________________
ગાથા - ૫૮
• • ••• .. .૨૬૫
અધ્યાત્મમત પરીક્ષા “ખિયા 'જિનોમાં નિયમા ગુણો છે, પ્રતિમાને જોઇને જેને જિનોના ગુણોને, મનમાં કરે છે. વળી (પાસત્યાદિમાં) અગુણોને જાણતો કયા ગુણોને મનમાં કરીને નમસ્કાર કરે?
ઉત્થાન - પૂર્વમાં કહ્યું કે, પાસસ્થાને વંદન કરવામાં તેના દોષોની અનુમતિ પ્રાપ્ત થશે. તેના નિવારણરૂપે ‘અથ'થી પૂર્વપક્ષી કહે છે
East :- अथ यद्धर्मावच्छेदेनोत्कर्षवत्त्वज्ञानं तद्धर्मावच्छेदेनैव तदनुमितिरिति चेत्? तथापि त्वदुक्तरीत्या पार्श्वस्थत्वाद्यवच्छेदेनापि साध्वभेदाध्यारोपादिसामग्र्योत्कर्षवत्त्वज्ञानात्तदवच्छेदानुमत्या कथं न प्रमादोपबृंहणम्॥ अत एवोक्तं
१ किइकम्मं च पसंसा सुहसीलजणम्मि कम्मबंधाय । जे जे पमायठाणा ते ते उववूहिआ हुंति ॥ त्ति। [आव. नि. ११९२]
ટીકાર્ય - કથ' જે ધર્માવચ્છેદન=લિંગધર્મવચ્છેદન, ઉત્કર્ષવત્ત્વનું જ્ઞાન છે, તદ્ધર્માવચ્છેદન જ તેની અનુમતિ છે. =લિંગધર્માવચ્છેદેન પાસત્યાદિને કરાતા વંદનથી તેની અનુમતિ છે. આ પ્રમાણે પૂર્વપક્ષી કહે તો ગ્રંથકાર કહે છે કે, તો પણ તમારી કહેવાયેલી રીતિથી=જે ધર્મરૂપે ઉત્કર્ષવત્ત્વનું જ્ઞાન છે, તે ધર્મરૂપે જ તેની અનુમતિ છે. એ પ્રમાણે તમારી કહેવાયેલી રીતિથી, પાર્થસ્થત્યાદિ અવચ્છેદન પણ=અવચ્છેદરૂપે પણ, સાધુઅભેદના અધ્યારોપાદિની સામગ્રી હોવાને કારણે ઉત્કર્ષવત્ત્વનું જ્ઞાન હોવાથી તદ્ અવચ્છેદમાં પાર્થસ્થત્વાદિ અવચ્છેદમાં, અનુમતિ હોવાના કારણે પ્રમાદની ઉપબૃહણા કેમ ન થાય? અર્થાત્ થાય.
ભાવાર્થ તાત્પર્ય એ છે કે પૂર્વપક્ષીને એ કહેવું છે કે, પાસત્થાના પાર્થસ્થભાવને સામે રાખીને ઉત્કર્ષવત્ત્વનું જ્ઞાન નથી, પરંતુ સાધુલિંગ અવચ્છેદથી-ઉત્કર્ષવત્ત્વનું જ્ઞાન છે; તેથી પાસત્યાદિને વંદન કરવાથી તેના લિંગની અનુમોદના થાય છે, પણ તેના પાર્થસ્થભાવની અનુમોદના થતી નથી. તેના ખુલાસારૂપે તથાપિ' થી ગ્રંથકાર કહે છે- તો પણ પૂર્વપક્ષીની કહેવાયેલી પદ્ધતિથી પુરોવર્સી પાસત્થામાં જેમ લિંગભાવ છે, તેમ પાર્થસ્થભાવ પણ છે, અને ત્યાં સાધુઅભેદનો અધ્યારોપ કરવાથી પાર્શ્વસ્થભાવ પણ સાધુઅભેદના અધ્યારોપની સામગ્રીરૂપ છે. તેથી તે રૂપે પણ ત્યાં ઉત્કર્ષવત્ત્વનું જ્ઞાન થશે. તેથી તેના પાર્થસ્થભાવની અનુમોદના પ્રાપ્ત થશે. " અહીં વિશેષ એ છે કે, વિચારરૂપે ભલે પાર્થસ્થાદિના લિંગમાં અભેદબુદ્ધિનો આશય હોય, છતાં પુરોવર્તી પદાર્થ દોષવાળો છે એવો પોતાની બુદ્ધિથી નિર્ણય થતો હોય તો પણ તેની ઉપેક્ષા કરીને ત્યાં અભેદનો આરોપ કરે છે ત્યારે, અર્થથી પ્રાપ્ત એવો તેનો પાર્થસ્થભાવ પણ અભેદની સામગ્રી બની જાય છે, કેમ કે તેની બુદ્ધિમાં વિચાર નહિ હોવા છતાં તે દષ્ટ છે. તેથી તે રૂપે ઉત્કર્ષવત્ત્વનું જ્ઞાન થાય છે અને તેના કારણે તેના પ્રમાદને ઉત્કર્ષ જોવારૂપે ઉપવૃંહણાનો પરિણામ હોય છે. १. कृतिकर्म च प्रशंसा सुखशीलजने कर्मबन्धाय । यानि यानि प्रमादस्थानानि तानि तान्युपबंहितानि भवन्ति ।।
