Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrIH // . anAcArya - jaina dharma divAkara - pUjya - zrI - ghAsIlAlavati niracita - bhASya mamalaGkRtaM - (1) zrIvyavahArasUtram (I) Shree Vyavhar Sutram pavam. cUrNi bhASyAvacUrisamalaGkRta (2) zrIbRhatkalpasUtrama ( 2 ) Shree Bruhatkalpa Sutram niyojaka. saMskRta - prAkRtajJa - jainAgamaniSNAta - priyavyAkhyAnipaNDitamuni zrI kanhaiyAlAlajI - mahArAjaH udayapuramevADa nivAsi - bhUtapUrvadevasthAnakamiznara -galuMDiyAvaMzabhUSaNazrI himmatasiMhajI - mahodayapradattadravya sAhAdhyena prakAzakaH a0 bhA0 zve0 sthA0 jainazAstroddhArasamitipramukhaH zreSThi- zrI zAntilAla - maGgaladAsabhAI - mahodaya prathamA - mAvRti. prati 1100 vIra saMpata 2495 vikrama saMva 2035 mUlyam - 24.. IsvI san 1969
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ maLavAnu` ThekANuM: zrI R sA. che. sthAnakavAsI jaina zAstroddhAra samiti, The. gareDiyA DUvA roDa, grIna saoNna, pAse, rAnaDoTa (saurASTra ) Published by; Shri Akhil Bharat S. S Jain Shastrodhara Samiti, Garedia Kuva Road, RAJKOT, (Saurashtra) W Rly. India Wan ye nAma kecidiha naH prathayantyavajJAM, jAnanti te kimapi tAn prati naiSa yatnaH / utpatsyate'sti mama ko'pi samAnadharmA, kAlo hyayaM niravadhirvipulA ca pRthvI // 1 // Wan ( harigItachandaH ) karate avajJA jo hamArI, yatna nA unake liye / jo jAnate haiM tattva kucha, phira yatna nA unake liye // janamegA mujhasA vyakti koI, tattva isase pAyagA / hai kAla niravadhi vipula pRthvI, dhyAnameM yaha lAyA || 1 || bhUsya ; 3. 20-00 prathama AvRtti H prata 1100 vIra saMvat H 2495 vikrama sa'vat 2025 IzvIsana 1898 : mudra vaidya, zratribhuvanAsa zAstrIjI zrIrAmAna da prinTIMga presa. kAkariyA reDa, amadAvAda-22
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ P Ladka . .. 58 NEE " ... A : himmatasiMhajI pitAzrI zahAjI moDIlAlajI galunDiyA (1) harisiMhajI (2) ruganAthasiMhajI PrimeTMITract M m iminati R 1- - M liaNPATI 134MAR 1- ti (1) candrasena (2) kusalasiMha (3) zivasiMha (4) bhopAlasiha jagannAthasiMhajI SHANCE pratApasiMha cetanasiMha sumerasiMha
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrIH // gaTuMDiyA parivAra kA saMkSipta jIvanacaritra svAtaMtrya aura svAbhimAna kA amara pujArI mevADa, bhAratIya gauravagarimA ko ArAvalI kI girimAlAo ko taraha unnata aura aDola rakhane ke liye sadaiva kaTibaddha ho rahA hai / isa vIra bhUmi kI bhavya gauravagAthAmo se bhAratIya itihAsa kA andhakAramaya yuga bhI jagamagA uThatA hai| svatantratA aura svAbhimAna ke valivedI para sarvasva arpaNa kara dene meM isa bhUmi kI samAnatA karane vAlA saMsAra bhara meM koI dUsarA dRSTi gocara nahIM hotA / ataH mAtRbhUmi kI svatantratA aura Atmagaurava ke liye nirantara jUjhane vAle mevADa kA bhAratIya itihAsa meM sarvopari sthAna hai| aise gauravAnvita pradeza ke itihAsa kA jaba hama adhyayana karate haiM to yaha spaSTa jhalaka uThatA hai ki ina svatantrA ke pujAriyo ke mahAn sahayogI aura parAmarza dAtA osavAla jAti ke mahApuruSa hI rahe haiM / isa jAti kA kevala mevADa hI nahIM kintu samasta rAjasthAna ke nirmANa meM mahattvapUrNa sthAna rahA hai| apane deza aura svAmI ke prati vaphAdAra rahane vAle jaina vIroM meM gaLaMDiyA parivAra kA gauravAnvita sthAna rahA hai| isa parivAra kA itihAsa bahuta purAnA hai / kahA jAtA hai ki rAThoDavaMzIya rAjapUta ghar3iyA zAkhA meM rAjA candrasena ne kannoja nAmaka nagara meM bhaTTAraka zrI pUjya zAMti sUryajI ke pAsa saM. 735 meM jainadharma grahaNa kiyA thA / isase usa samaya dhur3iyA se gugaliyA~ gotra kI sthApanA huii| isake bAda rAThauDavaMzIya loga maMDovara Aye / isa vaMza ke zAha kallojI ko apanI vIratA ke kAraNa gaDhasahita grAma gaThaMDa jAgIra meM milaa| ye vahIM rahane lge| unake vaMzaja galuMDiyAM gaDhapati ke nAma se prasiddha hue / yahIM se galaMDiyA~ gotra kI utpatti huI / galaMDiyA parivAra apanI vIratA ke liye prasiddha hai| eka samaya kA prasaga hai ki holakara siMghiyA~ kI senA jo paTela senA ke nAma se prasiddha thI vaha samaya samaya para mevADa ke gAvoM meM chApA mAra kara lUTa pATa kiyA karatI thii| usane eka bAra vegU nAmaka gA~va para caDhAI kara dI / acAnaka gAMva para hamalA huA jAnakara grAma nivAsI ghabar3Akara idhara udhara prANa bacAkara bhAgane lge| gA~vavAloM ko bhAgate dekhakara galaMDiyA parivAra kA eka vyakti sAmane AyA
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ aura dono hAtho meM talavAra lekara paTela senA kA kar3AI ke sAtha sAmanA karane lgaa| paTela senA usa vIra senAnI kA sAmanA na kara sakI / apanI senA ke eka eka vIra ko maratA dekha vaha vahAM se bhAga gaI galaMDiyA~ vIra vijayI huaa| rAjapUta isa osavAla vIra senAnI ke raNakauzala ko dekhakara daMga raha gaye / usakI bhUri bhUri prazaMsA karane lge| zAha kallojI ke vaMza meM zA, zUrojI baDe prasiddha vyakti ho gaye / Apa vaDhe udAra caritra vAle tathA dAnI sajjana the| kahate haiM ki maMDora ke pradhAna bhaNDArI samaro jI ko mAMDU ke bAdazAha ne pakar3a kara kaida kara liyA thaa| usa samaya use aThAraha lAkha rupaye dekara sUrojI ne chuDavAyA / sUrojI ke liye isa parivAra meM aisI bhI eka kivaMdatI calI AtI hai ki 'eka bAra jagana hajArI nAma kA suprasiddha mAMtrika (cAraNa) dillI meM rahatA thaa| usakA yaha niyama thA ki jo eka lAkha rupayA bheMTa kare vaha usI ke ghara bhojana karatA thaa| bhAmAzAha kI mAtA ne tIna bAra jagana hajArI ko jimAyA aura pratyeka bAra eka-eka lAkha rupayo kI dakSiNA dii| eka bAra jagana hajAro ko bhAmAzAha kI mAtA ne kahA-jagana hajArI jI ! kyA merA jaisA eka lAkha rupaye dakSiNA dekara jImAne vAlA ghara Apane anyatra bhI kahIM dekhA hai| hajArojI ne jhaTa uttara dete hue kahA- seThAnI jI ! sasAra kevala eka dAnI para nahIM cltaa| saMsAra meM eka se eka mahApuruSa par3e hai / unhe khojane kA hamAre pAsa samaya nahIM / phira bhI avasara Ane para aise vyakti ko avazya batAU~gA / seThAnI ne kahA---yadi aisA hI hai maiM usa dAnI sajjana kA avazya darzana kruuNgii| aura usa vyakti ke dAna se caugunA dAna Apako duuNgii| jaganahajArI vahA~ se cala diyA / vahA~ se jaba cale to rAste meM soca hI rahe the ki kisake pAsa cluuN| tava taka rAste meM harI bharI sasyazyAmalA diganta vyApI khetI ke Upara unakI dRSTi AkRSTa ho gii| sundara kU~vA dekhakara bole-yaha kauna sA gAma hai, aura ina kSetro kA kauna saubhAgyazAlI mAlika hai ? kisIne batalAyA-Apako mAlUma nahIM yaha 'garlaMDa' grAma hai, yahA~ ke mAlika yuddhavIra ke vaMzaja dAnavora sUrAjI haiM sUrAjI kA nAma sunate hI hajArI jI bole-are ? sUrAjI? taba kyA hai, ye to apane hI yajamAna haiN| ina ghor3oM ko isa sasya meM chor3a do| tuma loga nahAo ghoo| inake sAtha 300 sau ghur3asavAra calate rahate the, inake ve 300 sau ghor3e chor3a diye aura saba koI nahAne lge| isa taraha inako mana mAnI kAryavAhI dekha kara rakSako ne sUrAjI ko sUcanA dii| ve bole-mai AtA huuN| tuma jAkara unase prArthanA karo 1 jisake devattA bhArAdhita ho vaha aisA dRzya dikhA sakatA hai /
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ ki-ghor3o ko bandhavA dIjiye aura hama loga khuda hI kATa kara sasya sahita ghAsa inako khilA dete hai| isa taraha sasya rode nahIM jAyeMge aura ghor3o ko sundara cArA mila jaaygaa| hajArI jI mAna gae aura khuza hue| bAharI ! aklane kaisI yukti nikAla lI jisase merI ijjata kI bhI kadara huii| ghoDo ko bhI mana cAhA cArA mila gayA aura baravAdI bhI bcii| maiMne to dAnavIratA kI parIkSA kI thI, yuddha vIratA kI sanada to inake pUrvaja prApta kara hI cuke hai / mAlUma paDatA hai dUsarI parIkSA meM bhI ye sarva prathama aaveNge| kyoMki nIti batalAtI hai yaH kAkiNImapyapathapayuktAM nivArayenniSkasahasratulyAm / kArye tu koTiSvapi muktahastaH taM rAnasiMhaM na jahAti lkssmiiH|| jo catura arthatantra kA paNDita kAkiNI ko 20 (kauDI kI kAkiNI hotI hai, cAra kAkiNI kA eka paisA vanatA hai) bhI anavasara meM lAparavAhI se jAte hue dekhakara usako mUlyavAna motI samajhakara kharca meM nahIM jAne dete haiM aura samayocita kArya ke avasara para koTi ke koTi dravya ko mukta hasta se kharacate hai, aise rAjasiMha ko lakSmI nahIM chor3atI hai| itane meM sUrAjI sAmane Agae aura Adara satkAra ke sAtha bole-Aja kA nimantraNa dalabala ke sAtha mere ghara kA svIkRta ho| maiM Apa se eka vAra upakRta to ho. jAU~, bar3e kAmoM meM vighna hotA hI rahatA hai kRpA kare / hajArI jI bole hA~ hA~ svIkRta hogA aura avazya hogA, lekina....sUrAjI bole / lekina kyA hai tana mana dharA dhAma nyochAvara karane ke liye sevaka khar3A hai sira dekara bhI nimantraNa svIkAra karavAne kA irAdA bA~dhakara AyA haiM / hajArI jI bole-nimantraNa kI dakSiNA meM agara terI patnI tere parivAro ke sAmane apane hAtha se terA sara kATa ke de, aura kisI ke netro se mazrapAta na ho to....surAjI ne aisA hI kiyA / inheM bhojana ke uparAnta dakSiNA meM sara mila gayA / vAha vAha dhanyavAda kahakara hajArI jI sara ko rumAla meM bAndhate hue bole-"vAI-vIra patnI tUM hai, jarA Thahara jAnA, mujhe lauTakara Ane denA, aura khuda kI parIkSA dene denA, phira satI hone kI vyavasthA krvaanaa| yoM surAjI ke patnI ko samajhA kara jagana hajArI usI samaya lauTate pAMvo se bhAmAzAha kI mAtA ke pAsa pahu~ce, bhAmAzAha bhI bhojana ke lie iSTa mitro ke sAtha baiTha rahe
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ the / hajArI jI saba ke samakSa bhAmAzAha ke mAtA ke hAtha meM surAjI kA sara jo ki tAje khUno se latha patha thA, dete hue bole tUM dAnavIra kI mAtA hai aura tere sAmane duniyA~ meM apane Apako akelA dAnavIra samajhane vAlA terA lar3akA bhAmAzAha bhI apane bandhuvargoM ke sAtha maujUda hI hai, phira dera kisa bAta kii| tere Agraha se philahAla sUrAjI ke pAsa __ maiM pahale pahala gayA aura terI zarta sunAyIto surAjI ne kahA-bhalA kauna aisA gaMvAra hogA jo ApakI mAMga pUrI nahIM kareM jaba ki eka dAna ke badale caugUnA dAna milane vAlA hai, saubhAgya kI bAta hai to merA dAna caugune zartakA pahalA siddha hogaa| yo arjU minnata karake apanA sara dAna meM de diyA hai itanA hI nahIM jisakI chAyA pravala zatrusainya vyUha meM duzmana nahIM pA sakA usa vaMzaja kA sara hai| kucha adhika hI isakA badalA milanA cAhiye / caugunA dene kI to tUM ne sauganda le hI cukI hai| lA utanA hI lA, dera mata kr| surAjI ke patnI ko satI hone meM itanI hI dera hai ki maiM lauTakara jaldI jAU~ aura sira loTA hU~ / bhAmAzAha unakI mAtA aura janasamudAya yaha saba dekhakara cakita ho gayA aura hAtha jor3a kara hajArI jI ke pA~va meM par3e / dAnavIra kA garva utara gayA / hajArI jI inako dAnavIra ke nATaka khelane vAlA kaha kara lauTa gaye aura jAkara surAjI ke patnI se bole-lelo apane pati kA sara / ise jor3a do / dhar3a se sara jur3a gyaa| jagana hajArIjIne sUrAjIkI patnI kI khUba khUba prazaMsA kI / sarajur3ate hI sUrAjI uThakara khar3e ho gye| jayajaya kAra ho gyaa| sUrAjI ke bAda pIr3hI darapIr3hI meM sAhajI zivalAla jI hue jo mahArANA svarUpasiMha jI sA0 ke daravAra kA amAtya-pradhAna the, inake dehAnta para inakI patnI zrImatI amRtAbAIjI jindA hI satI huI jinakI chatarI udayapura meM gaMgU para banI huI hai| abhI bhI sabhI varga apane kArya kI pUrti ke liye vahA~ jAte haiM aura sAmAyika kI minnata lete haiN| sA0 jI zivalAla jI ke koI santAna na hone se mahArANA svarUpasiMha jI sA0 unake nAma para sA0 jI gopAla lAlajIko goda rakha ke mevAr3a kA pradhAna banAnA cAhate the jasA ki satI mAtA kA pharamAna thA / kintu sA0 jI gopAla lAlajI pitA zrI sA0 jI campA lAlajI sAhaba kA eka mAtra putra the ataH godadene se inakAra ho gaye pitRbhakti ke basa sA0 jI gopAlalAla jI ruka gaye / sA0 jI gopAlalAlajI ke eka hI putra sA0 zrI moDIlAla jo sA0 the jinhoMne solaha umarAvo kI vakAlata kI aura mahArANA phatehasiMha jI ke salAhakAra niyukta hue bAda meM mahArANA phatehasiMha jI ne inhe jahAja pura ke hAkima
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ banAye / jahAjapura koTA buMdI ke nIce rANA ke barAvara kA sarahada para hai, yahA~ phaujeM rahatI thI, yahA~ ke hAkima rANA samajhe jAte hai / jahAjapura mevADa rAjya kI rIDha samajhA jAtA hai / sA0 jI moDIlAlajI sA0 ke harisiMhajI ruganAthajI, himmatasiMhajI, ye tIna putra hue| inameM harisiMhajI pitA ke sAtha sAtha 'khamanora' ke hAkima rANAjI ke dvArA nAmajada hue| ruganAthasiMhajI sA0 pitAjI ko hAkima banane para solaha umarAvo kI vakAlata karane lage / ye vaDe bhadra puruSa the| inhoMne khAna dAna, dharma samAja kI pUrNa sevA kI / harisiMhajI sA0 ko eka hI putrI bhavaravAI hai / ruganAthasiMhajI sA0 ko bhI eka hI putra jagannAthasiMhajI hai / zrI himmatasahajI sA0 ke cAra putra- zivasiMhajI, kuzalasiMhajI, candra siMhajI, bhUpAlasiMhajI tathA eka putrI vijayanandinI hai / zrI himmatasiMha sA0 kI do zAdiyA~ rIyAMvAle seTha ke gharAne meM huI, rIyAM kA gharAnA" mAravADa ke DhAI ghara meM se eka ghara samajhA jAtA hai, kisI samaya jarUrata se jodhapura daravAra ko dravya sahAyatA dete samaya rIyAM se jodhapura khajAne taka rupayoM se bhare hue gAr3A kA tA~tA lagA diyA thA / pahalI zAdI seTha bhairavavakSajI kI putrI mohanakuMvarajI se huI inakA zrI himmatasiMhajI sA0 ke vidyAdhyayana ke samaya meM hI dehAMta huA | ApakA niyamita adhyayana pitA zrI ke dehAnta ke bAda zAdI ho jAne para 18 sAla kI umra meM prArambha huA / dUsarI zAdI seTha pyArelAlajI rIyAMvAle ajamera nivAsI kI putrI mANakakuMvara ke sAtha huI, inhIM se ye uparyukta santAna hue / zrI himmatasiMhajI sA0 apane parama pUjya pitA zrI ke atyanta priya putra the, isa kAraNa ve apane jIvana kAla meM bAhara judA rakhakara apanI paDhAI nahIM karavA ske| Apa pitA zrI ke sAtha hI rahate the, isa kAraNa skUla ke dareka viSaya ko paDhAI nahIM ho sakI, sirpha hindI aura aMgrejI kI paDhAI mAsTara ghara para Akara karavAtA thA, pitA zrI ke jIvana kAla meM jAkara zAdI to ho cukI thii| bAda meM pitA zrI kA svargavAsa ho gayA / taba ye skUla jAkara vidyAdhyayana karane lage / maiauTraka dehalI rAmajasa hAIskUla se pAsa kI / iNTara ajamera gavarmenTa kaoNleja se kI bI e . ilAhAbAda vizvavidyAlaya se tathA ema. e. rAjanIti meM aura ela. ela. bI. kI parIkSA prathama zreNI meM lakhanaU vizvavidyAlaya se san 1933 I0 meM uttIrNa hue| isake sAtha sAtha phaujI parIkSA bhI prathama zreNI meM pAsa kii| inakI prathama niyukti phauja meM huI, kintu inhoMne usa vakta ke riyAsatI vAtAvaraNa meM rahanA pasanda nahIM kiyA / vahA~ se
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ nikalakara ajamera meM Akara vakAlata san 1938 taka kii| tatpazcAt mAtuzrI ke Agraha se mahArANA sA0 zrI bhUpAlasiMhajI ne hAkima ke pada para niyukta kiyA / isake bAda mevAr3a rAjya meM aneka pado para kAma kiyA / mahArANA sa0 ne inako sevA kI sarAhanA meM inako aura inakI patnI ko sonA pAMva meM pahanane kI ijjata vksii| rAjasthAna banane para pratApagar3ha riyAsata ke eDamInisTesTara bane, phira TauMka ke kalakTara (jilAdhIza) bane / isake pazcAt DAirekTara opha rilIpaeDIsnala kamIznara rhe| anta meM devasthAna kamIznara pada se riTAyara ho gaye / tava se jayapura meM rahane lage, aura vahA~ galaMDiyA bhavana kA AkAzavANI ke Amane sAmane nirmANa karavAyA, eka bagIcA mANaka vATikA nAmakA ajamera-roDa-para aura eka baMgalA gopAla vADI meM bhI banavAyA / inake bar3e lar3ake zivasihajI sA. ke do putra pratApa siMhajI sumerasiMhajI tathA eka putrI nItAbAI hai / zrI zivasiMhajI kI zAdI ahamadanagara nivAsI uttamacandrajI rAmacandrajI bogAvata jo ki lokasabhA ke eka sadasya the, unako suputrI ke sAtha huI / zrI zivasiMhajI jayapura meM udyoga (iNDasTrI) kA kArya kara rahe haiM, jinakI do zAkhAe~ zivaiMjiniyariMga aura kamalaiMjiniyariMga haiN| zrI himmatamihajI sA0 ke dvitIya putra kuzalasiMhajI prathama zreNI ke majisTreTa pada para jayapura meM haiM / inake eka hI putra cetanasiMhajI hai inakI zAdI maNAsA nivAsI vakIla sA0 zrI jamunAlAlajI jaina kI putrI se huI hai / tRtIya aura caturtha putra zrI candrasiMha aura bhUpAla siMha jayapura meM phila hAla vidyAbhyAsa kara rahe haiM / zrI himmatasiMhajI sA0 ke bar3e bhrAtA raghunAthasiMhajI ke suputra zrI jagannAtha siMhajI udayapura gopAla bhavana meM rahate haiM aura kRSikArya sucAru rUpa se calA rahe haiM-inakI zAdI ujjaina nivAsI vApUlAlajI kI putrI se huI hai| inake tIna putra aura do putriyAM hai / udaya pura kA gopAlabhavana baMgalA himmatasiMhajI sA0 ke pitAmaha ke nAma se prasiddha hai / zrI himmatasiMhajI ko pA~ca vahaneM thii| zrImatI rUpa kuMvara bAIjI kI eka hI putrI zrImatI Ananda kuMvara bAI hai, jisakI zAdI ratalAma nivAsI seTha vardhamAnajI pItaliyA se huI / 2 -dvitIya bahana zrI sajjana bAIjI ke putra bhUrelAlajI vayA rAjasthAna ke mantrI pada para rahe jo kAMgresa ke sakriya kAryakartA hai / dvitIya putra zrI gaNezalAlajI jinakI dharma meM acchI lagana hai / 3--tRtIya bahana gulAba kuMvarajI munivrata ko aGgIkAra kiyA hai| inake eka putra mohanalAlajI vayA tathA eka putrI
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ teja ku~vara hai / caturtha bahana mohanaku~varajI inakI zAdI rIyAMvAle seTha ghanazyAmadAsajI ke sAtha huI thI, inakI smRti meM bhUpAla purA udayapura meM mohanajJAnamandira kA nirmANa huA / jisameM saba kuTumbiyo ke sAhAyya aura sahayoga rahe hai / yaha bhavana upAzraya aura pustakAlaya ke kAma meM A rahA hai / 5 pA~cavI bahana candraku~vara udayapura gopAla bhavana meM rahatI hai aura dharmadhyAna karatI hai / / zrI himmatasiMhajI sA0 kI mAtA zrI zrImatI sundaravAI apane jIvana kAla meM khUba dharmadhyAna karatI thI 85 paccAsI varSa kI avasthA meM kAladharma ko prApta huI / inhIM ke dharmadhyAna ke susaMskAra kA yaha supariNAma hai ki Age ke santati bhautika sukha sAdhano se bharapura hokara bhI jainadharma divAkara pUjya zrI ghAsIlAlajI mahArAja (jo ki battIsa ke battIsa sthAnakavAsI jaina Agama kI TIkA sampanna karake vyAkaraNa, sAhitya koSa nyAya Adi samUce upayukta zabdajAla ke Upara asso se U~cI umara meM bhI lekhanI calA rahe hai) kI sevA se bhakti ke sAtha AdhyAtmika unnati sammukha ho rahI hai / zrI himmatasiMha jI kA Agraha hai ki ina gurucaraNoM kI sevA meM, vacI umara ava jAya / inake zubha Adeza kA, pAlana karane Aya // 1 //
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdyamurabbIzrIo *: *; :: ? s ... che.' zrI zAMtilAla maMgaLadAsabhAI amadAvAda, (sva) zeThazrI zAmajIbhAI velajIbhAI vIrANuM-rAjakoTa * ja -- ke ' (sva) zeThazrI chaganalAla zAmaLadAsa bhAvasAra- amadAvAda, ma ke che ke A na DI : jaya : Ta - zeThazrI rAmajIbhAI zAmajIbhAI virANu-rAjakoTa. vacce beThelA lAlAjI kizanacaMdajI sA. joharI ubhelA suputra ci mahetAbacandajI sA. nAnA - anilakumAra jaina (deyattA)
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdhamurabbIzrIo | ' e + , = = = 'jI = (sva.) zeThazrI harakhacaMda kAlIdAsa vAriA bhANavaDa. (sva) zeTha raMgajIbhAI mehanalAla zAha amadAvAda, : - *' ', ' keta . + ' + 3 . F4 (sva) zeThazrI dinezabhAI kAMtilAla zAha amadAvAda, zrI vinodabhAI vIrANI :: : * 4 .. * * ' - * : * * * * zeThazrI jesiMgabhAI pAcAlAlabhAI amadAvAda, sva. zeThazrI AtmArAma mANeklAla amadAvAda
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ AmurabbIzrIo / ja ' ' zrI vRjalAla durlabhajI pArekha rAjakoTa, koThArI haragoviMda jecaMdabhAI rAjekeTa, L hA hai: ' $ : - K : ' paTela DosAbhAI gopAladAsa mu.sANa da (jI. amadAvAda) zeThazrI mizrI lAlajI lAlacaMdajI sA, luNiyA tathA zeThazrI vatarAjajI lAlacaMdajI sA. - - - - - - - - (3) zeThazrI dhArazIbhAi jIvaNalAla - bArasI, sva. zrImAna zeThazrI munacaMdajI sA. bAliyA pAlI mAravADa
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ AmurabbIzrIo - - 16 1. s - I . - - - - - - - - * - - : * } * Esa '* sva. zeThazrI harilAla anopacaMda zAha khaMbhAta, . zeTha tArAcaMdranI lahera srarA ; , ; ; ; '' "N grAn Da . manasTinI rajA. mayaMkI sA batavAje (3rivAra) 1 amIcaMdabhAI vyA 2 gIradharabhAI bATaviyA * ** ::* : : '' 'ka vane maTAbhAi zrImAnuM mUlacaMdajI javAharalAlajI baraDiyA 1 mAM va bhAImithIlAlajI baraDiyA ? nanAbhAI pUnamacaMda bAriyA zrImAn seThazrI khImarAjajI sA. coraDiyA
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ satrasaM0 .. sapana // vyavahArasUtrasya viSayAnukramaNikA // viSayaH pRSThasaM0 // maGgalAcaraNaM, vyAkhyA kArapatijJA c|| 1 bhikSormAsikaparihArasthAnapratisevane prAyazcittavidhiH / 2 evaM dvaimAsikaparihArasthAnapratisevane 3 traimAsikaparihArasthAnapratisevane 4 cAturmAsikaparihArasthAnapratisevane 5 pAzcamAsikaparihArasthAnapratisevane 6 pAzcamAsikaparihArasthAnAdUcaM pANmAsikAdiparihArasthAnapratisevane sarvatra pratikuzcite'pratikuzcite vA paNpAsA eva prAyazcittam / 7-12 evaM bahuzo'pi mAsikAdiparihArasthAnapratisevanaviSaye'pi SaT sUtrANi / 8-10 13 mAsikAdArabhya pANmAsikaparihArasthAnapratisevanaprAyazcittaviSayakaM samuccayasUtram / / 10-11 14 evaM bahuzo mAsikAdiparihArasthAnapratisevane prAyazcittavidhiH / 12 15 cAturmAsikasAtirekacAturmAsikapAJcamAsikasAtirekapAJcamAsikaparihArasthAnapratisevane prAyazcittavidhiH / 13 16 bahuzo'pi cAturmAsikasAtirekacAturmAsikAdiparihArasthAnapratisevane prAyazcittavidhiH / 14-18 17 cAturmAsika-sAtirekacAturmAsika-pAJcamAsika-sAtirekapAJcamAsika. ___ parihArasthAnapratisevane'pratikuJjyAlocayataH praayshcittvidhiH| 19-21 18 evaM pratikuJcyAlocayataH praayshcittvidhiH| 22-24
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThasaM. mr m m sUtrasaM. viSayaH 19 bahuzo'pi sAtirekacAturmAsika-pAzcamAsikaparihArasthAnapratisevane apratikuJcyA''locayataH prAyazcittavidhiH / 25-26 20 evaM pratikuJcyA''locayataH prAyazcittavidhiH / 27-29 21 pArihArakA'pArihArikAnAM svAdhyAyArthamekatra niSadanAdau sthavirA''jJAmantareNa niSedhaH / 30-31 22 parihArakalpasthitabhikSorbahiH sthaviravaiyAvRttyAthai gamane . ., sthavirasmaraNamAzritya gamanaprakAraH / 23 evaM sthavirA'smaraNe gamanaprakAraH / / . 24 evaM sthavirasmaraNA'smaraNe gamanaprakAraH / . 25 bhikSorgaNAdavakramya ekAkivihArapratimAM pratipadya viharaNe vidhiH / / 26-27 evaM gaNAvacchedakAcAryopAdhyAyaviSayakaM sUtradvayam / 38 28 bhikSorgaNAdavakramya pArzvasthavihAra pratimAmupasaMpadya vihrtstdvidhi.| 39 29-32 evaM yathAchandavihArapratimA-kuzIlavihArapratimA-'vasannavihAra pratimA-sasaktavihArapratimAviSaye catvAri sUtrANi / 39-41 33 bhikSorgaNAdavakramya parapASaNDapratimAmupasaMpadya viharatastadvidhiH / 41-42 34 bhikSorgaNAvakramyAvadhAvane tadvidhi. / / 43 35 bhikSoH kimapya kRtyasthAnapratisevanAnantaramAlocanecchAyAm AlocanAviSaye prAyazcittaviSaye ca ghaDa viklpaaH| // iti vyavahArasUtre prathamoddezakaH // 1 // m 44-49 // atha dvitIyodezakaH // 1 ekato viharatoyo. sAdharsikayormadhyAdekasyAkRtyasthAna sevane prAyazcittasevanavidhiH / 2 evaM dUyormadhye drUyorapi akRtyasthAnasevane prAyazcittasevana vidhiH| . 3 ekato viharatA bahUnA sAdharmikANAM madhye ekatamasyA'kRtyasthAna sevane prAyazcittasevana vidhiH / . 4 evaM bahUnAM sAgharmikANAM madhye sarveSAmakRtyasthAnasevane prAyazcittavidhiH / 52
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrasaM. 1. pRSThasaM. viSayaH 5. parihArakalpasthitabhikSorlAyata ekatamAkRtyasthAna; . .... . sevane prAyazcittavidhiH / 6 parihArakalpasthitabhikSogarlAnAdasthAyAM gaNAvacchedakAya tanni SkAsananiSedhaH, tasya vaiyAvRttyapUrvakaM prAyazcittadAnavidhiH / 7 evamanavasthApyabhikSuviSayakaM sUtram / 8 evaM pArAJcitabhikSuviSayakaM sUtram / 9 kSiptacittabhikSolAnAvasthAyAM gaNAvacchedakAya tanniSkAsana. , niSedhastasya vaiyAvRttyapUrvakaM prAyazcittadAnavidhizca / 10-13 evaM dIpta-yakSAviSTo-nmAdaprApto-pasargaprApta-bhikSuviSaye'pi catvAri sUtrANi / 57-58 14-17 evaM sAdhikaraNa-saprAyazcitta-bhaktapAnapratyAkhyAtA-'rthajAtabhikSuviSaye'pi catvAri sUtrANi / 59-60 18 agRhIbhUtAnavasthApyabhikSorupasthApane gaNAvacchedakAya nirSedhaH, . gRhIbhUtasyopasthApane cAnujJA / 19 evaM pArAJcitarbhikSurviSayakaM suutrm|| 20 gaNasya pratIto satyAM gRhIbhUtA'gRhIbhUtoranavasthApya pArAJcitayorupasthApanAnujJA / 21 ekato viharatsAdharmikadvayamadhyAdekenAkRtyasthAnapratisevi nA''locanAkAle nyopari maithunasevanArope dattai tnnirnnyvidhiH| 64-65 22 gaNAdavakramyAvadhAvanecchuryadi-anavadhAvito bhavettadA'sya pApapratisevanA'pratisevanaviSaye nirNayavidhiH / 23 AcAryopAdhyAye mRte ekapAkSikasya bhikSoH padavIdAna 67-68 24 bahupArihArikA'pArihArikANAmekatra vAse vidhiH / 69-70 25 parihArakalpasthitabhikSave azanAdidAne niSedhaH, sthavirAjJayA-- 'zanAdidAnavidhizca / vidhiH /
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 viSayaH sUtrasaM pRSThasaM. 26 parihArakalpasthitabhikSuH svapAtrasamAnItA'zanAderbhojanapAne vidhiH 72 27 evaM sthavirapAtrasamAnItAzanAderbhojanapAne vidhipradarzanam / 73-75 // iti vyavahArasUtre dvitIyodezakaH ||2|| // atha tRtIyodezakaH // 1 bhikSorgaNadhAraNavidhiH / 2 bhikSorgaNadhAraNecchAyAM sthavirANAmanApRcchApRcchA''jJAnAjJA adhikRtya vidhiniSeghaprAyazcittapradarzanam / 3 trivarSaparyAyazramaNanirgranthasya AcArakuzalatvAdiguNavattve sati upAdhyAyapadadAnAnujJA / 4 evaM pUrvoktaguNAbhAve trivarSaparyAya zramaNanirgranthasyopAdhyAyapadadAnaniSedhaH / 5 paJcavarSa paryAyasyA cArakuzalA diguNayuktasya jaghanyato dazAkalpavyavahAradharasyA''cAryopAdhyAyapadadAnAnujJA / 6 evaM tadviparItasya paJcavarSaparyAyasyApi - AcAryopAdhyAya padadAna niSedhaH / 7 aSTavarSaparyAyasyAsscArakuzalAdiguNopetasya jaghanyataH sthAnasamavAyagharasya AcAryopAdhyAya - gaNAvacchedakapadadAnAnujJA / 8 evaM tadviparItasyA'STavarSaparyAyasyApi alpazrutAlpAgamasyAsscAryAdipadadAnaniSedhaH / 9 niruddhaparyAyazramaNa nirgranthasyAcAryopAdhyAyapadadAnavidhiH / 10 evaM niruddhavarSaparyAyazramaNanirgranthasyAcAryopAdhyAyapadadAnavidhiH / 11 navaDaharataruNanirgranthasyAcAryopAdhyAyanizrAmantareNa na sthAtavyamiti tadvidhiH / 76 77 78-81 81 82 83 83 85-86 87 88
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrasaM. viSayaH pRSThasaM. 12 evaM navaDaharataruNInimranthyA AcAryopAdhyAyapravartinItinizrAtrayamantareNa na sthAtavyamiti tadvidhiH / 89-91 13 bhikSorgaNAdavakramya maithunasevanAnantaraM punardIkSAgrahaNe AcA ryAdipadadAne vidhiH| 14 gaNAvacchedakasya svapadatyAgamantareNa maithunasevanAnantaraM puna dIkSAgrahaNe yAvajjIvamAcAryAdipadadAnaniSedhaH / 15 evaM gaNAvacchedakasya svapadatyAgapUrvakaM maithunasevane punardI kSAgrahaNe AcAryAdipadadAne vidhiH / 16-17 evamAcAryopAdhyAyamaithunasevanaviSaye'pi svapadatyAgA__- 'tyAgamadhikRtyAcAryAdipadadAne niSedhavidhipratipAdakaM sUtradvayam / 74-75 18 bhikSorgaNAdavakramyAvadhAvane punardIkSAyAmAcAryAdipada dAne vidhiH / . 19. gaNAvacchedakasya svapadatyAgamantareNAvadhAvane punardIkSA grahaNe yAvajjIvamAcAryAdipadadAnaniSedhaH / 20 evaM gaNAvacchedakasya svapadatyAgapUrvakamavadhAvakasya trisaMva tsarAnantaramAcAryAdipadadAne vidhiH / 21-22 evamAcAryopAdhyAyAvadhAvanaviSaye'pi svapadatyAgA'tyA gamadhikRtyAcAryAdipadadAne niSeghavidhipradarzakaM sUtradvayam / 97-98 23 bahuzrutabahvAgamabhikSorAgADhAgADhakAraNe'pi bahuvAraM mAyA . mRSAdidoSasevane yAvajjIvamAcAryAdipadaniSedhaH / 24-25 evaM bahuzrutabahAgamagaNAvacchedakAcAryopAdhyAyaviSa- ye'pi yAvajjIvamAcAryAdipadaniSedhapratipAdakaM sUtradvayam / 26 evaM bahuzratabahvAgamabahubhikSuviSaye'pi pUrvavad yaavjjiiv| mAcAryAdipadaniSedhaH / 27-28 evaM bahuzrutabadghAgamabahugaNAvacchedakacahAcAryopAdhyAya viSaye'pi yAvajjIvamAcAryAdipadaniSedha pratipAdaka sUtradvayam / - 101
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayaH pRSThasaM. mahAcAryo- sUtrasaM. 29 evaM bahuzruta brahmAgama -bahubhikSu-bahugaNAvaccheka-bahvAcAryAM pAdhyAya-viSaye'pi pUrvavadeva yAvajjIvamAcAryAdipadadAnaniSedhaH / // iti vyavahArasUtre tRtIyoddezakaH // 3 // 102 ||ath caturtho dezakaH // 1-8 AcAryopAdhyAyasya. hemantagrISmakAlaviharaNaviSaye sUtradvayam / 1-2 evaM gaNAvacchedakasya hemantaprISmakAlaviharUNaviSaye sUtradvayam / 3-4 evam-AcAryopAdhyAyasya varSAkAlaviharaNaviSaye. suutrym| 5-6 evaM gaNAvacchedakasya varSAkAlaviharaNaviSaye sUtrayam / 7-8 9 bahUnAmAcAryopAdhyAyAnAmAtmadvitIyAnAM, vahUnAM gaNAvaccheda kAnAmAtmatRtIyAnAM hemantapoSmakAle grAmAdiSu viharaNAnujJA / 106 10 evaM vahUnAmAcAryopAdhyAyAnAmAtmatRtIyAnAm , bahUnAM - gaNAvacchedakAnAmAtmacaturthAnAM prAmAdiSu varSAvAsAnujJA / 107 11 bhikSuryannizrayA prAmAnugrAma viharati, tasmin kAlagate tatra pada yogyAnyAbhAve'dhIyamAnazeSakalpapaThanArthamanyatra tayogyamunipAce gamane vidhiH / 108-106 12 evaM yannizrayA varSAvAse sthitastasya maraNe'pi pUrvokto vidhiH / 110 13 glAyamAnAcAryopAdhyAyasaGketita sAdhorAcAryopAdhyAyamaraNeM tatpadavI ___dAnAdAnaviSaye vidhipradarzanam / 110-111 14 evamevA'vadhAvamAnAcAryopAdhyAyasUtram / 113 15 AcAryopAdhyAyasya smarataH kalpAkopasthApane vidhiH / 113-114 16 AcAryopAdhyAyasyA'smarataH karapAkopasthApane vidhiH / 1-1.50 17 AcAryopAdhyAyasya smarato'smarataH kalpAkopasthApane vidhiH| 116 18 gaNAdavakramyA'nyagaNamupasaMpadya viharato-mikSoranyasAdharmikeNa saha praznottaram / 19 bahUnAM sArmikANAmekatrAbhinicarikAcaraNe vidhiprdrshnm| 11.8. 20 carikApraviSTasya. bhikSozcatUgatrapaJcarAtrAvadhikAlocanAdividhiH / 119
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ patrasaM. viSaya pRSThasa. 21 carikApraviSTasya bhikSozcatUrAtrapaJcarAtrAdadhikAvadhikA''locanAdividhiH / 120-121 22 carikAnivRttasya bhikSozcatUrAtrapaJcarAtrAvadhikA''locanAdividhiH / 122 23 carikAnivRttasya bhikSozcatUrAtrapaJcarAtrAdadhikAvadhikA''locanAdi vidhiH / 122 24 zaikSarAnikayorekatra viharaNe paricchinnasyApi zaikSasya rAtnika upasaMpadAIH / 123 25 evaM paricchinnarAsnikasya zaikSopasampatsvIkArAsvIkAre tasyeccaiva ___ kAraNam / 124 26 dvayobhikSukayorekatra viharaNe yathArAtnikamupasaMpadvidhiH / 125 27-32 evaM yorgaNAvacchedakayoMH, yorAcAryopAdhyAyayo!, evaM bahUnAM bhikSuNI, vahUnAM gaNAvacchedakAnAM, bahanAmAcAryopAdhyAyAnAm , tathA--pratyeka cahUnAM bhikSu-gaNAvacchedakA-''cAryopAdhyAyetitrayANAM saMmilitAMnImekatra viharaNe pUrvoktayathArAnikopasaMpadvidhipradarzakAni SaT sUtrANi / / / 125-127 // iti vyavahArasUtre caturthoddezakaH // // // atha paJcamodezakaH // , . . . 1-2 pravarttinyA AtmadvitIyAyA hemantagrISmakAle viharaNaniSedhaH / AtmatRtIyAyAzcAnujJA / 128 . 3-4 gaNAvacchedinyA AtmatRtIyAyA hemantagrISmakAle viharaNaniSedhaH, AtmacaturthyAca viharaNAnujJo / 129 5-6 pravarttinyA AtmatRtIyAyA varSAvAsaniSedhaH, Atmacatuzci . varSAvAsAnujJA / 129 7-8 gaNAvacchedinyA AtmacaturthyA varSAvAsaniSedhaH, AtmapaccamyAzca varSAvAsAMnujJA / / / 130 9 banAmAtmatRtIyapravarjinInAM, bahUnAmAtmacaturthagaNAvacchedinInAM
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya sUtrasaM. pRSThasaM. prAmAdiSu hemantagrISmakAle'nyonyanizrayA vAsAnujJA / 131 10 evaM prAmAdiSu AtmacaturthabahupravartinInAm , AtmapaJcamabahugaNAvacchedinInAM varSAvAse'nyonyanizrayA vAsAnujJA / 132 11 nirmanthI yannizrayA prAmAnugrAmaM viharati tasyAM kAlAtAyAM tatra tatpadavIyogyAnyanirgranthyabhAve'dhIyAnazeSakalpapaThanArtha tasyA anyatra gamane vidhiH / 133 12 evaM nimranthI yannizrayA varSAvAse sthitA tasyAM kAlagatAyAM tatra tatpadayogyanirgranthyabhAve'dhIyAnazeSakalpapaThanArthaM tasyA anyatra gamane vidhiH / 133 13 glAyamAnapravattinIsaMketitanimranthyAH pravacinImaraNe padavIdAnAdAne vidhiH / 134 15 navaDaharataruNanimranthasyAcAraprakalpAdhyayane paribhraSTe tatkAraNapRcchAyAmAcAryAdipadadAnAdAnaviSaye vidhiH / 135 16 evameva navaDaharataruNyA nirgrandhyA AcAraprakalpA'dhyayane paribhraSTe kAraNapRcchAyAM pravarttinyAdipadadAnAdAnaviSayakaM sUtram / 137 17 sthavirabhUmiprAptasthavirANAmAcAraprakalpAdhyayane paribhraSTe tasya saMsthApane saMsthApane vA AcAryAdipadadAnAnujJA / 139 18 evaM teSAM niSaNNAdivizeSaNavatAM paribhraSTAcAraprakalpAdhyayanasya dvitrivAramapi pratipracchanapratisAraNAnujJA / 19 sAmbhogikanimranthanirgranthInAmanyonyAntike AlocanAniSedhaH, AlocanArhasAdhusamIpe AlocanAnujJA, tadabhAve'nyonyAntike'pi AlocanAnujJA / 140-143 2. nimranthasya nirgranthyA vA rAtrau vikAle vA sarpadaMzane nirgranthI nimranthasya, nimranthazca nirgranthyA viSasya svahastenApamArjane sthavirakalpikAnAmanujJA, jinakalpikAnAM ca niSedhaH 144-14 // iti vyavahArasUtre pazcamoddezakaH // 5 //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayaH // atha SaSThodezakaH // 1 bhikSoH svajanamAtApitrAdigRhe gamanecchAyAM tadvidhiH / 2 bhikSoralpazratAlpA gamasya ekAkinaH svajanAdigRhe gamananiSedhaH / 3 bahuzrutabahvAgamena sArdhaM tatra gamanAnujJA / 4 bhikSostatra bhiliGga (masUra) dAliM - tandulodakayormadhye pUrvAyuktapazcAdAyuktabhedamAzritya kalpyAkalpyavidhiH / sUtrasaM. - pRSThasaM. 146 147 147 148 148 5 pUrvAyuktabhiliGgasUpagrahaNA'nujJA / 6 pUrvAyuktayordvayorapi grahaNe'nujJA / 7 pazcAdAyuktayordvayorapi grahaNe niSedhaH / 149 8-9 pUrvAyuktasya grahaNAnujJA, pazcAdAyuktasya grahaNaniSedha iti sUtradvayam / 149 10- 14 AcAryopAdhyAyasya svagaNe paJcAtizeSapradarzakANi paJca sUtrANi / 15-16 gaNAvacchedakasyA yAtizeSadvayapradarzakaM sUtradvayam / 17 grAmAdiSu ekavagaDekadvAre kaniSkramaNapravezavasatau bahUnAmakRtazrutAnAmekatra vAsAvAsavidhau prAyazcittAprAyazcittaprakaraNam / 18 evaM grAmAdiSu anekavagaDA - dvAra - niSkramaNapravezavasatauM teSAmekatra vAsAvAsavidhau prAyazcittAprAyazcittaprakaraNam / 19 bhikSorekAkino, grAmAdau pUrvapradarzitavasatau bahuzrutavahvAgamasyApi vAsaniSedhaH / 20 grAmAdau ekavagaDA-dvAra - niSkramaNapraveza - vasatau bAgamabahuzrutasya dvikAlaM bhikSubhAvaM sAvadhaM paripAlayata ekAkino bhikSorvAsAnujJAH / 157 2.1 bahustrIpuruSamaithuna sevanasthAne, zramaNanirgranthasya, vAse- hastakarma pratisevanaprAptaM prAyazcittam / 149 - 152 152 153 - 154 155 156 70158 22 evaM pUrvoktasthAnavAse zramaNa nirgranthasya maithunasevanaprAptaM praayshcittm|| 159 23 nirgranthanirgranthInAmanyagaNAgatakSatAcArAdiviziSTanirgrandhyAH pApasthAnasyA''locanAdikamantareNopasthApanAdiniSedhaH / . 159. 160
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrasaM. pRSThasaM. viSayaH 24 anyagaNAgatakSatAcArAdiviziSTanirgrandhyAH pApasthAnasyAlocanAdipUrvakamupasthApanAderanujJA / // iti vyavahArasUtre SaSThoddezakaH samAptaH // 6 // 161-162 165 // atha saptamoddezakaH / / 1 sAmbhogikanimranthanimranthInAM madhye nirgranthInAM nimranthAnanA pRcchyAnyagaNAgatakSatAcArAdiviziSTanirgranthyAH pApasthAnasyAlocanAdikamantareNa zAtAdipracchanApramRteniSedhaH / 163-164 2 evaM nirgranthInAM nimranthapRcchApUrvakaM pUrvoktanirgranthyAH pApasthA nasyAlocanAdipUrvakaM zatAdipracchanApramRteranujJA / 3 sAmbhogikanimranthanimranthInAM madhye nimranthAnAM nimranthIH pRSTvA / apRSTvA vA anyagaNAgatapUrvoktanirmandhyAH paapsthaansyaalocnaadi| pUrvakaM zAtAdipracchanApramRteranujJA / 4 sAmbhogikanimranthanimranthInAM madhye sAmbhogikanimranthasya parokSaM visAmbhogikakaraNaM nirgranthasya na kalpate, pratyakSaM visAmbhogika karaNAkaraNe ca vidhiniSedhau / 5 sAmbhogikanimranthanirgranthInAM madhye sAmbhogikanimrandhyAH pratyakSaM visAmbhogikakaraNaM nirgranthyA na kalpate, parokSaM visAmbhogikakaraNAkaraNe vidhinissedhau| 6 nimranthAnAmAtmano'rthAya nirgranthyAH pravrAjanAdiniSedhaH / 170 7 nigranthAnAmanyAsAM nirgranthInAmarthAya nigranthyAH pravrAjanAderanujJA / 171 8 evaM nirgranthInAmAtmano'rthAya nirgranthasya pravrAjanAdiniSedhaH / 171-172 9 nirgranthInAM nirgranthAnAmarthAya nimranthasya pravAjanAderanujJA / 172 10 nirgranthInAM vyatikRSTadiguddezane niSedhaH / 11 nirgranthAnAM vyatikRSTadiguddezane'nujJA / 12 nirgranthAnAM vyatikRSTAdhikaraNavyavazamane niSedhaH / 13 nirgranthInAM vyatikRSTAdhikaraNavyavazamane'nujJA / 173 14 nirgranthAnAM vyatikRSTakAle svAdhyAyaniSedhaH / / 174 160 169 172 173 173
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayaH pRSThasaM 176 satrasaMH 15 nirgranthInAM vyatikRSTakAle nirgranthanizrayA svAdhyAyA'nujJA / 174 16 nimranthanimranthInAmasvAdhyAyakAle svAdhyAyaniSedhaH / 17 nimranthanirgranthInAM svAdhyAyakAle svAdhyAyakaraNAnujJA / 175 18 nimranthanirgranthInAM svAtmano'svAdhyAyike svAdhyAyaniSedhaH, anyonyasya vAcanAdAnasya nujJA ca / 19 triMzadvarSaparyAyikanimrandhyAtrivarSaparyAyikazramaNanirgrantha upAdhyAyoddezanatvena kalpate iti kathanam / 20 evaM SaSTivarSaparyAyikanimranthyAH paJcavarSaparyAyikazramaNanimrantha . AcAryoddezanatvena kalpate, iti kathanam / 21 grAmAnugrAmaM viharato bhikSormRtazarIrapariSThApanavidhiH / 177 22 avakraya(bhATaka)gRhItopAzrayaviSaye zayyAtarasthApanavidhiH / 178-179 23 - evaM vikrItopAzrayaviSaye zayyAtarasthApanavidhiH / 180 24 pitRgRhavAsividhavaduhiturapi-upAzrayAvagrahadAne'dhikAraH / . 181 25 mArge'pi vRkSAyadhaH pUrvasthitagRhastheSu shyyaatrsthaapnvidhiH| 182 26 saMstRtA(samarthA)divizeSaNaviziSTarAjyaparivarteSu-avagrahasya pUrvAnu jJApanaiva / 27 evam-asaMstRtAdivizeSaNaviziSTharAjyaparivarteSu bhikSubhAvArtha dvitiiyvaarmvgrhsyaanujnyaapnaa| .183-185 // iti vyavahAre saptamoddezakaH samAptaH // 7 // . 182 ||athaassttmodeshkH // 1 RtubaddhakAlaprAptavasaterekapradeze sthavirAjJayA zayyAsaMstAraka, grahaNavidhiH / 2 hemantagrISmakAlanimittamanyagrAmanayanAtha zayyasaMstAraka gaveSaNavidhiH / 3-4 evaM varSAvAsanimittaM vRddhAvAsanimittaM cAnyagrAmanayanArtha zayyAsaMstArakagaveSaNe sUtradvayam / 187-188 - 5 sthavirabhUmiprAptasthavirANAM daNDakAdhupakaraNajAtamanyagRhastha 186
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 sutrasaM. vipayA pRSTasaM. 188 189 gRhe sthApayitvA bhaktapAnArtha gRhasthagRhe pravezAdhanujJA, pratyAvRttAnAmavagrahAnujJApanApUrvakaM punastadgrahaNam / 6 nirgranthanimranthonAM dvitIyavAraM sAgArikAjJAmantareNa sAgArika satkaprAtihArikazayyAsaMstArakasyAnyatra nayane niSedhaH / 7 evaM sAgArikAjJApUrvakaM tasyAnyatra nayane'nujJA / 8 nirgranthanirghandhInAM pratyarpitazayyAsaMstArakasya sAgArikAjJA___ mantareNa punarupabhoganiSedhaH, AjJApUrvakaM tadupabhogAnujJA ca / 190 9 nirgranthanirgranthInAM pIThaphalakAdigrahaNAnantaramAjJAgrahaNe nivedhaH / 191 10 evamAjJAgrahaNAnantaraM pIThaphalakAdigrahaNe'nujJA / 191 11 nirgranthanimranthInAM prAtihArikazayyAsaMstArakasya hurlabhatve tatpUrva gRhItvA pazcAdavagrahAnujJApanAyA anujJA / tatsvAminaH pratikUlatve cAcAryasyAnulomavAkyaiH sAntvanAnujJA 4 192 12 bhikSArtha gAthApatikulapraviSTanimranthasya paribhraSTopakaraNajAtasya lAme sAghamikeNa kiMkartavyamiti tadidhiH / 13 evaM bahirvicArabhUmivihArabhUmigatasya paribhraSTopakaraNaviSaye vidhipradarzakasUtram / 194 14 evaM grAmAnuprAmaM viharato nirgranthatya paribhraSTopakaraNaviSaye sUtram / 15 nirgranthanirgranthInAmatirekapratigrahasyAnyAnyanimittaM dUrAdhvaparibahanakalpaH, tadarpaNavidhizca / / . 196 16 kukkuTANDapremANakavalAnadhikRtya nirgranthasyAlpAhArAdi- . kathanam / 197-199 // iti vyavahAre aSTamoddezakaH samAptaH // 8 // // nvmoddeshkH|| . 1-5 zayyAtarasya prAghUrNakAdinimittasaMpAditAhArasya -grahaNAgrahaNaprakAraviSaye catvAri -sUtrANi / 200-202 193
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrasaM0 viSaya 5-8 evaM zayyAtarasya dAsAdinimittasaMpAditAhArasya grahaNAgrahaNaviSaye'pi catvAri sUtrANi / .202-203 9-16 zayyAtarasya ekAnekavagaDAdau antarbahi rekAnekaculhIsampA. . -ditatajjJAtakAhArasya zayyAtarasambandhAsambandhamAzritya / grahaNAgrahaNaviSaye'STau sUtrANi / 204-209 17-32 zayyAtarasya cakrikAzAlAta Arabhya sauNDikazAlAparyattA STazAlAH sAdhAraNaprayukta-nissadhAraNaprayuktavizeSaNadvayaviziSTA -Azritya tadgatatailA divastujAtasya grahaNAgrahaNaviSaye -SoDaza sUtrANi / . . 209-213 -33-34 zayyAtarabhAgasahitarahitazAlyAyauSadhInAM grahaNAgrahaNaviSaye suutrdvym| 213-214 . 35-36 evam-AmraphalaviSaye'pi trayam / , ... 214-215 . . // bhikSupatimApakaraNam // .. (215-222) ., 37 saptasaptakikAbhikSupratimAsUtraM tatkoSThakaM ca / - L . -215-216 -- 38 'aSTASTakikAbhikSupratimAsUtraM tatkoSThakaM ca / . . 217 - 39 navanavakikAbhikSupratimAsUtraM tatkoSThakaM ca / / 218 . . 40 dazadazakikAbhikSupratimAsUtraM, tatkoSThakaM, pUrvoktabhikSupratisA.. catuSTayasya kAlaparimANa-dattiparimANaviSaye pakSa bhASya .-219-222 // iti bhikSupratimAprakaraNam // __- 11 kssullikmokprtimaaprivhnvidhiH| .,222-224 42 mahatikamokapratimAparivahanavidhiH / 225 43 pratigrahadhArisaMkhyAdattikabhikSordattisvarUpam / 226-227 44 pANipratigrahikasaMkhyAdattikabhikSordattisvarUpam / 45 upahRtasya traividhyam / 46 avagrahitAbhigrahasya traividhyam / 47 'anyAcAryamatenA'vaMgrahitasya dvaividhyam / 229-230 // iti vyavahAre navamoddezakaH samAptaH // 9 // - - - gAthAzca / 228 228 229
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ vasaM. pRSThasaM. viSayaH . // dazamoddezakaH / / 1 yavamadhyacandrapratimApratipannAnagArasya samApatitadevamanuSya tiryagjanitAnulomapratilobhaparISahopasargavarNanam / 231-233 2 yavamadhyacandrapratimAparivahanavidhiH / / 233-237 3 vajramadhyacandrapratimApratipannAnagArasya samApatitadeva manuSyatiryagjanitAnulomapratilomaparISahopasargavarNanam 237-238 4 vajramadhyacandrapratimAparivahanavidhiH / 238-240 5 paJcavidhavyavahAramadhye uttarottaravyavahAraprasthApanavidhiH / 240-244 6 arthakara-mAnakaretipadadvayamadhikRtya purussjaatcturbhnggii| 241-246 7 gaNArthakara- mAnakaretipadadvayamadhikRtya puruSajAtacaturmaGgI / 246 8 gaNasaMgrahakara mAnakaretipadadvayamadhikRtya puruSajAtacaturbhaGgI / 247 9 gaNazobhAkara- mAnakaretipadadvayamadhikRtya purussjaatcturmnggii| 248 10 gaNazodhikara -mAnakaretipadadvayamadhikRtya puruSajAtacaturbhaGgI 249-250 11 rUpatyAgi-dharmatyAgItipadadvayamadhikRtya purussjaatcturmnggii| 251 12 dharmatyAgi-gaNasasthitityAgItipadadvayamadhikRtya puruSajAtacaturbhaGgI / - 252 13 priyadharma-dRDhadharmetipadadvayamadhikRtya puruSajAtacaturbhaGgI / 253 14 prabojano-pasthApanapadadvayamadhikRtya-AcAryacaturbhaGgI / 15 uddeshn-vaacnaapddvymdhikRty-aacaaryctumjhii| 255 16 uddeshn-vaacnpddvymdhikRtyaantevaasicturmnggii| 256-257 17 sthavirabhUmyAstraividhyam / 257 0258 18 zaikSammyAvaividhyam / 258-259 19 nimranthanimranthInAmUnASTavarSajAtakSullakakSellikyorupasthApanAdeniSedhaH / 259-260 20 evaM sAtirekASTavarSajAtayostayorupasthApanAderanujJA / 260 21-22 evamavyaJjanajAtayoH kSallakakSullisyorAcArakalpAbhyayano ddezananiSedhaH, vyaJjanajAtayozca- tayostadanujJetisUtradvayam / 260-261 254
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 sUtrasa. viSayaH pRSThasaM. (23-27) ||pryaaymdhikRty zAstroddezanamakaraNam / / (262-269) 23 trivarSaparyAyasya zramaNanimranthasya AcArakalpAdhyayanodezanAnujJA / 262 24 evaM caturvarSaparyAyasya zramaNanimranthasya sUtrakRtAGgodezanAnujJA / 1. 25 pazcavarSaparyAyasya zramaNanirgranthasya dshaaklpvyvhaarodeshnaanujnyaa|| 26 aSTavarSaparyAyasya zramaNanimranthasya sthAnasabhavAyodezanAnujJA / / 27 dazavarSaparyAyasya zramaNanimranthasya vivAhAGgo (vyaakhyaaprjnyptynggo)| 263 dezanAnujJA / 28 ekAdazavarSaparyAyasya zramaNanimranthasya kSullikAvimAnapravibhakti / pramRtyadhyayanodezanAnujJA / 29 dvAdazavarSaparyAyasya zramaNanimranthasya aruNopapAtAdhadhyayano* ) 30 prayodazavarSaparyAyasya zramaNanimranthasya utthAnazrutAghadhyayano0 31 caturdazavarSaparyAyasya zramaNanimranthasya svapnabhAvanAdhyayano0 32 pazcadazavarSaparyAyasya zramaNanimranthasya cAraNabhAvanAdhyayano0 33 SoDazavarSaparyAyasya zramaNanimranthasya tejonisargAdhyayano0 34 saptadazavarSaparyAyasya zramaNanimranthasya AzIviSabhAvanAdhyayano0 / 35 aSTAdazavarSaparyAyasya zramaNanirgranthasya dRSTiviSabhAvanApyayano0) 36 ekonaviMzativarSaparyAyasya zramaNanimranthasya dRSTivAdAGgo0 37 viMzativarSaparyAyazca sarvazrutAnupAtI bhavatIti kathamam / 269 // iti paryAyamadhikRtya zAstroddezanaprakaraNam // 38 dazavidhavaiyAvRttyasUtram / 269 39 48 AcAryavaiyAvRttyAdidazavidhavaiyAvRttyaphalapradarzakAni daza sUtrANi zAstrasamAptizca / 270-272 // iti vyavahArasUtre dazamodezakaH samAptaH // 10 // / 268 // iti vyavahArasUtrasya viSayAnukramaNikA samAptA //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAgAya namaH jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlavrativiracita-bhASyasamalaGkRtam zrI-vyavahArasUtram maGgalAcaraNam varddhamAna jinaM natvA, gaNIzaM gautamaM tthaa| vyavahArAgame bhASyaM, ghAsIlAlena tanyate // 1 // itaH pUrva vRhatkalpasUtraM vyAkhyAtam / samprati vyavahArasUtraM vitriyate-asya vyavahArasUtrasya bRhatkalpasUtreNa sahA'yamabhisambandhaH-bRhatkalpe sAmAnyata eva prAyazcittamuktam , na tu taddAnavidhirAlocanavidhirvA, vyavahAre tu prAyazcittadAnamAlocanAvidhizcA'bhidhAsyate / tadanena sambandhenA''yAtasyAsya vyavahArAdhyayanasya vyAkhyA prastUyate atra vyavahAragrahaNena vyavahArI, vyavaharaNIyaM ceti dvayamapi sUcitam / vyavahAri-vyavaharaNIyayorabhAve vyavahArasyaivA'saMbhavAt , tato yathA vyavahArasya prarUpaNA karttavyA, tathA vyavahAri-vyavaharaNIyayorapIti, tat trayANAmapi prarUpaNAM kurvannAha bhASyakAraH-'vavahAro' ityAdi / bhASyam-vavahAro vavahArI, vavaharaNijjA ya je jahA purisA / eesiM tu payANaM, patteyaM khalu parUvaNaM vocchaM // 1 // chAyA-vyavahAro vyavahArI, vyavaharaNIyAzca ye yathA puruSAH / ___etepAM tu padAnAM, pratyekaM khalu prarUpaNAM vakSye // 1 // avacarI-'yavahAro' iti / vyavahAra , vyavahiyate dIyate yadyasya prAyazcittamApatati taddAnaviSayIkriyate'nena sa vyavahAra. / 'vavahArI' vyavahArI vyavaharatItyevazIlaH vyavahArakriyApravartakaH prAyazcittadAyaka iti yAvat 'ya' ca 'je purisA' ye puruSAH, atra puruSagrahaNaM puruSottamo dharma iti jJApanArtham / puruSapadena striyo'pi pagamRSTA bhaveyuH, tAsAmapi prAyazcittadAnaviSayatayA pratipAdayiSyamANatvAt / 'jahA' yathA yena vakSyamANaprakAreNa 'vavaharaNijjA' vyavaharaNIyAH vyavahAraviSayIkartavyAH- 'eesi payANaM' eteSAM padAnAm vyavahAra-vyavahArivyavaharaNIyAnAM trayANAm 'tu' tu-api 'patteya' pratyekam, ekaikasya padasya 'parUvaNaM' prarUpaNAM vyAkhyAM saMkSepato vistaratazca 'khala' khala-nizcayena 'vocchaM' vakSye kathayiSyAmi // 1 //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre atha trayANAmapi padAnAM saMkSapaprarUpaNArthamidamAha-vavahArI' ityAdi / ANyam- vavahArI khalu kattA, vavahAro havai karaNabhUo u / vavaharaNijjaM kajaM, kuMbhAitigassa jaha siddhI // 2 // chAyA-vyavahArI khalu kartA, vyavahAro bhavati karaNabhUtastu / vyavaharaNIyaM kArya, kumbhAditrikasya yathA siddhiH // 2 // avacUrI--'vavahArI' iti asmin zAle 'khalu' khalu nizcayena / 'vavahArI' vyavahArI 'kattA' kartA kthyte| 'vavahAro u' vyavahArastu 'karaNabhUo' karaNabhUtaH karaNarUpo bhavati / sa ca karaNabhUto vyavahAraH paJcavidhaH, tadyathA-AgamaH, zrutam , AjJA, dhAraNA, jItaM ceti / 'vabaharaNijja' vyavaharaNIyam , karaNabhUtena paJcavidhavyavahAreNa vyavaharan karttA yannippAdayati tat 'kajja havai' kAryaM bhavati / nanu vyavahAragrahaNena vyavahArI vyavaharaNIyaM ceti dve kathaM gRhyete ? nahi devadattagrahaNena yajJadattAdayo gRhyante ? iti cet atrocyate-'jaha kuMbhAitigassa siddhI' yathA-kumbhAditrikasya siddhioMke bhavati, tathA'trA'pi iti / ayaM bhAvaH-kumbha ityukte, kumbha iti kAryyam , kulAlastasya kartA, mRdaNDacakrAdikaM karaNaM ca sAmarthyAd gRhyate, kRtasya kAryasya kartRkaraNavyatirekeNa cA'saMbhavAt / evaM vyavahAra ityukte vyavahArI vyavaharaNIyazca gRhyete eva, kutrApi sakarmakakriyAyAH sAdhakatama rUpasya karaNasyA'pi karmakartRvyatirekeNA'saMbhavAt // 2 // - tadevaM vyavahAra-vyavahAri-vyavaharaNIyAnAM nirUpaNaM kRtvA saMprati sUtraM vyAkhyAtumAha'je bhikkhU' ityAdi / sUtram -je bhikkhU mAsiyaM parihArahANaM paDisevittA aaloejjaa| apaliuMciya AloemANassa mAsiya, paliuMciya AloemANassa domAsiya // sU0 1 // chAyAyo bhikSurmAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / aparikuJcyAlocayato mAsikam , pratikuJcyAlocayato dvaimAsikam // sU0 1 // athAsya sUtrasya bhASyarUpeNa vyAkhyA kriyate, tallakSaNaM cedam "saMhitA ca padaM caiva, padArthaH padavigrahaH / cAlanA pratyavasthAnaM, vyAkhyA sUtrasya paddavidhA // 1 // tatra saMhitA nAma-askhalitapadAnAM sAmIpyena uccAraNam 1 / padaM ca-padacchedakaraNam , yathA'traiva sUtre 'yaH bhikSuH mAsikaM, parihArasthAnaM pratisevya, Alocayet' ityAdi 2 / tathA padArtha:-padasya vAcyArthaH, yathA bhikSupadasyArthapratipAdanaM, tathAhi-'bhikSa yAcane' iti dhAtoH bhikSate yamaniyamavyavasthitaH kRtakAritAnumoditaparihAreNa yAcate ityevaMzIlo bhikSuH u pratyaye bhikSuriti siddham 3 / padavigraho-nAma-padAnAM parasparavizleSIkaraNaM, yathA'traiva 'parihA
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 1 sU0 1-3 parihArasthAnasevinaH prAyazcittavidhiH 3 rasya sthAnaM parihArasthAnam' iti vigrahavAkyam 4 / cAlanA - prazna, yathA'traiva yadi 'parihAraH pApaM prAyazcittaM vA tadeva sthAnam' iti vigrahaH kriyeta tadAM parihArasya sthAnasya cetyubhayoH padayoH samAnArthakatvAd ekasyaivA'nyatarasya prayogaH karaNIyo na tu dvayoH 'uktArthAnAmaprayogaH' iti nyAyAditi 5 / pratyavasthAnam -- tAdRzapraznasyottaradAnaM, tathAhi - sthAnazabdo nAma zabdazaktisvAbhAvyAdanekavizeSAdhArasAmAnyAbhidhAyI, tena etad dhvanayati- anekaprakArANi nAma mAsikaprAyazcittAni, anekaprakAreNa ca mAsikena upanyastena prayojanaM, kalpAdhyayanoktasakalamAsikaprAyazcittaviSayakadAnAlocanayorabhidhAtumupakramAt, ato'tra sthAnagrahaNam, ityAdirUpa - muttaradAnam 6 / iti vyAkhyAlakSaNam / 15 atha sUtraM vyAkhyAyate-'je bhikkha' iti / yaH kazcid bhikSuH pUrvoktasvarUpaH, yadvA nairuktI zabdavyutpattiryathA 'kSudha bubhukSAyAm ' kSudhyati bubhukSate bhoktumicchati caturgatikamapi saMsAramasmAditi saMpadAditvAt kipi kSut-- aSTaprakArakaM karma, tAM bhinatti jJAnadarzanacAritratapobhirvidArayatIti bhikSaH pRSodarAdityAd bhikSurUpaniSpattiH, etAdRzo bhikSuH sAdhu, dharmasya puruSapradhAnatvAd bhikSunirdeza., tato bhikSukI sAdhvI vA 'mAsiya' mAsikaM - mAsena nirvRttaM 'parihArahANaM' parihArasthAnaM parihriyate parityajyate gurusamIpe gatvA yaH sa parihAraH pApam, tiSThanti jantavaH karma - kaluSitA asminniti sthAnam, parihArasya sthAnaM parihArasthAnaM pApasthAnam 'paDisevittA pratisevya Acarya 'AloejjA' Alocayet 'locRdarzane' dhAtuH, 'AM maryAdAyAm' tena AmaryAdayA 'jaha bAlo jaMpato' ityAdirUpayA Alocayet, yathA AtmanastathA guroH prakaTIkuryAt ziSyaH, atra 'yaH bhikSuH' ityatra yacchandaH 'yattadornityasambandhaH' iti nyAyAt tacchandApekSastena yo bhikSuH mAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet tasya' 'apalDiMciya'" apratikuJcya 'kuca kuJca kauTilyAlpAlpIbhAvayoH' iti dhAtoH pratikuJcyeti rUpam, pratikuJcaya kauTilyamAcarya, na pratikuJcya apratikuJcya sarvathA karpaTamakRtvA 'AloemANassa' AlocayataH bhikSo: 'mAsiya' mAsikaM mAsena nirvarttanayogyaM laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusArato guruH prAyazcittaM dadyAt / yadi yo bhikSuH zuddhabhAvena nAlocayet' 'paliuciya' pratikuJcaya kauTilyamAcarya 'AloemANassa' AlocayataH 'domAsiya' dvaimAsikaM mAsadvayanirvarttanayogyaM laghukaM guruka vA pratisevAnusArataH prAyazcittaM gururdadyAt mAyAkaraeNNato'dhikasya gurumAMsasya sadbhAvAt, 'prati' kuJcya Alocayato yat prAptaM tattu dIyata eva, anyazca mAyApratyayo guruko mAsaM iti dvaimA' sikaM prAyazcittaM tasyA''paMdyate iti // sU0 1 // T sUtram - je bhikkhU domAsiyaM parihAradvANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa domAsiya pachiuMciya AloemANassa timAMsiyaM // sU0 2 //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre chAyA-yo bhikSudvaimAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / aparikuJcya AlocayataH dvaimAsikam , parikuMcya AlocayataH traimAsikam // suu02|| bhASyam- 'je bhikkhU' iti / yaH kazcid bhikSuH 'domAsiyaM' dvaimAsikam 'parihArahANaM' parihArasthAnam 'paDisevittA' pratisevya 'AloejjA' Alocayet AlocanAM kuryAt 'apaliuMciya AloemANassa' apratikuJdhya AlocayataH 'domAsiyaM' dvaimAsikaM 'paliuMciya AloemANassa' pratikuJcya sakapaTamAlocayataH 'timAsiya' traimAsikaM trimAsena nivartanayogyaM prAyazcittaM dadyAt pratikuJcanAniSpannasya gurumAsasya prakSepAt / __ ayaM bhAvaH-yadi kazcit sAdhuH dvaimAsikaM prAyazcittasthAnaM pratisevya zuddhabhAvena gurusamIpe prAyazcittamabhilaSati tadA gurustasmai dvaimAsikaM laghukaM gurukaM vA prAyazcittaM dadyAt / yadi kadAcit sa eva sakapaTamAlocayet tadA mAyAprayogAparAdhAd gurustasmai traimAsikaM prAyazcittaM dadyAditi / iha dvaimAsikaM parihArasthAnamAtramApannasya pratikuJcakasya dRSTAntaH, tathAhi asti kazcit kuJciko nAma tApasaH, sa phalAnyAnetuM vanaM gataH / araNyaM paribhramatA tena nayAM mRto matsyo dRSTaH, ta samAdAya bhakSitazca, tena tasya rogaH samutpannaH / tatastena rogaparihArAya pRSTo vaidyaH provAca -- kiM tvayA bhakSitam ? tApaso'vadat-phalameva nAnyatkiJcit / vaiyena kathitam-ghRtaM piba | tApasena tathA kRtam , kintu rogo na naSTaH / tadA punastApaso vaidyaM kathitavAn-rogo na gataH / vaidya' provAca-tApasa ! satyaM vada, tatastApaso yathAvRttaM mattyabhakSaNamAkhyAtavAn / tato nidAnajJavaidhena vamana-virecanAdinA rogo niSkAsitaH / evameva zuddhabhAvenopasthitAya ziSyAya gurudvaimAsikaM prAyazcittaM dadyAt yena tasya vizuddhirbhavediti // suu02|| sUtram-je bhikkhU temAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA / apaliuMciya AloemANassa temAsiyaM, paliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM ||suu03|| chAyA-yo bhikSustraimAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / apratikuJcya AlocayataH traimAsikaM, pratikuJcya AlocayatazcAturmAsikam // sU0 3 // __ bhASyam-'je bhikkhU' iti / yo bhikSuH 'temAsiya' traimAsikaM parihArahANaM parihArasthAnaM 'paDisevittA' pratisevya 'AloejjA' Alocayet , 'apaliciuMya' apratikuJcya 'AloemANassa' Alocayata. 'temAsiya' traimAsikaM trimAsena nivartanayogya prAyazcittaM laghukaM gurukaM vA pratisevanA'nusAri gurdadyAt , 'paliuMciya' pratikuJya mAyAmAcarya 'AloemANassa' AlocayataH 'cAumAsiyaM' cAturmAsikaM mAsacatuSTayena nivartanayogyaM prAyazcittaM laghukaM guskaM vA pratisevanAnusAri dayAt /
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 1 sU0 4-5 parihArasthAna sevinaH prAyazcittavidhiH 5 ayaM bhAvaH - traimAsikaM pApasthAnaM pratisevya yadi kazcitsAdhuH svakIyapApanivAraNAya gurusamIpe zuddhabhAvena prAyazcittamicchet tadA gurustasmai traimAsikaM gurukaM laghukaM vA prAyazcittaM pratisevanAnusAreNa dadyAt / atha kadAcit mAyApUrvakamAlocayitumicchet, tadA guruH pratisevanA'nusAri cAturmAsikaM gurukaM laghukaM vA prAyazcittaM dadyAt mAyAdaNDarUpeNa mAsAdhikyaM vadet / atra pratikuJcake dRSTAnto yodhaH, tathAhi - vasantapuranAmake nagare vasantaseno rAjA, tasya zUrasenanAmaka eko yodhaH zUratvenAtIva vallabhaH / sa caikadA tasya rAjJaH ekena pratipakSabhUtena rAjJA saha yuddhe pravRtte tatra senApatitvamaGgIkRtya svasainyaM parasainyena saha yodhayan svayamapi paracakracUraNAya yoddhuM pravRttaH / tataH parasainyaM parAjitya vijayalakSmImAsAditavAn kintu tasya zarIre parasainyakSiptAni anekAni zalyAni praviSTAni / rAjA cAtipriyatvena taccharIragatazalyoddharaNArthaM vaidya AdiSTaH / vaidyazca zalyAni niSkAsayituM pravRttastena tasyAtivedanA nAyate tato vedanAbhayAt kAnicit zalyAni mAyAbhAvena vaidhAya na prakaTitAni tena sa zalyabAdhayA durbalIbhUya mRtaH / evamihApi yaH parihArasthAnapratisevakaH kauTilyabhAvena svakRtaM sarve pApa gurave na prakaTIkaroti kevalamekaM dvikaM vA pradarzayati asau yodhavat tatpApaprabhAveNa saMyamajIvitAt paribhrazyatIti // sU0 3 // sUtram - je bhikkhU cAummAsiyaM parihAradvANaM paDisevittA AloejjA / apaliu~ciya AloemANassa cAummAsiyaM, paliuMciya AloemANassa paMcamAsiyaM // sU0 4 // chAyA -yo bhikSuzcAturmAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / apratikucya AlocayatazcAturmAsikaM, pratikuJcyAlocayataH pAJcamAsikam // sU0 4 // bhASyam - 'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' yo bhikSuH 'cAummAsiyaM' cAtumasikam 'parihAradvANaM' parihArasthAnam 'paDisevittA' pratisevya 'AloejjA' Alocayet 'apaliuMciya' apratikuJcya 'AloemANassa' AlocayataH 'cAummAsiya' cAturmAsikaM 'paliuMciya' pratikuJcya 'Alo emANassa' AlocayataH 'paMcamAsiyaM' pAJcamAsikaM mAsapaJcakena nirvarttayituM yogyaM laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusAri prAyazcittaM vadet gururiti / ayaM bhAvaH yatraiva karmaNi mAyArahitasya ziSyasyA'nyasya vA cAturmAsikaM gurukaM laghukaM vA pratisevanAnusAri prAyazcittaM tatraiva mAyAsahitasya pAzvamAsikaM laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusAri prAyazcittaM dadyAt, mAsAdhikyasya mAyAprayojyatvAt / 9 atra dRSTAntamAha--ekasmin udyAne dvau mAlAkArau vasataH / tatraikadA 'kaumudImahotsava AsannIbhUtaH' iti kRtvA dvAvapi tau bahUni puSpANi udyAnataH saMgRhaya mAlA vinirmitavantau
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahAra su tatraikena mahotsavasamaye kasmaicid rAjJe sA mAlA vidhinA pradarzitA, sa rAjJA bahudravyeNa puraskRtaH / dvitIyena sA mAlA na prakaTIkRtA saMgopya rakSitA tena puraskAro na labdhaH, evaM yo mUlaguNAMparAdhamuttaraguNAparAdha ca na prakaTIkaroti sa nirvANalAbhaM na labhate, aparaH svAparAdhaprakAzakastu paramparayA nirvANalAbha labhate iti // suM04 / y sUtram - je bhikkhU paMcamAsiMyaM parihAradvANaM paDisevittA AloejjA | apaliu~ciya' AloemANassa paMcamArsiya, paliuciyaM AloemANassa chammAsiyaM // sU05 // chAyA - yo bhikSuH pAJcamAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / apratikuJcaya AlocayataH pAJcamAsikaM, pratikuJcyAlocayataH pANmAsikam // sU0 5 // bhASyam 'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' ya kazcidbhikSu' 'paMcamAsiya' pAMcamAsikaM 'parihAraDDANaM' parihArasthAnaM 'paDisevittA' pratisevya 'AloejjA' Alocayet 'aeNpa liuMciya' apratikuJcya 'oNloemANasaM' AlocayataH 'paMcamAsiya' pAMcamAsikaM mAsapaJcakasAdhyaM prAyazcitta laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusAri gururdadyAt, 'paliuMciya AloemANassa' pratikuJcya mAyAM kRtvA, mAyApUrvakamAlocayatastu 'champrAsiya' SANmAsikaM SaDbhirmAsaiH sAghanIyaM laghuka gurukaM vA pratisevanAnusAri prAyazcittaM dadyAt / atra pratikuJcake meghadRSTAnto yathA - eko megho no garjati no varSati; kazcit megho no garjanaM kRtvA no varSati, evaM he ziSya ! tvamapi AlocayAmIti kathayitvA AlocayitumArabhya mAyAM karoSi / yadi mAyA kaeNriSyasi tadA niyamabhraSTo bhaviSyasi ataH samyagAlocaya, mAyAM mA kuru / tatra dvaimAMsikAdiparihArasthAneSu kucite' yathAkramamimeM pUrvoktAzcatvAro dRSTAntAH ghaTate, tathahi-dvaimAsikaM parihArasthAnaM prAptasya pratikuJcakasya dRSTAntaH kuMzcikaH tApasaH 1 / traimAsikaM parihArasthAnaM prAptasya' yogho dRSTAntaH 2 / cAturmAsikaM parihArasthAnaM prAptasya mAlAkAro dRSTAntaH 3 / pazcimAsikaM parihArasthAnaM prAptasya megho dRSTAntaH 4 / tatra pratikuJcanAyAM kRtAyAmAcAryeNa - 'samyagAloMcaya mAM pratikuJcanAM kuru' evamupAgho yadi samyak pratyAvRtya vadet-bhagavan ! "micchAmi dukkaDaM" midhyA me duSkRtaMm, satyaM bhavatAM kathanam, saMmprati samyagAlocayAmi / tataH sa zrutavyavahArI pratikuzcite taM tathA pratyoMvRttaM santaM punarapi vAstrayamAlocanAM kArayati / tatra tribhirvAraiH sadRzamAlocayati tadA jJAtavyo yadayaM samyak pratyAvRtta iti / tadanantaraM tasmai yaddeyaM prAyazcittaM tadAtavyamiti / nanu vAratrayamAlocanAdevA'sya zrutavyavahAriNo'ntargatAM mAyAM katha lakSIkurvanti ? tatrAha - 1
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam 0 1 su0 6-7 parihArasthAnasevinaH prAyazcitsavidhiH 7 "AkAraizca svaraizca, pUrvA'paravyAhatAbhizvagImiH / jJAtvA kuJcitabhAvaM parokSajJAninoM vyavaharanti // 1 // " ' parokSajJAninaH zrutavyavahAriNa AcAryAH parAntaHkaraNe vidyamAnAM mAyAmAkArAdibhirjAnanti / tatrA''kArA -zarIragatA bhAvavizeSAH / tatra yaH zuddhastasya sarve'pyAkArAH savignabhAvopadarzakA bhavanti, itarasya tu na tathA / tathA svarAH viviktAH vispaSTAH akSubhitAzca nissaranti / azuddhapuruSasya tu avyaktAH pavispaSTA' kSubhitA gaddAzca / tathA zuddhasya vANI pUrvAparA'vyAhatA, azuddhasya vANI pUrvAparavisaMvAdinI / evaM parokSajJAninaH zrutavyavahAriNaH-AkAraiH svaraiH pUrvAparavyAhatAbhizca vANIbhiH tasyA''locakasya antaHkaraNagataM kuJcitabhAva jJAtvA tathA vyavaharanti / pUrva mAyApratyayena prAyazcittadaNDena daNDyate, pazcAt aparAdhapratyayena prAyazcittadaNDeneti / atha yadi visadRzamAlocayati tadA guruNA vaktavyaM yad-bho bhoH ! anyamunisamIpe gatvA svakIyaparihArasthAnasya zuddhiM kuru / nAhaM tavaitAdRzyAH asaddazyA AlocanAyAH saddAvamajAnAnaH zuddhiM kartuM zaknomi, iti / ziSyaH punaH praznayati-guro ! sasArapArAvArasamuttaraNakaraNa ! etAni mAsAdIni SaNmAsaparyantAni parihArasthAnAni kutaH prAptAni ? tatrAha-udgamAdirUpatrikasthAnAtU etAni parihArasthAnAni prAptAni bhavanti / ayaM bhAvaH-udgamotpAdanaiSaNAsu yad akalpyapratisevanAyA AcaraNaM tasmAdevaitAni parihArasthAnAni - prAptAti bhavantIti / sU0 5 // samprati pANmAsikaprAyazcittAdUrva prAyazcittaM na bhavatIti pradarzayati-'teNa paraM' ityaadi| sUtram-teNa paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA te ceva chammAsA // sU0 6 // chAyA-tataH paraM pratikuJcite vA apratikuJcite vA ta eva pnnmaasaaH|| suu06|| bhASyam-'teNa paraM' iti / 'teNa paraM' tataH paraM, roneti paJcamyarthe tRtIyA, athavA 'tena' iti avyayaM 'tataH' ityarthe, tathA ca tena tataH pAJcamAsikaprAyazcittasthAnAt paramUrdhva pANmAsikAdiparihArasthAne pratisevite sati, AlocanAkAle prAyazcittasamaye 'paliuMcie vA' pratikuJcite vA, pratikuJcana-mAyA tatsahite vA 'apaliuMcie vA' apratikuJcite vA mAyArahite vA, mAyApUrvakam , amAyApUrvakaM vA Alocite ityarthaH / te cetra chammAsA' ta eva SaNmAsAH ta eva pratisevanAniSpannAH sthitA mAsAH paNmAsA eva, nAdhika pratikuJcanAnimittamAropaNa kartavyam /
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre kuto nAdhikaM prAyazcitta dAtavyam yathA mAsikapratisevanAnimittaprAyazcittAvasare samAyasya dvaimAsikaM prAyazcittavidhAnaM kRtaM tathA-ghaNmAsaprAyazcittAvasare samAyikAya saptamAsikaM prAyazcittaM vaktavyaM syAt kintu tathA na kRtvA SaNmAsAvadhikameva prAyazcittaM pratiJkucanAyA apratikuJcanAyAH kutaH kAraNAdvidhIyate ? iti cet atrocyate-satyaM bhavatA tarkitam SaNmAsAdapyadhikaM prAyazcittaM dAtavyaM pratikuzcite, kintu iha jItakalpo'yam ayaM bhAva-yasya tIrthakarasya yAvatpramANakamutkRSTaM tapaHkaraNaM tasya tIrthakarasya tIrtha (zAsane) anyasAdhUnAmutkRSTaM prAyazcittadAnaM tAvatpramANakameva, na tato'dhikaM kadAcidapi dAtavyam / antimatIrthakarasya bhagavato mahAvIrasvAminaH, utkRSTaM tapaH pANmAsikaM tato bhagavato varddhamAnasvAminaH zAsane sarvotkRSTamapi prAyazcittadAnaM pANmAsikameveti / pANmAsikaM parihArasthAna pratisevanayApi AlocanAM kurvato'pi nAdhikamAropaNam , atasta eva SaNmAsA iti kathitam / / suu06|| sUtram -je bhikkhU bahusovi mAsiyaM parihArahANaM paDi se vittA AloejjA / apaliuMciya AloemANassa mAsiyaM, paliuMciya AloemANasa domAsiyaM // sU0 7 // chAyA-yo bhikSurvahuzo'pi mAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / aprati kuJcya AlocayataH mAsikaM, pratikucya Alocayato dvaimAsikam // sU0 7 // bhASyam--'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' yaH kazcid bhikSu. 'bahuso' bahuzaH triprabhRtivahuvArAnapi AstAmekai dvau vArau, ityapizabdena saMgRhyate 'mAsiya' mAsikam 'parihArahANaM' parihArasthAnam 'paDisevittA' pratisevya 'AloejjA' Alocayet AlocanAM kuryAt tasya 'apaliuMciya AloemANassa' apratikuJcyAlocayataH pratikuJcanaM mAyA, tAmakRtvA mAyAmantareNa zuddhAntaHkaraNena AlocayataH AlocanAM prAyazcittavidhAnaM kurvataH 'mAsiyaM' mAsikamekam ekamAsamAtrasya prAyazcittaM gururvadet / tatraiva yadi-'paliuMciya' pratikuJcya mAyApUrvakam AlocayataH 'domAsiyaM' dvaimAsikam , dvimAsena nivartanayogyaM gurukaM laghukaM vA pratisevanAnusAri prAyazcittam / apratikuJcyAlocayato mAsikamekaM prAyazcittam pratikuJyAlocayato dvitIyo mAyAni panno gurumAso dIyate iti dvaimAsikam / iyamatra bhAvanA-kenA'pi gItArthana kAraNena mayatnatayA trIn vArAn , bahuvArAn vA, mAsikaM parihArasthAna pratisevitam , AlocanAkAle ca yenA'pratikuJcyAlocitaM tasmai ekameva mAsikaM prAyazcittaM dIyate, na tu yAvato vArAn pratisevanAM mAsikasya kRtavAn , tAvanti mAsikAnIti / atha pratikuJcanayA Alocayati, tato dvitIyo mAso mAyAniSpanno dIyate iti vaimAsikamiti saMkSepaH // sU0 7 //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 1 sU0 8-12 parihArasthAnasavinaH prAyazcittavidhiH 9 sUtram - je bhikkhU bahusovi domA siyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA / apaliuMciya Alo emANassa domAsiyaM, paliuciya AloemANassa temAsiyaM // sU0 8 // chAyA - yo bhikSurvazo'pi dvaimAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / apratikuJcya AlocayataH dvaimAsikaM, pratikuJcaya AlocayataH traimAsikam // sU0 8 // bhASyam - - ' je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' yaH kazcida bhikSuH 'bahusovi' bahuzopi tri- catuH - pazca-vArAnapi 'domAsiyaM' dvaimAsikaM mAsadvayena saMpAdana yogyam / 'parihAradvANaM ' parihArasthAnaM pApaM pApaprayojakasAvadhakarmAnuSThAnam 'paDisevittA' pratisevya, tasya pratisevanAM kRtvA 'AloejjA' Alocayet AlocanAM prAyazcittavidhi saMpAdayet / tasya 'apaliuMciya AloemANassa' apratikuJcya mAyAmakRtvA vizuddhAntaH karaNenAlocayataH 'domAsiya' dvaimAsikaM mAsadvayena nirvarttanIyaM 'paliuMciya AloemANassa' pratikuJcya mAyApUrvakamAlocayataH 'temAsiyaM' traimAsikaM pratikuJJjyAlocayato mAyAniSpannastRtIyo gurumAso dIyate // sU0 8 // sUtram -- je bhikkhU bahuzovi temAsiyaM parihAradvANaM paDisevittA AloejjA / apaliuMciya AloemANassa temAsiyaM, paliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM // sU09 // chAyA - -yo bhikSurvahuzo'pi traimAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / apratikuJcya AlocayataH traimAsikaM, pratikuJcya AlocayataH cAturmAsikam // sU0 9 // bhASyam--- 'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' yo bhikSuH 'bahusoci' bahuzo'pi dvitricaturvArAn tato'dhikAn paJcaSaTsaptAdivArAn vA 'temAsiyaM' traimAsikaM mAsatrayakAlena saMpAdanayogyam 'parihAraTThANaM' parihArasthAnam 'paDisevittA' pratisevya 'AloejjA' Alocayet AlocanAM kuryAt, 'apaliuMciya' apratikuJnya mAyAmakRtvA 'AloemANassa' AlocayataH mAlocanAM kurvataH 'temAsiya' traimAsikam, mAsatrayeNa saMpAdanayogyaM prAyazcittam 'paliuMciya AloemANassa' pratikuJbhya mAyApUrvakamAlocayataH 'cAummAsiya' cAturmAsikam pratikuJcyAlocayataH caturtho mAyAniSpanno mAsaH // sU0 9 // sUtram - je bhikkhU bahusovi cAummA siyaM parihAraTThANaM paDisevittA AloejjA / apaliuMciya AloemANassa cAummAsigaM paliuMciya AloemANassa paMcamAsi // 10 // chAyA -yo bhikSurva huzo'pi cAturmAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / apratikuJcya AlocayatazcAturmAsikaM pratikuJcya bhAlocayataH pAJcamAsikam // sU0 10 // bhASyam - - 'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' yo bhikSu' 'bahusovi' bahuzo'pi tricatuH paJcaprabhRtivArAnapi 'cAummAsiya' cAturmAsikaM mAsacatuSTayena saMpAdanayogyaM 'parihArahANaM' vya, 2
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre parihArasthAnaM pApaprayojakasAvadyakarmAnuSThAnam 'paDi se vittA' pratisevya 'AloejjA' Alocayet AlocanAM kuryAt, 'apaliuMciya' apratikuJcya, pratikuJcanA mAyA tAmakRtvA 'AloemA - Nassa' AlocayataH 'cAummAsiya' cAturmAsikaM prAyazcittaM mAsacatuSTayena saMpAdana yogyaM prAyazcittaM dIyate, 'paliuMciya' pratikuJcya mAyAM kRtvA 'AloemANassa' AlocayataH 'paMcamAsiya' pAJcamAsikam, mAsapaJcakena saMpAdanayogyaM prAyazcittam, apratikuJcyAlocayatazcAturmAsikaM prAyazcittam / pratikuJcyAlocayataH paJcamo mAyAniSpanno gurumAso dIyate // sU0 10 // 10 sUtram - je bhikkhu bahusovi paMcamAsiyaM parihAradvANaM paDisevittA AloejjA / apaliuMciya AloemANassa paMcamAsiyaM paliuMciya AloemANassa chammA siyaM // sU0 11 / chAyA -yo bhikSurvazo'pi pAJcamAsikaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet / apratikuJcya AlocayataH pAJcamAsikaM, pratikuJcya AlocayataH SANmAsikam // sU0 11 // bhASyam - 'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' yo bhikSuH 'bahusovi' bahuzo'pi paJcaSaDvArAn bahUn vA 'parihAradvANaM' parihArasthAnaM pApasthAnaM 'paDisevittA' pratisevya 'AloejjA' Alocayet tasyAlocanAsamaye 'apaliuMciya AloemANassa' apratikuJcya prati'kuJca nAma kRtvA, AlocayataH 'paMcamAsiyaM' pAMcamAsikaM mAsapaMcakena saMpAdanayogyaM prAyazcittaM dadyAt 'palDiMciya' pratikuJcya pratikuJcanA mAyA, tAM puraskRtya Alocayatastu 'chammA siya' pANmAsikaM mAsaSaTkena saMpAdanayogyaM prAyazcittam / apratikuJcyAlocayataH pAMcamAsikam, pratikuJcyAlocayataH SaSTho mAyAniSpanno gurumAso dIyate // sU0 11 // sUtram - teNa paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA, te ceva chammAsA // sU0 12 // chAyA - tataH paraM pratikuJcite vA apratikuJcite vA ta pava SaNmAsAH // sU012 // bhASyam - 'teNa paraM' iti / 'teNa paraM' tata' paraM SANmAsikAdiparihArasthAne pratisecite'pi AlocanAkAle 'paliuMcie apaliuMcie vA' pratikuJcite apratikuJcate vA, prati kuJcatayA vA apratikuJcatayA vA Alocite 'te ceva' te eva pratisevanAniSpannAH sthitAH 'chammAsA' SaNmAsAH, nAdhikaM pratikuJcanAnimittam - AropaNam etAdRzajItakalpatvAt, mahAvIrazAsane SANmAsikasyaiva prAyazcittasya vidhAnAt // sU0 12 // sUtram - je bhikkhu mAsiyaM vA, domAsiyaM vA, temAsiyaM vA, cAummAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA, eesiM parihAraTThANANaM annayaraM parihAradvANaM paDisevittA AloejjA apaliuMciya AloemANassa mAsiyaM vA domAsiyaM vA temAsiyaM vA cAummAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA, paliuMciya AloemANassa domAsiyaM vA temAsiyaM vA
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 1 sU0 13 parihArasthAnasevinaH prAyazcittavidhiH 11 cAummAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA chammAsiyaM vA, teNa paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA te veva chammAsA // sU0 13 // chAyA-yo bhikSurmAsikaM vA, dvaimAsikaM vA, traimAsikaM vA, cAturmAsikaM vA, pAJcamAsikaM vA, eteSAM parihArasthAnAnAmanyatarat parihArasthAnaM pratisevya Alocayet, apratikucya AlocayataH mAsikaM vA, dvaimAsikaM vA, traimAsikaM vA, cAturmAsikaM vA, pAJcamAsikaM vA pANmAsikaM vA, tataH paraM pratikuJcite vA apratikuJcite vA, ta eva paNmAsAH // sU0-13 / / bhASyam -'je bhikkhU mAsiyaM' iti / 'je bhikkhU yo bhikSuH mAdhuH sAdhvI vA 'mAsiyaM vA' mAsikaM mAsena nivartanayogyaM vA 'domAsiyaM vA' 'dvaimAsikaM mAtradvayena 'nirvattanayogyaM vA 'temAsiyaM vA' traimAsikaM mAsatrayeNa saMpAdanayogyaM vA 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM mAsacatuSTayena sapAdanayogyaM vA 'paMcamAsiyaM vA' pAzcamAsikaM mAsapaJcakena saMpAdanayogyaM vA 'eersi' eteSAm mAsikAdArabhya pAzcamAsikaparyantAnAm 'parihAradANANa' parihArasthAnAnAm 'annayaraM' anyatarat kiJcidekam ekamAsikaM vA dvaimAsikaM vA, traimAsika vA, cAturmAsikaM vA, pAzcamAsikaM vA 'parihArahANaM' parihArasthAnaM prAyazcittasthAnam 'paDisevittA' pratisevya kasyacid ekatarasya pApasthAnasya pratisevanAM kRtvA 'AloejjA' Alocayet , svakIyaM parihArasthAnaM AcAryasamIpe prakAzayet / tatra-'apaliuMciya AloemANassa' apratikuJcyAlocayataH kapaTamakRtvA AlocanAvidhiM saMpAdayataH sAdhoH kramazaH mAsiyaM vA' mAsikaM vA ekamAsaniSpAdyam 'domAsiyaM vA dvaimAsikaM vA mAsadvayasaMpAdanayogyam temAsiyaM vA' traimAsikaM vA mAsatrayavahanayogyaM 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA mAsacatuSTayaniSpAdanayogya 'paMcamAsiyaM vA' pAzcamAsikaM vA mAsapaJcakaniSpAdanIyaM laghukaM ,gurukaM vA prAyazcittaM pratisevanAnusAri gururAcAryo vA dadyAt , zuddhaniSkapaTabhAvenopasthitatvAt , 'paliuMciya AloemANassa' pratikuJcya AlocayataH mAyApUrvakamAcAryasamIpe pApasthAnaM prakAzayataH mAyAparAdhanimittaM mAsikasthAne dvaimAsika mAsadvayavahanayogyaM laghukaM gurukaM vA prAyazcittaM pratisevanAnusAri dadyAt / 'temAsithaM' traimAsikaM prAyazcitaM dvaimAsikapApasthAne laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusAridadyAt / 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA traimAsikapApasthAne laghukaM guruka vA pratisevanAnusAri dadyAt / 'paMcamAsiyaM vA' pAJcamAsikaM vA prAyazcittaM cAturmAsikaprAyazcittasthAne laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusAri dadyAt 'chammAsiyaM vA'
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArastre pANmAsikaM vA pAJcamAsikaprAyazcittasthAne mAyAparAdhajanitaM pANmAsikaM prAyazcittamekamAsAdhika dadyAt / mAyAparAdhanimittatvena hetunA sarvatra mAsAdhikyaM dadyAt / yathA-yadi mAsikaM pApasthAna sevitaM sakapaTa cAlocayitumAcAryasamIpe sthitastasmai dvaimAsikaM laghukaM gurukaM vA pratisevanAnusAri prAyazcittaM gururdadyAt / yadi vA mAsikaM parihArasthAnaM pratisenya sakapaTamAlocayitumupasthito bhavati, tadA tasmai traimAsikaM dadyAt / yadi vA traimAsikaM parihArasthAnamAsevitaM sakapaTaM cAlocayitumupasthitaH tadA tasmai cAturmAsikaM dadyAt / cAturmAsikaM pratisevitaM tasmai pAJcamAsikaM prAyazcittaM dadyAt / pAJcamAsikaM pApasthAnaM sevitaM mAyApUrvakamAlocayitumupasthitastasmai pANmAsikaM prAyazcittaM dadyAt / evaM kramaza ekaikamAsasyAdhikaM pratikuJcanAnimittakaM prAyazcittaM dadyAt , iti / 'teNa paraM' tataH param , tataH pAJcamAsikAt parihArasthAnAdUrva pANmAsikAdipApasthAnapratisevaka AlocanAkAle 'paliuMcie apaliuMcie vA' pratikuJcite vA apratikuJcite vA mAyApUrvakaM mAyArahitaM vA mAlocite 'te ceva chammAsA' ta eva pratisevanAnippannAH sthitAH SaNmAsAH, nASikaM pratikuJcanAnimittaM prAyazcittam , varddhamAnasvAmizAsane etAdRzasyaiva jItakalpasya vidhAnAt , anyAnyatIrthakarazAsane nyUnAdhikamapi prAyazcittaM bhavati, yathA RSabhatIrthakarasya dvAdaza mAsAH, varddhamAnasvAminaH ssnnmaasaaH| zeSANAM dvAviMzatitIrthakarANAM tIrthe aSTau mAsA iti / idAnIM tu varddhamAnasvAminaH zAsanam , tasya tUtkRSTaM tapaH pANmAsikameva, tato'sya tIrthe sarvotkRSTamapi prAyazcittadAnaM SaNmAsA eveti pANmAsikaparihArasthAnaM pratisevya pratikuJcanayA''locayato'pi nAdhikamAropaNam , atasta eva SaNmAsAH prokA iti // sU0 13 // sUtram-je bhikkhU vahusovi mAsiyaM vA bahusovi domAsiyaM vA, bahusovi temAsiya vA, vahusovi cAummAsiyaM vA, vahusovi paMcamAsiyaM vA, eesi parihArahANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa mAsiyaM vA, domAsiyaM vA, temAsiyaM vA, cAummAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA, paliuMciya AloemANassa domAsiyaM vA, temAsiyaM vA, cAummAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA, chammAsiyaM vA, teNa paraM paliuMcie vA, apaliuMcie vA, te ceva chammAsAH // sU0 14 // chAyA-yo bhikSurvahuzo'pi mAsikaM vA, bahuzo'pi dvaimAsikaM vA, vahuzo'pi traimAsikaM vA, bahuzo'pi cAturmAsika vA, vahuzo'pi pAJcamAsikaM vA, eteSAM parihArasthAnAnAmanyatarat parihArasthAnaM pratisevya Alocayet , apratikucya AlocayataH mAsikaM vA, dvaimAsikaM vA, traimAsikaM vA, cAturmAsikaM vA, pAJcamAsikaM vA, pANmAsikaM vA, tena paraM pratikuJcite vA, apratikuJcite vA, ta eva paNmAsAH // sU0 14 //
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ vM bhASyam u0 1 sU0 14-15 parihArasthAnasevinaH prAyazcittavidhiH 13 bhASyam -'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' yaH kazcid bhikSuH sAdhuH sAdhvI vA 'bahusovi' bahuzo'pi 'mAsiyaM vA' mAsikaM vA 'vahusovi' bahuzo'pi 'domAsiyaM vA' dvaimAsikaM vA 'bahusovi' bahuzo'pi 'te mAsiyaM vA' traimAsikaM vA 'bahusovi' bahuzo'pi 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA 'bahusovi' bahuzo'pi 'paMcamAsiyaM vA' pAzcamAsikaM vA, 'eesi parihArahANANaM' eteSAM mAsikAdInAM parihArasthAnAnAm 'annayaraM parihArahANaM paDisevittA' anyatarat kramazaH ekaM, dvikaM, trikaM, catuSkaM, paJcakaM vA parihArasthAnaM pratisevya 'AloejjA' Alocayet 'apaliuMciya AloemANassa' apratikuJcya AlocayataH mAyAmakRtvA''locanAM kurvataH 'mAsiyaM vA' kramazaH mAsikaM vA, atra vA zabdaH sarvatra vikalpArthaH / 'domAsiyaM vA' dvaimAsikaM vA 'temAsiyaM vA' traimAsikaM vA 'cAummAsiyaM vA' cAtu rmAsikaM vA 'paMcamAsiyaM vA' pAJcamAsikaM vA prAyazcittam / 'paliuMciya AloemANassa' pratikuJcyAlocayataH mAyAM kRtvA''locanAM kurvataH sarvatrA''pannaprAyazcittApekSayA'dhiko mAyAniSpanno laghumAso gurumAso vA dIyate iti / kathamityAha-mAsikapApasthAnasevakasya 'domAsiyaM vA' dvaimAsikaM vA, dvimAsaprAyazcittayogyapApasthAnasevakasya 'temAsiyaM vA' traimAsikaM vA, evaM krameNa 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA 'paMcamAsiyaM vA' pAzcamAsikaM vA 'chammAsiyaM vA' pANmAsikaM vA prAyazcittaM dadyAt 'teNa paraM' tataH paraM pAJcamAsikAt parihArasthAnAt paraM pANmAsikAdiparihArasthAnapratisevakasya 'paliucie vA apaliucie vA' pratikuzcite vA apratikuJcite vA sati mAyApUrvakaM vA mAyArahitaM vA kRtAyAmAlocanAyAm 'te va chammAsA' ta eva SaNmAsAH / tat Urdhvam-asmin bhagavato varddhamAnasvAminastIrthe AropaNAyA asadbhAvAt, iti pUrvamuktameveti // sU0 14 // . sUtram-je bhikkhU cAummAsiyaM vA sAiregacAummAsiyaM vA, paMcamAsiya vA sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesiM parihArahANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM vA sAiregacAummAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcamAsiya vA, paliuMciya AloemANassa paMcamAsiyaM vA sAi. regapaMcamAsiyaM vA chammAsiyaM vA, teNa paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA te ceva chammAsA // sU0 15 // chAyA - yo bhikSuzcAturmAsikaM vA sAtirekacAturmAsika vA, pAJcamAsikaM vA sAtirekapAJcamAsikaM vA, eteSAM parihArasthAnAnAM anyatarat parihArasthAnaM pratisevya Alocayet , apratikucya AlocayataH cAturmAsikaM vA sAtirekacAturmAsikaM vA, pAJcamAsika vA sAtirekapAJcamAsikaM vA, pratikuJcya AlocayataH pAJcamAsikaM vA sAtirekapAJcamAsikaM vA, pANmAsikaM vA tena paraM pratikuJcite vA apratikuJcite vA te pava ssnnmaasaaH||2015||
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ vvwww vyavahArasUtre bhASyam--'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' yaH kazcid bhikSuH 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA sAiregacAummAsiyaM vA' sAtirekacAturmAsikaM vA, mAse atirekatA AdhikyaM divasAdibhiH kvacit paJcarAtrindivaiH, kvacit dazarAtrindivaiH, kvacit pakSaNa, viMzatidinaiH, paMcaviMzatidivasAtmakabhinnamAsairvA bhavati / paMcamAsiya vA' pAJcamAsikaM vA 'sAiregapaMcamAsiyaM vA' sAtirekapAJcamAsikaM vA, atrA'pi sAtirekatA paJcadinAdAramya bhinnamAsAtmikaiva jJAtavyA / 'eesiM' eteSAM cAturmAsika-sAtireka cAturmAsika-pAJcamAsika-sAtirekapAJcamAsikAnAm 'parihAraThANANa' parihArasthAnAnAM pApasthAnAnAM madhye 'annayaraM parihArahANaM paDisevittA' anyatarat eteSu yat kimapyekaM parihArasthAnaM pratisevya yadi 'AloejjA' Alocayet pApApanodanAya AcAryasamIpe prakAzayet , tatra-'apaliuMciya AloemANassa' apratikuJcya mAyAmakRtvA niSkapaTo bhUtvetyarthaH Alocayet AlocanAM kuryAt tadA tasya tathAvidhasya pratisevakasya 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA yatpratisevitaM tadeva 'sAiregacAummAsiyaM vA' sAtirekacAturmAsikaM vA paJcadivasAdyadhikaM cAturmAsikaM prAyazcittaM dadyAt / 'paMcamAsiyaM vA' pAJcamAsikaM prAyazcittaM yAvanmAtra pratisevitaM tAvanmAtrameva, 'sAiregapaMcamAsiyaM vA' sAtirekapAzcamAsikaM vA paJcadivasAdyadhikaM pAzcamAsikaM prAyazcittaM dadyAt / 'paliDaMciya AloemANassa' pratikuJcya kapaTaM kRtvA AlocayataH pratisevakasya 'paMcamAsiyaM vA' cAturmAsikaparihArasthAnasevane pAJcamAsikaM prAyazcittaM dAtavyam , tatra ca cAturmAsikasya pratisevanAnimittatvAt , mAsAdhikyasya ca mAyAparAdhajanitatvAt / 'sAiregapaMcamAsiyaM vA' sAtirekapAJcamAsikaM vA, sAtirekacAturmAsikapApasthAne sevite sati sAtirekapAJcamAsikaM prAyazcittaM dAtanyamityarthaH / 'chammAsiya vA' pANmAsikaM vA pAJcamAsikasAtirekapAzcamAsikapApasthAnapratisevakasya sakapaTamAlocayatastasya pANmAsikaM prAyazcittaM dAtavyamityarthaH / 'teNa paraM' tena tataH tasmAt pANmAsikAt parihArasthAnAt paraM parasmin saptASTAdike parihArasthAne pratisevite -pratisevakasya 'paliuMcie vA apaliuMcie vA' pratikuzcite sakapaTe, apratikuJcite niSkapaTe vA pratisevake 'te ceva chammAsA' te eva SaNmAsA etadadhikaprAyazcittasya vidhAnAbhAvAt / / sU0 15 // sUtram-je bhikkhU bahusovi cAummAsiyaM vA, vahusovi sAiregacAummAsiyaM vA vahusovi paMcamAsiyaM vA vahusovi sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesi parihArahANANaM annayaraM parihAraTThANaM paDisevittA AloejjA apaliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM vA sAiregacAummAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcamAsiyaM vA, paliuMciya AloemANassa paMcamAsiMyaM vA sAiregapaMcamAsiyaM vA chammAsiyaM vA teNa paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA te ceva chammAsA // sU0 16 //
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 1 sU0 16 parihArasthAnasevinaH prAyazcittavidhiH 15 chAyA-yo bhikSarvahazo'pi cAturmAsikaM vA, vaTuzo'pi sAtirekacAturmAsikaM vA vahuzo'pi pAzcamAsikaM vA bahuzo'pi sAtirekapAJcamAsikaM vA, eteSAM parihArasthAnAnAM (madhyAd ) anyatarat parihArasthAnaM pratisevya Alocayet, apratikucya AlocayataH cAturmAsikaM vA sAtirekacAturmAsikaM vA, pAJcamAsikaM, vA sAtirekapAJcamAsikaM vA, apratikucya AlocayataH pAJcamAsikaM vA sAtirekapAJcamAsikaM vA, pratikuJcya AlocayataH pAJcamAsikaM vA sAtirekapAzcamAsikaM vA, pANmAsikaM vA, tataH paraM pratikuJcite vA apratikuJcite vA te ceva paNmAsAH // sU0 16 // __ bhASyam-'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' yaH kazcid bhikSuH 'vahusovi' bahuzo'nekazo'nekavA rAnityathaH 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM mAsacatuSTayena sapAdanayogyam / 'bahusovi sAiregacAummAsiyaM vA' vahuzo'nekavArAn sAtirekacAturmAsikaM cAturmAsikaparihArasthAne sAtirekatva rAtrindivapaJcakAdibhirbhavati / rAtrindivapaJcakAdArabhya bhinnamAsenA'dhikatvamityarthaH / bahusovi paMcamAsiyaM vA' bahuzo'pi anekavAramapi pAJcamAsikaM vA mAsapaJcakena saMpAdanayogyaM parihArasthAnam , 'sAiregapaMcamAsiyaM vA' sAtirekapAJcamAsikaM vA 'eesiM parihArahANANaM' eteSAM cAturmAsikAdiparihArasthAnAnAM madhyAt 'annayaraM parihArahANaM paDisevittA' anyatarat yatkimapyekaM parihArasthAnaM pratisevya 'AloejjA' Alocayet AcAryasamIpe doSaM prakAzayet / tatra-'apaliuMciya AloemANassa' apratikuJcya mAyAmakRtvA niSkapaTabhAvena AlocayataH 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA 'sAiregacAumAsiyaM vA' sAtirekacAtumAsikaM vA prAyazcittam / 'paMcamAsiyaM vA' pAJcamAsikaM vA 'sAiregapaMcamAsiyaM vA' sAtirekapAJcamAsikaM vA prAyazcittaM pratisevanAnusAri ddyaadaacaaryH| 'paliDaMciya AloemANassa' pratikuJcya mAyApUrvakam AlocayataH cAturmAsikaparihArasthAne 'paMcamAsiyaM vA' pAJcamAsikaM prAyazcittaM dadyAt, tatra-mAsacatuSTayapApasthAnasya pratisevanAjanitatvAt , mAsAdhikyasya ca mAyAparAdhajanitatvAt / sAtirekacAturmAsikaparihArasthAne tu 'sAiregapaMcamAsiyaM vA' sAtirekapAJcamAsikaM prAyazcittaM dAtavyam / sAtirekapAJttamAsikaparihArasthAne sakapaTamalocayatastu 'chammAsiyaM vA' pANmAsikaM prAyazcittaM dAtavyam / 'teNa paraM' tena tataH paJcamAsAdhikaparihArasthAnapratisevanAt paraM parasmin parihArasthAne SaTsaptASTAdimAsike pratisevite tu 'paliuMcie apaliuMcie vA' pratikuJcite sakapaTe, apratikuJcite niSkapaTe vA 'te ceva chammAsA' te eva SaNmAsAH prAyazcittarUpeNa dAtavyAH, kAraNaM pUrvamuktameveti / nanu yadi ziSyaH pratikuJya AlocanAM kuryAt tadA guruNA kathaM jJAyate yadayaM mUlaguNaviSayaM pApaM sevitavAn uttaraguNaviSayaM vA ? evaM sati na tasya samyak pApazuddhirjAyate / yadi tena uttaraguNaviSayaM pApaM sevitaM bhavet tadA tasminnanAlocite paramparayA mUlaguNeSu doSa
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtra prasaGgaH, tena cAritraM kaluSitaM bhavati, uttaraguNAticArA hi mUlaguNAnapi virAdhayanti, mUlottaraguNAnAM parasparaM saMbaddhatvAt / yadi mUlaguNaviSayaM pApaM sevitaM bhavettadA cAritrameva samUlaM vinazyati / vizeSastvetAvAneva yat mUlaguNanAze tatkAlameva sAdhozcAritraparvatAdavapAto bhavet , uttaraguNanAze tu kAlakrameNa caritranAzaH saMjAyate, uktaJca "aggaghAo iNe mUlaM, mUlaghAo ya aggayaM / mRlottaraguNe neva, virAhijjA kayAi vi" // 1 // chAyA-agraghAto mUlaM hanyAt , mUlaghAtazca agrakam / (tasmAt ) mUlottaraguNAn naiva virAdhayet kadAcidapi // 1 // atra tAlo dRSTAntaH-tAlavRkSasyA'gre sUcyA ghAto mUlaM hanti / mUlaghAtastu sarvaM vRkSameva ___ hanti agrabhAgasya kA kathA iti / atra viSamakSikupathyasevinoIyodRSTAnte gAthAmAha "ego ya visaM bhakkhai, vIo sevai kupatthamAhAraM / sajjo marai ya paDhamo, avaro kAlakkameNeva" // 1 // chAyA-ekazca viSaM bhakSati, dvitIyaH sevate kupathyamAhAram / sadyo niyate prathamaH, aparaH kAlakrameNaiva // 1 // tathAhi--ekena kenacit puruSeNa pracchanna viSaM bhakSitam , vaidyena pRSTam-kiM tvayA bhakSitaM sadyaH satyaM vada yena tadupazAmakamauSadhaM dattvA tvAM praguNIkaromIti / tena 'na kimapi bhakSitam' ityuktvA viSabhakSaNaM saMgopitaM vaidyAya na prakAzitam / tataH sa tadoSeNa tatkAlameva jIvitAd dhvasto'bhavat / dvitIyaH punaH pracchannaM kupathyaM sevate tena pratidinaM tasya zarIre rogo vardhitumArabdhaH, vaiyena pRSTam-kiM tvaM kupathyaM sevase yena tava zarIre rogaH pratidinaM vRddhimeti, satyaM yathAvasthitaM prakAzaya yena tvAM praguNIkaromi / tena mAyAM kRtvA vaidyAya na kimapi prakAzitam , krameNa tasya sa rogaH asAdhyatAM prAptaH, tataH kAlakrameNa sa mRtavAniti / evaM mUlottaraguNadoSasevinA'pi gurusamIpe mAlocanAkAle guruNA pRSTe sati mAyAcaraNaM na karttavyaM, yathAvasthita sarva vadediti / zipyaH pRcchati bhadanta ! kIdRzo bhikSurAlocanA) bhavitumarhati ? gururAha "jAikulAIdasaguNa, jutto AloyaNAriho sIso / ___ Aloyai so sammaM, bhIruttaNao ya pAvassa" // 1 // iti / chAyA-jAtikulAdidazaguNayukta AlocanAhaH ziSyaH / Alocayati samyak bhIrutvAcca pApasya // 1 //
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgyam u01 sU0 16 AlocanA'hanihaziSyaguNadoSaprarUpaNam 15 - AlocanArhasya daza guNA yathA-jAti1-kula2-vinaya3-jJAna4-darzana5-cAritra6kSAnti7-damA8-'mAyitva9-pazcAttApitvAkhyAH 10 / nanu kena kAraNena etAvanto guNA AlocanArhasya iSyante / tatrAha-jAtisampannaH-jAtiH-mAtRpakSarUpA tayA saMpannaH-vizuddhamAtRpakSa ityarthaH etAdRzaH prAyo'kRtyaM na sevate, atha kathamapi doSa Apatet tadA AlocanAkAle samyagAlocayati 1 / kulasampannaH--kulena-pitRpakSarUpeNa saMpannaH, vizuddhapitRpakSo hi pratipannaprAyazcittasya samyaga nirvAhako bhavati 2 / vinayasampannaH-gurorabhyutthAnaniSadyAdAnAdivinaya samyak karoti 3 / jJAnasampanna:-zrutAnusAreNa samyagAlocayati yat 'amukazrutAnusAreNa me dattaM prAyazcittamataH zuddho'ha'-miti jAnIte 4 / darzanasampannaH-prAyazcittAt svasya zuddhiM samyak zraddhatte 5 / cAritrasampanna:-punaraticAraM na sevate, anAlocite cAritraM na zudhyatIti samyagAlocayati 6 / kSAntisampannaH-kasmiMzcitkAraNavizeSe guruNA kaThoramapi bhASitaM samyak pratipadyate na tu roSaM kurute, yadapi prAyazcittamAropitaM tat samyag vahatIti 7 / dAntaH-indriyadamanasampannaH-noindriyadamanasampannaH prAptaprAyazcittatapo manovalasampannatvena samyagArAdhayati 8 / amAyitvasampannaH-mAyA asyAstIti mAyo, na mAyI amAyI, tasya bhAvo'mAyitvam , tena saMpannaH, mAyArahito'pratikuJcitamAlocayati 9 / apazcAttApitvasampanna:-pazcAttApaH prAyazcittaprAptau manomAlinyam , so'syAstIti pazcAttApI, gurudattaprAyazcittaprAptau pazcAttApakArakaH yathA-'hA duSTu mayA kRtaM yad Alocitam , idAnIM kathamahaM prAyazcittatapaH kariSyAmi, ityAdicintakaH, yo na tathA saH apazcAttApI, sa evaM manute-kRtapuNyo'haM yat kRtapApasya prAyazcittaM pratipannavAniti 10 / etAdRzadazaguNasampannena Alocakena bhAvyamiti / evamevoktaM bhagavatA sthAnAGgasya dazame sthAne iti / AlocanAnarhasya doSA api daza bhavanti tAnAhagAthA-"AvajjaNANumANA-idosajutto havijja jo siiso| so AloyaNanariho, nAloyai suddhabhAveNaM" // 1 // chAyA-AvarjanAnumAnAdidoSayukto bhavet yaH ziSyaH / sa AlocanAnahaH nAlocayati zuddhabhAvena // 1 // AdharjanAnumAnAdidoSayuktaH iti / AlocanA'nahasya AvarjanA1-'numAna2-dRSTa3bAda4-sUbha5-channa6-zabdAkula7-bahujanA8-'vyakta9-tatsevi10 medAd daza doSAH bhavanti / tathAhi-'AvarjitaH vazIkRtaH san AcAryo me'lpaM prAyazcittaM dAsyati' iti buddhyA
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasatre vinayavaiyAvRttyAdibhirAlocanAcAryamArAdhya AlocanAkaraNaM AvarjanAkhyaH prathama AlocanAdoSaH 1 / Alocako'numAna karoti - yadayaM mamAcAryaH amukaprakArakavArttAlApAdiceSTayA mRdudaNDapradAyI bhaviSyatIti vicArya tathAvidhAM vArttA kRtvA AlocanAkaraNaM sa anumAnAkhyo dvitIya AlocanAdoSaH 2 / AcAryAdinA mayA kriyamANaM yadaparAdhajAtaM dRSTaM tasyaivAlocanAM kariSyAmoti manasi nidhAya AlocanAkaraNam dRSTAsyastRtIya AlocanAdoSaH 3 / bAdarasyaiva bRhata eva doSajAtasyAlocanAkaraNaM na sukSmasyeti caturtho bAdarAkhya AlocanAdoSaH 4 | AcAryoM jJAsyati yaH sUkSmamAlocayati sa bAdaraM kathaM nAlocayiSyatIti AcAryasya vizvAsotpAdanArthaM sUkSmasyaiva doSajAtasyAlocanAkaraNaM sUkSmAkhyaH paJcama AlocanAdoSaH 5 / lajjAlutAmupadarzya mandazabdena pApaM tathA''locayati yathA kevalaM svayameva zRNoti na tu AlocanAdAyaka AcAryAdiH, ityevamAlocanAkaraNaM SaSThaH channAbhigha AlocanAdoSaH 6 / mahatA zabdena AlocanAkaraNaM, tathA Alocayati yathA anye'pi agItArthAdayaH zRNvantItyeSa zabdAkulAkhyaH saptama AlocanAdoSaH 7 / ekAnte'nAlocya bahujanamadhye AlocanAkaraNam, athavA ekasyAcAryasya samIpe Alocya tasyaivAparAdhajAtasya anyAnyAcAryANAM savidhe'pi punaH punarAlocanAkaraNaM bahujanAkhyo'STama AlocanAdoSaH 8 / avyaktasya agItArthasya samIpe AlocanAkaraNaM navamo'vyaktAkhya AlocanAdoSaH 9 / yamaparAdhamAlocayati tasyaiva punaH sevanaM tatsevinAmako dazama AlocanAdoSaH 10 / etAdRzadazadoSadhArakaH ziSyaH, AlocanA nahIM bhavati, nAsau AlocanAyogya iti sthAnAdgasya dazame sthAne proktamiti / dazabhyaH kAraNebhyo doSAH samApadyante iti daza doSAn gAthAddayena darzayati-- 18 " kaMdappo 1 ya mAo 2, annANaM 3 taha akadabhAvo 4 ya / AvattI 5 taha saMkaDa 6, chuhA 7 tahA rAgadosA 8 ya // 1 // NavamaM ca bhayaM NeyaM 9, dasamaM puNa paranimittasaMjayaM 10 / eyaM kAraNajAyaM, dosuppAe muNeyabvaM" ||2|| iti / chAyA -- kandarpazca 1 pramAdaH 2, ajJAnaM 3 tathA akasmAdbhAvazca 4 | ApattiH5 tathA saMkaTaH 6 kSudhA 7 tathA rAgadveSau 8 ca // 1 // navamaM ca bhayaM 9 jJeyam, dazamaM punaH paranimittasaMjAtam 10 / etat kAraNajAtaM, doSotpAde jJAtavyam // 2 // tatra - kandarpaH kAmavikAraH tadvazavarttI pApaM sevate 1 / pramAdaH - nidrAvikathAdirUpaH 2 / ajJAnaM doSAnabhijJatvam 3 / akasmAdbhAvaH acintyatvena samApatitam 4 / ApattiH - duSTarAjAdijanyA 5 / saMkaTaH-maraNAdirUpaH 6 / kSudhA - kSudhAparISahasyA'sahanazIlatvam, yathA "bubhukSitaH kiM
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u01 saM0 17 parihArasthAnasevinaH prAyazcittAropaNavidhiH 19 na karoti pApam" iti nyAyAt kSudhA'pi doSotpattau kAraNaM jAyate 7 / rAgadveSau 8 / bhayaM-manuSyadevatiryagjanyam 9 / paranimittasaMjAtam-paro'nyo nimittaM yatra tat paranimittaM, tena saMjAtaM samutpanna, yaM nimittIkRtya pApaM sevate tat 10 / etat pUrvoktaM kAraNajAta kAraNasamUhaH kAraNadazakamityarthaH doSotpAde-doSotpattau jJAtavyam // 1-2 // etAni daza kAraNAni doSotpattau saMbhavantIti bhAvaH / / sU0 16 // sUtram-je bhikkhU cAummAsiyaM vA, sAiregacAummAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA, sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesi parihArahANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa ThavaNijja ThAvaittA karaNijja veyAvaDiyaM, ThAvievi paDisevittA sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA, puvvaM paDiseviyaM puvvaM AloiyaM 1, puvyaM paDiseviyaM pacchA AloiyaM 2, pacchA paDiseviyaM punvaM AloiyaM 3, pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM 4 / apaliuMcie apaliuMciyaM 1, apaliucie paliuMciyaM 2, paliuMcie apaliuMciyaM 3, paliuMcie paliuMciyaM 4 / apaliuMcie apaliuMciyaM AloemANassa savvameyaM sakayaM sAhaNiya je eyAe paTThavaNAe paTTavie nivisamANe paDisevai sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA // sU0 17 // chAyA--yo bhikSuzcAturmAsikaM vA, sAtirekacAturmAsikaM vA, pAJcamAsikaM vA, sAtirekapAJcamAsikaM ghA, patepAM parihArasthAnAnAm anyatarat parihArasthAnaM pratisevya Alocayet, apratikuJcya AlocayataH sthApanIyaM sthApayitvA karaNIyaM vaiyAvRttyama, sthApite'pi pratisevya so'pi kRtsnaM tatraivArohayitavyaM syAt , pUrva pratisevitaM pUrvamAlocitam 1, pUrva pratisevitaM pazcAdAlocitam 2, pazcAt pratisevitaM pUrvamAlocitam 3, pazcAta pratisevitaM pazcAdAlocitam 4 / apratikuJcite apratikuJcitam 1, apratikuJcite pratikuJcitam 2, pratikuJcite apratikuJcitam 3, pratikuMcite pratikuJcitama / apratikazcite apratikuJcitam AlocayataH sarvametat svakRtaM saMhatya yaH etayA prasthApanayA prasthApitaH nirvizamAnaH pratisevate tadapi kRtsnaM tatraivArohayitavyaM syAt / / sU0 17 // bhASyam-'je bhikkhU iti |je bhikkhU' yaH kazcid bhikSuH 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA parihArasthAnam / 'sAiregacAummAsiyaM vA' sAtirekacAturmAsikaM vA, paJcadinAghadhika cAturmAsika parihArasthAnam , 'paMcamAsiyaM vA' pAzcamAsikaM vA 'sAiregapaMcamAsayaM vA' sAtirekapAJcamAsikaM vA, 'eersi' eteSAM pAJcamAsikAntAnAm 'parihArahANANaM' parihArasthAnAnAm 'annayaraM' anyatarat , eteSu yatkimapi ekam 'parihAraTThANaM paDisevittA' parihArasthAnaM prAyazcittasthAnaM pratisevya 'AloejjA' Alocayet AlocanAM kuryAt , tatra 'apaliu~ciya AloemANassa apratikuJcya mAyAmakRtvA niSkapaTabhAvena AlocayataH 'ThavaNijja ThAvaDattA'
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 sriricis sthApanIyaM sthApayitvA parihAratapaso dAnasamaye AcAryaH pArihArikAMya etAdRzaM niyamaM zrAvayati-yaH khalu pratisevakaH parihArartapaH prAyazvittasthAnaM prAptaH tasya parihAranAmakartapodAnAMya sarveSAM sAdhu-sAdhvIjanAnAM parijJAnAya sakalagacchasamakSaM nirupasargapratyayaM nirupasarganimittaM kAyotsargaH pUrvaM kriyate / kAyotsargakaraNAnaMtaraM AcAryaH pratisevakaM prati vakti-ahaM te kalpasthitaH, 'ayaM sAdhuranupArihArikaH tataH sthApanIyaM sthApayitveti yatnena sahAcaraNIyam tat sthApyate iti sthApanIyam agre vakSyamANamAlApana parivartanAdi, tat sakalagacchasamakSaM sthApayitvA kalpasthitenASnupArihArikeNa ca yathAyogamanuziSTayapAlambhopagraharUpaM vakSyamANaM vaiyAvRtyaM karaNIyam, 'ThAMvievi paDisevittA' sthApite'pi pratisevya tAbhyAM kriyamANe'pi vaiyAvRtye sthApite'pi AlApanAdau kaMdAcit kimapi pratisevya guroH samIpamupAgacchet yathA bhagavan ! ahamamukaM prAyazcittasthAnamApannaH / ataH 'sevi' tadapi 'kasiNaM' kRtsnaM parihAratapasi kriyamANe 'tattheva ' tathaiva parihAratapasi eva 'Aruheyavve siyA' ArohayitavyaM - AropaNIyaM syAt, 'syAdityavyayamatrAvaghAraNe, tenArohayitavyameva, kevalaM tatkRtsnamAropayitavyamiti / anugrahakRtsnena niranugrahakRtsneMna vA / tasya pratisevitasya gurusamakSamAlocanAyAM caturbhaGgI bhavati, tAmeva darzayitumAha - 'puvvaM paDiseviyaM putraM AloiyaM' pUrva pratisevitaM pUrvamAlociMtam / atra pUrvamityaMtra padaikadeze padasamudAyopacArAt pUrvA''nupUryeti jJAtavyam / tatazcA'yamarthaH - gurulaghuparyAlocanayA pUrvAnupUrvyA laghupaJcakAdikrameNa yat pratisevitaM tat pUrva pUrvAnupUrvyeti pratisevanAnukrameNAsslocitamiti prathamo bhaGgaH 1 / dvitIyabhaGgamAda - 'putraM paDiseviyaM pacchA AloiyaM' pUrva pratisevitaM pazcAdAlocitam, pUrva gurulaghuparyAlocanayA pUrvA''nupUrvyA mAsalaghukAdi pratisevitaMm, tadanantaraM ca alpaprayojanotpattau gurulaghuparyAlocanayaiva laghupaJcakAdi pratisevitam / AlocanAsamaye tu pazcAt - pacAnupUrvyA AlocitaM, pUrva laghupaJcakAMbAlocitaM, pazcAt laghumAsAdikamAlocitamiti dvitIyo bhaGgaH 2 / tRtIyabhaGgamAha - 'pacchA paDiseviyaM putraM AloiyaM' pazcAtpratisevitaM pUrvamAlociMtam / pazcAt pazcAnupUrvyA pratisevitaM gurulaghuparyAlocanAmantareNa pUrvaM gurumAsAdikaM pratisevitaM pazcAllaghupaJcakAdIti AlocanAsamaye AnupUrvyA Alocitam pUrvaM laghupaJcakAdyAlocitaM pazcAt gurumAMsAdItyarthaH ' iti tRtIyo bhaGgaH 3 / atha caturthabhaGgamAha - 'pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM' pazcAtpratisevitaM pazcAdAlocitaM, pazcAnupUrvyA pratisevitaM gurulaghuparyAlocanAdivirahitaM yathAkathaJcana pratisevita
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgyam u0 1 2017 pratikuzcanA'pratikuzcanAyAM prAyazcittadAnavidhiH 21 mityarthaH pazcAt pazcAnupUrtyA Alocita pratisevanAnukrameNaivAlocitam / athavA smRtvA smRtvA yathAkathaJcanA'pyAlocitamiti caturthoM bhaGgaH 4 / atra prathamacaturthabhaGgau apratikuJcanAyAm , dvitIya-tRtIyabhagau pratikuJcanAyAm , iti pratikuJcanA'pratikuJcanAbhyAmiyaM caturmagI bhavati tAmevAha-'apaliuMcie apali ciyaM' ityAdi / 'apaliuMcie apaliuMciyaM' apratikuJcite'pratikuJcitam , yadA khalu aparAdhAn prAptaH AlocanAbhimukhastadA kazcideva saMkalpitavAn yathA-ye kecana mayi aparAdhAste sarve'pi maMyA AlocanIyAH, evaM pUrvasakalpakAle apratikuJcite AlocanAsamaye apratikuJcitamevaM AlocayatIti prathamo bhaGgaH 1 // . dvitIyabhaGgamAha-'apaliuMcie paliuMciyaM' apratikuJcite pratikuJcitam, yathApUrva saMkalpakAle apratikuzcitaM niSkapaTabhAvenopasthitaH, AlocanAkAle tu pratikuJcitaM sakapaTamAlocayati, iti dvitoyo bhanaH 2 / tRtIyabhagamoha-'paliuMcie apaliuMciya' pratikuMciMte apratikuJcitaM, pUrva saMkalpakAle kenApi pratikuJcitam yathA-na mayA sarve aparAdhA AlocanIyAH, evaM pUrva saMkalpakAle pratikaJcite mAlocanAvelAyAM bhAvaparAvRtteH sarvamapi atikuJcitaM kapaTarahitamAlocayatItitRtIyo bhnggH3| atha caturthabhaGgamAI-'paliuMcie paliuMciya' pratikuJcite pratikuMciMtam / pUrva saMkalpakAle kenApi pratisevakena pratikuJcitam yathA-mayA na sarve'parAdhIH AlocanIyA tataH evaM saMkalpakAle pratikuJcite AlocanAvelAyAmapi pratikuJcitaM saMkapaTamevAlocayatIti caturthoM bhaDaH 4 / taMtra-'apaliuMcie 'apaliuMciyaM AloemANassa' apratikuJcite 'apratikuJcitam AlocayataH / tatrA'pratikuJcitamAlocayato vIpsA sAkalyena vyAptA bhavati, tatazcA'yamarthaH-niravazeSamAlocayataH 'savvameyaM' sarvametad yadApannamaparAdhajAtam , athavA kathamapi pratikuMcanA kRtA syAt tataH pratikuMcanAniSpanna, yacca guruNA saha AlocanAkAle samAsanoccAsananiSpanna, yA cA''locanAkAle 'asamAcArI, tanniSpannaM ca sakalametat saMkarya svakRtaM svayamAtmanA aparAdhakAriNA kRtam 'sAhaNiya' saMhRtya ekatra melayitvA yadi . saMcayitaM prAyazcittasthAnamApannastataH pANmAsikaM prAyazcittaM dadyAt / yat punaH pANmAsikA. tirikta tatsarvaM jhoSayet parityajet / atha mAsAdikaM dvaimAsikaM traimAsikaM cAturmAsikaM, pAzca
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 vyavahArasUtre mAsikaM prAyazcittamApannastatastadeva mAsAdikaM prAyazcittaM dAtavyamiti zeSaH / 'je' yaH sAdhuH sAdhvI vA yadi 'eyAe' etayA anantarapUrvakathitayA pANmAsikyA mAsikyAdikayA vA 'paTTavaNAe' prasthApanayA prAk pUrvakAle kRtasya svayaM saMpAditasyA'parAdhasya viSaye yA sthApanA prAyazcittadAnaprasthApanA, tayA prasthApanayA 'paTTavie' prasthApitaH prAyazcittakaraNe pravartitaH saH 'nivisamANe' nirvizamAnaH tataH prAyazcittavahanaM kRtvA nissaran antimaM prAyazcittatapaH kurvannityarthaH, yatpunaH pramAdato viSayakaSAyAdibhirvA 'paDisevei' pratisevate punaH pApamAcarati tatastasyAM pratisevanAyAM yatprAyazcittaM sevate 'sevi' tadapi 'kasiNaM' kRtsnaM sakaLam anugrahakRtsnena niranugrahakRtsnena vA sarvamapi 'tattheva' tatraiva pUrvaprasthApite eva prAyazcitte 'Aru hiyavve siyA' ArohayitavyamAropaNIyam , tadapi sarva saMmelya pUrvaprasthApitaprAyazcitta barddhanIyaM syAdityarthaH / sU0 17 // sUtram-je bhikkhU cAummAsiyaM vA, sAiregacAummAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesi parihArahANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevittA Alo ejjA, paliuMciya AloemANassa ThavaNijja ThAvaittA karaNijja veyAvaDiyaM, ThAvievi paDisevittA sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA pujyaM paDiseviyaM puvvaM AloiyaM 1, punvaM paDiseviyaM pacchA AloiyaM 2, pacchA paDiseviyaM putvaM AloiyaM 3, pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM 4 / apaliuMcie apaliuMciyaM 1, apaliuMcie paliuciyaM 2, paliMu~cie apaliuMciyaM 3, paliuMcie paliuMciyaM 4 / paliuMcie paliuMciyaM AloemANassa sabameyaM sakayaM sAhaNiya je eyAe paTTavaNAe paTTavie nivisamANe paDasevaI sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA // sU0 18 // chAyA-yo bhikSuzcAturmAsikaM vA sAtirekacAturmAsikaM vA, pAJcamAsikaM vA, sAtirekapAJcamAsikaM vA, pateSAM parihArasthAnAnAm anyatarat parihArasthAnaM pratisevyAlocayet, pratikuJcyAlocayataH sthApanIyaM sthApayitvA karaNIyaM vaiyAvRtyam, sthApite'pi pratisevya tadapi kRtsnaM tatraivAropayitavyaM syAt / pUrva pratisevitaM pUrvamAlocitam 1, pUrva pratisevitaM pazcAdAlocitam 2, pazcAt pratisevitaM pUrvamAlocitam 3, pazcAt pratisevitaM pazcAdAlocitam 4 / apratikuMcite apratikuJcitam 1, apratikuJcite pratikuJcitam 2, pratikuJcitemapratikuJcitam 3, pratikuJcite pratikuJcitam 4 / pratikuJcite pratikuMcitam AlocayataH sarvametat svakRtaM saMhRtya ya patayA prasthApanayA prasthApito nirvizamAnaH pratisevate tadapi kRtsnaM tatraiva ArohayitavyaM syAt / / sU0 18 // bhASyam-'je bhikkhU' iti 'je bhikkhU' ya. kazcid bhikSuH 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaMvA 'sAiregacAummAsiyaM vA' sAtirekacAturmAsikaM vA 'paMcamAsiyaM vA' pAJcamAsikaMvA 'sAirega
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAjyam u0 1 sU0 18 pratikuJcanApratikuzvanAyAM prAyazcittadAnavidhiH 23 paMcamAsiyaM vA' sAtirekapAJcamAsikaM vA 'eesi parihArahANANaM' eteSAM cAturmAsikAdiparihArasthAnAnAm 'annayaraM parihArahANaM paDise vittA' anyatarat eteSu madhye yat kimapyekaM parihArasthAnaM pratisevya 'AloejjA' Alocayet svakIyamaparAghajAtamAcAryasamIpe prakAzayet / tatra 'paliuMciya AloemANassa' pratikucya sakapaTamAlocayataH 'ThavaNijja ThAvaittA' sthApanIyaM sthApayitvA yaH sAdhu sAdhvI vA parihAratapaHpAyazcittasthAna prAptaH tasya parihAratapodAnArtha sakalasAdhusAdhvIjanaparijJAnAya sakalagacchasamakSaM nirupasargapratyayaM pUrva kAyotsargaH kriyate, kAyotsargakaraNAnantaraM gurui~te-ahaM te kalpasthitaH, ayaM ca sAdhuranupArihArikaH / tataH sthApanIyaM sthApayitveti yatnena sahAcaraNIyam / sthApyate iti sthApanIyaM vakSyamANamAlApanaparivartanAdi, tat sakalagacchasamakSa sthApayitvopavezya kalpasthitenA'nupArihArikeNa ca yathAyogaM anuziSTayapAlambharUpam 'karaNijjaM veyAvaDiyaM' karaNIyaM vaiyAvRtyaM tasyA''hArAdinA vaiyAvRtyaM karaNIyam / 'ThAvievi paDisevittA' sthApite'pi pratisevya tAbhyAmAcArya-vaiyAvRtyakartRbhyAM kriyamANe'pi vaiyAvRtye sthApite'pyAlApanAdau kadAcit kimapi doSaM pratisevya guroH samakSamupasthito bhavet , yathA-bhagavan ! aham amukaM prAyazcittasthAnamApannaH, tataH 'sevi kasiNe tatyeva Arohiyavve siyA' tadapi kRtsnaM tatraivA''ropayitavyaM syAt, tadapi kRtsnaM parihAratapasi ArogyamANe AropaNIyaM syAt / tatra tasya pratisevitasyA''cAryasamakSamAlocanAyAM caturbhaGgI bhavati, tAmevAha-'puvvaM' ityAdi / 'puvvaM paDiseviyaM puvvaM AloiyaM' pUrva pratisevitaM pUrvamAlocitam , tatra pUrvamityasya pUrvA''nuA ityarthaH / tato'yamarthaH,-gurulaghuparyAlocanayA pUrvA''nupardhyA laghupaJcakAdikrameNa pratisevitaM, tat pUrva pUrvA''nupardhyA pratisevanA'nukrameNA''locitamiti prathamo bhagaH 1 / dvitIyabhaGgamAha-'puvvaM paDiseviyaM pacchA Aloiya' pUrva pratisevitaM pazcAdAlocitaM, pUrva gurulaghuparyAlocanayA pUrvA''nupA mAsalaghukAdi pratisevitaM, tadanantara ca tathAvidhA'lpaprayojanotpattau gurulaghuparyAlocanayaiva laghupaJcakAdi pratisevitam / mAlocanAkAle tu pazcAt pazcA''nupUrvyA AlocitaM, pUrva laghupazcakAdyAlocitaM pazcAt laghumAsAdikamAlocitamiti dvitIyo bhaGgaH 2 / tRtIyabhaGgamAha-'pacchA paDiseviyaM puvvaM AloiyaM' pazcAt pratisevitaM pUrvamAlocitaM pazcAdAnupUrdhyA pratisevitaM, gurulaghuparyAlocanAmantareNa pUrvaM gurumAsAdikaM pratisevitam pazcAt laghupaJcakAdi pratisevitam / AlocanAvelAyAM mAnupUrvyA AlocitaM pUrva laSapaJcakAghAlocitaM pazcAt gurumAsAdIti tRtIyo bhaGgaH 3 /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre caturthabhaGgamAha - 'pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM pazcAt pratisevitaM pazcAdAlocitam / tatra-pazcAnupUrvyA pratisevitaM gurulaghuparyAlocanAdivirahito bhUtvA tena yathAkathaJcana pratisevitam pazcAt pazcA'nupUrvyA AlocitaM pratisevanA'nukrameNaivAlocitam athavA smRtvA smRtvA yathAkathaJcanA''pyAlocitamiti caturthI bhaGgaH 4 / d iha prathamacaramabhaGgau apratikuJcane, dvitIyatRtIyau pratikuJcanAyAmiti / yadiha pratiJcanA'pratikuJcanAbhyAM caturbhaGgI kRtA, tAmevAha - 'apaliuMcie' ityAdi / 'apaliuMcie apaliuMciya' apratikuJcite'pratikuJcitam / yadA khalu aparAdhAn prAptaH AlocanAbhimukhaH tadaivaM saMkalpaM kRtavAn kazcit ya - yathA sarve'pi aparAdhAH mayA AlocayitavyAH, evaM pUrvasaMkalpakAle - 'pratikuJcite AlocanAvelAyAmaprati kuJcitamevAlocayatIti prathamo bhaGgaH 1 / 3 dvitIyabhaGgamAha - 'apaliuMcie paliuMciyaM' apratikuJcite pratikuJcitaM pUrvaM saMkalpakALe'pratikuJcitam AlocanAsamaye tu pratikuJcitaM sakapaTamAlocanaM kRtamiti dvitIyo bhaGgaH / tRtIyabhaGgamAha - 'paliuMcie apaliuMciya' / pratikuJcite'pratikuJcitam - pUrvaM saMkalpakAle pratikuJcite AlocanAkAle bhAvaparAvarttanAt sarvamapi apratikuJcitam AlocayatIti tRtIyo bhaGgaH 3 / caturthabhaGgamAha - 'paliuMcie paliuMciyaM pratikuJcite pratikuJcitaM yathA pUrvaM sakalpakAle kenApi pratikuJcitaM sakapaTaM mayA sarve'parAdhA nAlocanIyAH, tata evaM saMkalpakAle pratikuJcite, AlocanAkAle'pi pratikuJcitamevAlocayatIti caturtho bhaGgaH 4 / tathA ca- niravazeSaM parihArasthAnamAlocayataH sarvametat yadApannamaparAdhajAtaM yadi vA kathamapi pratikuJcanA kRtA syAt tataH pratikuJcanAniSpannaM yaccAcAryeNa sahAlocanAsamaye tulyAsanoccAsananiSpanna yA cAlocanAkAle asamAcArI tanniSpannaM ca / 'paliuMcie paliuMciyaM AloemANassa' pratikuzcite pratikuJcitamAlocayataH - 'savvameyaM' sarvametat uparoktamaparAdhajAtam 'sakayaM' svakRtaM svayamAtmanA'parAdhakAriNA kRtamutpAditamiti svakRtamaparAdhajAtam 'sAhaNiya' saMhatya sarvamekatra melayitvA yadi saJcayitaM prAyazcittasthAnamApannaH, tataH SANmAsikaM prAyazcittaM dadyAt / yatpunaH pANmAsikAtiriktamaprarAghanAta tatsarvamapi parityajet / atha punaryadi mAsAdikaM grAyazcittasthAnamApannaH tatastAvanmAtraM mAsAdikameva prAyazcittaM dAtavyaM nAdhikamiti / 'je evAe patraNAe paTTavie' yaH sAdhuH sAdhvI vA etayA anantarapUrvakathitayA SANmAsikyA mAsikyAdikayA vA prasthApanayA prAkRkRtasyA'parAdhajAtasya viSaye yA sthApanA prAyazcittadAna
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam sU019 parihArasthAnasevinaH prAyazcittadAnavidhiH 25 ww prasthApanA, tayA prasthApanayA prasthApitaH prAyazcittakaraNArtha prasthApitaH samyak pravattitaH / 'nivisamANe' nirvizamAnaH prAyazcittavahanAnantaraM tato nissaran pratisevako yadi punarapi pramAdato viSayakapAyAdibhirvA paDisevai pratisevate tatastasyAM pratisevanAyAM yat prAyazcittaM sevate 'sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA' tadapi kRtsnamanugrahakRtsnena niranugrahakRtsnena vA tatraiva pUrvaprasthApita prAyazcitte evArohayitavyaM syAt na tu prAyazcittAntare AropaNIyamiti // suu018|| sUtram-je bhikkhU bahusovi cAummAsiyaM vA bahusovi sAiregacAummAsiyaM vA, vahusovi paMcamAsiyaM vA bahusovi sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesiM parihAradvANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliraMciya AloemANassa ThavaNijja ThAvaittA karaNijja veyAvaDiyaM, ThAvievi paDisevittA sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA, puvvaM paDiseviyaM puvvaM AloiyaM 1, puvvaM paDiseviyaM pacchA AloiyaM 2, pacchA paDiseviyaM puvvaM AloiyaM 3, pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM 4 / apaliDaMcie apaliraMciyaM 1, apaliuMcie paliuMciyaM 2, paliuMcie apaliuMciyaM 3, paliuMcie paliuMciyaM 4 / apaliuMcie apaliuMciyaM AloemANassa savvameyaM sakayaM sAhaNiya je eyAe paTTavaNAe paTTavie nivisamANe paDisevai sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA // sU0 19 / / chAyA- yo bhikSuhuzo'pi cAturmAsikaM vA vahuzo'pi sAtirekacAturmAsikaM vA bahuzo'pi pAJcamAsikaM vA, vahuzo'pi sAtirekapAJcamAsikaM vA eteSAM parihArasthAnAnAm anyatarat parihArasthAnaM pratisevyA''locayet apratikuJcya AlocayamAnasya sthApanIya sthApayitvA karaNIyaM vaiyAvRtyaM, sthApite'pi pratisevya tadapi kRtsnaM tatraivArohayitavya syAt / pUrva pratisevita pUrvamAlocitaM 1, pUrva pratisevitaM pazcAdAlocitam 2, pazcAtpratisevitaM pUrvamAlocitaM 3, pazcAtpratisevitaM pazcAdAlocitaM 4 / apratikuJcitepratikuJcitaM 1, apratikuJcite pratikuJcitaM 2, pratikuJcite'pratikucitaM 3, pratikuJcite pratikuJcitaM 4 / apratikuJcite apratikuJcitam AlocayataH sarvametat svakRtaM saMhRtya ya etayA prasthApanayA prasthApito nirvizamAnaH pratisevate tadapi kRtsnaM tatraivArohayitavyaM syAt // sU0 19 // bhASyam---'je bhikkhu' iti / 'jebhikkhU yaH kazcit bhikSu 'vahusoci bahuzo'pi bahuzo'nekavAramiti yAvat 'cAummAsiyaM vA' cAturmAsikaM vA 'bahusovi' bahuzo'pi 'sAiregacAummAsiyaM vA' sAtirekacAturmAsikaM vA 'bahusovi paMcamAsiya mA' bahuzo'nekavAraM pAJcamAsika vA, 'bahusovi sAiregapaMcamAsiyaM vA' bahuzo'nekavAraM sAtirekapAJcamAmikaM vA parihAra
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 vyavahArasUtre sthAnam | 'eesiM parihArahANANaM' eteSAM bahuza. padaghaTitacAturmAsikAdInAM parihArasthAnAnAM madhyAt 'annayaraM parihAradvANaM paDisevittA' anyatarat yat kimapyekaM parihArasthAnaM cAturmAsikAdyanyatamarUpaM pratisevya 'AloejjA' Alocayet svakIyAsevitapApanivAraNAya AcAryasamIpe prakAzayet / tatra - 'apaThiuMciya AloemANassa' apratikuJcya mAyAmantareNAlocayataH 'ThavaNijjaM ThAvaittA' sthApanIyaM sthApayitvA 'karaNijjaM veyAvaDiyaM' vaiyAvRtyaM karaNIyam / 'ThAvivi paDisevittA' sthApite'pi yadi punarapi pratisevya tAdRzapratisevanAM kRtvA gurusamakSamupasthito bhavet tadA 'sevi kasiNe' tadapi pratisevitaM kRtsnameva saMpUrNamapi aparAdhajAtam 'tattheva Aruhiyavve siyA tatraiva' pUrvasaMpAditAparAdhe SANmAsikAdAvevAropayitavyam AropaNIyaM syAt / tAdRzAropaNe catvAro bhagA bhavanti tAneva darzayati- 'puvvaM paDiseviyaM putraM AloiyaM' pUrva pratisevitaM pUrvamAlocitam 1, 'puvvaM paDiseviyaM pacchA AloiyaM ' pUrvaM pratisevitaM pazcAdAlocitam 2 | 'pacchA paDiseviyaM puvaM AloiyaM' pazcAtpratisevitaM pUrvamAlocitam 3 | 'pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM' pazcAtpratisevitaM pazcAdAlocitam 4 / tatrA'pi - 'apaliuMcie apaliuMciya' apratikuJcite apratikuJcitam yadA'parAdhAnApannaH AlocanA'bhimukhaH tadaiva kazcit sakalpitavAn, yathA 'sarve'pi aparAdhAH mayA AlocanIyAH' evaM pUrvasaMkalpakAle'pratikuJcite AlocanAvelAyAmapi apratikuMJcitamevAlocayati 1 / 'apaliu~cie paliuMciyaM' apratikucite pratikucitam, pUrvasaMkalpakAle apratikuJcitamAlocitam, AlocanA kAle tu pratikuJcitamAlocayatIti 2 / 'paliuMcie apaliuMciyaM' pratikuJcite'pratikuJcitaM pUrvasaGkalpakAle kenA'pi pratikuJcitaM yathA - mayA sarve'parAdhA nA''locanIyAH, pUrvasaGkalpakAle pratikuJcite, AlocanAyAM bhAvaparAvRtte. sarvamapyapratikuJcitamAlocayatIti 3 / 'paliuMcie paliuMciyaM' pratikuJcite pratikuJcitam pUrvasaMkalpakAle pratikuJcite, AlocanAkAlespi pratikuJcitamevAlocayatIti 4 | apaliuMcie apaliuMciyaM AloemANassa apratikuJcitepratikuJcitamAlocayata' 'samameyaM sakayaM sAhaNiya' sarvametat svakRtaM sahRtya, sarvametat yadvyadApannamaparAvajAtaM, yadi vA kathamapi pratikuJcanA kRtA syAt tataH pratikuJcanAniSpannamaparAjAta sakalametat svakRtamaparAdhakAriNA kRtaM sampAditaM sarvamaparAdhajAtaM saMhRtyaikatra melayitvA yadi sacayitaM prAyazcittasthAnama Apanna. tata pANmAsikaM prAyazcittaM dadyAt / yatpunaH paNmAsAtiriktaM tatsarvaM parityajet / atha mAsAdika prAyazcittamApanna. tataH tadeva mAsAdikaM dAtavyamiti / je 'eyAe paTTaNAe paTTavie' yaH kacitsAdhuH sAdhvI vA etayA yanaMtara pUrvakathitayA prasthApanayA prasthApita prAyazcitta karaNe pravarttitaH 'nivvisamANe' nirvigamAnaH prAyazcittamupaya nimagna 'paDi seva' pramAdato vipayakapAyAdibhirvA punaH pApaM ,
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAjyam su0 20 parihArasthAna sevinaH prAyazcittadAnavidhiH 27 pratisevate tataH pratisevanAyAM yat prAyazcittaM sevate 'sevi kasiNe' tadapi kRtsnam anugrahakRtsnena niranugrahakRtsnena vA 'tattheva ' tatraiva pUrvaprasthApitaprAyazcitte eva 'Aruhiya-ve siyA' ArohayitavyamAropaNIyaM syAt purato yatprAyazcittaM SANmAsikAdi tAvanmAtrameva deyaM na tato'dhikamiti // sU0 19 // sUtram - je bhikkhU bahusovi cAummAsiyaM vA bahusovi sAiregacAummAsiyaM vA bahusovi paMcamAsi vA bahusovi sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesiM parihArahANANaM annayaraM parihAradvANaM paDisevittA AloejjA, paliuMciya AloemANassa ThavaNijjaM ThAvar3atA, karaNijjaM veyAvaDiyaM, ThAvievi paDisevittA sevi kasiNe tattheva Aruhiyave siyA, puvyaM paDiseviyaM putraM AloiyaM 1, puvvaM paDiseviyaM pacchA AloiyaM 2, pacchA paDiseviyaM pucaM AloiyaM 3, pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM 4 | apaliuMcie apaliuMciyaM 1, apaliuMcie paliuMciyaM 2, paliuMcie apaliuMciyaM 3, paliuMcie paliuMciyaM 4 / pachiuMcie paliuMciyaM AloemANassa satrvameyaM sakayaM sAhaNiya je eyAe pastraNA pavie nivvisamANe paDi sevai sevi kasiNe tattheva Aruhiya-vesiyA || sU0 20 // chAyA -yo bhikSurvazo'pi cAturmAsikaM vA, bahuzo'pi sAtirekacAturmAsikaM vA, bahuzo'pi pAJca mAsikaM vA, bahudho'pi sAtirekapAJcamAsikaM vA, eteSAM parihArasthAnAnAmanyatarat parihArasthAnaM pratisevyAlocayet, pratikuJcyAlocayamAnasya sthApanIyaM sthApayitvA karaNIyaM vaiyAvRtyam / sthApite'pi pratisevya tadapi kRtsnaM tatraivArohayitavyaM syAt, pUrva pratisevitaM pUrvamAlocitaM 1, pUrvaM pratisevitaM pazcAdAlocitaM 2, pazcAt pratisevitaM pUrvamAlocitaM 3, pazcAtpratisevitaM pazcAdAlocitam 4 / apratikuJcite apratikuJcitaM 1, apratikuJcite pratikuJcitam 2, pratikuJcite apratikuJcitam 3, pratikuJcite pratikuJcitam 4 / pratikuJcite pratikuJcitamAlocyamAnasya sarvametat svakRtaM saMhatya, ya patayA prasthApanayA prasthApito nirvizamAnaH pratisevate tadapi kRtsnaM tatraivArohayitavyaM syAt // sU0 20 / / bhASyam - 'je bhikkhU' iti / 'je bhikkhU' ya' kazcit bhikSuH sAdhuH sAdhvI vA / 'bahusovi' bahuzo'pi 'cAummAsithaM vA' cAturmAsikaM vA vA 'bahusovi' bahuzo'pi 'sAirega cAummAsiyaM vA' sAtirekacAturmAsikaM paJcadivasAdyadhikaM cAturmAsikaprAyazcittasthAnaM vA 'bahusodi paMcamAsi vA' bahuzo'pi pAJcamAsikaM vA 'bahusovi sAiregapaMcamAsi vA ' bahuzo'pi sAtirekaM paJcadinAthadhikaM pAJcamAsikaM parihArasthAnaM vA / 'eesa parihAraTThANANaM' ete pAMcahuza. padaghaTitacAturmAsikAdInAM parihArasthAnAnAM prAyazcittasthAnAnAm / 'annayaraM
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre parihAradvANaM paDisevittA AloejjA' anyatarat anekeSu yat kimapyanyatamaM parihArasthAnaM pratisevya Alocayet AcAryasamakSa prakAzayet / tatra-'paliuMciya AloemANassa' pratikuJya sakapaTamAlocayamAnasya 'ThavaNijja ThAvaittA' sthApanIyaM sthApayitvA yaH parihAratapaHprAyazcittasthAnamApannaH tasya parihAratapodAnArthaM sakalasAdhusAdhvIjanaparijJAnAya sakalagacchasamakSa nirupasargapratyayaM kAyotsargaH pUrva kriyate / kAyotsargakaraNAnantaraM guruH kathayati-ahaM te kalpasthitaH, ayaM ca sAdhuH anupArihArikaH / tataH sthApanIyaM sthApayitveti yatnena sahAcaraNIyam , tat, sthApyate iti sthApanIyaM vakSyamANamAlApanaparivartanAdi, tatsakalagacchasamakSaM sthApayitvA kalpasthitenA'nupArihArikeNa ca 'karaNijja veyAvaDiya" yathAyogamanuzAsanAnupraharUpaM vaiyAvRtyaM karaNIyam / ThAvie vi paDisevittA sthApite'pi pratisevya tAbhyAm AcAryavaiyAvRttyakAribhyAM kriyamANe'pi vaiyAvRttye sthApite'pyAlApanAdau kadAcit kimapi pratisevya guroH samIpamupasthito bhavet / yathA-aham amukaM prAyazcittasthAnamApannaH / tataH 'sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA' tadapi kRtsnaM sevyamAnaM parihAratapasi Arohayitavyam AropaNIyaM syAt / kRtsnaM katividhaM bhavati / atra gAthAmAha "kasiNaM chabihamuttaM, paDi sevaNa saMcayaM ca ArovaNa / tatto aNuggaI cA'NugghAyaM niravasesaM ca" // 1 // chAyA-kRtsnaM pavidhamuktaM pratisevanaM saMcayaM ca AropaNam / tataH anugrahaM ca anudghAtaM niravazeSa ca // 1 // tatra-kRtsna SaTprakArakaM bhavati, tathAhi-pratisevanAkRtsnam 1 saMcayakRtsnam 2, AropaNAkRtsnam 3, anugrahakRtsnam 4, anudghAtakRtsnam 5, niravazeSakRtsnam 6 ceti / tatrapratisevanAkRtsnam-tataH paramanyasya pratisevanAsthAnasyAsaMbhavAt sarvamapi paJcamahAvratabhaGgarUpamiti prathamo bhedaH 1 / saMcayakRtsnam-azItyadhika mAsazataM tataH parasya saMcayasyAbhAvAditi dvitIyo bhedaH 2 / AropaNAkRtsna-pANmAsikaM tataH paraM bhagavataH zrIvarddhamAnasvAminastIrthaM AropaNAyA abhAvAditi tRtIyo bhedaH 3 / anugrahakRtsnaM-yat SaNNAM mAsAnAM prAyazcittamAropitaM tatra SaD divasA gatAH, tadanantaram anyAn SaNmAsAn Apanna., tato yad avahamAnaM tatsarvamapi tyaktam , pazcAd yadanyat pANmAsikaprAyazcittamApanna tadvahati, pUrva SaNmAsaseviteSu paDdineSu yadanyat pANmAsika sevitaM tad vahati, yasmAt paJca mAsAzcaturvizatirdivasAzcAropitA., tad etad anugrahakRtsnam , anyathA pUrvapANmAsikasya tathA aparapANmAsikasya cetyubhayorvahane
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam sU0 20 parihArasthAnasevinaH prAyazcittadAnavidhiH 29 dvAdazamAsasya prAyazcittaprasaGga Apateta, atra tu kevalamekasyaiva pANmAsikasya dAnenAnugraho jAta iti anugrahakRttamiti / etAvatA anugrahakRtsnavipakSIbhUtaM niranugrahakRtsnamapi sUcitamiti jJAtavyam , tathAhi-SaNmAse prasthApite paNa mAsA. paJcaviMzatidivasAzca vyUDhAH, tadanantaramanyat pANmAsikamApannastadvahati, pUrvapANmAsikasya ye'vaziSTAH SaD divasAste'tra SaD divasA eva tyaktAH, avaziSTAH SaNmAsAstu kAritA eva, mata eva tat niranugrahakRtsnaM bhavatIti caturtho bhedaH 4 / anudghAtakRtsnam-yat kAlagururyathA mAsagurvAdiH, athavA nirantaraM prAyazcittadAnamanudghAtakRtsnam , atra mAsalaghukAdhapi nirantaraM dIyamAnamanudghAtakRtsnameva jJAtavyam / athavA anudghAtaM trividham-kAlaguru 1 tapoguru 2, ubhayaguru 3 ceti / tatra-kAlagurunAma yad grISmAdau atikarkaze dIyate 1, tapoguru yadaSTamAdi dIyate, nirantaraM vA yadaSTamAdi dIyate 2, ubhayaguru-yad grISmAdau kAle nirantaraM ca dIyate taditi 3, paJcamo bhedaH 5 / niravazeSakRtsnaMnAma yadApannaM prAyazcittaM tat sarvamanyUnamanatiriktaM ca dIyate iti SaSTho bhedaH 6 / atratasya pratisevakasya AcAryasamakSamAlocanAyAM caturbhaGgI bhavati, tAmevAha-'puvvaM' ityAdi / 'putvaM paDiseviyaM puvvaM AloiyaM' pUrva pratisevitaM pUrvamAlocita, tatra pUrvamityasya pUrvAss. nupUrvyA ityarthaH / tatazca pUrvA''nupUrvyA gurulaghuparyAlocanayA laghupaJcakAdikrameNa pratisevitaM, pUrva pUrvA''nupUrtyA pratisevanA'nukrameNa''locitam 1 / 'pucvaM paDiseviyaM pacchA AloiyaM' pUrva pratisevitaM pazcAdAlocitam , pUrva gurulaghuparyAlocanayA pUrvA''nupUrvyA mAsalaghukAdi pratisevitaM, tadanantaraM ca tathAvidhAlpaprayojanotpattau ca gurulaghuparyAlocanayaiva laghupaJcakAdi pratisevitama, AlocanAkAle ca pazcAt pazcAnupA AlocitaM, pUrva laghupaMcakAdyAlocitaM pazcAt mAsAdIti 2 / 'pacchA paDiseviyaM puvvaM AloiyaM' pazcAt pazcAnupUrvyA pratisevitaM pUrvam AlocanAkAle pUrva laghupaMcakAdyAlocitaM pazcAt gurumAsAdIti 3 / 'pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM' pazcAt pratisevitaM pazcAdAlocitaM, pazcAt pazcAnupUrvyA pratisevitaM, gurulaghuparyAlocanAdivirahito yathAkathaJcana pratisevitaM, pazcAt pazcAnupUA AlocitaM pratisevanA'nukrameNA''locitama. athavA smRtvA smRtvA yathAkathaJcanA'pyAlocitamiti 4 / iyaM caturbhaGgI pratikuJcanA'pratikuJcanAbhyAM bhavati, atastAmAha-'apaliuMcie' ityAdi / 'apaliuMcie apaliuMciya' apratikuJcite'pratikuzcitaM pUrva saMkalpakAle'pratikuJcitam AlocanAkAle'pi apratikuJcitamevAlocayatIti 1 / 'apaliuMcie paliuMciyaM' apratikuJcite pratikuJcitaM pUrva saMkalpakAle'pratikuJcitam, AlocanAkAle pratikuJcitaM sakapaTamAlocayatIti 2 / 'paliuMcie apaliuMciyaM' pratikuJcite'pratikuJcitaM pUrvasaMkalpakAle pratikuJcite AlocanAkAle kutazcit kAraNavazAt bhAvaparAvartanAt apratikuJcitamAlocayatIti 3 / 'paliuMcie paliuMciya' pratikuJcite pratikuJcitaM pUrvasaMkalpakAle prati
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre kuJcite pazcAt AlocanAkAle'pi pratikuJcitaM sakapaTamevAlocayatIti 4 / 'paliuMcie paliuMciyaM AloemANassa' pratikuJcite pratikuJcitamAlocayataH 'sabameyaM sakayaM sAhaNiya' sarvaM niravazeSamAlo cayata. sarvametadyadApannamaparAdhajAta pratikuJcanAniSpannaM ca tatsarvaM svakRtaM svayamaparAdhakAriNA saMpAditaM saMhRtya ekatra melayitvA yadi sacita prAyazcittasthAnamApannaH, tatastadeva pANmAsikaM prAyazcittaM dadyAt / yatpunaH pANmAsikAtiriktaM tatsarvaM parityajet / atha yadi mAsAdikaM prAyazcittamApannaH tatastadeva mAsAdikaM prAyazcitta dAtavyam / 'je eyAe paTTavaNAe paTTavie' yaH sAdhuH sAdhvI vA etayA anantarapUrvakathitayA prasthApanayA pUrvakRtAparAdhasya viSaye sthApanA. prAyazcittadAnaprasthApanA tayA prasthApitaH prAyazcitta karaNe pravartitaH saH 'nivisamANe' nirvizamAna prAyazcittaM kurvANaH yatpramAdataH viSayakaSAyAdibhirvA punaH 'paDi sevaI' pratisevate tataH tasyAM pratisevanAyA~ yatyAyazcittaM pratisevate 'sevi kasiNe' tadapi kRtsnam anugrahakRtsnena niranugrahakRtsnena vA 'tattheva' tatraiva . pUrvaprasthApitaprAyazcite eva 'Aruhiyavve siyA' ArohayitavyamAropaNIyaM syAt natvanyasmin prAyazcitte AropaNIyamiti // sU0 20 // iha pUrvasUtre parihAratapaH kathitaM, parihArazca parihartavyApekSaH pratiSedhyAnAntarIyakatvAt parihArasya / tathA parihArakriyAgrahaNena pArihAriko'pi AkSipyate, kartAraM vinA kriyAyA anupapatteH / tatra ye parihAreNa parihAranAmakena tapasA caranti, te pArihArikAH / etadviparItA ye te apArihArikAH / na pArihArikAH apArihArikaivinA bhavitumarhanti pArihArikasyApArihArikAnAntarIyakatvAt, evamapArihArikA api pArihArikaivinA na bhavanti apArihArikANAmapi pArihArikAnAntarIyakatvAt , ato'tra pArihArikA'pArihArikaviSayaM sUtramAha-'vahave' ityAdi / sUtram-vahave parihAriyA vahave aparihAriyA icchejjA egayao abhinisejja vA abhinisIhiyaM vA ceittae no NiM se kappaDa there aNApucchittA egayao abhinisejja vA abhinimIhiyaM vA ceittae, kappar3a NhaM se there ApucchittA egayao abhinisejja vA abhinisIhiyaM vA ceittae, therA ya NhaM se viyarejjA evaM NhaM kappai egayao abhinisejjaM vA abhinisIhiyaM vA ceittae, therA ya NDaM se no viyarejjA evaM I no kappai egayao abhiniseja vA abhinisIhiya vA ceittae / jo haM therehiM aviiNNe abhinisejjaM vA abhinisIhiyaM vA ceei se saMtarA chee vA parihAre vA // sU0 21 // chAyA-vahava. pArihArikAH vahayo'parihArikA iccheyuH ekataH abhinipA vA abhinepedhikoM yA cetayitum, no khalu tepAM kalpate sthavirAn anApRcchaya ekato abhinipadyAM vA abhinepedhikI vA cetayitum, kalpate khalu teSAM sthavirAn ApRcchaya
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam sU0 21 pArihArikAspArihArikAnAmekatravAsavidhiH 31 ekata abhiniSadyAM vA abhinaiSedhika vA cetayitum, sthavirAzca khalu tAn vitareyuH evaM khalu tepAM kalpate ekataH abhiniSadyAM vA abhinaipedhika vA cetayitum, sthavirA: khalu teSAM no vitareyuH evaM khalu tepAM no kalpate ekataH abhiniSadyAM vA abhinaiSedhika vA cetayitum, yaH khalu sthavirairavitIrNo'bhiniSadyAM abhinaipedhikIM vA cetayate tasya svAntarAt chedo vA parihAro vA // sU0 21 // bhASyam -' vahavo' iti 'vahavo parihAriyA' bahavo'neke pArihArikA vA, parihAraH tapovizeSaH, tena tapovizeSeNa caranti ye te pArihArikAH, 'bahave aparihAriyA vA' bahavo'neke aparihArikA pArihArikavyatiriktAste 'icchejjA' parasparamiccheyu' icchAM kuryu' / kimiccheyustatrAha - 'egayao' ekataH ekasthAne tatraiva vasatau vasatyantare vA 'abhini sejjaM vA' abhiniSadyAm abhi-rAtrimabhivyApya svAdhyAya nimittamAgatAH santo niSIdanti tiSThanti yasyAM sA tAmabhiniSadyAM vasatimityartha', 'abhinisIhiyaM vA' abhinaipedhikIM vA, nipedhaH svAdhyAyavyatirekeNa sakaLyApArapratiSedhaH, tena niSedhena nirvRttA naiSedhikI kevalasvAdhyAyasthAnam "suttatthaM nisIhiyA" iti vacanAt atra naipedhikI sUtrArthaprAyogyA jJAtavyA, na tu kAlakAraNaprAyogyA, abhi- Abhimukhyena sUtrArtha - prAyogyatayA naiSedhiko abhinaiSedhiko tAmabhinaiSedhikIM vA / ayamarthaH -- tatra divase svAdhyAya pravacanaM kRtvA rAtrau vasatimeva sAdhava prApnuvaMti sA abhinaipedhikI, abhinaipedhikyAmeva svAdhyAyaM kRtvA rajanImuSitvA prAtaH kAle vasatimupAgacchanti sA abhinipadyA, tAmabhiniSadyAm abhinaiSedhikIM svAdhyAya sthAnavizeSaM vA 'ceittae' cetayituM karttum, yadi aneke pArihArikA aparihArikAzca ekasmin sthAne abhiniSayAm abhinapedhika vA karttuM vastumiccheyu' tadA ' No NaM kappai there aNApucchittA egayao abhinisejjaM vA abhinisIhiyaM vA ceittae' no khalu kalpate sthavirAnanApRcchaya ekataH ekasthAne abhiniSadyAM vA abhinaiSedhikIM vA cetayituM kartum / tatra no naiva kathamapi eteSAM pArihArikANAmaparihArikANAM ca kalpate sthavirAn AcAryaprabhRtIn anApRcchaya teSAmAcAryAdInAmAjJAmantareNa ekasthAne svavasatau abhiniSadyAm abhinaiSedhikIM vA karttuM no kalpate iti bhAvaH / sAdhUnAmucchvAsani'zvAsanimeSAdivyatirekeNa zeSANAM samastAnAmapi vyApArANAM gurupRcchAdhInatvAt / tadevaM pratiSedhAvayavaM nirUpya vidhiM nirUpayitumAha - ' kappar3a hUM there ApucchittA te egayao abhinisejjaM vA abhinisIhiyaM vA ceittae, kalpate khalu sthavirAnApRcchya teSAm ekataH abhinipadyAM vA abhinaiSedhikoM vA cetayitum AcAryAjJayA tepAmekasthAne'bhiniSadyAdi ka kalpate iti / atha yadi sthavirA ApRSTAH santa AjJAM vitareyuH tadA kiM kuryu . ' ityAzaGkAyAmAh--'therA ya NhaM se viyarijjA evaM ha kappai abhinisejjaM vA abhinisIhiyaM vA ceha d
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm ttae' sthavirAzca khalu teSAM vitareyuH AjJAM dadyuH, evaM tadA khalu kalpate teSAM abhinipadyAM vA abhinaSedhikI vA cetayituM kartum , sthavirANAmAjJayA taiH saha vastuM kalpate iti bhAvaH / yadi 'therA ya Nha' sthavirAH khalu 'no viyarejjA' no vitareyuH naivA'nujJAM kuryuH 'evaM NhaM No kappai' evamuktena prakAreNa anujJAmantareNa khalu no naiva kalpate teSAm "egayao' ekataH ekasthAne 'abhinisejjaM vA' abhiniSadyAM vA 'abhinisIhiyaM vA' abhinaSedhikI vA 'ceittae' cetayituM kartumityartha. 'jo haM therehiM aviiNNe' yaH kazcit khalu apArihArikaH sthavirairAcAryAdibhiH avi. tIrNa ananujJAta san pArihArikaiH saha ekasthAne 'abhinisejjaM vA' abhiniSadhAM vA 'abhinisIhiyaM vA' abhinaSedhikI vA 'cetaI' cetayati karoti 'se' tasya apArihArikasya 'saMtarA chee vA parihAre vA' svAntarAt svakRtamantaraM svAntaraM tasmAt yAvadAgatya sa na milati, yAvadvA svAdhyAyabhUmernottiSThati tAvat yad vyavadhAnaM tad antaraM, tasmAt svakRtAdantarAt chedo vA paJcadivasAtmakaH, parihAro vA parihAratapo vA mAsalaghukAdi prAyazcittamApadyate iti sUtrArthaH / / sU0 21 // __nanvasya prakRtasUtrasyA'nantarapUrvasUtreNa saha kaH sambandhaH ? iti cet atrocyate-atra pUrvapUrvasUtreSu parihAraH kathitaH, na ca kutrApi madhye parihAraprakaraNaM parityaktam , tataH prakRtaH parihAraH, parihAranAmakaM tapovizeSaH, sa ca kriyAvizeSarUpa eva, kriyA ca kartAramantareNA'nupapanneti parihArakriyAprakaraNA'nurodhAt atra parihArI parihArakriyAyAH kartA'bhidhIyate, ayameva pUrvapUrvasUtraiH saha prakRtasUtrasya saMbandha iti / athavA anantarapUrvasUtre idamuktaM yat sthavirairanujJAtAnAmabhiniSadyAmabhinaSedhikI vA yadi gacchati tataH prApnoti parihAramiti / atra prakRtasUtre tu sa eva parihAratAmupagata iti pratipAdyate / athavA anantarasUtre'bhiniSadyAdigamanaM kathitaM, sa pratyAsannakSetranigama , idaM tu prakRtasUtraM dUre nirgamanaM kathayati, ityanena sambandhenAyAtasya prakRtasUtrasya vyAkhyAnaM prastUyate-'parihArakappaTTie' ityAdi / sUtram-parihArakappaTThie bhikkhU vahiyA therANaM veyAvaDiyAe gacchejjA, therA ya se sarez2jA kappai se egarAiyAe paDimAe jaMNaM jaM NaM disaM aNNe sAhammiyA viharaMti taM gaM taM NaM disaM uvalittae, no se kappar3a tastha vihAravattiyaM vatthae, kappai se tattha kAraNavattiya vatthae, taMsi ca NaM kAraNaMsi nihiyasi paro vaejjA vasAhi ajjo egarAyaM vA durAyaM vA, evaM sa kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kappai paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae, je tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // sU0 22 // chAyA-parihArakalpasthito bhikSaH vahiH sthavirANAM vaiyAvRtyAya gacchet sthavirAzca smareyuH kalpate tasya ekarAtrikyA pratimayA yAM khalu yAM khalu dizam anye sAdharmikA
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u01su0 22-23 parihArakalpasthitasya prAmAntaragamanavidhiH 33 yiharanti tAM tAM khalu dizamupalAtum, na tasya kalpate tatra vihArapratyayikaMvastum, kalpate tasya kAraNapratyayika vastum, tasmizca khalu kAraNe niSThite paro vadet vasa khalu Arya ekarAtraM vA dvirAtraM vA, evaM tasya kalpate ekarAtraM vA dvirAtraM vA vastum , no tasya kalpate paramekarAtrAdvA. dvirAtrAdvA vastum , yadi tatra paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vasati tasya sAntarAt chedo vA parihAro vA // sU0 22 / / / bhASyam-'parihArakappaThie' parihArakalpasthitaH / tatra-parihArasya kalpaH sAmAcArI iti parihArakalpa', tasmin parihArakalpe sthita iti parihArakalpasthitaH parihAratapasi vartamAna ityarthaH 'bhikkhU' bhikSuH 'vahiyA' bahiranyatra nagarAdau 'therANaM' sthavirANAm anyagrAmAdau sthitAnAmAcAryAdInAm 'veyAvaDiyAe' vaiyAvRtyAya glAnatvAdikAraNe vaiyAvRttyakaraNAya 'gacchejjA' gacchet 'therA ya se sarejjA' sthavirAzca tasya smareyuH parihAratapaH smRtipathamAnayeyuH yathA-eSa parihArakalpasthito vartate, smaradbhistaiH sa parihArI vaktavyo yAvat pratyAgacchasi tAvannikSipyatAM parihAratapa iti / tatra yadi parihArike sAmarthyamasti tataH parihAratapaH prapanno gacchati / athavA nAsti cet sAmarthya tataH parihAratapo nikSipati / parihAratapo nikSipya ca 'kappai se' tasya kalpate 'egarAiyAe paDimAe' ekarAtrikyA pratimayA, atra pratimAzabdo'bhigrahavAcI, tatazca ekarAtrikeNA'bhigraheNetyarthaH, arthAt-yatrApAntarAle vasAmi tatra gokulAdo pracuragorasAdibhojyavastulAbhe'pi pratibandhamakurvatA kAraNaM vinA mayA ekarAtrameva vastavyaM nAdhikaM vastavyamityAkAreNA'bhigraheNa ekarAtrikavAsarUpamabhigrahaM kRtvetyarthaH 'jaM NaM jaMNaM disaM' yAM yAM khalu dizaM 'jaNaM' ityatra dvitIyA vibhaktiH saptamyarthe jJAtavyA tena yasyAM yasyAM khala dizi dizAyAmityarthaH, athavA yAM yAM khalu dizamAzritya 'anne sAhammiyA' anye sAdharmikAH liGgasAdharmikAH pravacanasAdharmikA vA saMvignasaMbhogikAdayo vakSyamANAH 'viharaMti' viharanti tiSThanti 'taM NaM taM NaM disaM uvalittae' tAM tAM khalu dizam upalAtuM grahItum AzrayitumityarthaH / 'no se kappaI' no naiva 'se' tasya parihArakampasthitasya nikSiptaparihAratapaso vA AhArAdilobhena kalpate 'tattha' tatra grAmAdau 'vihAravattiyaM vatthae' vihArapratyayikam avasthAnanimittaM tatra vastuM na kalpate iti, kintu 'kappaI se tattha' kalpate tasyAnantaroditasya bhikSo. yatra bhikSAM kRtavAn uSitavAn vA tatra-'kAraNavattiyaM vatthae' kAraNapratyayikaM vakSyamANasUtrArthapratipRcchAdAnavaiyAvRttyAdikAraNanimittaM vastuM vAsa kattuM kalpate iti / atha ca 'taMsi ca NaM kAraNaMsi niTThiyaMsi' tasmiMzca khalu kAraNe niSThiteyat kAraNavizeSamAsAdya grAmAntara sthAnAntara vA upitaH tasmin kAraNavizeSa niSThite parisamApte sati yadi 'paro vaejjA' paraH-tatsthAnAdhiSThita ArcAdirvadet AgrahaM kuryAt yathA 'sAhi yajjo' he Arya ! vasA'tra madIyasthAne 'egarAyaM vA durAyaM vA' ekarAtra vA dvirAtraM vA, he Arya ! dUrAdAgato'si mahatkArya saMpAditavAn , ato'tra ekarAtraM vA dvirAtraM vA vasa, dUrAdAgato. mya, 5
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre 'si vihArajanitakhedamapanIya sukhena tiSTha / 'evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA patthae' evaM tasya kalpate ekarAtraM vA dvirAtraM vA vastum, evamuktaprakArake grAmAntarAdhiSThitasthavirAdhAgrahe sati 'se' tasya parihArakalpasthitasya tatra sthAnAntarAdau parisamAptakAryasyApi ekarAtraM vA dvirAtraM vA vastuM vAsaM kattuM kalpate, kintu 'no se kappai egarAyAo vA durAyAo vA paraM vatthae' no tasya kalpate ekarAtrAddA dvirAtrAdvA paraM vastum, tataH paraM punaH sthavirAdyAgrahe svecchayA vA niSkAraNam ekarAtrAt dvirAtrAdvA paramadhikaM vAsaM kartuM parihArakalpasthitasya na kalpate ityarthaH / yo niSkAraNamadhikaM vasati tatrAha-'je tattha egarAyAo vA durAyAo vA paraM vasaI' yastatra ekarAtrAdvA dvirAtrAdvA paramadhikaM kAlaM trirAtraM caturAtrAdikaM vA niSkAraNaM vasati 'se' tasya 'saMtarA chee vA parihAre vA' sAntarAt chedo vA parihAro vA, yaH parihArakalpasthitaH punastatraikarAtrAt dvirAtrAdvA paramadhikaM vasati tasya bhikSoH sAntarAt svakRtAdantarAdapAntarAle niSkAraNavAsarUpakAraNAt yAvatkAlaM niSkAraNamekadvirAtrAdadhikamuSitaH tAvatkAlikaH chedo vA parihAro vA chedanAmakaM vA parihAranAmakaM vA prAyazcittaM yathAyogaM gururdadyAditi // sU0 22 // sUtram- parihArakappaDhie bhikkhU vahiyA therANaM veyAvaDiyAe gacchejjA, therA ya se no sarejjA kappai se nivisamANassa egarAiyAe paDimAe jaNaM jaNaM disaM anne sAhammiyA viharaMti taM NaM taM NaM disaM uvalittae, no se kappai tattha vihAravattiyaM vatthae, kappai se tatva kAraNavattiyaM vatthae, taMsi ca NaM kAraNaMsi niTThiyaMsi paro vaejjA vasAhi ajjo ! egarAyaM vA durAyaM vA, evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kappai paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae, jaM tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // sU0 23 // __ chAyA-parihArakalpasthito bhikSurvahiH sthavirANAM vaiyAvRtyAya gacchet, sthavirAzca no smareyuH kalpate tasya nirvizamAnasya ekarAtrikyA pratimayA yAM khallu yAM khalu dizamanye sAdhamikAviharanti tAM khalu tAM khalu dizamupalAtu, no tasya kalpate tatra viharapratyayika, vastum, kalpate tasya tatra kAraNapratyatra vastuM, tasmizca kAraNe niSThite paro vadet vasa Arya! pakarAtra vA dvirAtraM vA, evaM tasya kalpate pakarAtraM vA dvirAtraM vA vastuM, no tasya kalpate paramekarAtrAhA dvirAtrAdvA vastu, yat tatra paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vasati tasya sAntarAt chedo vA parihAro vA // sU0 23 // bhASyam-'parihArakappaDhie' iti / 'parihArakappaTTie' parihArakalpasthitaH parihAratapasi vartamAnaH 'bhikkha' bhikSuH 'vahiyA' vahiranyatra nagarAdau grAmAntare vA / 'therANaM' sthavirANAmAcAryAdInAm, 'veyAvaDiyAe' vaiyAvRttyAya, tatra vaiyAvRtyaM guroranyasya vA sthavirasya sevA, tatkaraNAya 'gacchejjA' gacchet'therA ya' sthavirAzca 'se' tasya parihArakalpasthitasya tapaH 'no sarejjA' no smareyu kAryabAhulyena ayaM parihAratapodhAraka iti na smaraNaM kuryuH, asau api gamanasaMbhrameNa nivedanaM vismaret yathA parihAratapo
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 1 sU0 24 parihArakalpasthitasya prAmAntaragamanavidhiH 35 nikSepaNIyamiti, tatra yadi AcAryAH smareyuH bhikSurvA smArayati tadA tattapo nikSipya gacchati, yadi dvayorapi vismRtaM bhavet tadA 'kappar3a se nivvisamANassa' kalpate tasya nirvizamAnasya tapo vahamAnasyaiva 'egarAiyAe paDimA e' ekarAtrikyA pratimayA ekarAtrikA bhigraheNa zeSaM sarva pUrvasUtravadeva vyAkhyem // sU0 23 // sUtram - parihArakapaTThie bhikkhU vahiyA therANaM veyAvaDiyAe gacchejjA, therA ya se sarejjA vA no sarejjA vA kappar3a se nivvisamANassa egarAiyAe paDimAe jaM NaM jaM JaM disaM anne sAhammiyA viharaMti, taM NaM taM NaM disaM uvalittae, no se kappai tattha vihAravattiyaM vatthae, kappar3a se tattha kAraNavattiyaM vatthae, taMsi ca NaM kAraNaMsi niDiyaMsi parovaejjA sAhi ajjo egarAyaM vA durAyaM vA, evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kappai paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae, jaM tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasaI se saMtarA chee vA parihAre vA // sU0 24 // chAyA - parihArakalpa sthito bhikSuvahiH sthavirANAM vaiyAvRtyAya gacchet sthavi - rAzca smareyurvA no smareyurvA kalpate tasya nirvizamAnasya ekarAtrikyA pratimayA yAM khalu yAM khalu dizamanye sAdharmikA viharanti tAM khalu tAM khalu dizamupalAtum, no tasya kalpate tatra vihArapratyayikaM vastum, kalpate tasya tatra kAraNapratyayikaM vastum, tasmiMzca khalu kAraNe niSThite paro vadet vasa Arya ! ekarAtraM vA dvirAtraM vA, evaM tasya kalpaye ekarAtraM vA dvirAtraM vA vastum, no tasya kalpate paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vastum, yatra tatra paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vasati tasya svAntarAt chedo vA parihAro vA // sU0 24 // - bhASyam - 'parihAraka pahie bhikkhU' iti / 'parihArakappaTThie bhikkhU' parihArakalasthito bhikSuH 'vahiyA' bahirvAha nagarAdau 'therAga' sthavirANAmAcAryAdInAM 'veyAvaDiyAe' vaiyAvRttyAya 'gacchejjA' gacchet 'therA ya' sthavirAzca 'se sarejjA vA no sarejjA vA' tasya pArihArikasya tapaH smareyurdA kAryavyAkSepAnno smareyurvA yathA eSaH parihAratapovAhaka iti smaraNaM kuryuH no vA kuryuH tadA kalpate tasya nirvizamAnasya tapo vahataH sataH, ityAdi sarvaM pUrvavadeva vyAkhyeyam / atrAyaM bhAvaH - prathamasUtre vahanaM kathitaM tattapa AcAryo dezato vAhayedapi sarvato vA vAhayedapi 1 / dvitIyasUtre sthApana bhaviSyatkAlArthaM tadapi dezataH sarvato vA sthApayedapi 2 / tRtIyasUtre - tyAgaH, tadapi dezataH sarvato vA tyAjayedapyAcArya iti 3 / tatra dezato vahanAdi kathaM syAttatrAha - parihAratapaH prAyaH sarva vyUDhaM stokamevAvaziSTam, atrAntare bahirgamanaprayojanamupasthitaM bhavettadA''cAryo vadet -- muzcAdhikRtaM parihAratapaH yataH sAmpratamidaM gamanakAryamupasthitam / tatra yadi sa samartho bhavettadA prAha-na kSipAmi
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasutra bhadanta ! yadetaddezato'vaziSTaM tapo mArga eva sampUrNa kariSyAmIti so'vaziSTaM dezataH tapo vahamAna eva gacchati / athAsamarthazcettadA''ha-gamiSyAmi tvavazyameveti vicintayan taM tapodezaM nikSipya gacchati / athavA tasya yadavaziSTaM stokamavyUDhaM tiSThati tattasya mahatkAryArtha prasthitasyAcAryAH kAryasya mahattvamAzritya prasAdabuddhayA'vaziSTaM tattapo samastamapi mocayanti yathA mahati vaiyAvRttyAdiprayojane tvaM prasthAnaM karoSIti mocitaM prasAdatastava zeSametattapa iti / evaM dezato vahananikSepaNa-tyAgAH pradarzitA iti / atha sarvataste pradarzyante-kasyApi sAdhoH parihAratapo dattaM voDhumapi sa pravRttaH, atrAntare ca vaiyAvRtyAdyartha gamanaprayojanamupasthitaM tadA''cAryA bruvatehe devAnupriya ! samutpannamidamAvazyakaM gamanaprayojanamato nikSipa parihAratapa iti / yadi sa sAdhuH samarthastadA pAha-bhadanta ! gacchannapi samartho'haM tattapo voDhum , mArgasya dUratvAcca mArga eva tattapaH samastaM pUrNa kariSyAmi, tathAhi-sarva jaghanyaM parihAratapo mAsikaM bhavati tadApanno'sau, gantavyaM cAnandapurAt mathurAyAM tatastattapo mArga eva samAptimupayAtIti sa tapo vahamAna eva gacchati / yadi so'samarthaH tadA tattapo nikSipati / athavA mahatprayojanamupasthita garIyAMzcAdhvA, etasya prayojanasyAyameva karttA guNagarIyastvAt tataH samyak pravacanabhakto'ya duSkaraduSkarakArI kintu sAmadhyavihIna iti vicintyAcAryAH sarvamapi tasya tattapaH prasAdato mocayantyapi / evaM sarvato vahananikSepaNatyAgA veditavyA iti / evameva tataH prtinivrti| tasya dezataH sarvato vA vahanatyAgau veditavyo, tathAhi-yadi gacchatA dezo nikSiptastataH sa tapaso dezaH pratinivartitena kriyate / atha samastaM nikSiptaM tadA tatsarvamapi pratinivartitena kriyate / athavA aho duSkaramidaM caturvidhasaMghajinapravacanaprabhAvanAsambandhikAryamanena saMpAditamiti parituSTA AcAryA nikSiptaM tattapaso dezaM vA savai vA mocayanti / evaM pratinivartitasya dezataH sarvato vahanatyAgau bhavata iti / atrA''zaGkA jAyate yat AcAryAdiprasAdato dezasya sarvasya vA tyAgaH kRtaH kintu na khalu prasAdataH pApanivRttiH samupajAyate ? ityatrAi-yathA manudghAtike parihAratapaHprAptau vaiyAvRttyakarANAM tasya tyAgo bhavati 'aNugyAiyaM ugyAiyaM kijjaI' iti vacanAt saMghAdivaiyAvRttye pravRttAnAmudghAtikameva parihAratapo bhavati na tu anuddhAtikaM vaiyAvRttyasya paramanirjarAhetukatvAditi || sU0 24 // athAsya sUtrasya pUrvasUtreNa saha kaH sambandha iti cedatrocyate-pUrvasUtre pArihArikasya vaiyAvatyAdinimittanirgamanAdhikAraH proktaH, ihApi nirgamanameva kathayiSyate / athavA pUrvasUtre tapaso'dhikAro'nuvarttate, atrApi sUtre sa eva tapaso'dhikAro varNayiSyate / anena sambandhenA''yAtamida sUtramAha 'je bhikkhU' ityAdi /
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 1 sU0 25-27 ekAkivihAriNaH punargacchAgamanavidhiH 37 sUtram - je bhikkhU ya gaNAo avakamma egallavihAra paDimaM uvasaMpajjittANaM viharejjA, se ya icchejjA doccapi tametra gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharita asthiyA ittha sese puNo AloejjA puNo paDikamejjA puNo cheyaparihArassa uvahAejjA / / sU0 25 // chAyA -yo bhikSuzca gaNAdavakramya ekAkivihArapratimAmupasaMpadya khalu viharet sa cecchet dvitIyamapi tamevagaNamupasaMpadya khalu viharttum asti cAtra zeSaM punarAlocayet punaH pratikrAmayet punazched parihArasya upasthApayet // 0 25 // bhASyam - " - "je bhikkhU" iti 'je bhikkhU' yaH kazcid bhikSuH jaghanyato dazapUrvagharaH utkRSTatazcaturdaza pUrvadhArI, tathA zraddhA 1, satyaM 2, medhA 3, bahuzrutatvam 4 zaktimattvam 5, alpAdhikaraNatvam 6, dhRtimattvam 7, vIryasampannatvaM 8 ceti, ityetAvadaSTaguNadhArako munirvA 'gaNAo avakkamma' gaNAt svakIyagacchAt avakramya vinirgatya pRthagbhUtvA 'egallavihArapaDimaM' ekA kivihArapratimAm ekA kivihArayogyAM ekAki bhUtvA viharaNarUpa mabhigraha - viMzeSam 'uvasaMpajjittA gaM' upasapadya svIkRtya 'viharejjA' viharet 'se ya' sa caikA kivihArI 'ichejjA' svakIyaM gaNaM smaran icchet, kimicchedityAha - 'doccaMpi tameva gaNaM uvasaMpajjittANaM virahittae' dvitIyamapi vAram ekavAraM pUrve prabrajyAprattipattikAle azritavAn idAnIM tu dvitIyaM vAram ata eva kathitaM dvitIyamapi vAra tameva AtmIyaM pUrvatyaktaM gaNameva upasaMpadya svIkRtya punarviharttum tadA kiM kuryAt pUrvagacchasthita AcAryAdiH ? tatrAha - 'asthi yA ittha sese' asti cAtra tasmin munau zeSam avaziSTaM cAritraM bhavet tadA 'puNo AloejjA' punarAlocayet mAcAryAdiH punastamekAkivihArapratimAjAtamatIcAramAlocayet pApasyAlocanAM kArayet, tasya svakIyaM pApaM prakaTaM kArayedityarthaH / AlocanAnantaraM 'puNo paDikamejjA' punaH pratikrAmayet punaH punarakaraNatayA tasmAt sthAnAt pratyAvarttayet punarapi kimityAha - 'pugo cheyaparihArassa uvadyAejjA' punazchedaparihArasyopasthApayet, chedazca parihArazceti samAhAradvandve chedaparihAraM tasya, tatra chedasya dIkSAchedaM kRtvA tasya parihArasya parihAratapaso vA yathAyogyaM karaNAya punarupasthApayet dIkSAchedaM parihAratapo vA AropayeditibhAvaH / pUrvaM yaduktam- 'asthi yA ittha sese' iti kiJcidavaziSTe cAritrabhAge'yaM vidhiruktaH, yadi sarvamapi cAritra naSTaM jAta nAvaziSTa kizcittadA sarvaM pUrvaparyAyaM chittvA punarnutane cAritre tamupasthApayediti niSkarSa iti / atra ko'pi zaGkate - yadyapi pratimApratipannasya cAritravirAdhanAyAH saMbhavaH, na tu cAritraM sarvamapagataM kintu zeSamavatiSThate, vyavahAranayamatena dezabhaGgena sarvabhaGgAbhAvAt, tatazcAritrasya zeSe sati 'punarAlocayet punaH pratikrAmyet' ityatra punaH zabdo na dvitIyavArApekSaH AlocanApratikramaNayoH pUrvamakaraNAt, ekavAraM kRtaM kAryaM dvitIyavAraM kriyate tatra punaH zabdaH sApekSaH, yathA ca loke bakti----kRtamidamekavAramidAnIM punaH kriyate' iti, atra tu prathamamevA''locanAM prathamameva ca
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtra pratikramaNaM tataH kathamatra punaH zabdopapattiH ? atrocyate-bhikSusvabhAvasya Rjutvena sa yatraiva sthAne'ticAraprasaGgaH samApatitastatraiva sa ittham acintayat yat samApatitamaticArajAtaM tadatraiva AlocayAmi pratikramAmi pazcAd gurusamakSamAlocanAM pratikramaNaM ca kariSyAmIti / evaM cintayitvA pUrvagacche Agacchati tato ghaTate evAtra punaH zabdopAdAnamiti / athavA gacchAd gatasya punastatrAgamanApekSayA punaH zabdopAdAnam tathAhi-'puNo AloejjA' punariti gatvA punaH pratyAvartitasya AlocanAM kArayet yuktameva punaHzabdopAdAnam nahi tIrthakarA ekamakSaramapi vyartha bhASante iti / evaM punarapi svagacche pratinivRttaM sAdhuM gacchasthA munayo na nindeyuH na gaheran yathA -'samAptiM nItA'nena pratimA, sAMprataM punarAgato varttate' ityAdivAkyai. pratinivRttasya nindA gIM na kuryuH, tasya zubhapariNAmavattvena zobhanAdhyavasAyavattvena ca pratinivRttatvAditi // sa0 25 // pUrva bhikSusUtramuktvA samprati gaNAvacchedakA'cAryopAdhyAyayoH sUtradvayamAha-'gaNAvaccheyae ya' ityAdi 'Ayariya uvajjhAe' ityAdi / sUtram-gaNAvaccheyaeya gaNAo avakkamma egallavihArapaDimaM uvasaMpajjittANaM viharejjA, se icchejjA doccapi tameva gaNaM uvasaMpajjittANaM viharittae puNo AloejjA puNo paDikamejjA puNo cheyaparihArassa uvaThThAvejjA // sU0 26 // AyariyaavajjhAe ya gaNAo avakkamma egallavihArapaDimaM uvasaMpajjittA NaM viharejnA se icchejjA doncaMpi tameva gaNaM uvasaMpajjittA Na viharittae puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyaparihArassa uvaTThAejjA // sU0 27 / / / chAyA-gaNAvacchedakazca gaNAvakramya ekAkivihArapratimAmupasaMpadya khalu vihareta , sa icchet dvitIyamapi tameva gaNamupasaMpadya khalu vihattam punarAlocayet punaH pratikrAmet punaH chedaparihArasya upasthApayet / / sU0 26 // AcAryopAdhyAyazca gaNAdavakramya ekAkivihArapratimAmupasaMpadya khalu viharet sa mata dvitIyamapi tameva gaNamupasaMpadya khalu vihattuM punarAlocayet punaH pratikrAmet punaH chedaparihArasya upasthApayet // sU0 27 // bhAvyam-'gaNAvaccheyae ya' iti / 'AyariyauvajjhAe ya' iti ca / etat sUtradvasamapi bhikSasUtravadeva vyAkhyeyaM, vizeSaH kevalametAvAneva yat gaNAvacchedaka ekAkivihArapratimApatipattikAle gaNAvacchedakatvaM svapadaM muktvA pratimA pratipadyate, AcAryo'nyaM gaNadharaM svapade sthApayitvA pratimA pratipadyate iti / zeSaM sarva sUtradvayaM bhikSusUtravadeva jJAtavyam / athavA bhikSusatrAdidaM nAnAtvaM yat gaNAvacchedaka AcAryazca pratimApratipattikAle pUrvagRhItamupadhi nikSimAnyamupadhi prAyogyamutpAdya pratimA pratipadyate iti, zeSaM pUrvavadeva / sU0 26, 27 //
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 1 sU0 28-32 pArzvasthAdivihAraprAptasyapunarAgamane vidhi 39 sUtram-bhikkhU ya gaNAo avakkamma pAsasthavihArapaDima uvasaMpajjittA NaM viharejjA se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM upasaMpajjittANaM viharittae, atthi yA ittha sese puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa vA parihArassa vA uvadyAvejjA ||suu0 28 // chAyA-bhikSuzca gaNAdavakramya pArzvasthavihArapratimAmupasaMpadya khalu viharet, saca icchet dvitIyamapi tameva gaNamupasaMpadya khalu vihartum, asti cAtra zeSa punarAlocayeta punaH pratikrAmet punazchedasya vA parihArasya vA upasthApayet // sU0 28 // bhASyam-'bhikkhU ya' iti / bhikkhU 'ya' yaH kazcid bhikSuzca 'gaNAo avakkamma' gaNAt svagacchAt apakramya bahirnirgatya, 'pAsatthavihArapaDima' pArzvasthavihArapratimAm, pArzvasthasya, pArthe jJAnAdInAM samIpe natu jJAnAdiSu tiSThatIti pArzvasthaH, athavA asya pAzastha iticchAyA, tatra pAzAH bandhahetubhUtA mithyAtvAdayaH, teSu tiSThatIti pAzasthaH cAritrAcArazithilastasyapratimA-tadviSayA'vasthA, tAm 'uvasaMpajjittANaM' upasaMpadya pratipadya khalu 'viharejjA' viharet / 'se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM uvasaMpajjittANaM viharittae' sa ca pArzvasthacaryArato bhUtvA bhUyo'pi bhAvaparAvRttyA icchet dvitIyamapi vAraM gaNaM svagaNaM yasmin gaNe pUrvamAsIt tameva gaNaM gacchamupasaMpadya samprApya vihatta sthAtum icchet tadA 'asthi yA ittha se se' asti cedatra zeSaM cAritrAMzo vidyamAnastadA gacchAgataM taM 'puNo' punarAgatatvAt 'AloejjA' tasyA'parAdhanAtasyA''locanAmAcAryAdiH kArayet 'puNo paDikkamejjA' punaH pratikrAmet punarakaraNatayA pApAt pratyAvarttayet 'puNo cheyassa parihArassa vA uvaThThAvaejjA' tataH punaH chedasya vA parihArasya vA upasthApayet chedasya dIkSAchedasya svIkArAya parihAratapaso vA karaNAya pravartayediti bhAvaH / yadi tasya cAritraM sarvathA naSTaM bhavettadA punaH paJcamahAvrateSu upasthApayediti vivekaH ||suu0 28 // idaM sUtraM pArzvasthaviSayakam / evaM yathAnde, kuzIle, avasanne, saMsakte cA'pi catvAri sUtrANi vaktavyAni 'je bhikkhU0 ahAchaMda0 ityAdi 'jebhikhU0 saMsatta0' paryantam ||suu029-32 sUtram-bhikkhU yagaNAo avakkamma jahAchaMdavihArapaDima uvasaMpajjittA NaM viharejA se ya icchejjA doccapi tameva gaNaM uvasaMpajjittANaM viharittae, atthi yA ittha sese puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa vA parihArassa vA uvaTThAvejjA // sU0 29 // bhikkhU ya gaNAo avakamma kusIlavihArapaDimaM upasaMpajjittA NaM viharejjA se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae asthi yA ittha sese puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa vA parihArassa vA uvadAvejjA // suu030||
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 dhyavahAra bhikkhU ya gaNAo avakamma osannavihArapaDimaM upasaMpajjittA NaM viharejjA se ya icchejjA doccapi tameva gaNaM upasaMpajjittA NaM viharittae atthi yA itya sese puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa vA parihArassa vA uvaTThAvejjA // sU0 31 // bhikkhU ya gaNAo avakamma saMsattavihArapaDimaM upasaMpajjittA NaM viharejjA se ya iccheujA doccaMpi tameva gaNaM upasaMpajjittA Na viharitae asthi yA itya sese puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa parihArassa vA uvahAvejjA // sU0 32 // chAyA-bhikSuzca gaNAdavakramya yathAchandavihArapratimAmupasaMpadya khalu viharet sa ca icchet dvitIyamapi tameva gaNamupasaMpadya khalu vihartum , asti cAtra zepaM punarAlocayeta punaH pratikrAmet punazchedasya vA parihArasya vA upasthApayet / / su0 29 // bhikSuzca gaNAdavakramya kuzIlavihArapratimAmupasaMpadha khalu viharet sa cecchet dvitIyamapi tameva gaNamupasaMpazca khalu vihattum, asti cAtra zepa punarAlocayet punaH pratikrAmet punazchedasya vA parihArasya vA upasthApayet / / sU0 30 // bhikSuzca gaNAdavakramya avasannavihArapratimAmupasaMpadya khalu viharet sa cecchet dvitIyamapi tameva gaNamupasaMpadya khalu vihartum asti cAtra zeSaM punarAlocayet punaH pratikAmet punazchedasya vA parihArasya vA upAsthApayet // sU0 31 // bhikSuzca gaNAdavakramya saMsaktavihArapratimAmupasaMpadya khalu viharet sa cecchet dvitIyamapi tameva gaNamupasaMpadya viharttam asti cAtra zeSaM punarAlocayet punaH pratikrAmet punazchedasya vA parihArasya vA upasthApayet // sU0 32 // bhASyam-'bhikkhU ya gaNAo' iti / etAni catvAri sUtrANi pArzvasthavihArapratimAsUtravadeva vyAkhyeyAni navaraM vizeSaH kevalametAvAneva yadatra yathAchandAdayazcatvAro vAcyAH / 'ahAchado' tti yathAchandaH chando'bhiprAya icchA vA, yathA- svAbhiprAyAnusAraM svecchAnusAraM vA yathaiva svasyAbhiprAyaH yathaiva vA svasyecchA tathaiva yo vicarati sa yathAchandaH AgamanirapekSavartanazIla ityayaH // sU0 29 // 'kusIle'-tti kuzIlaH kutsitam AgamaniSiddha zIlam AcAraH samitiguptyAdirUpo vidyate yasya sa kuzIlaH / / sU0 30 // 'osaNNe'-tti avasannaH, 'kALe viNae' ityAdirUpajJAnAdisAmA cAryAsevane avasIdati duHkhamanubhavati, athavA sAmAcArI vitathAm asatyAM kurvan vartate saH sAdhvAcArapAlane audAsInyavAn sAdhvAcArapAlananirapekSa ityarthaH / / sU0 31 // 'saMsatte' tti saMsaktaH sasakta iva saMsaktaH pArzvasthAdInAM saMvignAnAM vA sAMnidhyamAsAdya tattadrapeNa saMnihitadoSaguNa' tatraiva saMsakto bhavati yathA pArzvasthAdipu militaH pArzvasthasadRzo
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u01 sU0 33 parapASaNDatAprAptasya punarAgamanavidhiH 41 bhavati, saMvigneSu militazca saMvignasadRzo bhavati bahurUpanaTa iva yathAvasaravartanazIla iti bhAvaH sa ca saMkliSTAsaMkliSTabhedena dvividhaH, tamra-saMkliSTasaMsaktasvarUpamAhagAthA-paMcAsavapavatto jo, gAravattigasaMjuo / itthIgihisu saMvaddho, saMsatto saMkiliTThago // 1 // chAyA-paJcAzravapravRtto yo gauravadhikasaMyutaH / strIgRhipu saMbaddhaH saMsaktaH saMkliekaH // 1 // yaH paJcasu AzraveSu hiMsAdiSu pravRttaH sa paJcAzravapravRttaH-hiMsAdyAzraveSu pravartanazIlaH, gauravatrikena RddhirasasAtarUpeNa saMyutaH sahitaH, tathA strISu strIrUpeSu gRhiSu pUrvapazcAtsaMstuteSu gRhastheSu sambaddhaH strIgRhibhiH saha sambandhakArako bhavati sa saMkliSTaH saMsakto jJAtavya iti // 1 // athA'saMkliSTasaMsaktasya svarUpa gAthAdvayenAhagAthA-pAsasthe pAsattho, ahachaMde hoi sovi ahachaMdo / evaM kusIlamajjhe, osanne yAvi emeva // 1 // saMsatte saMsatto, piyadhamme hoi sovi piyadhammo / evaM asaMkiliTTho, saMsatto so muNeyanbo // 2 // chAyA-pAvasthe pArzvastho, (bhavati), yathAchande bhavati so'pi yathAchandaH / evaM kusIlamadhye, avasanne cApi evameva // 1 // saMsakte saMsaktaH priyadharmaNi bhavati so'pi priyadharmAH / evamasaMkliSTaH saMsaktaH sa jnyaatvyH|| 2 // ___ anAyorarthazchAyAgamya iti na viviyate iti / atredaM vijJeyam-pArzvasthasya yatra sthAne yat prAyazcittaM kathitaM tasminneva sthAne yathAchandasya prAyazcittaM vivardhayet 'ahAchade vivaDhejjA' iti vacanAt , kathamevaM kriyate ? AgamanirapekSavarttitvena kuprarUpaNAprarUpako bhavati, kuprarUpaNAyA bahudoSatvAttasya prAyazcittAdhikyaM proktam / atrA'yaM vivekaH-pArzvasthatvaM bhikSugaNAvacchedakAcAryopAdhyAyAnAM sarveSAmapi saMbhavati, yathAchandatvaM tu kevalaM bhikSoreva bhavati tataH pArzvasthaviSayakaM sUtra trisUtrAtmakaM bhavati, yathAchandasUtraM tu ekarUpameveti // sU0 29-32 // sUtram-bhikkhU ya gaNAo avakamma parapAsaMDapaDimaM uvasaMpajjittA NaM viharejjA se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM uvasaMpajjittA Na viharittae, natthi NaM tassa tappattie kei chee vA parihAre vA nannatya egAe AloyaNAe // sU0 33 // ___ vya. 6
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 M vyavahArasUtre chAyA-bhikSuzca gaNAdavakramya parapASaNDapratimAmupasaMpadya khalu viharet, sa cecchet dvitIyamapi tameva gaNamupasaMpadya khalu viharttam, nAsti khalu tasya tatpratyayikaH kazcit chedo vA parihAro vA nA'nyatra ekayA AlocanayA // sU0 33 // bhASyam-'bhikva ya' iti / 'bhikkhU ya' yaH kazcid bhikSuH rAjAdyupaplavA'zivAdikAraNAt 'gaNAo avakamma' gaNAt svakIyagacchAt apakramya pRthagbhUto nissRtyetyarthaH 'parapAsaMDapaDimaM ubasaMpajjittA NaM' parapASaNDapratimA svakIyaliGgaM parityajya anyadIyaM paradArzanikaliGgam upasaMpadya svIkRtya khalu 'viharejjA' viharet yathAvasaramupadravakAle parakIyaM liGgaM svIkRtyA'pi antaHkaraNena paJcamahAvrata pAlayan viharan 'se ya icchejjA' sa ca parityaktasvakIyaveSo gRhItaparakIyaveSaH, antarbhAvitacAritraH, sa yadi 'doccaMpi' dvitIyamapi vAraM 'tameva gaNaM uvasaMpajjittA NaM' liGgaparivartanakAraNe parisamApte sati tameva gaNaM yasmin gaNe pUrvamAsIt tameva gacchaM punarapi upasaMpadya prApya khala vihartum icchet- vAJchet tadA 'nasthi NaM tassa tappattie' nAsti khalu tasya kAraNavazAt svaliGgaM parityajya parapASaNDaliGgaM svIkRtya punarapi svagacche samAgacchataH tatpratyayikaH parapApaNDapratimAgrahaNanimittakaH 'kei chee vA parihAre vA' kazcicchedo vA parihAro vA, tasya tanmUlaka chedanAmakaM parihAranAmakaM vA prAyazcittaM na bhavatItyarthaH / tat kimatra sarvathaiva prAyazcittA'bhAvaH / tatrAha-'nannattha egAe AloyaNAe' nAnyatraikayA AlocanayA, AlocanA gurusamIpe svadoSANAM prakaTanarUpA, tAM vihAya nAnyat prAyazcittaM bhavati, iti AlocanAmAtrameva tasya prAyazcittaM bhavati / rAjA'zivAyupadravakAraNamAzritya parakIyaliGgadhAraNenApi tasya bhAvacAritrasadbhAvAt / yadi bhikSuH rAgadveSAdikAraNena svakIyagaNAdavakramya parapASaNDaliGgam upasaMpadya viharet , kapAyakAraNe parisamApte sati dvitIyamapi vAraM tameva gaNamupasaMpadya vihartumicchet, athaivaM kurvatastasya chedo vA parihAro vA prAyazcittamApayeta anyadapi prAyazcittaM bhavati rAgadveSAdikAraNataH parakIyaliGgasya dhAraNAt, tAdRzasya parakIyaliGgapratipattau saMyamayatanAyA asaMbhavAcceti vivekaH / atredaM bodhyam-bhikSuH tAdRzasya parapApaNDasya veSaM gRhNAti yasmin kSetre sAdhavo vicaranti tatratyo rAjA yasya parapASaNDasya matAvalambI bhavet evaM karaNe rAjA bhikSu nopadravati / kiyatkAlaparyantaM taM liga dhArayedinyAha-yAvatkAlaparyantaM tatra rAjAdyupadravo nopazAmyati tAvatkAlaparyantaM tallinadhAraNamAvazyakam / tathA-upazAnte'pi rAjAdyupadrave yAvatkAlaM sAdharmikANAM sArtho na miti tAvatkAlaM tenaiva liGgena kAlakSepaM kuryAt, tatkSetrasya sahasA tyaktumazakyatvAt / kathivaM ca bhagavatInRtrasya paJcavizatitame zanake saMjayAdhikAre-'gRhasthaliGge'nyaliGge vA chedopasthApanIyaM cAritraM labhyate' iti / kAraNamAzritya liga muktavAn kintu yasya cAritraM nirdoSaM vartate
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ ww bhASyam u0 1 sU0 34 yavadhAvitasya punarAgamane vidhiH 43 sa tatra yadi kasyApi navadIkSitatya chedopasthApanIyasambadhI kAlaH samApto bhavettadA talliGgasthitasyaiva nigranthA(niyaMThA)pekSayA, tathA sthAnAGgakathitacaturbhadyapekSayA ca ta navadIkSitaM cAritre sthApayituM kalpate iti / atrede tAtparyam-pArthasthAdisasaktaparyantAni paJca sUtrANi bhAvaliGgaparityAgaviSayakANi tatastatra prAyazcittadAnamabhihitam, i6 parapApaNDapratimAsUtraM tu dravyaliGgaparityAgaviSayakamato'trAlocanAM muktvA nAnyat prAyazcitaM pratipAditam // sU033 // pUrva bhAvaliGgadravyaliGgaparityAge vidhi. proktaH, sAmprataM dravyabhAvobhayaliGga parityajya gatasya tatraiva gaNe punarAgantumicchato vidhimAha-'bhikkhU ca' ityAdi / sUtram-bhikkhU va gaNAo avakamma ohAvejjA, se ya icchejjA doccapi tameva gaNaM upasaMpajjittA Na viharittae, natthi NaM tassa tappattie kei chee vA parihAre vA nannattha egAe sehovaTThAvaNiyAe // sU0 34 // chAyA-bhikSuzca gaNAdavakramyA'vadhAvet sa cecchet dvitIyApa tamevagaNamupasaMpadya khalu vihattaM nAsti khalu tasya tatpratyayikaH kazcit chedo vA parihAro vA nAnyatra ekayA zaikSopasthApanikayA / / sU034 / / bhASyam -'bhikkhU ya' iti / 'bhikkhU ya' yaH kazcid bhikSuH 'gaNAo avakamma' gaNAdapakramya gaNAt svakIyagacchAt apakramya nirgatya 'ohAvejanA' avadhAvet paJcamahAvrataparyAyAta parADamukho mUtvA gRhasthaparyAyaM prati gacchedityarthaH 'se ya icchejjA' sa cecchet yaH gRhasthaparyAyamAzritaH sa punarapi sAdhUnA sadupadezAt bhAgyavazAcca bhAvaparAvartanena icchet 'doccaMpi tameva gagaM' dvitIyamapi vAraM tameva gaNam 'upasapajjittA NaM vidarittae' upasaMpadya svIkRnya vihattuM punaH tatraiva gaNedIkSAM gRhItvA saMyamayAtrAM nirvAhayitumicchet, punarAgamanaprazne kodaza prAyazcittaM dAtavyam ? na vA dAtavyam ? ityAha--'Natthi NaM tassa' nAsti. khalla tasya 'tappattaie' tatpratyayikaH saMyamatyAganimittakaH 'kei chee vA parihAre vA' kazcit chedo vA parihAro vA, na bhavati khalu tasya kazcit chedanAmakaM parihAranAmakaM vA prAyazcitaM, tasmin chedaparihAraprAyazcittasya kAraNAbhAvAt / tahi kiM karttavyam ? ityAha-'NaNNattha egAe sehovaDhAvaNiyAe' nAnyatra ekayA zaikSopasthApanikayA tasya zaikSopasthApanikA vihAya nAnyat kimapi prAyazcitta dAttavya syAt , mUlata eva tasmai punarnutanAmeva dIkSAM dadyAt , tasya sarvathA gRhasthaparyAyasvIkRtatvAditi / / sU0 34 // ___ pUrva pArzvasthAdipratimAviSaye AlocanAvidhiH prokta., sAmprata bhikSaNA akRtyasthAne sevite tasyAlocanAdikaM kasya pArzve kartavyam ? iti tadvidhimAha-'bhikkhU ya' ityAdi /
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ vyavahArasUtre sUtram-bhikkhU ya annayaraM akiccaTThANaM sevittA icchejjA Aloittae jatyeva appaNo AyariyauvajjhAe pAsejjA tesaMtiyaM AloejjA paDikammejjA niMdejjA garahejjA viuddejjA visohejjA akaraNayAe amuTejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA (1) / ___no ceva appaNo AyariyauvajjhAe jattheva saMbhoiyaM sAhammiyaM pAsejjA bahussuyaM babhAgamaM tassaMtiyaM AloejjA paDikkammejjA nidejjA garahejjA viuddejjA visohejjA akaraNayAe advejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA (2) / no ceva saMbhoiyaM sAhammiyaM, jattheva annasaMbhoiyaM sAhammiyaM pAsejjA bahusmayaM vabhAgamaM tassaMtiyaM AloejjA paDikkamejjA nidejjA garahejjA viuddejjA visohejjA akaraNayAe amuTejjA ahArihaM tabokammaM pAyacchitta paDivajjejjA (3) / no ceva annasaMbhoiyaM jattheva sArUviyaM pAsejjA bahussuyaM kabhAgabhaM tassaMtiyaM AloejjA paDikkamejjA nidejA garahejjA viuddejjA visohejjA akaraNayAe abbhuTejjA ahArihaM tabokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA (4) / no ceva sArUviyaM pAsejjA bahussuyaM vabhAga jattheva samaNovAsagaM pacchAkaDaM pAsejjA vahussuyaM vabhAgamaMtassaMtie AloejjA paDikammejjA nidejA garahejjA viudvejjA visohejjA akaraNayAe abhuTejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM pddivjjejjaa(5)| ___no ceva samaNovAsagaM pacchAkaDaM pAsejjA bahussuyaM vabhAlAmaM jattheva sammaMbhAviyAI ceiyAI pAsejjA tesaMtie AloejjA paDikamejjA nidejjA garahejjA viuddejjA visohejjA akaraNayAe abbhuTTejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA (6) / no ceva sammaMbhAviyAI ceiyAI pAsejjA, vahiyA gAmassa vA nagarassa vA nigamassa vA rAyahANIe vA kheusta vA kavbaDassa vA maDaMvassa vA paTTaNassa vA doNa mu hassa vA Asamassa vA saMvAissa yA saMnivesassa vA pAINAbhimuhe vAudINAbhimuhe vA karayalaparingahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTu evaM vaejjA-evaiyA me abarAhA evaikkhutto ahaM abaraddho arahaMtANaM siddhANaM aMtie AloejjA paDikkamejjA nidezA garahejjA viujjA visohejjA akaraNayAe anbhuTejjA ahAridaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjAsi (7) tti bemi // sU0 35 //
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAdhyam u0 1 sU0 35 AcaryopAdhyAyAdhaikai kAbhAve AlocanAvidhiH 4' chAyA-bhikSuzcA'nyataramakRtyasthAnaM sevitvA icchedAlocayituM yatraivAtmana Aca ryopAdhyAyAn pazyet tepAm antike pratikrAmet niMdet gaheMta vyAvarttata vizodhayet aka raNatayA'bhyuttiSThet yathArha tapaHkarma prAyazcittaM pratipadyeta 1 / no caivAtmana AcAryopAdhyA yAn yatraiva sAMbhogika sAdharmikaM pazyet bahuzrutaM bahvAgamaM tasya antike Alocaye pratikrAmet niMdet garheta vyAvata vizodhayet akaraNatayA abhyuttiSThet yathAI tapAkA prAyazcitaM pratipadyeta 2 / no caiva sAMbhogikaM sAdharmikaM yatraivA'nyasAMbhogikaM sAmitra pazyet vahuzrutaM vabAgamaM tasya antike Alocayet pratikrAmet nidet garheta vyAvartera vizodhayet akaraNatayA abhyuttiSThet yathAhaM tapaHkarma prAyazcittaM pratipadyeta 3 / naM caivAnyasAMbhogikaM yatraiva sArUpikaM pazyet bahuzrutaM vabAgama tasya anti Alocayet pratikrAmet nindet gaheMta vyAvateta vizodhayet akaraNatayA abhyu tivThet yathAhaM tapaHkarma prAyazcittaM pratipadyeta 4 / no caiva sArUpikaM yatraiva zramaNo pAsakaM pazcAtkRtaM pazyet bahuzrutaM bahvAgamaM kalpate tasyAntike Alocayet pratikrAme nidet gaheMta vyAvatteta vizodhayet akaraNatayA abhyuttiSThet yathAhaM tapaHkrama prAyazci pratipadyeta 5 / no caiva zramaNopAsakaM pazcAtkRta yatraiva samyagbhAvitAni caityAni pazyeta teSAm antike Alocayet pratikrAmet nidet gaheta vyAvahUta vizodhayet akaraNataya abhyuttiSThet yathAhaM tapaHkarma prAyazcittaM pratipadyeta 6 / no caiva samyagbhAvitAni caityAni pazyet vahinamisya vA nagarasya vA nigamasya vA rAjadhAnyA vA kheTastha vA karvaTasya vA maDambasya vA pattanasya vA droNamukhasya vA Azramastha vA saMvAdhasya vA saMnivezasya vA prAcI. nAbhimukho vA udIcInAbhimukho vA karatalaparigRhItaM ziravartta mastake aMjaliM kRtvA evaM vadet-patAvaMto me'parAdhA. etAvatkRtva. ahamaparAddhaH, arhatAM siddhAnAm antike Alocayet pratikrAmet nidet gardaita vyAvattata vizodhayet akaraNatayA'bhyuttiSThet yathAI tapAkarma prAyazcittaM pratipadyeta 7 iti bravImi // 0 35 // // iti prathamohezaH samAptaH // 1 // bhASyam-'bhikkhU ya annayaraM' iti| 'bhikkhU ya annayaraM' bhikSuzca anyatarat anekeSu prANAtipAtAdiSvakRtyeSu madhye yatkimapyekam 'akiccaTThANaM' akRtyasthAnaM kartumayogyamakRtyam , akRtyaM ca tatsthAnamakRtyasthAna prANAtipAtAdilakSaNam 'sevittA' sevitvA 'icchejjA' icchet abhilapet 'Aloittae' AlocayituM pApasyAlocanA kartumicchet tathAhi-mohanIyakarmodayAdvA prANAtipAtAdilakSaNasyA'kRtyasya pratisevanaM kRtvA vigalitapramAdo duSkRtakarmaNaH kaTavipAkamAlocya tAdRzakarmamalamapanetuM tasya karmaNaH prAyazcittaM grahItumicchediti / satyAmapyAlocanecchAyAM kutra kasyAne AlocanAM kuryAditi jijJAsAyAmAha-'jattheva' yatraiva sthAnavizeSe grAmAdau upAzrayavizeSe vA 'appaNo AyariyauvajhAe pAsejjA' Atmana AcAryopAdhyAyAn pazyet sa ca AlocanAM kartumicchuH AtmanaH svakIyagaNasambandhino natu paragaNA'vasthitAn AcAryopAdhyAyAn pazyet akRtyasya dUrIkaraNe satkRtyasya ca karaNe kAla
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre kSepasya ayogyatvAt 'tesaMtiyaM AloejjA' teSAm antake Alocayet teSAmAcAryopAdhyA yAnAmantike samIpe Alocayet AlocanAM kuryAt AcAryopAdhyAyAnAM samIpe svakRtA'ticArajAtaM mlAyatA vadanena vacanadvArA natu bhAvabhaGgayA janAntaramukhena vA prakaTIkuryAt / 'paDikamejjA' pratikrAmet pApAt pratyAvartituM mithyAduSkRta dadyAt 'niMdejjA' niMdyAt svopArjitapApakarmaNaH svAtmAnameva sAkSIkRtya nindA kuryAt 'garahejjA' gata guru sAkSikaM vinirmAya svakRtapApakarmaNo jugupsAM kuryAt, sarvatrApi nindanaM gaheNaM ca etadubhayamapi paramArthatastadaiva bhavati yadA punaH tAdRzakarmakaraNata: sarvathaiva pratinivarttate tata Aha-'viuddejjA' vyAvateMta tasmAdakRtya pratisevanAt sarvathaiva pratinivRtto bhavet / pratinivarttane'pi pApakarmakaraNatastAhazAtyApAt tadA mucyate yadA svakIyAtmano vizodhirbhavati, Atmano vizuddhyabhAve pratinivartanamapi nirarthakamevetyAha-'visohejjA' vizodhayedAtmAna, pApamalaprakSAlanenA'smAna nirmalIkuryAt / yathA bhUmilaThitAzva utthAya zarIrasaMlagnarajo'GgAni vidhya pUrvApararajonirgamena nirmalIbhavati tathaiva bhikSuH pAparajo vidhUya nirmalIbhavet , seyamAtmano vizuddhiH kRtasya pApasyA'punaHkaraNatAyAmeva sabhavati, anyathA kRtakarmaNaH punaHkaraNatAyAmAtmavizuddherasaMbhavAt tatrAha-'akaraNayAe abhuTejjA' akaraNatayA punarabhyuttiSThet-akaraNatayA 'punarevaM na kariSyAmIti nizcityA'bhyuttiSThet sAnadhAno bhavedityarthaH / punarakaraNatayA-abhyutthAne'pi pApAdvizodhiH prAyazcittapratipattyaiva bhavati, natu prAyazcittamantareNa pApApanodanam , ata Aha-'ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA' yathAI tapaHkarma prAyazcittaM pratipadyeta, yathA yathAyogyam pApAnusAri yena pApanivRttirbhavettAdRzaM tapa karma, tatra tapograhaNamupalakSaNaM tena chedAdikaM prAyazcittaM pApanAzakaM karma pratipayeta svIkuryAt 1 / yadi AtmIyA AyopAdhyAyA na labhyante tadA kiM kuryAt ! tatrAha 'no ceva' ityAdi 'no ceva appaNo' no caiva naiva yadi punaH AtmanaH svagacchasya svagacchasaMvandhinaH 'AyariyauvajjhAe' AcAryopAdhyAyA Asannapradeze na vidyante dUrAdidezavyavadhAnato vA tAn na pazyet tadA-'jattheca saMbhoiyaM sAhammiyaM pAsejjA' yatraiva sAMbhogikaM sAdharmikaM pazyet, AcAryopAdhyAyAnAmalAbhe yatraiva khalu sthAnavizeSa upAzraye vA sAMbhogikaM sAmAnasAmAcArIkaM sAdharmikaM pazyet , kIdRzaguNasaMpannaM sAdharmikam ? ttrAha- 'bahussuyaM' ityAdi / 'bahussuyaMkamAgama' bahuzrutaM vahvAgarma, tatra bahuzrutaM nAmA'nekavidhachedAdisUtramarmakuzalam udyatavihAriNaM kriyApAtraM, bahvAgamaM sUtrato'rthatazca prabhUtAgamajJAtAraM pazyet, 'tassaMtiyaM AloejjA tasyA'ntike Alocayet ityAdi yathArha tapaHkarma prAyazcittaM pratipadyeta, itiparyantaM pUrvavad vyAkhyeyam 2 / ___'no ceva saMbhoiyaM sAhammiyaM' no caiva khalu naiva yadi khalu sAMbhogikaM sAdharmikaM, yadi puna. svakIya sAMbhogikaM sAdharmikaM bahuzrutaM vahAgamaM na pazyet , tadA katya. samIpe Aloca
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u01 sU0 35 AcAryopAdhyAyAdhekaikAbhAve AlocanAvidhiH 4 / nommmmmmmmmmmmmmmmm nAdikaM karttavyam ? tatrAha-'jattheva' ityAdi / yadi punaH sAMbhogikaM sAdharmikaM na pazyedAlocanArthaM tadA 'jattheva annasaMbhoiyaM sAhammiyaM pAsejjA' yatraivAnyasAMbhogikaM sAdharmikaM pazyet tatraiva sthAnavizepe anyasAMbhogikam anyagacchIyaM svasaMbhogamaryAdAbhinna kintu sAdharmikaM samAnadharmikaM jinottapaJcamahAvatArAdhakaM pazyet, tamapi kathambhUtaM sAdharmika tatrAha-'bahussuyaM' ityAdi 'vahusmuyaM vabhAgama' bahuzruta chedAdiprAyazcittasUtrapaTanapAThanakuzalaM bahvAgama sUtrArthataH AgamajJAninaM pazyet 'tassaMtie 'AloejjA.' tasyAnyasAMbhogikasAdharmikasya savidhe Alocayet ityAdi sarva pUrvavad vyAkhyeyam 3 / 'no ceva annasaMbhoiyaM' no caiva anyasAMbhogikaM yadi punaranyasAMbhogikaM sAdharmikaM bahuzrutaM vahAgamaM no pazyet no labheta tadA 'jattheva sArUviyaM pAsejjA' yatraiva sthAne upAzraye vA sArUpikaM samAna rUpa sarUpa tatra bhavaH sArUpikaH taM sArUpikaM svasamAnaveSam, svasamAnAlocanAkaraNecchukaM vA kazcinmuni pazyet kathambhUtaM sArUpikam ? tatrAha-'bahussuyaM' ityAdi 'vahussuyaM vabhAgamaM bahuzruta bahAgamaM pUrvoktaprakArakaM pazyet 'tassaMtiyaM AloejjA.' tasyAmantike Alocayet, parasparamAlocanAM kuryAt ityAdi pUrvavaditi 4 / ___'no ceva sArUviyaM' no caiva khalu sArUpikaM yadi punaH sArUpikaM bahuzrutaM bahAgamaM naivaM khalu pazyet no labheta tadA 'jattheva' yatraiva sthAne 'samaNovAsaga pacchAkaDaM pAsejjA' zramaNopAsaka zrAvakaM kIdRzam ? 'pacchArDa'-pazcAtkRtaM yaH pUrva sAdhuparyAye sthitaH bahuzruto bAgama AsIt tatastaM sAdhuparyAya muktvA gRhastho bhavati sa pazcAtkRtaH kathyate, ta pazyet kIdRzam ? 'vahassuyaM vabhAgama' bahuzruta vabAgamaM "tassaMtie' tasyAntike 'AloejjA.' Alocayet AlocanAdi sarvaviviM pUrvoktaprakAreNaiva kuryAt 5 / / ___ 'no cetra samaNovAsagaM pacchAkaDaM pAsejjA' yadi pUrvoktaM zramaNopAsakaM pazcAskRtamapi na pazyet tadA-'jattheva sammabhAviyAI' yatraiva khalu sthAnavizepe samyagbhAvitAni jinavacanavAsitAntaHkaraNAni 'ceiyAI' caityAni 'citisa jJAne' iti dhAtoniSpanna caitya, tAni samyagbhAvayuktAH gRhasthA ityarthaH, yeSAmanta karaNe na rAgo na cep svaparaguNAvaguNavivekajJAH ke'pi gRhasthA bhaveyustAn pazyet, tanmadhyAt kazcidekaM vivekabuddhyA AlocanAdAnakuzalaM nirIkSeta, bahuvacanaM cAtra tAdRzagRhasthAnAM bahutvAt 'tesaMtiyaM AloejjA.' teSAmantike samIpe Alocayet, ityAdipadAni pUrvavadeva vyAkhyeyAnIti 6 / atha yadi 'no ceva sammaMbhAviyAI' naiva samyagbhAvitAni caityAni tAdRzAn gRhasthAna no pazyet tadA-'vahiyA gAmassa vA' bahirgrAmasya vA grAmaH vRtiveSTito jananiyAsaH, tasya grAmasya
