________________
ગાથા -૯-૧૦. . . . . . . . . . . . . *
અધ્યાત્મમત પરીક્ષા
. • • • • ટીકાર્ય - “કથાથશ્ચિત્' - યથાકથંચિત્ વિવક્ષાથી પ્રશસ્ત શબ્દવાચ્યતાનો ત્યાં ધ્યાનરૂપે સ્વીકારવામાં, અવકાશનો પ્રસંગ આવે છે.
ભાવાર્થ:- તાત્પર્ય એ છે કે, ધ્યાનના લક્ષણવિષયક સંપ્રદાયની મર્યાદાને છોડીને, પોતાને જે રીતે મનને ઉચિત લાગે તે રીતે ધ્યાનના અર્થની વિવક્ષા કરવામાં આવે તો, જેટલા પ્રશસ્ત શબ્દથી વાચ્ય એવા આત્માના ભાવો છે, તે સર્વને ધ્યાનરૂપે સ્વીકારવાનો પ્રસંગ આવે. અર્થાત શુભ લેશ્યા, શુભ સંયમ આદિ પ્રશસ્ત શબ્દોથી વાચ્ય એવા આત્માના જે શુભ ભાવો છે, તે સર્વને ધ્યાનરૂપે સ્વીકારવાનો પ્રસંગ પ્રાપ્ત થશે. અર્થાત્ ત્યાં સુદઢ પ્રયત્ન ન હોય તો પણ, શુભ લેશ્યા વર્તતી હોય કે સંયમનો પરિણામ વર્તતો હોય, તો તે ધ્યાન છે તેમ માનવાનો પ્રસંગ આવશે; કેમ કે સ્વભાવસમવસ્થાન એ પ્રશસ્ત શબ્દથી વાચ્ય એવો આત્માનો ભાવ છે, પરંતુ ત્યાં સુદઢ પ્રયત્ન નથી, છતાં તમે તેને ધ્યાન કહો છો, તે જ રીતે પ્રશસ્ત શબ્દથી વાચ્ય એવી શુભ લેશ્યા આદિને પણ ધ્યાનરૂપે સ્વીકારવાની આપત્તિ આવશે.
ઉત્થાન - અહીં પૂર્વપક્ષી કહે કે અમારે સ્વભાવસમવસ્થાનને ધ્યાન તરીકે સ્વીકારવું છે, તેને ધ્યાનરૂપે સ્વીકારતાં પ્રશસ્ત શબ્દવાથ્યને ધ્યાનરૂપે સ્વીકારવાની આપત્તિ આવતી હોય, તો તે અમને ઈષ્ટ છે. તેથી કહે છે
ટીકાર્ય - ાિષા' પરિભાષાના વિપ્લવનો પ્રસંગ આવે છે. કહેવાનો ભાવ એ છે કે, પ્રશસ્ત શબ્દવાને ધ્યાન કહો તો ધ્યાન શબ્દની શાસ્ત્રીય જે પરિભાષા છે તેનો વિપ્લવ થઇ જશે, અર્થાત્ તે અપ્રામાણિક સિદ્ધ થશે.
કૃતિ'- એથી કરીને, અર્થાત્ તત્રથી પ્રસન્' સુધી કથન કહ્યું, એથી કરીને, અર્થાત્ ઉપરમાં કહ્યું એ રીતે અલ્પમાં દેઢતર પ્રયત્નથી શું?
• ભાવાર્થ:- તાત્પર્ય એ છે કે, અહીં મહત્ત્વનો પ્રશ્ન વસ્ત્ર એ મોક્ષનું સાધક છે કે મોક્ષનું બાધક છે એ છે, જયારે
સ્વભાવસમવસ્થાનને ધ્યાન માનવું કે કરણોની સુદઢ પ્રવૃત્તિને ધ્યાન માનવું તે સામાન્ય વસ્તુ છે, તેમાં અત્યંત યત્ન કરવાથી શું? એ પ્રકારનો ભાવ છે. ll ll
અવતરણિકા:- વા સ્વભાવસમવસ્થાનું ધ્યાન, વિરુષ્ણવ્ય તરતાપિ વાજ્જિયા, તથાપિ નેય श्रामण्यव्यभिचारिणीत्याह
અવતરણિકાર્ય - અથવા સ્વભાવસમવસ્થાને ધ્યાન થાઓ અને પ્રશસ્ત પણ બાહ્યક્રિયા તેની = સ્વભાવસમવસ્થાનરૂપ ધ્યાનની, વિરોધી થાય તો પણ આ=પ્રશસ્ત એવી બાહ્ય ક્રિયા, શ્રમણ્યની વ્યભિચારિણી નથી, એ પ્રમાણે કહે છે
