________________
ગાથા - ૩૪
અધ્યાત્મમતપરીક્ષા
૧૩૫
‘વં’....એ પ્રમાણે તપમાં કહ્યું એ પ્રમાણે, સકલઆત્મશક્તિના પ્રકટીકરણથી સર્વ અભિષ્યંગને ત્યાગ કરતો પણ, તેવા પ્રકારના કૃતિ-બલાદિના અભાવને કારણે, તેની=શક્તિની, પરિનિષ્ઠાને=સમાપ્તિને, જાણીને, તેના ઉપષ્ટભક ધર્મોપકરણમાં પ્રવૃત્તિ કરતો પણ, તેથી કરીને જ વિરાધક નથી; અર્થાત્ શક્તિઅનિગૂહનપ્રયુક્ત વસ્તુના અનુરાગનો અભાવ હોવાથી જ, વિરાધક નથી.
દૂર ‘“તાદૃશવૃત્તિવત્તાવિ’’ અહીં ‘આર્િ’ પદથી તાદેશ ડ્રી-કુત્સા નિવર્તક શક્તિનો અભાવ ગ્રહણ કરવાનો છે.
ઉત્થાન :- તાદેશ ધૃતિબલાદિના અભાવને કારણે શક્તિનો અભાવ હોય તો તદુપરંભક એવા ધર્મોપકરણાદિની પ્રવૃત્તિ કરતો પણ વિરાધક નથી એમ પૂર્વમાં કહ્યું, તેમાં સાક્ષી આપતાં કહે છે
ટીકાર્ય :- ‘યામ:' - જે કારણથી આગમ છે
‘મળિયૂહન્તો’ – જો બાહ્ય આચરણારૂપ સંયમમાં પણ વીર્ય ન ગોપવે, અને શક્તિ કરતાં અધિક બાહ્ય આચરણામાં યત્ન કરીને સંયમનું વીર્ય નાશ ન કરે, તો તપ-શ્રુતમાં વીર્યને નહિ ગોપવતો ચારિત્રની વિરાધના કરતો નથી.
ઉત્થાન ઃ- “તપ અને શ્રુતમાં વીર્યને ન ગોપવતો સાધુ જો સંયમમાં પણ એટલે કે સંયમની બાહ્ય આચરણામાં પણ વીર્યને ગોપવે નહિ, અને સંયમની બાહ્ય આચરણા તે રીતે અતિશયવાળી ન કરે કે જેથી ધર્મસાધનાને અનુકૂળ વીર્ય નાશ ન પામે, તો તે ચારિત્રની વિરાધના કરતો નથી'' આ પ્રકારના આવશ્યકનિર્યુક્તિના તાત્પર્યને બતાવતાં કહે છે
ટીકાર્ય :- ‘જાચાર’ – એકેક આચારના અપ્રતિરોધવડે કરીને જ અન્ય આચારનું આચરણ બળવાનઅનિષ્ટઅનનુબંધિ ઇષ્ટનું સાધન છે=સાનુબંધ શુદ્ધ છે, એ પ્રકારે તાત્પર્ય છે. ત્યાં પણ=એક એક આચારના અપ્રતિરોધથી આચારાંતરનું આચરણ કરવું એમ કહ્યું ત્યાં પણ, મૂળગુણ આચારના અનુરોધવડે કરીને જ ઉત્તરગુણનું આચરણ શ્રેયઃ= કલ્યાણકારી, છે, એ પ્રકારે વિશેષ છે.
ભાવાર્થ :- તાત્પર્ય એ છે કે આરાધક સાધુએ શક્તિને ગોપવ્યા વગર તપ અને શ્રુતમાં યત્ન કરવો જોઇએ, અને તે તપ અને શ્રુતનો યત્ન પણ સંયમની બાહ્ય આચરણાનો વ્યાઘાત ન થાય તે પ્રકારે કરવો જોઇએ, અને તપસંયમની બાહ્ય આચરણા પણ વિશેષ પ્રકારની સંયમની શક્તિનો નાશ ન થાય તે રીતે કરવી જોઇએ; આ પ્રકારનો ફલિતાર્થ આવશ્યકનિર્યુક્તિના કથનથી નીકળે છે. તેથી તપ-શ્રુત અને સંયમની આચરણા પરસ્પર વ્યાઘાતક ન બને તેમ આચરવાથી જ તે આચરણાઓ સાનુબંધ શુદ્ધ બને છે. અને મૂળગુણ અને ઉત્તરગુણની આચરણાઓ તે રીતે કરવી જોઇએ કે જેથી ઉત્તરગુણમાં યત્ન કરતાં મૂળગુણની આરાધનાનો વ્યાઘાત ન થાય અને મૂળગુણ અને ઉત્તરગુણમાંથી કોઇ એકને ગૌણ કરવાનો પ્રશ્ન આવે તો ઉત્તરગુણને ગૌણ કરીને મૂળગુણનું રક્ષણ કરવું જોઇએ, તે શ્રેયઃરૂપ છે અર્થાત્ કલ્યાણને કરનારું બને છે.
