________________
• • ૧૨૯
ગાથા - ૩૨
અધ્યાત્મમત પરીક્ષા સંગ જ્યાં સુધી હોય ત્યાં સુધી જીવને કેવલજ્ઞાન થઈ શકે નહીં, અને મસ્તકના વાળ સંયમને ઉપકારી નહિ હોવાથી, જ્યાં સુધી સંગ હોય ત્યાં સુધી કેવલજ્ઞાન થઈ શકે નહિ. તેથી તેના મંતવ્ય પ્રમાણે મોક્ષમાં શુદ્ધ ઉપયોગ કારણ છે તેમ બહિરંગ યતિલિંગ પણ કારણ છે. તેથી તે જ તેનો દુરાગ્રહ છે કે, મોક્ષ પ્રત્યે કેવલ શુદ્ધ ઉપયોગને કારણ નથી માનતો, પરંતુ શુદ્ધ ઉપયોગ અને બહિરંગ યતિલિંગ બંનેને કારણે માને છે. જ્યારે સિદ્ધાંતપક્ષમાં શુદ્ધ ઉપયોગરૂપ સમતાનો પરિણામ જ મોક્ષનો હેતુ છે, અને બહિરંગ આચરણા તત્ પ્રતિબંધક વિચિત્ર પ્રકારના કર્મના ક્ષયનો હેતુ છે. તેથી કવચિત્ બહિરંગ આચરણા વગર તે ચિત્ર કર્મનો ક્ષય થઈ શકે તો, સમતાના પરિણામની પ્રાપ્તિથી બહિરંગ લિંગના અભાવમાં પણ કેવલજ્ઞાન થઈ શકે.
ટીકાર્ય :- વહિતિકું - તેની સામે પૂર્વપક્ષી કહે છે કે, અમને પણ બહિરંગલિંગ મોલાંગરૂપે માન્ય નથી, પરંતુ બહિરંગલિંગના અભાવની સાથે અવિનાભાવી મમતા જ સમતાની પ્રતિબંધિકા છે; એ પ્રમાણેનો અમારો આશય છે.
ભાવાર્થ:- તાત્પર્ય એ છે કે, ભરતાદિએ જયાં સુધી લોચ કરેલ નહિ ત્યાં સુધી, મસ્તકના વાળ સાથે અવિનાભાવી એવી મમતા જ સમતાની પ્રતિબંધિકા છે; પરંતુ જ્યારે તેમણે લોચ કર્યો અને સર્વ બાહ્ય ત્યાગ કર્યો ત્યારે જ કેવલજ્ઞાન થયું. તેથી કેવલજ્ઞાનનું તો અમને પણ સમતારૂપ એક જ કારણ માન્ય છે. તેને સિદ્ધાંતકાર કહે છે આ જ તારો દુરાશય છે. અર્થાત્ બહિરંગ યતિલિંગના અભાવની સાથે મમતા અવિનાભાવી છે એમ તું કહે છે, આ જ તારો દુરાશય છે.
ટીકાર્ય - મમતાયા- કેમ કે મમતાનું તદ્ અભાવના અવિનાભાવમાં અર્થાત્ બહિરંગ યતિલિંગના અભાવની સાથે અવિનાભાવમાં, માનાભાવ છે.
ભાવાર્થ - તાત્પર્ય એ છે કે, મમતાની, બહિરંગ યતિલિંગના અભાવની સાથે બહુલતાએ વ્યાપ્તિ હોવા છતાં અવિનાભાવ સ્વીકારવામાં કોઈ પ્રમાણ નથી. અર્થાત્ યતિલિંગન હોય તો નિયમા મમતા થાય જ, એવો નિયમ નથી.
ઉત્થાન - અહીં પૂર્વપક્ષી કહે કે, મમતાનો હેતુ પરિગ્રહ છે, અને યતિલિંગનો અભાવ હોય ત્યારે પરિગ્રહ હોય જ છે, માટે પરિગ્રહરૂપે સાધુવેશનો અભાવ મમતાનો હેતુ બનશે. તેને સામે રાખીને ગ્રંથકાર બીજો હેતુ કહે છે
ટીકાર્ય - “મમતદેતુરૂપ - મમતાના હેતુરૂપ પરિગ્રહરૂપે પણ બાહ્યલિંગનો અભાવ મમતાનો હેતુ નથી. યદ્યપિ સામાન્ય રીતે સાધુવેશ ગ્રહણ કર્યો હોય તેને પોતાની સંપત્તિ પ્રત્યે મમતા થાય છે તો પણ, ગૃહસ્થવેશમાં રહેલાને કવચિત ધ્યાનના પ્રકર્ષથી પોતાના પરિગ્રહમાં પણ મમતાનો અભાવ થઈ શકે છે.
ઉત્થાન :- અહીં પૂર્વપક્ષી કહે કે, બાહ્ય યતિલિંગ પ્રહણ ન કરેલ હોય અને ધ્યાનના બળથી મમતાનો ત્યાગ થઇ
