Book Title: Oghniryukti
Author(s): Dronacharya, 
Publisher: Agamoday Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600243/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NARAYARIRAAMANANTARNANAANAANANNAANAANANAANIAN // aham // dbhadrabAhusvAmiviracitaniyuktizrImatpUrvAcAryaviracitabhASyayutA ttizodhakanirvRtikulabhUSaNazrImadroNAcAryasUtritavRttibhUSitA zrImatI-oghaniyuktiH DAAAAAAAAnvarva prasedhikA-rAjanagarIyavidyAzAlAjJAnakozAt zAha-jayasiMhabhAi haThIsiMhaprabhRtivitIrNadravyasahAyena zAha-veNIcandra suracandradvArA zrIAgamodayasamitiH mudritaM-mohamayyAM nirNayasAgaramudrAlaye rA0 rA. rAmacandra yesU zeDage dvArA vIrasaMvat 2445. vikramasaMvat 1975. krAiSTa 1919. pratayaH 1000 payaM-3-0-. rUpyakatrayam TUMMMMMMMMMMMMMNMNMNMMMNMU dan Education International For Personal & Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Printed by Ramchandra yesu Shedge, at the Nirnaya-sagar Proes 23, Kolbhat Lane, Bombay. Published by Shah Venichand Surchand for Agamodayasamiti, Mehesana, All rights reserved by the Agamodayasamiti, For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // aham // anUnazrutakevalizrImadbhadrabAhusvAmimizraruddhRtA akhaNDapANDityayutazrIdroNAcAryakRtavivRtiyutA zrIoghaniyuktiH namo arahatANaM, Namo siddhANaM, Namo AyariyANaM, Namo uvajjhAyANaM, Namo loe sabasAhaNaM, eso paMcanamukkAro, savapAvappaNAsaNo / maMgalANaM ca savesiM, paDhamaM havai maMgalaM // 1 // ahadbhayastribhuvanarAjapUjitebhyaH, siddhebhyaH sitaghanakarmabandhanebhyaH / AcAryazrutadharasarvasaMyatebhyaH, siddhyarthI satatamahaM namaskaromi // 1 // prakrAnto'yamAvazyakAnuyogaH, tatra ca sAmAyikAdhyayanamanuvartate, tasya ca catvAryanuyogadvArANi bhavanti mahApurasyeva, tadyathA-upakramaH nikSepaH anugamaH naya iti, eteSAM cAdhyayanAdau upanyAse itthaM ca kramopanyAse prayojanamabhihitam , tatropakramanikSepAvuktau, adhunA'nugamAvasaraH, sa ca dvidhA-niryuktyanugamaH sUtrAnugamazca, tatra niryutyanugamastredhA-nikSepopodghAtasUtrasparzaniyuktyanugamabhedAt , tatra nikSepaniyuktyanugamo'nugato vakSyamANazca,upodghAtaniryu JASMISLUSENSHASAISISSAASAASAS Jain Educationline For Personal & Private Use Only Frananelibrary.org Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH RASASARASHARAM tyanugamastvAbhyAM dvAbhyAM dvAragAthAbhyAmanugantavyaH-"uddese niddese ya" ityAdi / asya ca dvAragAthAdvayasya samudAyA ta prastAvanA rtho'bhihitaH, adhunA'vayavArtho'nuvartate, tatrApi kAladvArAvayavArthaH, tatpratipAdanArtha cedaM pratidvAragAthAsUtramupanyastam|"deve addha ahAuya uvakkama" ityAdi, asyApi samudAyArtho vyAkhyAtaH, sAmpratamavayavArthaH, tatrApyupakramakAlAbhidhAnArthamidaM gAthAsUtramAha-"duvihovakkamakAlo sAmAyArI ahAuyaM ceva / sAmAyArI tivihA ohe dasahA payavibhAge // 1 // " tatropakrama iti kaH zabdArthaH ?, upakramaNaM upakramaH, upazabdaH sAmIpya 'kramu pAdavikSepe' upeti sAmIpyena kramaNaM upakramaH-dUrasthasya samIpApAdanamityarthaH, tatropakramo dvidhA-sAmAcAryupakramakAlaH yathAyuSkopakramakAlazca, tatra sAmAcAryupakramakAlastrividhaH-oghasAmAcAryupakramakAlaH dazadhAsAmAcAryupakramakAlaH padavibhAgasAmAcAryupakramakAlazca, tatraughasAmAcArI-opaniyuktiH, dazadhAsAmAcArI 'icchAmicche'tyAdi, padavibhAgasAmAcArI klpvyvhaarH| tatraurghasAmAcArI padavibhAgasAmAcArI ca navamapUrvAntavati yat tRtIyaM sAmAcArIvastvasti tatrApi viMzatitamAtprAbhRtAt sAdhvanunahArtha bhadrabAhusvAminA niyUDhA, dazadhAsAmAcArI punaruttarAdhyayanebhyo ni!DhA 'icchAmicche'tyAdikA, tatraitadupakramaNaMviMzativarSaparyAyasya dRSTivAdo dIyate nArataH, iyaM tu prathamadivasa eva dIyate, prabhUtadivasalabhyA satI svalpadivasalabhyA niggame khettakAla purise ya / kAraNa paJcaya lakkhaNa nae samoyAraNA'Numae // 1 // kiM kaivihaM kassa kahiM kesu kahaM keciraM havai kAlaM / kai saMtara mavirahi bhavAgarisa phAsaNa niruttI // 2 // (Ava0 patre 104 gAthe 140-141) / Ava0ni0 patre 257 gAthA 660) SANSANSARASANASAMANASALASARAN dain Education For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtetyarthaH, evaM padavibhAgasAmAcArI dazadhAsAmAcAryapIti / tatraughasAmAghArI tAvadabhidhIyate, asyAzca mahArthatvAt kathazcicchAstrAntaratvAccAdAvevAcAryo maGgalArtha saMbandhAditrayapratipAdanArthaM ca gAthAdvayamAha arahaMte vaMdittA caudasapucI taheva dasapucI / ekkArasaMgasuttatthadhArae sabasAhU ya // 1 // oheNa u nijjuttiM vucchaM crnnkrnnaannuogaao| appakkharaM mahatthaM aNuggahatthaM suvihiyaann||2||juylN| atrAha-kimartha zAstrArambhe maGgalaM kriyate ? iti, ucyate, vighnavinAyakopazamanArtha, tathA coktam- "zreyAMsi bahuvinAni, bhavanti" ityAdi, zreyobhUtA ceyamato maGgalaM kartavyaM, tacca nAmAdibhedena caturdhA, tatra nAmasthApane sujJAne, dravyamaGgalaM dadhyAdi, taccAnekAntikamanAtyantikaM ca, bhAvamaGgalamahadAdinamaskAraH, taccaikAntikamAtyantikaM ca / tadanena saMbandhenAyAtasyAsya vyAkhyA kriyate-sA ca lakSaNAnvitA nAlakSaNeti, lakSaNaM ca saMhitAdi, "saMhitA ca padaM caiva" ityAdi, tatrAskhalitapadoccAraNaM saMhitA, sA ceyam-'arahaMte. vaMdittA' ityAdikA / adhunA padAni pratanyante-arhato vanditvA * caturdazapUrviNaH tathaiva dazapUrviNaH / ekAdazAGgasUtrArthadhArakAn sarvasAdhUMzca / etAvanti padAnyAdyagAthAsUtre, dvitIyagAthA-IA sUtrapadAnyucyante-oghena tu niyuktiM vakSye caraNakaraNAnuyogAt alpAkSarAM mahAAm anugrahArtha suvihitAnAm , etAvanti padAni / adhunA padArthaH-'arahate' ityAdi, azokAdyaSTamahAprAtihAryAdirUpAM pUjAmahantItyarhantaH tAn arhataH, 'vaMdittA iti 'vadi abhivAdanastutyoH' stutvetyarthaH, samAnakartRkayoH pUrvakAle ktvApratyayo bhavatIti vanditvA, kim ?-'oghaniyuktiM vakSye' iti dvitIyagAthAkriyayA saha yogaH, kimahata eva vanditvA ?, netyAha-'caturdazapUrviNazca' caturdaza SAGARCANCARE Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maGgalAdi ni.1-2 zrIogha- pUrvANi vidyante yeSAM te caturdazapUrviNastAMzca, vanditveti sarvatra kriyA mIlanIyA, kiM tAneva ?, netyAha-'tathaiva dazapUrviniyuktiH bhaNazca' 'tathe ti Agamoktena prakAreNa eveti kramaniyamapratipAdanArthaH anenaiva krameNa dazapUrviNa iti, daza pUrvANi vidyante droNIyA yeSAM te dazapUrviNaH, na kevalaM tAneva, 'ekAdazAGgasUtrArthadhArakAn' ekAdaza ca tAnyaGgAni ca ekAdazAGgAni ekAdazAvRttiH daGgAnAM sUtrAI ekAdazAGgasUtrArthoM tau dhArayanti ye tAn ekAdazAGgasUtrArthadhArakAn / 'sarvasAdhUMzca' iti sarva sAdhayantIti hai // 2 // sarvasAdhavaH athavA sarve ca te sAdhavazca sarvasAdhavaH tAn sarvasAdhUMzca vanditvA, cazabdaH samuccaye, athavA'nuktasamuccaye, yacca samuccitaM tatpratipAdayiSyAmaH / padavigrahastu yAni samAsabhAji padAni teSAM prtipaaditH| adhunA cAlanAyA avasaraH sA pratipAdyate, evaM vyAkhyAte satyAha paraH-sarvamevedaM gAthAsUtraM na ghaTate, katham ?, iha 'oghaniyuktiM vakSye' iti pratijJA, bhasA ca prathamameva namaskArasUtre na saMpAditA, yaduta namaskAro'pi saMkSepeNaivAbhidhAtavyaH, na cAsau saMkSepeNa pratipAditaH, | api tvahannamaskAra eva kevalaH saMkSepanamaskAro bhavati, sa eva kartavyo, na caturdazapUrvadharAdinamaskAraH, atha kriyate, evaM 8 datarhi ekaikasyA vyaktenamaskAraH kartavyaH, kiM dazapUrvyAdinamaskAreNeti, caturdazapUrvinamaskAreNaiva zeSANAM namaskAro bhavi-16 pyatIti, atha bhedena kriyate evaM tarhi trayodazapUrvadharAdInAmekaikapUrvahAnyA tAvatkartavyo yAvatpUrvaikadezadharANAmiti, atrocyate, yaditthaM codyaM kriyate tadavijJAyaiva paramArtha, katham ?, yaduktaM tAvat saMkSepagrantho'yaM tadatra namaskAro'pi saMkSepeNa kartavya iti, atra tAvatpratividhIyate-yenaiva saMkSepagrantho'yaM tenaiva lakSaNenetthaM namaskAraH kRtaH, tathAhi-sAmAnyenArhatAM namaskAro'bhihitaH na vizeSeNa ekaikasya tIrthakarasya, tathA bhagavatAmupakAritvAnnamaskAraH kriyate, ye'pyamI caturdazapUrva CR Jain Education c anal For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharAste'pyupakArakA eva, kathamiti cet, arthadvAreNa tIrthakarA upakArakAH, sUtratastu caturdazapUrvadharA gaNadharAH, yata uktam"atthaM bhAsai arahA suttaM gaMthaMti gaNaharA niuNA / " ityAdi, ata upakArakAsta iti, athavA dvidhopakAraH-vyavahito'vyavahitazca, tatra bhagavanto'rhantaH vyavahitopakArakatvena vyavasthitAH, caturdazapUrvadharAstvasyAnantaropakArakatvena, atazcaturdazapUrvadharanamaskAraH kRtaH, sarvAzcaturdazapUrvadharavyaktaya AgRhItA anena namaskAreNeti, yaccoktam-caturdazapUrvinamaskAreNaiva zeSANAM dazapUrvyAdInAM namaskAro bhaviSyati kiM dazapUrvyAdinamaskAreNeti !, atha bhedena kriyate evaM tarhi trayodazapUrvadharAdInAmekaikapUrvahAnyA tAvatkartavyo yAvatpUrvaikadezadharANAmiti, etadapyasAdhu,katham?, yato dazapUrvadharA api zAsanasyopakArakA upAGgAdInAM saMgrahaNyuparacanena hetunA,athavA'syAmavasarpiNyAM caturdazapUrvyanantaraM dazapUrvadharAeva saMjAtAnatrayodazapUrvadharA dvAdazapUrvadharA ekAdazapUrvadharA vA ityasyArthasya pratipAdanArtha caturdazapUrvadharAnantaraM dazapUrvinamaskAro'bhihitaH, athavA'nyatprayojanam-arthatastIrthakarapraNItaM sUtrato gaNadharopanibaddhaM caturdazapUrvadharopanibaddhaM dazapUrvadharopanibaddhaM pratyeH kabuddhopanibaddhaM ca pramANabhUtaM sUtraM bhavatItyasya pratipAdanArtha dazapUrvinamaskAraH kRtaH, tathA coktam- "arhatproktaM gaNadharadRbdhaM pratyekabuddhadRbdhaM ca / sthaviragrathitaM ca tathA pramANabhUtaM tridhA sUtram // 1 // " iti, athavA'nyatprayojanam-caturdazapUrviNo dazapUrviNazca niyamenaiva samyagdRSTaya iti pradarzanArtha tannamaskAraH, athavA yaduktaM 'trayodazapUrvadharAdInAmekaikahAnyA tAvannamaskAro vAcyo yAvadekadezapUrvadharANAmiti, saiva hAnirinthamuktA yaduta prabhUtahAnyA hAnirvAcyA, sA ca tryantare 1 artha bhASate'rhana sUtraM ananti gaNadharA nipuNaM / Jain Education A onal For Personal & Private Use Only Thelibrary.org Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniryutiH droNIyA vRttiH // 3 // Jain Education pratipAditA bhavati, ataH pUrvatrayamulaGghya dazapUrviNAM grahaNam, evaM navAdiSvapi yojyam, evaM vyAkhyAte satyAha paraH - guNAdhikasya vandanaM kartavyaM, na tvadhamasya, yata uktam - "guNAhie vaMdaNayaM" bhadrabAhusvA minazcaturdaza pUrvadharatvAt dazapUrva - dharAdInAM ca nyUnatvAttatkiM teSAM namaskAramasau karoti? iti, atrocyate, guNAdhikA eva te, avyavacchittiguNAdhikyAt, ato na doSa iti / evaM vyAkhyAte satyAha paraH - ekAdazAGgasUtrArthadhArakANAM kimarthaM kriyate ? iti ucyate, iha caraNakaraNAtmikA oghaniryuktiH, ekAdazAGgasUtrArthadhAriNazca caraNakaraNavanta eva, ekAdazAnAmaGgAnAM caraNakaraNAnuyogasvAt, upayogitvenAMzena teSAM namaskAra iti / sAdhUnAM kimarthamiti cet, te tu caraNakaraNaniSpAdakAH, tadarthaM cAyaM sarva | eva prayAsa iti / athavA'nyathA vyAkhyAyate idaM gAthAsUtram - anena gAthAsUtreNa paJcanamaskAraH pratipAdyate, na ca paJcanamaskArAllaghutaro'nyo'sti namaskAra ityato bhadrabAhusvAminA sa eva kRta iti, katham ?, 'arahaMte vaMdittA' ityanenArhannamaskAraH, 'caudasapuccI taheva dasapubI ekkArasaMga suttatthadhArae' ityanenAcAryopAdhyAyanamaskAraH, yataH sUtrapradA upAdhyAyA arthapradA AcAryA iti / evaM vyAkhyAte satyAha evaM tarhi 'arthasUtradhArakAn ityeva vaktavyam, AcAryopAdhyAyapadayorevaM krameNa vyavasthitatvAt, tatkathametat 1 iti, atrocyate, nAvazyamAcAryopAdhyAyairbhinnairbhavitavyam, api tu kvacidasAveva sUtraM ziSyebhyaH prayacchatyasAveva cArthamataH 'sUtrArthadhArakAn' ityevamupanyastam / 'sarvasAdhUMzca' ityanena tu sAdhunamaskAraH pratipAditaH / sarvazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, tato'yamartho bhavati - sarvAnarhataH, evaM caturdazapUrvadharAdInAmapi mIlanIyaM, 1 guNAdhike vandanakaM / For Personal & Private Use Only maGgalAdi ni. 1-2 // 3 // elibrary.org Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cazabdAtsiddhanamaskAraH / evaM vyAkhyAte satyAha-kimartha siddhanamaskAraH pazcAdabhidhIyate ?, api tvahanamaskArAnantaraM vAcya iti, atrocyate, yAni hyahaMdAdIni padAni teSAM sarveSAmeva siddhAH phalabhUtAH, ataH phalapratipAdanArtha pazcAdupanyAsa iti, athavA'rhannamaskAreNaiva siddhanamaskAro'pyabhihitaH, kAraNe kAryopacAramaGgIkRtya, siddhatvasya kAraNabhUtatvAdarhatAmityalaM prasaGgeneti // 1 // adhunA kRtamaGgalaH san saMbandhAbhidheyaprayojanatrayapradarzanArtha dvitIyaM gAthAsUtramAha-'oheNa u' iti, oghaH saMkSepaH samAsaH sAmAnyamityeko'rthaH, tena opena niyuktiM vakSye iti yogaH, tadanena gAthAkhaNDakena saMbandhaH pratipAditaH kriyA''nantaryalakSaNaH, tathA ca vyAsakriyAyAH samAsakriyA anantarabhUtA vartate, ataH kriyA''nantaryalakSaNaH saMbandhaH, evaM kAryakAraNalakSaNo'pi draSTavyaH-kAryam-oghaniryuktyarthaparijJAnamanuSThAnaM ca kAraNaM tu vacanarUpApannA opaniyuktireva, evaM ca sAdhyasAdhanAdayo'pi draSTavyA iti / tuzabdo vizeSaNe, kiM vizinaSTi ?-oghena vakSye, tuzabdAkiJcidvistarato'pi, "chappurimaM" ityAdi, niyuktiM vakSya iti-ni:-Adhikye yojanaM yuktiH, sUtrArthayoryogo nityavyava-15 sthita evAste vAcyavAcakatayetyarthaH, adhikA yojanA niyuktirucyate, niyatA nizcitA vA yojaneti, tatazca niyuktiyuktirityevaM vaktavye ekasya yuktizabdasya lopaM kRtvA evamupanyAsaH,yathoSTramukhI kanyeti / 'vocchaM' iti vakSye' abhidhAsya iti yaduktaM bhavati, kuto vakSye ? ityata Aha-'caraNakaraNAnuyogAt' caryata iti caraNa-vakSyamANalakSaNaM vratAdi kriyata iti karaNaM-piNDavizuddhyAdi, caraNaM ca karaNaM ca caraNakaraNe tayoranuyogazcaraNakaraNAnuyogaH, anuyojanamanuyogaH anukUlo vA yogo'nuyogaH, athavA'Nu-sUtraM mahAn-arthaH tato mahato'rthasthANunA sUtreNa yogo'nuyogaH, tasmAccaraNakaraNAnuyogAt Jain Educa t ional For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH maGgAlAdi | ni. 1-2 // 4 // niyuktiM vakSye, caraNakaraNAtmikAmeveti gamyate, yathA mRdo ghaTaM karoti mRdAtmakameva, tadvadanApIti / athavA caraNaM ca tatkaraNaM | |ca 2 tasyAnuyogastasmAccaraNakaraNAnuyogAt niyuktiM vakSya iti, tadanenAvayavenAbhidheyamuktaM, caraNakaraNaniyuktirabhidheyeti / kiMsvarUpAM niyuktiM vakSye ? ityata Aha-'alpAkSarAM' alpAnyakSarANi yasyAM sA'lpAkSarA tAmalpAkSarAm , athavA kriyAvizeSaNametat , kathaM vakSye? ityata Aha-'alpAkSaraM' stokAkSaraM vakSye, na prabhUtAkSaramityarthaH / kimalpAkSarameva ?, netyAha-| 'mahatthaM' mahAthai vakSye, athavA mahAnartho yasyAH sA mahArthA tAM mahArthI vakSye, tadanenAbhidheyavizeSaNaM pratipAditaM bhavati / 'alpAkSarAM mahArthI' ityanena caturbhaGgikA pratipAditA bhavati, ekamalpAkSaraM prabhUtArtha bhavati 1, tathA anyat prabhUtAkSaramalpArtha 2, tathA prabhUtAkSaraM prabhUtArtha 3, alpAkSaramalpArtha 4 ceti / kiMnimittaM vakSye ? ityata Aha-'anugrahArthaM' anugraha-upakAro'bhidhIyate, arthazabdaH prayojanavacanaH, tata upakAraprayojanaM vakSye, tadanena prayojanaM pratipAditaM draSTavyam / keSAM vakSye ? ityata Aha-suvihitAnAM' zobhanaM vihitam-anuSThAnaM yeSAmiti te suvihitAH-sAdhavasteSAM suvihitAnAmanugrahArthamopaniyuktiM vakSya iti yogH| tadanena gAthAsUtreNa paropanyastA hetavo nirAkRtA bhavanti / ke ca hetavaH ?, niHsaMbandhatvAdaya iti / yazcAyaM ktvApratyaya upanyastastena nityAnityaikAntavAdayorasAratA pratipAditA bhavati, katham ?-na nityavAde ktvApratyayo yujyate na vA'nityavAde, kiM tu nityAnityavAda evAyaM ghaTata iti, nityavAde tAvanna ghaTate, eka kRtvA hyaparakaraNaM kramaH, ktvApratyayazca viziSTapUrvArtho'bhidhIyate, 'samAnakartRkayoH pUrvakAle ktve' (pA0 3-4-21) ti vacanAt, nityavAde cApacyutAnutpannasthiraikasvabhAvaM vastu, tacca kiM tAvat pUrvasvabhAvatyAgena dvitIyAM kriyAM karoti PASLAUSRAHASAYSA dain Education IX For Personal & Private Use Only Melibrary.org Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhosvitpUrvasvabhAvAtyAgeneti vAcyam ?, yadi pUrvasvabhAvatyAgena tato'nityatvaprasaGgaH, atAdavasthyamanityatAM brUmaH, atha pUrvasvabhAvAtyAgena, evaM tarhi na kadAcidapi tena dvitIyA kriyA kartavyeti, evaM pratipAdite'nityatAvAdyAha-ata evA-18 smAkaM darzane ktvApratyayo ghaTata iti, etadapyacAru, yasya kSaNikaM vastu tasya kathaM ktvApratyayo yujyate ?, utpattyanantaraM dhvaMsAt, kathameka eva kartA kriyAdvayaM karoti !, yena hi prAktanI kriyA niSpAditA so'nya eva, yo'pi cottarAM kriyAM karoti so'pi cAnya eva, tata ekAntAnityavAde'pi na ghaTate ktvApratyaya iti // ayaM tAvatsamudAyArthaH, adhunA bhASyakRdekaikamavayavaM vyAkhyAnayati-tatra 'tattvabhedaparyAyairvyAkhye ti paryAyato vyAkhyAM kurvannidaM gAthAsUtramAha ohe piMDa samAse saMkheve ceva hoMti egaTThA / nijuttatti ya atthA jaM baddhA teNa nijuttI // 1 // (bhA0) | oghaH piNDo bhavatIti yogaH, piNDanaM piNDaH, saMghAtarUpa ityarthaH, 'samAse' iti samasanaM samAsaH, 'asu kSepaNe' samekIbhAvenAsanaM kSepaNamityarthaH, tathA ca samAsena sarva eva vizeSA gRhyante, oghaH samAso bhavatIti yogaH, evaM bhavatIti kriyA sarvatra mIlanIyA / 'saMkheve' iti saMkSepaNaM saMkSepaH sam-ekIbhAvena preraNamityarthaH, cazabda uktasamuccaye, kadAcidanu-18 |ktasamuccaye, evaMzabdaH prakAravAcakaH, evameteSAmapi piNDAdInAM ye paryAyAste mIlanIyA iti / niyuktipadavyAkhyAnArthamAha-nijuttatti ya' ityAdi, niH-Adhikye yojanaM yuktiH, Adhikyena yuktA niyuktAH aryanta ityarthAH gamyanta | ityarthaH, tato niyuktA iti cA'rthA yad yasmAdbaddhAstena niyuktirabhidhIyate / athavA'nyathA-nizcayena yuktA niyuktiriti cArthAH yadbaddhAstena niyuktirabhidhIyate, ityayaM gAthArthaH / ekArthikapratipAdanena ca ekAntabhedAbhedavAdI vyudasyete, naikA-3 HARRASASSASASAASAS Jain Education Mana For Personal & Private Use Only ahelibrary.org Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 5 // Jain Education ntabhedapakSe ekArthikAni yujyante, katham ?, yasya hyekAntenaiva sarve bhAvAH sarvathA bhinnA vartante tasya hi yathA ghaTazabdAtpaTa| zabdo bhinnaH evaM kuTazabdo'pi bhinna eva tatkathaM ghaTazabdasya kuTazabda ekArthiko yujyate ?, ekArthikatvaM hi kathaJcidbhede bhavatIti evamekAntAbhedavAdino'pi na yujyante ekArthikAni, katham ?, yasya hyabhedena sarve bhAvA vyavasthitAstasya yathA ghaTazabdasya ghaTazabdo'bhinna ekArthiko na bhavati evaM kuTAdayo'pi na yujyante, abhinnatvAt ityalaM casUryeti // 1 // adhunA caraNapadavyAkhyAnArthamidaM gAthAsUtramAha vayeM samadhamma saMjaima veyavaccaM ca vaMbharguttIo / nANAitiyaM taveM kohaniggahAI caraNameyaM // 2 // ( bhA0 ) vyAkhyA - bhavatIti kriyA'nuvartate, vratAdi caraNaM bhavatIti yogaH, vratAni - prANAtipAtAdinivRttirUpANi 'samaNadhamma - tti zramaNAH sAdhavo dhArayatIti dharmaH zramaNAnAM dharmaH- kSAntyAdikazcaraNaM bhavatIti sarvatra mIlanIyam / 'saMjame 'ti samekIbhAvena yamaH saMyamaH, uparama ityarthaH, sa ca prekSotprekSAdirUpaH saptadazaprakAraH 'veyAvacca' iti vyAvRttasya bhAvo vaiyAvRttyaM, AcAryAdibhedAddazaprakAraM, cazabdaH samuccaye, kiM samuccinoti 1, vinayazca, 'baMbhaguttIo'tti brahma iti brahmacarya tasya guptayo brahmacaryaguptayaH, caryazabdalopAdevamupanyAsaH kRtaH, tAzca vasatyAdikA nava brahmacaryaguptayaH, 'nANAitiyaM' ti | jJAyate'neneti jJAnam - AbhinibodhikAdi tadAdiryasya jJAnAditrayasya tat jJAnAdi, AdizabdAt samyagdarzanacAritraparigrahaH, jJAnAdi ca tatrikaM ca jJAnAditrikam, 'tava' iti tApayatIti tapo- dvAdazaprakAramanazanAdi 'kohaniggahAi' iti 'krudha kope' krodhanaM krodhaH, nigrahaNaM nigrahaH, krodhasya nigrahaH krodhanigrahaH sa Adiryasya mAnAdinigrahakadambakasya tatkro For Personal & Private Use Only caraNasa tatiH bhA. 2 // 5 // elibrary.org Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhanigrahAdi caraNametat / evaM vyAkhyAte satyAha paraH - nanu vratAntargatatvAd guptayo na pRthak kartavyAH, atha parikarabhUtAzcaturthavratasya brahmacaryaguptayo'bhidhIyante, evaM tarhyekaikasya vratasya parikarabhUtA bhAvanA api vAcyAH, na ca jJAnAditrayasya grahaNaM kartavyaM, api tu jJAnasamyagdarzanayorevopanyAsaH kartavya iti, cAritrasya vratagrahaNenaiva grahaNAt, tathA zramaNadharmagrahaNena saMyamagrahaNaM tapograhaNaM cAtiricyate, saMyamatapasI voddhRtya zramaNadharmasyopanyAsaH kartavyaH, tathA tapograhaNe ca sati vaiyAvRttyasyopanyAso vRthA, cazabdasamuccitasya ca vinayasya, vaiyAvRttyavinayayostapo'ntargatatvAt, tathA kSAntyAdidharmagrahaNe ca sati krodhAdinigrahagrahaNamanarthakaM tadiyaM sarvaiva gAthA pralUnavizIrNeti tatkathametat 1 iti, atrocyate, avijJAyaiva paramArthamevaM codyate, yaduktaM - vratagrahaNe brahmaguptijJAnAditrayopanyAso na kartavyaH tattAvatparihiyate - yadetadvratacAritraM sa ekAMzo vartate cAritrasya, sAmAyikAdi ca cAritraM caturvidhamagRhItamAste tagrahaNArthaM jJAnAditrayamupanyastaM, vratagrahaNe brahmacaryagu| tayo yadabhidhIyante tadbrahmacaryasya nirapavAdatvaM darzayati tathA coktam -- "navi kiMcivi paDisiddhaM nANunnAyaM ca jiNavariMdehiM / muttuM mehuNabhAvaM na viNA taM rAgadosehiM // 1 // " athavA pUrvapazcimatIrthakaratIrthayorbhedenaitat mahAvrataM bhavati, asyArthasya pratipAdanArthaM bhedenopanyAsaH kRta iti, yaccoktaM - zramaNadharmagrahaNe saMyamatapasorna grahaNaM kartavyam, zramaNadharmagrahaNenaiva gRhItatvAttayoH, tadapyasAdhu, saMyamatapasoH pradhAnamokSAGgatvAt kathaM pradhAnatvam ? iti cet apUrvakarmAzravasaMvarahetuH saMyamo vartate, pUrvagRhItakarmakSayahetuzca tapaH, tataH pradhAnatvamanayoH, ato gRhItayorapyanayorbhedenopanyAsaH kRtaH, dRSTa 1 nApi kiJcidapi pratiSiddhaM nAnujJAtaM ca jinavarendraH / muktvA maithunabhAvaM na vinA tad rAgadveSAbhyAm // // Jain Education eslational For Personal & Private Use Only Binelibrary.org Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 6 // Jain Education zcAyaM nyAyo yathA - brAhmaNA AyAtA vaziSTho'pyAyAtaH, atra hi brAhmaNagrahaNena vaziSThasyApi grahaNaM kRtameva, tathA'pi prAdhAnyAttasya bhedenopanyAsaH kriyata iti, tathA yaccoktaM- tapograhaNe vaiyAvRttyavinayayorna grahaNaM kartavyaM, tadapyacAru, vaiyAvRttyavinayayoryathA svaparopakArakatvAtprAdhAnyaM naivamanazanAdInAM tapobhedAnAmiti, yaccoktaM- zramaNadharmagrahaNe krodhAdinigrahasya nopanyAsaH karttavyaH, tadapyacAru, iha dvirUpaH krodhaH - udayagata udIraNAvalikAgatazca tatrodayagatanigrahaH krodhanigrahaH, evaM mAnAdiSvapi vAcyaM yastu udIraNAvalikAprAptastasyodaya eva na kartavyaH kSAntyAdibhirhetubhiriti, athavA trividhaM vastu - grAhyaM heyamupekSaNIyaM ca tatra kSAntyAdayo grAhyAH krodhAdayo heyAH, ato nigrahItavyAsta ityevamarthamitthamupanyastA iti syAtsAdhu sarvamevaitadgAthAsUtramiti // adhunA karaNAvayavapratipAdanArthamidaM gAthAsUtramAha piMDa visohI saeNmiI bhArveNa paDimI ya iMdiyaeNniroho / paDile he guMtIo abhiggahA caiva karaNaM tu // 3 // ( bhA0 ) asyA vyAkhyA- 'piMDa' tti piNDanaM piNDastasya vividham- anekaiH prakAraiH zuddhiH AdhAkarmAdiparihAraprakAraiH piNDavizuddhiH, sA kim ?, karaNaM bhavatIti yogaH, 'samiti'tti samyagiti H- samyaggamanaM prANAtipAtavarjanenetyarthaH, jAtAvekavacanaM, | tAzceryAsamityAdayaH samitayaH, 'bhAvaNa'tti bhAvyanta iti bhAvanAH - anityatvAdikAH 'paDima' tti pratimA:- abhigrahaprakArA mAsAdyA dvAdaza bhikSupratimAH, cazabdAdbhadrAdayazca pratimA gRhyante, 'iMdiyaniroho' tti indriyANi - sparzanAdIni teSAM nirodhaH, AtmIyeSTAniSTaviSaya rAgadveSAbhAva ityarthaH, 'paDilehaNa' iti pratilekhanaM pratilekhanA 'likha akSara vinyAse' asya pratipUrvasya lyuGantasyAnAdeze TApi ca vihite pratilekhaneti bhavati, etaduktaM bhavati - akSarAnusAreNa pratinirIkSaNamanu For Personal & Private Use Only karaNasa tatiH bhA. 3 // 6 // anelibrary.org Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oo0 2 Jain Education SThAnaM ca yatsA pratilekhanA, sA ca colapaTTAderupakaraNasyeti 'guttIo'tti gopanAni guptayo - manovAkkAyarUpAstisraH 'abhiggaha'tti abhigrahA dravyAdibhiranekaprakArAH, cazabdo vasatyAdisamuccayArthaH, evakAraH kramapratipAdanArthaH, 'karaNaM tu'tti kriyata iti karaNaM, mokSArthibhiH sAdhubhirniSpAdyata ityarthaH, tuzabdo vizeSaNe, mUlaguNasadbhAve karaNatvamasya, nAnyatheti / Aha- nanu samitigraharNenaiva piNDavizuddhergRhItatvAnna piNDavizuddhigrahaNaM kartavyaM, yata eSaNAsamitau sarveSaNA gRhItA, piNDavizuddhirapyeSaNaiva, tatkiM bhedenopanyAsaH 1 iti, atrocyate, piNDavyatirekeNApyeSaNA vidyate vasatyAdirUpA tasyA grahaNaM bhaviSyati, tatra piNDavizuddhestu bhedenopanyAsaH kAraNe grahaNaM kartavyaM nAkAraNe ityasyArthasya pratipAdanArthaH, athavA''hAramantareNa na zakyate piNDavizudhyAdi karaNaM sarvameva kartumato bhedenopanyAsa iti / atrAha - caraNakaraNayoH kaH prativizeSaH ? iti, atrocyate, nityAnuSThAnaM caraNaM, yattu prayojana Apanne kriyate tatkaraNamiti, tathA ca vratAdi sarvakAlameva caryate na punarbratazUnyaH kazcitkAla iti, piNDavizuddhyAdi tu prayojane Apanne kriyata iti / evaM vyAkhyAte satyAha paraH"oheNa u nijuttiM vucchaM caraNakaraNANuogassa" ityevaM vaktavyaM, tatkimarthaM SaSThayullaGghanaM kRtvA paJcamyabhidhIyate, ityasyArthasya pratipAdanArthamidaM gAthAsUtramAha codagavayaNaM chaTThI saMbaMdhe kIsa na havai vibhattI / to paMcamI u bhaNiyA, kimatthi anne'vi aNuogA ||4|| (bhA0) vyAkhyA- 'codaga' tti codakavacanaM, kiMbhUtam ?, tadAha - SaSThI saMbandhe kimiti na bhavati vibhaktiH ?, saMbandhanaM saMbandhastasmin | saMbandhe SaSThI kimiti na bhavati ?, etaduktaM bhavati-caraNakaraNAnuyoga saMbandhinImoghaniryuktiM vakSya iti vAcyaM tadulaGghanaM For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyuktiH SURA bhA.4 vRttiH zrIogha-1 kRtvA paJcamyucyate tatra prayojanaM vAcyaM, atha na kiJcitprayojanaM tataH paJcamI bhaNitA kiM kena kAraNena ?, niSprayojanaive- paJcamISa tyarthaH, evaM codite satyAhAcAryaH-astyatra prayojanaM SaSThayullaGghanaM kRtvA yat paJcamyupanyastA, kim ? ityata Aha-'atthiSTIcarcA droNIyA aNNe'vi aNuogA' santi-vidyante anye'pyanuyogAH, asyArthasya pratipAdanArthamevamupanyAsaH kRta iti / punarapyAha-yadyanye'pyanuyogAH santi paJcamyAH kimAyAtam ? iti, atrocyate, asyAcAryasyeyaM zailI-yadubhayatra kvacittatra SaSThyAH saptamyA vA nirdezaM karoti, tathA ca-"Avassagassa dasakAliyassa taha uttarajjhamAyAre (Ava0ni0 patre 61 gAthe 84-85)" ityevamAdi / atra tu zailI tyaktvA paJcamyA nirdezaM kurvannAcArya etat jJApayati-santyanye'pyanuyogA iti, tadatrAhaM caraNa karaNAnuyogAdvakSye nAnyAnuyogebhya iti / tathA SaSThI dvividhA dRSTA-bhedaSaSThI abhedaSaSThI ca, tatra bhedaSaSThI yathA-devadattasya la gRham , abhedaSaSThI yathA-tailasya dhArA zilAputrakasya zarIrakamiti, tadyadi SaSThyA upanyAsaH kriyate tato na jJAyate-kiM caraNakaraNAnuyogasya bhinnAmoghaniyuktiM vakSye yathA devadattasya gRhamiti, athAhozvidabhinnAM vakSye yathA tailasya dhAreti,12 tasya sammohasya nivRttyarthaM paJcamyA upanyAsaH kRta iti / evaM vyAkhyAte satyaparastvAha-astItyekavacanamanuyogA bahavazca tatkathaM bahutvaM pratipAdayati?, ucyate, astIti tiGantapratirUpakamavyayam , avyayaM ca "sadRzaM triSu liGgeSu, sarvAsu ca vibh-1||||7 ktiSu / vacaneSu ca sarveSu, yanna vyeti tadavyayam // 1 // " tato bahutvaM prtipaadytyevetydossH| athavA vyavahitaH saMbandhoDa|stizabdasya, katham ?, idaM codakavacanam-SaSThI saMbandhe kimiti na bhavati vibhaktiH, AcArya Aha-asti SaSThI vibhaktiH, SANSACRORE For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punarapyAha-yadyasti tataH paJcamI bhaNitA kim ?, AcArya Aha-anye'pyanuyogAzcatvAraH, ataHSaSThI vidyamAnA'pi nokteti, bhAvanA pUrvavat / anye'pyanuyogAH santItyuktaM, na ca jJAyante kiyanto'pi te ? ityataH pratipAdayannAhacattAri u aNuogA caraNe dhammagaNiyANuoge yAdaviyaNujoge ya tahA ahakkama te mahiDDIyA ||5||(bhaa0) ___vyAkhyA-catvAra iti saMkhyAMvacanaH zabdaH anukUlA anurUpA vA yogA anuyogAH, tuzabda evakArArthaH, catvAra eva, anye tu tuzabdaM vizeSaNArthaM vyAkhyAnayanti, kiM vizeSayantIti-catvAro'nuyogAH, tuzabdAvI ca-pRthaktvApRthaktvabhedAt, kathaM catvAro'nuyogAH? ityAha-caraNe dhammagaNiyANuoge ya' caryata iti caraNaM, tadviSayo'nuyogazcaraNAnuyogastasmin caraNAnuyoge, atra cottarapadalopAditthamupanyAsaH, anyathA caraNakaraNAnuyoge ityevaM vaktavyaM, sa caikAdazAGgarUpaH, |'dhamma' iti dhArayatIti dharmaH, durgatI patantaM sattvamiti, tasmin dharme-dharmaviSaye dvitIyo'nuyogo bhavati, sa cottarAdhyayanaprakIrNakarUpaH, 'gaNiyANuoge ya' iti gaNitaM tasyAnuyogo gaNitAnuyogaH tasmin gaNitAnuyoge-gaNitAnuyogaviSaye tRtIyo bhavati, sa ca sUryaprajJatyAdirUpaH, cazabdaH pratyekamanuyogapadasamuccAyakaH, 'daviyaNuoge'tti dravatIti dravyaM tasyAnuyogo dravyAnuyogaH-sadasatparyAlocanArUpaH, sa ca dRSTivAdaH, cazabdAdanArSaH sammatyAdirUpazca, tatheti kramapratipAdakaH, Agamoktena prakAreNa 'yathAkrama' yathAparipAvyeti, caraNakaraNAnuyogAdyA maharddhikAH' pradhAnA iti yaduktaM bhavati / evaM vyAkhyAte satyAha paraH-'caraNe dhammagaNiyANuoge ya daviyaNuoge yatti yadyeteSAM bhedenopanyAsaH kriyate tatkimartha catvAraH ? ityucyate, viziSTapadopanyAsAdevAyamartho'vagamyata iti, tathA caraNapadaM bhinnayA vibhaktyA kimarthamupanyastaM ?, CASCAISHAHAR For Personal & Private Use Only Alibrary.org Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH dharmagaNitAnuyogau tu ekayaiva vibhaktyA, punavyAnuyogo bhinnayA vibhaktyeti, tathA'nuyogazabdazcaika evopanyasanIyaH, caraNAnuyo kimartha dravyAnuyoga iti bhedenopanyasta iti ?, atrocyate, yattAvaduktaM-caturgrahaNaM na kartavyaM, viziSTapadopanyAsAt, tada- gamahattA sat , yato na viziSTasaGkhyAvagamo bhavati viziSTapadopanyAse'pi, kutaH ?, caraNadharmagaNitadravyapadAni santi, anyAnyapi bhA.5-10 santIti saMzayo mA bhUtkasyacidityatazcaturgrahaNaM kriyata iti, tathA yaccoktaM-bhinnayA vibhaktyA caraNapadaM kena kAraNenopanyastam ?, tatraitatprayojanaM, caraNakaraNAnuyoga evAtrAdhikRtaH, prAdhAnyakhyApanArtha bhinnayA vibhaktyA upanyAsa iti, tathA dharmagaNitAnuyogau ekavibhaktyopanyasto, atra tu krame'pradhAnAvetAviti, tathA dravyAnuyoge bhinnavibhaktyupanyAse prayojanaM, ayaM hi ekaikAnuyoge mIlanIyaH, na punalaukikazAstravadhuktibhirna vicAraNIya iti, tathA'nuyogazabdadvayopanyAse prayojana-DU mucyate yattrayANAM padAnAmante'nuyogapadamupanyastaM tadapRthaktvAnuyogapratipAdanArtha, yacca dravyAnuyoga iti tatpRthaktvAnuyo|gapratipAdanArthamiti / evaM vyAkhyAte satyAha paraH-iha gAthAsUtraparyanta idamuktaM-'yathAkramaM te maharddhikA'iti, evaM tarhi caraNakaraNAnuyogasya laghutvaM, tatkimarthaM tasya niyuktiH kriyate ?, api tu dravyAnuyogasya yujyate kartu, sarveSAmeva pradhAnatvAt , evaM codakenAkSephe kRte satyucyatesavisayabalavattaM puNa jujjai thviamhiddddiaNcrnnN| cArittarakkhaNaTThA jeNiare tinni annuogaa||6||(bhaa0) svazcAsau viSayazca svaviSayastasmin svaviSaye balavattvaM punayujyate-ghaTate, etaduktaM bhavati-AtmIyAtmIyaviSaye sarva eva 6 // 8 // |balavanto vartanta iti, evaM vyAkhyAte satyaparastvAha-yadyevaM sarveSAmeva niyuktikaraNaM prAptaM, AtmIyAtmIyaviSaye sarveSAmeva laukikazAlapRthaktyAnuyAparyanta idamaNyAnuyogasya / JainEducation H OM For Personal & Private Use Only amjiamelibrary.org Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ balavattvAt , tathA'pi caraNakaraNAnuyogasya na kartavyeti, evaM codakenAzaGkite satyAha guruH-'tahavi a mahiDDiaM caraNa 'tathApi'evamapi svaviSayabalavattve'pi sati maharddhikaM caraNameva, zeSAnuyogAnAM caraNakaraNAnuyogArthamevopAdAnAt , pUrvo- tpannasaMrakSaNArthamapUrvapratipattyarthaM ca zeSAnuyogA asyaiva vRttibhUtAH, yathA hi karpUravanakhaNDarakSArtha vRttirupAdIyate, tatra hi karpUravanakhaNDa pradhAnaM na punarvRttiH, evamatrApi cAritrarakSaNArtha zeSAnuyogAnAmupanyAsAt , tathA cAha-'cArittarakkhaNavA jeNiyare tinni aNuogA' cayariktIkaraNAccAritraM tasya rakSaNaM tadartha cAritrarakSaNArtha yena kAraNena 'itareM' iti dharmAnuyogAdayastrayo'nuyogA iti / evaM vyAkhyAte satyAha-kathaM cAritrarakSaNamiti cettadAhacaraNapaDivattiheuM dhammakahA kaaldikkhmaaiiaa| davie daMsaNasuddhI daMsaNasuddhassa caraNaM tu // 7 // (bhA0) | caryata iti caraNaM-vratAdi tasya pratipattizcaraNapratipattiH caraNapratipatteH hetuH kAraNaM nimittamiti paryAyAH, kim ? tadAha-'dharmakathA' durgatau prapatantaM sattvasaGghAtaM dhArayatIti dharmastasya kathA-kathanaM dharmakathA caraNapratipatterheturdharmakathA, tathAhiAkSepaNyAdidharmakathA''kSiptAH santo bhavyaprANinazcAritramavApnuvanti, 'kAladikkhamAIya'tti kalanaM kAlaH kalAsamUho vA kAlastasmin kAle dIkSAdayaH-dIkSaNaM dIkSA-pravrajyApradAnam AdizabdAdupasthApanAdiparigrahaH, tathA ca zobhanatithinakSatramuhUrttayogAdau pravrajyApradAnaM karttavyam , ataH kAlAnuyogo'pyasyaiva parikarabhUta iti, davietti dravye dravyAnuyoge, kiM bhavati ?, ityata Aha-'darzanazuddhiH' darzana-samyagdarzanamabhidhIyate tasya zuddhiH-nirmalatA darzanazuddhiH, etaduktaM bhavatidravyAnuyoge sati darzanazuddhirbhavati, yuktibhiryathA'vasthitArthaparicchedAt , tadatra caraNamapi yuktyanugatameva grahItavyaM, na Jain Education a l For Personal & Private Use Only elibrary.org Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyuktiH caraNAnuyo gamahattA bhA.5-10 zrIogha- punarAgamAdeva kevalAditi / Aha-darzamazuddhyaiva kim ?, tadAha-darzanazuddhasya' darzanaM zuddhaM yasyAsau darzanazuddhastasya 'caraNaM' cAritraM bhavatItyarthaH, tuzabdo vizeSaNe, cAritrazuddhasya darzanamiti // athavA prakArAntareNa caraNakaraNAnuyogasyaiva prAdhAnyaM droNIyA vRttiH pratipAdyate AdibhUtasyApIti, tacca dRSTAntabalenAcalaM bhavati nAnyathetyato dRSTAntadvAreNAha jaha raNNo visaesuM vayare kaNage a rayaya lohe a|cttaari AgarA khalu cauNha puttANa te dinnA ||8||(bhaa0) // 9 // . 'yathe'tyudAhAraNopanyAse rAjJo 'viSayeSu' janapadeSu 'vajra' iti vajrAkaro bhavati, vajrANi-ratnAni teSAmAkaraH-khAni vjraakrH| 'cintA lohAgarie'tti ityataH siMhAvalokitanyAyenAkaragrahaNaM saMbadhyate, etena kAraNena 'hoti utti ityasmAdbhahai vati kriyA sarvatra mIlanIyeti / 'kanaka' suvarNa tasyAkaro bhavati dvitIyaH, 'rajata' rUpyaM tadviSayastRtIya Akaro bhavati, cazabdaH samuccaye, anekabhedabhinnaM rUpyAkaraM samuccinoti, 'lohe yatti lohamayastasmin lohe-lohaviSayazcaturtha Akaro bhavati, cazabdo mRdukaThinamadhyalohabhedasamuccAyakaH, 'catvAraH' iti saGkhyAH, Akriyanta eteSvityAkarAH, tathA ca maryAda-dU yA'bhividhinA vA kriyante vajrAdIni teSviti, khaluzabdo vizeSaNe, kiM vizinaSTi-saviSayAH sahastyAdayazcate putrebhyo dattAH, caturNA 'putrANAM' sutAnAM 'te' ityAkarA 'dattAH' vibhaktA ityrthH||adhunaa pradAnottarakAlaM yatteSAM saMjAtaM taducyateciMtA lohAgarie paDisehaM so u kuNai lohss| vayarAIhi agahaNaM kariti lohassa tiniyare ||9||(bhaa0) __ lohAkaro'syAstIti lohAkarikastasmin lohAkarike cintA bhavati, rAjJA paribhUto'haM yena mamApradhAna Akaro dattaH, DESSISSISSA Jain Educa For Personal & Private Use Only brary og Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SENARAISUUSAASAASASA evaM cintAyAM satyAM subuddhyabhidhAnena mantriNA'bhihitaH-deva ! mA cintAM kuru, bhavadIya eva pradhAna Akaro, na zeSA AkarA iti, kuta etadavasIyate ?, yadi bhavatsaMbandhI lohAkaro bhavati tadAnIM zeSAkarapravRttiH, itarathA lohopakaraNAmAvAnna pravRttiriti, tato'nirvAhaM kArayatu katiciddinAni yAvadupakSayaM pratipadyate teSUpakaraNajAtaM, tataH sumahArghamapi te loha grahISyantItyata Aha-'paDiseha' ityAdi, pratiSedho-yAraNA taM pratiSedhaM karotyasau lohaM pratItameva tasya lohasya, tuzabdo vizeSaNe, na kevalamanirvAhaM karotyapUrvotpAdanirodhaM ca, tatazcaivaM kRte zeSAkareSUpaskarAH kSayaM pratipannAH, tataste vajrAdibhigrahaNaM kurvanti itare vajrAkarikAdayaH, cazabdAnna kevalaM vajrAdibhirhastyAdibhizca, atra kathAnakaM spaSTatvAnna likhitam , ayaM dRSTAntaH, sAmprataM dAntikayojanA kriyate-yathA'sau lohAkara AdhArabhUtaH zeSAkarANAM, tatpravRttau zeSANAmapi pravRtteH, evamatrApi caraNakaraNAnuyoge sati zeSAnuyogasadbhAvaH, tathAhi-caraNe vyavasthitaH zeSAnuyogagrahaNe samartho bhavati, nAnyatheti // asyArthasya pratipAdanArtha gAthAsUtramAhaevaM caraNaMmi Thio karei gahaNaM vihIi iyasiM / eeNa kAraNeNaM havai u caraNaM mhddddiiaN||10|| (bhA0) | 'evaM mityupanayagranthaH 'caraNamitti caryata iti caraNaM tasmin vyavasthitaH karoti vidhinA grahaNamitareSAm , itareSAmiti dravyAnuyogAdInAM, tadanena kAraNena bhavati caraNaM maharddhikam / tuzabdAdanyeSAM ca guNAnAM samartho bhavatIti // adhunA 'alpAkSarAM mahArthA miti yaduktaM tadvyAkhyAnAyAha ARASAASAASAASAASAASAASAS Jain Education inemalonal For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH alpAkSaratvAdibhedAH bhA.11-12 appakkharaM mahatthaM 1 mahakkhara'ppattha 2 dosu'vi mahatthaM 3 / . dosu'vi appaM ca 4 tahA bhaNi satthaM cauvigappaM // 11 // (bhA0) atra caturbhaGgikA-alpAnyakSarANi yasmin tadalpAkSaraM, stokAkSaramityarthaH, 'mahatthaM' iti mahAnartho yasmin mahArthaM prabhUtArthamityarthaH, tatraikaM zAstramalpAkSaraM bhavati mahArtha ca prathamo bhaGgaH 1, athAnyat kiMbhUtaM bhavati ?-'mahakkharamappattha mahAkSaraM, prabhUtAkSaramiti hRdayaM, alpArtha, svalpArthamiti hRdayaM, dvitIyo bhaGgaH 2, tathA'nyat kiMbhUtaM bhavati ?-'dosuvi mahatthaM' dvayorapIti akSarArthayoH, zrutatvAdakSarArthobhayaM parigRhyate, etaduktaM bhavati-prabhUtAkSaraM prabhUtArtha ca tRtIyo bhaGgaH 3, tathA'nyat kiMbhUtaM bhavati ? ityAha-'dosuvi appaM ca tahA' dvayorapyalpamakSarArthayoH, etaduktaM bhavati-alpAkSaraM alpArtha ceti 4 / 'tathe ti tenAgamoktaprakAreNa 'bhaNitaM' uktaM zAstraM 'caturvikalpaM cturvidhmityrthH|| adhunA caturNAmapi bhaGgakAnAmudAharaNadarzanArthamidaM gAthAsUtramAhasAmAyArI ohe nAyajjhayaNA ya dihivAo ya / loiakappAsAI aNukamA kAragA curo||12||(bhaa0) __ oghasAmAcArI prathamabhaGgake udAharaNaM bhavati, pUrvAparanipAtAdevamupanyAsaH kRtaH 1, jJAtAdhyayanAni SaSThAGge prathamazrutaskandhe teSu kathAnakAnyucyante tataH prabhUtAkSaratvamalpArthatvaM ceti dvitIyabhaGgake jJAtAdhyayanAnyudAharaNaM, cazabdAdanyacca yadasyAM koTau vyavasthitaM 2, dRSTivAdazca tRtIyabhaGgaka udAharaNaM, yato'sau prabhUtAkSaraH prabhUtArthazca, cazabdAttadekadezo'pi 3, caturthabhaGgodAharaNapratipAdanArthamAha-'loiyakappAsAdI' iti laukika caturthabhaGge udAharaNaM, kiMbhUtam ?-kArpAsAdi, Adi SISUSAHA // 10 // Jain Education For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education zabdAcchivacandra / digrahaH, 'aNukkama'tti anukramAditi anukrameNaiva - paripAThyA, tRtIyArthe paJcamI, 'kArakANi' kurvantIti kArakANi - udAharaNAnyucyante, catvArIti yathAsaMkhyenaiveti // 'anugrahArthaM suvihitAnAm' iti yaduktaM tadvyAkhyAnAyo - dAharaNagAthA - bAlAINaNukaMpA saMkhaDikaraNaMmi hoagArINaM / ome ya bIyabhattaM raNNA dinnaM jaNavayassa // 13 // ( bhA0 ) 'evamityupanyAsAdyatheti gamyate, tato'yamartho bhavati - yathA hyagAriNAmanukampA bhavati bAlAdInAmupari saMkhaDikaraNe, evaM sthaviraiH sAdhUnAmanukampArthamupadiSTaughaniryuktiriti saMbandhaH / adhunA'kSaragamanikA - bAlAH zizavo'bhidhIyante, te AdiryeSAm AdizabdAtkarmakarAdiparigrahaH, teSAM bAlAdInAmuparyanukampA dayetyarthaH, 'saMkhaDikaraNe' saMkhaDyante prANino yasyAM sA saMkhaDiH, anekasattvavyApattiheturityarthaH, kRtiH karaNaM saMkhaDyAH karaNaM saMkhaDikaraNaM tasmin saMkhaDikaraNe yathA'nukampA bhavati, keSAm ? ityAha-' agAriNAM' agAraM vidyate yeSAM te'gAriNasteSAmagAriNAM tathAhi yadbhojanaM praharatrayoddeze bhavati tasmin yadi bAlAdInAM prathamAlikA na dIyate tato'tibubhukSAkrAntAnAM keSAJcinmUrcchAgamanaM bhavati kecitpunaH karmAdi kartuM na zaknuvanti tato'nukampArthe prathamAlikAdyasau gRhapatiH prayacchati, asyaiva darzanArthaM dRSTAntAntaramAha- 'oma' ityAdi, avamaM- durbhikSaM tasminnavame bIjAni - zAlyAdIni bhaktam-annaM bIjAni ca bhaktaM ca bIjabhaktamekavadbhAvaH 'rAjJA' narapatinA dattaM kasya ? tadAha - janapadasya // - kasyacidrAjJo viSaye durbhikSaM prabhUtavArSikaM saMjAtaM, tatastena durbhikSeNa sarvameva dhAnyaM kSayaM nItaM, lokazca viSaNNaH, tasminna For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 625% anukampA * ni yuktiH bhA13-14 zrIoSa- vasare rAjJA cintitam sarvameva rAjyaM mama janapadAyattaM, yadi janapado bhavati tataH koSThAgArAdInAM prabhavaH, janapadAbhAve tu niyuktiH sarvAbhAvaH, tatastatsaMrakSaNArtha bIjanimittaM bhaktanimittaM ca koSThAgArAdidhAnyaM dadAmIti, evamanucintya dApitaM tasya janapadasya, droNIyA vRttiH lokazca svasthaH saMjAtaH, punardviguNaM triguNaM ca preSitaM rAjJa iti // ayaM dRSTAntaH, adhunA dAntikapratipAdanArthamAha evaM therehi~ imA apAvamANANa payavibhAgaM tu / sAhUNaNukaMpaTTA upahA ohaninuttI // 14 // (bhA0) ___ 'eva'mityupanayagranthaH, yathA gRhapatinA bAlAdInAmanukampArtha bhaktaM dattaM, rAjJA ca bIjabhaktamanugrahArthameva dataM, evaM sthavirairopaniyuktiH sAdhUnAmanugrahArtha niyUMDheti, sthavirAH-bhadrabAhusvAminastaiH, 'Atmani guruSu ca bahuvacana miti bahuvacanena nirdezaH kRtaH, 'imA' iti iyaM vakSyamANalakSaNA pratilekhanAdirUpA / kimartha niyUMDhA ?, tadAha-'apAvamANANaM' ityAdi, 'aprAmuvatAM' anAsAdayatAM, kimaprApnuvatAmityAha-'padavibhAgaM' vartamAnakAlApekSayA kalparUpaM, cirantanakAlApe kSayA tu dRSTivAdavyavasthitapadavibhAgasAmAcArImityarthaH / tuzabdAddazadhAsAmAcArI cAprApnuvatAM, keSAmanukampArthaM niyUDhA ?, 4 tadAha-'sAdhUnAM' jJAnAdirUpAbhiH pauruSeyIbhirmokSa sAdhayantIti sAdhavasteSAM sAdhUnAM, kim ?-'anukampArthaM' anukampA kRpA |dayA ityeko'rthaH tayA arthaH-prayojanaM, 'upadiSTA' kathitA 'oghaniyuktiH' sAmAnyArthapratipAdiketyarthaH // Aha-atha keyamopaniyuktiH yA sthaviraiH pratipAditA , tatpratipAdanAyAhadApaDilehaNaM1ca piMDarauvahipamANaM3aNAyayaNavajApaDisevaNa5mAloaNajaha ya visohIsuvihiyANaM // 2 // * evaM saMbandhe kRte satyAha paraH-nanu pUrvamabhihitam, arhato vanditvopaniyuktiM vakSye, tatkimarthaM vandanAdikriyAmakRtvai // 11 // - Jain Education Lonal For Personal & Private Use Only Miwijainelibrary.org Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaupaniyukti pratipAdayati iti, atrocyate, avijJAyaiva paramArthaM bhavataitacyodyate, iha hi vandanAdikriyA pratipAditaivAsA-| dhAraNanAmodghaTTanAdeva, tathAhi-azokAdyaSTamahAprAtihAryAdirUpAM pUjAmahantItyarhantaH, tadanenaiva stavo'bhihitaH, evaM catu-15 | rdazapUrvadharAdiSvapi yojanIyaM, alaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH-'paDilehaNaM' iti, 'likha akSaravinyAse' pratilekhanaM pratilekhanA tAM vakSyAma iti, etaduktaM bhavati-AgamAnusAreNa yA nirUpaNA kSetrAdeH sA pratilekhaneti / cazabdAtpratilekhaka pratilekhanIyaM ca vakSye / athavA'nekAkArAM pratilekhanAM ca vakSye, upAdhibhedAt / 'piMDa ti piNDanaM piNDaH-saGghAtarUpastaM | piNDa, vakSya iti pratyeka mIlanIya, bhikSAzodhimityarthaH / 'upadhipramANaM' iti upadadhAtItyupadhiH, upa-sAmIpyena saMyama dhArayati poSayati cetyarthaH, sa ca pAtrAdirUpastasya pramANaM, tacca gaNanApramANe pramANapramANaM ca / 'aNAyayaNavaja' iti nAyatanamanAyatanaM tadvayaM-tyAjyamityetacca vakSye, athavA'nAyatanavaya'mAyatanaM, tadAyatanaM vakSye, taccAnAyatanaM strIpazupaNDakasaMsaktaM yadvartate, tadviparItamAyatanaM / 'paDisevaNaM' iti pratIpA sevanA pratisevanA, etaduktaM bhavati-saMyamAnuSThAnAtpratIpamasaMyamAnuSThAnaM tadAsevanA tAm / 'AloyaNa' iti AlocanamAlocanA aparAdhamaryAdayA locanaM-darzanamAcAryAderAlocanetyabhidhIyate, kimAlocanAmeva ?, netyAha-jaha ya' ityAdi, 'yathA' yena prakAreNa 'vizodhiH' vizeSeNa zodhirvizodhiH, etaduktaM bhavati-ziSyaNAlocite'parAdhe sati tadyogyaM yatprAyazcittapradAnaM sA vizodhirabhidhIyate, tAM vizodhi / keSAM saMbandhinI vizodhi , tadAha-suvihitAnAM' zobhanaM vihitam-anuSThAnaM yeSAM te suvihitAsteSAM saMbandhinI yathA |vizodhistathA vakSye, cazabdaH samuccaye, kiM samuccinoti ?-kAraNapratisevane akAraNapratisevane ca yathA zodhistathA vakSya rAlocanetyabhidhIyate, zaSyeNAlocite'parAdha zobhanaM vihitam dain Education For Personal & Private Use Only IASnelibrary.org Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrIogha- iti / atrAha-athaiSAM dvArANAmitthaM kramopanyAse kiM prayojanamiti, atrocyate, yatpratilekhanAdvArasya pUrvamupanyAsaH kRta- pratilekhaniyuktiH |statraitatprayojanaM-sarvaiva kriyA pratilekhanApUrvikA kartavyetyasyArthasya pratipAdanArtha pUrva pratilekhanAdvAramupanyastaM, pratilekha- nAdIni 7 droNIyA nottarakAlaM grahaNaM bhavati ataH piNDasyopanyAsaH, azeSadoSavizuddhaH piNDo grAhya iti, tadanantaramupadhidvArasyopanyAsaH dvA. ni.2 vRttiH zpratilekha|kriyate, kimarthamiti cet, sa hi piNDo na pAtrabandhAdikamantareNa grahItuM zakyate ata upadhipramANaM tadanantaramabhidhIyate, sa |nAni03 // 12 // ca gRhItaH piNDa upadhizca na vasatimantareNopabhoktuM zakyate, ataH 'anAyatanavayaM' ityasya dvArasyopanyAsaH kriyate, prati-|| hAlekhanAM kurvataH piNDagrahaNamupadhipramANaM anAyatanavarjanaM cecchataH kadAcitkvacitkazcidaticAro bhavatItyato'ticAradvAra hai kriyate, sa cAticAro'vazyamAlocanIyo bhAvazuddhyarthamata AlocanAdvAramabhidhIyate, AlocanottarakAlaM prAyazcittaM tadyogya yato dIyate'to vizuddhidvArasyopanyAsaH kriyata ityalamativistareNa // 2 // adhunaikaikaM dvAraM 'vyAcaSTe, tatra paryAyataH pratilekhanAdvAravyAkhyAnAyAha___ AbhogamaggaNa gavesaNA ya IhA apoha paDilehA / pekkhaNanirikSaNAvi a AloyapaloyaNegaTThA // 3 // __ AbhoganamAbhogaH, 'bhuja pAlanAbhyavahArayoH' maryAdayA'bhividhinA vA bhogana-pAlanamAbhogaH pratilekhanA bhavati, mArgaNaM 18|mArgaNA 'mRga anveSaNe' azeSasattvApIDayA yadanveSaNaM sA mArgaNetyucyate, gaveSaNaM gaveSaNA 'gaveSa mArgaNe' azeSadoSarahi-18 tavastumArgaNaM gaveSaNetyucyate, IhanamIhA 'Iha ceSTAyAM' zuddhavastvanveSaNarUpA ceSTehetyucyate, sA ca pratilekhanA bhavati, apohanamapohaH apohaH-pRthagbhAva ucyate, tathA cakSuSA nirUpya yadi tatra sattvasambhavo bhavati tata uddhAraM karoti sattvAnAM CRIMARCH 12 // AEOSAMAY For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anyAlAbhe sati, sa cApohaH pratilekhanA bhavati, pratilekhanaM pratilekhanA, prati pratyAgamAnusAreNa nirUpaNamityarthaH, sA ca / pratilekhanA / prekSaNaM prekSaNA, prakarSeNekSaNaM darzanaM prekSaNetyucyate, sA ca pratilekhanA / nirIkSaNaM nirIkSaNA, niH-Adhikye 'IkSa darzane adhikaM darzanaM nirIkSaNetyucyate, apizabdAdanyopasargayoge caikArthikasaMbhavo yathA-upekSaNeti, cazabdAdAbhogAdInAM ca zabdAnAM ye paryAyazabdAste'pi pratilekhanAdvArasya paryAyazabdAH / AlokanamAlokaH, maryAdayA'bhividhinA vA lokanamityarthaH / pralokanaM pralokanA, prakarSaNAlokanamityarthaH / 'egahA' iti ekAthikAnyamUni anantaroddiSTAni bhavanti / / 18| puMlliGgatA ca prAkRtalakSaNavazAdbhavatyeva, yathA-jaso tavo sallo, napuMsakaliGgA api zabdAH puMlliGgAH prayujyante evamatrA-18 pIti vyAkhyAte satyAha paraH-pratilekhanaM napuMsakaM, atra tu kAnicinnapuMsakAni kAnicitstrIliGgAni kAnicitpuMlliGgAni, tatra napuMsakasya napuMsakAnyeva vAcyAni tatkathamiti, atrocyate, eka tAvatprAkRtazailImaGgIkRtya napuMsakasyApi strIliGgapulliGgaiH paryAyAbhidhAnamaduSTaM, tathA'nyatprayojanaM, saMskRte'pyekasyaiva zabdasya trayamapi bhavati, yathA taTastaTI taTamiti, tadatra |bhinnaliGgAH zabdAH kena kAraNena paryAyazabdA na bhavantIti // Aha-pratilekhanAgrahaNena kiM saiva kevalA gRhyate? kimanyadapi ?, anyadapi kiM tat?, 'paDilehao ya' ityAdi, athavA kA punaratra prarUpaNA ? iti tadarthaM bravIti paDilehao ya paDilehaNA ya paDilehiyavayaM ceva / kuMbhAisu jaha tiyaM parUvaNA evamihayaMpi // 4 // pratilikhatIti pratilekhakaH-pravacanAnusAreNa sthAnAdinirIkSakaH sAdhurityarthaH, cazabdaH sakAraNAdisvagatabhedAnAM samu|ccAyakaH, pratilekhana pratilekhanA "duvihA khalu paDilehA" ityAdinA granthena vakSyamANalakSaNA, cazabdo bhedasUcakaH, o03 jain Education For Personal & Private Use Only Wijainelibrary.org Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CA zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH 1pratilekha| nAdvAre pratilekhaka: ni04-5 // 13 // RECENSESEARCH pratilekhyata iti pratilekhitavyaM "ThANe uvakaraNe" ityAdinA vakSyamANaM, cazabdaH pUrvavat , evakAro'vadhAraNe,nAtastrikAdatiriktamasti / Aha-kathaM punaH pratilekhakapratilekhitavyayoranuktayorgrahaNamiti !, daNDamadhyagrahaNanyAyAt, athavA granthenaivocyate-'kuMbhAdIsu' kumbho-ghaTaH, AdizabdAtkuTapaTazakaTagrahaH 'yathA' yena prakAreNa 'trika' tritayaM, trINItyarthaH, prarUpaNAni prarUpaNAH 'evaM ti tathA tena prakAreNa, 'iheti pratilekhanAyAM, apizabdaH sAdharmyadRSTAntapratipAdanArthaH, yathA kartA kulAlaH karaNaM mRtpiNDadaNDAdi kArya kuTaH, parasparApekSatayA naikamekenApi vineti, tathA pratilekhanA kriyA, sA ca kartAraM pratilekhakamapekSate, pratilekhitavyAbhAve cobhayorabhAvastasmAtrINyetAni-pratilekhakaH pratilekhanApratilekhitavyaM ceti|| iha ca 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyamaGgIkRtya pratilekhaka AdyaH kartRtvAtpradhAnazcetyatastadvyAkhyAnArthamAha-paDidAragAhA ego va aNegovA, duvihA paDilehagA samAseNaM / te duvihA nAyavA nikkAraNiA ya kaarnniaa||5|| sugamA, navaraM 'nikkAraNiA ya' iti cazabdAdgacchaMstiSThavizeSaNe cAtra draSTavye // sakAraNAkAraNanirNayArthamAha asivAI kAraNiA nikkAraNiA ya ckkthuubhaaii| tatthegaM kAraNiaM vocchaM ThappA u tinniyare // 6 // sugamA, navaraM-'tatthege' iti 'tatra' teSvekAnekasakAraNagacchatiSThanpratilekhakeSu ya ekaH sakAraNo gacchan taM vakSye / tAvattiSThantu trayaH-sakAraNAnekaniSkAraNaikAnekabhedAH, tuzabdAtsthAnasthitazca, 'itare' anya ityrthH|| kiyanti punastAnyazivAdIni ? yeSvasAvekAkI bhavatItyAha asive omoyarie rAyabhae khuhia uttamaDhe a| phiDiagilANAisae devayA ceva Ayarie // 7 // * // 13 // For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | na zivamaziva-devatAdijanito jvarAdhupadravaH, avamodarika-durbhikSaM, rAjJoM bhayaM rAjabhayaM, kSubhitaM kSobhaH, saMtrAsa ityarthaH, uttamArthaH-anazanaM 'phiDita' iti bhraSTo mArgAt 'glAno' mandaH, atizayaH-atizayayuktaH, devatAcAyauM pratItI, ayaM tAvadakSarArthaH / bhAvArthasya bhASyakAra ekaikaM dvAramaGgIkRtya pratipAdakaH / 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyAdatrAdyadvAramAzritya yo vidhirasAvabhidhIyate-ihAzivamekAkitvasya hetutve vartate, tasmAttathA kartavyaM yathA tanna bhavatyeva // kena punaH prakAreNa tanna bhavatIti cetsa ucyate saMvaccharabArasaraNa hohI asivaMti te (tai) tao Niti / suttatthaM kucaMtA aisayamAIhiM nAUNaM // 15 // (bhA0) vyAkhyA-saMvatsarANAM dvAdazakaM, daza ca dvau ca dvAdaza, tena bhaviSyatyazivamiti jJAtvA 'ta' iti (taitti) tadaiva 'tata' iti tasmAtkSetrAt 'Niti' nirgacchanti, sUtrapauruSImarthapauruSI ca 'kurvantaH' niSpAdayanto'nyadezamabhaviSyadazivaM vizvastAH saMkrAmanti / kathaM punarjJAyate?-atizaya AdiryeSAM te'tizayAdayo jnyaanhetvstaiH|| atizayAdi pratipAdayannAha aisesa devayA vA nimittagahaNaM sayaM va sIso vA / parihANi jAva pattaM niggamaNi gilaannpddibNdho||16|| (bhA0) atizayaH-avadhyAdistadabhAve kSapakAdiguNAkRSTA devatA kathayati, ahavA AyarieNaM suttatthesu NimmAeNa sayameva 1 athavA AcAryeNa sUtrArthayonirmAtena (kuzalena ) svayameva Jain Education na For Personal & Private Use Only Mulinelibrary.org Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratilekha | nAdvAreazivAdiH bhA.15-18 droNIyA vRttiH // 14 // SSSSSSS nimittaM ghettavaM, ahavA sIso gahaNadhAraNAsaMpanno nivikArI jo so geNhAvijai, jayA Ayario vuDDo bhavai tayA avigArissa sIsassa dei, jAhe so Na hojA tAhe aNNo koi pucchijjai, tAhe bArasahiM niggaMtavaM, aha bArasaehiM Na NAyaM tAhe ekkArasahiM jAva jAhe ekkeNavi Na NAyaM hojA tAhiM chahiM mAsehiM suyaM tAhe niggacchantu, ahavA na ceva NAyaM asivaM 4 jAyaM tAhe niggacchaMtu / akSaravyAkhyA-atizayanamatizayaH-pratyakSa jJAnamavadhimanaHparyAyakevalAkhyaM, tena jJAtvA, devatA vA kathayati, bhaviSyatyazivamiti, nimittam-anAgatArthaparijJAnaheturgranthastasya grahaNaM svayameva karotyAcAryaH ziSyo vA yogyo grAhyate nimittaM, 'parihANi jAva pattaMti dvAdazakena yadA na jJAtaM tadA ekAdazakenetyekaikahAnyA parihANiriti, yAvatprAptamiti tAvat sthitAH kathaJcidyAvatprAptam-AgatamazivaM, tatra kimitiH, nirgamanaM nirgamaH kAryaH sarvairiti / kathaM tI zivamAzrityaikAkitvamiti cettadAha-'gilANapaDibaMdhoM' glAno-mandastayaivAzivakAriNyA devatayA kRtaH pUrvabhUto vA, tena pratibandhaH-na nirgamaH sarveSAM // tasyAzcAzivakAriNyAH svarUpapratipAdanAyAhasaMjayagihitadubhaya bhaddiA ya taha tadubhayassavi apNtaa|cuvjnnviisu ussae ya tiparaMparAbhattaM // 17 // (bhA0) asive sadasaM vatthaM lohaM loNaM ca taha ya vigiio| eyAI vajijA cauvajaNayaMti jaM bhnniaN||18|| (bhA0) nimittaM grahItavyaM, athavA ziSyo grahaNadhAraNAsaMpano nirvikArI yaH saH prAyate, yadA bhAcAryoM vRddho bhavati tadA'vikAriNe ziSyAya dadAti, yadA sa na bhavettadA anyaH kazcit pRcchayate, tadA dvAdazabhyo'vAgU nirgantavyaM, atha dvAdazabhyo na jJAtaM tadaikAdazabhyo yAvadyadaikasmAdapi na jJAtaM bhavettadA SaDbhyo mAsebhyaH zrutaM tadA nirgacchantu, athavA naiva jJAtamazivaM jAtaM (tarhi ) tadaiva nirgacchantu. // 14 // dall Education anal For Personal & Private Use Only MEnelibrary.org Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyatAH-sAdhavasteSAM bhadrikA na gRhiNAmiti prathamo bhaGgaH, gRhiNAM bhadrikA na saMyatAnAmiti dvitIyaH, tathobhayabhadriketi tRtIyaH, ubhayaprAnteti caturthaH / sa puNa cauppayArA saMjayabhaddigA gihatthapaMtA 1 gihatthabhadigA saMjayapaMtAra ubhayapaMtA 3 ubhybhddiaa4| kahaM puNa saMjayabhaddigA hojjA, gihatthe uddavei, saMjae bhaNati-niruvasaggA acchaha, tAhevi gaMtavaM, kohA jANati pamattA paloejjA vA geNhejjA vA, gihibhaddigA saMjayapaMtA saMjae ceva paDhamaM gehati jahA ete mahAtavassI3 ete ceva paDhama pelleyavA, etesu Nijjiesu avasesA NijjiA ceva bhavaMti, etthaM jA hou sA hou niggaMtavaM, jAhe na niggayA keNai vAghAeNa, ko vAghAo ?, purva gilANo vA hojjA, tAe vA udAiAe koi saMjao gahito hojA, paMthA vA na vahati, tAhe tattha jayaNAe acchiyavaM, kA jayaNA ?, imANi cattAri parihariavANi-vigaI dasavihAvi loNaM lohaM ca sadasaM vatthaM ca, jANi a kulANi asiveNa gahiANi tesu AhArAINi na geNhaMti, jAhe savANivi gahiyANi hojjA ISANSARAPASS 1564 tathobhayabhadrikA neti caturthaH, ubhayaprAntA abhadrikA ashobhnetyrthHpr0|2saa punazcatuSpakArA-saMthatabhadrikA gRhasthamAntA / gRhasthabhadrikA saMyataprAntA 2 ubhayaprAntA 3 ubhayabhadrikA 4 / kathaM punaH saMyatabhadrikA bhavet !, gRhasthAnupadvati, saMyatAn bhaNati-nirupasargAstiSThata, tadApi gantavyaM, krodhAt jAnAti (ko jAnAti na) pramattAn pralokayet gRhNIyAdvA 1, gRhibhadrikA saMyataprAntA saMyatAneva prathamaM gRhNAti yathaite mahAtapasvinaH eta eva prathama preraNIyAH, eteSu nirjiteSu avazeSA nirjitA evaM bhavanti, bhanna yA bhavatu sA bhavatu nirgantavyaM, yadA na nirgatAH kenaciyAghAtena, ko vyAghAtaH1, pUrva glAno | vA bhavet , tayA vopadrocyA kazcitsaMyato gRhIto bhavet , panthAno vA na vahanti, tadA tatra yatanayA sthAtavyaM, kA yatanA!, imAni catvAri pariharcanyAnivikRtirdazavidhA'pi kavaNaM lohaM ca sadarza vastraM ca, yAni ca kulAni azivena gRhItAni teSvAhArAdIni na gRhanti, yadA sarvAgyapi gRhItAni bhavanti Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only Linelibrary.org Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH | nAdvAre OSAA**USASSINA tAhe dilu diThThIe Na pADiMti, omathiA geNhaMti, dichIi saMkamai // 'cauvajaNati caturNA varjanA-parihArazcaturvarjanA 4 pratilekhavikRtyAdInAM, caturpu vA varjanA kSetrasya-saMyatabhadrikA gRhiprAntA ityAdiSu bhaGgakeSu, 'vIsu uvassae yatti glAnavidhiH, viSvag-bhedenopAzrayaH-AzrayaH kartavya ityarthaH / jo saMjato asiveNa gahio hojjA, tassa dUrahiyassa bhattaM tiparaMpareNa azivAdiH | dijai / 'tiparaMparAbhattati, trayANAM paramparA triparamparA, bhaktaM-AhAraH, tad eko gRhNAti dvitIyazcAnayati tRtIyo'va bhA. 19 jJayA dadAtItyarthaH / avadhUtam-avajJAtaM, jaihA avadhUtA nAsati // glAnodvartanAdividhipradarzanAyAhauvattaNanillevaNa bIhaMte aNabhioga'bhIrU ya / agahiakulesu bhattaM gahie dihi pariharijA // 19 // (bhA0) | udvartanaM-urddha vartanaM yadasAvudvaya'te, nirlepanaM yadasau nirlepaH kriyate, upalakSaNaM caitat, tasya sakAze na sthAtavyaM divArAtrau vA / atha kIdRzena sAdhunA kartavyamityAha-'bIhaMte aNabhioga'tti bibhyatyanabhiyogaH, bibhyatIti bhayaM gacchati, bhIrAvityarthaH, nAbhiyogo'nabhiyogaH, yo bhIruH sa tatra na niyoktavyaH / kastarhi karoti ?, Aha-'abhIrU ya' abhIruzca na bhIrurabhIruH, sa tatra svayaM karoti niyujyate vA, cazabdo vastrAntaritAdiprayatnapradarzanArthaH, agRhIteSu kuleSu aziveneha bhaktaM grAhyaM, tadabhAve dRSTiM-dRSTisaMpAtaparihAraH / Aha-caturvarjanetyuktaM tatra bhaGgakA api gRhyanta iti / jo'vi taM ubattei vA pariyattei vA so hatthassa aMtare vatthaM dAUNa tAhe uvatteti vA pariyattei vA / ubatteUNa hatthe // 15 // 1 tadA dRSTiM dRSTau na pAtayaMti, udghATamastakA (pracchannA) gRhanti, dRSTeH saMkrAmaMte / 2 yaH saMyato'zivena gRhIto bhavet tasmai dUrasthitAya triparamparakeNa bhaktaM dIyate / 3 yathA'vajJAtA nazyati / yo'pi tamurtayati vA parivarttayati vA sa hastasyAntare vastraM datvA tamuhartayati vA parivarttayati vA / udaya hastI RSEENERACRORESS Join Education international For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education maTTiAe dhovai, jo ya bIhijjA so tatthAyarieNa na bhaNiyabo jahA ajjo tumaM vasAhitti / jo dhammasaddhio sAhU so | appaNA ceva bhaNai - ahaM vasAmi / pratibandhasthAne sati karttavyAntarapradarzanAyAha puddAbhiggahavuDDI vivega saMbhoiesa nikkhivaNaM / te'via paDibaMdhaThiA iyaresu balA sagAradugaM // 20 // ( bhA0 ) pUrvamiti-zivakAle ye'bhigrahAH- tapaHprabhRtayasteSAM vRddhiH kAryA, caturthAbhigrahaH SaSThaM karoti, mRte tasmin ko vidhirityAha- 'vivega' vivecanaM vivekaH, 'vicir pRthagbhAve' parityAga itiyAvat, kasyAsAviti - tadupakaraNasya, amRte tasmin gamanAvasare ca prApte kiM karttavyamityAha - 'saMbhoiesu nikkhivaNaM' azeSasamAnasAmAcArikeSu vimucya gamyate, te tatrAzive kathaM sthitA ityAha- 'te'vi a paDibaMdhaThiA' na teSAM gamanAvasaraH kutazcitpratibandhAt, tadabhAve kiM karttavyamityAha 'itaresu'tti asambhogikeSvityarthaH, tadabhAve devakulikeSu, anicchatsu balAtkAreNa, tadabhAve kuta ityAha- 'sagAraduaM' saha agAreNa varttata iti sAgAro gRhastha ityarthaH, tayordvayaM, tAveva dvAvityarthaH / kau punastAviti ? - pratyavratI vA samyagdRSTI, tadabhAve zayyAtaraH, yathA bhadrakamithyAdRSTiH // so ya gilANo yadi atthi aNNA vasahI tahiM Thavijjai, asaIe a tAe | ceva vasahIe egapAse cilimilI kijjai, bAraM duhA kijjai, jeNa gilANo nikkhamati vA pavisati vA teNa aNNe sAhuNo 1 mRttikayA prakSAlayati / yazca bibhyati sa tatrAcAryeNa na bhaNitavyaH, yathA''rya ! tvaM vaseti / yo dharmazraddhikaH sAdhuH sa Atmanaiva bhaNati - ahaM vasAmi / 2 sa ca glAno yadi astyanyA vasatistatra sthApyate, asatyAM ca tasyAmeva vasatAvekapArzve cihnimiliH kriyate, dvAraM dvidhA kriyate, yena glAno niSkrAmati vA pravizati vA tenAnye sAdhavo For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 16 // Na niggacchaMti, paDiAragavajjaM, tAva ya tahiM acchaMti jAva sattho na labbhai tAva jogavuddhiM kareMti, jo namokkAraM karitao so porisiM kareti, evaM vahU'ti, jai pauNo so sAhU jo gahio tAhe vaccaMti, aha kAlaM karei tAhe jaM tassa uvagaraNaM taM sabaM chaDDijjai, te chaDDittA tAhe vaccaMti, aha so na ceva mutto tAhe aNNesiM saMbhoiANaM sakajjapaDibaMdhahiANaM mUle nikkhippara, jAhe saMbhoiA na hojjA tAhe aNNasaMbhoiyANaM, jAhe te'vi na hojjA tAhe pAsatthosannakusIlAINaM, tesiM balAvi oveDijjai, tesiM devakulANi bhujaMti, sArUviasiddhaputtANaM, tesiM asati sAvagANaM uvaNikkhippati, pacchA | sejjAyaresu AhAbhaddagesu vA evaM Thavijjai, tAhe vaccati // yadi punarasau mucyamAna Akrozati tataH kiM karttavyamityAha - kUyaMte abhatthaNa samatthabhikkhussa Niccha taddivasaM / jai viMdaghAibheo tiduvego jAva lAuvamA // 21 // (bhA0) 'kUja avyakte zabde' kUjayati-avyaktazabdaM kurvANe kiM kAryamityAha - ' abbhatthaNa samatthabhikkhussa' samarthaH - zakto'bhyarthyate, tvaM tiSTha yAvadvayaM nirgacchAma iti, nirgateSu vaktavyam - icchatu bhavAn ahamapi gacchAmi, yadIcchati kSipraM nirgamaH / 1 na nirgacchanti pratIcArakavarja, tAvacca tatra tiSThanti yAvatsArtho na labhyate tAvadyogavRddhiM kurvanti, yo namaskArasya kArakaH sa pauruSIM karoti, evaM vardhayanti, yadi praguNaH sa sAdhuryo gRhItastadA brajanti, atha kAlaM karoti tadA yattasyopakaraNaM tatsarvaM tyajyate, te tadA tyaktvA vrajanti, atha sa naiva muktastadA | anyeSAM sAMbhogikAnAM svakAryapratibandhasthitAnAM mUle nikSipyate, yadA sAMbhogikA na bhaveyustadA'nyasAM bhogikAnAM yadA te'pi na bhaveyustadA pArzvasyAvasannakuzIlAdInAM teSAM balAdapi nikSipyate, teSAM devakulAni bhujyante, sArUpikasiddhaputrANAM teSAmasati zrAvakANAmupanikSipyate pazcAt zayyAtareSu yathAbhadrakeSu vaivaM sthApyate, tadA brajanti / For Personal & Private Use Only 1pratilekhanAdvAre azivAdiH bhA.20-21 // 16 // Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * athAsau dharmanirapekSatayA necchati tataH kimityAha-'aNiccha taddivasaM' anicchati tastisya sAdhorgamanaM tadivasa sthitvA chidraM labdhvA naMSTavyaM, taizca kiM saMhatairgantavyamAhozvidanyathetyAha-'jai viMdaghAibheo tiduego jAva' yadyasau vRndaghAtinI tato dvidhA bhedaH, tathA'pi na tiSThati tridhA, trayastrayo dvau dvau ekaiko yAvattathA na ghAtayati / kaH punaratra dRSTAnta ityAha-'jahA alAuvamA' alAtam-ulmukamupamAnaM-dRSTAntastenopamA, yathA hi tAni saMhatAni jvalanti nAnyathA, evaM te'pi saMhatA hanyante nAnyatheti, tadartha bhedaH, evamazivAdekAkI bhavati / yadi so kUvati tAhe eko bhaNNati-jo (ji)13|| samattho tuma tAhe chidaM nAUNa bitiadivase ejAsi, tassa puNa majjAyA-te visajjeyabA, mA mama kajje maraMtu, jAhe so'vi milio tAhe sabe egato vaccaMti, jAheM tesiM egato vaccaMtANaM koi vighAo hujA, esa viMdaghAI, jattha bahugA tattha paDati, dihato kaTThasaMghAo palitto, so duhA kao pacchA ekkekaM dArugaM na jalati, evaM te'vi jai gahiA tAhe duhA kajaMti, evaM tihA, jAva tiNNi tiNNi jaNA, ego paDissayavAlo saMghADao hiMDai, aha tahavi.na muyati tAhe do do hoti, aha dovi jaNA na muyai tAhe egAgI bhavaMti, tesiM uvagaraNaM Na uvahammati, evaM tA ekallao dihro asiveNa // kena punarupAyenaikatvavizeSaNajuSTA naSTAH santa ekatra pradeze saMhiyante ? ityAha yadi sa kUjati tadA eko bhaNyate-yadi samarthastvaM tadA chidraM jJAtvA dvitIyadivase AyAyAH, tasya punarmaryAdA-te visarjayitavyAH, mA mama kAryAya mArSuH, yadA so'pi mIlitastadA sarve ekato brajanti, yadA teSAmekato vrajatAM kazcibyAghAto bhavet , eSa vRndaghAtI yatra bahavastantra patati, dRSTAntaH kASThasaMghAta pradIptaH, sa dvidhAkRtaH pazcAdekaikaM dAru na jvalati, evaM te'pi yadi gRhItAstadA dvidhA kriyante, evaM vidhA, yAvajrayastrayo janAH, ekaH pratizrayapAlaH saMghATako hiNDate, atha tathApi na muJcati tadA dvIdvAvapi bhavataH, atha dvAvapijanau na muJcati tadaikAkinoM bhavanti, teSAmupakaraNaM nopahanyate, evaM tAvadekAkI dRSTo'zivena / Jain Education a l For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoma - niryuktiH droNIyA vRttiH // 17 // gAro rAyaNi AloyaNapucapattapacchA vA / somamuhikAlarattaccha'NaMtareM eka do visae ||22|| (bhA0) saMgAraH-saMketaH pRthagbhAvakAle karttavyaH, yathA'mukapradeze sarvaiH saMhantavyamityupAyaH taM ca pradezaM prAptAnAM ko vidhirityAha- 'rAiNie AloyaNapucapattapacchA vA' ratnAdhikasya - gItArthasya pUrvaprAptasya pazcAtprAptasya vA''locanA deyA, tadabhAve laghorapi gItArthasya dAtavyA, kiyatpunaH kSetramatikramaNIyamityAha - 'somamuhI' tyAdi, azivakAriNyA vizeSaNAni, saumyaM mukhaM yasyAH sA tathA, kathamupadravakAriNyAH saumyamukhItvam ?, anantaraviSayaM pratyupadravAkaraNAt, kRSNamukhI dvitIye'pi na muJcati, raktAkSI tRtIye'pi na muJcati, yathAsAmanantara eva sthIyate saumyamukhyAm, 'eka' iti ekamantare kRtvA tRtIye sthIyate kRSNamukhyAM, 'do' iti dvAvantare kRtvA caturthe sthIyate raktAkSyAM, tesiM' saMgAro diNNelato bhavati, yathA amugattha melAiyacaM, jAhe milINo bhavati tAhe tattha jo rAiNio pubapatto vA pacchApatto vA tassa AloyaNA dAyabA, aha gIyattho omo tAhe tassa Aloijjai, sA puNa tividvA uddAiA - somamukhI kAlamukhI rattacchI ya, jA sA somamukhI tIse ekaM visayaM gammai, kAlamuhIe ego visao aMtarijjai, rattacchIe do visae aMtareUNa vautthe visae ThAti / asive tti dAraM saMmattaM // azivena yathaikAkI bhavati tathA vyAkhyAtaM, sAmprataM "omoyarie" iti yaduktaM tadvyAkhyAnAyAha 1 tebhyaH saMketo datto bhavati yathA amukatra mIlayitavyaM, yadA mIlito bhavati tadA tatra yo rAtrikaH pUrvaprApto vA pazcAtprApto vA tasmai AlocanA dAtavyA, atha gItArtho'vamastadA ( api ) tasmai Alocayet sA punastrividhA upadrotrI (upadvAvikA ) - saumyamukhI kRSNamukhI raktAkSI ca, yA sA saumya mukhI tasyAmeko viSayo gamyate, kRSNamukhyAmeko viSayo'Mtarathyate, raktAkSyAM dvau viSayau antarayitvA caturthe viSaye tiSThanti / azivamiti dvAraM samAptaM / For Personal & Private Use Only 1pratilekhanAdvAre azivAdiH bhA. 22. // 17 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emeva u omammi bheo u alaMbhi gonnididdhto| 'evameve ti anenaiva prakAreNAvamadvAramapi vyAkhyeyaM, yathA'zivadvAraM vyAkhyAtaM, yo vidhirazivadvAre so'trApItyarthaH, tuzabdo bahusAdRzyapratipAdanArthaH, avame-durbhikSe, apizabdaH sAdRzyasaMbhAvane, taducyate-"saMvaccharabArasaraNa hohiti TU omaMti te tao niti" ityAdi, bhedanaM-bhedaH-ekaikatA, tuzabda evakArArthaH, kasmin punarasau bhavatItyAha-alAbhe bhavati, aprAptAvAhArasyetyarthaH, yadeko labhate tavAvapi, dvau vA dRSTvA na kiJciddadAti, ekaika eva labhate ityvmaaderekaakitaa| atra dRSTAntamAha-'goNidiluto' godRSTAntaH, yathA saMhatAnAM gavAM svalpe tRNodake na tRptiH, pRthagbhUtAnAM syAt , tathehA|pIti // omoyariyAevi eseva kamo, bArasahiM saMvaccharehiM AraddhaM jAhe pAraM na pAvaMti tAhe gaNabheyaM karei, nANattaM-gilANo na tahA prihriji| ettha goNidihato kAyabo, alpaM gobrAhmaNaM nandati, evaM omeNavi egAgio diho|daar // sAmprataM rAjabhayadvArapratipAdanAyAha rAyabhayaM ca cauddhA carimaduge hoi gaNabheo // 23 // (bhA0) PI rAjJo bhayaM rAjabhayaM, cazabda evamevetyasyAnukarSaNArthaH "saMvacchara bArasa" ityAdi, kiyantaH punastasya bhedA ityAhacaturdhA, saGkhyAyAH prakAravacane dhA, catuSprakAramityarthaH, ke punaste iti ?, mA tvariSThA anantaramevocyante, kiM caturvapi avamaudaryatAyAmapi eSa evaM kramaH, dvAdazabhyo varSebhya Arabhya yadA pAraM na prAmuvanti tadA gaNabhedaM karoti, nAnAtvaM-lAno na tathA parihiyate, atra godRSTAntaH karttavyaH / gobrAhmaNI alpau nandataH, evamavamenApyekAkI dRssttH| Jain Education For Personal & Private Use Only Imlinelibrary.org Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRtti // 18 // bhedeSu ?, netyAha- 'carimadue' ityAdi, 'carime' pazcime dvaye 'bhavati' jAyate 'gaNabhedaH' gacchapRthagbhAvaH, ekaika ityarthaH / | 'rAyadudrumavi taheva bArasasaMvaccharehiM hohiMti' / bhedacatuSTayasvarUpadarzanAyAha nivisauttiya paDhamo biio mA deha bhattapANaM tu / taio uvagaraNaharo jIvacarittassa vA bheo||24|| (bhA0) sugamA, varaM - 'jaya'tti jIvitabhedakArI caturtho bhedazcAritrabhedakArI vA caturtho rAjA, upakaraNahArijIvitacAritrahA - riNorgaNabhedaH kArya iti / 'taM cauvihaM nibisaotti ya paDhamo biio mA deha bhattapANaM tu / taio uvagaraNaharo jIvacarittassa vA bheo' // Aha- kathaM punaH sAdhUnAM tyaktAparAdhAnAM rAjabhayaM bhavati ?, "yasya hastau ca pAdau ca, jihvAgraM ca suyantritam / indriyANi ca guptAni, tasya rAjA karoti kim ? // 1 // " satyametat kiM tarhi ? - ahimara aNiTThadarisaNavuggAhaNayA tahA aNAyAre / avaharaNa dikkhaNAe ANAloe va kuppijjA // 25 // (bhA0) aMterappaveso vA nimittaM ca so pausejjA / Jain Education XL vyAkhyA - 'abhimarAH' abhimukhamAkArya mArayanti mriyante vetyabhimarAH, kutazcitkopAdrAjakulaM pravizyAparaM vyApAdayantIti, sAdhUnAM kimAyAtamiti cet, ucyate, anyathA pravezamalabhamAnaiH kaizcitsAdhuveSeNa pravizya tatkRtaM, tatazca nirvivekitvAtsa rAjA sAdhubhyaH kupyet, kupyediti caitatkriyApadaM pratipadaM yojanIyaM, abhavyatvAt, aniSTAn - aprazastAn manyamAno darzanaM necchati, prasthAnAdau ca dRSTvA iti kupyet / 'vyudrAhaNatA' vizabdaH kutsAyAmut-prAbalyena kenacitpratyanIkena vyuddhAhitaH, yathaite tavAniSTaM dhyAyantIti kupyet / lokaM pratyanAcAraM samuddezAdIn dRSTvA kupyet, apaharaNaM kRtvA For Personal & Private Use Only 1pratilekhanAdvAre azivAdiH bhA-23-24 25 // // 18 // Selibrary.org Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visae bhAyamANassa buniyadu kahaM hojAcadikSuNA paribhavat, antaHpure tatpratibaddho dIkSita iti kupyate , AjJAlope vA kAcidAjJA lopitA-na kRtA tatazca kupyet ?, antaHpure pravezaM kRtvA * kenacilliGgadhAriNA vikarma kRtaM tataH pradveSaM yAyAt , vAdinA vA kenacidbhikSuNA paribhUta iti, tato nimittAt sa itirAjA pradviSyati praduSyedvA / dvAram / 'taM puNa rAyaduDhe kahaM hojjA ?, keNati liMgattheNamaMteuramavaraddhaM hojA / ahavA jahA vA vAdiNA vAde "tassa paMDiyamANassa buddhillassa durappaNo / muddhaM pAeNa akkamma vAI vAurivAgao // 1 // " evaM rAya durcha | bhavijjA, nivisae bhattapANapaDisehe uvagaraNahare a ettha gaccheNa ceva vaccaMti, jattha jIvacarittabheo tattha egANio hojjA / dAraM // kSubhitadvAraM vyAcikhyAsurAha khubhie mAlujjeNI palAyaNaM jo jao turiaM // 26 // (bhA0) kSobhe ekAkI bhavati, kSobhaH-AkasmikaH saMtrAsaH, tatra 'mAlujeNi' tti mAlA arahaTTasya patitA, ujjayanI nagarI, | ujjayinyAM bahuzo mAlavA AgatyAgatya mAnuSAdIn haranti, anyadA tatra kUpe'raghaTTamAlA patitA, tatra kenaciduktaMmAlA patitA, anyena sahasA pratipannaM mAlavAH patitAH, tataH saMkSobhaH, tatra kiM bhavati ?, Aha-palAyaNaM jo jao turiya 'palAyanaM' nAzanaM yaH kazcidyatra vyavasthitastacchRtavAn sa tata eva naSTa iti / 'mAlujeNitti dRSTAntasUcakaM vacanam / tat punA rAjadviSTa kathaM bhavet ?, kenacit liGgasthenAntaHpuramaparAddhaM bhaveta , athavA yathA vA vAdinA vAde-tasya paNDitamanyasya buddhimattAbhi-15 mAnino durAtmanaH / mUrdhAnaM pAdenAkramya vAdI vAyurivAgataH // 1 // evaM rAjadviSTo bhavet, nirviSaye bhaktapAnapratiSedhe upakaraNahare cAtra gacchenaiva bajanti, yatra jIvacAritrabhedastatraikAkI bhavet / dvaar| CARRIERG o.4 Jain Education a l For Personal & Private Use Only alnelibrary.org Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 19 // Jain Education khubhie vA egAgI hojjA, jahA ujjeNIe arahaTTamAlA paDiA, logo sabo palAo mAlavA paDiyatti, erise khubhie egAgI hojjA, jo jao so tao NAsati / dAraM // adhunA yaduktaM rAjabhayadvAre, 'vAyanimittaM ca se pausseja 'tti tadvyAcikhyAsurAhatassa paMDiyamANassa, buddhillassa durappaNo / muddhaM pAeNa akkamma, vAI vAurivAgao // 27 // ( bhA0 ) Aha codakaH-zobhanaM sthAnaM tad vyAkhyAyAH, nanu kSubhitadvAreNAntaritatvAtko'yaM prakAraH ! iti, atrocyate, niryu|ktigranthavazAdadoSaH / yato'traikagAthayA "aMteure" ityAdikayA rAjabhayakSubhitadvAre ukte tatastatrAnavasaratvAdihaiva yuktA vyAkhyA, ' tasye 'ti 'tasya' rAjJo bhayahetoH, kathaMbhUtasya ? - 'paNDitamAninaH paNDitaMmanyasya paNDitamAtmAnaM manyate sa evaMmanyo, jJAnalavadurvidagdhatvAt, buddhiM lAtIti buddhilo buddhilasya 'durAtmanaH' mithyAdRSTitvAdabhadratvAcchAsanapratyanIka| tvAtsa tathA tasya, kimityAha - 'mUrddhAnaM ' uttamAGgaM pAdenAkramya 'vAdI' vAdalabdhisaMpannaH sAdhurvAyurivAgataH - abhISTaM sthAnaM prApta ityakSarArthaH, samudAyArthastu sa rAjA paNDitaMmanyatayA darzanaM nindati, tadvAdI vA kazcit, tatra ca sAdhurvAdI, tena | sabhAM pravizya nyAyena parAjitaH, tathA'pi na sAdhukAraM dadAti prabhutvAttathA'pi nindati, punazcAsau sAdhurvAdI vidyAdi| balena sabhAmadhye tasya zirasi pAdaM kRtvA'darzanIbhUtaH, tatazcAsau paraM paribhavaM manyamAnaH prakarSeNa dveSaM yAyAt, iti | zlokArthaH // uttamArthadvArapratipAdanAyAha 1 kSobhe baikAkI bhavet, yathA ujjayinyAM bharahaTTaghaTImAlA patitA, lokaH sarvaH palAyitaH - mAlavAH patitA iti, IDaze kSobhe ekAkI bhavet, yo yatra sa tato nazyati / For Personal & Private Use Only ekAki kAraNAni bhA. 26-27 // 19 // Snelibrary.org Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nijavaggassa sagAsaM asaI egANio va gcchijjaa| suttatthapucchago vA gacche ahavA'vi paDiari // 28 // (bhA.) niryApayati-ArAdhayati niryAmakaH-ArAdhakastasya 'sakAzaM' mUlam asati-dvitIyAbhAve ekAkyapi kAlaM kartukAmo gacchet , sUtrArthapRcchako vA gacchet / uttamArthasthitasyaikAkyapi mA bhUdvyavacchedaH 'ahavAvi paDiyari' athavA'pi 'praticarituM' praticaraNAkaraNArtham , 'uttamaDhe vA' so sAhU uttamaha paDivajjiukAmo, AyariyasagAse ya natthi nijamao, tAhe annattha vaccejjA, to sasaMghADao vaccau, asati tAhe ego egANio vaccejjA, ahavA uttimapaDivaNNao sAhU suo, tassa suttatthatadubhayANi apubANi, imassa a saMkiANi, aNNassa ya natthi, tAhe tattha paDipucchaganimittaM vccejaa| athavA uttimapaDiaraehiM gammati // phiDiadvAraM vyAcikhyAsurAha phiDio va pariraeNaM maMdagaI vAvi jAva na milejjaa| _ 'phiDie' tti ete paMtheNa vaccaMti, tattha koi paMthAo uttiNNo, aNNeNa vaccejA, ahavA thero, tassa ya aMtarA gaDDA DoMgarA vA, je samatthA te ujueNa vaccaMti, jo asamattho so pariraeNaM-bhamADeNa vaccai, tato jAva tANaM na milai tAva uttamArthe vA, sa sAdhuruttamArtha pratipattukAmaH, AcAryasakAze ca nAsti niryAmakaH, tadA'nyatra vrajet , tadA sasaMghATako vrajatu, asati tadeka ekAkI vrajet , athavottamArthaprapannaH sAdhuH zrutaH, tasya sUtrArthatadubhayAnyapUrvANi, asya ca zaGkitAni, anyasya ca na santi, tadA tatra pratipRcchAnimittaM brajet, athavA uttamArthapraticarakaiH gamyate / 2 sphiTita iti, eke pathi brajanti, tatra kazcit patha uttIrNaH, anyena prajet , athavA sthaviraH, tasya ca antarAle gartA | parvatA vA, ye samAste jukena brajanti, yo'samarthaH sa parirayeNa-bhramaNena brajati, tato yAvatteSAM na mIlati tAva Jain Education internationa For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH ekAkitve kAraNAni bhA. 2829-30 // 20 // SAMASANASAMACROMAL egAgI hojjA // idAnIM gAthArthaH-'phiDitaH' prabhraSTaH, gacchatAmeva sarveSAM pathidvayapradarzanAtsaMjAtamoho'nyenaiva pathA prayAtastata ekAkI bhavati / 'pariraeNaM vA' parirayo-giryAdeH pariharaNaM tena vA ekAkI kazcidasahiSNurmandagatirvA kazcitsAdhuH yAvanna milati tAvadekAkI bhavati / uktaM phiDitadvAram , idAnIM glAnadvAramucyate soUNaM va gilANaM osahakaje asaI ego // 29 ||(bhaa0) gilANanimitteNa egAgI hujjA, tassa osahaM vA ANiyavaM / asai saMghADayassa tAhe egAgI vaccijjA, ahavA gilANo suo tAhe sabehiM gaMtabaM / ahappaNo AyariA therA tAhe tesiM pAse acchiyavaM, tAhe saMghADayassa asai egAgI vaJcijjA / idAnImakSaragamanikA-zrutvA'nyatra glAnaM saGghATakAbhAve ekAkI brajati, yadivA svagaccha eva glAnaH kazcit, tadarthamauSa-| dhAdInAmAnayanArthaM vrajatyekAkI dvitIyAbhAve sati // uktaM glAnadvAram , idAnImatizayidvAram aisesiova sehaM asaI egANibhaM ptthaavejaa| koI atisayasaMpaNNo so jANai, jahA eyassa sehassa sayaNijjagA AgayA, tAhe so bhaNati-eyaM sehaM avaNeha, jai na | 1 dekAkI bhavet / 2 glAnanimittena ekAkI bhavet , tasyauSadhaM vA AnetavyaM, asati saMghATakasya tadaikAkI vrajeta, athavA glAnaH zrutastadA sarvairgantavyaM, athAtmana AcAryAH sthavirAstadA teSAM pArSe sthAtavyaM, tadA saMghATakasyAsati ekAkI vrajet / 3 kazcit atizayasaMpanno jAnAti sa:-yathaitasya zakSakasya svajanA AgatAH, tadA sa bhaNati-enaM zaikSamapanayata, na yadyapanayata. + egANio'vi gacche pra0 payaTTejA (vR0)| // 20 // in Educa For Personal & Private Use Only Labelbrary.org Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avaha tAhe esa Na kareti pavajaM, tato so asai saMghADayassa egANiovi paTTavijai // idAnImakSarArthaH-atizayI vA kazcidabhinavapravrajitaM dvitIye'satyekAkinamapi pravartayet / uktamatizayidvAram , idAnI devatAdvAram devaya kaliMgaruvaNA pAraNae khIraruhiraM ca // 30 // (bhA0) ' IMha kaliMgesujaNavaesu kaMcaNapuraM nagaraM, tatthAyariA bahussuA pahANAgamA bahusissaparivArA, te aNNayA sissANa suttatthe dAUNa sannAbhUmi vaccaMti, tassa ya gacchaMtassa paMthe mahati mahAlato rukkho, tassa hevA devayA mahilArUvaM viuvittA kaluNakaluNAI rovati, sA teNa diTThA, evaM bitiadivasevi, tao Ayariyassa saMkA jAyA-aho ? kIsa imA evaM rovai ti, tAhe obattiUNa pucchiA kiM puNa dhammasIle-ruyasi ?, sA bhaNai-bhagavaM! kiM mama thevaM roiyavaM?, Ayario bhaNai-kiM kahaM vA?, sA bhaNai-ahameyassa kaMcaNapurassa devayA, eyaM ca airA sabaM mahAjalappavAheNa palAvijihiti teNa ruAmi tti, ete ya sAhuNo ettha sajjhAyaMti, te a annattha gamissatitti ao ruAmi, AyarieNa bhaNiaM-kahaM puNa evaM jANi-10 tadaiSa na karoti pravrajyA, tataH so'sati saMghATakasya ekAkyapi prasthApyate / 2 iha kaliGgeSu janapadeSu kAJcanapuraM nagaraM, tatrAcAryA bahuznutAH pradhAnAgamA bahuziSyaparivArAH, te'nyadA ziSyebhyaH sUtrAoM davA samjJAbhUmi brajanti, tasya ca gacchataH pathi mahAtimahAn vRkSaH, tasyAdho devatA mahilArUpaM vikurya karuNakaruNAni roditi, sA tena haTA, evaM dvitIyadivase'pi, tata AcAryasya zaGkA jAtA-aho ? kuta iyamevaM roditi ? iti, tadA apavartya pRSTA-kiM punardharmazIle ! rodiSi ?, sA bhaNati-bhagavan ! kiM mama stokaM roditavyam ?, bhAcAryoM bhaNati-kiM kathaM vA!, sA bhaNati-ahametasya kAJcanapurasya devatA, etaccAcirAt sarva mahAjalapralayena praplAviSyate tena rodimi iti, ete ca sAdhayo'ntra svAdhyAyanti te cAnyatra gamiSyantIti ato rodimi, | AcAryeNa bhaNitaM-kathaM punaretat jJAyate ?, SACHUCASCO dain Education Internasonal For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA ekAkitve kAraNAni bhA.30-31 // 21 // madiSTaH' uktaH yaduta-tvAta, mAtrakaM ca tena zAjA!, so bhaNati jao tujhaM khamao pAraNae duddhaM labhissai, taM se ruhiraM bhavissaitti, jai evaM hojA to pattiejaha, taM ca ghettUNa sabasAhUrNa pAesu thevaM thevaM dejAha, jattha dese taM sahAvaM jAhiti tattha Na jalappavAho pabhavessaitti muNijaha tti, tato evaMti AyarieNa paDivannaM, tAhe bitiadivase taheva laddhaM tahA saMjAyaM, tato AyariehiM savesiM mattae patteaM patte taM dinnaM, tao jahAsattIe palAyaMti, jattha taM paMDuraM jAyaM tattha miliaa| evaM egAgI hojA // uktaM devatAdvAram ,athAcAryadvAraMcarimAe saMdiTTo ogAheUNa mattae gaMThI / iharA kayaussaggo pariccha AmaMtiA sagaNaM // 31 // (bhA0) TU caramA-caturthapauruSI tasyAM 'saMdiSTaH' uktaH yaduta-tvayA'mukatra gantavyaM, sa cAbhigrahikaH sAdhuH, tatazcAsAvevamAcArye4ANoktaH kiM karoti ?-sakalamupakaraNaM patrakapaDalAdi vodvAhayati, mAtrakaM ca tena gacchatA grAhyaM, atastasmin granthiM dadAti, mA bhUddhayaH, pratyupekSaNIyaM syAt , evamasAvAbhigrahikaH saMyantrya tiSThatIti / 'ihara' tti AbhigrahikAbhAve vikAlavelAyAM gamanaprayojanamApatitaM tataH 'kRtotsargaH' kRtAvazyakaH kiM karotItyAha-parIkSArthamiti-pazyAmaH ko'tra madvacanAnantaraM pravarttate ko vA na pravartate iti svagaNamAmantrayati, te ca pratikramaNAnantaraM tatraivAntarmuhUrtamAtrakAlamAsate, kadAcidA sA bhaNati-yato yuSmAkaM kSullakaH pAraNake dugdhaM lapsyate, tat tasya rudhiraM bhaviSyatIti, yayevaM bhavet tadA pratIyAH, taca gRhItvA sarvasAdhUnAM pAtreSu stokaM stokaM dadyAH, yatra deze tat svabhAvaM yAsyati tatra na jalapravAhaH prabhaviSyatIti jAnIyA iti, tata evamiti AcAryeNa pratipana, tadA dvitIyadivase | tathaiva labdhaM tathA saMjAtaM, tata AcAryaiH sarveSAM mAtrake pratyekaM 2 tahataM, tato yathAzakti palAyante, yatra tat pANDuraM jAtaM tatra mIlitAH, evamekAkI bhavet / AbhigrahikAbhAve Jain Education Ins ) For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAryAH khalvapUrvA sAmAcArI prarUpayeyuH, apUrva cArthapadaM, tatrasthAMzca tAnAmantrayantyasau-bho bhikSavaH ! amukaM me gamanakAryamupasthitaM, tatra gacchenja ko Nu save'va'Nuggaho kAraNANi diiviNtaa|| amuo ettha samattho aNuggaho ubhayakiikammaM // 32 // (bhA0) katamaH sAdhustatra ca gamanakSamaH 1, tatrAcAryavAzravaNAnantaraM sarve'pi sAdhava evaM bruvanti-ahaM gacchAmyahaM gacchAmItyanugraho'yamasmAkaM / tatrAcAryoM vaiyAvRttyakarayogavAhidurbalAdIni kAraNAni 'dIpayitvA' svayaM pradaryedaM bhaNati-ama-IN ko'tra kArye 'samarthaH' kSamaH, tatazca yo'sAvAcAryeNoktaH ayaM kSama iti sa bhaNati-anugraho me'yaM, tataH ko vidhiH, ttH| sa jigamiSuH sAdhurAcAryasya caityasAdhuvandanAM karoti, yadi paryAyeNa laghustataH zeSANAmapi caityasAdhUnAM vandanAM karoti, athavA'sau gantA sAdhU ratnAdhikastataste sAdhavastasya caityasAdhuvandanAM vidadhAti, etadubhayakRtikarma-vandanaM / tataH sa gantA sAdhuH kiM karoti jigamiSuH san ? porisikaraNaM ahavAvi akaraNaM docapucchaNe dosA / saraNa suya sAhu santI aMto bahi annabhAveNaM // 8 // yadyasau sUryodgame yAsyati tataH prAdoSikA sUtrapauruSIM karoti, athavA rAtrizeSe yAsyati prayojanavazAt tataH sUtrapauruSImakRtvaiva svapiti, etatpauruSIkaraNamakaraNaM ceti / punarapi ca tena gacchatA''cAryaH pracchanIyaH pratyUSasi-yAsyAmyaha kA ratnAdhikastAvandanAM karoti, ayaM kSama kAraNAni dIpA Jain Education For Personal & Private Use Only Joibrary.org Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha-- niyuktiH droNIyA vRttiH vihAravidhiHbhA.32 ni.8.9 10 // 22 // EGALRSALGANGACARSALALA |miti, atha na pRcchatyataH 'docca pucchaNe dosa' tti dvitIyavArAmapRcchati doSAH-vakSyamANAH, ke ca te ? ityAha-'saraNa' gAhaddhaM, smaraNamAcAryasyaiva saMjAtaM, evaMvidhamanyathA vyavasthita kAryamanyathA kathaMcitsaMdiSTaM, 'suya'tti zrutamAcAryathA te tatrAcAryA na vidyante yannimittaM cAsau preSyate, tadvA kArya tatra nAsti, 'sAhu' tti athavA vikAle sAdhuH kazcittasmAsthAnAdAgatastena kathitaM yathA sa AcAryastatra nAstIti, 'saNNi'tti athavA sajJI-zrAvaka AyAtastenAkhyAtaM, 'aMto' tti abhyantarataH, kasya ?, pratizrayasya, kenacidullapitaM, yathA-asmAkamapyevaMvidhAH sAdhava Asana , te ca tato gatA mRtA vA, 'bahi' tti bAhyataH pratizrayasya zrutamanyasmai kathyamAnaM kenacit , 'annabhAvaNaM ti yo'sau gantA so'nyabhAvaH unnikramitukAmaH, etaccAcAryAya tatsaGghATakenAkhyAtaM, tatazcAsaudhriyate kenacidvyAjena ||ydi punarasau gantA na prabodhaM yAyAttataH| bohaNa appaDibuddhe guruvaMdaNa ghaTTaNA apaDibuddhe / nicalaNisaNNajhAI daha ciTTe calaM pucche // 9 // ___ acetayati sati tasmin gantari bodhanaM gItArthaH kroti||ttH sAdhurutthAyAcAryAbhyAsameti, gatvA ca yadyAcAryo vibuddhastato'sau gurave vandanaM karoti, athAdyApi svapiti tataH saMghaTTanA cAcAryapAdayoH zirasA ghaTTanA-calanaM kriyate, athAsau pratibuddha eva kintu nizcalo niSaNNaH-upaviSTo dhyAyatIti, tatastamevaMbhUtaM nizcalaM niSaNNadhyAyinaM dRSTvA kiM kartavyamityAha'ciTTe' sthAtavyaM, tena gurudhyAnavyAghAtena mahAhAnisaMbhavAta, 'calaM pucchetti atha calo'sau tataH praSTavyaH-bhagavan ! sa eSo'haM gacchAmIti / tatazcAsAvAcAryeNa saMdiSTaH-idamevaM tvayA karttavyamiti brajati, sa cedAnIM gantuM pravRtta ityetadevAhaappAhi aNunnAo sa sahAo nIi jA pahAyati / uvaogaM AsapaNe karei gAmassa so ubhae // 10 // 22 // SS jain Education na For Personal & Private Use Only Penelibrary.org Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education sandiSTaH prAg pazcAdanujJAto veti tato gacchati, katham ? - sasahAyaH kiyantaM kAlaM yAvatsasahAyo vrajati :'yAvatprabhAtaM ' jAtasUryodaya ityarthaH, sasahAyazca prabhAtaM yAvadvajati zvApadAdibhayAt, evamasau sAdhurvrajan grAmasamIpaM prAptaH san kiM karotItyAha - upayogaM karoti, kiMviSayam ? - ubhayaviSayaM, mUtrapurISaparityAga ityarthaH, kasmAdevaM cet grAmasannidhAna eva sthaNDilasadbhAvAd gavAdisaMsthAnAt // atha rAtrau gacchataH kaizcidapAyaH saMbhAvyeta tataH prabhAtaM yAvatsthAtavyaM, tathA cAha - himateNasAvayabhayA dArA pihiyA pahaM ayANaMto / acchai jAva pabhAyaM vAsiya bhattaM ca se vasabhA // 11 // himaM - zItaM stenAH-caurAH zvApadAni - siMhAdIni, etadbhayAtprabhAtaM yAvadAste, yadi purasya dvArANi pihitAni grAmasya phalahakaM pathAnaM vA'jAnaMstiSThati yAvatprabhAtamiti / evaM ca prabhAtaM yAvatsthite gantari 'vAsikabhaktaM' doSAnnaM 'se' tasya 'vasabhA' gItArthA Anayanti / atha kebhyastadAnIyate ! ThavaNakula saMkhaDIe aNahiMDate siNeha payavajjaM / bhattaTThiassa gamaNaM apariNae gAuyaM vahai // 12 // sthApanAkulebhyaH tathA 'saMkhaDIe' tti sAmayikI bhASA bhojanaprakaraNArthe tasya vA, ke punastadAnayantyata Aha- 'aNahiMDaMte' ye bhikSAM na paryaTitavantaH, kasmAtpunaste bhaktamAnayanti ?, ucyate, teSAmahiNDakAnAM gRhasthA gauraveNa prayacchanti, kIdRzaM punastairbhaktamAnayanIyam ? - 'siNehapayavajjaM ti snehena - ghRtAdinA payasA - kSIreNa (varjitaM ) bhaktaM gRhNanti, na tailaM grAhyama For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 23 // maGgalatvAt, na ghRtaM paritApahetutvAt, na dugdhaM bhedakatvAt kAJjikavirodhitvAcca, kAJjikaprAyapAyitvAcca saMyatAnAM, kiM punaste gRhNanti ? - dadhisaktukAdi, tadasau bhuktvA vrajati, tathA cAha - 'bhattaTThiassa gamaNaM' bhuktavatastato gamanaM bhavati, atha na tasya bhaktapariNatirjAtetyato'pariNate bhakte sati gavyUtimAtraM yAvanmArga vahati / krozadvayaM gavyUtiH // idAnIM tasya gacchato vidhirucyate atthaMDilasaMkamaNe calavakkhittaNuvauttamAgarie / paDipakkhesu u bhayaNA iyareNa vilaMbaNA logaM // 13 // sthaNDilAdasthaNDilaM ca saMkrAmatA sAdhunA pAdau rajoharaNena pramArjanIyAviti vidhiH, mA bhUt sacittapRthivyA acittapRthivyA vyApattiH syAttathA ca pAdayorasau rajoharaNena pramArjanaM karoti, atha kazcitsAgArikaH pathi vrajatazcalo bhavati vyAkSipto'nupayuktazceti, tatra calo - gantuM pathi pravRttaH, vyAkSipto - halakulizavRkSacchedAdivyagraH, anupayuktaH - sAdhuM pratyadattAvadhAnaH, yadaivaMvidhaH sAgAriko bhavati tadA rajoharaNena pramRjya pAdau yAti / 'paDipakkhesu u' iti visadRzAH pakSAH pratipakSAH, asadRzA ityarthaH, teSu pratipakSeSu 'bhajanA' vikalpanA karttavyA, etaduktaM bhavati - keSucitpratipakSeSu pramArjanaM kriyate keSucittu naiva, tuzabdo vizeSaNArthaH, kiM vizeSayati ?, pratipakSeSveva samudAyarUpeSu bhajanA karttavyA, na tvekaikasmin bhaGga iti yadA tu sAgArikaH sthiro'vyAkSipta upayuktazca sAdhuM prati bhavati tadA 'itareNaM'ti itarazabdena rajoharaNaniSa| dyocyate tayA pAdau pramArSTi, na rajoharaNena, 'vilaMbaNa' tti tAM ca niSadyAM hastena vilambamAnAM nayati, na taccharIrasaM| sparzanaM karoti, kiyatIM bhuvaM yAvadityAha -' AloyaNa' tti AlokanamAloko yAvattaddRSTiprasara ityarthaH, athavA 'itareNaM' ti For Personal & Private Use Only vihAravidhiH ni. 11-1213 // 23 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kenacidaupagrahikena kAryAsikena aurNikena vA cIreNa, zeSaM prAgvat , pazcAttaM gopayati / athavA 'itareNa vilaMbaNAloya'ti prAk tAvadekAkino vidhiruktaH, yadA tu itareNa-itarazabdena sArtho gRhyate, tenetareNa-sArthena saha pravrajatA sthANDilyAccAsthA|NDilyaM saMkrAmatA kiM karttavyaM sArthapurataH? ityAha-vilambane ti vilambanA kAryA,mandagatinAsatA sthaNDilasthena tAvatpratipAlatanIyaM, kiyantaM kAlaM pratipAlanIya? yAvadAlokanaM-darzanaM tasya sArthasya, adarzanIbhUte tupsATAntarite sArthe pAdayoHpramArjanaM kRtvA / vrajatItyayaM vidhiH / ukto gAthA'kSarArthaH, idAnImaSTabhaGgikA prarUpyate, sA ceyam-calo vakkhitto aNuvautto ya sAgArio, ettha pamajaNaM, tasyAnupayuktatvAdapramArjane'sAmAcArIprasaGgAt 1, calavakkhittu uvauttu ettha natthi pamajjaNaM sAgAriyattaNao 2, ca0 ava0 aNu0 etthavi pamajaNaM 3, cala0 ava0 uva0 etthavi Natthi pamajaNaM 4, aca0 va0 aNu0 ettha pamajaNaM 5, aca0 va0 u0 Natthi pamajaNaM 6, aca0 ava0 aNu0 asthi pamajaNaM 7, aca0 ava0 u0 ettha natthi pamajaNaM 8 / tattha paDhamabhaMge niyameNa pamajaNA, sattasu bhayaNA // etaduktaM bhavati-keSucitpramArjanaM keSucidapramArjanA, sthApanA tviyam1821 sa idAnIM sAdhurmArgamajAnAnaH pRcchati, tatra ko vidhirityAha calo byAkSipto'nupayuktazca sAgArikaH, atra pramArjanaM 1 calo byAkSipta upayuktaH, atra nAsti pramArjanaM, sAgArikatvAt 2, calo'vyAkSipto'nupayuktaH atrApi pramArjanaM 3, calo'vyAkSipta upayuktaH, atrApi nAsti pramArjanaM 4, acalo vyAkSipto'nupayuktaH, atra pramArjanaM 6, acalo vyAkSipta upayuktaH, nAti, pramArjanaM 6, acalo'byAkSipto'nupayuktaH, asti pramArjanaM 7, acalo'byAkSipta upayuktaH, atra nAsti pramArmanaM / tatra prathamabhaGge niyamena pramArjanaM saptasu bhjnaa| For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 24 // pucchAe tiNi tiA chakke paDhama jayaNA tipaMcavihA / Aummi duvihativihA tivihA sesesu kaaesu||14|| vihaarvi| pRcchAyAM satyAM 'tiNNi tiyatti trayastrikA bhavanti, tatra puruSaH strI napuMsakaM ca, tatraiteSAmekaikastriprakAraH-bAlasta- dhiH ni. ruNo vRddhazceti, evamete trayastrikAH, navetyarthaH, tathA tenaiva sAdhunA gacchatA 'chakke paDhamajayaNA' iti SaGke pRthivyAdi- 14-15 lakSaNe yatanA karttavyA, tatra 'paDhamajayaNA tipaMcavihatti prathamo yaH pRthvIkAyaH tasya yatanA tripaMcavidhA, tatra trividhA sacittasya acittasya mizrasya ca paMcavidhA pRthivIkAyayatanA kRSNanIlaraktapItazuklasyeti, athavA tripaJcavidheti-trayaH paJcakA paJcakadazaprakAretyarthaH, tathAhi-saccittaH pRthivIkAyaH zuklAdiH paJcadhA, evamacitto mizrazca, |tathA'pkAye 'duvihA [ jahA jayaNA ] tivihA ya' tatra dvidhA antarikSApkAyayatanA bhaumApkAyayatanA ca, trividhA tu saccittApkAyayatanA, accittA mizrA0, trividhA tu zeSeSu kAyeSu-tejovAyuvanaspatitrasAkhyeSu yatanA, kathaM ?, sacci-IN ttAdi, mahAdvAragAthAyAH samudAyArthaH / athAdyadvArAvayavArthaM punastadevAha puriso itthinapuMsaga ekkeko thera majjhimo taruNo / sAhammi annadhammiagihatthadugaappaNo taio // 15 // yaduktaM anantaragAthAyAM 'pucchAe'tti pRcchAyAM tritayaM saMbhavati, tadA puruSaH strI napuMsakaM ceti, yaduktaM trayastrikAH tadda // 24 // zayannAha-ekaikaH sthaviro madhyamastaruNa ityayaM navabhedaH / sa caikaiko navavidho'pi kadAcitsAdharmikaH syAtkadAcittu navavidho'pyanyadhArmikaH syAdityAha-samAne dharme vartata iti sAdharmikaH-zrAvakaH zrAvikA napuMsaka zrAvakaM ca, anyadhArmiko / ba Jain Education For Personal & Private Use Only wimmyanelibrary.org Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyaadRssttiH| kiyantaH punastena gacchatA panthAnaM praSTavyAH ityata Aha-gihatvaduga'tti, sAdharmikagRhasthahvayaM pRcchanIya, anyadhArmikagRhasthadvayaM vA / 'appaNA tiutti AtmanA tRtIyo yuktyA'nveSaNaM vidadhAti, eSa tAvatsAmAnyopanyAsaH, atha prathamaM yaH praSTavyaH sa ucyate-tatra yadi sAdharmikadvayamasti tatastadevotsargeNa pRcchayate, tasya pratyayikatvAt , atha nAsti tataH sAhammiapurisAsai majjhimapurisaM aNuNNavia pucche|| sesesu hoti dosA savisesA saMjaIvagge // 16 // sAdharmikapuruSadvayAbhAve'nyadhArmikamadhyamapuruSadvayaM pRcchanIyaM, katham ?-'aNuNNavia' anujJAM kRtvA dharmalAbhapurassara, tataH priyapUvakaM pRcchati, anyadhArmikamadhyamagrahaNaM tviha sAdharmikavipakSatvAdavasIyata eva, "sesesu'tti anyadhArmikamadhyamapuruSadvayavyatirikteSu aSTasu bhedeSu doSA bhavanti pRcchatasta eva doSAH savizeSAH-samadhikAH saMyatIvarge-saMyatIvargaviSaye pRcchataH sataH / ke ca te doSA ityAha| thero pahaM na yANai bAloM pavaMce na yANaI vAvi / paMDisthimajjhasaMkA iyareM na yArNati saMkA ya // 17 // sthaviraH-vRddhaH sa mArga na jAnAti, bhraSTasmRtitvAt , vAlastu prapaJcayati kelIkilatvAt na vA jAnAti, kSullakatvAd, bAlastvatra aSTavarSAdArabhya yAvatpaJcaviMzatika iti, asAvapi bAla iva bAlaH, apariNatatvena rAgAndhatvAt , madhyamavayaH paNDakamadhyavayaHstrIpRcchAyAM zaGkopajAyate nUnamasya tAbhyAM kazcidartho'sti, 'iyare na yANati' itarazabdena sthavisna SENSECRETARAKS mo.5 JainEducatiora ninal For Personal & Private Use Only Ruhinelibrary.org Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 25 // sakaM bAlanapuMsaka sthavirastrI bAlA strI vA'bhigRhyate, ete mArgAnabhijJAH zaGkA ca syAt, ka tarhi vyavasthitena. mArgapRcchA pRcchanIyamityAha ni.16-20 pAsahio ya puccheja vaMdamANaM avaMdamANaM vA / aNuvaiUNa va pucche tuhikaM mA ya pucchijjA // 18 // 'pArzvasthitaH' samIpe vyavasthitaH pRcchet , kiMviziSTaM taM pRcchet ?-vandanaM kurvANamakurvANaM vA, athAsau samIpamatikramya hai| yAtyeva tataH 'aNuvaiUNaM ca' anuvrajanaM kRtvA katicitpadAni gatvA praSTavyaH, athAsau pRcchayamAno'pi na kiJcidvakti tUSNIM vrajati, tato naiva pRcchanIya iti // paMthanbhAse ya Thio govAI mA ya dUri pucchijjA / saMkAIyA dosA virAhaNA hoi duvihA u // 19 // . tathA panthAbhyAse-samIpe sthitaH kazcidgopAlAdiH, AdizabdAtkarSakaparigrahaH, sa ca pRcchanIyaH, mA ca dUre vyavasthita gopAlAdi pRcchet , zaMkAdidoSasadbhAvAt , nUnamasya draviNamasti balIvAdi(kaMvA)zRGgiNaM krotiityevmaadyH|duure ca gacchato dvividhA virAdhanA-AtmasaMyamaviSayA, AdyA kaNTakAdibhiritarA'nAkrAntapRthivyAdyAkramaNena // yadA tu punaranyadhArmiko madhyamavayAH puruSo nAsti yaH panthAnaM pRcchayate tadA kaH praSTavya ityAha // 25 // asaI majjhima thero dRDhassuI bhaddao ya jo taruNo / emeva itthivagge napuMsavagge ya saMjogA // 20 // ___ asati madhyamapuruSe sthaviraH panthAnaM pRcchanIyaH, kiMviziSTaH ?-dRDhasmRtiH, atha sthaviro na bhavati tatastaruNaH praSTavyaH, kIdRzaH?-yaH svabhAvenaiva bhadrakaH / strIvarge'pyevameva pRcchA kartavyA, etaduktaM bhavati-prathamaM madhyamavayAH strImArga praSTavyA Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only IMNainelibrary.org| Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SISESEOSASTOSSA SEURAA tadabhAve sthavirA dRDhasmRtiH, atha sthavirA na bhavati tatastaruNI praSTavyA, tadabhAve bhadrikA taruNI, evaM madhyamavayo napuMsakaM, tasyAbhAve sthaviranapuMsaka dRDhasmRti, tadabhAve bAlanapuMsakaM bhadrakam / Aha ca-'napusaMkavarge ca saMyogA' napuMsakavarga-napuMsakasamudAye evameva saMyogA jJAtavyAH / yathaite'nantaramuktAH na kevalametAvanta eva saMyogAH kintvanye'pi |bahavaH santi, Aha ca- etthaM puNa saMjogA hoti aNegA vihaannsNgunniaa| purisitthinapuMsesuM majjhima taha thera taruNesuM // 21 // - atra punaH-pRcchAprakrame saMyogA bhavantyaneke, kathaM ?-'vihANasaMguNiya'tti vidhAnena-bhedaprakAreNa saMguNitAH, cAraNikayA anekazo bhinnA ityarthaH, kva ca te bhavanti ?-'purisitthinapuMsesuM' puruSastrInapuMsakeSu, kiMviziSTeSu ?-madhyamasthavirataru|NabhedabhinneSu, ukto gaathaa'kssraarthH,| idAnIM bhaGgakAH pradarzyante, tattha sAhammiacAraNiAe tAva-do majjhimavayA sAhammiapurisA pucchejja esa ekko u 1, tadabhAve do there sAhammie ceva pucchijjA 2, tadabhAve do taruNe sAhammie ceva esa taiotti 3, / tadabhAve do sAhammiNIo majjhimiamahilAto 4, tatto do therIo sAhammiNIo ceva paMcamo |eso 5, tatto sAhammiNIo ccia do taruNIo chaho so 6, tadabhAve do sAhammiA u majjhimanapuMsayA pucche 7, tatto dAdo sAhammiatheraNapuMsAo ahamao8, do sAhammiataruNe napuMsayA ceva te u pucchejjA 9, ahavA majjhimapuriso thero u duceva sAhammI 10, majjhimapuriso sAhammio taruNasAhammio u pucchijjai 11, majjhimapuriso sAhammio majjhi-| 8|mamahilA sAhammiA 12, majjhimapuriso sAhammio therI ya sAhammiNI 13, majjhimapuriso sAhammio taruNI ya sAha-| RIGHARGAILISISHAHARANASAN Jain Education da nal For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 26 // Jain Education 1 mmiNI 14, majjhimapuriso sAhammio majjhimasAhammianapuMso a 15, majjhimapuriso sAhammio therasAhammianapuMso a 16, majjhimapuriso sAhammio taruNanapuMsayasAhammioya 17, ahavA therapuriso sAhammio taruNasAhammio a 18, therapurisasAhammio majjhimamahilA sAhammiNI 19, therapuriso sAhammio therI sAhammiNI a 20, therapuriso sAhammio taruNI sAhammiNI ya 21, therapuriso sAhammio majjhimanapuMsao sAhammio ya 22, therapuriso sAhammio theranapuMso sAhammio a 23, therapuriso sAhammio taruNanapuMsao ya 24 taruNapuriso sAhammio majjhimamahilA sAhammiNI a 25, taruNapuriso sAhammio therasAhammiNI a 26, taruNapuriso sAhammio taruNI sAhammiNI a 27, taruNapuriso sAhammio majjhimanapuMsayasAhammio a 28, taruNapuriso sAhammio theranapuMsayasAhammio a 29, taruNapurisasAhammio taruNanapuMsayasAhammio a 30, majjhimamahilA sAhammiNI therIsAhammiNI a 31, majjhimamahilA sAhammiNI a taruNIsAhammiNI a 32, majjhimamahilA sAhammiNI majjhimanapuMsayasAhammio a 33, | majjhimamahilA sAhammiNI theranapuMsao sAhammio u 34, majjhimamahilA sAhammiNI taruNanapuMsayasAhammio a 35, therI sAhammiNI taruNI thera sAhammiNI 36, therI sAhammiNI napuMsayasAhammio a 37, therI sAhammiNI majjhimanapuMsayasAhammio u 38, therI sAhammiNI taruNanapuMsaya sAhammio u 39, taruNisAhammiNI majjhimanapuMsavasAhammio 40, taruNI sAhammiNI theranapuMsayasAhammio u 41, taruNI sAhammiNI taruNanapuMsayasAhammio va 42 taruNI sAhammiNI majjhimo napuMsayasAhammio a 43, theranapuMsaya sAhammio taruNanapuMsaya sAimmio a 44, ete tAva sAhammina For Personal & Private Use Only mArgapRcchA ni. 20 // 26 // elibrary.org Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ USANSAROKARANASCARSMS cAraNiAe laddhA // idAnIM annadhammacAraNiAe evaM sijjhai-aNNadhammiA do majjhimapurisA pucchijjati eseko 1. annadhammiA do therapurisA 2, aNNadhammiA do taruNapurisA 3, aNNadhammiAu do majjhimamahilA 4, aNNadhammiA therIu do 5, aNNadhammia taruNI do 6, aNNadhammia majjhimanapuMsayA do 7, aNNadhammia theranapuMsayA do 8, aNNadhammia taruNanapuMsayA do 9, aNNadhammiamajjhimapuriso aNNadhammiatherapuriso ya 10, aNNadhammiyamajhimapuriso aNNadhammiataruNapuriso ya 11, aNNadhammiamajjhimapuriso a aNNadhammiamajjhimamahilA a 12, aNNadhammiamajjhimapuriso a aNNadhammiatherI ya 13, aNNadhammiamajjhimapuriso aNNadhammiataruNI a 14, aNNadhammiamajjhimapuriso aNNadhammiamajjhimanapuMsao a 15, aNNadhammiamajjhimapuriso aNNadhammiatheranapuMsago ya 16, aNNadhammiamajhimapu-18 riso aNNadhammiataruNanapuMsago a17, aNNadhammiatherapuriso aNNadhammiataruNapuriso a 18, aNNadhammiatherapuriso aNNadhammiamajjhimamahilA ya 19, aNNadhammiatherapuriso aNNadhammiatherI a20, aNNadhammiatherapurisoaNNadhammiataruNI a 21, aNNadhammiatherapuriso aNNadhammiamajjhimanapuMsao a 22, aNNadhammiatherapurisoaNNadhammiyatheranapuMsago ya 23, aNNadhammiatherapuriso aNNadhammiataruNanapuMsagoya 24, aNNadhammiataruNapuriso aNNadhammiamajjhimama* hilA ya 25, aNNadhammitaruNapuriso aNNadhammiatherI ya 26, aNNadhammiataruNapuriso aNNadhammiataruNI a 27, aNNadhammiataruNapuriso aNNadhammiamajjhimanapuMsago a28, aNNadhammitaruNapuriso annadhammiatheranapuMsago a29, aNNadhammiyataruNapuriso aNNadhammiataruNa napuMsago a 30, aNNadhammiamajjhimamahilA aNNadhammiatherI a31, aNNadha SXSAX Jain Education ) For Personal & Private Use Only Aahelibrary.org Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArgapRcchA ni.20 zrIogha-18 mmiamajjhimamahilA aNNadhammiataruNI a32, aNNadhammiamajjhimamahilA majjhimanapuMsago a 33, aNNadhammiamajjhimaniyuktiH mahilA aNNadhammiatheranapuMsago ya 34, annadhammiamajjhimamahilA annadhammiataruNanapuMsago a 35, aNNadhammiatherI droNIyA |aNNadhammiataruNI ya 36, aNNadhammiatherI aNNadhammiatheranapuMsago ya 37, annadhammiatherI annadhammiamajjhimanapuMvRttiH sago ya 38, aNNadhammiyatherI aNNadhammiyataruNanapuMsago a 39, annadhammiataruNI annadhammiyamajjhimanapuMsago a40, // 27 // da annadhammiataruNI annadhammiatheranapuMsago ya 41, annadhammiataruNI annadhammiataruNanapuMsago ya 42 annadhammiata ruNI annadhammiamajjhimanapuMsago a 43, annadhammiamajjhimanapuMsao annadhammiatherInapuMsago a 44 aNNadhammiamajjhimanapuMsago aNNadhammiataruNanapuMsao a 45, aNNadhammiatheranapuMsao annadhammiataruNanapuMsago a 46, ete annadhammiacAraNiyAe laddhA / te save ya naUI // idANiM sAhammia annadhammia ubhayacAraNiA kijjai-sAhammiamajjhimapuriso annadhammiyamajjhimapuriso ya pucchijjai 1, sAhammiamajjhimapuriso aNNadhammiyatherapuriso ya 2, sAhammi amajjhimapuriso aNNadhammiataruNo a 3, sAhammiamajjhimapuriso aNNadhammia majjhimamahilA a 4, sAhammiamahAjjhimapuriso aNNadhammiatherI a5, sAhammiamajjhimapuriso aNNadhammiataruNI a6, sAhammiamajjhimapuriso aNNa-1 dhammiamajjhimanapuMsago ya 7, sAhammiamajjhimapuriso aNNadhammiatheranapuMsago a 8, sAhammiamajjhimapuriso aNNadhammiataruNanapuMsago ya 9, ete nava sAhammiyamajjhimapurisamamuMcamANehiM laddhA // sAhammiatherapuriso aNNadhammiamajjhimapuriso a 1, sAhammiatherapuriso aNNadhammiatherapuriso ceva 2, sAhammiatherapuriso aNNadhammitaruNo a3, EARCH // 27 // For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhammiatherapuriso apNadhammiamajjhimamahilA a 4, sAhammia therapuriso annadhammiamahilatherI a5, sAhammiathedarapuriso aNNadhammiataruNI a6, sAhammiatherapuriso apNadhammiamajjhimanapuMsago a 7, sAhammiatherapuriso aNNadha|mmiyanapuMsagathero a8, sAhammiatherapuriso aNNadhammiataruNanapuMsagoa9, ete nava sAhammiatherapurisamamuMcamANehiM lddhaa|| sAhammiataruNapuriso aNNadhammiamajjhimapuriso ya 1, sAhammiataruNapuriso aNNadhammiyatherapuriso a 2, sAhammiyataruNapuriso aNNadhammiataruNapuriso a 3, sAhammiyataruNapuriso aNNadhammiamajjhimamahilA a4, sAhammiataruNapuriso aNNadhammiatheramahilA ya 5, sAhammiataruNapuriso aNNadhammiyataruNI a6, sAhammiyataruNapuriso aNNadhammiamajjhimanapuMsago a 7, sAhammiataruNapuriso annadhammiataruNanapuMsago a8, sAhammiataruNapuriso aNNadhammiatheranapuMsago a 9, etevi nava sAhammiataruNamamuMcamANehiM laddhA // sAhammiamajjhimamahilA aNNadhammiamajjhimapuriso a1, |sAhammiamajjhimamahilA aNNadhammiatherapuriso a 2, sAhammiyamajjhimamahilA aNNadhammiataruNapuriso a3, sAha-12 mmiamajjhimamahilA annadhammiamajjhimamahilA a 4, sAhammiamajjhimamahilA aNNadhammiatheramahilA a 5, sAhammiamajjhimamahelA aNNadhammiataruNamahilA a 6, sAhammiamajjhimamahilA aNNadhammiamajjhimanapuMsago a 7, sAhammiamajjhimamahilA aNNadhammiatheranapuMsago a 8, sAhammiamajjhimamahilA aNNadhammiataruNanapuMsago a 9, ete nava sAhammiamajjhimamahilAe laddhA // sAhammiA therI aNNadhammiamajjhimapuriso a 1, sAhammiatharI aNNadhammiatherapu-18 riso a 2, sAhammiatherI aNNadhammiataruNapuriso ya 3, sAhammiyatherI aNNadhammiamajjhimamahilA a 4, sAhammi Jain Education a l For Personal & Private Use Only V elibrary.org Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mApacchA ni. 20 zrIogha- atherI aNNadhammiatherI a5, sAhammiatherI aNNadhammiataruNI a 6, sAhammiatherI aNNadhammiamajjhimanapuMsago niyuktiH a 7 sAhammiyatherI annadhammiatheranapuMsago a 8, sAhammiatherI aNNadhammiataruNanapuMsagoM a 9, ete sAhadroNIyA mmiyatherIe amuMcamANIe laddhA // sAhammiataruNI aNNadhammiamajjhimapuriso ya 1, sAhammitaruNI aNNadhavRttiH |mmiatherapuriso a 2, sAhammiataruNI aNNadhammiyataruNapuriso ya 3, sAhammiyataruNI annnndhmmiamjjhimm||28|| hilA ya 4, sAhammiataruNI aNNadhammiatherI a5 sAhammiataruNI aNNadhammitaruNI a 6 sAhammiataruNI annadhammiamajjhimanapuMsago a7, sAhammiataruNI annadhammiatheranapuMsago a 8 sAhammiataruNI annadhammiataruNanapuMsago a 9, ete nava sAhammiataruNIe amuMcamANeNa laddhA // sAhammiamajjhimanapuMsago annadhammiamajjhimapuriso a 1, sAhammiamajjhimanapuMsago annadhammiatherapuriso a 2, sAhammiamajjhimanapuMsago annadhammiataruNapuriso a 3, sAhammiamajjhimanapuMsao annadhammiyamajjhimamahilA ya 4, sAhammiamajjhimanapuMsao annadhammiatherI a5, sAhammiamajjhimanapuMsao annadhammiyataruNI a6, sAhammiyamajjhimanapuMsao annadhammiyamajjhimanapuMsao a 7, sAhammiamajjhimanapuMsao annadhammiyatheranapuMsao a 8, sAhammiamajjhimanapuMsao annadhammiataruNanapuMsao a 9, ete nava sAhammiamajjhimanapuMsageNa amucamANeNa laddhA // sAhammiatheranapuMsao aNNadhammiamajjhimapuriso a1, sAhammiatheranapuMsago annadhammiatherapuriso a2, sAhammiatheranapuMsago annadhammiataruNapuriso a 3, sAhammiatherana18sago aNNadhammiamajjhimamahilA a 4, sAhammiatheranapuMsago annadhammiatherI a5, sAhammiatheranapuMsao aNNadhammi SCSCLACMCAUSE // 28 // Jan Educat onal For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ataruNI a6, sAhammiatheranapuMsago aNNadhammiamajjhimanapuMsago a 7, sAhammiatheranapuMsago annnndhmmiathernpuNsgo| a8, sAhammiatheranapuMsago aNNadhammiataruNanapuMsago a9, ete nava sAhammiyatheranapuMsageNa amuMcamANeNa lddhaa|| sAhammiataruNanapuMsago aNNadhammiamajjhimapuriso a1, sAhammiataruNanapuMsago aNNadhammiatherapuriso a 2, sAhammitaruNanapuMsago aNNadhammiataruNapuriso a 3, sAhammitaruNanapuMsago aNNadhammiamajjhimamahilA a 4, sAhammiataruNanapuMsago aNNadhammiatherI a5, sAhammitaruNanapuMsago aNNadhammiataruNI a 6, sAhammiataruNanapuMsago aNNadhammiamajjhimanapuMsago a7, sAhammiataruNanapuMsago aNNadhammiatheranapuMsago a8, sAhammiataruNanapuMsago aNNadhammiataruNanapuMsago a 9, ete nava sAhammiataruNanapuMsageNa amuMcamANeNa laddhA // ete nava navagA sAhammiaaNNadhammiacAraNiAe hoti / egattha miliA ekkAsIti // uktaM pRcchAdvAram / (atha) "chakke paDhamajayaNA" (yaduktaM)tAM vivRNvannAha- tiviho puDhavikAo saccitto mIsao a accitto| ekeko paMcaviho accitteNaM tu gaMtavaM // 22 // trividhaH pRthivIkAyaH-saccitto mizro'cittazceti, idAnIMsa trividho'pyekaikaH paJcaprakAraH, tatra yo'sau sacittaH sa kRSNanIlaraktapItazuklabhedena paJcadhA, evaM mizrAcittAvapi, tatra katareNa gantavyamityAha-'accitteNaM tu gaMtavaM'ti, tatra yo'sAdavacetanastena gantavyamityutsargavidhiH, tatra sa eva pRthivIkAyaH zuSka Ardrazca syAt , Aha ca sukkolla ullagamaNe virAhaNA duviha siggakhuppate / sukkovi adhUlIe te dosA bhaTThie gamaNaM // 23 // zuSkaH-cikkhalla Ardrazceti, tatra dvayoH zuSkAyoH zuSkana gantavyaM, kiM kAraNaM ?, yata Ardragamane virAdhanA dvidhA COSAUSKAS AASTAS PSSSSSCRIKAR mArgepRthvIkAyaHni. 