Book Title: Kappasuttam Vhas Vises Chunni Sahiyam Part 01
Author(s): Bhadrabahuswami, Sanghdasgani Kshamashraman, 
Publisher: Shubhabhilasha Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/007786/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siribhaddabAhasAminibaddhaM kppstt| (bhaas-visescunnnnishiyN)| Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // kappasuttaM // (bhAsa-visesacuNNisahiyaM) (paDhamo bhAgo) (paDhamo uddeso) zrutabhavana saMzodhana kendra puNe Page #3 -------------------------------------------------------------------------- Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhadrabAhusvAminibaddhaM // klpsuutrm|| (bhASya-vizeSacUrNisahitam) (prathamo bhAgaH) (prathama uddezakaH) zrutabhavanasaMzodhanakendram Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanAma - kappasuttaM - (bhAsavisesacuNNisahiyaM) - 1 kalpasUtram - (bhASyavizeSacUrNi sahitam) - 1 - A.zrIbhadrabAhasvAmI - zrIsaMghadAsagaNikSamAzramaNa mUlakartA bhASyakartA cUrNikartA viSaya sampAdaka - ajJAta - Agama/chedasUtra/AcAra munivairAgyarativijayagaNI, zrI rUpendrakumAra pgaariyaa| - zubhAbhilASA (rilijIyasa) TrasTa - 80+ 422 = 502 prathama, vi.saM.2072, I.2016 prakAzaka patra Avatti mUlya svAmitva - 600 ru. - shrmnnsNsthaadhiinshubhaabhilaassaavishvstdhaarmiksNsthaanm| prAptisthala ahamadAbAda : zrutabhavana saMzodhana kendra 47/48, acala phArma, Agama maMdira se Age, saccAI mAtA maMdira ke pAsa, kAtraja, puNe-411046 Mo.7744005728 (9-00am to5-00pm) www.shrutbhavan.org, Email : shrutbhavan@gmail.com : zrutabhavana (ahamadAbAda zAkhA) C/o. zrI umaMgabhAI zAha, bI-424, tIrtharAja kaoNmpleksa, vI.esa.haoNspiTala ke sAmane mAdalapura, ahamadAbAda. mo.09825128486 zrI gauravabhAI zAha sI/111, jaina epArTameMTa, 60 phITa roDa, devacaMda nagara roDa, bhAyaMdara (vesTa) muMbaI-401101. mo.09833139883 muMbaI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya 52mAtmA zrI mahAvIra deve jagatane be aNamola bheTa ApI che - ahiMsA ane anekAMta. ahiMsA ane anekAMtanA sahAre AtmadhyAnanI sAdhanA' bhagavAnanA upadezanuM keMdrabiMdu che. bhagavAnano A upadeza Agama ane zAstronA mAdhyamathI pravAhita thayo che. Agama ane zAstro jainadharmanI mAtra dharoha2 ja nathI paraMtu aNamola virAsata paNa che. 52mAtmAnA nirvANanA eka hajAra varSa pachI Agama ane zAstro lakhAyA. zaruAtamAM tADapatro upara ane tyAra pachI kAgaLa upara zAsro lakhavAmAM AvatA hatA. Aje ApaNI pAse 35000 zAstronI hAthathI lakhelI daza lAkha hastaprato che. mudraNa yuga zaru thayA pachI Agama ane zAstro chapAvA lAgyA. lekhana ane mudraNa karatI vakhate Agama ane zAstromAM mAnava sahaja svabhAvavaza bhUlo thai che. Aje ghaNA zAstro mudrita rUpe maLe che jenuM saMzodhana Aje paNa bAkI che, je mAtra prAcIna tADapatra upara lakhelI hastapratonA AdhAre thai zake che. zrutabhavananuM lakSya AnA mukhya AdhAre saMzodhana kArya ka2vAnuM che. saMzodhana kArya ka2vA mATe amArI saMcAlana samitie vizeSajJa paMDitonI nimaNUka karI che jeo TrenIMga meLavIne pU. munizrI vairAgyarati vi. gaNivaranA mArgadarzana pramANe A kAryamAM saMlagna che. A kAmamAM aneka samudAyonA vizeSajJa AcAryabhagavaMtonuM mArgadarzana ane sahAya maLI rahI che. kAryanI vizALatA, mahattA ane upayogitA jotA AgAmi samayamAM paMDitonI saMkhyA vadhAravAno irAdo che. AnI sAthe bIjuM paNa Ayojana che, Aja sudhI je zAstra mudrita rUpamAM upalabdha nathI tenuM saMzodhana karIne prakAzita ka2vA. A zAstrone be vibhAgamAM vaheMcI zakAya che. 1) sAdhu upayogI 2) gRhastha upayogI. gRhastha upayogI zAstrono saraLa sArAMza ka2Ine aMgrejI, hindI, ane gujarAtI bhASAmAM prastuta ka2vAmAM Avaze. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bRhatkalpasUtra' nAmanA AgamanI vizeSacUrNi nAmanI vyAkhyA zrI saMghanA caraNomAM samarpita ka2tA ame AnaMda anubhavIe chIe. vizeSacUrNi lagabhaga 1300 thI vadhu varasa prAcIna che ane Aja sudhI apragaTa che. cUrNigraMtha AgamapaMcAMgImAM sthAna dharAve che. badhuM maLIne 20 jeTalAM ja cUrNi graMtho che. temAM kalpasUtra 52 be cUrNio che. temAMthI eka vizeSacUrNi ahIM prastuta che. prAjJavarya zrI rUpendrakumA2jI pagAriyAe khUba jahemata laine vizeSacUrNi livyaMtara karIne Adarzaprata taiyA2 karI hatI. teno AdhAra laine vividha prato sAthe meLavIne pUjya gurudeva muniprava2zrI vairAgyarativijayajI gaNivare zrutabhavana saMzodhana keMdranA sahakarmionI sahAyathI saMpAdana taiyAra karyuM che. eka prAcIna kRtinuM prakAzana karavA dvArA hastapratomAM sacavAyelA zAzvata jJAnane bhaviSyanI peDhI sudhI pahoMcADavAno lAbha amane prApta thayo teno AnaMda che. kalpasUtra e chedasUtra che. zAstromAM varNavelA yogavAhI AcArya bhagavaMtone ja tenA paThana-pAThanano adhikAra che. A maryAdAne khyAlamAM rAkhIne ja adhikArI mahAtmA temAM praveza kare tevI namra prArthanA che. A graMthanA prakAzanano lAbha pa.pU.prazAMtamUrti AcArya bhagavaMta zrImad vijaya rAjendrasUrIzvarajI mahArAjA tathA paMnyAsapravara dharmayazavijayajI mahArAja sAhebanI pAvana preraNAthI zrI pArzvabhakti zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha pAMDuraMgavADI, DoMbIvalI (IsTa), thANA. e lIdho che. temanI zrutabhaktinI hradayapUrvaka anumodanA. zrutabhavanamAM kAryarata saMpAdakagaNa temaja zrutabhavana saMzodhana keMdranI tamAma pravRttinAM mukhya AdhArastaMbha mAMgaroLa (gujarAta) nivAsI mAtuzrI caMdrakalAbena suMdaralAla zeTha parivAra temaja sahu lAbhArthIo pratye AbhAranI lAgaNI vyakta karU chuM. ( 6 ) bharata zAha (mAnada adhyakSa) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutapremI pa.pU.prazAMtamUrti AcArya bhagavaMta zrImad vijaya rAjendrasUrIzvarajI mahArAjA tathA paMnyAsapravara zrI dharmayazavijayajI gaNiva2nI pAvana preraNAthI zrI pArzvabhakti zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha pAMDuraMgavADI, DoMbIvalI (IsTa), thANA. (jJAnadravyamAMthI) 6) Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jassa udAraM cittaM, abbhujjai Niccameva prkjje| vibuhajaNamANaNijjo, jo puNa saMsodhaNe rtto|| jo suyarayaNaNihANo, muNicaMdo NAma suurivrpvro| esA visesacuNNI, samappiA tassa krkmle|| Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAdakIyam bRhatkalpasUtra paricaya kalpavizeSacUrNi paricaya pagayaM mAsakappapagayaM vagaDApagayaM kappavisesacuNNie aNukkamo paDhamo bhAgo racchAmuhAvaNapagayaM avaMguyaduvAruvassayapagayaM ghaDimattayapa yaM cilimilipagayaM dagatIrapagayaM citta kampayaM sAgArikanissApagayaM sAgAriyauvassayapagayaM paDibaddhasejjApagayaM gAhAvaikulamajjhavAsapagayaM viosamaNapagayaM cArapayaM verajjaviruddharajjapagayaM avaggahapagayaM munivairAgyarativijayagaNI DaoN. mohanalAla mehatA paM. rUpeMdrakumAra pagAriyA paDhamo uddeso (1-422) bhAsagAhA 1086-2124 2125-2294 2295-2325 2326-2361 2362-2370 2371-2382 2383-2425 2426-2433 2434-2448 2449-2582 2583-2628 2629-2675 2676-2731 2732-2758 2759-2791 2792-2835 pattaMko 1-203 204 - 231 232-237 238-244 245 - 246 247-249 250 - 259 260-261 262-264 265-286 287-295 296- 305 306-315 316-321 322-328 329-337 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338-364 2836-2968 2969-3000 365-371 3001-3037 rAIbhattapagayaM vatthapagayaM hariyAhaDiyApagayaM addhANapagayaM saMkhaDipagayaM viyArabhUmi-vihArabhUmipagayaM ajjakhettapagayaM 3038-3138 3139-3206 372-377 378-395 396-406 407-413 414-422 3207-3239 3240-3289 (10) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAdakIyam kRtiparicaya: viditamevaitad viduSAM yannavamAt pratyAkhyAnapravAdapUrvAt SaT chedasUtrANi caturdazapUrvadharaiH zrImad bhadrabAhusvAmipAdainiDhU~DhAni iti| teSu bRhatkalpetyaparanAma klpsuutrmnytmt| / prAyazcittaviSayakasyAsya sUtrasya catvAri vyAkhyAnAni uplbhynte| prathamaM niyuktirUpam, dvitIyaM bhASyarUpam, tRtIyaM cUrNirUpam, caturthaM ca vRttiruupm| tatra niyukterracanA caturdazapUrvadharaiH sUtrakAraiH zrImadbhiH bhadrabAhasvAmibhiH kRteti paramparAgataM zIlAGkAcAryAdisamarthitaM mtm| AgamaprabhAkaramunivaryazrI puNyavijayAnAM matena tu niyuktikRto bhadrabAhusvAminaH sUtrakRto bhinnA dvitiiyshtkvrtinH| sampAdanaviSayaH kalpasUtrasya dvau bhASyau, dve cUrNI coplbhynte| prAcInaM niyuktisahitaM sAdhikaSaTasahasrazlokapramitaM lghubhaassym| dvitIyaM tu svatantram arvAcInam 7676(SaTsaptatyadhikaSaTsaptatizata)gAthApramANam bRhadbhASyamiti prsiddhm| bRhadbhASyasya racanA cUrNidvayaracanAnantaraM jaateti| cUrNiriti AgamAnAM gadyarUpaH prathamo vyAkhyAprakAraH saMskRtaprAkRtabhASAnibaddha iti| aMzavyAkhyAnarUpatvena cAsya cUrNiriti sajJeti vdnti| niyuktibhASyayoH padyazailI vihAyaidamprAthamyena gadyarUpA vyAkhyAnazailI cUrNau dRshyte| prAcInasya laghubhASyasyopari dve cUrNI vrtete| prAcInA cUrNiH kevalaM cUrNinAmnA prasiddhA anyA ca bhedopadarzanArthaM vizeSacUrNiriti nAmnA prsiddhaa| saiSA prAcInamahattarAcAryaviracitA vizeSacUrNiratra smpaadyissitaa| sampAdanaprayojanam bRhatkalpalaghubhASyasya prAcInatamAni trINi vyAkhyAnAni vidynte| cUrNiH, vizeSacarNiH, bRhadbhASyaM c| etattrayamapi adyAvadhi aprakAzitaM vartata ityato vizeSacUrNiH smpaadyte| cUrNeH sampAdanaM 1. etena itaH pUrvamasmatsampAdite pustake niyuktiracanAsamayaH saptamamaSTamaM vA zatakamiti likhitaM tadanavadhAnavazAditi jnyeym| tadarthaM kssntvyo'yNjnH| 2. aprakaTametaccAlpenaiva kAlena prkaashyissyte| Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyAcAryazrI zIlacandrasUrivarAH kurvanti, bRhadbhASyaM ca alpenaiva kAlena prkaashyissyte| paramapUjyapravartakazrIcaturavijayamunivarapravarazrIpuNyavijayaiH pUjyAcAryazrImalayagirisUribhiH ArabdhA pUjyAcAryazrI-kSemakIrtisUriprapUritA vyAkhyA sampAdya prkaashitaa| tatra ca TIppaNyAM cUrNervizeSacUrNezca pATho'pi tatra tatra nystH| vRttireSA sphuTA pratyekapadavyAkhyAnarUpA ca bRhatkalpabhASyAvabodhe sAdhakatamA caasti| adhunA tu sarvatra vRttirevaiSA vaacnaadaavupyujyte| ataH paThanapAThanavAcanAdau yadyapi cUrNeH, vizeSacUrNeH, bRhadbhASyasya copayogo nAsti tathApi cUrNisAhityasya viziSTA saMskRta-prAkRtavimizritA bhASA api bhASAzAstrIyAdhyayanArthaM samAjazAstrAdhyayanArthaM copayuktatamA vartata ityato'pi smpaadnmaavshykm| sampAdanasAmagrI___ vizeSacUrNeH sampAdane paJca hastaprataya upayuktAH snti| sarvAH pratayaH kargajasya snti| sampAdanaM pradhAnatayA a-ba-saJjJakapratadvayamupayujya kRtmsti| sarvAsAM pratInAM sajJA-paricayo'tra dtto'sti| sarvAsAM pratInAM mRdupratayaH(softcopies) prAptA atasteSAmAkArAdiviSaye'trollekho naasti| sarvAsAM lipi devanAgarI evAsti ataH tasyollekhaH sarvatra kRto naasti| hastapratInAM paricayaH a-sajJikAyAH praterbahiraGgaparicaya:___ pratireSA aNahilapurapattananagarasthahemacandrAcAryajainajJAnamandirahastapratabhANDAgArataH praaptaa| tatra sUcipatre tasyAH kramAGkaH -10040 asti|(paakaahem) asyAM pratau dvApaJcAzadadhikazatapatrANi (folios) vrtnte| pratipatrasya pratyekasmin pRSThe paJcadaza paGktayaH, pratipaktau SaDazIti akSarANi snti| pratireSA pUrNAsti tathA sthitiH zreSThA suvAcyA caasti| lekhanaM shuddhmsti| maGgalavAkyam- OM namaH srvjnyaay|| antapuSpikA- zubhaM bhvtu|| mNglmstu|| srvsaadhuunaaN||ch||ch||ch||ch|| lekhakalekhanakAlayonirdezo naasti| sAmAnyato yA paddhatirupayujyate patrakramAGkasya saivaatropaayojitaasti| patrasya babhAge ubhayato dakSiNavAmabhAge'nukrameNa UrdhvAdhobhAge patrakramAko dtto'sti| tathA dakSiNoddhe bhAge pratipatraM vishe|klpaacuu| iti sakSepato nAmollekho'sti kRteH| 1. sampAdane'tra sampAdakIye ca yatra malayagirIyavRtterullekho vartate tatra sarvatra pUjyAcAryazrImalayagirisUribhirArabdhA pUjyAcAryazrIkSemakIrtisUriprapUritA vyAkhyA jnyeyaa| (12) Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a-sajJikAyAH praterantaraGgaparicaya: kasyacidviSayasya samAptau prakaraNasyAnte'pi ||ch|| iti likhitmsti| vAkyAnte daNDaH, gAthAyAH sUtrasya vA pratIkasyobhayataH pArzve daNDadvayaM dattamasti srvtr| yathA- ||tesu gaahaa|| avagrahacihnasyopayogaH kRto'sti prtau| lekhakenottamatayA likhitAsti pUrNA zuddhA cAsti prtiH| lekhakaH prAkRtavidastIti prtibhaati| pratyekasmin pRSThe catuSkoNAkArA madhyaphullikA vrtte| pratireSA saMzodhitA vrtte| a-sajJikAyAM pratau prayuktA saMzodhanapaddhatiH yatra nyUnamAtraM parivartanaM kartavyamasti tatra tasyaivAkSarasya zabdasya vopari parivartanaM kriyte| yathAdvitIye patre babhAge sptmpngktau| ___ kutracidyatrAzuddhaH pATho vartate tatra pAThasyaivopari x etaccidraM diiyte| tathA patrasya dakSiNe vAme vA bhAge zuddhaH pATho nysyte| yathA-- dvitIye patre babhAge sssstthpngktau| ___ yatra pUrNA pakirdAtavyAsti tadA paGkteH ubhayataH pArzve x cihnasyAsyopayogaH kriyate paGktikramAGkazca likhyte| yathA-- aSTame patre babhAge cturthpngktau| ba-sajJikAyAH praterbahiraGgaparicayaH eSA pratirapi aNahilapurapattanasthahemacandrAcAryajainajJAnamandirahastapratabhANDAgArato lbdhaa| tatra sUcipatre tasyAH kramAGkaH DA.172/6768 asti| tasyA ekonanavatiH patrANi snti| eSA pratirnAsti pUrNA sthitirapyasyA mdhymaasti| pratipRSThaM SoDaza paGktayassanti pratipaGkti ekasaptatirakSarANi c| pratiH zuddhA suvAcyA caasti| puSpikAmaGgalavAkyam- OM namaH srvjnyaay|| itysti| antapuSpikA na praapyte| lekhakalekhanakAlayornirdezo naasti| patrAGkapaddhatiraprateH sdRshyevaasti| prathame patre vizeSa kalpa cUrNi iti granthanAmollekho'sti anyatrollekho naasti| ba-sajJikAyAH praterantaraGgaparicayaH prakaraNAnte vA kazcidviSayasya vivaraNAnte ||ch|| cihnmetddiiyte| gAthApratIkasyAnte daNDadvayaM diiyte| skhalitAkSarANAmullekhaH - cihnasyAsya nirdezaM kRtvA patrasya dakSiNe vAme vA bhAge kriyte| ka-sajJikAyAH praterbahiraGgaparicayaH eSA pratiH punnypttnsthbhaannddaarkrpraacyvidyaasNshodhnkendriiybhaannddaagaaraallbdhaa| tasyAH (13) Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUcipatre kramAGkaH -282.190/1873,74 asti| asmin pratau dvyazItyadhikadvizatAni patrANi snti| pratyekasmin pRSThe daza pngktyssnti| pratyekasyAM paGktau saptacatvAriMzad akSarANi snti| puSpikAmaGgalavAkyam-- OM namo sarvajJAya // tathA antapuSpikA-- shriirstu|| klyaannmstu|| lekhakalekhanakAlayornirdezo naasti| patrAGkaH patrasya dakSiNe bhAge datto'sti / ka-saJjJikAyAH praterantaraGgaparicayaH sAmAnyato vAkyAnte gAthApratIkasyAnte ca daNDadvayasyopayogaH kRto'sti / prakaraNAnte // // likhitmsti| kvacidavagrahacihnasyopayogo dRzyate / eSA pratiH saMzodhitAsti paraM kiJcidazuddhAsti / ka- pratau prayuktA saMzodhanapaddhatiH asyAM pratau kAkapAdasyopayogaH kriyate pAThasaMzodhanArtham / akSarasya sammArjanArthaM ( to delete ) tasyopari daNDAkArA laghvI rekhA dIyate / Da-saJjJikAyAH praterbahiraGgaparicaya: eSA pratiH puNyapattanasthabhANDArakaraprAcyavidyAsaMzodhanakendrIyabhANDAgArAllabdhA / sUcipatre tasyAH kramAGkaH 134.399/1880-81 asti| tasyAH catustriMzadadhikazatapatrANi santi / pratipatraM saptadazapaGktayaH tathA pratipaGkti catuSpaJcAzad akSarANi santi / sthitirasyA mdhymaasti| puSpikAmaGgalavAkyam-- OM namaH sarvajJAya / antapuSpikA naasti| lekhakalekhanakAlayornirdezo nAsti / granthanAma dattamasti pratipRSTham - kalpa vize cUrNi / iti / Da-saJjJikAyAH praterantaraGgaparicayaH vAkyAnte daNDamekam gAthApratIkAnte daNDadvayasyopayogaH / uddezasamAptau ||ch // likhyate / nUtanoddezakasyArambhe sAmAnyataH -- namo arhadbhyaH likhyate / kvacidavagrahacihnasyopayogo dRzyate / pratiH saMzodhitA nAsti / i-saJjJikAyAH praterbahiraGgaparicayaH- eSA pratiH rAjanagara (ahamadAbAda) stha- lAlabhAI-dalapatabhAI-bhAratIyasaMskRtividyAmandira-hastapratabhANDAgArataH prAptA / sUcipatre tasyAH kramAGkaH 124 asti| tasyAH paJcaSaSThyadhikazatamitAni patrANi santi / pratipatraM trayodazapaGktayaH, pratipaGkti paJcapaJcAzad ( 14 ) Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akSarANi snti| madhyamA sthitirvidyte| lekhakalekhanakAlayornirdezo naasti| granthanAmollekha: sakSepataH-- kalpavi. cUrNi ityupalabhyate prtiptrm| i-sajJikAyAH praterantaraGgaparicayaH prakaraNAnte cha likhyte| patrasya prathamAyAM paGktau vidyamAnA ikArasya mAtrAH suzobhitAH santi srvtr| pratiH saMzodhitA naasti| sampAdanaprakAraH tatra tAvatprathamaM a-ba-sajJakapratyanusAreNa prAjJavaryaiH pagAriyopAdvaiH rUpendramahodayairlipyantaraM kRtm| anayoH pratayormUlAdarzarUpA prti!plbhyte| pratilekhakena AdarzapratiH samyaGnAvagatAto baDhyo'zuddhayo'tra smpraaptaaH| yathA gAhA ityasya sthAne kahA, gAmo ityaadyH| etA azuddhayaH pagAriyAmahodayairvRhatkalpacUrNerAdhAreNa sammArjitAH snti| tadanUpalabdhAnAM sarvAsAM pratInAmAdhAreNa pAThAntarAH snggrhiitaaH| tatra anulekhanIyasambhAvanayA ye pAThAH sphuTarUpeNa pratilekhakapramAdadoSajanyAH pratibhAsitAH tAnavagaNya anye pAThAH TIppaNyAM nystaaH| yathA--3621tamagAthAyAM asui gAhA ityasya sthAne asuie vA iti zuddhaH paatthH| 5117tamagAthAyAM nagara ityasya sthAne ghara iti zuddhaH paatthH| (lA.da. 200) 5165tamagAthAyAM dAanyathalA ityasya sthAne danye'pi tajjAtIyA iti zuddhaH paatthH| (lA.da. 202) 5184tamagAthAyAM gAhA u tattha i ityasya sthAne gAhApacchaddhaM iti zuddhaH paatthH| (lA.da. 203) 5244tamagAthAyAM aNAbhAvito kovitA ityasya sthAne ANAbhaMgANavatthaM iti zuddhaH paatthH| (lA.da. 205) 5248tamagAthAyAM vigAhA ityasya sthAne thI gAhA iti zuddhaH paatthH| (lA.da. 206a) caturthoddezasya aSTAdaze sUtre NiggaMthiNiggaMthIu puvvavaNiyANi ityasya sthAne NiggaMtheNaM NiggaMthAu puvvavaNNiyAu iti zuddhaH paatthH|(laa.d. 209a) cikitsakasampAdane pAThanirdhAraNaprakriyAtyantaM mahattvaM bibharti duSkarA ca vrtte| atyantasAvadhAnena manasA sUkSmaprajJAprayogeNa pAThanirdhAraNaM kartavyaM bhavati sampAdakena, anyathA azuddhapAThapravezAdikA anarthA bhvnti| atra saMzayAspadapAThanirdhAraNArthaM prAdhAnyena ( 15 ) Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyapAdAcAryazrImalayagirisUrikRtavRtterevopayogaH kRtaH, yataH sA eva cUrNarbhASyakArasya ca AzayAnuguNA vrtte| kalpacUrNeH kalpavizeSacUrNezca pAThAH saptatyadhikapratizataM sAmyaM bibhratIti tasya upayogaH pagAriyAmahodayaiH kRta iti tu anupdmevoktm| ___ bRhatkalpamUlasUtrANAM pAThaH muca'- pustakAdhAreNa gRhiitH| bhASyagAthAnAM pATho'pi zrIcaturavijayasampAditamudritapustakAdhAreNa gRhiitH| cUrNikRtA bhASyagAthAnAM yAni pratIkAnyuddhatAni santi tebhyo mudritabhASyapAThAnAM yatra pAThabhedaH dRSTastatra cUrNikRtsammataH pATha aadRtH| ato bhASyapAThasya bhASyagAthAnAmakArAdikramazca bhinno bhvissyti| mudritapAThaH TIppaNyAM nystH| etena pUjyAcAryazrI malayagirisUrerarvAg bhASyapAThaH ka AsIditi jnyaasyte| bhASyaM niyuktimizritaM vrtte| bhASye niyuktigAthA kA ityasya nirNaye dvau AdhArau-cUrNiH, malayagirIyA vRttishc| anyacca bhASyasyAntarikI racanApaddhatiM jJAtvA tadviSaye kazcinnirNayaH kartuM shkyH| tRtIyaM anyAn sandarbhAn dRSTvApi nirNayo bhvitumrhti| yathAtra bhASye dRzyamAnA gAthAH piNDaniryuktau oghaniryuktau AvazyakAdiniryuktau upalabhyante cedatrApi asya niyuktigAthA bhaviSyantItyanumAtuM shkyte| atrAsmAbhiH cUrNikRtA purAtanagAthAtvena ullikhitA AcAryazrImalayagirisUribhizca zabdazo yeSAM ullekhaH kRtaH tAH sarvA api gAthAH niyuktisatkA iti vibhaavitm| bhASyakRtopanyastAH sambandhagAthAH, saGgrahagAthAzca niyuktirUpA anyA vA iti nirNaye kimapi vktumsaamrthymsmaakmiti| kutracid vizeSacUrNI anupalabhyamAnaH pAThaH vRttigatapAThamanusRtya pUritaH sampAditazcA ythaa--2848tmgaathaayaam| sambhAvitAH pAThAH TIppaNyAM 'bhAvyam' padena nirdiSTAH snti| zaGkAspadasya pAThasyAgre praznacihna kRtm| vizeSacUrNikRtA upAtteSu bhASyagAthApratIkeSu mudritabhASyagAthAyAH vAcanAbhedo bahutra dRshyte| sa tathaiva nystH| mucapustake bhASyagAthAsu padacchedaH kRtaH sa evAtrApi aadRtH| kutracit sarvAsvapi pratiSu azuddhaH pATho vidyate tatra pUrvAparAnurodhena saGgataH pATha upnystH| yathA 4388tamagAthAyAM pratiSu 'saMsaio ya' iti pramAdadoSajanyaH pATho vidyate'taH kalpyate mUlAdarzapratiSu etAdRzaH pAThaH syaat| 1.bRhtklpsuutrm| saM.paramapUjyapravartakazrIcaturavijayamunipravarazrIpuNyavijayau pra.jaina AtmAnanda sabhA, bhaavngr| (16) Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatra akArasyAkAreNA'kAreNa vA sandhau satyAmarthasandeho bhavati tatrAvagrahacihnaM nystmsti| yathA bhAsA'samiI 4453 itytr| ____ atrAzuddhatvenopalakSitaH pAThaH sammAya' tatraiva vRttAkAre () koSThake zuddhaH pATho drshitH| yatrApi ca pAThe svalpo'pi sandehaH tatra praznacihnaM kRtm| lipikRto'navadhAnAdinA bhraSTaH pAThaH catuSkoNe [ ] koSThake, punarAvRttazca pAThaH dhanurAkAre { } koSThake nystH| sarvathA sandigdhAH pAThA adhorekhyaangkitaaH| avalokanam kAzcana gAthAH vizeSacUrNikRtA niryuktau gaNitAH, vRttikRtA tu bhASye gnnitaaH| yathA--4151tamA gAthA vizeSacUrNikRtA niryuktau gaNitA, vRttikRtA tu bhASye gnnitaa| evaM 3083tmgaathaapi| sampAdane'smin cUrNikRtAM vivakSaiva prmaanniikRtaa| cUrNikRtsammatabhASyagAthAnAM malayagirisUrivRttisammatabhASyagAthAnAM krame kutracit bhedo dRshyte| yathA- 1361, 1362, 1363 / 1879tamagAthAyAH TIppaNyAM sampAdakaiH kramabhedaH sambhAvitaH so'smatsamIpavartinISu pratiSu noplbhyte| vyAkhyAnapaddhatidRSTyA cUrNettezca mahAn bhedo vrtte| vRttiH pratyekeSAM padAnAM vrtte| cUrNI evaM naasti| cUrNiH sarvAsAM gAthAnAM na bhvti| vyAcikhyAsitAnAM gAthAnAM cUrNikAraH pratIkaM ddaati| bRhatpramANatvAd hastapratau bhASyapATho na vrtte| cUrNikRtA yAsAM gAthAnAM vyAkhyA na kRtA yAsAM vA pratIkAnAM uddhAro na kRtaH tAH gAthAH atra sampAdane caturasre koSTake nystaaH| tena cUrNemUlapATho yathAtatha upalapsyate pAThakAnAM ca saukaryaM bhvissyti| cUrNikarturvyAkhyAzailI api viziSTA vrtte| pUrvaM kvacid asmin granthe granthAntare vA kRtasya vyAkhyAnasyAtrAnusandhAnam IpsitaM bhavati tatra vibhAsAzabdasya prayogaH kriyte| cUrNikRtA bahuSu gAthAsu kevalaM kaNThyA ityevoktm| yatra ca ekAdhikagAthAnAM vyAcikhyAsA tatra gAhAdvayam, gAthAtrayaM vA iti uktm| ata anyAH gAthAzcUrNikRtsamakSamAsanna vA iti nirNayaH kartuM na paaryte| vizeSataH kathAnirUpikAnAM gAthAnAM pratIkAni cUrNau na dRshynte| gAthAyAM cUrNau ca yatra zrutibheda upalabhyate(ya, a, i, ta) tasmin kimapi parivartanaM na kRtm| bhASyasya zrutayo mucAnusAriNyaH snti| cUrNau zrutayo yathAtathameva rkssitaaH| yathA 1787tamAyAM gAthAyAM mudritapustake bhUyA koliga iti yazrutipradhAno gazrutipradhAnazca pATha uplbhyte| cUrNI upalabhyamAneSu gAthApratIkeSu ca bhUtA koliya iti tazrutipradhAno yazrutipradhAnazca pATha uplbhyte| zrutibhedavazAcca bhASyasyAkArAdikramo'pi prabhAvito bhavediti avadheyaM paatthkaiH| (17) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAsAJcit bhASyagAthAnAm ullekhaH cUrNI upalabhyate kintu vartamAnabhASye tA na upalabhyante udAharaNam-2862, 2911 / etAsAM sUciH tRtIye pariziSTe vrtte| vizeSacUrNau pUjyAcAryazrImalayagirisUrivRttau ca kvacit pAThabhedaH kvaciccArthabhedo'pi uplbhyte| arthabhedasya udAharaNAni 1) 2508tamagAthAyAM cUrNI saMdUrepadasya nAidUre ityarthaH kRtaH, vRttikRtA tu sindUradravyam ityarthaH kRtH| 2) cAraprakRte 2735tamagAthAyAM varSArAtrasya cUrNikRtA kRto'rthaH bhAdrapadAzvayunAsau, vRttikRtA kRto'rtho'shvyukkaartikmaasau| evamanyatrApi 2463 ityaadissu| pAThabhedasya udAharaNAni 1) 2036tamagAthAyAM vizeSacUrNau bAhimuvassaya iti bhASyapAThaH, vRttau punaH aNNauvassaya iti paatthH| 2) 2343tamagAthAyAM vizeSacUrNI mottUNa iti pAThaH, vRttau punaH soUNa iti paatthH| atra pAThabhedavazAdarthabhedo bhvti| ___3) evaM 2388tamagAthAyAM vizeSacUrNau daDDhUNa paDi iti pAThaH, vRttau punaH daTThaNa vA iti paatthH| atrApi pAThabhedavazAdarthabhedo bhvti| 4) 3271tamagAthAyAM vizeSacUrNau sikkha iti pAThaH, vRttau punaH dikkha iti paatthH| atrApi pAThabhedavazAdarthabhedo bhvti| 5) 3618tamagAthAyAM vizeSacUrNI aisese iti pAThaH, vRttau punaH visese iti paatthH| prAyazcittabhedasya udAharaNAni 3152tamagAthAyAM vizeSacUrNau caturguru prAyazcittaM pUjyAcAryazrImalayagirisUrivRttau punaH maasguru| evamanyatrApi 4272, 4444, 4563, 4902 ityaadissu| pariziSTAni prathame pariziSTe kalpasUtrasya zabdakozaH navasuttANi (saM. yuvA mahAprajJa) pustakAduddhRtya sNyojitH| dvitIye pariziSTe bhASyagAthAnAmakArAdikramaH prstutH| atra bhASyagAthAnAM pAThaH kramazca vizeSacUrNikRtAM vAcanAnusArI vrtte| mucapustake AcAryazrImalayagirisUrivRttisammataH pATho vartate'taH tatra bhedaH svAbhAvika ev| (18) Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIye pariziSTe yAsAM bhASyagAthAnAm ullekho vizeSacUrNI upalabhyate kintu vartamAnabhASye tAH na upalabhyante tAsAM suucirvrtte| caturthe pariziSTe vizeSacUrNI upalabdhAnAM vizeSanAmnAM vibhAgazaH suucirvrtte| paJcame pariziSTe vizeSacUrNI upalabdhAnAm ekArthakazabdAnAM suucirvrtte| SaSThe pariziSTe vizeSacUrNI upalabdhAnAM vyAkhyAnAM suucirvrtte| saptame pariziSTe vizeSacUrNI upalabdhAnAmavataraNAnAM suucirvrtte| aSTame pariziSTe vizeSacUrNI upalabdhAnAM dezyAdinAmnAM suucirvrtte| navame pariziSTe vizeSacUrNau puraskRtAnAM dRSTAntAnAM suucirvrtte| dazame pariziSTe AcAryazrImalayagirisUrivRttau yatra yatra vizecUrNarullekha upalabhyate tasya suucirvrtte| ekAdaze pariziSTe sampAdane'smin prayuktAnAM saGketAnAM suucirvrtte| dvAdaze pariziSTe sampAdane'smin prayuktAnAM sandarbhagranthAnAM suucirvrtte| kRtajJatAbhivyaktiH __ prastAve'tra paramagurucaraNAnAM paramapUjyapAdAnAmAcAryadevazrImadvijayarAmacandrasUrIzvarANAm, pitRgurudevAnAM paramapUjyamunipravara-zrIsaMvegarativijayAnAm, sarveSAM vidyAgurUNAmanantopakArAn smaran baddhAJjalirAziSo yAcate, bandhumunivarasya zrIprazamarativijayasya paramapUjyasAdhvIvaryAzrIharSarekhAzrIziSyA-sAdhvIzrIjinaratnAzrI-sAdhvIzrImadhurahaMsAzrIsAdhvIzrI-dhanyahaMsAzrINAM zrutabhavanasaMzodhanakendravartinAM kAryasampAdakAnAM ca nirantaraM nirapekSaM ca sAhAyyaM samupadvhate'yaM jnH| __ tadevaM vizeSacUrNiyathAmati sampAdyAtra prastutA viduSAM bodhavRddhyai bodhizuddhyai ca sampadyantAmiti zubhamabhilaSan sampAdane'smin dRzyamAnAH chadmasthasulabhAH kSatayo vidvAMsaH sammAyanti nirdekSyanti ceti nivedaya~zca viramati paramaguruvarAcAryavaryazrImadvijayarAmacandrasUrIzvarANAM vineyAnyatamaH pitRgurumunipravara-zrIsaMvegarativijayAnAmanujasya munipravarazrI-prazamarativijayasya ca satIrthyaH -vairAgyarativijayaH vaikramIye dvAsaptatyadhike dvisahasratame'bde kArtikazuklaikAdazItithau shrutbhvne| (19) Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAdakamaNDalam munizrIvairAgyarativijayagaNI (abhivIkSakaH) rUpendrakumArapagAriyA (sampAdakaH) amita upAdhye (vibhAgapramukhaH) kRSNA mALI (prakalpapramukhaH) zaileza pavAra (sahAyakaH) atula maske (sahAyakaH) vinaya gAyakavADa (sahAyakaH) dineza udAge (sahAyakaH) gaNeza kheDakara (sahAyakaH) bhAlacaMdra roDe (sahAyakaH) bhUpata vaMza (sahAyakaH) vardhamAnajinaratnakozavibhAgaH (sahAyakaH) siddhanAtha gAyakavADa (prabandhanasahAyakaH) akSarAGkanam- akhileza mishraa| Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpasUtra bRhatkalpasUtra kA chedasUtroM meM ati mahattvapUrNa sthAna hai, isameM koI saMdeha nhiiN| anya chedasUtroM kI bhA~ti isameM bhI sAdhuoM ke AcAra-viSayaka vidhi-niSedha, utsarga-apavAda, tapa-prAyazcitta, Adi kA vicAra kiyA gayA hai| isameM chaH uddeza haiM jo sabhI gadya meM haiN| isakA graMthamAna 475 zloka-pramANa hai| prathama uddeza prathama uddeza meM pacAsa sUtra haiN| prathama pAMca sUtra tAlapralaMbaviSayaka haiN| prathama tAla-pralaMbaviSayaka sUtra meM nigraMtha-nigraMthiyoM ke lie tAla evaM pralaMba grahaNa karane kA niSedha kiyA gayA hai| isameM batAyA gayA hai ki nigraMtha-nigraMthiyoM ke lie abhinna arthAt avidArita, Ama arthAt apakva, tAla arthAt tAlaphala tathA pralaMba arthAt mUla kA pratigrahaNa arthAt AdAna, akalpya arthAt niSiddha hai(no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA Ame tAlapalaMbe abhinne paDigAhittae) zramaNa-zramaNiyoM ko akhaMDa evaM apakva tAlaphala tathA tAlamUla grahaNa nahIM karanA caahie| dvitIya sUtra meM batAyA gayA hai ki nigraMtha-nigraMthiyoM ke lie vidArita apakva tAla-pralaMba lenA kalpya arthAt vihita hai| tIsare sUtra meM batAyA hai ki nirgranthoM ke lie pakva tAla-pralaMba, cAhe vidArita ho athavA avidArita, grahaNa karanA kalpya hai| caturtha sUtra meM yaha batAyA hai ki nigraMtha ke lie abhinna-- avidArita pakva tAla-pralaMba grahaNa karanA akalpya hai| paMcama sUtra meM yaha batAyA gayA hai ki nigraMthoM ke lie vidArita pakva tAlapralaMba grahaNa karanA kalpya hai kiMtu jo vidhipUrvaka vidArita kiyA gayA ho vahI, na kI avidhipUrvaka vidArita kiyA huaa| 1. jainasAhitya kA bRhad itihAsa bhAga-2. saptamaprakaraNa bRhatkalpa(patra192) 2. (a) saM.jinendragaNi, harSapuSpAmRta jainagranthamAlA lAkhAbAvala, zAntipurI saurASTra, 1977, ratanalAla dozI, akhila bhAratIya sAdhumArgI jaina saMskRti rakSaka saMgha, sailAnA 1980 / (A) gujarAtI anuvAda sahita-- DaoN. jIvarAja ghelAbhAI dozI, ahamadAbAda, san 1915 / (i) hiMdI anuvAda(amolakaRSikRta) sahita-sukhadevasavAya jvAlAprasAda jauharI, haidarAbAda, vI.saM. 2445 / (I)ajJAta TIkAsahita-samyak jJAna pracAraka maMDala, jodhpur| (u) niyukti laghubhASya tathA malayagiri-kSemakIrtikRta TIkAsahita-- jaina AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara, san 1933-42 / (U) cUrNi, bhASyAvacUri sahita(ghAsIlAlajI kRta) akhila bhAratIya sthAnakavAsI zve. jainazAstroddhAraka samiti, ahamadAbAda, 1969 / 3. hindI evaM gujarAtI anuvAdoM meM isa sUtra kA artha ThIka pratIta nahIM hotaa| ina meM tAla kA artha kelA evaM pralaMba kA arthalambI AkRti vAlA kiyA gayA hai TIkAkAra AcArya kSemakIrti ne mUla zabdoM kA artha isa prakAra kiyA haiM-- no kalpyate-- na yujyate, nigraMthAnAM-- sAdhUnAM, nirgrathInAM-- sAdhvInAM, AmaM-- apakvaM, tala-- vRkSavizeSastatra bhavaM tAlaM-- tAlaphalaM, prakarSeNa lambate iti pralambam-- mUlaM, tAlaM ca pralambaMcatAlapralambaM samAhAra dvandvaH, abhinnaM dravyato avidAritaMbhAvato'vyapagatajIvaM, prtigrhiituN--aadaatumityrthH| Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAsakalpaviSayaka prathama sUtra meM sAdhuoM ke RtubaddhakAla arthAt hemaMta evaM grISma Rtu ke ATha mahino meM eka sthAna para rahane ke adhikatama samaya kA vidhAna kiyA gayA hai| sAdhuoM ko sarikSepa arthAt saprAcIra evaM abAhirika arthAt prAcIra ke bAhara kI bastI se rahita(prAcIrabahirvartinI gRhapaddhati se rahita) nimnokta solaha prakAra ke sthAnoM meM varSARtu ko chor3akara anya samaya meM eka sAtha eka mAsa se adhika rahanA akalpya hai-- 1. grAma(jahA~ rAjya kI ora se aThAraha prakAra ke kara lie jAte hoN)| 2. nagara(jahA~ aThAraha prakAra ke karoM meM se eka bhI prakAra kA kara na liyA jAtA ho)| 3. kheTa(jisake cAroM ora miTTi kI dIvAra ho)| karbaTa(jahA~ kama loga rahate hoN)| 5. maDaMba(jisake bAda DhAI kosa taka koI gA~va na ho)| pattana(jahA~ saba vastue~ upalabdha hoN)| Akara(jahA~ dhAtu kI khAne hoN)| 8. droNamukha(jahA~ jala aura sthala ko milAne vAlA mArga ho, jahA~ samudrI mAla Akara utaratA ho)| nigama(jahA~ vyApAriyoM ki vasati ho)| 10. rAjadhAnI(jahA~ rAjA ke rahane ke mahala Adi hoN)| 11. Azrama(jahA~ tapasvI Adi rahate hoN)| 12. niveza-- sanniveza(jahA~ sArthavAha Akara utarate hoN)| 13. saMbAdha-- saMbAha(jahA~ kRSaka rahate hoM athavA anya gAMva ke loga apane gAMva se dhana Adi kI rakSA ke nimitta parvata, guphA Adi meM Akara Thahare hue hoN)| 14. ghoSa(jahA~ gAya Adi carAne vAle gUjara loga-- gvAle rahate hoN)| 15. aMzikA(gA~va kA ardha, tRtIya athavA caturtha bhaag)| 16. puTabhedana(jahA~ paragA~va ke vyApArI apanI cIjeM becane Ate hoN)| mAsakalpaviSayaka dvitIya sUtra meM isa bAta kA pratipAdana kiyA gayA hai ki grAma, nagara Adi 1. ina zabdoM kI vyAkhyA ke lie dekhie--bRhatkalpa-laghubhASya, gAthA 1088-1093 / (22) Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadi prAcIra ke bhItara evaM bAhara ina do vibhAgoM meM base hue hoM to RtubaddhakAla meM bhItara evaM bAhara milA kara eka kSetra meM nirgratha eka sAtha do mAsa taka (eka mAsa aMdara evaM eka mAsa bAhara) raha sakate haiN| aMdara rahate samaya bhikSAcaryA Adi aMdara evaM bAhara rahate samaya bhikSAcaryA Adi bAhara hI karanA caahie| nirgrathiyoM ke lie yaha maryAdA dugunI hai| bAhara kI vasati se rahita grAma Adi meM nirgrathiyA~ RtubaddhakAla meM lagAtAra do mAsa taka raha sakatI hai| bAhara kI vasati vAle grAmAdika meM do mahIne bhItara evaM do mahIne bAhara isa prakAra kula cAra mAsa taka eka kSetra meM raha sakatI haiN| bhikSAcaryA Adi ke niyama nirgrathoM ke samAna hi samajhane caahie| vagaDAviSayaka prathama sUtra meM eka parikSepa (prAcIra) evaM eka dvAra vAle grAma Adi meM nirgrathanirgrathiyoM ke eka sAtha(eka hI samaya ) rahane kA niSedha kiyA gayA hai| dvitIya sUtra meM isI bAta kA vizeSa spaSTIkaraNa kiyA gayA hai| aneka parikSepa aneka dvAra vAle grAmAdi meM sAdhu-sAdhviyoM ko eka hI samaya rahanA kalpya hai| ApaNagRhAdisaMbaMdhI sUtroM meM batalAyA gayA hai ki jisa upAzraya ke cAroM ora dukAneM hoM, jo galI ke kinAre para ho, jahA~ tIna, cAra athavA chaH rAste milate hoM; jisake eka ora athavA donoM ora dukAne hoM vahA~ sAdhviyoM ko nahIM rahanA caahie| sAdhu isa prakAra ke sthAnoM meM yatanApUrvaka raha sakate haiN|' apAvRtadvAropAzrayaviSayaka sUtroM meM batalAyA gayA hai ki nigraMthiyoM ko binA daravAje ke khule upAzraya meM nahIM rahanA caahie| dvArayukta upAzraya na milane kI dazA meM apavAdarUpa se paradA lagA rahanA kalpya hai| nirgrathoM ko binA daravAje ke upAzraya meM rahanA kalpya hai| ghaTImAtraprakRta sUtroM meM nirgrathiyoM ke lie ghaTImAtraka (ghar3A)' rakhane evaM usakA upayoga karane kA vidhAna kiyA gayA hai jabaki nirgrathiyoM ke lie ghaTa rakhane evaM usakA upayoga karane kA niSedha kiyA gayA hai| cilimilikAprakRta sUtra meM nirgratha-nirgrathiyoM ko kapar3e kI cilimilikA (paradA) rakhane evaM usakA upayoga karane kI anumati pradAna kI gaI hai| katIraprakRta sUtra meM sUtrakAra ne batalAyA hai ki nirgratha-nirgrathiyoM ko jalAzaya Adi ke samIpa 1. no kappai niggaMthINaM AvaNagihaMsi vA racchAmuhaMsi vA siMghADagaMsi vA caukkaMsi vA caccaraMsi vA aMtarAvaNaMsi vA vtthe| kappaI niggaMthANaM AvaNagihaMsi vA jAva aMtarAvaNaMsi vA vatthae / 2. 