________________
ગાથા - ૪-૫
અધ્યાત્મમતપરીક્ષા
ટીકાર્ય :- ‘મૈવ’ ગ્રંથકાર તેનો ઉત્તર આપે છે કે એ પ્રમાણે ન કહેવું, અર્થાત્ ઉપકરણમાં અભીક્ષ્ણ=વારંવાર ગ્રહણમોચનાદિ પ્રવૃત્તિ આવશ્યક છે અને તે રાગ-દ્વેષ અવિનાભાવિની છે, તેથી ઉપકરણ સંયમના વિરોધી છે, એ પ્રમાણે ન કહેવું; કેમ કે દેહવ્યાપારમાં પણ આ સર્વનું તુલ્યપણું છે. અહીં પૂર્વપક્ષી કહે કે યતનાપૂર્વક દેહવ્યાપાર દોષ માટે નથી, તો ગ્રંથકાર તેનો ઉત્તર આપે છે કે અન્યત્ર પણ=ઉપકરણમાં પણ, આ તુલ્ય છે=યતનાપૂર્વક ઉપકરણમાં વ્યાપાર કરીએ તો દોષ માટે નથી, આ તુલ્ય છે II૪
અવતરણિકા :- ન હતુ વસિસનાને તનુજાતાશુદ્ધત્વસ્થેવાશુદ્ધોપયોગ પસ્યાન્તર છેવ प्रतिषेध इत्यमरचन्द्रवचनमुत्क्षिपन्नाह
૧૩
અવતરણિકાર્ય :- બહિરંગ ઉપધિરૂપ સંગનો સદ્ભાવ હોતે છતે, (ફોતરાના સંગથી) તંદુલગત અશુદ્ધત્વની જેમ, અશુદ્ધ ઉપયોગરૂપ અંતરંગ (આત્માના અધિકારના) છેદનો પ્રતિષેધ નથી, એ પ્રકારના અમરચંદ્રના વચનનું ખંડન કરતાં કહે છે
દર અહીં તંદુલગત અશુદ્ધત્વ તંદુલ ઉપર રહેલાં ફોતરાંને કારણે તંદુલનું સ્વાભાવિકરૂપ જે અપ્રગટ છે, તે ગ્રહણ કરવાનું છે.
ગાથા:
उवधिसहिओ ण सुज्झइ सतुसा जह तन्दुला ण सुज्झन्ति । इय वयणं पक्खित्तं दूरे दिट्टंतवेसम्मा ॥५॥ (ધિહિતો મૈં શુદ્ધતિ, સતુષા યથા તન્દુત્તા ન શુધ્વન્તિ । રૂતિ વચન પ્રક્ષિપ્ત ટૂરે, દૃષ્ટાન્તવૈષમ્યાત્ III)
ગાથાર્થ :- જેમ તુષ સહિત તંદુલ શુદ્ધ થતા નથી, (તેમ) ઉપધિ સહિત જીવ શુદ્ધ થતો નથી, એ પ્રકારનું વચન દૂર ફેંકાયેલું છે=મિથ્યા છે, કેમ કે દેષ્ટાંતનું વૈષમ્ય છે.
:- यदि हि तन्दुलाऽविशुद्धयापादकत्वं तुषाणामिवोपधेः स्वरूपतः पुरुषाऽविशुद्धिनिबन्धनत्वं स्यात्तदेदं वचनमुच्चार्यमाणं चारुतामश्चेत, न चैवमस्ति । अपि चोपधेरुपाधित्वाऽसिद्धौ न तस्याऽशुद्धयनुमापकत्वमुज्जीवति। न चान्यस्मिन् स्वसंसर्गिणि स्वधर्मसङ्क्रामकत्वलक्षणमुपाधित्वमुपधौ तुष इव । यत्तु तुषे तन्दुलस्वभावकार्यप्रतिबन्धकत्वं तत्तूपधौ स्वाभाविकं नाद्यापि सिद्धमिति यावद्, अविशुद्ध्यापादकसमवधानमुपाधिरप्रयोजकत्वादिदोषग्रासश्च ॥५॥
ટીકાર્ય :- ‘વિ’ તંદુલની અવિશુદ્ધિનું આપાદકપણું ફોતરાંનું જેમ સ્વરૂપથી છે, તેમ જો પુરુષની અવિશુદ્ધિનું નિબંધનપણું ઉપધિનું સ્વરૂપથી હોય, તો ઉચ્ચાર્યમાણ=કહેવાતું, આ વચન ચારુતાને પામે અને એ પ્રમાણે