22-23 patIpara le dosA bhaTTiA mAM // 3 // Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only Enabelibrary.org Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 29 // bhavati, AtmasaMyamayoH, tatrAtmano virAdhanA kaNTakAdivedhAt, itarA tu trasAdipIDanAt / idAnIM virAdhanA'dhikadopapradarzanAyAha - 'siggakhuppaMte' 'siggau'tti zramo bhavati, 'khuppaMte'tti kardama eva nimajjati, sati tatra zuSkena pathA gamanamabhyanujJAtamAsIt, tenApi na gantavyaM yadyasau dhUlIbahulo bhavati mArgaH, kiM kAraNaM ?, yato dhUlIbahulenApi pathA gacchatasta eva doSAH ke ca te 1, saMyamavirAdhanA AtmavirAdhanA ca tatrAtmavirAdhanA akSNordhUliH pravizati, nimajjan zrAntazca bhavati, upakaraNaM malinIbhavati, tatra yadyupakaraNakSAlanaM karotyasAmAcArI, atha na kSAlayati pravacanahIlanA syAt, ata ucyate 'bhaTThie gamaNaM ti, bhrASTyA gantavyaM - rajorahitayA tu gantavyamiti / idAnIM bhASyakAra Ardrasya pRthivIkAyasya bhedAn darzayannAha - tiviho u hoi ullo mahasittho piMDao ya cikkhallo / lattapahalipta uMDaa khuppijjai jattha cikkhillo 33 // (bhA0) yastAvadAdraH sa trividhaH - 'madhusittho piMDao ya cikkhallo' eteSAM yathAsaGkhyena svarUpamAha - 'latta pahalittauMdaga khuppi - jati jattha cikkhallo' 'latta'tti alatto'laktakaH pathaH yena pradezenAlaktaH kAminyAH pAtyate tAvanmAtraM yo limpati kardamaH sa madhusitthako'bhidhIyate, uMDakAH - piNDakAstadrUpo yo bhavati, pAdayoryaH piNDarUpatayA lagati sa piNDaka ityarthaH, yatra tu nimajjanaM syAtsa cikkhala iti / zuSkamArgazca bhASyakRtA na vyAkhyAtaH, prasiddhatvAdbhedarahitatvAcceti / atha sa mArgaH zuSkacikkhallarUpo'pi sapratyapAyo niSpratyapAyazceti, te cAmI pratyapAyAH paccavAyA vAlAi sAvayA teNakaMTagA mecchA / akaMtamaNakaMte sapaccavAeyare caiva // 24 // For Personal & Private Use Only kardamabhedAH bhA. 33 pratyapAyA dini. 24 // 29 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iha hi pratyapAyA nAma doSAH, ke te?, vyAlAdizvApadAH stenAH kaNTakA mlecchA iti / tattha paDhamaM sukkeNaM bhaTThIe gammai, so duviho - akaMto aNakaMtoM, akaMteNa gammai, jo'vi akaMto sovi duviho - sapaJcavAo nipaccavAo ya, paccavAyA ya teNAdao bhaNiA, NiSpaJcavAeNaM gammai / ahavA aNakaMtA bhaTThI sapaccavAyA ya hojjA tAhe dhUlI paMtheNaM akkaMteNa gammai, ahava na hojjA dhUlIpaMtho sapaccavAo ya hojjA tAhe ulleNaM gammai, so a tiviho - madhusittho piMDao cikkhallo ya, tatthekkeko duhA - akaMto aNakaMto ya, akaMteNa gammai, prAsukatvAt, so duviho sapaccavAo apaccavAo ya, nipaccavAeNaM gammai, tassa asai aNakaMteNaM AtmAdirakSAhetutvAt / evaM sarvatra niSpratyapAyena gantavyam / sthApanA " 'akaMto apaccavAo' 'akaMtamaNakaMto sapaccavAetaraM ceva' tti kahiyaM // atra bhrASTyAH khalvabhAve dhUlIpathena yAyAt, Aha catassAsaha dhUlIe akaMta nipaJcaeNa gaMtavaM / mIsagasaccittesu'vi ss esa gamo sukkaullAI // 25 // 'tasyAH' bhrASTyAH 'asati' abhAve sati dhUlIpathena gantavyaM, kIdRzena ? - AkrAntena niSpratyapAyena ceti / eSa tAvadacitapRthivIkAyamArgagamane vidhiruktaH, tadabhAve mizreNa pRthivIkAyena gantavyaM, tatrApyeSa evAdhastyo vidhirdRzyaH, tadabhAve sacittena gantavyaM, tathA cAha - 'mIsagasaccittesuvi esa gamo mizrasacetaneSvapi pRthivIkAyeSu eSa gamaH -zuSkArdrAdiH, / etaduktaM bhavati-prathamaM mizrazuSkena gamyate, tadabhAve mizrArdreNa tadabhAve sacittazuSkena, tadabhAve saccittArdreNa / athavA 'esa gamo tti " akaMtANakaMtasapaccavAyabheyabhinno joeyabo sabattha sapaJcavAo pariharaNIo tti " eSa vidhiH / sa idAnIM sAdhuH sthaNDilAdasthaNDilaM saMkrAman kasmin kasmin kAle kena pramArjanaM karotItyata Aha For Personal & Private Use Only netbrary.org Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 30 // Jain Education uDubaddhe rayaharaNaM vAsAvAsAsu pAyalehaNiA / vaDauMbare pilaMkhU tassa alaMbhaMmi ciMciNi // 26 // 'Rtubaddhe' zItoSNakAle 'rayaharaNaM' ti rajoharaNena pramArjanaM kRtvA prayAti / tathA 'vAsAvAsAmu pAyalehaNiA' varSAsuyAvadvarSA varSAkAle varSati sati pAdalekhanikayA pramArjanaM karttavyaM, sA ca kiMmayI bhavatyata ucyate- 'vaDe' tyAdi, vaTamayI udumbaramayI plakSamayI, 'tasyAlAbhe' plakSasyAprAptau ciJcaNikAmayI ambilikAmayIti / sA ca kiyatpramANA bhavatItyAha - bArasaaMguladIhA aMgulamegaM tu hoi vicchinnA / ghaNamasiNanighaNAvi a purise purise ya patteaM // 27 // dvAdazAGgulAni dIrghA bhavati, yena madhye hastagraho bhavati, vistArastvekamaGgulaM syAt / sA ca 'ghanA' niviDA kAryA, masRNA nirvraNA ca bhavati / sA ca kimekaiva bhavati 1, netyAha- puruSe puruSe ca pratyekam ekaikasya pRthagasau bhavati / ubhao nahasaMThANA saccittAcittakAraNA masiNA / ' ubhayoH' pArzvayoH 'nakhasaMsthAnA' nakhavattIkSNA, kimarthamasau ubhayapArzvayostIkSNA kriyate 1, sacittAcittakAraNAt, tasyA ekena pArzvena sacittapRthivIkAyaH sa~llikhyate, anyena pArzvanAcittapRthivIkAya iti / kiMviziSTA sA ? - 'masiNa' - tti, masRNA kriyate, nAtitIkSNA, yato likhata AtmavirAdhanA na bhavati / pRthivIkAyayatanAdvAraM gatam / aSkAyadvAramAhaAkAo duviho bhomo taha aMtalikkho ya // 28 // apkAyo dvividhaH-bhaumo'ntarikSazca / idAnIM pratyAsattinyAyAdantarikSastAvaducyate For Personal & Private Use Only gamanapa nthAH pAdalekhanikA ni. 25-28 // 30 // elibrary.org Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o0 6 Jain Education mahiAvAsaM taha aMtarikkhiaM dahutaM na niggcche| AsannAoM niyattai dUragaoM gharaM ca rukkhaM vA // 29 // so'ntarikSajo dvividhaH, mahikA - dhUmikArUpo'pkAyaH, 'vAsa' ti varSArUpazcApkAyaH, tamevaMprakAramubhayamapi dRSTvA'ntarikSajaM na nirgacchet, atha kathazcinnirgatasya sato jAtaM mahikAvarSa tata AsannAdibhUbhAge nivarttate, atha dUramadhvAnaM gataH tataH kiM karoti ? - 'gRha' zUnyaM gRhaM vRkSaM vA bahalamAzritya tiSThati / atha sabhayapradeze gatastataH kiM karttavyamityAha sabhae vAsattANaM adae sukkharukkha caDaNaM vA / naikopparavaraNeNaM bhome paDipucchiAgamaNaM // 30 // 'sabhaye' gRhAdau stenakAdibhayopete 'varSAtrANaM' varSAkalpaM prAvRttya vrajati, atha ' atyudakaM' mahAn varSaH tataH kiM karoti ? - zuSkavRkSArohaNaM karttavyam / athAsau sApAyo nAsti tatastaraNDaM gRhItvA tarituM jalaM vrajati ityukto'ntarikSajaH, itaramAha - 'nadI'tyAdi, yadA tu tasya sAdhorgacchato'pAntarAle nadI syAdvakrarUpA tatastasyA nadyAH kUrpareNa vrajati, nadIM parihRtyetyarthaH / athavA 'varaNena' setubandhena vrajati / evaM bhaume pratipRcchaya pUrvameva kaJcitpuruSaM gamanaM karttavyam / idAnIM yaduktaM 'varaNena gantavya miti, sa saMkramo nirUpyate, kiMviziSTena tena gantavyaM ? kIdRzena vA (na) gantavyamityata Aha negaMgiparaMparapArisADisA laMbavajjie sabhae / paDivakkheNa u gamaNaM tajAiyare va saMDevA // 31 // 'negaMgiparaMparapArisADisA laMbavajjie sabhae paDivakkheNa ugamaNaM'ti na ekAGgI - anekAGgI anekeSTakAdinirmitaH saMkramaH, 'paraMpara' iti paramparapratiSThaH - na nirvyavadhAnapratiSThaH, 'parisADI' ti gacchato yatra dhUlyAdi nipatati, 'sAlaMbavajjie' tti sAlambavarjitaH - sAvaSTambhalagnarahita ityarthaH, sabhayo yatra vyAlAdayaH zuSireSu santi, yadyebhirguNairyuktaH saMkramo bhavati tadA na For Personal & Private Use Only enelibrary.org Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 31 // // yAtavyaM, kathaM tarhi yAtavyaM ? - 'pratipakSeNa' uktasya viparyayeNa / tatrAnekAGginaH pratipakSa ekAGgI, paramparasyAparamparakaH, parizATivihAre mAno'parizATI, sAlambavarjitasya sAlambaH, sabhayasya nirbhayaH pratipakSaH, eteSu pratipakSeSu gamanaM / bhaGgakAzcAtra padapaJcakaniSvanna 4 rgazuddhiH tvAdvAtriMzat, tadyathA - " aNegaMgio paraMparo parisADI sAlaMbavajjito sabhautti paDhamo" evaM svabuddhyA racanIyam / sthApanA - * ni. 30-31 ssssssssssssssss || pAThAntaraM vA 'gaMgicala' thira'tti, zeSaM prAgvat, tatrAnekAGgI pUrvavat, 'calathira'tti issss issis issst Iss // etatpadadvayaM, tathAhi - ekazcalaH saMkramo bhavati, aparastvasthiraH, tatrArUDhe gantari sati vaMzasisss sisis sissi sis // vadyaH andolate sa calaH, asthirastu bhUmAvapratiSThitaH, zeSaM prAgvat, pratipakSA api prAgvadeva, kevalaM calasyAcalaH pratipakSaH, anandolanazIlatvAt, asthirasya tu sthiraH, bhuvi pratiSThitasis sis sisil tvAt, eteSu gamanaM, etAni ca SaT padAni, tadyathA - "NegaMgi calo athire pArisADi sAlaMbavasuss sis sus s!!! jie sabhae" eSa prathamaH, evaM causaThThI bhaMgA kAyadyA / anye tvevaM paThanti - "egaMgicalathirapAISS IIIS IISI |||||||risADisA laMbavajjie sabhae" ekAGgena nirvRtta ekAGgI, cala:- preGkhanazIlaH, asthiraH- adhastAdapratiSThitaH, parizATI sAlambavarjitaH sabhayaH, ebhiH patiH padaizcatuHSaSTirbhaGgAH, asyAM yo madhye dvAtriMzattamo bhaGgaH sa eva parigRhyate, tadbrahaNAcca tulAmadhyagrahaNavadubhayAntarvartinaH saMgRhItAH, 'paDipakkheNa u gamaNaM'ti, asya madhyamasya bhaGgasyopanyastasya yaH pratipakSa ekAntena zuddhazcatuHSaSTitamastena gantavyaM, ayamutsargavidhiH, etadabhAve ye nirbhayAH saMkIrNabhaGgAstairapi gantavyamevetyapavAdaH / atha saMkramo nAsti tataH ko vidhiH 1, ata Aha-'tajjAiyare va saMDeva'tti, saNDevakaH SSISS SSIIS SSISI SSIII Jain Educationonal For Personal & Private Use Only // 31 // ninelibrary.org Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pASANAdi, yo'nyasmin pASANAdI pAdanikSepaH sa saMDevakaH, sa ca dvividhA-tajjAta itarazca, tatra tajjAtaH-tasyAmeva bhavi yo jAtaH, itarastvanyata AnIya tatra nihitaH, sa ekaikastrividhaH / tadeva traividhyaM darzayannAha calamANamaNakaMte sabhae pariharia gaccha iyareNaM / dagasaMghaNalevo pamaja pAe adUraMmi // 32 // tatra yo'sau tajjAtaH sa trividhaH-calamAnaH anAkrAntaH sabhayazca, yo'pyasAvatajjAtaH asAvapyevameva trividhaH / tatazcaivaMvidhe saNDevake kiM karttavyamityAha-'gaccha' braja 'itareNaM'ti yo'calaH AkrAntaH asabhayazceti, anena padatrayeNASTau bhaGgAH sUcitAH, teSAM caiSA sthApanA-s| calaH-anAsaktaH / atha saMkramo nAsti tata udakamadhyenaiva gantavyaM, tatra ko vidhirityAha-'daga'ityAdi, 'daga-| ss | saMghaTTaNa miti, udakaM javArddhapramANaM, 'leveti udakameva nAbhipramANaM, tatra kathamavataraNIyamityAha-'pamaja pAe | adUraMmi' pAdau pramRjya, kiyati bhUmibhAge vyavasthita udakasyetyata Aha, adUre-Asanne tIra ityarthaH / tatazca- turdA jalam pAhANe mahusitthe vAlua taha | | kaddame ya saMjogA / akaMtamaNakaMte sapaccavAeyare ceva // 33 // | pASANajalaM madhusitthujalaM vAlukA-us | jalaM kardamajalaM ceti, tatra pASANajalaM yatpASANAnAmupari vahati, madhusi-18 tthakajalaM yad alaktakamArgAvagAhika- | | damasyopari vahati, vAlukAjalaM tu yadvAlukAyA upari vahati, kardamajalaM tu| hai yadghanakardamasyopari vahati, atra ca pASANajalAderAkrAntAnAkrAntasapratyapAyaniSpratyapAyaiH saha saMyogA bhavanti-bhaGgakA ityarthaH / tattha pAhANajalaM akaMtaM aNakaMtaM ca, jaM tattha arkataM teNaM gammati, jaM taM akaMtaM sapaccavAyaM apaccavAyaM ca, apaccavA Isi SESSISSES Jain Education For Personal & Private Use Only P eary or Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 32 // eNaM gammati, sapaccavAyaM pAhANajalaM hojjA navA hojjA tAhe madhusitthajaleNa gammai, tattha'vi eseva bhedo, tassAsai vAluAjaleNa gammai, tassavi ee ceva bheA, kaddamajale'vi evameva akaMtamaNakkaMtasapaccavAeyarA, sabattha nippaccavAeNa gammai / tathAhi - ekaikasmiMzcaturvidhe jale caturbhaGgI, sA ceyam-tattha tAva pAhANajalaM akkataM apaJcavAyaM paDhamo bhaMgo, evamAdi 4, evaM mahusitthaMpi 4 vAluyAjalaMpi 4 kadamajalaMpi 4 / atha saGghaTTAdijalalakSaNapraNinISayA bhASyakRdAha ghaDA saMghaTTo nAbhI levo pareNa levuvariM / ego jale thalego nippagale tIramussaggo // 34 // ( bhA0 ) jaGghArddhamAtrapramANaM jalaM saGghaTTa ucyate, nAbhipramANaM jalaM lepa ucyate, pareNa nAbherjalaM yattallepopari ucyate, idAnIM jaGghArddhapramANaM jalamuttarato yo vidhiH sa ucyate - ekaH pAdo jale karttavyo'nyaH sthale - AkAze, atha tIraprAptasya vidhimAha - 'niSpagale ti ekaH pAdo jale dvitIyazca AkAze niSpragalannAste tata AzyAnaH sthale kriyate punardvitIyamapi pAdaM niSpragalaM kRtvA tatastIre kAyotsarga karoti // atha tajjalaM nAbhipramANAdi bhavati nirbhayaM ca tataH kA sAmAcArItyAha freesgAritthINaM tu maggao colapaTTamussAre / sabhae atthagdhe vA oiNNesuM ghaNaM paTTaM // 34 // nirbhaye jale satyaharaNazIlatvAt vyAlAdirahitatvAcca agArANAM strINAM ca mArgataH - pRSThato gacchati, gacchatA ca kiM karttavyaM 1, colapaTTaka uparyutsAraNIyaH / sabhaye tu tasmin atthagghe vA 'uttiNesu' avatIrNeSu kiyatsvapi gRhiSu madhyesthitaH prayAti 'ghaNaM paTTa' nti colapaTTakaM ca 'ghanaM' nibiDaM karoti yathA toyena nApahiyata iti / dagatIre tA ciTTe nippagalo jAva colapaTTo u / sabhae palaMbamANaM gaccha kAraNa aphusaMto // 35 // Jain Educational For Personal & Private Use Only vihAre mAzuddhiH ni. 33 bhA. 34 ni. 34-35 // 32 // inelibrary.org Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education uttIrNazcodakatIre tAvattiSThati yAvanniSpragalo jAtazcolapaTTkaH, athAsau pradezaH sabhayastataH sabhaye pralambamAnaM colapaTTakaM gRhItvA vrajati / katham ? - ' kAyena zarIreNAspRzan, zarIrakRtApkAyavirAdhanAbhayAt, yadA tu nadyAmavatarato gRhI sahAyo nAsti tataH kiM karttavyamityAha | asai gihi nAliyAe ANakkheDaM puNo'vi paDiyaraNaM / egAbhoga paDiggaha keI savANi na ya purao // 36 // gRhasthAbhAve nAliyA tannadIjalaM 'ANakkheDaM' parIkSya gantavyaM, nAlikA hyAtmapramANA caturaGgulAdhikA yaSTikA tayA parIkSya 'puNo'vi paDiyaraNanti punaH pratinivRttya praticaraNA - AgamanaM karoti, Agatya ca 'egAbhoga'tti ekatrAbhogaH, AbhogaH - upakaraNaM 'eka'tti ekatra karoti, ekatra banAtItyarthaH, 'paDiggaha'tti patagrahaM ca pRthagadhomukhaM ghanapAtrakabandhena badhnAti taM ca hastena gRhNAti taraNArtham / kecittvevamAhuH - patagraha upalakSaNaM pAtrakANAM tatazca sarvANyeva pAtrakANi adhomukhAni ghanena cIreNa badhyante taraNArthamiti / esa tAva sAmaNNeNa nadIe atthagghAe gacchaMtassa vihI bhaNio, yaduta - 'egAbhogapaDiggaha keI savANitti, nAvAevi AruhaMtassa eseva vihI, kiMtu nAvAe caDato 'na ya purau'tti nAvAe paDhamaM nAruhai-aggimo na caDai, pravarttanAdhikaraNadoSAt, bhaddagapaMtadosAto ya, jai bhaddao tao sauNaMti mannamANo Aruhai, aha paMto tao avasauNaMti maNNamANo kovaM geNhati / tathA casadao maggaovi NArohai - niSpacchimo nAruhai, mA sA addhAruhaMtasseva vaJcihiti NAvA, ato thevesu ArUDhesu gihisu Aruhai // sAgAraM saMvaraNaM ThANatiaM pariharitu'nAvAhe / ThAi namokAra paro tIre jayaNA imA hoi // 37 // For Personal & Private Use Only ginelibrary.org Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH ASSES nadyuttAravidhiH ni. 3637-38 droNIyA vRttiH +CHAKAASHASANASANSAR l Aruhanto a so sAhU sAgAraM saMvaraNaM-paccakkhANaM kareti , ArUDho ya saMto ThANati parihari aNAvAhe ThAi, tattha purao na ThAiyavaM, tattha kila NAvAdevayAhivAso, Na ya maggao, avallagavAhaNabhayao, na majjhao, mA nAvAo udakaM ulliMcAvijihinti / kattha puNa ThAjhyavaM?, pAse, tattha ya uvautto cihai nmokaarpro| evaM kuzalena tIrapattassa ko vihI?, bhannai-'tIre jayaNA imA hoti' vakkhamANA| navi purao navi maggao majjhe ussagga paNNavIsAu / daiudayaM tuMbesu a esa vihI hoi saMtaraNe // 38 // jA idANiM tIrapattAe nAvAe uttaraMto na loaaggimo uttarati, pavattaNAdhikaraNAdeva, nAvi maggao loyassa uttarati, jhaDatti paDio gacchejjatti,(cala)svabhAvatvAt , ahavA so pacchA ekko uttaraMto kayAi dharejA nAvieNaM tarapaNahA, tamhA thovesu uttiNNesu gihisu uttarati / tIrattheNa kiM kAyavati ?, bhaNNai-'ussaggoM' kAyotsargaH karttavyaH, tatra ca kiyanta ucchAsAH ityata Aha-'paNNavIsAu'tti pnycviNshtirucchaasaashcintniiyaaH| 'daiutti datiu cakkhallAuDuo jeNa tarijai 'tuMba' alAuaM, eehiM nAvAe abhAve saMtarijai, jadi taraNajoggaM pANiyaMti / 'esa vihitti dRtikAdibhiruttIrNasya eSa eva vidhiH 'saMtaraNe' plavane, yaduktaM-'tIraM prAptenotsargaH kArya' iti, atra cApkAye mizrAcittayatanA na sAkSAdukkA, chadmasthena tayostattvato jJAtumazakyatvAt , yazca jJAsyati sa kariSyatyeveti, saccittasya tUktaiva / uktamapkAyadvAram , atha tejaskAyastatrAha-[dvAragAthA ] // volINe aNulome paDiloma'ddesu ThAi tnnrhie| asaI ya gattiNaMtagaullaNa taligAi DevaNayA // 39 // * // 33 // Jain Education For Personal & Private Use Only wwwgainelibrary.org Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadA hi tasya sAdhorgacchato vanadavo'nukUlo bhavati, yadabhimukhaM sAdhuvrajati tadabhimukhamagnirapyetItyarthaH, tatastasmin | vanadave vyatikrAnte sati gantavyaM, yadA tu pratilomaH-abhimukhamAyAti tataH 'addesutti ArteSu pradezeSu tiSThati yenAsau nAbhibhavati, tRNarahite vA, 'asati' abhAve tasya 'kattiNaMtagaullaNaM ti, kRttiH-carma tenAtmAnamAvRtya tiSThati, tadabhAve 'tagaullaNaM' aNaMtarga-kambalAdivastraM tadAIkRtya pAnakena tenAtmAnamAvRNoti, tatastiSThati, atha gacchato bahuguNaM tataH 'taDigAdiDevaNaya'tti upAnahI paridhAya DevanaM-laGghanamagneH kRtvA vrajati / tatra yadA vidhyAte tejaskAye yAti tadA'cittatejaskAyayatanA, yadA tUpAnahI paridhAya brajati tadA sacitto mizro vA tejaskAyaH, eSA triprakArA yatanA / uktaM tejaskAyadvAram , atha vAyudvAraM jaha aMtarikkhamudae navari niaMbe a vaNaniguMje ya / ThANaM sabhae pAuNa ghaNakappamalaMbamANaM tu // 40 // __ yathA antarikSodake yatanoktA 'AsaNNAu niyattati 'ityAdilakSaNA saivehApi dRzyA, 'navaranti kevalamayaM vizeSaH, 'nitambe' parvataikadeze vananikuJja vA sthAtavyam , yadyasau pradezaH sabhayastataH 'pAuNa ghaNakappaM ghanaM-nizchidraM kalpaM-kambalyAdirUpaM prAvRttya gacchati 'alambamANaM tu'tti yathA koNo na pralambate, pralambamAnairvAyuvirAdhanAt / tatra mahAvAyau gacchataH kalpaprAvRtazarIrasya sacittayatanA bhavati, apralambaM kalpaM kurvataH acetanayatanA, mizrayatanA kalpaprAvRtasyaiva bhavati, yataH kiMci DhakiaM kiMcicca na, iyaM trividhA yatanA // uktaM vAyudvAram , atha vanaspatidvAramucyate tiviho vaNassaI khalu paritta'Nato thirAthirekeko / saMjogA jaha heTThA akaMtAI taheva ihiM // 41 // *********XANX ARXA Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH agnivana0 yatanA. ni. 3940-41 // 34 // trividho vanaspatiH-acitto mizraH sacittazca, yo'sAvacittaH saH paritto aNaMto ya, paritto thiro athiro a, aNaMtovi thiro athiro a, idANiM mIso so duviho-paritto aNaMto a, paritto duhA-thiro athiro a, aNaMto'vi duvihothiro athiro a, idANiM sacitto, so duhA-paritto aNaMto a, paritto duhA-thiro athiro a, aNaMto duhA-thiro athiro a, ekkeko a bheo cauhA-akkaMto nipaccavAo a 1, akaMto sapaccavAo a 2, aNakato apaJcavAo ya 3, aNakato sapaccavAo a 4 / tattha kA jayaNA ?, acitteNaM gammai, tatthavi paritteNa, teNavi thireNa, tatthavi akaMtani-18 paccavAeNaM, tadabhAve aNakaMteNaM nipaccavAeNaM, tadabhAve acittaparitteNaM athireNaM gammai, so'vi yadi akaMto nipaccavAo a tadabhAve aNakateNa nipaccavAeNa ya, tadabhAve acittANateNa thireNa gammati , tatthavi teNa akaMteNa nipaccavAraNa ya, tadabhAve aNakaMtanipaccavAeNaM, tadabhAve acittANateNaM athireNa so a akaMtanipaccavAo ya yadi hoti, tadabhAve aNakatanippaccavAeNaM, tadabhAve mIseNaM, evameva bhaMgA jANiyabA jahA acitte, tadabhAve sacitteNaM gammai, tatthavi eseva gammai / atha gAthA'kSaraghaTanA-trividho vanaspatiH-sacittaH acittaH mizrazceti, tatraikaiko dvidhA-parIto'nantazca, tatra parItaH pRthakzarIrANAmekadvitriasaGkhyeyAnAM jIvAnAmAzrayaH, anantastu anantAnAmekaikaM zarIraM, sa ekaikaH sthiro'sthirazca, sthiro dRDhasaMhananaH, itrstvsthirH| atra ca saMyogAH karttavyAH, te cAdhastAdyathoktAstathaiva dRzyAH, te cAkrAntaniSpratyapAyaA__ + so ya akaMtanippaJcavAo jai hoi / RCMCXCOMSAR // 34 // Jain Education H a l For Personal & Private Use Only lanelibrary.org Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In krAntasapratyapAyaanAkrAntaniSpratyapAya anAkrAntasapratyapAyarUpAH / sthApanA -- // nanu ca kasmAdacittavanaspatiyatanocyate 1 tathAhi - sacetanaviSayA yataneti nyAyaH, ucyate, tatrApyasti kAraNaM, 15 yadyapi acittastathA'pi kadAcitkeSAJcidvanaspatInAmavinaSTA yoniH syAd guDUcImudgAdInAM, tathAhi - guDUcI / zuSkA'pi satI jalasekAttAdAtmyaM bhajantI dRzyate, evaM kaGkaTukamudgAdirapi, ato yonirakSaNArthamacetanayatanA'pi SS / nyAyavatyeveti / athavA'cittavanaspatiyatanayA dayAlutAmAha, acetanasyaite bhedA na bhavanti, kintu sacittamizrayoreva yojanIyAH / uktaM vanaspatidvAram, adhunA trasadvAramAha tivihA beiMdiyA khalu thirasaMghayaNeyarA puNo duvihA / akaMtAI ya gamo jAva u paMciMdiA neA // 42 // 'trividhAH ' triprakArA dvIndriyAH- sacittAdibhedAt, sacittAH sakalajIvapradezavantaH, acittAstu viparyayAt, mizrA - stveta eva karambIbhUtAH, punarekaiko dvividhaH, tathAhi - sacitto thirasaMghayaNo athirasaMghayaNo a, evaM acitto missovi, jo so sthirasaMghayaNo tattha caubhaMgI - akaMto'NakaMto sapaccavAo iyaro ya, evaM aNNe'vi 'akkaMtAdIyatti AkrAntAdirgamako bhaGga iti, anena caturbhaGgikA sUcitA / evamayaM kramastrIndriyacaturindriyapaJcendriyANAM sacittAcittamizrAdiryojanIya iti / evaM tAvatsajAtIyayatanoktA, idAnIM vijAtIyena sahAha puDhavidaya puDhavie udaera puDhavitasa vAlakaMTA ya / puDhavivaNassaikAe te ceva u puDhavie kamaNaM // 43 // puDhavita se sarahie niraMtaratasesu puDhavie ceva / AuvaNassaikAe vaNeNa niyamA varNa udae // 44 // For Personal & Private Use Only ahelibrary.org Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha- teUvAuvihaNA evaM sesAvi svsNjogaa| naccA virAhaNadurga vajaMto jayasu uvutto||45|| vihAre trasa niyuktiH pRthivyudakayoH yugapadgamanatayA prAptayoH satoH katareNa yAtavyamityAha-pRthivyA, udake trasAdisadbhAvAt , cazabdA 15yatanA saMdroNIyA diyuktakAyadvanaspatizca, pRthivIM tyaktvaiva / atha pRthivIvanaspatikAyayoHsatoH kiM karttavyamityAha-pRthivyaiva gantavyaM, vanaspatau taddoSa-18 yatanA saMbhavAt // pRthivItrasayoH kena gantavyaM ?-trasarahitamArgeNa, etaduktaM bhavati-viralatraseSu tanmadhyena, nirantareSu tu pRthivyA, // 35 // * apkAyavanaspatikAyayoH satoH kena yAtavyamityAha-vanena vanaspatikAyena, udake niyamAdvanaspatisadbhAvAt // tejaskAya 44-45 vAyukAyAbhyAM rahitA evaM zeSA api sarvasaMyogAH anye'pi ye noktAste'nugantavyAH bhaGgakAH, sarvathA virAdhanAdvayaM 8 jJAtvA-AtmavirAdhanA saMyamavirAdhanA ca, etadvayamapi varjayan upayukto yatasva-yatanAM kurviti / idAnIM yaduktaM-'evaM sesAvi sabasaMjogA' iti te bhaGgakA daryante, te cAmI-tattha puDhavikAo AukAo vaNassaikAo tasakAo ceti catvAri padAni kAuM tato dugacAraNiyAe tigacAraNiAe caukkacAraNiyAe cAreyabA, sA ya imA cAraNiA-puDhavikAo81 AUya paDhamo 1, puDhavI vaNassatIbIo ya 2, puDhavI tasA ya taioya 3, evaM puDhavIe tinni laddhA, AU do lahai, vaNassaI ekati 6, puDhavI AU vaNassaI 1, puDhavI AU tasA 2, puDhavI vaNassai tasA 3, AUvaNassaitasA 4, ee tigacAra // 35 // NiyAe laddhA, caukkacAraNiyAe u ekko ceva, sabevi ekkArasa acittehiM paehiM laddhA, evaM mIsesuvi 11 sacittesu'vi TrA11, sabe'vi tettIsaM 33 / uktA SaTakAyayatanA, Aha-yadA punaghidustaTInyAyenAnyataravirAdhanAmantareNa pravRttireva na ghaTAM prAJcati tadA kiM karttavyamityAha SAMOROCARDAMOLECCAMk Jain Education memonal For Personal & Private Use Only plinelibrary.org Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saGghattha saMjamaM saMjamAu appANameva rakkhijjA / muccai ahavAyAo puNo visohI na yAviraI // 46 // 'sarvatra' sarveSu vastuSu, kim ? - saMyamarakSA kAryA, tadabhAve'bhipretArthasiddhyasiddheH, kimeSa nyAyaH 1, netyAha-saMyamAdapyAtmAnameva rakSet, AtmAbhAvena tatpravRttyasiddheH, AtmAnameva rakSan, jIvannityarthaH, 'mucyate' bhrazyate tasmAdatipAtAt-hiMsAdidoSAt kiM kAraNam ?, ucyate, atipAtanAt yataH punarvizuddhistapaAdinA bhaviSyati, atha manyase - pRthivyAdyatipAtouttarakAlaM vizuddhirbhavati nAma, kintu hiMsAyAM varttamAnaH saH avirato labhyata iti 'ekavratabhaGge sarvatratabhaGga' iti vacanAt, tadetannAsti, yata Aha- 'na yAviraI, kiM kAraNaM ?, - tasyAzayazuddhatayA, vizuddhapariNAmasya ca mokSahetutvAt / yadvA sarvatra saMyamaM rakSannatipAtAnmucyate - atipAto na bhavati, kimayameva nyAyaH ?, netyAha - saMyamAdAtmAnameva rakSan, yena punarapi vizuddhirbhavati, na cAtipAte'pyaviratiriti pUrvavat / kiM kAraNaM saMyamAdapyAtmA rakSitavyaH 1, ucyate, yataH saMjamahe deho dhArijai so kao u tadabhAve ? | saMjamaphAinimittaM dehaparipAlaNA iTThA // 47 // iha hi 'saMyamahetuH' saMyamanimittaM deho dhAryate, sa ca - saMyamaH kutaH 'tadabhAve' dehAbhAve ? / yasmAdetadevaM tasmAt 'saMyamasphAtinimittaM, saMyamavRddhyarthaM dehaparipAlanamiSTaM - dharmakAyasaMrakSaNamabhyupagamyate // Aha- lokenAviziSTametat, tathAhicikkhallavAlasAvayasareNukaMTayataNe bahujale a / logo'vi necchai pahe ko Nu viseso bhayaMtassa ? // 48 // cikkhallavyAlasvApadasareNukaNTakatRNAn bahujalAMzca sopadravAn mArgAn pathaH loko'pi necchatyeva, ataH ko nu vizeSo ? lokAtsakAzAdbhadantasya yenaivamucyata iti ?, ucyate Jain Education clonal For Personal & Private Use Only kinelibrary.org Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 36 // Jain Education | jayaNamajayaNaM ca gihI sacittamI se paritta'Nate a / navi jANaMti na yAsi avahapaiNNA aha viseso // 49 // yatanAmayatanAM ca gRhiNo na jAnanti, kva ? - sacittAdau na ca 'eteSAM' gRhiNAM 'avadhapratijJA' vadhanivRttiH, ata eva vizeSaH / avia jaNo maraNabhayA parissamabhaA va te vivajjei / te puNa dayApariNayA mokkhatthamisI pariharati // 50 // kaNThyA // "api ca" iti anenAbhyuccayamAha, navaraM 'te' tti sApAyAn pathaH / itazca sAdhoH prANAtipAtApattAvapi gRhiNA saha vaidhuryamityAha avisiddhamivi jogaMmi bAhire hoi viharayA iharA / suddhassa u saMpattI aphalA jaM dekhi samae // 51 // ih 'aviziSTe'pi' tulye'pi 'yoge' prANAtipAtAdivyApAre 'bAhye' bahirvarttini bhavati 'vidhuratA' vaidhurya visadRzatA, itthaM caitadabhyupagantavyam, itarathA zuddhasya - sAdhoH 'saMprAptiH' prANAtipAtApattiH 'aphalA' niSphalA yataH pradarzitA 'samaye' siddhAnte tadvirudhyate, tasmAdetadevamevAbhyupagantavyaM, bAhyaprANAtipAtavyApAraH zuddhasya sAdhorna bandhAya bhavatIti // ekkamiva pANivahaMmi desiaM sumahadaMtaraM samae / emeva nijjaraphalA pariNAmavasA bahuvihIA // 52 // 'ekasminnapi' tulye'pi prANivadhe 'darzitaM' pratipAditaM sumahadantaraM, kva ? - 'samaye' siddhAnte, tathAhi - yathA dvau puruSau prANivadhapravRttau tayozca na tulyo bandho, yastatrAtIvasaMkliSTapariNatiH sa saptamyAM pRthivyAmutpadyate, aparastu nAtisakliSTapariNatiH sa dvitIyanarakAdAviti / iyaM tAvadvisadRzatA bandhamaGgIkRtya, idAnIM nirjarAmaGgIkRtya visadRzatAM darzayannAha - For Personal & Private Use Only saMyamAdAtmarakSaNaM ni. 47-52 // 36 // elibrary.org Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evameva 'nirjarA' phalavizeSA api pariNAmavazAd 'bahuvidhA' bahuprakArA vishissttvishisstttrvishisstttmaaH| ekAM prANijAtimaGgIkRtyAntaramuktam , adhunA sakalavyaktyAzrayamantaraM pratipipAdayiSurAhaje jattiA a heU bhavassa te ceva tattiA mukkhe / gaNaNAIyA logA duNhavi puNNA bhave tullA // 53 // | ye hetavo yAvanto-yAvanmAtrA 'bhavasya' saMsArasya nimittaM ta eva nAnye tAvanmAtrA eva mokSasya hetavo-nimittAni / kiyanmAtrAste ata Aha-gaNanAyA atItAH-saGkhyAyA atikrAntAH, ke?, lokAH 'dvayorapi bhavamokSayoH saMbandhinAM hetUnAmasaGkhyeyA lokAH 'pUrNAH' bhRtAH, te tu pUrNA ekahetunyUnA api bhavantyata Aha-tulyAH, kathaMbhUtAH?-kriyAvizeSaNaM 'tulyAH' sadRzA ityarthaH / nanu tulyagrahaNameva kasmAtkevalaM na kRtaM ? yena punaH pUrNagrahaNaM kriyate, bhaNNati paDivayaNaM-tullaggahaNeNa saMvaliANaM saMsAramokkhaheUNaM lokA tullatti kassati buddhI hojA teNa puNNaggahaNaMpi kIrai, doNhavi puNNatti jayA jayA bhariatti neyavA, iyamatra bhAvanA-sarva eva ye trailokyodaravivaravartinobhAvA rAgadveSamohAtmanAM puMsAM saMsArahetavo bhavanti ta eva rAgAdirahitAnAM zraddhAmatAmajJAnaparihAreNa mokSahetavo bhavantIti evaM tAvatpramANamidamuktam , idAnIM yeSAmamI trailokyApannAH padArthA bandhahetavo bhavanti na bhavanti ca yeSAM tadAha iriAvahamAIA je ceva havaMti kammabaMdhAya / ajayANaM te ceva u jayANa nivANagamaNAya // 54 // __ 'Ira gatipreraNayoH' IraNamIryA pathi IryA IryApathaM-gamanAgamanamityarthaH, IryApathamAdau yeSAM te IryApathAdyAH, AdizabdAdRSTivAgAdivyApArA gRhyante, IryApathAdyA vyApArA ya eva bhavanti 'kammabaMdhAya' karmavandhanimittaM-karmabandhahetavaH, keSAm ? o07 Jain Education Ne For Personal & Private Use Only Minelibrary.org Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavamokSahetusAmyaM ni.5354-25 zrIogha- 'ayatAnAm' ayatnaparANAM puruSANAM, ta eva IryApathAdyA vyApArA 'yatAnAM yatnavatAM 'nirvANagamanAya' mokSagamanAya bhavanti // niyuktiH evaM tAvatsAdhohasthena saha tulye'pivyApAra visadRzatoktA, idAnIM sajAtIyameva sAdhumAzritya visadRzatAmAdarzayannAhadroNIyA 8 egateNa niseho jogesu na desio vihI vAvi / daliaM pappa niseho hoja vihI vA jahA roge // 55 // vRttiH | ekAntena niSedhaH 'yogeSu' gamanAdivyApAreSu'na dezitaH'nopadiSTaH 'vidhirvA' anujJA vA kvacitsvAdhyAyAdau na darzitA, kintu 'daliaM'dravyaM vastu vA 'prApya vijJAya niSedho bhavet , tasyaiva vAM vidhirbhavet' anuSThAnaM bhavediti / ayamatra bhAvaH-kasyacitsAdhorAcAryAdiprayojanAdinA sacitte'pi pathi vrajato gamanamanujJAyate, kAraNikatvAt , nAkAraNikasya, dRSTAntamAha'jahA rogetti yathA 'roge' jvarAdau paripAcanabhojanAdeH pratiSedhaH kriyate, jIrNajvare tu tasyaiva vidhirityataH sAdhUcyatevastvantaramAzritya vidhiH pratiSedho vA vidhIyate / athavA'nyathA vyAkhyAyate-ihotaM-'akhilAH padArthA AtmanaH saMsArahetavo mokSahetavazca tatazca na kevalaM ta eva yAnyapi samyagdarzanajJAnacAritrANi tAnyapi saMsAramokSayoH kAraNAnIti, tathA cAha-egateNa niseho.' ekAntena niSedhaH samyagdarzanAdidAneSu tatprakhyApakazAstropadezeSu na darzito vidhirvA na darzita iti saMTaGkaH, kintu 'dalikaM prApya' pAtravizeSa prApya kadAciddIyate kadAcinna, etaduktaM bhavati-prazamAdiguNAnvitAya dIyamAnAni mokSAya, viparyaye bhavAya, tadAzAtanAt , yathA jvarAdau taruNe satyapathyaM pazcAttu pathyamapi tadeva // athai kameva vastvAsevyamAnaM bamdhAya mokSAya ca kathaM bhavati ?, tadAhaoil jaMmi nisevijjate aiAro hoja kassai kayAI / teNeva ya tassa puNo kayAi sohI havejAhi // 56 / / OMNSLAAAADARGARROR Jain Education a l For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'yasmin vastuni krodhAdau niSevyamANe 'aticAraH' skhalanA bhavati 'kasyacit' sAdhoH 'kadAcit' kasyAJcidavasthAyAM 'tenaiva' krodhAdinA tasyaiva punaH kadAcicchuddhirapi bhavet , caNDarudrasAdhoriva, tena hi ruSA svaziSyo daNDakena tADitaH, taM ca rudhirArdra dRSTvA pazcAttApavAn saMvRttaH cintayati ca-dhigmAM yasyaivaMvidhaH krodhaH iti vizuddhapariNAmasyApUrva karaNaM kSapakazreNiH kevalodayaH saMvRtta iti // bAhyaM vyApAramaGgIkRtya visadRzatoktA, atha bAhyo'pi vyApAro yathA bandhaheturna syAttathA''haaNumitto'vina kassaI baMdho paravatthupacao bhnnio|thvi ajayaMti jaiNo prinnaamvisohimicchtaa||57|| __'aNumAtro'pi' svalpo'pi bandho na kasyacit 'paravastupratyayAd' bAhyavastunimittAtsakAzAd 'bhaNitaH' uktaH, kintvaatmprinnaamaadevetybhipraayH| Aha-yadyevaM na tarhi pRthivyAdiyatanA kAryA, ucyate, yadyapi bAhyavastunimitto bandho na bhavati tathA'pi yatnaM vidadhati pRthivyAdau munayaH pariNAmavizuddhiM 'icchantaH' abhilapantaH, etaduktaM bhavati-yadi pRthivyAdikAyayatanA na vidhIyate tato naiveyaM syAt, yastu hiMsAyAM vartate tasya pariNAma eva na zuddhaH, ityAha jo puNa hiMsAyayaNesu vaI tassa naNu parINAmo / duTTo na ya taM liMgaM hoi visuddhassa jogassa // 58 // yastu punaH 'hiMsAyataneSu' vyApattidhAmasu varttate tasya nanu pariNAmo duSTa eva bhavati, na ca taddhiMsAsthAnavarttitvaM 'liGga' cihnaM bhavati 'vizuddhayogasya' manovAkkAyarUpasya / tamhA sayA visuddhaM pariNAma icchayA suvihieNaM / hiMsAyayaNA save parihariyavA payatteNaM // 59 // NCREASEASCHISARKAR Jain Education a l For Personal & Private Use Only Minelibrary.org Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ogha - niyuktiH droNIyA vRttiH // 38 // Jain Education tasmAt 'sadA' ajasraM vizuddhaM pariNAmamicchatA suvihitena kiM karttavyaM ? - hiMsAyatanAni sarvANi varjanIyAni prayatnataH // tathA ca vajjemitti pariNao saMpattIe vimuccaI verA / avihito'vi na muJcaha kiliTTabhAvotti vA tassa // 60 // varjayAmyahaM prANivadhAdInyevaMpariNataH san saMprAptAvapi, kasya ? - atipAtasya - prANiprANavinAzasyetyupariSTAtsaMbandhaH, tathA'pi vimucyate 'vairAt' karmasaMbandhAt / yastu punaH kliSTapariNAmaH so'vyApAdayannapi na mucyate vairAt // tadevaM gacchatastasya SaGkAyayatanAdiko vidhiruktaH, sa idAnIM gacchan grAmAdau pravizati, tatra kA sAmAcArI ?, taddarzanArthamupakramatepaDhamabiyA gilANe taie saNNI cauttha sAhammI / paMcamiyaMmi a vasahI chaTThe ThANahio hoi // 61 // prathamadvAre dvitIyadvAre ca 'gilANetti glAnaviSayA yatanA vaktavyA, tRtIye dvAre saMjJI - zrAvako vaktavyaH, caturthe dvAre sAdharmikaH - sAdhurvaktavyaH, paJcame dvAre vasatirvaktavyA, SaSThe dvAre varSAkAlapratighAtAtsthAnasthito bhavati / Aha-tRtIyadvAre SaDarthAdhikArA bhaviSyanti, tadyathA - " vaiaggAme saMkhaDi saNNI dANe abhadde a"tti, tatazca kimiti saMjJina eva kevalasya grahaNamakAri ?, ucyate, saMjJino'tirikto vidhirvakSyamANo bhaviSyati asyArthasya jJApanArtha saMjJigrahaNamevAkarot, athavA tulAdaNDamadhyagrahaNanyAyena madhyagrahaNe zeSANyapi gRhItAnyeva draSTavyAni, Aha-madhyamevaitanna bhavati, yataH SaDamUni dvArANi, ucyante, naitadevaM yataH saptamaM cazabdAkSiptaM mahAninAdeti dvAraM bhaviSyati, saMjJigrahaNena madhyameva gRhItamitIyaM dvAragAthA / nanvasyAtitvaritAcAryakAryaprasRtatvAtko'vasaro grAmAdipravezanena ?, ucyate, tatpraveze'dhikataraguNadarzanAt, tathA cAha For Personal & Private Use Only vidhiniSedhayorane kAntatA ni. 57-60 grAmapravezaH ni. 61 // 38 // genelibrary.org Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ehiapArattaguNA dunni ya pucchA duve ya saahmmii| tatthekekA duvihA cauhA jayaNA duhekkekA // 62 // tasya tatra grAme pravizata 'aihikAH' ihalokaguNA bhaktapAnAdayo bhavanti, paratraguNAzca glAnAdipratijAgaraNAdikAH, pravizatazca tasya dvidhA pRcchA bhavati, sA ca vidhyavidhilakSaNA vakSyamANA / sAdharmikAzca dvidhA-sAmbhogikA anyasAmbhogikAzca, tatraikaiko dvividhaH, yo'sau sAmbhogikaH sa ca dvividhaH-kadAcidekaH kadAcidanekaH, evamanyasAMbhogike'pi vAcyaM, 'cauhA jayaNatti caturvidhA yatanA, sAmbhogikasaMyatayatanA sAmbhogikasaMyatIyatanA ca, aNNasaMbhoiyasaMjayajayaNA aNNasaMbhoiyasaMyatIjayaNA ceti / 'tatthekkekA duvihatti tatraikaiko bhedo dvividhaH-sAmbhogikasaMyatAH-kAraNikA niSkAraNikAzca, NavaraM (evaM) sNbhoiysNjiovi| evaM asaMbhoiasaMjayAvi saMjaiovi / athavA'nyathA-'duve ya sAhammitti saMbhoiA asaMbhoiA ceti / 'tatthekkekA duviha'tti je te saMbhoiA te saMjayA saMjayaio a, evamasaMbhoiyAvi, 'cauhA jayaNa'tti caubihA jayaNA kAyabA dabAdi 4, 'duhekkekatti sA ekaikA dravyAdiyatanA dvedhA-tattha davao paDhama phAsueNa kIrai, tadabhAve aphAsueNavi, khettato akayAkAriAsaMkappie gihe ThAiyavaM, tadabhAve udghATanaM gRhasya kapATAderapi kriyate kAlataH prathamapauruSyAM prAsukaM dIyate, atha tasyAM na labhyate tataH kRtvA'pi dIyate / bhAvataH prAsukadravyaM zarIrasya samAdhAnamAdhIyate, tadabhAve tvpraasukairpi| iyaM dvAragAthA mahatI, tatraihikaguNadvArapratipAdanAyAha-paDidAragAhA ihaloiA pavittI pAsaNayA tesi saMkhaDI saDDo / paraloiA gilANe ceiya vAI ya paDiNIe // 6 // 'ihaloi'tti dvAraparAmarzaH, praviSTasya tasyAyaM guNo bhavati-yAnabhisandhAya pravRttastadIyAM kadAcittatra vArtA labhate SHISSGARISORIOSA Jain Education For Personal & Private Use Only Aahelibrary.org Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 39 // yathA tato nirgatyaite'dhunA'mukatra tiSThantIti, etaduktaM bhavati - mAsakalpaparisamAptau te kadAcittatraivAyAtAH syuH, tatazcaiteSAM sAdhUnAM pazyattA - saMdarzanaM bhavatIti tatraiva kAryaparisamAptiH syAt, tathA kadAcittatra saMkhaDI bhavati, tatazca bhaktaM gRhItvA vrajataH kAlakSepo (na) bhavati, zIghraM cAbhISTaM grAmaM prApnoti, tatra vA praviSTasya zrAddhaH - zrAvakaH kazcidbhavati, tadgRhAtparyuSitabhaktamAdAya vrajati / ete praviSTasyaihikA guNAH, athetare 'paraloiA' iti dvAraparAmarzaH, 'gilANa'tti kadAcitaMtra praviSTa idaM | zRNuyAt yadutAtra glAna Aste, tatazca paripAlanaM kArya, paripAlane ca kathaM na pAralaukikA guNA iti, 'jo gilANaM paDiyarai semaM paDiarati, jo maM paDiarai so gilANaM paDiyarati'tti vacanaprAmANyAt, kadAcidvA tatra caityAyatanaM bhavet tadvandane | puNyAvAptiH syAt, vAdI vA tatparAjayazca, pratyanIko vA sAdhvAdestatra syAt taddarzanAccAsAvupazamaM yAyAt, evaMlabdhisaMpannatvAt / uktamaihikapAralaukikaguNadvAram, atha pRcchAdvAraM, tatra vidhipRcchA avidhipRcchA ca, avidhipRcchAdvAramAhaavihI pucchA asthittha saMjayA natthi tattha samaNIo / samaNIsu atA natthI saMkA ya kisoravaDavA // 64 // avidhipRccheyaM, yadutAstyatra saMyatAH ?, tato'sau pRcchaya etAM vizeSaviSayAM pRcchAM zrutvA''ha - nAstyatra saMyatAH, tatra ca zramaNyo vidyante tena ca tA na kathitAH, vizeSapraznAkaraNAt, 'samaNIsu yatti atha zramaNIH pRcchati tato'sAvAha-na santyatra tAH, tatra ca zramaNAH santIti prAgvat / zaGkA ca zramaNIpRcchAyAM syAt, 'kizoravaDavAnyAyAt // sasu cariakAmo saMkA cArI ya hoi saDDIsuM / ceiyagharaM va nasthiha tamhA u vihIra pucchejA // 65 // atha zrAvakAn pRcchati tataH paro vikalpayati-caritukAmo'yaM - bhakSayitukAmaH, atha 'saDDIsu'tti zrAvikAviSayAyAM Jain Education metasonal For Personal & Private Use Only grAmapravezaH ni.62-63 pRcchA ni. 64-65 // 39 // www.ainelibrary.org Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** 6 pRcchAyAM zaGkA syAt , nUnamayaM tadarthI caritukAmazca / atha caityagRhameva kevalaM pRcchati, tatastadabhAve vargacatuSTayabhAve ca tatprabhavaguNahAniH syAt , tasmAdvidhinA pRcchet / tatpratipAdanAyAha| gAmaduvArabhAse agaDasamIve mahANamajhe vA / puccheja sayaM pakkhA viAlaNe tassa parikahaNA // 66 // | grAmadvAre-grAmasya niSkAzapraveze sthitvA pRcchet , athavA 'abbhAse'tti grAmAbhyaNe kUpasamIpe vA mahAjanasya samudAye vA, ke ?-svakaM pakSaM, kimatrAsmatpakSo'sti neti ?, yadi paro'jAnan pRcchati-ko bhavatAM svapakSaH ? ityevaMvicAraNe tatastasyAgre sAdhoH parikathanA syAt , paJcavidho'smatpakSaH-caityagRhAdi / uktaM pRcchAdvAram / tataH pRcchAsamanantaraM yadi caityagRhamasti tatastasminneva gantavyaM, tatra ca kathaM gantavyam ?, ucyatenissaMkia thUbhAisu kAuM gaccheja ceiagharaM tu / pacchA sAhusamIvaM te'vi a saMbhoiyA tassa // 67 // puvaddhaM kaMThaM / atha sAhammiadvAramAha-'pacchA sAhusamIvaMti caityagRhAnnirgatya pazcAtsAdhusamIpaM yAti, 'te'pi' sAdhavaH dvisAmbhogikAH 'tasya' sAdhoH, cazabdAdanyasAmbhogikA vA / tatra yadi sAmbhogikAstataH kA sAmAcArI ?, ityAha- | nikkhiviuM kiikamma dIvaNaNAbAha pucchaNa sahAogelaNNa visajaNayA avisajjuvaesa dAvaNayA // 68 // | 'nikSipya' vimucya sAdhuhaste, kim ?, upakaraNaM-pAtrakAdi, tataH 'kRtikarma' vandanaM karoti, tatazca 'dIvaNaM ti AgamanakAryAvirbhAvanaM karoti 'aNAbAhitti, anAbAdhA yUyam ?, evaM pRSTe sati te'pyAhuH-anAbAdhA vayamiti / 'pucchaNatti tataH sAdhurevamAha-bhavadarzanArthamahaM praviSTo grAmamidAnI vrajAmItyevaM pRcchati, tataste'pi sAdhavo yadyasti sahAyastaM dattvA .COMSONAMECCCCCS ASISEISNURA OG Jain Education For Personal & Private Use Only netbrary.org Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 40 // Jain Education prepayanti, atha tatra kazcid glAnastata evaM bravIti - ahamenaM glAnaM paricarAmIti, tataste'pyAhuH - vidyanta eva paricArakAH, evamabhidhAya 'visajjaNa 'nti taM sAdhuM 'visarjayanti' preSayanti vayameva bhaliSyAma iti / atha na visarjayanti, etacca bruvate - | sarvamatra glAnaprAyogyamauSadhAdi labhyate, kintu tatsaMyojanAM na jAnImaH, tataH sa upadezaM dadAti - idamauSadhamanena saMyojya deyamiti, atha ta evaM bruvate - auSadhAnyevAtra vayaM na labhAmahe tataH sa sAdhurdApayatyauSadhAni yAcayati vA pAThAntaraM evamasAvauSadhAni dApayitvA vrajati, atha ta evamAhuH - auSadhasaMyojanAM na jAnImo na ca labhAmahe, tata eSa sAdhurauSadhAni yAcitvA saMyojya glAnAya dattvA manAk prazAnte vyAdhau sati vrajati / atha ta evamAhurgacchantaM sAdhum - puNaravi ayaM khubhijjA ayANagA mo sa vA bhaNijja saMcikkhe / ubhao'vi ayANaMtA vejjaM pucchaMti jayaNa e // 69 // punarapyayaM vyAdhiH kSobhaM yAyAt prakupyet vayaM ca na jAnIma upazamayituM, sa ca glAna evaM brUyAt-tvayA tiSThatA ahamacirAtpraguNIbhavAmi, tataH 'saMcikkhe'tti saMtiSThati / athobhAvapi tAvAgantukavAstavyau na jAnItaH kriyAM karttuM tata ubhAvapi ajAnantau vaidyaM pRcchataH, kathaM ? - 'yatanayA' anantaragAthAvakSyamANayeti / sAM caivam -- gamaNe pamANa uvagaraNa sauNa vAvAra ThANa uvaeso / ANaNa gaMdhudagAI uTTamaNuTThe a je dosA // 70 // yadi glAno gantuM pArayati tata utsargeNa sa eva nIyate, atha na pArayati tato'nye sAdhavo vaidyasakAze gamanaM kurvanti, 'pamANe 'ti kiyatpramANairgantavyaM 1, tatraikena na gantavyaM yamadaNDaparikalpanAt, na dvau yamapuruSaparikalpanAt, na catvAro vAhIkaparikalpanAt, atastripaJcasaptabhirgantavyaM, uktaM pramANaM, 'uvagaraNe'tti zuklavAsobhiryAtavyaM, na kRSNamalinAdibhiryA - For Personal & Private Use Only pRcchA ni. 66 pravezaH ni. 67 glAnavaiyAvRttyaM ni. 68-70 1180 11 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nasyApi gaNDaka vAcAra'tti yasartha, te cAmI nandA tavyaM, uktamupakaraNaM, 'sauNa'tti zakuneSu satsu gantavyaM, te cAmI 'nandItUra mityAdayaH, apazakuneSu na gantavyaM, te caitemailakucelAdayaH, uktaM zakunadvAraM, 'vAvAra'tti yadyasau vaidyo bhule ekalazATako vA chindan kiJcidAste bhindanvA tato na praSTavyaH, atha glAnasyApi gaNDakAdi chettavyaM tato'sminnaiva praSTavyaH, ukto vyApAraH, 'ThANa'tti yadyutkuruTikAdau tuSarAzyAdau sthitastato na praSTavyaH, kiM tarhi 1, zucipradeze sthita iti, uktaM sthAnaM, 'uvaesa'tti evamasau yatanayA pRSTo yamupadezaM dadAti-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca so'vadhAraNIyaH, tatra dravyataH zAlyodanaM pArihaTTaM ca khIraM kSetrato nirvAtA vasatiH kAlataH pauruSyAM deyaM bhAvato nAsya pratikUlavyavahAribhirbhAvyaM, ukta upadezaH, atha sa vaidya evaM brUyAt-pazyAmi tAvattamiti, tataH sa vaidyastatsamIpamAnIyate, na ca glAnastatra neyaH, kiM kAraNaM?, vaidyasamIpe nIyamAne utkSipte lokaH kadAcidevaM brUyAt-yathA nUnamayaM mRta ityapazakunaH, mUrchA vA bhavedvipattirvA vaidyagRhe syAditi, Agacchati ca vaidye kiM karttavyaM ?, gandhodakAdibhirgandhavAsAH sannihitAH kriyante, taddAnArthamudakamRttikayA vilepanAdi kriyate / vaidye cAgacchati sUriNA kiM karttavyamityAha-'uchamaNuDhe a je dosatti yadyasAvAcAryoM vaidyasyAgatasyottiSThati tato lAghavadoSaH, athU nAbhyudgatimAdatte tataH stabdha itikRtvA kopaM gRhItvA pratikUlaH syAt, tasmAdetaddoSaparijihIrSayA'nAgatamevotthAya prAGgaNe pariSvaSkamANastiSThatIti / uktamutthitAnutthitadvAraM, kiyantaM punaH kAlaM tena sAdhunA tasya glAnasya paricaraNaM karttavyamityAha__paDhamAviyArajogaM nAuM gacche biijjae diNNe / emeva aNNasaMbhoiyANa aNNAi vasahIe // 71 // 'paDhamatti yAvat prathamAlikAM karoti tAM cAtmanaH svayamevAnayituM samarthaH saMvRttaH, viyArajogga'ti bahirbhUmigamanayogyo dain Education n ational For Personal & Private Use Only w.jainelibrary.org Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha jAta iti, evaM jJAtvA gacchet , kathaM ?, dvitIye sahAye datte sati, atha nAsti sahAyastata eka eva brajati / eSa tAvatsA-16 vaiyAvRttyaM niyuktiH mbhogikAna prApya vidhiruktaH, idAnImasAmbhogikavidhimatidizannAha-evamevAnyasAmbhogikaglAnasya vidhiH, kintu 'aNNAe ni.71-73 droNIyA yA vasahIe'tti anyasyAM vasatau vyavasthitena glAnaparicaraNAvidhiH kAryaH, ayamaparo vizeSaH-asAmbhogikasakAzaM pravizatA 8 vRttiH hai tadanAkrAnte bhUpradeze nikSipyopakaraNaM tataH kRtikarmAdi sAmbhogikeSviva sarva karttavyamiti, tadanAkrAntabhUbhAge copakaraNaM // 41 // sthApayati, mA bhUcchikSakANAM tatsAmAcArIdarzane'nyathAbhAvaH syaaditi| evaM tAvatsAmbhogikabahumadhyagatasya glAnasya vidhiH anyasAmbhogikabahumadhyagatasyApyeSa eva vidhidRzyaH / idAnImekaikasya sAmbhogikasyetarasya ca vidhimAhaegAgi gilANaMmi u siTTe kiM kIraI?na kIraI vAvi / chagamuttakahaNapANagadhuvaNatthara tassa niyagaM vaa||72|| | evamasau gacchan grAmAbhyAse kasmAdapi puruSAdidaM zRNuyAt-kiM bhavatA glAnapratijAgaraNaM kriyate uta na ?, tatazcaiva| mekAkini glAne 'ziSTe' kathite sati kriyate na kriyate? ityukte pareNa sati sAdhurapyAha-suSThu kriyate, para Aha-yadyevaM 'chaga-18 muttakahaNa'tti chaga-purI mUtraM-pratItaM, tAbhyAM vilipta Aste, evaM kathite sati sa sAdhubahibhUmereva pANaga'tti pAnakaM gRhItvA pravizati, praviSTazca 'dhuvaNa'tti 'tasya' glAnasya dhAvanaM karoti-prakSAlanaM vidadhAti, upadhizca 'astharaNa'tti AstaraNaM karoti 'tassa'tti tadIyaireva cIvaraiH, atha tasyAnyAni na santi tataH 'niyagaM vatti nijaireva cIvarairAstaraNaM krotiiti| tathA cAha // 41 // sAravaNaM sAhallaya pAgaDadhuvaNe suI samAyArA / aibiMbhale samAhI sahussa AsAsapaDiaraNaM // 73 // sAravaNaM-niSkriya tasmin niSkriye glAne kRte sati, athavA 'sAravaNe'tti samArjite pratizraye glAnasaMbandhini sati / JainEducationa l For Personal & Private Use Only Shelibrary.org Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MADARAMAILOCAKACE paraH pRcchati-tavAyaM kena saMbandhena saMbaddha iti, sAdhurAha, katthaI kahiMci jAtA, evamAdi, tataH para Aha-'sAhallayatti, saphalatA dharmasya, yadadRSTe'pi paramabandhAviva kriyA kriyate, 'pAyaDadhuvaNe'tti prakaTaM glAnasyopadhervA kSAlanaM karttavyaM, prakaTakSAlane ca loka evamAha, zucisamAcArA ete zramaNA iti, athAsau glAno'tivihvalaH syAd-atIva duHkhena karAlitaH| syAttataH 'samAhitti yathA prArthitaM bhojanAdi dAtavyaM yena svasthacitto bhavati, svasthIbhUtazcAbhidhIyate-yathAkAlaM kuruveti / athAsau sahaH-samarthastatazcAzvAsyate-na bhetavyaM ahaM tvAM pratijAgarAmIti / tatazca sayameva dipADhI karei pucchai ayANao vejN| dIvaNa davAiMmi a uvaeso jAva laMbho u // 74 // | yadyasau sAdhuH 'dRSTapAThI' dRSTaH-upalabdhazcarakasuzrutAdiryena sa dRSTapAThI, athavA 'dihatti vaidyavadRSTakriyaH kriyAkuzalaH, pAThIti sakalaM vAhaDAdi paThati sa evaMvidhaH svayameva kriyAM karoti / athAsau dRSTapAThI na bhavati tataH pRcchati ajJaH san vaidyaM, 'dIvaNa'tti vaidyazAlAM gataH prakAzayati, yadutAhaM kAraNenaikakaH saMjAtaH, ato nimittaM na grAhyaM, 'davAdimi yatti dravyAdicatuSTayopadeze sati tatra dravyataH prAsukamaprAsukaM vA kSetrataH krItakaDA akrItakaDA vA vasahI, kAlataH prathamapauruSyAmupadiSTaM tasyAM ca yadA prAsukaM na labhyate tadA'pAsukamapi kriyate, bhAvataH samAdhiH karttavyA prAsukAprAsukairiti // ___ kAraNia haTTapese gamaNaNulomeNa teNa saha gcche| nikkAraNia kharaMTaNa biija saMghADae gamaNaM // 75 // | ___ evamasau glAno yadi kAraNiko bhavati, tataH 'hahatti dRDhIbhUtaH 'pese'tti preSaNIyaH, atha glAnasyApyanukUlameva gantavyaM bhavati tataH 'gamaNaNulomeNa' hetunA tena glAnena saha gacchet , uktaH sAmbhogikaH glAna ekaH kAraNikaH, asAmbhogikaH Jain Education For Personal & Private Use Only netbrary.org Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRtti // 42 // glAne kAraNika eko'pyevameva draSTavya iti / atha niSkAraNika eko glAna iti tataH 'nikkAraNia kharaMTaNa'tti niSkAra- vaiyAvRttyaM Nikasya glAnasya kharaNTaNA-pravacanopadezapUrvakaM paruSabhaNanamiti, kharaNTitazca dvitIya AtmanaH kriyata iti / tatazcaivaM ni.74-77 saGkATake sati 'gamaNa'tti gamanaM karttavyamiti / sAmbhogikAsAmbhogikasaMyata ekAnekakAraNikaniSkAraNikayatanoktA, idAnIM sAmbhogikAsAmbhogikasaMyatInAmekAnekakAraNikIniSkAraNikyAdInAM yatanA pratipAdyate-atha vidhipRcchayA pRSTe sati tatra saMyatyaH syuH, tataH ko vidhiH ? ityAhasamaNapavesi nisIhia duvAravajaNa adidvaparikahaNaM / therItaruNivibhAsA nimaMta'NAbAhapucchA ya // 76 // zramaNIpratizrayapraveze sati bahiHsthitenaiva niSedhikI kartavyA vAratrayaM-dvAre madhye praveze ca, praviSTazca tathA 'duvAravajaNa'tti dvAra pratihatya ekasmin pradeze tiSThati, atha niSIdhikAyAM kRtAyAmapi svAdhyAyavyApRtAbhirna dRSTastataH parikathanaM karttavyaM-sAdhurAgata iti, tataH parikathite sati sAdhvIbhirnirgantavyaM, tatra ko vidhiH ?,'therItaruNavibhAsa'tti yA'sau pravartinI |sA kadAcitsthavirA bhavati kadAcicca taruNI, tato 'vibhASA' vikalpanA, tatra yadi sthavirI nirgacchati tata AtmadvitI|yA''tmatRtIyA vA, atha taruNI tataH sthavirIbhistisRbhizcatasRbhizca nirgacchati, tatastAstamAsanena nimantrayanti, upavezayati,IX so'pyupavizya pRcchati-na kAcidbhavatInAmAbAdheti // // 42 // sisi saha paDiNIyaniggahaM ahava aNNahiM pese / uvaeso dAvaNayA gelanne vejapucchA a||77|| tatastAH kathayanti astyAbAdhA iti, evaM 'ziSTe' kathite sati yadyasau 'saGkaH' samarthastataH pratyanIkanigrahaM karoti, atha GABAR OSASURA For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nigrahasamartho na bhavati tato'nyatra preSayati, atha tatra kAcid glAnA tata upadezaM dadAti, evametadauSadhAdi daatvymsyaaH| atha tAstanna labhante tataH 'dAvaNa'tti asAveva dApayati, glAnatve satyayaM vidhiH / athAsau svayaM na jAnAti auSadhAdi dAtuM tato vaidyaM pRcchati // | taha ceva dIvaNa caukkaeNa annatthavasahi jA pddhmaa| taha cevegANIe AgADhe cilimilI navaraM // 78 // | kathaM vaidya pRcchati ?, 'tathaiva' prAgvat 'dIvaNa'tti prakAzanaM kAraNiko'hamekAkI nApazakunabuddhyA grAhyaH, 'caukkaeNaM'ti vaidyena dravyAdicatuSke kathite sati yatanA pUrvavatkarttavyA, 'aNNatthavasahi'tti anyavasativyavasthitena pratijAgaraNaM karttavyaM, kiyantaM kAlaM yAvadata Aha-'jA paDhamA' yAvatprathamAlikAnayanakSamA saMvRtteti tato gcchti| evaM tAvadbahUnAM madhye ekasyA glAnavidhiruktaH, idAnImekAkinyA glAnavidhimatidizannAha-'taha cevegANIe' 'tathaiva' prAgvadekAkinyA glAnAyAHpraticaraNavidhiH, etAvAMstu vizeSaH-yadutAgADhe-atIvApaTutAyAmekasminnAzraye 'cilamilitti yavanikAvyavadhAnaM kRtvA navara-5 kevalaM praticaraNamasau karoti // | nikkAraNiaMcamaDhaNa kAraNioM nei ahava appaahe|gmnnitthi mIsasaMbaMdhivajae asai egaagii||79|| yadi niSkAraNikA'sau bhavati tataH 'camaDhaNatti pravacanoktairvacanaiH khiMsanaM karoti, athAsau kAraNikA tatastAM svayameva nayati, 'ahava appAhe'tti athavA tadgurostatpravarttinyA vA evaM saMdizati-yathaitAmAtmasakAze kuruta, svayaM ca nayataH ko vidhirata Aha-'gamaNitthimIsasaMbaMdhivajae asai egAgI' gamaNaM kAyaba itthIhiM saha, tAovi jai saMbaMdhiNIo hoMti, ruktaH, idAnImA paDhamA' yAvA , 'aNNatthavasAyikAko nApazakunaba bho08 Jain Education For Personal & Private Use Only A inelibrary.org Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 43 // Jain Education tadabhAve mIsehiM - itthI purisehiM saMbaMdhIhiM saha gantabaM, tadabhAve asaMbaMdhiNIhiM itthIhiM, tadabhAve purisitthimIseNaM (a) saMbaMdheNaM, tadabhAve saMbaMdhipurisehiM, tadabhAve asaMbaMdhipurisehiM, tadabhAve - asaMbaMdhe varjite asati annassa uvAyarasa egAgiNiM Neti // | idAnIM caturddhAmapyuktayatanAmupasaMjihIrSurAha-- bahasamaNNANa vasahIe jo a egaamaNunno / amaNunna saMjaINa ya aNNahi evaM cilimilIe // 80 // etaduktaM bhavati - ego samaNunno je a bahU samaNunnA jo a ego asamaNunno eyANaM egAe caiva vasahIe paDiyaraNaM kAya, 'amaNuNNa'tti je a bahU amaNunnA saMjayA tesiM Na ekAe vasahIe ThitehiM paDiyaraNaM kAyabaM 'saMjaINa ya'tti saMjaINa ya saMbhoiyANaM aNNasaMbhoiyANa ya bahUNaM aNNAe vasahIe Thio paDiyarai / 'eka' ti ekAM punarlAnAmAzritya 'cilimilIe' yavanikAvyavadhAnaM kRtvA ekasyAmeva vasatau pratijAgaraNaM karoti / dravyAdiyatanA ca sarvatrAnugatA draSTavyA / "ehiapAra - taguNA doNNi a pucchA duve a sAhammI" tyAdi pratidvAragAthA vyAkhyAtA, tadvyAkhyAnAcca vyAkhyAtaM paDhamagilANaM duvAraM / atha dvitIyaglAnapratipAdanAyAha | vihipucchAe~ paveso saSNikule cei pucchasAhammI / annattha atthi iha te gilANakajje ahivaDaMti // 81 // _ evaM tasya vrajataH pUrvavadvidhipRcchAyAM satyAM pareNAkhyAtaM, - yadutAsti zrAvakastataH 'paveso 'tti pravezaM karoti, kva ? - saJjJikule 'ceiya'tti yadi tasmin saJjJikule caityAni tatastadvandanAM karoti / tataH 'puccha'tti pRcchati tAn zrAvakAn -zobhanA yUyaM zIlavataiH 1, 'ahavA pucchA sAhammiati sAdhustatra praviSTaH pRcchati - kimiha sAdharmikAH santi uta na ?, tatrAha For Personal & Private Use Only vaiyAvRttyaM ni. 79-80 81 // 43 // Selibrary.org Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvakaH-'annattha atthi' anyatra-AsannagrAme vidyante, te ceha 'glAnakArye glAnanimittaM 'ahivaDaMti' Agacchanti prAyogyabhaktAdigrahaNArthamiti / tatazca sa sAdhustasmAdbrajati, vrajantaM vA sAdhu bhojanAdinA''mantrayati zrAvakaH-bhagavan ! prathamAlikAmAdAya braja // evaM cAbhihitaH sa kiM karotItyAha sabaMpi na ghettavaM nimaMtaNe jaM tahiM gilANassa / kAraNi tassa ya tujjha ya viulaM datvaM tu pAuggaM // 82 // ___ 'sarva' azeSaM prAyogyamaprAyogyaM vA na grAhyaM zrAvakanimantraNe sati, 'jaM tahiM gilANassa'tti yasmAttatra glAnasya gRhyate ato na grAhyam , tataH zrAvakaH punarapyAha-'kAraNi tassa ya tujjha ya viulaM davaM tu pAuggaM'ti, 'tasya' glAnasya 'kAraNe' glAnanimittaM tava ca kAraNe tava nimittaM 'vipulaM' prabhUtaM dravyaM zAlyodanAdi prAyogyamastyato gRhyatAmiti / tatazcAsau zrAvakasyoparodhena gRhItvA brajati / jAe~ disAeN gilANo tAeN disAeN u hoi pddiyrnnaa| puvabhaNiaM gilANo paMcaNhavi hoi jayaNAe // 8 // | yayA dizA glAnastiSThati tayA dizA 'paDiaraNa'tti pratipAlanAM karoti sAdhUnAM, athavA 'paDiaraNa'tti nirUvaNaM-AlocanaM tasya zrAvakadAnasya karoti, tacca parIkSaNaM glAnapraticArakasAdhudarzane sati bhavati ata uktaM-yayA dizA glAnastayA dizA 'paDiaraNaM ti puvabhaNi 'gilANe'tti pUrvabhaNito glAnaviSayo vidhidraSTavyaH sAmbhogikAsAmbhogikasya glAnasya, kimasyaiva praticaraNaM karttavyaM ?, netyAha-paMcaNhavi hoti jayaNAe' paJcAnAmapi-pAsatthosaNNakusIlasaMsattaNitiANaM Jain Education For Personal & Private Use Only Manelibrary.org Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH vaiyAvRttya ni.82-83 vaiyAvRttyavidhiH bhA. // 44 // yatanayA-prAsukAnnapAnana karttavyaM pratijAgaraNamiti, apizabdAnnihnavakA devakulapratipAlakAzca gRhyante / iyaM niyuktigAthA, etAM ca bhASyakRvyAkhyAnayannAhatesi paDicchaNa pucchaNa suTTakayaM atthi natthi vA lNbho| khaggUDe vilaolaNadANamaNicche tahiM nayaNaM // 35 // (bhA0) | 'tesi paDicchaNa'tti teSAM glAnapratijAgarakasAdhUnAM pratipAlanAM karoti, yayA dizA te sAdhava Agacchanti, 'pucchaNa'tti tatastAn sAdhUna dRSTvA pRcchati-etanmamAmukena zrAvakeNa dattaM yadi glAnaprAyogyaM tato gRhyatAmiti, evamukte te'pyAhuH 'suGakayaM atthi'tti suSThu kRtaM zrAvakeNa asti glAnaprAyogyaM tatrAnyadapi tvamevedaM gRhANa, 'natthi vatti athavA evaM bhaNanti-nAsti tanedaM dravyaM kintvanyatra lAbho bhaviSyati, tvameva gRhANedam / atha te 'khaggUDitti nirdharmaprAyAstata evamAhuH "viDaolaNa'tti dhADireva nipatitA tatastadravyaM sAdhuH sakalaM dadAti-samarpayati, te'pi ca ruSA necchanti grahItuM, tatazcAsau 'nayaNaM'ti glAnasamIpe tasya dravyasya nayanaM karoti // idAnIM yadyasau samarthastatazca gacchatyeva, athAsamarthastataH paMtaM asaha karittA niveyaNaM gahaNa ahava smnnunnaa| khaggUDa dehi taM cia kamaDhaga tassappaNo pAe // 36 // (bhaa0)| hA 'prAntaM' nIrasaprAya 'asahU' asamarthaH-kSutpIDitaH 'karettA' abhyavahRtya vrajati / tatazca tatra prAptaH san nivedanaM karotyA-1 cAryAya, so'pyAcAryo glAnArtha 'gahaNa'tti grahaNaM karoti, kasya ?, dravyasya, athavA 'samaNuNNa'tti tasyaiva sAdhoranujJA karoti, yaduta-bhakSayedaM, glAnasyAnyadapi bhaviSyati / athAsAvAcAryaH 'khaggUDo' zaThaprAyo bhavettata idaM vakti-'dehi te cia' tvameva glAnAya prayaccha, kiM mamAnena ?, evaM coktastenAcAryeNa gatvA glAnasamIpaM 'kamaDhaga tassa'tti tadIyake kama bAniyanaM karoti / sakalaM dadAti samara khADitti nitta athavA evaM anyAhuH suGakayaM / nArasaprAyaM asatA 'gahaNatti haNyati / athAsAvAlagatvA glAna // 44 // Jain Education anal For Personal & Private Use Only Solanelibrary.org Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Dhake dadAti, atha tasya tannAsti, tataH 'appaNo pAe' AtmIye pAtra eva dadAti, tatazca punarapyAcAryasamIpaM brajati, gatvA idaM bravItikiMkIrau? jANasi ataraMti saDhetti vacca taM bhaMte! niddhammAna kareMtIkaraNamaNAloiyasahAo // 37 // (bhAga 8] he AcArya ! glAnasya kimanyatkriyate ?, AcAryo'pyAha-jaM jANasitti yajAnAsi tadeva kuru, punazcAsau glAnasa-3 mIpaM gacchati, 'ataraMto'tti glAno'pi vakti-bhagavan ! zaThAste ya evaM tvAM khalIkurvanti, vraja bhadanta ! asti me paricArakAH, evaM cokta brajati / 'niddhammA na kareMtI' athAsau glAna evamAha-yadutaite nirddharmA mama na pariceSTAM kurvanti, tatazcAsau sAdhuH 'karaNa'ti vaiyAvRttyaM karoti, punazcAsau sAdhustaM glAnasamIpamevaM bravIti-'aNAloiya'tti amISAM nirddharmANAM madhye'nAlocitApratikrAntaM kathazcideva tvaM naSTa iti, ata evamabhidhAya tamAtmasahAyaM kRtvA prayAti // yadA tu punaH- TU ubhao niddhammasuM phAsupaDoAra iyrpddiseho|primiadaann visajaNa sacchaMdoddhaMsaNAgamaNaM ||38||(bhaa0) | 'ubhao niddhammasu' iti yadA glAnaH zeSasAdhavazca nirddhastidA kathaM paricaraNAM karotItyAha-'phAsupaDoAra' prAsukenAnnapAnena paripAlanaM karoti 'itara' iti aprAsukaM tasya niSedhaH, tena na kriyAM karotItyarthaH / 'parimiadANa'tti parimita-svalpaM dadAti yenAsau nirviNNaH preSayati, tataH 'visajjaNatti nirviNNaH san visarjayati, gacchaMzca sa sAdhuH 'sacchaMdoddhaMsaNa'tti sacchandastvamityevaM 'uddhaMsanAM' uDulanAm-AkrozaM karoti, tato 'gamaNati gacchati / pariyaraNA vakkhANiA, |'puvabhaNiaM gilANe tti etadapi vyAkhyAtam / atha 'paMcaNhavi hoti jayaNAe'tti, etatpadaM vyAcikhyAsurAha HOCHSHS+USHOTOSHOOT Jain Education For Personal & Private Use Only W brary.org Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniryuktiH droNIyA vRttiH 11 84 11 esa gamo paMcaNhavi hoi niyAiNa gilANapaDiyaraNe / phAsuakaraNanikAyaNa kahaNa paDikkAmaNAgamaNaM // 39 // ( bhA0 ) 'eSa gamaH' eSa paricaraNavidhiH 'paMcaNhavi' paJcAnAmapi, keSAmata Aha- 'niyAINaM' AdizabdAt pAsatthosaNNakusIlasaMsattANaM, 'gilANapaDiaraNe'tti glAnapraticaraNe eSa vidhiH - 'phAsuakaraNa'tti yaduta prAsukena bhaktAdinA praticaraNaM kArya, 'nikAyaNa'tti nikAcanaM karoti, yaduta dRDhIbhUtena tvayA yadahaM bravImi tatkarttavyam, 'kahaNa'tti dharmakathAyA, yadvA 'kahaNa'tti lokasya kathayati kimasya pravrajitasya zakyate'zuddhena karttam ? / 'paDikAmaNa'tti yadyasau glAnaH pratikrAmati tasmAtsthAnAnnivarttata itiyAvat tataH sthAnAt 'gamaNa' tti taM glAnaM gRhItvA gamanaM karoti // atha yaduktaM 'paMcaNhavi hoti jayaNAe 'tti atrApizabda Aste tadarthamAdarzayannAha saMbhAvaNesviso deuliakharaMTayajayaNa uvaeso / avisesa niNhagANavi na esa amhaM tao gamaNaM // 40 // ( bhA0 ) saMbhAvane'pizabdaH, kiM saMbhAvayati ? - 'deulia 'tti devakulaparipAlakA vepamAtradhAriNaste'pi glAnAH santaH parizvaraNIyAH, 'kharaMTaNa'tti teSAM devakulikAnAM khiMsanAM karoti, yaduta dharme udyamaM kuruta, 'jayaNa'tti yatanayA karttavyaM yathA saMyamalAJchanA na syAt / 'uvaeso 'tti upadezaM ca kriyAviSayaM dadAti / 'avisesa'tti, na yasmin viSaye sAdhunihrAvakavizeSo jJAyate tasmin 'niNhagANaMpi' niNhAvakAnAmapi yatanayA paricaraNaM karoti / atha nihnavakaglAna evaM brUyAt 'na Jain Educational For Personal & Private Use Only vaiyAvRtyavidhiH bhA. 37-40 // 45 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ esa amhaM'ti yo'yaM prAghUrNaka AyAto naiSo'smajAtIya iti tato gamanaM karoti sa sAdhuriti / athAsau niNhAvakA-18 direvamabhidadhyAttArehi jayaNakaraNe amugaMANeha'kappa jnnpuro|nvi erisayA samaNA jaNaNAeN taoavakkamaNaM // 42 // (bhA0)| ___ bhagavaMstAraya mAmasmAnmAndyAt tataH 'jayaNakaraNaM ti yatanayA praticaraNaM karoti / athAsau niNhavakaglAna evaM brUyAt-18 'amukaM ANehitti 'amuka' bIjapUrAdi Anaya, tata evaM vaktavyaM-'akappa jaNapurao'tti akalpanIyametadityevaM janapurataH pratyAkhyApayati, etacca sa sAdhurvakti-navi erisagA samaNA, evaM janena-lokena tayorbhede jJAte sati tato'sAvapakrAmatigacchati tasmAtsthAnAt / evaM pratipAdite vidhI codaka AhacoagavayaNaM ANA AyariANaM tu pheDiA tennN| sAhammiakajabahuttayA ya sucireNavina gacche ||42||(bhaa0) codakasya vacanaM codakavacanaM, kiM tadityAha-AjJA AcAryANAM saMbandhinI apanItA-vinAzitA tato yataH sAdharmi|kakAryaprabhUtatayA sucireNApi na gacchet-na yAyAdvivakSitaM sthAnamiti / ata AcArya AhatitthagarANA coyaga ! diDhato bhoieNa naravaiNA / jattuggaya bhoiadaMDie a gharadAra puvakae // 43 // (bhA0) tIrthakarANAmiyamAjJA he codaka !-yaduta glAnapratijAgaraNaM karttavyaM, "jo gilANa"mityAdivacanAt , atra dRSTAnto grAmabhogikanarapatisaMbandhI / jahA koi rAyA jattAe ujao, teNa ya ANattaM, amukagAme payANayaM desAmitti tatthAvAse karehitti, tAhe gato goho, jassavi bhoiassa so gAmo teNavi kahiaM, mamavi kareha gharaMti, tAhe gAmellayA ciMtati OSAASTASIASANAISASSASSAS Jain Eduen For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAyA egadivasaM ehiti, tA kiM raNNo sacitrakarmojjvalasundaragRheNa ?, evaM tehi raNNo kAyamANaM kathaM, bhoiassa u rammaM cAu - | ssAlaM nimmaviaM / rAyA Agato pecchati kayavaMdaNamAlAdizobhiaM bhoiyagihaM cAussAlaM, tatohito pahAvito, tato tehiM bhaNiaM - bhagavaMta ! esa tumhamAvAso, imo tujjhaMti, tA kassa eso?, bhoiyassa, tato raNNA ruTTheNa bhoiyassa gAmo haDo gAmovi daMDio / etthavi jahA bhoio tahA AyariA, jahA naravaI tahA titthayaro, jahA kuTuMbI tahA sAhU / amumevArthamAha- dRSTAnto // 46 // 4 grAmabhogikanarapatinA yAtrograhadAruNA (trodgate bhojike daNDike ca tRNena dAruNA ca) pUrvakRtena - pUrvacintitena yatkRtaM gRhamiti / raNNo taNagharakaraNaM sacittakammaM tu gAmasAmissa / dohaMpi daMDakaraNaM vivarIya'NNeNuvaNao u // 44 // ( bhA0 ) rAjJastRNagRhaM kRtaM sacitrakarma ca grAmasvAminaH, 'dvayorapi' grAmeyagrAmasvAminordaNDakaraNaM - daNDaH kRtaH / evaM tIrthakarAjJAtikrame dvayorapyAcAryasAdhvoH saMsAradaNDa iti / 'vivarIya'NNeNuvaNao'tti uktAdyo'nyaH sa viparItenAnyenAkhyAnakenopanayaH karttavyaH / aNNehiM gAmellaehiM ciMtiaM - eaM bhoiyassa sundarataraM kayallayaM gharaM, eyaM caiva naravaissa hoi, gae NaravaiMmi bhoiyassa ceva hohitti, bhoiyassavi taNakuDI kayA, rAyA patto dihaM bhaNati - kahaM bho egadivaseNa bhavaNaM kathaM ?, te bhaNati - amhehiM eyaM kayaM, eyaM daliyaM bhoiyassa ANIyaM, teNa tujjha gharaM kayaM, bhoiyassavi taNakuDI kayA, tAhe raNNA tuTTheNa so gAmo akaradAo kao, bhoio'vi saMpUio, anno a se gAmo diNNo / evaM titthayarANamANaM karateNa kayA ceva AyariANaM / atha prathamopanayopadarzanAyAha - jaha naravaiNo ANaM aikkamaMtA pamAyadoseNaM / pArvati baMdhavaha rohachijjamaraNAvasANAI // 45 // bhA0 ) zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH Jain Educational For Personal & Private Use Only vaiyAvRttyavidhiH bhA. 41 jinA - jJAprAdhAnyaM bhA. 42-45 46 // 46 // helibrary.org Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education | taha jiNavarANa ANaM aikkamaMtA pamAyadoseNaM / pArvati duggaipahe viNivAyasahassakoDIo // 46 // ( bhA0 ) yathA narapaterAjJAmatikrAmantaH pramAdadoSeNa - ajJAnadoSeNa prApnuvanti bandho nigaDAdibhiH vadhaH - kazAditADanaM rodhogamanasya vyAghAtaH chedo hastAdeH maraNAvasAnAni duHkhAni prApnuvanti yathA-- tathA jinavarANAmAjJAmatikrAmantaH pramAdaH - ajJAnaM sa eva doSastena prApnuvanti durgatipathe vinipAtAnAM - duHkhAnAM sahasrakoTIH / idAnIM dvitIyopanayopadarzanAyAha | titthagaravayaNakaraNe AyariANaM kathaM pae hoi / kujjA gilANagassa u paDhamAlibha jAva bahigamaNaM // 47 // (bhA0 ) tIrthakarasaMbandhivacanakaraNe - vacanAnuSThAne AcAryANAM 'kRtaM para'tti 'prAgeva' pUrvameva kRtaM bhavati / yasmAdetadevaM tasmA - kuryAd glAnasya pratijAgaraNaM sAdhuH kiyantaM kAlamata Aha- 'paDhamAlia jAva bahigamaNaM'ti yAvatprathamAlikAmAnetuM samartho jAtaH yAvacca bahirgamanakSamo jAta iti // tathA jai tApAsatthosaNNakusIlaniNvagANaMpi desiaM karaNaM / caraNakaraNAlasANaM sambhAvaparaMmuhANaM ca ||48|| (bhA0 ) yadi tAvatpArzvasthAvasannakuzIlAsteSAM tathA sadbhAvaH- tattvaM samyagdarzanaM tataH parAGmukhAH, ke te ?, nihnAvakAsteSAm, athavA 'caraNakaraNAlasANaM' ata eva sadbhAvaparAGmukhAnAM keSAM ? - sarveSAmeva pArzvasthAvasannakusIlanihnavakAnAM yadi tAva - tkarttavyaM pratipAditaM tata itareSAM nitarAmeva / etadevAha - kiM puNa jayaNAkaraNujjayANa daMtiMdiANa guttANaM ? | saMviggavihArINaM saGghapayatteNa kAya // 49 // ( bhA0 ) onal For Personal & Private Use Only unelibrary.org Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 47 // kiM punaH-kimuta yatanAkaraNe udyatAH-udyuktAsteSAM dAntendriyANAM guptAnAM manovAkAyaguptibhiH saMvignavihAriNaH- sarvavaiyAvR| udyatavihAriNo mokSAbhilASiNa ityarthaH, teSAM sarvaprayatnena kAryam ? / kiM punaH kAraNametAvanti vizeSaNAni kriyante ?, tyakRtiH ekasyaiva yujyamAnatvAttatra, tathAhi-yadyetAvaducyate-yatanAkaraNodyatAnAmiti, tataH kadAcinnihnavakA api yatanAkara bhA.47-49 NodyatAH syuH?, ata Aha-dAntendriyANAM guptAnAM ceti, te'pi ca dAntendriyA guptAH kadAcillAbhAdinimittaM bhaveyurata bhikSayA | vyAghAta ukta-saMvignavihAriNo ye, teSAmavazyaM karttavyamiti / uktaM glAnadvAram , atha sajJidvAraM saMbandhayannAha ni.84-85 evaM gelannaTThA vAghAo aha iyANi bhikkhaTTA / vaiyaggAme saMkhaDi sannI dANe abhadde a||84|| ___ evaM glAnArtha 'vyAghAto' gamanapratibandhastasya syAt , 'athe tyAnantarye, idAnI bhikSArtha gamanavighAto na kArya ityadhyAhAraH, athavA'nyathA-evaM tAvad glAnArtha gamanavyAghAta uktaH, idAnI bhikSArtha yathA'sau syAttathopadaryate-'vaiyaggAme saMkhaDi sannI dANe ya bhaddetti, braja iti-gokulaM tasmin bhikSArtha praviSTasya gamanavighAtaH syAt , grAmaH-prasiddhaH saMkhaDI-18 prakaraNaM sajJI-zrAvakaH 'dANetti dAnazrAddhakaH 'bhadde oNtti bhadrakaH sAdhUnAM, cazabdAnmahAninAdakulAni / eteSu pratibadhyamAnasya yathA gamanavighAtastathA''ha uccattaNamappattaM ca paDicche khIragahaNa pahagamaNe / vosiraNe chakAyA dharaNe maraNaM davaviroho // 85 // sa hi anukUla panthAnamutsRjya udvarttate-yato brajastato yAti, baje ca prAptaH san aprAptAM velAM 'pratIkSate' pratipAlayati, tatazca 'khIragahaNa tti tatra kSIragrahaNaM karoti, kSIrAbhyavahAramityarthaH, 'pahagamaNa'tti pIte kSIre pathi gamanaM karoti / BARASA // 47 // Jain Education with lonal For Personal & Private Use Only M.janelibrary.org Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punazca tenAsya bhedaH kRtaH, tatazca 'vosiraNaM' ti muhurmuhuH purISotsargaM vidadhAti, tatra ca SaTkAyavirAdhanA, tadvegadharaNe ca maraNaM, 'davaviroho'tti draveNa - kAJjikena saha virodho bhavati, sAdhoH prAyastatsaMvyavahArAt, yadvA 'davaviroho' tti dravamudakaM tena nirlepanaM karoti sAgArikapurataH, atha na karotyuDDAhaH - pravacanahIlA bhavati, athavA dravavirodho vinAzo, yatastRSitaH saMstadeva pibati / evaM vraje gacchata AtmavirAdhanA pravacanopaghAtazca syAt, gamanavidhAtazca nitarAM syAt / uktaM vrajadvAram atha grAmadvAram - khaddhAdANiagAme saMkhaDi Ainna khaDa gelane / saNNI dANe bhadde appattamahAninAdesu // 86 // khaddhAdAnikagrAmaH-samRddhagrAmastasminnudvarttanaM karoti, aprAptAM velAM ca pratipAlayati, kSIragrahaNaM karoti, tatra ca ta eva | doSAH "vosiraNe chakkAyA dharaNe maraNaM davaviroho" / uktaM grAmadvAram atha saMkhaDidvAraM, tatrAha - 'saMkhaDi AinnagelaNaM' ti saMkhaDI prakaraNaM tadarthamudvarttate, aprAptAM ca velAM pratipAlayati, tatra ca 'AiNNa'tti AkIrNa-saMbAdhanaM strIsparzAdidoSAH, tathA 'khaddhagelaNa' tti khaddhaM prabhUtamucyate, tatazca bhUribhakSaNe mAndyaM syAt, ta eva ca doSAH "vosiraNe chakkAyA dharaNe maraNaM | davaviroho" / uktaM saMkhaDidvAram atha saJjJidvAram - 'sanniti saJjJinaM zrutvA udvarttanaM karoti, aprAptAM ca velAM pratipAlayati, tatra ca ta eva doSA vosiraNAdayaH / uktaM saJjJidvAram idAnIM dAnazrAvakadvAraM, tatrApi "udyattaNamappattaM ca paDicche"tti pUrvavat, tatazcAsau dAnazrAvakaH prabhUtaM ghRtaM dadAti tatrApi ta eva doSA vosiraNAdayaH / uktaM dAnadvAram, atha bhadrakadvAraM - 'bhaddaga' tti kazcitsvabhAvata eva sAdhubhadrakaH syAt tatsamIpagamanArthamudvarttanaM karoti, aprAptAM ca velAM For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 48 // mAgalakhIra sataraM ghamAraM tadanvipana karoti, ghRtAdi idAnI tatkSI-pracuraM bhakSayANamityarthaH, camanapratiyA 87 // pratipAlayati, tatazcAsau laDDukAdipradAnaM karoti, ta eva doSAH / atha mahAninAdadvAramAha-'appattamahAninAesutti mahA- bhikSayA ninAdeSu-zabditeSu kuleSu-prakhyAteSu kuleSu udvarttanaM kRtvA 'appatta'ti aprAptAM velAM pratipAlayati, teSu ca snigdhamannaM vyAghAta labhyate, evaM ca tatrApi ta eva doSAH "vosiraNe chakkAyA"ityAdayaH / uktaM cazabdAkSiptaM mahAninAdakuladvAraM, tathA'nu ni.86-87 88 kUlAtsvamArgAda(na)nukUleSu vyavasthiteSu vrajAdiSu aprAptAM velAM bhaktArtha pratipAlayato gamanavighAtadoSa uktaH, idAnImanukUlamArgavyavasthiteSu vrajAdiSu bhaktArtha praviSTasya yathA gamanavighAto bhavati tathA pratipAdayannAha paDDucchikhIra sataraM ghayAi takkassa giNhaNe dIhaM / gehi vigiMcaNiabhayA nisaTTa suvaNe aparihANI // 87 // hA paDDucchikSIraM-pArihiTTikSIraM tadanviSan zeSakSIraM cAgRNhan dIrghA bhikSAcaryA karoti, tathA 'sataraM'ti sataraM dadhi anve SamANastararahitaM cAgRhNan dIrghA bhikSAcaryA karoti, ghRtAdi cAnviSan , AdizabdAnnavanItamodakAdi gRhyate, tadanviSan dIrghA tAM karoti, takrasya vA grahaNe dIrghA tAM karoti / idAnIM tatkSIrAdi pracuraM labdhaM sat 'gehi'tti gRddhaH san pracuraMga bhakSayati, yadvA 'vigicaNiabhayA nisahati vigiJcanaM-parityAgastadbhayAnnisaThTha-pracura bhakSayati , tatazca pracurabhakSaNe 'suyaNe | a parihANI' pradoSa eva svAdhyAyamakRtvaiva svapiti, suptasya ca 'parihANI' sUtrArthavismaraNamityarthaH, cazabdAt 'aha jaggati gelannaM"ityetadvakSyati tRtIyagAthAyAm / evaM tAvadanukUlamArgavyavasthite vraje bhaktArtha pravizato gamanapratighAta | // 48 // uktaH, idAnImanukUlamArgavyavasthite grAme bhaktArtha praviSTasya yathA gamanavighAto bhavati tathAha gAme paritaliagamAimaggaNe saMkhaDI chaNe virUvA / sapaNI dANe bhadde jemaNavigaI gahaNa dIhaM // 88 // 2 svapitiH parityAgasta tatkSIrAdi mAnavanItamodakati satara Jain Education a l For Personal & Private Use Only I Belibrary.org Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _'grAma' iti dvAraparAmarzaH, grAma praviSTaH san paritalitAdimArgaNaM karoti, paritalitaM-sukumAlikAdi ucyate, tadanvipan dIrghA bhikSAcaryA karoti / uktamanukUla grAmadvAram , idAnImanukUlasaMkhaDIdvAramucyate-'saMkhaDI chaNa virUvatti saMkhaDI-15 prakaraNaM, sA ca 'kSaNe utsave vividharUpA bhavati, etaduktaM bhavati-gRhe gRhe ghRtapUrAdi labhyate, tadarthaM ca dIrghA bhikSAcaryA | karoti / uktamanukUlasaMkhaDIdvAraM, idAnImanukUlavyavasthitasajJidvAramucyate-'saNNi'tti sajJinaH-zrAvakA ucyante, teSu mRSTAnnArthI dIrghA bhikSAcaryA karoti / uktamanukUlasajJidvAram , idAnImanukUladAnazrAddhakadvAramucyate-'dANe'tti dAnazrAddhakA ucyante, teSvanukUlapathavyavasthiteSu praviSTo mRSTabhojanArthI dIrghA bhikSAcaryA karoti / uktaM dAnazrAddhakadvAram , idAnIM bhadrakadvAramucyate-'bhaddetti anukUlapathavyavasthiteSu bhadrakeSu 'jemaNavigaIgahaNa dIhatti mRSTabhojanavikRtigrahaNArtha, dIrghA * bhikSAcaryA karotIti sarvatra yojyamiti / tatra prAgidamuktaM-pracurabhakSaNAtsvapataH sUtrArthaparihAnirbhavati, atha na svapiti tataH ko doSa ? ityata Aha___ aha jaggai gelanaM assaMjayakaraNajIvavAghAo / icchamaNicche maraNaM guruANA chaDuNe kAyA // 89 // __ atha snigdhe AhAre bhakSite jAgaraNaM karoti, sUtrArthapauruSIM karotItyarthaH, tatazca ko doSa ? ityata Aha-'gelannaM' glAnatvaM bhavati, glAnatve sati tasya sAdhoryadyasaMyataH pratijAgaraNaM karoti icchati ca tataH ko doSastadetyata Aha-asaMyatakaraNe jIvavyAghAto bhavati icchataH, atha necchati asaMyatena kriyAM kriyamANAM tataH 'aNicche maraNaM' anicchato maraNaM bhavati, PIna kevalamayameva doSaH, 'guruANA chaDDaNe kAyA' gurorAjJAlopaH kRto bhavati, mRtasya ca chaDDaNe-parityAge gRhasthAH SaTkAya ACCIRCLASAHESARIES o09 Educa For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 49 // vyApAdanaM kurvanti / yadA tu punasteSu vrajAdiSu takraudanAdigrahaNaM karoti tadA pUrvoktA doSAH parihatA bhavanti / etadeva dIrghabhikSApratipAdayannAha |doSAH ni. takoyaNANa gahaNe gilANa ANAiyA jaDhA hoti / appattaM ca paDicche socA ahavA sayaM nAuM // 90 // 69 takrauda| takraudanAnAM grahaNe sati glAnatvadoSa AjJAbhaGgadoSazca, AdizabdAtpathi palimanthadoSazca, ete jaDhA iti-tyaktA bhvnti| naguNAHni. |idAnIM pratiSiddhasyApi kAraNAntareNAnujJAM darzayannAha-'aprAptAM ca paDicche' aprAptAmapi velAM pratipAlayati, kimartha ?, 90 kAraNe dIrghabhikSA vakSyamANAn doSAn zrutvA pathikAdeH sakAzAt , 'ahavA sayaM nAu~' svayameva jJAtvA, kAn ?-dUravyavasthitagrAmAdidoSAn , ni. 91 aprAptAmapi velAM pratIkSata iti / idAnIM tAneva doSAn pratipAdayannAhadUruTTia khuDDalae nava bhaDa agaNI a paMta pddinniie| appattapaDicchaNa puccha bAhiM aMto pavisiavvaM // 91 // | kadAcidasau grAmo dUre bhavati tato'prAptAmapi velAM pratipAlayati, 'uDiutti kadAcidasau grAma utthitaH-udvasito bhavati, kadAcicca 'khuDDalayatti svalpakuTIrakaH, kadAcit 'Na' iti abhinavavAsito bhavati, tatra pRthivIkAyaH sacitto | bhavati, kadAcicca bhaTAkrAnto'sau bhavati, kadAcit 'agaNI yatti agninA dagdho bhavati, kadAcicca prAntaH-daridraprAyo bhavati, kadAcicca pratyanIkAkrAnto bhavati, ata ebhiH kAraNaiH 'appattapaDicchaNa'tti aprAptAmapi velAM pratipAlayati, tena ca sAdhunA sajJikulaM pravizatA vidhipRcchA pUrvavatkarttavyA, etadevAha-'pucchatti, vidhipRcchA pUrvavat / 'bAhiti codaka evamAha-bahireva sa sAdhustiSThati yAvatsajJikule velA bhavatIti, AcAryastvAha-'aMto pavisiyavaM' imaM ca gAthA // 49 // Jain Education For Personal & Private Use Only Inhelibrary.org Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vayavaM bhASyakAro vyAkhyAnayiSyatIti / idAnIM tatra sajJikuleSu praviSTaH sAdhuH kAraNamAzritya dIrghAmapi bhikSAca-' yathA karoti tathA pratipAdayannAhakakkhaDakhettacuo vA dubbala addhANa pavisamANo vA / khIrAigahaNa dIhaM bahuM ca uvamA ayakaDille // 92 // __'kakkhaDa' rUkSAdiguNasamanvitaM yatkSetraM tasmAcyutaH-AyAtaH san , tathA durbalo yadi bhavati-vAdhyAdirogAkrAntaH, tathA * purastAddIrghamadhvAnaM pravekSyati yadi, tata ebhiH kAraNaiH kSIrAdigrahaNanimittaM dIrghA bhikSAcaryA karoti, bahuM ca kSIrAdi gRhNAti yenAsya kAryasya samartho bhavati / Aha-bahubhakSaNAtkathaM visUcikAdidoSo na bhavati ?, ucyate, 'uvamA ayakaDille upamA-upamAnaM ayo-lohaM tanmayaM yatkaDilaM tena upamA, etaduktaM bhavati-yathA taptalohakaDille toyAdi kSayamupayAti evamasmin sAdhI rUkSasvabhAve bahapi ghRtAdi kSayaM yAtIti / idAnIM ya eva prAga vyAvarNitA doSAstAneva kAraNAntaramuddizya guNavattayA sthApayannAhaje ceva paDicchaNadIhakhaddhasuvaNesu vaNiA dosaa| te ceva sapaDivakkhA hoMti ihaM kAraNajAe / 93 // | ya eva doSA 'paDicchaNe ti pratipAlane 'dIhaM'ti dIrghAyAM bhikSAcaryAyAM 'khaddhatti pracurabhakSaNe 'suvaNa'tti svApe, eteSu sthAnAntareSu 'varNitAH' kathitA ye doSAsta eva sapratipakSAH-saviparyayAHguNA ityarthaH, bhavanti, 'iha' asmin 'kAraNajAte kAraNamAzritya / idAnIM yaduktaM niyuktikRtA-"puccha bAhiM aMto pavisiaba"ti, etad vyAkhyAnayana bhASyakAra AhavihipucchAe saNNI souM pavise na bAhi sNcikkhe| uggamadosabhaeNaM coyagavayaNaM bahiM ThAu ||50||(bhaa0) Jain Education For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 50 // Jain Education 'vidhipRcchayA' pUrvAbhihitayA 'saJjJinaM' zrAvakaM zrutvA tataH pravizet, kva ? - zrAvakagRhe, na ca bahiH saMtiSThet kiM kAraNam ? - udgamadoSabhayAt mA bhUttaM sAdhumuddizya kaJcidAhAraM kuryAd asau samjhI / evamukte satyAha codakaH, kiM tad ?, ityAha- 'bahiM ThAu' bahirevAsau sAdhurbhikSAvelAM pratipAlayatu, mA bhUt prAghUrNaka itikRtvA zrAvaka AhArapAkaM kariSyatIti / evamukte satyAcArya Aha socA dahUNaM vA bAhiThiaM uggamegaghara kujjA / appatsapaviTTho puNa coyaga ! dahuM nivArejA // 51 // ( bhA0 ) zrutvA taM sAdhuM bahirvarttinamanyasmAtpuruSAdeH svayaM vA dRSTvA udgamAdInAM doSANAmekataraM - anyatamaM kuryAt / 'appatta'tti aprAptAyAM velAyAmetacchrAvakaH kuryAt, eSa vahistiSThato doSaH, 'paviDo puNa coyaga ! dahuM nivArejjA' praviSTaH punarasau sAdhuH saJjJikulaM he coyaga ! 'dahuMti dRSTvA udgamAdidoSaM nivArayet / kiJca -- madosAINaM kahaNA uppAyanesaNANaM ca / tattha u natthI sunne bAhiM sAgAra kAladuve // 94 // udgamadoSAdInAM kathanaM karoti utpAdanAdoSANAM eSaNAdoSANAM ca kathanaM karoti, tatazca yadi zuddhaM bhaktaM tatastatraiva saJjJigRhe bhoktavyam, atha tatra nAsti tato'nyatra gantavyam / etadevAha - 'tattha utti tatraiva zrAvakagRhe bhuGkte, 'natthi'tti atha tatra nAsti bhojanasthAnaM tataH 'suNNa'tti zUnyagRhe yAti, 'bAhiM ti atha zUnyagRhe sAgArikairbhoktuM na zakyate tato bAhyato vrajati, atha tatrApi 'sAgAra' ti sAgArikAH tataH 'kAladuve 'tti kAladvitayaM jJAtavyaM, kiM ?, svalpo divasa Aste Ahozvit mahAn ?, yadi mahAMstato dUramapi sthaNDile gatvA samuddizati, atha svalpo divasastato'sthaNDila eva yatanayA onal For Personal & Private Use Only kAraNe dIbhikSA ni. 92-93 vidhipRcchA pravezazca bhA. 50 51 doSakathA ni. 94 // 50 // inelibrary.org Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samuddizatIti / iyaM tAvaniyuktigAthA, etAmeva bhASyakAraH pratipadaM vyAkhyAnayati, tatra codakAkSepaparihAradvAreNa pravezavidhiruktaH, idAnIM bahistiSThato'dhikataradoSapratipAdanAyAhapheDeja va sai kAlaM saMkhaDi ghettUNa vA pae gacche / suNNagharAipaloaNa ceia AloyaNA'bAhaM ||52||(bhaa0) | sa hi tatra bahirvyavasthitaH kiM kuryAdata Aha-'pheDeja va sai kAlaM' apanayet 'satitti vidyamAnaM bhikSAkAlam , etaduktaM bhavati-grAme praharamAtra eva bhikSAvelA bhavati, tatra ca vyavasthitaH sAdhustAM bhikSAvelAmapanayati, 'saMkhaDi'tti kadAcittatrAnyasmin divase saGghaDirAsIt , taduddharitaM ca paryuSitabhaktaM pratyUSasyeva bhakSitaM gRhasthairato'sau sAdhurbahirvyavasthitastasya bhraSTa iti, 'ghettUNa vA pae gacche'tti gRhItvA vA yattatra rAddhaM pakkaM vA tatprAgeva zrAvako gRhItvA grAmAntaraM gataH, tatazcAsau | sAdhustasya bhraSTa iti, ata etaddoSabhayAtpraveSTavyam / pravizatazca ko vidhirityata Aha-'suNNagharAdipaloyaNa' pravizaMzcAsau sAdhuH zUnyagRhAdipralokanaM karoti, kadAcittatra bhujikriyAM karoti, praviSTazca zrAvakagRhe 'ceiya'tti caityavandanaM karoti 'AloyaNa'tti AlocanAM zrAvakAya dadAti, yadutAhamAcAryeNa kAraNavazAdekAkI prahita iti, 'abAhitti na kAcidbAdhA zIlavrateSu bhavatAmityevaM pRcchati / tatra ca praviSTo bhikSAdoSAn kathayannAhauggama esaNakahaNaM na kiMci karaNijja amha vihidANaM / kassaTTAAraMbho tujjheso? pAhuNA ddiNbhaa||53(bhaa0) udgamadoSANAm -AdhAkarmAdidoSANAM kathanaM eSaNAdoSANAM ca kathanaM,tatazca ArambhaM dRSTvA etacca bravIti-nAsmadarthe kiJcitkartavya AhAravidhiH, kintvasmAkaM vidhidAnaM kriyate, tathA cokta-"vihigahiaM vihidiNNaM doNhapi bahupphalaM jahA hoti"| CARRANSACASSES sapanAha JainEducationala. For Personal & Private Use Only K elibrary.org Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grAmeprave. za:bhA.52 zrIogha-13 atha kadAcicchAvako na kathayati tadA DimbharUpANi pRcchati, tAni hyajJatvAdyathAvyavasthitaM kathayanti / kiM pRcchati, niyuktiH 'kassaThThA AraMbhoM' kasya nimittamayamArambhaH ?, ityevaM sAdhunA pRSTe sati DimbharUpANyapi kathayanti-'tujheso'tti tvadarthadroNIyA mayamArambhaH, yataH 'pAhuNa'tti prAghUrNakA yUyamiti, athavA 'pAhuNa'tti prAghUrNakAnAmarthe'yamArambho na tava, evaM 'DiMbha'tti vRttiH arbhakarUpANi kathayanti / atha tatrArbhakarUpANi na santi yAni pRcchayante tataH svayameva kenaciTyAjena rasavatI yato yAti, etdevaah||51|| rasavaipavisaNa pAsaNa miamamiamuvakkhaDe tahAgahaNaM / pajjatte tattheva u ubhaegayare ya oyavie // 54 // (bhA0) | rasavatI-sUpakArazAlA tasyAM pravezanaM karoti, praviSTazca pazyattA-darzanaM karoti, tatra ca 'mitamamitaM uvakkhaDe'tti kadAcinmitamupaskriyate svalpaM, kadAcidamitaM upaskriyate bahu,'tahA gahaNaM ti tatra yadi mitaM rAddhaM tataH svalpaM gRhNAti, atha pracuraM rAddhaM tatastadanurUpameva gRhNAti / tatra niyuktigAthAyAH saMbandhi pUrvArddha vyAkhyAtaM, katamat ? "uggamadosAINaM kahaNaM uppAyaNesaNANaM ca" iti, idAnIM mUlaniyuktikAragAthAyAM tasyAmeva yadupanyastaM "tattha u"tti tavyAkhyAnayannAha, 'pajjatte tattheva u' yadi paryAptaM bhaktaM labdhaM tatastasminneva gRhe bhuGga iti / 'ubhaegayare ca oyavie'tti ubhayaM zrAvakaH |zrAvikA ca 'oyaviaM' khedajJaM ubhayaM yadi bhavati 'egataraM ca oyavi' alpasAgArika:-zrAvaka ityarthaH, zrAvikA vA oyaviA-alpasAgAriketyarthaH, tato bhuGga iti| tattha u'tti ayamavayavo vyAkhyAtaH, idAnIM 'natthitti avayavo vyAkhyAyateasai apajjatte vA suNNagharAINa bAhi sNsdde| laTThIi dAraghaTTaNa pavisaNa ussagga Asatthe // 55 // (bhaa0)| SAUSAISOSASSASSASSAS Jain Education a l For Personal & Private Use Only IRaigelibrary.org Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | asati tasminnubhaye yadA zrAvako'lpasAgAriko nAsti, nApi zrAvikA'lpasAgArikA, zrAvikazrAvikayoranyataro vA yadA'lpasAgAriko nAsti tadA abhAve sati apajatte vatti yadA paryAptaM tasmin zrAvakagRhe bhaktaM na bhavati labdhaM tadA'nyatrApi bhikSATanaM kRtvA 'suNNagharAIti zUnyagRhAdiSu gamyate bhojanArtham , AdizabdAddevakulAdiSu vA, teSAM ca zUnyagRhAdInAM bahireva vyavasthitaH saMzabda-kAzitAdirUpaM karoti, kadAcittatra kazcitsAgAriko duzcAritrI bhavet sa ca tena zabdena nirgacchati, athaivamapi zabde kRte na nirgacchati tato yaSTyA dvAre ghaTTanaM-AhananaM kriyate, tataH pravizati, praviSTazca yadi kaJcinna pazyati tataH ussaggaM ti IryApathanimittaM paJcaviMzatyucchAsapramANaM kAyotsarga karoti, tathA ca 'Asatthe'tti manAgAzvAsitaH san / tatazcaAloaNamAlovo adihamivi taheva AlAvo / kiM ullAvaM na desI ? adiha nissaMkiaM bhuMje // 56 // (bhA0) | 'AlokanaM' nirUpaNaM tat karoti, atha nirUpite [kazcidRSTaH] 'AlAvotti, yadi kazcidRSTastata AlapanaM karoti, kimiha bhavAnAgataH ? iti / 'adimivi taheva AlAvo'tti adRSTe'pi sAgArike tathaivAlapanaM karoti, kimiha bhavAnAyAtaH iti / athaivamapyukto na kazcittatrottaraM dadAti tata idamucyate-'kimullAvaM na desIti ?, tasmAdullApaM prativacanaM prayaccheti / athaivamapi na kazcittatropalabdhastataH 'adihe'tti sarvathA sAgArike'nupalabdhe sati niHzaGkitaM bhuta iti / atha ebhirapyu|pAyairna prakaTIbhUtaH sAgArikaH pazcAttu prakaTIbhUto bhuJjataH satastataH,diha asaMbhama piMDo tujjhavi ya imotti sAha veuccii| sovi agAro docA nIi pisAutti kAUNaM ||57||(bhaa0) Jain Education Head For Personal & Private Use Only Wanelibrary.org Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 52 // dRSTe sAgArike sati 'asaMbhama' tti asambhramo - na bhayaM karttavyam, asambhrAntena ca tena sAdhunA 'piNDo tujjhavi a imo' ti svAhA' bhikSApiNDaM gRhItvA evaM karoti - ayaM yamAya piNDaH, ayaM varuNAya piNDaH, ayaM dhanadAya piNDaH, ayamindrAya piNDaH, tujjhavi a imoti svAhA - tavApyayaM piNDaH svAhA 'veDabi 'tti vikRtaM zarIraM karoti pizAcagRhIta iva, evaMvidhaM sAdhuM dRSTvA so'pyagArI 'doccA' iti bhayena 'NIti' nirgacchati, muNi ( pisA) U tti kAUNaM' pizAco'yamitikRtvA / evaM tAvadabhyantarasthasAgArikadarzane bhuJjAnasya vidhiruktaH, yadA tu punarbahirvyavasthita eva ebhiH sthAnAntaraM pazyati tadA ko vidhiH ? ityata Aha tidveNa va mAleNa va vAupaveseNa ahava saDhayAe / gamaNaM ca kahaNa Agama dUrabhAse vihI iNamo // 58 // (bhA0 ) yadA tu sAgAriko bahirvyavasthita eva sAdhuM tItreNa chidreNa kuTikApavaDDukena kaTakena pazyati, 'mAleNa va'tti mAle - uparitalavyavasthito yadA kadAcicchaThatayA pazyati, 'vAupavesaNa 'tti, athavA 'vAyupravezena' gavAkSeNa zaThatayA pazyati, athaveti vikalpArthaH, etenAnyena vA pradezena 'zaThatayA' dhUrttatayA pazyati, dRSTvA ca gamanaM ca karoti sa sAgArikaH, 'kahaNaM'ti gatvA cAnyebhyaH kathayati - yadutAgacchata pazyata patrake bhuJjAnaH sAdhurdRSTa iti, tatra ' Agama'tti te'pyAgacchanti, pazyAmaH kimetatsatyaM na veti, 'dUrabbhAse vihI iNamo' dUrAdAgacchatAM abhyAsAdvA''gacchatAM 'vihI iNamo' vidhiH 'ayaM ' vakSyamANalakSaNo bhavati / kazcAsau vidhirityata Aha thovaM bhuMjai bahuaM vigiMcAI pamapattapariguNaNaM / pattesu kahiM bhikkhaM diTThamadiTThe vibhAsA u // 59 // ( bhA0 ) For Personal & Private Use Only sthAnAsatibahirbhikSAvidhiH bhA. 56-59 // 52 // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * A USISUSTUSAS yadi tAvahare sAgArikAstataH sa sAdhuH 'thovaM bhuMjati' stokaM bhur3e, bahubhaktaM 'vigicati' tyajati gartAdau-alpasAgA| rikaM karoti dhUlinA vA AcchAdayati, athAbhyAsa eva sAgArikAstataH 'thovaM bhuMja'tyanyathA vyAkhyAyate-stokaM bhuGkte yAvanmAtraM mukhasyAntastiSThati tAvanmAtrameva bhuGkte, zeSa parityajatItiprAgvat , 'paumapattatti padmapatrasadRzaM nirlepanaM pAtre karoti 'pariguNaNatti svAdhyAyaM kurvastiSThatIti / evaM ca vyavasthitasya sAdhoste sAgArikAH prAptAH, te ca prAptAH santa idaM pRcchanti'kahiM bhikkhaMti kva tvayA bhikSA kRteti / tatra 'diThThamadihe vibhAsA u' dRSTe'dRSTe ca 'vibhASA' vikalpanA kAryA, yadi dRSTo bhikSAmaTana tata idaM vakti-tatraiva zrAvakAdigRhe bhakSayitvA ihAgata iti / atha na dRSTo bhikSAmaTaMstataHahile kivelA tesi nibaMdhami dAyaNe khiMsA / ohAmio u baDuo vaNo apahAvio tahi // 6 // adRSTe satIdaM vaktavyaM-kiM velA vartate bhikSATanasya ?, athaivamapyuktAnAM patrakadarzane nirbandhaH tato 'dANatti darzayati patraka, dRSTe ca patrake sati 'khiMsati' te sAgArikAstaM baTukaM jugupsante-dhik tvaamsmiikssitbhaassinnmiti| tataH kiM jAtam ?'ohAmio u baDuo' apabhrAjito baTukastiraskRta ityrthH| varNazca-yazaH prakhyApitaM tatreti-tasmin bhojanavidhau / 'suNNa' ityayamavayavo vyAkhyAtaH, idAnIM 'bahiM sAgAra'tti amumavayavaM vyAkhyAnayannAha,suNNagharAsai bAhiM devakulAIsu hoi jayaNA u|tegicchidhaaukhobho maraNaM annukNppddiarnnN||61||(bhaa0) zUnyagRhasyAsati-abhAve 'bAhiM devakulAIsu hoti jayaNA u' tato bahirdevakulAdau brajati, tatrApi devakulAdau vanagahvarAdau iyameva yatanA kartavyA 'bAhiM saMsadda laTThIe dAraghaTTaNa' ityevamAdi sarva karttavyam / atha kathaM bahiH sAgArikasa Jain Education Lonal For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 53 // mbhavaH?, ata Aha, 'tegicchi'tti 'cikitsakaH' vaidyaH sa kadAcittasya sAdhorbhikSAmaTataH 'dhAtukhobhetti dhAtuvaiSamyaM dRSTvA bahirbhikSAidaM cintayati-yadyasyAmavasthAyAmayaM sAdhurbhakSaNaM karoti tataH 'maraNaM'ti avazyameva mriyate, sa vaidyaH 'aNukaMpatti anuka- vidhiH bhA. mpayA 'paDiyaraNaM'ti sAdhoranumArgeNa gatvA nirUpaNaM karoti, yadyayamidAnImeva bhakSayiSyati tato nivArayiSyAmi vaidyaka- 18|60 vaidyaH zAstraparIkSaNaM vA kRtaM bhavati, evamasau vaidyastasya sAdhoranumArgeNa gatvA lInastiSThati sAdhurapi, bhA61-62 iriyAi paDikaMto pariguNaNaM saMdhiA bhi kA guNiA?| amhaM esuvaesodhammakahA duvihapaDivattI // 12 // anyagrAma nayanaM | IryApathikApratikrAntaH san 'pariguNaNatti kiyanmAtrakamapi svAdhyAyaM karoti, asmiMzca prastAve sAdhuH samadhAtureva saMjAtaH, bhA. 63 tatazca vaidyo'pi taM sAdhuM samadhAtuM dRSTvA idaM vakti-'saMhitA bhekA guNiyA'saMhitA-carakasuzrutarUpA kA guNitA?-adhItA,yena bhavatA''gamanamAtreNaiva na bhujhN| sAdhurapyAha-'amhaM esuvaeso' asmAkamayaM sarvajJopadezaH, yaduta-svAdhyAyaM kRtvA bhujyata iti / 'dhammakahA duvihapaDivattI' tatazcAsau sAdhurdharmakathAM karoti, pazcAttasya vaidyasya 'duvihapaDivattitti kadAcitsaMyato bhavet kadAcicchAvaka iti / idAnIM bahirdevakulAdau bhuJjAnasya vidhiruktaH, yadA tu punardevakulAdyapi sAgArikaiApta bhavati tadA'nukUlamArgavyavasthitaM sthaNDilaM prati prayAti thaMDillAsaha cIraM nivAyasaMrakkhaNAi paMceva / sesaM jA thaMDillaM asaIe aNNagAmaMmi // 63 // (bhA0) 'thaMDilla'tti sthaNDile gatvA bhur3e, 'asatitti atha sthaNDilaM nAsti kSudhA ca pIDyate tato'sthaNDila eva 'cIra'nti cIramAstIrya pAdayoradhastatazca bhute, kimartha punastaccIramAstIryate ? ata Aha-nipAtasaMrakSaNAya' parizATinipAtasaMrakSaNArtha, 12 statazca bhuDhe, asatitti aba sasaM jA thaMDillA Jain Education For Personal & Private Use Only netbrary.org Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tayA hi parizAcyA nipatantyA pRthivIkAyAdi vidhvasyate iti / 'paMceva'tti tatra cIropari asthaNDilasthaH kiyadbhakSayati? trIn paJca vA kavalAn / 'sesaM jA thaMDillaM' zeSa-aparaM bhaktaM tAvannayati yAvatsthaNDilaM prAptam / 'asaIe'tti apAntarAle hasthaNDilasyAsati 'aNNagAmaMmi'tti anyandrAmaM prayAti, tatra ca sthaNDile bhuta iti / idAnIM yaduktaM 'kAladuve'tti niyukti kRtA tadbhASyakRd vyAkhyAnayannAha| apahuppaMte kAle taM ceva dugAuyaM naikkAme / gomuttiadaDDAisu bhuMjai ahavA pesesuN||64 // (bhA0) atha tasya bhikSorgacchato yo'sAvabhipreto grAmaH sa krozatraye saMjAtaH, tatra ca yadi kAlaH paryApyate tatastadbhaktaM pUrvagRhItaM parityajyAnyadhAti, athAstamayakAla AsannastataH 'taM ceva'tti tadeva pUrvagRhItaM bhaktaM kSetrAtikrAntamapi bhute, 'dugAuaM naikkAme'tti yadA tu kAlaH paryApyate tadA tatpUrvagRhItaM bhaktaM dvigavyUtAtparato nAtikAmayati-na nayati, gavyUtadvaya eva tatparityajya yAti, tatra ca gataH kAle paryApyamANe'nyad grahISyatIti, yadA punastasya sAdhovrajataH krozadvayavyavasthitagrAmasyArata Adityo'stamupayAti na cAntarAle sthaNDilamasti tadA 'gomuttigadahAdisu bhuMje' gomUtradagdheSu dezeSu bhuJjIta, AdizabdAtsUkarotkIrNabhUpradezAdau bhuGga iti, 'ahavA paesesutti yadi gomUtradagdhAdisthAnaM na bhavati tato dharmAdharmAkAzAstikAyakalpanAM tasmin sthAne kRtvA bhuGkte, etaduktaM bhavati-dharmAdharmAkAzAstikAyaistirohitAyAM bhuvi UrddhavyavasthitaH, tatazcAnayA yatanayA sazUkatA darzitA bhavati / uktaM sajJidvAram , idAnIM sAdharmikadvArapratipAdanAyAhadiTThamadihA duvihA nAyaguNA ceva huMti annaayaa| ahiTThAvi aduvihA suamasua pasatthamapasasthA // 95 // 3 KASAIRSAGAR Jain Education a l For Personal & Private Use Only Alanelibrary.org Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 54 // sAdharmikA dvividhAH-dRSTA adRSTAzca, 'nAyaguNA taha ya ceva aNNAyA' ye te dRSTAH sAdharmikAste dvividhAH-kadAci- anyagrAmajjJAtaguNA bhavanti kadAcidajJAtaguNAH, 'adihAvi a duvihA' ye'pyadRSTAH sAdharmikAste'pi dvividhAH-'suya asuyatti nayanaM |zrutaguNA azrutaguNAzca / 'pasatthApasatyatti ye te jJAtaguNAste dvividhAH-prazastajJAtaguNA aprazastajJAtaguNAzca, ye'pi bhA. 64 | te'jJAtaguNAste'pi dvividhAH-prazastAjJAtaguNA aprazastAjJAtaguNAzceti, ye'pi te zrutaguNAste'pi dvividhAH-prazastazruta * sAdharmikAH guNA aprazastazrutaguNAzca, ye'pi te'zrutaguNAste'pi dvividhAH-prazastAzrutaguNA aprazastAzrutaguNAzca / Aha-ye dRSTAste ni.95-97 kathamajJAtaguNA bhavantItyata Aha dihA va samosaraNe na ya nAyaguNA haveja te samaNA / suaguNa pasattha iyare samaNuniare ya savevi // 96 // | 'dRSTAH' upalabdhAH sAmAnyato jhaTiti va ?