'ghaTImAtrakaM' ghaTIsaMsthAnaM mRnmybhaajnvishessm| kSemakIrtikR vRtti, pR. 670 / ( 23 ) Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavA kinAre khaDe rahanA, baiThanA, leTanA, sonA, khAnA-pInA, svAdhyAya-dhyAna-kAyotsarga Adi karanA akalpya hai| citrakarmaviSayaka sUtroM meM batAyA gayA hai ki nigraMtha-nigraMthiyoM ko citrakarmayukta upAzraya meM nahIM rahanA cAhie apitu citrakarmarahita upAzraya meM ThaharanA caahie| sAgarikanizrAviSayaka sUtroM meM batAyA hai ki nigraMthiyoM ko sAgArika- zayyAtara-- vasatipati-- makAnamAlika kI nizrA-- rakSA Adi kI svIkRti ke binA kahIM para bhI nahIM rahanA caahie| unheM sAgArika kI nizrA meM hI rahanA kalpya hai| nigraMtha sAgArika kI nizrA athavA anizrA meM raha sakate haiN| sAgArikopAzrayaprakRta sUtroM meM isa bAta kA vicAra kiyA gayA hai ki nigraMtha-nigraMthiyoM ko sAgArika ke saMbaMdha vAle-- strI-puruSa, dhana-dhAnya Adi se yukta-- upAzraya meM nahIM rahanA caahie| nirgrathoM ko strI-sAgArika ke upAzraya meM rahanA akalpya hai| nigraMthiyoM ko puruSa-sAgArika ke upAzraya meM rahanA akalpya hai| dUsare zabdoM meM nirgrathoM ko puruSa-sAgArika evaM nigraMthiyoM ko strI-sAgArika ke upAzraya meM rahanA kalpya hai| pratibaddhazayyAprakRta sUtroM meM batAyA gayA hai ki jisa upAzraya ke samIpa( saTe hue pratibaddha) gRhastha rahate hoM vahA~ sAdhuoM ko nahIM rahanA cAhie kiMtu sAdhviyA~ raha sakatI haiN| gRhapatikulamadhyavAsaviSayaka sUtroM meM nigraMthoM evaM nigraMthiyoM dono ke lie gRhapatikulamadhyavAsa arthAt gRhastha ke ghara ke bIcobIca hokara jAne-Ane kA kAma paDatA ho vaise sthAna meM rahane kA niSedha kiyA gayA hai| adhikaraNa(athavA prAbhRta athavA vyavazamana) se saMbaMdhita sUtra meM sUtrakAra ne isa bAta kI ora nirdeza kiyA hai ki bhikSu, AcArya, upAdhyAya, bhikSuNI Adi kA eka dUsare se jhagaDA huA ho to paraspara upazama dhAraNa kara kalaha/adhikaraNa/prAbhRta zAMta kara lenA caahie| jo zAMta hotA hai vaha ArAdhaka hai aura jo zAMta nahIM hotA, vaha virAdhaka hai| zramaNadharma kA sAra upazama arthAt zAnti hai-- uvasamasAraM saamnnnnN| cArasaMbaMdhI prathama sUtra meM nigraMtha-nigraMthiyoM ke lie cAturmAsa varSARtu meM eka gA~va se dUsare gA~va jAne kA niSedha kiyA gayA hai yathA dvitIya sUtra meM hemaMta evaM grISmaRtu meM vihAra karane vicarane kA vidhAna kiyA gayA hai| 1. adhikaraNaM kalahaH praabhRtmityeko'rthH| -kSemakIrtikRta vRti, pR.751| vinaya-piTaka meM adhikaraNa kA suMdara vivecana kiyA gayA hai| isake lie jijJAsuoMko usakA cAra adhikaraNavAlA prakaraNa dekhanA caahie| (24) Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAjyaviSayaka sUtra meM nigraMtha-nigraMthiyoM ko viruddha rAjya pratikUla kSetra meM tatkAla-turaMta Ane-jAne kA niSedha kiyA hai| jo nigraMtha-nigraMthi viruddha rAjya meM turaMta AtA-jAtA hai athavA AnejAne vAle kA anumodana karatA hai use caturguru prAyazcitta karanA paDatA hai| avagrahasaMbaMdhI prathama do sUtroM meM yaha batAyA gayA hai ki gRhapati ke yahA~ bhikSAcaryA ke lie gae hue athavA sthaNDilabhUmi-- zauca Adi ke lie jAte hue nigraMtha ko koI vastra, pAtra, kaMbala Adi ke lie upanimaMtrita kare to use vastrAdi upakaraNa lekara apane AcArya ke pAsa upasthita honA cAhie evaM AcArya kI svIkRti prApta hone para hI unheM apane pAsa rakhanA caahie| tRtIya evaM caturtha sUtra meM batAyA gayA hai ki gRhapati ke yahA~ bhikSAcaryA ke lie gaI huI athavA sthaNDilabhUmi Adi ke lie nikalI huI nigraMthI ko koI vastrAdi ke lie upanimaMtrita kare to use vastrAdi grahaNa kara pravartinI ke samakSa upasthita honA cAhie evaM usakI svIkRti lekara hI una upakaraNoM kA upayoga karanA caahie| rAtribhaktaviSayaka prathama sUtra meM sAdhu-sAdhviyoM ke lie rAtri ke samaya athavA vikAla-- asamaya meM AhAra Adi grahaNa karane kA niSedha kiyA gayA hai| dvitIya sUtra meM ApavAdika kAraNoM se pUrvapratilikhita(nirIkSita) vasati, zayyA, saMstAraka Adi ke grahaNa kI chUTa dI gaI hai| rAtrivastrAdigrahaNaprakRta sUtra meM sAdhu-sAdhviyoM ke lie rAta ke samaya athavA vikAla meM vastra, pAtra, kambala, rajoharaNAdika ke grahaNa kA niSedha kiyA gayA hai| hRtAhRtikAprakRtasUtra ke rAtrivastrAdigrahaNaprakRtasUtra apavAda ke rUpa meM hai| isameM yaha batAyA gayA hai ki sAdhu athavA sAdhvI ke vastrAdika cora uThA le gae hoM aura ve vApisa mila gaye hoM to unheM rAtri ke samaya bhI le lenA caahie| una vastroM ko yadi coroM ne pahene hoM, dhoye hoM, raMge hoM, ghoTe hoM; mulAyama kie hoM, dhUpa Adi se sugaMdhita kiye hoM tathApi ve grahaNIya haiN| adhvagamanasUtra meM nigraMtha-nigraMthiyoM ke rAtrigamana athavA vikAla-vihAra kA niSedha kiyA gayA hai| isI prakAra Age ke sUtra meM yaha batAyA gayA hai ki nigraMtha-nigraMthiyoM ko rAtri athavA vikAla ke samaya saMkhaDi meM arthAt dAvata Adi ke avasara para tannimitta kahIM nahIM jAnA caahie| vicArabhUmi evaM vihArabhUmi saMbaMdhI prathama sUtra meM AcArya ne batAyA hai ki nigraMthoM ko rAtri ke samaya vicArabhUmi uccArabhUmi athavA vihArabhUmi-svAdhyAyabhUmi meM akele jAnA akalpya haiN| AvazyakatA hone para unheM apane sAtha anya sAdhu athavA sAdhuoM ko lekara hI bAhara nikalanA caahie| isI prakAra nigraMthiyoM ko bhI rAtri ke samaya akele bAhara nahIM jAnA caahie| AryakSetraviSayaka sUtra meM nigraMtha-nigraMthiyoM ke vihArayogya kSetra kI maryAdA para prakAza DAlA gayA hai| pUrva meM aMgadeza(caMpA) evaM magadhadeza(rAjagRha) taka, dakSiNa meM kauzAMbI taka, pazcima meM sthUNA taka ( 25 ) Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM uttara meM kuNAla taka AryakSetra hai| ataH sAdhu-sAdhviyoM ko isI kSetra meM vicaranA caahie| isase bAhara jAne para jJAna-darzana- cAritra kI hAni hotI hai| jJAna - darzana- caritra kI vRddhi kA nizcaya hone kI avasthA meM AryakSetra se bAhara jAne meM koI hAni nahI haiN| yahA~ taka prathama uddeza kA adhikAra hai| dvitIya uddeza dvitIya uddeza meM pacIsa sUtra haiN| sarvaprathama upAzrayaviSayaka bAraha sUtroM meM AcArya ne batAyA hai ki jisa upAzraya meM zAli, vrIhi, mudga, mASa, tila, kulattha, godhUma, yava, yavayava Adi bikhare paDeM hoM vahA~ nirgratha-nirgrathiyoM ko thoDe samaya ke lie bhI nahIM rahanA caahie| jisa upAzraya meM zAli Adi bikhare hue na hoM kiMtu eka ora Dhera Adi ke rUpa meM paDe hoM vahA~ hemaMta evaM grISmaRtu meM sAdhusAdhviyoM ko rahanA kalpya hai| jisa upAzraya meM zAli Adi eka ora Dhera Adi ke rUpa paDe hue na hoM kiMtu koSThAgAra Adi meM surakSita rUpa se rakhe hue hoM vahA~ sAdhu-sAdhviyoM ko varSARtu meM rahanA kalpya haiN| jahA~ surAvikaTa evaM sauvIravikaTauM kuMbha Adi rakhe hue hoM vahA~ nirgratha-nirgrathiyoM ko thoDe samaya ke lie bhI rahanA akalpya hai| yadi kisI kAraNa se khojane para bhI anya upAzraya upalabdha na ho to eka yA do rAtri ke lie vahA~ rahA jA sakatA hai, isase adhika nhiiN| adhika rahane para cheda athavA parihAra' kA prAyazcitta AtA haiN| isI prakAra zItodakavikaTa kuMbha, uSNodakavikaTa kuMbha, jyoti, dIpaka Adi se yukta upAzraya meM rahanA bhI niSiddha hai| jisa upAzraya meM piMDa, locaka, kSIra, dadhi, navanIta, sarpiSu, taila, phANita, pUpa, zaSkulikA, zikhariNI Adi bikhare paDe hoM vahA~ sAdhu-sAdhviyoM ko rahanA akalpya hai| jahA~ piMDa Adi eka ora rakhe hue hoM vahA~ hemaMta va grISmaRtu meM rahane meM koI harja nahIM evaM jahA~ ye koSThAgAra Adi meM suvyavasthita rUpa meM rakhe hue hoM vahA~ varSARtu meM rahane meM bhI koI bAdhA nhiiN| nirgrathiyoM ko AgamanagRha (pathika Adi ke Agamana ke hetu bane hue), vikRtagRha (anAvRta gRha), vaMzImUla, vRkSamUla athavA abhrAvakAza (AkAza) meM rahanA akalpya hai| nirgratha AgamanagRha Adi meM raha sakate hai| Age ke sUtroM meM batAyA gayA hai ki eka athavA aneka sAgArikoM gRhasthoM ke vasati=upAzraya ke mAlikoM ke yahA~ se sAdhu-sAdhviyoM ko AhArAdi nahIM lenA caahie| yadi aneka sAgArikoM meM se kisI eka ko khAsa sAgarika ke rUpa meM pratiSThita kiyA huA ho to use choDa kara = 1. surAvikaTaM piSTaniSpannam, sauvIravikaTaM tu pissttvrjeguddaadidrvyairnisspnnm|(kssemkiirtikRt vRtti, pR. 952) 2. 'chedo vA, paMcarAtrindivAdiH'parihAro vA' mAsalaghukAdistapovizeSo bhavatIti sUtrArthaH / (kSemakIrtikRta vRtti pR. 952) 3. piNDo nAmayadazanAdikaM 'sampannaM' viziSTAhAraguNayuktaM SaDrasopetamiti yaavt| 'yattu' yat punarazanAdi svabhAvAdeva 'luptam' AhAraguNairanapetaM tad locakaM nAma jAnIhi / (kSemakIrtikRta vRtti, pR. 969 ) ( 26 ) Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeSa ke yahA~ se AhArAdi liyA jA sakatA hai| ghara se bAhara nikAlA huA evaM anya kisI ke AhAra ke sAtha milAyA huA athavA na milAyA huA sAgArika ke ghara kA AhAra arthAt bahiraniSkrAmita (bahiranirhRta) saMsRSTa athavA asaMsRSTa sAgArikapiMDa sAdhu-sAdhviyoM ke lie akalpya hai| hA~, ghara se bAhara nikAlA huA evaM anya kisI ke piMDa ke sAtha milAyA huA sAgArikapiMDa unake lie kalpya hai| jo nirgratha-nirgrathI ghara se bAhara nikAle hue sAgArika ke asaMsRSTa piMDa ko saMsRSTa piMDa karate haiM athavA usake lie sammati pradAna karate haiM ve caturguru prAyazcitta ke bhAgI hote hai|' kisI ke yahA~ se sAgArika ke lie AhArAdi AyA huA ho evaM sAgArika ne use svIkAra kara liyA ho to vaha sAdhu-sAdhviyoM ke lie akalpya hai| yadi sAgArika use asvIkAra kara detA hai to vaha piNDa sAdhu-sAdhviyoM ke lie kalpya hai| sAgArika kI nirhRtikA (dUsare ke yahA~ bhejI huI sAmagrI) dUsare ne svIkAra na kI ho to vaha nirgratha - nirgaMnthiyoM ke lie akalpya hai kiMtu yadi usane svIkAra kara lI ho to kalpya hai|' sAgArika kA aMza arthAt hissA alaga na kiyA ho to dUsare kA aMzikApiMDa bhI zramaNa-zramaNiyoM ke lie akalpya hai| sAgArika kA aMza alaga karane para hI dUsare kA aMza grahaNIya hotA hai| ' sAgArika ke kalAcArya Adi pUjya puruSoM ke lie taiyAra kiyA huA prAtihArika arthAt vApisa lauTAne yogya azanAdi sAgArika svayaM athavA usake parivAra kA koI vyakti sAdhu-sAdhvI ko de to vaha agrahaNIya hai| isI taraha isa prakAra kA azanAdika sAgArika kA pUjya svayaM de taba bhI vaha akalpya hai| aprAtihArika arthAt vApisa na lauTane yogya azanAdi sAgArika athavA usakA parijana de to akalpya hai kiMtu yadi sAgArika kA pUjya svayaM de to kalpya hai| * nirgratha-nirgrathiyoM ko pA~ca prakAra ke vastra dhAraNa karanA kalpya hai-- jAMgika, bhAMgika, sAnaka, potaka, aura tirITapaTTaka zramaNa-zramaNiyoM ko pA~ca prakAra ke rajoharaNa rakhanA kalpya hai-- aurNika, auSTrika, sAnaka, vaccakacippaka aura muNjcippk| 6 1. u. 2, sU. 13-6 / 2.u.2, suu.17-8| 3.u. 2, suu.19| 4. u. 2, sU.20 - 3 / 5. u. 2, sU. 24 ( jaGgamAH trasAH tadavayavaniSpannaM jAgamikam, sUtre prAkRtatvAd makAralopaH, bhaGgA atasI tanmayaM bhAGgikam, sanasUtramayaM sAnakam, potakaM kArpAsikam, tirITaH vRkSavizeSastasya yaH paTTo valkalakSaNastanniSpannaM tirITapaTTakaM nAma pnycmm)| 6. u. 2, sU.25('aurNikaM' UraNikAnAmUrNAbhirnirvRttam, 'auSTrikaM' uSTraromabhirnivRttam, 'sAnakaM' 'sanavRkSavalkAd jAtam, 'vaccakaH' tRNavizeSastasya 'cippakaH' kuTTitaH tvagrUpaH tena niSpannaM vaccakacippakam, 'muJjaH' zarastambastasya cippakAd jAtaM muJjacippakaM nAma pnycmmiti)| ( 27 ) Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya uddeza tRtIya uddeza meM ikatIsa sUtra haiN| upAzraya-pravezasaMbaMdhI prathama sUtra meM batalAyA gayA hai ki nirgrathoM ko nirgrathiyoM ke upAzraya meM baiThanA, sonA, khAnA, pInA, svAdhyAya, dhyAna, kAyotsarga ityAdi kucha bhI nahIM karanA caahie| dvitIya sUtra meM nirgrathiyoM ko nirgrathoM ke upAzraya meM baiThane Adi kA niSedha kiyA hai| carma viSayaka cAra sUtroM meM batAyA gayA hai ki nirgrathiyoM ko romayukta - saloma carma kA baiThane Adi meM upayoga karanA akalpya hai| nirgratha gRhastha dvArA paribhoga kiyA huA-- kAma meM liyA huA saloma carma eka rAta ke lie apane kAma meM le sakatA hai / tadanaMtara use vApisa mAlika ko lauTA denA caahie|' nirgratha-nirgrathiyoM ko kRtsna arthAt varNa- pramANAdi se pratipUrNa carma kA upayoga athavA saMgraha karanA akalpya hai| ve akRtsna carma kA upayoga evaM saMgraha kara sakate haiN| vastraviSayaka sUtroM meM yaha batAyA gayA hai ki nirgratha-nirgrathiyoM ko kRtsna vastra kA saMgraha evaM upayoga karanA akalpya hai| unheM akRtsna vastra kA saMgraha evaM upayoga karanA caahie| isI prakAra sAdhusAdhviyoM ko abhinna arthAt acchinna (binA phAr3A) vastra kAma meM nahIM lenA caahie| nirgrathiyoM ko avagrahAnaMtaka (guhyadezapidhAnaka - kacchA) va avagrahapaTTaka (guhyadezAcchAdaka = paTTA) kA upayoga karanA caahie| trikRtsnaviSayaka sUtra meM batAyA gayA hai ki prathama bAra dIkSA lene vAle sAdhu ko rajoharaNa, gocchaka, pratigraha (pAtra) evaM tIna vastra (jinake Avazyaka upakaraNa bana sakate ho ) lekara pravrajita honA caahie| pUrva-pravrajita sAdhu ko punaH dIkSA grahaNa karate samaya naI upadhi na lete hue apanI purAnI upadhi ke sAtha hI dIkSita honA caahie| catuH kRtsnaviSayaka sUtra meM pahale-pahala dIkSA lene vAlI sAdhvI ke lie cAra pUre vastroM kA vidhAna kiyA gayA hai| zeSa upakaraNa sAdhu ke samAna caahie| samavasaraNasaMbaMdhI sUtra meM graMthakAra ne batAyA hai ki nirgrathoM-nirgrathiyoM ko prathama samavasaraNa arthAt varSAkAla meM vastra grahaNa karanA akalpya hai / dvitIya samavasaraNa arthAt RtubaddhakAla - hemaMtagrISmaRtu meM vastra lene meM koI doSa nhiiN| yathArAtnikavastraparibhAjanaprakRta sUtra meM nirgratha - nirgrathiyoM ko yathAratnAdhika arthAt choTe-baDe kI maryAdA ke anusAra vastra-vibhAjana karane kA Adeza diyA gayA hai| isI prakAra sUtrakA ne yathAratnAdhika zayyA - saMstAraka paribhAjana kA bhI vidhAna kiyA hai evaM batAyA hai ki kRtikarma=vaMdanAdi karma ke viSaya meM bhI yahI niyama lAgU hotA hai| 1. raMga Adi se jisakA AkAra AkarSaka evaM suMdara banAyA gayA hai vaha kRtsra vastra hai| abhinna vastra binA phADe hue pUre vastra ko kahate haiM, cAhe vaha sAdA ho athavA raMgIna / zramaNa zramaNiyo ke lie ina donoM prakAra ke vastroM kA niSedha kiyA hai| ( 28 ) Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtaragRhasthAnAdiprakRta sUtra meM AcArya ne batAyA hai ki nirgratha-nirgrathiyoM ko ghara ke bhItara athavA do gharoM ke bIca meM baiThanA, sonA Adi akalpya hai| koI rogI, vRddha, tapasvI Adi mUrcchita jAye athavA gira paDe to baiThane Adi meM koI doSa nahIM hai| nirgratha-nirgrathiyoM ko aMtaragRha meM cAra-pA~ca gAthAoM kA AkhyAna nahIM karanA caahie| eka gAthA Adi kA AkhyAna khaDe khaDe kiyA jA sakatA hai| zayyA-saMstAkarasaMbaMdhI sUtroM meM batAyA gayA hai ki nirgratha - nirgrathiyoM ko prAtihArika (vApisa dene yogya) upakaraNa mAlika ko sauMpe binA anyatra vihAra nahIM karanA caahie| zayyAtara arthAt makAna-mAlika ke zayyA-saMstAraka ko apane lie jamAye hue rUpa meM na chor3ate hue bikhera ra vyavasthita karane ke bAda hI anyatra vihAra karanA caahie| apane pAsa ke zayyAtara ke zayyA - saMstAraka ko yadi koI curA le jAye to usakI khoja karanI cAhie evaM vApisa milane para zayyAtara ko sauMpa denA caahie| punaH AvazyakatA hone para yAcanA karake usakA upayoga karanA caahie| avagrahaviSayaka sUtroM meM sUtrakAra ne isa bAta para prakAza DAlA hai ki jisa dina koI zrama vasati evaM saMstAraka kA tyAga kareM usI dina dUsare zramaNa vahA~ A jAveM to bhI eka dina taka pahale ke zramaNoM kA avagraha (adhikAra) kAyama rahatA hai| senAprakRta sUtra meM batAyA hai ki grAma, nagara Adi ke bAhara senA kA paDAva paDA ho to nirgrathanirgrathiyoM ko usI dina bhikSAcaryA karake apane sthAna para lauTa AnA caahie| vaisA na karane para prAyazcitta kA bhAgI honA paDatA hai| avagrahapramANaprakRta sUtra meM graMthakAra ne batAyA hai ki nirgratha - nirgrathiyoM ko cAroM ora se savA varga yojana kA avagraha rakha kara grAma, nagara Adi me rahanA kalpya hai| caturtha uddeza caturtha uddeza meM saiMtIsa sUtra haiN| prAraMbhika sUtroM meM AcArya ne batAyA hai ki hastakarma, maithuna evaM rAtribhojana anuddhAtika arthAt guruprAyazcitta ke yogya haiN| duSTa, pramatta evaM anyonyakAraka ke lie pArAMcika prAyazcitta kA vidhAna hai| sAdharmikastainya, anyadhArmikastainya evaM hastAtAla (hastAtADana=muSTi Adi dvArA prahAra) anasvathApya prAyazcitta ke yogya hai| paMDaka, vAtika, evaM klIba pravrajyA ke lie ayogya haiN|' itanA hI nahIM, ye muMDana, zikSA, 1. vinaya-piTaka ke pArAjika prakaraNa meM maithunasevana ke lie pArAjika prAyazcitta kA vidhAna hai| pArAjika kA artha hai bhikSu ko bhikSupana se hamezA ke lie haTA denaa| 2. u.4, sU. 4 ('paNDakaH' napuMsakaH, 'vAtiko' nAma yadA svanimittato'nyathA vA mehanaM kASAyitaM bhavati tadA na zaknoti vedaM dhArayituM yAvanna pratisevA kRtA, 'klIbaH' asamarthaH) / ( 29 ) Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasthApanA, saMbhoga (eka maNDalI meM bhojana), saMvAsa ityAdi ke lie bhI ayogya haiN|' avinIta, vikRtipratibaddha va avyavazamita-prAbhRta (krodhAdi zAMta na karane vAlA) vAcanA-sUtrAdi paDhAne ke lie ayogya haiN| vinIta, vikRtihIna evaM upazAMtakaSAya vAcanA ke lie sarvathA yogya hai| ____duSTa, mUDha, evaM vyudgrAhita (viparIta bodha meM dRDha) duHsaMjJApya haiM arthAt kaThinAI se samajhAne yogya haiN| ye upadeza, pravrajyA Adi ke anadhikArI haiN| aduSTa, amUr3ha, tathA avyudgrAhita upadeza Adi ke adhikArI haiN| nigraMthI glAna rugNa avasthA meM ho evaM kisI kAraNa se apane pitA, bhrAtA, putra Adi kA sahArA lekara uThe-baiThe to use cAturmAsika prAyazcitta guru prAyazcitta kA sevana karanA paDatA hai| isI prakAra rugNa nigraMtha apanI mAtA, bhaginI, putrI Adi kA sahArA le to use bhI cAturmAsika prAyazcitta kA sevana karanA par3atA hai| nigraMtha-nigraMthiyoM kI kAlAtikrAMta evaM kSetrAtikrAMta azanAdi grahaNa karanA akalpya hai| prathama pauruSI (pahara) kA lAyA huA AhAra caturtha pauruSI taka rakhanA akalpya hai| kadAcit anajAna meM isa prakAra kA AhAra raha bhI jAe to use na khuda ko khAnA cAhie, na anya sAdhu ko denA caahie| ekAMta nirdoSa sthAna dekhakara usakI yatanApUrvaka pariSThApanA kara denI cAhie use sAvadhAnI se rakha denA caahie| anyathA cAturmAsika laghu prAyazcitta kA bhAgI honA paDatA hai| isI prakAra kSetra kI maryAdA kA ullaMghana karane para bhI cAturmAsika laghu prAyazcitta kA sevana karanA par3atA hai|" bhikSAcaryA meM anajAne aneSaNIya snigdha azanAdi le liyA gayA ho to use anupasthitizramaNa (anAropitamahAvrata) ko de denA caahie| yadi vaisA zramaNa na ho to usakI nirdoSa bhUmi me pariSThApanA kara denI caahie| kalpasthita arthAt AcelakyAdi dasa prakAra ke kalpa meM sthita zramaNoM ke lie banAyA huA AhAra Adi akalpasthita zramaNoM ke lie kalpya hai, kalpasthita zramaNoM ke lie nhiiN| jo AhAra Adi akalpasthiti zramaNoM ke lie banAyA gayA ho vaha kalpasthiti zramaNoM ke lie akalpya hotA hai kiMtu akalpasthiti zramaNoM ke lie kalpya hotA hai| kalpasthiti kA artha hai paJcayAmadharmapratipanna paMcayAmika evaM akalpasthita kA artha hai cturyaamdhrmprtipnn-caaturyaamik| 4.u.4,suu.14-5| 1. u.4, suu.5-9| 5.u.4, sU.16-7 2. u.4, suu.10-1| 6.u.4,suu.18|| 3. u.4, suu.12-3| 7. u.4, suu.19| (30) Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kisI nigraMtha ko jJAnAdi ke kAraNa anya gaNa meM upasaMpadA lenI ho-- dUsare samudAya ke sAtha vicaranA ho to AcArya, Adi ki anumati lenA anivArya hai| isI prakAra AcArya, upAdhyAya, gaNAvacchedaka Adi ko bhI apane samudAya kI Avazyaka vyavasthA karake hI anya gaNa meM sammilita honA caahie| saMdhyA ke samaya athavA rAta meM koI sAdhu athavA sAdhvI mara jAe to dUsare sAdhuoM athavA sAdhviyoM ko usa mRta zarIra ko rAta bhara ThIka taraha rakhanA caahie| prAtaH kAla gRhastha ke yahA~ se bA~sa Adi lAkara mRtaka ko bA~dha kara jaMgala meM nirdoSa bhUmi dekha kara pratiSThApita kara denA cAhie tyAga denA cAhie evaM bA~sa Adi vApisa gRhasthako sauMpa denA caahie|' ___ bhikSu ne gRhastha ke sAtha adhikaraNa jhagaDA kiyA ho to use zAMta kiye binA bhikSu ko bhikSAcaryA Adi karanA akalpa hai|" parihArakalpa meM sthita bhikSu ko AcArya, upAdhyAya indramaha Adi utsava ke dina vipula bhakta pAnAdi dilA sakate haiN| taduparAMta vaisA nahIM kara skte| jahA~ taka usakI vaiyAvRtya sevA kA prazna hai, kisI bhI prakAra kI sevA kI/karAI jA sakatI hai|' nigraMtha-nigraMthiyoM ko nimnokta pAMca mahAnadiyA~ mahine meM eka se adhika bAra pAra nahIM karanI cAhie-- gaMgA, yamunA, sarayU, kozikA aura mhii| erAvatI Adi chichalI nadiyA~ mahine meM do,tIna bAra pAra kI jA sakatI haiN| ___ sAdhu-sAdhviyoM ko ghAsa ke aise nirdoSa ghara meM jisameM manuSya acchI taraha khar3A nahIM raha sakatA, hemaMta-grISmaRtu meM rahanA varjita hai| yadi isa prakAra ke ghara meM acchI taraha khar3A rahA jA sakatA hai to usameM sAdhu-sAdhvI hemaMta-grISmaRtu meM raha sakate haiN| yadi tRNAdi kA banAyA huA nirdoSa ghara manuSya ke do hAtha se kama u~cA hai to vaha sAdhu-sAdhviyoM ke lie varSARtu meM rahane yogya nahIM hai| yadi isa prakAra kA ghara manuSya ke do hAtha se adhika U~cA hai to usameM sAdhu-sAdhvI varSARtu meM raha sakate haiN| paMcama uddeza paMcama uddeza meM brahmApAya Adi dasa prakAra ke viSayoM se saMbadhita bayAlIsa sUtra haiN| brahmApAya saMbaMdhI prathama cAra sUtroM meM AcArya ne batAyA hai ki yadi koI deva strI kA rUpa banAkara sAdhu kA hAtha pakaDe aura vaha sAdhu usa hastasparza ko sukhajanaka mAne to use abrahma ki prApti hotI hai arthAt vaha 4. u.4, suu.31|| 1.u.4, sU.20-8 2. u.4, suu.29| 3. u.4, suu.30| 5. u.4, sU.32-3(airAvatI nadI kuNAla nagarI ke pAsa hai)| 6. u.4, sU.34-7/ Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maithunapratisevana ke doSa ko prApta hotA hai evaM use cAturmAsika guru prAyazcitta kA bhAgI honA par3atA hai| isI prakAra sAdhvI ke lie bhI uparyukta avasthA meM (puruSa ke hAtha kA sparza hone para) cAturmAsika guru prAyazcitta kA vidhAna hai| adhikaraNaviSayaka sUtra meM yaha batAyA hai ki yadi koI bhikSu kleza ko zAMta kiye binA hI anya gaNa meM jAkara mila jAe evaM usa gaNa ke AcArya ko yaha mAlUma ho jAe ki yaha sAdhu kalaha karake AyA huA hai to use pA~ca rAta-dina kA cheda prAyazcitta denA cAhie tathA apane pAsa rakhakara samajhA-bujhA kara zAMta karake punaH apane gaNa meM bheja denA caahie| saMstRtAsaMstRtanirvicikitsaviSayaka sUtroM meM batAyA gayA hai ki sazakta athavA azakta bhikSa sUrya ke udaya evaM anasta ke prati niHzaMka hokara bhojana karatA ho aura bAda meM mAlUma ho ki sUrya ugA hI nahIM hai athavA asta ho gayA hai evaM aisA mAlUma hote hI bhojana choDa de to usakI rAtribhojana virati akhaMDita rahatI hai| sUryodaya evaM sUryAsta ke prati zaMkAzIla hokara AhAra karane vAle kI rAtribhojana virati khaMDita hotI hai| udgAraprakRta sUtra meM batAyA hai ki nigraMtha-nigraMthiyoM ko DakAra(udgAra) Adi Ane para thUka kara mukha sApha kara lene se rAtribhojana kA doSa nahIM lgtaa| AhAraviSayaka sUtra meM batAyA hai ki AhArAdi grahaNa karate samaya sAdhu-sAdhvI ke pAtra meM dvIMdriyAdika jIva, bIja, raja Adi A paDe to use yatanApUrvaka nikAla kara AhAra ko zuddha karake khAnA caahie| yadi raja Adi AhAra se na nikale sake to vaha AhAra lenevAlA na svayaM khAye, na anya sAdhu-sAdhvI ko khilAye apitu use eMkAta nirdoSa sthAna meM pariSThApita kara de| AhArAdi lete samaya sacitta pAnI ki ba~de AhAra meM gira jAyeM aura vaha AhAra garma ho to use khAne meM koI doSa nahIM kyoMki usameM paDI bUMde acitta ho jAtI haiN| yadi vaha AhAra ThaMDA hai to use na svayaM khAnA cAhie, na dUsaroM ko dilAnA cAhie apitu ekAMta sthAna meM yatanApUrvaka rakha denA caahie| brahmarakSAviSayaka sUtroM meM batAyA gayA hai ki pezAba Adi karate samaya sAdhu-sAdhvI kI kisI iMdriya kA pazu-pakSI sparza kare aura vaha use sukhadAyI mAne to use cAturmAsika guru prAyazcitta lagatA hai| nigraMthI ke ekAkI vAsa Adi kA niSedha karate hue sUtrakAra kahate haiM ki nigraMthi ko akelI rahanA akalpya hai| isI prakAra sAdhvI ko nagna rahanA, pAtrarahita rahanA, vyutsRSTakAya hokara (zarIra ko DhIlA-DhAlA rakhakara) rahanA, grAmAdi ke bAhara AtApanA lenA, utkaTukAsana para baiThakara kAyotsarga karanA, vIrAsana para baiTha kara kAyotsarga karanA, daMDAsana para baiTha kara kAyotsarga karanA, lagaMDazAyI hokara kAyotsarga (32) Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karanA, AkuMcanapaTTa (paryastikApaTTa) rakhanA, sAvazraya' Asana para baiThanA- sonA, saviSANa pITha- phalaka para baiThanA-sonA, nAlayukta alAbupAtra rakhanA, savRMta pAdakesarikA' rakhanA, dArudaNDaka (pAdaproMchanaka) rakhanA Adi bhI kalpya nahIM hai| mokaviSayaka sUtra meM batAyA hai ki nirgratha-nirgrathiyoM ko paraspara moka (pezAba athavA thUka) kA Acamana karanA=pAna karanA akalpya hai| rogAdika kAraNoM se vaisA karane kI chUTa hai| parivAsitaprakRta prathama sUtra meM nirgratha-nirgrathiyoM ko parivAsita arthAt rAtri meM rakhA huA AhAra khAne kA niSedha kiyA hai| zeSa sUtroM meM parivAsita Alepana, parivAsita, parivAsita taila Adi kA upayoga karane kA niSedha kiyA gayA hai| parihArakalpaviSayaka sUtra meM batAyA gayA hai ki parihArakalpa meM sthita bhikSu ko yadi sthavira Adi ke Adeza se anyatra jAnA par3e to turaMta jAnA cAhie evaM kAma purA karake vApisa lauTa AnA caahie| aisA karane meM yadi caritra meM kisI prakAra kA doSa lage to usakA yathocita prAyazcitta karanA caahie| pulAkabhaktaprakRta sUtra meM sUtrakAra ne isa bAta para jora diyA hai ki sAdhviyoM ko eka sthAna se pulAkabhakta arthAt sarasa AhAra (bhArI bhojana) prApta ho jAye to usa dina usI AhAra se saMtoSa karate hue dUsarI jagaha aura AhAra lene nahIM jAnA caahie| yadi usa AhAra se pUrA peTa na to dUsarI bhikSA ke lie jAne meM koI harja nahIM hai| SaSTha uddeza-- SaSTha uddeza meM bIsa sUtra haiN| isameM batAyA gayA hai ki nirgratha-nirgrathiyoM ko nimnalikhita chaH prakAra ke vacana nahIM bolane cAhie-- alIkavacana, hIlitavacana, khiMsitavacana, paruSavacana, gArhasthikavacana aura vyvshmitodiirnnvcn| kalpa (sAdhvAcAra) ke vizuddhimUlaka chaH prastAra (prAyazcitta kI racanAvizeSa) haiM--- prANAtipAta kA Aropa lagAnevAle se saMbaMdhita prAyazcitta, mRSAvAda kA Aropa lagAnevAle se saMbaMdhita prAyazcitta, adattAdAna kA Aropa lagAnevAle se saMbaMdhita prAyazcitta, aviratikA (strI) athavA abrahma (maithuna) kA Aropa lagAnevAle se saMbaMdhita prAyazcitta, apuruSa - naMpusaka kA Aropa lagAne vAle se saMbaMdhita prAyazcitta aura dAsa kA Aropa lagAne vAle se saMbaMdhita praayshcitt| * 1. pIThavAlA -- sAvazrayaM nAma yasya pRSThato'vaSTambho bhavati / cuurnnau| 3. u.6, sU. 1 / 4. u. 6, suu.2,3| 2. "pAdakesariyA NAma DarahayaM cIraM / asaIe cIrANAM dArue bajjhati" iti ( 33 ) Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nigraMtha ke paira meM kAMTA Adi laga jAe aura nigraMtha use nikAlane meM asamartha ho to nigraMthI use nikAla sakatI hai| isI prakAra nigraMtha ke A~kha meM macchara Adi gira jAne para nipaeNthI use apane hAtha se nikAla sakatI hai| yahI bAta nigraMthiyoM ke paira ke kA~Te evaM A~kha ke macchara Adi ke viSaya meM samajhanI caahie| sAdhu ke DUbane, girane, phisalane Adi kA maukA Ane para sAdhvI evaM sAdhvI ke DUbane Adi ke avasara para sAdhu hAtha Adi pakaDa kara eka-dUsare ko DUbane se bacA