________________
૪૪ . . .
: , . . . . . . . . . . . . . . .
. . .
.
::::::: . . . . . . . . . . . . . . .
: ૨
. અધ્યાત્મમત પરીક્ષા ध्यानालंबनोपकारकत्वमपि धर्मोपकरणस्योक्तम्। तथा सचित्तपृथिवीधूमिकावृष्ट्यवश्यायरजःप्रदीपतेजःप्रभृतीनां रक्षापि तैः कृता भवति, तथा मृताच्छादनबहिर्नयनाद्यर्थं ग्लानप्राणोपकारार्थं च वस्त्रमभिमतम्। एवं च भगवदाराधनविशुद्ध्या ततोऽध्यात्मविशुद्धिः।
ટીકાર્ય - યથા” જેમ કાયા દઢ ધ્યાન માટે ઉપયોગી એવા આસનના અભ્યાસાદિથી પરમ મનઃસ્થર્યરૂપ શુદ્ધોપયોગને ઉપકાર કરે છે, તેમ ધર્મોપકરણ પણ શુદ્ધોપયોગને ઉપકાર કરે છે.
ઈફ “કૃધ્ધાનાનપ્યાસાવિના' અહીં ‘ગાદિથી આસનના સેવનનું ગ્રહણ કરવું.
ભાવાર્થ - અહીં વિશેષ એ છે કે, ધ્યાન બે પ્રકારનું છે. (૧) દઢ ધ્યાન (૨) અદઢ ધ્યાન. દઢ ધ્યાનમાં પરમરથર્ય આવે છે અને અદઢ ધ્યાનમાં મનનું ધૈર્ય હોવા છતાં પ્રકૃષ્ટ સ્વૈર્ય આવતું નથી; અને આથી જ અદૃઢ ધ્યાનવાળો શુદ્ધ ઉપયોગમાં રહી શકતો નથી પરંતુ શુભોપયોગમાં રહી શકે છે, અને શુભોપયોગના સેવનથી જયારે દઢ ધ્યાન પ્રગટે છે, ત્યારે મનના પરમચૈર્યરૂપ શુદ્ધ ઉપયોગ પ્રગટે છે.
ઉત્થાન :- ધર્મોપકરણ શુદ્ધોપયોગને ઉપકાર કરે છે, તે તથાથી બતાવે છે
ટીકાર્ય - ‘તથાદિ' - તે આ પ્રમાણે – સૌત્રિક અર્થાત્ સુતરનું બનેલું, ઔર્ણિક અર્થાત્ ઊનનું બનેલું, એવા કલ્પ વડે અર્થાત્ વસ્ત્ર વડે, શીતથી આર્તકપીડિત, સાધુના આધ્યાનનું અપહરણ થાય છે. તથા ' – અને તે પ્રકારે અર્થાત્ વસ્ત્ર દ્વારા આર્તધ્યાનનું અપહરણ થાય છે તે પ્રકારે, સ્વપ્રતિબંધક વિલયથી અર્થાતુ ઉપયોગમાં પ્રતિબંધક એવા આધ્યાનના વિલયથી, માધ્યશ્મભાવનાદિથી ઉપસ્કૃત ધર્મધ્યાનાદિરૂપ શુદ્ધ ઉપયોગ ઉત્પન્ન થાય છે. તથા'-અને જવલનવાલનાદિના પરિહારથી અર્થાત્ અગ્નિને સળગાવવાના પરિહારથી, અગ્નિ-તૃણાદિગત પ્રાણીઓનું રક્ષણ પણ થાય છે. (‘તથા' - સમુચ્ચય અર્થમાં છે.) તેમાં હેતુ કહે છેતેરેવ' - તેનાથી જ અર્થાત્ વસ્ત્રોથી જ, શીતની નિવૃત્તિ થાય છે. રૂત્યુપર્ધઃ'- એથી કરીને અર્થાત તૃણાદિથી સત્ત્વનું રક્ષણ થાય છે જેથી કરીને, ઉપધિનું શુભ ધ્યાનનું ઉપકારીપણું છે, આ પ્રમાણે અન્વય છે.
ઉત્થાન - ઉપધિનું શુભ ધ્યાનનું ઉપકારકપણું કઈ રીતે છે તે કહે છે
ટીકાર્ય - ‘વંત્રન' - જ્વલનઆરંભાદિઅનુબંધી સ્વપ્રતિબંધક રૌદ્રધ્યાનના નિવારકપણાથી અર્થાત્ અગ્નિમાં આરંભાદિના અનુબંધવાળા જે હિંસાનુબંધી રૌદ્રધ્યાન કે જે શુભ ધ્યાનનો પ્રતિબંધક છે, તેના નિવારકપણાથી
