________________
ગાથા -૬૫ .. • •
૩૩૧
અધ્યાત્મમત પરીક્ષા. તેથી તેને પ્રમાણ માનવાની આપત્તિ આવશે. તેનો સ્થિતપક્ષે જવાબ આપ્યો કે, સ્વવિષયમાત્રથી સકલભંગઉપગ્રાહકપણું નિશ્ચયનયનું હજુ પણ સિદ્ધ થયું નથી. ઉત્થાન :- અહીં “ર વન' થી જે કથન કર્યું ત્યાં કહ્યું કે, સકલાદેશને ઉપયોગી એવી અભેદવૃત્તિના પ્રતિસંધાયકરૂપે નિશ્ચયનયનો ઉપયોગ છે તેને સ્વીકારીને વ્યવહારનયે આપત્તિ આપેલ નથી. તેનાથી એ ફલિત થયું કે, સકલાદેશની સપ્તભંગી કરવામાં અમેદવૃત્તિના પ્રતિસંધાયકરૂપે અર્થાત્ સકલાદેશના નિયામકરૂપે નિશ્ચયનય છે, જયારે વ્યવહારનય સકલાદેશના નિયામકરૂપે નથી. તે વાતને સામે રાખીને સ્થિતપક્ષ વ્યવહારનયને કહે છે
ટીકા - સનાદેનિયામ સ્વરૂપ વ્યવહારતિશયિત્વે તુ નિશ્ચયી સત્તffમમતવિષયવૈમિત્ર बाढमनुमन्यामह एका
ટીકાર્ય - સકલાદેશના નિયામકન્વરૂપ વ્યવહારથી અતિશયિતપણે નિશ્ચયનયનું સર્વાભિમતવિષયત્વની જેમ અમે અત્યંત માનીએ છીએ જ.
ભાવાર્થ:- સ્થિતપક્ષ કહે છે કે, જેમ નિશ્ચયનયનું સર્વનયમયત્વ છે, તેમ સકલાદેશનિયામકત્વ પણ છે. જે વ્યવહાર કરતાં નિશ્ચયની વિશેષતા છે.
દૂર અહીં “સfમતવિષયવં' એ “સર્વનયમયત્વના અર્થમાં છે.
ઉત્થાન -સ્થિતપક્ષે સકલાદેશનિયામકરૂપે વ્યવહાર કરતાં નિશ્ચયનયનું અતિશયપણું બતાવ્યું, ત્યાં વ્યવહારનય પણ નિશ્ચયનય કરતાં જ્ઞાન-ક્રિયારૂપ વિષયના વિસ્તારાત્મક સકલભંગઉપગ્રાહકવરૂપ બલવન્ત પોતાનામાં છે તે બતાવે છે, તેનું સ્થિતપક્ષ નિરાકરણ કરે છે.
ટીકા -યા ? “તવસંગમો અણુમો fથે પવયા ૨ વવહારો" રૂતિ વચનાત્ વ્યવહાર ચૈવ ज्ञानक्रियारूपविषयद्वयविस्तारात्मकसकलभङ्गोपग्राहकत्वं बलवत्त्वाऽऽवेदकमिति तन्न, अपर्णान्तरप्रयोजकनयान्तराभावे भङ्गसाकल्याऽसंभवाद्, व्यवहारेणापि ज्ञानस्य प्रधानतया तपःसंयमयोस्तूपसर्जनतयैव हेतुत्वाभ्युपगमात्।
ટીકાર્ય - ઉત્ત' તપ-સંયમ અનુમત છે અને નિગ્રંથપ્રવચન અને ચકારથી સમ્યગ્દર્શન તે વ્યવહારનય છે. આ પ્રકારના આવશ્યકનિયુક્તિના વચનથી વ્યવહારનું જ જ્ઞાન-ક્રિયારૂપ વિષયયના વિસ્તારાત્મક સકલભંગ
१. आवश्यकनियुक्तिः अस्योत्तरार्द्धः- सद्दुज्जुसुयाण पुण निव्वाणं संजमो चेव ॥७८९।। तप:संयमोऽनुमतो नैन्थ्यं प्रवचनं च व्यवहारः । शब्दऋजुसूत्रयोः पुननिर्वाणं संयमश्चैव ।।