sakate haiN| kSiptacitta nigraMthi ko nigraMtha apane hAtha se pakaDakara usake sthAna para pahu~cA de to use koI doSa nahIM lgtaa| isI prakAra dIptacitta sAdhvI ko bhI sAdhu apane hAtha se pakar3a kara upAzraya Adi taka pahu~cA sakatA hai| sAdhvAcAra ke cha: parimaMtha-vyAghAtaka kahe gaye haiM-- kaukucita (kuceSTA), maukharika (bahubhASI), cakSurlola, tintiNika (khedayukta), icchAlobha aura bhijjAnidAnakaraNa (lobhavazAt nidaankrnn)| ___ cha: prakAra kI kalpasthiti kahI gaI hai-- sAmAyikasaMyatakalpasthita, chedopasthApanIya saMyatakalpasthiti, nirvizamAna- kalpasthiti, nirviSTakAyikakalpasthiti, jinakalpasthiti aura sthvirklpsthiti| kalpazAstrokta sAdhvAcAra kI maryAdA kA nAma kalpasthiti hai| bRhatkalpasUtra ke isa paricaya se spaSTa hai ki isa laghukAya graMtha kA jaina AcArazAstra kI dRSTi se vizeSa mahattva hai| sAdhu-sAdhviyoM ke jIvana evaM vyavahAra se saMbaMdhita aneka mahattvapUrNa bAtoM kA sunizcita vidhAna isakI vizeSatA hai| isI vizeSatA ke kAraNa yaha kalpazAstra(AcArazAstra) kahA jAtA hai| 1. u.6, suu.3-6| 2. u.6, suu.7-9| 3. u.6.suu.10-18| 4. u.6, sU.19(inakA vizeSa arthavRtti Adi meM dekhanA caahie)| 5.u.6, suu.20|| (34) Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpaniryuktiH evaM bhASya yaha niryukti'bhASyamizrita avasthA meM milatI hai| isameM sarva prathama tIrthaMkaroM ko namaskAra kiyA gayA hai|' isake bAda jJAna ke vividha bhedoM kA nirdeza kiyA gayA hai ki jJAna aura maMgala meM kathaMcit bheda aura kathaMcit abheda hai| maMgala cAra prakAra kA hai - nAmamaMgala, sthApanAmaMgala dravyamaMgala aura bhaavmNgl|' isa prakAra maMgala kA nikSepa-paddhati se vyAkhyAna kiyA gayA hai aura sAtha hI jJAna ke bhedoM kI carcA kI gaI hai| anuyoga kA nikSepa karate hue kahA gayA hai ki nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla, vacana aura bhAva-ina sAta bhedoM se anuyoga kA nikSepa hotA hai| nirukta kA artha hai nizcita ukt| vaha do prakAra haiH sUtranirukta aura arthnirukt|' anuyoga kA artha isa prakAra hai : anu arthAt pazcAdbhUta jo yoga hai vaha anuyoga hai| athavA guNa arthAt stokarUpa jo yoga hai vaha anuyoga hai| cU~ki yaha pIche hotA hai aura stokarUpa meM hotA hai isalie ise anuyoga kahate hai|' kalpa ke cAra anuyogadvAra hai: upakrama, nikSepa, anugama aura ny| " kalpa aura vyavahAra kA zravaNa aura adhyayana karane vAlA bahuzruta, cirapravrajita, kalpika, acaMcala, avasthita, medhAvI, aparizrAvI, vidvAn, prAptAnujJAta aura bhAvapariNAmaka hotA hai| ' 10 prathama uddezaka ke prAraMbha meM pralaMbasUtra kA adhikAra hai| usaki sUtrasparzika niyukti karate hue kahA gayA hai ki Adi nakAra, graMtha, Ama, tAla, pralaMba aura bhinna- ina saba padoM kA nAmAdi bheda se cAra prakAra kA nikSepa hotA hai| isake bAda pralaMbagrahaNa se saMbaMdha rakhane vAle prAyazcittoM kA varNana kiyA gayA hai| tatragrahaNa kA vivecana karate hue kahA gayA hai ki tatragrahaNa do prakAra kA hotA hai: sprigrh| saparigraha tIna prakAra kA hotA hai-- devaparigRhIta, manuSyaparigRhIta aura tirykprigRhiit|' mAsakalpaprakRta sUtroM kI vyAkhyA karate hue grAma, nagara, kheDa, karbaTaka, maDaMba, pattana, Akara, droNamukha, nigama, rAjadhAnI, Azrama, niveza, saMbAdha, ghoSa, aMzikA Adi padoM kA nikSepapaddhati se vivecana kiyA gayA hai|" Age kI kucha gAthAoM meM jinakalpika aura sthavirakalpika ke AhAravihAra kI carcA hai| vyavazamanaprakRta sUtra kI niyukti karate hue AcArya kahate hai ki kSamita, vyavazamita, vinAzita aura kSapita ekArthabodhaka pada hai| prAbhRta, praheNaka aura praNayana 1. niryukti-laghubhASya-vRttisahita - saMpAdaka muni caturavijaya tathA puNyavijaya, prakAzakaH jaina AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara, san 1933 1942 / 2. gA. 1 / 3. gA. 3-5 / 4. gA. 151 / 5. gA. 188 / 6. gA. 190 / 7. gA. 256 / 8. gA. 400 - 1 | 9. gaa.815| 10.gA.891 - 2 / 11. gA. 1088- 1120 / (35) Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekArthavAcI hai| prathama uddezaka ke aMta me AryakSetraprakRta sUtra kA vyAkhyAna hai jisameM Arya pada kA nAma, sthApanA, dravya, kSetra, jAti, kula, karma, bhASA, zilpa, jJAna darzana aura cAritra--ina bArA prakAra ke nikSepoM se vicAra kiyA gayA hai| Arya kSetra kI maryAdA bhagavAn mahAvIra ke samaya se hI hai, isa bAta kA nirUpaNa karate hae AryakSetra ke bAhara vicaraNa karane se lagane vAle doSoM kA skaMdakAcArya ke dRSTAMta ke sAtha digdarzana kiyA gayA hai| sAtha hI jJAna, darzana, cAritra kI rakSA aura vRddhi ke lie AryakSetra ke bAhara vicarane kI AjJA bhI dI gaI hai jisakA saMpratirAja ke dRSTAMta se samarthana kiyA gayA hai| isI prakAra Age ke uddezakoM kA bhI nikSepa-paddhatise vyAkhyAna kiyA gayA hai| bhASya aura bhASyakAra AgamoM kI prAcInatama padyAtmaka TIkAeM niyuktiyoM ke rUpa meM prasiddha haiN| niyuktiyoM kI vyAkhyAna-zailI bahuta gUDha evaM saMkocazIla hai| kisI bhI viSaya kA jitane vistAra se vicAra honA cAhie, usakA unameM abhAva hai| isakA kAraNa yahI hai ki unakA mukhya uddezya pAribhASika zabdoM kI vyAkhyA karanA hai, na ki kisI viSaya kA vistRta vivecn| yahI kAraNa hai ki niyuktiyoM kI aneka bAteM binA Age kI vyAkhyAoM kI sahAyatA ke saralatA se samajha meM nahIM aatiiN| niyuktiyoM ke gUDhArtha ko prakaTarUpa meM prastuta karane ke lie Age ke AcAryoM ne una para vistRta vyAkhyA likhanA Avazyaka smjhaa| isa prakAra niyuktiyoM ke gUDhArtha kI prakaTarUpa meM prastuta karane ke lie Age ke AdhAra para athavA svataMtrarUpa se jo padyAtmaka vyAkhyAeM likhI gaI ve bhASya ke rUpa meM prasiddha haiN| niyuktiyoM kI bhA~ti bhASya bhI prAkRta meM hI hai| bhASya jisa prakAra pratyeka Agama-graMtha para niyukti na likhI jA sakI usI prakAra pratyeka niyukti para bhASya bhI nahIM likhA gyaa| nimnalikhita Agama-graMthoM para bhASya likhe gaye hai: 1) Avazyaka, 2) dazavaikAlika, 3) uttarAdhyayana, 4) bRhatkalpa, 5) paMcakalpa, 6) vyavahAra, 7) nizItha, 8) jItakalpa, 9 oghaniyukti, 10) piNddniyukti| saMghadAsagaNi saMghadAsagaNi bhI bhASyakAra ke rUpa meM prasiddha haiN| inake do bhASya upalabdha hai| bRhatkalpalaghubhASya aura pNcklp-mhaabhaassy| muni zrI puNyavijayajI ke matAnusAra saMghadAsagaNi nAma ke do AcArya hue hai| eka vasudevahiMDi--prathama khaMDa ke praNetA aura dUsare bRhatkalpa-laghubhASya tathA 1. gaa.2678| 2. gaa.3263| 3. gaa.3271-3289| (36) Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcakalpa-mahAbhASya ke prnnetaa| ye donoM AcArya eka na hokara bhinna-bhinna haiM kyoMki vasudevahiMDimadhyama khaMDa ke kartA AcArya dharmasenagaNi mahattara ke kathanAnusAra vasudevahiMDi- prathama khaMDa ke pra saMghadAsagaNi 'vAcaka' pada se vibhUSita the, jabaki bhASyapraNetA saMghadAsagaNi 'kSamAzramaNa' padAlaMkRta hai|' AcArya jinabhadra kA paricaya dete samaya hamane dekhA hai kI kevala padavI-bheda se vyakti-bheda kI kalpanA nahIM kI jA sktii| eka hI vyakti vividha samaya meM vividha padaviyAM dhAraNa kara sakatA hai| itanA hI nahIM, eka hI samaya meM eka vyakti ke lie vibhinna dRSTiyoM se vibhinna padaviyoM kA prayoga kiyA jA sakatA hai| kabhI-kabhI to kucha padaviyA~ paraspara paryAyavAcI bhI bana jAtI haiN| aisI dazA meM kevala 'vAcaka' aura 'kSamAzramaNa' padaviyoM ke AdhAra para yaha nizcayapUrvaka nahIM kahA jA sakatA ki ina padaviyoM ko dhAraNa karane vAle saMghadAsagaNi bhinna-bhinna vyakti the| muni zrI puNya vijayajI ne bhASyakAra tathA vasudevahiMDikAra AcAryoM ko bhinna-bhinna siddha karane ke lie eka aura hetu diyA hai jo vizeSa balavAn hai| AcArya jinabhadra ne apane vizeSaNavatI graMtha meM vasudevahiMDi-prathama khaMDa meM citrita RSabhadevacarita kI saMgrahaNI gAthAe~ banAkara unakA apane graMtha meM samAveza bhI kiyA hai| isase yaha siddha hotA hai ki vasudevahiMDi-prathama khaMDa ke praNetA saMghadAsagaNi AcArya jinabhadra ke pUrvavartI haiN|' saMghadAsagaNi bhI AcArya jinabhadra ke pUrvavartI hI hai| bRhatkalpa-laghubhASya bRhatkalpa-laghubhASya' ke praNetA saMghadAsagaNi kSamAzramaNa hai| isameM bRhatkalpasUtra ke padoM kA suvistRta vivecana kiyA gayA hai| laghubhASya hote hue bhI isakI gAthA - saMkhyA 6490 hai| yaha cha-- uddezoM meM vibhakta hai| inake atirikta bhASya ke prAraMbha meM eka vistRta pIThikA bhI hai jisakI gAthAsaMkhyA 805 hai| isa bhASya meM prAcIna bhArata kI kucha mahattvapUrNa sAMskRtika sAmagrI bhI surakSita hai| DaoN. motIcaMdra ne apanI pustaka sArthavAha (prAcIna bhArata kI patha-paddhati) * meM isa bhASya kI kucha sAmagrI 'yAtrI aura sArthavAha' kA paricaya dene kI dRSTi se upayoga kiyA hai| isI prakAra anya dRSTiyoM se bhI isa sAmagrI kA upayoga ho sakatA hai| bhASya ke Age diye jAnevAle vistRta paricaya se isa bAta kA patA laga sakegA ki isameM prAcIna bhAratIya saMskRti ke itihAsa kI kitanI sAmagrI bharI paDI hai| pIThikA vizeSAvazyaka bhASya kI hI bhA~ti isa bhASya meM bhI prAraMbhika gAthAoM meM maMgalavAda kI carcA 1. niryukti-laghubhASya-vRttyapeta bRhatkalpasUtra ( SaSTha bhAga) prastAvanA, pR. 20 / 2. niryukti-laghubhASya-vRttyapeta bRhatkalpasUtra (SaSTha bhAga) prastAvanA, pR.20-21| 3. niryukti-laghubhASya-vRttyupeta bRhatkalpasUtra (6 bhAga) : saMpAdaka -- muni caturavijaya evaM puNyavijaya; prakAzaka-zrI jaina AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara, san 1933, 1936, 1936, 1938, 1938, 1942 / 4. sArthavAha (prAcIna bhArata kI patha-paddhati) : prakAzaka -- bihAra- rASTrabhASA pariSad, paTanA, san 1953 / ( 37 ) Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI gaI hai| 'maMgala' pada ke nikSepa, maMgalAcaraNa kA prayojana, Adi, madhya aura aMta meM maMgala karane kI vidhi Adi viSayoM kI carcA karane ke bAda naMdI - jJAnapaMcaka kA vivecana kiyA gayA hai| zrutajJAna ke prasaMga se samyaktvaprApti ke krama kA vicAra karate hue aupazamika, sAsvAdana, kSAyopazamika, vedaka aura kSAyika samyaktva kA svarUpa batAyA gayA hai| ' anuyoga kA svarUpa batAte hue nikSepa Adi bAraha prakAra ke dvAroM se anuyoga kA vicAra kiyA gayA hai| unake nAma ye hai -- 1. nikSepa, 2. ekArthika, 3. nirukta, 4. vidhi, 5. pravRtti, 6. kena, 7. kasya, 8. anuyogadvAra, 9. bheda, 10. lakSaNa, 11. tadarha, 12. prssd| ' kalpa-vyavahAra ke anuyoga ke lie suyogya mAnI jAnevAlI chatrAMtika parSadA ke guNoM kA bahuzrutadvAra, caripravrajitadvAra aura kalpikadvAra ina tIna dvAroM se vicAra kiyA gayA hai| kalpikadvAra kA AcArya ne nimna upadvAroM se vivecana kiyA hai-- sUtrakalpikadvAra, arthakalpikadvAra, tadubhayakalpikadvAra, upasthApanAkalpikadvAra, vicArakalpikadvAra, lepakalpikadvAra, piMDakalpikadvAra, zayyAkalpikadvAra, vastrakalpikadvAra, pAtrakalpikadvAra, avagrahakalpikadvAra, vihArakalpikadvAra, utsArakalpikadvAra, acaMcaladvAra, avasthitadvAra, medhAvIdvAra, aparisrAvIdvAra, yazcavidvAn dvAra, pattadvAra, anujJAtadvAra, aura prinnaamkdvaar| inameM se vicArakalpikadvAra kA nirUpaNa karate hue AcArya ne vicArabhUmi arthAt sthaMDilabhUmi kA savistAra nirUpaNa kiyA hai| isa nirUpaNa meM nimna dvAroM kA AdhAra liyA gayA hai--bheda, zodhi, apAya, varjanA, anujJA, kAraNa, ytnaa|' zayyAkalpikadvAra kA rakSaNakalpika aura grahaNakalpika kI dRSTi se vicAra kiyA hai| isI prakAra anya dvAroM kA bhI vividha dRSTiyoM se vivecana kiyA gayA hai| yatra-tatra dRSTAMtoM kA upayoga bhI huA hai| utsArakalpikadvAra ke yogavirAdhanA doSa ko samajhAne ke lie ghaMTAzRgAla kA dRSTAMta diyA gayA hai| pariNAmakadvAra meM pariNAmaka, apariNAmaka Adi ziSyoM kI parIkSA ke lie Amra, vRkSa, bIja Adi ke dRSTAMta diye gaye hai.|' chedasUtroM (bRhatkalpAdi) ke arthazravaNa kI vidhi kI ora saMketa karate hue pariNAmakadvAra ke upasaMhAra ke sAtha pIThikA kI samApti kI gaI hai| ' prathama uddezaH pralaMbasUtra pIThikA ke bAda bhASyakAra pratyeka mUla sUtra kA vyAkhyAna prAraMbha karate hai| prathama uddeza meM pralaMbaprakRta, mAsakalpaprakRta Adi sUtroM kA samAveza hai| prathama pralaMbasUtra kI nimna dvAroM se vyAkhyA kI gaI hai- AdinakAradvAra, graMthadvAra, AmadvAra, tAladvAra, pralaMbadvAra, bhinndvaar| tAla, tala aura pralaMba kA artha isa prakAra hai-- tala vRkSasaMbaMdhI phala ko tAla kahate hai; tadAdhArabhUta vRkSa kA nAma 1. gA. 4- 131 / 2.gA. 149 - 399 / 3. gA. 417-469 / 4.gA. 400-802 / 5.gA. 803-5 / (38) Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai; usake mUla ko pralaMba kahate haiN| pralaMba zabda se yahA~ mUlapralaMba kA grahaNa karanA caahie|' pralaMbagrahaNa saMbaMdhI prAyazcitoM kI ora saMketa karate hue tatra pralaMbagrahaNa arthAt jahA~ para tADa Adi vRkSa hoM vahA~ jAkara gire hue acitta pralaMbAdi kA grahaNa karate samaya jina doSoM kI saMbhAvanA rahatI hai unakA svarUpa batAyA gayA hai| isI prakAra sacitta pralaMbAdi se saMbaMdhita bAtoM kI ora bhI nirdeza kiyA gayA hai| deva, manuSya tathA tiryaMca ke adhikAra meM rahe hue pralaMbAdi kA svarUpa, tadgrahaNadoSa Adi para bhI prakAza DAlA gayA hai| pralaMbAdi kA grahaNa karane se laganevAle AjJAbhaMga, anavasthA, mithyAtva aura Atma-saMyamavirAdhanA doSoM kA vistRta varNana karate hue AcArya ke ajJAna aura vyasanoM kI ora saMketa kiyA gayA hai| gItArtha ke viziSTa guNoM kA svarUpa batAte hue AcArya ne gItArtha ko prAyazcitta na lagane ke kAraNoM kI mImAMsA kI hai| gItArtha kI kevalI ke sAtha tulanA karate hue zrutakevalI ke vRddhi-hAni ke SaTsthAnoM kI ora saMketa kiyA hai|' ____ dvitIya pralaMbasUtra ke vyAkhyAna meM nimna viSayoM kA samAveza kiyA gayA hai--nigraMtha-nigraMthiyoM ke lie TUTe hue tAla-pralaMba ke grahaNa se saMbaMdha rakhanevAle apavAda, nigraMtha-nigraMthiyoM ke dezAMtara-gamana ke kAraNa aura usakI vidhi, roga aura AtaMka kA bheda, rugNAvasthA ke lie vidhi-vidhAna, vaidya aura unake ATha prkaar| zeSa pralaMbasUtroM kA vivecana nimna viSayoM kI dRSTi se mahattvapUrNa hai--pakkatAlapralaMbagrahaNaviSayaka niSedha, 'pakka' pada ke nikSepa, 'bhinna' aura 'abhinna' padoM kI vyAkhyA, tadviSayaka SaDbhaMgI, tatsaMbaMdhI prAyazcitta, avidhibhinna aura vidhibhinna tAlapralaMba, tatsaMbaMdhI guNa, doSa aura prAyazcitta, duSkAla Adi meM nigraMtha-nigraMthiyoM ke eka dUsare ke avagRhIta kSetra meM rahane kI vidhi, tatsaMbaMdhI 144 bhaMga aura tadviSayaka praayshcitt| mAsakalpaprakRtasUtra mAsakalpaviSayaka vivecana prAMrabha karate samaya sarvaprathama AcArya ne pralaMbaprakRta aura mAsakalpaprakRta ke saMbaMdha kA spaSTIkaraNa kiyA hai| prathama sUtra kI vistRta vyAkhyA ke lie grAma, nagara, kheDa, karbaTaka, maDaMba, pattana, Akara, droNamukha, nigama, rAjadhAnI, Azrama, niveza, saMbAdha, ghoSa, aMzikA, puTabhedana, zaMkara Adi padoM kA vivecana kiyA hai| grAma kA nAmagrAma, sthApanAgrAma, dravyagrAma, bhUtagrAma, AtodyagrAma, iMdriyagrAma, pitRgrAma, mAtRgrAma, aura bhAvagrAma-- ina nau prakAra ke nikSepoM se vicAra kiyA gayA hai| dravyagrAma bAraha prakAra kA hotA hai-- 1. uttAnakamallaka, 1.gA. 850 / 2.gA. 863-923 / 3. gaa.924-950| 4.gaa.951-1000| 5.gaa.1001-1033| 6.gaa.1034-1085| 7.gaa.1088-1093| (39) Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. avAGmukhamallaka, 3. saMpuTakamallaka, 4. uttAnakakhaMDamallaka, 5.avAGmukhakhaMDamallaka, 6. saMpuTakhaMDamallaka. 7. bhitti, 8. paDAli, 9. valabhI, 10. akSATaka, 11. rucaka, 12. kAzyapakA 'mAsa' pada kA vividha nikSepoM se vyAkhyAna karate hue bhASyakAra ne nakSatramAsa, caMdramAsa, RtumAsa, AdityamAsa, aura abhivardhitamAsa kA svarUpa batAyA hai| isake bAda mAsakalpavihAriyoM kA svarUpa batAte hue jinakalpika sthavirakalpika Adi ke svarUpa kA vistRta varNana kiyA hai| jinakalpika jinakalpika kI dIkSA kI dRSTi se dharma, dharmopadezaka aura dharmopadeza ke yogya bhavasiddhikAdi jIvoM kA svarUpa batAte hue dharmopadeza kI vidhi aura usake doSoM kA nirUpaNa kiyA gayA hai| jinakalpika kI zikSA kA varNana karate hue zAstrAbhyAsa se hone vAle Atmahita, parijJA, bhAvasaMvara, saMvega, niSkaMpatA, tapa, nirjarA, paradezakatva Adi guNoM kI ora saMketa kiyA gayA hai| jinakalpika kaba ho ? isa prazna kA uttara dete hue bhASyakAra kahate haiM ki jinakalpika jina arthAt tIrthaMkara ke samaya meM athavA gaNadhara Adi kevaliyoM ke samaya meM ho| isa prasaMga kA vizeSa vistAra karate hue AcArya ne tIrthaMkara ke samavasaraNa(dharmasabhA) kA varNana kiyA hai| isa varNana meM nimna viSayoM kA paricaya diyA gayA hai-- vaimAnika, jotiSka, bhavanapati, vyaMtara Adi deva eka sAtha ekatrita hue hoM usa samaya samavasaraNa kI bhUmi sApha karanA, sugaMdhita pAnI, puSpa Adi kI varSA barasAnA, samavasaraNa, ke prAkAra, dvAra, patAkA, dhvaja, toraNa, citra, caityavRkSa, pIThikA, devacchaMdaka, Asana, chatra, cAmara, Adi kI racanA aura vyavasthA, iMdra Adi maharddhika devoM kA akele hI samavasaraNa kI racanA karanA, samavasaraNa meM tIrthaMkaroM kA kisa samaya kisa dizA se kisa prakAra praveza hotA hai, ve kisa dizA meM mukha rakha kara upadeza dete haiM, pramukha gaNadhara kahA~ baiThate hai, anya dizAoM meM tIrthaMkaroM ke pratibiMba kaise hote haiM, gaNadhara, kevalI, sAdhu, sAdhviyA~, deva, deviyA~, puruSa, striyA~ Adi samavasaraNa meM kahA~ baiThate haiM athavA khaDe rahate haiM, samavasaraNa meM ekatrita deva, manuSya, tiryaMca Adi kI maryAdAe~ aura pArasparika IrSyA Adi kA tyAga, tIrthaMkara kI amogha dezanA, dharmopadeza ke prAraMbha meM tIrthaMkaroM dvArA tIrtha ko namaskAra aura usake kAraNa, samavasaraNa meM zramaNoM ke Agamana kI dUrI, tIrthaMkara, gaNadhara, AhArakazarIrI, anuttaradeva, cakravartI, baladeva, vAsudeva Adi kI rUpa, saMhanana, saMsthAna, varNa, gati, sattva, ucchavAsa Adi zubhAzubha prakRtiyA~, tIrthaMkara ke rUpa kI sarvotkRSTatA kA kAraNa, zrotAoM ke saMzayoM kA samAdhAna, tIrthaMkara kI ekarUpa bhASA kA vibhinna bhASA-bhASI zrotAoM ke lie vibhinna rUpoM meM 1.gaa.1094-1111| 2.gaa.1143-1171| 3.gaa.1172| (40) Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNamana, tIrthaMkara ke Agamana se saMbaMdhita samAcAroM ko batAne vAle ko cakravartI, baladeva, vAsudeva Adi kI ora se diyA jAne vAlA prItidAna, devamAlya, devamAlyAnayana, gaNadharopadeza aura usase honevAlA lAbha ityaadi| __ jinakalpika kI zAstrArthaviSayaka zikSA kI ora nirdeza karate hue bhASyakAra ne saMjJAsUtra, svasamayasUtra, parasamayasUtra, utsargasUtra, apavAdasUtra, hInAkSarasUtra, adhikAkSarasUtra, jinakalpikasUtra, sthavirakalpikasUtra, AryAsUtra, kAlasUtra, vacanasUtra, Adi sUtroM ke vividha prakAroM kI ora saMketa kiyA hai| isake bAda jinakalpika ke aniyatavAsa, niSpatti, upasaMpadA, vihAra, bhAvanAoM Adi para prakAza DAlA hai| bhAvanAe~ do prakAra kI haiM aprazasta aura prshst| aprazasta bhAvanAe~ pA~ca haiM--kAMdI bhAvanA, devakilbiSikI bhAvanA, AbhiyogI bhAvanA, AsurI bhAvanA aura sAmmohI bhaavnaa| isI prakAra pA~ca prazasta bhAvanAe~ haiM tapobhAvanA, sattvabhAvanA, sUtrabhAvanA, ekatvabhAvanA, aura blbhaavnaa| jinakalpa grahaNa karane kI vidhi, jinakalpa grahaNa karane vAle AcArya dvArA kalpa grahaNa karate samaya gacchapAlana ke lie navIna AcArya kI sthApanA, gaccha aura naye AcArya ke lie sUcanAe~, gaccha, saMgha Adi se kSamApanA-- ina sabhI bAtoM kA saMkSipta varNana karane ke bAda jinakalpika kI sAmAcArI para prakAza DAlA gayA hai| __ nimnalikhita 27 dvAroM se isa sAmAcArI kA vistArapUrvaka varNana kiyA gayA hai--1. zruta, 2. saMhanana, 3. upasarga, 4. AtaMka, 5. vedanA, 6. katijana, 7. sthaMDila, 8. vasati, 9. kiyaccira, 10. uccAra, 11. prasravaNa, 12. avakAza, 13. tRNaphalaka, 14. saMrakSaNatA, 15. saMsthApanatA, 16. prAbhRtikA, 17. agni, 18. dIpa, 19. avadhAna, 20. vatsyatha (katijana), 21. bhikSAcaryA, 22. pAnaka, 23. lepAlepa, 24. alepa, 25. AcAmla, 26. pratimA, 27. maasklp| jinakalpika kI sthiti kA vicAra karate hue AcArya ne nimna dvAroM kA AdhAra liyA hai--kSetra, kAla, cAritra, tIrtha, paryAya, Agama, veda, kalpa, liMga, lezyA, dhyAna, gaNanA, abhigraha, pravrAjanA, muMDApanA, prAyazcitta, kAraNa, niSpratikarma aura bhkt| isake bAda bhASyakAra parihAravizuddhika aura yathAlaMdika kalpa kA svarUpa batAte haiM tathA gacchavAsiyoM-sthavirakalpikoM kI mAsakalpaviSayaka vidhi kA varNana prAraMbha karate haiN| sthavirakalpika sthavirakalpikoM ke lie pravrajyA, zikSA, arthagrahaNa, aniyatavAsa aura niSpatti kA varNana jinakalpikoM ke hI samAna samajha lenA caahie| vihAra ke lie nimna bAtoM kA vicAra kiyA gayA 1. gA. 1176- 1217 / 2. gA. 1219- 1222 / 3. gA. 1223- 1357 / 4. gA. 1366- 1381 / 5. gA. 1382-1412 / 6.gA.1413-1424/ (41) Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai-- vihAra kA samaya aura maryAdA, vihAra karane ke lie gaccha ke nivAsa aura nirvAhayogya kSetra kI jAMca karane kI vidhi, kSetra kI pratilekhanA ke lie kSetrapratyupekSakoM ko bhejane ke pahale usake lie yogya saMmati aura salAha lene ke lie saMpUrNa gaccha ko bulAne kI vidhi, utsarga aura apavAda kI dRSTi se yogya-ayogya kSetrapratyupekSaka, gaccha ke rahane yogya kSetra kI pratilekhanA ke lie kitane janoM ko jAnA cAhie aura kisa prakAra jAnA cAhie, kSetra kI pratilekhanA ke lie jAne kI vidhi aura kSetra meM parIkSA karane yogya bAteM, kSetra kI pratilekhanA ke lie jAne vAle kSetrapratyupekSakoM dvArA vihAra ke mArga, mArga meM sthaNDilabhUmi, pAnI, vizrAmasthAna, bhikSA, vasati, cora, Adi ke upadravya Adi bAtoM kI jAMca, pratilekhanA karane yogya kSetra meM praveza karane kI vidhi, bhikSAcaryA dvArA usa kSetra ke logoM kI manovRtti kI parIkSA, bhikSA, auSadha Adi kI sulabhatA-durlabhatA, mahAsthaNDila kI pratilekhanA aura usake guNa-doSa, gacchavAsI yathAlaMdikoM ke lie kSetra kI parIkSA, parIkSita = pratilikhita kSetra kI anujJA kI vidhi, kSetrapratyupekSakoM dvArA AcAryAdi ke samakSa kSetra ke guNa-doSa nivedana karane tathA jAne yogya kSetra kA nirNaya karane kI vidhi, vihAra karane ke pUrva jisakI vasati meM rahe hoM use pUchane kI vidhi, avidhi se pUchane para lagane vAle doSa aura unakA prAyazcitta, vihAra karane ke pUrva vasati svAmI ko vidhipUrvaka upadeza dete hue vihAra ke samaya kA sUcana, vihAra karate samaya zubha divasa zubha zakuna dekhane ke kAraNa, zubha zakuna aura azubha zakuna, vihAra karate samaya AcArya dvArA vasa ke svAmI ko upadeza, vihAra ke samaya AcArya, bAlasAdhu Adi ke sAmAna ko kise kisa praka uThAnA cAhie, ananujJAta kSetra meM nivAsa karane se lagane vAle doSa aura unakA prAyazcitta, pratilikhita kSetra meM praveza aura zubhAzubha zakunadarzana, AcArya dvArA vasati meM praveza karane kI vidhi, vasati meM praviSTa hone ke bAda gacchavAsiyoM kI maryAdAe~ aura sthApanAkuloM kI vyavasthA, vasati meM praveza karane ke bAda jholI - pAtra liye hue amuka sAdhuoM ko sAtha lekara AcArya Adi kA jinacaityavaMdanA ke lie nikalanA, jholI-pAtra sAtha rakhane ke kAraNa, jinacaityoM ke vaMdana ke lie jAte hue mArga meM gRhajinamaMdiroM ke darzanArtha jAnA aura dAnazraddhAlu, dharmazraddhAlu, IrSyAlu, dharmaparAGmukha Adi zrAddhakuloM kI pahacAna karanA, sthApanAkula Adi kI vyavasthA, usake kAraNa aura vIrazunikA kA udAharaNa, cAra prakAra ke prAghUrNaka sAdhu, sthApanAkuloM meM jAne kI vidhi, eka-do dina chor3a kara sthApanAkuloM meM nahI jAne se lagane vAle doSa, sthApanAkuloM meM jAne yogya athavA bhejane yogya vaiyAvRtyakara aura unake guNa-doSa, vaiyAvRtya karane vAle ke guNoM kI parIkSA karane ke kAraNa, zrAvakoM ko gocaracaryA ke doSa samajhAne se honevAle lAbha aura isake lie lubdhaka kA dRSTAMta, sthApanAkuloM se vidhipUrvaka i dravyoM kA grahaNa, jisa kSetra meM eka hI gaccha ThaharA huA ho usa kSetra kI dRSTi se sthApanAkuloM meM se bhikSA grahaNa karane kI sAmAcArI, jisa kSetra meM do-tIna gaccha eka vasati meM athavA bhinna-bhinna (42) Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasatiyoM meM Thahare hue hoM usa kSetra kI dRSTi se bhikSA lene kI sAmAcArI ityaadi| isI prakAra sthavirakalpikoM kI sAmAnya sAmAcArI, sthiti Adi kA varNana kiyA gayA hai| gacchavAsiyoM sthavirakalpikoM kI vizeSa sAmAcArI kA bhI bhASyakAra ne vistRta varNana kiyA hai| isa varNana meM nimna bAtoM para prakAza DAlA gayA hai-- 1. pratilekhanAdvAra vastrAdi kI pratilekhanA kA kAla, prAbhAtika pratilekhanA ke samaya se saMbaMdhita vividha Adeza, pratilekhanA ke doSa aura prAyazcitta, pratilekhanA meM apvaad| 2. niSkramaNadvAra--gacchavAsI Adi ko upAzraya se bAhara kaba aura kitanI bAra nikalanA cAhie 3. prAbhRtikAdvAra--sUkSma aura bAdara prAbhRtikA kA varNana, gRhasthAdi ke lie taiyAra kiye gae ghara, vasati Adi meM rahane aura na rahane saMbaMdhI vidhi aura praayshcitt| 4. bhikSAdvAra--kisa eSaNA se piMDa Adi kA grahaNa karanA cAhie, kitanI bAra aura kisa samaya bhikSA ke lie jAnA cAhie, milakara bhikSA ke lie jAnA, akele bhikSA ke lie jAne ke kalpita kAraNa aura tatsaMbaMdhI prAyazcitta, bhikSA ke lie upakaraNa Adi kI vyvsthaa| kalpamaraNadvAra--pAtra dhone kI vidhi, lepakRta aura alepakRta dravya, pAtra-lepa se honevAle lAbha aura tadviSayaka eka zramaNa kA dRSTAMta, pAtra dhone ke kAraNa aura tadviSayaka prshnottr| 6. gacchazatikAdvAra--sAta prakAra kI sauvIriNiyA~--1. AdhAkarmika, 2. svagRhayatimizra, 3. svagRhapAkhaNDamizra, 4. yAvadarthikamizra, 5. krItakRta, 6. pUtikarmika, 7. AtmarthakRta; inake avAMtara bheda-prabheda aura etadviSayaka vizodhi-avizodhi kottiyaaN| 7. anuyAnadvAra tIrthaMkara Adi ke samaya jaba saikaDoM gaccha eka sAtha rahate hoM taba AdhAkarmikAdi piMDa se bacanA kaise saMbhava hai--isa prakAra kI ziSya kI zaMkA aura usakA samAdhAna tathA prasaMgavazAt anuyAna arthAt rathayAtrA kA varNana, rathayAtrA dekhane jAte samaya mArga meM laganevAle doSa, vahA~ pahu~ca jAne para laganevAle doSa, sAdharmika caitya, maMgalacaitya, zAzvata caitya aura bhakticaitya, rathayAtrA ke mele meM jAnevAle sAdhu ko laganevAlA AdhAkarmika doSa, udgama doSa, navadIkSita kA bhraSTa honA, strI, nATaka Adi dekhane se laganevAle doSa, strI Adi ke sparza se laganevAle doSa, maMdira Adi sthAnoM meM lage hue jAle, nIDa, chatte Adi ko girAne ke lie kahane-na kahane se laganevAle doSa, pArzvastha Adi ke kSullaka ziSyoM ko alaMkAravibhUSita dekhakara kSullaka zramaNa patita ho jAe~ athavA pArzvastha sAdhuoM ke 1.gaa.1447-1622| 2.gaa.1623-1655| 3.gaa.1656-2033| (43) Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArasparika kalahoM ko nipaTAne kA kArya karanA par3e usase laganevAle doSa, rathayAtrA ke mele meM sAdhuoM ko jAne ke vizeSa kAraNa--caityapUjA, rAjA aura zrAvaka kA vizeSa nimaMtraNa, vAdI kI parAjaya, tapa aura dharma kA mAhAtmya-vardhana, dharmakathA aura vyAkhyAna, zaMkita athavA vismRta sUtrArtha kA spaSTIkaraNa, gaccha ke AdhArabhUta, yogya ziSya Adi kI talAza, tIrthaprabhAvanA, AcArya, upAdhyAya, rAjyopadrava Adi saMbaMdhI samAcAra kI prApti, kula-gaNa-saMgha Adi kA kArya, dharmarakSA tathA isI prakAra ke anya mahattva ke kAraNa rathayAtrA ke mele meM rakhane yogya yatanAe~, caityapUjA, rAjA Adi kI prArthanA Adi kAraNoM se rathayAtrA ke mele meM jAnevAle sAdhuoM ko upAzraya Adi kI pratilekhanA kisa prakAra karanI cAhie, bhikSAcaryA kisa prakAra karanI cAhie, strI, nATaka Adi ke darzana kA prasaMga upasthita hone para kisa prakAra kA vyavahAra karanA cAhie, maMdira meM jAle, nIDa Adi hone para kisa prakAra yatanA rakhanI cAhie, kSullaka ziSya bhraSTa na hone pAe~ tathA pArzvastha sAdhuoM ke vivAda kisa prakAra nipaTa jAe~ ityaadi| puraHkarmadvAra--pura:karma kA artha hai bhikSAdAna ke pUrva zItala jala se dAtA dvArA svahasta Adi kA prkssaaln| isa dvAra kI carcA karate samaya nimna dRSTiyoM se vicAra kiyA gayA hai-- puraHkarma kyA hai, puraHkarma doSa kise lagatA hai, kaba lagatA hai, pura:karma kisalie kiyA jAtA hai, puraHkarma aura udakArdradoSa meM aMtara ( udakAI aura puraHkarma meM apkAya kA samAraMbha tulya hote hue bhI udakA sUkha jAne para to bhikSA Adi kA grahaNa hotA hai kiMtu puraHkarma ke sUkha jAne para bhI grahaNa kA niSedha hai), puraHkarmasaMbaMdhI prAyazcitta, puraHkarmaviSayaka avidhiniSedha aura vidhiniSedha, sAta prakAra ke avidhiniSedha, ATha prakAra ke vidhiniSedha, puraHkarmaviSayaka brahmahatyA kA dRssttaaNt| glAnadvAra--glAna rugNa sAdhu ke samAcAra milate hI usakA patA lagAne ke lie jAnA cAhie, vahA~ usakI sevA karane vAlA koI hai ki nahIM-- isakI jA~ca karanI cAhie, jA~ca na karane vAle ke lie prAyazcitta, glAna sAdhu kI zraddhA se sevA karane vAle ke lie sevA ke prakAra, glAna sAdhu kI sevA ke lie kisI kI vinatI yA AjJA kI apekSA rakhane vAle ke lie prAyazcitta aura tadviSayaka maharddhika rAjA kA udAharaNa, glAna kI sevA karane meM azakti kA pradarzana karane vAle ko zikSA, glAna sAdhu kI sevA ke lie jAne meM duHkha kA anubhava karane vAle ke lie prAyazcitta, udgama Adi doSoM kA bahAnA karane vAle ke lie prAyazcitta, glAna sAdhu kI sevA ke bahAne se gRhasthoM ke yahA~ se utkRSTa padArtha, vastra, pAtra Adi lAne vAle tathA kSetrAtikrAMta, kAlAtikrAMta Adi doSoM kA sevana karane vAle lobhI sAdhu ko lagane vAle doSa aura unakA prAyazcitta, glAna sAdhu ke lie pathyApathya kisa prakAra lAnA cAhie, kahA~ se lAnA cAhie, (44) Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahA~ rakhanA cAhie, usakI prApti ke lie gaveSaNA kisa prakAra karanI cAhie, glAna sAdhu ke vizoSaNasAdhya roga ke lie upavAsa kI cikitsA, ATha prakAra ke vaidya (1. saMvigna, 2. asaMvigna, 3. liMgI, 4. zrAvaka, 5. saMjJI, 6. anabhigRhIta asaMjJI (mithyA-dRSTi), 7. abhigRhIta asaMjJI, 8. paratIrthika ), inake kramabhaMga se lagane vAle doSa, aura unakA prAyazcitta, vaidya ke pAsa jAne kI vidhi, vaidya ke pAsa glAna sAdhu ko le jAnA yA glAna sAdhu ke pAsa vaidya ko lAnA, vaidya ke pAsa kaisA sAdhu jAe, kitane sAdhu jAe~, unake vastra Adi kaise hoM, jAte samaya kaise zakuna dekhe jAe~, vaidya ke pAsa jAne vAle sAdhu ko kisa kAma meM vyasta hone para vaidya se rogI sAdhu ke viSaya meM bAtacIta karanI cAhie, kisa kAma meM vyasta hone para bAtacIta nahIM karanI cAhie, vaidya ke ghara Ane ke lie zrAvakoM ko saMketa, vaidya ke pAsa jAkara rugNa sAdha ke svAsthya ke samAcAra kahane kA krama, glAna sAdhu ke lie vaidya kA saMketa, vaidya dvArA batAye gae pathyApathya labhya haiM ki nahIM isakA vicAra aura labhya na hone para vaidya se prazna, glAna sAdhu ke lie vaidya kA upAzraya meM AnA, upAzraya meM Aye hue vaidya ke sAtha vyavahAra karane kI vidhi, vaidya ke upAzraya meM Ane para AcArya Adi ke uThane, vaidya ko Asana dene aura rogI ko dikhAne kI vidhi, avidhi se uThane Adi meM doSa aura unakA prAyazcitta, auSadha Adi ke prabaMdha ke viSaya meM bhadraka vaidya kA prazna, dharmabhAvanArahita vaidya ke lie bhojanAdi tathA auSadhAdi ke mUlya kI vyavasthA, bAhara se