________________
અધ્યાત્મમત૫
•
-
•
•
•
•
•
,
,
,
ગાથા - ૩૫
૧૩૯ ટીકા - નતુ યર તૈMાત્મનિરોધાયોપvi પ્રાઈ તf યથોધિપિ તનવૃશિષ્ટनेपथ्यादिकमेव परिग्राह्यं स्यादिति चेत्? न, स्वशक्त्या लज्जाकुत्सानिग्रहेऽपि विशिष्टशक्त्यभावात् यादृशलज्जाकुत्से न निवर्तेते तादृशतन्निवृत्तेरुक्तधर्मोपकरणसाध्यत्वाद् अथवा हीः संयमस्तदर्थमेव विशेषतस्तदुपयोगः। तदाह
१ विहियं सुए च्चिय जओ धरेज तिहिं कारणेहिं वत्थंति । तेणं चिय तदवस्सं णिरतिसएणं धरेयव्वं ।। (वि.आ.भा. २६०२) २ जिणकप्पाजोगाणं ह्रीकुच्छपरीसहा जओवस्सं । દૂતિનંતિ = સો સંગમો ત૮ વરેસે it' fત (વિ.મ.ભા. ર૬ ૦૩)
ટીકાર્ય - વજુથી પૂર્વપક્ષી કહે છે કે, જો લજા-કુત્સાના નિરોધ માટે ઉપકરણ ગ્રાહ્ય છે, તો યથોક્ત ઉપધિગ્રહણમાં પણ તેની=લજ્જા-કુત્સાની, અનિવૃત્તિથી વિશિષ્ટ નેપથ્યાદિક=વસ્ત્રાદિક, જ પરિગ્રાહ્ય થાય.
તેને ગ્રંથકાર કહે છે કે, એ પ્રમાણે ન કહેવું. કેમ કે સ્વશક્તિ વડે લજ્જા-કુત્સાના નિગ્રહમાં પણ વિશિષ્ટશક્તિના અભાવથી યાદશ લજ્જા-કુત્સા નિવર્તન ન પામે, તાદશ તેની નિવૃત્તિનું લજ્જા-કુત્સાની નિવૃત્તિનું, ઉક્ત ધર્મોપ્રકરણથી સાધ્યપણું છે.
અથવા હી એટલે સંયમ, તેના માટે જ વિશેષથી તેનો=વસ્ત્રનો, ઉપયોગ થાય છે.
ભાવાર્થ - “વિશિષ્ટવિત્યમાંવાતુ - મુનિએ પોતાની શક્તિ પ્રમાણે લજ્જા-કુત્સાનો નિરોધ કર્યો હોવા છતાં, વિશિષ્ટ શક્તિના અભાવને કારણે જે લજજા-કુત્સા નિવર્તન પામતી નથી એમ કહ્યું, તેનું તાત્પર્ય એ છે કે, જીર્ણશીર્ણ વસ્ત્ર પહેરવાને કારણે ગૃહસ્થને જે લજ્જા આવે તેવી લજજા, પોતાના લજ્જા અને કુત્સારહિત આત્માના સ્વરૂપના ભાવનથી નિવર્તન પામી જાય છે, પરંતુ વસ્રરહિત અવસ્થામાં નગ્ન ન દેખાય તેવી વિશિષ્ટ શક્તિ નહિ હોવાના કારણે, લોકમાં નિંદા થાય તેવી પ્રવૃત્તિ પ્રત્યે જે પ્રશસ્ત લજ્જા છે, તે લજ્જા મુનિમાં હોય છે, અને લોવિહિત નિંદારૂપ કુત્સાનો ભાવ પણ નિવર્તન પામેલ નથી, કેમ કે પોતાનામાં વિશિષ્ટ લબ્ધિનો અભાવ છે, તેનું નિવર્તન ઉપકરણથી સાધ્ય છે.
અથવા ફ્રી નો અર્થ સંયમ કર્યો, અને તે સંયમ પ્રસ્તુતમાં વસ્ત્રથી પ્રાપ્ત એવી જીવરક્ષારૂપ છે, અને શીતાદિ પરીષહમાં વસ્ત્રગ્રહણ ન કરે તો સ્વાધ્યાયાદિનો વ્યાઘાત થાય, તેથી તેના માટે વિશેષથી વસ્ત્રનો ઉપયોગ છે. ‘તલા'થી તેમાં વિશેષાવશ્યકભાષ્યની સાક્ષી આપતાં કહે છે
ટીકાર્ય - વિહિય' - જે કારણથી શ્રુતમાં=શાસ્ત્રમાં, ત્રણ કારણ વડે વસ્ત્ર ધારણ કરવું જોઈએ એ પ્રમાણે વિહિત છે, તે કારણથી જ અતિશય વગરનાએ તે=વસ્ત્ર, અવશ્ય ધારણ કરવું જોઇએ.
१. विहितं श्रुत एव यतो धरेत्रिभिः कारणैर्वस्त्रमिति । तेनैव तदवश्यं निरतिशयेन धर्त्तव्यम् ।। २. जिनकल्पायोग्यानां हीकुत्सापरीषहा यतोऽवश्यम् । हीर्लज्जेति वा स संयमस्तदर्थं विशेषेण ।।
