________________
ગાથા - ૫૮
અધ્યાત્મમતપરીક્ષા
૨૫૫
251 :- एतेन प्रतिमायां सावद्यक्रियारूपदोषाऽभावेऽधर्माजननवन्निरवद्यक्रियाऽभावे धर्मजननमपि न યુમ્, તેવુò
♦ . 'जह सावज्जा किरिया, नत्थि य पडिमासु एवमियरा वि । तयभावे णत्थि फलं अह होउ अहेउगं होउ ।। [आव.नि. १३३] प्रत्युक्तम्, न हि नमस्करणीयगता क्रिया नमस्कर्तुः फलं जनयतीति स्याद्वादिनः सङ्गिरन्ते, अपि तु तमालम्ब्य प्रवृत्तः स्वगतशुभसङ्कल्प एव स्वस्य शुभफलप्रद इति । तदुक्तं
२ जिणसिद्धा दिति फलं पूआए केण वा पवन्नमिणं ।
धम्माधम्मणिमित्तं फलं इहं सव्वजीवाणं ।। ति। [वि.आ.भा. ३२३०]
દર ‘ન યુક્’નો અન્વય ‘પ્રદ્યુમ્’ સાથે છે.
ટીકાર્થ ઃ- આનાથી અર્થાત્ અતિશયિત દ્રવ્યમાં જ ભાવનો અધ્યારોપ છે, અને તે પ્રમાણે અતિશયિત સ્થાપનામાં પણ છે, એ પ્રમાણે કહ્યું અને અતિશય શું છે તે બતાવ્યું. આનાથી, પ્રતિમામાં સાવધક્રિયારૂપ દોષના અભાવમાં અધર્મના અજનનની જેમ, નિરવઘ ક્રિયાના અભાવમાં ધર્મજનન પણ યુક્ત નથી; એ પ્રમાણે કોઇ કહે છે તે પ્રત્યુક્ત છે.
‘તવ્રુત્ત થી તેમાં સાક્ષી કહે છે. તેનો ભાવ આ પ્રમાણે છે
‘નન્હ’ જેમ પ્રતિમામાં સાવદ્ય ક્રિયા નથી, તેમ ઇતર પણ અર્થાત્ નિરવદ્ય ક્રિયા પણ નથી. અને તેના અર્થાત્ નિરવદ્યક્રિયાના અભાવમાં, ફળ અર્થાત્ પુણ્યલક્ષણફળ નથી; અને જો ફળ હોય તો ફળની ઉત્પત્તિ અહેતુક માનવી પડે.
‘ન યુ......ત્યુ' કહ્યું, તેમાં હેતુ કહે છે
'નહિઁ' નમસ્કરણીયમાં રહેલ ક્રિયા, નમસ્કર્તાને ફળ પેદા કરે છે; એ પ્રમાણે સ્યાદ્વાદીઓ માનતા નથી. પરંતુ તેને અર્થાત્ નમસ્કરણીયને આલંબન કરીને પ્રવૃત્ત સ્વગત શુભ સંકલ્પ જ, સ્વને શુભ ફળ આપનારો છે. ‘કૃતિ' કથનની સમાપ્તિ સૂચક છે.
સ્વગત શુભ સંકલ્પ જ સ્વને શુભ ફળ આપનારો છે, તેમાં ‘તવુ’ થી સાક્ષી આપે છે. તેનો ભાવ આ પ્રમાણે છે–
‘નિતિજ્ઞા' જિનેશ્વરો અને સિદ્ધો પૂજાનું ફલ આપે છે, આ કોના વડે સ્વીકારેલ છે? અહીં અર્થાત્ સંસારમાં સર્વ જીવોને ધર્મ અને અધર્મનિમિત્તે ફળ મળે છે.
१. यथा सावद्या क्रिया नास्ति च प्रतिमासु एवमितरापि । तदभावे नास्ति फलमथ भवत्वहेतुकं भवतु ॥
२. जिनसिद्धा ददति फलं पूजायाः केन वा प्रपन्नमिदम् । धर्माधर्मनिमित्तं फलमिह सर्वजीवानाम् ।।