-samavasaraNe' snAtrAdau, na ca jJAtaguNAste bhaveyuH zramaNAH, 'suyaguNapasattha iyare'tti itare iti adRSTAnAM parAmarzaH, te adRSTAH suyaguNeti-zrutaguNA api santaH pasatthatti-prazasta zrutaguNA gRhyante, tadanena suyaguNa pasatthatti bhAvita, iyaretti-itare ityadRSTAnAM parAmarzaH te adRSTAH zrutaguNA ityayamanantaragAthopanyastabhaGgakA ekaH sUcita iti 'samaNunniyare ya save'vi' sarve'pi caite zrutAdiguNabhedabhinnAH sAdhavaH samanojJAH itare ca-asamanojJA iti ca, sAmbhogikA asAmbhogikAzcetyarthaH / idAnImeSAM zramaNAnAM sarveSAM madhye ye zuddhAsteSveva saMvasanaM karoti netare|Sviti, amumevArtha pratipAdayannAha // 54 // jaha suddhA saMvAso hoi asuddhANa duviha paDilehA / abhitaravAhiriA duvihA dave a bhAve a // 97 // Jain Educationchna For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadi zuddhAH-saMvAsazuddhAH, ke abhidhIyante ?, prazastazrutaguNAstathA prazastAjJAtaguNAzca, teSvevaMvidheSu saMvAsaM-saMvasanaM karoti / 'hoi asuddhANa duviha paDilehA' bhavatyazuddhAnAM dvividhA pratyupekSaNA, tatrAzuddhA aprazastazrutaguNAstathA'prazastajJAtaguNA azuddhA abhidhIyante, tadviSayaM dvividhaM pratyupekSaNaM bhavati, katham -'abhitarabAhiriA' ekA abhyantarapratyupekSaNA'bhyantaretyarthaH, aparA bAhyapratyupekSaNA, 'duvihA dave ya bhAve ya' ekaikA ca pratyupekSaNA dvividhA, 'dave ya bhAve ya' yA'sau abhyantarA pratyupekSaNA sA dravyato bhAvatazca bhavati, yA'pi bAhyA pratyupekSaNA sA'pi dravyato bhAvatazceti dvividhaiva / 18| idAnIM bAhyAM pratyupekSaNAM dravyataH pratipAdayannAha| ghaDAitaliadaMDaga pAuya saMlaggirI annuvogo| disi pavaNagAmasUria vitahaM uccholaNA dave // 98 // 'ghaTAditti ghRSTA jaGghAsu dattaphenakA, AdizabdAttu maTThA tuppohAdayo gRhyante, 'taligatti sopAnakAH-upAnaDhapAdAH 'daMDaga'tti citralatAdaNDakairgRhItaiH 'pAuyamiti prAvRtaM yathA saMyatyaH prAvRNvanti kalpaM tathA taiH prAvRtaM 'saMlaggiritti parasparaM hastAvalagikayA vrajanti, athavA saMlaggirIti yugalitA brajanti, 'aNuvaogotti anupayuktA brajanti, IryAyAmanupayuktAH, evaM bahirbhuvaM gacchantaH pratyupekSitAH, idAnI sajJAbhUmIprAptAna saMyatAn pratyupekSate-'disi'tti AgamoktadigviparyAsenopavizanti, 'pavaNa'tti pavanasya pratikUlamupaveSTavyaM te tu AnukUlyena pavanasyopavizanti, 'gAma'tti grAmasyAbhimukhenopaveSTavyaM, te tu pRSThaM dattvopavizanti, 'sUriya'tti sUryasyAbhimukhenopaveSTavyaM, te tu pRSThaM dattvopavizanti / evamuktena prakAreNa vitathaM kurvanti, 'uccholaNatti purISamutsRjya prabhUtena payasA kSAlanaM kurvanti, 'davetti dvAraparAmarzaH, iyaM GAAAAAAACARIES mo. Bain Education For Personal & Private Use Only ithelibrary.org Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 55 // Jain Education tAvadvAhyA dravyataH pratyupekSaNA / Aha - anantaramAthAyAM abhyantarAyAH pratyupekSaNAyAH prathamamupanyAsaH kRtaH, tatastAmeva vyAkhyAtuM yuktaM na tu bAhyAmiti, ucyate, prathamaM tAvadvAyaiva pratyupekSaNA bhavati pazcAdAbhyantarA, ato bAhyaiva vyAkhyAyate, Aha-kimitItthameva nopanyAsaH kRtaH ?, ucyate, abhyantarapratyupekSaNAyAH prAdhAnyakhyApanArthamAdAvupanyAsaH kRtaH / evaM tAvadvAhyA pratyupekSaNA dravyatto'bhihitA, idAnIM bAhyAM pratyupekSaNAM bhAvataH pratipAdayannAha - vikahA hasiuggAiya bhinnakahA cakkavAlachaliakahA / mANusatiriAvAe dAyaNaAyaraNayA bhAve // 99 // 'vikathA' virUpA kathA athavA 'vikathA' strIbhaktacaurajanapadakathA tAM kurvanto vrajanti, tathA hasanta udgAyantazca vrajanti, 'bhinnakaha' tti maithunasaMbaddhA rAmasikA kathA tAM kurvanso vrajanti, 'cakkavAla'tti maNDalabandhena sthitA vrajanti, 'chaliakaha' tti padmajJakagAthAH paThanto gacchanti, tathA 'mANusatiriAvAe ti mAnuSApAte tiryagApAte saJjJAM vyutsRjanti, 'dAyaNa'tti ( darzanatA) parasparasyAGgulyA kimapi darzayanti iyameva AcaraNatA darzanatA''caraNatA, bhAve'tti dvAraparAmarzaH, iyaM bAhyabhAvamaGgIkRtya pratyupekSaNA, evaM bAhyapratyupekSaNayA'zuddhAnapi sAdhUn dRSTvA pravizati, kadAcitte guroranAdezenaiva evaM kurvanti / etadeva pratipAdayannAha - bAhiM jaivi asuddhA tahAvi gaMtUNa guruparikkhA u / ahaba visuddhA tahavi u aMto dubihA u paDilehA // 100 // bAhyapratyupekSaNAmaGgIkRtya yadyapyazuddhAstathA'pi pravizya guroH parIkSA karttavyA, athavA bAhyapratyupekSaNayA vizuddhA eva bhavaMti tathA'pi tvantaH - abhyantarataH abhyantarAM pratyupekSaNAmAzritya dvividhaiva pratyupekSaNA bhavati karttavyA - dravyato bhAva For Personal & Private Use Only sAdhuparIkSA ni. 9899-100 // 55 // inelibrary.org Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % tazca / idAnImasau abhyantarapratyupekSaNAmaGgIkRtya dravyataH parIkSAM karoti sAdharmikAsanneSu kuleSu bhikSAcaryAyAM praviSTaH sanpavisaMtanimittamaNesaNaM va sAhaha na erisA samaNA / amhaMpi te kahaMtI kukuDakhariyAiThANaM ca // 101 // pravizan bhikSArtha nimittaM pRcchayate gRhasthaistatazca na kathayati, 'aNesaNaM' aneSaNAM gRhasthena kriyamANAM nivArayati, 'na erisA samaNA' nAsmadIyA evaMvidhAH zramaNAH, asmAkaM hi te nimittaM kathayanti aneSaNIyamapi gRhNanti evamabhidhIyate gRhasthena, 'kukkuDa'tti kukkuDaprAyo'yamiti / evaM tAvadbhikSAmaTatA pratyupekSaNA kRtA, idAnIM dUrastha evopAzrayapratyupekSaNAM karoti-khariAdivANa ti khariyA-tryakSarikA tatsamIpe sthAna-upAzrayaH, AdizabdAccarikAdisamIpe vA / iyaM tAvaisatibAhyA pratyupekSaNA kRtA, idAnImupAzreyAbhyantare dravyapratyupekSaNAM kurvannAha vaMmi ThANaphalae sejjAsaMthArakAyauccAre / kaMdappagIyavikahA buggahakiDDA ya bhAvaMmi // 102 // / dravyamitti dvAraparAmarzaH, 'ThANaphalae'tti sthAnaM-avasthitiH, phalakAnAmavasthitiM pazyati, tAni hi varSAkAla eva gRhyante na zeSakAle, sa tu praviSTaH zeSakAle'pi phalakAni gRhItAni pazyati, 'senjA' iti zerate'syAmiti zayyA-Asta-13 raNaM tadAstRtamevAste, saMstArakAH-tRNamayAH, prakIryante'dhastRNAni svapadbhistaM saMstArakaM pazyati, 'kAya'tti kAyikAbhUmi gRhasthasaMbaddhAM pazyati, 'uccAra'tti gRhasthaiH saha purISavyutsarga kurvanti, athavA 'uccAra'ti zleSmaNaH pariSThApanamaGgaNe kurvanti, evaM sa sAdhuH pravizati / iyamabhyantarA dravyapratyupekSaNA, idAnImabhyantarAM bhAvapratyupekSaNAM pratipAdayannAha-kandarpagIta ASARAN Jain Education A nal For Personal & Private Use Only maigainelibrary.org Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 56 // EUSKARASAASAASAASAAAAAAA vikathAH kurvanti, tathA 'vuggaha'tti vigrahaH-kalahastaM kurvanti, 'kiDa'tti pAzakakapardakaiH krIDanti, 'bhAvami' bhAvaviSayA sAdhuparIkSA pratyupekSaNA / uktA abhyantarA bhAvapratyupekSaNA, idAnImetaddoSavarjiteSu saMyateSu pravizati, etadevAha ni.101saMviggesu paveso saMvigga'maNunna bAhi kiikammaM / ThavaNakulApucchaNayA ettocia gaccha gavisaNayA // 10 // 4102-103 sthAnavidhiH ___ saMvignAH-mokSAbhilASiNasteSu pravezaH karttavyaH samanojJeSu / atha samanojJA na santi tataH 'saMvigga'maNuNNa'tti saMvijJeSu | ni. 103amanojJeSu pravezaH, tatra ca 'bAhitti bahireva pravizannupakaraNamekasmin pradeze muJcati, tataH kitikammati taduttarakAlaM vaMdanaM 104 karoti, tataH 'ThavaNakulApucchaNayA' sthApanAkulAni pRcchati bhikSArtha, tataste kathayanti-amukatrAmukAni / 'ettocciaP gacchatti asyA eva bhikSATanabhUmergamiSyAmi, ityevaM bravIti / 'gavesaNaya'tti taM tasmAdrAmAdernirgataM na nirgatamiti vA| evaM gaveSaNaM kurvanti / uktaM sAdharmikadvAram, idAnIM vasatidvAramabhidhIyate, sa ca sAdhurgacchan astamanasamaye vasatiM | nirUpayati, sA ca eSu sthAneSu nirUpaNIyA__ saMviggasaMnibhaddaga sunne niiyAi mottu'hAcchaMde / vacaMtassetesuM vasahIe maggaNA hoi // 104 // 'saMviggesu vasatimaggaNA hoI'saMvigneSu vasatimArgaNA kartavyA, saJI-zrAddhaHbhadrakaH-saMvignabhAvitastasmin vA vasatimArgaNA karttavyA, tadabhAve zUnyagRhAdau vasatimArgaNA karttavyA, 'NitiyAditti nityavAsAdiSu, AdizabdAtpArzvasthAdayastrayo gRhyante, teSu vasatimArgaNaM karttavyaM, 'mottuhAcchaMde'tti muktvA yathAcchandAn svacchandAnityarthaH, tatra vasatirna mRgyate, Jain Educand For Personal & Private Use Only Mas ainelibrary.org Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vrajataH sAdhoreteSvanantaroditeSu vasatermArgaNA-anveSaNaM karttavyam / iyaM dvAragAthA varttate / idAnImetAmeva gAthAM pratipadaM vyAkhyAnayannAha vasahI samaNuNNesuM niiyAdmaNuNNa aNNahi nivee|sNnigihi itthirahie sahie vIsuM gharakuDIe // 10 // || vasatiranveSaNIyA, kva?, ata Aha-'samaNuNNesuM' saMvignasamanojJeSu Adau vasatiranveSaNIyA, 'nitiyAdamaNunna aNNahi 6 nivee' atha tu tatra nityavAsyAdayaH amanojJA anyasAmAcArIpratibaddhA vA bhavanti, AdizabdAtpArzvasthAdayo gRhyante, tatazcaiteSu vidyamAneSu naiteSAM madhye nivasitavyaM, kintu 'aNNahiM' anyatra vasatiM kRtvA 'NivedeM nivedayitvA eSAmeva-yathA'mumin ahaM vasiSyAmi pratijAgaraNIyo bhavadbhiriti, kvAsau nivasati ? kiMviziSTe vA gRhe nivasati ?-sabjI-zrAvakaH, sa ca yadi mahilayA rahitastatastadgRhe vasati, athAsau nAsti tataH 'gihitti gRhI bhadrako'tra sUcitaH, sa ca striyA rahitastatsamIpe vasati, atha bhadrako'pi strIrahito nAsti kintu sahitaH striyA, tataH sahite-strIyukte sati 'vIsuti pRthag nivasati, kva ?-'gharakuTIe' tasyaiva gRhasthasya bahiravasthitaM dhanakAdi, athavA tatphalahikAntargatakuTyAM vA nivasati / da atha bhadrakAdigRhaM nAsti tataH zUnyagRhe nivasati / kiMviziSTe ?, ata Aha| ahuNuvAsia sakavADa nibbile nicale vasai suNNo / aniveieyaresiM gelanne na esa amhaMti // 106 // I 'ahuNuvAsiyatti adhunA yadudvasitaM tadapi sakapATaM yadi bhavati tadapi nirbilaM bhavati nirbilamapi yadi nizcalaM bhavati na patanabhayaM yatra tatra vasitavyaM, tatra caite gAthopanyastAnAM caturNA padAnAM SoDaza bhaGgakA niSpadyante, sa caivaMvidhe gRhe Jain Education For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 57 // vasatiM kathayitvA nityavAsyAdInAM yathA'hamatroSito bhavadbhirbhalanIyo, yadA punaH 'aNiveditetaresiM'ti yadA tu nityavAsyAdInAmanivedya vasati, tatra ca uSitaH san daivayogAd glAnaH saMjAtastato glAnatve sati nityavAsyAdInAM sa gRhastha Agatya kathayati-yaduta prabrajito'paTuH saMjAtaH, te nityavAsyAdayo'smAkaM na kathitamitikRtvA evaM bruvate 'na esa amheM' ti na eSo'smAkaM - nAyamasmadgocare, yadA tu punaH pUrvoktAnAM sarveSAmevAbhAvaH saMjAtaH, kintu tasmin kSetre nityavAsyAdayaH santi tatasteSveva vasitavyam, etadevAha - nIyAi aparibhutte sahieyara pakkhie va sajjhAe / kAlo sesamakAlo vAso puNa kAlacArIsu // 107 // nityavAsyAdau vasati, AdizabdAdamanojJeSu vasati kathamityAha - 'aparibhutte tti tairnityavAsyAdibhiryaH pradezastasyA vasaterna paribhuktaH - anAkrAntastasmin pradeze aparibhukte ca sati vasati, 'sahitetara'tti te ca nityavAsyAdayaH sahitetare saMhitAHsaMyatIbhiryuktAH kecana nityavAsyAdayo bhavanti, itare ityapare saMyatIrahitA bhavanti, teSu ca nivasati / ye te saMyatIbhiryukAste dvividhAH - eke kAlacAriNIbhiH saMyatIbhiryuktAH, tatra nivasatyeva, apare akAlacAriNIbhiH saMyatIbhiryuktAH, kaca kAla: 1, 'pakkhie va sajjhAe'tti tAH saMyatyaH pAkSikakSAmaNArthamAgacchanti svAdhyAyArthaM vA, ayaM kAlaH, zeSastu akAlaH, tatra 'vAso puNa kAlacArIsu' vAsastu tasya sAdhoH kAlacArizramaNIyukteSu bhavatIti / atha kAlacArisaMyatIyuktAH sAdhavo na santi tataH te paraM pAsatthAie na ya vasai'kAlacArIsu / gahiAvAsagakaraNaM ThANaM gahieNa gahieNaM // 108 // Jain Educational For Personal & Private Use Only sthAnavidhiH ni. 105 109 // 57 // ainelibrary.org Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARARRANG tataH pArzvasthAdiSu vasati, na ca vasatyakAlacArisaMyatIyukteSu, teSu ca pArzvasthAdiSu ko vidhirityetadAha-'gahiAvAsagakaraNati gRhItena, kena ?-upadhinA, anikSiptenetyarthaH, Avazyaka-pratikramaNaM karoti, tatazca pratikrAnte sati tatraiva 'ThANaMti kAyotsarga karoti / 'gahieNa'gahieNaM'ti yadi zaknoti tato gRhItenopakaraNena kAyotsarga karoti, atha na zaknoti tataH 'agahieNaM ti agRhItenopakaraNena kAyotsarga karoti / atha kAyotsarga kartuM na zaknoti zrAntaH san tataHnisia tuyaddaNa jaggaNa virAhaNabhaeNa pAsi nikkhivai / pAsatthAINevaM niie navaraM aparibhutte // 109 // tato niSaNNaH-upaviSTaH gRhItenopakaraNenAste 'tuaTTaNaM ti tvagvarttanaM-nimajjanaM karoti, gRhItenopakaraNena karoti yadi zaknoti, 'jaggaNa'tti yadivA gRhItenaivopakaraNena jAgradAste, na svapiti, atha jAgaraNamapi kartuM na zaknoti tataH "virAhaNabhaeNaM ti virAdhanAbhayena-pAtrakabhaGgabhayenopakaraNaM pArthe nikSipati, tataH svapiti nikSiptopakaraNaH san , 'pAsatthAdINevaM' pArzvasthAdInAM saMbandhinyAM vasatau evaMvidho vidhiH-uktlkssnnodrssttvyH| 'niie navaraM aparibhutte' niyatavAsinAM vasatau ayaM vidhijJeyaH, yaduta-"gahiAvAsayakaraNa mityAdi, yadi paraM aparibhukte pradeze pAtrAdhupakaraNaM sthApayitvA svapitIti / yathA pArzvasthAdiSu vasato vidhiruktaH, evaM ahAcchaMde'pi vidhiriti, ata Ahaprameva ahAcchaMde paDihaNaNA jhANa ajjhayaNa kannA / ThANaTTio nisAme suvaNAharaNAya gahieNaM // 11 // yaH pArthAsthAdau vasato vidhiH pratipAditaH evameva ahAcchande'pi vidhidraSTavyaH, kevalamayaM vizeSaH-'paDihaNaNa'tti tasya ahAcchandasya dharmakathAM kurvato'sanmArgaprarUpikAM tena sAdhunA 'pratihananaM' vyAghAtaH karttavyaH, yathaitadevaM na bhavati, dain Education International For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH sthAnavidhika |ni. 109. 110 sthAnakAra NAni ni. 111 // 5 // 'jhANa'tti atha taddharmakathAyAH pratighAtaM kartuM na zaknoti tato dhyAnaM karoti, dhyAyannAste dharmadhyAnaM, atha tathA'pi dharmakathAM karoti tataH 'ajjhayaNa'tti dharmakathAvyAghAtArthamadhyayanaM karoti, atha tathA'pi na tiSThati tataH kau~ sthagayati dharmakathAvyAghAtArthamiti / athavA 'suvaNAharaNA yatti suptaH san AharaNA-ghorayati ghoraNaM karoti mahatA zabdena, so'pi | nirviNNaH san upasaMharati dharmakathAmiti / uktaM vasatidvAraM, SaSThe dvAre sthAnasthito bhavati idamuktaM, sa ca ebhiH kAraNaiH| asive omoyarie rAyaduTTe bhae naduhANe / phiDiagilANe kAlagavAse ThANahio hoi // 111 // / 'asive devatAjanitopadrave sati tasmin yatrAbhipretaM gamanaM kadAcidapAntarAle vA bhavati tatazcAnena kAraNena sthAnasthito bhavati, 'omoyarie'tti durbhikSaM vivakSite deze jAtamapAntarAle vA tatazca sthAnasthito bhavati, 'rAyaduhe'tti rAjadviSTaM kadAcittatra bhavatyabhipretadeze antarAle vA tenaiva kAraNena sthAnasthito bhavati, 'bhaetti mlecchAdibhayaM vivakSite deze apAntarAle vA tena kAraNena sthAnasthito bhavati, 'naI'tti kadAcinnadI vivakSite deze'pAntarAle vA bhavati tena pratibandhena sthAnasthito bhavati ('uhie'tti kadAcittatrApAntarAle vA udvasitaM jAtaM tena kAraNena sthAnasthito bhavati) 'phiDi| yatti kadAcidasAvAcAryaH tasmAt kSetrAt cyutaH-apagato bhavati tatazca tAvadAste yAvadvArtA bhavati, anena kAraNena sthAnasthito bhavati / 'gilANe'tti glAnaH kadAcinmanAm bhavati svayaM kadAcidanyaH kazcid glAno bhavati tena pratibandhena sthAnasthito bhavati / 'kAlagaya'tti kadAcidasAvAcAryaH kAlagato-mRto vA bhavati, yAvattannizcayo bhavati tAvatsthAna // 5 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAnakAra NAni | ni. 112 bhA.65-66 sthito bhavati / 'vAsati varSAkAlaH saMjAtastatastatpratibandhAtsthAnasthito bhavati-tatraiva grAmAdAvAste / iyaM dvAragAthA, idAnIM niyuktikAra eva kAnicidvArANi vyAkhyAnayannAhatattheva aMtarA vA asivAdI sou priryss'siN|sNcikkhe jAva sivaM ahavAvI te tao phiDiA // 112 // / 'tatreti yo'sau vivakSito dezaH 'antarA' antarAle vA asivAdayo jAtA iti 'zrutvA' AkarNya, AdigrahaNAdavamodarikArAjadviSTabhayAni parigRhyante 'parirayassa'saItti bhamADayassa 'asati' abhAve tiSThati, etaduktaM bhavati-yadi gantuM zaknoti bhramiNA tato'pAntarAlaM parihRtyAbhilaSitaM sthAnaM gacchati / atha na zakyate gantuM tataH 'saMcikkhe'tti satiSThet , kiyantaM kAlaM yAvadata Aha-'jAva sivaM' 'yAvacchivaM' nirupadravaM jAtamiti / 'ahavAvI te tato phiDiA' athavA 'te' AcAryAdayaH 'tasmAt kSetrAt 'apagatAH' bhraSTA iti, tatazca vArtopalambhaM yAvattiSThati / idAnI bhASyakRccheSadvArANi vyAkhyAnayannAhapuNNA va naI caumAsavAhiNInavi akoi uttaare|ttthNtraav desova uhiona ya lagabhai pavattI ||65||(bhaa0) | 'pUrNA' bhRtA, kA ?-nadI, kiMviziSTA ?-caturmAsavAhinI, na kazciduttArayati, tato'pAntarAla eva tiSThati / 'tatra' antarAle vA dezaH 'utthitaH' udvasitaH, na ca 'pravRttiH' vArtA labhyate atastiSThati tAvat,phiDiesu jA pavittIsayaM gilANo paraM va pddiyrh|kaalgyaa va pavattI sasaMkie jAva nissNkN||66||(bhaa0) 'phiDitesu' tasmAtkSetrAdapagateSu satsu 'jA pavattI' yAvadvArtA bhavati tAvattiSThati, tathA 'sayaM gilANoM' svayameva glAno ISHSASSAUGOSAOSAURIOSA Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only NMainelibrary.org Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturmAsI sthAnavidhi| ni.113 *vRttiH zrIogha- jAtastatastiSThati, 'paraM va paDiyaraI' anyaM vA glAnaM santaM praticarati / dvAram / 'kAlagayA va pavattI' athavA kAlagatAsta | niyuktiH AcAryA ityevaMbhUtAH pravRttiH zrutA-ataH 'sasaMkite jAva nIsaMka' sazaGkAyAM-vArtAyAmanizcitAyAM tAvadAste yAvadroNIyA 6 niHzaGka saMjAtamiti // vAsAsu ubbhiNNA bIyAI teNa aMtarA ciTTe / tegicchi bhoi sArakkhaNahahe ThANamicchati // 113 // // 59 // __ varSAsu udbhinnA bIjAdayaH, AdizabdAdanantakAyaH, tena kAraNenApAntarAla eva tiSThati, tatra ca varSAkAlapratibandhAdrAmAdau tiSThan kiM karoti ?-'tegicchi' cikitsakaH-vaidyastamApRcchati, yathA tvayA mameha tiSThato mandasya bhalanIyam / 'bhoItti 'bhogika' grAmasvAminaM pRcchati, kimarthaM punarvaidyabhogikayoH pracchanaM karotyata Aha-'sArakkhaNahaDhe vaidyaM pRcchati mandatAyAM satyAM dRDhIkaraNArtha, bhogikaM pRcchati saMrakSaNArtha paribhavAdeH, tataH sthAnaM-vasanamicchanti, keSvityata Aha saMviggasaMnibhaddaga ahappahANesu bhoiyaghare vA / ThavaNA AyariyassA sAmAyArI pauMjaNayA // 114 // vaidyabhogikayoH kathayitvA saMvigneSu-mokSAbhilASiSu tiSThati / 'saNNi'tti saJI-zrAvakastagRhe tiSThati, bhadrakaH sAdhUnAM tadgahe vA nivAsaM karoti / ahappahANesu'tti yathApradhAneSviti-yo yatra grAmAdau pradhAnaH teSu yathApradhAneSveva pradhAnataH tisstthti| eteSAmabhAve 'bhoiyaghare vatti 'bhogikagRhe vA' grAmasvAmino gRhe vA tiSThati, tatra ca tiSThan kiM karotItyata Aha-'ThavaNA AyariyassA' daNDakAdikamAcArya kalpayati nirAbAce pradeze, ayaM mamAcArya iti, tasya cAgrataH sakalAM cakravAlasAmAcArI prayuGkte, nivedya karotItyarthaH / eSa ekaH kAraNikaH, etacca kAraNikadvAraM, SASURSE 59 // For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM tA kAraNio duijjai jutta appamAeNaM / nikkAraNiaM etto caio AhiMDio ceva // 115 // 8 evaM tAvat kAraNiko 'dUijjaIviharati, kathaM viharati ?-'jutto appamAeNaM' apramAdena yuktaH prayatnapara ityarthaH, niSkA raNikaH itaH ata Urdhvamucyate,sa dvividhaH-caio-tyAjitaHsAraNAvAraNAdibhistyAjitaH, AhiNDakaH-agItArthaH stUpAdi drshnprvRttH| tatra tAvatyAjita ucyatejaha sAgaraMmi mINA saMkhohaM sAgarassa asahaMtA / niti tao suhakAmI niggaya mittA vinassaMti // 116 // | yathA 'sAgare' samudre 'mInAH' matsyAH saMkSobhaM sAgarasya asahamAnA nirgacchanti tataH samudrAt 'sukhakAminaH' sukhAbhilASiNo, nirgatamAtrAzca vinazyanti // | evaM gacchasamudde sAraNavIIhiM coiyA sNtaa| niti tao suhakAmI mINA va jahA viNassaMti // 117 // | evaM gacchasamudre sAraNAvAraNA eva vIcayastAbhistyAjitAH santo nirgacchanti tato gacchasamudrAtsukhAbhilASiNo mInA |iva-mInA yathA tathA vinazyanti / uktaM tyAjitadvAram , idAnImAhiNDaka ucyate uvaesa aNuvaesA duvihA AhiMDaA samAseNaM / uvaesa desadasaNa aNuvaesA ime hoMti // 118 // upadezahiNDakA anupadezahiNDakAzca, evaM dvividhA hiNDakAH 'samAsataH' saGkepeNa / 'uvaesa'tti upadezahiNDako yo dezadarzanArthaM sUtrArthobhayaniSpanno 'hiNDate' viharati / 'aNuvadesa'tti anupadezAhiNDakA ime bhavanti vakSyamANakAHcakke thUbhe paDimA jammaNa nikkhamaNa nANa nivANe / saMkhaDi vihAra AhAra uvahi taha daMsaNahAe // 119 // SACROSSAURUSALMORCAMS* in Educonmemoral For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH kAraNAkAraNaikAkitvaM ni. 115 122 // 6 // 'cakra' dharmacakraM 'stUpo' mathurAyAM 'pratimA' jIvantasvAmisaMbandhinI purikAyAM pazyati, 'jammaNa'tti janma-yatrAhatA saurikapurAdau vrajati niSkramaNabhuvaM-ujjayantAdiM draSTuM prayAti jJAnaM yatraivotpannaM tatpradezadarzanArtha prayAti nirvANabhUmi| darzanArtha prayAti / saMkhaDIprakaraNaM tadartha brajati, 'vihAreti vihArArtha brajati, sthAnAjINaM mamAtreti, 'AhAra'tti yasmin viSaye svabhAvenaiva cAhAraH zobhanastatra prayAti / 'uvahitti amukatra viSaye upadhiH zobhano labhyata ityataH prayAti 'taha dasaNahAe tathA ramyadezadarzanArtha brajati / ete akAraNA saMjayassa asamatta tadubhayassa bhave / te ceva kAraNA puNa gIyatthavihAriNo bhnniaa||120|| - etAnyakAraNAni saMyatasya, kiMviziSTasya ?-'asamattatadubhayasya' asamAptasUtrArthobhayasya saMyatasya bhavanti akAraNAnIti / 'te cevatti tAnyeva dharmacakrAdIni kAraNAni bhavanti, kasya ?-'gIyatthavihAriNo' gItArthavihAriNaH sUtrArthobhaya-| niSpannasya darzanAdisthirIkaraNArtha viharata iti / tathA cAhagIyattho ya vihAro biio gIyatthamIsio bhnnio| etto tahaa vihAro nANunnAo jiNavarehiM // 121 // ___gIyattho' gItArthAnAM 'vihAraH' viharaNamuktam / 'biito gIyatthamIsio' dvitIyo vihAraH-dvitIyaM viharaNaM gItArtha| mizra-gItArthena saha, itastRtIyo vihAro 'nAnujJAto' nokto jinavaraiH, kimarthamityata Aha saMjamaAya virAhaNa nANe taha daMsaNe caritte a|aannaalov jiNANaM kubai dIhaM tu saMsAraM // 122 // // 60 // Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only ISO nelibrary.org Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AUGAISASUSATSIRASIASSSS - saMyamavirAdhanA AtmavirAdhanA tathA jJAnadarzanacAritrANAM virAdhanA AjJAlopazca jinAnAM kRto bhavati, sthA alItArtha ekAkI hiNDan karoti dIrgha ca saMsAramiti / idAnImenAmeva gAthAM bhASyakAro vyAkhyAnayanAha saMjamao chakAyA AyAkaMTa'dvijIragelane / nANe nANAyAro desaNa caragAivuggAhe // 67 // (bhA0) 'saMjamato chakAyA' saMyamavirAdhanAmaGgIkRtya SaTAyavirAdhanA saMbhavati / 'Aya'tti AtmavirAdhanA saMbhavati, kathaM , 'kaMTa'hi'jIragelaNNe kaNTakebhyaH asthizakalebhyaH AhArasyAparaNena tathA glAnatvena |'naanne'jnyaanviraadhnaa bhavati, kathaM ? sa hiNDana jJAnAcAra na karoti, 'daMsaNa caragAiumgAhe darzanavirAdhanA, kathaM saMbhavati ?, sa hyagItArthazcarakAdibhirmyuda brAhyate, tatazcApaiti darzanam , kiM punaH kAraNaM cAritraM na vyAkhyAtam ?, ucyate, jJAnadarzanAbhAve cAritrasyApyabhAva eva drssttvyH| dvAram / evaM tAvadekaH kAraNiko 'nikkAraNio ya sovi ThANahio dUtijaMtao ya bhaNio' idAnImanekAn pratyupekSakAn pratipAdayannAha gAvi hoMti duvihA kAraNanikAraNe duvihbheo| etthaM nANattaM tamahaM vocchaM samAseNa // 123 // aneke'pi dvividhA bhavanti, katamena dvaividhyena ?, ata Aha-kAraNanikkAraNitti kAraNamaGgIkRtya akAraNaM cAGgIkRtya dvividhAH, 'duviha bheda'tti punardvividho bhedaH, ye te kAraNikAste sthAnasthitA dUijjamAnAzca, ye'pi te niSkAraNikAste'pi sthAnasthitA dUijjamAnAzca / tattha je kAraNiA dUtijaMtagA ThANahiA a te taheva asivAdIkAraNehiM jahApurva egassa gamaNavihiM vakkhANaMteNa bhaNiaM, jevi nikkAraNiA dUijjatA ThANaThiA ya te'vi taha ceva bhUbhAIhiM, Jain Education in For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH zrIogha 'jaM ettha nANattaM yadatra nAnAtvaM-yo vizeSastamahaM vakSye samAsataH / idAnImanantaragAthoktAH sarva eva sAmAnyena catuniyuktiH vidhAH sAdhavo bhavanti / droNIyA | jayamANA viharaMtA ohANAhiMDagA cauddhA u / jayamANA tattha tihA nANaTThA daMsaNacaritte // 124 // | ___ 'yatI prayatne' 'yatamAnA' prayatnaparAH 'viharantaH' viharamANA mAsakalpena paryaTantaH 'ohANa'tti avadhAvamAnAH, prtr||61|| jyAto'vasarpanta ityarthaH, tathA 'AhiNDakAH' bhramaNazIlAH, evamete caturvidhAH, idAnIM "yathoddezaM nirdezaH" iti nyAyAdyatamAnA ucyante-'jayamANA tattha tihA' yatamAnAstriprakArAH, kathaM ?, 'nANadasaNacaritte' tattha NANahA kathaM jayanti ?, jadi AyariANaM jaM suaM attho vA paggahia aNNA ya se sattI atthi ghettuM dhAre vA tAhe visajAvettA attANaM annao vaccaMti, evaM ceva dasaNapabhAvagANaM satthANaM aThAe vaccaMti, tattvArthAdInAM, tathA carittahAe desaMtaraM gayANa keNai kAradANeNaM, vattha jadi puDhavikAiyAi pauraM tato na carittaM sujjhai tAhe niggacchanti, esA carittajayaNA khalu, evaM tivihA samAsato smkkhaayaa| dAraM / idAnIM viharamANakA ucyante, ata Aha-viharatAvi a duvihA' viharamANakA dviprakArA, gacchagatA niggayA ceva, etadeva vyAkhyAnayannAhapatteyabuddha jiNakappiyA ya paDimAsu ceva vihrNtaa| AyariatheravasabhA bhikkhU khuDDA ya gacchaMmi // 125 // __ pratyekabuddhA jinakalpikAzca pratimApratipannAzca-'mAsAI sattatA' ityevamAdi ete gacchanirgatA viharamANakAH / idAnIM gacchAviSTA-ucyante-'Ayaria' AcAryaH-prasiddhaH, sthaviro-yaH sIdantaM jJAnAdau sthirIkaroti, vRSabho-vaiyAvRttyakaraNa agItArthavihAredopAHbhA.67 aneke pratyupekSakAH ni. 123125 SAARESSOU AASIASA sa SSSSSS 61 // For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SONSUSAR samarthaHbhikSavaH-etavyatiriktAH, kSullakAH prasiddhAH, 'ete gacchagatAgacchanirgatAzca' itthamupanyAsaH prAk kRtaH, tatkasmA-II jinakalpikAdayo gacchanirgatA Adau nyAkhyAtAH ?, ucyate, jinakalpikAdInAM prAdhAnyakhyApanArtham , Aha-prathamameva kasmAditthaM nopanyAsaH kRtaH ?, ucyate, te'pi jinakalpikAdayo gacchagatapUrvA evAsyArthasya jJApanArtham , Aha-pratyekabuddhA na gacchanirgatAH, na, teSAmapi janmAntare tannirgatatvasadbhAvAt , yatasteSAM nava pUrvANi pUrvAdhItAni vidyante / dvaarm|| idAnImavadhAvataH pratipAdayannAha__ ohAvaMtA duvihA liMgavihAre ya hoMti nAyavA / liMgeNa'gAravAsaM niyayA ohAvaNa vihAre // 126 // __'avadhAvantaH' pravrajyAderapasarpantaH 'dvividhAH' dviprakArAH 'liMgavihAre yatti liGgAdavadhAvante-avasarpanti gRhasthatAM pratipadyanta ityarthaH, 'vihAre yatti udyatavihArAd ye'vadhAvanti-apasarpanti pArzvasthAdayo bhavanti, evamete vijJeyA bhavantya | vdhaavmaanaaH| etadeva vyAkhyAnayannAha-liMgeNa'gAravAsaMliGgenAvadhAvan gRhavAsaM pratipadyate, nitiyA ohAvaNa vihAre' vihArAdavadhAvannityAdiSu vAsaM karoti / dAraM / idAnImAhiNDakAn pratipAdayannAha uvaesa aNuvaesA duvihA AhiMDaA muNeyavA / uvaesadesadasaNa thUbhAI huMti NuvaesA / / 127 // tatra eke upadezAhiNDakAH apare'nupadezAhiNDakAH evamete dvividhA AhiNDakA muNitavyAH / tatra 'uvaesa'tti bAraparAmarzaH 'desadasaNa'tti dezadarzanArtha dvAdaza varSANi ye paryaTanti sUtrAoM gRhItvA ete upadezAhiNDakAH / anupadeze tvamI SAIRSANASANSARKARSANSAR Jain Education intento For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIoSa- niyuktiH droNIyA vRttiH 130 // 62 // bhavanti -'thUbhAdI hoti'NuvaesA' stUpAdigamanazIlA anupadezAhiNDakAH / uktA AhiNDakAH / dvAram / adhunA ye te ga aneke pracchagatA biharamANakAsteSAmeva vidhi pratipAdayannAha tyupekSakAH puNNami mAsakappe vAsAvAsAsu jayaNasaMkamaNA / AmaMtaNA ya bhAve suttattha na hAyaI jattha // 128 // IPI ni. 126__ 'mAsakalpe' mAsAvasthAne pUrNe sati tathA 'vAsAvAsAsutti varSAyAM vAso varSAvAsaH tasmin vA yo vAsakalpastasmin pUrNe sati / punazca yatanayA-saMkrAmaNayA kSetrasaMkrAntiH krtvyaa| kiM kRtvA ?-'AmaMtaNA yatti AmantraNaM AcAryaH ziSyAnAmantrayati-pRcchati kSetrapratyupekSakapreSaNakAle,cazabdAdAgateSu kSetrapratyupekSakeSu kSetragamane vA, bhAvetti AgateSu kSetrapratyupekSakeSu bhAvaM pratIkSate, kasya kiM kSetraM rocate ?, tatra sarveSAM mataM gRhItvA yatra sUtrArthahAnirna bhavati tatra gamanaM krissytyaacaaryH|| idAnImenAmeva gAthAM vyAkhyAnayati, atra yadupanyastaM 'jayaNasaMkamaNa'tti tad vyAkhyAnayannAha| appaDilehiadosA basahI bhikkhaM ca dullaha hojA / bAlAigilANANa va pAuggaM ahava sajjhAo // 129 // PI apratyupekSaNe doSA bhavanti, te cAmI-'vasahitti kadAcidvasatidurlabhA bhavet, tathA bhikSA vA durlabhA bhavet tathA bAlAdiglAmAnAM prAyogyaM durlabhaM bhavet / athavA svAdhyAyo durlabhaH, mAMsAdyAkIrNatvAt tasmAt kim - tamhA puvaM paDilehiUNa pacchA bihIe saMkamaNaM / pesei jai aNApucchiu~ gaNaM tatthime dosA // 130 // tasmAtpUrvameva 'pratyupekSya' nirUpya pazcAd vidhinA' yatanayA saMkramaNaM karttavyam / idAnIM yadupanyastaM 'AmaMtaNA ye SHES // 32 // For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yavayavena taM vyAkhyAnayannAha - 'peseti jai aNApucchi gaNaM' preSayati kSetrapratyupekSakAn yadi gaNamanApRcchaca tabeme 'doSAH' vakSyamANalakSaNAH airegovahipaDilehaNAe katthavi gayati to pucche / khette paDileheuM amugattha gayanti taM dudvaM // 131 // yadA kSetrapratyupekSakAH zeSaprabrajitAnanApRcchatha gatAstadA kathaM jJAyante 1, ata Aha-- atiriktopadhipratyupekSaNAyAM satyAM te pRcchanti - kutra gatAsta ityevaM pRcchanti / AcAryo'pyAha-kSetraM pratyupekSitumamukatra kSetre gatA iti, te'pyAhu:- 'taM duI ti 'tat' kSetraM na zobhanaM yatastatra gacchatAM - tejA sAvaya masagA oma'sive seha itthipaDiNIe / thaMDillaagaNi uTThANa evamAI bhave dosA // 132 // stenAH arddhapathe svApadAni vyAghrAdIni mazakA vA'tiduSTAH omaM-durbhikSaM 'asivaM' devatAkRta upadravo yadivA 'seha' ti abhinavapravrajitasya svajanA vidyante, te cotpravrAjayanti, 'itthi'tti striyo vA mohapracurAH, 'paDiNIe'tti pratyanIkopadravazca, 'thaMDila'tti sthaNDilAni vA na tatra vidyante, 'agaNi'tti agninA vA dagdhaH sa dezaH, 'uDANe'tti 'utthitaH ' udvasitaH pradezo vA'pAntarAle ityevamAdayo doSA bhavanti, tatrApi prAptasyaite doSAH paJcati tAvasIo sAvayadubhikkhateNapaurAI / NiyagaMpadANe pheDaNahariyAi (harihariyaNapaNNIe // 133 // sa hi pratyantadezaH mlecchAdyupadravopetaH 'tApasyaH' tApasaprabrAjikAH tAzca pracuramohAH saMyamAdutraMzayanti zvApadabhayadu|rbhikSabhayastenapracurANi vA kSetrANi 'niyaga'tti abhinavapratrajitasya nijaH - svajanAdiH sa cotpravrAjayati 'paduDa' tti pradviSTo For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S ApRcchA gaNasya ni.131135 zrIogha- 18|vA tatra kazcit 'uThANe'tti utthitaH-udvasitaH sa kadAciddezobhavet 'pheDaNa'tti prAk tatra vasatirAsIt idAnIM tu kadAciniyuktiH dapanItA bhavet / (hari) haritapaNNIya'tti haritaM tatra zAkAdi bAhulyena bhakSyate, tacca sAdhUnAM na kalpate durbhikSaprAyaM vA droNIyA 'haritapaNI'ti tatra deze keSucigRheSu rAjJo daNDaM dattvA devatAyai balyartha puruSo mAryate, sa ca pravrajitAdibhikSArtha praviSTaH san , vRttiH tatra gRhasyopari ArdrA vRkSazAkhA cihUM kriyate, tacca gRhItasaGketo dUrata eva pariharati, agRhItasaGketazca vinazyati, tasmAdgaNaM pRSTvA gantavyamiti / athavA'nyakartRkIyaM gAthA, tatazca na punaruktadoSaH / idAnIM sa AcAryaH kSetrapratyupekSakAn preSayan sarva gaNamAlocayati, atha tu vizeSyaM kazcidekamAlocayati ziSyAdikaM tatazcaite doSA bhavantisIse jai AmaMtai paDicchagA teNa bAhiraM bhAvaM / jai iyarA to sIsA tevi samattaMmi gacchati // 134 // ziSyAn viziSya kevalAn yadyAmantrayati tatazca ko doSaH ?, 'paDicchaga'tti sUtrArthagrahaNArtha ye AyAtAH sAdhavaste pratIcchakAH 'teNa'tti tena anAlocanena 'bAhiraM bhAvaM'ti bahirbhAvaM cintayanti, bAhyA vayamatra / athetarAn-pratIcchakAnAlocayati tataH ziSyA bahirbhAvaM manyante, pratIcchakAzca sUtrArthagrahaNasamAptau gacchanti tatazcAcArya ekAkI saMjAyata ityevaM doSastAvat / atha vRddhAn pRcchati tataHtaruNA bAhirabhAvaM na ya paDilehovahIna kiikammaM / mUlayapattasarisayA paribhUyA vaccimo therA // 135 // vRddhAnAlocayati taruNA bahirbhAvaM manyante, tatazca te taruNAH kiM kurvantyata Aha-'na ya paDilehovahIM' upadheH pratyupekSaNAM na kurvanti, na ca kRtikarma-pAdaprakSAlanAdi kurvanti / atha taruNAneva pRcchati tataH ko doSa, vRddhA evaM ASAASAASRISAISOSASTO For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SACCURA || cintayaMti-mUlayapattasarisayA' mUla-AdyaM yatparNa nissAraM paripakvaprAyaM tattulyA vayamata eva ca paribhUtAstatazca brajAmaH ityevaM sthavirAzcintayanti, yadivA 'mUlayapattasarisayA' mUlakapatratulyAH zAkapatraprAyA vayam , atha mataM sthavirA na praSTavyA eva, tattu na, yata Aha juNNamaehi vihaNaM jaM jUhaM hoi suTThavi mahallaM / taM taruNarahasapoiyamayagummaiaM suhaM haMtuM // 136 // jIrNamRgairvihInaM yathaM bhavati suSThapi mahattayUthaM taruNarabhase-roge potitaM-nimagnaM madena gulmayitaM-mUDhaM 'sukhaM hantuM' vinAzayituM sukhena tavyApAdyate / yasmAdetadevaM tasmAtsarva eva militAH santaH praSTavyAH, katham ,thuimaMgalamAmaMtaNa nAgacchai jo ya pucchio na kahe / tassuvari te dosA tamhA miliesu pucchejjA // 137 // __ stutimaGgalaM kRtvA-pratikramaNasyAnte stutitrayaM paThitvA tatazcAmantrayati, AkArite ca dUrastho yadi nAgacchati kazcidyo vA pRSTaH sanna kathayati tatastasyopari te doSAH, tasmAnmiliteSu pracchanIyamekatrIbhUteSu / 8 keI bhaNeti purva paDilehia evameva gaMtavaM / taM ca na jujaha vasahI pheDaNa AgaMtu paDiNIe // 138 / kecanAcAryA evaM bruvate-prAk pratyupekSite yasmin kSetre prAgapi sthitA Asan tasmin punarapratyupekSya gamyate, tacca na yujyate, yasmAttatra kadAcit 'vasahI pheDaNa'tti sA prAktanI vasatirapanItA, Agantuko vA pratyanIkaH saMjAtaH, ata eva doSabhayAtpUrvadRSTA'pi vasatiH pratyupekSaNIyA / idaM ca te praSTavyAHkayarI disA pasatthA? amuI sanvesi aNumaI gmnnN| caudisi ti du egaM vA sattaga paNagaMtiga jahaNNaM // 139 // Jain Educationitis For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH ApRcchA ni. 136. 138 bAlAderapre___SaNaM |ni. 139 panto vrajantyata Aha-tambhave tisRSu yAnti, tadabhAva yAdA puurvdkssinnpshcimottraasuprthmtaa| CANAGAR // 64 // 140 KHASIAALISIASHARA katarA dik 'prazastA' zobhanA ?, sukSemapathetyarthaH, te'pyAhuH 'amuI' amukA dik sukSemeti / evaM sarveSAM yadA 'anumatA' abhirucitA bhavati, pathe(panthA i)tyarthaH, tadA gamanaM karttavyam / tatra 'catasRSvapi dikSu' pUrvadakSiNapazcimottarAsu pratyupekSakAH prayAnti, athavA catasRNAM dizAmupadravAdisambhave tisRSu yAnti, tadabhAve dvayordizoryAnti, tadabhAve'pyekasyAM dizitAsu ca dikSuvrajantaH kiyanto vrajantyata Aha-'sattaga paNagaM tiga jahaNNaM' ekaikasyAM dizi utkRSTataH sapta sapta prayAnti, saptAnAmabhAve paJca paJca brajanti, paJcAnAmabhAve jaghanyena trayastrayaH prayAntIti / atra ca ye AbhigrahikAste prahetavyAH, teSAM tvabhAve| aNabhiggahie vAvAraNA u tattha u ime na vAvAre / bAlaM vuDDamagI jogiM vasahaM tahA khamagaM // 140 // ___ 'aNabhiggahie'tti yairabhigraho na gRhItastAn vyApArayed-gamanAya codayedityarthaH / tatra tu bAlaM vRddha agItArtha yoginaM 'vRSabhaM' vaiyAvRttyakara tathA 'kSapaka' mAsakSapakAdikam , etAnna vyApArayedgamanAya / idAnImetAmeva gAthAM bhASyakRd vyAkhyAnayannAhahIleja va kheleja va kajjAkajaM na yANaI baalo| sovA'NukaMpaNijjo na diti vA kiMci bAlassa ||18||(bhaa0) __ bAle preSyamANe'yaM doSo-hiyate mlecchAdinA krIDeta vA bAlasvabhAvatvAt kAryAkArya ca-karttavyAkarttavyaM vA na jAnAti bAlaH, sa ca bAlaH kSetrapratyupekSaNArtha prahitaH san anukampayA sarva labhate, Agatya cAcAryAya kathayati yaduta sarva labhyate, gatazca tatra gaccho yAvanna kiJcillabhate, cellakasyaivAnukampayA sa lAbha AsIt , athavA na dadAti vA kizciddhAlAya paribhavenAtastaM na vyApArayet / vRddho'pi na preSaNIyo, yatastatraite doSAH bhA. 68 // 64 // Jain Education a l For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | vuho'NukaMpa Nijo cireNa na ya maggathaMDile pehe / ahavAvi bAlabuDA asamatthA goyaratiassa / / 69 / / (bhA0 ) vRddho'nukampanIyastatazcAsAveva labhate nAnyaH, tathA 'cireNaM' ti 'cireNa' prabhUtena kAlena gamanaM AgamanaM ca karoti, ma ca 'mArga' panthAnaM pratyupekSituM samarthaH nApi sthaNDilAni pratyupekSituM samarthaH, idAnIM tu dvayorapi bAlavRddhayostulyadoSohAvanArthamAha- athavA bAlA vRddhAzca 'asamarthAH' azaktAH 'gocaratrikasya' trikAlabhikSATanasyetyarthaH / dAraM / agItArthe'pi preSyamANe ete doSAH paMthaM ca mAsavAsaM uvassayaM ecireNa kAleNaM / ehAmonti na yANai cautrihamaNuNNa ThANaM ca // 70 // ( bhA0 ) 'panthAnaM' mArga na jAnAti vakSyamANaM 'mAsa'ti mAsakalpaM na jAnAti 'vAsa'ti varSAkalpaM na jAnAti, tathA 'upAzrayaM' vasatiM parIkSituM na jAnAti, tathA zayyAtareNa pRSTaH - kadA AgamiSyatha ?, tatazca bravIti - 'eccireNa ehAmo tti iyatA kAlena - arddhamAsAdinA eSyAma ityevaM vadato yo doSaH avidhibhASaNajanitastaM na jAnAti, yataH kadAcidanyA dik zobhanatarA zuddhA bhavati tatra gamyate, ato naivaM vaktavyam etAvatA kAlenaiSyAmaH / tathA 'caubiha maNuNNa'ti tatropAzraye zayyAtarazcaturvidhamanujJApyate - dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazceti, tatra dravyatastRNaDagalAdi anujJApyate, kSetrataH pAtrakamakSAlanabhUmiranujJApyate, kAlato divA rAtrau vA nissaraNamanujJApyate, bhAvato glAnasya kasyacidbhAvapraNidhAnArthaM kAyikAsaJjJAdi nirUpyate, etAM caturvidhAmanujJAmanujJApayituM na jAnAti / 'ThANaM ca'tti vasatiH kIdRze prazaste sthAne bhavatItyetanna jAnAti / dvAraM / yoginamapi na preSayet, kasmAt ? - Jain Educational For Personal & Private Use Only gelibrary.org Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha- tUraMto a Na pehe paMthaM pADhahio na cira hiMDe / vigaI paDisehei tamhA jogiM na pesejA // 71 // (bhA0) bAlAderapreniyuktiH | tvaramANaH sanna pratyupekSate panthAnaM, tathA pAThArthI sanna ciraM bhikSAM hiNDate, tathA labhyamAnA vikRtIH-dadhyAdikAHprati- SaNaM bhA. droNIyA 1 pedhayati, tasmAdyoginaM na preSayet / dAraM / vRSabho'pi na preSaNIyo yata ete doSA bhavanti 69-72 vRttiH ThavaNakulANi na sAhe sihANi na deMti jA viraahnnyaa|pritaavnn aNukaMpaNa tiNha'samattho bhave khamago72 bhAda * agItArthI derapi preSaNaM | vRSabho hi preSyamANaH kadAcidruSA sthApanAkulAni 'na sAhe'tti na kathayati, athavA 'siTThANi na deMti'tti kathitAnyapi |ni.141 tAni sthApanAkulAni na dadati anyasya, tasyaiva tAni paricitAni, 'jA virAhaNaya'tti tatazca sthApanAkuleSu alabhyamAneSu yA virAdhanA glAnAdInAM sA sarvA AcAryasya doSeNa kRtA bhavati / dAraM / atha kSapako'pi na preSyate, yataH paritA panA-duHkhAsikA AtapAdinA bhavati kSapakasya, 'aNukapaNa'tti anukampayA vA lokaH kSapakasyaiva dadAti, nAnyasya, ||tathA 'tiNha'samattho bhave khamaoM' trayo vArA yadbhikSATanaM tasya-vAratrayATanasyAsamarthaH kSapakaH / dvAram / yadA tu punaH15 preSaNArhA na bhvnti,| ee ceva havejjA paDilomeNaM tu pesae vihinnaa| avihI pesijate te ceva tahiM tu paDilomaM // 141 // eta eva bAlAdayo bhaveyustadA kiM karttavyamityAha-'paDilomeNaM tu pesae vihiNA' anulomaH-utsargastadviparItaH pratilomaHapavAdastaM pratiloma-apavAdamaGgIkRtya etAneva bAlAdIn preSayet , katham ?-'vidhinA' yatanayA-vakSyamANayA / yadA punasta eva bAlAdayo'vidhinA preSyante tadA'vidhinA preSyamANeSu ta eva doSAH, ka', 'tahiM tu' 'tasmin kSetre preSyamA-11 Jain Education Internatronal For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAnAM katham ? - 'paDilomaM ti pratilomaM apavAdamaGgIkRtya / athavA'vidhinA preSyamANeSu ta eva doSAH, tatra 'paDilomaM ti avidhipratilomo vidhistena - pratilomavidhinA preSayet / idAnIM bAlAdInAM preSaNArhatve prApte yatanA pratipAdyate - tatra ca gaNAvacchedakaH preSyate, tadabhAve'nyo gItArthaH, tadabhAve'gItArtho'pi preSyate, tasya ko vidhiH 1 - sAmAyArimagIe jogamaNAgADha khavaga pArAve / veyAvacce dAyaNajuyalasamatthaM va sahiaM vA // 142 // agItArthasya sAmAcArI kathyate, tataH preSyate, tadabhAve yogI preSyate, kiMviziSTaH 1 - 'aNAgADhe 'si anAgADhayogI - bA - hyayogI yogaM nikSipya 'pArayitvA' bhojayitvA preSyate, tatastadabhAve kSapakaH preSyate, kathaM ? - 'pArAve'tti bhojayitvA tadabhAve vaiyAvRttyakaraH, etadevAha - 'veyAvacce 'tti vaiyAvRttyakaraH preSyate, 'dAyaNa'tti sa ca vaiyAvRttyakaraH kulAni darzayati, tadabhAve 'juala'tti yugalaM preSyate - vRddhastaruNasahitaH bAlastaruNasahito vA, 'samatthaM va sahiaM va'tti samarthe vRSabhe preSyamANe taruNena saha vRddhena vA saha, dvitIyo vakAraH pAdapUraNaH / Aha-prathamaM balAdaya upanyastAH, tatkasmAtteSAmeva preSaNavidhirna pratipAditaH prathamaM 1, ucyate, ayameva preSaNakramaH, yaduta prathamamagItArthaH preSyate pazcAdyogiprabhRtaya iti, Aha-itthamevopanyAsaH kasmAnna kRtaH 1, ucyate, apreSaNArhatvaM sarveSAM tulyaM varttate, tatazca yo'stu so'stu prathamamiti na kazciddoSaH / idAnIM teSAM gamanavidhiM pratipAdayannAha - paMthucAre udara ThANe bhikkhaMtarA ya vasahIo / teNA sAvayavAlA paccAvAyA ya jANavihI // 143 // 'paMtha 'ti panthAnaM mArge caturvidhayA pratyupekSaNayA nirUpayanto gacchanti, 'uccAre tti uccAraNaprazravaNabhUmiM nirUpayanto For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha- niyuktiH droNIyA vRttiH RES brajanti, 'udae'tti pAnakasthAnAni nirUpayanti, yena bAlAdInAM pAnIyamAnIya dIyate, 'ThANe tti vizrAmasthAnaM gacchasya gamanavidhiH nirUpayanto vrajanti, 'bhikkhaM ti bhikSAM nirUpayanti, yeSu pradezeSu labhyate yeSu vA na labhyata iti, 'aMtarA ya vasahIutti ni. 142 8 antarAle vasatIzca nirUpayanto gacchanti yatra gacchaH sukhena vasituM yAti, stenAzca yatra na santi, yatra vyAlAH tathA 8 | 143 svApadA na santi-zvApadabhujagAdayo na santi, 'paJcAvAya'tti ekasmin pathi gacchatAM divA pratyapAyaH, anyatra rAtrI bhA.73-74 pratyapAyaH, tato nirUpya gantavyam / 'jANavihitti ayaM gamanavidhiH / idAnIM bhASyakAra enAmeva niyuktigAthAM pratipadaM vyAkhyAnayannAhaso ceva u niggamaNe vihI u jo vanio u egassa / dave khette kAle bhAve paMthaM tu paDilehe // 73 // (bhaa0)| | sa eva vidhirya ekasya nirgamane uktaH, 'visajjaNA paose' ityevamAdiko vidhirutaH, idAnIM pathi vrajato vidhirucyatesa cAya-'dabe khette kAle bhAve paMthaM tu paDilehe'tti dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca mArga pratyupekSate / idAnImetAneva dravyAdIn vyAkhyAnayannAhakaMTagateNA vAlA paDiNIyA sAvayA ya dabaMmi / samavisamaudayathaMDila bhikkhAyari aMtarA khette ||74||(bhaa0)| tatra kaNTakAH stenA vyAlAH pratyanIkAH zvApadAH eteSAM pathi yatpratyupekSaNaM sA dravyaviSayA pratyupekSaNA bhavatIti | // 66 // dvAraM / tathA samaviSamaudakasthaNDilabhikSAcaryAdInAM yA 'antare' pathi pratyupekSaNA sA kSetrataH pratyupekSaNA / dvAram / idAnIM kAlapratyupekSaNAM pratipAdayannAha RANA . Jain Education For Personal & Private Use Only lelibrary.org Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ diyarAu'paccavAe ya jANaI sugamaduggame kAle / bhAve sapakkhaparapakkhapellaNA niNhagAIyA // 75 // (bhA) divA pratyapAyo rAtrI vA pratyapAyo na vA pratyapAya ityetajjAnAti, tathA divA'yaM panthAH sugamo durgamo vA rAtrI vA sugamo durgamo vA evaM yatparijJAnaM sA kAlataH pratyupekSaNA / dvAram / bhAvataH pratyupekSaNA iyaM, yaduta sa viSayaH svapakSaNa parapakSeNa vA''krAnto-vyAptaH, kazcAsau svapakSaH parapakSazcAta Aha-'niNhagAIyA' nihnavakAdiH svapakSaH, AdigrahaNAccarakaparivrAjakAdiH parapakSaH, ebhiranavarataM prArthyamAno loko na kiJcit dAtumicchati ityevaM yA nirUpaNA sA bhAvapratyupekSaNA / dAraM / kathaM punaste brajantItyAha- . | muttatthaM akaritA bhikkhaM kA aiMti avaraNhe / biiyadiNe sajjhAo porisiaddhAi saMghADo // 144 // .. sUtrapauruSI arthapauruSI cAkurvanto brajanti tAvadyAvadabhimataM kSetraM prAptA bhavanti, punazca te kiM kurvantItyata Aha"bhikkhaM kAuM aiMti avaraNhe' bhikSAM kRtvA-tadAsannagrAme tadbahirvA bhakSayitvA punazcAparAhe pravizanti, tato vasatimanveSayanti, labdhAyAM ca vasatau kAlaM gRhItvA dvitIyadivase kiJcinyUnapauruSImAtraM kAlaM svAdhyAyaM kurvanti / punazca pori siaddhAi saMghADo' 'paurusiaddhAe' pauruSIkAle saGghATakaM kRtvA bhikSArtha pravizanti, athavA svAdhyAyaM kiyantamapi kAlaM 13 kRtvA 'paurusiaddhAe' arddhapauruSyAmityarthaH, saGghATakaM kRtvA pravizantIti / idAnIM te saGghATakena praviSTAstatkSetraM tridhA vibha-13 jayanti, etadevAhakhettaM tihA karettA dosINe nINiaMmi a vayaMti / aNNo laddho bahuo thovaM de mA ya rUsejjA // 145 // RELARAMANAS o012 dain Education a l For Personal & Private Use Only hinelibrary.org Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha niyuktiH droNIyA vRttiH NAGACASSASAREER kSetraM tridhA kRtvA-tribhirbhAgairvibhajya eko vibhAgaH pratyuSasyeva hiNDyate, aparo madhyAhne hiNDyate, aparo'parAhe, evaM dravyAdiprate bhikSAmaTanti / 'dosINe nINiyaMmi u vadaMti' 'dosINe' paryuSite AhAre nissArite sati vadanti-'aNNo laddho bahuo' tyupekSaNA anya AhAro labdhaH pracuraH, tatazca 'thovaM de'tti 'stokaM dadasva' svalpaM prayaccha, 'mA ya rUseja'tti mA vA roSaM grahISya- bhA. 75 syanAdarajanitam , etaccAsau parIkSArtha karoti, kimayaM loko dAnazIlo ? na veti / / ni.144 148 __ ahava Na dosINaM cia jAyAmo dehi dahi ghayaM khIraM khIre ghayagulapejA thovaM thovaM ca svvtth||146|| __ athavA etadasau sAdhubravIti-na vayaM dosINaM cia yAcayAmaH, kintu dadhi yAcayAmaH, tathA kSIraM yAcayAmaH, tathA kSIre|8 labdhe sati guDaM ghRtaM peyAM dadasva / 'sarvatra' sarveSu kuleSu stoka 2 gRhNanti te sAdhavaH, evaM tAvatpratyuSasi bhikSATanaM kurvanti / adhunA madhyAhnATanavidhirucyatemajjhaNhi paurabhikkhaM paritAviapijjajUsapayakaDhiI obhaTThamaNobharTa lagabhai jaM jattha pAuggaM // 147 // * madhyAhne pracurA bhikSA labhyate 'paritAviya'tti paritalitaM sukumArikAdi, tathA peyA labhyate, jUSaH pATalAdeH, [paTo-1 lAdeH] tathA payaH-kathitaM 'ohahamaNobhaha labbhati' prArthitamaprArthitaM vA labhyate 'jaM jattha' 'yad' yadvastu 'yatra' kSetre 'prAyogyaM' iSTaM taditthaMbhUtaM kSetraM pradhAnamiti / idAnImaparAhe bhikSAvelAM pratipAdayannAha carime paritAviyapejajUsa Aesa ataraNahAe / ekekagasaMjuttaM bhattahra ekkame karasa // 148 // 'carime' caramapauruSyAmaTanti, tatra ca paritalitAni peyA yUSazca yadi labhyate tataH 'Aesa'tti prAghUrNakaH 'ataraNa'tti Jain Education inter For Personal & Private Use Only na Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ glAnastadeSAmarthAya bhavati, tatazca tatpradhAnam / evaM te'TitvA bhattahati udarapUraNamekasyAnayanti, katham ?-'ekkevagasaMjuttaM' ekaH sAdhurekena saMyukto yasminnAnayane tadekaikasaMyuktamAnayanti, 'ekkamekkassatti parasparasya Anayanti, eduktaM bhavatidvau sAdhU aTataH eka Aste pratyuSasi punardvitIyavelAyAM tayordvayormadhyAdeka Aste aparaH prayAti prathamavyavasthitaM gRhItvA, tRtIyavelAyAM ca yo dvitIyavelAyAM rakSapAlaH sthitaH sa prathamasthitarakSapAlena saha vrajati, itarastu yena vArAdvayamaTitaM sa tiSThati, evameva eSAM trayANAmekaikasya saGghATakakalpanayA paryaTanaM dvayoryojanIyam / evam osaha bhesajjANi a kAlaM ca kule ya dANamAINi / saggAme pehittA pehaMti tato paraggAme // 149 // | evaM auSadhaM-haritakyAdi, bheSajaM-peyAdi, etacca prArthanAdvAreNa pratyupekSate, 'kAlaM ca'tti kAlaM pratyupekSate, 'kule ya dANamAINi' kulAni ca dAnazrAddhakAdIni, "dANe ahigamasaddhe" evamAdi, etAni kulAni pratyupekSate / etAni ca svagrAme 31 | 'pehettA' pratyupekSya tataH paragrAme pratyupekSante / coyagavayaNaM dIhaM paNIyagahaNe ya naNu bhave dosA / jujjai taM gurupAhuNagilANagaTThA na duppaTThAM // 150 // codakavacanaM, kimityata Aha-'dIhaM' dIrgha bhikSATanaM kurvanti te 'paNIyagahaNe'tti snehavadravyagrahaNe ca nanu bhavanti doSAH / AcAryastvAha-'jujjati taM' yujyate tatsarva dIrgha bhikSATanaM yat praNItagrahaNaM ca, yataH 'gurupAhuNagilANagaTThA' guruprAghUrNakaglAnArthamasau pratyupekSate na dArtha, na cAtmArtha praNItAdergrahaNamiti / jai puNa khaddhapaNIe akAraNe ekasipi giNhejA / tahi dosA teNa u akAraNe khaddhanidbAI // 151 // SAESCREESASARALLECTROCAX Jain Education - For Personal & Private Use Only Co elbrary.org Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha droNIyA vRttiH // 68 // 152 __ yadi punaH khaddhaM-pracuraM praNItaM-snigdhaM, etAni akAraNe sakRdapi gRhNIyAt 'tahiaM dosA' tatastasmin grahaNe doSA bhave- drvyaadipryuH| kiM kAraNam ?-yataH 'teNa u' 'tena' sAdhunA 'akAraNe khaddhaniddhAI' 'akAraNe' kAraNamantareNaiva khaddhAI-bhakSitAni tyupekSakAH snigdhAni-snehavanti dravyANi, athavA akAraNe 'khaddhaniddhAI pracurasnigdhAni tenaasevitaaniiti| ni. 149evaM-ruie thaMDila vasahI deuliasuNNagehamAINi / pAogamaNuNNavaNA viyAlaNe tassa parikahaNA // 152 // vasatevRSa| 'evaM' uktena prakAreNa 'rucie'tti 'rucite' abhISTe kSetre sati 'thaMDila'tti tataH sthaNDilAni pratyupekSante, yeSu mRtaH bhakalpanA pariSThApyate mahAsthaNDilaM 'vasahi'tti vasatiM nirUpayanti, kiM prazaste pradeze Ahozvidaprazaste-siMgakhoDAdiyukte iti, patta-10 bhA.76-77 namadhye zAlAdi, tadabhAve 'deuliA' devakulaM zUnyaM pratyupekSyate 'sunnagehamAdINi' zUnyagRhAdIni Adizabdena sabhA gRhyate, tAM ca vasatiM labdhvA kiM karttavyaM ?-'pAuggamaNuNNavaNA' prAyogyAnAM-tRNaDagalakAdInAM zayyAtaro'nujJApanAM kAryate-yathA utsakalaya etAni vastUni / athAsau prAyogyAni na jAnAti 'viyAlaNe'tti vicArayati, prAyogyaM kimabhidhIyate ? iti, evaMvidhe vicAre tasya zayyAtarasya kathyate 'parikahaNA' yathA'smAkaM tRNakSAraDagalAdi utsaMkalayet / etAM niyuktigAthAM bhASyakAro vyAkhyAnayati, tatra rucite kSetre sthaNDilaM parIkSyate, tacca bahuvaktavyatvAdupariSTAdvakSyati, vasa|tistu kIdRze sthAne karttavyA kIdRze ca na karttavyeti vyAkhyAnayannAha // 68 // siMgakkhoDe kalaho ThANaM puNa neva hoi calaNesuM / ahiThANi poharogo pucchaMmi a pheDaNaM jANa ||76||(bhaa0) hai muhamUlaMmi a cArI sire ya kauhe ya puuyskaaro| khaMdhe paTTIeN bharo pomi ya dhAyao vasaho // 77 // (bhA0) SAACACANCARENCES tistu kIdRze sthAnkAro vyAkhyAnayati, tatra ra kathyate parikahaNA' yathA Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only SKlinelibrary.org Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatra vAmapAopaviSTapUrvAbhimukhavRSabharUpaM kSetraM buddhyA kalpayitvA tata idamucyate-'zRGgakhoDe' zRGgapradeze yadi vasatiM karoti tataH kalaho bhavatIti kriyA vakSyati, 'sthAnaM' avasthitirnAsti 'caraNeSu' pAdapradezeSu, 'adhiSThAne' apAnapradeze vasatau kriyamANAyAmudararogo bhavatIti kriyA sarvatra yojanIyA / 'pucche' pucchapradeze 'pheDaNaM' apanayanaM bhavati vstyaaH|| mukhamUle cArI bhavati, zirasi-zRGgayormadhye kakude ca pUjAsatkAro bhavati, skandhe pRSThe ca bhAro bhavati, sAdhubhirAgacchadbhirAkulA bhavati, udarapradeze tu nityaM tRpta eva bhavati kSetravRSabhaH / vasatirvyAkhyAtA, tavyAkhyAnAcca devakulazUnyagRhAdyapi vyAkhyAtameva draSTavyam / iyaM ca vRSabhaparikalpanA yAvanmAnaM vasatinA''krAntaM tasmin nopariSTAt , upariSTAttu tadanusAreNa karttavyA vasatiH / adhunA 'pAuggaaNuNNavaNa'tyamumevAvayavaM vyAkhyAnayannAha, tatra prAyogyAnAmanujJApanA kartavyA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, tatra dravyataH dave taNaDagalAI acchaNabhANAidhovaNA khette / kAle uccArAI bhAveNa gilaannkuuruvmaa||78|| (bhA0) ___ 'dravyataH' dravyamaGgIkRtya tRNAnAM saMstArakArtha DagalAnAM ca-adhiSThAnaproJchanArtha leSTranAmanujJApanA kriyate / kSetre' kSetraviSayA'nujJApanA 'acchaNaM ti AsyA yatrAsyate yathAsukhena svAdhyAyapUrvakaM 'bhANAdidhovaNA' bhAjanAdidhAvana-kSAlanaM pAtrakAderyatra kriyate sA kSetrAnujJA / kAlaviSayA'nujJA divA rAtrau vA uccArAdivyutsarjanam / bhAvaviSayA'nujJApanA glAnAdeH sAmyakaraNArtha nivAtapradezAdyanujJApanA kriyate / idAnIM 'viyAlaNe tassa parikahaNa'tti amumavayavaM vyAkhyAnayannAha, 'kUruvamA' yadA zayyAtara evaM brUte-iyati pradeze mayA'vasthAnamanujJAtaM bhavatAM nopariSTAt , tadA tasya parikathanA kriyate Jain Education For Personal & Private Use Only brary.org Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH kUradRSTAntena, yo hi bhojanaM kasyaciddadAti sa niyamenaiva bhojanodakAsecanAdyapi dadAtyanuktamapi sAmokSiptam , evaM vasati dravyAdyanuprayacchatA uccAraprazravaNabhUmyAdi sAmarthyAkSiptaM sarvameva dattaM bhavati, athavA idamasau zayyAtaro vicArayati-kiyantaM kAlamatra | jJApana |sthAsyanti bhavantaH ?, asmin vicAre tassa parikahaNA | bhA. 78 zayyAtareNa jAva gurUNa ya tujjha ya kevaiyA tattha saagrennuvmaa| kevaikAleNehiha ? sAgAra ThavaMti aNNevi // 153 // kAlAdi___ yAvad gurUNAM te-tava ca pratibhAti tAvadavasthAnaM kariSyAmaH, athaivamasau vicArayati-viyAlaNA, yaduta 'kevaiA' vicAraH kiyanta ihAvasthAsyante ?, tassa parikahaNA kriyate, sAgareNopamA, yathA hi sAgaraH kvacitkAle pracurasalilo bhavati kvaci- |ni. 153punarmaryAdAvastha eva bhavati, evaM gaccho'pi kadAcidvahupravrajito bhavati kadAcitsvalpapravrajita iti / athAsau punarapi 154 'viAlaNa'tti vicArayati-yathA 'kevaikAleNehihatti kiyatA kAlenAgamiSyatha ?, evamuktAH santaH sAdhavaH tatra 'sAgAra Thaviti' savikalpaM kurvantItyarthaH, kathaM kurvanti ?-'annevi' anye'pi sAdhavaH kSetrapratyupekSaNArtha gatA eva, tatazca tadAlo-14 canenAgamiSyAma iti // puSaddiDhe icchai ahava bhaNijjA havaMtu evaiyA / tattha na kappaha vAso asaMI khettANa'NunnAo // 154 // yadA tvasI pUrvadRSTAnevecchati yaiH prAga mAsakalpaH kRta AsIt , svabhAveneSyAluH sa dRSTapratyayAnicchati, nAnyAn , // 69 // tatra na kalpate vaasH| athavA bhaNedasau-etAvanta evAtra tiSThantu, tatra 'na kalpate vAsa' na yujyate'vasthAnaM, yataH sAdhavaH kadAcitstokAH kadAcidbahavo bhavanti / athAnyAni kSetrANi na santi tadA 'asati' kSetrANAmanyeSAmabhAve 'aNunAu'tti | For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasyAmeva vasatAvanujJAto vaasH| zeSakSetrAbhAve sati tatra ca niyataparimitAyAM vasatau yadi prAghUrNakA Agacchanti tataH ko vidhirityata Aha sakAro sammANo bhikkhaggahaNaM ca hoha pAhuNae / jai jANau vasai tahiM sAhammiavacchalA''NAI // 15 // | 'satkAraH' vandanAbhyutthAnAdikaH 'sanmAnaH' pAdaprakSAlanAdikaH "bhikSAgrahaNaM' bhikSAnayanaM ca, etatprAghUrNake Agate sati - TU kriyate / punazca tasya prAghUrNakasya vasatisvarUpaM kathyate yathA-parimitairevaiSA labdhA, nAnyasyAvakAzaH, tatazca tvayA'nyatra |vasitavyam / 'yadi jANau vasai tahiMti evamasAvukto jJo'pi san-yadi jAnannapi tatra vasati tataH ko doSo'ta Aha'sAhammiavacchalA''NAI' sAdharmikavAtsalyaM na kRtaM bhavati, yato'sau zayyAtaro ruSTastAnapi nirdhATayati, AjJAbhaGgAzca kRtaH-AjJAlopazcaivaM kRto bhavati sUtrasya, AdizabdAttadravyAnyadravyavyacchedaH / idAnIM te kSetrapratyupekSakA AcAryasamIpamAgacchantaH kiM kurvantItyata Ahajai tinni savagamaNaM esu na esutti dosuvi a dosA |annnnphenngunntaa niyayAvAso'hamA gurunno||156||12 ___ yadi te kSetrapratyupekSakAstraya eva tataH sarva eva gamanaM kurvanti, atha sapta paJca vA tataH saGghATakamekaM muktvA brajanti / esu na esutti zayyAtareNa pRSTAH santaste naivaM vadanti-eSyAmo na vA eSyAma iti, yata evaM bhaNane doSaH, kiM kAraNaM ?, yadaivaM bhaNanti yaduta AgamiSyAmaH, tatazca zobhanatare kSetre labdhe sati nAgacchanti tatazcAnRtadoSaH, atha bhaNanti-nAgami SARARSIAUSIASSAGE For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH saMkIrNe vidhiH ni. 155 156 AcAryAyA AlocanA ni. 157. 159 // 7 SyAmaH, tatazca kadAcidanyatkSetraMna parizuddhyati tatazca punastatrAgacchatAM dosso'nRtjnitH| 'aNNapaheNaM ti te hi kSetrapratyupekSakA gurusamIpamAgacchanto'nyena mArgeNAgacchanti, kadAcitsa zobhanataro bhavet , 'aguNaMta'tti sUtrapauruSImakurvantaH prayAnti, mA bhUnnityavAso guroriti, kiM kAraNaM?, yatasteSAM vizrabdhamAgacchatAMmAsakalpo'dhiko bhavati, tatazca nityavAso guroriti|| gaMtUNa gurusamIvaM AloettA kaheMti khettaguNA / na ya sesakahaNa mA hoja saMkhaDaM ratti sAheti // 157 // ___ gatvA gurusamIpaM AlocayitvA IryApathikAticAraM kathayantyAcAryAya kSetraguNAn / 'na ya sesakahaNaM ti na ca zeSasAdhubhyaH kSetraguNAn kathayanti / kiM kAraNam ?-'mA hoja saMkhaDa' mA bhavet svakSetrapakSapAtajanitA rATiriti, tasmAt 'ratti sAhe- ti'tti rAtrI militAnAM sarveSAM sAdhUnAM kSetraguNAn kathayanti / te ca gatvA etatkathayantipaDhamAe~ natthi paDhamA tattha u ghykhiirkuurdhilNbho| biiyAe bii taiyAe dovi tesiM ca dhuvalaMbho // 158 // ohAsiadhuvalaMbho pAuggANaM cautthie niymaa| iharAvi jahicchAe tikAlajogaM ca savesiM // 159 // ___ 'prathamAyAM' pUrvasyAM dizi nAsti prathamA-nAsti sUtrapauruSItyarthaH, kintu tatra ghRtakSIrakUradadhilAbho'sti, anye tvanyasyAM dizi kathayanti, dvitIyAyAM dizi nAsti dvitIyA-nAstyarthapauruSI, yatastatra dvitIyAyAM pauruSyAmeva bhojanaM, ghRtAdivastu labhyata eva, tatiAe dovitti tRtIyAyAM dizi dve api sUtrArthapauruSyau vidyete 'tesiM ca dhuva laMbho'tti teSAM ghRtAdInAM nizcitaM lAbhaH ||'obhaasiadhuvlNbho'tti prArthitasya dhruvo lAbhaH, keSAM ?-prAyogyAnAM ghRtAdInAm 'cautthIe' caturthyAM dizi // PASSANISIRS // 7 // jain Education L a For Personal & Private Use Only M anelibrary.org Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlayogyaM prAtamadhyAhana karotItyAha-ogatattillA 160 HONORWARRIORRER 'niyamAt' avazyaM 'iharAvitti aprArthite'pi yadRcchayA trikAlayogyaM prAtamadhyAhnasAyAheSu trikAlamapi 'sabesi'ti 'sarveSAM' bAlAdInAM yogyaM prApyata iti / evaM taiH sarvaiH kSetrapratyupekSakairAkhyAte satyAcAryaH kiM karotItyAhamayagahaNaM Ayario kattha vayAmo tti? tattha oyriaa|khubhiaa bhaNaMti paDhamaMtaM ciaaNuogatattillA 160 / 'matagrahaNaM' abhiprAyagrahaNaM AcAryaH ziSyANAM karoti, yaduta bho AyuSmantaH! tatva vrajAmaH ?-kayA dizA gacchAmaH? | tatraivamAmantrite ziSyagaNe AcAryeNa 'tatra audarikA' udarabharaNaikacittAH 'kSubhitAH' AkulA bhaNanti-yaduta 'paDhamati prathamAM dizaM vrajAmaH, yatra prathamapauruSyAM bhujyate, 'taM ciyatti tAmeva dizaM 'aNuogatattillA' vyAkhyAnArthina icchanti, yataste sUtragrahaNanirapekSAH kevalamarthagrahaNArthinaH, te cArthagrahaNaprapaJco dvitIyAyAM pauruSyAM bhavatItyatastAmevecchantIti // biiyaM suttaggAhI ubhayaggAhI a taiyayaM khettaM / Ayario acautthaM so upamANaM havai tattha // 161 // dvitIyAM ca dizaM sUtragrAhiNa icchanti, yataH prathamapauruSyAmeva svAdhyAyo bhavati, sa ca teSAmasti, 'ubhayagrAhiNazca' |sUtrArthagrAhiNastRtIyaM kSetramicchanti, AcAryastu caturtha kSetramicchanti, yatastatra caturthyAmapi pauruSyAM prAghUrNakAdeH prAyogyaM / labhyata iti, sa eva pramANaM' AcArya eva sarveSAM pramANaM bhavati 'tatthe ti tatra ziSyagaNamadhye, kiM punaH kAraNaM AcAryAzcaturthameva kSetramicchanti ?, ata Aha mohumbhavo u balie dubaladeho na sAhae joe / to majjhabalA sAhU duhasseNettha diDhato // 162 // prathamadvitIyayoH kSetrayoH pracurabhaktapAnakebhyaH sakAzAdbalavAn bhavati, balinazca mohodbhavo bhavati-kAmodbhavo AUSAUGACASSESSESEACOCOCCASE Jain Education onal For Personal & Private Use Only W inelibrary.org Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH | AcAyaNa gacchapRccha. nani.160 | 164 | glAnabala kAlaM ni. 165 // 71 // bhavatItyarthaH / Aha-evaM tarhi yatra bhikSA na labhyate tatra prayAntu, ucyate, 'durbaladehaH' kRzazarIro na sAdhayati-nArAdhayati 'yogAn' vyApArAn yatastato madhyamabalAH sAdhava iSyante / duSTAzvena cAtra dRSTAntaH, duSTAzvo-gardabha ucyate, sa yathA pracurabhakSaNAddarpiSTaH san kumbhakArAropitabhANDakAni bhanukti darpotsekAdutplutya, punastenaiva kumbhakAreNa niruddhAhAraH sannatidurbalatvAtpraskhalitaH san bhanakti, sa eva ca gardabho madhyamAhArakriyayA samyag bhANDAni vahati, evaM sAdhavo'pi saMyamakriyAM madhyamabalA vahanti / paNapaNNagassa hANI AreNaM jeNa teNa vA dharai / jai taruNA nArAgA vacaMti cautthagaM tAhe // 163 // atha tasmin gacche paJcapaJcAzadvarSadezIyAH triMzadvarSAH catvAriMzadvarSA vA bhavanti, tato gamyate caturtha kSetraM, yataste yena kenacidriyante-yApayanti (pyante) / tathA yadi ca taruNA 'nIrogAH' zaktA bhavanti tatazcaturthameva kSetraM vrajanti / aha puNa juNNA therA rogavimukkA ya asahuNo taruNA / te aNukUlaM khettaM pesaMti na yAvi kharagUDe // 164 // ___ atha punarjUrNA (jIrNAH) sthavirA bhavanti rogeNa ca-jvarAdinA muktamAtrAstaruNAH, nAdyApi yeSAM sAmyaM bhavati zarIrasya, tatastAnanukUlaM kSetraM preSayantyAcAryAH / 'na yAvi khaggUDe'tti 'khaggUDA' alasA nirdharmaprAyAstAnna preSayanti / kiyatA punaH kAlena vRddhAdaya ApyAyyante ?, ucyate, paJcamAtrairdivasaH, yata uktaM vaidyake egapaNaaddhamAsaM saTThI suNamaNuyagoNahatthINaM / rAiMdieNa u balaM paNagaM to ekka do tinni // 165 // ekena rAtrindivena zuno balaM bhavati, paJcabhirdinairmanujasya balaM bhavati, arddhamAsena balIvardasya, SaSTibhirdinaihastino balaM // 71 // Jain Education interna Donal For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavati, evametadyathAsaGkhyaM yojanIyam / 'paNagaM to eka do tiSNi' evamasau tasmin kSetre paJcakamekaM dhAryate, atha tathA'pi balaM na gRhNAti dvau paJcakau dhAryate, trIn vA paJcakAn dhAryate, punarAnIyata iti / evaM te AlocitaziSyagaNA AcAryAH zayyAtaramApRcchaya kSetrAntaraM saMkrAmanti / atha na pRcchanti tato doSa upajAyate / etadevAha - zayyAtaraH, | sAgari apucchagamaNaM bAhirA miccha cheya kayanAsI / gihi sAhU abhiMdhAraNa teNagasaMkAi jaM ca'NNaM // 166 // 'sAgArikaM ' zayyAtaraM anApRcchaya yadi gamanaM kriyate tato 'bAhira'tti bAhyA lokadharmasyaite bhikSavaH ityevaM vakti ye ca dharma lokadharma na jAnanti dRSTaM te kathamadRSTaM jAnanti ? ityataH 'micchatti mithyAtvaM pratipadyate, 'cheda'tti apacchedo vasatidAnasya, punaste'nye vA vasatiM na labhante, 'kataNAsi 'tti akRtajJA hyete pratrajitA ityevaM manyate, 'gihisAdhU abhidhAraNa'tti gRhI kazcicchrAvakastamAcAryamabhidhArya - saMcintyAyAtaH pravrajyArtha, tenApyAgatya zayyAtaraH pRSTaH - vAcAryaH 1, so'pi ruSTaH sannAha-yaH kathayitvA vrajati sa jJAyate, taM tu ko jAnAti ?, tamAkarNya sa zrAvakaH kadAcidarzanamapyujjhati, lokajJAnamapyeSAM nAsti kutaH paralokajJAnamiti ?, kadAcitsAdhuH kazcittamAcArya abhidhArya - manasi kRtvA upasaMpadAdAnArthamAyAti so'pi zayyAtaraM pRcchati, zayyAtaro'pyAha-na jAne kva gata iti, tataH sa sAdhuH anAcAravAnAcArya iti vicintyAnyatra gataH, so'pi nirjarAyA AcAryo'nAbhAgI jAta iti / ' teNaga'tti kadAcittadgRhaM kenacittasmi - neva divase muSTaM bhavettata evaMvidhA buddhirbhavet-yaduta stenAste ityevaM zaGkAM karoti, AdizabdAdyoSit kena kecitsaha gatA Jain Education measonal For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 72 // tato gRhAt te'pyanAkhyAya gatAH tatazca zaGkopajAyate, 'jaM ca'NNaM'ti yaccAnyat zaGkAdi jAtaM pattanagataM tatsarvamupajAyata iti gacchadbhizca zayyAtara ApRcchanIyaH // sa ca vidhinA, yato'vidhinA pRcchata ete doSAH avipucchA uggAhieNa sijjAtarI u roejA / sAgAriyassa saMkA kalahe ya saejiA khise // 167 // avidhipRcchA iyaM varttate, yaduta - 'uggA hitena' utkSiptena upakaraNena pRcchati, tatra 'sejjAtarI u roejjA' tenAkasmikena gamanena zayyAtaryo rodanaM kuryuH, tatazca 'sAgArikasya' zayyAtarasya zaGkopajAyate, kalahe ca sati 'saijiAe' saha sakhi - kriyayA 'khiMsa' tti yathA na zobhanA tvaM yena tvayA tatra kAle bhikSorgacchato ruditaM, kiM ca-te sa pitA bhavati 1 yena rodiSIti / athAnAgatameva kathayanti - amukadivase gamiSyAmaH, tatrApyete doSAH - hari accheyaNa chappaya ghaJcaNaM kicaNaM ca pottANaM / chaSNeyaraM ca pagayaM icchamaNicche ya dosA u // 168 // taddhi zayyAtaMrakuTumbaM sAdhavo yAsyantIti vimuktazeSavyApAraM sat gRha eva tiSThati, kRSyAdipratijAgaraNaM na karoti, tatazca kSaNikaM sat svagRhajAtaharitacchedaM karoti / tathA nirvyApAratvAdeva ca tA raNDAH SaTpadInAM parasparanirUpaNenopa| marda kurvanti / 'kiccaNaM ca pottANaM ti tatra divase kSaNikA vimuktakRSilavanavyApArA vastrANi zodhayanti / 'chaNNeyaraM ca pagayaM' prAkRtaM - bhojanaM channaM kurvanti, apragaTamityarthaH, 'itaraM vatti prakaTameva bhojanaM saMyatArthaM kurvanti, tatra cecchatAmanicchatAM ca doSA bhavanti, kathaM ?, yadi tadbhojanaM gRhNanti tatastadakalpanIyam, atha na gRhNanti tato roSabhAvaM kadAci - pratipadyate / ete doSA anAgatakathane, tatazca kaH pRcchAvidhirityAha For Personal & Private Use Only zayyAtarApRcchAdi ni. 166168 / / 72 / / Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai| jaiA ceva u khettaM gayA u paDilehagA tao pAe / sAgAriyassa bhAvaM taNueMti gurU imehiM tu // 19 // yadaiva kSetraM gatAH pratyupekSakAH 'tato pAe'tti tataHprabhRti 'sAgArikasya' zayyAtarasya 'bhAvaM' snehapratibandhaM tanUkurvanti, ke - guravaH 'ebhiH'vakSyamANairgAthAdvayopanyastairvacanairiti uccha voliMti vaI tuMbIo jAyaputtabhaMDA ya / vasabhA jAyatthAmA gAmA pavAyacikkhallA // 17 // appodaMgA ya maggA vasuhAvi a pakamahiA jaayaa| aNNakaMtA paMthA sAhaNaM viharivaM kAlo // 171 // etadgAthAdvayaM zRNvataH zayyAtarasya paThanti, tataH so'pi zrutvA bhaNati-kiM yUyaM gamanotsukAH1, AcAryo'pyAhasamaNANaM sauNANaM bhamarakulANaM ca goulANaM ca / aniyAo vasahIo sAraiyANaM ca mehANaM // 172 // sugamA / tatazcaitAM gAthAM paThitvA idamAcarantiAvassagakayaniyamA kallaM gacchAma to u aayriaa|sprijnnN sAgAria vAhiri diti aNusiDhi 173 'AvazyakakRtaniyamAH kRtapratikramaNA ityarthaH, vikAlavelAyAM kRtAvazyakA idaM bhaNanti-yaduta kallaM gacchAmaH / punazca tata AcAryaH saparijanaM 'sAgArika' zayyAtaraM AhUya 'anuzAstiM dadati' dharmakathAM kurvntiityrthH|| | ikSavo nyukAmanti vRti-tumyo jAtaputrabhANDAca / vRSabhA jAtasthAmAnaH prAmAH pravAtakardamAH 170 // 2 akpodakAca mArgA vasudhA'pi ca paphamRttikA jAtA / bhanyAkAntAH panthAnaH sAdhUnAM vihA~ (yogyaH) kAlaH // 171 // 3 zramaNAnAM zakunAnAM amarakulAnAM ca gokullAnAM ca / aniyatA vasatayaH cAradikAnAM ca meghAnAm // 172 // ALKAROMOTOROSAROSAROKESTRA mo013 Jain Education For Personal & Private Use Only Sinelibrary.org Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH zrIogha- pavaja sAvao vA dasaNa bhaho jahaNNaya vasahiM / jogaMmi vaTTamANe amugaM velaM gamissAmo // 174 // . gacchatAM niyuktiH so'pi sAgAriko dharmakathAM zrutvA evaMvidho bhavati-pravrajyAM pratipadyate zrAvako vA bhavati darzanadharo vA bhavati zayyAtaradroNIyA | bodhanaM bhadrako vA bhavati, sarvathA jaghanyato vasatimAtramavazyaM dadAti / punazca dharmakathAM kRtvA''cAryA evaM bruvate-yaduta 'yoge| ni.169vartamAne' yo'sau yogo gamanAya mAM prerayati tasmin vartamAne-bhavati sati amukavelAyAM gamiSyAma iti / idAnIM te 4|174 vivikAlavelAyAM kathayitvA pratyuSasi vrajanti, kiM kRtvetyata Aha hArarItiH tadubhaya suttaM paDilehaNA ya uggayamaNuggae vAvi / paDichAhigaraNateNe naDhe khaggUDa saMgAro // 175 // ni. 175 'tadubhayaM' sUtrapauruSImarthapauruSIM ca kRtvA brajanti, 'suttaMti sUtrapauruSI vA kRtvA brajanti, atha dUrataraM kSetraM bhavati tataH tapAdonaprahara eva pAtrapratilekhanAmakRtvA brajanti, "uggayatti udgatamAtra eva vA sUrye gacchanti, 'aNuggaya'tti anudgate vA sUrye rAtrAveva gacchanti, 'paDicchati te sAdhavastasmAdvinirgatAH parasparaM pratIkSante, 'adhikaraNa'tti atha te sAdhavo na pratIkSante tato mArgamajAnAnAH parasparataH pUtkurvanti, tena ca pUtkRtena loko vibudhyate, tatazcAdhikaraNaM bhavati, 'teNatti stenakA vA vibuddhAH santo moSaNArtha pazcAdjanti 'nahatti kadAcitkazcinnazyati, tatazca pradoSa eva saGgAraH kriyate, amu // 73 // hai katra vizramaNaM kariSyAmaH amukatra bhikSAmamukatra vasatimiti, tatazca rAtrI gacchadbhiH saGketaH kriyate / 'khaggUDe'tti kazcit khaggUDaprAyo bhavati, sa idaM brUte-yaduta sAdhUnAM rAtrI na yujyata evaM gantuM, punaH sa Aste, tatazca 'saMgAro'tti saGkataM khaggU **** For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A DAya prayacchanti, yaduta tvayA'mukatra deze Agantavyamiti / idAnImasyA eva gAthAyA bhASyakRt kAMzcidavayavAn vyAkhyA nayati, tatra prathamAvayavaM vyAkhyAnayannAha__paDilehaMtaccia baiMTiyAu kAUNa porisi kariti / carimA uggAheuM socA majjhaNhi vacaMti ||79||(bhaa0) te hi sAdhavaH prabhAtamAtra eva pratilekhayitvA upadhikAM punazca veNTalikAM kurvanti-saMvartayantItyarthaH, tatazcAnikSiptopadhaya eva 'porisiM kareMti' sUtrapauruSIM kurvanti, 'carimA uggAheu'tti carimavelAyAM pAdonapauruSyAM pAtrakANi udAhya-saMyantrayitvA punazcAnikSiptaireva pAtrakaiH 'socca'tti zrutvA arthapauruSI kRtvetyarthaH, tato madhyAhne vajantIti / te ca zobhana evAhivrajantIti / ata evAha- . tihikaraNaMmi pasatthe nakkhatte ahivaissa aNukUle / ghettuNa niti vasabhA akkhe sauNe prikkhNtaa||80||(bhaa0) | 'tithI' prazastAyAM 'karaNe' ca bavAdike prazaste nakSatre vA 'adhipateH' AcAryasya anukUle sati gRhItvA akSAna pAm | vRSabhA nirgacchanti, kiM kurvANA ata Aha-'sauNe parikkhatA' 'zakunAn' prazastAn parIkSamANAH santo vRSabhA nirgacchantIti pazcAdAcAryAH / kiM punaH kAraNaM pazcAdAcAryA nirgacchanti , tatra kAraNamAhavAsassa ya AgamaNe avasauNe pahiA nivattaMti / obhAvaNA pavayaNe AyariAmaggaotamhA ||81||(bhaa0) __ varSaNaM varSastasyAgamanaM kadAcidbhavati, apazakune vA dRSTe prasthitA api nivartante vRSabhAH, yadi punarAcAryA eva prAg 4. nirgacchanti tato'pazakunadarzane vRSTau ca nivartamAnasya sataH kiM bhavati ?, ata Aha-'ohAvaNA pavayaNe' pravacane hIlanA NSARS Jain Education Lonal For Personal & Private Use Only windgainelibrary.org Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha- dabhavati, yaduta-yadapi jyotiSikANAM vijJAnaM tadapyeteSAM nAstIti, 'AyariyA maggao'tti ata AcAryA 'mArgata' pRSThato TU vihArarIniyuktiH nirgacchantIti / gacchadbhizca zakunA apazakunA vA nirUpaNIyAH, tatrApazakunaM pratipAdayannAha tiH bhA. droNIyA maila kucele abbhaMgiellae sANa khujavaDabhe yaa| ee u appasatthA havaMti khittAu niMtANaM // 82 // (bhaa0)| 79-86 - vRttiH nArI pIvaragambhA vaDDukumArI ya kaTThabhAro a| kAsAyavattha kucaMdharA ya kajaM na sAheti // 83 // (bhA0) / // 74 // ___ malinaH zarIrakarpaTaiH kucelo-jIrNakarpaTaH 'abbhaMgiellayatti snehAbhyaktazarIraH zvA yadi vAmapArthAddakSiNapArzva prayAti kujo-vakraH vaDabho-vAmanaH, ete'prazastAH-'pIvaragarbhA' AsannaprasavakAlA / zeSaM sugamam[cakkayaraMmi bhamADo bhukkhAmAro ya paMDuraMgami / taccanni ruhirapaDaNaM boDiyamasie dhuvaM maraNaM] [cakradhare bhramaNaM kSudhA maraNaM ca pANDurAMge / taccannike rudhirapAtaM boTike'zite dhruvaM maraNaM] jaMbU a cAsamaUre bhAraddAe taheva naule aAdasaNameva pasatthaM payAhiNe savvasaMpattI // 84 // (bhA0) sugamA / naMdI tUraM puNNassa desaNaM saMkhapaDahasado ya / bhiMgArachattacAmara dhayappaDAgA pasatthAI // 85 // (bhA0) // 74 // sugamam , navaraM-pUrNakalazadarzanaM, dhvaja eva patAkA dhvajapatAkA / samaNaM saMjaya daMtaM sumaNaM moyagA dahiM / mINaM ghaMTaM paDAgaM ca siddhamatthaM viAgare / / 86 // (bhA.) OCALCECAUSAGARCANCE% Jan Education For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ 'zramaNaH' liGgamAtradhArI 'saMyataH' samyak saMyamAnuSThAne yataH yalaparaH 'dAntaH' indriyanoindriyaiH 'sumanasaH' puSpANi,8 zeSa sugamam / gacchaMzcAsausejjAtare'NubhAsai Ayario sesagA cilimiliie| aMto giNhantuvahiM sAraviapaDissayA puci ||87||(bhaa0) | brajanasamaye zayyAtarAnanubhASate-bajAma ityevamAdi aacaaryH| 'sesagA cilimilIe aMto' zeSAH sAdhavaH 'cilimiliNyAH' javanikAyA 'antaH' abhyantare, kim ?-upadhiM 'gRhNanti' saMyantrayantItyarthaH / 'sAraviapaDissayA puviM'ti kiMviziSTAH santaste sAdhava upadhiM gRhNanti -saMmArjitaH-upaliptaH pratizrayo yaiste saMmArjitapratizrayAH 'purvi prAgeva, prathamamevetyarthaH / idAnIM kaH kiyadupakaraNaM gRhNAtItyAha bAlAI uvagaraNaM jAvaiyaM tarati tattiraMgiNhe / jahaNNeNa jahAjAyaM sesaM taruNA viriMciMti ||88||(bhaa0) bAlAdayaH, AdizabdAdvRddhA gRhyante, te hyupakaraNaM yAvanmAtraM 'taranti' zaknuvanti tAvanmAnaM gRhNanti, taizca bAlAdibhiH 'jaghanyena' jaghanyataH 'jahAjAya'ti rajoharaNaM colapaTTakazca, etadazaknuvadbhirapi grAhya, zeSaM upagaraNaM taruNAH AbhigrahikAH 'virizcanti' vibhajanti bAlAdisatkam / yadA tu punarAbhigrahikA na santi tadAAyariovahi bAlAiyANa giNhaMti sNghynnjuttaa| dosotti uNNisaMthArae ya gahaNekapAseNaM ||89||(bhaa0) __ AcAryopadhiM 'bAlAiyANaM ti bAlAdInAM ca saMbandhinamupadhiM gRhNanti, ke ?-'saMghayaNajuttA' ye'nye zeSA anAbhigrahikAH |saMhananopetAste gRhNanti, kathaM punargRhNanti te upayi?-'do suttiutti dvau sautrikau kalpau eka aurNikaH kalpaH saMstArakazca in Educa For Personal & Private Use Only R Enelbrary.org Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 75 // zabdAduttarapaTTakazca, eSAM grahaNaM 'ekapAseNaM' ti grahaNaM ekasmin pArzve ekatra skandhe grahaNaM karoti, dvitIye tu 'pArzve' skandhe pAtrakANi gRhNanti, AtmIyAM tUpadhiM viNTalikAM kRtvA yatra skandhe upadhiH kRtastayaiva dizA kakSAyAM karoti / idAnIM 'adhikaraNateNe'tti amumavayavaM vyAkhyAnayannAha vaNavaNa agaNi kuDuMbI kukamma kammarie / teNe mAlAgAre unbhAmaga paMthie jaMte // 90 ( bhA0 ) te hi yadi sazabdaM vrajanti tatazca loko vibudhyate, vibuddhazca san 'AujjovaNa'tti apkAyayantrANi 'yotrijyante' vahanAya sajjIkriyante / athavA 'Au'tti apkAyAya yoSito vibuddhA vrajanti 'jovaNaM' ti dhAnyaprakaraH tadarthaM loko yAti, prakaro-mardanaM dhAnyasya, lATaviSaye 'jovaNaM dhaNNapairaNaM bhaNNai','vaNiya"tti vaNijo - vAlaJjakAvibhAtamiti kRtvA vrajanti / 'agaNitti lohakArazAlAdiSu agniH prajvAlyate 'kuTuMba'tti kuTumbinaH svakarmaNi laganti 'kukamma'tti kutsitaM karma | yeSAM te kukarmANaH mAtsyikAdayaH kutsitA mArAH kumArAH - saukarikAH, eSAM bodho bhavati rAtrau pUtkArayatAM, 'teNe' tti stenakAnAM ca, 'mAlAkAra'tti mAlikA vibudhyante 'ubbhAmagati pAradArikA vibudhyante 'paMthie 'tti pathikA vibudhyante 'jaMte' tti yAntrikAH vibuddhAH santo yantrANi vAhayanti cAkrikAdayaH / tatra yaduktaM prAk "naTThe khaggUDasiMgAro" tatredamuktaM niryukvikRtA saGgArakaraNamAtram, iha punaH sa eva niyuktikAraH sa saGgAraH kayA yatanayA karttavyaH 1 kasyAM ca velAyAM karttavyaH ? ityetadAha saMgAra bIya vasahI taie saNNI cauttha sAhammI / paMcamagaMmi a vasahI chaTThe ThANaDio hoti // 176 // Jain Educationtional For Personal & Private Use Only vihArarItiH bhA. 87-90 // 75 // Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education 'saMgAra'tti saGketo'bhidhIyate, tadvidhirvaktavyaH, 'bitia vasahi'tti dvitIye dvAre vasatiH karttavyA, pUrvapratyupekSitA tasyA vyAghAte vA vasatergrahaNavidhirvaktavyaH, 'tatie saNNi'tti tRtIye dvAre saJjJI zrAvako vaktavyaH, 'cauttha sAhammitti caturthe dvAre sAdharmikA vaktavyAH, 'paMcamagaMmi a vasahi'tti pazcame dvAre vasatirvaktavyA - 'vicchiNNA khuDDaliA' ityevamAdi, 'chaTThe ThA| Dhio hoMti' SaSThe dvAre sthAnasthito bhavati / dvAragAtheyam / idAnIM niryuktikRtopanyastaM saGgAradvayaM bhASyakRd vyAkhyAnayannAha - Aose saMgAro amuI velAeN niggae ThANaM / amugattha vasahibhikkhaM bIo khaggUDasaMgAro // 91 // ( bhA0 ) 'Aose 'tti pradoSe 'saMgAro'tti saGketaH AcAryeNa karttavyaH, katham ? - ' amuI velAe'tti amukayA velayA yAsyAmaH, punazca 'niggae ThANaM amugattha' nirgatAnAM satAm amukatra sthAnaM - vizrAmasaMsthAnaM kariSyAmaH, 'vasahi' tti amuka vasa - |tirbhaviSyati - vAsako bhaviSyatItyarthaH, 'bhikkha'tti amukatra grAme bhikSATanaM karttavyam, ekastAvadayaM 'saGgAraH' saGketaH / 'bitio khaggUDasaMgAro' tti dvitIyaH saGketaH khaggUDasya dIyate / sa caivamAha rati na caiva kappar3a nIyaduvAre virAhaNA duvihA / paNNavaNa bahutaraguNe aNiccha bIuva uvahI vA // 92 // bhA0 ) 'rattiM na caiva kaSpati'tti rAtrau sAdhUnAM gamanaM na kalpayati, dvividhavirAdhanAsaMbhavAt, yata uktaM divApi tAvat'nIyaduvAre virAhaNA duviha'tti, divA'pi tAvadayaM doSaH, "nIyaduvAraM tamasaM, koDagaM parivajjae" [ nIcadvAraM tAmasaM koSThakaM parivarjayet ] itivacanAt, nIcadvAre dvividhA virAdhanA satamaskatvAd AstAM tAvadrAtrau, eSa ca dharmazraddhayA na nirgacchati / For Personal & Private Use Only helibrary.org Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 76 // 'paNNavaNa bahutaraguNa' tti punazca tasya prajJApanA- prarUpaNA kriyate, tatra rAtrigamane bahavo guNA dRzyante, bAlavRddhAdayaH sukhena gacchanti rAtrau na tRSA bAdhyanta iti, 'aNiccha' tti atha tathA'pi necchati gamanam 'bitio vatti dvitIyastasya dIyatetadarthaM mucyata iti / 'uvahI vatti upadhistasya dIyate jIrNA, tadIyazca zobhano gRhyata iti, mA bhUttatpArzve sthitamupadhiM | stenakA Acchetsyanti / idAnImasAvekAkI yadi svapiti tato doSaH pramAdajanitastatazcopadhirupahanyate, upahatazcAkalpyo |bhavati, etadevAha - suvaNe vIsuvaghAto paDiyajjhato a jo u na milejaa| jaggaNa appaDibajjhaNa jaivi cireNaM na uvahamme 93 ( bhA0 ) svApe 'vI' ekAkino nidrAvaze sati, ko doSaH ? - ' uvaghAu' tti tasyaikAkinaH suptasya upadhirupahanyate sa hyekAkI svapan pramAdavAn bhavati khyAdyabhiyogasaMbhavAt, tatazca nidrAvazaM prAptasya upadhirupahanyate, ato'kalpanIyo bhavati pariSThApanIyazcAsau / gacche tu svapato'pi nopahanyate, kiM kAraNam ?, yatastatra kecitsUtrapauruSIM kurvanti, anye dvitIyaprahare'rthAnucintanaM kurvanti, tRtIye tu prahare AcArya uttiSThati dhyAnAdyartha, caturthe tu prahare sarva eva bhikSava uttiSThanti, tatazca rAtreko'pi praharaH zUnyaH tato nopahanyate upadhiH, ekAkinastu jAgaraNaM nAstyata upaghAtaH / 'paDibajjhate va jo u na milejja'tti pratibadhyamAno vA brajAdiSu kSIrayAcanecchayA pratibadhyamAno yo na milet tasyApyupahanyate upadhiH / kiM kAraNam 1, ekAkinaH paryaTanaM noktam 1, ekAkI ca paryaTan pramAdabhAg bhavati ato vrajAdipratibandhe'pyupadhirupahanyate / yastu punarjAgartti tasmin divase'bhukto na vrajAdiSu pratibadhyate sa evaMvidhastasmin divase milannapi nopadhimupahanti / 'jaivivi For Personal & Private Use Only vihArarItiH ni. 176 bhA91-93 // 76 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ reNa 'ti kiM bahunA ?, jAgrannizi gokulAdiSu vA'pratibadhyamAno yadyapi cireNa milati bahubhirdivasaistathA'pyupadhistasya nopahanyate, apramAdaparatvAttasyeti / idAnIM gacchasya gamanavidhiM pratipAdayannAha - puraoma taha maggao ya ThAyaMti khittapaDilehA / dAItuccArAI bhAvAsaNNAirakkhaTThA || 177 // kSetrapratyupekSakA eSu vibhAgeSu bhavanti - kecana 'purataH' agrato gacchasya, kecana madhye gacchasya, te hi mArgAnabhijJA: 'mArgatazca' pRSThatazca tiSThanti kSetrapratyupekSakAH / kimarthaM purata eva tiSThanti ?, 'dAituccArAI' uccAraprazravaNasthAnAni darzayanti gacchasya, gacchasya 'bhAvAsaNNAdirakkhaTThatti bhAvAsaNNo- aNahiyAsao, tadrakSaNArtham etaduktaM bhavati - uccArAdinA bAdhyamAnasya te mArgajJAH sthaNDilAni darzayanti / Dahare bhikkhaggAme aMtaragAmaMmi ThAvae taruNe / uvagaraNagahaNa asahU va ThAvae jANagaM cegaM // 178 // 'Dahare bhikkhaggAmetti yatra grAme vAsako'bhipretaH bhikSA ca aTitumabhipretA tasmin 'Dahare' kSullake grAme sati kiM karttavyamata Aha- 'aMtaragAmaMmi' apAntarAla eva yo grAmastasmin bhikSArthaM taruNAn sthApayet, 'uvagaraNagahaNaM' ti tadIyamupakaraNamanye bhikSavo gRhNanti, 'asahU va ThAvaetti atha te tatsthApitetarabhikSusatkamupakaraNaM grahItuM na zaknuvanti tato'sahiSNava eva tatrAntaragrAme bhikSArthaM sthApyante ' jANagaM cegaM'ti jJaM caikaM-mArgajJaM caikaM teSAM madhye sthApayet yena sukhenaivAgacchanti dUruTThia khuDDalae nava bhaDa agaNI ya paMta paDiNIe / saMghADego dhuvakammio va suNNe navari rikkhA // 179 // athavA'sau vAsakabhikSArthamabhipreto grAmo dUre sthitaH syAd utthito vA - udvasitaH kSullako vA prAkU saMpUrNo dRSTaH Jain Education sonal " For Personal & Private Use Only melibrary.org Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 77 // | idAnImarddhamudvasitamataH kSullakaH, 'navaH' prAg yasmin sthAne dRSTastataH sthAnAdanyatra pradeze jAtaH 'bhaDa'tti bhaTAkrAnto jAtaH 'agaNi'tti agninA vA idAnIM dagdhaH 'prAntaH' prAk zobhano dRSTa idAnIM prAntIbhUto virUpo jAtaH 'paDiNIe 'tti pratyanIkAkrAnta idAnIM jAtaH, prAk pratilekhanAkAle pratyanIkastatra nAsIt idAnIM tu AyAtaH, pUrvapratilekhite grAme evaMvidhe jAte sati dUrotthitAdidoSAbhibhUte sati kiM karttavyaM ? - 'saMghADa'tti tatra saGghATakaH sthApyate, pAzcAtyapravrajitamIlanArtham ' egovitti saGghATakAbhAve ekaH sthApyate sAdhuH 'dhuvakammio'tti dhruvakarmiko- lohakArAdistasya kathyate - yathA vayamanyatra grAme yAsyAmaH, tvayA pAzcAtyasAdhubhyaH kathanIyaM - yathA'nena mArgeNAgantavyamiti, evaM tAvat vasati grAme esa vihI / 'suNNe navari rikkha' tti yadA tvasau zUnyo grAmastadA kiM karttavyaM ? - 'navari rikkha'tti vartmani - anabhiprete tira - zrInaM rekhAdvayaM pAtyate, yena tu vartmanA gatAstatra dIrghA rekhAM kurvanti / yadA tu punarebhiruktadoSairyukto na bhavati sa grAmastadA tatraiva yA vasatistasyAM pravizati / tatazca ye te bhikSArthamantarAlagrAme sthitA Asan teSAM madhye yadi vasatimArgajJo bhavati tatastasyAmeva vasatau Agacchanti, na kazcitpratipAlayati / etadevAha - jANaMtaThie~ tA eu basahIe natthi koi paDiyara / aNNAe'jANaMtesu vAvi saMghADa dhuvakammI // 180 // 'jANaMtaTThie' mArgAbhijJe sthite tasyAM vasatAvAgacchanti 'natthi koi paDiyaraitti na kazcittAn pratipAlayati bahi:sthitaH, 'aNNA'tti yadA tasyAH pUrvapratyupekSitAyA vasatervyAghAtaH saMjAtaH kintvanyA, tasyAmanyasyAM vasatau jAtAyAM ajANatesu vAvi, athavA ye te bhikSAnimittaM sthitAH pazcAdAgamiSyanti teSu ajAnatsu 'saMghADadhuvakammitti vasati - Jain Education Sonal For Personal & Private Use Only vihArarItiH ni. 177-180 // 77 // selibrary.org Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parijJAnArtha saGgATako bahiH sthApyate, dhruvakarmako-lohakArastasya kathyate, yaduta-sAdhava AgamiSyanti teSAmiyaM vasatidarzanIyA kathanIyA veti / idAnIM ye te bhikSArtha pazcAdAme sthApitAstaiH kiM karttavyamata Aha jai anbhAse gamaNaM dUre gaMtuM dugAuyaM pese / tevi asaMtharamANA iMtI ahavA visajjati // 181 // ___ yadi 'abhyAse' Asanne gacchastataste 'gamaNaM ti gacchasamIpameva gacchanti, dUre'tti atha dUre gacchastato 'gantuM dvigavyUtaM' gatvA krozadvayaM, kiM ?-'pese'tti eka zramaNaM gacchasamIpe preSayanti, 'tevi asaMtharamANA iMti' 'te'pi' gacchagatAH sAdhavaH 'asaMstaramANAH' atRptAH santaH kiM kurvanti ?-'eMti' Agacchanti, va ?-yatra te sAdhavo bhikSayA gRhItayA tiSThanti, atha ca tRptAstatastaM sAdhuM visarjayanti, yaduta-paryAptamasmAkaM, yUyaM bhakSayitvA''gacchata / saMgAretti dAraM vyAkhyAtaM, tatpra-1 saGgAyAtaM ca vyAkhyAtam , idAnIM vasatidvAramucyate, tatpratipAdanAyedamAha| paDhamabiyAe gamaNaM gahaNaM paDilehaNA paveso u / kAle saMghADego va'saMtharatANa taha ceva // 182 // | "paDhama'tti tasyAM ca vasatau 'gamanaM' prAptiH kadAcitprathamapauruSyAM bhavati kadAcicca 'bitiyAe'tti dvitIyapauruSyAM* 'gamanaM' prAptirityarthaH / 'gahaNaM ti daMDauMchayaNadorayacilimilINaM kRtvA grahaNaM vRSabhAH pravizanti / punazca 'paDilehaNA' tAM vasatiM pramArjayanti, 'paveso'tti tato gacchaH pravizati, 'kAle tti kadAcidbhikSAkAla eva prAptAstatazca ko vidhiH 1, ata Aha-saGghATaka eko vasatiM pramArjayati, anye bhikSArthaM vrajanti / 'ego vatti yadA saGghATako na paryApyate tadA eko gItArtho vasatipratyupekSaNArtha preSyate, yadA tu punareko'pi na paryApyate tadA kim ?-'asaMtharaMtANaM' aNughaTuMtANaM atRpyantaH Jain Education Kinnal For Personal & Private Use Only E nelibrary.org Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 78 // |sarva evATanti, yA tu vasatiH pUrvalabdhA tAM kathamanviSanti ?-'taha ceva'tti yathA bhikSAmanviSanti evaM vasatimapi sarve bihArarIpUrvapratyupekSitAmanviSanti, anviSya ca tatraiva pravizanti / yadA tu pUrvapratyupekSitAyA vasateAghAto jAta- tini. stadA'pi taha ceva'tti yathA hi bhikSA mArgayanti tathA vasatimapi, labdhAyAM ca tatraiva parasparaM hiNDantaH kathayanti, 'vasa-18 181-183 hIe niaTTiaba'ti / idAnI "paDhamabiiyAe"tti idaM dvAraM bhASyakRt vyAkhyAnayannAha bhA. 94 paDhamabitiyAeN gamaNaM bAhiM ThANaM ca cilimiNI dore / cittUNa iMti vasahA vasahi paDilehiu~ purvi||94||(bhaa0) | prathamapauruSyAM 'gamanaM' prAptirbhavati tatra kSetre, kadAcidvitIyAyAM prAptistataH ko vidhirityata Aha-'bAhiM ThANaM ca' bahireva tAvadavasthAnaM kurvanti, sthitAzcottarakAlaM tatazcilimiNI-javanikAM davarikAMzca gRhItvA pravizanti vasatau vRSabhAH, grahaNadvAraM vyAkhyAtam / kiM kartuM ?-vasatiM pratyupekSituM' vasatipratyupekSaNArtha prAg vRSabhA gRhItacilimalinyupakaraNA Agacchanti, "paDilehaNa'tti dvAraM bhaNitaM / dAraM / evaM tAvatpUrvapratyupekSitAyAM vasatau vidhiH, yadA tu punaH pUrvapratyupekSitAyA vyAghAtastadA| vAghAe aNNaM maggiUNa cilimiNipamajaNA vasahe / pattANa bhikkhavelaM saMghADego pariNao vA // 183 // pUrvapratyupekSitAyA vasateAghAte sati anyAM vasatiM mArgayitvA tataH kiJcit 'cilimiNipamajaNA vasaheci tato vRSabhAzcilimilinyAdIni gRhItvA pramArjayanti / 'pattANa bhikkhavelaM' yadA tu punarbhikSAvelAyAmeva prAptAstadA kiM karttavyaM - OSTEOSASSASSARIAIS dan Education a l For Personal & Private Use Only wayammelibrary.org Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAGARLSUCCESS kAletti bhaNitaM, 'saMghADe'tti saGghATako vasatipratyupekSaNArtha preSyate, saMghADetti bhaNiaM, 'ego va' tti saGghATakAbhAve eko vA preSyate, kiMviziSTaH ?-'pariNataH' gItArthaH, egotti bhaNi, yadA tu punareko nAsti tadA kim ? / save vA hiMDatA vasahiM maggaMti jaha va samuyANaM / laddhe saMkalianiveaNaM tu tattheva uniy|| 184 // tA sarve vA hiNDantA eva vasatiM 'mArgayanti' anviSanti, kathaM ?-'jaha va samudANaM' yathA 'samudAnaM' bhikSA 'prArthayanti'* nirUpayanti evaM vasatimapi anviSanti, 'taha ceva'tti avayavo bhaNitaH, 'laddhe saMkalianiveaNaM tu' bhikSAmaTadilabdhAyAM vasatau saMkalikayA nivedanaM-yo yathA yaM pazyati sa tathA taM vakti-yaduta iha vasatirlabdhA iha nivartanIyaM, tasmAttasyAmeva ca vasatau nivarttate / tatra ca praveze ko vidhiH| eko dharei bhANaM eko doNhavi pavesae uvahiM / sabo uvei gaccho sabAlavuDDAulo tAhe // 185 // / eko 'dhArayati saMghaTTayati 'bhAjanaM' pAtrakam 'ekaH' anyastasya dvitIyaH bahirvyavasthitaH gacchAt sakAzAd bhikSAmaTaGgyAM muktAmupadhiM dvayorapIti AtmanaH saMbandhinI tasya ca pAtrakasaMghaTTayituH saMbandhinImupadhiM pravezayati, tata uttarakAlaM gaccha 'sapaiti' pravizati sabAlavRddhatvAdAkulaH 'tadA' tasmin kAle / dAraM / coyagapucchA DosA maMDalibaMdhami hoi AmamaNaM / saMjamaAyavirAhaNa viyAlagahaNe ya je dosA // 186 // codakakha pRcchA codakapRcchA-codaka eghamAha-yaduta bAhyata eva bhuktvA pravezaH kriyate, kiM kAraNam !, upadhimAnayataH kSudhArtasya tRSitasya ca IryApathamazodhayataH saMyamavirAdhanA upadhibhArAkAntasya kaNTakAdInanirUpayata AtmavirA mo. lain Education For Personal & Private Use Only library.org Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha niyuktiH droNIyA vRttiH vasatyeSaNA ni.185| abhuktA praveza 186-188 // 79 // dhanA, tatazca bahireva bhuktvA vikAle pravizantu, AcAryastvAha-bahirmuJjatAM doSAH, kathaM ?-maNDalibandhe sati AgamanaM bhavati sAgArikANAM, tatra ca saMyamAtmavirAdhanA bhavati 'viyAlagahaNe'tti vikAlavelAyAM ca vasatigrahaNe ye doSA bhavanti te vakSyante / dvAragAtheyaM / codakapRccheti vyAkhyAnayannAhaaibhAreNa u irina sohae kaMTagAi AyAe / bhattahia vosiriA aiMtu evaM jaDhA dosA // 187 // codaka evamAha yaduta gacchasamIpAdupadhiM pravezayan tadatibhAreNa bubhukSayA ca pIDitaH sannIryApathikAM na zodhayati yato'taH saMyamavirAdhanA bhavati, tathA kaNTakAdIni ca na pazyati bubhukSitatvAdeva yato'ta AtmavirAdhanA bhavati, tasmAd 'bhattar3hiyatti bahireva bhuktAH santaH, tathA 'vosiriyatti uccAraprazravaNaM kRtvA tataH 'aiMtu'tti pravizantu, ka ?-vasatau, 'evaM jaDhA dosa'tti evaM kriyamANe doSAH-AtmavirAdhanAdayaH parityaktA bhavanti / evamukte satyAhAcAryaH AyariavayaNa dosA duvihA niyamA u saMjamAyAe / vaccaha na tujjha sAmI asaMkhaDaM maMDalIe vA // 188 // ___ AcAryasya vacanaM AcAryavacanaM, kiM tadityAha-dosA' bAhyato bhuJjatAM doSA bhavanti dvividhAH 'niyamAd' avazyatayA, 'saMjama'tti saMyamavirAdhanAdoSaH 'AyAe'tti AtmavirAdhanAdoSaH / tatra saMyamavirAdhanAdoSa evaM bhavati-tatra ca bhojana-1 sthAne sAgArikA yadi bahavastiSThanti tataste sAdhavo bhikSAmaTitvA gatAH santo yadyevaM bhaNanti-yaduta vaccaha-he sAgArikA gacchatAsmAtsthAnAt , tatazcaivamucyamAne saMyamavirAdhanA bhavati / AtmavirAdhanA caivaM bhavati-yadA te sAgArikA ucya jain Education For Personal & Private Use Only Kalinelibrary.org Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educational mAnA na gacchanti, kintvevaM bhaNanti - 'na tujjha sAmI' nAsya pradezasya bhavantaH svAminaH, tatazca asaMkharDa bhavati / 'maMDalIe vatti atha maNDalyAM jAtAyAM satyAm kohala AgamaNaM saMkhobheNaM akaMThagamaNAI / te ceva saMkhaDAI va sahiM va na daMti jaM vanaM // 189 // maNDalikAyAM jAtAyAM kautukena sAgArikA AgamanaM kurvanti, tatazca 'saMkhobheNaM' ti saMkSobheNa teSAM pratrajitAnAM akaNThagamaNAdi - kaNThena bhaktakavalo nopakrAmati, 'te caiva saMkhaDAI'ti ta eva vA saMkhaDAdayo doSA bhavanti 'vasahiM va Na deMti' evaM ca sAgArikA ruSTAH santo vasatiM na prayacchanti, tatra grAme 'jaM va'NNaM' ti grahaNAkarSaNAdi kurvanti / idAnIM tasmAdrAmAdanyatra grAme bhojanaM gRhItvA gantavyaM, tatra caite doSAH bhAreNa beyaNAe na pehae thANukaMda AyAe / iriyAi saMjamaMmi a parigalamANeNa chakkAyA // 190 // upadhibhikSAbhAreNa yA vedanA kSudvedanA vA tayA na 'pehai'tti na pazyati sthANukaNTakAdIn tatazcAtmavirAdhanA bhavati, 'iriyAI 'tti saMyamaviSayA virAdhanA IryAdi, tathA parigalamAne ca pAnAdau paTkAyavirAdhanA bhavati / tathA caite cAnyatra grAme gacchatAM doSA bhavanti | sAvayateNA duvihA virAhaNA jA ya ubahiNA u viNA / taNaaggigahaNa sevaNa vidyAlagamaNe ime dosA // 199 // zvApadabhayaM bhavati, tathA teNA duvihA bhavanti - zarIrApahAriNa upadhyapahAriNazca, 'virAhaNA jA ya uvahiNA u viNA' yA ca 'upadhinA' saMstArakAdinA vinA virAdhanA bhavati, kA cAsau ? - 'taNa aggigahaNasevaNA' yathAsaGkhyaM tRNAnAM grahaNe For Personal & Private Use Only Phelibrary.org Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 8 // COMSANSAMSHORORSMSSAGO saMyamavirAdhanA agnezca sevane saMyamavirAdhaneti / dvAram / evaM tAvadvAhyato bhuJjAnAnAmanyagrAme ca gacchatAM doSA vyA bhuktApraveza: khyAtAH, idAnIM tu yaduktamAsIccodakena yaduta vikAle praveSTuM yujyate tannirasyannAha-'viyAlagama(ha) Ne ime dosA' vikA- ni.189lagamane vasatau 'ete' vakSyamANalakSaNA doSA bhavanti, te cAmI 193 ___pavisaNamaggaNaThANe vesitthiduguMchie ya boddhaye / sajjhAe saMthAre uccAre ceva pAsavaNe // 192 // | 'pavisaNa'tti tatra grAma vikAle pravizatAM ye doSAstAn vakSyAmaH, 'maggaNatti vasatimArgaNA, anveSaNe ca vikAlavelAyAM ye doSAstAn pakSyAmaH / 'ThANe vesisthiduguMchie a' ityetadvakSyatIti vikAlavelAyAM 'boddhavyaM jJeyam / 'sajjhAe'tti svAdhyAyaM apratyupekSitAyAM vasatau agRhIte kAle kurvato doSaH, atha na karoti tathA'pi doSaH-hAnilakSaNaH / 'saMthAre'tti apratyupekSitAyAM vasatau saMstArakabhuvaM gRhNataH saMyamAtmavirAdhanA dossH| 'uccAre'tti apratyupekSitAyAM vasatau sthaNDileSvanirUpiteSu vyutsRjatAM doSo, dharaNe'pi doSaH, 'pAsavaNe'tti apratyupekSiteSu sthaNDileSu vyutsRjato doSaH dhArayato'pi doSa eva / iyaM dvAragAthA idAnI pratipadaM vyAkhyAyatesAvayateNA duvihA virAhaNA jA ya uvahiNA uvinnaa| gummiagahaNA''haNaNA goNAIcamaDhaNA ceva // 193 // // 8 // vikAle pravizatAM grAme zvApadabhayaM bhavati / stenA dviprakArAH-zarIrastenA upadhistenAzca, tadbhayaM bhavati vikAle pravi-15 zatAm , pirAdhanA yA ca upadhinA vinA bhavati-agnitRNayograhaNasevanAdikA, sA ca vikAle praveze doSaH / 'gummiyatti EKASAKARANAS Jain Education onal For Personal & Private Use Only library.org Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ESSASSANATAKAR gulma-sthAnaM tadrakSapAlA gulmikAstairgrahaNamAhananaM ca bhavati vikAle pravizatAmayaM dossH| 'goNAdicamaDhaNA' balIvAdipAdaprahArAdizca, evamayaM vikAlapraveze doSaH / "pavisaNe"tti gayaM / idAnIM 'maggaNe ti vyAkhyAyatephiDie aNNoNNAraNa teNa ya rAo diyA ya paMthaMmi / sANAi vesakutthia tavovaNaM mUsiA jaM ca // 194 // ' __ 'phiDie'tti vikAlavelAyAM vasatimArgaNe-anveSaNe 'phiDita' bhraSTo bhavet tatra 'anyo'nyaM' parasparataH 'AraNaM saMzabdanaM tacchrutvA stenakA rAtrI muSitumabhilaSanti, diyA ya paMthaMmi'tti divA vA prabhAte pathi gacchatastAn zramaNAn muSNanti 'sANAditti rAtrau vasateranveSaNe zvAdirdazati / 'maggaNe tti bhaNiaM, 'vesatthiduguMchie'tti vyAkhyAyate'vayavaH, tatrAha'dhesakutthina tavovaNaM mUsigA ceva' rAtrau vasatilAbhe na jAnanti kimetatsthAnaM vezyApATakAsannamanAsannaM vA, te cAjAnAnAstasyAM vasato nivasanti, tatra cAyaM doSaH-vezyAsamIpe vasatAM loko bhaNati-aho tapovanamiti / kutsitachipakAdisthAnAsanne loko bravIti-svasthAne mUSikA gatAH, ete'pyevaMjAtIyA eva / 'vesitthikutsite'tti gataM / svAdhyAyadvAraM vyAkhyAtameva draSTavyam / idAnIM 'saMthAra'tti vyAkhyAyate appaDilehiakaMTAvilaMmi saMthAragaMmi AyAe / chakkAyasaMjamaMmi a ciliNe seha'nnahAbhAvo // 195 // apratyupekSitAyAM vasatau kaNTakA bhavanti bilaM vA, tatra saMstArake kriyamANe 'AyAe'tti AtmavirAdhanA bhavati 'chakkAyati SaTkAyasyApi apratyupekSitavasatau svapataH 'saMjamaMmiti saMyamaviSayA virAdhanA bhavati / 'ciliNe tti tathA cilI USSOCISCUSSIS dan Educatio n al For Personal & Private Use Only TASinelibrary.org Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH bhuktApravezaH ni. 194 apavAda: ni.197199 MAGASRIKASSAR 6 naM-azucikaM, bhavati, tasmiMzca sehasya jugupsayA azrutArthasyAnyathAbhAvaH unniSkramaNAdirbhavati / saMthArutti garya, idAnIM 'uccArapAsavaNe"tti vyAkhyAyate| kaMTagathANugavAlAvilaMmi jai vosireja aayaae| saMjamao chakkAyA gamaNe patte aiMte ya // 196 // | __ apratyupekSitAyAM vasatau kaNTakasthANuvyAlAvile-samAkule pradeze vyutsRjata AtmavirAdhanA bhavati, saMjamaotti saMyamato virAdhanA SaTkAyopamarde sati rAtrau bhavati, 'gamaNetti kAyikAvyutsRjanArtha gamane doSAH 'patte'tti kAyikAbhuvaM prAptasya vyutsRjataH 'ayaMte yatti punaH kAyikAM vyutsRjya vasatiM pravizato SadAyopamardo bhavatIti / atha tu punarnirodha karoti, tatazcaite doSA bhavanti muttanirohe cakkhU vacaniroheNa jIviyaM cayaha / uhanirohe ko gelannaM vA bhave timuvi // 197 // sugamA // 'uccArapAsavaNi"tti gayaM / idAnImapavAda ucyatejai puNa viyAlapattA pae va pattA uvassayaM na lbhe| sunnagharadeule vA ujANe vA aparibhoge // 198 // yadi punarvikAla eva prAptAH, tatazca teSAM vikAlavelAyAM vasatau pravizatAM pramAdakRto doSo na bhavati, 'pae va patta'tti prAgeva pratyUSasyeva prAptAH kintu upAzrayaM na labhante tataH kva samuddizantu ?-zUnyagRhe devakule vA udyAne vA 'aparibhoge lokaparibhogarahite samuddizantIti kriyAM vakSyati / AyariacilimiNIe rapaNe vA nibhae samuddisaNaM sabhae pacchannA'sai kamaDhaya kuruyA ya saMtariA // 199 // | // 81 // Jain Education For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . atha zUnyagRhAdau sAgArikANAmApAto bhavati tata ApAte sati cilimiNI-yavanikA dIyate, 'raNe vatti atha zUnyagRhAdi sAgArikAkrAntaM tataH araNye nirbhaye samuddizanaM kriyate, sabhaye'raNye pracchannasya vA 'asati' abhAve tato ||vasimasamIpa eva kamaDhakeSu zuklena lepena sabAhyAbhyantareSu lipteSu bhujyate, 'kuruA ya'tti kurukucA-pAdaprakSAlanAdikA kriyate 'saMtarita'tti sAntarAH-sAvakAzA bRhadantarAlA upavizanti / idAnIM bhuktvA bahiH punarvikAle vasatimanvipanti, sA ca koSThakAdikA bhavati, tatra ca labdhAyAM vasatau ko vidhirityata Aha kohaga sabhA va puciM kAla viyArAibhUmipaDilehA / pacchA aiMti rattiM pattA vA te bhave rattiM // 20 // / koSThakaH-AvAsavizeSaH sabhA-pratItA koSThakasabhA vasatau labdhAyAM prAgeva 'kAle'tti kAlabhUmi pratyupekSante yatra kAlo gRhyate tathA 'viyArabhUmipaDilehA' vicArabhUmiH-sajJAkAyikAbhUmistasyAzca pratyupekSaNA kriyate / tata evaM pratyupekSitAyAM vikAle vasatI 'pacchA atiti rattiti pazcAccheSAH sAdhavo rAtrau pravizanti / 'pattA vA te bhave rattiti yadA punasta Agacchanta eva kathamapi rAtrAveva prAptAstadA rAtrAvapi pravizanti // tatra ca pravizatAMgummiabhesaNa samaNA ninbhaya bahiThANa vshipddilehaa| sunnagharapuvabhaNiaM kaMcuga taha dArudaMDeNaM // 201 // gulmikAH-sthAnakarakSapAlAH 'bhesaNaM'ti yadi te kathaJcitrAsayanti tatazcedaM vaktavyaM yaduta zramaNA vayaM na caurAH, 'nibbhaya'tti atha tu sa sannivezo nirbhaya eva bhavettadA 'bahiThANaM ti bahireva gacchastAvattiSThati, vRSabhAstu vasatipratyupekSamArtha OMOM-5-555555555 JainEducation international For Personal & Private Use Only www.nelibrary.org Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA koSThakAdivasatiHsaMstArakavidhiHni. 200-203 vRttiH SEASURESS // 82 // vrajanti / kiMviziSTA'sau vasatiranviSyate ?