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 vyavahArasUtre bahirvAhyadeze grAmasya bahiHpradeze, athavA 'nagarassa vA' nakarasya nagarasya vA, na karo gomahiNyAdInAM vidyate yatra tat nagaraM aSTAdazakaravarjitaM, tasya, 'nigamassa vA' nigamasya vA, tatra nigamaH prabhUtataravaNigjananivAsaH, tasya vA, 'rAyahANIe vA' rAjadhAnyA vA, tatra rAjJAdhiSThitaM nagaraM rAjadhAnI, tasyA vA, 'kheDassa kA' kheTasya vA, tatra pAMzuprAkAranivaddha kheTa, tasya vA, 'kabaDasta vA' karbaTasya vA, tatra karvaTa kSullakanagaram, tasya vA, 'marDavassa vA' maDamvasya, vA tatra maDambaH sArdhagavyUtyantargatagrAmAntararahitaH, tasya vA, 'paTTaNarasa vA' asya- pattanasya vA paTTanasya veticchAyA, tatra pattanaM samastavastuprAptisthAnaM jalasthalanirgamapravezaM nagaram, paTTanaM yat naubhireva gamyam , uktaJca pattanaM zakaTairgamyaM, ghoTakai naubhireva vaa| naubhireva ca yadgamya, paTTanaM tatpracakSate // 1 // iti tAdRzasya pattanasya vA paTTanasya vA, 'doNamuhassa vA' droNamukhasya vA, tatra droNamukhaM jalasthalapathopeto jananivAsaH, tasya vA, 'Asamassa vA' Azramasya vA, tatrAzramo nAma AzrayavizeSaH tApasAdInAM, tasya vA, 'saMvAhasya yA' saMvAdhasya vA, saMvAdho janasaMmardaH yathA yAtrAdau digmya Agatya sthAnavizeSe janAnAM samAvezaH, tasya vA, 'saMnivesassa vA' saMnivezaH senAnivezaH samAgatasArthavAhAdi nivAsasthAnaM vA, tasya vahiH pUrvoktAnAM grAmAdInAM vahiHpradeze gatvA tatra 'pAINAbhimuhe vA' prAcInA'bhimukho vA pUrvA'bhimukho vA athavA 'udINAbhimuhe vA udIcInA'bhimukho vA uttarAbhimukho vA san pUrvadigabhimukhaH athavA uttaradigAbhimukho vA mUtvetyarthaH / atra pUrvottarayordizorgrahaNaM tayorevAlocanAyAM prazastatvajJApanArtha, pazcimadakSiNayodizorAlocanAyAmanarhatvAditi / tatra gatvA kiM kuryAt ? tatrAha-'karakala0' ityAdi / 'karayalapariggahiyaM' sirasAvattaM matthae aMjali kaTu' tatra karatalAbhyAM saMhatAmyAM hastatalAbhyAM prakarSaNa gRhIta. sthApita iti karatalaparigRhItastam , tathA zirasi Avarttate dUramiva sImitadezaM gatvA punastatraiva nivartate sa AvataH cakrAkRtiH, tadvat yasya, sa eva zirasAvataH, tAdRzaM mastake aMjali kRtvA sthApayitvA 'evaM vaejjA' evaM vadayamANaprakAreNa vadet, tadeva darzayati-'evaiyA me' ityAdi, 'evaiyA me avarAhA' etAvanto mamAparAdhAH akRtyasthAnasevanarUpAH etAvantaH santi 'ecaikkhutto ahaM avaro' etAva(kRtva etAvato vArAn yAvadahamaparAddhaH akRtyasthAnasevanarUpA'parAdhayukto jAto'smi, evaM savinayamukyA 'arahaMtANaM siddhANaM aMtie' mahartA siddhAnAM samIpe tAn sAkSIkRtyetyartha 'AloejjA' Alocayet, sarva svAparAdhajAtaM svavacasA prakaTIkuryAt , pratikrAmet, nideta, garheta,
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASm u0 1 sU0 35 prathamodezakasamAptiH 49 vyAvarteta vizodhayet akaraNatyA'bhyuttiSThet , yathAhaM tapaHkarma prAyazcittaM pratipadyeta, iti / tathA ca arhatAM siddhAnAM purata tatsAkSipUrvakam AlocayedAtmano doSajAtaM prakaTayet , pratikrAmet mithyAduSkRtaM dadyAt , atmAnaM niMdet , garheta, akRtyakaraNAdAtmAnaM vyAvattata vinivarteta, kRtAtIcAravidhUnanena AtmAnaM vizodhayet , akRtyasya punarakaraNAtayA'bhyuttiSThet yathAyogyam akRtyasthAnAnusAri tapa karma tapaHkaraNarUpaM chedAdiprAyazcittaM pratipadyeta svIkuryAditi / "tti vemi' iti bravImi, evaM prakAreNa sudharmasvAmI z2ambUsvAminaM provAca-yadahaM prAyazcittaviSaye'zrauSaM tIrthakaramukhAt tatte kathayAmi, iti sUtrArthaH / / sU0 3.5 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagadallabha -prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta"jainAcArya"--padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlacaMtiviracitAyAM "vyavahArasUtrasya" bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAM prathama uddezakaH samAsaH // 1 // vya. 5
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha dvitIyoddezakaH prArabhyateatha prathamoddezakasyAntimasUtreNa sahAsya dvitIyodezakaprathamasUtrasya kaH sambandha ! ityatrAha bhASyakAraH 'punvaM' ityAdi / gAthA-puvvaM ego sevai, pAvaTThANaM ca kiMpi tassa vihii| cutto'NegANaM , so buccai esa saMbaMdho // 1 // chAyA-pUrvam ekaH sevate pApasthAnaM ca kimapi tasya vidhiH / proktaH anekeSAM iha sa procyate eSa samvandhraH // 1 // vyAkhyA-pUrva prathamoddezakasya carame sUtre ekaH kazcit bhikSuH kimapi prANAtipAtAdikaM pApasthAna sevate tasya vidhiH proktaH / iha atra dvitIyodezakaprathamasUtre dvayAdInAM pApasthAnasevane sa vidhiH procyate, eSaH pUrvAparoddezakayoH sambandho varttate // 1 // anena sambandhenAyAtasyAsya dvitIyodezakasyedamAdisUtram--'do sAhammiyA' ityAdi / sUtram-do sAhammiyA egayao viharaMti ege tattha annayaraM akiccaTThANaM paDisevittA AloejjA ThavaNija ThAvaittA karaNijjaM veyAvaDiyaM // sU0 1 // chAyA-dro sAdharmiko ekato viharataH ekastatrA'nyatarat akRtyasthAnaM pratisevya Alocayet sthApanIya sthApayitvA kattavya vaiyAvRttyam // sU0 1 // bhASyam-'do sAhammiyA' iti / 'do sAhammiyA' dvau sAdharmikau, tatra dvau dvitvasaMkhyAviziSTau samAnaH sadRzo dharmaH zrutacAritralakSaNo vidyate yayostau dvau sAdharmikau samAnadharmiNau ekasAmAcArIkAvityarthaH 'egayao' ekataH ekatra samuditau santau / 'viharaMti' viharataH tiSThataH, 'ege tattha' ekaH kazcit tatra dvayormadhye 'annayaraM' anyatarat yat kimapyekam 'akiccaTThANaM' akRtyasthAnaM prANAtipAtAdilakSaNam "paDisevitA' pratisevya 'AloejjA' Alocayet svakRtAticArAdikaM svacasA svakIyAcAryAdisamIpe prakAzayet , tatra yadi agItArthakaH pratisevanAM prANAtipAtAdilakSaNaM pApaM pratisevitavAn tadA tAdRzAya AcAryAdiH ? zuddhameva upavAsA''cAmAmlAdikameva tapo dadyAt na tu parihAratapaH, tasya jaDamatitvena parihAratapo'yogyatvAt / atha yadi sa pratisevako gItArtho bhavet tarhi tasmai gItArthAya parihAranAmakaM tapo dadyAt / 'ThavaNijjaM ThAvaittA' sthApanIyaM tad yathAyogyaM dAtavyaprAyazcittaM sthApayitvA dattvA tatra yo'nyastaditaraH sAdhuH sa tasya 'karaNijjaM veyAvaDiyaM' vaiyAvRttyaM bhaktapAnAdinA zuzrUSaNaM karaNIyaM bhavediti // sU0 1 //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u02 sU01-4 sahaviharatAM yAdInAM tapovahanavidhiH 59 sUtram-do sAhammiyA egayao viharaMti dovi te aNNayaraM akiccaTThANaM paDisevittA AloejjA egaM tattha kappAgaM ThAvaittA ege NivvisejjA aha pacchA sevi NivvisejjA // sU0 2 // chAyA-dvau sAdharmikau pakato viharataH dvApapi tau anyatarat akRtyasthAnaM pratisevyA''locayetAm, ekaM tatra kalpasthitaM sthApayitvA eko nirvizet atha pazcAt so'pi nivizet // sU0 2 // bhASyam-'do sAhammiyA' iti / 'dosAhammiyA' dvau sAdharmiko, tatra dvau samAnadharmiNau ekagacchIyau dvau zramaNau ityarthaH 'egayao viharaMti' ekataH ekatra dvau militvA viharataH tiSThataH, tayordvayormadhye 'dovi te' dvAvapi tau ubhAvapi 'aNNayaraM' anyatarat aSTAdazapApasthAneSu kimapyekaM, mohanIyodayAt 'akiccahANaM' akRtyasthAnaM prANAtipAtAdikaM 'paDisevittA' pratisevya tAdRzAnyatarAkRvyasthAnasya pratisevanaM kRtvA 'AloejjA' AlocayetAm , svakIyaM svakIyamaparAdhamAcAryAdeH purataH kramaza. prakaTIkuryAtAm / tatra yadi dvAvapi zramaNau gItArtho bhavetAm , tataH 'ega tattha kappAgaM ThAvaittA' tatra tayodveyomadhyAt ekaM yaM kamapyekaM kalpakaM kalpasthitamAnupArihArikaM sthApayitvA 'ege NibisejjA' ekaH tadanyaH kalpasthitAditaraH zramaNo nirvizet gRhItaparihAratapaH samApayet tayormadhye ekaM kalpasthitaM kalpayitvA tadanyaH parihAranAmakaM tapaH kuryAt / yazca kalpasthitaH sa eva cA'nuparihAriko bhavati, tatra tRtIyAdeH sAdhorabhAvAt, sa ca kalpasthita AnupArihArikastasya parihAratapaHprAptasya tAvatkAlaM vaiyAvRttyaM kuryAt yAvattasya parihAratapo na samApyate iti / 'aha pacchA sevi NivisejjA' atha pazcAt so'pi nirvizeta, atha tasya pUrvapratipannasya parihAratapaHsamApyanantaraM so'pi kalpasthito'pi nirvizeta parihAratapo gRhItvA tatsamApayet / yaH parihAratapaHkaraNAya pravRttaH tasya parihAratapaHsamAptyanantaraM svayamapi svasya pApApanodAya parihAratapaH kuryaadityrthH| yazca pUrva parihAratapaH kRtavAn sa kRtaparihAratapa.karmA kalpasthito bhUtvA bhAnupArihAriko bhavati tena tasya vaiyAvRttyaM karaNIyaM, yAvatparyantaM tasya parihAratapasaH samAptirbhavet tAvattasya vaiyAvRttyamAcaret / tRtIyasya kasyacidapi zramaNasyA'bhAve dvAveva parasparaM kramazaH tapovAhako vaiyAvRttyakArakazca bhavediti bhAvaH / atrAyaM vivekaH-yadi punardvayormadhye ekataraH agItArtho bhavet tadA zuddhataporUpameva tasya prAyazcittaM bhavet na tu parihAratapaH, agItArthatvena parihAratapoyogyatAyA abhAvAt / atha yadi dvAvapi agItArthAveva bhavetAm tadA dvAbhyAmapi zuddhameva tapaH pratipadyate na tu parihAratapaH, dvayorapi parihArataporUpaprAyazcittasyAyogyatvAditi / / sU0 2 //
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUna : sUtram-vahave sAhammiyA egayo viharati ege tatthaM aNNayaraM akiJcahANaM paGisevittA AloejjA; tattha ThavaNijja ThAvaittA- karaNijjaM veyAvaDiyaM // sU0 3 // , chAyA-vahavaH sArmikAH ekato viharanti ekastatrA'nyatarad, aMkRtyasthAna' pratisevyA''locayet tatra sthApanIya sthApayitvA karaNIya vaiyAvRttyam // sU0 3 // bhASyam-'vahave sAhammiyA' iti / 'vahave sAhammiyA' bahavo'neke trayazcatvAraH paJcAdikA vAM sAghamikA. zramaNAH 'eMgayao viharaMti' ekataH sahaiva viharanti-tiSThanti 'ege tattha' eka statra teSu bahuSu sAdhuSu madhye ekaH kazcit zramaNaH 'aNNayaraM akiccaTThANaM' anyatarat akRtyasthAnam anekeSu prANAtipAtAdilakSaNA'kRtyasthAneSu madhyAd anyataradaM yat kimapyekamakRtyasthAnaM pratisevitavAn / 'paDisevittA' pratisevya tAdRzA'nyataradakRtyasthAnaM sevitvA 'AloejjA' Alocayet . bhAcAryAdInAM purataH prakaTIkuryAt, AlocanAnantaraM 'tattha' tatra tasminnAlocake sAghau 'ThavaNijja ThAvaittA sthApanIyaM sthApayitvA, sthApanIyaM dAtuM yogya parihArataporUpaM prAyazcittaM sthApayitvA Aropya taM parihAratapasi pravezyetyarthaH taditaraH ko'pi sAdhuH kalpasthita AnupAH rihAriko bhUtvA tena AnupArihArikeNa kalpasthitena tasya 'karaNijjaM veyAvaDiyaM vaiyAvRttyam AhArAdinA zuzraSaNaM karaNIyamiti / ___ ayaM bhAvaH--te bahavaH sAdharmikoM gItArthAH aMgItArthA mizrA vA bhaveyuH tatra- yadi eko dvare trayazcaturAdikA vA akRtyasthAnapratisevino bhavanti tadA teSAm bhAnupArihArikatvaM kalpasthitatvaM tapovAhakatvaM vaiyAvRttyakArakatvaM ca sarva yathAyogyaM yathocita vidhinA karaNIya miti // suu0.3|| sUtram--vahave sAhammiyA egayao viharaMti savvevi te aNNayaraM akiMccahANaM paDisevitA AloejjA, egaM tattha kaMppAgaM ThAvaittA avasesA NinvisijjAaha pacchA sevi NinvisejjA // sU04 // chAyA-bahavaH sAdharmikA ekato viharanti sarve'pi te manyatarat akRtyasthAna: pratisevyA''locayeyuH, eka tatra kalpakaM sthApayitvA avazeSAH, nirvizeyuH, atha pazcAt. so'pi nirvizet // sU0 4 // bhASyam-'vahave sAhammiyA' iti 'vahave sAhammiyA' vahavo'neke sAdharmikAH 'egayao viharaMti'ekataH sahaiva viharanti-tiSThanti, kadAcit 'savvevi te' sarve'pi te zramaNAH 'aNNayaraM akiccahANaM' anyatarad-akRtyasthAnaM pratisevitavantaH 'paDisevittA' tAdRzA'nyatarad akRtyasthAnaM pratisevya 'thAloejjA' AlocayeyuH pApasthAnasyA''locanAM kuyuH, AlocanAM kartumiccheyuH, tadA 'ega . tatya kappAgaM ThAvaittA' eka kamapyekaM zramaNaM tatra prAyazcittakAle kalpakaM kalpasthitaM sthApayitvA
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u02 sU05-6 glAnaparihArakalpasthitabhikSostapovAhanavidhiH 53. tatraika kalpasthitaM kRtvA 'avasesA nimvisijjA' avazeSAH kalpasthitA'tiriktAH sarve'pi zramaNA nirvizeyuH parihAratapo gRhItvA tat samApayeyuH / 'aha' atha tataH parihAratapasi praviSTAnAM sarveSAM parihAratapasaH samAptyanantarakAle 'pacchA' pazcAt 'sevi NivvisejjA' so'pi kalpasthito'pi nirvizet parihAratapo gRhItvA tatsamApayet / sarveSAM prAyazcittakaraNamAvazyakamiti ekaH kalpasthito bhUtvA sa sarvAnapi parihAratapaH kArayati / tadanantaraM teSAM parihAratapaHsamAptyanantaraM sa svayamapi parihAratapaH kuryAditi bhAvaH // sU0 4 // sUtram -parihArakappaTTie bhikkhU gilAyamANe aNNayaraM akiccaTThANaM paDisevittA AloejjA se ya saMtharejjA ThavaNijja ThAvaittA karaNijja veyAvaDiyaM, se ya No saMtharejjA aNupArihArieNaM karaNijjaM veyAvaDiyaM, se ya saMte bale aNupArihArieNaM kIramANaM veyAvaDiyaM sAijjejjA se ya kasiNe tattheva Aruhiyanve siyA // sU0 5 // chAyA-parihArakalpasthito bhikSurlAyan anyatarat akRtyasthAnaM pratisevya Alocayeta sa ca saMstaret sthApanoyaM sthApayitvA karaNIya vaiyAvRttyam, / sacano saMstaret anupArihArikeNa karaNIyaM vaiyAvRttyam sa ca sati vale anupArihArikeNa kriyamANaM vaiyAvRttya svAdayet tacca kRtsnaM tatraivArohayitavyaM syAt / / suu05|| bhASyam-'parihArakappaTTie' iti / 'parihArakappaDhie bhikkhU parihArakalpasthito bhikSaH parihAranAmake tapasi sthito vartamAnaH parihAratapo vahan "gilAyamANe' glAyan rogAdikAraNena glAnaH san 'aNNayaraM akiccaTThANaM' anyatarat yat kimapyekam akRtyasthAnaM pratisevitavAn , 'paDisevittA' pratisevya AloejjA' Alocayet svakRtAparAdhajAtaM svavacasA AcAryAdisamIpe prakAzayet 'se ya saMtharejA' sa ca saMstaret , sa ca glAnaH rogAdinA pIDito'pi yadi- tAdRzAkRtyasthAnapratisevanasaMjAtapApavizuddhayartha saMstaret parihAratapaso vahane samarthoM bhaveta. glAyannapi akRtyasthAnapratisevanavizuddhibuddhayA parihAranAmakatapovahanAya samudyato bhavet ityarthaH tadA tasya 'ThavaNijja ThAvaittA' sthApanIyaM sthApayitvA taducitaprAyazcittaM dattvA ekena kenacitAsthApitena kalpasthitenA'nupArihArikeNa parihAratapo vahataH zramaNasya ''karaNijjaM veyAvaDiya' yAvatyaM bhaktapAnAdinA karaNIyaM tasya pArihArikasyA'nupArihArikeNa tathAvidhA paricaryA kartavyA yena nirvighnaM yathA bhavet tathA parihAratapasaH saMpUrNatA bhavediti / / se ya No saMtharejjA' sa ca parihAratapovAhako rogAdipIDitatvena dhRtisahananabalAbhAvAt na sastaret parihAratpovahane kaSTamanubhavan samartho na bhavet tadA 'anupArihArieNaM karaNijjaM veyAvaDiyaM' anupArihArikeNa tasya vaiyAvRttyaM yathAyogyaM paricaryArUpaM zuzrUSaNaM
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtra karaNIyam / 'se ya saMte vale' sa cA'dhikRta. pArihArikaH sati bale dhRtisaMhananAdisAmarthya vidyamAne'pi nigUhitabalavIryaH san 'aNupArihArieNaM kIramANaM veyAvaDiyaM anupArihArikeNa kriyamANaM vaiyAvRttyaM svakIyaparicaryArUpam 'sAijjejjA' svAdayet anumodayet 'samyak kRtaM bhavatA yat glAnasya me etAdRzaM vaiyAvRttyaM kRtam' ityevaMrUpeNA'numodanaM kuryAt / balasadbhAve vaiyAvRttyasyA'numodanena prAyazcittamApadyate'taH 'se ya kasiNe tattheva Aruhiyanve siyA'tadapi anumodanAdijanitaM prAyazcitaM kRtsnaM sarva tatraiva vahamAne parihAratapasyevA'nugrahakRtsnenA''ropayitavyaM syAt anyatarA'kRnyapratisevanajanitapApasyApi nivRttyarthaM yadaparaM prAyazcittaM prApta tasyApi samAvezastasminneva parihAratapasi karttavyaH, natu prAyazcittAntaraM dAtavyamiti bhAvaH / ___pArihArakasya vaiyAvRttyaprakAro yathA-yadi pArihArako bhANDaM pratyupekSituM na zaknoti tadA'nupArihAriko bhANDaM pratyupekSate, bhikSArtha hiNDituM na zaknoti tadA bhikSAmAnIya dadAti / evamutthituM na zaknoti tadA tamutthApayati , evamupaveSTumazaktamupavezayati, lepAdikharaNDitaM pAtrabandhAdi prakSAlayituM na zaknoti tadA tat prakSAlayati / evaM pArihArako yad yat kArya kattuM na zaknoti tattatsarvaM tasyAnupArihArikaH karoti / evaMvidhaM yathAyogyaM paricaryAkaraNarUpaM vaiyAvRttyamanupArihArikeNa karaNIyaM bhavet / tacca tAvat karaNIyaM yAvat parihAriko baliSTho jAyate / yatpunaH kattu sAmarthya bhavet tadA tena svayamevAnigRhitavalavIryeNa karaNIyaM na tu svasya balavIrya gopanIyamiti bhAvaH / / sU0 5 // sUtram-parihArakappaThiyaM bhikkhaM gilAyamANaM No kappai tasya gaNAvaccheyagassa Nijjahittae agilAe tasya karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva to rogAyaMkAyo vippamukko, tao pacchA tassa ahAlahussae nAmaM vavahAre paTTaviyavve siyA / / sU0 6 // chAyA-parihArakalpasthitaM bhikSu glAyantaM na kalpate tasya gaNAvacchedakasya niryahitum , aglAnyA tasya karaNIyaM vaiyAvRttyaM tAvad yAvat tato rogAtakAdvipramuktA, tataH pazcAt tasya yathA laghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt // sU0 6 // bhASyam -'parihArakappaTTiyaM iti / 'parihArakappaTThiyaM' rihArakalpasthitaM parihAranAmake tapasi sthitaM parihAratapo vahaMtamityarthaH / 'bhikkhaM bhikSu 'gilAyamANaM' glAyantaM glAni zarIramAndyamupAgataM parihAratapasA vAtapittAdhupacayApacayavazAt zarIrA'svAsthyamupagatamityarthaH 'No kapaI no kalpate nopayujyate 'tassa gaNAvaccheyagassa' tasya gaNAvacchedakasya yasya gaNAvacchedakasya samIpe Agato glAyan sAdhustaM tasya gaNAvacchedakasya na kalpate 'NijjRhitae' nihituM nivArayituM vaiyAvRttyA'karaNAdinA niSkAsayituM na kalpate / kintu 'agilAe' aglAnyA glAnirahito yathA bhavet tathA rAjA veSTimiva 'veTha,' 'vegAra' iti prasiddhaM, tadvat rAjanirdezamivAnumanyamAnena 'sarvajJAdezaH' iti vuddhayA karma- -
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 2 0 6-8 glAnA'navasthApyapArAJcikabhikSostapovAhanavidhiH 55 nirjaraNanimittaM 'tassa karaNijja veyAvaDiyaM' tasya rogAdinA glAnimupagatasya sAghovaryaiAvRttyaM karaNIyaM gaNAvacchedakena / kiyatkAlaparyanta vaiyAvRttya karaNIyam ? tatrAha - ' jAva' ityAdi, 'jAva tao rogAyaMkAo vippamukko' yAvatA kAlena tasmAt zarIrasaMsthitAt rogAtaGkAt vipramukto vinirmukto bhavet yAvattasya rogAtako nopazAmyati tAvadityarthaH 'tao pacchA' tataH pazcAt rogavimuktyanantaram 'tassa' tasya pArihArikasya vaiyAvRttyakArakasya ca ' ahAlahussae nAmaM vavahAre' yathAlaghusvaka; stoko nAma vyavahAraH prAyazcittaM yathAlaghusvaka iti stoko'lpaH, vyavahAraH prAyazcittam / uktaJca "vatrahAro AloyaNa, sohI pAyacchitta hoMti egaTThA / thovo ahAlahusso, paDavaNA hoI tadANaM" // 1 // vyavahAraH alocanA zodhiH prAyazcittaM bhavanti ekArthAH / stoko yathAlaghusvakaH prasthApanA bhavati taddAnaM ( prAyazcittadAnam) | 1 'paTTaviyanve siyA' prasthApayitavyo dAtavyaH syAt, rogavimuktyanaMtaraM tasmai pArihArikAya yathAlaghusvakaM stokaM prAyazcittaM dAtavyaM bhavediti bhAvaH / atra yathA laghusvakanAmakaM yat prAyazcitaM dAtavyatvena kathitaM tat pArihArikasya rogAtaGkAvasthAyAM yadaticArajAtamApannaM bhavettadvipayakam, vaiyAvRtyakArakasya tu tannimittamAhAsana yanAdiviSaye yadApannaM tad vedatavyam evamagre'pi sarvatra vAcyam / ayaM yathAlaghusvako vyavahAraH paJcadivasAtmako bhavati, taM ca sadyorogamuktatvena nirvikRtikaM kurvan pUrayatIti / uktaJca "nivvigiyaM dAyantraM, ahAlahussaMmi suddho vA" iti nirvikRtika dAtavyaM yathAladhusvake zuddho vA ( kriyate ) iti cchAyA / athavA yasmin zramaNe yathAlaghusvako vyavahAraH prasthApayitavyo bhavet tadA yadi yaH pravacanaprabhAvanAdimahati kAraNe samupasthite manasi pApabhayaM nidhAya pratisevanamakarot tadA sa AlocanApradAnamAtrata eva zuddhaH kriyate taccAcAryAdyadhInamiti vivekaH // sU0 6 // sUtram -- aNavaTTappaM bhikkhuM gilAyamANaM no kappara tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhittae, aginAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko tao pacchA tassa ahAlahussae nAmaM vavahAre paTTaviyanve siyA || sU0 7 // chAyA -- anavasthApyaM bhikSu' glAyantaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya niryUhitum aglAnyA tasya karaNIyaM vaiyAvRttyaM yAvat tato rogAtaGkAd vipramuktaH tataH pazcAt yathA laghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt // sU0 7 // bhASyam - 'aNavaTThappaM' iti / 'aNanaTTappaM' anavasthApyam - avasthApayitumayogyaM cauryAdi - rUpaM navamaM prAyazcittam tadviSayakatapo'nAcaraNena tad yogAt sAdhurapi anavasthApyaH punarutthApa
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre nAyAmayogyaH anAcIrNatapovizeSatvena punarmahAvrateSu sthApitumanarha ityarthaH, sa ca trividho bhavati, uktaJca vahatkalpasUtre "tao aNavaTTappA paNNattA taM z2ahA--sAhammiyANaM teNaM karemANe 1, aNNadhammi"yANaM teNNaM karemANe 2, hatthAdANaM dalamANe" 3 iti / trayaH sanavasthApyAH prajJaptAH, tadyathA-sAdharmikANAM -stainyaM kurvANaH 1, -anyadhArmikANAM stainyaM kurvANaH 2, hastAtAlaM dadAnaH / iticchAyA / asya vyAkhyA tatraiva (bRhatkalpasUtre) tatra drssttvyaa| taM tAdRzaM navama-prAyazcittasthAnaM pratipannaM 'bhikkhaM' bhikSu 'gilAyamANaM' glAyantaM rogAtakAdinA kadarthitazarIram 'no kappaI' no kalpate 'tassa gaNAccheyagassa' tasya gaNAvacchedakasya 'nijjUhittae' nihituM nirAkartum / zeSa sarva parihArakalpasthitasUtravadeva vyAkhyeyam // sU0 7 // sUtram --pAraMciyaM bhikkhu gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhittae, agilAe . tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAtaMkAo vippamukke to pacchA tassa ahA lahussage nAmaM vavahAre paThaviyatve siyA // sU0 8 // chAyA-pArAJcitaM bhikSu ralAyantaM no-kalpate tasya gaNAvacchedakasya nirvRhitam aglAnyA tasya karaNIyaM vaiyAvRttyaM yAvat tato rogAtaGkAd vipramuktaH, tataH pazcAt tasya yathAlaghusvako nAma vyavahAraHprasthApayitavyaH syAt // sU0 8 // bhASyam--'pAraMciyaM' iti / 'pAraMciyaM' pArAzcitaM, pArAzcitaM nAma dazamaprAyazcittaM tadyogAt sAdhurapi pArAzcitaH pArAJciko vA, tatra pAraM toraM tapaHpratisevanenAparAdhasya miznati gacchati tato dIkSate yaH sa pArAzciH sa eva pArAzcitaH pArAzciko vA, yadvA pAram , antaM prAyazcittAnAM tata utkRSTataraprAyazcittAbhAvAdaparAdhAnAM pAramaJcati gacchattItyevaMzIlaM pArAJcitaM, tadyogAt sAdhurapi pArAJcitaH / uktaJca vyavahArasUtre-- 'tao pAraMciyA paNNattA taMjahA-duDhe-pAraMcie 1, pamatte pAraMcie 2, annamannaM karemANe pAraMcie 3' iti / trayaH pArAJcitAH prajJAH, tadyathA-duSTaH pArAJcitaH 1, pramattaH pArAJcitaH 2, anyonyaM kurvANaH pArAJcitaH 3 / iticchAyA / vyAkhyA tatraiva draSTavyeti / taM tAdRzaM pArAJcitaM dazamaprAyazcittasthAnamApannam / 'bhikkhu' bhikSu 'gilAyamANaM' glAyantaM rogAtakAdinA glAnimupagacchantam 'no kappaI' no kalpate 'tassagaNAvacche yagassa nijjUhittae' tasya gaNAvacchedakasya nihitam / ityAdi sarva pUrvavad vyAkhyeyam / / sU0 8 //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 2 sU0 9-13 kSiptacittAdibhikSUNAM vaiyAvRttyavidhiH 57 sUtram - khittacittaM bhikkhuM gilAyamANaM no kaMppar3a tassa gaNAvaccheyagassa nijjUdittae, agilAe tassa kara NijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo viSpaMmukko, dit pacchA tassa ahAlahussae nAmaM vavahAre paDhaviyanve siyA || sU0 9 // chAyA - kSiptacittaM bhikSu glAyantaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya niryUhitum aglAnyA tasya karaNIyaM vaiyAvRttyaM yAvattato rogAtaGkAd vipramuktaH, tataH pazcAt tasya yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt / sU0 9 // bhASyam - 'khittacittaM ' kSiptacittaM kSiptaM bhayo gAdinA vikSiptamavagaM cittaM yasya sa kSiptacittaH bhrAntacitta ityarthaM / yo rAgato bhayato rAjAdyapamAnato vA, ityAdikAraNavazAd bhrAntacitto bhavet tam bhikkhu' bhikSu 'gilAyamANaM' glAyanta rogAtaGkAdinA glAnimupagacchantaM 'no kappaI' no kalpate tassa gaNAvaccheyagassa' tasya gaNAvacchedakasya nijjUhittapa' niryUhituM nirAkartum ityAdi sarve pUrvavadeva vyAkhyeyam // sU0 9 // sUtram - dattacittaM bhikkhu gilAyamANaM nokappaDa tasta gaNAvaccheyagassa nijjUhittae, agilAe tarasa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippasukko, tabha paMcchA tasaM ahAlaghussage nAmaM vavahAre pahaviyadhve siyA // sU0 10 // chAyA -- dIptacitta bhikSu glAyaMtaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya niryUhitum, aglA yA tasya karaNIyaM vaiyAvRtyam yAvat tato rogAtaGkAd vipramuktaH / tataH pazcAt tasya yathAlaghustrako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt // sU0 10 // bhASyam - - 'dittacittaM' dIptacittam, tatra dIptaM pradIptam indhanenA'gniriva akasmAllAbhadurjeyazatrujaya - madAdinA mAnasikarogeNa vA dIptamiva dIptaM cittaM yasya sa akasmAllAbhAdinA vikSiptacitta ityarthaH, taM tAdRzaM dIptacittam ' bhikkhu' bhikSu 'gilAyamANaM' glAyantaM jvarA-dirogAbhibhUta 'no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhittae' na kalpate tasya gaNAvacche'dakasya niryUrhittuM nirAkartum ityAdi sarvaM pUrvavadeva jJAtatryam || sU0 10 // 1 sUtram - jakkhAi bhikkhu gilAyamANaM no kappar3a tasya gagAvaccheyagassa nijjuhittae, aMgilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippakko, o paMcchA "stra ahAlahussage nAmaM vavahAre padvatriyaMve siyA // sU0 11 // chAyA - yaMkSAviSTaM bhikSaM glAyantaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya niryUhitum, aglAnyA tasya karaNIyam vaiyAvRttyaM yAvat tato rogAtaGkAd vipramuktaH, tataH pazcAt tasya yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt / sU0 11 // kaya 5
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasutre " bhASyam - 'jakkhAihaM' yakSAviSTam, yakSo nAma vyantaradeva vizeSaH tena pUrvabhavAdivairamAzritena rAgaraJjitena vA AviSTaH yakSAviSTastaM tAgaM bhikkhu' bhikSu 'gilAyamANaM' glAyantaM glAnimupagacchantam, yakSAvezenaiva glAnabhAvamupagataM santam 'no kappar3a' no kalpate 'tassa gaNAvaccheyagassa' tasya gaNAvacchedakasya nijjUddittae' niryUhituM nirAkartum ityAdi sarva pUrvavadeva vyAkhyAtavyam // sU0 11 // 58 , sUtram - ummAyapattaM bhikkhu gilAyamANaM no kappara tassa gaNAvaccheyagassa nijjUttie, agilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippakko, tao pacchA ahAlahussage nAmaM vavahAre paDhaviyanve siyA // sU0 12 // chAyA - unmAda prAptaM bhikSaM glAyantaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya niryUhitum aglAnyA tasya karaNIya vaiyAvRttyaM yAvat tato rogAtaGkAd vipramuktaH, tataH pazcAt yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt // su0 12 // bhASyam - 'ummAyapatte' unmAdaprAptam, mohanIyakarmodayena vAtapittAdyudrekeNa vA unmAdaM prApta. ya' kazcid taM tAdRzamunmAdaprAptaM ' bhikkhu' bhikSu' 'gilAyamANaM' glAyantaM tadvazAjjvarAdirogAkrAntaM 'no kappai' no kalpate 'tassa gaNAvaccheyagassa' tasya gaNAvacchedakasya 'nijjU hittae' niryUhituM nirAkartum, ityAdi sarva pUrvavadeva vyAkhyAtavyam // sU0 12 // sUtram - uvasaggapattaM bhikkhuM gilAyamANaM no kappara tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhittae, agilAe tarasa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo viSpamukko, tao pacchA tassa ahAlahussage nAmaM vavahAre paTTaviyanve siyA || sU0 13 // chAyA - upasargaprAptaM bhikSu glAyantaM no kalpate gaNAvacchedakasya nihitum aglAnyA tasya karaNIyaM vaiyAvRttyam yAvat tato rogAtaGkAd vipramuktaH, tataH pazcAt tasya yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavya syAt // sU0 13 // bhASyam - 'uvasaggapatta' upasargaprAptam, tatropasargo devamanuSyatiryak samudbhUtaH, yathA devaH pUrvabhavavairamAsAdya bIbhatsa rUpadarzanAdinA upasargaM karoti, manuSyo vA dveSeNa IrSyayA vA upasargaM karoti, tiryak-siMhavyAghrAdirvA upasarga karoti tAdRzaM trividhopasargaprAptam ' bhikkhu ' bhikSu zramaNa 'gilAyamANaM' glAyantaM jvarAdirogeNa dainyamupagacchantam 'no kappai' no kalpate 'varUpa gaNAvaccheyagassa' tasya gaNAvacchedakasya 'nijjU hittae' niryUhituM nirAkartum / zeSaM pUrvavadeva // sU0 13 //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 21014-15 _ sAdhikaraNAdibhiSaNAM vaiyAvRttyAvadhiH 59 sUtram-sAhigaraNaM bhikkhU gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa, nijjUhittae, agilAe tassa karaNijja veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukke to pacchA ahAlahussage nAmaM vavahAre paTTaviyavve siyA / / sU0 14 // chAyA-sAdhikaraNa bhikSu glAyantaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya ni!hitum , aglAnyA tasya karaNIyaM vaiyAvRttyaM yAvat sa tasmAt rogAtaGkad vipramuko bhavet , tata. pazcAt tasya yathAlaghusvako nAma vyavahAra prasthApayitavyaH syAt // sU0 14 // bhASyam -'sAhigaraNaM' sAdhikaraNam , adhikaraNaM - kalahaH, krodhamAnamAyAlobhadveSAdi. janitaH, tena saha vidyate iti sAdhikaraNaH kalahajanyakrodhayuktastaM sAdhikaraNaM 'bhikkhaM bhikSu 'gilAyamANaM' glAyantaM kalahajanitajvarAdibhiglAnimupagatam 'no kappai' no kalpate 'tassa gaNAvaccheyagassa' tasya gaNAvacchedakasya 'nijjUhittae' nirduhituM nirAkartum / zeSaM pUrvavat / / sU0 14 // sUtram-sapAyacchitaM bhikSu gilAyamANaM no kappaI tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhittae, agilAe tassa karaNijjaM veyAvar3iyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukke, to pacchA tassa ahAlahussage nAma vavatAre paTTaviyavye siyA // sU0 15 // chAyA-saprAyazcitaM bhikSu glAyantaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya niyuhitum , aglAnyA tasya karaNIya vaiyAvRttyaM yAvat rogAtakAd vipramuktaH, tata pazcAt tasya yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt / / sU0 15 // bhASyam-'sapAyacchita saprAyazcittaM, tatra prAyazcittaM parihArakAditapovizeSaH, tena prAyazcittena sahito yukta iti saprAyazcitta., taM saprAyazcittam 'bhikkhu bhikSu 'gilAyamANaM' glAyantaM prAyazcittabAhulyAdbhayabhItatvena saMjAtajvarAdikam 'no kappaI no kalpate 'tassa gaNAvaccheyagassa' tasya ga gAvacchedakasya 'nijjUdittae' nihituM nirAkartum, zeSaM vyAkhyAtapUrvam // su. 15 // sUtram-bhattapANapaDiyAikkhiyaM bhikkhu gilAyamANaM no kappada tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhittae, agilAe tassa karaNijja veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukke, to pacchA ahAlahussage nAmaM vavahAre paTTaviyavve siyA ||suu016|| chAyA -bhaktapAnapratyAkhyAtaM bhikSu glAyantaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya niyaMhitam , aglAnyA tasya karaNIya vaiyAvRttyam yAvat tato rogAtakAd vipramukta, tata pazcAt yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt // sU016 / /
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtra - bhASyam-'bhattapANapaDiyAikkhiyaM' bhaktapAnapratyAkhyAtam , bhaktamodanAdikaM, pAnaM ca jalAdikam iti bhaktapAne, te ubhe bhaktapAne pratyAkhyAte parityakte yena sa bhaktapAnapratyAkhyAtaH pratyAkhyAta bhakkAnaH taM 'bhikkhu' bhikSu 'gilAyamANaM' glAyantaM vAtapittAdivyAdhinA prasyamAnaM 'no kappai' no kalpate 'tassa gaNAvaccheya gassa' tasya gaNAvacchedakasya 'nijjUhittae' nihituM nirAkattuM na kalpate kintu yadi tasya rogAdikAraNAd cirajIvanena bhayamutpadyate yathA'nAdyApya mriye, na jAne'ne rogAdinA kA kA vyathA bhogyA bhaviSyatI'-ti vyagracittaM taM, dhairyagarmitavAkyairAzvAsayet yathA-'bhaviSyati rogAnmuktiH sarvaM samIcInaM bhaviSyatI-ti nodvignatAM bhajatu bhavAn' ityevamAzvAsya taM tatra dRDhokuryAt kintu na niyUhet , na nissArayet , api tu 'agilAe' aglAnyA 'kadAyaM nIrogo bhaviSyati, kiyatkAlaM yAvadasya vaiyAvRtyaM karaNIyam' ityAdyAtmasakocarAhityena nirjarAbhAvaM mana se nidhAya dRDhamanobhAvenetyarthaH' 'karaNijja veyAvaDiyaM' tasya vaiyAvRttyaM karaNIya yena tasya tad bhaktapAnapratyAkhyAnAkhyamanazanavataM cittasamAdhipUrvakaM samApyate / tad vaiyAvRttya tAvat karaNIyaM yAvat sa rogAnmukto bhavet / rogamuktyanantaraM tasya yathAlacumvakaM prAyazcittaM dAtavyamiti sUtrasaMkSepArtha. / asya yat laghusvakaM prAyazcittaM kathitaM tat tasya bhaktapAnapratyAkhyAnAvasthAyAM rogakAle yat kimapi prAyazcitta mApannaM syAt tadapanodanaviSayakaM vijJeyapiti bhAvaH // sU0 16 // sUtram - ajAyaM bhikkhu gilAyamANaM no kappaI tassa gaNAvaccheyagassa nignahittae, agilA ra tassa karaNijja veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukke, to pacchA ahAlahussage nAma vavahAre paviyavve siyA ||suu017|| chAyA-arthajAtaM bhikSu glAyantaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasya niyUhitum, aglAnyA tasya karaNIya vaiyAvRttyaM yAvat tato rogAtakAd vipramuktaH, tataH pazcAt yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt / / sU0 17 / / bhASyam-'ajAyaM' arthajAtam , arthana dhanena jAtaM-kArya yasya saH arthajAtaH yahA marya. kimapi prayojanaM dhanArjanAdirUpa., sa jAto yasya sa arthajAta', taM dhanArjanavAJyAbhibhUna bhikSu 'gilAyamANaM' glAyantaM lobhodrekAd rogAkrAntaM 'no kappai! no kalpate 'tassa gaNAvaccheyagassa' tasya gaNAnchedakasya 'nijjUhittae' niyuhituM nirAkartum , kintu marthalabdha tam arthasya nismAratApradarzanapUrvakaM pratibodhya 'agilAe tassa karaNijja veyAvaDiya' tasya rogAkrAntasya aglAnyA AtmasaMkocarAhityena vaiyAvRttyaM karaNIyam / zeSa pUrvavat // m0 17 //
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam - 2018-20 anavasthApya varAJcitayoH punarupasthApanavidhiH 61 pUrvasUtre'rthajAta bhikSorvaiyAvRtyakaraNaM proktam sAmpratamanuvasthApyasyopasthApanavidhimAha, tatrA'navasthApyasUtrasyArthajAtasUtreNa saha kaH sambandhaH iti sambandhapratipAdikAM gAthAmAha 'ajAo' ityAdi / 2 1. gAthA - ajAo putramutto, ahassa teNiyaM bhave / tatteNe aNavaTuppo saMbaMdhottha imo siyA // 1 // chAyA - arthajAtaH pUrvamuktaH ardhasya stainyaM bhavet / tatstainye'navasthApyaH samvandho'trAyaM syAt 11211 hai vyAkhyA -- 'ajAo' pUrvamarthajAto mikSurutaH arthajAta bhikSuviSaye vidhiH proktaH, arthasya ghanasya kadAcit stainyaM cauryaM bhavet, tata tatstainye dhanasya caurye bhikSuranavasthApyo navamaprAyazcittabhAk syAt, ato'smin vadayamANe sUtre anavasthApyabhikSuviSaye vidhiH pratipAdayiSyate / ayamevAtra saMbandha. syAditi gAthArthaH // 1 // / anena sambandhenAyAtamidamanavasthApyasUtramAha- 'aNavaTuppa' ityAdi / sUtram - aNavapaM bhikkhu agihibhUyaM no kappai tassa gaNAtraccheyagassa uvaTThAvettae / aNavaTTappaM bhikkhuM giribhUryaM kappei tassa gaNAvaccheyagassa uvaTThAvittae / 0 18 // * chAyA - anavasthApya - bhikSum agRhIbhUtaM no kalpate tasya guNAvacchedakasyopasthApayitum / anavasthApyaM bhikSu gRhIbhUtaM kalpate tasya gaNAvacchedakasyopasthApayitum // su018 || " C saH, bhASyam - 'aNavaTTappaM' anavasthApyam - gRhiNaH sAdharmikasya vA cauryeNa anavasthApyaH nAmaMkanavamaprIyazvittasthAnApannaM bhikkhu" bhikSu 'aMgihibhUyaM agRhIbhUtam aprAptagRhasthave sAdhuparyAye eva sthitam sAdhuvepatyAgayogye navamaprAyazcitte prApte'pi yaH sAdhuvepaM na tyaktavAn taM tAdRza bhikSu' 'no kappar3a' 'no kalpate "tassa' gaNAvaccheyagassa' tasya gaNAvacched'kasya 'uvaDAveta' upasthApayitum maddAtrateSu samAropayitum punardIkSAM dAtumityarthaH / ayaM bhAvaH -- yadi kadAcid anavasthApyo bhikSu dhauryadoSazuddhayarthaM punazcAritrapratipattaye gaNAvacchedakasya samIpaM - mAgacchet tadA tasya gaNAvacchedakasya na kalpate agRhItabhUm - asvIkRtagRhasthaveSaM tam anasthApyaM 'bhikSumupasthApayituM punaH dIkSAM ' dAtuM na kalpate / sa yadi ' gRhobhUto bhavet tadA kiM karttavyam ' tatrAha-'aNatraThappaM' ityAdi, 'aNavaNaM bhikkhu' anavasthApyam anavasthApyanAmarkaprAyazcittasthApanna~ bhikSu 'gihibhUyaM gRhI bhUtaM pratipannagRhasthaveSaM ' kappar3a' kalpate 'gaNAvaccheyagassa' gaNAvacchedakasya ''uvaTThA vittae' upasthApayitum punaH dIkSAM dAtumiti / prakRtasUtrasya
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre pUrvArddhabhAgenedaM pratipAditaM yat anavasthApyo bhikSu. saMyamamArgAt bhraSTatvena navamaprAyazcittabhAgI bhavati sa yadi sAdhuveSeNa samAgatya punaH saMyamapratipatyartha gaNanAyakasya samIpamAgacchet tadA nAsti adhikAro gaNanAyakasya yatpunarapi tathAvidhaM taM saMyame upasthApayet / / idAnIM prakRtasUtrasyaivottarabhAgena cedaM pratipAditam-yat-yadhanavasthApyo bhikSurgRhasthaveSamAdAya gaNanAyakasya samIpaM puna. saMyamapratipatyarthamupasthito bhavet tadA gaNanAyakena tathAbhUtAya tasmai punarapi saMyamo dAtavyaH / tatra kena prakAreNa punaH sa cAritre upasthApanIyaH / tadevottarabhAgena pratipAdyate-navamaprAyazcittasthAna prAptaM zramaNaM gRhasthaveSasadRza veSaM kArayitvA gaNAvacchedakastaM saMyame upsthaapyet| gRhasthaveSaM kArayitvA punaH tasmai dIkSAdAne kAraNa madam yat-anavasthApyazramaNasya ye doSAste nAgarikANAM samakSaM prakaTIbhUtA Asan tato gRhasthaliGgadhAraNena teSAM nagaralokAnAM vizvAso jAyeta yadanena navamaprAyazcittabhAgitvena vAntasaMyama iti, tataH saMghasamakSaM gaNanAyakena tasmai prAyazcittaM dAtavyam , dattvA ca prAyazcittaM punastaM saMyame upasthApayet / evaM karaNe nAnye'pi gacchagatA sAdhava etAdRzapApA caraNAd bhItA bhaveyuH, 'putrIbhyo daNDadAnena snuSA vibhyati nityazaH' iti nyAyAt // sU0 18 // anavasthApyasUtramuktvA samprati pArAJcitasUtramAha - pAraMciyaM' ityAdi / sUtram-pAraMciyaMbhikkhuM agihibhUyaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa uvahAvittae pAraMciMya bhikkhaM gihibhUyaM kappaI tassa gaNAvaccheyagassa uvaThThAvittae / sU0 19 / / chAyA-pArAJcitaM bhikSumagRhIbhUtaM no kalpate tasya gaNAvacchedakasyopasthAyitum / pArAdhitaM bhibhugRhIbhUtaM kalpate tasya gnnaavcchedksyopsthaapyitum|| sU0 19 // bhASyam-'pAraMciyaM' pArAJcitaM pArAJcitanAmakadazamaprAyazcittasthAnaprAptam 'bhikkhaM' bhikSu zramaNam 'agihibhUya' agRhIbhUtam aparigRhItagRhasthaveSam 'no kappaI' no kalpate 'tassa gaNAvaccheyagassa' tasya gaNAvacchedakasya 'uvaTAvittae' upasthApayituM punaH saMyame pravezayitum / yadi kadAcid yaH kazcitsAdhudazamapArAJcitaprAyazcittasthAna prAptavAn , prApya cA'gRhIta gRhasthaveSa eva prAyazcittaM grahotuM punaH saMyamaM pratipatuM ca gaNanAyakasamIpe samupasthito bhavet sa yAvatparyantaM gRhasthaveSaM na paridhArayet , sAdhuveSe eva vyavasthito bhavet tAvatparyantaM gaNanAyako na tamupasthApayet, na kathamapi saMyamaM tasmai dadyAditibhAva. / kathambhUtaM pArAJcitamupasthApayediti sUtrottarArddhanAha -'pAraMciyaM' ityAdi /
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 2 20 21 dvayomaithunAbhyAkhyAne nirNayavidhiH 63 'pAraMciyaM bhikkhaM pArAJcitaM bhikSu dazamaprAyazcittasthAnaprAptaM zramaNam 'gihibhUya gRhIbhUnaM gRhasthaliGge vartamAnaM punaH saMyamaprattipattaye gaNanAyakasya samIpamAgatam 'kappaI' kalpate 'tassa gaNAvaccheyagalsatasya gaNAvacchedakasya 'uvaTThAvittae' upasthApayituM punaH saMyame sthApayituM . kalpate iti pUrveNa sambandhaH / / sU0 19 // samprati sUtrakAraH svayameva anavasthApya-pArAzcitaviSaye'pavAdamAha-'aNavaDhapyaM' ityaadi| sUtram-aNavaThThappaM bhikkhu pAraMciyaM vA bhikkhu gihibhUyaM vA agihibhUyaM vA kappai tassa gaNAvaccheyagassa uvaThThAvittae jahA tassa gaNassa pattiyaM siyA / / su0 20 // chAyA-anavasthApyaM bhikSu pArAJcitaM vA bhikSu gRhIbhUtamagRhIbhUtaM yA kalpate tasya gaNAvacchedakasyopasthApayitum , yathA tasya gaNasya pratyayaM syAt / / suu020|| bhASyam -'aNavaThThappaM anavasthApyam-anavasthApyanAmakanavamaprAyazcittasthAnaprAptaM bhikSama . evaM pArAzcitaM vA dazamaprAyazcittasthAnaprAptaM vA bhikSu 'gihibhUyaM vA' gRhIbhUtaM vA gRhasthaliGgadhAriNaM vA 'agihibhUyaM vA' agRhIbhUtaM vA gRhasthaligarahitaM sAdhuveSe eva sthitaM vA 'kappaDa tassa gaNAvaccheyagassa' kalpate tasya gaNAvacchedakasya 'uvadAvittae' upasthApayitaM punarapi saMyame pravezayitum / kathaM punastau upasthApanAyogyo bhavetAm ? tatrAha -'jahA' ityAdi / 'jahA~ tassa gaNassa pattiyaM siyA' yathA yena prakAreNa tasya gaNasya yasya sa upasthApanIyo vidyate tasya gaNasya pratyayaM pratItiH tadviSayako vizvAsaH syAt , tathA kRtvA kalpate nAnyathA / atra yad agRhIbhUtasyopasthApanaM kathitaM tad apavAdaviSayakaM syAt tasyotsargataH pratiSiddhatvAt / ayaM bhAvaH -navamaprAyazcittasthAnaprAptaM dazamaprAyazcittasthAnaprAptaM vA bhikSu gRhasthaliGgavantaM kRtvA, yadvA-gRhasthaliGgavantamakRtvaiva gaNanAyakasya kalpate punastaM sayame upasthApayitum , tadatra kAraNamAha-yadi sa navamadazamaprAyazcittApannaH zramaNaH rAjJa upakArI bhavet tadA rAjAnuvRttyA tamagRhIbhUtamevopasthApayituM kalpate / yadvA sa anyatairthikaiH saha vAde vAdalabdhimAn bhavet , taiH saha vAdakaraNaM sAdhuveSeNaivocitaM bhavettadA tasya pravacanaprabhAvakatvAdagRhIbhUtasyaivopasthApanaM kalpate, ityAdipravacanaprabhAvanArUpakAraNairevaM karaNe gaNasya vizvAso bhavediti / - yadvA'nyadapi kAraNaM bhaved yathA-yadi kazcidAcAryo navamaprAyazcittasthAnaM dazamaprAyazcittasthAna vA samApadya gaNAvacchedakasamIpe tatprAyazcittArtha samupasthito bhavettasya gRhasthaliGgadAne tasya ziSyA videyuH-yadi mamAcArya gRhasthaliMgaM kariSyatha tadA samudyatA vayamadhikaraNamutpAdayiSyAmaH, evaM karaNe'smAkamAcAryasya prAyazcittaM loke prakAzitaM bhaviSyati tena loke zaGkA
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtra saMmutpadyetaM yadanenAcAryeNa navamaM dazamaM vA prAyazcittasthAnaM sevitamiti vayaM na saMhiMSyAmaH / ityAdi kAraNairapi pravacanADDAha bhayodagRhI bhUtasyApyupasthApanaM karttavyaM syAdityapavAdasUtrasya - bhAvaH // sU0 20 // pUrva manavasthApya -pArAJcitayoH punarupasthApanavidhiH proktaH, sAmpratamekatra viharatordvayoH sAdharmika zramaNa yo maithuna pratisevanaviSayaka vivAde nirNaya prakAra mAha - 'do sAhammiyA' ityAdi / sUtram - do sAhammiyA egayao viharaMti, ege tattha aNNayaraM akiccaTThANaM paMDisevittA AloejjA, aharaNaM bhaMte! amueNaM sAMhuNA saddhi imaMmi ya kAraNami mehuNapaDi sevI, paccayatuM ca sayaM paDiseviyaM bhaMNai tattha pucchive kiM paMDisevI ? aDisevI 2, se ya vaejjA paDisevI parihArapatte / se ya vaejjA No paDisevI Nau parihArapatte / jaM se pamANaM vayai se ya pamANAo gheta ve siyA se kimAhu maMte, saccapaiNNA vavahArA // sU0 21 // chAyA - dvau sAdharmikau ekato viharataH, ekaH tatrA'nyataramakRtyasthAnaM pratisevya Alocayet ahaM khalu bhadanta ! amukena sAdhunA sArddhamasmin kAraNe maithuna pratisevo pratyayahetozva svayaM pratisevitaM bhaNati, taMtra praSTavyaH kiM pratisevI ? apratisevI ?, saca vadet pratisevI parihAraprAptaH sa ca vadet no pratisevI noM parihAraprAptaH / yat se pramANa vRdati sa ca tasmAt pramANAt gRhItavyaH syAt / atha kimAhurbhadanta / satyapratijJA vyaMvadvArAH // su 21 / / bhASyam--'do sAhammiyA' dvau sAdharmiko samAnadharmiNI 'egayao viharaMti' ekata ekena saMghATena - viharataH tiSThata 'ege tattha' tatra tayordvayormadhye eka kazcit itarasyA'bhyAkhyAnanimittam 'aNNayaraM akiccadvANaM' anyatarat prANAtipAtAdiSu yat kimapyekamakRtya - sthAnaM pratisevitavAn 'paMDi sevittA' pratisevya pratisevanaM kRtvA 'AlAejjA' 'Alocayet svavaMcaMsA svakRtAticArajAtaM gurusamIpe kRtapApasthAnasyAlocanAM kuryAt / AlocanAprakAra maiva darzayati-'aNNaM maMte' ahaM khalu bhadanta / he guro ! 'ae / sAhuNA' saddhi amukenaM yena - kenacit anirdiSTanAmakena sAdhunA sArddham amukena sAdhuMnA sahito bhUtvetyarthaH 'imaMmi ya kAraNami' asmin pratisevanArthamAgrahAdikaraNeM 'mehuNapaDisevI' 'maithunaprati sevI maithunapratisevana kRtevAnityartha. amukena sAbunA saha vicaran tasyAgraheNa maithunasevI 'jAto'smIti bhAvaH / sa kasmAt kAraNAt AtmAnamaprati se vinamapi pratisevinamabhyupagacchati' na punaH kevala 'parasyA'bhyAkhyAnameva kathaM na dadAti ? tataM Aha - ' paccayahetuM ca' ityAdi, 'paccarya heu~ ca sayaM paeNDiseviyaM bhaNaI' pratyaya hetu ca svayaMmAtmAnamapi pratisevinaM bhaNati pareSAmAcAryANAM tathA'nye'SAM ca sAdhUMnAmLe 'eSaH satyameva vaMdati anyathA ko nAma svakIyamAtmAnamapratisevinaM prati *
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam,u1-2 sU0 21-22 maithunAbhyAkhyAne tannirNayavidhiH 65, sevinamabhibhanyeta / ityAkArako yaH pratyayo vizvAsaH sa sarveSAM bhavatu, asmAdeva kAraNAt svasyApyakRtyaM bhaNati / evamukte tasmin AcArya. ki kuryAdityAha-'tattha' ityAdi, 'tattha pucchiyavve' tatra, tAdRzaparisthitiprasaGge. yasyopari abhyAkhyAnaM tena dattaM sa samAhRyAcAryeNa praSTavyaH, kathaM praSTavyaH ? ityAha-'kiM paDisevI apaDisevI' kiM bhavAn pratisevI, vA athavA apratisevI ? iti, . bhavAn maithuna sevitavAn vA-athavA na sevitavAn ? evaM pRSTe sati yadi-se ya vaejjA paDisevI, parihArapatte' sa ca, vadet pratisevI satyamayaM vadati / ityevaM kathane sa sAdhuH parihAraprAptaH parihAratapoyogyo bhavati tataH tasmai tadakRtyapratisevanajanitapApAnnivRttyartha parihAranomakaM tapaH prAyazcittarUpeNa dAtavyam, upalakSaNametat tasmAt. chedamUlA'navasthApyapArAzcitanAmakamapi prAyazcittaM yathocitamakRtyapratisevakAya AcAryeNa dAtavyamiti bhAvaH / , atha ca se ya vaejjA No paDisevI No parihArapatte sa ca vadet no pratisevI, nAhaM pratisevI, abhyAkhyAnamAtrametat , iti vadet tadA sa na parihAraprAptaH parihAranAmakatapobhAg na bhavati / athevaM sthite, kathaM nizcetavyaM yadyamakRtyasthAna pratisevitavAn na vA ? tatrAha-'jaM se pamANa' ityAdi, jaM se pamANaM vayai se ya pamANAo ghetatve siyA' saH pratisevI yat pramANaM vadati tasmAt pramANAt sa.grahItavyaH, sa ca abhyAkhyAnadAtA pratisevanAyAH pramANa vadati kathayati, tasmAt pramANAtgRhItavyo nizcetanyaH syAt , tathA pratisevakasya kathanAnusAreNaiva nizcayaH kartavyaH yadayaM maithuna pratisevitavAn , yadvA na pratisevitavAniti, tatra yadi pramANAd evaM nizcayo jAyate yadayaM maithuna pratisevitavAn tadA tasmai parihArAdyanyatamaprAyazcittaM yathAyogya dAtavyam , yadyatra pramANAt ayamakRtyasthAnaM na pratisevitavAn ityAkArako niSedhaviSayako nizcaya AcAryasya bhavet tadA tasmai parihArAdi prAyazcittaM na dAtavyamiti bhAvaH / tadvacanAdeva sarvavyavasthA kartavyA bhavediti / ziSyaH pRcchati-se kimAhu bhaMte' atha kimAhurbhadanta ? atha kasmAt kAraNAt bhavAn evaM kathayati. yat tatkathanAnusArameva prAyazcittaM dAtavyaM na vA dAtavyamiti atra kiM kAraNam ? Aha-saccapaiNNA vvahArA' satyapratijJAH vyavahArA., he ziSya / vyavahArAH jinazAsanavyavahArAH satyapratijJAH satyapratijJAvantastIrthakarairdarzitA iti satyameva pratijJA pramANaM ye te satya pratijJAH vyavahArAH satyamUlakA evaite jinazAsane prarUpitA iti / atra kazcit zakate-kimarthamekaH sAdhuranyasminnabhyAkhyAnamAropayati / tatredaM kAraNaM saMbhavet yaH kazcit ratnAdhikaH anya ratnAdhikamIjyA avamaratnAdhikaM kartumicchet-yadahaM ratnAdhiko'smi nAyaM ratnAdhika iti garveNa kaSAyodayena vA eva kuryAt / atrAya bhAvaH sadbhatArthe jJAte sati yadi tatpratisevanaM dvayoH satyaM bhavettadA dvayorapi mUlaM dIyate / athAlokamabhyAkhyAnaM tadA yo'bhyAkhyAtaH sa zuddha itaro'zuddhaH /
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre tasyAbhyAkhyAnadAturmUlaM prAyazcittaM na dIyate kintu tasmai alIkanimittakaM mRSAvAdapratyayaM caturgurukaM prAyazcittaM dAtavyamiti // sU0 21 // pUrva maithunAmyAkhyAnaviSaye sanirNaya prAyazcittavidhiruktaH, saMprati-avadhAvakaviSayaM tadvidhimAha-'bhikkhUyaya' ityAdi / sUtram-bhikkhU ya gaNAo avakkamma ohANupehI vaejjA, se Ahacca aNohAio se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNa upasaMpajjittA NaM viharittae / tattha Na therANaM imeyArUve vivAe samuppajjijjA-imaM ajjo ! jANaha kiM paDisevI kiM apaDisevI ? se ya pucchiyanve-kiM paDisavI kiM apaDisevI ? se ya vaejjA paDisevI parihArapatte, se ya vaejjA no paDisevI no parihArapatte, jaM se pamANaM vayai. se ya pamANAo ghetavve, se kimAhu bhaMte ! saccapaiNNA vavahArA / sU0 22 // __ chAyA-bhikSuzca gaNAvakramyA'vadhAvanAnuprekSI vrajet saH Ahatya anavadhAvitaH sa icchet dvitIyamapi tameva gaNamupasaMpadya khalu vihartum , tatra khalu sthavirANAmayametadrapo vivAdaH samutpadyeta-idam Arya ! jAnAsi kiM pratisevI apratisevI ? sa ca praSTavyaH ki pratisevI apratisevI ?, sa ca vadet pratisevI parihAraprAptaH, sa ca vadet-no pratisevI no parihAraprAptaH, yaM sa pramANaM vadati tasmAt pramANAt grahItavyaH / atha kimAhurbhadanta ! satyapratijJA vyavahArAH // sU0 22 // bhASyam-'bhikkhU ya' bhikSuzca 'gaNAo avakkamma' gaNAt svakIyagacchAt apakramya niHsRtya 'ohANupehI vaejjA' avadhAvanA'nuprekSI vrajet tatrA'vadhAvanam saMyamAdasaMyame gamanaM tadanuprekSI san vrajet gacchet , mohodayAd bhogAvalikarmodayAdvA saMyamatyAgecchayA gacchedityarthaH, 'se Ahacca aNohAio' sa Ahatya-kadAcit anavadhAvitaH sa prabalazubhakamoMdayAd viSayavAJchopazamanena asaMyamamaprAptaH, etAdRzaH 'se ya icchejjA' sa ca punarapi icchet , kiM punaricchet ? tatrAha-'doccapi' ityAdi, 'doccapi tameva gaNaM uvasaMpajjittA Na viharittae' dvitIyamapi vAraM punarapi tameva gaNamupasaMpadya khalu vihattu sthAtum zubhakarmodayAt saMghATakopadezAdA aparityakasAdhuliGgaH pApApratisevI eva punarapi tameva gaNamAgatya saMyama pAlayitumicchet ityarthaH, tasyAgamane 'tattha NaM' tatra khalu gacche vidyamAnAnAm 'therANaM' sthavirANAM 'imeyArUve' ayametadrUpaH vakSyamANasvarUpaH 'vivAe' vivAdaH anekaprakAraka UhApohalakSaNaH 'samupajjijjA' samutpadheta, kIdRzo vivAdaH samutpadyeta ? tatrAha-'imaM ajjo' ityAdi, 'imaM ajjo, jANaha' idaM bho AryAH ! yUyaM jAnIta 'kiM paDisevI apaDisevI' kimayaM pratisevI atrato gatvA akRtyapratisevana kRtavAn ? athavA 'apaDisevI' apratisevo akRtyapratisevanaM na kRtavAn vA ? ityAkArako vivAdaH uhApoharUpaH parasparaM samutpadyeta tadA evamuparyukaprakAreNa vivAde jAte sati 'se ya
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u02 sU0 26 mRta AcAryAdau tatpapradAnavidhiH 67 pucchiyavve' tannirNayAya sa eva yaH avadhAvitaH sa eva, athavA asya sAdhU sAkSirUpeNa preSito bhavet sa vA sAdhuH prssttvyH| kiM praSTavyaH ? tatrAha-'kiM paDisevI ? apaDisekI' ! prathamaM tamevA''hya gaNanAyakena sa praSTavyaH-kiM bhoH! tvamatrato gatvA akRtyaM pratisevitavAnasi ! athavA na pratisevitavAnasi! / yastena sAgha gataH so'pyevameva praSTavyaH-yadayam akRtya pratisevitavAn ! na ve? ti / uparyuktaprakAreNa satyasvarUpaM jJAtuM gaNanAyakena pRSTaH san 'se ya vaejjA' sa ca vadet , sa pRSTaH sAdhuryadi vadet-'paDisevI' pratisevI ahamakRtyapratisevanAM kRtavAnasmi tadA 'parihArapatte' parihAraprAptaH parihAratapoyogyo jAtaH, AcAryeNa pRSTaH pratisevako yadi svIkaroti pratisevanAM tadA tadIyameva vacana pramANIkRtyA''cAryaH tasmai parihAranAmakaM tapaH prAyazcittarUpeNa dadyAditi bhAvaH / 'se ya vaejjA no paDisevI no parihArapatte' sa ca yadi vadet no pratisevI tadA no parihAraprApto bhavati, na parihAratapaHprAyazcittabhAg bhavati / AcAryeNa pRSTaH saH yadi kathayetyat nAhamakRtyaM pratisevitavAnasmi tadA tadvacanameva pramANIkRtyA''cAryoM no parihAratapo dadyAt , tasmaiM apratisevakAya parihAranAmakaM tapo na dayAditi bhAvaH / kathamevam ? tatrAha-'jaM se ityAdi, 'jaM se pamANaM vayai se pamANAo ghettavve' yatsa pramANa vadati tasmAdeva pramANAt sa satyo'satyoveti nizcetavyaH, tadvacanapramANenaiva satyArthA'satyArthayonirNayaH karttavya iti bhAvaH / se ki mAha bhaMte !' atha kimarthaM kasmAddhetorevamAhurbhadanta ! he bhadanta ! kathamevamucyate yat tasya vacanapramANenaiva satyAsatyanirNayaH kartavyaH ? yAvatA evaM sati kutrApi satyArthanizcayo na syAt nahi ko'pi svakRtamakRtyasthAnapratisevanaM prakAzayiSyati lajayA lokanindAbhayAdvA tatkathamevaM tadvacanameva pramANIkriyate bhavatA ? iti ziSyasya jijJAsAyAmAcAryaH prAha-'saccapaiNNA vavahArA' satyapratijJA vyavahArAH prAyazcitta rUpA vyavahArAH satyapratijJAH pratijJayaiva satyA jinairnirdiSTAH // sU0 22. // , divaMgate AcAryopAdhyAye tatpade'nyAcAryopAdhyAyasthApanavidhimAha-'egapakkhiyassa'ityAdi / sUtram-egapakkhiyassa bhikkhuyassa kappai AyariyauvajjhAyANa ittariya disaM vA aNudisaM vA udisittae vA dhArittae vA jahA bA tassa gaNassa pattiyaM siyA // suu023|| chAyA-ekapAkSikasya bhikSukasya kalpate AcAryopAdhyAyAnAm itvarikAM dizaM anudizaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA yathA vA tasya gaNasya pratyayaM syAt // sU0 23 // bhASyam-'egapakkhiyassa' ekapAkSikasya ekaH samAnaH pakSa ityekapakSaH so'styasyetyekapAkSikaH pravrajyayA zrutena ca, tasya itthaMbhUtasya 'bhikkhuyassa' bhikSukasya AcArya
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 . vyavahArastre upAdhyAye vA mRte sati 'kappai' kalpate 'AyariyauvajjhAyANa' AcIyopAdhyAyayoH 'ittariya itvarikAM kiyatkAlabhAvinIm alpakAlikIm 'yAMvadanyo viziSTatara AcAryopAdhyAyapadayogyaH pravrajyAzrutAbhyAmekapAkSiko na labhyate tAvatkAlikIm itvaragrahaNamupalakSaNaM yAvatkaMthikA ca yAvajjIvabhAvinIm 'disaM vA aNudisaM vA' tatra dizam AcAryatvamupAdhyAyatvaM vA, anudiza vA AcAryopAdhyAyapadadvitIyasthAnavarttitvaM vA 'udisittae' uddeSTuM kartum, yadvA dhAricae vA' svayameva dhArayitum 'jahA tassa gaNassa pattiyaM siyA' yathA yena prakAreNa tasya gaNasya pratyayaM vizvAsaH syAt, tathA dizamanudizaM vA udizet , mRte AcAryopAdhyAye tatpade'nya kamapi sthApayet svamAtmAnaM vA sthApayet yena gaNasya vizvAsaH syAt tathaiva karttavyam yogyasyaikapAkSikasyAbhAve bhinnapAkSikamapi apavAdapadena sthApayet, kintu gaNamAcAryopAdhyAyazUnyaM na kuryAditi / ayaM bhAvaH-yadyAcAryopAdhyAyayorAkasmikamaraNAdinA gacche tadabhAve jAte sanAthayituM yAvatparyantaM padavIyogyaH zramaNo na 'milet tAvatkAlaM sAdhAraNamapi yasyopari gaNasya vizvAmaH syAt tAdRza sAdhumAcAryopAdhyAyapade sthApayituM kalpate anena prakAreNa sthApitaH AcAryaH upAdhyAyo vA itvaro'pakAlika. iti kathyate / 'artha yadi kazciyogyaH sAraNAvAraNAdigaccha kAryadakSo bahuzruta ekapAkSikaH prApyate yaduMpari gacchaMsya vizvAMsazca syAt sa yAvajIvamAcAryapade upAdhyAya pade vA sthApayituM kalpate, sa'ca yAvajjIvakaH yAvatkathika iti kathyate iti / atra pravrajyayA zrutena ceti padadvayasya caturbhaGgI jAyate, yathA ekaH pravrajyayA zrutena ca ekapAkSikaH 1, dvitIyo na pravrajyayA kintu zrutena 2, tRtIyaH " pratrajyayA kintu na zrutena 3, caturtho na pravrajyayA na zrutena ? iti / atra prathamo bhaGgaH 'zuddhaH, 'caturtho bhaGgo'zuddhaH, tataH AyeSu triSu bhaGgeSu ekaikasyAbhAve uttarottaro grAhya iti / ekapAkSiko dvividhaH ekavAcanAka, ekapravrajyAkazca, tatra ekavAcanAkaH ekA samAnA parasparaM vAcanA yasya sa ekavAcanAkaH ekagurukulAdhInaH, ekapravrajyAkaH ekasmin kule pravrajyA yasya sa ekakulavartI, upalakSaNAt ekagacchavartI, sahAdhyAyI vA gRhyate iti / gacchAdhipatirAcAryoM dvividho bhavati-abhyudyataparikarmA abhyudyatamaraNo vA, abhyudyataH udyuktaH parikarmaNi vihArAdiparikarmaNi yaH sa abhyudyataparikarmAH, dvitIya. abhyudyatamaraNaH-abhyudyataH udyuktaH maraNe bhaktaMpratyAkhyAnAdinA asAdhyarogavizeSeNa vA yaH sa abhyudyatamaraNaH / eSa ekaiko dvividhaH gacchasApekSo gacchanirapekSo vA. tatraiko gacchaMnyavasthAyAmapekSAvAn , manyo gacchayavasthAM prati nirapekSaH syAt / yo gacchasApekSa syAt saH abhyudyatavihAraparikarmA vA abhyudyatamaraNo vA 'jIvanneva yaH kazcidekapAkSikaH pratyAzrutAmyAM bhavet svapade pUrvameva sthApayati yena tadanurakto gacchaH kAlagate'pi tasminnAcArya parasparapremAnubhAvato na vinAzamupaiti / yaH punargacchanirapekSo bhavet
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 2 024 pArihArikAvArivArika bhogavidhiH 69 "sagacchasya zubhAzumavyavasthAmupekSya svayaM jIvan nAnyaM gacchayogyaM sAdhuM svapade yuvarAjatvena sthApayati tena tasmin kAlagate parasparakalahabhAvato gaccho vinAzamupaiti tasmAjjIvite eva svasmin AcArya upAdhyAyo vA sthApanIya iti / ' prastutaM sUtraM tu gacchanirapekSAcAryaviSayakam / evaM sati gacchavAsino yasmin vizvAsaH syAttamekapAkSikam apavAde bhinnapAkSikaM vA sAdhumAcAryoMpAdhyAyatvena sthApayeyuH, yenAsvAmiko gaccho na bhavediti // sU0 23 // sUtram - bahave parihAriyA bahave aparihAriyA icchejjA egayao egamAsaM vA dumAsaM vAtimA vA cAummAsa vA paMcamAsaM vA chammAMsaM vA vatthae te annamannaM saMbhu"jaMti annamanna 'no saMbhujati mAsate tao pacchA savvevi egayao saMrbhujaMti // sU0 24 // chAyA -- vahavaH pArihArikAH bahavo'pArihArikAH iccheyuH ekatra ekamAsaM vA dvimAsaM ghA trimAsa vA caturmAsaM vA paMcamAsaM vA SaNmAsaM vA vastum te anyo'nya saMbhuJjate anyonyaM no saMbhuJjate mAsAnte tataH pazcAt sarve'pi ekatra saMbhuJjate // su0 24 // * bhASyam- -' bahave parihAriyA ' ' bahavo'neke dvitrAdayaH pArihArikA: : saMprAptaparihAratapaH prAyazcittavantaH 'vahave aparihAriyA' bahavaH prabhUtA dvitrAdayo'pArihArikAH pArihArikabhinnAH doSAbhAvAt parihAretapovarjitAH zuddhA ityarthaH sarve te azivAdikAraNavazAt tapovananimittaM vA 'icchejjA' iccheyuH, kiMmiccheyuste sarve ! tatrAha - ' egayao' ityAdi, 'egayao' ekataH ekatrasthAne 'egamAsa~ vA' ekamAMsaM vA mAsaikamAtraM ' vA 'dumAsaM vA' dvimAsaM vA mAsadvayaM 'vetyarthaH 'timosaM vA' trimAsaM vA mAsatrayamityarthaH, 'cAummAsaM vA' caturmAsaM vA mAsacatuSTayaM jyAvadityarthaH 'paMcamAsaM vA' paJcamAsaM vA mAsapaJcakamityarthaH, 'chammAsaMvA' SaNmAsaM vA mAsaSaTkaM vA 'vatthaMe MvastuM yAvad azivAdi nivartteta tAvat ekatra vAsaM karttumiti, tatra 'te annamannaM saMbhujati' -itiM te pArihArikAH anyo'nyaM parasparaM pArihArikAH pArihArikaiH sArdhaM 'sabhujaMte' sarvaprakAraiH saMbhogaM kurvanti "teSAM sAdRzyAt, 'annamannaM no saMbhujati' iti pArihArikAH yAvat kaliparyantaM parihAratapo varhati tAvatparyantaM te parasparaM pArihArikAH pArihArikA milivA saMbhuJjate ityarthaH vA 'athavA apArihArikaiH sAkaM na saMbhuJjate / ayaM bhAvaH: - ye pratipanna parihAratapovantaste, tathA ye parihAratapo'dhunA na voDhumArabdhavantaste, ete parasparaM na saMbhuJjate, evaM pArihArikA apArihA'rikAzca eMte'pi parasparaM na saMbhuJjate iti / pratipannaparihAratapasaH pArihArikAstu parasparaM samujjate iMti pUrvamuktameveti / 'mAsaMte' yaiH SaNmAsA. sevitAH teSAM yaH SaNmAsoparivartI mAsastaM yAvat, SaNmAsopari ekamAsaparyantamityartha te pArihArikAH parasparaM pArihArakaiH samamapArihArikairvA saMmamekatra na saMbhuJjate, AlApAdIni tu parasparaM 'kurvanti / 'tao pacchA' tataH pazcAt paNmAsopari mAsaparipUrNAnantaram 'savvevi egayao saMmuMjaMti sarve'pi pratisevita parihAratapasaH aparihArikAzcaikataH ekatra sthAne saMbhuJjate sarvaprakArai. saMbhogaM kurvanti, atra ye pArihArikA -
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 vyavahArasUtre pArihArikA durbhikSAdikAraNavazAdekatra vasanti teSAM madhye pratisevitapANmAsikatapasaH paNmAsopari eko mAsaH kathaM bhavet ? iti darzayituM gAthAmAha--'paNagaM paNagaM' ityAdi / "paNagaM paNagaM mAse, divasANaM vaDDhaNaM ca taM vajje / evaM chammAsesu ya, ego mAso ya vaDDhei" // 1 // chAyA--paJcakaM paJcakaM mAse, divasAnAM vardhanaM ca tad varjayet evaM SaNmAseSu ca, eko mAsazca vardhate // 1 // vyAkhyA---'paNagaM paNagaM mAse' divasANaM' mAse mAse yat divasAnAM paJcakaM paJcaka rAtrindivapaJcakam , 'vaDDhaNaM' vardhenaM parivardhana bhavati 'taM vajje' tad divasapaJcakaM pratyekasmin mAse paripUrNe tadupari paJca paJca divasAn varjayet saMbhoge / 'evaM chammAsesu ya' evam anena krameNa SaNNAM mAsAnAmupari eko mAso vardhate taM varjayet parityajet , paNmAsAnantaraM taduparitanamAse'pi taiH saha saMbhogaM varjayet AlApAdikaM tu kriyate / ayaM bhAvaH-yo hi kazcit zramaNo mAmikameva parihAratapa. prAptavAn , tasya mAsaM vahataH AlApanAdikaM sarva varjitaM bhavati / mAse vyUDhe sati yat tadupari paJcarAtrindive vyatIte AlApanAdIni sarvANi kriyante, kevalaM paJcarAtrindivaM yAvat bhojanamAtrameva vaya'te / evaM yo ho mAsau mApannaM parihAratapastasya mAsadvayopari dazarAtrindivaM yAvat AlApanAdIni kriyante kevalaM sahabhojanaM vaya'te / evaM yatrInmAsAn Apannastasya mAsatrayopari paJcadazarAtrindivaM yAvata, yazca caturo mAsAnApannastasya mAsa catuSTayopari viMzatirAtriMdivaM yAvat , yaH paJcamAsAnApannastasya paJcamAsopari paJcazitidivasAn yAvat , yastu SaNmAsAnApannaH tasya ghaNmAseSu vyUDheSu tadupari eka mAsaM yAvadekatra sthAne taiH saha kevalaM bhojanameva vaya'te, AlApanAdikaM tu sarva sarvatra kriyate eveti / atredamuktaM bhavati-tapovahanakAle tapovAhakena sAdhU saMlApAdikamapi ko'pi na kuryAt kintu gRhotamAsatapovahanAnantaraM tadupari pratimAsa paJcapaJcadivasakrameNa teSu divaseSu AlApanAdIni karttavyAni bhaveyuH, kintu sahabhojanaM tu yathAgRhItamAsopari yasmin ekamAsikAditapasi yAni rAtrindivAni labhyante teSu vyatIteSu katta kalpate iti / ___ nanu RtubaddheSu mAseSu kRtAparAdhasya varSAmAseSveva prAyazcittaM dIyate iti zrayate tatra kiM phAraNam , ucitaM tu yena yadaiva yadAcaritaM pratisevanAdikaM tasya tadaiva prAyazcittaM dAtavyaM bhavet / tatrAha-varSAkAle parihAratapaHprAyazcittadAne nAsti doSANAM saMbhAvanA pratyuta bahavo guNA eva bhavanti / ___ayaM bhAvaH-yadi Rtubaddhe kAle parihAratapo dIyeta, tata. tasmin datte sati yadi mAsakalpaH paripUrNo bhavati tadA tasya tatsthAnAt vihAra Avazyaka iti kRtvA viharanti tadA santApAdayo doSAH saMbhavanti /
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 2 sU0 25 parihArakalpasthitAyA'zanAdidAnavidhiH 75 atha yadi vihAraM na kurvanti tatraiva tiSThanti tadA bhadrakaprAntakRtadoSA bhveyuH| tatra bhadrakRtA doSA atiparicayAdudgamAdisaMbhavaH, prAntakRtadoSAH bahucirAdekatrAvasthAnena kSudrajanakRtAkSeparUpAH 'yadete'traiva tiSThanti na ca kutrApi viharantIti / varSAkAle tu ete doSAH prAyo na bhavanti / varSAkAle prAyo vahavaH prANA utpadyante tato bhikSAcaryA dIrghA na bhavati ! varSAkAlasya snigyatayA sa kAlo baliSThastena tapaH kurvatAM balopaSTambhaM karoti / tathA varSAkAlasya tapo'nuSThAnAzrayatayA sarveSAM samatatvena kasyA'pi vizeSato rAgasya dveSasya cA'saMbhavAditi / tathA kalpAdhyayanapratipAditA guNA api varSAkAle saMbhavanti / etasmAdeva kAraNAt varSAkAle eva vizeSataH parihAratapo dIyate iti // sU0 24 // pUrvasUtre pArihArikA'pArihArikANAmAhArAdisaMbhoge vidhiH pratipAditaH, sAmprataM pArihArikastapazcaraNena kSINazarIro bhavet tena tasya vikRtikAhAragrahaNamAvazyakamiti tasmai azanAdidAne vidhimAha-'parihArakappaTThiyassa' ityAdi / sUtram-parihArakappadviyassa bhikkhussa No kappai asaNaM vA pANaM vA khAima vA sAimaM vA dAuM vA aNuppadAuM vA, therANa vaejjA ima tA ajjo! tuma eersi dehi vA aNuppadehi vA evaM se kappai dAuM vA aNuppadAuM vA kappai se levaM aNujANAvittae aNujANaha bhaMte ! levAe evaM se kappai levaM samAsevittae ||suu026|| chAyA-parihArakalpasthitasya bhikSonoM kalpate azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdhaM vA dAtuM vA anupradAtuM vA, sthavirAH khalu vadeyuH imaM tAvat he Arya ! tvametebhyo dehi vA anupradehi vA, evaM tasya kalpate dAtuM vA anupradAtuM vA, kalpate tasya lepamanujJApayitum, anujAnIta bhadanta ! lepAya evaM tasya kalpate lepaM samAsevitum // sU0 25 // bhASyam-'parihArakappadviyassa' parihArakalpasthitasya parihArakalpe parihAranAmatapovizeSe sthita iti parihArakalpasthitaH, tasya parihAratapaso vahanaM kurvataH parihArakalpasthitasya samApannaparihAratapama ityarthaH 'bhikkhussa' bhikSoH 'no kappai' no kalpate 'asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA' azanAdicaturvidhAhAravastujAtaM 'dAuM vA aNuppadAuM vA dAtuM vA anupradAtu vA parihArakalpasthitasya bhikSoH azanAdikaM vastuM dAtuM svahastena na kalpate na vA anupradAtuM paramparayA'nyasakAzAd vA dApayitum / anupradAtumityatrA'nuzabdaH paraMparArthabodhakaH, tena sAkSAdapi dAtuM na kalpate na vA paramparayA dAtuM kalpate ityarthaH / evaM kiM sarvathA na kalpate ? ityatrAha-'therA NaM' ityAdi, 'therA Na vaejjA' sthavirAH khalu vadeyuH-yadi punaH sthavirAH gaganAyakAH kazcit sAdhu vadeyurAjJApayeyuH / kiM vadeyuH ? tatrAha-'imaM
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArako tA' imaM tAvat parihArakalpatthitaM bhikSum 'ajjo' he Arya ! . 'tuma' tvam 'eesiM dehi vA. aNuppadehi vA' etebhyaH pArihArakebhyaH dehi azanAdicaturvivamAhAram, anupradehi vA paramparayA anyasakAzAdApaya, evaM pUrvoktaprakAreNa sthaviraiH anujJAte sati 'se. kApaDa, dAuM vA aNuppadAuM vA' tasyAjJApitasya sAdhoH kalpate dAtuM vA anupradAtuM vA / yadi tad azanAdikaM lepamayaM vikRti kAdirUpaM bhavet tadA pArihArakasya tad vikRti kAdikaM. sthavirAjJAmantareNa. bhoktuM na kalpate, tataH kiM kuryAdityAha-'kappai.se levaM aNujANA vittae' kalpate tasya lepamanujJA.. payituM, tasya pArihArikasya kalpate leparUpavikRtikAdinimittamanujJApayituM tadbhojane AjJAM grahItuM kalpate, tadevAha-'aNujANaha bhaMte ! levAe' he bhadanta ! yUyamanujAnItha lepAya vikRtikAhArakara; NAya, 'evaM' evaMprakAreNAnujhApane kRte sati 'se kappai levaM samAsevittae' tasya pArihArikasya kalpate lepaM vikRtikAhAraM samAsevituM bhoktuM pArihArikatapo vahato dugdhAdigurukamAhAraM gariSTatvAnnocittaM bhavet tasmAt sthavirAjJAmAdAyaiva tatsevanamucittaM, sthavirANAM dravyakSetrAdibalAbalAdijJAyakatvAditi bhAvaH // sU0 25 // -pUrva pArihArikasyA'zanAdidAnavidhiruktaH, sAmprataM pArihArikapAtragRhItA'zanAdibhojane apArihArikasya vidhimAha-'parihArakappaTTie' ityAdi / sUtram- parihArakappadvie bhikkhU saeNaM paDiggaheNaM vahiyA appaNo veyAvaDiyAe gacchejjA, therA yataM vaejjA-paDiggAhehi ajjo ! ahaMpi bhokkhAmi vA pAhAmi, vA, evaM NaM se kappai paDiggAhittae, tattha No kappai aparihArieNaM parihAriyassa- paDiggahaMsi asaNaM vA pANaM vA khAima vA sAimaM vA bhottae vA pAyae, vA, kappai se sayaMsi paDiggaiMsi sayaMsi palAsagasi kamaDhagaMsi vA sayaMsi khuvvagaMsi pANisi vA uddhaTUTu uddhaTu vA bhottae vA pAyae vA, esa kappe aparihAriyassa parihAriyao // sU0 26 // chAyA-parihArakalpasthito bhikSuH svakIyena pratigraheNa vahirAtmano vaiyAvRttyAya gacchet, sthavirAzca taM vadeyuHpratigRhNIyAH-Arya ! ahamapi bhokSye vA pAsyAmi vA, evaM khalu tasya kalpate parigrahItum, tatra no kalpate apArihArikeNa pArihArikasya pratigrahe azanaM vA pAnaM vA khAdya vA svAdya vA bhoktuM vA pAtuM vA, kalpate tasya svakIye pratigrahe vA svakIye palAzake kamaDhake vA svakIye khuvvake vA pANau vA uddhRtya uddhRtya bhoktuM vA pAtuM vA eSa kalpo'pArihArikasya pArihArikataH // s0 26 // bhASyam--'parihArakappaTTie' parihArakalpasthitaH 'bhikkha' bhikSuH 'saeNa paDiragaheNaM', svakIyena svAtmasaMvandhinA pratigraheNa pAtreNa 'vahiyA' vahiH upAzrayAd bahiH 'appaNo veyAvaDiyAe' AtmanaH svasya vaiyAvRttyAya saMyamayAtrAM nirvAhayitumazanAdyAhArA''nayanAya 'gacchejjA'
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 2 sU0 26-23 pArihArikapAtre'pArihArikasya bhojananiSedhaH 73 gacchet svakIyasaMyamayAtrAnihAya pArihAriko bhikSaH svakIyapAtramAdAya bhikSAmAnetumAcAryAjJayA upAzrayAd vahirgacchedityarthaH, tatsamaye 'therA ya taM vaejjA' taM parihArikaM bhikSAmAnetuM vahiH prasthitaM mamArthamAhArAdhanetuM dvitIyavAraM punargamane kaSTasaMbhava., iti vicArya sthavirAH vadeyuH madhuravacasA saMbocya kathayeyuH / kiM kathayeyuH ? tatrAha-'paDiggAhehi'ityAdi, 'paDiggAhehi ajjo ! aIpi bhokkhAmi vA pAhAmi vA pratigRhNIyAH khala Arya / madarthampyazanAdi ahamapi bholye pAsyAmi vA, he Arya ! tvaM gacchasi bhikSAmAnetumato'smadyogyamapi azanAdikaM. svakIya: pAtrake eva gRhItvA Anaya, ahamapi tvadAnItaM bhokSye tvadAnItaM dugdhAdikamapi pAsyAmi, 'evaM Na se kappai paMDiggAhitae' evaM khalu pUrvoktaprakAreNa sthaviraiH kathite sati 'se' tasya pArihArikasya kalpate sthavirayogyamannapAnAdikamapi svakIye pAtre pratigrahItum / atha bhojanavidhimAha-'tatya No kappaI' tatra tasmin samAnIte'zanAdau no naiva kalpate 'apArihArie pArihAriyassa paDiggahaMsi' apArihArikeNa satA pArihArikasya pratigrahe pAtre 'asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA bhottae vA pAyae vA' azanaM vA pAnaM vA khAdya vA svAdyaM vA bhoktuM vA pAtuM vA parihArakasya pAtre azanAdika bhoktumapArihArikasya sthavirasya na kalpate ityarthaH kintu-'kappaI se sayaMsi paDiggahaMsi' kalpate, tasyA'pArihArAdikasya sthavirAdeH svakIye pAtre kASThamaye pAtre 'sayaMsi palAsagaMsi kamaDhagaMsi' svakIye palAzake kamaDhake zuSkapalAzapatranirmite kamaDhake droNakAbhidhapAtravizeSe 'sayaMsi khuvvagaMsi vA' svakIye khuvvake saMpuTitorddhamukhakarataladvayarUpe khovA iti prasiddha 'sayaMsi pANisi vA' svakIye haste vA 'uddhaTu uddhaTTu bhottae vA pAyae vA' uddhRtya uddhRtya avakRSyA'vakRSya bhoktaM vA pAtuM vA kalpate iti 'esa kappe apArihAriyassa pArihAriyo' eSaH pUrvoktaH, kalpa AcAraH apArihArikasya parihAratapovarjitasya zuddhasya sAdhoH pArihArikata' pArihArikamadhikRtya kathitastIrthakarairiti // sU0 26 // sAmpratamapArihArikA''nItAzanAdibhojane pArihArikasya vidhimAha-'parihArakappaDhie' ityAdi / sUtram-parihArakappahie bhikkhU therANaM paDiggaheNa vahiyA therANaM veyAvaDiyAe gacchejjA therA ya vaejjA paMDiggAhehi ajjo ! tumaMpi ettha bhokkhasi vA pAhasi vo evaM se kappai paDiggAhittae, tattha No kappai pArihArieNaM apArihAriyassa paDiggaiMsi asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA vA pAyae vA, kappai se sayaMsi ... .......
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre paggasi vA sayaMsi palAsagaMsi kamaDhagaMsi vA sayaMsi khunvagaMsi vA sayaMsi pArNisi vA uddhaTu uddhaTu bhottae vA pAyae vA esa kappe pArihAriyassa apArihAriyao tti vesi // 0 27 // uda vavahArassa bIo uddeso samatto // 2 // chAyA - parihArakalpasthito bhikSuH sthavirANAM pratigraheNa bahiH sthavirANAM vaiyAvRtyAya gacchet sthavirAzva vadeyuH parigRhANa Arya ! tvamapi atra bhokSyase vA pAsyasi vA, evaM tasya kalpate pratigrahItum, tatra no kalpate pArihArikeNAspArihArikasya pratigrahe azanaM vA pAnaM vA svAdyaM vA svAdyaM vA bhoktuM vA pAtuM vA, kalpate tasya svakIye pratima svakIye palAzake kamaDhake vA svakIye khuvvake vA svakIye pANau vA uddhRttyoddhRtya bhoktuM vA pAtuM vA eSa kalpaH pArihArikasyA'pArihArikataH, iti bravImi // sU0 27 // vyavahArasya dvitIya uddezaH samAptaH // 2 // bhASyam - 'parihAra kappaTTie bhikkhU' parihArakalpasthito bhikSuH 'therANaM' sthavirANAM 'paDiggaheNaM' pratigraheNa pAtreNa 'bahiyA' bahirvasaterbahirbhAge 'therANaM veyAvaDiyAe' sthavirANAM vaiyAvRttyAya sthavirArthI bhikSAnayanAya 'gacchejjA' gacchet yadA gantuM prasthito bhavet tadA 'therA ya vaejjA' "nUnaM sarvagRheSu bhikSAyAH samamekakAlameva varttate tato'yaM pArihArikossmayogyAM bhikSAM prathamamAdAya pazcAdayamAtmayogyAM bhikSAmAnetuM nagare praviSTo na kimapi bhojyanAtaM lapsyate" iti vicintya sthavirA: pArihArikaM vadeyuH kathayeyuH 'ajjo' he Arya ! 'attha' atra asminneva madIye pratigrahe 'paDiggAhehi' pratigRhANa tvadarthamapi bhikSAM, tataH 'tumapi ettha bhokkhasi vA pAisi vA' tvamapyatra madIyapAtre samAnItamazanAdi bhokSyasi vA pAsyasi vA 'eva se kappai paDiggAhittae' evaM sthavirairukte sati 'se' tasya bhikSArthaM gatasya pArihArikasya kalpate pratigrahItum sthavirapAtre svanimittamapi bhikSAM grahItum / bhikSA''nayanAnantara bhojanavidhimAha -- 'tattha No kappara' ityAdi, 'tattha No kappai' tatra samAnItAzanAdau no kalpate 'pArihArieNa apArihAriyassa' pArihArikeNA'pArihArikasya 'paDiggaiMsi' pratigrahe pAtre 'asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA bhottae vA pAyae vA' azanaM vA pAnaM vA svAdyaM vA svAdya vA bhoktuM vA pAtuM vA / tarhi kathaM kalpate ' tatrAha - ' kappara ' ityAdi, 'kappara se sayaMsi paDiggaiMsi' kintu kalpate 'se' tasya pArihArikasya svakIye pratima pAtre 'sayaMsi palAsagaMsi kamaDhagaMsi vA' svakIye palAzake zuSkapalAzapatranirmite kamaDhake droNakAbhighapAtravizepe vA 'sarAMsi khuvvagaMsi vA' svakIye khubbage saMpuTitakaratalarUpe khobA iti prasiddhe vA 'sayaMsi pArNisi vA' svakIye pANau vA 'uddhaTTu uddhaTu' uddhRtyoddhRtya svapANinA
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u02 sU0 27 dvitIyoddezasamAptiH 75 avakRSyAvakRSya 'bhoettae vA pAyattae vA' bhoktuM vA pAtuM vA kalpate // samprati upasaMhAramAha-'esa kappe' ityAdi, 'esa kappe pArihAriyassa apArihAriyao eSaH pUrvoktaH kalpaH pArihArikasya parihArakalpasthitasyA'pArihArikataH apArihArikamadhikRtya kathita iti / etat sUtradvayaM sthavirANAM pArzve anyavaiyAvRttyakArakA'pArihArikazramaNAbhAve jJAtavyamiti / 'tivemi' iti bravImi / sudharmasvAmI jambusvAminaM kathayati-yanmayA bhagavato varddhamAnasvAmino mukhAt zrutaM tat tava bravImi kathayAmi na tu svamanISikayA kiJcidapi kathayAmi / etAvatA zrutasyA'prAmANikatA nirAkRtA // sU0 27 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAnapradatta"jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlavrativiracitAyAM "vyavahArasUtrasya" bhANyarUpAyAM vyAkhyAyAM dvitIya uddezakaH samAptaH // 2 //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha tRtIyodezakaH prArabhyatevyAkhyAto dvitIyoddezakaH, samprati tRtIyaH prArabhyate, tatra dvitIyoddezakasya caramasUtreNaM sahAsyatRtIyoddezakAdisUtrasya kaH sambandhaH ? iti prathamaM sambandhapratipAdikAM gAthAmAha bhASyakAra:-'parihAriya0' ityAdi / bhASyam- parihAriyatherANaM, asaNANayaNe ya tassa pribhoge| . vutto vihI ya puvvaM, gaNassa dhAraNavihI ettha // 1 // chAyA-pArihArikasthavirayorazanAnayane ca tasya paribhoge / ukto vidhizca pUrva gaNasya dhAraNavidhiratra // 1 // vyAkhyA- 'parihAriya0' iti / 'puvvaM' pUrva dvitIyoddezakasya caramasUtre pArihArikasthavirayoH pArihArikata rovahamAnasya sthavirasya ca nimittamazanAdInAmAnayane, tasyAzanAdeH paribhoge paribhogaviSaye ca vidhirutaH-pratipAditaH / pArihArikaH sthavirazca bhikSureva bhavatIti 'ettha' atra tRtIyodezakasyAdisUtre tasya bhikSoH gaNasya dhAraNe vidhiH kathayiSyate, ityeSa evaM sambandhaH pUrvAparoddezakayorvijJeyaH // 1 // anena sambandhenA''yAtasyAsya tRtIyodezakasyedamAdisUtram-'bhikkhU ya' ityAdi / sUtram-bhikkhU ya icchejjA gaNaM dhAricae. bhagavaM ca se apalicchaNNe evaM se no kappai gaNaM dhaaritte| bhagavaM ca se palicchanne evaM se kappai gaNaM dhArittae // sU0 1 // chAyA-bhikSuzca icchet gaNa dhArayitu bhagavAzca sa aparicchinnaH evaM tasye no kalpate gaNa dhArayitum, bhagavA~zca sa paricchannaH evaM tasya kalpate gaNaM dhArayitum // sU0 1 // bhASyam-'bhikkhU ya' iti / bhikSuzca kazcit sAdhuH 'icchejjA' icchet 'gaNaM dhArittae' gaNaM sAdhusamudAyaM dhArayituM gaNasya gaNadharatvaM kartumicchet , ayaM bhAvaH-ko'pi bhikSuH kiyatAM sAdhUnA gaNaM kRtvA 'imaM sAdhusamudAya mamAdhInaM kRtvA'nyatra vihariSyAmI'-ti buddhayA sAdhusamudAyasya gaNadharatvaM kartumicchediti / 'bhagavaM ca se' gaNadhAraNecchuH sa anagAro bhagavAn yadi 'apalicchaNNe' aparicchannaH paricchedarahito bhavet parivAravarjito bhavet tatra paricchado dravyabhAvabhedato dvividhaH, dravyataH paricchadaH ziSyaparivAraH, bhAvataH paricchadaH AcArAGgAdicchedaparyantaM sUtrajAtam , dvighApi paricchedarahitaH, tatra dravyataH svapravAjitasAdhusamudAyarahitaH, bhAvata AcArAGgAdisUtrajJAnarahita. syAt 'evaM se' evam etAdRzasthitau tasyApariccha. nnasya bhikSoH 'no kappaI' na kalpate 'gaNaM dhArittae' gaNam anyadIyasAdhusamudAyarUpaM gacchaM dhArayitum tasya dravyabhAvato dvivApi gaNadharaNayogyatAyA abhAvAditi / yadi 'bhagavaM
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u03 sU0 1-2 bhikSorgaNadhAraNavidhiH 77 ca se' bhagavAMzca saH anagAraH 'palicchanne' paricchannaH dravyabhAvaparicchedayukto bhavet 'evaM se' evaM sati etAdRzasthitau dravyabhAvaparicchedayuktatve sati 'se' tasya 'kappaI' kalpate 'gaNaM dhArittae' gaNaM ghArayitum , tasya dvidhA'pi gaNadharaNayogyatAyAH sadbhAvAditi / atra dravyabhAvamadhikRtya paricchannAparicchannaviSayA caturbhaGgI pradarzyate, tathAhiekaH-dravyato'paricchannaH, bhAvato'pi aparicchannaH 1 / dvitIyaH-dravyato'paricchannaH, bhAvataH paricchannaH 2 / tRtIyaH--dravyataH paricchannaH bhAvato'paricchannaH 3 / caturthaH-dravyataH paricchannaH, bhAvato'pi paricchannaH 4 / asyAM caturbhaGgayAM caturthabhaGgavartI zuddha., zeSA bhaGgatrayavartinaH azuddhA iti / atra prastutasUtre caturthabhagavartI eva gaNadharapade sthApayituM yogya iti sUtrArthaH // sU0 1 // __pUrva dravyabhAvaparicchanno bhikSurgaNadharaNayogyo bhavatIti proktam , sAmprataM sa dravyabhAvaparicchanno bhikSuryadi manasyevaM cintayet -yat sUtre proktam-yo bhikSuvyabhAvaparicchanno bhavetsa gagaM dhArayituM zaknoti tato'hamubhAbhyAmapi paricchanno'smi tataH kimahaM tanna kuryAm ? ato'haM gaNaM dhArayAmi kimatra sthavirANAM paripRcchAyAH prayojanam ? iti vicArya bhikSurgaNaM dhArayet , tatra sthavirAn anApRcchya gaNaM dhArayituM mikSone kalpate iti pradarzayati sUtrakAraH--'bhikkhU ya' ityAdi / sUtram-bhikkhU ya icchejjA gagaM dhArittae no se kappai there aNApucchittA gaNaM dhAricae / kappai se there ApucchittA gagaM dhAricae / therA ya se viyarejjA evaM se kappai gaNaM dhArittae, therA ya se no viyarejjA evaM se no kappai gaNa dhArittae / jaNNa therehiM aviiNNaM gaNaM dhArejjA se saMtarA chee vA parihAre vA // suu02|| chAyA-bhikSuzca icchet gaNa dhArayituM no tasya kalpate sthavirAn anApRcchaya gaNa dhArayitum / kalpate tasya sthavirAn ApRcchaya gaNa dhArayitum / sthavirAzca tasya vitareyuH evaM tasya kalpate gaNaM dhArayitum / sthavirAzca no vitareyuH evaM tasya no kalpate gaNa dhArayitum / yat khalu sthaviraiH avitoNe gaNaM dhArayet tasya sAntarAt chedo vA parihAro vA ||suu0 2 // ___ bhASyam -'bhikkhU ya' iti / bhikSuzca 'icchejjA' icchet 'gaNaM dhArittae' gaNaM dhArayituM sAdhusamudAyarUpaM gaNaM kRtvA tadupari gaNAdhipatyaM kartumicchet tadA tatra 'se' tasya bhikSoH 'no kappai' no kalpane 'there aNApucchittA' sthavirAn anApRcchaya sthavirAjJAmanAdAya 'gaNaM dhArittae' gaNaM dhArayitum / tahi kathaM kalpate ! ityAha-'se' tasya
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasatra gaNadhAraNecchukasya bhikSoH 'kappai' kalpate 'there ApucchittA' sthavirAn ApRcchaya sthavirAjJAmAdAya 'gaNaM dhArittae' gaNaM dhArayitum / pRSTeSu teSu yadi 'therA ya' sthavirAzca 'viyarejjA' vitareyuH gaNadhAraNArthamAjJAM dadyuH 'dhAraya imaM gaNaM tvam' iti tadA 'se' tasya 'kappai' kalpate 'gaNaM dhArittae' gaNaM dhArayituM svasattAyAM kartum / 'therA ya' yadi pRSTA ca te sthavirAH 'no viyarejjA' pratikUladravyabhAvAdikAraNavazAt no vitareyuH gaNadhAraNasyAjJAM no dadyu. tadA 'no se kappai' no tasya kalpate 'gaNaM dhArittae' gaNaM dhArayitum-'AjJApradhAnA jinavyavahArAH' ityataH sthavirAjJAmantareNa gaNaM dhArayituM bhikSorno kalpate iti bhAvaH / ___ yadyAcAryaH pUrvoktasvarUpaM dravyabhAvaparicchannaM bhikSu smAraNAvAraNAdilabdhisampannaM gaNanAyakapadaM dhArayituM yogyaM matvA gaNadhAraNAjJAM dadyAt tadA sa gaNanAyakapade vyavasthito bhavitumarhati nAnyatheti tAtparyam / yadyevamakRtvA 'jaNaM' yat khalu 'therehiM aviiNNa' sthavirairavitIrNam adattaM 'gaNaM dhArejjA' gaNaM dhArayet sthavirAjJAmantareNa tairanAjJaptaM gaNadhAraNaM kuryAt tadA 'se' tasya 'saMtarA' sAntarAt svakRtAdantarAd , yadvA yAvatkAlaM tena gaNo dhAritaH tAvatkAlikamantaramadhikRtya prAyazcittaM 'chee vA parihAre vA' chedo vA parihAro vA vAzabdAdanyadvA dezakAlocitaM prAyazcittamApannaM bhavatIti sUtrArthaH / / sU0 2 // pUrva bhikSIgaNadhAraNavidhimupadarya sAmpratam upAdhyAyaH kIdRgguNasampanno bhavitumarhatIti upAdhyAyasUtramAha-'tivAsapariyAe' ityAdi / sUtram-vivAsapariyAe samaNe niggaMthe AyArakusale saMjamakusale pavayaNakusale pannattikusale saMgahakusale uvaggahakusale akkhayAyAre abhinnAyAre asavalAyAre asaMkiliTThAyAre bahussue vabhAgame jahanneNaM AyArakappadhare kappai uvAyattAe udisittae / / suu03|| chAyA-trivarSaparyAyaH zramaNo nirgrantha AcArakuzalaH saMyamakuzalaH pravacanakuzalaH prakSaptikuzalaH saMgrahakuzalaH upagrahakuzalaH akSatAcAraH abhinnAcAraH azavalAcAraH asaMkliSTAcAraH bahuzrutaH vahvAgamaH jaghamyena AcArakalpadharaH kalpate upAdhyAyatayA uddeSTum / / sU0 3 // bhASyam-'tivAsapariyAe' iti / trivarSaparyAyaH trINi varSANi paryAyaH dIkSAparyAyo jAto yasya sa trivarSaparyAyaH pravajyAgrahaNAnantaraM trivarSAtmakaH kAlaH saMyamArAdhane yasya vyatIto bhavet sa trivarpaparyAyaH kathyate / itthambhUtaH kaH ? ityAha-'samaNe' ityAdi, 'samaNe' zramaNaH, tatra zrAmyati tapasyati saMyamArAdhanAya tapasyAM karoti yaH sa zramaNo bhikSukaH / zramaNastu kadAcit zAkyAdibhikSurapi bhavatItyataH teSAM vyavacchedAyAha-NiggaMthe' nirgranthaH, tatra nirgataH dUraM gato pranyAt dravyato dhanadhAnyahiraNyAdirUpAt , bhAvataH kaSAyamithyAtvA'viralyAdilakSaNAt
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASm u0 3 sU0 3 trivarSaparyAyasyopAdhyAyapadadAvidhiH 79 yaH sa nirgranthaH, nahi bhavati zAkyAdibhikSurdravyabhAvobhayagrantharahitaH mataH sa nirgrantho na bhavatIti nigrantha iti kathitam / sa punaH kathambhUtaH ? iti tadvizeSaNAnyAha-'AyAra0' ityAdi, 'AyArakusale' AcArakuzalaH jJAnAdipazcA''cAradakSaH / kuzalo dvidhA bhavati-dravyato bhAvatazca / tatra kuzala iti kuzaM darbha lunAtIti kuzalaH, yaH kuzaM dAtreNa yathA lunAti na kacidapi kuzo dAtreNa vicchinno bhavati sa dravyakuzalaH, yaH punaH jJAnAdipazcavidhAcArarupeNa dAtreNa karmarUpaM kuzaM lunAti sa bhAvakuzalaH jJAnAdyAcAreNa karmakuzalaH karmacchedako yaH sa AcArakuzalaH, AcAraviSayakasamyakparijJAnavAn ityarthaH, anyathA karmakuzacchedakA'nupapatteH / athavAkuzalazabdo dakSavAcI tenA''cAre jJAtavye prayoktavye vA kuzalo dakSaH sa AcArakuzala iti / ayaM bhAvaH-AcArakuzalaH, tatra AcAraH jJAnAdyAcAravinayAcArabhedena dvividhaH / tatra jJAnAdyAcAro yathA-yaH svasvocite kAle svAdhyAyaM pratilekhanAdikaM svocitaM tapazca karoti, Atmano jJAnAdikamadhikaM nirmalatara ca vAJchan sadaiva guruSu bahumAnaparo bhavati / eSa jJAnAghAcAraH pratipAditaH / yo ratnAdhikAnAmAgacchatAmabhyutthAnaM karoti, AsanaM dadAti, samAgatAnAM pIThaphalakAdyupanayati, gacchatAM prati AsanAdikaM nayati, tathA pratilekhanAnantaram Agatya AcAryAn prArthayati-Adizatu bhadanta ! kiM karomIti, abhyupetAnAmAtmasamIpavartitvaM karoti, yathAnurUpaM ratnAdhikAnAM kRtikarma karoti, madhuraM vadati, cApalyakaukucyavaJcanArahito vartate, ityAdiH sarvo'pi vIryAcAro'vaseyaH / evaM jJAnAdyAcAre vinayAcAre ca kuzalaH sa AcArakuzalaH kathyate / 'saMjamakusale' saMyamakuzalaH, tatra-saMyamaH pRthivIkAyasaMyamAdibhedena saptadazavidhaH, tasmin saMyame jJAtavye paripAlane vA kuzalo dakSa iti saMyamakuzalaH / ayaM bhAvaH-saMyamakuzalo nAmaH yaH upakaraNAnAmAdAnaM nikSepaNaM ca pratilekhya pramAya' ca karoti / anena prekSAsaMyamaH prmaarjnaasNymshcoktH| etadgrahaNena tajjAtIyAH zeSA apyupekSAdisaMyamAnAM grahaNaM bhavati / tathA yaH zayyAmupadhimAhAraM ca udgamotpAdanaiSaNAzuddhaM gRhNAti, saMyojanAdimaNDaladoSarahitaM ca bhuGkte, sthAnazayanAdyapi kurvANaH pratyupekSya pramArya ca karoti / ya eteSu sarveSvapi saMyameSu smRtimAn bhavati sa saMyamakuzala kathyate 'smRtimUlamanuSThAnamavitatham' iti vacanAt / punazca-aprazastAnAM manovAkkAyayogAnAmapavarjanam, zubhAnAM caiSAmabhiyojanaM karoti / tathA zrotrAdIndriyANAM krodhAdikaSAyANAM ca nigrahaM karoti / tathA zrotrAdInIndriyANi tattadviSaye no vyApArayati, prApteSu ca zubhAzubheSu tadviSayeSu zabdAdyartheSu rAga dveSaM ca na karoti / udayituM pravRttAn krodhAdIn niruNaddhi, udayaprAptAMstAn viphalIkaroti / tathA prANAtipAtAdyAzravAn pidadhAti / ArttaraudradhyAnaparihAreNa dharmya zukle ca dhyAne'nigUhitabalavIryatayA pravRtto bhavati / tatastrikaraNavizuddho yo ihalokAdyAzaMsAdivipramuktatvAt manasA'pyasaMyamAn abhilASAn nAbhi
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasatre lapati sa saMyamakuzalaH kathyate / 'pavayaNakusale' pravacanakuzalaH, tatra pravacanaM jinavacanaM, tatparipAlane kuzala', tasmin jJAtavye tadupadeze vA kuzalo dakSo yaH sa pravacanakuzalaH / ayaMbhAvaH-pravacanakuzalo nAma yaH sUtrasya tadarthasya hetukAraNapratipAdanapUrvakaM dhArako na tu akSarArAdhanamAtradhArakaH, arthanirNayapradAnAdinA zrutasnAnAM nidhAnamiva pUrNaH pUrvAparA'vyAhatatvena pravacanasya nizcAyaka', bahuzrutAcAryasakAzAd vAcanAgrAhitvAd vipulavAcanAdAyakaH, pravacanamadhItyAtmano hitamAcarati anyepAM ca hitamupadizati, pravacanA'varNabhASiNAM nigrahe samartha , anigUhitasvazaktitvena pravacanaprabhAvakaH, svaparasaMsAranistAraNe samartho bhavati sa pravacanakuzalaH kathyate iti / 'pannattikusale prajJaptikuzalaH, tatra prajJapti ma svasamayaparasamayaprarUpaNArUpA, tathA ca svakIyazAstrapratipAditAni, tathA paradarzanapratipAditAni yAni padArthajAtAni teSAM jJAne kuzalo nipuNo yaH sa prajJaptikuzalaH / yaH svasamayaprarUpaNAniyamamadhikRtya kusamayAn mathnAti sa prajJaptikuzalaH kathyate iti bhAvaH / 'saMgahakusale' saMgrahakuzalaH-saMgrahe dakSa tatra saMgrahaNaM samyag: rUpeNopAdAnam iti / sa ca saMgraho dviprakAraka , tadyathA-dravyato bhAvatazca, tatra dravyataH saMgraha AhAropadhipAtrAdInAm , bhAvataH saMgrahaH sUtrArthayoH / tayodiprakArakayorapi saMgrahayoH karaNe kuzalo dakSo yaH sa saMgrahakuzala. / ayaM bhAvaH -saMgrahakuzalo nAma-dravyabhAvataH sUtrArthAdivastujAtasya svAtmani saMgrAhakaH, tathAhi-gRhItamaunavratasyAbhASaNe kenApi kRtapraznasyottarabhASaNam , vAcanAdAnena klAnte gurau sAdhUnAM vAcanAdAnam , dezakAlAnusAreNa AcAryAdInAM glAnAdyanukampanasya smAraNam , yathAdezakAlaM bAlavRddhA'sahAnAmanukampanam , sAmAcAryA sIdatAM kathaJcid ruSTAnAM vA zAstropadezato'nuzAsanam , jJAnAcArAdiSu abhyudyatAnAmupavRMhaNam , yad yasyopakArakaM bhaktamupadhirvA tattasya svayamAnIya pradAnam , sIvanalepanAdikurvato dRSTvA-icchAkAreNa bhavata idamahaM karomoti bhaNanaM tatkaraNaM kArApaNaM vA'nyasakAzAt ityAdiguNAnAM saMgraho yasmin vidyate sa saMgrahakuzala iti / 'uvaggahakusale' upagrahakuzalaH, tatropa - sAmIpyena grahaNamupagrahaH, sa copagraho dviprakArakaH, tadyathA-dravyato bhAvatazca / tatra yeSAM sAdhUnAmAcArya upAdhyAyo vA gaNapravartako na vidyate tAn AtmasamIpe samAnIya teSAmitvarAM dizaM itvarakAlabhAvinI dizam AcAryatvamupAdhyAyatvaM ca prakalpya tAn tAvatparyantaM dhArayati yAvadAcArya upAdhyAyo vA niSpAdyate, ayaM ca dravyata upgrhH| yaH khalu vizeSeNa sarveSAmeva sUkSmabAdarajIvAnAmupakAre varttate sa bhAvata upagrahaH, tatra kuzala upagrahakuzalaH, tatra upagraho nAma-bAlAsamarthavRddhamArgagamanAdizrAntatapaHklAntavedanA-jAtarogAtakAnAM zayyAniSadyopadhibhaktapAnauSadhamaiSajyaupagrahikopakaraNAdibhirupagrahopaSTambhakaraNam / kathamityAha-pUrvoktabAlAdibhyaH pUrvoktaM zayyAdivastujAtaM svayaM dadAti, anyairvA dApayati, tathA svayaM vaiyAvRttyAdi karoti anyairvA kArayati,
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 3 sU0 3-5 trivarSaparyAyasyopAdhyAyapadadAnavidhiH .81 kurvantamanyamanumodayati, upahitavidhi vA karoti tathAhi-yad yasya guruNA dattaM tattasyopanayati / tathA anupahitavidhi vA karoti; tathAhi-yatpunaryasya dattaM so'nyasmai gurUn anujJApya upanayaMti dadAti, yathA--idaM vastujAtaM sthaviraiH tvadartha dattamiti, evamupahitavidhiranupahitavidhiH / pUrvoktaguNayuktazca yo bhavet sa upagrahakuzalaH 'kathyate / 'akkhayAyAre' akSatAcAraH, tatra na kSataH kheNDita AcAro yasya so'kSatAcAraH paripUrNAcAraH, paripUrNAcAratA ca cAritre sati bhavati, vAritravatA niyamataH zeSAzcatvAro'pi jJAnAnAdyAcArAH sevyAH 'cAritravatazcAritraM syAt' iti canAt , tatazcA'kSatAcAra ityasya cAritravAnityartho bodhyaH, yaH AdhAkarmAdidvicatvAriMzaddoSarahitasyA''hArasya grahItA bhoktA ca bhavati so'kSatAcAraH, sAdhvAcArasya parizuddhAhAragrahaNamUlakatvAditi / 'abhinnAyAre' abhinnAcAraH, na bhinno na khaNDitaH kenacidapi aticAravizeSeNa varjitatvAd AcAro jJAnAcArAdiko yasya so'bhinnAcAraH akhaNDitajJAnAcAravAnityarthaH 'asavalAyAre' azabalAcAraH zavaladopavarjitaH / 'asaMkilihAyAre' asaMkliSTAcAraH, tatrA'saMkliSTa ihalokaparalokA''zaMsAlakSaNaklezarahita AcAro yasya so'saMkliSTAcAraH krodhAdivarjanena saMkliSTapariNAmarahita ityarthaH / 'bahussue' bahuzrutaH bahu-adhikaM zrutaM zAstra yasya sa bahuzrutaH AcArAdichedaparyantasUtradhArakaH / 'vabhAgame' bahvAgamaH-bahuradhika mAgamo'rtharUpo yasya sa bahAgamaH / bahAgama iti kim / tatrAha-'jahanneNaM AyArapakappaMdhare' jaghanyenAcAraprakalpadharaH AcArAGganizIthA'dhyayanasUtrArthadhara ityarthaH / jaghanyata AcAraprakalpagrahaNAd utkarSato dvAdazA- . gadhara iti jJAtavyam / atra AcAraprakalpadharanividha -sUtrato'rthata tadubhayataca, atra sUtrArthagharatvamadhikRtya caturbhaGgI bhavati, tathAhi-sUtradharo no arthadharaH 1, no sUtradharaH arthadharaH 2, sUtradharo'pi arthadharo'pi 3, no sUtradharo nApyarthadharaH 4 / eSu caturtho bhaGga zUnyaH, ubhayaviMkalatayA AcAraprakalpadhAritvavizeSaNAsaMbhavAt / AdyAnAM tu trayANAM bhaGgAnAM madhye yastRtIyabhagavartI sa upAdhyAyatvena uddeSTuM yogyaH, asya sUtrArthobhayadhAritayA gacchasya samyakparivardhakaguNasaMpannatvAt / tadabhAve dvitIyabhagavartyapi upAdhyAyatvena uddeSTumarhati tasyArthadhAritvena gacchaparivarddhakatvaguNasaMbhavAta. kintu prathamabhaGgavartI nopAdhyAyapadayogyaH, tasya sUtramAtradhAritvena zAstramAnabhijJatvAt / evaM dazAkalpavyavahAradharAdipadeSvapi vyAkhyAnaM karttavyamiti / pUrvoktavizeSaNaviziSTaH zramaNo nimranthaH 'kappai, uvajjhAyattAe uddisittae' kalpate upAdhyAyatayA uddeSTum / trivarSaparyAyAdiguNagaNaviziSTo bhikSurupAdhyAyapade sthApayituM yujyate ityarthaH / sU0 3 // athopAdhyAyapadAyogyaM zramaNanimrantha vivRNoti-'sacceva Na' ityAdi / sUtram-sacceva NaM se tivAsapariyAe samaNe NiggaMthe no AyArakusale no saMjamakusale no paryaNakusale no pannattikusale no saMgahakusale no uvaggahakusale khayA dhya, 1
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArastre yAre bhinnAyAre sabalAyAre saMkilihAyAre appasue appAgame no kappai uvajjhAyattAe uddisittae / sU0 4 // chAyA-sa eva khalu atha trivarSaparyAyaH zramaNo nimrantho no AcArakuzalo no saMyamakuzalo no pravacanakuzalo no prAptikuzalo no saMgrahakuzalo no upagrahakuzalaH kSatAcAro bhinnAcAraH zavalAcAra. saMkliSTAcAro'lpazruto'lpA''gamo no kalpate upAdhyAyatayA uddeSTum // sU0 4 // bhASyam-'sacceva NaM se' iti / 'se' atha 'sacceva NaM' iti sa eva khalu trivarSaparyAyaH yaH zramaNo nirgrantha tRtIyasUtre kathita. sa eva trivarSaparyAyo yadi pUrvoktAcArakuzalavAdiguNarahito bhavet sa upAdhyAyatayA uddeSTuM na kalpate iti sUtrabhAvArthaH / atra AcArakuzalAdipadAni nipeghaparatvena sarvANi vyAkhyeyAni, teSAM padAnAmartho'traiva tRtIyasUtre vistAreNa pratipAditaH / navaram 'appassue appAgame' iti, atrAlpazabdaH abhAvavAcakaH zrutAgamajJAnavikalaH, iti vyAkhyeyam / / sU0 4 // pUrva trivarSaparyAyaviSayakamupAdhyAyasUtraM vyAkhyAya samprati pAJcavArSikaparyAyamAzritya AcAryopAdhyAyasUtramAha-paMcavAsapariyAe' ityAdi / sUtram-paMcavAsapariyAe samaNe NingaMthe AyArakusale saMjamakusale pavayaNakusale pannattikusale saMgahakusale uvaggahakusale akkhayAyAre asavalAyAre asaMkilihAyAre bahussue vabhAgame jahanneNaM dasAkappavavahAradhare kappai AyariyauvajjhAyattAe uddisittae // suu05|| chAyA-paJcavarSa paryAyaH zramaNo nirmatha AcArakuzalaH saMyamakuzalaH pravacanakuzalaH praznaptikuzalaH saMgrahakuzalaH upagrahakuzalo'kSatAcAro'bhinnAcAro'zavalAcAro'saMkliSTAcAraH bahuzruto vahAgamo jaghanyena dazAkalpavyavahAradharaH kalpate AcAryopAdhyAyatayA uddeSTum // sU0 5 // bhASyam-'paMcavAsapariyAe' paJcavarSaparyAyaH paJca varSANi paryAyaH pravrajyAparyAyo jAto yasya sa paJcavarSaparyAyaH, dIkSAgrahaNakAlAdArabhyedAnIntanakAlaM yAvat yadi saMgRhyate, tadA sa kAlaH paJcadarpamito yasya bhikSorvyatIto SaSTha'ca varSaH prArabdho bhavati sa paJcavarSaparyAyaH 'samaNeNiggaMthe zramaNo nimranthaH 'AyArakusale' AcArakuzalaH, ityAdipadAnAM vyAkhyA tRtIyasUtrakR. tatryAjhyAvadeva jJAtavyA, navaram 'bahustue' bahuzrutaH vahu-prabhUtaM zrutaM sUtrarUpaM yasya sa bahuzrutaH 'bhAgame' cahAgamaH bahurAgamo'rtharUpo yasya sa bahAgamaH 'jahanneNaM dasAkApavavahAradhare'
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u03 sU0 6-8 paJcASTavarSaparyAyasyAcAryAdipadadAnavidhiH // jaghanyena dazakalpavyavahAragharaH dazAzrutaskandhavyavahArasUtradhArakaH etAdRzaguNagaNaviziSTaH zramaNo nimranthaH 'kappai' kalpate 'AyariyauvajjhAyattAe udisittae' AcAryopAdhyAyatayA uddeSTum AcAryopAdhyAyapade sthApayitum / yaH zramaNo nimranthaH pUrvoktA''cArakuzalAdiguNagaNaviziSTaH paJcavarSAtmakadIkSAparyAyayuktazca bhavet sa AcAryapadamupAdhyAyapadaM vA svIkattuM yogyo bhavediti bhAvaH // sU0 5 // _atha pUrvasUtrAd vaiparItyenAcAryopAdhyAyapadAyogyaparakaM sUtramAha-'sacceva NaM' ityAdi / sUtram-sacceva NaM se paMcavAsapariyAe samaNe NigaMthe no AyArakusale no saMjamakusale no padayaNakusale no pannattikusale no saMgahakusale no uvaggahakusale khayAyAre bhinnAyAre savalAyAre saMki liTThAyAre appamue appAgame no kappai Ayariya uvajjhAyattAe udisittae / sU0 6 // chAyA-sa eva khalu atha paJcavarSaparyAyaH zramaNo nirgrantho no AcArakuzalo no saMyamakuzalo no pravacanakuzalo no prajJaptikuzalo no saMgrahakuzalo no upagrahakuzala: kSatAcAro bhinnAcAraH zavalAcAraH saMkliSTAcAro'lpazruto'lpAgamo no kalpate AcAryopAdhyAyatayoddeSTum / / sU0 6 // bhASyam-'sacceva NaM se' atra 'se' zabdaH athArthavAcakastena 'se' atha sa eva khala 'paMcavAsapariyAe' paJcavarSaparyAyaH pUrvavat paJcavarSAtmakakAladIkSitaH 'samaNe NiggaMthe' zramaNo nimrantha. mAcArakuzalAdivizeSaNaviziSTo na bhavettadA tasyAcAryopAdhyAyapadaM na kalpate iti sUtrAzayaH / atra AcArakuzalAdipadAni 'no'-zabdamadhikRtya niSedhaparakatvena pUrvavad vyAkhyeyAni / navaram, pUrvoktAcArakuzalAdivikalaH zramaNo nirgranthaH 'no kappaDa AyariyauvajjhAyattAe udisittae' no kalpate AcAryopAdhyAyatayA uddeSTum AcAryopAdhyAyapade sthApayitum / AcArakuzalatvAdiguNarahitaH zramaNo nimranthaH AcAryapade upAdhyAyapade yA sthApayituM yukto na bhavatIti bhAvaH / / sU06 // athASTavarSaparyAyamadhikRtyAcAryAdipadadAnavidhimAha-'aTThavAsapariyAe' ityAdi / sUtram -aTThavAsapariyAe samaNe NiggaMthe AyArakusale saMjamakusale pavayaNakusale pannattikusale saMgahakusale uvaggahakusale akkhayAyAre abhinnAyAre asavalAyAre bahussue vabhAgame jahanneNaM ThANasamavAyadhare kappai AyariyattAe uvajjhAyattAe gaNavaccheyagattAe udisittae ||suu07|| chAyA-aSTavarSaparyAya. zramaNo nirgranthaH AcArakuzalaH saMyamakuzalaH pravacanakuzalaH prajJaptikuzalaH saMgrahakuzalaH upagrahakuzalo'kSatAcAro'bhinnAcAraH azayalAcAraH asaMkliSTAcAro vahuzrutaH vAgamaH jaghanyena sthAnasamavAyadharaH kalpate AcAryatayA upAdhyAyatayA gaNAvacchedakatayA uddeSTum // sU0 7 //
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre bhASyam - 'aTThavAsapariyAe, aSTavarSaparyAyaH tatrA'STau varSANi paryAyaH pravrajyAparyAyo yasya so'STavarSaparyAyaH 'samaNe NiggaMthe' zramaNo nimranthaH 'AyArakusale, AcArakuzalaH, ityAdipadAnAM tRtIyasUtre vyAkhyA kRtA tatrato'traseyA / navaram 'jahanneNaM ThANasamavAyadhare jaghanyena sthAnAGgasamavAyAGgaghraH sthAnAGgasUtrasya samavAyAGgasUtrasya ca sUtrArthaghArako bhavet saH 'kappai' kalpate 'AyariyattAe' AcAryatayA 'uvajjhAyattAe' upAdhyAyatayA 'gaNAvaccheyagattAe' gaNAvacchedakatayA 'udisittae' uddeSTuM, saMsthApayitum AcArakuzalAdiguNagaNopeto'STavarSaparyAyaH zramaNo nimranthaH AcAryapade upAdhyAyapade gaNAvacchedakapade ca. saMsthApayituM yogyo bhavati / atra gaNAvacchedaketi caramapadagrahaNena pravartakAdIni madhyasthAni padAnyapi- grahItaH vyAni tenAyAti pUrvoktaguNayuktaH zramaNa AcAryAdIni sarvANi padAni gRhItuM yogyo bhavatIti bhAvaH / / sU07 / / pUrvoktaguNarahitastu AcAryAdipade samupasthApayituM na- yogya iti pradarzayati-'saccevaNaM' ityAdi / sUtram-sacceva NaM aTThavAsapariyAe samaNe zinagaMthe no AyArakusale nosaMjamakusale no pazyaNakusale no pannattikusale. no saMgahakusale no upaggahakusale khayAyAre bhinnAyAre savalAyAre saMkiliTThAyAre appasue. appAgame; no kappaI AyariyattAe uvajjhAyattAe gaNAvaccheyagattAe u isittae / sU08 // chAyA- sa eva atha khalu aSTavarSaparyAyaH zramaNo nigraMntho no AcArakuzalo no.saMyamakuzalo no pravacanakuzalo no prajJaptikuzalo, no saMgrahakuzalo. no upagrahakuzalo kSatAcAro bhinnAcAraH zavalAcAraH saMkliSTAcAracito'lpaznuto'lpAgamaH na kalpate AcAryatayA upAdhyAyatayA gaNAvacchedakatayoddeSTum / / sU0 8 // bhASyam-'sacceva NaM' atha sa eva khalu 'ahavAsapariyAe' aSTavarSaparyAyaH aSTa varSANi paryAyaH pravrajyAparyAyo yasya so'STavarSaparyAyaH 'samaNe NiggaMthe' zramaNo nimranthaH, zeSapadAni niSedhaparakatvena pUrvavad vyAkhyeyAni trivarSaparyAya-paJcavarSaparyAyA-'STavarSaparyAyayuktasya zramaNanimranthasya AcAraprakalpAdidharasya upAdhyAyAdipadasthApane'yaM niSedhaparako niSkarSoM bodhyaH atropAdhyAyAcAryAdayo yugAnurUpA AcArapakalpadazAkalpavyavahAragharAdayaH, taponiyamasvAghyAyAdipu udyuktA dravyakSetrakAlabhAvocitayatanAparAyaNAH tattatpadayogyA jJAtavyAH, tathAhi-trivarSaparyA yasyaekamevopAdhyAyalakSaNaM sthAnamanujJAtaM na tu dvitIyamAcAryatvalakSaNaM sthAnam , yato'sau alpaparyAyatayA pramUtakhedasahiSNutvAbhAvAdAcAryapadayogyatAyA abhAvena nAcAryapadayogyo- bhavitumarhatIti / paJcavarSaparyAyasya dve sthAne anunAte, tathAhi upAdhyAyatvamAcAryatvaM ceti, tasya bahutaravarSaparyAya
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 3 sU0 2 niruddhaparyAyayasya punaHkSAyAmAcAryAdipadavidhiH 85 . tayA, khedasahiSNutvazaktisaMpannatvAditi / aSTavarSaparyAyo viprakRSTaH punaH sarvANyapi, sthAnAni voDhuM zaknoti tatastasya AcAryatvamupAdhyAyatvaM pravartakatvaM gaNitvaM gaNadharatvaM, gaNAvacchedakatvaM cAnujJAtam, tAdRzasya tasya bahutamavarSaparyAyatvena sakalagacchasamApatitakhedasahiSNutvAdizaktisaMpannatvAditi / yatazca tasyASTavarSaparyAyasya dIrghakAlikenASTavarSapramANena indriyanoindriyANi nigRhItAni bhavanti, bahubhiH karttavyaizca tasyAtmA khala bhAvito bhavati, tatastasya yogyatvena sarvANi sthAnAnyanujJAtAni bhagavateti bhAvaH // sU0 8 // pUrvasUtre dIkSAparyAyamadhikRtyAcArakuzalatvAdiguNayuktasya AcAryAdipadadAnavidhirutaH, samprati, niruddhaparyAyasyAcAryAdipadadAnavidhimAha-'niruddhapariyAra' ityAdi / sUtram-niruddhapariyAe samaNe NigaMthe kappai tadivasa aayriyuvjjhaayttaae| uddisittae, se. kimAhu bhaMte !; atthiNaM therANaM tahArUvANi kulANi kaDANi, pattiyANi yejjANi vesAsiyANi saMmayANi- sammuiyakarANi aNumayANi vahumayANi bhavaMti, tehiM kaDehi tehiM pattiehi tehiM thejjehiM tehi vesAsiehi tehiM saMmaehi tehiM saMmu. ikarahiM tehi aNumaehi tehiM vahumaehiM jaM se niruddhapariyAe samaNe NigaMthe kappar3a AyariyaubajjhAyattAe udisittae tadivasaM / suu0.9|| chAyA-niruddhaparyAyaH zramaNo nirgranthaH kalpate, tadivase AcAryopAdhyAyatayA udde. STum / atha kimAhuH bhadanta ! santi khallu sthavirANAM tathArUpANi kulAni, kRtAni pratyayakANi sthairyANi, vaizvAsikAni saMmatAni saMmuditakarANi anumatAni vahumatAni bhavanti / taiH kRtaH, taiH pratyayikaiH tai, sthairvaH, tairvaizvAsikaiH taiH saMmate, te saMmaditakarI tairanumataiH, tairvahumataiH yat sa niruddhaparyAyaH zramaNo nirgranthaH kalpate AcAryopAdhyAyatayoheSTuM tahivase // sU0 9 // - bhASyam -'niruddhapariyAe' niruddhaparyAyaH, tatra niruddho vinaSTo'ticArAdisevanena / paryAyaH pravajyAparyAyo yasya,yena vA sa niruddhaparyAya: vinaSTadIkSAparyAyaH sa punarAgatya dIkSito bhvet| tAdRzaH 'samaNe NiggaMthe', zramaNo nirgranthaH etAdRzaH niruddhaparyAyaH zramaNaH 'kappai! kalpate tahika vasaM AyariyauvajjhAyattAe uddisittae' tadivase AcAryopAdhyAyatayA uddeSTum , tatra tasmin divase yasmin divase punaH praghrajyAM- gRhItavAn tasmin divase, pUrvaparyAyastasya prabhUtatara AsIt, tatastasmin divase eva sa kalpate AcAryopAdhyAyatayA uddeSTum , AcAryapade upAdhyAyapade vA. vyavasthApayituM kalpate ityarthaH / atra ziSyaH-praznayati-se kimAhu bhaMte' atra 'se' zabdo'thazabdArthakaH, tathA ca-atha kimAhurbhadanta / hebhadanta ! kiM kathaM kasmAt kAraNAt bhagavanta evamAhuryathA-tadivase eva kalpate tasya niruddhaparyAyasyA''cAryopAdhyAyatayA vyavasthApayitum , na khalu pravrajitamAtrasya tadine evA
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtra ''cAryatvAdoni AropyamANAni ghaTante, agItArthatvAt , iti ziSyapraznaH / AcAryaH prAha'atthi NaM' ityAdi, 'asthi NaM' iti santi khalu 'therANaM' sthavirANAmAcAryANAM gacchanAyakAnAm 'tahArUvANi' tathArUpANi AcAryAdiprAyogyAni 'kulANi' kulAni sAdhusAdhvIzrAvakazrAvikArUpANi 'kaDANi' tena kRtAni gacchaprAyogyatayA nirbartitAni saMpAditAni yena yat yathAkAlaM tebhyaH tatprAyogyaM bhaktAdikamupadhizcopajAyate, upalakSaNametat-tena na kevalaM tathArU. pANi kulAni kRtAni api tu AcAryabAlavRddhaglAnAdayo'pyanekadhA saMgrahopagrahaviSayIkRtAH, ityapi draSTavyamiti / na kevalaM tathArUpANi kulAnyeva tAni kRtAni kintu-'pattiyANi' pratyayikAni gacchasya prItikarANi vinayayuktAni kRtAni / 'thenANi' sthairyANi naikavAraM dvivAraM vA gacchasya prItikarANi kRtAni apitu sthairyANi anekavAraM gacchasya prItikarANi vinayavaiyAvRttyAdinA sthAyitvena kRtAnIti / athavA sthairyANi prItikaratayA gacchacintAyAM pramANabhUtatayA sthirIkRtAni, yadA khalu gacche eva vicAraNA bhavet yat gacchasya kaH sthAyI prItikaraH ? tadA etAnyeva kulAni pramANatayA samupasthitAni bhavanti / evaM gacchacintAyAM pramANabhUtatayA sthirIkRtAnIti / na kevalametAvadeva api tu 'vesAsiyANi' vaizvAsikAni AtmanaH anyeSAM ca gacchavAsinAM mAyArahitIkRtatayA vizvAsayuktAni kRtAni / yata eva vizvAsayuktAni mata eva 'saMmayANi' saMmatAni teSu teSu prayojaneSu iSTAni 'saMmuiyakarANi' saMmuditakarANi jinavacane'nurAgamutpAdya jinadharme pramodakarANi kRtAni / 'aNumayANi' anumatAni yato gacche bahuzaH klezAdiSu samutpanneSu gacchasyAnukUlAni kRtAni, mata eva 'bahumayANi' bahumatAni bahUnAmanekeSAM bAlavRddhaglAnAdInAm atizayata iSTAnIti vahumatAni bhavanti tataH 'jaM se' yat yasmAtkAraNAt sa zramaNo nirgranthaH 'tehiM kaDehiM tehiM pattiehiM tehiM thejjehiM tehiM vesAsiehiM tehiM saMmaehiM tehiM saMmuhayakarehi tehiM aNumaehiM tehiM vahumaehi taiH kRtaiH, taiH pratyayikaiH, taiH sthairyaiH, tairvaizvAsikaH, taiH saMmataiH, taiH saMmuditakaraiH, tairanumataiH, tairvahumataiH pUrvoktasvarUpaiH kulaiH gacchaprAyogyakaraNAdikAraNAt kadAcit tatkaraNe mohakarmodayAt , tattatprasaGgaprAptakAraNavizeSAdvA 'niruddhapariyAe' niruddhaparyAyaH tyaktasaMyamaparyAyo bhavet , punazca zubhakarmodayAt sAvadhAnIbhUya dIkSA gRhNIyAt etAdRzaH sa zramaNo nimranthaH 'kappai' kalpate 'AyariyauvajjhAyattAe' AcAryopAdhyAyatayA AcAryatayA upAdhyAyatayA ca 'udisittae tadivasa' uddeSTuM tadivase yasmin divase dIkSA gRhItA tasminneva divase sa gacchopakArakaguNavattvAt AcAryopAdhyAyapade sthApayituM yogyo bhavatIti bhAvaH / ___ ayaM bhAvaH--yena muninA pUrvadIkSAkAle sAdhukulAni sAdhvIkulAni zrAvakakulAni zrAvikAkulAni ceti, caturvighasaddhakulAni vahuza AcAryagacchAdiprAyogyAni kRtAni prItikarAdipadavAcyAni kRtAni bahuzo vAlavRddhaglAnAdayaH saMgrahopagrahAdiviSayIkRtAH, taiH tAdRzaiH
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 3 0 10-11 asamAptazrutaniruddhaparyAyasyAcAryAdiSadavidhiH 87 kAraNakalApaiH yadi kadAcit so'zubhakarmodayAt tattatsambandhikAraNavizeSAddA niruddhaparyAyo bhUtvA punaH zubhakarmodayAdIkSAM gRhNAti, evaM tasya pUrvaparyAyakAle samAcaritAn saMghopakArakaguNAn smRtvA tasya tadivase eva AcAryopAdhyAyapadavIM dAtuM kalpate ityanujJAtaM bhagavateti na ko'pi doSa iti ziSyapraznasamAdhAnamiti // sU0 9 // pUrva niruddhaparyAyasya punardIkSite sati tadivasa evAcAryAdipadadAnavidhiruktaH, sAmprataM tAdRzasyaivAsamAptazrutasya tadvidhimAha-'niruddhavAsapariyAe' ityAdi / sUtram-niruddhavAsapariyAe samaNe Nigathe kappai AyariyauvajjhAyattAe udisitae samuccheyakappaMsi tassa NaM AyArapakrappassa dese avaDhie seya 'ahijjissAmi'-tti ahijjejjA evaM se kappai AyariyauvajjhAyattAe uddisittae, se ya 'ahijjissAmi'tti no ahijjejjA evaM se no kappai AyariyauvajjhAyattAe udisittae tadivasa // sU0 10 // chAyA-niruddhavarpa paryAyaH zramaNo nirgrantha. kalpate yAcAryopAdhyAyatayA uddeSTum , samucchedakalpe tasya khalu AcAraprakalpasya dezo'vasthitaH sa ca 'adhyeNyAmI'-ti adhIyIta, evaM tasya kalpate AcAryopAdhyAyatayoddeSTam / sa ca 'adhyeNyAmI'-ti no adhIyIta evaM tasya no kalpate AcAryopAdhyAyatayA uddeSTuM tadivasam // sU0 10 // bhASyam -'niruddhavAsapariyAe' niruddhavarSaparyAyaH, niruddho vinaSTo varSaparyAyo yasya sa niruddhavarSaparyAyaH / ayaM bhAvaH-triSu varSeSu paripUrNeSu yasya asamAptazrutasya pUrvaparyAyo niruddho vinaSTo bhavet / athavA apUrNeSu tripu varSeSu samAptazrutasya varSaparyAyo niruddhaH syAditi, etAdRzaH 'samaNe NiggaMthe' zramaNo nimrantha 'kappaI' kalpate 'AyariyauvajhAyattAe uddisittae' AcAryopAdhyAyatayA AcAryatayA upAdhyAyatayA vA uddeSTuM sthApayitum, trivarSaparyAyaH zramaNo nimranthaH AcAryatayAupAdhyAyatayA vA uddeSTuM kalpate iti bhAvaH / kadA kalpate ? ityAha-'samuccheyakappaMsi' ityAdi, 'samuccheyakappaMsi' mamucchedakalpe kalpasya samucchedakAle AcArye gaNanAyake kAlaM gate satItyarthaH anyasya bahuzrutasya lakSaNapUrNasya cA'sattve tasya bhAcAryatayA upAdhyAyatayA vA uddeSTuM klpte| kathaM kalpate ! ityatra vidhimAha-'tassa NaM tasya khalu prastutazramaNanimranthasya yadyapi saH bhabahuzruto'sti kintu adhyayanasamartho bhavet tAdRzasya tasya yadi 'AyArapakappassa' mAcAraprakalpasya AcArAGganizIthAdhyayanasya 'dese' deza kizcitpramANo'za. 'avaTThie' avasthitaH-apaThitarUpeNa sthito vartate, kiJcitpramANo'zo nAdhItaH, sUtramadhItam arthastu nAdyApyadhIta iti, 'se ya' taM ca
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre yo'rtharUpoM'zo'vaziSTo varttate tam avaziSTamartharUpamaMzaM yadi saH 'ahijjissAmi' adhyepye iti kathayitvA yadi 'ahijjejjA' adhIyeta AcArAGgAdeH zeSabhAgaM paThet yadavaziSTaM tat sarva pazcAt adhyepye ityuktvA yadi tatkAlamevA'dhIte adhyetuM prArabheta tadA-'evaM se kappai AyariyauvajjhAyattAe uddisittae' evaM sati tasya kalpate tadivase AcAryopAdhyAyatayA uddeSTuM sthApayitum / yadi punaH 'se ya ahijjissAmi tti no ahijjejA' taccAvaziSTamazam adhyedhye iti kathayitvA'pi no adhIyeta paThanavacanAnantaraM 'na mama tadadhyayanasAmarthaM vartate' iti vadet tadA 'evaM se no kappai AyariyauvajjhAyattAe uddisittae tahivasaM' evaM sati tadA tasya no kalpate AcAyatayA vA upAdhyAyatayA vA uddeSTuM sthApayituM taddine tasminneva divase iti / / sU0 10 // pUrvaM tadivasa evAcAryAdipadadAnavidhiruktaH, samprati kAlagate AcAryopAdhyAye navadIkSitAdibhirAcAryopAdhyAyarAhityena na bhAvyamiti tadvidhimAha-'niggaMthassa NaM' ityAdi / sUtram-NiggaMthassa NaM nava-Dahara-taruNassa AyariyauvajjhAe visaMbhejjA no se kappai aNAyariyauvajjhAyattAe hottae, kappai se puvvaM AyariyaM udisAvettA tao pacchA uvajjhAyaM, se kimAhubhaMte ! dusaMgahie samaNe jiggathe taM jahA Aya'rieNa uvajjhAeNa ya // sU0 11 // chAyA-nirgranthasya khalu nava-Dahara-taruNasya AcAryopAdhyAyo niSkambhet / no tasya kalpate anAcAryopAdhyAyatayA bhavitum, kalpate tasya pUrvamAcAryamuddezApya tata. pazcAt upAdhyAyam, atha kimAhurbhadanta ! dvisaMgRhItaH zramaNo nirgrantha. tadyathA AcAyeNopAdhyAyena ca // suu011|| bhASyam--'NiggaMthassa ' nirgranthasya khalu 'nava-Dahara-taruNassa' nava-Dahara-taruNasya, 'tatra navo navadIkSitaH, yasya trINi varSANi dIkSAparyAyasya vyatItAni bhaveyuH sa nava ucyate / DaharaH-janmaparyAyeNa varSacatuSTayAdArabhya yAvat paripUrNAni paJcadazavarSANi SoDazAd varSAdarvAk sa DaharakaH procyate, tato varSacatuSTayAdArabhya paripUrNapaJcadazavarSaparyantajanmadIkSAparyAyavAnityarthaH / taruNaH-janmanA paryAyeNa vA poDazavarSAdArabhya yAvat catvAriMzadvarSANi tAvat sa 'taruNaH procyate, iti navaDaharataruNeti-padatrayasya vyAkhyA / tataH paraM yAvad ekonaSaSTivarSANi tAvanmadhyamaH, tataH SaSThivarSAdAramya tadupari yAvajjIvettAvat sthavirapadavAcyo bhavatIti / tAdRzaMsya nevasya Daharasya taruNasya ca 'AyariyauvajjhAe' AcAryopAdhyAyaH AcAryaH upAdhyAyazcetyarthaH / 'vIsabhejjA' viSkambhet 'mriyeta navAdizramaNAnAM madhye pratyekasya yadyAcAryoM mriyate tadA 'no se kappai aNAyariyauvajhAyattAe hotae'
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 3 sUpha 11-12 AcAryAdhanizrayA nimranthasyAvasthAnaniSedhaH 84 no tasya kalpate anAcAryopAdhyAyatayA bhavitum 'se' tasya nigranthasya navasya Daharasya taruNasya cA'nAcAryopAdhyAyatayA AcAryopAdhyAyavirahitatayA bhavituM gaNe vartituM sthAtuM na kalpate / AcAyopAdhyAyarahitaH san se gaNe na vaset anAyakasthitau anekadoSasaMbhavAt tasmAtkAraNAt 'se putvaM AyariyaM udisAvettA' sa navAdiH zramaNaH pUrva prathamataH AcArya gaNanAyakam uddezya gaNegaNanAyakaM sthApayitvA 'tao pacchA uvajjhAyaM' tataH pazcAdAcAryasya sthApanA'nantaram upAdhyAyamuddezya sthApayitvA punaH kalpate sthAtumiti bhAvaH / evamAcAryopAdhyAyasya vidyamAnattayA bhavituM kalpate / evamAcAryasya vacanaM zrutvA ziSyaH pRcchati-se kimAhu bhaMte' iti:'se kimAhu bhaMte' ! atha he bhadanta ! kiM kasmAt kAraNAt bhagavanta evamAhuH kathayanti yat nirgranthasya navaDaharataruNasya AcAryamaraNe prathamamAcArya sthApayitvA tatpazcAt upAdhyAya sthApayitvA tayonizrayA sthAtuM kalpate iti kathamevam ? tatrA''cAryaH prAha-'dusaMgahie' ityAdi / 'dusaMgahie samaNe NiggaMthe' dvisaMgRhItaH zramaNo nimranthaH, dvAbhyAM saMgRhItaH saMrakSita eva zramaNo nimranthaH sadA bhavati / zramaNena nirgranthena sadaivAcAryopAdhyAyayuktenaiva bhavitavyam , na tu tAbhyAM virahitena kadAcidapi bhAvyamiti / kAbhyAM dvAbhyAm ? tatrAha-'taMjahA' iti / 'taMjahA' tadyathA"AyarieNaM uvajjhAeNa ya' AcAryeNa upAdhyAyena ca sagRhIta eva zramaNo nirgranthaH sadA bhavatIti / nanu kimarthamevamuktam yat AcAryopAdhyAyarahitA navadIkSitA DaharAH taruNAzca sthAtuM nArhanti ? tatrAha-AcAryopAdhyAyasaMrakSaNarahitAnAmasvAmikAnAM teSAM svaparasamudbhavA bahavo doSAH samApatanti, tathAhi-saMrakSaNarahitA bAlasAdhavaH 'anAthA vaya-miti kRtvA'nyagaNe gacchanti, na zAstramadhIyate, pratyupekSaNAdikamapi yathAsamayaM na kurvanti, sayame zithilA bhavanti, yayecchaM bhramanti;gRhasthaparyAye vA gaccheyuH, ityAdisvasamudbhavA doSA iti / parasamudbhavA doSA yathA-pArzvasthAdayo gRhasthAH paratIthikA vA kSullakAn 'asvAmikA ete' iti kRtvA tadgacchAd niSkrAmayeyuH, tataH pArzvasthAstAna pArzvasthatve pariNamayanti, gRhasthAstAn gRhasthaparyAye pariNamayanti; anyatIrthikAH anyatIthikAn kurvanti, ityAdikA bahavo doSA navAnAM viSaye samutpadyante / tathA DaMharANAmime doSAH-'anAthA vayaM jAtAH' iti manasyAghAtena kSiptacittA bhavanti, stenA vA svapakSe parapakSe cottiSThanti, te tAn vipariNamayya haranti, anyatra nayanti, aparipakvavuddhitvena parIpahaiH vitnAH saMyame kampamAnA bhaveyuranyatra vA svayaM gacchantItyAdayaH ddhrdossaaH| taruNAnAM tu doSakalApasabhavaH, tAruNyasya tathAsvabhAvAt , tathAhi-na vartate'smAkamAcArya upAdhyAyo vA, svatantrA vayamiti buddhayA na saMyama sucArutayA paripAlayanti, gRhasthaiH saha rAjakathAdikAM caturvidhAM vikathA yathecchaM kurvanti, na yathAsamayaM pratilekhanAdikriyAM kurvanti, AcAryAdipadapipAsayA vA'nyatra gamanaM vya. 12
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre kurvanti, saMyamayoge sIdatAM saMyamAdhvani apravarttamAnAnAmapamAbh bhavati tenA'dharmazraddhAkA bhUtvA gaNAdapakramya svacchandAH paribhramanti / kecittaruNAH AcAryapipAsayA nAsmAkamAcAryamantareNAnuttaro jJAnadarzanacAritralAbho bhavati tasmAdavazyamasmAbhiranyAcAryasamIpe vartitavyamityAcAryalAbhavAJcyA te'pyanyatra gaccheyuH / keciddharmazraddhAlavo'pi smAraNAvAraNAdikatrtarabhAve gacchAntaraM gaccheyurityAdayastaruNadoSAH / tathA madhyamAH sthavirAzca kecidevaM cintayeyuH-yathA sarvakAlamadyaprabhRti vayaM gurubhiH zrAvakairvA mAnitA Asan, samprati gurUNAmabhAve nAstyanyaH ko'pi asmAkamAdarasakArakArakaH, zrAvakepvapi na mAnaM lapsyAmaH, iti cintayitvA svApamAnabhayAdanyatra gaccheyuH / yasmAdete doSAstasmAt navaDaharataruNaiH madhyamaiH sthaviraizca sAdhubhirAcAryopAdhyAyarahitairna sthAtavyam, ata eva sUtre proktam-'no se kappai aNAyariyauvajjhAyattAe hottae' iti / / sU0 11 / / pUrva nirgranthamadhikRtya navaDaharataruNasUtraM kathitam , samprati nimranthImadhikRtya tadevAha-NiggaMthIe NaM' ityaadi| sUtram-NiggaMdhIe NaM navaDaharataruNIe AyariyauvajjhAe vIsaM bhejjA no se phappaI aNAyariyauvajjhAyattAe hottae, kappai se puvaM AyariyaM udisAvettA tao uvajhAyaM, tao pacchA pavittiNiM, se kimAhu bhaMte ! tisaMgahiyA samaNI niggaMdhI taM jahA AyarieNaM uvajjhAeNaM pavittiNIe ya // sU0 12 // chAyA-nigraMndhyAH khalu navaDaharataruNyAH AcAryopAdhyAyo viSkammet no tasyAH kalpate anAcAryopAdhyAyatayA bhavitum,kalpate tasyAH pUrvamAcAryamuddizApya tata upAdhyAyam, tataH pazcAt pravartinIm / atha kimAhu bhadanta ! trisaMgRhItA zramaNI nigraMthI tadyathAmAcAryeNa upAdhyAyena pravartinyA ca / / sU0 12 // bhASyam-'NiggaMdhIe NaM' nigranthyAH khalu 'navaDaharataruNIe' navaDaharataruNyAH tatranirgranthasUtrokasvarUpAyA navAyA DaharAyAstahaNyAzca-'AyariyauvajjhAe' AcAryopAdhyAyaH AcAryasahita upAdhyAyaH-AcArya upAdhyAyazca 'vIsaMbhejjA' viSkambhet, vizvagbhavedvA kadAcid mriyeta kAlagato bhavet tadA 'no se kappaI' no tasyAH navaDaharataruNyAH kalpate 'aNAyariyauvajjhAyattAe hottae'anAcAryopAdhyAyatayA, AcAryopAdhyAyarahitatayA upalakSaNametat tena pravartinIrahitatayA cApi na kalpate gaNe sthAtumiti / kintu -'kappai se puvvaM AyariyaM udisAvettA' kalpate tasyAH pUrva prathamam AcArya gaNanAyakamudizApya sthApayitvA 'tao uvajjhAyaM' tata AcAryasthApanAnantaram upApAdhyAyamuddezApya sthApayitvA 'tao pacchA pavittirNi' tataH pazcAt AcAryopAdhyAyasthApanAt paraM pravartinI sthApayitvA / tataH eteSAM sthApanAnantaraM navaDaharataruNyA nirgrandhyAH gaNe sthAtuM kalpate, nA'nyathA / ziSyaHprAha-se kimAhu mate' atha kasmAt kAraNAd bhadanta / evaM kathyate
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 3 2012-13 AcAryAdyanizrayA:ninthyA avasthAnaniSedhaH 91 yadAcAryAdInAM saMsthApanAnantarameva nirgranthyA gaNe'vasthAnaM kalpate ? iti ziSyasya praznaH / AcAryaH prAha-'tisaMgahiyA samaNI niggaMthI' trisaMgRhItA zramaNI nirgranthI, tribhiH saMgRhItA saMrakSitA zramaNI nirgranthI bhavati / kaistrimiH saMgRhItA bhavati ? tatrAha-'taM jahA' ityAdi, 'taM jahAAyarieNaM uvajjhAeNaM pavittiNIe ya' tadyathA-AcAryeNa upAdhyAyena pravarttinyA ca AcAryAdInAM trayANAM saMrakSaNe eva zramaNInirgranthIbhiravasthAtavyamiti / nanu kiM kAraNamatra yannimranthI tribhiH saMgRhItA bhavati ? atrAha-AcAryopAdhyAyapravartinIrahitAyAH svaparasamudbhavA bahavo doSAH samApatanti, tatra svasamudbhavA doSA yathA-sarakSakarahitAstAH svacchandatvena strIsvabhAvAd rAjakathAdivikathAM kartuM pravartante tena tAsAM saMyamaghAtasaMbhavaH / krIDAkandarpodrekotpAdinI vAkkAyaceSTAM vA kurvanti, bakuzatvaM zarIropakaraNavibhUSAkaraNarUpa prApnuvanti, ityAdyaneke doSAH samApatanti / parasamudbhavA doSA yathA-anAyakAM nirgranthIM vijJAya ko'pi asaMyataH puruSaH striyo hRdayasaukumAryAt tanmano vipariNamayya tasyA haraNaM karoti, tAM nItvA mAtApitrorvA samarpayati, mAtApitrAdayastAM gRhasthaveSAM kurvanti / nArIzarIrasya puruSalubdhakatvAnna nArI svavazA bhavitumarhati / uktazca-- "jAyA pitivasA nArI, dattA nArI pativvasA / therA puttavasA nArI, nasthi nArI sayaMvasA" iti // chAyA-jAtA pitRvazA nArI, dattA nArI pativazA / sthavirA putravazA nArI, nAsti nArI svayaMdazA // iti / . uktazcAnyadarzane'pi "pitA rakSati kaumAre, bhartA rakSati yauvane / putrazca sthAvire bhAve, na strI svAtantryamarhati" // iti / ato nirgrandhyA anAcAryopAdhyAyapravarttinyA na kadAcidapi bhAvyam / atrA''cAryopAdhyAyasaMgrahe ime guNAH, tathAhi-yadyapi AcArya upAdhyAyo vA saMyatInAM dUre'pi vartate tathApi dUrasthasyApi puruSasya gauraveNa bhayena vA na ko'pi saMyatInAm upasagai karoti yadimA amukasyA''cAryasyopAdhyAyasya vA saMyatyo vartante iti buddhayA, pratyuta svapakSe parapakSe vA subahumAnaM tAsAM jAyate-yadimA amukAcAryopAdhyAyasyA''jJAvarttinyaH saMyatyaH zuddhasayama pAlayanti ato bahumAnayogyA etA iti / athavA AcAryopAdhyAyabhayatastAsu na kAcidapi saMyatI AcArakSati kattaM zaknoti / yadi AcArakSati kattuM pravRttA bhavettadA tRtIyA saMgrAhikA pravartinI tAM sAvapTambhaM zikSayati-'yadyevaM kariSyasi tadA'hamAcAryasya upAdhyAyasya vA samIpe kathayiSyAmIti lokamayena dharmabhayena ca sA na tathA karoti pravatinyA AjJAyAM tiSThati, ityAdayastrisaMgrahe'vasthAne
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtra nigrandhyA vahavo guNAH bhavantItyato nirgrandhyA AcAryopAdhyAyapravartinIsahitayaiva sthAtavyaM na tadhitayeti bhAvaH / / sU0 12 // pUrva nirgranthanindhIbhirAcAryAdinizrAM vinA na sthAtavyamiti proktam, sAmprataM gaNAnnirgatya pratisevitamaithunasyAcAryAdipadadAne vidhimAha-'bhikkhU ya' ityAdi / sUtram-bhikkhU ya gaNAo avakkamma mehuNaM paDisevejjA tiNi saMvaccharANi tasya tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyattaM vA uddisittae vA dhArittae vA, tihiM saMvaccharehiM vIikkaMtehiM cautthagaMsi saMvaccharaMsi paTThiyaMsi Thiyassa uvasaMtassa uvarayassa paDivirayassa NibigArassa, evaM se kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyatta vA uddisittae vA dhArittae vA // sU0 13 // ___ chAyA-bhikSuzca gaNAdavakramya maithuna pratiseveta trINi saMvatsarANi tasya tattpatyaya no kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA, tripu saMvatsarepu vyatikrAntepucaturthe saMvatsare prathite sthitasya upazAntasya uparatasya prativiratastha nirvikArasya, evaM tasya kalpate AcAryatva vA yAvat gaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 13 / / bhASyam-'bhikkhU ya' bhikSuzca 'gaNAo' gaNAt svakIyagacchAt 'avakkamma' avakramya gaNAdvahiniHsRtya sAdhuveSaM tyaktvetyarthaH 'mehuNaM' maithunaM 'paDisevijjA' pratiseveta mohanIyakarmodayato maithunapratisevanaM kRtavAnityarthaH, tataH pazcAt zubhakarmodayAdbhAvavipariNAmena punadIkSAgRhNAti tadanantaram 'tiNi saMvaccharANi' trIn saMvatsarAn dIkSAdivasAdArabhya trisaMkhyakAnivarSANi yAvat 'tassa tappattiyaM tasya putargRhItasaMyamasya zramaNasya tatpratyayika maithunasevanakAraNakaM maithunasevanAparAdhajanitaM kAraNamAzrityetyarthaH 'no kappaI' no kalpate 'AyariyattaM vA AcAyatvaM vA AcAryasya gaNanAyakasya yatpadaM sthAnaM tahA 'jAva gaNAvaccheyagattaM vA yAvat gaNAvacchedakatvaM vA gaNAvacchedakasya padamityarthaH, atra yAvatpadena upAdhyAyatvasya pravartakatvasya sthavirasya gaNino gaNadharasya ca saMgraho bhavatIti tenAcAryAdAramyagaNAvacchedapadaparyantaM kimapi padaM tasya dAvA dhatta vA na kalpate ityagreNa smbndhH| tatrAcAryaH-yo jaghanyato'STavarSapravajyAparyoyaH zramaNo nirgranthaH AcArakuzalaH saMyamakuzalaH pravacanakuzalaH prajJaptikuzala. saMgrahakuzalaH upagrahakuzalo'kSatAcAro'bhinnAcAro'zabalAcAro'saMkliSTAcAro vahuzruto bahAgamo jaghanyena sthAnasamavAyadharaH utkarSeNa dvAdazAGgaH dharaH sa AcAryaH 1 / upAdhyAyastu yaH sUtrapAThakaH sa. 2 / pravartakastu ya AcAryakathanAnusAreNa vaiyAvRtyaviSayesAdhUna pravarttayati sa pravartakaH kathyate 3 / yaH saMyame sIdataH zramaNAn sthirIkaroti upadezAdipradAnena sa sthairyasaMpAdanAt sthavira iti kathyate 4 / gaNI tu sa bhavati yaH sUtramartha
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 3 sU0 13-15 . maithunasevibhikSukAdeH punarAgamane padadAnavidhiH 93 ca bhASate sUtrArthayorupadeSTA gaNI bhavati 5 / gaNadharaH gaNasya smAraNAvAraNAkArakaH 6 / gaNAvacchedakastu yaH paramAdizati, zramaNasamudAyasya gaNavAsinaH saMrakSaNaM karoti, tathA sAdhusamudAya gRhItvA tadAdhArAya navInakSetrasyopadhyupakaraNAdInAM ca gaveSaNArthamanyAnyajanapade samyak vihRtya gacchArthamavagrahopagrahAdikaM karoti sa gaNAvacchedakaH kathyate 7 / etat pUrvoktaM sarvamAcAryAdipadasamUham 'udisittae vA dhArittae vA' uddeSTuM vA anujJAtumityarthaH dhArayituM vA tasya svayaM dhArayituM vA no kalpate iti kintu-tihiM saMvaccharehiM' atra tRtIyA saptamyarthasya dhotikA tatazca punargRhItadIkSAparyAyasya triSu varSeSu 'vIikkaMte hiM' vyatikrAnteSu gateSu varSatrayeSvityarthaH yasmin dine punardIkSAM gRhItavAn tadivasAdAramya yAvatparyantaM varSatrayaM parisamAptaM bhavet iti bhAvaH 'cautthagaMsi saMvaccha raMsi' caturthe saMvatsare 'paTThiyaMsi' prasthite saMprApte caturthe varSe pravatitumArabdhe sati 'Thiyassa' sthitasya sthitapariNAmasya, puna. kiMviziSTasya ? tatrAha-'uvasaMtassaM' upazAntasya upazAntavedodayasya, taccopazAntatva maithunaviSayakapravRttipratiSedhamAtreNopi saMbhavati tatrAha-'uvarayassa' uparatasya maithunAbhilASAt pratinivRttasya, maiMthunAbhilASapratinivRttatvaM tu dAkSiNyavazamAtrato'pi bhavitumarhati tata Aha-'paDivirayassa' prativiratasya prati-maithunAbhilASaprAtikalyena virataH tadviSayakaviratimAn iti prativirataH tasya, prativiratasya, etAdRzaprativiratatvaM vikArA'darzanamAtreNApi sabhavet tatrAha-NivigArassa' nirvikArasya lezato'pi maithunAbhilASavikArarahitasya zramaNasya 'evaM se kappai AyariyattaM vA' evaM pUrvoktaprakArake zramaNe jJAte sati caturthavarSArambhe 'vastuto'yaM pUrvoktaguNaviziSTo jAtaH' iti nirNaye satItyarthaH tasya tAhazasya upazAntatvAdiguNayuktasya zramaNasyA''cAryatvaM vA 'jAva gaNAvaccheyagattaM vA' yAvat upAdhyAyatvaM vA pravartakatvaM vA sthaviratvaM vA gaNitvaM vA gaNagharatva vA gaNAvacchedakatvaM vA 'uddisittae vA' uddeSTuM vA samanujJAtuM vA 'dhArittae vA' svayaM vAM dhArayituM tasya kalpate // sU013 // sAmpratamaparityaktagaNAvacchedakapadasya maithunasevane AcAryAdipadasya niSedhasUtramAha-'gaNAvaccheyae' ityAdi / sUtram- gaNAvaccheyae gaNAvaccheyagattaM anikkhivittA mehuNadhamma paDisevejjA jAvajjIvAe tassa tappattiya no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // sU0 14 // __ chAyA-gaNAvacchedako gaNAvacchedakatvamanikSipya maithunadharma pratiseveta yAvajjIvaM tasya tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatva yA uddeSTuM vA dhArayituM vA / / sU0 14 // bhASyam-'gaNAvaccheyara' gaNAvacchedakaH gaNasya sAghusamudAyasya dhArakaH 'gaNAvaccheyagatta' gaNAvacchedakatvaM svasya gaNAvacchedakapadavIm 'anikkhivitA' anikSipyA'parityajya gaNAvacche
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahAra dakapadayukta eva sAghuveSeNaivetyarthaH 'mehuNadhamma paDi sevejjA' maithunadharma pratiseveta tadA 'jAvajjIvAe' yAvajjIva jIvanaparyantaM 'tassa' tasya zubhakarmodayAt punargRhItadIkSasya 'tappattiyaM' tatpratyayikaM tatkAraNam tatkAraNamAzrityetyarthaH 'no kappai' no kalpate 'AyariyataM vA' AcAryatvaM vA 'jAva gaNAvaccheyagattaM vA' yAvat upAdhyAyatvaM pravartakatvaM sthaviratvaM gaNitvaM gaNagharatvaM gaNAvacchedakatvaM vA 'uddisittae vA' uddeSTumanujJAtuM vA 'dhArittae vA' svayaM dhArituM vA no kalpate / maithunasevanA'nantaraM punardIkSitasyA'yaM vidhirvijJeya iti bhAvaH // sU0 14 // tyaktagaNAvacchedakapadasya maithunasevane acAryAdipadadAnavidhimAha-'gaNAvacheyae' ityAdi / sUtram-gaNAvaccheyae gaNAvaccheyatta nikkhivittA mehuNadhamma paDisevejjA tiNNi saMvaccharANi tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA, tirhi saMvaccharehiM vIitehiM cautthagaMsi saMvaccharaMsi paTTiyaMsi Thiyassa uvasaMtassa uvarayassa paDivirayassa nivigArassa evaM se kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittae vA dhArittae vA / / sU0 15 // chAyA-gaNAvacchedako gaNAvacchedakatvaM nikSipya maithunadharma pratiseveta trINi saMvatsarANi tasya tatpratyayitaM no kalpate AcAryatva vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhAriyitu vA tripu saMvatsareSu vyatikrAnteSu caturthaka saMvatsare prasthite sthitasyopazAntasyoparatasya prativiratasya nirvikArasya evaM tasya kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatva vA uddeSTuM vA dhArayitu vA / / sU0 15 // bhASyam-'gaNAvaccheyae' gaNAvacchedakaH 'gaNAvaccheyagattaM' gaNAvacchedakatvaM svakIya gaNAvacchedakapadaM 'nikkhivitA' nikSipya muktvA anyasmai datvA gRhasthaveSeNetyarthaH 'mehuNadhamma paDisevejjA' maithunadharma pratiseveta, kazcit gaNAvacchedako gaNAvacchedakatvaM svakIyaM padaM parityajya tato maithunadharma pratiseveta tadA tasya punardIkSitasya 'tiNi saMvaccharANi' trINi saMvatsarANi punardIkSAgrahaNAnantaraM taddivasAdArabhya varSatrayaM yAvat / zeSaM sarvaM trayodazabhikSusUtravad vyAkhyeyam // suu015|| gaNAvacchedakasya svapadasahitAsahitabhedena maithunasevane AcAryAdipadA'dAnadAnaviSayakaM sUtradvayaM kathitam , saMprati acAryopAdhyAyayorapi viSaye tadeva sUtradvayaM vyAkhyAtuM prathamamanikSitapadaviSayakaM sUtramAha -'AyariyauvajjhAe' ityAdi / sUtram -AyariyauvajjhAe AyariyauvajjhAyattaM anikkhivittA mehuNadhamma paDisevejjA jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagataM vA uddisicae vA dhArittae vA // sU0 16 / /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 3 sU0 16-18 avadhAvitabhikSukAdeH punarAgamane padavidhiH 95 chAyA-AcAryopAdhyAya AcAryopAdhyAyatvam anikSipya maithunadharma pratiseveta yAvajjIvaM tasya tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA yAvat gaNAvacchedakatvaM vA uddeSTu pA dhArayituM vA // sU0 16 // bhASyam-'AyariyauvajjhAe' AcAryopAdhyAyaH, AcAryazca upAdhyAyazcetyarthaH 'AyariyauvajjhAyattaM' AcAryopAdhyAyatvam , AcAryapadamupAdhyAyapadaM ca 'anikkhivittA' anikSipya aparityajyaiva / ityAdi sarvaM gaNAvacchedakasya caturdazasUtravadeva vyAkhyeyam // sU0 16 // AcAryopAdhyAyapadasahitasyAcAryAdipadadAnaviSayakaM sUtraM vyAkhyAya sAmprataM tyaktatatpadasya tadvidhimAha-'AyariyauvajjhAe' ityAdi / sUtram-AyariyauvajjhAe AyariyauvajjhAyattaM nikkhivittA mehuNadhamma paDisevejjA tiNNi saMvaccharANi tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittae vA dhArittae vA, tihiM saMvaccharehiM vIikaMtehiM cautthagaMsi saMvaccharaMsi pahiyaMsi Thiyassa upasaMtassa uvarayassa paDivirayassa NivvigArassa evaM se kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // sU0 17 // chAyA-AcAryopAdhyAya acAryopAdhyAyatvaM nikSipya maithunadharma pratiseveta trINi saMvatsarANi tasya tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTu dhArayituvA, tripu saMvatsarepu vyatikrAnteSu caturthake saMvatsare prasthite sthitasya upazAntasya uparatasya prativiratasya nirvikArasya evaM tasya kalpate AcAryatvaM pA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuvA dhArayituM vA // sU0 17 // bhASyam -'AyariyauvajjhAe' AcAryopAdhyAyaH, AcAryazcopAdhyAyazcetyarthaH / 'AyariyauvajjhAyattaM nikkhivittA' AcAryatvamAcAryapadavIm upAdhyAyatvamupAdhyAyapadavIM ca nikSipya parityajya gRhastho bhUtvetyarthaH 'mehuNadhamma' maithunadharma 'paDisevejjA pratiseveta / ityAdi zeSaM sarvaM trayodazabhikSusUtravadeva vyAkhyeyam // sU0 17 // pUrva maithunadharmasevanaviSayANi pazca sUtrANi, tatra bhikSuviSayakamekaM, gaNAvacchedakasya svapadA'tyAgatyAgaviSayaka sUtradvayam, evamAcAryopAdhyAyasya tAdRzameva sUtradvayam , evaM paJca sUtrANi vyAkhyAya sAmpratamanenaiva prakAreNA'vadhAvanaviSayANi bhikSukAdInAM pazca sUtrANi procyante, tatra prathamaM bhikSusUtramAha-'bhikkhu ya' ityaadi|
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre sUtram - bhikkhu ya gaNAo avakkamma ohAyai, tiSNi saMvaccharANi tassa tappattiyaM no kappaDa Ayariyaca vA jAtra gaNAvaccheyagataM vA uddisittae vA dhAritae vA, tihiM saMcarehi astihiM vatthagaMsi saMccharaMsi paDiyaMsi Thiyassa uvasaMtassa uvarayassa paDhivarasa nivvigAraspa evaM se kappaDa AyariyataM vA jAba gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhAritae vA // sU0 18 // 96 chAyA - bhikSuca gaNAdavakrasyA'vadhAvati, trINi saMvatsarANi tasya tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA, triSu saMvatsareSu vyatikrAnteSu caturthake saMvatsare prasthite sthitasyopazAntasya uparatasya prativiratasya nirvikArasya evaM tasya kalpate AcAryatvaM vA yAvadguNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 18 // 1 tatra bhASyam - 'bhikkhU ya' bhikSuca 'gaNAo avakkamma' gaNAd avakramya 'ohAya ' adavAvati-'ahaM vedodayaM dhArayituM na zaknomi gaNasthitena mayA maithunasevanaM na karttavyaM pravaca nohAdisadbhAvAt mA bhavatu pravacanoDAhaH, atrAhaM sAdhuveSeNa viharan dharmakathAprabandhAdiranekazaH kRta iti atra nivAsino janA mAM jAnanti dezAntare ca sukhena maithunaM seviSye" iti buddhyA sadorakamukhavastrikArajoharaNAdirUpaM dravyaliGgaM parityajya maithunasevanabhAvanayA dezAntaraM gacchati, maithunadharma pratisevate tanaH kadAcidvedopazamanAnantaraM zubhakarmodayAt punarAgatya dIkSAM gRhItvA saMyato bhavettadA 'tas' tasya upazAntavedasya punardIkSitasya 'tiNNi saMvaccharANi' trINi saMvatsarANi yadi saMyamI gRhIta vimAdArabhya vatrayaM yAvat 'tappattiyaM' tatpratyayikam avadhAvanakAraNakam avavAvanakAraNamAzrityetyarthaH 'no kappar3a' no kalpate 'AyariyataM vA jAva gaNAvacchevagataM vA AcAryatvaM vA yAvat upAdhyAyavaM vA pravarttakatvaM vA sthaviratvaM vA gaNitvaM vA gaNaparatvaM vA gaNAvacchedakatvaM vA 'uddittie vA' uddeSTum anujJAtuM vA 'dhAritae vA' dhArayituM vA / ityAdi sarvamadhuna pratisevanavipayakatrayodazabhikSumUtravadeva vyAkhyeyam || sU0 18 // viSaya sUtramukvA samprati padavIsa hitAvadhAvanavipayakaM gaNAvacchedakasUtramAha-'gagAvaccheyam' ityAdi / sUtram- gaNAvaccheyara gaNAvaccheyagacaM anivikhavittA ohAejjA jAvajjIvAe tam paniyo para AyariyattaM vA jAva gaNAtraccheyagataM vA uddisittae vA dhAri rAe vA // 19 // cAyA - gAvacchedako gaNAvacchedakatvaM yanikSipyAvadyAvet yAvajjIvaM tasya tatprakina banpate jAnA yA bAbada gaNAvacchedakatvaM yA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU 19 //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 3 sU0 19-22 avadhAvitasya punarAgamane padAnavidhiH 97 mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm bhASyam -'gaNAvaccheie' gaNAvacchedakaH 'gaNAvaccheyagatta' gaNAvacchedakatvam - gaNAvacchedakapadavIm 'anikkhivittA' anikSipya aparityajya sAdhuveSeNaivetyarthaH 'ohAvejjA' avadhAvet maithunArtha dezAntaraM gacchet , gatvA ca tadvepeNaiva maithunaM pratisevate, pratisevya punarAgatya dIkSAM gRhNAti tadA 'jAvajjIvAe tassa' yAvajjIvaM jovanaparyantaM tasya tAdRzasyAvadhAvitasya punagRhItadIkSasya 'tappattiyaM' tatpratyayika maithunArthamavadhAvanakAraNakam 'no kappai' no kalpate 'AyariyattaM vA uvajjhAyattaM vA / ityAdi sarvaM pUrvoktapadavosahitamaithunadharmasevigaNAvacchedakasUtracaturdazavadeva vyAkhyeyam // sU0 19 // samprati tyaktapadavIkagaNAvacchedakasyAvadhAvanasUtramAha-'gaNAvagaccheyae' ityAdi / sUtram -gaNAvaccheyae gaNAvaccheyagattaM nikkhivittA ohAejjA tiNNi saMvaccharANi tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udi sittae vA dhArittae vA, tihiM saMvaccharehiM bIikkaMtehiM cautthagaMsi saMvaccharaMsi paTTiyaMsi Thiyassa uvasaMtassa uvarayassa parivirayassa nivigArassa evaM se kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA disittae vA dhArittae vA // sU0 20 // chAyA-gaNAvacchedako gaNAvacchedakatvaM nikSipyA'vadhAvet trINi saMvatsarANi tasya tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatva vA uddeSTuM vA dhArayitaM vA, tripu saMvatsarepu vyatikrAntepu caturtha ke saMvatsare prasthite sthitasya upazAntasya uparatasya prativiratasya nirvikArasya evaM tasya kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 20 // __ bhASyam-'gaNAvaccheie' gaNAvacchedakaH gaNAvaccheyagattaM gaNAvacchedakatvaM gaNAvacchedakapadavIm 'nikkhivittA' nikSipya parityajya 'ohAvejjA' avadhAvet maithunasevanArtha dezAntaraM pratyavadhAvanaM kuryAta, tatra maithunaM pratisevate iti bhAvaH / pratisevya ca zubhakarmodayAt punaH pratyAvRtya dIkSito bhavet , tadA tasya 'tiNNi savaccharANi' trINi saMvatsarANi, ityAdi sarva padavIparityAgapUrvakamaithunasevigaNAvacchedakapazcadazasUtravad vyAkhyeyam / / sU0 20 // __ pUrva padavIsahitapadavIparityAgapUrvakAvadhAvakagaNAvacchedakaviSayakaM sUtradvayamuktvA samprati tadviSayakamevA''cAryopAdhyAya-sUtradvayamucyate, tatra prathama padavIsahitAvadhAvanaviSayakamAcAryopAdhyAyasUtramAha-'AyariyauvajjhAe' ityAdi / sUtram- AyariyauvajjhAe AyariyauvajjhAyatta anikkhivittA ohAejjA jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // sU0 21 // vya. 13
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasama chAyA-AcAryopAdhyAyaH AcAryopAdhyAyatvanikSipya avadhAyet yAvajjovaM tastha tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA upAdhyAyatvaM vA yAvad gaNAvacchedakatva ghA uddeSTuM vA dhArayitu vA // sU0 21 // bhASyam-'Ayariya uvajjhAe' AcAryopAdhyAyaH, AcAryazca upAdhyAyazca 'Ayariya uvajJAyattaM anikkhivittA' AcAryatvamAcAryapadavIm, tathA upAdhyAyatvamupAdhyAyapadavIm anikSipyA'parityajya 'ohAejjA' avadhAvet tadA yAvajjIvaM tasya no kalpate AcAryopAdhyAyatvamuddeSTuM vA dhArayituM veti anikSiptapadavIkamaithunasevyAcAryopAdhyAyaSoDazasUtravad vyAkhyA karttavyeti // sU021 // sUtram-AyariyauvajjhAe AyariyauvajjhAyatta nikkhivittA ohAejjA tiNNi saMbaccharANi tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagataM vA udisittae vA dhArittae vA, tihiM saMvaccharehiM vIikkaMtehi cautthagaMsi saMvaccharaMsi paTTiyaMsi Thiyassa uvasaMtassa uvarayassa paDi virayassa nivigArassa evaM se kappai AyarittaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM cA udisittae vA dhArittae vA // suu022|| chAyA-AcAryopAdhyAyaH AcAryopAdhyAyatvaM nikSipya avadhAvet trINi saMvatsarANi tasya tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uheSTuM vA dhArayituM vA, tripu saMvatsarepu vyatikrAntepu caturthaka saMvatsare prasthite sthitasya upazAntasya uparatasya prativiratasya nirvikArasya evaM tasya kalpate AcAryatvaM vA yAvat gaNAvaccheda katvaM cA uddeSTu vA dhArayituM vA // sU0 22 // bhASyam-'AyariyauvajjhAe' AcAryopAdhyAya', AcAryaH upAdhyAyazca 'AyariyauvajjhAyattaM' AcAryopAdhyAyatvam AcAryatvamupAdhyAyatvaM ca, svakIya padamAcAryAdipadam tat 'nikkhivittA, nikSipya parityajya 'ohAejjA' avadhAvet / zeSa sarva nikSiptapadamaithunasevyAcAryopAdhyAyasaptadazasUtravad vyAkhyeyam / svapadasyAnikSepaNe nikSepaNe ca gaNAvacchedakAcAryopAdhyAyaviSaye ajApAlakadRSTAntadvayaM yathA-eko'jApAlakaH svakIyamajAvarga kasmai asamarpya gataH tasyAjAvargazcoreNa coritaH / sa punarAvRtto yAvajIvaM so'jAvagaM na labdhavAn / anyo'jApAlakaH svakIyam anAvarga kasmai samarpya gataH / tataH pratinivRttena tena yathAvasthito'jAvargo lbdhH| evaM gaNAvacchedakAcAryopAcyAyaviSaye'pi bhAvanIyam / atra maithunadharmapratisevanamadhikRtya paJca sUtrANi santi, tatraikaM sUtra sAmAnyena bhikSuviSayakam 1 / gaNAvacchedakapadAparityAgamadhikRtyaikaM gaNAvacchedakasUtram 2 / svapadaparityAgamadhikRtya dvitIyaM gaNAvacchedakasUtram 3 evameva AcAryopAdhyAyasUtradvayaM padA'pari
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 3 0 23-25 bahuzo mAyAmRvAdisevane AcAryAdipadaniSedhaH 99 tyAgaparityAgaparakamiti paJca sUtrANi maithunasevanaviSayANi santIti 5 / evamevA'vadhAvanamadhikRtyaikaM bhikSusUtram 1, padAsparityAgaparityAgamAzritya gaNAvacchedakasUtradvayam 3, AcAryopAdhyAyasUtradvayaM cetyavadhAvanaparakANi paJcasUtrANi 5 / evaM daza sUtrANi trayodazasUtrAdAramya dvAviMzatisUtraparyantAni prAyaH samAnavyAkhyAnAni santItyavadheyam / ayaM bhAvaH - svapadA'nikSepaNasUtradvike gaNAvacchedakA - cAryopAdhyAyAH pratyAgatA anarpitAjAvargAjApAlakavat yAvajjIvamAcAryAdipadAnAmana eva / svapadanikSepaNasUtradvaye tu arpitAjAvargAjApAlakadRSTAntena pUrvoktaprakAreNa trisaMvatsarAtikrame AcAryAdipadAnAM yogyAH bhavantIti // sU022 // pUrvamavadhAvanamadhikRtya bhikSuprabhRtIni paJca sUtrANi vyAkhyAtAni sAmprataM mAyAdiyuktabahuzrutavahnAgamabhikSugaNAvacchedakAcAryopAdhyAya viSayANi sapta sUtrANi vakSyante, tatraiSAmevaikavacanamAzritya trINi sUtrANi 3 / evaM bahuvacanamAzritya trINi sUtrANi 6 / tathA eSAmeva samuccayena bahuvacanamAzrityaikaM sUtram 7 / evaM sapta sUtrANi kathayiSyante tatra saptasu sUtreSu prathamamekavacanena bhikSusUtramAha-- ' bhikkhu ya vahussue' ityAdi / sUtram - bhikkhU ya bahussu vanbhAgame bahuso bahusu AgADhAga / desu kAraNesu bhAI musAvA asuI pApajIvI, jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAtraccheyagattaM vA uddittie vA dhAritae vA / / sU0 23|| chAyA - bhikSuzca bahuzruto bahnAgamaH bahuzo bahupu AgADhAgADheSu kAraNeSu mAyI mRSAvAdI azuciH pApajIvI yAvajjIvaM tasya tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTu vA dhArayituM vA // sU0 23 // bhASyam - 'bhikkhU ya' bhikSuzca 'bahussue' bahuzrutaH bahu - adhikaM zrutaM sUtramabhyAseyasya sa bahuzrutaH anekaprakAraka sUtrajJAtetyarthaH / tathA 'babhAgame bahvAgamaH bahuradhika AgamaH AgamArthaparijJAnaM yasya sa bahnAgamaH anekA'nekavidhasUtrArthatadubhayajJAtetyarthaH ' bahusu' bahuSu bahuprakArakeSu 'AgADhAgADhesu kAraNesu' AgADhAgADhakAraNaM yat sacittAcittaviSaye vivAdAspadIbhUtamapi kulagaNasaMghasyAhAropadhizayyAdyupagrahe varttate, tAdRzeSu AgADhAgADheSu kAraNepu 'bahuso' bahuzo'nekavAram 'mAI' mAyI mAyAvI paracchidrAnveSitvAt tena mAyitvena 'musAvAI' mRSAvAdI asatyabhASaNakArI ata eva 'asuI' azuciH azuddhA''GgArAdisevanAdazuddhAntaHkaraNaH, ata eva 'pAvajIvI' pApajIvI pApakarmaNA jIvanazIlaH mAyAdikapaTamAzritya bahuzo'kRtya karaNAt pApiSTha ityarthaH / etAdRzo yo bhikSaH 'tassa' tasya bhikSo. 'jAvajjIvAe' yAvajjIvaM jIvanaparyantam 'tappattiyaM' tatpratyayikaM mAyAmRSAdikAraNakam 'no kappar3a' no kalpate AyariyattaM vA jAva gaNA
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 vyavahArasUtre vaccheyagattaM vA AcAryatvamAcAryapadavIM vA yAvat upAdhyAyatvaM vA pravartakatvaM vA sthaviratvaM vA gaNitvaM vA gaNadharatvaM vA gaNAvacchedakatvaM vA 'udisittae vA dhArittae vA' uddeSTumanujJAtuM vA svasya vA AcAryapadavI dhArayituM tasya bhikSorna kalpate / / suu023|| atha saptasu sUtreSu dvitIyaM gaNAvacchedakaviSayaM sUtramAha-'gaNAvaccheie' ityAdi / sUtram- gaNAvaccheie bahussue vabhAgame vahuso vahusu AgADhAgADhesu kAraNesu mAI musAbAI asuI pAvajIvI jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM va jAca gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // sU0 24 // chAyA--gaNAvacchedakaH bahuzrutaH vahvAgamaH bahuzaH .bahusu AgADhAgADhepu kAraNepu mAyI mRpAvAdI azuciH pApajIvI yAvajjIva tasya tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA yAvat gaNAvacchedakatvaM vA uddeSTu vA dhArayituM vA / / sU0 24 // bhASyam-'gaNAvaccheie' gaNAvacchedakaH gaNavyavasthAkArakaH 'bahumsue babhAgame' bahuzrutaH vahvAgamaH pUrvoktasvarUpaH 'bahuso' bahuzo'nekavAram 'bahusu AgADhAgADesu kAraNesu' ityAdi zeSa saMrva bhikSumUtravadeva vyAkhyeyam / ayaM bhAvaH-yadi gaNAvacchedako bahuzruto bahvAgamo'pi kimapi kAraNamAsAdyApi bahuzo mAvimRSAvAdiprabhRtivizeSaNaviziSTo bhavet tadA tasya tatkAraNamAzritya yAvajjIvamAcAryAdipadavIdAnaM punaH kathamapi na kalpate // sU0 24 // sAmprataM tRtIyamAcAryopAdhyAyaviSayaM sUtramAha-'AyariyauvajjhAe' ityAdi / sUtram-AyariyauvajjhAe vahussue kanbhAgame bahuso vahusu AgADhAgADhesu kAraNe mAI musAvAI amuI pAvajIvI jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // sU0 25 // chAyA-AcAryopAdhyAyo bahuzruto vahyAgamo mAyI mRpAvAdI azuciH pApajIvI yAvajjIvaM tasya tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakattvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 25 // bhASyam-'AyariyauvajjhAe' iti / idamapi sUtraM bhikSusUtravadeva vyAkhyeyam / ayaM bhAvaH-bhAcAryaH upAdhyAyo vA bahuzruto babAgamo'pi yaM kamapi kAraNavizeSamAsAdyApi ki punarajhAraNakaM bahuzo mRpAbhASaNAdikaM karoti tatya mRSAvAdAdiviziSTasyAcAryasya upAdhyAyasya vA mRpAvAditvAtyayikaM yAvarjIva punarAcAryAdipadavIdAnaM dhAraNaM vA kathamapi na kalpate iti // sU0 25 //
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 3 sU0 26-29 bhikSukAdonA bahuzo mAyAdisevane padaniSedhaH 101 atha caturtha bhikSumadhikRtya bahuvacanena sUtramAha-'vahave bhikkhuNo' ityAdi / sUtram--bahave bhikkhuNo bahussuyA vabhAgamA bahuso vahusu AgADhAgADhesu kAraNesu mAI musAbAI asuI pAvajIvI jAvajjIvAe tesiM tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittae vA dhArittae vA / / sU0 26 // chAyA-vahavo bhikSavaH bahuzrutAH bahvAgamAH bahuzo vahusu AgADhAgADheSu kAraNepu mAyino mRpAvAdino'zucayaH pApajIvino yAvajjIvaM teSAM tatpratyAyakaM no kalpate AcAryatva vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTu vA dhArayituM vA // sU0 26 // bhASyam- 'vahave bhikkhuNo' bahavo'neke bhikSavaH / idamapi sUtraM bhikSusUtravadeva vyAkhyeyam / vizeSa etAvAneva yat tatraikavacanamAzritya vyAkhyA kRtA, atra bahuvacanamAzritya vyAkhyA karttavyeti // sU0 26 // atha bahuvacanena gaNAvacchedakaviSayaM paJcamasUtramAha-'vahave gaNAvaccheyayA' ityAdi / sUtram -vahave gaNAvaccheyayA bahussuyA babhAgamA vahuso vahusu AgADhAgADhemu kAraNesu mAI musAbAI asuI pAvajIvI jAvajjIvAe tesiM tappattiyaM no kappar3a AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // sU0 27 // chAyA-vahavo gaNAvacchedakAH bahuzrutAH bahvAgamAH bahuzo vahusu AgADhAgA. DheSu kAraNepu mAyino mRSAvAdinaH azucayaH pApajIvinaH yAvajjIvaM teSAM tatpratyayika no kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTa vA dhArayituM vA // sU0 27 // bhASyam-'vahave gaNAvaccheyayA' bahavo'neke tricatuHpramRtayaH gaNAvacchedakAH / zeSaM sarva vahuvacanena bhikSusUtravadeva vyAkhyeyam // sU0 27 // athAcAryopAdhyAyaviSayaM SaSThaM sUtramAha-'vahave AyariyauvajjhAyA' ityAdi / sUtram-vahave AyariyauvajjhAyA vahussuyA kabhAgamA bahuso bahusu AgADhAgADhesu kAraNesu mAI musAbAI asuI pAvajIvI jAvajjIvAe tesiM tappattiyaM no kappar3a AyariyataM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittae vA dhAritae vA // sU0 28 // chAyA-vahavaH AcAryopAdhyAyAH vahuzrutAH bahvAgamAH vahuzo vahupu AgADhAgADhepu kAraNepu mAyino mRSAvAdino'zucayaH pApajovino yAvajjIvaM teSAM tatpratyayika no kalpate AcAryatvaM vA yAvat gaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuvA dhArayituM vA / sU0 28 // bhASyam-'vahave AyariyauvajjhAyA' vahavo'neke tricatuHpramRtayaH mAcAryopAdhyAyAH AcAryAH upAdhyAyAzca / zepaM sarva bahuvacanena bhikSusUtravadeva vyAkhyeyam / / sU0 28 //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtra atha bhikSukAdIn sarvAn saMgRhya bahuvacanena saptamaM samuccayasUtramAha-'vahave bhikkhuNo' ityAdi / sUtram-vahave bhikkhuNo vahave gaNAvaccheyayA vahave AyariyauvajjhAyA bahusmuyA vabhAgamA bahuso bahusu agADhAgADhesu kAraNesu mAI musAvAI asuI pAvajIvI jAvajjIvAe tesiM tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // sU0 29 // // vavahArakappe taio uddeso samatto // 3 // chAyA-bahavo bhikSukA vahavo gaNAvacchedakAH vahava AcAryopAdhyAyA bahuzrutAH vabAgamAH vahuzo vahupu AgADhAgADhepu kAraNepu mAyino mRpAvAdinaH azucayaH pApajIvino yAvajjIvaM teSAM tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA yAvad gaNAvacchedakatvaM vA uddeSTu vA dhArayituM vA // sU0 29 // // vyavahArakalpe tRtIya uddezaH samApta // 3 // bhASyam-'bahave bhikkhuNo' bahavo bhikSukAH tathA 'vahave gaNAvaccheyayA' vahavo'neke gaNAvacchedakAH 'vahave AyariyauvajhAyA' vahavo'neke AcAryopAdhyAyAH / zeSaM sarvaM bhikSukAdInAM bahutvamadhikRtya bahuvacanena bhikSusUtravyAlyAvad vyAkhyA karaNIyA / ayaM bhAvaH-aneke bhikSukA graNAvacchedakA AcAryopAdhyAyA bahuzrutAdyA api abhIkSNaM mAyA-mRSA-vAdAdikaM yadi kuryuH tadA bhikSukAdInAM sarveSAmapi mRSAvAdAdijanitAparAdhena jIvanaparyantameSAmAcAryAdigaNAvacchedakAntapadavyA dAnaM dhAraNa ca na kalpate iti // sU0 29 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta "jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jaina__dharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlavrativiracitAyAM"vyavahArasutrasya" bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAM tRtIya uddezakaH samAptaH // 3 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha caturthodezakaH prArabhyate vyAkhyAtastRtIyoddezaka', samprati caturtha uddezaH prArabhyate, tatrAsyAdisUtrasya tRtIyo - dezakAntimasUtreNa saha kaH sambandhastatrAha bhASyakAraH - 'Ayariya0' ityAdi / bhASyam - AyariyamAiyANaM, mAippabhiNa no paya denA / uddhArakAle, viharejjA tesi vihimettha // 1 // chAyA - AcAryAdInAM mAyiprabhRtInAM no padaM dadyAt / RtubaddhAdikakAle vihareyusteSAM vidhimantra // 1 // vyAkhyA- 'AyariyamAiyANaM' iti / pUrvaM tRtIyoddeza kasyAntimasUtre mAyiprabhRtInAM mAyimRSAvAdyazucipApajIvinAm AcAryAdInAm AcAryasyopAdhyAyasya pravarttakasya sthavirasya gaNino gaNagharasya gaNAvacchedakasya cetyarthaH padam AcAryopAdhyAyAdipadaM yAvajjIvaM na dadyAt iti proktam, te ca 'uuvAiyakAle' RtubaddhAdikAle hemantagrISmakAle varSAvAsakAle ca 'viharejjA' vihareyuH vicareyu tadA kathaM vicareyuH 2 iti teSAM vicaraNasya vidhim atra caturthoddezakasyAdau kathayipyate, ityeSa pUrvAparoddezakayo. samvandhaH / anena sambandhenAyAtasyAsya 'caturthoddezakasyedamAdau AcAryopAdhyAyAdiviSayakaM sUtrASTakamAha - 'no kapa' ityAdi / sUtram - no kappaiAyariya uvajjhAyassa egANiyassa hemaMta gimhAsu carittara // 1 // kappar3e AyariyauvajjhAyarasa appaviiyassa hemaMta gimhAsu carittae | sU0 2 // no kappai gaNAvaccheyayassa appavizyassa hemaMtagimhAsu carittae / sU0 3 // kappara gaNAvaccheyayassa appataiyassa hemaMtagimhAsu caritae || sU0 4 || no kappara AyariyauvajjhAyassa appavizyassa vAsAvAsaM vatthae | sU0 5 // kappai AyariyauvajjhAyassa appataiyassa vAsAvAsaM vatthae | sU0 6 // no kappar3a gaNAvaccheyayassa appataiyassa vAsAvAsaM vatthae || sU0 7 // kappai gaNAvaccheyayassa appa utthassa vAsAvAsaM vatthae / sU0 8 // chAyA - no kalpate AcAryopAdhyAyasya ekAkino hemantagrISmeSu caritum // sU0 1 // kalpate AcAryopAdhyAyasya AtmadvitIyasya hemantagrISmeSu caritum // 0 2 // no kalpate gaNAvacchedakasya AtmadvitIyasya hemantagrISmeSu caritum // sU0 3 // kalpate gaNAvacchedakasya AtmatRtIyasya hemantagrISmeSu caritum // sU0 4 // no kalpate AcAryopAdhyAyasya AtmadvitIyasya varSAvAsaM vastum // sU0 5 //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre kalpate AcAryopAdhyAyasya AtmatRtIyasya varSAvAsaM vastum // suu06|| no kalpate gaNAvacchedakasya AtmatRtIyasya varSAvAsa vastum // sU0 7 // kalpate gaNAvacchedakasya Atmacaturthasya varSAvArsa vastum // sU0 8 // bhASyam-'no kappai' iti / 'no kappai' no kalpate 'AyariyaujvajhAyassa' AcAryasya upAdhyAyasya ca 'egANiyassa' ekAkinaH advitIyasya 'hemaMtagimhAsu' hemantagrISmeSu, atra varSasya traya eva bhAgA vivakSitAH, hemantakAlaH grISmakAlaH varSAkAlazceti, tatra hemantagrISmakAlaH zeSakAlanAmnA RtubaddhakAlanAmnA vA prasiddhaH, so'STamAsAtmako navamAsAtmako vA bhavati tena zeSakAle'STamAsAtmake navamAsAtmake vA hemantagrISmarUpe, sUtre bahuvacanaM hemantagrISmayoraSTanavamAsAtmakatvAt , tepu aSTasu navasu vA mAseSu ityarthaH AcAryopAdhyA. yasya ekAkinaH 'carittae' carituM vihattaM na kalpate, AcAryopAdhyAyasya hemantagrISmakAle mAsakalpena viharaNaM bhavati gacchazca sabAlavRddhAkulaH tatastatra tiSThataH tasya vaiyAvRttyAdikaM bahu kartavyaM bhavet sUtrArthatadubhayAnAM smaraNe mA vighno bhUyAditi gacchAd vahiH pRthag ekAkI sthAtumicchet tadA naikAkitvena sthAtuM kalpate, yato gaccha* anAcAryopAdhyAyo na karttavya iti // suu01|| tarhi kathaM kalpate iti dvitIyaM sUtramAha-'kappai' ityAdi / kappai kalpate 'AyariyauvajjhAyassa' AcAryopAdhyAyasya 'appaviiyassa' AtmadvitIyasya 'hemantagimhAsnu' hemantagrISmeSu aSTasu mAseSu 'carittae' carituM vihartum // sU0 2 // ____ atha gaNAvacchedakaviSayaM niSedharUpaM tRtIyasUtramAha-'no kappai gaNA0' ityAdi / 'no kappai' no kalpate 'gaNAvaccheyayassa' gaNAvacchedakasya 'appaviiyassa' AtmadvinIyasya AtmA svayaM dvitIyo yatra sa AtmadvitIyaH dvitIyena Atmabhinnena sAdhunA sahitaH, tasya 'hemaMtagimhAsu' hemantagrISmeSu 'carittae' caritum // sU0 3 // caturtha gaNAvacchedakaviSayamAjJAsUtramAha-'kappai gaNA0' ityAdi / 'kappaI' kalpate 'gaNAvaccheyayassa' gaNAvacchedakasya 'appataiyassa' AtmatRtIyasya, tatra AtmA svayaM tRtIyo yatra sa AtmatRtIyaH dvAbhyAmAtmabhinnAmyAM sAdhubhyAM sahitaH, tasya 'hemaMtagimhAmu' hemantagrIpmeSu caritum // sU0 4 // atha varSAvAsamadhikRtya niSedhaviSayaM paJcamamAcAryopAdhyAyasUtramAha-'no kappai0' ityAdi / 'no kappaI' na kalpate'AyariyauvajjhAyassa' AcAryopAdhyAyasya 'appaviiyassa' Atmadvitoyasya dvitIyasAdhusahitasya 'vAsAvAsaM' varSAvAsa 'vasthae' vastuM sthAtum // sU0 5 //
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 4 sU0 1-9 AcAryAdInAM zeSakAlavarSAkAlaviharaNavidhiH 105 SaSThamanujJAsUtramAha- kappai Ayariya0' ityAdi / 'kappaI' kalpate 'AyariyauvajjhAyassa' AcAryopAdhyAyasya 'appataiyassa' AtmatRtIyasya AtmA svayaM tRtIyo yatra sa AtmatRtIyaH dvAbhyAmAtmabhinnAbhyAM sAdhubhyAM sahitastasya 'vAsAvAsaM vatthae' varSAvAsaM vastum // sU0 6 // mathasaptamaM varSAvAsamadhikRtya niSedhaviSayaM gaNAvacchedakasUtramAha-'no kappaI' ityAdi / no kappaI na kalpate ' gaNAvaccheyayassa' gaNAvacchedakasya 'appataiyassa AtmatRtI. yasya mAtmabhinnasAdhudvayasahitasya 'vAsAvAsaM vatthae' varSAvAsaM vastum // sU0 7 // athASTamamanujJAsUtramAha-'kappai gaNA0' ityAdi / kappai' kalpate 'gaNAvaccheyayassa' gaNAvacchedakasya 'appacauttharasa' AtmacaturyasyaAtmA svayaM caturthoM yatra sa mAtmacaturthaH AtmabhinnastrimiH sAdhubhiH sahitasya vAsAvAsa vatthae' varSAvAsaM vastum kalpate iti sUtrASTakasakSepArthaH / ___ayaM bhAvaH-hemantagrISmakAlamadhikRtyAcAryopAdhyAyaviSayaM niSedhAnujJAgabhiMta sUtradvayam, tatrAghasUtre hemantagrISmayorekAkina AcAryopAdhyAyasya viharaNaniSedhaH, dvitIyasUtre AtmadvitIyasya tasya viharaNAnujJeti sUtradvayamAcAryopAdhyAyaviSayakam 2 / evaM sUtradvayaM gaNAvacchedakasya hemantagrISmakAlaviSaye bhAvanIyam, tatrAdyasUtre AtmadvitIyasya pratiSedhaH, dvitIyasUtre tvAtmatRtIyasyAnujJA 4 / evameSAmeva catvAri sUtrANi varSAvAsaviSayANi veditavyAni. tatrAye dve sUtre AcAryopAdhyAyasya yathA-prathamasUtre AcAryopAdhyAyasyAtmadvitIyasya pratiSedhaH, dvitIye tvAtmatRtIyasyAnujJA 6 / tRtIyasUtre gaNAvacchedakasyAtmatRtIyasya pratiSedhaH, caturthe tvAtmacaturthasyAnujJeti sUtrASTakabhAvArthaH 8 / atra RtubaddhakAle varSAkAle ceti kAladvaye jaghanyato yathAkramaM gaccha* pazcakaH saptakazca bhavitumarhati, paJcaparimANamasyeti paJcakaH, saptaparimANamasyeti saptakaH, kimuktaM bhavati-RtubaddhakAle paJcako gacchaH paJcasAdhusamudAyarUpaH, varSAkAle ca saptakaH saptasAdhusamudAyarUpo gaccho bhavati / kathamityAha-Rtubaddha kAle jaghanyata AcArya upAdhyAyo vA AtmadvitIyaH gaNAvacchedakastvAtmatRtIya ityevaM paJcako gaccho bhavati / varSAkAle jaghanyata AcArya upAdhyAyo vA AtmatRtIyaH, gaNAvacchedakazcAtmacaturtha ityevaM saptako gaccho bhavati / utkarpata. kAladaye'pi dvAtrizatsahasrasAdhusamudAyarUpo gaccho bhavati, yathAhi-bhagavata RpabhadevasvAmino jyeSThasya gaNadharasya RSabhasenasya puNDarIkA'paranAmno dvAtriMzatsahasro gaccha AsIt / zeSaparimANo jaghanyotkRSTamadhyagato gaccho madhyamo bhavati / atra sUtrASTake jadhanyaparimANo gacchaH pratipAdita iti // sU0 1-8 // mya, 11
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtra pUrvam RtubaddhakAlavarSAkAlamadhikRtya ekaikAcAryopAdhyAyagaNAvacchedakaviSayaM kalpAkalpasUtrASTakaM pratipAditam, sAmprataM tadeva kAladvayamadhikRtyA'nekAcAryopAdhyAyagaNAvacchedakaviSaya sUtradvayamabhidhAtukAmaH pUrvaM hemantagrISmakAlamadhikRtya sUtramAha-'se gAmaMsi vA' ityAdi / sUtram-se gAmaMsi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rAyahANIe vA kheDaMsi vA kabbaDaMsi vA maDaMbaMsi vA paTTaNaMsi vA doNamuhaMsi vA AsamaMsi vA saMvAhaMsi vA saMnivesaMsi vA vahUrNa AyariyauvajjhAyANaM appaviiyANaM, vahaNaM gacchAvaccheyayANaM appataiyANaM kappai hemaMtagimhAsu carittae annamannanissAe // sU0 9 // chAyA-atha grAme vA nagare vA rAjadhAnyAM vA kheTake vA kavyaDe vA maDamne vA pattane vA droNamukhe vA Azrame vA saMvAhe vA saMniveze vA bahUnAmAcAryopAdhyAyAnAmAtmadvitIyAnAm bahUnAM gaNAvacchedakAnAmAtmatRtIyAnAm kalpate hemantagrISmepu caritum anyo'nyanizrayA // sU0 9 // bhASyam-'se gAmaMsi vA' iti / 'se' atra 'se' zabdo'thazavdArthaka', tathAca-athAnantaraM pratyekAcAryAdiviSayakavidhipratipedhapradarzanAnantaram 'gAmaMsi vAH' grAme vA grAmaviSaye, tatra grAmA vRtiveSTitaH, tasmin 'nagaraMsi vA' nagare vA, tatra nagaraM gomahiNyAdInAmaSTAdazakaravarjitam , tasmin 'nigamaMsi vA' nigame vA, nigamaH vaNijAM vyApArasthAnam , tasmin vA, 'rAyahANIe vA' rAjadhAnyAM vA, tatra rAjadhAnI rAjJo nivAsasthAnam , tatra vA, 'kheDaMsivA' kheTe vA, tatra kheTo dhUlinimitaprAkArapariveSTitaM jananivAsasthAnaM, tasmin , 'kavvaDaMsivA' karbaTe vA kutsitanagare 'maDaMvaMsivA' maDamve vA, maDambaH-sArghakrozadvayAntargatagrAmarahitaH pradezaH, tatra, 'paTTaNaMsi vA' pattane vA, pattanaM jalapattanaM sthalapattanamiti dvividham , naubhiH zakaTairvA prApyaM nagaraM pattanaM bhavati, tatra vA, 'doNamuhaMsi vA' droNamukhe vA, tatra droNamukho nAma jalasthalamArgayoH saMmelanasthAnam , tatra vA, 'AsamaMsi vA' Azrame vA tApasAdInAM nivAsasthAne vA 'saMbAiMsi vA' sabAhe vA, tatra saMbAhaH kRSivalairghAnyarakSArtha nirmitaM durgabhUmisthAnam , tatra vA, 'saMnivesaMsi vA' sanniveze vA, tatra saMnivezaHsamAgatasArthavAhAdinivAsasthAnam , tatra vA, 'bahaNaM' bahUnAmanekeSAM dvitriprabhRtInAm 'AyariyauvajjhAyANa AcAryopAdhyAyAnAm AcAryANAmupAdhyAyAnA cetyarthaH / kathambhUtAnAm ? tatrAha 'appaviiyANaM' AtmadvitIyAnAm , AtmanA dvitIyAnAm AtmabhinnaikasAdhuyuktAnAm 'vahUNaM gaNAvaccheyayANaM' vahUnAmanekeSAM gaNAvacchedakAnAm 'appataiyANaM' AtmatRtIyAnAm AtmanA saha tRtIyAnAm dvau sahAyako tRtIyazca svayaM teSAm 'kappaI' kalpate 'hemaMtagimhAsu' hemantagrISmeSu RtubaddhakAle ityarthaH 'carittae' carituM vihartum / kathaM kalpate ? ityAha-'annamannanissAe' anyo'nyanizrayA parasparopasaMpadamAzrityeti yathA-ekasyAcAryasyaikaH ziSyaH, dvitIyaH svayam , evaM pratyekaM dvitIyAdInAM dvau dvau militvA catuHsaMkhyakAdaya AcAryAH, evamekasya gaNAvacchedasya
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 4 sU0 10-11 AcAryA kAladharmaprApte viharaNavidhiH 107 dvau ziSyau ekazca svayamiti pratyekaM dvitrAdInAM trayastrayo militvA SaTsaMkhyakAdayo gaNAvacchedakA - steSAM hemantagrISmeSu vihartuM kalpate iti bhAvaH // suu09|| sUtram -- se gAmaMsi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rAyahANIe vA kheDaMsi vA kavvaDaMsi vA maDaMbaMsi vA paTTaNaMsi vA doNamuhaMsi vA AsamaMsi vA saMvAiMsi vA saMnivesaMsi vA bahUNaM AyariyauvajjhAyANaM appataiyANaM, bahUNaM gaNAvaccheyayANaM appacautthANaM kappai vAsAvAsaM vatthae annamannanissAe || sU0 10 // chAyA- -atha grAme vA nagare vA rAjadhAnyAM vA kheTe vA kavaDe vA maDambe vA pattane vA droNamukhe vA Azrame vA saMvAhe vA bahUnAmAcAryopAdhyAyAnAmAtmatRtIyAnAm bahUnAM gaNAvacchedakAnAmAtmacaturthAnAM kalpate varSAvAsaM vastumanyo'nyanizrayA // sU0 10 // - bhASyam -' se gAmaMsi vA' ityAdi / 'se' athAnantaram ' gAmaMsi vA' grAme vA pUrvanirdiSTasvarUpeSu grAmAdiSu 'vahUNaM' bahUnAmanekeSAM 'AyariyauvajjhAyANaM' AcAryopAdhyAyAnA pratyekamanekeSAmAcAryANAm tathA pratyekamanekeSAmupAdhyAyAnAm 'appataiyANaM' AtmatRtIyAnAm AtmanA saha tritvasaMkhyAviziSTAnAm, tathA 'bahUNaM gaNAvaccheyayANaM' bahUnAmanekeSAM gaNAvacchedakAnAm 'appacautthANaM' AtmacaturthAnAm AtmanA saha catuSkasaMkhyAviziSTAnAm ' kappai' kalpateM 'vAsAvAsaM' varSAvAsaM cAturmAsyam 'vatthae' vastuM vAsaM kartum / kalpate AtmavRtIyAnAmAcAryANAM bahUnAm, tathA-AtmacaturthAnAM bahUnAM gaNAvacchedakAnAM varSAvAsaM vastum / kathamityAha-'annamannanissAe ' anyo'nyaMnizrayA parasparopasaMpadA cAturmAsye ekatra vAsaM karttuM kalpate / atrAyaM bhAvaH yathA-ekasyAcAryasya dvau ziSyau ekazca svayamiti trayaH, evaM pratyekaM dvitrAdInAM saMkhyAmelanaM bhavatIti parasparaM militvA, evamekasya gaNAvacchedasya trayaH ziSyAzcaturthaH svayamiti catvAraH, evaM pratyekaM dvitrAdInAM saMkhyAmelanaM bhavatIti parasparaM militvA teSA varSAvAsa sthAtuM kalpate iti| yat kSetraM yasyAnukUlaM bhavati tannizrayA varSAvAse sthAtavyamiti // sU0 10 // sUtramgAmANugAmaM dUijjamANe bhikkhU jaM purao kaTTu fares se Ahacca vIsaMbhejjA asthi yA ittha anne kei upasaMpajjaNArihe se uvasaMpajjiyavve, Natthi yA ittha anne kei uvasaMpajJjaNArihe tassa appaNo kappAe asamatte kappai garAie paDimA jaNNaM jaNNaM disaM anne sAhammiyA viharaMti taSNaM taNNaM disaM ucalittae, no se kappar3a tattha vihAravattiyaM vatthae, kappar3a se tattha kAraNavattiyaM vatthae, taMsi ca NaM kAraNaMsi niTThiyaMsi paro vaejjA vasAdi ajjo egarAyaM vA durAyaM vA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kappara paraM ega
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 vyavahAsUtre rAyAo vA durAyAo vA vatthae jaM tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // suu011|| chAyA--prAmA'nugrAma dravan bhikSurya purataH kRtvA viharati sa Ahatya viSvagbhavet, asti cAtrA'nyaH kazcit upasaMpadAhaH upasaMpattavyaH, nAsti kazcit upasaMpadAIH tasya AtmanaH kalpo'samApta. kalpate tasyaipharAtrikyA pratimayA yAM yA khalu dizamanye sAdharmikA viharanti tAM tAM khalu dizasupalAtum, no tasya kalpate tama vihArapratyayaM vastuma, kalpate tasya tatra kAraNapratyayaM vastum, tasmizca kAraNe niSThite paro vadet yasa Arya ! ekarAtraM vA dvirAtraM vA evaM tasya kalpate ekarAtra vA dvirAtra vA vastum, no tasya kalpate paramepharAtrAdvA virAtrAdvA vastum, yattatra paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vasati tasya sAntarAt chedo vA parihAro vA / / sU011 // bhASyam-'gAmANugAma' ityAdi / 'gAmANugAma' prAmAnugrAmam ekasmAd grAmAd gAmAntaram 'dUijjamANe' dravan gacchan etAvatA RtubaddhaH kAlaH pradarzitaH / 'bhikkha' bhikSuH zramaNaH 'jaM purao kaTTu viharaI' yaM purataH kRtvA puraskRtya yamAcAryamupAdhyAyaM vA purataH kRtvA yannizrayetyarthaH viharati 'se A6cca visaMbhejjA' sa AcArya upAdhyAyo vA gacchanAyakaH Ahatya kadAcid AyurdalikaparikSayAt vizvagbhavet zarIrAtpRthag bhavet kAlagato mRto bhavedityarthaH tadA 'asthi yA ittha anne kei upasaMpajjaNArihe' asti cA'tra samudAye'nyaH kazcit bhAcArya upAdhyAyo gaNI gaNadharaH pravartakaH sthaviro vA upasaMpadA'rhaH upasaMpadyogyaH padavIyogya ityarthaH tadA 'se uvasaMpajjiyavve' sa evopasaMpattavyaH AcAryAditvena sthApayitvA tannizrAyAM sthAtavyamityarthaH / 'natthi yA ittha anne kei uvasaMpaNArihe' yadi nAsti cAtra kazcidanya AcAryAdiH, gaNI pravartakAdirvA samudAye upasaMpadAhaH AcArAGganizIthAderzAtA tadA 'appaNo kappAe asamatte' AtmanaH svakIyasya kalpaH AcArakalpaH asamAptaH AcArakalpaH pUrNo na paThito bhavettadA tadane paThanasyAvazyakatA vartate evaM sati 'kappai se egarAiyAe paDimAe' kalpate tasya ekarAtrikyA pratimayA ekarAtrAbhigraheNa 'atrataH prasthito'haM gantavyasthAnAdarvAg apAntarAle ekarAtrAdadhikaM na sthAsyAmi' ityabhigrahamAdAyetyarthaH 'jaNaM jaMNaM disaM' yAM yAM khala dizaM-yasyA yasyAM dizi yatra yatra pradeze 'anne sAhammiyA viharaMti' anye kecit sAdharmikAH samAnadharmANo viharaMti 'taM NaM taM NaM disaM uvalittae' tA tAM khalu dizaM-tasyA tasyA dizi upalAtum gantumityarthaH kintu 'no se kappai tattha vihAravattiyaM vatthae' no tasya bhikSukasya kalpate apAntarAle vihArapratyayaM nivAsanimittakaM AhAropakaraNAdilobhAttatrAvasthAnakAraNakaM vastuM vAsaM kartum / 'kappai se tattha kAraNavattiyaM vatthae' kalpate tatyAntarAle kAraNapratyayaM kAraNamAsAdya glAnAdevaiyAvRttyAdikAraNamAlabhya ekadvirAtrAdadhikamapi
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 4 sU0 12 kAcAryAdau kAladharmaprApte viharaNAvidhiH 109 vastuM vAsa kartum / 'taMsi ca NaM kAraNaMsi nidviyaMsi' tasmiMzca khalu kAraNe niSTite samApte sati yadi 'paro vaejjA' paro'nyaH tatratyaH zramaNaH sagho vA vadet-kathayet, kiM vadettatrAha'vasAhI'-tyAdi, 'vasAhi ajjo' vasa nivAsaM kuru he Arya ! 'egarAyaM vA durAyaM vA' ekarAtraM vA dvirAtraM vA yAvad atrAdhikaM vasa, iti yadi paro vadet tadA 'evaM se kappaI egarAyaM vA durAyaM vA vatthae' evamanyena prArthanAyAM kRtAyAM tasya zramaNasya kalpate ekarAtraM vA dvirAtraM vA vastum, kintu 'no se kappai paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae' no kalpate tasya ekarAtrAdvA dvirAtrAdvA paramadhikaM tatra vastum, 'jaM tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasaI' yad-yadi tatra paramadhikamekarAtrAdvA dvirAtrAdvA kAraNaM vinA vasati tadA 'se' tasya 'saMtarA chee vA parihAre vA' sAntarAt svakRtAdantarAt antararUpAparAdhAt gantavyasthAnaprApaNe yAvadevasikamantaraM bhavet yAvanti dinAni gantavyasthAnaprApaNe tatra vyavadhAnokatAni tAvadivasaparimitaH chedo vA parihAro vA chedanAmakaM vA parihAranAmakaM vA prAyazcittaM bhavettasyeti / atrAyaM mUtrAzayaH-yannizrayA bhikSuAmAnugrAma viharati tasmin kAlagate sati gacche yadi upasampadAhaH padavIyogyaH ko'pyanyo bhavettadA taM tatra upasaMpadAyAM sthApayitvA tannizrAyAM sthAtavyam , tadanantaraM svasya paThitumArabdhakalpasyAgre paThanaM karttavyam / yadi upasaMpadAha-padavIyogyo'nyaH ko'pi gacche na bhavet, svakIyaH kalpazcA'samApto vartate'tastatpUraNArthamagre paThanamAvazyakaM vartate svanizrAyAM katicit sAdhavo bhaveyuH, evaM sati svanizrAgatAn sarvAn sAdhUna gRhItvA gamanaM karttavyam / tatra ekarAtrikAbhigraheNa gacchet , yathA atrato nirgamanAnantaraM gantavyasthAnAdarvAg apAntarAle ekarAtrAdadhikaM kutrApi na sthAsyAmIti / evaMvidhAbhigraheNa yasyAM dizi kalpapAThakAH sAdharmikAstiSThanti tA dizaM prati prasthAtavyam, tatrApAntarAle gokulAdau dugdhadadhyAdilAbharUpaM prativandhamakurvan gacchet kintu mArge AhArA dilAbhamapekSya sthAtuM na kalpate / yadi mArge sthitAnA sAdhUnA glAnAdyavasthAyAM vaiyAvRttyAdikAraNamupasthitaM bhavettadA tasya tatkAraNapratyayamekarAtrAdadhikamapi tatra vastuM kalpate / samApte ca kAraNe tatrato nirgantavyam / yadi tatratyAH zramaNAH punaradhikaM vastumAgrahaM kuryuH tadA ekarAtra vA dvirAtraM vA tatra sthAtuM kalpate / tatrAhAropadhyAdilobhAdekadvirAtrAdadhikaM vaset tadA tasya bhikSorapAntarAle gantavyasthAnaprAptI yAvadinAvadhikamantaraM bhavet tAva-parimitazchedaH parihAratapo vA kalpapaThanAntarAyakAraNakaM samApadheteti sUtrAzayaH // sU011 // tadevaM Rtubaddha kAlasUtra vyAkhyAya samprati varSAvAsamUtra vyAkhyAtumAha-'vAsAvAsaM' ityAdi / sUtram -vAsAvAsaM prajjosavio bhikkhU ya ja purao kaTu viharai se Ahacca vIsaMbhejjA asthi yA itya anne kei upasaMpajjaNArihe se uvasaMpajjiyamve, natthi yA
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 dhyavahArasUtre itya anne upasaMpajjaNArihe tassa appaNo kappAe asamatte kappai se egarAiyAe paDimAe jaNa jaNaM disaM anne sAhammiyA viharaMti taNaM taNaM disaM uvalittae, no se kappai tattha vihAravattiyaM vatthae, kappai se tattha kAraNavattiyaM vatthae / taMsi ca NaM kAraNaMsi niTTiyaMsi paro vaejjA vasAhi ajjo egarAyaM vA durAyaM vA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kappaI paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae, jaM tattha egarAyAo vA durAyAo vA paraM vasai se saMtarA chee vA parihAre vA / / sU0 12 // chAyA -varSAvAsaM paryupito bhikSuzca yaM purataH kRtvA viharati Ahatya sa viSvagbhavet asti cA'trA'nyaH kazcidupasaMpadArhaH sa upasaMpattavyaH, nAsti cAtra kazcidupasaMpadArhaH tasya cA''tmanaH kalpo'samAptaH kalpate tasyaikarAtrikyA pratimayA yAM yAM khalu dizamanye sAdharmikA viharanti tAM tAM khalu dizamupalAtum, no tasya kalpate vihArapratyayaM vastum, kalpate tasya kAraNapratyayaM vastum , sasmizca khalu kAraNe niSThite: paro vadet vasa Arya ! ekarAtraM vA dvirAtraM vA, evaM tasya kalpate ekarAtraM vA dvirAtraM vA vastum no tasya kalpate paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vastum, yastatra paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vasati tasya sAntarAt chedo vA parihAro vA // sU0 12 // __bhASyam -'vAsAvAsaM' ityAdi / 'vAsAvAsaM' varSAvAsaM varSAkAlaM 'pajjosavio' paryupitaH varSAkAle vAsaM kurvan sthitaH 'bhikkhU ya' bhikSuzca 'jaM purao kaTu viharai' yamAcAryAdikaM purataH kRtvA yannizrayetyarthaH viharati varSAvAse tiSThati 'Ahacca se bIsaMbhejjA' Ahatya sa vizvagbhavet kadAcit sa AcAryaH zarIrAt pRthagbhavet mriyeta ityarthaH tata. 'asthi yA itya anne kei uvasaMpajjaNArihe' asti vidyate atra samudAye kazcidanyo nAyakaH upasaMpadArha upasaMpattiyogyaH AcAryAdipadayogyaH tadA 'se uvasaMpajjiyanve' sa upsNpttvyH| zeSa sarvamekAdazasUtroktaRtubaddhakAlasUtravad vyAkhyeyam / / sU0 12 // pUrvamAcArye kAlagate bhikSumadhikRtya RtubaddhakAlavarSAkAlavihAraviSayakaM sUtradvayaM pratipAditam , sAmpratamAcAryopAdhyAyasya maraNAvasthAyAM padavIdAnavidhimAha-'AyariyauvajjhAe' ityAdi / sUtram-Ayariya uvajjhAe gilAyamANe annayaraM ejjA ajjo ! mamaMsi NaM kAlagayaMsi samANaMsi ayaM samukkasiyavve, se ya samukkasaNArihe samukkasiyanve, se ya no samukkasaNArihe no samukkasiyavve, atthi yA ittha anne kei samukkasaNArihe se samukkasiyadhve / natthi yA itya anne samukkasaNArihe se ceva samukkasiyatve / taMsi caNaM samukkimusi paro vaejjA dussamukki te ajjo ! nikkhivAhi, tassa NaM nikkhi
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u04 sU013 maraNAsannAcAryAnuzAte tatpazcAtpadadAnavidhiH 11 ~ vamANassa natthi kei chee vA parihAre vA, je sAhammiyA AhAkappeNaM no abbhuTTAe viharaMti samvesiM tersi tappattiyaM chee vA parihAre vA // sU0 13 // - chAyA-acAryopAdhyAyo glAyan anyataraM vadet-Arya ! mayi khalu kAlagate sati ayaM samutkarSayitavyaH, sa ca samutkarSaNArhaH samutkarSayitavyaH / sa ca no samutkarpaNAIH no samutkarSayitavyaH, asti cA'trA'nyaH kazcit samutkarSaNAhaH samutkarSayitavyaH / nAsti cAvAnyaH kazcit samutkarSaNArhaH sa eva ca smutkrssyitvyH| tasmizca khalu samatkRSTe paro vadet dussamutkRSTa te AryaH! nikSipa, tasya khalu nikSipato nA'sti kazcit chedo vA parihAro vA, ye sAdharmikA yathAkalpena no abhyuthAya viharanti sarveSAM teSAM tatpratyayika chedo vA parihAro vA // sU0 13 // bhASyam--'AyariyauvajjhAe' ityAdi / 'AyariyauvajjhAe' AcAryaH upAdhyAyo vA 'gilAyamANe' glAyan dhAtukSobhAdinA glAnimupagacchan AsannamaraNaH sannityarthaH 'annayaraM' anyataram upAdhyAya-pravartaka-sthavira-gaNi-gaNadhara-gaNAvacchedaka-gItArthabhikSUNAM madhyAt yaM kamapyekaM gacchasApekSaH san 'vaejjA' vadet-kathayet , kazcidgaNanAyaka AcAryAdiH dhAtukSobhAdinA'niSTAdinimittadarzanena vA svakIyaM kAlagamanaM saMbhAvya gacchasacAlanArtha gacchavAsiname kamapi zramaNaM samAhUya kathayatItyarthaH / 'ajjo' he Arya ! 'mamaMsi NaM kAlagayaMsi samANaMsi' mayi khalu kAlagate mayi mRte sati 'ayaM samukkasiyave' ayaM samutkarSayitavyaH ayaM paridRzyamAnaH zramaNaH matsamIhitaH samutkarSayitavyaH AcAryapade sthApanIyo bhavadbhiH / tataH kAlagate AcArye 'se ya samukkasaNArihe' sa ca yadi samutkarSaNArhaH samutkarSaNayogyaH AcAryAdipadavIyogyaH abhyudyatamaraNamabhyudyatavihAraM vA na svIkRto bhavet tadA sa eva 'samukkasiyave' samutkarSayitavyaH gaNanAyakapade sthApanIyo nAnyaH, yadi sa vadet- ahamabhyudyatavihAraM jinakalpAdikamabhyudyatamaraNaM pAdapopagamanezitabhaktapratyAkhyAnarUpaM vA pratipatsye iti tadA kiM kuryAt ? tatrAha-'asthi yA ittha' ityAdi, 'asthi yA ittha anne kei samukkasaNArihe' asti cA'tra gacche'nyaH ko'pi zramaNaH samutkarSaNAI: gaNanAyakapadavIyogya zramaNasamudAyAbhISTastadA 'se samukkasiyavve' sa samutkarSayitavya. gaNanAyakapade sthApanIyaH / atha yadi 'nasthi yA ittha kei samukkaNArihe' nAsti cA'tra gacche. 'nyaH ko'pi zramaNaH samutkarSaNAI gaNanAyakapadavIyogyaH tadA kiM kuryAdityAha-tadA 'se ceva' sa eva yo'bhyudyatavihArAdikaM svIkartukAmaH sa eva saprArthya 'samukkasiyave' samutkarSayitavyaH gaNanAyakapade sthApanIyaH, saMprArthanA yathA-gItArthAH saMprArthanApurassaraM taM bravate-yUyaM gaNanAyakapadaM kizcit kAlaM yAvat svIkuruta, paripAlayantazca bhavanta ekamasmAkaM kazcana zramaNaM gItArtha nirmA
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre ___payata, tadanantaraM tatpadaM nikSipya bhavadbhirabhyudyatavihArAdikaM yadiSTaM tat pratipattavyam / gItAbhare vamukte tena gaNanAyakapadaM pratipadya kazcanApyekaH zramaNo gItArthatvena nirmApitaH / tatpazcAttasya manasi evaM vicAraH samutpadyeta-yathA abhyudyatavihArAdyapekSayA gacchaparipAlanaM vipulataraM nirjarAhetukamityahameva paripAlayAmi gacchamiti / evamanyagItArthe niSpanne sati gacchagatA gItArthAstaM bruvate-nikSipa gaNanAyakapadamiti gItArtharevamukte sa brUte-na nikSipAmi padavIM kintu icchAmi gacchaM paripAlayitum / evamukte te gItArthAH kSubhyanti, tataH 'taMsi ca NaM samukjhiTuMsi' tasmiMzca khalu samutkRSTe pUrva gaNanAyakatvena sthApite 'paro vaejjA' paraH gItArthaH gaccho vA vadet 'ajjo' he Arya ? 'te' tava 'dussamukki' duHsamutkRSTam anucitamidaM gaNanAyakapadaM tasmAt 'nikhivAhi' nikSipa tyajedaM padam , yat pUrva tvayA necchitaM gaNanAyakapadaM pazcAdidAnI yadyapi tava rocate tathApi nAsmAkaM rocate ato duHsamutkRSTaM khalu tavedaM gaNanAyakapadaM varttate / evaM taiH kathite yadi sa svapadaM nikSipati tadA 'tassa NaM' tasya samutkRSTasya khalu 'nikkhivamANassa' nikSipataH svapadavI vimuJcataH 'natthi kei chae vA parihAre vA' nA'sti ko'pi chedo vA dIkSAchedarUpaH, parihAro vA saptarAtraM vA tapaH, na tasya kimapi prAyazcittaM samApatediti bhAvaH / atha 'je sAhammiyA' ye sAdharmikAH ye punaH sAdharmikA gacchasAdhavaH 'ahAkappeNaM' yathAkalpena AvazyakAdiSu yathoktavinayakaraNalakSaNena, tathAhi-Avazyake kriyamANe yo vinaya tasyA''cAryasya karttavyo bhavettaM ca na kurvanti, sUtramathai vA tatsamIpe na gRhNanti, AcAryaprAyogyaM bhaktaM tasya na prayacchanti, tasya purato nAlocayanti AcAryasya vastrapAtrakambalAdipratyupekSaNArtha nopasthitA bhavanti, nApi tasya kRtikarma vandanakamanyadvA kurvanti, na ca tasya yAstisraH saMstArakabhUmayastAapi dadati evaM yathAkalpena yadi 'no abbhuTTAe' no abhyutthAya tasya padavItyAgaM no kArayitvA 'viharaMti' viharanti tiSThanti tadA 'sanvesi tersi' sarveSAM teSAM yathAkalpamanabhyuttiSThatAM pUrvoktAM kriyAM kurvatAmityarthaH pratyekaM sarveSAM padavIdhArakasya ca 'tappattiyaM' tatpratyayikaM yathAkalpAnabhyutthAna kAraNakaM 'chae vA parihAre vA' chedo vA dIkSAccheda., parihAraH saptarAtraM vA tapaH prAyazcittaM samApatati / / sU0 13 / / / pUrva sApekSe AcAryopAdhyAye kAladharmaprApte tatkathitAnusAreNa tatpade'nyAcAryasthApane vidhirukta', sAmpratamAcAryopAdhyAyasya avadhAvane tadvidhimAha,-athavA pUrva bhavajIvitAnmaraNaviSayakaM sUtramUktam , sAmprataM saMyamajIvitAnmaraNaviSayakaM sUtraM pratipAdyate-'AyariyauvajjhAe ohAyamANe' ityAdi / stram-AyariyauvajjhAe ohAyamANe annayaraM vaejjA ajjo ! mamaMsiNaM ohAviyaMsi samANaMsi ayaM samukkasiyavve, se ya samukkasaNArihe samukkasiyavve, se ya no samukkasiNArihe no samukkasiyavve, asthi yA itya aNNe kei samukkasaraNArihe se samukkasiyace, natthi yA ittha anne kei samukkasaNArihe se ceva samukkasiyanve
