________________
૧૪૨
અધ્યાત્મમતપરીક્ષા
ગાથા - ૩૬-૩૭
કુત્સામોહનીયકર્મ, તેનાથી જનિત ઠ્ઠી-કુત્સાના નિરોધ માટે, મુનિ વસ્ત્ર ધારણ કરે છે; અને જેઓને શીતાદિ પરીષહ અતિશય હોય ત્યારે સહન ન થાય તેવી સ્થિતિ હોય તેમને સંયમરક્ષણ માટે ધર્મોપકરણ ધારણ કરવા દોષ માટે નથી.
:
ટીકાર્થ ઃ- ‘અપિ =' અને વળી ઉક્ત ઉપકરણ દ્વારા ચારિત્રની પ્રશંસાથી પણ મહાન ગુણ છે અને વેષથી જ પતયાલુ પરિણામવાળા પણ મુનિઓને શંકાનો સંભવ છે.
‘તવુ - તે કહ્યું છે- ‘ધર્માં રવવજ્ઞ...' ધમ્મ વવદ્ શ્લોક આ પ્રમાણે છે
१ धम्मं रक्खइ वेसो, संकइ वेसेण दिक्खिओम्हि अहं ।
૩ન્મત્તે પડત રસ્વરૂં રાયા નાવડ વ્વ | (૩૫દેશમાના
૨૨)
‘ધમાં રવદ્’....સાક્ષીશ્લોકનો અર્થ આ પ્રમાણે છે- ઉન્માર્ગે પડતા એવા જનપદને જેમ રાજા રક્ષણ કરે છે, તેમ વેશ વડે ‘હું દિક્ષિત છું” એ પ્રમાણે શંકા કરે છે (તે કારણથી), વેશ ધર્મનું રક્ષણ કરે છે.
ભાવાર્થ :- ‘અપિ =‘ થી જે કથન કહ્યું તેનું તાત્પર્ય એ છે કે, સંયમી સાધુને કેવલ દેહના રક્ષણ માટે જીર્ણ અને મૂલ્યરહિત ઉપયોગી વસ્રોને ધારણ કરતા જોઇને, લોકોને ત્યાગરૂપ ચારિત્રધર્મની પ્રશંસા કરવાનું મન થાય છે. તેનાથી સદ્ધર્મની ખ્યાતિ અને બોધિબીજાદિની પ્રાપ્તિ થાય છે, તે રૂપ મહાન ગુણ છે. જ્યારે વસ્ર વગરના મુનિને જોઇને લોકોને પણ અર્થાત્ શિષ્ટલોકને પણ, જુગુપ્સા થાય છે, તેથી પ્રશંસાનો પરિણામ ઉત્થિત થતો નથી. અને વેષથી જ પતયાલુ પરિણામવાળા મુનિઓને શંકાનો સંભવ છે એમ કહ્યું, તેનું તાત્પર્ય એ છે કે, જે મુનિને સંયમથી પડવાનો ભાવ થાય છે ત્યારે, વેષને કારણે લોકની નિંદાથી શંકાનો સંભવ છે, તેનાથી રક્ષણ થાય છે; અને જે દિગંબરના સાધુઓ વેષરહિત છે તેમને લોકનિંદા પ્રત્યે પૂર્વમાં જ ઉપેક્ષાભાવ વર્તે છે, તેથી જ્યારે પડવાનો પરિણામ પેદા થાય છે, ત્યારે તે શંકા ઉત્થિત થઇ શકતી નથી, તેથી વેશ જ ધર્મનું રક્ષણ કરે છે.II૩૬॥
अह हिरिकुच्छाहि सयाऽहिरिकुच्छसहावभावणा णो चे । तण्हाछुहाहि ता कह तदभावसहावसंबुद्धी ॥३७॥
( अथ ह्रीकुत्साभ्यां सदाऽड्रीकुत्सास्वभावभावना नो चेत् । तृष्णाक्षुधाभ्यां तत्कथं तदभावस्वभावसंबुद्धिः ||३७|| )
ગાથા:
ગાથાર્થ :- સદા લજ્જા અને કુત્સા વડે અલજ્જા-અકુત્સાસ્વભાવભાવના ન થાય, એ પ્રમાણે પૂર્વપક્ષી કહે તો, ગ્રંથકાર કહે છે- ક્ષુધા અને તૃષા વડે તેના અભાવસ્વભાવની સંબુદ્ધિ, અર્થાત્ અક્ષુધા-અતૃષ્ણાસ્વભાવની સંબુદ્ધિ= ભાવના, કેવી રીતે થાય? અર્થાત્ ન થાય.
१. धर्म रक्षति वेषः शंकते वेषेण दिक्षितोऽस्म्यहम् । उन्मार्गेण पतन्तं रक्षति राजा जनपदमिव ॥
