________________
૧૨૪
અધ્યાત્મમતપુરીક્ષા
ગાથા - ૩૨
તે રીતે જ સંભવ છે. વળી અતથાભૂત અર્થાત્ જે આવો ન હોય=આચાર્યપદને યોગ્ય ન હોય, તેને અનિયતવાસનો અનિયમ છે.
નિષ્પત્તિ :- ત્યારપછી આચાર્યપદની યોગ્યતાની નિષ્પત્તિ, બીજા ઘણા શિષ્યોની તેમની પાસે નિષ્પત્તિ ‘નિષ્પત્તિિિત' અહીં ‘કૃતિ' શબ્દ પૂર્વોક્તકથનની સમાપ્તિસૂચક છે.
ભાવાર્થ :- તાત્પર્ય એ છે કે અનિયતવાસથી ઉક્ત ગુણોનો સંભવ છે. ત્યારપછી આચાર્યપદની યોગ્યતાની નિષ્પત્તિ અને તેમની પાસે ઘણા શિષ્યોની નિષ્પત્તિ થાય છે.
ઉત્થાન :- ત્યારપછી વિહારને બતાવવા માટે ‘છ્યું 'થી પૂર્વના કથનનું નિગમન કરતાં કહે છે
વિહાર :- પ્રમાણે નિષ્પન્ન થઇને અને સૂરિપદને પામીને, દીર્ઘકાલ તે પર્યાયને અર્થાત્ સૂરિપદપર્યાયને અનુપાલીને, યોગ્ય શિષ્યને આચાર્યપદે સ્થાપીને, વિશેષ અનુષ્ઠાનરૂપ વિહાર કરવો; અને તે વિશેષ અનુષ્ઠાનરૂપ વિહાર, બે પ્રકારે છે
(૧) ભક્તપરિક્ષા, ઇંગિની અને પાદપોપગમનલક્ષણ અભ્યુદ્યતમરણ, અથવા (૨) જિનકલ્પિક, પરિહારવિશુદ્ધિ અને યથાલંદિક કલ્પનો સ્વીકાર,
ત્યાં અર્થાત્ દ્વિવિધ અનુષ્ઠાનરૂપ વિહારમાં, પોતાના આયુષ્યને અલ્પ જાણીને પ્રથમ વિહાર સ્વીકારે છે, અને દીર્ઘ પણ સ્વ આયુષ્યને જાણીને જો ક્ષીણજંઘાબલ હોય તો વૃદ્ધવાસ સ્વીકારે છે. વળી પુષ્ટશક્તિમાં જિનકલ્પાદિ સ્વીકારની ઇચ્છાવાળો તપ, સત્ત્વ, સૂત્ર, એકત્વ અને બલવિષયવાળી પાંચ તુલનાઓ વડે પ્રથમ આત્માને તોલે છે, અર્થાત્ સત્ત્વાદિનો પ્રકર્ષ કરે છે.
‘તથાહિ’ – તે આ પ્રમાણે
(૧) તપોભાવનાથી, ત્યાં સુધી તે પ્રમાણે બુભુક્ષાનો પરાજય કરે, જેમ કારણવશાત્ છ મહિના સુધી આહારના અલાભથી ખેદ ન પામે.
(૨) વળી સત્ત્વભાવનાથી, પહેલી ઉપાશ્રયમાં, બીજી ઉપાશ્રયની બહાર, ત્રીજી ચતુષ્કમાં, ચોથી શૂન્યઘરમાં અને પાંચમી શ્મશાનમાં એ પ્રમાણે બૃહત્કલ્પભાષ્યમાં કહેવાયેલ ક્રમથી ભયનો પરાજય કરે છે.
ભાવાર્થ :- તાત્પર્ય એ છે કે રાત્રિના સમયે ઉપાશ્રયાદિ પાંચે સ્થાનોમાં ક્રમસર એકાંતમાં રહીને પોતાને - શૂનકાર વગેરેનો ભય ન લાગે એ રીતે આત્માને ભાવિત કરીને ભયને જીતે છે. જગતનાં નિમિત્તો પ્રમાણે ભય પામવાથી સત્ત્વની અલ્પતા થાય છે. તેથી ભાવનાઓથી ભાવિત થઇને ભયને જીતે છે.
ટીકાર્થ :- (૩) વળી સૂત્રભાવનાથી, તે પ્રમાણે સૂત્રને પણ પરિચિત કરે, જે પ્રમાણે તેની=સૂત્રની, પરાવર્તનાને અનુસારે સર્વ કાળને સમ્યગ્ રીતે જાણે. અર્થાત્ કેટલો કાળ પસાર થયો તે સૂત્રના પરાવર્તનથી જાણી શકે. (૪) વળી એકત્વભાવનાથી, સંઘાટકાદિઓની સાથે પણ પરસ્પર સંલાપાદિની પ્રવૃત્તિની નિવૃત્તિથી, બાહ્ય