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 4 sU0 14-15 maraNAsannAcAryAdyanuzAte tatpazcAtpadAnavidhiH 113 tesi ca NaM samukilusi paro vaejjA dussamukTiM te ajjo nikkhivAhi, tassa NaM nikkhivamANassa natthi kei chee vA parihAre vA, je sAhammiyA ahAkappeNaM no abbhuTTAe viharaMti savvesiM tesiM tappattiyaM chee vA parihAre vA // sU0 14 // _chAyA-AcAryopAdhyAyo'vadhAvan anyataraM vadet Arya! mayi khalu avadhAvite sati ayaM samutkarpayitavyaH, sa ca samutkarSaNAhaH samutkarSayitavyaH sa ca no samutkarpaNAhoM no samutkarSayitavyaH, asti cAtra'nyaH kazcit samutkarpaNArhaH samutkarpayitavyaH, nAsti cAtrA'nyaH kazcit samutkarpaNAhaH sa eva samutkarpayitavyaH, tasmiMzca khalu samutkRSTe paro vadet duHsamutkRSTaM te Arya ! nikSipa, tasya khalu nikSipato nAsti kazcit chedo vA parihAro vA, ye sAdharmikAH yathAkalpena na abhyutthAya viharanti sarvepAM teSAM tatpratyayikaM chedo vA parihAro vA // sU0 14 // __ bhASyam-'AyariyauvajjhAe' AcAryopAdhyAya AcArya upAdhyAyazca 'ohAyamANe' avadhAvan mohena rogeNa vA liGgaM sadorakamukhavastrikArajoharaNalakSaNaM parityajya gacchAnnissaran ayaM gacchasApekSo'to gamanAtprAgeva 'annayaraM' anyataram upAdhyAyaM pravartakaM sthaviraM gaNinaM gaNagharaM gaNAvacchedakaM vA 'vaejjA' vadet , kiM vadet ? tatrAha 'ajjo ! mamaMsiNaM ohAviyaMsi' he Arya | mayi khalu avadhAvite cAritraliGga muktvA gate sati 'ayaM samukkasiyavyo' ayamamuka zramaNa matsthAne samutkarpayitavyaH-mama sthAne sthApanIyaH / zeSaM sarvaM trayodazasUtravadeva vyAkhyeyam // sU0 14 // __pUrvamavadhAvitAcAryopAdhyAyaviSayakaM sUtramuktam , avadhAvitazca sa yadi bhagnavrato jAyeta, bhagnavato bhUtvA tato yadi sa zubhakarmodayAtpazcAttApapUrvakaM punarupatiSThati, punarupasthite sati tasmin upasthApanA kartavyA bhavati, tatprasaGgAd upasthApanApratipAdanArtha sUtramAha-'AyariyauvajjhAe saremANe' ityAdi / sUtram - AyariyauvajjhAe saremANe paraM caurAyapaMcarAyAo kappAgaM bhikkhaM no uvahAvei kappAe, atthi yAI se kei mANaNijje kappAge Natthi yAI se kei chee vA parihAre vA, Natthi yAI se kei mANaNijje kappAe se saMtarA chee vA parihAre vA / / sU0 15 // chAyA-AcAryopAdhyAyaH smaran paraM caturAtrapaJcarAtrAt kalpAkaM bhikSu no upasthApayati kalpAke, asti tasya mAnanIyaH kalpAkaH nAsti cApi tasya ko'pi chedo vA parihAro vA, nAsti cApi tasya kazcit mAnanIyaH kalpAkaH tasya sAntarAt chedo vA parihAro vA // sU0 15 // vya 15
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghyavahArasUtre bhASyam--'AyariyauvajjhAe' AcAryaH upAdhyAyazca saremANe smaran ayamupasthApanAI iti jAnAnaH navadIkSito'yaM chedopasthApanIyacAritraM prAptuM yogyo'sti, ityevaM jAnAnaH 'paraM caurAyapaMcarAyAo' paraM catUrAtrAt paJcarAtrAdvA 'kappAgaM' kalpAkaM yaH paijIvanikAdisUtrArtha prAptasta 'bhikkhu bhikSu navadIkSitaM munim 'No upahAvei' no upasthApayati-chedopasthApanIyacAritraM na samarpayati tadA AcAryasyopAdhyAyasya vA chedaparihArAdi prAyazcittamApadyate / tatra yadi kadAcit 'kappAge' kalpAke chedopasthApanoyacAritraprAptiyogye tasmin sati 'atyi yAI se kei mANaNijje kappAge' asti cA'pi 'se' tasya mahAvrataropaNayogyanavadIkSitazramaNasya kazcit mAnanIyaH saMsAraparyAyikaH pitA jyeSTho bhrAtA, bhanyo vA kazcit svAmI kalpAkaH bhAvI paJcamahAvatAropaNayogyaH saH navadIkSitaH pratikramaNa na jAnAti paJcarAtreNa dazarAtreNa paJcadazarAtreNa vA sahaiva mahAvatAropaNamAvazyakaM bhavet tadA 'se' tasya AcAryasya upAdhyAyasya vA 'patthi yAiM se keI chee vA parihAre vA' nAsti na bhavati kazcittasyAcAryasyopAdhyAyasya vA chedo vA parihAro vA upalakSaNAdanyadapi dazarAtratapaHpramRtikaM vA prAyazcittam / yadi navadIkSitasya mahAvratAropaNayogyatAyuktasyA'pi yadi mAnanIyaH pitAdirbhavati sa ca dazarAtrAtpara pratikramaNAbhyAsA'nantaraM mahAvatasyAdhikArI bhaviSyatIti jJAtvA AcAryaH 'ubhayoH sahaiva paJcamahAvatAropaNaM pharipyAmi' iti kRtvA pUrvadIkSitasyopasthApane vilambaM karoti tadA AcAryasya upAdhyAyasya vA chedAdikaM prAyazcittaM na bhavati, mAnanIye'nutthApite tasyopasthApanAyAH ayogyatvAditi / 'natyi yAiM se kei mANaNijje kappAge' atha nAsti cA'pi kazcit navadIkSitasya mAnanIyaH bhAvI kalpAkaH upasthApanAyogyaH pitAdiH tadA catUrAtrAt paJcarAtrAdvA paramapi nopasthApayati tadA 'se' tasyAcAryasyopAdhyAyasya vA 'saMtarA chee vA parihAre vA' sAntarAt svakRtAt-antarAt aparAdhAt yAvanti dinAni tasyopasthApane'ntaritAni tAvanti dinAnItyarthaH chedo vA parihAro vA chedanAmakaM parihAranAmakaM paJcarAtrAdikaM tapaHpramRtikaM vA prAyazcittaM bhavati / ayaM bhAvaH-yadi catUrAtrAtparamanyAni catvAri dinAni yAvat nopasthApayati tadA AcAryasya upAdhyAyasya vA pratyekaM pratyeka dinacatuSTaye-prathamacatuSTaye dvitIyacatuSTaye ca prAyazcittaM caturgurukaM bhavati / atha yadi prathamadvitIyacatuSkAdanantaramanyAni catvAri dinAni lakSyati tatra nopasthApayati tadA SailaghukaM prAyazcittaM bhavati, tato'pyanyAni catvAri dinAni ativAhayati cet tadA SaDgurukaM prAyazcittaM bhavati / tato'pi yadyanyAni catvAri dinAni laJcayati tadA caturgurukazchedaH prAyazcittaM bhavati / tataH paraM yadyanyAni catvAri dinAni lazcayati, tadA SaDgurukazchedaH prAyazcittaM bhavati / tadanantaramekaikadivasAtikrame mUlA'navasthApyapArAzcitAni prAyazcittarUpeNa bhavantIti /
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 4 sU0 16-17 kalpAkasyopasthApanAvidhiH 115 ayamAzayaH- vivakSite bhikSau kalpAke paJcamahAvatAropaNayogye jAte sati yadi kadAcit tasya kalpAkasya mAnanIyo janakAdirupasthApayitavyo vidyate parantu adyAvadhi kalpAko na jAtaH AvazyakasUtrArthayorkhatA na sampannastahi sa jaghanyataH paJcarAtraM yAvat pratIkSyaH, madhyamato dazarAtraM yAvat , utkarSataH paJcadazarAtraM yAvat pratIkSyaH, tadanantaramapi yadi mAnanIyo janakAdivargo na kalpAka upajAyate tadA tatpratIkSAM dUrato'pahAya sa kalpAko bhikSurupasthApanIya eva / tatra yadi AcAryaH upAdhyAyo vA nopasthApayati tadA AcAryasya upAdhyAyasya vA anutthApananimittakaM chedaH chedanAmakaM, parihAraH parihAranAmakaM vA prAyazcittaM bhavati / atha yadi tasya kalpAkasya mAnanIyo janakAdiH bhAvI kalpAko na vidyate, tadA teSAM pitrAdInAmabhAve yadi taM kalpAkaM catUrAtramadhye paJcarAtramadhye vA nopasthApayati tadA tasyAcAryasya upAdhyAyasya vA chedaH parihAro vA prAyazcittaM bhavati // sU0 15 // sUtram-AyariyauvajjhAe asaramANe paraM caurAyapaMcarAyAo kappAgaM bhikkhaM no uvahAvei kappAe, asthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe natthi se kei chae vA parihAre vA, nasthi ya ittha se kei mAgaNijje kappAe se saMtarA chee vA parihAre vA // suu016|| chAyA-AcAryopAdhyAyaH asmaran paraM catUrAtrapaJcarAtrAt kalpAkaM bhikSaM no upasthApayati kalpAke, asti cA'tra kazcit mAnanIyaH kalpAkaH nA'sti tasya kazcita chedo vA parihAro vA, nAsti cA'tra tasya kazcit mAnanIyaH kalpAkaH tasya sAntarAt chedo vA parihAro vA / / s016 // bhASyama-AyariyauvajjhAe' AcAryopAdhyAya AcAryo vA upAdhyAyo vA 'asaramANe' asmaran pramAdavazAt kAryavyagratvena vA navadIkSitopasthApanasya smaraNamakurvan 'paraM caurAyapaMcarAyAo' catUrAtrAt paJcarAtrAdvA param 'kappAgaM bhika buM no upahAvei' kalpAkaM sUtrArthaprAptam samyak SaDjIvanikAdijJAtAraM bhikSu navadIkSitaM zramaNam no upasthApayati chedopasthApanIyacAritrAropaNaM na karoti, atha 'kappAe' kalpAke abhyastaSaDjIvanikAdike tasmin vidyamAne 'asthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe' asti vidyate cA'trA'smin gacche 'se' tasya navadIkSitasya kazcit ko'pi mAnanIyaH pitRbhrAtRprabhRtikaH bhAvI kalpAkaH tadA asmarataH AcAryasya upAdhyAyasya vA 'natthi se kei chae vA parihAre vA' nAsti na bhavati tadA 'se' tasyAcAryasya upAdhyAyasya vA chedo vA parihAro vA / yadi navadIkSitasya kazcit pitRbhrAtRprabhRtiko mAnanIyaH tasmin gacche bhAvI kalpAka upasthApanAyogyo bhavet tadA paJcarAtrAt paramapi navadIkSitasyA'nupasthApane asmarato'pi AcAryasya upAdhyAyasya vA chedanAmakaM parihAranAmakam anyadvA saptarAtrAdikatapaHprabhRtikaM prAyazcittaM na bhavatIti bhAvaH /
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre 'nasthi ya itya se mANaNijje kappAe' atha yadi nA'sti na vidyate atrA'smin gacche 'se' tasya mAnanIyaH pitA jyeSThabhrAtAdirvA kalpAkaH sUtrArthaprAptaH kazcit tadA catUgatrAt paJcarAtrAddA paramasmarataH 'se' tasya AcAryasya upAdhyAyasya vA 'saMtarA chee vA parihAre vA' sAntarAt yAvanti dinAni tasyopasthApane vyavadhAnIkRtAni tAvadinaparamitaH chedo vA parihAro vA chedanAmakaM parihAranAmakaM saptarAtraM vA tapaH prAyazcittaM bhavatIti / / sU0 16 // sUtram-AyariyauvajjhAe saramANe vA asaramANe vA paraM dasarAyakappAo kappAgaM bhikkhu no uvaTThAvei kappAe, atthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe natthi ya itya se kei chee vA parihAre vA, natthi ya itya se kei mANaNijje kappAe saMvaccharaM tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA uvajjhAyattaM vA pavattayattaM vA therattaM vA gaNitta vA gaNaharattaM vA gaNAvaccheyayattaM vA uddisittae vA // sU0 17 // chAyA-AcAryopAdhyAyaH smaran vA asmaran vA paraM dazarAtrakalpAt kalpAka bhikSu no upasthApayati kalpAke, asti cA'tra kazcit mAnanIyaH kalpAkaH nA'sti tasya kazcit chedo vA parihAro vA, nAsti cA'tra tasya kazcit mAnanIyaH kalpAkaH saMvatsaraM tasya tatpratyayikaM no kalpate AcAryatvaM vA upAdhyAyatvaM vA pravartakatvaM vA sthaviratvaM vA gaNitvaM vA gaNadharatvaM vA gaNAvacchedakatvaM vA uddeSTum // sU0 17 // bhASyam-'AyariyauvajjhAe' AcAryaH upAdhyAyo vA 'saramANe vA asaramANe vA' smaran 'mayaM navadIkSitaH zramaNa upasthApanAyogyaH' ityevaM smaran, vismaran vA yasmin kAle smaraNa karoti 'ayamupasthApanayogyaH' iti tatsamaye upasthApanAsAdhakaM prazastalagnanakSatramuhUrtAdikaM na milati, yadA tu sAdhakaM lagnanakSatrAdikamanukUlamupasthitaM bhavati, tadA saMghakAryAdivyAkSepAt na tmarati tata evaM kathyate yat smaran vA asmaran vA 'paraM dasarAyakappAo' paraM dazarAtrakalpAt kAlaH samayaH bhaddhA, kalpaH, iti samAnArthakA. kAlavAcakAH zabdAH, tato'tra kalpazabdaH kAlArthakaH tathAca-smaraNe'pi paJca, asmaraNe'pi paJceti smaraNAsmaraNamizrasUtratvena dazarAtrAtkalpAditi dazarAtrAtmakakAlAt paramadhikaM kAlaM yAvat 'kappAgaM' kalpAkaM prAptasUtrArtham 'bhikkha' bhikSaM 'no uvahAveI' no upasthApayati mahAnate nA''ropayati 'kappAe' kalpAke'dhigatasatrArthe tasmin vidyamAne sati tatra yadi 'asthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe' asti cA'tra tasya kazcit mAnanIyaH kalpAkaH, yadyatra gacche tasya abhinavadIkSitasya mAnanIyaH pitRbhrAtRpramRtikaH samIpatarakAle bhAvikalpAko vidyate tadA nopasthApayati abhinava dIkSitaM tarhi tu 'natthi ittha se kei chee vA parihAre vA' nAsti na bhavati tasyA'nupatthApayiturAcAryasyopAdhyAyasya vA kazcit chedo vA parihAro vA chedanAmakaM parihAranAmakaM
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 4 0 18 bhikSogaNAntaragamane tatrAvasthAnavidhiH 127 dazarAtraprabhRtikaM vA prAyazcitam / atra tasya bhAvikalpAkasya mAnanIyapitrAdikasya sadbhAve yadi navadIkSitaM tatkAraNamAzritya nopasthApayati tadA''cAryAderna kimapi chedaparihArAdikaM prAyazcittamApatati, mAnanIya kalpAkopasthApanAnantarameva laghuvayaskanavadIkSitasyAdhikAraprAptatvAditi bhAvaH / atha 'natthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe' nAsti na vidyate cA'tra gacche tasyA'bhinavadIkSitasya kazcinmAnanIyaH pitrAdirbhAvikalpAH tarhi tasyA'bhinavadIkSitasya tatkAlamevopasthApanamakartturAcAryasya upAdhyAyasya vA chedanAmakaM parihAranAmakaM dazarAtraM vA yadyattapaH tattavprabhRtikaM prAyazcittaM bhavatyeva / atha yadi sa chedaM parihAraM tadubhayaM vA tapo dhRtikAyabalAdyabhAvena voDhuM na zaknuyAt tadA 'saMvaccharaM tassa tappattiyaM' saMvatsaraM varSaparyantaM yAvat tasyA'nupasthApayiturAcAryasya upAdhyAyasya vA tatpratyayikam - anupasthApananimittakam 'no kappar3a' no kalpate 'AyariyattaM vA' AcAryatvaM vA gaNanAyakapadaM vA 'pavattayattaM vA' pravarttakatvaM vA 'therattaM vA' sthaviratvaM vA 'gaNittaM vA' gaNitvaM vA 'gaNaharataM vA' gaNadharatvaM vA 'gaNAtraccheyayatta' vA' gaNAvacchedakatvaM vA 'uddisittae vA' uddeSTumanujJAtuM vA saMvatsaraparyantam AcAryAdipadaM tyAjayitvA tatsakAzAd gaNo hriyate, amusmin aparAdhe tapovahanAzaktasya AcAryAdeH padApaharaNamAtradaNDasyaiva vidhAnAditi // sU0 17 // pUrvasUtre AcAryasya gaNApaharaNamuktam, tato gurorgaNaharaNaM dRSTvA gaNastho bhikSuH 'me gurorgaNaH kimiti hRtaH' iti vicintyAsmAdevApamAnakaraNAd bhikSuranyatra gaNAntare gacchet, yadvA yasya gaNo hRtaH sa eva vA gaNaharaNApamAnena kaluSitaH san anyaM gaNaM vrajedityanyagaNopasampatpratipAdanArthamAha - 'bhikkhU ya' ityAdi / I sUtram - bhikkhU ya gaNAo avakamma annaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharejjA taM ca kei sAhammie pAsittA vaejjA - kaM ajjo ! uvasaMpajjittA NaM viharasi ? je tattha savcarAiNie taM vaejjA, aha bhaMte kassa kappAe ? je tattha vahussue taM vaejjA jaM vA se bhagavaM vakkhara tassa ANAuvavAyavayaNanide se ciTThissAmi // sU0 18 // chAyA - bhikSuzca gaNAdvakramya anyaM gaNamupasaMpadya khalu viharet taM ca kazcit sAdharmiko dRSTvA vadet-kam Arya ! upasaMpadya viharasi / yaH tatra sarvaratnAdhikaH taM vadet, atha bhadanta ! kasya kalpena yastatra bahuzrutastaM vadet yaM vA sa bhagavAn vakSyati tasyAjJo - papAtavacananirdeze sthAsyAmi || sU0 18 // bhASyam - 'bhikkhU ya' bhikSuzva 'gaNAo avakkamma' gaNAt svakIyagacchAt avakramya niSkramya 'annaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharejjA' gaNaharaNakAraNaM, yadvA viziSTasUtrArthanimittamanyakAraNanimittaM vA anyam anyadIyaM gaNaM gacchamupasaMpadya parakIyagacchaM prApya viharet tiSThet taM ca kei sAhammie pAsittA vaejjA' taM zramaNaM ca kacit aneka bhikSAcarAdi
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 vyavahAra samAkule grAme bhikSAdyarthaM bhramantaM dRSTvA samyagavalokya kazcitsAdharmiko vadet pRcchedityarthaH, kiM pRcchedityAha - 'kaM' ityAdi, 'kaM ajjo ! uvasaMpajjittA NaM viharasi' he Arya ! kamAcAryavizeSamupasaMpadya kasyAcAryasya nizrAyAM tiSThan khalu tvaM viharasi evaM sAdharmikeNa pRSTaH san 'je tattha savvarAiNie' yastatra yatra gacche gatastasmin sthAne sarvaratnAdhiko gItArtha AcAryo bhavettaM vadet amukasya ratnAdhikasya nizrAyAM tiSThAmIti vadet / tasminnevamukte sa parikalpayati-yamayaM vyapadizati sa tu agItArthaH, na cA'yamagItArthanizrayA viharati tataH sa sAdharmikaH punarapi pRcchati - 'aha bhaMte ' ityAdi 'aha maMte kasa kappAe' atha bhadanta ! kasyAcAryasya kalpena kasya nizrayA viharasIti / sUtre 'kappAe' ityatra strItvaM prAkRtatvAt / evamukte 'je tattha vahussue taM vaejjA' yaH ko'pi tatra sthAne bahuzrutastaM vadet tasya sarvaratnA dhikasyAcAryasyA'gItArthasya yo gItArthaH ziSyaH sUtrArthaniSNAtaH samastasyApi gaNasya tRptikArakastasya nAma gRhNIyAt, yad amukasya nizrayA'haM viharAmIti vadet - 'jaM vA se bhagavaM vakkhai' yaM vA sa bhagavAn jJAnAdisaMpadAsampannaH vakSyati kathayiSyati yathA'mukasyA''jJA tvayA paripAlanIye - ti, 'tassa ANAuvavAyavayaNanidese ciTThissAmi' tasyaiva AjJopapAtavacananirdeze AjJA ca upapAtazca vacananirdezazceti samAhAradvandvaH, tena AjJAyAm upapAte - samIpe, vacananirdeze AdezapratIkSAyAM ca sthAsyA - mIti // sU018 // pUrvasUtre AjJAyAM sthAsyAmItyuktam, ityanena gurUNAmAjJA balavatI bhavati - 'AjJAsArazca gacchavAsaH' iti dhvanitam tataH zarIrasya pratiroddhumazaktaM zvAsocchAsanimeSAdikriyAvyApAraM muktvA sarveSu vyApAreSu gurvAjJA pAlanIyeti tadarthapratipAdanArthamidaM sUtramAha - ' vahave sAhammiyA' ityAdi / sUtram - - bahave sAhammiyA icchejjA egayao abhinicariyaM cArae No vhaM kappara there aNApucchittA egayao abhinicariyaM cArae, kappai NhaM there ApucchittA egayao abhinicariyaM cArae, therA ya se viyarejjA evaM ha kappai egayao abhinicariyaM cArae, therA ya se no viyarejjA evaM haM no kappara egayao abhinicarithaM cArae, jaM tattha therehiM aviNe egayao abhinicariyaM caraMti se aMtarA chee vA parihAre vA // sU0 19 // chAyA - bahavaH sAdharmikA iccheyurekato'bhinicarikAM caritum no khalu kalpate sthavirAnanApRcchaya ekato'bhinicarikAM caritum, kalpate khalu sthavirAnApRcchaya ekato'bhinicarikAM caritum sthavirAzca te vitareyuH evaM khalu kalpate ekato'bhinicarikAM caritum sthavirAzca te no vitareyuH evaM khalu no kalpate'bhinicarikAM caritum, yattatra sthavirairavitIrNe pakato'bhicarikAM caranti teSAM sAntarAt chedo vA parihAro vA // suu019|| 9
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ ~ bhASyam u0 4 sU0 19-20 anekasArmikANAmekato viharaNavidhiH 11 bhASyam- 'vahave' bahavo'neke triprabhRtikAH 'sAhammiyA' sAdharmikAH samAnadharmavanta sAmbhogikAH 'icchejjA' iccheyuH, kimiccheyuH ! tatrAha-'egayao' ityAdi / egayao ekataH ekatra sahitA ityarthaH 'abhinicariyaM cArae' abhinicarikAM caritum, tatra ekatra militvA vicaraNam, ekatra militvA vAsakaraNam, ekatra militvA calanaM abhinicarikA, tAM kattuM vahavaH zramaNA iccheyuH, evaM prakAreNa teSAmicchatAm 'no NDaM kappai there aNApucchittA' no khala sUtre 'paha' iti sarvatra khalvarthe' teSAmabhinicarikAM carituM kalpate sthavirAn gacchanAyakAn anApRcchya manAmantrya, sthavirANAmAjJAM vinA teSAmicchatAmapi abhinicariko carituM kathamapi na kalpate svacchandacAritvadoSasaMbhavAt / tarhi kathaM kalpate ? ityAha-'kappai haM' ityAdi, 'kappai NhaM there ApucchitA egayao abhinicariyaM cArae' yasmAt kAraNAt svacchandacAritvadoSApAtastasmAt kAraNAt kalpate khalu teSAM sthavirAn gaNanAyakAn ApRcchya Amantrya tadAjJAM labdhvetyarthaH ekato'bhinicarikAM caritumiti / 'therA ya se viyarejjA evaM NhaM kappai egayao abhinicariyaM cArae' ApRcchAyAM kRtAyAM satyAM yadi sthavirAzca teSAM vitareyuranujAnIyuranujJAM dadhu rityarthaH tadA evaM khalu kalpate teSAmicchatAM bahUnAmekatra militvA ekato'bhicarikAM gamananivAsAdirUpAM caritum / atha yadi ApR. cchAyAM kRtAyAmapi 'therA ya se no viyarejjA' sthavirAzca teSAM no vitareyuH anujJAM yadi no dadyustadA 'evaM NDaM no kappaI egayao abhinicariyaM cArae' evaM khala teSAM na kalpate na kathamapi yujyate ekataH ekatra militvA abhinicarikAM caritum / 'jaM tattha therehiM aviiNNe' yata punaH tatra sthaviraiH gaNanAyakairavitIrNe'nanujJAte sati 'egayao abhinicariyaM caraMti' ekata ekatramilitvA abhinicarikAM caranti kurvanti 'se saMtarA chee vA parihArevA' se teSAM pratyekaM sAntarAt tatsthAnAdapratyAvarttanarUpAt yAvanti dinAni te'bhinicarikAM caranti tAvadinaparimitakAlamAzrityetyarthaH chedo vA parihAro vA chedanAmakaM parihAranAmakaM dazarAtrikaM tapaHprabhRtikaM vA prAyazcita bhavatIti ||suu0 19 // pUrvasUtre sthavirAjJayA'bhinicarikA proktA, sAmpratamanAjJAvicarato bhikSoH prAyazcittamAha'cariyApaviDhe' ityaadi| sUtram-cariyApaviDhe bhikkhU jAva caurAyapaMcarAyAo there pAsejjA sacceva AloyaNA sacceva paDikkamaNA sacceva oggahassa puvvANunnavaNA ciTThai ahAlaMdamavi uggahe / / sU0 20 // chAyA--carikApraviSTo bhikSuryAvat catUrAtrapaJcarAtrAdvA sthavirAn pazyet saiva AlocanA tadeva pratikramaNam saivopagrahasya pUrvAnujJApanA tiSThati yathAlandamapyavagrahe ||suu0 20 //
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 vyavahArasUtre bhASyam -'cariyApaviTe bhikkhU' carikAnimittaM ye zramaNA grAmAnugrAmagatAH teSAM madhyAt ekataraM zramaNamadhikRtya kathyate carikApraviSTo bhikSuH zramaNaH svagacchIyasthavirANAmAjJAmantareNa vihattuM pravRttaH sAdhuH 'jAva caurAyapaMcarAyAo' yAvat catUrAtrAtpaJcarAtrAdvA, atra yAvatpadena-'ekadvitri' iti padaM gRhyate tatazcAyamarthaH-ekadvitricatu paJcarAtrAt , yathA ekarAtrAt dvirAtrAt trirAtrAt catUrAtrAt paJcarAtrAdvA paraM 'therepAsejjA' sthavirAn svakIyagaNanAyakAn pazyet ekAdipaJcarAtrAnantaraM yadA pUrvasthaviraiH saha miledityarthaH tadA tasya sthaviraiH saha militasya 'sacceva AloyaNA' saivAlocanA tiSThati yA khalu AlocanA anyasmAdgaNAdAgate upasaMpadyamAne vitIrNA 'sacceva paDikkamaNa' tadeva parikramaNam anyagaNAdAgatya tasmin gaNe upasaMpadyamAne yat tasmAt pApasthAnAt pratyAvartanarUpaM tadeva, 'sacceva oggahassa puvvANunnavaNA ciTTaI' saiva cAvagrahasya pUrvAnujJApanA tiSThati yA anujJApanA anyadIyagaNAdAgate upasaMpadyamAne ca sAdharmikAvagrahasyA'nujJApanAkRtA AsIt saiveti 'ahAlaMdamavi uggahe' yathAlandamapyavagrahe yathAkAlamapi, atrApizabdaH saMbhAvanAyAm tena na kevalaM yathAkAlameva kintu ciramapi yathAkAlaM yAvattato gacchAt tasya bhAvo na vipariNamati tAvadavagrahe avagrahasya saiva pUrvA'nujJApanA tiSThati, AjJAmantareNa vihArapravRttaH sAdhuvit ekadvitricatUrAtrapaJcarAtraparyantaM vihRtya sthavirAn dRSTvA bhavadAjJAmantareNAhaM vihAraM kRtavAn ityevaMrUpegA''locanA karttavyA, pratikramaNaM karttavyam / tathA yatraitAvatkAlaM sthitaH tatratyasthavirAjJAmAdAya punaH yasya sthavirasya pArthe pUrvamAsIt tadAjJAyAmeva bhUyo'vasthito bhavet / tathA yAvatparyantaM hastarekhA zuSyet tAvatkAlamapi sthavirAjJAmantareNa na tiSThediti bhAvaH // sU0 20 // sUtram-cariyApaviDhe bhikkhU paraM caurAyapaMcarAyAo there pAsejjA puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa parihArassa uvaTThAejjA bhikkhubhAvassa aTTAe doccapi oggahe aNunnaveyave siyA, kappai se evaM vadittae-aNujANaha bhaMte ! mioggaheM ahAlaMda dhuvaM niyayaM nicchaiyaM veuTTiyaM tao pacchA kAyasaMphAsaM // sU0 21 // chAyA-carikApraviSTo bhikSuH paraM catUrAtrapaJcarAtrAdvA sthavirAn pazyet punarAlocayet punaH pratikramet punazchedasya parihArasyopatiSThet bhikSubhAvasyArthAya dvitIyamanyavagraho'nujJAtavyaH syAt kalpate tasya evaM vaktum-anujAnIta bhadanta ! mitamavagraham yathAlandaM dhruvaM niyataM naizcayikaM vyAvRttam tataH pazcAt kAyasaMsparzam / / sU0 21 // bhASyam-'cariyApaviTre bhikkhU' carikApraviSTaH sthavirAjJAmantareNa ekato vihArAdinimittaM gato bhikSuH 'paraM caurAyapaMcarAyAbho'. paraM catUrAtrAt paJcarAtrAdvA ityatra vyAkhyAnato vizeSapratipattistata. paramityasyAyamarthaH-param pariNate bhAve catuHpaJcarAtrAt pUrva parato vA yadi carikApraviSTasya zramaNasya bhAdo vipariNato bhavet yathA ko'tra sthAsyati, atrato mayA niSkramitavya
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u04 sU0 21-22 carikAnivRttasya punarAgamane vidhiH 121 miti paribhUtaH san tatazcatUrAtrAt paJcarAtrAdvA parataH 'there pAsejjA' sthavirAn svakIyaMgaNanAyakAn pazyet punarapi ca tasya bhAvaH pratyAvRtto bhavet tadA sa bhUyo'pi prathamopasaMpadIva yathA pUrva tatprathamatayA upasaMpadi sthitaH tadvat teSAM sthavirANAM pArve 'puNo AloejjA' 'punarapi prathamopasaMpadIva bhUyo'pyAlocayet AlocanAM kuryAt svakIyAparAdhaM gurusamIpe vacasA prakAzayet 'puNo paDikkamejjA' punarbhUyo'pi pratikrAmet tatpApasthAnAt punarakaraNatayA pratyAvartanarUpaM pratikramaNaM kuryAt 'puNo cheyassa parihArassa uvaTThAejjA' puna yo'pi chedAya chedaprAyazcittagrahaNAya parihArAya vA parihAratapograhaNAya vA upatiSTheta upasthito bhavet , vipariNate apariNate vA bhAve yatkiJcit prAyazcittasthAna prAptavAn , tasmin pApasthAne Alocite pratikrAnte sati gaNanAyakena yat chedanAmakaM parihAranAmakaM vA prAyazcittaM nirdiSTam tatsamyak zraddhAya tasya karaNArthamupatipTheta abhyudyato bhavet / prathama svagacchAt vinirgataH punarbhAvaparAvarttanena svagacchaM samAgataH tadanantaramAcAryeNa yat prAyazcittaM dIyate tasya sarvasyApi paripAlanAya samudyato bhavediti bhAvaH / kimarthaM chedAdiprAyazcittArthamabhyudyato bhavet ? tatrAha-'bhikkhubhAvassa aTThAe ' bhikSubhAvasya bhikSutvasyA'rthAya prayojanAya 'yathA'vasthitaM me bhikSutvaM punarapi bhUyAt' ityevamartham , athavA bhikSubhAvo nAma-smAraNA, vAraNA, nodanA, pratinodanA, tatra vismRte'rthe smAraNA 1, aticArAdeH pratiSedhanaM vAraNA 2, skhalitasya punaH zikSaNaM nodanA 3, skhalitasya punaH punarniSThuraM zikSApaNaM pratinodanA 4 / enAbhiryathAvasthito bhAvo bhikSubhAvaH, etA yathA pUrvamAsIran tathedAnImapi syurityevamartham 'doccaMpi oggahe aNunnaveyavve siyA' dvitIyamapi vAramavagraho'nujJAtavyaH syAt bhavet , dvitIyavAramavagrahAnujJAM gRhNIyAt 'kappai se evaM vadittae' kalpate 'se' tasya eva vakSyamANaprakAreNa vaktum / kathamityAha-'aNujANahaM bhaMte' anujAnIta bhadanta ! he bhadanta ! 'miogga' mitamavagraham , atrAvagrehetyupalakSaNaM gamanAdInAm , tathAcA'yamarthaH-mitaM pramANayuktaM maryAdAyuktamavagraham , mitaM gamanaM prayojanavaMzataH, mitamavasthAnam vizrAmanimittam , mitaM niSIdana, mitaM- tvagvarttanAdikam / tatra mitaniSIdanaM svAdhyAyAdinimittam , mitatvagvarttanaM pArzvaparitApakAraNAt , AdizabdAta mitabhASaNaM kArye samApatite bhASaNAvasarabhAvAt , mitabhojanam ekakukSipUraNamAtrasya bhagavatA'nu jJAtAt , he bhadanta ! tatsarvamanujAnIta 'ahAlaMdaM yathAlandaM yathAkAlaM 'dhuvaM' dhruvam gacchamaryAdayA yadavazyaM karttavyam 'niyayaM niyataM yAvadavadhAvanikAmaryAdA tAvadahamapi na tyakSyAmi avazyakaraNIyam 'nicchaiyaM' naizcayikaM yAvat sahAyAn na lame tAvat avazyaM nizcayabhAvenA'nuSTheyam tathA 'veuTTiyaM' vyAvartitam pratidinaM pakSacAturmAsikasavatsarAdau kSAmaNAdiSu vA anekaprakAramAjJAvilopanaM kRtam , ityetatsarvamanujAnIta kSamadhvamityarthaH / 'tao pacchA kAyasaMphAsaM' vya. 16
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 vyavahArasUtre tato guruNA'bhyupagate sati pazcAt kAyasaMsparzam kAyasya caraNayugalalakSaNasya zirasA saMsparza karoti gurozcaraNadvayaM zirasA vandate ityartha, athavA kRtikarmAdiSu Agamane gamane ca yaH kAyasaMsparzaH zarIrasaMghaTTAdirjAtastamapyanujAnIta gamanAgamane ca bhavadAsanAdInAM saMghaTTAdikaM nAtaM tasyA'pi kSamAM dadatu ityarthaH // sU0 21 // pUrvaM carikApraviSTasya sUtradvayenA''locanAdikaM proktam, samprati carikAnivRttasya sUtradvayenA''locanAdikamAha-'cariyAniya bhikkhU' ityAdi / sUtram - cariyAniyaTTe bhikkhU jAva caurAyapaMcarAyAo there pAsejjA sacceva AloyaNA sacceva paDikkamaNA sacceva uggahassa punvANuNNavaNA ciTTha AhAlaMdamavi uggahe // sU0 22 // chAyA - carikA nivRtto bhikSuH yAvat catUrAtrapaJcarAtrAt sthavirAn pazyet saivAsslocanA tadeva pratikramaNam saivA'vagrahasya pUrvA'nujJApanA tiSThati yathAlandamapyavagrahe // sU0 22 // bhASyam - 'cariyAniyaTTe bhikkhU' carikAnivRtto bhikSuH yaH sAdhuH sthavirAjJAM vinA gattvA tatsthAnato nivRtta: 'jAva caurAyapaMcarAyAo' yAvat catUrAtrapaJcarAtrAt yAvatpadena ekarAtrAt dvirAtrAt trirAtrAdvA paraM ityasya saMgraho bhavati / zeSaM sarve carikApraviSTaviSayakaviMzatitamasUtravadeva vyAkhyeyam // sU0 22 // 1 atha carikAnivRttaviSayakaM dvitIyasUtramAha - 'cariyAniya bhikkhU' ityAdi / sUtram - cariyAniyaTTe bhikkhU paraM caurAyapaMcarAyAo there pAsejjA puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyaparihArassa ubaTTAejjA bhikkhubhAvassa aTThAe doccapi oggahe anunnaveyacve siyA, aNujANaha bhaMte ! mizraggadaM ahAlaMM dhuvaM nitiyaM niyacchiyaM veuTTiyaM tao pacchA kAyasaMphAsaM // sU0 23 // chAyA -cArikAnivRtto bhikSuH paraM catUrAtrapaJcarAtrAt sthavirAn pazyet punarAlocayet punaH pratikramet punazchedaparihArasthopatiSThet bhikSubhAvasyArthAya dvitIyamapi avagrahaH anujJAtavyaH syAt anujAnIta bhadanta ! mitamavagrahaM yathAlandaM dhruvaM niyataM naizcayikaM vyAvRttam tataH pazcAt kAyasaMsparzam // sU0 23 // bhASyam- 'cariyAniyaTTe bhikkhU' carikAnivRtto bhikSuH AjJAmantareNa anyagaNe grAmAnugrAmavihAre vA gatvA tataH pratinivRtto bhikSurityarthaH ' paraM caurAyapaMcarAyAo' catUrAtrapaJcarAtrAt / pUrvaM parato vA 'there pAsejjA' sthavirAn pazyet / zeSaM sarve carikApraviSTaviSayaikaviMzatitamasUtravad vyAkhyeyam /
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 4 sU0 23-25 sAdharmikadvayasyaikato viharaNavidhiH 123 atha yadi carikApraviSTasUtradvayavadeva carikAnivRttasUtradvayamapi varttate tadA kimarthamanayoH sUtrayoH pRthagupAdAnaM kriyate carikApraviSTasUtrAbhyAmeva anayozcarikAnivRttasUtrayorgatArthatvAt , yato yaiva carikApraviSTAnAM zramaNAnAM sAmAcArI saiva sAmAcArI carikAnivRttAnAM sAdhUnAmapIti / atrocyate-kevalamuccArite carikApraviSTasUtradvaye, anuccArite ca carikAnivRttasUtradvaye yathaiva prAyazcittadAnasAmAcArI carikApraviSTAnAm saiva sAmAcArI carikAnivRttAnAmapItyartho na labhyate etAdRzArthapratipAdakasUtrapadA'bhAvAt , padena hi padArtho jJAyate padA'bhAve padArthajJAnasyA'saMbhavAt tataHsUtradvayamuccArya yaiva sAmAcArI carikApraviSTAnAM saiva sAmAcArI carikAnivRttAnAmapIti vodhanAya carikAnivRttasUtradvayaM nihitam , anyathA-etatsUtradvayAbhAve carikAnivRttAnAmanyaiva kApi sAmAcArIti kalpyeta tataH kalpanAntaraM mA bhUdityevamarthaM carikAnivRttasUtradvayamiti // sU0 23 // sUtram-do sAhammiyA egayao viharaMti taMjahA seho rAyaNie ya, tattha sehatarAe palicchanne rAyaNie apalicchanne, sehatarAeNaM rAyaNie uvasaMpajjiyavve bhikkhovavAyaM ca dalayai kappAgaM // sU0 24 // chAyA-- dvau sAghamikau ekato viharataH tadyathA-zaikSo rAtnikazca tatra zaikSatara:paricchannaH ratniko'paricchannaH, zaikSatareNa rAtnika upasaMpattavyaH bhikSAmupapAta ca dAti kalpya kam // sU0 24 // bhASyam-'do sAhammiyA' dvau sAdharmiko samAnagurukulau sahAdhyAyinau ekasya gurorantevAsinau 'egayao viharaMti' ekataH sahaiva dvAvapi viharataH 'taMjahA' tadyathA-'seho rAyaNie ya' zaikSakaH paryAyavidyAdimizca nyUna., rAsnikazca ratnAdhikaH, 'tattha' tatra tayordvayoH zaikSarAnikayomadhye yaH zaikSataraH laghuparyAyaH saH palicchanne' paricchannaH dravyaparicchadena ziSyAdinA parivRtaH saMyuktaH tathA 'rAyaNie apalicchanne' rAniko ratnAdhikaH aparicchannaH dravyaparivAreNa ziSyarUpeNA'paricchannaH ziSyaparivArarahita ityartha , tatra 'sehataraeNaM rAyaNie uvasaMpajjiyavve siyA' zaikSatarakeNa laghuparyAyasAdhunA 'rAyaNie' rAtniko ratnAdhika upasaMpattavyaH syAt zaikSatarako ratnAdhikamupasaMpadyeta ratnAdhikasya parivAratvena sthAtavyamityarthaH, tathA zaikSataraH ratnAdhikAya 'bhikkhovavAyaM ca dalayA kalpAgaM bhikSAmupapAtaM dadAti kalpAkam zaikSatarako ratnAdhikasya bhikSAm azanAdicaturvidhamAhAram , upapAtaM samopopavezanaM vinayAdikaM ca dadAti, bhikSAdikaM sarvamapi kalpanIyaM ratnAdhikasya dadAti tatsamIpe daivasikI rAtrikI cAlocanA karttavyA sarvamapi vinayavaiyAvRttyAdikaM ratnAdhikasya kuryAditi bhAvaH // sU0 24 // ___ pUrvasUtre zaikSaH parivArasahitaH ratnAdhikazca parivArarahitaH iti tayordvayorekatra vAsavidhiH pradarzitaH, sAmprata tadvaiparItyena tayorekatra vAsavidhimAha-do sAhammiyA' ityAdi / /
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahAra sUtrasU -- do sAhammiyA egayao viharaMti, taMjaddA - sehe ya rAyaNie ya, tattha rAyaNie palicchapaNe se hatarAe apalicchaNNe, icchA rAyaNie sehatarAgaM ucasaMpajjejjA, icchA no uvasaMpajjejjA icchA bhikkhovavAyaM dalayar3a kappAgaM icchA no dalaya kappAgaM ||25|| 24 " chAyA - dvau sAdharmikau pakato viharataH, tadyathA - zaikSazca rAtnikazca tatra rAtnikaH paricchannaH zaikSatarako'paricchannaH, icchA rAtnikaH zaikSata rakamupasaMpadyeta icchA no upasaMpadyeta icchAbhikSopapAtaM dadAti kalpyakam icchA no dadAti kalyakam // sU0 25 // bhASyam - 'do sAhammiyA' hausAdharmikau ' egayao viharaMti' ekata' sadaiva viharataH 'taMja' tathA 'sehe ya rAyaNie ya' zaikSaya rAtnikazca tatra zaikSaH laghuparyAyaH rAtnikaH ratnAghikaH paryAyajyeSThaH 'tattha' tatra tayordvayoH zaikSakarAnikayormadhye rAyaNie' rAniko ratnAdhikaH paryAyajyeSThaH 'palicchaNNe' paricchannaH paricchadena ziSyaparivAreNa sahitaH 'sehatarAe apaliccha - NNe' zaikSatarako'paricchannaH ziSyaparivAreNa rahito bhavet, evaM sati tatra 'icchA' icchA - rAtnikasya icchA yadi bhavati tadA 'rAyaNie' rAtnikaH 'sehatarAgaM uvasaMpajjejjA' zaikSatarakamupasaMpadyeta yadi rAtnikasyecchA bhavet tadA sa ratnAdhikaH zaikSatarakaM svamaryAdAyAM gRhIyAt 'icchA' icchA paryAyajyeSThasya vAJchA taM zaikSatarakaM 'no uvasaMpajjejjA' no upasaMpadyetA'pi / tathA 'icchA bhikkhovavAyaM dalai kappAgaM' icchA bhikSAmupapAtaM ca dadAti kalpyakam / yadi ratnAdhikasyecchA bhavati tadA zaikSakAya bhikSAmazanAdicaturvidhAhAramAnIya ziSyadvArA AnAyya vA kalpanIyaM dadAti, 'icchA no dalayai kappAgaM' icchA no dadAti kalpyakam, yadi kadAcit ratnAdhikasyAdAtumicchA tadA kalpanIyaM bhikSAdikamAnIya nApi dadAti zaikSakAya / ayaM bhAvaH -- - zaikSako yadi saparivAro bhavettadA niSparivAraM ratnAdhikamupasaMpadya vihartuM kalpate kintu ratnAdhikaH saparivAraH zaikSakosparivAraH etAdRzyAM sthitau ratnAdhika icchAnusAraM varttate, zaikSakaM svopasaMpAdAyAM gRhNIyAt no gRhNIyAt, paryAyajyeSTasya dravyakSetrakAlabhAvAdijJAtRtvena aicchika pravRttitvavidhAnAt, idamuktaM bhavati - yadi sa zaikSatarako'lpaparyAyaH kintu tulyazrutaH tadA sa ratnAdhikazcintayati - etasya bhikSAhiNDanavyAkSepeNa mA sUtrArthA nazyeyuH, tataH saMghATakaM dadAti, athavA eSa mama samAnagurukulavAsI sahAdhyAyI dravyaparicchedenAsparicchado mA bhUyAditi sahAdhyAyAntevAsisnehena saMghATaM sAdhuparivAraM dadAti, AlocanAM ca prayacchati, yadyalpazrutastadA tu parivAramupasaMpadaM vA dadAtIti / atha sa zaikSatarako ratnAdhikAdbahuzrutastadA niyamata upasaMpattavya', parivArazca tasya dAtavya., ratnAdhikasya sUtrArthagrahaNakAmukatvAditi / yadi zaikSatarako'bahuzrutastadA na dadAtIti 'icchA no icchA' ityasya viveka. // sU0 25 //
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 4 sU0 26-32 dvivahugaNAvacchedakAdInAmekato viharaNavidhiH 125 itaH paraM caturthodezakasamAptiparyantaM bhikSugaNAvacchedakAcAryopAdhyAyAnAM dvitvabahutvasaMkhyAmadhikRtya saptasUtrI procyate, tatra prathamaM bhikSusUtramAha-do bhikkhuNo' ityAdi / sUtram--do bhikkhuNo egayao viharaMti no NaM kappai annamannaM upasaMpajjittA NaM viharittae, kappai NaM ahArAiNiyAe annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae // sU0 26 // chAyA-dvau bhikSuko ekato viharataH no khalu kalpate anyo'nya upasaMpadya khallu vihartum / kalpate khalu yathAratnAdhikatayA upasaMpadya khalu vihartum // sU0 26 // bhASyam - 'do bhikkhuNo' dvau bhikSuko anyAnyAcAryanizrAko 'egayao viharanti ekataH saMmilitau santau viharataH / kathamekato militau ? iti cintyate-dAvAcAryoM anyasminnanyasmin kSetre sthitau bhavetAm , tau ca parasparaM sAMbhogikau tau dvAvagyAcAroM svaM svaM bhikSaM kSetrapratyupekSaNAkaraNArthamupadhigaveSaNArtha vA preSitavAn tayorgantavyamArgasyaikatvAt pathi saMmilito bhavetAmiti / saMmilito yadi tiSTetAM tadA 'no NaM kappai annamannaM uvasaMpajitta NaM viharittae' no khalu kalpate'nyo'nyaM parasparamupasaMpadya samAnatAM svIkRtya khala vihartum / tarhi kathaM kalpate ? ityAha-'kappai NaM ahArAiNiyAe anamannaM uvasaMpajjittA NaM viha rittae' kalpate khalu yathArAtnikatayA laghujyeSThaparyAyamaryAdayA'nyo'nyaM parasparamupasaMpadya parasparamaryAdAM svIkRtya viharttam / ' do sAdha sadaiva viharato samatayA'pi laghujyeSThamaryAdayA vandanAdikaraNaM vinA avasthAtuM na kalpate kintu paryAyajyeSThamekaM ratnAdhikamaGgIkRtya vihAM kalpate iti bhAvaH / sU0 26 / / atha gaNAvacchedakAdInAzritya zeSa sUtraSaTkamAha-do gaNAvaccheyayA' ityAdi / satrama-do gaNAvaccheyayA egayao viharaMti no NaM kappai annamannaM upasaMpajjittA NaM viharittae, kappai NaM ahArAyaNiyAe annamannaM uvasaMpajjittA Na viharittae // sU0 27 // do AyariyauvajjhAyA egayo viharaMti no NaM kappai annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai ahArAyaNiyAe annamannaM uvasaMpajjittA NaM vihrite| sU0 28 // vahave bhikkhuNo egayao viharaMti no NaM kappai annamannaM upasaMpajjittA NaM viharittae kappaI ahArAiNiyAe annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae // sU0 29 // vahave gaNAvaccheyayA egayo viharaMti no NaM kappai annamannaM uvasaMpajjittA NaM, viharittae, kappai NaM ahArAiNiyAe annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharicae // sU0 30 //
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtra vahave AyariyauvajjhAyA egayao viharaMti no NaM kappai annamannaM upasaMpajjittA NaM viharittae, kappai NaM ahArAiNiyAe annamannaM upasaMpajjittA NaM viharittae / / sU0 31 / / vahave bhikkhuNo vahave gaNAvaccheyayA bahave AyariyauvajjhAyA egayao viharaMti no NaM kappai annamannaM uvasaMpajjittANaM viharittae, kappai ahArAiNiyAe annamannaM uvasaMpajjittA NaM viha rittae / sU0 32 // // vavahAre cauttho uddeso samatto // 4 // chAyA-dvau gaNAvacchedako ekato viharataH no khalu kalpate'nyo'nyamupasaMpadha vihartum , kalpate yathA rAtnikatayA'nyo'nyamupasaMpadya khalu vihartum // sU0 27 // dvAvAcAryopAdhyAyo ekato viharataH no khalu kalpate'nyo'nyamupasaMpadya khalu vihartum , kalpate yathArAtnikatayA'nyo'nyamupasaMpadya viharttam // sU0 28 // vahavo bhikSukA ekato viharanti no khalu kalpate'nyo'nyamupasaMpadya khalu vihattum, kalpate yathArAnikatayA'nyo'nyamupasaMpadya khalu vihartum // sU0 29 // ghahavo gaNAvacchedakA ekato viharanti no khalu kalpate'nyo'nyamupasaMpadya khalu vihartum , kalpate yathArAnikatayA'nyonyamupasaMpadya khalu vihartum // sU0 30 // vahava AcAryopAdhyAyA ekato viharanti no khalu kalpate'nyo'nyam upasaMpadya khalu vihartum , kalpate yathArAtnikatayA'nyo'nyamupasaMpadya khalu viharttam // sU0 31 / / vahayo bhikSukAH bahavo gaNAvacchedakAH vahava AcAryopAdhyAyAH ekato viharanti no svalu kalpate anyo'nyamupasaMpadya khalu viharttam, kalpate yathArAtnikatayA anyo'nyamupasaMpadya khalu vihartum ||suu0 32 // // vyavahAre caturtha uddezaH samAptaH // 4 // bhASyam--etAni 'do gaNAvaccheyayA' ityAdIni caturthoddezasamAptiparyantAni SaDapi sUtrANi paiviMzatitamabhikSusUtravadeva vyAkhyeyAni / epAbhayaM bhAvaH-'do gaNAvaccheyayA' iti dvayorgaNAvacchedakayoH ekaM ratnAdhikaM prakalpya vihattuM kalpate // sU0 27 // evameva 'do AyariyauvajjhAyA' iti dvayorAcAryayoH dvayorupAdhyAyayorapi eka paryAyajyeSThamAcAryamupAdhyAyaM ca svIkRtya vihatta kalpate / / mU0 28 // evaM 'vahave bhikkhuNo' iti bahUnAm ekadvitriprabhRtInAM bhikSukANAM yathArAsnikamaryAdayA vihattuM kalpate // sU0 29 // tathA 'vahave gaNAvaccheyayA' iti bahUnAM gaNAvacchedakAnAM yathArAtnikamaryAdayA vihAM kalpate / / sU0 30 / / tathA 'vahave Ayariyauva
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 4 sU0 32 caturthIddezakasamAptiH 127 jjhAyA' iti bahUnAmAcAryANAM bahUnAmupAdhyAyAnAM ca yathArAnikamaryAdayA vihantuM kalpate // sU0 31 // evameva 'vahave bhikkhuNo, vahave gaNAvaccheyayA vahave AyariyauvajjhAyA' iti bahavo bhikSakAH, bahavo gaNAvacchedakAH, vahavaH AcAryA , vahavaH upAdhyAyAzca, ete sarve militvA ekato viharanti tadA'pi teSAM yathocitAM rAtnikamaryAdAM laghujyeSThAdirUpAM maryAdA svIkRtyaiva vihattuM kalpate nAnyathA / iti sUtraSaTkasya bhAva iti // sU0 32 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagadallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadhapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta"jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlanativiracitAyAM "vyavahArasUtrasya" bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAM caturtha uddezakaH samAptaH // 4 //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / atha paJcamoddezaH prArabhyatevyAkhAtazcaturthoddezakaH, samprati paJcamoddezako vyAkhyAyate, tatra pUrva caturthoddezakasya caramasaptasUtryAmekato viharatAM bhikSuprabhRtInAM yathArAtnikamaryAdA pratipAditA / atra paJcamodezake pravartinIpramRtInAM RtubaddhakAlaviharaNavarSAkAlanivAsaparakAM maryAdAmAha-tatra bhASyakAro dvayorudezayoH sambandhapratipAdanArtha gAthAmAha-'egavihAre' ityAdi / gAthA-egavihAre vuttA, bhikkhuyamAINa vasaNamajjAyA / uuvaddhAisu vuccai, pavattiNIe ya sA ceva // 1 // chAyA-ekavihAre proktA, bhikSukAdInAM vasanamaryAdA / RtuvaddhAdipu procyate, pravartinyAzca saiva // 1 // bhASyam-- pUrvam 'egavihAre' iti ekato vihAre ekatra saMmIlya viharaNe bhikSukAdInAM bhikSakagaNAvacchedakAcAryopAdhyAyAnAM vasanamaryAdA yathArAtnikatvena ekatra vAsamaryAdA prokkA, atra nirgranthAnantaraM nimranthInAM prasaGga iti paJcamoddezake RtubaddhAdiSu RtubaddhakAle hemantagrISmayorviharaNe AdizavdAd varSAvAse ca pravartinyAzca pravartinyAH cakArAd gaNAvacchedinyAzca saivetti maryAdA viharaNasya nivAsasya ca maryAdA procyate, eSa eva caturthoddezakAntimasUtraiH sahAsya paJcamodezakAdisUtrANAM sambandhaH / anena sambandhenAyAtasyAsya paJcamoddezakasyedamAdimaM sUtram-'no kappai pavittiNIe' ityAdi / sUtram--no kappai pavattiNIe appaviiyAe hemaMtagimhAsu carie // sU0 1 // chAyA-no kalpate pravartinyA AtmadvitIyAyAH hemantagrISmayozcaritama // sU0 1 // bhASyam--'no kappai' no naiva kalpate 'pavattiNIe' pravarttinyAH pravartinIpadadhAriNyAH zramaNyAH 'appaviiyAe' AtmadvitIyAyAH AtmanA svena saha dvitIyAyAH 'hemantagimhAmu' hemantagrISmayoH hemantakAle grISmakAle cASTamAsarUpe 'carie' carituM vihartum / / sU0 1 // kathaM kalpate ? tatrAha-'kappaI' ityAdi / sUtram-kappai pavattiNIe appatajhyAe hemantagimhAsu cArae // sU0 2 // chAyA- kalpate pravarttinyA AtmatRtIyAyAH hemantagrISmayozcaritum / / sU0 2 // bhASyam--'kappai pavattiNIe' kalpate pravartinyAH 'appataiyAe' AtmatRtIyAyAH AtmanA saha tritvasaMkhyAviziSTAyAH ekA svayam dve ca sahakAriNyau ityarthaH tAdRzyAstasyAH 'hemantagimhAmu hemantagrISmayoH 'cArae' caritum // sU0 2 //
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 5 sU0 3-8 sAdhvInAM hemantagrISmavarSAvAsanivAsavidhiH 129 sUtram-no kappai gaNAvaccheiNIe appatajhyAe hemantagimhAsu cArae / suu03|| chAyA--no kalpate gaNAvacchedinyA AtmatRtIyAyAH hemantagrISmayozcaritum // suu03| bhASyam--'no kappaI' no kalpate 'gaNAvacchedaNIe' gaNAvacchedinyAH 'appataiyAe' AtmatRtIyAyAH sahAyikAdvayayuktAyAH hemaMtagimhAsu' hemantagrISmayoH zeSakAle ityarthaH 'cArae' carituM vihartum / sahAyikAdvayAyuktA'pi gaNAvacchedinI hemante grISme ca vihattuM na zaknoti iti bhAvaH // sU0 3 // gaNAvacchedinyAH kathaM kalpate ? ityAha-'kappai' ityAdi / sUtram--kappai gaNAvaccheiNIe appacautthIe hemaMtagimhAmu cArae // sU0 4 // chAyA-kalpate gaNAvacchedinyA AtmacaturthAyA hemantagrISmayozcaritum / / suu04|| bhASyam---'kappai gaNAvaccheiNIe' kalpate gaNAvacchedinyAH 'appacautthIe' AtmacaturthAyAH AtmanA svena caturthasakhyAviziSTAyAH sahAyakazramaNItrayasahitAyAH 'hemanta(gamhAmu' hemantagrISmayoH 'cArae' carituM vihartum / yadA khalu gaNAvacchedinI AtmanA saha caturthasaMkhyAviziSTA bhavet ekA svayam sahacAriNyastisrastadA gaNAvacchedinyA hemantagrISmakAle tasyAH vihAraH kalpate iti bhAvaH // sU0 4 // atha pravarttinyA varSAvAsasUtradvaye prathamaniSedhasUtramAha--'no kappai' ityAdi / sUtram--no kappaI pavattiNIe appataiyAe vAsAvAsaM vatthae // sU0 5 // chAyA--no kalpate pravartinyA AtmatRtIyAyAH varSAvAsa vastum // sU0 5 // bhAsyama--'no kappaI no kalpate 'pavattiNIe appataiyAe' pravarttinyAH AtmatRtIyAyAH AtmanA saha tRtIyAyAH ekA svayam dve ca sahakAriNyau etAdRzyAH 'vAsAvA varSAvAsa varSAkAle 'vatthae' vastu vAsa kattum AtmatRtIyAyAH pravarttinyA varSAsamaye vAsaM kattuM na kalpate iti bhAvaH // sU0 5 // atha dvitIyaM pravarttinyA varSAvAse vidhisUtramAha- 'kappaI' ityAdi / sUtram--kappai pacattiNIe appacautthIe vAsAvAsaM vatthae // sU0 6 // chAyA- kalpate pravattinyA AtmacaturthAyA varSAvAsaM vastum // sU0 6 // bhASyama--'kappaI' kalpate 'pavattiNIe appacautthAe' pravarttinyAH AtmacaturthAyAH AtmanA svena saha caturthasaMkhyAviziSTAyAH 'vAsAvAsaM vathae' varSAvAse cAturmAsye vastuM
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 vyavahArasUtre vAsaM kartum / yadA skhalu pravarttinI AtmacaturthA bhavati tadaiva tasyA cAturmAsyaM kattu kalpate na tu tannyUnAyA iti bhAva // sU0 6 // gaNAvacchedinyA varSAvAsasUtradvaye prathamaM niSedhasUtramAha-- 'no kappar3a' ityAdi / sUtram--no kappai gaNAvaccheiNIe appacautthIe vAsAvAsaM vatthae | sU0 7 // chAyA - no kalpate gaNAvacchedinyAH AtmacaturthAyAH varSAvAsaM vastum // sR0 7 // bhASyam - 'no kappai' no kalpate 'gaNAvaccheiNIe appacautthIe' gaNAvacchedinyAH AtmacaturthAyAH AtmanA saha catuH saMkhya kAyAH 'vAsAvAsaM vatthae' varSAvAsaM vastuM vAsa karttuma yadA khalu gaNAvacchedinI catu saMkhyAviziSTA bhavet tadA tasyA varSAkAle vAso kalpanIyo bhavatIti bhAvaH // sU0 7 // atha dvitIyaM gaNAvacchedinyA varSAvAse vidhimAha - ' kappar3a' ityAdi / sUtram - kappai gaNAvaccheiNIe appapaMcamAe vAsAvAsaM vatthae || sU0 8 // chAyA - kalpate gaNAvacchedinyAH AtmapaJcamAyAH varSAvAsaM vastum // sU0 8 | bhASyam--' kappar3a' kalpate 'gaNAvaccheiNIe' gaNAvacchedinyAH 'appapaMcamAe' AtmapaJcamAyAH AtmanA svena saha paJcatvasaMkhyAviziSTAyAH 'vAsAvAsaM vatthae' varSAvAsaM varSA - kAlaM yAvat vastuM vAsa karttum / yadA khalu gaNAvacchedinI AtmapaJcamA bhavet tadaiva varSAkAle vAsaM karttuM zaknoti na tu tato nyUnA / idamuktaM bhavati - eSu aSTasu sUtreSu prathamaM sUtraM pravarttinyA hemantagrISmayorAtmadvitIyAyA viharaNaniSedhaparakam 1 / dvitIyamAtmatRtIyAyA viharaNavidhiparakamiti pravarttinImadhikRtya hemanta - grISmaviSayakaM sUtradvayam 2 / tRtIyaM sUtraM gaNAvacchedinyA AtmatRtIyAyA hemantagrISmayorviharaNaniSeghaparakam 3 / caturthaM sUtramAtmacaturthAyA viharaNavidhiparakamiti gaNAvacchedinImadhikRtya hemantagrISmaviSayakaM sUtradvayam 4 / paJcamaM sUtra pravarttinyA AtmatRtIyAyAH varSAvAsaniSedhaparakam 5 / SaSThamAtma caturthAyA varSAvAsavidhiparakamiti pravarttinImadhikRtya varSAvAsa viSayakaM sUtradvayam 6 / saptamaM sUtraM gaNAvacchedinyA AtmacaturthAyA varSAvAsaniSedhaparakam 7 / aSTamaM cAtmapaJcamAyA varSAvAsavidhiparakamiti gaNAvacchedinImadhikRtya varSAvAsaviSayakaM sUtradvayam 8 / ityaSTAnAM sUtrANAM niSkarSaH ||
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 5 0 9-10 bahupravatinyAdInAM hemantagro'mavaryAvAsanivAsavidhiH 131 atra dvitIyacaturthasUtrayorayaM bhAvaH-saMyatInAM RtubaddhakAle saptakaH samAptakalpa iti RtubaddhakAle pravarttinyA AtmatRtIyAyAH gaNAvacchedinyAzcA''tmacaturthAyA viharaNaM kalpate ityuktaM tat RtubaddhakAle pravartinIgaNAvacchedinyoH saptakarUpasya samAptakalpasya sadbhAvAduktam / __SaSTASTamasUtrayorayaM bhAva.-saMyatInAM varSAkAle navakaH samAptakalpo bhavatIti varSAkAle pravarttinyA AtmacaturthAyAH, gaNAvacchedinyAzcAtmapaJcamAyAH sthAtuM kalpate ityuktaM tat navakarUpasya samAptakalpasya sadbhAvAdukkamiti // sU0 8 // atha pravartinI gaNAvacchedinInAM bahutvamadhikRtya hemantagrISmakAle grAmAdiSu viharaNavidhimAhase gAmaMsi vA' ityaadi| sUtram-se gAmaMsi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rAyahANIe cA kheDaMsi vA kabaDaMsi vA maDaMbaMsi vA paTTaNaMsi vA doNamuhaMsi vA AsamaMsi vA saMvAhasi vA saMnivesaMsi vA vahaNaM pavattiNINaM appataiyANaM, vahUrNa gaNAvaccheiNINaM appacautthINaM kappai hemaMtagimhAsu cArae annamannanissAe / sU0 9 // chAyA-atha grAme vA nagare vA nigame vA rAjadhAnyAM vA kheTe vA karvaTe vA maDambe vA pattane vA droNamukhe vA Azrame vA saMvAhe vA saMnivese vA bahUnAM pravartinInAm AtmatRtIyAnAm, vahUnAM gaNAvacchedinInAmatmacaturthAnAM kalpate hemantagrISmayozcarita. manyo'nyanizrayA // suu09|| bhASyama--se gAmaMsi vA' iti / 'se' athAnantaramU ekekasyAH pravarttinyAH RtubaddhakAle viharaNapratiSedha-vidhikathanAnantaram 'gAmaMsi vA' grAme vA 'nagaraMsi vA' nagare vA 'nigamaMsi vA nigame vA 'rAyahANIe vA' rAjadhAnyAM vA 'kheDaMsi vA' kheTe vA 'kabbaDaMsi vA' karbaTe vA 'maDavaMsi vA' maDambe vA 'pattaNaMsi vA' pattane vA paTTane vA 'doNamuhaMsi vA droNamukhe vA 'AsamaMsi vA' Azrame vA 'saMvAhaMsi vA' saMvAhe vA 'saMnivesaMsi vA' saMniveze vA caturthodezakanavamasUtroktArthaviziSTeSu prAmAdiSu 'vahUrNa pavattiNINaM' bahUnAmanekAsAm ekadvitriprabhRtInAM pravartinInAM 'appataiyANaM' AtmatRtIyAnA sahAyakadvayayuktAnAm / 'vahUrNagaNAvaccheiNINaM' bahUnAmanekAsAm ekadvitriprabhRtInAM gaNAvacchedinInAm 'appacautthINaM' AtmacaturthAnAm mAtmanA ca catu:saMkhyAyuktAnAm 'kappai hemaMtagimhAsu' kalpate hemantagrISmayo RtubaddhakAle ityarthaH 'cArae' carituM vihartum tacca 'annamannanissAe' anyo'nyanizrayA parasparopasaMpadA paraspara samAnatayA militvA paryAyajyeSThAM puraskRtya tatastadAjJayA vihata kalpate taasaamityrthH| yadA khalu anekAH pravarttinyo AtmatRtIyA AtmatRtIyAH sarvAH, anekA gaNA
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 vyavahArasUtre vacchedinya AtmacaturthAH AtmacaturthAH sarvAH, tadA sarvA api paryAyajyeSThAyA upasampatvena parasparaM militvA RtubaddhakAle vihAraM kartuM zaknuvantIti bhAvaH // sU0 9 // atha AtmacaturthAnAM bahUnA pravarttinInAm AtmapaJcamAnAM bahUnAM gaNAvacchedinInAM varSA - samaye vAsAnujJAM darzayati-' se gAmaMsi vA' ityAdi / sUtram - se gAmaMsi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rAyahANIe vA kheDaMsi vA kavaDaMsi vA maDavaMsi vA paTTaNaMsi vA doNamuhaMsi vA AsamaMsi vA saMvAhaMsi vA saMnivesaMsi vA vahUNaM pavattiNINaM appacautthINaM, vahUNaM gaNAvaccheiNINaM appapaMcamANaM kappai vAsAvAsaM vatthae annamanna nissAe || sU0 10 // chAyA -atha grAme vA nagare vA nigame vA rAjadhAnyAM vA kheTe vA karvaTe vA mastre vA pattane vA droNamukhe vA Azrame vA saMvAhe vA saMniveze vA bahUnAM pravarttinInAmAtmacaturthAnAm, bahUnAM gaNAtracchedinInAmAtmapaJcamAnAM kalpate varSAvAsaM vastumanyonyanizrayA / sU0 10 // bhASyam - " se gAmaMsi vA' atha grAme vA 'nagaraMsi vA' nagare vA 'nigamaMsi vA' nigame vA 'rAyahANIe vA' rAjadhAnyAM vA 'kheDaMsi vA' kheTe vA 'kavvaDaMsi vA ' karvaTe vA 'maDavasivA' maDamve vA 'paTTaNaMsi vA' pattane vA paTTane vA 'doNamuhaMsi vA droNamukhe vA 'AsamaMsi vA' Azrame vA 'saMvAhaMsi vA' saMvAhe vA 'saMnivesaMsi vA' sanniveze vA atrA'pi 'gAmaMsi vA' ityArabhya 'saMnivesaMsi vA' ityantapadAnAmarthAH vistarataH caturthIdezake navamasUtre pradarzitAH tAdRzeSu grAmAdiSu ityarthaH 'bahUNaM pavattiNINaM appacautthAnaM' bahUnAmanekAsAM pravRttinInAmAtma caturthAnAM tathA 'bahUNaM gaNAvaccheiNINaM appapaMcamANaM' vahUnA-, manekAsAM gaNAvacchedinI nAmAtmapaJcamAnAm ' kRppai vAsAvAsaM vatthae' kalpate varSAvAsaM vastum anyo'nyanizrayA parasparopasapadA laghujyeSThaparyAya maryAdayA parasparaM militvA tAsAmanekAsAM pravarttinIgaNAvacchedinInAM varSAvAse vastuM kalpate // sU0 10 // T pUrva satyA RtubaddhakAla viharaNavidhiH varSAvAsavidhizca pradarzitaH, viharantyAzca tasyAH pravarttinI kadAcit kAladharmaM prApnuyAt tadA kiM karttavyamiti tadvidhiM pradarzayati- 'gAmANugrAmaM dUijjamANA' ityAdi / sUtram --gAmANugAmaM duijjamANA NiggaMthIya jaM purao kAuM viharejjA sAya Ahacca vIsaMbhejjA atthi ya ittha kAi annA uvasaMpajjaNArihA sA uvasaMpajjiyavvA, nattha ya itya kAi annA uvasaMpajjaNArihA tIse ya appaNo kappae asamatte evaM se
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 5 sU0 11-13 pravarttinImaraNe nirgranthayA viharaNavidhiH 133 kappara egarAiyAe paDimAe jaM NaM jaM NaM disaM annAo sAhammiNIo viharaMti taM NaM taM NaM disaM uvalittae, no se kappar3a tattha vihAravattiyaM vatthae kappara, se tattha kAraNavattiyaM vatthae, taMsi ca NaM kAraNaMsi niTTiyaMsi parA vajjA vasAhi ajjo ! no se kappai egarAyaM vA durAyaM vA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae, jaM tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasaI se saMtarA chee vA parihAre vA // sU0 11 // chAyA - grAmAnugrAmaM dravantI nirgranthI ca yAM purataH kRtvA viharet sA cA''hatya viSvagbhavet asti cAtra kAcit upasaMpadArhA sA upasaMpattavyA, nA'sti cAtrA'nyA upasaMpadArdA tasyAzcAtmanaH kalpo'samAptaH evaM tasyAH kalpate ekarAtri kyA pratimayA yAM khalu yAM khalu dizamanyA sAdharmiNyo viharati tAM khalu tAM khalu dizamupalAtum, no tasyAH kalpate tatra vihArapratyayaM vastum, kalpate tasyA tatra kAraNapratyayaM vastum tasmiJca kAraNe niSThite parAvadet vasa Arye ! ekarAtraM vA dvirAtraM vA evaM tasyAH kalpate ekarAtra vA dvirAtra' vA vastum, no tasyAH kalpate parameka rAtrAdvA dvirAtrAdvA vastum, yat tatra paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vasati tasyAH sAntarAt chedo vA parihAro vA // sU0 11 // bhASyam - - 'gAmANugAmaM' grAmAdgrAmAntaram ekasmAt grAmAdaparaM grAmam ' duijjamANA NiggaMthI ya' dravantI vihAra kurvantI nirgranthI ca 'jaM purao kAuM viharejjA' yAmadhiSThAtrIM pravarttinIM purato'gre kRtvA viharet yasyA nizrAyAM viharedityarthaH / zeSaM sarvaM vyAkhyAnaM caturthoddezagataikAdazasUtravadeva strIliGgavyatyayena karttavyam // sU0 11 // sUtram - - vAsAvAsaM pajjosaviyA NiggaMthI ya jaM purao kAuM vihara sA Ahacca vIsaMbhejA atthi ya ittha kAi annA upasaMpaNArihA uvasaMpajjiyanvA, netthi ya se ittha kAi annA uvasaMpaNArihA tIse ya appaNo kappAe asamatte kappai egarAiyAe paDimAe jaM NaM jaM NaM disaM annAo sAhammiNIo viharaMti taM NaM taM NaM disaM ubalittae, no se kappai tattha vihAravattiyaM vatthae, kappara se tattha kAraNavattiyaM vatthae, taMsi caNaM kAraNaMsi niTThiyaMsi parA vaejjA vasAhi ajjo ! egarAyaM vA durAyaM vA, evaM se, kappara egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kappara paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae, jaM tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasaI se saMtarA chee vA parihAre vA // sU0 12 // chAyA - varSAvarSa paryuSitA nirgranthI ca yAM purataH kRtvA viharati sA Ahatya viSvag bhavet asti cA'tra kAcit anyA upasaMpada sA upasaMpattavyA, nA'sti cA'tra kAcidanyA upasaMpada tasyAzrcAtmanaH kalpo'samAptaH kalpate tasyA ekarAtrikyA pratimayA yAM khalu
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 vyavahArasUtre yAM khalu dizam anyAH sAdharmiNyo viharaMti tAM khalu tAM khalu dizamupalAtum , no tasyAH kalpate tatra vihArapratyayaM vastum , kalpate tasyAstatra kAraNapratyayaM vastum , tasmizca kAraNe niSThita parA vadet vala Aphai ! ekarAtraM vA dvirAtraM vA, evaM tasyAH kalpate ekarAtra vA dvirAtra vA vastum , no tasyAH kalpate paramekarAtrAdvA dvirAtrAdvA vastum , yattatra paramekarAtrAdvA dvirAvAdvA vasati tasyAH sAntarAt chedo vA parihAro vA // sU0 12 // bhASyam --'vAsAvAsaM pajjosaviyA' varSAvAsa varSAvAsanimittaM paryuSitA nivAsArtha sthitA 'niggaMthI' nirgrnthii| zeSaM sarva caturthodezagatadvAdazasUtravyAkhyAnavat strItvanirdezena vyAkhyAtavyam // sU0 12 / / sUtram--pavattiNI ya gilAyamANI annayaraM vaejjA mae NaM ajjo ! kAlagayAe samANIe imA samukkasiyavcA sA ya samukkasaNArihA samukkasiyanvA, sA ya no samukkasaNArihA no samukkasiyavvA, asthi yA itya annA kAi samukkasaNArihA samukkasiyavvA, natthi yA ittha annA kAi samukkasaNArihA sAceva samukkasiyavA, tAe NaM samukkiThAe parA vaejjA dussamukkiDaM te ajje! nikkhivAhi, tAe NaM nikkhivamANIe natthi kei chee vA parihAre vA, jAo sAhammaNIo ahAkappeNaM no uTThAe viharaMti sancAsi tAsiM tappattiyaM chee vA parihAre vA / / sU0 13 // chAyA-pravartinI ca glAyantI anyatarAM vadet mayi khalu Arye ! kAlagatAyAM satyAmiyaM smutkrssyitvyaa| sA ca samutkarpaNAr2yA samutkarpayitavyA, sA ca no samutkarSaNArthI no samutkarSayitavyA, asti cA'cA'nyA kAcitsamutkarSaNArhA sA samutkarSayitavyA nAsti cAtrA'nyA kAcit samutkarSaNArhA saiva samutkarSayitavyA , tasyAM ca khalu samutkaSTAyAM parA vadet duHsamutkRSTaM te AyeM! nikSipa, tasyA nikSipyamANAyAH nAsti kazcit chedo ghA parihAro vA, tA yadA sAdharmiNyo yathAkalpena no utthAya viharanti tAsAM sarvAsAM tatpratyaya chedo vA parihAro vA / / sU0 13 // bhASyam - 'pavattiNI ya' pravartinI ca 'gilAyamANI' glAyantI rogAdinA glAnimupagatA maraNAsannA satItyartha. 'annayaraM vaejjA' anyatarAM saMyatI vA vadet kathayet / zeSaM sarvaM catuthoddezagatAcAryopAdhyAyAtmakatrayodazasUtravadeva vyAkhyeyam navaraM kevalamatra vizeSo'yam-yattatra 'se ya no samukkasaNArihe' ityasyArthe samudyatavihArajinakalpasamudyatamaraNaM prattipattukAmaH, ityuktam atra ca pravartinIsUtre 'sA ya no samukkasaNArihA' ityasya bhaktapratyAkhyAna pratipattukAmA yadi bhavet ityarthaH karttavyaH, etAvAnevAtra bhedaH, anyacca tatra puMstvena nirdezaH atra tu strItvena nirdezaH kartavyaH // sU0 13 //
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 5 0 14-15 pravarttinyavadhAvane tatpazcAtpadadAnavidhiH 135 sUtram -- pavattiNIya ohAyamANA annayaraM vaejjA mae NaM ajjo ! ohAviyAe samANIe imA samukkasiyaccA, sAya samukkasaNArihA samukka siyavvA, sA ya no sammuvakasaNArihA no samukkasiyavvA, asthiya ittha annA kAi samukkasaNArihA sA samukkasiyavvA, natthi ya ittha annA kAI samukkasaNArihA sA caiva samukkasiyavvA, tAe NaM samuvikaTTAe parA vajjA dussamukkiTaM te ajje ! nikkhivAhi, tAe NaM nikkhivamANIe natthi kei chee vA parihAre vA, jAo sAhammiNIo ahAkalpeNaM no uDAe viharati savvAsi tAsiM tappattiyaM chee vA parihAre vA // sU0 14 // chAyA - pravarttinI cA'vadhAvamAnA anyatarAM vadet mayi khalu AyeM ! avadhAvitAyAM satyAm iyaM samutkarSayitavyA, sA ca samutkarSaNAha samutkarSayitavyA, sA ca no samukarpaNArhA no samutkarpayitavyA, asti cA'trA'nyA kAcit samutkarpaNA samutkarSayitavyA, nA'sti cA'trA'nyA kAcit samutkarpaNA - saiva samutkarpayitavyA, tasyAM ca samutkRSTAyAM parA vadet duHsamutkRSTaM te Aye ! nikSipa, tasyAH khalu nikSipyamANAyA nA'sti kazcit chedo vA parihAro vA, yAH sAdharmiNyo yathAkalpena notthAya viharanti sarvAsAM tAsAM tatpratyayaM chedo vA parihAro vA // sU0 14 // bhASyam - 'pavattiNI ya' pravarttinI ca 'ohAyamANA' avadhAvamAnA dravyaliGgaM saDorakamukhavastrikArajoharaNAdilakSaNaM parityajya mohanIyakarmodayAt / zeSaM sarva caturthoddezagatAvadhAvamA nAcAryopAdhyAyasya caturddazasUtravadeva vyAkhyeyam, AcAryopAdhyAyasUtrAtpravartinIsUtre yo vizeSaH so'traiva trayodazasUtre pradarzita eva zeSaM sarvaM tadvadeva // sU0 14 // sUtram - NiggaMthassa navaDaharataruNassa AyArapakappe nAma ajjhayaNe paribbhaTTe siyA se ya pucchiyavve-keNa te ajjo ! kAraNeNaM AyArapakappe NAmaM ajjhayaNe paribhaTThe kiM AvAheNaM udAhu pamAeNaM ? se ya vaejjA - no AvAheNaM pamAeNaM, jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyayattaM vA uddisittae vA dhArittae vA, se ya vaejjA - AvAheNaM no pamAeNaM, se ya saMThavessAmIti saMThavejjA evaM se kappa AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyayattaM vA uddisittae vA dhAritae vA, se ya saMThavessAmIti no saMThavejjA evaM se no kappara AyariyataM vA jAvagaNAvaccheyayattaM vA uddittie vA dhAritae vA // sU0 15 / / chAyA nirgranthasya navaDaharataruNasya AcAraprakalpo nAmA'dhyayanaM paribhraSTaM syAt sa ca praSTavyaH - kena te Arya ! kAraNena AcAraprakalpo nAmA'dhyayanaM paribhraSTam kimAvAghena utAho pramAdena ? / sa ca vadet-no AvAdhena pramAdena, yAvajjIvaM tasya tatpratyayaM -
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 vyavahArasUtre no kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatvaM cA uddeSTuM vA dhArayituM vA / sa ca vadetAvAdhena, no pramAdena, sa ca-saMsthApayiSyAmIti saMsthApayet , evaM tasya kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA, sa ca-saMsthApayiSyAmIti no saMsthApayet evaM tasya no kalpate AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 15 // bhASyam-'niggaMthassa' nimranthasya zramaNasya 'navaDaharataruNassa' navaDaharataruNasya, tatra nava-dIkSAparyAyeNa trivArSika', Dahara.-janma-paryAyeNa SoDazavArSikaH, taruNaH-catuzcatvAriMzadvArSikaH uktaJca -'tivariso hoi navo, AsolasagaM DaharagaM veti / taruNo caucattAlo, majjhimo therao seso // 1 // chAyA--trivarSo bhavati navaH, ASoDazakaM DaharakaM bravanti / taruNazcatuzcatvAriMzatko madhyamaH sthaviraH zeSaH // 1 // iti / tasya tAdRzasya nirgranthasya yadi 'AyArapakappe nAma ajjhayaNe' AcAraprakalpo nAmA. dhyayanam-AcArAGganizIthAdisUtram 'parivbhaTe siyA' paribhraSTa-paThitaM sad vismRtaM syAt tadA 'se ya pucchiyanveM' sa ca adhItavismRto nirgranthaH sthavireNa praSTavyaH, kiM praSTavyastatrAha-'keNa te kAraNeNaM ajjo' he Arya ! te tava kena kAraNena 'AyArapakappe nAmaM ajjhayaNe paribhaTTe'-AcAraprakalpo nAmAdhyayanaM paribhraSTaM-tvayA vismRtam , kiM kAraNamAzritya tvayA''cAraprakalpAdhyayanaM vismRtamiti pRcchedityarthaH / tatra kAraNameva vivicya pRcchati-kimityAdi, 'ki AvAheNa uMdAhu pamAeNaM' kim AvAdhena-rogAdikAraNena vismRtam ? utAho-athavA kiM pramAdena-AtmanaH pramAdabhAvena vismRtam / evaM sthavireNa pRSTaH san 'se ya vaejjA' sa ca zramaNo vadet-kathayet he bhadanta ! 'no AvAheNaM pamAeNaM' AvAdhena rAgAdikAraNena no vismRtaM kintu pramAdena AtmanaH pramAdabhAvena vismRtam / evaM kathite sati 'jAvajjIvAe tassa' yAvajjIvaM-jIvanaparyantaM tasya zramaNasya 'tappattiya' tatpratyayaM pramAdato vismaraNanimittaM 'no kappaI' no kalpate 'AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyayattaM vA' AcAryatvaM vA yAvat upAdhyAyatvaM vA pravatrtakatvaM vA sthaviratvaM vA gaNitvaM vA gaNavaratvaM vA evaM gaNAvacchedakatvaM vA 'udisittae vA' uddeSTu vA anujJAtum 'dhArittae vA' svayaM dhArayituM vA na kalpate iti pUrveNa sambandhaH / atha kadAcit 'se ya vaejjA' sa ca vadet-he bhadanta ! adhItamAcArakalpo nAmAdhyayanaM mayA 'AvAheNaM No pamAeNaM AvAdhena-rogAdikAraNena vismRtaM kintu no pramAdena pramAdabhAvamAzritya no vismRtamiti, 'se ya saMThavessAmIti saMThavejjA' sa ca saMsthApayiSyAmi vismRta
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 5 sU0 16 nirmathyA AcAraprakalpe naSTe padadAnA'dAnavidhiH 137 mAcArakalpAdhyayanaM punaH smariSyAmIti kathayitvA yadi saMsthApayed vismRtaM punarapi saMsmaret 'evaM se kappaI' evaM prakAreNa punaH smRte AcArakalpAdhyayane sati tasya kalpate 'AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyayatvaM vA' AcAryatvaM vA yAvad gaNAvacchedakatvaM vA 'udisittae vA dhArittae vA' uddeSTuM vA dhArayituM vA.kalpate iti sambandhaH 'se ya' sa ca yadi 'saMThavessAmIti no saMThavejjA' saMsthApayiSyAmIti kathayitvA no saMsthApayet tadA 'evaM se no kappai' evaM-saMsmaraNAbhAve tasya no kalpate 'AyariyattaM vA jAva gaNAvacheyayacaM vA' AcAryatvaM vA yAvad gaNAvacchedakatvaM vA 'ughisicae vA dhArittae vA' uddeSTuM vA dhArayituM veti / / sU0 15 // nigranthasUtramabhidhAya samprati nimranthIsUtramAha-'niggaMthIe NaM' ityaadi| sUtram-NiggaMthIe NaM navaDaharataruNIe AyArapakappe nAma ajjhayaNe prismtthe| siyA, sA ya pucchiyanvA keNaM te kAraNeNaM ajje ! AyArapakappe nAma ajjhayaNe parimaTe. kiM AvAheNaM udAhu pamAeNaM ? sA ya vaejjA no AvAheNaM pamAeNaM, jAvajjIvAe tIse tappattiyaM no kappaI pavattiNitaM vA gaNAvacchei NittaM vA udisittae vA dhArittae vA, sA. ya vaejjA-AvAhAeNaM no emAeNaM sA ya saMThavessAmitti saMThavejjA evaM se kappar3a pavattiNittaM vA gaNAvaccheiNittaM vA uddisittae vA dhArittae vA, sA ya saMThavessAmIti no saMThavejjA evaM se no kappaI pavattiNittaM vA gaNAvaccheiNittaM vA udisittae vA dhArittae vA // suu016|| chAyA-nirgranthyAH khalu navaDaharataruNyAH AcAraprakalpo nAmA'dhyayanaM paribhraSTaM syAt sA ca praSTavyA-kena te kAraNena Aya! AcAraprakalpo nAmA'dhyayanaM paribhraSTama? kima AvAdhena utAho pramAdena ? sA ca vadet no AvAdhena pramAdena, yAvajjIvaM tasyAstatpratyayaM no kalpate pracattinItvaM vA gaNAvacchedinItvaM vA 'uddeSTuvA dhArayitaM vaa| sA ca vadet AvAdhena no pramAdena sA ca saMsthApayiSyAmIti saMsthApayet evaM tasyAH kalpate pravartinItvaM vA gaNAvacchedinItva vA uddeSTu vA dhArayituM vA, sA ca saMsthApayijyAmIti no saMsthApayet evaM tasyAH no kalpate pravartinItvaM vA gaNAvacchedinItvaM vA uddeSTu vA dhArayituM vA // sU016 // bhASyam-'NiggaMthIe NaM' nirgranthyAH khalu zramaNyAH 'navaDaharataruNIe' navaDaharataruNyAH , tatra navadIkSitA navA trivarSAtmakadIkSAparyAyavatI, DaharA-janmaparyoyeNa aSTAdazavarSikA, taruNIadhigatayuvAvasthA, janmatazcatvAriMzadvarSikA vA, uktaJca. vya. 18
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre "tivarisA hoi navA, aTThArasiyA ya DahariyA hoi / taruNI ya jAva juvaI, cattAlisiyA ya vA taruNI" // 1 // chAyA-trivarSA bhavati navA, aSTAdazikAca DaharikA bhavati / taruNI ca yAvad yuvatiH, catvAriMzA ca vA taruNI // 1 // tasyAH 'Ayarapakappe NAmaM ajjhayaNe' AcAraprakalpo nAmA'dhyayanam AcArAGganizIthAdikam 'parinbhaTe siyA' paribhraSTaM syAt adhItamAcAraprakalpA'dhyayanam vismRtaM bhavettadA 'sA ya pucchiyavyA' sA cA'dhItavismRtA saMyatI sthavireNa praSTavyA-'keNa te kAraNeNa ajje !' he Arye ! kena khalu kAraNena te tava, 'AyArapa kappe nAmaM anjhayaNe paribhaTTe' AcAraprakalpo nAmAsdhyayanaM paribhraSTam-adhItamAcAraprakalpA'dhyayanaM tvayA vismRtaM kena kAraNena vismRtamiti pRcchedityarthaH / tatra kAraNameva vivicya pRcchati-kimityAdi, 'ki AvAheNaM udAhu pamAeNaM' kimAvAdhena-rogAdikAraNena utAho-yadvA pramAdena vismRtamiti / evaM pRSTA satI-'sA ya vaejjA' sA ca vadet-'no AvAheNaM pamAeNaM' no AvAdhena rogAdikAraNena kintu pramAdena mayA'dhItamapi-AcAraprakalpAdhyayanaM vismRtamiti, evaM kathite sati 'jAvajjIvAe' jAvajjIva-jIvanaparyantamityarthaH tasyA vismRtakalpA'dhyayanAyAH zramaNyAH 'tappattiya-tatpratyayaM pramAdato vismaraNanimittam 'no kappaI' no kalpate 'pavattiNIttaM vA' pravartinItvaM vA 'gaNAvaccheiNittaM vA' gaNAvacchedinItvaM vA 'uddisittae vA dhArittae vA' uddeSTumanujJAtuM vA svayaM dhArayituM vA, etAdRzyAH punaH pravartinIpadasyA'nujJApanaM na karttavyamAcAryeNa, na vA sA svayameva punaH pravartinItvaM gaNAvacchedinItvaM vA dhArayituM zaknotIti / 'sA ya vaejjA' atha yadi sA saMyatI evaM vadet-he bhadanta ! mayA "AvAheNa no pamAeNaM AvAdhena rogAdinA adhItamapi punavismRtam , natu pramAdena vismRtamiti 'sA ya saMThavessAmIti saMThavejjA' sA ca saMyatI vismRtamadhyayana saMsthApayiSyAmi-punarapi smariSyAmIti kathayitvA saMsthApayet-punarapi saMsmaret , 'evaM se kappaI' evaM prakAreNa punaH smRte'dhyayane sati tasyAH kalpate 'pavattiNItaM vA gaNAvaccheiNittaM vA' pravartinItvaM vA gaNAvacchedinItvaM vA 'uddisicae vA dhArittae vA' uddeSTumanujJAtuM vA svayaM dhArayituM vA / atha kadAcit naSTamadhyayanam 'sA ya saMThavessAmIti no saMThavejjA' saMsthApayiSyAmIti kathayitvA no saMsthApayet na tasya saMsmaraNaM kuryAt 'evaM se no kappai pavattiNIttaM vA gaNAvaccheiNicaMvA udisittae vA dhArittae vA' evaM tarhi tasyAH saMyatyAH no kalpate pravattinItvaM vA gaNAvacchedinItvaM vA uddeSTumanujJAtuM vA svayaM dhArayituM vA // sU0 16 // pUrva navaDaharataruNanirganthanirgranthInAm AcAraprakalpA'dhyayanaM pramAdato vismaraNena asaMsthApanena ca yAvajjIva padadAnA'bhAvaH pratipAditaH, asmin sUtre tu sthavirANAM sthavirabhUmiprA
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u 5 sU0 17-18 sthavirANAmAcAraprakalpe naSTe'pi padAnavidhiH 139 tAnAMca AcAraprakalpanAmakA'dhyayanasya vismRtau saMsthApane asaMsthApane vApi AcAryAdipadaM dAtavyaM ' bhavediti pradarzayannAha-'therANa' ityAdi / sUtram-therANaM therabhUmipattANaM AyArapakappe nAma ajjhayaNe paribhahe siyA kappai tersi saMThavettANa vA asaMThavettANa vA AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyayattaM vA udisittae vA dhArittae vA // sU0 17 // chAyA-sthavirANAM sthavirabhUmiprAptAnAmAcAraprakalpo nAmAdhyayana paribhraSTa sthAva kalpate teSAM saMsthApayatAmasaMsthApayatAM vA AcAryatvaM vA yAvadgaNAvacchedakatvaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 17 // bhASyam-'therANaM' sthavirANAm-ye jJAna-darzana-cAritre sIdatAmihalokaparalokA'pAyaM pradarya tAn saMyame saMsthApayanti teSAm-zrutasthavirANAM SaSTivarSANAM vA 'yerabhUmipattANaM' sthavirabhUmiprAptAnAm-AcAryapadaprAptAnAm 'AyArapakappe nAma ajjhayaNe paribhaTTe siyA'-AcAraprakalpo nAmAdhyayanam-AcArAGganizIthasUtrAdikaM paribhraSTa-naSTa-vismRtaM syAtbhavet 'kappai tersi' kalpate teSAM sthavirANAM sthavirabhUmiprAptAnAm 'saMThavettANa vA' saMsthApayatAM punaradhItya sasmaratAm 'asaMThavettANa vA' asaMsthApayatAM punarasaMsmaratAM vA 'AyariyattaM jAva gaNAvaccheyayattaM vA'-AcAryatvaM vA upAdhyAyatvaM vA pravartakatvaM vA sthaviratvaM vA gaNitvaM vA gaNadharatvaM vA gaNAvacchedakatvaM vA 'udisittae vA' uddeSTumanujJAtuM vA, jIrNatvamahattvakAraNena teSAM sUtradhAraNAyAH sAmarthyAbhAvAt 'dhArittae vA' svayaM dhArayituM vA / sthaviraviSaye atra caturbhaGgI yathA jIrNo no mahAn , yastaruNa evaM san jarayA pariNataH, ityekaH 1 / no jIrNaH kintu mahAn, yo vRddho'pi san dRDhazarIra iti dvitIyaH 2 / jIrNo'pi ca mahAnapi ceti tRtIyaH 3 / no jIrNo no mahAn iti caturthaH 4 / mayaM caturtho bhaGgaH zUnyaH / zeSANAM tuM trayANAmekataro na zaknoti saMsthApayitamiti tasyAcAraprakalpo nAmAdhyayanaM paribhraSTaM bhavediti kalpeta tAdRzasyAsaMsthApane'pi mAcAryAdipadamuddeSTu vA dhArayituM veti / / sU0 17 // sUtram-therANaM therabhUmipattANaM Ayarapakappe NAmaM ajjhayaNe paribhaTTe siyA kappai tesiM saMnisaNNANa vAsaMtuyadhANa vA uttANayANa cA pAsalliyANa vA AyArapakappe nAma ajjhayaNe doccaMpi taccapi paDipucchittae vA paDisArettae vA ||suu018||
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 vyavahArasUtre chAyA - sthavirANAM sthavirabhUmi prAptAnAm AcAraprakalpo nAmA'dhyayanaM paribhraSTa syAt kalpate teSAM sannipaNNAnAM vA tvagvarttayatAM vA uttAnakAnAM vA pArzvayatAM (pArzvataH sthitAnAm ) vA AcAraprakalpo nAmA'dhyayanaM dvitIyamapi tRtIyamapi pratipraSTuM vA pratisArayituM vA // sU0 18 // bhASyam -- 'therANaM' sthavirANAm 'therabhUmipattANaM' sthavirabhUmiprAptAnAm - AcAryapadaprAptAnAm, athavA-ativRddhabhAvaM prAptAnAm, ' AyArapakappe nAma ajjhayaNe' AcAraprakalpaH-AcArAGganizIthAdisUtraM nAmA'dhyayanam 'paribhaTThe siyA' paribhraSTaM - vinaSTaM vismRtamityarthaH syAt - bhavet 'kappai tersi' kalpate yujyate teSAM vismRtAdhyayanAnAm 'saMnisaNNANa vA'-sanniSaNNAnAM vA-nipadyAgatAnAM samupaviSTAnAmityarthaH 'saMtuyadvANa vA' tvagvarttanena sthitAnAM suptAnAmityarthaH ' uttANayANa vA' uttAnakAnAM vA - hRdayabhAgamUrdhvakRtya zayanaM kurvatAm 'pAsalliyANa vA' pArzvavatAM vAmAdipArzvataH sthitAnAm AzrayamAdAyopaviSTAnAM vA 'Ayarapakappe nAmaM ajjhayaNe' -a " - AcAra prakalpanA makamadhyayanam ' doccApi taccapi' dvitIyamapi vAraM tRtIyamapi vAram apizabdAt caturthIdivAramapi 'paDipucchittae vA' pratipraSTuM vA tadvipayAM pRcchAM kartum 'paDisArettae vA' pratisArayituM vA saMsmattuM grahItuM vA kalpate iti pUrveNa - saMvandhaH // sU0 18 // pUrvaM nirgranthanirgranthInAM vismRtAcAra prakalpAdhyayanasya paThanamAzritya kathitam, sAmprataM niryanthanirgranthInAM dvAdazavidhaH sambhogo bhavati tatra ko'pi doSa Apatito bhavettadA tasyA''locanA "karttavyetyAlocanAvidhi pradarzayati- 'je NiggaMthA NiggaMdhIo ya' ityAdi / sUtram - je NiggaMthA NiggaMthIo ya saMbhoiyA siyA, no vheM kappai annamannassa aMtie Aloettae, asthi yA ettha kei AloyaNArihA kappara se tersi aMtie Aloettae, natthi yA ettha kei AloyaNArihA evaM hUM kappara annamannassa aMtie Aloetae // sU0 19 // chAyA - ye nirgranthA nirgrandhyazca sAMbhogikAH syu no khalu kalpate anyo'nyasyA'ntike Alocayitum, santi cAtra kecit AlocanArhAH kalpate tasya teSAmantike Alocayitum, na santi vA kecidatra bhAlocanAhaH evaM khalu kalpate anyo'nyasyAs. ntike Alocayitum // sU0 19 // bhASyam - 'je NiggaMdhA' ye nirgranthAH 'NigaMthIo ya' nirgrandhyazca 'saMbhoiyA siyA'-sAmbhogikAH syuH, tatra 'saMbhogaH upadhyAdivastUnAM parasparamAdAnapradAnam, saca oghato
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u05 sU0 19 nimranthanirgranthInAM parasparamAlocanAvidhiH 141 - dvAdazavidhaH, uktazca--:, / : gAthA- 'uvahi-suya-bhattapANaM, aMjalipagaho ya dAvaNA NeyA / chaTuM nikAyaNaM taha, avbhuTThANaM ca kiikammaM // 1 // veyAvaccaM casamo-saro nisajjA kahApabaMdho ya / bArasaviho ya eso, saMbhogo oghamo Nemo // 2 // iti, chAyA-upadhi-zruta-bhaktapAnam aJjalipragrahazca dApanA jJeyA / SaSThaM nikAcanaM tathA, abhyutthAnaM ca kRtikarma // 1 // vaiyAvRttyaM samavasaraNaM niSadyA kathAprabandhazca / dvAdazavidhazcaiSa saMbhoga oghato jJeyaH // 2 // iti / .. tathAhi-upadhiviSayaH 1, zrutaviSayaH 2, bhaktapAnaviSayaH,3, aJjalipragrahaviSayaH 4, dApanAviSayaH dApanA-zayyAhAropadhisvAdhyAyaziSyagaNAnAM pradApanaM tadviSayaH 5, nikAcanaviSayaH, nikAcanaM nimantraNa tadviSayaH 6, abhyutthAnaviSayaH 7, kRtikarmaviSayaH 8, vaiyAvRtyaviSayaH 9, samavasaraNaM vyAkhyAnAdikaraNe gRhasthasAkSAt parasparamantike upavezanaM, tadviSayaH samavasaraNaviSayaH 10, saMniSadyAviSayaH 11, kathAprabandhaviSayazceti 12 dvAdazavidhaH saMbhogastadviziSTAH sAMbhogikA bhaveyaH 'no pahaM kappai annamannassa aMtie -Aloettae' no-naiva 'I' iti vAkyAlaGkAre kalpate'nyo'nyasya-parasparasya antike-samIpe nimranthasya nirgranthIsamIpe, nirgranyA'zca nimranthasamIpe Alocayitum-AlocanAM kattum svakIya svakIyamatIcAraz2AtaM prakaTayituM no kalpate iti sambandhaH / evaM tarhi kutra kalpate ? ityAha-'asthi yA' ityAdi / 'asthi yA pattha kaI AloyaNArihe. santi-vidyante. cedatra samudAye kecidAlocanAoH AlocanAdAnayogyAH sthAnAGgasUtrasya dazamasthAnoktadazavidhaguNavanto nirgranthAstadA-'kappai se teMsiM aMtie Aloettae' kalpate tasya-Alocakasya teSAm AlocanArhANAmantike samIpe Alocayitum / AlocanAhaH sthAnAGgasUtrasya dazamasthAnokadazavidhaguNadhArako bhavet / uktaJca___"dasahi ThANehiM saMpanne aNagAre marihaMi AloyaNaM paDicchittae, taM jahA-AyAravaM 1, avahAravaM 2, vavahAravaM 3, ovIlae '4, pakubbae 5, maparissAI 6, nijjAvae 7, avAyadaMsI 8, piyadhamme 9, dadadhamme 10" // ' chAyA-AcAravAn 1, avadhAravAn -2, vyavahAravAn 3, apanIDakaH 4, prakurvakaH 5, aparisrAvI 6, niryApakaH 7, apAyadarzI 8, priyadharmA 7. dRDhadharmA 10 iti / .
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyavahArasUtra vyAkhyA-dazasthAnasaMpanno'nagAraH Alocakena dIyamAnAmAlocanAM grahItumarhati, kIdRzaH sa bhavitumarhati ? 'taM jahA' tadyathA-AcAravAn-jJAnAdyAcAravAn 1, avadhAravAnavadhAraNAvAn 2, vyavahAravAn-AgamAdipazcaprakAravyavahAravAn 3, apanIDakaH-lajjApanodakaH yathA paraH sukhamAlocayati 4, prakurvaka:-Alocite'ticAre zuddhikaraNasAmarthyavAn 5, niryApakraH-niryApanakArakaH tathA prAyazcittaM dadAti yathA sa nirvoDhuM zaknoti 6, aparitrAvIzrutAlocakadoSANAM na kasmaicitkathanazIlaH 7, apAyadarzI-Alocakasya pAralAkikA'pAyadarzakaH 8, priyadharmA-dharmapriyaH 9, dRDhadharmA-Apadyapi dharme'vicala 10 iti / tasya, tathA jyeSTasya ca samIpe AlocanA kartavyA / yadi tatra dazavidhaguNayukto na bhavettadA paryAyajyeSThasya samIpe daivasikaM rAtrikaM sAmAnyamaticArajAtamAlocayediti / athApavAdamAha-atha yadi-'natthi yA itya kei AloyaNArihe' na santi-na vidhante cedatra kecidAlocanAo nimranthAH 'evaM NhaM kappai annamannassa aMtie Aloettae' evam-etAdRzyAM paristhitau khala kalpate'nyo'nyasyA'ntike-samIpe Alocayitum-AlocanAM kartumiti / ayaM bhAvaH-AlocanA ca na vipakSe, sapakSe'pi nAgItArtheSu bhavitumarhati, tatra guptAticArasya prakaTanAyogyatvAt / tatra vipakSaH-saMyatAH saMyatInAm, saMyatyazca saMyatAnAmiti / sapakSaH saMyatAH saMyatAnAm , saMyatyazca saMyatInAM bhavati / yataH-vipakSe AlocanAyAM caturthavatAdiguptAticArANAM prakaTane parasparaM bhAvabhedaH saMbhavati, tasmAd bhagavatA anyo'nyAlocanApratiSe. dhakamidaM sUtraM pratipAditam / apavAdapakSe gADhAgADhakAraNe samutpanne parasparAlocanAvidhipratipAdakaM sUtraM pravartitam / tatrApi vivekaH pravarttayitavyaH, yathA-Alocako yuvako vRddho vA AlocanA nirgranthI vRddhaa'vshymbhaavinii| AlocikA yuvativRddhA vA AlocanAhoM nimrantho vRddho. 'vazyaMbhAvI yujyate, evaM parasparAlocanAvidhipratipAdakaM sUtraM pravartanIyamiti / mAlocanA: kIdRzaibhavitavyam / tatrAha bhASyakAraH-'gIyasthA' ityaadi| gAthA-"gIyasthA kayakaraNA, podA pariNAmiyA ya gaMbhIrA / ciradikkhiyA ya vuDDhA, jaiNo aloyaNAjoggA // 1 // " , chAyA-gItArthAH kRtakaraNAH, praudAH pAriNAmikAzca gambhIrAH / ciradIkSitAzca vRddhAH, yataya AlocanAyogyAH // 1 // vyAkhyA--'gIyatthA' iti / gItArthAH-sUtrArthatadubhayaniSNAtAH, kRtakaraNAH-anekavAramAlocanAdAne sahAyIbhUtAH, prauDhAH-samarthAH sUtrato'rthatazca prAyazcittadAne pazcAskarttamazakyAH, pAriNAmikAH-AlocanAyAH pariNAmacintAkuzalAH, gambhIrAH Alocakasya mahati
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnyam u0 5 sU 19-20 nirgranthanirgranthInAM svapakSavipakSe vaiyAvRtyavidhiH 143 dope'pi zrute aparisrAviNaH na kasmaicidapi prakaTanazIlA ityarthaH, ciradIkSitAH-prabhUtakAlapravajitAH, vRddhAH-zrutena paryAyeNa vayasA ca mahAntaH, evambhUtA yatayaH-sAdhavaH upalakSaNAt sAnyazca mAlocanAdAnayogyAH AlocanAdAne samucitA bhavantIti // 1 // atrAha bhASyakAraH'AloyaNAe' ityAdi / gAthA-"AloyaNAe je dosA, veyAvaccevi te punno| tamhA annonnabhAveNaM, veyAvaccaM na kArae" // 1 // chAyA-AlocanAyAM ye doSA vaiyAvRttye'pi te punaH / tasmAd anyo'nyabhAvena vaiyAvRttyaM na kArayet // 1 // vyAkhyA-ye ca khalu-vipakSe-AlocanAyAM doSAH kathitAH, te sarve'pi doSAH vaiyAvRttye'pi parasparaM vaiyAvRttyakAraNe'pi bhavanti tasmAd anyo'nyabhAvena vipakSe vaiyAvRttyaM na kArayediti sUtrAkSarArthaH / . ayaM bhAvaH--vipakSAt-vaiyAvRttyaM zArIrikaM hastapAdAdisaMvAhanarUpaM kArayataH sAghoH kadAcita caJcalacittAyAH sAcyA viSaye mano vikRtaM bhavet tena vratabhaGgadoSa Apadyeta, AhArAdyAnayanaviSaye ca zramaNyA samAnItamannAdikaM bhuJjataH sAdhorAjJAbhaGgAdidoSAH, zaGkitAdi. doSAzca bhaveyuH / uktaJcAtra samaNIe ANIya, muMjai asaNAi jattha samaNo ya / gaccho napuMsao so, evaM samaNINa dhammakahA // 1 // chAyA-zramaNyA AnItaM bhukte azanAdi yatra zramaNazca / gaccho napuMsakaH saH, evaM zramaNInAM dharmakathA // 1 // ayaM bhAvaH--yasmin gacche zramaNyA samAnItamazanAdikamakAraNe zramaNo muke sa gaccho napuMsako vijJeyaH / evaM zramaNAnAM sadbhAve zramaNyA dharmakathA'pi bodhyA / zramaNasattAyAM zramaNI yadi paTToparyupavizya paripadi dharmakathAM karoti yasmin gacche sa gaccho'pi napuMsaka eveti // 1 // punazca-AhArAnayane-'anyanmanasi-anyadvacasi' ityAdiduSTalakSaNalakSitA saMyatI kadAcid aneSaNIyamapyazanAdikamAnIya samarpayati, ityAdi doSavAhulyAt kathamapi kimapi saMyatena saMyatIbhiH kimapi vaiyAvRtyaM na kaaryitvymiti| evaM saMyatyAH saMyatevaiyAvRttyakAraNe doSAH
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ . , . . vyavahArasace samunneyAH / apavAde gADhAgADhakAraNe vivekaH kartavya iti / vizeSata AlocanAdoSA vaiyAvRttyadoSAzca sthAnAGgasUtrAjjJAtavyAH / / sU0 19 // . pUrva vipakSe'nyo'nyavaiyAvRttyakaraNaM niSiddham , gADhakAraNe cAjJA pratipAditA, sAmprataM sthavirakalpikajinakalpikayorapavAdotsargoM pratipAdayannAha-'NiggaMthaM ca NaM' ityAdi / ' ' sUtram-NiggaMthaM ca NaM rAo vA viyAle vA dIhapaTTo vA lUsejjA itthI vA purisassa omAvejjA puriso vA itthIe omAvez2jA, evaM se kappai evaM se ciTThai parihAraM ca no pAuNai esa kappe therakappiyANaM / evaM se no kappai evaM se no ciTThai parihAraM ca no pAuNai esa kappe jiNakappiyANaM ti vemi // sU0 21 // . vavahArassa paMcamo uddeso samatto // 5 // chAyA-nirgrantha ca khalu rAtrau vA vikAle vA dIrghapRSTho lUpayet strI vA puru: pasyApamArjayet puruSo vA striyA apamArjayet, pavaM tasya kalpate evaM tasya tiSThati pari. hAraM ca no prApnoti eSa kalpaH sthavirakalpikAnAm / evaM tasya no kalpate evaM tasya no tiSThati parihAraM ca no prApnoti epaH kalpo jinakalpikAnAm, iti bravImi // suu020|| vyavahArasya paJcama uddezaH samAptaH // 5 // - bhASyam --'NiggaMthaM ca NaM nirgranthaM zramaNam cakArAt-nirgranthI ca khalu 'rAo vA viyAle vA' rAtrau vAM vikAle-sAyaMkAle prAtaHkAle tadanyakAle vA yadi-dIhapaTTho vA lUsejjA' dIrghapRSThaH sarpaH lUpayet-dazet tatra-'itthI vA purisassa omAvejjA' strI zramaNI puruSasya sAdhoH svahastena taM viSamapamArjayet mantrauSadhAdinA nivArayet 'puriso itthIe omAvejjA' puruSaH sAdhuH striyAH zramaNyAH svahastena viSamapamArjayet / yadi-sAdhuH sAdhvI vA sarpadaSTA bhavet tatrA'sati vyaktyantare sAdhuH zramaNyAH viSaM hastena pramArjayet , zramaNI vA zramaNasya viSaM hastenA'pasArayediti bhAvaH / 'evaM se kappaI' evam etAdRzyAM paristhitau tasya sthavirakalpikasya kalpate, 'evaM se ciTai' evam-anena prakAreNa apavAdamAsevamAnasya tasya sthavirakalpikasya tiSThati paryAyaH na tu saH sthavirakalpikatvAt paryAyaparibhraSTo bhavati ata eva 'parihAraM ca se no pAuNai' parihAraM ca tapaH sa sthavirakalpikaH prAyazcittarUpeNa na prApnoti parihAranAmakaM prAyazcittaM ca tasya na bhavati 'esa kappe therakappiyANaM' eSaH-sUtroktaH kalpaH-AcAraH sthavirakalpikAnAM kathitaH / samprati jinakalpikamadhikRtya utsargamArga pradarzayitumAha-'evaM se no' ityAdi, 'evaM se no kappaI' evam-uktaprakAreNa sapakSeNa vipakSeNa vA vaiyAvRttyakAraNaM 'se' tasya jinakalpikasya no naiva kathamapi kalpate, 'evaM se no cihaI' evam-anena prakAreNAapavAdapadasevanena tasya jinakalpikasya jinaparyAyo na tiSThati, jinakalpikatvAt patito bhvtiityrthH||
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha SaSThoddezakaH prArabhyateatha paJcamodezakasya caramasUtreNAsya SaSThodezakasyAdisUtreNa saha kaH sambandhaH ? iti sambandhaM pradarzayannAha bhASyakAra:--'paMcama' ityAdi / gAthA-"paMcamauddesate, gilANabhAvo padaMsio muNiNo / so icchai nAyavihi, saMbaMdho esa nAyavvo" // 1 // . chAyA-paJcamoddezakAnte glAnabhAvaH pradarzito muneH / sa icchati zAtavidhi, sambandha epa jJAtavyaH // 1 // vyAkhyA-paMcamauddesate'-paJcamoddezakasyAnte caramasUtre 'muNiNo' muneH-nimranthasya 'gilANabhAvo' glAnabhAvaH-sarpadaMzena manodaurbalyarUpaH 'padaMsio' pradarzitaH / 'so' saH-maraNAzaGkAdinA khinnaH san 'NAyavihiM jJAtavidhi, tatra-jJAtAH-mAtApitrAdayaH tatsaMvandhIbhUtA vA, teSAM vidhi-jJAtasambandhamAzritya tattatsaMbandhIbhUtaM jJAtabhedam anyasvajanAn vA 'icchaI' icchati teSAM samIpe gantumicchedityarthaH / athavA svajanA glAnA maraNAsannA vA bhaveyusteSAM darzanadAnAdyarthaM vA gantumicchediti SaSThoddezakasyAdau jJAtavidhiH pradarzyate, eSa sambandhaH pUrvAparoddezakayorjJAtavya iti // 1 // tatrAdimaM sUtramAha-"bhikkhU ya icchejjA' ityAdi / sUtram-bhikkhU ya icchejjA nAyavihiM ettae, no se kappai there aNApucchittA nAyavihiM ettae, kappai se there ApucchittA nAyavihiM ettae, therA ya se viyarejjA evaM se kappai nAyavihiM ettae, therA ya se no viyarejjA, evaM se no kappai nAyavihiM ettae, jaM tattha therehiM aviiNNe nAyavihi eI, se saMtarA chee vA parihAre vA // sU0 1 // chAyA-bhikSuzca icchet zAtavidhiM no tasya kalpate sthavirAnanApRcchaya jJAta. vidhimetum , kalpate tasya sthavirAn ApRcchaya jJAtavidhimetum , sthavirAzca tasya vitareyuH, evaM tasya kalpate jJAtavidhimetum , sthavirAzca tasya no vitareyuH, evaM tasya no kalpate jJAtavidhimetum , yattatra sthaviraiH avitIrNo jJAtavidhimeti tasya sAntarAt chedo vA parihAro vA // sU0 1 // __ bhASyam-'bhikkhu ya icchejjA' bhikSuH-zramaNaH ca-zabdAt zramaNI ca icchet , kimicchettatrAha-'nAyavirhi' ityAdi, 'NAyavihiM ettae' jJAtavidhi svajanabhedam , jJAtA-mAtApitrAdayaH,
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 6 0 1-5 bhikSoH svajanamilanArthagamanavidhi. 147 athavA pUrvasaMstutA mAtApitrAdayaH, pazcAtsaMstutAH zvazrUzvazurazyAlakAdayaH, tannimittena yaH sambandhaH sa jJAtavidhirucyate, mAtApitRzvazrUzvazurAdiviSaye'neke bhedA bhavanti, ato vidhizabdo'tra bhedavAcako jJAtavyaH, teSAM gRhe darzanadAnAdyartham etuM-prAptuM gantumityarthaH tadA-'no se kappai there aNApucchittA nAyavihiM ettae' 'no'-na kathamapi 'se' tasya-zramaNasya kalpate sthavirAn gacchanAyakAn anApRcchya sthavirAjJAmantareNetyarthaH jJAtavidhimetum AtmanaH svajanagehe gantum / 'kappar3a se there ApucchittA nAyavihiM ettae' kalpate tasya sthavirAn gacchanAyakAn ApRcchaya gacchanAyakasyA''jJAM labdhvA ityarthaH jJAtavidhimetu-svajanagRhe gantumiti / pracchane yadi-'therAya se viyarejjA' sthavirAzca 'se' tasya vitareyuH-gamanAyA''jJAM dadyuH 'evaM se kappai nAyavihiM ettae' evaM gacchanAyakasyA''jJAsaMprAptyanantaram 'se' tasya zramaNasya kalpate jJAtavidhimetum 'therA ya se no viyarejjA' yadi sthavirAzca tasya svajanagRhe gantumAjJAM no vitareyuH no dadhuH 'evaM se no kappai nAyavihiM ettae' evam-AjJAvitaraNAbhAve tasya no kalpate jJAtavidhimetum / 'jaM tattha therehiM aviiNNe nAyavihiM eI' yat yadi zramaNastatra sthavirairavitIrNo'nanujJAtaH jJAtavidhimeti prApnoti sthavirAjJAmantareNa yadi kazcit zramaNaH svajanagRhaM yAti gacchati 'se saMtarA chee vA parihAre vA' 'se' tasya-zramaNasyAjJAmantareNa jJAtavidhiM kurvataH sAntarAt svakRtAd antarAt AjJollaGghanarUpA'parAdhAt chedo vA parihAro vA, gacchanAyakAjJAmullaMdhya jJAtavidhikaraNe zramaNasya chedanAmakaM parihAranAmakaM vA prAyazcittaM bhavati, iti bhAvaH // suu01|| jJAtavidhimetuM kasya na kalpate ? tatrAha-'no se kappai' isyAdi / sUtram-no se kappai appasuyassa appAgamassa egANiyassa nAyavihiM ettae / 02 // chAyAno tasya kalpate alpazrutasya alpAgamasya ekAkino zAtavidhimetum ||suu02|| bhASyam-'no se kappaI' no-na kalpate kathapi 'se' tasya zramaNasya, kIdRzasyetyAha'appamuyassa' malpazrutasyA'gItArthasya, 'appAgamassa' alpAgamasya-AgamajJAnavikalasya laukikazAstreSvatiparicitasya svazAstraviSayakajJAnavazcitasya, punazca gItArthe satyapi 'egANiyassa' ekAkina' sahAyakarahitasyAdvitIyasya 'NAyavihiM ettae' jJAtavidhimetum-prAptum, alpazrutenaalpAgamena ekAkinA'gItArthena zramaNena svajanagRhe gamana na karttavyamityarthaH // sU0 2 // jJAtavidhimetuM kasya kalpate ? iti tadvidhimAha--'kappai se je tattha' ityAdi / sUtram-kappai se je tattha bahussue vabhAgame teNa saddhiM nAyavihi ette|suu03|| chAyA- kalpate tasya yastatra bahuzruto vahvAgamaH tena sA zAtavidhimetum // suu03||
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 vyavahArasUtre mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm bhASyam-'kappar3a se je tattha bahussue vahAgame' kalpate 'se' tasya zrama Nasya yastatra-gacche vahuzrutaH sUtrApekSayA, vahvAgamaH arthApekSayA 'teNa saddhiM nAyavihi ettae' tena vahuzrutena vahvAgamena sArdha jJAtavidhimetum-svajanagRhaM gantuM kalpate iti saMbandhaH, naikAkinAM zramaNena svajanagRhe gantuM zakyate kintu -tasmin gacche yo bahuzruto bahvAgamaH tena sAkaM militvA gantuM zakyate iti bhAvaH / / sU0 3 / / / svajanagRhe gate sati tatrAhAragrahaNavidhimAha-'tattha se' ityAdi / sUtram-- tattha se puvyAgamaNeNaM pubbAutte cAulodaNe, pacchAutte bhiliMgasUve kappai se cAulodaNe paDiggAhittae. no se kappai bhiliMgasUve paDiggAhittae / sU0 4 // chAyA-tatra tasya pUrvAgamanAt pUrvAyuktaH tandulaudana pazcAdAyuktaH bhiliGgasUpaH kalpate tasya tandulaudanaH pratigrahItum , no tasya kalpate bhiliGgasUpaH pratigrahItum // suu04|| bhASyam - 'tattha se' iti tatra-gRhasthagRhe tasya-bhikSArthamAgatasya sAdhoH 'puvvAgamaNeNaM' sUtre paJcamyarthe tRtIyA ArSatvAt tena AgamanAtpUrva sAdhorAgamanAtprAgeva 'punbAutte' pUrvAyukta. pUrva randhanakAle eva AyuktaH radhyamAnaH gRhasthaiH svanimittaM paktumArabdhaH 'cAulodaNe' tandulaudanaH varteta 'pacchAutte bhiliMgasave' pazcAdAyuktaH sAdhorAgamanAnantaraM radhyamAnaH 'bhiliMgasUve' iti masUra dAlirbhavet upalakSaNametat sarvadAlInAm , tatra tayormadhye 'kappai se' kalpate tasya sAdhoH 'cAulodaNe' tandulaudanaH 'paDiggAhittae' pratigrahItum tandulaudanasya pUrvAyuktatvAt , kintu- 'no. se kappai'. no-naiva-tasya- sAdhoH kalpate 'bhiliMgasve' masUrasUpaH 'paDiggAhittae' pratigrahItuM tasya pazcAdAyuktattvAt // sU0 4 // punarevAha--'tatya punnAgamaNeNaM' ityAdi / sUtram-tatya puvAgamaNeNaM puvvAutte bhiliMgasUve, pacchAutte cAulodaNe, kappai se bhiliMgasUve paDiggAhittae, no se kappai cAulodaNe paDiggAhittae // sU0 5 // chAyA-tatra pUrvAgamanena pUrvAyukto bhiliGgasUpaH pazcAdAyuktastandulaudanaH kalpate tasya bhiliGgasUpaH pratigrahItum, no tasya kalpate tandulaudanaH pratigrahItum // sU0 5 // bhASyam-asmin sUtre bhiliGgasUpa. sAdhoH pratigrahItu kalpate pUrvAyuktatvAt kintu tandulaudano na kalpate tasya pazcAdAyuktatvAditi sUtrabhAvaH // sU0 5 // sUtram-tattha se pUvAgamaNeNaM dovi puvAutte kappai se dovi paDiggAhittae // suu06||
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhISyam u06 sU06-11 tandulaudanabhiliGgasUpayohaNavidhiH 149 chAyA-tatra tasya pUrvAgamanena dvAvapi pUrvAyuktau kalpate tasya dvAvapi pratigrahItum // suu06|| bhASyam-asmin sUtre tandulaudano bhiliGgasUpazceti dvAvapi pratigrahItuM kalpate tayoIyorapi pUrvAyuktatvAt / / sU0 6 // sUtram--tattha se pUnvAgamaNeNaM dovi pacchAutte no se kappai dovi paDi-- ggAhittae // suu07|| chAyA-tatra tasya pUrvAgamanena dvAvapi pazcAdAyuktau no tasya kalpate dvAvapi pratigrahItum // sU0 7 // bhASyam-asmin sUtre miliGgasUpastandulaudanazca dvAvapi no kalpate dvayorapi pazcAdAyuktatvAt / / sU0 7 // atra kalpane kAraNaM pradarzayati-'je se tattha' ityAdi / sUtram-je se tattha puyAgamaNeNa punhAutte, se kappai paDiggAhittae / sU0 8 // chAyA-yaH saH tatra pUrvAgamanena pUrvAyuktaH sa kalpate pratigrahItum // sU0 8 // bhASyam-yaH saH ko'pi padArtho gRhasthagRhe sAdhuprAyogyaH azanAdiH sa sarvo'pi sAdhorAgamanAtpUrvamAyuktaH-sampannaH sa kalpate pratigrahItumiti tAtparyArthaH // sU0 8 // athA'kalpane kAraNamAha--'je se' ityAdi / sUtram--je se tattha puvAgamaNeNaM pacchAutte, no se kappai paDiggAhittae / 09 // chAyA- yaH sa tatra pUrvAgamanena pazcAdAyukto no tasya kalpate pratigrahItum ||suu09|| bhASyam-yaH sa ko'pi padArthaH sAdhorgrahaNayogyo'zanAdirgRhasthagRhe sAdhorAgamanAtpazcAdAyuktaH-sampannaH sa ko'pi padArthaH sAdhorna kalpate iti bhAvaH // sU0 9 // pUrva bahuzrutabahvAgamasya jJAtavidhigamane vidhiH pradarzitaH / jJAtavidhiM kRtvA tataH pratyAvartya upAzraye Agacchati tatra pAdaprasphoTanAdi cAvazyaM karotIti tadviSaye AcAryopAdhyAyasya pazcAtizeSAn darzayati--'AyariyauvajjhAyassa' ityAdi / sUtram-AyariyauvajjhAyasya gaNaMsi paMca aisesA pannattA, taM jahA AyariyauvajjhAe aMto uvassayassa pAe nigijhiya nigijjhiya papphoDemANe vA pamajjamANe vA no aikkamai // sU0 10 //
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre chAyA-AcAryopAdhyastha gaNe paJca atizeSAH prajJaptA tadyathA-AcAryopAdhyAyaH anta upAzrayasya pAdau nigRhya nigRhya prasphoTayan vA pramArjayan vA no atikrAmati suu010|| bhASyam-'AyariyauvajjhAyassa' AcAryopAdhyAyasya AcAryazcopAdhyAyazcetyAcAryopAdhyAya. AcAryarUpa upAdhyAyaH yadvA AcAryeNa sahita upAdhyAyaH AcAryopAdhyAyaH, tasyAcAryopAdhyAyasya 'gaNasi' gaNe-gacchamadhye ityarthaH 'paMca aisesA pannattA' paJca-paJcasaMkhyakA atizeSAH- atizayAH sAmAnyasAdhoranAcaraNIyatvAt prajJaptAH-kathitAH / tAneva paJcAtizayAn darzayitumAha-'taM jahA' ityAdi, 'taM jahA' tadyathA-'AyariyauvajjhAe' AcAryopAdhyAyaH, AcAryazcopAdhyAyazcetyartha., 'aMto uvassayassa' antaH upAzrayasya vasatemadhye ityarthaH, 'pAe' pAdau svakIyacaraNau 'nigijjhiya nigijhiya' nigRhya nigRhya-bhUmau yatanayA-AsphAlyAsphAlya 'papphoDemANe vA' prasphoTayan-tadgatadhUlyAdimapanayan 'pamajjamANe cA' pramArjayan vA vastrAdinA proJchayan vA 'no aikkamai' no atikrAmati-tIrthakarA noladdhayati, bAhyata Agatasya sAghoH pAdapramArjanamupAzrayAdvahireva karaNIyaM bhavet kintu AcAyopAdhyAyasya tadatizayattvena pratipAdanAnna doSaH, yata AcAryopAdhyAyA na kimapi kAraNaM vinA evaM kurvanti, - bahirgRhasthAnAmupasthitau evaM karaNe zAsanoDDAho bhavati, yadete asamyA jainasAdhavaH ye upasthitajane dhUlimuDApayantItyAdi kAraNavazAtte evaM kurvanti tato na teSAmAjJAbhaGgAdi doSaH samApadyeta teSAmatizayatvena bhagavatA pratipAditatvAt / eSaH eko'tizayaH ||suu0 10 // atha dvitIyamAha-'Ayariya' ityAdi / sUtram-AyariyauvajjhAe anto uvassayassa uccArapAsavaNaM vigiMcamANe vA visohemANe vA no aikkamai // sU0 11 // chAyA--AcAryopAdhyAyaH anta upAzrayasya uccAraprasravaNaM vigiJcayan vA vizodhayan vA no atikrAmati // sU0 11 // . __ bhASyam-'AyariyauvajjhAe' AcAryopAdhyAyaH 'aMto uvassayassa' antaHmadhye upAzrayasya 'uccArapAsavaNaM' uccAraprasravaNam 'virgicamANe vA' vigiJcayan-vyutsajan vA, 'visohemANe vA' bhUmiM vizodhayan vA 'no aikkamai' no atikrAmati, upAzrayamadhye uccAraprasravaNa kurvan AcAryaH tasya yat purISAdikaM vizodhayan uccArAdipariSThApako'pi nAtikAmati / AcAryopAdhyAyasya yadi prasravaNAdivego bhavet , tadA sa upAzrayamadhya eva tat kuryAt , yadanyaH kazcid uccArAdi pariSThApako bhavettarhi-AcAryaH,
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 6 s0 12-16 AcAryopAdhyAyasyAtizayanirUpam 151 dvitIyavAraM tRtIyavAraM vA upAzrayAvahirudhcArAdhartha gantuM na zaknuyAt , yato hi-muhurmuhurvahirgamane zrAvakairiM vAraM vinayAdikaM kartuM na pAyeMta, ityavajJayA zAsanasya laghutA syAt , ata eva dvitIyAdivAraM yayuccArAdizaGkA bhavet tadA tatraiva tat tena karttavyam , tasya bahirgamane tadanupasthitau yadi ko'pi anyatairthiko vAdI sAmAyAti kastaM nivArayet , ityAdikAraNasaMbhavAt , tasya vizodhako'pi ziSyo vizuddhiM kurvan tIrthakarAjJAM nAtikAmati pratyuta mahAnirjarAM karotIti bhAvaH / iti dvitIyo'tizayaH 2 // sU0 11 // atha tRtIyamatizayamAha-AyariyauvajjhAe' ityAdi / sUtram-AyariyauvajjhAe pabhU veyAvaDiyaM icchA karejA icchA no karejjA // sU0 12 // chAyA--AcAryopAdhyAyaH prabhuH vaiyAvRttyam icchA kuryAt icchA no kuryAt // sU0 12 // bhASyam---'AriyauvajjhAe pabhU' AcAryopAdhyAyaH prabhuH samarthaH zarIrasAmarthyavAnapi 'veyAvaDiyaM icchA karejjA' vaiyAvRttyam anyasAdhumyo bhaktapAnAdInAmAnayanAdikam icchA kuryAt yadIcchA bhavettadA kuryAt kattuM zaknoti, 'icchA no karejjA' icchA no kuryAt , yadIcchA na bhavettadA na kuryAt , AcAryopAdhyAyasya sAmarthe'pi vaiyAvRtyakaraNapratibandhAbhAvAt , yadIcchet tasyecchA bhavet tadA vaiyAvRttyaM kuryAt yadi necchA bhavet , tadA na kuryA tasyAtizayavattvAt / eSa tRtIyo'tizayaH 3 // sU0 12 // atha caturthamatizayamAha-AyariyauvajjhAe' ityAdi / sUtram--'AyariyauvajjhAe aMto uvassayassa egarAyaM vA durAya vA vasamANe no aikkamai / / sU0 13 // - chAyA--AcAryopAdhyAyaH antaH upAzrayayasya ekarAtraM vA dvirAtraM vA vasan no atikrAmati // sU0 13 // bhASyam-'AyariyauvajjhAe aMto uvassayassa' AcAryopAdhyAyaH antaH-madhye upAzrayasya vasateH 'egarAyaM vA durAyaM vA vasamANe' ekarAtraM vA dvirAnaM vA ekAkI vasan 'no aikkamaI' nAtikAmati kathamapi tIrthaGkarAjJAM nolladhayati, tasyopAzrayamadhye ekAkivAso'pi kalpate atizayavatvAt / eSazcaturtho'tizayaH 1 // sU0 13 //
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUkhe atha paJcamamatizayamAha--'AyariyauvajjhAe' iyAdi / sUtram--AyariyauvajjhAe vAhi uvassayassa egarAya vA durAyaM vA vasamANe no aikkamai // sU0 14 // chAyA- AcAryopAdhyAyo, bahirupAzrayasya ekarAtraM vA dvirAtraM vA pasan no atikAmati // sU0 14 // ___ bhASyam-'AyariyauvajjhAe' mAcAryopAdhyAyaH 'vAhi uvassayassa' vahirupAzrayasya vasaterbahirbhAge 'egarAya vA durAyaM vA vasamANe no aikkamai, ekarAtraM vA dvirAtraM vA kAraNavazAd ekAko vasan no atikrAmati na kathamapi aticArAdikaM prApnoti kAraNikajJAnavattvAt / iti paJcamo'tizayaH / 5 / ityete paJcAtizayA AcAryopAdhyAyAnAmeva bhavanti teSAmAgamakuzalatvena aucityato vartanazIlatvAt // sU0 14 // uktA AcAryopAdhyAyasya paJcAtizayAH, samprati gaNAvacchedakasyAtizayadvayaM bhavediti pradarzayannAha-'gaNAvaccheyayassa' ityAdi / sUtram-gaNAvaccheyayassa gaM gaNaMsi do aisesA pannattA taM jahA-gaNAvacchecheyae aMto ubassayassa egarAyaM vA durAyaM vA vasamANe no aikkmi|| sU0 15 // gaNAvaccheyae bAhiM uvassayassa egarAyaM vA durAyaM vA vasamANe no aikkamai // sU0 16 // chAyA-gaNAvacchedakasya khalu gaNe dvAvatizeSau prakSaptau tadyathA-gaNAvacchedakaH antarupAzrayasya ekarAtraM vA dvirAnaM vA vasan no atikrAmati // sU0 15 // gaNAvacchedako bahirupAzrayasya ekarAtraM vA dvirAtraM vA vasan no atikrAmati // 2016 / / bhASyam-'gaNAvaccheyayassa' gaNAvacchedakasya 'gaNaMsi' gaNe svagaNamadhye 'do aisesA pannattA' dvau-dvisaMkhyako atizeSau -atizayau prajJaptau, natu sAdhAraNataH AcAryopAdhyAyavadasya pazcAtizayA bhavanti / tadevAtizayadvayaM pradarzayati-taM jahA' ityAdi / 'taM jahA' tadyathA-'gaNAvaccheyae aMto uvassayassa' gaNAvacchedako'ntaH-madhye upAzrayasya 'egarAyaM vA durAyaM vA' ekarAtram-ekarAtriparyantaM vA, dvirAtraM vA rAtridvayaM vA 'vasamANe' vasan nivAsaM kurvan , 'no aikkamaI' no atikrAmati-aticArabhAra na bhavati, iti prathamo'tizayaH 1 // sU0 15 // dvitIyamAha-'gaNAvaccheyae' gaNAvacchedakaH 'vAhiM uvassayassa' vahirvAhyabhAge upAzrayasyavasateH, 'egarAyaM vA durAyaM vA vasamANe' ekarAtram-ekarAtriparyantaM vA, dvirAtraM rAtridvayaM vA
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 6 sU0 17 agotArthAnAmekaprAkArAdivasativAsavidhiH 153 vasan nivAsaM kurvan 'no aikkamai' no kathamapi atikAmati aticAravAn na bhavati, kAraNAkAraNajJAnakuzalatvAt / etau dvAvapi sUtroktAvatizayau tasyaiva gaNAvacchedakasya bhavataH, yo hi gaNAvacchedako niyamataH AcAryoM bhavitA bhaviSyati vA / yaH punargovacchedako gaNAvacchedakatve vartamAna AcAryapadAnahaH tasya sUtroktau atizayau na bhavataH // sU0 16 // / . uktA AcAryopAdhyAyagaNAvacchedakAnAmatizayAH, samprati vasativAsaprasaGgAt agItArthAnAmekaprAkArAdiyuktavasatau vAsanipedhamAha-'se gAmaMsi vA' ityAdi / sUtram-se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA egavagaDAe egaduvArAe eganikkhamaNappavesAe no kappai vahUrNa agaDasuyANaM egayao vatthae, atthi ya ittha NhaM keI AyArapakappadhare natthi ya ittha NhaM kei chee vA parihAre vA, natthi ya ittha NDaM kei AyArapakappadhare se saMtarA chee vA parihAre vA / / sU0 17 // chAyA-atha grAme vA yAvadrAjadhAnyAM vA ekavagaDAyAM vA ekadvArAyAM vA ekaniSkramaNapravezAyAM vA no kalpate vahanAm-akRtazrutAnAmekato vastum , asti cAtra khala kazcidAcAraprakalpadharaH nAsti cAtra khalu kazcit chedo vA-parihAro vA, nAsti cAtra kazcida AcAraprakalpadharaH tepAM sAntarAMt chedo vA parihAroM vA // sU0 17 // bhASyam-'se gAmaMsi vA' atra 'se'--zabdo'thazabdArthavAcakaH, tatazca 'se' atha grAme, 'jAva rAyahANisi vA' yAvad rAjadhAnyAM vA, atra yAvatpadena-'nagaraMsi vA kheDaMsi vA kabaDaMsi vA maDaMbaMsi vA doNamuhaMsi vA paTTaNaM si vA NigamaMsivA AsamaMsi vA saMvAhasivA saMnivesaMsi vA' iti saMgrAhyam / nagare vA kheTe vA karbaTe vA maDambe vA droNamukhe vA paTTane vA (pattane vA) Azrame vA saMvAhe vA saMniveze vA, iticchaayaa| tatra grAma-vRtiveSTitaH, AkaraH-suvarNaratnAdyutpattisthAnam , nagaram-aSTAdazakaravarjitaM jananivAsasthAnam, kheTaM-dhUliprAkAraparikSiptam, karbaTama-. kutsitanagaram , maDambaM-sArdhakrozadvayAntanAmAntararahitam , droNamukhaM-jalasthalapathopeto jananivAsaH, pattana-samastavastuprAptisthAnam tad dvividhaM bhavati- jalapattana sthalapattanaM ceti, naubhiyaMtra gamyate tajjalapattanam , yatra ca zakaTAdibhirgamyate tat sthalapattanam , yadvA zakaTAdibhi bhirvA yadgamyaM tat pattanam , yat kevalaM naubhireva gamyaM tat paTTanam , uktazca- "pattanaM zakaTaigamyaM, ghoTakainaibhireva ca / naubhireva tu yadgamya, paTTanaM tat pracakSate" // 1 // vya, 29
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 vyavahArasUtre nigamaH-prabhUtataravaNigjananivAsaH, AzramaH-tApasairAvAsitaH, pazcAdaparo'pi lokastatrAgatya vasati, saMvAhaH-kRSIvalairdhAnyarakSArtha nirmitaM durgabhUmisthAnam parvatazikharasthitajananivAsaH, samAgataprabhUtapathikajananivAso vA, saMnivezaH-samAgatasArthavAhAdinivAsasthAnam / eSu grAmAdiSu, 'egavagaDAe' ekavagaDAyAm ekA vagaDA parikSepaH prAkAraH prakoTA iti lokaprasiddho yasyAM sA-ekavagaDA, tasyAmekavagaDAyAm / tathA-'egaduvArAe' ekadvArAyAm ekaM dvAraM yasyAH sA ekadvArA tasyAm, tathA 'eganikkhamaNapavesAe' ekaniSkramaNapravezAyAm , eka niSkramaNa-bahiniMgamanamArgaH, ekaH pravezaH-pravezamArgo yasyAH sA ekaniSkramaNapravezA tasyAm etAdRzyAM vasatau iti zeSaH, 'no kappai' no kalpate-na yujyate / keSAmetAdRzavasatau vAso na kalpate ? tatrAha-'vahUrNa' ityAdi, 'vahUNaM agar3asuyANaM' bahUnAm-anekeSAm akRtazrutAnAm-anadhigatAcArAGganizIthAdisUtrANAm agItArthAnAmazivAdikAraNavazAdekatra saMprAptAnAm 'egayao' ekataH- ekatra ekasthAne militvA vastuM-vAsaM kartum RtubaddhakAle varSAkAle vA na kalpate iti pUrveNa sambandhaH / yataH magItArthasaMgasya doSabAhulyAt teSAm RtubaddhakAle vasatAM mAsalaghu, varSAkAle caturlaghukaM prAyazcittaM bhavatIti / apavAdamAha-'atthi ya ittha NhaM kei AyArapakappadhare' atra 'haM' zabdo vAkyAlaGkAre, asti cAtra yathoktavizeSaNaviziSTAyAM vasatau kazcit AcAraprakalpadharaH-AcArAGga-nizIthAdisUtradhArakaH eko'pi yadi bhavet tadA tAdRzavasatau RtubaddhakAle varSAkAle vA nivAsakaraNe'pi, 'natthi ya ittha Nha kei chee vA parihAre vA' nAsti-na bhavati atra vasatau vAse'pi teSAM vasatAM kazcit chedo vA parihAro vA, AcAraprakalpadharAdhiSThitayathoktavasatau bahUnAmakRtazrutAnAM varSAkAle RtubaddhakAle vA nivasatAM chedanAmakaM parihAranAmakamanyadvA prAyazcittaM na bhavatIti bhAvaH / gItArthena saha vasatAM kena kAraNena prAyazcittaM __na bhavati, yato hi-gItArthasteSAM mArgadezako bhavati, yathA kecitpuruSA aTavyAM mArgabhraSTA bhavanti tatra kazcinmArgadezakastAn mArga pradarzya nagaraM pravezayati, evaM gItArtho'pi mokSapathaparibhraSTAnAM mokSapathapradarzako bhavati tena saha vasatAM na kimapi prAyazcittaM bhavati, na tathA agItArtha iti / 'natthi ya ittha NI kei AyArapakappadhare' nAsti-na vidyate cAtra yathoktavasatau khala kazcidAcAraprakalpadharaH -AcArAGganizIthAdisUtrArthajJAtA, tadA tAdRzavasatau vAsakaraNe 'se saMtarA chee vA parihAre vA' teSAM sAntarAt yAvato divasAn tatra sthitAstAvatpramANarUpAt svakRtAt aparAdhAt chedo vA parihAro vA, AcAraprakalpagharA'nadhiSThitavasatau vAsakaraNAt teSAM chedanAmakaM parihAranAmakamanyadvA yathAzAstraM yathAkAlaM ca prAyazcittaM bhavatIti bhAvaH // sU0 17 //
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 6 sU0 18 agItArthAnAM pRthakprAkArAdivasativAsavidhiH 155 pUrvasUtre agItArthAnAmekaprAkAraikadvArAdiviziSTavasatimadhikRtya niSedhaH kRtaH, samprati anekadvArAnekaprAkAraviziSTavasatau gItArthanizritA ye vasanti tAnadhikRtya pradarzayitumAha_ 'se gAmasi vA' ityaadi| sUtram-se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA abhinivvagaDAe abhiniduvArAe abhinikkhamaNapavesAe no kappai vahUrNapi agaDasuyANaM egayo vatthae, asthi ya ittha NiM kei AyArapakappadhare, je taiyaM rayaNi saMvasai, natthi ya ittha kei chee vA parihAre vA, natyi ya itya kei AyArapakappadhare je taiyaM rayaNi saMvasai samvesi tersi tappattiyaM chee vA parihAre vA ||suu0 18 // chAyA-atha grAme vA yAvad rAjadhAnyAM vA abhinivagaDAyAm abhinidvArAyAm abhiniSkramaNapravezAyAm no kalpate bahUnAmapi akRtazrutAnAm ekato vastuma , asti cAtra kazcid AcAraprakalpadharo yastRtIyAM rajanI saMvasati, nAsti cAtra kazcit chedo vA parihAro vA, nAsti cAtra kazcid AcAraprakalpadharo yastRtIyAM rajanI saMvasati, teSAM sarveSAM tatpratyayaM chedo vA parihAro vA // suu018|| bhASyam - 'se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA' athA'nantaraM grAme vA atra yAvatpadena nagare vA kheTe vA, karbaTe vA, maDamve vA, droNamukhe vA, paTTane vA (pattane vA) nigame vA Azrame vA, saMbAhe vA, saniveze vA, iti saMgrAhyam , prAmAdirAjadhAnIparyanteSu jananivAsasthAneSu 'abhiNinvagaDAe' abhinivagaDAyAm , tatrA'bhi-pratyekaM pRthak pRthak niyatA vagaDA parikSepo yasyAM sA abhinivagaDA tasyAM pRthak pRthak parikSepavatyA vasato 'abhiniduvArAe' abhinidvArAyAm pratyekaM pRthak pRthag niyatadvAravatyAm, 'abhiNikkhamagapavesAe' abhiniSkramaNapravezAyAm, tatrA'bhi-pratyekaM pRthak pRthag niSkramaNaM bahirgamanaM pravezo'ntargamanaM niSkramaNapravezamArgo yasyA sA-abhiniSkramaNapravezA tasyAM vasato 'no kappaI' no kalpate, 'bahUNaMvi agausuyANaM' bahUnAmanekeSAmapi akRtazrutAnAm, na kRtAni-nAghItAni zrutAniAcArAgAnizIthAdisUtrajAtAni yaiste-akRtazrutAH anadhItasUtrArthAH-agItArthA ityarthaH teSAmakRtazrutAnAmanekeSAmapi 'egayao vatthae' ekata ekatra vastuM-nivAsaM kattuM na kalpate iti, kiM sarvathaivA'kRtazrutAnAm ekatra vasatau nivAso na kalpate ? iti na, yadi tatra tanmadhye ko'pi-AcAraprakalpadharo vidyate, tadA-teSAM tatra gItArthasya nizrayA ekatra vAsaH kalpate,
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 vyavahArasUtra tadeva darzayati-'atthi' ityAdi, 'asthi ya ittha kei AyArapakappadhare' asti-vidyate cA'tra kazcid AcAraprakalpadharaH-AcArAganizIthAdisUtrArthayorzAtA gItArthaH, 'je taiyaM rayaNi saMvasaI' ya AcAraprakalpadharaH tRtIyAM rajanIM rAtriM tRtIyarAtrau ityarthaH akRtazrutasaMvAsAnantaraM rAtridvayaM muktvA tRtIyasyAM rajanyAmAgatya tairanekairakRtazrutaiH saha saMvaset taiH saha militvA tatra nivAsaM kuryAt , ,yadi-etAdRzaH kazcidAcAraprakalpadharo bhavet yastRtIyadivase taiH saha milet tadA-'natthi ya ittha kei chee vA parihAre vA' nAsti cAtra kazcit chedo vA parihAro vA, akRtazrutasahavAsajanitaM chedanAmakaM parihAranAmakamanyadvA'pi prAyazcittaM na bhavati, teSAM gItArthanizrAprAptattvAt / atha ca 'nasthi ya ittha kei AyArapakappadhare' nAsti cAtra kazcidAcAraprakalpadharaH 'je taiyaM rayaNi saMvasaI' ya AcAraprakalpadharastRtIyAM rajanIrAtriM saMvAsAnantaraM tRtIyasyAM rajanyAmityartha taiH saha saMvasati, yadi-tatra kazcidAcAraprakalpagharastRtIyasyAM rAtrAvapi samAgatya tatra na vaset, yo hi taiH saha tRtIyadivase'pi saMmilito na bhavet tadA-'savvesi tesiM tappattiyaM chee vA parihAre vA' sarveSAM teSA tatra vasatAM nirgranthAnAM tatpratyayam-agItArthasahavAsanimittakaM chedo vA parihAro vA, yadi tatra kazcid gItArtho na bhavet tadA-tatra vasatAM sarveSAmapi akRtazrutAnAM chedanAmakaM--parihAranAmakamanyadapi dezakAlocitaM prAyazcittaM bhavatyeveti // sU0 18 // ___ pUrvamakRtazrutAnAmakRtazrutasaMvandhena ekAkinAM gItArthasahavAsamantareNa vastuM na kalpate iti proktam , ekAkiprasaGgAdatra pRthak pRthag dvArAdiyuktAyAM vasatau bahuzrutabahvAgamasya bhikSukasyaikAkino vastuM na kalpate iti pradarzayannAha-'se gAmaMsi vA' ityAdi / sUtram-se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA abhinivvagaDAe abhiniduvArAe abhinikkhamaNapavesAe no kappai bahussuyassa vabhAgamaspta bhikkhuyassa vatthae, kimaMga puNa appAgamassa appasuyassa / / sU0 19 // chAyA-atha grAme vA yAvad rAjadhAnyAM vA abhinivagaDAyAm abhinidvArAyAm abhiniSkramaNapravezAyAm no kalpate bahuzrutasya vahvAgamasya bhikSukasya vastum kimaGga punaralpAgamasyA'lpazrutasya // sU0 19 // bhASyam- 'se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA' atha grAme vA yAvad rAjadhAnyAM vA 'abhinivvagaDAe' abhinivagaDAyAm-anekaprAkAraparikSiptAyAm 'abhiniduvArAe' abhinidvArAyAm-anekadvAravatyAm , , 'abhinivakhamaNapavesAe' abhiniSkramaNapravezAyAm
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 6 sU0 19-21 bahuzrutasyaikaprAkArAdiyuktavasativAsAnujJA 157 yatrA'neko niSkramaNasya pravezasya ca mArgo bhavati tasyAmanekaniSkramaNapravezamArgAyAM vasato 'no kappai' no kalpate 'bahussuyassa' bahuzrutasya- sUtrato'dhItA'nekAgamasya 'vabhAgamassa' vahAgamasya -arthato jJAtA'nekAgamasya, ya AvazyakadazavaikAlikottarAdhyayanajJAnavAn sa bAgama AkhyAyate, yaH punardvi trisUtrajJAnavAn so'lpazrutaH, yastu sUtrANi anekAni jAnAti, artha tu ditrANAmeva so'pA''gamastasya 'bhikkhuyassa' bhikSukasya sAdhorekAkinaH 'vasthae' vastuM--nivAsaM kartuM na kalpate 'kimaMga puNa appAgamassa appasuyassa' kimaGga punaH -kimuta alpazrutasyA'lpAgamasya ekAkinaH sAmAnyabhikSukasya pRthag nivAsaH kalpate tasya sutarAmeva na kalpate--iti tAtparyam / yadA- bahuzrutasya vAgamasyaikAkino nivAso na kalpate tadA--alpazrutasyA'lpAgamasyaikAkinastu kathamapi na kalpate iti bhAvaH // sU0 19 // pUrvamekAkinA vasatentarbahirvA na vastavyamityadhikRtya kathitam, samprati--bahuzrutasyobhayakAlaM bhikSubhAvaprAptasyaikAkino'pi ekavagaDAdiyuktAyAM vasatau vAsaH kalpate, ityadhikRtya sUtramAha-- 'se gAmaMsi vA' ityAdi / sUtram-se gAmaMsi vA nagaraMsi vA jAva rAyahANisi vA egavagaDAe egadvArAe eganikkhamaNapavesAe kappai bahussuyassa vabhAgamassa egANiyassa bhikkhussa vatthae, duhao kAlaM bhikkhubhAvaM paDijAgaramANassa // sU0 20 // chAyA-atha grAme vA nagare vA yAvad rAjadhAnyAM vA ekavagaDAyAm pakadvArAyAma pakaniSkramaNapravezAyAm kalpate vahuzrutasya vAgamasya ekAkino bhikSorvastum , ubhayakAlaM bhikSubhAvaM pratijAgrataH // sU0 20 // bhASyam -'se gAmaMsi vA nagaraMsi vA jAva rAyahANisi vA' atha grAme vA nagare vA yAvad rAjadhAnyAM vA 'egavagaDAe' ekavagaDAyAM vA-ekaprAkAraviziSTAyAM vasato, 'ekadavArAe' ekadvArAyAM ekameva dvAraM yatra tasyAm , eganikkhamaNapavesAe' eka niSkramaNapravezAyAm yatra eka eva niSkramaNamArgaH pravezamArgazca tathAvidhAyA vasatau, 'kappaI' kalpate 'vahassayassa' bahuzrutasya-sUtrApekSayA'nekazAstrakuzalasya vibhAgamassa' bahvAgamasya-arthApekSayA'nekAgamajJAnavataH, 'egANiyassa' ekAkina. sahAyakarahitasyetyartha., 'bhikkhussa' bhikSoH-zramaNasya 'vatthae' vastuM-vAsaM kartum / kathamekAkinaH kalpate tatrAha-'duhao' ityAdi, 'duhao kAlaM' ubhayakAlam upalakSaNAdahorAtram , 'bhikkhubhAvaM' bhikSubhAvam-bhAvabhikSutAM niraticAracAritramityarthaH 'paDijAgaramANassa' pratijAgrataH-dattAvadhAnena paripAlayataH, cAritrArAdhanArtha yA sAmAcArI tAM kurvataH, cAritre doSalezo nApateti, tatra aharnizaM yatanAM kurvataH evambhUtasya ekavagaDAdivizeSaNaviziSTAyAM vasatau vastumekAkino'pi kAraNe kalpate nAnyasyeti bhAvaH /
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtra ~~~unainamainamainanimom aSTaguNavAn bhikSurekAkivihArapratimApratipanno bhavitumarhati uktaJca-sthAnAGge dazame. sthAne--'ahi ThANehiM aNagAre arihai egallavihArapaDimaM uvasaMpajjittANaM viharittae taMjahA-saDDhI purisajAe 1, sacce purisajAe 2, mehAvI purisajAe 3, vahussue purisajAe 4, sattimaM 5, appAhigaraNe 6, dhiimaM 7, vIriyasaMpanne 8, chAyA-zraddhI puruSanAtam (puruSa-prakAraH) 1, satyaH puruSajAtam 2, medhAvI purupajAtam 3, bahuzrutaH puruSajAtam 4, zaktimAn 5, alpAdhikaraNaH 6, dhRtimAn 7, vIryasaMpannaH 8 // iti sU0 20 / / pUrva bahuzrutavahvAgamasyA'harnizaM bhikSubhAvaM pratijAgrata ekAkivAsaH pratipAditaH, evaM tarhi ekavagaDAdiyuktavasatau sAmAnyazramaNasyaikAkivAse ko dopaH ? iti zramaNasyaikAkivAse doSAn pradarzayannAha-'jattha ee vahave' ityAdi / sUtram -jattha ee vahave itthIo purisA ya paNhAveti tattha se samaNe niggaye annayaraMsi acittasi soyaMsi sukkapoggale NigyAyamANe hatthakammapaDisevaNapatte Avajjai mAsiya parihArahANaM aNugyAiyaM // sU0 21 // chAyA -yatra ete vahavaH striyaH puruSAzca praznuvanti tatra sa zramaNo nirgrantho'nya. tarasmin acitte srotasi zukrapudgalAn nirghAtayan hastakarmapratisevanaprAptaH Apadyate mAsikaM parihArasthAnamanudghAtikam // sU0 21 / / bhASyam-'jattha ee vahave' yatra-yasyAm ekavagaDAdivizeSaNaviziSTAyAM vasatau ete pratyakSataH paridRzyamAnAH bahavo'neke 'itthIo purisA ya striyaH puruSAzca 'paNhAvaMti' praznuvanti-praspandante-ekAntasthAnatvena tatra saMmIlya maithunaM sevitumArabhante 'tattha se samaNe niggaMthe' tatra tasmin pradeze yatra pradeze vahavaH vIpuruSAH maithunaM prArabhamANAstiSThanti tAdRzakSetravizeSe teSAM maithunakarma cakSuSA'valokya ya ekAkI sthitaH sa zramaNo nigranthaH tata udIrNavedaH san 'ko'tra mAM pazyati' iti kRtvA 'annayaraMsi acittaMsi soyaMsi' anyatarasmin acitte srotasi, tatrAnyatarasmin-hastakarmAdhucite yuganAlikAdichidre 'sukkapoggale NigyAyamANe' hastakarmabhAvanayA zukrapudgalAn nirghAtayan-niSkAsayan 'hatthakammapaDisevaNapatte' hastakarmapratisevanaprAptaH-hastakarmabhAvanayA tatrAsaktatvAt hastakarmapratisevanAdoSaM prAptaH san 'AvajjaI' Apayate-prApnoti 'mAsiyaM' mAsikam 'parihArahANaM aNugyAiyaM' parihArasthAnam anudghAtikam, gurucAturmAsikamanudghAtikaM parihAranAmakaM prAyazcittaM prApnotIti bhAvaH, tasmAt zramaNena ekAkinA ekAntasthAne na sthAtavyamiti sUtrAzayaH / / sU0 21 // pUrva hastakarmapratyayikaM prAyazcittasUtramuktam , samprati maithunapratyayikaprAyazcittAbhidhAyakaM sUtramAha-'jatya ee vahave' ityaadi|
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgyam u0 6 s0 22-23 nirgranthasya hastakarmAdipratyayikaprAyazcittavidhiH 159 sUtram -jattha ee vahave itthIo purisA ya paNhAveMti tattha se samaNe Niggaye annayaraMsi acittasi soyaMsi mukapoggale NigyAyamANe mehuNapaDisevaNa patte Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugdhAiyaM // sU0 22 / / chAyA-yatrete yahavaH striyaH purupAzca praznuvanti tatra sa zramaNo nirgrantho'citte srotasi zukrapudgalAn nirghAtayan maithunasevanAprAptaH Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAna manudghAtikam // sU0 22 // bhASyam-'jattha' yatrapradeze 'ee' ete-pratyakSata upalabhyamAnAH 'itthIo purisAya' striyaH puruSAzca 'paNhAveMti praznuvanti maithunAkhyamabrahmakarma samAcaranti 'tattha se samaNe NiggaMthe' tatra-tasmin pradeze maithunakarma dRSTvA udIrNamohaH-saMyamAccalitamanAH sa zramaNo nimranthaH 'annayaraMsi' anyatarasmin 'acittaMsi soyaMsi' acitte-maithunAdyucite srotasi yuganAlikAchidre 'mukkapoggale NigyAyamANe zukrapudgalAn nirdhAtayan 'mehuNapaDisevaNapatte' maithunapratisevanaprAptaH maithunakarmapratisevanabhAvanayA prasakto bhavati, sa ca tathA prasaktaH 'AvajjaI' Apadyate-prApnoti, 'cAummAsiyaM parihArahANaM aNugghAiyaM' gurucAturmAsikaM parihArasthAnaM parihAranAmakaM prAyazcittasthAnam anudghAtikam / idaM sUtradvayaM nirgranthIviSaye'pi anusandhAtavyamiti // sU0 22 // pUrvamabhinivagaDAdikA vasatiruktA, tatra vasato nimranthasya prAyazcittavidhiH pratipAditaH, samprati-tAdRgvasato nirganthyo'pi saMvasanti, tatra tAsAM madhye kAcinnirgranthI vasatidoSeNa udIrNaprabalavedA doSabahulA sAmAcArIpramAdaparA satI gaNAdapakAmet , tayA saha nirgrantha-nimranthIbhiH kathaM vartitavyamiti tadvidhisUtramAha--'no kappai' ityAdi / sUtram-no kappaI NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA niggaMthi annagaNAo AgayaM khuyAyAraM savalAyAraM bhinnAyAraM saMkilihAyAracaritaM tassa ThANassa aNAloyAvettA apaDikkamAvettA aniMdAvettA agarihAvettA aviudyAvettA avisohAvettA akaraNAe aNabhuTAvettA ahArihaM pAyacchittaM tavokammaM apaDivajjAvettA uvadyAvettae vA saMbhaMjittae vA saMvasietta vA tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA udisittae vA dhArittae vA / / sU0 23 // chAyA-no kalpate nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA nirgranthIm anyagaNAdAgatAM kSatAcArAM zavalAcArAM bhinnAcArAM saMkliSTAcAracAritrAM tasya sthAnasya anAlocya apratikrAmya anindayitvA agarhayitvA avikuTaya avizodhya akaraNAya anabhyutthApya
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre yathAha prAzcittaM tapAkarma apratipAdya upasthApayituM vA saMbhoktuM vA saMvastuM vA tasyA itvarikAM dizaM vA anudizaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA / / sU0 23 // bhASyam-'no kappai' no kalpate NiggaMthANa vA niggaMthINa vA' nirgranthAnAM zramaNAnAM punazca nirgranthInAM zramaNInAm 'NigaMthiM' nirgranthIM-zramaNIm 'annagaNAo AgayaM' anyagaNAt ___ gaNAntarAd AgatAm pApasthAnasevane prAyazcittagrahaNabhayAt AgatAm, kIdRzIminyAi-khuyAyA' kSatAcArAm -kSato viniSTa AcAro-jJAnAdyA''cAro yasyAH sA kSatAcArA tAm / 'sabalAyAra' zavalAcArAm zavala:-karvaraH dUSitaH AcAro vinayAdirUpaH sAdhvAcAro yasyA. sA zavalAcArA duSitAcArA tAm / 'bhinnAyAraM' bhinnA''cArAm-bhinnaH-bhedamApanna AcAro yasyAH sA bhinnAcArA tAm / 'saMkilihAyAracaritaM saMkliSTA''cAracAritrAm saMkliSTaM krodhAdinA malinam AcAraviziSTaM cAritraM yasyA. sA tathA tAm, punazca-'tassa ThANassa' tasya sthAnasya yasmin sthAne pratisevite sati matAcArAdiviziSTA jAtA tasya sthAnasya 'aNAloettA vA' anAlocya-tasya pApasthAnasyA''locanAmakArayitvA 'apaDikkamAvettA' apratikramya tasmAtpApasthAnAdaparAvartya 'aniMdAvettA' anindayitvA tasya pApasthAnasyA''masAkSikI nindAmakArayitvA 'agarihAvettA' agarhayitvA-gurusAkSikI garhAmakArayitvA 'aviudyAvettA' avikuTya-aticArasambandhamavicchedya aticArAt pRthag akRttvetyarthaH 'avisohAvetA' avizodhya tasya pApasthAnasya zodhanamakArayitvA 'akaraNAe aNamuTAvettA' tasya pApasthAnasya punarakaraNAya anabhyutthApya 'ahArihaM pAyacchitta' tabokammaM apaDivajjAvettA' yathArha-yathAyogyaM prAyazcittaM tapa.karma apratipAdya-asvIkArya tAM nirgranthIm 'uvahAvettae vA' punarmahAvrateSu upasthApayitum , 'sa jittae vA' saMbhoktuM vA tayA akRtaprAyazcitayA saha ekamaNDale AhArAdi kartum , 'saMbasittae vA' savastuM vA tayA saha vaMsatau sthAtuM vA, punazca-tIse' tasyAH 'itariyaM disaM vA' itvarikA dizaM vA alpakAlikoM pravartinyAdipadavIm 'aNudisaM vA' anudizaM vA yAvajjovikAM vA pravartinyAdipadavIm 'udisittae vA' uddeSTuM-dAtuM na kalpate evam 'dhArittae vA' dhArayituM vA tasyAH svasyAH padavI dhatuM vA na kalpate, pUrvoktavizeSaNaviziSTayA nirgranthyA saha kimapi prakArakaM paricayajAtaM nirgrandhyA nirgranthasya na kalpate, yathA kuthitanAgavallIdalasaMparkeNa akuthitAnyapi dalAni kuthitAni jAyante tathaiva kSatAcArAdivizeSaNaviziSTAyA nirgrandhyA sahavAsAdanyA api nirgranthyastAdRzyo bhavanti / atrAzaGkate ko'pi--'pamAyarahiyA jA u, sA kahaM savalA bhave' pramAdarahitA yA tu sA kathaM zavalA bhavet ? uttaramAha-saMvAsamAidoseNA'savalA savalA bhave' saMvAsAdidoSeNa azavalA zavalA bhavet , iti // 1 // tasmAttAdRzyA nimranthyA. sahavAso varjanIya iti / evaM pUrvoktavizeSaNaviziSTasya nirgranthasya vipaye'pi sUtramanusaMdhAtavyamiti // sU.0 23 //
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 6 0 24 anyagaNAgatanirgranthIgrahaNavidhiH 261 pUrva kSatAcArAdivizeSaNaviziSTAyA nimranthyAH sahavAso niSidaH, sAmprataM tadviparyaye sUtramAha-kappaI' ityAdi / sUtram-kappai NigaMthANa vA NiggaMdhINa vA NiggaMthi annagaNAo AgayaM khuyAyAraM savalAyAraM bhinnAyAraM saMkiliTThAyAracarittaM tassa ThANassa AloyAvettA paDikkamAvettA niMdAvettA garihAvettA viuhAvecA visohAvettA akaraNAe anbhuTAvettA ahArihaM pAyacchittaM tavokamma paDivajjAvattA ucaDhAvettae vA saMbhaMjittae vA saMvasittae vA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA uddisittae vA dhArittae vA // sU0 24 // // vavahAre chaTTo uddeso samatto // 6 // chAyA-kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA nirgranthIm anyagaNAdAgatAM kSatAcArAM zavalAcArAM bhinnAcArAM saMkliSTAcAracaritrAM tasya sthAnasyA''locya pratikrAmya nindayitvA garhayitvA vikuTaya, vizodhya akaraNAya abhyutthApya yathAI prAyazcittaM tapaHkarma pratipAdya upasthApayituM vA saMbhoktuM vA saMvastuM vA, tasyA itvarikAM dizaM vA anudizaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 24 // vyavahAre paSTha uddezakaH smaaptH||6|| bhASyam- 'kappaI' kalpate 'NiggaMdhANa vA NiggaMthINa vA' nimranthAnAM vA nirgranthInAM vA 'NiggathiM annagaNAo AgayaM' nirgranthIM-zramaNIm anyagaNAt -parakIyagacchAdAgatAm 'khuyAyAraM' kSatAcArAm-vinaSTAcAravatIm , ita Arabhya saMkliSTAcAracaritrAmitiparyantAnAM vyAkhyA pUrvasUtre gatA, 'tassa hANassa AloyAvettA' tasya sthAnasya yasmin sthAne pratisevanAM kRtavatI tasya pApasthAnasya Alocya-alocanAM kArayitvA 'paDikkamAvettA' pratikrAmya-pApasthAnAt parAvartya 'niMdAvettA' niMdayitvA-AtmasAkSikI nindAM kArayitvA 'garihAvettA, garhayitvA gurusAkSikI nindA kArayitvA 'viuTTAvettA' vikuTya-cAritraM nirmalaM kArayitvA 'cisohAvettA' vizodhya-pApasya vizodhi kArayitvA 'akaraNAe abbhuTAvettA' akaraNAya bhaviSyati punarakaraNAya abhyutthApya punarna kariSyAmIti pratijJAm kArayitvA 'ahArihaM pAyacchittaM tavokamma' yathAha- yathAyogyam yasya pApasthAnasya yAdRzaM prAyazcittaM zAstre kathitam tAdRzaM prAyazcitta tapaHkarma 'paDivajjAvettA' pratipAdya prApya dattvetyarthaH "uvadyAvettae vA' upasthApayituM vA-mahAvratepu punaH sthApayitum 'saMbhujittae vA' sabhoktuM vA ekamaNDalyAmAhArAdi kartu vA 'saMvasittae vA' saMvastuM vA tayA saha ekatra vasatau nivAsaM kartuM vA, tathA vya. 21
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre 'tIse ittariyaM disaM vA' tasyAH prAyazcittadAnena vizuddhAyA nimranthyAH itvarikAM dizamalpakAlikI padavIm 'aNudisaM vA' anudizaM vA-yAvatkAlikI pravartinyAdipadavIM vA 'uhisittae vA' uddeSTumanujJAtuM vA 'dhArittae vA' dhArayituM vA dAtuM vA kalpate iti / anena-nirgranthIkathitaprakAreNa nirdhanthasya anyagaNAdAgatasya kSatAcArAdimato'pi vidhitivyaH // sU0 24 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadhapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta "jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlabati-viracitAyAM"vyavahArasUtrasya" bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAM SaSTha uddezakaH samAptaH // 6 //
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha saptamoddezakaH // gata* paSTha uddezaH, sAmprataM saptamo vyAkhyAyate, pUrvoddezenAsya kaH sambandhastatrAha gAthAdvayaM bhASyakAraH-'sAmannao' ityAdi / gAthA-sAmanno duyANaM, NiggaMthI AgayA khuyAyArA / . AloyaNaM karAviya, kappai tIe ya sNbhogo||1|| ii vuttaM puvvaM iha, niggaMthIe na kappae evaM / niggaMthamaNApucchiya, saMbaMdho ettha vinneo // 2 // chAyA-sAmAnyato dvayAnAM, nirgranthI AgatA ksstaacaaraa| AlocanAM kArayitvA, kalpate tayA ca saMbhogaH // 1 // ityukta pUrvamiha nirgranthyA na kalpate evam / nirgranthamanApRcchaya, samvandho'tra vijJeyaH // 2 // vyAkhyA-sAmAnyataH samuccayena dvayAnAM nirgranthAnAM nirgranthInAM ca yA kAcid nirgranthI AgatA-anyagaNAt samAgatA, kIdRzItyAha-'khuyAyArA' kSatAcArA, upalakSaNAt zabalAcArAdivizeSaNaviziSTA bhavettadA 'AloyaNaM karAviya' AlocanAm upalakSaNAt pratikramaNAdikaM kArayitvA kalpate tayA saha saMbhogo nAnyatheti // 1 // 'DeDa vRttaM' ityAdi, iti-evaM prakAreNa pUrva SaSThoddezakasya caramasUtre uktam , ihaasmin saptamoddezakasyAdisUtre nirghandhyAH kevalaM nirgrandhyAH nirgrantham , atra jAtAvekavacanaM tena nirgranthAn sAmbhogikAn AcAryAdikAn anApRcchya apRSTvA evam-pUrvoktaprakAreNa anAlocitapApasthAnayA nimranthyA saha saMbhogaH kartuM na kalpate, sa yathA Adizet tathA kuryAditi bhAvaH, eSo'tra sambandho vijJeya iti // 2 // bhanena sambandhenAyAtasyAsya saptamoddezakasya idamAdima sUtram-"je NiggaMthA ya ityAdi / sUtram-je NiggaMthA ya NiggaMdhIo ya saMbhoiyA siyA no kappai NiggaMthINaM NiggaMthe aNApucchittA NiggaMthiM annagaNAo AgayaM khuyAyAraM savalAyAraM bhinnAyAraM saMkilihAyAracaritaM tassa ThANasta aNAloyAvettA jAva ahArihaM pAyacchittaM tavokamma apaDivajjAvettA pucchittae vA vAettae vA uvadyAvettae vA saMbhuMjittae vA saMvasittae vA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA uddisittae vA dhArittae vA // sU0 1 //
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre ___ chAyA-ye nirgranthAzca nirgranthyazca sAmbhogikAH syuH no kalpate nirgranthInAM nimranthAnanApRcchya nirgranthImanyagaNAdAgatAM kSatAcArAM zavalAcArAM bhinnAcArAM saMkliSTAcAracaritrAM tasya sthAnasya anAlocya yAvad yathAhaM prAyazcittaM tapaHkarma apratipAdya praSTuM vA vAcayituM vA upasthApayituM vA saMbhoktuM vA saMvastuM vA, tasyA itvarikAM diza vA anudizaM vA uddeSTuM vA dhAriyatu vA // sa0 1 // bhASyam- 'je NiggaMdhA ya NiggaMdhIo ya' ye nirgranthAH zramaNAH tathA nirgranthyaH zramaNyazca, 'saMbhoiyA siyA' sAmbhogikAH syu. dvAdazaprakArakasambhogayuktA ekatra prAmAdiSu bhaveyu:tiSTheyuH, upalakSaNAt kalpAnusAreNa sArddhakrozadyaparimite dUre'pi vA tiSTheyuH, teSAM madhye 'no kappai NiggaMdhINaM NiggaMthe aNApucchittA' no na kathamapi kalpate nirgranthInAM nirgranthAn sAmbhogikAn AcAryAdikAn anApRchya teSAmAjJAmantareNetyarthaH / kiM na kalpate ? tatrAha-NiggaMrthi' ityAdi, 'NiggathiM annegaNAmo AgayaM' nigranthoM zramaNImanyagaNAd -anyagacchAd AgatAMsamAgatAm, kathambhUtAmanyagaNAdAgatAM zramaNIm ? tatrAha-'khuyAyAraM' ityAdi, 'khuyAyAraM' kSatAcArAm zavalAcArAm bhinnAMcArAm saMkliSTAcAracaritrAm , eSAM padAnAM vyAkhyA SaSThoddezake trayovizatitamasUtre gatA, etAdRzakSatAcArAdivizeSaNayuktAmanyagaNAdAgatAM zramaNIm , 'tassa ThANassa aNAloyAvettA' tasya pApasthAnasyAnAlocya yenApaMrAdhena sA malinA jAtA tAdRzAparAdhasthAnasya AlocanAmakArayitvA taMtpApasthAnamaprakaTayitvetyarthaH nAva ahArihaM pAyacchittaM tavoMkammaM apaDivajjAvettA' yAvad yathArha prAyazcittaM tapa.karma apratipAdya-adattvA, atra yAvatpadena 'apaMDikkamAvettA aniMdAvecA agarihAvettA aviudyAvettA avisohAvettA akaraNAe aNabhuTTAvettA' ityeteSAM vizeSaNAnAM sAho bhvti| eSAM padAnAmapi vyAkhyA SaSThodezakasya trayoviMzatitame sUtre gatA, yena pApasthAnena sA dUSitA tAdRzapApasthAnasya pratikramaNAdikamakArayitvetyarthaH, yethAha-yathAyogyaM zAstroktaM prAyazcittaM tapaHkarma apratipAdya tasya pApasthAnasya yathAyogyaM prAyazcittarUpeNa- tapaHkarmAsdattvetyarthaH 'pucchittae vI vAettae vA' praSTuM vA vAcayituM vA, yadi pUrvoktakSatAcArAdiyuktA anyagaNAt kaoNcit zramaNI samAgacchet tAM gaNanAyakasyA''jJAmantareNa sukhazAtAdikaM praSTuM na phalpate, tathA tasyai vAcanAmapi dAtuM na kalpate zramaNInAmityarthaH, tathA-'uvahAvettae vA' upasthApayituM vA mahAvateSu AropayituM na kalpate, tasyAzchedopasthApanIyacAritramapi na deyam , 'saMbhuMjittae vA saMvasittae vA' saMbhoktuM vA saMvastuM vA etAdRzapUrvoktadUSaNaviziSTazramaNyA saha ekamaNDalyAM nA''hArAdivyavahAraH karaNIya., tathA tayA saha ekasminnupAzrayAdau nivAso'pi na karaNIya iti, 'tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA uddisittae vA dhArittae vA' tasyAH itvarikAM dizaM vA anudizaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA, etAdRzadoSopetAyai zramaNyai itvarikAM dizam alpakAlikI pravarttinyAdipadavIm , anudizam yAvajjIvanakAlikoM vA padavIm, uddeSTum-anujJAtum dhArayituM padavI dAtuM vA na kalpate / / sU0 1 //
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 7 sU0 2-3 anyagaNAgatanirmanthI grahaNavidhiH 165 pUrvamanyagaNAdAgatAyA anAlocitapApasthAnAyAH sAmbhogika nirgranthAjJAmantareNa sukhagAtApracchanAdi nirgranthInAM na kalpate iti proktam, samprati tadviparyaye sUtramAha - 'je NiggaMthA ya NiggaMthoo ya' ityAdi / sUtram - je NiggaMthA ya NiggaMthIo ya saMbhoiyA siyA kappar3a NiggaMthINaM Niye ApucchittA NiggaMdhiM annagaNAo AgayaM khuyAyAraM sabalAyAraM bhinnAyAraM saMkiliTThAyAracaritaM tassa ThANassa AloyAvettA jAva ahArihaM pAyacchittaM tavokammaM paDivajjAvettA pucchiMttae vA vAettae vA uvadyAvettae vA saMbhuMjittae vA saMvasittae vA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA uddittie vA dhArittae vA / / sU0 2 / / chAyA - ye nirgranthAraca nirgranthyazca sAMbhogikAH syuH kalpate nirgranthInAM niryanthAnA''pRcchyaM nirgranthImanyagaNAdAgatAM kSatAcArAM zavalAcArAM bhinnAcArAM saMkliSTAcAracaritrAM tasya sthAnasyA''locya yAvad yathArha prAyazcittaM tapaHkarma pratipAdya praSTuM vA vAcayituM vA upasthApayituM vA saMbhoktuM vA saMvastu vA tasyA itvarikAM dizaM vA anudizaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 2 // bhASyam - je NiggaMthA ya' ye nirbranyAzca zramaNAH, 'NiggaMthIo ya' nirgrandhyaH zramaNyazca 'saMbhoiyA siyA' sAmbhogikAH syuH tanmadhyAt 'kappai' kalpate 'NigaMthINaM' nirgranthInAM zramaNI - nAma 'NiggaMthe ApucchittA' nirmanthAn sAmbhogikAcAryAn ApRcchya - pRSTvA tadAjJAmAdAyetyarthaH, kimityAha-'NiggaMthiM' ityAdi, 'NiggaMrthi annagaNAo AgayaM' nirgranthImanyagaNAt- gacchAntarAt AgatAm 'khuyAyAraM' kSatAcArAm zabalAcArAm bhinnAcArAm saMkliSTAcAracaritrAmityeSAM padAnAM vyAkhyA SaSThoddezakasya caturviMzatitamasUtre vilokanIyeti, 'tassa ThANassa' tasya sthAnasya yasyA'parAdhasthAnasya saMsevanena kSatAcArAdikA jAtA tasyAparAdhasthAnasya 'AloyAvettA' Alocya-AlocanAM kArayitvA 'jAva' yAvat, atra yAvatpadena 'paDikkamAvettA niMdAvettA garihAvettA vidyAvettA visohAvettA akaraNAe anbhuTTAvettA' eteSAM padAnAM sagrahaH, vyAkhyA ca SaSThodezakasya caturviMzatitame sUtre'valokanIyeti, 'ahArihaM pAyacchittaM tavokammaM paDivajjAvettA' tasya pApasthAnasya yathArha - yathAyogyaM prAyazcittaM tapaHkarma pratipAdya pApasthAnocitaM prAyazcirUpeNa tapo dattvetyartha, tadanena krameNa tapaHkarmaNAM samyak tAM vizuddhIkRtya tataH pazcAt 'pucchittae vA' sukhazAMtAdi praSTuM vA, 'vAettae vA' vAcayituM vA vAcanAM dAtuM vA 'uvaDAvettae vA' upasthApayituM vA punarmahAvrateSu samAropayituM vA, 'saMbhuMjittae vA' saMbhoktuM vA tayA saha ekamaNDalyAmAhArAdikaM karttuM vA 'saMvasittae vA' savastuM vA ekatra militvA vAsaM karttuM vA 'tI se ittariyaM disaM vA' tasyA uparyuktaprakAreNa prAyazcittAdinA vizuddhAyAH kRte itvarikAm alpakAlikoM pravarttinyAdipadavIm, 'aNudisaM vA' anudizaM vA yAvajjIvana kAlikoM pravarttinyAdipadavIM vA 'uddisittae vA' uddeSTuM vA anujJAtuM vA, 'dhAritae vA' dhArayituM vA - tAdRzapadavyA. dhAraNaM kArayituM vA kalpate // sU0 2 //
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre pUrva nirgranthImadhikRtyAnyagaNAdAgatakSatAcArAdidoSavatyAH svagaNe sthApane vidhiruktaH, samprati nirgranthamadhikRtya tadvidhimAha--'je NiggaMdhA ya' ityAdi / sUtram-je NiggaMthA yaNiggaMdhIo ya saMbhoiyA siyA, kappai NiggaMthANaM NiggathIo ApucchittA vA aNApucchittA vA NiggaMthi annagaNAo AgayaM khuyAyAraM savalAyAraM bhinnAyAraM saMkiliTThAyAracaritaM tassa ThANassa AloyAvettA jAva ahArihaM pAyacchittaM tavokamma paDivajjAvettA pucchittae vA vAettae vA uvahAvettae vA saMbhuMjittae vA saMvasittae vA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA uddisittae vA dhArittae vA, taM ca NiggaMthIo no icchejjA sevameva niyaM ThANaM // sU0 3 // chAyA-ye nirgranthAzca nirgranthyazca sAmbhogikAH syuH, kalpate nirgranthAnAM nirgranthIH ApRcchya vA anApRcchaya vA nirgranthImanyagaNAdAgatAM kSatAcArAM zavalAcArAM bhinnAcArAM saMkliSTAcAracaritrAM tasya sthAnasyA''locya yAvat yathAhaM prAyazcittaM tapaHkarma pratipAdya praSTuM vA vAcayituM vA upasthApayituM vA saMbhoktuM vA saMvastuM vA, tasyA itvarikAM dizaM vA anudizaM vA uddeSTuM vA dhArayituM vA, tAM ca nigranthyo no iccheyuH seveta eva nijaM sthAnam // suu03|| bhASyam--'je NiggaMdhA ya NigaMthIo ya saMbhoiyA siyA' ye nirgranthAzca nirgranthyazca dvaye'pi sAmbhogikA ekasmin grAmAdau syu., tatra 'kappai NiggaMthANaM' kalpate nirgranthAnAm 'NiggaMdhIo ApucchittA vA aNApucchittA vA' nimranthIH zramaNoH ApRcchca vA anApRcchya vA, nimranthIH pRccheyurna veti svecchA zramaNAnAm 'Niggathi annagaNAo AgayaM' nirgranthImanyagaNAdAgatAm 'khuyAyAraM' kSatAcArAm 'savalAyAraM' zabalAcArAm 'bhinnAyAraM' bhinnAcArAm 'saMkilihAyAracarita' saMkliSTAcAracaritrAm , vyAkhyA pUrvavat 'tassa ThANassa' tasya sthAnasya yAdRzapratisevanAjanitena malinA jAtA tasya pApasthAnasya 'AloyAvettA' AlocyaAlocanAM kArayitvA 'jAva' yAvat yAvatpadena pratikrAmyAdipadAnAM saMgraho'rthazca pUrvavadeva 'ahArihaM pAyacchittaM tavokamma paDivajjAvettA' yathAhaM tasya pApasthAnasya yathAyogya prAyazcittaM tapaHkarma pratipAdya, tadanantaram-'pucchittae vA' praSTuM vA sukhazAtAdikaM praSTuM kalpate 'vAettae vA' vAcayituM vA-sUtrAdivAcanAM dAtuM vA, "upahAvettae vA' upasthApayituM vA-mahAvrateSu samAropayituM vA, 'saMbhujittae vA' saMbhoktuM vA-ekamaNDale bhojanAdivyavahAraM zramaNImiH saha kArayitumityarthaH, 'saMvasittae vA' saMvastuM vA ekatra zramaNIbhiH saha nivAsaM kArayitumityarthaH kalpate, 'tIse ittariyaM disaM vA' tasyAH kRtaprAyazcittAyAH zramaNyAH itvarikAm-alpakAlikI dizam pravarttinyAdipadavIm 'aNudisaM vA' yAvatkathikAM pravarttinyAdipadavIm 'udisittae vA'
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u07 sU04 sAmbhogikasya visAmbhogikakaraNe vidhiH 167 uddeSTumanujJAtuM vA, 'dhArittae vA' dhArayituM vA-tasyAH pravartinIpadaM dAtuM kalpate 'taM ca NiggaMthIo no icchejjA' tAM ca nimranthyo neccheyuH, yadi kadAcit zramaNena prAyazcittadAnAdinA kRtazuddhAmapi anyagaNAdAgatAM tAM zramaNI tAH sAmbhogikA nirgrandhyaH anApRcchAdikAraNavazAt svagaNe sthApayituM neccheyuH tadA 'sevameva niyaM ThANaM' seveta eva nijaM sthAnam , tatra sthAnamalabhamAnA sA svakIyaM yatsthAnaM-svakIyagaccharUpaM, tadeva seveta tatraiva punaH parAvRttya gacchediti bhAvaH / tAsAM tasyAH nimranthyAH svasamIpe AzrayAdAne imAni kAraNAni saMbhavanti-prathamaM tu kAraNaM nimranthIranApRcchya tasyAH zuddhiH kRteti neccheyuH, punazca yasyAH sA ziSyA tayA saha tAsAM maitrI tatastasyA atra rakSaNe asyAH pravartinI gururvA asmAkamupari kopaM kariSyatIti matvA tAM neccheyuH, athavA sA karmAnubhAvena svabhAvataH prAyaH sarvajanasyA'pi dveSyeti tAM neccheyuH / yadi vA pUrva bhAvAnubhAvataH pravarttinyA apriyeti, athavA sA pravartinI zuddhikartRNAM sAmbhogikAnAM viSaye kenApi kAraNena paramparAtaH kupitA vartate / yadi vA gacchasyopari kupitA vartate, athavA saMyatyA yo nirgranthIsamudAyastasya tadviSaye pravarttinyAH pratispardhA bhavet-yadiyaM na kasyA api ziNyA karttavyeti, athavA tAH sarvA api saMyatyaH zRGkhalAbaddhAH parasparaM gRhAvasthAsambandhinyastataH 'nUtanaiSA'smAkamapamAnaM kariSyati, nAsmAkaM yAdRcchikamAhAravihArAdikaM bhavidhyati' ityAdikAraNairyadi tAmudyatAmapi neccheyustadA svagacche eva tayA prasannacetasA pratyAvarttitavyaM tadeva tasyAH zreya iti / upalakSaNAdidaM sUtratrayaM nirgranthaviSaye'pi anusandhAtavyam // sU0 3 // parvamanyagaNAdAgatAM nirgranthIm AlocanAdinA vizodhya tayA saha sambhogaH kalpate iti pratipAditam , sAmpratam nimranthAnusandhAnAt sAmbhogikanirgranthasyAsAmbhogikakaraNe vidhi pradarzayannAha-'je NiggaMthA ya' ityaadi| sUtram--je NiggaMthA ya NiggaMdhIo ya saMbhoiyA siyA, no NDaM kappai parokkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, kappai NhaM pacakkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, jattheva annamannaM pAsejjA tattheva evaM vaejjA-ahaM NaM ajjo ! tumAe saddhiM imaMmi kAraNaMmi paccakkhaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karemi / se ya paDitappejjA evaM se no kappai paccakkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, se ya no paDitappejjA evaM se kappai paccakkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae // suu04|| chAyA-ye nirgranthAzca nirgranthyazca sAmbhogikAH syuH, no khalu kalpate parokSe pratyeka sAmbhogikaM visAmbhogikaM kartum / kalpate khalu pratyakSa pratyekaM sAMbhogikaM visAmbhogika karttam / yatraivA'nyo'nyaM pazyet tatraiva evaM vadet-ahaM khalu Arya! tvayA sAddhaMmasmin kAraNe
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 serentres pratyakSaM sAmbhogikaM visAmbhogikaM karomi, sa ca pratitapet evaM tasya no kalpate pratyakSa pratyekaM sAmbhogikaM visAmbhogikaM kartum, sa ca no pratitapet evaM tasya kalpate pratyakSaM pratyekaM sAmbhogikaM visAmbhogikaM kartum // sU0 4 // " - bhASyam - 'je NiggaMthAya NiggaMthIo ya' ye nirmanthAzca nirmandhyatha 'saMbhoiyA siyA' sambhogikAH dvAdazaprakAra kasaMbhogavanto bhaveyuH teSAM nirmanthAnAM nirgranthInAM dvayAnAM madhye nirgranthAnAM nirgranthapadasya pUrvaM prayuktatvAt, 'no haM kappara paroktaM' atra 'I' zabdo vAkyAlaGkAre no kalpate khalu parokSe anupasthitau yadA sa upasthito na bhavettadetyarthaH ' pADiekkaM ' pratyekam atra nirgranthamuddizya sUtrapravRtteH kamapi nirgrantham 'saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karettae' sAmbhogikaM-sambhogayogyamapi zramaNaM visAmbhogikaM - bhaktapAnAdisambhogarahitaM karttuM na kalpate iti pUrveNAnvayaH / tarhi kathaM kalpate ? tatrAha - yadi visambhogaviSayaM kimapi kAraNamutpadyate tadA - ' kappara TaM paccakkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae' kalpate khalu pratyakSaM tadupasthitau tatsaMbhukhamityarthaH pratyekaM nirgrantha-nirgranthI-sAmbhogiketi trayANAM madhye ekaikasya sAmbhogikaM visAmbhogikaM karttum / kayA rItyA kalpate ? tatrAha - ' jattheva ' ityAdi, ' jattheva annamannaM pAsejjA' yatraiva sthalavizeSe'nya ekaH, anyamaparaM pazyet 'tattheva evaM vaejjA' tatraiva sthale evaM vakSyamANaprakAreNa vadet-kathayet, kiM vadet tatrAha - 'ahaM NaM ajjo !' ahaM khalu he mArya ! 'tumAe saddhi imami kAraNaMmi paccakkhaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karemi adyAnantaraM tvayA sArddham asmin kAraNe-aticArAdikAraNe- aticArAdikAraNavizeSamAsAdya 'paccakkhaM ' pratyakSaM tvatsaMmukhameva 'saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karemi' sAmbhogikaM tvAM visAmbhogikaM - saMbhogarahitaM karomi aticArAdikAraNavizeSamAsAdya tvayA sahA''hArAdivyavahAraM pRthakkaromItyarthaH / ' se ya paDitappejjA' kAraNe kathine sati sa zrotA sAmbhogikaH zramaNo yadi paritapet --- paritApaM kuryAt yathA 'mayA nedaM suSThu kRtaM yenedAnIM parityakto bhavAmi, nAdya prabhRti evaM kariSyAmi, kRtasya cA'zubhakarmaNo mithyAduSkRtaM dadAmi na punaretAdRzaM duSTaM karma kariSyAmI' -ti pazcAttApaM kuryAditi bhAvaH ' evaM se no kappara paccakkhaM pADi ekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae' evaM - mithyAduSkRtAdidAne 'se' tasya visAMbhogikaM karttuM pravRttasya na kalpate pratyakSaM pratyekaM trayANAM madhye ekaikasya sAmbhogikaM visAmbhogikaM karttum / yadi pratipannapApasthAna : zramaNaH pazcAttApaM kuryAt mithyAduSkRtaM dadhAt prAyazcittaM ca svIkuryAt tadA sAmbhogikaM visAmbhogikaM karttuM na kalpate zramaNAnAM zramaNInAM veti bhAvaH / yadi pratyakSaM pUrvoktaprakAreNa kathite'pi 'se ya no paDitappejjA' sa ca yadi no paritapetyadi kadAcit kRtakarmaNo nimittaM pazcAttApaM pUrvoktarUpeNa na kuryAt, svakRtA ticArasyAsslocanayA pratikramaNena tadubhAbhyAm, vyutsargeNa tapasA evaM prakAreNa yAvat pArAvitena prAyazcittena vizodhi na kuryAt evaM se kappar3a paccakkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karitae' evaM tadA ' se ' tasya visAmbhogikakarttuH kalpate pratyakSaM pratyekaM sAmbhogikaM visAmbhogikaM karttumiti // sU0 4 //
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 7 sU0 5 sAmbhogikasyA'sAmbhogikakaraNe vidhiH 16 pUrva nirgranthamadhikRtya sAMbhogikasya pratyakSaM tatsaMmukhaM visAMbhogikakaraNe vidhirutaH, samprati nimranthImuddizya sAMbhogikAyAH parokSam-tasyA anupasthitau visAMbhogikakaraNe vidhimAha-'jAo NiggaMdhIo vA' ityaadi| sUtram-jAo NiggaMdhIo vA NiggaMthA vA saMbhoiyA siyA, no NDaM kappai paccakkha pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, kappai NhaM pArokkhaM, pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, jattheva tAo appaNo AyariyauvajjhAe pAsejjA tattheva evaM vaejjAahaM NaM bhaMte ! amugIe ajjAe saddhiM imaMmi kAraNaMmi pArokkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karemi / sA ya se paDitappejjA evaM se no kappai pArokkhaM pADiekka saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, sA ya se no paDitappejjA, evaM se kappai pArokkhaM pADi ekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae // suu05|| chAyA--yA nirgranthyo vAnirgranthA vA sAMbhogikAH syuH, no khalu kalpate pratyakSaM pratyeka sAmbhogikI visaMbhogikI kartum , kalpate khalu parokSaM pratyeka sAmbhogikI visAMbhogikI katam , yatraiva tA AtmanaH--AcAryopAdhyAyAn pazyeyuH tatraiva evaM vadet-ahaM khalu bhadanta ! amukyA AryayA sArddham asmin kAraNe parokSaM pratyeka sAMbhogikI visAMbhogikI karomi / sA ca tasyAH pratitapet , evaM tasyAH no kalpate parokSa pratyekaM sAMbhogikI visAMbhogikI kattam / sA ca tasyAH no pratitapet , evaM tasyAH kalpate parokSa pratyeka sAmbhogikI visAMbhogikI karttam // sU0 5 // bhASyama-'jAo NiggaMthIo vA NiggaMthA vA' yAH kAzcana nimranthyaH zramaNyaH nirgranthA. zramaNA vA 'saMbhoiyA siyA' sAmbhogikAH syu.-bhaveyu., teSAM dvayAnAM madhye nirgranthInAm, atra nirgranthIpadasya pUrva prayuktatvAt , 'no pahaM kappai paJcakkhaM paDiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae' no khalu kalpate pratyakSaM pratyekaM sAmbhogikI visAMbhogikI kartum / tAsAM zramaNInAM no kathamapi kalpate pratyakSa-tasyAH saMmukhamityarthaH pratyekam-ekaikasyAH saMyatyAH pratyakSarUpeNa sAMbhogikI-bhaktapAnAdivyavahAravatI zramaNI visAMbhogikI-sabhogarahitAM parityAjitabhojanAdivyavahArAM kartum / tarhi kathaM kalpate ? ityAha-'kappai NDaM pArokkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae' kalpate khalu parokSaM pratyekaM sAmbhogikI visAMbhogikI kartum, kalpate parokSa-parokSarUpeNa tadanupasthitau pratyekaM sAMbhogikI visAbhogikI kartum / tadvidhimAha-'jatyeva tAo appaNo AyariyauvajjhAe pAsejjA' atha yatraiva sthale tAH AtmanaH svasaMghATakasya AcAryopAdhyAyAn-AcAryAn-gacchanAyakAn upAdhyAyAn vA pazyeyu. 'tattheva evaM vaejjA' tatraiva sthale tAsu madhye ekA evam vadayamANaprakAreNa vadet / kiM vadedityAha-'ahaM NaM' ityAdi / 22
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 vyavahArasUtre 'ahaM NaM bhaMte !' ahaM khalu bhadanta ! 'amugIe ajjAe saddhiM imaMmi kAraNami' amukyAnirdiSTanAmnyA AryayA sArddham asmin kAraNe aticArAdirUpe 'pArokkhaM paDiekkaM saMbho. iyaM visaMbhoiyaM karemi' parokSaM-parokSarUpeNa tadanupasthitau bhavatpArzve, na tu tatsaMmugvaM, pratyekam ekaketyarthaH sAMbhogikI visAMbhogikI karomi / atha sAdhvInAm evaM prakArakaM vacanaM zrutvA AcAryopAdhyAyAstaduktaM tasyAH kathayanti, kathite sati yadi 'sA ya se paDitappejjA' sA ca saMprAptadoSA 'se' tasyAH kathane pratitapet , tatpradattadoSaviSaye paritApa kuryAt pazcAttApavatI bhavedityarthaH 'satyaM dupTha mayA kRtaM, naivaM mama kartuM yujyate' ityevaM yadi mithyAdupkRtadAnena pazcAttApaM kuryAt / yadi pApasthAnaM na sevitaM bhavettadA asattadAkhyAnamityuktvA pratyAkhyAyet tatkathanaM nirAkuryAt AcAryopAdhyAyebhyastadakaraNe vizvAsaM kArayedityarthaH 'evaM se no kappa pArokkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae' evaM sati 'se' tAsAM samudAyasya no kalpate parokSaM pratyeka sAMbhogikI visAMbhogikI kartum / 'sA ya se no paDitapejjA' sA ca tAsAM kathane no paritapet , atha yadi sA zramaNI tatkathane mithyAduSkRtadAnAdi na samAcaret 'evaM se kappai pArokkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae' evaM sthitau tAsAM kalpate parokSaM pratyekaM sAMbhogikI visAMbhogikI katai kalpate iti pUrvaNa sambandhaH, evaM rItyA karaNe AcAryopAdhyAyAstAbhyo na kamapi upAlambhaM prayacchanti / bhatra parokSapratyakSaviSaye zaGkApUrvakaM samAdhatte bhASyAkaraH-'NigaMthANa ya' ityAdi / gAthA-"NiggaMthANa ya paccakkhaM, parokkhaM saMjaINa kiM / __NiggaMthA sahaNaM kujjA, asahA sA ya bhaMDae" // 1 // chAyA-nirgranthAnAM ca pratyakSaM, parokSaM saMyatInAM kim| nimranthAH sahanaM kuryAt , asahA sA ca bhaNDayet // 1 // ayaM bhAvaH-atrAzaGkate-saMyatasaMyatInAM viSaye viparyayeNa kathane kiM prayojanam / uttaramAha-saMyatAH sahanazIlA bhavanti parizIlitazAstratvAt, saMyatyazca na tathA sahanazIlA bhavanti strIsvAbhAvyAt, tatastAH kupitAH satyaH bhaNDayeyuH dharmasya, saMyatasaMyatInAM ca bhaNDanAM kuryurato'tra viparyayeNa proktamiti / / sU0 5 // pUrva nirgranthInAM sAMbhogikInAM visAmbhogikakaraNe vidhiH pradarzitaH, atha nirgranthAnAM svaziSyAkaraNanimittaM nimranthyAH pravrAjananiSedhamAha-'no kappaI' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANaM nigaMthiM appaNo aTThAe pavyAvettae vA, muMDAvettae vA, sehAvettae vA, uvaTThAvettae vA, saMbhujittae vA, saMvasittae vA, tIse ittariya disaM vA aNudisaM vA uddisittae vA dhArittae vA // sU0 6 //
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 7 sU0 6-10 nigranthanirgranthyoH pravrAjanavidhiH 171 chAyA - no kalpate nirmanthAnAM nirgranthImAtmano'rthAya pravrAjayituM vA-muNDApayituM vA upasthAyayitu vA saMbhoktuM vA saMvastuM vA, tasyA itvarikAM dizaM vA anudizaM ghA uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 11 bhASyam -'no kappai NiggaMthANaM' no kalpate nirgranthAnAm 'niggaMthiM' nirgranthom 'apaNo aTTAe' Atmano'rthAya - svasya ziSyAMkaraNAya ' iyaM mama ziSyA bhaviSyatI ' - tibuddhayA 'pavvAvettae vA' pravrAjayituM vA - sAmAyikAropaNena pravrajyA dAtuM vA, 'muMDAvettae vA' muNDA - payituM vA-locAdikaraNena muNDitAM karttuM vA, 'sehAvettae vA' zikSayituM vA - grahaNAsevanazikSAM dAtu N vA, 'vahAveca vA' upasthApayituM vA chedopasthApanacAritre AropayituM vA 'saMbhuMjitae vA' saMbhoktuM vA dvAdazavidhasaMbhogAnAM madhye'nyatama saMbhogamAcaritu vA pradAnarUpaM vyavahAraM karttumityarthaH, 'saMvasittae vA' saMvastu vA - tayA saha vAsaM kartum - ekatra sthAtu N na kalpate / tathA-'tIse ittariyaM disaM vA' tasyAH saMyatyA itvarikAm - alpakAlika dizaM pravarttinyAdipadavIm 'aNudisaM vA' anudizaM vA - yAvajjIvikAM padavIM vA 'uddisittae vA dhArittae vA' uddeSTum - anujJAtuM vA dhArayituM vA na kalpate // sU0 6 // bhaktapAnAdyAdAna pUrvaM nirgranthAnAM svanimittaM nirgrandhyAH pratrAjanAdiniSedhaH kathitaH, samprati -anyapravarttinyAdinimittaM tatkalpate, iti viparyaye sUtramAha - ' kappara NiggaMthA' ityAdi / sUtram -- kappai NiggaMthANaM NiggaMthiM annArsi aTThAe pavvAvettae vA, muMDAvettae vA, sehAveta vA, uvadyAvettae vA, saMbhuMjittae vA, saMvattie vA, tIse ittariyaM disaM vA, aNudisaM vA, uddittie vA, dhAritae vA // sU0 7 // chAyA -kalpate nirgranthAnAM nirgranthIm anyAsAmarthAya pravrAjayitu vA, muNDApayitu vA, zikSayituM vA, upasthApayituM vA saMbhoktuM vA, saMvastu vA, tasyA itvarikAM dizaM vA, anudizaM vA uddeSTuM vA dhArayitu vA // sU0 7 // bhASyam -'kappai NiggaMthANaM' kalpate nirgranthAnAm 'NiggaMthiM' nirgranthIm ' annAsiM aTThAe' anyAsAmarthAya, tatra anyAsAm pravarttinyAdInAm arthAya prayojanAya. 'etA etasyA upagrahaM kariSyantI'-tyabhiprAyeNa, na tu svAtmahitAyetyarthaH, 'paccAvettae vA' ityAdi sabai pUrvavadeva vyAkhyeyam // sU0 7 // nirgranthAnAM nirgranthIviSaye pratrAjanAdividhiruktaH, samprati nirgranthInAM nirgranthaviSaye tanniSedhamAha - 'no kappai' ityAdi / sUtram -no kappara NiggathINaM NiggaMtha appaNo aTTAe pavvAvettae vA muMDAvettae vA, sehAvettae vA, uvadyAvettae vA, saMbhujittae vA, saMvasittae vA, tassa itariyaM disaM vA, aNudisaM vA, uddittie vA, dhAritae vA / / sU0 8 //
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 - vyavahArasUtre chAyA-no kalpate nirgranthInAM nirgranthamAtmano'rthAya pravAjayita vA, muNDApayitu vA, zikSayitu vA, upasthApayituM vA, saMbhoktu vA, saMvastu vA, tasyA itvarikAM dizaM vA, anudizaM vA, uddeSTuM vA dhArayitu vA // sU0 8 // bhASyam-'no kappai NiggaMdhINaM' no kalpate nirgranthInAm NiggaMdha' nirgrantham 'appaNo aTThAe' Atmano'rthAya-AtmanaH-svasyAH prayojanAya 'pavAvettae vA' pravrAjayituM vA, ityAdi sarvaM pUrvavadeva vyAkhyeyam // sU0 8 // pUrva nirgranthInAM svanimittaM nirgranthasya pravrAjanAdi na kalpate iti proktam , samprati paranimittam-AcAryAdinimittaM kalpate iti tadviparya ye sUtramAha-'kappai NiggathINaM' ityAdi / sUtram-kappaI NiggaMthINaM NiggaMthaM NiggaMthANaM aTThAe pavAvettae vA, muMDAvettae vA, sehAvettae vA, uvaTThAvettae vA, saMbhuMjittae vA, saMvasittae vA, tassa ittariya disaM vA, aNudisaM vA, udisittae vA, dhArittae vA // sU0 9 // ___ chAyA- kalpate nirgranthInAM nimranthaM nirgranthAnAmarthAya pratrAjayituvA, muNDApayitu vA, zikSayitu vA, upasthApayituvA, saMbhoktuM vA, saMvastuM vA, tasya itvarikAM dizaM vA anudizaM vA, uddeSTuM vA dhArayituM vA // sU0 9 // bhASyam--'kappai niggaMthINaM' kalpate-nirgranthInAm 'NiggaMdha' nimrantham NiggaMthANaM ahAe' nirgranthAnAM zramaNAnAmAcAryopAdhyAyAdInAmarthAya-prayojanAya 'panyAvettae' vA pravrAjayituM vA, ityAdi sarvaM pUrvavad vyAkhyeyam // sU0 9 // pUrva svanimittaM dIkSAdAnaM niSidhya anyArtha dIkSAdAnamuktam , anyArtha dIkSAdAnaM datvA ca yannizrAmadhikRtya dIkSA dattA tadAcAryAdisamIpe preSaNArtha niyamAttasya vihAraH kArayitavyaH, iti prathamaM nimranthImadhikRtya vihAravidhimAha-'no kappaI' ityAdi / sUtram-no kappai NiggaMthINaM viikiTThiyaM disaM vA, aNudisaM vA, udisittae vA dhArittae vA // sU0 10 // chAyA- no kalpate nirgranthonAM vyatikRSTa dizaM vA, anudizaM vA, uddeSTuM vA, dhArayituM vA // sU0 10 // bhASyam-"no kappai NiggaMdhINaM" no kalpate nirgranthInAm "viikiTThiyaM disaM vA aNudisaM vA" vyatikRSTAM dUrasthAM dizaM vA, anudizaM vA, tatra vyatikRSTAm , vyatikRSTA dig dvividhA bhavati kSetrato bhAvatazca, tatra kSetrataH kSetramAzritya dUradezarUpA, bhAvato dUrasambandhagatAcAryAdirUpA, tatra saMyatasya-AcAryopAdhyAyarUpA dvividhA / saMyatyAzca AcAryopAdhyAyapravartinIrUpA trividhA dig bhavati, tAM kSetrato bhAvatazca viprakRSTAM-dUrasthAM dizam 'aNudisaM vA' anudizam-vizepato viprakRSTAM dizam "udisittae vA' uddeSTum anyamanyAM vA'nujJAtuM tAdRzadigga
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 7 sU0 11-15 vyatikRSTadiggamanAdhikaraNabyavazamanavidhiH 173 manAjJAM dAtuM vA, "dhAritae vA" dhArAyituM svasya gamanaM svIkattuM svasya gantumityartha. na kalpate iti pUrveNa sambandhaH / kSetrato viprakRSTA dig-dUradezarUpA, tatra gacchantInAM saMyatInAM strIzarIratvAd bahavo doSA AtmasaMyamavirAdhanAdayo bhavanti / bhAvato viprakRSTA-anyagacchIyAcAryAdirUpA tatrAdhikaraNAdisaMbhavAditi // sU0 10 // samprati nimranthamadhikRtya vihAravidhimAha --'kappai' ityaadi|| sUtram-kappai NiggaMthANaM viigiTThiyaM disaM vA aNudisaM vA udisittae vA dhArittae vA // sU0 11 // chAyA-kalpate nimranthAnAM vyatikRSTAM dizaM vA anudizaM vA uddeSTu vA dhArayituM vA // sU0 11 // bhASyam-'kappai' kalpate "NiggaMthANaM' nirgranthAnAm 'viigiTTiyaM disaM vA' vyatikRSTAM dizaM vA-vyatikRSTAm kSetrato bhAvatazca viparItA, kSetrato dUrasthAm, bhAvato'nyagacchIyAcAryAdirUpAm 'aNudisaM vA' anudizaM vA-ativiparItAm 'udisittae vA dhArittae vA' uddeSTumanujJAtum dhArayituM-svayaM gantuM vA / sU0 11 // pUrva nirgranthAnAM viprakRSTadiggamane vidhiH proktaH, samprati, viprakRSTaprasaGgAd viprakRSTAdhikaraNajanyAparAdhakSamApane nirgranthamadhikRtya sUtramAha--'no kappai NiggaMthANaM' ityAdi / sUtram - no kappai niggaMthANaM viigihAI pAhuDAI viosavittae // 2012 // chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vyatikRSTAni prAbhRtAni vyavazamayitum // sU0 12 // bhASyama-'no kappaI' na kalpate 'NiggaMthANaM' nirgranthAnAm 'viigiTThAI' vyatikRSTAni-dUradezakRtAni 'pAhuDAI' prAmRtAni kaThoravacanAdijanitAdhikaraNAni -- viosavittae' vyavazamayitum tatrasthAnAmeva upazamayitum , kintu-yatraiva sthAnavizeSe'dhikaraNaM samuspannaM tatraivopazamayituM kalpate, klezamutpAdya nAnyatra gamanaM yuktiyuktamiti bhaavH| atrApi vyatikRSTAdhikaraNakSamApanaM dvividham-kSetrato bhAvatazca, eSaH kSetrato vyatikRSTAdhikaraNakSamApanavidhiruktaH / bhAvatastu anyena zramaNena sAddhaM kRtAdhikaraNasyA'nyasamIpe kSamApanam , evamapi kattuM na kalpate iti sUtrAzayaH // s0 12 // samprati nimranthImadhikRtya vyatikRSTAdhikaraNakSamApanavidhimAha-'kappai NiggaMthINaM' ityAdi / sUtram-kappai NiggaMthINaM viigiTThAI pAhuDAiM viosavittae // sU0 13 // chAyA-kalpate nimranthInAM vyatikRSTAni prAbhRtAni vyavazamayitum // sU0 13 // bhASyam-'kappaI' kalpate 'NiggaMdhINaM' nimranthInAm 'viigiTTAI' vyatikRSTAni kSetrato bhAvatazca dUradezakRtAni 'pAhuDAI' prAbhRtAni-adhikaraNAni tatrasthitAyA eva 'vio
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtra savittae' vyavazamayitum-upazamayituM kSamApayitumityarthaH, nirgranthInAM dUradezagamane strIzarIratvAt saMyamAtmavirAdhanAdibahudoSasaMbhavAditi // sU0 13 // pUrva nirgranthanimranthInAM vyatikRSTA'dhikaraNakSamApanavidhiH pradarzitaH, samprati nimranthamadhikRtya vyatikRSTakAle svAdhyAyaniSedhamAha-'no kappai niggaMthANaM' ityAdi / sUtram-no kappaDa NiggaMthAgaM viigiTTe kAle sajjhAyaM karittae / sU014 // chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vyatikRSTe kAle svAdhyAyaM kartum / / s0 14 / / bhASyam-no kappai' no kalpate 'NiggaMthANaM' nimranthAnAm 'viigiTTe kAle' vyatikRSTe kAle -vikRte viparIte kAle asvAdhyAyakAle yasya svAdhyAyasya yaH kAlavizeSo nitiH zAstre tadatirikte kAle, vikRtakAlo dvividhaH-kAlika utkAlikazceti / tatra kAlikaH prathamapauruSyA anantaraM caturthapauruSItaH pUrvo yaH kAlaH saH / vikRtotkAlikaH-sUryodayasUryAstayoH sandhikAlaH arddharAtrizceti / evambhUte vikRte kAle 'sajjhAyaM' tvAdhyAyam-AcArAGganizIthasUtrapramRtInAM mUlapAThasyA'dhyayanam 'karittae vA' kartum // sU0 14 // nimranthInAM vyatikRSTe kAle svAdhyAyaM kattuM kalpate iti tadvidhimAha-kappai NiggaMthINaM' ityAdi / sUtram-kappai NiggaMdhINaM viigiTe kAle sajjhAyaM karittae NigaMthanissAe // 15 // chAyA-kalpate nirgranthInAM vyatikRSTe kAle svAdhyAyaM kattuM nigranthanizrayA // 15 // bhASyam--'kappaI' kalpate 'NiggaMthINaM' nigranthInAm 'viigiTTe kAle' vyatikRSTe kAle-vikAle'pItyarthaH 'sajjhAyaM karicae' svAdhyAyaM AcArAGga-nizIthasUtrANAmadhyayanaM kartum / nanu pUrvasUtre vyatikRSTakAle nirgranthAnAM svAdhyAyasya niSedhaH kRtaH, prakRtasUtreNa zramaNyAH kRte svAdhyAyasya vidhAnaM kriyate asvAdhyAyakAlastu sarveSAM samAna eva bhavatIti nyAyasya samAnatvAt kathamasvAdhyAyakAle nimranthInAM svAdhyAyasya vidhAnaM kRtam ? tatrAha--kAraNikamidaM sUtram , yathA kAcinnavadIkSitA sUtrAvRtiM karoti strIsvabhAvatvAd vismaraNazIlA ca sA, saMprati svAdhyAyAkaraNe'syAH sUtraM vismRtaM bhaviSyatItyAdikAraNamAdAya nimrantha AjJAM dadAti tadA tadAjJayA tasyAH kRte vyatikRSTakAle'pi svAdhyAyasya vidhAnaM kRtamiti nAtra doSApattirata mAha-NiggaMtha0' ityAdi, 'NiggaMthanissAe' nirgranthanizrayA-zramaNasyAjJayA zramaNyA sUryodayasUryAstasandhikAlArddharAtrarUpAsvAdhyAye'pi kAle svAdhyAyaH phalpate, niSedho'tra svAtantryeNa saMyatyAH vikRtakAle svAdhyAyakaraNaviSayako vijJeya iti // sU0 15 //
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u07sU0 16-20 svAdhyAyAsvAdhyAyavidhiniSedhani0 175 - samprati samuccayena svAdhyAyaniSedhamAha-'No kappaI' ityAdi / sUtram-No kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA asajjhAie sajjhAyaM karittae // sU0 16 // chAyA-no kalpate nigraMthAnAM vA nimranthInAM vA asvAdhyAyike svAdhyAyaM kartum // sU0 16 // bhASyam-'no kappaI' no kalpate 'NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA' nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA 'asajjhAie' asvAdhyAyike svAdhyAyena nirvRttaM svAdhyAyikaM, na svAdhyAyikam asvAdhyAyikam , tasmin- yadA yatra vA asvAdhyAyasambandhi kimapi kAraNaM bhaveta tatsamaye tatsthAne vA 'sajjhAyaM karittae' svAdhyAyaM kartum, yaH khalaH asvAdhyAyikaH kAlastasmin kAle svAdhyAya kattaM saMyatAnAM saMyatInAM vA na kalpate / asvAdhyAyikaprakaraNaM savistaramuttarAdhyayanasUtrasyaikonatriMzattame'dhyayane matkRtAyAM priyadarzanIvyAkhyAyAmAlokanIyam // sU0 16 // atha svAdhyAyakAle svAdhyAyo'vazyaM karttavya iti svAdhyAyasUtramAha-'kappai' ityAdi / sUtram -kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA sajjhAie sajjhAyaM karittae // 17 // chAyA- kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA svAdhyAyike svAdhyAyaM kartum // 17 // bhASyam-'kappaI' kalpate 'niggaMthANa vA' nirgranthAnAM vA 'niggathINa vA' nimranthInAM vA 'sajjhAie' svAdhyAyike-svAdhyAyakAle 'sajjhAyaM' svAdhyAyam 'karittae' katam kalpate, svAdhyAyakAle nirgranthanirgranthIbhiravazyaM svAdhyAyaH kartavyaH, nA'tra pramAdaH kArya iti bhAvaH / kasya sUtrasya kaH svAdhyAyakAlaH ? kasya sUtrasya ko'svAdhyAyakAlaH ? ityAdi sarvaM nandIsUtre draSTavyam // suu017|| asvAdhyAyika dvividhaM bhavati-AtmasamutthaM parasamutthaM ca, tatrA''tmasamutthamasvAdhyAyikamAha-'no kappai' ityAdi / sUtram-no kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA appaNo asajjhAie sajjhAyaM karittae, kappai NDaM aNNamaNNassa vAyaNaM dalaittae // suu018|| chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA Atmano'svAdhyAyike svAdhyAyaM karttam , kalpate khalu anyo'nyasya vAcanAM dAtum // sU0 18 // bhASyam-'no kappai' no kalpate 'NiggaMthANa vA NigaMthINa vA' nigranthAnAM vA nimranthInAM vA, 'appaNo' AtmanaH svasaMvandhini svasmAdutthite ityarthaH 'asajjhAie' asvA
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 vyavahArasUtre dhyAyike 'sajjhAyaM karittae' svAdhyAyaM kartuM na kalpate iti sambandhaH, kintu 'kappai NiM annamannassa' kalpate khalu anyo'nyasya-parasparasya 'vAyaNaM dalaittae' vAcanAM dAtum anyatra anyasthAne anyadvArA vA / tatrAtmasamutthamasvAdhyAyikaM zramaNasyaikaM bhavati rogajam, zramaNyAzca dvividham rogajam RtujaM ca, tatra rogajam arzobhagandaravaNAdiviSayam , RtujaM ca RtuviSayam / tatra zramaNasya raktapUyAdidarzanaM yAvat , zramaNInAM ca raktapUyarajodarzanaM yAvad asvAdhyAyika bhavati, tasmin kAle nirgranthanirgranthInAM svAdhyAyaM kartuM na kalpate, kintu vraNAdisthAnamaSTapuTavastreNAcchAdyA'nyo'nyasya-parasparasya vAcanAM artharUpAM dAtuM zrotuM vA kalpate ||suu018 // pUrvamasvAdhyAyike svAdhyAyaniSedhaH, svAdhyAyike svAdhyAyavidhizca pradarzitaH, samprati svAdhyAyike nityasvAdhyAyakArakaH zramaNaH padavIyogyo bhavati, sa cApaparyAyo'pi bahuparyAyavatyAH zramaNyA upAdhyAyatayA AcAryatayA ca uddeSTuM kalpate iti sUtradvayenAha-'tivAsa0' ityAdi / sUtram-tivAsapariyAe samaNe NiggaMthe tIsaMvAsapariyAyAe samaNIe NiggaMthIe kappai uvajjhAyacAe uddisittae // sU019 / / chAyA-trivarSaparyAyaH zramaNo nirgranthaH priMzadvarSaparyAyAyAH zramaNyAH nirgranthyAH kalpate upAdhyAyatayA uddeSTum // sU0 19 // bhASyam--'tivAsapariyAe' samaNe NiggaMthe' trivarSaparyAyaH zramaNo nimranthaH, trivarSa--varSatrayaM yathA syAt paryAyo-dIkSAgrahaNasamayo vidyate yasya sa trivarSaparyAyaH zramaNo nirgrantho bhavettadA saH 'tIsaMvAsapariyAe' triMzadvarSaparyAyAyAH--triMzadvarSadIkSAparyAyavatyAH 'samaNIe NiggaMthIe' zramaNyA nimrandhyAH 'kappai uvajjhAyattAe uddisittae' kalpate upAdhyAyatayA uddeSTuMsvIkartum, triMzadvarSaparyAyavatyAH zramaNyAH trivarSapayAyaH zramaNaH upAdhyAyo bhavitumarhatIti bhAvaH // 19 // punarAha-'paMcavAsapariyAe' ityAdi / sUtram-paMcavAsapariyAe samaNe niggathe sadvivAsapariyAyAe samaNIe niggaMthIe kappai AyariyattAe udisittae // suu020|| chAyA-paJcavarSaparyAyaH zramaNo nirgranthaH paSTivarpaparyAyAyAH zramaNyA nirgranthyAH kalpate AcAryatayA uddeSTuM // sU0 20 // __bhApyam-'paMcavAsapariyAe' paJcavarSaparyAyaH-pazcavarSadIkSAparyAyaH 'samaNe niggaMthe' zramaNo nimrantho yadi bhavettadA saH 'saTThivAsapariyAyAe' SaSTivarSaparyAyAyAH- SaSTivarSadIkSAparyAyavatyAH 'samaNIe niggaMdhIe' zramaNyA nimrandhyAH 'kappai' kalpate, 'AyariyattAe' AcAryatayA
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgyam u07 sU0 21-22 bhikSomRtadehapariSThApanavidhiH 177 AcAryarUpeNa 'udisittae' uddeSTuM--svIkartum, paJcavarSaparyAyaH zramaNaH SaSTivarSaparyAyavatyAH zramaNyAH AcAryoM bhavitumarhatIti bhAvaH / atra viSaye asyaiva vyavahArasUtrasya tRtIyoddezakasya tRtIyasUtre trivarSaparyAyasya zramaNanigranthasyopAdhyAyatvam , paJcame sUtre ca paJcavarSaparyAyasya zramaNanirgranthasya ca AcAryopAdhyAyatvaM kalpate iti proktamityubhayorbhedaH / nanu triMzadvarSaparyAyAyAstrivarSaparyAya upAdhyAyaH, paJcavarSaparyAyazca SaSTivarSaparyAyAyA AcAryazca bhavettadA'dhikaparyAyavatI zramaNI alpaparyAyasya zramaNasya kathaM vandanAdivyavahAraM kuryAt , etadanucitaM pratibhAti ? tatrAha-naivaM zaGkanIyamU jinazAsane puruSajyeSThasya dharmasya tIrthakaraiH pratipAditatvAditi, ki bahunA--zramaNa ekadivasaparyAyo'pi zatavarSaparyAyAyAH zramaNyA vandanIyo bhavatIti zAstrasaMmatam // sU0 20 // pUrva paryAyamAzritya padavIdAnavidhiH pradarzitaH, samprati--mRtazramaNadehasya pariSThApanavidhimAha'gImANugAma' ityAdi / sUtram-gAmANugAmaM dUijjamANe bhikkhU ya Ahacca vIsaMbhejA taM ca sarIragaM kei sAhammie pAsejjA kappai se taM sarIragaM na sAgAriyamiti kaTu thaMDile vahuphAsue paDilehittA pamajjittA parihavettae, atthi ya ittha kei sAhammiyasaMtie uvagaraNajAe pariharaNArihe kappai se sAgArakaDaM gahAya docaMpi oggahe aNuNNavettA parihAraM pariharittae // sU0 21 // chAyA-grAmAnugrAma dravan bhikSuzcAhatya viSvagbhavet, taM ca zarIrakaM kazcitsAdhamikaH pazyet kalpate tasya taccharIrakaM na sAgArikamiti kRtvA sthaNDile bahamAsake pratilekhya pramAya' paristhApayitum / Asti cAtra kiJcit sArmikasatkamupakaraNajAtaM pariharaNArham, kalpate tasya sAgArakRtaM gRhItvA dvitIyamapi avagrahamanujJApya parihAra parihatam // sU0 21 // bhASyama--'gAmANugAma' grAmAnugrAmam-ekasmAd prAmAd grAmAntaram 'daijjamANe, dravana-vihAravRttyA gacchan , 'bhikkhU ya' bhikSuzca zramaNaH 'Ahacca' mAhatya-kadAcit 'vIsaMbhejjA' viSvagbhavet-zarIrAd viSvak-pRthagbhavet-mriyeta-kAlagato bhavedityarthaH 'taM ca sarIraMga ke sAhammiyA pAsejjA' tacca zarIrakaM kazcit sAdharmikaH-sahagataH zramaNaH pazyet-ayaM mRta iti jAnIyAttadA 'kappaI' kalpate 'se' tasya sAdharmikasya bhikSoH 'taM sarIragaM' tanmRtazarIram 'na sAgariyamiti kaTu' na sAgArikaM-sAgArasaMvandhi-gRhasthasaMvandhi mA bhavatu gRhasthA idaM mRtakazarIraM mA spRzantu 'iti kaTTa' iti kRtvA-iti buddhayA sya. 23
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 'thaMDile' sthaNDile - ekAntabhUmirUpe, kIdRze ? ityAha- 'bahuphAnue' bahuprAsuke-dvIndriyAdijIvavivarjite 'paDile hittA' tatsthaNDilaM pratilekhya - pratyupekSya dvIndriyAdiprANivarjitaM samyagavalokya tataH 'pamajjittA' pramArNya - pramArjanaM kRtvA tatsthAnAt dvIndriyAdikaM pRthak kRtvA, 'pariTThavittae' paristhApayitum sAdhUnAM sAdharmikasya mRtasya saMyatasya zarIraM gRhasthA mA spRzantu iti buddhayA dvIndriyAdijIvavivarjitapradeze pratilekhanapramArjanaM kRtvA tat zarIraM pariSThApayituM kalpate ityarthaH / pariSThApanAnantaram 'asthi ya ittha kei sAhammiyasaMtie uvagaraNajAe pariharaNArihe' asti cAtra kiJcit sAvarmika satkamupakaraNajAtaM pariharaNAham, asti - vidyate cAtra mRtasAdhuzarIrasamIpe kiJcit sAdharmikasaMyata sabandhi - upakaraNajAtaM bhaNDopakaraNAdikaM pariharaNArhai-paribhogArham upabhogayogyaM bhavettadA ' kappara se sAgArakaDaM gahAya' kalpate 'se' tasya sAgArakRtaM gRhItvA tatra - sAgArakRtaM nAma nAtmanA svIkaroti kintu AcArya sambandhi etat AcArya eva tasya jJAyakaH, evamavagrahapUrvakaM gRhItvA''cAryANAM samarpayet, AcAryoM yadi yasmai kasmaicidadyAt tadA saH 'matthaeNa vandAmi tahaci' iti buvANaH AcAryavacaH svIkuryAt gRhIte sati 'doccaMpi oggahaM aNuNNavettA' dvitIyamapi vAram avagraham-AjJAM bhaNDopakaraNAdyupabhogArthamanujJApya - gRhItvA 'parihAraM pariharicae' parihAraM pariharttum-AcAryAnujJApanAnantaramupabhogayogyaM vastu AcArya pradattamupabhoktuM kalpate pariharttumiti tyAgAnujJAyAM tyaktuM kalpate, anyasmai dAtuM pariSThApayituM vA kalpate / / sU0 21 // avakrayavikrayaviSayamadhikRtya zayyAtaravidhi pradarzayitumAha vyavahAras samprati- upAzrayasya 'sAgArie' ityAdi / sUtram - sAgArie ussayaM vakkaeNaM pauMjejjA, se ya vakkaiyaM vaejjA imammiya imammiya ovAse samaNA NiggaMthA parivasaMti se sAgArie parihArie, se ya no vaejjA cakaie vaejjA se sAgArie parihArie, dovi te vaejjA dovi sAgAriyA parihAriyA // sU0 22 // chAyA-- sAgArikaH upAzrayamavakrayeNa prayuJjItaH sa cA'vakrayikaM vadet-asmiMzca asmizca avakAze zramaNA nirgranthAH parivasanti, sa sAgArikaH parihAryyaH, sa ca no vadet avakrayiko vadet sa sAgArikaH parihAryyaH, dvAvapi tau vadeyAtAm dvAvapi sAgArikau parihAyya // sU0 22 // bhASyam - 'sAgArie' sAgArikaH upAzrayasvAmI 'uvastayaM' upAzrayam - vasatim 'vakkaNaM' avakrayeNa kiyatkAlamavakrayeNa - bhATakapradAnena 'pauMjejjA' prayuJjIta - vyApArayet,
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u07 sU0 22-23 zayyAtarA'zayyAtaraparijJAnavidhiH 179 zrAvako bhATakapradAnapUrvakamanyasmai upAzrayaM dadyAt ityarthaH, 'se ya vakkaiyaM vaejjA' sa ca sAgArikaH, avakrayika bhATakenopAzrayapratigrAhiNaM vadet upAzrayagrahaNasamaye kathayet / kiM vadet ! tatrAha-'imammi' ityAdi, 'imaMmi ya imaMmi ya ovAse samaNA NiggaMthA parivasati' asmiMzca asmiMzca avakAze-upAzrayasyA'mukAmukapradeze zramaNA nimranthAH parivasanti-nivAsaM kurvanti, sa sAgArikaH yasmai bhATakagrahaNAya upAzrayaM dadAti, taM prati upAzrayapradAnasamaye evaM vadet-yadahaM tubhyaM bhATakapradAnapUrvakamupAzrayaM dadAmi kintu upAzrayasyA'mukapradeze sAghavo vasanti atastaM pradezaM vihAyopAzrayaM dadAmIti / tasmAt sAdhusthitikamupAzrayasya pradezaM vihAyA'vaziSTa evopAzrayasya pradezo bhATakapradAnapUrvakaM tvayA grahItavyaH 'se sAgArie parihArie' evamukke sa sAgArikaH parihArya.-pariharttavyaH / upAzrayaM bhATakapradAnapUrvakaM dadataH zayyAtarasya gRhAt sAdhubhirbhaktapAnAdikaM na grahItavyamityarthaH / 'se ya no vaejjA vakkaie vaejjA' kadAcit sa copAzrayasvAmI no vadet avakrayika eva-bhATakenopAzrayagrahItaiva vadet , yathA-asmiMzca asmiMzcAvakAze zramaNA nivAsaM kurvantu, 'se sAgArie parihArie' sa sAgArikaH-so'vakrayikaH sAgArikaH zayyAtara iti parihAryaH -pariharttavyaH, tadgRhAdapi bhaktapAnAdikaM sAdhubhina grahotavyamiti / 'dovi te vaejjA dovi sAgAriyA parihAriyA' dvAvapi tau vadeyAtAm , dvAvapi sAgAriko parihAryo / atha dvAvapi bhATakadAtA bhATakena pratigrahItA ca vadeyAtAm prathamamupAzrayasvAmI vadet-etAvati upAzrayasyA'vakAze zramaNA nimranthAH sthAsyantIti, pazcAdavakrayiko brUyAt-etAvati pradeze zramaNA nirgranthAstiSThantu na me kA'pi hAniH, evaM yadi tau dvAvapi vadeyAtAm tadA tau dvAvapi sAgAriko zayyAtarau iti dvAvapi parihAyyau', tayordvayorapi gRhAtsAdhubhirbhaktapAnAdikaM na grahItavyamiti / yadi-zayyAtaro bhATakenopAzrayaM kasmaiciddadAti tathA pradAna samaye kathayeta-yAmahaM dadAmi vasatim , tasyA vasateramukA'mukapradeze zramaNA nirgranthAH parivasanti, atastatatpradezaM parityajyopAzrayasya pradezAntarameva tvayA grahItavyam , itthaM kathayataH zayyAtarasya bhaktapAnAdikaM zramaNaina grahItavyam / yadi zayyAtaraH sampUrNamevopAzrayaM bhATakena dadyAt ato'mukapradeze zramaNA stiSThantIti vaktuM na pArayet-kathayituM na zaknuyAt , kintu-yo bhATakena gRhNAti sa eva vadet- yadamukA'mukapradeze zramaNA nigranthAstiSThantu, tadA sa bhATakena upAzrayapratigrahItA zayyAtara iti tasyA'pi bhaktapAnAdikaM grahItuM sAdhUnAM na kalpate / yadi upAzrayasyAdhipatiH bhATakena grahItA ca ubhAvapi vadeyAtAm tatra prathamo vadet-amukapradeze zramaNA nigranthAH sthAsyantIti, upAzrayagrahItA'pi vadet-yadupAzrayasyA'mummin avakAze
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtra zramaNA nirgranthAstiSThantu tadobhAvapi zayyAtarau iti dvayorapi tayorbhaktapAnAdikaM sAdhubhirna grahItavyamiti bhAvaH // sU0 22 // sUtram-sAgArie uvassayaM vikkiNijjA se ya kaiyaM vaejjA imami ya imaMmi ya ovAse samaNA NiggaMthA parivasaMti, se ya sAgArie parihArie, se ya no vaejjA kaie vaejjA se sAgArie parihArie, dovi te vaejjA dovi sAgAriyA parihAriyA // sU0 23 // chAyA- sAgArika upAzraya vikrINIta, sa ca krayikaM vadet-asmizca asmiMzca avakAze zramaNA nirgranthAH parivasanti, sa ca sAgArikaH parihAryaH, sa ca no vadet , avakrayiko vadet sa sAgArikaH parihAryaH, dvAvapi to vadeyAtAm dvAvapi sAgAriko prihaayyauN| sU0 23 / / bhASyam-'sAgArie' sAgArikaH zayyAtara. 'uvassayaM' upAzraya--vasatim 'vikkiNijjA' vikrINIta-upAzrayasya vikrayaM kuryAt mUlyena dadyAdityarthaH tasyopAzrayasya yAvanmUlyaM tad gRhItvA tamupAzrAyaM mUlyadAtre dadyAt , 'se ya kaiyaM vaejA' sa ca krayikaM vadet sa copAzrayasya vikretA sAgArikaH yo mUlyaM datvA upAzrayaM gRhNAti taM prati vadet-'imami ya imaMmi ya ovAse samaNA NiggaMthA parivasaMti' tvayA mUlyena gRhItasyAsyopAzrayasya asmiMzcAsmiMzca avakAze zramaNA nirgranthAH parivasanti-asyopAzrayasyAmukapradeze sAdhavattiSThanti, atastAdRzaM dezaM parityajyopAzrayaM mavate dadAmi, 'se ya sAgArie parihArie' sa ca sAgArikaH zayyAtaraH iti zayyAtaratvAt sa parihAryaH-pariharttavyaH bhaktapAnAdikaM gRhadbhiH tasya pratiSedhaH kAryaH / 'se ya no vaejjA' sa ca-pUrvasvAmI yadi kiJcidapi na vadet kintu 'kaie vaejjA' krayika:-yo mUlyaM dattvA upAzrayaM gRhNAti sa eva vadet-yathA-asyopAzrayasyA'mukapradeze makrIte'pi zramaNA nirgranthAH yathAsukhaM tiSThantu, tadA-'se sAgArie parihArie' sa ca kretA sAgArikaH zayyAtara iti kRtvA parihAryaH-pariharttavyaH, tadgRhaM bhaktapAnAdyathai parivarjanIyamiti / 'dovi te vaejjA dovi sAgAriyA parihAriyA' athavA dvAvapi tau pUrvaprakAreNa vadeyAtAm tadA dvAvapi sAgAriko zayyAtarau parihAryo-pariharttavyau / atha yadi dvAvapi vadeyAtAm-yathA pUrvasvAminA kathitam'etAvatyekadeze zramaNA nirgranthAstiSThantu' parantu tAvati pradeze zramaNAnAM samAvezamadRSTvA mUlyena grahItA vadet-etAvati madIye'pi pradeze tiSThantu zramaNA nirgranthAH, tadA dvAvapi sAgArikozayyAtarau iti tau dvAvapi parihAryo-pariharttavyo, tadgRhebhyo bhaktapAnAdikaM kadAcidapi na grAhyam // sU0 23 //
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAjyameM u0 7 sU0 25-26 vasativAsAvagrahAnujJApanAvidhiH 181 pUrvamupAzrayamadhikRtya zayyAtaravidhiH pradarzitaH, sAmpratamupAzrayasyA'vagrahavidhimAha'vihavadhUyA' ityAdi / sUtram--vihavadhUyA nAyakulavAsiNI sAvi yAvi oggahaM aNunnaveyavvA kimaMga! puNa piyA vA bhAyA vA putte vA sevi yAvi oggahaM ogihiyavve // sU0 24 // chAyA-vidhavaduhitA jJAtakulavAsinI sA'pi cApi avagrahamanujJApayitavyA kima? punaH pitA vA bhrAtA vA putro vA so'pi cApi avagrahamavagrahItavyaH // suu024|| bhASyam-vivadhUyA' vidhavaduhitA tatra vigataH ghavaH patiryasyAH sA vidhavApatirahitA, dahitA-upAzrayasvAminaH kanyA, kIdRzItyAha-'nAyakulavAsiNI' jJAtakulavAsinIpatipakSarahitatvena pitRgRhavAsinI pitRpakSavAsinI pitRpitAmahAdigRhavAsinI vA 'sAvi yAvi ogga aNunnaveyavyA' sA'pi cApi-sA'pi cAvagrahamanujJApayitavyA-avagraham-AjJA prati anujJApayitavyA-AjJAgrahaNayogyA bhavati, sAdhubhirvAsAya eSA'pi praSTavyetyarthaH, etasyA anujAmAdAya upAzraye vAsaH karaNIyo na tvAjJAmantareNa nivaseditibhAvaH / yadi pitRgRhasthitA vidhavA'pi AjJAgrahaNArtha yogyA bhavati tarhi--'kimaMga ! puNa piyA vA bhAyA vA putte vA' kimaGga punaH pitA vA bhrAtA vA putro vA, 'sevi yAvi' so'pi ca sutarAm 'oggaI ogeNDiyanve' avgrhmvgrhiitvyH| yadi vidhavA duhitA sthAnArthamanujJApayitavyA bhavettadA kA kathA pitRbhrAtUputrA dInAm , ataste sarve'pi nivaasaarthmnujnyaapyitvyaaH| tatra putrAdayo dviprakArakAH prajJaptAH prabhavaH sattAdhAriNa, aprabhavaH--sattAvarjitAH, tatrA'prabhava ete-gRhItabhAgaH pRthagbhUto bhrAtA 1, patro vA 2, prAdhUrNakaH 3, dAsaH 4, bhRtakaH 5, jAmAtre dattA pitRpakSadviSTA kanyA ca 6, ete nissattAkA aprabhavo nAnujJApanIyAH, eteSAmupAzrayAjJA na grahItavyA zramaNairiti bhAvaH / atha ca-aprabhUNAmanujJApane sambhavantyete doSAH, tathAhi-aprabhUnanujJApya yadi kutracit upAzraye gRhe vA zramaNaH sthAsyati tadA--yadA gRhasvAmI AgamiSyati, atha yadi tasya sAdhunivAso nAnumato bhavet tadA sa gRhasvAmI divA rAtrau vA upAzrayAt zramaNAnniSkAsayet / tatra-niSkAzane loke mahatI nindA syAt , kathayiSyanti ca lokAH yat ime sAdhavI duSTAH azubhakarmakAriNaH santIti pratibhAti, ata eva amukena zrAvakena svopAzrayAnniSkA-- sitA iti, kadAcit sthAnAntaramalabhamAnAnAmakiJcanAnAmiva yatra tatra paribhramaNaM syAta, ityAdivahavo doSAH sNbhveyuH| tathA-ada tAdAnadoSo'pi syAt, tenA''jJAbhaGgAdayo doSA api samApateyuH, tasmAt gRhasvAmino vA tannirdiSTAdvA vasaterAjJA grahItavyeti bhAvaH // sU0 24 // .
