________________
૨૫૯
ટીકાર્ય :- ‘નવૃવિ' પ્રતિમાની જેમ મુનિગુણના સંકલ્પનું કારણ દ્રવ્યલિંગ જો કે છે તો પણ પ્રતિમાની સાથે વૈધર્મી છે. જે કારણથી લિંગમાં સાવદ્યકર્મ અને નિરવદ્યકર્મ ઉભય પણ છે અને પ્રતિમામાં ઉભય નથી, કેમ કે પ્રતિમામાં સાવદ્યકર્મ નથી.
ગાથા - ૫૮
અધ્યાત્મમતપરીક્ષા
વિશેષાર્થ :- અહીં આવશ્યકનિર્યુક્તિ ગાથા-૧૧૩૫નું જોડાણ આ રીતે છે
ી ગાથામાં ડિમાન' પછી જે ‘યથા’ છે તેનો અન્વય ‘પ્રતિમા’ સાથે છે.
ૐ ગાથાના ઉત્તરાદ્ધ પૂર્વે ‘યતઃ' અધ્યાહાર છે.
દર ‘યદ્યપિ’ની સાથે સંબંધ ધરાવતો ‘તથાપિ’નો ભાગ અધ્યાહાર છે તે આ પ્રમાણે – તો પણ પ્રતિમાની સાથે વૈધર્મ છે.
પૂર્વમાં “અત .....વિશેષ આવેવિતો મતિ” એમ કહ્યું ત્યાં દ્રવ્યલિંગ અને પ્રતિમાનો જે ભેદ છે તે બતાવવા માટે આવશ્યકનિર્યુક્તિ ગાથા-૧૧૩૫ની સાક્ષી આપેલ છે.
· ઉત્થાન :- ‘અત ડ્વ’ની પૂર્વે તંત્ર ન પ્રથમ: એમ કહીને તેમાં જે હેતુ કહ્યો, તેનું તાત્પર્ય ‘રૂવું હતુ’થી કહે છેટીકાર્થ :- ‘રૂવું' અહીં ખરેખર આ તાત્પર્ય છે. અર્થાત્ પ્રથમ વિકલ્પ બરાબર નથી, તેમાં આ તાત્પર્ય છે પ્રતિમામાં, સ્થાપના અને ભાવનિક્ષેપાના અભેદ અધ્યવસાયમાં પર્યવસાન પામનારી જે અર્હત્બુદ્ધિ છે, તે સ્વઆલંબનની પ્રતિષ્ઠાદિરૂપ જ યોગ્યતાની અપેક્ષાએ પ્રશસ્ત છે,=સ્વ એટલે અર્હબુદ્ધિ, તેના આલંબનરૂપ પ્રતિમાની પ્રતિષ્ઠાદિરૂપ યોગ્યતા તેની અપેક્ષાએ પ્રશસ્ત છે; પરંતુ જે પાસસ્થાદિ દ્રવ્યલિંગમાં સાધુબુદ્ધિ છે, તે વળી નિરવઘક્રિયાઘટિત દ્રવ્યત્વની અપેક્ષા વગર, પ્રવર્તમાન વિપર્યાસરૂપપણું હોવાને કારણે કેવી રીતે પ્રશસ્ત કહેવાય? અર્થાત્ ન કહેવાય.
ૐ ટીકામાં ‘યંત્’ છે ત્યાં ‘યા' પાઠની સંભાવના છે.
ભાવાર્થ [ :- પ્રતિમામાં પ્રતિષ્ઠાદિરૂપ યોગ્યતાને આશ્રયીને ભાવતીર્થંકરના અભેદની બુદ્ધિ કરવી એ ઉચિત છે, પરંતુ પ્રતિષ્ઠાદિરૂપ યોગ્યતા ન હોય અને ભાવતીર્થંકરની અભેદબુદ્ધિ કરવામાં આવે તો તે ઉચિત ગણાય નહિ. · તે જ રીતે પાર્શ્વસ્થાદિના સાધુવેષમાં નિરવઘક્રિયાઘટિત દ્રવ્યત્વ નથી, તેથી ત્યાં સાધુબુદ્ધિ કરવી તે પ્રશસ્ત નથી, અર્થાત્ પાર્શ્વસ્થાદિમાં દ્રવ્યસાધુવેષ છે પરંતુ તેમાં સાવઘક્રિયા છે, તેથી તેનું દ્રવ્યલિંગ સાવઘક્રિયાથી ઘટિત છે પરંતુ નિરવઘક્રિયાથી ઘટિત નથી; જ્યારે વંદન માટેની યોગ્યતારૂપે નિરવધક્રિયાઘટિત દ્રવ્યત્વ સ્વીકારવું તે ઉચિત છે, પરંતુ સાવઘક્રિયાઘટિત દ્રવ્યત્વ વંદન માટે અયોગ્ય છે. તેથી ત્યાં સાધુત્વબુદ્ધિ કરવી તે વિપર્યાસરૂપ હોવાને કારણે વંદનક્રિયા પ્રશસ્ત બને નહિ, પરંતુ પાપનું કારણ થાય.
-