-'zUnyagRhAdi' pUrvoktaM, 'kaMcuga taha dArudaMDeNaM ti daNDakapuJchanaM taddhi kaJcukaM paridhAya sarpapatanabhayAdaNDanapugchanakena vasatimupariSTAtprasphoTayanti, gacchazca pravizati, tataH ko vidhiH svApe___ saMthAragabhUmitigaM AyariyANaM tu sesgaannegaa| ruMdAe pupphainnA maMDaliA AvalI iyare // 202 // saMstArakabhUmitrayamAcAryANAM nirUpyate, ekA nivAtA saMstArakabhUmiranyA pravAtA anyA nivAtapravAtA, 'sesagANega'tti zeSANAM sAdhUnAmekaikA saMstArakabhUmirdIyate, 'ruMdAe'tti yadyasau vasatirvistIrNA bhavati tataH puSpAvakIrNAH svapantipuSpaprakaravadayathAyathaM svapanti yena sAgArikAvakAzo na bhavati, 'maMDaliya'tti athAsau vasatiH kSullikA bhavati tato madhye pAtrakANi kRtvA maNDalyA pArzve svapanti / sthApanA ceyam- 'Avaliya'tti pramANayuktAyAM vasatau 'AvalyA' patayA svapanti 'iyare'tti kSullikApramANayuktayorvasatyorayaM vidhiH saMthAraggahaNAe veMTiaukkhevaNaM tu kAyacaM saMthAro ghettabo mAyAmayavippamukkeNaM // 203 // 'saMthArakagrahaNAya' saMstArakabhUmigrahaNakAle, etaduktaM bhavati-mm yadA sthavirAdiH saMstArakabhUmivibhajanaM karoti tadA sAdhubhiH kiM karttavyamata Aha-'veMTiaukkhevaNaM tu kAya' TiA-upadhiveNTalikAstAsAM sarvaireva sAdhubhirAtmIyAtmIyAnAmutkSepaNaM kartavyaM yena sukhenaiva dRSTAyAM bhuvi vibhajituM saMstArakAH zakyante / sa ca saMstArako yo yasmai dIyate sAdhave sa kathaM tena grAhya ityAha -'mAyAmadavipramuktena tena na mAyA kartavyA, yadutAhaM vAtArthI mameha prayaccha, nApi madaH-aha H // 82 // dain Educati onal For Personal & Private Use Only Spinelibrary.org Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SECORRORISS kAraH kAryo, yadutAhamasyApi pUjyo yena mama zobhanA saMstArakabhUrdatteti // jaMi ratiM AgayA tAhe kAlaM na geNhaMti, nijujAtIo saMgahaNIo ya saNiaM guNeti, mA vesitthiduguMchiAdau dosA hohiMti, kAyikAM mattaesu chaDuti uccAraMpi jaya-15 NAe / jai puNa kAlabhUmI paDilehiyA sAhe kAlaM giNhaMti, yadi suddho kareMti sajjhAyaM, aha na suddho ma paDilehiA vATU vasahI tAhe nijjuttIo guNeti, paDhamaporisiM kAUNaM bahupaDipuNNAe porisIe gurusagAsaM gaMtUNa bhaNaMti-icchAmi khamA-14 samaNo vaMdiuM jAvaNijjAe nisIhiAe matthaeNa vaMdAmi, khamAsamaNA ! bahupaDipuNNA porisI, aNujANaha rAIsaMthArayaM, tAhe paDhama kAiAbhUmi vaJcaMti, tAhe jattha saMthAragabhUmI tattha vaccaMti, tAhe uvahiMmi uvaogaM kareMtA pamajatA uvahIe dorayaM ucchoDeMti, tAhe saMthAragapaTToM uttarapaTTayaM ca paDilehittA dovi egattha lAettA Urumi ThaveMti, tAhe saMthAragabhUmi paDilehaMti, tAhe saMthArayaM acchuraMti sauttarapaTTe, tattha ya laggA muhapottiAe uvarilaM kAyaM pamajaMti, hehilaM rayaharaNeNaM, yadA rAnAdhAgatAstadA kAhaM na gRhanti, niryuktIH saMgrahiNIzca zanairguNayanti, mA vezyAstrIkutsitAdayo doSA bhUvan , kAyikI mAtrakeSu vyusmRjanti uccAramapi yatanayA / yadi punaH kAlabhUmayaH pratilekhivAstadA kAla gRhamti, yadi zuddhaH kurvanti svAdhyAyaM, atha na zuddho na pratilekhitA cA vasatistadA niyuktIrguNayanti / prathamA pauruSIM kRtvA bahupratipUrNAyo pauruSyAM gurusakAzaM gatvA bhaNanti-icchAmi kSamAzramaNA vandituM yApanIyayA naipedhikyA mastakena bande, kSamAzramaNa ! bahupratipUrNA pauruSI, anujAnIta rAtrisaMstAraka, tadAnIM prathamaM kAyikI bhUmi vrajanti, tato yatra saMstArakabhUmistatra vrajanti, tadopadhAvupayoga kurvantaH pramArjayanta upadherdavarakamucchoTayanti, tadA saMstArakapaTTakamuttarapaTTakaM ca pratilikhya dvebhapyekatra lAtvoruNi sthApayanti, tadA saMstArakabhUmi pratilekhayanti, sadA saMstArakamAstRNvanti sottarapaTTakaM, tatra calanA mukhapatrikayoparitanaM kArya pramArjayanti, adhastanaM rajoharaNena, RAKASAMSSAMACXX dalin Educatio n al For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 83 // kappe ya vAmapAse ThaveMti, puNo saMthArae caDato bhaNai jehajjAINaM purato ciTThatANaM-aNujANejjahA, puNo sAmAiaM saMstArakatiNNi vAre kaDDiUNaM sovai, esa tAva kammo / idAnIM gAthA vyAkhyAyate vidhiH ni.204| porisiApucchaNayA sAmAiya ubhayakAyapaDilehA / sAhaNia duve paTTe pamaja bhUmi jao pAe // 204 // 205 | pauruSyAM niyuktIrguNayitvA 'ApucchaNa'tti AcAryasamIpe mukhavastrikA pratilekhayitvA bhaNati bahupaDipuNNA porisI |saMdizata saMstArake tiSThAmIti, 'sAmAiyaM ti sAmAyika vArAtrayamAkRSya svapiti, 'ubhayaMti saJjJAkAyikopayogaM kRtvA 'kAyapaDilehatti sakalaM kAyaM pramRjya 'sAhaNia duve paTTe'tti sAhaNiya-ekatra lAettA duve paTTe-uttarapaTTo saMthArapaTTo a, tata UrvoH sthApayati, 'pamaja bhUmi pAo jao' tti pAdau yatastena bhUmiM pramRjya tataH sottarapaTTa saMstArakaM muJcati,8 asyAzca sAmAcAryanukrameNa gAthAyAM saMbandho na kRtaH, kintu svabuddhyA yathAkrameNa vyAkhyeyA / evamasau saMstArakamArohana kiM bhaNatItyAha aNujANaha saMthAraM bAhuvahANeNa vAmapAseNaM / kukkuDipAyapasAraNa ataraMta pamajae bhUmi // 205 // anujAnIdhvaM saMstAraka, punazca bAhUpadhAnena vAmapAdhaina svapiti, 'kukkuDipAyapasAraNaM'tti yathA kukuTI pAdAvAkAze kalpAMzca vAmapArthe sthApayanti, punaH saMstArakamArohanto bhaNaMti jyeSThAryAdInAM puratastiSThatAM anujAnIta, punaH sAmAyikaM zrIn vIrAn kRSTvA (uccArya) svapiti, eSa tAvat krmH| Jain Education HIMAnal For Personal & Private Use Only C elibrary.org Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM prasArayati evaM sAdhunA'pyAkAze pAdau prathamamazaknuvatA prasAraNIyau, 'ataraMto tti yadA AkAzavyavasthitAbhyAM | pAdAbhyAM na zaknoti sthAtuM tadA 'pamajjae bhUmi'nti bhuvaM pramRjya pAdau sthApayati / koe saMDAsaM uttaMte ya kAyapaDilehA / davAIuvaogaM NissAsaniruMbhaNAloyaM // 206 // yadA tu punaH saGkocayati pAdau tadA 'saMDAsaM'ti saMdasaM - Urusandhi pramRjya saGkocayati 'uvattaMte ya'tti udvarttayaMzcAsau sAdhuH kArya pramArjayati, evamasya svapato vidhiruktaH / yadA punaH kAyikArthamuttiSThati sa tadA kiM karotItyAha - 'davAI - uvaogaM' dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazcopayogaM dadAti, tatra dravyataH ko'haM pratrajito'pravrajito vA ?, kSetrataH kimu paritale'nyatra vA ?, kAlataH kimiyaM rAtrirdivaso vA 1, bhAvataH kAyikAdinA pIDito'haM na veti, evamupayoge datte'pi yadA nidrayA'bhibhUyate tadA 'NissAsaniraMbhaNa'tti 'niHzvAsaM niruNaddhi' nAsikAM dRDhaM gRhNAti niHzvAsanirodhArtha, tato'pagatAyAM nidrAyAM 'AloyaM ti AlokaM pazyati dvAram / yataH - dAraM jA paDile teNabhae doNNi sAvae tiSNi / jaha ya ciraM to dAre aNNaM ThAvetu paDiarai // 207 // tadA'sau dvAraM yAvat 'pratyupekSayan' pramArjayan prajati, evamasau nirgacchati, tatra ca yadi stenabhayaM bhavati tataH 'doNNi'tti dvau sAdhU nirgacchataH tayoreko dvAre tiSThati anyaH kAyikAM vyutsRjati, 'sAvae tiNi'tti zvApadabhaye sati trayaH sAdhava uttiSThanti tatraiko dvAre tiSThati anyaH kAyikAM vyutsRjati anyastatsamIpe rakSapAlastiSThati / 'jati ya ciraM 'ti Jain Educationonal For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha-da yadi ca ciraM tasya vyutsRjato jAtaM tato yo'sau dvAre vyavasthitaH sAdhuH so'nyaM dvAre sthApayitvA sAdhu punazcAsau vyutsa- kAyikIganiyuktiH antaM 'paDiaratitti pratijAgarSi manaM ni. droNIyA | bhAgammapaDikato aNupehe jAva codasavi puch| parihANijA tigAhA nihapamAojaDho evaM // 208 // 206-209 vRttiH | so'pi sAdhuH kAyikA vyutsRjya Agatya vasatau 'paDikkato'tti IryApathiko pratikrAntaH san 'aNupehe' anuguNanaM| // 84 // karoti, kiyaGkaraM yAvadata Aha-'jAva coddasavi puve' yAvaccaturdaza pUrvANi samAptAni yazca sAdhuH sUkSmAnaprANalabdhisaMpannaH 4 athaivaM na zaknoti tataH 'parihANi jA tigAhA' parihANyA guNayati stokaM stokataramiti yAvadgAthAtrayaM jaghanyena yadvA 8 tadvA pariguNayati seho'pi / evaM ca kRte vidhau nidrApramAdo 'jaDhoM' parityakto bhavati / ataraMto va nivaje asaMtharaMto a pAuNe eka / gahabhadiTuMtaNaM do tiNNi bahU jahasamAhI // 209 // | athAsau gAthAtrayamapi guNayituM na zaknoti tataH "Nivajetti tataH svapityeveti / 'asaMtharato atti utsargatastAvatprAvaraNarahitaH svapiti, atha na zaknoti yApayitumAtmAnaM tato'saMstaramANaH prAvRNoti eka kalpaM dvautrIn vA, tathA'pi yadi zItena bAdhyate tadA bAhyato'prAvRtaH kAyotsarga karoti, tatazca zItavyApto'bhyantaraM pravizati, tatra ca praviSTo nivAsamiti manyate, tatrApi sthAtumazaknuvan kalpaM gRhNAti, evaM dvau trIstAvadyAvatsamAdhAnaM jAtam / atra ca gardamadRSTAntaH, jahA~ // 84 // micchagadabho aNurUvabhAreNa ArUvieNa so vahi necchA, tAhe jo'vi aNNassa bhAro sovi caDAvijjai, appaNAvi / pathA mlecchagardabho'nurUpamAreNAropitena sa voDhuM necchati, tadA yo'pi anyasya mAraH so'pi caTAyyate, mAramanA evaM ca kRte vidhau nihANyA guNayati stokaM stokAna yazca sAdhuH sUkSmAnamANa SABASSACROSSASSES BREASEKASESSESS dan Educatio XL For Personal & Private Use Only WHhelbrary.org Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arohati, jAhe nAtidUraM gayA tAhe appaNA uttarati, tAhe so jANati-uttarIto mama bhArotti turiyataraM pahAvio, pcchaa| aNNo se avaNIo, tAhe so simpayaraM phaavio| evaM sAhUvi NivAyataraM maNNaMto suheNa acchati, jAhe rattiM, esa vihI, acavAeNaM jahA vA samAhI hoti tahA kaay| "saMgAraSitiavasahi"tti vyAkhyAtam , idAnIM sajJidvAraM vyaakhyaayte-daarN|| ravihI navihariyAviharilo u bhayaNAja viharie hoi|sNdivo jo viharito avihariavihI imo hoi // 210 // evaM te bajaktaH kazcidrAsa prAptAH sa ca grAmo dvividhaH vihRto'nihatazca, vihRtaH sAdhubhiryaH kSuNNaH, Asevita ityarthaH, aviharito thaH bhAnubhirna zuSmA nAsevita ityrthH|nushbdo vizeSaNArthaH / kiM vizinaSTi -yo'sau viharitaHsa sabjiyuktaH sakirahiro jAlamapA u biharie hotitti yo'sau vihataH sajJiyuktastatra 'bhajanA' vikalAnA, yadyasau saMjJI saMvisamAvitastataH agnizamita, aba bu'pArthasthAdibhAvitastato na pravizanti / 'saMdicho jo biharitotti saMvignavihate sajJigRhe saMdiSTa' kA prayAbArbaprAyognaM skhayA sajJikulAdAnayamIbamityataH pravizanti / athavA'nyathA vyAkhyAyate-dvividhaH katara , saviAdvArasya prazAntavAd saJjayate vA, katamena dvaividhyamata Aha-vihRto'vihRtazca, sAdhubhiHkSuNNo'kSuNNazca, tanna bhajanA vihRte zrAvake sati, yadyasau saMvinadhihataH pravezaH kriyate, atha pArzvasthAdivihRtastato na praveSTavyaM, saMdiSTo viharito'tra sa saMvignaiH sAmbhogikaiza yairvihRtastato'nnAcAryasadriSTaH pravizati AcAryaprAyogyagrahaNArtha, 'avihariavihI pyArohati, yadA nAtidUrezAtastadA''tmanottarati, sadA sa jAnAti-uttIrNo mama bhAra isi tvaritataraM pradhAvati, pazcAdanyastasmAdapanItaH, tadA sa cInataraM mAnati, evaM sAdhurapi niyAtataraM manyamAnaH mukhena timati adhyAtriH, apavidhirapanAdena athA mA samAdhirbhavati tathA kartacyaM / mo015 Bain Education For Personal & Private Use Only S nelibrary.org Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha imo hoti'tti avihRte grAme saMjJini vA ayaM vidhiH-vakSyamANalakSaNaH saptamagAthAyAm , "avihariamasaMdiho cetia | grAme bhiniyuktiH pAhuDi" asyAM gAthAyAmiti / idAnIM bhASyakAra enAmeva gAthAM vyAkhyAnayannAha kSAvidhiH droNIyA aviharia vihario vA jai saDDo natthi nathi u niogo|| ni. 210 vRttiH nAe jai osaNNA pavisaMti tao ya paNNarasa // 95 // (bhA0) bhA.95 __ avihRto vihRto vA grAmaH, tatra vihRte yadri zrAddhako nAsti tato nAsti niyogaH-na niyujyate sAdhuH AcAryaprAyo-15 gyAnayanArtham / 'NAe'tti atha tu 'jJAte' vijJAte evaM yadutAsti zrAvakaH, tatra ca 'yadi osannA pavisaMti' yadyavasannAH pravizanti tathA'pi nAsti niyogaH, atha tu pravizanti 'tao u pannarasa'tti paJcadazodgamanadoSA bhavanti, te cAmI"AhAkammuddesia pUIkamme ya mIsajAe a / ThavaNA pAhuDiyAe pAuyarakkIya pAmicce // 1 // pariyaTTie abhihaDe unbhinne mAlohaDe ia / accheje aNisaDhe ajjhoyarae a solasame // 2 // " nanu cAmI SoDaza ucyante-"ajjhoyarato ya mIsa jAyaM ca dohiMvi eko ceva bhedo / athaveyamapi gAthA sajinamevAGgIkRtya vyAkhyAyate-dvividhaH zrAvako-vihRto'vidAhRto vA, yadi 'saDDo natthi Natthi u niogo" tao vihRto yadi zrAddho nAsti tato nAsti niyogaH sAdhoH / 'NAeM'tti atha jJAte sati zrAddhake yadutAsti tatazca tatra jJAte sati 'yadi osaNNA pavisaMti' yadyavasannAH pravizanti tathA'pi nAsti niyogaH / athaivaMvidhe'pi pravizanti tatazca paJcadaza doSA udgamAdayo niyamAdbhavanti / yadyapi tatrAvamagnA na gRhNanti-1 AdhAkarmikamauddezikaM pUtikarma ca mizrajAtaM ca / sthApanA prAbhRtikA prAduSkaraNaM krItaM apamityaM // 1 // parivartitamabhyAhRtaM udbhinaM mAlApahRtamiti / AcchedyamanisRSTamadhyavapUrakaM ca SoDazam // 2 // ARRRRRRRRRRRRRAM 85 // dan Educak For Personal & Private Use Only selibrary.org Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMviggamaNuNNAe ati ahavA kule viraMcaMti / aNNAuMchaM va saha emeva ya saMjaIvagge // 96 // ( bhA0 ) atha tu sasajJaiH saMvijJaizca vihRtaH - amanojJairvasadbhirbhAvitaH tataH 'aNuNNAe aiMti tti tairevAnujJAte sati zrAvakagRhe pravizanti / athavA zrAcakakulAni 'viraMcanti' vibhajanti, ete cAnyasAmbhogikAH saMvignAH 'aNNAuMchaM va sahU' 'aNNAuMchaM jattha sAvagA natthi tahiM hiMDaMti vatthavA / jai sahU samatthA iyare apAhuNagA jappasarIrA sAvagakulAni hiMDaMti, aha vatthavA appasarIragA pAhuNagA ya saha tato aNNAyauMchaM hiMDaMti / 'emeva ya saMjaIvagge' evameva saMyatIvarge vidhiH, yaduta tAbhiranujJAteSu zrAvakakuleSu praveSTavyam / bahuSu ca kuleSu satsu tA evaM viraJcanti, "aNNAuMchaM va sahU" iti, ayaM ca vidhirdraSTavyaH / evaM tu aNNasaMbhoiyANa saMbhoiyANa te ceva / jANittA nibbaMdhaM vatthadveNaM sa u pamANaM // 97 // bhA0 ) evamanyasAmbhogikAnAM saMbhave uktalakSaNo vidhirdraSTavyaH / 'saMbhoiyANa te ceva'tti atha sAmbhogikAstatra grAme bhavanti tataH 'te ceva'tti ta eva vAstavyAH sAdhavo bhaikSamAnayanti, atha tatra sAmbhogikasamIpe prAptamAtrANAM kazcicchrAvaka AyAtaH, sa ca prAghUrNakavatsala evaM bhavati yaduta madIye gRhe bhikSArthaM sAdhuH prahetavyaH, tatrocyate - vAstavyA eva gamiSyanti, athaivamukte'pi 'nibandhaM' nirbandhaM karoti AgrahaM karotyasau zrAvakastataH 'vatthabeNaM' vAstavyena sahaikena gantavyaM, yataH sa eva vAstavyaH prAghUrNakAnAM pramANamalpAdhikavastugrahaNe / athAsau sAmbhogikavasatiH saMkulA bhavati tataH 1 ajJAto yatra zrAvakA na santi tatra hiNDante vAstavyAH / yadi sahiSNavaH- samartha itare - aprAghUrNakA yApyazarIrAH zrAvakakulAni hiNDante, atha vAstavyA yApyazarIrAH prAghUrNakAzca sahiSNavastato'jJAtonche hiNDaMte / For Personal & Private Use Only inelibrary.org Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH grAme bhikSAvidhiH bhA. 96 99 // 86 // asai vasahIe vIsuM rAiNie vasahi bhoynnaagmm| asaha apariNayA vA tAhe vIsuM sahUviyare // 98 // (bhaa0)| ___ 'asati' abhAve vistIrNAyA vasateH 'vIsuti pRthag-anyatra vasato avasthAnaM kurvanti, tatra ca teSAM ko bhojanavidhirityata Aha-'rAiNie vasahi bhoyaNAgamma' ratnAdhikasya vasatau bhojanamAgamya karttavyaM, sa ca ratnAdhikaH kadAcidvAstavyo bhavati kadAcidAgantuka iti / 'asahUtti athAnyataro ratnAdhikaH 'asahU' bhikSAvelAM pratipAlayitumazaktaH tathA'pariNatA vA sAdhavaH sehaprAyA mA bhUd rATiM kariSyanti tataH 'cIsuM pRthag vasatirbhavati / tathA yadi ca te vAstavyAH sAdhavaH 'shuuN| samarthAstatI 'biyare'ti bhikSAmaTitvA prAghUrNakebhyaH prayacchanti / tiNhaM ekeNa samaM bhattaTTho appaNo avaDaMtu pacchA iyareNa samaM AgamaNaviregu sI cava // 19 // (bhaa0)| ___ atha tatra traya AcAryA bhavanti, dvAvAgantuko eko vAstavyaH tadA 'ekkeNa samaMti ekainAgantukAcAryapravrajitena saha vAstavyaH paryaTati tApadyAvadU 'bhattahoti ekasya prAghUrNakAcAryasva bhaktArtho bhavati-udarapUraNamAtramityarthaH ataH "appaNo avahuM sutti AtmAcAryArtha vA'sau vAstavyaH "apahuM su' arddhacavamAnaM zrAvakakulebhyo gRhAti / pacchA iyareNa samati pazcAditareNa dvitIyAgantukAcAryapraNajitena samaM paryaTatti tatrApi bhaktAoM yAvadbhavati prAghUrNakaskha tAvatparyaTati, AtmanazvArddhadhruvamAtra gRhAti, evaM pUrNo dhucI bhavati vAstavyAcAryasva, AgamaNaM ti evaM te paryaTisvA''tmIyAyAM casatau AgamanaM kurvanti / virezu so vatti sa eva 'bigo' vibhajanaM zrAvakakuleSu, yo'sau bhikSAmandiH kRtaH, na tu punarvasatikAyAM AgatAnAM bhavatIti / "asati basahIe bIsuM rAiNie vasahi bhoyaNAgamma / asahU apaziNayA vA tAhe vIsuM BAROCCESSORX Jain Education al onal For Personal & Private Use Only Lainelibrary.org Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SEARSESASRASNASANSAR saha viyare ||1||"tti yo vidhiraktaH, ayaM ca dvitIyAdyAcAryeSvapyAgateSu draSTavya iti / evaM tAvadviharitakSetre yatra sAdhuSu tiSThatsu yo vidhiH sa uktaH, idAnImaviharite kSetre sAdhurahite ca yo vidhistatpratipAdayannAhacehaavaMdanimaMtaNa zurUhi saMdiha jiiv'sNdiho| nibaMdha jogagahaNaM niveya nayaNaM gurusagAse ||10||(bhaa0) | evaM viharantaH kvacidrAmAdau prAptAH, tatra ca yadi saJjI vidyate tatazcaityavandanArthamAcAryo vrajati, tatazca zrAvako gRhAgatamAcArya nimantrayati, yathA-prAyogyaM gRhANa, tatazca yo gurusaMdiSTaH sa gRhNAti / 'jI va'saMdihotti yo vA 'asaMdiSTaH' anuktaH sa vA gRhNAti zrAvakanirbandhe sati, etaduktaM bhavati-yo'sAvAcAryeNa saMdiSTaH sa yAvatrAgacchatyaiva tAvattaina zrAvakeNAnyaH saGghATako dRSTaH, sa ca nirbandhagrahaNe kRte sati yogyagrahaNa-prAyogyaupAdAnaM karoti / tatazca 'nivaiyaNa ti anyebhyaH saGghATakebhyo nivedayati, yathA yaduta mayA zrAvakagRhe prAyogyaM gRhItaM na tatra bhavadbhiH praveSTavyam / tatazca 'nayaNaM gurusagAse'tti tatprAyogyaM gRhItvA gurusamIpaM nayani tatkSaNAdeva senAsAkupabhuta iti / idAnIM yaduktaM prAk "avihariavihI hai imI hoti"tti, tatvAkhyAnayanAha- . avihariamasaMdiTTho gheiya pAhuDidita neNhaMti pAumapauralaMbhe na'mhe kiMvA jati 1101(bhA) / aviharite prAmAdau asaMdiSTA eva sarve bhikSArtha praviSTAH, tatra ca bhikSAmaTantaH zrAvakagRha praviSTAH, tatra ca 'ceietti catvAni va vadante, tatra ca 'pAhuDiamettaM giNhanti' prAbhRtikAmAtraM yadi tatra labhyate tato gRhNantyeva, athAcAryaprAyogya labhyate pracura vA labhyate tataH pAunapauralaMbhe sati idamucyate 'Na'mhai'ttina vayamAcAryaprAyogyagrahaNe niyuktAH,kintvanye, BAYRAIRANHAANA SPARRU Jain Education intematonal For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyuktiH vRttiH grAme bhi| kSAvidhiH bhA.100103 sAdharmika kRtyaM ni.211 zrIogha evamukte zrAvako'pyAha-'kiM vA na bhujaMti'tti kiM bhavadbhinItaM na bhuJjate AcAryAH, evaM nirbandhe sati ta eva gRhNanti / / droNIyA kiyatpunargRhNantItyata Ahagacchassa parImANaM nAuM ghettuM tao niveyaMti / gurusaMghADaga iyare laddhaM neyaM gurusamIvaM // 102 // (bhA0) gacchasya parimANaM jJAtvA gRhNanti, gRhItvA ca tato nivedayanti, kasmai ?, ata Aha-gurusaMghATakAya, yadutAcAryamAyodi gyamanyeSAM ca guDaghRtAdi labdhaM pracuram , 'iyare vatti itarasaGghATakebhyo vA-zeSasaGghATakebhyo nivedayati, 'mA vaccahatti mA brajata gRhIta guruyogya, tatazca labdhamAtrameva tad gurusamIpaM netavyam / tathA cAhaegAgisamuddisagA bhuttA u paheNaeNa dittuNto| hiMDaNavaviNAso niddhaM mahuraM ca puvaM tu // 103 // (bhA0) __egAgisamuddisagA ye na maNDalyupajIvinaH pRthag bhuJjante vyAdhyAdyAkrAntAzca teSAM bhuktAnAM satAM pazcAdAnItaM nopayujyate, atra ca 'paheNaeNa diluto' 'kAle diNNassa paheNayassa agyo na tIrae kAuM / tasseva athakapaNAmiyassa geNhatayA ntthi||1|| tathA'nAnayane'yamaparo doSaH-yena dravyeNa ghRtAdinA gRhItena hiNDatAM dravyavinAzo bhavati, kathazcitpramAdAtpAtraka|vinAze sati kSIrAdi ca vinazyatyeva, tathA 'niddhamahurAI puviM' yaduktamAgame tacca kRtaM na bhavati / "saNNi"tti dAraM gayaM / idAnIM sAdharmikadvAraM pratipAdayannAha bhattahia Avassaga soheuM to aiMti avaraNhe / abbhuTTANaM daMDAiyANa gahaNekavayaNeNaM // 211 // / idAnI te sAdharmikasamIpe pravizantaH 'bhattahitti bhuktvA tathA 'Avassaga sohe'ti AvazyakaM ca-kAyikoccA na maNDalyUpAsa paheNayassItena hi // 87 // in Educa For Personal & Private Use Only anelibrary.org Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAdi zodhayitvA' kRtvetyarthaH, ato'parAhnasamaye Agacchanti, yena vAstavyAnAM bhikSATanAdyAkulatvaM na bhavati, vAstavyA api karvanti, kimityata Aha-'abbhuTThANaM'ti teSAM pravizatAmabhyutthAnAdi kurvanti 'daMDAditANa gahaNaM'ti daNDakAdInAM grahaNaM kurvanti, kathaM ?-'egavayaNeNaM ti ekenaiva vacanena uktAH santaH pAtrakAdIn samarpayanti, vAstavyenokte muJcasveti | tatazca muJcanti, atha na muJcatyekavacanena tato na gRhyante, mA bhUt pramAda iti // khuDDalavigaDhateNA uhaM avaraNhi teNa u paevi / pakkhittaM mottuNaM nikkhivamukkhittamoheNaM // 212 // | yadA tu punastaiH sAdhubhirabhipreto grAmaH sa kSullako na tatra bhikSA bhavati tatazca pratyUSasyevAgacchanti, 'vigir3hatti vikRTamadhvAnaM yatra sAdharmikAstiSThanti tataH pratyUSasyevAgacchanti 'teNa'tti atha tataH aparAhe AgacchatAM stenabhayaM bhavettatazca pratyUSasyevAgacchantIti / uSNaM vA aparAhe AgacchatAM bhavati yato'taH pratyUSasyevAgacchanti / evaM te pratyUSasi tasmAd grAmAtpravRttAH sAdhubhojanakAle prAptAH sAdharmikasamIpaM niSedhikAM kRtvA pravizanti / tatazca teSAM pravizatAM vAstavyasAdhubhiH kiM karttavyamityata Aha-pakkhittaM mottUNaM'ti prakSipta-AsyagataM mukhe prakSiptaM kavalaM muktvA 'nikkhivamukkhittaM'ti yadutkSiptaM bhAjanagataM tat 'nikSipanti' muzcanti naiSedhikIzravaNAnantarameva, tataste prAghUrNakAH 'ogheNaM ti saGkepeNa AlocanAM prayacchanti / tato bhuJjate maNDalyAM, sA ceyam appA mUlaguNesuM virAhaNA appa uttaraguNesuM / appA pAsatthAisu dANaggahasaMpaogohA // 213 // alpA mUlaguNeSu, etaduktaM bhavati-mUlaguNaviSayA na kAcidvirAdhanA, alpA uttaraguNaviSayA virAdhanA, alpA pArzva -SANGANGAROOMGAMASAL AMA For Personal & Private Use Only brary.org Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyuktiH zrIogha- sthAdiSu dAnagrahaNasevAvirAdhanA 'saMpaogotti taireva pArzvasthAdibhiH saMprayoge-saMparke, etaduktaM bhavati-na pArzvasthAdibhiH sAdharmika saha saMprayoga AsIt / 'ogha' tti gayaM 'oghataH' sajhepata AlocanA dIyate, dattvA cAlocanAM yadi tu abhuktAstato kRtyaM ni. broNIyA dabhuJjate / atha bhuktAste sAdhavastata idaM bhaNanti 212-216 vRttiH bhuMjaha bhuttA amhe jo vA icche abhutta saha bhojaM / satvaM ca tesi dAuM annaM geNhaMti vatthavA // 214 // // 8 // bhuJjIta yUyaM bhuktA vayaM, 'yo vA icche'tti yo vA sAdhurbhoktumicchati tataH 'abhutta saha bhoja ti tenAmuktena saha bhojyaM kurvanti / evaM yadi teSAmAtmanazca pUrvAnItaM bhaktaM paryApyate tataH sAdhveva atha na paryApyate tataH sarva 'tebhyaH' prAghUrNakebhyo dattvA bhaktamanyadgRhanti-paryaTanti vAstavyabhikSavaH / evamAnIya kati dinAni bhaktaM prAghUrNakebhyo dIyate ityata Aha- tiNi diNe pAhunnaM sadhesiM asai bAlavuDDANaM / je taruNA saggAme vatthavA bAhi hiMDaMti // 215 // || trINi dinAni prAghUrNakaM sarveSAmasati bAlavRddhAnAM karttavyaM, tatazca ye prAghUrNakAstaruNAste svagrAma eva bhikSAmaTanti, vAstavyAstu bahirgAme hiNDanti / atha te prAghUrNakAH kevalA hiNDituM na jAnanti tataH kiM karttavyamityata Aha saMghADagasaMjogo AgaMtugabhahaeyare bAhiM / AgaMtugA va bAhiM vatthatvagabhaddae hiMDe // 216 // sahATakasaMyogaH kriyate, etaduktaM bhavati-eko vAstavya ekazca prAghUrNakaH, tatazcaivaM saGghATakayogaM kRtvA bhikSAmaTanti / 'AgaMtu gabhadaeyara'tti athAsau grAma AgantukAnAmeva bhadrakastataH 'iyare'tti vAstavyA 'bAhiti bahiyome hiNDanti, bAla- meen tukA kA bahime hiNDanti vAstavyabhadrake sati grAme / ukta sAdharmikadvAram , idAnIM vasatidvAra pratipAdayatrAha dattvA bhaktamanyahI pAhannaM savesi mata bAlavRddhAnAM kattavya:NDituM na jAnanti CASSES Jain Education a l For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RELIANCARRANA vitthiNNA khuDuliA pamANajuttA yativiha vshiio| paDhamabiiyAsuThANe tattha ya dosA-ime hoMti // 217 / / vistIrNA kSulikA pramANayuktA vA trividhA vasatiH 'paDhamabitiyAsu ThANe tti yadA prathamAyAM vasatau sthAnaM bhavati vistI-15 rNAyAmityarthaH, dvitIyA kSullikA tasyAM vasatau vA yadA bhavati tadA tatra tayorvasatyoH 'ete' vakSyamANakA doSA bhavanti-- kharakammiavANiyagA kappaDiasarakkhagA ya vaMThA yA saMmIsAvAseNaM dosA ya havaMti NegavihA // 218 // tatra vistIrNAyAM vasatau 'kharakammitti daNDapAsagA rAtriM bhrAntvA svapanti, vANijyakAzca vAluJjakaprAyA Agatya svapanti, tathA kArpaTikAH svapanti, sarajaskAzca-bhautAH svapanti, vaNThAzca svapantyAgatya 'akayavivAhA bhItijIviNo ya vaMThi"tti / ebhiH saha yadA saMmizra AvAsobhavati tadA tena saMmizrAvAsena doSA vakSyamANakA anekavidhA bhavanti ||te cAmI AvAsagaahikaraNe tadubhaya uccArakAiyanirohe / saMjayaAyavirAhaNa saMkA teNe napuMsitthI // 219 // / Avazyake-pratikramaNe kriyamANe sAgArikANAmagratasta eva udghaTTakAn kurvanti, tatazca kecidasahanA rATiM kurvanti, ttshcaadhikrnndossH| tadubhaeMtti sUtrapauruSIkaraNe arthapauruSIkaraNe ca doSa udghaTTakAn kurvanti / nirodhazca uccArasya kAyikAyAzca nirodhe dossH| atha karoti tathA'pi doSaH sNymaatmviraadhnaakRto'prtyupekssitsthnnddile| 'saMkA teNetti stenakazaGkAdoSazca-caurAzaGkAdoSazca caurAzaGkA, napuMsakakRtadoSaH saMbhavati tatazca strIdoSazca bhavatIti dvAragAtheyam , idAnIM 8 pratipadaM vyAkhyAnayannAhaAvAsayaM karite pavaMcae jhaannjogvaaghaao| asahaNa apariNayA vA bhAyaNabheo ya chakkAyA // 220 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 89 // 'Avazyaka' pratikramaNaM kurvatAm 'pavaMcae 'tti te sAgArikA udghaTTakAn kurvanti, tathA dhyAnayogavyAghAtazca bhavaticalanamApadyate ceto yataH / dAraM / ahigaraNaM bhaNNai - 'asahaNe 'ti kazcid 'asahanaH' kopano bhavati 'apariNato vA' sehaprAyaH, ete rATiM sAgArikaiH saha kurvanti, tatazca bhAjanAni pAtrakANi tadbhedo - vinAzo bhavati, SaT kAyAzca virAdhyante / dAraM / 'tadubhayaM 'ti vyAkhyAyate-- suttatthakaraNa nAso karaNe uhuMcagAi ahigaraNaM / pAsavaNiaranirohe gelanaM diTThi uDDAho || 221 // 'suttatthaakaraNa' tti sUtrArthapauruSyakaraNe nAzaH - tayoreva vismaraNam / atha sUtrArthapauruSyau kriyete tatazca 'uhuMcakAdi' udghaTTakAdi kurvanti / tatazcAsahanA rATiM kurvanti, tato'dhikaraNadoSa iti / dAraM / "uccArakAi aniroho "tti vyAkhyAyate - ' pAsavaNi 'tti 'prazravaNasya' kAyikAyAH 'iyara'tti purISasya ca nirohe 'gelannaM' glAnatvaM bhavati / atha vyutsRjanti tato 'diTThe uDDAho' tti sAgArikairdRSTe sati 'uDDAhaH' upaghAtaH pravacanasya bhavati / " saMjama AyavirAhaNa" tti vyAkhyAyate - mA dicchahiMti to appaDilihie ( thaMDille ) dUra gaMtu vosirati / saMjama AyavirAhaNagahaNaM ArakkhiteNehiM // 222 // atha sAgArikA mAM mA drAkSuritikRtvA'sthaNDila eva dUre gatvA vyutsRjati tataH saMyamAtmanorvirAdhanA bhavati, grahaNaM cArakSikAH kurvanti / 'teNa'ti stenakA vA grahaNaM kurvanti / dAraM / "saMkAteNa "tti vyAkhyAyate - oNayapamajjamANaM dahuM teNetti AhaNe koI / sAgAria saMghaTTaNa apumetthI geNha sAhai vA // 223 // For Personal & Private Use Only vistIrNAdikA tridhA vasatiH ni. 217-223 11 68 11 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RANGALASAROKAR sa hi rAtrau kAyikAdyarthamutthitaH sannavanataH pramArjayannirgacchati tatastamavanatakAyaM dRSTvA stena iti matvA aahnyaatkshcit|daarN / 'napuMsitthi'tti vyAkhyAyate-'sAgAriasaMghaTTaNa tti sAgArikasaMsparza sati, sa hi rAtrau hastena parAmRzan gacchati, yatastataH sparzane sati kazcitsAgAriko vibuddha evaM cintayati-yadutAyaM 'apuma'tti napuMsakaM tena kAraNena mAM spRzati, tataH sAgArikastaM sAdhu napuMsakabuddhyA gRhNAti / atha kadAcitstrI spRSTA tataH sA zaGkate, yadutAyaM mama samIpe Agacchati, tataH 'sAheti' kathayati nijabhartuH saubhAgyaM khyApayantI paramArthena vA // __ orAlasarIraM vA itthi napuMsA balAvi geNhaMti / sAvAhAe ThANe nite AvaDaNapaDaNAI // 224 // audArikazarIraM vA taM sAdhuM dRSTvA divA tato rAtrau strI napuMsakaM balAgRhNAti, audArika-caGgikam / ete vistIrNavasatidoSA vyAkhyAtAH / idAnIM kSullikAvasatidoSAn pratipAdayannAha-'sAvAhAe'tti saMkaTAyAM vasatau sthAne-avasthAne sati 'Nite AvaDapaDaNAdIti nirgacchannApatitazca nirgacchannApatanapatanAdayo doSAH, tathAteNotti maNNamANo imovi teNotti AvaDai juddhaM / saMjamaAyavirAhaNabhAyaNabheyAiNo dosA // 225 // ___ evaM sAdhorupari praskhalite sAdhau yasyopari praskhalitaH sa taM stenakamiti manyamAnaH ayaM ca suptotthitaH amuM praskhalitaM stenakaM manyamAnaH san 'Apatati yuddhaM' yuddhaM bhavati, tatazca saMyamAtmanovirAdhanA bhAjanabhedAdayazca doSAH, bhAjanaM pAtraka bhaNyate / uktA kSullikA vasatiH, yasmAtkSullikAyAmete doSAstasmAtpramANayuktA vasatigrAhyA / etadevAha__ tamhA pamANajuttA ekekassa u tihtthsNthaaro| bhAyaNasaMthAraMtara jaha vIsaM aMgulA huMti // 226 // / For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 9 // tasmAtpramANayuktA vasatirlAhyA, tatra caikaikasya sAdhorbAhulyatastrihastapramANaH saMstArakaH karttavyaH, tuzabdo vizeSaNArthaH, vistIrNAkiM vizinaSTi ?-saMstArako'tra bhUmirUpa iti, tatra teSu triSu hasteSu UrNAmayaH saMstArako hastaM cattAri a aMgulAI ruMbhai dikA tridhA bhAyaNAI hatthaM raMdhati / idAnI saMstArakabhAjanayoryadantarAlaM tatpramANaM pratipAdayannAha-bhAyaNasaMthAraMtara bhAjanasaMstArA- vasatiH ni. ntare-antarAle yathA viMzatiraGgalAni bhavanti tathA karttavyam / evaM trihastapramANo'pi saMstArakaH pUritaH, kiM punaH 224-227 kAraNamiha dUre bhAjanAni na sthApyante ?, ucyate majAramUsagAi ya vAre navi ajaannughttttnnyaa| do hatthA ya abAhA niyamA sAhussa saahuuo|| 227 // mArjAramUSakAdIna pAtrakeSu lagato vaaryet| atha kasmAdAsannatarANi na kriyante? ucyate-'navi yajANughaTTaNaya'tti tAvati pradeze tiSThati pAtrakeSu jAnukRtodghaTTanA-jAnukRtaM calanaM na bhavati / idAnIM prabajitasya 2 cAntarAlaM pratipAdayannAha-dvau hastau abAdhA-antarAlaM niyamAtsAdhoH sAdhozca bhavati, sAdhuzcAtra trihastasaMstArakapramANo grAhyaH / sthApanA ceyam-uNNAmao saMthArao 28 aThThAvIsaMgulappamANo, saMthArabhAyaNANaM aMtaraM vIsaMgulA 20, bhAyaNANi a hatthappamANe pAuMchaNe ThavijaMti |24, evaM tihiM gharaehiM sabevi tiNNi hatthA, sAhussa ya 2 aMtaraM do hatthA 28 // 28 // 24 ha0 3-4 2 / evametadgAthAdvayaM / vyAkhyAtam / atra ca dvihastapramANAyAmabAdhAyAM mahadantarAlaM sAdhoH sAdhozca bhavati, tatazca tadantarAlaM zUnyaM mahad dRSTvA|sAgAriko balAtsvapiti, tasmAdanyathA vyAkhyAyate-tamhA pamANajuttA ekkekassa u tihatthasaMthAro / atra hastaM sAdhU ruNaddhi, bhAjanAni saMstArakAdviMzasmaGgalAni bhavanti / etadevAha-bhAyaNasaMthAraMtara jaha vIsaM aMgulAI hoti' / pAcaka // 9 // Jain Education For Personal & Private Use Only A amhelibrary.org Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maSTAGgalAni ruNaddhi, pAtrakAdviMzatyaGgulAni muktvA parato'nyaH sAdhuH svapiti / etacca kuto nizcIyate ! yaduta-pAtrakAtparato viMzatyaGgalAnyatItya sAdhuH svapiti, yata uktam-'do hatthe ya abAhA niyamA sAhussa sAhUoM' / sthApanA ceyamsAhU sarIreNaM hatthaM ruMdhai 24, sAhussa sarIrappamANaM, saMthArayassa pattayANaM ca aMtara vIsaMgulA 20 ahahiM aMgulehiM pattayAra ThaiMti 8, pattassa bitiyasAhussa ya aMtaraM vIsaMgulAI 20, evaM ete so'vi tiNNi hatthA, eso bitio sAhU / 24 / 2018 / 20 / evaM sabattha / atra corNAmayaH saMstArakaH aSTAviMzatyaGgalapramANa eva bAhulyena draSTavyaH, kintu sAdhunA zarIreNa caturviMzatyaGgalAni ruddhAni, anyAni UrNAmayasaMstArakasaMbandhIni yAni catvAryaGgulAni taiH saha yAni viMzatya lAni, tatparataH pAtrakANi bhavanti / atra hastadvayamabAdhA sAdhuzarIrAdyAvadanyasAdhuzarIraM tAvadraSTavyam / "majjAya' ityevyAkhyAtameva / bhuttAbhuttasamutthA bhaMDaNadosA ya vajiA evaM / sIsaMteNa va kuTuM tu hatthaM mottUNa ThAyaMti // 228 // | dvihastAntarAlena mucyamAnena 'bhuttAbhuttasamutthA' iti yo bhuktabhogaH 'abhukta' iti yaH kumAra eva pravajitaH, tatra bhuktabhogasya Asannasya svapato'nyasAdhusaMsparzAdanyatpUrvakrIDitAnusmaraNaM bhavati, yadutAsmadyoSito'pyevaMvidhaH sparza iti, abhuktabhogasyApyanyasAdhusaMsparzena sukumAreNa kautukaM striyaM prati bhavati, ayamabhiprAyaH-tasyAH sukumArataraH sparza iti, tatazca dvihastAbAdhAyAM svapatAmete doSAH parihRtA bhavanti / tathA bhaMDaNaM-kalahaH parasparaM hastasparzajanita Asannazayane, te ca doSA evaM varjitA bhavanti, sIsaMteNa va kuTuMtu hatthaM mottUNa ThAyaMtitti ziro yato yatra kuDyaM tatra hastamAtra muktvA mo016 For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ droNIyA zrIogha- 'ThAyati'tti svapanti, pAdAnte'nugamanamArga vimucya hastamAtraM svapanti / athavA'nyathA pAThaH-'sIsaMteNa va kuDu tihatthaM hai vasatA zaniyuktiH mottUNa ThAyati' tatra pradIrghAyAM vasatau svApavidhiruktaH, yadi punazcaturasrA bhavati tadA 'sIsaMteNa va kuDDe'ti ziro yanavidhi: yato yaskuDyaM tasmAtkuDyAt hastatrayaM muktvA svapanti, tatra kuDyaM hastamAtreNa projjhya tato bhAjanAni sthApyante, tAni | ni. 229vRttiH ca hastamAne pAdapunchane kriyante tato istamAtraM vyAmuvanti, bhAjanasAdhvozcAntarAlaM hastamAtrameva mucyate, tataH sAdhuH 230 // 91 // svapiti / evamanayA bhajhyA svapatAM tiryak sAdho sAdhozcAntarAlaM hastadvayaM draSTavyam / / puhiho u vihI ihavi vasaMtANa hoi so ceva / Asajja tinni vAre nisanma AuMTae sesA // 229 // | - atra svApakAle pUrvoddiSTa eva vidhidraSTavyaH, kazcAsau !,"porisiApucchaNayA sAmAiyaubhayakAyapaDilehA / sAhaNiya 8| duve paTTe pamaja pAe jao bhUmi // 1 // aNujANaha saMthAraM" ityevamAdikaH / ihApi vasatAM svapatAM bhavati. sa eva vidhiH, hAkiM tvayaM vizeSaH-'Asajja tinni vAre nisanno'tti AsajaM trayo vArAH karoti 'nisanno'tti tatraiva saMstArake upaviSTaH san , zeSAzca sAdhavaH kiM kurvantItyAha- mAuMTae sesA' zeSAH sAdhavaH pAdAn AkuJcayanti / punazcAsau kAyikAthai vrajana kiM karotItyata Aha AvassiamAsanaM nIi pamajaMtu jAva ucchannaM / sAgAriya teNubbhAmae ya saMkA tau pareNaM // 230 // // 91 // AvazyikI AsajaM ca punaH punaH kurvan pramArjayanirgacchati, kiyaharaM yAvadityata Aha-'jAva ucchannaM' yAvacchaNNaMyAvadvasaterabhyantaramityarthaH, bAyatazca naivaM pramArjanAdi karttavyaM, yataH 'sAgAriya teNubbhAmae ya saMkA tadu pareNaM' sAgA Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -RAKARAN rikAnAM stenazaGkopajAyate, yaduta kimayaM cauraH ? 'ubbhAmaoM' pAradArikastatastadAzaGkopajAyate, atastatpareNa-saMchannAdvAhyato nedaM-pramArjanAdi karttavyamiti / evaM pramANayuktAyAM vasatI vasatAM vidhiruktaH / yadA tu punaHnasthi u pamANajuttA khuDDuliyA ceva vasati jynnaae| purahatya paccha pAe pamajja jayaNAe niggamaNaM // 231 // | yadA pramANayuktA vasatirnAsti tadA kSullikAyAmeva vasatau vasanti yatanayA, kA cAsau yatanA ?-'purahatya pacchapAe' 'purataH' agrato hastena parAmRzati pazcAtpAdau pramRjya nyasyati, tatazcaivaM yatanayA bAhyato nirgacchanti / evaM tAvatkAyikAdyartha gamanAgamane vidhiruktaH, idAnIM svapanavidhi pratipAdayannAha- ussIsabhAyaNAI majjhe visame ahAkaDA uvriN| ovaggahio doro teNa ya vehAsilaMbaNayA // 232 // upazIrSakANAM madhye bhAjanAni-pAtrakANi kriyante / sthApanA ceyam- 'visametti viSamA bhUH gtopetaa bhavati, tatazca tasyAM gAyAM pAtrakANi puJjIkriyante / 'ahAgaDA uvariti prAzukAni-alpaparikarmANi ca yAni tAnyeteSAM pAtrakANAmupari puJjIkriyante, mAGgalikatvAtteSAm , athAtisaGkaTatvAdvasatebhUmau nAsti sthAnaM pAtrakANAM tatazca 'uvaggahito doroM' aupagrahiko yo davarako yavanikAthai gRhItaH upaggahito-gacchasAhAraNo tena 'vihAyasi' AkAze 'laMbaNaya'tti tena davarakena lambyaMte-kIlikAdau kriyante / khuDuliyAe asaI vicchinnAe u mAlaNA bhuumii| biladhammocArabhaDA sAharaNegaMtakaDapotI // 233 // kSullikAyA vasaterabhAve 'vicchinnAe utti vistIrNAyAM vasatau sthAtavyaM, tatra ca ko vidhirityata aha-mAlaNA bhUmI ARSISSAASSA Jain Education monal For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ogha - niryuktiH droNIyA vRttiH // 92 // vistIrNavasa terbhUmirmAlyate - vyApyate puSpaprakarasadRzaiH svapadbhiH, 'biladhammo cArabhaDe ti avalagakAdaya Agatya idaM bhaNanti yaduta biladharmo yasmin bile yAvatAmavasthAnaM bhavanti tAvanta eva pravizanti, tataH sAdhavaH kiM kurvanti ?, 'sAharaNe' tti saMhRtya upakaraNajAtaM viralatvaM ca 'egaMta'tti ekAnte tiSThati / 'kaDaponI'ti yadi kaTo'sti tatastamantarAle dadati, atha sa nAsti tataH 'pottiM' ciliminIM dadati / asaI ya cilimilIe bhae va pacchanna bhUie lakkhe | AhArA nIhAro niggamaNapavesa vajjeha // 234 // 'asati' abhAve cilimilinyAH 'bhae vatti ciliminIharaNabhaye vA na dadati / kiM ghA kurvantyata Aha- 'pacchaNNe' ti tataH pracchannatare pradeze tiSThanti / 'bhUie lakkhe' ti sa ca pradezo bhUtyA 'lakSyate' cihyate aboTo'yaM pradeza iti kathyate / idaM ca te'bhidhIyante - AhArAnIhAro bhavatyavazyamato nirgamanapravezau varjanIyAviti / idaM ca karttavyaM sAdhubhiHpiMDeNa suttakaraNaM Asajja nisIhiyaM ca na kariMti / kAsaNa na pamajjaNayA na ya hattho jayaNa verantiM // 235 // 'piNDena' samudAyena 'sUtrakaraNa' sUtrapauruSIkaraNaM karttavyaM mA bhUt kazcitpadaM vAkyaM vA kaNNAhiDissatitti / tathA Asajja nisIhiaM ca tatra na kurvanti / kiM vA karttavyamityata Aha- 'kAsaNaM'ti kAzanaM - khATkaraNaM karoti, na ca pramArjanaM karoti, 'Na ya hattho'tti na ca hastena purastAtparAmRzya nirgacchati, yatanayA ca verattiaM kurvanti / verattio kAlo gheppai donhaM paharANaM uvariM, tato sajjhAo kIrati, yadivA tAe velAe sajjhAo / uktaM vasatidvAram idAnIM sthAnasthitadvAramucyate, tatrAha Jain Educational For Personal & Private Use Only vasatau zayanavidhiH ni. 231235 // 92 // nelibrary.org Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pattANa khetta jayaNA kAUNAvassayaM tato ThavaNA / paDaNIyapattamAmaga bhAMgasaddhe ya aciyatte // 236 // | evaM teSAM viharatAM prAptAnAmabhimatakSetre 'jagraNeti yathA yatanA karttavyA tathA ca vakSyati, 'kAuM AvazyakaM' kRtvAta hai cAvazyaka-pratikramaNaM 'tato ThavaNatti tataH sthApanA kriyate keSAJcitkulAnAM, kAni ca tAnItyata Aha-'pratyanIka' zAsa-12 nAdeH 'prAntaH' adAnazIlaH mAmago ya evaM vakti-mA mama samaNA gharamaiMtu, bhadrakazrAddhau prasiddhau 'aciattitti yaH sAdhubhirAgacchadbhirduHkhenAste, zobhanaM bhavati yadyete nAyAnti gRhe / eteSAM kulAnAM yo vibhAgaH kriyate pratiSedhApratidharUpaH sa sthApanetyucyate / idAnIM bhASyakAra enAM gAthAM pratipadaM vyAkhyAnayannAhabAhiragAme vucchA ujANe ThANavasahipaDilehA / iharA u gahiabhaMDA vasahI vAghAya uddddaaho||104|| (bhA0) dAragAhA. | evaM te bAhyagrAme AsannagrAme paryuSitAH santo'bhimataM kSetraM prApya tAvadavatiSThante / 'ujjANe ThANaM ti udyAne tAvatsthAne AsthAM kurvanti / 'vasahipaDilehatti punarvasati pratyupekSakAH preSyante / 'iharA utti yadi pratyupekSakA vasatena preSyante tataH 'gRhItabhANDAH' gRhItopakaraNA vasativyAghAte sati nivartante tatazca uDDAho bhavati-upaghAta ityarthaH / tatra ca pravizatAM zakunApazakunanirUpaNAyAhamaila kucele abhaMgiellae sANa khuja vaDabhe yaa| ee u appasatthA havaMti khittAu niMtANaM ||105||(bhaa0) nArI pIvaragambhA vaDDukumArI ya kaTThabhAro ya / kAsAyavattha kucaMdharA ya kajaM na sAheti // 106||(bhaa0) Jain Education tema For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH kSetraprAptacakkayaraMmi bhamADo bhukkhA mAro ya pNddurNgmi| tacanniruhirapaDaNaM boDiyamasie dhuvaM mrnnN||107||(bhaa) vidhiH ni, jaMbUa cAsa maure bhAradAe taheva naule a| dasaNameva pasatthaM payAhiNe saghasaMpattI // 108 // (bhA0) | 236pravenaMdItUraM puNNassa dasaNaM saMkha paDaha saho ya / bhiMgArachatta cAmara dhayappaDAgA pasatthAI // 109 // (bhA0) ze zakunA samaNaM saMjayaM daMtaM sumaNaM moyagA dahiM / mINaM ghaMTaM paDAgaM ca siddhamatthaM viAgare // 11 // (bhA0) pravezaH ___etA nigdsiddhaaH|| dhamakathAH tamhA paDilehia dIviyaMmi puSvagaya asai sAravie / phaDDayaphaDDupaveso kahaNA na ya uha iyresiN||111||(bhaa0) bhA.104 __ yasmAtpUrvamapratyupekSitAyAM vasatau uDDAho bhavati tasmAtpratyupekSya praveSTavyam / 'dIviyaMmitti dIpite-kathite zayyA-18| 112 tarAya, yadutAcAryA AgatAH, 'puSagaya'tti pUrvagatakSetrapratyupekSakaiH pramArjitaH tataH sAdhveva, 'asati'tti pUrvagatakSetrapratyupekSakAbhAve, tataH kSetrapratyupekSakaiH pravizya 'sAravite' pramArjitAyAM vasatau, kathaM praveSTavyamityata Aha-phaDakaphaDakaiH pravezaH karttavyaH / 'kahaNa'tti yo dharmakathAlabdhisaMpannaH sa pUrvameva gatvA zayyAtarAya vasatebahidharmakathAM karoti / 'na ya uhAtti na cAsau dharmakathAM kurvan 'uttiSThati' abhyutthAnaM karoti 'iyaresiMti jyeSThAryANAm , Aha-kimAcAryAgamane dharmakathI abhyutthAnaM karoti uta neti ?, AcArya Aha-avazyamevAbhyutthAnamAcAryAya karoti, yato'karaNe ete doSAHAyariyaaNuTThANe ohAvaNa bAhirA ya'dakkhiNNAsAhaNayabaMdaNijjA aNAlavaMte'vi AlAvo ||112||(bhaa0) AcAryAgamane satyanutthAne 'ohAvaNa'tti malanA bhavati, 'bAhira'tti lokAcArasya bAhyA eta iti, paJcAnAmapyaGgulI SUGAROSAROSALESALEGA -5025 Jain Educationwinternational For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmekA mahattarA bhavati, 'adakSiNatti dAkSiNyamapyeSAmAcAryANAM nAstItyevaM zayyAtarazcintayati / 'sAhaNayatti tena TU dharmakathinA''cAryAya kathanIyaM yadutAyamasmadvasatidAtA / 'vaMdaNija'tti zayyAtaro'pi dharmakathinedaM vaktavyo-vandanIyA AcAryAH, evamukte yadi asau vandanaM karoti tataH sAdhveva, atha na karoti tataH 'aNAlavaMte'vi' tasmin zayyAtare. nAlapatyapi AcAryeNAlApakaH karttavyaH, yaduta kIdRzA yUyam / athAcArya AlapanaM na karoti tata ete doSAHvuDDA nirovayArA aggahaNaM logajatta voccheo|tmhaa khalu AlavaNaM sayameva u tattha dhmmkhaa||11||(bhaa0) | tathAhi-eta AcAryAstathA nirupakArA-upakAramapi na bahu manyante, 'aggahaNaM'ti anAdaro'syAcAryasya mAM prati, 'alogajatta'tti lokayAtrAbAhyAH, 'voccheo'tti vyavacchedo vasateranyadravyasya vA, tasmAlkhalvAlapanA karttavyA, svayameva 8 ca tatra dharmakathA kartavyA''cAryeNeti // vasahiphalaM dhammakahA kahaNaaladdhI u sIsa vaavaare| pacchA aiMti vasahiM tattha ya bhujjo imaajynnaa||114||(bhaa0) | dharmakayAM kurvan vasateH phalaM kathayati, 'kahaNaaladdhI u' yadA tu punarAcAryasya dharmakathAlabdhirna bhavati tadA 'sIsa vAvAritti ziSyaM 'vyApArayati' niyute dharmakathAkathane, ziSyaM ca dharmakathAyAM vyApArya pazcAdAcAryAH pravizanti vasati, tatra ca vasatau 'bhUyaH' punaH 'iyaM' yatanA vakSyamANalakSaNA kartavyA // 6 paDilehaNa saMthArama Ayarie tiNi sesa u kmenn| viMTiaukkhevaNayA pavisai tAhe ya dhmmkhii||115||(bhaa) tatra ca vasatau praviSTAH santaH pAtrakAdeH pratyupekSaNAM kurvanti, saMstArakagrahaNaM ca kriyate, tata AcAryasya trayaH saMstAra SAGARCANESH tatra ca vasatau bhUyaH' punaHpa tiNi sesa u kameNa!nti, saMstArakagrahaNaM ca Join Education DI For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 94 // nirUpyante, zeSANAM krameNa yathAratnAdhikatayA, te ca sAdhava AtmIyAtmIyopadhiveNTa likAnAmutkSepaNaM kurvanti yena bhUmi - bhAgo jJAyate, asminnavasare bAhyato dharmakathI saMstArakagrahaNArthaM pravizati // uccAre pAsavaNe lAuya nillevaNe ya acchaNae / puJcaTThiya tesi kahe'kahie AvaraNa voccheo // 116 // ( bhA0 ) tehi kSetrapratyupekSA uccArAya bhuvaM darzayanti glAnAdyarthe, 'pAsavaNe'tti kAyikAbhUmiM darzayanti 'lAue' tti tumbakatrepaNabhuvaM darzayanti, nirlepanasthAnaM ca darzayanti, 'acchaNae'tti yatra svAdhyAyaM kurvadbhirAsyate 'pUrvasthitAH' kSetrapratyupekSakAH, evaM 'teSAM' AgantukAnAM kathayanti / 'akahie'ti yadi na kathayanti tataH 'AyaraNa voccheo'tti asthAne kAyikAderAcaraNe sati vyavacchedastadravyAnyadravyayoH, vasaternirddhAdayatIti // bhattadviA va khavagA amaMgalaM coyae jiNAharaNaM / jai khamagA vaMdatA dAyaMtiyare vihiM vocchaM // 117 // (bhA0 ) te hi zramaNAH kSetraM pravizantaH kadAcidbhaktArthinaH kadAcitkSapakA upavAsikA ityarthaH, tatropavAsikAnAM pravizatAM 'amaMgalaM coyae'tti codaka idaM vakti, yaduta kSetre pravizatAM amaGgalamidaM yadupavAsaH kriyate, tatra 'jinAharaNa' miti jinodAharaNaM, yathA hi jinA niSkramaNakAle upavAsaM kurvanti na ca teSAM tadamaGgalaM, kintu pratyuta maGgalaM tatteSAmevamidamapIti / idAnIM yadi kSapakAstasmin divase sAdhava upavAsikAstatra ca sanniveze yadi zrAvakAH santi tatastadgRheSu caityAni vandanto darzayanti, kAni ? - sthApanAdIni kulAni AgantukebhyaH, 'iyare'tti bhaktArthiSu yo vidhistaM vakSye / kazcAsau vidhirityata Aha Jain Educationonal For Personal & Private Use Only dharmakathAH bhA. 114115 vasativibhAgaH bhA. 116 kulasthApa nA bhA. 117 // 94 // nelibrary.org Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saGghe dahuM uggAhieNa oyaria bhayaM samuppajje / tamhA tihu ego vA uggAhia ceie vaMde // 118 // ( bhA0 ) te hi bhaktArthinaH zrAvakakuleSu caityavandanArthaM vrajantaH yadi sarva eva pAtrakANyuddhAya pravizanti tataH ko doSa ityata Aha-'daDumuggAhiehiM odaria'tti dRSTvA sAn sAdhUn pAtrakairudrAhitaiH audarikA eta iti - bhaTTaputrA iti, evaM zrAvakazcintayati / 'bhayaM samuppajje'tti bhayaM ca zrAvakasyotpadyate, yaduta kasyAhamatra dadAmi ? kasya vA na dadAmIti ?, kathaM vA etAvatAM dAsyAmIti yasmAdevaM tasmAt 'tiduego vA' traya ugrAhitena pravizanti AcAryeNa saha dvau vA eko vA udbhA hitena pravizati caityavandanArthamiti / ataH - saddhAbhaMgo'NuggAhiyaMmi ThavaNAiyA ya dosA u / gharaceia Ayarie kaivayagamaNaM ca gahaNaM ca // 119 // (bhA0) athAnugrAhitapAtrakA eva pravizanti, dAtavye ca matirjAtA zrAddhasya, tatazca pAtrakAbhAve'grahaNamagrahaNAcca zraddhAbhaGgo bhavati / athaivaM bhaNanti - pAtrakaM gRhItvA''gacchAmi tatazca sthApanAdikA doSA bhavanti, AdizabdAtkadAcitsaMskAramapi kurvanti, tasmAdgRhacaityavandanArtha AcAryeNa katipayaiH sAdhubhiH saha gamanaM kArya, grahaNaM ghRtAdeH karttavyamiti / 'pattANa khettajayaNa'tti vyAkhyAyate-- khettaMmi apumI tiTThANaTThA kahiMti dANAI / asaI a ceiyANaM hiMDatA caiva dAyaMti // 120 // ( bhA0 ) yadi tatkSetramapUrva na tatra mAsakalpaH kRta AsIt tataH 'tidvANatthi 'tti triSu sthAneSu zrAvakagRhacaityavandanavelAyAM For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH bhikSAmaTantaH pratikramaNAvasAne vA kathayanti dAnAdIni kulAni / asaI a ceiyANaM' yadA punastatra zrAvakakuleSu caityAni sthApanAkuna santi tato'sati caityAnAM bhikSAmeva hiNDantaH kathayanti / kAni punastAni kathayantItyata Aha bhA.118dANe abhigamasaddhe saMmatte khalu taheva micchatte / mAmAe aciyatte kulAiM dAyaMti gIyatthA // 121 // (bhA0) 123 TU dAnazrAddhakAn abhigamazrAddha (ddhAn)abhinavasamyaktvasAdhuH(zrAddhAn)tathA mithyAdRSTikulAni kathayanti / zeSaM sugamam / idAnIM yadi tatra caityAnina santi upavAsaina bhikSA paryaTitA tata AvazyakAnte kSetrapratyupekSakAH kathayantyAcAryAya, etadevAhakayaussaggAmaMtaNa pucchaNayA akahiegayaradosA |tthvnnkulaann ya ThavaNA pavisai giiysthsNghaaddo||122||(bhaa0)| AvazyakakAyotsargasyAnte 'AmaMtaNa'tti AcArya Amacya tAn pratyupekSakAn 'pucchaNaya'tti pRcchati, yaduta kAnyatra sthApanAkulAni ! kAni cetarANi ?, punazca te pRSTAH kathayanti, 'akahiegataradosatti kSetrapratyupekSakairakathiteSu kuleSu satsu ekatara:-anyatamo doSaH-saMyamAtmavirAdhanAjanitaH, kathite ca sati sthApanAdikulAnAM sthApanA kriyate / punazca sthApanAkuleSu gItArthasaGghATakaH pravizati // gacchami esa kappo vAsAvAse taheva uDubaddhe / gAmAgaranigamesaM aisesI ThAvae saDDI // 123 // (bhA0) // 95 // | gacche 'eSa kalpaH' eSa vidhirityarthaH, yataH sthApanAkulAnAM sthApanA kriyate, kadA ?-'vAsAvAse taheva uDubaddhe' varSAkAle zItoSNakAlayozca / keSu punarayaM niyamaH kRtaH 1 ityata Aha-gAmAgaranigamesuM' grAmaH-prasiddhaH Akara:-suvarNAde-10 64G Jain Education a l For Personal & Private Use Only m.jammelibrary.org Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rutpattisthAnaM nigamo-vANijakaprAyaH sannivezaH, eSu sthApanAkulAni sthApayet / kiMviziSTAnItyata Aha-'atisesitti| sphItAnItyarthaH 'sahi'tti zraddhAvanti kulAni sthApayediti // tAkiM kAraNaM camahaNA davakhao uggamo'vi ana sujjhe / gacchaMmi niyayakajje AyariyagilANapAhuNae // 237 // | kiM kAraNaM tAni kulAni sthASyante ?, yataH 'camaDhaNa'tti anyairanyaizca sAdhubhiH pravizadbhizcamaDhyante-kadarthyanta ityarthaH, tataH ko doSa ityata Aha-daSakha' AcAryAdiyogyAnAM dravyANAM kSayo bhavati / 'uggamo'vi ana sujjhe udgamastatra gRhe na zuddhyati / 'gacchetti niyataM kArya yogyena, keSAmityata Aha-AyariagilANapAhuNae' AcAryaglAnaprAghUrNakAnAmarthAya nityameva kArya bhavati iti niyuktigothayam , idAnIM bhASyakAro vyAkhyAnayati, tatra 'camaDhaNa'tti vyAkhyAnayannAha-[dAragAhA] puSviMpi vIramaNiA chikkA chikkA pahAvae turi| sA camaDhaNAe sinnA saMtapi na icchae ghettuM // 124 // (bhA0) | jahA kAcit vIrasuNiA keNai AhiMDaileNaM tittiramayUrAINaM gahaNe chikkAriA tittirAINi giNhei, evaM puNo tittirAIhiM viNAvi so chichikkArei, sA ya pahAviA jayA na kiMci pecchai tayA viAriA saMtI kajjevi na dhAvati, evaM saDDayakulAI aNNamaNNehiM camaDhijaMtAI paoyaNe kAraNe samuppaNNe'vi saMtaMpi na deti / kiM kAraNaM ?, jato akAraNA eva niccoiyANi teNa kAraNe samuppaNNevi na deMtitti / idAnIM gAthA'kSarArtha ucyate-punarapi vIrazunI chItkRtA chItkRtA pradhAvati tvaritaM, punazcAsau alIkacamaDhaNatayA sinnA-vizrAntA sadapi mayUrAdi necchati grahItum // ***ARILISHIA Jain Education I conal For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthApanAku zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 96 // lasthApanAni.237 bhA.124130 ta evaM saDakulAI camaDhijjatAI tAI aNNehiM / nicchaMti kiMci dAuM saMtaMpi tayaM gilANassa // 125 // (bhA0) sugamA // "camaDhaNa"tti gayaM, "dabakkhaya" tti vyAkhyAyatevakkhaeNa paMto itthi ghAeja kIsa te diNNaM / bhaddo haTThapahaho kareja annaMpi samaNahA // 126 // (bhA0) bahUnAM sAdhUnAM ghRtAdidravye dIyamAne tabyakSayaH saMjAtastatastena dravyakSayeNa yadi prAnto gRhapatistataH striyaM ghAtayet, etacca bhaNati-kimiti tebhyaH pravrajitebhyo dattam ? / "dabakkhae"tti gayaM, 'uggamovi a na sujjhetti vyAkhyAyate, tatrAha-bhaddo hapahaho kareja annapi sAhUNaM' bhadro yadi gRhapatistato dattamapi modakAdi punarapi kArayet / "uggamo'viya na sujjhe"tti gayaM / "gacchaMmi niyayakajaM Ayarie"tti vyAkhyAnayannAhaAyariaNukaMpAe gaccho aNukaMpio mahAbhAgo / gacchANukaMpayAe avocchittI kayA titthe||127||(bhaa0) sugamA // idAnI "gilANa"tti vyAkhyAyateparihINaM taM dadhaM camaDhijaMtaM tu aNNamaNNehiM / parihINaM mi ya dave natyi gilANassa NaM joggaM ||128||(bhaa0) sugamA / tathA cAtra dRSTAnto draSTavyaHcattA hoMti gilANA AyariyA bAlavuhasehA ya / khamagA pAhuNagAviya majAyamaikkamaMteNaM // 129 ||(bhaa0) sArakkhiyA gilANA AyariyA bAlavuDasahA ya / khamagA pAhaNagAviya majjAyaM ThAvayaMteNaM // 130 // (bhA0) sugame // SAMROSASARAN in Education For Personal & Private Use Only barro Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Dhaesu jaM jaDAisamAkA dadati, tathA azvala NEXTERNXNSXIAORAN dAjale mahise cArI bhAse goNe a tesi jaavsiaa| eesiM paDivakkhe cattAri u saMjayA huMti // 238 / / jahA eka mahAbIrya parisUaM, tattha ya cArIo nANAvihAo atthi, saMjahA-jagussa-hatthissa jA hoi sA hosa vA. tastha atthi, mahisassa sukumArA joggA sAvi tattha atthi, Asassa mahurA joggA sAvi tattha asthi, goNassa suyaMdhA joggA sAvi tattha asthi, taM ca rAyapurisehiM rakkhijai tANaM ceva jaDDAINaM, jai paraM kAraNe pasiA ANeti, aha puNa taM mokalayaM muccai tAhe paTTaNagoNehiM gAmagoNehiM camaDhijAi, camaDhie a tassi mahAparisUe tANaM rAyakerANaM jaDAINaM aNurUvA cArI Na labbhai, vidhvaMsitatvAt godhanastasya, evaM saDDhayakulANivi jai na rakkhijati tato annamannehiM camaDhijati, tesu camaDhiesu jaM jaDAisabbhAvapAhuNayANa pAuggaM taM na deMti // idAnImakSarArtha ucyate-aDDo-isI mahiSaH-prasiddhastayoranurUpAM cArI yAvasikA-yAsavAhikA dadati, tathA azvasya goNo-balIvardastasya ca cArImAnayanti yaavsikaaH| eteSAM' jaDDAdInAM pratirUpaH-anurUpaH pakSaH pratipakSaH tulyapakSa ityarthaH tasmin catvAraH saMyatAH mAdhUrNakA bhavanti / idAnImeteSAmeva jaDDAdInAM yathAsaGkhavena bhojanaM pratipAdayannAhajaDDA jaM vA taM vA sukumAraM mahisio mahuramAso / goNo sugaMdhadavaM icchai emeva sAhUvi // 131 // (bhA0) sugamA // navaraM sAdhurapyevameva draSTavyaH-sattha paDhamo pAhuNasAhU bhaNai-jaM mama dosINaM aNhagaM vA kaMjiaM vA labbhai taM ceva ANehi, teNa evaM bhaNite kiMI-dosINaM ceva ANiadha, na viseseNaM tassa sohaNaM tassa ANeyacaM / bitio pAhuNasAda bhaNai-varaM me NeharahiyAvi pUyaliA sukumAlA hou / tatio bhaNasi-mahuraM navari me hou / cauratho bhaNati EXXARA*XX mana catvAraH saMyatAH prAdhU *** mo017 Jain Education A nal For Personal & Private Use Only M inelibrary.org Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH vRttiH droNIyA // 97 // nippaDigaMdhaM aMbapANaM vA hou / evaM tANaM bhaNaMtANaM jaM joggaM taM saDDayakulehiMtovi sesayaM ANijai / evamukte satyAha he sthApanAkuparaH-yasmAdevaM tasmAnna kadAcitkenacitpraveSTavyaM prAghUrNakAgamanamantareNa zrAvakakuleSu, yadaiva prAghUrNakA AgamiSyanti lasthApana tadaiva teSu pravezo yuktaH, evamukte satyAhAcAryaH ni.238 bhAM.131evaM ca puNo Thavie appavisaMte bhave ime dosaa| vIsaraNa saMjayANaM visukkhagoNI aaaraamo||132|| (bhA0) 132 8| evaM ca punaH 'Thavite' sthApite sthApanAkule yadi sarvathA na pravezaH kriyate tadaite dossaaH|aprvishtsu ete doSAH-vIsaraNa saMjayANaM' vismaraNaM saMyataviSayaM teSAM zrAvakANAM bhavati, tatra ca vizuSkagoNyA-gavA ArAmeNa ca dRSTAntaH, jahA egassa mAhaNassa goNI sA kuMDadohaNI tAhe so ciMteti-esA gAvI bahuaM khIraM dei majjha ya mAseNa pagaraNaM hohiti to acchau tAhe ceva ekavAriAe dunjihiti, evaM so na duhati, tAhe sA teNa kAleNa visukkA tadivasa biMdupi na dei / evaM saMjayA tesiM saDDANaM aNalliaMtA tesiM saDDANaM pamhuhA Na ceva jANaMti kiM saMjayA atthi na vA?, tevi saMjayA jami divase kajaM jAyaM taddivase gayA jAva natthi tANi davANi, tamhA doNha vA tiNha vA divasANaM avassa gaMtavaM // athavA ArAmadihato, ego mAlio ciMtei-acchaMtu eyANi puSpANi ahaM komuIe ekkavAriAe ubehAmi jeNa bahUNi huMti, tAhe so ArAmo uphullo komuIe na ekapi phullaM jAyaM / evaM sAvagakulesu ee ceva dosA ekavAriAe pavisaNe tamhA pavisiavaM kahiMci divasetti // idAnIM yo'sau AcAryAdInAM vaiyAvRttyakaraH zrAddhakuleSu pravizati sa ebhirdo-| paivirahito niyoktavyaH For Personal & Private Use Only Jain Education Www.sanelibrary.org Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ desakAlo, tAhe pacchAkAle vaccaMtassa tassa te ceva dAe vA ussUre uvakkhaDejA, etA apaNo pajattaM hiMDai alasaMghasiraM suviraM khamagaM kohamANamAyalohillaM / koUhalapaDibaddhaM veyAvaccaM na kArijA // 133 ||(bhaa0) | alaso Alasito so veyAvaccaM na kAreyabo, jadi kArave asamAcArI, so AlasseNa tAva acchai jAva phiDio desakAlo, tAhe pacchA saDDhayANi jaM kiMci deMti teNa AyariAINaM virAhaNA, ahavA so aippae vaccai kammaM nivAhi houtti, tAhe tattha akAle vaccaMtassa tassa te ceva dosA, athavA tANi dhammasaDDiyaA osakkaNadose ussakkaNadose vA karejA ThaviyagadosA vA, ahavA AyariyANaM nimittaM pae vA ussUre uvakkhaDejA, ete evamAiyA alase dosaa| ghasiro bahubhakkhago, soviNa paTTaveyabo, so paDhama ceva appaNo aThAe hiMDai pajataM, jAva so appaNo pajattaM hiMDai tAva phiDiA velA, ahavA tattheva paDhamaM vaccai pacchA tattha ya Na ceva velA hoi, te cevossakkANAdiA dosA, ahavA tattha saDakule pabhUyaM geNhai tAhe uggamadosA na sujjhati / suviro tAva suvai jAva phiDiA bhikkhAvelA, ahavA paDhamaM tattha gaMtuM avelAe pacchA suyai te ceva dosA / khamao jai appaNo hiMDai tAhe AyariA paritAvaNAdi pAvaMti, aha khamao AyariANaM geNhai tato appaNo paritAvaNAdi pAvai / kohillo puvalAbhAo phiDito sakohio saMto bhaNai-amhe aNNato labhAmaH, taMpi tujjhapaccaeNa na geNhAmo, ahavA thevaM labbhai tattha bhaMDai, ahavA UNaM. pANeNa vA temaNeNa vA tatthavi rUsati / mANio jai na abbhuTijati to puNo na ei, ko viseso sAvagANaMti ? / mAillo bhaddagaM bhaddagaM appasAgariaM bhoccA paMtaM ANeti |lobhillo jattiaM labhati taM sabaM geNhati, esaNaM vA lobheNaM pellejjA koUhallilo | jattha naDAdi pecchai tattha pecchaMto acchai / paDibaddho jo suttatthesu allio to so tAva acchai jAva kAlavelA jAyA Jain Educationawalinal For Personal & Private Use Only Lalmelibrary.org Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha 136 ee dosA tamhA erisaM sAhuM veyAvaccaM na kArejA / kIdRzaM punaH kArayedrayAvRttyam ? ityata Aha- sthApanAkuniyuktiH eyaddosavimukkaM kaDajogiM nAyasIlamAyAraM / gurubhattisaMviNIyaM veyAvaccaM tu kArejA // 134 // (bhA.) lasthApana droNIyA | ebhiruktadoSaivimuktaM, kiMviziSTam ? ityAha-'kaDajogi'tti kRto yogo-ghaTanA jJAnadarzanacAritraiH saha yena sa kRta ni.238vRttiH bhAH13318 yogI-gItArthaH taM, punarasAveva viziSyate-jJAtau zIlamAcArazca yasya taM vaiyAvRttvaM kArayet / gurau bhakti-bhAvapratibandhaH8 // 98 // saMvinIto-bAhyopacAreNa // sAhati apiadhammA esaNadose abhiggahavisese / evaM tu vihiggahaNe davaM baTuMti gIyasthA // 135 ||(bhaa0) | te caiva vaiyAvRttyakarAH zrAddhakuleSu praviSTAH santaH kathayanti 'eSaNAdoSAn' zaGkitAdIn abhigrahavizeSAMzca sAdhusaMba|ndhinaH, kIdRzAste vaiyAvRttyakarAH -priyA-iSTo dharmo yeSAM te priyadharmANaH 'evaM' uktena prakAreNa vidhigrahaNaM draSTavyaM, ghRtAdivRddhiM nayanti avyavacchittilAbhena, ke ?-gItArthAH / taizca gItApharbhikSAM gRhNadbhiH zrAddhakule idaM jJAtamyamdapappamANagaNaNA khAriaphoDia taheva addhA ya / saMbigga egaThANe aNegasAhasu pArasa // 136 ||(bhaa0) | dravyaM-godhUmAdi tadvijJeyaM kiyatsUpakArazAlAyAM pravizati dine dine tatazca tadanurUpaM gRhNAti, 'gaNaNa'tti etAvanmAtrANi ghRtaguDAdIni pravizantyasmin ityetAvanmAnaM grAhyam / 'khAritti salavaNAni kAni-vyaJjanAni-salavaNakarIrAdIni kiyanti santi ? iti, tatazca jJAtvA yathA'nurUpANi gRhNAti / 'phoDitti vAiMgaNANi matthAphoDibhANi kaktiANi ghare sijjhijati nAUNa jahArUvANi gheppaMti / tathA addhAya' ttikAla ucyate, kimatra prahare velA Ahozvitpraharadvaye LOCACACANCHARACTERS // 98 // Jain Education For Personal & Private Use Only library.org Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GRAC SACROSAROSASURESAKACACK iti vijJeyaM, 'saMvigga egaThANe'tti saMvino-mokSAbhilASI 'egahANe'tti ekaH saGghATakaH pravizati, 'aNegasAisutti anekeSu sAdhuSu pravizatsu 'paNNarasa'tti paJcadaza doSA niyamAdbhavanti "AhAkammuddesia" ityevamAdayaH / ajjhoyarao ra mIsajAyaM ca ekko bheo, yasmAdanekeSu sAdhuSu doSAstasmAt saMghADego ThavaNAkulesu sesesu bAlavuhAI / taruNA bAhiragAme pucchA diTuMta'gArIe // 137 // (bhA0) / saGghATakaH ekaH sthApanAkuleSu pravizati, zeSeSu kuleSubAlA vRddhAzca pravizanti, AdizabdAtkSapakAzca / taruNAH-zaktimanto bahirmAme hiNDanti / atra codakaH pRcchati-pUrvameva kSetraM pratyupekSitaM yatra sabAlavRddhassa gacchasyAnapAnaM paryApsyA bhavati |tannaiva sthIyate tataH kasmAttaruNA bahi me hiNDanti ?, AcArya Aha-'divaMsagArIpa' ekasyA agAryA dRhAmto dAtamyA, dataM ca tRtIyagAthAyAM bhASyakAro vakSyati / tathA iyamaparA dvAragAthA| pucchA gihiNo ciMtA diTuMto tattha khajaborIe / ApucchiUNa gamaNaM dosA ya ime aNApucche // 239 // 'pucchatti codakaH pRcchati, nanu ca tasyA agAryA ghRtAdisaGgrahaH kartuM yukto bhartRpradattatavaNimadhyAt yena prAghUrNakAdeH sukhenaivopacAraH kriyate, sAdhUnAM punaH sthApanAkulasaMrakSaNe na kiJcitprayojanaM yatastatra yAvanmAtrasyAhArasya pAkaH kriyate tatsarva pratidivasamupayujyate, na tu tAni kulAni saMcayitvA sAdhuprAghUrNakAgamane sarvamekamukhenaiva prayacchaMti, evaM codakenokta AcArya Aha-gihiNo ciMtA' gRhiNazcintA bhavati, yaduta-ete sAdhavaH prAghUrNakAdyAgamane Agacchanti tatazca etebhyo yatlena deyamiti, evaMvidhAmAdarapUrvikAM cintAM karoti / yaccoktaM taruNA bahirgAme kimiti hiNDanti !, ICHOCHOPISLAS Jain Education For Personal & Private Use Only leelibrary.org Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH zrIogha- 'diluto tattha khujaborIe' sa ca dRSTAnto vakSyamANaH / 'ApucchiUNa gamaNaM ti tatra ca bahirgAmAdau AcAryamApucchya sthApanAkuniyuktiH gantavyaM, yataH 'dosA ya ime aNApucchatti doSA anApRcchAyAmete ca vakSyamANalakSaNA doSAH / idAnI bhASyakAraHprati lasthApana droNIyA padametAni dvArANi vyAkhyAnayati, tatra ca yaduktaM dRSTAnto'gAryAH, sa ucyate-ego vANio parimiaM bhattaM appaNo bhA.137-. 139 mahilAe dei, sA ya tato diNe diNe thovaM thovaM avaNei, kiM nimittaM ?, jadA eyassa avelAe mitto vA sahI vA e-13 ni.239 // 99 // issai tadA kiM sakkA AvaNAu ANeuM ?, evaM sabato saMgahaM karoti, aNNayA tassa avelAe pAhuNago Agato, tAhe so bhaNai-kiM kIrau ? rayaNI vaTTaI NIsaMcArAo ratthAo, tAhe tAe bhaNi-mA Aturo hohi, tAhe tassa pAhuNagassa uvakkhaDiaM, gato tagguNasahassehiM vaTuMto bhattAro'vi se pritusstto| evaM AyariAvi ThavaNakulAI ThaveMti jeNa avelAgayassa pAhuNayassa tehito ANeuM dijai, teNa taruNA saMtesuvi kulesu bAhiragAme hiMDaMtitti / idANiM esiM ceva vivarIo bhaNNai, aNNo aNNAe gArIe parimiaM dei, sA ya tao majjhAo thovaM thovaM na geNhai, tao pAhuNae Agae visUreti, amumevArtha gAthAdvayenopasaMhannAhaparimiabhattagadANe nehAdavaharai thova thovaM tu / pAhaNa viyAla Agama visanna aasaasnnaadaann||138||(bhaa0) parimitabhaktapradAne sati sA'gArI snehAdi-ghRtAdi stokaM stokamapaharati / punazca prAghUrNakasya vikAlAgamane viSaNNaH striyA AzvAsitaH 'dANaM ti tayA striyA bhaktadAnaM dattaM prAghUrNakAyeti // // 99 // lAevaM pIivivuDDI vivarIyapaNeNa hoi diddhto| louttare viseso asaMcayA jeNa samaNA u // 139 // (bhA0) SAMROHANGAR For Personal & Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM tayordampatyoH prItivRddhiH saMjAtA, viparItazcAnyena prakAreNa bhavati dRSTAntaH / evaM tAvadyadi gRhasthA api saJcayaparA bhavanti-anAgatameva cintayanti, sAdhunA punaH kukSizambalena sutarAmanAgatameva cintanIyaM, yadi paraM lokottare'yaM vizeSaH, yaduta niHsaJcayAH sutarAM cintAmAcAryA vahantIti / "pucchA dihatagArI"tti bhaNiaM, idAnIM "pucchA gihiNo ciMta"tti gAthAyAH prathamAvayavaM vyAkhyAnayannAhajaNalAvo paragAme hiMDintA''Neti vasai iha gAme / dijaha bAlAINaM kAraNajAe ya sulabhaM tu ||140||(bhaa0) | yaccodakena pRSTamAsIttatredamuttaraM-janAnAmAlApojanAlApo-loka evaM bravIti, yaduta paragrAme hiNDayitvA''nayanti-atra | bhuJjate / 'vasahi iha gAmetti vasatiH kevalamatra eteSAM sAdhUnAM, tatazca 'dejaI' bAlAdInAM dadadhvam , AdizabdAtmAghUrNa-18 kAdayo gRhyante, evaMvidhAM cintAM gRhasthaH karoti / tatazca 'kAraNajAte ya sulabhaM tu'tti evaMvidhAyAM cintAyAM prAghUrNakAdikAraNe utpanne ghRtAdi sulabhaM bhavatIti / Aha-kiM punaH kAraNaM prAghUrNakAnAM dIyate ?, tathA cAyamaparo guNaHpAhuNavisesadANe nijara kittI a ihara vivarIyaM / pucaM camaDhaNasiggA na deMti saMtaMpi kjesu||141|| (bhA0) | prAghUrNakAya vizeSadAne sati nirjarA karmakSayo bhavati, ihaloke ca kIrtizca bhavati / 'ihara vivarIya'tti yadi prAghUrNakavi|zeSadAnaM na kriyate tatazca nirjarAkIrtI na bhavataH, evaM prAghUrNakavizeSadAnaM na bhavati, yasmAtpUrva camaDhaNasiggA tatazca na |ti saMtaMpi kajjesu gihiNo / ciMtatti vakkhANiaM, idAnIM kubjabadarIdRSTAntaM vyAkhyAnayannAhagAmanbhAse bayarI nIsaMdakaDupphalA ya khujjA ya / pakkAmAlasaDiMbhA ghAyaMti ghare ghayA dUraM // 142 // (bhA0) Jain Education For Personal & Private Use Only Plhelibrary.org Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 100 // gogAma tattha khujjaborI sA ya nAma NijjAseNa kaDuyA tattha ceDarUvANi bhaNati vrajAmo borANi khAmo tattha khujjaborIvilaggAIM tAI DiMbhavANi tUvarAINivi khAyaMti, na ya pajjattIe hoi, aNNANi bhAMti, kiM eehiM, tAhe aDaviMgatayA tattha borANi dharaNIe khAiUNa bahUNi poTTalagA baMdhiUNa AgayA sigghataraM jAva ime jhADeMtA veba acchaMti na tattIyA jAyA, tAhe te tesiM annesiM ca deti / evaM ceva imaM khettaM camaDhiaM, ettha aMbilakuro ghettUNaM ceva AgacchaMti divasa ca hiMDeyavaM evaM kileso appagaM ca bhattaM hoti, jahA te aNAlasaceDA (tahA je taruNA) AyaparahiAvahA te bAhiragAmabhikkhAriaM jaMti tAhe te acamaDhiagAmAo khIraM dahimAiyAI ghettUNa lahuM AgayA uggamadosAI ya jaDhA hoMti, bAlabuDDhA ya aNukaMpayA hoMti, vIriyAyAro ya aNucinno hoi, tamhA gaMtavaM bAhiragAme hiMDaehiM taruNaehiM / idAnImamumevArtha gAthAbhirupasaMharannAha - gAmavabhAse. bayarI nIsaMdakaDuphalA ya khujjA ya / pakkAmAlasaDiMbhA khAyaMtiyare gayA dUraM // 143 // ( bhA0 ) sigdhayaraM AgamaNaM tesiNNesiM ca deMti sayameva / khAyaMtI emeva u AyaparihiAvahA taruNA // 144 // ( bhA0 ) svIra dahimAiyANaM laMbho sigghataragaM ca AgamaNaM / pairikka uggamAI vijaDhA aNukaMpiA iyare // 145 // (bhA0 ) gAmabhAse badarI sA ca nissvandakaTukaphalA kubjA ca sA ca phalitA, tatra ca phalAni 'pakkAma'tti tAni ca phalAni pakvAni AmAni ca pakkAmAni - arddhapakkAnItyarthaH, ye alasA DimbhAste bhakSayanti / 'iyara'tti analasAH - utsAhabanto DimbharupAste dUraM gatAH / teSAM ca zIghrataramAgamanaM saMjAtaM tatazca bAhyata Agatya 'tesiM aNNesiM ca diMti' teSAmalasazizUnA Jain Education isonal For Personal & Private Use Only sthApanAkulasthApana bhA. 140 145 // 100 // inelibrary.org Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manyeSAM ca dadati svayameva ca bhakSayanti, evameva taruNA api AtmaparayorhitamAvahantIti AtmaparahitAvahAtaruNAra, evaM taruNAnAM kSIradadhyAdInAM lambhaH zIghrataraM cAgamanaM 'pairiketi pracurataraM labhante, udgamAdayazca doSAH parityakA | bhavanti, tathA'nukampitAzcetare-bAlAdayo bhavantIti / uktaH kunabadarIdRSTAntaH, idAnIM "ApucchiUNa gamaNaM"ti vyAkhyAnayannAhaApucchia uggAhia aNNaM gAmaM vayaM tu vccaamo| aNNaM ca apajjatte hoMti apucche ime dosaa||146||(bhaa) ApRcchya gurumudrAhitapAtrakA evaM bhaNanti, yaduta anya grAmaM vayaM vrajAmaH, aNNaM ca apajatteti yadi tasmin prAme paryAptyA na bhaviSyati tatastasmAdapi grAmAdanyaM grAmaM gmissyaamH| "ApucchiUNa gamaNa"nti bhaNiyaM, idANiM "dosA ya ime aNApucchi"tti vyAkhyAnayannAha, doSA ete'nApRchya gatAnAM bhavanti, ke ca te doSAH ? (tAn)vyAkhyAnayannAha| teNAesagilANe sAvaya itthI napuMsamucchA ya / AyariabAlavuDDA sehA khamagA ya paricattA // 147||(bhaa0) kadAcidanyanAmAntarAle vrajatAM stenA bhavanti, tatazca tahaNe(tatra gamane)upadhizarIrApaharaNaM bhavanti, AcAryo'pyakathito na jAnAti kayA dizA gatA? iti, tatazca duHkhenAnveSaNaM karoti / athavA AesaH-prAghUrNaka AyAtaH, te cAnApRcchaya gatAH, te ya AyariyA evaM bhaNaMtA jahA pAhuNayassa vaTTAveha, ahavA gilANassa pAogaM geNhaha, ahavA aMtarAle sAvayANi asthi tehiM bhakkhiyANi hoti, ahavA tattha gAme itthidosA napuMsagadosA vA, ahavA mucchAe paDejA tAhe na najai, apucchie kayarAe disAe gayatti na najati / tatazcAnApRcchaya gacchatAM bAlavRddhasehakSapakAH parityaktA bhavanti, nApUkhya gatAabAlavuhA zarIrApaharaNa Jan Educati o nal For Personal & Private Use Only WLADinelibrary.org Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 101 // yata AcAryAdInAM prAyogyamAtraM nAnayanti anuktatvAt na ca pracchanaM kRtaM yenocyante, yata ete doSAH parityAgajanitAstasmAdetaddoSabhayAt, Ayarie ApucchA tassaMdiTThe va taMmi uvasaMte / cehayagilANakajAiesa guruNo a niggamaNaM // 240 // tasmAdAcAryamApRchya gantavyaM / athAcAryaH kathaJcinna bhavati 'tassaMdiTThe va'tti tenAcAryeNa yaH saMdiSTaH yathA'mumApRcchya gantavyaM tatastamApRcchtha vrajanti / tasminnasati - AcArye avidyamAne kvacinnirgate, kena punaH kAraNenAcAryo nirgacchati 1 ata Aha- 'ceiya' 'caityavandanArthaM glAnAdikAryeSu gurornirgamanaM bhavati / athAcAryeNa gacchatA na kazcinniyuktastataH 1bhaNNai punitte ApucchittA vayaMti te samaNA / aNabhoge Asanne kAiyauccAra bhomAI // 241 // aNite pUrvaniryuktAn - kasmiMzcidbhikSAvelAyAM yaH prAgeva niryukta Aste tamApRcchya vrajanti te zramaNA bhikSArthaM / 'aNAbhoga' tti 'anAbhogena' atyantasmRtibhraMzena gatAH tataH 'Asanne' tti Asanne bhUmipradeze yadi smRtaM tata Agatya punaH kathayitvA yAnti, 'kAiya' kAyikArtha yo nirgataH sAdhustasmai kathayanti yaduta vayamamukatra gatAH / 'uccAra bhomAdi'tti saJjJAbhUmiM yo gatastasmai kathayanti yaduta kathanIyamahamamukatra gata iti, AdigrahaNAtprathamAlikArthaM vA yo gatastasya vA haste saMdizanti // davamAiniggayaM vA sejjAyara pAhuNaM ca appAhe / asaI dUragaovi a niyatta iharA u te dosA // 242 // dravaM - pAnakaM tadarthaM nirgato yaH sAdhustaM dRSTvA kathayanti, 'sejjAyara pAhuNaM ca appAhe ti zayyAtaraM vA dRSTvA saMdi Jain Educational For Personal & Private Use Only ApRcchayagamanaM bhA. 146-147 ni. 240 242 // 101 // inelibrary.org Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zanti prAparNakaM vA-sAdhvAdi dRSTvA saMdizanti, yataH kathanIyaM mama vismRtamiti / yadA tvetAn gacchanna pazyati tadA dara-IN gataH viNiyatti'tti dUragataH sannivarttate, 'iharA utti yadi na nivarttate tataH 'te dosa'tti 'te pUrvoktAH stenAdayo doSAH bhavantIti // ___ aNNaM gAmaM ca vae imAI kajAI tattha nAUNaM / tatthavi appAhaNayA niyattaI vA saI kAle // 243 // ___ athAsau sAdhustasmAdAmAdanyaM grAmaM vrajet , etAni kAryANi-vakSyamANalakSaNAni kAni?-"dUraDiakhuDDulae" ityevamAdIni |'tatreti tasmin grAme yo'sAvabhipreto'jJAtvA' vijJAya, tatazca kiMkartavyamityata Aha-tatrApi' anyasmin grAme vrajatA | 'appAhaNayA saMdezakastathaiva dAtavyaH, atha kazcinnAsti yasya haste saMdizyate tato nivattenaM vA kriyate. kadA?, ata Aha-sati kAle vidyamAne pahuppaMti kAle tattadanuSThIyate yaduktaM, etAni kAryANi tatra jJAtvA'nyatra grAme vrajanti, tAni darzayannAha darahiakhuDalae nava bhaDa agaNI ya paMta paDiNIe / pAoggakAlaikkama ekagalaMbho apajjattaM // 244 // prathamaM gAthArddha sugama, etAni dUrasthitAdIni kAraNAni arddhapatha eva jJAtAni, kadAcidgataH san tatra pAugga'tti tatra grAme prAyogyamAcAryAdInAM na labdhaM tato'nyatra vrajati, 'kAlAtikkama' bhikSAkAlasya vA'tikramo jAva ekasya vA sAdhostatra bhojanalAbho jAtastato'nyagrAme vrajanti / 'apajattaMti na vA paryAptyA tatra bhaktajAtaM labdhaM pAnakaM vA na |labdhaM, ebhiranantarokaiH kAraNairanyagrAma vajantIti // Jain Education For Personal & Private Use Only library 09 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyuktiH droNIyA vRttiH // 102 // pAuggAINamasaI saMviggaM saNNimAi appAhe / jai ya ciraM to iyare Thavittu sAhAraNaM bhuMje // 245 // / ApRcchadha evamasau prAyogyAdInAM asati anyagrAmaM vrajati, vrajazca saMvignaM sAdhuM yadi pazyati tatastasya haste saMdizati, sajJI- gatau vidhi: zrAvakastasya haste saMdizatyanyasya vA AdigrahaNAt pUrvavaccheSam / evaM tAvadbhikSAmaTatAM vidhiruktaH, ye punarvasatau tiSThanti ni.24sAdhavastaiH kiM karttavyamityata Aha-'jaha ya ciraM' yadi ca ciraM teSAM grAmaM gatAnAM tata itare-vasatinivAsinaH sAdhavaH 247 'Thavettu sAhAraNaM' yadgacchasAhAraNaM viziSTaM kiJcittatsthApayitvA zeSamaparaM prAntaprAya bhuJjate / atha tathA'pi cirayaMtijAe disAe u gayA bhattaM ghettuM tao paDiyaraMti / aNapucchaniggayANaM cauddisaM hoi paDilehA // 246 // 'jAe disAe u gayA' yayA dizA bhikSATanArtha gatAstayA dizA gRhItabhaktapAnakAH sAdhavaH 'paDiyaraMtitti pratijAgaraNAM-nirUpaNAM kurvanti, atha tu te bhikSATakA anAbhogenAkathayitvaiva gatAstataH kiM karttavyamityata Aha-anApRcchaya nirgatAnAM bhikSAhiNDakAnAM catasRSvapi dikSu 'pratijAgaraNaM' nirUpaNaM karttavyaM saadhubhiH| pratijAgaraNagamanavidhiH kaH?, paMtheNego do uppaheNa sadaM kareMti vacaMtA / akkharapaDisADaNayA paDiyaraNiaresi maggeNaM // 247 // __ 'pathA' mArgeNa prasiddhena ekaH sAdhuH prayAti, dvau sAdhU 'utpathena' unmArgeNa brajataH, varttanyA eka ekayA dizA'nyazcAnyayA, te ca trayo'pivrajantaH zabdaM kurvanti,te cavrajantaH stenAdinAnIyamAnAHsAdhavaH kiM kurvantItyata Aha-'akkhara'tti HR10 // varttinyAmakSarANi likhantaH pAdAdinA brajanti, parisADaNaya'tti parizAtanaM vastrAdeH kurvanto brajanti yena kazcittena mArge-16 NAnveSayati / 'paDiaraNiyaresiMti itareSAmanveSaNArtha nirgatAnAM sAdhUnAM mArgeNa tatkRte cihna pratijAgaraNaM kartavyaM / AAAAAAKAAS in Educa For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ palito yo janana ca tadrAmanirgatAnAM vAcamiva gatvA pRcchati, karaNa ceva // 248 // gAme gaMtuM pucche gharaparivADIeN jattha una dihaa| tattheva bolakaraNaM piMDiyajaNasAhaNaM ceva // 248 // yadA tu punasteSAM stenanItAnAM cihna na kiJcitpazyati tadA'pi grAmameva gatvA pRcchati, kathaM ?, gRhaparipATyA, 'jattha15 u Na diha'tti yatra na dRSTAstasmin grAme, na ca tagAmanirgatAnAM vArtA tatraiva 'bolakaraNaM' rolaM kurvanti, pazcAcca 'piMDitajaNasAhaNaM' piNDito-milito yo janastasya kathayanti yaduasmin grAme pravrajitA bhikSArthaM praviSTAH na ca teSAM punarasmAt prAmAdvArtA zruteti / evaM taistaruNairetadeva ca kRtaM bhavati anyagrAme'TadbhiHevaM uggamadosA vijaDhA pairikkayA aNomANaM / mohatigicchA akayA viriyAyAro ya aNuciNNo // 249 // _ 'evaM anyagrAme bhikSATanena 'udgamadoSAH' AdhAkarmAdayaH 'vijaDhA' parityaktA bhavanti, 'pairikkayatti pracurasya bhaktAderlAbho bhavati 'aNomANaM'ti na vA 'apamAna' anAdarakRtaM bhavati loke, tathA mohacikitsA ca kRtA bhavati, zramAtapavaiyAvRttyAdibhirmohasya nigrahaH kRto bhavati-avakAzo datto na bhavatIti, 'viriyAyAro ya' vIryAcArazca 'anucIrNaH' anuSThito bhavati / | aNukaMpAyariyAI dosA pirikkjynnsNshuuN| purise kAle khamaNe paDhamAliya tIsu tthaannesu||250|| evamukte sati codaka Aha-satyamAcAryAdayo'nukampitA bhavanti, kintu ta eva vRSabhAH parityaktA bhavanti, AcAryo'pyanenaiva vAkyena pratyuttaraM dadAti kAkA-'aNukaMpAyariAI'ttievamAcAryAdInAmanukampA, yata eva paraloke nirjarA ihaloke prazaMsA, punarapyAha paraH-'dosA' iti bhavatu nAma paralokA(AcAryA)nukampA kintu kSutpIDA pipAsApIDA ca tadavasthaiva, A o018|| For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 103 // cAryo'pyAha-kriyata eva prathamAlikA, kintu?, triSu sthAneSu, kAni ca tAni?, ata Aha 'purise'tti 'puruSaH' asahiSNuH puruSota taruNAnAM yadyasahiSNustataH karoti, kAle-uSNakAlAdau, yadyuSNakAlastataH karoti, 'khavaNa'tti kadAcitkSapako bhavati akSapako vA. paragrAmebhi yadi kSapakastataH karoti, evameteSu triSu sthAnakeSu prathamAlikAM karoti, ka karoti ?, AcAryo'pyanenaiva vAkyenottaraMkSA ni. dadAti, kathaM vA karoti',ata Aha-'patirikke jayaNa'tti pratirikta-ekAnte yatanayA karoti, punarapyAha paraH-AcAryAdInAM tena tadbhaktaM saMsRSTaM kRtaM bhavati, AcAryo'pyanenaiva vAkyenottaraM dadAti-patirikkajayaNasaMsarTa' ekAnte yatanayA'saMsRSTaM ca bhA.148 mA. yathA bhavati tathA prathamAliyaMti-mAtrake prathamamAkRSya bhuGkte hastena vA dvitIyahaste kRtvA, akAraprazleSa AcAryavAkye draSTavyaH / idAnImetAmeva gAthAM bhASyakAraH pratipadaM vyAkhyAnayannAha, tatra prathamAvayavavyAcikhyAsurAhacoyagavayaNaM appANukaMpio te abhe paricattA / AyariyaNukaMpAe paraloe iha pasaMsaNayA ||148||(bhaa0) | codakasya vacanaM, kiM tad ?, Atmaivaivamanukampita AcAryeNa, te ca bhavatA parityaktA bhavanti / AcAryo'pyAha-AcA ryAnukampayA paraloko bhavati, ihaloke ca prazaMsA bhavati / 'aNukaMpA AyariyAI vakkhANiaM, idAnIM "dosa"tti vyAkhyAnayannAha evaMpi aparicattA kAle khavaNe a asahupurise y|kaalo gimho ubhavekhamagovA pddhmbiiehiN||149||(bhaa0) dA codakaH punarapyAha-evamapi te parityaktA eva, yataH kSudhAdinA bAdhyante, AcAryo'pyAha-'kAle'tti kAle-uSNakAle // 10 // karoti 'khavaNa'tti kSapako yadi bhavati tataH sa karoti prathamAlikAmasahiSNuzca puruSo yadi bhavati tataH sa karoti Jain Education M.janelibrary.org a For Personal & Private Use Only l Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - SAMAUSAMACHARCORRUSex prathamAlikAM. tatra kAlo-grISmo yadi bhavetpuruSaH kSapako yadi bhavati, "paDhamabiiehi ti atra puruSaH kena kAraNenAsa. hiSNurbhavati ?-'paDhame tti prathamaparISaheNa bAdhyamAnaH, kSudhita ityarthaH, dvitIyaparISaheNa-tRSA bAdhyamAnaH, pipAsayA pIDyamAno'sahiSNurbhavati / atrAha paraHjai evaM saMsarTa appatte dosiNAiNaM gahaNaM / laMbaNabhikkhA duvihA jahaNNamukkosa tiapaNae ||150||(bhaa0) | yadyevamasau bAdyata eva prathamAlikAM karoti tato bhaktaM saMsRSTaM kRtaM bhavati, AcAryo'pyAha-'appatte dosiNAdiNaM gahaNaM' aprAptAyAmeva bhikSAvelAyAM paryuSitAnnagrahaNaM kRtvA prathamAlayati, kiyatpramANAM punaHprathamAlikAM karotyasau?, dvividhA prathamAlikA bhavati-'laMbaNabhikkhA duvihA' lambanaiH-kavalairbhikSAbhizca dvividhA prathamAlikA bhavati, idAnIM jaghanyoskRSTataH pramANapratipAdanAyAha-'jahannamukkosa tiapaNae' yathAsaGkhyena jaghanyatastrayaH kavalAstisro vA bhikSAH, utkRSTataH paJca kavalAH paJca vA bhikSAH / idAnIM tena saGghATakena kiM vastu keSu pAtrakeSu gRhyate ? kA vA prathamAlikAkaraNe yatanA kriyate ?, etatpratipAdayannAha egattha hoi bhattaM bihami paDiggahe davaM hoi / pAuggAyariyAI matte biie u saMsattaM // 251 // ekasmin pAtrake bhaktaM gRhNAti dvitIye ca patadbhahe dravaM bhavati / tathA 'pAuggAyariyAI matte'tti prAyogyamAcAryA-15 dInAmekasmin mAtrake bhaktaM gRhyate 'thitie usaMsattaM dvitIye tu mAtrake saMsRSTaM kiJcitpAnakaM gRhyate // jai ritto to davamattagaMmi paDhamAliyAe karaNaM tu / saMsattagaiNa vadullahe ya tattheva jaM pattaM // 252 // SACSCOCOCCASEARCHSS Jain Education For Personal & Private Use Only ww.pahelibrary.org Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 10 // yadi riktaH saMsaktadravamAtrakastatastasmin prathamAlikAyAH karaNaM, saMsattagahaNaM ti atha tasmin dravamAtrake saMsaktadravagrahaNaM dimAgaprathamA kRtaM tatastatraiva pAtrake yatprAntaM tadbhuGkte / 'davadullabhe yatti atha durlabhaM pAnakaM tatra kSetre tatazca tatrApi saMsaktamAtrake pAna- likAvikAkSaNike sati 'tatthevatti tasminneva bhaktapatahe yatprAntaM taddhastenAkRSyAnyasmin haste kRtvA samuddizati / evaM cAsau18dhiH bhA. saGghATakaH prathamAlikAM karoti 149-150 aMtarapallIgahiaM paDhamAgahiyaM va saba bhujejA / dhuvalaMbhasaMkhaDIyaM va jaM gahiaMdosiNaM vAvi // 253 // ni.251 255 __ antarapallI-tasmAdrAmAtparato yo'nya AsannagrAmastatra yadgRhItaM tadbhuGkte, punastattatra kSetrAtikrAntatvAdabhojyaM bhavati, paDhamAgahi vatti prathamAyAM vA pauruSyAM yadvahItaM tatsarva bhute, tRtIyapauruSyAmakalpyaM yatastadbhavati / 'dhuvalaMbho saMkhaDIyaM va' athavA dhruvo vA-avazyabhAvI-atra saGkhaDyAM lAbho bhaviSyatIti matvA, tatazca yadgRhItaM 'dosiNaM vAvi' paryuSitamannaM tatsarva bhuJjate // darahiMDie va bhANaM bhariaM bhocA puNovi hiNddijjaa| kAlo vA'ikkamaI bhuMjejA aMtaraM savaM // 254 // __ arddhahiNDite vA yatpAtrakaM gRhItaM tadbhutaM, tatazca tadbhaktvA punarapi hiNDeta / 'kAlo vA'tikamati'tti bhojanakAlo vA pravrajitAnAmatikAmati yAvadasau tadbhaktaM gRhItvA vrajati tatazcAntarAla eva sarva bhuktvA pravizati / eso u vihI bhaNio tami vasaMtANa hoi khettaMmi / paDilehaNaMpi itto vocchaM appakkharamahatthaM // 255 // // 104 // ____ eSa vidhiH 'bhaNitaH' uktastasmin kSetre vasatAM bhavati, pratilekhanAmapIta Urdhva vakSye, kiMviziSTAm ?-alpAkSarAM ACEBCAMSAROKAR dain Education International For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArthI ceti / uktaM sthAnasthitadvAraM, tatpratipAdanAcca vyAkhyAteyaM gAthA, yaduta "siMgAravitiyavasahI tatie saNNI " ityevamAdikA, tatpratipAdanAcoktA aneke pratyupekSakAH, tatpratipAdanAJccoktaM pratyupekSakadvAramiti, tatra yaduktam - " eto, paDilehaNaM vucchaM" tAmidAnIM vyAkhyAnayannAha duvihA khalu paDilehA chaumatthANaM ca kevalINaM ca / abhitara bAhiriA duvihA dave ya bhAve ya / / 256 / / dvividhA pratyupekSaNA bhavati, katamena dvaividhyenetyata Aha-chadmasthAnAM saMbandhinAM kevalinAM ca sA caikaikA dvividhAabhyantarA bAhyA va yA'sau chadmasthAnAM sA dvividhA bAhyA abhyantarA ca, yA ca kevalinAM sA'pi abhyantarA bAhyA ca / 'dave ya bhAve ya'tti yA'sau bAhyA pratyupekSaNA sA dravyaviSayA yA'pyabhyantarA sA bhAvaviSayeti / tatra kevalipratyupekSaNAM pratipAdayannAha pAhi u saMsattA paDilehA hoi kevalINaM tu / saMsattamasaMsattA chaumatthANaM tu paDilehA // 257 // prANibhiH saMsaktaM yadravyaM tadviSayA pratyupekSaNA bhavati kevalinAM, 'saMsantamasaMsatta'tti saMsaktadravyaviSayA asaMsaktadravyaviSayA ca chadmasthAnAM pratyupekSaNA bhavatIti / Aha- 'yathopanyAsastathA nirdeza' iti nyAyAtprathamaM chadmasthAnAM vyAkhyAtuM yuktaM pazcAtkevalinAmiti, ucyate, pradhAnatvAtkevalinAM prathamaM vyAkhyA kRtA pazcAcchadmasthAnAmiti, Aha-tatkathaM prathamamevaivamupanyAso na kRtaH iti, ucyate, tatpUrvakAH kevalino bhavantItyasyArthasya jJApanArthamiti // anena vA kAraNena kevalinaH pratyupekSaNAM kurvantIti pratipAdayannAha - For Personal & Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kakakaka zrIogha- saMsajjai dhuvameaM apehiaMteNa puca paDilehe / paDilehiaMpi saMsajjaitti saMsattameva jiNA // 28 // pratilekhana niyuktiH __ 'saMsajyate' prANibhiH saha saMsargamupayAti 'dhuvaM' avazyaM 'etat' vastrAdi apratyupekSitaM sat tena pUrvameva kevalinaHpratyu-18 vidhiH ni droNIyA pekSaNAM kurvanti, yadA tu punarevaM saMvidrate-idamidAnI vastrAdi pratyupekSitamapi upabhogakAle saMsajyate tadA 'saMsatta- 256-260 vRttiH meva jiNa'tti saMsaktameva 'jinAH' kevalinaH pratyupekSante na tvanAgatameva, palimanthadoSAt / uktA kevalidravyapratyupekSaNA, // 105 // diidAnIM kevalina eSa bhAvapratyupekSaNAM pratipAdayannAha nAUNa veyaNijaM aibahuaM AuaMca thovAgaM / kamma paDileheuM vaccaMti jiNA samugghAyaM // 259 // jJAtvA 'vedanIya' karma atiprabhUtaM tathA''yuSkaM ca stokaM karma 'pratyupekSya' jJAtvetyarthaH, kimityata Aha'vacaMti jiNA samugghAyaM' 'jinAH' kevalinaH samudghAtaM brajanti, atra ca bhAvaH-karmaNa udayaH audayiko bhAva ityrthH| uktA kevalibhAvapratyupekSaNA, idAnIM chadmasthadravyapratyupekSaNAmAha saMsattamasaMsattA chaumatthANaM tu hoi paDilehA / coyaga jaha ArakkhI hiMDitAhiMDiyA ceva // 260 // __ 'saMsatta'tti saMsaktadravyaviSayA asaMsaktadravyaviSayA ca chadmasthAnAM bhavati pratyupekSaNA, atra codaka Aha-yuktaM tAvat hai saMsaktasya vastrAdeH pratyupekSaNAkaraNaM, asaMsaktasya tu kasmAt pratyupekSaNA kriyate ?, AcArya Aha-yathA ArakSakayohiNDi // 105 // tAhiNDitayoryathAsaGkhvena prasAdavinAzau saMjAtau tathA'trApi draSTavyaM, tathAhi-kiMcinnagaraM, tattha rAyA, tena coraniggahaNatthaM Arakkhio Thavio, so ega divasaM hiMDai bIe taie hiMDato coraM na kiMci pAsati tAhe Thito niviNNo, corehiM Aga-18 CAGARLICALCS Jain Education For Personal & Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mi jahA vIsattho jAo Arakkhio, tAhe ekadivaseNa sabaM nagaraM muhUM, tAhe nAgaragA udviA muchA, to rAyA bhaNaivAharaha ArakkhiaM, vAhittA pucchito-kiM tumae ajAhiMDiaM [na] nagare?, so bhaNati-na hiMDiaM, tAhe ruDorAyA bhaNaijai nAma ettie divase corehiM na muTuM so tANa ceva guNo, tae puNa pamAyaM kariteNaM musAviaM, tato so niggahio rAiNA, aNNo paTTavio, so puNa jai na dikkhati core tahavi rattiM sayalaM hiMDati, aha tattha egadivase aNNaratthAe gayaM nAUNa corehiM khattaM khaNiaM, so ya nAgarao rAyaule uvaDio, rAiNA pucchio Arakkhio-jahA tumaM hiMDasi ?, so bhaNai-Ama hiMDAmi, tAhe rAiNA logo pucchio bhaNai-AmaM hiMDaitti, tAhe so nidoso kIrati / evaM ceva rAyatthANIyA titthayarA ArakkhiatthANIA sAhU uvagaraNaM nagaratthANIaM kuMthukIDIyatthANIyA corA NANadaMsaNacarittANi hiraNNatthANIyAni saMsAro daMDo / evaM keNavi AyarieNa bhaNito sIso divase divase paDilehai, jAhe na pecchai tAhe na paDilehei, evaM tassa apaDilehaMtassa so saMsatto uvahI Na sakko soheDaM, tato teNaM titthayarANA bhaggA, taM ca davaM aparibhogaM jAyaM, evaM aNNo bhaNito, teNa ya sarva kayaM titthayarANA ya kayA, evaM paribhogaM jAyaM // amumevArtha gAthAyAmupasaMharannAhatitthayarA rAyANo sAhU Arakkhi bhaMDagaM ca puraM / teNasarisA ya pAgA tigaM ca rayaNA bhavo daMDo // 261 // uktA chadmasthaviSayA dravyapratyupakSaNA, idAnIM bhAvapratyupekSaNAM pratipAdayannAhakiM kaya kiM vA sesaM kiM karaNijjaM tavaM ca na karemi / puvAvarattakAle jAgarao bhAvapaDilehA // 262 // Jain Education For Personal & Private Use Only delibrary.org Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha-18| sugamA // navaraM 'puvAvarattakAle'tti pUrvarAtrakAle rAtripraharadvayasyAdyasyAntaH-upariSTAdapararAtrakAlastasmin jAgrataHniyuktiH pararAtrakAlastasmin jAgrataH- pratyupekSaNIdacintayataH / evamuktA chadmasthaviSayA bhAvapratyupekSaNA, tadbhaNanAcca bhaNitA pratyupekSaNA, idAnIM pratyupekSaNIyamucyate,8 yaM ni.261droNIyA tatpratipAdayannAha 262 bhA. vRttiH ThANe uvagaraNe yA thaMDila uvathaMbhamaragapaDilehA / kiMmAI paDilehA puvaNhe ceva avaraNhe // 263 // 4151.152 // 106 // 'sthAnaM kAyotsargAdi trividhaM vakSyati, tathA 'upakaraNaM' pAtrakAdi 'sthaNDilaM' yatra kAyikAdi kriyate, avaSTambhanaMdU avaSTambhastatpratyupekSaNA 'mArgaH' panthA, yadetatpaJcakamupanyastam, etadviSayA pratyupekSaNA bhavati / 'kiMmAI paDilehA puSaNhe' | kimAdikA pratyupekSaNA pUrvAhe ?, mukhavastrikAdiketi, aparAhe kimAdikA ?, tatrApi mukhavastrikAdikA / dvAragAtheyaM, |bhASyakAraH pratipadaM vyAkhyAnayati, tatra sAmAnyena tAvatsarvANyeva dvArANi vyAkhyAnayannAhaThANanisIyatuyadRNauvagaraNAINa gahaNanikkheve / putvaM paDilehe cakkhuNA u pacchA pamajjejA // 151 // (bhA0) / sthAnaM-kAyotsargastaM kurvan prathamaM cakSuSA pratyupekSate pazcAtpramArjayati, tathA niSIdanam-upavizanaM tvagvarttanaM-svapanaM tathopakaraNAdInAM grahaNe nikSepe ca, AdigrahaNAtsthaNDilamavaSTambhazca gRhyate, etAni sarvANyeva pUrva cakSuSA pratyupekSyante pazcAdrajoharaNena pramRjyante / idAnImetAmeva dvAragAthAM vizeSeNa vyAkhyAnayannAha // 106 // uDDanisIyatuyaTTaNa ThANaM tivihaM tu hoi nAyacvaM / uhUM uccArAI gurumUlapaDikamAgamma // 152 // (bhA0) tatra sthAnaM trividhaM jJAtavyaM-UrddhasthAnaM niSIdanasthAnaM tvagvarttanAsthAnaM ca, tatrAdyamUrddhasthAnaM vyAkhyAnayannAha-'uhuM8 Jain Education opan For Personal & Private Use Only C elibrary.org Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education uccArAI' UrddhasthAnakaM kAyotsargaH, sa coccArAdIn kRtvA, AdigrahaNAtprazravaNaM kRtvA tatazca gurumUle Agatya pratikrA -! mataH, kAma ? - IryApathikAM pratikrAmato bhavati UrddhasthAnam // pakkhe ussAsAI purato aviNIya maggao vAU / nikkhamapavesavajaNa bhAvAsapaNe gilANAI // 153 // (bhA0) kAyotsarga ca kurvatA AcAryapakSake - pakSapradeze na sthAtavyaM, yato gururucchrAsenAbhihanyate, nApi purataH sthAtavyaM, yataH purato'vinItatvamupajAyate gurumAcchAdya tiSThato, nApi mArgato- guroH pRSThato yato gurorvAyunirodhena glAnatA bhavati, vAyurapAnena nirgacchati, kathaM punaH sthAtavyaM ?, tatra niSkramapravezasthAnaM varjayitvA kAyotsarga karoti, 'bhAvAsanne' tti ya | uccArAdinA pIDitaH sa ca nirgame ruddhe samjJAnirodhaM karoti, tatazca glAnatA bhavati, atha nirgacchati tataH kAyotsargabhaGgaH // bhAre veyaNakhamaguNhamucchapariyA va chiMdaNe kalaho / avAvAhe ThANe sAgArapamajjaNA jayaNA // 154 // ( bhA0 ) tathA ca mArge kAyotsargakaraNe ete doSAH, bhikSAmaTitvA kazcidAyAtaH sAdhuH, sa bhAre sati yadi pratipAlayati tato vedanA bhavati, tathA kSapakaH kazcidbhaktaM gRhItvA''yAtastathA'nya uSNa saMtapta AyAtaH, anayordvayorapi pratipAlayatoH | satoryathAsaGkhyaM mUrcchAparitApau bhavataH, kSapakasya mUrcchA uSNataptasya paritApaH, athaite kAyotsarga chittvA pravizanti tataH parasparaM kalaho bhavati, tasmAdavyAbAdhe sthAne kAyotsargaH karttavyaH etaddoSabhayAt / 'sAgArapamajjaNA jayaNa'tti, yadA tu punaH sAgAriko bhavati kAyotsarga kurvatastadA'pramArjanameva karoti, yatanayA vA pramArjayati, kathaM ?, rajoharaNavAhyaniSadyayA edonal For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH sthAnapratilekhanAbhA. 153-157 pramRjya kAyotsargasthAnaM tatastAM niSadyAM sAgArikapurata ekAnte muJcati, gate ca tatra gRhNAti / uktamUsthAnaM, idAnIM niSIdanAsthAnaM pratipAdayannAhasaMDAsa pamajittA puNovi bhUmi pamajiA nisie|raao ya puvamaNi tuyaTTaNaM kappaI na divA // 155 // (bhA0) | saNDAsaM-joorantarAlaM pramRjya utkuTukaH sthitvA punarbhuvaM pramRjya niSIdet / uktaM niSIdanAsthAnaM, idAnIM tvagvarttanAsthAnamucyate, rAtrI pUrvoktameva tvagvatanaM, divA tu punastvagvatanaM na kalpate, noktaM bhagavadbhiH, kiM sarvathaiva na kalpate ? iti, na ityAhaaddhANaparissaMto gilANavuDDA aNuNNavettANaM / saMthAruttarapaTTo attharaNa nivajaNA''logaM // 156 // (bhA0) __ addhAnaparizrAntastathA glAno vRddhazca, ete trayo'pyanujJApyAcAstitazca saMstArakottarapaTTau AstIrya 'nivajaNa tti svapanti 'Aloka'nti sAvakAzaM muktvA'bhyantare svapanti,mA bhUt sAgArikasya zaGkA syAt , yaduta-nUnaM rAtrI surataprasaGge sthito'yamAsIt , kuto'nyathA'sya nidreti / tvagvartanAsthAnamuktaM, tatpratipAdanAcca sthAnadvAramuktam / idAnImupakaraNapratipAdanAyAhauvagaraNAIyANaM gahaNe nikkhevaNe ya saMkamaNe / ThANa nirikkhaemajaNa kAuM paDilehae uvahiM // 157 // (bhA0) | upakaraNAdInAM 'grahaNe' AdAne yatsthAnaM tannirIkSya-nirUpya pramRjya ca upadhiH pratyupekSaNIya ityatra saMbandhaH, tathA upakaraNAdInAM ca nikSepaNe ca yatsthAnaM tannirIkSya pramRjya copadhiH pratyupekSaNIyaH, tathA upakaraNAdInAmeva yatsaMkramaNaM-sthAnAsthAnAntarasaMkramaNaM tasmin yatsthAnaM tannirIkSya pramArjanaM kRtvA upadhiM pratyupekSeta, yo'yamAdizabdaH ayamupadhiprakAra-|| *USASSASSASS // 107 // // 107 // For Personal & Private Use Only paw.jainelibrary.org Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratipAdanArthaH / upakaraNAderyahaNanikSepaNasaMkramaNeSu yatsthAnaM tasya nirIkSaNapramArjanamuktaM, idAnImupakaraNapratyupekSaNApratipAdanAyAha uvagaraNa vatthapAe vatthe paDilehaNaM tu vocchAmi / puvaNhe avaraNhe muhaNaMtagamAi paDilehA // 158 // (bhA0) upakaraNapratyupekSaNA dvividhA - ' vasthe pAe 'tti vastraviSayA pAtraviSayA ceti, tatra tAvadvastraviSayA pratyupekSaNA ucyate, yataH pravrajataH prathamaM vastropakaraNameva dIyate na pAtropakaraNaM, sA ca vastrapratyupekSaNA kasmin kAle bhavatItyata Aha'puNhe avaraNhe' pUrvAhNe vastrapratyupekSaNA bhavatyaparAhNe ca kimAdikA punaH pratyupekSaNA bhavatItyata Aha- 'muhapottIyamAdi | paDileha tti mukhavastrikA Adau yasyAH pratyupekSaNAyAH sA mukhavastrikAdikA pratyupekSaNA, kadA ?, pUrvAhNe'parAhNe ceti, tatra mukhavastrikA''divastrapratyupekSaNAyAmayaM vidhiH uhuM thiraM aturiaM sarvvaM tA vattha puca paDilehe / to biiaM papphoDe taiyaM ca puNo pamajejjA // 264 // tatra vastroddhaM kAyorddha ca AcAryamatena bhaviSyati, codakamatena vakSyamANaM, tatra vastroddhaM kAyorddha ca yathA bhavati tathA pratyupekSeta, 'thiraM'ti yathAsthitaM sugRhItaM kRtvA pratyupekSeta, 'aturiyaM'ti atvaritaM stimitaM pratyupekSeta - nirIkSeta, 'sarva'ti sarva-kRtsnaM vastraM tAvatpUrva-prathamaM pratyupekSeta-cakSuSA nirIkSeta, evaM tAvadarvAgbhAgaH, parabhAgo'pi parAvRttya evameva cakSuSA nirIkSeta, 'to biiyaM paraphoDe'tti tato dvitIyAyAM vArAyAM prasphoTayedvastraM SaT purimAH karttavyA ityarthaH, 'taiyaM ca puNo pamajjejja' ti tRtIyAyAM vArAyAM hastagatAn prANinaH pramArjayati / idAnImenAmeva gAthAM bhASyakAro vyAkhyAnayannAha For Personal & Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ droNIyA vRttiH | upakaraNapratilekhanA bhA. 158|16.ni. 264-265 // 10 // bharasparamaGgAni na lagayAta pavastraM pratyupekSeta, etadevati yaccodakenAbhihitATyataH kAyordai ca va vatthe kAuhuMmi a paravayaNaThiogahAya dsiyNte|tN na bhavati ukkuDao tiriaM pehe jaha vilitto||159||(bhaa0) tatro-- dvidhA-vastroLe kAyorTsa ceti, asminnukte 'paravayaNaM ti paraH-codakastasya vacanaM paravacanaM, kiM tad ? ityAha, ' Thio gahAya dasiaMti'tti sthitasya-Urddhasya gRhItvA dazAnte vastraM prasphoTayataH kAyorddha ca vastroddha ca yathA bhavati, evamukte satyAcArya Aha-tanna bhavati' tadetanna bhavati yaccodakenAbhihitaM, kutaH ?, yasmAt 'ukkuDuo tiriaMpehe' utkuTukasthitastiryak prasArya vastraM pratyupekSeta, etadeva ca naH kAyorddha vastroddha ca, nAnyat, yathA candanAdinA viliptAGgaH parasparamaGgAni na lagayati evaM so'pi pratyupekSate, tatazcaivamutkuTukasya kAyorddha bhavati, tiryaprasAritavastrasya ca vastrorva bhavati / 'uhRti bhaNiaM, idAnIM sthirAdIni padAni bhASyakAra eva vyAkhyAnayannAhaghettuM thiraM aturiaMtibhAgavuddhIya cakkhuNA pehe / to biiyaM papphoDe taiyaM ca puNo pamajje jA // 160 // (bhA0) | gRhItvA 'sthiraM' niviDaM-dRDhaM vastraM tataH pratyupekSeta 'atvaritaM' stimitaM pratyupekSeta, 'tibhAgavuddhie'tti bhAgatrayabuddhyA ityarthaH, cakSuSA pratyupekSeta, tato dvitIyavAMrAyAM prasphoTayet tRtIyavArAyAM pramArjayediti pUrvavat / idAnIM pratyupekSaNAM kurvatA idaM karttavyam aNaccAviaM avaliaM aNANubaMdhiM amosaliM ceva / chappurimA nava khoDA pANI pANapamajaNaM // 26 // tatra pratyupekSaNAM kurvatA vastramAtmA vA na nartayitavyaH, tathA avalitaM ca vastraM zarIraM ca kartavyaM, 'aNANubaMdhi'nti na anubandhaH ananuvandhaH so'sminnastIti ananubandhi pratyupekSaNaM nAnavaratamAkhoTakAdi karttavyaM sAntaraM-savicchedamityarthaH, // 108 // Jain Educati For Personal & Private Use Only h ainelibrary.org Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'amosali'nti na mosalI kriyA yasmin pratyupekSaNe tadamosali pratyupekSaNaM, yathA muzalaM jhaTiti Urdhva lagati adhastiryaka | ca, na evaM pratyupekSaNA karttavyA, kintu yathA pratyupekSamANasya jI pIDhiSu na lagati ma ca tiryakuDe ma ca bhUmau tthaa| karttavyaM / 'chappurimA' tatra vastraM cakSuSA nirUpya-arvAgabhAga nirUpya trayaHpurimAH karttavyAH, tathA parAvarcI-parabhAgaM nirUpya punarapare'pi trayaH purimAH kartavyAH, evaM eteSu purimAH, SaDvArAH prasphoTanAnItyarthaH, 'nava khoDa'tti nava vArAH khoTakAH karttavyAH pANerupari 'pANI pANapamajaNaM'ti prANinAM-kunthvAdInAM pANau-haste pramArjanaM navaiva vArAH karttavyAH / iyaM dvAragAthA, idAnIM bhASyakAraH pUrvArddha vyAkhyAnayannAhavasthe appANaMmi acauhA anncaaviaNavliaNc|annubNdhi niraMtarayA tiriuDDaha ya ghaTTaNA muslii||16||maa | vastre Atmani cetyanena padadvayena bhaGgakacatuSTayaM sUcitaM bhavati, tatazcAnena prakAreNa anAyitaM caturkI bhavati, kathaM !, vatthaM aNaccAviaM appANaM ca aNaccAviaM ego bhaMgo 1, tathA vatthaM aNaccAvi appANaM ca NaccAvisaM 2, tahA vatthaM NaccAviaM appANaM aNaccAviaM 3, tathA vatthaMpi naccAviaM appANaMpi naccAviaM 4, esa cauttho, ettha paDhamo bhaMgo suddho| evaM avaliaMpi-avalite'pi catvAro bhaGgAH, yathA vatthaM avaliaM appANaM ca avaliaM ego 1, tahA vatthaM avaliaM appANaM ca valiaM 2, tahA appANaM avaliaM vatthaM valiaM3, appANapi valiaM vatthaMpi valiaM4, etthavipaDhamo bhaMgo suddho| 'aNubaMdhi niraMtaraya'tti anubandho nirantaratocyate, tatazca na ca anubandhena-nairantaryeNa pratyupekSaNA krttvyaa| idAnImamosaliM vyAkhyAnayannAha-'tiriuDDhaha ya ghaTTaNA musali'tti trividhA musalI-tiryagghaTanA 1 UrddhaghaTTanA 2 agho mo. 19 Jain Education For Personal & Private Use Only inelibrary.org Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 109 // ghaTTanA 3 ceti, tatra pratyupekSaNAM kurvan vastreNa tiryak kuDyAdi ghaTTayati Urddha kuTTikAdipaTalAni ghaTTayati adho bhuvaM ghaTTayati, evaM na muzalI- na kiJcitpratyupekSaNAM kurvan vastreNa ghaTTayati / idaM tAvatpUrvoktamanarttAyitAdi karttavyaM, idaM tu vakSyamANaM na karttavyaM, kiM tad ?, ityAha ArabhaDA sammaddA vajjeyavA ya mosalI taiyA / papphoDaNA cautthI vikkhittA veiyA chaTThA // 266 // 'ArabhaDa'tti ArabhaTA pratyupekSaNA na kAryA, 'sammada' tti saMmardA na kAryA, varjanIyA ca mosalI tRtIyA, prasphoTanA caturthI, vikSiptA paJcamI varjanIyA, vedikA SaSThI varjanIyeti dvAragAtheyaM / idAnIM pratipadaM bhASyakAro vyAkhyAnayati, tatrAdyAvayavavyAcikhyAsayA''ha-- vitahakaraNe ca turiaM aNNaM aNNaM va geNhaNA''ra bhddaa| aMto va hoja koNA nisiyaNa tattheva saMmaddA // 162 // (bhA0) vitathaM-viparItaM yatkaraNaM tadArabhaDAzabdenocyate sA cArabhaTA pratyupekSaNA na kAryA, viparItA pratyupekSaNA na kArye - tyarthaH, vA- vikalpe, iyaM vA''rabhaTocyate yaduta tvaritaH -AkulaM yadanyAnyavastragrahaNaM tadArabhaTAzabdenocyate sA ca pratyupekSaNA na kAryA, tvaritamanyAnyavastragrahaNaM na karttavyamityarthaH / " ArabhaDe " ti bhaNiaM, idAnIM saMmardA vyAkhyAyate, tatrAha - 'aMto va hojja koNA nisiyaNa tattheva saMmaddA' antaH - madhyapradeze vastrasya saMvalitAH koNA yatra bhavanti sA saMmardocyate, sA pratyupekSaNA tAdRzI na kAryA, 'NisIyaNa tattheva'tti tatraiva-upadhikAyAM upavizya yatpratyupekSaNAkaraNaM sA vA saMmardocyate, sA ca na karttavyeti / " saMmadde" ti bhaNiaM, idAnIM mosalIvarjana pratipAdanAyAha For Personal & Private Use Only pratilekhanA vidhiH bhA. 161-162 ni. 266 // 109 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ momali pavahidA papphoDaNa reNuguMDie ceva / vikkhevaM tukkhevo veiyapaNagaM ca chaddosA // 163||(bhaa) mosalI parvamevoddiSTA-pUrvameva bhaNitetyarthaH "mosali"tti gayaM, idAnIM papphoDaNatti vyAkhyAyate-papphoDaNa reNuguMDie cava' prakarSeNa dhUnanaM-sphoTanaM tadreNuguNDitasyaiva vastrasya karoti, yathA'nyaH kazcidgRhasthaH reNunA guNDitaM sadvastraM prasphoTayati | evamasAvapi, iyaM ca na karttavyA / 'papphoDaNa'ttigayaM, "vikkhitta"tti bhaNyate, tatrAha-vikkhevaM tukkhevo' vikSepAM tu tAM viddhi yatra vastrasyAnyatra kSepaNaM, etaduktaM bhavati-pratilekhayitvA vastramanyatra javanikAdau kSipati, athavA vikSepo-vastrAzcalAnAmUrdra yatkSepaNaM sa ucyate, sa ca pratyupekSaNAyAM na kartavyaH / "vikkhitta"tti gayaM, "vediya"tti vyAkhyAyate, tatrAha|'vediapaNagaMca' vedikA paJcaprakArA, taMjahA-uDDaveiyA ahoveiyA tiriaveiyA duhaoveiyA egaoveiA, tattha uDDaveiA uvari jaNNuyANa hatthe kAUNa paDilehai, ahoveiyA aho jaNNuyANa hatthe kAUNa paDilehai, tiriyaveiyA saMDAsamajhe hatthe NeUNa paDilehati, duhatovediyA bAhANaM aMtarA dovi jaNaNugA kAUNa paDilehati, egatovediyA egajaNNuaM bAhANaM aMtare kAUNa paDileheti, idaM vedikApaJcakaM pratyupekSaNAM kurvatA na karttavyam / 'cha dosA' iti eta ArabhaTAdayaH SaD doSAH pratyupekSaNAyAM na karttavyA iti / tathA ete ca doSAH pratyupekSaNAyAM na karttavyAH pasiDhila palaMba lolA egAmosA aNegarUvadhuNA / kuNai pamANapamAyaM saMkiyagaNaNovagaM kujjA // 267 // PI pasiDhilaM-dRDha na gRhItaM 'palaMbatti pralambamAnAJcalaM gRhItaM tatazca pralambate, lolA'iti bhUmau lolate haste vA punaH punarlo layati pratyupekSayan / lolattigayaM, egAmosa'tti majjhe gahiUNa hatthehiM vatthaM ghasaMto tibhAgAvasesaM jAva nei dohiM vA pAsehiM 8 REPOSAPHORARIS Jain Education immelinal For Personal & Private Use Only ww.janelibrary.org Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 110 // jAva geNhaNA ityarthaH, ahavA tihiM aMgulIhiM ghettavaM taM ekkAe ceva geNhai, ahavA 'NegAmosA' iti kecitpaThanti, tatra na eke AmarzAH anekAmarzAH, anekasparzA ityarthaH / 'aNegarUvadhuNaNa 'tti aNegapagAraM kaMpei, athavA aNegANi vatthANi egao kAUNa dhuNai / tathA 'kuNai pamANapamA ya'ti purimeSu khoTakeSu vA yatpramANamuktaM tatra pramAdaM karoti, etaduktaM bhavati - tAn purimAdIn UnAnadhikAn vA karoti, 'saMkinagaNaNovagaM kujja' tti zaGkitA cAsau gaNanA ca zaGkitagaNanA tAM zaGkitagaNanAmupagacchati yA pratyupekSaNA sA zaGkitagaNanopagA tAmevaMguNaviziSTAM na kuryAt, etaduktaM bhavati - purimAdayaH zaGkitA - na jAnAti kiyanto gatA iti tato gaNanAM karoti, athavA'nAbhogAt zaGkite sati gaNanopagAM-gaNanAmupagacchatIti gaNanopagA tAM gaNanopagAMgaNanAyuktAM pratyupekSaNAM karoti purimAdIn gaNayannityarthaH / dvAragAtheyam idAnIM bhASyakAraH pratipadaM vyAkhyAnayannAha - pasiDhilamaghaNaM atizaiyaM ca visamagahaNaM va koNaM vA / bhUmIkaralolaNayA kaDhaNagahaNekkaAmosA // 164 // ( bhA0 ) prazithilaM - aghanaM adRDhaM gRhNAti 'atirAyitaM vA' atADitaM vA prazithilamucyate / 'pasiDhile 'tti gayaM, palaMbatti bhaNyate - 'visamagahaNaM va koNaMva tti viSamagrahaNe sati lambakoNaM bhavati vastraM / 'palaMba'tti gayaM, lolA bhaNyate, tatrAha - 'bhUmIkaralolaNayA' bhUmau lolayati kare - haste vA lolayati pratyupekSamANaH / 'lole tti gayaM, egAmosatti bhavyate, tatrAha- 'kahaNagahaNegaAmosA' madhye vastraM gRhItvA tAvadAkarSaNaM karoti yAvatribhAgazeSajAtagrahaNaM jAtaM, iyaM 'egAmosA' ekAgharSaNamityarthaH, athavA''karSaNe grahaNe cAneke AmosA anekAni sparzanAni, etaduktaM bhavati tadvastramanekadhA spRzati // egAmosatti gayaM 'aNegarUvadhuNaNa' tti bhaNyate Jain Education donal For Personal & Private Use Only pratilekhanA vidhiH bhA. 163-164 ni. 267 // 110 // www.anelibrary.org Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghuNaNA tikaD pareNaM bahUNi vA ghettu ekkaI dhuNai / khoDaNapamajjaNAsu ya saMkiyagaNaNaM kari pamAI // 165 // ( bhA0) 'dhunanA' kampanA ' trayANAM purimANAM parata iti yaduktaM tadekavastrApekSayA, bahUni vA gRhItvA vastrANi 'ekIkRtya' yaugapadyena 'dhunAti' prasphoTayati / 'aNegadhuNaNa'tti bhaNiaM, "kuNai pamANe pamAyaM"ti bhaNNai, tatrAha - 'khoDaNa pamajaNAsu ya' khoTakeSu navasu pramArjanAsu ca navasu pramAdaM karoti / "kuNai pamANe pamAyaM"ti gayaM, "saMkie gaNaNovarga" ti bhaNNa, tatrAha - 'saMkiyagrahaNaM kari pamAI' zaGkite sati gaNanAM karoti yaH pramAdI bhavati, evamiyamitthaMbhUtA pratyupekSaNA na karttavyeti sthitaM / kiMviziSTA punaH karttavyA iti, bhata Aha .. aNUNAharitapaDilehA, avivaccAsA taheva ya / paDhamaM payaM pasatthaM, sesANi a appasatthANi // 268 // anyUnAtiriktA aviparyAsena pratyupekSaNA karttavyA, ebhizca tribhiH padairaSTau bhaGgAH sUcitAH teSAM caiSA sthApanA - sss eteSAM prathamaM padaM prazastaM zeSANi tu 'aprazastAni' anAdeyAni / idAnIM bhASyakAraH zuddhAzuddhapradarzanAyAha - |1ss | | navi UNA navi rittA avivacAsA u paDhamao suddho / sesA hoi asuddhA uvarillA satta je bhaMgA 166 ( bhA0 ) SIS nApi nyUnA nApyatiriktA aviparyAseNa ca, ayaM prathamo bhaGgaH zuddhaH, zeSaM sugamaM / idAnIM ye te'zuddhAH sapta bhaGgakA pradarzitAsta evaM bhavanti IIS Jain Education mencional ss | khoDapamajjaNavelA u ceva UNAhiA muNeyavA / aruNAvAsaga 1 putraM 2 paropparaM 3 pANipaDilehA 4 // 269 // s || khoTakA yadi UnA adhikA vA kriyante tato'zuddhatA bhavati, pramArjanA ca navasaGkhyAyA nyUnA adhikA vA 111. For Personal & Private Use Only ISI www.ainelibrary.org Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 111 // RASSEGRUOTSISSASS496 | kriyate tato'zuddhatA bhavati, velAyAM ca nyUnAyAmadhikAyAM vA pratyupekSaNAyAM kriyamANAyAmazuddhA bhaGgakA bhavanti / evaM pratilekhanA te nyUnAdhikA bhavanti vijnyeyaaH| Aha-velAyAM nyUnAdhikAyAM pratyupekSaNAyAM kriyamANAyAM doSa uktastatkasyAM punarve- vidhiHbhA. lAyAM pratyupekSaNA karttavyA?, tatra kecanAhuH-'aruNAvAsaga puvaM' aruNAdAvazyaka pUrvameva kRtvA tataH aruNodmanasamaye-prabhAsphATanavelAyAM pratyupekSaNA kriyate1,apare tvAhuH-aruNodgame sati-prabhAyAM sphATitAyAM satyAmAvazyaka pUrva' prathama | ni.268kRtvA tataH pratyupekSaNA kriyate.2, anye tvAhu:-'paropparaM ti parasparaM yadA mukhAni vibhAvyante tadA pratyupekSaNA kriyate 3, 269-270 anye tvAhuH-'pANipaDilehA' yasyAM velAyAM pANirekhA dRzyante tasyAM velAyAM pratyupekSaNA kriyate 4 / siddhAntavAdyAha ete u aNAesA aMdhAre uggaevihu na dIse / muharayanisijacole kappatigadupaTTathuI sUro // 27 // | te sarva eva 'anAdezA' asatpakSAH, yataH 'aMdhAre uggaevihu na dIse' andhakAre pratizraye udgate'pi sUrye rekhA na dRzyante tasmAdasatpakSo'yaM, zeSaM pakSatrayaM sAndhakAratvAdeva dUSitaM draSTavyaM, tatkasyAM punarvelAyAM pratyupekSaNA kAryA ? ityata Aha-'muharayanisajacole kappatigadupaTTathuti sUroM' 'mukha' iti mukhavastrikA 'raya' iti rajoharaNaM 'nisejA' rayaharaNasyoparitanAH 'cole'tti colapaTTakaH 'kappatiga'tti eka aurNiko dvau sautrikI, 'dupaTTatti saMstArakapaTTa uttarapaTTakazca 'thui'tti pratikramaNapratisamAptau jJAnadarzanacAritrArtha stutitraye datte sati eteSAM mukhavastrikAdInAM pratyupekSaNAsamAptyana-II | // 11 // ntaraM yathA sUrya udgacchati eSa pratyupekSaNAkAlavibhAga iti / yaduktaM prAgupadherviparyAsaH pratyupekSaNAyAM na karttavya ityutsargato'bhihitaM, tasyApavAdamAha MASSACROSSSCLASS* For Personal & Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INESCRIKARACHAR parisuvahivivaccAso sAgarie karija uvahivaccAsaM / ApucchittANa guruM pahubamANeyara vitahaM // 271 // / tatra viparyAso dvividhaH-puruSaviparyAsa upadhiviparyAsazca, tatropadhiviparyAsapratipAdanAyAha-'sAgarie kareja uvahivaccAsaM 'sAgArike stenAdike satyAgata iti viparyAsaH kriyate pratyupekSaNAyAH, prathamaM pAtrakANi pratyupekSyante pazcAddhastrANi / evamayaM pratyuSasi viparyAsaH pratyupekSaNAyAH, evaM vikAle'pi sAMgArikAnAgantukAn jJAtvA / idAnIM puruSaviparyAsa ucyate, tatrAha-'ApucchittANa guruM pahuvamANe ApRcchya gurumAtmIyopadhi glAnasatkAM vA pratyupekSate, kadA ? ata Aha-'pahuvvamANe' yadA AbhigrahikA upadhipratyupekSakAH 'pahuvaMti' paryApyante tadaivaM karoti 'itare vitahati | itare'bhigrahikA yadA na santi tadA prathamamAtmIyAmupadhiM pratyupekSamANasya 'vitathaM' anAcAro bhavatItyarthaH, tatra na kevalaM pratyupekSaNAkAle upadhiviparyAsaM kurvato vitathaM-anAcAro bhavati / evaM ca vitathaM bhavati__ paDilehaNaM kareMto miho kahaM kuNai jaNavayakahaM vA / dei va paccakkhANaM vAei sayaM paDicchai vA // 272 // pratyupekSaNAM kurvanmithaH kathAM maithunasaMbaddhAM karoti janapadakathAM vA, pratyAkhyAnaM vA zrAvakAderdadAti, 'vAcayati' kaJcitsAdhuM pAThayatItyarthaH, 'sayaM paDicchati vA' svayaM vA pratIcchati-AtmanA vA''lApaM dIyamAnaM pratIcchati-gRhNAti / etacca kurvan SaNNAmapi kAyAnAM virAdhako bhavati, ata Aha puDhavI AUkkAe teUvAUvaNassaitasANaM / paDilahaNApamatto chahaMpi virAhao hoi // 273 // sugamA // kathaM punaH kAyAnAM SaNNAmapi virAdhakaH, ata Aha dain Educatio n al For Personal & Private Use Only D inelibrary.org Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH patilekhanA vidhiH ni. 271-276 // 112 // AAMKARAN ghaDagAipaloTTaNayA mahia agaNI ya bIya kuMthAI / udgagayA va taseyara omuya saMghaTTa jhaavnnyaa|| 274 // | sa hi sAdhuH kumbhakArazAlAdau vasatau pratyupekSaNAM kurvannanupayuktastoyaghaTAdi praloThayet , saca toyabhRto ghaTo mRttikAgnibIjakunthvAdInAmupari praluThitastatazcaitAn vyApAdayet , yatrAgnistatra vAyurapyavazyaMbhAvI, athavA'nayA bhaGgyA SaNNAM kAyAnAM vyApAdakaH 'udagagatA va tasetara'tti yo'sau udakaghaTaH praloThitastadgatA eva asA bhavanti pUtarakAdayaH 'itara'tti vanaspatikAyazca, tathA vastrAntena colmukaM 'saGghayet'cAlayet tatazca 'jhAvaNaya'tti tenolmukena cAlitena satA pradIpanaka saMjAtaM tatazca saMyamAtmanovirAdhanA jAteti / athopayuktaH pratyupekSaNAM karoti tata eteSAM jIvanikAyAnAmArAdhako bhavati, etadevAha| puDhavI AukkAe teUvAUvaNassaitasANaM / paDileiNamAutto chaNhaM'pArAhao hoi // 27 // i. sugamA // navaram 'ArAdhakaH' avirAdhako bhavati / na kevalaM pratyupekSaNA, anyo'pi yaH kazcid vyApAro bhagavanmate sambak prayujyate sa eva duHkhakSayAyAlaM bhavati, etadevAhajogo jogo jiNasAsaNaMmi dukkhakkhayA pauMjate / aNNoNNamavAhAe asavatto hoi kAyabo // 276 // yogo yoga iti vIpsA, tatazca vyApAro jinazAsane prayujyamAno duHkhakSayAya 'prayujyamAnaH' kriyamANaH, katham / 'anyonyAbAdhayA' parasparApIDayA, etaduktaM bhavati-yathA kriyA kriyamANA'nyena kriyAntareNa na bAdhyate evamanyo'nyAbAdhayA prayujyamAnaH 'asavatto' asapatnaH aviruddho bhavati karttavyaH / idAnIM phalaM pradarzayannAha ASOSAUSAISUUSHOSAS // 112 // Join Education International For Personal & Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education joge joge jiNasAsaNaMmi dukkhakkhayA paraMjaMte / ekkekami anaMtA vahaMtA kevalI jAyA // 277 // sugamA / navaram - ekaikasmin 'yoge' vyApAre varttamAnA anantAH kevalino jAtA iti // evaM paDilehaMtA aIyakAle anaMtagA siddhA / coyagavayaNaM sayayaM paDilehemo jao siddhI // 278 // evaM pratyupekSaNAM kurvanto'tItakAle'nantAH siddhAH / evamAcAryeNo ke sati 'coyagavayaNaM' atra codakavacanaM - codakapakSaH, kiM tad 1 ityAha- 'satataM paDilehemo' yadyevaM pratyupekSaNAprabhAvAdanantAH siddhAstataH satatameva pratyupekSaNAM kurmaH, kimanyenAnuSThitena ?, yatastata eva siddhirbhavati / AcAryaH prAha sesesu avahaMto paDilehaMtovi desamArAhe / jai purNa savArAhaNamicchasi to NaM nisAmehi // 279 // zeSeSu yogeSu avarttamAnaH samyak zAstrokena nyAyema pratyupekSaNAM kurvannapi dezata ArAdhaka evAsau, na tu sarvamArAdhitaM bhavati, tena yadi punaH saMpUrNAmArAdhanAmicchasIti, zeSaM sugamaM / kathaM ca sarvArAdhako bhavati ?, ata Aha-- paMcidiehiM gutto maNamAItivihakaraNamAutto / tavaniyamasaMjamaMmi a jutto ArAdhao hoi // 280 // paJcabhirindriyairgupto manasAdinA trividhena karaNena 'yuktaH' yatnavAn tapasA - dvAdazavidhena yuktaH niyamaH - indriyaniyamo noiMdriyaniyamazca tena yuktaH, saMyamaH - saptadazaprakAraH puDhavikkAo AukkAo teDakkAo vAukkAo vaNassaikAo beMdiyateMdiacauriMdiapaMciMdiaajIvakAyasaMjamo pehAupehApamajjaNapariTThavaNamaNovaIkAe / atra saMyataH san mokSasyA For Personal & Private Use Only elibrary.org Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 113 // rAdhako bhavati pravrajyAyA vA''rAdhakaH / dvAragAtheyam / idAnIM bhASyakAra etAM gAthAM pratipadaM vyAkhyAnayati, tatra 'paMciM diehiM gutto' tti prathamAvayavaM vyAkhyAnayannAha - iMdiyavisayaniroho patte suvi rAgadosani ggaNaM / akusalajoganiroho kusalodaya egabhAvo vA // 167 // (bhA0) indrasyAmUni indriyANi teSAM viSayAH-zabdAdayaH teSAM ca yo nirodhaH sA paJcendriyaguptirabhidhIyate, ayamaprAptAnAM zabdAdiviSayANAM nirodhaH, tathA 'pattesuvi rAgadosaniggahaNaM'ti tathA 'prApteSu' gocaramAgateSvapi zabdAdiSSu viSayeSu rAgadveSayornigrahaNaM yatsA paJcendriyaguptatA, tatreSTazabdAdiviSayaprAptau rAgaM na gacchati aniSTazabdAdiviSayaprAptau dveSaM na gacchatIti, bhaNitA paJcendriyaguptatA, idAnIM 'maNamAItivihakaraNamAuttayA" bhavati, tatrAha - 'akusalajoganiroho' akuzalAnAm-azobhanAnAM manovAkkAyayogAnAM - vyApArANAM yo nirodhaH sA trividhakaraNayuktatA, tathA 'kusalodaya'tti kuzalAnAM prazastAnAM manovAkkAyavyApArANAM ya udayaH sA trividhakaraNaguptatA, tathA 'egabhAvo va'tti na kuzaleSu yogeSu pravRttirnApyakuzaleSu yogeSu pravRttiryA madhyasthatA sA trividhakaraNaguptatA / bhaNitA trividhakaraNaguptatA idAnIM tavati bhaNNati abhitaravAhiragaM tavovahANaM duvAlasavihaM tu / iMdiyato puto niyamo kohAio biio // 168 // ( bhA0 ) abhyantaraM bAhyaM ca yattapa upadhAnam - upadadhAtItyupadhAnam - upakarotItyarthaH taccopadhAnaM dvAdvazavidhamapi tapa ucyate / tavo gao, niyamo bhaNNati, sa ca dvidhA - indriyaniyamo noindriyaniyamazca tatrendriyataH - indriyANyaGgIkRtya pUrvokto ni Jain Educationonal For Personal & Private Use Only pratilekhanAvidhiH ni. 277 279 sarvArAdhakatvaM ni. 280 bhA. 167168 // 113 // nelibrary.org Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaNassaIbAteiMdiacaDabdiAt dUsapa yamaH, kohAio viDao'tti dvitIyo noindriyaniyamaH krodhAdikaH, AdigrahaNAnmAnamAyAlobhA gRhyante, eteSAM niymonirodhH| niyamotti gayaM, idAnIM saMjamo bhaNNai, sa ca sptdshprkaarsttraahpuddhvidgagnnimaaruavnnssiibiticukkpNciNdii|ajjiiv potthagAisu gahiesu asaMjamo jeNaM ||169||(bhaa0) | puDhavidagaagaNimAruavaNassaIbeidiateiMdiacauriMdiapaMciMdiA / tathA 'ajIva'tti 'ajIveSu' panakasaMsaktapustakAdiSu gRhIteSu asaMyamo bhavati yena tanna grAhya, AdizabdAt dUsapaNagaM taNapaNagaM ca, eteSu aparigRhIteSu saMyamaH parigRhIteSu tvsNymH| tahApattA saMjamo vRtto, upehitAvi saMjamo / pamajettA saMjamo vutto, parihAvettAvi saMjamo // 170 // (bhA0) | prekSAsaMyamaH-cakSuSA yannirUpaNaM, tatazcaivaM pUrva cakSuSA nirUpayataH prekSAsaMyama uktaH / 'uvehettAvi saMjamotti upekSA dviprakArA tAM kurvataH saMyama uktastAM ca vakSyati / 'pamajjittA saMjamo vuttotti pramArjayataH saMyama uktH| parihavettAvi saMjamotti 'pariSThApayataH' parityajato'pi pAnakAdi atiriktaM saMyama uktaH / evamete caturdaza, manovAkkAyasaMyamazca trividha ukta eva draSTavyaH / idAnIM bhASyakRvyAkhyAnayati-prathamagAthArthaH ekAkikAraNikagamanayatanAyAmuktaH, ajIvapustakAdisaMyamo'pi acittavanaspatigamanayatanAyAM vyAkhyAta eva draSTavyaH, idAnIM yadupanyastaM 'upehittAvi saMyamo'tti tanna kvacivyAkhyAtamiti vyAkhyAnayannAhaThANAi jattha cee puvaM paDilehiUNa ceejjA / saMjayagihicoyaNa'coyaNe ya vAvAraovehA // 171 // (bhA0) dain Education URL For Personal & Private Use Only mainelibrary.org Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha- | sthAna-arddhasthAna kAyotsargAdi, AdigrahaNAnniSIdanasthAnaM tvagvartanAsthAnaM ca gRhyate, tatsthAnAdi yatra cetayate' 'citI prekSAdisaMyaniyuktiH saMjJAne jAnAti ceSTate karoti abhilapatItyarthaH, tatra pUrva-prathamaM pratyupekSya-cakSuSA nirIkSya tatazcetayate sthAna-kAyotsargAdi, |mA: bhA. droNIyA AdigrahaNAnniSIdanasthAnaM tvagvartanAsthAnaM ca, uktaH prekSAsaMyamaH, idAnI upekSAsaMyama ucyate, sA copekSA dvividhA, 4169-173 vRttiH kathaM? -saMyatavyApAropekSA, gRhasthavyApAropekSA ca, tatra yathAsaGkhavaM saMyatasya codanaviSayA vyApAropekSA, gRhasthasya caacii||11|| danaviSayA vyApAropekSA, etaduktaM bhavati-sAdhu viSIdantaM dRSTvA saMyamavyApAreSu codayataH saMyatavyApAropekSA, upekSAzabda zcAtra 'IkSa darzane' upa-sAmIpyenekSA upekSA, tathA gRhasthasya vyApAropekSA, gRhasthamadhikaraNavyApAreSu pravRttaM dRSTvA'codayato gRhasthavyApAropekSA ucyate, upekSAzabdazcAtrAvadhAraNAyAM vartata iti / idAnIM 'parihAvettAvi saMjamotti vyAkhyAyate, tatrAhauvagaraNaM airegaM pANAI vA'vahaGa saMjamaNaM / sAgArie'pamajaNa saMjama sese pamajaNayA // 172 // (bhA0) __'upakaraNaM' vastrAdi yadatiriktaM gRhItaM tathA 'pANAI vA' tathA pAnakAdi vA yadatiriktaM gRhItaM tad 'avahaTTa'tti parityajya, kiM ?