________________
૧૩૮
.
. .
.
. અધ્યાત્મમત પરીક્ષા
ગાથા - ૩૫ છ સ્થાનો વડે શ્રમણ નિર્ગથ આહારને વાપરતાં આજ્ઞાને ઓલંઘતા નથી. તે આ પ્રમાણે - (૧)(૨)વેદના અને વૈયાવચ્ચ માટે (૩) ઇર્યાવિશુદ્ધિ માટે (૪) સંયમ માટે (૫) પ્રાણોના પાલન માટે (૬) છઠું વળી ધર્મચિંતા માટે, “ત્તિ' ઉદ્ધરણના કથનની સમાપ્તિ સૂચક છે. છિિત્ત - સ્થાનાંગસૂત્રમાં છë થી માંડીને ળિ સુધીનો ભાવ સુગમ છે, એ બતાવવા માટે “ઈતિ avā એ પ્રમાણે કહેલ છે. ત્યારપછીના કથનનો અર્થ કહે છે'સાહાર' આહારને=અશન આદિ આહારને કરતો આજ્ઞાનું અતિક્રમણ કરતો નથી, કેમ કે પુષ્ટાલંબન છે. વળી અન્યથા=પુરાલંબન ન હોય તો, અતિક્રમણ કરે જ છે, કેમ કે રાગાદિભાવ છે.
ત્યારપછી સૂત્રમાં તં ગર'થી કહ્યું તેને બતાવતાં કહે છેતથા વેગળા - (૧) સુદના (૨) વૈયાવચ્ચ=આચાર્યાદિનું વૈયાવચ્ચ કરવું તે, વેદના અને વૈયાવચ્ચ છે. વેદનાને ઉપશમાવવા માટે અને વૈયાવચ્ચ કરવા માટે મુનિ આહારને કરતો આજ્ઞાનું ઉલ્લંઘતો નથી. આ પ્રમાણે ભાવ છે. (૩) ઈર્યા=ગમન, તેની વિશુદ્ધિ યુગમાત્રનિહિતદષ્ટિપણું તે ઈર્યાવિશુદ્ધિ, અને તેના માટે=ઈર્યાવિશુદ્ધિ માટે, (મુનિ આહારને કરે છે). અહીં સ્થાનાંગસૂત્રના મૂળ પાઠમાં, વિશુદ્ધિ શબ્દનો લોપ થયો હોવાથી ‘ફર્થ =ઈર્યા માટે એ પ્રમાણે કહેલ છે. તેમાં હેતુ કહે છે- ભૂખ્યો થયેલો ઈર્યાશુદ્ધિમાં અશક્ત થાય એથી કરીને તેના માટે =ઈર્ષાશુદ્ધિ માટે, આહારને કરતો આજ્ઞાનું ઉલ્લંઘતો નથી.
દ‘તાર્થમ્' પછી ‘ત્તિ' શબ્દ હેતુ અર્થક છે.
દર મૂળમાં ‘રિયા' પછી ‘ગ' છે તે ચકાર =સમુચ્ચય અર્થમાં છે.
(૪) સંયમ=પ્રેક્ષા, ઉન્મેલા, પ્રમાર્જનાદિલક્ષણસંયમ તેના માટે આહાર ગ્રહણ કરતો આજ્ઞાનું ઉલ્લંઘતો નથી.) (૫) પ્રાણોઃઉચ્છવાસાદિ અથવા બલ, તેઓની અથવા તેની, વૃત્તિ =પાલન, તેના માટે=પ્રાણ ધારણ માટે (આહારને કરતો આજ્ઞાનું ઉલ્લંઘતો નથી). એ પ્રમાણે અર્થ જાણવો. (૬) વળી છઠું કારણ ધર્મચિંતા માટે=ગુણન અનુપ્રેક્ષા માટે, આહારને કરતો આજ્ઞાનું ઉલ્લંઘન કરતો નથી. રૂતિ’ શબ્દ ઉદ્ધરણની ટીકાના કથનની સમાતિસૂચક છે.
ભાવાર્થ:-અહીં “ગુન' શબ્દથી એ ગ્રહણ કરવાનું છે કે, સૌ પ્રથમ વાચના દ્વારા અર્થ ગ્રહણ કરવામાં આવે છે, ત્યારપછી સ્વયં તે અર્થની વિચારણા કરે ત્યારે જે શંકાઓ થાય છે, તે પૃચ્છા દ્વારા સમાધાન મેળવીને, નિર્ણાત થયેલા પદાર્થને પરાવર્તન કરવામાં આવે ત્યાં સુધીનો પદાર્થ ગુણનથી ગ્રહણ કરવાનો છે; અને ત્યારપછી પોતાના પ્રવૃત્તિકાળમાં તે પદાર્થની અનુપ્રેક્ષા કરે છે, તેથી તેનાથી નિષ્પાદ્યભાવો જીવમાં નિષ્પન્ન થાય અને થયેલા ભાવો વૃદ્ધિ પામે તે અનુપ્રેક્ષા છે.
