________________
• . . . . . . .૪૫
ગાથા -૧૩,
અધ્યાત્મમત પરીક્ષા.. ઉપધિનું શુભધ્યાનનું ઉપકારકપણું છે. તથા ત્ર' - અને તે પ્રકારે અર્થાત્ આર્તધ્યાનના નિવારણથી શુદ્ધ ઉપયોગનું ઉપકારકપણું છે અને રૌદ્રધ્યાનના પરિહારથી શુભ ધ્યાનનું ઉપકારકપણું છે તે પ્રકારે, સ્વાધ્યાયનો નિર્વાહ થાય છે, એ પ્રમાણે અન્વય છે.
ઉત્થાન - સ્વાધ્યાયનો નિર્વાહ કઈ રીતે થાય છે તે બતાવે છે
ટીકાર્ય - ‘વિડä' - ઉત્કૃષ્ટથી કાલચતુષ્ક અને જઘન્યથી વળી ત્રણ જાણવા. એ વચનને અનુસરનારા સાધુ વડે સમસ્ત રાત્રિજાગરણ કરતાં એવા ચાર કાલગ્રહણ કરવા જોઇએ. એથી કરીને તુષારના કણના સમુદાયને વર્ષાવનાર શીતકાળમાં યતના વડે કલ્પપ્રાવરણથી જ અર્થત વસ્ત્ર ઓઢવાથી જ, સ્વાધ્યાયનો નિર્વાહ થાય છે.
સ્વાધ્યાયનિર્વાહા' પછી ‘તિ' છે, તે કથનની સમાપ્તિ સૂચક છે. "સ્વાધ્યાય' અને સ્વાધ્યાય ધર્મધ્યાનનું આલંબન છે. તેમાં હેતુ કહે છે- વાચના, પૃચ્છના, પરાવર્તના અને અનુપ્રેક્ષા આલંબનો છે, એ પ્રમાણે વચન છે. ‘તથા રા'- અને તે પ્રકારે અર્થાત્ ધર્મધ્યાનનું આલંબન સ્વાધ્યાય છે તે પ્રકારે, ધર્મોપકરણનું ધ્યાનના આલંબનનું ઉપકારકપણું પણ કહેવાયું છે. ‘તથા ચિત્ત'- અને સચિત્ત પૃથ્વી, ધુમ્મસ, વૃષ્ટિ, હિમ, રજ, પ્રદીપ અને તેજ વગેરેની રક્ષા પણ તેઓ વડે અર્થાત્ વસ્ત્રાદિ વડે, કરાયેલી થાય છે. તથા કૃતા:' - અને મડદાને આચ્છાદન માટે, બહાર લઇ જવા માટે અને ગ્લાનના પ્રાણના ઉપકાર માટે વસ્ત્ર અભિમત છે. ‘વં ત્ર' - અને એ રીતે અર્થાત તથાદિથી વસ્ત્રામમતિમ્' સુધી જે વસ્ત્રની ઉપકારકતા બતાવી એ રીતે, ભગવદ્ આરાધનાની વિશુદ્ધિ થવાને કારણે તેનાથી=વસ્ત્રથી, અધ્યાત્મની વિશુદ્ધિ થાય છે.
: ' વસ્ત્રની ઉપકારકતા :
ભાવાર્થ - અહીં વિશેષ એ છે કે, (૧) વસ, આર્તધ્યાનના પરિહારદ્વારા શુદ્ધ ઉપયોગને ઉપકારક છે એમ કહ્યું, તેનો ભાવ એ છે કે, કોઇ વ્યક્તિ સ્વવીર્યના ઉત્કર્ષથી પરમઉપેક્ષામાં યત્ન કરતો હોય અને તેનાથી શુદ્ધ ઉપયોગ પ્રગટ થઇ શકે તેમ હોય, તો પણ અતિ ઠંડીને કારણે તેનો ઉપયોગ અલના પામે છે, અને વારંવાર ઠંડીના પરિવારના વિચારો આવે છે, તે રૂપ આર્તધ્યાન વસ્ત્રથી દૂર થાય છે અને તે વ્યક્તિ શુદ્ધ ઉપયોગમાં પ્રયત્ન કરી શકે છે. (૨) વળી કહ્યું કે વસ્ત્રથી રૌદ્રધ્યાનના પરિહાર દ્વારા શુભધ્યાનનું ઉપકારકપણું છે. તેનો ભાવ એ છે કે, સાધુને પકાયના પાલનનું શુભધ્યાન વર્તતું હોય છે, પરંતુ અતિ ઠંડીને કારણે વસ્ત્ર ન હોય તો કોઈ તાપણું આદિ કરે તેવી ઇચ્છા થાય, કે કોઈ કરતું હોય ત્યાં બેસીને શીતપરિહારનો પરિણામ થાય, તેથી તે તાપણું ચાલુ રહે તેવો પરિણામ અંદરમાં ઉત્પન્ન થાય, જે રૌદ્રધ્યાન કે તેની પૂર્વભૂમિકારૂપ છે; અને વસ્ત્ર મળવાથી તે જાતનો પ્રયત્ન