-'saMjamaNA' saMyamo bhavatIti, mAdigrahaNAdbhaktaM vA'tiriktaM parityajya saMyamaH / athedAnI "pamajittAvi saMjamo" vyAkhyAyate-'sAgArie'pamajaNa saMjamoM' sAgArikAnAmagrato yatpAdApramArjanamasAveva saMyamA, 'sese pamannaNaya'tti 18'zeSe' sAgArikAdyabhAve pramArjanenaiva saMyamaH / idAnIM yogatrayasaMyamapratipAdanAyAha- . // 114 // jogatigacabhaNiaMsamattapaDilehaNAe sjjhaao|crimaae porisIe paDileha taA upaaydugN||173|| (bhA0) yogatrayaM pUrvameva vyAkhyAtaM, "maNamAItivihakaraNamAutto"ityasmin granthe, atrApi tathaiva draSTaya / uktaH saptadaza Jain Education Me nal For Personal & Private Use Only walyanelibrary.org Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAraH saMyamaH, tatpratipAdanAccoktA vastrapratyupekSaNA, tatsamAptau ca kiM kartavyamityata aah-smttpddilehnnaae| sajjhAo' samAptAyAM pratyupekSaNAyAM svAdhyAyaH karttavyaH sUtrapauruSItyarthaH pAdonapraharaM yAvat / idAnIM pAtrapratyupekSaNAmAha|'carimAe' 'caramAyAM pAdonapauruSyAM pratyupekSeta 'tAhe'tti 'tadA' tasmin kAle svAdhyAyAnantaraM pAtrakadvitayaM pratyupekSate / / idAnIM yaduktaM 'caramapauruSyAM pAtrakadvitayaM pratyupekSaNIyaM tatra pauruSyeva na jJAyate kiMpramANA ? atastatpratipAdanAyAhaporisi pamANakAlo nicchayavavahArio jinnkkhaao|nicchyokrnnjuovvhaarmto paraM vocchaM // 28 // pauruSyAH pramANakAlo dvividhaH nizcayato vyavahAratazca jJAtavyaH, tatra 'nizcayato' nizcayanayAbhiprAyeNa karaNayuktogaNitanyAyAta, ataH paraM 'vyAvahAriko vyavahAranayamatena vakSye / tatra nizcayapauruSIpramANakAlapratipAdanAyAha ayaNAIyadiNagaNe advaguNegaDibhAie laddhaM / uttaradAhiNamAI porisi payasujjhapakkhevA // 282 // dakSiNAyane uttarAyaNadinAni uttarAyaNe dakkhiNAyanadinAni mIlayitvA gaNyante, sa rAziraSTabhirguNyate, ekaSaSTyA bhayana-uttarAyaNaM dakSiNAyanaM ca tasya atItadinAni-bhatItadivasAH teSAM gaNaH sarvotkRSTataH dhyazItizataM taccASTaguNaM jAtaM caturdazazatAni catuHpAtyadhikAni, tatra caikaSAyA bhAge ite labdhAni catuvizatyanulAni, tatrApi dvAdazabhirakulaiH pAdamiti de pAde jAte, etayozcottarAyaNAdau dakSiNAyanAdau ca 'paya'tti padoH zuddhiH prakSepazca, tatra uttarAyaNaprathamadine catvAri padAni bhAsan tatastanmadhyAt padayotsAraNe karkasaMkrAntidine padadvayaM saMjAtaM, dakSi-19 NAyane he pade abhUtAM sammadhye ca iyoH prakSiptayormakarasaMkrAntau jAtAni catvAri padAni, idamuskRSTadinayoH pauruSImAnaM, madhyamadineSvapi svabiyA bhaavniiy| idAnIM vyavahArataH pauruSIpramANakAlapratipAdanAyAha-(pratyantare sugamo yathAthabodhako grantho'yamiti) CARRAA-% Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 115 // bhAgo hiyate, labdhe'GgulAni, dvAdazAGgulaiH pAdaH, yAvatA bhavati uttaratti makaradine 4 pAdAH / (dAhiNatti-karkadine pauruSIprarU 2 pAdau, zeSeSu padazuddhiprakSepau ) vyavahArato'dhunA pauruSIpramANakAlapratipAdanAyAha- . . jaSaNA ni. | AsADhe mAse do payA, pose mAse cuppyaa| cittAsoesu mAsesu, tipayA havai porisI // 283 // 281-284 ASADhe mAse paurNamAsyAM dvipadA pauruSIbhavati,padaM ca dvAdazAGgalaM grAhya, pauSe mAse paurNamAsyAM catuSpadA pauruSI bhavati, tathA caitrAzvayujapaurNamAsyAM tripadA pauruSI bhvti||adhunaa kiyatI vRddhiH kiyatsu dineSu? kiyatI vA hAnirityetatpratipAdayannAha aMgulaM sattaratteNaM, pakkheNaM tu duaMgulaM / vaDDae hAyae vAvi, mAseNaM cauraMgulaM // 284 // ASADhapaurNamAsyA ArabhyAGgalaM saptarAtreNa varddhate, pakSaNa tu aGgaladvayaM vardhate, tathA mAsenAGgalacatuSTayaM varddhate, iyaM ca vRddhiruttarottaraM tAvanneyA yAvatpauSamAsapaurNamAsyAM padacatuSTayena pauruSI jAyate, hAnirapi paurNamAsyAH parata evameva ca draSTavyA, yadutAGgulaM saptarAtreNApahiyate, pakSaNAGguladvayaM,mAsenAGgalacatuSTayaM, evamiyaM hAniruttarottaraM tAvanneyA yAvadASADhapaurNamAsyAM dvipadA pauruSI jAyeta / sthApanA ceyam-AsADhapuNNimAe pada 2 pauruSI, sAvaNapuNNimAe pada 2 aMgula 4, bhaddavayapuNNimAe pada 2 aMgula 8, AsoyapuNNimAe pada 3, kattiyapunnimAe pada 3 aMgula 4, maggasirapuNNimAe pada 3 aMgula 8, posapuNNimAe pada 4, ettiaM jAva vuDDI hoi / mAhapuNNimAe pada 3 aMgula 8 phagguNapuNNimAe pada 3 |aMgula 4, cettapuNNimAe pada 3, vaisAhapunnimAe pada 2 aMgula 8, jyeSThapunnimAe pada 2 aMgula 4, AsADhapunnimAe // 115 // pada 2, ittiyaM jAva hANI / bhAvattho imo-sAvaNassa paDhamadivasAo Arabbha vuDDI jadA bhavati tadA divase divase aMgulassa | For Personal & Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattamo bhAgo kiMcippUNo vahai, imaM bhaNiaM hoi - sAvaNassa paDhamadivase dohiM paehiM porisI hoi aMgulassa sattameNa bhAgeNa kiMcippUNeNa ahiyA, evaM bitiyadivase do payAI do a sattamabhAgA aMgulassa kiMcippUNA, evaM eyAe vuDDie tAva jAva sAvaNapuNNamAe do payAI cattAri ya aMgulAI buDDhI jAyA, evaM imAi kamavuDIe tAva neyavaM jAva posamAsapuNNimA, tattha cauppayA porisI, tato paraM mAhapaDhamadivasAu Arambha hANI eteNa caiva kameNa nAyabA jAva AsADhapuNNimA / Aha - idamuktaM saptabhirdivasairaGgulaM varddhate, tathA pakSeNAGguladvayaM varddhate ityuktaM, tadayaM virodhaH, kuto ?, yadA pakSeNAGguladvayaM varddhate tadA'GgulaM | saptabhiH sArddhardivasairvarddhate ?, AcAryastvAha, satyametat, kintvanenaiva tatprakhyApyate - varaM kiJcidvRddhAyAM pauruSyAM pAritaM mA bhUnyUnAyAM pratyAkhyAnabhaGgabhayAt, nyUnatA va paurudhyAmevaM bhavati, yadi yA'sau mAtumArabdhA chAyA tasyAM yadi pradIrghAyAM bhuGkte tadA nyUnA pauruSI, adhikA ca tadA bhavati yadA sA chAyA - svalpA bhavatIti / adhunA yeSu mAseSvahorAtrANi patanti tAn mAsAn pratipAdayannAha - AsADhabahulapakkhe bhaddavae kattie ya pose ya / phagguNavaisAhesu ya boddhavA omarattAo // 285 // ASADhasya mAsasya bahulapakSe - kRSNapakSe'horAtraM patati, tathA bhAdrapadabahulapakSe kArtikabahulapakSe pauSabahulapakSe phAlgunabahulapakSe vaizAkhabahulapakSe cAhorAtrANi patanti / 'omarattaM' ahorAtraM, na ca tairahorAtraiH patadbhirapi pauruSyA nyUnatA vedisavyA, asyArthasya jJApanArthamidamuktaM / evaM tAvatpauruSyAH pramANamupagataM, yA tu punazcaramapauruSI sA kiyatpramANA bhavatIsvatastatsvarUpapratipAdanAyAha Jain Education iconal For Personal & Private Use Only mainelibrary.org Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R zrIogha- niyukkiA droNIyA vRttiH // 116 // jeTThAmUle AsADhasAvaNe chahiM aMgulehiM paDilehA / ahahiM bIatimi a taie dasa aTThahi cautthe // 286 // pauruSIprarU paNA ni. jyeSThAmUle mAse tathA''SADhazrAvaNe SaDbhiraGgalairyAvadadyApi pauruSI na pUryate tAvaccaramapauruSI bhavati / 'aTThahi bitisa-tapakSa |tiyaMmi' tti bhAdrapade Azvayuji kArtike cAsmin dvitIyatrike'STabhiraGgalairyAvadadyApi pauruSI na pUryate tAvaccaramapauruSI bha- pAtrakapratyu. vti| tatie dasa tti mArgasire pauSa mAghe ca etasmin tRtIye trike dazabhiraGgalairyAvadadyApi pauruSI na pUryate tAvaccaramapI- ni.287 ruSI bhavati / 'aTThahiM cautthe' tti phAlgune caitre vaizAkhe ca asmiMzcaturthe trike'STabhiraGgulairyAvanna pUryate paurakhI tAvaccaramapauruSI bhavati, etasyAM caramapauruSyAM pAtrakANi pratilekhyante / sa ca pAtrakapratyupekSaNAsamaye pUrva kaM vyApAraM karotItyAhauvavajiUNa puvaM talleso jai karei uvaogaM / soeNa cakkhuNA ghANao ya jIhAeN phAseNaM // 287 // | 'upayujya' upayogaM dattvA pUrvameva, yaduta mayA'syAM velAyAM pAtrakANi pratyupekSaNIyAnItyevamupayujya punaH 'tallezya evaM pratyupekSaNAbhimukha eva 'jati' tti 'yatiH' pravrajitaH pAtrakasamIpe upavizya 'upayogaM karoti' matiM vyApArayati, kadhI-'zrotreNa' zrotrendriyeNa pAtrake upayogaM karoti, kadAcittatra bhramarAdiM guJjantaM zRNoti, punastaM yatanayA:panIya tatpAtrakaM pratyupekSate, tathA cakSuSA upayogaM dadAti kadAcittatra mUSikotkerAdirajo bhavati, tatastadyatanayA'panayati, ghrANendriyeNa copayogaM karoti kadAcittatra surabhakAdirmardito bhavati punazca ghrANendriyeNa jJAtvA yatanayA'panayati, TU jiyA ca rasaM jJAtvA yatra gandhassanna raso'pi gandhapuralairoSTho yadA vyApto bhavati, tadA jihvayA rasaM jAmAtIti, sparza // 116 // Jan Education a l For Personal & Private Use Only Enelibrary.org Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ neDiyeNa yopayoga dadAti kadAcittatra mUSikAdiH praviSTastanniHzvAsavAyuzca zarIre lagati, tatazcaivamupayogaM dattvA pAtrakANi pratyupekSyante // idAnIM bhASyakRtkiMzcivyAkhyAnayannAha- . paDilehaNiyAkAle phiDie kallANagaM tu pacchitaM / pAyassa pAsa beTo soyAdavautsa talleso // 174 // (bhA0) | pratyupekSaNAkAle 'phiTite' atikrAnte ekaM kalyANakaM yataH prAyazcittaM bhavati ataH pUrvamupayogaM pratyupekSaNAviSayaM karoti / kiMviziSTo'sau upayogaM karotItyata Aha-pAyassa pAsu beho' pAtrakasya pArthe upaviSTaH zrotrAdibhirupayuktastallezyaHtaJcitto bhavatIti / kathaM punaH pAtrakapratyupekSaNAM karotItyata Aha muhaNataeNa gocchaM gocchagagahiaMgulIhiM paDalAiM / ukhaDayabhANavatthe palimaMthAIsutaM na bhave // 288 // | 'muhaNaMtaeNa' tti rajoharaNamukhavastrikayA 'gochachaM' vakSyamANalakSaNaM pramArjayati, punastamaiva gocchakamalIbhigRhItvA | paTalAni pramArjayati / atrAha paraH-'ukuDayabhANavatthe' utkuTukaH san 'bhAjanavastrANi' gocchakAdIni pratyupekSayet yato vastrapratyupekSaNA utkuTukenaiva kartavyA, AcArya Aha-'palimaMthAIsu taM na bhave' tadetanna bhavati yaccodakenoktaM, yataH palimanthaH sUtrArthayorbhavati, kathaM, prathamamasau pAdaprojchane niSIdati pazcAt pAtrakavastrapratyupekSaNAyAmutkaTuko bhavati punaHpaTU pAtrakapratyupekSaNAyAM pAdaproJchane niSIdati, evaM tasya sAdhozcirayataH sUtrArthayoH palimantho bhavati yataH ataH pAdapochane |niSaNNenaiva pAtrakavastrapratyupekSaNA kartavyeti // tataH kiM karotItyAha- . caukoNa bhANakapaNaM pamana pAesarIya tiguNaM tu / bhANassa puSphagaM to imehiM kajehiM paDilehe // 289 // Jain Education For Personal & Private Use Only M.pahelibrary.org Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha prAtrakapratyu. bhA. 174 ni. 288 291 paTalAni pratyupekSya punargocchaka vAmahastAnAmikAGgalyA gRhNAti, tataH pAtrakesarikAM-pAtrakamukhavastrikA pAtrakasthAmeva niyuktiH gRhNAti, 'caukkoNa' tti caturaH pAtrabandhakoNAn saMvoparisthApitAn pramArjayati, punarbhAjanasya karNa pramArjayati, droNIyA punazca pAtrakakesarikayaiva 'tiguNaM' tisro vArA bAhyato'bhyantaratastisra eva vArAH pramArjayati, tataH 'bhANassa' pAtrakasya vRttiH 'puSphagaM' bubhaM tataH etAni vakSyamANalakSaNAni kAryANi yadi na bhavanti tataH prathamaM bunaM pAtrakasya pratyupekSyate / kAni // 117 // punastAni kAryANi ?, ata Aha- .. - mUsayarayaukkere, ghaNasaMtANae iya / udae mahiA ceva, emeyA paDivattio // 29 // __ kadAcittatra mUSikotkerarajo lagnaM bhavati tatastadyatanayA'panIyate, tathA ghanaH santAnako vA-kadAcit tattha koliataMtuyaM laggaM hoi tadyatanayA'panIyate / tathA 'udae' tti kadAcidudakaM lagnaM bhavati, sArdrAyA bhUmerunmajjya lagati, tatra yatanAM vakSyati, 'maTTiA ceva' kadAcit mRttikA kotthalakArikAyAH saMbandhinI lagati tatra yatanAM vakSyati, evametAH pratipattayaH-prakArA-bhedA yadi na bhavanti tato bughnaM pratyupekSyate / kutaH punarutkerAdisambhavaH' ityata Aha-.. . navaganivese dUrAu ukkero mUsaehiM ukiNNo / niddhamahi harataNa vA ThANaM bhettUNa pavisejA // 291 // - 'navagaNivese' yatra grAmAdau te sAdhava AvAsitAH sa navaH-abhinavo nivezaH kadAcidbhavati, tatra ca pAtrakasamIpe mUSikairutkera utkIrNastena rajasA pAtrakaM guNDyate / mUsagaraukkeretti bhaNiyaM, 'niDamahiharataNU vA' tathA snigdhAyAM-sA - dayAM bhuvi 'harataNU va' tti salilabindava unmajjya laganti tato bhuva unmajjya pAtrakasthApanaka bhittvA pravizet sa lagno CARRIGARSASARAKA // 117 // Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only windinelibrary.org Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavet tadyatanAM vakSyati / udaetti gayaM, iha kasmAdudakasthAnamevamuktam !, ucyate, pRthivIkAyasya dhanasantAnasya ca tulyayatanApratipAdanArtham / tathAkotthalagAriagharagaM ghaNasaMtANAiyA va laggejjA / ukkaraM sahANe harataNu saMciTTha jA sukko // 292 // - 'kotthalakArikA' gRhakArikA gRhakaM mRnmayaM karoti tatra yatanAM vakSyati / maTTietti bhaNiaM, ghanasantAnikA cA kadAcillagati ghaNasaMtAniyA laggA, aadishbdaattdnnddkaadiH| adhunA sarveSAmevaiteSAM yatanAM pratipAdayannAha-'ukkaraM sahANe' mUSikotkeraH svasthAne mucyate-yatanayA mUSikotkaramadhya eva sthApyate pramRjya, 'harataNu'atha harataNuH adhastAtsalilabindava ta unmajjya lagnAstatastAvatpratipAlayati yAvadete zoSamupagacchanti, tataH pazcAtpAtraM pratyupekSyate / udaetti gayaM // iyaresu porisitigaM saMcikkhAvettu tattiaMchiMde / savaM vAvi vigiMcai porANaM mahiaM tAhe // 293 // 'iyaresuM' tikotthalakAriAghaNasaMtANayAdiyANa 'porisitigaM saMcikkhAveu'tti praharatrayaM yAvattatpAtraka saMcikkhAvettu pratipAlayati, yadi tAvatyA'pi velayA nApayAti tataH pAtrakasthApanAdestAvanmAtraM chittvA parityajyate / 'savaM vAvi vigiMcati' anyeSAM vA pAtrakasthApanAdInAM sadbhAve sarvameva tatpAtrasthApanAdi parityajati / 'porANaM mahiaM tAhe' tti atha tatkotthalakAgRhaka na sacetanayA mRttikayA kRtaM kintu purANamRttikayA tatastAM purANamRttikAM 'tAhe' tti | tasminneva pratilekhanAkAle'panayati yadi tatra kRmikAstayA na pravezitA iti / pattaM pamajjiUNaM aMto bAhiM saI tu papphoDe / kei puNa tiNi vArA cauraMgula bhUmi paDaNabhayA // 294 // Jain Education imes For Personal & Private Use Only Animelibrary.org Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C zrIbhopaniyuktiH droNIyA vRttiH // 11 // pAtrakapratyu. ni. 292| 295 bhA. 175. idAnIM tatpAtraka pAtrakesarikayA-mukhavastrikayA tisro vArA bAhyataH pramRjya saMpUrNAstato haste sthApayitvA'bhyantaratastrayo vArAH punaH samantataH 'saI tu papphoDe' ti sakRd-ekAM vArAmadhomukhAM kRtvA budhne prasphoTayet, evaM kecidAcAryA bruvate, kecitpunarAcAryA evaM bhaNanti, yaduta timro pArAHprasphoTanIyaM, etaduktaM bhavati-ekAM vArAM pramRjya pazcAdadhomukhaM prasphovyate punarapi pramRjya prasphovyate 3, evaM tAstisro vArAH prasphoTanIyaM / tacca pAtrakaM bhuva upari kiyahUre pratyupekSaNIyamityata Aha 'cauraMgula bhUmi' caturbhiraGgulai va upari dhArayitvA pratyupekSaNIyaM, mA bhUtpatanabhaGgabhayaM syAditi / evaM tAvatpratyUSasi vastrapAtrapratyupekSaNA ukkA, idAnImupadhi pAtrakaM ca pratyupekSya kimupadheH karttavyaM? kva vA pAtrakaM sthApanIyamityata AhaviTiabaMdhaNadharaNe agaNI teNe ya daMDiyakkhobhe / uubaddhadharaNavaMdhaNa vAsAsu abaMdhaNA ThavaNA // 295 // upadhiviNTikAnAM bandhanaM karttavyaM, 'dharaNa' tti pAtrakasya cAtmasamIpe-AtmotsaGge dharaNaM kAryam , anikSiptamityarthaH, kimarthaM punaretadeSaM kriyate ? yaduSadhikA badhyate pAtrakamanikSiptaM kriyata iti?, ucyate, agaNi' si 'agnibhayAt' pradIpanabhayAt stenakabhayAt daNDikakSobhAcca etadevaM kriyate, kasmin punaH kAle kriyate kasmin punaH kAle etadevaM na kriyate ityata Aha-'uuvaddha' Rtubaddha ucyate zItakAla uSNakAlazca, tatra pAtrakadharaNamupadhezca bandhanaM karttavyaM, 'vAsAsu' ti varSAkAle 'abaMdhana' tti upadherabandhanaM karttavyaM-upadhirna badhyate, 'ThavaNa' tti pAtrakaM ca nikSidhyate-ekadeze sthApyate, prayojanamupadhe ravandhane pAtrakasya ca nikSepaNe vakSyati / idAnIM bhASyakAro vyAkhyAnayannAharayatANa mANa dharaNA upravaddhe nikkhiveja cAsAmu / agaNIneNabhaeNa va rAyakkhobhe virAhaNayA // 175 // (bhA) ECASSES // 118 // Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only Amlanelibrary.org Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RAHARASARASS rajastrANasya bhAjanasya ca dharaNam-anikSepaNaM karttavyaM, kadA?-'Rtubaddhe' zItoSNakAlayoH, varSAsu punarbhAjanaM nikSipedekAnte, kimartha punarbhAjanasya utsaGge dharaNaM kriyate ? ata Aha-'agaNI' agnibhayena-pradIpanakabhayena stenabhayena vA rAjakSobhena vA, mA bhUdAkulasya gRhNataH palimanthenAtmavirAdhanA saMyamavirAdhanA vA syAt // parigalamANA hIreja DahaNA bheyA taheva chkkaayaa| gutto va sayaM Dajjhe hIraja va jaM ca teNa vinnaa||176||(bhaa) agyAdikSobhe nirgacchata Akulasya aparibaddhA parigalati tatazca parigalamAnA kenacidapahiyate 'DahaNa' tti dahyeta vA abaddhA satI upadhiryAvad gRhyate, 'bheyA' iti Akulasya nirgacchato'nAsannaM pAtrakaM gRhNato 'bhedo vA' vinAzo vA bhaveta, tatazca SaTkAyasyApi virAdhanA saMbhavati / 'guttova sayaM Dajjhe' saMmUDho vA upadhipAtragrahaNe svayaM dahyeta, stenakasaMkSobheca sati upadhipAtrakagrahaNavyAkSepeNa stenakaiH-mleccharapahiyate, 'jaM ca teNa viNa' tti yacca 'tena vinA' upadhipAtrakAdinA vinA bhavati AtmavirAdhanA saMyamavirAdhanA ca tattadavasthameveti / Aha-punaH kiM kAraNaM varSAsu upadhina badhyate pAtrakANi |vA nikSipyante ?, ucyatevAsAsu natthi agaNI neva ya teNA udaMDiyA stthaa| teNa avaMdhaNa ThavaNA evaM paDilehaNA pAe ||177||(bhaa0) varSAsu nAsti agnibhayaM nApi ca stenabhayaM, stenAzcAtra pallIpatikAdayo draSTavyAH, yatasta eva varSAsu pratibandhena nAga|cchantIti, daNDikA-anyarAjAno varSAsu svasthAstiSThanti, vigrahasya tasmin kAle'bhAvAt , atastena kAraNena 'abaMdhana' ci BSRISSARKAR Join Education For Personal & Private Use Only helbrary.org Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 119 // AAAAAAAAAAA3640A* abandhanamupadheH 'ThavaNa' tti pAtrakaM ca pArzve nikSiptaM na kriyate api tu sthApyate-mucyate / evaM pratyupekSaNA pAtraviSayA pAtrakapratyu. pratipAditA, tatpratipAdanAccoktamupakaraNapratyupekSaNAdvAram, idAnIM sthaNDiladvArasvarUpapratipAdanAyAha bhA. 173aNAvAyamasaMloe aNavAe ceva hoi saMloe / AvAyamasaMloe AvAe ceva saMloe // 296 // sasthaNDilapra'aNAvAyamasaMloe' tti na ApAtaH-abhyAgamaH svapakSaparapakSayoryatra sthaNDile tadanApAtaM, 'loka darzane' na saMloko- tyu ni. na darzanaM channatvAdyatra sthaMDile tadanAlokam, anApAtaM ca tadasallokaM ca anApAtAsa~llokaM eko bhedaH sthaNDilasya, tathA 296-297 'aNavAe ceva hoi saMloe' nApAtaH kasyacidyatra tadanApAtaM anApAtaM ca tatsaMlokaM ca-acchannaM ca, etaduktaM bhavatiyatra sa purISaM vyutsRjati tatra na kasyacidApAtaH kintu dUrasthitAH pazyanti AkAzatvAditi ayaM dvitIyo bhedaH, tathA'nyadApAtamasaMlokam , ApAtaH yatra kazcidAgacchati asaMloka-channam ApAtaM ca tadasaMlokaM ca ApAtAsaMlokam, etaduktaM bhavati-ApAto'sti sAgArikANAmAsannA eva tiSThanti na ca vanAdivRtyAditirohitatvAvyutsRjantaM sAdhu pazyanti, eSa tRtIyo bhedaH, tathA'nyat-'AvAe ceva hoi saMloe'tti 'ApAtaH' abhyAgamaH kasyacidyatra 'saMlokaH' saMdarzanaM yatra, tatra ApAtaM ca tatsaMlokaM ca ApAtasaMlokaM sAgArikAgamo bhavati darasthitAzca sAgArikAH pazyanti sAdhuM vyutsRjantaM, ayaM caturthaH / idAnIM caturthameva tAvadbhedaM vyAkhyAnayati, yatastadvyAkhyAne'nye vidhipratiSedharUpAH sujJAnA bhavantIti // // 119 // tatthAvAyaM vihaM sapakkhaparapakkhao ya NAyacvaM / davihaM hoi sapakkhe saMjaya taha saMjaINaM ca // 297 // For Personal & Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrApAtaM sthaNDilaM 'dvividhaM dviprakAraM vartate, kathaM dvaividhyaM bhavatItyata Aha-'sapakkhaparakkhao ya nAyavaM tatra svapakSaH-saMyatavargaH parapakSaH-gRhasthAdiH, tatra svapakSapAtaM dvividhaM saMyatasvapakSApAtaM saMyatIsvapakSApAtaM ca / / saMviggamasaMviggA saMviggamaNuNNaeyarA ceva / asaMviggAvi duvihA tappakkhiyaearA ceva // 298 // HI tatra ye te saMyatAste saMvignAzca asaMvignAzca, ye te saMvignAste manojJA itare-amanojJAzca, asaMvignA api dvividhAH'tatpAkSikAH' saMvignapAkSikAH itare-asaMvignapAkSikAH nirddhamoM naiva zlAghante tapasvinastu ye nindanti / uktaH svapakSaH, idAnIM parapakSa ucyate| parapakvevi a duvihaM mANusa tericchiaMca nAyacaM / ekkekaMpi ativihaM purisitthinapuMsage ceva // 299 // / parapakSe'pi ca duvihaM sthaNDilaM mAnuSApAtaM tiryagApAtaM ca jJAtavyaM, yattanmAnuSApAtaM tatrividhaM-puruSApAtaM khyApAtaM napu-15 sakApAtaM ca, tiryagApAtamapi trividhaM-tiryak puruSastiryakstrI tiryagnapuMsakam / purisAvAyaM tivihaM daMDia koDaMbie ya pAgaie / te soya'soyavAI emevisthI napuMsA ya // 30 // tatra puruSApAtaM trividhaM-'daNDikaH' rAjA 'kauTumbikaH' zreSThyAdiH 'prAkRtikaH' prakRtinAM madhye yaH, ayaM trividhaH puruSaH, teSAmekaikastrayANAmapi puruSANAM zaucavAdI azaucavAdI ceti / 'emevitthI napuMsA yatti evameva daNDikakauTu|mbikaprAkRtikarUpAH zaucAzaucavAdinaH strInapuMsakA jJAtavyA ebhirbhedaibhinnAH / idAnIM manuSyANAM madhye dvitIya parapakSabhedaM pratipAdayannAha Jain Education in For Personal & Private Use Only LCbelibrary.org Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH sthaNDilapratyupekSA ni. 298-303 // 12 // ee ceva vibhAgA paratitthINaMpi hoi maNuyANaM / tiriANaMpi vibhAgA ao paraM kittaissAmi // 301 // | eta eva 'vibhAgA' bhedA daNDikakauTumbikaprAkRtikazaucavAdyazaucavAdirUpAH paratIrthikAnAmapi bhavanti manuSyANAM, idAnI tirazcAmapi vibhAgAn' bhedAnataH paraM 'kIrtayiSyAmi' prtipaadyaamiityrthH|| | dittAdittA tiriA jahaNNamukkosamajjhimA tivihA / emevitthinapuMsA duguMchiaduguMchiA neyaa|| 302 // dvividhAstiryaJco-dRptAzcAdRptAzca-mArakAcAmArakAzceti, punarekaikAstrividhA dIptA adIptAzca ya uktAste jaghanyA utkRSTA madhyamAzca, tatra jaghanyA mUlyamaGgIkRtya meNDhakAdayaH, utkRSTA hastyazvAdayaH madhyamA gvaadyH| 'emevitthi napuMsA' ye te dIptA adIptAzca te sarva eva prAgvat striyaH puruSA napuMsakAzceti, te ca punaH sarva eva 'jugupsitAH' ninditAH | 'ajugupsitAH' aninditA jnyeyaaH|| tatraiteSAM bhedAnAM madhye keSAmApAte sati gamanaM karttavyamityata AhagamaNa maNuNNe iyare vilahAyaraNami hoi ahigaraNaM / pauravakaraNa daTuM kusIla seha'NNahAbhAvo // 303 // manojJAnAmApAto yatra sthaNDile tatra gamanaM karttavyaM, 'iyare' tti amanojJAsteSAmApAte gamanaM na karttavyaM, yataH 'vitahAyaraNami hoti ahigaraNaM ti vitathAcaraNam-anyasAmAcAryA AcaraNaM tasmin sati zikSakANAM parasparaM svasAmAcArIpakSapAtena rATirbhavati tatazcAdhikaraNaM bhavati / tathA kuzIlApAte'pi na gantavyaM, yataH 'pauradavakaraNa daTuM' pracureNa draveNa zaucakaraNakriyAmuccholanayA dRSTvA kuzIlAnAm-asaMvignAnAM saMbandhinI punazca sehAdInAmanyathA bhAvobhavet, yadutaite zuca SAALIASSA // 120 // Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only dhelibrary.org Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bho0 21 Jain Education yo na tvasmatsAdhavaH tasmAdeta eva zobhanAH pUjyAzceti tanmadhye yAnti, saMyatApAte'yaM doSaH, saMyatInAM tvApAtamekAntenaiva varjanIyaM / adhunA parapakSamAnuSApAtadoSAn darzayannAha - | jatthasmhe vaccAmo jattha ya Ayarai nAivaggo Ne / paribhava kAmemANA saMkeyagadinnayA vAvi // 304 // tatpuruSA evamAhuH yaduta-yayaiva dizA purISavyutsarjanArthaM vayaM brajAmaH yatra cAcarati -saJjJAvyutsRjanaM karoti naH - asma dIyo jJAtivargaH - svajanayoSidvargaH tathaiva dizA ete'pi vrajanti, tatazcaite paribhavamasmAkaM kurvanti, 'kAmemANa' tti nUna| mete 'kAmayanti' abhilaSanti striyaM tena tatra prayAnti, 'saMketagadinnaA vAvi' dattasaGketA vA tena rUyApAte vrajanti / ete ca doSAH dava appa kalusa asaI avaNNapaDisehavipparINAmo / saMkAIyA dosA paMDitthi gahe ya jaM ca'NNaM // 305 // kadAcidrava malyaM bhavati tata uDDAhAdi 'kalusa' ti kaluSaM vA udakaM bhavati, 'asaI' ti abhAvo vA dravasya bhavati, tatazcaite doSAH - avarNaH - azlAghA pravacane bhavati, pradhAno vA kazcidRSTvA pratiSedhaM bhikSAdeH karoti, 'vipariNAmo vA' kasyacidabhinavazrAddhasya, zaGkAdayazca doSAH paNDakastrIviSayA bhavanti, 'gahie jaM caDavaNaM' ti paNDakastrIbhyAM balAdgRhItasya yaccAnyadAkarSaNoDDAhAdi bhavati sa ca doSaH / adhunA tiryagApAtadoSaM darzayannAha - AhaNaNAI ditte garahi atiriesa sNkmaaiiyaa| emeva ya saMloe tirie vajjettu maNuyANaM // 306 // dRptatiryagApAte - mAraNakatiryagApAte AhananAdidoSAH, AdigrahaNAdbhakSaNadoSazca markaTAdikRtaH, garhiteSu-gardabhyAdiSu For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIoSa- tiryakSu maithunAzaGkAdyAH, AdigrahaNAnniHzaGkameva vA bhavati / evaM tAvadete ApAtadoSA uktAH, 'emeva ya saMloe' sthaNDilapaniyuktiH evameva saMloke'pi 'manuSyANAM' manuSyasaMbandhini doSA draSTavyAH, kintu 'tirie vajettu'tti tirazco muktvA, etaduktaM | ma tyupe.ni. 6304-309 bhavati-tiryaksaloke na kazciddoSo bhavatIti / idAnIM saMloke doSAneva darzayannAhavRttiH ___ kalusadave asaI ya va purisAloe havaMti dosA u / paMDitthIsuvi ee khar3e veuvi mucchA ya // 307 // // 12 // __ kaluSe drave sati 'asati' abhAve vA dravasya puruSAloke puruSo yatra sthitaH pazyati, paNDakastrIjanitAzca zaGkAdoSAH pUrvoktAH tathA 'khaddhe' bRhatpramANe sephe 'viuvitti vikriyAmApanne zephe dRSTvA sati paNDakasya striyA vA mUrchA anurAgo bhavati / uktaM caturthasthaNDilamApAtasaMlokarUpam , idAnIM tRtIyamApAtAsaMlokarUpamucyate, tatrAha___ AvAyadosa taie biie saMloyao bhave dosaa| te dovi natthi paDhame tahi~ gamaNaM tatthimA meraa||308|| tRtIyaM sthaNDilaM yadyapyasaMlokaM tathA'pyApAtadoSeNa duSTaM varttate / uktaM tRtIyam , idAnIM dvitIyamanApAtasaMlokarUpadamucyate, tatrAha-'biie saMloyao bhave dosA' dvitIye yadyapyApAtadoSo nAsti tathApi saMlokato bhavati doSaH, uktaM dvitIya sthaNDilaM, idAnIM prathamamanApAtamasaMlokamucyate, tatrAha-te dovi natthi paDhame te doSA ApAtajanitAH saMlokajanitAzca na santi prathama sthaNDile'tastatraiva gamanaM karttavyaM, tatra ceyaM 'merA' maryAdA-vakSyamANA iyaM nItiriti // tatra yaduktaM // 12 // prathamasthaNDile gacchatAmiyaM merA sA'bhidhIyatekAlamakAle saNNA kAlo taiyAi sesymkaalo| paDhamA porisi Apuccha paanngmpuphiy'nndisiN||309|| Jain Education For Personal & Private Use Only SXEnelibrary.org Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatraikA kAle saJjJA bhavati anyA'kAle saJjJA bhavati, kAlo tatiyAe'tti 'kAla' sajJAkAlaH tRtIyAyAM pauruSyAM bhavati 'sesayamakAlo'tti zeSakAle yA sajJA bhavati sA'kAlasaJjatyucyate, paDhamaporisitti tatrAkAlasaJjJA prathamapauruSyAM yadi bhavati tataH 'Apuccha pANagatti ApRcchaya sAdhUna , etaduktaM bhavati-sAdhUnevamasAvApRcchati yaduta-bhavatAM kiM kazciccamaNabhUmi yAsyati na vA ? iti, punaH 'pANaga'tti tadanurUpaM pAnakamAnayati, kiMviziSTam ?-'apuSpitaM' tarikArahitaM yena svacchatayA udakabhrAntirbhavati, 'aNNadisaM'ti anyayA pattanasya dizA udakaM gRhyate anyayA ca dizA caGkamaNabhUmi prayAti yena sAgArikAzaGkA na bhavati yadutaite kAJjikena zaucaM kurvanti // airegagahaNa uggAhieNa Aloa pucchiu~ gacche / esA u akAlaMmI aNahiMDia hiMDiA kaalo||310|| ___ atiriktaM ca tatpAnakaM gRhyate kadAcidanyasAdhoH kArya bhavet sAgArikapurastAdvA uccholanAdi kriyate / 'uggAhieNa'ti udAhitena-pAtrabandhabaddhena pAtrakega samAnIya guptaM sat 'Aloe'tti AnIyAcAryasya tadAlocyate, 'pucchiuM gacche'. tti punastamevAcArya pRSTvA caGkamaNikayA gacchati, iyamakAle saJjJA akAlasabhetyarthaH ahiNDitAnAM satAM bhavati, kAlasaJjJA punarhiNDitAnAM-bhikSATanakAlasyottarakAlaM bhuktvA yA bhavati sA kAlasajJA bhavati / anye tvAhuH-'aNahiM|Diya hiMDiyAkAlo tti ahiNDitAnAmarthapauruSIkaraNottarakAle yakA bhavati sA kAlasajhaiva, tathA hiNDitAnAM bhikSA bhramaNabhojanottarakAlaM yA bhavati sA'pi kAlasaJjJocyate / bhuktvottarakAlaM yA sajJA bhavati tatra kiM kRtvA kathaM vA 8 gamyate ? ityata Aha ASSIMOSAISISSA*% Jain Educ For Personal & Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 122 // kappeUNaM pAe ekkekassa u duve pddigghe| dAuM do do gacche tiNhaTTa davaM tu ghettRNaM // 311 // 4 sthaNDilaprapAtrakANi kalpayitvA pattAI teppiUNa ityarthaH punarekaikasya sAdhoH patadbrahadvayaM dattvA, etaduktaM bhavati-yo'sau tiSThati |tyupe. ni. sAdhustasya AtmIya eva ekaH patanaho dvitIyaM tu patagRhaM yo'sau sAdhuzcakramaNabhUmi prayAti sa samarpayitvA vrajati ata 310-313 ekaikasya dvau dvau patagRhau bhavataH / 'do do gacche'tti dvau dvau gacchataH naikaiko gacchati, tatra ca 'tiNhaha davaM ca ghettUNa' trayANAM sAdhUnAmarthe yAvadudakaM bhavati tAvanmAtraM tau gRhItvA brjtH| te ca kathaM gacchanti ? ata Aha ajugaliA aturaMtA vikahArahiA vayaMti paDhamaM tu / nisiittu DagalagahaNaM AvaDaNaM vaccamAsajja // 312 // __na yugalitAH-samazreNisthA brajanti kintu ayugalitAH atvaramANA vikathArahitAzca vrajanti, tatazcakramaNabhuvaM prApya prathamaM 'niSIdayitvA'upavizya DagalakAnAM-adhiSThAnaproJchanArthamiSTakAkhaNDakAnAM laghupASANakAnAM vA grahaNaM karoti, 'AvaDaNaM ti prasphoTanaM teSAM DagalakAnAM karoti, kadAcittatra pipIlikAdi syAt , teSAM ca grahaNe kiM pramANamata Aha'vacamAsajja' purISamaGgIkRtya, zlathaM kaThinaM vA vijJAya purISaM tatastadanurUpANi DagalakAni gRhNAti, tato DagalakAni gRhItvA sacchAyasthaNDile upavizati / kIdRze ityata Aha__aNAvAyamasaMloe, prsptnnuvghaaie| same ajjhasire yAvi, acirakAlakayaMmi a // 313 // // 122 // anApAtaH asaMlokazca parasya yasmin tadanApAtAsaMlokaM sthaNDilaM lokasya, tathA 'aNuvaghAie'tti upaghAtazca yatra na bhavati uDDAhAdi tasminnanupaghAtike, tathA samaM yatra luThanaM na bhavati, luThane sthaNDile AtmapatanabhayaM purISaM ca muktaM kITi Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArdIzvarNayati tathA 'ajhusire yAvi'tti yattRNAdicchannaM na bhavati, tatra hi vRzcikAdirAgatya dazati kITakAdi vA plAvyate, 'acirakAlakami yatti acirakAlakRtaM tasminneva dvimAsike Rtau yadamyAdinA prAzukIkRtaM tasmin / vitpiNe dUramogADhe, nAsaNNe bilavajjie / tasapANavIyarahie, uccArAINi vosire // 394 // tathA vistIrNe, tatra vistIrNa jaghanyena hastapramANaM caturasramutkRSTena cakravarttyAvAsanikApramANaM dvAdazayojanamiti gamyate, tasmin, 'dUra mogA Dhe 'ti dUramadho'vagAhya abhyAditApena prAzukIkRtaM jaghanyena catvAryaGgulAni adhaH, 'nAsaNNe'ti tatrAsaNNaM dvividhaM dabAsaNNaM bhAvAsaNNaM ca, bhAvAsannaM aNahiyAsao ativegeNa AsaNNe caiva vosirai, daghAsaNaM dhavalaMgaraArAmAINaM AsaNNe vosirai, na AsannaM anAsannaM-yadravyAsannaM bhAvAsannaM vA na bhavati tasmin vyutsRjati, tathA 'bilavarjite' bilAdirahite sthaNDile vyutsRjati, tathA trasaprANabIjarahitayorvyutsRjatIti etasmin dazadoSarahite sthaNDile sati uccArAdIni vyutsRjet / idAnImekAdisaMyogena yAvanti sthaNDilAni bhavanti tAvanti pratipAdayannAhaegadugatigacaukkaga paMcagachasanaTTanavagadsagehiM / saMjogA kAyavA bhaMgasahassaM cauccIsaM // 315 // ekadvitricatuSpaJcaSaTsaptASTanavadazakaiH saMyogAH karttavyAH, tatazca sarvairebhirniSpannaM bhaGgakasahasraM caturviMzatyuttaraM bhavati / idAnIM bhASyakAra etAnyeva sthaNDilapadAni vyAkhyAnayati, tatrAdyamanApAtAsaMlokaM vyAkhyAtameva, idAnImanupaghAtikapadavyAcikhyAsayA''ha AyApavayaNa saMjamativihamugdhAimaM tu nAyavaM / ArAma vacca agaNI piTTaNa asuI ya annattha // 178 // ( bhA0 ) Jain Education Imentals For Personal & Private Use Only www.Janelibrary.org Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH RASTROLOGE // 123 // aupaghAtika trividhaM jJAtavyaM-AtmaupaghAtika pravacanaupaghAtikaM saMyamaupaghAtika ca, tatrAtmaupaghAtika va bhavatItyata sthaNDilapraAha-ArAme-ArAmAdau vyutsRjataH, pravacanaupaghAtikaM ca ka bhavatItyata Aha-'vacca' vargoM-gUthaM tatkarISe vyutsRjataH, ityupe ni. saMyamaupaghAtikaM ca ka bhavatItyata Aha-'agaNI' agniH sa yatra prajvAlyate, etacca yathAsakyena yojanIyaM / kathamAtmopa- 314-315 ghAtAdi bhavatItyata Aha-yathAsaGkhyena 'piTTaNa asuI ya annattha' ArAme vyutsRjataH piTTaNaM-tADanaM bhavati, varcaH karISe bhA. 179. vyutsRjato'zucirayamiti loka evaM saMbhAvayati, aGgAradahanabhUmau vyutsRjataH so'GgAradAhaka: 'aNNattha'tti anyatrAGgArArtha prajvAlayati tatazca saMyamopaghAta iti, yatazcaite doSA bhavanti ato'nupaghAtike sthaNDile vyutsRjanIyamiti / anupaghAtikaM gatam , idAnIM 'sameM tti vyAkhyAnayannAhavisama paloTTaNa AyA iyarassa paloNami chkaayaa|jhusirNmi vicchugAI ubhayakamaNe tsaaiiyaa||179||(bhaa0) viSame sthaNDile vyutsRjataH praluThanaM sAdhoreva bhavati tatazcAtmavirAdhanA, 'ubhaya'tti mUtrapurISaM tadAkramaNena trasAdayo virAdhyante tatazca saMyamopaghAto bhavati, 'itarassa'tti itarayoH kAyikApurISayoH praluThane sati SaT kAyA virAdhyante, tataH same vyutsRjanIyam / sametti gayaM, 'ajjhusiritti vyAkhyAyate, tatrAha-'jhusimi vicchugAI' jhusiraM palAlAdicchannaM tatra vyutsRjato vRzcikAdibhakSaNaM saMbhavati tatazcAtmavirAdhanA, 'ubhayatti mUtrapurISaM tadAkramaNena trasAdayo virAdhyante // 12 // tatazca saMyamopaghAto bhavati tato'zuSire vyutsRjanIyaM, dvAram / idAnIM 'acirakAlakayaMmi yatti vyAkhyAyateje jaMmi umi ya kayA payAvaNAIhi thaMDilA te u| hotiyaraMmicirakayA vAsA vuccheya bArasagaM // 180 // (bhA0) R Jain Education international For Personal & Private Use Only s Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ yAni yasmin Rtau-zItakAlAdau pratApanAdibhiH-agniprajvAlanAdibhiH sthaNDilAni kRtAni tasminneva ca Rtau sthaNDilAnyacittAni bhavanti, tAni sthaNDilAni itarasmin-anantaraRtau cirakRtAni mizrIbhUtAni cAyogyAni bhavanti / 'vAsA vuccheya bArasagaM'ti yasmin pradeze ekaM varSAkAlaM grAma uSitaH, sa ca pradezo 'dvAdaza' dvAdaza varSANi P yAvatsthaNDilaM bhavati, yatra tu punavarSAmAtramuSito grAmastatra bhavatyeva sthaNDilaM dvAdaza varSANIti / idAnIM 'vicchiNNaM' ti8 vyAkhyAnayannAha| hatthAyAmaM caurassa jahaNNaM joyaNe bichakkiyaraM / cauraMgulappamANaM jahaNNayaM dUramogADhaM // 181 // (bhA0) | vistIrNa dvidhA-jaghanyamutkRSTaM ca, tatra jaghanyaM hastAyAma caturasraM ca jaghanyato vistIrNa sthaNDilaM, 'joyaNe bichakka iyara'ti itarad-utkRSTaM vistIrNa yojanAnAM dviSaTkA, dvAdazayojanavistIrNamityarthaH / vitthiNNetti gayaM, idAnIM 'dUramogADhe'tti vyAkhyAyate, taha-'caturaMgulappamANaM catvAryaGgalAni bhuvo'dho yadavagADhaM tajjaghanyato dUramogADhamucyate, madhyamamutkRSTaM ca caturNAmaGgulAnAmadhastAdvijJeyamiti / dvAram / AsannaM vyAkhyAyate, tatrAha|davAsaNNaM bhavaNAiyANa tahiyaM tu saMjamAyAe / AyApavayaNasaMjamadosA puNa bhAvaAsapaNe // 182 // (bhA0) | AsannaM dvividhaM-dravyato bhAvatazca, tatra dravyAsannaM bhavanAdInAmAsanne vyutsRjato dravyAsannaM bhavati, tatra saMyamAtmopa|ghAto bhavati, tatra ca saMyamopaghAta evaM bhavati-sa gRhapatistatpurISaM sAdhuvyutsRSTaM kenacitkarmakareNAnyatra tyAjayati tatazca tatpradezavilepane hastaprakSAlane ca saMyamopaghAto bhavati, AtmopaghAtazca sa gRhapatI ruSTaH san kadAcittADayati tatazcAtmo al Education For Personal & Private Use Only Hinelibrary.org Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha- niyuktiH droNIyA vRttiH // 12 // paghAta iti, tasmAdrvyAsanne na vyutsRjanIyaM / idAnIM bhAvAsannaM pratipAdayannAha-'AyApavayaNa'tti AtmapravacanasaMyamopa- sthaNDilapraghAtadoSA bhAvAsanne bhavanti, kathaM ?, sa hi sAdhuranyayogavyAvRttastAvadAste yAvadatIva bhAvAsannaH saMjAtaH, tatazca tvaritaM 4tyupe bhA. prayAti, punazca kenacidbhurtenopalakSya bhAvAsannatAM dharmapracchanavyAjenArddhapatha eva dhRtaH tatazca tasya purISavegaM dhArayata Atmo- 181-181 paghAto bhavati, athArddhapatha eva vyutsRjati tatazca pravacanopaghAto bhavati, saMyamopaghAto'pi tatraivApratyupekSitasthaNDile vyutsRjato bhavati, tasmAdanAgatameva gamane pravartate / idAnIM bilavarjitaM vyAkhyAyate, tatrAhahoti bile do dosA tasaisu bIesu vAvi te ceva / saMjogao adosA mUlagamA hoMti svisesaa||18||(bhaa0) bilapradeze vyutsRjato doSadvayaM bhavati-AtmavirAdhanA saMyamavirAdhanA ca, dAraM / idAnIM "tasapANabIyarahiyaM"ti vyAkhyAyate, tatrAha-'tasesu bIesu vAvi te ceva' baseSu vyutsRjataH saMyamavirAdhanA''tmavirAdhanA ca bhavati, bIjeSu ca vyutsRjatasta eva doSA bhavanti-AtmavirAdhanA saMyamavirAdhanA ca, tatrAtmavirAdhanA gokSurakaprabhRtInAmupari vyutsRjato bhavati, saMyamavirAdhanA tathaiveti, dAraM / evaM tAvadekaikadoSaduSTaM sthaNDilamuktam , idAnIM dvitIyAdisaMyogena doSaduSTatAMpratipAdayannAha-saMjogaoya' saMyogato-vyAdidoSasaMbandhena 'mUlagamAt mUladoSabhedAtsakAzAt 'savizeSAH' dviguNatarAdayo doSA bhavanti, mUlabhede tAvadApAtasaMlokadoSaduSTatA tathA'nyastatraiva yadhupaghAtadoSo bhavati tato dvidoSasaMyogataH // 124 // savizeSA doSA bhavanti / evaM doSatrayAdisaMyogataH savizeSA adhikA ekaikasmin sthaNDile jJeyA iti / idAnIM tasmin doparahite sthaNDile prAptasya yo vidhiH sa ucyate MAAAAAAAAAAAA Jain Education A al For Personal & Private Use Only pataanelibrary.org Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ disipavaNagAmasUriyachAyAe~ pamajiUNa tikkhutto| jassoggahotti kAUNa vosire AyamejjA vA // 16 // I tatra tena sAdhunA sajJAvyutsRjatA 'disatti uttarAyAM dizi pUrvAyAM ca na pRSThaM dAtavyaM, lokavirodhAt, tathA pavana-15 grAmasUryANAM ca pRSThaM dattvA na vyutsRjanIyaM, lokavirodhAdeva, tathA chAyAyAM pramArjayitvA 'tikkhuttotti timro vArAH pramArjayitvA tatra vyutsRjanIyaM, jassoggaho'tti yasyAyamavagrahastenAnujJAtavya ityevaM kRtvA vyutsRjanIyaM 'AyamejA vA' nirlepanaM cApAne evameva kuryAt , yaduta sthaNDile'nujJApayitvA ceti / idAnImetAmeva gAthAM bhASyakAro vyAkhyAnayannAhauttarapuvA pujjA jammAe~ nisiyarA ahivddNti| ghANA'risA ya pavaNe sUriyagAme avaNNo u // 184 // (bhA) / uttarA dik pUrvA ca kila loke dve api pUjye, tatazca tayoH pRSThaM na dAtavyaM, 'jammAe nisiyarA abhivaDaMti' yAmyA-dakSiNA dik tasyAM ca rAtrau pRSThaM na dAtavyaM, kimityetadevam ?, ucyate, rAtrau nizAcarAH-pizAcAdayaH 'abhi. 4 pataMti'tti abhimukhA Agacchanti, etaduktaM bhavati-rAtrau dakSiNAyA diza uttarAyAM dizi devAH prayAnti (iti) loke 8 zrutiH, tatazca tatra pRSThaM na dAtavyaM, prayacchato lokavirodho bhavati, ghANArisA ya pavaNe'tti pavanasya ca pRSThaM yadi dIyate tato ghrANArmAsi bhavanti, sUryagrAmayozca pRSThapradAne avarNaH-ayazo bhavati, / idAnIM 'chAyAeM'tti vyAkhyAnayannAha6 saMsattaggahaNI puNa chAyAe niggayANa vosiri| chAyAsai uhaMmivi vosiria muhattayaM citttte||185|| (bhA0) __'saMsaktagrahaNiH' kRmisaMsaktodara ityarthaH yadyasau sAdhurbhavet tato. vRkSacchAyAyAM nirgatAyAM vyutsRjati, atha chAyA na bhavati tatazca vyutsRjya muhUrttamAnaM tiSThed yena te kRmayaH svayameva pariNamanti / kiM cAsau karotItyata Aha tA, tatazca tatra pRSThabhAgacchanti, etadukka dAtavyaM, kimityeta Jain Education anal For Personal & Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoSaniyuktiH droNIyA vRttiH sthaNDilapra| tyupe ni. |316-319 bhA. 184185 // 125 // uvagaraNaM vAme UrugaMmi mattaM ca dAhiNe hatthe / tattha'nnattha va puMche tihi AyamaNaM adUraMmi // 317 // 'upakaraNaM' rajoharaNadaNDakAdi vAme Urau sthApayati, mAtrakaM ca dakSiNe haste karoti, proJchanaM ca apAnasya tatrAnyatra vA karoti, yadi kaThinaM purISaM tatastatraiva proJchayati, atha zlathaM tato'nyatra, tihi AyamaNaM'ti tribhizculukairnirlepanaM karoti, 'adUraMmi'tti sthaNDilasyAsannapradeze nirlepanIyamiti / idAnIM sthaNDilayatanocyate, tatrAha paDhamAsai amaNunneyarANa gihiyANa vAvi aaloe| patteyamatta kurukuya vaM ca paraM gihatthesu // 318 // prathamasya-anApAtAsaMlokarUpasya 'asati' abhAve athavA prathamasya-saMvignasamanojJApAtasthaNDilasyAsati ka gantavyamata Aha-'amaNuNNa'tti amanojJAnAmApAte sthaNDile gamyate, 'itarANa'tti kuzIlAnAM saMvignapAkSikANAmasaMvignapAkSikANAM cApAtasthaNDile gantavyaM, eteSAM cAnantaroditAnAM sarveSAmevamarthamAloko nopAtto yataste dUrasthitA nAbhogayantyeva / / 'gihiyANa vAvi Aloe'tti tadabhAve gRhasthAloke sthaNDile gmyte| patteyamatta'tti pratyeka pratyekaM yAni mAtrakANi gRhItAni taiH pratyekamAtrakaiH 'kurukucAM' pAdaprakSAlanAcamanarUpAM pracuradraveNa kurvanti, 'gihatthesuti gRhasthaviSaye Aloke sati idaM pUrvoktaM kurukucAdi kurvantIti // teNa paraM purisANaM asoyavAINa vacca AvAyaM / itthinapuMsAloe paraMmuho kurukuyA sA u // 319 // tataH paraM yadi gRhasthAlokaM nAsti sthaNDilaM tataH puruSANAmApAte tatrApyazaucavAdinAM vraja ApAtasthaNDilaM / athAzI // 125 // Jain Education For Personal & Private Use Only Linelibrary.org Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SUURUSTASSAGE cavAdiparuSApAtasthaNDilaM nAsti tataH 'itthinapuMsAloe' strInapuMsakAloke sthaNDile parAGmukho vyutsRjati kurukucA ca saiva krtvyaa| teNa paraM AvAyaM purisearaitthiyANa tiriyANaM / tatthavi apariharejA duguMchie dittacitte y|| 320 // tataH paraM tadabhAve sati pUrvoktasthaNDilasya tirazcAM saMbandhino ye puruSA itare ca napuMsakAH striyaH eteSAmApAtasthaNDile vyutsRjanIyaM, 'tatthavi yatti tatrApi-tirazcAMmadhye jugupsitA dRptacittAzca pariharaNIyAH, yatastatrAtmasaMyamopaghAtobhavati // tatto itthinapuMsA tivihA tatthavi asoyavAIsu / tahiaMtu saddakaraNaM AulagamaNaM kurukuyA ya // 321 // tatastadabhAve strInapuMsakApAtasthaNDile gantavyaM, tatra strI trividhA-daNDikakauTumbikaprAkRtabhedabhinnA, napuMsakamapi trividha-daNDikakauTumbikaprAkRtabhedabhinnaM, tatrApyazaucavAdinAmApAte vyutsRjanIyaM, Aha-strAdyAzaGkAdayastatra tadavasthA eva doSAH, ucyate, 'tahiyaM tu saddakaraNaM' tatra sthaNDile vajan anyeSAmAzaGkAvinivRttyarthamuccaiH kAzitAdirUpaM zabdaM karoti parasparaM vA jalpanto vrajanti tataste gRhasthA nAzaGkAM-khyAdyabhilaSaNarUpAM kurvate yataste prasabhaM prayAntIti, anAkulagamanaM vA karoti, ekatra militA gacchantItyarthaH, kurukucA ca pUrvavatkAryA / ukta sthaNDiladvAram, idAnImavaSTambhadvAra pratipAdayannAha avocchinnA tasA pANA, paDilehA na sujjhaI / tamhA hahapahahassa, avaTuMbho na kappaI // 322 // avaSTambhaH stambhAdau na kartavyaH, yataH pratyupekSite'pi tatra pazcAdapi 'avyavacchinnA' anavarataM trasAH prANA bhavanti, * Jain Education For Personal & Private Use Only Snelibrary.org Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 126 // tatazca tatra pratyupekSaNA na zuddhyati, 'tamhA haTThapahahassa' hRSTo-nIrogaH prahRSTaH-samarthastaruNastasya evaMvidhasya sAdhorava-ICsthaNDilapraTambho 'na kalpate' noktaH / idAnIM ke te trasAH prANina ityetatpradarzanAyAha tyupe ni. - saMcara kuMthuddehialUyAvehe taheva dAlI a / gharakoiliA sappe vissaMbharauMdure saraDe // 323 // / | 321 tatrAvaSTambhe-stambhAdau saMcaranti-prasarpanti, ke te ?-kundhavaH-sattvA uddehikAzca lUtA-koliyakaH tatkRto vedho-bhakSaNaM / avaSTambha pratyu.ni. |bhavati, tathA ca dAlI-rAjirbhavati tasyAM ca vRzcikAderAzrayo bhavati, tathA 'gRhakokilikA' gharolikA upariSTAnmUtra- 322-223 yati, tanmUtreNa copaghAto bhavati cakSuSaH, sarpo vA tatrAzrito bhavet , vizvambharo jIvavizeSa uMduro vA bhavet , 'saraTaH' bhA. 186kRkalAzaH, sa ca dazanAdi karoti / idAnIM bhASyakAro vyAkhyAnayannAha 187 hai saMcAragA cauddisi puTviM paDilehievi annaMti / uddehi mUla paDaNe virAhaNAM tadubhae bheo||186|| (bhA0) _ 'saJcArakAH' kunthvAdayaH pUrvoktAzcatasRSu dikSu tasminnavaSTambhe paribhramanti, pUrva pratyupekSite'pi tatra stambhAdAvavaSTambhe'nuyanti Agacchanti / dAraM / 'uddehitti kadAcidasau stambhAdiravaSTambho mUla uddehikAdibhakSitaH tatazcAvaSTambhaM kurvataH patati, punazca virAdhanA 'tadubhae' bhavati Atmani saMyame ca bhedazca pAtrakAderbhavati / daarN| . lUyAicamaDhaNA saMjamaMmi AyAe vicchugAiyA / evaM gharakoiliA ahiuMdurasaraDamAiMsu // 187 // (bhaa0)| // 126 // | lUtAdicamaDhane-mardane saMyama-saMyamaviSayA virAdhanA bhavati, AtmavirAdhanA ca vRzcikAdibhiH kriyate / evaM gRhako|likA (ahi) undarasaraDAdiviSayA saMyamavirAdhanA AtmavirAdhanA ca bhavati / ukta utsargaH, idAnImapavAda ucyate saMyame ca bhAdiravaSTambho manta, pUrva matyupAla bho // 183/ For Personal & Private Use Only Mahinelibrary.org Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ataraMtassa u pAsA gADhaM dukkhaMti tenn'vtttthbhe| saMjayapaTTI thaMbhe sela chuhAkuDaviTTIe // 324 // 'ataraMtassa azaknuvato glAnAdeH pArthAni gADhaM-atyarthaM duHkhaMti tena kAraNenAvaSTambhaM kurvanti, ata Aha-saMyatapRSThe stambhe kA 'sela'tti pASANamaye stambhe sudhAmArthe kubye vA'vaSTambhaM kurvIta, upadhikAM viNTikAM vA kuDyAdau kRtvA tato'vaSTambhaM karoti / uktamavaSTambhadvAram , idAnI mArgadvAra pratipAdayannAha| paMthaM tu vaccamANA jugaMtaraM cakkhuNA va paDilehA / aidUracakkhupAe suhumatiricchaggaya na pehe // 325 / / / pathi brajan 'yugAntaraM yugaM-caturhastapramANaM tanmAtrAntaraM cakSuSA pratyupekSata, kiM kAraNaM ?, yato'tidUracakSuHpAte sati sUkSmAstiryammatAn prANinaH 'na pehe' na pazyati, dUre dUre prhittvaacckssussH| acAsannanirohe dukkhaM daDepi pAyasaMharaNaM / chakkAyavioramaNaM sarIra taha bhattapANe ya // 326 / / / atyAsanne nirodhaM karoti cakSuSastato dRSTA'pi prANinAM duHkhena pAdasaMharaNaM, pAdaM prANini nipatantaM dhArayatItyarthaH, atisannikRSTatvAccakSuSaH / "chakAyaviuramaNa ti SaTkAyAnAM virAdhanaM bhavati, zarIravirAdhanAM tathA bhaktapAnavirAdhanAM karotIti / idAnImakhyA eva gAthAyAH pazcArddha vyAkhyAnayannAhauDDamuho kaharatto avyakkhaMto viyavaskhamANo ya / bAtarakAe vahae tasetare saMjame dosA // 188 // (bhA0) | arddhamukho vajana kathAsuca raktaH-sakA 'akkkkhaM tohi pRSThato'bhimukhaM nirUpayan 'kyikkhamANotti vividha SRONICORREST-- zro. 22 Jain Education LISIE For Personal & Private Use Only Manelibrary.org Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 127 // sarvAsu dikSu pazyan sa evaMvidho bAdarakAyAnapi vyApAdayet 'setarAMzca' pRthivyAdIn sthAvara kAyAn, tatazca 'saMyame' saMyamaviSayA ete doSA bhavantIti / idAnIM zarIravirAdhanAM pratipAdayannAha - niravekkho vacato AvaDio khANukaMTavisamesu / paMcaNha iMdriyANaM annataraM so virAhejA // 189 // ( bhA0 ) nirapekSo vrajan ApatitaH san sthANukaNTakaviSameSu viSamam-unnataM teSvApatitaH paJcAnAmindriyANAM - cakSurAdInAM anyatarat sa virAdhayet / idAnIM 'bhattapANe ya'tti avayavaM vyAkhyAnayannAha - bhatte vA pANe vA AvaDiyapaDiyassa bhinnapAe vA / chakkAyavioramaNaM uDDAho appaNo hANI // 190 // (bhA0) ApatitazcAsau patitazca 2 tasya sAdhoH bhinne bhagne vA pAtrake sati bhakte vA projjhite pAnake vA tataH SaTUkAyavyuparamaNaM bhavati, uDDAhazca bhavati Atmanazca 'hAniH' kSudhA bAdhanaM bhavati tataH punaH SaTkAyavyuparamaNamuDDAhazca / | dahi ghaya takkaM payamaMbilaM va satthaM tasetarANa bhave / kharddhami ya jaNavAo bahuphoDo jaM ca parihANI // 191 // bhA0) nigRhItAni kadAciddadhighRtata kapayaH kAJjikAni bhavanti, tatazca tAni zastraM, keSAM ? - trasAnAmitareSAM ca pRthivyAdInAM bhavet, 'kharddhamitti pracure ca tatra bhakke lokena dRSTe sati janApavAdo bhavati - uDDAhaH, yaduta 'bahu phoDe' tti bahu| bhakSakA eta iti, yA cAtmaparitApanikAdikA parihANiH sA ca bhavati / tathA pAtravirAdhanAyAM yAcanAdoSAn pradarzayannAhapattaM ca maggamANe havejja paMthe virAhaNA duvihA / duvihA ya bhave teNA parikamme suttaparihANI // 327 // Jain Education endronal For Personal & Private Use Only bhavaSTambhapra 324 tyu. ni. mArgapratyu. ni. 325 326 bhA. 88-191 ni. 327 // 127 // Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtra cAnviti sati grAmAdau bhavet pathi virAdhanA dvividhA - AtmavirAdhanA saMyamavirAdhanA ca, pathi stenAzca dviprakArA bhavanti - upadhistenAH zarIrastenAzca, labdhe'pi kRcchrAtpAtra ke tat parikarmayataH - tadvyApAre lagnasya sUtrArthaparihAniH // esA paDilehaNavihI kahiA bhe dhIrapurisapannattA / saMjamaguNaDDagANaM niggaMthANaM maharisINaM // 328 // ayaM ca pratyupekSaNAvidhiH kathito 'bhe' bhavatAM, kiMviziSTaH ? - 'dhIrapuruSaiH prajJaptaH' gaNadharaiH prarUpitaH, saMyamaguNairADhyAnAM nirgranthAnAM 'maharSINAM' satyavAdinAM kathita iti // tathA eyaM paDilehaNavihiM juMjaMtA caraNakaraNamAuttA / sAhU khavaMti kammaM aNegabhavasaMciamanaMtaM // 329 // etaM pratyupekSaNAvidhiM 'yuJjantaH' kurvANAH caraNakaraNayogayuktAH santaH sAdhavaH kSapayanti karma, kiMviziSTam ? - 'anekabhavasazcitam ' anakabhavopAttam 'anantam' anantakarmapudgalanirvRttatvAttadanantamiti, anantAnAM vA bhavAnAM heturyatadanantaM kSapayantIti / uktaM mArgapratyupekSaNAdvAraM, tatpratipAdanAccoktaM pratyupekSaNAdvAramiti pratilekhanAdvAraM samAptaM // idAnIM piNDa dvArapratipAdanAyAha piMDa va esaNaM vA etto vocchaM guruvaeseNaM / gavesaNagahaNaghAsesaNAeN tivihAe visuddhaM // 330 // piNDaM vakSye eSaNAM ca, eSaNA - gaveSaNA tAM ca ataH paraM vakSye, gurUpadezena na svamanISikayA, sA caiSaNA trividhA bhavati - gaveSaNaiSaNA grahaNaiSaNA grAsaiSaNA ceti, anayA trividhayA'pyeSaNayA vizuddhaH zuciryaH piNDastaM vakSya iti yogaH / 'yathoddezaM nirdeza' itinyAyAtprathamaM piNDameva vyAkhyAnayannAha Jain Education leronal For Personal & Private Use Only Cainelibrary.org Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 128 // piMDassa u nikkhevo caukao chakao ya kAyavo / nikkhevaM kAUNaM parUvaNA tassa kAyavA // 331 // pratilekhanA tatra piNDanaM-piNDaH, 'piNDa saGghAte', piNDa ityasya padasya nikSepaH karttavyaH, sa ca nikSepakazcatuSkakaH kriyate SaTTo vA, samAptiHni. 328-329 evaM nikSepaM kRtvA prarUpaNA-vyAkhyA tasyaiva piNDasya karttavyA // tatra catuSkakanikSepaM pratipAdayannAha piNDanikSenAma ThavaNApiMDo davapiMDo ya bhAvapiMDo ya / eso khalu piMDassa u nikkhevo cauviho hoi // 332 // ATTA nAmapiNDaH sthApanApiNDo dravyapiNDo bhAvapiNDazcetyeSa tAvaccatuSkako nikSepaH, yadA punaH kSetrapiNDaH kAlapiNDazca 8330-334 | nikSipyate tadA'yameva SaTTho vA bhavati, tatra nAmapiNDaH-piNDa iti nAma yasya sa nAmapiNDaH / taccagoNNaM samayakayaM vA jaM vAvi haveja tadubhaeNa kayaM / taM biMti nAmapiNDaM ThavaNApiMDaM ao vocchaM // 333 // | tacca nAma goNNaM bhavati yathA guDapiNDa iti, tathA'nyatsamayakRtaM bhavati, samayaH-siddhAntastena kRtaM, yathA "se bhikkhU vA bhikkhuNI vA gAhAvaikula piMDavAyapaDiyAe paviDhe samANe jaM jANejA aMbapANagaM vA" ityAdi, yadyapyasau pAnakasya dravasvabhAvasya (kRte) praviSTastathA'pyasau piNDAthai praviSTa ityucyate, eSa samayasiddhaH piNDaH, yadvA nAma bhavettadubhayena kRtaMlokalokottarakRtaM vA yannAma bhavet, yathA 'gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe paviDheNa piMDo ceva santugANaM kerao laddhao guDApiMDo vA" tatra loke guDapiNDakaH guDapiNDaka evocyate, samaye'pyevameva piNDaka ucyate, evamevaMguNaviziSTaM sarvameva | nAmapiNDa bruvate, ata uI sthApanApiNDaM vakSya iti / // 128 // akkhe barADae vA kaDe potthe va cittakamme vA / sambhAvamasambhAvA ThavaNApiMDaM viyANAhi // 334 // AAMANA.COM Jain EducationiAL For Personal & Private Use Only mahelibrary.org Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthApanA dvividhA-sadbhAvasthApanA asadbhAvasthApanA ceti, tatrAkSaviSayA sadbhAvasthApanA asadbhAvasthApanA ca bhavati, kathaM , badA eka evAkSaH piNDakalpanayA buddhyA kalpyate tadA'sadbhAvasthApanA, yatra punasta evAkSAstriprabhRtaya ekatra TU sthApyante sadA sadbhAvasthApanA, evaM 'varATakeSu' kapardakeSu, tathA kASThakarmaNi veti, yadaikameva kASThaM piNDa eSa ityevaM kalpyate tadA'sadbhAvasthApanA, yadA tu ekatra bahUni militAni piNDatvena kalpyante tadA sadbhAvasthApanA, evaM 'puste dhIullikAdau puttalikAdiSvapi evaM citrakarmaNyapi, yadaikacitrakarmaNi puttalapiNDa iti sthApyate tadA'sadbhAvapiNDasthApanA yadA triprabhRti piNDabuddhyA kalpyate tadA sadbhAvasthApanA, evaM sadbhAvapiNDamasadbhAvapiNDaM ca jAnIhi / idAnI dravyapiNDasya jJazararIbhavyazarIravyatiriktasya pratipAdanAyAhativiho ya davapiMDo sacitto mIsao ya acitto| acitto ya dasaviho sacitto mIsao navahA // 335 // trividho dravyapiNDaH-sacitto'cico mizrazceti, tatra yo'sAvacittaH sa dazavidhaH sacitto navaprakAraH mizrazca navadhA // tatrAcittapiNDapratipAdanAyAha puDhavI AukAe teuvAjavaNassaI ceva / biatiacauro paMciMdiyA ya levo ya dasamo u // 336 // pRthivIkAyapiNDaH akAyapiNDastejaskAyaviNDaH vAyukAyapiNDaH vanaspatikAyapiNDaH dvIndriyapiNDaH trIndrivapiNDa: caturindriyapiNDaH paJcendriyapiNDaH pAvArtha lepapiNDazceti dazamaH / evamayaM dazaprakAro'cittapiNDaH, idAnIM yo'sau Jan Education For Personal & Private Use Only elbaryo Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ droNIyA zrIogha- | acittaH pRthivIkAyAdipiNDaH sa sacittapUrvako bhavatItikRtvA'taH] sa eva prathamaM sacittaHpratipAdyate, tathopanyAso'pi sa piNDanikSe pa.ni. ti cittasyaiva prathamaM kRtaH, tathA yo'sau sacitto mizrazca ekaiko navaprakAra uktaH so'pyanenaiva krameNa vyAkhyAto bhavatIti |335-339 kRtvA pUrva sacittaM vyAkhyAnayannAhavRttiH puDhavikAo tiviho saccitto mIsao ya acitto| sacitto puNa duviho nicchayavavahArio ceva // 337 // // 129 // pRthivIkAyastrividhaH sacitto mizro'cittazca, tatra sacitto dvividhaH-nizcayasacitto vyavahArasacittazca / nicchayao saccitto puDhavimahApacayANa bahumajjhe / acittamIsavajo seso vvhaarscitto|| 338 // nizcayataH sacittaH pRthivInA-ratnazarkarAprabhRtInAM saMbandhI yaH 'mahAparvatAnAM himavadAdInAM ca 'bahumadhye madhyadeza|bhAge / idAnI vyavahArasacittapratipAdanAyAha-acittavarja:mizravarjazca, etaduktaM bhavati-yo'citto na bhavati na ca mizraH sa vyavahArataH sacetana iti, sa cAraNyAdau bhavati yatra vA gomayAdi nAsti / uktaH sacittaH pRthivIkAyaH, idAnIM mizrapR-12 thivIkArya prtipaadynnaah| khIradumaheDha paMthe kaTThollA iMdhaNe ya mIso ya / porisi egadugatigaM bahuiMdhaNamajjhathove a / / 339 // // 129 // kSIradrumAH-udumbarAdayasteSAmadho yaH pRthivIkAyaH sa mizraH, te hi kSIradumA madhurasvabhAvA bhavanti, pathi ca mizrapRthi|vIkAyaH, 'kaTThollo'tti halakRSTo yaH pRthivIkAyastatkSaNAdeva Ardrazca zuSkazca kvacinmizrapRthivIkAyaH 'iMdhaNe'tti indhanaM-18 gomayo bhaNyate, tattha kumbhakAreNa sadravo ANio teNa milito saMto pRthivIkAyo mizro bhavati, kiyatkAlaM yAvad ? NAGACARE divo ANiokSaNAdeva Ardazca zubhAradumA madhurasvabhAvA jain Educatio n al For Personal & Private Use Only Lainelibrary.org Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ata Aha-porisIegadugatirga' yathAsavena ca 'bahuiMdhaNamajhidhaNathoviMdhaga' yadi bahu indhanaM svalpaH pRthivIkAyastataH pauruSImAtra yAvat mizro bhavati, madhye tu indhane arddhamindhanasya arddha pRthivIkAyasya yatra sa pauruSIdvitayaM yAvanmizraH svalpendhanastu pRthivIkAyaH pauruSItrayaM yAvanmizro bhavati / ukko mizraH, idAnImacitta ucyate, sa caivaM bhavati| sIuNhakhArakhatte aggIloNUsaaMbile nehe / vakaMtajoNieNaM paoyaNaM teNimaM hoMti // 340 // || zItazastrAbhihataH uSNazastrAbhihitaH kSAra:-tilakSArAdistenAbhihato yaH kSatrazastreNAbhihataH, kSatraM-karISavizeSaH, agnizastrAbhihataH lavaNazastrAbhihataH ( avazyAyazastrAbhihitaH) kAJjikazastrAbhihataH, snehena-ghRtAdinA zastreNAbhihataH san yo vyutkrAntayonikaH, athavA 'vikaMtajoNievi ya' kecitpaThanti, tatrAyamarthaH-vyutkrAntA-apagatA yoniH svayameva yasya pRthivIkAyasya tena ca 'idaM vakSyamANaM prayojanaM bhavati / kiM tatprayojanamityata Aha| avaraddhiga visabaMdhe lavaNeNa va surabhiuvalaeNaM ca / aJcittassa ugahaNaM paoyaNaM hoi jaM ca'nnaM // 341 // . ___ avaraddhigA-lUtA phoDiA tasyAM lUtAsphoTikAyAmutthitAyAM dAhopazamArthamacetanena pRthivIkAyena pariSekaH kriyate, yadivA avaraddhigA-sarpadaMzastasmin pariSekAdi kriyate, daMze viSe vA patite sati tayA'cetanayA mRttikayA bandho dIyate, |lavaNena vA prayojanamacittena bhavati, 'surahitovalaeNaM vatti gandhArohakeNApi kiJcitprayojanaM bhavatyAmAdau, ebhiH prayodAjanairacetanasya pRthivIkAyasya grahaNaM bhavati-prayojanaM bhavati / idaM ca vakSyamANalakSaNamanyat Contacto Jain Education U A For Personal & Private Use Only SOMhelibrary.org Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIovaniryuktiH droNIyA vRttiH // 130 // Jain Education n ThANanisIyatuTTaNa uccArAINi ceva ussaggo / ghaTTagaDagalagalevo emAi paoyaNaM bahuhA // 342 // sthAnaM - kAyotsargaH so'cetane pRthivIkAye kriyate niSIdanam upavezanaM tvagvarttanaM-nimajjanaM ca kriyate uccArAdInAM votsargaH kriyate, 'ghaTTaga'tti ghaTTakaH- pASANakaH yena pAtrakaM lepitaM sad ghRSyate, tathA DagalakAH apAnaproJchanArthaM lepakazca pAtrakANAM evamAdi prayojanamacima pRthivIkAyena bhavati / uktaH pRthivIkAyaH, idAnImapkAya ucyate, asAvapi trividhaH sacittamizrAcittabhedaH, tatra sacittapratipAdanAyAha ghaNaudahIghaNavalayA karagasamuddaddahANa bahumajjhe / aha nicchayasaccitto vavahAranayassa agaDAI // 343 // ghanodadhayo ratnaprabhApRthivyAdInAM ghanavalayAmi ca karakAzca eteSu nizcayataH sacitto'pkAyaH samudrabahumadhye-madhyapradeze drahamadhye ca nizcayasacetanaH, vyavahAranavasya punaragaDAdau - kRpAdau yo'pkAyaH sa vyavahArataH sacitaH / idAnIM mizrapratipAdanAyAha usiNodagamaNuvatte daMDe vAse ya paDiamette ya / mocUNA esatigaM cAulaudgaM bahupasannaM // 344 // uSNodakamanudvRtte daNDe mizraM bhavati, tattha majjhe jIvasaMghAo piMDIbhUo acchai pacchA ubatte so pariNamai, so. jAva pariNamai tAva mIso, vAse ya paDiyamitte - varSe ca patitamAtre mizro bhavatyapkAyaH, samdulodake vyavasthA kA ?, taducyate, 'mosUNa' ityAdi, tadapi mizraM bahu prasannaM sadacetanaM bhavati AdezatritayaM muktvA tadanekAntAn // ke ca te AdezAH 1, esatigaM bubu vindU taha cAulA na sijyNti| mosUNa tiNNivee cAulaudgaM bahu pasavaNaM // 345 // For Personal & Private Use Only piNDa nikSe. paH ni. 340-345 // 130 // ahelibrary.org Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keI mati- jAva bubbuyA Na phiTTaMti tAva taM mIsaM, aNNe bhAMti-bhaMDavalaggA biMduNo Na sukaMti jAva tAva mIsaM, aNNe bhAMti jAna pAulA ga sijjhati tAva mIsaM, ete aNAesA, jamhA eyANi tiNNi vatthUNi kayAi cireNa hoMti kayAiM / sigdhataraM ceva AdhAravazAt, tamhA cAulodagaM jadA bahu pasanna hoi tadA taM acittaM bhavati, athavA muktvA tamdulodakaM bahuprasannaM yadanyadAdezatritayaM pratipAditaM tacca mizraM draSTavyamiti / ukto mizro'pkAyaH, idAnImacittapratipAdanAyAha sI upahArakhatte ammIloNUsa aMbile nehe / vakaMtajoNieNaM paoyaNaM teNimaM hoMti // 346 // pUrvavat / tenAtikAyena idaM prayojanaM kriyate - parisepiyanahatthAi ghoSaNA cIradhoyaNA ceva / AyamaNa bhANadhuvaNe emAi paoyaNaM bahuhA // 347 // pariSekaH- secanaM kuSThAdyutthite sati kriyate, tathA pAnaM hastAdidhAvanaM cIradhAvanaM ca kriyate, tathA AcamanaM bhAjanaprakSAlanaM ca kriyate, evamAdIni prayojanAni bahudhA bhavanti / idAnIM cIramakSAlanaM kriyata ityuktaM tacca Rtubaddhe na karttavyaM atha kriyate tata ete doSA bhavanti ubaddhadhuvaNa bAusa baMbhaviNAso aThANaThavaNaM ca / saMpAimavAuvaho palavaNa AtopadhAto ya // 348 // RtubaddhaH - zItoSNakAlau militAvapi caiva bhaNyate, tatra yadi cIvarANAM dhAvanaM kriyate tato bAkuziko bhavati vibhUpaNazIla ityarthaH yadA ca vibhUSaNazIlastadA brahmavinAzo bhavati, tathA asthAnasthApanaM ca bhavati, yaduta nUnamayaM kAmI venAtmAnaM maNDayati tatazcAsthAnasthApanam - ayogyatAsthApanaM bhavatIti, tathA saMpAtimasasvAnAM vAyozca vadho bhavati, Jain Educationonal For Personal & Private Use Only winelibrary.org Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoSaniryuktiH droNIyA vRttiH // 131 // tathA plavanena ca sattvavadho bhavati, tathA''tmopaghAtazca bhavati haste kaNDakapatanAditi / Aha-yadyevaM na dhAvitavyAnyeva cIvarANi, ucyate, varSAkAle prakSAlayitavyAni, atha na prakSAlyante tata ete doSA bhavanti abhAraNapaNae sIyalapAvaraNa ajIragelane / obhAvaNakAyavaho vAsAsu adhovaNe dosA // 349 // manAtigurUNi bhavanti, tathA 'cuDaNa'tti jIryante panakazca tatra lagati panakaH - phullI, zItalaprAvaraNe cAjIrNa bhavati, tatazca glAnatA bhavati, tathA 'uvahAvaNA' paribhavo bhavati kAyavadhazca bhavati, tAni hi ArdrANi zyotanti santi apkAyAdi vinAzayanti, ete varSAsvadhAvane doSAH / kadA prakSAlanaM kAryamityAha appatte ci vAse savaM uvahiM dhuvaMti jayaNAe / asaie va davassa u jahannao pAyaniyogo // 350 // varSAkAle aprApte eva arddhamAsamAtreNa sarvamupadhiM prakSAlayanti yatanayA / athodakaM prAzukaM pracuraM nAsti tato jaghanyena 'pAtraniryogaM' pAtrakopakaraNaM prakSAlanIyaM yena gRhasthA bhikSAM prayacchanto na jugupsante iti / Aha - sarveSAM varSaparyanta evopadhiH prakSAlyate ?, na ityAha AyariyANA mailA mahalA puNovi dhovNti| mA hu gurUNa avanno logaMmi ajIraNaM iyare // 359 // sugamA || navaraM 'ajIraNaM iyare'tti itareSAM glAnAnAM cIvarANi prakSAlanIyAni yadi na prakSAlyante tato'jIrNa bhavati / idAnImupadhiprakSAlanakAle kAni na vizrAmaNIyAni ? ityAha pAyarasa paDoyAraM dunisajje tipaTTapottirayaharaNaM / ete Na u vissAme jayaNA saMkAmaNA dhuvaNA // 352 // Jain Education national For Personal & Private Use Only piNDanikSe paH ni. 346-352 vastraprakSa naM // 131 // ainelibrary.org Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtrasya 'paDoyAraM' parikaraNaM pAtrabandhAdikaM na vizrAmayet, tathA 'dunni nisajjettirajoharaNaniSadyAdvayaM ekA aurNiko bAhyaniSadyA dvitIyA madhyavartinI kSomaniSadyA idaM dvayaM na vizrAmaNIyaM 'tipadR'tti ekaH saMstArakapaTTako dvitIya uttarapaTTakaH tRtIyazcolapaTTakA 'potti'tti mukhavastrikA rajoharaNaM-pratItameva etAni na vizrAmayet, yato nAnyAnyanupabhogyAni santi / tatra ca SaTpadasaGkramaNaM kathamityAha-'jayagA saMkamaNA' yatanA vastrAntaritena hastenAnyasmin vastre SaTpadIH saGkAmayati tato dhAvanaM karoti / idAnIM zeSamupadhiM vizrAmayato vidhimAha- . | abhitaraparibhogaM uri pAuNai NAtire yAtinni yatini ya na eka nisi 5 kAuM paDicchejA // 353 // | 'abhitaraparibhogaM kSomakalpaM zeSakalpayorupari prAvRNoti, katarAH?, trayastisra iti vakSyati, tathA nAtidUre nAtyAsanne tameva kalpaM rAtritrayameva sthApayati, 'tinni ya tini yatti padadvayaM yojitameva draSTavyaM, eka nisiGa kAuMti ekA ratrimAtmopari kIlakAdau sa eva kalpaH sthApyate / 'paDiccheja'tti evaM sapta dinAni parIkSA kAryA / athavA 'parikkheja'tti evaM saptavArAH kRtvA punazca zarIre vastraM prAvRtya parIkSaNIyaM, yadi SaTpadyo na laganti tataH prakSAlanIyamiti // keI ekekanisiM saMvAse tihA paDicchati / pAuNiyajayaNalaggaMti chappayA tAhe dhovejA // 354 // __ kecanAcAryA evamAhuH-'ekekanisiM saMvAse'ti ayamatrArtha:-tamabhyantaraM kalpaM kSomamitarakalpayorupari ekAM rAtriM prAvRNoti, punaraparasyAM rAtrAvAtmAsanne sthApayati, punaraparasyAM rAtrau Atmopari kIlakAdau lambamAnaM karoti, evaM trirAtra | Jain Education Lonal For Personal & Private Use Only walainelibrary.org Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniryuktiH droNIyA dRttiH // 132 // sAtpavice, prazAJca vaM kalpaM punaH prAvRNoti, AvRte ca kalpe yadi na uganti SaTpadyastadA dhAvayet-makSAlayet / te ca prakSALayantaH nicodamassa gahaNaM keI bhANesu asuha paDiseho / gihibhAyaNesu gahaNaM ThiyavAse mIsiaM chAro // 355 // ve ca sAdhavazcIraprakSAlanArtha nIvrodakasya grahaNaM kurvanti, tatrAha - 'keI bhANesu'tti kecanaivaM bruvate yaduta 'bhAjaneSu' pAtreSu nItrodakagrahaNaM kArya, AcArya Aha-'asura' lokA evaM bhaNanti, yaduta-azucaya ete, tatazca pratiSedhaM kurvanti / kva purnagrAhyamityata Aha- 'gihibhAyaNesu' gRhasthasatkeSu bhAjaneSu - kuNDAdiSu bhAjaneSu gRhyate, kadA ? - 'ThiyavAse' sthite pravarSaNe- thakke varisiyabe, "mI sagaM 'ti athAtra pravarSati parjanye gRhyate tato gRhato mizraM bhavatyantarikSodakapAtAt tasmAtsthite pravarSaNe prAhyaM gRhIte ca kSAraH kSepaNIyo yena sacittatAM na yAti / kasya punaH prathamamupadhiH prakSAlanIya ityata Aha-gurupacakkhANagilANasehamAINa ghovaNaM putraM / to adhpaNA pucamahAkaDe pa itare duve pacchA // 356 // prathamaM gurorupadhiH prakSAsyate tataH 'paJcavakhAya'tti pratyAkhyAtA - anazanasthastasyopadhiH prakSAlyate samAdhAnArthaM tato glAnasya pazcAtsehasya mA bhUmmalaparIpapIDayA cittabhaGgaH, evameteSAM pUrvamupadhiH kSAlyate tata AtmanaH kssaalytyussdhiN| idAnIM kAbi prathamaM kSAlanIyAni ? ityAha- 'pucamahAkaDe tti yAnyekakhaNDAni atUrNitAni ca tAni yathAkRtAni pUrve prakSAlayati, 'iyare dube paccha' si itarI dvau bastrabhedau pazcAtprakSAlayanti, ekAnyalpaparikarmANi yAni kazcinmanAka dUrNitAni anyAni bahuparikarmANi yAni dvidhA sIvitAni pUrNitAni ca, alpaparikarmANi ca kSAlavitvA tato bahuparikarmANi kSAlayati / Jain Educationonal For Personal & Private Use Only piNDanikSepaH ni. 353-356 vastraprakSA lanaM // 132 // ainelibrary.org Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ acchoDapiTTaNAsu ta Na dhuve dhAve patAvaNaM na kare / paribhogamaparibhoge chAyAtava peha kallANaM // 357 // idAnIM sa sAdhuH prakSAlayan karpaTAni nAcchoTayati rajakavat, nApi ca piTTayati kASThapiTTanena strIvat, kintu hastena manAg yatanayA dhAvanaM karoti, dhautAni ca vastrANi nAtape pratApayati, mA bhUttatra kAcit SaTpadI, syAt kAni punarAtape kAryANi kAnivAna ? ityAha-'paribhogamaparibhoge'tti tAni karpaTAni dvividhAni bhavanti-paribhogyAni aparibhogyAni hai ca, tatra yathAsakyena chAyAtapayoH kAryANi, paribhogyAni chAyAyAM zoSyante, mA bhUttatra SaTpadI syAt , aparibhogyAnyAtape, 'pehe'tti tAni ca karpaTAnizuSyanti santi niruupytyphrnnbhyaat|'kllaanngNti pazcAttasya prakSAlanapratyayamekakalyANakaM prAyazcittaM dIyate / ukto'pkAyaH, sAmpratamagnikAya ucyate____ igapAgAINaM bahumajjhe vijuyAi nicchaio / iMgAlAI iyaro mummuramAI ya misso u|| 358 // ___ asAvapi trividhaH, tatra sacitta iSTakApAkAdInAM bahumadhye vidyudAdiko naizcayiko bhavati, aGgArAdizcetaro vyAvahArikaH murmurAdikaH-ulmukAdimizro bhavati / idAnImacittAgnikAyasyopayogamacittAgnizarIropayogaM ca darzayannAha-. odaNavaMjaNapANagaAyAmusiNodagaM ca kummAsA / DagalagasarakkhasaI pippalamAI ya paribhogo // 359 // __ odanaM-kUrAdi vyaJjanaM-timmaNaM pAnaka-AcAmlaM AyAma-avazrAvaNaM uSNodakaM kulmASAzca, etAni agnernivAni kAryANi, tatazcaibhirupayogaH kriyate / idAnImagninirvartitazarIropabhoga darzayannAha-DagalakA-iSTakAkhaNDA atIva pakkAH sarakkho-bhasma sUcyaH pippalaka:-kSurakaH, evamAdibhiracittairagnizarIrairupayogaH kriyate, agnizarIrANi ca dvividhAni bhava PRASAACANCIA-% zrI. 23 Jain EducationNDE For Personal & Private Use Only E Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha- nti-baddhellayANi mukkellayANi ca, tatrAtra mukkellayANi draSTavyAni / idAnI vAyukAya ucyate, asAvapi trividhaH sacittA piNDavarNane niyuktiH |dirUpaH, tatra naizcayikasacittapratipAdanAyAha vastradhAvane droNIyA ni. 357 savalayaghaNataNuvAyA atihimaatiduddiNe ya nicchio| vavahAra pAyamAI akaMtAdI ya anycitto||360||18 vRttiH agnivAyupi saha valayairvarttanta iti savalayAH ghanavAtAzca tanuvAtAzca savalayAzca te ghanatanuvAtAzca 2 te nizcayataH scittaaH| tathA' NDau ni. // 133 // 1| tihimapAte yo vAyuratidurdine ca yo vAyuH sa naizcayikaH sacittaH, vyavahArataH punaH prAcyAdi-pUrvasyAM yo dizi, Adina- 35-360 haNAduttarAdigrahaNaM, etaduktaM bhavati-atihimaatidurdinarahito yaH prAcyAdivAyuH sa vyavahArataH sacittaH / idAnImacittaH 'akaMtAI ya acitto'tti yaH kardamAdAvAkAnte sati bhavati so'cittaH, sa ca paJcadhA-akaMte dhaMte pIlie sarIrANugae samucchime, tattha akaMto cikkhilAisu, dhaMto datiyAisu, pIlio pottacammAIsu, sarIrANugao UsAsanI sAsavAU udaratthANIo, samucchimo tAliyaMTAIhiM jaNio / idAnIM mizra ucyate, Aha-kiM punaH kAraNaM mizraH pazcA-18 navyAkhyAyate ?, ucyate, acittenaiva sAdhurvyavahAraM karoti, sa ca gRhItaH sanneva mizrIbhavati, asyArthasya pradarzanArtha ta pazcAnmizra ucyate / // 133 // hatthasayamega gaMtA daiu acitto biDaya sNmiiso| taiyaMmi u saccitto vatthI puNa porisidiNehiM // 361 // ___ acittavAyubhRto dRtistaraNArtha gRhyate, sa ca kSetrato hastazatamekaM yAvadgatvA'pi acitta eva, toyaM nItvA'pi tato hastazatAdUrddha dvitIyahastazataprArambhe'pi mizro bhavati, tRtIyahastazataprArambhe sacitto bhavati, kSetramaGgIkRtya yAvatA kAlena JainEducationaional For Personal & Private Use Only Mirmainelibrary.org Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mizro bhavati tathoktaM, idAnIM kAlamaGgIkRtya yAvatA kAlenAcittaH san mizraH sacitto bhavati tatpradarzanAyAha-'vatthI dApaNa porisidirohiMti tatra bastiH-carmamayI khallocyate, sA cAcittavAyorApUritA atisnigdhakAle pauruSImAtraM kAlaM | | yAvattatra sthito vAyuracitta evAste, ayamatra bhAvArthaH-kAlo hi dvividhaH-niddho lukkho ya, tattha niddho kAlo sapANi | to iyaro lukkho, tattha niddho tiviho-ukkoso majjhimo jahaNNo ya, tattha ukkosaniddhe kAle pauruSImAtraM kAlaM yAvat vitthI vAyuNA''pUrito acitto hoi taduvari so ceva taie pahare sacitto hoi, majjhimaniddhe kAle vatthI vAuNA's pUrio do porasIo jAva acitto hoi taduvari so ceva cautthe pahare sacitto hoi, jahaNNe niddhe kAle vatthI vAuNAsspUrio tiSNi pahare jAva acitto hoi, taduvariM so ceva cautthe pahare misso hoi, taduvariM paMcame pahare so ceva sacitto hoi / evaM niddhakAle mANaM bhaNiaM, idANiM rukkhakAle diNehiM parUvaNA kijjai, tattha lukkhakAlo'vi tiviho jahannalukkho majjhimalukkho ukkosalukkho ya, tattha jahannalukkhe kAle vatthI vAuNA''pUrio egadivasaM jAva acitto hoi, taduvari so ceva biiyadivase misso hoi, so ceva tatie divase sacitto hoi, majjhimalukkhe kAle vatthI vAuNA''pUriodo diNA jAva acitto acchai, taduvari so ceva taie divase misso hoi, taduvari cautthe divase sacitto hoi, so ceva vAU * ukkosalukkhe kAle divasatigaM jAva acitto hoi, taduvariM so ceva cautthe divase mIso hoi, taduvariM so ceva paMcame tU divase sacitto hoi / evaM egadgatigasaMkhA porisidiNesuM aNuvaTTAvaNIA / idAnImacittena vAyunA yatprayojanaM bhavati tatpratipAdayannAha dain Educatio For Personal & Private Use Only Wellinelibrary.org Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 134 // daieNa vatthaNA vA paoyaNaM hojja vAuNA muNiNo / gelannaMmi va hojA sacittamI se pariharejA // 332 // sugamA || navaraM datiNaM taraNaM kIrati, gelanne vatthiNA kajjaM hoi / ukto vAyuH idAnIM vanaspatikAya ucyate, asAvapi sacittAdibhedena tridhA, tatra nizcayasacittapratipAdanAyAha ear asiana saccitto hoi nicchayanayassa / vavahArAu a seso mIso pavAyaroTTAI || 363 // sarva evAnantavanaspatikAyo nizcayanayena sacittaH, zeSaH parittavanaspatirvyavahAranayamatena sacittaH, 'mIso pAyaroTTAi tti mizrastu pramlAnAni phalAni yAni kusumAni parNAni ca roTTo - loTTo tandulAH kuTTitAH, tattha taMdulamuhAI acchaMti teNa kAraNena so misso bhavati / idAnImacittavanaspatikAyaM tadupayogaM ca darzayannAha saMthArapAyadaMDagakhomiakappAi pIDhaphalagAI / osahabhesajANi ya emAi paoyaNaM tarusu || 364 / / tatra saMstArakaH azuSitRNaiH kriyate, kalpadvayaM ca kArpAsikaM bhavati, auSadhamantarupayujyate, bheSajaM bahiH / ukto vanaspatikAyaH, idAnIM dvIndriyAdipratipAdanAyAha biyatiyacauro paMciMdiyA ya tippabhiI jattha u sameMti / saTThANe saTTANe so piMDo teNa kajjamiNaM / / 365 / / dvitricatu paJcendriyA ekaike triprabhRtayo yatra samavAyaM gacchanti sa dvIndriyAdipiNDaH, te caivaM samavAyaM gacchanti svasthAne svasthAne, etaduktaM bhavati - dvIndriyA dvIndriyaireva militaidvandriyapiNDaH, tathA trIndriyA strIndriyaireva triprabhRti For Personal & Private Use Only piNDavarNane agnivAyuvanaspatayaH ni. 361-364 dvIndriyAdipiNDaH ni. 365 // 134 // Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhirmilitaistrIndriyapiNDa ucyate, evaM sajAtIyairmilitaiH piNDo vaktavyo yAvatpazcendriyA iti svasthAne svasthAne sa piNDaH / ayaM tAvad dvIndriyAdiH pazcendriyaparyantaH sacittAdiH piNDo bhavati, yazcAcittapiNDo dvIndriyAdisatkastena caitatkAryam beiM diyaparibhogo akkhANa sasaMkha sippamAINaM / teiMdiyANa uddehigAi jaM vA vae vijjo // 366 // ndriyANAM paribhogaH 'akSANAM' candanakAnAM sazaGkhA yAH zuktayaH tadAdInAM zaGkheSu zuktiSu ca auSadhAni kriyante / trIndriyANAM madhye uddehikayA, AdizabdAdanyena vA trIndriyeNa yadvA vaidyo brUyAd, uddehikAyAH satkayA mRttikayA prayojanaM, sa sarvastrIndriyaparibhogaH / idAnIM caturiMdriyaparibhoga ucyate cauriMdiyANa makkhiyaparihAro AsamakkhiyA caiva / paMciMdiapiMDaMmi u avavahArI u neraiyA || 367 // caturindriyANAM madhye 'makSikA parihAreNa' makSikApurISeNa UrddhavirekaH kriyate zarIrapATavArtha, azvamakSikopayogazca tayA'kSNorakSarAH patitA uddhiyante / ayaM caturindriyapiNDaH, paJcendriyapiNDe yadi paraM nArakairvyavahAraH- upayogo na kazci|tkriyate / zeSAstu tiryaJco devA manuSyAzcopayujyante, tatra tirazcAM paJcendriyANAM satkamupayogaM darzayannAha - cammaTThidaMtana ha romasiMga amilAicchagaNagomutte / khIradahimAiyANaM paMciMdiatiriaparibhogo // 368 // tatra carmaNA kuSThinaH kArya bhavati, asthA-gRdhanalakena prayojanaM bhavati vAyvAdyapaharaNArthaM pAde badhyate, dantena sUkarAdeH saMbandhinA prayojanaM nakhena vA, romabhiH prayojanamuravAdInAM satkaistaiH kambalikA bhavati, zRGgeNa kiJcit prayojanaM bhavet, amilA- urabhrA tatpurISaM pAmAdAvupayujyate, tena gomUtreNa copayogaH / zeSaM sugamam / idAnIM manuSyopayogo darzyate Jain Educational For Personal & Private Use Only Melibrary.org Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH piNDavarNane vikalapaJce. ndriyamanuyadevAni. 366-370 pAtralepapiNDaH ni. 371 // 135 // saccitto pavAvaNa paMthuvadese ya bhikkhudANAI / sIsaTThiyaaccitte mIsahi sarakkhapahapucchA // 369 // prathamAI sugama, sacittamanuSyaprayojanamuktam , idAnImacittamanuSyapiNDadarzanAyAha-'sIsahiga acitte'tti acittena ziraHkapAlena prayojanaM bhavati, pittArue ghasiUNa dijai, veSaparAvarttAdi kriyate |idaaniiN mizramanuSyapiNDa ucyate-'mIsahisarakkhapahapucchA' mizro'sthiyukto yaH sarajaskaH-kApAlikastasya mizrasya pathi pRcchyopyogH| idAnIM devopayogapratipAdanAyAha___ khamagAikAlakajAtiesu puccheja devayaM kiMci / paMthe subhAsubhe vA pucchejja va divamuvaogo // 37 // kSapakAdiH kazcid, AdizabdAdAcAryAdayaH kAlakAryAdau svamRtyupracchanAdau-AdigrahaNAtsaGghAdikArye utpanne 'pRcchet' arthayet kAzciddevatAM, pathi vA gacchan zubhAzubhaM pRcchet , athavA zubhAzubhaM-durbhikSAdi pRcchet , tatazcAyaM divypinnddo|pyogH| evaM tAvatsacitto navaprakAraH piNDa uktaH, tadanantaraM mizro'pi piNDo navaprakAraH pratipAditaH, acitto'pi navaprakAraH pratipAdita eva, idAnI dazamo bhedo'citto lepapiNDa ucyate, sa caiteSAmeva pRthivyAdInAM navAnAM bhedAnAM saMyogena bhavati, etadeva pradarzayannAha___aha hoi levapiMDo saMjogeNaM navaNha piMDANaM / nAyabo nipphanno parUvaNA tassa kAyavA // 371 // atha bhavati lepapiNDaH saMyoge navAnAM piNDAnAM niSpanno jJAtavyaH, kathaM ?, ducakkA gaDiA, tattha akkhe makkhie puDhavikAyassa rajo laggati, AukAo nadIe uttarao laggai, teukAo tattha lohaM ghaMsati, vAyU tattheva, yatrAgnistatra // 135 // For Personal & Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education vAyunA bhAvyam / vaNassaI akkho biticara saMpAtimA pANA paDaMti, paMciMdiyANavi varattA ghassati / evaM saMjoeNa niSpanno levo, idAnIM tasya prarUpaNA karttavyA / raatforlevaM bhaNati levesaNA navi a ditttthaa| te vattavA levo diTTho telukkasIhiM // 372 // para Aha- arvAkkAlikaM lepaM kecana pratipAdayanti, sadoSatvAllepasya, tathA lepaiSaNA ca samaye na kvacid dRSTA, yato dvividhaiva eSaNA pratipAditA - vastraSaNA pAtraiSaNA ca tatazcAyamarvAkAliko yato na yuktyA ghaTate nApi samaye dRSTa iti / evamukte AhAcArya:- 'te vattabA' ta evaM bhaNanIyAH - idaM vaktavyAH, yaduta lepo dRSTastrailokyadarzibhiH - jinaiH, etaduktaM bhavati-pAtraiSaNAM pratipAdayatA lepaiSaNA uktaiva draSTavyA, anyathA tadvyatirekeNa pAtragrahaNAnupapatteH, pAtraM hi lepAdisaMskRta| mevopayogabhAga bhavati nAnyatheti / idAnImetAmeva gAthAM bhASyakAro vyAkhyAnayati AyApavayaNasaMjama uvaghAo dIsaI jao tiviho / tamhA vadaMti keI na levagahaNaM jiNA viMti // 192 // (bhA0 ) para Aha-Atmapravacana saMyamopaghAto dRzyate yatastrividhastasmAdvadanti kecana na lepagrahaNaM jinA bruvate / idAnIM para evAtmopaghAtAdi darzayannAha - rahapaDaNaunti maMgAi bhaMjaNaM ghaTTaNe ya karaghAo / aha AyavirAhaNayA jakkhullihaNe pavayaNaMmi // 193 // ( bhA0 ) tasya sAdhorlepaM gRhNato duHsthitasya patanenottamAGgAdibhaGgo bhavati, ghaTTane ca- calane sati rathasya karasya - hastasya dhAto bhavati - saMpIDanaM bhavatItyarthaH, athaiSA''tmavirAdhanoktA, idAnIM pravacanopaghAtaM pradarzayannAha - 'jakkhulihaNe pavayabhi' For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 136 // yakSaH-zvA sa hi yakSo'kSapradezamullihati tatazca tasmin yakSollihane sati 'pravacane' pravacanaviSaye upaghAto bhavati / idAnIM pAtralepapisaMyamavirAdhanApradarzanAyAha | NDaH ni.. gamaNAgamaNe gahaNAtiTThANe saMyame viraahnnyaa|mhisriummughriaa kuMthU vAsaMraovasiyA // 194 // (bhA0) |372 bhA. 192-196 lepArtha gamaneca Agamane ca grahaNe ca lepasya saMyamavirAdhanA bhavati, kathaM ?-'mahisariummugahariAkuMthutti tatra gacchato mahI sacittA bhavati, tathA sariduttaraNe'pkAyavirAdhanA bhavati, tathA grahaNe cAgnivirAdhanA bhavati, sa hi gRhNan kadAcidulmukaM 8 cAlayati tatazcAgnivirAdhanA, yatrAgnistatra vAyunA bhAvyaM, tathA kadAcidasau gantrI haritakunthukAdimadhye vyavasthitA bhavati tatazcAsau lepaM gRhNan tAni virAdhayati, athavA'nayA bhaGgyA saMyamavirAdhanA bhavati-'vAsaM rao va siA' tatra gatasya kadAcidvarSa bhavati tatazcApkAyavirAdhanA atha rajaHsaMpAto bhavati tatazca pRthivIkAyavirAdhanA bhavati, evamukte sUrirAhadosANaM parihAro coyaga ! jayaNAi kIraI tesiN| pAe u alippaMte te dosA huMti NegaguNA // 195 // (bhA0) | doSANAM parihArasteSAM codakoktAnAM kriyata iti saMbandhaH, kathaM kriyate ? ityata Aha-he codaka ! yatanayA lepasya grahaNaM kriyate, tatazca yatanayA grahaNe satyAtmopaghAtAdayo doSA na bhavanti, pAtre cAlipyamAne ta eva doSA yattvayoditA AtmopaghAtAdayaH anaikaguNA-anekaprakArA bhavanti / adhunA''cArya evAtmopaghAtAdi darzayannAhauDDAI virasamI muMjamANassa huMti AyAe / duggaMdhi bhAyaNami ya garahai logo pavayaNami // 196 // (bhA0) // 136 // ___ arddhAdi-chardanAdidoSo bhavati virase tatra pAtre bhuJjataH tatazcAtmavirAdhanaiva bhavati / tathA duggadhi tatra bhAjane SARKARANG Jain Education A nal For Personal & Private Use Only Mahelibrary.org Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R hai bhikSA vRhato loko gahIM karoti tatazca 'pravacane pravacanaviSaye upaghAto bhavati / yaccotaM codakena "jakkhullihaNe pavayaNami" ktredamucyatepavayaNaghAyA annevi hoMti jayaNA u kIraI tesiN|aaymnnbhoynnaaii leve tava maccharo koNu ? // 197 // (bhA0) - pravacanopaghAto'nyo'pyasti kintu yatanayA kriyate teSAM, ke ca te pravacanopaghAtAH? ata Aha-'AcamanabhojanAdayaH' AcamanaM-nirlepanAdi bhojanaM caikamaNDalyA, etAni pravacanopaghAtAni kurvanti yadi prakaTAni kriyate, kintu yatanayA karaNAnna pravacanopaghAto bhavatIti, tatazca lepe tava ko matsaraH iti / adhunA pAtrasyAlepe saMyamavirAdhanAM darzayannAhakhaMDaMmi maggiaMmi a loNe dinnaMmi avayavaviNAso / aNukaMpAI pANaMmi hoi udagassa u vinnaaso||373|| __ egeNa sAhuNA gilANaDaM khaMDaM maggiaM, tammi ca visae loNaMpi khaMDa bhaNNai, tato teNaM sAvaeNaM loNaM maggiyaMtikAuM bhAyaNe loNaM dinnaM, pacchA paDissae gaeNa diDha jAva taM loNaM, tato teNa puDhavikkAuttikAUNa pariDhaviaM, tato parihaviyaMmivi taMmi loNami tattha kharapharuse bhAyaNe laggArAIsu ya paviTThA loNAvayavA, tato jadi tattha aNNapANagAi gheppai tato tANaM loNavayavANaM viNAso hoi, atha na giNhai loNakharaDie bhAyaNe tata AtmAdivirAdhanA bhavati, ahavA kaMjiapANe maggiaMmi gihatthIe aNukaMpAe AukkAo diNNo, AdigrahaNAtpaDiNIyattaNeNa aNAbhoeNaM vA, tao tami kaDuyabhAyaNami so viNassai-virAdhyate tato saMjamavirAdhanA bhavati / athavA imo doso hoi pAyassa alevaNe pUyaNialaggaagaNIpalIvaNaM mAmamAiNo hojA / ropaNagA taruMmI bhigukuMthAdI va chaTuMmi // 374 // AKHIATASAIRAUNAURA Jain Education is tonal For Personal & Private Use Only Linelibrary.org Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha-| niyuktiH 'droNIyA vRttiH pAtralapepi|NDaH bhA. | 197 ni. // 137 // SARANAS egeNa sAhuNA kaNikkamaMDaliA laddhA, tIe heTThA suhumo aMgAro laggo diNNo, so u sAhuNA na diho, tato bhamaMtassa taM pattaM paDalehiM samaM palittapAyaM dahraNa ghattiyaM, taMpi vADIe paDi gAmapalIvaNaM jAyaM, yatrAgnistatra vaayuH| ahavA roTTo cAulaloTTo laddho, so apariNao hoi, 'paNagA tarumIti paNago ullIrAisu hoi, tato taviNAso-taruviNAso, vaNassaiviNAsotti jaM bhaNi, bhRgU-rAjirbhaNyate, tatra kuMthAIyA pANiNo havaMti, evaM chaTho tasakAo viNAsio hoi, evaM alevie pAe chajjIvaNikAyavirAdhanA avassa hoi // yaccoktaM trailokyadarzibhiH samaye lepaiSaNA noktA' tatredamucyatepAyaggahaNaMmi desiaMmi levesaNAvi khalu vuttaa| tamhA ANayanA liMpaNA ya pAyarasa jayaNAe / / 375 // pAtragrahaNe darzite-anopadiSTe sati lepaiSaNA'pi khalUktaiva draSTavyA, tasmAdAnayanaM lepanaM pAtrasya yatanayA karttavyam / atrAha paraHhatthovaghAya gaMtUNa liMpaNA sosaNA ya hatthaMmi / sAgArie pajiMghaNA ya chakkAyajayaNA ya // 376 // yadi nAma pAtraM lipyate lipyatAM nAma, kintu tatraiva zakaTasamIpaM gatvA lipyatAM yato lepAnayane hastasyopaghAto-bAdhA bhavati, athavA hastena yadi lepa AnIyate tataH saMpAtimasattvAnAmupaghAto bhavati, tasmAdgatvA pAtrakalepanaM kArya, evamukke AcAryA bhaNiSyanti, yathA tvadIye'pi pakSe AtmopaghAtAdi bhavatyeva / tathA punarapi para evaM bhaNati tatpAtrakaM lepayitvA punazca zoSaNA hastavyavasthitasya pAtrakasya kAryA, yena sArdranikSepadopaH parihato bhavati, AcAryo'pyatra pratyuttaraM dadAti, yaduta haste dhriyamANena pAtrakeNa AtmopaghAtAdayo doSA bhavanti tasmAtpAtrakaM haste na zoSaNIyaM lepazca AnayanIyaH, tatra AACROCALCUCACACAX // 137 // Jain Education Inter nal For Personal & Private Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XSAUSAS SAUSASSASSA |ca lepArtha gacchan sa sAdhuH kadAcidAsanna eva 'sAgArietti sAgArikaH-zayyAtarastacchakaTAni yadi pazyati tatasteSveva |lepaM gRhNAti, na tatra gRhNataH zayyAtarapiNDadoSo bhavati, 'pabhutti tena sAdhunA lepaM gRhNatA yasteSAM zakaTAnAM prabhuH sa| pRcchanIyaH, apracchane doSA bhavanti / tathA lepasya jighraNaM karttavyaM, kimayaM kaTurakaTurvA ?, tathA SaTkAyayatanA ca kAryA, ityetatsarvaM vakSyati / idAnIM etAmeva gAthAM bhASyakAro vyAkhyAnayati, tatrAdyAvayavavyAcikhyAsayA''hacodagavayaNaM gaMtUNa liMpaNA ANaNe bahU dosA / saMpAimAighAo atiuccarie ya ussggo||198 // (bhA0)15 ___codakasya vacanaM, kiM tad ?, gatvA lepanaM pAtrakasya karttavyaM, yata Anayane lepasya bahavo doSA bhavanti, kathaM ?, yadi ta tAvaddhastenAnIyate lepastato hastasya bAdhopajAyate, tathA saMpAtimasattvaghAto bhavati, atyuddharite ca tatra lepe 'utsargaH' pariSThApanaM bhavati tatra cAsaMyamastasmAttatraiva gatvA limpatu / evamukte satyAha guruH| evaMpi bhANabheo viyAvaDe attaNoya uvghaao|niisNkiyN ca pAyaMmi giNhaNe iharahA sNkaa||199||(bhaa0) ____ evamapi gatvA bhAjana limpato bhAjanabhedo bhavati, vyApRtasya ca-Akulasya pAtrakalepane gantryAzcalane satyAtmopaghAto |bhavati, tathA prakaTaM tatraiva pAtre lepagrahaNaM kurvato niHzata lokasya bhavati yadutaite'zucayaH yenAzucinA lepena pAtrakalepanaM kurvanti / 'iharahA saMka'tti itarathA yadi tatpAtraM tatra prakaTaM na lipyate tato lokasya zaGkava kevalA bhavati, yaduta na vidmaH kimapyanena lepenaite kariSyanti !, tataH pratizraya evAgatya lepanA krttvyaa| . coei puNo levaM ANe liMpiUNa to htthe| acchau dhAremANo sddvnikkhevprihaarii||200 // (bhA0) NASAACCIENCEKARSANSAR JainEducationalite For Personal & Private Use Only nebrary.org Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH | NDaH bhA. 198-281 ni. 377 // 138 // atra paraH punarapi codayati-evaM nAmAnIya lepamAzraye limpatu pAtrakaM, kiMtu lepayitvA tato haste liptaM sa dhArayastiSThatu yAvattaddhastasthitameva zoSamupayAti, kiM kAraNaM?, yato yUyaM 'sadravanikSepaparihAriNaH' sadravasya nikSepaH sadravanikSepastaM parihartuM zIlaM yeSAM bhavatAM te sadravanikSepaparihAriNaH, etaduktaM bhavati-pAtrakaM toyAmapi na nikSipatha kiM punarlepaliptamiti / eSamukte sati pareNAcArya aahhai| evaM houvadhAo AtAe saMjame pavayaNe ya / mucchAIpavaDate tamhA u na sosae hatthe // 201 // (bhA0) PI evaM pAtrakaM liptaM saddhastena dhArayato bhavatyupaghAta Atmani saMyame pravacane ca, tatrAtmaviSayA saMyamaviSayA ca kathaM - 51'mucchAI pavaDatetti kadAcittasya sAdhonirodhe pAtraka hastasthaM dhArayato mUrchA bhavettatazca prapatati, patitasya cAtmopaghAto bhavati aGgavinAzalakSaNaH, pAtrakabhede ca saMyamavirAdhanA bhavati, tathA pravacanopaghAtazcaivaM bhavati, taM tathA patitaM sAdhu dRSTvA kazcitsAgArika evaM brUyAt , yaduta-etadIyasarvajJena haste pAtradhAraNamupadizatA ayamapyapAyo bhAvI na dRSTa iti, tasmAdetaddoSabhayAnna haste zoSayet pAtramiti / duvihA ya hoMti pAyA junnA ya navA ya je u lippaMti / junne dAeUNaM liMpai pucchA ya iyaresiM // 377 // / tAni ca lepayitavyAni pAtrANi dvividhAni bhavanti, 'jUrNAni' purANAni 'navAni' adhunaiva yAnyAnItAni tAni prathamaM lipyante, tatra yAni jIrNAni pAtrakANi limpanIyAni tAni guroH pradarya limpati, evaMvidhAnyetAni pazya kiM // 138 // dal Educati o nal For Personal & Private Use Only emainelibrary.org Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | lipyante uta na ?, itareSAM-navAnAM pAtrakANAM lepane pRcchA kartavyA, kiM etAni lipyante uta tiSThantu ? iti / Aha-kaH punaranApRcchaya pAtrakANi limpati sati doSaH ?, ucyate, yo mAyAvI bhavati sa caivaM jJAtvA pAtrakANi limpati pADicchagasehANaM nAUNaM koi AgamaNamAI / Dhalevevi u pAe liMpai mA esu dejejA // 378 // __pADicchagA-sUtrArthagrahaNArtha ye AcAryasamIpamAgacchanti sehA-abhinavapravrajitAH eteSAmAgamanaM jJAtvA kazcinmAyAvI| dRDhalepAnyapi tAni purANapAtrakANi limpati, mA bhUdAcAryastebhyaH-pratIcchakasehebhyo dadyAt // ahavAvi vibhUsAe liMpai jAsesagANa prihaannii|apddicchnne ya dosA sehe kAyA aodaae||202||(bhaa0) athavA dRDhalepamapi pAtraM vibhUSayA limpati, tasmiMzca lipte pAtre yA 'zeSakANAM' glAnAdInAM parihAniH sA sarvA tena kRtA bhavati / 'apaDicchaNe ya dosa'tti pAtrakAbhAve Ayario tAn pratIcchakAn na pratIcchati, apaDicchaNe 'doSAH' nirjarAdyabhAvalakSaNAH / seha'tti yaH pravrajitamAtrastasmai yadi pAtrakAdi na dIyate tato'syopakaraNarahitasya cittamoho bhavati vipariNAmatazca kAyAn vyApAdayati, ataH-asmAtkAraNAddarzayitvA pAtraM lipyate, kadAcidasAvAcAryaH pratIcchakAdInAgantu-18 kAn zrutvA nivArayettaM sAdhuM lippantamiti / kadA punarlepagrahaNaM dAnaM ca karttavyamityata Aha puvaNhalevadANaM levaggahaNaM susaMvaraM kaauN| levassa ANaNAliMpaNe ya jayaNAvihI vocchaM // 379 // pUrvAhe lepadAnaM pAtrakasya karttavyaM lepena lepanamityarthaH yena tatpratyUSasi liptaM divasena zuSyate, tathA 'levaggahaNaM susaMvaraM For Personal & Private Use Only elinelibrary.org Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha- kAuMti gRhyate'sminniti grahaNaM-zarAvasaMpuTaM susaMvaraM-suguptaM cIvareNa kRtvA taM zarAvasaMpuTam / idAnIM lepasyAnayane lelepapiNDe niyuktiH limpane ca pAtrakasya yo yatanAvidhistaM vakSye / idAnImetAmeva gAthAM bhASyakAro vyAkhyAnayati pAtralepanA. droNIyA puvaNhe levagahaNaM kAhaMti cautthagaM karejAhi / asahU vAsiabhattaM akAra'laMbhe ya ditiyre||203 ||(bhaa0) ni: 278 vRttiH PI 381 pUrvAhe lepadAnaM kariSyAmItikRtvA caturtha-ekamupavAsaM kuryAd yena nirvyApAraH sukhenaiva karoti, athAsau caturtha kartu bhaa.202||139|| na zaknoti atyantamasahiSNustato vAsikaM bhaktaM bhakSayitvA pAtrakANi lepayati / 'akAraga'tti atha tadvAsikabhaktamakA kA 203 hai raka-apathyaM tasyAlambho vA tayA velayAsa na labhate bhaktaM tataH 'dititare'tti itare' anye sAdhava AnIya dadati labdhi saMpannA ye / tatazca lepayitvA kRtakRtyo ghaTTayannAhakayakitikammo chaMdeNa chaMdio bhaNai leva'haM ghettuM / tumbhaMpi asthi aTTho? AmaM taM kittiaMkiMvA ? // 380 // ___ sa hi lepArtha vajan guroH kRtikarma-dvAdazAva-vandanaM dadAti, kRtakRtikarmA ca chandeneti-dvAdazAvarttavandane guru vAkyametat , chanditaH-anujJAtaH san bhaNati-lepamahaM grahISyAmi tatazca tubhyaM bhavatAmapi astyarthitvaM lepena ?, punarasau KIgurubhaNati-Amam-asti kArya, punaH sAdharbhaNati-'kittiaMtaM lepaM kiyantaM grahISyAmi ? "ki vatti ki mallikayA hai prayojanaM tava uta lepena ?, AcAryasya ca lepena prayojanaM bhavati, tasya gacchasAdhAraNaM nandIpAtramasti tadartha tasya vA''cAryazcintAM kroti| sesevi pucchiUNaM kayaussaggo guruM paNamiUNaM / mallagarUve giNhai jai tesiM kapio hoi // 381 // ASSASSISESEISEN // 139 // a For Personal & Private Use Only Jain Education hinelibrary.org Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education I na kevalaM gurumeva pRcchati zeSAnapi sAdhUn pRSTvA 'kRtotsarga : ' kRtopayogo guruM namaskRtya, kiM karotItyata Aha'mallakarUve giNes' malakaM- zarAvaM yatra lepo gRhyate rUtaM ca gRhNAti tenAsau lepo chAijjai, mallakarUtayozca kadA grahaNaM karoti ?, yadA tayoH kalpiko bhavati, etaduktaM bhavati - yadyasau vastraiSaNAyAM pAtraiSaNAyAM ca gItArthastato malakaM rUtaM ca | mArgayitvA gacchatIti / gIyatthapariggAhia ayANao rUvamallae ghettuM / chAraM ca tattha vacai gahie tasapANarakkhaTThA // 382 // athAsau mallakarutayormArgaNe na kalpikastato gItArthaparigRhIte - svIkRte mallakarutau gRhItvA kSAraM ca-bhUtiM gRhItvA tatra malake vrajati, gRhIte lepe sati cIramupari dattvA lepasya tato rUtaM tata upari bhUtiM dadAti, kimartha ?, trasaprANarakSArthamiti / idAnIM yaduktamAsIccodakena yaduta sAgArikagacyAM lepagrahaNaM na kArya yato'sau zayyAtarapiNDo varttata iti, tatpratiSedhanAyAha vacateNa ya dihaM sAgAriducakkagaM tu avabhAse / tattheva hoi gahaNaM na hoi so sAgariapiMDo // 383 // vrajatA sAdhunA lepagrahaNArthaM yadi dRSTaM sAgArikasaMbandhiM dvicakraM - gantrikA abhyAse - samIpe tatastatraiva grahaNaM karttavyaM, na bhavatyasau sAgArikapiNDaH - zayyAtarapiNDo'sau na bhavati / idAnImasau gatvA kiM kRtvA lepaM gRhNAtItyata Aha tuM dukamUlaM aNunnavettA pahuMti sAhINaM / ettha ya pahutti bhaNie koI gacche nivasamIve // 384 // gavA 'dvicakramUlaM' gantrIsamIpaM, yadi tatprabhuH 'khAdhInaH' sannihito bhavati tatastamanujJApya gRhyate, atha tatra gaLyA AsannaH prabhurnAsti tatazcAsau sAdhuH pRcchati ko'tra prabhuH / iti, punazcaivaM pRSTe sati kazcitpuruSa evaM brUyAd, yaduta 'etha For Personal & Private Use Only elibrary.org Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 140 // ya pazutti aMtra zakaTe prabhU rAjA, tatazcaivaM bhaNite sati kazcidagItArtho gantrINAmanujJApanArthaM nRpasamIpameva gacchet / ettha ya avidhiaNuNNavaNAe dihaMto / kiM demitti naravaI tujhaM kharamakkhiA duccaketi / sA apasattho levo ettha ya bhaddetare dosA / / 385 // ego sAhU levasa kajje niggao jAva pecchai sagaDAI, sAhuNA pucchiaM- kassa ete sagaDA ?, gihattheNa sihaM - rAulA, bhaNatisAhU agIyattho ciMtei - pahU aNuNNaveyabo, vaccAmi rAyaM pecchAmi, teNa rAyA diTTho, bhaNati rAyA-kiM tuha demi ?, sAhU tubbhaM sagaDe tilamakkhie atthi tattha levo pasattho havati taM me dehi, ettha ya bhaddeyare dosA bhavaMti, tattha jai so rAyA bhaddo tAhe sabahiM ceva ugghosaNaM karei jaha neha keNai sagaDA ghaeNa makkhiyacA jo makkhei so daMDaM patto evamAI bhaddao pasaMgaM kujjA, aha so paMto rAyA tAhe so bhaNejjA - annaM kiMcI na jAiyaM imIe parisAe majjhe to levo jAtio, ahoM asuI samaNA ee mA eesiM koI bhikkhaM deu / ete avihiaNuNNavaNAe dosA / tamhA ducakavaNA tassaMdidveNa vA aNunnAe / kaDugaMdhajANaNaTThA jiMghe nAsaM tu aphusaMtA // 386 // tamhA vihIe aNuNNaveyabo, sA ya vihI- tA sagaDANaM pAse Tio acchai jAva ducakkavaI Agao, tao ducakkavaiNADiAvaraNA aNuNNAe sati levo gaheyabo, teNa ducakkavatiNA jo saMdiTTho ettha pavio jahA tume bhaleyabaM, teNa vA aNNAo saMto gehai, kaDugaMdhajANaNaDaM jiMghiyabo levo-kiM so kaDuo ? - kaDuatelleNa makkhio navatti, jai kaDuteleNa For Personal & Private Use Only lepapiNDe pAtralepanA. ni. | 383-386 // 140 // Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ makkhio tAhe na gheppai, so athiro hoi, jo mitilatellamakkhio so gheppai / kathaM punarjighaNaM karoti ?, nAsikayA aspRzan / jiMghaNA iti avayavo bhaNio / idAnIM 'chakkAyajayaNa'tti vyAkhyAnayannAha harie bIe cale jutte, vacche sANe jalaTThie / puDhavI saMpAimA sAmA, mahavAte mahiyAmie // 387 // / harite bIje vA tacchakaTaM pratiSThitaM bhavati tatazca tatra na grAhyo lepaH, tathA tatkadAcicchakaTaM 'calaM' gamanAbhimukhaM 3 vyavasthitaM bhavati tatazca na grAhyaH, tathA yuktaM vA vahati tadA'pi na grAhyaH, kadAcittasmin zakaTe vatsako baddho bhavati tadAsanno vA tatazca na grAhyaH, zvA vA tatra baddhaH tathApi na grAhyaH, jalamadhye tat zakaTaM vyavasthitaM bhavati tato na grAhyaH, kadAcicca sacittapRthivIpratiSThitaM bhavati tathApi na grAhyaH, kadAcitsaMpAtimasattvaiH sa pradezo vyAptastatazca na grAhyaH, tathA zyAmA-rAtristasyAM ca na grAhyaH, mahAvAte ca vAte sati na gRhyate, 'mahikAyAM dhUmikAyAM nipatantyAM na gRhyate, amitazcAsau lepo na gRhyate kintu prmaannyuktH| dvAragAtheyam , idAnIMbhASyakRdvyAkhyAnayati, tatrAdyAvayavavyA cikhyAsayA''haharie bIesu tahA aNaMtaraparaMparevi ya caukA / AyA dupayaM ca patiTThiyaMti etthaMpi cubhNgo||204|| (bhA0) _harite bIje ca dvau catuSkau bhavataH, katham ?, anantaraparamparakalpanayA, etaduktaM bhavati-haritabIjayoranantarapratiSThi tatvamAzritya bhaGgacatuSTayaM niSpAdyate, tathA tayoreva haritabIjayoH paramparapratiSThitatvamAzritya dvitIyabhaGgacatuSTayaM nisspaadyte| TU atra ceyaM bhAvanA-aNaMtaraM harite patihiyA gaDDI vIe a aNaMtaraM patiDhiA, ego bhNgo1| tahA aNaMtaraharie patihiA SAGARAANAR AS For Personal & Private Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 141 // Na bIe teSAmabhAvAt, biio bhaMgo 2 / aNNA harie anaMtaraM na patiDiyA tasyAbhAvAt bIe anaMtaraM paiDiA taio 3 | tahA annA Na harie anaMtaraM paiTTiA Na bIe anaMtaraM paiTThiA tayorabhAvAt, cauttho 4, esa suddho bhaMgo / evaM haritabI| japadadvayenAnantarapratiSThitatvakalpanayA bhaGgacatuSTayaM labdhaM / idAnIM haritabIjayoreva paramparapratiSThitatvakalpanayA yathA bhaGgacatuSkaM labhyate tathocyate taccaivaM - harite paraMparapaiTThiA gaDDI bIe paraMparapaiDiA ego bhaMgo aNNA harie paraMparaiMDiA Na bIe paraMparapaiDiA bIjAnAmabhAvAt, biio bhaMgo, tahA aNNA harite Na paraMparapaiTThiA teSAmabhAvAt bIje paraMparapaiTThiA taio aNNA Na harie paraMparapaiTThiA NabIe paraMparapaiDiA cauttho bhaMgo tayorabhAvAt, esa suddho bhaMgo / 'AyAdupayaM ca paiTThiaMti etthaMpi caubhaMgo' tathA teSveva haritatrajeSu AtmA - AtmA pratiSThitaH dvipadaM ca pratiSThitamiti, etasminnapi padadvaye caturbhaGgikA bhavati, katham ?, AyA haritavIesu paiDio dupayaM ca haritabIesa paTThiaM ego bhaMgo 1 / tathA AyA haritabIesu paiTThio na dupayaM hariyabIesa paiTThiaM bitio 2, tathA AyA na haritabIjesu paiDio dupayaM ca harita - bIesa paTTiaM taio 3 / tathA AyA haritabIesu na paiDio dupayaM ca haritabIesu na patiTThiaM cauttho bhaMgo 4, eso suddho / evaM annevi parittaNaMtAIhiM bhaMgA sabuddhIe UheyavA / harite bIetti gayaM, calatti vyAkhyAnayannAha-- dave bhAve ya calaM dabaMmi dupaiTThiaM tu jaM dupayaM / AyA ya saMjamaMmi a duvihA u virAhaNA tattha // 205 // (bhA0) calaM dvividhaM dravyacalaM bhAvacalaM ca tatra dravyacalaM 'dupaiTThiaM tu jaM duSayaM' duSpratiSThitaM yadvipadaM - zakaTaM tadravyacalamucyate, tatra ca dravyacale lepaM gRhNata AtmasaMyamavirAdhanA bhavati dvividhA / bhAvacalapratipAdanAyAha Jain Educational For Personal & Private Use Only |lepapiNDe pAtralepanA. ni. 387 bhA. 204205 // 141 // nelibrary.org Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvacalaM gaMtumaNaM goNAI aMtarAiyaM tattha / juttevi aMtarAyaM vittasa calaNe ya AyAe // 206 // ( bhA0 ) bhAvacalamucyate yacchakaTaM gamanAbhimukhaM varttate, tatra ca lepaM gRhNataH goNAI aMtarAiyaMti - gavAdInAM aMtarAyaM bhavati, kathaM ?, sa kayAi sagaDavaI bhaddao bhavati tato so jAva sAhU levaM geNhai tAva te baille na joei pacchA UsUre joteti tato tANaM baillANaM payaTTattikAMuM cAriM na deMti, aggato ya jA sA cArI UsUre pattA, evaM bhAvacale geNhaMtassa aMtarAyaM havai / dAraM / juttetti vyAkhyAyate, tatrAha - 'juttevi aMtarAya ' balIvardayukte'pi zakaTe evamevAntarAyaM bhavati / tathA'yaM ca doSaH 'vittasa calaNe ya AyAe' te balIvardAH kadAcittaM sAdhuM dRSTvA vitrasanti, tatazca ganyAzcalane lepaM gRhNata AtmopaghAto bhavati / dAraM / idAnIM 'vacche'tti vyAkhyAyaMte vaccho bhaeNa nAsaha DiMbhakkhobheNa AyavAvattI / AyA pavayaNa sANe kAyA ya bhaeNa nAsaMti // 207 // (bhA0) yadi ca tatra vatsaka Asanno bhavati tato'sau taM sAdhuM dRSTvA kadAcidbhayena nazyati, tato nazyan kAyAn vyApAdayati / athAsau tasyAmeva gantryAM baddhastato'sau bhayena nazyan gantryAH kSobhaM karoti, tena ca 'DimbhakSobheNa' gantrIkSobheNa | AtmadhyApattirbhavati / dAraM / 'sANe'tti vyAkhyAyate - kadAcittatra zvA tiSThati sa ca tamakSaM jihvayA likhati, tatazca leSaM gRhNata AtmopaghAto bhavati pravacanopaghAtazca, bhayena nazyatA kAyAzca vinAzyante / dAraM / 'jalapuDhavi' tti vyAkhyAyate, tatrAha - jo caiva ya hariesuM so ceva gamo u udgapuDhavIsu / saMpAimA tasagaNA sAmAe hoi caubhaMgA // 208 // ( bhA0 ) ya eva haritabIjeSu gamaH-adhigama uktaH asAvevodakapRthivyordraSTavyaH, etaduktaM bhavati yathA tatra padadvayena bhaGgakA For Personal & Private Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ droNIyA lepapiNDe pAtralepanA. bhA. 206 209 ni.388 zrIogha- upalabdhAH evamatrApyudakapRthivIpadadvayena bhaGgakAH krtvyaaH|daarN / idAnIM 'saMpAtima'tti vyAkhyAyate, tatrAha-saMpAimA tasagaNA' saMpAtimazabdena trasagaNA ucyante, te yadi bhavanti tato lepo na grAhyaH, atra ca bhaGgacatuSkaM bhavati, tadyathA saMpAtimesu appA paiDio bhaMDI ya paiTThiA ego 1, tahA appA saMpAtimesu paiDio na bhaMDI paiDiA bIo 2, appA vRttiH na paiTThio bhaMDI paiTThiA taio 3, appA na paiDio na bhaMDI paidviA cauttho 4, eso suddho / dAraM / 'sAmAe'tti // 142 // vyAkhyAyate, tatra ca zyAmAyAM bhaGgacatuSkaM bhavati, kathaM ?, levo divA gahio aNNaMmi divase lAio ego bhaMgo 1, divA gahio rAIe lAio biio 2, rAIe gahio divA lAio taio 3, rAo gahio rAo lAio cauttho bhaMgo 4, dAraM / 'mahAvAe'tti vyAkhyAyatevAmi vAyamANesu saMpayamANesu vA tasagaNesunANunnAyaMgahaNaM amiyassa ya mA vigiMcaNayA // 209 // (bhA0) | vAyau vAti saMpatatsu vA trasagaNeSu nAnujJAtaM lepasya grahaNaM / dAraM / idAnIM mahikA, sA ca 'saMpayamANesu vA tasa-1 gaNesu' ityanena vAzabdena vyAkhyAtaiva draSTavyA, etaduktaM bhavati-vAzabdAnmahikAyAM ca patantyAM lepo na graahyH| dAraM / 'amiya'tti vyAkhyAyate-'amitasya ca pramANAbhyadhikasya lepasya grahaNaM na kArya, yataH 'mA vikiMcaNiya'tti kAmA bhUt prabhUtalepasya grahaNaM vikiMcaNaM-tyAgastatkRto doSo bhaviSyatIti / dAraM / eyaddosavimukkaM ghettuM chAreNa akkamittANaM / cIreNa baMdhiUNaM gurumUlapaDikamAloe // 388 // RANAGANAGARRANGEOGA // 142 // Jain Educatiot i onal For Personal & Private Use Only Ambinelibrary.org Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACCIRCLICATASAGACASTE etaddoSavimuktaM lepaM gRhItvA vastreNAcchAdya chAreNAkramya tatazcIvareNa taM zarAvasaMpuTaM bavA gurumUlamAgatya IpathikA pratikrAmya gurave aalocyti| daMsiachaMdiagurusesaesu (ya) omatthiyassa bhANassa / kAuM cIraM uvariM rUyaM ca chubhenja to levaM // 389 // punazcAsau kAyavyApAreNa darzayati, punazca guruM chandayati-Amantrayati, yadi bhadantasya prayojanaM lepena tato gRhyatA| miti, evaM chandayati / 'sesae yatti zeSAMzca sAdhUn chandayati, yaduta yadi bhavatAmanena lepena kiJcitprayojanaM tato gRhyatAmiti / evaM yadA na kazcid gRhNAti tadA 'omaMthiyassa bhANassa'tti omasthitasya-adhomukhIkRtasya bhAjanasya upari kRtvA cIraM, tatazcIrasyopari rUtapaTalaM karoti, 'chubheja to levaM'ti tato rUtasyopari lepaM prakSipet / ___ aMguTThapaesiNimajjhimAe ghettuM ghaNaM tao cIraM / AliMpiUNa bhANe ekaM do tiNi vA ghaTTe // 390 // | punazcAsau rUtasyopari kSiptvA lepaM punaraGgaSThapradezinImadhyamAbhiraGgulIbhirgRhNAti, gRhItvA ca 'ghanam' atyarthaM cIraM punaH poTTalikAvinirgalitena leparasena pAtramAlimpati, tacca pAtraka kadAcidekaM bhavati kadAciTThI kadAcitrINi, tatazca tAnyA|lipya punaH ghaTTayati-aGgulyA masRNAni karotItyarthaH / tAni ca pAtrakANi evaM limpati anno'nnaM aMkami u annaM ghaTTei vAravAreNaM / ANei tameva diNaM vaM raeuM abhattaTThI // 391 // __ anyad anyad aGke-utsaGge sthApayati, sthApayitvA cAnyad 'ghaTTayati' aGgalyA masaNayati, evaM vArayA vArayA eka dve vA'ke sthApayet anyaccaikaM masRNayati evaM tAvadyAvanmasRNAni saMjAtAni bhavati / yadA punarekameva liptamutkRSTalepena | Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only Natinelibrary.org Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ogha niryuktiH droNIyA vRttiH // 143 // bhavati tadA rUDhe sati 'ANei tameva diNaM'ti tasminneva divase dravaM pAnakamAnayati 'raeDaM' raGgayitvA pAtrakaM tadeva 'abhattaTThi'tti upoSita evaM karoti / athAsau glAnAdInAM vaiyAvRttyakaraH syAttataH abhattaTThiyANa dAu annesiM vA ahiMDamANANaM / hiMDeja asaMtharaNaM asaha ghettuM araiyaM tu // 392 // atha tat pAtrakaM na rUDhaM glAnAdayazca sIdanti so'pi vaiyAvRttyakarastato ye abhaktArthikAH - upavAsikAH sAdhavastebhyo 'dattvA ' samarpya bhikSArthaM vrajati / 'annesiM vA ahiMDamANANaM' anye vA ye bhikSAM nATanti teSAmahiNDamAnAnAM bhoktRNAM samarpya hiNDate / 'asaMtharaNe'tti glAnAdInAmasaMstaraNe - asaMtaraNae hoMtae evamasau karoti / 'asahu' tti athAsau svayamevAsahiSNurupavAsaM karttuM tataH 'ghettuM araiyaM tu'tti gRhItvA'nyasAdhusatkaM pAtraM 'araiyaM tu'tti araJjitaM tasmin divase pUrvalitamityarthaH, tadgRhItvA hiNDeta / yadA punarevaMvidhaH sAdhurnAsti kazcidyasya tannavalepaM pAtrakaM samarpya bhikSAmaTati, AtmanA ca trINi paJcakANi saMvAhayituM na zaknoti, kAni trINi. 