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtra pUrvaM caturvizatitamasUtre nagare vasatA zramaNenA'vagrahayAcanA kartavyeti kathitam sa ca zramaNo yathAnagare tiSThati tathA vihAraM kurvan zramaNaH kadAcidaTavyAmapi vasediti vane'pi tiSThatA zramaNena tatrApi avagrahayAcanA karttavyeti darzayituM paJcavizatitamaM sUtraM vyAkhyAtumAha-'pahevi oggaI ityAdi / sUtram-pahevi oggahaM aNunnaveyavve // sU0 25 // chAyA-pathi api avagrahamanujJApayitavyaH / / sU0 25 // bhASyam-pathi api, tatra pathi-mArge apizabdAd vRkSAdyadhaH maTavyAdau ca 'ogga' avagraham-nivAsArthamAtmano nivAsaviSayakaM yAcanaM prati ko'pi vRkSAdisvAmI bhavet saH 'aNunnayantre' anujJApayitavyaH, tatsakAzAnnivAsaviSayAjJA grahItavyeti bhAvaH / mArge yatra vRkSAdau chAyAyAM vizrAmyanto ye yatra pathikAH prathamaM sthitAstiSThanti tAnapi pRSTvA tatra zramaNastiSThet, apRSTvA tu tatrApi na sthAtavyam / yatra te sAgArikA vaseyurvRkSAdimUle te tu sutarAmeva anujJApayitavyAH, tato bhavanti te zayyAtarAH / yatra vRkSasyA'dhastAt anyatra vA ekasya parigrahe anekeSAM vA parigrahe sAdhavo rAtrau vasanti tarhi yadisaMstareyustadA sarvAneva tAn zayyAtarAn kuyuH athAhArAdyalAbhena na saMstareyustadA tanmadhye eka eva zayyAtaratvena sthApayitavyaH, ityeSA zeSeSu sAgArikeSu bhajaneti // sU0 25 // pUrva zayyAtarAvagrahAnujJApanAvidhiruktaH, samprati rAjaparAvarte'vagrahAnujJApanAvidhimAha-'se rajjaparipapaTTesu' ityAdi / sUtram-se rajjaparipaTTesu saMthaDesu avyogaDesu avocchinnesu aparapariggahiemu sacceva oggahassa puvvANunnavaNA ciTThai ahAlaMdamavi oggahe // sU0 26 // chAyA-tasya rAjaparAvarteSu saMstRteSu avyAkRteSu avyavacchinneSu aparaparigRhIteSu saivA'vagrahasya pUrvAnujJApanA yathAlandanamapi avagrahaH // sU0 26 // bhASyam-'se rajjaparipaTTesu' 'se' tasya zramaNasya rAjaparAvarteSu rAjJaH parAvarttane jAte sati, ttr-raajpraavto nAma pUrva yo rAjA zAsanaM kurvannAsIt sa rAjA kAlagato'bhUt navInazca rAjA tasmin sthAne'bhiSiktaH, teSu rAjaparAvarteSu / puna. kathambhUteSu ! tatrAha-'saMthaDesu' saMstRtepu-samyagrUpeNa samartheSu-na ko'pi pratyantararAjA tadIyarAjyaM vilumpituM zaknoti tAhazeSu sAmarthyavatsu / punaH kathambhUteSu rAjaparAvarteSu ? 'abogaDesu' avyAkRteSu-vyAkRtarahiteSu yeSAM dAyAdAnAM tadAjyasAmAnyaM taiyAdairavibhaktepu dAyAdabhAgavarjiteSu / punaH kathambhU. tepu rAjaparAvattepu ? tatrAha-'avocchinnesu'avyavacchinneSu-vaMzaparamparAgataM tadAjyamadyAvadhi na'
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjyaparAvartta'vagrahAnujJApanAvidhiH 183 vaSyam u0 7 sU0 27 -na vyavacchinnaM paramparAgatameva vartate tAdRzeSu, ata eva 'aparaparigAhiesu' aparaparigRhIteSu - reNa kenApi rAjJA parigRhIteSu rAjaparAvartteSu 'sacceva oggahassa puvvaNunnavaNA' sA eva vagrahasyA'nujJApanA yA pUrvarAjJaH sakAzAd gRhItA - anujJApanA kRtA saivA'vagrahasyA'nujJAbanA tiSThati / kiyantaM kAlaM saiva pUrvA'nujJApanA tiSThati ? tatrAha - 'ahAlaMdamavi oggahe' kAlavAcakastena yAvantaM kAlaM sa rAjavaMzo'nuvarttate yathAlandamapyavagrahaH, landazabdo'tra nAvantaM kAlam, athavA yAvatkAlaM zramaNastatra tiSThet tAvatkAlaparyantamapi avagrahe pUrvarAjA'vagrahe saiva pUrvA'nujJApanA varttate, na punarasmin rAjJi siMhAsane upaviSTe sa bhUyo'pi avagrahaM prati anujJApayitavya. / sAdhuH sAdhvI vA pUrvarAjA kAlagataH, dvitIyo rAjye'bhiSiktaH anena prakAreNa rAjye parivartanaM jAtam parantu samprati-tasmin deze prathamasya rAjJa AjJA na gatA, dAyAdeSu vibhAgo na jAtaH vaMzaparamparAgatasya rAjJo vicchedo na jAtaH, vaMzaparamparAgata eva tatrAbhiSiktaH, pratyantararAjanyena kenApi rAjyaM na parigRhItam tAvatkAlaparyantaM pUrvarAjJa eva avagrahAnujJapa sthAtavyaM zramaNairiti bhAvArthaH // sU0 26 // atha pUrvoktasya viparyaye sUtramAha - ' se rajjapariyaTTesu' iyAdi / sUtram - se rajjapariyaTTe asaMthaDesu vogaDesu vocchinnesu parapariggahie bhikkhubhAvassa aTThAe doccaMpi oggahe aNumnaveyavve siyA || sU0 27 // // vavahAre sattamo uddeso ||7|| chAyA - tasya rAjaparAvartteSu asaMstRteSu vyAkRteSu vyavacchinneSu paraparigRhIteSu bhikSubhAvArthAya dvitIyamapi avagraho'nujJApayitavyaH syAt / / sU0 27 // // vyavahAre saptama uddezaH ||7|| bhASyam - ' se rajjapariyaTThesu' 'se' tasya zramaNasya rAjaparAvartteSu yatra pUrvarAjJaH parivarttanaM jAtam pUrvarAjJi kAlaMgate sati tatrAparo rAjA'bhiSiktastaddezeSu 'asaMthaDe' asaMstRteSu asamartheSu - apararAjA''kramaNanivAraNArthamazakteSu, ko'pyanyo rAjA tatrAgatya tadrAjyaM vilu - mpituM zaknoti tAdRzeSu truTitapUrva rAjya saMsthitiSvityarthaH 'vogaDesu' vyAkRteSu - vikRtiM prApteSu anyavaMzIyairdAyAdaiva vibhajya svAyattIkRteSu 'vocchinnesu' vyavacchinneSu - vyapagateSu pUrvavaMzIyarAjaza|saneSu, ataeva 'parapariggahiesu' paraparigRhItepu, pareNa pratyantararAjJA svAghInIkRteSu 'bhikkhubhAvassa aDDAe' bhikSubhAvasyA'rthAya tatra bhikSoH - zramaNasya bhAvaH-jJAnadarzana--cAritrarUpaH, tasyA'rthAya prayojanAyaya thA'vasthitabhikSubhAvasaMpAdanAyetyarthaH ' mama bhikSubhAvo mA skhaNDito bhUyAt paripUrNo bhavatu tadartha' miti, athavA bhikSubhAvo'cauryAkhyaM tRtIyaM vrataM tasyA'rthAya - acauryatrataparirakSAyai 'doccapi dvitIyamapi vAram, ekavAraM pUrvarAjasamIpe avagrahasyA'nujJApanA
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 vyavahArasUtra ww kRtA''sIt , rAjaparAvarte jAte dvitIyamapi vAram-tatsiMhAsanAsInarAjasamIpe 'oggahe aNunnaveyatve siyA' avagrahaH--anujJApayitavyaH syAt , tAdRzaparisthitisadbhAve dvitIyamapi vAramavanahasyA'nujJApanA karttavyeti bhAvaH / yatra pradeze pUrvarAjA kAlaM gataH tasya pUrvAvasthitasya rAjJo rAjyasthitirapi parAvRttA dAyAdaivibhAgo'pi kRtaH, anyena vA kenacit rAjJA tadAsanaM samAsAditaM tAdRzeSu rAjaparAvarteSu dvitIyamapi vAraM zramaNaiH svakIyabhAvasya jJAna-darzana-caritrarUpasyA'cauryavratasya ca rakSArthamavagraho'nujJApayitavyaH, anyathA adattAdAnadoSaH samApadyateti bhAvArthaH / evaM dvitIyamapi vAram anugrahA'nanujJApanAyAmAtmavirAdhanA saMyamavirAdhanA ca saMbhavati, yathA-sa nUtano rAjA nirviSayatvaM kuryAt , jIvanasya bhedaM vA kuryAdityAdyAtmavirAdhanAsaMbhavaH, saMyamavirAdhanA cAjJAbhaGgAdirUpeti tasmAt yatra sthiro jAtaH sa eva punaranujJApayitavya. // sU0 27 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta "jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlabati-viracitAyA vyavahArasUtrasya" bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAM saptama uddezaH samAptaH // 7 //
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha aSTamoddezakaH // vyAkhyAtaH saptamoddezakaH, athASTamaH prArabhyate, asya saptamoddezakena saha kaH sambandhaH ! iti sambandhapratipAdanArthamAha bhASyakAraH-'puvvaM carame' ityAdi / gAthA-puvvaM carame raNo, oggaha'NuNNAvaNA to pacchA / saMthAraga kAyavvaM, kijjai iha vaNNaNaM tassa // 1 // chAyA-pUrva carame rAjJaH avagrahAnuzApanA tataH pazcAt / saMstArakaM karttavyam, kriyate iha varNanaM tasya // 1 // vyAkhyA-'puncha' iti / pUrva saptamoddezake carame-caramasUtre saptamoddezakasyA'ntime sUtra 'raNNo' rAjJaH avagrahAnujJApanA-vasativAsArthamAjJAmArgaNA kathiteti zeSaH 'tao pacchA' tataH pazcAt tadanantaraM 'saMthAraga' luptavibhaktikamidaMpadaM tena saMstArakaM padaikadeze padasamudAyopacArAt zayyAsaMstArakaM zayyA ca saMstArakazceti samAhAre tat karttavyaM bhavediti / iha-asmin aSTamoddezakasyAdisUtre tasya zayyAsastArakasya varNanaM kriyate, ityanena sambandhenAyAtasyA'syASTamodezakasyedamAdima sUtram-'gAhA' ityAdi / / satrama-gAhA u pajjosavie tAe gAhAe tAe paesAe tAe ovAsaMtarAe jamiNaM jamiNaM sejjAsaMthAragaM labhejjA tamiNaM tamiNaM mameva siyA, therA ya se aNujANejjA tasseva siyA, therA ya se no aNujANejjA evaM se kappai ahArAyaNiyAe sejjAsaMthAragaM paDigAhettae // sU0 1 // chAyA-gAthAyAm Rtau paryuSitaH tasyAM gAthAyAM tasmin pradeze, tasmin abakAzAntare yadidaM yadidaM zayyAsaMstArakaM lameta tadidaM tadidaM mamaiva syAt, sthavirAzca tasyA'nujAnIyuH tasyaiva syAt , sthavirAzca tasya no anujAnIyuH evaM tasya kalpate yathArAtnikatayA zayyAsaMstArakaM parigrahItum // suu01|| bhASyam-'gAhA' gAthA, gAthAzabdo'tra gRdvavAcakaH 'gAthApatiH-gRhapati'riti sarvatra lamyamAnatvAt , tena gAthA-gRhaM yadavagraheNa prAptam , gRhasya trivigho'vagraho bhavati, tathAhi-RtubaddhasAdharmikAvagrahaH 1, varSAvAsasAgharmikAvagrahaH 2, vRddhAvAsasAdharmikAvagrahazca 3 iti / tatra 'uu' Rtau Rtubaddhe kAle, varSAvAsAtirikte hemantagrISmarUpe, upalakSaNAd varSAkAle vRddhAvAse vA 'pajjovasie' paryuSitaH-nivasita iti gAthAyAm Rtau paryuSitaH 'tAe gAhAe' tasyAM gAthAyAM nya. 21
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 gyavahArasUtre yasmin gRhe RtubaddhekAle nivasati tasmin gRhe 'tAe paesAe' tasmin pradeze yasmin gRhapradeze tiSThati tasmin pradeze-antarvahirAdilakSaNe 'tAe ovAsaMtarAe' tasmin avakAzAntare-dvayormadhyabhAgalakSaNe 'jamiNaM jamiNaM sejjAsaMthAragaM labhejjA' yadidaM yadidaM zayyAsaMstArakam-zayyA ca saMstArakazceti samAhAre zayyAsaMstArakam yad yat zayanopayogi sthAnaM madabhilaSitaM labheta-prApnuyAt 'tamiNaM tamiNaM mameva siyA' tadidaM tadidaM sarvaM mamaiva syAtbhavatu, iti vrate zramaNastadA yadi 'therA ya se aNujANejjA' sthavirAzca gacchanAyakA AcAryAH tasyAzaThabhAvam avagamya, azaThebhAvo nAma-mama zleSmA praspandate svapato mama zlepmAdhikyaM jAyate ato nirvAtasthAnamanujAnIta, athavA amukaM sAdhumahaM sadaiva pratipRcchAmi tata etatpAzrve mama zalyAsaMstArakabhUmi yUyamanujAnIta, ityAdiviSaye tasya RjubhAvaM jJAtvA 'aNujANejjA' anujAnIyuH-AjJAM dadyaH, yathA-'yadidaM yadidaM tvayA labdhaM tatsarva zayyAsaMstArakaM tavaiva bhavatu' tadA tatsarva zayyAsaMstArakam 'tasseva siyA' tasyaiva-yo hi zramaNa evaM brUte-mamedaM sarva tasyaiva tat zayyAsastArakaM syAt-bhavet / atha yadi kadAcit yAcakasya zramaNasya pUrvoktaviSaye zaThabhAvo lakSyate tadA 'therA ya se No aNujANejjA' sthavirAzca tasya zramaNasya zaThabhAvena kathanAt no anujAnIyuH-nAjJAM dadhuH tadA 'evaM se kappai ahArAyaNiyAe' evam sthavirAjJAyA abhAve tasya kalpate yathArAnikatayA .ratnAdhikamaryAdayA yallabhyate tat 'sejjAsaMthAragaM paDiggAhittae' zayyAsaMstArakaM pratigrahItum-svIkattuM kalpate, na tatretastataH karttavyamiti bhAvaH / Rtuvaddhe kAle varSAkAle vA gRhe vasan sAdhuH tatra gRhe tatpradeze tadavakAzAntare vA yad yat zayyAsaMstArakaM labhate tattat sarva sthavirAnujJayaiva laghujyeSThAdimaryAdayA pratigrahItuM kalpate na tu svecchayeti tAtparyam // sU0 1 // pUrva zayyAsaMstArakasthAnavighiruktaH, samprati zayyAsaMstArakagaveSaNavidhimAha-'se ya' ityAdi / sUtram-se ya ahAlahussagaM sejjAsaMdhAragaM gavesejjA jaM cakkiyA egeNaM hattheNaM ogijjha jAva egAI vA duyAhaM vA tiyAI vA parivahittae esa me hemaMtagimhAsu bhavissai // sU0 2 // chAyA--sa ca yathAlaghusvakaM zayyAsaMstArakaM gaveSayet yat zaknuyAt ekena hastenA'vagRhya yAvadekAhaM vA dvayaha vA vyahaM vA adhvAnaM parivoDhum , etanme hemanta-- grISmeSu bhaviSyati // sU0 2 //
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 8 sU02-5 aspabhArazayyAsaMstArakagrahaNavidhiH 187 bhASyam-'se ya' sa ca bhikSuH 'ahAlahussagaM' yathAlaghusvakam-ekAntato laghukamiti yathAlaghusvakam atyantA'lpabhAramityarthaH 'sejjAsaMthAragaM' zayyAsaMstArakam tatra zayyA zarIrapramANA saMstArakaH sArghatRtIyahastapramANakaH, ubhayoH samAhAre zayyAsaMstArakaM tat 'gavesejjA' gaveSayet , kIdRzaM yathAlaghusvakam-'jaM cakkiyA egeNa hattheNa ogijjha' yat-yAdRzaM zayyAsaMstArakaM zaknuyAt-samartho bhavet ekena hastenA'vagRhya-gRhItvA 'jAva egAhaM vA dayAhaM vA tiyAhaM vA' yAvadekAham-ekavizrAmaparyantam, dvayaham-dvivizrAmam tryahamtrivizrAmaM yAvata. 'addhANaM parivahicae' adhvAnam-mArga parivoDhuM zaknuyAt / 'ahan'zabdo'tra vizrAmavAcakaH AhArazayyAsaMstArakAdeH krozadvayAdupari nayanasya zAstre pratiSThiddhatvAditi / kimarthamevaM kuryAt ! tatrAha-'esa me hemaMtagimhAsu bhavissai' etanme zayAsaMstArakaM hemantagrISmeSu-hemantagrISmamAseSu upayogi bhaviSyati // sU0 2 // etadeva varSAvAsamadhikRtyA''ha 'se ya' ityAdi / sUtrama-se ya ahAlahussagaM sejjAsaMthAragaM gavesejjA jaM cakkiyA egeNa hattheNa ogijjha jAva egAI vA duyAha vA tiyAhaM vA addhANaM parivahittae, esa me vAsAvAsAsu bhavissai // suu03|| chAyA-sa ca yathAlaghusvakaM zayyAsaMstArakaM gaveSayet yat zaknuyAt ekena.. hastenA'vagRhya yAvat ekAhaM vA yaha vA tryahaM vA adhvAnaM parivoDhum, patanme varSAvAseSu bhaviSyati // sU0 3 // bhASyam-'se ya sa ca bhikSuH 'ahAlahussagaM' yathAladhusvakam ekAntato laghukam, ityAdi sarva pUrvasUtravadeva vyAkhyeyam , navaram-ayaM vizeSaH-'esa me vAsAvAsAsu bhavissaI' etat zayyAsaMstArakaM me-mama varSAvAseSu-varSAkAlikamAseSu upayogi bhaviSyatIti / sU0 3 // etadeva punaH vRddhAvAsamadhikRtyA''ha-'se ya' ityAdi / sUtram-se ya ahAlahussagaM sejjAsaMthAragaM gavesejjA jaM cakkiyA egeNa hatyeNaM ogijjha jAva egAI vA duyAha vA tiyAhaM vA cauyAha vA paMcAhaM vA dUramavi addhANaM parivahittae, esa me vuDDhAvAsesu bhavissai / / sU0 4 // chAyA-sa ca yathAlaghusvakaM zayyAsaMstArakaM gaveSayet yat zaknuyAt ekena hastena avagRhya yAvadekAhaM vA dvayahaM vA vyahaM vA caturaha vA paJcAhaM vA dUramapi adhvAnaM pariyodum , eSa me vRddhAvAseSu bhaviSyati / / sU0 4 //
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 vyavahArastre bhASyam-'se ya' sa ca zramaNaH 'ahAlahussaga' yathAlaghusvakam , ityAdi sarva dvitIya sUtravadeva vyAkhyem , vizeSo'trAyam-yatpUrvasUtradvaye tryahaM yAvad vahanaM pratipAditam , atra tu-'egAI vA duyAhaM vA tiyAhaM vA cauyAhaM vA paMcAhaM vA' iti ekadivasAdArabhya paJcadivasAn yAvat , paJca vizrAmAn yAvat iti kathitam , punazcAyaM vizeSaH-'dUramavi addhANaM parivahitae' paJcavizrAmaparyantaM dUramapi adhvAnaM parivoDhuM zaknoti cet taM gaveSayediti / ayaM bhAvaH-vRddhatvena paJcavizrAmAn kRtvA netuM kalpate kintu te paJca vizrAmA api kozadvaye eva bhavitumarhanti na tu tadupari netuM kalpate, athavA zarIradaurbalyAd dvitrAdidivasAnapi mArge sthitvA sthitvA gamyate kintu tena mArgeNa krozadvayaparimitenaiva bhAvyam , eSA zAstramaryAdeti / kimarthamityAha'esa me buDDhAvAsesa bhavissaI' etat zayyAsaMstArakaM me vRddhAvAseSu upayogi bhaviSyatIti // sU0 4 // pUrvaM zayyAsaMstArakasya mArgavahanasUtraM proktam , mArgavahanaprasaGgAt sthavirabhAvenA'sahAyAnAM sthavirANAM daNDakAdi kalpate iti bhikSAcaryAyAM tadgrahaNasthApanavidhimAha-'therANaM' ityAdi / sUtram-therANa therabhUmipattANaM kappai daMDae vA bhaMDae vA chattae vA mattae vA laTTiyaM vA bhise vA cele vA celacilimiliM vA camme vA cammakose vA cammapali. ccheyaNae vA avirahie ovAse ThavettA gAhAvaikulaM bhattAe vA pANAe vA pavisittae vA nikkhamittae vA, kappai NI saMniyadRcArANaM doccaMpi oggahaM aNunnavettA parihAraM pariharittae // sU0 5 // chAyA--sthavirANAM sthavirabhUmiprAptAnAM kalpate daNDakaM vA bhANDakaM vA chatraka vA mAtrakaM vA yaSTikAM vA bhisaM vA celaM vA celacilimilIM vA carma vA carmakoSaM vA carmaparicchedanakaM vA avirahite avakAze sthApayitvA gAthApatikulaM bhaktAya vA pAnAya vA praveSTuM pA niSkramituM vA, kalpate khalu saMnivRttacArANAM dvitIyamapi avagrahamanuzApya parihAraM parihartum // sU0 5 // bhASyam-therANaM' sthavirANAM vRddhAnAm-javAvalakSINAnAm-jarasA jIrNAnAm 'therabhUmipattANaM' sthavirabhUmiprAptAnAm dIkSA-zruta-vayobhivRddhAnAM jvarAdikAraNena gantumazaknuvatAM vA 'kappai' kalpate 'daMDae vA' daNDakaM-rajoharaNadaNDakaM vA 'bhaMDae vA' bhANDakaM vA-anekavidhamupakaraNajAtaM mRtpAtraM vA 'chattae vA chatrakaM vA mastakAcchAdanakaM vastram , natu lokaprasiddha chatraM tasyA'nAcIrNarUpatvena dazavaikAlike niSedhAt 'mattae vA' mAtrakaM vA, tatra mAtrakamuccAraprasravaNa
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAjyam u0 8 sU0 5-7 sthavirANAmupakaraNaprakAravidhi 189 khelasambandhipAtram 'laTThiyaM vA' yaSTikA- idvihastapramANA yadAlambanena gamyate tAm 'bhise vA' 'bhisa' iti munInAmupavezanapaTTikA,yA mAzrityopavizati tAm, 'cele vA' celaM vA-celaM-dehAcchAdanavastraM 'pachevaDI' 'cAdara' iti prasiddham , 'celacilimili vA' vastranirmitAM javanikAM, 'camme vA' carma vA tatra carma-sUcikayA vastrasandhAnasamaye aMgulIrakSAtha carmanirmitAGgulIyakaM vA, 'cammakose vA' carmakoSaM carmakutthalikAM yA kaNTakoddharaNakaNTakarakSaNArtha dhriyate tAm , 'cammapariccheyaNae vA' carmaparicchedanakaM vA carmaveSThanakam , etAni vastUni 'avirahie ovAse' avirahite'vakAze sthApayitvA tatra-avirahite-janavirahavarjite yatra janA gRhapatirvA varttate tatra nirApadi avakAze pradeze 'ThavettA' sthApayitvA 'gAhAvaikulaM' gAthApatikulaM gRhasthagRham 'bhattAe vA pANAe vA' bhaktAya vA pAnAya vA-maktapAnAdiprAptaye 'pavisittae vA' praveSTuM vA-gAthApatigRhe pravezaM kartum 'nikkhamittae vA' niSkramituM vA-praviSTAnAM pratyAvartituM vA kalpate iti pUrveNa sambandhaH / sthavirAdikAraNena kalpyatvena pratipAditAni daNDAdivastUni azUnye gRhAdau sthApayitvA bhikSAcaryAthai gRhasthagRhe gamanaM kalpate na tu tAni gRhItvetyarthaH / bhikSAtaH pUrvaM yad yad vastu daNDAdikaM gRhasthagRhe sthApitaM tat punargRhasthAjJAmAdAyaiva upabhoktuM kalpate ityAha-'kappaI' ityAdi, 'kappai vha' kalpate khalu 'saMniyahacArANaM' saMnivRtta cArANAm-saMnivRttaH-pratinivRttaH cAraH-caraNa-bhramaNaM yeSAM te saMnivRttacArAsteSAm-bhikSAcaryAtaH pratyAgatAnAmityarthaH sthavirANAm 'doccaMpi' prathamaM tu AjJayA gRhItAnyeveti prathamataH 'doccaMpi' iti kathitam , dvitIyamapi vAram 'oggaha' avagraham , 'aNunavettA' anujJApyaanujJAmAdAyetyarthaH 'parihAraM' parihAram-upabhogya vastujAtam 'pariharittae' parihartum - dhAraNena-paribhogena copabhoktuM kalpate, svasya sthApitasyApi vastunaH punargrahaNasamaye zramaNai guMhasthAjJA anujJAtavyeti bhAva. // sU0 5 // ___ pUrva sthavirAnadhikRtyopakaraNagrahaNasthApanavidhiruktaH, sAmpratamupAzrayasthitazayyAsaMstArakasyAnyatra nayane niSedhamAha-'no kappai NigaMyANa vA' ityAdi / sUtram-no kappai NiggaMthANa kA NiggaMdhINa vA pADihAriyaM vA sAgAriyasaMtiyaM vA sejjAsaMthAragaM doccaMpi oggaI aNaNunnavettA vahiyA nIharittae / sU0 6 // chAyA--no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA prAtihArikaM vA sAgArikasatkaM vA zayyAsaMstArakaM dvitAyamapi vAramananuzApya vahiniharjam // sU0 6 // bhASyam-'no kappaI' no kalpate 'NiggaMthANa vA NiggathINa vA' nimranthAnAM vA nimranthInAM vA 'pADihAriyaM vA' prAtihArikaM vA alpakAlAyopabhogArthaM gRhasthagRhAdA
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 vyavahArastre nItam , 'sAgAriyasaMtiyaM vA' sAgArikasatkaM vA-zayyAtarasambandhi vA yadupAzraye sthitaM, yad anyasatkaM vA tasya zayyAtarasya tadanyasya vA sabandhi yat 'sejjAsaMthAraga' zayyAsaMstArakam pIThaphalakAdikamupakaraNajAtaM tad yadi pUNe mAse bahinyatra gantukAmo muniryat zayyAtarAdidattaM zayyAtarAdisaMbandhi vA tatra pUrvopAzraye sthitaM zayyAtarAdisaMstArakamanyatrA'lAmasaMbhave bahirnetumicchettadA pUrvamavagraho'nujJApito'pi 'doccaMpi' dvitIyamapi vAraM punarapItyarthaH 'ogga aNaNunnavettA' avagrahamananujJApya pIThaphalakAdisvAmina AjJA na gRhItvA 'vahiyA nIharittae' vahi mAntarAdau pIThaphalakAdi nirhartum-netuM na kalpate iti sambandhaH / ayaM bhAvaH-ko'pi sAdhuH sAdhvI vA pUrNe mAse'nyatra gantumicchettadA-anyatra tadalAbhasambhave tasya tasyA vA zayyAtarA'nyazrAvakasamvandhipIThaphalakAdeH pUrvamAjJA gRhItA'pi bahirnayanasamaye punardvitIyavAramapi pIThaphakAdisvAmina AjJAmantareNa vasatebahistAdRzamupakaraNajAtaM nItvA gantuM na kalpate iti // sU0 5 // pUrva pUrvagRhItazayyAsaMstArakasyA''jJAmantareNA'nyatra nayanaM niSiddham , samprati anyatra tadalAme kiM karttavyamiti tadvidhimAha --'kappaI' ityAdi / sUtram-kappai NiggaMthANa vA NigaMthINa vA pADihAriyaM vA sAgAriyasaMtiyaM vA sejjAsaMthAragaM doccaMpi oggahaM aNunnavettA vahiyA nIharittae // sU0 7 // chAyA- kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA prAtihArikaM vA sAgArikasatkaM vA zayyAsaMstArakaM dvitIyamapi avagrahamanuzApya bahinihartum ||suu0 7 // - bhASyam-atrAsmin sUtre pUrvoktaM zayyAsaMstArakamAjJAmAdAya vahirnetu kalpate, etAvAneva vizeSaH, zeSaM pUrvavadeva // sU0 7 // zayyAsaMstArakasya samarpaNAnantaraM tasya punargrahaNe - niSedhamAha-'no kappaI' ityAdi / sUtram-no kappai NiggaMdhANa vA NiggaMthINa vA pADihAriyaM vA sAgAriyasaMtiyaM vA sejjAsaMthAragaM sambappaNA appiNittA doccaMpi oggahaM aNaNunnavettA ahihittae, kappai aNunnavettA // sU0 8 // chAyA--no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA prAtihArika vA sAgArikasatka vA zayyAsaMstArakaM sarvAtmanA-arpayitvA, dvitIyamapi vAram avagrahama nanukSApyA. 'dhiSThAtum , kalpate'nuzApya // sU0 8 //
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgyam 308 0 8-11 zayyAsaMstArakAvagrahAnujJApanAvidhiH 191 bhASyam - 'no kappar3a' no kalpate 'NiggaMdhANa vA' nirmanthAnAM vA 'NiggaMthINa vA' nirgranthInAM vA, 'pADihAriyaM vA' prAtihArikaM vA kAryAnantaraM pratyAvarttanIyam ' sAgAriyasaMtiyaM vA' sAgArikatsakaM vA - zayyAtarasambandhi vA 'sejjAsaMthAragaM' zayyA saMstArakam - pIThaphalakAdikam 'savappaNA appiNittA' sarvAtmanA sarvasvatvanivRttipUrvakaM yathA syAt tathA vastusvAmine samarpya yadi dattopakaraNasya punarapyAvazyakatA bhavet tadA 'doccaMpi dvitIyamapi vAram 'oggahaM aNaNunnavettA' avagrahamananujJApya - punarapi AjJAmanAdAya ' ahiTTittae' adhiSThAtum punastasyopakaraNasyopabhogaM karttuM na kalpate / tarhi kathaM kalpate ? tatrAi - ' kappar3a ' ityAdi, 'kappai aNunnavettA' kalpate'nujJApya - AjJAmAdAya upabhoktuM kalpate iti bhAvaH // sU0 8 // pUrvasUtre pIThaphalakAdikamAzritya vidhiniSedhau kathitau samprati - upAzrayamAzritya grahaNAgrahaNayorvidhiniSedhau kathayitumAha- 'no kappai' ityAdi / sUtram - no kappar3a niggaMthANa vA niggaMthINa vA puvvAmeva oggaha ogihittA tao pacchA aNunnavettae | sU0 9 // chAyA -- no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA pUrvameva avagrahamavagRhya tataH pazcAt anujJApayitum // sU0 9 // - bhASyam - 'no kappara' no kalpate 'NiggaMthANa vA' nirgranthAnAM vA 'NiggaMthINa vA ' nirgranthInAM vA 'puvvAmeva' pUrvameva - AjJA grahaNAtpUrvakAla eva 'oggahaM ogiNDittA' avagrahamavagRhya-pIThaphalakAdika gRhItvA 'tao pacchA' tataH pazcAt - tadanantaram ' aNunnavettae ' anujJApayitum-AjJAM grahItuM na kalpate / ayaM bhAvaH - pUrvaM vastusvAmisakAzAt pIThaphalakAdi prAptyartham anujJA grahItavyA / AjJAM vinaiva kimapi vastujAtaM gRhItvA tadanantaraM tadviSaye AjJAM gRhNIyAttanna kalpate, adattAdAna doSApatteH, evaM karaNe zrAvaka saMyatayo. kalahasambhavo'pi // sU0 9 // pUrvaM vastu svAyattIkRtya pazcAdanujJApanaM niSiddham, samprati tadviparyaye sutramAha - ' kappar3a' ityAdi / sUtram - kappara NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA puvvAmeca oggaha aNunnavettA tao pacchA ogiNDittae // sU0 10 // chAyA --- kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA pUrvamevA'vagrahamanubrApya tataH pazcAd avagrahItum // sU0 10 //
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ raamanna ~ jyavahArasUtre bhASyam -'kappaI' kalpate- 'NiggathANa vA' nimranthAnAM vA 'NiggathINa vA' nirmanthInAM vA 'punvAmeva oggaI aNunnavattA pUrva prathamam vastugrahaNAt prAgeva avagraham anujJApya-zrAvakebhyaH pIThaphalakAdigrahaNaviSayiNImAjJAmAdAya 'tao pacchA' tataH pazcAt-anujJApanAnantaram , 'ogiNhittae' avagrahItum-pIThaphalakAdi grahItuM kalpate iti / / sU0 10 // pUrvamAjJAmAdAya pazcAt pIThaphalakAdi grahItavyamityuktam , samprati pIThaphalakAdInAmanyaprAlAbhe kiM karttavyamiti tadvidhimAha-'aha puNa' ityAdi / sUtram-aha puNa evaM jANejjA iha khalu NiggathANa vA NiggathINa vA No sulabhe pADihArie sejjAsaMthArae-tti kaTu evaM haM kappai puvAmeva oggaha ogiNhittA tao pajchA aNunnavettae, mA duhao ajjo ! vai aNulomeNa aNulomiyavve siyA // sU0 11 // chAyA--atha punarevaM jAnIyAt iha khalu nimranthAnAM vA nigranthInAM vA no sulabhaM prAtihArikaM zayyAsaMstArakam , iti kRtvA khalu kalpate pUrvameva avagrahamavagRhya tataH pazcAt anujJApayitum, mA dvidhAta AryAH ! vadata anulomena anulomayitavyaH syAt // sU0 11 // bhASyam-'aha puNa evaM jANejjA' atha yadi kadAcit punaH evametajjAnIyAt , kiM jAnIyAttatrAha-ihetyAdi, 'iha khalu' iha-atra grAmAdau khala 'NiggathANa vA' nirgranthAnAM vA, 'NiggathINa vA' nirgranthInAM vA, 'no sulabhe no sulabhaH-na sukhena labhyaH-saralatayA na prAptavyaH 'pADihArie sejjAsaMthArae' prAtihArikaM zayyAsaMstArakaM pIThaphalakAdikamupakaraNajAtam RtubaddhakAlagrAhyaM varSAkAlagrAhyaM vA, 'tti kaTu' iti kRtvA-iti vijJAya 'evaM NhaM kappai' evam anena kAraNena khalu 'kappaI' kalpate, 'puvAmeva oggahaM ogiMNDittA' pUrvamevA'nujJApanataH prathamameva avagrahaM-pIThaphalakasthAnakAdikamavagRhya-gRhItvA 'to pacchA' tataH pazcAt-avagrahagrahaNAnantaram 'aNunnavettae anujJApayitum-anujJA grahItum / prathamamavagrahagrahaNaM karttavyam tadanantaramanujJApanA karttavyetyarthaH, evaM karaNe yadi tadadAne sAdhusaMyatAnAM vivAdo bhavettadA AcAryAH zramaNAn prati buvate-'mA dui o ajjo vaI' mA he AryAH ! dvidhAto vadata, ekaM tu-asya zayyAsaMstArakaM vasatiM vA gRhItha dvitIyaM paruSANi bhASadhve, he AryAH / ayaM gRhasvAmI etadAjJayaiva vastujAtaM grahItavyam iti paramparAprApto munInAM vyavahArastasmAt kSamadhvam , ityAdinA 'aNulomeNa' anulomena-anukUlena vacasA, yadi bhavadbhiH kAraNavazAd gRhasvAmina ajJAmantareNa vasatyAdivastujAtasya grahaNaM kRtam tadA'nena gRhasvAminA saha
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ patitopalavyopakaraNaviSayo vidhaH 193 bhASyam u0 8 sU0 12 vivAdo ne vidhAtavyaH, kintu zamatAM puraskRtyaiva AjJA yAcadhvam , evaM prakAreNA'nukUlena vacasA sa vastusvAmI 'aNulobheyavye siyA' anulobhayitavyo'nukUlayitavyaH syAt anukUlavacobhiH sAgArikasaMyatAnAM kalahaH samUlamupazamayitavyo bhavet , tamanukUlena vacasA'nukUlayitvA tatra tiSTheyuH saMstArakaM vA gRhNIyuriti // sU0 11 // uparyuktasUtre vasatimAzritya kathitam , samprati yadi kazcid bhaktapAnAdikamAnetuM zrAvakagRhaM gato bhikSArtha hiNDan vA yadi kasyacitsAdhoH kimapyupakaraNajAtaM tatra patitaM pazyettadA ki karttavyamiti tadvidhiM darzayitumAha-'Niggathassa NaM gAhAvaikulaM' ityAdi / sUtram-NiggaMthassaM NaM gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNupaviTThassa ahAlahussae upagaraNajoe parimbhahe siyA taM ca kei sAhammie pAsejjA kappai se sAgArakaMr3a gahAya jattheva annamannaM pAsejjA tattheva evaM vaejjA-ime bho ajjo ! ki parinnAe ? se ya vaejjA-parinnAe tasseva paDiNijjAyanve siyA, se ya vaejjA-no parinnAe taM no appaNA paribhujejjA no annamannassa dAvae egate vahuphAmue thaMDile pariTTaveyavve siyA // sU0 12 // chAyAnirgranthasya khalu gAthApatikulaM piNDapAtapratizayA anupraviSTasya yathA laghasvakamapakaraNajAtaM paribhraSTaM syAt tacca kazcit sAdharmikaH pazyet kalpate tasya sAgArakRtaM gRhItvA yatraiva anyamanyaM pazyet tatraiva evaM vadet-idaM bho Arya ! ki parikSAtam ? sa ca vadet-parijJAtam tasyaiva pratiniryAtavyaM syAt / sa ca vadet-no parijJAtama tanno AtmanA paribhujIta no anyasyA'nyasya dadyAt ekAnte vahuprAsuke sthaNDile pariSThApayitavyaM syAt / / sU0 12 // / bhASyam-'Niggathassa gaM' nirgranthasya khalu 'gAhAvaikulaM' gAthApatikulam-gRhasthagaham 'piMDavAyapaDiyAe' piNDapAtapratijJayA, tatra-piNDam-bhaktaM pAnaM vA, tasya pAtapratijJayA grahaNecchayA 'aNupaciTThassa' 'anupraviSTasya-bhaktaM pAnaM vA AnepyAmItyAkAravuddhayA gRhapatigRhaM praviSTasya bhikSAcaryA hiNDato vA yasya kasyacit zramaNasya 'ahAlahussae' yathAlaghusvakam-ekAntalaghuka jaghanyaM madhyamaM vA 'uvagaraNajoe' upakaraNajAtam-upakaraNavizeSaH laghupAtrAdikaM vA 'paribhaTTe siyA' paribhraSTaM-gRhasthagRhe mArge vA patitaM syAt / atha ca yasya kasyacidupakaraNajAtaM patitaM tasya madIyamupakaraNaM patitamevaprakaoNrikA smRtirapi apagatA bhavettadA 'taM ca kei sAhammie pAsejjA' tacca patitaM zrAvakagRhe'nyatra vA upakaraNa 1 yahA~ pUrvAcAryabhASyagA0 147 se 152 meM sAdhubhASA ke viruddha AcaraNa lisA hai| vya. 25
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 vyavahAra sUtre nAtaM kazcidanyo munirbhikSApAnArthaM hiNDan tatra gato vA sAdharmikaH zramaNaH pazyet tathA idamupakaraNaM na gRhasthasya, kintu kasyacitsAdhoreva, ityevaMlakSaNa parijJAnena jAnIyAt, tadA 'kappara se sAgArakaDaM gahAya' kalpate 'se' tasya upakaraNajAtadarzakasya sAdharmikasya sAdhoH sAgArakRtam agArasahitam yathA - yasyedamupakaraNajAtamasti sa yadi miliSyati tadA tasmai dAsyAmIti buddhyA gRhItvA tadanantaram ' jattheva annamannaM pAsejjA tattheva evaM vaejjA' yatraiva sthAne'nyamanyam aparA'paraM zramaNaM pazyet tatraiva sthAne evam - vakSyamANaprakAreNa vadet yaM yaM pazyet zramaNaM taM tameva pRcchedityarthaH / kiM pRcchettatrAha - 'ime bho ajjo ! parinnAe' idamupakaraNajAtam bho Arya / parijJAtam ? upalabdhamupakaraNajAtaM niSkAzya sAdharmikAntaraM darzayitvA pRcchet - yad bho Arya ! parijJAtaM-svasakAzAtpatitamupakaraNajAtaM tvayA smRtaM kim ? jAnAsi kim idamupakaraNanAtaM mama ? ityevaM taM zramaNaM pRcchedityarthaH evaM pRSTe sati 'se ya vaejjA' sa ca vadet 'parinnAe ' parijJAtam - ahaM jAnAmi etadupakaraNajAtaM madIyaM patitam, ityevaM vadet tadA 'tasseva paDiNijjAyavve siyA' tasyaiva evaM vadataH pratiniryAtavyam - tasmai samarpayitavyaM syAt, yo vaded madIyametadupakaraNam tattasmai tadA dAtavyamiti bhAvaH / atha yadi 'se ya vaejjA' sa ca vadet pRSTaH san kathayet, 'no parinnAe' no parijJAtam yasyopakaraNaviSaye bhavAn pRcchati tadahaM kasyeti na jAnAmi, tadA tattasmai na samarpaNIyam / tarhi kiM karttavyamityAha- 'taM no' ityAdi, 'taM no appaNA paribhuMjejjA' tadupakaraNanAtaM no AtmanA svayaM paribhuJjIta na vyavahUiyAt, 'no annamannassa dAvae' na vA anyA - nyasya-anyAnyasmai dadyAt, tad upakaraNajAtaM na vA'nyasmai dAtavyamityarthaH / atha-yadi upalabdhaM tadupakaraNam anadhikAriNe na dadyAt, na vA svayamupabhuJjIta tadA kiM karttavyamityAha-'egaMte' ityAdi, 'egaMte bahuphAsue thaMDile paridvaveyavve siyA' ekAnte bahuprAsuke sthaNDile pariSThApayitavyaM syAt, tatraikAnte - vijane - janasaMcaraNarahitapradeze bahuprAsuke- dvIndriyAdijIvaparivarjite sthaNDile - bhUbhAge pariSThApayitavyamiti // sU0 12 // pUrva bhikSAcaryAyAM gatasya sAdhoH patitabdhopakaraNaviSaye vidhiruktaH, samprati vicArabhUmiM vihArabhUmiM vA gatasya patitopakaraNaviSaye vidhimAha - 'NiggaMthassa NaM bahiyA' ityAdi / sUtram - NiggaMthassa NaM bahiyA viyArabhUmiM vA vihArabhUmiM vA nikkhatassa ahAla hussae uvagaraNajAe paribhaTThe siyA taM ca kei sAimmie pAsejjA kappara se sAgArakaDaM gahAya jattheva annamannaM pAsejjA - tattheva evaM vaejjA - ime bho ajjo !
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 8 sU0 13-15 patitopalabdhopakaraNaviSayo vidhiH 195 kiM parinnAe ? se ya ejjA - parinnAe tasseva paDiNijjAyavve siyA, se ya vaejjA no parinnAe taM no apaNA paribhuMjejjA no annamannassa dAvae egaMte bahuphAe thaMDile pariveyavve siyA" || sU0 13 // chAyA --nirgranthasya khalu bahirvicArabhUmiM vA vihArabhUmiM vA niSkrAntasya yathAlaghusvakamupakaraNajAtaM paribhraSTaM syAt tacca kazcit sAdhArmikaH pazyet, kalpate tasya sAgArakRtaM gRhItvA yatraivA'nyamanyaM pazyet tatraiva evaM vadet - idaM bho Arya / kiM pari jJAtam ?, sa ca vadet parijJAtam, tasyaiva pratiniryAtavyaM syAt, sa ca vadet no parijJAtam tat no AtmanA parimuJjIta, no anyasyA'nyasya dadyAt ekAnte bahuprAsuke sthaNDile pariSThApayitavyaM syAt // sU0 13 // bhASyam - 'NiggaMthassa NaM' nirgranthasya - zramaNasya khalu 'viyArabhUmiM vA' vicArabhUmiM vA bAhyabhUmim uccAraprasravaNabhUmim, athavA 'bihArabhUmiM vA' vihArabhUmiM vA svAdhyAyAdi - bhUmiM prati 'NikkhaMtassa' niSkrAntasya vicArAyarthe vahirgatasya zramaNasya, avaziSTaM sarvaM pUrvavad vyAkhyeyam // sU0 13 // pUrva vicArabhUmi vihArabhUmiM vA gatasya sAdhoH paribhraSTopalavdhopakaraNanAtaviSaye vidhiruktaH, samprati grAmAnugrAmaM viharatastadvidhimAha - 'NiggaMthassa NaM gAmANugAmaM' ityAdi / sUtram - NiggaMthassa NaM gAmANugAmaM dUijjamANassa annayare uvagaraNajAe paribhaTThe siyA taM ca kei sAimmie pAsejjA kappara se sAgArakaDe gahAya dUrameva addhANaM parivahittae, jattheva annamannaM pAsejjA tattheva evaM vaejjA - ime bhe ajjo ! kiM parinnAe ?, se ya vaaijjA parinnA e tasseva paDiNijjAyavve siyA, se ya vaejjA-no parimnAe taM no appaNA paribhuMjejjA no annamamnassa dAvae, egaMte bahuphAnue thaMDile pariveyavve siyA || sU0 14 // chAyA - nirgranthasya khalu grAmAnugrAmaM dravato'nyatarad upakaraNajAtaM paribhraSTaM syAt tat kazcit sAdharmikaH pazyet kalpate tasya sAgArakRtaM gRhItvA dUramevAdhvAnaM parivoDhum, yatraivA'nyamanyaM pazyet tatraiva evaM vadet idaM bho Arya ! kiM parijJAtam ? sa ca vadet parijJAtam tasyaiva pratiniryAtavyaM syAt, sa ca vadet-no parijJAtam tat no AtmanA paribhuJjIta no anyasyA'nyasya dadyAt, ekAnte bahuprAsuke sthaNDile pariSThApayitavyaM syAt // sU0 14 // bhASyam - 'NaggaMthassa NaM' nirgranthasya khalu 'gAmANugAmaM dRijJamANassa' grAmAnugrAmaM dravataH-ekasmAd grAmAd grAmAntaraM prati vihAraM kurvataH, 'annayare uvagaraNajAe' anyatarat-yat
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre kimapi prakArakamupakaraNajAtaM-vastrapAtrAdikam 'paribhaTTe siyA' paribhraSTa-patitaM-vismRtaM vA syAt 'taM ca kei sAhammie pAsejjA' tacca patitamupakaraNajAtaM yaH ko'pi sAdharmikaH zramaNaH pazyet tadA 'kappai se sAgArakaDaM gahAya' kalpate tasya sAgArakRtaM gRhItvA 'dUrameva addhANaM parivahittae' dUramevAdhvAnaM parivoDhum-dUramArgaparyantaM tasyopakaraNasya vahanaM kartum , tadanantaram 'jattheva annamannaM pAsejjA' yatraiva mArge'nyamanyaM-sAdharmikAntaraM pazyet , ityAdi sarva dvAdazasUtravad vyAkhyeyam // sU0 14 // pUrva prAmAnugrAmaM viharato muneH paribhraSTopalabdhopakaraNajAtaviSaye vidhiruktaH, samprati nimranthanirgranthIbhiranyo'nyasya gRhItAdhikapAtrAdi yamuddizya gRhItaM tasyA''jJAmantareNA'nyasmai na dAtavyamiti tadvidhimAha-'kappai NigaMthANa vA' ityAdi / sUtram-kappaI NiggaMthANa vA, NiggaMthINa vA airegaM paDiggahaM anamannassa aTThAe dUramavi addhANa parivahittae vA dhArittae vA pariggahittae vA, so vA NaM dhAressai ahaM vA NaM dhAressAmi anno vA NaM dhAressai, no se kappai taM aNApucchiya aNAmaMtiya annamannesi dAuM vA, aNuppadAuM vA, kappai se taM Apucchiya AmaMtiya annamannesiM dAuM vA aNuppadAuM vA // sU0 15 / / chAyA-kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA atirekaM pratigraham ( patadgraham) anyonyasyArthAya dUrasapyadhvAnaM parivoduvA dhArayituM vA parigrahItuM vA, sa vA tad dhArayiSyati, ahaM vA tad dhArayiSyAmi, anyo vA tad dhArayiSyati, no tasya kalpate tamanApRcchaya, anAmantrya anyAnyeSAM dAtuM vA, anupradAtuM vA, kalpate tamApRcchaya Amantrya anyAnyeSAM dAtuM vA anupradAtuM vA // sU0 15 // bhASyam-'kappaI' kalpate 'niggaMthANaM vA' nimranthAnAM vA 'NiggaMthINa vA' nirgranthInAM vA 'airega paDiggaha' ati rekaM pratigrahaM-patadgrahaM vA, upalakSaNAd vastrAdikaM vA, tatrAtirekaM nAma yAvatpramANakaM vastra-pAvAdyupakaraNaM zAstrasaMmataM tato'dhikaM yat tad atirekaM pratigraham, 'annamannassa aTThAe' anyAnyasya arthAya-prayojanAya, tatrA'nyasyA'nyasyaamukA'mukasya zramaNA'ntarasya prayojanamuddizya, tatra-anyasyA'rthAya-idamavizeSitaM sAmAnyavacanam , tenAnyasyAnyasyeti amukasyA'mukasya sAdharmikasyA'rthAya prayojanAya gRhItaM natu samuccayarUpeNa gRhItamityartho bodhyaH, tat 'daramavi addhANaM parivahittae' dUramapi madhvAnaM- mArga parivoDhumgRhItvA dUramapi mArga gantum , 'dhArettae vA pariggahittae vA' dhArayituM vA parigrahItuM vA, kalpate anyasya zramaNasya anyasyAH zramaNyA vA kRte pramANAdadhikamapi vastrapAtrAdikaM parivoDhum
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 8 sU016 adhikapAtrAdivahanatadAnavidhiH 197 dhArayituM parigrahItuM vA kalpate ityarthaH, yaduddizya gRhItaM tatprakAraM pradarzayati-'so vANaM dhAressaI' sa vA'muko nimrantho yanmayA gRhItaM tad dhArayiSyati grahISyati, 'ahaM vA NaM dhAressAmi' ahaM vA tad dhArayiSyAmi, 'anno vA dhAressai' anyo vA'muko gaNI vAcaka upAdhyAyo vA tad dhArayiSyati, sa vA dhArayiSyati, ityAdi vizeSitavacanam , tenA'muko gaNI vAcako'nyo vA zramaNaH syAttasyedaM bhaviSyatIti bhAvaH, ahaM vA dhArayiSyAmi mamaiva bhaviSyatItyarthaH, sa vA dhArayiSyati, ityevaMprakAreNa gRhItaM vastrapAtrAdikam 'no se kapii taM aNApucchiya aNAmaMtiya' no-naiva tasya-pAtrAdivAhakasya kalpate taM yadarthe gRhItaM taM zramaNaM-vAcakaM-gaNinamupAdhyAyaM vA anApRcchya-tasya pRcchAmantareNa, anAmantrya-yathA-gRhNAtu bho idaM vastrapAtrAdikaM yanmama samarpitam , ityevaM tamakathayitvA 'annamannesi dAuM vA aNuppayAuM vA' anyeSAmanyeSAM dAtuM vA ekavAram, anupradAtuM vA vAraM vAram, yadarthamatirekaM pAtrAdikamupakaraNaM gRhItaM dhAritaM taM vyaktivizeSamanApRcchacA'nAmantrya anyasmai dAtumanupradAtuM vA na kalpate 'kappai se taM Apucchiya AmaMtiya annamannesiM dAuM vA aNuppadA uM vA' kalpate tasya pAtrAdivAhakasya tamApRcchaya Amantrya anyeSAmanyeSAM dAtuM vA anupradAtuM vA, sa zramaNo yaM vyaktivizeSamuddizyA'tirekaM vastrapAtrAdikaM gRhItavAn taM vyaktivizeSa gaNinaM vAcakamupAdhyAya vA pRSTavA Amantrya-samyakU kathayitvA tato yasmai kasmaicinnirgranthAya nimranthyA vA tadupakaraNaM dAta kalpate ityarthaH // sU0 15 // pUrvamupadheratirekaviSaye sUtramuktam , samprati upadheratirekavadAhArAtireko muninA na karttavyaH, yataH sAdhotriMzatkavalaparimita AhAraH pramANaprAptaH kathyate, tato nyUnAhAre sAdhuralpAhArAdivizeSaNaviziSTo bhavatIti tat prakAraM pradarzayannAha-'aTThakukkuDiaMDa0' ityAdi / sUtram-aTThakukkuDiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe NigaMthe appAhAre, duvAlasakukkuDiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe NiggaMthe avaDDhomoyarie, solasakukkuDiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe NiggaMthe dubhAgapatte, cauvIsaMkukkuDiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe NiggaMthe tibhAgapatte siyA omAyarie, egatIsaMkukkuDiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe NiggaMthe kiMcUNomoyarie, battIsaM kRkkuDiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe Niggathe pamANapatte / etto egeNavi kavaleNaM UNagaM AhAraM AhAremANe samaNe Nigga the no prakAmabhoI-tti vattavvaM siyA // sU0 16 // // vavahAre aThamo uddeso samatto // 8 //
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtra chAyA-aSTakukkuTANDapramANamAtrAn kavalAn AhAramAharan nirgrantho'lpAhAraH, dvAdazakukkuTANDapramANamAtrAn kavalAn AhAramAharan nimrantho'pArdhA'vamaudaryaH, poDazakukkuTANDapramANamAtrAn kavalAn AhAramAharan nirgrantho dvibhAgaprAptaH, caturvizatikukkuTANDapramANamAtrAn kavalAn AhAramAharan nimranthastribhAgaprAptaH syAdava. maudaryaH, ekatriMzatkukkuThANDapramANamAtrAn kavalAn AhAramAharan nimranthaH kiJcidUnA'vamaudaryaH, dvAtriMzatkukkuTANDapramANamAtrAn kavalAn AhAramAharan nimranthaH pramANaprAptaH / ita ekenA'pi kavalena UnakamAhAramAharan zramaNo nirgrantho no prakAmabhojI-ti vaktavyaM syAt / / sU0 16 // // vyavahAre aSTama uddezakaH samAptaH // 8 // bhASyam-'aTTakukkuDippamANamette kavale' aSTakukkuTANDapramANamAtrAn-kukkuTANDapramANAn , yaH puruSasya mukhe kSiptaH san sukhena caya'te tathA galAntarAle avilagna eva gale pravizati etAvatpramANameva kavalamanoyAdityetAvatpramANaH kavalaH kukkuTANDazabdenopamIyate yataH kukkuTyA aNDakamAkArapramANena sadA sarvadA samAnameva bhavati na nyUnaM nAdhikamiti tatpramANena gRhItam , anyatrApi cAndrAyaNavratAdau kavalo'nenaiva zabdenopamito labhyate upamAmAtrameveti / yasya pramANaprApta AhAro yAvatparimito bhavettasya dvAtriMzattamo bhAgaH kavalazabdena gRhyate tatastAdRzAn aSTau kavalAn 'AhAraM AhAremANe' pramANaprAptAhArAccaturthAMzarUpam Aharan-AhAraM kurvan 'NigaMthe' nirgranthaH zramaNaH 'appAhAre' alpAhAro bhaNyate / 'duvAlasakukkuDiaMDappamANamece kavale AhAraM AhAre mANe' kukkuTANDapramANamAtrAn dvAdaza kavalAn AhAraM-pramANaprAptAhAracaturthAzataH kiJcidadhikaM dvAdazakavalapramitam mAharan 'NiggaMthe' nirgranthaH 'avaDDhomoyarie' apArghAvamaudaryaH kathyate / 'solasakukkuDiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe' poDazakukkuTANDapramANamAtrAn kavalAnAhAraM-pramANaprAptAdardham Aharan-AhAraM kurvan 'NiggaMthe' nirgranthaH 'dubhAgapatte' dvibhAgaprAptaH-dvibhAgena UnodaraH kathyate / 'cauvIsaMkukkuDianDappamANamette kavale' caturvizatikukkuTANDapramANamAtrAn kavalAn 'AhAraM AhAremANe Niggathe' AhAramAharan kurvan nimranthaH 'tibhAgapatte siyA omoyarie' tribhAgaprAptaH syAt avamaudarya iti kathyate / 'egatIsaMkukkuDiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe' ekatriMzatkukkuTANDapramANamAtrAn kavalAn AhAramAharan 'NigaMthe' nimranthaH 'kiMcUNomoyarie' kiJcidUnA'vamaudaryaH kathyate / 'vattIsaMkukkuDiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe' dvAtriMzatkukkuTANDapramANamAtrAn kavalAn AhAramAharan 'Niggathe' nirgranthaH 'pramANapatte' pramANaprAptaH kathyateH / 'etto egeNavi kavaleNaM UNagaM AhAraM' itaH-dvAtriMzatkukku
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhApyam uddezaparisamAptiH 199 TANDapramANAt ekenApi kavalena Unaka-hInam thAhAram Aharan kurvan 'samaNe Niggaye' zramaNo nirgranthaH 'no pakAmabhoi-tti vattanvaM siyA' no prakAmabhojIti vaktavyaM syAt, tato'dhikabhojI-prakAmabhojI kathyate'taH sAdhunA naivaM bhAvyamiti bhAvaH // sa0 16 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagadallabha prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta "jainAcArya" padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlabati-viracitAyAM"vyavahArasUtrasya" bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAmaSTama uddezaH samAptaH // 8 //
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ // navamoddezakaH // vyAkhyAto'pTamoddezakaH, sAmprataM navamaH prArabhyate-taMtra asya navamoddezakasyAdisUtreNa sahA'STamoddezakasya caramasUtreNa saha kaH sambandhaH ? iti saMbandhapratipAdanArthamAha bhASyakAra:'vutto AhAro' ityAdi / gAthA-butto AhAro aha, Aeso taM ca tattha jai bhuMjai / sAhUNa taggahaNe, kappAkappassa ettha vihI // 1 // chAyA- ukta AhAraH atha AdezastaM ca tatra yadi bhuGkte / __ sAdhUnAM tadgrahaNe, kalpyAkalpyasya atra vidhiH // 1 // vyAkhyA-'vutto' iti / aSTamoddezakasya caramasUtre 'AhAro vutto' AhAra uktaH, AhArapramANaM pratipAditam , taM cAhAram AdezaH Adizyate-satkArapurassaram AhUyate yaH sa AdezaH-prAghUrNakaH, jJAtakaH, svajanaH, mitraM, kulagurvAdiprabhu', paratIthiko vA 'tattha' iti-tatra sAgArikagRhe bhukte tadA 'taggahaNe' tadgrahaNe- tasya tannimittaM kRtasya grahaNe 'sAhUrNa' sAdhUnAm 'kappA-kappassa' ettha vihI kalpyA'kalpyasya 'etya' atra-navamoddezakasyAdisUtre vidhiH procyate // 1 // eSa eva sambandhaH, anena sambandhena AyAtasya navamoddezakasyedamAdimaM sUtram'sAgAriyassa' ityaadi| sUtram-sAgAriyasya Aese anto vagaDAe muMjai nihie nisiDie pADihArie tamhA dAvae no se kappai paDiggAhittae // sU0 1 // chAyA--sAgArikasya AdezaH antarvagaDAvAM bhuGkte niSThitAn nisRSTAn prAtihArikAn tasmAd dadAti no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 1 // bhApyam -'sAgAriyassa' iti / 'sAgAriyassa' sAgArikasya-zayyAtarasya, ya upAzrayasyA''jJAM dadAti sa sAgArika. kathyate, tasya 'Aese' AdezaH yaH satkArapurassaramAdipTaH-AhUta. sa AdezaH kathyate, AvezovA-ya Avizati-bhojanArtha gRhe pravizati sa AvezaH bhojanArtha gRhamAgataH, sa ca prAghUrNakAdiH 'aMto vagaDAe' antarvagaDAyAm, tatra vagaDAnAma-parikSepaH gRhamityarthaH, tasya antarmadhye-gRhamapye 'bhujaI' mukta padArthAn odanAdIn , kiMviziSTAna modanAdIn bhuGkte / tatrAha-'niTTie' niSThitAn-niSThAM nItAn prAghUrNakAdyartha nippAditAn ityarthaH 'nisiTTie' nisRSTAn-prApUrNikAdibhyo dattAn , niSThitanisRSTayorayaM bheda.-yat prathamaM randhanakriyAyAm , dvitIyaM tu-dAnakriyAyAm , prAghUrNakAdyarthaM pAcitavAn , tadartha dattAn , prAtihArikAn-zayyAtareNa prAtihArikarUpeNa dattAn , zayyAtaraH prAghUrNakAdIn vakti
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 9 sU02-6 sAgarikaprAghUrNakAderAhAragrahaNAgrahaNavidhiH 201 yathAruci bhujyatAM zeSaM mametyevaM rUpeNa dattAn bhuGkte 'tamhA dAvae' tasmAt pariniSThitAdivizeSaNaviziSTaudanAdimadhyAt niSkAsya yad dadAti sAghave 'no se kappaI paDiggAhittae' no-na tasya- zramaNasya kalpate pratigrahItuM-svIkartum atyaktasattAkatvena zayyAtarapiNDatvAt , ayaM bhAvaH-zayyAtarasya prApUrNakAdirgrahebhuGkte, yaM zayyAtaraH prAghUrNakAdyartha kRtvA prAghUrNakAya avaziSTagrahaNapratijJayA prayacchati taM prAghUrNako bhuGkte, tadbhuktAvaziSTAhAramadhyAdAhAraM yayyAtaraH sAdhave yadi dadAti tadA tAdRza AhAro na kalpate sAdhUnAm / yataH sa AhAraH zayyAtareNa prAghUrNakAdibhyaH prAtihAriko datto'taH sa zayyAtarasvatvena zayyAtarapiNDa iti // s0 1 // pUrva gRhAnta jiprAghUrNakAdisaMvandhizayyAtarasvatvayuktAhArasya niSedhaH proktaH, sAmprataM zayyAtarasvatvarahitatAdRzAhArasya grahaNavidhimAha-'sAgAriyassa' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa Aese aMto bagaDAe bhuMjai nihie nisihe apADihArie tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhettae // sU0 2 / chAyA-sAgArikasya AdezaH antarvagaDAyAM bhuGkte niSThitAn nisRSTAn aprAtihArikAn , tasmAt dadAti evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 2 // bhASyam-'sAgAriyassa' sAgArikasya' ityAdi pUrvasUtravad vyAkhyeyam , vizeSastvayamsAgArikasya gRhe prAghUrNakAdiryAn padArthAn bhuGkte tAn padArthAn zayyAtaro yadi svasvatvanivRttipUrvakaM prAghUrNakAdibhyo dadyAt tadA sAdhoH pratigrahItuM kalpate tadevAha-'appaDihArie' ityAdi, 'appaDihArie' aprAtihArikAn apunargrahaNapratijJayA dattAn sa prAghUrNakAdirbhaGkte 'tamhA dAvae' tasmAt pariniSThitAdiviziSTaudanAdibhojana jAtamadhyAt sAghave dadyAt , 'evaM se kappaI paDigAhittae' evam-anena prakAreNa kalpate tasya sAdhostAdRzamAhArajAtaM pratigrahItum / zayyAtarasya prApUrNakAdistasya gRhe AhArajAtaM bhukte tad gRhapatinA tadartha nippAditaM tAdRzamAhArajAtaM gRhapatirbhoktuM prAghUrNakAdibhyo dattvA kathayet-bhojanAnantaraM yadavaziSTaM bhavetrat tvadIyameveti, tat prAghUrNakena na punargRhapataye samarpitaM bhavet , tadaprAtihArikamucyate tAdRzamAhArajAtaM yadi prAghUrNakAdiH sAdhave dadyAt tadA tAdRzamAhArajAtaM sAdhUnAM pratigrahItuM kalpate iti bhAvaH // sU0 2 // saMprati zayyAtarasya gRhabahibhoMjiprAghUrNakAdisaMbandhibhojanajAtasya zayyAtarasvatvAsvatvaviSaye niSedhaM vidhiM ca sUtradvayenAha-'sAgAriyassa Aese' ityAdi / vya. 26
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 vyavahArasUtre yataM dIyate, dAsAdInAM ca hastotpATitaM niyatameva dIyate, tathA AdezAya satkArapurassaraM dIyate, na tathA dAsAdikRte, tathA - Adezasya bhojanavidhisaMpAdanAya mahAn prayatnaH sasaMbhramaM vidhIyate, dAsAdInAMtu na tAdRzaH prayatnaH kriyate, ityata Adezasya dAsAdezca sUtrANAM pRthakkaraNa mucitameveti bodhyam // sU0 78 // uparyuktasUtrASTake AdezAdiviSayamadhikRtya kathitam, samprati jJAtakamadhikRtyaikagRhaviSayaM sUtracatuSTayamAha - 'sAgAriyasa' ityAdi / sUtram - - sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa egavagaDAe aMto egapayAe sAgAriyaM covajIvas tamhA dAvae no se kappara paDigAhittae / sU0 9 // chAyA - sAgArikasya jJAtakaH syAt sAgArikasya ekavagaDAyAmantaH ekaprajAyAM sAgArikaM copajIvati tasmAd dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // su0 9 // bhASyam - 'sAgAriyassa' sAgArikasya - zayyAtarasya, 'nAya e siyA' jJAtakaH - sAgArikasvajanaH syAt, tatra--jJAtako nAma - svajanaH pUrvasaMstutaH 1, yadi vA pazcAtsaMstutaH 2, yadi vA ubhayasaMstutaH svajanaH 3, tatra pUrvasaMstutaH - mAtApitRpakSavartI 1, pazcAtsaMstutaH kalanapakSagataH 2, ubhayasaMstutaH - ubhayapakSavartI 3 bhavet, 'sAgAriyassa' sAgArikasya - zayyAtarasya 'egavagaDAe' ekavagaDAyAm - ekasmin gRhe, tasya gRhasya -'aMto' antaH- madhye, 'egapayAe ' ekaprajAyAm, tatra prajAnAma-cullI, tadarthastu - prakarSeNa jAyate pAkaniSpattirasyAmiti prajAculho, tasyAm, athavA- 'egapayAe' ityasya ekapacAyAmiti cchAyA, tatra pacyate odanAdiryatra sA pacA culhItyarthaH, ekA pacA ekapacA tasyAm, 'sAgAriyaM copajIvai' sAgArikaM copanIvati, sAgArikamAzrityaiva jIvanayAtrAM nirvahati sAgArikasya kASThalavaNagorasamudgAdisUpodakAmlazAkaphalAdigrahaNapUrvakamupajIvati 'tamhA dAvae' tasmAt - tAdRzAt sAgArikasaMbandhisvajanAzanamadhyAd azanAdikaM dadyAt 'no se kappai paDigAhittae' no tasya-sAdhostat kalpate pratigrahItum, zayyAtarasvajanapiNDasyApi zayyAtaravastusaMyogAt zayyAtarapiNDatvadoSa sadbhAvAt / natu- - zayyAtarasya tajjJAtakasya ca kimarthamekA culhI bhavati ? tatrAha---yatastatra culhIkaraM rAjye gRhNAti yA yA pRthak culhI bhavati tasyAstasyAH karamapi pRthag gRhNAtIti tatratyarAjyaniyamAt karabhItA lokA ekasyAmeva culhikAyAM pAkakriyAM kRtvA svasvabhAgaM sarve gRhAnti tatastatra zayyAtaravastu saMmizraNaprasaGgAtsa AhAro'pi zayyAtara piNDadoSadUSito bhavediti na kalpate // sU0 9 //
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ M bhASyam u0 9 sU0 10-13 sAgArikajJAtakAhAragrahaNAgrahaNavidhiH 205 sUtram-sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa egavagar3Ae anto sAgAriyassa abhinippayAe sAgAriyaM copajIvai tamhA dAvae no se kappai pdd'igaahitte||suu010|| chAyA--sAgArikasya jJAtakaH syAt sAgArikasyaikavagaDAyAm antaH sAgArikasyAbhiniprajAyAM sAgArikaM copajIvati tasmAd dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // 10 // bhASyam -'sAgAriyassa nAyae siyA' sAgArikasya-zayyAtarasya jJAtakaH-pUrvoktasvarUpaH syAt sa ca 'sAgAriyassa egavagar3Ae anto' sAgArikasya-zayyAtarasya-ekavagaDAyAm-ekasmin gRhe tadantaHpradeze eva nivasati, tathA-'sAgAriyassa abhinipayAe' abhiniprajAyAM tatra-abhi-pratyekaM ni-niyatA viviktA prajA abhiniprajA pRthakculhotyarthaH, tasyAm, sAgArikAdabhiniprajAyAm, sUtre paJcamyarthe SaSThI ASatvAt tataH sAgarikAt zayyAtarAt pRthakculhikAyAM ndhanAdikaM karoti kintu-'sAgAriyaM covajIvai' sAgArikamAzritya copajIvati, zayyAtarasyaiva kASThalavaNAdikaM vyavaharati / 'tamhA dAvae' tasmAta-sAgArikagRhasthitapRthakacullikAsaMpAditabhaktapAnAdikartasvajanAt annAdikaM sAdhave dadyAt 'no se kappaDa paDigAhittae' tadapyAhArajAtaM no-kathamapi na 'se' tasya-zramaNasya kalpate pratigrahItum / yadyapi-zayyAtaragRhe vidyamAnaH svajanaH pRthak culhikAyAM randhanAdikaM saMpAdayati tathApi zayyAtarasya kASThAdikaM vyavaharatastasya bhaktAdikamapi zayyAtarapiNDatvAt kathamapi sAdhubhirna grahItavyamiti bhAvaH / / sU0 10 // sUtram-sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa egavagar3Ae vAhi sAgAriyassa egapayAe sAgAriyaM copajIvai, tamhA dAvae no se kappai pAr3igAhittae // sU0 11 // chAyA-sAgArikasya jJAtakaH syAt sAgArikasya ekavagaDAyAM vahiH sAgArikasyaikaprajAyAM sAgArikaM copajIvati tasmAd dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 // bhASyam-'sAgAriyassa' sAgArikasya-zayyAtarasya, 'nAyae siyA' jJAtakaH syAt, sa ca 'sAgAriyassa egavagaDAe' sAgArikasya-zayyAtarasya ekavagar3AyAm-ekasmin-gRhe bahiHpradeze 'sAgAriyassa egapayAe' sAgArikasya-zayyAtarasya-ekaprajAyAm-ekasyAmeva culhikAyAm bhojanAdikaM niSpAdayati 'sAgAriyaM covajIvaI' sAgArikamupajIvati-zayyAtarapradattakASThajalAdibhirAhAraM niSpAdayati 'tamhA dAvae' tasmAt sAgArikopajIvisvajana
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 vyavahArasUtre sUtram-sAgAriyassa Aese vAhiM vagaDAe bhujai nihie nisiDhe pADihArie tamhA dAvae, no se kappai paDigAhittae // sU0 3 // sAgAriyassa Aese vAhiM vagaDAe niTThie nisiDhe apADihArie, tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae / sU0 4 // - chAyA-sAgArikasyA''dezo vahirvagaDAyAM bhuGkte niSThitAn nisRSTAn prAtihArikAn tasmAt dadAti, no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 3 // . sAgArikasya Adezo bahirvagaDAyAM mukte niSThitAn nisRSTAn aprAtihArikAn tasmAd dadAti, evaM kalpate pratigrahItum // sU 4 // bhASyam-'sAgAriyassa' sAgArikasya-zayyAtarasya 'Aese' Adeza:-prAdhUrNakAdiH 'bAhiM vagaDAe' bahirvagaDAyAm-gRhasya bahirbhAge ityarthaH, zeSaM sarva pUrvasUtradvayavadeva vyAkhyeyam / tAtparyametAvadeva prAghUrNakAdidattamAhAraM tRtIyasUtroktaM prAtihArikatvAnna sAdhUnAM kalpate / caturthasUtroktaM ca kalpate aprAtihArikatvAttasyeti vijJeyam / / sU0 3-4 // ___ pUrva prAghUrNakAdibhyo dattasya zayyAtarAhArasya niSedho vidhizca pradarzitaH, samprati dAsAdibhyaH pradattAhAraviSaye niSedhaM vidhiMca sUtradvayenAha-'sAgAriyassa' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa dAsei vA, pesei vA, bhayaei vA, bhaiNNaeI vA aMtoSagar3Ae bhuMjai nihie nisiDhe pADihArie tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // sU0 5 // sAgAriyassa dAsei vA pesei vA bhayaei bhaiNNaei vA aMto bagaDAe bhuMjai niTThie nisiDhe appADihArie tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae / sU0 6 // chAyA--sAgArikasya dAsa iti vA preSya iti vA bhRtya iti vA bhRtaka iti vA antarvagaDAya bhuGkte niSThitAn nisRSTAn prAtihArikAn tasmAd dadAti no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 5 // sAgArikasya dAsa iti vA preSya iti vA bhRtya iti vA bhRtaka iti vA antarvagaDAyAM bhuGkte niSThitAn nisRSTAn aprAtihArikAn tasmAd dadAti evaM tasya kalpate pratigrahItum / / sU0 6 // bhASyam-'sAgAriyassa' sAgArikasya-zayyAtarasya 'dAsei vA' dAsa iti vAAnanmamaraNAvadhi kiGkaraH / pesei vA prepya iti vA, tatra-preSyo yo grAmAntare preSaNArtha kiGkaraH grAmAntarasambandhi kArya karotItyarthaH / 'bhayaei vA' bhRtya iti vA-tatra-mRtyaH kazcitkAlaM mUlyena dhRtaH, 'bhaiNNaei vA' mRtaka iti vA prabhUtakAlArtha krayakrItaH / 'aMto vagaDAe' antarvagaDAyAm
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 9 sU0 7-6 sAgArikadAsAderAhAragrahaNAgrahaNavidhiH 203 gRhamadhye 'bhujaI' bhute, ityAdi sarva pUrvavad vyAkhyeyam / vizeSastvayam-asmin paJcame sUtre zayyA tareNa prAtihArikatayA dattatvAttadAhArajAtaM sAdhUnAM na kalpate tatra zayyAtarasvatvatvAt // sU0 5 // SaSThe sUtre ca aprAtihArikatvena dattatvAttadAhArajAtaM kalpate ityetAvadevA'ntaraM paJcamaSaSThasUtrayoriti / / sU0 6 // pUrva dAsAdikamadhikRtyA'ntarvagaDAsUtradvayaM proktam, samprati bahirvagaDAsUtradvayamAha'sAgAriyassa' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa dAsei vA, pesei vA, bhayaei vA bhaiNNaei vA, vAhi vagaDAe jhuMjai nihie nisihe pADihArie, tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae ||suu07|| sAgAriyassa dAsei vA pesei vA bhayaei vA bhaiNNaei vA vAhi vagaDAe muMjai nihie nisiDhe appADihArie tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // suu08|| chAyA-sAgArikasya dAsa iti vA preSya iti vA bhRtya iti vA bhRtaka iti vA yahirvagaDAyAMbhu Gkte niSThitAn nisRSTAn prAtihArikAn tasmAt dadAti no tasya kalpate pratigrahItum / / khu0 7 // sAgArikasya dAsa iti vA preSya iti vA bhRtya iti vA-bhRtaka iti vA vahivaMgaDAyAM bhuGkte niSThitAn nisRSTAn aprAtihArikAn tasmAd dadAti, evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 8 // bhASyam-'sAgAriyassa' sAgArikasya-zayyAtarasya 'dAse i vA dAsa iti vA, ityAdi pUrvavadeva vagaDAyA vahirdAsAdibhojanagrahaNaM saptamasUtre prAtihArikatvena dattatvAnna kalpate // sU0 7 // ____ aSTamasUtre ca aprAtihArikatvena dIyamAnatvAt kalpate iti bhAvaH // sU0 8 // atra sUtrASTakasyAya bhAvaH-atrAditazcatvAri sUtrANi bagaDAyA antarvahirAdezamadhikRtya kathitAni 4 / catvAri'ca vagaDAyA antarvahirdAsAdikamadhikRtya kathitAni 4 (8) / tatra-yatra yatra prAtihArikaM tatra tatra zayyAtarasvatvatvAt zayyAtarapiNDa iti na kalpate / yatra yatra punaraprAtihArikaM tatra tatra zayyAtarasvatvarahitatvAnna sazayyAtarapiNDa iti kalpate sAdhUnAM pratigrahItum / yathA prathama-tRtIya-paJcamasaptamasUtreSu zayyAtarapiNDagrahaNadoSApatterakalpyamAharajAtam / dvitIya-caturtha-SaSThA'STamasUtreSa zayyAtarasvatvarahitatvAnna tatra zayyAtarapiNDatvamiti tat kalpyamiti // atrA''zakate ziSyaH catvAri sUtrANi AdezavipayANi, catvAri ca dAsAdiviSayANIti aSTAnAM sUtrANAM pRthak pRthak kathana nirarthakam, Adezasya caturtheva sUtreSu tena sArddha dAsAdInAmapi samAvezasaMbhavAt ? tatrA''ha-zRNu AdezaH kazcidapi kadAcidAgacchati tatastasyA'ni
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavaharistra sambandhibhakkAdito dadyAt 'no se kappai paDigAhittae' no tAdRzamannam 'se' tasya zramaNasya kalpate pratigrahItuM, zayyAtarapiNDatvAt // sU0 11 // sUtram-sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa egavagar3Ae bAhiM sAgAriyassa abhiNipayAe sAgAriyaM covajIvai tamhA dAvae no se kappai par3igAhittae // sU0 12 // chAyA-sAgArikasya jJAtakaH syAt sAgArikasya ekavagaDAyAM vahiH sAgArikasya abhiniprajAyAM sAgArikaM copajIvati tasmAt dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum ||suu012|| .: bhASyam--'sAgAriyassa' sAgArikasya 'nAyae siyA' jJAtakaH syAt 'sAgAriyassa egavagar3Ae vAhi' sAgArikasya zayyAtarasya-gRhapate. ekavagar3AyAmekasmin gRhe bahiH sAgArikasya gRhAihirbhAge 'sAgAriyassa abhinipayAe' sAgArikasya abhiniprajAyAM-pRthak culhikAyAM randhanAdikaM karoti, zeSaM sarvaM pUrvavad vyAkhyeyam // ayaM bhAvaH- zayyAtarasya kazcit svajano bhavet , sa ca zayyAtarasya yad gRham tasya bahirbhAge pRthak pRthakU culhikAyA bhojanAdikaM saMpAdayati, parantu-zayyAtarasya jalalavaNAdinA saMpAditasvajanapAkAd yadi sAdhave odanAdikaM samarpayati, tAdRzamodanAdikaM pratigrahItuM zramaNasya na kalpate, tAdRzodanAderapi zayyAtarapiNDatvAt // sU0 12 // pUrva sAgArikasya prakaraNena-ekaM gRhamAzrityA''hArasyA'nAdeyatvaM kathitam sampratipRthak pRthag gRhamAzritya zayyAtarapiNDasya-anAdeyatAM kathayitumAha-'sAgAriyassa ityAdi / - sUtram--sAgAriyalsa nAyae siyA sAgAriyassa abhiNibagar3Ae egaduvArAe eganikkhamaNapavesAe anto sAgAriyassa egapayAe sAgAriyaM covajIvai tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // sU0 13 // chAyA-sAgArikasya jJAtakaH syAt sAgArikasya-abhinibagar3AyAmekadvArAyAm ekaniSkramaNapravezAyAm antaH sAgArikasyaikaprajAyAm, sAgArikaM copajIvati tasmAd dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum / / sU0 13 // bhASyam -- 'sAgAriyassa' sAgArikasya-gRhapateH 'nAyae siyA' jJAtakaH syAt / 'sAgAriyassa abhiNivagar3Ae' sAgArikasya-zayyAtarasya abhinivagaDAyAm, tatra-abhipratyekaM ni-niyatA viviktA-pRthagbhUtA vagar3A-gRham iti -abhinivagaDA, tasyAm-zayyAtara
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 9 sU0 14-16 sAgArikAtakAhAragrahaNAgrahaNavidhiH 207 gRhAt pRthaggRhe ityarthaH kintu 'egaduvArAe' ekadvArAyAm ekameva dvAraM yasyAM sA ekadvArA tasyAmekadvArAyAmabhinivagaDAyAm, punazca 'eganikkhamaNapavesAe' ekaniSkramaNapravezAyAm eka eva niSkramaNeti niSkramaNamArgaH pravezeti pravezamArgazca yatra tathAbhUtAyAm abhinivagaDAyAm 'anto' antarmadhye-- etAdRzagRhasyA'bhyantare 'sAgAriyassa egapayAe' sAgArikasya ekaprajAyAm ekasyAmeva prajAyAM - culhikAyAm yatra culhikAyAm sAgArikaH pacati tatraiva tasya svajano'pi randhanAdikaM karotItyarthaH, 'sAgAriyaM covajIvai' sAgArikaM -- zayyAtaramAzritya upajIvati jIvanaM yApayati / zeSaM sarvaM pUrvavyAkhyAtavadeva vodhyam || sU0 13 // sUtram - sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyasla abhinitra gar3Ae egaduvArAe eganikmaNapabesAe to sAgAriyassa abhiNipayAe sAgAriyaM ca uvajIvar3a tamhA dAvae no se kappar3a paDigAhittae / sU0 14 // chAyA - sAgArikasya jJAtakaH syAt sAgArikasya abhinivagar3hAyAm ekadvArAyAm eka niSkaNapravezAyAm antaH sAgArikasya abhiniprajAyAm sAgArikaM copajIvati tasmAd dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 14 // bhASyam - 'sAgAriyassa' sAgArikasya 'nAyae siyA' jJAtakaH syAt sa ca svajanaH 'sAgAriyassa abhinivvagaDAe' sAgArikasya abhinivagar3AyAm pRthaggRhe ityarthaH kintu 'egaduvArAe' ekadvArAyAm - ekadvArayuktAyAm, 'eganikkhamaNapavesAe' ekaniSkramaNapravezAyAm, eka eva niSkramaNasya pravezasya ca mArgoM yatra tAdRzyAmekavagar3AyAm / 'anto' antarmadhye 'sAgAriyassa abhinipayAe' sAgArikasya abhiniprajAyAm - pRthagbhUtAyAM culhikA+ yAm, randhanAdikaM karoti, ityAdi sarvaM pUrvavadeva vyAkhyeyam // sU0 14 // sUtram - sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa abhinivvagaDAe egaduvArAe eganikkhamaNapavesAe bAhiM sAgAriyassa egapayAe sAgAriyaM covajIvai tamhA dAvae no se kappar3a paDigAhittae / sU0 15 // chAyA - sAgArikasya jJAtakaH syAt sAgArikasya abhinivagaDAyAm ekadvArAyAm ekaniSkramaNapravezAyAm vahniH sAgArikasya ekaprajAyAm sAgArika copajIvati tasmAd dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 15 // 'bhASyam - 'sAgAriyassa' sAgArikasya - zayyAtarasya 'nAyae siyA' jJAtakaH syAt sa ca 'sAgAriyarasa' sAgArikasya 'abhinivvagaDAe' abhinivagar3AyAm - pRthagbhUtAyAM vasatau pRthak pRthaga gRhe iti yAvat, kintu 'egaduvArAe' ekadvArAyAm, ega nikkhamaNapavesAe'
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 vyavahAra ekaniSkramaNapravezAyAm 'bAhi' vahirbhAge ityarthaH 'sAgAriyassa egapayAe' sAgArikasya ekaprajAyAm ekasyAmapi culhikAyAmityAdizeSasya sarvasyApi pUrvavad vyAkhyAnaM karttavyamiti // 15 // sUtram - sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyasa abhinivvagaDAe egaduvArAe eganikkhamaNapavesAe vAhi~ sAgAriyassa abhinippayAe sAgAriyaM covajIvai tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae' // 0 16 // chAyA - sAgArikasya jJAtakaH syAt sAgArikasya - abhinivagaDAyAm pakadvArAyAm ekaniSkramaNa pravezAyAM vahiH sAgArikasya abhiniprajAyAm sAgArikaM copajIvati, tasmAt dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 16 // bhASyam - 'sAgAriyassa' sAgArikasya 'nAyae siyA' jJAtakaH syAt sa ca sAgArikasya svajanaH 'sAgAriyarasa' sAgArikasya zayyAtarasya 'abhinivvagaDAe' abhinivagar3AyAmpRthagvasatA kintu 'egaduvArAe' ekadvArAyAm 'ega nikkhamaNapavesAe' ekaniSkramaNapravezAyAm 'bAhiM' bahiH pradeze 'abhinipayAe' abhiniprajAyAm pRthakUculhikAyAm zeSaM sarvaM vyAkhyAtapUrvasUtravad bodhyam / " atra jJAtakamadhikRtya navamasUtrAdAramya SoDazasUtraparyantAni aSTa sUtrANi santi, tatrAdimAni catvAri (9-12) sUtrANi sAgArikasyaikagRhaviSayANi santi, tAni yathA 2 sUtradvayaM gRhAntaH ekaculhikAviSayaM, pRthakculhikAviSayaM ceti / 2 - sUtradvayaM ca gRhAdvahireRculhikAviSayaM, pRthakculhikAviSayaM ceti catvAri 4 / caramANi catvAri (13-16) sUtrANi ca - ekadvAraikaniSkramaNa pravezayuktapRthaggRhaviSayANi santi, tAni yathA - 2 sUtradvayaM gRhAntaH ekaculhikAviSayaM pRthakUculhikAviSayaM / 2 sUtradvayaM ca grahAdvahirekaculhikAviSayaM pRthak culhikAviSayaM ceti ca / 9 evamaSTa sUtrANi santi, eSu cASTasvapi sUtreSu pradarzitamazanAdi sAdhUnAM pratigrahItuM na kalpate, tatra sarvatra sAgArikajJAtayoH parasparaM kASThalavaNatakAdivyavahArasambandhena zayyAtarapiNDadoSasaMbhavAt / nanu caturSu prathama- tRtIya - paJcama - saptamarUpeSu sAgArikajJAtakayorekaculhotvena tatra niSpAditAzanAdau sAgArika piNDadoSasambhavaH, kintu sAgArikakASThalavaNAdivyavahArarahitasya tatra nivAsamAtreNa sthitasya jJAtakasya pRthakculhI niSpAditasyA'zanAdergrahaNe ko doSaH ? yena tadapi agrAhyatvena bhagavatA pratipAditam ? tatrAha - tatrApi bhadrakaprasaGgAdyanekadoSasambhavaH, bhadraka
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 9 sU0 17-18 cakrikAzAlAgatavastugrahaNAgrahaNavidhiH 209 doSA yathA-bhadrakaH sAgArikazcintayati-yadahaM zayyAtaro'smIti sAdhavo me bhikSAM na gRhNanti tenAhaM sAdhupratilambhanAd vaJcito bhavAmIti vicArya taM jJAtakaM bUte-ete sAdhavaH zayyAtaratvena mamAzanAdi grahItuM necchanti tatastvametebhyaH prabhUtamazanAdikaM dehi, yattvaM dAsyati tadahaM tava pratidAsyAmIti / jJAtakazcai kuryAt / athavA sa svayaM tasyAzanAdau svakIyAzanAdeH prakSepaNaM kuryAditi prakSepAdirUpabhadrakadoSAH saMbhavanti / prasaGgadoSA yathA-sAgArikagRhasthitajJAtakAzanAdergrahaNe sAgArikagRhaprasaGgAlloke zayyAtarapiNDagrahaNAzaGkA'vazyambhAvinIti prasaGgadoSasambhavaH, ato bhagavatA-ekagRhapRthaggRhaikaculhIpRthakculhIniSpAditaM sarvavidhamapi azanAdikaM sAgArikagRhasambandhAt sAdhUnAmakalpyatvena pratipAditamityalaM vistareNetyaSTasUtrIbhAvaH // sU0 9-16 // pUrva sAgArikagRhasthitisaMbandhAttatra nivasatastatsvajanasyA'pi azanAdi sAdhUnAM pratigrahItuM na kalpate iti proktam, sAmprataM paNyazAlAsthitasya sAdhuyogyavastujAtasya grahaNe sAgArikasaMbandhAsambandhamadhikRtya yathAyoga vidhiniSedhaM pradarzayan cakrikAzAlAdiSoDazasUtrImAha'sAgAriyassa cakkiyAsAlA' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa cakkiyAsAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // sU0 17 // chAyA-sAgArikasya cakrikAzAlA sAdhAraNAvakrayaprayuktA tasmAd dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 17 // bhASyam-'sAgAriyassa' sAgArikasya-zayyAtarasya 'cakkiyAzAlA' cakrikAzAlA tailavikrayazAlA, kIdRzItyAha-'sAhAraNavakkayapauttA' sAdhAraNAvakrayaprayuktA, tatra-sAgArikasya anyasya bhAgikasya ca dvayoH sAdhAraNa-ptamAno'vakrayaH vikrayaNaM tena prayuktAniyojitA, yat tasyAM zAlAyAM tilAdi prakSipyate, yazca tatra lAbho bhavet tatsarvaM sAgArikeNa bhAgikena ca sAdhAraNa-samAnaM, tajjAtalAbhAdeH samAno bhAgo nyUnAdhiko vA bhAgo bhaviSyatIti niyamena prayuktA cakrikAzAlA bhavet, 'tamhA dAvae' tasmAd dadyAt, tasmAd-sAdhAraNAMvakrayazAlAgatavastujAtamadhyAd yadvastu sAghoryogya tailAdikaM tadanyadvA sAdhave dadyAt tadA tadvastu 'no se kappai paDigAhittae' no-naiva 'se' tasya-zramaNasya kalpate pratigrahItum / vya 25
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 vyavahArasUtre ayaM bhAvaH-kasyacit zayyAtarasya tailazAlA vidyate tasya anya eko'nekevA'dhikAriNo ___ bhaveyuH, zAlAtastailAdInAM vikrayakaraNena yo lAbho jAyate sa ekasya na bhavati, kintu-ane keSu vibhajyate, tatra yo vikretA-sa yadi sAdhave tailAdikaM kimapi dadyAt tAdRzaM vastu-tailAdikaM sAdhUnAM grahItuM na kalpate iti niSedhasUtram // sU0 17 // atha vidhisUtramAha--'sAgAriyassa' ityAdi / sUtram--sAgAriyassa cakkiyAsAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // sU0 18 // chAyA-sAgArikasya cakrikAzAlA nissAdhAraNA'cakrayaprayuktA, tasmAd dadyAt ___evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 18 / / bhASyam-'sAgAriyassa' sAgArikasya-zayyAtasya-gRhasthasya 'cakkiyAsAlA' cakrikAzAlA-tailavikrayazAlA vartate kintu sA 'nissAharaNavakkayapauttA' niHsAdhAraNA'vakrayaprayuktA nissAdhAraNaH--sAgArikabhAgarahito'vakrayo vikrayaNam , atra yatkiJcittailAdi, tatsaMjAtalAbhazca bhaviSyati tatsarva tavaiva na mama, ityevaMrUpeNa prayuktA-niyojitA bhavet , svatantrarUpeNa tasyaiva cakrikasya na tu sAgArikasya tatra bhAgo vidyate 'tamhA dAvae' tasmAt tAdRzaniHsAdhAraNacakrikAzAlAmadhyAt yat sAdhUcittaM tailAdikamanyadvA vastu ApaNasthavikretA dadyAt 'evaM se kappai paDigAhittae' evaMprakAreNa dIyamAnaM tailAdikam 'se' tasyazramaNasya kalpate pratigrahItum / yA khalu zAlA sAdhAraNA sAgArikabhAgayuktA bhavet tanmadhyAd dIyamAnaM vastu sAdhUnAM na kalpate pratigrahItumiti saptadazasUtrasyAzayaH / yA tu khalu nissAdhAraNA-sAgArikabhAgavarjitA bhATakena gRhItA, vyApAramAzritya cakrikasya svatantrA zAlA bhavettanmadhyAd dIyamAnaM tailAdikaM vastu sAdhUnAM kalpate pratigrahItum / ityaSTAdazasUtrasyAzayaH, evamagre'pi gauDikazAlAdisUtrANi vodhyAnIti / / sU0 18 //
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 9 sU0 19-32 gauDikazAlA digatavastugrahaNAgrahaNavidhiH 2 11 atha gauDikazAlA dicaturdazasUtrANyAha - 'sAgAriyassa goliyasAlA' ityAdi / sUtram - sAgAriyassa goliyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappar3a paDigAhittae / sU0 19 // sAgAriyasa goliyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAva evaM se paDigAhittae / / sU0 20 // kappai sAgAriyasa vodhiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappara paDigAhittae || sU0 21 // sAgAriyasa vodhiyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappar3a paDigAhittae || sU0 22 // sAgAriyassa dosiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamdA dAvae no se kappar3a paDi gAhittae | sU0 23 // sAgAriyasa dosiyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tumhA dAvae evaM se kapa paDigA hittae | sU0 24 // sAgAriyassa sottiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae || sU0 25 // chAyA - sAgArikasya gauDikazAlA sAdhAraNA'vakrayaprayuktA tasmAd dadyAt, no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 19 // sAgArikasya gauDikazAlA niHsAdhAraNA'vakrayaprayuktA, tasmAt dadyAt parva tasya kalpate pratigrahItum // sU0 20 // sAgArikasya vodhikazAlA sAdhAraNAvakrayaprayuktA tasmAd dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 21 // sAgarikasya vodhikazAlA niHsAdhAraNA'vakrayaprayuktA tasmAd dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 22 // sAgArikasya dauSikazAlA sAdhAraNA'vakrayaprayuktA tasmAd dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 23 // sAgArikasya dauSikazAlA niHsAdhAraNA'vakrayaprayuktA tasmAd dadyAt, evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 24 // no tasya sAgArikasya sautrikazAlA sAdhAraNA'vakrayaprayuktA, tasmAd dadyAt, karupate pratigrahItum // sU0 25 //
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 vyavahArasUtre sAgAriyassa sottiyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhI dAvae evaM se kappai paDigAhittae / sU0 26 / / sAgAriyassa voDayasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dovae no se kappai __ paDigAhittae // sU0 27 // sAgAriyassa boMDayasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // sU0 28 // sAgAriyassa gaMdhiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhI dAvae no se kappai paDigAhittae / sU0 29 // sAgAriyassa gaMdhiyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // suu030|| sAgAriyassa sauDiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappaI paDigAhittae // sU0 31 // sAgAriyassa soDiyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // sU0 32 // chAyA-sAgArikasya sautrikazAlA niHsAdhAraNAvakrayaprayuktA tasmAd dadyAt , evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 26 // sAgArikasya voDajazAlA sAdhAraNAvakrayaprayuktA, tasmAd dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 27 // sAgArikasya boMDajazAlA niHsAdhAraNA'vakrayaprayuktA tasmAd dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 28 // sAgArikasya gAndhikazAlA sAdhAraNAvakrayaprayuktA tasmAd dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum / sU0 29 // sAgArikasya gAndhikazAlA niHsAdhAraNA'vakrayaprayuktA tasmAd dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum / / sU0 30 // sAgarikasya zauNDikazAlA sAdhAraNA'vakrayaprayuktA tasmAd dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 31 // sAgArikasya zauNDikazAlA niHsodhAraNAvakrayaprayuktA tasmAd dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum / / sU0 32 //
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 9 sU0 33-36 auSadhyAmraphalagrahaNAgrahaNavidhiH 213 bhASyam-'sAgAriyassa goliyasAlA' ityAdIni ekonaviMzatitamasUtrAdArabhya dvAtriMttamasUtraparyantAni caturdaza sUtrANi cakrikAzAlAvat prAyaH samAnavyAkhyAnAni santi, tatrai viSamapadavyAkhyA pratanyate-'goliyasAlA' gauDikazAlA-guDavikrayazAlA // sU0 19 // 20 // 'bodhiyasAlA' vodhikazAlA-tandulAdikrayANakavikrayazAlA // sU0 21 / 22 // 'dosiyasAlA' dauSikazAlA-vastravikrayazAlA // sU0 23 // 24 // 'sottiyasAlA' sautrikazAlA-sUtravikrayazAlA ||suu0 25 / 26 // 'voDayasAlA' boNDajasAlA-karSAsavikrayazAlA / / sU0 27 / 28 // 'gaMdhiyasAlA' gAndhikazAlA-gandhadravyavikrayazAlA // sU0 29 / 30 // 'soDiyasAlA' zauNDikazAlA-'sukhaDI'-tiprasiddhamiSTAnnavikrayazAlA kAndavikApaNa ityarthaH // sU0 3132 // tathAvidhA anyA api zAlA bhaveyuH, tAsu sarvAsu zAlAsu madhye yA yA 'sAhAraNavakkayapauttA' sAdhAraNAvakrayaprayuktA--sAgArikabhAgayuktA bhavettanmadhyAhIyamAnaM kimapi guDAdivastujAtaM sAdhUnA grahItuM no kalpate, tatra sAgArikabhAgasattvena zayyAtarapiNDadoSasadbhAvAt / tathA-yA yA ca 'nissAhAraNavakkayapauttA' nissAdhAraNAvakrayaprayuktA-sAgArikabhAgavarjitA svatantrA guDAdivikretureva svAdhInA na tu tatra kasyApyanyasya sAgArikasya vA AMziko'pi bhAgo vartate, tasyA lAbhAdigrAhI tadadhikArI ca sa eka eva bhavet , athavA sAgArikavyatiriktA aneke vA bhAgino bhaveyuH kintu yatra sAgArikabhAgo na bhavettAdRzyAH zAlAyA madhyAhIyamAnaM guDAdivastujAtaM sAdhUnAM pratigrahItuM kalpate, tatra sAgArikabhAga rahitatvAnna tadgrahaNe doSaH / ityekonaviMzatitamasUtrAdArabhya dvAtriMzattamasUtraparyAntAnAM caturdazasUtrANAM tAtparyam // eSu caturdazasu sUtreSu madhye saptasu prathama-tRtIya-paJcama-saptama-navamai-kAdaza-trayodaza-rUpeSu(19-21. 23-25-27-29-31) zayyAtarabhAgasattvAttattacchAlAto dIyamAnaM vastujAtaM sAdhUnAmakalayam / tathA saptasu-dvitIya--caturtha--SaSThA-'STama-dazama-dvAdaza-caturdazarUpeSu (20-22-24-2628-3-0-32) zayyAtarabhAgarAhityena tattacchAlAto dIyamAnaM vastujAtaM sAdhUnAM kalpyamiti caturdazasUtrAzayaH // sU0 19-32 // pUrva sAgArikazAlAmadhikRtya kalpyAkalpyavidhiH pradarzitaH, sAmprataM sUpakArarasavatyAM pacyamAnA auSadhIradhikRtya sAgArikA'sAgArikAhAre kalpyAkalpyavidhi sUtradvayenAhai-'sAMgAriyassa osahIo' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa osahIo saMthaDAo tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae / sU0 33 // sAgAriyassa osahIo asaMthadAo tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // sU0 34 //
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre chAyA - sAgArikasya auSadhayaH saMstutAH tAbhyo dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 33 // sAgArikasya auSadhayo'saMstRtAH tAbhyo dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 34 // bhASyam - 'sAgAriyassa' sAgArikasya - zayyAtarasya 'osahIo' auSadhayaH--zAlivrIhigodhUmAdayaH, tanniSpAditAni bhojyajAtAnyapi auSadhizabdena vyavahiyante tena zAlyAdiniSpAditAni bhojyajAtAni tadanyA vA oSadhayaH suNThayAdayo yA bhavanti 'saMthaDAo' saMstRtAH--sUpakArarasavatyAM sarvasAdhAraNatayA saMskRtAH pAcitAH sAdhAraNA iti yatrA'nyepi svatvAnnAdikaM pAcayanti tataH sarveSAM saMmilitA ityarthaH 'tamhA dAvae' tasmAd - oSadhisambandhibhojanajAtAt sUpakAraH zramaNAya dadyAt 'no se kappai paDigAhittae' tAdRzaM dIyamAnamannAdikaM no--naiva 'se' tasya - zramaNasya kalpate pratigrahItum // sU0 33 // atha ca yA auSaghayaH asaMstRtAH asAdhAraNAH sAgArika bhAgarahitAH, vibhajya tanmadhyAt zayyAtarabhAgo niSkAsito bhavettAdRzabhojanamadhyAd yadi sUpakAro dadyAttadA kalpate sAdhUnAM pratigrahItum / ayaM bhAvaH -- sUpakArasya pAkazAlAyAM vivAhAdivividhamahotsavaprasaGge lokA vividhA auSadhIH pAcayanti tatra sAgAriko'pi pAcayati, tA dviprakArakA bhavanti saMsvRtAH sAdhAraNAH sarveSAM bhAgayuktAH, asaM stRtAH - asAghAraNAH anyabhAgarahitA iti / tatra yA auSadhayaH zayyAtareNa saha sAdhAraNAH - zayyAtareNA'vibhaktIkRtAH, tA auSaghayo dIyamAnA api sAdhUnAM na kalpate pratigrahItum, sAgArikabhAgAvibhaktatvena tAsAM sAgArikapiNDatvasyaiva sadbhAvAt / tA eva vibhaktIkRtAH sAgArikapiNDarUpA na bhavanti tatazca tAH pratigrahItuM kalpate sAdhUnAmiti sUtrayabhAvaH // sU0 -34 // pUrva moSadhiviSayaM kalpyA kalpya sUtramuktam, sAmpratamAmraphalAnyadhikRtya kalpyA kalpyavidhi sUtradvayenAha - 'sAgAriyassa' ityAdi / sUtram - sAgAriyassa aMbaphalA saMthaDA tamhA dAvae no se kappai paDigA - hittae || sU0 35 || sAgAriyassa aMbaphalA asaMdhaDA tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae / / sU0 36 // chAyA - sAgArikasya--AmraphalAni saMstRtAni tebhyo dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 35 // sAgArikasya- AmraphalAni asaMskRtAni tebhyo dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum || sU0 36 // 24 "
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 9. sa0 37 saptasaptakikAbhikSupratimAsvarUpam 215 bhASyam -'sAgAriyassa' sAgArikasya 'aMvaphalA' AmraphalAni zarkarAdizastrapariNatAmraphalAnItyarthaH sacittAnAmakalpyatvAt 'saMthaDA' saMstRtAni avibhaktAni yathA-anyasya yatrAdhikAraH zayyAtarasyA'pi tatrAdhikAro bhavet 'tamhA dAvae' tebhyastAdRzemyo'cittaphalakhaNDebhyaH sAdhave dadyAt tadA 'no se kappai paDigAhittae' tAdRzAni dIyamAnAni AmrakhaNDAni na kathamapi 'se' tasya zramaNasya pratigrahItuM--svIkartuM kalpate // sU0 35 // atha ca yadi 'sAgAriyassa' sAgArikasyA'cittAni AmraphalakhaNDAni 'asaMthaDA' asaMstRtAni-sAgArikabhAgarahitAni bhaveyuH, tadA tanmadhyAdIyamAnAni tAnyAmraphalAni sAdhUnAM kalpate // sU0 36 // pUrva zayyAtarapiNDo na grAhya iti proktam , tasyA'grahaNe'jJAtabhikSAgrahaNarUpo'bhigraho jAtaH, pratimA'pi cAbhigraha evetyabhigrahaprasaGgAt pratimAvidhimAha-'sattasattamiyA NaM' ityAdi / sUtram-sattasattamiyA NaM bhikkhupaDimA egNapannAe rAidiehiM egeNa channaueNaM bhikkhAsaeNaM ahAmuttaM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtaccaM sammakAeNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kiTTiyA ANAe aNupAliyA bhavai // sU0 37 // chAyA--saptasaptakikA khalu bhikSupratimA ekonapaJcAzatA rAtridivairekena SaNNavatena bhikSAzatena yathAsUtraM yathAkalpaM yathAmArga yathAtathyaM samyakkAyena sparzitA pAlitA zodhitA tIritA kIrtitA AzyA anupAlitA bhavati // sU0 37 // bhASyam-'sattasattamiyA NaM bhikkhupaDimAM' saptasaptakikA khalla bhikSupratimA, tatra- sapta saptakAni vidyante yasyAM sA saptasaptakikA, athavA-saptabhiH saptakairantaH samAptiryasyAH sA saptasaptakikA, 'sattasattamiyA' ityatra kakArasya makAraH prAkRtatvAt 'NaM zabdo' vAkyAlaGkAre, saptasaptakikA-saptasaptakadivasayuktA pratimA (49) ekonapazcAzadivasasaMpAdyA pratimetyarthaH / tadevAha-sA ca pratimA-abhigrahavizeSarUpA saptasaptakikA pratimA, 'egaNapannAe rAiMdiehiM' ekonapaJcAzatA rAtriMdivaiH, saptAnAM saptabhirguNane jAyante ekonapaJcAzadrAtrindivAni, taiH, tathA-'egeNa channaueNaM bhikkhAsaeNaM' ekena SaNNavatena bhikSAzatena, dinAnAM saptasaptake ekonapaJcAzad divasA bhavanti, tatra ca paNNavatyadhikaM bhikSAzataM bhavati / tathAhi-prathamasaptake pratidinamekaikA dattirAhArasya pAnasya ca gRhyate 7 / dvitIye saptake dve dve dattI 14 / tRtIye saptake tisrastisro dattayaH 21 / caturthe saptake catanazcatasro
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm dattayaH 28 / paJcame saptake paJca paJca dattayaH 35, SaSThe saptake SaT SaT dattayaH 42 / saptame saptake sapta sapta dattayo gRhyante 49 / iti saptabhiH saptakairekonapaJcAzadivasairjAyate SaNNavatyadhikamekaM zatam (196) bhikSAdattInAmiti / // saptasaptakikAbhikSupratimAkoSThakam // - - saMkalanam dattiH dattiH dattiH m` | ` | s h mm 28 dattiH dattiH dattiH 42 49 saMkalanam | 28 saMkalanam 28 | 28 | 28 | 28 | 28 | 28 | 196 eSA ca saptasaptakikA bhikSapratimA 'ahAsuttaM yathAsUtram-sUtramanatikramya yad bhavatitat , sUtroktaprakArAn anatikramyetyarthaH / 'ahAkappaM' yathAkalpa-kalpamanatikramya sAdhukalpAnusAramityarthaH / 'ahAmaggaM' yathAmArgam mArgaH-jJAna-darzana-cAritrarUpaH, tamanatikramya yad bhavati tat , jJAna-darzana-cAritrANAmavirAdhanenetyarthaH / 'ahAtaccaM' yathAtathyaM , tathyaM vAstavikatA, tad anatikramya-ekAntataH sUtrAnusAreNa saMpAditaM satyatayetyarthaH / 'sammakAeNaM' samyagyathArthatayA kAyena kAyagrahaNAt trividhenApi manovAkkAyayogena 'phAsiyA' sparzitAvirAdhanArakSaNataH sevitA, 'pAliyA pAlitA samyagrUpeNa paripAlanAt , ata eva 'sohiyA' zodhitA Ipadapi aticArAbhAvat 'tIriyA' tAritA tIraM-pAraM-nItA-prAptA paryantaM nItetyarthaH, 'kiTiyA' kIrtitA-AcAryANAM purataH kathitA yathA mayA pratimA samApteti, 'ANAe aNupA: liyA bhavaI' AjJayA-tIrthakarAjJayA-tIrthakarAjJAnusAreNa anupAlitA-samyagrarUpeNa pratipAlitA bhavati sA saptasaptakikA bhikSupratimA // sU0 37 //
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 9 sU0 38-39 aSTASTakikA-navanavakikAmikSupratimAni0 217. athASTASTakikAM bhikSupratimAmAha-'aTTaaTTamiyA' ityaadi| sUtram-aTTaaTTamiyA NaM bhikkhupaDimA causaTTIe rAidiehiM dohi ya aTThAsIehiM bhikkhAsaehiM ahAmuttaM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtaccaM sammakAeNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kiTTiyA ANAe aNupAliyA bhavai / / sU0 38 // chAyA-aSTASTakikA khallu bhikSupratimA catuSSaSTayA rAtrindivaiH dvAbhyAM cASTAzotAbhyAM bhikSAzatAbhyAM yathAsUtram yathAkalpam yathAmArgam yathAtathyam samyakkAyena sparzitA pAlitA zodhitA tIritA kIrttitA AzayA'nupAlitA bhavati // sU0 38 // . bhASyam-'aTUahamiyA NaM bhikkhupaDimA' aSTASTakikA-aSTa aSTakAni dinAnAM pramANaM yasyAM sA aSTASTakikA etAdRzI bhikSapratimA 'causaTThIe rAidiehi catuSSaSTayA-catuSpaSTikaiH-catu: ppaSTisaMkhyakai rAtrindivai.-ahorAtraiH, tathA 'dohi ya aTThAsIehiM bhikkhAsaehi' dvAbhyAmaSTAzItAbhyAM bhikSAzatAbhyAm , tathAhi-aSTa aSTakAnIti aSTa aSTabhirguNane catuSpaSTirahorAtrANi asyAH sampannatAyAM bhavanti / eSu catuSpaSTisaMkhyakeSu divaseSu prathame'STake ekaikA dattiriti aSTa dattayaH8, dvitIye'STake dve dve dattI iti poDaza dattaya. 16, tRtIye'STake timrastisro dattaya iti / caturvizatirdattayaH 24, caturthe'STake catasrazcatasra iti dvAtrizad dattayaH 32, paJcame'STake paJca paJceti catvAriMzaddattayaH 40, ghaSThe'STake SaT paDiti aSTacatvAriMzadattayaH 48, saptame'STake sapta sapteti SaTpaJcAzaddattayaH 56, aSTame'STake'STASTa dattayo bhikSAyA iti catuSpaSTidettayaH 64) AsAM sarvasakalane catuSpaSTidivasairjAte aSTAzItyadhike dve zate (288) bhikSAdattInAmiti / .. etAvadvikSAdattibhireSA aSTASTakikA bhikSapratimA yAvadAjJayA'nupAlitA bhavati / zeSa sarva pUrvasUtravadeva vyAkhyeyam / sU0 38 // // aSTASTakikAbhikSupratimAkoSTakam // dattiH dattiH / 2 / 2 / 2 dattiH |ur ocIWA || r3 24 32 dattiH 48 dattiH dattiH dAtta: dattiH 56 64 36 | 36 / 36 | 36 | 36 / 196
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 atha navanavakikAM bhikSupratimAmAha - 'navanavamiyA NaM' ityAdi / sUtram- 'navanavamiyA NaM bhikkhupaDimA egAsIe rAIdiehiM cauhi ya paMcuttarehiM bhikkhAsaehiM ahAsutaM ahAkappaM ahAsagaM ahAtacca sammakAraNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kiTTiyA ANAe aNupAliyA bhavai || sU0 39 // chAyA - navanava kikA khalu bhikSupratimA ekAzItyA rAtrindivaiH caturbhizca paJcotaraibhikSAzataiH yathAsUtra yathAkalpaM yathAmAgaM yathAtathyaM samyakkAyena sparzitA pAlitA zodhitA tIritA kIrtitA AjJayA'nupAlitA bhavati // sU0 39 // bhASyam - 'navanavamiyA NaM bhikkhupaDimA ' navanavakikA naveti navasaMkhyakAni naghakAni yasyAM sA navanavakikA bhikSupratimA 'egAsIe rAIdiehiM' ekAzItyA rAtrindivai ekAzItisaMkhyakairahorAtrairityarthaH ' cauhi ya paMcuttarehiM bhikkhAsa hiM' paJcottaraiH paJcAdhikai caturbhizva bhikSAzataiH / tathAhi--prathame navake pratidinamekaikA dattiriti nava 9, dvitIye navake dve dve dattI iti aSTAdaza 18, tRtIye navake tisrastisra iti saptaviMzatiH 27, caturthe navake catasrazcatasra iti SaTtriMzat 36, paJcame navake paJca paJceti paJcacatvAriMzat 45, SaSThe navake SaT SaDiti catupaJcAzat 54, saptame navake sapta sapteti triSaSTiH 63, aSTame navake aSTASTeti dvisaptatidattayaH 72, navame navake nava naveti-- ekAzItirdattayaH 81, AsAM sarvasaMkalane ekAzItidivasaiH paJcottarANi catvAri zatAni (405 ) bhikSAyA bhavanti / etAvadbhikSAdattibhireSA navanavakikA bhikSupratimA yAvadAjJayA'nupAlitA bhavati / zeSaM sarva saptasaptakikAbhikSupratimAsRtravad vyAkhyeyam // sU0 39 // // navanavakikAbhikSupratimAkoSTakam // 1 1 1 2 2 R 3 3 dattiH dattiH dattiH dattiH dattiH dattiH dattiH dattiH dattiH r | M 3 3 w 9 | 6 1 1 2 mr | 20 3 4 5 || 1 | 7 5 6 5 1 2 4 04 200 | 5 | 1 | | OM rm | 20 | 5 w pnn| 0 5 | 1 7 0 \ w 1 9 9 3 4 5. 6 6 1 2 8 rm 20s w 1 7 0 3 x 5 w9v 3 4 5 4 5 6 7 8 20 5 w | 9 9 5 6 1 ov 7 8 8 9 9 saMkalanam 45 45 45 45 45 45 45 45 45 2 3 4 vyavahArasutre 5 w 9 18 27 36 45 54 63 72 81 405
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 sU0 40 dezadazakikAbhikSupratimAnirUpaNam 219 atha dazadazakikAM bhikSupratimAmAha - 'dasadasamiyA NaM' ityAdi / sUtram - dasadasamiyA NaM bhikkhupaDimA egeNaM rAidiyasaraNaM addhachaTThehi ya bhikkhA ehiM ahAsuttaM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtaccaM sammakAraNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kihiyA ANAe aNupAliyA bhavai // sU0 40 // chAyA - dazadazakikA khalu bhikSupratimA ekena rAtrindivazatena arddhaSaSThezca bhikSAzataiH H yathAsUtram yathAkalpam yathAmArgam yathAtathyam samyakkAyena sparzitA pAlitA zodhitA tIritA kIrttittA AzayA anupAlitA bhavati // sU0 40 // bhASyam - 'dasadasamiyA NaM bhikkhupaDimA dazadazakikA khalu bhikSupratimA, tatra dazadazakikA - daza dazakAni yasyAM sA dazadazakikA, etAdRzI bhikSupratimA abhigrahavizeSaH / sA ca bhikSupratimA 'egeNaM rAIdiyasa eNaM' ekena rAtrindivazatena, daza dazabhirguNitAH bhavati zatamekaM rAtrindivAnAmiti rAtrindivAnAmekazatena, tathA zatasaMkhyaka divaseSu 'addhachaTThehi ya bhikkhA - saehiM' arddhaSaSThaizca bhikSAzatai., arddha paSThaM zataM bhikSANAM yatra tAni arddhaSaSThAni bhikSAzatAniH, vaiH paJcAzadadhikaiH paJcabhiH zatairityarthaH (550), zatasaMkhyakai rAtrindivaiH, tatsaMbandhibhiH paJcAzadadhikapaJcazata(550)saMkhyakai' bhikSApramANaireSA dazadazakikA bhikSupratimA yathAsUtraM yathAkalpaM yathAmArgaM yathAtathyaM samyakkAyena sparzitA pAlitA zodhitA tIritA kIrttitA AjJayA anupAlitA bhavati / atha bhikSupratimAnAM kAlapramANaM bhikSApramANaM tatpramANAnayanavidhizca pradarzyate, tathAhitatra saptasaptakikAyAH kAlaH ekonapaJcAzad rAtrindivAni 49 / aSTASTakikAyAH pratimAyAH kAlaH catuSSaSTI rAtrindivAni 64 / navanavakkikAyA ekAzItI rAtrindivAni 81 / dazadazakikAyAH paripUrNaM zataM rAtrindivAnAm 100 / sarvapratimAnAmadhikRtasUtracatuSTayopetAnAM pRthak pRthagetAvAneva bhavati kAla iti kAlapramANam / samprati bhikSAparimANamAha - saptasaptakikAyAM bhikSAparimANaM SaNNavatyadhikaM zatam (196) bhikSANAM bhavati / aSTASTakikAyAm - aSTAzItyadhike dve zate (288) bhikSANAM bhavataH / navanavakrikAyAM paJcottarANi catvAri zatAni (405) / dazadazakikAyAM pratimAyAmarddhaSaSThAni paJca zatAnIti paJcAzadadhikAni paJca zatAni ( 550 ) bhikSANAM bhavanti / bhikSApramANAnayanavidhi' pradarzyate tathAhi - saptasaptakavargadivasAH ekonapaJcAzat (49) te mUladivasaiH saptabhiryutAH kriyante, tato jAtAH SaTpaJcAzat (56) / te'rdhIkriyante, tato jAtA aSTAviMzatiH (28) / sA mUlena saptakena guNyate, tadA - AgataM SaNNavatyadhikaM zatam (196) / sapta saptakikApratimAbhikSAparimANam /
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyavahArasUtra tathA-aSTA'STakavargadivasAH catuSpaSTiH (64) / te mUladivasairaSTabhiH saMmizyante tato jAtA dvAsaptatiH (72) / tasyA ardhe kriyate, tato jAtAH SaTtriMzat (36) / te mUlenA'STakena guNyante jAte dve zate'STAzIvyuttare-(288) aSTASTakikApratimAbhikSAparimANam / / evaM navanavakikAyAM dazadazakikAyAM ca bhikSupratimAyAM yathoktaM bhikSAparimANaM jJAtavyam / / sU0 40 // // dazadazakikAbhikSupratimAkoSThakam // dattiH | 1 | 1/1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 1 dattiH | 2 | 2 2 2 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 Jam| dattiH m 30 m| | 0| 0 | |3| 60 | 70 dattiH / 5 5 5 5 5 5 5 5 5 | dattiH 6 6 6 6 6 6 6 6 6 | dattiH 777 | 7 | 7 |7|| 7 | 7 | | dattiH / 888888888 80 | dttiH| 9 9 9 9 9/9 | 9| 9 / 9/9/ 90 | dattiH |10|10|10|10|10|10|10|101010 100 // saMkalanam | 55 55 55 55 55 55 55 55 55 55 550 atha saptasaptakikAdibhikSupratimAcatuSTayasya kAlabhikSAparimANAdisaMgrAhakaM gAthApaJcakamAha-paDhamAe' ityAdi / gAthA-'paDhamAe paDimAe, kAlo egaNapanna divasANaM / bIyAe causaTThI, egAsII ya taiyAe // 1 // cotthIe sayamega, divasANaM hoi cauNha paDimANaM / bhikkhANaM parimANaM, vocchaM causuMpi paDimAsu // 2 // dattI paDhame egA, niccaM vaDhijja evamikkikka / satta-'Ta-navama-dasama, sattagamAiM ca bhikkhANaM // 3 //
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 1 sU0 40 chAyA saptasaptakikAdipratimAnAM kAlabhikSAparimANani0 221 chaNNauyaM sayamegaM, aTThAsII ya do sayA NeyA / paMcuttarA causayA, paNNAsa'hiyA ya paMca sayA // 4 // paDimA caupi ya, bhikkhAparimANamettha puvvRttaM / kamaso eyA savvA, ANAe pAliyA hoMti" // 5 // iti / prathamAyAH pratimAyAH kAla ekonapaJcAzaddivasAnAm / dvitIyAyAzcatuSSaSTiH, ekAzItizca tRtIyAyAH // 1 // caturthyAH zatamekaM divasAnAM bhavati catasRpratimAnAm / bhikSANAM parimANaM, vakSye catasRSvapi pratimAsu // 2 // dattiH prathame ekA nityaM varddhayed evamekaikAm / saptamA-'STama-navama-dazamaM, saptakAdi ca bhikSANAm // 3 // SaNNavataM zatamekam, aSTAzItizca dveze te jJeye / paJcottarANi caturazatAni paJcAzadadhikAni ca paJca zatAni // 4 // pratimAsu catasRSvapi ca, bhikSAparimANamatra pUrvoktam / kramaza patAH sarvAH, AiyA pAlitA bhavanti // 5 // iti // vyAkhyA - 'paDhamAe' iti / prathamAyAH pratimAyA ekonapaJcAzadivasAH (49) kAlaH, ekonapaJcAzaddivasaiH prathamA saptasaptakikA bhikSupratimA sapadyate 1 / evaM dvitIyA aSTA'STakikA bhikSupratimA catuSSaSTisaMkhyakairdivasaiH (64) saMpadyate 2 / tRtIyA navanavatrikA mikSupratimA ekAzItidivasaiH (81) saMpadyate 3 / gA0 1 // caturthI dazadazakikA bhikSupratimA zatasaMkhyakairdivasaiH (100) saMpadyate / etatkAlaparimANaM catasRSvapi bhikSu - pratimAsu bhavati // gA0 2 // atha bhikSAyA dattigrahaNaparimANaM pradarzyate - 'dattI' iti mAsu catasRSvapi pratimAsu prathame saptakAdike iti prathame saptake, prathame'STake, prathame navake, prathame dazake ekaikA dattirbhojanasya ekA pAnasya ca gRhyate / evam anena prakAreNa nityaM sadA dvitIyAdisaptakAdiSu ekaikAM datti bhikSANAM varddhayet / kiyatparyantamityAha - 'sattaTTa0 ' ityAdi, saptamA - SSTama - navama - dazamadazakaM yAvat / - ayaM bhAvaH - saptasaptakikAyAM pratimAyAM saptamaM saptakaM yAvaditi saptama saptakaparyantaM varddhayet / aSTASTakikAyAM pratimAyAm aSTamASTakaparyantaM varddhayet / navanavakikAyAM pratimAyAM navamanavakaparyantaM barddhayet / dazadazakikAyAM pratimAyAM dazamadazakaparyantamekaikAM datti varddhaye - diti // gA0 3 // atha-- bhikSAparimANamAha-- 'chaNNauyaM' ityAdi / 'chaNNauyaM sayamegaM' iti SaNNavataMghaNNavatyadhikramekaM zataM (196) saptasaptakikApratimAyAM bhikSANAM bhavati 1 / 'aTTahAsII ya do sayA' iti - aSTAzItyadhikaM zatadvayam (288) aSTASTakikApratimAyAM bhikSANAM
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 222 vyavahArasUtra bhavati 2 / 'paMcuttarA causayA' iti-paJcottarANi catvAri zatAni (405) navanavakikApratimAyAM bhikSANAM bhavanti 3 / 'pRNNAsa'hiyA ya paMca sayA' iti-paJcAzadadhikAni paJca zatAni (550) dazadazakikApratimAyAM bhikSANAM bhavanti 4 // gA0 4 // atra-catasRpvapi pratimAsu 'kamaso' kramaza:-anukrameNa pUrvoktam-anupadapradarzitaM bhikSAparimANaM bhavati / upasaMharannAha-'eyA' iti-etAH sarvAH-catatro'pi saptasaptakikAdayo bhikSupratimAH 'ANAe' AjJayA- tIrthakarAjJayA 'pAliyA' pAlitA-anupAlitA bhavanta ti // gA0 5 // iti // // bhikSupratimAnAM divasaparimANabhikSAparimANakoSTakam // pratimAnAmAni divasaparimANam bhikSA parimANam saptasaptakikA 49 aSTASTakikA 64 288 navanavakikA dazadazakikA 550 // iti bhikSupratimAprakaraNaM samAptam // suu040|| pUrva saptasaptakikAyA Aramya dazadazakikAparyantaM bhikSupratimAcatuSkaM pradarzitam, pratimAprasaGgAt sAmprataM mokapratimAhyaM pradarzayannAha--'do paDimAo' ityAdi / sUtram-'do paDimAo pannattAo taMjahA--khuDDiyA vA moyapaDimA' 1, mahalliyA vA moyapaDimA 2 khuDDiyaNNaM moyapaDimaM paDivannassa aNagArassa kappai paDhamasarayakAlasamayasi vA caramanidAhakAlasamayaMsi vA vahiyA ThAviyacA gAmassa vA jAva rAyahANIe vA varNasi vA vaNaduggaMsi vA pavvayaMsi vA pacayaduggaMsi vA, bhoccA Arubhai cauddasameNaM pArei, amoccA Arubhai solasameNaM pArei, jAe jAe moe Aviyatve, diyA Agacchai Aviyamve, rAiM Agacchai no Aviyavve, sapANe matte Agacchai noAviyanve, appANe matte Agacchai Aviyavye, savIe matta Agacchai no Aviyanve, avIe matte Agacchai Aviyace, sasaNi mate Agacchai no Aviyavve, asaNiddhe matte Agacchai Aviyavve, masaravakhe mace Agacchada no Aviyavve, asarakkhe matte Agacchai Aviyanve / jAe jAe moe Aviyavve, taMjahA-appe vA bahue vA / evaM khalu esA khur3hiyA moyapaDimA ahAvRttaM adAkaNaM ahAmaggaM ahAtaccaM sammakAraNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kihiyA ANAe aNupAliyA bhavai / / mU0 41 //
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 9 sU0 41 kSudrikA mokapratimAyAlanavidhiH 223 chAyA - dve pratime prajJapte, tadyathA kSudrikA vA mokapratimA 1, mahatikA vA mokapratimA 2 | kSudrikAM khalu mokapratimAM pratipannasya anagArasya kalpate prathamazaratkAlasamaye vA, caramanidAghakAlasamaye vA vahiH sthApayitavyA, grAmasya vA yAvadrAjadhAnyA vA vane vA vanadurge vA parvate vA parvatadurge vA, bhuktvA Arohati caturdazena pArayati, abhuArohati SoDazena pArayati, jAtaM jAtaM mokamApAtavyam, divA Agacchati ApA tavyam, rAtrau Agacchati no ApAtavyam, saprANaM mAtram Agacchati no ApAtavyam, aprANaM mAtram Agacchati ApAtavyam savIjaM mAtram Agacchati no ApAtavyam, avIz2aM mAtram Agacchati ApAtavyam, sasnigdhaM mAtram Agacchati no ApAtavyam asnigdhaM arajaskaM mAtram Agacchati ApAtavyam, sarajaskaM mAtram Agacchati no ApAtavyam, mAtram Agacchati ApAtavyam / jAtaM jAtaM mokamApAtavyam tadyathA - alpaM vA bahukaM vA / evaM khalu papA kSudrikA mokapratimA yathAsUtram yathAkalpam yathAmArgam yathAtathyam samyakkAyena sparzitA pAlitA zodhitA tIritA kIrttitA AjJayA anupAlitA bhavati // sU0 41 // 1 bhASyam - 'do paDimAo pannattAo' - dviprakArike pratime prajJapte kathite, 'taMjahA ' - tadyathA - 'khuDDiyA vA moyapaDimA mahalliyA vA moyapaDimA ' kSudrikA vA mokapratimA mahatikA vA mokapratimA / tatra mokaM kAyikI, tatpradhAnA pratimA mokapratimA, mocayati pApakarmamyaH sAdhumiti mokaM tatpradhAnA pratimA mokapratimA, asyAM pratimAyAM siddhAyAM kazcinmuniH kAlaM kurvan karmavimuktaH siddho bhavati, devo vA maharddhiko bhavati, athavA rogAdvimucyate zarIreNa kanakavarNo jAyate / utsargamArgapradhAneyaM pratimA, tAM na kAtaraH pAlayituM zaknoti / tatra prathamaM kSullikAmokapratimAsvarUpaM pradarzayati-'khuDDiyaM NaM moyapaDimaM paDivannassa aNagArassa' kSudikAM mokapratimAM pratipannasya prAptasyA'nagArasya sAdhoH ' kappara' kalpate 'paDhamasarayakAlasamayaMsi vA ' prathamazaratkAlasamaye-zaratkAlasya prathamasamaye - mArgazIrSe 'carama nidAhakAlasamayaMsi vA' carama - nidAghakAlasamaye-uSNakAlasya caramasamaye ApADhamAse 'vahiyA ThAveyavvA' bahiH sthApayitavyA bahirgatvA samAcaraNIyA, kasya vahirityAha- 'gAmassa vA jAva rAyahANIe vA' grAmasya vA yAva - drAjaghAnyA vA bahiH,yAvatpadena - Akaranagara nigama kheTakarvaTamaDambadroNamukhapattanAzrama saMvAha sannivezAnAM saMgrahastena AkaranagarAdirAjadhAnIparyantAnAM vahiriti bhAvaH / kutra sthAne ? ityAha- 'vasa vA vaNaduggaMsi vA' vane vA- ekajAtIyavRkSasamudAyarUpe, vanadurge vA nAnAjAtIyasaghana vRkSasamudAyarUpe, 'pancae vA pavvayaduggaMsi vA' parvate vA prasiddhe, parvatadurge vA anekaparvatasamudAyarUpe gatveyaM kSudrikA mokapratimA samAcAraNIyA bhavet / bhoccA Arubhai' bhuktvA bhojanaM kRtvA Arohati, tathAhi - mokapratimApratipanno munirniSadyAM colapaTTaM kAyikIMpAtrakaM ca gRhItvA grAmAdervahirgatvA ekAnte pratimAM pratipadyate / tatra kAyakosamAgame tAM mAtrake vyutsRjyAnApAte'saMloke dizAlokaM kRtvA Apibet / tAM pratimAM yadi'bhoccA Arubhai' bhuktvA svIkaroti tadA - 'caudasa meNaM pArei' caturdazenaca-turdazabhaktena
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 vyavahArasUtre paibhirupavAsai. pArayati-pAraNAM karoti 'abhoccA Arubhai solasameNa pArei' atha yadi abhuktvAbhojanamakRtvA Arohati pratimAM pratipadyate tadA SoDazena-SoDazabhaktena saptabhirupavAsaiH pArayati pAraNAM karoti / tatra vidhimAha-pratimAsamAcaraNakAle 'jAe jAe moe Aviyavve' jAtaM jAtaM mokaM mAtrakaM prasravaNamityarthaH ApAtavyam , tatrApi yat 'diyA Agacchai Aviyanve' divA-divase Agacchati moka tata ApAtavyam 'rAI Agacchai no Aviyabve' yat rAtrau Agacchati tad no ApAtavyam rAtrau vIryaprANAderadarzanAt kintu pariSThApayitavyam, evamagre'pi yojyam / mokaM dvividhaM bhavati-svAbhAvika taditaradvA, tatra svAbhAvikaM prANAdivarjitaM, taditarat prANAdisaMmizram , tatra svAbhAvikaM pAtavyam, asvAbhAvikaM pariSThApanIyam, tadevAha-tatrApi divase'pi yadi 'sapANe matte Agacchai no Aviyavve' saprANaM jIvaviziSTaM mAtrakam Agacchati tadA no ApAtavyaM na pAtavyam, 'apANe matte Agacchai Aviyanve' aprANam-prANivivarjitaM mAtrakamAgacchati tadA ApAtavyam / saprANaM mokamevaM bhavet-udare kRmayo bhaveyuste coSNaprakRtyA tApitAH santo mokena sArddhamAgaccheyuH, tAzca chAyAyAM niHsRjet , 'savIe matte Agacchai no Aviyanve' sabIjaM vIjamiti vIryam vIryaviziSTaM mAtrakamAgacchati tadA no ApAtavyam, 'avIe matte AgacchaI AviyanveM' yadi abIjaM vIryarahitaM mAtrakamAgacchati tadA ApAtavyam / 'sasaNiddhe matte Agacchai no Aviyavve' sasnigdhaM snehaviziSTaM cikkaNaM mAtrakamAgacchati tadA no ApAtavyam , 'asaNiddhe matte Agacchai Aviyavve' asnigdhaM cikkaNatAvarjitaM mAtrakam Agacchati tadA ApAtavyam / zaukrAH pudgalA dvividhA bhavanti-cikkaNA acikkaNAzca, tatra acikkaNA vIryarahitA ityartha., cikkaNAH savIryAH sasnigdhA ucyante, te ubhaye'pi dehasya zaithilye tapojanitauSNyena tApitAH santo mokena sArddha prapatantIti, 'sasarakkhe matte Agacchai no Aviyavve' sarajaskaM rajoviziSTaM prameharogajanyakaNikAmizritaM mAtrakamAgacchati tadA na ApAtavyam kintu pariSThApanIyam 'asarakkhe matte Agacchai Aviyanve' arajaska rajorahitaM mAtrakamAgacchati tadA ApAtavyam / tanmokaM kiyatparimitaM pAtavyam alpaM vA sarva vA ? tatrAha 'jAe jAe' ityAdi, 'jAe jAe moe Aviyavve' jAtaM jAtaM mokaM mAtrakaM sarvamApAtavyam / 'taMjahA' tadyathA-'appe vA bahue vA' alpaM vA bahukaM vA, tatsarva mokaM pAtavyam / athopasaMharannAha 'evaM khalu esA khuDDiyA moyapaDimA ahAsuttaM' ityAdi 'jAva aNupAliyA bhavaI' ityantam , evam kathitaprakAreNa khala epA kSudrikA mokapratimA yathAsUtraM yathAkalpaM yathAmArga yathAtathyaM samyakkAyena sparzitA pAlitA zodhitA tIritA kIrtitA AjJayA tIrthakarAjJayA anupAlitA bhavati, eteSAM padAnAM vyAkhyA pUrvasUtre gatA // sU0 41 / /
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 9 sU0 43 pAtradhArisaMkhyAdattikabhikSukabhikSAvidhiH 225 pUrva kSudrikAmokapratimA pradarzitA, sAmprataM mahatI mokapratimA pradarzayati-'mahalliya' ityAdi / sUtram-mahalliyaM NaM moyapaDimaM paDivannassa aNagArassa kappai se paDhamasarayakAlasamayaMsi vA carama nidAhakAlasamayaMsi vA bahiyA ThAviyavyA, gAmassa vA jAva rAyahANIe vA varNasi vA vaNaduggasi vA pavvayaMsi vA pavyayaduggaMsi vA, bhoccA Arubhai solasameNa pArei, abhoccA Arubhai ahArasameNa pArei, jAe jAe moe Aviyanve taha ceva jAva aNupA liyA bhavai // sU0 42 // chAyA-mahatI khalu mokapratimAM pratipannasya anagArasya kalpate tasya prathamazaratkAlasamaye vA caramanidAghakAlasamaye vA vahiH sthApayitavyA grAmasya vA yAvadrAjadhAnyA vA vane vA vanardurga vA parvate vA, parvatadurge vA bhutvA Arohati SoDazena pArayati, abhuktvA Arohati aSTAdazena pArayati, jAtaM jAtaM mokamApAtavyam tathaiva yAvad anupAlitA bhavati // sU0 42 // bhASyam-'mahalliyaM NaM moyapaDimaM' mahatI khalu mokapratimAm 'paDivanassa' pratipannassa-prAptasya 'aNagArassa' managArasya-zramaNasya 'kappaI' kalpate 'se' tasya zramaNasya 'paDhamasarayakAlasamayasi vA' prathamazaratkAlasamaye-mArgazIrpamAse vA 'caramanidAhakAlasamayaMsi vA' caramanidAdhakAlasamaye vA-ASADhamAse vA 'vahiyA ThAveyavvA gAmassa vA jAva rAyahANIe vA' bahiH sthApayitavyA-bahiH samAcaraNIyA bhavati, kasyetyAha-grAmasya vA yAvadAjadhAnyA vA 'varNasi vA vaNaduggaMsiyA' vane vA-vanaviSaye vA vanadurge-vanadurgaviSaye vA, 'pavyayaMsi vA pavyayaduggaMsi vA' parvate vA parvatadurge vA zramaNasya pratimAM grahItuM kalpate iti pUrveNAnvayaH / atha yadi zramaNaH 'bhoccA Arubhai' bhuktvA yadi pratimAmArohati-svIkaroti tadA 'solasameNa pArei' SoDazena-SoDazabhaktena-saptopavAsarUpeNa pArayati- pAraNAM karoti 'abhoccA Arubhai ahArasameNaM pArei' atha yadi abhuktvA pratimAmArohati-svIkaroti tadA-aSTAdazena bhaktena aSTopavAsarUpeNa pArayati-pAraNAM karoti, asyA pratimAyAm 'jAe jAe moe Aviyavve' jAtaM jAtaM mokaM kAyikItyarthaH, ApAtavyam / 'taha ceva' tathaiva -kSudrikApratimAvadeva sarvo'pi AlApako'tra grahItavyaH, kiyatparyantamityAha-'jAva ANAe aNupAliyA bhavai' yAvad AjJayA anupAlitA bhavati, iti paryantam / atrasthAnAM sarveSAM padAnAM vyAkhyA kSadikAmokapratimAvat krtvyaa| ete dve api pratime dhRtibalasapannasyaiva bhavati na tu kAtarasyeti ||suu0 42 // vya. 29
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 vyavahArasUtre pUrva mokapratimAdvayaM pratipAditam, pratimAdhArI ca dattirUpeNa bhikSAM gRhNAti, tatra kiM nAma dattiriti-dattisvarUpa pradarzayati--'saMkhAdattiyassa NaM' ityAdi / sUtram-saMkhAdattiyassa NaM bhikkhussa paDiggahadhArissa gAhAvaikulaM piMDavAya paDivAe aNuppaviTThassa jAvaiyaM kei anto paDiggahassa uccittA dalaejjA tAvaiyAo dattIo vattavyaM siyA, tattha se kei chabbaeNa vA dusaraNa vA cAlaeNa vA aMto paDiggahassa uccittA dalaejjA sAvi NaM sA egA dattI vattavyaM siyA, tattha bahave muMjamANA savve te sayaM sayaM piMDaM sAhaNiya aMto paDiggahassa uccittA dalaejjA savvA viNaM sA egA dattI vattavyaM siyA // sU0 43 // chAyA-saMkhyAdattikasya khalu bhikSoH patigrahadhAriNo gAthApatikulaM piNDapAta pratijJayA anupraviSTasya yAvatkaM kazcit antaH pratigrahasya uccaiH kRtvA dadyAt tAvatyo dattayo vaktavyaM syAt, tatre tasya kazcit chabbakeNa vA dUSyakeNa vA cAlakeNa vA antaH pratigrahasyoccaiH kRtvAH dadyAt sApi khalu sA ekA dattiH vaktavyaM syAt, tatra bahavo bhujAnAH save te svakaM svakaM piNDaM saMhatya antaHpratigrahasya uccaiH kRtvA dadyAt sarvA'pi khalu sA ekA dattiH vaktavyaM syAt // sU0 43 // mAdhyam-'saMkhAdattiyassa gaM' iti / saMkhAdattiyassa NaM' saMkhyAdattikasya khalu saMkhyA ekadvitrAdiparimANarUpA, tAmAzritya dattiH-bhikSAyA avyavacchinnatayA nipAtanam dattirUpA'nnasya pAnasya ca bhikSA yasya sa saMkhyAdattikaH, tasya saMkhyAdattikasya 'bhikkhussa' bhikSoHdattirUpAbhigrahadhArizramaNasya, kIdRzasya--'paDiggahadhArissa' pratigrahadhAriNaH-pAtrasahitasyetyarthaH, 'gAhAvahakulaM' gAthApatikulaM-gRhasthagRham 'piMDavAyapar3iyAe' piNDapAtapratijJayA-AhAragrahaNecchayA 'aNuppaviTThassa' anupraviSTasya--gRhasthagRhe gatasya 'jAvaiyaM yAvatkaM-yAvadvAram Achiya Achidya dvitrAdivAraM kRtvA'nna-pAnaM ca 'anto paDiggahassa' antaH pratigrahasya pAtrasya madhye 'uccittA' uccaiH kRtvA-uparita uddhRtya 'dalaejjA' dadyAt 'tAvaiyAo dattIo' tAvatya eva dattayo bhavantIti 'vattavyaM siyA' vattavyaM syAd / ayaM bhAvaH---ekasyAmapi bhikSAyAmupari utpATitAyAM yAvato vArAn Acchidya--vicchidya viramya viramya sAdhoH pAtre annaM pAnaM ca prakSipati tAvatyastatra dattayo bhavantIti / tatra hastakena pAtrakeNa vA utpATitA sA bhikSeti kathyate / dattayaH punastAmeva bhikSAM yAvato vArAn avacchidha avacchidya kSipati tAvatyo dattayo bhavantIti tAtparyam / 'tatya se keI tatra 'se' tasya-sAdhoH kazcit zrAvakaH, 'chabbaeNa vA' chabbakena vA vaMzadalamayena pAtreNa 'chAbar3I' ti lokaprasiddhena, 'dusaraNa vA' dRSyeNa-vastreNa vA, 'cAlaeNa vA' cAlakena vA-'cAlanI'-ti lokaprasiddhena pAtreNa 'aMto paDiggahassa' antaH patadgrahasya pAnamadhye 'uccittA' uccaiH kRtvA bhikSAmuparyutpATya 'dalaejjA' dadyAt 'sAvi NaM sA egA
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 9. sU0 44 pANipAtrasaMkhyAdattikabhikSubhikSAvidhiH 227 dattI vattavyaM siyA' sA'pi khalu sA-ekA dattiriti vaktavyaM syAt / idamekajanamAzritya kathitam, samprati-anekajanAnAzritya kathayati-'tattha se have' ityAdi, 'tattha va va have muMjamANA' tatra-gRhasthagRhe bahavo'neke bhuJjAnA bhojanaM kurvANA bhaveyuH 'savve te sayaM sayaM piMDaM' sarve te svakaM svakaM-svakIyaM svakIyaM piNDamannAdi 'sAhaNiya' saMhRtya--ekatrIkRtya 'aMto paDiggahassa' antaH patagrahasya pAtramadhye 'uccittA' uccaiH kRtvA--uparitaH 'dalaejjA' dadyAt 'savvAvi NaM sA egA dattI vattavyaM siyA' sarvA'pi khala sA bhikSA ekA dattiriti vaktavyaM syAt / ayaM bhAvaH-odanAdikaM dadAno gRhastho yAvatkaM bhojanajAtamekavAreNa pAtre kSipet sA ekavAraM patitA bhikSA dattirucyate / pAnakasya ca dAne yAvat pAnakadhArA truTayate tAvadekAdattiH kathyate / AhArajAte ekavAreNa pAtre patite-pAnakadravyasya dhArAvicchede ca yadi dAtA punarnikSipet tadA sA dvitIyA dattirbhavet / evaM tRtIyacaturthAdivAreNa tRtIyacaturthAdirdattirjAyate / tathA-gRhasthasya gRhe pathikAH karmakarA vA ekAgaNe pRthaka pRthak upaskRtya bhuJjate, teSAmekaH pariveSakaH syAt , sAdhuzca tatra tatsamaye bhikSArthamanupraviSTo bhavet tataH sa pariveSakaH 'dadAmI'-ti sAdhave nivedayati tatsamaye bhuJjAnAste sarve vadeyuH--yat pratyekamasmadIyabhojanamadhyAdapi sAdhave bhikSAM dehIti, tatastena pariveSakeNa teSAM sarveSAM bhojanamadhyAd gRhItvA gRhItvA ekatrIkRtya tad bhojanajAtaM sAdhoH pAtramadhye'vvacchinnaM prakSipettadA bahujanabhikSAsadbhAve'pi sA ekaiva dattirbhavet ekenaiva vAreNA'vyavacchinnatayA pAtre patitatvAditi / atra bhikSA dattizceti padadvayamadhikRtya dvikasaMyoge caturbhaGgI bhavati, tathAhi--ekA bhikSA--ekA dattiH 1, ekA bhikSAanekA dattayaH 2, bhanekA bhikSA--ekA dattiH 3, anekA bhikSA anekA dattayaH 4, iti / atre prathamabhaGge dAyakenA'vyavacchinnA ekenaiva vAreNa dattA tata ekA bhikSA--ekA dattiH 1, dvitIyabhale vyavacchiya vyavacchidya datteti-ekA bhikSA-anekA dattayaH 2, tRtIyabhaGge anekA bhikSA ekA dattiH, atra dAyakena sarveSAM bhojanajAtamekatrIkRtyaikavAreNa avyavacchinnatayA dattA, atra 'tattha bahave bhuMjamANA' iti sUtrasya pUrvokto bhAvo ghaTate 3 / caturthe bhaGge anekA bahujanasatkA bhikSA vyavacchidya vyavacchidyA'nekavAreNa datteti-anekA bhikSA-anekA dattayaH 4, iti bhaGgacatuSTayasya spaSTIkaraNam / ___ evam-ekAnekadAyaka-bhikSA-dattIti padatrayamadhikRtya trikasayoge caturbhaGgI pradarzyate-eko dAyakaH ekA mikSA ekA dattiH, atra eko dAyaka ekAM bhikSAmekavAreNA'vyavacchinnatayA dadAtIti prathamo bhaGgaH 1, eko dAyakaH ekA bhikSA anekA dattayaH, atra-eko dAyaka ekAMbhikSAM vahazo vArAn vicchidya vicchidya dadAtIti dvitIyo bhaGgaH 2, eko dAyakaH anekA bhikSA ,ekA dattiH, atra
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 vyavahArasUtre eko dAyakaH anekAM bhikSAmekatrIkRtya ekavAreNA'vyavacchinnatayA dadAtIti tRtIyo bhaGgaH 3, eko dAyakaH manekA bhikSA manekA dattayaH, atra-eko dAyako'nekAM bhikSAM bahuzo vArAn vicchidya vicchidya dadAtIti caturtho bhaGgaH 4, iti // sU0 43 // ___pUrvoktaM sUtraM patadgrahamadhikRtya dattiviSayakaM kathitam , samprati pANipatadgrahaviSayakaM sUtramAha'saMkhAdattiyassa NaM ityAdi / sUtram-saMkhAdattiyassa NaM bhikkhussa pANipaDiggahiyassa gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppaviTThassa jAvaiyaM kei aMto pANissa uccittA dalaejjA tAvaiyAo dattIo vattavyaM siyA, tattha se kei chabbaeNa vA dUsaraNa vA cAlaeNa vA ato pANissa uccittA dalaejjA sAvi NaM sA egA dattI vattavyaM siyA, tattha se vahave muMjamANA savve te sayaM sayaM piMDaM samAhaNiya aMto pANissa uccittA dalaejjA savyAviNa sA egA dattI vattavvaM siyA // sU0 44 // chAyA-saMkhyAdattikasya khalu bhikSoH pANipatagrahikasya gAthApatikulaM piNDatipAtapravijJayA anupraviSTasya yAvatkaM kazcid antaH pANeH uccaiH kRtvA dadyAt tAvatyo dattayo vaktavyaM syAt , tatra tasya kazcit chancakena vA dUpyeNa vA cAlakena vA antaH pANeH uccaiH kRtvA dadyAt sarvA'pi khalu sA ekA dattiH vattavyaM syAt , tatra tasya bahavo bhuJjAnAH sarve te svakaM svakaM piNDaM saMhatya antaH pANeH uccaiH kRtvA dadyAt sarvA'pi khalu sA ekA dattiH vaktavyaM syAt // sU0 44 // bhASyam-'saMkhAdattiyassa NaM bhikkhussa' saMkhyAdattikasya saMkhyAmAzritya dattirUpeNa bhikSAgrAhiNaH khala bhikSoH, kIdRzasya tasya ? ityAha-'pANipaDiggahiyassa' pANipatadgrahikasya bhikSoH pANireva patadgraha-pAtraM yasya saH pANipatadgrahaH, sa eva pANipatadgrahikaH, yaH pANAveva kare evAnnapAnAdikaM dhRtvA bhuGkte tasya 'gAhAvaikulaM' gAthApatikulaM-gRhasthagRham 'piMDavAyapaDiyAe' piNDapAtapratijJayA-AhAragrahaNecchayA 'aNuppaviTThassa anupraviSTasya gRhasthagRhe bhikSArtha gatasya 'jAvaiyaM' yAvatkaM yAvadvAramAchiyAchidya hitrAdivAram , ityAdi zeSaM sarvaM pUrvoktapatadgrahadhArisUtrabad vyAkhyeyam , vizeSa etAvAneva-pUrvasUtre 'aMto paDiggahassa' ityasya sthAne 'aMto pANissa' iti paThanIyam , 'aMto pANissa' antaH pANeH hastasya madhye iti vyAkhyA kartavyeti / / sU044 pUrva patadgrahadhAriNaH pANipatahikasya ca dattirUpo bhikSA'bhigrahaH pratipAditaH, sAmpratamabhiprahaprasaGgAd upahRtameva gRhNAtoti-upahRtasvarUpamAha-'tivihe ubaddaDe' ityAdi / sUtram -'tivihe uvahaDe pannatte, taMjahA-suddhovahaDhe, phalihovahaDe, saMsaThovahaDhe // 45 // chAyA-trividhamupahRtaM prAptam , tadyathA-zuddhopahRtaM phalikopahRtaM saMsRSTopahatam // sU0 45 //
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 9 suM0 45-47 upahatAdibhikSAbhigrahadhArisvarUpam 229 bhASyam- ya upahRtAbhigrahI sa upahRtaM gRhNAti tat 'tiviha' trividhaM - triprakArakam 'uvaha De pannatte' upahRtaM prajJaptam kathitam, upa samIpe - anyasya bhoktuH samIpe pariveSaNArthaM hRtam gRhItam upahRtaM kathyate, tat trividhaM prajJaptam taMjahA' - tadyathA 'suddhovahaDe' zuddhopahRtam 1, 'phalihovaiDe' phalikopahRtam 2, 'saMsadvo vaha De' saMsRSTopahRtam 3, tatra zuddhopahRtaM yathA - yadi vyaJjanarahitaM kevalaM taNDulAdikaM gRhItvA dAsyati tadA grahISyAmIti zuddhopahRtam 1 | phalikopahataM yathA phalikaM kASThapAtram, yadi kASThapAtre gRhItvA dAsyati tadA grahISyAmi iti phalikopahRtam 2 | saMsRSTopahRtaM yathA-yadi 'zAkAdikharaDitapAtre gRhItvA dAsyati tadA grahISyAmIti sasRSTopa - tam 3 / etattrividhamupahRtamupahatAbhigrahadhArI bhikSArUpeNa gRhNAtIti // atha zuddhAdipadAnAmarthamAhai - atra khalu yat alepakRtaM kAJjikena pAnIyena vA na sanmi zrIkRtaM tat-zuddham, athavA vyaJjanAdirahitaM zuddhaudanaM zuddham / tacca niyamato'lepakRtam 1 | phalikaM nAma yat kASThapAtre gRhItam, athavA phalitamiti vyaJjanairnAnAprakArakairbhojyavastubhirviracitamiti 2 / saMsRSTaM nAma-bhoktukAmena gRhItam, yat sthAle pariveSitam tato grahaNAya haste, kSipto na tu mukhe prakSipati, atrAntare bhikSArthaM kazcit sAdhuH samAgataH yat zAkAdinA lepakRtamalepakRtaM vA tat saMsRSTamiti kathyate 3 / upahRtaM tu yad bhoktukAmena gRhItaM tadupahatamityucyate // sU0 45 // athAvagrahitAbhigrahasvarUpamAha - 'tivihe ' ityAdi / sUtram - tivihe oggahie paNNatte, taM jahA - jaM ca . ogiNhai jaM ca sAiraha jaM ca AsagaMsi pakkhiva ege evamAhaMsu || sU0 46 / / chAyA - trividhamavagrahitaM prajJaptam, tadyathA - yadavagRhNAti yacca saMharati yacca Asyake prakSipati, eke evamAhuH // sU0 46 // bhASyam - 'tivihe' trividham - triprakAra kam, 'oggahie paNNatte' avagrahitam, anagrahitaM nAma abhigrahavizeSaH prajJaptaM- kathitam 'taMjahA' tadyathA - 'jaM ca ogiNhai' yaccA'vagRhNAti-bhojanArthaM gRhNAti, 'jaM ca sAharaI' yacca saMharati, yacca bhojana pAtrAd niSkrAmayati, 'jaM ca AsagaMsi pakkhivai' yaccA''syake mukhe prakSipati, evamavagrahitaM trividhaM bhavati / 'ege' eke kecana AcAryAM evaM pUrvoktaprakAreNa trividhamavagrahitam AhuH - kathayantIti // sU0 46 // atrAnyAcAryamatamAha - 'ege puNa' ityAdi / sUtram - ege puNa evamAhaMsu dubihe oggahie pannatte, taMjahA - jaM ca ogiNhai jaM ca AsagaMsi pakkhivai // 47 //
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 vyavahAra chAyA---eke punarevamAhuH-dvividhamavagrahitaM prajJaptam, tadyathA-yaccAvagRhNAti yaccA''syake prakSipati // sU0 47 // bhASyam-'ege puNa evamAiMsu' eke punarAcAryA avagrahitavipaye evaM vakSyamANaprakAreNa AhuH kathayanti / tathAhi-'duvihe 'oggahie pannatte' dvividhaM dviprakArakamavagrahitaM prajJaptaM kathitaM bhagavatA, avagrahitaM nAma avagrahavizeSaH 'taMjahA' tadyathA 'jaM ca ogiNhai' yaccA vagRhNAti bhojanArtha sthApayati, 'jaM ca AsagaMsi pakkhibaI' yaccA''syake mukhe prakSipati tat , eva mavagrahitaM dvividhaM bhavatIti // nanu pUrvamatrAvagrahitaM yaccAvagRhNAti, yacca saMharati yaccAsye prakSipatIti trividhamuktvA punaratra dvividhaM proktam tatkathaM zAstre vAkyadvaividhyam ? atrAha-atra :yad vAkyadvaividhyaM tadAdezAntareNa bhavati / Adezo nAma yad bahuzrutairAcIrNa, na ca tadanyairyugapradhAnairvAdhitaM bhavet sa bhavati nAma Adeza ityeSa. zAstrasaMmatatvAd grAhyaH tato nAtra vAkyadvaividhyaM zaGkanIyamiti / punaH zaGkate matra yaduktam 'jaM ca AsagaMsi pakkhivaI' asyAyamarthaH yad Asyake mukhe prakSipati tad gRhNAtIti taducchiSTaM bhavediti loke sAdhoravahelanA bhavet yadayaM sAdhurucchiSTaM bhuDkte iti tat kathaM tad gRhyate ? atrAha-mukhe iti svamukhe prakSipatIti na, bhoktumupaviSTAnAM dattvA pariveSako'vaziSTaM bhojanajAtaM bhUyo bhojanasthApanapAtrasya piTharAdermukhe prakSipati, tapakSipan sAdhave dadyAt tad gRhnnaatiityrtho'vseyH| tataH piTharAdimukhamadhikRtyedaM sUtraM pravartitam // sU0 47 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcakra-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta "jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlabati-viracitAyA "vyavahArasUtrasya" . bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAM navamoddezaH samAptaH // 9 //
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||ath dshmoddeshkH|| tadevaM navamamuddezaM vyAkhyAya saMprati-dazamoddezakaH prArabhyate, asya dazamodezakaprathama. sUtrasya navamoddezakacaramasUtreNa saha kaH sambandhaH ? ityAha bhASyakAraH-'puvvaM oggahiyAbhiha' ityAdi / gAhA-puvvaM oggahiyAbhiha, abhiggaho desio caramasutte / paDimA abhiggaho iha, vuccai eseva saMbaMdho // bhA0 gA0 // 1 // chAyA-pUrvam avagrahitAbhidhaH abhigraho dezitazcaramasUtre / pratimAbhigraha iha, procyate epa eva sambandhaH // bhA0 gA0 1 // vyAkhyA-pUrvamiti pUrva navamoddezakasya caramasUtre avagrahitAbhidhaH avagrahitanAmakaH abhigraho dezitaH kathitaH / iha-dazamoddezakasya prathamasUtre pratimA'pi abhigraha eveti kRtvA pratimAbhigrahaH yavamadhya-vajramadhya-candrapratimAdvayarUpo'bhigrahaH procyate tata eSa eva saMvandho navamadazamoddezakayoriti // bhA0 gA0 1 // anena sabandhenA''yAtasyAsya dazamoddezakasyedamAdimaM sUtram-'do paDimAo' ityAdi / sUtram-do paDimAo pannattAo taM jahA-javamajjhA ya candapaDimA vairamajjhA ya caMdapaDimA / javamajjhaM NaM caMdapaDimaM paDivannassa aNagArassa niccaM mAsaM vosahakAe ciyattadehe je keI parIsahovasaggA samuppajjaMti divyA vA maNussagA vA tirikkhajoNiyA vA aNulomA vA paDilomA vA, tattha aNulomA tAva vaMdejjA vA namaMsijjA vA sakkArejjA vA sammANejjA vA kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjupAsejjA, paDilomA tAva annayareNaM daMDeNa vA ahiNA vA jotteNa vA vetteNa vA kaseNa vA kAe AuddejjA te savve uppanne sammaM sahai khamai titikkhai ahiyAsei // sU0 1 // chAyA-ve pratime prApte tadyathA-yavamadhyacandrapratimA ca vajramadhyacandrapratimA ca / yavamadhyAM khalu candrapratimAM pratipannasyA'nagArasya nityaM mAsaM vyutsRSTakAye tyaktadehe ye kecitparIpahopasargAH samutpadyante divyA vA mAnuSakA vA tairyagyonikA vA-anulomA vA pratilomA vA, tatrA'nulomA tAvad vandeta vA namasyed vA satkArayedvA saMmAnayed vA kalyANaM maGgalaM daivataM caityaM paryupAseta, pratilomA tAvat anyatareNa daNDena vA asyA vA jotreNa vA vetreNa vA kazayA vA kAyam AkuTayet tAn sarvAn utpannAna samyak sahate kSamate titikSate adhisahate // sU0 1 // bhASyam-'do paDimAo pannattAo' ve-dviprakArike pratime prajJapte kathite, tatra pratimAyA daividhya darzayitumAha-'taM jahA' ityAdi 'taM jahA' tadyathA-'javamajjhA ya caMdapaDimA vaDaramajjhA ya caMdapaDimA' yavamadhyA ca candrapratimA vajramadhyA ca candrapratimA, tatra-yavamadhya
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 vyavahAra candrapratimAyA yavenoSamA candreNa copamA, yavasyeva madhyaM pRthulatvena yasyAH sA yavamadhyA candrAkArA pratimeti vyutpatteH / evaM vajramadhyacandrapratimAyAH vajreNa 'candreNa ca sAdRzyam vajravad madhyabhAgastanukatvena yasyAH sA vanamadhyA candrAkArA pratimA vanamadhyacandrapratimA, ityevaM dviprakArike pratime iti / tatra-'javamajha NaM caMdapaDimaM paDivannassa aNagArassa' yavamadhyAM khalu candrAkArAM pratimAM pratipannasya-prAptasya-pratipannayavamadhyacandrapratimasyA'nagArasya bhikSoH 'niccaM mAsaM' nityaM- sadA divA rAtrau mAsam ekamAsaM yAvat yAvAn pratimAkAlastAvatkAlaparyantam 'vosahakAe' vyutsRSTakAye vyutsRSTaH mamatvAbhAvena visarjitaH etAdRzazcAsau kAyazca asthyAdicayAtmakatvAtkAyaH zarIramiti vyutsRSTakAyastasmin mamatvavarjite zarIre ityarthaH / vyutsRSTakAyo dvividhaH-dravyato bhAvatazca, tatra dravyato malamalino'pyakRtasnAna: vibhUSAvarjitaH bhUmizAyitvAdirUpaH, bhAvato-vyutsRSTakAyo yo vAtika-paittika-zlaiSmikarogAtakaiH spRSTo'pi kAyamamatvAbhAvAnna kAzcidapi auSadhabhaiSajyAdinA kAyaviSayAM paricAraNAdirUpAM cintAM karoti yaH, etAdRze mamatvavarjite kAye, yato vyutsRSTakAyastata. 'ciyattadehe' tyaktadehe kAyamamatvarahitatvena tyakta iva vyaktazcAsau dehazca tasmin tyaktadehabhAve pariNatAtmabhAve zarIre / etAdRzaM dehaM yadi ko'pi hanyAd bannIyAt, runcyAt , tADayedvA tathApi taM na nivArayati pratyuta dhRtanirjarAbhAva evaM vibhAvayati-'nedaM zarIraM mama, zarIramanyad ahaM cAnyo'taH ko mAM mArayituM zaknoti ajarAmaro'ham etena vadhavandhanAdinA mama karmanirjarA bhavati' iti bhAvanayA bhAvitasyAnagArasya tAdRze dehe 'je kei parIsahovasaggA' ye kecit parISahopasargAH pahIpahAzca upasargAzceti parISahopasargAH, tatra parISahAH-kSutpipAsAdayo dvAviMzatividhAH, upasargA devAdikRtAstrividhAH 'samuppajjati' samutpadyante upasthitA bhavanti, ke te upasargAH ? iti upasargAn pradarzayati-'divyA vA maNussagA vA tirikkhajoNiyA vA' divyA vA mAnuSyakA vA taiyagyonikA vA, tatra divyA-devakRtA bhApanasaMharaNAdayaH, mAnuSyakA vadhavandhanAdayaH, tairyagyonikAH zvApadAdikRtAH, ete trividhA api upasargAstasmin tyakamamatve dehe samutpadyante / ta ime trayo'pi parISahopasargAH pratyekaM caturghA bhavanti, sarvasaGkalanayA dvAdaza, tatra divyA upasargAzcatvAraH-hAsAt pradveSAt vimarzato vimAtrAto vA / evaM manuSyakRtA api catvAraH-hAsAt pradveSAt vimarzAt kuzIlapratisevanAt / tairazvA api caturvidhAH--bhayAt pradveSataH, AhArakAraNAd , apatyarakSAkAraNatazceti bhaveyuH / te punaH 'aNulomA vA' anulomAH-prItikarA upasargAH, 'paDilomA' pratikUlA vA / 'tattha aNulomA tAva' tatrA'nulomapratilomopasargayomadhye ye'nulomA devAdikRtAH tAvat ko'pi devAdiH pratimAbhraMzakaraNArthaM sAdhum 'vaMdejjA' vandeta vandanaM kuryAt 'namaMsijjA' namasyet-namaskAraM kuryAt 'sakkArejjA' satkArayet-sAdhoH satkAraM kuryAt 'saMmANejjA vA' sammAnayet-saMmAnaM vA kuryAt 'kalyANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjupAsejjA' kalyANaM
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 10 su0 2 yavamadhyacandrapratimAsvarUpam 233 kalyANakaraM, maGgalaM-maGgalasvarUpaM, daivataM - dharmadevasvarUpaM, caityaM - jJAnasvarUpaM bhavantaM paryupAse' ityuktvA paryupAseta - samIpopavezanAdirUpAmupAsanAM kuryAt / nanu anulomAstu manogamyA bhavanti tathA'pyete upasargAH kathaM bhaveyuH, upasargAstu pIDotpAdakA bhavantItyatrAha - pratimApratipattitazcalita karaNa hetukatvAdAtmano bhAvapIDotpAdakatvAdete upasargazabdena saMbodhitA bhagavateti / 'par3ilomA' pratilomAH - pratikUlA upasargAstAvat 'annayareNa' anyatareNa tADanasAdhanAnAM madhye kenApi-anyatareNa ekena, tathAhi - 'daMDeNa vA' daNDena vA - lakuTena, 'aTTiNA vA ' asthnA vA asthirUpatADanasAdhanena, 'jotteNa vA' jotreNa vA - jotramiti govalIvardAdivandhakasthUladavarikArUpeNa 'vetteNavA' vetreNa vA 'veMta' iti lokaprasiddhena vA / 'kaseNa vA' kA vA 'cAbuka' iti lokaprasiddhena vA, etAdRzaistADanasAdhanabhUtaiH vastubhiH sAdhoH 'kAeAuTTejjA' kArya--zarIram-AkuTayet tADayet 'te savve uppanne' tAn- uparyuktAn sarvAn eva samupasthitAn 'sammaM' samyag manomAlinya rAhityena 'sahai' sahate sahanaM karoti 'khamai' kSamate satyAmapi nivAraNazaktau kSamAM karoti 'titikkhei' titikSate - nirjarAbhAvena sahate 'adhiyA se ' adhisahate adhi-nizcalabhAvena vAsIcandanavRkSavat sahate / uktaJca - vAsIcaMdaNakappo, jaha rukkho iya suhaduhasamo u / rAgaddosa vimukko, sahai aNuloma- paDilome // 1 // iti // chAyA--vAsIcandanakalpo, yathA vRkSa iti sukhaduHkhasamastu / rAgadveSavimuktaH, sahate anuloma-pratilomAn // 1 // iti // sU0 1 // atha-yavamadhyacandrapratimAyAH pratipattisvarUpaM pradarzayati - 'javamajjhaM NaM' ityAdi / sUtram - javamajyaM NaM caMdapaDimaM paDivarannassa aNagArassa srukka pakkhassa pADivae kappai egaM dartti bhoyaNassa paDigAhittae egaM pANagassa, savvehiM duppayacauppayAiehiM AhArakaMkhIhiM sattehiM paDiniyattehiM annAyauMchaM suddhobahaDaM NijjUhittA vahave samaNamAhaNa-ahi- kivaNa-vaNImagA, kappar3a se egassa bhuMjamANassa paDigAhittae no doha no tino cauNDa no paMcanha no guvviNIe no vAlavacchAe no dAragaM pejjamANIe / no se kappara aMto eluyassa dovi pAe sAhaTTu dalamANIe no cAhiM elayasa dovi pAe sAiDa dalamANIe, aha puNa evaM jANejjA evaM pAyaM aMto kiccA egaM pAyaM vAhiM kiccA eluyaM vikkhaMbhaittA eyAe esaNAe esamANe labhejjA AhArejjA, eyAe esaNAe esamANe no labhejjA no AhArejjA viijjAe se kapa doNi dattao bhoyaNassa paDigADhittae doNi pANagassa, savvehiM duppayacauppayAiehiM jAva no AhArejjA / evaM taiyAra tiNNi jAtra paNNarasIe paNarasa / vyaM, 30
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 vyavahAra bahulapakkhassa pADivae se kappai coddasadattIo, bIyAe terasa jAva codasIe ega dattiM bhoyaNassa egaM pANagassa savvehiM duppayacauppayAiehiM jAca no AhArejjA, amAvAsAe se ya abhattaDhe bhavai / evaM khalu esA javamajjhacaMdapaDimA ahAmRttaM ahAkappaM ahAmaggaM sammaM kAraNaM phAsiyA-pAliyA sohiyA tIriyA kidiyA ANAe aNupAliyA bhavai / / sU0 2 // chAyA-yavamadhyAM khalu candrapratimAM pratipannasthA'nagArasya zuklapakSastha pratipadi kalpate ekAM datti bhojanasya pratigrahItuma pakAM pAnakasya sarveDhipadacatuSpadAdibhirAhArakAMkSibhiH sattvaiH pratinivRttaH azAtoMcha zuddhopahataM niryuhya vahan zramaNa-mAhanA-'tithikRpaNa-vanIpakAn , kalpate tasyaikasya bhujAnasya pratigrahItum no dvayoH no prayANAm no caturNAm no paJcAnAm , no gurviNyAH no vAlavatsAyAH no dArakaM pAyayantyAH, no tasya kalpate, antarelukasya dvAvapi pAdau saMhRtya dadatyAH, no bahirelukasya dvAvapi pAdau saMhatya dadatyAH, atha punarevaM jAnIyAt ekaM pAdamantaH kRtvA-ekaM pAdaM vahiH kRtvA palukaM viSkambhayitvA etayA epaNayA eSayan lameta Aharet, patayA epaNayA papayan no lameta no Aharet / dvitIyAyAM tasya kalpate dve dattI bhojanasya pratigrahItum dve pAnakasya sarve dvipadacatuSpadAdibhiryAvanno Aharet / evaM tRtIyAyAM timro yAvat paJcadazyAM pnycdsh| bahulapakSasya pratipadi tasya kalpate caturdaza dattIH, dvitIyAyAM trayodaza yAvaccaturdazyAmekAM datti bhojanasya, ekAM pAnakasya sardvipadacatuSpadAdibhiryAvat no mAharet, amAvAsyAyAM sa cAbhaktArtho bhavati / evaM khalu eSA yavamadhyacandrapratimA yathAsUtra yathAkalpa yathAmArga samyak kAyena sparzitA pAlitA zodhitA tIritA kIrtitA AnayA'nupAlitA avati // suu02|| bhASyam-'javamajjhaM NaM caMdapaDima' yavamadhyAM khalu candrapratimAm , yavamadhyacandrapratimAyAH yavena candreNa copamA yavavanmadhyabhAgaH-pRthulo yasyA sA yvmdhyaa| tathA,candrAkArA pratimA candrapratimA- candrAnusAriNItyarthaH / ___ ayaM bhAvaH-zuklapakSasya pratipattithau candravimAnasya paJcadazabhAgIkRtasya ekaiva kalA dRzyA bhavati, dvitIyAyAM tithau dve kale candravimAnasya dRzyete, tRtIyAyAM tisraH, evaM pUrNimAyAM paripUrNAH paJcadazA'pi kalAH dRzyante / tataH kRSNapakSasya pratipadi ekayA kalayA hono dRzyate candrasya caturdaza kalA dRzyante ityarthaH / dvitIyAyAM tithau trayodaza kalA dRzyante, tRtIyAyAM dvAdazaiva, yAvadamAvAsyAyAmekA'pi kalA na dRzyate / tadevamayaM mAsaH Adau UnaH madhye saMpUrNaH ante punarapi parihInaH / yadvA-AdAvante ca tanuko madhye vipulaH / evaM bhikSuko'pi zuklapakSasya pratipadi tithau ekAM dattiM bhikSAyA gRhNAti, dvitIyAyAM zuklapakSasya dve gRhNAti, tRtIyAyAM tisro dattIH gRhNAti yAvat paJcadazyAM paJcadaza dattIgRhNAti / kRSNapakSasya pratipadi punazcaturdaza dattIguhAti, dvitIyAyAM trayodaza, evaM krameNa yAvat caturdazyAbhekaikonatvena ekAM datiM gRhNAtIti tena amA
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 10 sU0 2 yevamadhyacandrapratimAsvarUpam 235 vAsyAyAM copoSito bhavati, caturthabhakkaM karotItyarthaH / tatazcacandrAkAratayA candrapratimA AdAvante ca bhikSAyAttanutvAt madhye vipulatvAt yavamadhyopamitamadhyabhAgA, evambhUtAM yavamadhyacandrapratimAm 'paDibannassa' pratipannasya 'aNagArassa' anagArasya-sAdhoH svIkRtayavamadhyacandrapratimasya bhikSoH, 'mukkapakkhassa pADivae' zuklapakSasya pratipattithau 'kappaI' ega dati bhogaNassa paDigAhittae' kalpate ekAM datti bhojanasya pratigrahItum , tathA-'egaM pANagassa' ekAM datti pAnakasya pratigrahItuM kalpate / kadA kalpate ? ityAha-savvehi' ityAdi, 'savvehi duppayacauppayAiehiM AhArakaMkhIhi sattehi paDiNiyattehiM' sarvaidipadacatuSpadAdibhirAhArakAkSibhiH sattvaiH-prANibhiH AhAraM kRtvA pratinivRttaiH, atra saptamyarthe tRtIyA prAkRtatvAt tena sarveSu dvipadacatuppadAdiSu AhArakAkSiSu sattveSu pratinivRtteSu satsu, ityarthaH / ___ayaM bhAvaH-tasmin samaye sAdhurbhikSArtha gacchet yadA sarve'ti dvipadacatuppadAdayo jIvA AhArakAMkSiNaH mAhAraM kRtvA pratinivRttA bhaveyustadavasare sAdhurbhikSArtha paribhramediti / kozamAhAraM gRhIyAttatrAha-'annAyauMche' ajJAtoMcham , ajJAtasya-aparicitakulasya uJcham-alpamalpaM 'suddhovahaI' zuddhopahRtam nirdopamAhAraM dAtumutthApitam , yadvA zuddhena-sacittAdisaMparkarahitena gRhasthena upahRtam-dAtuM haste gRhItaM tat anyasmai dattvA avaziSTaM syaadbhvet| 'nijjUhittA vahave samaNa-mAhaNa-aihi-kivaNa-vaNImagA' bahUn zramaNa-mAhanA 'tithi-kRpaNa-vanIpakAn , tatrazramaNa.-zAkyamikSuH, mAhano bhikSAvRttiko vrAhmaNa, atithiH-prAghurNakAdiH, kRpaNaH dInaH, vanIpakoyAcakaH, ityetAn sarvAn niyUhya-bhikSAgrahaNapravRttAn varjayitvA, yadA te bhikSAM gRhNanto bhaveyustadA tatra sAdhanA bhikSArtha na gantavyamiti bhaavH| tatsamaye tatra gatasya 'kappai se egassa muMjamANassa paDigohittae' kalpate tasya-gRhasthagRhe praviSTasya, tatra-ekasya muJAnasya pratigrahItum , eka eva puruSo yatra bhuGkte tasya hastAdevAnnapAnAdikaM pratigrahItuM kalpate kintu-'no doNhaM no tiNDaM no yo purupayormuJAnayostrayANAM vA bhujAnAnAm evam-'no cauNhaM no paMcaNhaM' no catarNA no vA paJcAnAM hastAd bhikSAM pratigrahItuM kalpate, evam 'no gutriNIe' no gurviNyA garbhavatyA hastAt 'no vAlavacchAe' no vAlavatsAyAH yasya bAlo'vyaktaH, sa na tasyA virahe tiSThati etAdRzyA hastAt , evam -'nodAragaM pejjamANIe' no dArakaM pAyayantyAH-bAlakaM stanyaM dhAyannyAH, yA strI bAlakaM stanyaM pAyaryAta taddhastAdapi bhikSAM grahItuM na kalpate, punazca 'no se kappaDa aMto elayassa dovi pAe sAhaTu dalamANIe' na tasya zramaNasya kalpate'ntamadhye elukasyagaDadehalyAH dvAvapi pAdau-caraNau satya-sthApayitvA dadatyA', gRhadvArAbhyantare pAdadvayaM saMhanya yA bhikSA dadAti taddhastAdapi no grahItuM kalpate 'no vAhiM eluyassa dovi pAe sAhahu dalamANIe no-na vA bahiH-bahirmAge elukasya-gRhadvArasya dvAvapi pAdau saMhRtya bhikSAM dadatyAH, gRhasya bahirmAge caraNadvayaM sthApayitvA yA bhikSAM dadAti taddhastAdapi grahItuM na kalpate iti
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArIsaMtra pUrveNa sambandhaH / tadA kathaM kalpate ? ityAha-'aha puNa evaM jANejjA' atha punarevaM jAnIyAt'egaM pAyaM aMnA kiccA' ekaM pAdamantArasya kRtvA, 'egaM pAyaM vAhi kiccA' ekaM pAdamelukasya-dvArasya vahiH-bahirbhAge kRtvA 'eluyaM vikkhaMbhaittA' elukaM-gRhadvAraM viSkambhayitvA dvayozcaraNayormadhye kRtvA dadatyA hastAtkalpate, 'eyAe esaNAe esamANe labhejjA' etayA eSaNayA eSayan yadi labheta, tadA 'AhArajjA' Aharet- AhAraM kuryAt tAdRzamannapAnAdikaM grahItuM kalpate iti bhAvaH 'eyAe esaNAe esamANe No labhejjA No AhArejjA' etayA eSaNayA epayan yadi no labheta tadA no Aharet AhAraM no kuryAt / eSaH prathamadinabhikSAgrahaNavidhiruktaH, evaMrItyaiva dvitIyAditithiviSaye'pi yojanIyamiti / evam 'viiyAe se kappai doNi dattIo bhoyaNassa paDigAhittae do pANagassa' dvitIyAyAM tithau 'se' tasya yavamadhyacandrapratimA pratipannasyA'nagArasya kalpate dve dattI bhojanasya-bhaktaudanAdeH pratigrahItuM tathA dve dattI pAnakasya pratigrahItum / kadA-kalpate ? tatrAha--'savvehiM duppayacauppayAiehi AhArakaMkhIhi sattehiM paDiniyattehi sarveSu dvipadacatuSpadAdiSu AhArakAGkSipu satveSu-prANiSu pratinivRtteSu annAyauMchaM suddhovahaDaM jAva no AhArajjA' ajJAtoMchaM zuddhopahRtaM yAvat no Aharet , ityAdi padAni pratipadAlApakoktavad vyAkhyeyAni / "evaM taiyAe tiNNi jAva paNNarasIe paNNarasa' evaM tRtIyAyAM tithau timro yAvat paJcadazyAM paJcadaza, pUrvoktakrameNa ekaikAM dattiM varddhayan paJcadazyAM-pUrNimAyAM paJcadaza dattIbhojanasya, paJcadaza pAnakasya pratigrahItuM kalpate / mAsasya zuklapakSe dattInAM varddhamAnatAmupadarya mAsasya kRSNapakSe dattInAM hAsatAM darzayitumAha-'bahulapakkhassa' ityAdi, 'bahulapakkhassa pADivae se kappai codasa dattIo' vahulapakSasya-kRSNapakSasya pratipadi prathamadivase tasya-yavamadhyacandrapratimAM pratipannasyA'nagArasya caturdaza dattI janasya tathA caturdaza dattIH pAnakasya pratigrahItuM kalpate iti bhAvaH / evam 'vIyAe terasa' dvitIyAyAM trayodaza 'jAva' yAvat, yAvatpadena tRtIyAyAM dvAdaza, caturthyAmekAdaza, paJcamyAm daza, evaM krameNa hApayan 'codasIe egaM dattiM bhoyaNassa' caturdazyAmekAM dattiM bhojanasya 'egaM datiM pANagassa' ekAM dattiM pAnakasya pratigrahItuM kalpate / kadA ? ityAha-'duppayacauppayAiehi' dvipadacatuSpadAdiSu bhojanakAkSiSu sattveSu-prANiSu pratinivRtteSu, ityAdi 'jAva no AhArejjA' yAvat no Aharet, etayA eSaNayA eSayan labheta Ahota, etayA eSaNayA no labheta no Aharediti pUrvavad vyAkhyeyam, tataH 'amAvAsAe se ya abhattadve bhavaI' amAvAsyAyAM-mAsasya carame divase sa ca abhaktArtha, na bhakkamabhaktaM-bhojanarAhityaM tadeva prayojanaM yasya so'bhaktArthaH, upoSito bhavatIti / 'evaM khala esA javamajjhacaMdaMpaDimA' evamupayuktaprakAreNa eSA-pUrvapradarzitA yavamadhyacandrapratimA 'ahAmuttaM' yathAsUtram-sUtrAnati
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 10 sU03 vajramadhyacandrapratimAsvarUpam 237 krameNa, 'ahAkappaM yathAkalpam-sUtroktasAdhukalpAnatikrameNa, 'jAva aNupAliyA bhavaI' yAvad anupAlitA bhavati, yAvatpadena yathAmArga samyakkAyena sparzitA pAlitA zodhitA tIritA kIrtitA AjJayA, ityeteSAM grahaNaM bhavati / tatra yathAmArga jJAna-darzana-cAritrAnatikramaNa, samyag niraticAraM kAyena sparzitA sevanataH, pAlitA jIvarakSAtaH, zodhitA gurukathanAnusArato niraticArAcaraNataH, tIritAparyantaM nItA, kIrttitA-AcAryANAmane 'mayA pratimA saMpAditA' iti niveditA, tIrthakarANAmAjJayA anupAlitA bhavatIti // sU0 2 // __ yavamadhyacandrapratimAkoSTakam zuklapakSe prati. dvi. tR. ca. paM. pa. sa. a. na. da. ekA. dvA. trayo. catu. pUrNimA | | | | | / / / / / / / / / / 1 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15 kRSNapakSe prati. dvi. tR. ca. paM. pa. sa. a. na. da. ekA. dvA. trayo. catu. amA. / / / / / / / / / / / / / 14, 13, 12,11, 10, 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1, . abhakArthaH pUrva zuklapakSamAzritya kriyamANA yavamadhyacandrapratimA pradarzitA, sAmprataM-bahulapakSAdArabhya kriyamANA vajamadhyacandrapratimAM pradarzayati- 'vairamajjhaM NaM' ityAdi / satram-'paramajjhaM NaM caMdapaDimaM paDivannassa aNagArassa NiccaM mAsaM vosahakAe ciyattadehe je kei parisahovasaggA samuppajjati taMjahA-divvA vA mANussagA vA nirikkhajoNiyA vA aNulomA vA paDilomA vA / tattha aNulomA tAva vaMdejjA vA namasejjA vA-sakkArejjA vA saMmANejjA vA kalyANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjavAdenA / paDilomA annayareNaM daMDeNa vA aTThiNA vA jotteNa vA vetteNa vA kaseNa vA kAe AuddejjA te savve uppanne sammaM sahejjA khamejjA titikkhejjA ahiyAsejjA // sU0 3 // chAyA-vajramadhyAM khalu candrapratimAM pratipannasyA'nagArasya nityaM mArsa vyutsRSTa kAle tyaktadehe ye kecit parIpahopasargAH samutpadyante tadyathA-divyA vA-mAnuSakA vA niryayonikA vA anulomA vA pratilomA vA, tatrA'nulomA tAvat vandeta namasyet makArayeta saMmAnayet kalyANaM magalaM daivataM caityaM paryupAseta / pratilomA anyatareNa--daNDena
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre vA asthanA vA jotreNa vA vetreNa vA kazayA vA kAyamAkuTyeta, tAn sarvAn samutpannAn samyak saheta kSameta titikSeta adhisaheta // sU0 3 / / bhASyam-vairamajhaM Na caMdapaDima' vajamadhyAM khalu candrapratimAm, tatra-vatrasyeva madhya yasyAH sA vajramadhyA candrAkArA-candratulyA pratimA-vajramadhyacandrapratimA, vanavad Adau ante ca sthUlA, madhye tanuketyarthaH / kRSNapakSacandrA'nusAritvAt candrAnusAriNI bhavati / ayaM bhAvaH-vAmadhyacandrapratimAyAM kRSNapakSa Adau kriyate tata evaM bhAvanA-kRSNapakSasya pratipattithau candravimAnasya caturdaza kalA dRzyante, dvitIyAyAM candravimAnasya trayodaza kalA dRzyante, tRtIyAyAM dvAdaza yAvat caturdazyAm ekaiva kalA dRzyate, amAvAsyAyAM tu-ekApi kalA candravimAnasya na dRzyate / tataH punarapi zuklapakSasya pratipadi candravimAnasyaikA kalA dRzyate dvitIyAyAM dve kale dRzyete, tRtIyAyAM tinaH kalA dRzyante, evaM yAvat paJcadazyAM paJcadazA'pi kalA dRzyante / tadayaM mAsaH Ado avasAne ca pRthulo madhye tanukaH, vanamapi AdAvante ca vipulaM madhye tanukam / evaMprakAreNa zramaNo'pi bhikSAM gRhNAti, kRSNapa. kSasya pratipadi caturdaza, dvitIyAyAM trayodaza, tRtIyAyAM dvAdaza yAvat caturdazyAmekaiva, amAvAsyAyAm upoSito bhavati / tataH punarapi zuklapakSasya pratipadi ekAM bhikSAM gRhNAti, dvitIyAyAM ve bhikSe, tRtIyAyAM titro bhikSAH yAvat paJcadazyAM paccadaza / tata eSA kRSNapakSagatacandrAkAratayA candrapratimA AdAvante ca vipulatayA madhye ca tanutayA vajramadhyopamitamadhyabhAgA iti vajramadhyacandrapratimA bhavatIti / etAdRzIM vajramadhyacandrapratimAm 'paDivannassa' pratipannasya 'aNagArassa' anagArasya sAdhoH 'NiccaM mAsaM vosaTTakAe' nityaM mAsaM mAsaparyantaM vyutsRSTakAye-parityaktaparikarmaNi kAye ata eva 'ciyattadehe' tyaktadehe-tyakAtmabhAve dehe anayoIyoH padayoH savistaramoM yavamadhyacandrapratimAsUtre vilokanIya, etAdRze dehe 'je kai parIsahovasaggA samuppajjati' ye kecit parIghahopasargAH zarIravighAtakAH parIpahA. upasargAzca samutpadyante-samAgacchanti tAn sarvAn eva so'dhisahetetyagrimeNa sambandhaH / te ke parIpahopasargA iti tAn nAmagrAhaM darzayitumAha-'taMjahA' ityAdi, tadyathA-'divyA vA mANussagA vA tirikkhajoNiyA vA' ityAdi, zeSaM sarve sUtraM yavamadhyacandrapratimAvad vyAkhyeyam // sU0 3 // pUrva vajramadhyacandrapratimAyA' svarUpaM pradarzitam , samprati tasyAH pAlanaprakAraH pradarzyate'vairamajjhaM gaM' ityAdi / sUtram- vairamajjhaM NaM caMdapaDima paDivannassa aNagArassa bahulapakkhassa pADivae kappai pannarasa dattIo bhoyaNassa paDigAhittae-pannarasa pANagassa, savvehiM duppayaca uppayAiehiM AhArakaMkhIhi jAca No AhArejjA / vitiyAe se kappai cauddasa dattIo bhoyaNassa, cauddasa pANagassa paDigAhittae jAva No AhArejjA / evaM jAva paNarasIe
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 10 sU0 4 vajramadhyacandrapratimAsvarUpam 239 egA dattI / sukkapakkhassa pADivara kappara do dattIo, bIyAe tiSNi jAva caudasIe paNarasa, puNNimAe abhattaTThe bhavai / evaM khalu esA vairamajjhA caMdapaDimA ahAsutaM ahAkappaM ahAmaggaM jAva aNupAliyA bhavai // sU0 4 // chAyA- -vajramadhyAM khalu candapratimAM pratipannasyA'nagArasya bahulapakSasya pratipadi kalpate tasya paJcadaza dattIrbhojanasya pratigrahItum paMcadaza pAnakasya, sarvairdvipadacatuSpadAdibhirAddArakAMkSibhiH yAvat no Aharet / dvitIyAyAM tasya kalpate caturdaza dattIjanasya pratigrahItuM caturdaza pAnakasya yAvat no Aharet / evaM yAvat paJcadazyAm (amAvAsyAyAm) ekA dattiH / zuklapakSasya pratipadi kalpate he dattI, dvitIyAyAM tisraH yAvaccaturdazyAM paJcadaza, pUrNimAyAm abhaktArtho bhavati / evaM khalu eSA vajramadhyA candrapratimA yathAsUtraM yathAkalpaM yathAmArga yAvat anupAlitA bhavati // sU0 4 // bhASyam -'vairamajjhaM NaM caMdapaDimaM' vajramadhyAM khalu candrapratimAm ' paDivannassa' aNagArassa' pratipannasyA'nagArasya - sAdhoH 'vahulapakkhassa' bahulapakSasya kRSNapakSasyetyarthaH 'pADivae' pratipadi-pratipattithau prathamadivase ityarthaH, 'kappara pannarasa dattIo bhoyaNassa paDigA - hittae' kalpate paJcadaza dattIrbhojanasya - bhaktaudanAdeH pratigrahItum, tathA - 'pannarasa pANagassa' paJcadaza dattI' pAnakasyApi pratigrahItuM kalpate, kadA ? ityAha-- ' savvehiM duppayacauppayAiehiM AhArakaMkhIhiM jAva No AhArejjA' sarveSu dvipadacatuSpadAdiSu AhArakAMkSiSu pratinivRtteSu yAvad no Aharet, etayA sUtroktayA eSaNayA eSayan yadi labheta tadA - Aharet, eSaNayA eSayan no labheta tadA no Aharediti sarvatraiva yojanIyam / atra - yAvatpadagRhItasya sarvasyApi pAThasyArtho yavamadhyacandrapratimAsUtre vilokanIyaH / etayA 'vitiyAe cauda sadattIo bhoyaNassa paDigAhittae jAva No AhArejjA' kRSNapakSasya dvitIyAyAM tithauM dvitIyadivase ityarthaH ' se' tasyA'nagArasya kalpate caturdaza dattIrbhojanasya-bhaktaudanAdeH pratigrahItum caturdaza pAnakasya pAnasyApi caturdazaiva dattaH pratigrahItuM kalpate, tatra yadi etayA sUtroktayA eSaNayA eSayan labheta tadA- - Aharet yadi no labheta tadA no Aharet, iti / evaM jAva paNarasIe egA dattI' evam anena prakAreNa yAvat tRtIyAta Aramya kramaza ekaikonatvena paJcadazyAM tithau amAvAsyAyAm ekA dattirgrahItavyA bhavati, ekAM datti pratigrahItuM kalpate / tadanantaram 'sukka pakkhassa pADivara' zuklapakSasya pratipattithau kalpate sAdhoH dve dattI pratigrahItum, 'vIyAe tiSNi' dvitIyAyAM tisra' 'jAba caudasIe paNarasa' yAvat tRtIyAta Arabhya kramaza ekaikavRddhayA caturdazyAM tithau paJcadaza, 'puNNimAe abhattaTTe
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 vyavahArasUtre bhavaI' pUrNimAyAM-paurNamAsyAM tithau sa pratimAdhArI sAdhuH abhaktArthaH bhaktaprayojanarahitaH upopito bhavati / 'evaM khalu esA vairamajjhA caMdapaDimA' evam uktaprakAreNa eSA-kathitasvarUpA vajramacyA candrapratimA, 'ahAsutaM ahAkappaM jAva aNupAliyA bhavaI' yathAsUtraM yathAkalpaM yAvadanupAlitA bhavati, eSAM padAnAmartho yavamadhyacandrapratimAsUtre'valokanIyaH, evaM prakAreNa vajamadhya candrapratimA nirUpitA bhavati / etAvAnatra bhedo dvayoryavamadhyavajramadhyacandrapratimayo-yat yavamadhyA candrapratimA AdAvavasAne ca tanukA madhye ca vipulA / vajramadhyacandra pratimA tu--AdAvavasAne ca vipulA madhye tanuketi / sUtre'rthe ca sati dhRtivalasaMpanna eva yavamadhyAM vajramadhyAM ca candrapratimA pratipadyate iti vijJeyam // sU0 4 // tithiH dattiH vajramadhyacandrapratimAkoSThakam kRSNapakSe prati. dvi. tR. ca. paM. pa. sa. a. na. da. ekA. dvA. trayo. ca, amA. / 15, 14, 13, 12,11,10,9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2. 1, zuklasukSe prati. hi, tR. ca. paM. pa. sa. a. na. daza. e. dvA. yo. ca. pU. / / / / / / / / / 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, abhaktArthaH tithiH dattiH / pUrva pratimA proktA, pratimAM cAgamAdivyavahArakuzala eva pAlayituM samartho bhavediti paJcavidhaM vyavahAraM pradarzayati --'paMcavihe vavahAre pannatte' ityAdi / sUtram-paMcavihe vavahAre pannatte taMjahA-Agame 1, sue 2, ANA 3, dhAraNA 4, jIe 5 / jatyeva tatya Agame siyA AgameNaM vavahAraM paTTavejjA, no se tattha Agame siyA, jahA se tattha sue siyA sueNaM vavahAraM paTTavejjA, no se tattha sue siyA jahA se tatya ANA siyA ANAe vavahAraM paTThavejjA, no se tattha ANA siyA jahA se tattha dhAraNA siyA dhAraNAe vavahAraM paTTavejjA no se tattha dhAraNA siyA, jahA se tatthajIe,
