________________
• • • • ૧૦૫
ગાથા : ૨૩-૨૪. . . . . . . . . . . અધ્યાત્મમત પરીક્ષા . . . . . एवानुंज्ञानाद्। अत एव-'यधुपधिपरिग्रहः श्रेयान् तर्हि जिनकल्पिकादयोऽपि तं न परित्यजेयुरि 'त्यसमीक्षिताभिधानं, लब्धिमतां तेषां तत्परिहारस्य शक्यत्वेन संयमानुपकारकस्य तस्य तेष्वप्राप्तेरित्यग्रे વસત્તિા 6 અર્થ ત્ર'નો અવયવ પ્રતાપના દ્રવ્ય'ની સાથે છે.
ટીકાર્ય ફર્થ ' - આ પ્રમાણે અર્થાત ગાથા નં. ૨૩/૨૪ની ટીકાના પ્રારંભમાં મૂછનિમિત્તપ્રવૃત્તિવિષયવૈત', રેહપાનનાર્થબુપાવી નાનત્વા એ બે હેતુથી “મુનીનાં વસ્ત્રાવિન પ્રસ્થા એ અનુમાન કર્યું. અને ત્યારપછી તેની જ પુષ્ટિ કરી અને સિદ્ધ કર્યું કે, સાધુઓને વસાદિ ગ્રંથરૂપ નથી. એ પ્રમાણે, જો ઉપધિરૂપ પરિગ્રહ વિહિત છે, તો આત્મોપાસનાના અભ્યાસની જેમ ઘણી જ એવી તે=ઉપધિ શ્રેયસ્કરી છે, પરંતુ તેની સ્વલ્પતા શ્રેયસ્કરી નથી. આ પ્રમાણે પણ પરનો પ્રલાપમાત્ર જાણવો. કેમ કે આહારાદિની જેમ આક્ષેપપ્રાપ્ત ઉપધિના ગ્રહણમાં યતનાનુકૂલ સ્વલ્પતાની જ અનુજ્ઞા છે.
‘ત હવ' - આથી કરીને જ, અર્થાત્ આક્ષેપપ્રાપ્ત ઉપથિગ્રહણમાં યતનાનુકૂલ સ્વલ્પતાની અનુજ્ઞા છે, આથી કરીને જ, જો ઉપધિપરિગ્રહ શ્રેય છે, તો જિનકલ્પિકાદિઓએ પણ તેનો=ઉપધિનો, ત્યાગ ન કરવો જોઇએ, આ પ્રમાણે અસમીક્ષિત અભિધાન છે, અર્થાત્ વિચાર્યા વગરનું અભિધાન છે. કેમ કે લબ્ધિધારી તેઓને જિનકલ્પિકાદીઓને, તેના પરિહારનું શક્યપણું હોવાને કારણે સંયમને અનુપકારક એવી તેની=ઉપધિની, તેઓને જિનકલ્પિકાદિઓને, અપ્રાપ્તિ છે, એ પ્રમાણે આગળમાં કહેવાશે.
ભાવાર્થ -પૂર્વપક્ષીને એ કહેવું છે કે, જો ઉપધિપરિગ્રહ સાધુને રાખવારૂપે વિહિત હોય તો, ઘણી ઉપથિ ગ્રહણ કરવી જોઈએ. જેમ શાસ્ત્રમાં આત્મોપાસનાની વિધિ છે, તેથી જેટલી વધારે આત્મોપાસના કરે તે શ્રેયસ્કરી છે, તેમ જેટલી વધારે ઉપથિ ગ્રહણ કરે તેટલી વધારે શ્રેયસ્કરી માનવાની શ્વેતાંબરને આપત્તિ આવશે. તેના નિરાકરણરૂપે ગ્રંથકાર કહે છે
પૂર્વમાં “સાધુને વસ્ત્રાદિક ગ્રંથ નથી” એ પ્રકારનું અનુમાન કર્યું, એનાથી જ આ પ્રકારના પૂર્વપક્ષીના કથનનું નિરાકરણ થઈ ચૂક્યું, એ વાત ફર્થ 'થી કહીને, તેને દઢ કરવા માટે જે હેતુ માહારવિવ' કહ્યો, તેનું તાત્પર્ય એ છે કે, શાસ્ત્રમાં સંયમપાલન માટે દેહનું રક્ષણ કરવું જોઈએ એ પ્રકારનું વિધાન છે, તે વિધાન દ્વારા આક્ષેપથી પ્રાપ્ત આહારાદિ ગ્રહણની વિધિ છે. કેમ કે જો આહારાદિ ગ્રહણ ન કરાય તો સંયમને અનુકૂળ દેહનું પાલન થઈ શકે નહિ. તેથી આહારાદિની જેમ ઉપધિની ગ્રહણવિધિ પણ આક્ષેપપ્રાપ્ત છે. કેમ કે જેમ આહાર ગ્રહણ ન કરવામાં આવે તો દેહનું પાલન ન થાય, તેમ ઉપધિગ્રહણ ન કરવામાં આવે તો પણ દેહનું પાલન શક્ય નથી. અને આક્ષેપપ્રાપ્ત વિધિમાં હંમેશાં યાતનાને અનુકૂળ સ્વલ્પતાની જ અનુજ્ઞા હોય છે. કેમ કે દેહપાલન માટે જેટલો આહાર ઉપયોગી હોય તેનાથી અધિકનો નિષેધ તે વિધિથી જ થઇ જાય છે. તે રીતે ઉપધિમાં પણ સંયમને ઉપકારી હોય તેટલી જ અનુજ્ઞા પ્રાપ્ત થાય અને અધિકનો નિષેધ પ્રાપ્ત થાય. માટે આહાર કે ઉપથિ વિહિત છે એટલા માત્રથી આત્મ-ઉપાસનાની જેમ ઘણા પ્રહણનું કથન એ પ્રલાપમાત્રરૂપ છે.
