________________
૨૪...
અધ્યાત્મમત પરીક્ષા
ગાથા - ૮
ટીકાર્ચ - વિશ્વના દિગંબરોને ખરેખર આ અભિમત છે, તે આ પ્રમાણે- પરમઉપેક્ષાસંયમ સ્વીકારવાની ઇચ્છાવાળી, પણ તથાવિધ સામગ્રીના વશથી તેને સ્વીકારવા માટે અસમર્થ એવી વ્યક્તિ, પરમ ઉપેક્ષાના બહિરંગસાધનમાત્ર આ વક્ષ્યમાણ, અપવાદિક ઉપધિને સ્વીકારે છે.
(૧) કાયપુદ્ગલો - સર્વ હેયથી વર્જિત એવા સહજરૂપ માટે અપેક્ષિત યથાજાતરૂપપણારૂપે બહિરંગલિંગભૂત કાયપુદ્ગલો પહેલા પ્રકારની અપવાદિક ઉપધિ છે.
ભાવાર્થ:- તાત્પર્ય એ છે કે સર્વ પરદ્રવ્ય હેય છે. તેનાથી રહિત એવું જે આત્માનું રૂપ છે, તેને પ્રાપ્ત કરવા માટે અપેક્ષિત એવા યથાજાતરૂપ કાયપુદ્ગલને સંયમી સ્વીકારે છે. અહીં સર્વહેયવર્જિત એવા સહજરૂપની પ્રાપ્તિ માટે અપેક્ષિત એવું યથાજાતરૂપ કહ્યું, તેનાથી બાલ્યકાળના નગ્ન શરીરની વ્યાવૃત્તિ થાય છે, કેમ કે બાલ્યકાળની નગ્નાવસ્થા સર્વ હેયથી વર્જિત સહજરૂપની પ્રાપ્તિ માટે અપેક્ષિત નથી. બહિરંગલિંગભૂત કાયપુદ્ગલોને
સ્વીકારે છે તેમ કહ્યું, તેનાથી તેવા પ્રકારના કાયપુદ્ગલોને જોઈને આ વ્યક્તિ શુદ્ધસ્વરૂપને પ્રાપ્ત કરવા માટે નિઃસ્પૃહ રીતે યત્ન કરે છે, તેમ અનુમાન થઈ શકે છે, માટે તેને બહિરંગલિંગભૂત કહેલ છે.
(૨) વચનપુગલો -“શ્રયમા' શ્રયમાણ, તત્કાલબોધક ગુરુથી ગીર્યમાણ, આત્મતત્ત્વદ્યોતક, સિદ્ધપુરુષના ઉપદેશરૂપ વચન પુદ્ગલો બીજા પ્રકારની અપવાદિક ઉપધિ છે.
ભાવાર્થ :- તાત્પર્ય એ છે કે બીજા નંબરની મુનિને અપવાદિક ઉપધિ વચનપુદ્ગલો છે, જે મુનિથી
(૧) શ્રયમાણ છે.
(૨) તત્કાલબોધક ગુરુથી બોલાતાં વચનપુદ્ગલો છે, અર્થાત્ બીજા ગુરુથી બોલાતાં નથી, પરંતુ તત્કાલબોધ કરાવનાર ગુરુથી બોલાતાં છે અને ગુરુ સિવાય બીજા કોઇથી પણ બોલાતાં નથી.
(૩) આત્મતત્ત્વનાં દ્યોતક છે. (૪) જેમને આત્મતત્ત્વ સહજ સિદ્ધ થયું છે, એવા સિદ્ધપુરુષના ઉપદેશના વચનરૂપ પુદ્ગલો છે. ઉપરમાં બતાવેલાં ચાર પ્રકારનાં વિશેષણોથી વિશિષ્ટ વચનપુદગલો એ બીજા પ્રકારની ઉપધિ છે.
(૩) સૂત્રપુદ્ગલો - “તથાડથીયમાન'- તથા મુનિ વડે અધીયમાન, નિત્યબોધક, અનાદિનિધન એવા શુદ્ધ આત્મતત્ત્વના ઘોતનમાં સમર્થ એવા શ્રુતજ્ઞાનના સાધનરૂપ સૂત્રપુદ્ગલો ત્રીજા પ્રકારની અપવાદિક ઉપાધિ
ભાવાર્થ - તાત્પર્ય એ છે કે ત્રીજા નંબરની અપવાદિક ઉપધિ સૂત્રપુદ્ગલો છે, જેને
(૧) મુનિ વડે ભણાતાં સૂત્રનાં પુદ્ગલો છે, તેથી અધીયમાન કહેલ છે.
(૨) સૂત્ર, સૂત્રરૂપે પરંપરાથી તે જ શબ્દોમાં પ્રાપ્ત થાય છે અને તેનાથી વાચ્ય અર્થનો તે સૂત્ર હંમેશાં બોધ કરાવે છે, માટે સૂત્રને નિત્યબોધક કહેલ છે.