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 10 sU0-5 AgamAdipaJcavidhavyavahAranirUpaNam 241 siyA jIeNaM vavahAraM paTTavejjA, eehiM paMcahi vavahArehiM vavahAraM paDavejjA taMjahA-AgameNaM sueNaM ANAe dhAraNAe jIeNaM / jahA jahA Agame sue ANA dhAraNA jIe tahA tahA vavahAraM paTTavejjA / se kimAhu bhaMte ? AgamavaliyA samaNA NiggAMthA / icceyaM paMcavihaM vavahAraM jayA jayA jahiM jahiM tayA tayA tarhi tahiM aNissiovassiyaM vavahAraM vavahAremANe samaNe NiggaMthe ANAe ArAhae bhavai // sU0 5 // chAyA-paJcavidho vyavahAraH prazaptaH tadyathA-AgamaH 1, zrutam 2, AjJA 3, dhAraNA 4. jItam 5, yatraiva tatrAgamaH syAt / Agamena vyavahAraM prasthApayet 1, no atha tatrAgamaH syAt yathA atha tatra zrutaM syAt zrutena vyavahAraM prasthApayet 2, no atha tatra zrutaM syAt yathA atha tamAzA syAt AzayA vyavahAraM prasthApayet 3, no tatrAjJA syAt yathA atha tatra dhAraNA syAt dhAraNayA vyavahAraM prasthApayet 4, no atha tatra dhAraNA syAt yathA atha tatra jItaM syAt jotena vyavahAraM prasthApayet 5, / ebhiH paJcabhirvyavahArairvyavahAraM prasthApayet tadyathA-Agamena, zrutena, AzayA, dhAraNayA jItena, yathA yathA AgamaH zrutam AzA dhAraNA jItam tathA tathA vyavahAraM prasthApayet / atha kimAhurbhadanta !, AgamavalikAH zramaNA nirgranthAH / ityetaM paJcavidhaM vyavahAram yadA yadA yatra yatra tadA tadA tatra tatra anidhitopazritaM vyavahAraM vyavaharan zramaNo nimranthaH AjJayA ArAdhako bhavati // suu05|| bhASyam-'paMcavihe vavahAre pannatte' paJcavidhaH paJcaprakArako vyavahAraH, tatra-vyavaharatIti vyavahAraH prajJaptaH-kathitaH, tameva paJcavidhatvaM darzayitumAha-'taMjahA' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA-'Ago' AgamaH, tatrA''gacchati prApto bhavati mokSarUpo'rtho'nena, jJAnadarzanacAritrarUpo vA'rtho'nena ityAgamaH dvAdazAGgagaNipiTakarUpaH sAdhUnAM pravRttinivRttirUpo vyavahAra ityarthaH, atra guNaguNinorabhedopacArAd guNena guNI gRhyate tena Agama iti AgamavyavahArI sa ca kevalajJAnI 1, manaHparyavajJAnI 2, avadhijJAnI 3, caturdazapUrvadharaH 4, dazapUrvadharaH 5, navapUrvadharazceti SaDete AgamavyavahAriNo bhavanti 6 / / eteSu SaTsu uttarottaraM grAhyaH 'mue' zrutam-zrutavyavahArI AcAraprakalpanizIthAdisUtradhArI, atra zrutazabdena navAdipUrvANAmapi grahaNaM bhavati, tena navapUrvAdidharA api sUtravyavahAriNaH kathyante 2 / 'ANA' AjJA-AjJAvyavahArI, yathA-kecidgItArthA AcAryAdayaH dUradezasthitA jaDAvalakSINatvena vihRtyAgantuM na samarthA bhaveyusteSAmAjayA, tIrthakarAjJayA zAstradvArA vA vyavaharati prAyazcittAdi dadAti sa AjJAvyavahArIti 3 / 'dhAraNA' dhAraNAvyavahArI, yo dhAraNayA vyavaharati sa dhAraNAvyavahArI, dhAraNA nAma gItArthagurvAdibhiH kasmaiciddattAM zodhi dRSTvA taddattA zodhiM zrutvA vA dhAryate sA dhAraNA kathyate tayA vyavaha" dhAraNAvyavahArI procyate, yathA--yaH kazcid gItArthavyavahArI kasmaicit prAyazcittAdi dadAti tacchRtvA-taduktaM dhArayitvA yaH prAyazcittaM dadAti sa dhAraNAvyahArIti kathyate 4 / 'jIe' jItam-guruparamparAgata nya, 31
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahAratre prakriyArUpaM tena yo vyavaharati sa jItavyavahArI, yaH pUrvAcArya paramparAmanusRtya prAyazcittAdi dadAti sa jItavyavahArI kathyate 5 / eSu paJcasu madhye ekaikAbhAve uttarottareNA''locanA grahItavyeti pradarzayati-'jattheva tattha' ityAdi, 'jattheva tatya Agame siyA AgameNaM vavahAraM paDavejjA' yatraiva yatra sthAne AgamaH AgamavyavahArI bhavet tatra sthAnavizeSe Agamena-AgamatryavahAriNA vyavahAraM prasthApayet, tatra vyavahAra nirNayamAgamavyavahAriNaiva kArayet-AgamavyavahAripArzva eva AlocanAM gRhNIyAditi bhAva / AgamavyavahAriNo jinendrANAmAjJayaiva yathAvasthitaM vyavahAraM vyavaharanti kintunAdhikaM na nyUnam , teSAM rAgadveSavinirmuktatvAt / uktaJca "te AgamavabahArI, havaMti je rAgadosanimmukkA / jiNavaraANAe je, vavahAraM vavaharaMti jahatatthaM" // 1 // chAyA-te AgamavyavahAriNo, bhavanti ye raagdvepnirmuktaaH| jinavarAjJayA ye vyavahAraM vyavaharanti yathAtathyam // 1 // iti / yataH prathamaM teSAM pArve vyavahAraM prasthApayediti / 'no tattha Agame siyA' atha ca yatra no AgamaH-AgamavyavahArI na syAt na bhavet tadA 'jahA se tattha sue siyA' atha yathA tatra zratam-zratavyavahArI bhavet tadA 'mueNaM vavahAraM paTTavejjA' zrutena zrutavyavahAriNA vyavahAraM prasthApayet zrutavyavahAritaH prAyazcittaM gRhNIyAdityarthaH / 'no se tattha sue siyA' atha no tatra zrutam-zrutavyavahArI syAt kintu 'jahA se tattha ANA siyA' yathA tatrAjJA syAt yadi tavyavahArI na bhavet kintu-mAjJAvyavahArI bhavet tadA 'ANAe vavahAraM paTTavejjA' AjJayA AjJAvyavahAriNA vyavahAraM prasthApayet AjJAvyava hAridvArA prAyazcittaM gRhIyAdityarthaH / 'no se tattha ANA siyA jahA se tattha dhAraNA siyA' atha no tatrA''jJA syAt atha yathA tatra dhAraNA syAt , yadi kadAcit yatrAjJAvyavahArI na bhavet kintu dhAraNAvyavahArI bhavet tadA 'dhAraNAe vavahAraM paTTavejjA' dhAraNayA-dhAraNAvyavahAriNA vyavahAraM prasthApayet / 'no se tatva dhAraNA siyA jahA se tattha jIe siyA jIeNaM vavahAraM paTTavejjA' atha no tatra dhAraNA- dhAraNAvyavahArI syAt atha yathA tatra jItaM-jItavyavahArI syAt tadA jItena jItavyavahAriNA vyavahAraM prasthApayet , dhAraNAvyavahAriNo'bhAve jItavyavahAridvAreNaiva AlocanAvyavahAraM kuryAdityarthaH / 'eehiM paMcahi vavahArehi vavahAraM paTTavejjA' etaiH- uparidarzitaiH paJcabhirvyavahAribhirvyavahAraM prasthApayet kuryAt , 'taMjahA' tadyathA--'AgameNaM sueNaM ANAe dhAraNAe jIeNaM' Agamena 1, zrutena 2 AjJayA 3, dhAraNayA 4, jItena 5 / 'jahA jahA Agame 1, sue 2, ANA 3, dhAraNA,
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgyam u0 10 sU0 5 AgamAdipaJcavidhatryavahAranirUpaNam 243 jIe' yathA yathA Agama: 1, zrutam 2, AjJA 3, dhAraNA 4, jItam 5 'tadA tahA vabahAraM paTTavejjA' AgamavyavahAriNo'bhAve tathA tathA tena tena zrutavyavahAryAdiprakAreNa vyavahAraM prasthApayet / ' se kimAhu bhaMte ?' atha kimevamAhurbhadanta ! he bhadanta ! kathamevaM kathayasi yat prathamamAgamavyavahAriNaiva vyavahAraM prasthApayedityAgamasya prAthamyaM dadAti ? tatrAha - ' AgamavaliyA samaNA NiggaMdhA' AgamavalikAH Agama eva balaM yeSAM te AgamavalikAH AgamAdhAravanta eva zramaNA nirgrandhA bhavanti, Agamabalenaiva zramaNA nirgranthA Agamenaiva vyavaharanti, Agamasya tIrthakaraiH svamukhoccaritatvAditi / 'icceyaM paMcavihaM vavahAraM ' ityetaM - pUrvapradarzitaM paJcavidhaM paJcaprakArakaM vyavahAram ; 'jayA jayA jahiM jahi' yadA yadA yatra yatra ye ye AgamAdivyavahANi bhavanti 'tayA tayA tarhi tarhi' tadA tadA tatra tatra teSAM teSA samIpe, 'aNissiossiyaM' anizritopazritaM yathA syAttathA kasyApi nizrAM varjayitvA yathA amukasya nizrayAsslocanAM karoti tadA-sa nyUnaM prAyazcittaM dAsyatItyevaMrUpAM nizrAM vivarjya 'vavaharamANe samaNe NiggaMthe ANAe ArAhae bhavai' vyavaharan - vyavahAraM kurvan zramaNo nirgranthaH AjJAyAH - tIrthakarAjJAyA ArAdhako bhavatIti // atrAssgamAdipaJcasu vyavahAriSu krameNa vyavahAraH prasthApayitavyaH, yadi vyutkrameNa vyavaharati tadA catvAro gurumAsAH prAyazcittaM bhavati, ayaM bhAvaH -- Agame vidyamAne zrutAdibhirvyavahAraM karoti / zrute vidyamAne AjJAdibhirvyavaharati / AjJAvyavahAre vidyamAne dhAraNAvyavahAraM prasthApayati / dhAraNAyAM vidyamAnAyAM jItena vyavahAraM prasthApayati / ityevaM vyutkrameNa vyavahAraprasthApane sAdhuzcaturgurukAdiprAyazcittabhAg bhavatIti vijJeyam / prathamaM mukhyatayA AgamavyavahArisamIpe evAlocanA karttavyA bhavet / AgamavyavahAriNo'pi paravidhA bhavanti tatrApi krameNaiva vyavahAraH prasthApanIya', yathA prathamaM kevalajJAnisamIpe mAlocanA karttavyA sa cAlocakasya sarvamaticAraM jAnAti, na tasya samIpe mAyA karttuM zakyate 1 tadabhAve manaH paryavajJAnipA 2, tadabhAvemavadhijJAnipArzve 3, tadabhAve caturdazapUrvadharasamIpe 4, tadabhAve dazapUrvagharasamIpe 5, tadabhAve navapUrvadharasamIpe 6, AlocanA grahItavyA / pUrvapUrvA'bhAve uttarottaro grAhyaH / evamagre zrutavyavahArAdiviSaye'pi maryAdA vovyA / nanu yasmin kAle bhagavanto gaNadharAH 'vavahAre paMcavihe pannatte' ityAdi sUtraM nivadvavantastasmin kAle'vAdhitarUpeNAssgama AsIdeva tataH kasmAt kAraNAt AjJAdayo jItAntA vyavahArAH sUtre tairnibaddhAH AgamAdeva sarvavyavahArasaMbhavAt, na hi sUryaprakAzasattAyAM cAkSuSkakArya saMpAdanAya pradIpAdInAmalpaprakAzAnAM sagraho bhavati / atrAha - te'vadhijJAnAdinA jJAtavantaH, yat sa etAdRza. kAlaH samAgamiSyati yasmin kAle sUtramanAgataviSayaM bhaviSyati Agamasya
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 vyavahArasUtra vyucchedo bhaviSyati tadA zepairvyavahArairvyavaharttavyaM bhaviSyatIti kRtvA zrutAdivyavahArAnapi sUtra nibaddhavantaH / tatrApi vyavahAraH kSetraM kAla ca prApya yo yathA saMbhaviSyati, tena tathA vyavahAraH karaNIyo bhvissytiiti| mayaM bhAvaH-yasmin yasmin kAle yo yo vyavahAro vyavacchinno'vyavacchinno vA bhavidhyati tasmin tasmin kAle prAguktakrameNa sAdhavo vyavahAraM vyavahariSyanti / tathA yasmin yasmin kSetre yugaprathAnairAcAryAdibhiryAM yAM vyavasthAM vyavasthApayiSyanti tayA tayA vyavasthayA anizritopazritaM vyavahAraH pravartito bhaviSyatIti vicArya AgamAdipaJcavyavahArasUtraM te nivaddhavanta iti / api ca-AgamAdikA dhAraNAntAzcatvAro vyavahArAH yAvatIrthapravRttistAvad bhaviSyati, jItavyavahArastu yAvaccaturvidhaH saddhaH pracaliSyati tAvatkAlaparyantaM sthAsyati tasmAt kAraNAt jItavyahAropAdAnaM kRtamiti vivekaH / sUtre yaduktam-sUtroktavyavahAraM vyavaharan zramaNo nirgrantha AjJayA ArAdhako bhavatIti, sA cA''rAdhanA khala triprakArikA bhavati yathA-utkRSTA''rAdhanA 1, madhyamA''rAdhanA 2, jaghanyA''rAdhanA ca / tatrotkRSTAyA ArAdhanAyAH phalam ---eko bhavaH, madhyamAyA ArAdhanAyAH phalam dvau bhavau, jaghanyAyA mArAdhanAyAH phalam-trayo bhavAH / athavA yadi tadbhave mokSo na jAtastadA utkRSTAyA ArAdhanAyAH phalam-jaghanyasaMsaraNam dvau bhavau / madhayamAyA ArAdhanAyAstrayo bhavAH, jaghanyAyA ArAdhanAyA utkRSTA aSTau bhavA bhaveyurityArAdhanAyAH phalaM vijJeyam / sUtroktavyavahArapadavyAkhyA yathA-yenA''gamAdinA zramaNo vyavaharati-vyavahAraM karoti so'pyAgamAdirvyavahAraH, vyavahriyate'neneti vyutpatyA-AgamAderapi vyavahAratvAta, yadyapi vyavaharttavyaM vastupratikramaNapratilekhanAdikaM munirvyavaharati so'pi vyavahAra eva / vyavahiyate yaH sa vyavahAra iti karmasAdhanAt tadevaM karaNe karmaNi ubhayatrApi vyavahArazabdaH prayujyate zAbdikamaryAdAbalAt / / sU0 5 // pUrva vyavahArAH pradarzitAH, te ca puruSAdhInA bhavantIti tAn samyagjJAnavantaH puruSA eva vyavahartumarhantIti / puruSAzcArthakarA mAnakarA iti dvividhA bhavantIti teSAM caturbhaGgI pradaryate'cattAri' ityaadi| sUtram-cattAri purisajAyA pannattA taMjahA-aTThakare nAma ege no mANakare 1, mANakare NAmaM ege no aTTakare 2, ege aTThakare vi mANakare vi 3, ege no aTThakare no mANakare // suu06||
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyameM u010 sU0 6-7 catuSpurupajAtaprakaraNam 245 chAyA-catvAraH puruSajAtAH prajJaptAH, tadyathA-arthakaro nAma eko no mAnakaraH 1, mAnakaro nAma eko no arthakaraH 2, ekoarthakaro'pi mAnakaro'pi 3, eko no arthakaro no mAnakaraH 4 // sU0 6 // bhASyam- 'cattAri' catvAraH 'purisajAyA' pannattA' puruSajAtAH-catuSprakArAH puruSAH prajJaptAH-kathitAH, tAneva caturo bhedAn darzayati-taMjahA' tadyathA-'atthakare nAma ege no mANakare' arthakaro nAma ekaH no mAnakaraH, tatrArtha upakAraH tAdRzamartha karoti so'rthakaraH parepAM hitakArako'hitanivArako bhavet kintu na maankrH| pareSAmupakAraM kRtvA'bhimAnaM na karotIti prathamaH 1 / 'mANakare NAmaM ege No aTThakare' mAnakaro nAma ekaH na tvarthakaraH kazcidetAdRza. puruSaH, yo hi mAnaM karoti, na punaH karoti kadAcidapi kasyApi kamapyupakAram, eSa dvitIyaH 2 / 'ege aDhakarevi mANakarevi' eko'rthakaro'pi mAnakaro'pi, tRtIyastu sa hi bhavati yo mAnaM karoti upakAramapi karoti 3 / 'ege no aTThakare no mANakare' ekazcaturthaH saH, yo no arthakaroM no vA mAnakaraH ubhayamapi na karoti, caturtha prakArakaH saH, yo na pareSAmupakAraM karoti na mAnamapi karoti 4 / ete catvAraH catubhi dairbhinnAzcaturvidhAH puruSA bhavantIti / __ ayaM bhAvaH- eko'rthakaraH AcAryasya vaiyAvRttyasaMpAdako na tu mAnakaraH 1 / dvitIyo nArthakaraH kevalaM mAnakara eva rAjavaMzIyo'ham, ghanikavaMzIyo'haM veti jAtikulAdyabhimAnavAneva 2 / tRtIya ubhayakaraH arthakaro'pi mAnakaro'pi, mAnaM kurvannapi AcAryAdeH kAryasaMpAdakaH 3 / caturtho nArthakaro, na vA mAnakaraH, arthamAcAryAdena kimapi kArya karoti, mAnam-abhimAnamapi na karoti 4 / atra-catuSprakArakeSvapi puruSeSu madhye prathamatRtIyau-aryakarobhayakarau saphalau, itaraudvitIyacaturthI-mAnakaro no marthakaro nobhayakarazcetyetau dvitIyacatuthau puruSau niSphalau / atha dRSTAntamAha-ekasmin nagare keciccatvAraH puruSAH kenApyaparAdhena rAjJA nirviSayIkRtAH santo dezAntare gatvA kasyacidrAjJa sevAyAM sthitavantaH / tatra teSu caturSa madhye ekastasya rAjJaH kArya saMpAdayati nAbhimAnaM karoti, tathA-rAjJo'myutthAnAsanadAnAdinA vinayaM ca karoti 1 / dvitIyo rAjJaH kArya tu saMpAdayati kintu-mAnaM karoti nAbhyutthAnAsanadAnAdinA kamapi vinayaM karoti-'ahamapi rAjavaMzIyaH kulajAtyAdimAnasmi, ahamapi jAtikulAdinA'nena samAna evA'smI'-tyabhimAnaM karoti 2 / etau dvau prathamatRtIyabhaGgapradarzitA puruSau staH / zeSayoIyormadhye eko mAnaM karoti-'ahametAdRzo'smi, mama pUrvajAH samRddhizAlina Asan' ityAdirUpeNa mAnamAnaM karoti kintu na rAjJaH kArya sapAdayati 1, dvitIyastu rAjJo
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 vyavahArasUtra na kamapi kArya sAdhayati mAnamapi na karoti / etau dvau dvitIyacaturthabhagoktau purupo staH / tatra rAjA ca prathamatRtIyabhagavattipuruSAbhyAM yathAyogaM vRttiM dattavAn , dvitIyacaturthabhaGgavartipurupAbhyAM na kAmapi vRttiM dattavAn / iti dRSTAntaH / evameva puruSacatuSTayadRSTAntena ko'pi sAdhurAcAryasyArtha karoti na ca mAnam, sa cetthamAcAryavaiyAvRtyAdibhedairdazaprakAraM vaiyAvRttyaM saMpAdayati, athavA-AcAryasya samAgacchato'bhyusthAnam 1, AsanAdidAnad 2 kRtikarma 3, vizrAmaNA 4, uccArapAtrakasya-pratravaNapAtrakasya zleSmapAtrakasya copanayanam 7, saMstArakasya karaNam 8, AcAryasamIpe AsanakaraNam 9 ityAdiprayojanabhedato'nekaprakArakA arthA bhavanti, tatkaraH arthakaraH procyate 1 / dvitIyo bhavati mAnakaraH, yathA-samAgacchata AcAryasyA'bhyutthAnaM na karoti yadi vA-'AcAryeNa na meM'bhyarthanA kRtA na vA mama prazaMsA kRtA' ityAdirUpeNa mAnaM karoti na kiJcitkArya saMpAdayatIti mAnakaro nArthakaraH 2 / tRtIya AcAryasyA'rthakaro'pi mAnakaro'pi AcAryasya vaiyAvRttyAdi karoti kintu mAnavazAdabhyutthAnAdi na karoti 3 / caturtho no arthakaro no vA mAnakaraH ayamAcAryasya dvayamapi na karoti / tatra dvitIyacaturtho no karmanirjarAyA lAbhavantau bhavataH, na tayorAcAryAH sUtramarthamubhayaM vA prayacchanti / prathamatRtIyayostu sUtrArthatadubhayasya nirjarAyAzca lAmo bhavati arthakAritayA AcAryasya manaHprasAdakatvAt , / tasmAt prathamatRtIyAbhyAmiva vartitavyam na tu kadAcidapi dvitIyacaturthAmyAmiveti / tadevaM catvAraH puruSajAtAH pradarzitAH // sU0 6 // pUrvamAcAryasyA'rthakaramAnakarapuruSajAtacaturbhadgI pradarzitA, samprati gaNamadhikRtya caturbhaGgImAha'cattAri' ityAdi / sUtram-cattAri purisajAyA pannattA taMjahA-gaNaTakare nAmaM ege no mANakare 1, mANakare nAma ege no gaNaTakare 2, ege gaNaTTakarevi mANakarevi 3, ege no gaNaTakare no mANakare // 4 // sU0 7 // chAyA-catvAraH purupajAtAH prAptAH tadyathA--gaNArthakaro nAma eko, no mAnakaraH1, mAnakaro nAma eko no, gaNArthakaraH 2, pako gaNArthakaro'pi mAnakaro'pi 3, eko no gaNArthakaro no mAnakaraH 4 // sU0 7 // bhASyam - 'cattAri' catvAra-catuSprakArAH 'purisajAyA' puruSajAtAH-puruSaprakArAH 'pannattA' prajJaptA / tAneva caturo bhedAn darzayati-taMjahA' ityAdi / 'tajahA' tadyathA-'gaNakare' NAma ege no mANakare' gaNArthakaro nAma-eko no mAnakaraH tatra-gaNo nAma gacchaH-samudAyaH tasya gaNasya yo'rtha -kAryam tasya gaNakAryasya karaH-saMpAdako yaH sa gaNArthakaraH gacchakAryasaMpAdaka ityarthaH, no mAnakaraH gaNasya kArya kRtvA'pi mAnamabhimAnaM na karoti, etAdRzaH
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 247 bhAgyam u0 10 sU0 8-9 catuSpuruSajAtaprakaraNam puruSaH prathamaH 1 | 'mANakare NAma ege no gaNaTTakare' mAnakaro nAma eko no gaNArthakaraH mAneM karoti no karoti gaNasyArtha - kAryam sa ca dvitIyaH 2 / 'ege gaNaTTakarevi mANakarevi3, eko gaNArthakaro'pi mAnakaro'pi - gaNasyA'rthasaMpAdako'pi bhavati tathA mAnakarospIti tRtIyaH 3 / ege No gaNaDakare No mANakare' eko no gaNArthakaro no mAnakaraH, na khalu gaNasyA'rthaM-kAryameva karoti na vA mAnamabhimAna karotIti caturthaH puruSaH 4 teSu caturSvapi purujhajAteSu ye sAdhoH samAnarUpadhAriNo muNDita ziraskA bhikSATanazIlAH, tathA-- daivacintakAH nidarzanaM dRSTAnto bhavati / tatra- daivacintakA nAma te ye zubhAzubhaM rAjJe kathayanti, zakunAdizAstrajJA ityarthaH, ta evAtra dRSTAntaH tathAhi prathamaH saH yo hi rAjJA pRSTospRSTo vA zubhAzubhaM sAdhayati, kintu mAnaM na karoti 1 / dvitIyo mAnaM karoti na ca mAnAdeva kiJcit pRSTo'pi kathayati 2 / tRtIyo yadi pRcchati tadA kathayati no pRcchati tadA na kathayati 3 / caturtho na kimapi kathayati na vA mAnameva karoti 4 / tatra dvau prathamatRtIyau saphalau ddau ca dvitIyacaturtho viphalau / evaM dRSTAntagatena prakAreNa gaNe'pi prathamatRtIMyau saphalau, dvau ca dvitIya - caturtho viphalAveva jJAtavyau / teSAM caturNAmapi sAdhUnAM madhye prathama AhAropadhizayanAsanAdibhirgacchasyopakAraM karoti, na ca kadAcidapi mAnaM karoti 1 / dvitIyo mAnaM karoti na ca gaNadharasyopakAraM karoti 2 / tRtIyo gacchasyopakAramapi karoti mAnamapi karoti 3 / caturthastu na gacchasyopakAraM karoti na vA mAnameva karoti 4 / ta ime catvAro muniprabhedA bhavantauti // sU0 7 // atha gaNa saMgrahamadhikRtya caturbhaGgImAha - 'cattAri purisajAyA' ityAdi / sUtram - cattAri purisajAyA pannattA taMjahA - gaNasaMgahakare nAma ege no mAnakare 1 ege mANakare no gaNasaMgahakare 2, ege gaNasaMgahakarevi -mANakarevi 3, ege no gaNasaMgahare no mANakare 4 // sU0 8 // chAyA[- catvAraH puruSajAtAH prajJaptAH, tadyathA - gaNasaMgrahakaro nAma eko na mAnakaraH ?, eko mAnakaro no gaNa saMgrahakara : 2, eko gaNasaMgrahakaro'pi mAnakaro'pi 3, eko no gaNasaMkaro no mAnakaraH // sU0 8 // bhASyam - 'cattAri purisajAyA' catvAraH puruSajAtAH, tatra catvAraH- catuSprakArakAH puruSajAtAH - puruSAH 'pannattA' prajJaptAH tAneva bhedAn darzayitumAha- 'taMjahA' ityAdi, 'taMjahA' tathathA - 'gaNasaM gar3hakare NAmaM ege no mANakare' gaNa saMgrahakaro nAma eko na mAna
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ - vyavahArasUtra karaH, tatra gaNasya-gacchasya saMgraha-dravyabhAva medabhinnaM karoti-saMpAdayati yaH sa gaNasaMgrahakaraH, saMgraho dvividho dUvyato bhAvatazca, tatrA''hAravastrapAtrAdikaM dravyasaMgrahaH, sUtrArthajJAnAdikaM bhAvasaMgrahaH, tadubhayamapi saMgrahaM saMpAdayati no mAnakaraH-no-na kathamapi mAnakaraH AhAravastrapAtrAdinA jJAnAdinA ca gacchasyopagrahaM karoti kintu nAbhimAnaM karotIti prathamaH 1 / 'ege mANakare no gaNasaMgahakare 2' eko mAnakaro no gaNasaMgrahakaraH-svasya jAtikulAdemanimeva karoti gaNasaMgrahaM na karotIti dvitIyaH 2 / 'ege gaNasaMgahakarevi mANakarevi' eko gaNasaMgrahakaro'pi mAnakaro'pi gaNasyApi saMgrahaM karoti mAnamapi karotIti tRtIya 3 / 'ege no gaNasaMgahakare no mANakare 4' eko no gaNasaMgrahakaro no mAnakaraH, dvayamapi na karotIti caturthaH 4 / ayaM bhAvaH-tatra prathamabhaGgIyaH sAdhuH dravyata AhAropadhizayyAdidvArA saMgrahakaro bhavati, bhAvato jJAnAdinA saMgrahakaro bhavati, raNanAyake AcArye'samarthaM mati yadA guruH zArIrikAdisAmarthyA'bhAvena vAcanAdAne zakto na bhavati tadA ziSyAt-prAtIcchakAt vAcayati eSaH prathamaH 1 / dvitIyastu-mAnaM karoti na tu dravyato bhAvato vA gaNasya saMgrahaM karoti 2 / tRtIyastu-gaNasya dravyato bhAvatazca sagrahaM karoti 3 / caturthastu-na dravyato na bhAvato gaNasya saMgrahaM karoti 4 / tadevaM catvAraH puruSA bhavanti // sU0 8 // atha gaNazobhAmadhikRtya caturbhaGgImAha-'cattAri purisajAyA' ityAdi / sUtram-cattAri purisajAyA pannattA, taMjaso gaNahAhakare nAma ege no mANakare 1, mANakare nAma ege no gaNasohakare 2, ege gaNasohakarevi mANakarevi 3, ege no gaNasohakare No mANakare 4 // sU0 9 // chAyA-catvAraH puruSajAtAH prajJaptAH, tadyathA-gaNazobhAkaro nAma eko no mAnakaraH 1, mAnakaro nAma eko no gaNazobhAkaraH 2, eko gaNazobhAkaro'pi mAnakaro'pi3, eko no gaNazobhAkaro no mAnakaraH 4 // sU0 9 // bhASyam-'cattAri' catvAraH 'purisajAyA' puruSajAtAH-puruSaprakArAH 'pannattA' prajJaptAH / tAneva caturbhedAn puruSAn darzayitumAha-'taMjahA' tadyathA-'gaNasohakare nAmaM ege no mANakare1' gaNazobhAkaro nAma eko no mAnakaraH, tatra gacchasya catuvidhasadasya zobhA gaNasya khyAti pravacanaprabhAvanArUpAM vA karoti sa gaNazobhAkaraH, no mAnakaraH na tu kadAcidapi gaNasya zobhAkaraNAt svamanasi mAnam abhimAnaM karoti, etAdRzaH prathamaH puruSaH 1 / ___ 'mANakare nAma ege no gaNasohakare2' mAnakaro nAma eko no gaNazobhAkaraH, mAnameva karoti kintu kadAcidapi gaNasya zobhAM na karoti, epa dvitIyaH 2 / 'ege gaNa
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 10 sU0 10 catuSprakAra puruSajAtanirUpaNam 249 'sohakarevi mANakarevi ekastRtIyaH saH - yo gaNazobhAkaro'pi mAnakaro'pi zobhAmAnayorubhayorapi kAraka' sa tRtIyaH 3 / 'ege no gaNasohakare no mANakare' ekazcacaturthaH sa puruSo yo na kadAcidapi gaNazobhAkaro na vA mAnakaro bhavati ubhayavarjitazcaturthaH 4 / atrApi caturSu bhaGgeSu madhye prathamatRtIyau saphalau, dvitIyacaturthabhaGgau viphalAviti // taMtra-gaNazobhAkaro nAma-yo gaNaM zobhayati, zobhA khala vAdijayapravacanoDDAha nivAraNAdibhirbhavati, tathAhi-vAdena vAdinaM parAjitya gaNaM zobhayati, utsUtraprarUpakaM sUtrArthaM samyak pradarzaye jinamArge sthApayati, pravacanAkSepakAn sUtrapramANaM pradarzya pravacanaprabhAvanAM vardhayati dharma-kathAdibhirnimittaiH, tathA vidyAdibhiconmArgagatAn yathAyogaM jinadharme Anayati, ityevaMprakAreNa sadA gaNaM zobhayati / ayaM bhAvaH- yadA kadAcit sakaladarzana pAravA vAdI samAgatya gaNanAyakasya purata evaM vadati - bho AcAryamatapracAraka ! sAgho / yadi tvayi pANDityaM bhavet, yadi vA pANDityena svakIyaM mataM loke vyavasthApathasi, tarhi rAjAdiparivRtapariSadi mayA saha vAdaM kuru, yadi mAM vijeSyasi tadA tvanmatasya saMsthApanaM syAt, ahaM tava dharmaM svIkariSyAmi, no cet kevalaM vipratArakameva tvAM manye / tadA yadi prativAdinA vAdaM karttuM sa gaNanAyako na zakto bhavet tadA mahatI zAsanasyA'pratiSThA syAt iti manyamAno vAdanipuNaH sAdhustaM durdAntavAdinaM sarvajJasiddhAntoktamanekAntavAdaM puraskRtya parAjayati, parAjitya ca taM vAdina jinadharme sthApayitvA zAsanasya zobhAM vardhayati / evaMprakAreNa sa gaNasya zobhAkaro bhavati / na kevalaM vAdenaiva parAjitya gaNazobhAkaraH kintu dharmakathAM kRtvA gaNaM zobhayati / tathA nimittAdizAstraM samyag jJAtvA nimittAdikathanadvArA rAjAnamAvarjayitvA zAsanasya khyAti loke sapAdayati / evaM vidyAdi - balAt mahato'pi saGghaprayojanasya sAdhanAd gaNaM zobhayati / yadA kadAcit saGghasya mahatkArya samupasthitaM bhavet kAryaM ca tAdRzaM prakArAntareNa sAdhitaM na bhavati, tadA sa sAdhuH vidyAtizayaprabhAveNa saGghasya tAdRzaM kAryaM sAdhayan gaNazobhAkaro bhavatIti // sU0 9 // atha - zodhimadhikRtya caturbhaGgI mAha--' cattAri purisajAyA' ityAdi / sUtram - cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA gaNasohikare NAsaM ege no mANakare 1, eMge mAMNakare no gaNasohikare 2, ege gaNasohikarevi mANakarevi 3, ege no gaNasohikare no mANakare // sU0 10 // chAyA- catvAraH puruSajAtAH prajJaptaH, tadyathA- gaNazodhikaro nAma pako no mAnakaraH 1, eko mAnakaro no gaNazodhikaraH 2, eko gaNazodhikaro'pi mAnakaro'pi 3, eko na gaNazodhikaro no mAnakaraH / / sU0 10 // vyaM. 32
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 dhyavahArasUtre bhASyam - 'cattAri' catvAraH catuHsaMkhyakAH 'purisajAyA pannattA' purupajAtA puruSaprakArAH prajJaptAH, tAneva caturaH prakArAn darzayitumAha-'taMjahA' ityAdi / 'taMjahA' tadyathA-'gaNasohikare NAmaM ege no mANakare 1' gaNazodhikaro nAma eko no mAnakaraH / tatra-gaNasya zodhi prAyazcittadAnena dharmaprarUpaNayA ca vizuddhiM karotIti gaNazodhikaro na tu mAnakaraH 1 / 'ege mANakare no gaNasohikare 2' eko mAnakaro bhavati no na tu kadAcidapi gaNasya zodhikaro bhavati 2 / 'ege gaNasohikarevi mANakarevi 3' eko gaNazodhikaro'pi mAnakaro'pi 3 / 'ege no gaNasohikare no mANakare 4' eko no gaNazodhi. karo no mAnakaraH 4 / atrApi prathamatRtIyabhaGgau saphalau, dvitIyacaturthabhaGgo triphalAviti / atrAyaM dRSTAnta:___ ekasmin nagare janapadavihAreNa viharanta AcAryA anekairmunisaghATakaiH saha samavasRtAH / tatra sAdhusaddhATakAH pRthak 2 bhikSArtha grAme praviSTavantaH, tatraikasmin gRhasthagRhe ekaH saMghATako bhikSArthaM gataH, tatra tasya gRhe tadA prAghuNakAdinimittaM bahulaM modakAnAM bhojyaM sampAditamAsIt tatastasmai sAdhusadghATakAya vipulA modakAH pratilAbhitAH / tadanantaramakasmAd dvitIyaH sadghATako'pi tatraiva gataH, tenApi vipulA modakA labdhAH / evaM tRtIyazcatuthaH sadghATako'pi tatra gata. modakAMzca labdhavAn / AgatAH sarve upAzraye, AcAryebhyo bhikSA pradarzitA / sarveSAM sadRzabhikSAlAbhena teSAM sAdhUnAM manasi zaGkA jAtA yadeteSAM modakAnAmudgamA azuddhAH saMbhaveyuH sAdhUnAgatAn zrutvA sAdhvarthamime saMpAditA iti lakSyate / iti zaGkite gatvA tadgRhaM draSTavyaM sa praSTavyazca bhavet bho zramaNopAsaka ! adya tava gRhe sakhaDirvatate prAdhuNakA vA samAgatAH ?, athavA sAdhUnAM kRte modakAH sapAditAH krItA veti / tatra ca gRhe bhojanavelAyAM na ko'pi pravezaM labhate, ka etAdRzaH sAhasikaH sAdhuryo bhojanavelAyAM gRhasthagRhe pravizet , pRcchA vinA etadazanAdi sAdhubhirna bhoktavyam , eSa sAdhukalpaH / tatraikaH ojasvI sAdhu' tadgRhajanAnAM paricitazca sa tasmin gRhe'nivAritaprasarastad duSpravezaM gRhaM pravizati / pravizya ca teSAM modakAnAmudgamaM pRcchApratipRcchAdinA vijJAya zuddha eSAmudgamaH, iti nizaGkitaM karoti / AgatyA''cAryapAdamUle nivedayati na mAnaM karoti, eSa prathama puruSajAto yo'mAnena gatvA''hArasya zodhiM kRtavAn tenAyaM zodhikaro no mAnakara iti / evaM dvitIyaH kevalaM mAnakara. kintu zodhikaraNe'samarthaH 2 / tRtIyaH zodhimapi kageti, kRtvA mAnamapi karoti 3 / caturthastu nobhayakaraNasamarthaH 4 / iti bhaGgacatuSTayabhAvanA // sU0 10 / / / pUrva zodhimAzritya caturbhaGgI proktA. tatra zodhiriti vA dharma iti vA ekArthaH, dharmazca rUpato bhAvatazceti dvidhA bhavati tato rUpadharmobhayamadhikRtya caturbhagImAha-'cantAri' ityAdi /
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 10 sU0 11-19 catuSprakArapurupajAtanirUpaNam 251 sUtram - cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-rUvaM nAma ege jahai no dhamma1, dhamma nAma ege jahai no rUbaM2, ege rUbaMvi jahai dhammaMvi jahai3, egeno rUpaM jahai no dhammaM jahai4 ||suu0 11 // chAyA-catvAraH puruSajAtAH prajJaptAH, tadyathA-rUpaM nAma eko jahAti no dharmam 1, dharma nAma eko jahAti no rUpam 2; eko rUpamapi jahAti, dharmamapi jahAti 3. eko no rUpaM jahAti no dharma jahAti4 ||suu0 11 // . bhASyam- - 'cattAri' catvAraH 'purisajAyA' puruSajAtAH puruSaprakArAH 'pannattA' prajJaptAH, tAneva caturo bhedAn darzayitumAha-'tajahA' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA 'rUvaM nAma ege jahai no dhasma' rUpaM nAma eko jahAti no dharma jahAti, prayojane samupasthite sati rUpa-svakIya liGgaM jahAti-parityajati, svaliGgaM parityajyApi sAdhayati kAryam , kintu dharma zrutacAritralakSaNaM kadApi na jahAti, iti prathamaH 1 / 'dhammaM nAma ege jahai no rUvaM' dharma nAma eko jahAti no rUpam , yathA-pArzvasthaH iti dvitIyaH 2 / 'ege rUbaMvi jahai dhammavi jahai' eko rUpamapi jahAti dharmamapi jahAti, yathA -ekAntato mithyAdRSTiriti tRtIyaH 3 / / 'ege no ruvaM jahai no dhammaM jahai' eko no rUpaM jahAti no dharma jahAti yathAjJAnAdiratnatrayA''rAdhakaH, iti caturthaH 4 / _ atra yaH sadorakamukhavastrikArajoharaNAdirUpo muniveSaH sa rUpamucyate, tathA dharmoM jJAna-darzana-cAritralakSaNaH, dharmazabdena trayANAM ratnAnAmeva grahaNaM bhavati / ayaM bhAvaH-kazcid bhAvato jJAnAdiratnatrayasamanvito'zivAdi-mithyAdRSTirAjAdi-kAraNavazAd anyaliGgaM gRhiliGgaM vA pratipadyamAnassyaktaliGgo'tyaktadharmazca kathyate / atra dRSTAntaH / AsIt kasmiMzcinnagare kanakadatto nAma rAjA mahAmidhyAdRSThirnAstikavAdI vAvadUkaH vAcAlaH paNDitAbhimAnI paNDitaiH saha vAdaM dattvA tadbuddhimevopajIvya paNDitAn apamAnayati / atha kadAcit kAlAntare pravRddhamithyAvAsanaH sarvajJamatopAsakAn sAghUn apavadrAvayituM pravRttaH / sa cAya sAdhUn kathayati-yadi yuSmAkaM dharmaH satyastarhi bhavadbhirmayA saha vAdaH kriyatAm / yadA sAghavo vAdAya samAgacchanti tadA kiJcidvAdaM kRtvA tAnapamAnya svadezAdeva niSkAsayati / tatastasyaitAdRzamapadrAvaNakaraNena sarve'pi sAdhava. zrAvakAzca paramodvignA jAtAH, parasparaM vicAraNAM ca kuryu.-kathametasya rAjJo vAde parAjayaH syAt ayaM paNDitAbhimAnI duHkhAyati sAdhUn / tatastatrAsIt kazcit vAdalabdhisampannaH khecaralabdhimAMzca sAdhuH, saH 'saMghasya apamAno
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 vyavahArastra ~ bhavatIti vicArya svakIyaliGgaM parityajya anyaliGgaM vidhAya vAdakaraNAya rAjasamIpaM gatavAn / gatvA ca tena niveditam-yadekaH sAdhurvAdAya samAgata. / tacchRtvA saJjAtakutuhalo rAjA vAdakaraNAya sAdhumAhUtavAn , samAgataH sa sAdhurvAdAya / tadanantaraM dvayoH sAdhurAjJorvAdaH pracalitaH, pracalite vAde rAjA'lpamatitvAt niruttaro jAtaH / sAdhuzca vAdalabdhisampanno rAjAnaM mUkavad vacanarahitaM kRtavAn / tadanantaraM sa rAjA'lpazaktimattvAt , alpamatikatvAcca svapakSaM nirvAhayitumasamarthaH krodhAgnisataptaH sAdhorvacasA'pamAnakaraNe pravRttaH / tato rAjasamIpato'pamAnaM jJAtvA sa sAdhurvAdadarpasphoTanAya rAjJo mastakaM pAdenA''kramya vAyuriva AkAze utplutya tatsthAnAt palAyanaM kRtvA svasthAnamAgataH / eSa prathama. purupastyaktasvaliGgo'tyaktadharmA 1 / / dvitIyastyaktadharmA'vyaktarUpaH, sa khalu svaliDne sati pratipattavyaH, sa ca pArzvasthAdInAmanyatamo niSkAraNapratisevI avaghAvitukAmo vA jJAtavyaH, tasya bhAvatastyaktadharmatvAt svaliGgasya ca dhAraNAt 2 / tRtIya ubhayatyaktaH, rUpaM sAdhuveSamapi tyajati zrutacAritrarUpaM dharmamapi tyajati, maJjAtaikAntamithyASTiguhiliGge vartamAno jJAtavya 3 / caturthastu ubhayasahitaH sAdhuveSamapi na tyajati svadharmamapi na tyajati, tatra svaliGgena sadorakamukhavastrikArajoharaNAdirUpeNa yuktaH dharmeNajJAna-darzana-caritra-lakSaNaratnatrayeNa yuktaH svamatasiddhaH zramaNaH 4 // sU0 11 // atha-gaNamaryAdAM dharma cAdhikRtya caturbhagImAha-'cattAri' ityAdi. / sUtram---cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-dhamma nAmege jahai no gaNasaMThiI 1, gaNasaMThiI nAmege jahai no dhamma 2, ege dhammapi jahai gaNasaMThiiMpi jahai 3, ege no dhammaM jahai no gaNasaMThiI 4 / / sU0 12 // chAyA-catvAraH puruSajAtAH prajJaptAH, tadyathA-dharma nAma eko jahAti no gaNasaMsthitim 1, gaNasaMsthitiM nAma eko jahAti no dharmam 2, eko dharmamapi jahAti gaNasaMsthitimapi jahAti 3, eko no dharma jahAti no gaNasaMsthitim 4 // sU0 12 // bhASyam-'cattAri purisajAyA pannattA' catvAraH puruSajAtAH-puruSaprakArAH prjnyptaaH| tAnevAha-taMjahA' tadyathA--'dhamma nAmege jahai no gaNasaMThiI'dharma nAma eko jahAti no gaNasaMsthitim / tatra gaNasya gacchasya sasthitiH-maryAdA yathA-tIrthakarasyeyamAjJA-yat anyagacchIyo vAcanAgrahaNayogyaH sAdhurbhavettadA tasya tIrthakarAjJApramANena sUtravAcanAM dAtuM kalpate iti, kintu kazcid gaccha. svacchandatayA tIrthakarAjJA viruddhAM svagacchasya maryAdAM kuryAt- yad anyagacchIya yogyamapi sAdhuM na vAcayediti / evamekaH puruSo dharma tIrthakarAjJArUpaM jahAtiyogyamapyanyagacchIyaM sAdhuM na vAcayati, kintu gaNasaMsthitim anyagacchIyasAdhuvAcanAdAnaniSedharUpA gaNamaryAdAM na jahAti, eSa prathamo bhaGgaH 1 / dvitIyo gaNasaMsthitiM jahAti yogyamanyagacchIyaM sAdhu vAcayati, tenA'nyagacchIyasya vAcanAdAnaniSedharUpAM maryAdA tyaktavAn kintu
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u 10 sU0 13-14 catuSprakArAcAryasvarUpanirUpaNam 253 dharmaM jinAjJArUpaM yad yogyaM sAdhumanyagacchIyaM vAcayedityetAdRzaM dharme na vyaktavAn, eSa dvitIyaH 2 / tRtIyo dharma - gaNasaMsthitirUpamubhayamapi jahAti, yathA ayogyasya vAcanAdAnAddharma tyaktavAn, anyagacchIyasya vAcanAdAnAd gaNasaMsthitimapi tyaktavAn, eSa tRtIyaH 3 / caturthaH punarubhayamapi na tyajati, yathA - anyagacchIya sAdhoH ziSyam 'ayaM medhAvI pravacanopagrahakaro bhaviSyatItyAdiguNayuktamupalabhya tacchedaprAyazcittadAnena svaziSyaM kRtvA vAcayati tena dharmaM tIrthakarAjJArUpaM na vyaktavAn, svaziSyatvena kRtasya vAcanAdAnAd anyagacchIyavAcanAdAnaniSedharUpAM gaNamaryAdAmapi na tyaktavAn, eSa caturthaH 4 / etamubhayaM - gaNasaMsthitiM dharme cAvalambamAnaM mahApuruSa vandAmahe / iti sUtraspaSTArthaH // sU0 12 // atha priyadharma-dRDhadharmetipadadvayamadhikRtya caturbhaGgImAha - ' cattAri' ityAdi / sUtram - cattAri purisajAyA pamnattA, taMjahA -piyadhamme NAmaM ege no dar3hame 1, dhamme nAma ege, no piyadhamme 2, ege piyadhammevi daDhammevi, 3, ege no piyam no dadhamme 4 // sU0 13 // chAyA [ - catvAraH puruSajAtAH prajJaptAH, tadyathA - priyadharmA nAmaiko no dRDhadharmA 1, dharmA nAmaiko no priyadharmA 2, ekaH priyadharmA'pi dRDhadharmA'pi 3, eko no priyadharmA no dRDhadharmA 4 || sU0 13 // bhASyam - 'cattAri' catvAraH 'purisajAyA pannattA' puruSajAtAH -- puruSaprakArAH prajJaptAH, tAneva catuSprakArAn darzayitumAha - ' taM jahA ' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA- - "piyadhamme nAmaM ege no daDhamme' priyadharmA nAmaiko no dRDhadharmA, tatra- priyaH sarvebhyo'pi abhilASayogyo gharmo yasya sa priyavarmA, no dRDhadharmA, dharme dRDhA - nizcalA matiryasya sa tathA tAdRzo na, so'yaM prathamaH 1, daDhamme NAmamege no piyadhamme 2' dRDhadharmA dharme dRDhA matirbhasya sa tathA tAdRzaH kintu priyadharmA na dharmastu na tAdRzaH priyaH 2 / 'ege priyadhammevi daDhadhammevi' ekaH priyadharmA'pi dRDhadharmA'pi sa cAyaM tRtIyaH 3 / 'ege no piyadhamme no dadhame 4 ekaH puruSo na priyadharmA na vA dRDhadharmA, eSa caturtha 4 // atrAyaM bhAvaH - priyadharmA saH yo yasmAd vAcanAdi gRhNAti tasya dravyata AhArAdinA, bhAvato mana.supraNidhAnAdinA vaiyAvRttye upatiSThane na kAlAntare'nyasyopatiSThate, dRDhadharmArve mavizeSeNa vaiyAvRttye upatiSThate sarvatra niraticArazceti, ayaM priyadharma - dRDhadharbhayorvizeSaH / prathamabhaGgabhAvanA yathA-prathamaH puruSo dazaprakArakasya vaiyAvRttyasyAgre vakSyamANasyA'nyatamasmin vaiyAvRttye priyadharmatayA jhaTityudyamaM karoti kintu adRDhadharmatayA'tyantaM na nirvahati tasyAlpadhRtivIryatvAditi prathamo bho bhavati 1 /
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre dvitIyastu vaiyAvRttyanirvAhakatvAd dRDhadharmA yo gRhItaM vaiyAvRttyaM yAvatkAlaM tadAvazyakatA bhavettAvatkAlaparyantaM nirvAharyAta, no priyadharmA yo'priyadharmatayA mahatA kaSTena kathaM kathamapi prathamaM vaiyAvRttyaM grAhyate sarvasAdhAraNavaiyAvRtya karaNabhAvarAhityAt, sa eSa dvitIyabhaGgavarttI 2 / ubhayataH kalyANakarastRtIyabhaGgavarttI 3 / caturthastu na priyadharmA nApi dRDhadharmA, ityAkArako gacchanirAkRto jJAtavya 4 // sU0 13 // 4 sAmpratamAcAryapadamadhikRtya caturmaGgImAha - ' cattAri' ityAdi / sUtram - cattAri AyariyA pannattA, taMjahA - pavtrAyaNAyarie nAma ege No ucaTThAvaNAyarie 1, ubadvAvaNAyarie nAma egeno pavvAyaNAyarie 2, ege paJcAyaNAyafree udvAvaNArivi 2, ege no pancAyaNAyarie no uvahAvaNAyarie 4 dhammAyarie 4 / / sU0 14 // chAyA - catvAra AcAryAH prajJaptAH, tadyathA- pravAjanAcAryoM nAmaiko no upasthApanAcAryaH 1, upasthApanAcAryo nAmaiko no pravAjanAcAryaH 2, ekaH pravAjanAcAryo'pi upasthApanAcAryo'pi 3, eko no pravAjanAcAryo no upasthApanAcAryo dharmAcAryaH 4 // sU0 14 // bhASyam - 'cattAri' catvAraH AyariyA pannattA' AcAryAH - gaNanAyakAH tatra - AcArya - lakSaNaM yathA Acinoti ca zAstrArtham, AcAre sthApayatyapi / svayamAcarate yasmAt, tasmAdAcArya ucyate // 1 // asyArthaH - :- yasmAt kAraNAt zAstrArtha - zAstrapratipAdyaM vastu - padArthajAtam AcinotiekatrIkaroti - zAstrapratipAditapadArthajAtaM svamanasi avadhArayati, tathA zAstrapratipAditasAdhumaryAdAparibhraSTAn sAdhUn AcAre - zAstrapratipAditavyavahAre sthApayati, zAstrapratipAditapadArthAn jIvAjIvAdikAn-avabodhayati, tathA svayamAcarati - zAstrapratipAditaM samiti guptyAtmakaM zramaNadharmamAcarati, svayaM pAlayati, tasmAtkAraNAt sa AcArya iti kathyate / etAdRzA AcAryAzcatuSprakArakAH prajJaptAH / samprati tAneva caturo bhedAn darzayitumAha'taMjahA' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA - 'pancAyaNAyarie nAma ege no uvadvAvaNArie' pravrajanAcAryo nAmaiko na tUpasthApanAcArya', kevalaM pratrAjayati-- samyaktvotpAdanena dIkSonmukhaM kRtvA sAmAyikacAritraM dadAti na tu chedopasthApanIyacAritre upasthApayati sa prathamaH 1 / 'uvaTTAvaNAyarie nAmasege no pavvAyaNAyarie' upasthApanAcAryo nAmaiko no pravrAjanAcAryaH, samyaktve-upasthitAn paJca mahAtrate upasthApayati na pratrAjayati-na dokSAM dadAtIti dvitIyaH 2 /
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 10 sU0 15-16 caturvidhAntevAsisvarUpanirUpaNam 255 'ege pancAyaNAyarievi uvaTThAvaNAyarievi 3' ekaH pravrAjanAcAryo'pi upasthApanAcAryo'pi, sa eva pravrAjayatyapi sa evopasthApayatyapi, iti tRtIyaH 3 / - 'ege no pancAyaNAyarie no uvahAvaNAyarie 4, eko no pravrAjanAcAyoM no na vA upsthaapnaacaaryH| nanu ya ubhayavikala' sa kathamAcArya procyate paDguvadubhayacaraNahInatvAt / tatrAha'dhammAyarie' dharmAcAryaH, eSa no pravrAjayati na vA upasthApayati kintu kevalaM dharmameva zrutacAritralakSaNaM grAhayati tato dharmadezaktvAd dharmAcAryaH / epa caturthaH dharmopadezalabdhimAn zramaNo bhavatIti / _____ ayaM bhAvaH--prathamabhaGge pravrAjanAcAryaH sUcito bhavati 1 / dvitIyabhaGge upasthApanAcAryaH sUcitaH 2 / tRtIyabhaGge--ubhayaH sUcitaH prajAjanAcArya upasthApanAcAryazceti3, tatra--prathamasyAsscAryasyA''mArtham parArthe vA kevalapravrAjanAdhikAraH, ya AtmanimittaM paranimittaM vA kevalaM pravrAjayati sa prathamaH pravrAjanAcAyaH 1 / dvitIyastu pravrajitaM kevalamupasthApayati, pravrajitasya puruSasyopasthApanAM mahAvatAropaNarUpA karoti 2 / tRtIyastu punarAcAvaH svAtmArtha parArtha vA pravrAjanamupasthApanaM cobhayamapi karoti 3 / yastu-no pravrAjayati na vA mahAvrateSu upasthApayati sa caturthaH, eSa dharmopadezakaH kevalaM jinoktaM dharma grAhayatIti 4 / / - atraivaM yojanA vijJeyA-ekaH kazcid dharmAcAryaH yaH prathamatayA dharma grAhayati 1 / dvitIyaH pravrAjanAcAryoM yaH pravrAjayati 2 / tRtIyo gururupasthApanAcAryoM yo hi prANAtipAtaviramaNAdipaJcamahAvrateSpasthApayati 3 / eSu triSu kazcit tribhirapi saMpanno bhavati, yathA--kadAcitsa eva dharmagrAhayati,sa eva pravrAjayati, sa eva upasthApayatyApi mahAvrateSu kazcid dvAbhyAmeva saMpanno bhavati, yathA-sa eva dharma grAhayati, sa eva pravAnayati; athavA pravrAjayati upasthApayati ca / kazcidekenaiva guNena yukto bhavati, yathA-yo dharmameva grAhayati, kazcit kevalaM pravrAjayatyeva, kazcit kevalamupasthApayatyeveti // suu014|| atha punarAcAryaprakArAnevAdhikRtya caturbhaGgImAha-'cattAri' ityAdi / sUtram- cattAri AyariyA pannattA, taMjahA--udesaNAyarie nAma ege no vAyaNAyarie 1, vAyaNAyarie nAma ege no uddesaNAyarie 2, ege udesaNAyarievi vAyaNAyarievi 3, ege no uddesaNAyarie no vAyaNAyarie dhammAyarie 4 // sU0 15 // chAyA-catvAra AcAryAH prAptAH, tadyathA--uddezanAcAryoM nAmaiko no vAcanA cAryaH 1, vAcanAcAryoM nAmaiko no uddezanAcAryaH 2, eka uddezanAcAryo'pi vAcanAcAryo 'pi 3, eko no uddezanAcAryo- no vAcanAcAryoM dharmAcAryaH 4 // sU0 15 // bhASyam-'cattAri' catvAraH 'AyariyA pannattA' AcAryA / prajJaptAH tAneva caturo medAn darzayati-taMjahA' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA-'uddesaNAyarie nAma ege no vAyaNAyarie 1' uddezanAcAryoM nAma-eko no vAcanAcAryaH prathama , ya uddizati zrutoktakriyAkalApAdi
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 vyavahArasUtre zikSaNato dvAdazAGgAdizrutAdhyayanayogyatAM saMpAdayati kintu zrutaM na vAcayati-tAdRzazrutasya vAcanAM na dadAti 1 / 'vAyaNAyarie nAmege no uddesaNAyarie 2' vAcanAcAryoM nAmaiko no uddezanAcAryaH, zrutavAcanAM dadAti natUDizati-na zrutAdhyayanayogyatAM saMpAdayati 2 / ege uddesaNAyarievi cAyaNAyarievi 3' eka uddezanAcAryo'pi vAcanAcAryo'pi-uddizatyapi vAcayatyapi 3 / 'ege no uddesaNAyarie-no vAyaNAyarie-dhammAyarie 4' ekastu no uDezanAcAryo na vA vAcanAcAryaH kintu dharmAcAryaH / ayaM bhAvaH-tatraikaH prathamaH zrutamuddizati-zrutaguNAn pradarzayati parantu na vAcayati, yathAmaGgalabuddhayA prathamata AcArya uddizati 1, tadanantaramupAdhyAyo vAcayati 2 / atrAcAryaH prathamabhaGgavartI 1, upAdhyAyastu, dvitIyabhagavartI, AcAryeNoddiSTamupAdhyAyo vAcayati 2 / ya evodizati sa eva vAcayati, iti tRtIyo bhagaH 3 / yo no uddizati zrutaM na vA vAcayati, ityeSazcaturtha. 4 / eSa dharmAcAryo dharmopadezakatvAt, sa punaH zrutAdhyetA gRhastho vA zramaNo vA jJAtavyaH // sU0 15 // athAntevAsino'dhikRtya caturbhaGgImAha-'cattAri' ityAdi / sUtram-dhammAyariyassa cattAri antevAsI pannattA taMjahA-udesaNaMtevAsI nAma ege no vAyaNaMtevAsI 1, vAyaNaMtevAsI nAma ege no uddesaNaMtevAsI 2, ege uddesaNaMtevAsIvi vAyaNaMtevAsI vi 3, ege no udesaNaMtevAsI no vAyaNaMtevAsI-dhammate vAsI 4 // sU0 16 // chAyA-dharmAcAryasya catvAro'ntevAsinaH prajJaptAH, tadyathA-uddezanAntevAsI nAmako no vAcanAntevAsI 1, vAcanAntevAsI nAmaiko no uddezanAntevAsI 2, eka uddezanAntevAsI api vAcanAntevAsI api 3, eko no uddezanAntevAsI no vAcanAntevAsI dharmAntevAsI 4 ||suu0 16 // bhASyam.-.-'dhammAyariyassa cattAri aMtevAsI pannattA' dharmAcAryasya catvAro'ntevAsinaH-zipyAH prajJatAH, tatra-antaM nAma-antikamadhyAsa Asanna samIpaM cetyeko'rthaH, tatpunarantaH-samIpe vasati-zikSAgrahaNAya gurusamIpa vasati so'ntevAsI AcArya pratItyaiva zrutagrahaNaniyamAt / tathA cA''cAryasyA'nte-samIpaM vasatItyevaMzIlo ya. so'ntevAsI, te cAntevAsina AcAryavadeva catuSprakArakA bhavanti / AcAryasya caturvidhatvena tadantevAsinAmapi caturvidhatvasaMbhavAt , tAneva caturo bhedAn darzayati-taMjahA' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA-'uddesaNaMtevAsI nAma ege no vAyaNaMtevAsI' uddezanAntevAsI nAma-eko no vAcanAntevAsI, tatra-uddezanamuddezaH sUtrozikSetyarthaH / kevalamuddezamevAdhikRtya yo'ntevAsI sa uddezanAntevAsI kathyate. etAdRza ekaH kintu no vAcanAntevAsI vAcanAmadhikRtya no antevAsI vAcanAgrahaNavudvayA'ntevAsI neti prathamaH 1 /
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmwwwr bhASyam u0 10 sU0 17-18 trividhasthavirabhUmi-zaikSabhUminirUpaNam 257 'vAyaNaMtevAsI nAma ege no uddesaNaMtevAsI 2, vAcanAntevAsI nAma eko na tu uddezanAntevAsI, yaH kevalaM vAcanAmeva gRhNAti na tUdezamiti dvitIyaH 2 / 'ege uddesaNaMtevAsIvi vAyaNaMtevAsIvi' eka uddezanAntevAsI-api, vAcanAntevAsI-api, ya ubhayamapi gRhNAtiuddezamapi gRhNAti tathA zrutasya vAcanAmapi gRhNAti sa tRtIyaH 3 / 'ege no uddesaNaMtevAsI no vAyaNaMtevAsI dhammaMtevAsI 4' eko no uddezaM gRhNAti, na vA vAcanAmeva zrutasya gRhNAti kintu kevalaM dharmazravaNamAtramadhikRtyA''cAryAntike vasati sa dharmAntevAsIti caturthaH 4 / aya bhAvaH-- yo yasyAnte-uddezanamevAdhikRtya vasati sa tasyAcAryasyoddezanAntevAsI prathamaH / yo yasyAcAryasya antike kevalaM vAcanAmevAdhikRtya vasati sa tasya vAcanAntevAsI dvitIyaH 2 / yastu yasyA''cAryasyAntike uddezanaM vAcanAM cetyubhayamapi adhikRtya vasati, sa tasyAcAryasyobhayAntevAsI, iti tRtIyaH 3 / yastu yasyAcAryasya samIpe no uddezanaM nA'pi vAcanAmadhikRtya vasati, kintu-dharmazravaNamAtramadhikRtyaiva vasati, sa taM prati ubhayavikalo dharmAntevAsIti caturthaH 4 / atraiva yojanA karttavyA, tathAhi-prathamaM kazcit dharmazrotRtvena dharmAntevAsI 1 / kazcit zrutoktazikSAgrAhitvena uddezAntevAsI 2 / kazcit zrutavAcanAgrAhitvena vAcanAntevAsI 3 / kazcid uddezanaM vAcanAM cetyubhayasyApi grAhitvena ubhayAntevAsIti catvAro'ntevAsino bhavantIti 4 / ___atra-dharmAdimizraNenApi paJcavidhA antevAsino bhavanti, tathAhi-kazcid dharmoddezanavAcanetitribhiH samanvito bhavati 1 / kazciddharmavAcanAbhyAM samanvito bhavati 2 / kazcid dharmoddezanAbhyAM samanvito bhavati 3 / kazcidvAcanoddezanAbhyAM yukto bhavati 4, kazcid- evenaiva yukto bhavati dharmeNa vA uddezanena vA-vAcanayA vA'ntevAsI bhavatIti // sU 16 / / ___ pUrvamantevAsinAM caturbhaGgI prarUpitA, antevAsinazca sthavirANAM bhavantIti sthaviravaktavyatAmAha-'tao therabhUmIo' ityAdi / sUtram --'tao therabhUmIo pannattAo, taMjahA- jAithere suyathere pariyAyathere y| saThivAsajAe-jAithere ThANasamavAyadhare suyathere 2, vIsavAsapariyAe pariyAyathere 3,||suu017|| chAyA--tinaH sthavirabhUmayaH prAptAH, tadyathA-jAtisthaviraH 1 zrutasthaviraH, 2 paryAyasthavirazca 3 / paSTivarpajAto jAtisthaviraH 1, sthAnasamavAyadharaH zrutasthaviraH 2, viMzativarpaparyAyaH paryAyasthaviraH 4 // sU0 17 // . jya, 33
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 vyavahArasUtre ___ chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA kSullaka vA kSullikA vA UnATavarSajAtamupasthApayituM vA saMbhoktuM vA / / sU0 19 // bhASyam-'no kappai' no-naiva kalpate, 'NiggaMthANa vA' nimranthAnAM zramaNAnAM vA 'NiggaMthINa vA nimranthInAM zramaNInAM vA 'khuDDagaM vA khuDDiyaM vA' kSullakaM bhullikAM vA--tatrakSullako'lpavayaskaH tam, kSullikA- alpavayaskA tAm, tAdRzaM punaH kathambhUtam, tatrAha- 'uNa?' ityAdi, 'UNahavAsajAyaM' UnASTavarSajAtam UnAni kiJcinyUnAni aSTa varSANi jAte janmani yasya sa UnASTavarSajAtaH-aSTavarSAd alpAvasthAkaH, tam , tAM vA kSullakaM kSullikAM vA, 'uvaTThAvae' upasthApayituM paJcamahAvrateSu-upasthApayituM-pravrAjayitumityarthaH / tathA--saMbhuMjittae' saMbhoktuM vA ekamaNDalyAM sahopavizya tena saha sabhoktum-AhArAdisaMbhogaM kartum zramaNasya zramaNyA vA na kalpate, yathAhi-aSTavarSAnnUnavayaske vAlake upasthApitaM cAritraM materaparipakvatvena na samyag avatiSThate, tadavasthAyAzcaJcalasvabhAvattvAt , yathA Ame ghaTe nihitaM jalaM nAvatiSThate ghaTasyA''matvena jalaM nizIryate tathaivAtrApi vijJeyam // sU0 19 // pUrvam UnASTavarSajAtaM kSullakAdikaM na dIkSayedityuktaM tenA''yAtaM pUrNASTavarSajAtaM tu dIkSayediti tannirAkaraNAya sUtramAha-'kappaI' ityAdi / sUtram - kappai NiggaMthANa vA NigaMthINa vA khuDDagaM vA khuDDiyaM vA sAiregaaTThavAsajAya uvaTThAvettae vA saMbhuMjittae vA // sU0 20 // chAyA-kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA kSullakaM vA kSullikAM vA sAtirekA'TavarSajAtam upasthApayituvA saMbhoktuM vA // sU0 20 // bhASyam - 'kappaI' kalpate, 'NiggaMdhANa vA' nirgranthAnAM vA 'NiggaMthINa vA' nirgranthInAM vA 'khuDgaM vA' kSullaka-bAlakaM vA, 'khuDDiyaM vA kSullikAM-bAlikA vA, 'sAiregaaTThavAsajAyaM' sAtirekASTavarSajAtam 'janmanA'STavarSAdadhikavayaskam 'uvadyAvettae vA' upasthApayituM-pravrAjayituM vA, tathA 'saM jicae vA' saMbhoktuM vA-tena tayA vA saha AhArAdisaMbhogaM kattuM kalpate, yataH sAtirekASTavarSAyuSke matirvikasitu prArabhate tato bhagavateda pratipAditam // sU0 20 // pUrva sAtirekApTavarpAyuSkaM dIkSayediti proktam , samprati tAdRzasyApi AcAraprakalpanAmAdhyayanasya niSedhakAlaM pradarzavati-'nokappai' ityAdi / sUtram - nokappaI NiggaMdhANa vA NiggaMthINa vA khuDgassa vA khuDDiyAe vA anvaMjaNa jAyassa AyArakappe nAma ajjhayaNe udisittae / sU0 21 //
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 10 sU0 22-25 dIkSA paryAyamazritya sUtrAdhyApana vidhiH 261 chAyA - no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA kSullakasya vA kSullikAyA vA avyaJjanaJjAtasya AcArakalpo nAmA'dhyayanamuddeSTum // su0 21 // , 1 bhASyam - 'no kapai' no naiva kalpate, 'NiggaMthANa vA niggaMthINavA' nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA, 'khuDDagassa vA khuDDDayAe vA' kSullakasya vA kSullikAyA vA, 'avvaMjaNajAyassa' avyaJjanajAtasya tatra vyaJjanAni yuvatvasaMsUcakakSAlomAdIni tAni na jAtAni na samutpannAni yasya yasyA vA so'vyaJjanajAto'vyaJjanAtA vA, tasya tasyA vA aprAptaSoDazavarSasya kSullakasya, aprAptayauvanAyAH kSullikAyA vetyarthaH ' AyArakappe nAma ajjhayaNe' AcArakalpo nAmA'dhyayanam, atra Acarapadena AcArAnaM kalpapadena nizIthamiti vyAcArAGgasUtraM nizIthasUtraM ca ' uddisittae' uddeSTuM samupadeSTum / uktaJca-- "yAvanna yauvanA''zaMsi, lomalajjodgamaH sphuTam / tAvannizIthasUtrANAM kalpate'dhyayanaM nahi" // 1 // yAvatkAlaparyantaM yauvanA'bhivyaJjakalomarAjiH netrAdyaGgapratyaGge lajjodgamaH sphuTaM nAvabhAseta tAvatkAlaparyantaM bAlasya dIkSitasyApi zramaNasya zramaNyA vA nizIthasUtrAdikamadhyApayituM zramaNAnAM zramaNInAM vA na kalpate, apakvamatikAle tadadhyayanasya nipedhAt / yathA - UnASTavarSo bAlazcAritraghAraNe samartho na bhavatIti aprAptA'STamavarSasya dIkSaNaM pratiSiddham / evamevAprAptavyaJjanasyAsscArAGga - nizItha - sUtrAdikaM nA'dhyApyate, aparipakcabuddhitayA'pavAdazAstrasya dhAraNe'yogyatAmAkalayya sthavirAstAn ajJAtavyaJjanAn AcArAGga-nizIthasUtrAdikaM nA'dhyApayantIti // sU0 21 // athA''cAraprakalpanAmAdhyayanakAlamAha - ' kappai NiggaMthANa vA' ityAdi / sUtram - kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA khuDDagassa khuDDiyAe vA vaMjaNajAyassa AyArakappe nAmaM ajjhayaNe uddittie / sU0 22 // chAyA -kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA kSullakasya kSullikAyA vA vyaJjanajAtasya AcArakalpo nAmAdhyayanamuddeSTum // su0 22 // bhASyam - 'kappai' kalpate 'NiggaMthANa vA' nirgranthAnAM vA 'NiggaMthINa vA' nirgranthInAM vA 'khuDDagassa vA khuDDiyAevA' kSullakasya bAlakasya vA, kSullikAyA vA, bAlikAyA vA 'vajaNa jAyassa' vyaJjanajAtasya saJjAtayuvatvasUcakakakSAromAdivyaJjanasya tAdRzasya zramaNasya zramaNyA vA 'AyArakappe nAmaM ajjhayaNe' AcArakalpo nAmAdhyayanaM AcArAGga-nizItha-rUpam 'uddisittae' uddeSTu samuddeSTum adhyApayitum, kasmAtkAraNAditi ced atra brUmaH - tAdRzo hi
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 vyavahArasUtre bhASyam - 'to' tisraH-triprakArikAH 'therabhUmIo pannattAo' sthavirabhUmayaH prajJaptAH tatra-bhUmiH sthAnaM kAla ityekArthaH tenAyamarthaH- sthavirasya bhUmi.-avasthArUpaH kAlaH, tAstinaH prajJaptAH, tA evAha-'taMjahA' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA-'jAire' jAtisthaviraH, 'suyathere' zrutasthaviraH, 'pariyAyathere ya' paryAyasthavirazca / tatraiSAM trayANAM sthavirANAM vyAkhyAnaM sUtrakAraH svayaM karoti- sahivAsajAe' ityAdi, 'saTivAsajAe' paSTivarSajAtaH-janmataH SaSThivarSAyuSkaH sAdhu 'jAithere' jAtisthaviraH kathyate 1 'ThANasamavAyaghare suyadhare sthAnasamavAyadharaH-sthAnAnasamavAyAGgadharaH zrutasthaviraH procyate 2 / 'cIsavAsapariyAe pariyAyathere' viMzativarSaparyAyaH- viMzativarSadIkSAparyAyavAn paryAyasthavira ucyate 3 iti / eSAM trayANAmapi sthavirANAM satkArasammAnAdipUrvakaM tadyogyaM vaiyAvRttyamanyasAdhubhiH karttavyam, tathAhi- yo hi jAtisthaviraH paSTivarSajAtaH, tasya sthavirasya deza-kAla- svabhAvAnumatAhArapAnIyAditavyaH / upadhiryAvatA saMstarati tAvatpramANako dAtavyaH / tathA-zayyAvasatiranukUlA dAtavyA / saMstArako mRduko deyaH / tathA kSetrAntaragamanasamaye jAtisthavirasyopathyAdikamanye vahantIti jAtisthavirasya vaiyAvRttiprakAraH 1 / ___ tathA--zrutasthavirasya zratena tapasA, vRddhasya kRtikarma-vandanAdikaM karttavyam, tasya chandato 'nuvarttanaM karttavyam / evamAgatasya zrutasthavirasyA'bhyutthAnamabhivAdanaM pAdapramArjanAdikaM karttavyam / tadyogyamAhArAdikamAnIya samarpaNIyam / tadIyaguNAnAM prazaMsanaM karttavyam / yatra zrutasthavira upaviSTo bhavet tatra tadapekSayA nIcaiH zayyAyAmupaveSTavyam / tasyA''jJA sarvadA paripAlanIyA / evaMprakAreNa zrutasthavirasya saMmAnapUrvaka vaiyAvRttyaM vidheyamiti zrutasthavirasya vaiyAvRttyaprakAraH 2 / tathA paryAyasthavirasya apravrAjakasyApi vAcanAmadAturapi Agacchato'bhyutthAnAdikaM saharSa karttavyam / yogyamAhArAdikamAnIya tasmai samarpaNIyamiti paryAyasthavirasya vaiyAvRttyaprakAra iti // sU017 // pUrva tinaH sthavirabhUmayaH pradarzitAH, sthavirANAM vaiyAvRttyAdikaM zaikSa eva kartumarhatIti zaikSasUtramAha-athavA sthavirapakSAH zaikSA iti sthavirasUtrAnantaraM zaikSasUtramAha--'to' ityAdi / sUtram--'to sehabhUmIo pannattAo, taMjahA-satarAiMdiyA, cAummAsiyA, chmmaasiyaa| chammAsiyA ya ukkosiyA, cAummAsiyA majjhamiyA, sattarAIdiyA jahannA // suu018|| chAyA-tisraH zaikSabhUmayaH prajJaptAH, tadyathA-saptarAtriMdivA, cAturmAsikI, paannmaasikii| pANmAsikI cotkRSTA, cAturmAsikI madhyamA, saptarAtrindivA jaghanyA' // suu018||
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 10 10 19-21 avasthAmAzritya dIkSAdAnavidhiH 259 bhASyam -'tao sehabhUmIo pannattAo' tinaH-trisaMkhyakAH zaikSabhUmayaH, zaikSakANAMziSyANAM bhUmayaH-upasthapanAkAlarUpAH prajJaptAH-kathitAH, tAneva bhedAn darzayitumAha-'taMjA' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA-'sattarAIdiyA' saptarAtrindivA-saptarAtriMdivapramANA, 'cAumAsiyA' cAturmAsikI-caturmAsapramANA, 'chammAsiyA' pANmAsikI SaNmAsapramANA, tatra-tAsu tisRSu madhye 'chammAsiyA ya ukkosiyA' pANmAsikI, utkRSTA zaikSabhUmiH pANmAsikI-bhavati / tathA cAummAsiyA majjhamiyA' cAturmAsikI, madhyamA zaikSakabhUmiH cAturmAsikI bhavati / 'sattarAIdiyA jahannA' saptarAtridivA jaghanyA, jaghanyA zaikSakabhUmiH saptarAtridivapramANA bhavati / tA etAH tisraH zaikSakabhUmayo bhavantIti / ____ ayaM bhAva----yaH zaikSakaH pUrva gRhItapravrajyaH utpravrajito bhUtvA punarapi pravrajyAM pratipannavAn sa zaikSakaH saptame divase upasthApanIyaH / tasya hi yAvadbhirdinaiH pUrvavismRtasAdhusAmAcArIrUpaSaDadhyayanAtmakamAvazyakamadhItaM bhavet tadA dIkSAdinA sapmame divase chedopasthApanIye cAritre upasthApayitavyaH, eSA jaghanyA bhUmiH / yadyetAvadineSu AvazyakaM nAbhyastaM bhavettadA sa caturthe mAse upasthApanIyaH, epA madhyamikA bhUmiH / caturbhirmAsairapyAvazyakaM nAdhItaM bhavet tadA SaSThe mAse upasthApayitavyaH, epA utkRSTA bhUmiH / durmeghasaM dharmamazraddadhAna ca pratItya utkRSTA pANmAsikI bhUmirbhavatIti / __ atreyaM bhAvanA-yadi saptasu divaseSu AvazyakamabhyastaM na bhavettadA caturthamAsi upasthApayitavyaH / tato'pi yadi na bhavedabhyastamAvazyakaM tadA SaSThemAse upasthApayitavyaH / tato'pi na bhavet tadA yadA bhavettadopasthApayitavyaH / jaghanyabhUmiprAptaH zaikSo dharmazraddhApariNatatvena pariNAmakaH kathyate / pariNAmako dviprakArako bhavati, yathA-AjJApariNAmako dRSTAntapariNAmakazca / tatraAjJApariNAmakaH AjJayaiva -jinAjJAmAtreNaiva pariNato bhavati 'tameva saccaM nIsaMkaM jaM jiNehiM paveiyaM tadeva satyaM nizzavaM yajjinaiH praveditam, ityevaMprakAreNa jinokAni jIvA-jIvAditattvAni nizzavaM zraddadhAti na kAraNaM jAnIte na vA kAraNaM pRcchati sa AjJApariNAmaka zaikSaH / yastu parokSahetukamartha pratyakSaprasiddhadRSTAntadvArA Atmabudvau-Aropayati nAnyathA, sa dRSTAnta pariNAmakaH / dRSTAntena vivakSitama pariNamayati svavuddhau sa dRSTAntapariNAmaka iti / / sU0 18 // pUrva zaikSakasyopasthApanAkAlaH proktaH, sAmprataM zaikSakasyA'dasthAmadhikRtyopasthApanAprakAramAha-'no kappai niggaMthANa vA' ityAdi / sUtram -lo kappai niggaMthANa vA NiggaMthINa vA khuDDagaM vA khuDDiyaM vA UNavAsajAyaM upahAvettae vA saMbhujittae vA // sU0 19 //
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre yuvA paripakvabudvitayA'pavAdazAstrasyA'pi jJAne samartho bhavati, atastasya jAtavyaJjanasyA'dhyApana vidhIyate iti // sU0 22 // pUrva jAtavyaJjanAyA''cAraprakalpAdhyayanamuddeSTavyamiti proktam, etAdRzastu alpakAla dIkSito'pi bhavettadA tAdRzAya zramaNAya tat samuddeSTavyaM na vA ' iti jijJAsAyAM sUtrakAro dIkSAparyAyamAzrityA''cArAGgAdi sUtrAdhyayanakramaM paJcadazabhiH sUtraH pradarzayati, tatra prathamaM tricatu paJcASTAdazavarSaparyAyasaMvandhi sUtrapaJcakamAha-'tivAsapariyAyassa' ityAdi / sUtram - tivAsapariyAyassa samaNassa niggaMdhassa kappai AyArakappe nAmaM ajjhayaNe udisittae / / sU0 23 / / chAyA-trivarpaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate AcArakalpo nAmA'dhyayana muddeSTum // sU0 23 // bhASyam -'tivAsapariyAyassa' trivarSaparyAyasya trINi varSANi paripUrNAni paryAyasya dIkSAkAlasya jAtAni yasya sa trivarSaparyAya. prArabdhacaturthavarSaparyAya ityarthaH, yasya dIkSAparyAyo varSatrayAtmakaH paripUrNo jAtazcaturthazca praviSTastatya 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya nirgranthasya 'kappai' kalpate 'AyArakappe NAmaM ajjhayaNe' AcArakalpo nAmAdhyayanam AcArAGganizIthAdisUtram, 'udisittae' uddeSTum adhyApayitum / jAtavyaJjanasyApi trivarSaparyAyasyaiva zramaNanimranthasya AcArakalpo nAmA'dhyayanamuddeSTavyaM bhavet nA'nyasyeti bhAvaH // sU0 23 // sUtras--cauvAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai sUyagaDe nAmaM aMge uddisittae // 24 // paMcavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai dasAkappayavahAre udisittae // 25 // chAyA- caturvarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate sUtrakRtaM nAmAjamuddeSTum // 24 // paJcavarSaparyAyasya zramaNasya nigranthasya kalpate dazAkalpavyavahArAn uddeSTum // 25 // bhASyam -'cauvAsapariyAyassa' iti, caturvarSaparyAyasya paripUrNacaturvarSadIkSAkAlasya zramaNanimranthasya 'sUyagaDe nAma aMge' sUtrakRtaM nAmAjhaM-dvitIyamanasUtramuddeSTuM kalpate // sU0 24 // evam-'paMcavAsapariyAyassa' iti, paJcavarSaparyAyasya saJjAtaparipUrNapaJcavarSadIkSAkAlasya zramaNanirgranthasya 'dasAkappayavahAra' dazAkalpavyavahArAn-dazAzrutaskandhaH, vRhatkalpaH, vyavahAraati vyavahArasUtraM ceti trINi sUtrANi uddeSTuM kalpate, asya paJca-SaT-saptavarSadIkSAparyAyarUpeSu
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 10 sU0 26-29 dokSAparyAyamAzritya sUtrAdhyApanavidhiH 263 triSu varSeSu trINi sUtrANi uddeSTavyAni yenA'gre sa sthAnAna-samavAyAGga-sUtroddezanayogyatAM prApnuyAttadartham agrimasUtre'STavarSaparyAyasya sthAnasamavAyodezanaM pratipAditam ||suu025|| / atha-aSTavarSaparyAyarUpaM caturthasUtramAha-'aTTavAsapariyAyassa' ityAdi / sUtram-ahavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai ThANasamavAyA uddisittae // sU0 26 // chAyA-aSTavarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate sthAnasamavAyau uddeSTum // s0 26 // bhASyam--'ahavAsapariyAyassa' aSTavarSaparyAyasya, yasya dIkSAparyAyo'STavarSAtmako vyatItaH navame ca praviSTastasya tAdRzasya, 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya nirgranthasya 'kappaI' kalpate 'ThANasamavAyA uddisittae' sthAnasamavAyau-sthAnAGgaM samavAyAGgaM ceti sUtradvayam uddeSTumadhyApayitum / aSTanavAtmake varSadvaye sthAnAgasamavAyAGgeti sUtradvaye uddiSTe sati tasya vyAkhyAprajJatyagoddezanayogyatA syAt, agrimasUtre dazavarSaparyAyasya vyAkhyAprajJapteruddezanasya pratipAditatvAt ||suu0 26 // tadevAha-'dasavAsa.' ityAdi / sUtram- dasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMtharasa kappai vivAhe nAmaM aMge udisittae // s0 27 // chAyA- dazavarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate vivAho nAmAGgamuddeSTum // 27 // bhASyam-'dasavAsapariyAyassa' dazavarSaparyAyasya, yasya dIkSAkAlo dazavarSAtmako vyatItastAdRzasya 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya-nirgranthasya 'kappai' kalpate, 'vivAhe nAmaM aMgaM udisittae' vivAhanAmakamaga-vyAkhyAprajJaptisUtraM-bhagavatIsUtrAparaparyAyaM sUtram uddeSTumadhyApayitum / trivarSaparyAyAdArabhya dazavarSaparyAyaparyantAnAM paJcAnAM sUtrANAmayaM bhAvaH-trivarpaparyAyasyA''cAraprakalpAdhyayanodezena sa sAdhvAcArasya samyak paripAlanasamartho bhavati tatra sAdhvAcArasya prtipaadittvaat||suu0 23 // caturvarSaparyAyasya sUtrakRtAgoddezanamanujJAtam , yatazcaturvapaMparyAyo dharme dRDhamatirbhavet hInaparyAyo matibhedena mithyAtvaM prApnuyAt , sUtrakRtAGge ca triSaSTayadhikAnA trayANAM pAkhaNDigatAnAM dRSTayaH prarUpitAH, tadadhyayanena sa kusamayai pahiyate // sU0 24 / / paJcavarSaparyAyo'pavAdajJAnayogyo bhavatIti kRtvA tasya dazAzrutaskandha-vRhatkalpa-vyavahArAdhyApanamanujJAtam / / suu025|| eyAM trayANA sUtrANAmadhyayanaM paJcaSaT-sapteti varSatrayaM yAvat karoti tataH sa vikRSTaparyAyo
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArasUtre 264 jAyate tena kAraNena aSTavarSaparyAyasya sthAnAGgaM samavAyAnaM ceti sUtradvayasyA'vyayanamaSTamanavametivarSadvaye karoti etatsUtradvayasya dvAdazAnAmapi, aGgAnAM madhye prAyeNa maharddhikatvAt // sU0 26 // tatastAbhyAM parikarmitamaterdazavarSaparyAyasya vyAkhyAprajJaptiruddizyate / iti sUtrapaJcakAzayaH // sU0 27 // athaikAdazavarSaparyAyaM zramaNa nirgranthamadhikRtya sUtramAha- 'ekkArasavAsapariyAyassa' ityAdi / sUtram --ekkArasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthasa kappai khuDDiyAvimANa pavibhattI mahalliyAtrimANapavibhattI aMgacUliyA vaMgacUliyA vivAhacUliyA nAmaM ajjhayaNaM uddittie | sU0 28 // chAyA - ekAdazavarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate kSullikAvimAnapravivimAnapravibhaktiracUlikavargacUlikA vivAhacUlikA nAmA'dhyayana bhaktirmahatI muddeSTum // 28 // bhASyam - 'ekkArasavAsapariyAyassa' ekAdazavarSadIkSAparyAyasya 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya nirgranthasya 'kappar3a' kalpate khuDiyAvimANapavibhattI' kSullikAvimAnapravibhakti, yatrakalpeSu vimAnA varNyante, 'mahalliyAvimANapavibhattI' mahatI vimAnapravibhaktiH, yatra kalpeSu vimAnAnyeva vistArapUrvakaM pratipAdyante, 'aMgacUliyA' aGgacUlikA, tatrA'GgAnAm upAsakadazAprabhRtInAM paJcAnAM cUlikA nirayAvalikA ityaGgacUlikA | 'vaMgacUliyA' vargacUlikA mahAkalpazrutasya cUlikA vargacUlikA | 'vivAhacUliyA' vivAhacUlikA - vyAkhyAprajJaptezcUlikA 'nAmaM ajjhayaNaM' etannAmakamadhyayanaM zAstram 'uddisittae' uddeSTumadhyApayitum // sU0 28 // dvAdazavarSaparyAyamAzrityAha--' vArasavAsapariyAyassa' ityAdi / sUtram -- 'bArasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai aruNovavAe garuloaare varuNovavAe dharaNovavAe vesamaNovavAe velaMdharovavAe nAma ajjhayaNaM uddisittae | sU0 29 // chAyA - dvAdazavarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate aruNopapAto garuDopapAto varuNopapAto dharaNopapAto vaizramaNopapAto velaMdharopapAto nAmAdhyayana muddeSTum // sU0 29 // bhASyam - ' vArasavAsapariyAyassa' dvAdazavarSaparyAyasya yasya sAdhordIkSAparyAyo dvAdazavarSAtmako vyatItaH, yena dvAdazavarSaparyantaM zrAmaNyaM pAlitaM tasya tAdRzasya 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya nirgranthasya 'kappar3a' kalpate 'aruNovavAe' aruNopapAtaH - aruNopapAtanAmakamadhyayanam, atra 'nAmaM ajjhayaNaM' iti pratipade saMyojyam / 'garulovavAe' garuDopapAtaH - garuDopapAtanAmakamadhyanam / 'varuNovavAe' varuNopapAtaH - etannAmakamadhyayanam / 'dharaNovavAe' dharaNopapAtaH
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u010 sa0 30-31 dIkSAparyAyakrameNa sUtrAdhyApanavidhiH 265 etannAmakamadhyayanam / 'vesamaNovavAe' vaizramaNopapAtaH-etannAmako'dhyayanavizeSaH / tathA'velaMdharovavAe nAma ajjhayaNaM' velaMdharopapAto nAmAdhyayanam 'uddisittae' uddeSTuM-vAcayitumadhyApayitumityarthaH / eteSAmaruNopapAtAdinAmA'dhyayanAnAmadhiSThAtArastattadadhyayanasadRzanAmAno'ruNAdayo devAH santi tAnaruNAdidevAn hRdaye saMpradhArya ye zramaNA yadA aruNopapAtAdikAni adhyayanAni parAvarttante tadA teSAmantike svakIyasvakIyA'dhyayanaparAvartanA'nugRhItAste devA bhaJjalimukulitahastA dazA'pi diza udyotayantaH prAdurbhavanti, prAdurbhUya ca kiGkarabhRtAH santo'dhyayanaparAvartakAn paryupAsate, velandharA dharaNA varuNAzca devAH velandharopapAtAdipAThakAnAmantike gandhodakAdi varSA varSanti, tathA-aruNA garuDA vaizramaNAzca devA aruNopapAtAdikA''dhyayanaparAvarttanenA''varjitAH santaH tattadantikamupAgatya suvarNarajatAdInAM vRSTi kurvANA dAsavad upAsate bruvate ca he zramaNAH ! Adizata kiM kurmo vayamiti // sU0 29 // atha-trayodazavarSaparyAyamadhikRtyAha--'terasavAsapariyAyassa' ityAdi / sUtram- terasavAsapariyAyarasa samaNassa NiggaMthassa kappai uThANasue samuhANamue deviMdovavAe NAgapariyAvaNiyA nAmaM ajjhayaNaM uddisittae // sU0 30 // chAyA-trayodazavarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate, utthAnazrutaM samutthAnazrutaM devendropapAto nAgaparyApanikA nAmAdhyayanamuddeSTum // sU0 30 // . bhASyam-'terasavAsapariyAyassa' trayodazavarSaparyAyasya-yasya dIkSAparyAyastrayodazavarSAtmakaH kAlo vyatItastAdRzasya, 'samaNarasa NiggaMthassa' zramaNasya nimranthasya 'kappai' kalpate, 'uhANasue' utthAnazrutam - etannAmakamadhyayanam / tathA-'samutthAnamue' samutthAnazrutam-etannA-, makamadhyayanam / tathA 'deviMdovavAe' devendropapAtaH-devendropapAtakanAmakamadhyayanam / 'nAgapariyAvaNiyA nAma ajjhayaNaM' nAgaparyApanikAnAmakamadhyayanam 'uddisittae' uddeSTum, trayodazavarSaparyAyasya zramaNasya utthAnazrutAdinAmakAni-adhyayanAni adhyApayituM kalpate // eteSAmadhyayanAnAmayamatizayaH- trayodazavarSaparyAyaH zramaNo nigrantho yatra sthAnavizeSe sucetasA manaHpraNidhAnapUrvakam utthAnazrutaM parAvartayati tatraiva sthAnavizepe kulagrAmadezA uttiSThanti udazIbhavanti, tadanantaraM kArye niSpanne sati samutthAnazrute parAvartyamAne punarapi te kulagrAmadezA svasthIbhUya nivasanti / evamuparyuktaprakAreNa svanAmasadRzadevendropapAta iti devendraparyApanikA-nAgaparyApanikA'dhyayanAt devendrA nAgadevAzca svasvAdhyayanAdhyetRNAM samIpe samAgacchanti, samAgatya ca kiGkaravat tAn paryupAsate, eSa evAtizaya utthAnAdizrutAnAm // sU0 30 //
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 vyavahArasUtre caturdazavarSaparyAyamadhikRtyAha - 'caudasavAsa pariyAyassa samaNassa' ityAdi / sUtram - caudasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai sumiNabhAvaNA NAma ajjhayaNaM uddisittae || sU0 31 // chAyA - caturdazavarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate svapnabhAvanA nAmAdhyayanamuddeSTum || s0 31 // " bhASyam - 'caudasavAsapariyAyassa' caturdazavarSadIkSAparyAyasya-yasya zramaNasya dIkSAparyAyo-dIkSAgrahaNakAlaH caturdazavarSAtmako vyatItaH tAdRzasya, 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya nirgranthasya 'kappai' kalpate 'sumiNabhAvaNA NAmaM ajjhayaNaM' svapnabhAvanAmAdhyayanam / yasmi - nnadhyayane sAmAnyataH triMzat svapnAH vizeSato dvA catvAriMzat svapnAH pratipAditAH kIdRzasya svapnasya kIdRzaM zubhamazubhaM vA phalaM bhavati etatpratipAdakamadhyayanaM svapnabhAvanAdhyayanam iti kathyate / tAdRzaM svapnabhAvanAnAmakamadhyayanam 'uddisittae' uddeSTumadhyApayituM kalpate iti / ayaM bhAvaH - yadA khalu mano nidrAvasthAyAM hRdaye'vasthitaM bhavati tadA dRSTazrutAn arthAt pazyati sa svapnaH kAraNabhedAt triprakArako bhavati, rogabalAt vAsanAbalAt, adRSTabalAcca / tatra-rogastrividhaH paittiko vAtikaH plaiSmikazca / tatra - jvarAdirogAkrAntaH svapne'gnidAhAdikaM pazyati / vAtarogAkrAnto rAtrau --AkAzagamanAdikaM pazyati, zlaiSmikarogapIDitastu jalasaMtaraNAdikaM pazyati, so'yaM svapno rogajanitaH kathyate / vAsanAjanitastu sa yo vAsanayA samutpadyate, tatra-vAsanAdivase dRSTasya zrutasya vA viSayajAtasya saMskAravazAd rAtrau zayAnaH tameva padArthajAtaM pazyati yaH sa tAdRzaH / imau dvAvapi svapnau na phaladAyakau bhavato vAsanAjanitaH svapnaH kathyate / tRtIyastu -- adRSTajanita: - bhAgyajanitaH sa zubhamazubha vA phalaM dadAti / tatrA'dRSTajanitAH sAmAnyata triMzat svapnAH vizeSato dvAcatvAriMzat svapnAH, saGkalanayA dvAsaptatisaMkhyakA bhavanti / taduktamamukasvapnasya phalam " yadA karmasu kAmyeSu, striyaM pazyati puruSaH / bhariSTaM tatra jAnIyAt tasminsvapnanidarzane // 1 // ityAdinA zubhAzubhaphalasUcakatvaM svapnasya darzitam / svapne khararohaNAdIni jaghanyAni vastUni pazyanti, tena 'azubhaphalasUcanaM bhavati / vizeSatastu - svapnAdhyAyAdeva draSTavyam // sU0 31 // paJcadazavarSaparyAyamadhikRtyA''ha--'pannarasavAsapariyAyassa' ityAdi / sUtram - pannarasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai cAraNabhAvaNA NAmaM ajjhayaNaM uddisittae || sU0 32 //
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 10 sU0 32-37 dIkSAparyAyakrameNa sUtrAdhyApanavidhiH 267 chAyA-paJcadazavarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate cAraNabhAvanA nAmAdhyayana muddeSTum // sU0 32 / / bhASyam-'pannarasavAsapariyAyassa' paJcadazavarSaparyAyasya yasya paJcadazavarSAtmako dIkSAkAlo vyatItastAdRzasya, 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya nirgranthasya 'kappaI' kalpate, 'cAraNabhAvaNA nAma ajjhayaNaM' cAraNabhAvanAnAmakamadhyayanam 'udisittae' uddeSTumadhyApayituM kalpate / paJcadazavarSaparyAyasya sAdhoH cAraNabhAvanAnAmakamadhyayanam adhyApayituM kalpate / asyAyamatizayaH-cAraNabhAvanAnAmakA'dhyayanAdhyetuzcAraNalabdhirutpadyate, athavA yena tapovizeSeNa kRtena jarAcAraNa-vidyAcAraNa-labdhirjAyate iti tatraiva varNanamupalabhyate // sU0 32 // SoDazavarSaparyAyamAzrityAha-'solasavAsapariyAyassa' ityAdi / sUtram-solasavAsapariyAyassa samaNassa NigaMthassa kappai teyanisagge nAma ajjhayaNe uddisittae' // sU0 33 // chAyA- poDazavarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate tejonisagoM nAmAdhyayanamuddeSTum // sU0 33 // bhASyam-'solasavAsapariyAyassa' SoDazavarSaparyAyasya yasya sAdhodIkSAkAlaH SoDazavarSAtmako vyatItaH sa SoDazavarSaparyAyastasya 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya nirgranthasya 'kappar3e kalpate teyanisagge nAmaM ajjhayaNe' tejonisargoM nAmakamadhyayanam 'uddisittae' uddeSTum- adhyApayitum / tejonisargA'dhyayanAdhyetustejoniHsaraNaM bhavati-tejaso nissaraNa-prAdurbhAvo jAyate, ayamevAtizayaH // sU0 33 // saptadazaparyAyamadhikRtyA''ha- 'sattarasavAsapariyAyassa' ityAdi / sUtram-sattarasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappaI AsIvisabhAvaNA nAma ajjhayaNe udisittae // sU0 34 // chAyA-saptadazavarSaparyAyasya zramaNasya nigranthasya kalpate AzIvipabhASanA nAmA'dhyayanamuddeSTum / / 34 // bhASyam -'sattarasavAsapariyAyassa' saptadazavarSaparyAyasya, yasya dIkSAkAlaH saptadazavarSAtmako vyatItaH saH saptadazavarSaparyAyaH, tAdRzasya 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya nimranthasya 'kappaI' kalpate 'AsIvisabhAvaNA nAma ajjhayaNaM' AzIviSabhAvanAnAmakamadhyayanam 'udisittae' uddeSTum--adhyApayituM kalpate, AzIviSabhAvanA'dhyayanapAThakasya AzIviSalabdhiH
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 vyavahAratre samutpadyate / athavA yairAcaraNairAzIvipatvena karma badhyate teSAmAcaraNAnAmupavarNanamatrA''zIvighabhAvanAdhyayane samupalabhyate / eSa evAstyatizayaH / / sU0 34 // aSTAdazavarSaparyAyamAzrityA''ha-'aTThArasavAsapariyAyassa' ityAdi / sUtram-'aTThArasavAsapariyAyassa samaNassa Niggayassa kappai dihivisabhAvaNANAma ajjhayaNaM udisittae // sU0 25 // chAyA-aSTAdazavarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate dRSTiviSabhAvanAmAdhya. yanamuddeSTum / / sU0 35 // bhASyam --- 'aTThArasavAsapariyAyassa' aSTAdazavarSaparyAyasya, yasya dIkSAkAlo'STAdaza'varSAtmako vyatItaH so'STAdazavarSaparyAyaH, tAdRzasya 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya nirgranthasya kappaI' kalpate, 'dihi visabhAvaNA NAma ajjhayaNaM' dRSTiviSabhAvanAnAmA'dhyayanam 'uddisittae' uSTum / asyAdhyayanasyAdhyeturdRSTiviSanAmnI labdhiH prAdurbhavati, tatprabhAvAdasya zramaNasya dRSTayA viSamupazAmyati / athavA yai samAcaraNairmanuSyo dRSTiviSatayA karma vadhnAtItyatra tavarNanamupalabhyate // sU0 35 // athakonaviMzativarSaparyAyasUtramAha- 'egUNavIsavAsapariyAyassa' ityAdi / sUtram--egUNavIsabAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai dihivAyaM nAme aMge uddisittae // sU0 36 // chAyA-ekonaviMzativarSaparyAyasya zramaNasya nirgranthasya kalpate dRSTivAdaM nAmAGgamuddeSTum // sU0 36 // bhASyam -'egUNavIsavAsapariyAyassa' ekonavizativarSaparyAyasya, yasya sAdhoH dIkSAparyAya ekonaviMzativarSapramANo vyatIto bhavet sa ekonaviMzativarSaparyAyaH, tAdRzasya 'samaNassa NiggaMthassa' zramaNasya nirgranthasya 'kappaI' kalpate 'didivAya nAme aMge uhisitA dRSTivAdaM nAmAjhaM dRSTivAdAkhyaM dvAdazamadgam uddeSTum adhyApayitum / yo hi zramaNa ekonaviMzati varSapramANakadIkSAparyAya. sa dRSTivAdanAmakamagamadhyetuM zaknoti, etAvadvarSadIkSAparyAyasyaiva dRSTivAdAdhyayanayogyatAyA bhagavatA pratipAditatvAt / / sU0 36 // pUrva dRSTivAdAGgaparyantazrutAnAmuddezanayogyatA pradarzitA, tataH paraM zramaNaH kIdRzI yogyatAM prApnotIti pradarzayannAha-vIsaivAsapariyAe' ityAdi /
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 10 sU0 38 dazavidhavaiyAvRttyanirUpaNam 269 sUtram-bIsaivAsapariyAe samaNe NiggaMthe savvasuyANuvAI bhavai // sU0 37 // chAyA-viMzativarpaparyAyaH zramaNo nirgranthaH sarvazrutAnupAtI bhavati // sU0 37 / bhASyama-vIsaivAsapariyAe' viMzativarSaparyAyaH, yasya dIkSAparyAyo viMzativarSapramANako jAtastAdRzaH, 'samaNe NiggaMthe' zramaNo nirgranthaH 'savvasuyANuvAI bhavaI' sarva zrutAnupAtI bhavati, sa AcArAgAdidvAdazAgagaNipiTakadhArako jAyate / ____ ayaM bhAvaH-atrAcArAGgAdidRSTivAdaparyantAnAM yogyatAkrameNoddezanavidhiH pradarzitastena pAtrasyaiva yathocite kAle tattadyogyatAM vicArya yasya yaducitamajhaM jJAyate tattasya dAtavyaM bhavet na tvanyat / apAtre dAne mahatI zrutAzAtanA jAyate // sU0 37 // pUrva zrutAdhyayanayogyatA pradarzitA, sA ca karmalAghavena samupalabhyate, karmalAghavaM cAcAryAdInAM vaiyAvRttyena jAyate, iti sAmprataM dazavidhavaiyAvRttyaM tatphalaM ca pradarzayati-'dasavihe veyAbacce' ityaadi| sUtram-dasavihe veyAvacce paNNatte taMjahA-AyariyaveyAvacce 1, uvajjhAyaveyAvacce 2, theraveyAvacce 3, tavassiveyAvacce 4, sehaveyAvacce 5 gilANaveyAvacce 6 sAhammiyaveyAvacce 7 kulaveyAvacce 8 gaNaveyAvacce 9 saMghaveyAvacce 10 // 38 // chAyA-dazavidhaM vaiyAvRtyaM prAptam , tadyathA-AcAryavaiyAvRttyam 1, upAdhyAyaH vaiyAvRttyam 2, sthaviravaiyAvRttyam 3, tapasvivaiyAvRttyam 4, zaikSavaiyAvRttyam 5, glAnavaiyAvRttyam 6, sAdharmikavaiyAvRttyam 7, kulavaiyAvRttyam 8, gaNavaiyAvRttyam 9, savaiyA. vRttyam // sU0 38 // bhASyam -'dasavihe veyAvacce pannatte' dazavighaM dazaprakArakaM vaiyAvRttya prajJaptaM kathitam / tAneva daza bhedAn darzayitumAha-'taMjahA' ityAdi, 'taMjahA' tadyathA-'AyariyaveyAvacce AcAryavaiyAvRttyam , tatrAcAryasya gaNanAyakasya vaiyAvRttyaM bhaktapAnAdinA tasya sevAkaraNamiti prathamaM vaiyAvRttyam 1 / 'uvajjhAyaveyAvacce' upAdhyAyavaiyAvRttyam , tatropAdhyAyasya yasya-upa-samIpe AgatyAdhIyate sUtrArthatadubhayamiti sa upAdhyAyastasya vaiyAvRtyamiti dvitIyaM vaiyAvRttyam 2 / 'theraveyAvacce' sthaviravaiyAvRttyam sthavirasya zrutaparyAyAvasthAmedena trividhasya sthavirasya vaiyAvRttyaM tRtIyaM vaiyAvRtyam 3 / 'tavassiveyAvacce' tapasvivaiyAvRttyam , tatra tapo bAhyAbhyantaramedena dvividhaM, tatkaroti yaH sa tapasvI, tasya tapasvino vaiyAvRttyaM caturtha vaiyAvRttyam 4 /
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 vyavahArasUtra sehaveyAvacce' zaikSavaiyAvRttyam , tatra zaikSaH zikyate zAstradarzitavidhijayate vratAticArAdiyasya saH zaikSaH zikSayituM yogyaH zaikSaH, yadvA grahaNAsevanazikSAyogyaH zaikSastasya vaiyAvRttyam samaye samaye tasya vaiyAvRttyaM grahaNAsevanIzikSApradAnarUpaM paJcamaM vaiyAvRttyam 5 / _ 'gilANaveyAvacce' glAnavaiyAvRttyam tatra-glAno rogatapobhedena dvividhaH, rogeNa glAnastapasA vA glAnastasya vaiyAvRttyam auSadhAnnapAnAdibhirabhibhAvanamiti SaSThaM vaiyAvRttyam 6 / 'sAhammiyaveyAvacce' sAdharmikavaiyAvRttyam , tatra samAna eko dharmaH zrutacAritralakSaNo yeSAM te sAdharmikAH samAnadharmAcaraNazIlAH sAdhavasteSAM vaiyAvRtyaM saptamaM vaiyAvRttyam 7 / 'kulaveyAvacce' kulavaiyAvRttyam tatra kulam ekaguruparivArarUpaH sAdhusamudAyastasya vaiyAvRttyam aSTamaM vaiyAvRttyam 8 / - gaNaveyAvacce' gaNavaiyAvRtyam , gaNasya ekaguruparamparAgata sAdhusamudAyasya vaiyAvR. tyaM navamaM vaiyAvRttyam 9 / _ 'saMghaveyAvacce' savaiyAvRttyam , tatra saMghasya sAdhusAdhvIrUpasya bhaktapAnavastrapAtrAdinA, caturvidhasaMghasya vA paratIrthikavivAdanivAraNAdinA sadupadezAdinA ca vaiyAvRttyam dazamaM vaiyAvRttyam 10 / etaddazavidhaM vaiyAvRttyaM bhagavatA prarUpitamiti // sU0 38 // pUrva dazavidhaM vaiyAvRttyaM nAmanirdezapUrvakaM pradarzitam , sAmprataM sarveSAM mukhyatvena prathamamAcAryavaiyAvRttyasya phalaM pradarzayati-'AyariyaveyAvaccaM' ityAdi / sUtram-AyariyaveyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // sU0 39 // chAyA-AcAryavaiyAvRtyaM kurvan zramaNo nirgrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati // sU0 39 // 'AyariyaveyAvacce' AcAryavaiyAvRttyam , tatrAcAryasya gaNanAyakasya vaiyAvRttyaM, tacca trayodazabhiH prakAraiH kriyate, atra gAthAdvayamAha-bhattaM pANaM ca' ityAdi / "bhattaM 1 pANaM 2 ca sejjA 3, AsaNadANaM 4 taheva paDilehA 5 / pAyapamajjaNa 6 osaha 7, addhAgamaNe 8 ya rAyaduTTe ya 9 // 2 // teNA 10 pattaggahaNaM 11, gelanne 12 pattaDhoyaNaM 13 ceva / evaM AyariyANa, veyAyacaM karei mokkhaTTI" // 2 //
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASyam u0 10 sU0 39-48 dazavidhavaiyAvRttyaphala nirUNam 271 chAyA -- bhaktaM pAnaM zayyA, AsanadAnaM tathaiva pratilekhA | pAdapramArjana mauSadhaH, adhvagamane ca rAjadviSTe ca // 1 // stenAt pAtragrahaNaM; glAne pAtraDhaukanaM caiva / evamAcAryANAM vaiyAvRtyaM karoti mokSArthI | 2|| 3 ayaM bhAvaH -- bhaktaM pAnaM ca yathAsamayaM dIyate iti 2, 'sejjA' zayyA saMstArakaM kriyate 3, samIpAgamane'bhyutthAnapUrvakamAsanadAnam 4, evameva teSAM kSetravastrapAtrAdInAM pratilekhanAkara - Nam 5, bahiH pradezAdAgatAnAM pAdapramArjanakaraNam 6, glAnatve auSadhabhaiSajyAdinA paricaraNam 7, adhvagamane--mArgagamane teSAmupadhervahanam, vizrAmaNayopaSTambhanaM ca 8, rAjadviSTe - rAjJi dviSTe sati tatkRtopadravAnnistAraNam 9, ' teNA' stenAt- zarIropadheH stenAdrakSaNam 10, pattaggahaNaM vicArabhUmita AgatAnAM pAtrAdInAM svahaste dhAraNam 11, glAne yad yogyaM pathyAdi tadAnIya samarpaNam 12, ''pattaDhoyaNaM' pAtraDhaukanam - uccAra- prasravaNa- khela - sambandhipAtratrikasya tadagre sthApanam 13 | evaM trayodazabhiH prakArairAcAryANAM vaiyAvRtyaM yo mokSArthI zramaNaH sa karoti tasya mokSaprAptihetukatvAt iti gAthAdvayArthaH // 2 // evaM trayodazaprakArairvaiyAvRttyam 'karemANe' kurvan nirjarAbhAvena saMpAdayan 'samaNe NiggaMthe' zramaNo nirgranthaH 'mahAnijjare' mahAnirjaraH mahatI nirjarA - karmazAtanArUpA yasya sa mahAnirjaraH, AcAryasya vaiyAvRttyakriyAyAmAyuktaH zramaNo'nusamayaM karmakoTiM kSapayati / yata. karmakoTikSapakastato'yam 'mahApajjavasANe bhavai' mahAparyavasAno bhavati, tatra mahat punarabandhakatvena paryavasAnaM jJAnAvaraNIyAdyaSTavidhakarmaNAM pari-samantAdAtmapradezAd avasAnam anto jAto yasya sa mahAparyava sAnaH sarvakarmakSayakaro bhavati jAyate sa tadbhave eva mokSagAmI bhavatIti bhAvaH // sU0 39 // pUrvamAcAryavaiyAvRttyasya phalamuktam, evameva zeSANAmupAdhyAyAdInAmapi vaiyAvRttyakaraNe etadeva phalaM bhavatIti upAdhyAyAdInAM navAnAM vaiyAvRtyaphalaM pradarzayan navasUtrI mAha - uvajjhAya 0 ' ityAdi / sUtram -- uvajjhAyaveyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // sU0 40 // theraveyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai sU041 tavassi veyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai 42 chAyA - upAdhyAyavaiyAvRtyaM kurvANaH zramaNo nirgrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati // sU0 40 // sthaviravaiyAvRtyaM kurvan zramaNo nirgrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati // sU041 tapasvi vaiyAvRtya kurvan zramaNo nirgrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati // sU0 42
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 vyavahArasUtre sUtram-sehaveyAvacca karemANe samaNe niggaMthe mahAnijare mahApajjavasANe bhavai // 43 // gilANaveyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhvi|| 44 // sAimmiyaveyAvaccaM karemANe samaNe Niggathe mahAnijjare mahApajvasANe bhavai // 45 // kulaveyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // 46 // gaNaveyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // 47 // saMghaveyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // 48 // vavahAre dasamo uddeso samatto // 1 // chAyA-zaikSavaiyAvRtyaM kurvan zramaNo nirgrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati ||suu0 4 // glAnavaiyAvRttyaM kurvANaH zramaNo nirgrantho mahAnirz2aro mahAparyavasAno bhavati ||suu 44 // sAghamikavaiyAvRttyaM kurvANaH zramaNo nirgrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati // 5 // kulavaiyAvRttyaM kurvan zramaNo nirgrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati // 46 // gaNavaiyAvRttyaM kurvan zramaNo nirgrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati // 47 // saMghavaiyAvRttyaM kurvan zramaNo nirgrantho mahAnirjaro mahAparyavasAno bhavati // 4 // bhASyam - uvajjhAyaveyAvaccaM karemANe' iti sUtrAdArabhya 'saMghaveyAvaccaM karemANe' iti sUtraparyantAnAM navAnAmapi sUtrANAM vyAkhyA-AcAryavaiyAvRtyasUtravadeva krttvyaa| ayaM bhAvaH-AcAryAdInA dazAnAmapi vaiyAvRttyaM kurvan zramaNo nirgrantho mahAnirjarI mahAparyavasAno bhavati / nirjarAbhAvena kRtasya vaiyAvRtyasya mokSaprApakattvena bhagavadupadiSTatvAt // sU0 40-48 // - iti zrI-vizvavikhyAta-jagadallabha -prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta"jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jaina- . dharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlabati-viracitAyAM'vyavahArasUtrasya" bhASyarUpAyAM vyAkhyAyAM dazama udezaH samAptaH // 10 //
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI-vyavahArasUtrasya mUlapAThaH sUtram-je bhikkhU mAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa mAsiya, paliuMciya AloemANassa domAsiyaM // 1 // je bhikkhU domAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa domAsiya, paliuMcipa AloemANassa timAsiyaM // 2 // je bhikkhU mAsiya parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliu~ciya Alo. emANassa temAsiyaM, paliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM // 3 // je bhikkhU cAummAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM, paliuMciya AloemANassa paMcamAsiyaM // 4 // je bhikkhU paMcamAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa paMcamAsiyaM, paliuMciya AloemANassa chammAsiyaM // 5 // teNa paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA te va chammAsA // 6 // . je bhikkhU bahusovi mAsiyaM parihAraTThANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa mAsiyaM, paliuMciya AloemANassa domAsiyaM // 7 // je bhikkhU bahusovi domAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa domAsiyaM, paliuMciya AloemANassa temAsiyaM // 8 // je bhikkhU bahuzovi temAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apali. uMciya AloemANassa temAsiyaM, paliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM // 9 // je bhikkhU vahusovi cAummAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa cAummAsiya, paliuMciya AloemANassa paMcamAsiyaM // 10 // je bhikkhU bahusovi paMcamAsiyaM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa paMcamAsiyaM, paliuMciya AloemANassa chammAsiyaM // 11 //
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ teNa paraM paliu~cie vA apaliuMcie vA, te cetra chammAsA // 12 // je bhikkhU mAsiyaM vA, domAsiyaM vA, temAsiyaM vA cAumAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA, eesi parihAradvANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa mAsiya yA domAsiyaM vA temAsiyaM vA cAummAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA, paliuMciya AloemANassa domAsiyaM vA temAsiyaM vA cAummAsiya pacamAsiya cA chammAsiyaM vA, teNa paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA te ceva chammAsA // 13 // je bhikkhU bahusovi mAsiyaM vA bahusovi domAsiyaM vA, vahusovi temAsiyaM vA, bahusovi cAummAsiyaM vA, bahusovi paMcamAsiyaM vA, eesi parihAraTTANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa mAsiyaM vA, domAsiyaM vA, temAsiyaM vA; cAummAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA, paliMuMciya AloemANassa domAsiyaM vA, temAsiyaM vA, cAummAsiyaM vA, paMcamAsiya vA, chammAsiyaM vA; teNa paraM paliuMcie bA, apaliuMcie vA, te ceva chammAsAH // 14 // je bhikkhU cAummAsiyaM vA sAiregacAummAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesi parihAraTThANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM vA sAiregacAummAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA sAiregapacamAsiyaM vA, paliuMciya AloemANassa paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcamAsiyaM vA chammAsiyaM vA, teNa paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA te cetra chammAsA // je bhikkhU bahusovi cAummAsiyaM vA, bahusovi sAiregacAummAsiyaM vA bahusovi paMcamAsiyaM vA bahusovi sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesiM parihArahANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANassa cAummAsiyaM vA sAiregacAummAsiyaM vA paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcathAsiyaM vA, paliuMciya AloemA Nassa paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcamAsiyaM vA chammAsiyaM vA, teNa paraM paliuMcie vA apaliuMcie vA te veva chammAsA // 16 // - je bhikkhU cAummAsiyaM vA, sAiregacAummAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA, sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesi paridArahANANa annayaraM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliDaMciya AloeNANassa ThavaNijja ThAvaittA karaNijjaM veyAvaDiyaM, ThAvievi paDisevittA sevi kasiNe tattheva Aruhiyanve yA, sipuvvaM paDiseviyaM puvaM
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ AloiyaM 1, pucvaM paDiseviyaM pacchA AloiyaM 2, pacchA paDiseviyaM puvvaM AloiyaM 3, pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM 4 / apaliuMcie apaliuMciyaM 1, apaliu~cie paliuMciyaM 2, paliuMcie apaliuMciyaM 3, paliuMcie paliuMciyaM 4 / apaliucie apaliuMciyaM AloemANassa savyameyaM sakayaM sAhaNiya je eyAe paTTavaNAe paTTavie nivisamANe paDisevai sevi kasiNe tattheva Aruhiyatve siyA // 17 // je bhikkhU cAummAsiyaM vA, sAiregacAummAsiyaM vA, paMcamAsiyaM vA sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesiM parihArahANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, paliuMciya AloemANasta ThavaNijja ThAvaittA karaNijjaM veyAvaDiyaM, ThAvievi paDisevittA sevi kasiNe tattheva Aruhiyatve siyA, puvvaM paDiseviyaM puvaM AloiyaM 1, pucvaM paDiseviyaM pacchA AloiyaM 2, pacchA paDiseviyaM puvvaM AloiyaM3, pacchA paDiseviyaMpacchA AloiyaM 4, apaliuMcie apaliuMciyaM 1,apaliuMcie paliuMciyaM 2,paliuMcie apaliuMciyaM 3, paliuMcie paliuMciyaM 4, / paliuMcie paliuMciyaM AloemANassa savvameyaM sakayaM sAhaNiya je eyAe paTTavaNAe paTTavie nivisamANe paDisevai. sevi kasiNe tatyeva Aruhiyavve siyA // 18 // je bhikkha vahasovi cAummAsiyaM vA vahusovi sAiregacAummAsiMyaM vA, vahusovi paMcamAsi vA vahusovi sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesiM parihArahANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, apaliuMciya AloemANatsa ThavaNijja ThAvaittA karaNijjaM veyAvaDiyaM, ThAvievi paDi sevittA sevi kasiNe tattheva AruhiyanvesiyA, puvvaM paDiseviya puvvaM AloiyaM 1, puvvaM paDiseviyaM pacchA AloiyaM 2, pacchA paDiseviyaM puvaM AloiyaM 3, pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM 4 / apaliuMcie apaliuMciyaM 1, apaliuMcie paliuMciyaM 2, paliuMcie apaliuMciyaM 3, paliuMcie paliuMciyaM 4, apadhiuMcie apaliuMciyaM AloemANassa savvameyaM sakayaM sAhaNiya je eyAe paDhavaNAe paddavie nivisamANe paDisevai sevi kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA // 19 // je bhikkhu bahusovi cAummAsiyaM vA bahusovi sAiregacAummAsiyaM vA vahusovi paMcamAsiyaM vA vahusovi sAiregapaMcamAsiyaM vA, eesiM parihArahANANaM annayaraM parihArahANaM paDisevittA AloejjA, paliuMciya AloemANassa ThavaNijjaM
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ ThAvaittA , karaNijjaM veyAvaDiyaM, ThAvievi paDisevittA sevi kasiNe tattheva Aruhiyace siyA, puvvaM paDiseviyaM puvvaM AloiyaM 1, puvvaM paDisevivaM pacchA AloiyaM 2, pacchA paDiseviyaM puvaM AloiyaM 3, pacchA paDiseviyaM pacchA AloiyaM 4 1 apaliuMcie apalDiMciyaM 1, apaliraMcie paliuMciyaM 2, paliuMcie apaliuMciyaM 3, paliDaMcie pauiMciyaM 4 / paliuMcie paliuMciyaM AloemANassa savvameyaM sakayaM sAhaNiya je eyAe paTTavaNAe paTTabie nivisamANe paDisevai seci kasiNe tattheva Aruhiyavve siyA // 20 // vahave parihAriyA vahave aparihAriyA icchejjA egayao abhinisejjaM vA abhinisIhiyaM vA ceittae no NhaM se kappai there aNApucchittA egayI abhinisejja vA abhinisIhi yaM vA ceittae, kappai NhaM se there ApucchittA egayao abhinisejjaM vA abhinisIhiyaM vA ceittae, therA ya NhaM se viyarejjA evaM NhaM kappai egayo abhinisejja vA abhinisIhiyaM vA ceittae, therA ya NhaM se no viyarejjA evaM yaha no kappai egayo abhinisejja vA abhinisIhiyaM vA ceittae / jo ehaM therehiM aviiNNe abhinisejjaM vA abhinisIhiyaM vA ceei se saMtarA chee vA parihAre vA // 21 // - parihArakappaTTie bhikkhU vahiyA therANa veyAvaDiyAe gacchejjA, therA ya se sarejjA kappai se egarAiyAe paDimAe ja NaM jaM NaM disaM aNNe sAhammiyA viharaMti taNaM taM gaM disaM uvalittae, no se kappai tattha vihAravattiyaM vatthae, kappai se tatya kAraNavattiyaM vatthae, taMsi ca Na kAraNaMsi nihiyasi paro vaejjA vasAhi ajjo ! egarAyaM vA durAyaM vA, evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kappai paraM egarAyAo ghA durAyAo vA vatthae, je tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasai se saMtarA chee vA. parihAre // 22 // - parihArakappaThie bhikkhU bahiyA therANaM veyAvaDiyAe gacchejjA, therA ya se no sarejjA kappai se nivvisamANassa egarAiyAe paDimAe jaNaM jaNaM disaM anne sAimmivA viharaMti taM NaM taM NaM disaM ucalittae, no se kappai tatya vihAravattiyaM vatthae, kappai se tattha kAraNavattiyaM vatthae, tasi ca NaM kAraNaMsi nihiyaMsi paro vaez2jA vasAhi ajjo ! egarAyaM vA durAyaM vA, evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM cA vatthae, no se kappai paraM egarAyAo cA durAyAo vatthae, jaM tatya paraM egarIyAo vA durAyAo vA vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // 23 //
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ parihArakappaDhie bhikkhU vahiyA therANaM veyAvaDiyAe gajchejjA, therA ya se sarejjA vA no sarejjA vA kappai se nincisamANassa egarAiyAe paDimAe meM gaMje NaM disaM anne sAhammiyA viharaMti taM NaM taM gaM disaM uvalittae, no se kappaI tattha vihAravattiyaM vatthae, kappai se tattha kAraNavattiyaM vatthae, taMsi ca Na kAraNaMsi niTTiyaMsi paro vaejjA vasAhi ajjo ! egarAyaM kA durAyaM vA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthai, no se kappai paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae, jaM tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // 24 // bhikkhu ya gaNAo avakkamma egallavihArapaDimaM upasaMpajjicA NaM viharejjA, se ya icchejjA dIccapi tameva gaNaM uvasaMpajjittA NaM viha rittae atthi yA ittha sese puNo AloejjA paDikamejjA puNo cheyaparihArassa uvaTThAejjA // 25 // gaNAvaccheyae ya gaNAo avakamma egallavihArapaDimaM uvasaMpajuittA NaM virejjA, 'se ya icchejjA doccapi tameva gaNaM uvasaMpajjitA NaM viharittae puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyaparihArassa uvaTThAvejjA // 26 // AyariyauvajjhAe ya gaNAo avakkamma egallavihArapaDimaM uvasaMpajjittA NaM ghiharejjA, se ya icchejcA doccapi tameva gaNaM upasaMpajjittA NaM viharittae puNo AloraejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyaparihArassa uvahAejjA // 27 // .. - / bhikkha ya gaNAo avakkamma pAsatthavihArapaDimaM uvasaMpajjittA Na viharejjA. se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM vavasaMpajjittA NaM viharittae, asthi yA ittha sese puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa vA parihArassa vA uvtttthaavejjaa||28|| bhikkhU ya gaNAo avakkamma jahAchaMdavihArapaDimaM uvasaMpajjittA NaM viharejjA: se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM upasaMpajjittANaM viharittae, asthi yA ittha sese puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa vA parihArassa vA uvaTThAvejjA // 29 // bhikkhU ya gaNAo avakkamma kusIlavihArapaDimaM upasaMpajjittA NaM viharejjA, se ya icchejjA doccapi tameva gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae asthi yA ittha sese puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa vA parihArassa vA uvaTThAvejjA // 30 // - bhikkhU ya gaNAo avakkamma osannavihArapaDimaM uvasaMpajjittA NaM viharejA, se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae atthi yA ittha sese puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa vA parihArassa vA uvahAvejjA // 3 //
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhikkhU ya gaNAo avaskamma saMsattavihArapaDimaM uvasaMpajjittA NaM viharejjA, se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM 'uvasaMpajjittA NaM vitarittae asthi yA itya sese puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa vA parihArassa vA ucaThThAvejjA // 32 // bhikkhU ya gaNAo avakkamma parapAsaMDapaDimaM usaMpajjittA NaM viharejjA, se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM upasaMpanjittA NaM viharittae, natthi NaM tassa tappattie kei chee vA parihAre vA, nannattha egAe AloyaNAe // 33 // bhikkhU ya gaNAo avakkamma ohAvejjA, se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, natthi NaM tassa tapyattie kei chee vA parihAre vA nannatya egAe sehovaNiyAe // 34 // bhikkhU ya annayaraM akiccaTThANaM sevittA icchejjA Aloittae jatyeva appaNo ApariyauvajjhAe pAsejjA tesatiyaM AlojjA paDikkamejjA nidejjA garahejjA viuddejjA visohejjA akaraNayAe anbhuTejjA ahArihaM tavokammaM pAya jittaM paDivajjejjA (1) / no ceva appaNo AyariyauvajjhAe jattheva saMbhoiyaM sAhammiya pAsejjA bahusmuyaM vabhAgamaM tassaMtiyaM AloejjA paDikkamejjA nidejjA garahejjA viuddejjA visohejjA akaraNayAe unbhuTejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA (2) / no ceva saMbhoiyaM sAhammiya, jattheva annasaMbhoiyaM sAhammiyaM pAsejjA vahussuyaM vabhAgamaM tassaMtiyaM AloejjA paDikkamejjA nidejjA garahejjA viuddejjA visohejjA akaraNAe abhuTejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA (3) no ceva annasaMbhoiyaM sAhammiyaM jattheva sArUviyaM pAsejjA vahussuyaM babhAgabhaM tassaMtiyaM AloejjA paDikkamejjA nidenA garahejjA viuddejjA visohejjA akaraNayAe avbhuTejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA (4) / __ no ceva sArUviyaM pAsejjA vahussuyaM vabhAgamaM jattheva samaNovAsagaM pacchAkaDaM pAsejjA vahussuyaM vabhAgamaM tassaMtie AloejjA paDikkhamejjA nidejjA garahejjA viujjA visohejjA akaraNayAe abbhuTejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA (5) /
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ no ceva samaNovAsagaM pacchAkaDaM pAsejjA bahussuyaM babbhAgamaM jattheva sammabhAviyAI ceiyAiM pAsejjA tesaMtie AlIejjA paDikamajjA nidejjA garahejjA viuddejjA visohejjA akaraNayAe abhuTejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA (6) / . . no ceva sammaMbhAviyAI ceiyAiM pAsejjA, vahiyA gAmassa vA nagarassa vA nigamassa vA rAyahANIe vA kheDassa vA kavaDassa cA maDaMvassa vA paTTaNassa vA doNamu hassa vA Asamassa vA saMvAhassa vA saMnivesassa vA pAINAbhimuhe vA udINAbhimuhe vA karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTu evaM vaejjA-evaiyA me avarAhA evaikkhutto ahaM avaraddho arahaMtANaM siddhANaM aMtie AloejjA paDikkamejjA niMdejjA garahejjA viuddejjA visohejjA akaraNayAe anbhuTejjA ahArihaM tavokammaM pAyacchitvaM paDivajjejjAsi (7) tti vemi // 35 // // vavahAre paDhamo uddeso samatto /
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ // bIo uddeso // .... do sAhammiyA egayao viharaMti ege tattha annayaraM akiccaTANaM paDisevittA AloejjA ThavaNijja ThAvaittA karaNijjaM veyAvaDiyaM // 1 // .. do sAhammiyA egayao viharaMti dovi te aNNayaraM akiccaTThANaM paDisevittA AloejjA egaM tattha kappAgaM ThAvaittA ege NivvisejjA aha pacchA sevi NivisejjA // 2 // . vahave sAhammiyA egayo viharaMti ege tattha aNNayaraM akiccaTANaM paDisevittA AloejjA, tattha ThavaNijja ThAvaittA karaNijjaM veyAvaDiyaM // 3 // . vahave sAhammiyA egayao viharaMti samvevi te aNNayaraM akiccaTThANaM paDisevittA AloejjA, ega tattha kappAgaM ThAvaDattA avasesA NivvisijjA, aha pacchA sevi NivvisejjA // 4 // parihArakappaTThie bhikkhU gilAyamANe aNNayaraM akiccaTThANaM paDisevittA AloejjA se ya saMgharejjA ThavaNijja ThAvaittA karaNijja veyAvaDiyaM, se ya No saMtharejjA aNupArihArieNaM karaNijja veyAvaDiyaM, se ya saMte vale aNupArihArieNaM kIramANaM veyAvaDiyaM sAijjejjA se ya kasiNe tattheva Aruhiyabve siyA // 5 // parihArakappaTTiyaM bhikkhuM gilAyamANaM No kappai tasya gaNAvaccheyagassa NijjUhittae agilAe tasya karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAyo vippamukko, to pacchA tassa ahAlahussae nAmaM vavahAre paTTaviyanve siyA // 6 // aNavaThThappaM bhikkhu gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nijjahittae, agilAe tassa karaNijja veyAvaDiyaM jAva to rogAyakAo vippamukko to pacchA tassa ahAlahussae nAma vavahAre paTTaviyatve siyA // 7 // __pAraMciyaM bhikkhu gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nijahittae, agilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko to pacchA tassa adAlahussage nAmaM vavahAre paThaviyanve siyA // 8 // khittacittaM bhikkhu gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhittae, agilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko, to pacchA tassa ahAlahussae nAma vavahAre paTTaviyatve siyA // 9 //
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ dittacittaM bhikkhuM gilAyamANaM no kappar3a tassa -gaNAvaccheyagassa nijJahittae, agilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo viSpamukko tao pacchA tassa ahAlahussage nAmaM vavahAre paTTaviyavve siyA // 10 // jakkhAiTeM bhikkhuM gilAyamANaM no kappai tasya gaNAvaccheyagassa nijjUhittae, agilAe tassa karaNijja veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko, to pacchA tassa ahAlahussage nAma vavahAre paTTaviyavve siyA // 11 // ummAyapattaM bhikkhu gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhittae, agilAe tassa karaNijja veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko, tao pacchA ahAlahussage nAmaM vavahAre pachaviyabve siyA // 12 // uksaggapattaM bhikkhu gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhittae, agilAe tassa karaNijja veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko, tao pacchA tassa ahAlahussage nAmaM vavahAre paTTaviyavve siyA // 13 // sAhigaraNaM bhikkhU gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa, nijjahittae, agilAe tassa karaNijja veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko to pacchA ahAlahussage nAmaM vavahAre paTTaviyavve siyA // 14 // sapAyacchittaM bhikkhuM gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhittae, agilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko, to pacchA tassa ahAlahusplage nAma vavahAre paTTaviyatve siyA // 15 // . bhattapANapaDiyAikkhiyaM bhikkhU gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nihitae, agilAe tassa karaNijjaM veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko, tao pacchA ahAlahussage nAma vavahAre paTTaviyavve siyA // 16 // __ aTThajAyaM bhikkhU gilAyamANaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa nijjUhittae, agilAe tassa karaNijja veyAvaDiyaM jAva tao rogAyaMkAo vippamukko, tao pacchA ahAlahussage nAma vavahAre paTTaviyavve siyA // 17 // aNavaThThappaM bhikkhu agihibhUyaM no kappai tassa gaNAvaccheyagassa uvadyAvettae / aNavaThThappaM bhikkhuM gidibhUyaM kappai tassa gaNAvaccheyagassa uvaTThA vittae // 18 // .
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAraMciya bhikkhaM agihibhUyaM no kappaI tassa gaNAvaccheyagassa uvaThThAvittae / pAraMciyaM bhikkhuM gihibhUyaM kappai tassa gaNAvaccheyagassa uvaTThAvittae // 19 // aNavaDhappaM bhikkhu pAraMciyaM vA bhikkhaM gihibhUyaM vA agihibhUyaM vA kappai tassa gaNAvaccheyagassa uvaThThAvittae jahA tassa gaNassa pattiya siyA // 20 // do sAhammiyA egayao viharaMti, ege tattha aNNayaraM akiccaTTANaM paDisevittA AloejjA, ahaNaM bhaMte ! amueNaM sAhuNA saddhiM imaMmi ya kAraNaMmi mehuNapaDisevI, paccayau ca sayaM paDiseviyaM bhaNai tattha pucchiyavve ki paMDisevI ? apaDisevI ?, se ya vaejjA paDisevI parihArapatte / se ya vaejjA No paDisevI No parihArapatte / jaM se pamANaM vayai se ya pamANAo ghetave siyA se kimAhu bhaMte !, saccapaiNNA vavahArA // 21 // mikkhU ya gaNAo avakkamma ohANupehI vaejjA, se Aicca aNohAio, se ya icchejjA doccaMpi tameva gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae / tattha Na therANaM imeyArUve vivAe samuppajjijjA imaM ajjo ! jANaha kiM paDisevI kiM apaDisevI ? se ya vaejjA paDisevI parihArapatte, se ya vaejjA no paDisevI no parihArapatte, jaM se pamANaM vayai se ya pamANAo ghetavve, se kimAhu bhaMte !, saccapaiNNA vavahArA // 22 // egapakkhiyassa bhikkhuyassa kappai AyariyauvajjhAyANaM ittariyaM disaM vA aNudisaM vA udisittae vA dhArittae cA jahA vA tassa gaNassa paMttiyaM siyA // 23 // vahave parihAriyA vahave aparihAriyA icchejjA egayao egamAsaM vA dumAsaM vA timAsaM vA cAummAsaM vA paMcamAsaM vA chammAsaM vA vatthae te annamannaM saMbhujati annamannaM no saMbhujaMti mAsaMte tao pacchA savvevi egayao saMbhuMjaMti // 24 // paridArakappaTTiyassa bhikkhussa No kappai asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAuM vA aNuppadAuM vA, therA NaM vaejjA imaM tA ajjo ! tumaM eesiM dehi vA aNuppadehi vA evaM se kappai dAuM vA aNuppadAuM vA, kappaI se levaM aNujANAvittae aNujANAha bhaMte ! levAe evaM se kappaI levaM samAse vittae // 25 // parihArakappaDhie bhikkhU saeNaM paMDiggaheNa vahiyA appaNo veyAvaDiyAe gacchejjA, therA ya taM vaejjA-paDiggAhehi ajjo ! ahaMpi bhokkhAmi vA pAhAmi vA, evaM NaM se kappai paDiggAhittae, tattha No kappai aparihArieNaM parihAriyassa
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ paDiggahaMsi asaNaM vA pANaM vA khAima vA sAimaM vA bhottae vA pAyae cA, kappai se sayaMsi paDiggahaMsi sayaMsi palAsaMgasi kamaDhagaMsi vA sayaMsi khuvvagaMsi pANisi vA uddhaTu uddhadaTu vA bhottae vA pAyae vA, esa kappe apArihAriyassa pArihAriyo // 26 // parihArakappaTThie bhikkhU therANaM paDiggaheNa vahiyA therANaM veyAvaDiyAe gacchejjA therA ya vaejjA paDiggAhe hi ajjo ! tumaMpi ettha bhokkhasi vA pAhasi vA, evaM se kappai paDiggAhittae, tattha No kappai pArihArieNaM apArihAriyassa paDiggahaMsi asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA bhottae vA pAyae vA, kappai se sayaMsi paDiggaiMsi vA sayaMsi palAsagaMsi kamaDhagaMsi vA saMyaMsi khubbagaMsi vA sayaMsi pANisi vA uddhaTu uddhaTu bhottae cA pAyae vA esa kappe pArihAriyassa apArihAriyaotti vemi // 27 // // vavahAre cIo uddeso samatto // 2 //
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ // taio uddeso // bhikkhU ya icchejjA gaNa dhArittae bhagavaM ca se apalicchaNNe evaM se no kappai gaNaM dhArittae / bhagavaM ca se palicchanne evaM se kappai gaNaM dhArittae // 1 // bhikkhU ya icchejjA gaNaM dhArittae no se kappai there aNApucchittA gaNaM dhArittae / kappai se there ApucchittA gaNaM dhArittae / therA ya se viyarejjA evaM se kappai gaNaM dhArittae, therA ya se no viyarejjA evaM se no kappai gaNaM dhArittae / jaNaM therehiM aviiNNaM gaNaM dhArejjA se saMtarA chee vA parihAre vA // 2 // tivAsapariyAe samaNe niggaMthe AyArakusale saMjamakusale pavayaNakusale pannattikusale saMgahakusale uvaggahakusale akkhayAyAre abhinnAyAre asavalAyAre asaMkiliTThAyAre vaDussue vabhAgame jahanneNaM AyArakappadhare kappai uvajjhAyattAe uddisittae // 3 // sacceva NaM se tivAsapariyAe samaNe NiggaMthe no AyArakusale no saMjamakusale no pavayaNakusale no pannattikusale no saMgahakusale no uvaggahakusale khayAyAre bhinnAyAre savalAyAre saMkiliTThAyAre appamue appAgame no kappai uvajjhAyattAe hisittae // 4 // paMcavAsapariyAe samaNe NiggaMthe AyArakusale saMjamakusale pavayaNakusale pannattikusale saMgahakusale uvaggahakusale akkhayAyAre asavalAyAre asaMkilihAyAre bahussue kabbhAgame jahanneNaM dasAkappayavahAradhare kappai AyariyauvajjhAyattAe udisittae // 5 // sacceva NaM se paMcavAsapariyAe samaNe NiggaMthe no AyArakusale no saMjamakusale no pavayaNakusale no pannattikusale no saMgahakusale no uvaggahakusale khayAyAre bhinnAyAre sabalAyAre saMkiliTThAyAre appamue appAgame no kappai AyariyauvajjhAyattAe udisittae // 6 // ___ahavAsapariyAe samaNe NiggaMthe AyArakusale saMjamakusale pavayaNakusale pannattikusale saMgahakusale uvaggahakusale akkhayAyAre abhinnAyAre asavalAyAre bahussue vabhAgame jahanneNaM ThANasamavAyadhare kappai AyariyattAe uvajjhAyattAe gaNAvaccheyagattAe udisittae // 7 // sacceva NaM aTThavAsapariyAe samaNe NigaMthe no AyArakusale no saMjamakusale no pavayaNakusale no pannattikusale no saMgahakusale no uvaggahakusale khayAyAre bhinnAyAre
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabalAyAre saMkiliTThAyAre appasue appAgame no kappai AyariyattAe uvajjhAyattAe gaNAvaccheyagattAe uddisittae // 8 // niruddhapariyAe samaNe NiggaMthe kappai tadivasaM AyariyauvajjhAyattAe uddisittae, se kimAhu bhaMte !, asthi NaM therANaM tahAkhvANi kulANi kaDANi pattiyANi thejjANi vesAsiyANi saMmayANi sammuiyakarANi aNumayANi bahumayANi bhavaMti, tehi kaDehiM tehiM pattiehiM tehiM thejjehi tarhi vesAsiehi tehiM saMmaehiM tehi saMmuiyakarehi tehi aNumaehiM tehiM vahumaehiM jaM se niruddhapariyAe samaNe NiggaMthe kappai AyariyauvajjhAyattAe udisittae tadivasa // 9 // niruddhavAsapariyAe samaNe NiggaMthe kappai AyariyauvajjhAyattAe udisittae samuccheyakappaMsi tassa NaM AyArapakappassa dese avaTThie seya 'ahijjissAmi'-tti ahijjejjA evaM se kappai AyariyauvajjhAyattAe uddisittae, se ya 'ahijjissAmi'-- tti no ahijjejjA evaM se no kappai AyariyauvajjhAyattAe udisittae tadivasaM // 10 // NiggaMthassa NaM nava-Dahara-taruNasya AyariyauvajjhAe vIsabhejjA no se kappai aNAyariyauvajjhAyattAe hottae, kappai se puc AyariyaM udisAvettA tao pacchA uva jjhAyaM, se kimAhu bhaMte ! dusaMgahie samaNe NiggaMthe taMjahA AyarieNa uvajjhAeNa ya // 11 // NiggaMthIe NaM nava Dahara-taruNIe AyariyauvajjhAe vIsaMbhejjA no se kappai aNAyariyauvajjAyattAe hottae, kappai se puvvaM AyariyaM udisAvettA tao uvajjhAyaM, to pacchA pavittiNi, se kimAhu bhaMte ! tisaMgahiyA samaNI niggaMthI taMjahA-AyarieNaM uvajjhAeNaM pavittiNIe ya // 12 // bhikkhu ya gaNAmo avakamma mehuNaM paDisevejjA tiNi saMvaccharANi tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittae vA dhArittae vA, vihi saMvaccharehiM vIitehiM cautthagaMsi saMvaccharaMsi paTThiyaMsi Thiyassa uvasaMtassa uvarayassa paDivirayassa NivigArassa, evaM se kappaI AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // 13 // gaNAvaccheyae gaNAvaccheyagattaM aNikkhivittA mehuNadhamma paDisevejjA jAvajjI vAe tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittae vA dhArittae vA // 14 //
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNAvaccheyae gaNAvaccheyayattaM NikkhivittA mehuNadhamma paDisevejjA tiNi saMvaccharANi tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA, tihi saMvaccharehiM vIikkaMtehiM cautthagaMsi saMvaccharaMsi paTTiyaMsi Thiyassa uvasaMtassa uvarayassa paDivirayassa nivigArassa evaM se kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittae vA dhArittae vA // 15 // AyariyauvajjhAe AyariyauvajjhAyattaM aNikkhivittA mehuNadhamma paDisevejjA jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // 16 // AyariyauvajjhAe AyariyauvajjhAyattaM NikkhivittA mehuNadhamma paDisevejjA tiNNi saMvaccharANi tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittae vA dhArittae vA, tihi saMvaccharehiM vIikkaMtehiM ca utthagasi saMvaccharaMsi padviyaMsi Thiyassa uvasaMtassa uvarayassa paDivirayassa NivigArassa evaM se kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittae vA dhArittae vA // 17 // bhikkhU ya gaNAo avakkamma ohAejjA, tiNi saMvaccharANi tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA, tihiM saMvaccharehiM vIikkaMtehiM cautthagaMsi saMvaccharaMsi paTTiyaMsi Thiyassa uvasaMtassa uvarayassa paDivirayassa nivigArassa evaM se kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagacaM vA uddisittae vA dhArittae vA // 18 // gaNAvaccheyae gaNAvaccheyagataM aNivikhavittA ohAejjA jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhArittae vA // gaNAvaccheyae gaNAvaccheyagattaM NikkhivittA ohAejjA tiNi saMvaccharANi tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA gaNAvacheyagattaM vA jAva udisittae vA dhArittae vA, tihiM saMvaccharehiM vIikkaMtehiM cautthagaMsi saMvaccharaMsi paTThiyaMsi Thiyassa uvasaMtassa uvarayassa paDivirayassa nivigArassa evaM se kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittae vA dhArittae vA // 20 // AyariyauvajjhAe AyariyauvajjhAyattaM aNikkhivittA ohAejjA jAvajjIvAe tassa pappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagataM vA udisittae vA dhAricae vA // 21 //
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 AyariyauvajjhAe AyariyauvajjhAyattaM NikkhivittA ohAejjA tiSNi saMvaca rANi tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae dhArita vA, tirhi saMvacchare hi vIikkatehiM catthasi saMccharaMsipaTTiyaMsi Thiya uvasaMtassa uvarayassa paDivirayassa nivvigArassa evaM se kappai AyariyattaM vA jAva gaNa vaccheyagattaM vA uddisittae vA dhAritae vA // 22 // bhikkhu ya bahussue babhAgame bahuso bahusu AgADhAgAsa kAraNe mAI musa vAI asuI pApajIvI, jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappar3a AyariyattaM vA jA gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhAritae vA ||23|| gaNAvaccheyae bahussue bhAgame bahuso bahusu AgADhAgADhesu kAraNe mA musAvAI asuI pAvajIvI jAvajjIvAe tassa taSpattiyaM no kappai AyariyattaM vA jA gaNAvaccheyagattaM vA uddittie vA dhAritae vA // 24 // AyariyauvajjhAe bahussue babhAgame bahuso bahusu AgADhAgAsa kAraNesu mA musAbAI asuI pAvajIcI jAvajjIvAe tassa taSpattiyaM no kappai AyariyattaM vA jA gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhAritae vA // 25 // bahave bhikkhuNo bahussuyA vabhAgamA bahuso bahusu AgADhAgADhesu kAraNesu mA musAbAI asuI pAvajIvI jAvajjIvAe tesiM tappattiyaM no kappar3a AyariyataM vA jA gaNAvaccheyagattaM vA uddisittae vA dhAritae vA ||26|| bahave gaNAvaccheyayA bahussuyA vanbhAgamA bahuso bahusu AgADhAgADesu kAraNe mAI musAvAI aI pAvajIvI jAvajjIvAe tesiM tappattiyaM no kappara AyariyattaM va jAva gaNAtraccheyagattaM vA udisittae vA dhAritae vA // 27 // vahave AyariyauvajjhAyA bahussuyA kabhAgamA bahuso bahusu AgADhAgADhesu kAra mAI musAvAI asuI pAvajIcI jAvajjIvAe tesiM tappattiyaM no kappar3a Ayariya vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddittie vA dhAritae vA ||28|| bahave bhikkhuNo bahave gaNAvaccheyagA vahave AyariyauvajjhAyA vahussuyA vavabhAgamA bahuso bahuluM AgADhAgADhesu kAraNesu mAI musAvAI amuI pAvajIvI jAvajjIvAe tersi tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddittie vA dhAritae vA // // vavahAre taio uddeso samatto ||3||
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ // cauttho uddeso|| no kappai AyariyauvajjhAyassa egANiyassa hemaMtagimhAsu carittae // 1 // kappai AyariyauvajjhAyassa appaviiyassa hemaMtagimhAmu carittae // 2 // no kappai gaNAvaccheyagassa appaviiyassa hemaMtagimhAsu carittae // 3 // kappai gaNAvaccheyagassa appataiyassa hemaMtagimhAmu carittae // 4 // no kappaI AyariyauvajjhAyassa appaviiyassa vAsAvAsaM vatthae // 5 // kappai AyariyauvajjhAyassa appatajhyassa vAsAvAsaM vatthae // 6 // no kappai gaNAvajcheyagassa appataiyassa vAsAvAsaM vatthae // 7 // kappai gaNAvaccheyagassa appacautthassa vAsAvAsaM vatthae // 8 // se gAmaMsi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rAyahANIe vA kheDaMsi vA kabbaDaMsi vA , maDaMbaMsi vA paTTaNaMsi vA doNamuhaMsi vA AsamaMsi vA saMvAhaMsi vA saMnivesaMsi vahUrNa AyariyauvajjhAyANaM appaviiyANaM, vahaNaM gacchAvaccheyagANaM appataiyANaM kappai hemaMtagimhAmu carittae annamannanissAe // 9 // * se gAmaMsi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rAyahANIe vA kheDaMsi vA kabbaDaM si vA maDavaMsi vA paTTaNaMsi vA doNamuhaMsi vA AsamaMsi vA saMvAhaMsi vA saMnivesaMsi vA vahUrNa AyariyauvajjhAyANaM appataiyANaM, vahUrNa gaNAvaccheyagANaM appacautthANaM kappai vAsAvAsaM vatthae annamannanissAe // 10 // gAmANugAma duijjamANe bhikkhU jaM purao kaTu viharai se Ahacca vIsaMbhejjA, asthi yA ittha anne kei uvasaMpajjaNArihe se uvasaMpajjiyanve, Natthi yA ittha anne kei uvasaMpajjaNArihe tassa appaNo kappAe asamatte kappai se egarAiyAe paDimAe jaNNaM jaNNaM disaM anne sAhammiyA viharaMti taNaM taNNaM disaM uvalittae, no se kappar3a tattha vihAravattiyaM vatthae, kappai se tattha kAraNavattiya vatthae, taMsi ca NaM kAraNaMsi nihiyaMsi paro vaejjA vasAhi ajjo ! egarAyaM vA durAya vA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kappai paraM egarAyAbho vA durAyAo vA vatthae, jaM tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // 11 // vAsAvAsaM pajjosavio bhikkhU jaM purao kaTu viharai se Ahacca vIsaMbhejjAasthi yA ittha anne kei upasaMpajjaNArihe se uvasaMpajjiyavve, natthi yA ittha anne kei uva
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpajjaNArihe tassa appaNo kappAe asamatte kappai se egarAiyAe paDimAe jaNaM jaNNaM disaM anne sAhammiyA viharaMti taNaM taNaM disaM uvalittae, no se kappai tattha vihArabaciyaM vatthae, kappai se tattha kAraNavattiyaM vatthae / tasi ca NaM kAraNaMsi niTThiyaMsi paro vaejjA vasAhi ajjo ! egarAyaM vA durAyaM vA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, no se kappai paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae, jaM tattha egarAyAo vA durAyAo vA paraM vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // 12 // AyariyauvajjhAe gilAyamANe annayara ejjA ajjo ! mamaMsi Na kAlagayaMsi samANaMsi ayaM samukkasiyave, se ya samukkasaNArihe samukkasiyavve, se ya no samukkasaNArihe no samukkasiyavve, atthi yA ittha anne kei samukkasaNArihe se samukkasiyavve, nasthi yA ittha anne samukkasaNArihe se ceva samukkasiyavve / taMsi ca NaM samukisi paro vaejjA dussamukki8 te ajjo ! nikkhivAhi, tassa NaM nikkhivamANassa nathi kei chee vA parihAre vA, je sAhammiyA ahAkappeNaM no abbhuTAe viharaMti savvesi tesi tappattiyaM chee vA parihAre vA // 13 // ___ AyariyauvajjhAe ohAyamANe annayaraM vaejjA ajjo ! mamaMsi NaM ohAviyaMsi samANaMsi ayaM samukkasiyavve, se ya samukkasaNArihe samukkasiyavve, se ya no samukkasiNArihe no samukkasiyatve, asthi yA ittha aNNe kei samukkasaNArihe se samukkasiyavve, nasthi yA ittha anne kei samukkasaNArihe se ceba samukkasiyavve, taMsi ca NaM samukilusi paro vaejjA dussamukkiTaM te ajjo ! nivikhavAhi, tassa NaM nikkhivamANassa natthi keDa chae vA parihAre vA, je sAhammiyA ahAkappeNaM no abbhuTTAe viharaMti savvesi tersi tappattiyaM chee vA parihAre vA // 14 // AyariyauvajjhAe saramANe paraM caurAyapaMcarAyAo kappAgaM bhikkhu no uvaTThAvei kappAe, atthi yAI se kei mANaNijje kappAge, Nasthi yAiM se kei chee vA parihAre vA, patthi yAI se kei mANaNijje kappAe se saMtarA chee vA parihAre vA // 15 // AyariyauvajjhAe asaramANe paraM caurAyapaMcarAyAo kappAgaM bhikkhu no uvaTTAvei kappAe, asthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe nasthi se keI chee vA parihAre vA, nasthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe se saMtarA chee vA parihAre vA // 16 // AyariyauvajjhAe saramANe vA asaramANe yA paraM dasarAyakappAo kappAgaM bhikkhaM no urvaTThAvei kappAe, asthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe natthi ya itya se kei
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ chee vA parihAre vA, natthi ya ittha se kei mANaNijje kappAe saMghaccharaM tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA uvajjhAyattaM vA pabattayattaM vA therattaM vA gaNittaM vA gaNaharataM vA gaNAvaccheyagattaM vA udisittae vA dhArittae vA // 17 // bhikkhU ya gaNAo avakamma annaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharejjA taM ca kei sAhammie pAsittA vaejjA-kaM ajjo! uvasaMpajjittA Na viharasi ? je tattha sabbarAiNie taM vaejjA, aha bhaMte ! kassa kappAe ? je tattha bahussue taM vaejjA jaM vA bhagavaM vakkhai tassa ANAuvavAyavayaNaniddese cihissAmi // 18 // vahave sAimmiyA icchejjA egayo abhinicariyaM cArae No NI kappai there aNApucchittA egayao abhinicariyaM cArae, kappai haM there ApucchittA egayao abhinicariyaM cArae, therA ya se viyarejjA evaM NDaM kappai egayao abhinicariyaM cArae, therA ya se no viyarejjA evaM NhaM no kappai egayao abhinicariyaM cArae, jaM tattha therehiM aviiNNe egayao abhinicariyaM caraMi se saMtarA chee vA parihAre vA // 19 // cariyApaviDhe bhikkhU jAva caurAyapaMcarAyAo there pAsejjA sacceva AloyaNA sacceva paDikkamaNA sacceva oggahassa puvvANuNNavaNA ciTThai mahAlaMdamavi uggahe // 20 // cariyApaviDhe bhikkhU paraM caurAyapaMcarAyAo there pAsejjA puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyassa parihArassa uvahAejjA bhikkhubhAvassa aTThAe doccaMpi oggahe aNuNNaveyavve siyA, kappai se evaM vadittae--aNujANaha bhaMte ! mioggahaM ahAlaMdaM dhuvaM niyayaM necchaiyaM veuTTiyaM tao pacchA kAyasaMphAsaM // 21 // cariyAniyaTTe bhikkhU jAva caurAyapaMcarAyAo there pAsejjA sacceva AloyaNA sacceva paDikkamaNA sacceva uggahassa puvANuNNavaNA cihai AhAlaMdamavi uggahe // cariyAniyaTTe bhikkhU paraM caurAyapaMcarAyAo there pAsejjA puNo AloejjA puNo paDikkamejjA puNo cheyaparihArassa uvahAejjA bhikkhubhAvassa aTThAe doccaMpi oggahe aNuNNaveyavve siyA, aNujANaha bhaMte ! mizroggahaM ahAlaMdaM dhuvaM niyayaM necchaiyaM veuTTiyaM to pacchA kAyasaMphAsaM // 23 // do sAhammiyA egayo viharaMti taMjahA-seho rAyaNie ya, ettha sehatarAe palicchanne rAyaNie apalicchanne sehatarAeNaM rAyaNie uvasaMpajjiyavve bhikkhovavAyaM ca dalayai kappAgaM // 24 // do sAhammiyA egayao viharaMti, taMjahA-sehe ya rAyaNie ya, tattha rAyaNie palicchaNNe sehatarAe apalicchaNNe, icchA rAyaNie sehatarAgaM uvasaMpajjejjA, icchA
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ no uvaptaMpajjejjA, icchA bhikkhovavAyaM dalayai kappAgaM, icchA no dalayai kappAgaM // 25 // do bhikkhuNo egayao viharaMti no NaM kappai annamannaM uvasaMpajjittA NaM viha rittae, kappar3a NaM ahArAyaNiyAe annamannaM upasaMpajjittA NaM viharittae // 26 // do gaNAvaccheyagA egayo viharaMti no NaM kappai annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai NaM ahArAyaNiyAe annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae / // 27 // do AyariyauvajjhAyA egayao viharaMti no NaM kappai annamannaM upasaMpajjittA NaM viharittae, kappai ahArAyaNiyAe annamannaM upasaMpajjittA NaM viharittae // 28 // vahave bhikkhuNo egayao viharaMti no NaM kappai annamannaM upasaMpajjittA NaM viharittae, kappai ahArAyaNiyAe annamannaM upasaMpajjittA NaM viharittae // 29 // vahave gaNAvaccheyagA egayao viharaMti no NaM kappai annamanna upasaMpajjittA NaM viharittae, kappai NaM ahArAyaNiyAe annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae // 30 // vahave AyariyauvajjhAyA egayao viharaMti no NaM kappai annamannaM upasaMpajjittA Na viharitae, kappai NaM ahArAyaNiyAe annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae // 31 // vahave bhikkhuNo vahave gaNAvaccheyayA vahave AyariyauvajjhAyA egayao viharaMti no NaM kappai annamannaM upasaMpajjittA NaM viharittae, kappai ahArAyaNiyAe annamannaM uvasaMpajjittA NaM viharittae // 33 // // vavahAre cauttho uddeso samatto // 4 //
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ // paMcamo uddeso // no kappai pavattiNIe appaviiyAe hemaMtagimhAsu cArae // 1 // kappai pavattiNIe appataiyAe hemaMtagimhAsu cArae // 2 // no kappai gaNAvaccheiNIe appataiyAe hemaMtagimhAmu cArae // 3 // kappar3a gaNAvaccheiNIe appacautthIe hemaMtagimhAmu cArae // 4 // no kappaI pavattiNIe appatajhyAe vAsAvAsaM vatthae // 5 // kappai pavattiNIe appacautthIe vAsAvAsaM vatthai // 6 // no kappai gaNAvaccheiNIe appacautthIe vAsAvAsaM vatyae // 7 // kappai gaNAvaccheiNIe appapaMcamAe vAsAvAsaM vatthae // 8 // se gAmasi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rAyahANIe vA kheDaMsi vA kavvaDaMsi vA maDaMbaMsi vA paTTaNaMsi vA doNamuhaMsi vA AsamaMsi vA saMvAhaMsi vA saMnivesaMsi vA vahaNaM pavattiNINaM appataiyANaM, vahUNaM gaNAvaccheiNINaM appacautthINaM kappai hemaMtagimhAmu cArae annamannanissAe // 9 // se gAmaMsi vA nagaraMsi vA nigamaMsi vA rAyahANIe vA kheDaMsi vA kabbaDaM si vA maDavaMsi vA paTTaNasi vA doNamuhaMsi vA AsamaMsi vA saMvAhaMsi vA saMnivesaMsi vA vahUrNa pavattiNINaM appacautthINaM, bahUNaM gaNAvaccheiNINaM appapaMcamANaM kappai vAsAvAsaM vatthae annamannanissAe // 10 // gAmANugANaM duijjamANA NiggaMdhI ya jaM purao kAuM viharejjA sA ya Ahacca vIsaMbhejA atthi ya ittha kAi annA uvasaMpajjaNArihA sA upasaMpajjiyacA, natthi ya itya kAi annA uvasaMpajjaNArihA tIse ya appaNo kappAe asamatte evaM se kappar3a egarAiyAe paDimAe jaM NaM jaNaM disaM annAo sAhammiNIo viharaMti taM gaM taM gaM disaM uvalittae, no se kappai tattha vihAravattiya vatthae, kappar3a se tattha kAraNavattiyaM vatthae, tasi ca Na kAraNaMsi niTThiyaMsi parA vaejjA vasAhi ajje ! egarAyaM vA durAyaM vA, evaM se kappar3a egarAyaM vA durAyaM vA vathae, no se kappai paraM egarAyAo vA durAyAo vA vatthae. jaM tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasai se saMtarA chee vA parikAre vA // 11 // cAsAvAsaM pajjosaviyA NiggaMdhI ya jaM purao kAuM vidarai sA Ahacca vIsaMbhejA atthi ya ittha kAi annA uvasaMpajjaNAridA uvasaMpajjiyanvA, nasthi ya itya
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ rao kAi annA uvasaMpajaNArihA tIse ya appaNo kappAe asamatte kappar3a se egarAiyAe paDimAe jaM NaM jaM NaM disaM annAo sAhammiNIo viharaMti taM NaM taM NaM disaM uvalitara, no se kappar3a tattha vihAravattiyaM vatthae, kappara se tattha kAraNavattiyaM vatthae, taMsi ca NaM kAraNaMsi niTTiyaMsi parA vaejjA va sAhi ajje ! egarAyaM vA durAyaM vA, evaM se kappai egarAyaM cA durAyaM vA vatthae, no se kappara paraM egarAyAo vA durAyAoM vA vatthae, jaM tattha paraM egarAyAo vA durAyAo vA vasaI se saMtarA chee vA parihAre vA ||12|| pavattiNIya gilAyamANI annayaraM vaejjA mae NaM ajjo ! kAlagayAe samANIe imA samukkasiyanyA, sA ya samukasaNArihA samukasiyavvA, sA ya no samukasaNArihA to mukasiyavvA, asthi yA ittha annA kAi samukkasaNArihA samukkasiyavvA, nasthi yA ittha annA kAi samukkasaNArihA sA caiva samukkasiyavvA, tAe NaM samukkihAe para ejjA dussamukki te ajje ! nikkhivAhi, tAe NaM nikkhimANIe after as chee vA parihAre vA, jAo sAhammaNIo ahAkappeNaM no abbhuTTAe viharati savvAsi tAsiM tappattiyaM chee vA parihAre vA // 13 // pavattiNIya ohAyamANI annayaraM vaejje mae NaM ajje ! ohAviyAe samANIe imA samukkasiyanvA, sAya samukkasaNArihA samukkasiyanvA, sAya no samuvakasaNArihA no samukkasiyanyA, asthi ya ittha annA kAi samukkasaNArihA sA samukkasiyavvA, natthi ya ittha annA kAi samukkasaNArihA sA caiva samukkasiyavyA, tAe NaM samukkie parA ejjA dussamukki te ajje ! nikkhivAhi, tAe NaM nikkhivamANIe natthi kei chee vA parihAre vA, jAo sAhammiNIo ahAkappeNaM no abbhuTTAe viharati savvAsi tAsiM tappattiyaM chee vA parihAre vA // 14 // Nissa navaDaharataruNassa AyArapakappe nAma ajjhayaNe paribhaTThe siyA, se ya pucchiyabve-keNa te ajjo ! kAraNeNaM AyArapakappe NAmaM ajjhayaNe paribhaTThe ki AvAheNaM udAhu pamAeNaM ? se ya vaejjA-no AvAheNaM pamAeNaM, jAvajjIvAe tassa tappattiyaM no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAtraccheyagataM vA uddittie vA dhAritae vA, se ya vaejjA - AvAheNaM no pamAeNaM, se ya saMThavessAmitti saMThavejjA evaM se kappai AyariyataM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA uddittie vA dhAritae vA, se ya saMThavessAmitti na saMThavejjA evaM se no kappai AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagataM vA uddisattae vA dhArie ||15||
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ NiggathIe NaM navaDaharataruNIe AyArapakappe nAmaM ajjhayaNe paribhaTTe siyA, sA ya pucchiyavvA keNa te kAraNeNaM ajje ! AyArapakappe nAma ajjhayaNe paribhahe kiM AvAheNaM udAhu pamAeNaM ? sA ya vaejjA no AvAheNaM pamAeNa, jAvajjIvAe tIse tappattiyaM no kappai pavattiNittaM vA jAva gaNAvaccheiNittaM cA udisittae vA dhArittae vA, sA ya vaejjA-AvAheNaM no pamAeNaM sA ya saMThavessAmitti saMThavejjA, evaM se kappai pavattiNittaM vA jAva gaNAvaccheiNittaM vA udisittae vA dhArittae vA, sA ya saMThavessAmitti no saMThavejjA evaM se no kappai pavattiNittaM vA jAva gaNAvaccheiNitta vA uddisittae vA dhArittae vA // 16 // therANa therabhUmiyattANaM AyArapakappe nAma ajjhayaNe paribhaTTe siyA kappai tesi saMThavettANa vA asaMThavettANa vA AyariyattaM vA jAva gaNAvaccheyagattaM vA udisittae vA dhArittae vA // 17 // therANaM therabhUmipattANaM AyArapakappe NAmaM ajjhayaNe parinbhaTe siyA kapai tersi saMnisaNNANa vA saMtuyahANa vA uttANayANa vA pAsalliyANa vA AyArapakappe nAmaM ajjhayaNe doccaMpi taccapi paDipucchittae vA paDisArettae cA // 18 // je NigaMthA NiggaMthIo ya saMbhoiyA siyA, no NiM kappai annamannassa aMtie Aloettae, atdhi yA ettha kei AloyaNArihA kappaha se tesiM aMtie Aloettae, natthi yA ettha keha AloyaNArihA evaM NhaM kappai annamannassa aMtie Akoettae // 19 // NiggaMthaM ca NaM rAo vA viyAle vA dIDapaTTo vA lusejjA itthI vA purisassa omAvejjA puriso vA itthIe omAvejjA, evaM se kappai evaM se ciTThA parihAraM ca no pAuNai esa kappe therakappiyANaM / evaM se no kappai evaM se no ciTai parihAraM ca no pAuNai esa kappe jiNakappiyANaM ti bemi // 21 // // vavahArassa paMcamo uddeso samatto // 5 // MYEN
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||chttttho uddeso|| bhikkhU ya icchejjA nAyavihiM ettae, no se kappaI there aNApucchittA nAyavihiM ettae, kappai se there ApucchittA nAyavihiM ettae, therA ya se viyarejjA evaM se kappai nAyavihi ettae, therA ya se no viyarejjA, evaM se no kappaI nAyavihiM ettae, jaM tattha therehiM aviiNNe nAyavihiM ei, se saMtarA chee vA parihAre vA // 1 // no se kappai appasuyassa appAgamassa egANiyassa nAyavihi ettae // 2 // kappai se je tattha bahussue vabhAgame teNa saddhiM nAyavihi ettae // 3 // tattha se puvvAgamaNeNaM puvAutte cAulodaNe, pacchAutte bhiliMgamve kappar3a se cAulodaNe paDiggAhittae, no se kappai bhiliMgasUve paDiggAhittae // 4 // tattha puvvAgamaNeNaM puvAutte bhiliMgave, pacchAutte cAulodaNe, kappai se miliMgasUve paDiggAhittae, no se kappai cAulodaNe paDiggAhittae // 5 // tattha se punyAgamaNeNaM dovi puvAuttA kappar3a se dovi paDiggAhittae // 6 // tattha se puvvAgamaNeNaM dovi pacchAuttA no se kappai dovi paDiggAhittae // 7 // je se tattha puvvAgamaNeNaM puvAutte, se kappai paDiggAhittae // 8 // je se tattha puvvAgamaNeNaM pacchAutte, no se kappai paDiggAhittae // 9 // AyariyauvajjhAyasya gaNaMsi paMca aisesA pannattA, taM jahA-AyariyauvajjhAe aMto uvassayassa pAe nigijjhiya nigijjhiya papphoDemANe vA pamajjemANe vA no aikkamai // 10 // AyariyauvajjhAe aMto uvassayassa uccArapAsavaNaM vigiMcamANe vA visohemANe vA no aikkamai // 11 // AyariyauvajjhAe pabhU veyAvaDiyaM icchA karejjA icchA no karejjA // 12 / / AyariyauvajjhAe aMto uvassayassa egarAyaM vA durAyaM vA vasamANe no aikamaI // 13 // AyariyauvajjhAe vAhi uvassayassa egarAyaM vA durAyaM vA vasamANe no aikkamaI // 14 // gaNAvaccheyagassa NaM gaNaMsi do aisesA pannattA taM jahA-gaNAvaccheyae aMtoM uvassayassa egarAyaM vA durAyaM vA vasamANe no aikkamai // 15 //
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 gaNAvaccheya vAhi uvassayassa egarAyaM vA durAyaM vA vasamANe no ai kkama // 16 // se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA egavagaDAe egaduvArIe eganikkhama pavesAe no kappar3a bahUNaM agaDasuyANaM egayao vatthae, asthi ya ittha haM kei AyA rusted nathiya ittha yaha kei chee vA parihAre vA, natthi ya ittha haM kei AyA rapakappadhare se saMtarA chee vA parihAre vA ||17|| se gAmaMsi vA jAva rAyahArNisi vA abhinivvagaDAe abhiniduvArAe abhi nikkhamaNapavesAe no kappara bahUNaM agaDasuyANaM egayao vatthae, asthi ya i haM kes AyArapakappadhare, je taiyaM syaNi saMvasara, natthi ya ittha kei chee vA pari hAre vA natthi ya ittha kei AyArapakappadhare je taiyaM syaNi saMvasaha sabbesi tesiM tappattiyaM cheda vA parihAre vA // 18 // se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA abhinivvagaDAe abhiniduvArAe abhi nikkhamaNapavesAe no kappara vahussuyassa vavabhAgamasta bhikkhuyassa vatthae, kimaMga pu appAgamassa appayassa // 19 // se gAmaMsi vA nagaraMsi vA jAva rAyahANisi vA egavagaDAe egaduvArAya ega nikkhamaNapavesAe kappar3a vahussuyasa bhAgamassa egANissa bhikkhussa vatthae ho kAlaM bhikkhubhArva paDijAgara mANessa || 20 // jattha ee vahave itthIo purisA ya paNhAveMti tattha se samaNe niggaMthe anna yaraMsi acittaMsi soyaMsi sukapoggale NigdhAyamANe itthakammapaDi sevaNapatce Avajjai mAsi parihArahANaM aNugghAiyaM / 21 // jattha ee vahave itthIo purisA ya paNhAveMti tattha se samaNe NiggaMthe annayaraMsi acittaMsi soyaMsi sukkapoggale NigyAyamANe mehuNapaMDisevaNapatte Avajjai cAummAsayaM parihAradvANaM aNugdhAiyaM ||22|| no kappara NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA niggaMthiM annagaNAo AgayaM khuyAyAraM savalAyAraM bhinnAyAraM saMkiliTThAyAracaritaM tassa dvANassa aNAloyAvettA apapeMDikkamAvettA aniMdAvettA aMgarihAvettA aviuTTAvettA avisoDAvecA akaraNAe aNabhuhAvettA ahArihaM pAyacchittaM tavokammaM apaDivajjIvettA ubaTTAvettaeM vA saMjittae yA saMbasieca vA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA uddittie vA dhAritae vA // 23 //
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 kappara NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA NiggaMthiM annagaNAo AgayaM khuyAyAra savalAyAraM bhinnAyAraM saMkiliTThAyAracaritaM tassa ThANassa AloyAvettA paDikkama vettA niMdAvettA garihAvettA viuTTAvettA visohAvettA akaraNAe anbhuhAvettA ahArihaM pAyacchita tavokambhaM paDivajjAvettA uvadyAvettae vA saMbhuMjittae vA, saMvasittae vA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA uddisittae vA dhAritae vA ||24|| // vavahAre chaTTho uddeso samatto // 7 // 1
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ - // sattamo uddeso|| . .je.NiggaMthA ya NiggaMthIo ya saMbhoiyA siyA no kappai NiggaMthINa NiggaMthe aNApucchittA NiggaMthiM annagaNAo AgayaM khuyAyAraM savalAyAraM bhinnAyAraM saMkili. hAyAracaritaM tassa ThANassa aNAloyAvettA jAva ahArihaM pAyacchittaM tavokammaM apaDivajjAvettA pucchittae vA vAettae vA uvadyAvettae vA saMbhujittae vA saMvasittae vA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA udisittae vA dhArittae vA // 1 // je NiggaMthA ya NiggaMthIo ya saMbhoiyA siyA kappai niggaMthINa NigaMthe ApucchittA NiggaMthi annagaNAo AgayaM khuyAyAraM sabalAyaraM bhinnAyAraM saMkiliTThAyAracaritaM tassa ThANassa AloyAvettA jAva ahArihaM pAyacchittaM tavokamma paDivajjAvettA pucchittae vA vAettae vA uvaTThAvettae vA saMbhaMjittae vA saMvasittae vA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA uddisittae vA, dhArittae vA // 2 // je NigaMthA ya NiggaMthIo ya saMbhoiyA siyA, kappai NiggaMthANaM NiggaMthIo ApucchittA vA aNApucchittA vA NiggathiM annagaNAo AgayaM khuyAyAraM savalAyAraM bhinnAyAraM saMkiliTAyAracaritaM tassa ThANassa AloyAvettA jAva ahArihaM pAyacchittaM tapokamma paDivajjAvettA pucchittae vA vAettae vA uvadyAvettae vA bhuMjittaesaM vA saMvasittae vA, tIse ittariyaM disaM vA aNudisaM vA udisittae vA dhArittae vA, taM ca NiggaMdhIo no icchejjA sevameva niyaM ThANaM // 3 // je NiggaMthA ya NiggaMthIo ya saMbhoiyA siyA, no NhaM kappai parokkha pADiekkaM saMbho'yaM visaMbhoiyaM karittae, kappai NhaM paccakkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, jattheva annamannaM pAsejjA tattheva evaM vaejjA-ahaM NaM ajjo ! tumAe saddhiM imaMmi kAraNaMmi paccakkha pADievakaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karemi / se ya paDitappejjA evaM se no kappai paccavakha pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, se ya no paDitappejjA evaM se kappai paccakkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae // 4 // jAo NiggaMthIo vA NiggaMthA vA saMbhoiyA siyA, no NhaM kappai paccakkhaM pADiekkaM saMbho'yaM visaMbhoiyaM karittae, kappai NhaM pArokkha pADiekkaM saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, jattheva tAo appaNo AyariyauvajjhAe pAsejjA tattheva evaM vaejjA-ahaM NaM bhaMte ! amugIe ajjAe saddhiM imaMmi kAraNami pArokkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM visaM
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 bhoiyaM karemiH sA ya se paDitappejjoM evaM se no kappA pArokkhaM pADiekaka saMbhoiyaM visaMbhoiyaM karittae, sA ya se no paDitappejjA, evaM se kappai pArokkhaM pADiekkaM saMbhoiyaM-visaMbhoiyaM karittae / / 5 / / ___no kappai niggaMthANaM niggathiM appaNo aDhAe paMvyAvettae vA, muMDAvettae vA, sehAvettae vA, ucaDhAvettae vA, saMbhuMjittae vA, saMvasittae vA, tIse ittariyaM disaM vA kaNudisaM vA uhisittae vA dhArittae vA // 6 // . kappai NiggaMdhANaM Niggathi annAsiM aTThAe pavAvettae vA, muMDAvettae vA; sehAvettae bA, uvadyAvettae vA; saMbhujittae vA, saMvasittae vA, tIse ittariya disaM vA aNudisaM vA, udisittae vA, dhArittae vA // 7 // .. no kappA NiggayINaM NiggaMthaM apaNo aTThAe paccAvettae vA muMDAvettae vA, sehAvettae vA; uvaTThAvettae.vA, saMbhuMjittae vA, saMvasittae vA, tassa itariya disaM vA, ANudisaM vA udisittae vA // 8 // . . . kappai NiggaMthINaM Niggatha NigaMthANaM aTThAe pavAvettae vA, muMDAvettae 'vA, sehAvaittaeM vA, uvaTThAvettae vo, saMbhuMjittae vA, saMvasittae vA; tassa ittariya disaM vA. aNudisa~ vA udisittae vA dhArittae vA // 9 // 'no kappaI 'NiggaMthINaM viiMgiTTiyaM disa vA aNudisaM vA, uddisittae vA dhArittae vA // 10 // kappaDa NiggaMdhANaM viigiSTiyaM disaM vA aNudisaM vA udisittae vA dhArittae vA // no kappai niggaMthANaM viigiTThAI pAhuDAI viosavittae // 12 // kappai NiggaMthINaM viigiTAI pAhuDAI viosavittae // 13 // no kappai NiggaMthANaM viigiTTe kAle sajjhAyaM karittae // 14 // kaippai 'NiggaMthINa viigiDhe kAle sajjhAyaM karittae NiggaMthanissAe // 15 // No kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA asajjhAie sajjhAyaM karittae // 16 // kappai NiggaMthANa' vA NiggaMdhINa vA sejjhAie sajjhAyaM karittae // 17 // no kappai NiggaMthANa vA NigaMthINa,vA appaNo asajjhAie sajjhAyaM karittae kappai NhaM aNNamaNNassa cAyaNaM dalaittae // 18 //
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 tivAsapariyAe samaNe NiggaMthe tIsaMvAsapariyAyAe samaNIe NiggaMthIe kappaI uvajjhAyattAe udisittae // 19 // paMcavAsapariyAe samaNe niggaMthe sahivAsapariyAyAe samaNIe nigaMthIe kappai AyariyattAe udisittae // 20 // ___gAmANugAma duijjamANe bhikkhU ya Ahacca vIsabhejA taM ca sarIraMga kei sAhammie pAsejjA kappai se taM sarIragaM na sAgAriyamiti kaTu thaMDile bahuphAmue paDilehittA pamajjittA parihavettae, asthi ya ittha kei sAhammiyasaMtie uvagaraNajAe paridaraNArihe kappai se sAgArakaDaM gahAya doccaMpi oggahe aNuNNavettA parihAraM pariharittae // 21 // sAgArie uvassayaM vakkaeNaM paunejjA, se ya vakkaiyaM vaejjA imammi ya imammi ya ovAse samaNA NigaMthA parivasaMti se sAgArie parihArie. se ya no vaejjA vakkaie vaejjA se sAgArie parihArie, dovi te vaejjA dovi sAgAriyA parihAriyA // 22 // . sAgArie uvassayaM vikkiNijjA se ya kaiyaM vaejjA imami ya imaMmi ya ovAse samaNA NiggaMthA parivasaMti, se ya sAgArie parihArie, se ya no vaejjA. kaie vaejjA se sAgArie parihArie. doci te vaejjA dovi sAgAriyA parihAriyA / / vivadhUyA nAyakulavAsiNI sAvi yAvi oggahaM aNunnaveyanvA kimaMga ! puNa piyA vA bhAyA vA putte vA sevi yAvi oggahaM ogihiyavve // 24 // pahevi oggahaM aNunnaveyavve // 25 // se rajjapariyaTTesu saMthaDemu abbogaDemsa avocchinnesu aparapariggahiema -sacceva oggahassa puvANunnavaNA ciTTai ahAlaMdamavi oggahe // 26 // se rajjapariyajhesa asaMthaDesa vogaDesu vocchinnesu parapariggadiemu bhikkhubhAvassa aTTAe oggahe aNunnaveyavve siyA // 27 // // vavahAre sattamo uddeso samatto // 7 //
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ // aTThamo uddeso||... gAhA u pajjosavie tAe gAhAe tAe paesAe tAe ovAsaMtarAe jamiNaM jamiNaM sejjAsaMthAragaM labhejjA tamiNaM tamiNaM mameva siyA, therA ya se aNujANejjA tasseva siyA, therA ya se no aNujANejjA evaM se kappai ahArAyaNiyAe sejjAsaMthAragaM paDiggAhittae // 1 // se ya ahAlahussaga sejjAsaMthAragaM gavesejjA jaM cakkiyA egeNaM hattheNaM ogijjha jAva, egAhaM cA duyAhaM vA tiyAhaM vA parivahittae esa me hemaMtagimhAmu bhavissai / / 2 / / se ya. bahAlahussagaM sejjAsaMthAragaM gavesejjA jaM cakkiyA egeNa hattheNa ogijjha jAva egAhaM vA duyAhaM vA tiyAhaM vA addhANaM parivahittae, ' esa me vAsAvAsAmu bhavissai // 3 // . se ya ahAlahussagaM sejjAUMthAraMga gavesejjA, jaM cakkiyA: egeNa hattheNa ogijjha jAva egAI vA duyAhaM vA tiyAhaM vA. cauyAI vA paMcAhaM kA daramavi addhANaM, parivahittae, esa me vuDDhAvAsesa bhavissai // 4 // . . . , ." __ - therANaM therabhUmipattANaM kappai daMDae vA bhaMDae vA chattae vA mattae vA laTTiyaM vo bhise vA cele vA celacilimilI vA' camme yA cammakose cA cammapaliccheyaNae vA avirahie ovAse ThavettA gAhAvaikulaM bhattAe vA pANAe vA pavisittae' cA nikvamittae vA, kappai grahaM saMniyadRcArANaM doccaMpi oggaiM aNunavettA parihAraM pariharittae // 5 no kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINaM vA pADihAriyaM vA sAMgAriyasaMtiyaM vA sejA saMthAragaM doccaMpi oggahaM aNaNunnavettA vahiyA nIharittaeM // ina ta kappaDa NiggaMthANa vA NiggaMdhINa vA pADihAriyaM vA sAgAriyasaMtiyaM vA. sejjAsaM, thAragaM doccaMpi oggaI aNughnavettA vahiyA nIharittae // 7 // no kappaDa NiggaMthANa vA NiggaMthINa. vA. pADihAriyaM vA sAgAriyasaMtiyaM vA sejjAsaMthAraMga sabappaNA appiNittA doccaMpi oggaDaM aNaNunavettA ahidvittae, kappai. aNunnavettA // 8 // . - no kappai-nigaMthANa vA niggaMdhINa vA puvvAmeva oggaI ogiNDittA to pucchA aNunnavettae / / 9 //
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA puvAmeva oggahaM aNunnavettA tao pacchA ogiNhittae // 10 // _ aha puNa evaM jANejjA iha khalu NigaMthANa vA NiggathINa vA No sulabhe pADihArie sejjAsaMthArae-tti kaTu evaM NhaM kappai punvAmeva oggahaM ogihittA tao pajchA aNunnavettae, mA duhao ajjo ! vai aNulomeNa aNulomiyatve siyA // 11 // giragaMthassa gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNupavihassa ahAlahussae upagaraNajAe paribhaTTe siyA taM ca kei sAhammie pAsejjA kappai se sAgArakaDaM gAya jattheva annamannaM pAsejjA tattheva evaM vaejjA-ime bho ajjo ! kiM parinnAe ? se ya vaejjAparinnAe tasseva paDiNijjAyavve siyA, se ya vaejjA-no parinnAe taM no appaNA pari jejjA no annamannassa dAvae egate bahuphAsue thaMDile pariDaveyavve ,siyA // 12 // NigaMthassa-NaM vahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkhaMtassa ahAlahussae uvagaraNa jAe paribhaTe siyA taM ca kei . sAhammie pAsejjA kappai se sAgArakaDaM gahAya jattheva annamannaM pAsejjA tattheva evaM vaejjA-ime bho ajjo ! kiM parinnAeM ? se ya vaejjA-parinnAe tasseva paDiNijjAyave siyA, se ya vaejjA-no parinnAe taM no apaNA pari jejjA no annamannassa dAvae egate bahuphAmue thaMDile - parihaveyave siyA // 13 // piggaMdhassa NaM gAmANugAma - dUijjamANassa annayare uvagaraNajAe paribhaTTe siyA taM ca kei sAhammie. pAsejjA kappai se sAgArakaDaM gahAya dUrameva addhANaM parivahittae, jattheva annamanna pAsejjA tattheva evaM vaejjA-ime bho ajjo ! kiM paritnAe se ya vaejjA parinnAe tassevaM paDiNijjAyabve siyA, se ya vaejjA-no parinnAe taM no appaNA paribhujejjA no' annamannassa dAvae, egate vahuphAsue thaMDile paridvaveyavve siyA // 14 // - kappA NigAMdhANa vA, NiggaMthINa vA airegaM paDiggaI annamannassa advAe daramavi addhANaM parivahittae vA dhArittae vA pariggahittae vA, so vA NaM dhAressaha, ahaM vA NaM dhArissAmi anno vA NaM dhAressai no se kappai taM aNApucchiya aNAma viya annamannesi dAuM vA, aNuppadAuM vA, kappai se taM Apucchiya AmaMtiya annamannesi dAuM vA aNuppadAuM vA // 15 //
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ aTTakukkuDiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe NiggaMthe appAhAre, duvAlasakukkuDiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe NiggaMthe avaiDhomoyarie, solasakukkuDiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe Niggaye dubhAgapatte, cauvIsaMkukkuDiaMDappaNANamette kavale AhAraM AhAremANe NiggaMthe tibhAgapatte siyA omAyarie, egatIsaMkukkuDiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe Niggaye kicUNomoyarie, battIsaM kukkujiaMDappamANamette kavale AhAraM AhAremANe nigaMthe pamANapatte / etto egeNavi kavaleNaM UNagaMAhAraM AhAremANe samaNe NigaMthe no pakAmabhoi-tti vattavvaM siyaa||16|| // vavahAre aTamo uddeso samatto / / 8 // .
