________________
૨૦૮ . અધ્યાત્મમત પરીક્ષા
ગાથા ૨૫૦ એવા તેના વડે પરનો ધર્મ હરણ કરવા માટે શક્ય નથી. તેમાં કૃતધર્મનાશ આદિનો પ્રસંગ કહ્યો, અને તે જ વાતને બીજા હેતુથી અન્ય દોષો બતાવવા દ્વારા પુષ્ટ કરે છે.
ટીકાર્ય - અચાન્ય'...અન્ય વડે, અન્યના ધર્મ અને અધર્મના છેદ અને સંધાન દ્વારા, સંકર અને એકતાદિનો પ્રસંગ આવશે.
ભાવાર્થ:- તાત્પર્ય એ છે કે, તમારો ધર્મ કે અધર્મ તમે અન્યને આપો, તેથી તમારામાંથી તે ધર્મ કે અધર્મનો છેદ થશે અને લેનારમાં તે બંનેનું સંધાન થશે. તેને કારણે સામી વ્યક્તિમાં તમારા અને એના ધર્મ અને અધર્મનું મિશ્રણ થશે, તે સંકર દોષ છે. તે આ રીતે
- જ્યારે કોઈ જીવે પ્રસન્ન થઇ બીજા જીવને ધર્મ આપ્યો, ત્યારે સામી વ્યક્તિના અધર્મનો છેદ થાય અને તમારા ધર્મનું તેનામાં સંધાન થાય, તેથી આપનાર જીવનો પરિણામ અને લેનાર જીવના પરિણામનું મિશ્રણ થવાનો પ્રસંગ આવે. પરંતુ એક બીજાના પરિણામનું મિશ્રણ થવું સંભવે નહીં. તેથી અન્ય વડે અન્યને ધર્મ કે અધર્મના છેદ અને સંધાન દ્વારા આવા પરિણામોના મિશ્રણ થવા રૂપ સંકરનો પ્રસંગ આવશે. એ જ રીતે ધર્મ આપનાર અને લેનાર બંનેના પરિણામોનું રૂપાંતર થતાં, અર્થાત્ એકના પરિણામો અન્યના પરિણામરૂપે પરિણમી જવાથી, બંનેના પરિણામોને એક થઇ જવાની આપત્તિ આવશે. અર્થાત્ એનો ધર્મ અને મારો ધર્મ અથવા તો એનો અધર્મ અને મારો અધર્મ બેય એકરૂપ થઈ જવાનો પ્રસંગ આવશે. કેમ કે મેં ધર્મ કરેલ હોય અને પ્રસન્ન થયેલ વ્યક્તિ તેનો ધર્મ મને આપે તો તે બે એત્વભાવને પામે.
સંકર-એકત્વાદિમાં “આદિથી એ ગ્રહણ કરવાનું છે કે, બંનેના પરિણામો એક થઇ જવાથી સ્વ-પરનો વિભાગ નહિ રહે, અને તેના કારણે બંને વ્યક્તિને એક માનવાનો પ્રસંગ આવશે. ' '
અહીં વિશેષ એ છે કે, બેના પરિણામો સંકર એટલે મિશ્રણભાવરૂપે પ્રાપ્ત થવા, અથવા બેના પરિણામો એકસ્વરૂપે થઈ જવારૂપ એકત્વ પ્રસંગ આવશે; જેમ લાલ પરમાણુ અને સફેદ પરમાણુનું મિશ્રણ થવાથી ગુલાબી રંગ પ્રાપ્ત થાય છે તે સંકરરૂપ છે, તેમ પ્રસ્તુતમાં આપનાર વ્યક્તિ અને લેનાર વ્યક્તિના ભાવોનો સંકર થાય. અને કેટલીક વખત પુદ્ગલોમાં એક બીજાના સંસર્ગથી બંનેમાં એકત્વની પ્રાપ્તિ થાય છે, જેમ બે પરમાણુમાં, પરસ્પર એક ક્ષેત્રમાં મળેલા હોય તો પણ સ્કંધરૂપ ન બન્યા હોય ત્યારે તે બેમાં એકત્વનો પરિણામ નથી; અને જયારેયણુકઢંધ બને છે ત્યારે, તે બે પરમાણુ એકસ્વરૂપે બની જાય છે, અર્થાત્ વણકર્કંધરૂપ એકત્વ પરિણામને પામે છે, તેમ આપનાર વ્યક્તિ અને લેનાર વ્યક્તિના ભાવોમાં એકત્વની પ્રાપ્તિ થાય.
ટીકા :- પુર્વ સ્વલીનહરીપત્તિ રોપા માવનીયાદ ન હૈનીવપયા પરંપર્યાય પવિતુમત્તિ, तेषां ततोऽभिन्नत्वाद्॥५०॥
દર “દિ શબ્દ “યસ્માદ્' અર્થક છે.
