Adhyatmamatpariksha Shabdasha Vivechan Part 01

Author(s): Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga

Page 328

•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
-
-
-
-
,
,
,
,
,
,
,
,
ગાથા - ૫૯-૬૦. અધ્યાત્મમત પરીક્ષા
. .૨૯૯ અવતરણિકાર્ય - એ પ્રમાણે, અર્થાત ગાથા નં-૫૮માં જ્ઞાનનયે જ્ઞાનની પ્રધાનતા દર્શાવી, ત્યારપછી ક્રિયાનયે ક્રિયાની પ્રધાનતા દર્શાવી, અને સ્થિતપણે બંનેની સમાલોચના કરી કહ્યું કે, જ્ઞાન-ક્રિયાનું તુલ્યપણું છે; એ પ્રમાણે, જ્ઞાન-ક્રિયાનું તુલ્યપણું ઉપદેશ કરીને વિશેષને જણાવે છે. અર્થાત્ જ્ઞાન અને ક્રિયામાં ક્રિયાની વિશેષતા છે, તે સ્થિતપક્ષ બતાવે છે
ગાથા :
तुल्लत्तमवेक्खाए णियमा समुदायजोगमहिगिच्च ।
किरिया विसिस्सए पुण नाणाउ सुए जओ भणियं ॥५९॥ (तुल्यत्वमपेक्षया नियमात्समुदाययोगमधिकृत्य । क्रिया विशिष्यते पुनर्ज्ञानात् श्रुते यतो भणितम् ।।५९।।)
ગાથાર્થ :-સમુદાયયોગને આશ્રયીને નિયમથી જ્ઞાન અને ક્રિયા બંનેને પરસ્પર અપેક્ષા હોવાને કારણે, જ્ઞાન અને ક્રિયા બંનેનું તુલ્યપણું છે. વળી જ્ઞાનથી ક્રિયા વિશેષ છે, જે કારણથી આગમમાં કહ્યું છે
ભાવાર્થ - સ્થિતપક્ષની દૃષ્ટિએ સમુદાયને આશ્રયીને જ્ઞાનને ક્રિયાની અપેક્ષા છે અને ક્રિયાને જ્ઞાનની અપેક્ષા છે, અને એ રીતે બંને પરસ્પર અપેક્ષા રાખીને કાર્ય નિષ્પન્ન કરે છે; તેથી બંનેનું તુલ્યપણું છે. વળી જ્ઞાનથી ક્રિયામાં સ્થિતપક્ષની અપેક્ષાએ પણ વિશેષતા છે.
જ્ઞાનથી ક્રિયામાં જે વિશેષતા છે, તે હવે બતાવે છે
ગાથા -
जम्हा दंसणनाणा संपुन्नफलं न दिति पत्तेयं ।
चारित्तजुआ दिति हि विसिस्सए तेण चारित्तं ॥६०॥ ( यस्माद्दर्शनज्ञाने संपूर्णफलं न दत्तः प्रत्येकम् । चारित्रयुते दत्त एव विशिष्यते तेन चारित्रम् ॥६०॥ )
ગાથાર્થ :- જે કારણથી પ્રત્યેક એવાં દર્શન અને જ્ઞાન સંપૂર્ણ ફલને આપતાં નથી, ચારિત્રયુક્ત દર્શન અને જ્ઞાન સંપૂર્ણ ફલ આપે જ છે, તેથી ચારિત્ર વિશેષ છે.
દીમૂળગાથામાં દિ' છે, તે વાર્થ' છે.
ટીકા - યદ્યપિ મોક્ષત્રણ વર્ષે જ્ઞાન િતુચવત્ વ્યાપ્રિતે તથાપિ &ાનતો રેત स्वेतरसकलकारणसमवधानव्याप्यसमवधानकत्वलक्षणउत्कर्षश्चारित्रक्रियाया एव, न खलु षष्ठगुणस्थानभाविपरिणामरूपं चारित्रं चतुर्थगुणस्थानभाविपरिणामरूपं ज्ञानमन्तरेण, न वा चतुर्दशगुणस्थानचरमसमयभावि परमचारित्रं त्रयोदशगुणस्थानभावि केवलज्ञानमन्तरा संभवति। इत्थं च घटकारणेष्वपि दण्डादिषु चरमकपालसंयोग एवातिरिच्यते।