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ // navamo uddeso|| sAgAriyasya Aese aMto vagaDAe bhujai niTie nisiDhe pADihArie tamhA dAvae no se kappai paDiggAhittae // 1 // ... sAgAriyassa Aese aMto bagaDAe bhuMjai niTUiThae nisiDhe apADihArie tamhA dAvae evaM se kappai paDiggahittae // 2 // - sAgAriyassa Aese bAhiM vagaDAe - bhuMjaI nihie nisiDhe pADihArie tamhA dAvae, no se kappai paDigAhittae // 3 // sAgAriyassa Aese vAhi vagaDAe muMjai nihie nisiDhe apADihArie, tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // 4 // ___sAgAriyassa dAsei vA, pesei vA, bhayaei vA, bhaiNNaei vA aMto vagar3Ae bhuMjai niTie nisiDhe pADihArie tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // 5 // sAgAriyassa dAsei vA pesei vA bhayaei bhaiNNaei vA aMto vagaDAe bhuMjai niTThie nisiTTe appADihArie tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // 6 // sAgAriyassa dAsei vA, pesei vA, bhayaei vA bhaiNNaei vA, vAhiM vagaDAe jhuMjai nihie nisiThe pADihArie, tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // 7 // ___ sAgAriyassa dAsei vA pesei vA bhayaei vA bhaiNNaei vA vAhi vagaDAe muMjai niSThie nisihe appADihArie tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // 8 // sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa egavagaDAe aMto egapayAe sAgAriyaM covajIvai tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // 9 // sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa egavagar3Ae aMto sAgAriyassa abhinippayAe sAgAriyaM copajIvaI tamhA dAvae no se kappai par3igAhittae // 10 // sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa egavagar3Ae vArhi sAgAriyassa egapayAe sAgAriyaM copajIvai, tamhA dAvae no se kappai par3igAhittae // 11 // sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa egavagar3Ae vAhi sAgAriyassa abhiNipayAe sAgAriyaM covajIvai tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // 12 // sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa abhiNivvagar3Ae egaduvArAe eganikkhamaNapavesAe aMto sAgAriyassa egapayAe sAgAriyaM covajIvai tamhA dAvae no se kappai paDigAhitae // 13 //
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa abhinivyagaDAe egaduvArAe eganikkhimaNapavesAe aMto sAgAriyassa abhiNipayAe sAgAriyaM ca uvajIvai tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // 14 // sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa abhinivvagaDAe egaduvArAe eganikkhamaNapavesAe vArhi sAgAriyassa egapayAe sAgAriyaM covajIvai tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // 15 // sAgAriyassa nAyae siyA sAgAriyassa abhinivvagaDAe egaduvArAe eganikkhamaNapavesAe vAhiM sAgAriyassa abhinippayAe sAgAriyaM covajIvai 'tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // 16 // sAgAriyassa cakkiyAsAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappai paMDigAhittae // 17 // sAgAriyassa cakkiyAsAlA nissAhAraNavakyapauttA tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // 18 // - sAgAriyassa goliyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // 19 // . sAgAriyassa goliyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // 20 // sAgAriyassa bodhiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // 21 // sAgAriyassa vodhiyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappar3a paDigAhicae // 22 // - sAgAriyassa dosiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // 23 // sAgAriyassa dosiyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappai paDigAhittae // 24 // sAgAriyassa sottiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappar3a paDi gAhittae // 25 // sAgAriyassa sottiyasAlA nissAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae evaM se kappar3a paDigAhittae // 26 //
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 sAgAriyasa voDayasAlA sAdhAraNavakkayapattA tamhA dAvae no se kappar3a paDigAddittae ||27| sAgAriyassa vaDayAlA nissAhAraNavakkaya pauttA tamhA dAvae evaM se kappar3a paDigAhie ||28|| sAgAriyasa gaMdhiyasAlA sAhAraNavakkayapauttA tamhA dAvae no se kappar3a paDigAddittae ||29|| sAgara gaMdhiyasAlA nissAhAraNacakkayaparattA tamhA dAvae evaM se kapar3a parigAhitya ||30|| sAgAriyassa sauMDiyasAlA sAhAraNavakkayaparattA tamhA dAvae no se kappaDa paDigAhittaya // 31 // sAgAriyassa soMDiyasAlA nissAhAraNavakkayaparattA tamhA dAvae evaM se kappar3a paDigAhittae |32|| sAgArissa osahIo saMthaDAo tamhA dAvara no se kappar3a paDigAhittae ||33|| sAgAriyassa osahIo asaMthaDAo tamhA dAvae evaM se kappar3a paDigAhittae || mAgAriyasa aphalA saMthaDA tamhA dAvae no se kappaDa paDigAhittae ||35|| sAgAriyassa aMbaphalA asaMthaDA tamhA dAvae evaM se kappar3a paDigAhittae || 36 || sattasattamiyA NaM bhikkhupaDimA egUNapannAe rAITiehiM egeNa channaueNaM bhikkhANaM ahA ahAkappaM ahAmaggaM ahAtaccaM sammaM kAraNa phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kiTTiyA ANAe aNupAliyA bhavaH ||37|| amiyA NaM bhikkhupaDimA causaTThIe rAIdiehiM dohi ya aTThAsI erhi bhikkhAehiM ahAmutaM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtaccaM sammaM kAraNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kihiyA ANAe aNupAliyA bhavai ||38|| navanavamiyA NaM bhikkhupaDimA egAsIe rAIdiehi cauddi ya paMcuttarehiM bhikkhAehiM asataM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtaccaM sammaM kAraNaM phAsiyA pAliyA sohiyA toriyA kiTTiyA ANAe aNuvAliyA bhavai // 39 // // dasadasamiyA NaM bhikkhupaDimA egeNaM rAuMdiyasaeNaM addhachaTTheddi ya bhikkhAsa ehiM ahAsuttaM ahAkappa ahAmagga ahAtacca sammaM kAraNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kaTTiyA ANAe aNupAliyA bhava ||40|| do paDimAo pannattao taMjahA - khuDDiyA vA moyapaDimA 1, mahalliyA vA moyapaDimA 2 | khuDDiyaNNaM moyapaDimaM paDitrannassa aNagArassa kappaDa paDhamasarayakAlasamayaMsi vA carama nidAhakAlasamasi vA bahiyA ThAviyavvA gAmassa vA jAva rAyahANIe vA varNasi
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ vA vaNaduggaMsi vA pavvayaMsi vA pavvayaduggaMsi vA, bhoccA Arubhai caudasameNaM pArera, abhoccA Arubhai solasameNa pArei, jAe jAe moe Azyivve, diyA Agacchai Aviyavve, rAI Agacchar3a no Aviyavve, sapANe matte Agaccha no Aviyavve, appANe matte Agacchai Aviyavve, savIe matte Agacchai no Aviyavve, avIe matte Agacchai Aviyavve, sasaNiddhe mace Agacchara no Aviyavve, asaNiddhe matte Agacchai Aviyanve, sasarakkhe matte Agacchae no Aviyavve, asarakkhe matte Agacchai Aviyanve / ja jAe moe Avivve, jahA- appe vA bahue vA / evaM khalu esA khuDDiyA moyapaDimA ahAsutaM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtaccaM sammaM kAraNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA fafar ANAe aNupAlaya | bhavai // 41 // { mahalliyaM NaM moyapaDimaM paDivannassa aNagArassa kappara se paDhamasarayakAlasamayaMsi vA caramanidAhakAlasamarthasi vA baDhiyA ThAviyanvA, gAmassa vA jAva rAyahANIe vA varNasi vA vaNaduggaMsi vA pavvayaMsi vA putrayaduggaMsi vA, bhoccA Arubhai solasameNa pArei, abhoccA Arubhai aTThAsameNa pArei, jAe jAe moe Atriyavve taha ceva jAva aNupAliyA bhavaH || 42 // saMkhAdattiyassa NaM bhikkhussa paDiggahadhArissa gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAeaNuSpavissa jAvaiyaM kei aMto paDiggahassa uccittA dalajjA tAvaiyAo dattIo vattavyaM siyA, tattha se kei chanvaeNa vA dUsaraNa vA cAlaeNa vA aMto paDiggahassa uccittA dalajjA sAvi NaM sA egA dattI vattavyaM siyA, tattha vahave bhuMjamANA sa te sayaM sayaM piMDa sAhaNiya aMto paDiggahassa uccittA dalaejjA savvA viNaM sA egA dattI tvaM siyA // 43 // saMkhAdattiya sa NaM bhikkhussa pANipaDiggahiyassa gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAeM aNusa jAati kei aMto pANissa uccittA dalaejjA tAvaiyAo dattImo vattavvaM siyA, tattha se kei chabvaeNa vA dusaeNa vA cAlaeNa vA aMto pANissa uccittA dalajjA sAviNaM sA egA dattI vattavyaM siyA, tattha se bahave bhuMjamANA save te sayaM sayaM piMDaM sAhaNiya aMto pANissa uccittA dalaejjA savvAviNaM sA egA dattI vattavvaM siyA ||44 || 'tivihe uvahaDhe pannatte, taMjahA suddhovahaDe, phalihobaDe, saMsahovaha De ||45|| tihive oggahie paNNatte, taM jahA - jaM ca ogiNhai jaM ca sAharai jaM ca AsagaMsi pakkhivara ege evamAhaMsu || 46 || ege purNa evamA duvihe oggAhie pannatte taMjadA - jaM ca ogiNDae jaMca AsaMgaMsi pakkhiva ||47 // || vavahAre navamo uddeso samatto // 9 //
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ // dasamo uddeso // do paDimAo pannattAo taM jahA-navamajjhA ya caMdapaDimA baharemA ya caMdapaDimA / javamajhaM NaM caMdapaDimaM paDibannassa aNagArasma nicca mAsaM vosahakAe ciyacadehe je kei parIsahovasaggA samupajjati divyA vA mANussagA vA tiriksajoNiyA yA aNulomA vA paDilomA vA, tatya aNulomA tAva vaMdejA vA namaMsijjA vA sakkArejjA vA sammANejjA vA kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjupAsejjA, paDilomA tAva annayareNaM daMDeNa vA ahiNA vA jotteNa vA kaseNa- vA kAe AuddejjA, te sance uppanne sammaM sahai khamaI titikkhai ahiyAsei // 1 // ___ javasajhaM NaM caMdapaDimaM paDivannassa aNagArassa. sukkapakkhassa pADivae kappar3a egaM datiM bhoyaNassa paDigAhittae ega pANagassa, samvehiM duppayacauppayAiehi AhA. rakaMsIhiM sattehi paDi niyattehiM annAyauMchaM suddhovahaDaM NijjUhittA vahave samaNamAhaNaaIhikivaNavaNImagA, kappai se egassa muMjamANassa par3igAhittae no doNhaM no tiNhaM no cauNhaM no paMcaNDaM no gumviNIe no vAlavacchAe no dAragaM pejamANIe / no se kappai aMto eluyassa dovi pAe sAhaDha dalamANIe no vAhiM eluyassa dovi pAe sAhaTu dalamANIe, aha puNa evaM jANejjA egaM pAye aMto kiccA egaM pAyaM vAhi kiccA eluyaM vikkhaMbhaittA eyAe esaNAe esamANe labhejjA AhArejjA, eyAe esaNAe esamANe no labhejjA no AhArejjA / viijjAe se kappai doNNi dattIo bhoyaNassa paDigAhittae doNi pANagassa, savvehi duppayacauppayAiehi jAva no AhA.. rejjaaH| evaM taiyAe tiNNi jAva paNNarasIe paNarasa / bahulapakkhassa - pADivae se kappai coisadattIo, vIyAe- terasa jAva codasIe egaM darti bhoyaNassa ega pANagassa samvehi duppayacauppayAiehiM jAva no AhArejjA, amAvAsAe se ya abhattaDhe bhavai / evaM khalu esA javamajhacaMdapaDimA ahAsutaM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtacca samma kAraNaM phAsiyA pAliyA sohiyA tIriyA kiTiyA ANAe aNupAliyA bhavai // 2 // vairamajjhaM NaM caMdapaDima paDivannassa aNagArassa NiccaM mAsaM vosaTTakAe ciyatta-- dehe je kei parisahovasaggA samuppajjati taMjahA-divvA vA mANussagA vA tirikkhajoNiyA~ vA aNulomA vA paDilomA vA / tattha aNulomA tAva vaMdejjA cA- namasejjA vA sakkArejjA vA samANejjA vA kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsejjA / paDilomA annayareNaM daMDeNa vA adviNA vA jotteNa vA vetteNa vA kaseNa vA kAe AuTejjA te-sance. uppanne samma sahejjA khamez2jA titikjjjA ahiyAsejjA-zA
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaharamajhaM NaM caMdapaDimaM paDivannassa aNagArassa bahulapakkhassa- pADivae kappai pannarasa dattIo bhoyaNassa paDigAhittae-pannarasa pANagassa, savvehi duppayacauppayA iehiM AhArakaMkhIhiM jAva No aahaarejjaa| vitiyAe se kappai cauddasa datIo bhoyaNassa, cauddasa pANagassa paDigAhittae jAva No AhArejjA / evaM jAva paNarasIe egA dattI / sukkapakkhassa pADivae kappai do dattIo, vIyAeM tiNNi jAva caudasIe paNa rasa, puNNimAe attaTTe bhavai / evaM khalu esA vairamajjhA caMdapaDimA ahAmuttaM ahAkappaH ahAmaggaM jAva aNupAliyA bhavai // 4 // paMcavihe vavahAre pannatte taMjahA-Agame 1, sue 2, ANA 3, dhAraNA 4, jIe 5 / jattheva tattha Agame siyA AgameNaM vavahAraM paDavejjA, no se tattha Agame siyA, jahA se tattha sue siyA sueNaM vavahAraM paTTavejjA, no se tattha sue siyA jahA se tattha ANA siyA ANAe vavahAraM paThavejjA, no se tattha ANA siyA jahA se-tattha dhAraNA siyAH dhAraNAe vavahAraM paTTavejjA, no se tattha dhAraNA siyA jahA se tattha, jIe siyA jIeNaM vavahAraM- paTTabejjA, eehi paMcarhi vavahArehiM vavahAraM paTThavejjA taMjahA-AgameNaM mueNaM ANAe dhAraNAe jIeNaM / jahA jahA Agame sue ANA dhAraNA jIe tahA tahAvavahAraM paThavejjA / se kimAhu bhaMte ! AgamavaliyA samaNA NiggaMthA / icceyaM paMcavihaM. vavahAraM. jayA jayA jahiM jahiM tayA tayA tahiM tahiM aNissiovassiyaM vavahAraM vavahAremANe samaNe NiggaMthe ANAe ArAhae bhavai // 5 // __cattAri purisajAyA pannattA taMjahA-aTTakare nAma ege no mANakare 1, mANakareM NAmI ege no ahakare 2, ege aTThakare vi mANakare vi.3, ege no aTThakare no mANakare // 6 // cattAri purisanAyA pannattA taMjahA-gaNaTakare nAma ege no mANakare 1, mANakareM nAmA ege no gaNaTakare 2, ege gaNahakarevi mANakarevi 3, ege no gaNaTakare no mANakareH // 7 // cattAri purisajAyA pannattA taMjahA---gaNasaMgahakare nAma ege no mANakare ege mANakare no gaNasaMgahakare 2, ege gaNasaMgahakarevi-mANakarevi 3, ege noM gaNasaMgahakare - no mANakare 4 // 8 // cattAri purisanAyA pannatA, taMjahA-gaNasohakare nAma ege no mANakare mANakare nAma ege no gaNasohakare 2, ege gaNasohakarevi mANakareviH3, ege no gaNasohakare No mANakare 4 // 9 //
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA gaNasohikare NAmaM ege no mANakare 1, ege mANakare no gaNasohikare 2, ege gaNasohikarevi mANakarevi 3, ege no gaNasohikare no mANakare // 10 // cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-rUvaM nAma ege jahai no dhamma 1, dhammaM nAma ege jahai no svaM 2, ege rUbaMvi jahai dhammaMvi jahai 3, ege no rUvaM jahaI no dhamma jahai 4 // 11 // cattAri purisajAyA pannattA, taMjahA-dhamma nAmege jahai no gaNasaMThiI 1, gaNasaMThiI nAmege jahai no dhammaM 2, ege dhammapi jahai gaNasaMThiiMpi jahai 3, ege no dhamma jahai no gaNasaMThiI 4 // 12 // -: cattAri purisajAyA pannattA, tanahA-piyadhamme NAmaM ege no dadhamme 1, daDhadhamme nAma ege, no piyadhamme 2, ege piyadhamme vi, daDhadhammevi, 3, ege no piyadhamme no daDhadhamme 4 // 1 // . . . . . cattAri AyariyA pannattA, taMjahA-pancAyaNAyarie nAma ege No uvaTThAvaNA-- yarie 1, uvaTThAvaNAyarie nAma ege no pancAyaNAyarie 2, ege panvAyaNAyarievi: uvaTThAvaNAyarievi 3, ege noM payAyaNAyarie no uvaTThAvaNAyarie-dhammAyarie 4 // "cattAri AyariyA pannattA, taMjahA-uddesaNAyarie nAma ege no vAyaNAyarie 1, cAyaNAyarie nAma ege no uddesaNAyarie 2, ege uddesaNAyarievi vAyaNAyarieMvi 3, ege no uddesaNAyarie no vAyaNAyarie-dhammAyarie 4 // 15 // . . . . dhammAyariyassa cattAri aMtevAsI pannattA taMjahA-uddesaNaMtevAsI nAma ege no, cAyaNaMtevAsI 1, vAyaNaM tevAsI nAma ege no udesaNaMtevAsI 2, ege uddesaNaMtevAsIvi vAyaNaMtevAsI vi 3, ege no udesaNaMtevAsI no vAyaNaM tevAsI-dhammaMtevAsI 4 // 16 // . . 'to therabhUmIo pannattI , taMjahA-jAithere 1, suyathere 2, pariyAyathere 3, ya / sahivAsajAe jAithere 1, ThANasamavAyadhare suyathere 2. vIsavAsapariyAe pariyAyathere 3.. 'tao sehabhUmIo pannattAo, taMjahA-sattarAIdiyA, cAummAsiyA, chmmaasiyaa| chammAsiyA ya ukkosiyA, cAummAsiyA- majjhamiyA, sattarAIdiyA jahannA // 18 // ..no kappai niggaMdhANa vA NiggaMthINa vA khuDDagaM vA khuDiyaM vA UNavAsajAya uva-. hAvettae vA saMbhuMjittae vA // 19 //
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ - kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA khuDDagaM vA khuDDiyaM vA sAiregaahavAsajAyaM uvaTThAvettae vA saMbhuMjittae vA // 20 // nokappai NiggaMdhANa vA thiggaMthINa vA khuDDagassa vA khuDDiyAe vA avvaMjaNajAyassa AyArakappe nAma ajjhayaNe uddisittae // 21 // .. kappaI NiggaMthANa vA NiggathINa vA khuDDagassa vA khuDDiyAe vA vaMjaNajAyassa AyArakappe nAma ajjhayaNe uddisittae // 22 // tivAsapariyAyassa samaNassa niggaMthassa kappai AyArakappe nAma ajjhayaNe uddisittae // 23 // / cauvAsapariyAyata samagasta NigaMthasta kappai sUyagaDe nAmaM aMge uddisitte||2 - paMcacAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai dasAkappayavahAre udisicae // 25 - ahavAsapariyAyassa samaNassa NigaMthassa kappai ThANasamavAyA uddisittae // 26 // . dasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai vivAhe nAmaM aMge udisittae // 27 - ekkArasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai khaDDiyAvimANapavibhattI mahalliyAvimANapavibhattI aMgacUliyA vaMgacUliyA vivAhacUliyA nAma ajjhayaNaM uddisittae / 'vArasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai aruNovavAe garulovavAe varuNovavAe dharaNovavAe vesamaNokvAe velaMdharovavAe nAmaM ajjhayaNe udisittae // 29 // terasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai uTThANamue samuTThANasue deviM. dovavAe NAgapariyAvaNiyA nAmaM ajjhayaNaM uddisittae // 30 // , __cauddasavAsapariyAyassa samaNasta Niggathassa kappai sumiNabhAvaNA NAmaM ajjhayaNaM udisittae // 31 // pannarasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai cAraNabhAvaNA NAma ajjhayaNaM uddisittaeM // 32 // solasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappar3a, teyanisagge nAma ajjhayaNe uddisittae. // 33 // sattarasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai AsIvisabhAvaNA nAma ajjhayaNe udisittae // 34 // ___'aTThArasavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai diTTivisabhAvaNA nAma ajjhayaNaM udisittae // 35 //
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ egaNavIsavAsapariyAyassa samaNassa NiggaMthassa kappai didvivAe nAma aMge udisittae // 36 // / vIsaivAsapariyAe samaNe NiggaMthe savvasuyANuvAI bhavai // 37 // dasavihe veyAvacce paNNatte taMjahA-AyariyaveyAvacce 1, uvajjhAyaveyAvacce 2, theraveyAvacce 3, tavassiMveyAvacce 4, sehaveyAvacce 5 gilANaveyAvacce 6 sAhammi. yaveyAvacce 7 kulaveyAvacce 8 gaNaveyAvacce 9 saMghaveyAvacce 10 // 38 // 'AyariyaveyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai / uvajjhAyaveyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai / theraveyAvaccaM karemANe samaNe NigaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // 41 // tavassiveyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // sehaveyAvaccaM karemANe samaNe niggathe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // 43 // 'gilANaveyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai / sAhammiyaveyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai / kulaveyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // 46 // gaNaveyAvaccaM karemANe 'samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // 47 // saMghaveyAvaccaM karemANe samaNe NiggaMthe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // 48 // // vavahAre dasamo uddeso samatto // 10 // // iti vyavahArasUtrasya mUlapAThaH samAptaH //
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) cUrNibhASyAvacUrisamalakRtam zrIbRhatkalpasUtram .
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ khatrasaM. s sr:" tm bRhatkalpasUtrasya viSayAnukramaNikA prathamodezakaH viSayaH pRSThasaM. maGgalAcaraNam 1-5 pralamvaprakaraNam , 2-5 1 nigranthanigraMthInAm abhinnaa''mtaalprlmbgrhnnnissedhH| 2 bhinnA''matAlapralambagrahaNAnujJA / 2 3 nimranthAnAM pakatAlapralambAbhinnAbhinnagrahaNAnujJA / 3 4 nirgranthInAM pakkatAlapralamvA'bhinnagrahaNaniSedhaH / 5 nirgranthInAM bhinne'pi tAlapralamve vidhibhinnagrahaNAnujJA, avidhibhinnagrahaNaniSedhazca / // iti pralamvaprakaraNam // 6-9 __mAsakalpaprakaraNam 6 nimranthAnAM saparikSepA'bAhirikaMgrAmAdau hemntpriissmkaalvissy-'| kaikamAsavAsAnujJA / 7 nirgranthAnAM saparikSepasavAhirikagrAmAdau hemantagrISmakAlaviSa yakadvimAsavAsavidhiH / 8 nirgranthInAM saparikSepA'bAhirikagrAmAdau hemantagrISmakAla"viSayakadvimAsavAsAnujJA / ' 8 . 9 nimranthInAM saparikSepasabAhirikagrAmAdau hemantagrISmakAlaviSayakamAsacatuSTayavAsAnujJA / / - 6189 // iti mAsakalpaprakaraNam / / 10 nirgranthanirgranthInAmekavagaDAdiyuktopAzraye ekatravAsaniSedhaH / 11 / 11 , manekavagaDAdiyuktopAzraye ekatravAsAnujJA / 11 12 nirgranthInAmApaNagRharathyAmukhAdisthAne vAsanipedhaH / - / 12 13 nimranthAnAM tathAvidhasthAne vAsAnujJA / 13 . 14 nirgranthInAmapAvRtadvAropAzrayavAsaniSedhaH / .. - 1.4 / 15 nigranthAnAmapAvRtadvAropAzrayavAsAnujJA / 14
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrasaM vipayaH pRSThasaM. 15 16 nirgranthInAmanta liMsaghaTImAtrakadhAraNAnujJA / 17 nirgranthAnAM tanniSedhaH 15 16 18 nirgranthanirgranthInAM cela cili milikAghAraNAnujJA / 19 nirgranthanirgranthInAmudakatIre sthAnaniSadanAdisarva kAryanipedhaH / 16 20-21 nirgranthanirgranthInAM sacitrakarmopAzrayavAsa nipedhaH, acitrakarmopAzrayavAsAnujJA ca / 22-23 nirgranthInAM sAgArikA' nizrayA vAsaniSeghaH, sAgArikanizrayA ca vAsAnujJA / 24 nirgranthAnAM sAgArikasyanizrayA anizrayA vA vAsAnujJA / || sAgArikApAzrayaprakaraNam || 25 nirgranthanirgranthInAM sAgArikApAzrayavAsaniSedhaH / asAgArikopAzrayavAsAnujJA / "" 26 27-28 nirgranthAnAM strIsAgAriko pAzrayavAsaniSegha', puruSasAgArikA - pAzrayavAsAnujJA ca / 21 29 - 30 nirgranthInAM puruSasAgArikApAzrayavA saniSedhaH, strIsAgAriko 25-30 "" pAzrayavAsAnujJA ca / iti sAgArikopAzrayamakaraNam / 31 nirgranthAnAM pratibaddhopAzrayavAsaniSedhaH / 32 nirgranthInAM pratibaddhopAzrayavA sAnujJA / 33 nirgranthAnAM gRhasthagRhamadhyato gamanAgamanayukta pAzrayavAsa niSedhaH / 34 pUrvotopAzraye nirgranthInAM vAsAnujJA / 35 bhikSoradhikaraNavyavazamanopadeza. / 36 nirgranthanirgranthonAM varSAkAlavihAraniSedhaH / 37 nirgranthanirgranthInAM hemantagrISmakAlavihArAnujJA / 38 nirgranthanirgranthInAM vairAjyaviruddharAjye gamanAgamananiSedhaH, tatkaraNe prAyazcittavidhizca / 18 18 19 19 20 22 22 23 24 2 2 2 2 2 24 26 28 28 29
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ - pRSThasaM. sUtrasaM. viSayaH 39 nimranthAnAM bhikSArthagatAnAM vastrAdyupanimantraNe vastrAdigrahaNavidhiH31 40 evaM vicArabhUmivihArabhUmigatAnAmapi vastrAdigrahaNavidhiH / 31 41-42 evameva nirgranthInAM vasrAdigrahaNe vidhiH / 31-32 43 nirgranthanirgranthInAM rAtrau vikAle vA azanAdigrahaNaniSedhaH / 33 44 , , , vastrAdigrahaNaniSedhaH / 33 45-46 nimranthanirgranthInAM rAtrau vikAle vA adhvagamananiSedhaH, saMkhaDi. pratijJayA-adhvagamananiSedhazca / 47 nirgranthasya rAtrau vikAle vA ekAkino bahirvicArabhUmau vihA rabhUmau vA niSkramaNapravezaniSedhaH, AtmadvitIyasya tvanujJA / 48 evaM nirgranthyA api niSedhaH, tasyA AtmadvitIyAyA Atma. tRtIyAyAzcAnujJA / 49 nimranthanirgranthInAM caturdikSu agamagadhAcArya kSetraviharaNamaryAdA / 37 // iti bRhatkalpe prathamodezakaH samAptaH // 1 // // atha dvitIyoddezakaH // 1-12 // upAzrayaprakaraNam // 39-46 1 nimranthanirgranthInAM shaalyaadibiijaakiirnnopaashryvaasnissedhH| ' 2 , rAzipuJjAdirUpeNa sthitshaalyaadiyukto| pAzraye hemantagrISmakAlavAsAnujJA / 3 evamupAzrayavagaDAyAM rAzipuJjAdirUpeNa sthitazAlyAdiyukto pAzraye nirgranthanimranthInAM varSAvAsAnujJA / 4 upAzrayavagaDAsthApitasurAsauvIravikaTakumbhayuktopAzraye vAsa niSedhaH, anyopAzrayAbhAve ekadvirAtropari vAse prAyazcittavidhizca / 41-42 5 evameva zItodakoSNodakavikaTa kumbhayuktopAzrayaviSaye'pi nimranthanirgranthInAM vAsaniSedhaH, vAse prAyazcittavidhizca / / 6 evaM vagaDAsthitasArvarAtrikajyotiryuktopAzraye nirgranthanimranthInAM / vAsaniSedhaH, vAse prAyazcittavidhizca / / 7 evaM sarvarAtrikadIpaviSaye'pi sUtram /
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 sUtrasaM. vipayaH pRSThasaM. 8 evaM vagaDAvikIrNapiNDakalocakAdiyuktopAzraye'pi vAsaniSedhaH / 44 9 vagaDAyAmekatra rAzipujAdirUpeNa sthitapiNDakalocakAdiyuktopAzraye nimranthanirgranthInAM hemantaprISmakAlavAsAnujJA / 45 10 evaM vagaDAyAM koSTapallAdisthitapiNDakAdiyuktopAzraye varSAvAsAnujJa / 45 11 nirgranthInAmadhaAgamanagRhAdiSu vAsanipedhaH / 12 nimranthAnAM ca tatra vAsAnujJA / // ityupAzrayaprakaraNam / / 13-24 ||saagaarik (zayyAtara) prakaraNam // 47-53 * 13 anekazayyAMtareSu satsu tanmadhyAdekazayyAtarasthApanavidhiH / 47 14 nirgranthanirgranthInAM vhirnirhtaasNsRssttsNsRssttsaagaarikpinnddgrhnnnissedhH| 47 15 evaM bahirnirhatAsaMsRSTasAgArikapiNDagrahaNaniSedhaH, vahinihatasaMsRSTa sAgArikapiNDagrahaNAnujJA ca / 16 nirgranthaninthyovahinirhatAsaMsRSTapsIMgArikakapiNDasya saMsRSTa karaNe prAyazcittavidhiH / 17-18. sAgArikasyA''hatikAyA grahaNAgrahaNavidhiH / 19 sAgArikasya nitikAyA grahaNAgrahaNavidhiH / 20 sAgArikasyAMzikA viSaye grahaNAgrahaNavidhiH / 21-23 sAgArikapUjyabhaktasya nipedhaprakArA. / 51-52 24 sAgArikapUjyasvAyattIkRta-tatpradattAhArasya grahaNAnujJA / 52 // iti sAgArikaprakaraNam / / 25 nigranthanimranthInAM paJcavidhavastradhAraNAMnujJA / 26 evaM paJcavidharajoharaNadhAraNAnujJA / 54 // iti bRhatkalpe dvitIyodezakaH samAptaH // 2 // . . . ., // atha tRtIyodezakaH // . 1 nirgranthInAmupAzraye nimranthAnAM sthAnaniSadanAdikaraNaniSedhaH / 56-57 . 2 evaM nirgranthAnAmupAzraye nimranthInAM sthAnaniSadanAdikaraNaniSedhaH 58
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'sUtrasaM. ___-pRSThasaM. 1053 ruram viSayaH / 3 nimranthInAM 'salomacarmAdhiSThAnaniSedhaH / 4 nigranyAMnA salImacarmAdhiSThAne vidhiprakAraH / 5 nirgranthanirgranthInAM kRtsna(akhaNDita)cairmadhAraNaniSedhaH / 6 ,, akRtsna(khaNDita)carmadhAraNA'nujJA / * 7 evaM , , kRtsnAkRtsnavastradhAraNe krameNa niSedho'nujJA ca / 8 evaM ,, ,, abhinnavastradhAraNaniSedhaH / 9 , , bhinnavastradhAraNAnujJA / 10 nirgranthAnAm avgrhaanntkaa'vgrhpttttkdhaarnnnissedhH| 11 nirgranthInAM taddhAreNAnujJA / ' 12 AhArArtha gRhasthagRhapraviSTAyA nirgranthyAM vastraprayojane' tadgrahaNavidhiH / 64-65 13 prathamapravrajato nimranthasya rajoharaNAdigrahaNavidhiH / / 66 14 evaM prathamapravrajantyA nirgrandhyA rajoharaNAMdigrahaNavidhiH / . 15 nirgranthanimranthInAM varSAkAlaprAptavastragrahaNaniSedha', RtubaddhakAla prAptavastragrahaNAnujJA ca / 16 nirgranthanirgranthInAM yathArAtnikavastragrahaNAnujJA / 17 evaM , zayyAsaMstArakasyApi yathArAtnikagrahaNAnujJA . 18 evaM , yathArAtnikakRtikarmAnujJA / 19 nimranthanimranthInAm antaradvAre (gRhasyAntarAlamArge) sthAnaniSada nAdikaraNaniSedhaH, apavAde vyAdhitAdaunAM tatkaraNAnujJA ca / 17 , 20 evamantaragRhe catuHpaJcagAthAkhyAnAdiniSedhaH / 72 0 21 evamantaragRhe bhAvanAsahitapaJcamahAvratAkhyAnAdiniSedhaH / : 73 22-25 prAtihArikasAgArikasatkazayyAsaMstArakapakaraNam 74-75 22 nirgranthanimranthInAM prAtihArikasAgArikasatkazayyAsastArakamadattvA vihAraniSedhaH / - 74 23- evaM pUrvoktazayyAsaMstArakaM yathAvasthitarUpeNA'dattvA vijharaniSedhaH / 74 24 pUrvoktazayyAsaMstArakaM yathAvasthitarUpeNa dattvA vihArAnujJA / 74
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ khatrasaM. pRSThasaM. 77 33 78 viSayaH 25 pUrvoktazayyAsaMstArake vipraNaSTe kiM karttavyamiti tadvidhiH / 75 / iti prAtihArikasAgArikasatkazayyAsaMstArakamakaraNam / 26-30 ___avagrahaprakaraNam 76--79 26 pUrvasthitazramaNAnAM gamane tatkAlasamAgatazramaNAnAmavagrahA nujJApanAvidhiH / 27 evaM pUrvasthitazramaNAnAM gamane tadupAzrayasthitA'cittavastujAtasya paribhoge pUrvasthitazramaNaviSayaivA'vagrahasyAnujJApanA bhavatIti kathanam / 28 avyApTatAdivasateH pUrvasthitazramaNaviSayaivAvagrahasyA nujJApanA bhavatIti kathanam / 29 vyApRtAdivasaterditIyavAramavagrahAnujJApanA karttavyA / 30 bhinyAdinikaTavartisthAneSvapi avagrahasya pUrvAnujJApanaiva bhavati / // ityavagrahaprakaraNam / / 31 grAmAdInAM vahi sanyaniveze sthite nimranthanirgranthInAM bhikSAcaryAvidhiH / 80 32 prAmAdiSu sarvataH samantAt kSetrAvagrahapramANAdhikAraH / 81 // iti vRhatkalpe tRtIyoddezakaH samAptaH // 3 // . // atha cturthoddeshkH|| 1 anudghAtikAdhikAraH / 2 pArAJcikAdhikAraH / 3 anavasthApyAdhikAraH / 4-9 pravrAjana-muNDApana-zikSaNo-pasthApana-saMbhoga-saMvAsAdhikAre paNDakAditrayANAM SaD niSedhasUtrANi / 10 avinItAditrayANAM vAcanAniSedhaH / 11 vinItAditrayANAM vAcanAnujJA / 12 duSTAdayakhayo dussaMjJApyAH / 13 aduSTAdayastrayaH susaMjJApyAH / 14 glAnanimranthyAH pitrAdinA dhAraNe puruSasparzAnumodane . prAyazcittavidhiH /
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrasaM viSaya: 15 evaM nirgranthasya mAtrAdinA dhAraNe strIsparzAnumodane prAyazcittavidhiH / 95 16 nirgrantha nirgranthInAM kAlAtikrAntAhArakaraNaniSedhaH / kSetrAtikrAntAhArakaraNaniSedhaH / 17 13 18 nirmanthasyAnA bhogenAcittAneSaNIyapAnabhojanaprAptau kiM karttavyamiti tadvidhiH / 1 19 kalpasthitA'kalpasthitAnAmAhArakalpavidhiH / 20 bhikSoH svagaNAdanyagaNAvakramaNecchAyAM tadvidhiH / 21-22 evaM guNAvacchedakasya, AcAryopAdhyAyasya ca pUrvokto vidhiH 23-25 bhikSu - gaNAvacchedakA - sscAryopAdhyAyAnAM saMbhogapratijJayA'nyagaNAvakramaNecchAyAM tadviSipradarzakANi trINi sUtrANi / 102 - 106 26-28 bhikSugaNAvacchedakA - ''cAryopAdhyAyAnAmanyAcAyoM pAdhyAyoddezanecchAyAM tadvidhipradarzakANi trINi sUtrANi | 29 mRtabhikSuzarIrapariSThApanavidhiH / 30 kRtAdhikaraNavyavazamanamantareNa bhikSobhikSArthagamanAdisarvavyavahAraniSedhaH, tatprAyazcittavidhizca / 31 parihAra kalpasthita bhikSoradhikAraH / pRSThasaM 95-94 95-95 96 // iti vRhatkalpe caturthodezakaH samAptaH // 4 // // atha paJcamoddezakaH // 1 strIrUpeNa nirmanthasya devakRtopasargaH 2 puruSarUpeNa nirmandhyA devakRtopasargaH / 97 98 99 101 111 113 32-33 nirgranthanirgranthInAM mAsamadhye dvitrivAraM pnycmhaandhuttrnnnissedhH| 116 kuNAlAnagarI sthitairAvatIsadRzAnyanadyuttaraNAnujJA ca 107-110 110 34 tRNapuJjAdyAcchAditatathAvidhopAzraye hemantagrISmakAlavA sanipedhaH / 118 35 tRNapuJjAdyAcchAditAnyavidhopAzraye hemantagrISmakAlavAsAnujJA / / 118 36 tRNapuJjAdyAcchAditatathAvidhopAzraye varSAvAsanipedhaH / 118 37 tRNapuJjAdyAcchAditAnyavidhopAzraye varSAvAsAnujJA / 119 120-120 120
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrasaM0 viSayaH 3 strIrUpeNa nirgranthasya devIkRtopasargaH / 4 puruSarUpeNa nirgrandhyA devIkRtopasargaH / 5 bhikSorvyavazamitAdhikaraNamantareNAnyagaNagamanecchAyAM tadvidhiH / 69 udgatavRttikA'nastamitasaMkalpasya bhikSoradhikAre sUtracatuSTam / 122-125 10 nirgranthanirgrandhyorudgAlAdhikAraH / 11 bhikSArthaM gRhasthagRhapraviSTasya bhikSoH pAtre prANabInAdipAte tatparibhogAparibhoge vidhiH / 12 evaM sacittodakAdipAte tatparibhogAparibhoge vidhiH / 13 nirbramdhyAH pazupakSizarIreNa svakIyendriyajAtasparze'brahmaviSayAnumodane prAyazcittavidhiH / 14 evaM nirgrandhyAH pakSupakSizarIreNa svakIya sroto'vagAhe aviSayAnumodane prAyazcittavidhiH / 15 nirgrandhyA ekAkinItvena sthitiniSedhaH / 16 evamekAkinyA AhArArthagRhasthagRhapravezanipedhaH / 17 evamekAkinyA vicArabhUmivihArabhUmigamananiSedhaH 18 evamekAkinyA prAmAnugrAmavihAraniSedhaH / 19 nirmandhyA acelikAtvaniSedhaH / .20 evamapAtrikAtvanipedhaH / 21 evaM vyatsRSTakAyikAtvaniSeghaH 1 22 nirgrandhyA grAmAdervahirUrdhva vA hutvenA''tApanAniSedhaH / 23- 33 nirgranyyAH sthAnAyatikAdyAsanena sthitinipedhaviSaye ekAdaza sUtrANi / ' I pRSTasaM0 121 121 -122 34 nirgranthInAmAkuJcanapaTTedhAraNaparibhoganiSedhaH / 35 nirgranthAnAmAkuJcanapraTTadhAraNaparibhogAnujJA, -1 - 36-37 nirmanthInAM sAvaSTambhAsane niSadananiSedhaH, nirmanthAnAM ca * tAdRzAsananiSadanAnujJA / 38-39 nirmanthInAM saviSANapIThaphalake sthAnaniSadananiSedhaH, nirma 126 127 128 128 129 129 129 130 130 130 131 131 133-134 135 135 135
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrasaM0 viSayaH nthAnAM ca tadanujJA / 40 - 41 nirgranthInAM savRntAlA budhAraNaniSedhaH, nirgranthAnAM ca tadanujJA / 42-43 nirgranthInAM savRntikapAtra ke sarikiAdhAraNaniSedhaH, nirgranthAnAM ca tadanujJA / 44-45 nirgranthInAM dArudaNDakapAda proJchanakadhAraNanipedha', nirgranthAnAM ca tadanujJA / 46 nirgranthanirgranthInAM parasparaM mokapAnAcamananiSedhaH 47 nirgranthanirgranthInAM saMgrahita bhojanajAtAhArakaraNaniSedhaH / 48 evaM saMgrahitAss lepanajA tenAsslepanavilepananiSedhaH / 49 evaM saMgrahitatailaghRtAdinA gAtrAbhyaGganiSedhaH / 50 evaM saMgrahita kalkAdyA lepanajAtena upalepodvarttananiSedhaH / 51 parihArakalpasthitasya bahiH sthavi ravaiyAvRttyAdyarthaM gatasya tapodoSe prAyazcittavidhiH / 52 nirgranthyAH pulAkabhaktagrahNavidhi / // iti bRhatkalpe paJcamodezakaH samAptaH ||5|| // atha SaSThodezakaH // 1 nirmanthanirgranthInAM SaDvidhA'vacanabhASaNa nipedhaH / 2 kalpasya prANAtipAtA divAdarUpaSaDvidhaprastArAdhikAraH / pRSThasaM. 136 3 nirgranthasya svasyAsAmarthye pAdasaMlagnasthANuprabhRterniSkAsanaM nirgrandhyA kalpate ityadhikAraH 136 137 137 138 138 139 140 141 142 142 145 146 149 150 4 evamakSigataprANAdi viSayakaM sUtram / 5 - 6 evameva nirgrathyAH svasyA asAmarthye pAdAkSigatasthANuprANAde niSkAsanaM nirgranthasya kalpate ityadhikAre sUtradvayam / 150-151 7 nirgranthasya durgaviSamAdisthAne praskhalantyAH patantyA nirmandhyAH prahaNaM kalpate, ityadhikAraH / 151
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThasaM 152 sUtrasaM. viSayaH 8 evaM svedapatrAdiSu avakarSantyA avabruDantyA nimrandhyA graha Namapi nirgranthasya kalpate, ityadhikAraH / 9 evaM nAvAcArohaNe'pi sUtram / 10-14 evameva kSiptacitta-dIptacitta-yakSAviSTo-nmAdaprApto-pasa rgaprAptanirgranthyA grahaNaM nimranthasya kalpate, ityadhikAre paJca sUtrANi / 15 18 evaM sAdhikaraNa-saprAyazcitta-bhaktapAnapratyAkhyAtA-'rthajAta nirgrandhyA api grahaNaM nirgranthasya kalpate, ityadhikAre catvAri sUtrANi / 19 kalpasya SaDvidhaparimanthuprakaraNam / 20 SaDvidhakalpasthitiprakaraNam / 21 zAstrasamAptiH / 152 153 154 155 156 // iti vRhatkalpe paSThoddezakaH samAptaH // 6 // // iti bRhatkalpasUtrasya viSayAnukramaNikA samAptA // KARNEMA
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlavrativiracitaM ___cUrNibhASyAvacUrIsamalaGkRtam zrIbRhatkalpasUtram / maGgalAcaraNam (mAlinIvRttam) bhavijanahitakAraM, jJAnavittakasAram , kRtabhavabhayapAraM naSTakarmAribhAram / aghaharaNasamIraM, duHkhadAvAgninIram , vimalaguNagabhIraM, naumi vIraM sudhIram // 1 // (mAlAvRttaM-indravajrA) vRhadbhiridaizca jinairgaNIzai,-stathA purA pUrvadharaiH prarUpitaH / taireva pUrvaM carito bRhan yaH, kalpo bRhatkalpa iti prasiddhaH // 2 // (anuSTuvU vRttam) bRhatkalpasya tasyaiva, bhASyaM cUrNyavacUrikA / zAstrasAraM samAdAya, ghAsIlAlena tanyate // 3 // ayeha zAstrAdau pUrvamanugamaH karttavyaH, anugamaH iti kim ? gamanaM gamaH jJAnamityarthaH anu-bhagavadvacanamanusRtya yo gamaH so'nugama / sa ca dvidhA-niyuktyanugamaH, sUtrAnugamazca, tatra niyuktyanugamaH padyAdirUpaH, so'tra nAdhikRtaH / sUtrAnugamaH sUtrarUpaH, sa cAtra prasaGgaprAptaH zAstrasya gaNadharaiH prAyaH sUtrarUpeNa prathitatvAt iti sUtrAnugame sUtramuccAraNIyam, tacca skhalitAdidazadoSavinirmuktaM bhaviturmahati, te ca sUtroccAraNadoSA yathA . savalitaM 1 milita 2 caiva, vyaviddhAkSarameva ca 3 / hInAdhikAkSare dve 5 ca, vyatyAneDitameva ca 6 / " // 1 // aparipUrNamityeka 7-maparipUrNaghopakam 8 akaNThoSThavipramukta 9-maguruvAcanA''gatam 10 // 2 // iti tatra saMvalitam-yad antarA'ntarA padAdi muktvA uccAraNam 1 / militam-yat anyAnyasya uddezasyAdhyayanasya vA AlApakAdi saMmelyoccAraNam 2 / vyAvidvAkSaram yad viparyastaratna
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasUtre sUtragatAkSa mAlAgata ratnavat viparyastAkSaravinyAsapUrvakamuccAraNam 3 / honAkSaram - yad remyaH kAnicidakSarANi hInAni kRtvA uccAraNam 4 | adhikAkSaram - yat sUtre svabuddhyA'kSarANi adhikAni saMyojyoccAraNam 5 / vyatyAmreDitam - yad ekasya zAstrasya vacane'nyAnyazAstravacanAnAM saMmizraNaM kRtvoccAraNam 6 / aparipUrNam - yad mAtrApadacaraNa vinduvarNAdibhiraparipUrNatayoccAraNam 7 / aparipUrNaghoSam - yad udAttAnudAttasvaritarUpaiH ghoSairapUrNamuccAraNam 8 / akaNThauSThavipramuktam yat kaNThauSTatAlvAdibhiravimuktameveti varNAnAM kaNThauSThasa lagnatvenAvyaktamaspaSTamuccAraNam, athavA varNAnAM kaNThauSThAditattatsthAnarahitamevoccAraNam 9 | aguruvAcanAgatamiti - aguruvAcanopagatam - yad gurupradattavAcanayA na prAptaM, guruto vAcanAmaprApyaivoccAraNam 10 / iti / ityAdidoSarahitaM sUtramuccAraNIyamityasya zAstrasya prathamaM sUtramAha'noka pai' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA Ame tAlapalaMce abhinne pasi - gAhie ||02|| chAyA -no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA AmaM tAlapralamyaM abhinnaM pratinahItum // sU0 1 // 3 cUrNI - 'no kappai'na kalpate niggaMthANaM nirmanthAnAm, -nir-nirgatA' granthAt bAhyAbhyantararUpAta, tatra bAhya granthaH kSetra vAstu- hiraNya- suvarNa-dhana-dhAnya- dvipada-catuSpada - kupya - rUpo navavidhaH, AbhyantaraH-rAga-dveSa-krodha-mAna-mAyA - lobha-hAsya- ratyarati midhyAtva- veda-bhaya-zoka-jugupsArU pazcaturdazavidhaH, tAbhyAM dvividhAbhyAmapi granthAbhyAM nirgatA nirgranthAH zramaNAsteSAm evaM niggaMthINaM nirgranthInAM pUrvoktalakSaNavatInAM sAdhvInAM Ame Amam apakam, yat tAlapalaMbe, tAlapralambam, talo vRkSavizeSastatra bhavaM tAlaM vRkSavizeSasambandhi, palam - pralambate iti pralambaM prakarSeNa lamM vA pralamba lambAyamAnamAkRtino dIrghaM kadalIphalAdikaM abhinne abhinnaM, bhinnaM dravyato bhAvatazca dvividham, tatra dravyato bhinnaM kSurikAdinA vidAritaM, bhAvato. bhinnaM vyapagata jIvamacittamityarthaH tadviparItam abhinnaM zastrApariNatattvena sacittamityarthaH tAdRza tAlapralambaM paDigAhittae pratigrahItum-AdAtuM na kanpate iti pUrveNa sambandhaH, Amaphalasya sacittatvasadbhAvAt / sU0 1 // atha yAdRzaM tAlapralambaM kalpate tadeva pradarzayati- 'kapa' ityAdi / 2 mUlam - kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA Ame tAlapalamve bhinne paDiNAhittae ||02|| chAyA - kalpate nirgranthAnAM vA nirmanthInAM vA AmaM tAlapralamvaM bhinnaM pratigra hItum ||suu02 |
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAvacUrI u0 1 sU0 2-5 pralamvaprakaraNam 3 cUrNI-kappai kalpate nigaMthANaM nirgranthAnAM niggaMthINaM nirgranthInAM pUrvapradarzitasvarUpANAM sAdhUnAM sAdhvInAM ca Ame AmaM apakaM tAlapralambaM vRkSavizeSasya lambaM phalaM kadalIphalA dikaM yadi bhinnaM dravyato bhAvatazca zastraparigatamacittaM bhavettadA paDiggAhittae pratigrahItum kalpate bhinnasya zastrapariNatatvena sacittatvadoparAhityAt ||suu0 21 // pUrva sAmAnyena niSedho vidhizca pradarzitaH, sAmprataM vizeSamAha-kappai' ityAdi / mUlam-kappai niggaMthANaM pakke tAlapalaMbe bhiNNe vA abhiNNe vA paDigAhittae // sU0 3 // chAyA-kalpate girgranthAnAM pakvaM tAlapralamba bhinnamabhinnaM vA pratigrahItum ||suu03|| cUrNI-kappai kalpate niggaMthANaM nirgranthAnAM zramaNAnAM pakke tAlapalaMbe pakvaM tAlapralamba kadalIphalAdikaM dIrghaphalaM bhiNNe vA abhiNNe vA bhinnaM vA abhinnaM vA dvividhamapi paDigAhittae pratigrahItuM kalpate / pakkamiti yadacittaM tat kalpate, sAdhUnAmAkRtijanitadoSAbhAvAt ||suu0||3|| atha nimranthInAM pakkasyApyabhinnasya grahaNe niSedhamAha--'no kappaI' ityAdi / mUlam -no kappai niggaMdhINaM pakke tAlapalaMbe abhinne paDigAhittae // 4 // chAyA-no kalpate nirgranthInAM pakva tAlapralambaM abhinna pratigrahItum ||suu04|| cUrNI-no kappai no naiva kalpate niggaMthINaM nimranthInAM sAdhvInAM pakke tAlapalave pakkamapi tAlapralambaM yat abhinne abhinnam avidAritaM akhaNDamityarthaH, tat paDigAhittae pratigrahItuM na kalpate, nirgranthInAM tadAkRtijanyadopaprAptisadbhAvAt ||suu04|| sAmprataM pakvasya tAlapralambasya grahaNe sAdhvInAM vidhiM pradarzayati-'kappai' ityAdi / mUlam-kappai niggaMthINaM pakke tAlapalaMve bhinne paDigAhittae, sevi ya vihibhiNNe no ceva NaM avihibhiNNe ||s05|| chAyA-kalpate nirgranthInAM pakvaM tAlapralavaM bhinna pratigrahItum , tadapi ca vidhibhinna naiva khalu avidhibhinnam ||suu0 5 // cUrNI-kappai kalpate niggaMthINaM nirgranthInAM pakke tAlapalaMbe pakvaM tAlapralamba bhiNNe bhinna khaNDitaM yadi bhavettadA paDigAhettae pratigrahItuM kalpate, kintu sevi ya NaM tadapi ca bhinnamapi ca khalu yadi vihibhinna vidhibhinnaM vidhinA ucitaprakAreNa phalakarttanavidhinA yadi bhinnaM bhavettadA kalpate no ceva NaM naiva khala avihibhinnaM 'avidhibhinna kalpate, vidhibhinnamiti kimapyAkAravizeSamadhikRtya khaNDitaM na bhavet tat , avidhibhinnaM tu yat kamapyAkAravizepamadhikRtya khaNDitaM bhavettanna kalpate iti bhAvaH paasuu05|| atra gAthAtrayamAha bhASyakAra:
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasUtre mmmmwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww bhASyam-paDhame Amamabhinna, tAlamalaba nisehiyaM duNhaM / vIe bhinnaggahaNaM, ANattaM samaNa-samaNINaM // 1 // taie niggaMyANa, bhiNNamabhiNNaM ca pakkamANacaM / niggaMdhINa cautthe, pakaM pi nisehiyamabhiNNaM // 2 // kappar3a ya ettha bhiNNaM, vihibhiNNaM taMpi No avihibhiNNa samaNINa ya cha bhaMgA, jo suddho so ya gahiyaco // 3 // chAyA-prathame AmamabhinnaM tAlapralamvaM niSiddhaM dvayAnAm / dvitIye bhinnagrahaNam , AkSapta zramaNa-zramaNInAm // 1 // tRtIye nigranthAnAM, bhinnamabhinnaM ca pakvamAkSaptam / nirgranthInAM caturtha, pakkamapi niSiddhamabhinnam // 2 // kalpate cAtra (paJcame) bhinna, vidhibhinnaM tadapi no avidhibhinnam / zramaNInAM paha bhaGgA, yaH zuddhaH sa ca grahItavyaH // 3 // avacUrI--paDhame iti / paDhame prathame sUtre Amamabhinna tAlapralamba duNhaM dvayAnAM zramaNAnAM zramaNInAM ca nisehiyaM niSiddhamiti / bIe dvitIye sUtre samagasamaNINaM, zramaNa-zramaNInAM sAdhUnAM sAdhvInAM ca bhiNNaggahaNaM bhinnagrahaNaM bhinnasya tAlapralambasya grahaNam AdAnam ANa AjJaptam-AjJAviSayIkRtaM bhagavateti // 1 // taie tRtIye sUtre nimranthAnAM sAdhUnAM pakke pakaM tAlapralambaM bhinnamabhinnaM ca AjJaptam / cautthe caturthe sUtre nirgranthInAM pakvamapi tat abhinnaM niSiddham // 2 // 'etya' atra paJcame sUtre nimranthInAM bhinna kalpate kintu taMpi tadapi bhinnaM tAlapralambamapi vidibhinna vidhibhinnaM vidhinA samucitaprakAreNa natu kenApyAkAravizeSeNa minnaM khaNDitaM bhavecadA kalpate no avihibhiNNaM avidhibhinnam, avidhinA anucitaprakAreNa, kenApi AkAravizeSaNa bhinnaM bhavettadA no naiva kalpate / atra zramaNInAM pralambagrahaNe cha bhaMgA SaD bhaGgA bhavanti tatra yo bhaGgo grahaNaviSaye zuddho bhavet so gahiyavyo sa grahItavyaH nAnya iti // 3 // ke te paD bhaGgAH ? iti tAn pradarzayati bhASyakAra:--'samaNINaM' ityAdi bhASyam-samaNINaM cha bhaMgA, hoti ya je te ihaM pavucchAmi / paDhamo dohi abhiNNaM, daveNaM taha ya bhAveNaM (1) // 4 // avihi-vihI ya dave, vIo taio ya hoi do bhaMgA (3) / bhAveNa ya daveNa ya, bhiNNamabhiNNaM cauttho ya (4) // 5 //
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAcacUrI u0 1 sU0 6 pralamvaprakaraNam 5 bhAveNaM bhiNNaM puNa, daveNaM avihibhiNNa paMcamao (5) / chaTTho ya bhAvabhiNNaM, taMpi ya davveNa vihibhiNNaM (6) // 6 // chAyA-zramaNInAM paDU bhaGgA bhavanti ca ye tAn iha pravakSyAmi / prathamo dvAbhyAmabhinnaM dravyeNa tathA ca bhAvena (1) avidhividhI ca dravye dvitIyastRtIyazca bhAvato dvau bhaGgau (3) // 4 // bhAvena ca dravyeNa ca, bhinnaM abhinnaM caturthazca (4) // 5 // bhAvena bhinnaM punadravyeNAvidhibhinna paJcamakaH (5) / SaSThazca bhAvabhinna, tadapi ca dravyeNa vidhibhinnam (6) // 6 // avacUrI-'samaNINaM' iti / samaNINaM zramaNInAM pralamvagrahaNaviSaye SaD bhaGgA ye bhavanti tAn iha 'pavucchAmi' pravakSyAmi kathayiSyAmIti bhASyakAravacanam / tAneva darzayati-paDhamo ityAdi, tatra ghaTsu bhaneSu prathamo bhagaH pUrvoktaM pralambaM dohi dvAbhyAmapi prakArAbhyAM yathA 'danveNa ya bhAveNa ya' dravyato bhAvatazca yatra abhinnaM bhavetsa prathamo bhaGga ityarthaH (1) / avihivihI ya dave' dravye dravyaviSaye prathamavidhiH, tatazca vidhiryathA-pUrvoktaM bhAvato yad abhinnaM tat , dvitIye bhaGge-avidhibhinnaM, tRtIye bhane-vidhibhinnam , ityevaM 'vIo taio ya' dvitIyastRtIyazceti hoti do bhaMgA' dvau bhanau bhavataH (3) / 'bhAveNa ya davveNa ya bhiNNamabhiNNaM' kramazo yathAsaMkhya bhAvena bhinnaM, dravyeNa abhinnam , ityevaM caturtho bhaGgo bhavati (4) / bhAveNaM bhiNNaM puNa bhAvena bhinnamapi 'davveNa avihibhiNaM' dravyeNa tad avidhibhinnaM bhavati, ityeSaH 'paMcamao' paJcamo bhago bhavati (5) / 'chaTTho ya' SaSTazca bhaGgaH-bhAvabhiNNaM bhAvato bhinnaM, taMpi ya' tadapi ca davveNa vihibhiNNaM' dravyeNa vidhibhinnam , ityeSa SaSTho bhagaH (6) / eSa bhaGgaH bhramaNInAM grAhyo bhavatIti bhaavH|| _SaNNAM bhaGgAnAM koSThakamidam1-dravyato bhAvatazca abhinnam / 2-bhAvataH abhinnaM-dravyataH avidhibhinnam / 3-bhAvataH abhinnaM dravyataH-vidhibhinnam / 4-bhAvataH bhinnaM-dravyataH-abhinnam 5-bhAvataH bhinna-dravyataH-avidhibhinnam / 6-bhAvataH bhinnaM dravyataH vidhibhinnam / / iti pralamvaprakaraNam / pUrva pralambagrahaNavidhiruktaH, samprati vasatinivAsavidhimAha, tatra pUrvasUtreNA'sya kaH sambandhaH ? iti sambandha pradarzayati bhASyakAraH-'AhAro' ityAdi /
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 genersUtre bhASyam - AhAro punvatto, so ya kahi bhuMjara samuvi / iya vasavihimettha ya, vanne esa saMbaMdho // 7 // chAyA - AhAra pUrvamuktaH sa ca kutra bhujyate samupavizya / iti vasatividhimatra ca varNayati epa sambandhaH ||7|| avacUriH - ' AhAroM' iti / pUrva pUrvasUtre AhAra. uktaH, sa cAhAraH kutra samupavizya bhujyate iti, etadavalambya atra ca vasatividhi ' canne' varNayati / eSa pUrvasUtreNAsyasambandha iti ||7| ityanena sambandhena nirgranthAnAM nirgranyonAM ca RtubadvAdikAle ekasmin kSetre kiyantaM kAlaM vastuM kalpate / iti pradarzayitukAma sUtrakAraH prathamaM nirgranthasUtramAha - ' se gAmaMsi bA' ityAdi / mUlam - - se gAmaMsi vA nagaraMsi vA kheDaMsi vA kavaDaMsi vA 'maDavaMsi vA paTTaNaMsi vA AgaraMsi vA doNamuhaMsi vA nigamaMsi vA AsamaMsi vA saMnivesaMsi vA saMvAsi vA bosaMsi vA asisi vA puDabheyaNaMsi vA rAyahArNisi vA saparikkhevaMsi abAhiriyaMsi kappai niggaMthANaM hemaMta gimhAsu egaM mAsaM vatthae, ||6|| chAyA- - atha grAme vA nagare vA kheTe vA karvaTe vA maDambe vApattane vA Akare vA droNamukhe vA nigame vA Azrame vA saMniveze vA saMvAhe vA ghope vA sikAyAM vA puTabhedane ghI rAjadhAnyAM vA sarparikSepe avAhirike kalpate nirgranthAnAm hemantagrISmeSu parka mAsaM vastum // 6 // :-~ 1 cUrNI - se gAmaMsi vA iti / 'se' atha grAme - gamyo gananIyaH prApaNIyo vA aSTAdazAnAM karANAM yaH sa grAmaH, grasate buddhyAdiguNAn iti vA grAmaH, pRSodarAdinA siddhi:, tasmin grAme, nagare vA, 'nayare' ityasya nakare iti cchAyA, taMtra karaH aSTAdazavidho rAjadeyo bhAga, sa na vidyate yatra nakaram-nagaram pRSodarAditvAt kakArasya gakAraH, naJo lopAbhAvazceti, tasmin nagare, kheTe vA kheTaH dhUlinAkAra parikSitajananivAsaH tasmin karbaTe vA, karvaTaH kutsitanagaram, tasmin vA, maDatre vA maDambo yasya sarvatazcaturdikSu sArddhagavyUtaparyantaM grAmAdikaM na bhavati saH, tasmin vA, pattane vA, pattanaM dvividha- jalapattanaM sthalapattanaM ca yatra nAvAdinA gamyate tat jalapattanam, yatra zakaTaghoTakAdibhirgamyate tat sthalapattanam, tasmin etAdRze dvividhe'pi pattane vA, Akare vA, AkaraH khaniH lohatAmrarUpyAdyutpattisthAnaM, yatra lokAH prastaradhAtughamanAdinA 'lohatA rUpyAdi saMpAdayanti tasmin tAdRze sthAne vA, droNamukhe vA droNamukham - droNaH parimANavizeSa iti parimANasya parimitajalarUpasya mukha, yatra samudrasya karmayaH yathAsamayamAgacchanti
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNimAyAvacUrI u0 1 sU0 6-7 vasatinivAsavidhiH 7. tat jalasthaleti dviprakArayuktaM sthAnaM tasmin , nigame vA-nigamaH negamAnAM vaNijakAnAM sthAnaM, nigame bhavA naigamAH iti vyutpatyA tasmin, Azrame vA AzramaH prathamatastApasairAvAsitaH pazcAdapare'pi janA Agatya saMvasanti, tAdRzaM sthAnaM tasmin , saMniveze vA, saMnivezaH yatra janasamudAyarUpaH sArthoM vyApArAdinimittaM prasthita' san antarAntarA vAsamadhivasati saH, tasmin tAdRze sthAne, saMvAhe vA saMvAhaH yatra kRSIvalA anyatra karSaNa kRtvA, vaNijo vA, vANijyanimittamanyataH dhAnyAdikaM saMvAhya-AnIya-parvatAdau viSame sthAne dhAnyAdikaM koSThAgArAdau ca prakSipya vasanti saH, tasmin tAdRze sthAne, ghope vA-ghoSaH AbhIrapallI tasmin , aMzikAyAM vA aMzikAnAma yatra grAmasyA tRtIyazcaturtho vA bhAga Agatya vasati, grAmAMzatvAd aMzikA procyate sA tasyAM vA, puTabhedane vA, puTabhedanaM puTAnAM kuGkumAdipuTAnAM yatra nAnAdigbhya AnIya vikrayArtha bhedanaM kriyate, tat tasmin tAdRze sthAne vA, rAjadhAnyAM vA, rAjadhAnI yatra rAjA vasati sA tasyAM vA, etAdRze pUrvoktasvarUpe pramAdau saparikSepe kaNTakavRttibhityAdiparikSepayukte, punazca abAhirike bAhirikA yasya prAmAdeH parikSepAd bahirgRhapatirbhavet sA, na vidyate vAhirikA bahirjanabasatiH 'purA' iti prasiddhA yasya grAmAdeH sa abAhiriko grAmAdiH, tasmin etAdRze grAmAdau nimranthAnAM zramaNAnAM hemantaprISmeSu hemantAdigrISmAnteSu RtubaddhakAlasambandhiSu aSTasu mAseSu madhye eka mAsaM yAvat vastum avasthAtuM kalpate tato'dhikanivAse'tiparicayenA'nAdarasaMbhava , ruyAdInAM vAraM vAraM darzanabhASaNAdinA saMyamAtmobhayavirAdhanAdayo doSAH saMbhavanti, adhikakAlavAsena bhadkagRhasthAnAM zramaNopari gADhataraH snehaH saMjAyate, tenAdhAkarmAdidoSaduSTamazanAdi pratilAbhayanti, kadAcittato vihAre teSAM gADhatarasnehasambadhena te puruSAH striyo vA virahada khadaHkhitA api bhaveyuH, adhikanivAse kSetramapi nIrasaM bhavati, ityAdyaneke doSAH zramaNAnAmApatanti tata RtubaddhakAle grAmAdau ekameva mAsaM yAvad vastuM kalpate nAdhikamiti / AgADhakAraNe tu kalpate tat pradaryate-yadi AcAryAdInAM zarIradaurbalyena tatprAyogya bhaktapAnAdikaM tadAsannagrAmAdau durApaM bhavet tadA kiyatkAlaM yAvat, tathA sAdhurvA glAno jAyate, anyatra auSadhabhaiSajyAdi sulabhaM na bhavet tena kAraNeta mAsAdadhikaM yAvatkAlaparyantaM glAnaH praguNIbhUto na bhavettAvatkAlaparyantamapi tatra vastuM kalpate / yadi glAnaH praguNIbhUto bhavettadA tadaiva tasmAt sthAnAnnirgantavyamiti tAtparyam ||suu0 6 // atha grAmAdivAsaviSaye'nyamapi vidhi pradarzayati sUtrakAraH --'se gAmaMsi vA' ityAdi / mUlam-se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA saparikkhevaMsi savAhiriyasi kappai nimgaMthANaM hemaMtagimhAmu do mAse patthae, aMto ikkaM mAsa, vAhiM ikkaM mAsaM, aMto vasamANANaM aMto bhikkhAyariyA, vAhi vasamANANaM cAhiM bhikkhAyariyA ||suu0 7 //
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatyalpasUtre chAyA-atha grAme vA yAvat rAjadhAnyAM vA saparikSepe sabAhirike kalpate nirgranthAnAM hemantagrISmepu dvau mAsau vastum / antaH ekaM mAsaM bahirekaM mAsam, antarvasatAm antarbhikSAcaryA, vahirvalatAM vahibhikSAcaryA ||suu0 7 // cUrNI-'se gAmasi vA' iti / atha grAme vA yAvat rAjadhAnyAM vA, grAmata Arabhya rAjadhAnIparyantaM sarvatra grAmAdau pUrvapratipAditasvarUpe saparikSepe-parikSepasahite, sabAhirike parikSepAd bahirjananivAsasahite nirgranthAnAM hemantagrISmeSu RtubaddhakAlasaMvandhiSu aSTasu mAseSu dvau mAsau mAsayaparyantaM vastu kalpate / pUrvamekamAsaM yAvat nivAsaH proktaH, asmin sUtre ca dvau mAsau, iti proktaM tatkatham ? atrAha-pUrvasUtre saparikSepe sati vAhirikArahitatvena ekaM mAsameva nivAsaH kathita', atra tu yada grAmAdi sabAhirikaM bhavettatra dvimAsamapi vastuM kalpate, ityevaM darzayati sUtrakAra -aMto ika iti, sabAhirike grAmAdau antaH-grAmAdiparikSepamadhye eka mAsaM, vahizca ekaM mAsaM yAvat vastuM kalpate, tatrApi antarvasatAM parikSepAntarnivAsaM kurvatAM nirgranthAnAM antareva parikSepamadhye eva bhikSAcaryA karaNIyA bhavet , vahiH parikSepADhahirbhAge janavasatau vasatAM nimranthAnAM bahigrAMmAhireva vAhyavasatAveva bhikSAcaryA karaNIyA bhavet , ityeSa vizeSo'tra bodhyaH // grAmAdhantarvamadbhirnigranthairmAsakalpe paripUrNe sati glAnAdikAraNavazAttadanyatra viharaNaM kartuM na zakyate tadA dvitIye mAse vAhirikAyAM saMkramaNaM karttavyam , pIThaphalakAdyapi tatraiva grahItavyaM nAbhyantarato vahirnetavyam , yadi vAhirikAyAM pIThaphalakAdi na labhyate tadA antarupAzrayasvAminaM pRSTvA tadAjJayA netuM kalpate, na tvanApRcchcati / yadyanApRcchaya nIyate tadA stenAhRtAdinAnAvidhadoSasaMbhavaH, saMyamAtmavirAdhanA'pi bhavitumarhati ||muu07|| pUrva nirgranthAnAmRtubaddhakAlasambandhinivAsavidhiH proktaH, sAmprataM nimranthInAM sa procyate'se gAmaMsi vA' ityAdi / mUlam -se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA saparikkhevaMsi avAhiriyaMsi kappai nigaMthINaM hemaMtagimhAsu do mAse vatthae ||suu0 8 // chAyA-atha grAme vA yAvat rAjadhAnyAM vA saparikSepe savAhirike kalpate nirgranthInAM hemantagrISmepu dvau mAso vastum // 10 8 // cUrNI-se gAmaMsi vA' iti / atha grAme vA yAvat rAjadhAnyAM saparikSepe abAhirike bAhyavasatirahite nimranthInAM RtubaddhakAle aSTamAsarUpe ho mAsau yAvat vastuM kalpate / nanu nirgranthAnAmetAdRze grAmAdau ekaM mAsaM yAvadekatra vasanamanujJAtaM, nirgranthInAM ca dvau mAsau iti ko'tra hetu', mahAtratAni tu samAnAnyeva yAnAm ? ityatrAha-yAnAM mahAvateSu samAneSvapi tAsAM mAse mAse viharaNe vIzarIratvAdaneke dopAH samApatanti tato bhagavatA nirgranthImyo dvimAsaM yAvadekatra nivAmakaraNamanujJAtamiti ||suu0 8 //
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAvacUrI u0 1 sU0 9 vasativAsavidhiH 9 ___ sAmprataM sabAhirikagrAmAdau nimranthInAM vAsavidhimAha--'se gAmaMsi vA' ityAdi / mUlam-se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA saparikkhevaMsi sabAhiriyaMsi kappai niggaMthINaM hemaMtagimhAlu cattAri mAse vatthae, aMto do mAse, vAhiM do mAse, aMto vasamANINaM aMto bhikkhAyariyA, vAhi vasamANINaM vAhiM bhikkhAyariyA ||suu0 9 // chAyA-atha trAme vA yAvat rAjadhAnyAM vA saparikSepe savAhirike kalpate nirgranthInAM hemantagrImepu caturo mAsAn vastum, antau mAso, vahihI mAsau, antarvasatInAmantabhikSAcaryA, bahirvasatInAM ghahibhikSAcaryA |sU0 9 // cUrNI-'se gAmaMsi vA iti / atha grAme vA yAvat-rAjadhAnyAM vA saparikSepe savAhirike vahirjananivAsayukte grAmAdau nimranthInAM hemantagrIpmeSu RtubaddhakAlasambandhiSu aSTasu mAseSu caturo mAsAn sthAtuM kalpate, kathamityAha-aMto do mAse iti, antaH parikSepayuktagrAmAdyabhyantare dvau mAsau yAvat sthAtavyam , tadantaraM dvau mAsau ca bahiriti bAhirikAyAM parikSepAvahirgRhapaktirUpAyAM janavasatau dvau mAsau yAvat sthAtavyam / tatrApi antarvasatInAM parikSepAbhyantare vasatInAM vAsaM kurvantInAM nirgranthInAm antareva parikSepAbhyantare eva bhikSAcaryA karaNIyA,bahirvasatInAM bAhirikAyAM sthitAnAM nirgranthInAM ca bahireva bhikSAcaryA karttavyA kintu antaHsthitAnAM bahirbhikSAcaryA karta na kalpate iti // sU0 9 // atrAha bhASyakAra:- vAhiriya' 0 ityAdi / bhASyam--vAhiriyarahiyagAmA,-ie ya hemaMtagimhamAsesuM / kappaI niggaMthANaM, egaM mAsaM ca vattheuM // 8 // vAhiriyasa hiyagAmA,-ie ya mAsA pakrappei / aMto ThiyANa aMto, bhikkhA bAhiM ca vajjhANaM // 9 // egatthAhiyavAse, siNehavaMdho taheva assaddhA / AhAkammaggahaNaM, virAhaNaM saMjayattANaM // 10 // evaM niggathINaM, duguNaM ligaMthakAlamANAo / vaMbhavyayAirakkhA,-nimittameyaM ca ANataM // 11 // chAyA-pAhirikArahitagrAmAdike ca hemantaprI mamAseSu / kalpate nimranthAnAM, ekaM mAsaM ca vastum // 8 // bAhirikAhitanAmAdike ca sAsadvikaM prakalpate / antaH sthitAnAmanto bhikSA bahizca bAhyAnAm // 9 // ekatrAdhikavAse snehavandhastathaiva ashrddhaa| AdhAkarmagrahaNaM, virAdhanaM saMyamAtmano // 10 // evaM nirgranthInAM,dvizuNaM ninthakAlamAnAt / brahmavratAdirakSA, nimittametacca AkSaptam // 11 //
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasUtre avacUrI-'vAhiriya0' iti / vAhirikArahitagrAmAdike saparikSepe sati abAhirike grAmAdike grAmAdArabhya rAjadhAnIparyantasthAne hemantagrISmamAseSu hemantAdigrISmAnteSu RtubaddhakAlasambandhiSu aSTasu mAseSu nirgranthAnAmekaM mAsaM vastuM kalpate, nimranthAnAmekaM mAsa yAvadekasthAnavAsasya kalpatvAt // 8 // tathA-'vAhiriyasahiya0' iti / saparikSepe sati sabAhirike parikSepAd vahirjananivAsasahite prAmAdau mAsadvikaM dvau mAsau yAvadvastuM prakalpate, tAdRzasthAnamya vasatidayayuktalvAt , tatrApi yadi prAmAdyantastiSTheyustadA teSAmanta sthAnAM nigranthAnAM bhikSA-bhikSAcaryA antaH prAmAdyabhyantare eva kattuM kalpate, natu vAhirikAyAm , yadi ca bahistiSTheyustadA bAhyAnAM vahiHsthitAnAM teSAM bahiH bAhirikAyAmeva bhikSAcaryA kattuM kalpate, natu grAmAghabhyantare, iti nimranthAnAM tatra vAsavidhivijJeyaH // 9 // adhikavAsaniSedhe kAraNamAha 'egatthAhiya0' iti / ekatra ekasmin grAmAdau madhike vAse sati nimranthAnAM bahavo doSA bhavanti, tathAhi-prathamaM tatra snehabandhaH zrAvakazrAvikAdibhiH saha jAyate tajanyo TopaH, tathA cAdhike vAse tatratyAnAM manasi nirgranthAn prati azradvA jAyate--yadete kiyantaM kAlamatra sthAsyanti ! kadA gamiSyantItyAdi, punazca snehabaMdhena cyAdisasarge brahmavate'pi zaGkA bhavet , tathA snehavazAt AdhAkarmAhAragrahaNamapi jAyate, ityAdikAraNena nirgranthAnAM saMyamatya Atmanazca virAdhanamavazyambhAvi, tasmAcchAstrotakAlAdadhikaM na vastavyamiti // 10 // evaM' iti evam anenaiva rItyA nirgranthInAM nimranthakAlamAnAt nirgranthAnAM vAsavidhau yat kAlamAnaM mAsarUpaM dvimAsarUpaM ca prokaM tasmAt dviguNam ekamAsasthAne mAsadvikam , dvimAsasthAne mAsacatuSTayamityevaMrUpaM dviguNaM kAlamAnaM kathitam , tathAhi-nirgranthInAmabAhirike grAmAdau, dvau mAsau yAvat sthAtuM kalpate, sabAhirike grAmAdau ca caturo mAsAn yAvat sthAtuM kalpate iti bhAvaH / anyo vidhibhikSAcaryArUpo nimranthasamAna eva vijJeyaH / nimranthAnAM nirgranthInAM ca samAne'pi zrAmaNye kathameSo bhedaH pratipAditaH ? tatrAha-tAzca strIjAtIyAH santi tatastAsAM brahmavatAdirakSAnimittametad AjJaptaM bhagavateti / tadadhike vAse ca ye nimrandhaviSaye doSAH proktAste tu nigranthInAmapyanivAryA eva bhavanti tataH zAstroktasamayAdadhikaM grAmAdau kutrApi naiva vastavyamiti bhAvaH / glAnatvAdikAraNe tu yAvatkAlaM glAnatvaM na nivattate tAvakAlaM tatra vastuM kalpate, glAnatve nivRtte naikamapi divasaM tatra sthAtavyam , anyatra gantavyameveti bhAvaH // 11 // // iti mAsakalpaprakaraNam // pUrva nirgranthAnAM nirgranthInAM ca mAsakalpavidhiH proktaH, samprati tepAmekasthAne vastu na kalpate, iti vidhimAha-se gAmaMsi vA' ityAdi /
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUMrNibhASyAvacUrI u0 1 sU0 10-12 vasativAsavidhiH .11 sUtram--se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA egavagaDAe egaduvArAe eganikkhamaNapavesAe no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA egayao vatthae |suu0 10 // chAyA-atha nAme vA yAvat rAjadhAnyAM vA ekavagaDAke ekadvArake ekaniSkramaNapravezake no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA ekato vastum // sU0 10 // cUrNI-'se gAmaMsi vA' iti / atha grAme vA yAvat rAjadhAnyAM vA ekavagaDAke 'vagaDA' iti dezI zabdaH parikSepavAcI, ekA vagaDA-parikSepa. prAkAro yasya tat ekavagaDAkam, tasmin ekaprAkArayukte, grAmAdau ityarthaH, evam-ekadvAre ekameva dvAraM yasya grAmAdestad ekadvAram, tasmin-ekdvArayukte, ekaniSkramaNapravezake ekaM ekameva niSkramaNaM nissaraNamArga., eka eva ca pravezaH-pravezamAgoM yasya tat ekaniSkramaNapravezakaM tasmin ekaniSkramaNapravezayukte grAmAdau ityarthaH, yasya prAmAde. nirganthAnAM nirgranthInAM ca niSkramaNaM pravezazca ekenaiva dvAreNa bhavet tAdRze grAmAdau nimrandhAnAM nirgranthInAM ca dyAnAM ekataH-ekatra vastu sthAtuM na kalpate / atra caturbhaGgI bhavati / yathA-1- ekA vagaDA-eka dvAram / 2-ekA vagaDA-anekAni dvArANi / 3-anekA vADA-ekaM dvAram / 4-anekA vagaDA-anekAni dvArANi / atra caturtho bhaGgaH zuddhaH, 'saM grAhya iti // sU0 10 // yayeva tarhi kIdRze grAmAdau vastuM kalpate / iti pradarzayati-'se gAmaMsi vA' ityAdi / sUtram--se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA abhiNivagaDAe abhiniduvArAe abhiNikkhamaNapavesAe kappai niggaMthANaM vA niggathINaM vA egayao vatthae |suu0 11 // chAyA-atha grAme vA yAvat rAjadhAnyAM vA abhinivagaDAke abhinivArake-abhiniSkramaNapravezake kalpate nimranthAnAM vA nimranthInAM vA pakato vastum // sU0 11 // . cUrNI -'se gArmasinA' iti / atha grAme vA yAvat rAjadhAnyAM vA abhinivagaDAke abhizabdo'nekArtha., ni-zabdo niyatArthakaH vagaDAzabdaH prAkArArthaka iti, abhi-anekA, ni-niyatA vagaDA-prAkAro yatra tat abhinivagaDAka, tasmin anekaniyataparikSepayukta grAmAdau, tathA abhinidvAre- anekadvArayukte abhiniSkramaNapravezake-anekaniSkramaNapravezamArgayukte prAmAdau tatra nirgranthAnAM nirgranthInAM ca ekataH ekatra etAdRze ekasmin grAmAdau vastu kalpate // sU0 11 // atrAha bhASyakAra:-'khette' ityAdi / bhASyam--khette saMkucie khalu, nikkhamaNaM taha pavesaNaM ega / tatthegattha ThiyANaM, gagaNAgamaNe ya bahudosA // 12 // tamhA aNegavagaDA, aNegadArA bhavaMti jattheva / tattheva nivasiyacaM, bhikkhAsaNNAisulabhatthaM // 13 //
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 vRhatkalpasUtre chAyA -kSetre saMkucite khalu niSkramaNa tathA pravezanamekam ! tatraikatra sthitAnAM gamanAgame ca vahudoSAH ||12|| tasmAt anekavagaDA anekadvArANi bhavanti yatraiva / tatraiva nivastavyaM, bhikSAsaMjJAdisulabhArtham ||13|| avacUrI - 'khette ' iti / kSetre saMkucite khalu nizcayena yatra niSkramaNa tathA pravezanaM caikaM bhavati tatra tasmin kSetre grAmAdau ekatra sthitAnAM nirgranthAnAM nirgranthInAM ca gamanAgamane bahudoSA bahavaH doSAH saMbhavanti ||12|| tasmAt kAraNAt yatra anekA vagaDA anekAni dvArANi ca yatraiva yasminneva grAmAdau bhavanti tatraiva nirgranthaiH nirgranthIbhizca nivastavyaM nivAsaH karttavyaH, nAnyatra / kimarthamityAhabhikSAsaMjJA disulabhArtham, tatra bhikSA - bhikSAcaryArthagamanaM, saMjJA-saMjJAbhUmau gamanaM tata AgamanaM caitad dvayamapi sulabhaM bhavati tadarthaM tatra vastavyam, tatra sAdhusAdhvInAM parasparaM saMparkAbhAvAditi // 13 // atha nirgranthInAM kIdRze upAzraye vastu na kalpate 2 ityeva prarUpayitumAha- 'no kappara nigaMINaM' ityAdi / siMghADagaMsi chAyA -no kalpate nirgranthInAM ApaNagRhe vA rathyAmukhe vA zRGgATake ghA catuSke vA catvare vA antarApaNe vA vastum // sU0 12 // cUrNI - 'no kappar3a' iti / no na kalpate tAvat nirgranthInAm ApaNagRhe vA 'dukAna' iti prasiddhe. yat khalu gRham ApaNamadhye varttate, ApaNaiH samantAtparikSiptaM bhavati, athavA madhyabhAge yad gRhaM dvAbhyAmapi pArzvAbhyAM yasyAsspaNA bhavanti tad ApaNagRhaM tasmin rathyAmukhe vA rathyA iti mArga, rathyAyAH pArzve yad gRhaM tad rathyAmukham / tacca trividham - rathyAbhimukham 1, rathyAbahirmukham 2, rathyobhayatomukham 3 / tatra yad gRhaM radhyAyAH pArzve varttate tad rathyAbhimukham 1, yasya pRSThato rathyA varttate tad rathyAbahirmukham 2, yasyaikaM dvAraM rathyAyAH parAGmukham, ekaM dvAraM caradhyAyA abhimukhaM bhavet tat radhyobhayatomukham 3 | athavA yasmAd gRhAd rathyA pravahati tad rathyAmukhamucyate, athavA yasya gRhasya mukhaM rathyAyAM rAjamArge bhavati tad rathyAmukham, tasmin tathA zRGgATake vA zRGgATaka tAvat trikoNAkAraH phalavizeSaH, tadAkAreNa yatra mArgo bhavati tat, mArgatrayamilanasthAnamityartha., tasmin zRGgATakasthite gRhe / catuSke - catuSkaM punazca - turNAM mArgANAM saMmilanasthAnam, yatra catvAro mArgA Agatya milanti tatsthAnaM catuSkaM vyapadizyate, tasmin catuSkasthite gRhe vA, catvare vA - catvaraM nAma yatra SaNNAM mArgANAM saMmelanaM bhavati tat, tasmin catuSkasthite gRhe vA, antarApaNe vA - antarApaNastAvat yatra antaranto " sUtram--no kappai niggaMthINaM AvaNagihaMsi vA ratthAmuhaMsi vA, vA cakkaMsi vA caccaraMsi vA aMtarAvaNaMsi vA vatthae ||60 12||
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAvacUrI u0 1 sU013-15 vasativAsavidhiH 13 madhye-madhye ApaNA bhavanti sa haTTamArga 'ityarthaH, sa ca ekapAdyena dvAbhyAM vA pArzvabhyAM yatra bhavet tat, athavA yad gRhaM svayameva ApaNarUpaM tad antarApaNamucyate, yatra ekena dvAreNa ApaNavyavahAraH kriyate, dvitIyena tu dvAreNa punargRhakArya vidhIyate tad gRham antarApaNam , tasmin / eteSu pUrvoktepu upAzrayeSu nimranthInAM vastuM na kalpate / eteSu upAzrayeSu vasantInAM nimranthInAM janasamudAyasya gamanAgamanabAhulyAt svAdhyAyAdi na samyag jAyate, tathA anekavidhajanAvalokane pariNayanAdimahotsavAdyavalokane ca pUrvasmRti sabhavAccittavRttau vikArasaMbhavaH, kAmukajanadvArA nirgrandhyA apaharaNamapi saMbhavet , ityAdikAraNaiH saMyamAtma-virAdhanAsaMbhavAdetAdRzeSu upAzrayeSu nimranthInAM vAsaH pratiSiddhaHH // 12 // pUrvokteSu upAzrayeSu nimranthAnAM vastuM kalpate iti pradarzayati-kappaI' ityAdi / sUtram--kappai niggaMthANaM AvaNagihaMsi vA jAva aMtarAvaNaMsi vA batthae ||suu013| chAyA -kalpate nigranthAnAM ApaNagRhe vA cAvat antarApaNe vA vastum ||suu013|| cau~ --'kappaI' iti / kalpate nigranthAnAm ApaNagRhe vA yAvat antarApaNe vA, yAvat padena rathyAmukhe vA zaGgATake vA catuSke vA catvare vA, iti sagrahaH / sAdhvIsUtre kathiteSu sarvavidheSu upAzrayeSu sAdhUnAM vastu kalpate, puruSatvena teSAM doSAbhAvAt // sU0 13 // atrAha bhASyakAraH-'AvaNagihAiekhaM' ityAdi / bhASyam-AvaNagihAiemuM, niggathIhi na tattha vasiyavvaM / purisANaM AvAo, niggayINaM bhavejja dosaTuM // 14 // niggaMthANaM kappar3a, puvuttemu ya samaggaThANesu / tesiM purisattaNao, no dosA purisasaMsaggA // 15 // chAyA -ApaNagRhAdikeSu nimranthIbhirna tatra vastavyaM / puruSANAmApAto nimranthInAM bhaved dopArtham // 14 // nirgranthAnAM kalpate pUrvoktayu ca samagrasthAneSu / teSAM purupattvato no doSAH purupasaMsAt // 15 // avacUrI-'AvaNagihAiemuM' iti / ApaNagRhAdipu pUrvokteSu sthAneSu nirgranthIbhistatra na vastavyam, yatastatra puruSANAmanekavidhAnAmapazabdAdivAdinAmapi ApAta AgamanaM bhavati sa ca nimranthInAM strIjAtitvena dopAya bhavatIti // 14 // nigranthAnAM ca pUrvoktepu samagrasthAneSu ApaNagRhAdipu vastuM kalpate, yatasteSAM purupatvena puruSasaMsargAt no-naiva kecidapi doSA bhaveyuriti // 15 // punarnirgranthInAmupAzrayavidhi pradarzayati-'no kappai....avaMzuya0' ityAdi /
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasUtre sUtram - no kappai niggayINaM avaguyaduvArie udassae vatthae / ega patyAraM aMto kiccA evaM patyAraM vAhi kiccA ohADiyacilimiliyAgaMsi evaM NaM kapai vathae / suu| 14 // chAyAno kalapate nirgranthInAmaapAvRnadvArake upAzraye vastum / ekaM prastAram antaH kRtvA, eka prastAraM vahiH kRtvA avaghATitavilimilikAke pavaM khalu kalpate vastum ||suu014|| cUrgI . 'no appaI' iti / no-na kalpate nigenthInAM apAvRtahArake pAvRtaM- apagatam AvRtam-AvaraNaM kapATAdikaM yatra tad apAvRtam- tAdRzaM dvAraM yasya tat apAvRtahArakam, tasmin tAdRze upAzraye vastum, kapATAvAvaraNarahine upAzraye nimranthInAM vastuM na kalpate, yat Azraye kadAcid rogAdivazAd anAvaraNatvamapi tAsA syAt atastAdRze upAzraye sAdhvInA mAvAmo niSiddha / athApavAdamAha-prAmAnta gad vihRtya sandhyAsamaye grAma prAptAstatsamaye'nyopAzrayA'bhAve ekagatraM dvirAtraM vA kalpate natra tadA epa vidhiH-ekaM prastAraM vastrakaTAdikam manta. upAzrayamadhye kRtvA bavA, eka-dvitIya prattAraM vastrAdikaM bahiH upAzrayavAhyabhAge-kRtvA bavA azyATitacilimili kArka-avATitA vistAritA cilimilikA-javanikA 'paDadA' iti prasiddhA, athavA mazakadAnI-(maccharadAnI)-ti prasiddhA yatra tat tasmin, tatra sthavirAM punarekA niprenyImupAzrayadvAre pratihArikArUpeNa rAtrI sthApaget, evam anayA rItyA khalu tatravastuM kalpate // sU0 14 // nirjanyAnA tu anyopAzrayAbhAve pUrvottopAzraye'pi sthAtuM kalpate iti pradarzayati'kappai' ityAdi / sUtram--kappai niggaMthANaM avaMguyaduvArie ubassae vatthara // sU0 15 // chAyA--kalapate nirgranthAnAmapAvRtadvArake upAzraye vastum // 15 // cUrNI -kappaI' iti sUtraM spaSTArtham / yato nimranyAzca putpatvena te dhRtibalAdisaMpannA bhavanti tasmAd apAvRtazarIratvamA teSA na virudhyate tasastevAmanyopAzrayAbhAve'pAvRtadvArake upAzraye'pi vAmo vihita iti / / sU015 // atrAha mAyakAra:--- 'saJcAuDa vAre' ityAdi bhAgya-ayAuDaduvAre, niggaMdhIhi na tattha vasiyavyaM / isthitaNeNa baMbhe, rakkhA puNa dulahA jattha // 16 // annahANAbhAve cilimili kAuM ca tattha vasiyavyaM / nigaMthANaM kappai, purisattaNao ya no hANI // 17 // chAyA-agrAvRtadvAre nirgranthIbhirna tatra vastavyam / strItvena brahmaNi rakSA punadulabhA yana // 16 //
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ ~ cuNibhASyAvacUrI u0 1 sU0 16-19 vasativAsavidhiH 15 anyasthAnAbhAve, cilimiliM kRtvA ca vastavyam / nirgranthAnAM kalpate, puruSatvena ca no hAniH // 17 // __ avacUrI-'avvAuDaDhuvAre' iti / aprAvRtadvAre upAzraye nimranthI bhistatra na vastavyaM na vAsaH kAryaH, strItvena tatra vasantInAM nAnAvidhajanadRSTipAtAdisaMbhavAt, yatra sthAne brahmaNi brahmavrate rakSA punardurlabhA bhavati tasmAdaprAvRtadvAre nirgranthInAM vAso niSiddha // 16 // ___ apavAde-vikAle vidvatyAgatAnAmanyasthAnAbhAve ekadvirAtrArtha nivAsa Avazyako bhavettadA tatra cilimiliM-vastrAdinA cilimilikAM kRtvA tatra vastavyam / nirgranthAnAM ca tatra vAsaH kalpate yatasteSAM puruSatvena puruSazarIratvena no hAniH na kAcidapi hAniratastepAM tAdRze upAzraye vAso vihita iti / nirgranthAnAmapyetadapavAdikaM sUtram , tena anyasthAnAbhAve sAdhUnAM tatra ekadvirAtrArtha vAsaH kalpate, na tu tataH paramiti bhAvaH // sU0 17 // pUrva cilimilikayA prAvRte upAzraye nirgranthyo vamanti tatra rAtrau mAtra vinA kAyikyAdivyutsarjanArtha bahuzo bahinirgamapravezaM kurvantyo nimranthyo duHkhapUrvakaM nirgacchanti pravizanti ca tasmAt kAyikyAdivyutsarjanArtha ghaTomAtraka mAvazyAmiti ghaTImAtrakadhAraNavidhipratipAdaka sUtramAha-kappai' ityaadi| sUtram-kappai niggaMthINaM aMtolittaM ghaDimattayaM dhArittae vA pariharittae vA // suu016|| chAyA-kalpate niryanthInAM antarliptaM ghaTImAkaM dharnu vA pariharnu vA ||suu0 16 cUrNI-'kRpyai'-iti / kalpate nigranthInAM antarlipta-antar madhye liptaM zlakSNapadArthalepena praladaNIkRtaM ghaTImAtrakaM ghaTI-laghughaTa , tatsaMsthAnakaM mAtrakaM kASThapAtra dhattuM pArve sthApayitum parihattam upabhoktaM kalpate iti pUrveNa sambandhaH / antarliptamiti vizeSaNaM-antarlipte praladaNe pAtre kAyikyAdilepasaMzleSaNAbhAvAt smuurchimotpttybhaavprdrshnaarthbhiti--|| sU016 // __ pUrva nirgranthInAM ghaTImAtrakadhAraNaM proktaM, tattu nirgranthAnAM na kalpate, iti pradarzayitumAha'no kappai' ityAdi / sUtram-no kappai niggathANaM aMtolitaM ghaDimattayaM dhArittae vA pariharittae vA ||suu017|| chAyA-go kalpate nirgranthAnAmantarlipta ghaTImAtrakaM dhartu vA parihattu vA ||suu. 17 // cUrNI- 'no kappai' iti / pUrvoktamantarliptaM ghaTImAtra nirgranthAnAM dharnu parihattuM vA na kalpate / teSAM tadbhinnAkArakaM sAmAnya kASThapAtraM kAyikyAdinimittaM kalpate, yata. sAdhUnAM pAtracatuSTayaM kalpate tatra trINi pAtrANi azanAdinimittam , caturthe ca kAyikyAdinimittaM te sthApayantIti ghaTyAkArakaM mAtrakaM teSAM na kalpate, tadAkArAvalokanena manovikArasabhavAditi bhAvaH ||muu017 //
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasUtre M pUrva nirgranthanirgranthInAM kAyikyAdinimittaM ghaTImAtrakadhAraNA'dhAraNe vidhiniSedhazca prokaH, tat kAyikyAdi AhArAdi ca cilimilikAprAvRte sthAne eva karttavyaM bhavediti sA cilimilikA kasya vastuno bhavitumarhatIti tat pradarzayitumAha-'kappaI' ityAdi / sUtram-kappai niggathANa vA niggathINa vA calacilimiliyaM dhArittae vA, pariharittae vA / / sU0 18 // chAyA -kalpate nirghandhAnAM vA nimranthInAM vA celacilamilikAM dhattuM vA parihA vA // s018 // __ cUrNI-'kappai' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAM vA dvayAnAmapi celacilimilikAM celamiti vastraM, tasya tena nirmitAM vA cilimilikAM dhatu parihatuM ca kalpate iti sUtrArthaH, yato vArajjukaTavaMzadalAdicilimilikAsu kevalaM vastracilimilikaiva kalpate, rajjvAdicilimilikAsu matkuNamazakAdilaghujantUnAmutpattisaMbhavAt tA. duSpratilelyA bhavanti tena sayamAtma virAdhanA'vazyambhAvinIti / / suu018|| pUrvamanAvRtasthAne AhArAdikaM kurvataH nimranthAn nimranthIMzca kazcit sAgArI mA pazyatu, iti vibhAvya cilimilikA kriyate, iti pratipAditam, sAmpratamanAvRtasthAnaprasaMgAd udakatIre sthAnaniSadanAdiniSedhaM pratipAdayannAha-'no kappai ...dagatIraMsi' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA dagatIraMsi ciTTittae vA nisIittae vA, tuyaTTittae vA nidAittae vA payalAittae vA, asaNaM vA pANaM vA khAima vA sAimaM vA AhArittae, uccAraM cA pAsavaNaM vA khelaM vA siMghANaM vA parihavittae, sajjhAyaM vA karittae, dhammajAgariyaM vA jAgarittae, kAuslaggaM vA karittae, ThANaM vA ThAittae / sU0 19 // chAyA -no kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA udakatIre sthAtuM vA niSattuM vA tvagvarttayituM vA nidrAyituM vA pracalAyituM vA azanaM vA pAnaM vo khAdyaM vA svAya vA Ahartum, uccAra vA prAvaNaM vA khelaM vA sivANaM vA pariSThApayitum, svAdhyAya vA kartum, dharmajAgarikAM vA jAgaritus, kAyotsarga vA kartum, sthAnaM vA sthAtum ||suu. 20 // cUrNI- 'no kappaI' iti / nirgranthAnAM nimranthInAM ca udakatIre sthAnaniSadanAdi kimapi kArya kattuM na kalpate iti sUtrAzayaH / tatra kiM kiM na karttavyam ? iti pradarzayati-'dakatIraMsi vA' udakatIre atra udakazabdena udakasthAnaM gRhyate tena udakasya nadItaDAgAdeH tIram udakatIram, yatrA''raNyakA grAmeyakA vA pazava manuSyAH striyo vA jalArthino'vatarItukAmA uttarItukAmA vA tatra sthitaM sAdhaM dRSTvA tiSThanti nivartante bhayodvignA vA bhavanti, tathA yatra sthitaM sAdhuM dRSTvA matsyakacchapAdayo jalacarAstrasyanti vibhyati tAdRzaM sthAnamudakatIraM kathyate, natu yatra jalaM nIyate
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrNibhASyAghacUrI u0 1 sU020-23 vasativAsavidhiH 17 tad udakatIraM, na vA yAvAn bhUbhAgo jalapUreNa Akramyate tad udakatIram , na vA yAvantaM pradeza taraGgAH spRzanti tad udakatIram , no vA yAvAn pradezo jalena spRSTo bhavati tad udakatIramiti bhAvaH / tasmin , tatra cihittae vA sthAtuM UrdhvasthAnenA'vasthAtum, nisIittae vA niSattuM vA upaveSTum, tuyahittae vA tvavartayituM vA kAyamAyataM kRtvA pArzvaparivartana kartum nidAittae vA nidrAyituM vA sukhapratibodhAvasthArUpayA niyA zayitum, payalAittae vA pracalAyituM vA yatra sthitenaiva nidrAyate sA pracalA kathyate, sthitasya nidrAtum , tathA asaNaM vA azanAdicaturvidhamAhAraM vA Aharittae vA AhattuM kartum, punazca uccArAdikaM pariSThApayitum, tatra uccAra-prasravaNaM, khelaM kaphalakSaNaM zleSmANam siMghANaM nAsikAmalam, etAni zarIrasambandhimalAni pariThavittae pariSThApayituM parityaktum, tathA sajjhAyaM vA karittae svAdhyAyaM sUtrArthobhayaparivartanarUpaM kartum, punazca dhammajAgariyaM vA jAgarittae dharmajAgarikAM tatvavicAraNArUpAM jAgarituM kartum kAussaga vA karittae kAyotsarga logassaguNanarvakaM kAyanizceSTatArUpaM kartum ThANaM vA ThAittae sthAnaM vA yatra ekasthAne pAdamAropya Urdhvasthitena kAryotsargaH kriyate tat sthAnamiti kathyate, tat tAdRzaM kAyotsarga sthAtuM-kartuM nimranthAnAM nirgranthInAM vA no kalpate iti / udakatIre sthAnAdikaM kurvato nimranthAderAjJAbhaGgAdikA doSAH samApadyante // 19 // atrAha bhASyakAraH-'dagatIre' ityAdi / bhASyam-dagatIre ThANAi ya, no karaNijjaM bhavejja sAhUNaM / tattha aNege dosA, teNaM pAvaMti pacchittaM // 18 // jIvANaM jalapANe, jamaMtarAo jaNe ya uDDAho / . siMgAiNA ya haNaNaM, virAhaNaM:saMjamappANaM // 19 // chAyA -dakatIre sthAnAdi ca no karaNIyaM bhavet sAdhUnAm / , tatrAneke doSAH tena prApnuvanti praayshcittm||18|| jIvAnAM jalapAne yad antarAyaH jane ca udyAhaH / bhRGgAdinA ca hanana, virAdhanaM saMyamAtmanoH // 19 // avacUrI-'dagatIre' iti / udakatIre jalAzayasAMnidhye sthAnAdi sthAnaniSadanAdi sUtroktaM sarva sAdhUnAM sAdhvInAM ca karaNIyaM no bhavet' na karttavyamityarthaH / yatastatra sthAnAdikaraNe aneke vakSyamANA doSA bhavanti tena kAraNena te prApnuvanti prAyazcittam // 18 // doSA yathA jIvAnAM jalapAne'ntarAyo bhavet , tathA jane lokamadhye uddAhaH apavAdaH nindanaM bhavet , pazavazca zRGgAdinA sAdhusAdhvInAM hananamapi kuryuH, ityAdinA saMyamAtmano. saMyamasyAtmanazca virAdhanaM jAyate iti bhASyArthaH // 19 //
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ pararakalpa pUrva nimrantha-nirgranthInAmudakatIre sthAnAdikaraNaM niSidvam / samprati citrakarmayuktopAzraye nirgranthanimranthIbhirna vastavyamiti sacitrakarmopAzrayaniSedhamAha-'no kappai0 sacittakamme' ityaadi| sUtram--no kappai niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA sacittakamme ubassae vatyae // 0 20 // kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA acittakamme ubassae vatthae / mu021|| chAyA- no kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA sacitrakarmaNi upAzraye vastum ||suu0 20 // kalpate nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA acitrakarmaNi upAbhaye vastum ||suu0 21 // cUrNI-'no kappai' iti / nimranthAnAM vA nirgranthInAM vA sacitrakarmaNi citrakarmaNA sahite upAzraye vastuM na kalpate, tatra citrANi bhityAdau raktapItAdirAgadravyeNa manuSya-strI-pazupakSi-nadI-parvata-gRha-vRkSa-latAdInAmAkRtirUpANi, taiH sahite citrite upAzraye sAdhusAdhvInAM nivAso niSiddhaH, yataH sacitropAzraye vasatAM sAdhUnAM sAdhvInAM ca hAsyakautukakelibhuktabhogasmRtimanovikArAdyanekadoSANAM samavaH, ato munibhistatra vAso na vidhAtavyaH ||suu021|| evaM citrakarmarahite upAzraye sAghusAdhvInAM vastuM kalpate iti dvitIyasUtrArthaH ||suu. 22 // pUrvoktacitrakarmarahite upAzraye sAdhusAdhvInAM vAsaH kalpate, tatrApi sAdhvInAM sAgArikanizrayA vastuM kalpate, na tvanizrayeti pradarzayan sUtradvayamAha-'no kappai0 sAgAriya0' ityAdi / sUtram-no kappai nigathINaM sAgAriyaaNissAe vatthae / muu022|| kappai niggaMthINaM sAgAriyaNissAe vatthae // sU0 23 // chAyA-no kalpate ninthInAM sAgArikAnizrayA vastum / / s. 22 // kalpate nigranthInAM sAgArikanizrayA vastum // sa 23 // cUrNI-'no kappaI' ityAdi / citrakarmarahite upAzraye'pi nimranthInAM sAgArikA'nizrayA sAgArikasya zayyAtarasya upAzrayasvAminaH anizrayA, nizreti Alambanam zayyAtarasvAlambanaM vinetyarthaH, AlambanaM yathA-bho zayyAttara ! vayamatra nivasAmastavA''jJayA'to'smAkaM tvayA nirIkSaNaM kartavyam, iti kathana, tena vinA nirgranthInAM tatra vastuM na kalpate // suu022|| 'kappaI' iti sAgArikanizrayA zayyAtarA''lambanena nimranthInAM tatra vastu kalpate, iti // suu023|| atrAha bhASyakAraH-'sAgAriyanissaM' ityAdi / bhASyam--sAgAriyanissaM jai, akkiccA sAhuNIu ciTThati / pAvaMti ANabhaMge, tamhA nissAe vasiyadhvaM // 20 // nissAkaraNe so puNa, tAsiM rakkhaM karei duTThAo / sAvayateNAitto, rakkhaNamiha hoi takkajjaM // 21 //
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ vibhANyAvarI u0 1 sU0 24-26 vasativAsavidhiH 19 chAyA -sAgArikanizrAM yadi akRtvA sAdhyastiSThanti / prApnuvanti AzAbhakkAn tasmAt nizrayA vastavyam // 20 // nizrAkaraNe sa punastAsAM rakSAM karoti duSTAt / zvApadastenAditaH, rakSaNamiha bhavati tatkAryam // 21 // __ avacUrI-'sAgAriyaNissaM' iti / sAgArikanizrAM zayyAtarasyA''lambanam akRtvA yadi sAdhya. upAzraye tiSThanti tadA AjJAbhaGgAn tIrthaMkarAjJAvirAdhanAdidoSAn prApnuvanti / tasmAt kAraNAt sA~cIbhiH nizrayA sAgArikanizrayA vastavyam // 20 // yataH nizrAkaraNe sa zayyAtaraH punaH duSTAt duSTajanAt kAmukAdiduSTapuruSAt tAsAM rakSA karoti, evaM karaNe na ko'pi tAsAM kAzcidapi bAdhAmutpAdayituM zaknoti, tathA zvApadastenAditaH-zvApadebhyaH hiMsapazvAdibhyaH caurAdibhyazca tAsAmiha upAzraye rakSaNaM rakSAkaraNaM tatkArya tasya tat kAryameva bhavati // 21 // uktaM nimranthInAM sAgArikanizrayA saMvasanam , sAmprataM nirgranthAnAM tu sAgArikasya nizrayA'nizrayA vA vastuM kalpate iti pradarzayati-'kappaI' ityAdi / satrama--kappaI niggaMthANaM sAMgAMriyassa NissAe vA aNissAe vA vatthae / 24 // lAyA-kalpate nirgranthAnAM sAgArikasya nizrayA vA anizrayA vA vastum s0i 24 // cUrNI- 'kappaI' iti / nimranthAnAM yat zvApadastenAdibahula kSetraM bhavettatra tebhyo rakSAdikAraNe sati sAMgarikasyai zayyAtagya nizrayA Alambanena 'vayamatra vasAmaH asmAkaM rakSA tvayA karttavyA' ityAdirUpeNa gRhasthasyAlambanaM kRtvA vastuM kalpate, atha cau'sati pUrvokta kAraNe sAgArikasyA'nizreyA'pi vastuM kalpate, puruSatvena svabhAvata evaM dhRtibalAdisaMpannatvAtteSAm , nirgranthInAM tu kAraNe akAraNe vI saugArikanizrAM vinA na kadApi vastuM kalpate, iti dvayoH sUtrayobhinnatvam // 24 // 'parva nirgranthAnAM sAgArikasya nizrayA'nizrayA vA nivAsaH proktaH, sAmprataM gRhasthavastujatisaMsogArikasaMhite upAzraye nirgranthanimranthInAM dvayAnAmapi vastuM na kalpate, iti pratipAdayati-- 'no kappai0 sAgArie' ityAdi / sUtrema--no kappai niggaMthANaM vA niggaMdhINaM vA sAgArie uvassae vatthae / 25 / lAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nimranthInoM vA sAgArike upAzraye vastum ||suu.25|| caNI-'no kampai' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAM ca sAgArike-agAriNa idaM vastujAtaM AgArika, AgArikeNa sahitaH sAgArikaH, yatropAzraye gRhasthasya vastrAbhUSaNakhaSTvApalyakAdigRhasAmagrI vartate saH sAgArika upAzrayaH kathyate, tasmin vastuM na kalpate iti / sAgArikaM dvividhamavyatAgArikaM bhAvasAgArikaM ca, tatra dravyasAgArika vastrAbhUSaNAdivastunAtam , bhAvasAgArikamIkleizAdimayo manobhAvaH, yatra gRhasthAnAM tadupAzrayaviSaye parasparaM manasi IkleizAdibhAvaH paramparAgata mAdhuniko vA saMbhavettAdRza upAzrayo bhAvasAgArikaH procyate, atra caturbhaGgI yathA
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ gRhatkalpasatre (1) dravyataH sAgArika:-bhAvato'pi sAgArikaH / (2) dravyataH asAgArikaH-bhAvataH sAgArikaH / (3) bhAvataH asAgArikaH-dravyataH sAgArikaH / (4) dravyataH-asAgArikaH-bhAvato'pi asAgArikaH / ___ eSu caturyu bhaGgeSu antimo bhago grAhyaH / evambhUte sAgArike upAzraye vasatAM dvayAnAM nirgrantha-nirgranthInAM tadgatavilAsivastujAtAvalokanena manovikArAdinA saMyamavirAdhanA, tadgatavastujAtasya cauryAdinA ca AtmavirAdhanA saMbhavediti ||suu025|| atrAha bhASyakAraH-'sAgAriyavasahIe' ityAdi / bhASyam--sAgAriyavasahIe, vasamANANa ivaMti bahudosA / moheNa puvasaraNaM, teNAgamaNaM ca taggahaNe // 22 // chAyA -sAgArikavasatau vasatAM bhavanti vahudopAH / mohena pUrvasmaraNaM, stenA''gamanaM ca tadgrahaNe // 22 // avacUrI-'sAgAriyavasahIe' iti / sAgArikavasatau gRhasthavastujAtasahitopAzraye vasatAM nirgranthAnAM nirgranthInAM ca bahudoSAH bahavo dopAH saMyamAtmavirAdhanArUpA bhavanti, kathamityAha-mohena tadgatavastrAbhUSaNapanyavAdyavalokanena pUrvasmaraNaM pUrvasya gRhasthAvasthArUpapUrvakAlasya smaraNaM bhavet , yat-'mamApi etAdRzAni sundarANi vastrAbhUSaNAdIni Asan' ityAdismaraNena saMyamavirAdhanA bhavet / tayA tat tasya vastrAbhUSaNAdivastujAtasya grahaNe grahaNAthai stenAgamanaM stenAnAM caurANAmAgamanaM bhavet , tairvastujAtaM caurita vA bhavet tena sAdhusAdhvIviSaye gRhasthasya zaGkA jAyate tataH saH sAdhu sAdhvIM vA rAjapuruSaihiyet tena AtmavirAdhanAsaMbhavaH, tasmAddhetoH sAgArikopAzraye sAdhu-sAdhvInAM vastuM na kalpate iti bhAvaH // 22 // pUrva sAgArike upAzraye sAdhusAdhvIbhirnivAso na karttavya iti proktam , samprati sAgArikarahitopAzraye nivAsaH kalpate ityAha-'kappai' ityAdi / sUtram-kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA appasAgArie uvassae vatthae / 26 / chAyA- kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA alpasAgArike upAdhye vastum // carNI-'kappaI' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAm alpasAgArike, atra alpazabdaH abhAvavAcI tena asAgArike sAgArikaM gRhasthasambandhivastrabhUSaNAdivastujAtaM, tad yatra na vidyate saH alpasAgArikaH, tasmin gRhasthasambandhivasturahite upAzraye vastuM kalpate, tatra pUrvoktadoSo'sabhAvAt / / sU0 26 //
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUNibhASyAvacUrI u0 1 sU0 23-31 vasativAsavidhiH 21 pUrvaM sAgArikopAzraye vAso niSiddhaH, asAgArike ca vAso vihitaH, sAmprataM nirgranthAnAM strIptAgArikopAzraye, nirgranthInAM ca puruSasAgArikApAzraye vAsasya kalpAkalpavidhiM sUtracatuSTayena pratipAdayan prathamaM nirgranthaviSayakaM sUtradvayamAha - 'no kappai0 itthIsAgArie' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANaM itthIsAgArie uvassae vatthae || sU027|| kappai niggaMthANaM purisasAgArie uvassae vatthae || sU028|| chAyA -- no kalpate nirgranthAnAM strIsAgArike upAzraye vastum // sU0 27|| kalpate nirmanthAnAM puruSasagArike upAzraye vastum || sU0 28|| cUrNI - 'no kappai' iti / no kalpate nirgranthAnAM sAdhUnAM strIsAgArike upAzraye vastum, tatra strIbhiH manuSyatiryaktrIbhiryaH sAgArikaH strIsAgArikaH - yatropAzraye striyo vasanti khaNDanapeSaNAdikAryaM kurvantyastiSThanti gamanAgamanaM vA kurvanti, athavA yatropAzraye strINAM pravezanirgamamArgoM vA bhavet, athavA tiryakatriyo yatra gomahiSyajAdirUpA tiryaktrayastiSThanti baddhA bhavanti vA so'pi strIsAgArikaH procyate, tasmin trIsaMsargopete upAzraye sAdhUnAM vastuM no kalpate, tatra vAse sAdhUnAM brahmavratabhaGgaprasaGgAt // sU0 27 // atha puruSasAgArike nirgranthAnAM vAsaH kalpate iti dvitIya sUtramAha- 'kappai' ityAdi kalpate nirmanthAnAM puruSasAgArike upAzraye vastum / sAdhUnAM puruSazarIratvena puruSasaMsarge doSA'saMbhavAt, idamapavAdikaM sUtram, tena vizuddhA'nyopAzrayAbhAve ekadvirAtraM yAvad yatanayA tatra vastuM kalpate nAdhikamiti vijJeyam // sU0 28|| atrAha bhASyakAraH - ' itthI' ityAdi / bhASyam -- itthI duvihA buttA, mANussitthI tadeva teristhI / duvihAva jattha ciTTha, siuM no kappai jaINaM // 23 // thIsAgAriyavAse, vaMbhe dosA tahA ya uDDAho / kappar3a puMvasahIe, etthepi ya egadugaratiM // 24 // chAyA - strI dvividhA proktA, mAnupastrI tathaiva tiryakastrI / dvividhAspi yatra tiSThati, vastuM no kalpate yatInAm ||23|| strIsAgArikavAse, brahmaNi doSAH tathA ca uDDAhaH / kalpate puMvasatau, atrApi ca ekadvikarAtram ||24|| avacUrI - ' itthI' iti / atra strIsAgArike upAzraye nirgranthAnAM vAso niSiddhaH, tatra strI dvividhA proktA tadyathA - mAnuSastrI tiryaktrI ca, evaM dvividhA'pi strI yatra tiSThati, puruSastriyo randhanakuTTanAdikAryaM kurvantyo nivasanti, tathA tiryastriyazca gomahiSyajAdirUpAH baddhA abaddhA vA yatra tiSThanti tatra yatInAM nirgranthAnAM vastuM na kalpate // 23 //
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasUtre 1 yataH sAdhUnAM strIsAgArikavAse brahmaNi brahmavrate doSAH saMbhaveyuH tathA ca uhaH - loke nindA jAyate yadete sAdhavaH strIsAgArike upAzraye vasanti tena jJAyate naiteSAM brahmavrataM vizuddham, strIsaMsarge puruSANAM manovikArAderavazyambhAvAditi, yataH saMyamAtmavirAdhanAdayo'neke doSAstato nirgranthAnAM strIsAgArike upAzraye vAso bhagavatA niSiddhaH / athApavAdamAha - anyopAzrayAlA bhe puMvasatau puruSasAgArike nirgranthAnAM vastuM kalpate, kintu atrApi ca ekadvirAtraM yAvat vastuM kalpate nAdhikam, Adhikyena puruSasaMsarge'pi puruSANAM savikAranirvikArAdibhiranekadoSasaMbhavAditi |24| 22 pUrva nirgranthAnAM strIsAgArikApAzraye vAsI niSiddhaH, puruSasAgArikopazraye cApavAdena vidhiH proktaH, sAmprataM nirgranthInAM vAsAvAsavidhi pradarzayitumAha - 'no kappai0' ityAdi / sUtram--no kappai nigagaMdhINaM purisasAgArie uvassae vatthae / sU029 / / aaut nigaMINaM itthIsAgArie uvassae vatthae || sU030|| chAyA -no kalpate nigrandhInAM puruSasAgArike upAzraye vastum // suu029|| kalpate nirmanthInAM strIsAgArike upAzraye vastum ||30|| cUrNI - 'no kappar3a' iti / yathA nirgranthAnAM khosAgArike upAzraye vAsaniSedhaH proktastathaivAzra nirgranthInAM puruSasAgArike upAzraye vAsaniSedhaH procyate, tathAhi - nirgranthInAM puruSasAgArike puruSasahite upAzraye yatra puruSAH vArttAlApaM kurvanti krIDanti lekhanAdikArya ca kurvanti, tadgatamArgeNa gamanAgamanaM vA kurvanti tAdRze upAzraye, tathA tiryakpuruSA api gomahiSAjAzvAdirUpA vRddhA abaddhA vA bhaveyustAdRze upAzraye nirgranthInAM vastuM na kalpate, strIjAtInAM puruSajAtibhiH saMsargo'pi nocitaH, kadAcinmanuSyANAM manovikArAdi saMbhave balAtkArAdinA saMyamAtmavirAdhanAsaMbhavAt / suu029|| smathApavAdamAha-'kRppai' ityAdi / anyopAzrayAbhAve nirgranthInAM zrIsAgArike strIjanasaMyukte upAzraye vastumalpakAlAya kalpate / yathA nirgranthAnAM strIsAgArike pUrva doSAH proktAsta evAtra nirgranthIsUtre puruSasAgarike 'vaiparItyena vA voddhavyA iti // sU0 30 // pUrvaM samuccayena vibhAgena ca strIpuruSasAgArikapratizrayAparaparyAyA zayyA pratipAditA, saMprati sAgArikapratibaddhopAzrayaviSaye nirgranthAnAM niSedhaM nirgranthInAM ca vidhiM pratipAdayitukAmaH prathamaM nirgranthAnAM pratibaddhazayyAyAM vAsaniSedhamAha - 'no kappai0 paDivaddhasejjAe' ityAdi / sUtram--no kappar3a niggaMthANaM paDibaddhasejjAe vatthae ||31|| chAyA - no kalpate nirgranthAnAM prativaddhazayyAyAM vastum ||31|| } cUrNI - 'no kappai' - iti / no kalpate nirgranthAnAM pratibaddhazayyAyAM zayyeti vasatiH upAzraya ityarthaH, pratibaddheti gRhasthagRheNa saha ekabhityAdirUpeNa sacaddhA sA pratibaddhA kathyateM, etAdRzI zayyA--upAzrayaH pratibaddhazayyA, tasyAM vastuM nirgranthAnAM na kalpate iti sUtrAzayaH / pratibaddhopAzrayo dvividhaH dravyapratibaddhaH bhAvapratibaddhazceti / tatra dravyataH pratibaddhaH valabhIkASTha
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrNimAnyApadhurI u0 1 sU0 32-34 vasativAsavidhiH 23 bhityAdi yasmin upAzraye gRhasthagRheNa sAI saMbaddhaM bhavet gRhasthagRhasya upAzrayasya cAcchAdanAdikASThaM bhittirvA ekA bhavet, yatra sthitairgRhasthastrIpuruSANAM zabdAdi zrUyate eSa dravyataH pratibaddhaH / bhAvataH pratibaddhazcaturvidhaH- prasravaNa-sthAna-rUpa-zabdabhedAt / ete catvAro bhedA bhAvaprativaddhe bhavanti / yatropAzraye sAdhUnAM gRhasthastrIpuruSANAM ca ekaiva kAyikI bhUmirbhavet sa prasracaNapratibaddhaH prathamaH 1, yatraikamevopavezanasthAnaM bhavet sa sthAnapratibaddho dvitIyaH 2, yatra strINAM rUpasaundaryAdi vilokyate sa rUpaprativaddhastRtIyaH 3, yatra punaH sthitaiH strINAM bhASAbhUSaNapadanyAsAdizabdAH rahasyazabdAzca zrUyante sa zabdapratibaddhazcaturthaH 4 / atra dravyabhAvasaMyoge catvAro bhaGgA bhavanti tathAhi-dravyataH pratibaddho na bhAvataH 1, bhAvataH pratibaddho na dravyataH 2, dravyato bhAvatazca pratibaddhaH 3, na dravyato na bhAvataH pratibaddhaH 4 / atra caturtho bhago'nujJAtaH, ubhayathA'pyannatibaddhatvAt / atra tu pratibaddhopAzraye nivAsaviSayo niSedho vihitaH / pratibaddhopAzraye vasatAM nimranthAnAmAjJAbhaGgAdayo doSAH samApatanti / sAdhavo dvividhAH proktAH-bhuktabhoginaH abhuktabhoginazca, tatra ye bhogAn bhuktvA pazcAt pravrajitAste bhuktabhoginaH, ye ca kumArAvasthAyAmeva pravajitAste amuktabhoginaH procyante / atra caturvidhe bhAvapratibaddhe doSA ime-prasravaNapratibaddhe-kAyikyAdikaraNe akasmAt gRhasthastrINAM sAdhUnAM caikatrAgamanaM saMbhavet 1, sthAnaprativaddhe svAdhyAyAdisamaye dvayAnAmekatropavezanaM bhavet 2, rUpapratibaddhe-strINAM rUpasaundaryAGgaceSTAdyavalokana bhavet 3, zabdapratibaddha-strINAM isita-gIta-krandita-kUjita-premAlApAdizabdazravaNaM bhavet 4 / etena bhuktabhoginAM bhuktabhogasmRtirjAyate, abhuktabhoginAM kautukAdi jAyate, tena brahmavate zaGkAkAGkSAdinA vrtbhnggdossprsnggH| tatra vasatAM nirgranthAnAmAjJAbhaGgamithyAtvAnavasthAdayo'neke doSAH saMbhavanti, ataH prativaddhAyAM basato nimranthAnAM vAso na kalpate iti bhAvaH // sU0 31 // pUrva pratibaddhazayyAyAM nirgranthAnAM vAso niSiddhaH, sAmprataM nirgranthInAM tatra vAsaH kalpate iti vidhi pradarzayati-'kappai0 paDivaddha0' ityAdi / sUtram--kappai niggaMthINaM paDibaddhasijjAe vatthae ||suu032|| chAyA-kalpate nimranthInAM prativaddhazayyAyAM vastum // 32 // cUrNI-'kappaI' iti / nirgranthInA prativaddhazayyAyAM vastuM kalpate iti sUtrArthaH / nanu pUrvoktasvarUpAyAM pratibaddhazayyAyAM tu nirgranthInAmapi pUrvoktA eva dopAH saMbhavanti tahiM kathaM tAsAM 'kalpate' iti proktam ? tatrAha-nirgranthInAM kevalastrIjanaprativaddhopAzraye sambandhijanapratibadopAzraye vA vastuM kalpate iti sUtrakArAbhiprAyo bodhyaH, tatra kevalastrIjana-sambandhijana-pratibaddhakhena dravyabhAvabhedabhinnasyApi tasya nirdoSatvasadbhAvAt sAdhvInAM dravyata. strIprativaddhe upAzraye
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasUtre nivAsaH kalpate, yataH pUrva sAnvInAM sAgArikanizrayA vastuM kalpate iti pratipAditam , tAsAM zIlaratnarakSAyA AvazyakatvAt , atra sAgArikAH mAtRSvasa-bhaginI-bhrAtRjAyA-mAtR-pitR-bhrAtRpitAmahI-mAtAmahI-prabhRtisambandhijanarUpA vijJeyAH, tatpratibaddha upAzraye sAdhvIbhirvastavyaM natvanyasmin patipalyAdipratibaddhe duSTajanapratibaddhe vA, yatastatra vasantInAM zIlaratnarakSA sulabhA bhavati, sambandhijanA' samarthA. santa upasargakArakAn duSTajanAn nivArayanti ato nirgranthInAM nirdoghe pratibaddhopAzraye nivasanamAvazyakamiti jJAtvaiva bhagavatA nirgranthIbhyaH pratibaddhopAzraye vAso vihita iti / bhAvataH prasravaNa-sthAna-rUpa-zabda-bhedAccaturvidhe pratizraye vasantInAM sAdhvInAM pUrvoktA eva doSAH samApatantyeveti tAdRze prativaddhe upAzraye sAdhvIbhirna kadA'pi vastavyamiti tAtparyam // sU0 32 // pUrva nirgranthasUtre prativaddhopAzrayo niSiddhaH, tatprasaGgAt yatropAzraye gRhasthagRhamadhyamArgeNa gamanAgamana bhavet so'pi pratibaddha eva kathyate, iti nirgranthAnAM tAdRze upAzraye vastuM na kalpate iti niSedhasUtramAha-'no kappai0' gAhAvai0 ityAdi / sUtram-- no kappai niggaMthANaM gAhAvaikulassa majjhamajjheNaM gaMtuM vatthae // suu033|| chAyA-no kalpate nirgranthAnAM gAthApatikulasya madhyamadhyena gatvA vastum ||suu033|| cUrNI-'no kappai' iti / nirgranthAnAM sAdhUnAM gAthApatikulasya gRhasthagRhasya madhyamadhyena-madhyamArgeNa gatvA upAzraye gamyate nirgamyate ca, evamupalakSaNAt yasyopAzrayasya madhya mArgeNa gRhasthAH svagRhe pravizanti nirgacchanti vA tAdRze upAzraye vastuM na kalpate / tatra nivAse gamanAgamanasamaye sAdhUnAM gRhasthaprakriyAyAM dRSTipAto bhavet , gRhasthAnAmupAzrayamArgeNa gamanAgamane te sAdhUnAmAhAropavezananiSadanAdiprakriyAM pazyanti tena teSAM parasparaM tattatprakriyANAM samAlocanAsaMbhavastataH parasparaM dveSakalahAdisabhavaH, sAdhUnAM tatrasthastrIrUpadarzane mohodayo vo bhavet , tataH zrAmaNye zaGkAkAGkSAdyaneke doSAH samApatanti tasmAdetAdRze upAzraye nirgranthAnAM vastuM na kalpate ||suu0 33 // nirgranthInAM pUrvokte upAzraye kAraNasadbhAvAd vastuM kalpate iti nirgranthIsUtramAha-'kappai0 gAhAvai0' ityAdi / sUtram-kappai niggaMthINaM gAhAvaikulassa majjhamajJaNa gaMtuM vatthae ||suu034|| chAyA-kalpate ni nthInAM gAthApatikulasya madhyamadhyena gatvA vastum ||suu034|| cUrNI - 'kappai' iti / nirgranthInAM gAthApatikulasya madhyamadhyena gatvA upAzraye gamyate nirgamyate etAdRze upAzraye vastuM kalpate / nanu nirgranthasUtraproktA doSAstu sAdhvInAmeva samApatanti tarhi kathaM tAsAM 'kalpate' iti vidhiruktaH ? atrAha-nirgrandhyaH strItvena svabhAvata eva
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUNibhASyAvacUrI u0 1 sU0 36 adhikaraNopazamanavidhiH 25, mRdumugdhahRdayA bhavanti, loke ca zIlaluNTAkA viSayalolupA dhUrtI janA anekavidhavacanacATutvena tA mohayanti, balAtkAraM vA kurvanti, ityAdikAraNavazAttAsAM saMbandhijanAsannatvena nirdoSe tAdRze upAzraye'pi vastuM kalpate iti proktam ||suu0 35 // atrAha bhASyakAra:-'sIlassa' ityAdi / bhASyam--sI lassa rakkhaNaha, niggaMthINaM pakappae tattha / appaDibaddhe vAse,ko tAsiM rakkhaNaM kujjA // 25 // chAyA-zIlasya rakSaNArtha, nirgranthInAM prakalpate tatra / aprativaddha vAse, kastAsAM rakSaNaM kuryAt // 25 // avacUrI-'sIlassa' iti / nimranthInAM zIlasya brahmavatasya rakSaNArtha rakSAnimitta tatra pratibaddhopAzraye, tathA yatra sambandhijanagAthApatikulamadhyamArgeNa gamanAgamanayukte upAzraye vA vastumavasthAtuM prakalpate yujyate tatra mUlaguNabhUtabrahmava tarakSAyAH suzakyatvAt / anyathA apratibaddhAdhupAzrayavAse upasargotpAdakebhyo duSTajanebhyastAsAM rakSaNaM kaH kuryAt ? ato nimranthInAM prativaddhopAzraye vastuM kalpate ityuktam // 25 // atra pUrvAparasUtrayoH sambandhamAha bhASyakAraH~-'niggaMthANa.' ityAdi / bhASyam--niggaMthANamakappaM, niggaMthINaM ca kappamiha vuttaM / eyaM asadahato, karejja jai so'ttha ahigaraNaM // 26 // tattha ya kiM kAyavyaM, upasamiyavyaM ca hoi ahigaraNaM / eso saMbaMdho iha, sutteNa puncabhaNieNaM // 27 // chAyA -nimranthAnAmakalpyaM, nirgranthInAM ca kalpyamihoktam / etad azradadhAnaH kuryAt yadi so'tra adhikaraNam // 26 // / tatra ca kiM kartavyam, upazamitavyaM ca bhavati adhikaraNam / epa sambandha iha, sUtreNa pUrvabhaNitena // 27 // avacUrI-'niggaMthANa' iti / nirgranthAnAM gAthApatikulasyopAzrayamArgeNa gamanAgamanayukte upAzraye savasanam akalpyam akalyatvena pratipAditam, iha tatraiva tAdRze eva upAzraye nimranthInAM ca saMvasanaM kalpyamuktaM-kalyatvena pratipAditam / etad-vaipamyaM sAdhusaMghe kazcitsAdhuH azraddadhAnaH tatrAzraddhAM kurvANo vivAdagrasto bhUtvA yadi tatra sAdhumaNDalyAm adhikaraNaM kalahaM kuryAt tatra kalahaviSaye kiM kartavam ? ___ tatrA''cArya mAha-'uvasamiyavyaM' ityAdi, tadutpannamadhikaraNaM bhagavacanazraddhAvatA sAdhunA sAdhvAcAraM vibhAvya upazamitavyaM bhavati sa svAvanatatvenAdhikaraNasyopazamaM kuryAditi bhAvaH, ityadhikaraNasyopazamanasUtramatra procyate / iha atra vipaye pUrvabhaNitena sUtreNa saha epa sambandhaH / /
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 bRhatkalpasUtre etena sambandhenAyAtamidamadhikaraNopazamanasUtra prastauti - ' bhikkhU ya' ityAdi / sUtram -- bhikkhU ya ahigaraNaM kaTTu taM ahigaraNaM viosavittA triosa viyapAhuDe, icchAe paro ADhAijjA icchAe paro to ADhAijjA, icchAe paro abbhuTTijjA icchAe paro no abbhuTTijjA, icchAe paro caMdijjA icchAe paro no caMdijjA, icchAe paro saMbhujijjA icchAe paro no saMbhuMjijjA, icchAe paro saMvasijjA icchAe paro no saMbasijjA, icchAe paro upasamijjA icchAe paro no uvasamijjA, jo uvasamai tassa asthi ArAhaNA, jo na uvasamai tassa natthi ArAhaNA, tamhA appaNA ceva uvasamriyaM / se kimAhu bhaMte ! ? uvasamasAraM sAmaNNaM // suu035|| chAyA - bhikSu adhikaraNaM kRtvA tad adhikaraNaM vyavazasayya vyavazamitaprAbhRtaH icchayA para Adriyeta icchayA paro no Adviyeta, icchayA paraH abhyuttiSThet icchayA paro no abhyuttiSThet icchayA paro vandeta icchayA paro no vandeta, icchayA para saMbhujIta icchayA paro no saMbhuJjIta icchayA para saMvaset, icchayA pase na saMvaset, icchayA para upazAmyet icchyA paro no upazAmyet, ya upazAsyati, tasya asti AsadhanA, yo nopazAmyati tasya nAsti ArAdhanA, tasmAt Atmanaiva upazamitavyam, tat kimAhuH bhadanta ! ? upazamasAraM zrAmaNyam ||s035|| cUrNI - 'bhikkhU' iti / bhikSustAvat sAmAnyasAdhuH cakArAt AcArya upAdhyAyazca, vyadhikaraNam-adhikriyate narakagatigamanayogyatAM prApyate AtmA yena tat adhikaraNam kalahaH prAbhRtamityeko'rtha' tat kRtvA tathAvidhadravyakSetrAdisAMnidhyo pabRMhitAt kaSAyamohanIyodayAd aparazramaNena saha kalaharUpam adhikaraNaM vidhAyetyarthaH tadanantaraM svayamanyopadezena vA tasya kalahasya aihikapAralaukikapratyavAyabAhulyaM paribhAvya tad adhikaraNaM kalaharUpam vyavazamayya vi-trividhai: - anekaiH prakAraiH svAparAdyapratipattipUrvakaM midhyAduSkRtadAnena avazamayya-upazamaM prApayya tadanantaraM vyavazamitaprAbhRta - vizepeNa avazamitam upazAntIkRtam avasAnaM prApitaM prAbhRtaM kalaho yena sa vyavazamitaprAbhRto dUrIkRtakalaho bhavedityarthaH tathA ca gurusannidhau svaduzcaritamAlocya tavpra'dattaprAyazcittaM ca yathAvat pratipadya punastadakaraNAyAbhyuttiSThet / atha yena saha kalaharUpam adhikaraNam utpannam sa yadi upazamaM nIyamAno'pi nopazAmyati tadA kiM kuryAt 2 ityata Aha-- 'icchAe paro ADhAejjA' ityAdi, icchayA yathAsvarucyA yathecchamityarthaH, paraH - anyoM dvitIyaH zramaNa Adriyeta vA, icchayA yathAsvaruci svecchAnusAraM paraH - anyo dvitIyaH sAdhuH nAhiyeta vA, pUrvavat sambhASaNAdibhirAdaraM vidadhyAd vA na veti bhAvaH, evam icchayA svecchAnusAraM paraH-anyo dvitIyaH sAdhuH tam - upazAmakam sAdhum abhyuttiSThet tasya abhyutyAnaM kuryAd vA, icchayA - svecchAnusAraM paraH - anyo dvitIya. sAdhurnA'bhyuttiSThet - abhyutthAnaM
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAvacUro u0 1 sU0 37-38 viharaNavidhiH 27 na vA kuryAt , icchayA paraH-dvitIyaH sAdhustaM sAdhu vandeta vA, icchayA paraH anyaH zramaNo __ naM vandeta vA, icchyA paraH sAdhustena sAghunA saha saMmuJjIta-ekasArtha bhojanaM dAnagrahaNasa bhogaM vA kuryAt vA, icchayA paraH anyo dvitIyaH sAdhuna saMbhuJjIta-ekamaNDalyAM bhojanaM tena saha na vA kuryAt , icchayA paraH sAdhustena sAdhunA saha saMvaset sam ekIbhUya-ekasmin upAzraye vased vA, icchayA paraH sAdhu. na vA saMvaset-ekIbhUya ekatropAzraye na vased vA, icchayoM paraH sAdhuH upazAmyed vA icchayA paraH zramaNo nopazAmyed vA param , tatra yaH zramaNa upazAmyati kaSAyatApA'pagamena nirvRtimupaiti upazama prApnotItyarthaH, tasya samyagdarzanasamyagjJAnAdInAmArIdhanA bhavati, yaH punaH sAdhuH nopazAmyati upazamaM na prApnoti tasya sAdhosteSAM samyagdarzanAdInAM nAsti AroghanA, tasmAt kAraNAt evam-uktarItyA vicintya-vibhAvya Atmanaiva upazAntavyam upazamI vidheyaH / ziSyaH-prAha 'se kimAhute' he madanta ! se tat kimaMtra viSaye kAraNamAH uktavantaH tIrthakaramRtayaH ? AcArya Aha-'usamasAraM sAmanna' upazamasAram-upazarmaH sAroM yatra tat upazemaMsArameva zrAmaNyaM bhavati, nopazamarahitaM zrAmaNyamityarthaH, upazamavarjitasya zrAmaNyasya niSphalatvAditi bhAvaH / tathA coktam-'sAmanne'NucaraMtassaM kasAyI jassa ukkaDA hoti / mannAmi ucchupurapha va, niphailaM tassa sAmannaM // 1 // zrAmaNyamanucarataH kapAyA yasya utkaTA bhavanti / manye ikSupuSpamiva niSphalaM tasya zrAmaNyam // 1 // iti / suu035|| atha pUrvoktA'dhikaraNasUtreNa sahAsya varSAvAsagamananiSedhasUtrasya kaH sambandhaH / ityatrAha bhASyakAra:--'kiccI' ityAdi / bhASyam-kiccA kalahaM gacchai, Agacchai vA puNo ya khAmeuM / vAsAvAse nevaM, karaNijjaM esa saMbaMdho // 28 // avacUrI-'kiccA kalahaM' iti / kenApi sAghunA sahAdhikaraNe samutpanne tayoIyormadhye ekena vivekinA bhikSuNA 'upazamasAraM zrAmaNyam' iti gurUpadezamabhisaMdhAya tadadhikaraNaM kSamApanAdinA upazamitam kintu yena sahA'dhikaraNaM samutpannaM sa upazAmyamAno'pi nopazAnto bhavet sa kaSAyAnubaddhamanAH zramaNo'nyatra grAmAdau 'kalaha kiccA' adhikaraNaM kRtvA gacchati, athavA yaH pUrvamanupazAntaH san anyatra grAmAdau gataH sa tatra tasya matiparivartanena zubhapariNAmavaMzAt svayam, anyasAdhUpadezena vA yena sahAdhikaraNaM jAtaM bhavettaM sAdhu 'sAme' kSamayituM svAparAdhaM kSamApanArtham gacchati, athavA anyatra gataH sa sAMvatsarikakSamApanAkAle Asanne samAyote sati vicArayet-'yanmayA tadadhikaraNa na kSamitamataH kathaM tAvanmama sAMvatsarikapratikramaNaM kattuM kalpate' iti vicinya taM zramaNa kSamayituM punarapyAgacchati , athavA zramaNAnAM parasparamadhikaraNamutpannamiti zrutvI'nyatra sthito'nyaH
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 vRhatkalpasUtre kazcit pravacanoDDAhabhIrurdharmazraddhAluH sAdhustadadhikaraNamupazamayituM tatrAgacchati, evam tat tadIyagamanAgamanaM zuddhamapi vAsAvAse varSAvAse varSAkAle 'na karaNijjaM' na karaNIyam yato varSAkAle sAdhUnAM gamanAgamanaM na kalpate, ityeSa eva pUrvasUtreNa sahA'sya sUtrasya smbndhH||28|| anena sambandhenAyAtaM varSAMvAse gamanAgamananiSedhaparakamidaM sUtramAha - 'no kappai' ityAdi / sUtram - - no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA vAsAvA sesu carittara || 36 // chAyA -no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA varSAvAseSu caritum // suu036|| cUrNI - 'no kappai' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAM ca varSAvAseSu varSAyAM varSAMkAle vAsaH varSAvAsaH, tasya cAturmAsarUpatvAda bahutvavivakSAyAM teSu varSAvAseSu caturmAsarUpeSu varSAkAlasambandhiSu caturSu mAseSu carituM vicaritum ekasmAd grAmAdanyasmin grAme gantuM na kalpate / varSAsu viharataH SaT kAyavirAdhanena saMyamAtmavirAdhanA bhavati / tatra pakAyavirAdhanA yathA - varSAkAle panthAnaH amarditA bhavanti tena pRthivIkAya virAdhanA 9, jalaklinnamArge gamane'pkAyavirAdhanA suspaSTaiva 2, upadherjalaklinnatvena tApanArthaM matirbhavettena tApanabuddhyA'gnikAyavirAdhanAdoSaH samApayeta 3, jalAIvAyostIvragatyA vAyukAyavirAdhanA 4, varSAkAle bhUmau dUrvAdivanaspatikAyaH samudbhavati, jalasadbhAvAt panakasaMmUrcchanamapi bhavati, ityAdinA vanaspatikAyavirAdhanA 5, varSAkAle indragopazizunAgAdyanekasA bhUmau vicaranti tena trasakAyavirAdhanA bhavet 6 / evaM sayamavirAdhanA bhavati / AtmavirAdhanA tu anekaprakArA bhavati yathA - kardamapicchile mArge pAdaskhalana, tena viSame bhUpradeze nipatanaM bhavet, jale'dRzyamAnakIlakakaNTakAdi vA caraNayoviddhaM bhavet, akasmAt girinadyAdi jalapUreNAnyatra nayanaM bhavet, ityAdyanekaprakArA''tmavirAdhanA bhavet / tIrthakarAjJAvirAghanA tu spaSTaiva zAstre, cAturmAsa - viharaNasya niSiddhatvAt / tasmAt nirgranthairnirgranthIbhizca varSAkAle viharaNaM na vidheyam, apavAde rAjyopadrave grAmadAhe durbhikSe jalaplAvite grAme, ityAdisaMyamayAtrAnirvAhabAdhakeSu kAraNeSu samupasthiteSu varSAkAle'pi tatrato nirgamanamAvazyakaM bhavediti // suu036|| pUrva - varSAvAse cAturmAse zramaNAnAM viharaNaM na kalpate iti pratipAditam, atha kasmin kAle zramaNAnAM viharaNaM kalpate ? iti prazne vihArakalpakAlaM pradarzayannAha - ' kappai' ityAdi / sUtram -- kappara nimgaMthANaM vA niggaMthINaM vA hemaMtagimhAsu carittae / 037 // chAyA -kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA hemantagrISmeSu caritum // 037|| cUrNI - ' kapa' iti / nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA 'hemaMta gimhAsu' hemantagrISmeSu hemantagrISmasamvandhiSu aSTasu mAseSu Rtubaddhe kAle ityarthaH carituM vicarituM kalpate, RtubaddhakAle zuSka bhUmyAdikAraNena saMyamAtmavirAdhanAyA asaMbhavAt // sU0 37||
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUNibhASyAvacUrI u0 1 sU0 39-40 viruddharAjyagamananiSedhaH 29 / pUrvasUtre RtubaddhakAle nirgranthAnAM viharaNaM kalpate iti proktam, sAmpratam RtubaddhakAle vihRtya nirgranthA grAmanagarAdau mAsakalpavidhinA tiSThanti, yatra nirgranthAstiSThanti tena sthAnenA'pAyavarjitena bhavitavyam , sa cApAyo vairAjyaviruddharAjyAdirUpo bhavatIti tAdRze sthAne nirgranthairgamanAgamanaM na karttavyamiti tadvidhi pradarzayati-'no kappai0 verajja0' ityAdi / sUtram--no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA verajjaviruddharajjasi sajjaMgamaNaM sajja AgamaNaM sajjaM gamaNAgamaNaM karittae / jo khalu niggaMtho vA niggaMthI vA verajjaviruddharajjasi sajjaM gamaNaM sajja AgamagaM sajjaM gamaNAgamaNaM karei karataM vA sAijjai se duhaovi vIikkamamANe Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugyAiyaM // chAyA-no kalpate nimranthAnAM vA nirgranthInAM vA vairAjyaviruddharAjye sadyo gamanaM sadya AgamanaM sadyo gamanAgamana kartum / yaH khalu nimrantho vA nirgranthI vA vairAjyaviruddharAjye sadyo gamanaM sadya AgamanaM sadyo gamanAgamanaM karoti kurvantaM vA svadate sa dvidhAto'pi vyatikrAman Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam // 38 // cUrNI-'no kappai' iti / no kalpate na yujyate nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA RtubaddhakAle viharatAM vairAjyaviruddharAjye, vi-viruddhaM rAjyaM virAjyaM tadeva vairAjyaM vartamAnakAlikavairayukta rAjyam, athavA vigatarAjakaM yatra rAjA mRto bhavet tad vairAjyam , tathA viruddharAjyaM yatra dvayoH rAjJoH svasvarAjye parasparam ekarAjyajanAnAmanyarAjye gamanAgamanaM viruddhaM niSiddhaM bhavettad viruddharAjyam, vairAjyaM ca viruddharAjyaM ceti samAhAre vairAjyaviruddharAjyam, tasmina tAdRze deze pradeze vA sadyaH-tatkAlam virodhakAla eva gamanam yatra sthitastatrato nissaraNam, tat, Agamanam-anyapradezAt sadyaH-virodhasamakAle tatra pravezaH, tat, tathA sadya:virodhasamakAla eva gamanAgamanaM-vAraM vAraM nissaraNaM pravezaM vA kattu na kalpate iti pUrveNa sambandhaH / yadi yaH khalu sAdhuH pUrvokte vairAjyaviruddharAjye gamanamAgamana gamanAgamanaM ca karoti svayaM, kArayati vA'nyaM, tathA kurvantaM vA'nyaM svadate-anumodate tadA sa tatra gamanasyAgamanasya gamanAgamanasya ca kartA kArayitA anumoditA ca dvidhAto'pi-ubhayato'pi dvayAnAmapi tIrthakRtAM rAjJAM ca sambandhinIm AjJAM vyatikrAman ulladdayan tIrthakararAjAjJAyA virAdhanAM karvana Apadyate prApnoti cAturmAsikaM caturmAsasambandhi parihArasthAnam anudAtikaM caturgurukaM prAyazcittam / yasmAtkAraNAt vairAjyaviruddharAjye gamanAgamanakaraNe sAdhuH prAyazcittabhAgI bhavati tasmAt kAraNAt vairAjyaviruddharAjye na svayaM gamanAgamanaM kuryAt na kArayet na vA kurvantamanyamanumodeta, tatra pravacanoDDAhasayamAtmavirAdhanAdyanekadoSApattisadbhAvAditi // sU0 38 // pUrvasUtre vairAjyaviruddharAjye sAdhUnAM gamanAgamananiSedha pratipAdita., sAmprataM vairAjyaviruddharAjye kadAcid gato bhavettatra luNTakairvastrANi luNTitAni bhaveyustato'nyagrAmAdau sAdhurgacchet
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatkalpasUtra tatrA'zanAdyartha gRhasthagRhe pravizantaM tamalpavana dRSTvA kazcit zrAvakastaM muni vastrAdigrahaNArthamupanimantrayati tadA sAdhunA kiM karttavyamiti tadvidhiM pradarzayati-niggathaM ca NaM' ityAdi / sUtram--nigaM ca NaM gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppaviThaM keI vatyeNe vA paDiggaheNa vA kaMvaleNa yA pAyapuMchaNeNa vA uvanimaMtejjA, kaMppai se sAgArakaDe gahArya AyariyapAyamUle ThavittA doccapi uggahaM aNuNNaM vittA parihAraM pariharittaeM // sU0 39 // chAyA-nirgranthaM ca khalu gAthApatikulaM piNDapAtapratijJayA anupraviSTa kazcit vastreNa vA pratigraheNa vA kampalena vA pAdaproJchanena vA upanimantrayet kalpate sAgArakRtaM gRhItvA AcAryapAdamUle sthApayitvA dvitIyamapi avagraham anujJApya parihAra parihartum // sU0 39 // cUNI-'niragaMthaM ce paM' iti / nirgranthaM ca khalaM vairAjyaviruddharAjyavihArAMdAgatamalpavanAdikaM sAdhum, kIdRzam ? piNDapAtapratijJayA, tatra piNDa:-odanAdistasya pAtaH pAtre patanaM grahaNaM piNDapAtastasya pratijJayA-azanAdigrahaNecchayA gAthApatikula-gRhasthagRham anupraviSTamanu-anyayAca kajananissaraNAnantaraM praviSTam anupraviSTam, anena gRhasthagRhe dInArthamapAvRtadvAraM bhavediti sUcitam, gRhasthagRhe gataM sAdhu kazcit zrAvakastamalpavastrAdikaM dRSTvA vastreNa vastramuddizya, pratigraheNa-pAtreNa pAtramuddizya kambalena-UrNAmayavastreNa UrNAmayavastramuddizya, pAdaproJchanena rajoharaNena, athavA 'pAtraproJchanenaM' iti cchAyA, tatra pAtrANAM proJchanakavatram tena, athavA pAtrazabdena pAtrabandhaH pAtrakesarikAdikaH, proJchanazabdena rajoharaNaM gRhyate tataH pAtraM ca proJchanaM ceti samAhAradvandve pAtraproJchanaM tena vA, taduddizya upanimantrayet vastrAdigrahaNArthaM prArthayeta, tadA 'se' tasya upanimantritasya muneH kalpate tad vastrAdikaM grahItum , kena vidhinA kalpate ? ityAha-tada vanAdikaM sAgArakRtam-sAgArasambandhikam, agAreNaM sahitaH sAgAra:-gRhasthaH tatsambandhikam, idaM vastrAdikaM gRhasthasatkameva, tvatsatkameva na mameti kathanapUrvakam / athavA sAkArakRtamiti AkAreNa sahitam, yathA-saMprati tavedaM vanAdikaM gRhNAmi tat prAtihArikarUpeNa gRhNAmi, yadyAcAryA grahISyanti tadA tebhyo dAsyAmi, anyathA pratyAvartayiSyAmi, evarUpAkArapUrvakam, athavA aucAryasatkamidaM vastraM, na mama, te yasmai kasmaicit mahyaM vA dAsyanti, te vA svayamasyopabhogaM karipyanti yattatsambandhikamevedaM vastrAdikaM bhaviSyati nAnyasya, yadi te nAdariSyanti tadaitadvastrAdikaM sAMgArakRtameveti tubhyamevAnIya parAvartayiSyAmi, ityevaM savikalpakakathanapUrvakaM 'gahAya' gRhItvA AcAryapAdamUle-AcAryacaraNasamIpe sthApayitvA, yadi te tasmai eva dadAti tadA dvitIyamapi vAram-avagraham, prathamata eko'vagrahaH gRhasthasambandhI yo gRhasthAd gRhItaH, dvitIya AcAryasambandhI, ityevaM dvitIya vAram avagraham vastrAdigrahaNAjJAm anujJApya-gRhItvA parihAraM,
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNimA yAvarI u0 1 sU0 41-43 vastrAdigrahaNavidhiH 31 parihiyate yattat parihAram-upabhogayogyaM vastrAdikaM parihattuM dhattumupabhoktuM vA kalpate iti pUrveNa sambandhaH // sU0 39 // pUrvasUtre bhikSArthagatasya sAdhohasthopanimantritavastrAdigrahaNavidhiH pratipAditaH, sAmprataM vicAravihArabhUmigatasya vastrAdigrahaNavidhimAha-niggaMthaM ca NaM' ityAdi, sUtram--niggaMthaM ca NaM vahiyA viyArabhUmi vA vidyArabhUmi vA nikkhaMta samANaM kei vattheNa vA paDiggaheNa vA kaMvaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimaMtez2jA, kappai se sAgArakaDaM gahAya AyariyapAyamUle ThavittA doccaMpi uggahaM aNuNNa vittA parihAraM pariharittae // sU0 40 // chAyA-nigranthaM ca khalu bahivicArabhUmi vA, vihArabhUmiM vA niSkrAntaM santaM ko'pi vastreNa vA pratigraheNa vA kambalena vA, pAdaproJchanena vA upanimantrayet, kalpate tasya sAgArakRtaM gRhItvA AcAryapAdamUle sthApayitvA dvitIyamapi avagraha anujJApya pariharjum // 4 // cUNI-'niggaMthaM ca NaM' iti / nirgranthaM ca khalu, 'pahiyA' bahiH upAzrayAbahiHpradeze vicArabhUmi-vicAraH-saMjJA tasya bhUmiH vicArabhUmistAM vicArabhUmi sthaNDilabhUmi mityarthaH, vAathavA vihArabhUmi-vihArabhUmiriti svAdhyAyabhUmiH muniryatra zAstrasvAdhyAyArthamupAzrayAbahirgatvA ekAntabhUmau AtmadvitIya AtmatRtIyaH san tatra sthitvA sUtramathaM tadubhayaM ca cintayati sA vihArabhUmiH samayabhASayA kathyate, tatastAM vicArabhUmi vihArabhUmi vA tatra rAmanArthamityarthaH niSkrAntaM gata santaM ko'pi gRhasthaH vastrAdigrahaNArthamupanimantrayet yathA-'Agacchatu bhagavan ! mama gRhe bhavatkalpyaM vastrAdi gRhNAtu' ityevaM prArthayet tadA, ityAdi yathA pUrva mikSAcaryAgatasya yo vastrAdigrahaNavidhiruktaH sa evAtra bodhyaH // sU0 40 // pUrva nirgranthaviSayakaM bhikSAcaryArtha gatasya, tathA vicArabhUmi vihArabhUmi gatasya ca vastrAdigrahaNavidhipratipAdakaM sUtradvayaM pratipAditam, sAmprataM eSa eva vidhirnigranthImuddizya sUtrayena pratipAdyate-'niragaMthiM ca NaM' ityAdi / sUtram --niggaMthiM ca NaM gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppaviTaM kei vattheNa vA paDiggaheNa vA kaMvaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA ucanimaMtejjA kappai se sAgArakaDaM gahAya pavattiNIpAyamUle ThavittA doccaMpi uggaI aNuNNavittA parihAraM prihritte|| niggathiM ca NaM viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkhaMta samANaM kei vattheNa vA paDiggaheNa vA kaMvaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimaMtejA, kappai se sAgArakaDaM gahAya pavattiNIpAyamUle ThavittA doccapi uggaheM aNuNNavittA parihAraM pariharittae // sU0 42 //
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasne chAyA-nirgranthI ca khalu gAthApatikulaM piNDapAtapratikSayA anupraviSTAM ko'pi vastreNa vA kambalena vA pAdamoJchanena vA upanimantrayet, kalpate tasyAH sAgArakRtaM (sAkArakRtaM vA) gRhItvA pravartinIpAdamUle sthApitvA dvitIyamapi avagraham anujJApya parihAraM paridattam / / sU0 41 / / nirgranthIMca khalu vicArabhUmi vA vihArabhUmi vA niSkAntI satI ko'pi vastreNa vA pratigraheNa vA kambalena vA pAdaproJchanena vA upanimantrayet kalpate tasyA sAgArakRtaM (sAkArakRtaM vA) gRhItvA pravartinIpAdamUle sthApayitvA dvitIyamapi avagraham anujJApya parihAraM parihartum // sU0 42 // cUrNI -'niggaMthiM ca NaM gAhAikulaM' ityAdi, tathA 'niggaMthi ca NaM viyArabhUmi vA' ityAdi ca sUtradvayamapi nigranthasUAvadeva vyAkhyeyam, navaraM vizeSastvayam-yat nimranthasUtradvaye 'AyariyapAyamULe ThavittA, AcAryapAdamUle sthApayitvA' ityuktama , atra nirgranthIsUtradvaye ca pavattaNIpAyamUle ThavittA' 'pravartinIpAdamUle sthApayitvA' iti vyAkhyeyam tatra / pravartinItipravarttayati-prerayati svanizrAgatasAdhvIH zrutacAritradharme yA sA pravartinI-dIkSAdAtrI, paryAyajyeSThA vA nirgranthIti / zepaM sarva nirgranthamUtravadeva vyAkhyeyamiti // sU0 42 // atrAha bhASyakAra--'sacchadaM' ityAdi / bhASyam--sacchaMdaM no giNhe, no paribhuje ya vatthapattAI jaM AyariyapadattaM, taM giNhe taM ca paribhuje ||suu029|| evaM niggaMthINaM, pvttinniidttvtthpttaaii| kappai kiMtu sayaM taM, no giNhe neva paribhuMje // 30 // chAyA-svacchandaM no gRhIyAt, no paribhuJjIta ca vastrapAtrAdi / yad AcAyapradattaM, tad gRhIyAt tacca paribhuJjIta // 29 // evaM nirgranthInAM, pravartinAdattavastrapAtrAdi / kalpate kintu svayaM tad no gRhNIyAt naiva paribhuJjIta / 30 // avacUrI-'sacchaMda' iti / nirgrantha vastrapAtrAdi gRhasthagRhAd gRhasthahastAcca svacchaMda svacchandatayA yathAruci no gRhNIyAt , evaM gRhItaM ca tad no naiva paribhuJjIta / kiM kuryAt ? tatrAha-gRhItaM tad vastrAdikaM sAkArakRtamiti kRtvA 'nedaM vastraM mama, kintu AcAryasatkaM prAtihArikaM vA asti' iti kathanapUrvakramAdAya AcAryasamIpe sthApayet , tatra yad vastrAdikamAcAryapradattaM bhavet-AcAryA , upAdhyAyAH, paryAyajyeSThA vA svecchayA yad vastrAdikaM dadyustad gRhNIyAt, vinayavandanapUrvaka dvitIyamavagrahamanujJApya svIkuryAt tacceti tadeva vastrAdikaM parimuJjIt strakAyeM vyApArayediti nirgranthakalpa // 29 // 'evaM' iti / evam anenaiva prakAreNa nirgranthInAM sAdhvInAM pravartinIpradattavastrapAtrAdi grahItuM paribhoktuM ca kalpate, kintu tad vastrapAtrAdikaM svayaM svecchayA gRhasthAd no gRhNIyAt na svIkuryAt
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAvacUrI u0 1 sU0 43-46 AhArAdigrahaNavidhiH 33 naiva ca paribhuJjIta na svakArye vyApArayet, kintu nimranthavadeva gRhasthena dIyamAnaM vastrAdika sAkArakRtamiti kRtvA 'nedaM mama vastrAdi, kintu pravartinIsatkaM prAtihArikaM vA'stI'-tikRtvA pravartinIsamIpe sthApayitvA'vagrahAnujJApUrvakaM tatpradattaM vanAdikaM vinayena svIkuryAt, tadeva ca paribhuJjIteti nirgranthIkalpaH // 30 // pUrva nirgranthanirgranthInAM vastrapAtrAdigrahaNavidhiH pratipAditaH, sAmprataM vastrAdigrahaNAnantaramAhArAdhikAra iti rAtrau vikAle vA''hAragrahaNaniSedhaM pradarzayati-'no kappai0 rAo vA0' ityAdi / sUtram--no kappai niggaMthANa vA niggaMdhINa vA rAo vA viyAle vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDiggAhittae, nannatya egeNaM pundhapaDilehieNaM sejjAsaMthAraeNaM // suu043|| chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA rAtrau vA vikAle vA azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA pratigrahItum, nAnyatra ekena pUrvapratilekhitena zayyAsaM. stArakeNa // sU0 43 // cUrNI- 'no kappaI' iti / nimranthAnAM vA nimranthInAM vA rAtrau vA rAtrimadhye vikAle vA sandhyAsamaye 'asaNaM vA' iti azanAdi caturvidhamAhAraM pratigrahItum AdAtuM na kalpate / atra vikAle caturvidhAhAraniSedhastahi~ kimanyadapyupadhijAtaM rAtrau vikAle vA grahItuM na kalpate ? atrAha sUtrakAraH--'nannattha' ityAdi, ekena kevalena 'sejjAsaMthAraeNaM' zayyAsaMstArakeNa, tatra zayyA zarIrapramANA, saMstArakaH sArddhatRtIyahastapramANaH, zayyA ca saMstAraka zceti samAhAre zayyAsaMstArakam, tena, kIdRzena zayyAsaMstArakeNa? tatrAha-pUrvapratilekhitena-pUrva divase yat pratilekhitaM bhavet tena vinA anyatra na, tattyaktvA anyat kimapi na kalpate, divase zayyAsaMstArakasya pratilekhanAM kRtvA'nyatra sthAne vasatau sthAnAbhAve caurAdizaGkayA vA gRhasthanizrayA tadgRhe sthApitaM bhavettadA tad rAtrau vikAle vA zayanArtha pratigrahItuM kalpate nAnyaditi bhAvaH // sU0 43 // pUrva rAtrau vikAle vA azanAdigrahaNanipedhaH proktaH, sAmprataM vastrAdigrahaNaniSedhamAha'no kappai0 vatthaM vA' ityAdi / sUtram--no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA rAo vA viyAle vA vatthaM vA paDiggahaM vA kaMvalaM vA pAyapuMchaNaM vA paDiggAhittae, nannattha egAe hariyAhaDiyAe, sAvi ya paribhuttA vA dhoyA vA rattAvA ghaTTA vA maTTA vA saMpadhUmiyA vA // sU044 // chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA gimranthInAM vA rAtrau vA vikAle vA vastraM vA pratigrahaM vA kambalaM vA pAdaproJchanaM vA pratigrahItum, nAnyatra ekayA hatAhatayA, sA'pi ca paribhuktA vA dhautA vA rajitA vA dhRSTA vA mRSTA vA saMpradhUmitA ghA // sU044 //
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatkalpasUtre cUrNI - 'no kappai' iti / nirgrandhAnAM nirgranthInAM rAtrau vikAle vA vastraMvA colapaTTazATikAdikam, pratigrahaM - pAtram, kambalam - UrNAmayaM prAvaraNavastram, pAdaproJchanaM - rajoharaNam athavA pAtraprocchanam - AhArAdipAtrANAM proJchanavastram etatsarvaM vastujAtaM pratigrahItuM na kalpate / tarhi kiM kalpate ? ityAha-ekayA kevalayA hatAhatayA - hRtaM pUrve caurAdinA coritaM pazcAt zubhapariNAmAdivazAt gRhasthabhayavazAddA AhatA - AnIya punardattA, etAdRzI kA'pi vastrajAtiH, tayA anyatra - vinA tAM tyaktvetyarthaH na kalpate, sA tu kalpate iti bhAvaH sA'pi ca yA AnIya dattA sA yadi paribhukkA haraNakartrA svaparibhoge nItA zarIre dhRtA bhavet, dhautA vA jalena prakSAlitA vA bhavet, raJjitA vA raktapItAdirAgeNa raGgayuktA vA kRtA bhavet, ghRSTA vA cikkaNaprastarAdinA cikkaNIkRtA vA, sRSTA vA prakSitA sukomalIkRtA vA bhavet, saMpraghUmitA, saMpradhUpitA vA agurucandanAdi sugandhadravyadhUmena dhUmayuktA kRtA, sugandhadravyadhUpena dhUpitA vA bhavet tathApi sA vasnanAtirnirgranthairnirgranthIbhiH rAtrau vikAle vA'pi sA dIyamAnA grahItavyA, tasyAH svanizrAgatatvAditi // sU0 44 // 34 1 pUrvaM rAtrau vikAle vA vastragrahaNavidhiruktaH, sAmpratamadhvagamanasya sakhaDigamanasya ca niSedhamAha - 'no kappai0 addhANa0' ityAdi / sUtram -- 'no kappai nigaMthANa vA, niggaMthINa vA rAo vA, viyAle vA, addhANagamaNaM ettae || sU045 || no kappai nigrgayANa vA niggaMthINa vA saMkhArDa vA saMkhaDipaDiyAe addhANagamaNaM ettae || suu046|| chAyA - no kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA rAtrau vA vikAle vA abhvagamanam etum // sU0 45 // no kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA saMkhArDa vA saMkhaDipratijJayA adhvagamanam etum // su0 46 // cUrNI - 'no kapa' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAM ca rAtrau vikAle vA sandhyAkAle adhvagamanaM mArgagamanam etuM karttuM no kalpate, rAtrau vikAle vA gamanazIlasya prathamam cakSuragocaratayA IryAsamitireva virAdhitA bhavati, tasyAM virAdhitAyAM saMyamo'pi virAdhito bhavet tena tIrthakarAjJA'tikrAntA bhavatIti saMyamavirAdhanA bhavati, evamAtmavirAdhanA tu pratyakSaiva yathArAtrau vikAle vA gamanazIlasya sAghorandhakArasadbhAvAd garttAdau patanaM bhavet pAdayoH kaNTakavedhaH syAn, cauraluNTAkAdinA vastrAdyapaharaNaM bhavet, zvApadAdihiMsrajantukRtastrAsaH samutpayeta, samArayedvA kulaTAjArAdikRtopadravo'pi sabhavet tasmAd nirgranthanirgranthIbhiH rAtrau vikAle vA'dhvagamanaM na
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghRNibhASyAvecUrI u0 1 sU0 47-48 rAtrau vikAle vA vahirgamanavidhi : 35 kartavyam // sU0 45 // nirgranthanirgranthyo rAtrau gamanaM saMkhaDyAmAhArAdyarthaM vA kadAcit kurvantIti tanniSedhamapyAha-'no kappaI' ityAdi / no kalpate nigranthAnAM vA nirgranthInAM vA saMkhaDiM vA, saMkhaNDyante troTyante SaTkAyajIvAnAmAyUMSi yatra sA saMkhaDiH agnyArambhe SaTkAyAnAmupamardanasadbhAvAt , vivAhamaraNAdinimittaM kriyamANaM bahujanabhojyaM saMkhaDirucyate, tAmapi saMkhaDipratijJayA saMkhaDivAJchayA tannimittam adhvagamanam, etuM kartuM na kalpate // 46 / / pUrvasUtre rAtrau vikAle vA 'dhvagamanasya saMkhaDigamanasya ca niSedhaH pratipAditaH, sAmprataM gamanaprakaraNAd nirgranthasya ekAkinaH saMjJAdibhUmau gamanavidhimAha-'no kappai0' ityAdi / sUtram--no kappai niggaMthassa egANiyassa rAo vA viyAle vA vahiyA viyArabhUmi vA, vihArabhUmi vA nikkhamittae vA pavisittae vA / kappai se appaviiyassa vA appataiyassa va, rAo vA, viyAle vA vahiyA viyArabhUmi vA, vihArabhUmi vA nikkheMmittae vA pavisittae vA / sU0 47 // chAyA-no kalpate nirgranthasya ekAkinaH rAtrau vA vikAle vA vahivicArabhUmi yA vihArabhUmi vA niSkramituM vA praveSTuM vA, kalpate tasya AtmadvitIyasya vA AtmatRtIyasya vo rAtrau vA vikAle vA bahirvicArabhUmi vA vihAramUrmi vA niSkramituM vI praveSTuM vA // sU* 47 // cUrNI-'no kappaI' iti / nirgranthasya sAdhoH ekAkina:-advitIyasya rAtrI vA vikAle vo bahiH upAzrayAd bahiHpradeze vicArabhUmi vA-saJjJAbhUmi kAyikyAdipariSThApanabhUmim , vihArabhUmi vA svAdhyAyamUmim uddizya niSkramituM-nissatuM praveSTuM bahirbhAgato'ntarAgantuM gamanAgamanaM kartumityarthaH no kalpate / tahiM kathaM kalpate ? ityAha-kalpate 'se' tasya nirgranthasya AtmadvitIyasya AtmA svayaM dvitIyo yasya saH ekaH anyaH sAdhuH svayaM dvitIyo bhavet sa bhAtmadvitIyo bhavet sa AtmadvitIyaH, tasya vA, athavA AtmatRtIyasya dvau anyau zramaNau svayaM ca tRtIyo bhavet sa AtmatRtIyaH, tasya ekena zramaNena dvAbhyAM vA zramaNAbhyAM sahitasya rAtrau vA vikAle vA bahiH upAzrayAd bahiHpradeze vicArabhUmi vA vihArabhUmi vA niSkramituM praveNTuM gamanAgamanaM kartuM kalpate / rAtrau vikAle ca ekAkinA zramaNena upAzrayAdvahirna gantavyamiti bhAvaH / rAtrI ekAkitvena gamanazIlasya sAghoH saMyamavirAdhanA AtmavirAdhanA ca bhavati, tathAhi-saMyamavirAdhanA yathA-bahirgatam ekAkina sAdhuM dRSTvA rUpamugdhA kAcit kulaTA strI tadanicchayApi
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatkalpastre tamupasargayati, 'ko'tra mAM pazyatI' ti kRtvA ekAkino mano vA bhidyate, ityAdinA saMyamavirAdhanA / rAtrau bahirgatamekAkinaM sAdhuM dRSTvA taskarAstadupadhimapahareyuH, prAmArakSakA vA ekAkinaM rAtrI dRSTvA cauro'yamiti buddhayA grahaNAkarSaNAdikaM vA kuryuH, zvApadAdibhirvA hanyeta, zrAmaNyasIditaH palAyanapratIkSaka ekAkitvena palAyeta, rAtrI bahiH kAyikI pratiSThApayan vAyuprakopena mUrchitaH san bhUmau prapatet mriyeta vA, ityAdiprakAreNa AtmavirAdhanA bhavati tasmAt naikAkinA zramaNena rAtrau bahirbhUmau gantavyam , apitu ekena dvAbhyAM vA saha kAyikyAdyartha rAtrau bahirgantavyaM, tena pUrvoktaparisthitau tasya sAhAyyaM bhavediti bhAvaH // sU0 47 // pUrva nigranthasya rAtrau vahirgamanavidhiH pratipAditaH, sAmprataM tameva vidhi nirgranthyarthaM pratipAdayitumAha-'no kappai0 egANiyAe' ityAdi / sUtram-no kappai niragaMthIe egANiyAe rAo vA viyAle vA vahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkhamittae vA pavisittae vA / kappai se appaviiyAe vA appataiyAe vA appacautthIe vA rAo cA viyAle vA pahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkhamittae vA pavisittae vA // sU0 48 // chAyA-no kalpate nirmathyA ekAkinyA rAtrI vA vikAle vA bahirvicArabhUmi vA vihArabhUmi vA niSkramituM vA praveSTuM vA kalpate tasyA AtmadvitIyAyA vA AtmatRtIyAyA vA AtmacaturthyA vA rAtrau pA vikAle vA bahirvicArabhUmi vA vihArabhUmi vA niSkramituM vA praveSTuM vA // 90 48 // - cUrNI-'no kappaI' iti / idaM sUtraM nimranthasUtravadeva vyAkhyeyam , navaraM nirgranthasUtre nimranthasya AtmadvitIyasya AtmatRtIyasya rAtrau vahirgamanaM kalpate iti proktam , atra tu nimranthIsUtre AtmacaturthyA vA rAtrau bahirgatuM kalpate, iti proktam , etAvAneva vizeSaH zeSaM pUrvasUtravadeveti / nirgranthyA rAtrau ekAkinyA bahirgamane'neke doSAH saMyamAtmavirAdhanAdikAH saMbhaveyuH, tathAhi-ekAkinI bahirgatAM dRSTvA lampaTaH ko'pi puruSa upasargayet , tatprArthanAyAM svamano vA bhidyate 'ko'tra mAM pazyatI' ti kRtvA tamanumodate, ityAdirUpeNa saMyamavirAdhanA / AtmavirAdhanA prAyaH pUrvoktaiva rAtrau garjAdau prapatet , mUrchitA vA bhavet , ityAdikA''tmavirAdhanA bhavati, ato nimranthyA ekayA dvAbhyAM tisRbhizca sahitayA rAtrau bahirgantavyam, kintu naikAkinyA rAtrau vahirgantavyam , ekAkinyA rAtrau vahirgamane AjJAbhaGgAnavasthAmithyAtvAdayo'neke doSAH samApayeranniti // sU048 //
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNi bhAgyAvacUrI u0 1 sU0 41 Aryadeza viharaNavidhiH 37 pUrva nirmanthAnAM nirvrandhInAM ca rAtrau vahirgamanavidhiH pratyekaM pRthakpRthakUtvena pratipAditaH, sAmprataM gamanaprasaGgAt nirgranthanirgranthInAM samuccayenA''ryadezAn pradarzayan viharaNavidhimAha - 'kappai0 puratthimeNaM' ityAdi / sUtram -- kappar3a niggaMthANa vA niggaMthINa vA puratthimeNaM jAva aMgamagahAo ettae, dakkhiNaM jAva kosaMbIo, paccatthimeNaM jAva thUNAvisayAo, uttareNaM jAva kuNAlAvisayAo ettae, etAaara kappara, etAvatAna Arie khette, No se kaSpaha etto vAhi / teNa paraM jattha nANadaMsaNacarittAI ussappaMti-tti vemi // sU0 49 // chAyA - kalpate nirgranthAnAM vA nirgranyInAM vA paurastye yAvat aGgamagadhAn etum, dakSiNe yAvat kauzAmvIH, pAzcAtye yAvat sthUNAviSayAn, uttare yAvat kuNAlAviSayAn tum, etAvattAvat kalpate, etAvattAvad Arya kSetram | no teSAM ( tAsAM vA ) kalpate etasmAd bahiH / tataH paraM yatra jJAnadarzanacAritrANi utsarpanti iti bravImi // sU0 49 // cUrNI - ' kappai' iti / nirgranthAnAM vA nirgranyInAM vA dvayAnAM 'purasthimeNaM' paurastye pUrvadizAyAM yAvat aGgamagaghAn aGgajanapadaM - magadhajanapada cAvadhIkRtya aGgamagadhadezaparyantamityarthaH / etu N vihartuM kalpate / tatra campAprAntasambaddho janapadaH aGgapadena procyate, rAjagRhasambaddhazca janapado magadhazabdena procyate / atra sUtre bahuvacanaM tadgatAnekApAntarAlajanapadavivakSayA bodhyam, evamagre'pi / 'dakkhiNaM' dakSiNasyAM dizi yAvat kauzAmbIH, kauzAmbIti kauzAmbInagaryupalakSito janapadaH kauzAmbIzabdena procyate iti kauzAmbI sambaddhadezaparyantam etuM kalpate, iti sarvatra saMbadhyate / 'paccatthimeNaM' pAzcAtye pazcimadizAyAM yAvat sthUNAviSayAn sthUNAdezaparyantam etu N kalpate / 'uttareNaM' uttarasyAM dizi yAvat kuNAlAviSayAn kuNAlAdezaparyantam etuM kalpate / etAva'ttAvat caturdikSu pUrvoktajanapadaparyantameva nirgranthanirgranthInAM viharttI kalpate / tatra kAraNamAha - 'etAva - tAva' etAvatpramANameva kAryakSetram, atra tIrthaMkarAdimahApuruSajanmabhUmitvena lokA dharmiSThA: santi tena nirgranthanirgranthInAM jJAnadarzanacAritrANAmArAdhanA samyak kartuM zakyate'ta etAvatyeva AryakSetre nirgranthanirgranthIbhirvihartavyamiti bhagavatA samupadiSTam / AryakSetrAdvahirviharaNe niSeghamAha'no se kappar3a' iti / 'se' iti teSAM nirgranthAnAM tAsAM nirgranthInAM vA no kalpate etasmAt kSetrAd bahirviharttum / jJAnAdilAbhArthamapavAdamAha - 'teNa paraM' iti, tataH pUrvoktamaryAditAryakSetrAt paramagre anAryadeze'pi yatra jJAnadarzanacAritrANi utsarpanti vRddhimAsAdayanti tatra vihartuM kalpate, yadi pUrvoktAryakSetrAdvahiH kAraNavazAt zrutasthavirAstatkSetre'pi kSetragatajanAnAM sulabhabodhitvaprAptibuddhayA gatA bhaveyuH, te ca pazcAt jAvalakSaNatvena tatraiva sthiravAse sthitA bhaveyusteSAM pArzve jJAna
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwww bRhatkalpasUtra darzanacAritravRddhisaMbhavaH, iti vuddhyA yathAvasaraM tatrApi zramaNazramaNInAM gantuM kalpate, ityapavAdapadasaMkSepArthaH / sudharmA svAmI upasaMharati-'tti bemi' iti, yathA bhagavanmukhAt zrutaM tathaiva bavImi-kathayAmi na tu svabuddhaceti // sU0 49 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagadallabha-prasiddhavAcaka -paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta"jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlabativiracitAyAM"bRhatkalpasUtrasya" cUrNi-bhASyA-'vacUrIrUpAyAM vyAkhyAyAM prathamoddezakaH samAptaH // 1 //
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ | atha dvitIyodezakaH / athAsya dvitIyoddezakAdisUtrasya prathamoddezakasyAntimasUtreNa saha kaH sambandhaH ? ityatrAha --- bhASyakAra : - 'pucaM ' ityAdi / sAhUNa gamaNapAuragA / bhASyam - puvaM AriyavisayA, tattha nivAsavihI iha, darisijjai esa saMbaMdhI // 1 // chAyA - pUrvam AryaviSayAH, proktAH sAdhUnAM gamanaprAyogyAH / tatra nivAsavidhiriha, darzyate eva sambandhaH ||1|| avacUrI - 'putra' iti / pUrvam - prathamodezakasyAntimasUtre AryaviSayAH AryadezAH sAdhUnAM gamanaprAyogyAH viharaNayogyAH proktAH, tatra AryadezeSu viharatAM munInAM kIdRze upAzraye vastavyam ? iti upAzrayanivAsavidhiH iha - asya dvitIyodezakasya prathame sUtre darzyate / eSa pUrvodezakAntimasUtreNa saha asyAdisUtrasya sambandho varttate // 1 // ityanena sambandhenAyAte'smin dvitIyodezake nirmanthanirgranthIbhiH kIdRze upAzraye vastavyamiti pradarzayitukAmaH sUtrakAro'smin viSaye trINi sUtrANi vakSyati, tatra prathamaM sacittapratibaddhopAzrayavAsapratiSeghasUtram 1, dvitIyam - RtubaddhakAlayogyopAzrayavAsavidhipratipAdakaM sUtram 2, tRtIyaM cAturmAsayogyopAzrayavidhipratipAdakaM sUtram 3 ceti trINi sUtrANi, tatra prathamaM sacittabIjapratibaddhopAzrayanivAsanipedhasUtramAha - 'uvassayassa' ityAdi / sUtram -- uvassassa aMto vagaDAe sAlINi vA vIhINi vA muggANi vA mAsANi vA tilANi vA kulatthANi vA gohamANi vA javANi vA javajavANi vA ukkhitANi vA vikkhittANi vA viikiSNANi vA vippa kiSNANi vA no kappai nimAMthANa vA niggaMthINa vA ahAlaMdamavi vatthae || sU0 1 // chAyA - upAzrayasya antarvagaDAyAM zAlayo vA brohayo vA mudrA vA bhASA ghA tilA vA kulatthA vA godhUmA vA yavA vA, yavayavA vA utkSiptA vA vikSiptA vA vyatikIrNA yA viprakIrNA vA no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA yathAlandamapi vastum // su01 // cUrNI - ' uvassayassa' iti / pUrvokteSu AryakSetreSu viharatAM zramaNAnAM RtubaddhakAle cAturmAse vA yatra upAzraye sthitiH karttavyA bhavet tasya upAzrayasya vagaDAyAM 'vagaDA' iti dezI zabdaH prAGgaNavAcakastena vagaDAyAmiti upAzrayasya prAGgaNe zAlayaH zAlivIjAni, brIhayaH tA eva zAlivizeSAH, mudgAH prasiddhAH, mASAH 'uDada' iti prasiddhAH, tilAH kulatthAH 'kulathI' iti prasiddho dhAnyavizeSastasyA bojAni, godhUmAH, yavAH, yavayavAH 'jvArI' iti prasiddhAH, yavajAtIyabIjAni vA, etAni dhAnyabIjAni yadi upAzrayaprAGgaNe utkSiptAni sAmAnyena prasRtAni, vikSiptAni
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasUtre vizeSeNa prasRtAni, vyatikarNAni sarvatra prastAni vA bhaveyustAdRze upAzraye nimranthAnAM vA nigranthInAM vA yathAlandamapi-kSaNamAtramapi, yathAlandazabdo dezIyo'tra kSaNamAtravAcakaH, yAvatA kAlena jalArdA hastarekhA zuSyati tAvatkAlamapi tatra vastuM no kalpate / tatra vAse apramattAnAmapi akasmAt sacittabIjasaMghaTTanasyAvazyambhAvAt // sU0 1 // atha tatrApi RtubaddhakAlayogyopAzrayavidhipratipAdakaM dvitIya sUtramAha-'aha puNa' ityAdi / sUtram-aha puNa evaM jANijjA-(ucassayassa aMto vagaDAe sAlINi 10) no ukkhittAI no vikkhittAI no viikiNNAI no vipakiNNAiM (kintu) rAsikaDANi vA puMjakaDANi vA bhittikaDANi vA kuliyAkaDANi vA laMchiyANi vA muddiyANi vA pihiyANi vA kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA hemaMtagimhAsu vatthae // suu02|| chAyA- atha punarevaM jAnIyAt-(upAzrayasya antarvagaDAyAM zAlayo vA0) no utkSiptAH, no vikSiptAH, no vyatikIrNA , no viprakIrNAH, (kintu) rAzIkRtA vA, puJjIkRtA vA, bhittikRtA vA, kulikAkRtA vA, lAJchitA vA, mudritA vA, pihitA vA, kalpate nimranthAnAM vA nirgranthInAM vA hemantagrISmepu vastum // sU0 2 // .. ___ cUrNI-'aha puNa' iti / tatrAryadeze vastumicchanto munayaH atha punariti pUrvasUtroktazAlyAdibIjotkSepAdiviparItamupAzrayaM jAnIyAt, atra pUrvasUtroktapAThasyAnuvRtiH karttavyA, yathA upAzrayasya vagaDAyAM zAlibIjAdIni no naiva utkSiptAni vikSiptAni vyatikIrNAni kintu tAni tatra vakSyamANaprakAreNa sthitAni bhaveyuH, yathA rAzIkRtAni ekatra rAziM kRtvA sthApitAni, pujIkRtAni-dIrghagolAkArarAziM kRtvA sthApitAni, bhittikRtAni-bhittau kRtAniiSTakAdiracitamittinizrayA sthApitAni kulikAkRtAni mRtpiNDanirmitaM kuDyAkAraM sthAnaM kulikocyate tatrAlInAni kRtvA sthApitAni, lAJchitAni bhasmAdinA cinhitAni, mudritAni chagaNamRttikAdinA aGkitAni AvRtAni, pihitAni kiliJjakaTAdinA sthAlyAdinA vA evameva sthagayitvA sthApitAni bhaveyuratropAzraye tadA tatra nirgranthAnAM nirgranthInAM hemantagrISmeSu RtubadveSu. aSTasu mAsepu madhye svasvakalpyakAle vastuM kalpate / etAdRzaprakAreNa sthiteSu zAlyAdivIjeSu tatra vasatAM munInAM sacittasaMghaTanAdiprasaGgAbhAvAt / tatrApi cAturmAsakAle na kalpate, cAturmAse bIjAnAM gRhasthakRtanissAraNapunaHsthApanayorbhUyo bhUyaH prasaGgena sacittasaMghaTanAderavazyambhAvAt // sU0 2. // . atha tatrApi cAturmAsayogyopAzrayavidhipratipAdakaM tRtIyaM sutramAha-'aha puNa' ityaadi| sUtram-aha puNa evaM jANijjA (uvassayassa aMto vagaDAe sAlINi vA0) no rAsikaDAI, no puMjakaDAI, no bhittikaDAI, no kuliyAkaDAI, (kintu)kohAuttANi vA, pallAuttANi vA, maMcAuttANi vA, mAlAuttANi vA bholittANi vA littANi vA, pihi
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAvacUrI u 2 sU0 3-5 sacittapratibaddhopAzrayanivAsavidhiH 41. yANi vA laMchiyANi vA, mudiyANi vA kappai niggaMthANa cA niggaMthINa vA vAsAbAsaM vatthae // sU03 // - chAyA-atha punarevaM jAnIyAt (upAzrayasyAntarvagaDAyAM zAlayo vA0)no rAzokatAni vA no pujIkRtAni no bhittikRtAni no kulikAkRtAni (kintu)koSThAguptAni vA palyAguptAni vA, maJcAguptAni vA, mAlAguptAni vA, avaliptAni vA, liptAni vA, pihitAni vA, lAJchitAni vA, mudritAni vA, kalpate nirgranthAnAM vA nigraMnthInAM vA varSAvAsaM vastum / / suu03|| cUrNI-'aha puNa' iti / cAturmAsavastukAmo muniH atha-pUrvoktaprakArAdanyathAprakAreNa punarevaM jAnIyAt, yathA-prathamasUtrAnuvRttyA upAzrayasyAntarvagaDAyAM zAlivIjAni vA, ityAdipUrvotAni vIjAni pUrvavat no rAzIkRtAni no puJjIkRtAni no bhittikRtAni no kulikAkRtAni, etAni padAni pUrvavad vyAkhyeyAni, kintu tAni zAlyAdivIjAni koSThAguptAni-koSTheSu-kuzUleSu-'koThI' itiprasiddheSu prakSipya A-samantAd guptAni gopitAni guptIkRtAni acakSurviSayIkRtAni, palyAguptAni vA-palyeSu kASThagomayamRttikAliptavaMzadalAdinirmitadhAnyAdhArapAtravizeSeSu 'pallA'iti prAcInasamayaprasiddhepu AguptAni samantato guptIkRtAni, maJcAguptAni vA-maJceSu stambhopari mRtikAgomayaliptavaMzadalAdinA nirmitepu golAkArepu uparyAcchAdanasahiteSu dhAnyAdhAravizeSeSu prakSipya guptIkRtAni, mAlAguptAni vA-mAleSu gRhasyopari dvitIyabhUmitalagateSu sthAneSu prakSipya guptIkRtAni bhaveyuH, tAnyapi avaliptAni taddvAradezaM kASThapaTTAdinA pidhAya gomayamRttikAdinA ___ kRtopalepAni, liptAni vizeSeNa sarvAntaH kharaNTitAni, pihitAni tanmukhAkArasamIcInAcchAdakena samyaktayA guptIkRtAni, lAJchitAni-rekhA'kSarAdikaraNena cihnitAni, mudritAni-mRttikAdinA tadgatacchidrANi vilipya kRtamudrAyuktAni bhaveyustasmin , evaMvidhe upAzraye nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA varSAvAsaM cAturmAsaM vastuM kalpate / evaprakAreNa sthApitAni zAlibIjAdIni cAturmAse nodghATyante tena tatra vasatAM zramaNAnAM sacittabIjAdisaghaTTanAzaGkAyA abhAvAditi // sU0 3 // pUrva sacittapratibaddhopAzrayanivAsanipedhaH, RtubaddhacAturmAsayogyopAzrayanivAsavidhizca pradazitaH, sAmprataM surAvi kaTakumbhAdipratibaddhopAzrayanivAse sApavAdaM viviM pradarzayannAha 'uvassayassa ....surAviyaDakuMbhe' ityAdi / sUtram-uvassayassa aMto vagaDAe murAviyaDakuMbhe vA, sovIraviyaDakuMbhe vA, uvanikkhitte siyA, no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA ahAlaMdamavi vatthae, huratthA ya uvassayaM paDilehamANe no labhejjA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, je tattha egarAyAo vA durAyAo vA paraM vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // sU0 4 // chAyA- upAzrayasya antarvagaDAyAM surAvikaTakumbho vA sauvIravikaTakumbho vA upanikSiptaH syAt , no kalpate nirgrandhAnAM vA nirgranthonoM vA yathAlandamapi vastum, huratthA
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 vRhatkalpasUtre ca upAzrayaM pratilikhan no labheta evaM tasya kalpate ekarAtraM vA dvirAtraM vA vastum , yastatra ekarAtrA vA dvirAtrAd vA paraM vasati tasya svAntarAt chedo vA parihAro vA ||suu. 4 // ___ cUrNI-'uvassayassa' iti / upAzrayasyAntarvagaDAyAM surAvikaTakumbho vA surAvikaTasya piSTaniSpannamadyasya kumbho ghaTo vA, sauvIravikaTasya-piSTavarjita guDAdiniSpannamadyasya kumbho ghaTo vA upanikSipta syAt sthApito bhavet tadA tatra nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA yathAlandamapi-kSaNamAtramapi ArdrahastarekhAparizoSaNakAlamAtramapi vastuM no kalpate / ityutsargasUtram / athApavAdamAha-'huratyA' iti dezI zabdaH bahirarthapratipAdakastena vahizca tAdRzopAzrayAd vahiranyaM ca upAzrayaM pratilikhan zodhayan yadi no labheta tatra grAmanagarAdau nirdoSopAzrayaM na prApnuyAt tadA evam etAdRzyAM paristhitI satyAM 'se' tasya atra nirgranthajAtitvena ekavacanam, kalpate tathAvidhe'pi upAzraye ekarAtraM vA dvirAtraM vA atra rAtrapadena ahorAtraM gRhyate tena ekAhorAtraM vA vyahorAtraM vA vastum / kintu 'je' yaH kopi sAdhuH tatra tAdRze upAzraye ekarAtrAddA dvirAtrAdvA param-adhikaM tricatUrAtrAdikaM yAvat vasati 'se' tasya 'saMtarA' svAntarAt svakRtaM yad antaraM bhagavaduktaikadvirAtrato bheda tricatUrAtrAdikAlAvasthAnarUpaH tasmAt , bhagavadAjJAbhedakaraNAt bhagavadAjJA'nArAdhanAdityarthaH chedo vA chedaH paJcarAtrindivAdiH, parihAro vA mAsalaghukAdistapovizeSo vA Apadyate iti / / sU04 // pUrvasUne surAvikaTAdipratibaddhopAzrayavAsasya niSedhaH, sApavAdaM vidhizca pradarzitaH, sAmprataM pUrvavadeva udakavikaTAdiprativaddhopAzrayasya niSedhaM sApavAdaM vidhiM ca pradarzayati-'ubassayassa, ityAdi / sUtram-uvassayassa aMto vagaDAe sIodagaviyaDakuMbhe vA usiNodgaviyaDakuMbhe vA uvanikkhitte siyA, no kappai niggaMdhANa vA niggaMthINa vA ahAlaMdamapi vathae / huratthA ya uvassayaM paDilehamANe no labhejA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, je tattha egarAyAo vA durAyAo vA paraM vasai se saMtarA chee vA parihAre vA ||suu05|| chAyA-upAzrayasya antarvagaDAyAM zItodakavikaTakumbho vA uSNodakavikaTakumbho yA upanikSiptaH syAt no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA yathAlandamapi vastum, huratthA ca upAzrayaM pratilikhan no lameta evaM tasya kalpate ekarAtraM vA dvirAtraM vA vastum, yastatra ekarAtrAdvA dvirAtrAdvA paraM vasati tasya svAntarAt chedo vA parihAro vA / / suu05|| cUrNI-uvassayassa' iti / asya sUtrasya vyAkhyA surAvikaTakumbhasUtravadeva jJAtavyA, navaraM-vizepa etAvAneva yat atra 'sIodagaviyaDa kuMbhe vA usiNodagaviyaDa kuMbhe vA' iti vAcyam atrAyamarthaH-zItodakavikRtakumbhaH zItodakaM ca tad vikRta ca svavarNAdinA vastaM zItodakavikRtaM vikRtazItodakaM, tasya kumbho ghaTaH, evam uSNodakavikRtakumbha:-uSNodakaM ca tad vikRtaM ca uSNodakavikRtaM vikRtoSNodakaM tasya kumbho ghaTo yatropAzraye upanikSipto bhavet / zeSaM sarva pUrvavaditi / / suu05||
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwwwwww cUrNimAyAvacUrI u0 2 saM0 6-6 sacittapratibaddhopAzrayanivAsa vidhi 43 sAmpratamagnikAyapratibaddhopAzrayasUtramAha-'uvassayassa0 savvarAIe' ityAdi / sUtram-uvassayassa aMto vagaDAe sabbarAIe joI jhiyAejjA no kappar3a niggaMthANa vA niggaMthINa vA ahAlaMdamavi vatthae, huratthA ya uvassayaM paDilehamANe no labhejnA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, je tattha egarAyAo vA durAyAo vA paraM vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // sU06 // chAyA-upAzrayasya antarvagaDAyAM sArvarAtrikaM jyotiH dhmAyet no kalpate, nimrasthAnAM vA nigranthInAM vA yathAlandamapi vastum, huratthA ca upAzrayaM pratilikhan no labheta evaM tasya kalpate ekarAtraM vA dvirAtraM vA vastum, yastatra ekarAvAdvA dvirAtrAdvA paraM vasati tasya svAntarAt chedo vA parihAro vA // suu06|| cUrNI-- 'uvassayassa' iti / idamapi sUtraM surAvikaTakumbhasUtravadeva vyAkhyeyam, vizeSastvayam-atra savvarAIe joI jhiyAebjA iti vAcpam, tasyAyamarthaH-sArvarAtrika-paripUrNarAtrivyApakaM jyotiH agnikAyaH dhmAyet prajvalet , zeSaM pUrvavat / sAdhUnAmatra vAse yatrAgnikAyavirAdhanA tatra SaTkAyavirAdhanA syAdataH SaTkAyavirAdhanAdoSa Apadyeta / anyopAzrayAlAbhe ekadvirAtraM vastuM kalpate iti kAraNajAte'pavAdaH / / sU06 / / atha pradIpapratibaddhopAzrayasUtramAha-'ubassayassa0 paIve' ityAdi // sUtram--uvassayassa aMto vagaDAe sabarAIe paIve paIvejjA no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA ahAlaMdamavi vatthae, huratthA ya uvassayaM paDilehamANe no labhejjA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vasthae, je tattha egarAyAo vA durAyAo vAparaM vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // sU07 // chAyA-upAzrayasyAntavaMgaDAyAM sArvarAtrikA pradIpa pradIpyeta, no kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA yathAlandamapi vastum, huratthA ca upAzraya pratilikhan no lameta evaM tasya kalpate ekarAtraM vA dvirAtraM vA vastum, yastatra ekarAtrAdvA dvirAtrAdvA paraM vasati tasya svAntarAt chedo vA parihAro vA / / suu07|| cUrNI-uvassayasta' iti / ida pradIpasUtramapi surAvikaTakumbhasUtravadeva vyAkhyeyam , vizeSastvayam-'sabarAIe' sArvarAtrikaH paripUrNarAtrivyApakaH saMpUrNarAtriM yAvat pradIpaH tailapradIpo vidyutpradIpo vA dIpyeta prajvalet tadA tatra yathAlandamapi nirgranthanirgranthInAM vastu na kalpate anyopAzrayAbhAve ekadvirAtraM tatra vastuM kalpate, ityAdi pUrvavad vyAkhyA kartavyeti / agnyAramme sAdhUnAM vastuM na kalpate tatra pUrvavadeva SaTkAyavirAdhanAdayo doSAH saMbhaveyuH dIpeSu patatAM pataGgAdiprANinAM virAdhanAsaMbhavaH, upadhyAdiSu teSAM patanAt sAdhuzarIreNApi virAdhanA syAt , ityAdidoSasaMghAtasabhavAt , apavAde anyopAzrayAlAbhe ekadvirAtraM kalpate'pi, iti sUtrAzayaH / / sU07 //
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ Annr AAVM vRhatkalpasUtra pUrva sArvarAtrikapradIpaprativaddhopAzraye nimranthanirgranthIbhirna sthAtavyamiti proktam , sAmprataM piNDAdiprativaddhopAzrayaviSaye trINi mUtrANi vakSyati, tatra prathamaM piNDAdiprativaddhopAzrayanivAsapratiSedhasUtram 1, dvitIyaM RtubadrakAlayogyopAzrayanivAsavidhipratipAdakaM sUtram 2, tRtIyaM cAturmAsayogyopAzrayanivAsavidhipratipAdakaM sUtraM 3 ceti, tatra prathamaM piNDAdipratibaddhopAzrayanivAsaniSedhamUtramAha- 'uvassayassa' ityAdi / sUtram--ucassayasta aMto vagaDAe piMDae vA loyae vA khIre vA dahiM vA NavaNIe vA sapi vA telle vA phANira vA pUrva vA sakkulI vA sihariNI vA ukkhitANi vA vikkhittANi vA viikiNNANi vA vippaiNNANi vA no kappaI niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA ahAlaMdamavi vatthae / sU0 8 // chAyA-upAzrayasya antarvagaDAyAM piNDako vA locakaM vA kSIraM vA dadhi vA navanItaM vA sapirvA tailaM vA phANitaM vA apUpo vA zakulI vA zikhariNI vA utkSiptAni vA vikSiptAni vA vyatikIrNAni vA viprakIrNAni vA no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA yathAlandamapi vastum // sU0 8 // cUrNI-'uvassayassa' iti / upAzrayasya antarvagaDAyAM piNDako vA piNDastAvat viziSTasvAdurasasaMpAditaH golAkAro modakAdipadArthaH, athavA guDadhRtazarkarAdivastunA piNDito haste grahaNayogyaH padArthaH piNDa ucyate, sa piNDaka', locakaM dugdhAdivikRtiniSpannaM bhojyavastujAtam, athavA 'mAvA' iti prasiddha khAdyavastujAtaM locakaM kathyate, yasya grahaNe hastau kharaNTayete tat , kSIraM vA dagdham , dadhi vA, navanItaM mrakSaNaM 'makkhana' iti prasiddham sarpiH-ghRtaM vA, taila vA, phANitaM dravitaguDarUpaM guDasyapUrvarUpaM vA, pa.-appaH 'mAlapUA'-padavAcyo vA, zakulI 'puDI' iti prasiddhA zikhariNI zarkarAyaktadadhivikRtirUpA zikhaNDapadavAcyA vA, etAni ArdrazuSkarUpANi bhakyANi yadi utkSiptAni vikSiptAni vyatikIrNAni viprakIrNAni itastata. prasRtAnItyarthaH, eSAM pratyekapadAnAM pRthak pRthag vyAkhyA zAlibIjasUtre gatA tatrato'vaseyA, tadA nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA RtubaddhakAle vA cAturmAse vA kamizcidapi kAle yathAlandamapi kSaNamAtramapi ArdrahastarekhAzoSaNakAlamAtramapi tatra vastuM na kalpate / tatra vAse gamanAgamanena vastuvinAzasaMbhavastena tadadhipatermanasi sAdhu prati durbhAvo jAyate, loke sAdhostadatapadArthalolupatA lakSyate bAlaglAnasAdhUnAM tadbhakSaNAkAGkSA'pi saMbhavet , ityAdidoSasaMbhavAtnirgranthanirgranthIbhi. kSaNamAtramapi na tiSThediti bhAvaH / / sU0 8 // . atha tatrApi RtubaddhakAlayogyopAzrayavAsavidhipratipAdakaM dvitIyaM sUtramAha-'aha puNa' ityAdi / sUtram--aha puNa evaM jANejjA-( uvassayassa aMto vagaDAe piMDae vA0) no ukkhittAivA, no vikkhittAI vA no viikiNNAI vA no vipakiNNAI vA (kintu) rAsi
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAvacUrI u0 2 sU0 9-12 sacittaprativaddhopAzrayanivAsavidhiH 45 kaDANi vA puMjakaDANi vA bhittikaDANi vA kuliyAkaDANi vA laMchiyANi vA mudiyANi vA pihiyANi vA kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA hemaMtagimhAsu vtthe| sU09 // chAyA_atha punarevaM jAnIyAt (upAzrayasya antarvagaDAyAM piNDako vA0) no utkSiptAni vA no vikSiptAni vA no vyatikIrNAni vA no viprakorNAni vA (kintu) rAzIkRtAni vA pujIkRtAni vA bhittikRtAni vA kulikAkRtAni vA lAmichatAni vA mudritAni vA pihitAni vA kalpate nimranthAnAM vA nirgranthInAM vA hemantagrISmepu vastum / / cUrNI-'aha puNa' iti / atha pUrvapradarzitAd anyathA punaH sAdhurjAnIyAt upAzrayAntarvagaDAyAM piNDakAdoni khAdyavastUni no utkSiptAni, ityAdipadAnAM vyAkhyA pUrvavat , evaMprakAreNa pUrvoktapiNDakAdivastUni sthApitAni bhaveyustadA hemantagrISmeSu aSTamAsAtmakeSu yathAkalpakAlaM yAvat nirgranthanigraMthInAM tatra vastuM kalpate tatra pUrvoktadoSAsabhavAt // sU09 // atha tatrApi cAturmAsanivAsayogyopAzrayanivAsavidhipratipA'dakaM tRtIyasUtramAha-'aha puNa' ityaadi| sUtram--aha puNa evaM jANejjA (uvassayassa aMto vagaDAe piMDae vA0) no rAsikaDANi vA no puMjakaDANi vA no bhittikaDANi vA no kuliyAkaDANi vA kodrAuttANi vA pallAuttANi vA maMcAuttANi vA mAlAuttANi vA olittANi vA vilittANi vA laMchiyANi vA mudiyANi vA pihiyANi vA, kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA vAsAvAsaM vatthae // sU0 10 // chAyA--atha punarevaM jAnIyAt (upAzrayasya antarvagaDAyAM piNDako vA0) no rAzIkRtAni vA no pujIkRtAni vA no bhittikRtAni vA no kulikAkRtAni vA koSThAguptAni vA palyAguptAni vA maJcAguptAni vA mAlAguptAni vA avaliptAni vA 'viliptAni vA lAJchitAni vA mudritAni vA pihitAni vA kalpate nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA varSAvAsaM vastum // sU 10 // cUrNI-'aha puNa' iti / atha tatra cAturmAsaM vastukAmo muniryadi evaM vakSyamANaprakAreNa jAnIyAt, kiM jAnIyAdityAha-piNDakAdArabhya zikhariNIparyantAni bhakSyadravyANi 'no rAzIkRtAni ityAdIni pihitAni vA' iti paryantAni padAni zAlibIjaprakaraNagatatRtIyasUtravad vyAkhyeyAni, evaMvidho yadi upAzrayo bhavet tadA tatra nirgranthanirgranthInAM varSAvAse cAturmAsaM vastuM kalpate, pUrvoktaprakAreNa rakSitAnAM piNDakAdibhakyapadArthAnAM bhUyo bhUyo niSkAsanasthApanAdyabhAvena doSAbhAvAditi / / sU0 10 //
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatkalpasUtre pUrvaM nirgranthanirgranthInAM sAmAnyataH sadoSA upAzrayAH pratipAditAH, sAmprataM kevalaM nirgranthInAM zeSakAlavAse sadoSasthAnAni nipedhayitumAha - 'no kappai0 ahe AgamaNa hiMsi' ityAdi // sUtram - no kappara niggaMthINa ahe AgamaNa girhasi vA viyaDagihaMsi vA sImUlaMsi vA rukkhasUlaMsi vA ambhAvagAsiyaMsi vA vatthae | sU011 // chAyA - no kalpate nirgranthInAM adhaH AgamanagRhe vA vivRtagRhe vA, vaMzImUle vA vRkSamUle vA abhrAvakAzike vA vastum // sU0 11 // cUrNI - 'no kappar3a' iti / nirgranthInAM 'agha" zabdo'tra madhyArthaka. 'agha.' ityarthako'pi vA tena 'adhaAgamana gRhe' iti AgamanagRhamadhye ityarthaH, adhaH - zabdasya sarvatra sambandhaH kAryaH, tatra AgamanagRhe pathikAdInAM grAmAd grAmAntare gamanAgamanaM kurvatAM nivAsArthaM yad gRhaM tasmin pathikanivAsasthAne ityarthaH, adhovivRtagRhe vA vivRtam caturdikSu AvaraNavarjitam uparyAcchAditaM yad gRhaM tad vivRtagRhaM, tasmin tanmadhye adhovaMzImUle vA vaMzImUlaM tAvad gRhAdvahnivaizadalanirmitaM gRham tasmin gRhAdvahiH, prAghUrNakAdi sarvasAdhAraNajanopavezanasthAnamadhye ityarthaH, aghovRkSamUle vA vaTapippalAdivRkSatale, abhrAvakAzike - abhrasya AkAzasya avakAzaH pracuratayA yatra tat abhrAvakA zikaM, tasmin alpAcchAditAdhikAnAcchAdita gRhamadhye AkAzabahulasthAnamadhye ityartha, etAdRze gRhe sAdhvInAM vastuM no kalpate, tasya sAgArikanizrArAhityAt sarvasAdhAraNajanAnAM gamanAgamanenoccAraprasravaNAdipariSThApane AhArAdikaraNe ca lokAnAM dRSTipAtAdibhAvAt, strozarIratvena brahmavrate upasargasaMbhavAcceti // sU0 11 // " yud pUrvaM nirgranthInAmAgamanagRhAdiSu vAso niSiddhaH, sAmprataM nirgranthAnAmatra kalpate iti tadviSaye nirmanthasUtramAha- kappar3a' ityAdi // sUtram -- kappai niggaMthANaM Ahe AgamaNagihaMsi vA viyaDagihaMsi vA vasImUlaMsi vA rukmUlaMsi vA abhAvagAsiyaMsi vA vatthae || su012 // chAyA - kalpate nirgranthArnA adhaH AgamanagRhe vA vivRtagRhe vA vaMzIbhUle vA vRkSamUle vA abhrAvakAzike vA vastum // sU0 12 // cUrNI - ' kappai' iti / pUrvokteSu AgamanagRhAdipu nirgrandhAnAM kalpate, iti sUtrArthaH / puruSazarIratvena sAdhUnAM tadoSAnApAtAt / ApavAdikamidaM sUtram - yat anyopAzrayAbhAve'lpakAlArtha kalpate, natu zeSakAle mAsakalpaM yAvat cAturmAsaM yAvadveti bhAvaH // sU0 12 // pUrvaM nirgranthAnAmAgamanagRhAdipu vAso vihitaH, sa ca zayyAtaramAzritya bhavatIti tatprasaGgAt zayyAtaravatryatAM prastauti, tatra prathamam anekazayyAtareSu ekaM zayyAtaraM kuryAditi pratipAdayitumAha- 'ege' ityAdi /
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ varNabhASyAvarI u0- 2 sU0 13-18 zayyAtarapiNDagrahaNAgrahaNavidhiH 47 sUtram - ege sAgArie pArihArie, do tinni cattAri paMca sAgAriyA pArihAriyA, evaM tattha kappAgaM ThavittA avasese nivviseJjA || sU013 // chAyA- - ekaH sAgArikaH pArihArikaH dvau trayaH catvAraH paMca sAgArikAH, ekaM tatra kalpakaM kRtvA zeSAn nirvizet // sU0 13 // cUrNI - 'ege' iti / sAgArikaH agAreNa gRheNa sahitaH sAgAraH, sa eva sAgArikaH gRhasvAmI zayyAtara ityarthaH / zayyAtara iti ko'rthaH ? zayyAM sAdhubhyo vasatiM dattvA tarati saMsArasAgaraM pArayati yaH sa zayyAtaraH, athavA zayyAyAH - vasaterdAnena bhavaparaMparArUpaM sasArapravAhaM tarati yo'sau zayyAtaraH kathyate / atra ziSyapraznaH - sa ekaH sAgArikaH pArihArikaH parihAraM parityAgaM arhatIti pArihArikaH bhikSAdigrahaNaparihArayogyo bhavati, tathaiva dvau trayaH catvAraH paJca vA'pi pArihArikA bhikSAdipariharaNayogyA bhavanti kim ? AcAryastatra vidhimAha -- ya upAzrayo dAyAdabhAgamizro bhavet, athavA bahujanasAdhAraNaM devakulAdikaM vA bhavet, evaM yasya sthAnasya dvayAdayaH svAmino bhaveyustatra teSu madhye ekaM svAminaM kalpakaM zayyAtarakalpayogyaM zayyAtaratvena sthApayitvA teSvekaM zayyAtaraM kRtvA avazeSAn avaziSTAn taditarAn nivtrisejjA-nirvizet visarjayet, zayyAtaratvena na gaNayet / athavA avazeSAn zeSANAM gRheSu ityarthaH 'nivi0sejjA' nirvizet pravizet mahArAdyartha teSAM gRheSu anupravizediti bhAvaH // sU0 13 // pUrvasUtre ekaH zayyAtaraH karttavyaH iti proktam, sAmpratamatrata Arabhya zayyAtarapiNDasya nirgranthanirgranthIsamuccayena grahaNaviSaye vidhiM pratipAdayitumAha - 'nokappai0 sAgAriyapiMDaM' ityAdi / sUtram - - no kappaDa niggaMthANa vA niggaMthINa vA sAgAriyapiMDaM vahiyA anIhar3a asasa vA saMsaddhaM vA paDiggAhittae || sU0 14 // , chAyA - no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA sAgArikapiNDaM yahiH anitaM asaMsRSTaM vA saMsRSTaM vA pratigrahItum // sU0 14 // 1 cUrNI - 'no kapa' iti / nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA dvayAnAmapi sAgArikapiNDa sAgArikasya-yo gRhastha. zayyAtaratvena sthApitastasya piNDam - azanAdika, yaH, piNDaH bahiH zayyAtaragRhAd bahi' ani 'ta' anissRta. anyagRhe na nIta. zayyAtaragRhe eva sthitaH saH asaMsRSTovA zayyAtaretarapiNDena amilito vA, athavA sasRSTo vA milito vA bhavet taM tAdRzaM zayyAtarapiNDaM no kalpate pratigrahItum, zayyAtara piNDagrahaNasya zAstre sarvatra niSiddhatvAt // sU014 // - atha zayyAtara piNDasyAnyaniSedhavidhimAha - 'no kappar3a' ityAdi / sUtram - no kappara niggaMthANa vA niggaMthINa vA sAgAriyapiMDaM vahiyA nIhaDaM asaMsa paDigAhittae / kappar3a niggaMthANa vA niggaMthINa vA sAgAriyapiMDaM vahiyA nIDaM saMsadvaM paDigAhittae // sU0 15 //
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatkalpastre chAyA--- no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA sAgArikapiNDaM bahinihataM asaMsaSTaM pratigrahItam / kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA sAgArikapiNDaM bahinihRtaM saMsRSTaM pratigrahItum // sU0 15 // ___ cUrNI-'no kappai' iti / zarayyAtapiNDaH zayyAtaragRhAd vahistu nirhataH-nissRtaH anyagRhe nIto bhavet kintu sa tatra asasRSTaH anyadIyapiNDena asaMmilitaH anyAgRhItatvena anyadIyapiNDatvaM na prApta. zayyAtarasvatvasahita eva bhavet , taM piNDaM pratigrahItuM nirgranthanirgranthInAM no kalpate zayyAtarasvatvena anirmuktatvAt / tarhi kathaM kalpate ? iti kalpavidhiM darzayati-bahinihRtaH yadi zayyAtaragRhAdanyagRhe nIta. san sa zayyAtarapiNDaH sasRSTaH anyadIyapiNDena saMmilitaH anyadIyapiNDatvaM prAptaH zayyAtarasvatvavinirmukto bhavet tadA taM tAdRzaM zayyAtarapiNDa pratigrahAtaM nigranthanirgranthonAM kalpate tasya zayyAtarasvatvavinirmuktatvAt / / suu015|| atha zayyAtaragRhavinirgatAsaMsRSTapiNDasya sasRSTakaraNe prAyazcittaM pradarzayati - 'jo khalu' ityAdi / sUtram--jo khalu niggaMtho vA niggaMthI vA sAgAriyapiMDaM bahiyAnIhaDaM asaMsarTa saMsarTa karei, kareMtaM vA sAijjai se duhao vIikkamamANe Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugyAiyaM // sU0 16 // chAyA-yaH khalu nirgrantho vA nirgranthI vA sAgArikapiNDaM vahinihataM asaMsRSTaM saMsRSTaM karoti, kurvantaM vA svadate sa dvidhAto vyatikrAman Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam // sU0 16 // ___ cUrNI-'jo khalu' iti / yaH khalu ko'pi rasanalolupI nirgrantho vA tathA tAdRzI nirgranthI vA yadi sAgArikapiNDaM vahinitam-anyagRhe saMprAptam kintu asaMsRSTam anyAzanAdinA na militam / yasya gRhe sa piNDo nItastenAsvIkRtaH zayyAtarasvatvasahita eva taM sasRSTaM anyagRhasthasvatvasahitaM zayyAtarasvatvavinimuktaM svahastena tatrAgataM zayyAtarapiNDaM gRhItvA tadgRhe sthApayati / tenA'gRhyamANamapi gRhItamaneneti karoti, evaM kurvantaM vA svadate anumodate sa etAdRzo nirgranthaH nimranthI vA dvidhAtaH-laukikalokottareti dviprakArata' laukikamaryAdAM jinazAsanamaryAdAM ca vyatikrAman ullaGghayan Apadyate prApnoti cAturmAsikaM caturmAsasambandhikaM parihArasthAna prAyazcittasthAnam anudghAtikam caturo gurumAsAn prAyazcitta prApnotIti bhAva. // suu016|| punarapi sAgArikapiNDavipaye AvRtikAmadhyAddIyamAnAhArAdergrahaNAgrahaNavidhimAha-'sAgAriyassa AiDiyA' ityaadi,| sUtram-sAgAriyassa AiDiyA sAgArieNa paDigahiyA tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae |suu017|| sAgAriyassa AiDiyA sAgarieNa appaDiggahiyA tamhA dAvae evaM se kappai paDiggAhittae // sU018 //
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghurNibhASyAvacUrI u0-2 sU0 17-20 zaytAtarapiNDagrahaNA'grahaNavidhiH 49 chAyA-sAgArikasya AhRtikA sAgArikeNa pratigRhItA, tasyAH dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum ||suu0 17 // sAgArikasya AhRtikA sAgArikeNa apratigRhItA tasyAH dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 18 // cUrNI-'sAgAriyassa' iti / sAgArikatya-zayyAtarasya AhRtikA Ahiyate-- dAtumAnIyate yA sA AhRtikA anyagRhAdAgatA praheNakarUpA upAyanaprAbhRtAdipadavAcyA 'parosA' iti bhASAprasiddhA, yA anyasmAt svajanAdigRhAt samarpayituM zayyAtaragRhe samAgatA bhavet sA yadi sAgArikeNa pratigRhItA-svIkRtA tasyAH tadgatAzanAdimavyAt azanAdikaM sAdhave dadyAt zayyAtaro'nyo vA ko'pi tadazanAdikaM tadA 'se' tasya bhikSArthamAgatasya sAdhoH pratigrahItu no kalpate, tasmin saMjAtazayyAtarasvatvatvAt ||suu017|| atha tadvaiparItye kalpate iti tadvidhi pradarzayati'sAgAriyassa AhaDiyA' ityAdi / sAgArikasya gRhe samAnItA AhRtikA yadi tena sAgArikeNa apratigRhItA-asvIkRtA bhavet tadA tasyAH-tadgatAzanAdito'nyaH zayyAtarAditara AhRtikAvAhako'nyo vA dadyAt 'evaM' anena vidhinA dIyamAnamazanAdi 'se' tasya bhikSArtha samupasthitasya sAdhoH pratigrahItuM kalpate, tasmin asajAtazayyAtarasvatvatvAditi // sU0 18 / / pUrva sAgArikagRhAgagatA''dvatikAyA azanAdergrahaNAgrahaNavidhiH proktaH, sAmprataM sAgArikagRhAdanyatragatanirdRtikAyA azanAdergrahaNAgrahaNavidhimAha-'sAgAriyassa nIhaDiyA' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa nIhaDiyA pareNa apaDiggahiyA tamhA dAvae no se kappai paDiggAhittae / sAgAriyassa nIhaDiyA pareNa paDiggahiyA tamhA dAvae evaM se kappai paDiggAhittae // sU0 19 // chAyA-sAgArikasya nirdRtikA pareNa aparigRhItA tasyAH dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sAgArikasya nirhatikA pareNa parigRhItA tasyA. dayAt NvaM tasya kalpate pratigrahItum // sU0 19 // cUrNI-'sAgAriyarasa' iti / sAgArikasya zayyAtarasya nirvRtikA nirhiyate-dAtumanyatra noyate sA nirhatikA sAgArikagRhAd anyasmai svajanAdikAya dAtuM vahinItA gvajanAdigRhe prAptA tatra pareNa tena svajanAdinA aparigRhItA-asvIkRtA zayyAtarasatkaiva sthitA tasyA tanmadhyAt ko'pi zayyAtaro'nyo'pi kazcit azanAdi tatra tatkSaNasamAgatAya sAdhave dadyAt tadazanAdi 'se' tasya sAvo pratigrahItuM no kanpate, tasmin zayyAtarasvatvasyAnimuktatvAt / atha tadvaiparotye grahaNavidhimAha-'sAgAriyassa nIhADiyA' ityAdi / sAgArikasya nirvRtikA sAgArikagRhAbahinirgatA svajanAdigRhe saMprAptA sA nirdRtikA yadi pareNa svajanAdinA pratigRhItA-svIkRtA
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatkalpasUtre bhavet tasyAH tanmadhyAt azanAdi zayyAtaretaraH tatsvIkartA svajanAdiH dadyAt tadA tadazanAdi 'se' tasya bhikSArtha tatropasthitasya sAdhoH pratigrahItuM kalpate, tAdRzAzanAdeH zayyAtarasvatvavinirmuktavAditi // sU0 19 // pUrva sAgArikasya nirhatAyA grahaNAgrahaNavidhiH proktaH, sAmprataM sAgArikapiNDAMzamizritasyAzanAdergrahaNAgrahaNavidhimAha-'sAgAriyassa aMsiyAo' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa asiyAo avibhattAo avvocchinnAo ayogaDAo aNijjUDhAo tamhA dAvae no se kappai paDiggAhittae // sAgAriyassa aMsiyAo vibhattAo vocchinAo vogaDAo NijjUDhAo tamhA dAvae evaM se kappai paDiggAhittae // sU0 20 // chAyA--sAgArikasya aMzikAH avibhaktA avyavacchinnA avyAkRtA aniyUMDhA tAbhyaH dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sAgArikasya aMzikA vibhaktA vyavacchinnA vyAkRtA, niyU~DhA tAbhyaH dadyAt evaM tasya kalpate pratigrahItum / / suu020|| __ cUrNI--'sAgAriyassa' iti / atra aMzikAH iti vahuvacanam bahUnAM mitrasvajanAdInAm aMzA nAnAbhakSyamayA yeSu azanAdiSu ekatritAH syustA aMzikA ityucyante bahujanAnAmaMzamizritAzanAdirUpAH, tAsu aMzikAsu yadi sAgArikasya aMzikAH avibhaktAH vibhAgapRthakkaraNarahitAH sAgArikasya vibhAgo yAsu vidyate tAdRzya ityarthaH, avyavacchinnAH vyavacchedarahittAH saMbaddhA ityarthaH, anyAkRtA vyAkaraNarahitAH bhAgaspaSTokaraNavarjitAH 'ayaM tavAMzaH, ayaM mamAMzaH' ityevaM sAgArikabhAgasya nAmanirdezapUrvakamanirdiSTAH, aniyaMDhAH aniSkAsitAH kRtavibhAgA api tatraiva sthitAH sAgArikeNa na nItAH, etAdRzyaH aMzikAH yatra gRhasthagRhe syuH 'tamhA' tAbhyo yadi zayyAtarAditaro'pi janaH sAdhave dadyAt tadA no naiva 'se' tasya bhikSArthamupasthitasya sAdhoH pratigrahItuM kalpate, sAgArikAMzikAmizritatvAt / grahaNavidhimAha-yadi pUrvoktasvarUpAbhyoM'zikAbhyaH sAgArikasya aMzikAH vibhaktAH vibhAgena pRthakkRtAH vyavacchinnA vyavacchedasahitA asaMvaddhA ityarthaH, vyAkRtA nAma nirdezapUrvakaM bhAgaspaSTIkaraNena nirdiSTAH 'imAH sAgArikasyAMzikAH imA na' itibhAgaspaSTIkaraNayuktA ityarthaH, nirmUDhAH niSkAsitAH kRtavibhAgatvena tatrato'nyatra sthApitAH 'tamhA' tAmyo yadi zayyAtarAditaraH ko'pi sAdhave dadyAt, evaM sthitAH 'se tasya bhikSArthamupAgatasya sAdhoH pratigrahItuM kalpate, tatra sAgArikAMzikAyA vinirmuktatvAt / ayaM bhAvArthaH-yatra vahujanavibhAgayuktamazanAdikaM bhavet tatrAnyeSAM vibhAgebhyaH sAgArikasya vibhAgaH pUrvoktaprakAreNa vibhajya pRthaga na kRto bhavet tadazanAdikaM sAgArikavibhAgasya tyAjyatvena sAdhorna kalpate, anyathA anyeSAM vibhAgemyaH sAgArikasya vibhAgaH pUrvoktavidhinA tatrataH pRthakkRto bhavet tadA tadazanAdikaM sAgArikavibhAgarahitatvena sAdhoH kalpate iti // sU0 20 //
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAvacUrI u0-2 sU0 21-24 zayyAtarapiNDagrahaNA'grahaNavidhiH 51 pUrvasUtre zayyAtarasyAMzikAyuktAMzikArahitAzanAdebrahaNAgrahaNavidhiH, pradarzitaH, sAMprataM sAgArikasya kalAcAryAdipUjyajanoddezena tadAnArthaM niSpAditabhaktasya grahaNaniSedhaM grahaNavidhiM ca pradarzayitukAmaH sUtrakArastadviSaye sUtracatuSTayImAha,tatra prathamaM niSedhasUtramAha-'sAgAriyassa pUyAbhatte' ityaadi| sUtram-sAgAriyassa pUyAbhatte udesie ceie pAhuDiyAe, sAgAriyassa uvagaraNajAe nihie nisihe pADihArie, taM sAgArio dejjA sAgAriyassa parijaNo vA dejjA tamhA dAvae no se kappai paDiggAhittae // sU0 21 // chAyA - sAgArikasya pUjyabhaktam auddezikaM cetitaM prAbhRtikAyAm sAgArikasya upakaraNajAte niSThitaM nisRSTaM prAtihArikaM, tat sAgAriko dadyAt sAgArikasya parijano vA dadyAt tasmAt dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 21 // cUNI-'sAgAriyassa' iti / sAgArikasya pUjyabhaktam-pUjyAnAM kalAcAryAdisaMmAnyapurupANAM pUjyatvena mAnyAnAM prAghuNakAnAM ca kRte niSpAditaM bhaktam odanAdikaM pUjyabhaktaM kathyate, tacca audezikam kamapyuddizya niSpAditam audezikaM, bhaNyate atra kalAcAryaprAghuNakAdipUjyajanAnAmuddezena saMpAditamazanAdikamaudezikazabdena gRhyate, tad auddezikamazanAdi prAbhRtikAyAm upAyana(meTa,rUpAyAM cetitam-upaDhaukitaM tebhya upanItaM samarpitamityarthaH, kIdRzaM tat pUjyabhaktamityAha-'sAgAriyassa' ityAdi, tat pUjyabhaktaM sAgArikasya upakaraNajAte sthAlyAdipAkapAtre niSThitaM niSpAdita, nisRSTaM tatpAtrAnniSkAsitaM, tathA tat prAtihArikaM punaH pratyarpaNapratijJayA gRhyamANaM prAtihArika bhavati yathA-'bhuktodvarita punarasmabhyaM pratyarpaNIyam' iti pratijJAyuktam , tadazanAdi sAgAriko vA sAgArikaparijanakuTumbajano vA dadyAt tasmAd tAdRzAd azanAdemadhyAt sAdhave bhikSArthamupasthitAya dadyAt tadA tadazanAdi-"se' tasya bhikSArthamupasthitasya sAdhoH pratigrahItu svIkartuM no kalpate, tadazanAdeH sarvathA zayyAtaradoSadUSitatvAt / / sU0 21 // atha pUjyabhaktaviSayakaM dvitIyaM sUtramAha-sAgAriyassa pUyAbhatte' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa pUyAbhatte udesie ceie pAhuDiyAe sAgAriyassa uvagaraNajAe nihie nisihe pADihArie taM no sAgArio dejjA no sAgAriyassa parijaNo vA dejnA sAgAriyassa pUyA dejjA tamhA dAvae no se kappai paDiggAhittae // suu022|| chAyA--sAgArikasya pUjyabhaktam auddezikaM cetitaM prAbhRtikAyAm sAgArikasya upakaraNajAe niSThitaM nisRSTaM prAtihArikaM, tat no sAgAriko dadyAt no sAgArikasya parijano vA dadyAt, (kintu) sAgArikasya pUjyo dadyAt tasmAt dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 22 // cUrNI-'sAgAriyassa' iti / etatsUtragatapadAnAM vyAkhyA pUrvasUtravadeva kartavyA, navaramatra tAdRzamazanAdi na sAgAriko dadyAt na vA sAgArikasya parijano dadyAt kintu pUjyaH svahastena
