________________ ગાથા 23-24 ............. અધ્યામત પરીક્ષા................. 99 यद्यपि निश्चयतो मूच्छैव ग्रन्थः 1 मुच्छा परिग्गहो वुत्तो' (श्री दशवै. 6/21) इति वचनात्, तथाप्यत्र मूर्छाजननपरिणतं द्रव्यं ग्रन्थ इति व्यवहारोऽपि विशुद्धतया निश्चयत्वेनोक्तः। ટીકાર્ય - નથી પૂર્વપક્ષી આ પ્રમાણે કહે કે, આ રીતે પૂર્વમાં અનુમાન કર્યું કે મુનિના વસ્ત્રાદિ ગ્રંથ નથી અને તેમાં પૂર્વપક્ષી દ્વારા અપાયેલા સત્પતિપક્ષ અનુમાનનું નિરાકરણ કર્યું એ રીતે, ગ્રંથ-અગ્રંથવ્યવસ્થાનો વિલોપ થશે. અહીં આ પ્રકારની પૂર્વપક્ષીની શંકાના નિરાકરણરૂપે વિશેષાવશ્યકની સાક્ષી આપવાપૂર્વક ગ્રંથકાર કહે છેતહાં - તે કારણથી લોકમાં સર્વથા ગ્રંથ અથવા અગ્રંથ કઈ કઈ વસ્તુ છે? કોઈ નથી. નિશ્ચયથી ગ્રંથ અને અગ્રંથ, મૂછ અને અમૂર્છાથી અભિમત છે; =મૂછ પેદા કરે તો તે વસ્તુ ગ્રંથ છે=પરિગ્રહ છે; અને મૂછને પેદા ન કરે તો તે વસ્તુ અગ્રંથ છે=અપરિગ્રહ છે. વસ્થા' - તે કારણથી નિશ્ચયથી ગ્રંથ અને અગ્રંથ મૂછ અને અમૂછથી અભિમત છે તે કારણથી, અરાગદ્વેષવાળાને જે જે વસ્ત્રાદિ સંયમનાં સાધન છે તે તે અપરિગ્રહ જ છે, અને જે તેના=સંયમના, ઉપઘાતી છે તે પરિગ્રહ છે. યદ્યપિ જો કે નિશ્ચયથી મૂછ જ ગ્રંથ છે, કેમ કે મૂછ પરિગ્રહ કહેવાયેલ છે, એ પ્રમાણે દશવૈકાલિકસૂત્રનું વચન છે; તો પણ અહીં=ઉપરમાં બતાવેલ વિશેષાવશ્યકના કથનમાં, મૂછજનનપરિણત દ્રવ્ય એ જ ગ્રંથ, એ પ્રકારના વ્યવહારનું પણ વિશુદ્ધપણું હોવાથી નિશ્ચયરૂપે નિશ્ચયનયરૂપે, કહેવાયેલ છે. ભાવાર્થ તાત્પર્ય એ છે કે નિશ્ચયનય દશવૈકાલિકના કથન પ્રમાણે મૂછને જ પરિગ્રહ કહે છે, પરંતુ મૂછજનન પરિણત એવા દ્રવ્યને પરિગ્રહ કહેતો નથી, અને વિશુદ્ધ વ્યવહારનય મૂછના કારણભૂત એવા દ્રવ્યને પરિગ્રહ કહે છે, અને સામાન્ય વ્યવહારનય વસ્ત્રાદિ દ્રવ્યને પરિગ્રહ કહે છે. તેથી મૂછના કારણભૂત દ્રવ્યને જ પરિગ્રહ કહેનાર વ્યવહારનય વિશુદ્ધ હોવાને કારણે નિશ્ચયનય છે એ પ્રમાણે ગ્રહણ કરીને, નિશ્ચયનયથી તેવા પ્રકારના વસ્ત્રને પરિગ્રહરૂપે વિશેષાવશ્યક ગાથા 2573 ૨૫૭૪માં કહેલ છે. તેથી એ પ્રાપ્ત થાય કે નિશ્ચયકાર્યકારી એવા વ્યવહારનયને નિશ્ચયરૂપે ગ્રહણ કરીને વિશેષાવશ્યકનું કથન છે. અહીં નાનું પર્વથી પૂર્વપક્ષીએ કહ્યું કે ગ્રંથ-અગ્રંથની વ્યવસ્થાનો વિલોપ થશે. તેના નિરાકરણરૂપે વિશેષાવશ્યકનું કથન કહ્યું. તેનાથી એ ફલિત થયું કે નિશ્ચયનયથી મૂછ એ ગ્રંથ છે અને મૂછ સિવાય કોઈ પદાર્થ ગ્રંથ નથી. વિશુદ્ધ વ્યવહારનયથી જે વસ્ત્રાદિ મૂછ પેદા કરે તે ગ્રંથ છે અને સંયમને ઉપકારક વસ્ત્રાદિ છે તે ગ્રંથ નથી. તેથી ગ્રંથ-અગ્રંથની વ્યવસ્થાનો વિલોપ પ્રાપ્ત થશે નહિ. ઉત્થાન - આ રીતે પૂર્વપક્ષીએ કરેલ સસ્પ્રતિપક્ષ અનુમાનમાં ગ્રંથકારે દોષોનું ઉદ્દભાવન કર્યું. તેનાથી વસ્ત્રાદિ ગ્રંથ છે તે સિદ્ધ ન થયું, ત્યારે પૂર્વપક્ષી સિદ્ધાંતીના પૂર્વે સ્થાપન કરેલ અનુમાનમાં શંકા કરતાં કહે છે 1. न सो परिग्गहो वुत्तो नायपुत्तेण ताइणा / मुच्छा परिग्गहो वुत्तो इइ वुत्तं महेसिणा // नस परिग्रह उक्तो ज्ञातपुत्रेण तायिना। मुर्छा परिग्रह उक्त इत्युक्तं महर्षिणा / /
