________________
ગાથા - ૩૨
અધ્યાત્મમતપરીક્ષા
૧૨૭
લોલુપપણાથી, સ્વગૃહને ઉચિત અન્નભોજનનો પણ પરિત્યાગ કરતા, અને તે પણ અર્થાત્ ચક્રવર્તીનું ભોજન પણ નહિ પામતા, બુભુક્ષાથી બાધિત થયેલા દ્વિજની જેમ, સોદરતાને પામનારા છે=ભૂખ્યા રહેનારા છે.
--
ભાવાર્થ :- તાત્પર્ય એ છે કે, જિનકલ્પિકરૂપ ઉત્કૃષ્ટમાર્ગ પાંચ પ્રકારની તુલના કર્યા વગર સામાન્ય જીવો વડે પ્રાપ્ત કરવો અશક્ય છે. માટે તેના અર્થીપણા વડે કરીને જ સ્થવિરકલ્પનો ત્યાગ કરનારા દિગંબરો, ભાવમાર્ગરૂપ સ્થવિરકલ્પ અને જિનકલ્પ બંને માર્ગની અપ્રાપ્તિને કારણે ભાવથી ભૂખ્યા રહે છે. તેથી ચક્રવર્તીના ભોજનની અપ્રાપ્તિથી ભૂખ્યા રહેનારા બ્રાહ્મણના ભાઇ તુલ્ય કહેવાયા છે.
टीst :- स्यादेतत्-एकरूपस्य मोक्षस्यैकरूपेणैव हेतुना भाव्यमन्यथा व्यभिचारात्, स च शुद्धोपयोग
-
एव, शुभोपयोगस्यापि स्वर्गादिसुखहेतुत्वादिति चेत् ? कः किमाह! निश्चयतः समतापरिणामरूपस्यैकस्यैव मोक्षमार्गत्वात्, जिनकल्पादीनां तत्प्रतिबन्धकविचित्रकर्मक्षयहेतुत्वेनैवोपयोगात्। तदुक्तं“સેવ(?)
દર ‘વિમ્’ નિષેધ અર્થમાં છે.
ટીકાર્થ :- ‘સ્થાવેતત્’થી ગ્રંથકાર કહે છે કે, અહીં પૂર્વપક્ષી આ પ્રમાણે કહે કે, એકરૂપ એવા મોક્ષનું એકરૂપ એવા હેતુ વડે થવું જોઇએ, અન્યથા વ્યભિચાર આવે છે અને તે શુદ્ધ ઉપયોગ જ છે. અર્થાત્ એકરૂપ એવા મોક્ષનો હેતુ શુદ્ધ ઉપયોગ જ છે; કેમ કે શુભ ઉપયોગનું પણ સ્વર્ગાદિ સુખનું હેતુપણું છે. તેનો ઉત્તર આપતાં ગ્રંથકાર કહે છે કે, કોણ ના પાડે છે? કેમ કે નિશ્ચયથી સમતાપરિણામરૂપ એકનું જ મોક્ષમાર્ગપણું છે. (અને તે સમતાપરિણામ શુદ્ધોપયોગરૂપ છે.)
ઉત્થાન :- અહીં પ્રશ્ન થાય કે જિનકલ્પાદિ આચરણનું પ્રયોજન શું? તેથી કહે છેજિનકલ્પાદિનું તત્પ્રતિબંધક=સમતાપ્રતિબંધક, વિચિત્ર કર્મક્ષયના હેતુપણાથી જ ઉપયોગ છે. પૂર્વમાં કહ્યું કે સમતાપરિણામરૂપ એક જ મોક્ષમાર્ગ છે, તેના સાક્ષીપાઠરૂપે ‘તવુ'થી કહે છે“સૈવેદ યોશિમાતા નિર્વાળનપ્રવાો''[ ષોડશજ-૨- ]આ પ્રકારના ષોડશકનો સાક્ષીપાઠ હોવાની સંભાવના લાગે છે. તેનો અર્થ આ પ્રમાણે છે- તે જ અર્થાત્ સમતા જ અહીં નિર્વાણફલને આપનાર યોગિઓની માતા કહેલ છે.
ભાવાર્થ :- ‘સ્વાવેતત્’થી ગ્રંથકારે જે પૂર્વપક્ષીનું કથન કર્યું તેનું તાત્પર્ય એ છે કે, આત્માના શુદ્ધસ્વરૂપરૂપ જ મોક્ષ છે, તેથી આત્માના શુદ્ધસ્વરૂપને અનુકૂળ એવો જે શુદ્ધોપયોગ છે, તે રૂપ હેતુથી જ મોક્ષરૂપ કાર્ય થવું જોઇએ. કેમ કે શુભ ઉપયોગ પણ સ્વર્ગાદિ સુખનો હેતુ છે, શુદ્ધ ઉપયોગ માટે જિનકલ્પાદિ સામાચારી જ આવશ્યક છે પરંતુ શુભ ઉપયોગરૂપ સરાગ ચારિત્ર નહીં; અને તેવું ન માનો, પરંતુ સ્થવિરકલ્પ-જિનકલ્પાદિરૂપ બંને સામાચારીથી મોક્ષ માનો, તો વ્યભિચાર પ્રાપ્ત થશે; કેમ કે જિનલ્પ સ્વીકાર્યા વગર પણ કોઇકને મોક્ષપ્રાપ્તિ