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasUtra dadyAt tathApi tadazanAdi 'se' tasya sAdhoH pratigrahItuM na kalpate, tadazanAdeH sAgArikastratvavattvAt // sU0 22 // sAmprataM pUjyabhaktaviSayakaM tRtIyaM sUtramAha-'sAgAriyassa' ityAdi / sUtram-sAgAriyassa pUyAbhatte udesie ceie pAhuDiyAe sAgAriyassa uvagaraNajAe nihie nisiDhe apADihArie taM sAgArio dei sAgAriyaparijaNo vA dei tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae // sU0 23 // chAyA-sAgArikasya pUjyabhaktam auddezikam cetitaM prAbhRtikAyAm sAgArikasyopakaraNajAte niSThitaM nisRSTam aprAtihArikam tat sAgAriko dadAti sAgArikaparijano vA dadAti tasmAt dadyAt no tasya kalpate pratigrahItum // sU0 23 // . cUrNI-'sAgAriyamsa' iti / etadapi sUtra pUrvavadeva vyAkhyeyam , navaraM vizeSatvayamyat pUrvamUtradvaye pUjyabhaktaM 'prAtihArikam' iti bhuktodvaritasya punargrahaNayogyam-iti kathitam, asmin sUtre aprAtihArikaM 'bhuktoddarina punarasmabhyaM pratyarpaNIya' mitipratijJAvArjitaM bhavatA sarvaM tatraiva sthApyaM nAsmabhyaM dAtavyam vayaM no pratigrahoNyAmaH' ityevaM pratijJayA pradattaM bhavet tathApi sAgArikeNa sAgArikaparijanena vA dIyamAnaM tadazanAdi sAdhorna kalpate tasya sAgArikatatparijanahastasparzadoSasadbhAvAt , tadAhAre prakRtibhadrakasAgArikeNa nirdoSavastuni bhaktivazAt svakIyA'nyavastuprakSepaNasaMbhavAcceti // sU0 23 // atha pUjyabhaktaviSaye tadAhAragrahaNaprakArapratipAdakaM caturtha sUtramAha-'sAgAriyasa' ityAdi / sUtra-sAgAriyassa pUyAbhatte udesie ceie pAhuDiyAe sAgAriyassa ubagaraNajAe nihie nisiTThe apaDihArie taM no sAgArio dei no sAgariyassa parijaNo vA dei sAgAriyassa pUyA dei tamhA dAvae evaM se kappai paDiggAhittae // sU0 24 // chAyA-sAgArikasya pUjyabhaktam auddezikaM cetitaM prAbhRtikAyAm, sAgArikasya upakaraNajAte niSThitaM nisRSTam aprAtihArikaM tad no sAgAriko dadAti no sAgArikasya parijano vA dadAti, sAgArikasya pUjyo dadAti tasmAt dadyAt evaM tasya kalpate . pratigrahItum / / sU0 24 / / cUrNI-'sAgAriyassa' iti / sAgArikasya pUjyabhaktaM pUrvapradarzitaprakArakaM tat aprAtihArikaM puna pratyarpaNapratijJArahitaM bhavet tatpunaH no sAgAriko dadAti no vA sAgArikaparijano dadAti kintu tadAhArajAtam aprAtihArikatvena gRhItaM zayyAtarastra-vavinirmuktaM sAgArikasya pUjyaH svahastena dadAti tasmAt tAdRzAdAhArajAtamadhyAt dadyAt evaM sati tasya bhikSArthamupAgatasya sAdhoH pratigrahItum upAdAtuM kalpate, asyA'prAnihArikatvena zayyAtarasvatvarAhityAt, zayyAtarasya tatpari- . janasya ca hastasparzavarjitatvAcca // sU0 24 //
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAvadhurI u0-2 sU0 25-26 vastrarajoharaNagrahaNavidhiH 53 atha zayyAtarapiNDaviSayAn saMgRhyAha bhASyakAraH-'anIhaDaM' ityAdi / bhASyam-anIhaDaM nIhaDaM cA, AhaDiyA taheva ya / nohaDiyA aMsiyA vA, pUyAbhattaM cauvvihaM // 2 // sAgAriyassa saMbaMdho, jattha jArisatAriso / sAhUNaM kappara no taM, kappe saMbaMdhavajjiyaM // 3 // chAyA-anihataM nihata vA, AhatikA tathaiva ca / nirhatikA aMzikA vA, pUjyabhaktaM caturvidham // 2 // sAgArikasya saMvandho, yatra yAdRzatAdRza / sAdhUnAM kalpate no tat, kalpeta sambandhavarjitam // 3 // __ avacUrI-'anIhaDaM' iti / ani tam yad anyastai vitaraNAya anyadIyagRhe na nIta zayyAtaragRha eva sthitaM tat 1, nihataM yat zayyAtaragRhAdanyadIyagRhe prAptam 2, AhRtikA-anyasmAda gRhAt zayyAtaragRhe samAgatA 'parosA' itilokaprasiddhA prAbhRtikArUpA 3, nirdRtikA-zayyAtaragRhAdanyadIyagRhe prepitA prAbhatikA 4, aMzikA zayyAtarasahitadvitricatu paJcajanAnAM vibhAgaiH saMmizrA 5, caturvidhaM pUjyabhaktam , tatra prathamaM kalAcAryAdipUjyajanamudizya sapAditaM prAtihArikatvena tasmai pradattaM sAgArikeNa dIyamAnam 1, dvitIya-pUrvoktaprakAramazanAdi sAgArikaraya pUjyena dIyamAnam 2, tRtIyaM tAdRzamazanAdi aprAtihArikatvena pUjyAya pradattaM kintu tat sAgArikeNa dIyamAnam 3, etattrayamapyakarapyam / cathuthe tAdRzamazanAdi aprAtihArikatvena pUjyAya pradattaM sAgArikaM varjayitvA pUjyahastena dIyamAnam 4, etatkalpyam / eSu navavidheSu azanAdiSu madhye yatra yasmin kasmiMzcidazanAdau sAgArikasya yAdRzatAdRzo yaH ko'pi sambandhaH svatvaviSayo hastadAnaviSayo vibhAgaviSayo vA etAdRzo'nyo vA ko'pi sambandho bhavet tadazanAdi sAdhUnAM no.. kalpate, kintu yat sambandhavarjitaM-svatvasambandhahastadAnasambandhavibhAgasambandhavarjitaM bhavet tat sAdhUnAM kalpeta // 2-3 // pUrvamAhArasUtraM proktam , AhArAnantaraM vastraprasaGga iti vastragrahaNasUtramAi-'kappai. paMca vatthAI' ityAdi / sUtram-kappai niggaMdhANa vA niggaMthINa vA imAiM paMca vatthAiMdhArittae vA pariharittae vA taM jahA-jaMgie bhaMgie sANae pottae tirIDapaTTe nAmaM paMcame // sU0 25 // chAyA-kalpate nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA imAni paJca vastrANi dhArayituM vA parihata vA, tadyathA-jAGgamikam , bhAGgikam , zANakam potakam tirITapaTTakaM nAma paJcamam // sU0 25 // . cUrNI-'kappaI' iti / nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA imAni vakSyamANAni paJca paJca. prakArakANi vastrANi dhArayituM vA svanizrAyAM sthApayituM, tathA parihartuM vA upabhoktuM kalpate, tAnyeva
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasUtra darzayati-taMjahA' ityAdi / 'taMjahA' tadyathA tAni yathA-jAGgamikam-jaGgamAnAM gamanazIlAnAM meSAdInAmidaM jAGgamikam meSAdiromaniSpannam auNikamityarthaH 1, bhAGgikam-bhaGgaiH atasyAditvagbhiniSpannaM bhAGgikam 2, zANakam -zaNaH svanAmakhyAtastRgavizeSaH, tena niSpanna zANakaM zaNasUtravastram 3, potakam-potaH karpAsastena niSpannaM potakaM kArpAsavastram 4, tirITapaTTa kam-tirITo vRkSavizeSastasya tvagbhiniSpAditaM tirITapaTTakam etannAmakaM paJcamaM vastram 5 / etAni uparyuktAni paJcavidhAni vastrANi nimranthanirgranthonAM kalpate, na tu tadbhinnAni kSaumadukUlacInAMzukAdivastrANi kalpate / atra jaGgamazabdena trasaprANino gRhNante tatkathaM trasaprANyaGgasamudbhUtaMvastraM kalpate iti proktam ? tatrAha-jaGgamA dvividhAH vikalendriyAH paJcendriyAzca, tatra vikalendriyaprANyaGgabhUtasUtranirmitAni kSaumAdivastrANi na kalpante prANivadhaprasaGgAt , atra jaGgamazabdena paJcendriyA gRhyante teSAM romabhirniSpannaM vastraM kalpate, teSAM parivatiromakarttanena na kimapi duHkhaM bhavati pratyuta teSAM sukhAnubhavo bhavati tato jAGgamikazabdena UrNAvastraM vodhyam, atra prANipIDAlezAsaMbhavAt // sU0 25 // pUrva vastragrahaNasUtraM proktam ,tatprasaGgAt ranoharaNagrahaNasUtramAha-'kappai' ityAdi / sUtram--kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA imAI paMca rayaharaNAI dhArittae vA paridarittae vA, taMjahA--uNNie, uhie, sAgae, vaccAcippae, muMjacippae nAma paMcame // sU0 26 // chAyA-kalpate nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA imAni paJca rajoharaNAni dhArayituM vA pariharnu vA, tadyathA-oNikam, auSTrikam, zANakam, vaccAcippakam, mujacippaka nAma paJcamam // sU0 26 // cUrNI--'kappaI' iti / nimranthAnAM vA nimranthInAM vA imAni apre vakSyamANAni paJca-paJcaprakArakANi rajoharaNAni-rajo dviviyaM dravyato bhAvatazca, tatra dravyarajo dhUlyAdikam , bhAvarajaHaSTavidhakarma, tato dvividhamapi rajo haratIti rajoharaNam / tatra dravyarajoharaNena AdAnanikSepapariSThApanAdikArye bhUmigata kunthupipIlikAdilavujantunAM nivAraNaM bhavati tataH saMyamayogAH saMpannA bhavanti / bhAvarajoharaNena kamamalazodhirjAyate, tAni paJcaprakArakANi kalpante, tadeva darzayatitadyathA tAnImAni- auNika meSAcUrNAniSpannam 1, auSTrikam-uSTraromaniSpannam 2, zANakamzaNasUtranippannam 3, baccAcippakA--baccA-darbhAkAratRNavizeSastasya valkalaH, tasya cippakena kuTTitena kuTTitatvavizeSeNa niSpanna vaccAcippakam 4, muMjacippaka-muJjasya zarastambasya cippakena kuTTitena kuTTitamujena niSpAditaM nAma paJcamaM rajoharaNam 5, etAni paJcavidhAni rajoharaNAni sAdhusAdhvInAM kalpate nAnyAni kAsikAdisUtraniSpannAni, taiH kunthupipIlikAdInAM samyag rakSaNAsaMbhavAt / atra vaccAcippakaM muJjacippakaM nAma kasmiMzcidezavizeSe cippakanAmako darbhAkArastRNavizeSo bhavati, taM ca prathama cippitvA kuTTayitvA tadIya kSodaM rutarUpaM kRtvA karttayati tataH sUtrANi
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUNibhASyAvacUrI u0 2. sU0 26 uddezakSamAptiH 55 jAyante, tairvaccAsUtraizca prAvaraNAstaraNAdIni niSpAdayanti, tatsUtraniSpannaM rajoharaNaM vaccAcippakamucyate / evaM dezavizeSe mujAbhidhastRNavizeSaH, tamapi kuTTayitvA pUrvavadeva sUtrANi kartyante,taiH sUtrainiSpannaM rajoharaNaM muJjacippakaM procyte| vastraprakaraNoktarItyaiva sUtroktAnAM paJcavidhAnAM rajoharaNAnAM grahaNaM zramaNaiH kartavyam / tatrApi krameNa pUrvapUrvasyAbhAve uttarottararajoharaNaM grAhyatvena bodhyam / utsargeNa tu sUtre prathagatayA proktam aurNikameva rajoharaNaM grAhyaM, sUtre tasya bhagavatA prathamatayA gRhItatvAditi // sU0 26 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta "jainAcArya-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-vAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlacativiracitAyAM"bRhatkalpasUtrasya" cUrNi-bhANyA-'vacUrIrUpAyAM vyAkhyAyAM dvitIyoddezakaH samAptaH // 2 //
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ / atha tRtiiyoddeshkH| vyAkhyAto dvitIyodezakaH, sAmprataM tRtIyodezakaH prastUyate, atra dvitIyodezakAntimasUtreNAsya tRtIyoddezakasyAdisUtreNa saha kaH sambandhaH ? iti bhAgyakAraH sambandha pradarzayati'vattharoharaNANaM' ityAdi / bhASyas-vattharaoharaNANaM, puvvaM vutto vihI samAseNa / tersi nigaMthINaM, dANavihI etya nAyavyo // 1 // gacchai tAsi vasahi, gaNacitAkArago payAe / tasla vihI iha katthai, saMbaMdho etya eseva // 2 // chAyA-vastrarajoharaNAnAM pUrvamukto vidhiH samAsena / tepAM nigranthIbhyo, dAnavidhirana jJAtavyaH // 1 // gacchati tAsAM vasati, gaNacintAkArakaH pradAtum / tasya vidhiriha kathyate, sambandho'tra epa pava // 2 // avacUrI-'vatya' iti / pUrva dvitIyoddezasvAntime mUtradvaye vastrarajoharaNAnAM vidhi:vastrasya paJcavidhatvaM rajoharaNasya paJcavidhatvaM ceti tadrUpo vidhiH samAsena saMkSepeNa uktaH kathitaH / atra asmin tRtIyodezakasya prathamasUtre teSAM pUrvoktaprakArANAM vastrANAM rajoharaNAnAM ca nirgranthobhyo dAnavidhiH dAnaviSayo vidhiH jJAtavyaH // 1 // tataH gaNacintAkArakaH gaNavyavasthAkArako gaNadharaH vastrarajoharaNAni nirgranthIprAyogyANi pradAtuM yathAkalpaM vitarItuM tAsAM nigranthInAM vasatiM gacchati, tasya sAdhvIvasatigamanazIlasya sAdhoH vidhiH-tatra gamanAgamanasthAnAdirUpaH nipeghavidhAnAtmakaH sAdhukalpa iha asmin vakSyamANe tRtIyodezakasyAdisUtre kathyate pratipAdyate / atrAsmin prakaraNe pUrvAparasUtrayoH eSa eva sambandho'stIti // 2 // ityanena sambandhenAyAtasyAsya tRtIyoddezakasyedaM nirgranthyupAzrayagamanasthAnAdipratipAdakamAdisUtram-'no kappai niggaMthANaM' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANaM, niggaMdhINa uvassayaMsi cihittae vA nisIittae vA tuyaTTittae vA nidAittae vA payalAittae vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA AhAraM Aharitae, uccAraM vA pAsavaNaM vA khelaM vA sighANaM vA paridRvittae sajjhAyaM vA karittae, jhANaM vA jhAittae, kAussaggaM vA karittae, ThANaM vA ThAittae / suu01|| chAyA-no kalpate nirgranthAnAM, nirgranthInAmupAzraye sthAtuM vA nipattaM vA tvagvatayituM vA nidrAyituM vA pracalAyituM vA, azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdhavA AhAramAhartum, uccAraM vA pranavaNaM vA khelaM vA sivANaM vA pariSThApayitum, svadhyAya vA kartum, dhyAnaM vA dhyAtum, kAyotsarga vA kartum , sthAnaM vA sthAtum // suu01|| cUrNI--'no kappai niggaMthANaM' iti / nirgranthInAmupAzraye vastradAnAdikAryavazAttatra gatAnAM nirgranthAnAm agre'nupadaM vakSyamANAni sthAnAdIni kattuM na kalpate / tAnyeva darzayati-nirgranthI
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUNi-bhASyA-vacUrI u0 3 sU0 1-2 sAdhu-sAdhvInAM parasparopAzrayagamananiSedhaH 57 nAmupAzraye nirgranthAnAM na kalpate sthAtuM vA UrdhvasthitirUpeNa, niSattu vA upaveSTuM vA paryaGkAsanAdinA, svaravarttayituM vA pArzvaparivartanaM kartum, nidrAtu vA nidrAM grahItum, pracalAyituM vA upaviSTaH sthito vA nidrA grahItum , azanaM vA4 azanAdi caturvidhamAhAramAhartu vA, uccAraM vA saMjJArUpam, prasavaNaM vA kAyikIrUpam, khelaM vA zleSmANama, siddhANaM vA nAsikAmalam, etAni zarIrendriyamalAni tatra pariSThApayituM na kalpate / tathA svAdhyAyaM vA sUtrArtharUpaM kattum , dhyAnaM vA antarmuhUrttakAlapramANAtmacintanarUpaM dhyAtu-kartum , kAryotsarga vA kAyikavyApAranivRttipUrvakaM logassaguNanarUpaM kattuMm, sthAnaM vA UvIbhUya kAyikaceSTAvarjita logassaguNanarUpaM dvAdazabhikSupratimAmaryAdArUpaM sthAtum Acaritum nirgranthInAmupAzraye nimranthAnAmetAni kAryANi kartum nokalpate, evaM karaNe nirgranthIbhirapamAnitatvAdisaMbhavAt , adhikaparicaye svaparatadubhayAnAM brahmavate zaGkAsanAvAcceti / yasmAdevaM tasmAt nirgranthInA, mupAzraye nirgranthasyAkAraNe gamanaM niSiddhameva, kAraNe'pi gamane dvitIyena sAdhunA sahitaH san gacchet kAraNaM saMpAdya cAlpakAlenaiva tato'pasaret ekAkI na gacchediti bhAvaH / / sU0 1 // atrAha bhASyakAra:--'niggaMthIvasahIe' ityAdi / bhASyam--niggaMthIvasahIe, niggaMthANaM na kappae ThAuM / caiyavyA dasa ThANA, vayabhaMguppAyagA jamhA // 3 // kAraNao jai gacchai, kiccA kajjaM puNo nivttejjaa| ahiyaM tattha na ciThe, ahigaraNAINa sNbhvo||4|| kAraNajAe gacchai, vihiNA etthaM bhave caubhaMgI / asahiNhu sahiNha iya, etthaM puNa hoi caubhaMgI // 5 // chAyA-nirgranthIvasatau nirgranthAnAM na kalpate sthAtum / tyaktavyAni daza sthAnAni, vratabhaGgotpAdakAni yasmAt // 3 // kAraNato yadi gacchati, kRtvA kArya punarnivartata / adhikaM tatra na tiSThet, adhikaraNAdInAM saMbhavataH // 4 // kAraNajAte gacchati vidhinA, atra bhavet caturbhaDDI / asahiSNuH sahiSNuriti, atra punarbhavati caturbhagI // 5 // avacUrI-'niggaMthIvasahIe' iti vyAkhyA sugamA / ayaM bhAvaH-etAni vakSyamANAni daza sthAnAni sAdhUnAM sarvathA tyAcyAni, tAni yathA-prathamaM nirgranthInAmupAzraye niSkAraNaM gamanam 1, tatra gatvA dUratastAsAmavalokanam 2, katamAH katamAH punaretA iti jijJAsAkaraNam 3, 'amukI amukI vA epA' ityevaM nizcayakaraNam 4, tAbhiH saha vArtAlApakaraNam 5, tAsAmagopAGgAdiSu dRSTipAtakaraNam 6, tAsu kAJcidekAM dRSTvA 'etAdRzI mamApyAsIt'iti bhUtapUrvasvastrIsAmyacintanam 7, tAsu kayAcit saha guptAbhibhASaNam 8, tannimittaM tasyA agre kasyApi
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasne vastuno nizcayakaraNam 9, tatazcAnte zanaiH zanairevaMkaraNapUrvakaM tayA saha saMparkasAdhanam iti dazamaM sthAnam 10, etAni dazApi sthAnAni nirgranthaiH pariharaNIyAni nAnAvidhadopasaMghAtasaMbhavAditi // 1 // kAraNe gamane'pi kArya kRtvA zIghra punaH pratyAvarteta, adhikasthitau adhikaraNasaMbhavAt // 2 // kAraNavazAdapi sAdhvInAmupAzraye vidhinA gantavyam na tvavidhinA, vidhizca yathA-gaNacintAkArako gaNagharo yadi vastrAdidAnAdinimittaM glAnAyAH zAtApracchanArtha dA gacchettadA triSu sthAneSu naiSedhikI kuryAt-agradvAre 1, madhyabhAge 2, AsannabhAge ca 3 / naiSedhikItrayaM kRtvA tatra pravizet tena upAzrayasthitAH sAdhvyaH vastrAvaraNAdinA sAvadhAnA bhaveyuH / atra kAraNaM vidhi cAzritya catvAro bhaGgA bhavanti,tathAhi-akAraNe avidhinA 1, akAraNe vidhinA 2, kAraNe avighinA 3, kAraNe vidhinA 4 / atra caturtho bhaGgaH zuddhaH samAcaraNIyo labhyate / punarapi sahiNvasahiSNuzramaNazramaNIzabdAnAzritya catvAro bhaGgA bhavanti tathAhi-zramaNI asahiSNuH zramaNo'pi asahiSNuH 1, zramaNI-asAhaSNuH zramaNaH sahiSNuH 2, zramaNI sahiSNuH zramaNaH asahiSNu: 3, zramaNI sahiSNuH zramaNo'pi sahiSNuH 4 / eSvapi caturtho bhaGgaH kAraNe grAhyaH // nimranthasya sAdhvInAmupAzraye gamanasyAnyAnyapi kAraNAni bhavanti,tepUpasthiteSu nirgranthasya tatra pUrvoktazuddhabhagAnusAreNa gamanaM kalpate, tAni yathA-upAzrayasya saMstArakasyopadhervA vitaraNArtham 1, saMyame sIdantInAM paripatrastAnAM sthirIkaraNArtham 2, pratizraye asvAdhyAyika sati zrutasyoddezamanujJAM vA vidhAtum 3, tAsAM parasparasaMjAtAdhikaraNasya vyupazamanArtham 4, pravarttinyAM kAladharmaprAptAyAM satyAM gaNacintArtham zeSasAdhvInAM saMsArasvarUpapradarzanapUrvakaM dharmopadezenAzvAsanArthaM vA 5, glAnAyA auSadhabhaiSajyAdipradAnAtham 6, upAzraye'gninA dagdhe jalapUreNa plAvite vA tadvyavasthAkaraNArtham 7, sAdhvInAM devamAnupatairezcopasargazamanArtham 8, bhaktapratyAkhyAnAdyanazanapratipannAyAH parikarmajijJAsAthai ceti 9 / etAdRzepvanyeSvapi kAraNepUtpanneSu zramaNInAmupAzraye zramaNAnAM gantuM kalpate, tatra bhagavadAjJAtikramaNadopAbhAvAt // 3 // pUrva nigranthInAmupAzraye nirgranthAnAM sthAnAdikaraNaM niSiddham , sAmprataM tadvaiparItyena nimranthInAM nirgranthopAzraye tAnyeva sthAnAdIni niSedhayitumAha-'no kappar3a niggaMthINaM' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMdhINaM niggaMthauvassayaMsi cihittaevA jAva kAussaggaM karettae ThANaM vA ThAittae / suu02|| chAyA-no kalpate nimranthInAM nirgranthopAzraye sthAtuM vA yAvat kAryotsarga kartum sthAnaM vA sthAtum // su0 2 // cI-'no kappaI' iti / yathA pUrva nirgranthAnAM nirgranthyupAzraye'vasthAnAdi niSiddhaM tathaikhAtra nirgranthInAM nirgranthopAzraye'vasthAnAdi kattuM na kalpate' iti pratipAditam / yadi glAnasAdhuzarIrasamAvijijJAsAtha gaNacintAkArakagaNadharAdupadhyAdimArgaNArtha vA nimranthI sAdhUpAzraye gacchetadA kAraNavidhibhaGgapradarzitazuddhabhagamapevya neSedhikItrayapUrvakaM gacchet / evaM asahiSNu-sahiSNu- bhaGge
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNi-bhASyA'vacUrI u0 1 sU0 3-5 nimranthanirgranthInAM carmagrahaNavidhiH 59 pvapi zuddhabhagamapekSya gacchet / atrAyaM vizeSaH lAnAdijijJAsAvAcanApracchanAdikAraNajAte puruSasAkSipUrvakaM gRhasthastrIsAkSipUrvakaM ca dvitIyayA tRtIyayA vA sAcyA sahitA bhUtvA pUrvoktavidhinA yatanayA gacchediti bhAvaH / zeSa sarva pUrvasUtroktavadeva vijJeyam / / sU0 2 // pUrva brahmavatarakSaNArtha nimranthA nirgrandhyazca parasparaM svAnyataropAzraye na gaccheyuriti pratipAditam , evaM brahmatratarakSaNAyaiva nirgranthIbhistAdRzamupakaraNamapi na pratigrahItavyaM yena brahmavrate bAdhA syAditi vibhAvya sAdhvInAM salomacarmagrahaNaniSedhaM pratipAdayannAha-'no kappai0 salomAI' ityAdi, sUtram-no kappai niggaMthINa salomAI cammAiM ahiTTittae / sU03 // chAyA-no kalpate nirgranthInAM salomAni carmANi adhiSThAtum // sU0 3 // cUrNI-'no kappaI' iti / nirgranthInAM salomAni lomasahitAni carmANi mRgAdicarmANi adhiSThAtuM tadupari upaveSTum upavezanArtha saromacarmANi upabhoktuM no kalpate / salomacarmopari sAdhvImirnopaveSTavyamiti bhAvaH / anenAyAtaM nirlomacarmANi sAdhvInAM kalpate iti na, saloma. nirlomacarmaNoIyorapi grahaNe jIvavadhatadanumodanakriyA samApayeta / salomacarmopari samupavezanena saMyamAtmavirAdhanA bhavati yathA--sukumAlalomasparzeNa manovikArAdidurbhAvasaMbhavAt , lomamadhye sthitAnAM kunthupipIlikAdInAM duSpratilekhyatvAcca saMyamavirAdhanA, lomazuSirabhAge kaNTakavRzcikAdinA''tmavirAdhanA ca bhavati // sU0 3 // - pUrva nirgranthInAM salomacarmopari samupavezanaM niSiddham , saMprati nirgranthAnAM tAni kalpate iti tadvidhiM pradarzayati-'kappai' ityAdi / sUtram-kappai niggaMthANaM salomAI cammAiM adihittae, sevi ya paribhutte no cevaNaM aparimutte, sevi ya paDihArie no ceva NaM apaDihArie, sevi ya egarAie no cevaNaM aNegarAie // suu04|| chAyA-kalpate nirgranthAnAM salomAni carmANi adhiSThAtum, tadapi ca paribhukta no caiva khalu aparibhuktam, tadapi ca prAtihArikam no caiva khalu aprAtihArikama, tadapi ca ekarAtrika no caiva khalu anekarAtrikam // suu04|| cI _kappaDa' iti / kalpate nirgranthAnAM salomAni-lomasahitAni carmANi adhiSThAtum-paribhoktum kintu tadapi ca salomacarma paribhuktaM lohakArAdibhirupavezanAdinA paribhogaviSayIkRtaM kalpate iti sambandhaH, evamagre'pi bodhyam / kintu no caiva khalu aparibhuktaM gRhasthaiH pUrva na paribhuktaM cet-tanna kalpate / tat paribhuktamapi salomacarma prAtihArikaM kAryAnantaraM punaH pratyAvarttanIyaM, 'kAryAnantaraM punaH pratyarpayiSyAmI'-tyuktvA yadAnIyate tat prAtihArikaM kathyate 'paDihArI' iti munibhASAprasiddhaM, tatprakArakaM prAtihArikaM kalpate kintu na caiva khalu aprAtihArikaM punarna pratya
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasUtra paMNaM bhavet tad 'AgerI'iti munibhASAprasiddhaM tathAvidhaM paribhuktamapi na kalpate / tadapi ca salomacarma paribhuktaM prAtihArikaM ca ekarAtrikaM ekAhorAtraparyantameva kalpate kintu no caiva khalu anekarAtrikaM dvitricaturAdyahorAtraparyantaM kalpate arzobhagaMdara-rogAdikAraNajAte sAdhunA salomacarma paribhuktaM prAtihArikamekarAtrikam ekAhorAtramaryAdita grAhyaM, na tadadhikAhorAtraparyantamiti bhAvaH / atra zaGkate kazcit-yat nirgranthAnAM salomacarmAnujJAtaM nirgranthInAM ca tanniSiddhaM tat kimatra kAraNam mahAvratAnAM samAnatvAt ? tatrAha-sAdhvyaH svabhAvataH komalAstatastAsAM komalasparzataH pUrvabhuktabhogAnAM smRtikautukAdinA bahmavrate zaGkotpattisaMbhavAt / nirgranthAnAM tadabhAvAditi / vastutastu idaM kAraNika sUtram , utsargatastu sAdhUnAmapi tanna kalpate hiMsAnumodanaduSpratilekhyatvAdidoSasadbhAvAditi / sU0 4 // pUrva salomacarma sAdhvInAM niSiddhaM, sAdhUnAM ca tasya vidhinA grahaNamanujJAtam , sAmprataM carmaprasaGgAtkRsnacarmaniSedhapratipAdakaM sAdhusAdhvInAM samuccayasUtramAha-no kappai0 kasiNAI cammAI' ityaadi| sUtram-no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA kasiNAi casmAI dhArittae vA pariharittae vA // sU0 5 // chAyA-no kalpate nigranthAnAM vA nimranthInAM vA kRtsnAni carmANi dharnu vA parihattuM vA // sU0 5 // cUrNI-'no kappaI' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAM dvayAnAmapi kRtsnAni paripUrNAni akhaNDAni vargapramANAdibhiH pratipUrNAni carmANi dhattu pArzve sthApayituM parihartu paribhoktuM vA no kalpate, anenedamAyAtam-yat khaNDitAni khaNDazaH kRtAni vargapramANAdibhiraparipUrNAni tu nimranthanimranthInAM kalpate, iti, anena jJAyate yathAsaMbhavaM sAdhUnAM carmaNa AvazyakatA bhavet 'prAptau satyAM niSedha' itivacanAt , satyam yathAsaMbhavamAvazyakatA bhavedapi-sandhivAtAdikAraNe kadAcit jAnvAdau bandhayituM vaidyAdezo bhavet tadA taccarma khaNDitameva grAhya, natu paripUrNam / anyacca paripUrNacarma anyatorthikasAdhava upakaraNatvena gRhNanti tatastAdRze paripUrNe carmaNi gRhIte pravacanasyoddhAho bhavet yat parapApaNDivadete'pi mRgavyAghrAdicarma gRhNantIti tasmAt kRtsnacarma nirgranthanimranthInAM niSiddhaM bhagavateti bodhyam // sU0 5 // pUrvaM kRtsnacarma grahaNaM sAdhusAdhvInAM niSiddhaM kintu vAtarogAdikAraNe akRtsnacarmaNo yathAsaMbhavamAvazyakatA jAyate iti carmasambandhikAraNikasUtramAha-'kappai0 akasiNANi casmAI' ityAdi / sUtram-kappai niggaMdhANa vA niggaMthINa vA akasiNAI cammAiMdhArittae vA pariharittaevA // suu06||
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNi-bhASyA-'vacUro u0 3 sU0 6-8 nirgranthanirgranthInAM vastragrahaNavidhiH 61 chAyA-kalpate nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA akRtsnAni carmANi dhartu vA parihaSu vA // suu06|| cUrNI- 'kappaI' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAM vA akRtsnAni aparipUrNAni khaNDarUpANi carmANi dhattuM parihattaM vA kalpate / pUrvoktasandhivAtAdikAraNe vaidyAdezena jAnvAdau vandhayitumAvazyakatA bhavettadA carmakhaNDaM grahItuM kalpate natu kRtsnamiti kAraNikasUtramidaM bodhyam / nanu pUrva sUtre kRtsnacarma niSiddhaM tenaivA''yAtaM yat akRtsnaM kalpate iti tenAsya sUtrasya nairarthakyamupajAyate, atrAha-sAdhusamudAye nAnAdezIyAH prakRtibhadrakA vineyA bhavanti te jAnanti yat bhagavatA kRsnacarma niSiddhaM tena carmamAtraM na grAhyam , evaM sati vAtAdikAraNe vaidyAdezo niSphalo bhavet vAtAdinivAraNaM na bhavet tena saMyamArAdhana duHzakyaM jAyate'to bhagavatA teSAM spaSTabodhArthamidaM sUtramatropanyastaM tato nAsya sUtrasya nairarthakyamityagre'pi bodhyam // sU0 6 // pUrvasUtradvaye kRtsnA'kRtsnacarmagrahaNe vidhiniSedhau pratipAditau, sAmprataM vastraviSayakaM sUtramAha'no kappai0 kasiNAI vatthAI' ityAdi / / sUtram-no kappai niggaMdhANa vA niggaMthINa vA kasiNAI vatthAI dhArittae vA pariharittae vA / kappai nigaMthANa vA niggaMdhINa vA akasiNAI vatthAIdhArittae vA pariharittae vA // sU0 7 // chAyA--no phalpate nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA kRtsnAni vastrANi dhartu vA pariharnu vA, kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA akRtsnAni vastrANi dharnu vA parihattuM vA // sU0 7 // cUrNoM-'no kappaI' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAM kRtsnAni paripUrNAni akhaNDAni yathAprakArANi utpAdanasthAnAdAgatAni tathAprakArANyeva vastrANi dhartuM parihartuM vA no kalpate, kRtsnaM caturvidhaM dravyakSetrakAlabhAvabhedAt , tatra dravyakRtsnaM dvivitra bhavati sakalakRtsnaM pramANakRtsnaM ceti / tatra dravyataH sakalakRtsnaM vastraparyantagatatantusahitaM paripUrNakomalasparzayuktam anupahatam aJjanakhaJjanAdidoSavarjitaM sadazAkaM 'dazA' kinArI,iti prasiddhaM tatsahitaM tAdRzaM vastraM dravyataH sakalakRtsnaM procyate, tadapi jaghanyamadhyamotkRSTabhedena trividham , tatra jaghanyaM mukhavanikAdikam , madhyama colapaTTAdi,utkRSTa prAvaraNAdi, idaM traividhyamapi sarvaprakAravastreSu bodhyam 1, yat-dairdhyavistArAbhyAM yathoktapramANato'tiriktaM tat dravyataH pramANakRtsnam 2, kSetrakRtsnaM yat yasmin deze durlabhaM vA bhavet ekadezaniSpannaM vanamanyasmin deze vahumUlyaM bhavati, bahumulyaM yathA pUrvadezaniSpannaM vastraM lATadezaM prApya bahumUlyaM bhavati 2, kAlakRsna-yasmin kAle yad vastraM bahumUlyaM bhavati yathA-grISme sUkSmavastraM, zizire kambalAdi, varSAsu kuGkumakhacitAdi 3, bhAvakRtsnaM dvividham-varNayutaM mUlyayutaM ca, tatra varNayuttaM paJcavidhaM kRSNAdivarNamedAt , mUlyayutaM trividham-jaghanya
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ phara bRhatkalpasUtra madhyamotkRSTabhedAt mUlyayukta kRtsnasya jaghanyamadhyamotkRSTatvaM dezAnusAreNa yad vastraM yatra jaghanyamUlyakaM tadapi anyatra madhyamotkRSTamUlyakaM jAyate iti yathAsaMbhavaM svayamUhanIyam 4 // sU0 7 // pUrvasUtre tAvat zramaNazramaNInAmakRtsraM vastramanujJAtam, saMprati tasyAkRtsnasya vastrasya bhinnatvamabhinnatvaM ca bhavatIti prathamamabhinnAni vastrANi pratiSedhitumAha- 'no kappai0 abhinnAha' ityAdi / sUtram - no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA abhinnAI vatthAI dhAritae vA pariharita vA // su0 8 // chAyA - no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA abhinnAni vastrANi dharcu vA parihartu vA // su08 // cUrNI - 'no kappar3a' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAM vA abhinnAni acchinnAni asphATitAni pUrvaM gRhasthaiH svanimittaM na khaNDIkRtAni vastrotpAdanasthAnAd yathA AgatAni tathaiva sthitAni tAdRzAni vastrANi gha - svanizrayA sthApayitum, pariharttu paribhoktuM no klpte| svahastena chiyamAne vAyukAyAdivirAdhanA saMbhavati / nanu kRtsnAbhinnayoH samAnArthakatvAtpUrvasUtrAlA - paka evAtrApi pratipAdita iti piSTapeSaNavad bhavati, tataH punaruktatvAt sUtramidaM nirarthakaM pratibhAti iti na, kAraNasApekSatvAdasya sUtrasya / kiM punastatkAraNam ? iti ceducyate - anena sUtreNa vastrANAM gaNanAlakSaNaM pramANalakSaNaM ceti dvividhaM pramANaM niyamyate, tathAhi -kiyanti kiM pramANAni vA tAni vastrANi zramagairgrahItavyAni ? ityevamatra nirUpyate iti nAsya nairarthakyamiti / atra kazcit zaGkate - yasmAdabhinnasya vastrasya dhAraNe zramaNAnAM pUrvasUtroktA doSA bhavanti tarhi bhinnamapi vastraM gRhyate tadapi yadi colapaTTAdipramANenA'tiriktamadhikaM lamvaM bhavettadA tasyApi punarbhedanamAvazyakameva tarhi te doSA atrApi saMbhavantyeva, tathA hi-vastre vidyamAne 'cira' ityAdizabdasaMmUrcchanaM bhavati, sUkSmapadamAvayavAzcoDDIyante, taizca lokAntaparyantaM gacchadbhirbahUnAM trasaprANiprabhRtInAM sUkSmajantUnAM virAghanA'vazyambhAvinI / athavA vastrachedanajanyaiH zabdapadamavAtAdipudgalairlokAntaM yAvadracchadbhistaizcAlitAH santo'nye tatpuchA lokAntaparyantaM gacchanti evaM rItyA'nyAnya pudgalapreritAH pudgalAH prasarantaH kSaNena Urdhvamadhastiryak catasRpvapi dikSu sakalamapi lokamApUrayanti tasmA - tsakalalokapUraNAtmakamArammaM sUkSmajIvavirAghanayA sadoSaM buddhvA yathAlabdhaM laghu dIrgha lamvaM vistRtaM vA bhavet tattAdRzameva zramaNairdhArayitavyaM, na punastasya chedanAdikaM karttavyamiti, atrAha - nocitA tavaipA zaGkA, yato yadyevaM tarhi bhikSAdinimittamapi ceSTAdikaM na karttavyaM bhavet, bhikSAsaMjJAbhUmyAdigamanabhojanazayanAdirUpAbhirIryAbhirvinA tu zarIrasya paugalikatvAttannirvAho'pi na syAt, zarIramantarA ca sayamasyApi vyavacchedaH samApatet, tasmAd bhikSAdinimittamIryAdiceSTAyA ani
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ~ cUNibhASyAvacUro u0 3 sU0 9-12 bhinnAbhinnavastragrahaNavidhiH 63 vAryatvAtsA kartumucitaiva / evaM yathoktapramANacolapaTTAdivastradhAraNasya bhagavatA samupadiSThattvAtatpramANArthaM yatanayA vastracchedane ko'pi na doSaH zAstre sAdhoH sakalakriyAyA yatanayaiva karaNIyatvena pratipAdanAt , uktaM ca-dazavai0 4 a0 jayaM care jayaM ciThe, jayamAse jayaM sae / ___ jayaM bhuMjato bhAsaMto, pAvakammaM na baMdhai // tasmAt bhinnavastradhAraNasya bhagavatAnujJAtatvAd nirgranthanimranthIbhirabhinnavastraM na dhArayitavyaM na paribhoktavyam , bhagavadAjJApAlane na ko'pi doSaH 'ANAe mAmagaM dhamma' ityAcArAgavacanaprAmANyAditi // sU0 8 // zramaNairvastrANi kiyanti kiMpramANAni copakaraNatvena grahItavyAni tatrAha bhApyakAra:'bhinnAI' ityAdi / bhASyam--bhinnAI vatthAI, uvagaraNe kai ya dhAraNijjAI / thavire kappe caudasa, sADagamAINi NeyAiM // 6 // chAyA-bhinnAni vastrANi upakaraNe kati ca dhAraNIyAni / sthavire kalpe caturdaza, zATakAdIni jJAtavyAni // 6 // avacUrI-'minnAI' iti / abhinnAni varatrANi zramaNene grahItavyAni naiva ca dhAraNIyAnIti bhagavatA pratipivaM, tenAyAti-bhinnAni dhAraNIyAni, tAni zramaNAnAmupakaraNe upakaraNanizrAyAM kati-katisaMkhyakAni dhAraNIyAni ? iti prazne prAha-atrAsmin sthavire kalpe sAdhUnAM caturdaza vastrANi zATakAdIni upakaraNe jJAtavyAni, tAnImAni-zATakatrayam 3, colapaTTakaH 4. Asanam 5, mukhavastrikA 6, pramArjikA 7, pAtrANAmaJcalatrayam 10, bhikSAdhAnI 11, mANDalakavastram 12, rajoharaNadaNDA''varakavastraM 'niSadyA'iti samayabhASAprasiddham 13, caturdazaca dhAvanajalAdigAlanavastram 14, iti / etAni caturdaza upakaraNAni sthavirakalpikAnAM kalpante / gRhasthaiH svanimittaM bhinnaM vastraM samAdAya tanmadhyAd yathoktaprakAreNa caturdazopakaraNAni yatanayA vibhidya karaNIyAni svasvapramANena upakaraNavidhAyanasya bhagavatA'nujJAtatvAditi // 6 // pUrvamabhinnavastradhAraNe niSedhaH pratipAditaH, sAmprataM spaSTapratipattyarthaM tadviparItaM bhinnavastradhAraNasUtramAha-'kappai0 minnAI' ityAdi / sUtram-kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA bhinnAiM vatthAI dhArittae vA pariharittae vA // sU0 9 // chAyA-kalpate nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA bhinnAni vastrANi dhattaM vA parihattuM vA // sU0 9 // cUrNI-'kappaI' iti / kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA bhinnAni cheditAni gRhasthaiH svanimittaM sphATitAni vastrANi dhartuM parihattuM vA / anyatsarvaM pUrvasUtravadeva vijJeyam // sU09 //
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatkalpasUtre pUrva nirgranthanirgranthInAM sAmAnyena bhinnAbhinnavastradhAraNe vidhiniSedhazca pratipAditaH, sAmprataM nirgranthAnAM nimranthInAM ca svasvakalpAnusAreNa pRthak pRthag vastradhAraNe niSedhaM vidhi ca pratipAdayitukAmaH prathamaM nirgranthasUtramAha-'no kappai0 uggahaNaMtarga' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANaM uggahaNaMtagaM vA uggahapaTTagaM vA dhArittae vA pariharittaevA / / sU0 10 // chAyA-no kalpate nimranthAnAm avagrahAnantakaM vA avagrahapaTTakaM vA dhartu vA parihatuvA // sU0 10 // cUrNI-'no kappai' iti / nimranthAnAm avagrahAnantakam-samayabhASayA guhyasthAnAcchAdanavastraM 'laMgoTa, kaupIna'itiprasiddham , avagrahapaTTakaM tasyApyupari tadAcchAdanArthaM yad dhAryate tat dhattuM svanizrAyAM sthApayituM parihartuM paribhoktuM vA no kalpate, anayostApasAdInAmupakaraNatvena jainamunInAmakalpyatvAditi // sU0 10 // pUrvoktaM vastradvayaM nimranthInAM kalpyatvena tadvidhisUtramAha-'kappai0 uggahaNaMtagaM' ityAdi / sUtram--kappai niggaMthINaM uggahaNaMtaga vA uggahapaNaM vA dhArittae vA pariharittae vA / / suu011|| ___chAyA-kalpate nirgranthInAm avagrahAnantakaM vA avagrahapaTTakaM vA dhartu vA parihartu vaa||suu0 11 // ___ cUrNI-kappai' iti / vyAkhyA sugamA navaraM pUrvoktaM vastradvayaM yad nirgranthAnAM pratipiddhaM tad nirgranthInAM kalpate, nimranthInAM strItvena rajodarzanasaMjAtarudhirasrAvapratirodhane AvazyakatvAditi // sU0 11 // pUrvasUtre nirgranthInAM vastradvayadhAraNe vidhiH proktaH, sAmprataM vastraprasaGgAd nimranthIvastragrahaNe vidhimAha-niggaMthIe ya' ityAdi / mUtram-niggaMthIe ya gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNupaviThAe cela? samuppajjejjA, no se kappai appaNo nIsAe celaM paDiggAhittae, kappai se pavattiNINIsAe celaM paDiggAhittae / no ya se pavittiNI sAmANA siyA je se tattha sAmANe Ayarie vA uvajjhAe vA pavattae vA there vA gaNI vA gaNahare vA gaNAkcche yae cA jaM ca'nnaM purao kaTu viharai kappar3a se tannIsAe celaM paDiggAhittae // sU0 12 // chAyA-nirmAzca gAthApatikulaM piNDapAtapratikSayA anupraviSTAyAzcelArtha samuspadyeta, no tasyAH kalpate Atmano nizrayA celaM pratigrahItum , kalpate tasyAH pravattinInizrayA celaM pratigrahItum , no ced atha tatra pravartinI sAmAnA syAt yaH sa tatra sAmAnaH AcAryo vA upAdhyAyo vApravarttako vA sthaviro vAgaNI vA gaNagharo vA gaNAvacche
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUNibhASyAvacUrI u0-3 sU0 12-13 prathamapazcAdupasthitayorvastrAdigrahaNavidhiH 65 dako vAyaM cAnyaM purataH kRtvA viharati kalpate tasyAstannizrayAcela pratigrahItum // suu012|| cUrNI-'niggaMthIe ya' iti / nirgranthyAzca, kIdRzyA ityAha-gAthApatikulaM gRhasthagRhaM piNDapAtapratijJayA-AhAragrahaNecchayA anupraviSTAyA yadi celArthaH celasya arthaH prayojanaM alpavastratvena vastragrahaNaprayojana samutpadheta tadA tasyA nigranthyA AtmanaH nizrayA AtmIyatvena 'idaM vastraM mama bhaviSyatI'-tyevaMrUpayA nizrayA laM vastra pratigrahItuM gRhasthAdAdAtuM no kalpate / tarhi kathaM kalpate ? iti tadvidhiM pradarzayati-tasyAH pravartinInizrayA-'idaM vastraM gRhNAmi mama pravartinInizrayA, sA yasyAH kasyA mama anyasyA vA dAsyati sA grahISyati' ityevaMrUpayA gRhasthaM pratyevaM vAcA prakaTayyetyarthaH ce vastraM pratigrahItuM kalpate / yadi no cAtha pravartinI sAmAnA sannihitA tatra grAme upAzraye vA na syAt no bhavettadA tatra grAme yaH saH yaH ko'pi sAmAnaH saMnihitaH syAt , kaH ? ityAha-AcAryo vA, AcAryaH - yaH paJcAcArAn svayaM pAlati parAn pAlayati saH, tathA yo'tha vAcayati, gacchasya mevIbhUtaH zarIrAdyaSTayapadAyukto bhavetsa AcAryaH saMnihito bhavet , tadabhAve upAdhyAyaH-upa-samIpam etya adhIyate pravacanaM ziSyaiH yasmAt sa vA bhavet , tadabhAve pravartakaH-pravarttayati AcAryopadiSTepu kAryeSu tapaHsaMyamayogavaiyAvRttyasevAzuzrUSA'dhyayanAdhyApanasUtrArthAdipu yathAyogyaM balAvalaM vicArya niyojayati yaH sa pravartako bhavet , tadabhAve sthaviro vA-sayamayogeSu sIdataH sAdhUn aihikAmuSmikApAyapradarzanapUrvakaM jJAnAdiSu sthirIkaroti yaH sa sthaviro vA bhavet , tadabhAve gaNI vA-gaNa katipayasAdhusamudAyaH svasvAmisambandhena yasyAsti saH, yaH sAdhusamudAyena saha vicaraNazIlaH sa gaNI vA bhavet . tadabhAve gaNadharo vA yaH gaNacintAkArako gaNasya yogakSemavidhAyakaH, tatra aprAptasya prAptiryogaH, prAptasya rakSaNaM kSemastadvidhAyako gaNagharo vA bhavet , tadabhAve gaNAvacchedako vA gaNasya sAdhusamudAyasyAvacchedaM vibhAgaM karoti yaH gaNavyavasthAkArakaH sa gaNAvacchedako vA bhavet , tadabhAve yaM cAnyaM kamapi gItArtha purataH kRtvA sAdhvI tadAjJayA viharati so vA tatra saMnihito bhavet , etepu AcAryAdiSu yaH ko'pi tadA saMnihito bhavet tannizrayA tannizrAmadhikRtya tasyA nimranthyAH celaMvastraM pratigrahItuM kalpatte, bhikSArtha gRhasthagRhe gatayA nigranthyA vastrAvazyakatAyAM svanizrayA kadApi vastraM na grahItavyamiti bhAvaH // sU0 12 // pUrvasUtre nimranthyA vastragrahaNavidhiH proktaH, sAmprataM prathamatayA pratrajitukAmasya pUrvopasthitasya ca vastragrahaNavidhimAha-'niggaMthassa' ityAdi / satrama-niggaMthassa NaM tappaDhamayAe saMpavvayamANasya kappai rayaharaNagocchagapaDiggahamAyAe tirhi kasiNehiM vatthehi AyAe saMpanvaittae, se ya puvyovahie siyA evaM se
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasUtre weremmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm no kappai syaharaNagocchagapaDiggamAyAe tirhi kasiNehi vatyehiM AyAe saMpancaittae, kappai se ahApaDiggahiyAI vatthAI gahAya AyAe saMpavvaittae / sU0 13 // chAyA-nirgranthasya khalu tatprathamatayA saMpravrajataH kalpate rajoharaNagocchakapratigrahamAdAya tribhiH kRtsnairvastraiH AtmanA saMpravrajitum / sa ca pUrvopasthitaH syAt evaM tasya no kalpate rajoharaNagocchakapratigrahamAdAya tribhiH kRtsnairvastraiH AtmanA saMpravajitum kalpate tasya yathApratigRhItAni vastrANi gRhItvA AtmanA saMprabajitum / / suu013|| cUrNI-'niggaMthassa'iti / nirgranthasya tatprathamatayA tat-tena sAdhutvena prathamaH tatprathama', tasya bhAvastattA, tayA pUrvamadIkSitasya prathamameva dIkSitumupasthitatayA sapravajataH pravrajyAM gRhataH kalpate rajoharaNa-gocchaka pratigraham , tatra rajoharaNaM prasiddha, gocchakaM pramArjanikA, pratigrahaH pAtram , ranoharaNaM ca gocchakaM ca pratigrahazceti samAhAradvandve rajoharaNagocchakapratigraham , tat nUtanam AdAya gRhItvA tadanyainUtanaistribhiH kRsnai , tatra-caturvizatihattaparimitamAyAmataH, ekahasttaparimitaM ca viSkambhataH, etAvatpramANakaM vastra kRtsnamucyate, taiH paripUrNaiH akhaNDitaiH vastraiH 'thAna' 'tAkA' iti prAcInasamaye prasiddhaiH, ekaM kRtsnaM vastraM caturviMzatihastapramitamabhUt tAdRzaistrimiH kRtsnairvastraiH sAdhUnAM dvAsaptatihastapramitavastragrahaNasya kalpatvAt, taiH saha tAni trINi gRhItvetyarthaH AtmanA svayaM sapranajituM kalpate / eSa vidhiragArito'nagAratAgrahaNakAlavipayo bovyaH / atha pUrvapravrajitasya sAmAyikacAritravatazchedopasthApanIyacAritragrahaNasamayasya vidhi pradarzayati-'se ya punyovahie' ityAdi, 'se ya' sa ca pravrajyAM pratipattukAmo yadi pUrvopasthitaH pUrvagRhItasAmAyikacAritraH san chedopasthApanIyacAritraM grahItukAmaH syAt, yadvA aticArAdimUlaguNadopApatyA punarvIkSArthamupasthita syAt tadA 'evaM' evaM sati 'se' tasya pUrvopasthitasya rajoharaNagocchakapratigrahaM nUtanam 'AyAe' AdAya gRhItvA evaM tribhizca kRtsnaiH vastraiH saha AtmanA svayaM saMpratrajitu no kalpate / tarhi tasya kayA rItyA kalpate ? iti tadvidhimAha-'kappaI' ityAdi, kalpate tasya tAdRzasya pUrvopasthitasya chedopasthaMpanIyacAritragrahaNakAmasya yathApratigRhItAni-yathA yena vidhinA pratigRhItAni yAni pUrva svIkRtAni vastrANi tAnyeva gRhItvA AtmanA svayaM saMpravrajitum chedopasthApanIyacAritraM grahItu kalpate iti pUrveNa sambandha / ayaM bhAva.-yaH pUrva gRhasthaH sa prathamatayA pravrajyAM gRhNAni tasya nUtanaM rajoharaNAdika trINi kRtsnAni vastrANi ca gRhItvA pravrajituM kalpate / yaH punaH pUrvopasthitaH pUrva gRhItasAmAyikacAritraH, yadvA cAritradoSavazAt punarmahAvratopasthApanaM svIka kAmo bhavet tasya nRtanarajoharaNAdikaM trINi kRtsnAni vastrANi ca gRhItvA pravrajituM na kalpate, kintu tasya pUrvapratigRhItAnyeva vastrANi gRhItvA kalpate iti bhaavH| nanu yastatprathamatayA dIkSA grahISyati,
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUNibhASyAvacUrI u0 3 sU0 14-17 - vastrAdigrahaNavidhiH 67 ataH saMprati sa gRhastha eva tarhi sUtre 'niggaMthassa' iti kathaM proktam, sa nirgranthapadena kathamupalakSIkRtaH ? atrAha-satyam , kintu atra jinazAsane nirgrantho dvividhaH proktaH, dravyanirgrantho bhAvanimranthazcete, atrAyaM bhAvanimrantho vartate tataH sUtrakAreNa nimranthapadena upalakSIkRtaH / atra dravyabhAvamAzritya caturbhaGgI bhavati, tathAhi-eko dravyato nirgrantho bhavati natu bhAvataH 1, eko bhAvato nirgrantho bhavati natu dravyata 2, eko dravyato bhAvata ityubhayato'pi nirgranthaH3, eko na dravyato na bhAvato nirgrantha 4 / tatra yo dravyato veSeNa nirgranthaH kintu bhAvataH sAdhvAcArato na nimrantha sAdhukriyAyAH zaithilyAt iti prathamabhaGgasya bhAvaH 1, ekaH kazcit bhAvato nirgranthaH sannapi manovacovRttyA sAdhuvatkriyAkArakaH kintu dravyataH sAdhuveSato na nirgrantha iti dvitIyabhaGgabhAva. 2, eko dravyato muniveSato'pi bhAvato yathoktasAdhvAcArapAlanato'pi ca nirgrantha iti tRtIyabhagabhAvaH 3, eko na dravyataH sAdhuveSataH, nApi ca bhAvataH-viratipariNAmarahito gRhastha iti caturthabhagabhAvaH 4 / atra sa dvitIyabhaGgavartitvAdnigranthazabdena prokta iti samIcInameveti // sU013 // atha pUrvoktameva viSayamadhikRtya nirgranthIsUtramAha-'niggaMthIe NaM' ityAdi / sUtram--niggaMthIe NaM tappaDhamayAe saMpavvayamANIe kappai rayaharaNagocchagapaDiggahamAyAe cauhi~ kasiNehiM vatthehiM AyAe saMpanyaittae / sA ya puvyovaTiyA siyA evaM se no kappai rayaharaNagocchagapaDiggahamAyAe cauhi~ kasiNehiM AyAe saMpavyaittae, kappai se ahApaDiggahiyAI vatthAI gahAya AyAe saMpavvaittae // sU0 14 // chAyA-nirgranthyAH khalu tatprathamatayA saMpravrajantyAH kalpate rajoharaNagocchakapratigrahamAdAya caturbhiH kRtsnai vastrai AtmanA saMpravrajitum / sAca pUrvopasthitA syAta evaM tasyA no kalpate rajoharaNagocchakapratigrahamAdAya caturbhiH kRtsnaiH vastraiH AtmanA saMpravajitum, kalpate tasyA yathApratigRhItAni vastrANi gRhItvA AtmanA saMpravajitum // suu014|| cUrNI-'niggaMthIe NaM' iti / asya nimranthIsUtrasya sarvA'pi vyAkhyA nirgranthasUtrasyeva paribhAvanIyA, vizeSo'trA'yaM bodhya-tatra nirgranthasUtre puMliGganirdezena vyAkhyA kRtA atra tu strIliGganirdezena vyAkhyA karttavyA, anyasUtragato vizeSo'trAyam-nimranthasUtre 'tihiM kasiNehiM vatthehi' tribhiH kRtsnairvastraiH ityuktam , atra nirgranthIsUtre ca 'cauhi~ kasiNehi vatthehiM' caturbhiH kRtsnaiH vastraiH iti proktam , nimranthInA strItvena bhagavatA SaNNavatihastaparimitavastrapramANasyAnujJAtatvAditi / / sU014 // pUrva nirgranthasya nirgranthyAzca dIkSAkAlikavastragrahaNavidhiH pradarzitaH, sAmprataM vastraprasaGgAt nigranthanimranthInAmanyakAlikavastragrahaNavidhimAha-'no kappai0 paDhama0' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA paDhamasamosaraNuddesapattAI celAI pddigaahitte| kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA doccasamosaraNudezapattAI celADa paDigAhittae / sU015 //
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhRhatkalpasUtra chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA prathamasamavasaraNoddezaprAptAni celAni pratigrahItum / kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA dvitIyasamavasaraNodezaprAptAni celAni pratigrahItum / / suu015|| cUrNI--'nokappai' iti / nimranthAnAM vA nirgranthInAM vA prathamamamavasaraNoddezaprAptAni prathame samavasaraNe, ekasmin varSe dve samavasaraNe bhavataH-eka varSAkAlikaM dvitIyam RtubaddhakAlikam , tayormadhye prathame varSAkAlikarUpe samavasaraNe varSAkAle ityarthaH uddezaH kSetrakAlavibhAgarUpa, taM prAptAni prathamasamavasaraNodde zaprAptAni varSAkAlamadhyavarti kSetrakAlopasthitAni celAni-vastrANi pratigrahItuM no klpte| tarhi kITakkSetrakAlaprAptAni vastrANi pratigrahItavyAni 2 tatrAha-'kappaI' ityAdi, nimranthAnAM nimranthInAM ca dvitIyasamavasaraNodezaprAptAni-tatra dvitIyasamavasaraNe RtubaddhakAle hemantagrISmakAlasambandhiSu aNTasu mAseSu uddeza. kSetrakAlavibhAgarUpastaM prAptAni-hemantagrISmakAlamadhyavartikSetrakAlo. pasthitAni celAni vastrANi upadhiprAyogyAni pAtrANi ca pratigrahItuM kalpate / samApte cAturmAse kArtikarNimAta Arabhya yAvat aSADhapUrNimA nAyAti tAvatkAlayaryantaM nirgranthanirgranthInAM vastrANi pAtrANi ca eSaNAprAptAni kSetrakAlato nirdoSANi kalpate iti bhAvaH // sU015 // pUrvaM dvitIyasamavasaraNe nirgranthanirgranthInAM vastragrahaNamanujJAtam , sAmprataM gRhItAnAM teSAM vastrANAM yathArAnikaM vibhAgavidhi pratipAdayati-'kappai0 ahArAyaNiyAe' ityAdi / sUtram--kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA ahArAyaNiyAe celAI paDiggAhittae / sU0 16 // chAyA-kalpate nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA yathArAnikatayA celAni pratigrahItum ||su0 16 // carNI-kappaI' iti / nimranthAnAM nirgranthInAM vA celAni vastrANi yathArAnikatayA yathAratnAdhikatayA, ratnaM cAritraparyAyaH tad yathA yathA zramaNazramaNInAmadhikakAlikaH paryAyo bhaveta tathA tathA paryAyajyeSThakrameNa manasi nidhAya pratigrahItuM svIkatu kalpate, evameva vibhAgena dAtuM kalpate, anyathA dAne avinayAzAtanA'dhikaraNAdidoSasaMbhavAt // sU0 16 // pUrvasatre zramaNazramaNInAM yathArAnikakrameNa vastragrahaNaM pratipAditam , sAmprata zapyAsaMstArakagrahaNavidhimAha-'kappai' ityAdi / mRtram--kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA ahArAyaNiyAe sejjAsaMpArae paDiggAhittae / sU0 17 // DAyA--kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA yathArAlikatayA zayyAsaMstArakAn pratigrahItum / / sU0 17 //
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhANyAvacUrI u0 3 sa0 18 yathArAnikavinayavidhiH 69 cUrNI--kappaI' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAM vA pUrvasUtroktavastravadeva zayyAsaMstArakAn , tatra zayyA vasati', tasyA yaH saMstArakaH zayanayogyAvakAzalakSaNaM sthAnaM sa zayyAsaMstArakaH, tAn yathArAnikatayA paryAyajyeSThatayA pratigrahItu samAdAtuM kalpate / tasya copAzrayaprAptaiH zramaNaiH pUrvAhnavelAyAmeva grahaNa karttavyam tato yathArAtnikaM vibhaktavyam , yadvA zayyA-zarIrapramANA, saMstArakaH-sArddhadvihastaH, tayoH samAhAre zayyAsaMstArakam , tAni, pIThaphalakAdIni vA yathArAtnikatayA paryAyajyeSThatvakrameNa AcAryasthavirabAlaglAnAdInAM yathAyogyakrameNa ca grahItuM kalpate // sU0 17 // atrAha gAthAdvayaM bhASyakAra:--'sayaNaTANaM' ityAdi / bhASyam--sayaNaTThANaM tivihaM, nivvAyasavAyamissabheyAo / samavisamamissabheyA, puNovi tivihaM sayaNaThANaM // 7 // emu ya jaM suhaThANaM, rAyaNiyANaM gilANamAINaM / AmaMtiya taM dejjA, esA jiNasAsaNe merA // 8 // chAyA--zayanasthAnaM trividhaM-nirvAta-savAta-mizrabhedataH / sama-viSama-mizrabhedAt , punarapi trividhaM zayanasthAnam // 7 // eSu ca yat sukhasthAnaM, rAtnikAnAM glAnAdInAm / Amantrya tad dadyAt , eSA jinazAsane maryAdA // 8 // __ avacUrI--'sayaNahANaM' ityAdi / sUtre zayyAsastArakazabdena vasatigatazayanayogya sthAnaM gRhItam / tacca zayanasthAna-nirvAtaM, savAtaM, nirvAtasavAtaM ceti bhedAt trividhaM bhavati, punarapi samaM, viSamaM, samaviSamamiti bhedAt trividham / tatra zayanasthAnamAcAryeNa yad yasmai sAdhave dIyate tattena mAyAmadavipramuktena RjubhAvena grahItavyam , kintu eSu pUrvokteSu SaTsu sthAneSu yat sukhasthAnaM bhavet tat-AcArya-sthavira-lAnAdInAm Amantrya 'yadi bhavatAM na samIcInaM zayanasthAnaM tarhi mamedaM gRhANa' ityAdisaMmAnavAkyena upanimantrya tat svasya samI. cInaM zayanasthAnaM yatteSAM rocate tad dadyAt yato jinazAsane eSA zramaNAnAM maryAdA vartate. bhagavatA samupadiSTatvAt / athavA zayyA zarIrapramANA, saMstArakaH sA dvihastapramANaH / atrApi ___ karkazamRdukaThoralakSNAdibhedamadhikRtya pUrvokto vidhirvocyH|| 7-8 // pUrva zayyAsastArakasya yathArAnikatayA grahaNaviSayakaM sUtra proktam , sAmprataM zayyAsaMstArakagrahaNAnantara sandhyAsamaye pUrNAyAM pauruSyAM gurupradattazayyAsaMstAraM prastIrya tadapari samArUDhasya evaM prAtarutthitasya ca kRtikarma karaNIyaM bhavet , tadapi yathArAnikatayA kartavyamiti tadvidhipratipAdakaM sUtramAha-'kappai0 kiikamma' ityAdi // sUtram - kappai niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA ahArAyaNiyAe kiikamma karittae // sU0 18 //
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatkalpasUtre chAyA--kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA yathArAtnikatayA kRtikarma kartum // 18 // cUrNI-'kappai' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAM yathArAtnikatayA paryAyajyeSThatvakrameNe kRtikarma-zAnabhASayA ziSyAdikRto vandanAbhyutthAnAdisatkAra , tat kattuM kalpate, nAnyathA jyeSThatvakaniSThattvamaryAdAmatikramyeti bhAvaH / kRtikarma dvividhaM vandanAbhyutthAnamedAt , tatra vandanam AcAryAdiyathArAtnikAnAM prAtaH sAyaM teSAM dRSTipAte kAryapRcchAdisamaye ca yathAvidhi vandanakaM kartavyam , vandana kRtvaiva kAryAdipRcchA karttavyA, evaM sUtrArthatadubhayagrahaNe'pi vandanaM karttavyameveti / abhyutthAnam-guroH samIpAgamane, caMkramaNe, uccArAdibhUmau gamanakAle, AsanAdutthAnakAle, ityAdyavasare ziSyeNAbhyutthAnaM karttavyam, anyathA gurorAzAtanA, AjJAbhaGgAdidoSAzca samApadyante, dharmasya vinayamUlatvena bhagavatA pratipAditatvAt , uktaJca "dhammassa mUlaM viNayaM vayaMti, dhammo ya mUlaM khala soggaIe / sA soggaI jattha abAhayA u, tamhA niselvo viNao tayaTTA" // 1 // ayaM bhAvaH-dharmasya jinottasya zrutacAritralakSaNasya mUlaM tIrthakaragaNadharAdayo vinayaM vadanti 'dharmasya mUlaM vinaya' iti, 'mUlaM nAsti kutaH zAkhA' iti vacanAd vinayamantareNa tapa-saMyamArAdhanA'pi kathaM bhavet / dharmo hi sugatyA mUlam , sA sugatiH kathyate yatra avAdhatA kSutpipAsArogazokAdizArIramAnasAnAM vAdhAnAmabhAvaH siddhirityarthaH syAt tasmAt kAraNAt muninA prathama vinayo nisevyaH binayaH samAdaraNIyaH / sa ca gurUNAM vandanAbhyutthAnasevAzuzrUSAdinA jAyate / atrAya bhAvaH-iha nirgranthasya kArya tAvadavyAvAdhasukhalakSaNo mokSaH, tasya ca kAraNaM sarvajJabhASitaH zrutacAritralakSaNo dharma', sa ca gurorabhyutthAnavandanAdirUpavinayalakSaNamupAyamantareNa sAdhayituM na zakyate, dharmasya vinayamUlatvAt , ato vinayena dharmArAdhanaM, dharmArAdhanena mokSa iti para mparayA vinayo mokSakAraNameveti matvA tadarthaM vinaya Asevitavya iti // sU0 18 // atra vinayamokSayoH kAryakAraNabhAvapradarzanapUrvakamAha bhASyakAra:--'kajja' ityAdi / bhASyam-kajjaM ca mokkho, viNo ya heU, nikkAraNA natthiha kajjasiddhI / tamhA uvAyaM taha kAraNaM ca, olaMbiuM pAvai kajjasiddhiM // 9 //
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAvacUrI u0 3 sU0 19-20 gRhasthagRhAntaHstha chAyA--kArya ca mokSo vinayazca hetuH / niSkAraNAt nAstIha kAryasiddhiH // tasmAd upAya tathA kAraNaM c,| avalamvya prApnoti kAryasiddhim // 9 // avacUrI--'kajjaM ca' iti / iha zramaNadharme nimranthasya kArya mokSaH, tasya heturiti kAraNaM ca vinayaH, iti tayoH kAryakAraNabhAvaH, tasmAt niSkAraNAta kAraNamantareNa upAyamantareNa ca iha loke kAryasiddhirnAsti na bhavati, tasmAt kAraNAt upAyaM tathA kAraNa cAvalamvyaiva kAryasiddhiH jIvaH prApnoti / tathAhi-yasya kAryasya yad upAdAnaM kAraNaM tena vinA tatkArya na sidhyati yathA mRtpiNDamantareNa ghaTa iti', upAdAnakAraNasadbhAve'pi upAyarUpanimittakAraNAbhAve kArya na sidhyati yathA mRtpiNDasadbhAve'pi cakracIvarodakAdinimittakAraNamantareNa ghaTo na niSpAdyate ato yaH punarupAyarUpanimittakAraNavAn prayatnazIlazca bhavati sa upAdAnakAraNam upAyarUpanimittakAraNaM cAvalambyaiva kAryaM sAdhayati, tathaivAtra mokSakAryasyopAdAnakAraNaM sarvaviratimAn Atmaiva, vinayAdinimittakAraNairvinA nopAdAnakAraNaM mokSatvena pariNamati-yathA mRtpiNDazcakravIvarodakAdyabhAve ghaTatvena no pariNamati, ato nirgranthena vinayaH samAsevanIya iti // 9 // pUrva kRtikarmavidhau vinayaH savistaraM pradarzitaH, vinayavAMzca tAdRzamavinayajanakaM kimapi kArya na karoti, gRhAntarAle sthAnAdikAraNe ca gRhasthasyAvinayo bhavatIti gRhAntarAle sthAnAdikaraNasya niSedhasUtramAha-'no kappai0 antarAgihaMsi' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA antarAgihaMsi ciTThittae vA nisIittae vA tuyaTTittae vA nidAittae vA payalAittae vA, asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA AhAraM Aharittae vA, uccAraM vA pAsavaNaM vA khelaM, vA sighANaM vA paridRvittae, sajjhAyaM vA karittae jhANaM vA jhAittae kAussaggaM vA karittae ThANaM vA ThAittae / aha puNa evaM jANejjA vAhie jarAjuNNe. tavassI dubbale kilaMte mucchijja vA pavaDijja vA evaM se kappai antarAgihaMsi ciTTittae vA jAva ThANaM vA ThAittae // sU0 19 // mAyA_no kalpate nirgranthAnAMvA nirgranthInAM vA antaragRhe sthAtu vA nipatuM vA tvayi vA nidAyitaM vA pracalAyituM vA azanaM vA, pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA AhAram Aharttama, uccAraM vA prasnavaNaM vA khelaM vA zivANaM vA pariSThApayitum, svAdhyAya vA kartum , dhyAnaM vA dhyAtum, kAyotsarga vA kartum , sthAnaM vA sthAtum / atha punarevaM jAnIyAt vyAdhitaH jarAjIrNaH tapasvI durvalaH klAntaH mUrcchat vA prapatet vA evaM tasya kalpate antaragRhe sthAtuM vA yAvat sthAnaM vA sthAtum // sU0 19 //
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 vRhatkalpasUtre cUrNI--'no kalpate' iti / nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA antaragRhe gRhayoH gRhasthanivAsasthAnayoH antaram antarAlam-antaragRham gRhadvayasyAntarAlam antaragRham tasmin yatra gRhasthA gRhAd gRhAntarapravezArtha gamanAgamanaM kurvanti tatra, atra antarazabdasya pUrvanipAta ApatvAt / yadvA 'atogihaMsi' iti pAThe gRhasthagRhasya antaH madhye bhikSAdyartha gRhasthagRhe praviSTAnAM nirgranthanirgranthInAM sthAtumupaveSTuM nidrAyituM pracalAyitum ityAramya sthAnaM vA sthAtum iti paryantAni sthAnAni tatra samAcarituM no kalpate, ityutsargavacanam , eSAM padAnAM vyAkhyA pUrva gatA / kAraNe kartuM kalpate iti kAraNaM pradazyate-'aha puNa' ityAdi , atha-iti prakaraNAntaradyotaka , atha punaH- pUrvoktAni padAni antaragRhe kartu sAdhUnAM na kalpate kintu yadi evaM jAnIyAt evaM saMbhavet tatra gato munirvyAdhitaH pUrvato vyAdhigrastaH tatkAlaM vA vyAdhito mavet , jarAjINovA vArddhakyagrasta sthaviroH vA bhavet , tapasvI tapa.karma vahamAno vA bhavet, durvala: rogAdinA tatkAlamuktatvena valahIno dubailazarIro vA bhavet , klAntaH- adhvagamanAdinA parizrAnto vA bhavet, etAdRzaH sa sAdhuH kadAcit mUrchad mUrchA prApnuyAd vA tena kAraNena prapatet-bhUmau praskhalet , evam ebhiH kAraNaiH 'se' tasya vyAdhitAdivizeSaNaviziSTasya pUrvoktAni sarvANi sthAnAni yathAyogyamantaragRhe kattu kalpate iti sUtrArthaH // sU0 19 // pUrva vyAdhitAdivizeSaNaviziSTAnAmantaragRhe sthAnAdikaraNamanujJAtam , tena antaragRhe sthitaH san kazcit zramaNo dharmakathAmapi kartumArabhate iti tanniSedhamAha-'no kappai0 cauggAhaM vA' ityAdi // sUtram-no kappai niggaMthANa vA nigrathINa vA aMtaragihaMsi jAva cauggAhaM vA paMcagAhaM vA Aikkhittae vA vibhAvittae vA kiTTittae vA paveittae vA, nannattha egaNAeNa vA egavAgaraNeNa vA egagAhAe vA egasiloeNa vA, sevi ya ThiccA no veva NaM adviccA // sU0 20 // chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA antaragRhe yAvat caturtha vA paJcagAthaM vA AkhyAtuM vA vibhAvayituM vA kIrtayituM vA pravedayituM vA nAnyatra ekajJAtena vA ekavyAkaraNena vA ekagAthayA vA ekazlokena vA tadapi ca sthitvA, no caiva khalu asthitvA // sU0 20 // __cUrNI-'no kappaI' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAM vA antaragRhe dvayohayorantarAle gRhasthagRhAmyantare vA yAvat caturgAtham catasRNAM gAthAnAM samAhArazcaturgAtham-ekata Arabhya gAthA catuSTayaparyantam, paJcagAthaM vA gAthApaJcakaparyantaM vA, AravyAtuM vA mUlarUpeNa kathayituM vA, vibhAvayi tuM vA cintayituM vA, kIrtayituM vA gItavad uccArayituM vA, pravedayituM vA vijJApayituM vA no kalpate / tatra sthitAnAM zramaNazramaNInAM kAraNe kiyat kalpate ? tatrAha-yadi tatra keSAJcit jinavacane zaGkA jAyate, dhArmiko vivAdo vA bhavet , ityAdikAraNe ko'pi samAgatya tatrasthitaM sAdhu pRcchet
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAvacUrI u0-3 sU0 21-24 gRhasthagRhAntarAkhyAnAdiniSedhaH 73 tadA gAthAnAmAkhyAnAdikaM kartuM kalpate, anyathA pRcchakasya sAdhorviSaye zAstrajJAnA'bodharUpA zaGkA bhavet, vivAdanirNayo vA na bhavet / tadA tAdRze'vasare'pi 'nannattha' iti nAnyatra-ekajJAtena ekadRSTAntena anyatra-vinA 'ne'-ti na kalpate, 'nAnyatra' iti sarvatra saMbadhyate, ekadRSTAntAdadhikaM kathayituM na kalpate iti bhAvaH, evam-ekavyAkaraNena-ekapraznasyottararUpeNa vinA ekavyAkaraNaM muktvA'dhikaM na kalpate, yathA yadi ko'pi pRcchet kiMlakSaNo dharmaH ? 'ahiMsAlakkhaNo dhammo' ahiMsAlakSaNo dharma iti gAthAMzena nirvacanaM pravadet , nAdhikamiti / tathA ekagAthayA vA nAnyatra, gAthA AryAvRttarUpA, ekazlokena vA nAnyatra, lokaH-anuSTubhAdirUpaH / ekajJAtAt ekavyAkaraNAt , ekagAthAtaH, ekazlokAd adhikam AravyAtuM vibhAvayituM kIrtayituM pravedayituM vA kimapi vA kartuM nirgranthanirgranthInAmantaragRhe na kalpate iti bhAvaH / tadapi kathaM kalpate ? iti vidhimAha'sevi ya' ityAdi, tadapi ca jJAtAdInAmAkhyAnAdikaM kalpate sthitvA UrbIbhUtagAtrayaSTayA sthiti kRtvA kalpate kintu no caiva khalu asthitvA pUrvoktavyatirekeNa AsanAdau samupavizyetyarthaH na kalpate iti bhAvaH // suu020|| atha pUrvoktaprakAreNa bhAvanAsahitapaJcamahAvratAnAmapi AkhyAnAdeH pratiSedhamAha-'no kappai0 imAI' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA aMtaragihaMsi imAiM paMcamahavvayAI sabhAvaNAI Aikkhittae vA, vibhAvittae vA kiTTittae vA paveittae vA, nannattha eganAeNa vA jAva egasiloeNa vA, sevi ya ThiccA no ceva NaM adviccA // sU021 // chAyA--no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA antaragRhe imAni paJcamahAvratAni sabhAvanAni AkhyAtuM vA vibhAvayituM vA kIrtayituM vA pravedayituM vA, nAnyatra ekajJAtena vA yAvat ekazlokena vA, tadapi ca sthitvA, no caiva khalu asthitvA // su0 21 // ___ cUNI--'no kappaI' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAm antaragRhe imAni zAstraprasiddhAni paJcamahAvratAni ahiMsA-satyA-'steya-brahmacaryA-uparigraharUpANi sabhAvanAni bhAvanAsahitAni, pratyekamahAvratasya paJca paJca bhAvanAH "iriyAsamie sayA jae" ityAdigAthoktasvarUpAH bhavantItipaJcavizatibhAvanAyuktAni AkhyAtum , ityAdipadAnAM vyAkhyA pUrvasUtre gatA, na kalpate, nAnyatra, ityAdipadAnAmapi vyAkhyA pUrvasUtre gatA / tatra AkhyAnaM yathA-imAni paJca mahAvratAni paTkAyarakSaNaparANi, SaTkAyAzca pRthivyaptejovAyuvanaspatitrasarUpAH, ityAdi / vibhAvanaM yathAetAni paJca mahAvratAni prANAtipAtaviramaNAdIni bhAvanApUrvakaM niraticAra manovaca.kAyayogamAzritya kRtakAritAnumodanasahitAni samAcaraNIyAni bhavantItyAdi / kIrtanam-eSu paJcasu mahAvrateSu 10
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 vRhatkalpasUtre prathamaM prANAtipAtaviramaNAkhyaM vrataM sadevamanuSyAsurasya lokasya pUjanIya dvIpastrANaM zaraNaM gatiH pratiSThA, ityAdirUpeNa sarveSAmapi praznavyAkaraNAGgagatasaMvarAdhyayanapaJcakoktAnAm (adhya01-5) guNAnAM pratipAdanam , pravedanam-paJcamahAvratAnupAlanAt mokSo devaloko vA bhavati, ityevaM tatphalakathanamiti / etatsarvamantaragRhe kattu sAdhUnAM na kalpate, vyAdhitAdikAraNe tu kalpate, tattu sUtroktapramANaM na tu tadadhikamiti // sU0 21 // pUrva nirgranthanirgranthInAmantaragRhe sthAnadharmakathAdikaraNaM niSiddham, sAmprataM tatragato muniH zayyAsaMstArakaM gRhNIyAt tad aparAvartya na gacchediti pratipAdayitumAha-'no kappaI0 pAr3ihAriyaM' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA pADihAriyaM sAgAriyasaMtayaM sejjAsaMthArayaM AyAe apaDihaTu saMpavvaittae // sU0 22 // chAyA--no kalpate nirgranthAnAM vA nigranthInAM vA prAtihArikaM sAMgArikasatkaM zayyAsaMstArakam AdAya apratihatya saMpravajitum // sU0 22 // cUrNI--'no kappaI' iti / nirgranthAnAM nimranthInAM vA prAtihArika-pratiharaNaM pratyapaNaM, tad arhatIti prAtihArikaM pratyarpaNapratijJayA''nIta vastu prAtihArikaM kathyate, tAdRzaM sAgArikasatkaM gRhasthasambandhikaM zayyAsaMstArakaM, zayyA-zarIrapramANA, saMstArakaH-sArddhadvayahastapramANaH pIThaphalakAdikaM vA tad AdAya AnIya aparihatya punaradattvA saMpravrajituM grAmAntaraM vihartuM na kalpate, sAdhorapratItijanakatvAt // sU0 22 // / __pUrva sAdhoH prAtihArikaM zayyAsaMstArakamadattvA gamanaM niSiddham, tacca sAgArikasambandhi bhavediti tasya pratyarpaNavidhimAha-'no kappai0 sAgAriyasaMtayaM' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA pADihAriyaM sAgAriyasaMtayaM sijjAsaMthArayaM AyAe avikaraNaM kaTu saMpanvaittae // sU0 23 // chAyA--no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA sAgArikasatkaM prAtihArika zayyAsaMstArakamAdAya avikaraNaM kRtvA saMprabajitum // sU0 23 // cUrNI--'nokappai' iti / nirgranthAnAM nirgranthInAM vA prAtihArikaM sAgArikasatkaM, sAgAriko gRhastha tatsambandhi gRhasthasattAkamityarthaH, zayyAsaMstArakaM pIThaphalakAdikaM vA AdAya gRhasthasakAzAdAnIya svakAryasamAptau tasya avikaraNaM-vikaraNa nAma yathArUpeNa yatsthAnAhA AnItaM tathArUpeNa tatraiva sthAne sthApanam , tasya na karaNam- avikaraNam, tat kRtvA sastaraNArthamAnItaM tRNAdikaM yathAnItarUpeNa punastatraiva sthApanamakRtvA pravrajituM vihAraM kattuM no kalpate // sU0 23 // tarhi kathaM kalpate ? ityAha 'kappaI' ityAdi / sUtram-kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA pADihAriyaM sAgAriyasaMtayaM sejjAsaMdhArayaM AyAe vikaraNaM kaTu saMpavvaittae // sU0 24 //
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ cuNibhASyAvarI u0-3 sU0 24-26 pratihArikazayyAdergrahaNA'rpaNavidhiH 75 chAyA- kalpate nimranthAnAM vA nirgranthInAM vA prAtihArikaM sAgArikasatkaM zayyAsestArakam AdAya vikaraNaM kRtvA saMpravajitum // sU0 24 // cUrNI--'kappaI' iti / nirgranthAnAM nimranthInAM vA prAtihArikaM sAgArikasatkaM zayyAsaMstArakamAdAya AnIya vikaraNaM yathArUpeNa AnItaM tathArUpeNaiva tatraiva sthApanaM kRtvA pravajituM vihAraM katta kalpate / ayaM bhAvaH-yAni tRNAni saMstaraNArtha yasmAt sthAnAt prastutatRNapujAt rAzIkRtatRNapuJjAdvA AnItAni tAni kAryasamAptau gamanasamaye prastRtatRNapujAdAnItAni prastRtatRNapuje, rAzIkRtatRNaMpuJjAdAnItAni rAzIkRtatRNapuje eva pUrva yathAsthitAni tAdRzAnyeva pratyarpaNasamaye'pi kRtvA sthApanIyAni / evaM pIThaphalakamapi yathA''nItaM-yadyAnayanasamaye tadUrdhvaM sthApitaM bhavettat pratyarpaNasamaye'pyUrdhvameva sthApanIyam , tiryaksthApitaM bhavettadA tiryageva sthApanIyam, bhittipArzadAnItaM bhavettadA pratyarpaNasamaye'pi bhittipArzve eva sthApanIyam , yaM pRSTA cAnItaM tameva puna saMsUcya sthApanIyam, yena gRhasthasyA'pratItikaM na bhavet / eva kRtvaiva sAdhoAmAntaraM gantuM kalpate, prAtihArikavastupratyarpaNasya etaadRshvidhiktvaat| evaM karaNe zramaNa AjJAbhaGgAdidoSabhAgU na bhavati, na vA prAyazcittabhAg bhavatIti bhAvaH // sU0 24 // pUrva sAgArikasatkazayyAsastArakAdeH pratyarpaNavidhiH proktaH, yadi tat zayyAsaMstArakAdi corAdinA coritaM bhavettadA ki katrtavyam ? iti tadvidhiM pradarzayati-'iha khalu' ityaadi| sUtram-iha khalu niggaMthANa vA niggaMdhINa vA pADihArie sAgAriyasaMta sejjAsaMthArae vippaNasijjA se ya aNugavesiyave siyA. se ya aNa. vessamANe labhejjA tasseva paDidAyavve siyA, se ya aNugavessamANe no labhejjA evaM se kappaDa doccapi uggahaM aNunnavittA parihAraM pariharittae // sU0 25 // lAyA_iha khalu nirgranthAnAM vA nigrenthInAM vA prAtihArikaM vA sAgArikasatkaM vAstArakaM vipraNazyet tacca anugavepayitavyaM syAt, tacca anugaveSyamANaM labheta (tadA) tasyaiva pratidAtavyaM syAt, tacca anugaveSyamANa no lameta eva tasya kalpate dvitIyamapi avagraham anujJApya parihAraM parihatam // sU0 25 // cUrNI-iha khalu' iti / iha-jinazAsane khalu nirgranthAnAM nirgranthInAM vA yata prAtihArika -pratyarpaNavacasA samAnItaM sAgArikasatkaM gRhasthasattAkaM zayAsaMstArakaM pIThaphalakAdikaM vA kimapi vastu vipraNazyet corAdinA apahiyeta tadA tat zayyAsaMstArakam anugavepayitavya syAt jhaTiti zramaNena tasya gaveSaNam itastataH pRcchAdinA zodhanaM karttavyaM syAta / yadi gaveSyamANaM tat labheta tadA tasyaiva gRhasthasya yatsakAzAdAnItaM bhavettasyaiva pratidAtavyaM syAt pratyarpaNIyaM bhavet tasmai pratyarpayitavyamiti bhAvaH / yadi tacca zayyAsaMstArakamale dhyamANamapi na lameta na prApnuyAt evam etAdRze'vasare 'se' tasyeti sUtre jAtAvekavacanaM tena
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatkalpasUtre teSAM nirgranthanirgranthInAM kalpate dvitIyamapi vAram avagraham anujJApya, prathamavAraM tAvad avagraho yadA zayyAsaMstArakaM gRhItaM tadA anujJApitaH, tadanantaraM yadA vipraNaSTaM sat anugaveSyamANamapi nopalavdhaM tadA tatsvAmine nivedane kRte sati yadyasau gRhasthaH anyat zayyAsaMstArakaM sAghave prayacchati tadA, athavA tadeva yad vipraNaSTaM zayyAsaMstArakaM tatsvAminA labdhaM tadA ca tadviSayakamavagrahaM dvitIyavAramapi anujJApya parihAraM paribhogalakSaNaM zayyAsaMstAraka gRhItvA parihattuM paribhoktuM kalpate iti pUrveNa sambandhaH / vasatau zUnyAyAM kRtAyAM zayyAsaMstArakaM naDkSyatIti matvA zramaNena prathamata eva vasatiH zUnyA na karttavyA sadA sAvadhAnena bhAvyam, vasatizUnyatvakaraNe zramaNasya pramAdaH sidhyatItyataH zramaNena nityamapramattena bhavitavyamiti bhAvaH // sU0 25 // pUrva sAgArikasatkaM zayyAsaMstArakaM pratyarthe zramaNaivihAraH karttavyaH iti proktam , tathA yadi cauraiH zayyAsaMstArakaM coritaM tadA dvitIyavAramavagrahaM gRhItvA zayyAsaMstArakamAnetavyamiti ca proktam , sAmprataM pUrvasthitAH sAdhavastat zayyAsaMstArakaM viprajahati tadavasare'nye zramaNA Agacchanti tadA tadviSayakamavagrahakAlaM pratipAdayannAha-'jadivasa' ityaadi| sUtram-jadivasaM samaNA niggaMthA sejjAsaMthAraya vippajahaMti tadivasaM avare samaNA niggaMthA handhamAgacchejjA sacceva uggahassa putrANuNNavaNA cihai ahAlaMdamavi uggahe // suu026|| chAyA-yaM divasaM zramaNA nirgranthAH zayyAsaMstArakaM viprajahati taM divasam apare zramaNA nirgranthA havyamAgaccheyuH saiva avagrahasya pUrvAnuzApanA tiSThati yathAlandamapi avagrahaH // sU0 26 // cUrNI-'jadivasa' iti / yaM divasamadhikRtya yasmin divaMse ityarthaH, zramaNA nirgranthA ye pUrva tatropAzraye sthitAste mAsakalpasamApyanantaraM cAturmAsasamAptyanantaraM vA zayyAsaMstArakaM svAvagraheNAnItaM pIThaphalakAdikaM tad viprajahati tyajanti taM divasamadhikRtya tasmin divase ityarthaH apare anye sAdharmikA. zramaNA nirgranthA havyaM-zItraM tatkAlameva AgaccheyuH upAzraye pravizeyustadA sA eva yA pUrvasthitaiH zramaNairgRhItA avagrahasya nivasanAdhikArasya pUrvAnujJApanA pUrva yA'nujJApanA gRhItA bhavet sA eva tadupAzrayaviSayA tiSThati, ye eva pUrvasthitAH zramaNA yasmAt upAzrayAd nimratAsteSAmevAdhikAre sa upAzrayastiSThatIti bhAvaH / kiyantaM kAla yAvadavagrahasya pUrvAnujJApanA tiSThati ? tatrAha-yathAlandamapi avagrahastiSThati / atra madhyamo'STapauruSIpramANo yathAlandakAlo gRhyate iti aSTapauruSIkAlaM yAvat pUrvasthitazramaNAnAmevAvagrahe sa upAzrayastiSTati tata etAvatkAlaparyantamapare samAgatA nirgranthAH upAzrayasvAmino'vagrahamayAcitvA'pi tatra sthAtuM pIThaphalakAdikamupabhoktuM vA'rhanti, tadanantaraM tairaparo'vagraho yAcitavyo bhavediti bhAvaH //
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAvacUrI u0- 3 su0 27-29 upAzrayAderavagrahAnujJApanAvidhiH 77 atha sa upAzraya evAvagrahasya pUrvAnujJApanAyAM tiSThati kimanyadapi tatrasthitaM sAgArikasatkaM vastu pUrvAnujJApanAyAM tiSThati ? iti jijJAsAyAM tadviSayakaM sUtramAha- 'asthi yA ittha' ityAdi / sUtram - asthi yA ittha ket uvasyapariyAvannae acitte pariharaNArihe sacceca uggahassa puvvANuNNavaNA cihna ahAlaMdamavi uggaho / sU0 27 // chAyA -- asti cAtra kiJcid upAzrayaparyApannam acittaM pariharaNArha saiva avagrahasya pUrvAnujJApanA tiSThati, yathAlandamapi avagrahaH // sU0 27 // cUrNI -- 'atthi yA ittha' iti / asti cAtra pUrvasthitazramaNaparityaktopAzraye kiJcit`vastrAdikam upAzrayaparyApannam - upAzraye paryApanna pUrvasthitazramaNairvihArasamaye vismRtaM parityaktaM vA sAgArikasatkaM vA kimapi vastu sthitam upAzrayaparyApannam, acittaM vastrAdikaM 'pAtrAdikaM vA tad yadi pariharaNA prAsukatvena sAdhUnAM paribhogayogyaM bhavet tadviSaye'pi sA eva avagrahrasya anujJApanA tiSThati, tatparibhogaH pUrvAnujJApanayaiva karttavyaH, na tatparibhoge'nyAnujJApanA grahI - tavyA, tatparibhogena sAdhUnAmadattAdAnAdidoSA sadbhAvAditi bhAvaH / kiyantaM kAlamityAha-yathAlandamapi madhyama yathAlandakAlamaSTa pauruSaparyantam avagrahastiSThati yathAlandakAlaM yAvattadupabhogo nUtanasamAgatazramaNAnAM kalpate iti bhAvaH // sU0 27 // punarapyavagrahAnujJApanAviSaye prAha - 'se vatthusu' ityAdi / sUtram - se vatthusu avyAvaDesu andhogaDesu aparapariggahiesa amarapariggahiesa sacceva uggahassa puvvANuNNavaNA cihna ahAlaMdamavi uggaho || sU0 28 // chAyA- - tasya vAstupu avyApRteSu avyAkRteSu aparaparigRhIteSu amaraparigRhIteSu saiva avagrahasya pUrvAnujJApanA tiSThati yathAlandamapi avagrahaH // sU0 28 // cUrNI - tasya anyagrAmAd vihRtyAgacchataH vAstuSu vasatigRheSu kIdRzeSu ? tatrAhaavyATTaMteSu zaTitapatitatayA nivAsavyApAravarjiteSu, avyAkRteSu avibhakteSu yeSAM dAyAdAdibhirvibhAgo na kRtastAdRzeSu anekajanasattAvatsu, yadvA atItakAle kenA'pyanujJAtAni imAni cAstUni ityajJAteSu, aparaparigRhIteSu-parairanyaiH parigRhItAni svaparigrahe kRtAni paraparigRhItAni, na tathA aparaparigRhItAni anyairanadhiSThitAni teSu, amaraparigRhIteSu mamaraiH vyantarAdidevaiH parigRhIteSu 'svA"ghInIkRteSu yathA vyantarAdhiSThitabhUmibhAge vyantarAdidevAn avamAnya nirmApitatvena te tatra gRhanirmApakaM na vAsayanti vighnaM kurvanti na tathA zramaNAnAm tAni gRhANi amaraparigRhItAni procyante teSu eteSu vAstuSu saiva pUrvasthitazramaNaviSayaiva avagrahasya pUrvAnujJApanA yathAlandakAla tiSThati, yathAlandakAlaM yAvad AgantukazramaNaiH bhUyo'vagraho nAnujJApanIya iti bhAva' // sU0 28 // tadeva vizadayati bhASyakAraH - - ' avvAvaDa 0" ityAdi /
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 vRhatkalpasUtre bhASyam--avvAvaDa-avvogaDa-aparA-'marapariggahiyavatthUNi / nANAvihabheyANi ya, nAyavANIha jahajogaM // 10 // chAyA-avyApRtA'vyAkRtA'parAmaraparigRhItavAstUni / nAnAvidhabhedAni, jhAtavyAnIha yathAyogyaM // 10 // avacUrI--'avvAvaDa0' iti / avyApRtAni avyAkRtAni, aparaparigRhItAni amaraparigRhItAni ceti catvAri vAstuni nAnAvidhabhedAni anekabhedayuktAni iha zAstre yathAyogyaM jJAtavyAni / tathAhi-avyApRtAni zaTitapatitAdinA na tatra kenApi vAso vihitastAdRzAni, avyAkRtAni bahujanasvAbhikatvena teSu na kenApyekena svAyattIkRtAni, aparaparigRhItAni nAnyaH kaizcidadhiSThitAni asvAmikAnIva sthitAni, amaraparigRhItAni kRtavyantarAdidevanivAsAnIti / tatra avyAptaM vAstu yathA kazcit kauTumbiko gRhaM nirmApitavAn tatra vastumArabdhavAn tasya kumuhUrtAdisaMyoge nirmApitatvena sa tatra na sukhaM vastuM zaknoti, tatra vAsAnantaraM pratidinaM dravyahAniH prArabdhA tataH sa taM muktavAn na tatra ko'pi vasati tad vAstu avyApRtaM procyate / avyAkRtaM yathAkenApi ADhayena zreSThinA gRhaM nirmApitam, tasya bahavaH sutA Asan , mRte ca tasmin tad gRhaM dAyAdagaNagoSThIsattAkaM jAtaM, naikasya, kiyatkAlAnantaraM kSINadhanatvena tad gRhameko grahItuM na zaknoti. rAjakarazca tasya dAtavyaH syAditi tad gRhaM zramaNanivAsArtha dhArmikasthAnatvena taiH samarpitam, te cAnyatra svakuTIraM nirmAya sthAtumArabdhavantaH, tAdRzaM gRhamavyAkRtaM procyate 2 / aparaparigRhItaM yathA-anyaH kaizcidapi svaparigrahe na kRtaM tadrakSArtha tatra ko'pi prekSakaH sthApita iti tad gRhamaparaparigahItaM kathyate 3 / amaraparigRhItaM yathA-kazcit zreSThI gRhaM vyantarAdhiSThitabhUmibhAge nirmApitavAn vastaM prArabdhavAMzca, tasmin samaye sa vyantaro devaH svapne niveditavAn-'yattvayA madadhiSThitabhUmau gRhaM nirmApitamatohamatra nivasiSyAmi, yadi tvaM vasiSyasi tadA tvAM sakuTumbaM vinAzayiSyAmi zramaNA vasantu' iti tadbhayAttena tad gRhaM parityaktam, tAdRzaM vAstu amaraparigRhItamucyate 4 / etAdRzeSu vAstuSu ye zramaNAH pUrvasthitAsteSu mAsakalpe cAturmAse vA samApte sati tatsamaye ye'nye zramaNAH samAgatAsteSAmavagrahasya pUrvAnujJApanaiva tena yathAlandakAlaM sthAtuM kalpate na tu taiH nivAsArtha punaranujJA grahItavyeti // 10 // athAvyAmRtAdiviparItavyApRtAdivAstuviSayAmavagrahAnujJApanAM pradarzayati-'se vatthusu vAvaDesu' ityAdi / sUtram-se vatthusu vAvaDesu vogaDesu parapariggahiesu bhikkhubhAvassa aTTAe doccaMpi uggAhe aNuNNaveyace siyA ahAlaMdamavi uggahe / / sU0 29 // chAyA-tasya vAstupu vyApRtepu vyAkRtepu paraparigRhotepu bhikSubhAvasyAya dvitIyamapi avagrahaH anujJApayitavyaH syAt yathAlandamapi avagrahaH // sU0 29 //
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghUrNibhASyAvacUrI u03 sU0 29-31 upAzrayAderavagrahAnujJApanAvidhiH 79 cUrNI-'se vatthusu vAvaDesu' iti / tasya pUrvoktasya zramaNasya vAstuSu vyApRteSu nivAsavyApAraviziSTepu, vyAkRteSu dAyAdAdibhirvibhajya ekena svAyattIkRteSu paraparigahIteSu anyairadhiSThitepu, 'bhikkhubhAvassa ahAe'-bhikSubhAvo jJAnadarzanacAritrarUpaH tRtIyatratAdirUpo vA yathA'yaM bhikSubhAvo paripUrNo bhavedityevaMrUpaH, tasyArthAya prayojanAya sagyaktayA bhikSubhAvapAlananimittaM pUrvasthitazramaNavihArasamaye ya' samAgacchati tasya doccaMpi dvitIyamapi vAraM prathama tairavagrahAnujJApanA gRhItA'to dvitIyavAramiti kathitam, avagraho'nujJApayitavya. nivAsArtha gRhasvAmina AjJA grahItanyA syAt tena punarapyAjJA grahItavyeti bhAvaH / kiyatkAlamityAha-yathAlandamapi jaghanyayathAlandakAlaM yAvadapi yathAlandakAlArthamapi avagraho'nujJApayitavya iti / tatrAvagrahaH paJcavidhaH-zakrendrAvagraha 1, rAjAvagrahaH 2, gAthApatyavagrahaH 3 sAgArikAvagrahaH 4, sAdharmikAvagrahazceti 5 / epu paJcavidheSu avagraheSu yasya yatrAvagraha ucito jJAyate tasya tasyAvagraheNa gRhItepu upAzrayAdiSu zramaNairvastavyam / yadi kutrApi vRkSatalAdizUnyasthAne yasya ko'pi svAmI na bhavettatra yadi vastavyaM syAttadA zakrendrasyAvagraho'nujJApayitavyaH / atra kazcit zaGkate-kiM zakrendro'nujJAM dadAti yena tasyAvagraho'nujJApyate ? zRNu, yad bhagavatovagrahapratipAdakaM vacanaM zrutvA zakendrastIrthakaraM vanditvA yad yada asvAmikam AtmIye'vagrahe sAdhuprAyogyaM sacittaM ziSyAdi, acittaM mizraM vA kimapi vastujAtaM bhavettattattadAnIM sarvamapi bhagavadvacanArAdhakatvena prasannamanasA sAdhubhyo'nujAnAtItyata eva zakrendasyAvagrahaH zAstre pratipAdita iti // sU0 29 // athAvagrahaprasaGgAdatra sAgArikAvagrahasya rAjAvagrahasya cAvagrahaparimANaM pratipAdayitumAha'se aNukuDDemu' ityAdi / sUtram-se aNukuDDesu vA aNubhittisu vA aNucariyAsu vA aNuphalihAsu vA aNupaMthesu vA aNumerAsu vA sacceva uggahassa puvvANuNNavaNA ahAlaMdamavi uggahe / / suu030|| chAyA-tasya anukuDayepu vA anubhittipu vA anucarikAsu vA anuparikhAsu vA anupathepuvA anumaryAdAsu vA saiva avagrahasya pUrvAnujJApanA yathAlandamapi avgrhH|| sU030 / / cUrNI--'se aNukuDDemu vA' iti / 'se' tasya pUrvoktasya zramaNasya anukuDayepu vA mRttikAnirmitabhittinikaTavartipu sthAneSu, anubhittipu vA iSTakAprastarAdinirmitabhittinikaTavartipu pradezeSa, anucarikAsu vA-nagaraprAkArayorapAntarAlavartipu aSTahastapramANamArgeSu, anuparikhAsu vA nagaracaturdikasthitakhAtikAsamIpavartiSu pradezeSu, anupayeSu vA mArgasamIpavattiSu sthAneSu, anumaryAdAsu vA-nagarasImAsamIpavarttiSu sthAneSu, eteSu sthAneSu sA eva rAjA'nujJA eva yatra na ko'pi gRhAdi karoti janasAdhAraNArthameva yAni sthAnAni nagaraprAmAdipu rAjJA sthApitAni bhavanti teSu sthAneSu rAjAjJA pUrvamevAnujJApitA bhavati ataH sA evAvagrahasya pUrvAnujJApanA tiSThati
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasUtre M varttate tatra yathAlandamapi jaghanyamadhyamayathAlandakAlaM yathAvasaram avagraho bhavati na tatra ko'pi anujJApayitavyaH, epAM sthAnAnAM pUrvameva sAgArikarAjAdinA'nujJApitatvAdeva, atra sAgArikarAjAvagrahI bodhyau / atrAyaM vivekaH-pUrvoktepu sthAneSu yathAyogyamavagraho bhavati yathA-anucarikAyAmaSTau hastA avagrahe, parikhAyAM catvAro ratnayaH, vRtisvAmino vRte. paramapi hastamAtramavagraho vodhyaH / zeSaH punaH sarvo'pi nRpateravagraho mantavyaH / etadavagrahaparimANaM bodhyam / atra uccArAdIni sthAnaniSadanAdIni vA kurvan zramaNo yadi kuDyAdInAM hastAbhyantare karoti tadA tena gRhapatyavagraho manasi bhAvanIyaH, hastAtpunaradhikaM bahizcarikAprAkAraparikhAdiSu ca rAjAvagraho vodhyaH, aTavyAmapi yadyasau rAjA bhavati tadA tasyaivAvagrahaM zramaNaH smaret , yadi cAsau rAjA tatrATavyAM na prabhustadA zakendrasyAvagrahaM manasi cintayediti // sU0 30 // // ityavagrahaprakaraNam // pUrva zramaNasya nivAsaviSayo'vagrahaH pratipAditaH tatra, rAjAvagraho'pyantarbhUta iti sAmprataM viruddharAjasainyAtikramaNe nirgranthanigranthInAM bhikSAcaryAnivAsAdividhi pratipAdayati'se gAmassa vA' ityAdi / sUtram--se gAmassa yA jAva rAyahANIe vA vahiyA seNNaM saniviThaM pehAe kappai niggaMdhANa vA nigaMthINa vA tadivasaM bhikkhAyariyAe gaMtuM paDiniyattae / no se kappai taM rayaNi tattheva uvAiNAvittae, jo ravalu niggaMtho vA niggaMthI vA taM rayaNi tattheva uvAiNAvei, uvAiNAvaMtaM vA sAijai, se duiovi aikkamamANe Avajjai cAummAsiyaM parihAraTThANaM aNugghAiyaM // sU0 31 // chAyA-atha grAmasya vA yAvad rAjadhAnyA vA vahiH sainya saMniviSTaM prekSya kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA taM divasaM bhikSAcaryAyai gatvA pratinivartitam / no tasya kalpate tAM rajanI tatraiva atikrAmayitus / yaH khalu nirgrantho vA nirgranthI vA tAM rajanI tatraiva atikrAmayati atikrAmayantaM vA svadate sa dvighAto'pi atikrAman Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnamanudghAtikam // sU0 31 // ___cUrNI-'se gAmassa vA' ityAdi / 'se' atha-avagrahaprakaraNAnantaraM samprati grAmasya vA AsannagrAmasya 'jAva' iti yAvat , yAvatpadenAtra nagarAdipadAnA saMgrahapATho'syaiva prathamoddezake SaSThasUtroko grAmAdArabhya rAjadhAnIparyantaH sarvo'pi vAcyaH, atroktapadAnAmartho'pi ttraivaa'vlokniiyH| rAjadhAnyA vA vahiH-bahirbhAge sainyam anyanRpateH sainyadalaM grAmAdivijayArtha saMniviSTam Agatya sthitaM prekSya dRSTvA kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA tattadgrAmAdisthitAnAM tadivasamabhivyApya tasmin divase ityarthaH bhikSAcaryAyai bhikSAcaryArtha tatra AsannagrAmAdau gatvA pratinivartita pratyAgantuM kalpate kintu 'se' tasya bhikSAcaryAgatasya nirgranthasya nirgrandhyA vA no kalpate na
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAmadhUrI u0 3 sU0 32 prAmAdibhUmeravagrahAnujJApanAvidhiH 81 yujyate tAM rajanI rAtrI tatraiva sainyapariveSTite grAmAdau atikrAmayitum ullaGghayituM yApayituM tatra sthAtumityarthaH no kalpate iti pUrveNa sambandhaH / yaH khalu nirgrantho vA nimranthI vA tAM rajanI tatraiva atikrAmayati atikAmayantaM vA'nya svadate anumodate saH 'duhaovi' iti dvidhAto'pi tIrthakarato nRpato vA ubhayato'pi atikrAman AjJAmullacayan tIrthakarAjJAM nRpAjJAM ca vilopayan Apadyate-prApnoti cAturmAsikaM caturmAsasambandhikaM parihArasthAnaM prAyazcittasthAnam anudAtika caturgururUpaM prApnotIti pUrveNa sambandhaH ||suu0 31 // __ atrAha bhASyakAra:-'paDhama' ityAdi / bhASyam --par3hamaM jai jANijjA, nimitta vijjAvaleNa uppAyaM / soccA vA jai jANai, tatto puvvaM niyattejjA // 7 // chAyA--prathamaM yadi jAnIyAt nimittavidyAvalena utpAtam / zrutvA vA jAnIyAt tattaH pUrva nivartata // 7 // avacUrI-'paDhama' iti / prathamaM viruddharAjyAtikramaNAditaH pUrvaM nimrantho yadi nimittazAstrasya vidyAyAzca vana upalakSaNAdavadhijJAnAdhatizayena vA utpAtaM bhaviSyamANamupadravaM jAnIyAt , vA-athavA zrukhA-anyajanasakrAzAt atizayajJAnisakAzAt kasyacidevasya kathanAdvA zravaNagocarIkRtya anAgatakAlikamupadravam-yathA janAH paraspara vArtAlApasamaye kiJcidvirodhAdikAraNamupalakSya vadanti yadatra pararAjAtikramaNaM bhaviSyatIti, tathA kiJcitprakArakaM dunimittamazubhaM candrasUryapariveSAdikaM dRSTvA'numAnena utpAtasaMbhava kathayanti, iti tebhyaH zrutvA vA utpAtaM jAnIyAt tadA zramaNaH tattaH tasmAd prAmAditaH pUrva pUrvameva utpAtAtyAgeva nivarteta tato nirgacchet na tatra vAsaM-mAsakalparUpa cAturmAsarUpaM vA kuryAditi bhAvaH / yadi ca pUrvoktaprakAreNa nAvagataM syAt sahasaiva tad prAmAdikaM parasainyena avaruddha bhavet , mArgAzca vyavacchinnAstadA nirgamanaM zramaNairna kartavyam , athavA kecit sAdhavo glAnA jvarAdipIDitAH tapodulA vA bhaveyustadApi tatrato na nirgantavyaM, tatraiva yatanayA saMyamarakSaNapUrvakaM sthAtavyam / yadi paracakrapIDitA janA ekatrIbhUya parvatadurgAdiSu gatvA tiSThanti tadA zramaNairapi taiH sArdhaM gatvA tatraiva bhaktapAnAdau gamanAgamanAdau ca tathA yatanA karttavyA yathA saMyamayogo na paribhrazyeteti bhAvaH // 7 // atha prAmAdiSu avagrahamaryAdAM pratipAdayati-se gAmasi vA' ityAdi sUtram--se gAmaMsi vA jAva saMnivesaMsi vA kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA savvao samaMtA sakosaM joyaNaM uggahaM ogiNhittA NaM ciTThittae // sU0 32 //
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ dRharakarapasne chAyA--atha grAme vA yAvat saMniveze vA kalpate nirgranthAnAM vA nigraMndhInAM vA sarvataH samantAtsakrozaM yojanam avagraham avagRhya sthAtum // sU0 32 // taio uddeso samatto // 3 // cUrNI-'se gAmaMsi vA' iti / atha-sainyaprakaraNAnantaram grAme vA yAvat saMniveze vA yAvatpadena-grAmAkaranagarakheTakarvaTadroNamukhapattanAzramasaMnivezeSu ityartho vodhyaH, eteSu sthAneSu yadA mAsakalpaM cAturmAsaM .vA yAvat sthitiM kurvatAM nirgranthAnAM nirgranthInAM vA sarvataH samantAt prAmAdeH pUrvapazcimadakSiNottaradikSu vidikSu vA pratyekaM sakrozaM yojanam paJcakrozAn yAvat sArddhadvikrozaM gamanasya sArddhadvikrozamevAgamanasya evaM paJcakrozAn yAvat pratyekaM dizi krozadvayamAhArAdyartha, tatsthAnAkrozAI vicArabhUminimittamiti, anena prakAreNa gamanAgamanasya paJcakrozaparimitakSetraviSayamavagraham avagRhya-anujJApya tatra sthAtuM mAsakalpaM cAturmAsaM vA'vasthAtuM kalpate // sU0 32 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadhapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAnapradatta"jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlavrativiracitAyo "bRhatkalpasUtrasya" cUrNi-bhASyA-'vacUrIrUpAyAM vyAkhyAyAM tRtIyoddezakaH samAptaH // 3 //
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ / atha caturthoddezakaH / vyAkhyAtastRtIyodezakaH, sAmprataM caturthoddezako vyAkhyAyate / atra tRtIyodezakasyAntimasUtreNAsyAdisUtrasya, kaH sambandhaH ? iti tatsambandha pratipAdayati bhASyakAraH-'gAmAI0' ityAdi / bhASyam -grAmAivAsavasaNaM, punvaM vuttaM ca samaNasamaNINaM / tattha ya nivasaMtANaM, duddhAiyavigaisevaNao // 1 // mohunbhavo hi jAyai, teNaM sevejja dosasaMghAyaM / tassa ya pAyacchittaM, vuccai iha esa saMbaMdho // 2 // chAyA--prAmAdivAsavasanaM, pUrvamukkaM ca zramaNazramaNInAm / tatra ca nivasatAM dugdhAdikavikRtisevanataH // 1 // mohodbhavo hi jAyate, tena seveyurdoSasaMghAtam / tasya ca prAyazcittam , ucyate iha eSa sambandhaH // 2 // avacUrI-'gAmAi0' iti / pUrvaM tRtIyodezakasyAntimasUtre zramaNazramaNInAM prAmAdivAsavasanam ukta-pratipAditam , tatra ca nivasatAM mAsakalpavAsaM vA cAturmAsavAsa vA kurvatAM teSAM tatra gomahiNyAdiprAcuryeNa dugdhAdidAne lokAH sulabhA bhaveyuH, te ca saMyatAdIn pracuradugdhAdinA pratilammeyustato dugdhAdikavikRtisevanataH praNItarasabhojanatasteSAM hi nizcayena mohodbhavo jAyate, tena kAraNena te doSasaMghAtaM hastakarmAdidoSasamUhaM kadAcit seveyuH, tasya ca doSasaMghAtasya prAyazcittam iha-asmin caturthoddezakasyAdi sUtre ucyate pratipAdyate, eSa uktasvarUpastRtIyacaturthIdezakayoH sambandho varttate // 1-2- // ityanena sambandhenAyAtasyAsya caturthoddezakasyedamAdimaM sUtram-'tao aNugdhAiyA' ityAdi / . sUtram-tao aNugdhAiyA paNNattA taMjahA-hatthakammaM karemANe 1, mehuNaM paDisebamANe 2, rAibhoyaNaM bhuMjamANe 3 // sU0 1 // chAyA-trayaH anuddhAtikAH prazaptAH, tadyathA-hastakarma kurvANaH 1, maithunaM pratisevamAnaH 2, rAtribhojanaM bhujaanH|| suu01|| cUrNI-'tao' iti / anudvAtikAH-udghAtayitumazakyA anudvAtikAH, anudghAtikaprAyazcittayogyAH, ete dravyakSetrakAlabhAvabhinnA api prakRte gurumAsikaprAyazcittabhAjo'tra grAhyAH, te trayaH trisaMkhyakAH prajJatAH bhagavadbhiruktAH / ke te? ityAha-taMjahA-tadyathA te yathA-'hatthakammaM karemANe' hastakarma kurvANaH, tatra hastakarma-hanti hasati vA mukhamAvRtya aneneti hastaH AdAnanikSepAdikaraNasvabhAvaH karaH, tena karaNabhUtena yat karma niSiddhAcaraNAdikaM kriyate tat hastakarma, zubhAzubhaM sarvamapi karma hastenaiva kriyate kintvatra niSiddhAcaraNasya prastAvAtkarmaNo niSidvAcaraNamityarthaH kRta iti, tat kurvANaH Acaran prathamo'nudghAtiko bhavati 1 / dvitIyamAha
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatkalpasUtre 'mehuNaM paDisevamANe' maithunaM pratisevamAnaH, tatra maithunaM mithunaM strIpuMsayugmalakSaNaM, tasya bhAvaH karma vA maithunam-abrahma tat pratisevamAno dvitIyo'nudghAtikaH 2 / tRtIyamAha-'rAibhoyaNaM bhuMjamANe rAtribhojanaM bhuJjAnaH-pUrva sainyaprakaraNe sainyaruddhe sthAne bhikSAcaryArtha gataH sAdhuH kadAcit tAM rajanI tatraiva vAhayet tatra tena ekAkitvena rAtribhojanaM kRtaM syAt. tena sa rAtribhojanasvabhAvo bhavet tataH rAtribhojanaM rAtrau azanAdyAharaNaM bhuJjAnaH kurvANastRtIyo'nudghAtiko bhavati / eSAM trayANAmapi anudghAtikaM gurumAsikaM prAyazcittaM samApayeteti / / sU0 1 // etadeva vizadayati bhASyakAraH-'ugghAya0' ityAdi / bhASyam--ugghAyaaNugghAyA, davve khette ya kAla bhAve ya / davve haliddarAgo, kimirAgo hojj'nnukkmso| 3 // khette ya kiNha-patthara-bhUmI kAle ya saMtaraM iyaraM / bhAve ya apagaDI, bhavyassa ya taha abhavcassa // 4 // chAyA--udghAtAnudghAtI, dravye kSetre ca kole bhAve ca / dravye haridvArAgaH, kRmirAgo bhavedanukramazaH // 3 // kSetre ca kRSNa-prastara-bhUmiH, kAle ca sAntaramitaram / bhAve cATa prakRtayaH, bhavyasya ca tathA abhavyasya // 4 // avacUrI-'ugghAya' iti / atra hrasvatvAd dIrghatvavad udghAtikAd anudghAtikasya prasiddhiriti kRtvA dvayorapi udghAtikAnudghAtikayovyAdibhedataH pratyekaM caturvidhatvaM pratipAdyate'ugyAiya0' ityAdi / udghAtAnudghAtau udghAtikam anughAti kaMceti dve api pratyekaM caturvidhe bhavataH, tathAhi-dravye kSetre kAle bhAve ca dve api bhavataH, tatra dravya iti dravyata udghAtiko haridrArAgaH, tasya sukhenApanetuM zakyatvAt , anudghAtikaM kRmirAga. apanetumazakyatvAt 1 / kSetre iti kSetrataH kRSNaprastarabhUmiH, kramazaH udghAtikaM, kRSNabhUmiH halakulikAdibhiH sukhena kSodayituM zakyatvAt , anuAtika prastarabhUmi. halAdinA kSodayitumazakyatvAt 2 / kAle iti kAlataH udghAtikaM yatra sAntaramantarantaH samayavyavadhAnena prAyazcittadAnaM bhavati, anudghAtikam itaramiti nirantaraM yatra samayasAtatyena prAyazcittadAnaM bhavati 3 / bhAve iti bhAvataH-udghAtikaM yathA bhavyasyASTau prakRtayaH yA udghAtayituM, zakyA bhavanti, anuddhAtikaM yathA abhavyasyASTau prakRtayaH yA udghAtayitumazakyA bhavanti yato yathA bhanyo yena zubhAdhyavasAyena jJAnAvaraNAdikarmaNAM kSapaNaM kariSyati tAdRzo bhAvo'bhavyasya kadAcidapi notpadyate ityatastasya bhAvo'nudghAtaH, karmodghAtakaraNasyAsAmarthyAt , anenaiva kAraNena tasya karmANi anudghAtikAni kathyante / atra ca prAyazcittAnudghAtikasyAdhikAra iti hastakarmAdInAM trayANAM viruddhAcaraNAnAM sevanata ete trayo'pi anudghAtikAH anughAtikaprAyaH zcittayogyo bhagavatA pradarzitAH, epAM mUlaguNAnAmeva magasadbhAvAditi / / 3-4 // .
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNi bhASyA 'vacUrI u0 4 sU0 2 pArAJcika-: - svarUpam 85 pUrvasUtre anuddhAMtAkhyagurukAropaNAM proktA, saMmpratamapi gurukAMyA evaM pArAJcikArakhyAropaNa pratipAdayitumAha, athavA pUrvasUtre tapo'rdA zodhiH proktA, idAnIM chedAha zodhiH pratipAdyate'to' ityAdi / sUtram - tao pAraMciyA paNNattA, taM jahA duTThe pAraMcie 1, pramate pAraMcie 2, annamannaM karemANe pAraMcie 3 // sU0 2 // chAyA[ trayaH pArAJcikAH prajJaptA, tadyathA-duSTaH pAJcikaH 1, pramattaH pArAJcikaH 2, anyonyaM kurvANaH pArAJcikaH // sU~0 2 // " cUrNI--'tao' iti / trayaH trisaMkhyakAH parAJcikAH pAJcikaprAyaMzcittayogyAH prajJaptAH tIrthakarAdibhiH prarUpitAH / pArAJcika iti kau'rthastaMtrAMha - yena prAyazcittena parizodhitena zramaNaH pAraM-saMsArasamudrasya tIram mokSarUpam aJcatiM gaccheti tat parizcikam asya prAyazcittasya zuddhabhAvataH parizodhanena zramaNo mokSamApnuyAditi bhAvaH / etatprAyazcittApannatvena upacArAt zramaNo'pi pArAJcikaH kathyate / athavA zodhirUpa prAyazcittasya pAraM paryantamaJcati gacchati yattat pArAJcikaM apazcimamanuttaraM vA prAyazvitaM pArAzcikaM vyapadizyate / ke trayaH pArAJcikAH ' ityAha- ' taMja hA, ityAdi, tadyathA - te yathA - duSTaH pArAJcikaH prathamaH 1, pramattaH pArAJciko dvitIyaH 2, anyonyaM kurvANaH pArAJcikastRtIyaH 3 / tatra duSTo - dvividhaH kaSAyaduSTo viSayaduSTazca, eka kaSAyamAzritya duSTo bhavet, dvitIyo viSayamindriyaviSayamAzritya duSTo bhavet, sa dvividho'pi duSTaH pArAJcikaprAyazcittayogyo bhavati 1 / dvitIyaH pramattaH pArAJcikaH pramAdamAzritya pArAJcikaprAyazcittayogyo bhavati, mayaM styAnarddhinidrAvazAt mAMsasevI, paJcendriyavadhakArI, madyasevI ca bhavatIti pramattaH pArAJcikaH kathyate 2 // tRtIyaH anyonyaM kurvANaH anyonyamiti parasparaM sAdhuH sAdhunA saha maithunaceSTAM kurvANa nirgranthI nirgrandhyA saha maithunaveSTAM kurvANA ca / ete pUrvoktAstrayo'pi pArAzcikaprAyazcittabhAgino bhavantIti / atreyaM chedArhA zodhirabhihitA, chedastAvat dvividhaHdezataH sarvatazca, tatra paJcarAtrindivAdikaH SaNmAsAntazchedo dezatazcheda ucyate sarvacchedastrividha:mUlA'navasthApyapArAJcikabhedAt atra pArAJcikacchedasyAdhikAraH; sa ca dvAdazavArSikaM tapo'nuSThAnaM kArayitvA gRhasthaveSaM dattvA punarnUtanadIkSApradAnarUpo bhavati / pArAciko dvividho bhavati-AzAtanApArAJcikaH pratisevanApArAJcikazca tatra - AzAtanApArAJcikaHtIrthakara-pravacana-zrutA cAryagaNadharamaharddhi kAdInAmatyAzAtakaH, tatra tIrthakarAzAtanA yathAtIrthakaro hi yad devaracitasamavasaraNASTamahAprAtihAryAdilakSaNAM prAbhRtikAmanumanyate tanna varam, yaH kevalAlokena bhavasvarUpaM jAnannapi kimiti vipAkadAruNAmetAdRzIM bhogasAmagrIM bhuGkte ? iti / tathA mallinAthasya strIzarIrasyApi yattIrthamucyate tadapyatIvAyuktam, strItIrthaM na bhavatIti zAstre zrUyate iti / tathA sarvopAyakuzalA api tIrthakarA prAmanagarAdau vidvatya vihRtyAtIva duzvarAM dezanAM " -
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatkalpasUtre kRtavantastadapi na samIcInam / ityAdirUpamavaNe tIrthakRtAM yo bhASate sa pArAccikaprAyazcittasthAnamApadyate / evaM pravacanazrutAcAryAdiviSayA''zAtanAprakArAH svayamUhanIyAH, epa AzAtanApArAJciko bodhyaH / dvitIyaH pratisevanApArAJcikaH / pArAJcikA asminneva sUtre pratipAditAstrayo bhavantIti, / / sU0 2 / / pArAJcikAnevavizadayati bhASyakAra:-'duviho' ityAdi / bhASyam -duviho duTTho vutto, paMcaviho hoi jo pamatto u / annonnaM kuvA, Negaviho esa NAyabbo // gA0 5 // chAyA--dvividho duSTa uktaH paJcavidho bhavati ya. pramattastu / anyonyaM kurvANaH anekavidha eSa jJAtavyaH // 5 // avacUrI--'duviho' iti / atra prathamo duSTa pArAJciko dvividhaH proktaH tathAhi-kaSAyaduSTaH viSayaduSTazceti / tatra kaSAyaduSTo dvividho bhavati-svapakSaduSTaH parapakSaduSTazca, atra caturbhaGgI bhavati tathAhi-svapakSaH svapakSe, svapakSaH parapakSe 2, parapakSaH svapakSe 3, parapakSaH parapakSe 4 / tatra svapakSaH svapakSe ekaH sAdhuranyasAdhUpari kaSAyaM karoti, atra dRSTAntaH sarSapapatrazAkabhoktamRtagurudantabhaJjakaH ziSyaH, tathAhi-ziSyeNa bhikSAyAM sarSapazAkaH prAptaH, tena nimantrito guruH sarva zAkamAhRtavAn tena tasya manasi kopaH samudbhUtaH, yadanena madguruNA sarvo'pi zAko bhukta, guruNA kSAmito'pi nopazAntaH san gurudantamaJjanapratijJAM kRtavAn tad jJAtvA gurubhaktapratyAkhyAnena kAladharma prAptaH, tatazca sa mRtagurumukhAdantAn voTitavAn kathitavAMzca-eta eva tava dantA sarva sarpapazAkaM bhuktavanta iti prathamo dRSTAntaH 1 / evameva dvitIya ujjvalasadorakamukhavatrikAtha gurogailagrahaNaM kRtvA guruM mAritavAn 2 / evamanye'pyevaM prakArA dRSTAntA vijJeyAH / iti prathamo bhnggH|| dvitIyaH svapakSaH parapakSe yathA kasyacit sAdhohasthAvasthAyAM kenApi saha vAdo jAtastatra sa parAjito bhUtvA pravrajitaH / tato'vasaraM prApya sa kayAcid yuktyA pUrvakaSAyodayena taM mAritavAna / iti dvitIyo bhaGga. 2 / tRtIyaH-parapakSaH svapakSe yathA-gRhasthAvasthAyAM kenApi vAde parAjitaH ekaH, yastaM parAjitavAn sa pravrajitaH, tataH sa pUrva parAjito gRhasthaH pravrajitaM taM jayinaM sAdhu kenacidapAyena mAritavAn egha tRtIyobhaGgaH 3 / caturthaH-parapakSa' parapakSe-gRhastho gRhasthaM mArayati, iti caturthoM bhaGgaH 4 / eSa bhagaH sAdhau na ghaTate / ukta. kaSAyaduSTaH, samprati viSayaduSTaM vivRNoti-atrApi svapakSaparapakSamAzritya pUrvavadeva catvAro bhaGgA bhavanti-yathA-svapakSaH svapakSe viSayaduSTaH, iti prathamoM bhaGgaH 1 / evaM catvAro'pi bhaGgAH pUrvavadeva karttavyAH 4 / tatra-zramaNaH zramaNyAmadhyupapannaH svapakSaH svapakSe viSayaduSTaH 1, zramaNo gRhasthastriyAmadhyupapannaH svapakSaH parapakSe viSayaduSTaH 2 / gRhasthaH zramaNyAmadhyupapannaH parapakSaH svapakSe viSayaduSTaH 3 / gRhastho gRhasthastriyAmadhyupapannaH parapakSaH parapakSe viSayaduSTaH, 4 / eSa bhaGgaH zramaNapakSe na ghaTate,iti caturtho bhaGgaH / eSa dvividho duSTapArA
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNi-bhANyA-vacUrI u04 sU0 2 pArAJcikasvarUpam 87 JcikastatraH prathamaH pratipAditaH / 1 / dvitIyaM pramattapArAJcikaM vivRNoti-'paMcaviho' ityAdi yaH pramattapArAJcikaH, sa tu paJcavidhIbhavati pramAdasya paJcavidhatvAt tathAhi-madyapramattaH 1, viSayapramattaH 2, kapAyapramataH 3, vikathApramattaH 4, nidrApramattazceti 5 / tatra madyapramattaH madyapAnodbhUtapramAdavAn 1, viSayapramattaH-zrotrAdiviSayalolupatvena pramAdavAna 2, kaSAyapramattaHkapAyAH krodhamAnamAyAlobhAzcatvAraH, tevanyatamakaSAyavazena pramAdavAn 3, vikathApramattaHvikathAzcatasraH-strIkathA1, dezakathA 2, bhaktakathA 3, rAjakathA 4, tAsu Asaktatvena pramAdavAn 4, nidrApramattaH, tatra nidrA paJcavidhA-nidrA 1, nidrAnidrA 2, pracalA 3, pracalApracalA 4, styAnaddhizceti 5 / nidrAcatuSTayasya lakSaNaM yathA "muhapaDivoho nidA 1, duhapaDivoho ya nihaniddA ya 2 / payalA hoi Thiyassa 3, payalApayalA u cakamao 4 iti // 1 // sukhaprativogho nidrA 1, duHkhapratibodhazca nidrAnidrA 2 / pracalA bhavati sthitasya 3, pracalApracalA tu caMkramataH // 2 // iti pracchAyA / AsAM catasRNAM nidrANAM lakSaNaM proktam , atra pArAJcikasya prastutatvAtstyAnarddhinidrayA'dhikAiti styAnarddhirbhAvyate-styAnaddhistAvat darzanAvaraNIyaprabalakarmodayAt styAnA kaThinIbhUtA AcchannA RddhiH caitanyazaktiryasyAM sA tyAnaHi, yathA ghRte jale ca tyAne kaThinIbhUte sati na tatra dravatvaM kiJcidupalabhyate tathA caitanyaRcAmapi styAnAyAM satyAM na kiJcidapalabhyate / asyAM nidrAyAM prAptAyAM manuSyo tadavasthAyAmeva nAnAvidhAni mahAnti balasAdhyAni duzcaraNAni samAcarya punarAgatya svapiti, styAnarddhimato hi vAsudevabalAdarghabalaM bhavati tIrthakRdAdayaH prajJApayanti tatta prathamasaMhananinamapekSya proktam , samprati tu sAmAnyajanApekSayA dviguNaM triguNaM caturguNaM vA bala styAnaddhimato bhavatIti bodhyam / evaM pizita1-modaka2-kumbhakAra3-danta4-baTazAkhA-bhaJjanAdi 5-kAyaH, syAnadvinidrAvAnayamiti parijJAya pramattapArA zcikaM nirNayet / tatra prathamaM pizitadRSTAnto yathA-kazcita zramaNaH pUrva gRhasthAvasthAyAM pizitAzI AsIt tena ca pazcAt pravrajyA gRhItA, eSa kadAcit kacit dRSTapuSTaM mahiSa dRSTvA sajAtatanmAMsabhakSaNAbhilASaH san ekadA rAtrau syAnarddhinidrAyAM tasmin mahiSamaNDale gatvA anya mahiSaM vyApAtha bhuktavAn , zeSaM tanmAMsamupAzraye mAnIya tena sthApitam , AcAryeNa sarvaM jJAtvA nirNItaM yadayaM syAmarddhinidrAvAniti / eSA styAnacinidrA / 1 / modakadRSTAnto yathA-kazcit zramaNaH bhikSAthai paryaTana kasyacid gRhasthasya gRhe modakaM bhaktaM dRSTvA tadgrahaNArtha yAcanAyAM kRtAyAmapi sa modakaM na labdhavAn , tatazca tadalAme tadadhyavasAyapariNata eva suptavAn / rAtrau tadgRhe gatvA gRhasya kapATau troTayitvA moda
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRhatkalpasUtra kAn yathAruci bhuktvA avaziSTarmodakaiH pAtraM pUrayicvA upAzraye samAgataH / prAbhAtike cAvazyake---'evaMvidhaH svapno mayA dRSTaH' iti prakaTitavAn , tatazca prabhAte modakaparipUrNa pAtraM dRSTvA mAcAryaitiM yadayaM styAnarddhinidrAvAniti 2 / kummakAradRSTAnto yathA-kazcit kumbhakAraH kApi gacche prabajitaH, tasya kadAcid rAtrau styAnaddhinidrA saMjAtA, sa ca pUrvAcarittamRttikApiNDacchedanAbhyAsAdupAzrayAnnirgatya mRttikAkhanau gatvA tatrato mRttikApiNDA AnIya upAzraye sthApitAH, prabhAte tAn dRSTvA''cAryeNa jJAtaM yadaya tyAnacinidrAvAniti 3 / dantadRSTanto yathAkazcit zramaNaH gahasthAvasthAyAmabhimukhamApatatA hastinA AkrAntaH palAyamAnaH kathaJcidunmuktaH sa udIrNatyAnarddhirutthAya gajazAlAyAM gatvA hastidantau utpATya upAzrayasya bahiH pradeze saMsthApya punarapi suptaH / prabhAte svapnamAlocitavAn yadahaM svapne hastidantau utpATitavAn prakaTitavAMzca svapnam , tata AcArya upAzrayabahiHpradeze hastidantA vilokya nirNItavAn yadayaM styAnarddhinidrAvAniti 4 / vaTazAkhAmaJjanadRSTAnto-yathA -kazcit zramaNo bhikSArthaM paryaTana kutracit madhyamArgavartina ekasya vaTasya zAkhayA zirasi AghaTTitaH san atyantaM paritaptAntaH karaNo vaTavRkSopari pradveSamupagatastadadhyavasAyapariNatazca prasuptavAn / tataH udIrNastyAnarddhizcotthAya tatra gatvA vaTavRkSamunmUlya tadIyazAkhAmAnIyopAzrayopari sthApitavAn , prabhAte cAvazyakakAyotsargatrike kRte sati pUrvoktarItyA AcAryAn prati svapnamAlocitavAn / tata AcAryAH prabhAte digavalokanaM kurvanto'nyata AnIya saMsthApitAM vaTavRkSazAkhAM dRSTvA nirNItavantaH yadayaM styAnarddhinidrAvAniti 5 / etAdRzaM styAnarddhimantaM zramaNamevaM prajJApayet-saumya ! sAdhuliGgaM tyaja, tava cAritraM nAstIti sAnunayamAcAryeNa tasya liGgaM tyaanyediti| - __vyAkhyAtaH pramattapArAJcikaH, samprati anyonyakurvANo vyAkhyAyate-anyonyaM kurvANaH pArAJcika iti, anyonyaM parasparaM yat karaNaM mukhapAyuprabhRtiprayogeNaM'brahmasevanaM tatkuvArNaH, sAdhuH sAdhunA saha mukhapAyuprayogeNa maithunaceSTAM kurvANaH pArAJcikaH, sAdhvI sAdhyA saha hastapAdAGgalikarmAdiprayogeNa maithunaceSTAM kurvatI pArAJcikA bhavatIti vijJeyam / yadi kenA'pi sAdhunA buddhivaiparItyavazAd etadAcaritaM bhavet , tataH zubhapariNAmodayena pazcAttApasaMtaptAntaHkaraNo viziSTaguNavAn yadi 'punaretAdRzamaparAdhaM na kariSyAmi' iti sadbhAvanayA punarakaraNAya kRtanizcayo bhavettadA sa tapaHpArAJcikaH kathyate iti bhAvaH / bhA0 gA0 5 // sU0 2 // pUrvasUtre pArAJcikraprAyazcita pratipAditam, samprati anavasthApyaprAyazcitaM prarUpayitumAha'tao aNavaTTappA' ityAdi / mUtram-tamo aNabahappA paNmacA, taMjahA-sAhammiyANaM0 teNNaM karemANe, annadhammiyANaM teNNaM karemANe, ityAdAlaM dalamANe // mU0 3 //
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyA'vacUro u0 4 sU0 3-9 pravrAjanAdyayogyaziSyasvarUpam 89 chAyA-trayaH anavasthApyAH prazaptAH, tadyathA-sAdharmikANAM stainyaM kurvANaH, anyadhArmikANAM stainyaM kuvArNaH, hastAtAlaM dadat // sU0 3 // cUrNI-'tao' iti / trayaH agre vakSyamANasvarUpAH tAvat anavasthApyAH aparAdhavizeSasamAcaraNena tatkSaNAdeva punavrateSu avasthApayitum ayogyAH prajJaptAH, kathitAH tIrthakaragaNadharAdibhirAkhyAtAH, ke te? ityAha-'taMjahA' ityAdi, tadyathA te yathA-sAdharmikANAM samAno dharmo yeSAM te sadharmANaH, ta eva sAdharmikAH samAno dharmo vA'sti yeSAmiti sAdharmikAH zramaNAH zramaNyo vA teSAM 'teNaM' stainyaM stenasya bhAvaH karma vA stainyaM cauryam-tatsatkasya utkRSTopadheH ziSyAdervA apaharaNaM 'karemANe' kurvANaH svayaM kurvan upalakSaNAt anyadvArA kArayan , kurvantamanyaM vA'numodamAnaH sAdhuH anavasthApyo bhavatIti bhAvaH 1 / 'annadhammiyANaM' anyadhArmikANAm anyo jinoktAtirikto dharmo yeSAM te anyadharmANaH, yadvA anya cAsau dharmazca anyadharmaH, so'sti yepAmiti anyadharmANaH, matvarthe ikaNpratyaye anyadhArmikA:-daNDizAkyAdayo gRhasthA vA teSAM satkasya tadadhInasya upadhyAdeH stainyaM kurvANaH sAdhuranavasthApyo bhavati 2 / tRtIyaH 'hatthAdANaM dalamANe' hastAtAlaM dadat , hastAtAlam hastena hastasya anyavastuno vA AtADanaM hastAtAlaH taM dadat-kurvan upalakSaNAt yaSTimuSTilakuTAdibhirAtmAnaM paraM praharan kiJcidvastujAtaM vA tADayan sAdhuranavasthApyo bhavati, sa anavasthApyaprAyazcittabhAgI bhavati, tatprAyazcittasyAnavasthApyAbhidhAnAt // sU0 3 // pUrvamanavasthApyaH proktaH, sa ca sadyo'nAcaritatapovizeSo bhAvaliGgarUpeSu mahAvrateSu na sthApyate'to'sau anavasthApyaH procyate, ayaM pUrvasUtre varNitaH / tatprasaGgAt paNDakAdidividhe'pi dravyabhAvaliGge sthApayituM na yogyo bhavatItyatra paNDakAdiH pratipAdyate-'tamo no kappaMti' ityAdi / sUtram-tao no kappaMti pavvAvittae taMjahA-paMDae 1, vAie 2, kIve 3, ||suu04|| evaM suMDAvittae / suu05|| sikkhAvittae / / sU0 6 // upahAvittae // sUtra 7 // saMbhuMjittae / sU0 8 // saMvAsittae // sU0 9 // chAyA-trayo no kalpante pravrAjayitum , tadyathA-paNDaka 1 vAtikaH 2, klIvaH3 ||suu04|| evaM muNDApayitum ||suu05|| zikSApayitum // sU0 6 // upasthApayitum // suu07|| saMbhoktum ||suu0 8 // saMvAsayitum // sU0 9 // cUrNI-'tao' iti / trayo vakSyamANAH puruSAstAvat no kalpante, kimityAha-'pancAvittae' pravAjayitu pravrajyAM grAhayituM dAtuM na yogyA ityarthaH, ke te ? ityAha-'taMjahA' tadyathA-te yathA-paNDaka. janmanapuMsakaH 1, vAtikaH vAtUjaH vAtarogI-vedodayasahanA'kSamaH 2, klIbaH asamarthaH kAtara ityarthaH, klIbastAvat dRSTi-zabdA-''digdha-nimantraNaklIbabhedAccaturvidhaH, 12 /
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRhatkalpasUtre tatra dRSTiklIvaH-yasyAnurAgato vivastrAdyavasthAsthitAM striyaM dRSTvA mehanaM galati saH 1, zabdaklIva.-yasya suratAdizabdazravaNena mehanaM galati saH 2, AdigdhaklIvaH yasya cittavikSepeNopagUDhasya mehanaM galati saH 3, nimantraNaklIvaH-yaH kayAcit striyA nimantrite vrataM rakSituM na zaknoti saH 4 / eSa caturvidho'pi klIyo'pratisevamAno'pi vedanirodhena vedodayavazAt napuMsakatayA pariNamati / ete trayaH pravrAjayituM na yogyA iti bhAvaH / yadyanAbhogalobhAdyabhibhUtatayA paNDakAdayaH pravrAjitA bhaveyustadA pravacanoDDAhapravacanapravAdAdayo'neke doSAH samApateyustato naite pravrAjanIyA iti / yadyapi vAlavRddhAdibhedAd viMzatisaMkhyakAH pravrAjayitumayogyAH te ca upalakSaNAd grAhyAH / prakRte gurutaradoSaduSTatvAt trayaH paNDakAdayo'tra pravrAjayitumayogyA adhikRtA avaseyAH / te viMzatividhA yathA "vAle 1, vuDDhe 2, napuMse ya, jaDDe 4 kIve 5 ya vAhie 6 / teNe 7, rAyAvagArI 8 ya, ummate 9 ya asaNe 10 // 1 // dAse 11 duDhe 12 ya muDhe 13 ya, aNatte 14 juMgie 15, iya / avodae 16, ya bhayae 17, sehanippheDie 18 iya // 2 // guciNI 19, vAlavacchA 20, ya, pavAveuM na kappaI // " chAyA-vAlo 1, vRddho 2, napuMsakazca 3, jaDuH 4, klIvazca 5, vyAdhitaH 6 / stenaH 7, rAjApakArI 8, ca, unmattazca 9, adarzanaH 10 // 1 // dAsaH 11, duSTazca 12, mUDhazca 13, anatta 14, juGgika 15, iti / avodhakazca 16, bhayaka 17, zaikSaniSpheTita 18 iti // 2 // gurviNI 19, vAlavatlA 20, ca pravrAjayituM na kalpate // ttr-adrshn:-andhH| 'aNatto' antte:-Rnnpiiddit.| juGgikaH-jAtyaGgahInaH / abodhakaHvuddhihInaH / zaikSanippheTitaH kenApyapahRta iti / eteSAmatra nAdhikAra iti sUtrakAreNa na gRhItA iti // sU0 4 // ___ eva' iti / evam anenaiva pracAjanaprakAreNaiva ete pUrvoktAstrayaH muNDApayitumzirolocena luJcituM zramaNAnAM na kalpante // sU0 5 // tathA zikSApayitum-grahaNAsevanazikSayA zrutAdhyApanapratyupekSaNAdisamAcArI grAhayituM na karapante / tathA zrutAdhyApanarUpA grahaNazikSA, pratyupekSaNAdirUpA-Asevana zikSA bodhyA, etad dvayamapi paNDakAditrayAya dAtu na kalpante iti bhAva. // sU0 6 // evam upasthApayitum ete trayo mahAnatepu paJcasu, chedopasthApanIyeSu vyavasthApayituM zramaNAnAM na kalpante // sU0 7 // evam ete traya saMbhoktamekamaNDanyAM bhojanAdikaM kartum , taiH saha zramaNAnAM na kalpate iti bhAvaH, / / sU0 8 //
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNi-bhASyA'vacUrI u0 4 sU0 10-11 vAcanAdAnayogyAyogyasvarUpam 91 evameva ete trayaH-savAsayitum-svasamIpe nivAsayitum upavezayitumapi zramaNAnAM na kalpante / evaM ca paNDakAdayaH kadAcid anAbhogAdinA pratrAjitA bhaveyuH, pazcAd vijJAtAzced bhaveyustadApi tepAmetatsUtroktasya zeSapaJcakasya-muNDApana-zikSApaNo-pasthApana-saMbhojana-saMvAsanalakSaNasya samAcaraNaM na kartavyamiti bhAvaH / evaM pravrAjanavat paNDakAditrayasya muNDApanAdipaJcaka samAcarati zramaNastadA prabAjanarUpe pUrvoktapade proktAH pravacanohAhAnindAdayo dopA atrApi avagantavyA iti / sU0 9 // pUrva paNDakAditrayasya pratrAjanAdipaTkaM niSiddham , sAmpratamavinItAditrayasya vAcanAdAnaM pratipedhitumAha-'tao no kappati' ityAdi / sUtrama-to no kappaMti vAittae, taMjahA-aviNIe vigaipaDibaddhe aviosaviyapAhuDe // sU0 10 // chAyA-prayo no phalpante vAcayitum, tadyathA--avinItaH, vikRtiprativaddhaH, avya. vazamitaprAbhRtaH // sU0 10 // carNI-'to' iti / trayastAvat vakSyamANAH no kalpante zramaNAnAM 'ghAittae' iti vAcayitum sUtravAcanAM dAtum artha vA bodhayitum tadubhayaM vA, tayathA--'aviNIe' ityAdi, avinIta mAcAryAdeH paryAyajeSThasya vA abhyutthAnasatkArasaMmAnAdivinayavarjitaH 1, vikRtiprativadvaH vikRtiH-dadhidugdhaghatAdirasarUpA, tatra pratibaddhaH-lolupa* 2, avyavazamitaprAmRtaHavyavazamitam-anupazAnta prAmRtamiva prAmRtaM narakapAtanakuzalaM tIvakrodhalakSaNaM yena sa tathA, yaH parupabhASaNAdyaparAve'pi parama krodhamAvahati kSamitamapyaparAdhaM yo vAraM vAramudIrayati sa avyavazamitaprAmRtaH procyate tokrodhI ityarthaH 3 / ete trayaH puruSAH sUtrArthatadubhayavAcanAM dAtu zramaNAnAM no kalpante iti sUtrArthaH / eteSA vAcanAdAne ime dopAH sambhavanti-yaH khalu avinIta. zrutajJAnarahito'pi ahaMkArI bhavati tadA kiM punastasya zrutalAbhe 1 / svayaMnaSTasya tasya anyAnapi nAzayiSyataH zratagrAhaNaM kSate kSArAvasekanyAyena UparabhUmibIjavapananyAyena ca ihaparalokAhitakaraM bhavati tatastAdRzAya avinItAya zrutagrAhaNaM nocitameva yathA bhujaGgasya payaHpAnaM viSavarddhakameva bhavati tathaiva durvinItasya zrutapradAnamapi adhikataradurvinItatAmeva varddhayati, atitaptatelAdau jalAvasekaH jvalalyagnau ghRtadAna ca agnijvAlAvaIkameva bhavati ato bhagavatA durvinItAya zrutadAnaM niSiddhamiti 1 / vikRtiprativaddhasya vAcanAdAne dopA pradazyanteyaH kazcit zarIreNa dRDho'pi rasalolupatayA vikRtAveva lolupatvena tatra pratibaddhamanaskatayA na sucArurUpeNa vAcanAM gahAti, manaso vikRtI pratibaddhatvena sa zrutagrahaNe manoyoga dAtuM na zaknoti, manoyogaM vinA zratagrahaNaM na phalati / na sa tapazcaraNaM karoti, na tapo vinA gRhyamANaM zrutaM mano'nukUlaM phalaM prayacchati pratyuta prabhUtamanarthaM prasUte tasmAt vikRtipratibaddhaM ziSyaM sUtrArthatadubhayaM na vAcayediti
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasUtre bhAvaH 2 / sAmpratamavyavazamitaprAbhRtaM vyAcaSTe-yaH svalpe'pi paruSabhASaNAdoM aparAdhe'tyantakrodhasamudghAtaM yAti, evaM kSAmito na prazAmyati pratyuta kSAmitamapyaparAdhajAtaM punaH punaH samudIrayati sa khalu avyavazamitaprAbhRto vyapadizyate, tasya vAcanAdAne aihalaukikasnehasatkArAdiparityagaH, pAralaukikavairAnuvandhakarmavandhasaMbhavazceti dvidhApyahitakaraM tadvAcanAdAnaM saMpadyate iti na tAdRzAya vAcanA dAtavyeti bhAvaH // sU0 10 // pUrvasUtre avinItAditritayasya zrutArthavAcanAdAna pratiSiddham , samprati tadvaiparItyena vinItAditritayasya tadvAcanAdAnamanujJApayati-tao kappaMti vAittae' ityAdi / sUtram-tao kappaMti cAittae, taMjahA-viNIe, novigaipaDivare, viosaviyapAhuDe // sU0 11 // chAyA-trayaH kalpante vAcayitum, tadyathA-vinItaH, novikRtiprativaddhaH, vyava. zamitaprAbhRtaH // sU0 11 // cUrNI-'tao' iti / trayaH punarvakSyamANasvarUpAH ziSyAH vAcayituM-sUtrArthoM grAhayituM zramaNAnAM kalpante / tadyathA-vinItaH AcAryAdevandanAdivinayayuktaH, novikRtipratibaddhaH ghRtAdirasalolupatAvarjitaH, vyavazamitaprAbhUtaH-vyavazamitam-kSamApanAdinA upazamitaM prAbhataM narakapAtanopAyanamiva prAbhRtaM tIvrakrodhalakSaNaM yasya sa vyavapazamitaprAmRtaH svAparAdhakSamApana-parAparAdhakSamanasamarthaH upazAntakrodha ityarthaH / ete trayaH vinIta-vikRtyapratibaddha-vyapazamitaprAmRtAH puruSAH zrutArthoM vAcayituM zramaNAnAM kalpante iti sUtrAzayaH / vinayena abhyastIkRtA vidyA lokadvaye phalavatI bhavati, tatrAsmin loke sAdhujanasamAjarAjasabhAdau vinayagRhItavidyayA samAdRtaH pUjitazca bhavati, yazaHkIrti-khyAti-sammAna-pratiSThAdikaM ca labhate, paraloke ca vinayaprAptavidyayA samyagUjJAnadarzanacAritralakSaNaratnatrayavibhUSito labdhisaMpanno bhagavadAjJArAdhakaH san niHzreyasaM prApnoti / vikRtyaprativaddho hi ghRtAdirasalolupatArahitatvena ekAgramanasA zrutArthoM gRhNAti, tena tat zrutArthagrahaNaM hRdaye sucArutayA pariNamati, tataH saH samyaktayA jJAnadarzanacAritrArAdhako bhavati, tasya zrutArthavAcane vAcanAdAtustIrthakarAjJAbhaGgAdayo doSA na bhavantIti / evaM vyavazamitaprAmRtasyApi upazAntatIvakrodhatvena zAntamanobhAvasya pradattA vAcanA samyaktayA pariNamati tena sA mugatibodhilAbhAdikamAmuSmikaM phalaM prApayatIti sUtroktAnAM trayANAM sUtrArthatadubhayavAcanA dAnaM zramaNAnAM kalpate, yathA urvarAbhUmau usAni vIjAni phalitAni bhavanti tathaiveteSAM zrutArthadAnaM saphalaM bhavatIti bhAvaH // nanu pUrvasUtre avinItAditrayANAM vAcanAdAnasya pratiSiddhatayA tenaiva kathanena arthApattinyAyAt taviparItAnAM vinItAdInAM vAcanAdAnaM svayaM siddhameva, vipakSArthasyAnukkasyApi siddhilAbhA
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNi-bhASyA'vacUrI u0 4 sU0 13-14 duHsaMjJApya susaMjJApyasvarUpam 93 ditIdaM sUtraM vyarthameva pratibhAti, tatrAha-naivam , zAstrazailI eyaiva yat prakRtasUtravivakSitArthasyArthApattyA labdhattve'pi vipakSaH sAkSAducyate, tathA labdhopyarthaH prapaJcitajJavineyajanAnugrahAya sAkSA. dabhidhIyate, yathA-uttarAdhyayanasya prathamAdhyayane dvitIyagAthAyAM "ANAnidesakare ityAdinA vinItasvarUpapratipAdanAdarthApattilabdhamapyavinItasvarUpamatraiva tRtIyagAthAyAm-"ANAaNidesakare" ityAdinA punaH sAkSAdabhihitam / punazca - vineyA nAnAdezIyA vibhinnamatayo vakrajaDAdayo bhavanti te cAvinItAdInAM vAcanAdAnaniSedhasUtreNa etAvantamevArtha gRhNanti yat bhagavatA avinItAdInAM vAcanAdAnaM niSiddha kintu vinItAdInAM vAcanAdAnaM kutra pratipAditam ? tena na kasyApi vAcanA pradAtavyA "ANA dhammo" itivacanAt / ityAdikAraNAd vipakSasya sAkSAtkathanamucitameva, 'na tIrthakarA vyartha bhASante' iti vacanAt // sU0 11 // pUrvamavinItAdInAM trayANAM zrutadAna pratiSiddham, tadvaiparItyena vinItAdInAM ca zrutadAnamanujJApitam / samprati duSTAdInAM trayANAM zrutadAnaM pratiSedhayitumAha-'tao dussannappA' ityAdi / sUtram-tao dussannappA paNNattA, taMjahA-duTTe, mUDhe, buggahie / / sU012 / / chAyA-trayo duHsaMjJApyAHprajJaptAH, tadyathA-duSTaH, mUDhaH, vyudgrAhitaH // sU0 12 // cUrNI-'tao dussannappA' iti / trayastAvat vadayamANAH puruSAH duHsaMjJApyAH du:duHkhena kaSTena saMjJApyante pratibodhyante iti duHsaMjJApyAH duSprativodhyAH prajJaptAH kathitAstIrthakadAdibhiH, ete vakSyamANAstrayo bodhyamAnA api bodharahitA eva bhavanti, tAneva trInAha-'taM jahA' tadyathA-duSTaH-prajJApakaM pratipAdyatattvaM vA prati dveSayukto bhavati, sa ca na prajJApanIyaH zramaNaiH, tasya dveSabuddhayA upadezApratipatteH / sa ca pUrva pArAJcikasUtre yathA varNitastathAstrApi jJAtavyaH / evaM mUDhaH guNadoSajJAnavivekavikalaH tasya guNAdhanabhijJatayA tattvApratipratteH, etAdRzasya prajJApanamanarthakameveti bhAvaH / evameva vyugrAhitaH vi-viparItakrameNa udgrAhaHgrahaNaprakAro yasya sa vyudgrAhitaH dRDhIbhUtaviparItAvabodhaH mithyAzAstrazrutipratibaddhatvena viparItAvabodhayukta ityarthaH 3 / ete trayo du.saMjJApyatvAt zrutArthavAcanAdAnAyogyA iti te zramaNairna prajJApanIyAH // sU0 12 // pUrva duSTAditrayANAM zrutasaMjJApanA pratiSiddhA, samprati duSTAditrayavaiparItyena aduSTAditrayANAM zrutasaMjJApanAM pratipAdayati-tao susaNNappA' ityAdi / sUtram-tao susaNNappA paNNattA, taMjahA-aduTTe, amUDhe, avyuggaahie| sUtra 13 / / chAyA-trayaH susaMjJApyAH prajJaptAH, tadyathA-aduSTaH, amUDhaH avyudgraahitH| suu013|| cUrNI-'tao susaNNappA' iti / yatastAvat vakSyamANAH puruSAH susaMjJApyAH susukhena saMjJApyante pratibodhyante ye te susaMjJApyAH anAyAsenaiva zrutaM pratibodhayituM zakyAH
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 bRhatkalpasUtre sukhena sUtrArthaprAhaNayogyAH prajJaptAH AkhyAtAH / tAnevAha - 'taMjahA' tadyathA - aduSTaH- tattvaM prajJAparka vA prati dvepavarjitaH sa cAvazyaM zrutaM saMjJApanIyaH dveSarAhityena zuddha manovRttittvAttasya zrayopadezapratipatteH / amUDhaH guNadoSavivekazAlI, so'pi sUtrArthI saMjJApanIya, tasya guNadoSAbhijJattvena satyazraddhatvAt / tRtIyamAha - agyugrAhita. dRDhIkRta samyagbodhavAn, pradattasUtrArthayoraviparItatvena grAhakatvAt / evamete trayaH puruSAH susajJApyAH || sU0 13 // 1. pUrvaM duSTatAdidoSadUSita bhAvasya pratrAjanAdikaM pratiSiddham, samprati glAnaprakaraNe pariSvaja - nAnumodanasvarUpasyAzubhabhAvasya nivAraNaM karttuM prathamaM nirgranthIsUtramAha- 'niggaMthiM ca gaM' ityAdi / sUtram - nimagaMthiM ca gaM gilAyamANi diyA vA bhAyA vA puto vA palissaejjA taM ca niggaMthI sAijjejjA, mehuNapaDi sevaNapattA, Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugvAiyaM // sU0 14 // chAyA - nirgranthIM ca khalu glAyantoM pitA vA bhrAtA vA putro vA pariSvajet taM ca nirgranthI svAdayet maithuna pratisevanaprAtA, Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam // sU0 14 // cUrNI - 'nidhi ca NaM' iti / nirgranthI ca khalu sAdhvIm glAyantIm - zarIrasya kSINatayA glAniM harpakSayarUpAM zArIramAnasa kliSTatAmanu bhavantIM tasyA pitA vA sAMsArikapitA, nirgranthata prApto vA pitA, bhrAtA vA sAMsArika bhrAtA nirgranthatAM prApto vA bhrAtA, putraH sAMsArikaputro vA nirgranthatAM prApto vA putra', 'palissaejjA' iti pariSvajeta - daurbalyena bhUmau patantIM dhArayan upavezayan utthApayan vA zarIre sparzaM kuryAt, taM ca puruSasparza sA nirgranthI maithuna pratisevanaprAptA maithunasevanecchAM pratipannA satI svAdayet sparzasamudbhUtamaithunasevana bhAvanayA anumodeta 'sukhado'yaM puruSasparzaH' iti kRtvA manasi harSaM vidadhyAt tadA sA sAdhvI cAturmAsikaM parihArasthAnam anuvAtikaM gurukaM prAyazcittam Apadyate prApnoti gurukaprAyazcittabhAginI bhavatotyarthaH / nanu 'purisapahANo dhammo' puruSapradhAno dharmaH iti zAstre'numataM tataH prakRtasUtre prathamaM nirgranthasUtramabhidhAtavyaM bhavet kintu prakRte punarnirgranthIsUtrameva prathamamabhihita miti kimatra tattvam ' iti cet satyam, puruSapradhAna eva dharmo bhavati kintu striyAzcaJcala svabhAvatvAt, dhRtibalavikalatvAcca nirgranvyA eva prathamaM prarUpaNaM kRtamiti // sU0 14 // pUrvasUtre glAnAyA. nirgranthyAH pitrAdinA utthApane puruSasparzanena vikAro jAyate, tasyAnumodanaJkSaNasyAzubhabhAvasya pratipedha. pratipAditaH samprati glAnasya nirgranthasya tathAvidhAzu bhAvasya pratipedha pratipAdayitumAha- 'niggaMyaM ca NaM' ityAdi / sUtram - niggaMthaM ca NaM gilAyamANaM mAyA vA bhagiNI vA dhUyA vA palissaejjA, taM ca nigaye sAijjejjA mehuNapaDisevaNapatte Avajjai cAummA siyaM parihArahANaM aNugvAiyaM // sU0 15 //
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUNi-bhASyA'vacUrI u0 4 sU0 15-17 azanAdeH kAlakSetramaryAdAvidhiH 95 chAyA-nirgrantha ca khalu glAyantaM mAtA vA bhaginI vA duhitA vA pariSvajet taM ca nirgranthaH svAdayet, maithunapratisevanaprAptaH Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam // sU0 15 // cUrNI-'niggaMthaM ca NaM' iti / nigranthaM sAdhu ca khalu glAyantaM rogAdinA zarIrakSINatvena glAnimanubhavantaM mAtA vA tasya sAMsArikamAtA nigranthIbhUtA vA mAtA, bhaginI vA sAMsArikabhaginI nirgranthIbhRtA vA bhaginI, duhitA vA-sAMsArikaputrI nigranthIbhUtA putrI vA pari vajet bhUmau patantaM dhArayantI upavezayantI utthApayantI vA sAdhuzarIre spRzet zarIrasparza kuryAt, taM ca sparza nirgranthaH maithunapratisevanaprApta. maithunasevanecchAM pratipanna. san svAdayet maithunasevanabhAvanayA anumodeta 'sukhado'yaM strIsparza' iti kRtvA manasi harSa kuryAt tadA sa nirgranthaH cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikaM gurukaM prAyazcittam Apadyate prApnoti gurukaprAyazcittabhAgI bhavatIti bhAvaH // sU0 15 / / pUrvaM brahmacaryapariNAmarUpasya bhAvasyAticAravAraNAya zramaNyAH purupasparzapratiSedhaH, zramaNasya strIsparzapratiSedhazca pratipAdita', samprati-azanAdeH kAlAtikramasyAticAraM pratipedhitumAha-'no kappaI' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA asaNaM vA pANaM vA khAima vA sAimaM vA paDhamAe porisIe paDiggAhittA pacchimaM porisiM uvAiNAvittae, se ya Ahacca uvAiNAvie siyA taM no appaNA a~jijjA, no annesiM aNuppaejjA, egaMte bahuphAsue thaMDile paDilehittA pamajjittA pariDaveyavve siyA, taM appaNA bhuMjamANe annesiM vA dalamANe AvajjaDa cAummAsiyaM parihArahANaM ugghAiyaM // suu016|| chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdya vA prathamAyAM pauruSyAM pratigRhya pazcimA paurupIm upAnetum , tacca Ahatya upAnAyitaM syAt tad no AtmanA bhuJjIta, na anyebhyaH anupradadyAt ekAnte vahuprAsuke sthaNDile pratyupekSya pramRjya pariSTApayitavya syAt, tad AtmanA bhujAnaH anyasmai vA dadAnaH Apadyeta cAturmAsikaM parihArasthAnam udghAtikam // sU0 16 // cIno kappar3a, iti / no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA zramaNazramaNInAM 'asaNaM vA' ityAdi azanAdikaM caturvidhamAhAra prathamAyAM paurupyA pratigRhya gRhItvA prathamapauruSyAmAnItamazanAdikaM pazcimAM caturthI pauruSIm 'uvAiNAvittae' upAnAyayitum ullacayitum na kalpate iti pUrveNa sambandhaH prathamapauruSyA gRhItamazanAdikaM paurupItrayamullavaya antimAyAM caturthyA pauruSyAM na bhoktavyamityAzayaH / yadyavaM bhavettadA kiM karttavyamityAha-'se ya Ahacca'
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 vRhatkalpasUtre ityAdi / taccAzanAdikam Ahatya kadAcidanAbhogAdikAraNena yadi 'uvAiNAvie' upanAyitaM prathamapauruSyAM gRhItvA caramapauruSyAM prApitaM syAt pauruSItrayamulladvaya caturthI pauruSI prAptA bhavet tadA prathamapauruSyAnItaM tadazanAdikaM no naiva AtmanA svayaM bhuJjIta na svayaM tasyopabhogaM kuryAt, no naiva ca anyebhyaH zramANAdibhyaH anupradadyAt / tarhi kiM karttavyam ? ityAha- 'egaMte' ityAdi, tat prathamapauruSIgRhItamazanAdikaM ekAnte vijane gamanAgamanarahite bahuprAsuke jIvarahite acitte sthaNDile bhUmipradeze yatra tadAhAraprasaGgena dvIndriyAdijIvotpattirna bhavet tatprakAreNa pratilekhya sthaNDilasya cakSuSA samyag nirIkSaNaM kRtvA tathA pramRjya tasya sthAnasya rajoharaNena samyaktayA pramArjanaM kRtvA pariSThApayitavya syAt, ekAnte bahuprAsuke bhUmipradeze pratilekhanapramArjanapUrvakaM nikSeptavyam / kimarthaM pariSThApanIyamityAha - tadazanAdikam AtmanA svayaM bhuJjAnaH anyasmai vA dadAnaH sa Apadyate prapnoti cAturmAsikaM parihArasthAnam udghAtikaM caturlaghukaM prAyazcittamiti sUtrA - zayaH // sU0 16 // pUrvamazanAdiviSaye kAlAtikramaH prarUpitaH samprati kSetrAtikramasUtramAha- 'no kappar3a' ityAdi / , sUtram -no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paraM addhajoyaNamerAe uvAiNAvittae, se ya Ahacca uvAiNAvie siyA taM no apaNA bhuMjijjA, no annesiM aNuppaejjA, egaMte bahuphAsue thaMDile paDile hittA pamajjittA pariveyavve siyA, taM appaNA bhuMjamANe annesiM vA dalamANe Avajjai cAummAsiyaM parihAraTThANaM ugghAiyaM // sU0 17 // chAyA - no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA param arddhayojanamaryAdAyAH upAnAyayitum, tacca Ahatya upanAyitaM syAt tad no AtmanA bhuJjIta no anyebhyaH anupradadyAt, ekAnte bahuprAsu ke sthaNDile pratyupeya pramArNya pariSThApayitavyaM syAt, tad AtmanA bhuJjAnaH anyebhyo vA dadAnaH yApadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam udghAtikam // sU0 17 // cUrNI -- 'no kappar3a' iti / no kalpate nirgranthAnAM nirgranthInAM 'asaNaM vA 4' azanAdikaM caturvidhamAhAram ardvayojanamaryAdAyAH krozadvayarUpAyA maryAdAyAH sImAyAH param - anantaram kSetram upAnAyayitum-krozadvayalakSaNasImAnamatikrAmayituM no kalpate iti pUrveNa sambandhaH, gRhItamazanAdikaM tatkSetrAt krozadvayAbhyantarakSetre eva bhoktuM kalpate na tu krozadvayAnantarakSetre iti bhAvaH / taccAzanAdikam Ahatya kadAcit yadi anAbhogAdikAraNavazAd upanAyitam gRhItAzanAdi kSetrAt krozadvayAt parakSetre prApitaM syAt tadA tadazanAdikaM na svayaM bhuJjIta, nAnyebhyaH zramaNAdibhyaH pradadyAt apitu tadazanAdikaM bahuprAsuke sthaNDile pratilekhya pramRjya tatrA - cittabhUpradege pariSThApayitavyaM syAt / yadi tadazanAdikasya svayaM bhoktA anyebhyaH pradAtA vA bhavet
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhUrNibhASyA'vacUrI u0 4 sU0 18-19 aneSaNIyAhArAdeH zekSakAya dAnavidhiH 97 tadA sa cAturmAsikaM parihArasthAnamudghAtakam Apadyate - prApnoti sa caturlaghukaprAyazcittabhAgI bhavatItyarthaH // sU0 17 // pUrvasUtre zramaNaiH kAlakSetramaryAdAmanatikramyaiva AhAraH kartavya iti pratipAditam samprati AhAraprasaGgAt kadAcidanAmogenAneSaNIyamacittamazanAdi gRhIta syAttadA kiM karttavyamiti tadvidhiM pratipAdayitumAha- 'niggaMtheNa ya' ityAdi / sUtram -- niggaMtheNa ya gAhAvaikulaM piMDa vAyapaDiyAe aNuSpavidveNaM annayapare acitte aNesaNijje pANabhoyaNe paDiggAhie siyA, asthi yA ittha ke sehata e aNuvAaire kappara se tasya dAu~ vA aNuppadAu~ vA nasthi yA ittha kei sehata e aNuvaTThAviyae taM no appaNA bhuMjijjA no annesiM dAvae, egaMte bahuphAsue thaMDile paDilehittA pamajjittA pariTTaveyavve siyA // sU0 // 18 // chAyA - nirgranthena ca gAthApatikulaM piNDapAtapratijJayA anupraviSTena anyatarad acittam aneSaNIyaM pAnabhojanaM pratigRhItaM syAt, asti cAtre kazcit zaikSatarakaH anupasthApitakaH kalpate tasya tasmai dAtuM vA anupradAtuM vA, nAsti cAtra kazcit zaikSatarakaH anupasthApitaka tad no AtmanA bhuJjIta, no anyebhyaH dadyAt ekAnte bahuprAsu ke sthaNDile pratilekhya pramRjya pariSThApayitavyaM syAt / sU0 // 18 // cUrNI - 'nigaMtheNa ya' iti / nirgranthena ca gAthApatikula - gRhasthagRham piNDapAtapratijJayA-AhAragrahaNavAJchayA anupraviSTena tatra anyatarat caturvidyAzanAdimadhyAd ekam tad acittaM prAsukaM kintu aneSaNIyam - eSaNAdoSaduSTam pAnabhojanam - pAna vA bhojanaM vA ubhaya vA pratigRhItam kadAcidanAbhogena pAtre gRhItaM syAt tadA asti cAtra sAdhumaNDalyAM kacit zaikSatarakaH navadIkSito bAladIkSito vA, so'pi anupasthApitaka anAropitamahAvratakaH, yAvatkAlaM chedopasthApanIyacAritraM na dIyate tAvatkAlaM sa anupasthApitakaH procyate, chedopasthApanIyacAritrasya samayaH jaghanyataH sapta dinAni madhyamatacaturo mAsAn, utkRSTataH SaNmAsAn yAvaditi / yadi SaNmAsaparyantamapi pratikramaNaM tena na zikSita bhavet tadA tadanantaramapi pratikramaNazikSaNaparyanta chedopasthApanIyacAritraM na dIyate etAdRzo yadi tatra bhavettadA kalpate tasyAneSaNIyAhAragrahItuH sAdhoH tasmai anupasthApitakAya tat pAna vA bhojanaM vA dAtuM vA prathamato vitarItum anupradAtu vA vAraM vAram anyasmin eSaNIyapAnabhojanadAnAt pazcAdyA kalpate iti pUrveNa sambandha / yadi ca nAsti tatra kazcit zaikSataraka' manupasthApitastadA tadaneSaNIya pAnabhojanaM naiva AtmanA svayaM bhuJjIta, no vA anyebhyaH zramaNAdibhyaH dadyAt / tadA kiM kuryAdityAha-tat pAnabhojanam ekAnte nirjane bahuprAsuke acitte sthaNDile bhUmipradeze prati 13
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkaepakhatre lekhya taM bhUpradeza-cakSuSA-samyaD nirIkSya pramRjya rajoharaNena samyaktayA tatsthAnasya pramArjana kRtvA pariSThApayitavyam // sU0 18 // pUrvasUtre'nAbhogena -gRhItamacittamaneSaNIyaM : pAnabhojanamanavasthApitakAya pradAtavyaM, na svayaM bhoktavyaM nAnyebhyaH pradAtavyamiti pratipAditam, samprati 'kimarthamaneSaNIyamidaM pAnabhojanaM mahyaM dIyate' ityevaM kaluSitapariNAmasya zaikSasya prajJApanArthamidaM sUtraM prArabhyate, * athavA 'kathaM - tAvat zaikSasyAneSaNIyaM pAnabhojanaM . kalpate ? iti zaGkAyAM - tatsamAdhAnanimittamidaM sUtra prArabhyate'je kaDe' ityAdi / sUtram-jekaDe kappadviyANaM kappai se akappaTThiyANaM, no se kappai kappa'TThiyANaM, je :kaDe akappaTThiyANaM No se kappai kappaTiyANaM kappai se akappaTTiyANaM kappe ThiyA kappaTThiyA, akappe ThiyA akappaTThiyA // sU0 19 // ___-chAyA yat kRtaMkalpasthitAnAM kalpate tat akalpasthitAnAm no tat kalpate kalpasthitAnAm yat kRtam akalpasthitAnAM no tat kalpate kalpasthitAnAm, kalpate tad .akalpasthitAnAm, kalpe sthitA kalpasthitAH akalpe sthitA akalpasthitAH / sU0 19 // cUrNI-'je kaDe' iti / yad bhaktapAnAdikaM kRtaM AdhAkarmatvena niSpannaM kalpasthitAnAm AcelakyAdidazavighasthitakalpe sthitAnAm / kalpo dvividhaH sthitakalpaH asthitakalpazca / tatra AcelakyAdidazavidhaH sthitakalpaH, asau AdimAntimatIrthakarayoH sAdhUnAM paJcayAmadharmapratipannAnAM bhavati tataste kalpasthitAH kathyante, dazavidhakalpo yathA-Acelakyam 1 kRtikarma 2, mahAvatam 3, paryAyajyeSThatvam 4, pratikramaNam 5, mAsanivAsaH 6, paryuSaNA 7, audezikam 8, zayyAtarapiNDaH 9, rAjapiNDaH '10 / eteSu dazasu kalpeSu AditaH saptavidha kalpAH grAhyA ityarthaH, audezikAdikAstrayo niSedhakalpAH agrAhyA ityarthaH, eSu kalpeSu sthitAH kalpasthitAH, teSAM kRte yad bhaktapAnAdikaM niSpannaM tad bhaktapAnAdikaM kalpate akalpasthitAnAmAcelakyAdisampUrNadazavidhakalparahitAnAm madhyamadvAviMzatitIrthakarasAdhUnAM cAturyAmadharmapratipannAnAM kalyate iti pUrveNa sambandhaH, kintu 'no se' iti tad bhaktapAnAdikaM kalpasthitAnAM AdimAntimatIrthakarasAdhUnAM paJcayAmadharmapratipannAnAM no kalpate, kalpasthitAnuddizya niSpAditaM bhaktapAnAdikamakalpasthitAnAM kalpate kintu kalpasthitAnAM tat no kalpate ityAzayaH / atha ca 'je kaDe' iti / yad bhaktapAnAdikam akalpasthitAnAM kRte kRtaM niSpAditaM bhavet tad no kalpate kalpasthitAnAm kintu tad akalpasthitAnAM klpte| yat cAturyAmadharmapratipannAnuddizya saMpAditaM bhaktapAnAdikaM paJcayAmadharmapratipannAnAM no kalpate tattu cAturyAmadharmapratipannAnAmeva kalpate iti bhAvaH / kathaM kalpasthitA akalpasthitA iti kathyante ? tatrAha-'kappe ThiyA' ityAdi, ye kalpe
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ni bhASyA'vacUrI u0 4 sU0 20 bhiloranyagaNamamanavidhiH 165 AcelakyAdidazavidhasthitakalpe sthitAste kalpasthitAH kathyante, ye ca' akalpe-asthitakalpe. yathAsaMbhavapAlanarUpe sthitAste" akalpasthitAH kathyante / kalpasthitAnAM pUrvapazcimatIrthakarasAdhUnAM paJcamahAtarUpA sthitirbhavati / madhyamadvAviMzatitIrthakarasAdhUnAM mahAvidehakSetrasthitasAdhUnAM ca cAturyAmarUpI kalpasthiMtirbhavati / essaaN| catvAri mahAvratAni bhavanti 'na aparigRhItA no bhujyate iti niyamAt caturthaM brahmacaryavrataM teSAM parigrahaviramaNavate evAntarbhavatIti / / sU0 19 // pUrva kalpasthitA akalpasthitA varNitAH, taprasaGgAd atra kalpasthitasyA'kalpasthitagaNe akalpasthitasya kalpasthitagaNe kAraNavazAt sakramaNaM bhavettasyAnyagaNasaMkramaNe vidhiH pratipAdyatebhikkhU-ya' ityAdi / sUtram-bhikkhU ya gaNAo avakamma icchejjA aNNaM gaNaM upasaMpajjittA NaM viharittae, no se kappai aNApucchittA AyariyaM vA uvajjhAya vA - pavattayaM vA theraM vA gaNi vA gaNaharaM vA gaNAvaccheyagaM vA annaM gaNaM uvasaMpajjittANaM viharittae, kappai se ApucchittA AyariyaM vA uvajjhAyaM vA pavattayaM-cA theraM vA gaNi vA gaNaharaM-vAgaNAvaccheyagaM cA annaM gaNaM upasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai anna mANaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappai aNNaM gaNaM upasaMpajjittA NaM viharittae // sU0 20 // chAyA--bhikSuzca gaNAd avakramya icchet anya gaNa upasaMpadya vihartum no tasya kalpate anApRcchaya AcArya vA; upAdhyAya vA pravartakaM vA sthaviraM vA gaNinaM vAgaNadharaM vA gaNAvacchedakaM vA anya gaNam / upasampadya viharttam, kalpate tasya ApRcchaMya AcArya vA upAdhyAya vA pravartakaM vA sthaviraM vA gaNinaM vAgaNadharaM vA gaNAvacchedakaM vA anya gaNama upasaMpadya-viharttam, te ca-tasya-vitareyuH evaM ttasya kalpate anya gaNam upasaMpadya-vihartam , teca tasya no vitareyu. evaM tasya no kalpate anya gaNam upasaMpadya vihartum // sU0 20 // cUrNI-'bhikkhU ya' iti / bhikSuzca nimrantho yadi gaNAt svagaNAd apakramya-nissRtyajJAnadarzanAdiprAptyarthaM svargaNAd nirgatya icchet anya svagaNabhinnaM gaNam upasaMpadya svIkRtya vihartum tatrAvasthAtum tadA tasya bhikSonoM kalpate, kadA ? ityAha- anApRcchya pRcchAmakRtvA, kam ? ityAhaacArya vA upAdhyAyaM vA pravartakaM vA sthaviraM vA gaNinaM vA gaNadharaM vAgaNAvacchedakaM vA, tatra-AcAryaH' yaH paJcAcArAn svayaM pAlati parAMzca 'pAlayati saH, tathA 'yo'rtha vAcayati gaNasya meghIbhUtaH AcAradyaSTavighasapadAyuktaH tAzca yathA-AcArasaMpad 1 zrutasaMpad 2 zarIrasaMpad 3 vacanasaMpad 4 vAcanAsaMpad 5 matisaMpad 6. upayogasapad' 7 saMgrahasaMpad 8 iti. evaM yo'STavidhasaMpadA yukto bhavet sa AcAryaH / tathA upAdhyAyaH yasya upa-samIpe etya adhIyate pravacanaM ziSyairyasmAt sa upaadhyaayH| pravartakA-pravartayati AcAryopadiSTeSu kAryeSu tapaHsayama
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatkalpasUtre 100 yogavaiyAvRttyasevAzuzrUSAstrArthA'dhyayanAdhyApanAdipu yathAyogyaM balAbalaM vicArya yathAyogaM niyojayati yaH sa pravartakaH / rathaviraH-saMyamayogeSu sIdataH sAdhUn aihikAmuSmikApAyaprardazanapUrvakaM jJAnAdiSu sthirIkaroti yaH sa sthaviraH / gaNI-gaNaH sAdhusamudAyaH svasvAmisambandhena yasyAsti sa gaNI katipayasAdhusamudAyena saha vicaraNazIlo yaH sa gnnii| gaNadharaH-yo gaNacintAkArakaH gaNasya yogakSemavidhAyakaH sa gaNadharaH / gaNAvacchedakaH-gaNasya sAdhusamudAyasya avacchedaM vibhAgaM karoti yaH sa gaNAvacchedakaH / etAn AcAryAdIn anApRcchya gaNAd gaNAntaramupasaMkramya bhikSorvihattu na kalpate iti bhAvaH / tahiM kathaM kalpate ? ityAha-pUrvoktAn AcAryAdIn ApRcchya tasya bhikSorgaNAntaramupasaMpadya vihAM kalpate / te ca yadi tasya vitareyuH gaNAd gaNAntaraM saMkramitumAjJAM dadyuH evam-anena vidhinA tasya bhikSoH kalpate anya gaNaM gaNAd gaNAntaram upasaMkramya vihartum / yadi te ca tasya gaNAntarasaMkramaNecchukasya no vitareyuH AjJA na dadyuH evam-anena prakAreNa AjJAmantareNa no kalpate tasya bhikSoranyaM gaNamupasaMpadya vihartumiti / evaM bhikSuviSaya AlApo nirgranthyA api gaNAntaragamanaviSaye'vagantavyaH kintu etadapekSayA vizeSastunimranthI niyamata eva sasahAyA gaNAntaraM gacchati na tu kathamapi asahAyA ekAkrinIti / / sU0 20 // pUrvasUtre sAmAnyazramaNasya gaNAntarasakramaNavidhiruktaH, eSa eva gaNAvacchedakAcAryopAdhyAyAnAmapi vidhirbhavatIti bhASyakAro'tidizati- 'jaha bhikkhussa' ityAdi / bhASyam-jaha bhikkhussa ya kahio, gaNAvachee taheva Ayarie / eseva uvajjhAe, vihI ya te haMti vattA u // 1 // chAyA-yathA bhikSozca kathitaH gaNAvacchede tathaiva AcArye / eSa eva upAdhyAye vidhizca te bhavanti vyaktAstu // 1 // avacUrI-'jaha bhikkhussa' iti yathA-yena prakAreNa bhikSozca sAmAnyazramaNasya gaNAntarasaMkramaNavipaye sUtre vidhiH kathitaH tathaiva tenaiva prakAreNa gaNAvacchede-gaNAvacchedaviSaye, AcArye-AcAryaviSaye, upAdhyAye upAdhyAyaviSaye eSa eva vidhiH pRcchAdirUpo vijJeyaH, navaraM nAnAtvaM kevalametAvadeva yat-bhikSoH kevalaM pR pUrvakaM gamanaM pratipAditam , gaNAvacchedakAdInAM tu svapadatyAgapurassaramAcAryAdikaM pRSTvA gantavyam, yata ete gaNAvacchedakAdayo niyamAt 'vattA u' iti vyaktA vayasA zrutena ca vyaktA eva bhavanti nAvyaktAH tato yo'vyaktasya vighirukta. so'tra na bhavatIti bhAvaH / / 1 / / pUrva sAmAnyazramaNasya jJAnAdyartha gaNAntaragamanavidhiH pratipAditaH, samprati vizeSamAzritya gaNAvacchedakAcAryopAdhyAyAnAM gaNAntaragamanavidhiM sUtrakAraH sAkSAt pratipAdayan prathamaM gaNAvacchedakasya vidhimAha-'gaNAvaccheyae ya' ityAdi /
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyA'vacUrI u0 4 sU0 21-22 gaNAvacchedakAderanyagaNagamanavidhiH 101 sUtram-gaNAvaccheyae ya gaNAo avakkamma icchejjA aNNaM gaNaM uvasaMpajjittA Na viharittae no se kappai gaNAvaccheyagassa gaNAvaccheyagataM aNikkhivittA annaM gaNaM uva saMpajjittA NaM viharittae, kappai gaNAvaccheyagassa gaNAvaccheyagattaM NikkhivittA aNNaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharitae, No se kappai aNApucchittA AyariyaM vA uvajjhAyaM vA pavattayaM vA theraM vA garNi vA gaNaharaM vA gaNAvaccheyagaM vA annaM gaNaM u vasaMpajjittA NaM viharittae, kappaI se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se No viyarejjA evaM se No kappai aNNaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae // sU0 21 // chAyAgaNAvacchedakazca gaNAd apakramya icchet anyaM gaNam upasaMpadya vihartum no tasya kalpate gaNAvacchedakasya gaNAvacche dakatvam anikSipya anya gaNam upasaMpadya viharttam, kalpate tasya gaNAvacchedakasya gaNAvacchedakatvaM nikSipya anyaM gaNam upasaMpadya vihartum / no tasya kalpate anApRcchaya AcArya vA upAdhyAyaM vA pravartakaM vA sthaviraM vA gaNinaM vA gaNAvacchedakaM vA anya gaNam upasaMpadya vihartum, kalpate tasya ApRcchaya AcArya vA yAvat gaNAvacchedaka vA anya gaNam upasaMpadya viharttam, te ca tasya vitareyuH evaM tasya kalpate anya gaNam upasaMpadya viharttam, te ca tasya no vitareyuH evaM tasya no kalpate anyaM gaNam upasaMpadya vihartum // sU0 21 // cUrNI--'gaNAvaccheyae ya' iti / gaNAvacchedako yadi gaNAdapakramya vizeSajJAnAdiprAptyartham anya gaNamupasapatha vihattum avasthAtum icchet tadA tasya gaNAvacchedakasya gaNAvacchedakatvaM svapadavIrUpam anikSipya-AcAryAdiSu asamAropya na samarmya, svapadavImanyasmai adattvetyarthaH anyaM gaNam upasapadya vihAM no kalpate / tahi kaya kalpate / ityAha-kalpate tasya gaNAvacchedakasya gaNAvacchedakatvaM svadapadavIrUpaM nikSipya anyasmai dattvA anyaM gaNamupasapadya vihartumiti / pRcchAvidhibhikSusUtravadeva vyAkhyeyaH / ayaM bhAvaH-AcAryAdikamanApRcchya gaNAntarasaMkramaNaM tasya na kalpate, kintu bhAcAryAdikamApRcchayava gaNAntaragamanaM kalpate / tatrApi yadi te gaNAntaragamanAjJAM vitareyuH tadA kalpate. yadina vitareyustadA no kalpate iti sUtrArtha // sU0 21 // pUrva gaNAvacchedakasya gaNAntarasakramaNavidhiruktaH, samprati AcAryasya upAdhyAyasya ca jJAnAdyarthaM gaNAntaragamane vidhimAha-'AyariyauvajjhAe ya' ityAdi / sUtram -AyariyauvajjhAe ya gaNAo avakamma icchejjA aNNaM gaNaM upasaMpajjittA NaM viharittae no se kappai AyariyauvajjhAyasya AyariyauvajjhAyattaM aNikkhivittA aNNaM gaNa upasaMpajjittANaM viharittae, kappai se AyariyauvajjhAyassa AyariyauvajjhAyattaM NikkhivittA aNNaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, no se kappai aNApucchittA AyariyaM vA jAva
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasUtra gaNAvaccheyagaM vA aNNa gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM upasaMpaJjittA NaM viharittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNaM gaNaM utrasaMpaJjittA'NaM viharittae, te ya se'no viyarejjA evaM se no kappai. aNNaM gaNaM upasaMpajjittA' NaM viharittae // sU0 22 / / chAyAAcAryopAdhyAyazca gaNAd apakramya icchet anya gaNam upasaMpadya vihatam . no tasya kalpate prAcAryopAdhyAyasya AcAryopAdhyAyatvam' anikSipya anya gaNam uparsapadya vihatam , kalAte tasya AcAryopAdhyAyasya AcAryopAdhyAyatvaM nikSipya anya gnnm| upasaMpadya vihartum , no tasya kalpate anApRcchaya AcArya vA yAMvat gaNAvacchedakaM vA anya gaNam upasaMpadya viharttam, kalpate tasya ApRcchaya AcArya 'yAvat gAvacchedake vA anya gaNam upasaMpadya vihartum , te ca tasya vitareyuH evaM tasya kalpate anya gaNam upasaMpadya viharttam , te ca tasya no vitareyuH evaM no kalpate anyaM gaNaM upasaMpadya vihartum // 0 22 // cUrNI-'AyariyauvajjhAe ya' iti / idam AcAryopAdhyAyasUtraM gaNAvacchedakasUtrabadeva sarva vyAkhyeyam , vizeSa etAvAneva yattatra gaNAvacchedakapadena vyAkhyA kRtA atra tu AcAryopAdhyAyapadene vyAkhyA vidheyA, iti / AcAryega sahita upAdhyAya- AcAryopAdhyAyaH, zAkapArthivAdittvAt madhyamapadalopI samAsaH tena 'AcAryopAdhyAyau' ityartho bodhyaH / AcAryopAdhyAyayo samAnavidhi ruvAdekaMsminneva sUtre ubha yovidhiH pratipAdita iti // sU0 22 // pUrva bhikSuprabhRtInAM jJAnAdyarthaM gaNAntaragamanavidhi pratipAditaH, samprati teSAM saMbhogArtha gaNAntaragamanavidhimAha-bhikkhU ya' ityAdi / sUtram-bhikkhU ya gaNAo abakkamma icchejjA aNaM gaNa saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjitANa viharittae no se kappaI aNApucchittA Ayariya vA jAva'gaNAvacheyagaMvA aNNaM gaNaM saMbhogADiyAe uvasaMpajjittA'Na viharittaeM, kappaI se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAeM upasaMpanjittA NaM viharittae, te ya se viyarejjA evaM se kappaI aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe upasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se no viyarenA evaM se no kappai aNNaM garga saMbhogapaMDiyAe uvasaMpajjittA NaM vidarittae, jatyuttariya dhammaviNayaM labhejjA, evaM se- kappai aNNaM gaNaM sNbhogpddiyaae| upasaMpajjittA Na viharittae, jatyuttariya dhammaviNayaM nolabhejjA evaM se no kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe upasaMpajjittA NaM viharittae / suu023|| chAyA-bhikSuzca gaNAd apakramya icchet anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya 'viha-- m no tasya kalpate anApRcchaya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA anyaM gaNaM saMbhogapratyayenam upasaMpaye viharnu, kalpate tasyaM ApRcchaya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrNi-bhASyA'vacUrI u0 4 sU0 23 bhikSoH saMbhogArthamanyagaNagamanavidhiH 1103 -anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya-vihartum, te ca tasya vitareyuH evaM tasya kalpate anya gaNaM saMbhogapratyayena uparsepadya viharttam , te ca tasya no vitareyuH evaM tasya no kalpate anyaM gaNa saMbhogapratyayena upasaMpadya viharttam, yatrauttarita dharmavinaya, lameta evaM tasya kalpate anya gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya 'viharttam , yatrauttarika dharmavinaye no lameta .eva.tasya no. kalpate anyaM gaNa saMbhogapratyayena upasaMpadya vihattum // sU0 // 23 // cUrNI 'bhikkhU ya' iti / bhikSuzca gaNAt svagaNAt apakramya nissRtya saMbhogapratyayena'saMbhogaH-ekamaNDalyAM bhojanAdirUpaH, 'athavA samavAyAgokto dvAdazavidha* * saMbhogastatpratyayena tannimittena tadarthamityarthaH anya gaNamupasaMpadya vihartum avasthAtum icchet tadA tasya pUrvavedeva AcAryAdikamanApRcchya no kalpate, ApRcchaya 'kalpate / yadi te gaNAntaragamanasyAjJA / vitareyuH / evam-anenAjJAgrahaNavidhinA tasya gaNAntaragamanaM 'kalpate, yadi te gaNAntaragamane AjJAM no vitareyustadA no kalpate - gaNAntaragamanam, iti sUtrAzayaH / bhikSoH gaNAntaragamane kAraNamAha-'jatyuttAriya' ityAdi, 'jattha' iti yatra yasmin gaNe / gantumicchati tatra yadi sa auttarikam-uccataraM pradhAnaM dharmavinayaM labheta prApnuyAt etAdRzo gaNo yadi bhavet tadA tasya tamanyaM / gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihartum avasthAtuM kalpate, 'yatrauttarikaM dharmavinayaM no - lameta tadA tasya anya gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihantuM no kalpate // sU0 23 // atha bhApyakAro gaNAntaragamane vivekaM pradarzayati-'nANadR' 0 ityAdi / bhaSyam--nANaTTadasaNaTThA, cArittaTThA bhave ya saMbhogo / saMkamaNe caubhaMgI, AyariyaM gacchamAsajja // 2 // chAyA-jJAnArtha darzanArtha cAritrArtha. bhavecca saMbhogaH / saMkramaNe caturbhagI, AcArya gacchamAsAdya // 2 // avacUrI-'nANaha0' iti / jJAnArthe darzanArtha cAritrArtha ca saMbhogo bhavediti trividhaH -saMbhoga , tadartha gaNAntarasaMkramaNaM bhavati, tatra AcArya gacchaM ca AsAdya-Azritya catarbhaGgI bhavatIti bhASyagAthArthaH / vistarArthazcAyam-svagacche sUtrArthadAnAdau viSIdati sati gacchAntarasaMkramaNe pUrvoktarItyaiva gamanavidhiratrApi pratipattavyaH, parantu cAritrArtha gacchAntarasaMkramaNe tu yasya gacchasya prathamamupasaMpanno bhavati tasmin -gacche caraNakaraNakriyAyAM viSIdati sati catarbhaGgI bhavati, tathAhi-gaccho viSIdati -nAcAryaH 1, AcAryoM . viSIdati na gacchaH -2, gaccho'pi AcAryo'pi ca viSIdati 3, na gaccho viSIdati na vA AcAryaH 4 iti / tatra prakRte 'gaccho viSIdati nAcArya.' ityevaMrUpaH prathamo bhago'vagantavyaH, tatra svayaM viSIdato gacchasya AcAryeNa preraNA karttavyA, tatra gacchasya viSAdakAraNaM yathA-prathamaM tAvat gacchazramaNAH yathA'kAlaM pratyupekSaNAM na kurvanti nyUnAtiriktAdidoSaiviparyAsena vA pratyupekSaNAM kurvanti, guruglA
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 bRhatkalpasUtre nAdIn vA na pratyupekSante, niSkAraNaM ca divA tvagvarttayanti, bhANDopakaraNaM nikSipanta AdadAnA vA taM na pratyupebhya nikSipanti Adadati ca yathAyogaM vinayamapi na prayuJjate, sUtrArtha pauruSIM, sUtrArthacintanAM vA na kurvanti, asvAdhyAyakAle sUtrasvAdhyAyaM kurvanti kAle cana kurvanti, pAkSikAdau cAlocanAM na dadati, saMkhaDIM vA pazyanti maNDalyAM bhaktapAnAdisamuddezanaM na kurvanti, sAvadyabhASAM bhASante, paTalakeSu ' thailI' iti bhASAprasiddheSu samAnItaM bhaktapAnAdikaM bhuJjate, zayyAtarapiNDaM vA bhuJjate, udgamotpAdanAdidoSaduSTamAhAraM gRhNanti / ityAdiSu vipI - dane trayo bhaGgA santi tatra vidhimAha - 'gaccho viSIdati nAcAryaH' iti prathamabhane sAmAcArya viSIdanta gacchamAcAryaH svayaM vA prerayati 1 / ' AcAryo viSIdati na gacchaH' evaMrUpe dvitIyabhaGge viSIdantamAcArya gacchaH svayaM vA preraryAta 2 / 'gacchospi viSIdati AcAryo'pi viSIdati' ityevaM rUpe tRtIyabhaGge gacchAcAryai viSodantau ko'pi muniH svayaM prerayati, athavA tatra ye na viSIdanti taistAn prerayati, kiM bahunA sthAnaM prApya anulomavilomA divacanaiH prerayati / eva cAcAryopAdhyAyAdikaM bhikSukSullakAdikaM vA puruSavastu jJAtvA yasya yAdRzI anulomA vilomA vA nodanA yogyA bhavettayA prerayati, yo vA kharasAdhyo mRdusAdhyaH krUro'krUro vA yathA nodanAM gRhNAti taM tathA prerayet gacchamAcArye tadubhayaM vA viSIdantaM svayaM bruvan anyairvA prerayan tiSThet / sAdhvAcAravizodhanArthaM nAnAvidhipreraNAyAM kRtAyAmapi yadi te zithilAcAratvaM na muJcanti tadA bhikSuH AcAryAdIn pRSTvA tadAjJAM gRhItvA gaNAntarasaMkramaNaM kuryAt iti jinAjJA bodhyA / pUrvAvasthAyAM tatra sthitimAnamidam - ete ucyamAnA api nodyamaM kariSyantIti jJAtvA tatrotkRSTena paJcadaza divasAn tiSThet / AcArya vA viSIdantaM jAnannapi lajjayA tadgauraveNa vA trINi paJca vA dinAni anodayannapi zuddha eva, na doSabhAg bhavati / yadi ca nodyamAno'pi gaccha AcAryastadubhayaM vA brUyAt- 'viSIdatsu asmatsu tava kiM duHkham ? yadi vayaM viSIdAmastarhi vayameva durgatiM gamiSyAmaH, tvAM na kimapi kathayiSyAmaH tva svakIyamAtmAnaM preraya, kimanyaistava prayojanam ?' ityevaMvidhe bhAve pariNate teSAM tyAgaM kRtvA yatrauttariko dharmavinayo labhyeta tatra gacche gacchediti bhASyagAthAvistaraH // 2 // pUrvaM bhikSoH saMbhogapratyayena gacchAntaragamanaM prarUpitam, samprati gaNAvacchedakasya saMbhogapratyayena gacchAntaragamanaM pratipAdayitumAha- ityAdi 'gaNAvagaccheyae yaM' sUtram -- gaNAvaccheyae ya gaNAo avakkamma icchejA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittANaM viharita No se kappar3a gaNAvaccheyattaM aNikkhivittA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappara se gaNAvaccheyattaM NikkhivittA
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhUrNibhASyAvacUrI u0 4 sU0 24-25 saMbhogArthamanyagaNa gamanavidhiH 105 aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, no se kappara aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe unasaMpajji - tANaM viharittae, kappar3a se ApucchittA AyariyaM vA jAtra gaNAvaccheyagaM vA aNNa gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai roj gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharitae, te ya se no viyarejjA evaM seno kappa aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittANaM viharitae, jatthuttariyaM dhammaviNayaM bhejjAvaM se kapa aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, jatthuttariyaM dhammaviNayaM no labhejjA evaM se no kappara aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae / sU0 24 // chAyA - gaNAvacchedakazca gaNAd apakramya icchet anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihartum no tasya kalpate gaNAvacchedakattvam anikSipya anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya viharttam, kalpate tasya gaNAvacchedakatvaM nikSipya anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihartum no tasya kalpate anApRcchya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihartum, kalpate tasya ApRcchya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya viharttum, te ca tasya vitareyu. evaM tasya kalpate anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihartum, te ca tasya no vitareyuH evaM tasya no kalpate anya gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihartum, yatrauttarikaM dharmavinayaM labheta evaM tasya kalpate anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihartum, yatrauttarikaM dharmavinayaM no lameta evaM tasya no kalpate anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadma vihartum // sU0 // 24 // cUrNI- 'gaNAvaccheyae ya' iti / gaNAvacchedakazca gaNAt svagaNAt apakramya nirgatya icchet anyaM gaNaM saMbhogapratyayena saMbhogo dvAdazavidhastannimittam upasapadya vihatu tadA tasya gaNAvacchedakatvaM svapadavIrUpam anikSipya AcAryAdyupari anAropya anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihattuM no kalpate / kathaM kalpate ! ityAha-svasya gaNAvacchedakatvaM nikSipya anyasmai dattvA anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya viharttu kalpate / punazca AcAryAdikamanApRcchya anyaM gaNaM saMbhoga pratyayena upasaMpadya vihatu no kalpate kintu AcAryAdikamApRcchaya anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya viharttu kalpate / tatra ca yadi te AcAryAdayaH anyagaNasaMkramaNasyAjJAM vitareyuH -- dadyustadA tasya anyaM gaNaM sabhogapratyayena upasaMpadya vihartuM kalpate, yadi te anyagaNagamanAjJAM na vitareyustadA tasya no kalpate anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasapadya viham / tatrApi yadi yatra auttarikaM svagaNApekSayA pradhAnaM dharmavinayaM smAraNAvAraNAdirUpaM labheta evam - anena kAraNena 14
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 pRhatkalpasUtra kalpate tasya anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihattum , yadi yatra autarikaM pradhAnaM dharmavinayaM na labheta eva dharmavinayasyA'lAme anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihattu no kalpate iti sUtrAzayaH // sU024 // pUrva gaNAvacchedakasya saMbhoganimittaM gaNAntaragamane vidhiH pratipAditaH, sAmpratam AcAryopAdhyAyasya tadvidhimAha-'AyariyauvajjhAe ya' ityAdi / sUtram-AyariyauvajjhAe ya gaNAo avakkamma icchejjA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae No se kappai AyariyauvajjhAyattaM aNivikhavittA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe, uvasaMpajjittA NaM vidarittae, kappai se AyariyauvajjhAyattaM NikkhivittA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, no se kappai aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe upasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se viyarejjA evaM se kappaI aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe upasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA gaM viharittae, jatthuttariyaM dhammaviNayaM labhejjA evaM se kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, jatthuttariyaM dhammaviNayaM no labhejjA evaM se no kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viha rittae / sU0 25 // chAyA-AcAryopAdhyAyazca gaNAd apakramya icchet anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihattaM no tasya kalpate AcAryopAdhyAyatvam anikSipya anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihartam, kalpate tasya AcAryopAdhyAyatvaM nikSipya anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihartum , no tasya kalpate anApRcchaya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA anya gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya viharttam , kalpate tasya ApRcchaya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihatam te ca tasya vitareyuH evaM tasya kalpate anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya viharttam, teca tasya no vitareyaH evaM tasya no kalpate anyaM gaNaM saMbhogapratyena upasaMpadya vihartum, yatrautarika dharmavinayaM labheta evaM tasya kalpate anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya vihartum, yatrottarikaM dharmavinayaM no lameta evaM tasya no kalpate anyaM gaNaM saMbhogapratyayena upasaMpadya ' vihatam // s0 25 // cUrNI-'AyariyauvajjhAe ya' iti / idamAcAryopAdhyAyasUtraM saMbhogapratyayamadhikRtya gaNAvacchedakasUtravadeva sarvaM vyAkhyeyam , navaraM gaNAvacchedapadasthAne'smin sUtre AcAryopAdhyapadamuccAraNIyam , zeSaM sarvaM pUrvasUtravadeveti bhAvaH / / sU0 25 //
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUmi bhAcyAvacUrI u0 4 sU0 26-27 bhikSoranyAcAryopAdhyAyasvIkaraNavidhiH 107 pUrva bhikSuprabhRtInAM sabhoganimittaM gaNAntaragamanaM prarUpitam , samprati bhikSoreva anyamAcAryo pAdhyAyaM kartumicchukasya vidhimAha-'bhikkhU ya 'ityAdi / mUlam--bhikkhU ya icchejjA annaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, No se kampai aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, kappai se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNa AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappai aNNaM Ayariya uvajjhAyaM udisAvittae, no se kappai tesiM kAraNaM adIvittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM uddisAvittae, kappar3a se tersi kAraNaM dIvittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae // sU0 26 // chAyA-bhikSazca icchet anyam AcAryopAdhyAyam uddezayituM no tasya kalpate anApRcchaya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA anyam AcAryopAdhyAyaM uddezayitama, kalpate tasya ApRcchaya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayituma, te ca tasya vitareyuH eva tasya kalpate anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum , te ca tasya no vitareyuH evaM tasya no kalpate anyam AcaryopAdhyAyam uddezayitum , no tasya kalpate teSAM kAraNam adIpayitvA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, kalpate tasya teSAM kAraNaM dIpayitvA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum ||suu026 // cI-'bhikkha ya' iti / bhikSuzca icchet anyam svakIyAcAryopAdhyAyAt paraM gacchAntaravartinam AcAryopAdhyAya jJAnadarzanacAritravRddhayartham uddezayitum Atmano gurutvena vyavasthApayituM yadi icchet tadA no tasya kalpate anApRcchaya apRSTvA, kam ? ityAha-AcArya yAvat gaNA. vacchedakam anyamAcAryopAdhyAyam uddezayitum / kathaM kalpate ? ityAha-kalpate tasya AcAryAdikamApRcchaya anyamAcAryopAdhyAyam uddezayitum / tatrApi yadi te AcAryAdayo vitareyuH anyAcAryopAdhyAyasvIkaraNAjJA dadyaH evaM tadAjJAprApto satyAM tasya kalpate anyamAcAryopAdhyAyam uddezayitum , yadi te no vitareyuH ajJAM na dadyuH tadA no kalpate anyamAcAryopAdhyAyamuddezayitam / punazcAjJAprAptAvapi no tasya kalpate kAraNam-anyAcAryopAdhyAyasyAtmano gurutvena vyavasthApane hetam adIpayitvA-aprakAzya kAraNamanivedya anyamAcAryopAdhyAyam uddezayitum / api ta kalpate tasya bhikSoH teSAm svakIyAcAryAdInAM kAraNam anyAcAryopAdhyAyasvIkaraNe kamapi hetaM dIpayitvA-prakaTIkRtya anyamAcAryopAdhyAyasvIkaraNe kamapi hetuM pradarya anyamAcAryopAdhyAyama uddezayitum-Atmano gurutvena vyavasthApayituM kalpate iti pUrveNa sambandhaH / atrAyaM bhAvaH-svakIyamAcAryopAdhyAyaM tyaktvA anyamAcAryopAdhyAyamuddizet tatra jJAnasya darzanasya cAritrasya ca pradhAnakAraNena bhavitavyam, anyathA manomAlinyAdikSudrakAraNamAzritya yadi
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 hatkalpasa anyamAcAryopAdhyAyamudizet tadA AjJAbhaGgAdayo dopA bhavanti / tatra jJAne tAvat kepAJcidAcAryANAM gacche kule saMghe vA utkRSTa AcAro vidyate, te cAcAryopAdhyAyAH saMghasaMsthitiM kRtavantaH yat-'ye asmAkaM ziSyatayopagatA bhaveyustebhya eva mahAkalpazruta dAsyAmo nAnyebhyaH' iti, tatrAnyatra lAbhasaMbhave utsargato nopasaMpattavyam, kintu anyatra yadi mahAkalpathradAyako nopalabhyate, etAdRzyAM paristhitau utkRSTAcArapratipAdakamahAkalpazrutagrahaNAthai tasyAcAryopAdhyAyasyodezanamanivArya bhavettatastamAcAryopAdhyAyaM svagurutvena vyavasthApayet / tamAcAryopAdhyAyaM gurutvena uddizya tatsakAzAt mahAkalpazrutamadhIyIta, adhIte ca mahAkalpazrute punaH pUrvAcAryopAdhyAyayorantike samAgacchet kintu na tatraiva sthitiM kuryAt / 'svazipyatvenopagatAyaiva mahAkalpazrutam adhyApayi tavyam nAnyasmai' ityeSA teSAM svecchA'vagantavyA na tu jinAjJA yat ziSyatayopagatAyaiva utkRSTAcArapratipAdakaM mahAkalpazrutam adhyApanIyamiti / evaM darzanArtha, tathA vidyAmantranimittam hetuzAstranimittaM vA'nyAcAryopAdhyAyasyAtmanogurutvena vyavasthApanaM bhavet / cAritrArtha tu utkRSTakriyAzikSaNanimittaM pUrvottArItyaiva anyAcAryopAdhyAyasyAtmanA gurutvena nirdhAraNamavagantavyamiti / tasmAt eSu tripvapi jJAnadarzanacAritreSu upArjanIyeSu manyAcAryopAdhyAyaM guruvena vyavasthApayantaH zramaNAH pUrvoktarItyA niveditasvaprayojanAH AcAryAdibhirvisarjitA. santo'nyAcAyopAdhyAyayorgurutvena vyavasthApane doSabhAjo na bhaveyuH / tatra gamiSyamANe gacche yadi avasannatAdikAraNaM na bhavettadA tatropasaMpattavyaM nAnyayeti phalitam // sU0 26 // pUrva bhikSorjJAnAdyarthamanyAcAryopAdhyAyasyAtmano gurutvena vyavasthApane vidhiruktaH, samprati gaNAvacchedakasya vidhimAha-'gaNAvaccheyae ya' ityaadi| sUtram-gaNAvaccheyae ya icchejjA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae no se kappai gaNAvaccheyagattaM aNikkhivittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, kappai se gaNAvaccheyagattaM NikkhivittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, no se kappai aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, kappai se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM AyariyauvajhAyaM udisAvittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNa AyariyauvajjhAsaM udisAvittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappai aNNa AyariyauvajhAyaM udisAvittae, no se kappai tesiM kAraNaM adIvittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, kappai se tesiM kAraNaM dIvittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae / sU0 27 //
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAvacUrI u0-4 sU027-29 gaNAvacchedakasyAnyAcAryopAdhyAyasvIkaraNavidhiH 109 chAyA-gaNAvacchedakazca icchet anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum no tasya kalpate gaNAvacchedakatvam anikSipya anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum , kalpate tasya gaNAvacchedakatvaM nikSipya anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, no tasya kalpate anApRcchaya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, kalpate tasya ApRcchaya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, te ca tasya vitareyuH evaM tasya kalpate anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, te ca tasya no vitareyuH evaM tasya no kalpate anyam AcAryopAdhyAyam uddezayi. tum, no tasya kalpate teSAM kAraNaM adIpayitvA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, kalpate tasya teSAM kAraNaM dIpayitvA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum ||suu0 27 // cUrNI-'gaNAvaccheyae ya' iti / gaNAvacchedakazca yadi icchet abhilaSet, kimityAha-anyam anyagacchavartinam AcAryopAdhyAyam uddezayitum svasya gurutvena vyavasthApayituM tadA tasya no kalpate gaNAvacchedakatvaM svakIyagaNAvacchedapadavIm anikSipya kasmaicid asamarpya anyamAcAyopAdhyAyam uddezayitum , kalpate tasya gaNAvacchedakatvaM svapadavIrUpaM gaNAvacchedakatvaprayuktakAryabhAra nikSipya svasadhe kasmaicit samarpya anyamAcAryopAdhyAyamuddezayituM kalpate iti parveNa sambandhaH / zeSam sarva sUtraM bhikSusUtravadeva vyAkhyeyam / evaM ca gaNAvacchedakasya gaNavibhAgakArakatvena jJAnAdinimittamanyagaNagamanAdikartustasya svagaNanikSepaNaM savignAcAryeSu karttavyaM yujyate, yadi tu savignAcAryA viSIdanto bhaveyustadA svagaNaM gRhItvA gacchAntaragamanAdikaM kuryAta, na tu teSAM viSIdatAM savignAcAryANAmantike svagaNaM nikSipet, anyathA--gaNasya teSa nikSepaNe cAritraskhalanAdikaM bhavediti vivekaH / / sU0 27 // pUrva gaNAvacchedakasya jJAnAdivRddhayarthaM gacchAntarasthamAcAryopAdhyAyamAtmana AcAryopAdhyA. yatvena vyavasthApanavidhiH pradarzitaH, samprati AcAryopAdhyayasya tadvidhiM pradarzayati-'AyariyaDavajjhAe ya' ityAdi / sUtram-Ayariya-uvajjhAe ya icchijjA anna AyariyauvajjhAyaM udisAvittae no se kappaDa AyariyauvajjhAyattaM aNikkhivittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAktie. kappai se AyariyauvajjhAyattaM NikkhivittA aNNaMAyariyauvajjhAyaM udisAvitta jo se kappaDa aNApUcchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaMvA aNNaM AyariyauvajjhAyaM uhisAvittae, kappai se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvacyA AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappai aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, no se kappa tesi kAraNaM adIvittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, kappai se tesiM kAraNaM dIvittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae // suu028||
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ maAAAAAAM 110 bRhatkalpasUtre chAyA-AcAryopAdhyAyazca icchet anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum no tasya kalpate AcAryopAdhyAyanvam anikSipya anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, kalpate tasya AcAryopAdhyAyatvaM nikSiNya anyam AcAyopAdhyAyam uddezayitum, no tasya kalpate anapRcchaya AcArya vA yAdat gaNAvacchedakaM vA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, kalpate tattva ApRcchya AcArya vA yAvat gaNAvacchedakaM vA anyam AcAyopAdhyAyam uddezayitum / teca tasya vitareyuH evaM tasya kalpate anyam AcAyopAdhyAyam uddezayitum, te ca tasya no vitareyuH evaM tasya no kalpate anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, no tasya kalpate teSAM kAraNam adIpayitvA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum, kalpate tasya teSAM kAraNaM dIpayitvA anyam AcAryopAdhyAyam uddezayitum / / sU0 28 // cUrNI-'AyariyauvajjhAe ya' iti / idaM sarva sUtram gaNAvacchedakapadatthAne AcAyopAdhyAyapadaM saMnivezya gaNAvacchedakasUtravadeva vyAkhyeyam / / sU0 28 / / pUrvamanyAcAryopAdhyodezanavidhiruktaH, samprati kAlagatabhikSoH pariSThApanavidhimAha'bhikkhU ya rAo vA' ityAdi / sUtram-bhikkhU ya rAo vA viyAle vA Aica vImuMbhijjA, taM ca sarIragaM kei viyAvaccakare bhikkhU icchijjA egate bahuphAsue thaMDile parihavittae, atthi ya ittha kei sAgAriyalatie uvagaraNajAe acitte pariharaNArihe kappaI se sAgAriyakarDa gahAya taM sarIraMga egaMte vahuphAsue thaMDile parihavittA tattheva uvanikkhiyavce siyaa|mu029|| chAyA - bhikSuzca rAtrau vA vikAle vA Ahatya viSvagbhavet tacca zarIrakaM kazcid vaiyAvRttya karo bhikSuH icchet ekAnte vahuprAsuke sthaNDile pariSThAyitum, asti cAtra kiJcit sAgArikasatkam upakaraNajAtam acittam pariharaNAham, kalpate tasya sAgArikakRtaM gRhItvA tat zarorakam ekAnte vahuprAsuke sthaNDile pariSThApya tatraiva upanikSeptavyaM bhavet / / sU0 29 // cUrNI-'bhikkhU ya' iti / bhikSuzca sAmAnyazramaNaH, cakArAd AcAryopAdhyAyAdizca rAtrau vA sandhyAkAlAtiriktarajanyAm vikAle vA saMdhyAsamaye sAyaMkAle Ahatya-kadAcita 'vImaMbhijjA' iti vizvagbhavet zarIrAd AtmA pRthag bhavet kAladharma prApnuyAt mriyetetyarthaH tacca zarIrakaM mRtadehaM kazcit samIpastho vaiyAvRttyakaraH tasya sevAzuzrUSAvartI bhikSu. icchet-vAJchet , kimityAha-taM mRtadeham ekAnte nirjane bahuprAsuke avazyAyotiGga-panaka-daka-mRttikA-markaTasantAnavarjite-tatra-avazyAya. - meghamantareNa rAtroM patitaH sUkSmatuSArarUpaH (osa) iti bhASAprasiddhaH / utiGgAH-bhUmau vartulavivarakAriNo gardabhamukhAkRtayaH kITavizeSAH kITikAnagarAdayo vaa| panakaHaGkurito'naGkurito vA paJcavarNAnantakAyavizeSa: jalasambandhena jAyamAnaH picchilAkAraH-(kAI) iti lokaprasiddhaH / dakam-udakamapkAya., mRttikA-sacittapRthvIkAyaH, markaTakasantAna:-lUtA
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ ~ cUrNibhASyAvacUrI u04 sa0 30. adhikaraNAnupazamebhikSAgrahaNAdiniSedhaH .111 jAlam , etairvarjite acitte sthaNDile bhUpradeze pariSThApayitum icchediti pUrveNa sambandhaH, tadA asti ca atra asmin nivAsasthAne kizcit kimapi sAgArikasatkam gRhasthasambandhi acittam upakaraNajAtaM vahanakASThaM tadapi pariharaNArha-paribhogayogyaM mRtadehavahanasAdhanarUpaM bhavettadA kalpate tasya bhikSoH sAgArikakRtaM 'sAgArisaskamevedaM kASTaM nAsmatsatkam' ityevaM buddhayA prAtihArikaM tat kASThaM gRhItvA tat zarIrakaM bhikSormRtadeham ekAnte vijane bahuprAsuke pUrvoktasvarUpe ekendriyadondriyAdijIvarahite sthaNDile bhUpradeze pariSThApya visRjya tat bahanakASThaM tatraiva yasmAt sthAnAt yena prakAreNa UrdhvAdhastiryagrUpeNa gRhItaM bhavet tasmin sthAne tenaiva rUpeNa sthApayitavyaM bhavet yatrato yathA gRhIta tatra tathaiva sthApayediti bhAvaH // sU0 29 // pUrva kAladharmaprAptasya bhikSoH pariSThApanavidhiruktaH, samprati-kAlagharmazca prANimAtrasyAvazyambhAvIti vicArya muninA paralokAhitakaramadhikaraNaM kenA'pi saha na vidhAtavyamityadhikaraNasUtramAha-'bhikkhU ya ahiMgaraNaM kaTu' ityAdi / sUtram -bhikkhU ya ahigaraNaM kaTu taM ahigaraNaM aviosavittA no se kappar3a gAhAvaikulaM bhattAe vA pANAe vA Nikkhamittae vA pavisittae vA, vahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA Nikkhamittae vA pavisittae vA, gAmANugAmaM vA dUijjittae, gaNAo gaNaM saMkamittae, vAsAvAsaM vA vathae, jattheva appaNo AyariyaM uvajjhAyaM pAsejjA, bahussuyaM vabhAgamaM tassaMtie AloijjA paDikkamijjA nidijjA garahijjA viuTTejjA visohejjA akaraNAe abhuTThijjA ahArihaM tavokammaM pAyacchitta paDivajjejjA, se ya sueNa paTTavie Aiyavve siyA, se ya sueNa no paTTavie no Aiyace siyA, se ya sueNa paTTavijjamANaM no Aiyai se nijjUhiyavve siyA // sU030 // chAyA---bhikSazca adhikaraNaM kRtvA tad adhikaraNam avyavazamayya no tasya kalpate gAthApatikulaM bhaktAya vA pAnAya vA niSkramituM vA praveSTuvA, varhirvicArabhUmi vA vihArabhUmi vA niSkramituM vA praveSTuM vA, grAmAnugrAma drotum , gaNAd gaNaM saMkramitum, varSAvAsaM vastum, yatraiva Atmana AcArya vA upAdhyAyaM vA pazyet vahuzrutaM babAgamaM tasyAntike Alocayet pratikrAmet nindyAt garheta vyAvarteta vizodhayet akaraNatayA abhyattiSTeta yathArha tapaHkarma prAyazcitta pratipadyeta, tacca zrutena prasthApitam AdAtavyaM syAta tacca zrutena no prasthApita no AdAtavya syAt , sa ca zrutena prasthApyamAnaM no dadAti sa hitavyaH syAt // sU0 30 // carNI- 'bhikkha ya ahigaraNaM kaTu' iti / bhikSuzca sAdhuH cakArAd upAdhyAyAdizca adhikaraNaM kalahaM kRtvA tat-kenApi kAraNena yat sajAtaM tad adhikaraNaM-kalaham avyavazamayyaupazAntamakRtvA parasparamakSAmayitvA no-naiva tasya kalpate gAthApatikulaM-gRhasthagRha bhaktAya vA
