________________
અધ્યાત્મમતપરીક્ષા
ઉત્થાન :- પૂર્વમાં કહ્યું કે, ભાવલિંગનો સર્વત્ર યથાવત્ નિર્ણય થઇ શકે તેમ નથી, ત્યાં કોઇ શંકા કરતાં કહે છેટીકા :- ‘તૢિ દ્રવ્યતિકૃમેવ વન્તનીયસ્ત્વિ'તિ ચૈત્? મવેરેવ યત્ર મુળધિત્વ પ્રતિસન્ધીવતે कस्तत्प्रतिसन्धानोपायः? इति चेत् ? आलयविहारादिव्यवहारपाटवोपदर्शनमित्याकलय ।
૨૪૪
યવનામ:
१ आलएणं विहारेणं ठाणाचंकमणेण य ।
सक्को सुविहिओ गाउं भासावेणइएण य ।। त्ति (आव. नि. ११४८) लिङ्गिनि पार्श्वस्थत्वादिप्रतिसन्धाने तु तदवन्दनीयमेव ।
ગાથા - ૧૮
ટીકાર્ય :- ‘તર્દિ’ તો દ્રવ્યલિંગ જ વંદનીય હો. કહેવાનો ભાવ એ છે કે, દ્રવ્યલિંગવાળામાં પણ ભાવલિંગનો નિર્ણય અશક્ય છે, તેથી ભાવલિંગયુક્ત દ્રવ્યલિંગનો નિર્ણય દુષ્કર બનશે. માટે દ્રવ્યલિંગને જ વંદનીય માનવું ઉચિત છે. તેના જવાબરૂપે કહે છે
‘ભવેતેવ' દ્રવ્યલિંગ વંદનીય બને જ, જ્યાં ગુણાધિકપણું પ્રતિસંધાન કરાય છે.
ભાવાર્થ :- કહેવાનો ભાવ એ છે કે, ગુણાધિકત્વનો નિર્ણય છદ્મસ્થ માટે અશક્ય છે, છતાં જ્યાં લિંગ દ્વારા પ્રતિસંધાન થતું હોય તેવું દ્રવ્યલિંગ જ વંદનીય છે, માત્ર દ્રવ્યલિંગ વંદનીય નથી.
ટીકાર્ય :- ‘સ્તહિઁ’ તેના પ્રતિસંધાનનો ઉપાય શું છે? એ પ્રમાણે પૂર્વપક્ષી કહે તો, કહે છે કે આલય-વિહારાદિ વ્યવહારના પટુપણાનું દર્શન એ પ્રમાણે તું જાણ. અર્થાત્ સાધુમાં આલય-વિહારાદિ વ્યવહારનું સારાપણું દેખાતું હોય તે જ ગુણાધિકના પ્રતિસંધાનનો ઉપાય છે, એમ તું જાણ.
જે કારણથી આગમ છે –
‘આતયેળ’- આલયથી, વિહારથી, સ્થાન અને આચંક્રમણથી, ભાષાવૈનયિકથી સુવિહિત છે, એ પ્રમાણે જાણવું શક્ય છે.
‘ત્તિ' શબ્દ ઉદ્ધરણની સમાપ્તિ સૂચક છે.
‘તિŞિનિ’- વળી લિંગિમાં પાર્થસ્થાદિના પ્રતિસંધાનમાં તે=દ્રવ્યલિંગ અવંદનીય જ છે.
टी$1 :- अथाऽतीर्थकरत्वप्रतिसन्धानेऽपि प्रतिमावन्दनादिवाऽसाधुत्वप्रतिसन्धानेऽपि तल्लिङ्गवन्दनादध्यात्मशुद्धिरबाधितै । તકુર્તા
१. आलयेन विहारेण स्थानाऽऽचङ्क्रमणेन च । शक्यः सुविहितो ज्ञातुं भाषावैनयिकेन च ।।