1, ekaM navalepaM pAtrakaM anyo bhaktapatagrahastRtIyamazuddhArtha mAtrakaM, tadA ko vidhirityata Aha na tarejjA jai tinI hiMDAve tao a chAreNaM / ucpaNeuM hiMDai anne ya davaM si geNhati // 393 // 'na taret' na zaknuyAt yadi trINi pAtrakANi hiNDayituM tato navalepaM pAtrakaM chAreNa-bhUtinA avacUrNya-guNDayitvA ekatra pradeze sthApayitvA hiNDate / 'anne ya davaM si gi pahaMti tti anye sAdhavastadarthaM dravapAnakaM gRhNanti / tathA casthAriyANi jANi u ghaTTagamAINi tattha leveNaM / saMjamaphAinimittaM tAI bhUmIi guMDejjA // 394 // Jain Education national For Personal & Private Use Only piNDe pAtralepanA. ni. 389-394 // 143 // www.ainelibrary.org Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lelyA riyANi' liptAni, kena ?, lepeneti saMbandhaH, yAni ghaTTakAdIni, tatra ghaTTako-yena pASANakena pAtraM navalepaM masRNaM| kriyate, AdigrahaNAccharAvaM cIraM ca lepaliptaM, etAni lepena sarvANyeva liptAni tatra pAtrakaM limpataH, tatazca tAni ghaTTa&AkAdIni bhUtyA guNDayati, yena tatra pratiSThApitAnAM satAM kITikAdyupaghAto na bhavet / kimarthaM punarevaM kriyate ?, ata Aha-'saMjamaphAtinimitta'miti saMyamavRddhyarthamiti / evaM levaggahaNaM ANayaNaM liMpaNA ya jayaNA ya / bhaNiyANi ato vocchaM parikammavihiM tu levassa // 395 // | "evam' uktenaM nyAyena lepagrahaNaM tathA tasyaivAnayanaM limpanA ca pAtrakasya yatanA ca grahaNe lepasyaitAni bhaNitAni ataH paraM vakSye parikarmavidhiM liptasya pAtrakasya / sa cAyaM parikarmavidhiH litte chagaNiachAro ghaNeNa cIreNa'baMdhiuM uNhe / aMchaNa pariyattaNa ghaTTaNe ya dhove puNo levo // 39 // | lipte tatra pAtrake sati 'chagaNiyachAroM'tti gomayachAreNa tatpAtrakaM guNDyate, pazcAcca ghanena 'cIreNa' pAtrakabandhena | veSTayitvA rajastrANena ca pariveSTya 'aMbadhi'ti pAtrakabandhagranthimadattvA tata evaMvidhaM kRtvA 'uNhe'tti uSNe sthApayati, 'aMchaNa'tti tato'GgalyA liptasya raGgitasya pAtrakasyAkarSaNaM-samAraNaM karoti, Atape kRtvA punaH parivarttayati-AtapAbhimukhaM karoti, evaM zoSaNA tasya navalepasya pAtrakasya, dhaute ca chAraguNDite tatra pAtrake punarlepo dIyata iti / idAnIM bhASyakAra etAmeva gAthAM vyAkhyAnayati, tatra 'litte chagaNiyachAroM'tti idaM vyAkhyAtameva draSTavyaM, zeSa vyAkhyAnayannAhadAuM sarayatsANaM pattAbaMdhaM abaMdhaNaM kujA / sANAirakkhaNaTTA pamaja chAuNhasaMkamaNA // 210 // (bhA0). Jain Education Internabanal For Personal & Private Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 144 // dattvA tatra pAtrake sarajastrANaM pAtrAbandhaM punazcAbandhagaM kujjeti tatra granthiM na dadAti, kimartham ?, ata Aha-- 'sANAdirakkhaNaTThA' zvAnAdirakSaNArthaM granthiM na dadAti idamuktaM bhavati - granthinA dattena satA karpaTaikadeze gRhItaH san zunA mArjAreNa vA nIyate, punazca tatpAtrakaM pramRjya bhuvaM chAyAta uSNe saGkrAmayati, etaduktaM bhavati - aparAhnacchAyAtrAntaM san punaruSNe sthApayati / taddivasaM paDilehA kuMbhamuhAINa hoi kAyavA / channeya nisaMkujA kayakajjANaM viussaggo // 211 // (bhA0 ) yasmin divase pAtrakaM lepayati tasmin divase 'kumbhamukhAdInAM' ghaTagrIvAdInAM pratyupekSaNaM kRtvA tatazca gRhNAti, yena liptaM pAtrakaM bahistasyAM grIvAyAM tasmin divase kriyate, nizAyAM tu channe tatpAtrakaM kuryAd, AtmasamIpe kRte ca kArye vyutsargaH karttavyasteSAM ghaTagrIvAdInAM tasminneva divase yena parigrahakRto doSo na bhavet, anyasmin divase'nyAni bhaviSyanti / atha lepazeSaH kazcidAste tatastasya ko vidhirityata Aha aTTagaheDa levAhiyaM tu sesaM sarUvagaM pIse / ahavAvi natthi kajaM sarUvamujjhe tao vihiNA // 397 // kadAcittatrAnyatra vA pAtrake'STako dAtavyo bhavati, tatastadarthaM - aSTakanimittaM kareNa taM lepAdhikaM zeSaM sarUtaM peSyate, atha tena lepazeSeNa na kiJcitkAryamasti tataH sarUtameva vidhinA parityajet chAreNa guNDayitvetyarthaH / idAnIM tatpAtrakaM kasyAM pauruSyAM bAhyataH sthApanIyaM ? kasyAM cAbhyantare pravezayitavyamityetatpradarzayannAha - paDhamacarimA sisire gimhe addhaM tu tAsi vajjejjA / pAyaM Thave siNehAtirakkhaNaTThA pavesoM vA // 398 // For Personal & Private Use Only lepapiNDe pAtralepanA. ni. 395398 bhA. 210211 // 144 // Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o0 25 Jain Education 'zizire' zItakAle prathamapauruSIM varjayitvA tatpAtrakaM bahirAtape sthApyate, caramAyAM caturthaprahare ziziraSauruSyAM tatpAtrakamabhyantare pravezayet, 'gimhe addhaM tu tAsi vajjejja' tti grISmakAle tayoH - prathamacaramapauruSyorarddha varjayet, tataH pAtrakaM sthApayet pravezayedvA, etaduktaM bhavati - grISme arddhapauruSyAM gatAyAM satyAM pAtrakaM bahiH sthApayet tathA caramapraharArddhe gate sati tatpAtrakaM pravezayet, kimarthaM ? - 'siNehAirakkhaNaTThA' etaduktaM bhavati - zizire prathamapraharaH caramapraharazca snigdhaH kAlastasmiMzca pAtrakaM na kriyate, lepavinAzabhayAt, tathoSNakAle ca prathamapraharAddhe caturthapraharAddhe ca na sthApyate, so'pi stridha eva kAlaH, atIvoSNe sthApanIyaM yena ruhyata iti / raogaM ca abhikakhaM karei vAsAirakkhaNaTTAe / vAvArei va anne gilANamAIsu kajjesu // 399 // tasmi~zcAtapasthApite 'upayogaM' nirUpaNaM 'abhIkSNaM' punaH punaH karoti, kimarthamityata Aha- 'vAsAirakkhaNaTThA' varSAdirakSaNArtha, AdigrahaNAt zvAdirakSaNArthaM ca, anyAn vA sAdhUn vyApArayati pAtrakarakSaNArthaM yadyAtmanA glAnAdikAryeSu kSaNikaH / kiyantaH punarlepA dIyante ityasya pradarzanAyAha ekko va jahanneNaM dugatigacattAri paMca ukkosaa| saMjamaheuM levo vajjittA gAravavibhUsA // 400 // eko jaghanyena pralepo dIyate madhyamena nyAyena dvau trayazcatvAro vA utkRSTataH paJca lepA dIyante, sa ca saMyamArthaM dIyate, varjayitvA gauravavibhUSe, tatra gauravaM yena mAM kazcidbhaNati yathaitadIyametacchobhanaM pAtramiti, vibhUSA sugamA / idAnIM "dhove puNo levo"tti, amumavayavaM vyAkhyAnayannAha - For Personal & Private Use Only 4 ainelibrary.org Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 145 // Jain Education aNuvate tahavihu savaM avaNintu to puNo liMpe / tajjAya sacoppaDagaM ghaTTagaraiaM tato dhove // 401 // anupatiSThati - aruhyamANe arujjhate, etasmin pAtrake 'tathA'pi' tenApi prakAreNa yadA na rohati tadA sarva lepamapanIya tataH punarlimpati / eSa tAvat khaJjanalepaviSayo vidhiruktaH, idAnIM tajjAtalepavidhiM pradarzayannAha - 'tajjAyasa coppaDagaM' | tasminneva jAtastajjAto - gRhasthasamIpasthasyaivAlAbukasya 'sacoppaDagassa' tailasnigdhasya yadrajaH zlakSNaM cikaNaM lagnaM sa tajjAtalepa ucyate, evaM tajjAtalepaH, sacoppaDaM sasnehaM yatpAtrakaM tad 'ghaTTagaraitaM' ghaTTakena racitaM-masRNitaM ghRSTaM sattataH kAJji - kena kSAlayet / katiprakAraH punarlepaH / ityata Aha--- tajjA yajusilevo khaMjaNalevo ya hoi boDo / muddianAvAbaMdho teNacavaSeNa paDikuTTo // 402 // tajjAtalepo yuktilepaH-pASANAdiH khaJjanalepazveti vijJeyaH / evaM ca yadA tatpAtrakaM pUrvameva bhannaM bhavettadA kiM karttavyamityata Aha- tadA'nyagRhyate pAtrakaM, yadA'bhyasvAbhAvastadA kiM karttavyamityata Aha- 'muddianAvAbaMdhoti tadA tadeva pAtrakaM sIvayati, kena punarbandhema tassIvanIyaM 1, mudrikAbandhena-pranthiSandhena sIbapati yAdRzo mAvi bandho bhavati tatsadRzena gomUtrikAbandhenetyarthaH anyaH stenakacandho gUDho bhavati sa varjito yatastatpAdhakaM tena stenakabandhenAdRDhaM bhavati jhusiraM ca hotitti / idAnImetAmeva gAthAM vyAkhyAnayati, tatra sajjAtakhaJjanalepau vyAkhyAtAveva, idAnIM yuktilepaM pratipAdayatijusI pattharAI paDikuTTho so u sannihI jeNaM / dayakusumAra asalihi khaMjanalevo atha bhaNio // 403 // yuktilepaH punaH prastarAdirUpaH, AdigrahaNAccharkarikAlepo vA, sa ca prastarAdilepaH pratikuSThaH pratiSiddho bhagavadbhi Conal For Personal & Private Use Only lepapiNDe pAtralepanA. ni. 399 403 // 145 // inelibrary.org Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yataH sa samidhimantareNa na bhavati, yatazcaivamato jIvadayArtha sukumAratvAdasannidhiriti ca kRtvA khaJjanalepa ebhiH kAra ruko bhnnitH| Aha-evaM hi sukumAraM lepamicchatastakha vibhUSA bhavati !, uccate, maitadati, yatA saMjamahe levo na vibhUsAe vadaMti titthayarA / saha asahaya diluto sahasAhamme uvaNao u // 4 // 'saMyamahetu' saMyamanimittaM lepa ukto na vibhUSArtha vadanti tiirthkraaH| atra ca saIdRSTAntaH asaIdRSTAntazca / ekami saMnivese do itthiyAo, tANaM ekA saI aNNA asaI, jA sA saI sA attANaM vibhUsaMtI acchA, asaIvi evameva, so saIe bhattArabhattittikAuM uvaNaveso logeNa gaNijai na ya hasijjai, asaIe uNa veso ullaNo loe hasijjai, yatastasyA asau veSo'nyArtha barttate / evamatra satIsAdharmya upanayaH kartavyaH, yathA satyA vibhUSAM prakurvatyA api sA vibhUSA lokenAnyathA na kalpyate evaM sAdhoH saMyamArtha zobhanaM lepayato'pi na vibhUSAdoSa iti // idAnIM mudrikAdibandhAna vyAkhyAnayati, tatsaMbandhaM pratipAdayannAha bhijija lippamANaM littaM vA asaie puNo bNdho| muddianAvAbaMdho na teNaeNaM tu baMdhijjA // 405 // bhidyettallipyamAnaM pAtrakaM vA limpitaM vA sadbhidyata tato'nyasyAbhAve punarapi badhyate-sIvyate, tatra mudrikAbandhasyeyaM sthApanA- naubandhaH punarddhividho bhavati, tasya ceyaM sthaapnaa-64| stenakabandhaH punargupto bhavati, madhyenaiva pAtrakakASThasya davarako yAti tAvadyAvatsA rAjiH sIvitA bhavati, tena 8 stenakabandhena durbalaM pAtraM bhavatyato'sau varjanI-1 yaH / idAnIM sa lepa uttamamadhyamajaghanyabhedena trividho bhavatyata Aha Jain Education na For Personal & Private Use Only Othelibrary.org Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 146 // kharaayasikusuMbhasarisava kameNa ukkosamajjhimajahannA / navaNIe sappivasA guDena lepo alevo u // 406 / / khara iti-kharasannayaM tilatillaM teNa kao ukkoso levo, ayasi - kusuMbhiA teNa ya majjhimo levo, sarisavatelleNa ya jahannao hoi, anena krameNotkRSTo madhyamo jaghanya iti / kaiH punarlepo na bhavatItyata Aha-navanItena sarpiSA ghRtena vasayA guDena lavaNena ca, ebhiH rasairalepaH - ebhirlepo na bhavatIti / ukto dravyapiNDaH, idAnIM piNDasyaikArthikAnyucyantepiMDa nikAya samUhe piMDaNa piMDaNA ya smvaae| samosaraNa nicaya uvacaya cae ya jumme ya rAsI ya // 407 // piNDo nikAyaH samUhaH saMpiNDanaM piNDanA ca samavAyaH samavasaraNaM 'sR gatau' samyag - ekatra gamanaM samavasaraNaM, nicaya | upacayaH cayazca jummazca rAziH piNDArthaH / pratipAdito dravyapiNDaH, bhAvapiNDapratipAdanAyAha duviho ya bhAvapiMDo pasatthao hoi appasattho ya / duga sattadvacaukkaga jeNaM vA bajjhae iyaro // 408 // dvividho bhAvapiNDaH - prazastabhAvapiNDo'prazastabhAvapiNDazca tatrAprazastaM pratipAdayannAha - 'duyasattaaTTha' ityAdi, duviho rAgo ya doso ya sattaviho satta bhayaTThANANi, etAni ca tAni - ihalokabhayaM paralokabhayaM AyANabhayaM akamhAMbhayaM AjIviyAbhayaM maraNabhayaM asilogabhayaM, "ihaparaloyAyANamakamhA AjIvamaraNamasiloe "ti / aTTha kammapayaDIo NANAvaraNAiyAu, ahavA aTTha mayaTThANANi - jAikulabalarUve tavaIssarie sue lAbhe / caubiho kohamANamAyAloharUvo / rAgadveSAveva piNDaH audayiko bhAvo'nantakarmapudgalanirvRttaH piNDaH, evaM saptabhirbhayasthAnairyo janyate karmapiNDaH, eva Jain Educatictional For Personal & Private Use Only lepapiNDe pAtralepanA ni. 404-407 bhAvapiNDe ni. 408 // 146 // ainelibrary.org Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manyatrApi yojyaM, 'yena vA' bAhyena vastunA itaraH-AtmA badhyate karmaNA'STaprakAreNa so'prazastaH / idAnI prazastaM bhAvapiNDaM pratipAdayannAha tiviho hoi pasattho nANe taha dasaNe caritte ya |mottuunn appasatthaM pasatyapiMDeNa ahigaaro||409|| | trividhaH prazasto bhAvapiNDa:-jJAnaviSayaH darzanaviSayaH cAritraviSayazca, tatra jJAnapiNDo jJAnaM sphAti nIyate yena, tathA darzanaM sphAtiM nIyate yena, cAritraM sphAtiM nIyate yena, sa bAhyo'bhyantarazca piNDaH, muktvA'prazastaM prshstpinnddenaadhikaarH|| ayaM ca bhAvapiNDaH kena piNDyate ?-pracurIkriyate, zuddhenAhAropadhizayyAdinA, atra cAhAreNa prakRtaM, sa eva prazasto bhAvapiNDaH, kAraNe kAryopacArAt , jJAnAdipiNDakAraNamasau, sa cAhAra eSaNAzuddho grAhyaH, anena saMbandhenAgatA eSaNA pratipAdyate / athavA pUrvamidamuktaM-'piMDaM ca esaNaM ca vocchaM tatra piNDa uktaH, idAnImeSaNA pratipAdyate, athavA svayame. 4 vAyaM bhASyakRtsaMbandhaM karoti|littaMmi bhAyaNami u piMDassa uvaggaho u kAyo / juttassa esaNAe tamahaM vocchaM samAseNaM // 212 // (bhA0) | lipte bhAjane sati tataH piNDasyopagraho-grahaNaM karttavyaM, kiMviziSTasya piNDasya ?-eSaNAyuktasya, atastAmevaiSaNAM pratipAdayannAhanAmaM ThavaNAdavie bhAvaMmi ya esaNA muNeyavA / dabaMmi hiraNNAI gavesagahajhuMjaNA bhAve // 410 // Jain Education For Personal & Private Use Only elibrary.org Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIjopaniyuktiH droNIyA // 14 // HASSASAROSANSKOG nAmasthApane sugame, dravye-dravyaviSayA, yathA hiraNyAdegaveSaNAM karoti kazcid bhAve-bhAvaviSayA trividhA-gaveSaNeSaNAanveSaNaiSaNA grahaNaiSaNaiSaNA-piNDAdAnaiSaNA grAsaiSaNA / sA ca gaveSaNaiSaNA ebhirairabhigantavyApamANe kAle Avassae ya saMghADae ya uvakaraNe / mattagakAussaggo jassa ya jogo sapaDicakkho // 411 // pramANaM kativArA bhikSArtha praveSTavyamiti, etadvakSyati, 'kAle'tti kasyAM velAyAM praveSTavyaM , bhikSA gaveSaNIyA ityarthaH, 'Avassae'tti Avazyaka-kAyikAdivyutsarga kRtvA bhikSATanaM karttavyaM gaveSaNamityarthaH, 'saMghADae'tti saGghATakayuktena hiNDanIyaM naikAkinA, 'uvagaraNe'tti bhikSAmaTatA sarvamupakaraNaM grAhyamAhozcitsvalpaM, 'mattage'ti bhikSAmaTatA-gaveSayatA mAtrakagrahaNaM karttavyaM, kAyotsargaH-bhikSArtha gacchatA upayogapratyayaH kAryaH, tathA ca yasya yogaH-bhikSArtha gacchannidaM vakti yasya yogo-yena vastunA saha saMbandho bhaviSyati tadgrahISyAmItyarthaH, 'sapaDivakkho'tti sarva evAyaM dvArakalApaH sapratipakSo'pi vaktavyaH, sApavAdo'pItyarthaH / idAnIM bhASyakAraH pratipadametAM gAthAM vyAkhyAnayati, tatra "pamANe"tti vyAkhyAnayanAhaduvihaM hoi pamANaM kAle bhikkhA pavesamANaM ca / sannA bhikkhAyariA bhikkhe dokAla paDhamaddhA // 213 // (bhA0) dvividhaM pramANaM bhavati, 'kAlotti eka kAlapramANaM kAlaniyamaH-velAniyama ityarthaH, tathA'nyadbhikSArthe pravizamAnAnAM pramANe bArAlakSaNaM bhavati, tatra bhikSApravezapramANapratipAdanAyAha-'sannAbhikkhAyariyA bhikkhe do bhikSArtha vArAdvayaM pravizati, ekamakAlasamjJAyAH pAnakanimitta, dvitIyaM bhikSAAkAle pravizatIti / jadi puNa saikkAraM bhikkhA bhAvapiNDaH ni. 409 eSaNAyAM pramANakA|lAvazyakA dibhirgaveSa SaNA bhA. |212 ni. 410-411 bhA. 213 // 147 // dan Educati o nal For Personal & Private Use Only S inelibrary.org Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parija karei tato khettaM camaDhijai uDDAho va havai, jahA gasthi eesiM bhikkhAhiMDaNe niyamo, tamhA doNNi vArAu hiMDiyavaM, eyaM ca puvabhaNiyameva-puNo puNo pavisaNe sahubakulANi camaDijatitti, teNa bhAsakAraNa bahuvArA pavisaNe dosA na dNsiaa| uktaM bhikSApravezavArApramANaM, bhikSAkAlapratipAdanAyAha-kAle paDhamaddhA' kAla iti bhikSAkAlastasmin pravizitavyaM, tathA 'paDhamaddhA' iti prathamapauruSyAM yadarddha tasmiMzca bhikSArtha pravinitamyaM, u kAlapramANam / AreNa bhadapaMtA bhaGga uTThavaNa bhaMDaNa padosA / dosINapaurakaraNaM ThaviyagadosA ya bhaImi // 214 // (bhA.) - yadi punararddhapauruSyA Arata eva-pratyUSasi eva bhikSArtha pravizati tato bhadrakakRtA ete doSAH "uDhavaNaM bhaMDaNapaosA' uTThAvaNaM pasuttamahilAe karei, jahA pabatiyagA AgayA taM udvettA desutti, ahavAsA AlasseNa na udvei tao bhaMDaNaMkalaho hojA, athavA sA ceva paosejA, pradveSaM gcchtiityrthH| 'dosINapaurakaraNaM'ti so ceva gihavaI imaM bhaNaijahA ee tavassiNo rattiM ajimiA ettAhe chuhAIyA aho samatiregaM raMghijjAsu jeNa eyANapasaravelAe AgayANaM hoitti / tathA 'ThaviagadosA yatti sthApanAkRtAzcaivaM doSA bhavanti // sAMprataM prAntakRtadoSakathanAcAhaadAgamaMgalaM vA umbhAvaNa khiMsaNA haNaNa pNte| phiDiuggameya ThaviyA bhagacArI kilissnnpaa||215||(bhaa0) | gihavaI ghare atthi, tao pasare sAhU Agao, taM daTTaNa ya gihavaI imaM bhaNijjA-aho me adAgamiva adhiTThANaM 6 diTuM, amaMgalaM cAsau gRhapatirmanyate sAdhudarzanaM, tatazcaivaM ohAvaNA-paribhavo havai, tathA khiMsaNA vA bhavati, jahA ete poTTapUraNatthameva pavaiyA, AhaNaNA vA paMte-prAntaviSaye bhavati / evaM tAkpratyUSasveva pravizatAM doSA uktAH / For Personal & Private Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 148 // 'phiDie ' tti athApagatAyAM - atikrAntAyAmarddhapauruSyAM bhikSArthaM pravizati tatazca yadi bhadrako bhavati tata evaM bravIti - yaduta adyadivasAdArabhya yathA iyatI velA rAddhasya bhaktasya bhavati tathA karttavyaM, tatazca udgamadoSaH - AdhAkarmAdidoSaH, 'Thaviya'tti athavA yaduddharati tattvayA'dyadivasAdArabhya sAdhvarthaM sthApanIyaM, tatazcaivaM sthApanAdayo doSA bhadrakaviSayA bhavanti, athAsau gRhapatirbhadrako na bhavati tataH 'cArI' iti tatazcAvelAyAM bhikSArthaM praviSTamevaM prAnto bravItiyadutAyaM cArIbhaNDikaH kazcid anyathA ko'yaM bhikSAkAla iti, nAyaM pratyUSakAlo nApi madhyAhnakAla iti, 'kilasaNa'tti tathA avelAyAM bhikSAnimittaM praviSTasya kleza eva paryaTanajanitaH paraM na tu bhikSAprAptiH, tamhA dosINavelAe caiva uyareyavaM / idAnIM madhyAhnasyArata eva yadi bhikSAmaTati tataH ko doSaH ? ityata Aha bhikkhassavi ya avelA osakkahisakkaNe bhave dosA / bhaddagapaMtAtIyA tamhA patte care kAle // 216 // bhA0 ) bhikSAyA avelAyAM yadi pravizati tato yadi bhadrakaH 'osakkaNaM'ti yA'sau randhanavelA tAM madhyAhnAdArata eva kAra - yati yena sAdhorapi dIyate, evaM tAvadbhikSAvelAyAmaprAptAyAM hiNDato doSAH, atha punarnivRttAyAM bhikSAvelAyAmaTati tataH 'ahisakaNe' tti randhanavelAM tAmucchUra eva karoti yena sAdhorapi bhaktaM bhavati, evamete doSA bhadrake bhavanti, 'paMtAdIya'tti prAntakRtAstu doSAH pUrvavadraSTavyAH bhANDiko'yamiti brUte prAntaH, tasmAtprApta eva kAle caredvikSAM na nyUne'dhike vA / "kAle "tti gayaM, idAnIM "Avassae "tti vyAkhyAyate - Jain Educationonal For Personal & Private Use Only pramANakAlAdibhirga veSaNaiSaNA bhA. 214216 // 148 // nelibrary.org Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACCORECAUSAMROSAGAROO Avassaga soheuM pavise bhikkhassa sohaNe dosA / uggAhiavosiraNe davaasaIe ya uDDAho // 217 // (bhA0) avazyaM karttavyamAvazyaka-kAyikAvyutsargarUpaM zodhayitvA kRtvetyarthaH, tato bhikSArtha pravizet , asodhane Avazyakasya doSA bhavanti, kathaM?-'uggAhiyavosiraNe'tti yadyasau sAdhuH udAhitena-gRhItenaiva pAtrakeNa vyutsRjati tata uDDAhaH, atha tatpAtrakamanyasya sAdhoH samarpya yadi vyutsRjati tatazca dravasyAsati-abhAve sati 'uDDAho' upaghAto bhavati / aidUragamaNaphiDio alahaMto esaNaMpi pellejjA / chaDDAvaNa paMtAvaNa dharaNe maraNaM ca chakkAyA // 218 // (bhA0) | athAsau atidUraM gamanaM karoti sthaNDile tataH 'phiDio'tti bhraSTaH san bhikSAvelAyA bhikSAmaprApnuvanneSaNAmapi 'prerayet' atikrAmayet, athavA tatraiva kvacidgRhAsanne vyutsRjati tataH 'chaDDAvaNa'tti sa gRhapatistadazuci chaDDAveti, tyAjayatItyarthaH, athavA paMtAvaNaM-tADanaM kazAdinA karoti, arthataddoSabhayAddharaNaM karoti purISavegasya tato maraNabhayaM bhavet, vyutsRjatastu SaTkAyavirAdhaneti, sthaNDilAbhAvAt / 'Avassae'tti gayaM, 'saMghADae'tti vyAkhyAyateekANiyassa dosA itthI sANe taheva pddinniie|bhikkhvisohi mahatvaya tamhA sabitijae gamaNaM ||41||daarN| yadi saGghATakopetaH san bhikSATanaM na karoti tata ekAkina ete doSAH-strIkRtaH zvajanitaH pratyanIkajanitaH bhikSA|vizuddhirekasya na bhavati tathA vratopaghAto bhavati tasmAtsadvitIyena gantavyam / iyaM ca pratidvAragAthA, idAnIM bhASyakAraH pratipadaM vyAkhyAnayati jain Education a l For Personal & Private Use Only Mainelibrary.org Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoSadroNIyA vRttiH niyuktiH // 149 // RRRRRRRRR saMghADaeNagahaNe dosA egassa itthiyAu bhave / sANe bhikkhuvaogaM saMjamaAegayaradosA // 219||(bhaa0)| | gaveSaNaiSa 'saGghATakasya' saGghATakasaMyogasya 'agrahaNe' akaraNe doSA ekAkinaH strIkRtA bhavanti, ekAkinaM dRSTvA sAdhu kadA- rANAyAM saMghA cidgRhNIyAt / 'itthi'tti gayaM, 'sANe tti vyAkhyAyate-zunyuphyogaM yadi dadAti tataH saMyamaviSayo doSaH, atha bhikSA- TitvaM bhA. yAmupayogaM dadAti tata AtmopaghAtadoSaH, evamekAkinaH pravizataH zunIkRto doSo bhavatIti, yathAsaGkhyaM caitad vyAkhye 217-221 yaM / 'sANe'tti gayaM, idAnIM 'paDiNIe'ci vyAkhyAyate | ni. 412 doNNi udurisatarA egotti haNe pduttttpddinniie| tigharamahaNe asohIaggahaNa pdosprihaannii||220|| (bhA0) dvau sAdhU bhikSAmaTantau pratyanIkasya duSpradhRSyatarau bhavataH-duHkhena paribhUyete durjayatarau ityrthH| 'egotti haNe' ekAkinaM punadRSTvA hanti pradviSTaH san pratyanIkastasmAtsaGghATakena gantavyaM / 'paDiNIe'tti gayaM, idAnIM 'bhikkhAvisohitti bhaNNai-yadA sa ekAkI kvacitpATake bhikSArtha praviSTaH samakameva ca gRhatrayAnnirgatA bhikSA gRhNato bhikSAyA azuddhirbhavatiAhRtadoSo bhavati, yata IpathikAM zodhayituM na zaknoti, atha tatraikAM bhikSAM gRhNAti yasyAmupayogo dattaH tata itarasya bhikSAdvayasyAgrahaNe 'paosa'tti te bhikSAdAtAraH pradveSaM gaccheyuH, yadutAsmAkamayaM paribhavaM karoti yena nAsmadIyaM 6 gRhNAti, 'parihANi'tti agrahaNe ca parihANirbhavati bhikSAyA gacchasya vA tenAgRhItena 'bhikkhavisohittigayaM, idAnIM // 149 // 'mahatvaya'tti vyAkhyAyatepANivaho tisa gahaNe pauMjaNe koMTalayassa bitiyaM tu teNaM ucchaddhAI prigghonnesnngmhnne||221||(bhaa0) CACACAR Jain Educat on For Personal & Private Use Only A inelibrary.org Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ triSu gRheSu yaugapadyAgatAM bhikSAM yadA gRhNAti tadA prANivadhaH kRto bhavati, tatazca prathamavatabhaGgaH, tathA cAsI ekAkI kauTalaM jyotiSa nimittaM vA prayuGkte, tatazca anRtasya niyamenaiva sambhavo yatastatropaghAtakaramavazyamucyate, upadhAtajanaka cAnRtaM taduccAraNe dvitiiyvrtbhnggH| teNaM ucchuddhAI' atha tatra gRhe ekAkI praviSTaH san ucchuddhaM-vikSiptaM hiraNyAdi pazyati tatazca tadgRhNAti, ekAkino mohasaMbhavAt , 'teNaM ti tataH stainyadoSastRtIyavratabhaGga ityarthaH, tathA kadAci dekAkI aneSaNIyamapi gRhNIyAt , tatastasminnaneSaNIye gRhIte parigrahakRto doSaH, caturthavratamatra pRtham noktaM, madhyamatIrthakanirANAM parigraha eva tasyAntarbhAvAt , kila nAparigRhItA strI bhujyata iti, pazcimasya tu tIrthakRtaH pRthak caturtha vrataM, tanma tena caturthavratabhaGgaM darzayannAhavihavA pautthavaiyA payAramalabhaMti dahamegAgIdArapihANaya gahaNaM icchamaNicche ya dosA u // 222 // (bhA.) | vidhavA strI, dhavo-manuSyaH sa vinaSTo yasyA iti samAsaH, tathA proSitabhartRkA, tathA yA pracAraM na labhate-niruddhA dhriyate, sA evaMvidhA triprakArA strI ekAkinaM sAdhuM praviSTaM dRSTvA gRhe dvAraM DhaGkayitvA gRhNIyAt , tatra yadyasau tAM striya| micchati tataH saMyamabhraMzaH atha necchati tata uDDAhaH, saiva strI lokasya kathayati, yadutAyaM mAmabhibhavatIti, ttshcoddddaahH| pratidvAragAthA vyAkhyAtA / kaiH punaH kAraNairasau ekAkI bhavati ?, tabAhagAravie kAhIemAille alasa luddha nimme / dullabhaattAhiThiya amaNunnecA asNghaaddo||413|| daargaahaa| 'gAracie'tti garveNa labdhisaMpanno'hamitikRtvA ekAkIbhavati, tathA 'kAhIe'tti bhikSArtha praviSTo dharmakathAM karoti CRICALGAORAGARIKARACK HASSASSICAISUUS dan Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 15 // mahatI velAM tiSThati tatastena saha na kazcitprayAti tatazcaikAkIbhavati, tathA mAyAvAnekAkIbhavati, sa hi zobhanaM bhu- gaveSaNaiSaktvA'zobhanamAnayati, sa ca dvitIyaM necchatyata ekAkIbhavati, 'alasa' anyena saha prabhUtaM paryaTitumasamarthastata ekA-zANAyAM saMghA kyevAnIya bhakSayati, gacchavaiyAvRttye'lasaH sa ekAkIbhavati, 'luddha'tti lubdho vikRtIH prArthayati, tAzca dvitIye sati na zakyante prArthayitumata ekAkIbhavati, nirddharmaH aneSaNIyaM gRhNAti tato dvitIyaM necchati, 'dullabha'tti durlabhe durbhikSe 222-224 ekAkIbhavati, tatra hi ekaika eva gacchati yena pRthak pRthag bhikSA labhyate, tathA 'attAhiDiya'tti AtmAdhiSThito ni. 433 ekAkitve yadAtmanA labhate tadAhArayati attaladdhiutti jaM bhaNiaM, athavA amanojJo-na kazcitpratibhAti raTanazIlatvAttatazcaikAkI doSAH | hiNDate, evamasaGghATako bhavati / idAnIM etAmeva gAthAM bhASyakAro yAkhyAnayati| saMghADagarAyaNio alddhiomoylddhisNpnno| jehagga paDiggahagaMmuha gAravakAraNA ego|| 223 ||(bhaa0) ___ kasyacitsaGghATakasya yo'sau ratnAdhika:-paryAyajyeSThaH 'aladdhikatti alabdhikaH-labdhirahitaH 'oma'tti paryAyalaghudvitIyaH sa ca labdhisaMpannaH, tato yo'sau paryAyeNa laghurlabdhimAn sa bhikSAmaTannagrato gacchati ratnAdhikazca pRSThato vrajati, punazca maNDalyAM bhojanakAle AcAryA evaM bhaNanti, yaduta jyeSThAryasyAgrataH patagRhaM muJca, punarasau omarAiNio cinta| yati, yadutAsyAM velAyAmayaM jyeSThAryaH saJjAto na tu bhikSAvelAyAM jyeSThAryaH saJjAtaH, ahaM labhe yAvatA jyeSThAryasya prathama // 150 // | samarpyate, tatazcAnena garvakAraNena ekAkI bhavati-ekAkyeva hiMDati / 'gAravie'tti gayaM, 'kAhI'tti vyAkhyAyatekAhIu kahei kahaM biio vArei ahava gurukahaNaM / evaM so egAgI mAillo bhaddagaM bhuMje // 224 ||(bhaa0) SECRECOMCOLOROSONGS For Personal & Private Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o0 26 bhikSArthaM praviSTaH kathako dharmakathAM kurvannAste, tatazca tasya dvitIyo vArayati - mA kRthA dharmakathAM glAnAdayaH sIdantIti, athavA''gatya guroH kathayati yadutAyaM dharmakathAM kurvastiSThati, gururapi taM nivArayati, yadi vArito'pi kathayati tadA sa evamekAkyeva saMjAyate / 'kAhie'tti gayaM, mAyAvI bhadrakaM bhuGkte ata eva ekAkI gacchati // 'mAille' tti gayaM, 'alase'tti vyAkhyAyate-- alaso ciraM na hiMDai luddho ohAsae vigaIo / nimmo NesaNAI dullahabhikkhe va egAgI // / 225 // ( bhA0 ) alasazciraM na hiNDate katipayAM bhikSAM gRhItvA''gacchati / 'alase' tti gayaM 'luDo'tti bhaNNati, lubdho vikRtI: prArthayate, tatazcaikAkyeva yAti / 'luddhe' tti gayaM 'Niddhammetti bhaNyate, nirdharmA aneSaNIyAdi gRhNAti, aparasAdhupreritazcaikAkIbhUyaivATati / 'Niddhametti gayaM, 'dullabhe'tti bhaNyate, durbhikSe - durlabhabhikSAyAM saMghATaM necchati ekAkyeva bhikSayati, tatacaikAkyeva bhavati, 'dullabhe' tti gataM, 'attAhiTThiya'tti vyAkhyAyate-- attAhiTThiyajogI asaMkhaDIo va'NiTTha savesiM / evaM soegAgI hiMDai uvaesa'NuvadesA // 226 // ( bhA0 ) AtmAdhiSThitena labdhena bhaktAdinA yujyata iti AtmAdhiSThitayogI attaladdhio ityarthaH, sa ekAkI bhavati / 'a tAhiTThie' tti gayaM, 'amaNunne' tti vyAkhyAyate - 'asaMkhaDio vasNiTTha savesiM'ti kalahakArakaH sarveSAmaniSTaH san tatazcaikAkI kriyate, evamebhiH kAraNairekAkyasau hiNDate, upadezena anupadezena vA, upadezena guruNA'nujJAtaH anupadezenaguruNA'nuktaH / vyAkhyAtaM saGghATakadvAram adhunopakaraNadvAramucyate For Personal & Private Use Only inelibrary.org Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P NAK zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 15 // sabovagaraNamAyA asahU AyArabhaMDageNa saha / nayaNaM tu mattagassA na ya paribhogo viNA kajje ||227||(bhaa0) gaveSaNaiSa| tatrotsargataH sarvamupakaraNamAdAya bhikSAgaveSaNAM karoti, athAsau sarveNa gRhItena bhikSAmaTitumasamarthastata AcAra- NAyAekA | kitvaM bhA. bhaNDakena samaM, AcArabhaNDaka-pAtrakaM paTalAni rajoharaNaM daNDakaH kalpadvayaM-aurNikaH kSaumikazca mAtrakaM ca, etadgRhItvA|8 225-228 yAti / 'uvagaraNe'tti gayaM, idAnI mAtrakagrahaNapratipAdanAyAha-nayanaM mAtrakasya karoti bhikSAmaTana , na ca tasya mAtrakasya pramANAdIkAryeNa vinA saMsaktAdinA paribhogaH kriyate / 'mattae'tti gayaM, 'kAussagga'tti vyAkhyAyate |nisapratiApucchaNatti paDhamA biiyA paDipucchaNAya kaayvaa| AvassiyA ya taiyA jassa ya jogo cauttho u|228 (bhA0) pakSANi ni. 414 paDhama Apucchai, yaduta-saMdisaha uvaogaM karemi, esA paDhamA, uvaogakarAvaNioM kAussaggaM, ahahiM ussAsehiM namokAraM ciMtei, tato namokkAreNa pAreUNa bhaNati-saMdisaha, Ayario bhaNai-lAbho, sAhU bhaNai-kahatti, esA paDipucchA, tato Ayario bhaNai-tahatti, tao 'AvassiyAe jassa ya jogo'tti jaM jaM saMjamassa uvagAre vaTTai taM taM geNhissAmi 'jassa ya jogo'tti vyAkhyAtam / idAnImetAnyeva pramANAdIni dvArANi sapratipakSANyabhidhIyante, tatra yaduktaM pramANadvAre-vArAdvayaM praveSTavyaM, tasya pratipakSa ucyate, vArAtrayamapi pravizati, kimarthamata Aha // 151 // AyariyAINaTTA omagilANaTTayA ya bahaso'vi / gelannakhamagapAhuNa atippae'ticchie yAvi // 414 // AcAryAdInAmarthAya bahuzo'pi vArAH pravizati, omo-bAlastadartha (glAnArtha ca) bahuzaH pravizati / pramANayatanoktA, Jain Education Internationa For Personal & Private Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SUSISUUSASUSOSASA idAnIM yaduktaM kAladvaye praveSTavyaM tatpratipakSa ucyate, glAnakSapakapAghUrNArthamatipratyUSasyapi pravizati tathA 'aticchie vAvitti atikrAntAyAmapi bhikSAvelAyAM pravizati bhushH|| aNukaMpApaDiseho kayAi na hiMDeja vA na vA hiMDe / aNabhogi gilANaTThA aavssg'sohittaannN||415|| dAraM | sa ca pratyUSasyeva praviSTaH kasmiMzcid gRhe glAnArtha, labdhaM ca tattena tatra, tatazca gRhapatiH punarbhaNati anukampayA, yaduta punarapi tvayA glAnArthamasyAM velAyAmAgantavyaM, tatazcAsau sAdhuH pratiSedhaM karoti, kathaM ?, taM gRhasthamevaM bhaNati, yaduta pratyUSasi zvaH kadAcidahaM hiMDejA kadAcinna hiMDejatti, evaM bhaNaMteNa AgaMtukA uggamadosA parihariyA havaMti na ca prativedhaH kRto bhavati / uktA kAlayatanA, adhunA''vazyakayatanocyate-kadAcidasau sAdhuranAbhogena 'Avazyaka' kAyikA-| vyutsargalakSaNamakRtvA glAnArtha tvaritaM gtH| AsannAu niyatte kAli pahuppaMti dUrapattovi / apahuppaMte tatto ciya egu dhare vosire ego // 416 // tata AsannAtsaJjAtakAyikAdyAzaGko nivarttate, kAlo.pahuppai yadi tato dUragato'pi nivarttate, atha nivartamAnasya kAlo na pahuppai 'tattocia' tata eva yato bhikSArtha gatastata eva vyutsRjati, katham ?, ekaH sAdhurbhAjanaM dhArayati | |ekastu vyutsRjati kAyikAdi / bhAvAsanno samaNunna annaosannasaDDavejaghare / sallaparUvaNavejo tattheva parohaDe vAvi // 417 // athavA "bhAvAsannaH' asahiSNuratyantaM bhavati tataH samanojJA yadi tatra kSetra AsannA anyasmin pratizraye tatastatra Jain Education For Personal & Private Use Only MAM.Jahelibrary.org Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 152 // pravizya vyutsRjati / 'aNNa' tti athAsamanojJAstatrAsannAstatastadvasatau pravizya vyutsRjati, tadabhAve'vasannAnAM vasatau vyutsajati tadabhAve zrAddhagRhe, tadabhAve vaidyagRhe vyutsRjati, tatra ca vaidyagRhe prarUpayati yaduta 'tiNNi sallA mahArAya ' ityevamAdi, tatazcAsau vaidyaH smArine grantha evaM bhaNati 'ettheva tti atra pazcAdgRhe vyutsRja, 'parohaDe vA' gRhasya pazcAdaGgaNe vyutsRjati, yato'sau madhyapradezaH, sa ca narapateH parigrahaH tataH kalahAdirna bhavati / uggahakAIyavajraM chaMDaNa vavahAru labbhae tattha / gAravie pannavaNA tava caiva aNuggaho esa // 498 // tadabhAve gRhasthasatke'vagrahe parigRhIte tasminnapi vyutsRjati, kathaM 1, kAyikAvarja purISamutsRjannapi kAyikIM na vyutsRjati / kiM kAraNaM 1, jao chaDDaNe vavahAro labbhai, jadi gihattho bhaNejjA - chaDDehi, to na chaDDei, vavahAraM rAule karei / jahA cANakkae'vi bhaNiaM - 'jai kAiyaM na vosirai tato adoso' / ayamitthaMbhUtastatra vyavahAro labhyate, tataH kAyikAM na vyutsRjati / uktA''vazyakayatanA, adhunA saGghATakayatanocyate, tatra ceyaM pratidvAragAthopanyastA''sIt "gAraviekAhI" tyevamAdikA, tasyA yatanocyate, tatra "gAravie" ttyasya padasya yatanAmAha - 'gAravie pannavaNA' yo'sauomarAyaNiko labdhyA garvitaH sannekAkI bhavati tamAcAryo dharmakathayA prajJApayati, yaduta tavaivAyamanugraho yattvadIyalabdhyupaSTambhena svAdhyAdi kurvantIti / gAraviyajayaNA gayA, evamidamupalakSaNaM varttate, anyeSAmapi kathikamAyAvialasalubdha nirddharmANAM prajJApanA karttavyA / idAnIM durlabhapadavyAkhyAM kurvannidamAha - For Personal & Private Use Only pramANAdInisapratipakSANi ni. |415-418 // 152 // Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jai doNha ega bhikkhA na ya vela pahuppae tao ego / savevi attalAbhI paDisehamaNunnapiyadhamme // 419 // | yadi tatra kSetre paryaTatAmekaiva bhikSA dvayorapi labhyate na ca kAlaH paryApyate-na ya pahuppai tadA ekAkina eva hiNDante / durlabhayatanoktA, idAnIM attAhir3hiyayatanocyate-yadi te sarva eva khaggUDA attaladdhiyA hoiumicchaMti tadA''cAryaH pratiSedhaM karoti, atha kazcitpriyadharmA Atmalabdhiko bhavati tata AcAryo'nujJAM karoti, tatazcaivamekAkI bhavati, attAhiTiajayaNA bhaNiyA, amaNuNNayatanAM pratipAdayannAha.. amaNunna annasaMjoiyA u satvevi NecchaNa vivego / bahuguNatadekadose esaNabalavaM nau vigiMce // 420 // ___ yadyasau 'amanojJaH' raTanazIlastato'nyasya saMyojyate tena saha hiNDate, atha sarva eva necchanti tatastasyAmanojJasya vivekaH-parityAgaH kriyate, athAsau bahuguNasaMpannaH kintu sa evaiko doSaH raTanazIla iti eSaNAyAM ca balavAMstato nAsau hai parityajyate / bhaNiyA amaNuNNajayaNA, adhunA yaduktam-"egANiyassa" ityevamAdi teSAM yatanocyate, Aha-kiM punaH kAraNamutkrameNa khyAdInAM padAnAM yatanocyate ?, ucyate, garvitakathikAdayaH prajJApitAH santaH kAraNavazAdekAkino'pi bhikSAmaTanti, tatazcaikAkinAmaTatAM yadyapi strIkRtA doSA bhavanti tathA'pi tatreyaM yatanA, idAnIM yA gAthopanyastA''sIt yaduta "egANiyassa dosA" ityAdikA, tatra yatanAM pratipAdayannAha itthIgahaNe dhammaM kahei vayaThavaNa gurusamIvaMmi / iha cevovara rajU bhaeNa mohovasama tIe // 421 // evaM tasyaikAkino gatasya sataH strIgrahaNe sati-striyA gRhItaH san dharmakathAM karoti, yaduta narakagamanAya maithunAseve Jain Education For Personal & Private Use Only S ulelibrary.org Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyuktiH pramANAdInisapratipakSANi ni. 419-423 zrIogha- hatyevamAdikAM, atha kathite'pi dharme na muJcati tato bhaNati yaduta vratAni gurusamIpe sthApayitvA''gacchAmIti, esadabhi dhAya nazyati, atha tathA'pi na labhyate gantuM tato bhaNati ihaivApavarake vratamokSaNaM karomIti tatra ca pravizati, ullambanArtha droNIyA vRttiH rajju ca gRhNAti, tatastena bhayena kadAcinmohopazamo bhavati, mohanaraso bhayena hiyate, athaivamapi na muJcati tato viyata eveti / uktA strIyatanA, idAnIM shvaadiytnocyte||15|| sANA goNA iyare parihara'NAbhogakuDakaDanIsA / vAraha ya daMDaeNaM vArAve vA agArehiM // 422 // __ zvAno gavAdayazca yeSu gRheSu tAni pariharati, athAnAbhogena kathamapi praviSTaH pratyanIkaizca gRhItumArabdhastataH kuDyakaTanizrayA tiSThati, kuDyaM kaTaM vA pRSThe karoti agrato daNDakena vArayati agArairvA vArayati / uktA zyayatamA, idAnIM paDiNIyayatanocyate paDiNIyagehavajaNa aNabhogapaviThTha bolamikakhamaNaM / majjhe tiNha gharANaM uvaoga kareu geNhejA // 423 // | ekAkinA pratyanIkagRhe na praveSTavyaM, athAnAbhogena praviSTaH pratyanIkaizca grahItumArabdhastaso bolaM karoti-pucchadhyayati yena loko milati, tata Akule niSkAmati / uktA pratyanIkayatanA, adhunA bhikSAvizodhiyatanocyate-madhye sthisatrayANAmapi gRhANAmupayogaM dattvA pakathA sthitAnAM bhikSAM gRhNAti, uktA bhikSAvizodhiyatanA, adhunA paJcamahAvratayatano|cyate, tatra bhikSAyAmupayogaM dadatA prANAtipAtasaMrakSaNaM kRtameva, idAnI dvitIyamahAvratayatanAM pratipAdanAyAha // 153 // Jain Education a l For Personal & Private Use Only om.janelibrary.org Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SASSAASAASAASAASAS beMTala puTTho na yANe AyannAtINi vajjae ThANe / suddhaM gadhesa uMcha paMcAiyAre prihrNto||424 // veNTalaM-nimittAdi pRSTaH sannevaM bhaNati-na jAne, evaM bhaNatA dvitIyamahAvratayatanA kRtA bhavati / idAnIM tRtIyamahA-12 vratayatanAM darzayannAha-'AyaNNAINi vajae ThANe' tatra bhikSArtha praviSTa AkIrNAdisthAnaM parivarjayet , yatra hiraNyAdi vikSiptamAste tadAkIrNasthAnaM tacca sAdhunA varjanIyaM, evaM tRtIyamahAvratayatanA kRtA bhavati / idAnIM paJcamamahAvratayatanA pratipAdayannAha-'zuddham' udgamAdidoSarahitaM 'gaveSayati' anveSayati 'uJchaM' bhakaM paJcApyatIcArAn rakSan / uktA paJcamamahAvratayatanA, caturthamahAvratayatanA tUktaiva, "itthiggahaNe dharma" ityevamAdinA, uktA saGghATakayatanA, idAnImupakaraNayatanApratipAdanAyAha___ jahanneNa colapaTTo vIsaraNAlU gahAya gacchejjA / ussagga kAu gamaNe matsayagahaNe ime dosA // 425 // | utsargastAvadbhikSArtha gacchatA sarvamupakaraNaM gRhItvA gantavyaM, yastu vismaraNAluH sa jaghanyena colapaTTakamAdAya gacchati, upalakSaNaM cAtra colapaTTako'nyathA pAtrakaM paTalAni rajoharaNaM daNDakaM kalpadvayaM ca gRhItvA gacchati / uktopakaraNayatanA, idAnI mAtrakayatanAM pratipAdayannAha-mAtraka gRhItvA gantavyaM, agRhItvA votsargamiti-upayogaM kRtvA brajati, atha mAtrakaM na gRhNAti gacchaMstatazca mAtrakAgrahaNe ete ca doSAH vakSyamANAH, atra ca yadutsargagrahaNaM kRtaM tadvidhipradarzanArtha na tu punaH svasthAnamiti / idAnI mAtrakAgrahaNe doSAn pradarzayannAha- . Jain Education ! For Personal & Private Use Only Aahelibrary.org Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH pramANAdI| nisapratipakSANi ni. 424-426 bhA. 229231 // 154 // Ayarie ya gilANe pAhuNae dullahe sahasalAbhe / saMsattabhattapANe mattagagahaNaM aNunnAyaM // 426 // AcAryArtha glAnArtha prAghUrNakArtha vA durlabhaM vA kiJcillabhyate tadartha, 'sahasA' akasmAtkiJcitkadAcillabhyate tadartha, tathA saMsaktabhaktapAnagrahaNArtha mAtrakagrahaNamanujJAtam / idAnImetAmeva gAthAM bhASyakAro vyAkhyAnayatipAuggAyariyAI kaha giNhau mattae agahiyaMmi / jA esi virAhaNayA davabhANe jaM daveNa viNA // 229 // (bhA0) ___ prAyogyamAcAryAdInAM va gRhNAtu mAtrake agRhIte sati ?, agrahaNAcca yA teSAmAcAryAdInAM virAdhanA sA tenAGgIkRtA bhavati, athaivaM manyase dravabhAjane gRhNAtu tatazcaivaM drave'gRhIte tena vinA yA virAdhanA sA. tadavasthaiva, AdinahaNAd glAnaprAghUrNakA api vyAkhyAtA eva / dullahadacaM va siyA ghayAi giNhe uvaggahakaraM tu / paura'nnapANalaMbho asaMthare kattha ya siyA u // 230 // (bhA0) durlabhaM vA dravyaM ghRtAdi 'syAt bhavet tatastatra ghRtAdi gRhyate yata upagrahaM karoti-avaSTambhaM karoti tat , sahasA-Aka smikapracurAnnapAnalambhaH syAttataH asaMstaratAM pravajitAnAmAtmAnaM kRcchreNa yApayatAM kutracit syAgrahaNamiti / tathA ca saMsattabhattapANe mattaga soheu pakkhive uvari / saMsattagaM ca NAuM parihave sesarakkhaTThA // 231 // (bhaa0)| saMsaktabhaktapAnagrahaNe sati mAtrake 'zodhayitvA' pratyupekSya saktukAJjikAdi pAtrakasyopari prakSipet / atha tatpAnakAdi gRhItaM mAtrake kintu azuddhasaMsaktaM jAtaM, tatazcaivaM jJAtvA vidhinA tasminneva kSaNe pariSThApayati, kimartha 1, zeSabhakta8 rakSaNArtha, mA bhUttadgandhena zeSasyApi saMsaktiH syAt , tasmAnmAtraka grahItavyaM, ebhizca kAraNairna gRhNAti // 154 // Jaln Education iran For Personal & Private Use Only Melibrary.org Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |gelannakajjaturio aNabhogeNaM ca litta aggahaNaM / aNabhogagilANaTThA ussaggAdINi navi kujjA // 427 // | glAnakAryeNa tvarito gataH tatazcaivaM na gRhNAti, anAbhogena vA nirgato yadi, liptaM vA lepena tat mAtraka yadi, tatazcaivAgrahaNaM mAtrakasya saMbhavatIti / uktA mAtrakayatanA, idAnIM utsargayatanApratipAdanAyAha-anAbhogena utsarga-upayogaM na kuryAt , glAnArtha vA tvarita utsarga na kuryAt, AdigrahaNAdAvazyakaM ca na kuryAditi / utsargayatanoktA, idAnIM "jassa jogo" asya vidhirucyatejassa ya jogamakAUNa niggamo na labhaI tu saccittaM / na ya vatthapAyamAI teNNaM gahaNe kuNasu tamhA // 428 // - jassa ya joga' ityevaM 'akRtvA' abhaNitvA nirgataH san evaM 'na labhate' na bhavatyAbhAvyaM 'sacittaM' pravrajyArthamupasthitaM gRhasthaM, nApyacittaM vastrapAtrakAdi, atha yasya yoga ityevamakRtvA gRhNAti tataH stainyaM bhavati, tasmAtkuru | yasya yoga ityevam / so Apucchi aNunnAo saggAme hiMDa ahava paragAme / saggAme sai kAle patte paragAmi vocchAmi // 429 // ___ ApucchaNA NAma 'saMdisaha upaogaM karemitti, bitiyA paDipucchaNA-kaha giNhAmitti, gurU bhaNai-tahatti, yathA pUrvasAdhavo gRhNantItyarthaH, evamasau anena krameNa pracchane kRte satyanujJAta AvazyakIM kRtvA yasya ca yoga ityevamabhidhAya nirgatya svagrAme hiNDate, athavA 'paragrAme' samIpagrAme, tatra svagrAme yadi hiNDate tataH 'sati kAle' prAptAyAM bhikSAvelAyAmi| tyarthaH, idAnIM paragrAme vakSyAmi hiNDato vidhim *PAKISTANISASI Jain Education For Personal & Private Use Only ww.janelibrary.org| Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANAdI| nisapratipakSANi ni. 427-429 | paranAme | bhikSA ni. 430-432 zrIoSa- purato jugamAyAe gaMtUrNa anngaamvaahitthio| taruNe majjhimathere nava pucchAo jahA heTTA // 430 // niyuktiH purato yugamAnaM nirIkSamANo 'gatvA' anyagrAma saMprApya bahirvyavasthitaH pRcchati-kiM vidyate bhikSAvelA'tra grAme uta droNIyA vRttiH na?, kAn pRcchatItyata Aha-taruNaM madhyama sthaviraM, ekaikasya traividhyAnnava pRcchAH karttavyAH, yathA'dhastAtpratipAditasta thaivAtrApi nyAyaH, tatra taruNaM strIpuMnapusakaM madhyamaM strIpuMnapusakaM sthaviraM strIpuMnapuMsakamiti / evaM pRSTvA yadi tatra bhikSAvelA // 155 // tatkSaNa eva tataH ko vidhirityata Aha pAyapamajaNapaDilehaNA u bhANavuma desakAlaMmi / appatte'viya pAe pamaja yatte ya pAyadugaM // 431 // tatra hi grAmAsanne upavizya pAdapramArjanaM karoti, kiM kAraNaM ?, tatpAdarajaH kadAcitsavisaM bhavati kadAcinmizraM lagnaM bhavet , grAme ca niyamAdacittaM rajo'taH pramArjayati, punazca pratyupekSaNAM karoti pAtradvitayasya-patanahasya mAtrakasya ca, evaM 'dezakAle' bhikSAvelAyAM prAptAyAM karoti, athAdyApi na bhavati bhikSAkAlastatastasminnaprApte bhikSAkAle pAdau pramArTi, tatastAvadAste yAvadbhikSAkAlaH prAptaH, tatastasmin prApte sati tasyAM velAyAM pAtradvitayaM pratyupekSata iti / evamatI| dApAtradvitayaM pratyupekSya grAme pravizan kadAcicchramaNAdIni pazyati tatastAn pRcchati, etadevAha samaNaM samaNi sAvagasAviyagihi annatithi bahi pucche| atthiha samaNa? suvihiyA siDhe tesAlayaM gcche||432|| PI zramaNaM zramaNIM zrAvaka zrAvikAM gRhasthamanyatIrthikAn vA bahirdRSTvA pRcchati, etAnanantaroktAn sarvAn dRSTvA pRcchati roti, athAdyApi nasati tasyAM velAyAM pAtavAha // 155 // For Personal & Private Use Only Jain Education Mahelibrary.org Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ana santi zramaNAH, kiMviziSTAH 1-zobhanaM vihitameSAmiti suvihitAH-zobhanAnuSThAnAH, tatazcaiteSAmanyatamena kathite IPI sati tatasteSAmeva-zramaNAdInAM 'AlayaM' AvAsaM gacchet / tatasteSAM AlayaM prApya kiM karoti ? ityAha samaNuNNesu paveso bAhiM ThaviUNa anna kiikammaM / khaggUDe sannesuM ThavaNA ucchobhavaMdaNayaM // 433 // ___ yadi hi te samanojJAH-ekasAmAcArIpratibaddhAstatasteSAM madhye pravizati anye-asamanojJA bhavanti yadi tato bAhyata | upakaraNaM sthApayitvA pravizya 'kRtikarma' dvAdazAvarttavandanaM dadAti, atha te saMvignapAkSikA avasannA bhavanti tato bahirvyavasthita eva vandanaM kRtvA'bAdhAM pRcchati, atha te 'avasannAH' khaggUDaprAyAstato bahirevopakaraNaM sthApayitvA punazca pravizya teSAmucchobhavandanaM karoti / gelanAi abAhA pucchiya sayakAraNaM ca dIvettA / jayaNAe ThavaNakule pucchai dosA ajayaNAi // 434 // | evaM sarveSveteSvanantaroditeSu samanojJAdiSu pravizya glAnAdyabAdhAM pRSTvA svakIyamAgamanakAraNaM 'dIpayitvA' nivedya 'yatanayA' madhuravAgalakSaNayA, yadivA vakSyamANalakSaNayA sthApanAkulAni pRcchati / ayatanayA pRcchato doSaH vakSyamAjANalakSaNo yato'to yatanayA pRcchati / etAni tAni sthApanAkulAni dANe abhigamasaDDe saMmatte khalu taheva micchatte / mAmAe aciyatte kulAi jayaNAi dAyaMti // 435 // A dAnazrAddhako'bhigamazrAddhako-yatra kAraNe Apanne pravizyate samyaktvadharakulaM mithyAtvakulaM mAmAkaH-mA mama samaNA gharamaiMtu tatkulaM 'aciyattaM' adAnazIlaM kulaM, etAni kulAni te vAstavyAstasya sAdhoryatanayA darzayanti / For Personal & Private Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA paragrAme zramaNAdisthA panAkulapRcchA ni. 433-437 vRttiH // 156 // sAgAri vaNima suNae goNe punne duguNchiykulaaii| hiMsAgaM mAmAgaM savapayatteNa vajejA // 436 // / sAgArikaH-zayyAtarastadgahaM darzayanti, tathA vaNImao-daridrastadgRhaM darzayanti, tatraitadartha na gamyate, sa hi daridro'sati bhakke lajAM karoti, yadvA yatkiJcidasti taddattvA punarAtmArtha randhanaM karoti, tathA zvA yatra duSTo gRhe tacca, gaurvA yatra duSTo gRhe tacca, 'puNNe'tti puNyArtha yatra bahu randhayitvA zramaNAnAM dIyate, athavA pUrNa yadgRhasthairbahubhistacca darzayanti, jugupsitaM-chimpakAdi tacca, hiMsAga-saukarikAdigRhaM tacca mAmAkaM coktaM, etAni darzitAni santi sarvayatnena pariharttavyAnIti / idAnIM yaduktaM 'yatanayA sthApanAkulAni pRcchanIyAni kathanIyAni ca tatpratipAdanAyAha|vAhAe aMgulIya va laTThIi va ujjuo Thio sNto| na puccheja na dAejA paJcAvAyA bhave dosA // 437 // | bAhuM prasArya gRhAbhimukhaM na darzayanti nApi pRcchati, tathA'GgalyA yaSTyA na pRcchati nApi kathayati, RjuhAbhimukhaH |sthito na pRcchet sAdhu pi darzayed , yatastatra doSAH, kiMviziSTAH?-pratyapAyajanitA bhavanti / ke ca te pratyapAyAH? ityAha|agaNINa va teNehi va jIviyavavarovaNaM tu paDiNIe / kharao khariyA suNhA Nahe vaTTakkhure saMkA // 438 // __ yayA dizA sAdhunA bAhuM prasArya gRhaM pRSTaM tena bAhvAdi prasArya tatkathitaM gRhaM kadAcidagninA dagdhaM bhavati tatazca gRhapatistaM sAdhumAzaGkate, yaduta tena sAdhunA'nyasya sAdhoyastane'hani darzitamAsIttadyadi tatkRto'yaM ghAtaH syAt, nAnyaH, stenakairvA muSitaM bhavati jIvitavyaparopaNaM vA gRhasthasya pratyanIkena kRtaM bhavati tata AzaGkA sAdhorupari bhavati, kadAcidvA 'khariyatti vyakSarikA-karmakarI naSTA bhavati, 'kharao' vyakSaro vA-karmakaraH prAyo nazyati, suNhA vA-nuSA // 156 // Jain Education a l For Personal & Private Use Only ww.jamhelibrary.org Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / itazca sthApanAkulapaya gaNadharameraM aikamAlampakAdigRhaM sUtako kenacitsaha gatA, eteSu naSTeSu satsu sAdhorupari zaGkA bhavati, yaduta tatkRto'yaM ghAta iti, 'vRttakhuraH' azvapradhAnaH kenacidapahRto bhavettatazca sAdhorupari bAhvAdinA darzayataH zaGkA bhavati // idAnIM yAni pratikuSTakulAni kathitAni tAnyebhirabhijJAnairvajayati paDikuTakulANaM puNa paMcavihA thUbhiA abhinnANaM / bhaggagharagopurAI rukkhA nANAvihA ceva // 439 // teSAM pratikuSThakulAnAM paJcavidhA stUpikA'bhijJAnaM bhavati, bhagnagRhasamIpAdau vA tathA gopurasamIpe bahirantarvA vRkSA nAnAvidhA abhijJAnaM pratiSiddhakulAnAm / itazca sthApanAkuleSu na praveSTavyaM, yataH ThavaNA milakkhuneDu aciyattagharaM taheva paDikuTuM / evaM gaNadharameraM aikkamaMto virAhejA // 440 // __ sthApanAkulAni tathA 'milakkhU' mlecchagRhaM tathA aciyattagRhaM tathA 'pratikuSTaM' chimpakAdigRhaM sUtakopetagRhaM vA, eteSu na praveSTavyaM, iyaM 'gaNadharamerA' gaNadharasthitistatazcaitAM maryAdAM pravezenAtikrAman virAdhayati darzanAdi / AhapratikuSTakuleSu pravizato na kazcit SaDjIvavadho bhavati kimarthaM parihAra iti ?, ucyate chakkAyadayAvaMto'vi saMjao dullahaM kuNai bohiM / AhAre nIhAre duguMchie piMDagahaNe y||441|| sugamA // navaram -AhAranIhArau yadyaguptaH san karoti, 'jugupsiteSu' chimpakAdiSu yadi piNDagrahaNaM karoti tato durlabhAM bodhi karotIti / nanu ca ye iha jugupsitAste caivAnyatrAjugupsitAstataH kathaM pariharaNaM karttavyaM ?, ucyate je jahi duguMchiyA khalu pacAvaNavasahibhattapANesu / jiNavayaNe paDikuTA vajeyatvA payatteNaM // 442 // karakaAA%% mo0 27 Jain Education a l anal For Personal & Private Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 157 // ye 'smina' viSayAdau jugupsitAH pravrajyAmaGgIkRtya vasatimaGgIkRtya tathA bhaktaM pAnaM cAGgIkRtya te tatra varjanIyAH, tattha padhAvaNaM pratItya avarundhikA Na patrAvaNajoggA vasahibhattapANesu joggA, vasahimaGgIkRtya jugupsito bhaMDANa vADao tattha vasaI na kIrai, jato tattha gAiyavanacciyabaeNa asajjhAyAdi hoi, padyAvaNabhattapANesu puNa juggo, tathA bhaktapAnagrahaNeSu jugupsitAni sUtakagRhANi pavAvaNesu ya, tANi puNa vasahiM aNNattha davAveMti, aNNANi puNa tihivi dosehiM duDANi kammakarAINi, ete jinavacanapratikuSTA varjanIyAH prayalena / athavA pazcArddhamanyathA vyAkhyAyate, padmAvaNe duguMchiyA ete aTThArasa purise vIsaM itthIsu dasa napuMsesuM / pacAvaNAe ee durgachiyA jiNavaramayaMmi // 443 // pAvaNe jiNavayaNe paDisiddhA, vasahiduguchiyA osaNNA amaNuNNA vA, bhattapANevi ete ceva, ete jinavacanapratikuSTAH / doseNa jassa ayaso AyAso pavayaNe ya aggahaNaM / viSpariNAmo appacao yaM kucchA ya uppajje // 444 // sarvathA yena kenacit 'doSeNa' nimittena yasya saMbandhinA 'ayaza:' azlAghA 'AyAsaH' pIDA pravacane bhavati, agra haNaM vA vipariNAmo vA zrAvakasya zaikSakasya vA tanna karttavyaM, tathA'pratyayo vA zAsane yena bhavati yadutaite'nyathA vadanti anyathA kurvanti evaMvidho'pratyayo yena bhavati tanna karttavyaM, tathA jugupsA ca yenotpadyate yaduta varAkakA ete dayAmanakA | stadevaMvidhaM na kiJcitkAryam / yastu punarevaM karoti tasyedamuktaM bhagavatA-- paNamaNapetassa tassa niddhaMghasassa luddhassa / bahumohassa bhagavayA saMsAro'NaMtao bhaNio // 445 // Jain Education helational For Personal & Private Use Only gaveSaNaiSaNAyAM pratikuSTakulavajanaM ni. 439-445 // 157 // www.ainelibrary.org Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanamanapekSamANasya tasya 'niddhandhasasya' niHzukasya lubdhasya bahumohasya bhagavatA saMsAro'nanta ukta iti / tathA na | kevalaM bahumohasyaitadbhavati yo'pyanyastasyApyevaM kurvato'nanta eva saMsAraH, etadevAha - jo jaha va taha va laDaM giNhaha AhArauvahimAIyaM / samaNagaNamukkajogI saMsArapavaDao bhaNio // 446 // sugamA // evaM tAvajjJAnavatAmapi doSa:, ye tu punarAcAryeNa muNDitamAtrA agItArthA eva muktAste sutarAmajJAnAdeva eSaNAdi na kurvanti etadevAha - esaNamaNesaNaM vA kaha te nAhiMti jiNavaramayaM vA / kuriNamiva poyAlA je mukkA pavaImettA // 447 // sugamA || navaraM 'kuriNaMmi' mahati araNye 'poyAlA' mRgAdipotalakAsta iha yUthapatinA muktAH santo vinazyanti evaM te'pIti / evaM tAvadAcAryadoSeNaivaMvidhA bhavanti, ete tu svadoSeNa bhavanti, ke ca te ?, ata Aha-gacchaMbhi kei purisA sauNI jaha paMjaraMtaraniruddhA / sAraNavAraNacajhyA pAsatthagayA paviharati // 448 // gacche kecit puruSA niruddhAH santaH zakunIva paJjarAntaraniruddhA, te 'sAraNavAraNacaiyA' sAraNaM prasarpaNaM saMyame tena, 'sR gatau' ityasyedaM rUpaM athavA sAraNaM smAraNaM vA saMyamaviSayaM, vAraNaM - doSebhyo nivAraNamiti evaM niruddhAH santaH 'caitA' | tyAjitAH santaH pArzvasthAdiSu praviharanti / tivihovaghAyameyaM pariharamANo gavesae piMDaM / duvihA gavesaNA puNa dadde bhAve imA dave // 449 // evaM trividhasya jJAnadarzanacAritrasyopadhAtabhUtaM piNDaM 'pariharana' parityajan kiM kurvIta ? ata Aha 'gavesae' gaveSayed For Personal & Private Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 158 // anveSayet kaM ? - tameva 'piNDaM' saMyamopakAriNaM / idAnIM sA gaveSaNA dvividhA- dravyato bhAvatazca, dravyatastAvad 'imA' vakSya| mANalakSaNA / kA cAsau vakSyamANA ?, socyate - vasaMtapuraM nAma nagaraM jiyasattU rAyA dhAriNI devI, sAya appaNo cittasabhaM aigayA kaNagapiTThimige pAsai, sA ya gubiNI, tesu kaNagapiTThamigesu dohalo samuppaNNo, ciMtei ya-dhannAo tAo jAo | eesiM cammesu suvaMti maMsANi ya khAyaMti, sA teNaM DohaleNaM aNavaNijjaMteNa dubalA jAyA, raNNA ya puMcchiyA, kahiyaM ca tIe, tAhe raNNA purisA ANattA, vaccaha kaNagapiTThe mige geNhaha, tesiM puNa migANaM sIvaNNiphalANi AhAro, tayA ya sIvaNNINaM akAlo phalassa, tAhe kittimANi kaNikkAphalANi kAuM gayA aDavIe, tattha ya puMjayapuMjayA sIvaNNINaM heTThA ThavaMti, tAhe kuraMgehiM diTTha, gayA ya jUhavaissa sAheMti, tAhe te migA AgayA, jo tesiM ahivaI so bhaNai -acchaha tumbhe pecchAmi tAva appaNA gaMtuM, diDaM ca teNaM, kahiyaM ca tANaM jahA keNai dhuttimA kayA amha gahaNatthaM, jeNa akAlo sIvaNNiphalANaM, aha bhaNai - akAlevi havaMti ceva phalANi, taM saccaM, kiM tu Na puMjayA hotA, aha bhaNaha vAteNa tahA kayA taNNa jao purAvi evameva vAyA vAryatA na uNa puMjaya puMjaehiM phalAI kayAi ThiyANi tA Na gacchAmo tattha, evaM bhaNie kei tattha ThiyA, aNNe puNa asaddahaMtA gayA, tattha ya baMdhaNamaraNAI pAviyA, je uNa ThiyA te sacchaMdaM vaNesu suhaM modaM - ti / esa ego dito, bitio bharaNai - eko rAyA, teNa ya hatthigahaNatthaM purisA bhaNiyA, jahA geNhaha hatthI, te bhAMti - jattha hatthI caraMti taM nalavaNaM sukaM gimhakAleNa, to tattha araNNe arahaTTo kIrai, rAiNA tahatti paDivaNNaM, tehiMpi tattha gaMtUNa tahattikayaM ullUhaM ca nalavaNaM hariyaM jAyaM, tAhe jUhavazNA diDaM, nivArei niyakalahage, jahA vidi For Personal & Private Use Only epaNAbhAvesasAraH ni. 446449 dravyagaveSaNAyAM vAna ragajayUthadRSTAntau // 158 // Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - HORARARARAARRR yameyaM gayakulANaM jayA rohaMti nalavaNA, ettha puNa akAleNa, aha bhaNiha pANiyaM pabhUyaM nijjharesu vaTTai teNa nIlA, dataM na, aNNayAvi jeNa kAraNena bahuMyaM pANiyaM hutaM na uNa nIlA nalavaNA, tA acchaha mA ettha pavisaha, evaM bhaNiyA je tattha ThiyA te pauraNNapANiyaesu suhaM viharaMti, je puNa na ThiyA te vArIsu baddhA hammaMti aMkusapahArehiM / esa bitio diTThato // esA dabagavesaNA, imA ya bhAvagavesaNA-loguttamaNhavaNAIsu miliyANaM sAhUNaM keNai sAvaeNaM bhaddaeNaM vA AhAkammANi bhakkhANi raillayANi, bhoyaNaM vA keNai sAhuNo daTuM bhaddaeNa kayaM, tattha ya aNege nimaMtiyA, aNNANaya pabhUyaM dijai, so ya bhaddao ciMtei-eyaM dadruNa sAhUNo AgamissaMti, AyarieNa taM nAyaM, tato sAhU nivArei, mAtesu alliyaha, tAhe kei suNaMti kei na suNaMti, jehiM suyaM te pariharaMti, te ya aMtapaMta kulesu hiMDaMti, arihaMtANaM ca ANA ArA hiA paraloge mahaMtasuhANaM AbhAgiNo jAyA, jehiM puNa Na suyaM te tahiM bhoyaNe gayA arahatANaM ca ANAbhaMgo kao aNegANaM ca jammaNamaraNANaM AbhAgiNo jAyA / adhunA'mumevArtha gAthAbhirupasaMharannAha|jiyasattudevicittasabhapavisaNaM knngpitttthpaasnnyaa| Dohala dubala pucchA kahaNaM ANA ya purisANaM // 450 // sIvannisarisamodagakaraNaM sIvannirukkhaheDhesu / AgamaNa kuraMgANaM pasatthaapasatthauvamA u|| 451 // viiyameyaM kuraMgANaM, jayA sIvanni sIdaI / purAvi vAyA vAyaMti, na uNaM puMjagapuMjagA / / 452 // __ sugmaaH|| navaraM prazastopamA yairvRthapatermataM kRtaM, aprazastA ca yaina kRtaM, navaraM jayA sIvaNi sIyaI phltiityrthH|| hatthigahaNaMmi gimhe arahaTTehi bharaNaM tu sarasINaM / acudaeNa nalavaNA abhirUDhA gayakulAgamaNaM // 453 // SAHAR Jain Education internal For Personal & Private Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH vAnaragajadRSTAntagAthAH ni. 450-454 snAnAdikhUpanayaH ni. 425 // 159 // BECAREERA viiyameyaM gayakulANaM, jahA rohaMti nalavaNA / annayAvi jharati sarA, na evaM bahuodagA // 454 // sugame, navaraM 'bharaNaM ca sarasINaM ti mahaMti sarAMsi sarasya ucyante tAsAM bharaNam // pahANAIsu viraiyaM AraMbhakaDaM tu dANamAIsu / AyariyanivAraNayA apasatthitare uvaNao u // 455 // snAnAdiSu viracitaM kiJcidbhaktaM, Arambhe vA bhojane dAnAdi kizcitpravartitaM, tatrAcAryoM nivAraNAM karoti / ayaM cAprazastasyetarasya copanaya uktaH / ahavA imA bhAvagavasaNA-dhammaruI nAma aNagAro so jyeSThAmUle jyeSThamAsaityarthaH tihiM AyAvei aTThamaM ca karei, so ya pAraNae saggAme na hiMDai annaM gAmaM vaccai, tattha ya vaccaMtaM sAhuM daddUNa ekA devayA AuTTA, koMkaNagarUvAdi to viucai, tAhe rukkhaheTThA aNukaMpAe lAueNaM kaMjiyassa bharieNaM acchai, tAheM taM sAhuM anbhAsagaM dadrUNa ego bhaNati tumaM piba kaMjiyaM, tAhe sobhaNaialAhi mama pIeNaM tAhe sobhaNai-ko uNa evaM vahihI tamhA sAhussa dijau, tAhe bIo bhaNai-dehi vA chaDDehi vA, tao teNaM soaNagAro nimaMtio bhaNio ya-tubbhe imaM geNhaha, tAhe so bhagavaM davao khettao kAlao bhAvao ya gavasai, davao imaM kajiyaM sIyalaM surahiM ca, khettato imAe aDavIe ko dei ?, kAlato jeTThamAso, etthavi dukkhaM dAuM, bhAvao hadutuddacitteNa nimaMteti, taM ettha kAraNeNa bhaviyacaM, tAhe so uvautto heTThA pecchaI jAva bhUmIe pAyA na laggati, uvari pecchai acchINi aNimisANi, tAhe devatti nAUNa vajiyaM // ahavA vayarasAmI diTuMto, vayarasAmI AyariehiM samaM vAsArattaM egaMmi nagare Thio, tattha ya sattAhavaddale na koi sAhU NIi, sovi bhagavaM * Daharao Na NIti, tassa puSasaMgaiyA devA AgayA, te hi tattha vaNiyavesaM kAUNa bharaehiM AgaMtUNa abbhAse ThiA, tehiN| // 159 // dain Educati o nal For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattha aNegarUvaM uvakkhaDiyaM, ujjuttA akalijjatA ya gatA nimaMtaMti sAhuNo, te bhAMti - esa khuDDulao geNhaDa, tAhe so AyariyasaMdiTTho payaTTo jAva ajjavi varisai, tAhe tehiM devehiM sabaM vaddalaM uvasaMhariyaM, Agao taM paesaM, devehi ya vIhikkUro dAumAraddho pUsaphalaM mAhurayaM ca, so bhagavaM uvautto ko kAlo vANiyagANaM ettha AgamaNe, ejja vA akAle vAsaM na uvasamei to kiha AgayA ?, imo ya paDhamapAuso kato vIhiNo pUsaphalaM vA ?, evaM ciMtaMto heTThA uvariM ca nirUvei jAva bhUmIe pAyA na laggaMti aNimisANi acchINi tao gujjhagatti vajjei, tAhe devA satthaM sAharitA vaMdaMti namasaMti, pasaMsati dhanno'si bhayavaM !, tattha ya se veDa biladdhiM nabhogamaNaladdhiM ca deMti, tAhe gayA devA / esA bhAvagavesaNA / amumevArtha gAthAbhirupasaMharati, tatra niyuktikAraH kathAnakadvayamapi upasaMharannAha - dhammarui ajjavayare laMbho veubviyassa nabhagamaNaM / jeTThAmUle aTTama uvariM heTThA va devANaM // 456 // dharmaruciranagArastathA''ryavayarasvAmI lambho vaikurvikalabdherna bhogamanalabdhezca tasyaiva, tathA jyeSThAmUle jyeSThamAsa ityarthaH, dharmaruciraSTamabhaktena sthito'nyasmin grAme gacchan devena dRSTaH, sa ca bhagavAnadhastAdupari copayogaM dattvA punazca na gRhI| tavAnakalpyamiti / idAnIM bhASyakAro dharmarucikathAnakamupasaMharannAha-- AyAvaNa'TTameNaM jeTThAmUlaMmi dhammaruiNo u / gamaNa'nnagAmabhikkhaTTayA ya devassa aNukaMpA // 232 // ( bhA0 ) koMkaNarUva viuccaNa aMbila chaDDema'haM piyasu pANaM / chaDDehittiya biio taM giNha muNitti uvaogo // 233 // (bhA0) taNhAchuhAkilaMtaM dahUNaM kuMkaNo bhaNai sAhuM / ujjhAmi aMbakaMjiya ajjo ! ginhA hi NaM tisio // 234 // ( bhA0 ) For Personal & Private Use Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 160 // soUNa koMkaNassa ya sAhU vayaNaM imaM viciMtei / gavisaNavihie niuNaM jaha bhaNiaM saGghadaMsIhiM // 235 // ( bhA0 ) gavisaNagahaNa kuDaMgaM nAUNa muNI u muNiyaparamattho / Aha DarakkhaNa heDaM uvauMjai bhAvao niuNaM // 236 // (bhA0 ) ukkosadavakhettaM ca araNNaM kAlao nidAho u / bhAve haTTapahaTTho hiTThA uvariM ca uvaogo // 237 // ( bhA0 ) dahUNa tassa rUvaM acchinivesaM ca pAyanikkhevaM / uvauMjiUNa puSiM gujjhigamiNamoti vajjei // 238 // ( bhA0 ) gaveSaNA gahanameva gahvaramityarthaH tajjJAtvA muniH // utkRSTametadravyaM kAJjikaM surabhi kSetrato'raNye kuto'sya sambhavaH ?, zeSaM sugamaM // dRSTvA ca 'tasya' devasya rUpaM varjayatIti saMbandhaH / idAnIM bhASyakAra eva vayarasvAmikathAnakamupasaMharannAha - sattAhavaddale puvasaMgaI vaNiyavirUvavakkhaDaNaM / AmaMtaNa khuDDa gurU aNunavanaM biMdu uvaogo // 239 // (bhA0) saptAhavardale pUrvasaGgatikadevo virUparUpaM - anekaprakAraM uvakkhaDittA AmantraNaM kSullasya kRtavAn, guruNA cAnujJAtaH pravRttazca punazca bindupatanAtsthito, devena copasaMharitaM, punazca vayarasvAminA upayogo dattaH / esA gavasaNavihI kahiyA bhe dhIrapurisapannattA / gahaNesaNaMpi eto vocchaM appakkharamahatthaM // 457 // sugama // tatra yaduktaM 'ita Urddha grahaNaiSaNAM vakSye' iti, tatpratipAdayannAha - nAmaM ThevaNAdavie bhAve gahaNesaNA muNeyacA / dave vAnarajUhaM bhAvaMmi ya ThANamAINi // 458 // arsat grahaNaiSaNA sA caubihA - nAmagrahaNaipaNA sthApanAgrahaNaiSaNA dravyagrahaNaiSaNA bhAvagrahaNaiSaNA ca jJeyA, nAmagrahaNai Jain Education onal For Personal & Private Use Only bhAvagaNeSaNAyAM dharmakacivairasvA minau ni. 456 bhA. 232-239 upasaMhAraH ni. 457 dravyagrahaNai paNAyAM vAnarakUlaM ni. 458 // 160 // anelibrary.org Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNA sugamA, tatra sthApanAgrahaNaiSaNA dvividhA - sadbhAvasthApanAgrahaNaiSaNA citrakarmaNi sAdhurgrahaNaiSaNAM kurvan darzyate, asa| dvAvasthA panAgrahaNaipaNA'kSAdiSu tatra dravyagrahaNaiSaNA Agamato noAgamatazca, Agamato grahaNai NApadArthajJaH tatra cAnupayuktaH, noAgamato jJazarIrabhavyazarIre tathA jJazarIra bhavyazarIravyatiriktadravyagrahaNaiSaNAyAM vAnarayUthaM, bhAvagrahaNaiSaNAyAM tu sthAnAdIni bhavanti, etaduktaM bhavati - bhAvagrahaNaiSaNAM kurvan vivakSite sthAne tiSThati, dAtRprabhRtIni ca parIkSate bhAvagrahaNaiSaNAyAM tatra dravyagrahaNaiSaNAyAmidamAkhyAnakam -- ekaM varNa tattha vAnarajUhaM parivasai, kAleNa ya taM parisaDiyapaMDupattaM jAyaM, unhakAle tAhe jUhavaI bhanai- aNNaM vaNaM gacchAmo, tattha tesiM jUhavaI aNNavaNaparikakhaNatthaM dunni va tiNNi va paMca va sattava payaTTai, vacca ha vaNaMtare joeha, tAhe gayA egaM vaNasaMDaM pAsaMti pauraphalapuSpaM, tassa vaNassa majjhe ego mahaddaho, taM daNa haTThatuTThA gayA jUhavaiNo sAhaMti tAhe jUhavaI sabesiM samaM Agao, tAhe taM varNa rukkheNa rukkhaM paloei, tAhe taM vaNaM suddhaM, teNa bhaNiyA- khAyaha vaNaphalAI, jAhe te tattha dhAyA tAhe pANiyaM gayA, tAhe so jUhavaI dahassa pariperaMtehiM paloei jAva oyaraMtANi payAni dIsaMti nIsaraMtANi na dIsaMti, tAhe bhaNaiesa daho sAvAo tA mA ettha tIraTThiyA majjhe vA upari ya pANiyaM piyaha kiM tu nAleNa piyaha, tattha jehiM suyaM tassa vayaNaM te pupphaphalANaM AbhAgiNo jAyA, evaM ceva Ayario tANaM sAhUNaM AhAkammudde siyANi samosaraNaNhavaNAisu pariharAvei uvAeNa phAsUyaM giNhAvei jahA na chalijjaMti AhAkammAiNA tahA karei, tattha putrakayANi khIradahighayAINi tArisANi giNhAvei akayAkAriyAsaMkappiyANi, tattha je AyariyANaM vayaNaM suNaMti te pariharaMti te acireNaM .. For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSS zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 16 // pada, uttaraMtaM na dIsaha / viyarai tesi payAraM carihaNa samaM tahiM gacche / kAleNaM kammakkhayaM karehiMti, je Na suNaMti te bhaNaMti ete tumhArayA asadvikalpAH, kiM kAraNaM eyaM na dhippaMtitti ?, vAnaradRSTA ntagAthA: evaM asuNetA aNegANaM jAiyavamariyavayANaM AbhAgiNo jAyA // idAnImamumevArtha gAthAbhiH pradarzayannAha ni.459parisaDiyapaMDupattaM vaNasaMDaM dadda annahiM pese / jahavaI paDiyarie jUheNa samaM tahiM gacche // 459 // sayamevAloeuM jUhavaI taM vaNaM samaM tehiM / viyarai tesi payAraM cariUNa ya te dahaM gacche // 460 // bhAvagrahaNaioyaraMtaM payaM daTuM, uttaraMtaM na dIsai / nAleNa piyaha pANIyaM, esa nikAraNo dho|| 431 // SaNAyAMsthA sugamAH, navaraM 'paDiyarie' nirUvie // navaraM 'viyaraI' dadAti 'teSAM' vAnarANAM 'pracAraM' aTanamutsaGkalayati // evaM nAdIni tAbadravyagrahaNaiSaNA, bhAvagrahaNaiSaNA ebhiArairanugantavyA ni. 462 ThANe ya dAyae ceva, gamaNe gahaNAgame / patte pariyatte pADie ya guruyaM tihA bhave // 462 // dAraM // tatra piNDagrahaNaM kurvatA vakSyamANaM sthAnatritayaM pariharaNIyaM, tadyathA-AtmopaghAtikaM pravacanopaghAtikaM saMyamopaghAtikaM ceti / tathA piNDagrahaNaM kurvatA dAtA parIkSaNIyaH-yo'vyaktAdirUpo na bhavati, tathA dAturgamanaM nirUpaNIyaM bhikSArthamabhyantaraM pravizato bhikSAM ca dattvA gacchato gamanaM nirUpaNIyaM, 'gahaNaM'ti sa bhikSAdAtA yasmAd haNDikAdisthAnAnahaNaM bhikSAyAH karoti tannirIkSaNIyaM, sa dAtA tAM bhikSA gRhItvA'bhyAgacchannirUpaNIyaH, 'patte'tti prAptasya dAtustasya hasta udakAo na veti nirUpaNIyaH, athavA 'patte'tti pAtraM-sthAnaM yasmin bhikSA AdAya gRhastha AgataH kaDucchukAdi tannirIkSaNIyaM, athavA pattetti prAptaM dravyamodanAdi nirUpayati pariyatte'tti parAvRttamadhomukhaM sthitaM bhikSAM dadato dAtuH kaDucchukAdikaMgAra // 16 1 // Jain Education The national For Personal & Private Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |tata nirUpayati kadAcidadakA bhavati, 'pADie'tti pAtitazca pAtrake piNDo nirUpaNIyaH,'guruyaM ti gRhasthabhAjanaM sthAlyA|di gururbhavati, kadAcittavyaM guDAdi gurubhavati, pASANAdivA bhaNDakasyopari yo dattaH, tathA 'tiha'tti trividhaH kAlo vaktavyaH, bhAvazca-prazastAprazastarUpo vktvyH|idaaniiN bhASyakAraH pratipadaM vyAkhyAnayati, tatrAdyAvayavavyAkhyAnAyAha-| AyA pavayaNa saMjama tivihaM ThANaM tu hoi nAyavaM / goNAi puDhavimAI niddhamaNAI pavayaNami // 240 // (bhA0) trividhamupaghAtasthAnaM bhavati, tadyathA-AtmopaghAtikaM pravacanopaghAtikaM saMyamopaghAtikaM ceti, tatra yathAyogaM gavAdibhirAtmopaghAtikaM bhavati pRthivIkAyAdibhiH saMyamopaghAtikaM bhavati niddhamaNAdi-nagarodakopaghasarAdi upaghAtasthAnaM pravacanaviSayaM bhavati / tatra gavAdibhiH kathamAtmopaghAto bhavatIti darzayannAhagoNe mahise Ase pellaNa AhaNaNa mAraNaM bhavai / daragahiya bhANabhedo chaDDuNi bhikkhassa chakkAyA // 463 // calakuDapaDaNakaMTagabilassa va pAsi hoi AyAe / nikkhamapavesavajaNa goNe mahise ya Ase ya // 464 // / yadA gomahiSyAdisthAne sthito bhikSAM gRhNAti tato mahiSyazvAdipreraNaM-vikSepaNaM AghAto vA mAraNaM tatkRtaM bhavati AtmavirAdhanA, arddhagRhItAyAM bhikSAyAM 'bhAjanabhedaH' pAtrakabhedo bhavati, tatazca bhikSAyAH 'chaDune' projjhane SaDapi kAyA virAdhyante, iyaM saMyamavirAdhanA / athavA'nena prakAreNAtmavirAdhanA bhavet-tatra bhikSAgrahaNasthAne kadAciccalaM kuDyamAsanne bhavati tatastatpatanajanita AtmopaghAto bhavati, kaNTakA vA tatra bhavanti, bilasya vA 'pArce' Asanne tatsthAnaM Jain Education internat For Personal & Private Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha- niyuktiH droNIyA vRttiH // 16 // bhavati tatazcAtmavirAdhanA / tathA niSkramaNapravezasthAnaM gomahiSAvAdInAM varjayitvA tiSThati bhikSAgahaNArtha / tathA prakA--da grahaNaiSaNArAntareNa saMyamopaghAtaM darzayannAha yAMsthAnadvA| puDhavidagaagaNimAruyatarutasavajami ThANi ThAijjA / ditI va heDa uvariM jahA na ghaTTei phalamAI // 465 // rani.463- pRthivyudakAgnimArutatarutrasairvarjite sthAne sthAtavyaM, yathA vA bhikSAM prayacchantI gRhasthI 'adho' bhUmau 'upari' ca nIvA 466 bhA. 240 dAtRdau na saGghaTTayati phalAdi tatra praveze sthito gRhNAti / idAnI pravacanopaghAtapradarzanAyAha dvAraM ni.. hA uccAre pAsavaNe siNANa AyamaNaThANa ukuruDe / niddhamaNamasuimAI pavayaNahANI vivajejA // 466 // 131 467-468 prazravaNasya uccArasya snAnasya Acamanasya ca yatsthAnaM tathA kajjatthokuraTikAsthAnaM tathA nirddhamanasthAnaM-upaghasarasthAnaM 6 yatra vAzuci prakSipyate sthAne, eteSu sthAneSu bhikSAM gRhNataH pravacanopaghAto bhavati, tataH sarvaprakAraiH pravacanahAni-hIlanAM / varjayet / ukta sthAnadvAram , adhunA dAtRdvAramucyate, tatra caitAni dvArANi___avattamapahu dhere paMDe matte ya khittacitte ya / ditte jakkhAiDe karacarachanne'ndha Niyale y|| 467 / / tddosgushvinniibaalvcchkNddNtpiisbhjNtii| kattI piMjatI bhaiyA dagamAiNo dosA // 468 // 'avyaktaH' aSTAnAM varSANAmadho bAlaH, sa yadyapi bhikSAM dadAti tathA pa na gRhyate, tathA aprabhuryastasya hastAnna gRhyate, // 162|| tathA sthavirahastAt 'paNDakAt' napuMsakahastAt , matto yaH surayA pItayA tasya hastAnna gRhyate, kSiptaM cittaM yasya draviNAdyapahAre sati cittavibhramo jAtaH, tathA dIptaM cittaM yasyAsakRcchatruparAjayAdyutkarSeNAtivismayAbhibhUtasya cittahAso jAtaH Jain Education a l For Personal & Private Use Only K ibrary.org Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AESARKESARSESAKAL yathA mattulyo nAstIti, tathA yakSAviSTaH' pizAcagRhItaH karacchinnaH caraNacchinnaH andhazca nigaDitazca yaH, tvgdossH-kusstthiiyH| tathA gurviNyA hastAt tathA bAlavatsA-zizupAlikA yA, kaNDantI brIhyAdi,tathA piSantI godhUmAdi,tathA bharjayantI yavadhAnyAdi, tathA keSAzcitpATho bhuJjantI, tathA karttayantI sUtraM, piJjayantI rutaM, etebhyo gAthAdvayopanyastebhyo dAtRbhyo'vyaktA-15 dibhyaH piJjayantIparyantebhyo hastAnna grAhyA bhikSA, 'bhaiya'tti bhajanA vikalpanA'tra karttavyA, etaduktaM bhavati-kadAcide-11 tebhyo'vyaktAdibhyaH piJjayantIparyantebhyo dAtRbhyo hastAd gRhyate kadAcit na gRhNAtyapi, 'dagamAiNo dosA' eteSu bhuJjAnAdidAtRSu AcamanodakaprojjhanadoSaH, avyaktAdiSvaneke upghaataadyH| pratidvAragAthAdvayametat , idAnIM bhASyakAraH pratipadaM vyAkhyAnayati, tatrAdyAvayavapratipAdanAyAha kappaDhigaappAhaNadinne anno'nnagahaNapajjataM / khaMtiyamaggaNadinnaM uDDAhapadosacArabhaDA // 241 // (bhA0) / tattha avatto bhaNNai jAva aTThavariso jAo tassa hatthAu na givhiyavaM, ko doso ?, imo-egA bhaddigA sA chettaM gayA tae DaharagA ceDIsaMdisijjai,jahA jadi eja pabaiyago tassa bhikkhaM dejAhi, tao tAe gayAe Agao bhikkhAvelAe pabaiyago, tAhe teNa sA ceDI bhaNNai-kahiM tuha aMbA gayA ?, sA bhaNai-chettaM, so bhaNai-ANehi bhikkhaM, tAhe tAe kUro diNNo, tAhe so aNNANivi jemaNANi maggai, tAhe sabaM diNNaM khIraM dahiM takaM, tao ceva cauttharasiaM, teNavi sarva gaheUNa pajjattaM kAUNa niggao, sA bhaddigA AgayA avaraNhe tAhe khaMtiyA jemaNaM maggai, sA ceDI bhaNai-pavaiyagassa mae diNNaM, sAbhaNai-sula kayaM, kUraM ANehi jememi, sA bhaNati-diNNo pavaiyassa, sA bhaNai zrI028 Jain Education.id For Personal & Private Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 16 // sula kayaM, ANehi kusiNaM dadhiduddhAdi, sA bhaNai-diNNaM, sudu kayaM, kaMjiaM ANehi, ceDI bhaNai-taMpi dinnaM, ettha sA| se avyaktAprabhaddigA ruSTThA bhaNNati-kIsa savaM dehi ?, ceDI bhaNai-so maggai, sA bhaNai-ceDarUvaM paribhaviUNa sarva ghettUNa gao, bhvAdivyAgayA Ayariyassa pAsaM, tattha khiMsati-esa cArabhaDo iva savaM sarva ghettUNa Agao, tatthavi AyarieNaM tIe purao ceca khyA bhA. tassa sarva uvakaraNaM adakkheyavaM, ete dosA abattagahatthAo gahaNe / dAraM / idAnIM aprabhudvAramucyate 241-244 appabhu bhayagAIyA ubhaegatare padosa pahu kujA / there calaMta paDaNaM appanudosA ya te ceva // 242 // (bhA0) ___ aprabhavo-bhRtakAdayasteSAM hastAdbhikSA na grAhyA, yataH 'ubhayoH' pravrajitakabhRtakayoH pradveSaM kuryAt, ekatarasya vApravajitasya bhRtakasya vopari pradveSaM kuryAt prabhuH, dvAraM / idAnIM sthaviradvAramucyate-sthavirasyApi hastAdikSA na grAhyA, yatastasya calataH-kampamAnasya patanaM bhavati, aprabhudoSAzca ta eva bhavanti, etaduktaM bhavati-sthaviraH prAyeNAprabhurbhavati paribhUtatvAditi / dvAraM / idAnIM paNDakadvAramucyateAyaparobhayadosA abhikkhagahaNaMmi khubbhaNa napuMse / logaduguMchA saMkA erisagA nUNamete'vi // 243 // (bhA0) napuMsakAnna gRhyate yata AtmanaH parata ubhayatazca doSAH saMbhavanti, Atmazabdena sAdhurgRhyate, tataH ko doSaH ?, kSobhaNaM syAt bahumohanapuMsakadarzane'bhIkSNaM, tatra bhikSAgrahaNe ca tadvA kSubhyeta abhIkSNaM sAdhudaza dinA, ubhayakRto vA doSaH, // 163 // lokazca jugupsate zaMkate ca, nUnamete'pi napuMsakAnIti / dvAraM / mattadvAramAhaavayAsa bhANabhedo vamaNaM asuitti logauDDAho / khette ya dittacitte jakUkhAihe ya dosA u // 244 // (bhA0) LOCALAMASSACASSESASAR Jain Education thermonal For Personal & Private Use Only in Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ surApAnena yo mattastasya hastAdbhikSA na gRhyate, kiM kAraNaM ?, yato matto bhikSAM prayacchan kadAcidavayAsaM karotiAliGgatItyarthaH kadAcidbhAjanaM - pAtrakaM bhinatti vamanaM vA chardanaM karoti, tathA'zuciritikRttvA loka uDDAho bhavatipravacanopaghAtaH / dvAram / idAnIM tRtIyadvAramucyate - vyAkSiptacitte dIptacitte yakSAviSTe eta eva doSA AliGganabhAjanabhedavamanAzuciprabhRtayo bhavantIti / idAnIM dvArapazcakapratipAdanAyAha karacchinna asui caraNe paDaNaM aMdhillae ya chakkAyA / niyalAsudda paDaNaM vA taddosI saMkamo asui // 245 // (bhA0 ) chinnakaro yadi bhikSAM dadAti tato na gRhyate yato'zucidoSo loke bhavati / dvAraM / tathA yasyApi caraNazchinnastato'pi na gRhyate yataH tasya prayacchataH patanaM bhavati / dvAraM / andhAdapi na gRhyate yato'sau prayacchan SaT kAyAn vyApAdayati / dAraM / nigaDitAdapi na gRhyate bhikSA, yato'sAvazucirbhavati, patanaM ca tasya nigaDabaddhasya syAt / dAraM / tvagdoSadUSitasyApi hastAnna gRhyate yataH kadAcitkuSThasaGgamaH syAt azucizvAsau varttate / dAraM / siMghaNA u udvaMti nivesamANI ya / bAlAI maMsauMDaga majjArAI virAhejA // 246 // ( bhA0 ) gurviNIstAna gRhyate yatastasyA garbhe saMghaTTanaM bhavati, katham ?, uttiSThantyAzcopavizantyAzca / dAraM / bAlavatsAyA api hastAnna gRhyate bhikSA, yato bAlaM muktvA yadi bhikSAM dadAti tatastaM bAlaM 'maMsuNDakAdibuddhyA' mAMsapiNDAdibuddhyA, AdigrahaNAnnavanItabuddhyA vA mArjArAdirvirAdhayet / dAraM / idAnIM dvArapaJcakapratipAdanAyAha-- bIo saMghaTTaNa kaMDaNapIsaMta bhajaNe DahaNaM / kattaMtI piMjaMtI hatthaM littaMmi udgavaho // 247 // bhA0 ) For Personal & Private Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 164 // kaNDayantyAH piMSantyAzca hastAnna gRhyate yatastatra yathAsaGkhyena ekasyA bIjasaMghaTTanakRto doSaH aparasyA udakasaMghaTTanakRto doSaH, iti dvAradvayam / yA'pi yavAdInAM bharjanaM karoti tasyA api hastAnna gRhyate yatastatra yavAdidahanakRto doSo bhavati / dAraM / tathA karttantyAH piJjantyAzca hastAnna gRhyate yatastayorniSThIvanaliptau hastau bhavatastaprakSAlane udakavadhaH, dvAradvayaM // idAnIM yaduktamAsId bhajanayA - vikalpenaiSAmavyaktAdInAM hastAgRhyate na tvekAntenaivAgrahaNaM kintu grahaNamapi tatpradarzayati, tatrAdyAvayavabhajanApratipAdanAyAha bhikvAmette aviyAlaNaM tu bAleNa dijamANaMmi / saMdiTThe vA gahaNaM ahabahuyaviyAlaNunnAo // 469 // bAlo yadi bhikSAmAtraM parokSe'pi dadAti tato bhikSAmAtre dIyamAne'vicAraNayA gRhNAti, athAsau bAlo gRhapatinA pratyakSameva 'saMdiSTaH' ukto yathA prayacchAsmai sAdhave bhikSAM, tato'sau sAdhurgRhNAti, athAsAvatibahu prayacchati tataH sAdhurvicArayati, yaduta kimityadyAtibahu dIyate ?, evamukte sati yadyasau gRhastha evaM bhaNati - yadutAdya prAghUrNakAdivazAdbahu saMskRtaM, tato'sau sAdhu gRhNAti / uktA'vyaktayatanA, idAnIM aprabhuyatanocyate asaMdiTThe vA bhikkhAmitte va gahaNa'saMdiTThe / therapahu tharatharate dharaNaM ahavA daDhasarIre // 470 // aprabhuH -- bhRtakAdiryadi sandiSTaH-ukto bhavati prabhuNA tatastasya hastAgRhyate, yadA punarna saMdiSTaH - noktaH sa prabhuNA yathA dAtavyaM tvayA tatrAsandiSTe sati bhikSAmAtrasyaiva grahaNaM karoti / aprabhuyatanoktA, sthavirayatanocyate - sthaviraH san Jain Educationonal For Personal & Private Use Only avyaktApra bhavAdivyA khyA bhA. 245-247 avyaktAdi yatanA ni. 469-470 // 164 // nelibrary.org Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAGAROSAROASSACROSAROKAS prabharyadi dadAti, kiMviziSTaH?-kampamAnaH pareNa dhRtaH san tato gRhyate, athAsau sthaviraH prabhuryadi dRDhazarIro dadAti tathA'pi gRhyate / dAraM / idAnIM paNDakAdInAM yatanAdarzanAyAhapaMDagaappaDisevI matto saDo va appasAgarie / khettAi bhaddagANaM karacarabiTuppasAgarie // 471 // paNDakasya dadato gRhyate yadyasAvapratisevI bhavati-na kutsitaM karma Acarati / dAraM / zrAddhakasya ca mattasya hastAdhyate, yadyasAvalpasAgArikaH sa bhavet , vAzabdAdalpamadazca yadi syAt / dAraM / tathA kSiptacittadIptacittayakSAviSTAnAM hastAdgRhyate | yadi prakRtyA bhadrakA bhavanti-sAdhuvAsanAvanta ityarthaH / dvAratritayaM / tathA kararahitacaraNarahitAnAM hastAgRhyate, kI, caraNarahito yadhupaviSTo dadAti alpasAgArikaM ca yadi bhavati, kararahito'pi yadyalpasAgArike dadAti tato gRhyate nAnyathA / dvAradvitayaM / idAnImandhAdiyatanApradarzanAyAha saDo va annaraMbhaNa aMdhe saviyAraNA ya balumi / taddosie abhinne velA thaNajIviyaM therA // 472 // andhasya ca hastAgRhyate yadi zraddhAvAnanyenAkRSyamANo dadAti / dAraM |bddhsy ca hastAd gRhyate yadi sa savicAro bha-X vati-pariSvaSvituM zaknoti / dAraM / 'tvagdoSaduSTasyApi' kuSThino'pi hastAd gRhyate yadyasAvabhinnakuSThI bhavati-galatkuSTho na bhavatIti / dAraM / veleti-gurviNyA yadi velAmAsastatastasyA hastAnna gRhNanti sthavirakalpikA itaratra gRhNanti, jinakalpikAdayastu yataH prabhRtyApannasattvA bhavati tata evArabhya na gRhNanti / dAraM / tathA sthavirAH sthavirakalpikAH stanopajIvI 8 AA%ENCE dain Education For Personal & Private Use Only Muspainelibrary.org Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyuktiH zalaM sthApayitvA yadi dAma zrIogha- yo bAlastadyuktA yA bAlavatsA tasyA hastAnna gRhNanti, jinakalpikAdayastu yAvadapi bAlastAvadapi tAM bAlavatsAM parihara- avyaktAdi zAnti-na tasya hastAd gRhNanti / dvAradvayaM / idAnIM kaNDayantyAdiyatanocyate yatanA ni. droNIyA ukkhitta'paccavAe kaMDe pIse vaLUDha bhjntii| sukkaM va pIsamANI buddhIya vibhAvae sammaM // 473 // 471-474 vRttiH . bhA.248 __ tatra kaNDayantyA hastAd gRhyate yadyutkSiptaM muzalamAste sAdhuzca prAptastato'pratyapAye sthAne muzalaM sthApayitvA yadi dadAti / // 16 // dAraM / pIse vatti-peSayantyA hastAda gRhyate yadi tatpeSaNIyamacetanaM-dhAnAdi tathA yat sacittaM pUrva yadi prakSiptaM tatpiSTaM ta anyadadyApi na prakSipyate sAdhuzca tatrAvasara upasthito bhikSArtha tatastasyA hastAgRhyate, tacca peSaNaM zilAyAM gharaTTe vA / dAraM / 'acchUDhabhajantI'tti bharjayantyA api hastAd gRhyate yadi pUrvaprakSiptaM bhRSTaM anyadadyApi na prakSipyate sAdhuzca prApta itya-31 sminnavasara iti, zuSkaM vA'cetanaM tadvastu yadi pinaSTi tatazca buddhyA 'vibhAvya' nirUpyottarakAlaM gRhNAti / idAnImenAmeva gAthAM bhASyakAro vyAkhyAnayatimusale ukkhitami ya apaccavAe ya pIsa accitte / bhajaMtI acchaDhe bhuMjaMtI jA aNAraddhA // 248 // (bhA0) muzale utkSipte sati apratyapAye pradeze sthApayitvA yadi bhikSAM dadAti, 'pIsa accittetti acetanaM vA yadi gharaTTAdau |pinaSTi tato dadAti bhikSA, bhajatIti javadhANe bhaTThami aNNaMmi appakhitte sati eyaMmi avasaraMmi sAhuNo bhikkhaM dei, // 165 // bhuJjAnAyA api hastAdgRhyate yadyadyApi na viTTalayati bhaktaM yattadbhAjanagRhItaM tadutthAya dadAti // / kattIe thUlaM vikkhiNa loDhaNa jati ya nidvviyN| piMjaNa asoyavAI bhayaNAgahaNaMtu eesiM // 474 // tIti sAdhuzca tatrAvasara upasthitI kAyamacetana-dhAnAdi tathA Jain Education EK al For Personal & Private Use Only Ishelibrary.org Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IMI tathA kartayantyA api hastAdgRhyate yadi sthUramasau karttayati, kiM kAraNaM ?, yataH sthUramasau karttayantI zaGkhacUrNa na hastA ilau karoti, nApi niSThIvanena, vikkhiNaMti rUyaM vikkhiNaMtIe hatthAu gheppai,tathA uriNaNaM loDhaNaM yadi niDhaviloDhayavayaM tIe hatthAu bhikkhA gheppai, etaduktaM bhavati-jo so akappAso ghANo loDhaNIe dinno so loDhio anno na ajavi dijjai ghANo, eyAe velAe gheppai bhikSA detIe tIe, piJjayantyA api hastAdhAti yadyasau mahelA'zaucavAdinI bhavati-na hastau prakSAlayati / evameSAM dAtRRNAM hastAdbhajanayA grahaNaM karoti / uktA pratidvAragAthA, tatpratipAdanAJcoktaM dAtadvAraM, idAnIM gamanadvArapratipAdanAyAha| gamaNaM ca dAyagassA hehA uvariM ca hoi nAyavaM / saMjamaAyavirAhaNa tassa sarIre ya micchattaM // 475 // 'gamanaM ca' bhikSAdAnArthamabhyantarapravezastasya dAtuH 'adhastAd' bhuvi vijJeyam 'upari ca' uparivibhAgazca vijJeyaH, yadi na nirUpayati tatastasya gacchataH pRthivyAdimardane sati sAdhoH saMyamavirAdhanA bhavati, AtmavirAdhanA ca tasya dAtuH zarIre sarpAdidazanajanitA bhavati, ata eva ca nimittAcchrAddhaH san mithyAtvaM yAyAt yadutaivaMvidhasya dattaM yena tatkSaNa eva sa dAtA sarpaNa daSTa iti / idAnImenAmeva gAthAM bhASyakAro vyAkhyAnayatihai vaccaMtI chakkAyA pamadae hihato uvari tiriyaM c| phalavallirukkhasAlA tiriyA maNuyAya tiriyaM tu |249(bhaa0) / brajantI sA strI bhikSAyA dAtrI SaDapi kAyAn pramardayet , ka ?-'adhastAd' bhuvi pRthivyaptejovanaspatitrasAn vyA LEARSAMACHALISAMASSAGE Sain Education For Personal & Private Use Only lahelibrary.org Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha- pAdayet , vAyukAyaM dRtau sthitaM spRzantI vyApAdayet , tathopari tiryagavyavasthitA phalavallIvRkSazAlAH- zAkhA virAdhayati, dAcyAgamaniyuktiH tathA tiryagmanujAn-jAtamAtrabAlakAn tirazcaH-azvavatsakAdIn saGghaTTayet / atha caite doSAH | nanirUpaNaM droNIyA ni.475 kaMTagabhAI ya ahe upi ahimAdilaMbaNe aayaa| tassa sarIraviNAso micchattuDDAha voccheo||250||(bhaa0) vRttiH bhA.247. / kaNTakAdayo vA'dho bhavanti, upari ahyAdi-sAdilambane AtmavirAdhanA dAtuH, tasya ca-dAtuH zarIravinAze 250 grahaNa // 166 // mithyAtvaM tasyAnyasya vA bhavati, 'uDDAhazca' pravacanopaghAtazca bhavati yaduta eteSAmetAvAnapi prabhAvo nAsti yena PL: dvAraM ni.476 | dAtAraM rakSati / vyAkhyAtaM gamanadvAram, idAnIM grahaNadvArapratipAdanAyAhanIyaduvArugghADaNakavADaThiya deha dAramAinne / iDDirapatthiyaliMde gahaNaM pattassa'paDilehA // 476 // 'nIyaduvAra' gAhA, nIcadvAraM yadi bhavati tatra cakSuSA nirUpaNaM kartuM na zaknoti ato na gRhyate bhikSA, tathodghATakapATa-anargalitakapATaM na kintu pihitakapATaM, tatrApi na gRhNAti, tathA dAtuH saMbandhinA svadehena dvAre ruddhe sati ana gRhyate, AkIrNa cAnyapuruSairgamAgamaM kurvadbhiH tathA iDDara-gatryAH saMbandhi tena tirohite patthikA-bRhatI piTTikA tayA 8 // 166 // vA pihite dvAre alindaM-kuNDakaM tena vA tirohite evameteSu doSeSu satsu 'grahaNaM prAptasya' gRhasthasya gRhyate 'sminniti grahaNaM, yasmAtpradezAgaNDakaM gRhNAti taM pradeza prAptasya 'apaDilaha'tti yataH pratyupekSaNA na zuddhayati anantaroditairdoSairato jana gRhyate, yadyebhiranantaroditairdoSairbhavadbhirna grahaNaM tato grahaNapradeza prAptasya pratyupekSaNA kartavyA-zrotrAdibhirupayogaM karoti SHERS NAGARIK NCRECAS* Jain Education C onal For Personal & Private Use Only Collanelibrary.org Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadi zrotrAdyapayogena zuddhA tato grahISyati, atha na zuddhA zrotrAdyupayogena tato na grahISyati // idAnIM bhASyakAra: pratipadamenAmeva gAthAM vyAkhyAnayati, tatra kathaM jinakalpikAdayo gRhNanti kathaM vA sthavirAH ? ityetatpradarzayannAhaniyamA u didagAhI jiNamAI gacchaniggayA hoti|theraavi divagAhI adihi kareMti uvaogaM // 251 // (bhA) / 'niyamAt avazyantayaiva dRSTagrAhiNaH jinA-jinakalpikAdayo 'gacchanirgatAH' parityaktagacchA bhavanti, 'sthavirAH' sthavirakalpikA api 'dRSTagrAhiNa evaM' atirohitadvAra eva gRhe gRhNanti, kimayameva niyamaH ?, netyAha'adRSTe' tirohite gRhadvAre kapATAdinA upayogaM zrotrAdibhirindriyairdattvA tataH parizuddhe gRhNanti / idAnIM 'nIyaduvAra-18 kavADetti vyAkhyAnayannAhaNIyaduvAruvaoge uDDAha avAuDA padoso ya / hiyanaTuMmi a saMkA emeva kavADaugghADe // 252 // (bhA0) nIcadvAre gRhe na grAhyaM yatastatra nIcadvAre niSkuTanaM kRtvopayoganirIkSaNaM kurvata uDDAhaH pazcAdbhAgadarzane pelAdidarzane sati kadAcittatrAprAvRtAH striyastiSThanti tatazca nirUpayataH pradveSamupari kurvanti, tathA hRte caurAdinA naSTe-svayamevAdRzyamAne kvacidvastuni zaGkopajAyate gRhasthAnAM jahA teNa pavaiyaeNaM niUDiUNa nirUvi AsI jadi| teNa Na hiyaM bhave ?, 'evameva' eta eva doSAH pihitakapATe nirrglmudghaattyto'praavRtikaadyH|| dehannasarIreNa va dAraM pihiaMjaNAulaM vAvi / iDDarapatthiyaliMdeNa vAvi pihiyaM tahiM vAvi // 253 // (bhA0) dAturdehena dvAraM pihitaM sthUlatvAdehasya anyasya vA pArzvasthasya zarIreNa pihitaM / dvaarm| AkIrNa vyAkhyAnayati-janA-12 6 Jain Education For Personal & Private Use Only NIWilhelibrary.org Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 167 // kulaM vA dvAraM nirgacchatA pravizatA vA lokena, tathA 'iDaraNa' maMtrIsaMbandhinA 'patthikayA' bRhatpiTTikayA 'alindena ' kuNDakena vA sthagitaM dvAraM bhavet, 'tahiM vAvi'tti tatra vA iDurAdau sthagitaM tattadravyaM bhavettatazca na gRhyate // eteha'dIsamANe aggahaNaM aha va kujja uvaogaM / soteNa cakkhuNA ghANao ya jIhAeN phAseNaM // 254 // bhA0) 'ebhiH' anantaroditaiH 'adRzyamAne' acakSurdarzane satyagrahaNaM bhavati, athavA'dRzyamAne'pyupayogaM kuryAta, kairityAha-zrotreNa cakSuSA ghrANena jihvayA sparzena ceti // kathaM zrotrAdyupayogaM karoti ? - hatthaM mattaM ca dhuve saddo udakassa ahava mattassa / gaMdhe va kuliMgAI tattheva raso pharisabiMdU // 256 // ( bhA0 ) hastaM mAtraM vA kuNDalikAdi sA gRhasthA prakSAlayettatazcodakasya jhalajjhalAzabdo bhavati, athavA mAtrakasya -kuNDali - | kAdeH prakSAlyamAnasya khasakhasAzabdo bhavati, tathA ghrANenopayogaM karoti, kadAcitkuliGgaH- trIndriyAdimardito bhavedAgacchantyA, etacca gandhena jAnAti azobhanena, tatazca na gRhNAti, yatra gandhastatra raso'pIti, tathA sparzena copayogaM dadAti, kadAcidudakabindurlagati zItalaH, cakSuSA tUpayogaM dadAti gamanAgamane prAptasya ca dravyasya bhAjanasya vA hastasya vA, mA bhUdudakasaMspRSTaM syAt / so hoi diTThagAhI jo ete juMjaI pade sadhe / nissaMkiya niggamaNaM AsaMkaparyabhi saMcikkhe // 256 // ( bhA0 ) sa evaMvidho dRSTagrAhI bhavati ya etAni padAni sthAnAntarANi pUrvoktAni prayuGkte upayogapUrvakaM sarvANi, atha niHza Jain Education Inadiy For Personal & Private Use Only grahaNadvAre nIcadvArodhArAdini bhA0 251-256 // 167 // helibrary.org Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Gkitameva bhavati yadutAnena gRhasthena puraH karmAdi kRtaM tatra vArayitvA nirgacchati, athAzaGkitaM bhavati kimanena kRtaM puraH karmAdi na vetItthamAzaGkAyAM nirUpayati prAptAM satIM gRhasthAm / uktaM grahaNadvAram idAnIM AgamanadvArapratipAdanAyAha - AgamaNadAyagassA heTThA uvariM ca hoi jaha putriM / saMjamaAyavirAhaNa dihaMto hoi vaccheNa // 477 // bhikSAM gRhItvA sAdhvabhimukhamAgacchantyA adhastAdupari ca nirUpaNIyamAgamanaM yathA pUrva gamane saMyamAtmavirAdhane nirUpite evamatrApi saMyamAtmavirAdhane nirUpaNIye / uktamAgamanadvAraM, 'patte' tti dvArapratipAdanAyAha- 'dihaMto hoha vatthaMmi' atra prAptAyAM bhikSAyAM dAtryAM vatsakena dRSTAnto veditavyaH / jahA egassa vANiyassa vacchao taddivasaM tassa saMkhaDI na koi tassa bhattapANiyaM dei, majjhaNhe vacchaeNa raDiyaM, suNhAe se alaMkiyavibhUsiyAe diNNaM bhattapANaM, jahA tassa vacchassa cArIe diTThI Na mahilAe, evaM sAhuNAvi kAyavaM / ahavA pattassa u paDilehA hatthe matte taheva dave ya / udaulle sasiNiDe saMsatte caiva pariyatte // 478 // prAptasya gRhasthasya pratyupekSaNA kAryA haste, kimayaM hasto'sya udakAdyArdrA na veti, tathA mAMtraM ca kuNDalikAdi gRhasthasatkaM nirUpayati yatra gRhasthA bhikSAmAdAya nirgatA, dravyaM ca maNDakAdi nirUpayati saMsaktaM na veti / evaM pasaddAraM nijjuttikAreNa vakkhANiyaM, idAnIM niyuktikAra eva parivattettidvAraM vyAkhyAnayannAha - 'parivartite' adhomukhe kRte sati gRhasthena mAtrake kuNDikAdau yadyudakA dRzyate sasnigdhaM vodakenaiva saMsaktaM ca- trasayuktaM tatastasminnevaMvidhe mAtrake parivRtte sati dRSTvA na gRhyate / idAnIM bhASyakAraH 'patte' tti vyAkhyAnayannAha Jain Education atonal For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH dAtrAgamana pAtraparAvRttipatitani rUpaNaM ni. 477-480 bhA. 257258 // 168 // tiriya uDDamahevi ya bhAyaNapaDilehaNaM tu kAyaba / hatthaM mattaM davaM tinni u pattassa paDilehA // 257 // (bhA0) __ gRhasthabhAjanasyA Agacchata eva tiryak-pArzvato bhAjanasya uddhe karNakeSu bhAjanasya adho-budhne pratyupekSaNA karttavyA, tathA 'prAptasya' AsaNNIbhUtasya gRhasthasya hastaM mAtraM dravyaM trINyapyetAni gRhasthasatkAnipratyupekSeyat-nirUpayet, kim ?mAsasiNiddhoM daulle tasAulaM giNha egatara dardu / pariyattiyaM ca mattaM sasaNiddhAIsu paDilehA // 258 // (bhA0) __ sasnigdhaM toyena udakAmudake trasAkulaM hastaM mAtraM dravyaM vA dRSTvA ekataramapi tanmA gRhANa / 'patti'tti dvAramukta, bhASyakAra eva 'pariyattiya'tti vyAkhyAnayannAha-'pariyattiyaM ca mattaM' tat gRhasthamAtrakaM kadAcitsasnigdhAdisamanvitaM bhavati tatazca sasnigdhAdiSu satsu pratyupekSaNA kAryeti / uktaM parAvartitadvAraM, 'paDiyattidvAraM vyAcikhyAsurAhapaDio khalu daDhacco kittimasahAvao ya jo piNddo| saMjamaAyavirAhaNa dihrato siTTi kabaho // 479 // | patitaH pAtrake piNDo draSTavyaH kimayaM kRtrimaH?-yogena niSpannaH saktumudgapiNDa iva siddhapiNDo vA svAbhAvikakUrakhoTTa iva, tatra yadi kRtrimaH piNDaH sphoTayitvA taM na nirUpayati tataH saMyamAtmavirAdhanA bhavati, yathA siTThikabahassa hRtA kASThena kandhikA ityetatkathAnakamanusaraNIyaM, tena hi saMyogapiNDo na nirUpitastatra ca saMkalikA''sIt , tatra rAja|kule vyavahArastena ca kASTharSiNA bhagavatA niyUDham , anyazca kadAcittAdRzo na bhavati tatazca nirUpaNIya iti / tatrAtmavirAdhanAdipradarzanAyAhagaravisa aThiya kaMTaya viruddhadabaMmi hoi AyAe / saMjamao chakkAyA tamhA paDiyaM vigiMcijA // 480 // ARARAAAAAAAAA // 168 // Jan Educatio n al For Personal & Private Use Only wowwwjainelibrary.org Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SSAGA%AGARANAS sagara ucyate ya AhAraM stambhayati kArmaNaM vA garaH, sa kadAcittatra piNDe bhavati, tathA viSamasthIni kaNTakAzca kadAcidbhavanti, viruddhaM vA kiMcidravyaM tatra bhavati, tatazcAnirUpaNe ebhirAtmavirAdhanA bhavati, tathA saMyamatazca SaTkAyA virAdhyante, kathaM ?, kadAcittatra pRthivI udakaM vanaspatiragnirvA lagno bhavati, yatrAgnistatra vAyurapi, dvIndriyAdayazca kadAci-18 dbhavanti, tatazca 'paDiyaM vigiMcejjA' vibhAgena vibhajeta-nirUpayedityarthaH / athavA'nAbhogena kadAcittatra suvarNAdi sthApayitvA dadAti, etadevAha aNabhogeNa bhaeNa ya paDiNI ummIsa bhattapANami / dijA hiraNNamAI aavjnnsNknnaadihe|| 481 // anAbhogena dadAti-tandulAdimadhye vyavasthitaM suvarNAdi punazca randhayitvA taddadatyanAbhogena pradAnaM bhavati, bhayena vA dadAti, kathaM ?, kayAcitparasatkaM suvarNamapahRtaM punazca pratyAkalitA satI kalikalaGkabhayAtsAdhorveSTayitvA odanAdinA dadAti, pratyanIkatvena vA 'unmizya' ekIkRtya bhaktapAnAdinA saha hiraNyAdi dadAti, tatazca tasya sAdhoretaddoSa vinA'pi yadi na nirUpayati tataH 'AvajaNaM'ti AvarjanaM pUrvoktaM saMyamavirAdhanAdidoSANAM bhavati, pramAdaparatvAttasya, tathA zaGkanA-dRSTe tatra suvarNAdau rAjaprabhRtInAM zaGkA bhavati, yaduta na vidmaH kiM tAvadayaM sAdhurevaMvidhaH AhozcidbhikSAdAteti, tasmAtpatitaH san piNDo nirUpaNIyaH / ityuktaM patitadvAraM, gurukadvArapratipAdanAyAha ukkheve nikkheve mahallayA luddhayA vaho dAho / aciyatte voccheo chakkAyavaho ya gurumatte // 482 // yattatpASANAdighaTTanaM dattaM tasyotkSepe sati nikSepe vA-mokSaNe sati gRhasthasya kaTibhaGgo vA pAdasyopari patanaM vA bha-1 mo029 For Personal & Private Use Only Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patitaguru kadvAre ni481-482 bhA. 259.260 vRtti // 169 // ROGREGAOACHAR vati, 'mahallayA' iti mahatpramANaM vA tadahasthasya bhAjanaM tasyotkSepe sati doSA bhavanti, athavA 'mahallayA' iti mahatA bhaNDa-1 kena dIyatAmityevaM kadAcidasau sAdhuNati, tatazca lubdhatA sAdhorupajAyate, tathA vadhazca-tasyaiva sAdhoH pAdasyoparibhaNDakena patitena vadhobhavati, tathA 'dAha'tti dAho vA bhavati yadi taduSNaM bhaNDakaM bhavati,aciyattaM vA bhavati tasyaiva gRhasthasya tadgRhapatevo 'aciyattaM vA' apratItirvA bhavati,mahApramANakena bhaNDakena dIyamAne sati vyakcchedo vA tadravyasyAnyadravyasya vA bhavati, SaTkAyavadhazca bhaNDakapatane sati bhavati, evaM guruke bhaNDake ete doSA bhavanti / etAmeva gAthAM bhASyakRdAha, tatrAdyAvayavamAha gurudatveNa va pihi sayaM va guruyaM haveja jaM dvN| ukkheve nikkheve kaDibhaMjaNa pAya uvariM vA // 259 // (bhaa0)|| gurudravyeNa vA 'pihitaM' ghahitaM tadravyaM bhavet , svayaM vA tadravyaM guDapiNDAdi gurukaM bhavet, tatazca tasya 'utkSepe' utpA|Tane nikSepe ca punarmocane sati kaTibhaGgo bhavati,pAdasyoparipatettatazcAtmavirAdhanA bhavati / 'mahallayA' iti vyAkhyAnayannAha mahalleNa dehi mA DaharaeNa bhinne aho imo luddho / ubhae egataravaho dAho accuNha emeva // 260 // (bhaa0)|| ___ kazcitsAdhuH kaDucchikayA dadatI striyaM evaM brUte-yaduta 'mahalleNa' bRhatA bhAjanena sthAlyAdinA dehi, mA 'DaharakeNa' laghunA prayaccha kaDucchukAdinA, tataH sA tathaiva karoti, azaktavatyAzca kadAcittadbhAjanaM bhajyate tato bhinne sati tasmin bhAjane gRhastha evaM bhaNati-yadutAho ! ayaM sAdhurmahAlubdhaH yena bRhatA bhAjanena dIyamAnaM gRhNAti, tata 'ubhayasya' sAdhu // 16 9|| dal Educa t ional For Personal & Private Use Only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education gRhasthayoH pAdasyopari patitena bhaNDakena vadho bhavati, ekatarasya vA vadho bhavati, tathA dAhazca aMtyuSNe tasmin dravye patite sati bhavati 'emeva'tti ubhayoranyatarasya vA // idAnIM 'aciyatte'tti vyAkhyAnayannAha bahugahaNe aciyattaM voccheo tadanna dava tasa vAvi / chakkAyANa ya vahaNaM ahamatte taMmi mattaMmi // 269 // (bhaa0)| bahugrahaNe tasya ghRtAdidravyasya 'aciyattaM' aprItirbhavati tasya tadgRhapatervA, vyavacchedo vA tadanyasya dravyasya bhavatitasmAd- ghRtAdeH anyad - kSIraguDAdi tasya vyavacchedo bhavati, tasya vA ghRtAderdravyasya vA vyavacchedo bhavatIti, tathA SaTkAyAnAM vA hananaM bhavati 'atimAtre' bRhatpramANe 'mAtra ke' sthAlyAdau gRhIte sati / uktaM gurukadvAraM, trividhetidvAraMpratipAdayannAha - tiviho ya hoi kAlo gimho hemaMta taha ya vAsAsu / tiviho ya dAyago khalu thI purisa napuMsao caiva // 483 // ekkikkovi ativiho taruNo taha majjhimo ya thero ya / sIyataNuo napuMso somhitthI majjhimo puriso // 484 // kAlastrividho bhavati, tadyathA - grISmo hemanto varSA ca tatra trividhe'pi kAle dAtA trividha eva bhavati, strI pumAnnapuMsakaM ceti // punaH sa ekaikakhyAdidAtA trividho bhavati - taruNo madhyamaH sthavirazca / idAnIM napuMsakAdInAM svarUpapratipAdanAyAha- zItalatanurnapuMsako bhavati, 'somhitthi'tti soSmA strI bhavati, madhyamazca puruSo bhavati-nApyuSNo nAtizItala iti // purakammaM udaullaM sasaNiddhaM taMpi hoi tivihaM tu / ikvikaMpi ya tivihaM sacittAcittamIsaM tu // 485 // national For Personal & Private Use Only winelibrary.org Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoSa droNIyA gurukadvAraM bhA. 261 pura:kamAdi traividhya ni. 483-488 vRttiH // 17 // __na kevalaM kAlAdayastrividhAH yadapi tatpuraHkarmAdi tadapi trividhaM, tadyathA-puraHkarma udakAI sasnigdhaM ceti, tatpunarekaikaM trividhaM-sacittAcittamizrabhedabhinnaM bhavati, etaduktaM bhavati-yatpuraHkarma tatsacittamacittaM mizraM ceti, yadapi udakA tadapi sacittamacittaM mizraM ceti, yadapi sasnigdhaM tadapi sacittamacittaM mizraM ceti / idAnIM yattaduktaM puraHkarmAditritayaM tatrAdyadvayasya pratiSedhaM kurvannAha Aiduve paDiseho purao kaya jaMtu taM purekammaM / udaullabiMdusahiaM sasaNiDhe maggaNA hoi // 486 // __ Adyadvitayasya purataH karmaNa udakAsya ca pratiSedho draSTavyaH, yatastAbhyAM sadoSatvAnnaiva vyavahAra iti / idAnIM puraH| karmAdInAM lakSaNapratipAdanAyAha-puraokaya jaMtu taM purekamma' bhikSAyAH purataH-prathamameva yatkRtaM karma-kaDucchukAdiprakSAlanAdi tatpuraHkarmAbhidhIyate, udakAI punarucyate yadvindusahitaM bhAjanAdi galadvindurityarthaH, sasnigdhaM punarucyate yadvindurahitamAtraM, tatreha sasnigdhe 'mArgaNA' anveSaNA karttavyA yataH sasnigdhe hastAdau grahaNaM bhaviSyatyapi // sasiNirmopi ya tivihaM saccittAcittamIsagaM ceva / acittaM puNa ThappaM ahigAro mIsasaccitte // 487 // yattatsasnigdhaM tattrividhaM-sacittamacittaM mizraM ceti, tatrAcittaM sthApyaM yatastatrAcittasasnigdhe grahaNaM kriyata eva na tatra nirUpaNA, adhikAraH punaH-nirUpaNaM mizrasacittayoH karttavyaM / idAnIM mizrasaccittasasnigdhe haste sati grahaNavidhi pratipAdayannAha pavANa kiMci avANameva kiMcicca hoaNuvANaM / pAeNa hi yaM (ta) sarva ekakahANIya vuhI ya // 488 // CACCECCASEANSALAMAAR // 17 // Jain Educati o nal For Personal & Private Use Only A nelibrary.org Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atra haste sasnigdhaM kiJcit pramlAnaM-manAkzuSkaM tathA 'avANa'ti AvyAnamudvAnaM kiJcitsasnigdhaM 'kizcicca dra hoaNucANaM ti kizcicca snigdhamanAvyAnamanuddhAnam, evaM trividhamapyetatsarva prAyeNa sasnigdhamucyate, evametadvibhAvya | tata ekaikazuSkabhAgavRddhyA grahaNaM karttavyaM pUrvAnupUrvyA, tathA ekaikazuSkabhAgahAnyA vA pazcAnupUrvyA gRhNAti bhikSAM / sA ekaikabhAgavRddhiH kathaM kartavyetyata Aha sattavibhAgaNa karaM vinbhAittANa itthimAINaM / nicunnayaiyarevi ya rehA pave karatale ya // 489 // 'sapta vibhAgAn' saptadhA 'karaM' hastaM 'vibhajya' vibhAgIkRtya, keSAM ?