vaidya ko bulAne evaM usake khAnapAna kI vyavasthA karane kI vidhi, rogI sAdhu aura vaidya kI sevA karane ke kAraNa, rogI tathA usakI sevA karane vAle ko apavAda-sevana ke lie prAyazcitta, glAna sAdhu ke sthAnAMtara ke kAraNa tathA eka-dUsare samudAya ke glAna sAdhu kI sevA ke lie parivartana, glAna sAdhu kI upekSA karane vAle sAdhuoM ko sevA karane kI zikSA nahIM dene vAle AcArya ke lie prAyazcitta, nirdayatA se rugNa sAdhu ko upAzraya, galI Adi sthAnoM meM chor3akara cale jAne vAle AcArya ko lagane vAle doSa aura unakA prAyazcitta, eka gaccha rugNa sAdhu kI sevA kitane samaya taka kare aura bAda meM usa sAdhu ko kise sauMpe, kina vizeSa kAraNoM se kisa prakAra ke viveka ke sAtha kisa prakAra ke glAna sAdhu ko chor3A jA sakatA haiM tathA isase hone vAlA lAbha ityaadi| 10. gacchapratibaddhayathAlaMdikadvAra isa dvAra meM vAcanA Adi ke kAraNa gaccha ke sAtha saMbaMdha rakhane vAle yathAlaMdikakalpadhAriyoM ke vaMdanAdi vyavahAra tathA mAsakalpa kI maryAdA kA varNana kiyA gayA hai| 11. uparidoSadvAra isa meM varSARtu se atirikta samaya meM eka kSetra meM eka mAsa se adhika rahane se lagane vAle doSoM kA varNana kiyA gayA hai| 12. apavAdadvAra--yaha aMtima dvAra hai| isa meM eka kSetra meM eka mAsa se adhika rahane ke ApavAdika (45) Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNa tathA usa kSetra meM rahane evaM bhikSAcaryA karane kI vidhi para prakAza DAlA gayA hai| mAsakalpaviSayaka dvitIya sUtra kA vyAkhyAna karate hue AcArya ne isa bAta kA pratipAdana kiyA hai ki yadi grAma, nagara Adi durga ke aMdara aura bAhara ina do vibhAgoM meM base hue hoM to aMdara aura bAhara milAkara eka kSetra meM do mAsa taka rahA jA sakatA hai| isake sAtha hI grAma, nagarAdi ke bAhara dUsarA mAsakalpa karate samaya tRNa, phalaka Adi le jAne kI vidhi kI carcA kI gaI hai tathA avidhi se le jAne para lagane vAle doSoM aura prAyazcittoM kA varNana kiyA gayA hai| ' nigraMthiyA~ = sAdhviyA~: mAsakalpaviSayaka tRtIya sUtra kI vyAkhyA karate hue bhASyakAra ne nirgrathI viSayaka vizeSa vidhi-niSedha kI carcA kI hai|' isa carcA meM nimna viSayoM kA samAveza kiyA gayA hai-- nirgrathI ke mAsakalpa kI maryAdA, vihAra kA varNana, nirgrathiyoM ke samudAya kA gaNadhara aura usake guNa, dvArA kSetra kI pratilekhanA, svayaM nirgrathI dvArA apane rahane yogya kSetra kI pratilekhanA karane kA niSedha tathA bhaDauca(bharuca) meM bauddha zrAvakoM dvArA kiye gae sAdhviyoM ke apaharaNa kA varNana, sAdhviyoM ke rahane yogya kSetra ke guNa, sAdhviyoM ke rahane yogya vasati = upAzraya aura usakA svAmI, sAdhviyoM ke yogya sthaMDilabhUmi, sAdhviyoM ko unake rahane yogya kSetra meM le jAne kI vidhi, vAkadvAra, bhaktArthanAvidhidvAra, vidharmI Adi kI ora se hone vAle upadravoM se bacAva, bhikSA ke lie jAne vAlI sAdhviyoM kI saMkhyA, samUharUpa se bhikSAcaryA ke lie jAne ke kAraNa aura yatanAe~, sAdhviyoM ke Rtubaddha kAla ke atirikta eka kSetra meM do mahIne taka raha sakane ke kaarnn| mAsakalpaviSayaka caturtha sUtra kA vivecana karate hue yaha batAyA gayA hai ki grAma, nagara Adi durga ke bhItara aura bAhara base hue hoM to bhItara aura bAhara milAkara eka kSetra meM cAra mAsa taka sAdhviyA~ raha sakatI haiN| isase adhika rahane para kucha doSa lagate haiM jinakA prAyazcitta karanA par3atA hai| ApavAdika kAraNoM se adhika samaya taka rahane kI avasthA meM vizeSa prakAra kI yatanAoM kA sevana karanA caahie| sthavirakalpa aura jinakalpa ina donoM meM kauna pradhAna hai ? niSpAdaka aura niSpanna ina do dRSTiyoM se donoM hI pradhAna haiN| sthavirakalpasUtrArthagrahaNa Adi dRSTiyoM se jinakalpa kA niSpAdaka hai, jabaki jinakalpa jJAna-darzana-cAritra Adi dRSTiyoM se niSpanna hai| isa prakAra donoM hI mahattvapUrNa avasthAe~ hone ke kAraNa pradhAna-maharddhika hai| isa dRSTikoNa ko vizeSa spaSTa karane ke lie bhASyakAra ne guhAsiMha, do striyoM aura do govargoM ke dRSTAMta die haiN| 1. gA. 2034- 2046 / 2.gA. 2047 - 2105 / 3.gA. 2106 - 8 / 4.gA. 2109 - 2124 / (46) Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vagaDAprakRtasUtraH vagaDA kA artha hai parikSepa-koTa prikhaa-praaciir-chaardiivaarii| eka parikSepa aura eka dvAra vAle grAma, nagara Adi meM nigraMtha-nigraMthiyoM ko eka sAtha nahIM rahanA caahie| prastuta sUtra kI vyAkhyA karate hue bhASyakAra ne etatsaMbaMdhI doSoM, prAyazcittoM Adi para prakAza DAlA hai| isa vivecana meM nimna bAtoM kA samAveza kiyA gayA hai--eka parikSepa aura eka dvAra vAle kSetra meM nigraMtha athavA nigraMthiyoM ke eka samudAya ke rahate hue dUsare samudAya ke Akara rahane para usake AcArya, pravartinI Adi ko lagane vAle doSa aura unakA prAyazcitta, kSetra kI pratilekhanA ke lie bheje gae zramaNoM kI preraNA se sAdhviyoM dvArA avagRhIta kSetra ko dabAne kA vicAra karane vAle tathA usa kSetra meM jAne kA nirNaya karane vAle AcArya, upAdhyAya Adi ke lie prAyazcitta, vedodaya Adi doSoM kA agni, yoddhA aura gAruDika ke dRSTAMtoM dvArA samarthana, zramaNa aura zramaNiyAM bhinna bhinna upAzraya meM rahate hue eka-dUsare ke sahavAsa se dUra raha sakate haiM kiMtu grAma Adi meM rahane vAle zramaNoM ke lie gRhastha striyoM kA sahavAsa to anivArya hai, aisI dazA meM zramaNoM ke lie vanavAsa hI zreSTa hai-- isa prakAra kI zaMkA kA samAdhAna, zramaNiyoM ke sahavAsa vAle grAma Adi ke tyAga ke kAraNa, eka vagaDA aura eka dvAra vAle kSetra meM rahane vAle sAdhusAdhviyoM kI vicArabhUmi sthaMDilabhUmi, bhikSAcaryA, vihArabhUmi, caityavaMdana Adi kAraNoM se lagane vAle doSa aura unake lie prAyazcitta, eka vagaDA Adi vAle jisa kSetra meM zramaNiyA~ rahatI hoM vahA~ rahane vAle zramaNoM se kulasthaviroM dvArA rahane ke kAraNoM kI pUchatAcha, kAraNavazAt eka kSetra meM rahane vAle zramaNa-zramaNiyoM ke lie vicArabhUmi, bhikSAcaryA Adi viSayaka vyavasthA, bhinna-bhinna samudAya ke zramaNa athavA zramaNiyA~ eka kSetra meM eka sAtha rahe hue hoM aura unameM paraspara kalaha hotA ho to usakI zAMti ke lie AcArya, pravartinI Adi dvArA kie jAne vAle upAya, na karane vAle ko lagane vAle kalaMkAdi doSa aura unakA praayshcitt|' sAdhu-sAdhviyoM ko eka vagaDA aura aneka dvAra vAle sthAna meM eka sAtha rahane se jo doSa lagate haiM unakA nimna dvAroM se vicAra kiyA gayA hai-- 1. ekazAkhikAdvAra--eka katAra meM bane hue bAr3a ke aMtara vAle gharoM meM sAtha rahane vAle sAdhusAdhviyoM ko paraspara vArtAlApa, praznottara Adi ke kAraNa lagane vAle doSa, 2. sapratimukhAdvAra eka dUsare ke dvAra ke sAmane vAle ghara meM rahane se lagane vAle doSa, __ 3 pArzvamArgadvAra eka-dUsare ke pAsa ke athavA pIche ke daravAje vAle upAzraya meM rahane se lagane vAle doSa, 1. gaa.2125-2231|| (47) Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. uccanIcadvAra zramaNa-zramaNiyoM kI eka-dUsare para dRSTi paDanevAle upAzraya meM rahane se laganevAle doSa aura tatsaMbaMdhI prAyazcitta, dRSTi-doSa se utpanna honevAle dasa prakAra ke kAma-vikAra ke Avega--1. ciMtA, 2. darzanecchA, 3. dIrghaniHzvAsa, 4. jvara, 5. dAha, 6. bhaktAruci, 7. mUrchA, 8. unmAda, 9. nizceSTA aura 10. maraNa, 5. dharmakathAdvAra--jahA~ nigraMtha-nigraMthiyA~ eka-dUsare ke pAsa meM rahate hoM vahA~ rAtri ke samaya dharmakathA, svAdhyAya Adi karane kI vidhi , durbhikSa Adi kAraNoM se akasmAt ekavagaDA-anekadvAra vAle grAmAdi meM eka sAtha Ane kA avasara upasthita hone para upAzraya Adi kI prApti kA prayatna tathA yogya upAzraya ke abhAva meM eka-dUsare ke upAzraya ke samIpa rahane kA prasaMga Ane para eka-dUsare ke vyavahAra se saMbaMdha rakhanevAlI ytnaaeN| anekavagaDA-ekadvAra vAle grAma, nagara Adi meM sAdhu-sAdhviyoM ko sAtha rahane se lagane vAle doSoM kI ora nirdeza karate hue kusuMbala vastra kI rakSA ke lie nagna hone vAle agArI, azva, phuphuka aura pezI ke udAharaNa diye gaye haiN|' dvitIya vagaDAsUtra kI vyAkhyA karate hue isa bAta kA pratipAdana kiyA gayA hai ki zramaNazramaNiyoM ko anekavagaDA-anekadvAra vAle grAma, nagara Adi meM rahanA caahie| jisa grAma Adi meM zramaNa aura zramaNiyoM kI bhikSAbhUmi, sthaMDilabhUmi, vihArabhUmi, Adi bhinna-bhinna hoM unheM rahanA caahie| ApaNagRhAdiprakRtasUtraH ApaNagRha, rathyAmukha, zRMgATaka, catuSka, catvara, aMtarApaNa, Adi padoM kI vyAkhyA karate hue AcArya ne ina sthAnoM para bane hue upAzraya meM rahane vAlI zramaNiyoM ko lagane vAle doSoM aura prAyazcittoM kA varNana kiyA hai| sArvajanika sthAnoM meM bane hue upAzrayoM meM rahane vAlI zramaNiyoM ke mana meM yuvaka, vezyAe~, varaghoDe, rAjA Adi alaMkRta vyaktiyoM ko dekhane se aneka doSoM kA udbhava hotA hai| isa prakAra Ama rAste para rahane vAlI sAdhviyoM ko dekha kara logoM ke mana meM aneka prakAra ke avarNavAdAdi doSa utpanna hote haiN| yadi kisI kAraNa se isa prakAra ke upAzraya meM rahanA hI paDe to usake liye AcArya ne vividha yatanAoM kA vidhAna bhI kiyA hai|' apAvRtadvAropAzrayaprakRtasUtraH zramaNiyoM ko binA dvAra ke khule upAzraya meM nahIM rahanA caahie| kadAcit dvArayukta upAzraya aprApya ho to khule upAzraya meM paradA bA~dha kara rahanA caahie| isa sUtra kI vyAkhyA meM nimna bAtoM kA 1.gaa.2232-2277| 2. gaa.2278-2287| 3.gaa.2288-9| 4.gaa.2295-2325| (48) Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAveza kiyA gayA hai--nigraMthIviSayaka apAvRtadvAropAzraya sUtra AcArya yadi pravartinI ko na samajhAve, pravartinI yadi apanI sAdhviyoM ko na sunAve, sAdhviyA~ yadi use na suneM to unheM lagane vAle doSa aura unakA prAyazcitta, binA daravAje ke upAzraya meM rahane vAlI pravartinI, gaNAvacchedinI, abhiSekA aura zramaNiyoM ko lagane vAle doSa aura prAyazcitta, ApavAdika rUpa se binA dvAra ke upAzraya meM rahane kI vidhi, isa prakAra ke upAzraya meM dvidalakaTAdi bA~dhane kI vidhi, dvArapAlikA zramaNI aura usake guNa, gaNinI, dvArapAlikA-pratihArasAdhvI evaM anya sAdhviyoM ke nivAsasthAna kA nirdeza, prasravaNa=pezAba Adi ke liye bAhara jAne-Ane meM vilaMba karane vAlI zramaNiyoM ko phaTakArane kI vidhi, zramaNI ke bajAya koI anya vyakti upAzraya meM na ghusa jAe isake lie usakI parIkSA kI vidhi, pratihArasAdhvI dvArA upAzraya ke dvAra kI rakSA, zayanasaMbaMdhI yatanAe~, rAtri ke samaya koI manuSya upAzraya meM ghusa jAe to use bAhara nikAlane kI vidhi, vihAra Adi ke samaya mArga meM Ane vAle gA~voM meM surakSita dvAra vAlA upAzraya na mile tathA koI anapekSita bhayaprada ghaTanA ghaTa jAe to taruNa aura vRddha sAdhviyoM ko kisa prakAra usakA sAmanA karanA cAhie isakA nirdesh|' sAdhu binA daravAje ke upAzraya meM raha sakate haiN| unheM utsargarUpa se upAzraya kA dvAra baMda nahIM karanA cAhie kiMtu apavAdarUpa se vaisA kiyA jA sakatA hai| apavAdarUpa kAraNoM ke vidyamAna rahate hue dvAra baMda na karane para prAyazcitta kA vidhAna hai| ghaTImAtrakaprakRtasUtraH __ zramaNiyoM ke lie ghaTImAtraka ghaDA rakhanA va usakA upayoga karanA vihita hai kiMtu zramaNoM ke lie ghaTImAtraka rakhanA athavA usakA upayoga karanA niSiddha hai| niSkAraNa ghaTImAtraka rakhane se sAdhuoM ko doSa lagate haiN| hA~, apavAdarUpa meM unake lie ghaTImAtraka rakhanA varjita nahIM hai| zramaNazramaNiyoM vizeSa kAraNoM se ghaTImAtraka rakhate haiM va usakA prayoga karate haiN| ghaTImAtraka pAsa na hone kI avasthA meM unheM vividha yatanAoM kA sevana karanA paDatA hai|' cilimilikAprakRtasUtraH nigraMtha-nigraMthiyA~ vastra kI cilimilikA paradA rakha sakate haiM va usakA prayoga kara sakate haiN| cilimilikA svarUpa varNana karane ke lie bhASyakAra ne nimna dvAroM kA Azraya liyA hai--1. bhedadvAra, 2. prarUpaNAdvAra-sUtramayI, rajjumayI, valkalamayI, daMDakamayI aura kaTakamayI cilimilikA, 3. dvividhapramANadvAra, 4. upbhogdvaar|" 1.gA. 2326-2352 / 2.gA. 2353-2361 / 3.gA. 2361-2370 / 4.gA. 2371-2382 / (49) Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dakatIraprakRtasUtraH nigraMtha-nigraMthiyoM ke lie jalAzaya, nadI Adi pAnI ke sthAnoM ke pAsa athavA kinAre khaDA rahanA, baiThanA, sonA, khAnA-pInA, svAdhyAya-dhyAna kAyotsarga Adi karanA niSiddha hai| isake pratipAdana ke lie nimnalikhita viSayoM para prakAza DAlA gayA hai--dakatIra kI sImA, pAnI ke kinAre khaDe rahane, baiThane Adi se lagane vAle adhikaraNa Adi doSa, adhikaraNa kA svarUpa, jalAzaya Adi ke pAsa zramaNa-zramaNiyoM ko dekha kara strI, puruSa, pazu Adi kI ora se utpanna hone vAle adhikaraNa doSa kA svarUpa, pAnI ke pAsa khaDe rahane Adi dasa sthAnoM se saMbaMdhita sAmAnya prAyazcitta, nidrA, nidrAnidrA, pracalA aura pracalApracalA kA svarUpa, saMpAtima aura asaMpAtima jala ke kinAre baiThane Adi dasa sthAnoM kA sevana karane vAle AcArya, upAdhyAya, bhikSu, sthavira aura kSullaka ina pA~ca prakAra ke zramaNoM tathA pravartinI, abhiSekA, bhikSuNI, sthavirA aura kSullikA-ina pA~ca prakAra kI zramaNiyoM kI dRSTi se prAyazcitta ke vividha Adeza, asaMpAtima aura saMpAtima kA svarUpa (jalaja matsya-maMDUkAdi asaMpAtima hai| unase yukta jala ke kinAre ko asaMpAtima dakatIra kahate haiN| zeSa prANI saMpAtima haiN| unase yukta tIra ko saMpAtima dakatIra kahate haiN| athavA, kevala pakSI saMpAtima hai aura tadbhinna zeSa prANI asaMpAtima haiN| unase yukta jalatIra kramazaH saMpAtima aura asaMpAtima hai|), yUpaka-jalamadhyavartI taTa kA svarUpa aura tatsaMbaMdhI prAyazcitta, jala ke kinAre AtApanA lene se lagane vAle doSa, dakatIradvAra, yUpakadvAra, aura AtApanAdvAra saMbaMdhI apavAda aura ytnaaeN| citrakarmaprakRtasUtraH sAdhu-sAdhviyoM ko citrakarmavAle upAzraya meM nahIM ThaharanA caahie| isa viSaya kA vivecana karate hue bhASyakAra ne nirdoSa aura sadoSa citrakarma kA svarUpa, AcArya, upAdhyAya Adi kI dRSTi se citrakarma vAle upAzraya meM rahane se lagane vAle doSa aura prAyazcitta, citrakarmayukta upAzraya meM rahane se lagane vAle vikathA, svAdhyAya-vyAghAta Adi doSa, ApavAdika rUpa se citrakarmayukta upAzraya meM rahanA par3e to usake lie vividha yatanAe~ Adi bAtoM kA spaSTIkaraNa kiyA hai| sAgArikanizrAprakRtasUtraH zramaNiyoM ko zayyAtara vasati ke svAmI kI nizrA(saMrakSaNa) meM hI rahanA caahie| sAgArika zayyAtara kI nizrA meM na rahane vAlI zramaNiyoM ko vividha doSa lagate haiN| ina doSoM kA svarUpa samajhAne ke lie AcArya ne gavAdi-pazuvarga, ajA, pakvAnna, ikSu, ghRta Adi ke dRSTAMta die haiN| apavAda ke rUpa meM sAgArika kI nizrA ke abhAva meM rahane kA avasara Ane para kisa prakAra ke 1.gA. 2383-2425 / 2.gA. 2426-2433 / (50) Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAzraya meM rahanA cAhie, isakA digdarzana karAte hue AcArya ne yaha bhI batAyA hai ki yogya upAzraya ke abhAva meM vRSabhoM kI kisa prakAra zramaNiyoM kI rakSA karanI cAhie aura ve vRSabha kisa prakAra ke sadguNoM se yukta hone caahie|' jahA~ taka zramaNoM kA prazna hai, ve utsargarUpa se sAgArika kI nizrA meM nahIM raha sakate kiMtu apavAdarUpa se vaisA kara sakate haiN| jo nirgratha binA kisI vizeSa kAraNa ke sAgArika kI nizrA meM rahate haiM unheM doSa lagatA hai jisakA prAyazcitta karanA paDatA hai| ' sAgArikopAzrayaprakRtasUtraH nirgratha-nirgrathiyoM ke lie sAgArika ke saMbaMdha vAle upAzraya meM rahanA varjita hai| isa viSaya para carcA karate hue bhASyakAra ne nimnokta bAtoM kA vivecana kiyA hai-- sAgArika pada kA nikSepa, dravyasAgArika ke rUpa, AbharaNa, vastra, alaMkAra, bhojana, gaMdha, Atodya, nATya, nATaka, gIta Adi prakAra aura tatsaMbaMdhi doSa evaM prAyazcitta, bhAvasAgArika kA svarUpa, abrahmacarya ke hetubhUta prAjApatya, kauTuMbika aura daMDikaparigRhIta deva, manuSya aura tiryaMca saMbaMdhI rUpa kA svarUpa tathA usake jaghanya, madhyama aura utkRSTa prakAra, devapratimA ke vividha prakAra, devapratimAyukta upAzrayoM meM rahane se lagane vAle doSa aura prAyazcitta, devatA ke sAnnidhyavAlI pratimAoM ke prakAra, manuSyapratimA kA svarUpa, prAjApatya Adi dRSTiyoM se vizeSa vivaraNa, isa prakAra kI pratimAyukta vasati meM Thaharane se lagane vAle doSa tathA tadviSayaka prAyazcitta, manuSya ke sAtha maithuna karane vAle siMhaNa kA dRSTAMta, sAgArikopAzrayasUtra saMbaMdhI apavAda aura tatsaMbaMdhI yatanAe~, savikAra puruSa, puruSaprakRti tathA strIprakRti vAle napuMsaka kA svarUpa, inake madhyastha, AbharaNapriya, kAMdarpika aura kAthika bheda, inake saMbaMdhavAle upAzrayoM meM rahane se lagane vAle saMyamavirAdhanAdi doSa aura prAyazcitta ityAdi / pratibaddhazayyAprakRtasUtraH prathama pratibaddhazayyA sUtra kI vyAkhyA karate hue yaha batAyA gayA hai ki jisa upAzraya ke samIpa gRhastha rahate hoM vahA~ nirgrathoM ko nahIM rahanA caahie| isameM nimna viSayoM kA samAveza kiyA gayA hai--'pratibaddha' pada ke nikSepa, bhAvapratibaddha ke prasravaNa, sthAna, rUpa aura zabda ye cAra bheda, dravyapratibaddha-bhAvapratibaddha kI caturbhaMgI aura tatsaMbaMdhI vidhi-niSedha, nirgrathoM ko 'dravyataH pratibaddha bhAvataH apratibaddha' rUpa prathama bhaMga vAle Azraya meM rahane se lagane vAle adhikaraNAdi doSa, unakA svarUpa aura tatsaMbaMdhI yatanAe~, 'dravyataH apratibaddha bhAvataH pratibaddha' rUpa dvitIya bhaMga vAle upAzraya meM 1. gA. 2434 - 2445 / 2.gA. 2446 - 2448 / 3. gA. 2449-2582 / (51) Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahane se lagane vAle doSa, unakA svarUpa aura tatsaMbaMdhI yatanAe~, 'dravya-bhAvapratibaddha' rUpa tRtIya bhaMga vAle upAzraya meM rahane se lagane vAle doSa Adi, 'dravya-bhAva-apratibaddha' rUpa caturtha bhaMga vAle upAzrayoM kI nirdoSatA kA prruupnn| ___dvitIya sUtra kI vyAkhyA meM isakA pratipAdana kiyA gayA hai ki jisa upAzraya ke samIpa gRhastha rahate hoM vahA~ nigraMthiyoM kA nivAsa vihita hai| dravya-pratibaddha tathA bhAvapratibaddha upAzrayoM meM rahane se nigraMthiyoM ko lagane vAle doSoM aura yatanAoM kA bhI varNana kiyA gayA hai|' gRhapatikulamadhyamAsaprakRtasUtraH zramaNoM kA gRhapatikula ke madhya meM rahanA varjita hai| isake vicAra ke lie AcArya ne zAlAdvAra, madhyadvAra aura chiMDikAdvAra kA Azraya liyA hai| 1. zAlAdvAra zramaNoM ko zAlA meM rahane se lagane vAle doSoM kA 1. pratyapAya, 2. vaikriya, 3. apAvRta, 4. Adarza, 5. kalpastha, 6. bhakta, 7. pRthivI, 8. udaka, 9. agni, 10. bIja aura 11. avahanna--ina gyAraha dvAroM se varNana kiyA hai|' 2. madhyadvAra zramaNoM ko zAlA ke madhya meM bane hue bhavana Adi meM rahane se lagane vAle doSoM kA uparyukta gyAraha dvAroM ke uparAMta 1. atigamana, 2. anAbhoga, 3. avabhASaNa, 4. majjana aura 5. hiraNya ina pA~ca dvAroM se nirUpaNa kiyA hai| 3. chiMDikAdvAra chiMDikA kA artha hai purohaDa arthAt vasati ke dvAra para banA huA prtishry| chiMDikA meM rahane se lagane vAle doSoM kA vividha dRSTiyoM se vicAra kiyA hai| ina dvAroM se saMbaMdha rakhane vAlI yatanAoM kA bhI varNana kiyA hai|" zramaNiyoM kI dRSTi se gRhapatimadhyavAsa kA vicAra karate hue AcArya ne batAyA hai ki unheM bhI gRhapatikula ke madhya meM nahIM rahanA caahie| zAlA Adi meM rahane se zramaNiyoM ko aneka prakAra ke doSa lagate haiN| vyavazamanaprakRtasUtraH isa sUtra meM yaha batAyA gayA hai ki sAdhuoM meM paraspara kleza hone para upazama dhAraNa karake kleza zAMta kara lenA caahie| jo upazama dhAraNA karatA hai vaha ArAdhaka hai| jo upazama dhAraNA nahIM 1. gA. 2583- 2615 / 2. gA. 2616- 2628 / 3. gA. 2633- 2644 / 4. gA. 2645- 2652 / 5. gA. 2653-2667 / 6. gA. 2668-2675 / 7. isa prakRta ko bhASyakArane gA. 3242 meM prAbhRtasUtra ke rUpa meM tathA cUrNikAra aura vizeSacUrNikAra ne adhikaraNasUtra ke rUpa meM diyA hai| muni zrI puNyavijayajI ne sUtra ke vAstavika Azaya ko dhyAna meM rakhate hue isakA nAma vyavazamanasUtra rakhA hai| (bRhatkalpasUtra, tRtIya vibhAga, viSayAnukrama, pR. 30 / (52) Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatA vaha virAdhaka hai| prastuta sUtra kI vyAkhyA karate hue bhASyakAra ne nimna viSayoM kA spaSTIkaraNa kiyA hai--vyavazamita ke ekArthaka zabda--kSAmita, vyavazamita, vinAzita aura kSapita; prAbhRta zabda ke paryAya prAbhRta, praheNaka aura praNayana; adhikaraNa pada ke nikSepa; dravyAdhikaraNa ke nirvartanA, nikSepaNA, saMyojanA aura nisarjanA- ye cAra bheda, bhAvAdhikaraNa kaSAya dvArA jIva kisa prakAra vibhinna gatiyoM meM jAte hai; nizcaya aura vyavahAranaya kI apekSA se dravya kA gurutva, laghutva, gurulaghutva aura agurulaghutva; jIvoM dvArA karma-grahaNa aura tajjanya vividha gatiyA~; udIrNa aura anudIrNa karma; bhAvAdhikaraNa utpanna hone ke cha: prakAra ke kAraNa sacitta, acitta, mizra, vacogata, parihAra aura dezakathA, nigraMtha-nigraMthiyoM meM paraspara adhikaraNa-kleza hotA ho usa samaya upekSA, upahAsa Adi karane vAle ke lie prAyazcitta, nigraMtha-nigraMthiyoM ke pArasparika kleza kI upekSA karane vAle AcArya Adi ko lagane vAle doSa aura tatsaMbaMdhI jalacara aura hastiyUtha kA dRSTAMta, sAdhu-sAdhviyoM ke ApasI jhagaDe ko nipaTAne kI vidhi, AcArya Adi ke upadeza se kalahakAriyoM meM se eka to zAMta ho jAe kiMtu dUsarA zAMta na ho usa samaya kyA karanA cAhie isa ora saMketa, 'para' kA nAma sthApanA, dravya, kSetra, kAla, Adeza, krama, bahu, pradhAna aura bhAva nikSepoM se vivecana, adhikaraNa kleza ke lie apvaad| cAraprakRtasUtraH prathama cArasUtra kA vyAkhyAna karate hue yaha kahA gayA hai ki zramaNa-zramaNiyoM ko varSARtu meM eka gAMva se dUsare gAMva nahIM jAnA caahie| varSAvAsa do prakAra kA hotA hai--prAvRT aura vrssaa| inameM vihAra karane se tathA varSARtu pUrNa ho jAne para vihAra na karane se lagane vAle doSoM kA prAyazcitta karanA paDatA hai| ApavAdika kAraNoM se varSARtu meM vihAra karane kA prasaMga upasthita hone para vizeSa yatanAoM ke sevana kA vidhAna hai| nigraMtha-nigraMthiyoM ko hemaMta aura gISmaRtu ke ATha mahInoM meM vihAra karanA caahie| ina mahInoM meM vihAra karane se aneka lAbha hote haiM tathA na karane se aneka doSa lagate haiN| vihAra karate hue mArga meM Ane vAle mAsakalpa ke yogya grAma-nagarAdi kSetroM ko caityavaMdanAdi ke nimitta choDa kara cale jAne se aneka doSa lagate haiN| hA~, kinhIM ApavAdika kAraNoM se vaisA karanA paDe to usameM koI doSa nahIM hai| vairAjyaprakRtasUtraH isa sUtra vyAkhyA meM yaha batAyA gayA hai ki nigraMtha-nigraMthiyoM ko vairAjya arthAt viruddharAjya meM 1.gaa.2676-2731| 2.gaa.2732-2747| 3..gA.2748-2758 (53) Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH punaH gamanAgamana nahIM karanA caahie| isa vyAkhyA meM nimna viSayoM para vicAra kiyA gayA hai--vairAjya, viruddharAjya, sadyogamana, sadyo-Agamana, vaira Adi pada, vairAjya ke cAra prakAra ( arAjaka, yauvarAjya, vairAjya, dvairAjya), vairAjya-viruddharAjya meM Ane-jAne se lagane vAle AtmavirAdhanA Adi doSa, vairAjya-viruddharAjya meM gamanAgamana se saMbaMdhita apavAda aura ytnaaeN| avagrahaprakRtasUtraH prathama avagrahasUtra kI vyAkhyA karate hue bhASyakAra kahate haiM ki bhikSAcaryA ke lie gae hue nigraMtha se yadi gRhapati vastra, pAtra, kaMbala Adi ke lie prArthanA kare to use cAhie ki usa upakaraNa ko lekara AcArya ke samakSa prastuta kare aura AcArya kI AjJA lekara hI use rakhe athavA kAma meM le| vastra do prakAra kA hai--yAcanAvastra aura nimNtrnnaavstr| yAcanAvastra kA svarUpa pahale batAyA jA cukA hai| nimaMtraNAvastra kA svarUpa varNana karate hue AcArya ne nimnokta bAtoM kA spaSTIkaraNa kiyA hai nimaMtraNAvastra saMbaMdhI sAmAcArI, usase viruddha AcaraNa karane se lagane vAle doSa aura unakA prAyazcitta, nimaMtraNAvastra kI zuddhatA kA svarUpa, gRhIta vastra kA svAmitva aadi| dvitIya avagrahasUtra kI vyAkhyA meM batAyA gayA hai ki sthaMDilabhUmi Adi ke lie jAte samaya yadi koI nigraMtha se vastrAdi kI prArthanA kare to use prApta upakaraNAdi ko AcArya ke pAsa le jAkara upasthita karanA cAhie tathA unakI AjJA milane para hI unakA upayoga karanA caahie| tRtIya aura caturtha sUtra kI vyAkhyA meM nigraMthiyoM kI dRSTi se vastragrahaNa Adi kA vicAra kiyA gayA hai| nigraMthI gRhapatiyoM se milane vAle vastra-pAtrAdi ko pravartinI kI AjJA se hI apane kAma meM le sakatI hai| rAtribhaktaprakRtasUtraH nigraMtha-nigraMthiyoM ko rAtri ke samaya athavA vikAla meM azana-pAnAdi kA grahaNa nahIM klptaa| prastuta sUtra kA vivecana karate hue bhASyakAra ne nimna viSayoM kI carcA kI hai--'rAtri' aura 'vikAla' padoM kI vyAkhyA, rAtri meM khAne-pIne se lagane vAle AjJAbhaMga, anavasthA, mithyAtva, saMyamavirAdhanA Adi doSa, rAtri bhojanaviSayaka 'divA gRhItaM divA bhuktam', 'divA gRhItaM rAtrau bhuktam', 'rAtrau gRhItaM divA bhuktam' aura 'rAtrau gRhItaM rAtrau bhuktam' rUpa caturbhaMgI evaM tatsaMbaMdhI prAyazcitta, rAtribhojanagrahaNasaMbaMdhI ApavAdika kAraNa; rugNa, kSudhita, pipAsita, asahiSNu, caMdravedha anazana Adi meM saMbaMdhita apavAda, adhvagamana arthAt dezAMtaragamana kI anujJA ; adhvagamanopayogI upakaraNa; 1. carmadvAra-- talikA, paTa, vardha, kozaka, kRtti, sikkaka, kApotikA Adi; 2. lohagrahaNadvAra-- 1.gA.2759-27914 2.gaa.603-648| 3.gaa.2792-2813| 4.gA. 2814 / 5.gaa.2815-2835| (54) Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pippalaka, sUcI, ArI, nakhaharaNikA Adi, 3. naMdIbhAjanadvAra; 4. dharmakarakadvAra; 5. paratIrthikopakaraNadvAra; 6. gulikAdvAra, 7. kholadvAra, adhvagamanopayogI upakaraNa na lene vAle ke lie prAyazcitta; prayANa karate samaya zakunAvalokana, siMhaparSadA, vRSabhaparSadA aura mRgaparSadA kA svarUpa; mArga meM anna-jala prApta na hone para usakI prApti kI vidhi aura tadviSayaka dvAra - 1. pratisArthadvAra, 2. stenapallIdvAra, 3. zUnyagrAmadvAra, 4. vRkSAdipralokanadvAra, 5. naMdidvAra, 6. dvividhadravyadvAra, utsargarUpa se rAtri meM saMstAraka, vasati Adi grahaNa karane se lagane vAle doSa aura prAyazcitta, rAtri meM vasati Adi grahaNa karane ke ApavAdika kAraNa; gItArtha nirgrathoM ke lie vasati grahaNa karane kI vidhi; agItArthamizrita gItArtha nirgranthoM ke lie vasati grahaNa karane kI vidhi; aMdhere meM vasati kI pratilekhanA ke lie prakAza kA upayoga karane kI vidhi va yatanAe~; grAmAdi ke bAhara vasati grahaNa karane ke lie yatanAe~; kula, gaNa, saMgha, Adi kI rakSA ke nimitta lagane vAle aparAdhoM kI nirdoSatA aura tadviSayaka siMhatrikaghAtaka kRtakaraNa zramaNa kA udaahrnn|' rAtrivastrAdigrahaNaprakRtasUtraH zramaNa-zramaNiyoM ko rAtri ke samaya athavA vikAla meM vastrAdigrahaNa nahIM kalpatA / isa niyama kA vizleSaNa karate hue bhASyakAra ne nimnalikhita bAtoM kA spaSTIkaraNa kiyA hai-- rAtri meM vastrAdi grahaNa karane se lagane vAle doSa, evaM prAyazcitta, isa niyama se saMbaMdhita apavAda, saMyatabhadra, gRhibhadra, saMyataprAMta aura gRhiprAMta cauraviSayaka caturbhaMgI; saMyatabhadra-gRhiprAMta caura dvArA lUTe gaye gRhastha ko vastrAdi dene kI vidhi; gRhibhadra - saMyataprAMta caura dvArA zramaNa aura zramaNI ina do meM se koI eka lUTa liyA gayA ho to paraspara vastra AdAna-pradAna karane kI vidhi, zramaNa- gRhastha, zramaNa-zramaNI, samanojJaamanojJa athavA saMvigna-asaMvigna ye donoM pakSa lUTa liye gaye hoM usa samaya eka dUsare ko AdAna-pradAna karane kI vidhi| ' hRtAhRtikA-haritAhRtikAprakRtasUtraH pahale hRta arthAt harA gayA ho aura bAda meM Ahata arthAt lAyA gayA ho use hatAhata kahate haiN| harita arthAt vanaspati meM Ahata arthAt prakSipta ko haritAhata kahate hai| coroM dvArA jisa vastra kA pahale haraNa kiyA gayA ho aura bAda meM vApasa kara diyA gayA ho athavA jise curAkara vanaspati Adi meM pheMka diyA gayA ho usake grahaNasaMbaMdhI niyamoM para prastuta sUtra kI vyAkhyA meM prakAza DA gayA hai| prasaMgavazAt mArga meM AcArya ko gupta rakhane kI vidhi aura AvazyakatA kA bhI vivecana gayA hai| 1. gA. 2836-2968 / 2.gA. 2969-3000 / 3. gA. 3001-3037/ (55) Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhvagamanaprakRtasUtraH zramaNa-zramaNiyoM ke lie rAtri meM athavA vikAla meM adhvagamana niSiddha hai| adhva paMtha aura mArga bheda se do prakAra kA hai| jisake bIca meM grAma, nagara Adi kucha bhI na hoM use paMtha kahate haiN| jo grAmAnugrAma kI paraMparA se yukta ho use mArga kahate haiN| rAtri meM mArgarUpa adhvagamana karane se mithyAtva, uDDAha, saMyamavirAdhanA Adi aneka doSa lagate haiN| paMtha do prakAra kA hotA hai--chinnAdhvA aura achinnaadhvaa| rAtri ke samaya paMthagamana karane se bhI aneka doSa lagate haiN| apavAdarUpa se rAtrigamana kI chUTa hai kiMtu usake lie adhvopayogI upakaraNoM kA saMgraha tathA yogya sArtha sahayoga Avazyaka hai| sArtha pA~ca prakAra ke haiM-- 1. bhaMDI, 2. bahilaka, 3. bhAravaha, 4. audarika aura 5. kaarpttik| inameM se kisa prakAra ke sArtha ke sAtha zramaNa-zramaNiyoM ko jAnA cAhie, isakI ora nirdeza karate hue AcArya ne ATha prakAra ke sArthavAhoM aura ATha prakAra ke AdiyAtrikoM arthAt sArthavyavasthApakoM kA ullekha kiyA hai| isake bAda sArtha kI anujJA lene kI vidhi aura bhikSA, bhaktArthanA, vasati, sthaMDila Adi se saMbaMdha rakhane vAlI yatanAoM kA varNana kiyA hai| adhvagamanopayogI adhvakalpa kA svarUpa batAte hue adhvagamanasaMbaMdhI aziva, durbhikSa, rAjadviSTa Adi vyAghAtoM aura tatsaMbaMdhI yatanAoM kA vistRta vivecana kiyA hai| saMkhaDiprakRtasUtraH 'saMkhaDi' kI vyutpatti isa prakAra kI gaI hai--sam-iti sAmastyena khaNDyante troTyante jIvAnAM vanaspatiprabhRtInAmAyUMSi prAcuryeNa yatra prakaraNavizeSe sA khalu saMkhaDirityucyate arthAt jisa prasaMga vizeSa para sAmUhika rUpa se vanaspati Adi kA upabhoga kiyA jAtA ho use saMkhaDi kahate hai| prastuta sUtra kI vyAkhyA meM yaha batAyA gayA hai ki nigraMtha-nigraMthiyoM ko rAtri ke samaya saMkhaDi meM athavA saMkhaDi ko lakSya meM rakha kara kahIM nahIM jAnA caahie| mAyA, lolupatA Adi kAraNoM se saMkhaDi meM jAne vAle ko lagane vAle doSa, yAvaMtikA, pragaNitA sakSetrA, akSetrA, bAhyA, akIrNA Adi saMkhaDi ke vividha bheda aura tatsaMbaMdhI doSoM kA prAyazcitta, saMkhaDi meM jAne yogya ApavAdika kAraNa aura Avazyaka yatanAe~ Adi viSayoM para bhI prakAza DAlA gayA hai|' vicArabhUmi-vihArabhUmiprakRtasUtraH nigraMthoM ko rAtri ke samaya vicArabhUmi nIhArabhUmi athavA vihArabhUmi-svAdhyAyabhUmi meM akele nahIM jAnA caahie| vicArabhUmi do prakAra kI hai--kAyikIbhUmi aura uccaarbhuumi| inameM rAtri ke samaya akele jAne se aneka doSa lagate haiN| apavAdarUpa se akele jAne kA prasaMga Ane para vividha prakAra 1.gaa.3038-3138| 2. gaa.3140| 3. gaa.3141-3206| (56) Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI yatanAoM ke sevana kA vidhAna kiyA gayA hai| isI prakAra nigraMthI ke lie bhI rAtri ke samaya akelI vicArabhUmi aura vihArabhUmi me jAne kA niSedha hai|' AryakSetraprakRtasUtraH isa sUtra kI vyAkhyA meM AcArya ne zramaNa-zramaNiyoM ke vihArayogya kSetra kI maryAdAoM kA vivecana kiyA hai| sAtha hI AryakSetraviSayaka prastuta sUtra athavA saMpUrNa kalpAdhyayana kA jJAna na rakhanevAle athavA jJAna