________________
૧૩૨
અધ્યાત્મમતપરીક્ષા
દર ‘વહિરલ....અપ્રતિìધાતા' સુધીના કથનનો પરામર્શક ‘કૃતિ’ શબ્દ છે.
ગાથા - ૩૨-૩
ભાવાર્થ :- અહીં આથ્રેડિત વિસ્મરણશીલતા એટલા માટે કહેલ છે કે, અગાઉ ગાથા નં-૨૨માં પરપ્રવૃત્તિ મોહજનિકા નથી એની સિદ્ધિ ઘણી રીતે કરેલ છે. તેથી વારંવાર કહેલ છતાં તેને ભૂલી જવું તે રૂપ આદ્રેડિત વિસ્મરણશીલતા પૂર્વપક્ષીની છે તે બતાવવું છે.૩૨||
અવતરણિકા :- તસ્માત્ નિનોપવિટ્ટમેવ હિતાથિમિરાવરણીય નતુ તવાચરિતમવેત્યનુશાસ્તિ
અવતરણિકાર્ય :- તે કારણથી અર્થાત્ ગાથા ૩૧-૩૨માં જે બતાવ્યું તે કારણથી, હિતાર્થીઓ વડે જિનોપદિષ્ટ જ આચરણ કરવા યોગ્ય છે, પરંતુ તદાચરિત=જિનો વડે આચરિત નહિ; એ પ્રમાણે અનુશાસન કરે છે.
ગાથા:
वेज्जुवदिट्ठ ओसहमिव जिणकहिअं हिअं तओ मग्गं । सेवंतो होइ सुही इहरा विवरीअफलभागी ॥३३॥ (वैद्योपदिष्टमौषधमिव जिनकथितं हितं ततो मार्गम्। सेवमानो भवति सुखी इतरथा विपरीतफलभागी ||३३|)
--
ગાથાર્થ :- તે કારણથી વૈદ્ય વડે ઉપદિષ્ટ=કહેવાયેલ, ઔષધની જેમ જિનકથિત એવા હિતમાર્ગને=હિતકારી માર્ગને, સેવતો સુખી થાય છે, ઈતરથા=નહિ સેવતો, વિપરિત ફલભાગી થાય છે.
टीst :- रोगिणः सम्यग्भिषग्वरोपदिष्टमौषधमिव भुवनवैद्यभगवदुपदिष्टो मोक्षमार्ग एव सम्यगाराध्यमानो मुमुक्षोरन्तरङ्गवेदनां विनाशयति, तदाचरणस्यैवान्वेषणं त्वशक्तस्याऽपथ्यरूपतया प्रत्युतानर्थनिबन्धनमिति भावः ॥३३॥
ટીકાર્ય :- ‘શિળ:' શ્રેષ્ઠ વૈઘ વડે સમ્યગ્ ઉપદિષ્ટ ઔષધ રોગીની વેદનાનો વિનાશ કરે છે તેની જેમ, ભુવનવૈદ્ય ભગવાન વડે ઉપદિષ્ટ મોક્ષમાર્ગ જ, સમ્યગ્ આરાધના કરાતો, મુમુક્ષુની અંતરંગ વેદનાનો વિનાશ કરે છે. વળી તદાચરણનું જ=ભગવાન વડે આચરણનું જ, અન્વેષણ અશક્તને અપથ્યરૂપપણાથી ઊલટું અનર્થનું કારણ છે; એ પ્રમાણે ભાવ છે.
ભાવાર્થ :- શ્રેષ્ઠ વૈદ્ય હોય અને તેણે સમ્યગ્ રીતે બતાવેલ હોય તે ઔષધ, રોગીની વેદનાનો વિનાશ કરે છે; અને શ્રેષ્ઠ વૈદ્ય હોવા છતાં વૈદ્યશાસ્ત્રમાં ઉપયોગ ન હોય અર્થાત્ જાણકાર હોય છતાં ઉપયોગ ન હોય, તો રોગમાં અન્ય રોગનો ભ્રમ થાય, તેથી તે ઔષધના સેવનથી વેદનાનો વિનાશ ન થાય; પરંતુ જો સમ્યગ્ ઉપદિષ્ટ હોય અને એ પ્રમાણે ઔષધનું સેવન કરે તો અવશ્ય વેદનાનો વિનાશ કરે છે. અહીં ભુવનવૈદ્ય ભગવદ્ ઉપદિષ્ટમાં ‘સમ્યગ્’ એ પ્રકારનું વિશેષણ નથી આપ્યું તેનું કારણ ભગવાન સર્વજ્ઞ છે અને યથાર્થવાદી છે, તેથી તેમનો ઉપદેશ સમ્યગ્ ૪ × ૧૩૩મા
