________________
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
ગાથા - ૮
. અધ્યાત્મમત પરીક્ષા. આ પ્રકારના પૂર્વપક્ષના કથનના સમાધાનને કરતાં તેથી ગ્રંથકાર કહે છે
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ટીકાર્ય-‘સાવરિ '- આવશ્યકાદિ વ્યાપારરૂપ વ્યવહારિક કાયિક ધ્યાનનો અભાવ હોવાથી અને કાર્પણ શરીરના યોગથી ચલોપકરણતા હોવાને કારણે, નૈયિક કાયસ્થર્યનો અભાવ હોવાથી કેવલીને દેશોનપૂર્વકોટિ સુધી ધ્યાન નથી.
ભાવાર્થ - તાત્પર્ય એ છે કે કેવલીને કેવલજ્ઞાન થયા પછી યોગનિરોધની ક્રિયાના પ્રારંભ પૂર્વે ધ્યાન દિગંબરને પણ માન્ય નથી અને શ્વેતાંબરને પણ માન્ય નથી, આમ છતાં દિગંબરે તે વખતે ધ્યાન માનવાની આપત્તિ શ્વેતાંબરને આપેલ, તેનું નિરાકરણ કરતાં ગ્રંથકાર કહે છે કે, આવશ્યકાદિ વ્યાપારરૂપ વ્યવહારિક કાયિક ધ્યાન, છદ્મસ્થોને સુદઢ યત્નપૂર્વક કરાતી આવશ્યકાદિ ક્રિયામાં હોય છે, તેવું ધ્યાન કેવલીને યોગનિરોધ પૂર્વે નથી; અને યોગનિરોધ પૂર્વે કામણ શરીરની સાથે સંબંધ હોવાને કારણે કેવલીમાં યોગોનું ચલોપકરણપણું છે, અર્થાત્ સૂક્ષ્મ કાયસંચાર ચાલતો હોવાને કારણે નૈૠયિક કાયધૈર્ય નથી, પરંતુ જ્યારે યોગનિરોધ કરે છે ત્યારે નૈૠયિક કાયસ્ચર્ય પ્રાપ્ત થાય છે, તેથી તેરમા ગુણસ્થાનકને અંતે યોગનિરોધકાળમાં ધ્યાન પ્રગટ થાય છે અને ચૌદમાં ગુણસ્થાનકમાં ધ્યાન વર્તે છે, પરંતુ તે પૂર્વે ધ્યાન નથી. આનાથી એ પ્રાપ્ત થયું કે, સુદઢ યત્નપૂર્વક આવશ્યકાદિ ક્રિયાઓમાં વ્યવહારિક કાયિક ધ્યાન છે, અને યોગનિરોધકાળમાં અને નિરુદ્ધયોગાવસ્થામાં કાયસ્થયરૂપ નૈૠયિક ધ્યાન છે. III
અવતરણિકા-ત-મોદક્ષતન્યૂનમૂતપદ્રવ્યપ્રવૃભાવાદિષયવિરતિયાધિપત્તિરમાવાત્ : मनसो निरोधे तन्मूलचञ्चलत्वविलयादनन्तसहजचैतन्यात्मनि स्वभावे समवस्थानं ह्यनाकुलत्वसङ्गतैવસંતના ધ્યાનમુતે નિયત: તનુt[ pવ. સાર-૨/૨૦૪]
"१ जो खविदमोहकलुसो विसयविरत्तो मणे णिरुम्भित्ता ।
समवविदो सहावे सो अप्पाणं हवदि झादा ।।" तथा च कथं बाह्यक्रियासद्भावे परमाध्यात्मशुद्धिः समुज्जृम्भते इति। उच्यते
સમવસ્થાનં - પછી ટીકામાં ‘દિ છે તે વિશYર્થ છે.
અવતરણિતાર્થ :- અહીં પૂર્વપક્ષી આ પ્રમાણે કહે કે, મોહક્ષયથી તભૂલભૂત=મોહ છે મૂળભૂત જેને, અથવા જેમાં, એવી પરદ્રવ્યની પ્રવૃત્તિનો અભાવ હોવાથી, વિષયવિરક્તપણાને કારણે, અધિકરણાંતરનો= આત્મરૂપઅધિકરણથી અન્ય વિષયરૂપ અધિકરણતરનો, અભાવ હોવાથી (આત્મામાં) મનનો નિરોધ થયે છતે, તન્યૂલ મનમૂલ, ચંચલત્વનો વિલય થવાથી, (આત્માનું) અનંત સહજ ચૈતન્યસ્વરૂપસ્વભાવમાં સમવસ્થાન જ, અનાકૂલત્વથી સંગત એકાગ્રસંચેતનપણું હોવાને કારણે નિશ્ચયથી ધ્યાન કહેવાય છે.
। १. यः क्षपितमोहकलुषो विषयविरक्तो मनो निरुध्य । समवस्थितः स्वभावे स आत्मानं भवति ध्याता ।।