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 vRhatkalpasUtre " azananimittaM pAnAya vA pAnIyanimittaM bhaktapAnArthamityarthaH niSkramituM nirgantum upAzrayAd vahinistu vA gRhasthagRhAntaH pravezaM kartu no kalpate iti pUrveNa sambandhaH / evam bahiH upAzrayAd bahiH pradeze vicArabhUmiM saMjJAbhUmiM vA vihArabhUmi - svAdhyAyabhUmiM vA niSkramitum upAzrayAd vahiH saMjJArthaM gantum, praveSTuM vA upAzrayAntaH pravezaM kartum, tathA grAmAnugrAmaM hotuM viharttum, evaM gaNAt svagacchAt gaNam anyaM gacchaM saMkramituM saMkramaNaM kartuM no kalpate iti pUrveNa sambandhaH / tathA varSAvAsaM cAturmAsArthaM vastuM no kalpate / tarhi kiM karttavyamityAha-' jattheva ' ityAdi yatraiva yasmin sthAne AtmanaH svasya AcAryam upAdhyAyam kIdRzamityAha - bahuzrutaM - chedazAstranipuNam, bahnAgamam arthato'nekAgamAbhijJa pazyet tasya antike samIpe Alocayet svAparArdhaM vacasA prakAzayet pratikrAmet, svAparAdhaviSaye mithyAduSkRtaM dadyAt, nindyAt, AtmasAkSikatA svAparAdhasya nindAM kuryAt, garheta gurusAkSikatayA jugupset / nindanaM garhaNaM ca vAstavikaM tadA bhaved yadA tasya punaH karaNato nivartteta, bhata Aha - 'viuTTejjA' iti vyAvartteta tAdRzAparAdhAnnivRtto bhavet / nivRttAvapi kRtapApAttadA mucyeta yadA Atmano vizodhirbhavet ata Aha- 'visohijjA' iti vizodhayet AtmAnaM pApamalaprakSAlanena nirmalaM kuryAt / vizuddhizca punarakaraNatayA saMbhavati an2a Aha-'akaraNayAe abbhuTTejjA' iti, akaraNatayA punarakaraNapratijJayA abhyuttiSThet abhyutthito bhavet samudyataH syAt, punarakaraNatayA abhyutthAne'pi vizuddhistu prAyazcittAbhyupagamenaiva bhavatItyataH Aha- 'ahArihaM' iti yathArhaM yathAyogyam aparAdhAnusAraM tapaHkarma anazanAdirUpaM prAyazcittaMchedAdika pratipadyate - svIkuryAt / ' se ya' iti tadapi ca prAyazcittaM zratena zrutamadhikRtya zrutAnusAreNa yadi prasthApitaM samAropitaM dattaM bhavettadA AdAtavyaM grahItavyaM syAta grAhyaM bhavedityarthaH, 'se ya' tacca yadi zrutena zrutAnusAreNa no prasthApitaM na dattaM bhavettadA no AdAtavyaM syAt grAhyaM na bhavet / 'se ya' iti -atha ca sa Alocako yadi zrutena zrutAnusAreNa prasthApyamAnaM dIyamAnamapi tat tapaHkarma prAyazcitaM no AdadAti-na svIkaroti na pratipadyate tadA sa AlocakaH sAdhuH niryUhitavyaH 'anyatra gatvA zodhi kuruSva' iti kathayitvA sa pratiSedhanIyaH svasamIpAt pRthak karaNIyaH syAt bhavediti // sU0 30 // pUrvamadhikaraNakarttaH prAyazcittaprakAraH pradarzitaH, tacca prAyazcitaM samarthasya prathamasaMhananAdi guNayuktasya parihArataporUpameva prAyazcittaM dAtavyaM, na tu zuddhataporUpamiti parihAratapovahamAnasya kA maryAdA ? kA ca sAmAcArI ? iti jijJAsAyAM parihAratapovAhakasya vidhimAha - ' parihAra - kappaTThiyassa NaM' ityAdi / sUtram - parihArakappaTThiyassa NaM bhikkhussa kappara Ayariya - uvajjhAeNaM tadivasaM egagihaMsi piMDavAyaM davAvittae, teNa paraM No se kappara asaNaM vA pANaM vA
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAvacUrI u0-4 su0 31 parihArakalpasthitasya vaiyAvRttyavidhiH 113 khAimaM vA sAimaM vA dAuM vA aNuppadADaM vA, kappara se annayara veyAvaDiyaM karittae, taM jahA - uTTAvaNaM vA nisIyAvaNaM vA tuyaTTAvaNaM vA uccAra- pAsavaNa - khela - siMghANavirgicaNaM vA visohaNaM vA karittae, aha puNa evaM jANijjA - chinnAvAsu paMthesu Aure jhiMjhie pivAsie tavassI dumbale kilaMte mucchijja vA pavaDijja vA, evaM se kappar3a asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAu~ vA aNuppadAu~ vA // sU0 31 // chAyA - parihArakalpasthitasya khalu bhikSoH kalpate AcAryopAdhyAyena taddivasam ekagRhe piNDapAtaM dApayitum, tena paraM no tasya kalpate azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA dAtu vA anupradAtu vA, kalpate tasya anyatarad vaiyAvRttyaM kartum, tadyathA - utthApana vA niSAdana vA tvagvarttanaM vA uccAra-prasravaNa - khela - siGghANa - vivecanaM vA vizodhanaM vA kartum, atha punarevaM jAnIyAt - chinnApAteSu pathipu Aturo jhiJjhitaH pipAsitaH tapasvI durvalaH klAnto mUched vA prapated vA, evaM tasya kalpate azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA dAtuM vA anupradAtuM vA / sU0 31 // cUrNI - 'parihArakappaTThissa NaM' iti / parihArakalpasthitasya parihAratapaNe vahataH khalu bhikSoH kalpate AcAryopAdhyAyena AcAryeNa upAdhyAyena ca taddvisam yasmin divase tapo gRhItaM tasmin divase tapasaH prArambhadivase ityarthaH ekagRhe ekasmin gRhasthagRhe piNDapAtaM -vipulabhaktapAnAdilAbhaM dApayituM kalpate iti pUrveNa sambandhaH tena paraM tataH paraM tadivasAnantaraM no kalpate tasya bhikSoH parihArakalpasthitasya zramaNasya azanaM vA pAnaM vA khAdhaM vA svAdyaM vA dAtuM vA ekavAraM dApayitum anupradAtuM vA vAraM vAraM dApayitum / atha kalpate tasya bhikSoH parihArakalpasthitasya anyatarat-ekatarad vaiyAvRttyaM paricaryArUpa ( sevArUpa ) karttuM vidhAtumAcAryopAdhyAyayoH kalpate, parihArakalpasthitasya sAdhoreva tasminkAle sevA - sscAryopAdhyAyAbhyAM karttavyeti bhAvaH / tadevAha - 'taMjahA' iti tadyathA - utthApanam utthAtumazaktasya utthApana vA niSAdanaM vA upaveSTumazaktasyopavezanam, tvagvarttanaM pArzvaparivarttanam, punazca uccAra - prasravaNa - khela - siGghANa - vivecanam, tatra uccAraH malatyAgaH, prasravaNaM mUtram, khelaM - zleSma, siGghANaM - nAsikAmalam, tatprabhRtInAM vivecanaMpariSThApanaM vizodhanam - uccArAdidUSitasya vastrAdyupakaraNajAtasya zarIrasya vA prakSAlanAdikaM karttumAcAryopAdhyAyayoH kalpate / atha yadi punastAvad evaM jAnIyAt yat - chinnApAteSu gamanAgamanarahiteSu pathiSu mArgeSu AturaH glAnaH saMjAtaH, jhiJjhitaH kSudhArttaH bubhukSayA pIDitaH, pipAsitaH tRSitaH pipAsayA bAdhita, etAdRza san vivakSita grAmaM prAptumazaktaH, yadvA grAmAdAvapi tiSThan sa tapasvI SaSThASTamAdiparihAratapaH kurvan durbalaH kSINazarIro jAtastatazca bhikSAcaryayA klAntaH - khinnaH san mUrcchad vA mUrcchAmApnuyAt tena prapated vA bhUmau praskhad vA, evam - etAdRzyAmavasthAyAM ca 15
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasUtre kalpate tasya bhikSonimittamAcAryopAdhyAyasya azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAcaM vA-dAtuM vA ekavAraM vitarItum , anupradAtuM vA punaH punarvitarItuM kalpate iti pUrveNa sambandhaH // sU0 31 // nanu sa zramaNaH 'pramAdo na karttavyaH' iti bhagavadupadezena saMyamamAge vicarannapi kathaM parihArakatvaM prAptaH / ityatrAha bhApyakAra:-'jaha' ityAdi / bhASyam - jaha kaMTagAikiNNe, khalaNaM taha saMjame jayaMtassa / chalaNAloyaNamavasaM, ThavaNaM jutte ya vosaggo // 3 // chAyA-yathA kaNTakAkINe skhalanaM tathA saMyame yatamAnasya / chalanA''locanamavazyaM sthApanaM yukte ca vyutsargaH // 3 // avacUrI-'jaha kaMTagAikiNNe' iti / yathA kaNTakAyAkIrNe mArge gacchata upayuktasyApi kaNTako lagati, mAdizabdAt viSame vA pathi yathA gacchannupayukto'pi kadAcit praskhalati kRtaparizramo'pi yathA nadIpravAhavegena dezAntaraM prApyate, suzikSito'pi yathA kadAcit khaDgena lAJchito bhavati tathA kaNTakAdisthAnIye saMyame'tigahanotpAdanaiSaNArUpe jJAnAdirUpe vA yata. mAnasyApi kasyacit zramaNasya 'avasaM' avazam avazyaM vA yathAsyAttathA chalanA bhavatyeva, chalitazca zramaNo'vazyamAlocanAM kuryAt / tatazca saMhananAgamAdiguNairyuktAya zramaNAya sthApanaM parihAratapaHprAyazcittadAnaM kartavyam, tatra ca yukte ucite prazaste dravyakSetrakAlabhAve tasya zramaNasya nirvighnatapa.karmaparipUrtaye vyutsargaH karttavyaH, tannimittamAcAryAdayaH kAyotsarga kuryuH, kAyotsarge mAcAryAdaya eva vadeyu:-"eyassa sAhussa niruvasagganimittaM ThAmi kAussagaM jAvacosirAmi" iti / etasya sAdhonirupasarganimittaM tiSThAmi (karomi) kAyotsarga yAvat vyutsRjAmi, iti cchAyA, tadanantaraM caturviMzatistavamanuprekSya manasi caturvAramanucintya-'namo arihaMtANaM' iti prakaTaM paThitvA caturviMzatistavaM mukhenoccArya vadati yat-ayaM tAvat zramaNa AtmaThizuddhikArakaH parihAratapaH pratipadyate tasmAd adhaprabhRti ayaM na kiJcid yuSmAn vakSyati yathA-parihArakaH sAdhubhiH saha sUtrArthayoH zarIravRttAntasya vA pratipracchanaM paripRcchAdikaM saMbhASaNarUpamAlapanaM vandanakaM ca na kariSyatIti, bhavanto'pi enaM mA bruvantu, zramaNA anena parihArakeNa saha saMbhASaNaM na kuryuH / evamanyeSvapi kAryeSu vijJeyam , yathA-pUrvAdhItazrutaparivartana, kAlagrahaNanimittamutthApanam , rAtrau zayanAdutyAya vandanakam , zlepma-kAyikI-saMjJAbhUmi--mAtrakANAM samarpaNaM, vastrAderupakaraNasya pratyupekSaNam , bhikSArtha vicArAdau ca gamanaM kurvataH saMghATakarUpasAdhudvayena saha milanam , bhaktasya pAnasya vA dAnam , ekamaNDalyAM vA saMbhUya bhojanaM cetyAdi tasya parihArakasya bhavadbhirna karttavyam / itthaM tAvadAtmArtha cintayato'sya dhyAnasya parihAratapasazca vyAghAto bhavadbhirna vidhAtavya iti // 3 //
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAvacUrI u0-4 sU0 32-33 nirgranthanirgranthInAM nadyuttaraNavidhiH 115 pUrva 'chinnAvAesu paMthesu' iti vacanena mArgasya prastutatvAt samprati mArge nadI bhavati tadviSaye vidhi pradazayati-'no kappai' ityAdi / sUtram--no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA imAo paMca mahAnaIo udivAo gaNiyAo vaMjiyAo aMto mAsassa dukkhutto vA tikkhutto vA uttarittae vA saMtaritae vA, taMjahA-gaMgA 1, jauNA 2, saraU 3, kosiyA 4, mahI 5 // sU0.32 // chAyA_no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA imAH paJca mahAnadyaH uddiSTAH gaNitAH vyaJjitAH anto mAsasya dviHkRtvo vA trikRtvo vA uttarItuM vA saMtarItuM vA, tadyathA-gaGgA 1, yamunA 2, sarayUH 3, kozikA 5, mahI 5 // sU0 32 // cUrNI-'no kappaI' iti / no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA imA vakSyamANAH pratyakSAsannAH prasiddhAH paJca-paJcasakhyakAH mahAnadyaH vizAlapravAhavattvAt satatajalasambhRtatvAcca mahAnadyaH uddiSTAH mahAnadItvena sAmAnyato'bhihitAH, gaNitAH vizAlapravAhavattvena zeSanadISu gaNanAviSayIbhUtAH, vyaJjitAH svasvaprasiddhanAmnA vyaktIbhUtAH, etA mahAnadyaH anto mAsasya ekamAsasya madhye dviHkRtvo vA dvivAram , triHkRtvo vA utkRSTena vAratrayam uttarItaM vA pAdAbhyAM tarItvA pAraM gantuM vA saMtarItuM vA nAvAdinA pAraM gantuM vA na kalpate nimranthanirgranthInAmiti / kAstA mahAnadyaH ? iti tAsAM nAmAnyAha-'taM jahA' tadyaya'thAgaGgA 1, yamunA 2, sarayUH 3, kozikA 4, mahI 5 ityetAH paJca nadIH uttarItaM vA saMtarItuM vA nimranthanirgranthInAM dvitrivAra na kalpate, anenAyAtam kAraNe mAsamadhye ekavAraM tarItuM kalpate iti bhAvaH / upalakSaNAt sindhubrahmaputrAdyAnAmanyAsAmapi mahAnadInAM grahaNaM bhavati tena tA api dvitrivAram uttarItuM vA saMtarItuM vA na kalpate ityavaseyam / nanu anyAsvapi mahAnadISu vidyamAnAsu sUtre gaGgAdInAM paJcAnAmeva nadInAM nAmagrahaNaM kathaM kRtam ? iti ceducyate-yeSu dezeSu gaGgAdayo mahAnadyaH pravahanti teSu dezeSu magadhavihArAdiSu purAkAle vihAraM kurvanta Asan tAzca kadAcidapi na zuSyanti tasmAd nitya vihAramArgasthitAnAM gaGgAdipaJcanadInAmeva sUtre grahaNaM kRtamiti / nadInAmuttaraNe saMtaraNe shrmnnaanaamaatmsNymviraadhnaa'vshymbhaavinii| tatra AtmavirAdhanA pAdAdinAmuttaraNe jalasthitakaNTakaprastarAdinA pAdau vidhyataH, agAdhajale bruDanaM vA syAt , pravAhavegena dezAntaraM vA prApyate, ityAdi / saMyamavirAdhanA nAvAdinA saMtaraNe SaTkAyavirAdhanA'vazyaMbhAvinI, tIrthakRtAmAjJAbhaGgAdayo doSA bhaveyuH, aneke vA pratyapAyA nAvamArUDhAnAM zramaNAnAM bhavanti, tathAhi-saMtaraNArthina zramaNa jJAtvA nAviko'nukampayA tadarthaM nAvaM sthalAdudake, udakAttIrasthale prakSipet , nAvAbhyantarasthaM jalaM bahiH prakSipeta , pUrva vA ye nAvamArUDhAstAn udake pUrvataTe vA avatArya zramaNAn nAva
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatkalpastre mArohayet tenAvatAritA janAH pradepaM kuryuH, zramaNA uttariSyantIti kRtvA saMprasthitAM nAvaM punarAvartayet , zramaNAn vA'valokya parataTAd nAvamAnayet , tatra ye janAstAvad nAvamArUDhA api jalamadhye pUrvataTe vA avatAritAste nAvikaM prati zramaNAn prati vA pradeSamAvahanto'dhikaraNaM vA kuryuH, jale taTe vA tiSThantaste apkAyaharitakAyAdInAM virAdhanAM kurvanti, ityAdayo'neke doSAH zramaNAnAM saMpadyante, tasmAd bhagavatA kAraNaM vinA nadyuttaraNaM zramaNAnAM niSiddhamiti // sU0 32 // pUrvasUtre gaGgAdipaJcanadInAM mAsamadhye dvitrivAraM santaraNaM niSiddham , samprati nadIvizeSottaraNe'pavAdasUtramAha-'aha puNa' ityAdi / / sUtram - aha puNa evaM jANijjA eravaI kuNAlAe jatya cakkiyA egaM pAyaM jale kiccA egaM pAyaM thale kiccA evaM se kappai aMto mAsassa dukkhatto vA tikkhutto vA uttarittae vA saMtarittae vA, evaM no cakkiyA evaM zaM no kappaI aMto mAsassa dukkhutto vA vikkhutto vA uttarittae vA saMtarittae vA // sU0 33 // chAyA--atha punarevaM jAnIyAt -airAvatI kuNAlAyAH yatra zaknuyAt ekaM pAdaM jale kRtvA eka pAdaM sthale kRtvA evaM khalu kalpate anto mAsasya dvi-kRtvo vA vikRtvo vA uttarItuM vA saMtarItuM vA, evaM no zaknuyAt evaM khalu no kalpate anto mAsasya dvitkRtvo vA vikRtvo vA uttarItuM vA saMtarItuM vA // sU0 33 // cUrNI-'aha puNa' iti / atha-yadi punarevaM vakSyamANarItyA jAnIyAt airAvatI nAma nadI yA kuNAlAyA nagaryAH samIpe jahAIpramANena udvedhena pravahati tasyAm etAdRzyAmanyasyAM vA nadyAm kasyAmityAha-'jattha' iti yatra 'cakkiyA' iti zaknuyAt ekaM pAdaM jale kRtvA jale sthApayitvA ekaM pAdaM sthale-jalopari kRtvA evaM NaM-evaM khalu yatrottarItuM zaknuyAta tatra tAdRzyAM nadyAM kalpate nirgranthanirgranthInAM anto mAsasya mAsamadhye dviH kRtvo vA dvivAram triHkRtvo vA trivAram uttarItuM vA ullavayituM pAraM gantumityarthaH, saMtarItuM vA punaH pratyAgantuM vA kalpate iti sambandhaH, kintu yatra tAvad evam uktarItyA ekaM pAdaM jale kRtvA eka pAdaM sthale kRtvA uttarItuM 'no cakkiyA' iti no zaknuyAt evam etAdRzyAM paristhitau pUrvoktarItyA uttaraNAnupAye khala no kalpate zramaNazramaNInAm anto mAsasya mAsAbhyantare diHkRtvo vA tri.kRtvo vA uttarItuM vA saMtarotuM veti / atredeM bodhyam- airAvatI khalu sA nadI yA kuNAlAnagaryAH samIpe'rddhayojanavittIrNA vahati, sA codheina jaDvArddhapramANA vahati, tasyAM jalasthalayoH pAdakaraNena uttarItuM zakyate, sthalapadenAtra jaloparibhAgasya grahaNaM bhavati yasmAt ekaM pAdaM jalabahirbhAge upari AkAzapradeze kattuM zakyate iti, yA vA idRzI anyApi nadI bhavettasyAmapyevaMrItyA uttarItuM kalpate / yat pUrvoktAsu mahAnadIpu udveSAdhikyena evaM vidhinA uttarItuM
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAvacUrI u0 4 sU0 34-36 tRNAdimayopAzrayanivAsavidhiH 117 na zakyate'tastatrottarotuM niSiddham / tatra Rtubaddhe kAle mAsakalpe apUrNe vaiyAvRttyAdikAraNe sati yatanayA mAsamadhye dvitrikRtvo gantumAgantuM kalpate kintu sa pUrvokta udakalepo varSamadhye navavAraM na bhavediti vivekaH karttavyaH yato varSamadhye navavArodakalepakaraNena nirgranthaH zavaladoSamAg bhavatIti bodhyam / / sU0 33 // pUrva zramaNAnAmadhvani vidhiH pratipAditaH, samprati vasativiSayavidhi pratipAdayitu. mAha-'se taNesu vA' ityAdi / sUtram-se taNesu vA taNapujesu vA palAlesu vA palAlapuMjesu vA appaDesa apyapANesu appavIesa appahariemu appussesa apputtiMga-paNaga-dagamaTTiya-makkaDagasaMtANagesu ahe savaNamAyAe no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA tahappagAre uvassae hemaMtagimhAsa vatthae // sU0 34 // chAyA-atha tRNeSu vA tRNapujeSu vA palAleSu vA palAlapujeSu vA alpANDeSu alpaprANeSu alpavIjesu alpahariteSu alpAvazyAyeSu alpottiGga-panaka-dakamRttikA-markaTasantAnakeSu adhaH zravaNamAtrayA no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA tathAprakAre upAzraye hemantaprImepu vastum // sU0 34 // cUrNI-'se taNesu vA' iti / 'se' iti atha-tRNeSu vA zuSkaghAsAdiSu, tRNapuJjeSu vA zuSkaghAsAdisamudAyeSu, palAleSu vA-zAlyAdipalAleSu, palAlapuJjeSu vA zAlyAdipalAlasamUheSa, kIdRzeSu teSu 1 ityAha-alpANDeSu alpazabdasyAtrAbhAvArthakatayA pipIlikAdInAmaNDakAdirahiteSu, alpaprANeSu-dvIndriyAdiprANivarjiteSu, alpabIjeSu-anaGkuritazAlyAdibIjarahiteSu, alpahariteSu-aGkuritodbhinnabIjarUpaharitakAyavarjiteSu, alpAvazyAyeSu-avazyAyo himakaNastadahiteSu, alpottiGga-panaka-dakamRttikA-markaTasantAnakeSu, tatra uttiGgaH-kITikAnagaram , panaka.paJcavarNaH sAGkaro'naGkuro vA'nantavanaspatikAyavizeSalakSaNa:-'lIlaNa-phUlaNa' iti bhASAprasiddhaH dakamRttikA-sacitto mizro vA kardamaH, markaTaH kolikalakSaNa. 'makaDI' iti bhASAprasiddhaH, teSAM santAnakam jAlakam tadrahiteSu api tRNAdiSu iti pUrveNa sambandhaH, adhaH zravaNamAtrayA sUtre ArSattvAtpaJcamyarthe tRtIyA tena zravaNamAtrAt karNadvayapramANAdadhastAd vartamAneSu tRNAdiSu satsu karNapramANAdadho yatra chAdanatRNAdIni bhavantItyarthaH, tathAprakAre tathAvidhe upAzraye no kalpate nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA hemantagrISmeSu-hemantAdigrISmaparyanteSu RtubaddheSu aSTasu mAseSu vastum avasthAtuM na kalpate iti pUrveNa sambandhaH, tathA ca maNDa-prANa-bIja-hastikAyA-vazyAyottiGgAdisacittavastuvarjitatvAt zuddhe'pi upAzraye yadi mastakAdadhastAt AcchAdanatRNAdIni bhaveyustadA tasminnupAzraye RtubaddhakAleSu nimranthanirgranthInAM vastuM na kalpate iti bhAvaH // sa0 34 //
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 hatkalpasUtre pUrva zravaNAdadhacchAdanatRNAdiyukte upAzraye nirgranthanirgranthInAM vAso niSiddhaH, samprati tadvaiparItyena zravaNAparicchAdanatRNAdiyukte upAzraye vAsavidhi pratipAdayitumAha-'se taNesu vA' ityAdi / sUtram-se taNesu vA jAva-saMtANaemu uppi savaNamAyAe kappaI niggaMthANa vA niggaMdhINa vA tahappagAre uvassae hemaMtagimhAsu vatthae // sU0 35 // chAyA-atha tRNepu vA yAvat santAnakepu upari zravaNamAtrayA kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA tathAprakAre upAzraye hemantagrImepu vastum // sU0 35 // cUrNI-'se taNesu vA' iti / 'se' atha-tRNepu vA iti-tRNa-tRNapuJja-palAlapalAlapuJjeSu aNDa-prANa-bIja-haritA-'vazyAyo-ttiGga-panaka-dakamRttikA-markaTasantAnavarjiteSu yadi 'uppiM savaNamAyAe' upari zravaNamAtrayA-karNadvayopari chAdanatRNAdIni bhaveyustadA kalpate nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA tathAprakAre-tathAvidhe upAzraye hemantagrISmeSu-RtubaddhakAleSu hemantAdigrISmaparyanteSu aSTasu mAseSu vastuM kalpate // sU0 35 // pUrva zramaNAnAm RtubaddhakAleSu upAzrayavizeSe vAsasya vidhi-niSedhau pratipAditau, samprati teSAmeva varSAvAse upAzrayavizeSe vidhi-niSedhau pratipAdayituM prathamaM niSedhasUtramAha'se taNesu vA' ityAdi / sUtram-se taNesu vA jAva saMtANaemu ahe rayaNimukkamauDesu no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA tahappagAre ubassae vAsAvAsaM vatthae // sU0 36 // chAyA - atha tRNeSu vA yAvat santAnakeSu adho ratnimuktamukuTeSu no kalpate nimrasthAnAM vA nirgranthInAM vA tathAprakAre upAzraye varSAvAse vastum ||suu0 36 // cUrNI-'se taNesu vA' iti / pUrvokteSu tRNAdiSu aNDAdivarjiteSu satsvapi 'aherayaNimukkamauDesu' adhoranimuktamukuTeSu,- sUtre paJcamyarthe saptamI, tena-aghoranimuktamukuTAt ranibhyA hastAbhyAM muktAbhyAm viSkammatayA ucchritAbhyAM nirmitaH mukuTaH aJjalimukulitocchUitabAhudvayarUpaH sa ranimuktamukuTaH, mukuTa iti ko'rthaH ? uktaJca-- "mauDo puNa dorayaNI-pamANao hoi hu muNeyanyo" mukuTaH punardvirasnipramANakaH saMyojitaranidvayapramANavAn bhavati / mastakopari saMyojitaraniyasthApanaM mukuTAkAratvena mukuTa iti kathitam / tasmAt etAvatpramANAt adhaH nIcam AcchAdanatRNAdi bhavati, tatrasthitasya sAdhorvandanAdisamaye UrvaprasAritabAhudvayamukulitA'JjalinA AcchAdanatRNAdikaM spRSTaM bhavet tena na samyag vandanAdikaM saMpadyate AchAdanatRNAdermastakasya cAntarAle etAvatpramANamantaramAvazyakaM yena vandanAdi samyak saMpadyate, etAvatpramANAdadhovA
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrNibhASyAvacUrI u0 4 sU0 37 caturthIdezakasamAptiH 119 chAdanatRNAdi bhavet tAdRzeSu tRNAdiSu satsu no kalpate nirgranthAnAM nimranthInAM tabhAprakAre upAzraye varSAvAse cAturmAsyarUpe kAle vastuM na kalpate iti pUrveNa sambandhaH // sU036 // pUrvam upAzrayavizeSe varSAvAse vAsaniSedhaH pratipAditaH, samprati tadvaiparItyena upAzrayavizeSe varSAvAse vAsavidhimAha-'se taNesu vA' ityAdi / / sUtram-se taNesu vA jAva saMtANaesu vA uppiM rayaNimukkamauDesu kappai niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA tahappagAre uvassae vAsAvAsaM vatthae // sU0 37 // // kappassa cauttho uddeso samatto // 4 // chAyA-atha tRNepu vA yAvat santAnakeSu upari ranimuktamukuTeSu kalpate nimranthAnAM vA nigraMnthInAM pA tathAprakAre upAzraye varSAvAse vastum // sU0 // 37 // kalpasya caturtha udezaH samAptaH // 4 // cUrNI-'se taNesu vA' iti / atha pUrvoktasvarUpeSu tRNAdiSu aNDAdi varjiteSu satsa punaH 'uppirayaNimukkamauDesu' upari rasnimuktamukuTeSu, atrApi paJcamyarthe saptamI nodhyA tena ranimuktamukuTAt pUrvoktasvarUpAd upari AcchAdanatRNAdi bhavet kalpate tathAvidhe upAzraye nimranthAnAM vA nimranthInAM vA varSAvAse vastumiti // sU0 37 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagadallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAnapradatta"jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlabativiracitAyAM "bRhatkalpasUtrasya" cUrNi-bhANyA-'vacUrIrUpAyAM vyAkhyAyAM catuthoddezakaH samAptaH // 4 //
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamoddezakaH prArabhyate vyAkhyAtazcaturthoddezakaH, samprati paJcamaH prArabhyate, tatra caturtho dezakAntimasUtreNa paJcamo - dezakAdisUtreNa kaH sambandhaH ? ityatrAha bhASyakAraH - 'taNamAi 0 ' ityAdi / bhASyam -- taNamAivasa hivAse, viho niseho ya aMtiye vRtto / hoi jai tattha devo, devahiyAro'ttha bhaNiyanvo // 1 // chAyA - tRNAdivasativAse, vidhiniSedhazca antime proktaH / bhavati yadi tatra devaH, devAdhikAro'tra bhaNitavyaH // 1 // avacUrI - 'taNamAi' iti / antime catuthoddezakasyAntime bhAge sUtracatuSTaye tRNAdivasativAse tRNAdimayopAzrayavA se vidhirniSeghazca proktaH / tatra tAdRzyAM vasatau yadi devaH guhyakAdidevo devI vA bhavati - vasati ataH atra paJcamodezakasyAdime sUtracatuSTaye devAdhikAro bhaNitavyaH - kathayitavyo bhavatIti // 1 // 1 anena sambandhena samprati tRNAdimayavasativAse kadAcit - devadevInivAsaprasaGgAt nirgranthamadhikRtya devakRtopasargaviSayakamidamAdimaM sUtramAha - 'deve ya itthirUvaM' ityAdi / sUtram -- deve ya ithirUvaM viubvittA niggaMthaM pariggAhijjA taM ca niggaMthe sAijjejjA, mehuNapaDisevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihAradvANaM aNugdhAiyaM // sU0 1 // chAyA - devazca strIrUpaM vikurvya nirgrantha pratigRhIyAt, tacca nirgranthaH svAdayet maithuna pratisevanaprApta Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anuddhAtikam // s0 1 // cUrNI - 'deve ya' iti / tRNAdimayopAzraye varttamAnaH kazcit devaH - vyantarAdiH strIrUpaM- ramaNIyastrIrUpaM vikurvya svasya vikurvaNAzaktyA niSpAdya yadi nirgranthaM-tatrasthitaM sAdhuM pratigRhNIyAt svazarIrabhujAdibhirAliGget tacca pratigrahaNam - stryAliGganaM yadi nirgranthaH zramaNaH anumodayet 'sundaramidaM lalanAliGganam' ityevam anumodayet tadA sa nirgranthaH maithuna pratisevanaprAptaH anAsevitamaithuno'pi maithuna sevanadoSApannaH san Apadyate - prApnoti, kimityAha-cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikaM caturgurukaM prAyazcittam // sU0 1 // " pUrvaM nirgranthamAzritya strIrUpeNa devakRtopasargaH pratiprAditaH samprati nirgranthImAzritya puruSarUpeNa devakRtopasargaM pratipAdayitumAha - 'deve ya purisarUvaM' ityAdi / sUtram -- deve ya purisakhvaM viuvvittA niggaMthiM paDiggAhijjA, taM ca niggaMthI sAijjejjA mehuNapaDi sevaNapattA Avajjai cAummA siyaM aNusvAiyaM // 02 // chAyA - devazca puruSarUpaM vikulyaM nirgranthIM pratigRhIyAt, tacca nirgranthI svAdayet maithuna pratisevanaprAptA Apadyate cAturmAsikaM anudghAtikam // sU0 2 //
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAyacUrI u0 5 sU0 2-5 nimranthanirgranthInAM devadevIkRtopasargavarNanam 121 cUrNI-'deve ya purisarUvaM' iti / devazca tRNAdimayopAzraye nivasan kazciddevo vyantarAdiH puruSarUpaM-ramaNIyapuruSAkRti vikuLa svavikurvaNAzaktyA niSpAdya nigranthIM tatropAzraye vasantI sAdhvI pratigRhNIyAt svazarIrabAhvAdinA samAliGget tacca pratigrahaNam- puruSAliGganaM yadi nimranthI svAdayet-'sukhado'yaM puruSazarIrasparzaH' ityevamanumodayet tadA sA nirgranthI maithunapratisevanaprAptA anAsevitamaithunA'pi samApannamaithunasevanadoSA satI Apadyate-prApnoti cAturmAsikaM anudghAtikam caturgurukarUpaM prAyazcittam nimranthInAM parihAratapo na bhavatIti kRtvA 'parihArahANa' itipadaM nimranthIsUtre na proktamiti / / sU0 2 // pUrva nirgranthImAzritya puruSarUpeNa devakRtopasargoM varNitaH, samprati nimranthamAzritya strIrUpeNa devIkRtopasarga pratipAdayitumAha-'devI ya itthirUvaM' ityAdi / sUtram-devI ya itthitvaM viunvittA niggaMthaM paDiggAhijjA, taM ca niggaMthe sAijjejjA, mehuNapaDisevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugyAiyaM // sU0 // 3 // chAyA-devI ca strIrUpaM vikuLa nirgranthaM pratigRhNIyAt , tacca nirgranthaH svAdayet , maithunapratisevanaprAptaH Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam ||suu0 3 // cUrNI-'devI ya itthirUvaM' iti / devI ca strIrUpaM-lalitastrIrUpaM vikurvya svavaikriyazaktyA saMpAdya nigranthaM pratigRhNIyAt svazarIrabAhAdinA AliGget , tacca pratigrahaNaM strIzarIrAliGganaM svAdayet - 'manomodajanako'yaM strIsparzaH' ityevamanumodayet tadA sa nirgranthaH maithuna-- pratisevanaprAptaH-anAsevitamaithuno'pi maithunasevanajanyadoSasapannaH san Apadyate-prApnoti cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam-caturgururUpaM prAyazcittam // sU0 // 3 // pUrva nirgranthamAzritya strIrUpeNa devIkRtopasargo varNitaH, samprati nirgranthImAzritya puruSarUpeNa devIkRtopasarga pratipAdayitumAha-'devI ya purisarUvaM' ityAdi / sUtram--devI ya purisarUvaM viuvvittA niggarthi paDiggAhijjA, taM ca niggaMthI sAijjejjA, mehuNapaDisevaNapattA Avajjai cAummAsiyaM aNugghAiyaM // sU0 4 // chAyA--devI ca puruSarUpaM vikuLa nirgranthI pratigRhNIyAt tacca nirgranthI svAdayet , maithunapratisevanaprAptA Apadyate cAturmAsikaM anudghAtikam // sU0 4 // cUrNI-devI ya purisaruvaM' iti / devI ca puruSarUpaM puruSAkRti vikuLa svavaikriyazaktyAM navayauvanasaMpannAM saMpAdya nirgranthIM tatropAzrayasthitAM sAdhvI pratigRhNIyAt-svazarIrabhujAdinA samAliGgeta, tacca pratigrahaNaM samAliGganaM nigranthI sAdhvI svAdayet-'sukhajanako'yaM puruSasparzaH' ityevamanumodayet tadA sA maithunapratisevanaprAptA-anAsevitamaithunA'pi maithunasevanajanyadoSasaMpannA satI Apadyate-- prApnoti cAturmAsikam anudghAtikaM caturgurukarUpaM prAyazcittam / sU0 4 // 16
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasUtre pUrva maithunapratisevanaprAptasya prAyazcittaM proktam , tatprAyazcitte nyUnAdhikA''ropaNAyAM dIyamAnAyAM nirgrantho'dhikaraNaM kRtvA'nyaM gaNaM pravizettadA tairanyagaNasthaviraiH kiM karttavyamiti tadvidhimAha-'bhikkhU ya' ityAdi / sUtram-bhikkhU ya ahigaraNaM kaTutaM ahigaraNaM aviosavittA icchijjA annaM gaNaM upasaMpajjittA NaM viharittae, kappai tassa paMcarAiMdiyaM cheyaM kaTu parinivvaviya parinivvaviya doccaMpi tameva gaNaM paDiNijjAeyavve siyA jahA vA tassa gaNassa pattiyaM siyA // sU0 5 // chAyA-bhikSuzca adhikaraNaM kRtvA tadadhikaraNam avyavazamayya iccheda anyaM gaNam upasaMpadya vihartum , kalpate tasya paJcarAtrindivaM chedaM kRtvA parinirvApya parinirvApya dvitIyamapi tameva gaNaM paDiniryAtavyaH syAt yathA vA tasya gaNasya prItikaM (pratyayikaM ) syAt // sU0 5 // cUrNI-'bhikkhU ya' iti / bhikSuzca zramaNaH adhikaraNam-prAyazcittadAne nyUnAdhikatAyAM kalahaM kRtvA, tad adhikaraNam avyavazamayya kSamApanAdinA zAntaM cAkRtvA icchet anyaM gaNaM gaNAntaram upasaMpadya-svIkRtya vihartum vAJchet anyaM gaNaM pravizediti bhAvaH, evaM sthitau kalpate anyagaNasthavirANAM tasya gacchAntarAdAgatasya bhikSoH paJcarAtrindivam-paJcAhorAtrakaM chedaM kRtvAchedanAmakam prAyazcittaM dattvA parinirvApya parinirvApya krodhAdikaSAyAnalasaMtaptaM taM mRdumadhuropa dezavacanasalilasecanena tatkaSAyAnalaM bhUyo bhUyo vidhyApayitvA taM sarvathA zotalaM saMpAdya dvitIya__ mapi dvitIyavAramapi punarapi tameva gaNaM yasmAd gaNAd Agatastameva tadIyagaNaM prati sa zramaNaH pariniryAtavyaH prApayitavyaH netavyaH syAt / kimarthamityAha-yathA vA-yena kAraNena tasya yasmAd ganchAd nirgatastasya tadIyagacchasya 'pattiyaM' prItikaM prasannatA, pratyayikaM vA pratyayo vizvAsaH tadeva pratyayikaM vaizvAsikaM vastu syAt tathA vidheyamiti bhAvaH // sU0 5 // pUrvasUtre adhikaraNasya prarUpitatvena tadadhikaraNaM kRtvA'nupazamaM prApta. zramaNo gacchAntaraM gacchan kathaJcidupazamita. punastameva gacchaM pratyAgacchan mArge saMstaraNe'saMstaraNe vA kadAcid mAhAraM gRhNIyAdato rAtribhojananiSedhakaM sUtracatuSTayaM vyAkhyAtuM tAvat prathamaM sUtraM vyAcaSTe-'bhikkhU ya' ityaadi| - sUtram --bhikkhU ya uggayavittie aNatthamiyasaMkappe saMthaDie Nivyitigicche asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDiggAhittA AhAraM AhAremANe aha pacchA jANijjA-aNuggae sUrie, atyamie vA jaM ca AsayaMsi jaM ca pANisi jaM ca paDiggahe taM vigicamANe vA visohemANe vA no aikkamai, taM appaNA
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNitAdhyAya u0 5 0 6-8 udgatavRttikabhikSorAhAravidhiH 123 'jamANe aNNasiM vA dalamANe rAibhoyaNapaDi sevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihAradvANaM aNusvAiyaM || sU0 6-1 // chAyA - bhikSuzva udgatavRttikaH anastamitasaMkalpaH saMstRto nirvicikitsaH azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA pratigRhya AhAram aharan atha pazcAdevaM jAnIyAt - anugataH sUryo'stamito vA, sa yacca Asye, yacca pANau yacca pratigrahe tad vivizJcan vA vizodhayan vA no atikrAmati, tad AtmanA bhuJjAna anyebhyo vA dadAno rAtribho - janapratisevanaprAptaH Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam // sU0 6 // cUrNI - ' bhikkhU ya' iti / bhikSuzca, kIdRzaH sa ? udgatavRttikaH, udgate udayaM prApte sUrye vRttiH saMyamayAtrA nirvAhaka bhikSAkaraNAdivyavahAro yasya sa udgatavRttikaH, sUyodgamanAntarameva AhArAdikriyAkAraka', punazca manastamitasaMkalpaH anastamite - astamaprApte sUrye sUryAstamanAt prAgeva saMkalpaH AhArAdigrahaNaniyamo yasya sa anastamitasaMkalpaH sUryodayAnantaraM sUryAstagamanAtprAgeva sUryopasthitikAle eva AhArAdigrahaNaniyamavAn ityarthaH, ata eva saMstRtaH samarthaH divasabhojananiyamavAn, enAdRzo bhikSuH - zramaNaH nirvicikitsaH nirgatA apagatA vicikitsA - saMyamAtmakacittavRttivizeSarUpA yasmAt sa nirvicikitsaH anyadIpAdijyotiH prakAzAdikAraNavazAt sUryaudayaM prAptaH, nAstaM gato vA sUrya, ityevaM nizcayamApannaH san azanaM vA 4 azanAdicatuvighamAhAram pratigRhya - AdAya AhAramAharan bhuJjAnaH bhoktumArabdhaH, atha yadi pazcAt tadanantaraM bhojanaprArambhAnantaraM jAnIyAt anugataH sUryaH nodayaM prAptaH sUryaH, vA - athavA vyastamito vA astaM prApto vA sUrya., ityevaM nizcinuyAt - jAnIyAt tadA tAdRzyAM paristhitau sa zramaNaH yacca azanAdi Asye-mukhe kavalIkRtya kSiptaM bhavet yacca azanAdikaM pANau - haste mukhe prakSeptuM gRhItam, yacca azanAdi pratigrahe pAtre sthitaM vartate tat viviJcan pariSThApayan vizodhayan pAtraM nirlepaM kurvan no atikramati tIrthakRdAjJAM nollaGghayati, sarvathaiva tathAvidhAzanAdi pariSThApayan pAtraM ca nirlepaM kurvan sa zramaNa ArAdhako bhavati na virAdhaka iti / yadi punaH tad azanAdikam AtmanA nA svayaM bhuJjAnaH Aharan, tathA anyebhyo vA zramaNAdibhyo dadAno bhavet tadA abhuktatadAhAro'pi rAtribhojanapratisevanaprApta. rAtribhojanadoSApannaH san Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam caturgurukarUpaM prAyazcittaM prApnotIti // sU0 6-1 // * pUrvaM saMstRtasya sUryodaya - sUryAnastamitaviSaye nirvicikitsitasya - niHzaGkasyAhAravidhi - ruktaH, samprati punaH saMstRtasyaiva sUryAnudgatAstamitaviSaye vicikitsA samApannasya - sazayApannasya azanAdiviSaye prAyazcittamAha - 'bhikkhU ya' ityAdi / sUtram - bhikkhU ya umgayavittie aNatthamiyasaMkappe saMthaDie vitimicchAsamAvanne asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDiggAhittA AhAraM AhAre -
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ chu vRhatkalpasUtre mANe jAva annesiM vA dalamANe rAibhoyaNapaDisevaNapatte Avajjai cAummAsiya parihAraTThANaM aNugdhAiyaM // sU0 7-2 // chAyA -- bhikSuzca udvatavRttikaH anastamitasaMkalpaH saMstRtaH vicikitsAsamApannaH azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA pratigRhya AhAram aharan yAvat anyebhyo vA dadAnaH rAtribhojanaprati sevanaprAptaH Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghA - tikam // sU0 7-2 // cUrNI - ' bhikkhu ya' iti / bhikSuzca udgatavRttikaH anastamitasaMkalpaH pUrvoktasvarUpaH, saMstRtaH-samartha' na tu glAnAdiH sa vicikitsAsampannaH 'kimudito'nudito vA sUryaH ?, yadvA kimastaM gataH sUryo'nastaM gato vA' ityevaM saMzayamArUDhaH san azanaM vA 4- - azanAdicaturvidhamAhAraM pratigRhya-gRhasthagRhAdAnIya AhAram - tadAnItamAhAram aharan bhuJjAnaH 'jAva' iti yAvat, yAvatpadena pUrvoktaH pATho'tra saMgrAhyaH, tathAhi - 'aha pucchA' ityAdi, atha pazcAt jAnIyAt anudgataH sUryaH astamito vA, tadA sa yacca Asye-mukhe, yacca pANau - haste, yacca, pratigrahe pA~tre vartate tad viviJcan - pariSThApayan vA vizodhayan mukhahastapAtrAdikaM nirlepaM kurvan vA sa no atikrAmati bhagavadAjJAM nollaGghayati, yadi punaH tad azanAdi AtmanA - svayaM bhuJjAnaH, ityetparyanta' pATha' yAvatpadagrAyaH, 'annesiM vA' ityAdi, anyebhyo vA dadAnaH sa rAtribhojanapratisevanaprAptaH rAtribhojanadopApannaH san Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam caturgurukarUpaM prAyazcittam // sU0 7-2 // pUrva saMstRtasya vicikitsAsa mApannasya prAyazcittaM proktam, samprati asaMstRtasya nirvici - kitsitasya prAyazcittamAha - ' bhikkhu ya' ityAdi / sUtram - 'bhikkhu ya uggayavittie aNatthamiyasaMkappe asaMthaDie nivvitigicche asaNaMva pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDiggAhittA AhAraM AhAremANe jAva annesiM vA dalamANe rAibhoyaNapaDisevaNappatte Avajjai cAummAsiyaM parihAraTThANaM aNusvAiyaM / / sU0 8-3 // chAyA - bhikSuzca udgatavRttikaH anastamitasaMkalpaH asaMstutaH nirvicikitsaH azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAdyaM vA pratigRhya AhAram aharan yAvat anyebhyo vA dadAnaH rAtribhojanaprati sevanaprAptaH Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anughAtikam / / sU0 8-3 // cUrNI - bhikkhuya' iti / bhikSuzca udgatavRttikaH anastamitasaMkalpaH divasaMmAtrabhojItyarthaH sa asaMstRtaH--asamarthaH glAnatvAdiyukta adhyavihArakhinnaH kSapakaH mAsakSamaNAditapoyuko vA nirvicikitsa vicikitsArahitaH -- sUryodaya - saryAnastamitarUpasaMzayavarjitaH sUrya ugataH "
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNi bhASyAvacUrI u0 1 sU0 9-11 rAtrau - udgAla gilana nAyazcittavidhiH 125 nAstaM gato vA ityevaM nizcayavAn san azanaM vA 4 azanAdicaturvidhamAhAraM pratigRhya tamAhAramAharan, ityAdi zeSaM sarve pUrvasUtravadeva vyAkhyeyam / sU0 8-3 // pUrvaM asaMstRtasya nirvicikitsitasya prAyazcittamuktam, samprati asaMstRtasyaiva vicikitsA saMpannasya prAyazcittamAha- 'bhikkhU ya' ityAdi / sUtram - - bhikkhU ya uggayavittie aNatthamiyasaMkappe asaMthaDie vitimicchAsamAvanne asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDiggAhittA AhAraM AhAremANe jAva annesiM vA dalamANe rAibhoyaNapaDi sevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihArahA aNugdhAyaM // sU0 9-4 // chAyA - bhikSuzca udgatavRttikaH anastamitasaMkalpaH asaMstRto vicikitsAsamApannaH azanaM vA pAna khAdya vA svAdyaM vA pratigRhyA AhAraM Aharan yAvat anyebhyo vA dadAnaH rAtribhojana pratisevanaprAptaH Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikam // sU0 9-4 // cUrNI -- ' bhikkhU ya' iti / bhikSuzca udgatavRttikaH anastamitasaMkalpaH asaMstRtaH asamarthaH---glAno mAsakSapakaH adhvakhinno vA vicikitsA samApannaH - sUryasya udayA'stamitaviSayakazaGkAsampannaH azanaM vA 4 azanAdicaturvidhamAhAraM pratigRhya tamAhAram aharan ityAdi zeSaM sarvam asaMstRtasya nirvicikitsAsUtravad vyAkhyeyamiti / " - atredamavadheyam - prathamaM sUtram - nirvicikitsa - saMzayarahita saMstRtaM samartha zramaNamadhikRtya pratipAditam 1 / dvitIyaM sUtram - vicikitsA samApannaM - saMzayayuktaM saMstRtaM - samarthaM zramaNamadhikRtya proktam 2 / tRtIyaM sUtram-asastRtam - asamartha nirvicikitsaM - saMzayarahitaM zramaNamadhikRtya prarUpitam 3 / caturthaM sUtram-asaMstRtam - asamarthaM vicikitsA samApanna - saMzayApannaM zramaNamadhikRtyAbhihitam 4 / iti catvAri sUtrANi vyAkhyAtAni // sU09 -4 // pUrvaM zramaNAnAM rAtribhojanapratisevanaprAptau prAyazcittaM pratipAditam, samprati, rAtribhojanaprastAvAdeva rAtrau samAgatoGgAlasya gilane prAyazcittaM pratipAdayati - ' iha khalu' ityAdi / sUtram -- iha khalu niggaMthassa vA niggaMthIe vA rAbho vA viyAle vA sapANe sabhoyaNe uggAle AgacchejjA, taM virgicamANe vA visohemANe vA no aikka - mai, taM uggilittA paccogilamANe rAibhoyaNapaDi sevaNapatte Avajjai siyaM parihAradvANaM aNugdhAiyaM // sU0 10 // cAummA chAyA -- iha khalu nirgranthasya vA nirgrandhyA vA rAtrau vA vikAle vA sapAnaH sabhojanaH udgAlaH Agacchet ta viviJcan vA vizodhayan vA no atikrAmati, tam udgIrya pratyavagilan rAtribhojanaprati sevanaprApta Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudvAtikam // sU0 10 //
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhatkaeNlpasUtre cUrNI --' iha khalu' iti / iha khalu jinapravacane grAmAdau vA varttamAnasya nirgranthasya vA nirgranyyA vA rAtrau vA vikAle sandhyAkAle rAtryante vA yadi sapAnaH - pAnakadravyasahitaH, sabhojanaH bhuktabhojanadravyasahitaH udgAlaH ut UrdhvaM mukhAbhimukhaM galata vAtAdiprakopena mukhe samAgacchatIti udgAlaH jalamizritarasIbhUtapAnabhojanadravyayukta udgAraH Agacchet, tathA ca yadi kadAcit sikthavarjitaM kevalaM kiJcit pAnIyamuGgAreNa saha mukhe Agacchet, kadAcit kevalaM kUrAdisikthaM vA Agacchet, kadAcit tadubhayaM vA Agacchet tadA tam udgAlaM viviJcan bahiH pariSThApayan vizodhayan vastrAdinA sukhazuddhiM kurvan sa bhikSu. no-naiva atikrAmati tIrthakarAjJAM nollavayati, evaM kurvan bhikSurArAdhaka eva no virAdhaka iti bhAvaH / kintu taM - pAnabhojanasahitamudgAlam udgIrya tasya udgIrNaM kRtvA mukhe samAkRSyetyartha pratyavagilan punaH kaNThAdadha uttArayan sa rAtribhojana pratisevanaprApta. akRtarAtribhojano'pi rAtribhojana doSApannaH san Apadyate cAturmAsikaM parihArasthAnam anudghAtikaM caturgurukarUpaM prAyazcittamiti // sU0 10 // zarada pUrva zramaNasya rAtrau samAgatasapAnasabhojanodgAlasya pratyavagilane prAyazcittamuktam, samprati samAgatasya prANavIjAdiyuktAhArasya kiM kartavyamiti tadvidhimAha - 'niggaMthassa vA ityAdi / sUtram -- niggaMthassa vA gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuSpavihassa aMto paDiggahaMsi pANANi vA vIyANi vA rae vA pariyAvajjejjA taM ca saMcAei birgicitta vA visohittae vA taM putrvAmeva lAiya visohiya visohiya tao saMjayAme vA bhuMjejja vA pivejja vA taM ca no saMcAera virgicitta vA visohittae vA taM no appaNA bhuMjijjA no annesiM dAvae, egaMte bahuphAsue thaMDile paDile hittA pamajjittA pariveyavvesiyA // sU0 11 // chAyA - nirgranthasya ca gAthApatikulaM piNDapAtapratyayena anupraviSTasya antaH pratigrahe prANA vA vIjAni vA rajo vA paryApatet, tacca zaknoti vivektuM vA vizodhayituM vA, tat pUrvameva lAtvA vizodhya vizodhya tataH saMyata eva bhuJjIta vA pibed vA, tacca no zaknoti vivektuM vA vizodhayituM vA tad no AtmanA bhuJjIta, no anyebhyo dadyAt ekAnte vahuprAsu sthaNDile pratyupekSya pramRjya pariSThApayitavyaM syAt / cUrNI - 'niggaMthassa' iti / nirganthasya zramaNasya gAthApatikulaM---gRhasthagRhaM piNDapAtapratyayena bhikSAgrahaNanimittena anupraviSTasya gatasya tatra antaH pratigrahe pAtrAbhyantare yadi prANA vA dvIndriyAdaya., bIjAni vA vanaspatikAyavizeSarUpANi, rajo vA sacittadhUlI sacittapRthivIkAyavizeSa, agnikaNaH tejaskAyo vA paryApatet Agacchet tadA tacca prANAdijAtaM yadi 'saMcAei' iti zaknoti vivektum pRthamartum, vizodhayitum - sarvathA pRthakkarttum, tathA tat dvIndriyA
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrNibhASyAvadhUrI u0 5 sU0 prANAdipatitAhArakaraNAkaraNavidhiH 127 dijIvaM pUrvameva prathamameva lAtvA hastAdinA gRhItvA pratilekhya pratilekhya sarvathaiva apanIyApanIya pAtramadhyAd nissArya 2, tataH tadanantaraM saMyata eva yatanayA bhuJjIta vA pibed vA / yadi punaH tacca prANAdi-dvIndriyAdijIvaM 'no saMcAei' iti no zaknoti vivektuM nissArayitum vA pRthakartum , vizodhayituM vA vizeSato dUrIkattuM yadi na zaknoti tadA tat dvIndriyAdiyuktaM bhaktapAnaM no AtmanA svayaM bhuJjIta no vA anyebhyaH zramaNAdibhyo dadyAt , tarhi kiM kuryAt ? ityAha-tad bhaktapAnam ekAnte vijane bahuprAsuke atyantaprAzuke avazyAyottiGgAdirahite sthAne pratyupekSya cakSuSA samyag nirIkSya, pramRjya rajoharaNena pramArjanaM kRtvA pariSThApayitavyaM syAt , tasya prANAdimizritabhaktapAnasya pariSThApanaM karttavyaM na tu svayaM bhoktavyaM nApyanyebhyo vA dAtavyamiti bhAvaH // sU0 11 // pUrvamAhArasUtre prANapadena trasAnAM, bIjapadena vanaspatikAyAnAM, rajograhaNena pRthivyagnikAyAnAM, vAyoH sarvatrAntargatatvena vAyukAyAnAM ca grahaNaM kRtamiti kAyapaJcakamuktam , samprati atra sUtre SaSThamakAyamadhikRtya bhojanavidhi pratipAdayati-'niggaMthassa ya' ityAdi / sUtram-niggaMthassa ya gAhAvaikulaM piMDadAyapaDiyAe aNuppa vihassa __ aMto paDiggahaMsi dage vA dagarae vA dagaphusie vA pariyAvajjejjA, se ya usiNe bhoyaNajAe bhottavve siyA, se ya sIe bhoyaNajAe taM no appaNA a~jijjA no annesi dAvae, egate bahuphAsue thaMDile pariTaveyave siyA // sU0 12 // chAyA-nigranthasya ca gAthApatikulaM piNDapAtapratyayena anupraviSTasya antaH pratigrahe dakaM vA dakarajo vA dakapad vA paryApatet tacca uSNa bhojanajAtaM bhoktavyaM syAt , atha ca zItaM bhojanajAtaM tat no AtmanA bhuJjIta, no anyebhyo dadyAt ekAnte bahuprAsuke sthaNDile pariSThApayitavyaM syAt // sU0 12 // cUrNI-niggaMthassa ya' iti / nirgranthasya ca gAthApatikulaM piNDapAtapratyayena anupraviSTasya antaH pratigrahe pAtrAbhyantare dakaM vA apkAyasamUharUpam , dakarajo vA udakabindarvAdakapRSat-udakazIkaro jalakaNo vA paryApatet , tacca pAtrasthitaM bhojanajAtaM yadi uSNaM bhaveta tadA tad bhojanajAtaM zramaNasya bhoktavya bhojanayogya syAt , zramaNena tad bhoktavyam , uSNapatitadakAdeH zastrapariNatatvenAcittatvasadAvAt / tadapi bhojanajAtaM yadi zItaM bhavet tadA tad bhojanajAtaM patitadakAdeH zastrA'pariNatatvena sacittatvasadbhAvAt no AtmanA svayaM bhuJjIta nApi ca tad anyebhyo dadyAt apitu tad bhojanajAtam ekAnte bahuprAsuke sthaNDile pariSThApayitavyaM syAditi / atra daka-dakarajaHprabhRtInAM parimANakRto bhedo bodhyaH, tathAhi-dakapadena prabhUtApkAyarUpamudakaM gRhyate, dakarajaHpadena udakabindurucyate, dakapRSatpadena puna. pAnIye'nyatra prakSipyamANe vAyupreritAstatrAgatya prapatanto jalakaNAH pratigRhyante iti vivekaH // suu012||
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 bRhatkalpasUtre pUrva prANAtipAtAdirakSaNavaktavyatA pratipAditA, samprati brahmacaryavratarakSaNArthamindriyaviSaye zrotoviSaye ca kramazaH sUtradvayaM pratipAdayan prathamamindriyaviSayaM nirgranthIsUtramAha'niggaMthIe ityaadi| sUtram-niggaMthIe rAo vA viyAle vA uccAraM vA pAsavaNaM vA vigiMcamANIe vA visohemANIe vA annayare pasujAie vA pakkhijAie vA annayaraM iMdiyajAyaM parAmusejjA, taM ca niggaMthI sAijjejA, hatthakammapaDisevaNapattA Avajjai cAummAsiyaM aNugghAiyaM // sU0 13 // chAyA-nirgranthyAH rAtrau vA vikAle vA uccAraM vA pranavaNaM vA viviJcatyA vA vizodhayantyA vA anyataraH pazujAtIyo vA pakSijAtIyo vA anyatarada indriyajAtaM parAmRzet , taM ca nirgranthI svAdayet hastakarmapratisevanaprAptA Apadyate cAturmAsikam anudghAtikam ||suu013|| cUrNI-'niggaMdhIe' iti / nirgrandhyAH-zramaNyAH rAtrau vA rajanIsamaye, vikAle vA pUrvAparasandhyAsamaye uccAraM vA saMjJAm , pratravaNaM vA kAyikIlakSaNam , viviJcatyA vA pariSThApayantyAH , vizodhayantyA vA zuddhiM kurvantyAH tatsamaye anyataraH kazcid ekataraH pazujAtIyo vA vAnarAdiH, pakSijAtIyo vA mayUrAdiH yadi anyatarat-kimapi ekatarat indriyajAtam-stanakapolamukhanayanapANipAdAdikam aGgavizeSa parAmRzet- spRzet , atha taM ca vAnarAdisparza nirgranthI svAdayet 'sukhado'yaM sparzaH' ityevamanumodayet , tadA hastakarmapratisevanaprAptA akRtahastakarmA'pi hastakarmaprayuktadopApannA satI Apadyate cAturmAsikam anudghAtikaM-caturgurukarUpaM prAyazcittaM prApnoti // sU0 13 // pUrvamindriyaviSayakaM prathamaM sUtraM pratipAditam , samprati zrotoviSayaM dvitIyaM nirgranthIsUtramAha-niggaMthIe' ityAdi / sUtram-niggaMthIe rAo vA viyAle vA uccAraM vA pAsavaNaM vA vigiMcamANIe vA visohemANIe vA annayare pasujAie vA pakkhijAie vA annayaraMsi soyaMsi ogAhijjA, taM ca niggaMdhI sAijjejjA, mehuNapaDisevaNapattA Avajjai cAummAsiyaM aNugyAiyaM // sU0 14 // chAyA- nirgranthyA rAtrau vA vikAle vA uccAraM vA prasravaNaM vA viviJcatyA vA vizodhayantyA vA anyataraH pazujAtIyo vA pakSijAtIyo vA anyatarasmin zrotasi avagAheta, tacca nigranthI svAdayet maithunapratisevanaprAptA Apadyate cAturmAsikam anudghAtikam // sU0 14 // cUrNI-'niggaMdhIe' iti / nirgrandhyA rAtrau vikAle vA uccAraprasravaNaM pariSThApayantyA vA zuddhiM kurvanyA vA tatsamaye anyataraH kazcidekaH pazujAtIyo vA prANI vAnarAdiH
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUNibhASyAvacUrI u0 5 sU0 15-19 nimranthyA ekAkinItvAdimaryAdA 129 pakSijAtIyo vA prANI-hesamayUrAdiH yadi anyatarasmin kasmiMzcit zrotasi-yonikakSAjaghanAdisandhirUpe vivare avagAheta svIyaM kimapi aGgaM pravezayet , tacca. yonyAdau vAnarAdInAmaGgAvagAhanaM svAdayet 'kIdRzamidaM sukhadamavagAhanam' ityevamanumodayet-tadavagAhanena manasi sukhamanubhavet tadA sA nirgranthI maithunapratisevanaprAptA-anAsevitamaithunA'pi maithunasevanajanyadoSApannA satI Apadyate cAturmAsikamanudghAtikaM prAyazcittam / / sU0 14 // ___ pUrva brahmacaryavrataviSayA doSAH pratipAditAH, te ca doSAH prAya ekAkinyAH saMbhavantIti samprati nimranthyA ekAkinyAH sthityAdiniSedhaviSayakaM sUtracatuSTayaM pratipAdayati-'no kappai niggaMthIe' ityaadi|| sUtram-no kappai niggaMthIe egANiyAe hottae // sU0 15 // chAyA-no kalpate nirgranthyA ekAkinyA bhavitum // sU0 15 // cUrNI 'no kappai' iti / no kalpate nirghandhyA ekAkinyA asahAyayA bhavitum , nimrandhyA. ekAkinyA kadApi na bhavitavyam strIzarIrasya puruSaspRhaNIyatvena dRDhasaMhananadhRtibalAdirAhityena ca balAtkArAdisadgAve brahmacaryavratabhaGgadoSaprasaGgAt // sU0 15 // sUtram-no kappai niggaMthIe egANiyAe gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe nikkhamittae vA pavisittae vA // suu016|| chAyA--no kalpate nigraMnthyA ekAkinyA gAthApatikulaM piNDapAtapratyayena niSphramituM vA praveSTuM vA // sU0 16 // ___cUrNI-evam ekAkinyA gAthApatikulaM-gRhasthagRhaM piNDapAtapratyayena AhArAdigrahaNanimittaM niSkramitum upAzrayAd gRhasthagRhe bhaktapAnAdyartha nissartum , tathA praveSTu gRhasthagRhe pravezaM kartum na kalpate // sU0 16 // sUtram--no kappai niggaMthIe egANiyAe vahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkhamittae vA pavisittae vA // sU0 17 // chAyA-no kalpate nimranthyA ekAkinyA vahirvicArabhUmi vA vihArabhUmiM ghA niSkramituvA praveSTuM vA // su0 17 // cUrNI- evam ekAkinyA bahiH upAzrayAvahiH vicArabhUmiM saMjJAmim niSkramituM vA upAzrayAt , praveSTuM vA sajJAbhUmau na kalpate, tathA vihArabhUmiM svAdhyAyAdibhUmau vA niSkramitum upAzrayAt, praveSTum-svAdhyAyabhUmau ekAkinyA na kalpate // sU0 17 // sUtram- no kappai niggaMthIe egANiyAe gAmANugAmaM dRijjittae cA vAsAvAsaM vA vatthae / sU0 18 //
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ ~ vRhatkalpasUtre chAyA-no kalpate nimranthyA ekAkinyA grAmAnugrAmaM drotuM vA varSAvAsaM cA vastum // sU0 18 // cI- evameva ekAkinyA nimranthyA grAmAnugrAmam ekasmAd grAmAda grAmAntaraM drotum vihartum , tathA varSAvAsa cAturmAsyanimittaM vastuM na kalpate // sU0 18 // pUrva nirgranthyA ekAkinItvaM niSiddham , samprati zramaNAnAmacelakatvasya bhagavatA pratipAditatvena kAcit zramaNI cApi acelakatvaM kartamiccheDhatastAsAmacelakatvaM pratipedhayannAha'no kappai' ityAdi / sUtram-noM kappai niggaMthIe aceliyAe hottae / sU0 19 // chAyA-no kalpate nirgranthyA acelikayA bhavitum // sU0 19 // cUrNI-'no kappaI' iti / no kalpate nirghandhyAH zramaNyA acelikayA-celaH vastraM, na celo vastraM yasyAH sA acelA, acelA eva acelikA vastravarjitA, tayA vastrarahitayA bhavitum-avasthAtuM na kalpate iti pUrveNa sambandhaH, sAcyA vastrarahitayA na bhavitavyam-sAdhvI vastrarahitA na bhavediti bhAvaH / anena sAdhvInAM jinakalpo niSiddha ityavagantavyam , tAsAM tAdRzasaMhananAbhAvAt / taruNastenakAdikRtopasargajanye bhaye upasthite tannivAraNasAmarthyA'bhAvAtsAdhvI vastravarjitA bhavituM na zaknotIti tasyA acelakatvaM bhagavatA niSiddham / vastrarahitAM sAdhvIM dRSTvA strIzarIrasya puruSamohakasvabhAvAt taruNAdizcaturthasevanAdikaM kattuM sAhasaM kuryAt, evaM yadA kulaTA'pi tAvad vyabhicAriNI api vanarahitA bhavituM necchati tadA kimuta vaktavyaM kulInAnAM sAdhvInAM viSaye, yat na tAH kadApi vastrarahitA bhavituM vAJchantIti tAtparyam / punazca acelakatAM pratipannAnAM zramaNInAM lokApavAdaninditAnAM tIrthocchedo bhavati, vRttizca tAsAM durlabhA bhavati / evaM vivastrAM zramaNImavalokya loko vadati-"strINAM lajjA vibhUSaNam" iti vacanAt kutra gatA AsAM lajjA ? iti pravrajyAM grahItum abhimukhIbhUtAnAmapi pravrajyAgrahaNataH parAvartanaM syAt / anyo vA kazcit pravrajyAgrahaNatastA nivArayet / lokAstatkuTumvijanAn eva kathayanti yatyuSmadIyA duhitara snupA vA yAH pUrvaM candrasUryakiraNairaspRSTagAtrA Asan tAH samprati pravajitAvasthAyAM sarvajanadRSTispRSTagAtrAH sarvalokapurato vivasrA hiNDante, kIdRzI caiSA pravrajyA ?, lokairevamukte tatkuTumbino bhUyastAH svagRhamAnayanti / anena pravacanoDAho'vazyambhavI / ityAghanekadoSasaMbhavAt sAdhvIbhiracelAbhirna bhavitavyamiti bhAvaH // sU0 19 // pUrva nirgranthInAmacelakatvaM niSiddham, samprati tAsAM pAtrarahitatvaM pratiSedhayitumAha'no kappaI' ityaadi| sUtram-no kappai niggaMthIe apAiyAe hottae / / sU0 20 //
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAva cUrI u0 5 sU0 20-22 nirgranthyA AtApanAvidhiH 131 chAyA-no kalpate nirgranthyA apAtrikayA bhavitum // sU0 20 // cUrNI-'no kappaI' iti / no kalpate nimranthyA apAtrikayA pAtrarahitayA bhavitum avasthAtum, pAtrarAhitye AhArazaucAdi kriyAyA apyasaMbhavena lokanindAsadbhAvAt / pAtraM vinA yatra tatraiva sAdhvIbhirbhoktavyaM syAt / loko vadet-sAdhvIbhyaH ko'pi pAtraM na dadAti tena imA gozvAnAdivat yatra kutrApi nirlajjA satI labdhamAhAraM bhoktumArabhante kIdRza AsAM dharmaH ? iti lokApavAdo'vazyambhAvItyato nirgrandhyA apAtrikayA na bhavitavyamiti bhAvaH // sU0 20 // pUrvasUtre nirgrandhyAH pAtraM vinA'vasthAtuM na kalpate ityuktam , saprati tasyA vivastrazarIreNa kAyotsarganiSedhamAha-'no kappai' ityAdi / sUtram-no kappai niggayIe vosaTThakAiyAe hottae // sU0 21 // chAyA-no kalpate nimranthyA vyutsRSTakAyikayA bhavitum // sU0 21 // cUrNI-'no kappai' iti / no kalpate nirgrandhyA vyutsRSTakAyikayA-vyutsRSTaH zarIravastrAdimamatvatyAgena parityaktaH kAyo deho yayA sA vyutsRSTakAyA, sA eva vyutsRSTakAyikA, tayA 'mayA divyAdhupasargAH soDhavyAH' ityabhignahaM gRhItvA zarIrAd vastraM pRthak kRtya samayaprasiddhena yogaviSayakAbhinavakAyotsargeNa sthitayA bhavitum-avasthAtuM na kalpate, nimranthyA udghATita zarIreNa kAyotsarga kartuM na kalpate iti bhAvaH / yatastathAsthitAyA udIrNamohapreraNayA taruNagrahaNAdaya upasargAH pUrvoktA eva bhavanti, tena brahmacaryavratabhaGgaprasaGga Apateta , tasmAt nirgrandhyA vivastrazarIrayA kAyotsargo na karttavya iti bhAvaH // sU0 21 // pUrva nirgrandhyA vivastrazarIreNa kAyotsargaH pratiSiddhaH, samprati nirgranthyA prAmAdito bahirAtApanAgrahaNaniSedhaM pratipAdayitumAha-'no kappaI' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthIe pahiyA gAmassa vA Nagarassa vA kheDassa vA kabbaDassa vA paTTaNasta vA maDavassa vA Agarassa vA doNamuhassa vA Asamassa vA saNNivesassa vA uDDhaM vAhAo pagijjhiya pagijjhiya sUrAbhimuhIe egapAiyAe ThiccA AyAvaNAe AyAvittae, kappai se uvvassayassa aMto vagaDAe saMghADipaDibaddhAe palaMviyavAhiyAe samatalapAiyAe ThiccA AyAvaNAe AyAvittae // sU0 22 // chAyA-no kalpate nirgranthyAH vahiH prAmasya vA nagarasya vA kheTasya vA karvaTasya vA pattanasya vA maDambasya vA Akarasya vA droNamukhasya vA Azramasya vA saMni. vezasya vA urva bAhU pragRhya pragRhya sUryAbhimukhyAH ekapAdikAyAH sthitvA AtApanayA
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasUtre chAyA-no kalpate nimranthyA ekAkinyA grAmAnugrAmaM drotuM vA varSAvAsaM vA vastum // sU0 18 // cUrNI- evameva ekAkinyA nimranthyA grAmAnugrAmam ekasmAd grAmAd grAmAntaraM drotum vihartum , tathA varSAvAsaM cAturmAsyanimittaM vastuM na kalpate // sU0 18 // pUrva nirgranthyA ekAkinItvaM niSiddham , samprati zramaNAnAmacelakatvasya bhagavatA pratipAditatvena kAcit zramaNI cApi acelakatvaM kartumicchedatastAsAmacelakatvaM pratipeghayannAha'no kappaI' ityAdi / sUtram-noM kappai niggaMthIe aceliyAe hottae / sU0 19 // chAyA-no kalpate nirgranthyA acelikayA bhavitum // sU0 19 // cUrNI--'no kappaI' iti / no kalpate nimranthyAH zramaNyA acelikayA-celaH vastraM, na celo vastraM yasyAH sA acelA, acelA eva acelikA vanavarjitA, tayA vastrarahitayA bhavitum-avasthAtuM na kalpate iti pUrveNa sambandha, sAdhyA vanarahitayA na bhavitavyam-sAdhvI vastrarahitA na bhavediti bhAvaH / anena sAdhvInAM jinakalpo niSiddha ityavagantavyam , tAsAM tAdRzasaMhananAbhAvAt / taruNastenakAdikRtopasargajanye bhaye upasthite tannivAraNasAmarthyA'bhAvAtsAdhvI vastravarjitA bhavitu na zaknotIti tasyA acelakatvaM bhagavatA niSiddham / vastrarahitAM sAdhvIM dRSTvA strIzarIrasya puruSamohakasvabhAvAt taruNAdizcaturthasevanAdikaM kattu sAhasaM kuryAt, evaM yadA kulaTA'pi tAvad vyabhicAriNI api vanarahitA bhavituM necchati tadA kimuta vaktavyaM kulInAnAM sAdhvInAM viSaye, yat na tAH kadApi vastrarahitA bhavituM vAJchantIti tAtparyam / punazca acelakatA pratipannAnAM zramaNInAM lokApavAdaninditAnAM tIrthocchedo bhavati, vRttizca tAsAM durlabhA bhavati / evaM vivannAM zramaNImavalokya loko vadati-"strINAM lajjA vibhUSaNam" iti vacanAt kutra gatA AsAM lajjA ? iti pravrajyAM grahItum abhimukhIbhUtAnAmapi pratrajyAgrahaNataH parAvartanaM syAt / anyo vA kazcit pratravyAgrahaNatastA nivArayet / lokAstatkuTumvijanAn eva kathayanti yatyuSmadIyA duhitaraH snuSA vA yAH pUrvaM candramUryakiraNairaspRSTagAtrA Asan tAH samprati pratrajitAvasthAyAM sarvajanadRSTispRSTagAtrAH sarvalokapurato vivanA hiNDante, kIdRzI caiSA pravrajyA , lokarevamukte tatkuTumbino bhUyastAH svagRhamAnayanti / anena pravacanoDDAho'vazyambhavI / ityAdyanekadoSasaMbhavAt sAdhvIbhiracelAbhirna bhavitavyamiti bhAvaH // sU0 19 // pUrva nirgranthInAmacelakatvaM niSiddham, samprati tAsAM pAtrarahitatvaM pratiSedhayitumAha'no kappai' ityaadi| sUtram-no kappai niggaMthIe apAiyAe hottae / / sU0 20 //
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhANyAMvacUrI u0 5 sU0 20-22 nirgranyA AtApanAvidhiH 131 chAyA - no kalpate nirgranthayA apAtrikayA bhavitum // sU0 20 // cUrNI - 'no kappai' iti / no kalpate nirgrandhyA apAtrikayA pAtrarahitayA bhavitum avasthAtum, pAtrarAhitye AhArazaucAdikriyAyA apyasaMbhavena lokanindAsadbhAvAt / pAtraM vinA yatra tatraiva sAdhvIbhirbhoktavyaM syAt / loko vadet - sAdhvIbhyaH ko'pi pAtraM na dadAti tena imA gozvAnAdivat yatra kutrApi nirlajjA satI labdhamAhAraM bhoktumArabhante kIdRza AsAM dharmaH ? iti lokApavAdo'vazyambhAvItyato nirgrandhyA apAtrikayA na bhavitavyamiti bhAvaH // sU0 20 // pUrvasUtre nirgrandhyAH pAtraM vinA'vasthAtuM na zarIreNa kAyotsarganiSedhamAha - 'no kapa' ityAdi / kalpate ityuktam, saMprati tasyA vivastra - sUtram -no kappar3a niggaMthIe bosaTTakAiyAe hotae // sU0 21 // chAyA - no kalpate nirgrandhyA vyutsRSTakAyikayA bhavitum // sU0 21 // cUrNI - 'no kappar3a' iti / no kalpate nirgrandhyA vyutsRSTakAyikayA - vyutsRSTaH zarIravastrAdimamatvatyAgena parivyaktaH kAyo deho yayA sA vyutsRSTakAyA, sA eva vyutsRSTakAyikA, tayA 'mayA divyAdyupasargAH soDhavyAH' ityabhigrahaM gRhItvA zarIrAd vastraM pRthak kRtya samayaprasiddhena yogaviSayakAbhinavakAyotsargeNa sthitayA bhavitum - avasthAtuM na kalpate, nirgrandhyA udghATitazarIreNa kAyotsargaM kartu na kalpate iti bhAvaH / yatastathAsthitAyA udIrNamohapreraNayA taruNagrahaNAdaya upasargAH pUrvoktA eva bhavanti tena brahmacaryavratabhaGgaprasaGga Apatet, tasmAt nirgranyA vivastrazarIrayA kAyotsargo na karttavya iti bhAvaH // sU0 21 // , pUrva nirgrandhyA vivastrazarIreNa kAyotsargaH pratiSiddhaH samprati nirgrandhyA grAmAdito bahitApa nAgrahaNaniSedhaM pratipAdayitumAha- 'no kappara' ityAdi / sUtram - no kapai nimagaMthIe vahiyA gAmassa vA nagarassa vA kheDassa vA kabvaDassa vA paTTaNassa vA maDavassa vA Agarassa vA doNamuhassa vA Asamassa vA saNNivesassa vA uDDhaM vAhAo pagijjhiya pagijjhiya sUrAbhimuhIe egapAiyAe ThiccA AyAvaNAe AyAvittae, kappara se ubvassayassa aMto vagaDAe saMghADipaDivaddhAe palaM viyavAhiyAe samatalapAiyAe ThiccA AyAvaNAe AyA vittae / sU0 22 // chAyA -no kalpate nirgranthyAH bahiH zrAmasya vA nagarasya vA kheTasya vA karvaTasya vA pattanasya vA maDambasya vA Akarasya vA droNamukhasya vA Azramasya vA saMni. vezasya vA urdhva bAhU pragRhya pragRhya sUryAbhimukhyAH ekapAdikAyAH sthitvA AtApanayA
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 vRhatkalpasUtre AtApayitum, kalpate tasyA upAzrayasya antarvagaDAyAM saMghATI prativaddhAyAH pralambitabAhAyAH samatalapAdikAyAH sthitvA AtApanayA AtApayitum // sU0 22 // cUrNI - 'no kappar3a' iti / no kalpate nirmandhyAH kimityAha - grAmAderbahiH pradeze vAhU UrdhvakRtya sUryAbhimukhIbhUtvA ekapAdena UrdhvabhUtAyA AtApanAmAtApayituM na kalpate iti niSeghasUtrasya saMkSepArthaH / kathaM kalpate / iti vidhisUtrasaMkSepArtho yathA - grAmAdermadhye upAzrayabhUmerabhyantare saMghATyAdinA samucitAvRtazarIrAyAH bAhU adhobhAge pralambya samatala bhUmisthitapAda - dvayena UrdhvasthAnena sthitAyA AtApanAmAtApayituM kalpate, iti niSedhavidhigarbhitasya sUtrasya sNkssepaarthH| vistarArtho yathA - no kalpate na yujyate nirgrandhyAH zramaNyAH grAmasya vA bAhiri - tyanenAnvayaH / evaM nagarasya vA kheTasya vA karbaTasya vA pattanasya vA maDamvasya vA Akarasya vA droNamukhasya vA Azramasya vA saMnivezasya vA, tatra - grAmaH vRtiveSTitajana nivAsarUpaH, tasya, mAkaraHsuvarNaratnAdyutpattisthAnam tasya, nagaram - aSTAdazakaravarjitam tasya kheTaM - dhUliprAkAraparikSiptam tasya, karvaTaM - kutsitanagaram tasya, maDambaM - sArdhakrozadvayAntargrAmAntararahitam tasya, droNamukhaMjalasthalapathopeto jananivAsaH tasya, pattanaM samastavastuprAptisthAnam tasya, tad dvividhaM bhavati-jalapattana sthalapattanaM ceti, naubhiryatra gamyate tajjalapattanaM, yatra ca zakaTAdibhirgamyate ttsthlpttnm| yadvA zakaTAdibhirnaibhirvA yad gamyaM tat pattanaM, yat kevalaM naubhireva gamyaM tat paTTanam iti bodhyam / eSAM grAmAdInAM bahiH Urdhvam uparibhAge AkAze bAhU bhujau pragRhya - pragRhya prakarSeNa kRtvA sUrAbhimukhyAH sUryAbhimukhaM sthitAyAH ekapAdikAyAH UrdhvotthApitaikacaraNAyAH, ekaM pAdamAkuJcitaM kRtvA utthApya dvitIyaM pAdaM bhUmau saMsthApya etAdRzarUpeNa sthitvA UrdhvasthAnena UrdhvotthApitazarIreNa sthitvA AtApanayA AtApanarUpatapovizeSeNa AtApayitum - AtApanAM grahItuM na kalpate iti pUrveNa sambandhaH / tahi kathaM kalpate? iti tadvidhiM pradarzayati- 'kappar3a se ' ityAdi, 'se' tasyA nirgranthyAH kalpate upAzrayasya antarvagaDAyAM - prAkArAbhyantare bhittyAdyAcchAditapradeze 'vagaDA'- zabdo'tra gRhaprAkArarUpArthavAcako dezIyo varttate, tasyA, abhyantare, tatrApi kaudRzyAH ? tatrAha-saMghATI pratibaddhAyAH saMghATIgrahaNena avagrahAnantakAdInAM nirgranthIprAyogyAnAM samucitopakaraNAnAM grahaNaM bhavati, taiH pratibaddhAyAH suprAvRtazarIrAyAH punaH kIdRsyAH ? ityAha- 'palaMbiyavAhAe' iti pralambitabAhAyAH pralambite agholambamAne bAhe - bAhU yasyAH sA pralambitavAhA adholambamAnabhujA, tasyAH pralambIkRtabhujAyAH samatalapAdikAyAH samatalau ca tau pAdau ceti samatalapAdau tau asyAH sta iti samatalapAdikA tasyAH, pAdadvayaM bhUmau samatayA saMsthApya sthitAyAH sthitvA - pUrvoktaprakAreNa sthitiM kRtvA AtApanayA - AtApanAbhighatapovizeSeNa AtApayitum AtApanAM karttuM kalpate / sAdhorvaiparItyena sAdhvInAmAtApanAgrahaNaM kalpate, strIzarIrasya gopyatvena tathAvidhAtApanAgrahaNasya bhagavatA prarUpitatvAditi // sU0 22 //
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAvacUrI u0 5 sU0 23-33 nirgranthyA AsanamaryAdA 133 pUrva nirgranthInAM prAmAderbahirAtApanAgrahaNaM niSiddham, samprati tAsAmeva AsanAbhigrahavizeSANAM niSedhaM pratipAdayitumekAdazasUtrImAha-'no kappaI' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthIe ThANAyaiyAe hottae / suu023|| no kappai niggaMthIe paDimaThAiyAe hottae / sU024 // no kappai niggaMthIe NisajjiyAe hotte|| suu025|| no kappai niggaMthIe ukkuDugAsaNiyAe (ThANukkuDiyAe) hottae / sU026 // no kappai niggaMthIe vIrAsaNiyAe hottae / sU027 // no kappai niggaMthIe daMDAsaNiyAe hottae / / suu028|| no kappai niggaMthIe lagaMDAsaNiyAe hottae // sU029 // no kappai niggaMthIe egapAsiyAe hottae // suu030|| no kappai niggaMthIe uttANAsaNiyAe hottae // sU031 // no kappai niggaMthIe omaMthiyAe hottae / sU032 // no kappai niggaMthIe aMvakhujjiyAe hottae // sU0 33 // chAyA - no kalpate nirgranthyAH sthAnAyatikAyA bhavitum // sU023 // no kalpate nirgranthyAH pratimAsthAyinyA bhavitum // suu.21|| no kalpane nirgranthyA naiSadhikAyA bhavitum // sU015 // no kalpate nirgranthyAH utkuTukAsanikAyAH (sthAnotkuTukikAyAH) bhavitum // sU0 16 // no kalpate ninthyA vIrAsanikAyA bhavitum // sU0 17 // no kalpate ninthyA daNDAsanikAyA bhavitum // sU018 // no kalpate nirgranthyA lakuTAsabhaSitum ||suu19|| no kalpate nirgrandhyA ekapArzvikAyA bhavitum ||suu30|| no kalpate nigranthyA uttAnAsanikAyA bhavitum / / sU031 / / no kalpate nigraMnthyA avAmukhyA bhavitum // 31 // no kalpate nirRtthyA AmrakubjikAyA bhavitum // sU0 33 // cUrNI-'no kappai'iti / no kalpate nirgranthyAH sthAnAyatikAyAH UrdhvasthAnena AyatA sthAnAyatA saiva sthAnAyatikA tasyAH etAdRzyA bhavitum avasthAtum / 'amukasamayaparyantam kAyotsarga kariSyAmi' iti budhyA, pUrvoktAkRtyA kAyotsarga kartum na kalpate iti bhAvaH // sU023 // samprati pratimAviSayakaM satramAha-'no kappai' ityAdi / evaM no kalpate nirgranthyAH pratimA ekamAsikyAdirUpA dvAdaza, tAsu tiSThatIti pratimAsthAyinI dvAdazapratimArUpAbhigrahadhArINI, tasyA bhavituM na kalpate / mAsikyAdipratimAvahanaM nirgranthonAM nocitam, tAsAM dhRtibalAdirAhityena saMyamayAtrAnirvAhA'sadbhAvAt // sU0 24 // evaM naiSadhikAyAH niSadyA upavezanarUpA upavezanaprakAraH, sA vidyate yasyAH sA naiSadhI, saiva naiSadhikA, tasyAH niSadyArUpaM sthAnamAzritya sthitAyA bhavituM nigrandhyA no kalpate / niSadyA ca paJcavidhA bhavati, tathAhi-samapAdaputA 1, goniSadhikA 2, hastizuNDikA 3, paryaDkA 4, arddhaparyaDDA 5, ceti / tatra samapAdaputA yatropaviSTAyAH samau pAdau putau ca spRzataH samapAdaputA 1, yasyAM gaurivopavezanaM bhavati sA- goniSadhikA 2, yasyAM putAbhyAmupavizya eka pAdaM 'hastizuNDamivotthApya upavizyate
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasUtra sA hastizuNDikA 3, paryakA-yatra paryaGkAkRtyA upavizyate sA paryaGkA nipadyA 4, arddhaparyaGkA yasyAmekaM jAnuM samutthApya upavizyate sA arddhapalyaGkA niSadyA procyate 5 / / ___ evaMvidhayA paJcaprakArayA niSadyayA caratIti naiSadhiko tasyAH, etAdRzaniSadanasthAnamAzritya upavezanaM sAdhvInAM nocitamiti // sU0 25 // evam utkuTukAsanikAyAH utkuTukaMbhUmisthApitacaraNataladvayarUpaM 'ukaDu' iti bhASAprasiddhamAsanam utkuTukAsanaM, tad vidyate yasyAH sA utkuTukAsanika', tasyA utkuTukAsanena samupaviSTAyA nimranthyA bhavituM no kalpate, uskuTukAsanena nirgrandhyA nopaveSTavyam // su0 26 // evaM vIrAsanikAyA bhavituM no kalpate, vIrAsanena upavezanaM sAdhvInAM nocittam / vIrAsanaM nAma siMhAsane upaviSTo bhUmau nyastapAdastiSThati, tadavasthAyAM tat siMhAsanaM tadadhobhAgAt nissAryate tadApi tadAkAreNaiva avasthAnaM yatra bhavati tadAsanaM vIrAsanaM procyate, tad yasyA astIti vIrAsanikA, tasyA vIrAsanikAyA bhavituM nirgrandhyA no kalpate // sU0 27 // eva daNDAsanikAyA nigrandhyA bhavituM no kalpate / daNDaH yaSTiH, tad dIrghamAyataM pAdaprasAraNena bhavati tad AsanaM daNDAsanaM, tad yasyA asti sA daNDAsanikA tasyA daNDAsanikAyA bhavitum avasthAtuM nigrandhyA na kalpate, / / sU0 28 // evaM lakuTAsanikAyA, lakuTaM kujakASThaM tadvat kujatayA mastakapArNikAnAM bhuvi laganena pRSThasya cAlaganena zayanam , athavA kubjIbhUya zayanam , etAdRzamAsana yasyAH sA lakuTAsanikA, tasyA lakuTAsanikAyA nirgrandhyA bhavituM no kalpate // sU0 29 // evaM 'omaMthiyAe iti avADmukhyAH avAD agho mukhaM yasyAH sA avAGmukhI tasyA adhomukhIbhUtAyA bhavitum avasthAtuM nirgrandhyA no kalpate // sU0 30 // evam ekapArzvikAyAH-ekapArzvena zAyinyAH tathAvidhAbhigrahavizeSeNa zayitAyAH sAdhvyA bhavituM no kalpate // sU0 31 // evam uttAnAsanikAyAH, uttAnam UrdhvamukhIbhUya zayanam, etAdRzamAsanaM yasyA sA uttAnAsanikA, tasyA uttAnAsanikAyA bhavituM sAvyA no kalpate // sU0 32 // evam AmrakujikAyA-AmrAkAreNa kubjImUya sthitAyA nirghandhyA bhavituM no kalpate, yatra mastakapAdadvayena bhUmi spRzati madhyazarIramUrdhva kriyate tadAsanam AmrakubjAsanaM procyate, tadAsanena sthAtu sAdhvyA nocitamiti bhAvaH, prAguktayuktaH / ete ekAdazasUtrokAH sarve'pi abhigrahavizeSA nimranthInAM pratiSiddhAH // sU0 33 // pUrva nirgranthInAM brahmacaryavratarakSaNArthamakalpyA abhigrahavizeSAH pratipAditAH, samprati tadkSaNArthameva nirgranthInAm AkuJcanapaTTAdayo dArukadaNDakAntA na kalpante, iti pratipAdayituM prathama tAsAm AkuJcanapaTTakaM pratipedhitumAha-'no kappai' ityaadi| sUtram-no kappai nigaMthINaM AkuMcaNapagaMdhArittae vA pariharittae vaa| suu034||
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAvacUrI u. 5 sU0 34-39 nirgranthInAM sthAnaniSIdanAdimaryAdA 135 chAyA--no kalpate nirgranthInAm AkuJcanapaTTakaM dhArayituM vA parihattuM vA |suu034|| cUNIM-'no kappaI' iti / no kalpate nimranthInAm AkuzcanapaTTakaM, AkuzcanaM-saMkocanam adhaHzarIrasya saMkocanaM tannimittaM yat paTTakaM vastram paryastikApaTTakamityarthaH, paryastikAkaraNanimittaM yat paTTakaM vastraM tat nirgranthInAM dhArayituM pArzve sthApayitum , parihartum-paribhoktuM na kalpate / paryastikAM kurvANAM sAdhvIM dRSTvA loko vadati-aho kIdRzo'syA garvaH yA paryastikAM baddhvA samupavizati / paryastikAM kurvANA apAvRtA'pi bhavet tena brahmacaryavatamaGgasaMbhavaH lokApavAdo vA bhavet / mAkuJcanapaTTakaM tAsAm anupadhiH, ya upakAre varttate sa upadhirucyate, anyaH anupadhiH, tacca tAsAmupakAre nAyAtIti kRtvA anupadhiH / anupadhibhUtasyopakaraNasya dhAraNe tIrthakRdAjJAbhaGgaH / tatpratyupekSaNAdau sUtrArthasvAdhyAyahAnirbhavet tasmAt AkuzcanapaTTakaM sAdhvInAM nAnujJAtam // sU0 34 // pUrva nirgranthInAmAkuzcanapaTTakaM niSiddham , tat nirgranthAnAM kalpate iti nimranthasUtramAha"kappai' ityAdi / sUtram-kappai niggaMthANaM AkuMcaNapaTTagaM dhArittae vA pariharittae vA ||suu035|| chAyA- kalpate nirgranthAnAm AkuJcanapaTTakaM dhArayituM vA pariharta vA / su035 / carNI_kappaDa' iti / kalpate nirgranthAnAM zramaNAnAm AkuJcanapaTTakaM paryastikApaTTakaM paryastikAkaraNAthai vastraM dhArayituM-saMgrahItu parihattu paribhoktuM kalpate, zramaNAnAM pUrvoktadoSAnApatteH, kintu paryAyajyeSThapurata AkuJjanapaTTAsanena sthAtum na kalpate // sU0 35 / / pUrva nirgranthInAM nirgranthAnAM paryastikApaTTadhAraNe niSedho vidhizca pradarzitaH, samprati ubhayeSAM sAvaSTambhAsane upavezanasya niSedhaM vidhiM ca pradarzayitumAha-'no kappai' 'kappaI' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthINaM sAvassayaMsi AsaNaMsi ciTThittae vA nisIittae vA // sU0 36 // kappai niggaMthANaM sAvassayaMsi AsaNaMsi cidvittae vA nisIittae vA / / sU0 37 // chAyA-no kalpate nigranthInAM sAvadhaye Asane sthAtuM vA niSattuM vA ||suu0 36 // kalpate nirgranthAnAM sAvadhaye Asane sthAtuM vA niSattuM vA // sU0 // 37 // carNI_no kappaDa' iti / no kalpate nimranthInAM sAvazraye-sAvazrayaM nAma yasyAsanasya pRSThato'vaSTambho bhavati tAdRze sAvaSTambhe Asane sthAtum UvasthAnena sthiti karttam , niSattuM-tadupari upaveSTuM na kalpate iti sambandhaH, etAdRzAsane upaviSTAnAM zramaNInAM pUrvokto garvaH middhayati, strIzarIratvena taruNAnAM mohajanakatvaM vA bhavati tasmAt nigranthInAM sAvaSTambhAsane
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 pRhatkalpasUtre sthAtuM niSattuM vA nocitamiti // sU0 36 // samprati nimranthaviSaye vighisUtramAha-'kappaI' iti / kalpate nimranthAnAM sAvazraye sAvaSTamme Asane sthAtuM niSattuM vA , yato glAnatvAdikAraNAnnirAlambamupaveSTumazaktAnAM nimranthAnAM sAvaSTambhamAsanaM kalpate, nirgranthInAM sarvathA na kalpate iti bhAvaH / / sU0 37 // pUrva sAvaSTambhAsanaviSaye nirgranthInAM nipedhasUtraM, nirgranthAnAM ca vidhisUtramuktam , samprati saviSANapIThaphalakaviSaye tadevAha-'no kappai' 'kappaI' ityAdi / sUtram-no kappai nigaMthINaM savisANaMsi pITaMsi vA phalagaMsi vA ciTThittae vA nisIittae vA // sU0 38 // kappai niggaMthANaM savisANaMsi pIha~si vA phalagaMsi vA ciTTittae vA nisIittae vA // sU0 39 // chAyA-no kalpate nirgranthInAM savipANe pIThe vA phalake vA sthAtuM vA niSattuM vA // su0 // 38 // kalpate nirgranthAnAM savipANe pIThe vA phalake vA sthAtuM vA niyatu vA // sU0 // 39 // cUrNI-'no kappaI' iti / no kalpate nirgranthInAM saviSANe-viSANaM zRGgam , viSANamiva viSANaM zRGgAkAra uparyutthitaH kASThavizeSaH, tena sahitaM saviSANam-tasmin saviSANe sazRGge pIThe kASThanimitAsanavizeSe, phalake vA zayanapaTTake sthAtum UrdhvasthAnena nipattum-upaveSTuM na kalpate iti sambandhaH / yasya pIThasya phalakasya vA upari zobhArtha zRGgAkAram UrdhvalambakASThaM nirmitaM bhavet tAdRze pIThe phalake vA sthAnaniSIdanakaraNe UrdhvakASTharUpatadAkArAvalokanena udIrNamohatvena bhuktabhoginInAM nimranthInAM pAdakarmasmRtikaraNAdidoSasaMbhavAt, abhuktabhoginInAM ca kautukasaMbhavAt nimranthInAM saviSANapIThaphalakAdau sthAnadi kattuM nocitamiti bhAvaH // sU0 38 // vidhimAzritya nirgranthasUtramAha-kappai' iti / pUrvokte saviSANe pIThe vA phalake vA sthAtuM niSattuM vA nimranthAnAM kalpate, zramaNAnAM pUrvoktadoSAnApatteH // sU0 39 // pUrva saviSANapIThaphalakaviSaye nirgranthInAM niSedhasUtram , nirgranthAnAM ca vidhisUtraM pratipAditam , samprati savRntakAlAvuviSaye tadeva sUtradvayamAha-'no kappai' 'kappaI' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthINaM saveMTagaM lAuyaM dhArittae vA pariharittae vA ||suu040|| kappai niggaMthANaM sarveTagaM lAuyaM dhArittae vA pariharittae vA // suu041|| chAyA-no kalpate nirgranthInAM savRntakam alAvu dhArayituM vA parihattaM vA // sU040 // kalpate nimranthAnAM savRntakam alAyu dhArayituM vA parihatte vA // sU041 //
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrNibhAdhyAyacUrI u0-5 sU041-46 sAdhusAdhvInAM pAdakesarikAdigrahaNavidhiH 137 ___ cUrNI-'no kappaI' iti / no kalpate nimranthInAm savRntakam-vRntasahitaM nAla-- yuktam alAvu-tumbikAphalapAtram dhArayitum saMgrahItum , parihartum pAnAdau upabhoktum / savipANapIThaphalakavadatrApi bahinissRto kArAvalokanena bhuktabhoginInAmabhuktabhoginInAM nirgranthInAM pUrvoktasmRtikaraNakautukAdidoSasaMbhavAt ||suu0 40 // nimranthaviSayakaM vighisUtramAha-kappai' iti / kalpate nirgranthAnAM tadeva savRntakaM tumbIpAtraM dhArayituM vA parihatte vA, nirgranthAnAM pUrvoktadoSAsaMbhavAt // sU0 41 // pUrva savRntakA'lAbupAtradhAraNe niSedhasUtraM vidhisUtraM ca nirgranthInimranthAnAM krameNa pratipAditam , samprati nimranthInimranthadvayamAzritya tadeva sUtradvayamAha-'no kappaI' 'kappaI' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthINaM saveMTiyaM pAyakesariyaM 'dhArittae vA pariharittae vA // sU0 42 // kappai niggaMthANaM saveMTiyaM pAyakesariyaM dhArittae vA pariharittae vA // sU0 43 / / chAyA-no kalpate nirgranthInAM savRntikAM pAtrakesarikAM dhArayituM vA parihattuM vA // sU0 42 // kalpate nirgranthAnAM savRntikAM pAtrakesarikAM dhArayituM vA pariharnu vA // sU0 // 43 // cUrNI--'no kappai' iti / no kalpate nirgranthInAM savRntikAM vRntasahitAM lambAkAreNa vRntavad vRntam uparilambadaNDikArUpaM, tena sahitAM savRntikAm pAtrakesarikAm-pAtraproJchanArtha pramArjanikAM lambadaNDikApratibaddhadazikAmayI pramArjanikAM dhArayitum upakaraNavuddhyA pArzve sthApayitum , parihartum-paribhoktuM na kalpate // sU0 42 // nirgranthAnadhikRtya vidhisUtramAha-kappaI' iti, kalpate nimranthAnAM savRntikAM pAtrakesarikAM pAtraproJchanapramArjanikAM dhArayituM vA parihattuM vA kalpate // sU0 43 // pUrva pAtrakesarikAviSayaM sUtradvayaM pratipAditam , samprati dArudaNDakapAdaproJchanaviSayaM tadeva sUtradvayamAha-'no kappai' 'kappai' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMthINaM dArudaMDayaM pAyapuMchaNaM dhArittae vA pariharittae vA // sU0 44 // kappai niggaMthANaM dArudaMDaya pAyapuMchaNaM dhArittae vA pariharittae vA // sU0 45 // chAyA-no kalpate nirgranthInAM dArudaNDakaM pAdaproJchanakaM dhArayituM vA parihatta // sU0 44 // kalpate nirgranthAnAM dArudaNDakaM pAdaproJchanakaM dhArayituM vA parihatta vA // sU0 45 // cUrNI-'no kappaI' iti / no kalpate nirgranthInAM dArudaNDaka dArumayadaNDikAyuktaM pAdaproJchanakaM dArumayadaNDikAyA agrabhAge orNikA dazikA badhyante tAdRzaM pAdaproJchanArtha 18
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 pRhatkarapastre pramArjanikArUpam na kalpate iti bhAvaH // sU0 44 // nimranthaviSaye vidhisUtramAha-'kappai' iti / kalpate nimranthAnAM dArudaNDakaM kASThamayadaNDikAyuktaM pAdaproJchanakam daNDoparimAgavaddhadazikA samUhaM pAdaproJchanArtha pramArjanikArUpa dhArayituM paribhoktuM vA kalpate // suu045|| pUrva brahmacaryavatarakSaNArtha vizeSataH zramaNImadhikRtya ekAkinI vihArAdidArudaNDakapAdaproJchanadhAraNaparyantavaktavyatA pratipAditA, samprati tasyaiva vratasya rakSaNArtha nirgranthanirgranthIdvayamadhikRtya mokasUtramAha-'no kappai' ityAdi / sUtram-no kappai niggaMdhANa vA niggaMthINa vA annamannassa moyaM Apivittae vA Ayamittae vA nannatya gADhAgATehi rogAyaMkehiM / / sU0 46 // chAyA-no kalpate nigranthAnAM vA nirganthInAM vA anyonyasya mokam ApAtuM vA AcamituM vA nAnyatra gADhAgADhebhyo rogAtaDebhyaH // sU0 46 / / / cUrNI--'no kappaI' iti / no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA zramaNazramaNInAM anyonyasya--parasparasya-sAdhoH-sAvyAH sAdhyAzca sAdhoH, ityevam ekadvitIyayoH mokam-pratravaNam ApAtuM AcamituM vA na kalpate, parasparamokagrahaNe vazIkaraNAdidopasaMbhavAt / kiM sarvathA na kalpate ? ityAha-'nannatya' iti nAnyatra, anyatra na, kutra na ? ityAha-'gADhAgAdehi iti / gADhAgADhebhyaH rogAtaGkebhyo'nyatra na, gADhAgADhA ityatyantagADhAH kaSTasAdhyA rogAtaDDAHrogAH-vyAdhayaH, te ca te AtaDkAzca kRcchajIvitakAritvAt rogAtakAH kaSTasAdhyA vyAdhayaH sarpamaNDUkAdidazanarUpAH, athavA rogAH-raktavikArapAmAdirUpAH, AtaGkAH-saghoghAtinaH sarpAdiviSayonihRdayazUlAdayaH, rogAzca AtaGkAzceti rogAtakAH, tebhyo'nyatra nirgranthanirgranthInAM mokaM parasparamApAtum , AcamituM vA na kalpate, anenAyAtam-gADhAgADharogAtaGkakAraNe kalpate, tadevam-sAdiviSaM pAmAdiraktavikArarogazca naramUtreNa zAmyati, taduktaM bhAvaprakAze "naramUtra garaM hanti, sevitaM tad rasAyanam / raktapAmAharaM tIkSNaM, sakSAralavaNaM smRtam // go'jA'vimahiSINAM tu, strINAM mUtraM prazasyate / kharoSTrebhanarAzvAnAM, puMsAM mRtraM hitaM smRtam // sU0 46 // " pUrva mokasUtraM prarUpitam, pAnaprasagAt paryuSitAhAraviSayaM sUtramAha-'no kappaI' iti / sUtram-no kappai niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA pariyAsiyaM bhoyaNajAyaM jAva tayappamANamettaM vA bhUippamANamettaM vA toyarviduppamANamettaM vA AhAra Aharittae nannattha gADhAgADhehiM rogAyaMkehiM // sU0 47 // chAyA-no kalpate nimranthAnAM vA nirgranthInAM vA parivAsitaM bhojanajAtaM yAvat tvacApramANamAtramapi bhUtipramANamAtramapi toyavindupramANamAtramapi AhAram Ahartam, nAnyatra gADhAgADhebhyaH rogAtaGkebhyaH // sU0 47 / /
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNi bhAgyAvacUrI u0 5 0 47-49 paryuSitAhArAdiniSedhaH 139 " cUrNI - 'no kappar3a' iti / no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA parivAsitam saMgRhItaM prathamaprahare AnItaM caturthaprahara prApta bhojanajAtam azanAdicaturvidhaM yAvat - nyUnAnyUnam tat kiyadityAha - ' tayappamANamettaM vA' iti, tvakpramANamAtramapi tilatuSatribhAgamAtramapi, etaccAzanasya ghaTate / bhUtipramANamAtramapi, bhUtiH - bhasma bhUtizabdena bhasma cappu - TikA gRhyate tena bhUticappuTikAmAtramapi ityartho bodhyaH saMyojitAGguSTatarjanIbhyAM gRhItaM dravyaM bhUti pramANamAtra kathyate tacca saktukAdInAM zuSkacUrNadravyAdInAM ca ghaTate / toyabindupramANamAtramapi pAnakadravyasya vindupramitamapi parivAsitaM prathamapraharasthApitasya caturtha praharaH prAptaH, tAdRzam AhAram - kimapi bhojyapeyapadArthajAtam Ahartum - bhoktuM na kalpate iti / yadvA parivAsitaM rajanyAM sthApitaM pUrvokapramANamAtramapi AhAraM bhoktuM na kalpate / rajanyAM sthApitavastumAtrasya munInAM paribhogo na kalpate, tasya sannidhisaMcayadoSApatteH, sannidhi - saMcaye sAdhutvamapi nazyati, uktaJca dazavaikAlikasUtre SaSThAdhyayane"lohassesaNupphAse, manne annayarAmavi / je siyA saMnihikAme, gihI pavcaie na se || gA0 19 // " lobhasya eSa anusparzaH, manye anyataro'pi / yaH syAt saMnidhikAmaH gRhI pravrajito na saH // gA0 19 // iticchAyA // saMkSepArthaH - 'manye' iti bhagavadvAkyam, manye ahaM nizcinomi anyatarospi bahUnAM madhye ekaH eSaH lobhasya anusparzaH prabhAvaH, lobhasya bahUnAM prabhAvANAM madhye eSa pUrvoktaH saMnidhirUpa ekaH prabhAvo'sti, evamahaM manye, ataH yaH saMnidhikAmaH-saMnidhivAJchakaH syAt saH gRhI-gRhastha eva mantavyaH na tu saH pravrajitaH - sAdhuriti / ityevaM bhagavadvacanAt parivAsitamAhArajAtaM nirgranthanirgranthInAM bhoktuM na kalpate iti bhAvaH / kiM sarvathA na kalpate ? ityapavAdamAha-'nannattha' ityAdi, nAnyatra - anyatra na, kebhyaH ? ityAha- gADhAgADhebhyo rogAta - kebhyaH gADhAgADharogAtaGkAn vihAya, anyatra na kalpate ityarthaH // suu047|| pUrvaM parivAsitAhAraniSedhasUtraM proktam, samprati parivAsitAlepananiSedhasUtraM pratipAdayati'no kapa' ityAdi / sUtram - no kapar3e niggaMthANa vA niggaMthINa vA parivAsieNaM AlevaNajAeNaM Arlipittae vA viliMpittae vA, nannattha gADhAgADhehiM rogAyaMkehiM // sU0 48 // chAyA - no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA parivAsitena AlepanajAtena Alepayitu vA vilepayituM vA, nAnyatraM gADhAgADhebhyaH rogAtaGkebhyaH // sU0 48 // cUrNI - 'no kappai' iti / no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInA vA parivAsitenaprathama praharagRhItacaturtha prahara prAptena AlepanajAtena kenApi lodhAdinirmitAlepanena AlepayituM
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ 540 vRhatkalpasUtre vaNAdipu kiJcid ekavAram AlepanaM kartuM vilepayituM-vizepeNa lepayituM anekavAram na kalpate iti sambandhaH / kiM sarvathaiva na kalpate ? ityAha-'nannattha' ityAdi, nAnyatra gADhAgADhebhyo rogAta bhyaH gADhAgADhebhyaH atyantapragADhebhyaH bhayaGkarebhyaH rogAtakebhyaH sarpAdivipatraNasadyoghAtikSudravraNaprabhRtiprANaghAtakarogarUpAtaGkebhyaH anyatra na kalpate, pUrvoktakAraNe kalpate iti bhAva. // sU0 48 // pUrva parivAsitAlepanenA''lepananiSedhaH pratipAditaH, tatprasaGgAt samprati parivAsitatailAdinA gAtrAbhyaganamrakSaNaniSedhaM pratipAdayitumAha-no kappai' iti / sUtram-no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA parivAsieNaM telleNa vA ghaeNa vA NavaNIeNa vA vasAe vA gAyAiM abhaMgittae vA makkhittae vA nannastha gADhAgADhehiM rogAyaMkehi / / sU0 49 // chAyA - no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA parivAsitena tailena vA ghRtena vA navanItena vA vasayA vA gAtrANi abhyaGgitu vA mrakSitu vA, nAnyatra gADhAgADhebhyaH rogAtaGkebhyaH // sU0 49 // cUrNI-'no kappai' iti / no kalpate nirgranthAnAM vA nimranthInAM vA parivAsitenaprathamapraharAnItacaturthapraharaprAptena tailena vA-tilasarpapAdijanyasnigdhadravapadArthajAtena, ghRtena vA prasiddhena, navanItena vA-mrakSaNena 'makkhana' iti bhASAprasiddhena, vasayA vA snigdharasavizeSeNa vA gAtrANi hastapAdamukhAdyaGgAni abhyaGgituM vA-pracuratailAdinA udvarttayitum , mrakSitu vA svalpena tailAdinA mrakSaNa kartuM vA na kalpate iti pUrveNa sambandhaH / yadyevaM parivAsitena tailAdinA gAtrANAmabhyaGganaM mrakSaNa ca na kalpate tarhi aparivAsitena tattatpraharAnItena tattatprahare'bhyaGganaM mrakSaNaM ca nirgranthanirgranthInAM kalpate, ityAyAtam tatrAha-parivAsitena aparivAsitena vA tailAdinA munInAM gAtrAmyananaM na kalpate, tasya zarIravibhUSAsUcakatvAt, zarIravibhUSAyA bhagavatA niSiddhattvAcca, uktaM ca".... ...ki vibhUsAe kAraNaM" iti dazavaikAlisUtroktabhagavadvacanAt nirgranthanirgranthInAM tailAdyabhyatanaM na kalpate / atha ca tailAdyabhyagane saMyamavirAdhanA AtmavirAdhanA cApi saMbhaveta. tatra saMyamavirAdhanA abhyaGgitamrakSite gAtre sacittarajo lagati, tadgandhena ca pipIlikAditrasaprANino laganti teSAM virAdhanena saMyamavirAdhanA bhavet , punazca tailAdinA cIvarANi malinIbhavanti, teSAM dhAvane'dhAvane vA dvidhApi dopAH samApatanti, yathA--yadi dhAvyante tadA prANinAmutplAvanA bhavet upakaraNazarIrayorvakuzatvaM bhavati / yadi na dhAvyante tadA nizibhakkadopApattirbhavet / abhyaGgitamrakSite zarIra 'pAdayodhUlirmA lagatu' iti vuddhyA pAdau vanAdinA pinahyati tena
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNimAyAvacUrI u0 5 sU0 49-51 parihArakalpasthitasya prAyazcittavidhiH 141 garvanirdivatAdayo doSA bhavanti / punazca yAvatkAlaM gAtrasyAbhyaGgAdi karoti tAvatkAlaM sUtrArthaparimantho bhavet , muninA ca sarvasAmayikatvAt kSaNamapi nirarthakaM na netavyamiti bhagavadAjJAbhagadoSo'vazyambhAvIti / AtmavirAdhanA-tailAdinA'bhyaGgite gAtre tadgandhena samApatitAH pipIlikAdiprANinaH kSataM karoti, snagdhyena pAdaM vA praskhalatItyAdinA''tmavirAdhanAsaMbhavaH, tasmAt parivAsitenAparivAsitena vA tailAdyabhyaganaM nirgranthanirgranthInAM na kalpate iti bhAvaH / kiM sarvathA na kalpate / tatrAha-'nannattha' ityAdi, nAnyatra- anyatra na, kebhyaH ! ityAha-gADhAgADebhyaH-gADhaduHkhajanakebhyaH rogAtaGkebhyaH, gADhAgADharogAtaGkAn vihAyAnyatra na kalpate, tathAvidhe kAraNe kalpate, kAraNaM yathA-adhvagamanenAtIva zrAntatvam, vAtarogeNa kaTibandhanam , kacchupAmA dipIDitatvaM ca bhavet, ityAdikAraNe tailAdyabhyaGganaM yatanayA karttavyamiti bhAvaH / / sU0 49 // pUrvasUtre gAtrANAmabhyaGgana mrakSaNaM ca niSiddham, samprati--upalepanam udvartanaM ca niSedhayitumAha-'no kappaI' ityAdi / sUtram--no kappai niggathANa vA niggaMthINa vA parivAsieNa kakkeNa vA loddheNa vA padhRvaNeNa vA annayareNa vA AlevaNajAeNa gAyAiM uvalittae vA uvvahittae vA, nannattha gADhAgADhehiM rogAyaMkehi / / sU0 50 // chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA parivAsitena kalkena vA lodhreNa vA pradhUpanena vA anyatareNa vA-AlepanajAtena gAtrANi upalepayitu vA udvarttayituvA, nAnyatra gADhAgADhebhyo rogAtaGkebhyaH // sU0 50 // cUrNI- 'no kappai' iti / no kalpate nimranthAnAM vA nimranthInAM vA parivAsitena paryuSitena prathamapraharAnItacaturthapraharaprAptena kalkena vA utkAlitasugandhidravyavizeSeNa, lobhreNa vA snigdhacUrNarUpasugandhidravyavizeSeNa, pradhUpanena vA agurucandanaprabhRtisugandhidhUpanadravyeNa, evam anyatareNa vA etAdRzena kenApi anekavidhasugandhidravyamadhyAdekena sugandhidravyarUpeNa AlepanajAtena AlepanayogyadravyavizeSeNa gAtrANi-aGgAni mukhahastapAdAdIni upalepayituM vA sAmAnyena lepitAni kattuM vA, tathA udvartayitum upamardayituM vA na kalpate iti sambandhaH / kiM sarvathA na kalpate ? ityAha--'nannattha' ityAdi, nAnyatra gADhAgADhebhyaH rogAtaGkebhyaH, gADhAgADhebhyaH atyantamaraNAdibhayajanakebhyaH rogAtaGkebhyaH, rogarUpAtaGkebhyaH-kukSizUlahRdayazUlamastakazUlaraktavikArAdijanitaviSamagranthiprabhRtirUpebhyaH, maraNAdibhayajanakarogAtakAn vihAya
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 bRhatkalpasUrya niSkAraNaM zarIrasaundaryAdyarthaM sugandhidravyajAtena gAtrANAmupalepanamudvarttanaM ca munInAM na kalpate, tAdRzAvasthAyAM kAraNe sati yatanayA kalpate iti bhAvaH // sU0 50 // pUrvaM nirgranthanirgranthInAM niSkAraNaM gAtrAbhyaGganAdi niSiddham, samprati niSkAraNaM gAtrAbhyaGganAdikArI kAraNe cAyatanayA karaNazIlaH parihAratapaH prAyazcittabhAgI bhavatIti parihArakalpasUtramAha - 'parihArakappaTThie' ityAdi / sUtram -- parihArakappaTThie bhikkhU vahiyA therANa veyAvaDiyAe gacchejA, se ya Ahacca aivakamijjA, taM ca therA jANijjA appaNo AgameNa annesiM vA aMtie succA, tao pacchA tasya ahAlahussae nAmaM vavahAre paTTaveyavve siyA || sU051 // chAyA - parihArakalpasthito bhikSuH vahiH sthavirANAM vaiyAvRttyAya gacchet, sa ca Ahatya atikrAmet, tacca sthavirA: jAnIyu Atmana Agamena, anyeSAM vA antike zrutvA tataH pazcAt tasya yathAlaghusvako nAma vyavahAraH prasthApayitavyaH syAt // s0 51| cUrNI - 'parihArakappaTTie' iti / parihAra kalpasthitaH parihAratapo vahamAnaH bhikSuH zramaNaH bahiH-sthitasthAnAdanyatra grAmanagarAdau, tatraiva vA upAzrayAntare sthitAnAM sthavirANAM vaiyAvRttyAya-vaiyAvRttyanimittam upalakSaNAd nAstikAdivAdijayArthaM vA tAdRzakAryakSamAnyazramaNAbhAve AcAryopadiSTo gacchet, saca tatra Ahatya - kadAcid anivAryakAraNavazAd ajJAnAdyA atikrAmet-pratijJAtatapovizeSam ullaGghayet tacca tasyAtikramaNaM doSasevanarUpam sthavirAH yeSAM vaiyAvRttyArthamAgataste pradhAnAcAryAH AtmanaH svasya Agamena - AgamoktAvadhyAdijJAnena, vA - athavA anyeSAm-tatpArzvasthAnyamunInAM gRhasthAnAM vA antike samIpe zrutvA jAnIyu, tasyAtikramaNaM svasya jJAnaviSayIkRtaM syAt tadA tataH pazcAt tajjJAnAnantaraM tasya vaiyAvRttyArthamAgatasya parihArakalpasthitasya zramaNasya 'ahAlahussae nAmaM' iti yathAlaghusvakanAmakaH yathAlaghusvakaH yathAsaMbhavaM stokaprAyazcittarUpaH vyavahAraH prasthApayitavyaH dAtavyaH syAt / tasmai yathAzakya laghuprAyazcittaM dAtavyamiti bhAvaH // sU0 51 // pUrvaM parihArakalpasUtraM kathitam, samprati bhaktaprasaGgAt nirgranthInAM pulAkabhaktasevanavidhimAha - 'niggaMdhI ya' ityAdi / sUtram - niggaMthIe ya gAdAva kulaM piMr3avAyapaDiyAe aNuSpavidvAe annayare lAgabhatte paDiggAhie siyA, sAya saMtharijjA kappara se tadivasa teNeva bhattaTTaNaM pajjosavittae, no se kappar3a duccapi gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe pavisittae vA, sAyano saMtharijjA evaM se kappai duccaM pi gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe pavisittae / 052 // // paMcamoso samato // 5 //
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAvacUrI u05 sU0 52 nirgranthyAH pulAkabhakAhAravidhiH 143 wwwwwwwwwwwww chAyA-nirgranthyA ca gAthApatikulaM piNDapAtapratyayena anupraviSTayA anyatarat pulAkabhakta pratigRhItaM syAt , sA ca saMstaret kalpate tasyAH taddivasaM tenaiva bhakArthena paryuSitum , no tasyAH kalpate dvitIyamapi gAthApatikulaM piNDapAtapratyayena praveSTum , sA ca no saMstaret evaM tasyAH kalpate dvitIyamapi gAthApatikulaM piNDapAtapratyayena praveSTum // sU0 52 // // paJcamoddezaH samAptaH // 5 // cUrNI-'niggaMthIe ya' iti / nirgranthyAzca sAdhvyAH gAthApatikulaM gRhasthagRhaM piNDapAtapratyayena bhikSAgrahaNanimittena anupraviSTayA-pravezaM kRtavatyA yadi anyatarat-bahUnAM madhyAdekam , pulAkaM trividhaM bhavati-dhAnyapulAkam , gandhapulAkam , rasapulAkaM ceti, tatra dhAnyapulAkaM vallAdi, gandhapulAkam-elAlavaDgajAtiphalAdIni yAni utkaTagandhAni dravyANi, tadbahulaM bhaktam, rasapulAkam kSIra-drAkSA-khajUrAdirasarUpam , eSAM trayANAM pulAkAnAM madhyAd ekatarat pulAkabhaktam, pulAkam asAramucyate yata AhAritAni etAni trINyapi pulAkAni nimranthI saMyamasArarahitAM kurvanti pravacanaM vA nissAraM kurvanti tatastAni pulAkAni procyante, eSAM madajanakasvabhAvatvAt / etAni pulAkAni nirgranthIM madavihvalAM kurvanti tena sA saMyamasArarahitA bhavati / teSAM kadAcid grahaNe tadvidhiM pradarzayati-tat pUrvoktaM pulAkamaktaM kadAcit-anAbhogAdikAraNAt pratigRhItaM svIkRtaM syAt tadA yadi sA ca nigranthI saMstaret tena pratigRhItena pulAkabhaktena nirvAhaM kuryAt nirvoDhuM samarthA bhavet tadA kalpate tasyAH taM divasa tenaiva pUrvAnItenaiva bhaktArthena pulAkabhaktena paryuSitum-taM divasa vyatyetaM kalpate kintu no-naiva tasyAH kalpate dvitIyamapi jihvAlaulyena dvitIyavAramapi gAthApatikulaM piNDapAtapratyayena tadgrahaNavAJchayA praveSTum / atha sA ca nirgranthI kadAcit tapazcaraNaglAnatvAdinA bubhukSAprAcuryaprasaGgAt pUrvAnItena pulAkabhaktena bhuktena no saMstaret kSudhAparISahasahanasAmarthyAbhAvAta ta divasaM vyatye samarthA na bhavet tadavasthAyAM tasyA nimranthyAH kalpate dvitIyamapi vAraM gAthApatikulaM-gRhasthagRhaM piNDapAtapratyayena bhikSAgrahaNanimittena praveSTuM gRhasthagRhe praveza kattuM kalpate, tadivasanirvAhasAmarthye sati dvitIyavAraM bhikSArthaM na gacchediti bhAvaH / ekavAra. gRhItapulAkabhojanena yathAzakyanirvAhasAmarthya sati jihvAlolupatayA punarapi dvitIyavAraM bhikSArtha gRhasthagRhe gacchet tadA nirgrandhyA AjJAbhagAdayo doSA bhavanti, sayamAtmavirAdhanA ca bhavet , tatra striyAH sukumAlaprakRtitvena dhAnyapulAke bhukte udare vAtaprakopaH saMjAyate, gandhapulAke bhukte
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasUtre nimranthI madavihvalA bhavati, rasapulAke mukte'jIrNAdirogasaMbhavaH, tataH sUtrArthasvAdhyAyAdiparimanyastena saMyamavirAdhanA, vAtaprakopAdinA AtmavirAdhanA ca spapTaiveti bhuktapulAkamakkA dvitIyavAraM gRhasthagRhe bhikSArthaM na pravizediti sUtrAzayaH / / sU 052 // iti zrI-vizvavikhyAta-jagahallabha -prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApAlApakapravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAichatrapatikolhApurarAjapradatta "jainAcArya"-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-vAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharma-divAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlacativiracitAyAM"bRhatkalpasUtrasya" cUrNi-bhApyA-'vacUrIrUpAyAM vyAkhyAyAM paJcamoddezakaH samAptaH // 5 //
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha SaSThoddezakaH vyAkhyAtaH paJcamoddezakaH, sAmprataM SaSTho dezako vyAkhyAyate, tatra pUrvagatapaJcamoddezakasyAntimasUtreNa sahAsya SaSThoddezakaprathamasUtrasya kaH sambandha ? ityatrAha bhASyakAra:-'bhattaggahaNa' ityAdi / bhASyam-bhattaggahaNaM puvvaM, kahiyaM tassa ya alAbhasamayammi / tatthAvayaNaM bhAsai, tassa Niseho'ttha saMbaMdho // 1 // chAyA-bhaktagrahaNaM pUrva kathitaM, tasya cAlAbhasamaye / tatrA'vacanaM bhASate, tasya niSedho'tra smbndhH||1|| avacUrI- bhattaggahaNaM' iti / pUrvaM paJcamoddezakasyAntimasUtre bhaktagrahaNaM kathitam , tasya bhaktasya ca alAbhasamaye sAdhustatra kadAcid avacanaM bhASate iti tasyAvacanasyAtra SaSThoddezakasya prathamasUtra niSedhaH pratipAditaH, eSa evAtra asmin SaSThoddezake sambandhaH // 1 // ityanena sambandhenAyAtasyAsya SaSThoddezakasyedamAdimaM sUtram - no kappaI ityAdi / sUtram-no kappaI NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA imAI cha avayaNAI vadittae, taM jahA-aliyavayaNe, hIliyavayaNe , khiMsiyavayaNe, pharusavayaNe, gArasthiyavayaNe, viusaviyaM vA puNo udIrittae // sU0 1 // __ chAyA-no kalpate nirgranthAnAM vA nirgranthInAM vA imAni SaT avacanAni vaditum , tadyathA-alIkavacam , hIlitavacanam, khisitavacanam, parupavacanam , gArhasthyavacanam , vyupazamitaM vA punarudIritum // sU01 // cUrNI-'no kappai' iti / no kalpate-na yujyate NiggaMthANa vA nirgranthAnAM vA NiggaMthINa vA nirgranthInAM zramaNInAM vA imAiM imAni-vakSyamANAni cha SaT-SaTsaMkhyakAni avayaNAI avacanAni, tatra vaktuM yorya vacanam sadvacanamityartha na vacanamityavacanaM vaditumayogyamasadvacanAdikam / kAni tAnyavacanAni ? tAni darzayitumAha-taMjahA' tadyathA-aliyavayaNe alIkavacanaM asatyabhASaNaM tathAhi- asatyavacanoccAraNa sAdhubhiH sAdhvIbhirvA na kartavyamiti prathamam 1 / hIliyavayaNe hIlitavacanam , yasmin vacane uccArite sAdhUnAM gRhasthAnAM vA avahelanaM bhavati, tathAhi sAdhuviSaye hIlitavacanaM yathA-sAdhuH sannapi tvaM na samyaktayA cAritraM pAlayasi, yadvA kastva gaNinAmA'si-gaNI bhavannapi na tvaM kimapi jAnAsi, kena tvaM gaNipade sthApita ? ityAdikathanam , tathA gRhasthaviSaye hIlitavacanaM janmajAtyAyudghATanapUrvakamapamAnanaM, yathA-tvaM janmakulajAtyAdihIno'si ityAdi kathanam 2 / khisiyavayaNe khisitavacanam-janmakarmAbadghATanapUrvakaM saroSavacanam , athavA re mUrkha ! re dAsa ! ityAdi zrutikaTuvacanam 3 / pharusavayaNe paruSavacanam-karkazavacanam rUkSavacanamityarthaH, re nIca / re adhama ! ityAdi 4 / gAratthiyavayaNe gArhasthyavacanam-gRhasthasya bhAvo gArhasthyaM tatsambandhi tadvacanasadRza vacana gArhasthyavacanam, he tAta ! he putra ! he mAtula ! he bhAgineya ! ityAdi bhASaNam ,
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRhatkalpasUtre vyApArAdyArambhasamArambhavacanaM vA 5 / viusaviyaM vA puNo udIrittae vyupazamitam-upazamitaklezAdika punarudIrayituM yad vacanaM tad , yathA-sa eva tvaM yaH pUrva mAmapamAnitavAn , ityAdi kathanam 6 / etAni paDalIkAdivacanAni na vaktavyAnIti / / sU0 1 // prathamamatre zodhi' kathitA, dvitIyasUtre tu zodhaH prAyazcittavidhimAha-kappassa ityAdi / sUtram- kappassa cha patthArA pannattA, taM jahA-pANAicAyassa vAyaM vayamANe, musAbAyassa vAyaM vayamANe , adinnAdANassa vAyaM vayamANe, aviraiyAvAya vayamANe, apurisavAyaM vayamANe, dAsavAyaM vayamANe, iccete cha kappassa patyAre patyArettA samma apaDipUremANe tahANapatte siyA // mU0 2 // chAyAkalpasya pada prastArAH prazaptAH tadyathA-prANAtipAtasya vAdaM vadan , mRSAvAdasya vAdaM vadan , adattAdAnasya vAdaM vadan, aviratikAvAda vadana, apuruSavAdaM vadan, dAsavAda vadan , ityetAn paT kalpasya prastArAn prastIrya apratipUrayan tatsthAnaprAptaH syAt / / suu02|| cUrNI-'kappassa' iti / kalpasya, tatra kalpo nAma sAdhUnAmAcAraH, tasya tatsambandhinAM vizuddhikAraNatvAt cha patyArA pannattA paT-paTasaMkhyakAH prastArAH prAyazcitaprakArAdhikAriNaH prajJaptA kathitAH, tAneva SaD bhedAn darzayitumAha-taMjahe- tyAdi, taMjahA, tadyathA pANAivAyarasa vAyaM vayamANe prANAtipAtasya jIvavirAdhanalakSaNasya vAdamAkSepavacanaM vadan SaDjIvanikAyavirAdhanavAcaM vadan sAdhuH prAyazcittasya prastAro'dhikArI kathyate iti prathamaH 1 / musAvAyassa vAyaM vayamANe mRpAvAdasya vAdaM vadan dvitIyo bhedaH 2 / adinnAdANassa vayaM vayamANe adattAdAnasya vAdaM vadan tRtIyaH 3 | aviraiyAvayaM vayamANe aviratikAvAdaM vadan , tatra na vidyate viratiryasyAH sA aviratikA-kulaTA strI, tasyA vAdaM vAcaM vA vadan maithunA''kSepaM kurvannityarthaH, iti caturthaH 4 / apurisavAyaM vayamANe apuruSavAdaM vadan, tatra na puruSaH apuruSaH napuMsakastasya vAdam 'mayaM napuMsaka.' iti vAcaM vadan paJcamaH 5 / dAsavAyaM vayamANe dAsavAdaM vadan, yo na dAsastam 'mayaM dAsaH' iti vadan SaSTho bheda. 6 / icce te cha kappassa ityetAn paT kalpasya iti evaM prakArAn etAn pUrvoktAn pasaMkhyakAn prANAtipAtAdyAkSepalakSaNAn kalpasya sAdhvAcArasya patyAre patyArettA prastArAn prAyazcittasya prakArAn prastIya sammaM apaDipUremANe samyagU apratipUyan-apramANayan abhyAkhyAnakAraka. sAdhuH samyak apratiprayan AkSepArthasyAsadbhUtatayA abhyAkhyAnasya samarthana kartumazakta. san tANapatte siyA tatsthAnaprAptaH prAyazcittasthAnaprAptaH prAyazcittabhAgI syAt / atra dardura-zunaka-sarpa-mUSaka-dRSTAntAH santi / tatra darduradRSTAnto yathA-kasyacit ratnAdhikasya sAdhorbhikSATanasamaye mRtamaNDukakalevaropari akasmAtpAdaH patitaH, sahAgatenA'nyena
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAvacUrI u0 6 sUM0 2 kalpasya SaTprastAreSu prAyazcittavidhiH 147 sAdhunA gurave kathitaM yadamukena sAdhunA maNDUko mAritaH, tadA AcAryastaM sAdhuM pRcchet bhostvayA maNDUko mAritaH kim , sa yadi vadati na mAritaH, avirAdhane tena samyak pramANamupasthApanIyam anyathA sa prAyazcittabhAgI bhavatyeva / athavA yenAkSepaH kRtaH sa yadi pramANena svakIyamAropaNaM na pramANayituM zaknoti tadA sa eva tatsthAnaprApto bhavati, prANAtipAte yat prAyazcittaM tasya prAyazcittasya bhAgI sa evAbhyAkhyAnakArako bhavati / yaH kopi yasya kasyApyupari AropaNaM karoti prANAtipAtAdeH sa yadi pramANena svakIyamabhyAkhyAnaM siddhaM karoti tadA yasyo pari AropaNaM kRtaM sa prAyazcittabhAgI bhavati / yadi kadAcit sa svakRtamAropaNaM pramANayituM na zakto bhavati tadA abhyAkhyAnakArakasyaiva tAdRzaM prAyazcittaM bhavatIti prANAtipAtavAdaviSayaH prathamaH prAyazcittaprastAraH / evaM zunaka-sarpa-mUSaka-dRSTAntA bhAvanIyAH 1 / mRSAvAdaprastAro yathA-kasmiMzcid gRhasthagRhe'vamarAtniko ratnAdhikena saha bhikSArthaM gataH san bhojanakAlAbhAvena pratiSiddhaH prtyaavRttH| pazcAnmuhUrttAntare ratnAdhikena kathitam-idAnI bhojanakAlaH saMbhAvyate'to vrajAmo bhikSArtham , avamena kathitam -pratiSiddho'haM na vrajAmi / tato ratnAdhikena gatvA bhikSA samAnItA / so'vamaH AcAryAyedamAlocayati yathA-bhadanta / ayaM dInakaruNavacanairyAcate pratiSiddho'pi gRhasthagRhaM pravizati, praviSTazca mukhapriyANi yogacikitsAnimittAni gRhasthebhyo jalpati, ityevamabhyAkhyAnadAnaM mRSAvAdarUpo dvitIyaH prAyazcittaprastAraH 2 / adattAdAnaprastAro yathA-ekatra gRhe'vamarAnikena yAvad bhikSA gRhItA tAvad eko ratnAdhikaH kutrato modakAn labdhvA'nyasmai avamAya dattavAn, taditaro'vamastAna modakAn dRSTvA pratyAvRttya gurusamakSaM bhaNati-Alocaya tvayA ratnAdhikenAdattA modakA gRhItAH, ityabhyAkhyAnadAnamadattAdAnarUpastRtIyaH prAyazcittaprastAraH 3 / aviratikAvAdaprastAro yathA-kazcid avamarAniko dazavidha ca samAcAryA skhalito ratnAdhikena 'he duSTa ziSya | skhalito'si' ityAdivAkyatastarjita Alocayati-aya 'ratnAdhiko'ha'-miti garveNa mAmaskhalitamapi tarjeyati kaSAyodayato mAM prerayatItyavasaraM labdhvA tathA karomi yenAyaM laghuko bhavatIti / tato'nyadA dvAvapi bhikSArthaM gatau, bhikSAmAnIya pratyAvRttau mArge uSNakAlAdikAraNavazAd bubhukSitau tRSitau tatraivaM cintitavantau-atra parivAjikAdevakule kuTane latAvRkSAcchAditasthAne prathamAlikAM-pUrva kizcid bhojana-kRtvA pAnIyaM pAsyAvaH, iti cintayitvA sukhaM sthito, atrAntare'vamarAtnikena ekA parivAjikA tadabhimukhamAgacchantI dRSTA, labdho'vasara idAnImiti cintayitvA vadati-kuruta bhadantAH ? bhavantaH bhojanapAnam , ahaM tu uccArArtha gamiSyAmIti / evamuktvA zIghramAcAryasamIpe samAgatya maithane'bhyAkhyAtuM bhaNati-bhadanta / jyeSTA''ryeNAdha sadya idAnI parivAjikAgRhe pratisevitamakArya
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 vRhatkalpasUtre maithunalakSaNamityabhyAkhyAnadAnamaviratikAvAdalakSaNazcaturthaH prAyazcittaprastAraH 4 / apuruSavAdaprastAro yathA - ko'pi sAdhU ratnAdhikena duSpratyupekSaNAdiskhalane tarjitachidrAnveSI bhikSAto nivRttya ratnAdhikamuddizyAcArya bhaNati-nUnameSa ratnAdhiko'purupo napuM. sako vartate, AcAryeNa proktam tvayA kathaM jJAtam ! tenoktam-mamaitasya nijakaiH kathitaM yadayaM napuMsakaH pravrAjito bhavateti / tato mayA'pi jJAtam-hasitasthitacakramitazarIrabhASAdilakSaNaiH 'ayaM napuMsakaH' iti / evamabhyAkhyAnadAnaM paJcamo'puruSavAdarUpaH prAyazcittaprastAraH 5 / dAsavAdaprastAro yathA-pUrvavadeva ko'pi sAdhU ratnAdhikamudizyAcArya prati bhaNatiayaM ratnAdhiko dAso'sti / AcAryairuktam -kathaM jAnAsi ?, sa prAha-nijakarmama kathita mayA'pi jJAtaM ca yadasau zIghrakopazIlaH ucitAnucitavivekavikalAM bhASAM bhApate, ityAdilakSaNaiH zarIrasaMsthAnAdinA'pi cAsya dAsatvamanumIyate, ityAdyabhyAkhyAnadAnaM dAsavAdarUpaH SaSThaH prAyazcittaprastAraH 6 / ete paT kalpasya prastArAH prAyazcittaracanAvizeSAH pratipAditA iti 6 / atha sUtravyAkhyA-'iccete' ityAdi, icvete ityetAn pUrvoktAn cha kappassa patyAre ghaTa kalpasya prastArAn patthArettA prastIrya yadi sa prastArako'bhyAkhyAnadAyakaH sAdhuH svadattamabhyAkhyAnam samma apaDipUremANe samyak yathArthatayA apratipayan tahANapatte siyA tatsthAprAptaH syAt, tat prANAtipAtAdikatrtayetsthAnaM tatsthAnaM prAyazcittasthAna prApto bhavati / ayaM bhAvaH-yat prANAtipAtAdirUpeNAbhyAkhyAnamanyopari yena dattaM sa tasyAsadmUtatayA svAropitAbhyAkhyAnasya satyatayA samarthanaM kartuM na zaknoti tadA tasyaiva abhyAkhyAna dAyakasyaiva prANAtipAtAdikariva prAyazcittasthAnaM prAptaM bhavati, AcAryeNa tasyA'bhyAkhyAnadAyakasyaiva prANAtipAtAdipApaprAyazcittaM dAtavyamiti / yadi abhyAkhyAnadAyako'bhyAkhyAnadAnaviSaye vivadamAno bhavettadA tasya prativivAdamuttarottaraM prAyazcittavRddhiH kartavyA, tathAhiprathamaM mArge ratnAdhikaM-'bhavatA darduro mAritaH' iti kathayitvA tato nivRttyAcAryasamIpa tatkathanArtha vrajati tadA abhyAkhyAnadAtRtvena tasyAbhyAkhyAnadAyakasya mAsalaghuprAyazcittaM bhavati, tataH paraM bhaNane mAsaguru / tasya bhaNane yadi AcAryoM yasyoparyaMbhyAkhyAnaM prAptaM taM sAdhumAlaya pRcchatikiM tvayA da1ro mArita. ? sa kathayati-na mAritaH, evaM tena kathite tasyAbhyAkhyAnadAyakasya caturlaghuprAyazcittaM bhavati / tena bhUya. pracchane prerita AcAryastaM punaH pRcchati tadA'pi pUrvavadeva 'na mAritaH' iti kathane tasyAbhyAkhyAnadAtuzcaturguru / punaravamo bhaNati yadi na vizvAsastadA tatropasthitA gRhasthAH praSTavyA., sAdhavo gRhasthAn praSTuM gacchanti, pRSTe sati SaDlaghu, pRSTA gRhasthA bhaNanti-nAsmAbhirayaM da1ramAraNaM kurvan dRSTaH, iti tai. kathane SaDguru, sAdhavaH samAgatAH kathayanti nApadrAvito'nena da1ra iti tadA chedaH /
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNi bhAgyAvabUrI u06 sU0 3 - 1 sAdhusAdhvInAM parasArakaNTakAdinissAraNavidhiH 149 athAbhyAkhyAnadAyako bhaNati - yannAma gRhasthA asaMyatA alIkaM satyaM vA bruvate naiteSAM vacanapratyayaH, evaM bhaNato mUlam / yadi sa bhaNati gRhasthAzca yUyamekatra militAH, ahaM punarekaH ko'nyo mama pakSe iti kathane'navasthApyam / punargRhasthAn bhaNati - sarve'pi yUyaM pravacanasya bAhyAH, iti bhaNatastasyAbhyAkhyAnadAyakasya pArAJcikaM prAyazcitaM samApatati / evamu ttarottaraM vivadataH pAJcikaM yAvat prAyazcittaprastAro bhavatIti / evameva yadi rAtnikena satyameva darduro vyaparopitaH pRSTe ca bhUyo vivAdapUrvakaM nihRte tadA'bhyAkhyAnadAyakasyaiva tasyApyuttarottaraM prAyazcittavRddhiH karttavyA / tatrAbhyAkhyAnadAyakasyaika eva mRSAvAdalakSaNo doSaH kintu dvitIyasyAbhyAkhyAtasya rAtnikasya tu darduravadhaM kRtvA nihnute iti dvau doSau bhavataH, ekaH prANAtipAtajanito doSaH, dvitIyo mRSAvAdajanitazcati / yadi cAbhyAkhyAnadAyako'vamarAtnikaH tathA'bhyAkhyAto rAtnikaca abhyAkhyAne datte'pi prANAtipAte kRte'pi ca svakathanasiddhayarthaM na vivadati yathArtha yathAyogaM prAyazcittaM gRhNAti tadA na tayoH prAyazcittavRddhiH karttavyeti / evamanye mRSAvAdAdiprastArA api svayaM bhAvanIyA iti // sU0 2 // atha nirgranthanirgranthInAM 'parasparaM ' kaNTakAdyuddharaNaprabhRtiviSaye vidhimAha - 'nigaMthassa ya' ityAdi / sUtram - NiggaMthassa ya ahe pAyaMsi khANU vA kaMTae vA hIrae vA sakkare vA pariyA vajjejjA taM ca NiggaMthe no saMcAei nIharitae vA visohittae vA taM NiggaMthI NIharamANI vA visomANI vA NAikkamai || sU0 3 // chAyA - nirgranthasya cAdhaH pAde sthANurvA kaMTako vA hIrakaM vA zarkaraM vA paryApadyeta tacca nirgrantho no zaknuyAt nirhatuM vA vizodhituM vA taM nirgranthI nirharantI vA vizodhayantI vA nAtikrAmati // sU0 3 // cUrNI - 'NiggaMthassa ya' iti nirgranthasya gacchataH pramAdAdikAraNavazAt ahe pAyaMsi aghaH pAde pAdayoH pAdasya vA adhaH pradeze pAdatale ityarthaH khANu vA sthANurvA, tatra kaNTakisthANurnAma chinnagodhUmAdeH kSetra saMlagnamUlasthito'vayavavizeSaH kaMTae vA kaMTako vA vRkSasya barburAderavayavavizeSaH horae vA hIraka vA, tatra hIrakaM nAma sUcIvat tIkSNakASThakhaNDo vA sakkare vA zarkaraM vA zarkaraM nAma pASaNakhaNDaH, tacca sthANvAdi bhikSAdyAnetuM gacchataH zramaNasya pAdatale pariyAvajjejjA paryApadyeta prApnuyAt pAde saMlagnaM bhavet caraNaH kaMTakAdinA viddho bhavedityarthaH taM ca NiggaMthe taccapAdasaMlagnakaNTakAdikam nirgranthaH zramaNaH svayamanyo vA sAdhuH no saMcAie no zaknuyAt nIharitae vA visohittae vA nirhartuM vA vizodhituM vA kazcit zramaNaH kAraNavazAt pAdatalasaMlagnakaNTakAdikam niSkAsayitumuddhartuM vA na zaknuyAt na samarthau bhavedityarthaH, atha yadA svayamanyo vA zramaNastAn kaNTakAdIn samuddharttu no zaknuyAt tadA taM NiggaMthI NIharamANI vA zramaNacaraNAt saMlagnakaNTakAdikaM nirharantI niSkAsayantI
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasUtre 'visohemANI vA' vizodhayantI samuddharantI NAikkamai nAtikrAmyati tIrthakarAjJAm , sA tIrthakarAjJAyA ullaGghana na karoti, jinAjJAvirAdhikA na bhavatItyarthaH // sU0 3 // sUtram-NigaMthassa ya acchisi pANe vA vIe vA rae vA pariyAvajjejjA taM ca NiggaMthe no saMcAei NIharIttae vA visohittae vA taM NiggaMthI NIharamANI vA visohemANI vA, gAikkamai // sU0 4 // chAyA-nirgranthasya cAkSiNi prANo vA, vIja vA, rajo vA, paryApadyeta tacca nirgrantho no zaknuyAt nihatam vA, vizodhituM vA, taM nigranthI niharantI vA vizodhayantI vA nAtikAmati // sU0 4 // cUrNI-NiggaMthassa ya iti nirgranthasya zramaNasya acchisi akSiNi netre pANe vA prANo vA-kSudajIvo mazakAdirvA vIevA bIjaM vA zAligodhUmAdibIjaM, 'rae vA' rajo vA-dhUlikaNo vA pAriyAvajjejjA paryApayeta paripatet , netre yadi kSudrajantuprabhRtikaM vastu netrakaSTakArakaM patitaM bhavedityarthaH, taM ca nigaMthe no saMcAie NIharittae vA-visohittae vA tacca nirgrantho'nyaH ko'pi zramaNaH na zaknuyAt nihattuM vA vizodhayituM vA tad netrapatitaM kSudrajIvAdikam nirgrantho'nyaH zramaNaH sAdhuH netrapatitaM kSudrajIvAdikaM sAdhunetrAt nirhattuM niSkAsayituM vizodhayituM vA na zaknuyAt samartho na bhavet tadA taM NiggaMthI NIharamANI vA visohemANI vA NAikkamai tacca zramaNanetrapatitakSudra jIvAdikaM zramaNasyA'zaktau satyAM nigraMnthI zramaNI niharantI sAdhunetrAt kSudajIvAdikaM ni sArayantI vizodhayantI apanayanaM kurvantI nAtikAmati tIrthakarAjJAM nollayati / / sU0 4 // sUtram-niggaMthIe ya ahe pAyaMsi khANU vA kaMTae vA hIrae vA sakkarae vA pariyAvajjejjA, taM ca NigaMthI No saMcAei NIharittae vA visohittae vA taM ca NiggaMthe nIharamANe vA visohemANe vA NAikkamai // sU0 5 // chAyA-nirgranthyAzcAdhaH pAde sthANurvA kaNTako pA hIrakaM vA zarkaraM vA paryApadyeta taMca nirgranthI no zaknuyAt nirharnu vA vizodhayituM vA taM ca nirgrantho nirharana vA vizodhayan vA nAtikAmati ||suu0 5 // cI-NigaMthIe ya' iti nimranthyAH ahe pAyaMsi adhaH pAde caraNasyAdhobhAge pAdatale ityarthaH khANU vA sthANurvA pUrvoktasthANukaNTakahIrakazarkarAdikaM pariyAvajjejjA paryApayata saMlageta sthANuprabhatinA pAdo viddha ityartha. taM ca niggaMthI no saMcAie NIharittae vA visohittae vA tacca nimranthI no zaknuyAt nihatte vA, vizodhayituM vA, tatra tat zramaNIpadasaMlAnakaNTakAdikaM zramaNI svayaM yasyAH pAde sthANvAdi lagna tadvyatirikA vA sAdhvI no zaknuyAta na
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNibhASyAvacUrI u0 6 sU06-10 praskhalanAdikAraNesAvyA grahaNe sAdhovidhiH 151 samarthA bhavet nirhartum niSkAsayituM vizodhayituM pAdAduddhartum tadA ta NiggaMthe nIharamANe vA visohamANe vA NAikkamai tacca nirgrantho nirharan vA vizodhayan vA nAtikrAmati tIrthakarAjJAM nolavayati // suu05|| sUtram-NiggaMthIe acchisi pANe vA bIe vA rae vA pariyAvajjejjA taM ca NiggaMthI No saMcAei NIharittae vA visohittae vA taM ca NiggaMthe NIharamANe vA visohemANe vA NAikkamai // sU0 6 // chAyA-nirgranthyA akSiNi prANo vA bIjaM vA rajo vA paryApadyeta tacca nirgranthI no zaknoti nihattaM vA vizodhayituM vA tacca nirgrantho nirharan vA vizodhayan vA nAtikAmati // sU0 6 // __cUrNI-NiggaMthIe' iti / nirgrandhyAH 'acchisi' akSiNi-nayane pANe vA prANo vA-prANaH kSudrajanturmazakAdiH vIe vA bIjaM vA laghutamaM phalAdebIjam'rae vA rajo vA-dhUlikaNo vA kAraNavazAt zramaNyA netre 'pariyAvajjejjA' paryApadyeta paripatet netre samApatitaM bhavet 'taM ca NiggaMthI No saMcAei NIharittae vA visohittae vA' tacca nirgranthI no zaknoti nirharnu vA vizodhayituM vA tatra taM zramaNyakSipatitaM kSadrajIvamazakAdikam yadi nimranthI zramaNI nihata niSkAsayituM vizodhayitumapAkattuM na zaknuyAt tadA "taM ca niggaMthe NIharamANe cA visohemANe vA nAikkamaI" taM ca nirgrantho nirharan vA vizodhayan vA nAtikAmati // sU0 6 // sUtram-NiggaMthe NiggaMthiM duggaMsi vA visamaMsi vA pavvayaMsi vA pakkhalamANiM vA pavaDamANiM vA gihramANe vA avalaMbamANe vA NAikkamai ||suu0 7 // chAyA-nintho nigranthI durge vA viSame vA parvate vA praskhalantI vA prapatantI vA gRhan vA avalamvamAno vA nAtikAmati // sU0 7 // cUrNI-NiggaMthe NiggaMthiM' iti / nimranthaH nirgranthIM kadAcit duggaMsi vA durge vA parvatAdivikaTabhUmau visamaMsi vA viSame uccanIcapradeze picchalapradeze vA 'pavvayaMsi vA parvate vA pakkhalamANi vA' praskhalantI caraNAdisaMkAcena patantImiva bhavantI vA pavaDamANi vA prapatantI vA patitumArabdhAM giNhamANe vA gRhNan hastAdinA tasyA grahaNaM kurvan avalaMbamANe vA avambamAno vA patantyAH dehayaSTayAdyAzrayeNa sAhAyyaM kurvan ityarthaH NAikkamai nAtikAmati // sU0 7 // satrama-NiggaMthe NiggaMthi seyaMsi vA paMkaMsi vA paNagaMsi vA udagaMsi vA okasamANi vA obuDamANiM vA giNhamANe vA avalaMbamANe vA NAikkamai // sU0 8 // chAyA-nirgrantho nigraMthIM seke vA paGke vA panake vA udake vA avakarSantI vA avabruDantI vA gRkhan vA avalamvamAno vA nAtikAmati // suu08||
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhatkalpasUtre cUrNI-'NiggaMthe NiggaMthIM vA' iti / nirgranthaH nirgranthoM seyaMsi vA seke vA, tatra seko jalasahitakardamArthabodhakaH tathA ca seke jalasahitakardame vA paMkaMsi va' paMke vA zuSkaprAye kardame paNagaMsi vA panake satatajalasampatpiASANAdau saMlagno haritavarNoM vanaspativizeSaH 'lIlaNa-phUlaNa' iti prasiddha tasmin udagaMsi vA udake jale vA okasamANi vA avakarpantI vA jalasrotasA nIyamAnAM 'obuDDamANi vA' avabruDantI jalasahitakardame paMke jale vA nimajjantIM zramaNI zramaNaH 'giNhamANe' gRhan uddharaNecchayA tathA 'avalaMvamANe vA' avalambamAno vA dhArayan vA 'nAikamai nAtikrAmati tIrthakRtAmAjJAM nolladdhayatIti / / sU0 8 // sUtram-jiggaMthe NiggaMthi NAvaM ArohamANiM vA orohamANi vA gihamANe vA avalaMbamANe vA NAikkamai / / sU0 9 // chAyA-nirgrantho nirgranthI nAvam ArohantIM vA avarohantI vA gRhan vA avalamvamAno vA nAtikrAmati // s0 9 // cUI-niggaMthe' iti / nirgrantha. 'NiggaMthi NigranthI 'NAvaM' nAvaM naukAM 'ArohamANivA' ArohantI-samArohantIm 'orohamANiM vA' avarohantIm avatarantIm 'giNhamANe vA' gRhan avalaMbamANe vA avalambamAno vA zramaNaH NAikkamai nAtikramati tIrthakarAjJAM nollayati na virAghayatIti bhAvaH / / sUtra 9 // sUtram-khittacittaM niggaMthiM niggaMthe giNhamANe vA avalaMbamANe vA NAikkamai / / sU0 10 // chAyA-kSiptacittAM nirgranthIM nirgrantho gRhan vA avalambamAno vA nAtikAmati // sU0 10 // ghRNI-'khittacitta' iti / kSiptacittAm, tatra kSiptaM vikSiptam udvignaM manoglAnyAdinA cittamanta karaNaM yasyA. zramaNyAH sA kSiptacittA, tAdRzIm nirgranthIM nirgranthaH zramaNaH 'niNDamANe vA gRhNan vA avalambamANe vA avalambamAno vA dhArayan vA 'NAikkamai' nAtikAmati tIrthakarAjJAM nollaiyati // sU0 10 // sUtram-evaM dittacittaM // sU0 11 // jakkhAiTeM0 // sU0 12 // ummAyapatta0 ||suu0 13 / / uvasaggapattaM NiggaMthiM Niggaye giNhamANe cA avalaMbamANe vA nAikkamaI // sU0 14 // chAyA -pavaM dIptacitAM yakSAviNAmunmAdaprAptAmupasargaprAptAM nirgranthIM nigraMntho gRhan vA avalambamAno vA nAtikrAmati / / sU0 11-14 // cUrNI-'evaM dittacittaM' evaM dazamasUtroktaprakAreNa dIptacittAm, tatra dIptaM laukikalokottarikavastuviSayakaharpodrekeNa bhrAntaM cittamantaHkaraNaM yasyAH sA dIptacittA, tAm / yadvA jakkhA
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ nibhAtyAsadhUrI u0 6 sU0 15-19 kalpasya kaukucikAdiSaTparimanthuvarNanam 153 iTaM yakSAviSTAm vyantaradevaparigRhItAm, yadvA ummAyapatta unmAdaprAptAm, tatronmAdo nAma-rogAdinA cittAnavasthatA tayuktAm, uvasaragapattaM upasargaprAptAm-devamanuSyatiryagAdikRtopasargaviziSTAm Niggathi nimranthIM zramaNIm niggaMthe nimranthaH zramaNaH giNhamANe gRhNan kvacitpatanAditaH kvacidauSadhAdipAnArtha vA avalambamANe vA avalambamAno vA dhArayan vA 'NAikmai nAtikAmati tIrthakarAjJAM nolladdhayati // sU0 11-14 // sUtram--sAhigaraNa // sU0 15 // sapAyacchittaM // sU0 16 // bhattapANapaDiyAikkhiyaM // sU017 // aTThajAyaM niggaMthi NiggaMthe giNhamANe vA avalaMbamANe vA mAikkamaI / / suu018|| chAyA-sAdhikaraNAm ||suu0 15 // saMprAyazcittAm // suu0-16||bhktpaanprtyaasyaataam // sU0 17 // arthajAtAM ninthIM nimrantho gRhan vA avalambamAno vA nAtikAmati // sU0 18 // cUrNI- 'sAhigaraNa' iti / sAdhikaraNAM, tatrAdhikaraNaM kalahaH tena mutAmiti sAdhikaraNAm-kalahAsatamAnasAma , tathA sapAyacchittaM saprAyazcittAM prAyazcitena yuktAmiti saprAyazcitAm prAyazcittaprAptAM-prAyazcittena calacittAmityarthaH bhattapANapaDiyAikkhiyaM bhaktapAnapratyAkhyAtAm , tatra bhaktamodanAdikaM, pAnaM jalam, te pratyAkhyAte yayA sA bhaktapAnapratyAkhyAtA-tAm gRhItAnazanavatAmityarthaH, aTThajAyaM arthajAtAm-arthalubdhAm bhUmipatitaM suvarNAdikaM dRSTvA tad grahItuM namrIbhUtAm , kutrApyartharAziM dRSTvA saJjAtavikAreNa calacittAm , yadvA-arthAkulaM patiputrAdikaM jJAtvA tatsahAyanimittaM dravyopArjanAya saMyamAccalitacittAm , yadvA ziSyAnimittaM dravyalAbhArthaM gantukAmAma , etAdRzIm NiggaMthi nigraMthIM-zramaNIm giNhamANe gRhNan upadezena zarIreNa vA spRSTvA nivArayan avalambamANe vA avalambamAno vA NiggaMthe nirgranthaH-zramaNaH NAikkamaI nAtikAmati-tIrthakarasyAjJAM nollaghayatIti bhAvaH // sU0 15-18 // zramaNInAM sAmAcArIlakSaNaM kalpaM darzayitvA saprati kalpasya pratibandhakAn darzayitumAha-'cha kappassa' ityAdi / sUtram-cha kappassa palimathU pannattA, taMjahA-kokuie saMjamassa palimaMthU 1, moharie saccavayamassa palisaMdhU 2, titiNie esaNAgoyasssa palimaMthU 3, cakkhulolae
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ yereepasUtre iriyAvahiyAe palimaMdhU 4, icchAlolue muttimaggassa palimaMdhU 5, bhijjANiyANa karaNaM siddhimaggassa palimaMdhU, savvattha bhagavayA aNiyANayA pasatthA 6 || sU0 19 // 154 chAyA - SaT kalpasya parimandhavaH prajJaptAH, tadyathA- - kaukucikaM saMyamasya parimanthuH 1, maurya satyavacanasya parimandhuH 2, titiNikam eSaNAgocarasya parimandhuH 3, cakSulIlyam airyApathikasya parimaMthuH 4, icchAlaulupyaM muktimArgasya parimanthuH 5, bhidhyAnidAnakaraNaM siddhimArgasya parimanthuH, sarvatra bhagavatA anidAnatA prazastA 6 // sU0 19 // cUrNI - 'cha kappassa palimadhU pannattA' iti / SaT - paTsaMkhyakAH kalpasya sAdhusAmAcArIlakSaNasya parimanthavaH - parimadhnantIti parimanthavaH ghAtakA ityarthaH prajJaptAH kathitAH / tAneva SaD bhedAn darzayitumAha - taM jahA ityAdi, taM jahA tadyathA- - kokue saMjamassa palisaMdhU kaukucika saMyamasya parimandhu', tatra-- kaukucikam - kuceSTA bhANDaceSTA vA, vikRtaM mukhaM kRtvA lokAnAmagrataH pradarzanam, etAdazaM kaukucikaM saMyamasya cAritrasya parimandhuH, kaukucikasya kandarpoddIpakatayA saMyamasya sutarAmeva vighAtakasaMbhavAditi, iti prathamobhedaH 1 / moharie saccavayaNassa palimaMdhU maukharya mukharatA satyavacanasya parimanthuH, tatra mukharatA vAcAlatA nirarthakamadhikajalpanam satyavacanasya parimandhuH, vAcAlatAyAH satyapratibandhakatvAditi dvitIyo bhedaH 2 | titiNie esaNAgoyarassa palimandhU titiNikameSaNAgocarasya parimandhuH, tatra tiMti NikaM sarvadA bhikSAyA alAbhe gRhasvAminaM prati - 'kRpaNo'yam' ityAdirUpeNa taNa - taNa ( bar3avaDa) zabdakaraNaM tat, eSaNA - vizuddhabhaktapAnAdigaveSaNarUpA, tatpradhAno yo gocaraH gocaracaryA, tasya parimanyuriti tRtIyo bhedaH 3 / caklolae iriyAvahiyAe palimandhU cakSurlaulyam airyApathikasya parimanthuH tatra cakSulAlyaM netrayozcAJcalyam IrSyAsamiterghAtakam cakSuSazcAJcalyena mArge gamanasamaye samyagavalo - kanAbhAve saMyamAtmavirAdhanasaMbhavAt IryAsamiteH svayameva vighAtAditi caturtho bhedaH 4 | icchAlolupa muttimaggassa palimanyU icchAlolupyaM muktimArgasya parimanthuH, icchAlaulupyam mahArAdivAcchAyAM gRddhibhAva:, iti paJcamo bhedaH 5 / bhijjANiyANakaraNa siddhimaggassa palimandhu bhidhyAnidAnakaraNaM siddhimArgasya parimanyuH, bhivyA-lobho gRddhirityarthaH, tadvazAt nidAnakaraNam, tacca siddhimArgasya parimanthuH,
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrNimAnyApadhurI u0 6 sU0 20 SaDvidhakalpasthitivarNanam 155 iti SaSTho bhedH6| yataH savvattha bhagavayA aNiyANayA pasatthA sarvatra bhagavatA anidAnatA prazastA prazaMsiteti // sU0 19 // samprati kalpasthiterbhedAn darzayitumAha-'chavihA' ityAdi / sUtram-chavvihA kappaTTiI paNNattA taM jahA-sAmAiyasaMjayakappaTTiI 1, cheovahAvaNiyasaMjayakappaTTiI 2, NivvisamANakappaTTiI 3, NiviTThakAiyakappahiI 4, jiNakappaTTiI 5, therakappaTTiI 6 / tti bemi // sU0 20 // kappassa chaTho uddeso samatto - chAyA - paDvidhA kalpasthitiH prakSaptA tadyathA-sAmAyikasaMyatakalpasthitiH 1, chedopasthApanIyasaMyatakalpasthitiH 2, nivizamAnakalpasthitiH 3, niviSTakAyikakalpasthitiH 4, jinakalpasthitiH 5, sthavirakalpasthitiH 6 / iti bravImi / su0 20 // kalpasya SaSTha uddezakaH samAptaH // 6 // cUrNI-'chabihA' iti / SaDvidhA SaTprakArA kappaTTiI paNNattA kalpasthitiH prajJaptA kathitA, tatra kalpe saMyatAcAre sthitiravasthAnamiti kalpasthitiH, athavA kalpasya sAdhusAmAcArIlakSaNasya sthitimaryAdA iti kalpasthitiH, sA SaDvidhA prajJaptA-nirUpitA / tAneva SaDbhedAn darzayitumAha-taM jahA ityAdi, taM jahA tadyathA-sAmAiyasaMjayakappaTTiI sAmAyikasaMyatakalpasthitiH, tatra samo rAgadveSarahitabhAvaH-jJAnadarzanacAritralakSaNabhAvaH, tasyA''yaH prAptiH, athavA samaya eva sAmAyikaM sarvasAvadyakarmaNAM viratilakSaNam, tapradhAnAH saMyatAH sAdhavaH, tAdRzasAdhUnAM sthitiH sA sAmAyikasaMyatakalpasthitiH prathamA 1, chedovaTAvaNiyasaMjayakappaTTiI chedopasthApanIyasaMyatakalpasthitiH, tatra chedanam-pUrvaparyAyocchedanam, upasthApanIyamAropaNIyaM yat tat chedopasthApanIyam vyaktito mahAvrateSu AropaNamityarthaH, tatazca chedopasthApanIyapradhAnA ye saMyatAH te chedopasthApanoyasaMyatAH sAdhavasteSAM yA kalpasthitiH sA chedopasthApanIyasaMyatakalpasthitirdvitIyA 2, nivisamANakappadiI nirvizamAnakalpasthitiH, tatra nirvizamAnAH parihAravizuddhikalpaM vahamAnAH, teSAM kalpastasya sthitinirvizamAnakalpasthitistRtIyo bhedaH 3, ninviTThakAyaikappahiI nirviSTakAyikakalpasthitiH, tatra niviSTakAyiko nAma yena parihAravizuddhikaM nAma tapo vyUDham , nirviSTa AsevitaH vivakSitacAritrasvarUpaH kAyo-deho yaiste nirviSTakAyikA iti vyutpatteH, teSAM niviSTakAyikAnAM kalpasthitiriti nirviSTakAyikakalpasthitizcaturthI 4 / jiNakappahiI jinakalpasthitiH, tatra jinAH gacchavinirgatAH sAdhuvizeSAsteSA jinAnAM kalpasthitiriti jinakalpasthitiH paJcamI 5, therakappaTTiI sthavirakalpasthitiH, tatra sthavirA AcAryopAdhyAyAdayaH gacchasApekSAH sAdhuvi
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 bRhatkalpasUtre zeSAsteSAM kalpha-sthatiriti sthavirakalpasthitiriti SaSThI 6 / ti bemi iti bravImi - sudharmA svAmI jambUsvAminaM prati kathayati - he jambu ! yadahaM tIrthaMkaramukhAt kalpasthitiviSaye zrutavAn tadeva tubhyaM kathayAmi natu svamanISayA prakalpya kathayAmIti // sU0 20 // iti zrI - vizvavikhyAta - jagadvallabha - prasiddhavAcaka - paJcadazabhASA kalitalalitakalA pAlApakapravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka - vAdimAnamardaka- zrIzAhU chatrapati kolhApurarAjapradatta"jainAcArya " - pada bhUSita - kolhApurarAjaguru - bAlabrahmacAri - jainAcArya - jainadharma - divAkara - pUjyazrI - ghAsIlAla viviracitAyAM "bRhatkalpasUtrasya" cUrNi bhASyA-vacUrIrUpAyAM vyAkhyAyAM SaSTha uddezakuH samAptaH // 6 // samAptaM saMcUrNimASyAvacUrIkaM bRhatkalpasUtram |
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrIbRhatkalpasUtrasya // mUlapAThaH .. sUtram - no kappai niggaMthANaM vA niggaMdhINaM vA Ame tAlapalaMce abhinne paDi gAhittae // 1 // .. kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA Ame tAlapalaMbe bhinne paDigAhittae // 2 // .. kappai niggaMthANaM pakke tAlapalaMbe bhiNNe vA abhiNNe vA paDigAhittae // 3 // ___no kappai niggaMthINaM pakke tAlapalaMbe abhinne paDigAhittae // 4 // kappaha niggaMthINaM pakke tAlapalaMbe bhinne paDigAhittae, sevi ya vihibhiNNe no ceva gaM avihibhiNNe // 5 // / se gAmaMsi vA NagaraMsi vA kheDaMsi vA kabbaDaMsi vA maDavaMsi vA paTTaNaMsi vA AgaraMsi vA doNamuhaMsi vA nigamaMsi vA AsamaMsi vA saMnivesaMsi vA saMvAhasi vA ghosaMsi' vA aMsiyasi vA puDabheyaNaMsi vA rAyahANisi vA saparikkhevaMsi avAhiriyasi kappai niggaMthANaM hemaMtagimhAmu egaM mAsaM vatthae // 6 // se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA saparikkhevaMsi savAhiriyasi kappai niggaMthANaM hemaMtagimhAmu do mAse citthae, aMto ikkaM mAsaM, bAhiM ikkaM mAsaM, aMto vasamANANaM aMto bhikkhAyariyA, vAhi vasamANANaM bAhiM bhikkhAyariyA // 7 // se gAmaMsi vA jAva ,rAyahANisi vA saparikkhevaMsi avAhiriyaMsi kappai niragaMthINaM hemaMtagimhAsa do mAse vatthae // 8 // . se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA saparikkhevaMsi sabAhiriyasi kappai niggaMthINaM hemaMtagimhAmu cattAri mAse vatthae, aMto do mAse, vAhiM do mAse, aMto vasamANINaM aMto bhikkhAyariyA, bAhi vasamANINaM bAhiM bhikkhAyariyA // 9 // se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA egavaDAe egaduvArAe eganikkhamaNapavesAe no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA egayao vadhae // 10 // gAmaMsi vA jAva rAyahANisivA abhiNivagaDAe abhiniduvArAe abhiNikkhamaNapavesAe kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA egayao vatthae // 11 //
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ no kappai niggaMthINaM AvaNagi hasi vA ratthAmuhaMsi bA, siMghADagaMsi vA caukkasi vA caccaraMsi vA aMtarAvaNaMsi vA vatthae // 12 // kappai niggaMthANaM AvaNagihaMsi vA jAva aMtarAvaNaMsi vA vatthae // 13 // no kappai niragaMthINaM avaMguyaduvArie ubassae vatthae / egaM patyAraM aMto kiccA ega patyAraM vAhiM kiccA ohADiyacilimiliyAgaMsi evaM NaM kappai vatthae // 14 // kappai niggaMthANaM avaMguyaduvArie ubassae vatthae // 15 // kappai niggayINaM aMtolittaM ghaDimattayaM dhArittae vA pariharittae vA // 16 // no kappai niggaMthANaM aMtolitaM ghaDimatcayaM dhArittae vA pariharittae vA // 17 // kappai niggaMdhANaM vA niggaMthoNaM vA celacilimiliyaM dhArittae vA, pariharie vaa| no kappai niggaMthANa niggaMthINa, vA dagatIraMsi cihittae vA nisIittae vA, tuyahittae vA nihAittae vA, payalAittae vA, asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA aharittae, uccAraM vA pAsavaNaM vA khelaM vA siMghANaM vA parivittae, sajjhAyaM vA karittae, dhammajAgariyaM vA jAgarittae, kAussaggaM vA karittae, ThANaM vA tthaaitte||19|| no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA sacittakamme ubassae vatthae // 20 // / kappai niggaMthANa vA niggaMdhINa vA acittakamme uvassae vatthae // 21 // no kappai niggaMthINaM sAgAriyaaNissAe vatthae // 22 // kappai niggaMdhINaM sAgAriyaNissAe vatyae // 23 // kappai niggaMyANa sAgAriyassa NissAe vA aNissAe vA vatthae // 24 // no kappai niggaMdhANaM vA niggaMdhINaM vA sAgAriyauvassae vatthae // 25 // .. kappaDa niggaMthANa vA niggaMthINa vA appasAgArie uvassae vatthae // 26 // no kappai niggaMthANaM ityIsAgArie ubassae vatthae // 27 // . kappai niggaMthANaM purisasAgArie uvassae vatthae // 28 // no kappai niggaMdhINaM purisasAgArie uvassae vatthae // 29 // kappai niggaMthINaM itthIsAgArie uvassae vatthae // 30 // no kappar3a niggaMdhANaM paDibaddhasijjAe vatthae // 31 //
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ : kappai niggaMthINaM paDibaddhasijjAe vatthae // 32 // 1 no kappai niggaMthANaM gAhAvaikulassa majjhamajheNaM gaMtuM vatthae // 33 // kappai niggaMthINaM gAhAvaikulassa majjhamajjheNa gaMtu vatthae // 34 // / bhikkhU ya ahigaraNaM kaTu taM ahigaraNaM viosavittA viosaviyapAhuDe, icchAe paro ADhAijjA icchAe paro no ADhAijjA, icchAe paro abbhudvijjA, icchAe paro no abbhuTijjA, icchAe paro vaMdijjA icchAe paro no vaMdijjA, icchAe paro saMbhujijjA, icchAe paro no saM jijjA, icchAe paro saMvasijjA, icchAe paro no saMvasijjA, icchAe paro upasamijjA, icchAe paro no uvasamijjA, jo uvasamai tassa atthi ArAhaNA, jo na uvasamai tassa natthi ArAhaNA, tamhA appaNA ceva uvasamiyanvaM / se kimAhu bhaMte ! ? uvasamasAraM sAmaNNaM // 35 // no kappai niggaMdhANa vA niggaMthINa vA vAsAvAseSu carittae // 36 // kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA hemaMtagimhAsu carittae // 37 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA verajjaviruddharajjasi sajja gamaNaM sajja AgamaNaM sajja gamaNAgamaNaM karittae / jo khalu niggaMtho vA niggaMthI vA verajjaviruddharajjaMsi sajja gamaNaM sajja AgamaNaM sajjaM gamaNAgamaNaM karei kareMtaM vA sAijjaI se duiovi vIikkamamANe Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugdhAiyaM // 38 // . niggathaM ca NaM gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppavihaM kei vattheNa vA paDiggaheNa vA kaMvaleNa vA pAyachaNeNa vA uvanimaMtejjA, kappai se sAgArakaDaM gahAya AyariyapAyamUle ThavittA doccapi uggahaM aNuNNavittA parihAraM pariharittae // 39 // niggathaM ca NaM vahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkhaMtaM samANaM kei vattheNa vA paDiMggaheNa vA kaMvaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimaMtejjA, kappai se sAgArakaDaM gahAya AyariyapAyamUle ThavittA doccaMpi uggahaM aNuNNa vittA parihAraM pariharittae // 40 // niggathiM ca NaM gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppavirTa kei vattheNa vA paDiggaheNa vA kaMvaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimaMtejA, kappai se sAgArakaDaM gahAya pavattiNopAyamale ThavittA doccaMpi uggahaM aNuNNa vittA parihAraM pariharittae // 41 // nigaMthi ca Na viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkhaMta samANaM kei vatyeNa vA paDiggaheNa vA kaMbaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimaMtejjA kappai se sAgArakaDaM gahAya pavattiNIpAyamUle ThavittA doccaMpi uggaI aNuNNavittA parihAraM pariharittae / // 42 //
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA rAo vA viyAle vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDiggAhittae, nannatya egeNaM puvapaDilehieNaM sejjaasNthaarenn||43|| no kappai niggaMthANa vA niggaMdhINa vA rAo vA viyAle vA vatthaM vA paDiggahaM vA kaMbalaM vA pAyapuMchaNaM vA paDiggAhittae, nannattha egAe hariyAhaDiyAe, sAviya paribhuttA vA dhoyA vA rattA vA ghaTTA vA maTThA vA saMpadhUmiyA vA // 44 // no kappai niggaMdhANa vA, niggaMthINa vA rAo vA, viyAle vA, addhANagamaNaM ettae // 45 // no kappai niggaMdhANa vA niggaMthINa vA saMkhaDi vA saMkhaDipaDiyAe addhANagamaNaM ettae // 46 // no kappai niggaMthassa egANiyassa rAo vA viyAle vA vahiyA viyArabhUmi vA, vihArabhUmi vA nikkhamittae vA pavisittae vA / kappai se appaviiyassa vA appataiyassa vA, rAmo vA, ciyAle vA vahiyA viyArabhUmi vA, vihArabhUmi vA nikkhamittae vA pavisittae vA // 47 // no kappai niggaMthIe egANiyAe rAo vA viyAle vA vahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkha mittae vA pavisittae vA / kappai se appaviiyAe vA appataiyAe vA appacautthIe vA rAo vA viyAle vA vahiyA viyAbhUmi vA vihArabhUmi vA nikkhamittae vA pavisittae vA // 48 // kappai niggaMdhANa vA niggaMthINa vA puratthimeNa jAva aMgamagahAo ettae, dakkhiNeNaM jAva kosaMbIo, paccatthimeNaM jAva zRNAvisayAo, uttareNaM jAva kuNAlAvisayAo ettae, etAvatAva kappar3a, etAvatAca Arie khette, No se kappai ettI vAhiM / teNa paraM jatya nANadaMsaNacarittAI ussappaMti-tti vemi // 49 // paDhamo udeso samatto // 1 //
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ // bIo uddeso|| uvassayassa aMto vagaDAe sAlINi vA vIhINi vA muggANi vA mAsANi vA tilANi vA kulatthANi vA gohUmANi vA javANi vA javajavANi vA ukkhittANi vA vikkhittANi vA viikiNNANi vA vippakiNNANi vA no kappai niggaMthANa vA niggathINa vA ahAlaMdamavi vatthae // 1 // aha puNa evaM jANijjA-(uvassayassa aMto vagaDAe sAlINi vA0) no ukkhittAI no vikkhittAI no viikiNNAI no vippakiNNAI (kintu) rAsikaDANi vA puMjakaDANi vA bhittikaDANi vA kuliyAkaDANi vA laMchiyANi vA muddiyANi vA pihiyANi vA kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA hemaMtagimhAsu vatthae // 2 // . / aha puNa evaM jANijjA (uvassayassa aMto vagaDAe sAlINi vA0) no rAsikaDAI, no puMjakaDAI, no bhittikaDAI, no kuliyAkaDAI, (kintu) kohAuttANi vA, pallAuttANi vA, maMcAuttANi vA, mAlAuttANi vA olittANi vA littANi vA, pihiyANi vA laMchiyANi vA, muddiyANi vA kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA vAsAvAsaM vatthae // 3 // uvassayassa aMto vagaDAe surAviyaDakuMbhe vA, sovIraviyaDakuMbhe vA uvanikkhitte siyA. no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA ahAlaMdamabi vatthae / huratthA ya uvassayaM paDilehamANe no labhejjA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, je tattha egarAyAo vA durAyAo vA paraM vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // 4 // ___uvassayassa aMto vagaDAe sIodagaviyaDakuMbhe vA usiNodagaviyaDakuMbhe vA uvanikkhitte siyA, no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA ahAlaMdamapi vatthae / huratthA ya uvassayaM paDilehamANe no labhejjA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, je tattha egarAyAo vA durAyAo vA para vasai se saMtarA, chee vA parihAre vA // 5 // . uvassayassa aMto vagaDAe savarAIe joI jhiyAejjA no kappai niggathANa vA niggathINa vA ahAlaMdamavi vatthae, huratthA ya uvassayaM paDilehamANe no labhejjA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, je tattha egarAyAoM vA durAyAo vA paraM vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // 6 // / / uvassayassa aMto vagaDAe savvarAIe paIve paIvejjA no' kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA ahAlaMdamami vatthae / huratthA ya uvassayaM paDilehamANe no
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ labhejjA evaM se kappai egarAyaM vA durAyaM vA vatthae, je tattha egarAyAo vA durAyAo vA-paraM vasai se saMtarA chee vA parihAre vA // 7 // uvassayassa aMto vagaDAe piMDae vA loyae vA khIre vA dahi vA NavaNIe vA sappi vA telle vA phANie vA pUrva vA sakkulI vA sihariNI vA ukkhitANi vA vikkhittANi vA viikiNNANi vA vippaiNNANi vA no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA ahAlaMdamavi vatthae / / 8 / / aha puNa evaM jANejjA-(uvassayassa aMto vagaDAe piMDae vA0) no ukkhittAI vA, no vikkhittAI vA no viDakiNNAI vA no vippakiNNAI vA (kintu) rAsikaDANi vA puMjakaDANi vA bhittiADANi vA kuliyAkaDANi vA laMchiyANi vA muddiyANi vA pihiyANi vA kappai niggaMthANa vA niggathINa vA hemaMtagimhAsu vatyae // 9 // aha puNa evaM jANejjA (uvassayassa aMto vagaDAe piMDae vA0) no rAsikaDANi vA no puMjakaDANi vA no bhittikaDANi vA no kuliyAkaDANi vA (kintu)koTAuttANi vA pallAuttANi vA maMcAuttANi vA mAlAuttANi vA olitANi vA vilitANi vA laMchiyANi vA muddiyANi vA pihiyANi vA, kappai niggaMdhANa vA niggaM. thINa vA vAsavAsaM vatthae // 10 // no kappai nigaMthINaM ahe AgamaNagihaMsi vA. viyaDagihaMsi vA sImUlaMsi vA rukkhamUlaMsi vA abbhAvagAsiyaMsi vA vatthae // 11 // kappai niggathANaM ahe AgamaNagihaMsi vA viyaDagihaMsi vA vasImalaMsi vA rukkhamUlasi vA abhAvagAsiyaMsi vA vatthae // 12 // ege sAgArie pArihArie, do tinni cattAri eMca sAgAriyA pArihAriyA, ega tattha kappAgaM ThavittA abasese nivisejjA // 13 // no kappai niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA sAgAriyapiMDaM bahiyA anIhaDaM asaMsaha vA paDiggAhittae // 14 // no kappaDa niggaMdhANa vA niggaMthINa vA sAgAriyapiMDaM bahiyA nIhaDaM asaM-. sarTa paDigAhittae / kappaI niggaMdhANa vA niggaMthINa vA sAgAriyapiMDaM vahiyA nIhaDaM saMsaha paDigAhittae // 15 //
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo khalu niggaMtho vA niggaMthI vA sAgAriyapiMDaM bahiyA nIhaDaM asaMsaha saMsaTTha karei, karaitaM vA sAijjaI se duhao vIikkamamANe Avajjai cAummAsiyaM parihAraTTANaM aNugghAiyaM // 16 // ___ sAgAriyassa AhaDiyA sAgArieNa paDiggahiyA tamhA dAvae no se kappar3a paDiggAhittae // 17 // sAgAriyassa AhaDiyA sAgArieNa appaDiggahiyA tamhA dAvae evaM se kappai paDiggAhittae // 18 // sAgAriyassa nIhaDiyA pareNa appaDiggahiyA tamhA dAvae no se kappai paDigAhittae / sAgAriyassa nIhaDiyA pareNa paDiggahiyA tamhA dAvae evaM se kappai paDiggAhittae // 19 // / sAgAriyassa aMsiyAo avibhattAo avvocchinnAo abbogaDAo aNijjUdAo tamhA dAvae no se kappai paDiggAhittae // sAgAriyassa aMsiyAo vibhattAo vocchinnAo vogaDAo NijjUDhAo tamhA dAvae evaM se kappai paDiggAhittae // 20 // sAgAriyassa pUyAbhatte udesie ceie pAhur3iyAe, sAgAriyassa uvagaraNajAe niTThie nisihe pADihArie, taM sAgArio dejjA, sAgAriyassa parijaNo vA dejjA tamhA dAvae no se kappai paDiggAhittae // 21 // sAgAriyassa pUyAbhatte uddesie ceie pAhuDiyAe sAgAriyassa uvagaraNajAe nihie nisiDhe pADihArie taM no sAgArio dejjA, no sAgAriyassa parijaNo vA dejjA sAgAriyassa pUyA dejjA tamhA dAvae no se kappai paDiggAhitae // 22 // sAgAriyassa pUyAbhatte uddesie ceie pAhuDiyAe sAgAriyassa uvagaraNajAe. nihie nisiDhe apAhihArie taM sAgArio dei sAgAriyaparijaNo vA dei tamhA dAvae no se kappai paDiggAhittae // 23 // sAgAriyassa pUyAbhatte uddesie ceie pAhuDiyAe sAgAriyassa uvagaNajAe nihie nisiTe apADihArie taM no sAgArio dei, no sAgAriyassa parijaNo vA dei, sAgAriyassa pUyA dei tamhA dAvae evaM se kappai paDiggAhicae // 24 // . kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA imAI paMca vatthAI dhArittae vA pariharittae vA, taM jahA-jaMgie bhaMgie sANae pottae tirIDapaTTe nAmaM paMcame // 25 // kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA imAiM paMca rayaharaNAI dhArittae vA pariharittae vA, taMjahA-uNNie, uhie, sANae, vaccAcippae, muMjacippae nAmaM pNcme||26|| // bIo uddeso samatto // 2 //
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ // taio uddeso|| no kappai niggathANaM niggaMthINaM uvassayaMsi ciTThittae kA nisIittae vA tuyaTittae vA nidAittae vA payalAittae vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA AhAraM Aharittae, vA uccAraM vA pAsavaNaM vA khelaM vA siMghANaM vA paridvavittae, sajjhAyaM vA karittae, jhANaM vA jhAittae kAussaggaM vA karittae, ThANaM vA ThAittae // 1 // no kappai niggaMthINaM niggaMthauvassayaMsi ciTThittae vA jAva kAussaggaM vA karittae ThANaM vA ThAittae // 2 // no kappai niggaMthINaM salomAI cammAiM ahichittae // 3 // kappai niggaMthANaM salomAI cammAI ahihittae, sevi ya paribhutte no ceva NaM aparibhutte, sevi ya pADihArie no ceva NaM apADihArie, sevi ya egarAie no ceva NaM aNegarAie // 4 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA kasiNAI cammAI dhArittae vA pariharittae vA // 5 // kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA akasiNAI cammAiM dhArittae vA pariharitae vA // 6 // _ no kappai niggaMthANa vA niggathINa vA kasiNAI vatthAI dhArittae vA pariharittae vA / kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA akasiNAI vatthAI dhArittae vA pariharittae vA // 7 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA abhinnAI vatthAI dhArittae vA pariharittae vA // 8 // * kappai niggaMthANa vA niggaMdhINa vA bhinnAI vatthAI dhArittae vA pariharittae vaa|| no kappai niggaMthANaM uggahaNaMtagaM vA uggaipaTTagaM vA dhArittae vA pariharittae vA / / ___kappai niggaMdhINaM uggahaNatagaM vA uggahapaTTagaM vA dhArittae vA pariharittae vA // 11 // . niggaMthIe ya gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNupaviTAe celaTe samuppajjejjA, no se kappai appaNo nIsAe celaM paDiggAhittae, kappai se pavattiNoNIsAe cela paDiggAhittae / no ya se pavittiNI sAmANA siyA je se tattha sAmANe Ayarie
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ vA uvajjhAe vA pavattae vA there vA gaNI vA gaNahare vA gaNAvaccheyae vA jaM cannaM purao kaTTu viharai kappara se tannIsAe celaM paDiggAhittae || 12 || niggaMthassa NaM tappaDhamayAe saMpavyayamANassa kappai rayaharaNagocchgapaDiggahamAyAe tihiM kasiNehiM vatthehiM AyAe saMpavvaittae, se ya puvvovaTTie siyA evaM se no kappai rayaharaNagocchagapaDiggahamAyAe tihiM kasiNehiM vatthehiM AyAe saMpannaicae, kappara se ahApaDiggahiyAI vatthAI gahAya AyAe saMpavvaittae // 13 // hai niggaMdhIe NaM tappaDhamayAe saMpavvayamANIe kappara rayaharaNagocchagapaDiggahamAyAe - cauhiM kasiNehiM vatthehiM AyAe saMpavvaittae / sA ya puvvocaTThiyA siyA evaM se no kappara rayaharaNagocchaNapaDiggahamAyAe cauhiM kasiNehiM vatthehiM AyAe saMpavvaittae, kappar3a se ahApar3iggahiyAI vatthAI gahAya AyAe saMpavvaittara // 14 // no kappara niraMgaMdhANa vA nimgaMdhINa vA paDhamasamosaraNudesapattAI celAI paDiggAhittae / kappar3a nimANa vA nigraMthINa vA doccasamosaraNuddezapattAI celAI - DiggAhie || 15 | kappai niggaMthANa vA niggaMthINa cA ahArAyaNiyAra celAI paDiggAhittae // 16 // karapai niggaMthANa vA niggaMthINa vA ahArAyaNiyAe sejjAsaMthArae paDiggA - hittae // 17 // atus niggaMthANa vA niggaMdhINa vA ahArAyaNiyAe kikammaM karittae || 18 || no kappara niggaMthANa vA niragaMthINa vA aMtarAgihaMsi ciTThittae vA nisIita vA tuyatti vA nidAittara va payalAittae vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA AhAraM Aharittae, uccAraM vA pAsavaNaM vA khelaM vA sighANaM vA parihavittae, sajjhAyaM vA karittae, jhANaM vA jhAittae, kAussagaM vA karittae, ThANaM vA ThAttae / aha puNa evaM jANejjA vAhie jarAjuNNe tavassI dubbale kilaMte mucchijja vA pavaDijja vA evaM se qappar3a aMtarAgihaMsi ciTThittae vA jAva ThANaM vA ThAittae // 19 // no kappai nigaMthANa vA niggaMthINa vA aMtarAgihaMsi jAva cauggA vA paMcagAhaM vA Aikkhittae vA vibhAvittae vA kiTTittae vA paveittae vA nanattha egaNA eNa vA eg2avAgaraNeNa vA egagAhAe vA egasiloeNa vA, sevi ya ThiccA no ceva NaM aTThiccA // 20 //
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ no kappai niggaMNANaM vA niggaMthINaM vA aMtarAgihaMsi imAI paMca mahavvayAI sabhAvaNAI Aikkhittae vA. vibhAvittae vA kiTTittae vA paveittae vA, nannattha eganAeNa vA jAva egasiloeNa vA, sevi ya ThiccA no ceva NaM aTiccA // 21 // no kappai niggaMthANa vA nigaMthINa vA pADihAriyaM sAgAriyasaMtayaM sejjAsaMthArayaM AyAe apaDihaTu saMpancaittae // 22 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA SADihAriyaM sAgAriyasaMtayaM sijjAsaMthArayaM AyAe avikaraNaM kaTu saMpanyaittae // 23 // kappai niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA pADihAriyaM sAgAriyasaMtayaM sejjAsaMthArayaM AyAe vikaraNaM kaTu saMpavvaittae // 24 // iha khala niggaMthANa vA niggaMthINa vA pADihArie sAgAriyasaMtae sejjAsaMthArae vippaNasijjA se ya aNugavesiyavve siyA, se ya aNugavessamANe labhejjA tasseka paDidAyave siyA, se ya aNugavessamANe no labhejjA evaM se kappai doccaMpi uggaI aNunnavittA parihAraM pariharittae // 25 // jadivasaM samaNA niggaMthA sejjAsaMthArayaM vippajahaMti tadivasaM avare samaNA niggaMthA incamAgacchejjA sacceva uggahassa puvANuNNavaNA ciTThai ahAlaMdamavi uggahe // atthi yA ittha kei uvassayapariyAvannae acitte pariharaNArihe sacceva uggahassa puyANuNNavaNA ciTThai ahAlaMdamabi uggahe // 27 // se vatthusu avvAvaDesu abbogaDesu aparapariggahiemu amarapariggahiemu sacceva uggahassa puvANuNNavaNA ciTThai ahAlaMdamavi uggahe // 28 // se vatthuma vAvaDesu vogaDesu parapariggahiema bhikkhubhAvassa aTTAe doccaMpi uggahe aNuNNaveyavve siyA ahAlaMdadmavi uggahe // 29 // se aNukuDDesu vA aNubhittisu cA aNucariyAsu vA aNuphalihAmu vA aNupaMthesu vA aNumerAma vA sajceva uggahassa punvANuNNavaNA ahAlaMdamavi uggahe // 30 // se gAmassa vA jAva rAyahANIe vA bahiyA seNNaM saMnividraM pehAe kappar3a niggaMdhANa vA nigaMdhINa vA tadivasaM bhikkhAyariyAe gaMtuM paDiniyattae / no se kappar3a taM rayaNi tattheva uvAiNA vittae, jo ravalu niggaMtho vA niggaMdhI vA taM rayarNi tattheva uvAiNAvei, uvAiNAvaMtaM vA sAijjai, se duiovi aikkamamANe Avajjai cAummAsiyaM parihArahANa aNugdhAiyaM // 31 // se gAmasi vA jAva rAyahANisi vA kappai niggaMyANa vA niggaMthINa vA sabao samaMtA sakosaM joyaNaM uggaI ogiNhittA NaM cihittae // 32 // // taio uheso samatto // 3 //
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ / cauttho uddeso| tao aNugdhAiyA paNNattA taMjahA-hatthakammaM karemANe 1, mehuNaM paDisevamANe 2, rAibhoyaNaM bhuMjamANe 3 // 1 // . tao pAraMciyA paNNattA, taMjahA-duDhe pAraMcie 1, pamatte pAraMcie 2, annamannaM karemANe pAraMcie 3 // 2 // . tao aNavaDhappA paNNattA, taMjahA-sAhammiyANaM teNNaM karemANe 1, annadhammiyANaM teNaM karemANe 2, itthAdAlaM dalamANe 3 // 3 // tao no kappaMti pancAvittae taMjahA-paMDae 1, vAie 2, kIbe 3||suu0 4 // evaM muMDAvittae / sU0 5 // sikkhAvittae / sU0 6 // uvahAvittae // sU0 7 // saMbhujittae // sU0 8 // saMvAsittae // sU0 9 // tao no kappaMti vAittae, taMjahA-aviNIe, vigaipaDibaDhe, aviosviypaahdde|| tao kappaMti vAittae, taMjahA-viNIe, novigaipaDibaddhe, viosaviyapAhuDe // 11 // to dussannappA paNNattA, taMjahA-duDhe, mUDhe, buggahie // 12 // tao susaNNappA paNNattA, taMjahA-adudde, amUDhe, avvuggahie // 13 // nigaMthiM ca NaM gilAyamANi piyA vA bhAyA vA putto vA palissaejjA taM ca niggaMthI sAijjejjA, mehuNapaDisevaNapattA, Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugyAiyaM // 14 // niggaMthaM ca NaM gilAyamANaM mAyA vA bhagiNI vA dhUyA vA palissaejjA, taM ca niggathe sAijjejjA mehuNapaDisevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugyAiyaM // no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDhamAe porisIe paDiggAhittA pacchimaM porisiM uvAiNAvittae, se ya Ahacca uvAiNAvie siyA taM no appaNA a~jijjA, no annesiM, aNuppaejjA, egate bahuphAmue thaMDile paDilehittA pamajjittA pariveyavve siyA, taM appaNA muMjamANe annesiM vA dalamANe Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM ugghAiyaM // 16 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paraM addhajoyaNamerAe uvAiNAvittae, se ya Ahacca uvAiNAvie siyA taM no appaNA bhujijjA, no annesiM aNuppaejjA, egate bahuphAsue thaMDile paDilehittA pamajjittA parihaveyavve siyA, taM appaNA bhuMjamANe annesi vA dalamANe Avajjai cAummAsiyaM parihAradvANaM ugyAiyaM // 17 //
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ niggaMtheNa ya gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppaviThThaNaM annayare acitte aNesaNijje pANabhoyaNe paDiggAhie siyA, asthi yA ittha kei sehatarAe aNuvahAviyae kappai se tassa dAuM vA aNuppadAuM vA, natthi yA ittha kei sehatarAe aNuvaTThAviyae taM no appaNA a~jijjA no annesi dAvae, egaMte bahuphAmue thaMDile paDile hittA pamajjittA paridvaveyave siyA // 18 // je kaDe kappaTThiyANaM kappai se akappaTThiyANaM, no se kappai kappaTThiyANaM, je kaDe akappaTThiyANaM No se kappai kappaTThiyANaM kappai se akappaTThiyANaM, kappe ThiyA kappaTThiyA, akappe ThiyA akappaTThiyA // 19 // bhikkhU ya gaNAo avakamma icchejjA aNNaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, no se kappai aNApucchittA AyariyaM vA uvajjhAyaM vA pavattayaM vA theraM vA gaNiM vA gaNaharaM vA gaNAMvaccheyagaM vA annaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai se ApucchittA AyariyaM vA uvajjhAyaM vA pevatayaM vA theraM vA gaNiM vA gaNaharaM vA gaNAvaccheyagaM vA annaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai annaM gaNaM upasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappai aNNaM gaNaM upasaMpajjittA gaM viharittae // 20 // gaNAvaccheyae ya gaNAo avakkamma icchejjA aNNaM gaNa upasaMpajjittA NaM viharittae, no se kappai gaNAvaccheyagassa gaNAvaccheyagattaM aNikkhivittA annaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai gaNAvaccheyagassa gaNAvaccheyagattaM NikkhivittA aNNaM gaNaM upasaMpajjittA NaM vihariktae, No se kappai aNApucchittA AyariyaM vA uvajjhAyaM vA paMvattayaM vA dherai vA gaNiM vA 'gaNaharaM vA gaNAvaccheyagaM vA annaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyaga vA aNNaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se No viyarejjA evaM se No kappai aNNaM gaNa upasaMpajjittA NaM viharittae // 21 // AyariyauvajjhAe ya gaNAo avakamma icchejjA aNNaM gaNa uvasaMpajjittA gaM viharittae no se kappai AyariyaucajjhAyassa AyariyauvajjhAyattaM aNikkhivittA aNNa gaNaM upasaMpajjittA Na viharittae, kappai se AyariyauvajjhAyassa AyariyauvajjhAyatta NikkhivittA aNNaM gaNaM uvasaMpajjittA Na viharittae, no se kappai aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM upasaMpajjittA Na viharittae, kappai se ApucchittI
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNaM gaNa upasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappai aNNaM gaNaM uvasaMpajjittA Na viharittae // 22 // bhikkhU ya gaNAo avakkamma icchejjA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae no se kappai aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvacheyagaM vA aNNaM gaNaM saMmogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappar3a se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe upasaMpajjittA NaM viha rittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, jatthuttariyaM dhammaviNayaM labhejjA, evaM se kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe upasaMpajjittA NaM vidarittae, jatyuttariyaM dhammaviNayaM no labhejjA evaM se no kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA Na 'viharittae // 23 // gaNAvaccheyae ya gaNAo avakamma icchejjA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae No se kappai gaNAvaccheyattaM aNikkhivittA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai se gaNAvaccheyattaM NikkhivittA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, no se kappai aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, kappai se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe upasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se viyarejjA evaM se kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, jatthuttariyaM dhammaviNayaM labhejjA evaM se kappar3a aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA 'NaM viharittae, jatthuttariyaM dhammaviNayaM no labhejjA evaM se no kappai aNNa gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae / 24 / ___AyariyauvajjhAe ya gaNAo avakkamma 'icchejjA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae No se kappai AyariyauvajjhAyattaM aNikkhivittA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe, uvasaMpajjittA'Na viharittae, kappai se AyariyauvajjhAyattaM NikkhivitA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA gaM viharittae, no se kappai aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, kampai se ApucchittA 'AyariyaM vA jAca gaNAvaccheyagaM vA aNNaM gaNaM - saMbhogapaDiyAe
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ phUMka uvasapajjittA NaM viharittae, te ya se viyarejjA evaM se kappar3a aNNa gaNaM saMbhogapaDiyAeM uvasaMpajjittA NaM viharita, te ya se no viyarejjA evaM se no kappai aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae, natthuttariyaM dhammaviNayaM labhejjA evaM se kappar3a aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM ciharittae, jatthuttariyaM dhammaviNayaM no labhejjA evaM se no kappar3a aNNaM gaNaM saMbhogapaDiyAe uvasaMpajjittA NaM viharittae || 25 || bhikkhU ya icchejjA aNNaM AyariyauvajjhAyaM uddisAvittae, No se kappar3a aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM AyariyauvajjhAyaM uddisAvittae, nous se pucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM AyariyauvajjhAyaM uddisAvittae, te ya se biyarejjA evaM se kappar3a agaM AyariyauvajjhAyaM uDisAvittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kappar3a aNNaM AyariyauvajjhAyaM uddisAvittae, no se kappar3a tesiM kAraNaM nadIvittA agaM AyariyauvajjhAyaM uddisAvittae, kappar3a se tersi kAraNaM dIvittA agaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae ||26|| gaNAvaccheyae ya icchejjA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae no se kappai gaNAvaccheyagattaM aNikkhivittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, kappar3a se gaNAvaccheyagattaM NikkhivittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM uddisAvittae, no se kappar3a aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA agaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, kappar3a se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM AyariyauvajjhAyaM uddisAvittae teya se triyarejjA evaM se kaSpar3a aNNaM AyariyauvajjhAyaM uddisAvittae, te ya se no viyarejjA evaM se no kaSpar3a agaM AyariyauvajjhAyaM uddisAvittae, no se kaSpar3a tersiM kAraNaM adIvittA aNNaM AyariyauvajjhAya uddisAvittae, kaSpar3a se tesiM kAraNaM dIvittA aNNa AyariyauvajjhAyaM uddisAvittae // 27 // Ayariya - uvajjhAe ya icchijjA annaM AyariyauvajjhAyaM uddisAvittae no se kappar3a AyariyauvajjhAyattaM aNikkhivittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAktie, kappai se AyariyauvajjhAyattaM NikkhivittA aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, No se kapar3a aNApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM AyariyauvajjhAyaM uddisAvittae, kampa se ApucchittA AyariyaM vA jAva gaNAvaccheyagaM vA aNNaM AyariyauvajjhAyaM uddisAvittae, te ya se biyarejA evaM se kappar3a aNNaM AyariyauvajjhAyaM uddisAbittae, te ya se no vitharejjA evaM se no kappai aNNaM AyariyauvajjhAyaM udisAvittae, no se kaMppai
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ tesiM kAraNa adIvittA aNNa AyariyauvajjhAya udisAvittae, kappai se tesiM kAraNa dIvittA aNNa AyariyauvajjhAya udisAvittae // 28 // bhikkhU ya rAo vA viyAle vA Ahacca vIsuMbhijjA, taM ca sarIraMga kei veyAvaccakare bhikkhU icchijjA egaMte bahuphAmue thaMDile paridRvittae, atthi ya ittha kei sAgAriyasaMtae uvagaraNajAe acitte pariharaNArihe kappai se sAgAriyakaDaM gahAya taM sarIragaM egaMte bahuphAmue thaMDile paridRvittA tattheva uvanikkhiyavve siyA // 29 // bhikkhU ya ahigaraNaM kaTu ta ahigaraNaM aviosavittA no se kappai gAhAvaikulaM bhattAe vA pANAe vA nikkhamittae vA pavisittae vA, bahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA Nikkhamittae vA pavisittae vA, gAmANugAmaM vA dUijjittae, gaNAo gaNaM saMkamittae, vAsAvAsa vA vatthae, jattheva appaNo AyariyaM uvajjhAyaM pAsejjA, vahusmayaM babbhAgamaM tassaMtie AloijjA paDikkamijjA nidijjA garahijjA viudvejjA visohejjA akaraNAe abbhuTThijjA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjejjA, se ya sueNa paTTavie Aiyavve siyA, se ya mueNa no paTTavie no Aiyatve siyA, se ya mueNa pavijjamANaM no Aiyai se nijjUhiyavve siyA // 30 // parihArakappaTThiyassa NaM bhikkhussa kappai Ayariya-uvajjhAeNaM tadivasaM egagihaMsi piMDavAyaM davAvittae, teNa paraM No se kappai asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAuM vA aNuppadAuM vA, kappai se annayaraM veyAvaDiyaM karittae, taM jahA-uThAvaNaM vA nisIyAvaNaM vA tuyaTTAvaNaM vA uccAra-pAsavaNa-khela-siMghANavigicaNaM vA visohaNaM vA karittae, aha puNa evaM jANijjA-chinnAvAemu paMthemu Aure jhiMjhie pivAsie tavassI dubale kilaMte mucchijja bA pavaDijja vA, evaM se kappai asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAuM cA aNuppadAuM vA // 31 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA imAo paMca mahAnaIo uddiTThAo gaNiyAo baMjiyAo aMto mAsassa dukkhutto vA tikkhutto vA uttarittae vA saMtarittae vA, taMjahA-gagA 1, jauNA 2, saraU 3, kosiyA 4, mahI 5 // 32 // ___aha puNa evaM jANijjA eravaI kuNAlAe jattha cakkiyA egaM pAyaM jale kiccA ega pAya thale kiccA evaM se kappai aMto mAsassa dukkhutto vA tikkhutto vA uttarittae vA saMtarittae vA, evaM no cakkiyA evaM zaM no kaSpai aMto mAsassa dukkhutto vA tikkhutto vA uttarittae vA saMtarittae vA // 33 //
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ se taNenu vA taNapuMjesa vA palAlesa vA palAlapuMjesu vA appaMDemsa appapANesu appavIemu appahariemu appussema appuciMga-paNaga-dagamaTTiya-makkar3agasaMtANagesu ahe savaNamAyAe no kappai niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA tahappagAre uvassae hemaMtagimhAsu vatthae // 34 // se taNesu vA jAva-saMtANaesu uppi savaNamAyAe kappai niggaMthANa vA nigaMthINa vA tahappagAre uvassae hemaMtagimhAsu vatthae // 35 // se taNesu vA jAva saMtANaesa ahe rayaNimukkamauDesu no kappai niggaMthANa vA niggaMdhINa vA tahappagAre uvassae vAsAvAsaM vatthae // 36 // se taNesa vA jAva saMtANaesu vA uppi rayaNimukkamauDesu kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA tahappagAre uvassae vAsAvAsaM vatthae // 37 // // cauttho uddeso samatto // 4 //
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ / pnycmoddeshH| deve ya itthirUvaM viuvittA niggaMthaM paDiggAhijjA, taM ca niggaMthe sAijjejjA, ___ mehuNapaDisevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugghAiyaM // 1 // deve ya purisarUvaM viuvvittA niggaMthi paDiggAhijjA, taM ca niggaMthI sAijjejjA mehuNapaDisevaNapattA Avajjai cAummAsiyaM aNugghAiyaM // 2 // devI ya itthirUvaM viuvittA niggathaM paDiggAhijjA, taM ca niggaMthe sAijjejjA, mehuNapaDisevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugghAiyaM // 3 // devI ya purisaruvaM viuncittA niggaMthi paDiggAhijjA, taM ca niggaMthI sAijjejjA, mehuNapaDisevaNapattA Avajjai cAummAsiyaM aNugyAiyaM // 4 // bhikkhU ya ahigaraNaM kaTu taM ahigaraNaM aviosavittA icchijjA annaM gaNaM upasaMpajjittA NaM viharittae, kappai tassa paMcarAiMdiyaM cheyaM kaTu parinivvaviya parinivvaviya doccaMpi tameva gaNaM paDiNijjAeyatve siyA jahA vA tassa gaNassa pattiyaM siyA // 5 // bhikkhU ya uggayavittie aNathamiyasaMkappe saMthaDie Ninvitigicche asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDiggAhittA AhAraM AhAremANe aha pacchA jANijjAaNuggae mUrie, atthamie vA, jaM ca AsayaMsi ja ca pANisi jaM ca paDiggahe taM vigiMcamANe vA visohemANe vA no aikkamai, taM appaNA bhuMjamANe aNNesi vA dalamANe rAibhoyaNapaDisevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugghAiyaM / / 6-1 // bhikkha ya uggayavittie aNathamiyasaMkappe saMthaDie vitigicchAmamAvanne asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDiggAhittA AhAraM AhAremANe jAva annesi vA dalamANe rAibhoyaNapaDisevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugghAiyaM // 7-2 // bhikkhU ya uggayavittie aNathamiyasaMkappe asaMthaDie nivitigicche asaNa vA pANavA khAimaM vA sAimaM vA paDiggAhittA AhAraM AhAremANe jAva annesi vA dalamANe rAimoyaNapaDisevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihArahANa aNugdhAiyaM / 8-3 /
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhikkhU ya uggayavittie aNatyamiyasaMkappe asaMthaDie vitigicchAsamAvanne asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDiggAhittA AhAraM AhAremANe jAva annesiM vA dalamANe rAibhoyaNapaDisevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugghAiyaM / / 9-4 // ___iha khalu niggaMthassa vA niggaMthIe vA rAo vA viyAle vA sapANe sabhoyaNe uggAle AgacchejjA, taM vigicamANe vA cisohemANe vA no aikkamai, taM uggilittA paccogila. mANe rAibhoyaNapaDisevaNapatte Avajjai cAummAsiyaM parihArahANaM aNugghAiyaM // 10 // niggaMthassa vA gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppaviTThassa aMto paDiggarhasi pANANi vA vIyANi vA rae vA pariyAvajjejjA taM ca saMcAei vigicittae vA viso. hittae vA taM puvAmeva lAiya visohiya visohiya tao saMjayAmeva bhuMjejja vA piveja vA, taM ca no saMcAei vigicittae vA visohittae vA taM no appaNA a~jijjA no annesiM dAvae, egaMte bahuphAsue thaMDile paDilehittA pamajjittA pariveyavve siyaa||11|| niggaMthassa ya gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppaviTThassa aMto paDiggahaMsi dage vA dagarae vA dagaphusie vA pariyAvajjejjA, se ya usiNe bhoyaNajAe bhottavve siyA, se ya sIe bhoyaNajAe taM no appaNA bhujijjA no annesiM dAvae, egate bahuphAsue thaMDile paridvaveyavve siyA // 12 // niggaMdhIe rAo vA viyAle vA uccAraM vA pAsavaNaM vA vigiMcamANIe vA visohemANIe vA annayare pasujAie vA pakkhijAie vA annayaraM iMdiyajAyaM parAmusajjA, taM ca niggaMthI sAijjejjA, hatthakammapaDisevaNapattA Avajjai cAummAsiyaM aNugdhAiyaM // 13 // niggaMthIe rAo vA ciyAle vA uccAraM vA pAsavaNaM vA vigiMcamANIe vA visoheNANIe vA annayare pasujAie vA pakkhijAie vA annayaraMsi soyaMsi ogAhijjA, taM ca niggaMdhI sAijjejjA, mehuNapaDisevaNapattA AvajjaI cAummAsiya aNugghAiyaM // 14 // no kappai niggaMthIe egANiyAe hottae // 15 // no kappai niggaMdhIe egANiyAe gAhAvaikulaM piDavAyapaDiyAe nikkhamittae . vA pavisittae vA // 16 //
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ no kappai nigaMthIe egANiyAe bahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkhamittae vA pavisittae vA // 17 // no kappai niggaMthIe egANiyAeM gAmANugAmaM dUijjittae vA vAsAvAsa vA vatthae // 18 // no kappai niggaMthIe aceliyAe hottae // 19 // no kappai niggaMthIe apAiyAe hottae // 20 // no kappai niggaMthIe vosaTTakAiyAe hottae // 21 // no kappai niggathIe vahiyA gAmassa vA Nagarassa vA kheDassa vA kabbaDassa vA paTTaNassa vA maDaMvassa vA Agarassa vA doNamuhassa vA Asamassa vA saNivesassa vA uDDhaM vAhAo pagijjhiya pagijjhiya sUroMbhimuhIe egapAiyAe ThiccA AyAvaNAe AyAvittae, kappaI se uvassayassa aMto vagaDAe saMghADipaDibaddhAe palaMbiyavAhiyAe samatalapAiyAe ThiccA AyAvaNAe AyAvittae // 22 // no kappai niragaMthIe ThANAyaiyAe hottae // 23 // no kappai niggaMthIe paDimachAiyAe hotee // sU0 24 // no kappai niggaMthIe NisajjiyAe hottae / sU0 25 // no kappai niggaMthIe ukkuDugAsaNiyAe (ThANukkuDiyAe) hottae / sU0 26 // no kappai -niggaMthIe vIrAsaNiyAe hottae // sU0 27 / / no kappaI niggaMthIe daMDAsaNiyAe hotae / sU0 28 // no kappai niggaMthIe lagaMDAsaNiyAe hottae / sU0 29 // no kappai niggaMthIe egapAsiyAe hottae // sU0 30 // no kappai niggaMthIe uttANAsaNiyAe hottae / / sU0 31 / / no kappai niggaMthIe omaMthiyAe hottae ||suu0 32 // no kappai niggaMthIe aMbakhujjiyAe hottae // sU0 33 // no kappai niggaMdhINaM AkuMcaNapaTTaga dhArittae vA pariharittae vA / / 34 // kappai niggaMthANaM AkuMcaNapaTTagaM dhArittae vA pariharittae vA // 35 // no kappai niggaMthINaM sAvassayaMsi AsaNaMsi ciTThittae vA nisIittae vA // 36 //
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 kappai niggaMthANaM sAvassayaMsi AsaNaMsi ciTTittae vA nisIittae vA // 37 // no kappai niggaMthoNaM savisANaMsi pITaMsi vA phalagaMsi vA cihittae vA nisIittae vA // 38 // kappai niggaMthANaM savisANaMsi pIDhaMsi vA phalagaMsi vA ciTTittae vA nisIittae vA // 39 // no kappai niggaMthINaM saveMTagaM lAuyaM dhArittae vA pariharittae vA // 40 // kappai niggaMthANaM saveMTaga lAuyaM dhArittae vA pariharittae vA // 41 // no kappai nigaMthINaM saveMTiyaM pAyakesariyaM dhArittae vA pariharittae vA // 42 // kappai niggaMdhANaM saveMTiyaM pAyakesariyaM dhArittae vA pariharittae vA // 43 // no kappai niggaMdhINaM dArudaMDayaM pAyapuMchaNaM dhArittae vA pariharittae vA // 44 // kappai niggaMthAgaM dArudaMDayaM pAyapuMchaNaM dhArittae vA pariharittae vA // 45 // no kappai niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA annamannassa moyaM Apivittae vA Ayamittae vA, nannattha gADhAgADehiM rogAyaMkehi // 46 // no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA pariyA siyaM bhoyaNajAyaM jAva tayappa. mANamettaM vA bhUippamANamettaM vA toyaviMduppamANamettaM vA AhAraM Aharittae, nannattha gADhAgADhehi rogAyaMkehi // 4 // no kappai niggaMdhANa vA niggaMthINa vA parivAsieNaM AleSaNajAe, AliMpittae vA viliMpittae vA, nannatya gADhAgADhehi rogAyaMkehiM // 48 // no kappai niggaMdhANa vA nigaMthINa vA parivAsieNa telleNa vA ghaeNa vA NavaNIeNa vA vasAe vA gAyAI abbhaMgittae vA makkhittae vA, nannattha gADhAgAdehi rogAyaMkehiM / / 49 // no kappai niggaMdhANa vA niggaMthINa vA parivAsieNa kakkeNa vA loreNa vA pavaNeNa vA annayareNa vA AlevaNajAeNa gAyAI uvalittae vA udhvaTTittae vA, nannatya gADhAgADhehiM rogAyaMkehiM / / 50 //
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ rDa parihAraka pahie bhikkhU bahiyA therANa veyAvaDiyAe gacchejjA, se ya Ahacca aikkamijjA, taM ca therA jANijjA appaNo AgameNaM annesiM vA aMtie succA, tao pacchA tasya ahAlahussae nAmaM vavahAre paTTaveyavve siyA // 51 // nimgaMthIe ya gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppavidvAe annayare pulAgabhatte paDiggAhie siyA, sAya saMtharijjA kappara se tadivasa teNeva bhattadveNaM pajjosa vi cae, no se kappara duccapi gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe pavisittae, sA ya no saMtharijjA evaM se kappara duccapi gAhAbaikulaM piMDavAyapaDiyAe pavisi ca // 52 // // paMcamo uddeso samatto // 5 //
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||sssstthoddeshkH|| no kappai NiggaMdhANa vA NiggaMthINa vA imAI cha avayaNAI padittae, taM jahAaliyavayaNe, hIliyayaNe, khisiyavayaNe, pharusavayaNe, gArasthiyavayaNe, viusaviyaM vA puNo udIrittae // 1 // __kaMppassa cha patthAro pannattA, taMjahA-pANAivAyassa vAyaM vayamANe, musAvAyassa vAyaM vayamANe, adinnAdANassa vAyaM vayamANe, aviraiyAvAyaM vayamANe, apurisavAyaM vayamANe, dAsavAya vayamANe, iccete cha kappasta patyAre patyArettA samma apaDipUremANe tahANapatte siyA // 2 // NigaMthassa ya ahe pAyaMsi khANU vA kaMTae vAM hIrae vA sakkare vA pariyAvajjejjA taM ca NiggaMthe no saMcAei nIharittae vA visohittae vA taM NiggaMthI NIharamaNI vA visohemANI vA NAikkamai // 3 // Niggayassa ya acchisi pANe vA bIe vA rae vA pariyAvajjejjA taM ca NiggaMthe no saMcAei NIharittae vA visohittae vA taM NiggaMthI NIharamANI vA visohemANI vA NAikkamai // 4 // niggaMthIe ya ahe pAyaMsi khANU vA kaMTae vA hIrae vA sakkarae vA pariyAvajjejjA, taM ca NiggaMthI No saMcAei NIharittae vA visohittae vA taM ca NiggaMthe nIharamANe vA visohemANe vA NAikkamei // 5 // NiggaMthIe acchisi pANe vA vIe vA rae vA pariyAvajjejjA taM ca NiggaMthI No saMcAei NIharittae vA visohittae vA taM ca NiggaMthe gIharamANe vA visohemANe vA NAikkamai // 6 // NiggaMthe NiggaMthi duggaMsi vA visamaMsi vA pavvayaMsi vA pakkhalamANiM vA pavaDamANiM vA giNhamANe vA avalaMvamANe vA NAikkamai // 7 // Niggathe NiggaMthi seyaMsi vA paMkasi vA paNagaMsi vA udagaMsi vA okasamANi vA ovulamANiM vA giNDamANe vA avalaMbamANe vA NAikkamai // 8 // Niggathe NiggaMthiM NAvaM ArohamANi vA orohamANi vA giNhamANe vA avalaMbamANe vA NAikkamai // 9 //
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ khittacittaM nigarthi niggaMthe niNhamANe vA avalaMbamANe vA NAikkamai // 10 // evaM dittacittaM0 // 11 // jakkhAiTa0 // 12 // ummAyapattaM // 13 // uvasaggapattaM NiggaMthi thiggaMthe giNhamANe vA avalaMbamANe vA nAikkamai // 14 // sAhigaraNaM // 15 // sapAyacchittaM // 16 // bhattapANapaDiyAikkhiyaM // 17 // aTThajAyaM nigarthi NiggaMthe niNhamANe vA avalaMbamANe vA NAikkamai // 18 // __ cha kappassa palimaMthU pannattA, taM jahA-kokuie saMjamassa palimaMthU 1, moharie saccavayaNassa palimaMthU 2, titiNie esaNAgoyarassa palimaMthU 3, cakkhulolae iriyAvahiyAe palimaMthU 4, icchAlolue muttimaggassa palimaMthU 5, bhijjANiyANakaraNaM siddhimaggassa pathimaMthU, savvattha bhagavayA aNiyANayA pasasthA 6 // 19 // chavihA kappaTTiI paNNattA taMjahA-sAmAiya saMjayakappaTTiI 1, cheovaThThAvaNiyasaMjayakappaTTiI 2, NincisamANakappaTTiI 3, NiviTThakAiyakappaTTiI 4, jiNakappaTTiI 5, therakappaTTiI 6, tti vemi // 20 // // kappassa chaTo uddeso samatto // 6 // - M OD-TALEONTO-IE11-01- // iti zrI-vRhatkalpasUtrasya / mUlapAThaH smaaptH|| |IA-1}}IATI DAINITIAT28\IN-1910 -1] HIDAINIATIDAI- ITAMIN-alpal