________________
(૯૬)
પણ સમયમાં જન્મનારાં અને મરનારાં તમામ શરીરોનો હું સાક્ષી છું. આ છે પારમાર્થિક વિચારણા. સાક્ષી એટલે શું? હું સાક્ષી “સમય” કે ‘કાળા’નો, તેથી કાળ” યમરાજનો પણ હું સાક્ષી છું. માટે “આયુષ્યથી મુક્ત હું મને આયુ કે ઉમર કેવી? તે તો શરીરની છે. તો પછી વર્ષગાંઠ કેવી! તે તો આરોપની છે. તો પછી સંતો, મહંતો, ધર્મધુરંધરોનો પણ જન્મદિવસ, પુણ્યતિથિ ઉજવાય છે, ઉત્સવ મનાવાય છે તે શું? અરે ભાઈ! આ તો આરોપના, પડછાયાના, શરીરની ભ્રાંતિના ઉત્સવોને ભ્રાંતિમાં જ સાચા માની ભ્રમણામાં બધું ઉજવાય છે અને અજાણ્યે જ જન્મ મૃત્યુના પરિભ્રમણને આવકારાય છે. મુમુક્ષુએ, વિચારકે વિચારવું કે હું તો કાળનો સાક્ષી, તો નથી મારે આયુ કે ઉમર, તો કેવી મારી પુણ્યતિથિ કે ક્યાં રહી કોઈ પાપી તિથિ? અરે! શરીરમાત્ર છે અતિથિ ધરતી પર. તિથિ, અતિથિ નિર્ભર છે કાળ પર! હું તો કાળનો પણ કાળ. તેથી નથી કાળ સાચો. અરે, નથી મારે યુવાની કે વૃદ્ધત્વ. હું અજન્મા નિત્ય શાશ્વત છું.
સાક્ષીનું જે “સાક્ય છે તે કદી સત્ય નહોતું નથી અને નહીં રહે, તો પછી શરીરસાશ્ય જ ખોટું છે તો તેની આવવાની તિથિ ક્યાંથી સાચી હોય? અને જવાની પણ સત્ય નથી. અરે ભ્રાંતિમાં વળી પૂણ્યતિથિ કેવી? અને અપુણ્ય કેવી? હું તો પાપ-પુણ્ય, સુખ-દુ:ખ, આદિ-અંતનો સાક્ષી છું તેટલું જ નહીં પણ અતિથિ થઇ શરીરમાં રહેલા જીવનો પણ સાક્ષી હું જગતનો પણ સાક્ષી અને જગતí ઇશ્વરનો પણ સાક્ષી છું. માટે જ જીવ, mત, ઈશ્વર મારા માટે સાક્ય છે, સત્ કદી નહીં હું ભિન્ન છું ત્રણેથી, માટે જ અધિષ્ઠાન છું જીવ, જગતુ અને ઈશ્વરનું સાક્ષી...હું માત્ર કાળનો જ સાક્ષી નથી, પણ દેશનો પણ સાક્ષી છું, અર્થાત્ “આઈ એમ વિટનેસ ઓફ ટાઈમ ઍન્ડ સ્પેસ.” તેથી દેશથી મુક્ત હું અર્થાત્ એક સ્થળે દેશમાં સ્પેસમાં હું જન્મ્યો નથી; શરીર જન્મેલું છે. ઘરના ખૂણામાં કે દવાખાનાના ઑપરેશન થિયેટરમાં - અરે, સુવાવડખાતામાં જે જીવનું ખાતું ખૂલેલું તે નથી જીવ હું, નથી શરીર હું નથી તે જન્મનું સ્થળ છે છતાં બધે જ ફોર્મ ભરવા માટે પ્રશ્નો હોય છે કે “પ્લેસ ઓફ બર્થ - જન્મસ્થળ અને બીજા કોલમમાં પ્રશ્ન હોય બર્થ ડેઇટ’ - ‘જન્મ-તારીખ હવે હું કેમ સમજાવું કે નથી મારે જન્મ, કારણ, હું કાળનો સાક્ષી છું; નથી મારે જન્મસ્થળ, કારણ, હું દેશનો સાક્ષી