-rUyAdInAM, te ca vibhAgA etAnaGgIkRtya kartavyAH, ke ca te ?-ninonnatetare' tatra nimnaM tvaGguliparvarekhA unnatamaGgaliparvANi itarat-karatalaM nonnataM nApi nimnaM / idAnIM kena zuSkena pradezena kaH pradezaH pramlAno bhavati ? kena vA amlAnena pradezena kaH sArdraH pradezo bhavatItyasyArthasya jJApanArthamAha jAhe ya unnayAI ubANAI havaMti hatthassa / tAhe talapavANA lehA puNa hota'NuvANA // 490 // yadA unnatAni hastasthAnAni uddhAnAni bhavanti tadA hastatalaM pramlAnaM-manAk zuSkaM bhavati rekhAstu bhavantyanuddhAnAH idAnIM zuSkahastasthAnAnAmekaikavRddhyA yathA yasmin kAle grahaNaM bhavati tathA pradarzayannAha taruNitthi ekabhAge pavANe hoi gahaNa gimhAsu / hemaMte dosu bhave tisu pacANesu vAsAsu // 491 / / taruNyAH striya unnatasaptamaikabhAge pramlAne zuSke sati uSNakAle gRhyate bhikSA yataH soSmatayA kAlasya coSNatayA SARKARANASICS Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 17 // ARRC yAvatA kAlena asAvunnatapradezaH zoSamupagatastAvatA kAlena itare nimnapradezAH sArdA api acittAH saMjAtAH ataH puraHkarmAdi kalpate bhikSAgrahaNaM, hemantakAle tasyA eva taruNyA dvayoH saptamabhAgayoH zuSkayoH satorbhikSAgrahaNaM bhavediti, tasyA eva vidhyaM ni. 13/489-493 taruNyA varSAkAle triSu saptabhAgeSu zuSkeSu satsu bhikSAgrahaNaM bhavati / emeva majjhimAe ADhattaM dosu ThAyae causu / tisu ADhattaM therI navari hANesu paMcasu u // 492 // / evameva madhyamAyAH striyA uSNakAle dvayorbhAgayoH prArabdhaM caturSa bhAgeSu saMtiSThate, etaduktaM bhavati-madhyamAyAH striyA uSNakAle dvayoH saptabhAgayoH zuSkayoH satohaNaM bhavati, tathA tasyA eva madhyamAyAH striyA hemante kAle triSu saptabhAgeSu zuSkeSu satsu grahaNaM bhavati, tasyA eva ca madhyamastriyA varSAkAle caturSa saptabhAgeSu zuSkeSu satsu bhikSAgrahaNaM karttavyaM, evaM sthavirAyA api uSNakAle triSu bhAgeSu prArabdhaM paJcasu bhAgeSu saMtiSThate, etaduktaM bhavati-uSNakAle sthaviryA striSu saptabhAgeSu zuSkeSu satsu grahaNaM bhavati, tathA tasyA eva sthaviryA hemantakAle catuSu saptabhAgeSu zuSkeSu satsu bhikSAgrahaNaM karttavyaM, tasyA eva varSAkAle paJcasu saptabhAgeSu zuSkeSu satsu bhikSAgrahaNaM karttavyam / emeva hoi puriso dugAichaTThANa pajavasiesuM / apumaM tu tibhAgAiM sattamabhAge avasite u // 493 // evameva puruSasya dvayorbhAgayoH prArabdhaM padasthAnaparyavasiteSu bhAgeSu saMtiSThate, etaduktaM bhavati-taruNapuruSasyoSNakAle // 17 // |bhAgadvaye zuSke sati gRhyate, tathA tasyaiva taruNasya zItakAle triSu bhAgeSu zuSkeSu satsu bhikSA gRhyate, tathA tasyaiva taruNasya varSAkAle caturyu bhAgeSu zuSkeSu satsu grahaNaM, tathA madhyamapuruSasyoSNakAle triSu bhAgeSu zuSkeSu satsu grahaNaM, tasyaiva madhya SASOISSSSSSSS For Personal & Private Use Only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAmasya hemante caturpu bhAgeSu zuSkeSu satsu grahaNaM, tathA tasyaiva madhyamasya varSAkAle paJcasu bhAgeSu zuSkeSu satsu bhikSAgrahaNaM kartavyaM, tathA vRddhapuruSasyoSNakAle catueM bhAgeSu zuSkeSu satsu grahaNaM karttavyaM, tasyaiva vRddhasya hemante paJcasu bhAgeSu zuSkeSu grahaNaM, tasyaiva vRddhasya varSAkAle SaTsu bhAgeSu zuSkeSu bhikSAgrahaNaM karttavyaM / napuMsakasya punastribhAgeSvArabdhaM saptamabhAgeSu saMtiSThate, etaduktaM bhavati-sarvasmin haste zuSke sati grahaNaM karttavyaM bhavati, tatra ceyaM bhAvanA-taruNanapuMsakasyoSNakAle triSu bhAgeSu zuSkeSu bhikSAgrahaNaM kalpate, tasyaiva taruNanapuMsakasya hemantakAle caturSa bhAgeSu zuSkeSu bhikSAgrahaNaM karttavyaM, tasyaiva varSAkAle paJcasu bhAgeSu zuSkeSu grahaNaM, madhyamasya napuMsakasyoSNakAle caturyu bhAgeSu zuSkeSu grahaNaM, tasyaiva ca hemantakAle paJcasu bhAgeSu zuSkeSu grahaNaM, tasyaiva ca varSAkAle SaTsu bhAgeSu zuSkeSu grahaNaM, vRddhanapuMsakasyoSNakAle paJcasu bhAgeSudra zuSkeSu grahaNaM, tasyaiva hemantakAle SaTsu bhAgeSu zuSkeSu bhikSAgrahaNaM, tasyaiva vRddhanapuMsakasya varSAkAle saptasvapi saptabhAgeSu zuSkeSu bhikSAgrahaNaM karttavyamiti / evamekaikavRddhyA grahaNamuktaM, pazcAnupUrdhyA tu ekaikabhAgahAnyA bhikSAgrahaNaM veditavyaM, taccaivaM-sthaviranapuMsakasya varSAkAle saptabhirapi hastabhAgaiH zuSkairgRhyate bhikSA, tasyaiva zItakAle paDi gaiH zuSkaigRhyate, tasyaivoSNakAle paJcabhirbhAgaiH zuSkargRhyate, evamanayA hAnyA tAvannetavyaM yAvattaruNI strIti / uktaM trividhadvAra, bhAvadvArapratipAdanAyAhaduviho ya hoi bhAvo loiyalouttaro samAseNaM / ekikkovi ya duviho pasatthao appasattho ya // 494 // dvividho bhavati bhAvaH-laukiko lokottarazceti, samAsataH punarekaiko dvividhaH-prazasto'prazastazca, laukikaH prazastos MARRORAONGREGAORAK dain Education a l For Personal & Private Use Only NAlbelibrary.org Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 172 // prazastazca, evaM lokottaro'pi / tatrodAharaNamucyate - egaMmi saNNivese do bhAuyA vaNiyA, te ya paropparaM virikkA, tattha ego gAme gaMtUNa karisaNaM karei, aNNovi taheva, tattha ekkassa sumahilA aNNassa dummahilA, jA sA dummahilA sA gose uTTiyA mahodagadaMtapakkhAlaNaaddAgaphalihamAIhiM maMDatI acchai, kammAragAINaM na kiMci jogakkhemaM vahai, kalleuyaM ca karei, aNNassa ya jA sA mahilA kammAramAINaM jogakkhemaM vahai appaNo ya sakajjaM maMDaNAdi karei, tattha jA sA appaNo caiva maMDaNe laggA acchai tIe acireNa kAleNaM parikkhINaM gharaM, iyarIe ghaNaghaNNeNaM gharaM samiddhaM jAyaM / evaM ca jo sAhU vaNNaheDaM rUvaheDaM vA AhAraM AhArei, navi Ayarie gavi bAlavuDagilANadubale paDiyaggati appaNo ya gahAya pajjattaM niyattai, evaM so appaposao, jahA sA cukkA hiraNNAINaM evaM sovi nijjarAlAbho tassa cukihiha, pasattho imo jo No vaNNaheDaM rUvaheDaM vA AhAraM AhArei, bAlAINaM dADaM pacchA AhArei, so nANadaMsaNacarittANaM AbhAgI bhavati / evaM pasattheNa bhAveNaM AhAreyabo so piMDo / idAnImenamevArthaM gAthAbhirupasaMharannAha sajjhilagA do vaNiyA gAmaM gaMtRRNa karisaNAraMbho / egassa dehamaMDaNabAusiA bhAriyA alasA // / 495 // muhadhovaNa daMtavaNaM ahAgAINa kalla AvAsaM / puNhakaraNamappaNa ukkosayaraM ca majjhaNhe // 496 // taNakaTThahAragANaM na deha na ya dAsapesavaggassa / na ya pesaNe niuMjai palANi hiya hANi gehassa // 497 // biiyassa pesavaragaM vAvAre annapesaNe kamme / kAle dehAhAraM sayaM ca uvajIvaI ihI // 498 // sugamAH navaraM 'bAusiA' visaNasIlA // mukhadhAvanaM karoti, tathA 'kallati kalyapUpakam AvazyakaM pUrvAhe For Personal & Private Use Only bhAvaprAza styataradvAra ni. 494 498 bhrAtRdvaya sya vadhUdvayaM dRSTAntaH // 172 // Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karotyAtmanA cotkRSTataraM ca ghRtapUrNAdi madhyAhe bhakSayatyekAkinI // tRNakASThahArakANAM na kiJciddadAti dAsavargasya | tathA preSyo yaH kazcitpreSyate tadvargasya ca na kiJciddadAti, na ca 'preSaNe' kArye niyukta karmakarAn , tatazca bhojanAdinA 5 vinA 'palANA' naSTAH hRtaM ca yatkiJcidgRhe rikthamAsIt, evaM hAnirjAtA gehasya, tatrAyaM laukiko'prazasto bhAvaH / idAnI laukikaprazastabhAvapratipAdanAyAha-dvitIyasya yA bhAryAsA preSyavarga vyApArayitvA preSaNA kArye karmaNi ca vividhe kAle ca teSAmAhAraM dadAti svayaM ca kAle AhAramupajIvati / ayaM ca laukiko'tra prazasto bhAva uktaH, idAnIM lokottarAprazastapratipAdanAyAhavannabalarUvaheuM AhAre jo tu lAbhi labhate / atiregaM na u giNhai pAuggagilANamAINaM // 499 // jaha sA hiraNNamAIsu parihINA hoi dukkhaabhaagii| evaM tigaparihINo sAhU dukkhassa aabhaagii||50|| AyariyagilANaTThA giNha na mahaMti eva jo saahuu|no vannarUvahelaM AhAre esa u pasattho // 501 // ___ varNabalarUpahetumAhArayati yazca lAbhe kSIrAdau labhyamAne sati prAyogyaM glAnAdInAmatiriktaM na gRhNAti / yathA sA gRhasthA hiraNyAdiparihInA saMjAtA duHkhabhAginI ca jAtA evaM sAdhurapi trikeNa-jJAnadarzanacAritralakSaNena hIno duHkhasya bhAgI bhavati / ukto lokottaro'prazastaH, idAnIM lokottaraprazastabhAvadarzanAyAha-AcAryAdInAmarthAya gRhNAti na mamedaM yogyaM kintvAcAryAdeH, evaM yaH sAdhuryahAti, zeSaM sugama / ukto lokottaraH prazasto bhAvaH, uktaM bhAvadvAram // uggamauppAyaNaesaNAe bAyAla hoti avarAhA / soheuM samuyANaM paDuppanne vaccae vasahiM // 502 // Join Educati o nal For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoSaniryuktiH droNIyA vRttiH // 173 // Jain Education sunnagharadeule vA asaI ya uvassayassa vA dAre / saMsattakaMTagAI soheumuvassagaM pavise // 503 // evaM sAdhurudgamotpAdanaiSaNAbhirdvicatvAriMzadaparAdhA bhavanti taiH samudAnaM bhaikSaM 'zodhayitvA' vivicya tataH 'paDuppanne' labdhe sati bhaktAdau vasatiM prayAti / idAnIM tadbhaktaM gRhItaM sacchodhayitvA vasatiM pravizati, keSu sthAneSu ?, ata Aha-- gRhItvA bhaktamupAzrayAbhimukho vrajet, zUnyagRhe tadbhaktaM pratyupekSya tato vasatiM pravizati, tadabhAve devakule vA, 'asaI ya' gRhAdInAmabhAve upAzrayadvAre saMsaktaM trasaiH kaNTakairvA yadvyAptaM tat zodhayitvA - projjhya saMsaktAdibhaktaM tata upAzrayaM pravizati / evaM tasya pratyupekSyamANasya kadAcitsaMsaktaM bhavati tatra kiM karotItyata Aha saMsattaM tattocia paridvavettA puNo davaM giNhe / kAraNa mattaya gahiaM paDiggahe choDa pavisaNayA // 504 // yadi tatra saMsaktaM bhaktaM pAnakaM vA bhavettatastasmAdeva sthAnAtpratisthApya punarapyanyadravaM gRhNAti tathA glAnAdikAraNena ca mAtrake yadgRhItamAsIttatpata he prakSipya pravizati, yatastasya sAdhubhirAkhyAtaM yaduta glAnasyAnyallabdhamato niSkAraNamAtrakopayogaM pariharan patana he prakSipya pravizati, niSkAraNamAtrakopayoge ca pramAdI bhavati / evamasau parizuddhe sati bhakte pravizati upAzrayaM / athAzuddhaM bhavati tataH pariSThApya kiM karotItyata Aha onal gAya kAlabhANe pahucamANe havaMti bhNgtttthaa| kAle apahRppaMte niyantaI sesae bhayaNA // 505 // yadA grAmaH paryAyate kAlazca yadA paryApyate bhAjanaM ca paryApyate evamasmiMstraye paryApyamANe sati padatrayaniSpannA aSTau For Personal & Private Use Only bhAvadvAropa saMhAraH ni. 499-501 gRhItabhaktasya pravezavidhiH ni. 502-505 | // 173 // @nelibrary.org Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaGgA bhavanti teSAM ca bhaGgakAnAM madhye yasmin bhaGgake kAlo na paryApyate tasminnivarttata eva, zeSeSu caturSu bhaGgeSu 'bhajanAM' vikalpanAM karoti sevanAM vA karoti / idAnIM bhajanAM darzayannAha - aNNaM ca vae gAmaM aNNaM bhANaM va geNha saha kAle / paDhame bitie chappaMcame ya bhaya sesa ya niyante // 506 // anyaM grAmaM vA vrajati kAle paryApyamANe, anyaM ca bhAjanaM gRhNAti paryApyamANe kAle sati, evaM prathame bhaGge dvitIye ca SaSThe paJcamabhaGgake ca 'bhajana' sevanAM karoti kAle sati zeSabhaGgeSu yeSu kAlo na paryApyate teSu 'nivarttanaM' gantavyaM bhikSAyA ityarthaH / sa ca paryApyamANaH kAlo dvividhaH - jaghanya utkRSTazca tatra jaghanyapratipAdanAyAha 1 vosiDumAgayANaM uddAsia mattae ya bhUmitiaM / paDilehiyamatthamaNaM sesatthamie jahanno u // 507 // saJjJAM vyutsRjyAgatAnAM mAtrakaM ca yasmin toyaM gRhItvA gata AsInnirlepanArthaM tasminnudvAsite - zoSite sati bhUmitra - ke ca- kAyikIbhUmau dvAdaza sthaNDilAni saMjJAbhUmau dvAdaza sthaNDilAni kAlabhUmau trINi sthaNDilAni, evamasmin bhUmitritaye pratyupekSite sati yadA'stamanaM bhavati tasmin pradeze 'atthamie 'ti zeSopadhiM astamite Aditye pratyupekSate yadA ayamitthaMbhUto jaghanyaH kAla iti / idAnImutkRSTakAlapratipAdanAyAha - bhutte viyArabhUmI gayAgayANaM tu jaha ya ogAhe / caramAe porisIe ukkoso sesa majjhimao // 108 // bhukte sati vicArabhUmiM gatvA''gatAnAM yathA 'ogAhe' Agacchati caramA pauruSI - caturthaH praharaH, athavA caramapau Jain Education nonal For Personal & Private Use Only www.jamelibrary.org Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha- niyuktiH droNIyA vRttiH // 174 // ruSI-pAdonazcaturthapraharo yathA''gacchati asyAM velAkAmayamutkRSTaH kAlaH, zeSastvanyo madhyamaH kAla iti / tena ca bhikSAma-15 grAmAdipaTitvA vinivRttya pravizatA vasatau kiM karttavyamata Aha ryAptatA ni. pAyapamajaNanisIhiA ya tini u kare pavesaMmi / aMjali ThANavisohI daMDaga uvahissa nikkhevo // 509 // 506-508 / bahireva vasateH pAdau pramArjayati niSIdhikAtritayaM karoti, pravizan punazca guroH purastAdaJjalinA namaskAraM karoti | vasatiprave zaH ni. 'namo khamAsamaNANaM ti, tathA praviSTazca sthAna vizodhayati yatra daNDakasyopadhezca nikSepaM karoti / idAnImetAmeva gAthAM 509 bhA. bhASyakAro vyAkhyAnayannAha 262-263 evaM paDupanne pavisao u tinni va nisIhiyA hoti / aggaddAre majjhe pavesa pAe ya sAgarie // 262 / / (bhA0) | evaM pratyutpanne-labdhe sati bhakte pravizatastisro niSIdhikA bhavanti,ka?-agradvAre prathamA tathA dvitIyA madhyapradeze vasateH praveze ca mUladvArasya tRtIyAM niSIdhikAM karoti pAdau ca pramArjayati yadi kazcit sAgAriko na bhavati, atha tatra sAgAriko bhavati tato varaNDakAbhyantare pramArjanaM karoti, atha madhyame'pi bhavati-dvitIyaniSIdhikAsthAne'pi bhavati tato madhye pravizya pramArjayati pAdau, tena ca kAraNena pazcAdbhASyakAreNa pAdapramArjanaM vyAkhyAtaM yena tadaniyataM vartate, niSI|dhikAsvakRtAsvapi kAraNavazAtsaMbhavatIti / idAnImaJjalyavayavaM vyAkhyAnayannAha // 174 // hatthussehosIsappaNAmaNaM vAio namokAro / gurubhAyaNe paNAmo vAyAeN namo na usseho // 263 // (bhA0) hastasyotsedhaM namaskArArthaM karoti, zIrSapraNamanaM karoti, vAcA ca "namo khamAsamaNANaM"ti, ityevaM namaskAraM karoti For Personal & Private Use Only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bho0 30 atha tadguru bhikSAbhAjanaM bhavati mAtrakaM ca guru gRhItamaGgulIbhiH, tatazcaivaM guruNi bhAjane sati zirasA praNAmaM karoti vAcA ca nama ityevaM brUte, na hastocchrayaM karoti, yato'sau gurormAtrakasyAdho hasto dattaH sAdhAraNArthamato'kSaNikastatazca nocchrayaM karoti / idAnIM sthAnavizodhiM vyAkhyAnayannAha - uvariM heTThA ya pamajjiUNa laTThi Thaveja sahANe / pahaM uvahissuvariM bhAyaNavatthANi bhANesu // 264 // ( bhA0 ) upari-kuDyasthAne adhastAcca bhuvaM pramRjya punazca svasthAne yaSTiM sthApayet, punazca 'paTTakaM' colapaTTakamupadherupari sthApayet muJcati 'bhAjanavastrANi ca ' paTalAni 'bhAjaneSu' pAtropari sthApayati // jai puNa pAsavarNa se havejja to uggahaM sapacchAgaM / dAu~ annassa sacolapaTTao kAiyaM nisire // 265 // ( bhA0 ) yadi punastasya sAdhoH 'prazravaNaM' kAyikAdirbhavati tatazca 'avagrahaM' patagrahaM 'sapacchAgaM' sapaTalaM 'dAtuM' arpayitvA anyasya sAdhoH punazca saha colapaTTakena - colapaTTakadvitIyaH kAyikAM vyutsRjati / kAyikAM vyutsRjya kAyotsarga karoti, tatra ca ko vidhirityata Aha cauraMgulamuhapattI ujjuyae vAmahatthi rayaharaNaM / vosacattadeho kAussaggaM karejAhi // 510 // caturbhiraGgulairjAnunorupari colapaTTagaM karoti nAbhezcAdhazcaturbhiraGgulaiH pAdayozcAntaraM caturaGgulaM karttavyaM, tathA mukhavastrikAmujjuge - dakSiNahastena gRhNAti vAmahastena ca rajoharaNaM gRhNAti, punarasau vyutsRSTadehaH - pralambitabAhustyaktadehaH sarpAdyupa For Personal & Private Use Only ainelibrary.org Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhA. zrIoSaniyukti droNIyA vRttiH SALESEA // 175 // drave'pinotsArayati kAyotsarga, athavA vyutsRSTadeho divyopasargeSyapi na kAyotsargabhaGgaM karoti, tyaktadeho'kSimaladapikA kAyikA mapi nApanayati, sa evaMvidhA kAyotsarga kuryaat| idAnImenAmeva gAthAM bhASyakAro vyAkhyAnayannAha 264-265 cauraMgulamappattaM jANugahehA chivovari nAhiM / ubhao kopparadhariaM kareja paTTaca paDalaM vA // 266 // (bhA0) ni. 510 pubudiDe ThANe ThAuM cauraMgulaMtaraM kAuM / muhapotti ujjuhatthe vAmami ya pAyapuMchaNayaM // 511 // TUi kAyotsargakAussaggaMmi Thio ciMte samuyANie aIAre / jA niggamappaveso tattha u dose maNe kujjA // 512 // zvabhA.266 caturbhiraGgalairadho jAnunI aprAptazcolapaTTako yathA bhavati tathA nAbhiM copari caturbhirajulairyathA na spRzati, ubhayato- ni. 511bAhukUparAbhyAM dhRtaM karoti 'paTTaka' colapaTTakaM paDalaM vA ubhayakUrparadhRtaM karoti, yadA colapaTTakaH sacchidro bhavati tadA 512Alo paTalaM gRhNAti / pUrvoddiSTameva kAyotsargasthAnaM tatra sthitvA, tathA pAdasya cAntaraM caturaGgulaM kRtvA mukhavastrikAM ca dakSiNa canavidhiH haste kRtvA vAmahaste pAdapuJchanakaM-rajoharaNaM kRtvA kAyotsargeNa tiSThati / punazca kAyotsargeNa vyavasthitazcintayet 'sAmu | ni. 513 dAnikAnaticArAn' bhikSAticArAnityarthaH, kasmAdArabhya cintayatyaticArAn ?-nirgamAdArabhya yAvatpravezo vasatI jAtaH, asminnantarAle tatra doSA ye jAtAstAn 'manasi karoti' sthApayati cetasi // te u paDisevaNAe aNulomA hoti viyaDaNAe ya / paDisevaviyaDaNAe ettha u cauro bhave bhaMgA // 513 // 8 // 17 // PL tAMzcAticArAn pratisevanAnulomyena-yathaiva pratisevitAstenaivAnukrameNa kadAciccintayati, tathA 'viyddnnaae'tti| vikaTanA-AlocanA tasyAM cAnulomAneva cintayati, etaduktaM bhavati-paDhama lahuo doso paDisevio puNo vaDDo vaDyaro, SOST For Personal & Private Use Only Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMteha evameva, tatazca pratisevanAyA anukUlam , AlocanAyAmapyanukUlameva, yataH prathama laghuko doSa Alocyate punarcahattaraH punarbahattama ityeSa prathamabhaGgakaH, aNNo paDisevaNAe aNukUlo na uNa viaDaNAe, etadukkaM bhavati-AseviaM paDhama vaDu puNolahuaM puNo vaI puNo vaDDayara,ciMtei evameva,tatazca pratisevanAyA anukUlaM natvAlocanAyAH, yatastatra prathama laghutara Alocyate punarvRhattaraHpugavRhattama ityeSa dvitIyaH, aNNopaDisevaNAe nANukUlo AloyaNAe puNa aNukUlo,etaduktaM bhavatiaDaviyaDDA paDiseviA ciMtei puNa AloyaNANukUleNaM,eSa taio bhaMgo, aNNe uNa paDisevaNAevi aNaNukUlo AloyaNAevi aNakUlo, etaduktaM bhavati-paDhama baDDo paDisevio puNo lahuo puNo vaDDo vaDDayaro,ciMtei puNa jaM jahA saMbharaha,paDhamaM vaDo puNo lahuo puNo baDDo puNo vaDDayaro, evaM aDaviyahUM ciMtaMtassa Na paDisevaNANukUlo NAloyaNAyakUlo, esa cauttho, eso ya vajeyavo / idAnImamumevArtha gAthADhenopasaMharannAha-'paDisevaviyaDaNAe hoMti etthaMpi caubhaMgA' idaM vyAkhyAtameveti / idAnI sAmudAnikAnaticArAnAlocayati yadi vyAkSepAdirahito gururbhavati, atha vyAkSipto gurubhavati tadA nAlocayati, etadevAha vakkhittaparAhutte pamatte mA kayAha Aloe / AhAraM ca kareMto nIhAraM vA jai karei // 514 // kahaNAIvakkhitte vikahAi pamatta annao va muhe / aMtaramakArae vA nIhAre saMka maraNaM vA // 267 // (bhA0) byAkSipto dharmakathanAdinA svAdhyAyena, 'parAhutto'tti parAGmukhaH parAbhimukha ityarthaH, pramatta iti vikathayati, evaMvidhe gurau na kadAcidAlocayet, tathA''hAraM kurvati sati, tathA nIhAraM vA yadi karoti tato nAlocayati / idAnImetAmeva ALCARRARASSICALCAIPAJAR Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ droNIyA zrIogha- gAthAM bhASyakAro vyAkhyAnayannAha-dharmakathAdinA vA vyAkSiptaH kadAcid gururbhavati, vikathAdinA vA pramatto'nya- 18 AlocanA niyuktiH to'bhimukho vA bhavati, bhuJjato'pi nAlocanIyaM, kiM kAraNaM ?-'aMtaraMti antarAyaM vA bhavati yAvadAlocanAM zRNoti, vidhiH ni. akAraka vA-zItalaM bhavati yAvadAlocanAM zRNoti / tathA nIhAramapi kurvato nAlocanIyaM, kiM kAraNaM ?, yata AzaGkayA 14-516 vRttiH sAdhujanitayA na kAyikAdirnirgacchati, atha dhArayati tato maraNaM vA bhavati / yasmAdete doSAstasmAt bhaa.268||176|| avakkhittAuttaM vasaMtamuvahiaMca nAUNaM / aNunnavettu mehAvI AloejjA susNje||515|| kahaNAi avakkhitte kohAi aNAule taduvautte / saMdisahatti aNunnaM kAUNa vidinnamAloe // 268 // (bhA0) dharmakathAdinA'vyAkSipte gurau Alocayet , Ayukta-upayogatatpara, upazAntaM' anAkulaM guruM dRSTvA upasthita udyataMca jJAtvA, evaMvidhaM gurumanujJApya medhAvI Alocayet 'susaMyataH' sAdhuH / idAnImetAmeva gAthAM vyAkhyAnayana bhASyakRdAha-dharmakathAdinA'vyAkSipte krodhAdibhiranAkule tadupayukte-bhikSAlocanopayukte ca 'saMdisahatti aNunnaM kAUNa' saMdizata AlocayAmItyevamanujJAM kRtvA-mArgayitvetyarthaH, 'vidiNNe'tti AcAryeNa vidinnAyAmanujJAyAM bhaNata ityevaMlakSaNAyAM tata Alocayet / tena ca sAdhunA''locayatA etAni varjanIyAni // 176 // nadaM valaM calaM bhAsaM mayaM taha DhaharaM ca vjejaa| Aloeja suvihio hatthaM mattaM ca vAvAraM // 516 // dAraM // karapAya bhamuhisIsa'cchiuTThimAIhi naTTi nAma / valaNaM hatthasarIre calaNaM kAe ya bhAve ya // 269 // (bhA0) dagAratthiyabhAsAo ya vajae mUya DhahuraM ca saraM / Aloe vAvAraM saMsahiyare va karamatte // 270 // (bhA0) ORGANISHRA Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only N inelibrary.org Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nRtyannAlocayati valannAlocayati aMgAni calayannAlocayati, tathA bhASamANo gRhasthabhASayA nAlocayati, kiM tarhi :saMyatabhASayA''locayati, tadyathA-suyAriyAu ityevamAdi, tathA cAlocayan mUkena svareNa nAlocayati miNamiNataM. tathA r3hahareNa ca svareNa-uccai locayati, evaMvidhaM svaraM varjayet / kiM punarasAvAlocayatItyata Aha-Alocayetsuvihito hastamudakasnigdhaM, tathA 'mAtraka' gRhasthasatkaM kaDucchukAdi-udakArdAdi, tathA gRhasthayA katamaM vyApAraM kurvatyA bhikSA dattetyetaccAlocayati / idAnImetAmeva gAthAM vyAkhyAnayannAha-karasya tathA pAdasya bhravaH zirasaH akSNaH oSThasya ca,8 evamAdInAmaGgAnAM savikAraM calanaM narttanaM nAma, etat kurvannAlocayati, valanaM hastasya zarIrasya kurvannAlocayati, tathA calanaM kAyasya karoti moTanaM tatkurvannAlocayati,tathA bhAvatazcalanamanyathA gRhItamanyathA''locayati addviyddu||aalocyn gRhasthabhASayA nAlocayati, yathA "suggIo(laMgaNIo)laddhAo maMDayA laddhA" ityevamAdi, kintu saMyatabhASayAss' locanIyaM "suyAriyAu" ityevamAdi, mUkasvaraM manAk DhaharaM ca mahAntaM svaraM varjayannAlocayati, kimAlocayati ?-'vyApAragRhasthayoH saMbandhinaM, tathA 'saMsRSTam' udakArdAdi, 'itaraM' asaMsRSTaM, kiM tat 1-kara saMsRSTamasaMsRSTaM ca udakena, tathA 'mAtraka' gRhasthasatkaM kuNDalikAdi udakasaMsRSTamasaMsRSTaM ceti, etadAlocayet / eyaddosavimukaM guruNA gurusammayassa vaa''loe| jaha gahiyaM tu bhave paDhamAo jA bhave carimA // 517 // ___ebhirdoSavimuktamanantaroktairbhekSamAlocayedguroH samIpe vA yo guroH saMmato-bahumatastasya samIpe Alocayet , kathamA Jain Educatio n al For Personal & Private Use Only Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoSaniyukti droNIyA // 177 // SARKAC+ locanIya?, yadyathA gRhItaM bhavet-yena krameNa yagRhItaM prathamabhikSAyA Arabhya yAvaccaramA-pazcimA bhikSA taabdaalocyediti| AlocanA * eSa taavdutsrgennaalocnvidhiH| yadA punaretAni kAraNAni bhavanti tadA oghata AlocayatItyetadevAha vidhiHni. kAle ya pahuppaMte uccAo vAvi ohamAloe / velA gilANagassa va aicchaha gurU va caao||518|| | 517-520 yadAtu punaH kAla. eva na paryApyate yAvadanena krameNAlocayati tAvadastaM gacchatyAdityaH tadA tasmin kAle oghata Alo-13 cayati, yadivA zrAntaH kadAcidbhavati tadA'pyoghata evAlocayati, velA vA glAnasyAtikAmati yAvatkrameNAlIcayati ata oSata Alocayati, athavA guruH uccAtI-zrAmtaH kulAdikAryeNa kenacit tata oghata AlocayatyevaM kAraNairiti / kA cAsAvoghAlocanA !, | purakammapacchakamme appe'suddhe ya mohamAloe / turiyakaraNaMmijaM se na sujAI tattithaM kahae // 519 // 'Akulatve Apanne satyevamoghAlocanayA''locayati-puraHkarma pazcAtkarma ca alpaM-nAsti kiJcidikhA, 'asuddhe ya'tti azuddhaM cAlpaM, azuddhamAdhAkarmAdyabhidhIyate tadalyaM nAstIti, evamoghataH-sAGkepeNAlocayet / 'turiyakaraNaMmi'tti tvarite kArye jAte sati yanna zuddhyati uktena prakAreNa tAvanmAtrameva kathayati, eSA oghAlocaneti // AloitsA savaM sIsaM sapaDiggahaM pamajittA / udumaho tiriyaMmI paDilehe savao saI // 520 // // 177 // 8 eSameSA mAnasI AlocanA vAcikI bA''locanoktA, idAnIM kAyikI AlocanA bhaNyate-AcAryasya bhikSA 3 dazyate, evaM manasA bAcA vA''locayitvA 'sarva' niravazeSa, tathA mukhabastrikayA ziraH pramRjya patadahaM ca sapaTalaM GANGANAGAR For Personal & Private Use Only Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramajya 'U pIThIH 'adhoM bhuvi 'tiryak' tirazcInaM 'matyupekSeta nirUpayet 'sarvataH samantAccasRSbapi- diva sarvanairantaryeNa, tataH patanahaM haste kRtvA bhaktAdi gurordarzayatIti vakSyati bhASyakRt / idAnImetAmeva gAthAM bhASyakRdAha, tatra gurudoSatvAtprathamamUrdAdIni trINi padAni vyAkhyAnayannAhauhaM pupphaphalAI tiriyaM mjaarisaannddibhaaii| khIlagadArugaAvaDaNarakkhaNaDA aho pehe // 271(bhA) udyAnAdau AvAsitAnAM satAM puSpaphalAdipAtamUI nirUpya tato gurordarzayati, tiryaGmArjArazcaDimbhAnAlokyAlocayati, mA bhUtte AgacchantastatpAtramutprerya pAtayiSyanti, AdizabdAtkANDaM vA kenacidvikSiptamAyAti, atastiryag nirUpyate, tathA'dho nirUpayati, kimarthaM , kadAcitkIlako bhavati, tatrApatanam-Askhalana mA bhUditi, ato'dho nirUpya tato bhaktAdi darzayati / idAnIM 'sIsaM sapaDiggahaM pamajetta'tti vyAkhyAnayati oNamao pavaDejA sirao pANA siraM pmjjejaa| emeva uggahaMmivi mA saMkuDaNe tsssinnaaso||272|| (bhA0) | hastasthe patanahe'vanamataH zirasaH prapateyuHprANinaH kadAcidataH ziraHprathamameva pramArjayet, evameva patanahe pramArjana kRtvA pradarzayedbhaktAdi, kiM kAraNaM ?-'mA saMkuDaNe tasaviNAso'tti mA bhUtsaGkocane sati paTalAnAM vasAdivinAzo bhaviSyatyataH pramRjya patabrahaM bhaktaM pradarzayatIti // kAuM paDiggahaM karayalaMmi addhaM ca oNamittANaM / bhattaM vA pANaM vA paDisijjA gurusagAse // 273 // (bhA0) kRtvA patadbrahaM karatale ardhaM ca zarIrasyAvanamya punarbhaktaM vA pAnaM vA pradarzayet gurusagAse iti // SAMASISARURAISAISANSAS Jain Education Internasional For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoSaniryuktiH droNIyA vRttiH // 178 // tAhe ya durAloiya bhattapANa esaNamaNesaNAe u / aGkussAse ahavA aNuggahAdIu jhAlA ||274 || (bhA0 ) tataH kadAciddurAlocitaM bhaktapAnaM bhavati, 'naTTaM valaM calaM' ityevamAdinA prakAreNa, tathaiSaNAdoSaH kadAcit sUkSmaH kRto bhavati, aneSaNAdoSo vA kazcidajAnatA, tatazcaiteSAM vizuddhyarthamaSTocchvAsaM - namaskAraM dhyAyet, athavA 'anugrahAdI'ti athavA'nugrahAdi dhyAyet, "jai me aNuggahaM kujA sAhU hujjAmi tArio" ityevamAdi gAthAdvayaM kAyotsargastho vizuddhyarthaM dhyAyet, utsArya ca kAyotsarge tataH svAdhyAyaM prasthApayet / etadevAha - viNaeNa paTTavittA sajjhAyaM kuNai to mahattAgaM / puvabhaNiyA ya dosA parissamAI jaDhA evaM // 521 // vinayena prasthApya svAdhyAyaM yogavidhAviva tataH svAdhyAyaM muhUrttamAtraM karoti, jaghanyato gAthAtrayaM paThati, utkRSTatazcatudazApi sUkSmANaprANalabdhisaMpanno'ntarmuhUrttena parAvarttayati, evaM ca kurvatA pUrvabhaNitA doSA 'dhAtukSobhe maraNa' mityevamAdayaH tathA parizramAdayazca doSA 'jaDhAH ' tyaktA bhavantIti // duviho ya hoi sAhU maMDaliuvajIvao ya iyaro ya / maMDalimuvajIvaMto acchai jA piMDiyA sabe // 522 // sa ca sAdhurdviprakAro - maNDalyupajIvakaH itarazca - amaNDalyupajIvakaH, tatra yo maNDalyupajIvakaH sAdhuH so'TitvA 'bhikSAM tAvatpratipAlayati yAvat 'piNDitAH' ekIbhUtAH sarve'pi sAdhavo bhavanti, punazca sa taiH saha bhuGkte / iyarovi gurusagAsaM gaMtUNa bhaNaha saMdisaha bhaMte ! / pAhuNagakhavagaataraMtabAlabuDANasehANaM // 523 // For Personal & Private Use Only bhaktadarzane vardhvAdyAlo kaH bhA. 271-274 svAdhyAyaH ni. 521 maNDalIni. |522-523 // 178 // Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LO 'itaro'pi' amaNDalyupajIvakaH,tatra yo maNDalyupajIvakaH sa sAdhurmurusagAsaM gatvA tameva guruM bhaNati-yathA he AcAryAH! saMdizata-dadata yUyamidaM bhojanaM prAghUrNakakSapakaatarantabAlavRddhazikSakebhyaH sAdhubhya iti / punazca dipaNe gurUhi tesiM sesaM bhuMjeja guruaNunnAyaM / guruNA saMviTTho vA dAuM sesaM tao bhuMje // 524 // | evamuktena satA guruNA datte sati tebhyaH-prAghUrNakAdibhyo yaccheSaM tad bhuJjIta guruNA'nujJAte sati, yadivA guruNA 'sandiSTaH' uktaH yaduta tvameva prAghUrNakAdibhyaH prayaccha, evamasau sAdhuNitaH san dattvA prAghUrNakAdibhyastataH zeSaM yad bhaktaM tadbhute / evaM na kevalamasau prAghUrNakAdibhyo dadAti anyAnapi sAdhUnnimantrayati, tatra yadi te gRhNanti tato nirjarA, atha na gRhNanti tathA'pi vizuddhapariNAmasya nirjaraiveti // etadevAhaicchijja na icchijja va tahaviya payao-nimaMtae sAhU / pariNAmavisuddhIe a nijarA hoagahievi // 525 // | icchet kazcitsAdhurnecchedvA tathApi prayatnena-sadbhAvena nimantrayetsAdhUna , evaM sadbhAvena nimantrayamANasya 'pariNAmavizuddhyA'cittanairmalyAnnirjarA bhavati-karmakSayalakSaNA'gRhIte'pi bhakte / athAvajJayA nimantrayati tato'yaM doSaHbharaheravayavidehe pannarasavi kammabhUmigA sAhU / ekkami hIliyamI satve te hIliyA huMti // 526 // bharaheravayavidehe pannarasavi kambhabhUmigA sAhU / ekkami pUiyaMmI satve te pUiyA huMti // 527 // aha ko puNAi niyamo ekamivi hIliyaMmi te ske| hoMti avamANiyA pUie ya saMpUiyA save // 528 // nANaM va daMsaNaM vA tavo ya taha saMjamo ya sAhuguNA / ekke sabesuvi hIliesu te hIliyA huMti // 529 // CALCOHOROSARORSCARS Jain Educationa l For Personal & Private Use Only ibrary.org Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oSaniryuktiH droNIyA vRttiH // 179 // emeva pUiyaMmivi ekkaMmivi pUiyA jaiguNA u / thovaM bahUnivesa ii naccA pUyae maimaM // 530 // tamhA jai esa guNo ekkaMmivi pUyaMmi te sadhe / bhantaM vA pANaM vA saGghapayatteNa dAnaM // 531 // sugamA // yadA punarAdareNa nimantrayate tadAyaM mahAn guNaH - sugamA // atrAha paraH - atha kaH punarayaM niyamaH 1 yadekasminnavamAnite sati sarva evApamAnitA bhavanti, tathaikasmin saMpUjite sati sarva eva saMpUjitA bhavanti, na caikasmin saMpUjite sarve saMpUjitA bhavanti, na hi yajJadatte bhukte devadatto bhukto bhavatIti / AcArya Aha - jJAnaM darzanaM ca tapastathA saMyamazca ete sAdhuguNA varttante, ete ca guNA yathaikasmin sAdhau vyavasthitA evaM sarveSvapi, ekarUpatvAtteSAM yatazcaivamata ekasmin sAdhau hIlite - apamAnite sarveSu vA sAdhuSu hIliteSu 'te' jJAnAdayo guNA ' hIlitAH' apamAnitA bhavanti // evamekasmin pUjite pUjitA yatiguNAH sarve bhavanti, yasmAdevaM tasmAtstokametadbhaktapAnAdi 'bahunivesaM' bahvAyamityarthaH nirjarAheturiti, tasmAdevaM jJAtvA pUjayetsAdhUn matimAniti, yatazcaivamata evameva karttavyam / etadevAha - 'tamhe 'tyAdi, sugamA // | veyAvacaM niyayaM kareha uttaraguNe dharintANaM / savaM kila paDivAI veyAvaccaM apaDivAI / / 532 // | paribhaggassa mayassa va nAsaha caraNaM suyaM aguNaNAe / na hu veyAvaccaciaM suhodayaM nAsae kammaM // 533 // lAbheNa jojayaMto jaiNo lAbhaMtarAiyaM haNai / kuNamANo ya samAhiM saGghasamAhiM lahai sAhU // 534 // bharaho bAhubalIvi ya dasArakulanaMdaNo ya vasudevo / veyAvaccAharaNA tamhA paDitappaha jaINaM // 535 // hoja na va hoja laMbho phAsugaAhArauvahimAINaM / laMbho ya nijjarAe niyameNa ao u kAyavaM // 533 // Jain Educationmational For Personal & Private Use Only bhaktAdidAnaM ni. 524-525 eka pUjAyAM sarvapUjA ni. 526 531 vaiyAvRttyaM ni. 532-536 // 179 // Minelibrary.org Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *AHASA ARSLASOSANS veyAvacce abbhuTTiyassa saddhAe kAukAmassa / lAbho ceva tavassissa hoi addINamaNasassa // 537 // vaiyAvRttyaM 'niyataM satataM kuruta, keSAm ?-uttamaguNAn dhArayatAM sAdhUnAM kuruta / zeSa sugamam / kiJca-'pratibhaprasya' unniSkrAntasya mRtasya vA nazyati caraNaM zrutamaguNanayA natu vaiyAvRttyacitaM-baddhaM zubhodayaM nazyati karma / kiJca'lAbhena' prAptyA ghRtAdeH 'yojayan' ghRtAdilAbhena yojayan , kAn !-yatIn, lAbhAntarAyaM karma hanti / tathA pAdaprakSAlanAdinA kurvan samAdhi 'sarvasamAdhi' manasaH svasthatAM vAco mAdhuryAdikaM kAyasya nirupadravatAm, evaM kurvastrirUpamapi sarvasamAdhi labhate // sugamA, navaraM 'paDitappahatti vaiyAvRttyaM kuruta / kiJca-bhavedvA na vA lAbhaH, keSAM -prAsukAnAmAhAropadhyAdInAM tathApi tasya vaiyAvRttyArthamabhyudyatasya sAdhorvizuddhapariNAmasya lAbha eva nijarAyAH avazyaM, alAbhe'pi sati nirjarA bhavati, yasmAdevaM tasmAtkarttavyaM vaiyAvRttyam // sugamA, navaraM vaiyAvRttye 'abhyutthitasya' udyatasya zraddhayA karmukAmasya lAbha eva // esA gahaNesaNavihI kahiyA bhe dhIrapurisapannattA / ghAsesaNaMpi itto vucchaM appakkharamahatthaM // 538 // sugamA // ukkA grahaNaiSaNA, adhunA grAsaiSaNocyate, tathA cAhadaMce bhAve ghAsesaNA u dami macchaAharaNaM / galamaMsuMDagabhakkhaNa galassa puccheNa ghaTTaNayA // 539 // sA ca prAsaiSaNA dvividhA-dravyato bhAvatazca, tatra dravyamaGgIkRtyAha-dravyato matsyodAharaNaM, taMjahA-ego kira macchabandho gale maMsapiMDe dAUNa dahe chuhai, taM ca ego maccho jANai, jahA esa galotti, so pariperaMtaNaM maMsaM khAiUNa tAhe C+%%%AAKAASAN Jain Education a l For Personal & Private Use Only Senelibrary.org Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH vaiyAvRttyaM ni. 537 grAsaiSaNAma syavRttaM ni. 538-540 // 18 // |parAhutto chappAe galamAhaNai, macchabaMdho jANai-esa gahiotti, evaM teNaM sarva khaiyaM maMsaM, to so macchabaMdho khaieNa maMseNa addhiIe laddho acchai, ettha ya AharaNaM duvihaM-cariaM kappiaMca, taM eyaM macchabaMdhaM ohayamaNasaMkappaM jhAyaMtaM daha maccho bhaNai-ahaM pamatto caranto gahio balAgAe, tAhe sA khivittA pacchA gilai, tAhe ahaM vaMko tIse muhe paDAmi, evaM bitiaM taiyaM ca ucchalio tAhe mukko, aNNayA samudde ahaM gao tattha macchabaMdhA valayAmuhANi kareMti kaDaehiM, tAhe samuddavelApANieNaM saha ahaM tattha vakIkae kaDe paviTho, tAhe tassa kaDagassa aNusAreNa atigao, evaM tiNNi vArA valayAmuhAo mukko, jAlAo ekavIsaM vArA paDio, kiha puNa ?, jAhe jAlaM chUDhaM bhavati tAhe ahaM bhUmI ghettUNa acchAmi, tahA ekami chiNNodae dahe ThiA, amhehiM kahavi na nAyaM jahA imo daho sukkihii, tAhe so daho sukko, macchANaMpi thale gaI Natthi, te sabe sukaMte pANie mayA, kaivi jIvaMti, tattha koi macchabaMdho Agao, so hattheNa gahAya |sUlAe poeti, tAhe mae nAyaM, ahaMpi acirA vijjhIhAmi, jAva na vijjhAmi tAva upAyaM ciMtemi, tAhe tesiM macchANaM | aMtarAlaM sUlaM DasiuM muheNa Thio, so jANai-ete save poiyallayA, tato so gaMtUNa aNNahiM dahe dhovai, tattha ahaM macchubattaM karito cevuDDINo pANie paviTTho,taM eyArisaM mama sattaM, tahavi icchasi galeNa ghettuM ?, aho ! te nillajjattaNaMti // | amumevArtha gAthAbhirupasaMharannAha-galamasuMDagaM'galamAMsapiMDabhakkhaNaM, zeSa sugama // aha maMsaMmi pahINe jhAyaMtaM macchiyaM bhaNai mccho| kiM jhAyasi taM evaM? suNa tAva jahA ahirio'si // 540 // cariyaM va kappiyaM vA AharaNaM duvihameva nAyavaM / atthassa sAhaNaTThA iMdhaNamiva oyaNaTThAe // 541 // // 18 // Jain Education For Personal & Private Use Only Jainelibrary.org Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tibalAgamuhA mukko, tikkhutto valayAmuhe / tisattakhutto jAleNaM, sayaM chinnodae dahe // 542 // eyArisaM mamaM sattaM, saDhaM ghaTiaghaTTaNaM / icchasi galeNa ghettuM, aho te ahirIyayA // 543 // aha hoi bhAvaghAsesaNA u appANamappaNA ceva / sAhU bhujiukAmo aNusAsai nijarahAe // 544 // bAyAlIsesaNasaMkaDaMmi gahaNaMmi jIva ! nahu chlio| ehi jaha na chalijjasi bhujaMto rAgadosehiM // 54 // jaha abhaMgaNalevA sagaDakkhavaNANa juttio hoti / iya saMjamabharavahaNaTTayAe~ sAhUNa AhAro // 546 // sagamAH, timro vArA balAkAyA mukhenonmukta:-Urddha kSiptaH trikRtvo 'valayAmukhe' kaTAtmake Avarta iva cite. tathA trayaH saptakA jAlAtpracyutaH 'sakRd' ekavArazchinnodake drahe chuTitaH // evaMvidhaM mama sattvaM zaThaM mAM tathA ghaTitapaTana' ghaTTitAni-saMbaddhAni ghaTTanAni-jAlAdIni calanAni yasya so'haM ghaTTitaghaTTanaH, tamevaMvidhaM icchasi galena grahItuM ?, aho te nirlajjatA // uktA dravyagrAsaiSaNA yato'sau grAsaM kurvan na kvacicchalita iti / idAnIM bhAvagrAsaiSaNAM pratipAdayannAha-atha bhavati bhAvagrAsaiSaNA, kathaM ?, yadA''tmAnamAtmanaiva sAdhuranuzAsti, kadA punaH ?-'bhoktukAmaH' bhoktumabhilaSan , nirjarArthaM na tu varNAdyartham / kiM punarasau cintayannAtmAnamanuzAstItyAha-dvicatvAriMzadeSaNAdoSaiH saMkaTaduSpravezaM yadgahanaM-gahvaraM tasmin he jIva ! na tvaM chalitaH, zeSaM sugama, yathA na vyaMsyase tathA karttavyaM / yathA'bhyaGgalepAyathAsaMkhyena zakaTAkSasya vraNAnAM ca yuktito bhavaMti, yathA'bhyaGgaH zakaTAkSe yuktyA dIyate na cAtibahurna cAtistoko bhAravahanArtha, tathA vraNAnAM ca lepo yuktyA dIyate nAtibahu tistokaH, evaM saMyamabharavahanArtha saadhuunaamaahaarH|| Jamo030 For Personal & Private Use Only Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ droNIyA vRttiH // 18 // uvajIvi aNuvajIvI maMDaliM putvavannio saahuu| maMDaliasamuddisagANa tANa iNamo vihiM vucchaM // 547 // 4 matsyavRttaM tatra maNDalyupajIvI sAdhuranupajIvI ca pUrvameva dvividho vyAvarNitaH sAdhurekaH, idAnI bahUnAM maNDalyAmasamuddizakAnAM ni. 542 543 bhAvayo vidhirbhavati taM vakSye // te ca kathaM maNDalyAmasamuddezakA bhavanti ?, ata Aha grAsaiSaNA AgADhajogavAhI nijUDhattahiA va paahunngaa| sehA sapAyachittA bAlA vuDDavamAIyA // 548 // | ni. 544. l AgADhayogo-gaNiyogaH tatsthA ye te maNDalI nopajIvanti, 'nijUDha'tti amanojJAH kAraNAntareNa tiSThanti te pRthaga G546 maNDabhuJjate, tathA''tmArthikAzca pRthag bhuJjate prAghUrNakAca, yatasteSAM prathamameva prAyogyaM paryAptyA dIyate, tataste'pyekAkino lyupajIvIbhavanti, zikSakA api sAgArikatvAt pRthaga bhojyante, saprAyazcittAzca pRthag bhojyante, yatasteSAM zabalaM cAritraM, zabala tare ni. caritraiH saha na bhujyate, bAlavRddhA apyasahiSNutvAtprathamameva bhuJjate'taste'pyekAkina iti, evamAdyA maNDalyAmasamuddi 547-548 Aloka: zakA bhavanti, AdigrahaNAtkuSThavyAdhyAdyupadrutA iti // te ca bhuJjAnAH santa Aloke bhuJjate, sa cAloko dvividho ni.549 bhavatItyetadevAha duviho khalu Aloko dadhe bhAve ya dadhi diivaaii| sattaviho puNa bhAva AlogaM taM parikahe'haM // 549 // dvividha Aloko-dravyAloko bhAvAlokazca, tatra dravyAlokaH pradIpAdiH, bhAvaviSayaH punarAlokaH saptavidhaH, taM ca // 18 // kathayAmyahaM, tatra bhAvAlokasyeyaM vyutpattiH-Alokyata ityaalokH-sthaandigaadiniruupnnmityrthH| taM ca saptavidhamapi pratipAdayannAha Jain Educatioimitemlational For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThANadisipagAsaNayA bhAyaNapakkhevaNe ya gurubhAve / sattaviho Aloko sayAvi jayaNA suvihiyANaM // 550 // taizcAmaNDalisamuddiza kairniSkramapravezavarjite sthAne bhoktavyaM, tathA kasyAM dizi AcAryasyopaveSTavyamityetadvakSyati, tathA saprakAze sthAne bhoktavyaM, bhAjane ca vistIrNamukhe bhoktavyaM, prakSepaNaM ca kavalAnAM kurkuTyaNDakamAtrANAM karttavyaM, tathA gurocakSuH pathe bhoktavyaM, tathA bhAvo jJAnAdi tatsaMvahanArthaM bhoktavyamityetadvakSyati / evamayaM saptavidha AlokaH, sadA'pi ca yatanAtasmin saptavidhe'pyAloke yatanA suvihitAnAm / idAnIM bhASyakAro vyAcaSTe pratipadaM tatrAdyAvayavavyAcikhyAsayA''ha-- nikkhamapavesamaMDala sAgAriyaThANaparihiMyaTThAi / mA ekkAsaNabhaMgo ahigaraNaM aMtarAyaM vA // 275 // ( bhA0 ) niSkramapravezau varjayitvA bhojanArthamupavizaMti, tathA maNDalIpravezaM ca varjayanti, tathA sAgArikasthAnaM ca parihRtya bhuJjate, | mA bhUt sAgArike prApte sati ekAzanabhaGgaH syAditi, 'adhikaraNaM' rATirvA bhavati anyena pratrajitena saha asthAne upaviSTasya bhuJjato'ntarAyaM ca bhavati, kathaM 1, sa sAdhuranyasya satke sthAne bhuGkte upaviSTaH so'pi sAdhurAgataH pratIkSamANa Aste, evaM cAntarAyaM karma badhyate / idAnIM dizA dvArapratipAdanAyAha pacarasiparaM muhapaTTipakkha eyA disA vivajjettA / IsANaggeIya va ThAeja gurussa guNakalio // 276 // ( bhA0 ) so'bhimukhaM pratyurasaM - gurorabhimukhaM varjayitvetyarthaH, parAGmukhazca nopavizati guroH, tathA pRSThatazca gurornopavizati, pakSake ca nopavizati, evametA dizo varjayitvA IzAnyAM dizi gurorAgneyyAM vA dizi 'tiSThet' upavizeojanArthaM | guNakalitaH sAdhuryaH / idAnIM 'pagAsaNaya'tti vyAkhyAyate - Jain Education E For Personal & Private Use Only elibrary.org Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoSaniryuktiH droNIyA vRttiH DhA makkhiyakaMTagaTThAINa jANaNaTThA pagAsabhuMjaNayA / aTThiyalaggaNadosA vaggulidosA jaDhA evaM // 277 // (bhA0 ) kathaM nu nAma makSikA jJAyate - dRzyate tathA kaNTako vA kathaM nu nAma dRzyeta asthi vA upalabhyeta ?, evamartha 'prakAze' sodyotasthAne bhujyate, AdigrahaNAdvAlAdiparigrahastacca dRzyate, evaM ca prakAze bhuJjAnena yo'sau galakAdau asthi laganadoSastathA kaNTakalaganadoSazca galakAdau sa parihRto bhavati, tathA'ndhakAre makSikA bhakSaNajanito yo valgulivyAdhidoSaH sa parihRto bhavati / idAnIM 'bhAyaNa'tti dvAramucyate je ceva aMdhayAre dosA te caiva saMkaDamuhaMmi / parisADI bahulevADaNaM ca tamhA pagAsamuhe // 278 // ( bhA0 ) ya evAndhakAre bhuJjAnasya 'doSAH' makSikAdijanitA bhavanti ta eva doSAH 'saGkaTamukhe' bhAjane kamaThAdau bhuJjataH, ayamaparo'dhikadoSaH - 'parisADI' parizATI bhavati pArzve nipatati, tathA 'bahulevADaNaM ca' vaDuM vizcaM kharaDijjai hatthassa uvariMpi bhuMjaMtassa saMkaDe tasmAt 'prakAzamukhe' vipulamukhe bhAjane bhujyata iti / pakkhevaNAvihI bhaNNaikukkuDiaMDagamittaM avigiyavayaNo u pakkhive kavalaM / aikhaddhakAragaM vA jaM ca aNAloiyaM hujjA // 279 // bhA0 ) kukkuTyA aNDakaM kukkuTyaNDakaM tatpramANaM kavalaM prakSipedvadane, kiMviziSTaH san ! - ' adhikRtavadanaH ' nAtyantanirghATi - tamukhaH prakSipetkavalam / dAraM / gurutti vyAkhyAyate-- 'atikhaddha'tti gurorAloke bhoktavyaM, yadi punargurordarzanapathe na bhuGkte tataH kadAcitsAdhuH 'atikhaddham' atipracuraM bhakSayenniHzaGkaH san sa ca savyAjazarIraH kadAcidguroradarzanapathe dain Educationonal For Personal & Private Use Only saptavidhaH sthAnAghA lokaH ni. 550 bhA. | 275-278 // 182 // Painelibrary.org Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |'kAraka-apathyamapi bhuJjIta niHzaGkaH san , kadAcidvA bhikSAmaTatA'nena snigdhadravyaM labdhaM bhavet taccAnAlocyaiva bhakSayeda ekAMte, mA bhUnnAmAcAryoM nivArayiSyati / ataH eesi jANaNaTThA guru Aloe tao u bhuMjejjA / nANAisaMdhaNaTThA na vannabalarUvavisayaTThA // 280 // (bhA0) eteSAM pracurabhakSitAdInAM doSANAM jJAnArthaM guroH 'Aloke' cakSurdarzanapathe bhuJjIta yena guruH samIpasthaM bhuJjAnaM dRSTrA pracuraM bhakSayantaM nivArayati, tathA'kArakaM bhakSayantaM nivArayati, tathA aNAloiyaM coriaM khAyaMtaM nivArayati, mAbhUdavAraNe|'pATavajanitA doSAH syuH / idAnIM bhAvetti vyAkhyAyate-'NANAi'tti jJAnAdirbhAvaH jJAnaM darzanaM cAritraM ca, etajjJAnAdibhAvatrayamabhujyamAne truvyati-vyucchidyate,ata eteSAM jJAnAdInAM truvyatAM 'sandhAnArtham avicchinnapravAhArtha bhujyate,na varNArtha | bhujyate,na varNo mama gauravaM syAdityevamartha, tathA balaM mama bhUyAdityevamarthamapi na bhujyate, rUpaM mama bhUyAd bubhukSayA kSINekSaNagaNDapArzvaH san mAMsopacayena pUritagaNDapArtho rUpavAn bhaviSyAmIti naivamartha bhute, nApi viSayArtha maithunAdyAsevanArtha bhudd'e| | so AloiyabhoI jo ee juMjae pae save / gavisaNagahaNagghAsesaNAi tivihAivi visuddhaM // 551 // | 'sa' sAdhugurorAlocitaM bhur3e ya etAni padAnyanantaroditAni 'yunakti' prayuke karoti sthAnAdIni, sa ca gaveSaNaiSaNayA grahaNaiSaNayA grAsaiSaNayA, anayA trividhayA'pyeSaNayA zuddhaM bhute ya etAni padAni prayuta iti / evaM egassa vihI bhottave vanio samAseNaM / emeva aNeyANavi jaM nANattaM tayaM vocchaM // 552 // JainEducationa l For Personal & Private Use Only wwjainelibrary.org Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SEASENERAL droNIyA vRttiH // 18 // LORDCROCOCOMSASURROCOCCASS evamekasya sAdho ktavye vidhirvarNitaH 'samAsena' saGkepeNa, evamevAnekeSAmapi sAdhUnAM bhojane vidhiH, yattu punarnA- nAtvaM bhavati-yo bhedo yadatiriktaM tadahaM vakSye / Aha-kiM punaH kAraNaM maNDalI kriyate ?, ucyate ataraMtabAlavuDDA sehAesA gurU ashuvggo| sAhAraNoggahA'laddhikAraNA maMDalI hoi||553|| | | atarantaH-atiglAnastatkAraNAt-tannimittaM maNDalI bhavati, yatastasya glAnasya yadyekaH sAdhurvaiyAvRttyaM karoti tatastasya tatraivAkSaNikasya sUtrArthahAnirbhavati, maNDalIbandhe tu kazcitkiJcitkaroti, etadartha maNDalI kriyate yena bahavaH pratijAgarakA bhavantIti / bAlo'pi bhikSAmaTitumasamarthaH, sa ca bahUnAM madhye sukhenaiva kathaM nu nAma varteta ?, ato maNDalI bhavati / vRddho'pyevameva, sehaH-zaikSakaH, sa caikaH san bhikSAvizuddhiM na jAnAti tatastasyAnIya dIyate, Aeso-prAghUrNakastasya cAga-1 tasya sarva evopakurvanti, sa copakAraH sarvaireva militaiH kartuM zakyate na tvekena, gurozca sarvairevopakartuM zakyate na tvekena. sUtrArthaparihAneH, tathA 'asahuvaggo'tti asamarthoM-rAjaputrAdiH sa ca bhikSAmaTituM sukumAlatvAnna zaknoti tatazca sarva eva militA upakurvanti, tasmAt 'sAdhAraNoggahA' sAdhAraNazcAsAvupaMgrahazca sAdhAraNopagrahastasmAt sAdhAraNopagrahAtkAraNAnmaNDalI karttavyA,athavA maNDalIvizeSaNametat , upagRhNAtItyupagrahA-bhaktAdiHsa sAdhAraNaH-tulyo yasyAM sA sAdhAraNopagrahA maNDalI bhavati / 'aladdhikAraNA maMDalI hoi'iti kadAcitkazcitsAdhuralabdhiko bhavati tatazca te'nye sAdhavastasmai AnIya prayacchanti ata etatkAraNAnmaNDalI bhavati / idAnI bhikSAgatAnAM sAdhUnAM yo vasatirakSapAlastena kiM karttavyamityata AhanAu niyaNakAlaM vasahIpAlo ya bhAyaNuggAhe / parisaMThiyacchada vageNhaNaTThayA gacchamAsajA // 554 // . gurvAlokakAraNAni bhA.280 ni.552 maNDalIkAraNAni ni. | 553 vasatipAlakRtyaM ni. 554 | // 18 // For Personal & Private Use Only Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education | jJAtvA bhikSAgatAnAM nivarttanakAlaM vasatipAlo 'bhAjanaM' nandIpAtraM tatpratyupekSyoGgrAhayati-saGghaTTitenAste ityarthaH, kimarthaH 1, parisaMsthitAcchadravagrahaNArtham etaduktaM bhavati tatrAnIya sAdhavaH pAnakaM prakSipanti, punazca tatra paristhitaM - svacchIbhUtaM sat tato'nyatra pAtra ke kriyate yena tatsvacchamAryAdInAM yogyaM bhavati, pAtrakAdiprakSAlanaM ca kriyate / 'gacchamAsaja'tti 'gacchamAzritya' gacchasya pramANaM jJAtvA pAtrakamudrAhayanti, etaduktaM bhavati-yadi mahAn gacchastataH pAnakagalanArtha mahApramANaM pAtrakamudrAhayati, tathA dve trINi catvAri paJcAdIni yAvat / asaI ya niyattesuM ekkaM cauraMgulUNabhANesu / pakkhiviya paDiggahagaM tattha'cchadavaM tu gAlejjA // 555 // atha tatra rakSapAlaH samartho nAsti yaH pAtrakamudrAhayati, athavA 'asaI yatti yadi nandIpAtraM nAsti yatrodakamAnItaM | svacchIkaraNArthaM kriyate tato'sati tasmin nandIpAtre tadekaM patadbhUhaM prakSipya, kva ?, ata Aha-- 'cauraMgulUNabhANesu' caturbhiraGgalairUnAni yAni bhAjanAni teSu prakSipya patagrahaM punastasmin kSaNIbhUte svacchaM dravaM gAlayet, atra cArya niyamo draSTavyaH yaduta - bhikSAM tAvatsAdhavaH paryaTanti yAvatpAtrakaM caturbhiraGgulairUnamAsta iti / Aha-- kiM punaH kAraNaM tadravagalanaM kriyate ?, AyariyaabhAviyapANagaTTayA paayposdhuvnntttthaa| hoi ya suhaM vivego suha AyamaNaM ca sAgarie // 556 // AcAryapAnArthaM abhAvitasehAdipAnArthaM ca galanaM kriyate / tathA pAdadhAvanArthaM 'posa'tti adhiSThAnaM tasya prakSAlanArthaM For Personal & Private Use Only melibrary.org Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniryutiH droNIyA vRttiH // 184 // Jain Educatio tathA bhavati ca sukhena vivekaH - tyAgo'tiriktasya tasya pAnakasya, tathA sukhena vA''camanaM sAgArikasyAgrataH kriyate, evamarthaM galanaM kriyata iti / kiyanti punaH pAtrakANi galitadravasya mriyante ? ityata Aha ekkaM va do va tinniva pAe gacchappamANamAsajja / acchavassa bharejA kasahabIe vigiMjA / / 557 // ekaM dve trINi vA pAtrakANi striyante, gacchapramANaM jJAtvA catuSprabhRtInyapi triyante svacchadravasya tatra ca galite sati kasa - kacavaraM bIjAni ca - godhUmAdIni 'vigizcet' parityajet evaM tAvat pAtrakarNenApi udakamapavRttya pAnakagalanaM kriyate / atha punastatra kITikAmakoTikAdayaH lavamAnA dRzyante tatastatra galite ko vidhiH / ityata Aha mUhaMgAI makkoDaehiM saMsantagaM ca nAUNaM / gAleja chavaeNaM sauNIgharaeNa va davaM tu // 558 // muIMgA - kITikA markoTakAzca taiH saMsaktaM jJAtvA gAlayet 'chabaeNaM' vaMzapiTakena zakunigRhakena vA gAlayet tad dravaM // iya Aloya paviagAlie maMDalIi sahANe / sajjhAyamaMgalaM kuNai jAva sabai paDiniyantA // 559 // 'iya'tti pUrvoktavidhinA Alocite sati prasthApite svAdhyAye galite ca pAnake punazca maNDalyAM svasvasthAne upavizya svAdhyAyamaGgalaM karoti - svAdhyAya eva maGgalaM svAdhyAyamaGgalaM tatkaroti yAvat sarve sAdhuvaH pratinivRttA bhavantIti / evaM yadi sahiSNavastato yaugapadyena bhuJjate, adhAsahiSNavastatra kecidbhavanti tataH ko vidhirityAhakAlapurise va Asajja mattae pakkhivitu to paDhamA / ahavAvi paDiggahagaM muyaMti gacchaM samAsajja // 560 // sacAsahiSNugrISmakAlAdyaGgIkRtya bhavati, tata eva vA puruSaH kadAcit kSudhArtto bhavati, tamAzritya mAtrake prakSipya Hemonal For Personal & Private Use Only acchadrava ni. 555 559 pratha mAlikA ni. 560 // 184 // inelibrary.org Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A paNDalIsthaviraH ni. 561-562 SASA SHUSHUSHASARAS bhaktaM prathamAlikA tAvaddIyate atha bahavaH kSudhAlavastataH patagRhakaM mucyate tebhyo rakSaNArtha gacchaM 'samAsajja'tti gacchamalpaM bahuM vA jJAtvA tadanurUpaM paMtagRhaM muJcati / punazca militeSu sAdhuSu maNDalIsthaviraH pravizati, kiM kRtvetyata Aha cittaM bAlAINaM gahAya ApucchiUNa aayriaN| jamalajaNaNIsariccho nivesaI maMDalIthero // 561 // | cittaM bAlAdInAM gRhItvA pRSTvA''cArya maNDalIsthaviraH pravizati, kiMviziSTaH ? ityata Aha-jamalajaNaNIsariccho 'nivesaI' upavizati maNDalIsthavira iti, sa ca maNDalIsthaviro gItArtho ratnAdhiko'lubdhazca bhavati / anena ca pada|trayeNASTau bhaGgAH sUcitA bhavanti, tatra teSAM madhye ye zuddhAzuddhAzca tAn pradarzayannAha jai luddho rAiNio hoi aluddhovi jovi giiyttho| omovi hu gIyattho maMDalirAiNi aluddho u // 562 // / yadyasau maNDalIsthaviro lubdho ratnAdhikazca tatastiSThati-na pravizati, anena ca lubdhapadena dvitIyacaturthaSaSThASTamA bhaGgA azuddhAH pradarzitA bhavanti / 'aluddhovi jovi gIyattho omovi hutti alubdho'pi yadi gItArtha omaH-laghuparyAyaH sa maNDalyAM parivizati, anena ca granthena tRtIyo bhaGgakaH kathito bhavati, ayaM ca prathamabhaGgakAbhAve bhavati, atra ca bhaGgake gItArthapadagrahaNena yatra yatra bhaGgake'gItArthapadaM sa sarvo duSTo jJAtavyaH / 'gIyattho maMDalirAiNiutti aluhotti yastu punargItArtho ratnAdhiko'lubdhazca sa maMDalyAmupavizati, anena ca granthena prathamo bhaGgakaH zuddhaH pradarzito bhavati, sarvathA yatra yatra lubdhapadamagItArthapadaM ca sa parihAryaH, omarAiNiyapadaM ca yadyagItArthaH lubdhapadaM ca na bhavati NSARACTERASACRICS Jain Education theatonal For Personal & Private Use Only Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 185 // tato'pavAde zuddhaM bhavati, prathamaM tu zuddhameva // idAnIM te militAH santa Aloke bhuJjante sa cAloko dvividhodravyato bhAvatazca tatra dravyataH pradIpAdiH, bhAvataH saptaprakArastaM darzayannAha- ThANadisipagAsaNayA bhAyaNapakkhevaNA ya bhAvagurU / so ceva ya Alogo nANataM taddisA ThANe // 563 // sthAnaM vaktavyaM upavizane dig vaktavyA prakAzamukhe bhAjane bhoktavyaM, bhAjanakramo vakSyamANaH, prakSepaNaM vadane vaktavyaM, bhAvAloko vaktavyaH, gururvaktavyaH, sa evAlokaH pUrvoktaH, nAnAtvaM tvatra yadi paraM dizaH sthAnasya ca, atra dikpadamanyathA vakSyati sthAnaM ca // idAnIM bhASyakAraH sthAnanAnAtvaM darzayati, tatra sthAnavyAkhyAnArthamAha nikkhamapavesa motuM paDhamasamuddissagANa ThAyaMti / sajjhAe parihANI bhAvAsannevamAIyA // 289 // (bhA0) prathamasamuddiSTAnAM glAnAdInAM nirgamapravezI muktvA upavizanti, kimarthaM ?, tatra yadi te mArga ruddhA maNDalyAM tiSThanti tataH pUrvoktAnAM svAdhyAyaparihANirbhavati, tathA 'bhAvAsannasya' saJjJAdivegadhAraNAsahiSNoH pIDA bhavati / evamAdayo'nye'pi doSAH // digdvArapratipAdanAyAha putramaho rAiNio ekko ya gurussa abhimuho ThAi / ginhai va paNAmei va abhimuho iharahA'vannA // 282 // (bhA0 ) pUrvAbhimukho ratnAdhika upavizati maNDalyAM, tasyAM ca maNDalyAmekaH sAdhurgurorabhimukha upavizati, kimarthaM 1, kadA| citkiJcidguroratiriktaM bhavati tad gRhNAti dAtavyaM vA kiJcidbhavati taddadAti maNDalIsthavireNArpitaM, evamarthamabhimukha Jain Educational For Personal & Private Use Only maNDalyAH sthAnAdi ni. 563 bhA. 281 282 *1180411' ainelibrary.org Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *SASSROSMSMSROSOMSONAM upavizati, itarathA-yadyabhimukho nopavizati tato'vajJA-paribhavaH kRto bhavati, pRSThyAdi dattvopavizati tato'pyavajJAdikRtA doSA bhavaMti // | jo puNa haveja khamao atiuccAo va so bahiM ThAi / paDhamasamuddiDo vA sAgAriyarakkhaNahAe // 564 // yastu punaHkSapako'rddhamAsAdinA bhaved atizrAnto vA prAghUrNakAdiH sa bahirmaNDalyAstiSThati, prathamasamuddiSTo vA sAdhu:zIghratareNa yena bhuktaM sa sAgArikarakSaNArtha bahistAvanmaNDalyAstiSThati // __ ekekassa ya pAsaMmi mallayaM tattha khelamuggAle / kaTThahie va chubbhai mA levakaDA bhave vasahI // 565 // | tatra ca sAdhUnAM bhuJjAnAnAmekaikasya sAdhoH pArzve mallakaM bhavati, tatra khelazleSma udgAlayet-tasmin mallake zleSmaniSThIvanaM kurvanti, tathA tatra bhuJjataH kadAcitkaNTako'sthikhaNDaM vA bhavati sa tatra kSipyate, atha tu bhuvi kSipyate'sthikaNTakAdi tato vasatirlepakRtA-anAyuktA bhavati, atastatparihArArtha mallakeSu kSipyate / tathA'mumaparaM bhuJjAnAnAM vidhi pratipAdayannAhamaMDalibhAyaNabhoyaNa gahaNaM sohIya kaarnnuvrite| bhoyaNavihI u eso bhaNio tellukkadaMsIhiM // 566 // maNDalI yathAratnAdhikatayA karttavyA, bhAjanAni ca pUrva ahAkaDAI bhuJjanti, bhojanaM ca snigdhamadhuraM pUrva bhoktavyaM, grahaNaM ca pAtrakAt kukkuDyaNDakamAtraM kavalaM gRhNAti, tathA grahaNasyaiva zuddhirvaktavyA, athavA zuddhirbhuJjAnasya yathA bhavati Jain Education Treational For Personal & Private Use Only Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 186 // tathA vaktavyaM, kAraNe bhoktavyaM, tathA 'uvarie' tti atirikta vidhirvaktavyaH / ayaM bhojanavidhiH sugamaH / idAnIM bhASyakAraH pratipadaM vyAkhyAnayati, tatrAdyAvayavavyAcikhyAsayA''ha maMDali aharAiNiA sAmAyArIya esa jA bhaNiA / putraM tu ahAkaDagA muccaMti tao kameNiyare // 283 // (bhA0) maNDalI kathamupavizati ?, ata Aha--yathAralAdhikatayA sAmAcArI cAtra kAryA, eSA 'yoktA' bhaNitA, katamA ?, "ThANadisipagAsaNayA" ityevamAdikA sA'trApi tathaiva draSTavyA / uktaM maNDalIdvAram idAnIM bhAjanadvArapratipAdanAyAha - 'putraM tu ahAkaDagA' 'pUrva prathamaM' 'yathAkRtAni' pratikarmarahitAni labdhAni yAni tAni samuddezanArthaM mucyaMte, etaduktaM bhavati - prathamamapratikarmA pratigrahako bhrAmyate, tataH krameNa 'itare' alpaparikarmabahuparikarmANi ca mucyante / 'bhAyaNa'tti gayaM, idAnIM 'bhoyaNa'tti vyAkhyAyate - nimahurANi puDhaM pittAIpasamaNaTTayA bhuMje / buddhibalavaguNaTThA dukkhaM khu vikiMciDaM niddhaM // 284 // ( bhA0 ) prathamArddhaM sugamaM / kimarthaM snigdhamadhurANi pUrva bhakSyante ?, yato buddherbalasya ca varddhanaM bhavati, tathA cAha - "ghRtena varddhate medhA" ityAdi, balavarddhanaM ca prasiddhameva, balena ca vRddhena vaiyAvRttyAdi zakyate karttu, duHkhaM paristhApayituM snigdhaM - ghRtAdi bhavati yato'saMyamo bhavatIti // aha hoja niddhamahurANi appaparikammasaparikamme hiM / bhottUNa niddhamahure phusia kare muMca'hAgaDa // 285 // (bhA0) atha bhavet snigdhAni madhurANi ca dravyANi alpaparikarmasu bahuparikarmajaniteSu ca pAtrakeSu tataH ko vidhirityata For Personal & Private Use Only dik ni. 564 zleSmapAtraM ni. 565 bhoja naM ni. 566 maNDalI bhojanakra maH bhA. |283-285 // 186 // Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhare0 32 Aha--- tAnyeva bhuktvA snigdhamadhurANi tataH karAn proJchayati proJchayitvA ca karAn 'muMca'hAkaDae' tti yathAkRtAni- aparikarmANi pAtrakANi samuddizanArthaM mucyante / 'bhAyaNa'tti gayaM, idAnIM grahaNadvArapratipAdanAyAha kukkuDiaMDagamittaM avA khuDDAgalaMbaNAsissa / tule gioes avigiyavayaNo ya rAiNio // 286 // ( bhA0 ) `tataH pataGgrahakAtkavalaM gRhNan kukkuDyaNDakamAtraM gRhNAti, athavA 'khuDDAgalaMbaNAsissa' kSullakena lambanakena - hastena azituM zIlaM yasya sa kSullakalambanAzI tattulyAn kavalAn gRhNAti -svabhAvenaiva laghukavalAzinastulyAn kavalAn gRhNAti 'avikiyavayaNo ya rAiNio' avikRtavadano ratnAdhikaH, na bhAvadoSeNa mukhamatyartha bRhatkavalaprakSepArthaM nirvAdayati, kiM tarhi ?, svabhAvasthenaiva mukheneti / athavA'yaM grahaNavidhiH gahaNe pakvevaMmi a sAmAyArI puNo bhave duvihA / gahaNaM pAyaMmi bhave vayaNe pakkhevaNA hoi // 287 // ( bhA0 ) 'grahaNe' kavalAdAne prakSepe ca sAmAcArI punariyaM bhavati dvividhA, tatra grahaNaM pAtrakaviSaye bhavet pAtrakAtkavalotkSepaH, vadanaviSayaM ca prakSepaNaM kavalasya bhavati / tatra pAtrakAtkathaM bhakSayadbhirgRhyate ? ityetatpradarzayannAha-- kaDapayaraccheeNaM bhoktavaM ahava sIhakhaieNaM / egehi aNegehivi vajjettA dhUmaiMgAlaM // 288 // ( bhA0 ) tatra kaTakacchedena bhoktavyaM yathA kaliJjasya khaNDalakaM chittvA'panIyate, evamasAvapi bhuGkte, tathA prataracchedena vA For Personal & Private Use Only nelibrary.org Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghadroNIyA vRttiH grahaNavi|dhiH bhA. 286-289 | saMsArarA| sArate ni. 567-572 // 187 // bhoktavyaM tarikAcchedenetyarthaH, athavA siMhabhakSitena, siMho hi kila ekadezAdArabhya tAvaddhale yAvatsarvaM bhojanaM niSThitaM taccaikena bahubhirvA bhoktavyaM, varjayitvA dhUmAGgAraka, dveSarAgau varjayitvetyarthaH / idAnIM vadanaprakSepaNazodhiM darzayannAhaasurasuraM acavacavaM aduymvilNbiaNaprisaaddiN|mnnvynnkaaygutto jai aha pkkhivnnsohiN||289||(bhaa0) | asurasuraM bhuGkte-saraDasaraDaM akarito 'acavacavaM' valkamiva carvayan na cabacabAvei, tathA 'adrutam' atvaritaM, tathA 'avilambitam' amantharaM aparizATi manovAkAyagupto bhuJjIta, na manasA virUpamiti cintayati, vAcA naivaM vakti, yaduta 8 ko imaM bhakkhei ? jo amhAriso na hoi, kAeNa udghosae muheNa na dei, evaM triguptasya bhuJjAnasya prkssepnnshodhirbhvti|| uggamauppAyaNAsuddhaM, esnnaadosvji| sAhAraNaM ayANaMto, sAhU havai asaaro||567 // uggamauppAyaNAsuddhaM esaNAdosavajiaM / sAhAraNaM viyANaMto, sAhU havai sasArao // 568 // | uggamauppAyaNAsuddhaM, esaNAdosavajiaM / sAhAraNaM ayANaMto, sAhU kuNai tenniaN||569|| uggamauppAyaNAsuddhaM, esnnaadosvji| sAhAraNaM viyANaMto, sAhU pAvai nijaraM // 570 // aMtaMtaM bhokkhAmitti besae bhuMjae ya taha ceva / esa sasAraniviTTho sasArao uDhio sAhU // 571 // emeva ya bhaMgatiaMjoeyacaM tu saarnaannaaii| teNa sahio sasAro samuddavaNieNa dittuNto||572|| ___udgamazuddhaM utpAdanAzuddhaM eSaNAdoSavarjitaM 'sAdhAraNaM' sAmAnyaM guDAdi ajAnAnaH-atimAtraM duSTena bhAvena AdadAnaH yo'sau patagaho bhramati tasmAt sAdhuH 'asArakaH' apradhAnajJAnadarzanacAritrANyaGgIkRtyAsAraH sa bhavati / tathA udgamo CALCHEMESSACROCK // 187 // For Personal & Private Use Only Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASSOCIAISRACASSIC tpAdanAzaddhameSaNAdoSavarjitaM sAdhAraNametadravyamityevaM jAnAno'duSTenAntarAtmanA kavalaM guDAderAdadAnaH saadhrbhvti| 8'sasAra' jJAnadarzanacAritrasAravAn bhavati / kathaM punarasAraH sAdhurbhavati ? ata Aha-udgamotpAdanAzuddhameSaNAdoSavarjitaM sAdhAraNametadgaDAdItyevamajAnAno duSTena bhAvenAdadAnaH sAdhuH steyaM karoti tato'sAro'sau / sa kathaM punaH sasAro bhavati ?-udgamotpAdanAzuddhameSaNAdoSavarjitaM 'sAdhAraNaM' tulyametatsarveSAM guDAdItyevaM jAnAno'duSTAntarAtmA svalpamAdadAnaH sAdhurnirjarAM karoti ataH sasAro jJAnadarzanacAritrairiti / idAnIM sasAraH kadAcidbhojanArthamupavizan bhavati18 kadAcidupaviSTaH kadAcidutthitaH, etatpradarzanAyAha-antyaM-pratyavaraM vallacaNakAdi tadapyantyaM-paryuSitaM caNakAdi antyama pyantyamantyAntyaM bhakSayiSyAmi evaMvidhena pariNAmenopaviSTo maNDalyAM bhuGkte yastathaiva eSa sAdhuH zubhapariNAmatvAtsasAra 4 upaviSTaH sasArazcotthitaH, tasya zubhapariNAmasyApratipatitatvAt , evameva bhaGgatritayaM yojanIyaM, tatra prathamo bhaGgaH sasAro niviTTho sasAro uDhio 1, sasAro niviTTho asAro uDhio biio bhaMgo 2, asAro niviTTho sasAro uDio taio 3, asAro niviTTho asAro uDhio esa cauttho 4, sArazcAtra jJAnAdi, AdigrahaNAddarzanaM cAritraM ceti, tena jJAnAdinA sahito yaH sAdhuH sa sasAro bhaNyate / atra ca samudravaNijA dRssttaantH|| ego samuddavaNio bohitthaM bhaMDassa bhariu sasAro gao, sasAro ya pauraM hirannAi viDhaveUNa aago| aNNo puNa sasAro bhaMDaM gaheUNa gao nissAro TU Agao kavaDiyAevi rahio, taMpi pubellayaM hAreUNa aago| aNNo asAro aMgabittio NihiraNNo gao sasAro Agao pabhUyaM viDhaveUNa / aNNo puNa asAro hiraNNarahio gao asAro ceva Agao kavaDiyAevi rahio // evaM KARNAGACAKACASSAGAR For Personal & Private Use Only Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoSaniyuktiH droNIyA vRttiH | AhArArpaNAdiHni. 573-575 // 188 // sAdhorapi sArAsArayojanA kattA vaNignyAyena // evaM teSAM bhuJjAnAnAM yadi patagrahako bhramannevArddhapathe niSThAM yAti tadA ko vidhirityata Ahajattha puNa paDiggahago hoja kaDo tattha chubbhae annaM / mattagagahiuccariaM paDiggahe jaM asaMsarTa // 573 // jaM puNa gurussa sesaM taM chubbhai maMDalIpaDiggahake / bAlAdINa va dijai na chubhaI sesgaann'hiaN||574|| sukkollapaDiggahage viANiA pakkhive davaM sukke / abhattahiANa aTThA bahulaM bhe jaM asaMsaha // 575 // | yatra punarbhuJjAnAnAM patagRhako 'bhavet kaDo'tti nidvitabhakto jAtaH sAdhuparyantamaprApta eva, tatra kiM kartavyamityata Aha-tatra'tasminniSThitabhakta patagRhake'nyadbhaktaM prakSipyate, tatazca yasmin sAdhau sa niSThitaH patagrahastata Arabhya tenaiva kramaNa punardhAmyate, mAtrake vA yadbAlAdInAM prAyogyaM gRhItamAsIt tadidAnI udvaritaM tadasaMsRSTaM patagRhe kSiptvA patagraho yasmin sAdhau niSThitastasmAdArabhya punardhAmyate / yatpunarguroH zeSa bhuJjAnasya jAtaM tatsaMsRSTamapi prakSipyate maNDalIpatabahake, bAlAdInAM vA dIyate tadAcAryoddharitaM, yat punarAcAryavyatiriktAnAmudaritam-adhikaM jAtaM tanna prakSipyate maNDalIpatahake saMsRSTaM sat / kiJca, 'sukka'tti ekaH zuSkeNa bhaktena patagRhaH, aparaH 'ulla'tti ArgeNa bhaktena patagrahaH, evaM | vijJAya tataH prakSiped dravaM zuSkabhaktapatagRhe, yena toyaprakSepeNa saMjAtabandhaM tadbhaktaM sukhenaiva kavalairgRhyate, atha bahulAbhaH |saMjAtaH-pracuraM labdhaM guDAdi tato'saMsRSTameva dhriyate, kimartham ?, abhaktArthikAnAmarthe yena manojJaM bhavet / uktA grahaNazuddhiH, adhunA bhuJAnasya zodhirucyate, sA caturdhA, etadevAha // 18 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sohI caukkabhAve vigaiMgAlaM ca vigayadhUmaM ca / rAgeNa sayaMgAlaM doseNa sadhUmagaM hoi // 576 // jattAsAhaNaheuM AhAreMti javaNahayA jaiNo / chAyAlIsaM dosehiM suparisuddhaM vigayarAgA // 577 // hiyAhArA miyAhArA, appAhArA ya je narA / na te vijA tigicchaMti, appANaM te tigicchagA // 578 // zuddhau catuSkakaM bhavati nAmasthApanAdravyabhAvarUpaM, tatra nAmasthApane sugame, dravyazodhiH pUrvavat , bhAvaviSayA punaH zodhiH vigatAGgAra vigatadhUmaM ca bhuJjAnasya bhAvazodhirbhavati, kathaM sAgAraM kathaM vAsadhUma bhavatIti ?, etadevAha-rAgeNa' ityAdi sugamaM ||'caaritryaatraasaadhnaarth dharmasAdhananimittamAhArayanti yApanArtha-zarIrasaMdhAraNArtha munayaH SaTcatvAriMzaddoSaiH |suparizuddhamAhArayanti, ke ca te ?, SoDazodgamadoSAH poDazotpAdanAdoSAH dazaiSaNA doSAH saMjoyaNA pamANaM sAMgAraM sadhUmagaM cetyete SaTcatvAriMzat, ebhirvizuddhaM sad vigatarAgA AhArayanti ||silogo sugamaH / ukto bhuJjanavidhiH, 'kAraNe'tti dvAraM vyAkhyAnayannAha chaNhamannayare ThANe, kAraNami u aage| AhAreja(u) mehAvI, saMjae susmaahie||579|| daveyaNaveyAvace iriyahAe ya sNjmhaae| taha pANavattiyAe chaTuM puNa dhammaciMtAe // 580 // natthi chuhAe sarisayA veyaNa bhuMjeja tappasamaNahA / chAo veyAvaccaM na tarai kAuM ao dhuMje // 290 // (bhA0) iriyaM navi sohei pehAIyaM ca saMjamaM kAuM / thAmo vA parihAyai guNaNuppahAsu ya asatto // 291 // (bhA0) SaNNAM sthAnAnAmanyatarasmin sthAne-kAraNe Agate sati AhArayenmedhAvI saMyataH susmaahitH| kAni ca tAni SaT Jain Education in For Personal & Private Use Only A brary.org Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 189 // sthAnAni ? ityata Aha-vedanA - kSudvedanA tatprazamanArthaM bhuGkte, tathA vaiyAvRttyArthaM tathA IryApathikAzodhanArthaM tathA saMyamArtha sa ca pehopehapamajjaNAdilakSaNaH, tathA 'pANavattiyAeM' prANasaMdhAraNArthaM, SaSThaM punardharmacintArthaM bhuGkte / adhunaitAM gAthAM bhASyakRtpratipadaM vyAkhyAnayati, AdyAvayavaM tAvadAha - nAsti zrutsarisI vedanA'to bhuJjIta ttprshmnaarth| dAraM / 'chAo'tti bubhukSito vaiyAvRttyaM karttuM na zaknoti ato bhuGkte / dAraM / IryApathikAM bubhukSito na zodhayati yato'tastacchodhanArthaM bhuGkte / dAraM / tathA 'pehAIyaM vatti 'pehopehapamajjaNa' ityAdikaM saMyamaM bubhukSitaH karttuM na zaknoti yato'to bhuGkte / dAraM / 'thAmo vA' prANastasya parihAnirbhavati yadi na bhuGkte atastadarthaM bhuJjIta / dAraM / tathA guNanaM pUrvapaThitasya anuprekSA- cintanaM granthArthayoH etadasau karttumasamarthaH san bhuGkte / dAraM // ahavA na kujja AhAraM, chahiM ThANehiM saMjae / pacchA pacchimakAlaMmi, kAuM appakkhamaM khamaM // 581 // AyaMke uvasagge titikkhayA baMbhaceraguttIe / pANadayAtava heDaM sarIravoccheyaNaTThAe // 292 // ( bhA0 ) Aryako jaramAI rAyA sannAyagA va uvasaggA / baMbhavayapAlaNaTThA pANadayAvAsa mahiyAI // 293 // ( bhA0 ) tavaheu cautthAI jAva chaummAsio tavo hoi / chaddhaM sarIravoccheyaNaDhayA hoyaNAhAro // 294 // ( bhA0 ) eehiM chahiM ThANehiM, aNAhAro ya jo bhave / dhammaM nAikame bhikkhU, jhANajogarao bhave // 582 // I athavA na kuryAdevAhAramebhiH patiH sthAnairvakSyamANalakSaNaiH / tatra niyuktikAra eva SaSThaM padaM vyAkhyAnayannAha - 'pacchA pacchimakAlaMmi' pazcimakAle saMlekhanAkAle 'AtmakSamAm' AtmahitAM kSamAM kSAntimupazamaM kRtvA tataH pazcAt sukhena For Personal & Private Use Only bhojanazuddhiH ni. 576-578 4 AhAra kA* raNAni ni. 579-580 bhA. 290291 anA hArakAra NAni ni. 581-582 bhA. 292294 // 189 // Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SORREGISTRUSSKARARIS zarIraparikarmAnantaraM sarvAhAraM muJcatIti // idAnIM bhASyakAra eva etAni SaT sthAnAni pradarzayannAha-'AtaGkaH' jvarAdi | zyate. tathA 'upasargaH' rAjAdijanitaH, eteSAM titikSAthai sahanArtha na bhoktavyaM, tathA brahmacaryaguptyarthaM ca na bhoktavyaM, tathA tapo'rtha zarIravyavacchedArtha ca na bhoktavyamiti / idAnIM bhASyakAraH pratipadaM vyAkhyAnayati, tatrAdyAvayavavyAcikhyAsayA''ha-AtaGko-jvarAdiH, AdigrahaNAdanyo vyAdhiryatra bhojanaM na pathyaM tadarthaM na bhuGkte / dAraM / rAjJA rAjakuladhAra-15 NAdirUpo yadyapasargaH kRtaH, saNAyago vA-svajanaH yadi unniSkramaNArthamupasarga karoti tato na bhudd'e| dAraM / brahmavratapAlanArthaM na bhule, yato bubhukSitasyonmAdo na bhavati / dAraM / tathA prANadayArtha na bhuGkte, yadi varSati mahikA vA nipatati / dAraM // tapo'rtha na bhute, tacca caturthAdi yAvatSaNmAsAstAvattapo bhavati tadarthaM na bhute / dAraM / SaSThaM zarIrasya vyavacchedArthamanAhAraH sAdhurbhavatIti / ebhiH pUrvoktaiH SabhiH sthAnairanAhAro yo bhavati sa dharma nAtikAmati bhikSurato dhyAnayogaratena bhavitavyamiti / athedamuktaM SaDbhiH kAraNairAhAra AhArayitavyaH SaDbhizca kAraNairnAhArayitavyastataH kimetadbhojanamapavAdapadaM ?, ucyate ?, apavAdapadamevaitad, yataH jhuMjato AhAraM guNovayAraM sarIrasAhAraM / vihiNA jahovai8 saMjamajogANa vahaNahA // 583 // bhuJjannAhAraM, kiMviziSTaM ?-'guNopakAraM' jJAnadarzanacAritraguNAnAmupakAraka, tathA zarIrasya sAdhArakamAhAraM bhuJjan vidhinA-grAsaiSaNAvizuddha 'yathopadiSTam' AdhAkarmAdirahitaM 'saMyamayogAnAM saMyamavyApArANAM vahanArtha bhuJjannapavAda SASSANASTOASISEASESLAG For Personal & Private Use Only Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH AhArasyApavAdatA ni. 583 | pAtrakalpa: ni.584 // 19 // RAGAR padastha eva bhule nAnyathA / idAnI samuddiSTe sati saMlihanakalpaH karttavyaH-bhikSAbhaktaviliptAnAM pAtrakANAM saMlihanaM| 8 karttavyamityarthaH, saca bhattaTThiyAvaseso tilaMbaNA hoi saMlihaNakappo / apahappatte annaM choDaM tA laMbaNe Thavae // 584 // saMdiTThA saMlihiuM paDhamaM kappaM karei kaluseNaM / taM pAuM muhamAse bitiyacchadavassa giNhaMti // 585 // dAUNa vitiyakappaM bahiA majjhaTTio u davahArI / to deMti taiyakappaM doNhaM doNhaM tu AyamaNaM // 586 // bhuktAnAmavazeSo yaH sa saMlekhanakalpaH kartavyaH, sa cAvazeSo na jJAyate kiyatpramANaH ? ata Aha-'nilambanaH trikavalaH kavalatrayapramANo bhuktAvazeSaH saMlekhanakalpaH karttavyaH, yadA tu trikavalapramANaH saMlekhanakalpo na bhavati tadA'paryApyamANe'nyadapi tasmin pAtrake bhaktaM prakSipya tatastrIn kavalAn sthApayati / 'sandiSTAH' bhuktAH santaH saMllihya pAtrakANi punazca prathamaM kalpaM dadati kaluSodakena, punazca tatpItvA 'muhamAsotti mukhasya parAmarzaH-pramArjanaM kurvantIti, punazca dvitIyakalpArthamacchasya dravasya grahaNaM kurvantIti, gRhItvA'tha kalpArthamacchadravaM maNDalyA utthAya bahiH pAtrakaprakSAlanArthaM gacchanti / tatra dattvA dvitIyakalpaM 'bAhyataH' pAtrakaprakSAlanabhUmau, te ca maNDalyAkAreNa tatropavizanti, teSAM madhye |sthito dravadhArI bhavati, sa ca pAtrakaprakSAlanaM sarveSAmeva prayacchatIti, tato dadati te sAdhavaH pAtrakANAM tRtIyaM kalpaM, punazca pAtrakaprakSAlanAnantaraM 'doNhaM doNhaM va AyamaNaM'ti dvayordvayoH sAdhvormAtrakeSu 'AcamanArtha' nirlepanArthamudakaM / prayacchatIti / eSa tAvadanudvarite bhakke vidhiruktaH, yadA tu punaruddharitaM bhaktaM bhavati tadA ko vidhirityata Aha // 19 // Jain Education a l For Personal & Private Use Only h inelibrary.org Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoja siA uddhariyaM tattha ya AyaMbilAiNo hujA / paDidaMsi a saMdiho vAharai tao ca utthaaii||587|| mohacigicchavigiheM gilANa attaTThiyaM ca mottUNaM / sese gaMtuM bhaNaI AyariA vAharaMti tumaM // 588 // apaDihaNaMtoM AgaMtu vaMdiuM bhaNai so u Ayarie / saMdisaha bhuMja jaM sarati tattiyaM sesa tasseva // 589 // abhaNaMtassa u tasseva sesao hoi so vivego u / bhaNio tassa u guruNA esuvaeso pavayaNassa // 59 // bhuttaMmi paDhamakappe karemi tasseva deti taM pAyaM / jAvatiaMtia bhaNie tasseva vigiMcaNe sesaM // 591 // | 'bhavet syAt kadAcidudvaritaM tatra' sAdhUnAM madhye kadAcitkecidAcAmlAdayo bhavanti AdigrahaNAdabhaktArthiko vA hai kazcidbhavettatastadudvaritaM bhaktaM ratnAdhika AcAryAya darzayati, punazca pradarzite bhakte guruNA ca sandiSTaH' uktaH yaduta AyA|cAmlAdIn sAdhUna yena tebhyo dIyate, punazcAsau ratnAdhikaH sandiSTaH san caturthAdIn sAdhUna vyAharati / sa ca vyAharannetAnna vyAharati, mohacikitsArtha ya upavAsikaH sthitastaM na vyAharati, tathA vikRSTatapasaM sAdhuM na vyAharati, vikRSTatapazcASTamAdArabhya bhavati, tasya kadAciddevatA prAtihArya karoti atastasya na dIyate, glAnazca jvarAdinAtaM ca navyAharati, Atmalabdhika cana vyAharati, etAnanantaroditAn sAdhUna muktvA zeSAn gatvA bhaNati, yaduta AcAryA vyAharanti yuSmAna, teSAM ca madhye yazcaturthAdika AkAritaH sa AkarNya kiM karoti ? ityAha-anatilayan gurorAjJAmAgatya vanditvA bhaNati tamAcArya yaduta-saMdizata yUyaM, AcAryo'pi bhaNati-bhuJjIta, so'pi bhaNati-jaM sarati tattiaMbhuJjAmi, zeSa yadudvaritaM tattasyaiva yasya satkaH pratigrahakaH, punazca sa eva pariSThApayatIti athAsau sAdhurevaM na bhaNati yaduta 'jaM sarai tattiraM tatastasya evamabhaNata in duen For Personal & Private Use Only Thelibrary.org Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoSaniyuktiH droNIyA vRttiH // 19 // ASUS SUSISAUSANIAS stasyaiva yaccheSaM bhaktamudvaritaM tadbhavati, sa eva 'vivecakaH' pariSThApaka ityarthaH, bhaNite tu evaM "jAvaiyaM sarai tAvaiyaM sarAmI"ti, tatastasyaiva sAdhoryasya satkaH patagrahakaH tasyaiva guruNA patagRhakaH samarpaNIyaH punaHsa eva kalpaM dadAti / ayaM pravacanasya pUrvokta | updeshH| atha yadudvaritaM tatsarva bhuGkte, tatastasmin bhukte sati tasya pAtrakasya prathamakalpaM dadAti, kRte catasmin prathamakalpe tasyaiva sAdhoryasya satkaH patagRhakastasyaiva tatpAtraka 'dadAti samarpayatItyarthaH, arthatanna brUte yaduta jAvaiyaM sarai tAvaiyaM sAremitti, tataH jAvatiaMti abhaNite sati tasyaiva sAdhoryaH paristhApanikabhoktA tasyaiva yadudvaritaM zeSaM tatparityAjyaM bhavati / idaM ca pUrvoktasyaiva vyAkhyAnaM draSTavyaM na tu punaruktamiti / kIdRzaM punazcaturthopavAsikAdeH pariSThApanika kalpate?, ata Aha|vihigahi vihibhuttaM airegaM bhattapANa bhottavaM / vihigahie vihibhutte ettha ya cauro bhave bhaMgA // 592 // uggamadosAijaDhaM ahavAbIaMjahiM jhaapddi|iy eso gahaNavihI asuddhapacchAyaNe avihI // 29 // (bhA0) kAgasiyAlakkhaiyaM daviarasaM sabao praamheN| eso u bhave avihI jahaga hiaMbhoyaNami(bhujao ya) vihI // 593 // uciNai va viTThAo kAgo ahavAvi vikkhirai satvaM / vipekkhai ya disAo siyAlo annonnahiM giNhe // 296 // (bhA0) surahIdoccaMgaTThA chohaNa davaM tu piyai daviyarasaM / heTTovari Ama8 iya eso bhuMjaNe avihI // 297 // (bhA0) jaha gahiaMtaha nIyaM gahaNavihI bhoyaNe vihI iNamo / ukkosamaNukkosaM samakayarasaM tubhujejA // 298 // (bhA0) uddhRtasyavi bhAjanaM ni. 587-591 pAriSThApani | kAvidhiH ni.592593 bhA 295.300 // 19 // Bain Education Internasional For Personal & Private Use Only Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAMSKRUT taievi avihigahiaM vihibhuttaM taM gurUhi'NunnAyaM sesA nANunnAyA gahaNe datte ya nijuhaNA // 299 // (bhA) | ahavAvi akaraNAe uvATThiya jANiUNa kallANaM / ghaTTeuM diti gurU psNgvinnivaarnntttthaae|| 30 // (bhA0) vidhinodgamadoSAdirahitaM sArAsAravibhAgena ca yanna kRtaM pAtrake tadvidhigRhItaM, tathA 'vidhibhuktaM' kaTakacchedena prataracchedAdinA vA yadbhuktaM tadvidhibhuktamucyate, tadevaMvidhaM vidhigRhItaM vidhibhuktaM ca yadyadatiriktaM saMjAtaM bhaktaM pAnakaM vA tadbhoktavyaM-pariSThApanakaM kalpate, ata Aha prakArAntareNa-atra ca vidhigRhIte vidhibhukte cAsmin padadvaye catvAro dUbhaGgakA bhavanti, tadyathA-vihigahi vihibhuttaM ego bhaMgo, vihigahiaM avihibhuttaM biio, avihigahiraM vihibhutaM | taio, avihigahiaM avihibhuttaM cauttho // idAnIM bhASyakAro vidhigRhItAvidhigRhItayoH svarUpaM pratipAdayannAhaudgamadoSAdibhirjaDhaM-tyaktaM yattadvidhigRhItaM, athavA yadvastu maNDakAdi yathaiva yasmin sthAne patitaM bhavati tattathaivAste natu samArayati ityeSa grahaNavidhiH / 'asuddhapacchAyaNe avihIM' azuddhasya-udgamAdidoSAnvitasya yagrahaNaM idamavidhigrahaNaM, athavA guDAdevyasya maNDakAdinA pracchAdya yadekatra pAtrakadeze sthApanaM tavidhigrahaNamucyate / idAnImavidhividhibhojanayoH svarUpaM pratipAdayannAha-kAkabhuktaM zRgAlabhuktaM drAvitarasamityarthaH 'sarvataH parAmRSTam' utthallapatthallaNeNa bhuktaM 'eso u.bhave avihIM' idaM pUrvoktamavidhinA bhuktamucyate, yathaiva gRhItaM pAtrake tathaiva bhuJjato vidhibhuktamucyate / adhunA bhASyakRd vyAkhyAnayati, tatrAdyAvayavapratipAdanAyAha-yathA kAka uccityoccitya viSThAdemadhyAvallAdi bhakSayati evamasAvapi, athavA vikirati kAkavadeva sarvaM, tathA kAkavadeva kavalaM prakSipya mukhe dizo viprekSate, tathA zRgAla ivAnya Jain Education Theatonal For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha- niyuktiH droNIyA vRttiH pAriSThApanikAvidhiHbhA. 301-303 // 192 // nAnyatra pradeze bhakSayati / surabhi yad 'docaMga'tImanaM odanAdinA saha yanmizrIbhUtaM tatra dravaM prakSipya yo niryAsaH saMjAtastatpivanaM yattad dravitarasamucyate / tathA'dhastAdupari ca yad 'AmaTuM viparyAsIkRtaM bhuGkte tadetatparAmahaM, ayameSa bhojne'vidhiH| kaH punargrahaNabhojanayovidhiH? ityata Aha-yathaiva gRhIta-gRhasthena dattaM sattattathaivAnItaM yadayaM grahaNavidhiH, bhojane punarayaM vidhiH-yadutotkRSTadravyamanutkRSTadravyaM ca samIkRtarasaM bhuJjItetyayaM prathamo bhaGgakaH zuddha iti / tRtIye'pi bhaGgake'vidhinA asAmAcAryA gRhItaM vidhinA bhuktaM-samIkRtarasaM sad bhuktaM tacca guruNA'nujJAtaM, zeSau tu dvau bhaGgako nAnujJAtau, yastu vidhigRhItamavidhibhuktaM kAkazRgAlAdirUpaM bhaktaM dadAti yo'pi gRhNAti tayordvayorapi 'nijuhaNA' nirdhAraNaM kriyate, tathA'vidhigRhItamavidhibhuktaM ca yo dadAti gRhNAti vA tayoddhayorapi nirdhAraNaM kriyata iti / athavA etaddoSAkaraNatayA-anAsevanayA upasthitaM dAtAraM grahItAraM ca jJAtvA saMgopAyanaM kriyate, kalyANakaM ca guravo dadati, tacca dadati 'ghaTTayitvA' tiraskRtya, yaduta tvayA punarevaM na karttavyaM, sa caivaM guruH kiMnimittaM karotItyata Aha-'pasaMgaviNivAraNahAe' prasaGgasya-punarAsevanasya nivAraNArthamevaM karotIti / / ghAsesaNA ya esA kahiyA bhe! dhIrapurisapannattA / saMjamatavaDagANaM niggaMthANaM maharisINaM // 301 // (bhA0) eyaM ghAsesaNavihiM jujatA crnnkrnnmaauttaa| sAha khavaMti kamma aNegabhavasaMciyamaNaMtaM // 302 // (bhaa0)| etto pariDhavaNavihiM vocchAmi dhIrapurisapannattaM / jaM nAUNa suvihiyA kareMti dukkhakkhayaM dhIrA // 303 // (bhA0) // 192 // For Personal & Private Use Only Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sugmaaH|| idAnI ubarietti dvAraM bhaNyate, athavA svayameva bhASyakAraH saMbandhaM pratipAdayannAhabhattahina uvariaM ahava abhattaTThiyANa jaM sesaM / saMbaMgheNANeNa u pariThAvaNiA muNeyatvA // 304 // (bhA0) bhaktArthikAnAM ca bhuktAnAmudvaritaM yad athavA abhaktArthikAnAM bhuktAnAM pAriSThApanikabhoktRNAM yadudvaritaM yaccheSaM tatpariSThApanIyamitikRtvA anena sambandhena pariSThApanikA vijJeyA bhvtiityrthH| sA puNa jAyamajAyA jAyA mUlottarehi u asuddhA / lobhAtiregagahiyA abhiogakayA visakayA vaa||594|| sA punaH pariSThApanikA jAtA'jAtA bhavati, tatra jAtA grahaNakAla eva prANAtipAtAdidoSeNa yuktA athavA AdhAkarmAdidoSeNa 'jAtA' utpannA, ajAtA punaH-AdhAkarmAdidoSeNa na dUSitA yA sA'jAtetyucyate, tatra jAtAsvarUpapratipAdanAyAha-mUlaguNaiH-prANAtipAtAdibhirazuddhA, tathottaraguNaizca AdhAkarmAdibhirazuddhA, tathA lobhAtirekeNa-lobhAbhiprAyeNa sAdhunA gRhItA sA'pyazuddhA lobhadoSadUSitA satI jAtetyucyate, tathA abhiyogakRtA, abhiyogo dvividhaH-vazIkaraNacUrNo mantrazca, tatra sA bhikSA kadAcit saMyojitA bhavati mantrAbhimantritA vA sA'pyazuddhA, ato jAtA sA pAriSThApaniketyucyate, viSeNa vA vyAmizraM bhakta kenacid dviSTana dattaM bhavati tasya yat pariSThApanikA sA jAtApariSThApaniketi / idAnIM bhASyakRdenAmeva gAthAM vyAkhyAnayati, tatra jAtApariSThApanikIsvarUpAbhidhAnAyAha mUlaguNehiM asuddhaM jaM gahiaM bhattapANa sAhahiM / esA u hoi jAtA vucchaM si vihIeN vosiraNaM // 305 // (bhA0) mo033 Jain Education in For Personal & Private Use Only J ibrary.org Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtApAri SThApanikA ni. 594597 bhA. 304-306 zrIogha- egaMtamaNAvAe acitte thaMDile guruvitte| Aloe egapuMjaM tihANaM sAvaNaM kujA // 595 // niyuktiH lobhAtiregagahiaMahava asuDaMtu uttrgunnhiN| esAvi hoti jAyA vocchaM si vihIeN vosiraNaM // 306 // (bhA0) droNIyA egaMtamaNAvAe accitte thaMDile guruvihe| Aloe dunni puMjA tihANaM sAvaNaM kujjA // 596 // vRttiH PL mUlaguNaiH prANAtipAtAdibhirazuddhaM yadgRhItaM bhaktaM pAnakaM vA sAdhubhiriyaM jAtA'bhidhIyate, vakSye 'asyAH' jAtAyA // 193 // vidhinA 'vyutsarjanaM' parityAgaM / sA ca jAtA evaMvidhe sthaNDile pariSThApanIyA-ekAnte 'anApAte' lokApAtarahite acitte sthaNDile gurUpadiSTe "aNAvAyamasaMloe" ityevamAdike 'Aloge' same bhUbhAge na gartAdau yatra prAghUrNakAdayaH sukhena pazyanti, tatra ca tasya bhaktasya ekaH 'puMjaH' rAziH kriyate, punazca 'tristhAnaM' tisro vArAH zrAvaNaM karoti-vyutsRSTaM vyutsRSTaM vyutsRSTamiti, tacca tristhAnaM zrAvaNaM karoti trividhena manasA vAcA kAyena vyutsRSTamityasya jJApanArthamiti / yatpunaH sAdhunA lobhAtirekeNa guDAdidravyaM mUrchayA gRhItaM athavA yadazuddhamuttaraguNaiH-AdhAkarmAdibhiH, iyamapi bhikSA jAtetyucyate vakSye asyA vidhinA vyutsarjanaM-parityAgam / pUrvArddha sugama, kevalamatra dvau puJjau kriyete-dvau rAzIkriyete Aloke sAdhUnAm / idAnIm "abhioge"tti vyAkhyAnayannAha duviho khalu abhiogo dave bhAve ya hoi naayvo| dabaMmi hoi jogo vijA maMtA ya bhAvaMmi // 597 // __dvividho'bhiyogo-dravyAbhiyogo bhAvAbhiyogazca jJAtavyaH, tatra dravyAbhiyogo dravyasaMyogajazcUrNastanmizraH piNDo'bhiyogapiNDaH, sa ca parityajanIyaH, bhAvAbhiyogazca vidyayA mantreNAbhimantrya piNDaM dadAti sa tAdRzo bhAvAbhiyogapiNDaH, // 19 // dain Education For Personal & Private Use Only selibrary.org Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa ca pariSThApanIya iti / atra cAgAryA dRSTAntaH, egA aviraiyA sA aNiTThA patiNo, tAe paribAiyA abhatthiyA jahA kiMci maMteNa ahimaMteUNa me dehi jeNa paI me vase hoi, tAhe tAe abhimaMteUNa kUro diNNo, aviraiyAe ciMtiyaM, mA eso diNNeNa marijA tato tAe aNukaMpAe ukkuruDiyAe chaDDio, so gaddaheNa khaio, so rattiM gharadAraM khoTTeumAraddho, tANi NiggayANi jAva pecchaMti gaddaheNa khoTTitaM, so avirao bhaNai-kiM eyaMti ?, tAe sabbhAvo kahio, teNavi sA parivAigA daMDAviA, esa doso| evaM jadi tiriyANa erisA avasthA hoi mANusassa puNa suTTayara hoi, ao, eriso piMDo na ghettavo // amumevArtha gAthAbhirupasaMharannAhavijAe hoagArI aciyattA sAya pucchae cri|abhimNtnnodnnss u aNukaMpaNamujjhaNaM ca khre||598|| bArassa piTTaNaMmi a pucchaNa kahaNaM ca hoagaariie|sitttte cariyAvaMDo evaM dosA ihaMpi siyA // 599 // vidyAbhimantrite piNDe'gArI dRSTAntaH, sA ca bharturaciyattA-na rocate, sA ca carikAM-parivrAjikAM pRcchati patyurvakAzIkaraNArtha, tayA'pyabhimantraNamodanasya kRtvA dattaM, tayA'pi agAryA patyurmaraNAnukampayA na dattaM, 'ujjhanaM' prityaagH| kRtaH, sa cojjhitaH khareNa bhakSita iti / sa ca gardabha Agatya dvAraM piTTayati mantravazIkRtaH san , zeSaM sugamam / evaM bhAvA|bhiyogadRSTAnta uktaH, idAnIM dravyAbhiyogacUrNa vazIkaraNapiNDa ucyate-egA aviraiyA, sA ya sarUvassa bhikkhuNo ajjhovaNNA aNurattA, tAhe sA taM pecchati aNicchaMtassa cuNNAbhiogeNa saMjoeDaM bhikkhaM pADivesiaghare kAUNa davAviaM, tAhe jattheva tassa sAhussa paDiggahage paDiaM tattheva tassa sAhussa tao maNo hIrai, teNa ya nAyaM tAhe niyattai, Aya RECSCALMAGARLSCORECASCAM Jain EducatiUXIL For Personal & Private Use Only INinelibrary.org Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 19 // 4AriyANaM paDiggahagaM dAuM kAiyabhUmi vaccai jAva AyariyANapi tattohutto bhAvo hIrai, tAhe so sIso AgaMtuM Aloei, tahata sAtA Agatu AlAekajAtApAriAyariyA bhaNaMti-mamavi atthi bhAvo, taM etthaM saMjogacuNNaNa kao piMDo atthi, tAhe pariThavijai, jo vihI pariTThAvaNe chApanikA so uvariM bhaNihiti / evameva visakayaMpi, egA agArI sAhuNo ajjhovavaNNA, so ya necchai, tAhe ruhAe viseNa missA ni. bhikkhA digNA, tassa ya diNNametteNaM ceva siroveyaNA jAyA, paDiNiyatto ya guruNo samappeUNa kAiyaM vosirai jAva 598-604 guruNovi sIsaveyaNA jAyA, taM ca guruNA gaMdheNa NAyaM jahA imaM visamissa, ahavA tattha lavaNakayA bhikkhA paDiyA tAhe| |taM visaM uppisati, evaM nAe vihIe paridRvijjati sA ya bhaNIhAmi // idAnImamumevArtha gAthAbhirupasaMharannAhajogaMmi u aviraiyA ajjhuvavannA sarUvabhikkhUmi / kaDajogamaNicchaMtassa dei bhikkhaM asubhabhAve // 600 // saMkAe sa niyaTTo dAUNa gurussa kAiyaM nisire / tesipi asubhabhAvo pacchA u mamApi ujjhayaNA // 601 // emeva visakayaMmivi dAUNa gurussa kAiyaM nisire / gaMdhAI vinAe ujjhagamavihI siyAlavahe // 602 // evaM vijjAjoe visasaMjuttassa vAvi gahiyassa / pANaccaevi niyamujjhaNA u vocchaM parihavaNaM // 603 // egaMtamaNAvAe accitte thaMDile guruvaiTe / chAreNa akkamittA tiDhANaM sAvaNaM kujjA // 604 // joge aviraiyA-gRhasthI dRSTAntaH, ajhovavaNNA sarUpe bhikSau, anicchatastatkarma kartuM kRtayogo bhikSApiNDo dattaH, punazca tasya sAdhograhaNAnantaramevAzubhabhAvo jAtaH-tadabhimukhaM cittamiti / tayA ca 'zaGkayA' yogakRtabhikSAzaGkayA sa // 194 // nivRtto bhikSAparibhramaNAt / zeSa sugamam // evameva viSakRte'pi dRSTAntaH, guroH 'dattvA' samarpayitvA kAyikAM vyutsR ANGRECORRECACANCERICA Jain Education For Personal & Private Use Only Neelibrary.org Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jati, tena ca guruNA gandhAdinA vijJAte, AdigrahaNAd bhattassa uSphaMsaNeNa vA, 'ujjhana' parityAgaH kriyate tatra vidhinA, abidhipariSThApane sati zRgAlAdivadho bhavati / evaM vidyAbhimantritasya yogacUrNakRtasya tathA viSasaMyuktasya gRhItasya sataH18 'prANAtyaye'pi' atyartha kSutpIDAyAmapi satyAM niyamena-avazyantayojjhanIyaM (nA kAryA) tasya ca pariSThApanavidhi vkssye|| pUrvArddha pUrvavat, tadviSAdikRtaM bhojanaM 'chAreNa bhUtyA 'Akramya mizrIkRtya caiva pariSThApanIyaM, sugamam / idAnIM 'tiSThANaM sAvaNaM ti vyaakhyaayte| doseNa jeNa duTuM tu bhoyaNaM tassa sAvaNaM kuNjaa| evaMvihavosaTTe verAo muccaI sAhU // 605 // | doSeNa yena-mUlakarmAdinA AdhAkarmAdinA vA duSTa bhojanaM bhavati tasya tisro vArAH zrAvaNaM karttavyaM, yaduta mUlaka didoSairduSTamiti, evamuttaraguNayogamantraviSakRtaduSTAnAmapi tisro vArAH zrAvaNaM karoti, evaM vidhinA vyutsRSTe sati 'vairAt karmaNo mucyate sAdhuH, athavA 'vairAt' jIvavadhajanitAnmucyate sAdhuriti // Aha-idamuktaM zuddhAyA bhikSAyA yatpariSThApanaM sA'jAtApariSThApanikItyucyate, tatazcajAvaiyaM uvaujjai tattiamitse vigiMcaNA natthi / tamhA pamANagahaNaM airegaM hoja u imehiM // 606 // yAvanmAtrakameSopayujyate tAvanmAtrameva bhikSAgrahaNaM karttavyaM, yadA caivaM tadA tAvanmAtrakagrahaNe 'vigiMcanaM' pariSThApanaM 'nAsti' na bhavati tasmAtpramANagrahaNameva karttavyaM, tatazca kuto'jAtAyAH saMbhavati pariSThApanam ?, atirekagrahaNAbhAvA Jain Education For Personal & Private Use Only helibrary.org Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 195 // diti, evamukte pareNa Aha sUri :- 'airegaM hoja u imehiM' 'atirikta' zuddhamapi bhaktaM 'ebhiH ' vakSyamANakAraNairbhavet, kAni ca tAni vakSyamANakAraNAnItyata Aha Arie gilANe pAhuNae dullabhe sahasadANe / evaM hoi ajAyA imA u gahaNe vihI hoi // 607 // kadAcitkasmiMzcitkSetre AcAryaprAyogyaM durlabhaM bhavati tatazca sarva eva saGghATakA AcAryaprAyogyasya grahaNaM kurvanti tatazca tad ghRtAdi kadAcitsarva eva labhante tatastaduddharati, tato'nyeSAM ca sAdhUnAM paryAptaM, evamAcAryArtha gRhItasya zuddhasyApi pariSThApanA bhavati / tathA glAnArthamapyevameva gRhItaM saduddharati, prAghUrNakAnAmapyevameva, tathA durlabhalAbhe sati sarvaireva saGghATakaigRhItamuddharati, tathA 'sahasadANe' apratarkitadAne sati pracuramuddharati, tata evaM bhavati ajAtApariSThApanikA / tatra cAcAryAdInAM grahaNe'yaM vidhiH- vakSyamANaH kazcAsAvityata Aha jai taruNo niruvahao bhuMjai to maMDalIi Ayario / asahussa vIsugahaNaM emeva ya hoi pAhuNae // 608 // kecanaivaM bhaNaMti-yadyasAvAcAryastaruNo nirupahatapaJcendriyazca tato'sau maNDalyAmeva bhuGkte sAmAnyaM, atha asahU- asamarthastata stasya viSvak pRthaga grahaNaM prAyogyasya karttavyaM, evameva prAghUrNake'pi vidhirdraSTavyaH, yadi prAghUrNakaH samarthastato naiva tatprAyogyagrahaNaM kriyate, athAsamarthastataH kriyata iti kecitpunarevaM bhaNanti yaduta samarthasyApyAcAryasya prAyogyagrahaNaM karttavyaM, yata ete guNA bhavanti suttatthathirIkaraNaM viNao gurupUya sehabahumANo / dANavatisaddhabuTTI buddhibalavaDaNaM ceva // 609 // For Personal & Private Use Only jAtA pAriSThApanikAyAM tristhAnaM zrAvaNaM ni. 605 ajA tApAriSThApa nikA ni. 606-609 // 195 // Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryasya prAyogyagrahaNe kriyamANe sUtrArthayoH sthirIkaraNaM kRtaM bhavati, yato manojJAhAreNa sUtrArthoM sukhenaiva cinta-18 yati, ata AcAryasya prAyogyagrahaNaM karttavyaM, tathA vinayazcAnena prakAreNa pradarzito bhavati, gurupUjA ca kRtA bhavati, sehasya cAcArya prati bahumAnaH pradarzito bhavati, anyathA seha idaM cintayati, yaduta na kazcidatra gururnApi laghuriti, ato vipariNAmo bhavati, tathA prAyogyadAnapatezca zraddhAvRddhiH kRtA bhavati, tathA buddherbalasya cAcAryasatkasya varddhanaM bhavati, tatra ca mahatI nirjarA bhavati / | eehiM kAraNehi u kei sahussavi vayaMti aNukaMpA / guruaNukaMpAe puNa gacche titthe ya aNukaMpA // 610 // 'ebhiH' pUrvoktakAraNaiH kecitsamarthasyApyAcAryasyAnukampA karttavyetyevaM vadanti, yato guroranukampayA gacche tIrthe cAnukampA kRtA bhavati / yatazcaivamataH prAyogyagrahaNaM grAhyamiti / ata Aha sati lAbhe puNa dabe khette kAle ya bhAvao ceva / gahaNaM tisu ukkosaM bhAve jaM jassa aNukaMpaM // 611 // 'sati' vidyamAne lAbhe dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazcotkRSTa grAhyaM / idAnIM niyuktikAro vyAkhyAnayannAha'gahaNaM tisu ukkosaM grahaNaM triSu dravyakSetrakAleSu utkRSTaM karttavyaM, bhAve tu yadvastu yasyAcAryasyAnukUlaM tadgRhyate / idAnIM bhASyakRvyAkhyAnayati, tatra dravye utkRSTatAM pradarzayannAhakalamotaNou payasA ukkoso hANi koddvubbhjjii| tatthavi miutuppatarayaMjattha va jaM acciyaM dosu||307||(bhaa0) kalamazAlyodanaH payasA saha dravyamutkRSTaM grAhya, tadalAbhe hAnyA tAvat gRhyate yAvat 'koddavobhajjhI' koddavajAu SAOPERASAASAASAHIHIRAILAG Jain Education mere For Personal & Private Use Only Taimelibrary.org Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha- layaM, tatrApyayaM vizeSaH kriyate yaduta tadeva jAulayaM mRdu gRhyate, tathA 'tuppatarayaM ti snigdhataraM tadeva jAulayaM gRhyate, ukta ajAtA niyuktiH 18 dravyotkRSTaM, idAnI kSetrakAlotkRSTapratipAdanAyAha-jattha va jaM acciyaM dosu' dvayoriti-kSetrakAlayoryadvastu yatra pUjitaM pAriSThApadroNIyA hai tattatra gRhyate, etaduktaM bhavati-yadyatra kSetre bahumataM dravyaM tattasmin kSetre utkRSTamucyate, tacca grAhya, tathA yadvastu yasmin nikA ni. * vRttiH kAle bahumataM tattasmin kAle utkRSTamucyate,. bhAvotkRSTaM punarniyuktikAreNaiva vyAkhyAtaM / uktaM prasaGgAgatam, idAnIM 610-613 // 196 // 18| yaduktaM AcAryAdInAM gRhItaM sadyathoddharati tathA pratipAdayannAha __ lAbhe sati saMghADo geNhai ego u iharahA save / tassappaNo ya pajatta geNhaNA hoi atiregaM // 612 // __ yadi tatra kSetre ghRtAdInAM svabhAvenaiva lAbho'sti tatastatra lAbhe sati AcAryasyaika eva saGghATakaH prAyogyaM gRhNAti, iharaha'tti yadA tatra kSetre na prAyovRttyA prayogasya lAbhaH tadA sarva eva saGghATakAstasyAcAryasya prAyogyaM paryAptyA gRhNanti, tatazca tasyAcAyasyAtmanazcArthAya paryAptagrahaNe satyatiriktaM bhavati, tatazca tatpariSThApyata iti / idAnIM 'gilANe'ttivyAkhyAnayannAha gelannaniyamagahaNaM nANattobhAsiyaMpi tattha bhave / obhAsiyamuvari vigiMcae sesagaM bhuje // 613 // . glAnasya niyamena prAyogyagrahaNaM karttavyaM, yadi paraM nAnAtvaM 'obhAsiyaMpi' prArthitamapi tatra glAne bhavati, glAnAtha || 19 // prAyogyasya ca prArthanamapi kriyate, tatazca obhAsitaM-prArthitaM sad glAnArtha punazca yadudvarati tatastad 'vigicyate' parityajyate, 'sesayaM bhuMjetti zeSaM yadanavabhAsi-aprArthitamudbharitaM tadbhuJjIta kazcitsAdhuriti / prAghUrNako'pyAcAryavavyAkhyAta |eva draSTavyaH / idAnI durlabhatti vyAkhyAnayannAha For Personal & Private Use Only Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || dullabhadaI va siA ghayAi ghettUNa sesa bhujhaMti / thovaM demi va geNhAmi yatti sahasA bhave bhariyaM // 14 // durlabhadravyaM vA syAd-bhavet ghRtAdi tadgRhItvA upabhujya ca yat zeSaM tad ujjhati, evaM vA pAriSThApanikaM bhvti| idAnIM sahasa| dANatti vyAkhyAnayannAha-thovaMdemI'tyAdi,stokaM dAsyAmItyevaM cintayantyA gRhasthayA sahasA-atarkitameva tat sAdhubhAjana bhRtaM, sAdhurvA cintayati stokaM grahI-pyAmIti, punazcAtarkitameva bhAjanaM bhRtaM, tatazcaivamatiriktaM bhavati, punazca pariSThApyata iti / eehiM kAraNehiM gahiyamajAyA u sA vigicaNayA / AlogaMmi tipuMjI addhANe niggayAtINaM // 615 // | ebhiH pUrvoktakAraNairyagrahItaM bhaktaM sA 'ajAtavigiMcaNaya'tti ajAtA pariSThApanocyate, tasyAzcAjAtAyAH sAdhvAloke trayaH puJjAH kriyante, kimarthamityAha-'addhANe niggayAINaM' adhvAne nirgatAstadartha trayaH puJjAH kriyante, AdigrahaNA-| kadAcitta eva kAraNe utpanne gRhNantIti / Aha ekko va do va tinni va puMjA kIrati kiM puNa nimittaM ? / vihamAiniggayANaM suddheyarajANaNahAe // 16 // 13 | eko vA dvau vA trayo vA puJjAH kiM punarnimittaM kriyante ?, ucyate, 'vihamAdi' vihaH panthAstadartha nirgatAnAMsAdhUnAM / zuddhatarabhaktaparijJAnArtha trayaH puJjakAH kriyante, AdigrahaNAdvAstavyAnAmeva kadAcidupayujyate itikRtvA parijJAnArtha trayaH puJjakAH kriyanta iti / iyaM ca gAthA'nantarAtItagAthAyA vyAkhyAnabhUtA draSTavyeti / evaM vigiMciuM niggayassa sannA haveja taM tu kahaM / nisirenA ahava dhuvaM AhArA hoi niihaaro||617|| 2. 'evaM' uktena prakrameNa pariSThApanArtha vinirgatasya yadi 'saJjA' purIpotsarjane buddhirbhavet 'tatkathaM ? kiM tatra karttavya Jain Education a l For Personal & Private Use Only INTMelibrary.org Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH HOSAURUS // 197 // miti, ata Aha-nisireja' vyutsRjet , athavA kimatra praSTavyaM ?, dhuvamAhArAnIhAro bhavati, tatazca sthaNDile vyutsRjanaM ajAtA pA kA karttavyaM, tatra sthaNDilaM pUrvabhaNitameva, tathA''ha |riSThApanithaMDilla puvabhaNiyaM paDhamaM niddosa dosa jayaNAe / navaraM puNa NANattaM bhAvAsannAe vosiraNaM // 618 // kA ni.. sthaNDilaM pUrvabhaNitameva, yaduta anApAtaM asaMlokaM 1 anApAtaM sasaMlokaM 2 sApAtamasaMlokaM 3 sApAtaM sasaMlokaM 4 14-613 atra prathamo bhaGgako nirdoSaH, dvayozca dvitIyatRtIyabhaGgakayoryatanayA vyutsRjati, etatpUrvoktasthaNDilasya sAmAnyameva, saMjJAvyutsa 'navaraM puNa NANattaMti navaraM-kevalamidaM nAnAtvaM, yadutAtra bhAvAsanne-atipIDAyAM vyutsRjanamanujJAtaM, tatra cAnujJA naiva |rjanaM ni. 617.620 kRtA''sIdiha ca kRtA'to nAnAtvaM, tatazcaturthabhaGgakAsevanamapyanujJAtameva draSTavyamiti / idAnIM bhASyakAraH pUrvoktasthaNDi-dAbhA. lAni pradarzayannAhaaNAvAyamasaMloyaM aNAvAyAloya tatiya vivarIyaM / AvAtaM saMlogaM puvuttA thaMDilA curo||308 // (bhA0) | anApAtamasaMlokaM ca prathamo bhaGga uktastathA'nyadanApAtamAlokaM ca dvitIyaM tRtIyaM punarviparItaM sthaNDilaM-sApAtamasaMlokamityarthaH, tathA'nyadApAtaM saMlokaM ca caturtho bhaGgakaH, etAni pUrvoktasthaNDilAni catvAri / aNAvAyamasaMlogaM nihosaM vitiyacarima jayaNAe / pauradavakurukuyAdI patteyaM mattagA ceva // 619 // // 197|| taievi ya jayaNAe nANattaM navari saddakaraNaMmi / bhAvAsanAe puNa nANattamiNaM suNasu vocchaM // 620 // atrAnApAtamasaMlokaM ca sthaNDilaM nirdoSa, dvitIyatRtIyacarameSu bhaGgakeSu yatanayA vyutsarjanaM karttavyaM, kA cAsau yatanA?, SSOCALMAAN For Personal & Private Use Only Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pracuradraveNa kurukucAdikaM kartavyaM pratyekaM pratyekaM ca mAtrakANi sapAnakAni bhavantIti / kiM sarveSveva sthaNDileSu karukucaiva yatanA karttavyA uta kazcidvizeSaH, ucyate, asti vizeSaH, tRtIye'pi sthaNDile yatanAyA nAnAtvametAvadyadi pr| yaduta zabdakaraNaM, etaduktaM bhavati-tRtIye sthaNDile ApAtAsaMloke zabdaM kurvadbhirgantavyaM, bhAvAsanne punaryatanAyAM yannAnAtvaM | tacchRNuta vakSye / tatra prathamasthaNDile gantavyaM, atha tannAsti, 81 jadi paDhamaM na tarejA to bitiyaM tassa asaie taiyaM / tassa asaI cautthe gAme dAre ya ratthAe // 621 // 15 yadi prathame sthaNDile gantuM na zaknuyAttato dvitIyaM brajet , 'tasya' dvitIyasyAsati tRtIyaM brajet, 'tasya' tRtIyasya |sthaNDilasyAsati caturtha sthaNDilaM brajet , yadA caturthamapi sthaNDilaM gantuM na zaknoti tadA grAmadvAre gatvA vyutsRjati, 18| yadA grAmadvAramapi gantuM na zaknoti tadA rathyAyAmeva vyutsRjati // sAhI purohaDe vA uvassae mattagaMmi vA Nisire / acukkaDaMmi vege maMDalipAsaMmi vosirai // 622 // yadA rathyAyAmapi gantuM na zaknoti tadA 'sAhIe' khaDakkikAyAM gatvA vyutsRjati, yadA khaDakkikAyAM gantuM na samarthastadA 'purohaDe' agradvAre vyusRjet , yadA purohaDamapi gantuM nAlaM tadopAzraye mAtrake vA vyutsRjet , sarvathA 'accukkaDaMmi vege maMDalIpAsaMmi vosirati' sugamam / idaM ca loke'pi prasiddhaM, yaduta prAptapurISAdervego nadhAryate / atra ca kathAnakamego rAyA tassa ya vejo pahANo so mato, tami mae rAiNA gavesAviyaM eyassa putto atthi vA na vA?, tassa ya kahiyaMatthi egA suyA, tAe ya sayalaM vejjayaM ahIyaM, hakkAriyA AyAyA, rAiNA bhaNiyA ya-kiM te bhaNiyaM, sA bhaNai JainEducation a l For Personal & Private Use Only melibrary.org Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ogha niryuktiH droNIyA vRttiH // 198 // ahiyaM vijjayaM, tato eyassaMtare tAe vAyakammaM kayaM tato iyarehiM vijjehiM hasiyaM, tato tIe tANaM vijjANaM rAiNo ya parikahaNA kayA, jahA - tiNi sallA mahArAya, assi dehe paiTTiyA / vAyamuttapurIsANaM pattavegaM na dhArae // 623 // silogo sugamo / evaM sAhuNAvi vejjAINaM parikahaNA kAyadyA / etadeva gAthayopasaMharannAha - rAyA vijami mae vijasuyaM bhaNai kiM ca te ahiyaM ? / ahiyaMti vAyakamme vijje hasaNA ya parikahaNA // 624 || sugamA // esA parivaNavihI kahiyA bhe dhIra purisapannatA / sAmAyArI esto vucchaM appakkhara mahatthaM // 625 // sugamA // udarietti dAraM gayaM, idAnIM sAmAcArI vyAkhyAyate - sannAto Agato caramaporisiM jANiUNa ogADhaM / paDilehaNamappattaM nAUNa karei sajjhAyaM // 626 // evaM ca sAdhuH saJjJAM vyutsRjyAgataH punaH 'caramapauruSIM' caturthapraharaM jJAtvA 'avagADhAM' avatIrNa, tataH kiM karotItyata Aha-pratyupekSaNAM karoti, athAsau caramapauruSI nAdyApi bhavati tato'prAptAM caramapauruSIM matvA svAdhyAyaM tAvatka - roti yAvaccaramapauruSI prAptA / puvaddiTTho ya vihI ihaMpi paDilehaNAi so ceva / jaM etthaM nANataM tamahaM vucchaM samAseNaM // 627 // paDilehagA u duvihA bhattaTThiyaeyarA ya nAyavA / doNhavi ya AipaDilehaNA u muhaNaMtagasakArya // 628 // Jain Education Immations For Personal & Private Use Only saMjJAvyutsa rjanaM ni. 621-628 // 198 // www.jamelibrary.org Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatto gurU parinnA gilANasehAti je abhattaTThI / saMdisaha pAyamatte ya appaNo paTTagaM carimaM // 629 // paTTaga mattaya saMyamoggaho ya gurumAiyA aNunnavaNA / to sesa pAyavatthe pAuMchaNagaM ca bhattaTThI // 630 // atra ca pratyupekSaNAyAM pUrvoddiSTa eva vidhiH, 'mukhavastrikAdikA pratyupekSaNA' evamAdiH, tathA pAtrasyApi "sottAiovautto talleso"ityevamAdiH ihApi sa eva pratyupekSaNAyAM vidhidraSTavyaH, yadatra nAnAtvaM-yo'tirikto vidhirbhavati tara vidhimahaM vakSye 'samAsena' saGkepeNa, tatra ye te pratyupekSakAste dvividhAH-bhaktArthikA-bhuktAH 'iyarA ya' itare ca | upavAsikAca jJAtavyAH, 'dvayorapi bhaktArthikAbhaktArthikayoH 'Adau' prathamaM pratyupekSaNA tulyA iyaM veditavyA, 'muhaNaM. tagasakAyaM prathama mukhavastrikA pratyupekSante tataH 'khakAyaM nijadehaM pratyupekSante mukhavastrikayA, iyaM tAvadbhaktAbhaktArthikayostulyA pratyupekSaNA, idAnImabhakkArthikAnAM pratyupekSaNAyAM vidhiM pradarzayati, tatra 'tataH' mukhavastrikAkAyapratyupekSaNAnantaraM 'guru'tti guroH saMbandhinImupadhiM pratyupekSante, 'pariNa'tti parijJA-pratyAkhyAnam , etaduktaM bhavati-anazanasthasya saMbandhinImupadhiM pratyupekSante tathA zaikSakaH-abhinavapravrajitaH zikSaNArtha arpitaH tadIyAmupadhiM tasyaivAgrataH pratyupe|kSate, AdigrahaNAt vRddhAdisaMbaMdhinImupadhi pratyupekSate, ye'bhaktArthinaste evamanena krameNa kurvanti pratyupekSaNAM, tato guruM saMdizApayitvA 'saMdisaha icchAkAreNaM ohiyaM paDilehemi' evaM bhaNitvA 'pAtraM' patagRhaM pratyupekSante, mAtrakaM cAtmIyaM pratyupekSante,31 tatazca sakalamupadhiM pratyupekSante tAvadyAvaccolapaTTakazcaramamapi pratyupekSante / eso tAva abhattaTThiyANa paDilehaNavihI / idAnIM bhuktAnAM vidhi pratipAdayannAha-mukhavastrikA pratyupekSya tayaiva kArya pratyupekSya tataH 'paTTagaMti colapaTTagaM pratyupekSante, mo034 For Personal & Private Use Only Mahelibrary.org Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyuktiH zrIogha- punazca gocchako yaH patrikasthopari dIyate pacchoM paDileMhaNIrya pattAbaMdhoM paDalAI rayattANaM pattayaM caiva, yadi mattao arikko da vastrAdipra 18|to evaM, aha rikI soM caiva pahama nikkhippaI, punazca mAtrakai nikSipya svakIyamavagraha-patadahaM pratyupekSate, tato guruprama- |tyupekSaNA droNIyA tIno satkA upadhayaH pratyupekSyante maktArthikaiH, 'aNuNNavaNa'tti tato gurumanujJApayati, yaduta 'saMdisaha ohiyaM paDi-5 ni.629 vRttiH lehemotti tataH zeSANi-gacchasAdhAraNAni pAtrANi vastrANi ca aparibhogyAni yAni tAni pratyupekSante, tataH svakIya | paThanAdi | ni. 630 // 199 // pAyapuMchaNagaM-rajoharaNaM ca pratyupekSante, bhaktArthima evamanena krameNa pratyupekSaNaM kurvanti / / bhUmitrayaprajassa jahA paDilehA hoi kayA so tahA paDhaI saahuuN| pariyaDe va payI karei vA anavAvAra // 631 / / | tyupekSaNA punazca yasya sAdhauryathaiva pratyupekSaNA bhavati 'kRtA' pariniSThitA sa sathaiva paThati parivartayati vA-guNayati vA pUrvapaThita ni. 631prayata:-prayalena karoti cAmyasAdhunA samabhyarthitaH san vyApAraM-kizciditikarmayogaM, yadivA'jya vyApAra tUrNanAdi kroti| 634 caubhAgavasaisAe carimAe paDikkaminsu kAlassa / uccAre pAsavaNe ThANe cauvIsaI phe|| 635 // ahiyAsiyA u aMto Asanne majjhi taha ya dUre ya / tinaiva aNahiyAsI aMto chacchaca bAhirao // 66.3 // emeva ya pAsavaNe bArasa cauvIsaI tu hittI / kAlassavi tinni bhave aha sUro asthamuvayAI / / 634 // | evaM svAdhyAyAdi kRtvA punazcatubhAMgAvazeSAyAM caramapauruSyA pratikramya kAlasyaM tataH sthaNDilAni pratyupekSyantai, kima- // 199 // rtham , uccArArtha tathA prazravaNArthaM ca sthAnAni caturviMzatiparimANAni pratyupekSamte / idAnIM ka tAH sthaNDilabhUmaya: pratyuprekSaNIyAH' ityata Aha adhikAsikA bhUmayoyAH saMjJAvagainApIDitaH sukhenaiva gantuM zaknoti tA evaMvidhAH 'antaH' For Personal & Private Use Only Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAROKA sAmadhye gaNasya tina pratyupekSaNIyAH, dham !, ekA vaDilamUmivasaterAsannA madhye yA abhyA re, evamatAstinaH sthaNDi- II labhUmayo bhavanti, tathA'nyAstisra eva tasminnevAGgaNe Asannatare bhavanti anadhikAsikAH-samjAvegotpIDitaH san yA yAti sIH tina evaM bhavanti, ekA vaisaterAsanatara pradeze'nyA madhye'myA darai, evamatI antaH-madhye'GgaNasya paDU bhavamti tavA paT ca bAhyata iti-aGgaNasya bahiH paMDevamevaM bhavanti / evameva prazravaNe kAyikAyoM dvAdaza mUmayaH pratyupakSyante, SaDaGgaNamadhye ba~T cAGgaNabAhyata eva, etAH sevI evaM uccArakAyikAbhUmIzcatuvizatiM pratyupekSya punazca kalisvApi grahaNe tina evaM bhUmayaH pratyupekSaNIyA bhavanti, tAzca kAlabhUmayo jaghanyena hastAntaritAH pratyupekSyante, evamanena prakAreNa kRtena artha sUryo yathA'stamupayAti tathA kartavye / aMI puNe nivAdhAo AvAsaM to kareMti savavi / saDAikahaNavAdhAyatAe pacchA gurU Thati // 635 // | evaM sUryAstamayAnantaraM yadi nirvyAghAto guru:-kSaNika Aste tataH sarva evA''vazya-pratikramaNaM kurvanti, atha zrAddhadharma-15 kathAdinA vyAghAtoM gurorjAtaH-akSaNikasvaM tataH pazcAdgururAvazyakabhUmau saMtiSThante / / sesI u hAsattI ApucchittINa Thati saTTANe / sutatvajharaNahau AyarieN Thiyami devasiMyaM // 636 / / zeSAstu sAdhavo yathAzastyA''pRcchaye guru svasthAne svasthAne yathAralAdhikatayA''vazyakabhUmau tiSThanti, kimartha ! 