hote hue bhI usakA AcaraNa na karanevAle AcArya kI ayogyatA kA digdarzana karAyA hai| isa prasaMga para sA~pa ke sira pU~cha kA saMvAda, khasadrumazRgAla kA AkhyAna, baMdara aura ciDiyA kA saMvAda, vaidyaputra kA kathAnaka Adi udAharaNa bhI prastuta kie haiN| 'Arya' pada kA 1. nAma, 2. sthApanA, 3. dravya, 4. kSetra, 5. jAti, 6. kula, 7. karma, 8. bhASA, 9. zilpa, 10. jJAna, 11. darzana aura 12. cAritrarUpa bAraha prakAra ke nikSepoM se vicAra kiyA hai| AryajAtiyA~ cha: haiM--aMbaSTha, kaliMda, vaideha, vidaka, hArita aura tNtunn| Aryakula bhI chaH hai-- ugra, bhoga, rAjanya, kSatriya, jJAta-kaurava aura ikssvaaku| AryakSetra ke bAhara vicarane se laganevAle doSoM kA nirUpaNa karate hue skaMdakAcArya kA dRSTAMta diyA gayA hai| jJAna-darzana-cAritra kI rakSA aura vRddhi ko dRSTi meM rakhate hue AryakSetra ke bAhara vicarane ke vidhAna kI dRSTi se saMpratirAja kA udAharaNa prastuta kiyA gayA hai| yahA~ taka prathama uddeza kA adhikAra hai| dvitIya uddezaH dvitIya uddeza kI vyAkhyA meM nimnalikhita sAta prakAra ke sUtroM kA adhikAra hai| 1. upAzrayaprakRta, 2. sAgarikapArihArikaprakRta, 3. AhRtikAnihatikAprakRta, 4. aMzikAprakRta, 5. pUjyabhaktoparapaNaprakRta, 6. upadhiprakRta, 7. rjohrnnprkRt|' upAzrayaprakRtasUtroM ke vivecana meM upAzraya ke vyAghAtoM kA vistRta varNana hai| jisameM zAli, vrIhi Adi sacetana dhAnyakaNa bikhare hue hoM usa upAzraya meM zramaNa-zramaNiyoM ke lie thoDe se samaya ke lie rahanA bhI varjita hai| bIjAkIrNa Adi upAzrayoM meM rahane se lagane vAle doSoM aura prAyazcittoM kA nirdeza karate hue bhASyakAra ne tadviSayaka apavAdoM aura yatanAoM kI ora bhI saMketa kiyA hai| prasaMgavazAt utsargasUtra, ApavAdikasUtra, utsargApavAdikasUtra, apavAdautsargikasUtra, utsargotsargikasUtra, apavAdApavAdikasUtra, dezasUtra, niravazeSasUtra, utkramasUtra aura kramasUtra kA svarUpa batAyA hai| Age yaha bhI batAyA hai ki surAvikaTakuMbha, zItodakavikaTakuMbha, jyoti, dIpaka, piMDa, 1. gaa.3207-3239| 2. gaa.3240-3289| 3. gaa.3290-3517| (57) Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dugdha, dadhi, navanIta, Agamana, vikaTa, vaMzI, vRkSa, abhrAvakAza Adi padArthoM se yukta sthAnoM me rahanA sAdhu-sAdhviyoM ke lie niSiddha hai|' sAgArikapArihArikaprakRtasUtroM kA vyAkhyAna karate hue AcArya ne vasati ke eka athavA aneka sAgArikoM ke AhAra Adi ke tyAga kI vidhi batAI hai| isakA nau dvAroM se vicAra kiyA gayA hai--1. sAgArikadvAra, 2. kaH sAgArikadvAra, 3. kadA sAgArikadvAra, 4. katividhaH sAgArikapiNDadvAra, 5. azayyAtaro vA kadAdvAra, 6. zayyAtaraH kasya parihartavyadvAra, 7. doSadvAra, 8. kalpanIyakAraNadvAra, 9. yatanAdvAra, pitA-putradvAra, sapatnIdvAra, vaNigdvAra, ghaTAdvAra aura vrjdvaar|' AhRtikA-nihatikAprakRtasUtroM kI vyAkhyA meM dUsaroM ke yahAM se Ane vAlI bhojana-sAmagrI kA dAna karane vAle sAgArika aura grahaNa karane vAle zramaNa ke kartavyoM kA varNana kiyA gayA hai|' aMzikAprakRtasUtra kI vyAkhyA meM isa bAta kA pratipAdana kiyA gayA hai ki jaba taka sAgArika kI aMzikA (bhAga) alaga na kara dI gaI ho taba taka dUsare kA aMzikApiNDa zramaNa ke lie agrahaNIya hai| sAgArika kI aMzikA kA pAMca prakAra ke dvAroM se varNana kiyA gayA hai--1. kSetradvAra, 2. yantradvAra, 3. bhojyadvAra, 4. kSIradvAra aura 5. maalaakaardvaar| pUjyabhaktopakaraNaprakRtasUtroM kA vivecana karate hue kahA gayA ki viziSTa vyaktiyoM ke lie nirmita bhakta athavA upakaraNa sAgArika svayaM athavA usake parivAra kA koI sadasya zramaNa ko de to use grahaNa nahIM karanA caahie| upadhiprakRtasUtra kI vyAkhyA meM jAGgika, bhAGgika, sAnaka, potaka aura tirIpaTTaka-- ina pAMca prakAra ke vastroM kA svarUpa, upadhi ke paribhoga kI vidhi, usakI saMkhyA, apavAda Adi para prakAza DAlA gayA hai| rajoharaNaprakRtasUtra kI vyAkhyA meM aurNika, auSTrika, sAnaka, vaccakacippaka aura muMjacippaka-- ina pAMca prakAra ke rajoharaNoM ke svarUpa, unake grahaNa kI vidhi, krama aura kAraNoM kA vicAra kiyA gayA hai| tRtIya uddeza : upAzrayapravezaprakRtasUtraH prastuta sUtra kI vyAkhyA meM isa siddhAMta kA pratipAdana kiyA gayA hai ki nigraMthoM ko nigraMthiyoM ke aura nigraMthiyoM ko nigraMthoM ke upAzraya me zayana, AhAra, vihAra, svAdhyAya, dhyAna, kAyotsarga Adi 1. gaa.3240-3289| 2. gaa.3518-3615| 3. gaa.3616-3642| 4. gaa.3643-3652| 5. gaa.3653-8| 6. gaa.3659-3672| 7. gaa.3673-8| (58) Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karanA varjita hai| isa prasaMga para sthavirAdi se pUchakara athavA binA pUche nigraMthiyoM ke upAzraya meM binA kAraNa jAne se AcAryAdi ko laganevAle doSoM aura ogha prAyazcittoM kA varNana kiyA gayA hai| kisI kAraNa se nirgranthiyoM ke upAzraya me praveza karane kA prasaMga upasthita hone para tadviSayaka AjJA, vidhi aura kAraNoM para nimnalikhita cha: dvAroM se prakAza DAlA gayA hai--1. kAraNadvAra, 2. prAghurNakadvAra, 3. gaNadharadvAra, 4. maharddhikadvAra, 5.pracchAdanAdvAra, 6.ashissnnudvaar|' carmaprakRtasUtraH ___ nirgrantha-nigraMthIviSayaka carmopayoga se saMbaMdhita viSayoM kA vivecana karate hue bhASyakAra ne nigraMthiyoM ko saloma carma ke upabhoga se lagane vAle doSa aura prAyazcitta, tadviSayaka apavAda, nigraMthiyoM ke lie saloma carma ke niSedha ke kAraNa, utsargarUpa se nigraMthoM ke lie bhI saloma carma akalpya, pustakapaMcaka, tRNapaMcaka, dUSyapaMcakadvaya aura carmapaMcaka kA svarUpa, tadviSayaka doSa, prAyazcitta aura yatanAe~, nigraMtha-nigraMthiyoM ke lie kRtsnacarma arthAt varNa-pramANAdi se pratipUrNa carma ke upabhoga athavA saMgraha kA niSedha, sakalakRtsna, pramANakRtsna, varNakRtsna aura baMdhanakRtsna kA svarUpa, tatsaMbaMdhI doSa aura prAyazcitta, kRtsnacarma ke upabhogAdi se lagane vAle doSoM kA garva, nirmArdavatA, nirapekSa, nirdaya, niraMtara aura bhUtopaghAta dvAroM se nirUpaNa, tatsaMbaMdhI apavAda aura yatanAe~, varNapramANAdi se rahita carma ke upabhoga aura saMgraha kA vidhAna, sakAraNa akRtsna kA upabhoga aura niSkAraNaka upabhoga se lagane vAle doSa aura unakA prAyazcitta, akRtsnacarma ke aSTAdaza khaNDa Adi viSayoM kA vivecana kiyA hai| kRtsnAkRtsnavastraprakRtasUtraH nigraMtha-nigraMthiyoM ke lie kRtsnavastra kA saMgraha aura upabhoga akalpya hai| unheM akRtsnavastra kA saMgraha evaM upayoga karanA caahie| kRtsnavastra kA nikSepa chaH prakAra kA hai--1. nAmakRtsna, 2. sthApanAkRtsna, 3. dravyakRtsna, 4. kSetrakRtsna, 5. kAlakRtsna aura 6. bhaavkRtsn| dravyakRtsna ke do bheda hai sakalakRtsna aura prmaannkRtsn| bhAvakRtsna do prakAra kA hai--varNayuta bhAvakRtsna aura mUlyayuta bhaavkRtsn| varNayuta bhAvakRtsna ke pA~ca bheda haiM--kRSNa, nIla, lohita, pIta aura zuklA mUlyayuta bhAvakRtsna ke tIna bheda hai--jaghanya, madhyama aura utkRsstt| inake lie vividha doSa, prAyazcitta aura apavAda hai| 1. gaa.3679-3804| 2. gaa.3805-3878| 3. gA.3879-3917/ (59) Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhinnAbhinnavastraprakRtasUtraH nigraMtha-nigraMthiyoM ke lie abhinna vastra kA saMgraha evaM upayoga akalpya hai| isakA vivecana karate hue AcArya ne nimna viSayoM kA vyAkhyAna kiyA hai--kRtsna aura akRtsna padoM kI bhinna aura abhinna padoM ke sAtha caturbhaMgI; abhinna pada kA dravya, kSetra, kAla aura bhAvadRSTi se vicAra; tadgrahaNasaMbaMdhI vidhi, prAyazcitta Adi; bhinna vastra upalabdha na hone kI avasthA meM abhinna vastra kA phADakara upayoga karanA; vastra phADane se laganevAlI hiMsA-ahiMsA kI carcA; dravyahiMsA aura bhAvahiMsA kA svarUpa; rAga, dveSa aura moha kI vividhatA ke kAraNa karmabaMdha meM nyUnAdhikatA; hiMsA karane meM rAgAdi kI tIvratA se tIvra karmabaMdha aura rAgAdi kI maMdatA se maMda karmabaMdha; hiMsaka ke jJAna aura ajJAna ke kAraNa karmabaMdha meM nyUnAdhikatA; hiMsaka ke kSAyika, kSAyopazamika, aupazamika Adi bhAvoM kI vicitratA ke kAraNa karmabaMdha kA vaicitrya: adhikaraNa kI vividhatA ke kAraNa karmabaMdha kA vaividhyaH hiMsaka ke dehAdi bala ke kAraNa karmabaMdha kI vividhatA: jinakalpika aura sthaviraka ekalpika kI upadhi aura usakI saMkhyA; sthavirakalpika ke pAtrakabaMdha aura rajoharaNa kA mApa; grISma, zizira aura varSARtu kI dRSTi se paTalakoM kI saMkhyA aura mApa; rajoharaNa kA svarUpa aura mApa; saMstAraka, uttarapaTTa evaM colapaTTa, rajoharaNa kI UnI aura sUtI niSadyAe~; mukhavastrikA, gocchaka, pAtrapratyupekSaNikA aura pAtrasthApana kA mApa; pramANitarikta upadhisaMbaMdhI apavAda; nyUnAdhika upadhi se lagane vAle doSa; vastra kA parikarma arthAt saMdhi; vidhiparikarma aura avidhiparikarma; vibhUSA ke lie upadhi ke prakSAlana Adi se lagane vAle doSa aura prAyazcitta; mUrchAyukta hokara upadhi rakhane vAle ko lagane vAle doSa aura prAyazcitta; pAtraviSayaka vidhi; saMkhyA se adhika athavA nyUna aura mApa se baDe athavA choTe pAtra rakhane se lagane vAle doSa aura prAyazcitta; pAtra kA mApa; tadviSayaka apavAda; pAtra ke sulakSaNa aura apalakSaNa; tuMba, kASTha aura mRtpAtra tathA yathAkRta, alpaparikarma aura saparikarma pAtra, grahaNa ke kramabhaMga se lagane vAle doSa aura prAyazcitta; pAtra lAne vAle nigraMtha kI yogyatA; pAtra kI yAcanA kA samaya: pAtrayAcanA ke divasa. pAtraprApti ke sthAna: taMdaladhAvana: uSNodaka Adi se bhAvita kalpya pAtra aura unake grahaNa kI vidhi; pAtragrahaNaviSayaka jaghanya yatanA; tadviSayaka zaMkA samAdhAna; pramANayukta pAtra kI anupalabdhi kI avasthA meM upayogapUrvaka pAtra kA chedana; pAtra ke mukha kA mAna; mAtrakaviSayaka vidhi, pramANa, apavAda Adi; nigraMthiyoM ke lie pacIsa prakAra kI oghopadhi; nigraMthiyoM ke zarIra ke adhobhAga ko DhaMkane ke lie avagrahAnaMtaka, paTTa, aoruka, calanikA; aMtarnivasanI aura bahirnivasanI; UrdhvabhAga ko DhaMkane ke lie kaMcuka, aupakakSikI, vaikakSikI, saMghATI aura skandhakaraNI; jinakalpika, sthavirakalpika aura zramaNiyoM ke jaghanya, madhyama aura utkRSTa upadhi kA vibhAga ityaadi| 1. gaa.3918-4099| (60) Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avagrahAnaMtaka-avagrahapaTTakaprakRtasUtraH nigraMthiyoM ko avagrahAnaMtaka aura avagrahapaTTaka nahIM rakhane se aneka doSa lagate hai| isake viSaya meM kucha apavAda bhI haiN| nigraMthiyoM ko hamezA pUre vastroM sahita vidhipUrvaka bAhara nikalanA caahie| avidhipUrvaka bAhara nikalane se lagane vAle doSoM kA nirUpaNa karate hue bhASyakAra ne nartakI Adi ke udAharaNa die hai| gharSita--apahRta nigraMthI ke paripAlana kI vidhi kA nirdeza karate hue usakA avarNavAda-avahelanA Adi karane vAle ke lie prAyazcitta kA vidhAna kiyA hai| isI prasaMga para AcArya ne yaha bhI batAyA hai ki puruSasaMsarga ke abhAva meM bhI pA~ca kAraNoM se garbhAdhAna ho sakatA hai| ve pA~ca kAraNa ye haiM--1. durvivRta evaM durniSaNNa strI kI yoni meM puruSanisRSTa zukrapudgala kisI prakAra praviSTa ho jAe~, 2. strI svayaM evaM putrakAmanA se unheM apanI yoni me praveza karAe, 3. anya koI unheM usakI yoni meM rakha de, 4. vastra ke saMsarga se zukrapudgala strI-yoni meM praviSTa ho jAe~, 5.udakAcamana se strI ke bhItara zukrapudgala praviSTa ho jaaeN|' nizrAprakRta evaM trikRtsnaprakRtasUtraH jaisA ki pahale kahA jA cukA hai, bhikSA ke lie gaI huI nigraMthI ko vastra Adi kA grahaNa karanA ho to pravartinI kI nizrA meM karanA caahie| yadi pravartinI sAtha meM na ho to usa kSetra meM jo AcArya Adi ho unakI nizrA meM karanA caahie| trikRtsnaprakRtasUtra kI vyAkhyA meM isa vidhAna kA pratipAdana kiyA gayA hai ki prathama dIkSA grahaNa karane vAle zramaNa ke lie rajoharaNa, gocchaka aura pratigraharUpa tIna prakAra kI upadhi kA grahaNa vihita hai| yadi dIkSA lene vAle ne pahale bhI dIkSA lI ho to vaha naI upadhi lekara pravrajita nahIM ho sktaa| isa prasaMga para AcArya ne nimna viSayoM kA vivecana kiyA hai-- prathama dIkSA grahaNa karane vAle ziSya ke lie caitya, AcArya, upAdhyAya, bhikSu Adi kI pUjA-satkAra kI vidhi; tadviSayaka vizodhikoTi-avizodhikoTi kA svarUpa; rajoharaNa, gocchaka aura pratigraharUpa trikRtsna ke kraya ke yogya kutrikApaNa; kutrikApaNa vAle nagara; nipaeNthI ke lie catuHkRtsna upadhi ityaadi| samavasaraNaprakRtasUtraH zramaNa-zramaNiyoM ko prathama samavasaraNa arthAt varSAkAla se saMbaMdhita kSetrakAla meM prApta vastroM kA grahaNa nahIM karanA caahie| isa niyama kI paripuSTi ke lie nimna bAtoM kA vyAkhyAna kiyA gayA hai--varSARtu meM adhika upadhi lene kI AjJA, usake kAraNa, tatsaMbaMdhI kuTuMbI kA dRSTAMta, varSARtuyogya adhika upakaraNa nahIM rakhane se saMbhAvita doSa, varSARtu ke yogya upakaraNa, tatsaMbaMdhI 1. gaa.4100-4147| 2. gaa.4148-4188| 3. gaa.4189-4234| (61) Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apavAda, varSARtu kI kAlamaryAdA, varSAvAsa ke kSetra se nikale hue zramaNa-zramaNiyoM ke lie vastrAdi grahaNa karane kI vidhi, apavAda aadi| yathAratnAdhikavastraparibhAjanaprakRtasUtraH prastuta sUtra kI vyAkhyA meM vastravibhAjana kI vidhi kI ora nirdeza kiyA gayA hai| isameM batAyA gayA hai ki yathAratnAdhika paribhAjana kA kyA artha hai, kramabhaMga meM kyA doSa haiM, guruoM ke yogya vastra kauna-se haiM, ratnAdhika kauna haiM, unakA kyA krama hai, saMmilita rUpa se lAe gae vastroM ke paribhAjanavibhAjana kA kyA krama hai, lobhI sAdhu ke sAtha vastravibhAjana ke samaya kaisA vyavahAra karanA cAhie aadi| sacitta, acitta aura mizragrahaNa kA vivecana karate hue bhASyakAra ne batAyA hai ki jala, agni, caura, durbhikSa, mahAraNya, glAna, zvApada Adi bhayaprada prasaMgoM kI upasthiti meM AcArya, upAdhyAya, bhikSu, kSullaka aura sthavira--ina pA~ca nirgrathoM tathA pravartinI, upAdhyAyA, sthavirA, bhikSuNI aura kSullikA--ina pA~ca nigraMthiyoM meM se kisakI kisa krama se rakSA karanI caahie| isI prakAra yathAratnAdhika-zayyAsaMstAraka-paribhAjanaprakRtasUtra kI bhI vyAkhyA kI gaI hai| kRtikarmaprakRtasUtraH kRtikarma do prakAra kA hai--abhyutthAna aura vNdnk| nigraMtha-nigraMthiyoM ko pArzvastha Adi anyatIrthika, gRhastha, yathAcchaMda Adi ko dekhakara abhyutthAna nahIM karanA cAhie arthAt khaDe nahIM honA caahie| AcAryAdi ko Ate dekha kara abhyutthAna na karanevAle ko doSa lagatA hai| vaMdanaka kRtikarma kA svarUpa batAte hue nimnokta bAtoM kI carcA kI gaI hai--daivasika, rAtrika, pAkSika Adi pratikrama meM AcArya, upAdhyAya Adi ko vaMdanA na karane, vaMdanA ke padoM ko na pAlane tathA hInAdhika vaMdanaka karane se laganevAle doSoM kA prAyazcitta; vaMdanaka-viSayaka paccIsa Avazyaka kriyAe~; anAdRta, stabdha pravRddha, paripiMDita, Tolagati aMkuza Adi battIsa doSa aura unake lie prAyazcitta; AcAryAdi ko vaMdanA karane kI vidhi; vidhi kA viparyAsa karanevAle ke lie prAyazcitta; AcArya se paryAyajyeSTha ko AcArya vaMdana kare yA nahIM isakA vidhAna; AcArya ke ratnAdhikoM kA svarUpa; vaMdanA kise karanI cAhie aura kise nahIM karanI cAhie isakA nirNaya; zreNisthitoM ko vaMdanA karane kI vidhi; vyavahAra aura nizcayanaya se zreNisthitoM kI prAmANikatA kI sthApanA; saMyamazreNi kA svarUpa; apavAdarUpa se pArzvasthAdi ke sAtha kina sthAnoM meM kisa prakAra ke abhyutthAna aura vaMdanaka kA vyavahAra rakhanA cAhie ityaadi| 1. gA.4235-4307/ 2. gA.4308-4329 3. gaa.4333-4352| 4. gaa.4367-4413| 5. gaa.4414-4553| (62) Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antaragRhasthAnAdiprakRtasUtraH sAdhu-sAdhviyoM ke lie ghara ke aMdara athavA do gharoM ke bIca meM rahanA, baiThanA, sonA Adi varjita hai| isI prakAra aMtaragRha meM cAra-pAMca gAthAoM kA AkhyAna, paMca mahAvratoM kA vyAkhyAna Adi niSiddha hai| khaDe khaDe ekAdha zloka athavA gAthA kA AkhyAna karane meM koI doSa nahIM hai| isase adhika gAthAoM athavA zlokoM kA vyAkhyAna karane se aneka prakAra ke doSoM kI saMbhAvanA rahatI hai ataH vaisA karanA niSiddha hai| zayyA-saMstArakaprakRtasUtraH prathama zayyAsaMstArakasUtra kI vyAkhyA meM yaha batAyA gayA hai ki zayyA aura saMstAraka ke parizATI aura aparizATI ye do bheda haiN| zramaNa-zramaNiyoM ko mAMga kara lAyA huA zayyA saMstAraka svAmI ko sauMpa kara hI anyatra vihAra karanA caahie| aisA na karanevAle ko aneka doSa lagate hai| dvitIya sUtra kI vyAkhyA meM isa bAta kA pratipAdana kiyA gayA hai ki nigraMtha-nigraMthiyoM ko apane taiyAra kiye hue zayyA-saMstAraka ko bikhera kara hI anyatra vihAra karanA caahie| tRtIya sUtra ke vyAkhyAna meM isa bAta para jora diyA gayA hai kI zayyAsaMstAraka kI corI ho jAne para sAdhu-sAdhvIyoM ko usakI khoja karanI caahie| khoja karane para mila jAne para usI svAmI ko vApisa sauMpanA caahie| na milane para dUsarI bAra yAcanA karake nayA zayyA-saMstAraka juTAnA caahie| saMstAraka Adi curA na liye jAe~ isake lie upAzraya ko sUnA nahIM choDanA caahie| sAvadhAnI rakhane para bhI upakaraNa Adi kI corI ho jAne para unheM DhUMDhane ke lie rAjapuruSoM ko vidhipUrvaka samajhAnA caahie| sAdharmikAvagrahaprakRtasUtraH jisa dina zramaNoM ne apanI vasati aura saMstAraka kA tyAga kiyA ho usI dina yadi dUsare zramaNa vahA~ A jAya~ to bhI eka dina taka pahale ke zramaNoM kA hI avagraha banA rahatA hai| prastuta sUtra-vivecana meM zaikSaviSayaka avagraha kA bhI vicAra kiyA gayA hai| vAstavya aura vAtAhata-AgaMtuka zaikSa kA avyAghAta Adi gyAraha dvAroM se varNana kiyA gayA hai| sAtha hI avasthitAvagraha, anavasthitAvagraha, rAjAvagraha Adi kA svarUpavarNana bhI kiyA gayA hai|' senAdiprakRtasUtraH paracakra, aziva, avamaudarya, bodhikastenabhaya Adi kI saMbhAvanA hone para nigraMtha-nigraMthiyoM ko 1. gaa.4554-4597| 2. gaa.4598-4649| 3. gaa.4650-4794| (63) Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahale se hI usa kSetra se bAhara nikala jAnA caahie| vaisA na karane se aneka prakAra ke doSa lagate haiN| paracakrAgamana aura nagararodha kI sthiti meM vahA~ se na nikala sakane kI dazA meM bhikSA, bhaktArthanA, vasati, sthaMDila aura zarIravivecana saMbaMdhI vividha yatanAoM kA sevana karanA caahie|' zramaNa-zramaNiyoM ko cAroM dizA-vidizAoM meM savA yojana kA avagraha lekara grAma, nagara Adi meM rahanA caahie| isa prasaMga para bhASyakAra ne savyAghAta aura nirvyAghAta kSetra, kSetrika aura akSetrika, AbhAvya aura anAbhAvya, acala aura cala kSetra, vajikA, sArtha, senA, saMvarta Adi kA svarUpa batAyA hai aura etatsaMbaMdhI avagraha kI maryAdA kA nirdeza kiyA hai| caturtha uddezaH ___ isa uddeza meM anudghAtika Adi se saMbaMdha rakhanevAle solaha prakAra ke sUtra haiN| bhASyakAra ne jina viSayoM kA inakI vyAkhyA meM samAveza kiyA hai unakA saMkSipta paricaya isa prakAra hai 1. anuddhAtikaprakRtasUtra--isakI vyAkhyA meM yaha batAyA gayA hai ki hastakarma, maithuna aura rAtribhojana anuddhAtika arthAt guru prAyazcitta ke yogya haiN| hastakarma kA svarUpa varNana karane hue asaMkliSTa bhAvahastakarma ke chedana, bhedana, gharSaNa, peSaNa, abhighAta, sneha, kAya aura kSArarUpa ATha bheda batAye gae hai| maithuna kA svarUpa batAte hue deva, manuSya aura tiryaJcasaMbaMdhI maithuna kI ora nirdeza kiyA gayA hai ki maithunabhAva rAgAdi se rahita nahIM hotA ataH usake lie kisI prakAra ke apavAda kA vidhAna nahIM kiyA gayA hai| rAtribhojana kA svarUpa batAte hue AcArya ne tatsaMbaMdhI apavAda, yatanAe~, prAyazcitta Adi kA nirUpaNa kiyA hai| 2. pAraJcikaprakRtasUtra duSTa, pramatta aura anyonyakAraka pArAMcika prAyazcitta ke yogya hai| pAraMcika ke AzAtanApArAMcika aura pratisevanApArAMcika ye do bheda haiN| AzAtanApArAMcika kA saMbaMdha 1. tIrthaMkara, 2. pravacana, 3. zruta, 4. AcArya, 5. gaNadhara aura 6. maharddhika se hai| pratisevanApArAMcika ke tIna bheda haiM--duSTa, pramatta aura anyonykaark| duSTapArAMcika do prakAra kA hai kaSAyaduSTa aura vissydusstt| pramAda pA~ca prakAra kA hai--kaSAya, vikathA, vikaTa, iMdriyAM aura nidraa| prastuta adhikAra styAnarddhi nidrA kA hai| anyonyakAraka-pArAMcika kA upAzraya, kula, nivezana, liMga, tapa, kAla Adi dRSTiyoM se vicAra kiyA gayA hai|' 3. anavasthApyaprakRtasUtra--anavasthApya prAyazcitta ke yogya tIna prakAra ke aparAdha haiM sAdharmikastainya, anyadhArmikastainya aura hstaataal| sAdharmikastainya kA nimna dvAroM se vicAra kiyA gayA hai-- 1. sAdharmikopadhistainya, 2. vyApAraNA, 3. dhyAmanA, 4. prasthApanA, 5. zaikSa, 1. gaa.4795-4839| 2. gaa.4840-4876| 3. gaa.4877-4968| 4. gaa.4969-5057| (64) Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. aahaarvidhi| anyadhArmika-stainya kA pravrajitAnyadhArmikastainya aura gRhasthAnyadhArmikastainya kI dRSTi se vivecana kiyA gayA hai| hastAtAla kA artha hai hasta, khaDga Adi se AtADana / hastAtAla ke svarUpa ke sAtha hI AcArya ne hastAlamba aura arthAdAna kA svarUpa bhI batAyA hai| ' 4. pravrAjanAdiprakRtasUtra -- paMDaka, klIba aura vArtika pravrajyA ke lie ayogya haiN| paMDaka ke sAmAnyatayA chaH lakSaNa haiM - 1. mahilAsvabhAva, 2. svarabheda, 3. varNabheda, 4. mahanmedra - pralaMba aGgAdAna, 5. mRduvAk, 6. sazabda aura aphenaka muutr| paMDaka ke do bheda haiM--- dUSitapaMDaka aura upghaatpNddk| dUSitapaMDaka ke punaH do bheda haiM- Asikta aura upsikt| upaghAtapaMDaka ke bhI do bheda haiM--vedopaghAtapaMDaka aura upakaraNopaghAtapaMDaka / vedopaghAtapaMDaka kA svarUpA hu AcArya ne hemakumAra kA udAharaNa diyA hai tathA upakaraNopaghAtapaMDaka kA varNana karate hue eka hI janma meM puruSa, strI aura napuMsaka veda kA anubhava karanevAle kapila kA dRSTAMta diyA hai| maithuna ke vicAra mAtra se jisake aMgAdAna meM vikAra utpanna ho jAtA hai tathA bIjabiMdu girane laga jAte haiM vaha klIba hai| mahAmohakarma kA udaya hone para aisA hotA hai| sanimittaka athavA animittaka mohodaya se kisI ke prati vikAra utpanna hone para jaba taka usakI prApti nahIM ho jAtI taba taka mAnasika sthiratA nahIM rhtii| isI ko vAtika kahate haiN| apavAdarUpa se paMDaka Adi ko dIkSA dI jA sakatI hai kiMtu unake rahana-sahana Adi kI vizeSa vyavasthA karanI paDatI hai| paMDaka, klIba aura vAtika jaise pravrajyA ke lie ayogya haiM vaise hI muMDana, zikSA, upasthApanA, sahabhojana, sahavAsa Adi ke lie bhI anupayukta haiN|' 5. vAcanAprakRtasUtra ------ avinIta, vikRtipratibaddha aura avyavazamitaprAbhRta vAcanA ke ayogya haiN| isake viparIta vinIta, vikRtihIna aura upazAntakaSAya vAcanA ke yogya haiN| 6. saMjJApyaprakRtasUtra-- duSTa, mUr3ha aura vyudgrAhita upadeza Adi ke anadhikArI haiN| aduSTa, amUDha aura avyudgrAhita upadeza Adi ke vAstavika adhikArI haiN| ' 7. glAnaprakRtasUtra--nirgratha - nirgrathiyA~ rugNAvasthA meM hoM usa samaya unakI vividha yatanAoM ke sAtha sevA karanI caahie| * 8. kAla-kSetrAtikrAMtaprakRtasUtra -- nirgratha - nirgrathiyoM ke lie kAlAtikrAMta tathA kSetrAtikrAMta azanAdi akalpya hai| jinakalpika aura sthavirakalpika ke lie kAlAtikrAMta aura kSetrAtikrAMta bhinna-bhinna maryAdAe~ haiN| ' 9. aneSaNIyaprakRtasUtra--bhikSAcaryA meM kadAcit aneSaNIya = azuddha snigdha azanAdi le 1. gA. 5058-5137 / 2. gA. 5138-5196 / 3. gA.5211-5235 / 4. gA. 5236-5262 / 5. gA. 5263-5314| (65) Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liyA gayA ho to use anupasthApita (anAropitamahAvrata) ziSya ko de denA caahie| yadi koI vaisA ziSya na ho to usakA prAzuka bhUmi meM visarjana kara denA caahie|' 10. kalpAkalpasthitaprakRtasUtra--jo azanAdi kalpasthita zramaNoM ke lie kalpya hai vaha akalpasthita zramaNoM ke lie akalpya hai| isI prakAra jo azanAdi akalpasthita zramaNoM ke lie kalpya hai vaha kalpasthita zramaNoM ke lie akalpya hai|' 11. gaNAntaropasampatprakRtasUtra--kisI bhI nipa~tha ko kisI kAraNa se anya gaNa meM upasaMpadA grahaNa karanI ho to AcArya Adi se pUchakara hI vaisA karanA caahie| jJAna-darzana-cAritra kI vRddhi ke lie hI gaNAntaropasaMpadA svIkAra kI jAtI hai| jJAnopasaMpadA, darzanopasaMpadA aura cAritropasaMpadA ke grahaNa kI vibhinna vidhiyA~ haiN| 12. viSvagbhavanaprakRtasUtra--isameM mRtyuprApta bhikSu Adi ke zarIra kI pariSThApanA kA vicAra kiyA gayA hai| isake lie nimnilikhita dvAroM kA Azraya liyA gayA hai--1. pratyupekSaNAdvAra, 2. digdvAra, 3. NantakadvAra, 4. kAlagatadvAra, 5. jAgaraNa-baMdhana-chedanadvAra, 6. kuzapratimAdvAra, 7. nivartanadvAra, 8. mAtrakadvAra, 9. zIrSadvAra, 10. tRNAdidvAra, 11. upakaraNadvAra, 12. kAyotsargadvAra, 13. prAdakSiNyadvAra, 14. abhyutthAnadvAra, 15. vyAharaNadvAra, 16. pariSThApaka-kAyotsargadvAra, 17. kSapaNasvAdhyAyamArgaNAdvAra, 18. vyutsarjanadvAra, 19. avlokndvaar|" 13. adhikaraNaprakRtasUtra--bhikSu kA gRhastha ke sAtha adhikaraNa jhagar3A ho gayA ho to use zAMta kie binA bhikSAcaryA Adi karanA akalpya hai|" 14. parihArikaprakRtasUtra--parihAratapa meM sthita bhikSu ko iMdramahAdi utsavoM ke dina vipula bhakta-pAnAdi diyA jA sakatA hai, bAda meM nhiiN| unakI anya prakAra kI sevA to bAda meM bhI kI jA sakatI hai| 15. mahAnadIprakRtasUtra-- nigraMtha-nigraMthiyoM ko gaMgA, yamunA, sarayU, kozikA, mahI Adi mahAnadiyoM ko mahIne meM eka se adhika bAra pAra nahIM karanA caahie| airAvatI Adi kama gaharI nadiyA~ mahIne meM do-tIna bAra pAra kI jA sakatI haiN| nadI pAra karane ke lie saMkrama, sthala aura nosthala isa prakAra tIna taraha ke mArga batAye gaye haiN|" 16. upAzrayavidhiprakRtasUtra--ina sUtroM kI vyAkhyA meM nigraMtha-nigraMthiyoM ke lie varSARtu evaM anya RtuoM meM rahane yogya upAzrayoM kA varNana kiyA gayA hai| 1. gaa.5315-5338| 2. gaa.5339-5361| 3. gaa.5362-5496| 4. gA.5497-5565 5. gaa.5566-5593| 6. gA.5594-5617) 7. gaa.5618-5664| 8.gaa.5665-5681| (66) Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama uddezaH isa uddeza meM brahmApAya Adi gyAraha prakAra ke sUtra haiN| bhASyakAra ne ina sUtroM kI vyAkhyA meM nimna viSayoM kA samAveza kiyA hai-- 1. brahmApAyaprakRtasUtra gacchasaMbaMdhI zAstra-smaraNaviSayaka vyAghAtoM kA dharmakathA, maharddhika, AvazyakI, naiSadhikI, AlocanA, vAdI, prAghUrNaka, mahAjana, glAna Adi dvAroM se nirUpaNa, zAstrasmaraNa ke lie guru kI AjJA, gacchavAsa ke guNoM kA vrnnn|' 2. adhikaraNaprakRtasUtra--adhikaraNa-kleza kI zAMti na karate hue svagaNa ko chor3akara anya gaNa meM jAne vAle bhikSu, upAdhyAya, AcArya Adi se saMbaMdhita prAyazcitta, kleza ke kAraNa gaccha kA tyAga na karate hue klezayukta citta se gaccha meM rahane vAle bhikSu Adi ko zAMta karane kI vidhi, zAMta na hone vAle ko lagane vAle doSa, prAyazcitta aadi|' 3. saMstRtanirvicikitsaprakRtasUtra--sazakta athavA azakta bhikSu Adi sUrya ke udaya aura astAbhAva ke prati niHzaMka hokara AhAra Adi grahaNa karate hoM aura bAda meM aisA mAlUma ho ki sUryodaya huA hI nahIM hai athavA sUryAsta ho gayA hai aisI dazA meM AhAra Adi kA tyAga kara dene para unakI rAtribhojanavirati akhaMDita hI rahatI hai| jo sUryodaya aura sUryAsta ke prati zaMkAzIla hokara AhArAdi grahaNa karate haiM unakI rAtribhojanavirati khaMDita hotI hai-- isa siddhAMta kA prtipaadn| 4. udgAraprakRtasUtra-bhikSu, AcArya Adi saMbaMdhI udgAra, vamanAdi viSayaka doSa, prAyazcitta Adi, udgAra ke kAraNa, udgAra kI dRSTi se bhojana viSayaka vividha Adeza, tadviSayaka apavAda aadi|' 5. AhAravidhiprakRtasUtra-- jisa pradeza meM AhAra, jala Adi jIvAdi se saMsakta hI milate hoM usa pradeza meM jAne kA vicAra, prayatna Adi karane se lagane vAle doSa, prAyazcitta Adi, aziva, durbhikSa Adi kAraNoM se aise pradeza meM jAne kA prasaMga Ane para tadviSayaka vividha ytnaaeN| 6. pAnakavidhiprakRtasUtra--pAnaka arthAt pAnI ke grahaNa kI vidhi, usake pariSThApana kI vidhi, tadviSayaka apavAda aadi| 7. brahmarakSAprakRtasUtra--pazu-pakSI ke sparza Adi se saMbhAvita doSa, prAyazcitta Adi, akelI rahanevAlI nigraMthI ko lagane vAle doSa, prAyazcitta, apavAda Adi, nagna nigraMthI ko lagane vAle doSa Adi, pAtrarahita nigraMthI ko lagane vAle doSa Adi, nigraMthI ke lie vyutsRSTa kAya kI akalpyatA, nipaeNthI ke lie grAma, nagara Adi ke bAhara AtApanA lene kA niSedha, jaghanya, madhyama aura utkRSTa 1. gaa.5682-5725| 2. gaa.5726-5783| 3. gaa.5784-5828| 4. gaa.5829-5860| 5. gaa.5861-5896| 6. gaa.5897-5918| (67) Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtApanA kA svarUpa, nirgrathI ke lie upayukta AtApanAe~, sthAnAyata pratimAsthita, niSadyA, utkaTikAsana, vIrAsana, daNDAsana, lagaNDazAyI, avAGmukha, uttAna, Amrakubja, ekapArzvazAyI Adi AsanoM kA svarUpa aura nigraMthiyoM ke lie tadviSayaka vidhi - niSedha, nirgrathiMyoM ke lie AkuMcanapaTTa ke upayoga kA niSedha, nirgrathiyoM ke lie sAvazraya Asana, saviSANa pIThaphalaka, savRMta alAbu, savRMta pAtrakesarikA aura dArudaMDaka ke upayoga kA pratiSedha / ' 2 8. mokaprakRtasUtra--nirgratha-nirgrathiyoM ke lie paraspara moka ke Acamana Adi kA niSedha ' 9. parivAsitaprakRtasUtra--parivAsita AhAra kA svarUpa, parivAsita AhAra aura anAhAra viSayaka doSa, apavAda Adi, parivAsita Alepanadravya ke upayoga kA niSedha, parivAsita tela Adi se abhyaMgana Adi karane kA niSedha / 10. vyavahAraprakRtasUtra--parihArakalpasthita bhikSu ko lagane vAle kAraNajanya atikramAdi doSa aura unakA prAyazcitta aadi| * 11. pulAkabhaktaprakRtasUtra -- dhAnyapulAka, gaMdhapulAka aura rasapulAka kA svarUpa, pulAkabhaktaviSayaka doSoM kA varNana, nirgrathiyoM ke lie pulAkabhakta kA nissedh|' SaSTha uddeza: isa uddeza meM vacana Adi se saMbaMdhita sAta prakAra ke sUtra haiN| bhASyakAra saMghadAsagaNa kSamAzrama ne ina sUtroM kI vyAkhyA meM jina viSayoM para prakAza DAlA hai unakA kramazaH paricaya isa prakAra hai 1. vacanaprakRtasUtra--nirgratha-nirgrathiyoM ko alIka, hIlita, khiMsita, puruSa, agArasthita aura vyavazamitodIraNa vacanoM kA prayoga nahIM karanA caahie| inheM avacana arthAt durvacana kahA gayA hai| alIka vacana ke nimnalikhita satraha sthAna haiM-- 1. pracalA, 2. Ardra, 3. maruka, 4. pratyAkhyAna, 5. gamana, 6. paryAya, 7. samuddeza, 8. saMkhaDI, 9. kSullaka, 10. pArihArika, 11. ghoTakamukhI, 12. avazyagamana, 13. digviSaya, 14. ekakulagamana, 15. ekadravyagrahaNa, 16. gamana, 17. bhojana 2. prastAraprakRtasUtra---isa sUtra kI vyAkhyA meM prANavadhavAda, mRSAvAda, adattAdAnavAda, avirativAda, apuruSavAda aura dAsavAdaviSayaka prAyazcitoM ke prastAroM - racanA ke vividha prakAroM ka nirUpaNa kiyA gayA hai| sAtha hI prastAra viSayaka apavAdoM kA bhI vidhAna kiyA gayA hai| 3. kaNTakAdyuddharaNaprakRtasUtra -- isa prasaMga para nirgratha - nirgrathIviSayaka kaMTaka Adi ke uddharaNa se 1. gA. 5919-5975 / 5. gA. 6047-6059 / 2. gA. 5976 - 5996 / 6. gA. 6060-6128 / 7. gA.6129-6162/ 3. gA. 5997-6032 / 4. gA. 6033 - 6046 | (68) Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbaMdhita utsargamArga, viparyAsajanya doSa, prAyazcitta, apavAda, yatanAe~ Adi bAtoM kA vicAra kiyA gayA hai| 4. durgaprakRtasUtra--isa prasaMga para yaha batAyA gayA hai ki zramaNa-zramaNiyoM ko durga arthAt viSama mArga se nahIM