________________
૧૭૪
અધ્યાત્મમત પરીક્ષા
ગાથા -૪૪
.
.
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
નં: ૧
કાર્ય
પ્રથમઅંકુરક્ષણથી માંડીને ->
ચરમઅંકુરક્ષણ સુધી
>
પ્રથમ અંકુરક્ષણથી માંડીને ચરમઅંકુરણ સુધી અંકુરક્ષણની સંખ્યા પ્રમાણ કાર્યો
નં : ૨ કારણ
ચરમબીજક્ષણથી માંડીને >
ઉપાંત્યઅંકુરક્ષણ સુધી
>
ચરમબીજક્ષણથી + પ્રથમ અંકુરક્ષણથી માંડીને ઉપાંત્યઅંકુરણરૂપ અનેક કારણો
અહીં કાર્ય અને કારણમાં વ્યાવૃત્તિવિશેષ અનુગત એમ કહેલું છે, તેનું તાત્પર્ય એ છે કે, ઋજુસૂત્રનયના મતે ઘટ એ અઘટની વ્યાવૃત્તિરૂપ છે; અને તેનો અર્થ એ પ્રાપ્ત થાય છે, અઘટ શબ્દથી ઘટથી અન્ય સર્વ પદાર્થો ગ્રહણ કરવાના છે, અને તે સર્વની વ્યાવૃત્તિરૂપ જ ઘટ પદાર્થ છે.
તે રીતે પ્રસ્તુતમાં ચરમબીજત્વેન પ્રથમઅંકુરક્ષણત્વેન કાર્ય-કારણભાવ ન સ્વીકારીએ અને ચરબીજત્વેન અંકુરત્વેન કાર્ય-કારણભાવ સ્વીકારીએ ત્યારે, કાર્યો પ્રથમ અંકુરક્ષણથી માંડીને ચરમઅંકુરક્ષણ સુધીમાં જેટલી અંકુરક્ષણો છે તેટલા સંખ્યાથી પ્રાપ્ત થાય અને તે બધાં કાર્યોનઃ ૧થી ઉપર બતાવાયેલ છે, જે અન્યની વ્યાવૃત્તિસ્વરૂપ છે, અને તેમાં રહેલી વ્યાવૃત્તિ આ પ્રમાણે છે
પ્રથમ અંકુરક્ષણથી માંડીને ચરમઅંકુરક્ષણ સુધીના અંકુર સિવાય પૂર્વની બીજક્ષણોની અને અંકુરના ઉત્તરભાવિ ક્ષણોની અને તે અંકુરથી અન્ય અંકુરોની અને અન્ય ઘટપટાદિ પદાર્થોની વ્યાવૃત્તિવિશેષ પ્રથમઅંકુરક્ષણથી માંડીને ચરમણરૂપ અંકુરસ્વરૂપ પદાર્થમાં છે.
કારણ ચરમબીજક્ષણથી માંડીને ઉપાંત્યઅંકુરક્ષણ સુધી છે તે બધાં કારણો નં: ૨થી બતાવેલ છે જે અન્યની વ્યાવૃત્તિસ્વરૂપ છે અને તેમાં રહેલી વ્યાવૃત્તિ આ પ્રમાણે છે
ચરમબીજક્ષણથી માંડીને ઉપાંત્યઅંકુરક્ષણસ્વરૂપ કારણો છે. તેમાં ચરમબીજક્ષણથી પૂર્વભાવિ બીજક્ષણોની અને ઉપાજ્યઅંકુરક્ષણ પછીથી માંડીને સર્વેક્ષણોની અને તદ્ અન્ય બીજાદિની અને ઘટપટાદિની વ્યાવૃત્તિવિશેષ
અહીં વ્યાવૃત્તિવિશેષ એટલા માટે કહેલ છે કે, દરેક પદાર્થમાં સ્વપદાર્થ કરતાં અન્યની વ્યાવૃત્તિ હોય છે, તેથી બધા પદાર્થોમાં વ્યાવૃત્તિ રહેલ છે. આથી સર્વ પદાર્થોમાં રહેલી જે વ્યાવૃત્તિ છે તે વ્યાવૃત્તિસામાન્ય છે, પરંતુ કોઈ એક પદાર્થવિશેષને ગ્રહણ કરીને તેમાં રહેલી વ્યાવૃત્તિની વિવક્ષા કરીએ તો તે વ્યાવૃત્તિવિશેષ છે. કેમ કે તે