'sUtrArthakSaraNahetoH' sUtrArthaguNamAnimitta tasyAmAzyakabhUmI kAyotsargeNa tiSThamti, taMtra kecideva maNamtyAcA 6 yaduta te sAdhavaH sAmAyikasUtraM paThitvA kAyotsargeNa tiSThanti, kAyotsargasthitAzca granthArthIn cintayantastiSThanti tAva ARRAKAKARAN R ANG For Personal & Private Use Only Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha- dyAvadgururAgataH, tato guruH sAmAyikasUtramAkRSya daivasikamaticAraM cintayati, te'pi gurau tathAsthite tUSNIMbhAvena Avazyaka niyuktiH kAyotsargasthA eva daivasikamaticAraM citayanti / anye tvAcAryA evaM bruvate, yaduta te sAdhavaH sUtrArtha kSarantastAvat ni. 635droNIyA tiSThanti yAvadgururAgataH, tato guruH sAmAyikasUtraM paThati, te'pi kAyotsargasthA eva sAmAyikasUtraM samakaM manasA paThanti, 637 kAlavRttiH / tataH sAmAyikaM paThitvA'ticAraM cintayaMti, Ayario appaNo atiyAraM dviguNaM ciMtai, kiMnimittaM ?, te sAhuNo bahugaM 8 grahaNavidhiH hiMDiyA tato tattieNa kAleNa ciMtitraM na sakati / ni. 639 // 20 // jo honja u asamattho bAlo vuDDo gilaannpritNto| so Avassagajutto acchejjA nijarApehI // 637 // 4 yastu sAdhuranAgatakAyotsargakaraNe'samartho bhavedbAlo vRddho rogaato jvarAdinA sa AvazyakayuktastasyAmeva pratikramaNa bhUmau upaviSTaH kAyotsarga karoti, evaM nirjarApekSI tiSThet / | AvAsagaM tu kAuM jiNovadiDha gurUvaeseNaM / tinnithuI paDilehA kAlassa vihI imo tattha // 638 // evamanena krameNAvazyakaM kRtvA parisamApya jinopadiSTaM gurUpadezena punazca stutitrayaM paThanti svareNa pravarddhamAnamakSarairvA,prathamA hai zlokena stutirdvitIyA bRhacchandojAtyA bRhattarA tRtIyA bRhattamA evaM pravarddhamAnAH stutIH paThanti maGgalArthamiti, tataH kAlasya pratyupekSaNArtha nirgacchanti, kiM kAlasya grahaNavelA vartatena vA? iti, tatra ca-kAlavelAnirUpaNe eSa vidhiriti vkssymaannH|| duviho ya hoi kAlo vAghAtima eyaro ya nAyabo / vAghAo ghaMghasAlAe~ ghaTTaNaM saDakahaNaM vA // 639 // // 20 // dvividho bhavati kAlo-vyAghAtakAla itarazca-avyAghAtakAlaH, tatra vyAghAtakAlaM pratipAdayannAha-vyAghAtaH 'ghava-16 For Personal & Private Use Only Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAlAyAm' anAthamaNDape dIrgha 'ghaTTanA' paraspareNa vaidezikairvA stambhairvA saha nirgacchataH pravizato vA tAdRzo vyAghAtakAlaH, tathA zrAddhakAdInAM yatrAcAryo dharmakathAM karoti so'pi vyAghAtakAlaH, na tatra kAlagrahaNaM bhavati nApi kAlavelAnirUpaNArtha pracchanaM bhavati / vAghAte taio siM dijai tasseva te niveyaMti / nivAghAte dunni u pucchaMtI kAla ghecchAmo // 640 // evaM ghaDazAlAyAM vyAghAte sati tRtIyastayoH-kAlagrAhiNoH upAdhyAyAdirdIyate yena tasyaivAgrato bAhyata eva nivedayanti sandizApayanti ca / atha nirvyAghAtaM bhavati-nakazcid ghavazAlAyAM dharmakathAdirvA kAlavyAghAtaH vaidezikAdivyAghAto vA, tatazca nirvyAghAte sati dvAveva nirgacchataH ekaH kAlagrAhakaH aparo daNDadhArI, punazca tau pRcchataH, yaduta 'kAlaM gRhIvaH' velAM nirUpayAva ityarthaH, teSAM ca nirgacchatAM yadyete vyAghAtA bhavanti tatazca nivartante-na gRhNanti kaalN|| ke ca te vyAghAtAH, ApucchaNa kiikammaM aavssiykhliypddiyvaaghaao| iMdiya disA ya tArA vAsamasajjhAiyaM ceva // 641 // jai puNa vaccaMtANaM chIyaM joiM ca to niyataMti / nivAghAte donni u acchaMti disA nirikkhNtaa|| 642 // goNAdi kAlabhUmIeN hoja saMsappagA va uddejaa| kavihasiyavAsavijukkagajie vAvi uvaghAto // 643 // __ ApRcchanAnAma ApucchittA gacchanti daMDagaM gahAya matthaeNa vaMdAmi khamAsamaNo kAlassa velaM nirUvemo, evaM ca yadi na pRcchanti tato vyAghAto bhavati-na grAhyaH kAlaH, athAvinayena vA pRcchanti tathA'pi vyAghAta eva, kRtikarma in Education into For Personal & Private Use Only Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 201 // candanaM yadi na kurvanti avinayena vA kurvanti AvassikAM ca yadi na karIti avinayena vA karoti skhalana pA gacchatAM yadi stamnAdau bhavati patana vA sevAmanyatamasya yadi bhavati, evamebhirvyAghAto bhavati / tathA 'idiyatti zrava |NendriyAdInAmindriyANAM ye viSayAste ananukUlA bhavanti tatI na gRhyate, etaduktaM bhavati yadi chindhi bhinnItyevamAdi zRNvanti zabda tatI nivarttate, evaM gandhazvAzumo yadi bhavati, yatra gandhastatra rasa iti, virUpaM pazyanti rUpa kizcid, evaM sarvatra yojanIyaM tato nirgacchanti / tathA digmohazca yadi bhavati tatI na gRhyate, tArakAzca yadi patati varSaNaM vA yadi bhavati tata ebhiranantaroktairvyAghAtaiH kAlo na gRhyate, asvAdhyAyikaM ca yadi bhavati, tathA yadi punarbra - jatAM zrutaM jyotirvA-agniH udyotI yA bhavati tato nivarttante yadA tu punarukalakSaNI vyAghAtI na bhavati tadA nivyadhAta sati dvAvaiva tiSThato dizI mirupayantI kSaNamAtre / tathA ebhizca kAlabhUmau gatAnAmupadhAtA bhavati yadi taMtra kAlamaNDa lake gaurupaviSTaH, AdigrahaNAnmahiSAdivI upaviSTI bhavati tato vyAghAtaH kadAcidvA tasya kAlabhUmI 'saMsarpAH' | pipIlikAdaya uttiSThairan satazca vyApatiH kadAcidrA kapihasita-viralabAnaramukhahasitaM bhavati, athavA kapihasitauditrAya vA dosara alaM vA vidyut vA bhavati, ulkApAto vA bhavati, garjitaccamiva zrUyate, ebhiH sadhairvyAghAtaH kAlasya, na ta itythii| jhAcita aud dahUNa to niyati / vailAe daMDadhArI mA bola gae uvamA // 644 // evaM kalAfreerrthaM nirgatAH svAdhyAyamakurvANA ekAgrAH kAlavelAM nirUpayanti, ar as kanake pazyanti For Personal & Private Use Only kAlagrahaNavidhiH ni. 640-644 // 201 // Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tataH pratinivartante, kaNagaparimANaM ca vakSyati "tipacasatteva visisiravAsa "ityevamAdinA, atha tana varttate tadA kAlagrahaNavelAyA jAtAyAM daNDadhArI pravizya gurusamIpe kathamati, yaduta kAlagrahaNavelA vartate mA bIla kuruta alpazabderavahitaizca bhavitavya, atra ca gaNDakadRSTAntaH, yathA hi gaNDakaH kasmiMzcitkAraNe Apanne utkuruTikAyAmAruhya ghoSayati grAma - idaM pratyupasi karttavyaM, eghamasAvapi daNDadhArI bhaNati yaduta kAlagrahaNavelA varttate tatazca bhavadbhirapi garjitAdiSUpayukterbhavitavyamiti / Aghosipa bahUhi sumi sesesu nivaDai daMDauM / ahaM taM bahUhi meM suyaM daMDijaha gaDao tAhai // 646 // mAghauSite sati daNDadhAriNA bahubhizca zrute, zeSAzca stokAstairna zrutaM tatazca teSAmupari daNDo nipatati - sUtrArthakaraNaM nAnujJAyate, arthadRzaM tadA ghauSitaM yadbahubhirna zrutaM stokaiH zrutaM tatazca tasyaiva daNDadhAriNo nipatati tasyaiva svAdhyAyanirodhaH kriyate, kathaM gaNDakasyaiva ?, yathA gaNDakenAghauSite bahubhirgrAmaNIkaiH zrute sati yaiH stokairna zrutaM te daNDyante, athAghoSita stokaiH zrutaM bahubhirna zrutaM tato gaNDake eva daNDoM nipatatIti / kAlI sajhA ya tahA~ dovi samaprpati aha samaM caiva / taha taM tulaMti kAlaM carimadisaM vAM asajhAgaM // 646 // tau ca pratyupekSako kAlaH sandhyA ca yathA dve api samakamaiva samApti vrajatastathA te kAle tulayataH, etaduktaM bhavatiyathA kAlasamAptirbhavati sandhyA ca samApti vAti tathA tulayataH pratyupekSakoM, 'carimadisa vA asajhAga' ti cAramApazcimA die 'asandhyA' vigatasandhyA bhavati yathA kAlazca samApyate tathA gRhNanti / idAnIM kiMviziSTema punaH kAlaH pratijAgaraNIyaH ? ityata Aha- For Personal & Private Use Only Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH kAlagrahaNavidhiH ni. 645-648 // 202 // piyadhammo daDhadhammo saMviggo ceva'vajabhIrU ya / kheyanno ya abhIrU kAlaM paDilehae sAha // 647 // priyaH-iSTo dharmo'syeti priyadharmA, tathA dRDhaH-sthiro nizcalo dharmo yasya sa tathA, 'saMviggo' mokSasukhAbhilASI, |'avadyabhIruH' pApabhIruH, 'khedajJaH' gItArthaH tathA 'abhIruH' sattvasaMpannaH evaMvidhaH 'kAlaM' kAlagrahaNavelAM pratyupekSate sAdhuH, evaMvidhaH kAlavelAyAH pratijAgaraNaM karoti / idAnIM daNDadhAriNi ghoSayitvA nirgate punazca sa dvitIyaH kAlagrAhI kAlasaMdizanArtha guroH samIpaM pravizati, katham ?__AuttapucabhaNie aNapucchA khaliyapaDiya vAghAte / ghosaMtamUDhasaMkiyaiMdiyavisaevi amaNunne // 648 // __ sa ca pravizan 'AyuktaH' upayuktaH san pravizati, etasmiMzca pravezane pUrvoktameva draSTavyaM yato nirgacchato yo vidhiH pravizato'pi sa eva vidhirityata Aha-pUrvabhaNitametat , atha tvanApRcchayaiva guruM kAlaM gRhNAti tatazcAnApRcchaya gRhItasya kAlasya, etaduktaM bhavati-gRhIto'pyasau na bhavati, tathA skhalitasya sataH kAlavyAghAtaH, patitasya vyAghAtaH kAlasya, |evaM saMjAte sati kAlo na gRhyate, tathA praviSTasya guruvandanakAle kenacitsaha jalpataH kAlo vyAhanyate, tathA mUDho yadi bhavati AvartAna vidhiviparyAsena dadAti tathA'pi vyAhanyate kAlaH, tathA zaGkayA na jAnAti kimAvartA dattA na vetyasyAmavasthAyAM vyAhanyate kAlaH, indriyaviSayAzca yadyamanojJA bhavanti tathA'pi kAlo vyAhanyate, chindhi bhindhItyevaMvidhAn zabdAn zRNoti, gandho'niSTo yadi bhavati, yatra gandhastatra raso'pi, vikarAlaM rUpaM pazyati, sparzena leSTvabhighAto'kasmAdbhavati, evaMvidhe satyAmapi velAyAM na gRhNAti kAlaM / praviSTazcAsau kiM karotItyata Aha SALARAMACHAR // 202 // For Personal & Private Use Only Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nisIhiyA namokkAre kAussagge ya paMcamaMgalae / puvAuttA sabe paTThavaNacakkanANattaM // 649 // pravizazca gurusamIpe kAlasandizanArthaM yadi niSedhikAM na karoti tataH kAlo vyAhanyate, namaskAraM karoti namo khamAsamaNANaM, athaivaM na bhaNati tataH kAlavyAghAto bhavati, prAptazceryApathikApratyayaM 'kAyotsargam' aSTocchrAsaM karoti, namaskAraM ca cintayati, IriyAvahiyaM ca avassaM paDikkamatijai dUrAo jadi Asannao vA Agato, punarasau namaskAreNotsArayatipaJcamaGgalakenetyarthaH, punazca saMdizApayitvA kAlagrahaNArthe nirgacchati, nirgacchaMzca jadi AvassiyaM na karei khalati paDati vA jIvo vA aMtare havejjA evamAdIhiM uvahammai / idAnIM kAlagrahaNavelAyAM kiM karttavyaM sAdhubhiH 1 ityAha- 'pubAuttA' pUrvameva daNDadhArighoSaNAnantaramupayuktAH sarve garjitAdau bhavanti, upayuktAzca santaH kAlagrahaNottarakAlaM sarve svAdhyAyaprasthApanaM kurvanti / 'cakkanANattaM' ti kAlacatuSkasya yathA nAnAtvaM bhavati tathA vakSyAmaH kAlacatuSkaM ekaH prAdoSikaH aparo'rddharAtrikaH aparo vairAtrikaH aparaH prAbhAtikaH, etacca bhASyakAro vakSyati / idAnIM kAlaM gRhNataH ko vidhirityata Aha thovAvasesiyAe samjhAe ThAi uttarAhutto / cauvIsagaduma puSkiyapucaga ekkekaya disAe // 650 // stokAvazeSAyAM sandhyAyAM puNo kAlamaMDalayaM pamajjittA niSIdhikAM kRtvA kAlamaNDalake pravizati, tatazcottarAbhimukhaH kAyotsarga karoti, tasmiMzca paJcanamaskAramaSTocchrAsaM cintayati, punazca namaskAreNotsArya mUka eva caturviMzatistavaM logassujoyakaraM paThati mukhamadhye, tathA 'dumapuSphiyapuvagaM'ti drumapuSpikA - dhammo maMgalaM puvagaMti - zrAmaNyapUrvakaM 'kahaM nu kujjA sAmanna For Personal & Private Use Only Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttiH zrIoSa- mityarthaH, etacca ekaikasyAM dizi caturviMzatistavAdi sAmannapuragapajata kahai, deDadhArIvi uttarAbhimuhassa saThiyassa vAmapAse kAlagrahaNaniyutiH puvadisAhu~toM aggA taricche daMga dharaiI uddhadviyI, puNI tassa puvAIsu disAsu calatassa daMDadhArAvi tahava mmti| vidhiH ni. droNIyA idAnI sa gRhan kAla yadharva gRhAti tato vyAhinyate, kathamityata Aha 649.651 bhAsatamUDhasaMkiyaiMdiyavisae hoi amaNunne / bidU ya chIya pariNaya saMgaNe vA sakiya tiNha // 651 // // 20 // bhASamANaH-oSThasaJcAreNa paThan yadi kAlaM gRhNAti tato vyAhanyate kAlaH, mUDho dizi adhyayane vA yadibhavati tato vyAhanyate kAlaH, zaGkitoM vA-ne jAnAti kiM mayA dumapuSpikA paThitA na vaityevaMvidhAyAM zaGkAyo vyAhanyate kaoNlaH, indriyaviSayA~zca 'amanojJAH' azIbhanAH zabdAdayo yadi bhavanti tato vyAhanyate kAlaH, soidie chiMda bhiMda mAraha vissara bAlAINa rauvarNa vA rUva vA pecchatti pisAyAINaM bauhAvaNaya, gadhai ya durabhigaMdhe, rasauvi tatthaiva, jatya gaMdhI tattha rasI, phAsI biduliThThapahArAI, eSameteSvamanojJeSu viSayeSu satsu vyAghAtI bhavati, sathau~ vinduryadhupari patati zarIrasyoMpadhervA kAlamaNDalake vA tato vyAhanyate, tathA kSuta yadi bhavati tato vyAhanyate, 'apariNata iti kAlagrahaNabhAvauDapaMgato'nyacitto vA jAtastaptazca vyAhanyatai kAlaH, tathA zaGkitenApi garjitAdinI vyAhanyate kAlA, kathaM ', yadyakazya sAdhaugarjitAdizaGkA bhavati tato na vyAhinyate kAlaH, dvayorapi zaGkita na bhajyate kAlaH, trayANAM tu yadi zaGkA gAja-15 // 20 // dAtAdijanitA bhavati tato vyAhabhyate, teca svagaNe svagacchai yANI yadi zaGkitaM bhavati, nai paragaNe, tato dhyAhanyate / IPidAnImasvA evaM gAthAyA bhASyakAraH kiJcivyAkhyAnayanIha For Personal & Private Use Only Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ COSMOSISSAAR* Dho vadisajAyaNe bhAsato dhAvi giNhaina sujhe| annaM ca disajjhayaNa skaito'nnivisryvaa||30|| | mUDho yadA dizi bhavati adhyayane vA tadA vyAhanyate, bhASamANo vA auSThasaJcAreNa yadi gRhNAti kAla tatI ma dAzunyati, anyAM vA dizaM saMkrAnto mohAt , adhyayanaM vA'nyat saGkrAMtaM drumapuSpikAM muktvA sAmannapuvae gao uttarAe| vA disAe dakkhiNaM gato, yadvA'nyA dizaM zaGkamAnaH anvadvA'dhyayanai zaGkamAno yadA bhavati tadA na zuddhyati, 'amiSTe azobhane vA zabdAdiviSayasannidhAne vyAhanyate kAlaH, tato Avassiya kAUNa nIsarati kAlamaMDalAo, evaM gRhIte|'pi kAle yadi kAlamaNDalakAnnirgacchannAvazyakAdi ne karoti tato vyAhayata eva kAla iti / kinyc| jo vaccaMtami vihI AgacchaMtaMmi hoI so ceva / je etthaM nANataM tamahaM vuccha samAseNaM // 15 // | ya eva prathamaM vasatevrajato vidhiruktastadyathA-yadi kavihasiyaM vA ukkA vA paDati gajati vA, evemAIhiM uvaghAogahiyassavi kAlassa hoi AgacchaMtassa vasahi, tatazca yo vidhivrajataH kAlabhUmAvuktaH Agacchato'pi punarvasatau se evaM vidhirbhavati, | yatpunaratra vasatau pravizato nAnAtvaM-bhedastadahaM nAnAtvai vakSye 'samAsataH' saMkSepeNa / idAnIM nAnAtvaM pratipAdayannAha-- nisIhiyA namukkAraM AsajjAvaDapaDaNajoikkhe / apamajiyabhIe vA chIe chinneva kAlavaho // 653 // | kAlaM gRhItvA gurusakAze pravizan yadi niSedhikAM na karoti tataH kAlavyAghAtaH, tathA 'namokAraM' namo khamAsamabhaNANaM ityevaM yadi na pravizan bhaNati tato gRhIto'pi kAlI vyAhamyate, tathA AsajjAsajjatyaivaM tu yadi meM karoti tato / nyAhanyate gRhIto'Si, tathA sAdhoH kasvacidAvaDaNe-AbhiDaNe kAlo byAhanvate, patana laiSTvAderAtmano vA, thotiSka 255 Jain Education.mehata For Personal & Private Use Only hiraiyainelibrary.org Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH laka vidhiH bhA. 309ni. 652-655 // 204 // sparza vA vyAhanyate, tathA yadi pramArjayan na pravizati tatazca vyAhanyate kAlaH, 'bhItaH' trasto vA yadi bhavati tathA'pi vyAhanyate, kSute vA vyAhanyate, chinatti vA-yadi mArjArazvAdistiryak chindana vrajati, tatazcaibhiranantaroditaiH kAlasya vadho-bhaGgo bhavatIti / Agama iriyAvahiyA maMgala AveyaNaM tu marunAyaM / savehivi paTTaviehi pacchA karaNaM akaraNaM vA // 654 // __Agatya ca gurusamIpamIryApathiko pratikrAmati, kAyotsarga cASTocchAsaM paJcanamaskAraM cintayati, tenaiva cotsArayati, maGgalamiti pazcanamaskAra ucyate, tata IryApathikAM pratikramya guroH 'Avedayati' nivedayati kAlamityarthaH / atra maruobaMbhaNo tenaiva jJAtaM-dRSTAntaH, taMjahA-kamhii paTTaNe dhijjAyANaM rAiNA dinnaM, tesiM ca ghosAviyaM-jo sAmanno so geNhau AgaMtUNaM bhAgaM ettha, evaM hakkArie jo Agato teNa laddho bhAgo, jo puNa gAmAIsu gato so cukko, evaM sAhavi daMDadhAriNA ghosie je uvauttA ThiyA Nivedie ya kAle jehiM sajjhAo paTTavio tANaM sajjhAo dijjai, je puNa vikahAdiNA ThiyA tANaM sajjhAyakaraNaM na dijai / etadevAha-sarvaiH sAdhubhiH svAdhyAye prasthApite sati pazcAttebhyaH svAdhyAyakaraNaM dIyate, ye punaH kAlagrahaNavelAyAmupayuktA na sthitAH na svAdhyAyaprasthApanavelAyAM sannihitA bhUtAstebhya svAdhyAyakaraNaM na dIyate / idAnIM marukakathAnakamupasaMharannAhasannihiyANa vaDAro paTTaviya pamAya no dae kAlaM / bAhiThie paDiyarae pavisai tAheva daMDadharo // 655 // sannihitAnAM traividyabrAhmaNAnAM 'vaDAroM' vaNTakaH AkaraNaM-AhvAnaM yathAsannihitAnAM, ye tu nAgatAsteSAM na vaNTako // 204 // For Personal & Private Use Only www.jalnelibrary.org Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAgo jAtaH, evamatrApi 'paTThaviyati svAdhyAyaprasthApanaM yaiH kRtaM tebhyo dIyate svAdhyAyaH, ye punaH pramAdinastebhyo na dIyate kAla iti, kAle gRhIte svAdhyAyo bhavati, punazca nivedite sati kAle punarbahiranyaH pratijAgaraka" preSyate, punazca tatra bahiH sthite pratijAgarake sati tato daNDadhArI pravizatIti / paTTaviya baMdie yA tAhe puccheha kiM suyaM bhaMte / teMvi ya karhati savaM jaM jeNa suyaM vadihaM vA // 656 // punazvAsau prasthApitasvAdhyAyo vanditaguruzca san tadA sAdhUn pRcchati daNDadhArI, yaduta he bhadanta ! bhavatAM madhye kena kiM zrutaM ?, te'pi ca sAdhavaH kathayanti sarva yadyena zrutaM garjitAdi dRSTaM vA kapimukhAdi / punazca tatra keSAJcidgarjitAdizaGkA bhavati tatazca ko vidhirityata Aha ekssa doNha va saMkiyaMmi kIrai na kIrae tinhaM / sagaNaMmi saMkie paragaNaMmi gaMtuM na pucchati // 657 // ekasya garjitAdizaGkite kriyate svAdhyAyaH, dvayorvA, trayANAM punargarjitAdyAzaGkAyAM na kriyate svAdhyAyaH, evaM yadi svagaNe zaGkA bhavati tatazcaivaMvidhAyAM svagaNe zaGkAyAM satyAM 'paragaNe' anyagacche gatvA na pRcchanti, kiM kAraNaM 1, yata iha kadAcitsa kAlagrAhakaH sAdhU rudhirAdinA'nAyukta AsIt tatazca devatA kAlaM zodhayituM na dadAti tatra tu paragaNe naivaM, athavA paragaNa eva kadAcidanAyuktaH kazcidbhavati iha tu naivaM, tasmAtparagaNo na pramANamiti / idAnIM yaduktamAsIt 'kAlacatuSke nAnAtvaM vakSyAmaH' tatpradarzayannAha - kAlaca nANasa tu pAdosiyaMmi savevi / samayaM paTTavayaMtI sesesu samaM va visamaM vA // 658 // bo0 35eal For Personal & Private Use Only Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghadroNIyA vRttiH // 205 // PI kAlAnAM catuSkaM kAlacatuSkaM tatraikaH prAdoSikaH dvitIyo'rddharAtrikaH tRtIyo vairAtrikaH caturthaH prAbhAtikaH kAla kAlagrahaNaiti, etasmin kAlacatuSke nAnAtvaM pradarzyate, tatra prAdoSikakAle sarva eva samakaM svAdhyAyaM prasthApayanti, zeSeSu tu triSu | vidhiHni. kAleSu samaka-ekakAlaM svAdhyAyaM prasthApayanti viSamaM vA-na yugapaddhA svAdhyAyaM prasthApayantIti / idAnIM caturNAmapi 656-659 bhA. 310 kAlAdInAM kanakapatane sati yathA vyAghAto bhavati tathA pradarzayannAha- . iMdiyamAuttANaM haNaMti kaNagA u satta ukkosaM / vAsAsu ya tinni disA uubaddhe tAragA tinni // 659 // indriyaiH-zravaNAdibhirupayuktAnAM 'nanti' vyAghAtaM kurvanti kAlasya kanakA utkRSTena sapta, etacca vakSyati, 'vAsAsu ya tinni disa'tti 'varSAsu' varSAkAle prAbhAtike kAle gRhyamANe tisRSu dikSu yadyAlokaH zuddhyati cakSuSo na kuDyAdi[bhirantaritastato gRhyata eva kAlaH, anyathA vyAghAta iti, etadvizeSaviSayaM draSTavyaM, zeSeSu triSvAdyeSu kAleSu catasRSvapi / |dikSu cakSuSa Aloko yadi zuddhyati tato gRhyate varSAkAle nAnyathA, etacca prakaTIkariSyati / 'uuvaddhe tAragA tiNNi'|tti Rtubaddhe-zItoSNakAlayorAdheSu triSu kAleSu yadi meghacchanne'pi tArakAtrayaM dRzyate tataH zuddhyati kAlagrahaNaM, yadi| punastisro'pi na dRzyante tato na grAhyaH, prAbhAtikastu kAlaH Rtabaddhe medhairadRzyamAnAyAmapyekasyAmapi tArakAyA~ gRhyate kAlaH, varSAkAle tvekasyAmapi tArakAyAmahazyamAnAyAM catvAro'pi kAlA gRhyante / idAnImenAmeva gAthAM bhASya // 205 // kRvyAkhyAnayatikaNagA haNaMti kAlaM tipaMcasatteva dhiMsisiravAse / ukkAu sarehAgA rehArahito bhave kaNato // 310 // (bhA0) AAAAAPERS For Personal & Private Use Only Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** STOGAUXHERESA * kanakAH nanti kAlaM trayaH paJca sapta yathAsaGkhyena 'priMsisiravAse' grISmakAle trayaH kanakAH kAlaM vyAghnanti zizirakAle paJca nanti kAlaM varSAkAle saptaghnanti kAlam / idAnImulkAkanakayorlakSaNaM pratipAdayannAha-ulkA sarekhA bhavati, etaduktaM bhavati-nipatato jyotiSpiNDasya rekhAyuktasya ulketyAkhyA, sa eva ca rekhArahito jyotiSpiNDaH kanako'bhidhIyate / savevi paDhamajAme donni u vasabhA u AimA jAmA / taio hoi gurUNaM cautthao hoi savesiM // 660 // tasmiMzca prAdoSike kAle gRhIte sati sarva eva sAdhavaH prathamayAmaM yAvatsvAdhyAyaM kurvanti, dvau tvAdyau yAmau vRSabhANAM | bhavato gItArthAnAM, te hi sUtrArtha cintayaMtastAvattiSThanti yAvatpraharadvayamatikrAntaM bhavati, tRtIyA ca pauruSyavatarati, tataste caiva kAlaM gRhNanti aDDarattiyaM, uvajjhAyAINaM saMdisAvettA tato kAlaM ghettUNaM AyariyaM uTThaveMti, vaMdaNayaM dAUNa |bhaNanti-suddho kAlo, AyariyA bhaNaMti-tahatti, pacchA te vasabhA suyaMti, Ayariovi bitiyaM udyAvettA kAlaM paDiyarAvei, tAhe egacitto suttatthaM ciMtei jAva verattiyassa kAlassa bahudesakAlo, tAhe taiyapahare atikate so kAlapaDi-14 lehago Ayariyassa paDisaMdesAvettA verattiyaM kAlaM geNhai, Ayariovi kAlassa paDikkamittA sovati, tAhe je soiya| layA sAhU AsI te uTTheUNa verattiyaM sajjhAyaM kareMti jAva pAbhAiyakAlagahaNavelA jAyA, tato ego sAhU uvajjhAyassa vA aNNassa vA saMdisAvettA pAbhAiyaM kAlaM geNhai, jahA navaNhaM kAlagahaNANaM velA pahuccati saJjhAe Arato ceva puNo tAhe sAhuNo sabe udveti, kiha puNa nava kAlA paDilehijaMti, paDhamo uvaDio kAlaggAho tassa tinni vArA kAlo . uvahao ekami maMDalae,tao puNo bitio udvei so bitie maMDalae tinni vArA lei,liMtassa jadi na sujjhati tato taio ********** 522-26*** dain Education Theatonal For Personal & Private Use Only Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 206 // OPERASASKA*** Stats sAhU udvei, sovi tatie maMDalae tiNNi vArA lei, liMtassa jadi na sujjhati tAhe bhaggo kAlo, ettha laMtANa sAhUNa| kAlagrahaNa nava vArAvasANe pabhA phuTTati, tato tIe velAe paDikkamanti, aha tiNNi kAlagAhiNo natthi kiMtu duve ceva, tatto ikko vidhiH paDhamaM paDhamakAlamaMDalae tiNi vArA u leUNa tato bitie do vAre giNhai, tato bitio sAhU bIyae ceva kAlamaMDa- | ni.660 lae eka vAraM leUNa tato taie maMDale tinni vArAto geNhai, evaM ceva nava vArA havaMti, ahavA paDhame ceva kAlamaMDalae bhA. 311 ego cattAri vArAo lei, bitio puNa bitie kAlamaMDalae do vArAo lei, tatie tinni vArAu lei so va bitio, evaM vA doNhaM sAhUNaM nava vArAo bhavaMti, aha ekko ceva kAlaggAhI tato avavAeNa so ceva paDhame tini vArA lei, puNo so ceva bitie maMDale tinni vArA lei, puNo so ceva tatie maMDalae tinni ceya vArAo lei / eso pAbhAikAlassa vihI / evaM ca sati kAlassa paDikkamicA suvaMti, ego na paDikkamati, so avavAeNa kAla nivedissai // idAnIM yaduktaM "vAsAsu ya tiNi disa"tti taLyAkhyAnayannAhavAsAsuyatiNi disA havaMti paabhaaiymmikaalNmi|sesesutiisucuro uuMmi curocudisNpi||311||(bhaa0) __ varSAsu timro dizo yadi kuDyAdibhistirohitA na bhavanti tataH prAbhAtikakAlagrahaNaM kriyate, zeSeSu triSu kAleSu catasro'pi dizo yadi kuDyAdibhistirohitA na bhavanti tato gRhyante kAlAH 1, nAnyathA, 'umi bauro caudisaMpi'tti // 20 // Rtubaddhe kAle catvAro'pi kAlA gRhyante yadi catasro'pidizo'tirohitA bhavanti nAnyathA, etaduktaM bhavati-patasRSvapi dikSu yadyAloko bhavati tatazcatvAro'pi kaalaagRhynte| idAnIm "uubaddhe tArakA tipiNa"ti vyAkhyAya For Personal & Private Use Only Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACADAMAMMONOCOCAC400 tima tiNi tAragA u udumi pAbhAie adituvi| vAsAsu atArAgA cauro channe nivitttthovi||31|| (bhAga dra triSu' AyeSu kAleSu ghanasaMchAdite'pi Rtubaddhe kAle yadi tArakAstisro dRzyante tatastravaH kAlA AdyA gRhyanta iti, 'pAbhAie adiTTevitti prAbhAtike kAle gRhyamANe Rtubaddhe ghanAcchAdite yadi tArakatritayamapi na dRzyate tathA'pi gRhyate kAla iti / varSAkAle punarghanAcchAdite'pi adRSTatArA eva catvAro'pi kAlA gRhyante / channe na sAvakAze ete |catvAro'pi kAlA gRhyante / 'niviTThovi'tti prAbhAtike tvayaM vizeSaH-upaviSTo'pi channe sthAne UrdUsthAnasyAsati gRhNAti / dU etadeva vyAkhyAnayannAha ThANAsati biMdUsu geNhai biTThoci pacchimaM kAlaM / paDiyarai bAhi eko ekko aMtaDio giNhe // 661 // sthAnasyAsati, etaduktaM bhavati-yayuddhasthito na zaknoti grahItuM kAlaM tataH sthAnAbhAve sati toyabinduSu vA patatsu satsu gRhNAtyupaviSTaH pazcima-prAbhAtikaM kAlaM, tathA pratijAgaraNaM karoti dvAri eko sthitaH olikApAtAderadhastAsthitaH sAdhuH, ekazca sAdhurantaH-madhye sthito gRhNAti kAlamiti / idAnIM kaH kAlaH kasyAM dizi prathamaM gRhyate 1, etatpradarzayannAha pAosiyaaDaratte uttaradisi pucca pehae kAlaM / veraniyaMmi bhayaNA puvadisA pacchime kAle // 662 // | prAdoSikaH arddharAtrikazca kAlaH dvAvapyetAvuttarasyAM dizi pUrva prathamaM pratyupekSate-gRhNAti tataH pUrvAdidikSu, vairAtriketRtIyakAle bhajanA-vikalpaH kadAcit uttarasyAM pUrva pUrvasyAM vA, punaH pazcime-prAbhAtike kAle pUrvakhAM dizi prathamaM karoti kAyotsarga tataH punardakSiNAdAviti / +BAGA% AARAKAR dain Education International For Personal & Private Use Only Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH kAlagrahaNavidhiH bhA. |312 ni. upadhinirUpaNaM ni. // 207 // SEARCH sajjhAyaM kAUNaM paDhamabitiyAsu dosu jAgaraNaM / annaM vAvi guNaMtI suNaMti jhAyaMti vA'suddhe // 663 // evaM yadi zuddhyati prAdoSikaH kAlastataH svAdhyAyaM kRtvA prathamadvitIyapauruSyorjAgaraNaM kurvanti saadhvH| athAsau prAdoSikaH kAlo na zuddhastataH 'anyat' utkAlikaM guNayanti zRNvanti dhyAyanti tathA'zuddhe sati, eNhi avavAo bhaNNai-jati pAosio suddho tato aDarattio jaivi na sujjhai tahavitaM ceva paveyaittA sajjhAyaM kuNaMti, evaM jai verattio na sujjhai tato aNuggahatthaM jai aDDarattio suddho tao taM ceva paveyaittA sajjhAyaM kuNaMti, evaM jai na pAbhAio tao taM ceva paveyaittA sajjhAyaM kuNaMti, evaM dravyakSetrakAlabhAvA jJAtavyA iti / jo ceva a sayaNavihI gANaM vannio vasahidAre / soceva ipi bhave nANataM uvari sajjhAe // 664 // ___ ya eva zayitavye vidhiH pUrvamekAnekAnAM pratyupekSakANAM vyAvarNito vasatidvAre sa evAtrApi draSTavyaH, nAnAtvaM yadi paramidaM, yaduta svAdhyAyaM kRtvA svapantIti / esA sAmAyArI kahiyA bhe! dhIrapurisapannattA / etto uvahipamANaM vucchaM suddhassa jaha dharaNA // 665 // sugamA // uktaM piNDadvAraM, idAnImupadhidvArapratipAdanAyAha-navaraM zuddhasya vastrAderyathA dharaNaM bhavati tathA vakSye / 'tattvabhedaparyAyaiAkhya'ti nyAyAt paryAyAnpratipAdayannAha uvahI uvaggahe saMgahe ya taha paggaharagahe ceva / bhaMDaga uvagaraNe yA karaNevi ya huMti egaTThA // 666 // upadadhAtItyupadhiH, kimupadadhAti !, dravyaM bhAvaM ca, dravyataH zarIraM bhAvato jJAnadarzanacAritrANi upadadhAti, upagRhNAtItyupagrahaH, saMgRhNAtIti saGgrahaH, prakarSaNa gRhNAtIti pragrahaH, avagRhNAtItyavagrahaH, tathA bhaNDakamucyate upadhiH, tathA 'upa // 207 // dain Educati o nal For Personal & Private Use Only Lainelibrary.org Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yo gRhyate, vaktavyaM pramANatatra oghoSa padA karaNaM' upakarotItyupakaraNaM, tathA karaNamucyata upadhiriti, ete ekArthAH / idAnIM bhedataH pratipAdayannAha ohe uvaggahami ya duviho uvahI u hoi nAyavo / ekekovi ya duviho gaNaNAeN pamANato ceva // 667 // | upadhirdvividhaH-oghopadhiH upagrahopadhizceti, evaM dvividho vijJeyaH, idAnIM sa evaikaiko dvividhaH, kathaM?, gaNaNApramANena pramANapramANatazca, etaduktaM bhavati-oghopadhergaNaNApramANena pramANapramANena ca dvaividhya, avagrahopadherapi gaNaNApramANena pramANapramANena ca dvaividhyaM, tatra oghopadhinityameva yo gRhyate, avagrahAvadhistu kAraNe Apanne saMyamArtha yo gRhyate saH avagrahAvadhiriti, oghopadheH gaNaNApramANena pramANamekadvyAdibhedaM vaktavyaM pramANapramANaM ca karttavyaM dIrghapRthutayA, tathA'vagrahopadherapi ekadvyAdigaNaNApramANaM pramANapramANaM ca dIrghapRthutvadvAreNa vaktavyamiti / tatra oghopadhirjinakalpikAnAM pratipAdyate, tatrApi gaNaNApramANataH pratipAdayannAhanApattaM pattAbaMdho pAyaTThavaNaM ca paaykesriyaa| paDalAiM rayattANaM ca gucchao pAyanijogo // 668 // tinneva ya pacchAgA rayaharaNaM ceva hoi muhapattI / eso duvAlasaviho uvahI jiNakappiyANaM tu // 669 // ee ceva duvAlasa mattaga airegacolapaTTo ya / eso cauddasaviho uvahI puNa therakappammi // 670 // __ pAtraka pAtrakabandhastathA pAtrakasthApanaM 'pAtrakesarikA' pAtrakamukhavastrikA tathA paDalAni rajastrANaM gocchakaH ayaM || pAtraniryogaH' pAtraparikara ityarthaH / trayaH 'pracchAdakAH' kalyA ityarthaH, tathA rajoharaNaM mukhavastrikA ceti, eSa dvAda zavidha upadhirjinakalpikAnAM bhavati / idAnIM sthaviropadhiM gaNaNApramANataH pratipAdayannAha-eta eva dvAdaza jinaka CONOCOCALOCALCCAROGRESAROSAROG For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI oghaniryuktiH droNIyA vRttiH // 208 // lpikasatkAH pAtrakAdyA mukhavastrikAparyantA upadhyavayavA bhavanti sthavirANAM sthavirakalpe atiriktastu mAtrakaJcolapaTTakazca bhavati, eSa caturdazavidha upadhiH sthavirakalpe bhavati / idAnIM saGgrahagAthayA sarvametadupasagrahannAha - jiNA bArasaruvAI, therA caudasarUviNo / ajjANaM pannavIsaM tu, ao uhuM ubaggaho // 679 // jinAnAM - jinakalpikAnAM 'dvAdaza rUpANi' uktalakSaNAni bhavanti, sthavirANAM 'caturdaza rUpANi' uktalakSaNAni bhavanti, 'AryANAM' bhikSuNInAM paJcaviMzatyavayavaH oghataH, sa ca vakSyamANalakSaNaH, 'ata Urddha' uktapramANAt sarveSAmeva ya upadhirbhavati sa upagraho veditavyaH / idAnIM sa jinakalpikopadhiH sthavirakalpikopadhizca sarva eva trividho bhavati, tasyopadhermadhye kAniciduttamAnyaGgAni kAnicijjaghanyAni kAnicinmadhyamAni, tatra jinakalpikAnAM tAvatpratipAdayannAha - tineSa ya pacchAgA paDiggaho ceva hoi ukkoso| gucchagapattagaThavaNaM muhaNaMtagakesari jahanno / / 672 // tatra ye pracchAdakAH kalpA ityarthaH patagrahazcetyeSa jinakalpikAvadhermadhye utkRSTa upadhiH pradhAnazcaturvidho'pi, atrAmUni pradhAnAnyaGgAnItyarthaH, gocchakaH pAtrakasthApanaM mukhAnantakaM- mukhavastrikA pAtrakesarikA - pAtramukhavastrikA ceti, eSa jinakalpAvadhermadhye jaghanyaH - apradhAnazcaturvidha upadhiriti, pAtrakabandhaH paTalAni rajastrANaM rajoharaNamityeSa caturvidho'pyupadhijinakalpikAvadhermadhye madhya upadhiH -na pradhAno nApyapradhAna iti / ukto jinakalpikAnAmutkRSTajaghanyamadhyama upadhiriti / idAnIM sthavirakalpikAnAM pratipAdayati, tatrApi prathamaM madhyamopadhipratipAdanAyAha praDalAI rayANaM pattA baMdho ya bolapaTTo ya / rayaharaNa mantao'vi ya therANaM chabiho majjho // 673 // For Personal & Private Use Only upadhinirU parNa ni. 667-673 | // 208 // Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ALANK paTalAni rajastrANaM pAtrakabandhazca colapaTTakazca rajoharaNaM mAtrakaM cetyeSa sthavirAvadhimadhye SaDvidho madhyamopadhiH nohatkRSTo nApi jaghanya iti / pAtrakaM pracchAdakakalpatrayaM, eSa caturvidho'pyutkRSTaH-pradhAnaH sthavirakalpikAvadhimadhye, pAtra sthApanakaM pAtrakesarikA gocchako mukhavatriketyeSa jaghanyopadhiH sthavirakalpikAvadhimadhye caturvidho'pi / idAnIM Aryi-14 kANAmoghopadhiM gaNaNApramANataH pratipAdayatipattaM pattAbaMdho pAyaDhavaNaM ca paaykesriyaa| paDalAI rayattANaM ca gocchao paaynijogo|| 674 // tinneva ya pacchAgA rayaharaNaM ceva hoi muhpttii| tatto ya mattago khalu caudasamo kamaDhago ceva // 675 // | ummahaNaMtagapaTTo aDoruga calaNiyA ya boddhavvA / abhitara bAhiriyaM saNiyaM taha kaMcuge cevaM // 676 // . ukkacchiya vekacchI saMghADI ceva khaMdhakaraNI ya / ohovahimi ee ajANaM pnnviisNtu|| 677 // tatra gAthAdvayaM pUrvavarva tAva)vyAkhyAtaM, navaram AryikANAM kamaThakametadartha bhavati yatastAsAM pratigrAhako na bhramati hai tucchasvabhAvatvAt , kamaThaka eva bhojanakriyAM kurvantIti / idAnIM bhASyakAro gAthAdvayaM vyAkhyAnayannAha nAvAnibho ugahaNaMtago u so gujjhadesarakakhaTThA / so upamANeNego ghaNamasiNo dehamAsajjA // 313 // (bhA) paTTovi hoi eko dehapamANena so u bhaiyo / chAyaMtoggahaNataM kaDibaMdho mallakacchAvA // 314 // (bhA0) aDDorugo u te dovi geNhirDa chAyae kaDivibhAgaM / jANupamANAcalaNIasIviyA laMkhiyAeva // 315 // (bhA0) aMtoniyaMsaNI puNa lINatarA jAva addhjNghaao| bAhirakhAlupamANA kaDI ya doreNa paDibaddhA // 316 // (bhA0) ARINA For Personal & Private Use Only Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ droNIyA vRttiH 320 // 209 // CARSHAN chAei aNukkamai uroruhe kaMcuoya asIvioya / emeva ya okacchiya sA navaraM dAhiNe pAse // 317 // (bhA0kAzita vekacchiyA u paTTo kaMcuyamukkacchiyaM va chAei / saMghADIo cauro tattha duhatthA uvasayaMmi // 318 // (bhA) | paNaM ni. | doNNi tihatthAyAmA bhikkhaTTA ega ega uccAre / osaraNA cauhatthA NisannapacchAyaNI msinnaa||319|| (bhA0) 674-678 khaMdhakaraNI ya cauhatthavitthaDA vAyavihuyarakkhaTThA / khujakaraNI u kIrai rUvavaINaM kuDahahe ||320||(bhaa0) bhA.313 tattha jA sA duhatthiyA pihu teNaM sA khomiyA hoi, eyAo saMghADIo paDiyAgAreNa hoti, addhorago pIDaehiM kIrai tAlugAgArotti / __ ayaM cAryikANAM saMbandhI avadhistriprakAro bhavati, eko'pi san uttamamadhyamajaghanyabhedena, tatra tasyAryikAvadhimadhye utkRSTaH-pradhAno'STavidhaH, etadevAhaukkoso aTThaviho majjhimao hoi terasaviho u / jahanno cauvihovi ya teNa paramuvaggahaM jANa // 678 // | utkRSTo'STavidhastadyathA-pAtraka saMghADIo cauro khaMdhakaraNI aMtoniyaMsaNI bAhiNiyaMsaNI ya, ayamaSTavidha utkRSTaHpradhAnaH / pattAbaMdho 1 paDalAiM 2 rayattANaM 3 rayaharaNaM 4 mattayaM 5 uvaggahaNaMtayaM 6 paTTao 7 addhorugaM 8 calaNi 9kaMcugo 10 ukkacchiyA 11 vekacchiyA 12 kamaDhagA 13, ayamAryikAvadhemadhye trayodazabhedo madhyamopadhiriti / pAyaTThavaNaM 1 1 // 20 // hai pAyakesariyA 2 gocchao 3 muhapattiyA 4 ceti ayamAryikAvadhemadhye jaghanyaH-azobhanazcatuSprakAra iti / ataH paraM yaH kAraNe sati saMyamArtha gRhyate so'vagrahAvadhirityevaM jAnIhi // dan Education International For Personal & Private Use Only www.janelibrary.org Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ egaM pAyaM jiNakappiyANa therANa mattao biio| eyaM gaNaNapamANaM pamANamANaM ao vucchaM // 679 // ekameva pAtrakaM jinakalpikAnAM bhavati, sthavirakalpikAnAM tu mAtrako dvitIyo bhavati, idaM tAvadekadvyAdikaM gaNaNApramANam , ita UrdU pramANapramANaM vakSye, tatra pAtrakasya pramANapramANapratipAdanAyAha tiNi vihatthI cauraMgulaM ca bhANassa majjhimapamANaM / itto hINa jahannaM airegataraM tu ukkosaM // 680 // iNamaNNaM tu pamANaM niyagAhArAu hoi nipphannaM / kAlapamANapasiddhaM udarapamANeNa ya vayaMti // 681 // ukkosa tisAmAse dugAuaddhANamAgao sAhU / cauraMgulUNabhariyaM jaM pajattaM tu sAhussa // 682 // eyaM ceva pamANaM savisesayaraM aNuggahapavattaM / kaMtAre dunbhikkhe rohagamAIsu bhaiyavaM // 683 // ___ samacauraMsaM vaTTa doraeNa mavijjai tiricchayaM uDDamaho ya, so ya dorao tiNNi vihatthIo cattAri aMgulAI jati hoi tato bhANassa eyaM majjhimaM pamANaM, 'itaH' asmAtpramANAdyaddhInaM tajaghanyaM pramANaM bhavati, athAtiriktapramANaM madhyamapramANAdbhavati tatastadutkRSTapramANamityarthaH, tathedamaparaM pramANAntaraM prakArAntareNa vA pAtrakasya bhavati-idamanyatpramANaM nijenAhAreNa niSpannaM veditavyaM, etaduktaM bhavati-kAJjikAdidravopetasya bhaktasya caturbhiraGgalairUnaM pAtrakaM tatsAdho kSayato yatsariniSThitaM yAti tattAdRgvidhaM madhyamapramANaM pAtraka, taccaivaMvidhaM kAlapramANena grISmakAle pramANasiddhaM pAtrakaM bhaNanti, TU udarapramANena siddhaM ca 'vadanti' pratipAdayanti / kAlapramANasiddhaM pAtrakamudarapramANasiddhaM ca pAtraka pratipAdayannAha-utkRSTA tRD mAsayoH-jyeSThApADhayoryasmin kAle sa utkRSTatRNmAsaH kAlastasminnutkRSTatRNmAsakAle dvigavyUtAdhvAnamAtrAdAgato Join Educati o nal For Personal & Private Use Only Dinelibrary.org Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadhinirUpaNaM ni. 679-684 bhA. 321 hasyamA idAnImetadeva bhASyakAro gyAsa viseso pamANajuttA zrIogha- dayo bhikSuzcaturbhiraGgalaiyU~naM bhRtaM sad yatparyAptyA sAdhorbhavati taditthaMbhUtaM kAlapramANodarapramANasiddhaM pAtraka madhyamaM bhavati / niyuktiH 'etadeva' pUrvoktaM pramANaM yadA 'savizeSataram' atiriktataraM bhavati tadA tadanugrahArtha pravRttaM bhavati, etaduktaM bhavatidroNIyA bRhattareNa pAtrakeNAnyebhyo dAnenAnugraha AtmanaH kriyate, tacca kAntAre mahatImaTavImuttIryAnyebhyo'pyartha gRhItvA vrajati vRttiH yena bahUnAM bhavati, tathA durbhikSe'labhyamAnAyAM bhikSAyAM bahaTitvA bAlAdibhyo dadAti, taccAtimAtre bhAjane sati bhavati // 210 // dAnaM, tathA rodhake koTTasya jAte sati kazciddhojanaM zraddhayA dadyAttatra tat nIyate yena bahUnAM bhavati, eteSu 'bhajanIyaM' | sevanIyaM tadatimAtraM pAtrakam / idAnImetadeva bhASyakAro vyAkhyAnayannAhaveyAvaccagaro vA naMdIbhANaM dhare uvaggahiyaM / so khalu tassa viseso pamANajuttaM tu sesANaM ||321||(bhaa0) vaiyAvRttyakaro vA nandIpAtraM dhArayatyaupagrahikamAcAryeNa samarpitaM nijaM vA, sa khalu tasyaiva vaiyAvRttyakarasya vizeSaH, | etaduktaM bhavati-yadatiriktamAtrapAtradhAraNamayaM tasyaivaikasya vaiyAvRttyakarasya vizeSaH kriyate, zeSANAM tu sAdhUnAM pramANa|yuktameva pAtraM bhavati, udrprmaannyuktmityrthH|| dijAhi bhANapUraMti riddhimaM kovi rohamAIsu / tatthavi tassuvaogo sesaM kAlaM tu paDikuTTho // 684 // etacca tena pramANAtiriktena pAtrakeNa prayojanaM bhavati, dadyAdbhAjanapUraka kazcidRddhimAn pAtrabharaNaM kazcidIzvaraH kuryAt , kadA, pattanarodhakAdau, tatra-pAtrakabharaNe tasya nandIpAtrakasyopayogaH zeSakAlamupayogastasya 'pratikuSTaH' pratiSiddhaH kaarnnmntrennetyrthH| tacca pAtraka lakSaNopetaM grAhyaM nAlakSaNopetam, etadevAha yAvRttyakarasya vize // 21 // For Personal & Private Use Only Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education pAyassa lakkhaNamalakkhaNaM ca bhujo imaM viyANittA / lakkhaNajuttassa guNA dosA ya alakkhaNassa ime // 685 // vahaM samacauraMsaM hoi thiraM dhAvaraM ca vaNNaM ca / huMDaM vAyAiDaM bhinnaM ca adhAraNijAI // 686 // saMThiyaMmi bhave lAbho, patiTThA supatiTThite / niSaNe kittimArogaM, vannaTTe nANasaMpayA // 687 // huMDe caritabhedo sabalaMmi ya cittavinbhamaM jANe / duppate khIlasaThANe gaNe ca caraNe ca no ThANaM // 688 // paumuppale akusalaM, saGghaNe vaNamAdise / aMto vahiM ca dami, maraNaM tattha niddise // 689 // akaraMDagammi bhANe hattho uTuM jahA na ghaTTei / eyaM jahannayamuhaM vatyuM pappA visAlaM tu // 690 // pAtrakasya lakSaNaM' 'jJAtvA' vijJAya apalakSaNaM ca buddhA 'bhUya:' punarlakSaNopetaM grAhyaM yato lakSaNopetasyAmI guNAH, apalakSaNasya caite doSAH - vakSyamANA bhavanti tasmAllakSaNopetameva grAhyaM nAlakSaNopetaM // taccedam- 'vRtta' vartulaM tatra vRttamapi kadAcitsamacaturasraM na bhavatyata Aha- samacaturasraM sarvatastathA sthiraM ca yadbhavati - supratiSThAnaM tadgRhyate nAnyat, tathA sthAvaraM ca yadbhavati na parakIyopaskaravad yAcitaM katipayadinasthAdhi, tathA 'varNya' snigdhavarNopetaM yadbhavati tad grAhyaM, netarat / uktaM lakSaNopetam idAnImapalakSaNopetamucyate - 'huNDaM' kvacinnimnaM kvacidunnataM yattadadhAraNIyaM, 'vAyAirddha' ti akAlenaiva zuSkaM saGkucitaM valIbhRtaM tadadharaNIyaM, tathA 'bhinna' rAjiyuktaM sachidraM vA, etAni na dhAryante - parityajyanta | ityarthaH / idAnIM lakSaNayuktasya phaladarzanAyAha - saMsthite pAtrake - vRttacaturasre priyamANe lAbho bhavati, pratiSThA gacche bhavati supratiSThite sthire pAtrake, 'nirvaNe' nakhakSatAdirahite kIrtirArogyaM ca bhavati, varNADhye jJAnasaMpadbhavati / idAnImalakSaNayu For Personal & Private Use Only elibrary.org Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 21 // ktaphalaM pradarzayannAha-'huNDe' nimnonnate cAritrasya bhedo bhavati vinAza ityarthaH, 'zabale' cittale 'cittavibhramaH' citta- pAtrakalakSaviluptirbhavati, 'duppae' adhobhAgApratiSThite-pratiSThAnarahite, tathA 'kIlasaMsthAne' kIlavadIrghamuccaM gataM tasmiMzca evaMvidhe| NApalakSa'gaNe' gacche ca 'caraNe' cAritre vA na pratiSThAnaM bhavati |pdmotsle-heddh'e thAsagAgAre pAtre'kuzalaM bhavati, savraNe pAtrake sati NAni ni. vraNo bhavati pAtrakasvAminaH, tathA antaH-abhyantare bahirvA dagdhe sati maraNaM tatra nirdizet / idAnIM mukhalakSaNapratipAda 685-690 nAyAha-karaNDako-vaMzagrathitaH samatalakaH, karaNDakasyevAkAro yasya tatkaraNDaka na karaNDakam akaraNDakaM vRttasamacaturasrami pAtraguNAH ni. 691. tyarthaH tasminnevaMvidhe 'bhAjane' pAtrake mukhaM kiyanmAnaM kriyate? ata Aha-hastaH pravizan oSThaM-karNa yathA 'na ghaTTayati' na 692 spRzati etajjaghanyamukhaM pAtrakaM bhavati, 'vastu prApya' vastvAzritya sukhenaiva gRhastho dadAtIti evamAdyAzritya vizAlataraM | mukhaM kriyata iti / Aha-kasmAdbhAjanagrahaNaM kriyate ?, AcAryastvAha chakkAyarakkhaNaTThA pAyaggahaNaM jiNehiM pannattaM / je ya guNA saMbhoe havaMti te pAyagahaNevi // 691 // ataratabAlavuhAsehAesA gurU asahuvagge / sAhAraNoggahA'laddhikAraNA pAdagahaNaM tu // 692 // ____SaTkAyarakSaNArtha pAtrakarahitaH sAdhurbhojanArthI SaDapi kAyAn vyApAdayati yasmAttasmAtpAtragrahaNaM jinaiH 'prajJapta' prarUpitaM, ya eva guNA maNDalIsaMbhoge vyAvarNitA ta eva guNAH pAtragrahaNe'pi bhavanti, ato grAhya pAtramapi / ke ca te IP // 21 // guNAH ? ityata Aha-lAnakAraNAt bAlakAraNAt vRddhakAraNAt zikSakakAraNAt prAghUrNakakAraNAt asahiSNuH-rAjaputraH kazcit pravrajitastataH kAraNAt sAdhAraNo'vagrahaH-avaSTambho'nena pAtrakeNa kriyate eteSAM sarveSAmataH sAdhAraNAvagrahA For Personal & Private Use Only Jain Education Themational Janelibrary.org Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAMAESSOCCASESAKALCG detoH alabdhimAMzca kazcidbhavati tasyAnIya dIyate tacca pAtrakeNa vinA dAtuM na zakyate'taH kAraNAt pAtrakagrahaNaM bhavati / uktaM pAtrakapramANapramANam , idAnIM pAtrabandhapramANapramANaM pratipAdayannAha-. - pattAbaMdhapamANaM bhANapamANeNa hoi kAyacaM / jaha gaMThimi kayaMmi koNA cauraMgulA huMti // 693 // PI pAtrabandhapramANaM bhAjanapramANena bhavati vijJeyaM sarvathA, yathA granthau 'kRte' datte sati koNau caturaGgalapramANau bhavatastathA karttavyaM / idAnIM pAtrakasthApanakagocchakapAtrakapratyupekSaNikAnAM pramANapramANapratipAdanAyAha pattaTThavaNaM taha gucchao ya pAyapaDilehaNIA ya / tiNhaMpi yappamANaM vihatthi cauraMgulaM ceva // 694 // pAtrakasthApanakaM gocchakaH 'pAtrakapratyupekSaNikA' pAtrakamukhavastrikA eteSAM trayANAmapi vitastizcatvAri cAGgulAni | pramANaM caturasraM draSTavyaM, atra ca pAtrasthApanakaM gocchakazca ete dve api UrNAmaye veditavye, mukhavastrikA khomiyA / idAnImeSAmeva prayojanapratipAdanAyAharayamAdirakkhaNaTThA pattaTTavaNaM jiNehiM pannattaM / hoi pamajaNaheuM tu gocchao bhANavatthANaM // 695 // pAyapamajaNaheuM kesariyA pAe~ pAe~ ekkekA / gocchagapattaTTavaNaM ekkakaM gaNaNamANeNaM // 696 // / rajaAdirakSaNArtha pAtrasthApanakaM bhavati evaM vidvAMso vyapadizanti, bhavati pramArjananimittaM gocchako bhAjanavastrANAM, etaduktaM bhavati-gocchakena hi paTalAni pramRjyante / tathA 'kesarikA'pi' pAtrakamukhabastrikA'pi pAtrakapramArjananimittaM CoRRANGACASSES Jain Education international For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha- 6 bhavati pAtre pAtre ekaikA pAtrakesarikA bhavati gaNanayA, tathA gocchakaH pAtrasthApanaM ca ekai gaNanAmAneneti / idAnI pAtrabandhAniyuktiH paTalAnAM gaNanApramANapratipAdanAyAha dipramANapra droNIyA jehiM saviyA nadIsaha aMtario tArisA bhave pddlaa| tinni va paMca va sattava kayalIganbhovamA masiNA // 697 // yojane ni. vRttiH 693-696 gemhAsu tinni paDalA cauro hemaMta paMca vAsAsu / ukkosagA u ee etto puNa majjhime vucchaM // 698 // paTalamAna // 212 // gimhAsu hu~ti cauro paMca ya hemaMti chacca vAsAsu / ee khalu majjhimayA etto u jahannao vucchN|| 699 // ni. 697. (gimhAsu paMca paDalA chappuNa hemaMti sasta vaasaasu| tivihaMmi kAlachee pAyAvaraNA mave paDalA // 7 // 700 - yaiH paTalaistribhirekIkRtaiH sadbhiH savitA na dRzyate tirohitaH san , paJcabhiH saptabhirvA paTalairekIkRtaiH savitA mopalalabhyata iti, kimuktaM bhavati ?-raveH saMbandhino razmayo nopalabhyante tAdRzAni paTalAni bhavanti, kiMviziSTAni ?-kadalI garbhopamAni kSaumANi zlakSNAni masRNAni dhanAni ceti,tantra yaduktaM trINi paTalAni paJca sapta vA paTalAni bhavantItyetadeva kAlabhedena vizeSeNa darzayannAha-'grISme uSNakAle trINi paTalAni gRhyante yAni tAni dRDhAni masRNAni ca bhvnti| utkRSTAnItyarthaH, 'hemante' zizire ca catvAri gRhyante ghanAni masuNAni ca zobhanAni yadi bhavanti, sa hi manAk snigdhaH kAlaH, paJca paTalAni varSAsu gRhyante yadyutkRSTAni dhanAni masRNAni ca bhavanti, sa hyatyantasnigdhakAlo yata // 212 // utkRSTAnyetAni uktalakSaNAni pradhAnAnyetAni / ita UrdU 'madhyamAni' na zobhanAni nApyazobhanAni vakSye iti / 'grISme uSNakAle catvAri madhyamAni paTalAni gRhyante, tAni manAgU jIrNAni, hemante paJca gRhyante madhyamAni, varSAsu SANCHAR Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDa, etAni 'madhyamAni' na pradhAnAni nApyapradhAnAni, tatra grISmo rUkSaH kAlaH hemanto madhyamaH varSA snigdhastena paTalAnAM vRddhiruktA, ita urdU jaghanyAni vakSya iti / grISme paJca paTalAni jaghanyAni jIrNaprAyANi gRhyante, SaD punaH hemante jaghanyAni jIrNaprAyANi, varSAkAle sapta jaghanyAni saMgRhyante jIrNaprAyANi, evamuktena prakAreNa trividhe'pi 'kAlacchedeM' kAlaparyantai anyAni cAnyAni ca 'pAtrAvaraNAni' sthaganAni paTalAni bhavanti / idAnImeSAmeva pramANapratipAdanAyAha___ aDDAijA hatthA dIhA chattIsa aMgule ruddA / bitiyaM paDigmahAo sasarIrAo ya nipphannaM // 701 // __arddhatRtIyahastadIrghANi bhavanti, SaTtriMzadaGgalAni vistIrNAni bhavanti, dvitIyameSAM pramANa patandrahAcchAdanaina zarIraskandhAcchAdanena ca niSpannaM bhavati, etaduktaM bhavati-bhikSA'TanakAle skandhaH pAtrakaM cAcchAdyate yAvatA tatpramANe paTalA-12 nAmiti / idAnI kiM taiH prayojanamityasyArthasya pradarzanAyAha pupphphlodyryrennusunnprihaarpaayrkkhtttthaa| liMgassa ya saMvaraNe vedodayarakkhaNe paDalA // 702 // | asthagite pAtrake puSpaM nipatati tatsaMrakSaNArtha paTalAni gRhyante, tathA phalapAtarakSaNArthamudakapAtasaMrakSaNArtha ca paTalagrahaNatathA rajaH-sacittapRthivIkAyastatsaMpAtarakSaNArtha ca, reNuH-dhUlistatsaMpAtarakSaNArtha, zakunaparihAraH-zakunapurISaM tat kadAci-13 dAkAzAnipatati tatpAtasaMrakSaNArtha, liGgasaMvaraNArtha liGgasthaganaM ca tairbhavati, tathA puruSavedodaye sati tasyaiva stabdhatA bhavati tatsaMrakSaNaM sthaganaM tadarthaM ca paTalAni bhavantIti / idAnIM rajastrANapramANapratipAdanAyAha mANaM tu rayattANe bhANapamANeNa hoi niSphanna / pAyAhiNaM kareMtaM majhe cauraMgulaM kama / / 703 // SALUCESCACS%********* dain Education For Personal & Private Use Only Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoMghaniyuktiH droNIyA vRttiH mANaM pAtrakA kurvANAsa mihAutkarasaMga paTalarajastrANakalpa pramANaprayo jane ni. 701-706 213 // 'mAna' pramANaM rajastrANasya 'bhAjanapramANena' pAtrakamAnena bhavati, etaduktaM bhavati-pAtrakAnurUpaM rajastrANaM bhavati, tacca rajastrANaM pAtrakasya kathaM dIyate ? ata Aha-pradakSiNAM kurvANaM sattiryag dIyate, 'madhye' pRthutvena catvAryaGglAni 'krAmati' gacchati pradakSiNAM kurvANamiti / idAnImasyaiva prayojanapratipAdanAyAha mUsayarajaukkere vAse siNhA rae ya rakkhaTThA / hoti guNA rayatANe pAde pAde ya ekkakaM // 704 // __tacca rajastrANaM dIyate mUSikarajautkerasaMrakSaNArtha, varSodakasaMrakSaNArtha, silA-avazyAyastatsaMrakSaNArtha, bhavanti guNA hai rajastrANasyaite, tacca pAtre pAtre caikaikaM bhavatIti / idAnIM kalpapramANapramANapratipAdanAyAha- .. kappA AyapamANA aDDAijA u vitthaDA htthaa| do ceva sottiyA unnio ya taio muNeyavo // 705 // kalpA AtmapramANAH, etaduktaM bhavati-yAvanmAtrAH prAvRtAH skandhasyopari prakSiptAstiSThanti etAvadAtmapramANamarddhatR|tIyAMstu vistRtA hastAn , tatra dvau sUtriko bhavataH UrNikazca tRtIyo vijJeyaH / idAnIM tatprayojanapratipAdanAyAha taNagahaNAnalasevA nivAraNA dhmmsukkjhaannhaa| diTTa kappaggahaNaM gilANamaraNayA ceva // 706 // _tRNagrahaNanivAraNArtha gRhyante, anala:-agnistatsevAnivAraNArtha ca, etaduktaM bhavati-kalpAgrahaNe tRNagrahaNamagnisevanaM ca bhavati, tannivAraNArtha kalpagrahaNaM kriyate, tathA dharmazukladhyAnArtha kalpagrahaNaM bhavati, etaduktaM bhavati-zItAdinA bAdhyamAno | dharmazukle dhyAne dhyAtumasamartho bhavati yadi kalpAnna gRhNAti, ata evamartha dRSTaM kalpagrahaNaM, tathA glAnasaMrakSaNArtha maraNArtha mRtasyopari dIyate kalpaH etadarthaM ca grahaNamiti / idAnI rajoharaNasvarUpapratipAdanAyAha // 21 // For Personal & Private Use Only Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaNaM mUle thiraM majjhe, agge maddavajuttayA / egaMgiyaM ajjhasiraM, porAyAmaM tipAsiyaM // 707 // mUladaNDaparyante 'ghanaM' nibiDaM bhavati 'madhye' madhyapradeze sthiraM karttavyam 'agge' dasikAparyante 'mArdavayuktaM ' mRdu karttavyam, 'ekAGgika' tajjAtadasikaM sadasikAkambalIkhaNDaniSpAditamityarthaH / 'ajjhasiraM' aggaMthilA dazikA niSadyA ca yasya tadazuSiram, 'porAyA maM' ti aGguSThaparvaNi pratiSThitAyAH pradezinyA yAvanmAtraM zuSiraM bhavati tadApUrakaM karttavyaM, daNDikAyuktA niSadyA yathA tAvanmAtraM pUrayati tathA karttavyam, 'tripAsitaM ' trINi veSTanAni davarakena dattvA pAsitaM pAzabandhanena / kiJca, appollaM miu pamhaM ca, paDipunnaM hatthapUrimaM / rayaNIpamANamittaM, kujjA porapariggahaM // 322 // ( bhA0 ) amumeva zlokaM bhASyakAro vyAcaSTe-'appollaM' dRDhaveSTanAd ghanaveSTanAt kAraNAt, mRdu pakSma ca karttavyaM - mRdUni dazikApakSmANi kriyante / 'pratipUrNa' sad vAhyena niSadyAdvayena yuktaM sat hastaM pUrayati yathA tathA karttavyam / tathA 'ranipramANamAtraM ' yathA daNDo hastapramANo bhavati tathA karttavyam / 'kujjA porapariggahaM' ti poram - aGguSThaparva tasminnaGguSThaparvaNi lagnayA pradezinyA yadbhavati chidraM tadyathA pUryate tena daNDakena bAhyaniSadyAdvayarahitena tathA karttavyaM, evaMvidhaM 'poraparigahaM' aGguSThaparvapradezinI kuNDalikApUraNaM karttavyamiti / idAnIM samudAyarUpasyaiva pramANaM pratipAdayannAha - battI saMgulI cavIsaM aMgulAI daMDo se / ahaMgulA dasAo egayaraM hINamahiyaM vA // 708 // dvAtriMzadaGgulAni sarvameva dIrghatvena pramANato bhavati, tatra ca 'asya' rajoharaNasya caturviMzatyaGgulAni daNDakaH, aSTA Jain Education monal For Personal & Private Use Only unelibrary.org Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRtti 1-96 // 214 // SEARCANCAR kulapramANakAzca dazikA bhavanti, 'egataraM hINamahiyaM vA ekataraM daNDakasya dazikAnAM vA kadAciddhInaM pramANato bhavati kadAciccAdhikaM bhavati, sarvathA samudAyatastadvAtriMzadaGgalaM karttavyam / tacca kimmayaM bhavati ? ityata Aha uNiyaM uTTiyaM vAvi, kaMbalaM pAyapuMcchaNaM / tiparIyallamaNissalu, rayaharaNaM dhArae egaM // 709 // tadrajoharaNaM kadAcidUrNAmayaM bhavati kadAciccoSTraurNAmayaM bhavati kadAcitkambalamayaM bhavati, pAdapuJchanazabdena rajoharaNameva gRhyate, tadevaMguNaM bhavati, 'tipariyallaM ti triHparivarta-trayaH parAvarttakAH-veSTanAni yathA bhavanti tathA karttavyam , 'aNisihati mRdu karttavyaM, tadevaMguNaM rajoharaNaM dhArayedekameveti / tena ca kiM prayojanamityata Aha AyANe nikkhave ThANanisIyaNa tuyahasaMkoe / putvaM pamajaNaTThA liMgahA ceva rayaharaNaM // 710 // AdAna-grahaNaM tatra pramArjanArtha rajoharaNaM gRhyate nikSepo-nyAsaH sthAna-kAyotsargaH niSIdanam-upavezanaM tuyaTTaNaMzayanaM saGkocanaM-jAnusaMdaMzakAdeH, etAni pUrva pramRjya kriyante ataH pUrva pramArjanArtha rajoharaNagrahaNaM kriyate / liGgamiti ca kRtvA rajoharaNadhAraNaM kriyata iti / idAnIM mukhavastrikApramANapratipAdanAyAha cauraMgulaM vihatthI evaM muhaNaMtagassa u pamANaM / bitiyaM muhappamANaM gaNaNapamANeNa ekekaM // 711 // catvAryakulAni vitastizceti, etaccaturasra mukhAnantakasya pramANam , athavA idaM dvitIyaM pramANaM, yaduta mukhapramANe karttavyaM muhaNaMtayaM, etaduktaM bhavati-vasatipramArjanAdau yathA mukhaM pracchAdyate kRkATikApRSThatazca yathA anyituM zakyate rajoharaNasvarUpapramA| NaprayojanAni ni. 707710 bhA.322 | mukhAnanta| kamAna ni.711 // 214 // For Personal & Private Use Only Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA karttavyaM, tryasraM koNadvaye gRhItvA yathA kRkATikAyAM granthirdAtuM zakyate tathA karttavyamiti, etadvitIya pramANa, gaNaNApramANena punastadekaikameva mukhAnantakaM bhavatIti / idAnIM tatprayojanapratipAdanAyAha saMpAtimarayareNUpamajjaNaTThA vayaMti muhapattiM / nAsaM muhaM ca baMdhai tIe vasahiM pamajaMto // 712 // saMpAtimasattvarakSaNArthaM jalpadbhirmukhe dIyate, tathA rajaH - sacittapRthivIkAyastatpramArjanArtha mukhavastrikA gRhyate, tathA reNupramArjanArtha mukhavastrikAgrahaNaM pratipAdayanti pUrvarSayaH / tathA nAsikAmukhaM badhnAti tayA mukhavastrikayA vasatiM pramArjayan yena na mukhAdau rajaH pravizatIti / idAnIM mAtrakapramANapratipAdanAyAha jo mAha pattha savisesataraM tu mattayapamANaM / dosruvi davaggahaNaM vAsAvAsAsu ahigAro // 713 // yo mAgadhikaH prasthastatsavizeSataraM mAtrakaM bhavati, sa ca mAgadhikaprasthaH do asaIo pasaI do pasatio setiyA causeiyAhiM mAgaho patthe so jAriso pamANeNa tArisaM savisesataraM mattayaM havati / tena kiM prayojanamityata Aha- 'dosruvi' dvayorapi varSAvarSayoH - varSAkAlaRtubaddhakAlayoryadAcAryAdiprAyogyadravyagrahaNaM kriyate ayamadhikArastasya mAtrakasyeti, idaM prayojanamityarthaH / athavedamanyatpramANamucyate sUvodaNassa bhariDaM dugAuadvANamAgao sAhU / bhuMjai egaTThANe eyaM kira mantayapamANaM // 714 // sUpasya ca odanasya ca bhRtaM dvigavyUtAdhvAnAdAgataH sAdhurbhuGkte yadekasmin sthAne tadetat kila mAtrakasya dvitIyaM pramANamuktaM / Aha- kasmAduktapramANAllaghutaraM na kriyate ?, ucyate, laghutare doSA bhavanti For Personal & Private Use Only Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 215 // ******* mukhAnantakaprayojana mAtrakamAna prayojane ni. 712-717 saMpAimatasapANA dhUlisarikkhe ya parigalaMtami / puDhavidagaagaNimAruyauddhaMsaNakhiMsaNADahare // 715 // | atilaghuni mAtrake ca AhAreNa bhRte sati yadi tadAcchAdanamutkSipyate tataH zuSireNa saMpAtimatrasaprANA dhUlizca sarajaskaH-cA(kSA)raH ete pravizanti, tathA parigalamAne ca tadravyasaMpAtena pRthivyudakAgnimArutAnAM vadhaHsaMbhAvyate, uddhaMsaNo-vadho bhavati, tathA 'khisaNA' paribhavo bhavatIti, yadutAnena pravrajitena atRptenaitAvadhItaM yenaitadbhaktamitazcetazca vikSipan prayAtIti, tatazca Daharake ete doSA yato bhavantIti tataH pUrvoktapramANayuktameva grAhyamiti / idAnImAcAryAdiprAyogyagrahaNanimittaM mAtrakasyAnujJApratipAdanAyAha__ Ayarie yagilANe pAhuNae dullabhe sahasadANe / saMsattabhattapANe mattagaparibhoga aNunAo // 716 // AcAryaprAyogyagrahaNe tathA glAnaprAghUrNakaprAyogyagrahaNe tathA durlabhaghRtAdidravyagrahaNe sahasAdAnagrahaNe tathA saMsaktabhatapAnagrahaNe ca mAtrakasya paribhogo'nujJAto nAnyadeti, tasya ca mAtrakasyAnena krameNa paribhogaH karttavyaH, yadyAcAryasya tasmin kSetre dhruvalambhaH prAyogyasya tadA eka eva saGghATakaH prAyogyaM gRhNAti na sarve / tatra caikasya saGghATakasyAcAryaprAyogyaM gRhNataH ko vidhirityata Aha ekaMmi u pAuggaM guruNo bitioggahe ya paDikuTuM / giNhai saMghADego dhuvalaMbhe sesa ubhayapi // 717 // ekasmin pratigrahake prAyogyaM gurorgRhNAti 'bitiuggahe ya'tti dvitIyapratigrahake 'paDikuTuMti pratiSiddhaM yatsaMsaktAdi tadgRhNAti, athavA 'paDikuTuM' viruddhaM yatkAJjikAambilAdi tadvitIyapratigrahake gRhNAti eka eva sngghaattkH| kadA punarayaM cAryAyogyagrahaNe tathA glAnaprANAkA nAnyadeti, tasya ca mAtrakasyAna na sarve / tatra caikasya sa *SAYAN*** 41-51544 // 215|| *** Jain Educat For Personal & Private Use Only Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhirityata Aha- 'dhruvalambhe' dhruve- avazyambhAvini prAyogyalAbhe satyayaM vidhiH, 'sesa ubhayaMpitti zeSA - ye'nye saGghATa - kAste AtmArthamubhayamapi bhaktaM pAnakaM ca gRhNanti, ekaH pAnakamekasmin pratigrahake gRhNAti dvitIyastu bhaktaM gRhNAti, evaM sarve'pi saGghATakA bhikSAmaTantIti, tatazcaivaM mAtrakagrahaNaM na saMjAtamiti / atha dhruvalambhaH prAyogyasya na tasmin kSetre tataH ko vidhirityata Aha asaI lAbhe puNamatae ya save gurUNa geNhaMti / eseva kamo niyamA gilANase hAiesuMpi // 718 // asati lambhe punaH prAyogyasya sarva eva saGghATakA mAtrakeSu guroH prAyogyaM gRhNanti, yato na jJAyate kaH kiMcillapsyate Ahozcinnetyato gRhNanti, eSa eva kramo 'niyamAt' niyamata eva glAnaziSyakAdiSvapIti / athavA -- dullabha va siyA ghayAi taM mattaesu geNhaMti / laddhevi u pajjante asaMthare se sagaTThAe // 719 // durlabhaM vA dravyaM syAd ghRtAdi tanmAtrakeSu gRhNanti / tathA labdhe'pi bhakte paryApte AtmArthaM tathA'pi yadi na saMstarati - na sarati glAnavRddhAdInAM tato'saMstaraNe sati glAnavRddhAdizeSArthaM tAvatparyaTanti yAvatparyAptaM bhaktaM glAnAdInAM bhavatIti / athavA'nena prakAreNa mAtrakagrahaNaM saMbhavati saMsattabhattapANesu vAdi desesu mattae gahaNaM / putraM tu bhattapANaM soheu churhati iyaresu // 720 // yatra pradezeSu svabhAvenaiva saMsaktabhaktapAnaM sambhAvyate, teSu saMsaktabhaktapAneSu dezeSu satsu prathamaM mAtrake grahaNaM kriyate, For Personal & Private Use Only Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 21 // punazca tatpUrvameva bhaktapAnaM zodhayitvA prakSipanti itareSu pratigrahakeSu, tatazcaivaM vA mAtrakagrahaNaM saMbhavati / idAnI cola-damAtrakaprayo paTTakapramANapratipAdanAyAha janaM colapa duguNo caugguNo vA hatthA cauraMsa colapaTTo u| therajuvANANaTThA saNhe thullaMmi ya vibhAsA // 721 // hamAnaprayo dviguNazcaturguNo vA kRtaH san yathA hastapramANazcaturasrazca bhavati tathA colapaTTakaH karttavyaH, kasyArthamityata Aha jane saMstAra 'therajuvANANaTThA' sthavirANAM yUnAM cArthAya karttavyaH, sthavirANAM dvihasto yUnAMca caturhasta iti bhAvanA, 'saNhe thullaMmiya | kAdyaupagravibhAsa'tti, yadi paramayaM vizeSaH, yaduta sthavirANAM zlakSNo'sAveva colapaTTakaH kriyate yUnAM punaH sthUla iti / kimarthaM hikaH ni. 718-722 punarasau colapaTTakaH kriyate ?, Aha veuvivAuDe vAtie hie khaDapajaNaNe ceva / tasiM aNuggahatthA liMgudayaTThA ya paTTou // 722 // yasya sAdhoH prajananaM vaikriyaM bhavati vikRtamityarthaH, yathA dAkSiNAtyapuruSANAM veNTAthai vidhyate prajananaM tacca vikRtaM bhavati tatazca tatpracchAdanArthamanugrahAya colapaTTaH kriyate, tathA'prAvRte kazcid vAtiko bhavati vAtena tatprajananamUcchUnaM bhavati tatazca tadanugrahAyAnujJAtaH, tathA 'hIkaH' lajjAluH kazcid bhavati tadartha, tathA 'khaddhaM ti bRhatpramANaM hai svabhAvenaiva kasyacitprajananaM bhavati tatazcaiteSAmanugrahArtha, tathA liGgodayArtha ca, kadAcitstriyaM dRSTvA liGgasyodayo bhavati, // 216 // athavA tasyA eva striyA liGgaM dRSTvA udayaH svaliGgasya bhavati-taM pratyabhilASo bhavatItyarthaH, tatazcaiteSAmanugrahArthe colapaTTakagrahaNamupadiSTamiti / ukta oghopadhiH, idAnImaupagrahikopadhipratipAdanAyAha Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMthAruttarapaTTo aDDAijA ya AyayA hatthA / dohaMpi ya vitthAro hattho cauraMgulaM ceva // 723 // saMsArakastathottarapadakazca, etI dvAvapyekaiko'ddhetRtIyahasto dairyeNa pramANato bhavati, tathA dvayorapyanayorvistAro hastazcatvAri cAGgalAni bhavatIti / Aha-kiM punarebhiH prayojanaM saMstArakAdibhiH paTTakaiH 1, ucyatepANAdireNusArakkhaNaTThayA hoMti paTTagA cauro / chappaiyarakkhaNaTThA tatthuvari khomiyaM kujjA // 724 // prANireNusaMrakSaNArtha paTTakA gRhyante, prANinaH-pRthivyAdayaH reNuzca-svapataH zarIre lagati atastadrakSaNArtha paTTakagrahaNaM, te catvAro bhavanti, dvau saMstArakottarapaTTakAvuktAveva, tRtIyo rajoharaNabAhyaniSadyApaTTakaH pUrvokta eva, caturthaH kSaumika evAbhyantaraniSadyApaTTako vakSyamANakaH, ete catvAro'pi prANisaMrakSaNArtha gRhyante, tatra SaTpadIrakSaNArtha tasya kambalIsaMstArakasyopari khomiyaM-saMstArake paTTakaM kuryAd yena zarIrakambalImayasaMstArakasaMgharSeNa na SaTpadyo virAdhyanta iti / idAnImabhya-13 ntarakSaumaniSadyApramANapratipAdanAyAharayaharaNapaTTamettA adasAgA kiMci vA smtiregaa| ekaguNA u nisajjA hatthapamANA sapacchAgA // 725 // sarajoharaNapaTTako'bhidhIyate yatra dazikA lagnAH tatpramANA 'adazA' dazikArahitA kSaumA rajoharaNAbhyantaraniSadyA bhavati, kiMci vA samatirega'tti kizcinmAtreNa vA samadhikA tasya rajoharaNapaTTakasya bhavatIti, 'ekaguNa'tti ekaiva sA18 niSadyA bhavatIti, hastapramANA ca pRthutvena bhavati, 'sapacchAgatti saha bAhyayA hastapramANayA bhavatIti, etaduktaM bhavatibAhyA'pi niSadyA hastamAtraiva / mo030 Jain Education For Personal & Private Use Only Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyukti droNIyA vRttiH // 217 // KOSMOSDA RASHISHAXHOSASHISHG vAsovaggahio puNa duguNA avahI u vAsakappAI / AyAsaMjamaheuM ekkaguNA sesao hoi // 726 // | paTTakacatuvarSAsu-varSAkAle aupagrahikaH avadhirdviguNo bhavati, kazcAsau ?-varSAkalpAdiH, AdigrahaNAt paTalAni, jo bAhire ka ni. 723-725 hiMDatassa timmati so so duguNo hoi, ekkotti puNo anno gheppai, sa ca varSAkalpAdirdviguNo bhavati, AtmarakSaNArtha saMyamarakSaNArtha ca, tatrAtmasaMrakSaNArtha yadyekaguNA eva kalpAdayo bhavanti tatazca tehiM tinnehiM pohasUleNaM marati, saMyamarakkha | NaikaguNaH jANatthaM jai eka ceva kappaM aimailaM oDheUNaM nIharai to tassa kappassa jaM pANiyaM paDai tinnassa teNaM AukkAo viNa yathAkRtAda ssai, zeSastvavadhirekaguNa eva bhavati na dviguNa iti / kiJca 4ANDAdiHni. 726-728 jaM puNa sapamANAo IsiMhINAhiyaM va laMbhejA / ubhayapi ahAkaDayaM na saMghaNA tassa chedo vA // 727 // yatpunaH kalpAdirupakaraNaM svapramANAdISaddhInamadhikaM vA labhyeta tadubhayamiti-ohiyassa uvaggahiyassa vA yadivA ubhayaM tadeva hInamadhikaM vA labdhaM sat 'ahAkaDaM' yathAkRtamalpaparikarma yallabhyate tasya na sandhanA kriyate hInasya tathA na chedaH kriyate'dhikasya / kiJca,daMDae laTThiyA ceva, cammae cammakosae / cammacchedaNa paTTevi cilimilI dhArae gurU // 728 // // 217 // ayamapara aupagrahiko bhavati sAdho, sAdhozcAvadhidaNDako bhavati, daNDakazca yaSTizca cevagrahaNAdviyaSTizceti, ayaM| sarveSAmeva pRthak pRthagaupagrahikaH, ayamaparo gurorevaupagrahikaH, kazcAsau ?-'cammae'tti carmakRtichavaDiyA carmakozakaH For Personal & Private Use Only Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jattha naharaNAI chubbhati, tathA 'carmacchedaH' varddhapaTTikA, yadivA 'carmacchedanaka' pippalakAdi, tathA 'padde'tti yogapaTTakA cilimilI ceti, etAni carmAdIni guroraupagrahiko'vadhirbhavatIti / jaM caNNa evamAdI tavasaMjamasAhagaM jaijaNassa / ohAiregagahiyaM ovaggahiyaM viyANAhi // 729 // yaccAnyadvastu, evamAdi upAnahAdi, tapaHsaMyamayoH sAdhakaM yatijanasya oghopadheratiriktaM gRhItamaupagrahikaM tadvijAnIhi / idAnIM yaduktaM 'yaSTyAdi aupagrahikaM bhavati sAdhUnAM' tatsvarUpaM pratipAdayannAhalaTThI AyapamANA vilahi cauraMguleNa parihINA / duMDo bAhupamANo vidaMDao kakkhametto u // 730 // yaSTirAtmapramANA, viyaSTirAtmapramANAccaturbhiraGgalaiyUMnA bhavati, daNDako 'bAhupramANaH' skandhapramANaH, vidaNDakaH | kakSApramANo'nyA nAlikA bhavati AtmapramANAccaturbhiraGgalairatiriktA, tattha nAliyAe jalathAo gijjhai, laTThIe javaNiyA bajjhai, vilaTThI kahaMci uvassayabAraghaTTaNI hoi, daMDao riuvaddhe gheppati bhikkhaM bhamaMtehiM, vidaMDao varisAkAle gheppai, jaM so lahuyarao hoi kappassa abhitare kayao nijai jeNa AukkAeNa na phusijjaitti / idAnIM yaSTilakSaNa6 pratipAdanAyAha| ekkapatvaM pasaMsaMti, dupacA kalahakAriyA / tipavA lAbhasaMpannA, caupavA mAraNaMtiyA // 731 // paMcapachA u jA laTThI, paMthe klhnivaarnnii| chaccapaJcA ya AyaMko, sattapatvA arogiyA // 732 // cauraMgulapaihANA, aTuMgulasamUsiyA / sattapatvA u jA laTThI, mattAgayanivAriNI // 733 // For Personal & Private Use Only Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH EASKAR aupagrahika lakSaNaM ni. 729 daNDalakSaNAlakSaNAni ni. 730-738 daNDaprayojanaM 739 // 218 // aTThapavA asaMpattI, navapaccA jskaariyaa| dasapabA ujA laTThI, tahiyaM savvasaMpayA // 734 // | vaMkA kIDakkhaiyA cittalayA pollaDA ya daDDA ya / laTThI ya unbhasukkA vajeyatvA payatteNaM // 735 // visamesu ya pavesuM, anipphannesu acchisu / phuDiyA pharusavannA ya, nissArA ceva niMdiyA // 736 // taNUI paJcamajhesu, thUlA poresu gaMThilA / athirA asArajaraDhA, sANapAyA ya niMdiyA // 737 // ghaNavaddhamANapavA niddhA vanneNa egavannA ya / ghaNamasiNavaTTaporA laTTi pasatthA jaijaNassa // 738 // - mA catvAryaGgalAnyadhaH pratiSThAnaM yasyA yaSTeH sA tathocyate, aSTau aGgulAni sarvopari ucchritA yA sA assttaangglocchritaa| zeSa sugamam / viSameSu parvasu satsu yaSTirna grAhyA, etaduktaM bhavati-eka parva laghu punarvRhatpramANaM punalaghu punarbahatpramANamityevaM yA viSamaparvA sA na zastA, tathA'niSpannAni cAkSINi-bIjapradezasthAnAni yasyAH sA niMditA, tathA sphuTitA 'paruSavarNA' rUkSavarNetyarthaH, tathA 'niHsArA' pradhAnagarbharahitetyarthaH, saivaMvidhA ninditeti / tatheyaM ninditA-tanvI parvamadhye ca 'sthUlA' granthiyuktA, tathA 'asthirA' adRDhA, tathA 'asArajaraDhA' akAlavRddhetyarthaH, tathA 'zvapAdA' ca adhaH zvapAdarUpA vartulA yA yaSTiH sA ninditeti / ghanAni varddhamAnAni ca parvANi yasyAH sA tathocyate, tathA snigdhA varNena ekavarNA ca, tathA ghanAni-nibiDAni masRNAni vartulAni ca porANi yasyAH sA tathocyate / evaMvidhA yaSTiryatijanasya prazasteti / Aha-kiM punaranayA karaNam ?, ucyate,duddapasusANasAvayacikkhalavisamesu udgamajhesu / laTThI sarIrarakkhA tavasaMjamasAhiyA bhaNiyA // 739 // // 218 // For Personal & Private Use Only Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hA nANAI tya, jJAnAdInAM cArthAya tanaH-zarISTI yathA pUtaM varSati antarikSa yaSTirUpakaraNaM va dayAzca te pazavazca zvAnazca zvApadAzca teSAM saMrakSaNArtha yaSTigRhyate, tathA 'cikkhalaH' sakardamaH pradezaH tathA viSameSa rakSaNArtha, tathodakamadhyeSu ca rakSaNArtha yaSTigrahaNaM kriyate, tathA tapasaH saMyamasya ca sAdhikA yaSTirbhaNiteti / kathaM tapaH|saMyamasAdhikA ? ityata Aha| mokkhaTTA nANAI taNU tayaTThA tayaDiyA ltttthii| diTTho jahovayAro kAraNatakAraNesutahA // 740 // __ mokSArtha jJAnAdIni iSyante, jJAnAdInAM cArthAya tanuH-zarIramiSyate, tadarthA ca yaSTiH zarIrArthetyarthaH zarIraM yataH yaTyAchupakaraNena pratipAlyate, atra ca kAraNatatkAraNeSUpacAro dRSTo yathA ghRtaM varSati antarikSamiti, evaM mokSasya jJAnAdIni kAraNAni jJAnAdInAM ca tanuH kAraNaM zarIrasya ca yaSTiriti / kiJca-na kevalaM jJAnAdInAM yaSTirupakaraNaM vartate, anyadapi 5 | yajjJAnAdInAmupakaroti tadevopakaraNamucyate, etadevAha jaM jujjai uvakaraNe uvagaraNaM taM si hoi uvagaraNaM / atiregaM ahigaraNaM ajato ajayaM pariharaMto // 741 // __yadupakaraNaM pAtrakAdi upakAre jJAnAdInAmupayujyate tadevopakaraNaM 'se' tasya sAdhorbhavati, yatpunaratireka-jJAnAdInAmupakAre na bhavati tatsarvamadhikaraNaM bhavati, kiMviziSTasya sataH ?-'ayataH' ayatnavAn 'ayataM' ayatanayA 'pariharan' pratisevamAnastadupakaraNaM bhavatIti, 'pariharaMto'tti iyaM sAmayikI paribhASA pratisevanArthe varttata iti / kiJcauggamauppAyaNAsuddha, esaNAdosavajiyaM / uvahiM dhArae bhikkhU, pagAsapaDilehaNaM // 742 // uggamauppAyaNAsuddhaM, esaNAdosavajjiyaM / uvahiM dhArae bhikkhU , jogANaM sAhaNaTThayA // 743 // dan Education International For Personal & Private Use Only Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 21 // UUSAASAASAASAASAASUK uggamauppAyaNAsuddha, esaNAdosavajjiyaM / uvahiMdhArae bhikkhU, appaduTTho amucchio|| 744 // daNDasyopaajjhatthavisohIe uvagaraNaM bAhiraM prihrNto| appariggahItti bhaNio jiNehiM telukkadaMsIhiM 745 // karaNatAa 4/dhikasyAdhi uggamauppAyaNAsuddhaM, esaNAdosavajiyaM / uvahiM dhArae bhikkhU , sadA ajjhatthasohie // 746 // karaNatAuevaMguNaviziSTAmupadhiM dhArayedbhikSuH, kiMviziSTAmityata Aha-'pagAsapaDilehaNaM' prakAze-prakaTapradeze pratyupekSaNaM kriyate / padhidhAraNe yasyA upadhestAmevaMguNaviziSTAmupadhiM dhArayet , etaduktaM bhavati-yasyAH prakaTameva kalpAdyupadheH pratyupekSaNA kriyate na tu 'parigraha tA ni. mahAghamaulyAccaurabhayAdabhyantare yA kriyate sA tAdRzI upadhirdhAraNIyeti / sugamA, navaraM yogAH-saMyamAtmakA gRhyante 748-747 teSAM sAdhanArthamiti / sugamA, navaraM apradviSTaH amUcchitaH sAdhuriti / sugamA, navaram-adhyAtmavizuddhyA hetubhUtayA dhArayet / kiMca-upakaraNaM bAhya-pAtrakAdi 'pariharaMto' pratisevayannaparigraho bhaNito jinaistrailokyadarzibhiH ato yatkiJciddharmopakaraNaM tatparigraho na bhavati / atrAha kazcid boTikapakSapAtI-yadhupakaraNasahitA api nirganthA ucyante evaM tarhi TU gRhasthA api nirgranthAH, yataste'pyupakaraNasahitA vartante, atrocyate ajjhappavisohIe jIvanikAehiM saMthaDe loe| desiyamahiMsagattaM jiNohiM telokadaMsIhiM // 747 // nanvidamuktameva yadutAdhyAtmavizuddhyA satyupakaraNe nirgranthAH sAdhavaH, kiJca-yadyadhyAtmavizuddhirneSyate tataH 'jIva-15 |nikAehiM saMthaDe loe'tti jIvanikAyaiH' jIvasaGghAtairayaM lokaH saMstRto varttate, tatazca jIvanikAyasaMstRte-vyApte loke | // 219 // Jain Education a nal For Personal & Private Use Only elibrary.org Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathaM nagnakazcakaman vadhako na bhavati yadyadhyAtmavizuddhirneSyate, tasmAdadhyAtmavizuddhyA dezitamahiMsakatvaM jinastrailokyadarzibhiriti / kva pradarzitaM tadityata AhauccAliyaMmi pAe IriyAsamiyassa saMkamahAe / vAvajeja kuliMgI marija taM jogamAsajA // 748 // na ya tassa tannimitto baMdho suhamovi desio samae / aNavajjo u paogeNa savabhAveNa so jamhA // 749 // 'uccAlite utpATite pAde sati IryAsamitasya sAdhoHsaGkamArthamutpATite pAde ityatra saMbandhaH, vyApadyeta saMghaTTanaparitApanaiH, kaH ?-'kuliGgI' kutsitAni liGgAni-indriyANi yasyAsau kuliGgI-dvIndriyAdiH, sa paritApyeta utpATite pAde sati,mriyate cAsau kuliGgI, 'taM' vyApAdanayogam 'AsAdya' prApya / na ca tasya tannimitto bandhaH sUkSmo'pi dezitaH "samaye siddhAnte, kiM kAraNa ?, yato'navadyo'sau sAdhustena 'vyApAdanaprayogeNa' vyApAdanavyApAraNa, kathaM 1-'sarvabhAvena' sarvAtmanA, manovAkkAyakarmabhiranavadyo'sau yasmAttasmAnna sUkSmo'pi bandhastasyeti / kiMcanANI kammarasa khayaTThamuDio'Nuhitoya hiMsAe / jayai asaDhaM ahiMsatthamuTTio avahao sou // 750 // tassa asaMceayao saMceyayato ya jAiM sttaaii| jogaM pappa viNassaMti natthi hiMsAphalaM tassa // 751 // |joya pamatto puriso tassa ya jogaM paDucca je sattA / vAvajaMte niyamA tesiM sohiMsao hoi // 752 // jevi na vAvajaMtI niyamA tesiM pahiMsao so u / sAvajjo u paogeNa savabhAveNa so jamhA // 753 // jJAnamasyAstIti jJAnI-samyagajJAnayukta ityarthaH, karmaNaH kSayArthaM cotthita udyata ityarthaH, tathA hiMsAyAmanavasthitaH in duen For Personal & Private Use Only belibrary.org Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 220 // AMROSAROKAR prANivyaparopaNe na vyavasthita ityarthaH, tathA jayati karmakSapaNe prayatna karotItyarthaH, 'asaDhaM'ti zaThabhAvarahito yatnaM karoti adhyAtmazu na punarmithyAbhAvena samyagjJAnayukta ityarthaH, tathA 'ahiMsatthamuDio'tti ahiMsArtha 'utthitaH' udyuktaH kintu sahasA ddhAvahiMsakathamapi yatnaM kurvato'pi prANivadhaH saMjAtaH sa evaMvidhaH avadhaka eva sAdhuriti / tatrAnayA gAthayA bhaGgakA aSTau sUcitA- | katA ni. 748-749 stadyathA-nANI kammassa khayaTuM uDio hiMsAe aNuDio1, nANI kammakhayahamudio hiMsAe ya Thio 2 nANI kammassa pramattApramakhayarlDa navi Thio hiMsAe puNa pamatto'vi navi Thio, devajogeNa kahavi tappaese pANiNo nAsI, esa taio asuddho ya8 3 nANI kammassa khayaTuM no Thio hiMsAe ya Thio 4 tathA ajJAnI mithyAjJAnayukta ityarthaH kammassa khayaTThamuDio hiMsAedA hiMse ni. na Thio5 annANI kammakhayaTThamuTThio hiMsAe ya Thio 6 annANI kammassa khayaha noTio hiMsAe ya NoDio esa sattamo, 750-753 annANI kammassa khayaTTha NoDio hiMsAe ya Thio esa aTThamo, tatra gAthAprathamArddhana zuddhaH prathamo bhaGgakaH kathitaH, pazcADhena ca dvitIyabhaGgakaH sUcitaH, kathaM ?, jayatitti karmakSapaNa udyataH, 'asaha~ti samyagjJAnasaMpannaH 'ahiMsatthamuDio'tti ahiMsAyAM 'utthitaH' abhyudyataH, kintu sahasA prayatnaM kurvataH prANivadhaH saMjAtaH .sa caivaMvidho'vadhakaH zuddhabhAvatvAt / 'tasya' evaMprakArasya jJAninaH karmakSayArthamabhyudyatasya 'asaMcetayataH' ajAnAnasya, kiM ?, sattvAni, kathaM ?-prayatnavato'pi kathamapi na dRSTaH prANI vyApAditazca, tathA 'saMcetayataH' jAnAnasya kathamastyatra prANI jJAto dRSTazca na ca // 220 // prayatnaM kurvatA'pi rakSituM pAritaH, tatazca tasyaivaMvidhasya yAni sattvAni 'yoga' kAyAdi prApya vinazyanti tatra nAsti tasya sAdhorhisAphalaM-sAmparAyikaM saMsArajananaM duHkhajananamityarthaH, yadi paramIryApratyayaM karma bhavati, taccaikasmin samaye JainEducation a l For Personal & Private Use Only Juinelibrary.org Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baddhamanyasmin samaye kSapayati / yazca pramattaH puruSastasyaivaMvidhasya saMbandhinaM 'yoga' kAyAdi 'pratItya' prApya ye sattvA vyApAdyante 'teSAM sattvAnAM niyamAd avazyaM 'saH' puruSo hiMsako bhavati tasmAtpramattatAbhAji karmabandhakAraNAni / ye'pi sattvA na vyApAdyante teSAmapyasau niyamAddhiMsakaH, kathaM ?, 'sAvajo u payogeNa sahAvadyena vartata iti sAvadyaHsapApa ityarthaH, tatazca sAvadyo yataH 'prayogeNa' kAyAdinA 'sarvabhAvena' sarvaiH kAyavAGmanobhiH, ataH avyApAdayannapi hai vyApAdaka evAsau puruSaH sapApayogatvAditi / yatazcaivamataHAyA ceva ahiMsA AyA hiMsatti nicchao eso|jo hoi appamatto ahiMsao hiMsao iyaro // 754 // | AtmaivAhiMsA Atmaiva hiMsA ityayaM nizcaya ityarthaH / kathamasAvahiMsakaH kathaM vA hiMsakaH ? ityata Aha-'jo hoI' ityAdi, yo bhavati 'apramattaH' prayatnavAnityarthaH sa khalvevaMvidho'hiMsako bhavati, 'hiMsao iyaro'tti 'itaraH' pramatto yaH sa hiMsako bhavatItyayaM prmaarthH| athavA'nenAbhiprAyeNeyaM gAthA vyAkhyAyate, tatra naigamasya jIveSvajIveSu ca hiMsA, tathA ca vaktAro loke dRSTAH, yaduta jIvo'nena hiMsito-vinAzitaH, tathA ghaTo'nena hiMsito-vinAzitaH, tatazca sarvatra hiMsAzabdAnugamAt jIveSvajIveSu ca hiMsA naigamasya, ahiMsA'pyevameveti, saGgrahavyavahArayoH SaTsu jIvanikAyeSu hiMsA, sa-| vahazcAtra dezagrAhI draSTavyaH sAmAnyarUpazca naigamAntarbhAvI, vyavahArazca sthUlavizeSagrAhI lokavyavaharaNazIlazcArya, tathA| cAha-loko bAhulyena SaTsveva jIvanikAyeSu hiMsAmicchatIti, RjusUtrazca pratyekaM pratyekaM jIve jIve hiMsAM vyatiriktAmicchatIti, zabdasamabhirUdvaivaMbhUtAzca nayA AtmaivAhiMsA Atmaiva hiMseti,etadabhiprAyeNaivAha-'AyA ceva' ityAdi, AtmaivA-17 Jain Education.in For Personal & Private Use Only arww.jainelibrary.org Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIyopaniyuktiH droNIyA vRttiH // 22 // hai hiMsA Atmaiva hiMsA ityayaM nizcayanayAbhiprAyaH, kutaH ?, yo bhavatyapramattI jIvaH sa khalvahiMsakaH, itarazca pramattaH, tatazca sa * AtmahitA eva hiMsako bhavati, tasmAdAtmaivAhiMsA Atmaiva hiMsA ayaM nizcayaH-paramArtha iti / idAnI prakArAntareNa tathAvidhapariNAma | hiMse ni. 754jJAnA vizeSAd hiMsAvizeSa darzayannAha dibhihiMsA jo ya paogaM jhuMja hiMsatthaM jo ya annabhAveNaM / amaNo u jo pauMjai ittha viseso mahaM vutto||755|| yAM tAratahiMsatthaM jujato sumahaM doso aNaMtaraM iyro| amaNo ya appadoso joganimittaM ca vinneo // 756 // myaM ni. ratto vA duTTho vA mUDho vA jaM pauMjai paogaM / hiMsAvi tattha jAyai tamhA so hiMsao hoi // 757 // 755-758 na ya hiMsAmitteNaM sAvajeNAvi hiMsao hoi / suddhassa u saMpattI aphalA bhaNiyA jiNavarehiM // 758 // yazca jIvaprayogaM manovAkkAyakarmabhirhisArtha yunakti-prayute yazcAnyabhAvena, etaduktaM bhavati-lakSyavedhanArtha kANDaM kSiptaM yAvatA'nyasya mRgAderlagnaM, tatazcAnyabhAvena yaH prayogaM prayuta tasyAnantaroktena puruSavizeSeNa saha mahAna vizeSaH / tathA 'amanaskazca' manorahitaH-saMmUrchaja ityarthaH, sa ca yaM prayoga-kAyAdikaM prayukre, atra vizeSo mahAnuktaH, etaduktaM bhavati-yo jIvo manovAkkAyahi~sArtha prayogaM prayukre tasya mahAn karmabandho bhavati, yazcAnyabhAvena prayuGkte tasyAlpataraH karmabandhaH | yazcAmanaskaH prayogaM prayuGkte tasyAlpatamaH karmabandhaH, tatazcAtra vizeSo mahAn dRSTa iti / etadeva vyAkhyAnayannAha-hiMsAthai // 22 // prayogaM prayuJjan sumahAn doSo bhavati, itarazca yo'nyabhAvena prayukretasya mandataro dopo bhavatyalpatara ityarthaH, tathA 'amanaskazca' saMmUrchanajaH prayoga prayuJjan alpataratamadoSo bhavati / ato 'yoganimittaM' yogakAraNikaH karmabandho vijJeya SANSARSWARORISERIES dan Education For Personal & Private Use Only m.jahelibrary.org Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PASASALASSISK iti / kiJca raktaH' AhArAdyartha siMhAdiH, 'viSTaH' sarpAdiH, 'mUDhaH' vaidikAdiH, sa evaMvidho rakto vA dviSTo vA mUDho vA yaM 'prayoga' kAyAdika prayute tatra hiMsA'pi jAyate, apizabdAdanRtAdi copajAyate, athavA hiMsA'pyevaM raktAdibhAvenopajAyate na tu hiMsAmAtreNeti vakSyati, tasmAtsa hiMsako bhavati yo raktAdibhAvayukta iti, na ca hiMsayaiva hiMsako bhavati, tathA cAha-na ca hiMsAmAtreNa sAvadyenApi hiMsako bhavati, kutaH ?, zuddhasya puruSasya karmasaMprAptiraphalA bhaNitA jinavarairiti / kiJcajA jayamANassa bhave virAhaNA suttavihisamaggassa / sA hoi nijaraphalA ajjhatthavisohijuttassa // 759 // paramarahassamisINaM samattagaNipiMDagajharitasArANaM / pariNAmiyaM pamANaM nicchayamavalaMbamANANaM // 760 // |nicchayamavalaMbaMtA nicchayao nicchayaM ayANaMtA / nAsaMti caraNakaraNaM bAhirakaraNAlasA kei // 761 // ___ yA virAdhanA yatamAnasya bhavet , kiMviziSTasya sataH 1-sUtravidhinA samagrasya-yuktasya gItArthasyetyarthaH, tasyaivaMvidhasya yA bhavati virAdhanA sA nirjarAphalA bhavati, etaduktaM bhavati-ekasmin samaye baddhaM karmAnyasmin samaye kSapayatIti, kiMviziSTasya ?-'adhyAtmavizodhiyuktasya' vishuddhbhaavsyetyrthH| kiJca,-parama-pradhAnamidaM rahasya-tattvaM, keSAm ?-RSINAM' suvihitAnAM, kiMviziSTAnAM ?-samagraM ca tad gaNipiTagaM ca samagragaNipiTakaM tasya kSaritaH-patitaH sAraH-prAdhAnyaM yaiste samagragaNipiTakakSaritasArAsteSAmidaM rahasya, yaduta 'pAriNAmikaM pramANaM' pariNAme bhavaM pAriNAmikaM, zuddho'zuddhazca cittapariNAma ityarthaH, kiMviziSTAnAM satAM pAriNAmikaM pramANaM-nizcayanayamavalambamAnAnAM, yataH zabdAdinizcayanayAnAmida-15 AAACOLOR-ANCREARCALCRECE For Personal & Private Use Only Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIogha *SEGAR niyuktiH droNIyA vRttiH yatanayAnijarA nizcayavyavahArau ni. 759761 bhAya tanetareni. 762.763 // 222 // meva darzanaM, yaduta-pAriNAmikamicchantIti / Aha-yadyayaM nizcayastato'yamevAvalambyatAM kimanyeneti !, ucyate- nizcayamavalambamAnAH puruSA 'nizcayataH' paramArthato nizcayamajAnAnAH santo nAzayanti caraNakaraNaM, kathaM ?-'bAhyakara- NAlasAH' bAhya-vaiyAvRttyAdi karaNaM tatra alasAH-prayatnarahitAH santazcaraNakaraNaM nAzayanti, kecididaM cAGgIkurvanti yaduta parizuddhapariNAma eva pradhAno natu bAhyakriyA, etacca nAGgIkarttavyaM, yataH pariNAma eva bAhyakriyArahitaH zuddho na bhavatIti, tatazca nizcayavyavahAramatamubhayarUpamevAGgIkartavyamiti / uktamupadhidvAram, idAnImAyatanadvAravyAcikhyAsayA saMbandhaM pratipAdayannAhaevamiNaM uvagaraNaM dhAremANo vihIsuparisuddhaM / havati guNANAyataNaM avihi asuddhe aNAyayaNaM // 762 // 'evam' uktanyAyena upakaraNaM dhArayan vidhinA 'parizuddhaM' sarvadoSavarjitaM, kiM bhavati ?-guNAnAmAyatanaM-sthAnaM bhavati / atha pUrvoktaviparItaM kriyate yadutAvidhinA dhArayati avizuddhaM ca tadupakaraNaM, tato'vidhinA zuddhaM dhriyamANaM tade| vopakaraNam 'anAyatanam' asthAnaM bhavatIti / idAnImanAyatanasyaiva paryAyazabdAn pratipAdayannAha sAvajamaNAyataNaM asohiThANaM kusiilsNsggii| egaTTA hoMti padA ete vivarIya AyayaNA // 763 // . sAvadyamanAyatanamazodhisthAnaM kusIlasaMsaggI, etAnyekArthikAni padAni bhavanti, etAnyeva ca viparItAni Ayatane |bhavanti, katham ?-asAvadyamAyatanaM zodhisthAnaM susIlasaMsaggIti / atra cAnAyatanaM varjayitvA''yatanaM gaveSaNIyam ?, etadevAhu **USASIS PASSOS R APIA // 22 // For Personal & Private Use Only Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o0 38 Jain Education In vajjettu aNAyataNaM AyataNagavesaNaM sayA kujjA / taM tu puNa aNAyayaNaM nAya davabhAveNaM // 764 // dave ruddAigharA aNAyataNaM bhAvao duvihameva / loiyaloguttariyaM tahiyaM puNa loiyaM iNamo // 765 // khariyA tirikkhajoNI tAlayara samaNa mAhaNa susANe / vagguriya vAha gummiya hariesa puliMda macchaMdhA // 166 // khaNamavi na khamaM gaMtuM aNAyataNasevaNA suvihiyANaM / jaMgaMdhaM hoi vaNaM taMgaMdhaM mAruo vAi // 767 // je anne evamAdI logaMmi durgAchiyA garahiyA ya / samaNANa va samaNINa va na kappaI tArise vAso // 768 // aha louttariyaM puNa aNAyataNaM bhAvato muNeyavaM / je saMjamajogANaM kareMti hANi samatthAvi // 769 // aMbarasa ya niMbassa ya duhaMpi samAgayAI mUlAI / saMsaggIeN viNaTTho aMbo nibattaNaM patto // 770 // suciraMpi acchamANo nalathaMbo ucchuvADamajjhami / kIsa na jAyai mahuro jai saMsaggI pamANaM te ? // 771 // suciraMpi acchamANo verulio kAyamaNiyaomIse / na uveha kAyabhAvaM pAnnaguNeNa niyaeNa // 772 // bhAvugaabhAvugANi ya loe duvihAI huMti davAI / verulio tattha maNI abhAvugo annadadveNaM // 773 // UNagasayabhAgeNaM biMbAI pariNamaMti tanbhAvaM / lavaNAgarAisu jahA vajjeha kusIlasaMsaggIM // 774 // varjayitvA'nAyatanamAyatanasya gaveSaNaM 'sadA' sarvakAlaM kuryAt, tatpunaranAyatanaM dravyato bhAvatazca jJeyam / tatra dravyAnAyatanaM pratipAdayannAha - 'dravye' dravyaviSayamanAyatanaM rudrAdInAM gRham / idAnIM bhAvato'nAyatanamucyate, tatra bhAvato dvividhameva- laukikaM lokottaraM ca tatrApi laukikamanAyatanamidaM varttate - 'kharie' tti dvyakSarikA yatrAste tadanAyatanaM, For Personal & Private Use Only wwwjahelibrary.org Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH anAyatanavarjanaM ni. 764-774 // 22 // RECIRSANCHAROLARSANSAR tathA tiryagyonayazca yatra tadapyanAyatanaM, tAlAyarA-cAraNAste yatra tadanAyatanaM, zramaNAH-zAkyAdayaste yatra, tathA brAhmaNA yatra tadanAyatanaM, zmazAnaM cAnAyatanaM, tathA vAgurikA-vyAdhA gulmikA-gottipAlA hariesA pulindA matsyabandhAzca yatra tadanAyatanamiti, eteSu cAnAyataneSu kSaNamapi na gantavyam , tathA cAha-kSaNamapina kSama' yogyamanAyatanaM gantuM, tathA sevanA cAnAyatanasya suvihitAnAM kartuM 'na kSama' na yuktaM, yato'yaM doSo bhavati-'jaMgaMdhaM hoi vaNaM taMgadhaM mAruo vAtitti sugamam / ye'nye evamAdayo loke jugupsitA garhitAzca yakSarikAdyanAyatanavizeSAstatra zramaNAnAM zramaNInAM vA na kalpate tAdRze vAsa iti / uktaM laukikaM bhAvAnAyatanam , idAnIM lokottaraM bhAvAnAyatanaM pratipAdayannAha-atha lokottaraM punara-| nAyatanaM bhAvata idaM jJAtavyaM, ye pravrajitAH saMyamayogAnAM kurvanti hAniM samarthA api santastallokottaramanAyatanam / taizcaivaMvidhaiH saMsagI na karttavyA, yata Aha-'aMbetyAdi sugamA // para Aha-'suira' mityAdi sugamA // tathA para evAha-'suira'mityAdi sugamA / AcArya Aha-dravyANi dvividhAni bhavanti-bhAvukAni abhAvukAni ca, tatrAmavRkSo bhAvuko varttate nalastambazcAbhAvukaH, tatazcAbhAvukamaGgIkRtyaitad draSTavyamiti, yAni punarbhAvukAni dravyANi teSAM nyUno yaH / zatatamo bhAgaH sa yadi lavaNAdinA vyApyate tatastadravyaM carmAdi lavaNabhAvena pariNamati / etadevAha-nyUnazcAsau zatatamabhAgazca nyUnazatatamabhAgastena nyUnazatatamabhAgena lavaNAdivyAptena 'bimbAni' carmakASThAdIni tAni lavaNena-nyUnazatatamabhAgaspRSTena 'tadbhAva' lavaNabhAvaM pariNamanti lavaNAkarAdiSu yathA, etaduktaM bhavati-kASThAdibimbasya zatatamo yo| // 223 // dain Education International For Personal & Private Use Only Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAgo'sAvapi nyUnaH sa evaMvidho lavaNAkarAdiSu yadi sparza prApnoti tatastatkASThaM sarva lavaNarUpaM bhavati, tasmAtstokA'pi kuzIlasaMsargibahumapi sAdhusaGghAtaM dUSayati yasmAttasmAdvarjayet kuzIlasaMsargamiti / tathA,jIvo aNAinihaNo tabbhAvaNabhAvio ya saMsAre / khippaM so bhAvijai melaNadosANubhAveNaM // 775 // jaha nAma mahurasalilaM sAgarasalilaM kameNa saMpattaM / pAvai loNiyabhAvaM melaNadosANubhAveNaM // 776 // evaM khu sIlamaMto asIlamaMtehi melio sNbo| pAvai guNaparihANI melaNadosANubhAveNaM // 777 // sugmaaH|| yasmAdevaM tasmAt, NANassa daMsaNassa ya caraNassa ya jattha hoi uvaghAto / vajeja'vajabhIrU aNAyayaNavajao khippaM // 778 // jJAnasya darzanasya cAritrasya ca 'yatra' anAyatane bhavatyupaghAtastadvarjayedavadyabhIruH-sAdhuH, kiMviziSTaH ?-anAyatanaM varjayatIti anAyatanavarjakaH, sa evaMvidhaH kSipramanAyatanamupaghAta iti matvA varjayediti / idAnIM vizeSato'nAyatanaM pradarzayannAhajattha sAhammiyA bahave, bhinnacittA aNAriyA / mUlaguNapaDisevI, aNAyataNaM taM viyANAhi // 779 // jattha sAhammiyA bahave, bhinnacittA annaariyaa| uttaraguNapaDisevI, aNAyataNaM taM viyANAhi // 780 // jattha sAhammiyA bahave, bhinnacittA annaariyaa| liMgavesapaDicchannA, aNAyataNaM taM viyANAhi // 781 // sugamA, navaraM-mUlaguNAH prANAtipAtAdayastAn pratisevanta iti mUlaguNapratisevinaste yatra nivasanti tadanAyatana JainEducation nie For Personal & Private Use Only Relibrary.org Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CSC zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH // 224 // miti / sugamA, navaram-uttaraguNAH "piMNDassa jA visohI" ityAdi, tatpratisevino ye / sugamA, navaraM liGgaveSamAtreNa anAyatanA praticchannA bAhyato'bhyantarataH punarmUlaguNapratisevina uttaraguNapratisevinazca te yatra tadanAyatanamiti / uktaM lokottara-18 yatane ni. bhAvAnAyatanaM, tatpratipAdanAJcoktamanAyatanasvarUpam , idAnImAyatanapratipAdanAyAha 775-784 AyayaNaMpi ya duvihaM dave bhAve ya hoi nAyacaM / dami jiNagharAI bhAvaMmi ya hoi tivihaM tu // 782 // pratiSevaNAjattha sAhammiyA bahave, sIlamaMtA bhussuyaa| carittAyArasaMpannA, AyayaNaM taM viyANAhi // 783 // bhedAH ni. 785-786 __ Ayatanamapi dvividhaM-dravyaviSaye bhAvaviSaye ca bhavati, tatra dravye jinagRhAdi, bhAve bhavati trividhaM jJAnadarzanacAritrarUpamAyatanamiti / 'jatthe' tyAdi sugamA / suMdarajaNasaMsaggI sIladaridaMpi kuNai sIlahuM / jaha merugirIjAyaM taNapi kaNagattaNamuvei // 784 // sugamA / uktamAyatanadvAram , idAnI pratisevanAdvAravyAcikhyAsayA sambandhapratipAdanAyAhaevaM khalu AyayaNaM nisevamANassa hujja sAhussa / kaMTagapahe va chalaNA rAgahose samAsajja // 785 // daar|| | 'evam' uktena nyAyena AyatanaM sevamAnasyApi sAdhorbhavet kaNTakapatha iva chalanA, kimAsAdya ?, ata Aha-rAgadveSau samAzritya / sA ca rAgadveSAbhyAM pratisevanA dvividhA bhavati, etadevAha* paDisevaNA ya duvihA mUlaguNe ceva uttaraguNe ya / mUlaguNe chaTThANA uttaraguNi hoi tigamAI // 786 // // 224 // pratisevanA'pi dvividhA-mUlaguNe uttaraguNe ca, tatra gUlaguNaviSaye pratisevanA 'SaTsthAnA' prANAtipAtAdilakSaNA For Personal & Private Use Only Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ #RAGOSSASPARASYS vakSyati ca, uttaraguNaviSayA ca pratisevanA bhavapti nikAdikA, taccedaM trikam-udgama utpAdanA eSaNA ca, etadeva trikamAdiryasyA uttaraguNapratisevanAyAH sA tathAvidhA, AdigrahaNAtsamitayo bhAvanA tapo dvividhamityevamAdIni gRhyante / idAnIM mUlaguNAn vyAkhyAnayannAha hiMsAliyacorike mehunnapariggahe ya nisibhatte / iya chaTThANA mUle uggamadosA ya iyaraMmi // 787 // | hiMsA'lIka caurya maithunaM parigrahaH tathA nizibhaktaM ceti, evaM SaTsthAnA mUlaguNapratisevanA draSTavyA, udgamadoSAdikA cetarA uttaraguNapratisevanA draSTavyA AdigrahaNAdutpAdanaiSaNAdayaH parigRhyante / idAnI pratisevanAyA eva ekArthikAnAM pratipAdanAyAhapaDisevaNA mailaNA bhaMgo ya virAhaNA ya khalaNA ya / uvaghAo ya asohI savalIkaraNaM ca egtttthaa||788|| pratisevaNA mailaNA bhaGgo virAdhanA khalanA upaghAtaH azodhiH zabalIkaraNaM cetyekArthikAH zabdA iti / uktaM prati|sevanAdvAram , idAnImAlocanAdvArasaMbandhapratipAdanAyAha chaTThANA tigaThANA egatare dosu vAvi chalieNaM / kAyavA u visohI suddhA dukkhakkhayahAe // 789 // | 'SaTsthAne' prANAtipAtAdike udgamAdike ca trike, anayorekatare dvayorvA 'chalitena' skhalitena satA sAdhunA karttavyA vizuddhiH, kiMviziSTA ?-'zuddhA' niSkalaGkA duHkhakSayArtha kartavyeti / sA ca vizuddhirAlocanApUrvikA bhavatItikRtvA''locanAM pratipAdayannAha Jain Education inter n al For Personal & Private Use Only Inaniyainelibrary.org Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyukti droNIyA vRttiH // 225 // 5890S AloyaNA u duvihA mUlaguNe ceva uttaraguNe ya / ekkekA caukannA duvagga siddhAvasANA y||79|| mUlottarapraAlocanA ca dvividhA-mUlaguNAlocanA uttaraguNAlocanA ceti, sA dvividhA'pyekaikA-mUlaguNAlocanA uttaraguNA-18tiSevA ni. locanA ca catuSkarNA bhavati 'duvagga'tti dvayorapi sAdhusAdhvIvargayorekaikasya catuSkarNA bhavati, eka AcAryoM dvitIyazcA- 787 pratilocakaH sAdhuH evaM sAdhuvarge catuSkarNA bhavati, sAdhvIvarge'pi catuSkarNA bhavati, ekA pravartinI dvitIyA tasyA eva yA Alo SevaNaikAcayati sAdhvI, evaM sAdhuvarge sAdhvIvarge ca catuSkarNA bhavati, athavA ekaikA mUlaguNe uttaraguNe ca catuSkarNA dvayozca sAdhusAdhvI rthikA ni. vargayormilitayoraSTakarNA bhavati, katham ?, AcArya AtmadvitIyaH pravartinI cAtmadvitIyA Alocayati yadA tadA'STakarNA 788Alo canAtadekA bhavati, sAmAnyasAdhvI vA yadyAlocayati tadA'pyaSTakarNaiveti, ahavA chakannA hojjA yadA vuDDo Ayario havai tadA larthikA ni. egassavi sAhuNIdugaM Aloei evaM chakannA havati, sabahA sAhuNIe appabitiyAe AloeavaM na uegAgiNIetti / evaM 81028-791 tAvadutsargata AcAryAya Alocayati, tadabhAve sarvadezeSu nirUpayitvA gItArthAyAlocayitavyaM, evaM tAvadyAvatsiddhAnAma- vizuddhiH pyAlocyate sAdhUnAmabhAve, tatazcaivaM siddhAvasAnA AlocanA dAtavyeti / idAnImAlocanAyA ekArthikAni pratipAdayannAha- |ni.792 / AloyaNA viyaDaNA sohI sambhAvadAyaNA ceva / niMdaNa gariha viuTTaNa salluddharaNaMti egaTThA // 791 // AlocanA vikaTanA zuddhiH sadbhAvadAyaNA jiMdaNA garahaNA viuTTaNaM salluddharaNaM cetyekArthikAnIti / AlocanAdvAraM samApsam , idAnIM vizuddhidvAravyAcikhyAsayA''ha // 225 // etto salluddharaNaM vucchAmI dhIrapurisapannattaM / jaM nAUNa suvihiyA kareMti dukkhakkhayaM dhIrA // 792 // SAGAUR GAM Jain Education n a For Personal & Private Use Only Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duvihA ya hoi sohI davasohI ya bhAvasohI ya / dami vatthamAI bhAve mUluttaraguNesu // 793 // chattIsaguNasamannAgaeNa teNavi avassa kAyavA / parasakkhiyA visohI suhavi vavahArakusaleNaM // 794 // IMjaha sukusalo'vi vijjo annassa kahei appaNo vaahii| soUNa tassa vijassa sovi parikammamArabhai // 795 // evaM jANaMteNavi pAyacchittavihimappaNo samma / tahavi ya pAgaDatarayaM AloetavvayaM hoi // 796 // gaMtaNa gurusakAsaM kAUNa ya aMjaliM viNayamUlaM / saveNa attasohI kAyavA esa uveso|| 797 / / naha sujjhaI sasallo jaha bhaNiyaM sAsaNe dhuvarayANaM / uhariyasabasallo sujjhai jIvo dhuyakileso // 798 // sahasA aNNANeNa va bhIeNa va pillieNa va pareNa / vasaNeNAyaMkeNa va mUDheNa va rAgadosehiM // 799 // jaM kiMci kayamakajaM na hutaM lanbhA puNo samAyariuM / tassa paDikamiyavaM na hataM hiyaeNa voDhavaM // 800 // jaha bAlo japato kajamakajaM va ujjuyaM bhaNai / taM taha AloejA mAyAmayavippamukko u // 801 // tassa ya pAyacchittaM jaM maggaviU gurU uvAsaMti / taM taha AyariyavaM aNavajapasaMgabhIeNaM // 802 // navi taM satthaM va visaM va duppautto va kuNai vethAlo / jaMtaM va duppauttaM sappo va pamAiNo kuddho // 803 // jaM kuNai bhAvasallaM aNuhiyaM uttamaDhakAlaMmi / dullabhabohIyattaM aNaMtasaMsAriyattaM ca // 804 // ___ ata UrdU zalyoddharaNaM vakSye dhIrapuruSaprajJaptaM, 'yat' zalyoddharaNaM jJAtvA suvihitAH kurvanti duHkhakSayaM dhIrA iti| dvividhA 6 bhavati zuddhiH-dravyazuddhizca bhAvazuddhizca, tatra 'dravye dravyaviSayA zuddhirvastrAdInAmavagantavyA, bhAve tu mUlottaraguNeSu zuddhi SAXACAROHOHOHARAMA Jain Education For Personal & Private Use Only Library.org Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIoghaniyuktiH droNIyA vRttiH vizuddhiH ni. 793 804 // 226 // ASSISESEISISSAUSAUSA tivyA, etaduktaM bhavati-mUlaguNottaraguNAlocanayA bhAvazuddhirbhavatIti / evaM tAvanmUlaguNottaraguNeSu chalitenAlocanA dAtavyA / idAnIM yasmai AlocanA dIyate tenApyAlocayitavyamiti, etadeva pradarzayannAha-jAtikulabalarUpAdiSatriMzadguNasamanvitenApyavazyaM parasAkSikI zuddhiH kartavyA suSThapi jJAnakriyAvyavahArakuzalena-suvihiteneti / atrodAharaNaM dIyate| yathA kuzalo'pi vaidyo'nyasmai vaidyAya kathayati AtmavyAdhi, zrutvA ca tasya vaidyasya so'pi vaidyo yasmai kathitaM sa pratikarma | Arabhate / evaM jAnatA'pi prAyazcittavidhimAtmanaH samyakkaraNena tathA'pi prakaTataramAlocayitavyamavazyamiti / kinyc-sugmaa| 'na hu' naiva zuddhyati sazalyaH puruSaH, kathaM punaH zuddhyati?, yathA bhaNitaM dhutarajasAM zAsane tathA zuddhyati, kathaM punaH zudhyati ata Aha-uddhRtasarvazalyo jIvaH zuddhyati dhutakleza iti, tasmAdyadyapi kathamapi kiJcidakArya kRtaM tathA'pyAlocayitavyam / kathaM punastatkRtaM bhavatItyata Aha-'sahasA' apratarkitameva prANivadhAdikamakArya yadi kRtaM tatastasmAtpratikramitavyamityetat dvitIyagAthAyAM vakSyate, ajJAnena ca kRtaM na tatra prANI jJAto vyApAditazca, bhItena-AtmabhayAt mA bhUdayaM mAM mArayiSyatItyataH prANavyaparopaNaM yadi kRtaM, preritena vA pareNa yadi kRtaM, vyasanena vA ApadA yadi kRtaM AtaGkena vAjvarAdyupasargeNa yadi kRtaM mUDhena vA-rAgadveSairyatkRtaM kiJcidakArya tataH yatkiJcitkRtamakArya tatpunaH 'nahu' naiva samAcarituM labbhA-upalabhyeta yathA tathA pratikramitavyaM, etaduktaM bhavati-kiJcidakArya kRtvA punaryathA naiva kriyate tathA tasya pratikramitavyaM, na punastadakArya hRdayena voDhavyaM, sarvamAlocayitavyamityarthaH / kathaM punastadAlocayitavyamityata Aha-tasya ca sAdhoryatprAyazcittaM mArgavido gurava upadizanti tatprAyazcittaM 'tathA' tenaiva vidhinA''caritavyaM, katham ?, anavasthA SCRECROSAUGRESSIOSAROSARE* dain Education International For Personal & Private Use Only Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RS S RSSROSAROSARORDCROR || prasaGgabhItena satA''locayitavyam , anavasthA nAma yadyakAryasamAcaraNAtprAyazcittaM na dIyate kriyate vA tato'nyo'pi evameva samAcarati yadata prANivyaparopaNAdI na kizcitprAyazcittaM bhavati tatazca samAcaraNe na kazciddoSa iti, evamanavasthAprasaGgabhItena sAdhunA prAyazcittaM samAcaritavyamiti / itazcAlocayitavyam-na tatkaroti duHkhaM zastraM nApi virSa nApi 'duSprayuktaH' duHsAdhito vetAlaH yantraM vA duSprayuktaM sarpo vA kruddhaH pramAdinaH puruSasya duHkhaM karoti yatkaroti bhAvazalyamanuddhatam 'uttamArthakAle' anazanakAle, kiM karotItyata Aha-'durlabhabodhikatvaM anantasaMsAritvaM ceti, etanmahAduHkhaM karoti bhAvazalyaM anuvRtaM, zastrAdiduHkhAni punarekabhava eva bhavanti, ataH saMyatena sarvamAlocayitavyam / to uddharaMti gAravarahitA mUlaM puNanbhavalayANaM / micchAdasaNasallaM mAyAsallaM niyANaM ca // 805 // uddhariyasabasallo AloiyaniMdio gurusagAse / hoi atiregalahuo ohariyabharo va bhAravaho // 806 // uddhariyasabasallo bhattaparinnAeN dhnniymaautto| maraNArAhaNajutto caMdagavejhaM samANei // 807 // ArAhaNAi jutto samma kAUNa suvihio kAlaM / ukkosaM tinni bhave gaMtUNa labheja nivANaM // 808 // | tata evamAlocya gAravarahitA munayaH 'uddharanti' utpATayanti mUlaM punarbhavalatAnAM yena mithyAdarzanazalyaM mAyAzalyaM nidAnazalyaM coddharantIti / sugamA, navaram-atirekam-atyartha laghurbhavati, 'oharitabhAro' uttAritabhAraH 'bhAravahaH' gardabhAdiH sa yathA laghurbhavati evamAlocite sati karmalaghutvaM bhavatIti / yazcaivaMvidhaH sa uddhRtasarvazalyaH 'bhattapariNAe' bhaktapratyAkhyAne 'dhanikam' atyartham 'AyuktaH' prayatnaparo maraNArAdhanayuktaH, sa evaMvidhazcandrakavedhaM 'samAnayati' karo HARGAASIRISHA dain Education international For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAraH zrIogha tItyarthaH / atra ca kathAnakaM rAdhAvedhe aavshykaadvseymiti| kiJca-ArAdhanayA yuktaH prayatnaparaH samyak kRtvA suvi-18 vizuddhiguniyuktiH hitaH kAlaM punazca 'utkRSTataH' atizayena samyagArAdhanAM kRtvA trIn bhavAn gatvA 'nirvANaM' mokSamavazyaM prApnotIti, laNAH ni. droNIyA etaduktaM bhavati-yadi paramasamAdhAnena samyak kAlaM karoti tatastRtIye bhave'vazyaM siddhyatIti / Aha paraH-utkRSTato'STabha- 805-808 vRttiH 4 vAbhyantare sAmAyikaM prApya niyamAtsiddhyatIti, jaghanyataH punarekasminneva bhave sAmAyikaM prApya sivyatItyuktaM granthAntare, tatazca yaduktaM trIn bhavAnatItya siddhyatIti tadetannApyutkRSTaM nApi jaghanyaM tatazca virodha iti, ucyate, anAlIDhasiddhAnta | ni. 809 // 227 // sadbhAvena yatkiJciducyate, yattaduktaM jaghanyata ekenaiva bhavena siddhyatIti tadvajrarSabhanArAcasaMhananamaGgIkRtyokaM, etacca chevaTTikAsaMhananamaGgIkRtyocyate, chevaTTikAsaMhanano hi yadyatizayenArAdhanaM karoti tatastRtIye bhave mokSaM prApnoti, utkRSTa (812) zabdazcAtrAtizayArthe draSTavyo na tu bhavamaGgIkRtya, bhavAGgIkaraNe punaraSTabhirevotkRSTato bhave chevaTTikAsaMhanano siddhyatIti / / esA sAmAyArI kahiyA bhe dhIrapurisapannattA / saMjamatavaDagANaM niggaMthANaM maharisINaM // 809 // evaM sAmAyAriM jujaMtA crnnkrnnmaauttaa| sAha khavaMti kammaM aNegabhavasaMciyamaNaMtaM // 810 // esA aNuggahatthA phuDaviyaDavisuddhavaMjaNAinnA / ikkArasahiM saehiM eguNavannehiM sammattA // 811 // sugmaaH|| C 217 // // iti zrImadroNAcAryaviracitA zrIoghaniyuktiTIkA mUlasUtrAlaGkRtA smaaptaa|| ||shriirsu Jain Education r ational For Personal & Private Use Only nelibrary.org