jAnA caahiye| isI prakAra paMka Adi vAle mArga se bhI nahIM jAnA caahie| 5. kSiptacittAdiprakRtasUtra--vividha kAraNoM se kSiptacitta huI nigraMthI ko samajhAne kA kyA mArga hai, kSiptacitta nigraMthI kI dekha-rekha kI kyA vidhi hai, dIptacitta hone ke kyA kAraNa haiM, dIptacitta zramaNI ke lie kina yatanAoM kA paripAlana Avazyaka hai-- Adi praznoM kA vicAra karate hue AcArya unmAda, upasarga, adhikaraNa kleza, prAyazcitta, bhaktapAna, arthajAta Adi viSayoM kI dRSTi se nigraMthIviSayaka vidhi-niSedhoM kA vivecana kiyA hai|' 6. parimanthaprakRtasUtra-- sAdhuoM ke lie chaH prakAra ke parimantha arthAt vyAghAta mAne gae haiM - 1. kaukucika, 2. maukharika, 3. cakSurlola, 4. titiNika, 5. icchAlobha, 6. bhiccaanidaankrnn| prastuta sUtra kI vyAkhyA meM ina parimanthoM ke svarUpa, doSa, apavAda Adi kA vicAra kiyA gayA hai| 7. kalpasthitiprakRtasUtra--isa sUtra kA vyAkhyAna karate hue bhASyakAra ne nimnalikhita chaH prakAra kI kalpasthitiyoM kA varNana kiyA hai - 1. sAmAyikakalpasthiti, 2. chedopasthApanIyakalpasthiti, 3. nirvizamAnakalpasthiti, 4. nirviSTakAyikakalpasthiti, 5. jinakalpasthiti, 6. sthvirklpsthiti| chedopasthApanIyakalpasthiti kA dasa sthAnoM dvArA nirUpaNa kiyA hai--1. AcelakyakalpadvAra--acelaka kA svarUpa, acelaka-sacelaka kA vibhAga, vastroM kA svarUpa Adi, 2. auddezikakalpadvAra, 3. zayyAtarapiMDakalpadvAra, 4. rAjapiMDakalpadvAra rAjA kA svarUpa, ATha prakAra ke rAjapiNDa Adi, 5. kRtikalpadvAra, 6. vratakalpadvAra--paMcavratAtmaka aura catutAtmaka dharma kI vyavasthA, 7. jyeSThakalpadvAra, 8. pratikramaNakalpadvAra, 9. mAsakalpadvAra, 10. pryussnnaaklpdvaar| bRhatkalpa sUtra ke prastuta bhASya kI samApti karate hue AcArya ne kalpAdhyayana zAstra ke adhikArI aura anadhikArI kA saMkSipta nirUpaNa kiyA hai|" bRhatkalpa-laghubhASya ke isa sAragrAhI saMkSipta paricaya se spaSTa hai kI isameM jaina sAdhuoM-muniyoMzramaNoM-nigraMthoM-bhikSaoM ke AcAra-vicAra kA atyaMta sUkSma evaM satarka vivecana kiyA gayA hai| vivecana ke kucha sthala aise bhI haiM jinakA manovaijJAnika dRSTi se acchA adhyayana ho sakatA hai| 1. gaa.6163-6181| 2. gaa.6182-6193| 3. gaa.6194-6310| 4. gaa.6311-6348| 5. gaa.6349-6490| (69) Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatkAlIna bhAratIya sAmAjika, sAMskRtika, dhArmika, rAjanItika Adi paristhitiyoM para prakAza DAlane vAlI sAmagrI kA bhI isameM bAhulya hai| ina saba dRSTiyoM se prastuta bhASya kA bhAratIya sAhitya ke itihAsa meM niHsaMdeha eka mahattvapUrNa sthAna hai| jaina sAhitya ke itihAsa ke lie isakA mahattva aura bhI mahAn hai, yaha kahane kI AvazyakatA nhiiN| saMghadAsagaNi kSamAzramaNa kA bhAratIya sAhitya para aura vizeSakara jaina sAhitya para mahAn upakAra hai ki jinhoMne jaina AcAra para isa prakAra ke samRddha, suvyavasthita evaM sarvAMgasuMdara graMtha kA nirmANa kiyaa| (70) Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpavizeSa cUrNi rUpendrakumAra pagAriyA jaina paraMparA ke AgamoM meM chedasUtroM kA mahattvapUrNa sthAna rahA hai| AcArapradhAna saMskRti kA sAra zramaNadharma hai| zramaNadharma kI siddhi ke lie AcAra kI sAdhanA anivArya hai| AcAradharma ke nigUDha rahasya aura sUkSma kriyAkalApa ko samajhane ke lie chedasUtroM kA adhyayana bhI anivArya ho jAtA hai| sAdhaka ke jIvana meM aneka anukUla aura pratikUla prasaMga upasthita hote rahate haiN| aise viSama samayoM meM kisa prakAra nirNaya liyA jAe isa bAta kA samyag nirNaya eka mAtra chedasUtra hI karate haiN| chedasUtra sAhitya jaina AcAra kI kuMjI hai, jaina vicAra kA advitIya nidhi hai, jaina saMskRti kI garimA hai aura jainasAhitya kI mahimA hai| isake atirikta chedasUtroM ko dharma, darzana, saMskRti, itihAsa, kalA, lokakathA, upadezakathA evaM zabdoM kA akSaya bhaMDAra kahA jAya to atizayokti nahI hogii| zramaNAcAra ke pratipAdaka chedasUtroM kI saMkhyA chaha hai| dazAzrutaskaMdha (2) (bRhat)kalpa, (3) vyavahAra (4) nizItha (5) mahAnizItha (6) paMcakalpa athavA jiitklp| ina chaha sUtroM kI saMkhyA ke viSaya meM do paraMparA hai| eka paraMparA yaha hai ki dazAzrutaskaMdha, bRhatkalpa, vyavahAra aura nizItha ye hI cAra cheda sUtra hai| to dUsarI paraMparA meM paMcakalpa athavA jItakalpa, mahAnizItha ye do chedasUtra milAkara chedasUtra chaha hai| chedasUtroM meM zramaNazramaNiyoM ke AcAra se sambaddha pratyeka viSaya kA vistAra se varNana milatA hai| chedagata AcArasUtra ko cAra vibhAga meM vibhakta kiyA hai (1) utsarga mArga (2) apavAda mArga (3) doSasevana tathA (4) praayshcitt| kisI bhI viSaya ke sAmAnya vidhAna ko utsarga kahA jAtA hai| paristhitivizeSa tathA avasthAvizeSa meM kisI vizeSa vidhAna ko apavAda kahA jAtA hai| doSa kA artha hai- utsarga aura apavAda kA bhNg| khaNDitavrata kI zuddhi ke lie ucita daNDa grahaNa kiyA jAtA hai use prAyazcitta kahA gayA hai| ____ kisI bhI niyama ke pAlana ke lie cAra bAteM Avazyaka hai| sarvaprathama kisI sAmAnya niyama kI saMracanA kI jAtI hai use hama utsarga mArga kaha sakate haiN| usake pazcAt deza, kAla tathA niyama pAlana (71) Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI zakti tathA usakI upayogitA ko lakSa meM rakhakara jo chUTa dI jAtI hai use apavAda mArga kahate haiN| utsarga aura apavAda donoM mArga sApekSa hai| ekAnta utsargamArga ko apanAnA yA ekAnta apavAdamArga kA avalambana lenA donoM doSapUrNa hai| yadi nirbala vyakti ekAnta utsargamArga apanAtA hai to usameM usake patana kI saMbhAvanA rahatI hai| usI prakAra sabala vyakti apanI sukhasAtA ke lie apavAda mArga apanAtA hai to vaha saMyama mArga se bhraSTa ho jAtA hai| ataH dravya, kSetra, kAla aura bhAva kI dRSTi se ekAnta mokSArthiyoM ke lie donoM mArgoM ko yathAvasara saMyama pAlana hetu apanAnA yahI jinAjJA hai|| isameM jarA bhI sandeha nahIM hai ki chedasUtroM kA viSaya khUba gahana evaM gaMbhIra hai| yadi koI vyakti use samagrarUpa se samajhe binA hI durAlocanA karane baiTha jAe to yaha usakA adhUrApana hI hogaa| kyoMki chedasUtrameM aisI gahana aura rahasya pUrNa bAteM haiM jo gItArtha zramaNa hI samajha sakate haiN| ataH chedasUtroM ke paThana-pAThana ke lie yogyatA, paripakvatA aura dIrghadRSTi Avazyaka hai| utsargamArga to sAmAnyamArga hai unameM parivartana nahIM hote kiMtu apavAdamArga deza, kAla paristhitiyoM ke anusAra badalate rahate haiN| jaise- pustaka Agama kA ho yA anya, unakA rakhanA utsargamArga nahIM hai- yaha eka tathya hai| AcArAMgasUtra aura nizItha meM pustakakarma dekhane mAtra kA niSedha hai aura dekhe to usake lie prAyazcita kA vidhAna hai| kyoMki pustaka likhanA, likhAnA, unakA saMgraha karanA hiMsA kA kAraNa hai|' pUrvakAla meM Agama kA adhyayana mukhapATha hI hotA thaa| guru se ziSyo ne Agama sune, unheM yAda kara liyaa| Agamadhara ziSyo ne bhI maukhika paraMparA se apane ziSyoM ko pddhaayaa| laMbe samaya taka yaha paraMparA avicchinnarUpa se calatI rhii| kramazaH yuga bdlaa| lambe samaya taka deza durbhikSa ke capeTa meM A gyaa| saMyamiyoM ke lie AhAra Adi bhI durlabha ho gye| kaI zrutadhara samAdhimaraNa ko prApta hue, unake sAtha Agama bhI vilupta hote gye| smRtidaurbalya se Agama bhI vismRta hote dekha AcArya zrI devardhikSamAzramaNa ne apavAdamArga apanA kara vallabhIpura meM apane sAMnidhya meM Agama lipibaddha krvaae| tatpazcAt yaha lekhanaparaMparA itanI vistRta ho gaI ki aneka vidvAn muniyoM ne vibhinna viSayoM meM lAkhoM graMtho kA nirmANa kiyA, unakA lekhana huA aura hajAroM jJAnabhaMDAroM kI sthApanA huii| jo lekhana pApa mAnA jAtA thA usake sthAna para yaha upadeza rahA ki- jo jinAgama likhatA hai, likhavAtA hai vaha durgati meM nahIM jAtA, mUka-badhira nahIM hotA, mUrkha nahIM hotA, aMdhA nahIM hotaa| jo graMtha likhatA, likhavAtA hai vaha mahAna puNya kA bhAgI banatA hai| apanA, apane parivAra kA kalyANa karatA hai|' 1. saMghasa apaDilehA, bhAro ahikaraNameva avidinnnnN| saMkAmaNa palimaMtho pamAya parikammaNA lihnnaa|| vizeSa kalpa ca. pa. 2. abhidhAna rAjendra koSa potthaga (72) Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nadI pAra nahIM karanA yaha utsargamArga hai| saMyama aura deha kI rakSA ke lie nadI pAra karanA naukA meM baiThanA apavAdamArga hai| (vi.cU) sAdhu ko kisI bhI prakAra kI dehacikitsA karanA niSiddha hai, yaha utsargamArga hai| kiMtu saMyama kI rakSA hetu asahiSNu vyakti yadi vaidya Adi se cikitsA karavAtA hai to yaha apavAdamArga hai| sArAMza yaha hai ki saMyama kI rakSA ke lie donoM mArga upAdeya hai, svIkArya hai| (vi. cU) kappasutta___ kalpasUtra ke do vibhAga hai| 'cullakappasuya' aura 'mahAkappasuya' usI prakAra 'kappiyAkappiya' bhI utkAlika Agama hai| ye sabhI prAyazcitta vidhAyaka Agama hai| jo vartamAna meM anupalabdha hai, vicchinna ho gaye haiN| prastuta kalpasUtra kA mUla pATha gadya hai| isa meM 81 vidhi-niSedha kalpa hai| ye sabhI kalpa pAMca samiti aura pAMca mahAvratoM se saMbaMdhita hai| (vi. cU) isa sUtra para saMghadAsa gaNi ne 6000 gAthA pramANa laghubhASya kI racanA kii| laghubhASya kI gAthAoM meM unhoMne niyukti gAthAoM ko tathA purAtana gAthAoM kA bhI samAveza kara liyA hai| isa sUtra para kisI ajJAta AcArya ne bRhadbhASya kI bhI racanA kI hai| prastuta bRhatkalpa(kappasutta) aura vartamAna meM paryuSaNa parva meM vAcana kiyA jAne vAlA kalpasUtra eka hai yA bhinna hai yaha AzaMkA svAbhAvika hai| paryuSaNa parva meM vAcana kiyA jAne vAlA kalpasUtra 'kAlika' hai| AcAradazA arthAt dazAzrutaskaMdha kA AThavAM adhyayana paryuSaNA kalpa hai| isa meM kevala varSAvAsa kI hI samAcArI hai| isa paryuSaNA kalpa ke pUrva maMgala svarUpa tIrthaMkaroM ke jIvana caritra tathA sthavirAvali hai| vartamAna meM yahI paryuSaNA kalpa janasAdhAraNa meM kalpasUtra nAma se pracalita hai jo pratyeka paryuSaNaparva meM Adara ke sAtha paDhA jAtA hai| prastuta kalpasUtra ko vartamAna janaprasiddha kalpasUtra se bhinna batAne ke lie hI prastuta kalpasUtra kA nAma 'bRhatkalpa' sUtra diyA ho aisA pratIta hotA hai| kyoMki- kalpasUtra ke pIche bRhat zabda kA prayoga kahIM bhI nahIM miltaa| chedasUtroM ke kartA chedasUtroM ke racayitA kauna hai yaha bhI eka ulajhA huA vicAraNIya prazna hai| yaha bhI eka paraMparA hai ki chedasUtra ke racayitA zrutakevalI AcArya zrI bhadrabAhu svAmI hai jinakA samaya isavI sana 300 pUrva kA mAnA gayA hai| A. bhadrabAhu svAmIne to bhagavAna mahAvIra dvArA prarUpita chedasUtroM ko sUtrarUpa meM graMthita kiyA hai| ataH chedasUtroM ke arthAgama prarUpaka sarvajJa tIrthaMkara bhagavAna svayaM the aura sUtrAgama ke nirvRhaka AcArya zrI bhadrabAhu svAmI the| isakA spaSTa nirdeza AcAradazA adhyayana-10 sUtra-54 meM hai| (73) Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te NaM kAle NaM te NaM samae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre rAyagihanagare guNasIlaceie bahaNaM samaNANaM bahUNaM samaNINaM, bahUNaM sAvayANaM bahuNa sAviyANaM, bahUNaM devANaM bahaNaM devINaM sadevamaNuyA-surAe parisAe majjhagae evamAikkhaI, evaM bhAsai, evaM paNNavei evaM pruuvei| isake atirikta isI bAta kI puSTi karate hue svayaM paMcakalpabhASyakAra kahate haiM teNa bhagavayA AyArakappa dasAkappa vavahArA ya navamapuvvanIsaMdabhUtA nijjUDhA [paMcakalpa bhA. gA. 23] isI se spaSTa hai ki chedasUtra sAmAnya AcArya kI racanA na hokara sarvajJa sarvadarzI tIrthaMkara bhagavAn dvArA prarUpita AcArazAstra hai| eka paraMparA yaha bhI hai ki dazAzrutaskaMdha, bRhatkalpa, vyavahAra evaM nizItha ye cAroM chedasUtra pratyAkhyAna pUrva kI tRtIya AcAravastu se uddhRta hue hai| dUsarI mAnyatAnusAra ina cAroM cheda kA nirvRhaNa zrutakevalI AcArya zrI bhadrabAhu svAmIne kiyA hai| tathA tIsarI mAnyatAnusAra nizItha ko choDakara zeSa tIna chedasUtroM ke nirmAtA AcArya zrI bhadrabAhu svAmI hai| pracalita mAnyatA jo bhI ho kiMtu yaha sunizcita hai ki chedasUtroM ke arthAgama ke upadezaka bhagavAna mahAvIra the to sUtrAgama ke racayitA zrutakevalI AcArya zrI bhadrabAhu svaamii| cheda nAmakaraNa__prastuta sUtra ko chedasUtra kyoM kahA gayA? isake uttara meM vizleSaka yoM kahate haiM ki dasa prakAra ke prAyazcittoM meM cheda-mUla bhI eka prAyazcitta hai tathA isakA prayoga bAra bAra huA hai ataH inheM chedasUtra kahA gayA hai| dUsarI mAnyatA yaha bhI hai ki sAmAyika cAritra svalpakAlIna hai aura chedopasthApanIya kA samaya adhika hai| chedasUtra tatvAritrasambandhI prAyazcitta kA vidhAna karatA hai ataH ye chedasUtra ke nAma se prasiddha hue| A. zrI malayagirisUrijI ke anusAra isameM padavibhAga samAcArI hone se ina AgamoM ko chedasUtra kahA hai| athavA cheka-uttama puruSoM dvArA pratipAdita athavA saMyama ke rakSArtha uttama vidhAna jina meM hai ataH ye chedasUtra ke nAma se prasiddha hue| chedasUtra meM sabhI sUtra svataMtra hai| eka sUtra kA dUsare ke sAtha sambandha nahIM hai| tathA vyAkhyA bhI cheda yA padavibhAga dRSTi se kI gaI hai isalie inako chedasUtra kahA jA sakatA hai| sArAMza yaha hai ki jisase niyamoM meM bAdhA AtI na ho tathA saMyama kI nirmalatA kI abhivRddhi hotI ho aise vidhAna jinameM ho ve chedasUtra hai| 1. padavibhAgasAmAcArI chedasUtrANi mlvR| (74) Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chedasUtroM para vyAkhyAgraMtha jaina AgamoM kI prAcInatama paddhati anuyoga hai| (1) caraNAnuyoga (2) dharmakathAnuyoga (3) gaNitAnuyoga aura (4) drvyaanuyog| chedasUtra caraNa-AcAra pradhAna hone se inakA samAveza caraNakaraNAnuyoga meM hotA hai| isake atirikta anuyoga ke pAMca nAma milate haiM- anuyoga, niyoga, bhASA, vibhASA, aura vaartik| niyukti AgamoM ke gUDha rahasyoM ko samajhane ke lie una para vyAkhyAgraMtha likhane kA pracalana prAcIna kAla se calA A rahA hai| isakA prathama zreya prathama zrutakevalI AcArya zrI bhadrabAhu svAmI ko jAtA hai| cheda sUtroM kI sUtrAtmaka racanA kara unake antargata Ane vAle zabdoM ke gUDha rahasyoM ko unake bhAvoM ko spaSTa karane ke lie unhoMne niyukti kI racanA kii| kucha niyuktiyoM kI racanA dvitIya zrutadhara AcArya zrI bhadrabAhu svAmI ne kii| Avazyaka niyukti meM kahA gayA hai ki AcArya zrI bhadrabAhu svAmI ne 10 niyuktiyA~ likhane kI pratijJA kI thii| (1) Avazyaka (2) dazavaikAlika (3) uttarAdhyayana (4) AcArAMga (5) sUtrakRtAGga (6) dazAzrutaskaMdha (7) bRhatkalpa (8) vyavahAra (9) sUryaprajJapti evaM (10) Rssibhaassit| ina dasa niyuktiyoM meM vartamAna meM ATha niyuktiyA~ hI upalabdha hai| isake atirikta piMDaniyukti, oghaniyukti, paMcakalpaniyukti aura nizIthaniyukti Adi svataMtra niyuktiyAM bhI upalabdha hai| goviMdAcArya ne bhI niyukti likhI hai aisA ullekha bhI milatA hai| bhASya niyukti atyanta saMkSipta hone se unake gUDhArtha ko samajhanA kaThina thA ataH unakI vizeSa spaSTatA ke lie bhASyasAhitya kI racanA huii| bhASya sAhitya ke lekhaka prathama aura dvitIya AcArya saMghadAsa gaNi the| pUjya munipravara zrIpuNyavijayajI ma. sA. kI mAnyatAnusAra bRhatkalpabhASya ke racayitA dvitIya saMghadAsa gaNi the| niyukti tathA bhASya donoM kI bhASA prAkRta hai aura racanA padyamaya evaM saMkSipta hone se inheM samajhanA sarva sAdhAraNa ke lie kaThina thaa| ataH niyukti aura bhASya kA saralIkaraNa Avazyaka thaa| isI dRSTi ko lakSya meM rakhakara kiMtu isake pazcAt Agama vyAkhyAgraMtho meM bhASya kA dvitIya sthAna hai| niyukti meM saMkSipta paddhati meM kevala pAribhASika zabdoM kI nikSepaparaka vyAkhyA hai| aneka sthaloM para niyukti meM prayukta zabdoM ko, unake bhAva evaM rahasyoM ko udghATita karane kA kArya bhASya karatA hai| niyuktiyoM kI taraha bhASya bhI dasa AgamagraMtho para likhe gaye hai| (1) Avazyaka (2) dazavaikAlika (3) uttarAdhyayana (4) bRhatkalpa (5) paMcakalpa (6) vyavahAra (7) (75) Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizItha (8) jItakalpa (9) oghaniyukti (10) piNddniyukti| isake atirikta bhASya, mUlabhASya aura vizeSAvazyakabhASya ye tInoM Avazyaka sUtra para likhe gaye bhASya hai| bRhatkalpa para do bhASyagraMtha pAye jAte haiM eka laghubhASya aura dUsarA bRhdbhaassy| laghubhASya dvitIya saMghadAsa gaNi kI racanA hai aisI munizrI puNyavijayajI ma. sA. kI mAnyatA hai| laghubhASya kI gAthAsaMkhyA 6000 hai| bRhadbhASya bhI vartamAna meM vidyamAna hai kiMtu yaha bhASya apUrNa hai| kevala mAsakalpa taka kA hI 4000 gAthApramANa graMtha milatA hai| isake kartA kA kahIM bhI ullekha nahIM miltaa| yaha bhASya bhI aprakAzita hai| cUrNi___ bhASya ke bAda niyukti evaM bhASya ke gUDha viSayoM ko samajhane ke lie vistRtarUpa se vizleSaNa karane vAle cUrNigraMtho kI racanA huii| cUrNi ke kartA ke rUpa meM do AcAryoM ke nAma prasiddha hai| eka AcArya zrI agastyasiMhasUri jo dazavaikAlika cUrNi ke kartA ke rUpa meM prasiddha hai| dUsarA nAma hai jinadAsa gaNi mhttr| inhoMne kaI AgamagraMtho para cUrNi kI racanA kI hai| aba taka upalabdha cUrNiyoM meM kahI bhI jinadAsagaNi kA ullekha nahIM hai| bRhatkalpacUrNi ke kartA bhI jinadAsa gaNi mahattara hone cAhie aisA anumAna kiyA jA sakatA hai| cUrNi vyAkhyA na atisaMkSipta hotI hai na ativishd| cUrNi vyAkhyA kI yaha vizeSatA rahI hai ki ve prAkRta ke sAtha bIca bIca meM saMskRta meM bhI vivecana karatI haiN| isa prakAra saMskRta-prAkRta mizrita bhASA ke prayoga unakI vyAkhyAsAhitya meM hotA rahA hai ataH yaha cUrNi ke nAma se prasiddha huaa| vyAkhyA TIkA cUrNi ke pazcAt AgamoM para saMskRta TIkA kA yuga prAraMbha hotA hai| prAyaH AgamoM para saMskRta TIkA likhI gaI hai| bhArata ke itihAsa meM guptayuga meM saMskRta kA prabhAva apanI carama sImA meM thaa| isa kAla meM vyAkaraNa, koSa, sAhitya, darzana, kAvya, kathAgraMtha jaise mahatva pUrNa graMtho kA vizada rUpa se nirmANa huaa| isa saMskRta yuga meM AcArya zrI haribhadrasUri, zIlAMkAcArya, AcArya zrI abhayadevasUri tathA AcArya zrI malayagirisUri AdiyoM ne saMskRta meM ina para TIkA kI racanA kara sAhitya kI abhivRddhi kii| saMskRta TIkAgraMtha ko samajhanA saba ke lie sulabha nahIM thA ataH sulabhatA se samajha sake unake lie janahita kI dRSTi se lokabhASA meM sarala, subodha zabdoM meM bAlAvabodha yA TabbA (zabdArtha) gujarAtI aura rAjasthAnI mizrita bhASA meM likhA gyaa| (76) Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSakalpacUrNi bRhatkalpasUtra kI do mahattvapUrNa aprakAzita cUrNiyAM prApta hotI hai| eka, kalpacUrNi aura dUsarI, klpvishesscuurnni| prathama kalpacUrNi kA 16000 graMthAgra hai to dUsarI kalpavizeSacUrNi kA graMthA 10000 pramANa hai| ye donoM cUrNiyAM aba taka aprakAzita hai| ina ke kartA kA nAmollekha bhI nahI miltaa| pracalita paraMparA ke anusAra prathama cUrNi ke kartA jinadAsa gaNi mahattara ho sakate hai| bhAva, bhASA, zailI aura kathana paddhati meM ina donoM cUrNiyoM meM itanA adhika zabdasAmya hai ki inako dUsare se alaga karanA kaThina hai| pUrvavartI cUrNi prathama aura uttaravartI kalpavizeSacUrNi nAmakaraNa kiyA jA sakatA hai| prathamacUrNi meM vizeSacUrNikAra ne bRhatkalpacUrNi ke sattara pratizata pAThoM ko jyoM kA tyoM liyA hai| vizeSacUrNikArane jahA~ pUrvavartI cUrNi ke pATha saMkSipta hai vahA~ naye pATha dekara apanI cUrNi ko vistRta kiyA hai| isI vizeSatA ko lekara cUrNikAra ne apanI cUrNi ko vizeSacUrNi ke rUpa meM prasiddha kiyA ho aisA pratIta hotA hai| bRhatkalpa chaha uddezoM meM vibhAjita hai isa ke kula sUtra 205 hai, bhASyagAthA 6000 pramANa hai| mUla sUtrakAra ne jina viSayoM kA kathana kiyA hai| pUrvavartI cUrNi evaM vizeSakalpacUrNi unhIM viSayoM ko utsarga apavAda viSayaka carcA karate hue samAviSTa kiyA hai| pUrvavartI cUrNikAra ne jo varNana kiye unhIM ke zabdoM meM likhate hue jo saMkSipta aura aspaSTa viSaya hai unhIM ko vizeSakalpacUrNikAra ne apane zabdoM meM prastuta kiyA hai| vizeSakalpa cUrNi kA prAraMbha paMcaparameSThI maMgalAcaraNa se hotA hai| pUrvavartI prathamacUrNi meM pIThikA hai| yaha pIThikA gAthA 1 se gAthA 808 meM pUrNa hotI hai| kiMtu vizeSakalpacUrNikAra ne pIThikA kI gAthA 1085 taka ke bhAga ko choDakara jahAM se sUtrAraMbha hotA hai usI aMza se apanI cUrNi kA AraMbha kiyA hai| saMbhavataH gAthA 1-1085 taka kI bhASya gAthAoM kA vivecana apane Apa meM pUrNa lagA ho ataH unakA vivecana anAvazyaka mAna kara chor3a diyA ho| se gAmaMsi vA nagaraMsi.... ( sUtra - 1) prAraMbha karate haiN| sUtra 1 se 4 taka dekara prathama cattAri suttANi uccaareyvvaanni| athAsya vyAkhyAmabhidhAsyAmaH / ityatra Aha, abhidhAsyati bhvaan| atha ko'syAbhisambandhaH? ucyate-vutto khalu AhAro..... esa smbndho||1086|| isa prakAra graMthArambha karane ke pazcAt vizeSacUrNikAra kalpasUtra ke chahoM uddezakoM kI vivecanA karate haiN| gAthA 1087 gAthA---- tk| isa meM 81 vidhi-niSedha kalpa hai| ye sabhI kalpa pAMca samitiIrSyA, bhASA, eSaNA, AdAnabhaNDanikSepaNA tathA uccAraprazravaNakhelasiMghAnajalapariSThApanikA; evaM paMcamahAvrata-ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya evaM aparigraha aise paMcamahAvratoM se saMbaMdhita inakA (77) Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vargIkaraNa yahAM kiyA gayA hai| jina sUtroM kA eka se adhika samitiyoM yA eka se adhika mahAvratoM sambandha hai unakA sthAna samiti aura mahAvrata ke saMyukta vidhi - niSedha aura mahAvratakalpazIrSaka ke aMtargata hai| uttarAdhyayana adhyayana-24 ke anusAra IryAsamiti kA viSaya bahuta vyApaka hai ataH jo sUtra sAmAnyatayA jJAna, darzana yA cAritra Adi se saMbaMdhita pratIta hue unako vizeSacUrNikAra ne 'vidhiniSedhakalpa' zIrSaka ke nIce sthAna diyA hai| jaise- IryAsamiti ke vidhi - niSedhakalpa ko cAra sUtroM meM Abaddha kiyA hai / ( sUtrAMka1 - 38 u. 1 ) inameM nimna viSayoM kA samAveza huA hai, adhvagamana(sU046) AryakSetra (sU. 52 ) / mahAnadI sUtra (u. 4 sU. 34-35) vairAjya - viruddharAjyasUtra (u.1, sU.39) antaragRhasthAnasUtra / prastuta bRhatkalpasUtra para pUrvAcAryoM ne niyukti, bhASya, cUrNi aura bRhadbhASya tathA bA kI racanA kii| kiMtu kAladoSa se ye aba taka aprakAzita hai| aise mahattvapUrNa aprakAzita graMtho kA sampAdana karake zrutabhavana saMzodhana kendra, puNe ina graMtho kA prakAzana karA rahA hai yaha A viSaya hai| (78) Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siribhaddabAhusAminibaddhaM ||kppsuttN|| (bhAsa-visesacuNNisahiya) (paDhamo bhAgo) (paDhamo uddeso) Page #81 -------------------------------------------------------------------------- Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsa-visesacuNNisahiyaM siribhaddabAhusUriraiyaM // kappasuttaM // // paDhamo uddeso|| // mAsakappapagayaM // [suttaM] se gAmaMsi vA nagaraMsi vA kheDaMsi vA kabbaDaMsi vA maDaMbaMsi vA paTTaNaMsi vA AgaraMsi vA doNamuhaMsi vA nigamaMsi vA rAyahANisi vA AsamaMsi vA sannivesaMsi vA saMbAhaMsi vA ghosaMsi vA aMsiyaMsi vA puDabheyaNaMsi vA saMkaraMsi' vA saparikkhevaMsi abAhiriyasi kappai niggaMthANaM hemaMtagimhAsu egaM mAsaM vatthae // 1-6 // // OM namaH sarvajJAya // namo arahaMtANaM, namo siddhANaM, namo AyariyANaM, namo uvajjhAyANaM, namo loe savvasAhUNaM / eso paMca namokAro, savvapAvappaNAsaNo / maMgalANaM ca savvesiM, paDhama havai maMgalaM // "se gAmaMsi vA, nAgaraMsi vA" cattAri suttAiM uccAreyavvAiM / sUtram idam, athAsya vyAkhyAmabhidhAsyAmaH / ityatra Aha-abhidhAsyati bhavAn / atha ko'syAbhisambandhaH ? ucyate vutto khalu AhAro, iyANi vasahIvihiM tu vannei / so vA katthuvabhujjai, AhAro esa saMbaMdho // 1086 // 1. etatpadaM AcAryAntaramatena jJeyam - keSAJcidAcAryANAM matena saGkarazca kartavyaH, "saMkaraMsi vA" ityadhikaM padaM paThitavyamityarthaH / malavR. (gA0 1093) 2. atra vizeSacUrNI pIThikAbhASyagAthAnAM prathamoddezasya paJca sUtrANAM tadbhASyagAthAnAM ca vyAkhyAnaM na vartate / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM "vutto0" gAhA / prathamasUtre AhAra upadiSTo yAdRgvidho bhoktavyaH, iha tu vasahiM varNayati / athavA sa evAhAraH kutropabhoktavyaH ? iti sambandhaH / athavA tesu sapariggahesuM, khettesuM sAhuvirahiesuM vA / kiccirakAlaM kappai, vasiuM ahavA vikappo u // 1087 // "tesu0" gAhA / tesu khettesu pariggahiesu apariggahiesu vA kecciraM kAlaM vasiyavvaM vikalpo'nyasambandhasyetyarthaH / ebhiH sambandhaiH AyAtasya sUtrasya padavibhAgaM kRtvA padArthamabhidhAsyAmaH / AdipadaM niddese, vA u vibhAsA samuccaye vA vi / gammo gamaNijjo vA, karANa gasae va buddhAdI // 1088 // "AdipadaM0" gAhA / se ityetadAdipadaM nirdeze vartate, vA vibhASAyAM samuccayArthe vA bhavati / gammo gamaNijjo vA aTThArasaNhaM karANaM teNa gAmo / ahavA yasmAd buddhyAdInAM guNaM grasati tasmAd grAma ityucyte|| natthettha karo nagaraM, kheDaM puNa hoi dhUlipAgAraM / kabbaDagaM tu kunagaraM, maDaMbagaM savvato chinnaM // 1089 // jalapaTTaNaM ca thalapaTTaNaM ca iti paTTaNaM bhave duvihaM / ayamAi AgarA khalu, doNamuhaM jalathalapaheNaM // 1090 // nigamaM negamavaggo, vasai jahiM rAyahANi jahi~ raayaa| tAvasamAI Asama, nivesauM satthAijattA vA // 1091 // saMbAho saMvoDhuM, vasati jahiM pavvayAivisamesu / ghoso u goulaM aMsiyA u gAmaddhamAIyA // 1092 // "natthettha0" ["jalapaTTaNaM0" "nigamaM0" "saMvAho."] gAhAcaukkaM / nAstyatra karo vidyata iti nakaram / kheDaM nAma jaM dhUlipAgAraparikkhittaM / kabbaDaM nAma jaM kunagaraM / maDaMbaM nAma jaM savvao chinnaM / aDDAijjagAuyamerAe Natthi gAmAdI / paTTaNaM duvihaM-jalapaTTaNaM thalapaTTaNaM ca / jalapaTTaNaM-jassa jaleNaM bhaMDaM ei / jahA-kaliyaNamAdINaM / thalapaTTaNaM jassa thaleNaM bhaMDaM ei, jhaa-aannNdpurss| Agaro nAma ayAgaro vA, rUppAgaro vA ityAdi / doNamuhaM jassa jaleNa thaleNa vi bhaMDaM ei, jahA bharuyacchassa / nigamaM NAma jattha NegamA vasaMti / NegamA vANiyagavisesA / rAyahANI NAma jattha rAyA parivasai NagarAdau / Asamo nAma jo tAvasehiM NiviTTho, pacchA logo Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1086-1096] paDhamo uddeso tattha vasai / Niveso NAma jattha sattho vA aavaasio| AdiggahaNeNaM gAmo vA annattha saMpaTThiyao jattha aMtarA vAsaM karei, jattAe vA jattha logo gayao / jahA-sarassatIe / saMbAho nAma jattha annattha kisittA vANijjaM vA karettA atthaM saMvoDhuM saMvasaMti taM saMbAhaM bhaNNai / je ghosaM paDhaMti, ghosaM goulaM bhaNNai / annesiM aMsiyA / aMsiyA nAma gAmassa addhaM taiyaM cautthabhAgo [vA] jattha Thitillao / puDhaveeNaM pi kei paDhaMti / tattha gAhA - nANAdisAgayANaM, bhijjaMti puDA u jattha bhaMDANaM / puDabheyaNaM tagaM saMkaro ya kesiMci kAyavvo // 1093 // "nANAdisA0" gAhA / kaNThyA / saMkaro nAma eesiM gAmAdINaM kiMci gAmaM pi nagaraM pi kheDaM pi evaM saha parikkheveNaM saparikkhevaM / nAsya bAhirikA vidyata ityabAhirikam / esa suttttho| iyANi NijjuttIe vitthArei tattha gAhA:nAmaM ThavaNAgAmo, davvaggAmo ya bhUtagAmo ya / AujjidiyagAmo, piu mAu bhAvagAmo ya ||1094||[ni0] "nAma ThavaNA0" [gAhA] / nAmaThavaNAo gayAo / davvagAmo jANayabhaviyasarIravairitto imo - jIvA'jIvasamudao, gAmo ko kaM nao kahaM icche ? / AdiNayo'Negaviho, tivikappo aMtimanao u // 1095 // [ni0] "jIvA0" gAhA / jIvANamajIvANa ya samUho yaH so ya davvagAmo, naehiM maggijjai / ko Nao kaM gAmaM icchai ? tattha AiNao aNegavidho, AiNao nAma Negamo, aMtimaNao NAma saddo / so tiviho-saddo, samabhirUDho, evaMbhUto / tattha aNegavihaNegamANaM imANi patteyaM patteyaM aNNoNNaniravekkhANi vattavvANi bhavaMti / taM jahA - gAvo taNAti sImA, ArAmudapANa ceDarUvANi / vADI ya vANamaMtara, uggaha tatto ya AhipatI ||1096||[ni0] "gAvo taNAti0" gAhA / gAvo tti paDhamaNegamo bhaNai / jAvatiyaM gAvIo cariuM vaccaMti ettiyaM aMtaraM savvo mama gAmo visuddhataro Negamo bhaNati / 1. aNNe aMsitaMsi vA paDhaMti iti cUrNikRtaH / 2. puDabhedeNaM iti bhAvyam ? / 3. gAmo iti aba / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM gAvo vayaMti dUraM, pi jaMtu taNa kaTTahAragAdIyA / sUruTThie gatA eMti atthamaMte tato gAmo // 1097 // parasImaM pi vayaMti hu, suddhataro bhaNati jA sasImA tu / ujjANa avattA vA, ukkIlatA u suddhayaro // 1098 // evaM visuddhanigamassa, vaiparikkhevaparivuDo gaamo|| vavahArassa vi evaM, saMgaho jahi~ gAmasamavAo // 1099 // jaM vA paDhama kAuM, sesaga gAmo nivissai sa gaamo|| taM deulaM sabhA vA, majjhima goTTho pavA vA vi // 1100 // ujjusuyassa nioo, patteyagharaM tu hoi ekkekkaM / uTheti vasati va vaseNa, jassa saddassa so gAmo // 1101 // "gAvo vayaMti dUraM0' ["parasImaM pi0" "evaM visuddha0" "jaM vA paDhamaM0" ujjusuyassa0"] addhagAhA / gAvo dUramavi aMtaraM gaMtuM paDieMti so savvo tava gAmo, jamhA esa tava doso tamhA Na bhavati esa tava gAmo / ahaM bhaNAmi-jattiyaM khettaM taNahAraya-kaTThahArayA gaMtuM paDieMti, evaiyaM khettaM mama gAmo / visuddhataro bhaNati - te sUre uThThie gatA, atthamaMte eMti so tava gAmo / kiM ca te parasImaM pi vayaMti tamhA Na bhavati ettio gaamo| ahaM bhaNAmi - jAva appaNiyA sImA ettiyaM khettaM gAmo / visuddhataro bhaNati - eyaM aittiyaM jAva ujjANaM ettiyaM gAmo, ArAmo ceva ujjANaM bhannati / visuddhataro bhaNati aibahuyaM eyaM, ahaM bhaNAmi jAva udapANaM ettiyaM khettaM gAmo / udapANaM nAma kUvo / visuddhataro bhaNati - aibahuyaM eyaM, ahaM bhaNAmi - jAvaiyaM khettaM avvatagANi ceDarUvANi kIlaMtANi gacchaMti / visuddhataro bhaNati - eyamavi aibahuyaM, ahaM bhaNAmi - jAvaiyaM khettaM ukkilaMto paraMgitao ceDarUvo gacchai evaiyaM khettaM gAmo bhavati / aNNo negamo bhava(na)ti - jAva vADI evaiyaM khettaM gAmo / evaM nANAchaMdANaM negamANaM matAI vyapohitvA suddhassa negamassa vaiparikkhevo jAva tAvaiyaM khettaM gAmo / evaM vavahArassa vi saMgaho - jattha gAmellayajaNassa samavAo bhavati taM gAmaM icchai / saMgahiya piMDiyatthaM [saMgahavayaNaM samAsao beMti A0ni0 756] tti kAuM / taM puNa devakulaM vA hojja, sabhA vA majjhimagoTTo vA pavA vA / jaM vA paDhamaM sannivesettA devakulAI pacchA sesagAmo nivvissai, taM saMgaho icchaD / ujjusuo patteyaM patteyaM ekkakkaM gharaM gAmaM icchati / gAmo tti vA niou tti vA egttuN| tiNhaM saddanayANaM jassa vaseNaM gAmo uTTei vA vasai vA taM gAmaM icchaMti / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1097-1108] paDhamo uddeso tasseva u gAmassA, ko kaM saMThANamicchati nao u| tattha ime saMThANA, havaMti khalu mallagAdIyA // 1102 // "tasseva u0" gAhA / kaNThyA / / uttANaga omaMthiya, saMpuDae khaMDamallae tivihe| bhittI paDAli valabhI, akkhADaga ruyaga kAsavae // 1103 // "uttANaga omaMthiya0" gAhA / asthi gAmo uttANayamallayasaMThio / atthi gAmo omNthiymllysNtthio| asthi gAmo sNpddymllysNtthio|"khNddmlle tivihe"tti / ee ceva tiNNi gAmA khaMDamallaeNaM neyavvA / atthi gAmo uttANayakhaMDamallayasaMThio, atthi gAmo omaMthiyakhaMDamallayasaMThio, atthi gAmo saMpuDayakhaMDamallasaMThio / atthi gAmo bhittisaMThio, atthi gAmo paDAlisaMThio, atthi gAmo valabhIsaMThio, atthi gAmo akkhADayasaMThio, asthi gAmo ruyagasaMThio, atthi gAmo kaasvysNtthio| eesi payANaM imAo paMca vakkhANagAhAo - majjhe gAmassa'gaDo, buddhicchedA tato u rjjuuo| nikkhamma mUlapAde, giNhatIo vaiM pattA // 1104 // omaMthie vi evaM, deula rukkho va jassa majjhammi / kUvassuvari rukkho, aha saMpuDamallao nAma // 1105 // jai kUvAI pAsammi hoMti to khaMDamallao hoi / puvvAvararukkhehiM samaseDhIhiM bhave bhittI // 1106 // pAsaTThie paDAlI, valabhI caukoNa Isi dIhA u| caukoNesu jai dumA, havaMti akkhADato tamhA // 1107 // vaDAgAraThiehiM, ruyago puNa veDhio taruvarehiM / tikkoNo kAsavao, churagharagaM kAsavaM biMtI // 1108 // "majjhe gAmassa0" ["omaMthie0" "jai kuvAI." "pAsaTThie0" "vaTTAgAra0"] gAhA / jassa gAmassa majjhe kUo tao kUvassa heTThillatalAo buddhichedeNaM rajjUo disavidisAhitto niSkrAmya gharANaM mUlapADe uvariM kAuM tiriyaM tAva gayAo jAva vADi pttaao| tao uvarihattIo hoUNaM tAva gayAo jAva gharANaM mUlapADe, tattha paDahaccheeNaM uvarayAo saMpuDamallayasaMThio / - jassa gAmassa majjhe kUo tassa ya kUvassa uvariM rukkho ucco, tao kUvAo rajjUo niggaMtUNaM mUlapADe geNhatIo tAva gayAo jAva vADi pattAo / tao uvarihattIo hoUNa tAva Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM gayAo jAva hammiyatalAyaM, rukkhacciyAo viusahittA tAva gayAo jAva vADi pattAo, tao heTTAuttI bhavittA tAva gayAo jAva kUvicciyANaM aggalaehiM samameva lINAo / esa saMpuDayamallayasaMThio gAmo / uttANayakhaMDamallayasaMThio-jassa gAmassa tiriya ega disiM kUvo, tao taM ekkaM kUvadisaM mottuM sesAsu sattasu disAsu rajjUo niggaMtuM vADi pAvittA tao uvarihuttI bhavittANaM tAva gayAo jAva hammiyatalAiM, tattha paDahacche eNaM uvarayA ovarayAo / esa uttaannykhNddmllysNtthio| omaMthayakhaMDamallayasaMThio vi evaM ceva / NavaraM tiriyaM ekkadisiM rukkho ucco devakulaM vA, tao rajjUo osarittA vADi pattAo, tAhe heTThAhuttI hoUNa mUlaM pADesu paDahacchedeNaM uvrmNti| saMpuDamallayasaMThio - jassa gAmassa pAse egadisiM agaDo bhavati tassa ya agaDassa uvariM rukkho, tao kUvaheTThiyAo niggaMtUNa mUlapADe ghettUNaM tiriyaM vADi jAva gaMtA uvarihuttAo rukkhacciyAo vi hammiyagge chedeMtIo heTAhattIo gaMtA kuvicciyANaM miliyaao| bhittisaMThio - jassa gAmassa puvve avare ya pAse same seDhIe rukkhA ThiyA so bhittisaMThio gaamo| paDAlIsaMThio evaM ceva, navaraM tassa dAhiNuttaresu pAsesu rukkhA samaseDhIpeDhiyA, so paDAlIsaMThio / valabhIsaMThio-jassa caussa vi koNesu IsiM AyayA rukkhA ThiyA / akkhADayasaMThio-jassa gAmassa dAhiNa-purasthime, dAhiNa-paccatthime, uttarapacchatthime, uttara-puratthime ya rukkhA bhavaMti / ruyagasaMThiyo-jo gAmo jaMbuddIve parirayasaMThiehiM rukkhehiM veDhiellao / jai vi gAmo visamo taha vi rukkhA vaTTA ThiellayA / kAsavagasaMThiotaMsasaMThANo gAmo nivittttho| kAsavao nAma pahAviyachurassa ghro| ee tAva saMThANA vkkhaanniyaa| iyANiM ko Nao kaM saMThANaM icchati ? tti evaM bhaNai / tattha gAhA - paDhamattha paDahachedaM, A kAsava kaDagakoTTimaM tio| nANiM AhipatiM vA, saddanayA tinni icchaMti // 1109 // [ni0] "paDhamettha paDahachedaM0" gAhA / eyassa vibhAsAgAhAo do - saMgahiyamasaMgahio, saMgahio tiviha mallayaM niymaa| bhittAdI jA kAsavoM, asaMgaho beti saMThANaM // 1110 // 1. samaseDhie ThiA iti bhAvyam ? Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1109-1113] paDhamo uddeso nimmA ghara vai thUbhiya, taio duhaNA vi jAva pAvaMti / nANissAhipaissa va, jaM saMThANaM tu saddaNayA // 1111 // "saMgahiyamasaMgahigo0" "nimmA ghara0" / Negamo duviho-saMgahigo asaMgahiyo ya / paDhamo saMgahio / so paDahaccheyaM saMThANaM icchati / paDahaccheyaM nAma mallayANaM khaMDANaM iyarANa ya, eyaM so icchai / asaMgahio bhittiM AI kAuM jAva kAsavago tAva icchai / saMgahio saMgahaM pavisai, asaMgahio vavahAraM ti kAuM / saMgaho jahA saMgahio icchati, vavahAro jahA asNghio| taio nAma suttakkamapAmanneNaM / ujjusuo so kaDayANaM saMThANaM nimmANaM ti / nikkhamANaM jaM saMThANaM gharANaM vaMdie vA jaM saMThANaM / duhaNA nAma jo mAlAo vilijjaMtao kuTTijjai, duhaNehiM jA ghaNaM bhavati, te ukkhippaMtA jAva pAvaMti / etesiM patteyaM patteyaM jaM saMThANaM icchai / tiNNi saddaNayA gAmatthAghiyArajANayassa, gAmAhivaissa vA jaM saMThANaM taM icchaMtire | davvagAme tti dAraM gayaM / idANi sesagAme bhAvagAmavajje ekkagAhAe ceva bhaNai - caudasaviho puNa bhave, bhUtaggAmo tihA u Atojjo / sotAdidiyagAmo, tivihA purisA piuggAmo // 1112 // tiriyAmaranaraitthI, mAuggAmaM pi tivihamicchaMti / nANAitigaM bhAve, jao va tesiM samuppattI // 1113 // "coddasaviho puNa0" ["tiriyA0"] gAhA / bhUyaggAmo coddasaviho / taM jahAsuhumA pajjattayA, suhamA apajjattayA / evaM bAyarA vi pajjattayA apajjattayA, beiMdiyA vi pajjattayA apajjattayA, teiMdiyA vi pajjattayA apajjattayA, cauridiyA vi pajjattayA apajjattayA, paMceMdiyA3 pajjattayA apajjattayA, asannI pajjattayA apajjattayA, paMceMdiyA sannI pajjattayA apajjattayA / AtojjaggAmo tiviho-sajjaggAmo 1 majjhimaggAmo 2 gAMdhAraggAmo 3 / iMdiyaggAmo paMcaviho-soiMdiyaggAmo jAva phAseMdiyaggAmo / pituggAmo tiviho - tirikkhajoNiyappurisA, maNussapurisA, devapurisA / mAiggAmo tiviho / taM jahA-tirikkhajoNiitthIo, maNussitthIo, devitthiio| 1. kaDuyANaM a / 2. muca pustake sadassa iti pAThaM svIkRtya vyAkhyA vartate / 3. paMceMdiyA duvihA pajjattayA iti bhAvyam ? Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM bhAvaggAmo NANa-dasaNa-carittaM / jao vA NANa-dasaNa-carittANaM uppattIi bhavai / ke ya te jao uppattI havai ? ucyate - titthagarA jiNacaudasa, dasa bhinne saMvigga taha asNvigge| sArUviya vayadaMsaNa, paDimAo bhAvagAmo u // 1114 // caraNakaraNasaMpannA, parIsahaparAyagA mhaabhaagaa| titthagarA bhagavaMto, bhAveNa u esa gAmavihI // 1115 // "titthagarA0" ["caraNakaraNa0"] gAhAdvayaM kaNThayam / navaraM 'vayadaMsaNa' tti kayA'NuvvayA sAvagA daMsaNasAvayA / jA sammabhAviyAo, paDimA iyarA na bhAvagAmo u| bhAvo jai natthi tahiM, naNu kAraNa kajjauvayAro // 1116 // "jA sammaM0" gAhA / paDimAo sammabhAviyAo ya, Na vi iyriio| Aha sissokahaM micchaddiTTIpariggahiyAo paDimAo bhAvaggAmo na bhavati ? ucyate-tatra jJAnAdInAM bhAvo nAsti / Aha - nanu kAraNe kAryavadupacAra iti kRtvA tAo vi daTuM kassai sammuppAo' hojja, to kahaM tAo na bhavati bhAvaggAmo? Ayario bhaNai - evaM khu bhAvagAmo, NiNhagamAI vi jaha mayaM tucchaM / eamavaccaM ko Nu hu, avvivarIto vadijjAhiM // 1117 // jai vi hu sammuppAo, kAsai daTThaNa niNhae hojjaa| micchattahayasaIyA, tahAvi te vajjaNijjA u // 1118 // "evaM khu bhAvagAmo0" ["jai vi hu0"] do gAhAo uccAriyasiddhAo / tucchaM nirarthakamityarthaH / "micchattahayasaIga''tti / mithyAtvena hatA smRti: durvAtena sasyavad yeSAM te bhavanti micchattahayasatIkA / ettha kayareNaM gAmeNaM atthAhigAro ? ucyate-davvaggAmeNaM / kiM savveNa ceva davvagAmeNa ahiyAro? ucyate - AhArauvahisayaNA''saNovabhogesu jo u pAuggo / evaM vayaMti gAma, jeNa'higAro ihaM sutte // 1119 // 1. samu a / 2. tubbhaM muc| Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1114-1125] paDhamo uddeso "AhArauvahi0" gAhA / pAuggo nAma jattha uppajjai / ahavA jo kppio| ahavA jo saMviggabhAvio / sesaM uccAriyasiddhaM / gAma tti gayaM / emeva ya nagarAdI, neyavvA hoMti aannupuvviie| jaM jaM jujjai jattha u, joeavvaM tagaM tattha // 1120 // "emeva ya nagarAdI0" gAhA / kaNThyA / iyANi parikkhevaM bhaNai / tattha gAhA - nAmaM ThavaNA davie, khitte kAle taheva bhAve ya / eso u parikkheve, nikkhevo chavviho hoi // 1121 // "nAma ThavaNA0" / nAma-ThavaNAo gayAo / davvaparikkheve imA gAhA - saccittAdI davve, saccitto dupayamAyago tiviho / mIso desaciyAdI, accitto hoimo tattha // 1122 // "saccittAdI0" gAhA / saccittAI davve / so parikkhevo tiviho-saccitto, accitto. misso / saccitto tiviho-dapaehiM. cauppaehiM. apaehiM / dapaehi maNaehiM. cauppaehiM Asa-hatthimAIhiM, apaehiM rukkhehiM / mIsao tasseva dese upayie tasseva dese avacie' / akimuktaM bhavati ? annettha matayA aNNe jIvaMti / accitto pAsANiTTaga-maTTiya-khoDa-kaDaga-kaMTigA bhave davve / khAiya-sara-nai-gaDDA-pavvaya-duggANi khettammi // 1123 // "pAsANiTTaga0" gAhA / kaNThyA / navaraM khoDo khaDDe / kaDayA = kNddiyaa| esa davvaparikkhevo / khettaparikkheve imA pacchaddhagAhA / kaNThyA / kAlaparikkhevo - vAsAratte aipANiyaM ti gimhe apANiyaM naccA / kAleNa parikkhittaM, teNa tamanne pariharaMti // 1124 // "vAsAratte0" gAhA / aha pANieNaM Na sakkei roheddN| apANieNa vi uNhakAlie na sakkae roheddN| asmAt kAraNAt aNNarAyANo taM pariharaMti / iyANi bhAvaparikkhevo / tattha gAhA - naccA naravaiNo sattasArabuddhIparakkamavisese / bhAveNa parikkhittaM, teNa tamanne pariharaMti // 1125 // 1. uvacie iti bhAvyam / upacitaH = sacetanaH malavR / Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM "naccA naravaINo0" gAhA / aNNe rAyANo nAuM, jahA esa rAyA satteNaM sAro bAhirao gahio bala-vAhaNAI parakkameNa puTThIe ya uvaveo na sakkijjihiti pelleddN| avi ya uddarosio amhaM uvariM hojjA / eeNa kAraNeNaM pariharaMti / parikkheva tti gayaM / iyANiM mAsaM bhaNati / tattha gAhA - nAmaM ThavaNA davie, khitte kAle taheva bhAve ya / mAsassa parUvaNayA, pagayaM puNa kAlamAseNaM // 1126 // davve bhavito nivvattio u khettaM tu jammi vaNNaNayA / kAlo jahi vaNNijjai, nakkhattAdI va paMcaviho // 1127 // "nAma ThavaNA0" ["davve bhavio0"] gAhA / nAmaM ThavaNA davie eehiM NAmAIhiM aNuogaddArehiM mAsassa parUvaNA kAyavvA / "mAsassa parUvaNayA" do gaahaao| tattha davvakhitta-kAlamAsANaM imA gAhA - nakkhatto khalu mAso, sattAvIsaM havaMta'horattA / bhAgA ya ekkavIsaM, sattaTTikaeNa cheeNaM // 1128 // auNattIsaM do, bisaTThI bhAgA ya huMti bttiisaa| kammo tIsaidivaso, tIsA addhaM ca Aicco // 1129 // abhivaDDhi ikkatIsA, cauvIsaM bhAgasayaM ca tigahINaM / bhAve mUlAijuo, pagayaM puNa kammamAseNaM // 1130 // "nakkhatto0" ["auNasIsaM0" "abhivaDDi."] davve bhavio davvamAso tiviho - ekkabhavio baddhAuo abhimuhanAmagotto / ahavA mUlaguNanivvattaNAnivvattio ya / uttaraguNanivvattaNANivvattio ya / khettamAso-jammi khette mAso jAyati / vannamAso-jammi vA khette mAsassa varNa' nAma prarUpaNA kriyate / kAlamAso-jahiM kAlo vannijjai / ahavA kAlamAso nakkhattAI paMcaviho / taM jahA-nakkhattamAso caMdamAso kammamAso AiccamAso abhivaDDiyamAso / tattha nakkhattamAso sattAvIsa ahorattA ekkavIsaM ca sattaTThibhAgA ahorattassa / caMdamAso auNattIsaM ahorattA, battIsaM ca bisaTThi bhAgA ahorattassa / uDumAso-kammamAso tti bhaNiyaM hoi / tassa tIsaM divasA / AiccamAso tIsaM divasA addhaM ca / abhivaDDiyamAso 1. = varNanam / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1126-1132] paDhamo uddeso 11 ekkatIsaM divasA sattaTThi bhAgA ahorattassa divasA' / ekkavIsottaraM ca sayaM cauvIsottarasayabhAgANaM / eesiM mAsANaM karaNagAhA - jugamAsehiM u bhaie, jugammi laddhaM havejja nAyavvaM / mAsANaM paMcaNha vi eyaM rAiMdiyapamANaM // [ ] ayaNaM tesItaM divasasayaM bhavati / be ayaNA varisaM / taM ca tinni cchAsaTThANi divasasayANi bhavaMti / paMca saMvaccharA jugaM ti kAuM paMcahi guNie jAyaM aTThArasadivasasayANi tIsANi / eesiM jugadivasANaM nakkhattamAse hiM sattaTThIe bhAgo / jaM laddhaM tattiyA nakkhattamAsadivasA bhavaMti / sattAvIsaM divasA ekkavIsaM ca sattaTThi bhAgA divasassa / jugadivasANaM caMdamAsehiM bAvaTThIe bhAgo / jaM bhAvaladdhaM tattiyA caMdamAsadivasA bhavaMti / ekkUNatIsaM divasA battIsaM ca bAsaTThi bhAgA divasassa / jugadivasANaM kammamAsehiM egaTThIe bhAgo, bhAgaladdhaM tIsaM divasA / jugadivasANaM sUramAsehiM saTThIe bhAgo, bhAgaladdhaM sUramAsadivasA tIsaM divasaddhaM ca / jugadivasA terasaguNA kAuM sattahi saehiM caucattAlehiM bhAgo / laddhaM divasA abhivaDDiyamAsassa ekkatIsaM, aMsagANa ya chavvIsottarANi sattasayANi / chedo sattasayANi coyAlANi / ubhayoravi cchabhAgeNovvaTTiyaM jAyaM ekkavIsottarasaya aMsagayaM, chedo cauvIsottarasayaM ti / kAlamAso go| idANiM bhAvamAso duviho-Agamato noAgamato ya / Agamato jANae uvautte / noAgamato je ime jIvA mAsa-mUla-kaMda-khaMdhittAe kammAiM udinnAiM vedeti tti / iha puNa kayareNa mAseNa ahigAro? ucyate-kAlamAseNa, tattha vi uDumAseNaM / esa so mAso, jo so "aparikkhevaMsi abAhiriyAgaMsi kappati niggaMthANa vA niggaMthINa vA mAsaM vtthe"| [bR0 ka0 6] te ya niggaMthA ime hojja - jiNa suddha ahAlaMde, gacche mAso taheva ajjANaM / eesiM nANattaM, vocchAmi ahANupuvvIe // 1131 // "jiNa suddha0" gAhA / jiNakappiyA suddhaparihAriyA ahAlaMdiyA gacchavAsI ajjaao| gAhAe pacchaddhaM uccAriyasiddhaM / tattha jiNakappiyaM paDhamaM bhaNai / tattha gAhA - pavvajjA sikkhApayamatthaggahaNaM ca aniyao vAso / niSphattI ya vihAro, sAmAyArI ThiI ceva // 1132 // 1. divasA iti nAsti a ba / 2. paMcahie a| 3. sattaehiM a| 4. saparikkhesi muca / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM "pavvajjA sikkhApaya0" esa dAragAhA / paDhamaM dAraM pavvajja tti / soccA'bhisameccA vA, pavvajjA abhisamAgamo tattha / jAissaraNAIo, sanimittamanimittao vA vi // 1133 // ["soccAbhisameccA0"] kahaM ceva so pavvaio? ucyate-soccA va abhisameccA vaa| tattha alpasvarataramiti kAuM abhisamAgamaM tAva paDhama bhaNNati / so sanimittao vA animittao vA bhavati / sanimittao jahA baMbhadatteNaM jAI sriyaa| citteNa ya sukosaleNa y| animittio jassa evaM ceva jAIsaraNaM bhavati / AiggahaNeNaM ohinnANeNaM maNapajjavavibbhaMgAi / abhisamicca tti gayaM / idANiM suNittA / kiM soccA ? ucyate - soccA u hoi dhammaM, sa keriso keNa vA kaheyavvo ? / ke tassa guNA vuttA ?, dosA aNuvAyakahaNAe // 1134 // "soccA tu hoI dhamma0" gAhA / dhammaM souM pavvaejjA / so dhammo keriso? ucyate - saMsAradukkhamahaNo, vibohao bhaviyapuMDarIyANaM / dhammo jiNapannatto, pagappajaiNA kaheyavvo // 1135 // "saMsAradukkhamahaNo, vibohao bhaviyapuMDariyANaM / " so ya jiNehiM pnnnnttillo| saMsAre dukkhaM saMsAradukkhaM / so puNa keriseNaM puriseNaM kaheyavvo? ucyate-pakappajaiNA kheyvvo| pakappajai nAma nisIhadhArao saMviggo / Aha-kiM kAraNaM abhavie na bohei? ucyate - jaha sUrassa pabhAvaM, daTuM vrkmlpoNddriiyaaii| bujjhaMti udayakAle, tattha u kumudA na bujhaMti // 1136 // "jaha sUrassa pabhAvaM0" gAhA / kaNThyA / evaM bhavasiddhIyA, jiNavarasUrassutippabhAveNaM / bujjhaMti bhaviyakamalA, abhaviyakumudA na bujjhaMti // 1137 // "evaM bhavasiddhIyA0" gAhA / kaNThyA / so ya dhammo uvAeNa kaheyavvo, na annuvaaenn| Aha-ke tassa guNA vuttA uvAyakahaNe, dosA vA aNuvAyakahaNe? ucyate - Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1133-1141] paDhamo uddeso puvvaM tu hoi kahao, pacchA dhammo u ukkamo kinnu / teNa vi puvvaM dhammo, suo u tamhA kamo eso' // 1138 // jaidhammaM akahettA, aNu duvidhaM samma maMsaviraI ca / aNuvAsae kahiMte, caujamalA kAlagA cauro // 1139 // ["puvvaM tu0"] "jaidhammaM akahettA0" gAhA / jo micchaddiTThI paDhamaM uvaTThAi, tassa jaidhammaM akahittA aNudhammaM kahei to caugurukA / dohe vi gurukA / jayA jaidhammaM na tarai ghettuM tayA jai sAvagadhammaM akahettA sammattaM kahei caugurukA / tavaguru kAlalahU / jayA sAvagadhamma Na tarai ghettuM tayA jai sammattaM akahettA majjamaMsaviraI kahei caugurukA / tavalahu kAlagurU / majjamaMsaviraI akahettA phalavidhiM kahei caugurukA / dohiM vi lahuyA / ANAiyA dosA / jIvA abbhuTuiMtA, avihIkahaNAi raMjiyA saMtA / abhisaMchUDhA hotI, saMsAramahannavaM teNaM // 1140 // "jIvA abbhuTuiMtA0' gAhA / te jIvA pavvajjAe abbhuDheukAmA te jANaMti / jai sAvagadhammeNa vi sugaI bhavati kAmabhoge bhuMjaMtANaM, kiM teNa duccareNaM pavvajjAdhammeNaM? evaM sesA vi payA buddhIe vibhAsiyavvA / tAhe saMsArasAgare chUDhA bhavaMti / cireNa mokkhaM pAvihiMti / kiM ca - eseva nUNa kamo, veraggagao na royae taM ca / duhato ya niraNukaMpA, suNipayasataracchaaTuvamA // 1141 // "eseva NaNa0" gAhA / te jANaMti naNaM eseva kamo / jaM pavvaM sAvayadhammaM phAsettA pacchA pavvaijjai / ahavA paDhamaM majjamaMsaviraiM phAsettA tao pacchA sAvagadhammo gheppai / "veraggagao na royae taM ca" tti / so Nivinnao gharAvAsassa veraggapatto pavvaIukAmo tAhe so kahao sAvagadhammaM paNNaveumAraddho, tAhe saM te3 na royai / tAhe vippariNamittA taccaNiyAINaM gacchejjA / "duhao vi niraNukaMpa" tti kAesu ya tammi ya / tammi ya diTuMto viirsunniyaa| sA vIrasuNiyA alikkamalikkehiM niratthakIkayA, pacchA eyaM pi necchati / ciMtei-alikkayaM eyaM, taraccho carakkhU, so puvvaM ujjhassa dhAo, tAhe so maMsaM Na paDibhAi / evaM tassa aNudhammAbhimuhassa pacchA jatidhammo Na paDibhAi / ete dosA / ime guNA vihikahaNe - 1. neyaM gAthAvizeSacUrNikRtAdRtA / 2. eseva ya muca / 3. te saM iti bhAvyam ? Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM titthANusajjaNAe, AyahiyAe paraM samuddharati / maggappabhAvaNAe, jaidhammakahA ao paDhamaM // 1142 // "titthANu0" gAhA / titthaM aNusajjAviyaM bhavati / pavvAvitaNa titthaM aNusajjAviteNaM AyahitaM kayaM bhavati parahiyaM cazabdAt / AyaparahieNaM sattANaM paraM ca uddharati sNsaaraao| kiM nimittaM? jamhA sanmArgaprabhAvanaM karoti / jamhA ete guNA vA dosA vA vihi avihikahaNe tamhA jaidhammakadhA paDhamaM kaheyavvA / jayA taM na giNhai tayA aNudhammo kheyvvo| jayA taM pi na paDivajjai tayA sammattaM / jayA samattaM pi na paDibhAsai tayA majja-maMsaviraI vi / eyaM aNuvAsayassa evaM kahijjai / sAvayassa puNaM jahA paDibhAi taha kaheu kho| pavvajja tti gayaM / iyANi sikkhApadaM ti dAraM / tattha - pavvaiyassa ya sikkhA, gayaNhAya silIpatI ya diTuMto / taiyaM ca AurammI, cautthagaM aMdhale there // 1143 // "pavvaiyassa0" gAhA / pavvaiyassa samANassa sikkhA bhavati / sA duvihA sikkhA - gahaNasikkhA ya AsevaNasikkhA ya / gahaNasikkhA suttatthatadubhayANi / AsevaNasikkhA paDilehaNAI / so pavvaio samANo AyariehiM bhannai - eyaM duvihaM sikkhaM geNhAhi / tAhe so AsevaNasikkhaM icchai, gahaNasekkhaM necchai / imaM uttaraM dei - pavvaio'haM samaNo, nikkhittapariggaho niraarNbho| iti dikkhiyamekamaNo, dhammadhurAe daDho homi // 1144 // samitIsu bhAvaNAsu ya, guttiipddilehvinnymaaiisu| logaviruddhesu ya bahuvihesu loguttaresuM ca // 1145 // jutta virayassa sayayaM, saMjamajogesu ujjayamaissa / kiM majhaM paDhieNaM ? bhaNNai suNa tA ime nAe // 1146 // "pavvaio'haM samaNo0" ["samitIsu0" "jutta0"] gAhAo tinni uccaariysiddhaao| kiM mama pADheNaM? Ayario bhaNai-jayatthaM tumaM pavvaio so ceva te attho na bhavissai / 1. attANaM iti bhAvyam ? / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1142-1151] paDhamo uddeso jaha NhAuttiNNa gao, bahuataraM reNuyaM chubhai aNge| suTTa vi ujjamamANo, taha aNNANI malaM ciNai // 1147 // ["jaha0"] jahA gao malApakarSanArtham NhAittA uttiNNo samANo bahutaraM paMsu lAei / evaM tamaM pi kammanigghAyanimittaM pavvaio viNA saeNaM 'aNNANI kiM karissai, kiM vA NAhI ccheyapAvayaM' ti vacanAt [dasa0 4-10] / pavayaNiviruddhANi ayANaMto' bahutaraM kammaM uvaciNihisi / jahA so gare / jaM silipada nidAyati, taM lAeti calaNehiM bhUmIe / evamasaMjamapaMke, caraNasaI lAi amuNito // 1148 // "jaM silipada0" gAhA / ahavA imo silIpaIdiluto / silIpaI nAma jassa rogeNa pAyA sujhaMti vaDA bhavaMti, so silipaI chettaM NiyAyaMto NiddiNaMti tti bhaNiyaM hoi / thovataraM niddiNai bahutaraM sassaM pAesu lAeI camaDhei ya / evaM caritta sassaM, aNNANi assaMjamakaddame lAei / saI nAmaM sssN| idANiM AuradiTuMto taio / sisso bhaNai - bhaNai jahA rogatto, pucchati vejjaM na saMghiyaM paDhai / iya kammAmayavejje, pucchiya tujjhe karissAmi // 1149 // "bhaNai jahArogatto0" gAhA uccAriyasiddhA / Ayario paDibhaNai - bhaNNai na so sayaM ciya, kareti kiriyaM apucchiu~ rogii| nAyavvo ahigAro, tumaM pi nAuM tahA kuNasu // 1150 // "bhannai na so sayaM ciya0" gAhA / kaNThyA / evaM AyarieNa bhaNie, sisso puNo bhaNai - dUre tassa tigicchI, AurapucchA u jujjae teNaM / sArehiti sahINA, gurumAdi jato na'hijjAmi // 1151 // "dUre tassa0" gAhA / kaNThyA / ettha Ayario paDibhaNai - 1. AyaraMto iti cUrNivRttisammataH pAThaH / 2. silipaI muca / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM AgADhakAraNesuM', gurumAdI te jayA na hohiMti / taiyA kahaM nu kAhisi, jahA va so aMdhalo thero // 1152 // "AgADhakAraNesuM0" gAhA / kaNThyA / ko so aMdhalayathero ? aTTha suya thera aMdhallagattaNaM atthi me bahu acchI / appaddaNNa palitte, DahaNaM apasatthaga pasatthe // 1153 // "aTThassu [ya] thera0" gAhA / ujjeNI nagarI / tattha somilo NAma mAhaNo parivasai, so ya aNdhliihuuo| tassa ya aTTha puttA, tesiM aTTha bhajjAo / so puttehi bhannai-acchINaM kiriyA kajjau / so paDibhaNai-tubbhaM aTThaNhaM puttANaM solasa acchINi, suNhANa vi solasa, ee battIsaM, annassa ya pariyaNassa jANi acchINi savvANi tANi mama, ete ceva bahuyA / annayA gharaM palittaM / tattha tehiM appaddannehiM so na cAio nINeuM / tattheva raDaMto daDDo / esa apasattho dittuNto| mA evaM Dajjhihisi saMsArakaMtAre asubhakammehiM / so imo pasattho uvaNao / tattheva aMdhalayathero / navaraM teNaM kAriyA kiriyA / so ya mANusayANaM bhogANaM AbhAgI jAo / evaM tuma pi paDhittA kajjAkajjaM jANittA saMsArAo nittharihasi / taha vi so Necchai paDhiuM, tAhe AyariyA bhaNaMti - paDha ajjo ! mA eriso bhavAhi / kiM te na suo javo rAyA / ko so javo rAyA ? tattha gAhAo - mA evamasaggAhaM, giNhasu giNhasu suyaM taiyacakTuM / kiM vA tume'nilasuto, na ssuyapuvvo javo rAyA // 1154 // java rAya dIhapaTTho, sacivo putto ya gaddabho tassa / dhUtA aDoliyA gaddabheNa chUDhA ya agaDammi // 1155 // pavvayaNaM ca nariMde puNarAgama'DolikhelaNaM ceDA / javapatthaNaM kharassA, uvassao pharusasAlAe // 1156 // 3jAsi esi puNo ceva, pAsesu TiriTTillasi / lakkhio te mayA bhAvo, javaM patthesi gaddabhA // 1157 // 1. kAraNehiM muca / 2. AyariyANaM bhavaMti a| 3. AdhAvasI padhAvasI, mamaM vA vi nirikkhasI / iti bhASyavRttau gAthA / osakkasi ya aisakkasi ya bahuso ya paloesi / lakkhio te mayA bhAvo, javaM patthesi gddbhaa|| iti gAthA vizeSacUrNau / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDhamo uddesa io gayA io gayA, maggijjaMtI na dIsati / ahameyaM viyANAmi, bile paDitA' aDoliyA // 1158 // sukumAlaga! bhaddalayA ! rattiM hiMDaNasIlayA / dIhapiTThassa bIbhehi, Natthi te mamato bhayaM // 1159 // bhAsagAhA - 1952 - 1161] sikkhitavvaM maNusseNaM avi jArisatArisaM / peccha muddhasilogehiM, jIviyaM parirakkhiyaM // 1160 // puvvavirAhiyasacive, sAmacchaNa ratti Agamo guNaNA / nAo mi sacivaghAyaNa, khAmaNa gamaNaM gurusagAse 3 // 1161 // 17 [" java rAya0'" '" pavvayaNaM ca0" "jAsi esi0 "io gayA0 " 'sukumAlaga0" "sikkhiyavvaM 0 " ". "puvvavirAhiya0 "] ujjeNI NagarI / tattha javo nAma rAyA / tassa putto gaddabho nAmaM, so juvarAyA / tassa raNNo dhUyA gaddabhassa juvaraNNo bhagiNI aDoliyA nAma / sA ya aIva rUvavaI / tassa javaranno dIhapaTTho nAma sacivo | sacivo nAma amacco / tAhe so juvarAyA taM aDoliyaM bhagiNi pAsittA ajjhovavanno dubbalIbhavai / amacceNa pucchio / nibbaMdhe siddhaM / amacceNaM bhannai-sAgAriyaM bhavissati to esa bhUmIghare chubbhao' tattha bhuMjAhi eyAe samaM bhoge / logo jANissai 'sA kahiM pi viNaTThA' / 'evaM hou' tti kayaM / aNNadA so rAyA taM kajjaM jANittA nivveNaM pvvio| so ya necchai paDhiuM, puttaneheNaM ca puNo puNo ujjeNi ei / annayA so ujjeNi vaccaMto ujjeNIe adUrasAmaMte javakhettaM tattha vIsamati / taM ca javakhettaM ekko khettavAlao rakkhai taM ca javakhettaM ekko gaddabho icchai cariuM / tAhe teNa chettapAlaeNaM so gaddabho bhannai - usakkasiya aisakkasiya bahuso ya jaM paloesi / lakkhao te mae bhAvo, javaM patthesi gaddabhA // te sAhuNA taM gahiyaM / tattha ya ceDarUvANi ramaMti / aDoliyA nAmaM bhamirIDiyA / pacchA tesiM ramaMtANaM sA aDoliyA naTTA / bile paDiyA / pacchA te ceDarUvAiyo' maggaMti taM 1. agaDhe chUDhA aDo bhASyavRttau / 2. bhayaM te natthi maMmUlA dIhapaTTAo te bhayaM // i bhASyavRttau / 3. 1160-1161 gAthAdvayaM vizeSacUrNikRtA nAdRtam / 4. esu a / 5. to esA bhUmighare chubbhati iti muca / 6. ceDarUvA u a / ceDarUvANi io io maggaMti muca | Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 visesacuNNi [mAsakappapagayaM aDoliyaM, na pAsaMti / pacchA ekkeNaM ceDarUveNaM taM bilaM pAsittA nAyaM-jA ettha na dIsai nUNaM eyammi bile paDiyA / tAhe teNaM bhaNNai - iyo gayA io gayA, maggijjaMtI na diisi| ahaM eyaM viyANAmi, bile paDiyA aDoliyA // taM pi NeNaM paDhiyaM / pacchA so sAhU ujjeNi pavisittA pharusasAlAe uvassao ghio| pharusasAlA nAma puDhavipaMtAvaNAsAlA / so a dIhapaTTho amacco teNa javasAhuNA rAyatte virAhiyao / tAhe so amacco ciMtei-kahaM eyassa veraM paDinijjAejjAmi ? tti kAuM taM gaddabharAyaM bhaNai-esa parIsahaparAio Agao rajjaM pelliukkAmo / jai na pattiyasi peccha se uvassae AuhANi / teNa ya amacceNaM puvvaM ceva tANi AuhANi tammi uvassae bhUmIpallayANi' pattijjAvaNaNimittaM raNNA diTuM / pattijjittA / tattha ya kuMbhakArasAlAe tassa kuMbhakArassa uMduro DhukkiuM DhukkiuM sarai bhaeNaM / tAhe teNaM kuMbhakAreNa bhaNNai - sukumAlaya ! bhaddalayA ! rattiM hiMDaNasIlayA ! / dIhapiTThassa bIhehi, natthi te mamau bhayaM // taM pi NeNa sAhuNA gahiyaM / tAhe so rAyA taM piyaraM mAreukAmo rahaM maggai / 'pakAse uggaho hoi' tti kAuM amacceNaM samaM rattiM taM pharusasAlaM allINo acchai / tattha teNa sAhuNA paDhio paDhamo silogo / rannA nAyaM-ceiyAmo3, dhuvaM aisesI esa sAhU / tao bIo pddhio| taM pi NeNaM parigayaM / jahA-nAyayaM taM eeNaM / tao taio paDhio / tAhe jANai-esa amacco mamaM ceva mAreukAmo / kao mama piyA rAyA huMtao saMte bhoe pariccaittA puNo te ceva patthei? esa amacco maM mAreukAmo evaM jattaM karei / tAhe rAyA amaccassa sIsaM chettuM sAhussa uvagaMtuM saccaM kahei khAmei ya / tAhe sAhU jANai / jai tAva eesiM kuTTasilogANaM paDhiyANaM erisaM phalaM, kimaMga puNa savvaNNubhAsiyassa tti kAuM AyariyasagAsaM gaMtuM paDhio / kiM ca, ime ya guNA bhavaMti -- Ayahiya pariNNA bhAvasaMvaro navanavo asNvego| nikkaMpayA tavo nijjarA ya paradesiyattaM ca // 1162 // "Ayahiya pariNNA0" gAhA / paDhaMto AtmahitaM jANati / Aha-Ayahie aNAe ko doso bhavati? ucyate - 1. nUmiyANi muca / 2. osarati muca / 3. veDyA muca avagataM samyak / 4. houM muc| Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1162-1169] paDhamo uddeso AtahitamajANato, mujjhati mUDho samAdiati kammaM / kammeNa teNa jaMtU, parIti bhavasAgaramaNaMtaM // 1163 // "AyahiyamayANaMto0" gAhA / kaNThyA / Ayahie puNa nAe ime guNA bhavaMti - AtahitaM jANaMto, ahiyanivattIeN hiyapavittIe / havai jato so tamhA, AtahiyaM AgameyavvaM // 1164 // "AyahiyaM jANaMto0" gAhA / kaNThyA / parinnA kahaM bhavati ? ucyate - sajjhAyaM jANaMto paMciMdiyasaMvuDo tigutto y| hoi ya ekkaggamaNo, viNaeNa samAhio sAhU // 1165 // "sajjhAyaM jANaMto0" gAhA / kaNThyA / bhAvasaMvaro kahaM bhavati ? ucyate - nANeNa savvabhAvA, najjaMte je jahiM jinnkkhaayaa| nANI carittagutto, bhAveNa u saMvaro hoi // 1166 // "nANeNa savvabhAva0" gAhA / kaNThyA / navanavo ya saMvego kahaM bhavati ? ucyate - jaha jaha suyamogAhai, aisayarasapasarasaMjuyamapuvvaM / taha taha palhAi muNI, navanavasaMvegasaddhAo // 1167 // "jaha jaha suyamogAhai0" gAhA / kaNThyA / aisayarasaM assAditassa appuvve suttatthe suyakkhaMdhesu ghetavvesu pasaMgo jAyati / nikkaMpayA kahaM bhavati ? ucyate - NANANattIeN puNo, daMsaNatavaniyamasaMjame tthiccaa| viharaD visujjhamANo, jAvajjIvaM pi nikkaMpo // 1168 // "NANANattIya puNo0" gAhA / kaNThyA / jJAnasyAjJA nANattI / tavo kahaM bhavati? ucyate - bArasavihammi vi tave, sabbhitarabAhire kusldiddhe| na vi atthi na vi a hohI, sajjhAyasamaM tavokammaM // 1169 // "bArasavihammi vi tave0" gAhA / kaNThyA / nijjarA kahaM bhavati ? ucyate - 1. nANe a ba / 2. = AjJaptiH ityarthaH malavR / Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM jaM aNNANI kamma, khavei bahuyAhi~ vAsakoDIhiM / taM nANI tihiM gutto, khavei UsAsametteNa // 1170 // "jaM aNNANI kammaM khavei 0" gAhA / kaNThyA / paradesiyattaM kahaM bhavati ? ucyateso paDhito aNNe gAhei tti / Aha-ko guNo paradesiyatte ? ucyate - AtaparasamuttAro, ANA vacchalla dIvaNA bhttii| hoti paradesiyatte, avvocchittI ya titthassa // 1171 // "AyaparasamuttAro0" gAhA / so aNNe sAhuNo pADheto appANaM paraM ca saMsArAo uttArei / kahaM puNa pADheto anne? appaNo NANaMtarAiyaM haNai ? aNNe sAdhuNo pADhiyA NANovaeseNa saMsArAo appANaM uttAreMti / evaM kareMteNaM titthagarANaM ANA kayA bhavati / pATeMteNaM vacchallaM kayameva bhavati / 'dIvaNA' suyaNANaM dIvitaM prabhAvitaM bhavati / evaM kareMteNaM paradesiyattaM kayaM bhavati / titthassa ya avvocchittI kayA bhavati / jiNakappieNa pagayaM, jiNakAle so u kevalINaM vaa| so bhaNai eva bhaNito, kattha ahIyaM bhayaMtehiM // 1172 // aMtaramaNaMtare vA, iti udie dhuulinaaymaahNsu| cikkhalleNa ya nAyaM, tamhA u vayAmi jiNamUlaM // 1173 // "jiNakappieNa." ["aMtaramaNaMtara0"] gAhA / ettha jiNakappieNa ahigAro / so ya niyamA jiNakAle vA hojja, aNNesiM vA kevalINaM / so ya sisso evamAIhiM diTuMtehiM paNNavito bhaNai-'paDhAmi'3 NavaraM akkhAha, kahiM tubbhehiM ajjhAiyaM? jamhA so jiNakappio jiNakAle vA kevalikAle vA bhavati / ao so Ayario bhaNejja - aMtare vA aNaMtare vaa| aMtare nAma jai gaNaharasisso AreNa vA to aMtariaM akkhAyaM hojja / aha gaNadharo ceva so, to aNaMtariyaM jinnsgaase| tattha sIso dhUlIe cikkhalleNa ya didaMtaM karei / jahA-dhalI egattha ThavettA tao ukkhivittA annattha jatthoyArijjai, avassa tattha kiMci parisaDai cikkhallo vA / jahA pAsAe lippamANe, je paraMparaeNaM maNUsA paNAmiti, tao bahutte parisaDie aMtillassa pAvati / evaM ceva suttatthANi vi paraMparaeNaM gheppamANANi parisaDaMti / tamhA jiNasagAsaM ceva jAmi / tattha aviNaTuM bhavissai / kehiM puNa taM parisaDai ? ucyate - 1. anno a / 2. NAmaMtarAiyaM a / 3. bhaNAmi a / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1170-1179] paDhamo uddeso paya pAya makkharehiM mattA ghosehiM vA vi prihiinnN| avi ya ravi rAya hatthI, pagAsa sevA payA ceva // 1174 // "payapAya0" gAhA / avi ya-kiM jAriso ravissa pagAso eriso kiM pAvagAdINaM hohiti ? jAriso vA raNNo sevAphalo, tAriso kiM amaccAINaM? jArisaM hatthipayaM tArisaM kiM kuMthupayaM? evaM kiM jArisaM titthaMkaravakkaM erisaM sesANaM? eeNa kAraNeNaM jiNamUlameva jAmi / Ayario bhaNai - koTThAibuddhiNo asthi saMpayaM erisANi mA jNp| avi ya tahiM vAulaNA, virayANa vi kougAIhiM // 1175 // "koTTAibuddhiNa0" gAhA / kaNThyA / Aha- kA tattha vAulaNA? ucyate - samosaraNe kevaiyA, rUva puccha vAgaraNa soyapariNAme / dANaM ca devamalle, mallANayaNe uvari titthaM // 1176 // "samosaraNe kevaiyA0" dAragAhA / samosaraNi tti dAraM - jattha apuvvosaraNaM, jattha va devo mahiDDio ei / vAudaya puSpha vaddala, pAgAratiyaM ca abhiogA // 1177 // "jattha apuvvosaraNaM0" gAhA / [apuvvaM] nagaraM jattha jattha vA mahiDDio devo ei, vaMdai tattha saMvaTTayavAyaM surabhigaMdhodaeNaM nihayarayaM reNukaraNaM puSphavaddalayaM ca / eyaM AbhiogiyA devA kareMti / tinni pAgArA bhavaMti / te ko karei ? ucyate - abbhitaramajjhabahi, vimaannjoibhvnnaahivkyaao| pAyArA tinni bhave, rayaNe kaNage ya rayae ya // 1178 // "abhitaramajjha0" gAhA / abhitarillapAgAraM vemANiyadevA kareMti / majjhillaM joisiyA kareMti / bAhirillaM bhavaNavAsI kareMti / abhitarille rayaNamae, majjhille kaNagamae, bAhirille rayayAmae / maNirayaNahemayA vi ya, kavisIsA savvarayaNiyA dArA / savvarayaNAmaya cciya, paDAgajjhayatoraNA cittA // 1179 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 visesacuNNi [mAsakappapagayaM "maNirayaNa" gAhA / abhitarillassa maNimayakavisIsayA, majjhillassa rayayAmayA kavisIsayA, bAhirillassa hemamayA / hemaM = suvaNNaM / savvarayaNAmayA dArA / tesiM pAgAraM tiNha vi savvarayaNAmayA ceva tornnaa| paDAigAIehi ya vibhuusiyaa| abhitarapAgArassa bahumajjhadesabhAe ceiyarukkho / tassa heTThA peDhaM bhavati rayaNAmayaM / tassa peDhassa uvaraM ceiyarukkhassa heTTho devacchaMdao bhavati / tassa peDhassa uvari sIhAsaNaM bhavati / eyANi ko karei ? ucyate - ceiyaduma peDha chaMdaga, AsaNa chattaM ca cAmarAo ya / jaM ca'nnaM karaNijjaM, kariti taM vANamaMtariyA // 1180 // "ceiyaduma0" gAhA / chattaM piTThao dharijjai / aTThassa cAmarAo do devA dharaiti / sAhAraNa osaraNe, evaM jatthiDDimaM tu osrii|| ekko cciya taM savvaM, karei bhayaNA u itaresiM // 1181 // "sAhAraNa osaraNe0" gAhA / jattha bahave devA eMti iMdA vA bahave tattha evaM kareMti / jattha puNa ekko vi mahiDDIo devo ei tattha ekko ceva eyANi savvANi karei / "bhayaNAo sese2" tti / jai iMdA na eMti to bhavaNavAsiNAiNo kareMti vA na vA / cAukkoNA tinni pAgArA raijjaMti cauddArA / abbhitarallo lohiyaehiM akkhehiM, majjhillo pIyaehiM, bAhirillo seyaehiM / savvo samosaraNabhogo joyaNaM / abhitaramajjhimANaM pAgArANaM aMtaraM joyaNaM / majjhimabAhirANaM pAgAraM aMtaraM gAuyaM / sAmiNo sIhAsaNassa purao dhammacakkaM kIrai / savvaM akkhehiM dAijjai / sUrudaya pacchimAe, ogAhitIeN puvvao eti / dohi~ paumehi~ pAyA, maggeNa ya hoMti satta'nne // 1182 // "sUrudaya0" gAhA / tattha bhagavaM sUrodayassa jA pacchillA porusI tIe ogAhaMtIe AgaMtUNaM "puvvau''tti puratthimeNaM dAreNaM pavisittA, asogavarapAyavassa ahe, sIhAsaNaMsi puratthAbhimuhe nisIdati / jattha bhagavaM eMto pAde Thavei tattha sahassapattA paumA bhavaMti piTThao ya satta paumA dIsaMti / jAhe pAe annattha sAharai tAhe tesiM maggillANaM do'NNasseMti jahiM ThavitellayA pAyA tehiM dohiM satta pUreti / AyAhiNa puvvamuho, tidisiM paDirUvayA ya devakayA / jeTThagaNI anno vA, dAhiNapuvve adUrammi // 1183 // 1. addheTTha ba / ? 