________________ - * . . અધ્યાત્મમત પરીક્ષા..... ગાથા - 22 ટીકાર્ય - “જે 97 - જેઓ ખરેખર અત્યંત અપ્રમાદભાવવાળા છે, તેઓ અત્યંત અપ્રમાદભાવને કારણે નિર્વિકલ્પદશારૂપ આત્મધ્યાનથી જ વ્યાપૃત થાય છે. તેઓને આવશ્યકાદિક્રિયા વિના જ શુદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે. વળી જેઓ પ્રમાદભાવવાળા છે, તેઓ જીવ...માદકણવાળા હોવાથી આવા પ્રકારના નથી. તેઓને આવશ્યકાદિક્રિયા દ્વારા જ શુદ્ધિ થવાથી અધ્યાત્મનો લાભ થાય છે. એ પ્રકારે=અહીં વર્ણન કર્યું એ પ્રકારે, આનો અભિપ્રાય =ગુણસ્થાનકક્રમારોહના પાઠનો અભિપ્રાય, છે. એ પ્રકારે દઢતર વિચારવું. ભાવાર્થ - “જર્મશમન' - તાત્પર્ય એ છે કે, ક્ષપકશ્રેણિ કે ઉપશમશ્રેણિનો પ્રારંભ સાતમા ગુણસ્થાનકમાં યથાપ્રવૃત્તિકરણરૂપે થાય છે અને કર્મના ક્ષપણ કે ઉપશમની ક્રિયા આઠમા ગુણસ્થાનથી થાય છે, તેથી સાતમું ગુણસ્થાનક કર્મના શમન કે ક્ષપણને ઉન્મુખભાવરૂપ=સમ્મુખભાવરૂપ, શ્રેણિના પ્રારંભ સ્વરૂપ છે; અને ૮-૯૧૦-૧૧માં ગુણસ્થાનકમાં ઉપશમશ્રેણિવાળા, અને ૮-૯-૧૦-૧૨મા ગુણસ્થાનકમાં ક્ષપકશ્રેણિવાળા, નિષ્પન્નયોગવાળા છે. યદ્યપિ નિષ્પન્નયોગ ૧૧-૧૨મા ગુણસ્થાનકમાં થાય છે, તો પણ નિષ્પન્નયોગની પ્રાપ્તિનો પ્રારંભ આઠમા ગુણસ્થાનકથી થાય છે. અહીં શ્રેણિનિષ્ઠ નિષ્પન્નયોગવાળાને ગ્રહણ કરવાના છે. આ બે પ્રકારની શ્રેણિવાળા જીવો ધ્યાતા છે. આ બંને પ્રકારના ધ્યાતાઓની અવિરલમાન વ્યાપારથી શુદ્ધિ થયે છતે તેમને આવશ્યકાદિ અનુપયોગી છે. - અહીં વિશેષ એ છે કે આવશ્યકાદિક્રિયામાં સૂત્રના ભિન્ન ભિન્ન અર્થમાં સંચરણરૂપ વિરલમાન વ્યાપાર હોય છે, જ્યારે આ બંને પ્રકારના ધ્યાતામાં જ્ઞાનનો કોઈ એક જ ઉપયોગ શ્રેણિની સમાપ્તિ સુધી અવિરલ વર્તે છે અને તેનાથી જ તેઓની શુદ્ધિ થાય છે, તેથી તેમને આવશ્યકાદિક્રિયાનો ઉપયોગ નથી; તો પણ આવશ્યકાદિક્રિયા પૂર્વમાં પ્રારંભ કરાયેલી હોય તો તે સાતમા ગુણસ્થાનકની પ્રાપ્તિરૂપ શુદ્ધિમાં પ્રતિબંધક થતી નથી; એ પ્રકારનો ગુણસ્થાનકમારોહનો પાઠનો અભિપ્રાય છે. જેનું- “રેવનુથી જે કહ્યું તેનું તાત્પર્ય એ છે કે, આવશ્યકાદિક્રિયા દ્વારા આવશ્યકક્રિયાની પરાકાષ્ઠાની શુદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય ત્યારે મુનિ નિર્વિકલ્પદશાના અભિમુખભાવવાળા થાય છે, અને ત્યારપછી નિર્વિકલ્પભાવની પ્રાપ્તિરૂપ અધ્યાત્મનો લાભ થાય છે, અને તેના દ્વારા ક્ષપકશ્રેણિ કે ઉપશમશ્રેણિમાં તેઓ ચઢી શકે છે. તેથી અપ્રમત્તમુનિઓને આવશ્યકક્રિયા વગર પણ શુદ્ધિ સંભવે, પરંતુ જીવિત પ્રમાદકણવાળાઓને આવશ્યકક્રિયા દ્વારા જ શુદ્ધાત્માની પ્રાપ્તિ થાય છે. તેથી આવશ્યકક્રિયા શુદ્ધાત્માની પ્રાપ્તિના ઉપલંભ માટે પ્રતિબંધિકા નથી, પરંતુ નિર્વિકલ્પદશાવાળા સાતમા ગુણસ્થાનકવાળા જીવોને આવશ્યકાદિની જરૂર નથી. આ જ તાત્પર્ય ગુણસ્થાનકક્રમારોહના કથનનું છે. ટીકા - ન તથાણપછમાષ્ટમી પર્વ શ્રેયાનિતિ શુદ્ધોપા વાશ્રયાયો ન તુ संभावितशुभोपयोगोऽपि स्थविरकल्पिकमार्ग इति चेत्? तदिदमत्यावेशात् प्रथमसोपानमपहायैवोपरि प्रासादारोह-चापलमायुष्मतः। किञ्चैवं त्वरमाणः प्रथममेव शैलेशीचरमसमयं किमिति न धावसि, तस्यैव निश्चयतो मोक्षहेतुत्वात्। तदुक्तं धर्मसंग्रहण्याम् (26)
