________________
ગાથા: ૬૭-૬૮. • • • • • • • • અધ્યાત્મમતપરીક્ષા . . . . . .
૩૪૩ - દરેક નવો સ્વસ્થાનમાં મુખ્યાર્થને કહેનારા છે અને પરસ્થાનમાં અમુખાર્થને કહેનારા છે, કેમ કે સમ્યગુ નયતે જ છે કે જે ગૌણરૂપે પરને પણ સ્વીકારે, તેથી પરને સ્વીકારે ત્યાં અમુખ્યાર્થ છે. અને આ રીતે ઋજુસૂત્રાદિનયે પણ પરસ્થાનમાં અમુખ્યાર્થ હોવાથી અશુદ્ધ છે, એમ માનવાનો અતિપ્રસંગ પ્રાપ્ત થાય. પરંતુ વ્યાપક-અવ્યાપક વિષયપણાથી શુદ્ધાશુદ્ધની પરિભાષા ગ્રહણ કરવાથી, તેમને અશુદ્ધ માનવાનો અતિપ્રસંગ આવશે નહીં.
“વ્યાપવિવ્યાપવિષયવાર્નિવ' અહીં‘માર' પદથી સામાન્ય અને વિશેષ વિષયવાદિનું ગ્રહણ કરવું, અને 'કારથી મુખ્યમુખ્યાર્થકત્વનો વ્યવચ્છેદ જાણવો.
lણા
અવતરણિકા:પુનર :ખાવાવાળારૂમઝાયરૂપો નિશ્ચય: શુદ્ધ તિરાવ વર્તવાન તિ तान् सदण्डमनुशासितुमाह
અવતરણિકાર્ય - જે વળી કહે છે કે, ભાવ જ આદરણીય છે એવા પ્રકારના અભિપ્રાયરૂપ નિશ્ચય શુદ્ધ છે, એથી કરીને તે જ=નિશ્ચય જ, બલવાન છે, તેઓને સદંડ અનુશાસન કરતાં કહે છે
ભાવાર્થ તાત્પર્ય એ છે કે, પૂર્વપક્ષીનો અભિપ્રાય એ છે કે, નિશ્ચયનયના મતે ભાવ જ આદરણીય છે, અર્થાત્ ચાર નિપામાં ભાવ જ આદરણીય છે, અર્થાત્ મોક્ષરૂપ કાર્ય પ્રત્યે ભાવલિંગ જ આદરણીય છે, પણ નહીં કે બાહ્ય આચરણારૂપ દ્રવ્યલિંગ; આ પ્રકારે નિશ્ચયનયનો અભિપ્રાય છે, તેથી નિશ્ચય જ શુદ્ધ છે. કેમ કે વસ્તુતઃ ભાવલિંગથી જ નિર્જરાની નિષ્પત્તિ થાય છે, કેમ કે ભાવલિંગ ચારિત્રમોહનીયના ક્ષયોપશમરૂપ છે અને દ્રવ્યલિંગ ઔદયિક એવી કાયિક-વાચિક અને માનસિક ક્રિયારૂપ છે. માટે નિશ્ચય જ બલવાન છે, એવું જે કહે છે તેને તેમાં આપત્તિ આપવારૂપ દંડપૂર્વક અનુશાસન કરે છે
णिच्छयणयस्स विसयं भावं चिय जे पमाणमाहंसु ।
तेसिं विणेव हेउं कज्जुप्पत्तीइ का मेरा ॥६८॥ ( નિશ્ચયનય વિષયં ભાવમેવ ચે પ્રમાણમg: તેવા વિનૈવ દેતું કાર્યોત્પત્તી વાર? II૬૮)
ગાથાર્થ-જેઓ નિશ્ચયનયનાવિષય એવા ભાવને જ પ્રમાણ=આદરણીય, કહે છે, તેઓને હેતુ વિના કાર્યોત્પત્તિમાં શું મર્યાદા છે? અર્થાત્ કાંઈ મર્યાદા નથી.
ભાવાર્થ:- ગાથામાં જે કહ્યું કે, જેઓ મોક્ષરૂપ કાર્ય પ્રતિભાવ જ કારણ હોવાને કારણે મુનિને તે જ સેવનીય છે તેમ કહે છે, તેમને હેતુ વિના કાર્યોત્પત્તિમાં શું મર્યાદા છે? એનું તાત્પર્ય એ છે કે, ભાવના હેતુભૂત જે દ્રવ્યઆચરણા છે, એ દ્રવ્યઆચરણા વિના આ વ્યક્તિમાં અને આ કાળમાં ભાવરૂપ કાર્ય થયું, તેમાં શું મર્યાદા છે? અર્થાત્ કોણ નિયામક છે? કેમ કે વસ્તુતઃ જે વ્યક્તિ જે કાળમાં સમ્યફ પ્રકારની દ્રવ્યઆચરણા કરે છે, ત્યારે તે સમ્યફ
