________________
ગાથા - ૫૭-૫૮ અધ્યાત્મમતપરીક્ષા
૨૪૧ ટીકા-તસ્મા સ્વપરિપામર્થ્યવસ્વાર્થસિદ્ધિક્ષમત્વા વાઢિયાનામવિઝિરતિસ્થિતિમાં દુ:
१ परमरहस्समिसीणं समत्तगणिपिडगझरियसाराणं । परिणामियं पमाणं निच्छयमवलंबमाणाणं ॥ ति (ओघ नि. १०९८) ॥५७॥
ટીકાર્ય :- તે કારણથી સ્વપરિણામનું જ સ્વકાર્યસિદ્ધિક્ષમપણું છે, બાહ્ય યોગોની અકિંચિકરતા છે; એ પ્રમાણે સ્થિત છે. જે કારણથી કહ્યું છે - પરમ' નિશ્ચયનયનું અવલંબન કરનારા, સમસ્ત ગણિપિટકના અર્થાત્ દ્વાદશાંગીના ઝરિતસારને પામેલા, ઋષિઓનું પરિણામ પ્રમાણ છે. (અને) આ પરમ રહસ્ય છે.Ifપણા
અવતરણિકા - કમેવ વિશિષ્ય વિવેવતિ
અવતરણિકાર્ય - ઉક્ત વાતનું જ સ્વપરિણામનું જ, સ્વકાર્યસિદ્ધિમાં સમર્થપણું છે, એ વાતનું જ વિશેષ કરીને વિવેચન કરે છે -
ગાથા :
‘सिद्धी णिच्छयओ च्चिय, दोण्हं संजोगओ अ छेयत्तम् ।
कत्थइ दोण्हवि उवओगो तुल्लवं चेव ॥५८॥ ___(सिद्धिनिश्चयत एव द्वयोः संयोगतश्च छेकत्वम् । कुत्रचित् द्वयोरपि उपयोगस्तुल्यवदेव ।।५८॥ )
ગાથાર્થ સિદ્ધિ નિશ્ચયથી જ છે=નિશ્ચયને અભિમત એવા ભાવલિંગથી જ છે, અને એના સંયોગથી એકપણું છે =નિશ્ચયને અભિમત ભાવલિંગથી સહિત એવા દ્રવ્યલિંગના સંયોગથી એકપણું=નમસ્કરણ યોગ્યતા છે, અને કોઈક ઠેકાણે=જ્ઞાન-ક્રિયાસ્થળમાં, બંનેનો પણ ઉપયોગ સમાન જ છે.
(દક સંવેગી ઉપાશ્રયની હસ્તપ્રતિમાં “વાસ્થ' પાઠ છે અને આ જ ગાથાની ટીકામાં આગળ ગતિ વાદવાથટ્ટ હોવિ ડવગોનો તુવં વેવ' એ પ્રમાણે ગાથાનું પ્રતીક છે ત્યાં પણ “વસ્થિ' પાઠ છે, તેથી એ મુજબ અમે અહીં ગાથામાં “શ્રીરૂ પાઠ રાખેલ છે. આ સ્થાને પાટણની હસ્તપ્રતિમાં “W' આ પ્રમાણે પાઠ છે, તે મુજબ છાયામાં “ વત્ વત્' કરેલ છે તે વિચારવું. અમે અહીં શ્રીફ' પાઠ મુજબ સુત્રવત્' રાખેલ છે.
ભાવાર્થ - તાત્પર્ય એ છે કે, મોક્ષની પ્રાપ્તિ દ્રવ્યલિંગથી નથી પણ ભાવલિંગથી છે; એ પ્રમાણે નિશ્ચયનયનું વચન છે, અને મોક્ષની પ્રાપ્તિમાં વ્યવહારનયને અભિમત જેબાહ્ય આચરણા છે, તેને નિશ્ચયનય અવજર્યસન્નિધિરૂપે સ્વીકારે છે, અને તેથી જ કોઈક ઠેકાણે બાહ્ય ક્રિયા વગર પણ ભાવથી કાર્યની નિષ્પત્તિ થાય છે; અને ભાવની १. परमरहस्यमृषीणां समस्तगणिपिटकझरितसाराणाम् । पारिणामिकं प्रमाणं निश्चयमवलम्बमानानाम् ।।
