________________
૨૦
અધ્યાત્મમતપરીક્ષા
तह परदव्वम्मि रई परिणामो रक्खणाणुबन्धो वा । दुओ तणुसमवहिं पासन्तो किं ण लज्जेसि ॥७॥
( तथा परद्रव्ये रतिः परिणामो रक्षणानुबंधो वा । उभयतस्तनुसममुपधिं पश्यन् किं न लज्जसे ||७|| )
ગાથા:
ગાથાર્થ :- તથા પરદ્રવ્યની રતિ (૧)(કાયવ્યાપારમાત્ર)પરિણામ રૂપ છે? (૨)સંરક્ષણાનુબંધી છે? ઉભયથી શરીરની જેમ ઉપધિમાં સમાન જોતો તું કેમ લજ્જા પામતો નથી?
ગાથા - ૭
2 S1 :- परद्रव्ये रतिर्हि कायव्यापारमात्रपरिणामो वा संरक्षणानुबन्धिरौद्रध्यानं वा विवक्षितमायुष्मता ? नेदं पक्षद्वयं युक्तं, यतनया तद्दोषपरिहारात्, अन्यथा शरीरेऽपि तुल्ययोगक्षेमत्वात्,
ટીકાર્ય :- ‘પરદ્રવ્યે’ ૫દ્રવ્યમાં જે રતિ છે, તે કાયવ્યાપારમાત્રપરિણામરૂપ=પરદ્રવ્યને હું ગ્રહણ કરું, એ પ્રકારનો કાયાને વ્યાકૃત ક૨વાનો જે જીવનો અધ્યવસાય છે તે રૂપ, કે સંરક્ષણાનુબંધી રૌદ્રધ્યાનરૂપ, આયુષ્યમાન એવા તમારા વડે વિવક્ષા કરાયેલ છે? ગ્રંથકાર તેનો જવાબ આપતાં કહે છે- આ બન્ને પક્ષ યુક્ત નથી–બે વિકલ્પો થઇ શકે છે, પરંતુ બન્ને વિકલ્પોથી પ્રાપ્ત એવી પરદ્રવ્યની રતિ શુદ્ધાત્મતત્ત્વની વિરોધિની નથી. તેમાં હેતુ કહે છેયતના વડે તદ્દોષનો=શુદ્ધાત્મતત્ત્વને વિરોધી થનારો જે ભાવ છે, તે રૂપ દોષનો, પરિહાર થાય છે. એવું ન માનો તો શરીરમાં પણ તુલ્ય યોગક્ષેમ છે.
ટીકા :- તલુń- [ વિ.આ.મા. ૨૫૭૦ ]
? सारक्खणाणुबन्धो रोद्दज्झाणन्ति ते मई होज्जा । तुल्लमियं देहाइस पत्थमिह तं त हावि ।।"
ટીકાર્થ ઃ- પૂર્વમાં કહ્યું કે સંયમીની પરદ્રવ્યમાં રતિ સંરક્ષણાનુબંધી રૌદ્રધ્યાન નથી. તે કહેવાયેલુ છે – સંરક્ષણાનુબંધી રૌદ્રધ્યાન છે એ પ્રમાણે તને મતિ હોય, તો આ=(સં૨ક્ષણાનુબંધી) રૌદ્રધ્યાન દેહાદિને વિશે પણ તુલ્ય છે. અહીં પૂર્વપક્ષી કહે કે અહીં=શરીરમાં, તે=સંરક્ષણાનુબંધ, પ્રશસ્ત છે. તેનો ઉત્તર કહે છે - તે પ્રમાણે અહીં=ઉપધિમાં, પણ (પ્રશસ્ત) છે.
ભાવાર્થ :- ‘પરદ્રવ્ય' ભગવાનની આજ્ઞાનુસાર ઉપધિગ્રહણમાં સંયમની વૃદ્ધિને અનુકૂલ યત્નરૂપ યતના ત્યાં વર્તતી હોય, તો ઉપધિવિષયક રાગાદિ દોષોનો પરિહાર ત્યાં હોય છે. તેથી તે પરદ્રવ્યની રતિ શુદ્ધાત્મતત્ત્વની વિરોધિની નથી, એમ કહેવાનો ભાવ છે.
१. संरक्षणानुबन्धो रौद्रध्यानमिति ते मतिर्भवेत् । तुल्यमिदं देहादिषु प्रशस्तमिह तत्तथेहापि ।।