2. iyaresiM muca / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 bhAsagAhA-1180-1187] paDhamo uddeso je te devehi~ kayA, tidisiM paDirUvagA jiNavarassa / tesi pi tappabhAvA, tayANurUvaM havai rUvaM // 1184 // "AyAhiNa0" ["je te devehiM"1] gAhA / ceiyarukkhassa aNupayAhiNI karettA puratthAbhimuho nisIyai / jao bhagavao muhaM na bhavai tAhiM tihiM tihiM disAhiM devA paDirUvayA viuvvaMti jahA savvo jANai mama sapaDihutto tti / bhagavao ya pAyamUlaM jahaNNeNaM ekkeNaM gaNahareNaM avirahiyaM avassa bhaviyavvaM / so puNa jeTTho vA anno vA / pAeNaM jeTTho bhavati / titthAisesasaMjaya, devI vemANiyANa smnniio| bhavaNavaivANamaMtarajotisiyANaM ca devIo // 1185 // kevaliNo tiuNa jiNaM, titthapaNAmaM ca maggao tassa / maNamAI vi namaMtA, vayaMti saTThANa saTTANaM // 1186 // bhavaNavaI joisiyA, bodhavvA vANamaMtarasurA y| vemANiyA ya maNuyA, payAhiNaM jaM ca nissAe // 1187 // "titthAisesa0" ["kevaliNo0" "bhavaNavaI0"] gAhA / jo titthaM so puvvadAreNaM pavisittA titthagaraM tikkhutto vaMdittA dAhiNapuratthime disIbhAe nisIyai / sesA gaNaharA evaM ceva / navaraM titthakaraM AyAhiNaM karettA titthassa paNAmaM kAuM 'namo titthassa' tti [bhaNittA] titthassa maggao pAse se nisIyaMti / je kevaliNo te puratthimeNaM dAreNaM pavisittA bhagavaM AyAhiNaM karettA3 'namo titthassa' tti bhaNittA titthassa gaNaharANa ya piTTao nisIyaMti / je avasesA aisesiyA maNapajjavanANAI khelosahipattAI te puratthimeNaM dAreNaM pavisittA bhagavaM payAhiNaM karettA 'namo titthassa namo gaNaharANaM namo kevalINaM' tti bhaNittA kevalINaM piTThao nisIyaMti / avasesA saMjayA niraisesiyA puratthimeNaM ceva dAreNaM pavisittA bhagavaM AyAhiNaM karettA 'namo titthassa namo gaNaharANaM namo kevalINaM namo aisesiyANaM' ti bhaNittA aisesiyANaM piTThao nisIyaMti / vemANiyANaM devIo puratthimeNaM ceva dAreNaM pavisittA bhagavaMtaM AyAhiNaM karettA 'namo titthassa namo sAhUNaM'ti bhaNittA niraisesiyANaM piTThao ThAyaMti na nisIyaMti / samaNIo puratthimeNaM ceva dAreNaM pavisittA titthagaraM payAhiNaM karettA 'namo titthassa namo aisesiyANaM namo sAhUNaM' ti bhaNittA vemANiyadevINaM piTThao ThAyaMti, na nisIyaMti / bhavaNavAsiNIo vaMtarIo joisaNIo ya eyAo dAhiNadAreNaM pavisittA titthagaraM payAhiNaM 1. yadyapi gAtheyaM cUrNI nAdRtA parantu vRttyA saha gAthAkramasya sAmyatvApAdanArthamevAtra nyastA / evamagre'pi sarvatra jJAtavyam / 2. paDhamagaNaharo / 3. AyAhiNaM karettA nAsti ba / Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 visesacuNNi [mAsakappapagayaM karittA dAhiNapacchatthimeNaM ThAyaMti / bhavaNavAsiNIo purao, tAsiM piTThao joisiNIo, tAsiM piTThao vANamaMtarIo / bhavaNavAsI devA, joisiyA devA, vaMtarA devA ee avaradAreNaM pavisittA titthagarassa uttarapacchatthimeNaM ThAyaMti yathAsaMkhyaM piTThao / piTThao vemANiyA devA maNussA maNussio ya uttareNaM dAreNaM pavisittA uttarapurasthimeNaM ThAyaMti yathAsaMkhyaM pittttho| jaM ca nissAe tti pacchA bhaNIhiti / ekkekkIe~ disAe, tigaM tigaM hoi sanniviTuM tu / Aicarime vimissA, thIpurisA sesa patteyaM // 1188 // "ekkekkIya disAe0" gAhA / tiyaM aisesIsaMjayA ekkaM, vemANiyadevIo, samaNIo eyaM tiyaM bhagavao dAhiNapuratthimeNaM sanniviTThA / bhavaNavAsiNIo, vaMtarIo, joisiNIo eyaM tiyaM bhagavao dAhiNapaccatthimeNaM sanniviTuM / bhavaNavai-vANamaMtara-joisiyA {purisA} eyaM tiyaM bhagavao uttarapaccatthimeNaM sanniviTuM / vemANiyadevA maNussA maNussIo ya eyaM tiyaM bhagavao uttarapurasthimeNaM snnivittuN| Ayelle ya tie carime ya tie purisA itthIo ya / majjhillehiM dohiM tiehiM purisA itthIo ya amissA / savvesiM devANaM imA majjAyA - etaM? mahiDDiaM paNivayaMti Thiyamavi vayaMti paNamaMtA / na vi jaMtaNA na vikahA, na paropparamaccharo na bhayaM // 1189 // "etaM mahiDDiyaM0" gAhA / kaNThyA / Aha-pAgArANaM aMtaresu ko ThAi ? ucyate - bitiyammi hoti tiriyA, taie pAgAramaMtare jaannaa| pAgArajaDhe tiriyA, vi hoMti patteya missA vA // 1190 // "bIyammi hoti tiriyA0" gAhA / kaNThyA / savvabAhiM pAgArANaM tiriyA vA hojja maNUsA vA devA vA ekkayA vA missA vA / jaM taM heTThA bhaNiyaM - jaM ca nissAe pacchA bhaNNihinni, taM iyANi bhaNNai-evaM sanniviTTho samosaraNe bhagavaM dhammaM kahei na kahei ? ucyatekahei / kahito vA kiM nissAe kahei ? ucyate - savvaM va desaviraI, sammaM ghecchai va hoi kahaNA u| iharA amUDhalakkho , na kahei bhavissai na taM ca // 1191 // "savvaM va0" gAhA / siddhA / kahaM puNa na bhavissai esa bhAvo janna paDivajjihiMti cauNhaM sAmAiyANaM? ucyate - 1. iMtaM muca / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1188-1195] paDhamo uddeso maNue caumannayaraM, tirie tinni ya duve va pddivjje| jai natthi niyamaso cciya, suresu sammattapaDivattI // 1192 // "maNue cauannataraM0" gAhA / maNuyANaM jo paDivajjai so cauNhaM annataraM paDivajjejja / tiriesu tinni sammattasuyA carittAcarittaduga ekkaM vA / eesiM jai natthi koi paDivajjaMtago tao devesuM avassaM keNai sammattaM paDivajjiyavvaM / tAhe bhagavaM - titthapaNAmaM kAuM, kahei sAhAraNeNa saddeNaM / savvesiM sannINaM, joyaNanIhAriNA bhagavaM // 1193 // "titthapaNAmaM kAuM0" gAhA / 'namo titthassa'tti bhaNiuM paNAmaM ca karettA "sAhAraNeNaM saddeNaM'"ti addhamAgahAe bhAsAe / sA vi ya NaM addhamAgahA bhAsA tesiM savvesiM appaNappaNo sabhAsApariNAmeNaM pariNamai / Aha-kiM kAraNaM bhagavaM kayakicco titthapaNAmaM karei ? ucyate - tappuvviyA arahayA, pUiyapUyA ya viNayamUlaM ca / kayakicco vi jaha kahaM, kahei namae tahA titthaM // 1194 // "tappubvitA arahayA0" / tappuvviyA nAma tittha suyanANeNaM bhagavao titthagarattaM jaayN| titthagaro ya sutavairitto hotao suyanANeNaM vItajogI hoUNaM dhammaM kahei / logo ya pUiyapUyao, to jai ahaM evaM pUemi to logo jANihiti / jai esa titthagarassa gurUkao, ko jANai kiM pi ettha parivasati / kiM ca-'viNayamUlo dhammo paNNaveyavvo' to ahaM ceva paDhamaM viNayaM pauMjAmi, to logo suTutaraM saddahissai / kiM ca-jai kayakicco vi hotao titthagaro titthagaranAmagoyassa kammassa khayaTThayAe, yathaiva 'sthairyavatI vasumatI, Apo dravAH, calo vAyuH, AkAzaM amUrta sabhAveNa ceva eyaM,' evaM ceva titthagaro dhammaM kahei / jahA ee titthamavi namai / samosaraNe tti dAraM gayaM / idANiM kevaiya tti dAraM / ke dUrAo3 AgaMtavvaM samosaraNaM ? keNa vA AgaMtavvaM ? kiM vA kajje AgaMtavvaM avassaM? ucyate - jattha apuvvosaraNaM, na diTThapuvvaM va jeNa samaNeNaM / bArasahiM joyaNehiM, so ei aNAgame lahugA // 1195 // "jattha apuvvosaraNaM0" gAhA / kaNThyA / kevaiya tti gayaM / 1. caumannayaraM muca / 2. tappuvvayA a ba / 3. nAsti a / 4. nAsti a / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM idANi rUva puccha tti dAraM / kerisayaM bhagavao rUvaM? esa pucchA / ucyate - savvasurA jai rUvaM, aMguTupamANayaM viuvvijjaa| jiNapAyaMguTuM pai, na sohae taM jahiMgAlo // 1196 // "savvasurA jai rUvaM0" gAhA / kaNThyA / gaNahara AhAra aNuttarA ya jAva vnnckkivaasublaa| maMDaliyA jA hINA, chaTThANagayA bhave sesA // 1197 // "gaNahara AhArae0" gAhA / jaM titthagarassa rUvaM, tao aNaMtaguNaparihINaM gaNaharANaM, jaM gaNaharANaM rUvaM, tao aNaMtaguNaparihINaM AhArayasarIrassa / tao aNaMtaguNahINaM aNattarovavAiyANaM devANaM, tao aNaMtagaNaparihINaM uvarimagevejjayANaM / evaM jAva sohammayANaM bhavaNavAsiyANaM / tao anaMtaguNaparihINaM joisiyANaM / 'vaMtari'4 tti / vANamaMtarehito aNaMtaguNaparihINA cakkavaTTI, tao mahAvAsudevA, tao baladevA, tao mNddliyaa| sesA rAyANo parapparaM chaTThANagayA / saMghayaNa rUva saMThANa vanna gaDa satta sAra uusaasaa| "emAi'NuttarAI, havaMti nAmodayA tassa // 1198 // "saMghayaNa0" gAhA / bhagavao aNuttaraM saMghayaNaM, aNuttaraM rUvaM, aNuttaraM saMThANaM, aNuttaro vaNNo, aNuttarA gaI, aNuttaraM sAraM / sAro duviho-bAhyo'bhyantarazca / bAhiro gurutvaM, abhitaro nANa-dasaNa-carittaM / aNuttaro ussAnissAsagaMdho AigahaNeNaM gokhIrapaMDaraM maMsasoNiyaM / AhaevamAIyA aNuttarA kassa kammassa udaeNaM ? ucyate-emAi'NuttarAI havaMti nAmodayA tassa / Aha-aNNAsiM kammapagaDINaM NAmassa kassa je pasatthA udayA, jahA-iMdiyA, sarIraM, aMgA evamAdi / jAo khaie bhAve vaTTamANassa khaovasamie vA, chaumatthakAle tti bhaNiyaM hoi / kiM na hoMti aNuttarA udayA ? ucyate - pagaDINaM annAsa'vi, pasattha udayA aNuttarA hoMti / khaya uvasame vi ya tahA, khayammi avigappamAhaMsa // 1199 // "pagaDINaM0" gAhA / je eyAe purillagAhAe nAmassa prakArA na gahiyA / tasseva nAmassa 1. kerisao a| 2. AhAra muca / 3. nAsti a| 4. nAsti bhASye / vAcanAntaramidaM bhaviSyati / 5. emAdi muc| Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 bhAsagAhA-1196-1203] paDhamo uddeso je anne prakArA tesiM pi aNuttarA udyaa| khaovasamiyaM jAriso titthagarassa saddo tAriso na vi aNNassa, evaM gaMdho, raso, phAso, khaovasamiyA bhAvA / evaM kSAyike bhAve avikappaM AhaMsu / khaovasamiyaM bhAvaM pratItya aNaMtaguNAbhyadhikamityarthaH / Aha-jAo khAie bhAve vaTuMtassa jahA-assAyAveyaNijjA, AiggahaNeNaM jAo-nAmassa appasatthAo tAo tassa kiha na bAdhAkArIo bhavaMti ? ucyate - assAyamAiyAo, jA vi ya asuhA havaMti pgddiio| niMbarasalavu vva pae, na hoMti tA asuhayA tassa // 1200 // "assAya0" gAhA / kaNThyA / Aha-jai titthagaro rUpavaM? kiM to suMdaraM? aha jai virUvo ? ucyate-jai rUpavaMto suMdaraM kahaM ? ucyate - dhammoyao3 rUvaM, kareMti rUvassiNo vi jai dhammaM / gajjhavao ya surUvo, pasaMsimo rUvamevaM tu // 1201 // "dhammodayao0" gaahaa| dhammassa udaeNaM kammapagaDIo rUvaM kareMti / teNaM dhammeNaM subhAo jAo / tAo udayaM diti / sesaM uccAriyasiddhaM / rUvaM puccha tti gayaM / idANi 'vAgaraNa'4 tti dAraM / tattha bhagavaM savvesiM devamaNussatiriyANaM AriyamaNAriyANaM egavAgaraNeNaM savvasaMsae chiMdaI / jai puNa ekkekkassa ekkekkayaM saMsayaM parivADIe chidejja to ko doso hojja? ucyate - kAleNa asaMkheNa vi, saMkhAIyANa saMsaINaM tu / mA saMsayavocchittI, na hojja kamavAgaraNadosA // 1202 // "kAleNa asaMkheNa vi0" gAhA uccAriyasiddhA / Aha-ekke vAgaraNe ke guNA ? ucyate - savvattha avisamattaM, riddhiviseso akAlaharaNaM ca / savvannupaccao vi ya, aciMtaguNabhUio jugavaM // 1203 // "savvattha0" gAhA uccAritasiddhA / Aha - kahaM tesiM savvesiM to egavAgaraNo avisamattaM saMsae chiMdai sabhAsAe ya pariNAmei ? eeNAbhisaMbaMdheNaM soyapariNAme tti dAraM pattaM / tattha gAhA - 1. mAhaMsu a ba / 2. khae a| 3. dhammodaeNa muc| 4. vAgariNi a| 5. chiMdae ba / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 visesacuNi vAsodagassa va jahA, vaNNAdI hoMti bhAyaNavisesA / savvesi pi sabhAsaM, jiNabhAsA pariName evaM // 1204 // "vAsodagassa va0 " gAhA / jahA varisodagassa egarasa - vanna -gaMdha-pharisA jattha paDaMti tattha bhAyaNaviseseNaM piha piha vannAiNo pariNamaMti evaM tesiM AriyamaNAriyajAINaM appaNiccae appaNiccae soiMdie sevAkaraNappatte appaNiccayAe appaNiccayAe bhAsApariNAmeNaM saMsayavacchittipariNAmeNa ya pariNamai / sAdhAraNA'savatte, taovaogo ugAhagagirAe / na ya nivvijjai soyA, kiDhivANiyadAsiAharaNA // 1205 // [ mAsakappapagayaM "sAhAraNA'savatte0" gAhA / sAhAraNAsavatte nAma jahA khIra- khaMDa - guDa- sakkarAINaM egaTThIkANaM jAriso assAo sAtaM ca bhavati, taM assAyamANassa erisaM sAyaM bhavati, taM vANi suNamANassa bhavati / jao ya parisAsayaM bhavati, tato ya tammi ceva egammi uvaogo bhavati / eeNa ceva guNeNaM sA girA gAhagI bhavati / jao ya eriso guNo tao ya Na[Ni] vi[vvi]jjati sotA diTTaMto egassa vANiyagassa ekkA kaDhidAsI / kaDhI nAma therI / sA gose kaTThANaM gayA / taNhAchuhAkilaMtA majjhaNhe AgayA / 'aithovA kaTThA ANiya'tti piTTittA ajimitapIyA puNo paTThaviyA / sA ya vaDDuM kaTThabhAraM geNhittA ogAhaMtIe porusIe AgacchaMtIe kaTThabhArAo kaTTaM paDiyaM / ko ya kAlo ? jeTThAmUlamAso / aha tAe therIe onamittA taM kaTTaM gahiyaM / tassamayaM ca bhagavaM titthagaro dhammaM pakahio, joyaNaNIhAriNA sareNaM / sA therI taM saddaM suNeMtI taheva oNayA sotumADhattA uNhaM taNhaM chuhaM parissamaM ca Na viMdati jAva sUratthamaNe titthagaro dhammaM kaheuM uTThito / esaTTiMta / evaM - savvAuyaM pi soyA, jhavijja jai hu sayayaM jiNo kahae / sIuNhakhuppivAsAparissamabhae avigaNito // 1206 // " savvAuyaM pi0 " gAhA / kaNThyA / soyapariNAme tti dAraM gayaM / idANiM dANaM ti dAraM / titthagaro jattha samosarati gAmAdisu tattha jo nivedeti rAyAdINaM, tassa kA vittI kiMvA pIidANaM ? ettha gAhAo - Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1204-1213] paDhamo uddeso vittI u suvannassA, bArasa addhaM ca syshssaaiN| tAvaiyaM ciya koDI, pIIdANaM tu cakkINaM // 1207 // etaM ceva pamANaM, navaraM rayayaM tu kesavA diti / maMDaliyANa sahassA, vittI pII sayasahassA // 1208 // bhattivibhavANurUvaM, anne vi ya diti ibbhmaaiiyaa| soUNa jiNAgamaNaM, niuttamanioiesuM vA // 1209 // ["vittI u0" "evaM ceva0"] "bhattivibhavANu0" gAhA / cakkavaTTI vittiM deti Niuttassa / aDDaterasa-suvaNNasayasahassAiM / pItidANaM tu aDDaterasa suvaNNakoDIo / kesavA etappamANameva ruppaM deMti / maMDaliyA aDDaterasa ruppasahassA vittI deMti, pItidANaM tu puNa aDDhaterasa ruppasayasahassA deMti / ke puNa guNA dANe ? ucyate - devANuvitti bhattI, pUyA thirakaraNa sttannukNpaa| sAodaya dANaguNA, pabhAvaNA ceva titthassa // 1210 // "devANuyattI0" gAhA / tIrthakarabhaktyAM kriyamANAyAM devANuvartitA bhavaMti / kahaM ? jo titthagarANaM bhattiM karei sa devAnAM priyo bhavati / bhaktizcaivaM kRtA bhavati / tIrthakarapUjA caivaM thirIkRtA bhavati / "sattaaNukaMpatti / Niveditassa aNukaMpA kayA bhavati / sAyAveyaNijjaM kammaM uvacitaM bhavati / ee dANaguNA bhavaMti / tIrthaM ca evaM prabhAvitaM bhavati / dANe tti gayaM / idANiM devamalle tti dAraM / titthakaro paDhamAe porusIe dhammaM kahei tAva jAva porusIugghADaNavelA / sA kerisI? ettha gAhAo - rAyA va rAyamacco, tassAsai paura jaNavao vA vi / dubbalikaMDiya balichaDiya taMdulANADhagaM kalamA // 1211 // bhAiyapuNANiyANaM, akhaMDa'phuDiyANa phalagasariyANaM / kIrai balI surA vi ya, tattheva chuhaMti gaMdhAI // 1212 // balipavisaNasamakAlaM, puvvaddAreNa ThAi prikhnnaa| tiguNaM purao pADaNa, tassaddhaM avaDiyaM devA // 1213 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM addhaddhaM ahivaiNo, tadaddha mo hoi pAgayajaNassa / savvAmayappasamaNI, kuppai na'nno ya chammAse // 1214 // "rAyA va0" ["bhAiya0" "bali0" "addhaddha0"] gAhAo / uccaariysiddhaao| devamalle tti gayaM / idANiM mallANayaNe tti dAraM / taM ADhagaM taMdulANaM siddhaM rAyA vA rAyamacco vA gahAya mahatA tuDiyaraveNaM savviDDIe devaparivuDo purathimilleNaM dAreNaM pavisati / jAhe so paviTTho bhavati abhitarillapAgAraM tAhe titthagaro dhammaM kaheMto tuNhikko bhavati / tAhe so rAyA va rAyamacco vA balihatthagao devaparivuDo titthagaraM tikkhutto AyAhiNaM kAuM titthagarassa pAyamUle taM baliM nivedei / tassaddhaM devA giNhaMti / sesa alu ahivaI giNhai / sesaM pAgayajaNo geNhati / tao sitthaM jassa matthae chubbhai tassa puvvuppannA vAhI uvasamaMti, aNuppannA ya rogAyaMkA chammAsA na uppajjati / tao balie dinnAe titthagaro uThThittA paDhamapAgArassa bAhiM paDiseo tattha jahAsamAhIe acchati / mallANayaNe tti gayaM / idANiM uvari titthaM ti dAraM / uTTite titthagare goyamasAmI aNNo vA gaNaharo bIyaporusIe dhammaM kahei / syAnmatiH - kiM kAraNaM tIrthakara eva dvitIyAyAM pauruSyAM dharmaM na kathayati? ucyate - khedaviNodo sIsaguNadIvaNA paccao ubhayao vi| sIsA''yariyakamo vi ya, gaNaharakahaNe guNA hoti // 1215 // "khedaviNodo0" gAhA / titthagarassa khedaviNodo bhavati / khedavinodo nAma parissamavissAmo / ziSyaguNAzca dIpitAH prabhAvitA bhaviSyanti / "paccao ubhayao vitti gihatthANa ya pavvaiyANa ya 'jArisaM titthakaro kahei tArisaM sisso vi kahei' / ahavA "paccayo ubhayao vitti na ziSyAcAryayoH parasparaviruddhaM vacanaM / "sissAyariyakamo''tti, AcAryAdupazrutyAyaM ziSyaH tatprayoktAn bhAvAn kathayati / syAnmati:-kahiM uviTTho kahayati ? ucyate - rAovaNIya sIhAsaNovaviTTho va pAyavIDhammi / jiTTho annayaro vA, gaNahAri kahei bIyAe // 1216 // "rAovaNIya0" / rAovaNIyasIhAsaNe pAyapIDhe vA niveThTho kahayati / saMkhAtIte vi bhave, sAhai jaM vA paro u pucchijjA / na ya NaM aNAisesI, viyANaI esa chaumattho // 1217 // Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ m bhAsagAhA-1214-1221] paDhamo uddeso "saMkhAIe vibhave0" gAhA / kaNThyA / uvarititthaM ti gayaM / titthayarassa samIve, vakkhevo tattha evmaaiihiN| suttaggahaNaM tAhe, karei so bArasa samAo // 1218 // "titthayara0" gAhA / esa tattha vikkhevo / tAhe so bhaNati-savvaM vkkhevo| iheva paDhAmi / tAhe teNa bArasavarisANi suttaM ghiaN| sikkhApadaM ti dAraM gayaM / idANiM atthagahaNaM ti dAraM / tattha gAhA - suttammi ya gahiyammI, diTuMto goNasAlikaraNeNaM / uvabhogaphalA sAlI, suttaM puNa atthakaraNaphalaM // 1219 // "suttammi ya gahiyammI0" gAhAo / sutte gahie avassaM tassa attho sotavvo / kiM kAraNaM? tattha AyariyA goNasAlikaraNehiM diTuMtaM kareMti / tattha goNadiTuMto / goNo divasaM halAo arahaTTAo vA mukko samANo suMdaramasuMdaraM vA cAra jaM aroei taM savvaM carati / aNNassAdeMto rasaM aviMdaMto kayagaraM' uilai / pacchA dhAo uveTTho romaMthei / tattha AssAyaM viMdati, arasakaevaraM ca char3ei / evaM sutte paDhiya atthe asue abujjhamANassa karaNaM NissAyaMtaM suttaM bhavati / atthe puNa sue tassa atthaM bujjhato Ayarai, dupaesaM abhilAvA ya, asobhaNA chddddei| sAlidiTuMto kerisao? sAliM mahayA parissameNaM NipphAeMto luNittA maddittA puNittA ya koTThAgAre chubhittA jai tehiM sAlIhiM khajjapejjovabhogaM na karei to sAlisaMgaho aphalo bhavati / aha tehiM sAlIhiM khajjapejjAiNi karei tA se saphalo bhavati / evaM sutte paDhie atthe asue suttaM AyaraNaM aphalaM bhavati atthe puNa sue AyaraNaM saphalaM bhavati / eeNaM kAraNeNaM - jati bArasavAsAiM, suttaM gahiyaM suNAhi se ahuNA / bArasa ceva samAo, atthaM to nAhisi na vA NaM // 1220 // "jai bArasavAsAiM0" gAhA / kaNThyA / ke ya guNA bhavissaMti atthe sue? - sannAisutta sasamaya, parasamaya ussaggameva avvaae| hINA'hiyajiNathere, ajjA kAle ya vayaNAI // 1221 // "sannAisutta0" gAhA / najjihI imaM sannAsuttaM jahA 1. nAsti a / 2. assAyaM a ba / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 visesacuNNi [mAsakappapagayaM 'je' chee sAgAriyaM na se seve' [AcA0 zru0 1 a05-3.2] bhagaM puruSANAM strINAmeMdra pariharei, parivarjayedityarthaH / ahavA - 'savvAmagaMdhapariNAya nirAmagaMdho parivvae' [AcA0 zru0 1. a02-u05-111] AmagaMdhaM uggamakoDI avisohikoDirityarthaH / nirAmagaMdhamiti visohIkoDI / 'tahA AraM duguNeNaM, pAraM ekkaguNeNaM'2 Aramiti saMsAra: dviguNena rAgadveSAbhyAM, pAraM nirvANaM, taM egaguNeNaM rAgadveSavirahitena gamyate ityarthaH / AdigrahaNAdezIbhASAniyataM sUtra3 jahA 'digiMchA parissahe' / (utta0 a0 2 sU0 3) digiMchA iti bubhukSA / sasamayasuttaM jahA-"karemi bhaMte ! sAmAiyaM" [AvazyakasAmAyikAdhyayanam] ityaadi| parasamayasUtraM jahA-'paMca khaMdhe vadaMtege' [sUtrakR0 a0 1-1 u0 1-17] ussaggasuttaM jahA-'amajjamaMsAsi amacchariyA' [daza0 vai0] ityAdi / apavAdasuttaM, jahA-'tiNhamaNNayarAgassa nisejjA jassa kappai' [daza0 a0 659] hINAbhilAvaM yairakSarai-naH sUtrArtho na pUryate / adhikamityadhikAbhilAvaM / sutte atthe ya eyANi do vi nAuM hINaM paDipUreti ahiyaM chaDDeti / jiNakappiyasuttaM jahA - 'siyA se paropAe Amajjejja vA pamajjejja vA' [AcA0 zru0 2-13] ityAdi / therakappiyasuttaM jahA - 'bhikkhuM ca rAo vA viyAle vA dIhapaTThae lUsejjA' [vyava0 u0 5 / sU0 21] ca ityaadi| ahavA jiNakappiyANaM sAmAnyamidaM sUtram / jahA 'saMsaTThakappeNa carejja bhikkhU tajjAyasaMsaTTha jaI jejjaa|' [daza0 cU0 2 gA0 6] ajjAsuttaM jahA - 'kappar3a niggaMthINaM aMtolittaM ghaDimattayaM dhArittae' [bRhatka0 u01/sU0 17] asue atthe na yANati keNAvi kAraNeNaM dhArayavvo tti / "kAle0''tti / jahA aNAgao mAsiya suttaM-'na yA labhejjA niuNaM sahAyaM' iti [daza0 cU0 2.10] / 1. nAsti a ba / 2. nAsti a / 3. sUtroktopanibaddha a| Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1222-1224] paDhamo uddeso "vayaNAdi'"tti egavayaNAdINi jAtAni sUtrANi jahA - "egavayaNaM vayamANe egavayaNaM vaejja / duvayaNaM eya(vaM) itthivayaNaM vayamANe0" [AcA0 a0 4, u0 1 sU0 4] ityAdi / kadAcit ziSyA evaMvidhamatayo syAt, yatkaNThoktaH sUtropanibaddhamarthaH, tenaiva vayaM tuSTAH, kimasmAkaM durabhigamatvAt bahupariklezenArthena ? te evaMvidhamatayaH prajJapayitavyAH / kaiH punaH te hetubhiH prajJapitavyAH? ataH ucyate - je suttaguNA khalu lakkhaNammi kahiyA u suttmaaiiyaa| atthaggahaNamarAlA, tehiM ciya pannavijjaMti // 1222 // "je suttaguNA khalu0" gAhA / je suttaguNA lakkhaNadAre / "niddosaM sAravaMtaM ca" evamAdi [gA0 282] / ahavA "suttaM tu suttameva" [gA0 310] evamAdi / marAlazcare va ityarthaH / sa ta dravyamarAlo bhAvamarAlazca / dravyamarAla: zaTho gauH sata zaThavAhitvAttaM tIkSNapratodena muhurmuhustudyamAnaH pratodAraM malayatIti marAlaH / kuNThIkarotItyarthaH / bhAvamarAlastu Alasyena zaThatvAt sUtrArthaM na zRNoti / atthagahaNe tti gayaM / idANiM anitiyavAso tti dAraM / atthe gahie jai AyariyapAuggo to bArasavarisANi desadasaNaM avassa kAyavvaM / apAuggassa aniyamo desadasaNe / sisso bhaNai-bAravarisANi attho gahio desadarisaNeNaM vA kiM na bhavati ? ke vA desadarisaNe guNA bhavaMti ? Ayario Aha - jai vi pagAso'higao, desIbhAsAjuo tahA vi khalu / uMduya siyA ya vIsuM, eragamAI ya paccakkhaM // 1223 // __"jai vi pagAso'higao0" gAhAo / prakAzo nAma sUtrasya arthaH / 'uMduM 'tti avesittA / 'siya' tti bhavati bhajanArtho vA / 'vIsuM' ti pRthak / erakA = kundrA / AdigrahaNAt kalesuyaM, kaseruyA vanaspatimUlaM vArikamityarthaH / sesaM uccAritasiddhaM / tassa puNa kai sahAyA dijjati ? ucyate - jo vi pagAso bahuso, guNio paccakkhao na uvaladdho / jaccaMdhassa va caMdo, phuDo vi saMto tahA sa khalu // 1224 // "tappaitaiya puTTha0" gAhA / kaNThyA / 1. nAsti a / 2. marAlaH = alasaH malavR / 3. gundrA bhadramustaka ityarthaH / malavR muca / 4. na dRzyate eSA gAthA muca / tatsthAne Ayariya gAthA vartate / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 visesacuNNi [mAsakappapagayaM Ayariyattaabhavie, bhayaNA bhavio parIi niyameNaM / appataio jahanne, ubhayaM kiM cA''riyaM khettaM // 1225 // ["jo vi pagAso0"] "Ayariyatta0' ime ya guNA desadarzane bhavaMti - dasaNasohI desappavesa aisesa jaNavayaparicchA / / kAuM suyaM dAyavvaM, aviNIyANaM vivego ya // 1226 // "daMsaNasohI0" dAragAhA / daMsaNasohI kahaM bhavati ? jammaNaNikkhamaNesu ya, titthayarANaM mahANubhAvANaM / ittha kira jiNavarANaM, AgADhaM daMsaNaM hoI // 1227 // "jammaNa nikkhamaNesuM0" gAhA / haM jAtA, ihaM nikkhaMtA, ihaM nANaM uppannaM, ihaM parinivvuyA / eyANi daTuM bahujaNassa ya souM nissaMkitaM bhavati / evaM daMsaNasohI bhavati / kiJcAnyat - saMvegaM saMviggANaM jaNayae suvihio suvihiyANaM / Autto juttANaM, visuddhaleso sulessANaM // 1228 // "saMvegaM saMviggANaM0" gAhA / 'esa kira Ayario hohiti' to desadasaNaM karei taM saMjamajuttAyAraM, tivvasaddhAsaMpannaM pAsittA annesi pi saMviggANaM tivvataraM saddhaM jaNei / daMsaNasohi tti gayaM / idANiM desapavisi tti dAraM / NANadesIkusalo, nANAdesIkayassa suttassa / abhilAvaatthakusalo, hoi tao NeNa gaMtavvaM // 1229 // kahayati abhAsiyANa vi, abhAsie vi pavvayAvei / savve vi tattha pIiM, baMdhati sabhAsio Ne tti // 1230 // piyadhamma'vajjabhIrU, sAhammiyavacchalo asaDhabhAvo / saMviggAvei paraM, paradesapavesaNe sAhU // 1231 // "NANAdesI kusalo30" ["kahayati0" "piyadhamma0"] gAhAo tiNNi / 1. saMvegga a ba / 2. atra ca vizeSacUrNikRtA darzanazuddhidvArameva vivRNvateyaM gAthA gRhItA....sthirIkaraNadvAraM tu mUlata eva nopAttaM / dvAragAthAyAmapi "daMsaNasohI desappavesa aisesa jaNavayaparIcchA" ityeSa eva pATho gRhItaH / malavR / 3. kusalAo a ba / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 1225-1238 ] paDhamo uso devisitti gayaM / idANi aisesi tti dAraM / tattha gAhA - suttatthathirIkaraNaM, aisesANaM ca hoi uvaladdhI / AyariyadaMsaNeNaM, tamhA sevijja Ayarie // 1232 // " suttattha0 " gAhA / suttatthathirIkaraNaM / eisse gAhAe imAo vibhAsAgAhAo ubhaye vi saMkiyA, puvviM jAI si pucchamANassa / hoi jao suttatthe, bahussue sevamANassa // 1233 // bhaviyAiriyo desANa daMsaNaM kuNai esa iya souM / anne vi ujjamaMte, viNikkhamaMte ya se pAse // 1234 // suttatthe aisesA, sAmAyArI ya vijjajogAI | vijjA jogA ya sue, visaMti duvihA ao hoMti // 1235 // 35 "ubhae vi saMkiyAiM0" [" bhaviyAiri0" "suttatthe aisesA0"] 'ubhae 'tti sutte at ya / tAiM saMkiyAI annesiM AyariyANaM sakAsAo nissaMkiyAI karei / atizeSAstrividhAH / sUtrArthe eko atizayaH, sAmAyArI dvitIyo atizayaH, vidyAyogAzca AdigrahaNeNa mantrAH tRtIyo atizayaH / athavA dvidhA evAtizayA vidyAyogA maMtrAzca / zrutAntargatA iti kRtvA parizeSAH sUtrArthaM sAmAcArI ca dvividhAtizeSA bhavanti / nikkhamaNe ya pavese, AyariyANaM mahANubhAvANaM / sAmAyArIkusalo, a hoi gaNasaMpaveseNaM // 1236 // [" nikkhamaNe ya pavise0 " ] / so desadaMsaNaM kareMto tesu tesu nagarAisu bahusuyANaM AyariyANaM sAmAyArIkusalANaM sakAsaM pavisaMto nikkhamaMto ya sAmAyArIkusalo bhavati / kahaM puNa ? AgaMtusAhubhAvammi avidie dhannasAlamAiThiyA / uppattiyAu therA, sAmAyAriu ThAviMti // 1237 // savve vi paDiggahae, daMseuM nIha piMDavAyaTThA / ahimaramAyAsaMkA, paDileheuM va pavisaMti // 1238 // "AgaMtusAhubhAvammi avidite0 " [" savve vi paDiggahae 0 " ] gAhAo do / je Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 visesa [ mAsakappapagayaM AgaMtuyA pAhuNayA AgayA uvasaMpannayA vA tesiM bhAvaM ayANaMto uppattiyAo sAmAyArI ThAveMti / uppattiyAo nAmaM aNuppannAo sAmAyArIo uppAeMti / te puNa dhannasAlAisu ThiyA / AdigrahaNAd ghRtazAlAdiSu mA koi corijjati / tAhe piMDavAyAINaM aTThAe niggacchaMte sAhuNo bhaNati - jo niggacchai so paDiggahayaM paDidaMsettA niggacchau, adaMsie na niggaMtavvaM / evamAi ThAveMti sAmAyArIo / mA ahimarA hojja, jahA udAimArao / AiggahaNeNaM coro paDilehiuM pavisai tti / paDippavisaMteNa vi savvaM paDilehittA pavisiyavvaM / aisesa tti gayaM / idANi jaNavayaparikkha tti dAraM / tattha gAhA abbhe nadI talAe, kUve aipUrae ya nAva vaNI / maMsaphalapupphabhogI, vitthinne khetta kappa vihI // 1239 // "abbhe NaItalAe0" / so desadaMsaNaM kareMto jaNavae paricchai / kassa jaNavayassa kahaM dhannanipphattI bhavati ? abbhehi jahA lADavisae, kacchANaM ( katthai ) | naIe jahA siMdhuvisae, talAehi jahA damilavisae somissare vA, kUvehiM jahA arahaTTehiM, aipurae jahA velA niggacchati, beTTe nAvAe / jattha dese nAvAe dhannaM ei / " vaNi "tti jattha gAmAimmi vANijjeNaM vittI bhavati, na kariseNaM / "maMse "tti jattha maMsavikkaeNaM vittI bhavati jattha vA dubbhikkhe uddaviyaM maMseNaM lADheMti kAlaM / "pupphe "tti jattha pupphavikkaNaM vittI bhavati / evaM phalavikkaeNaM vi / kANi vicchinnANi khettANi ? kammi khitte ko kappo ? jahA siMdhuvisae aNamisAi AhAro agarahio / "vihi "tti kammi dese jo jAriso AyAro jahA siMdhUvisae viyaTTabhAyaNesu pANayaM agarahitaM bhavati / kacchavisae gihatthasaMsaTTe vi uvassae vasaMtANaM natthi doso / sajjhAyasaMjamahie, dANAisamAule sulabhavittI / kAlubhayahie khette, jANai paDaNIyarahie ya // 1240 // "sajjhAya saMjamahie0 " gAhA / sajjhAyahiyaM akhaMDAo suttatthaporasIo jattha / saMjamahiyaM saMjamo hito bhavati appahariyAI / "dANAi "tti jattha dANasaDDo, AiggahaNeNaM abhigamanasIlo jaNo AgaMtu appio saMvAsappio vA / "kAlu bhae" tti vAsAvAsapAuggANi khettANi uubaddhapAuggANi ya / eyANi desadarisaNaM kareMto jANai / jamhA ee guNA tamhA desadarisaNaM kAuM dAyavvaM suyaM / akayadesadarisaNeNa na vaTTai dAu suyaM / aNiao (gA0 1132) / vAsotti gayaM / idANi nipphatti dAraM / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1239-1247] paDhamo uddeso 37 evaM desadarisaNaM kAuM sissapaDicchayA sAmAyArIe suttatthagAhaNAe ya niSphAeyavvA / tattha dAragAhA - uvasaMpajja thirattaM, paDicchaNA vAyaNollachagaNe ya / ghaTTaNaruMcaNapatte, duTThAse tahiM gae rAyA // 1241 // "uvasaMpajja thirattaM0" / tattha uvasaMpajja tti dAraM / kAhiti avvocchitti, sutta'tthANaM ti so taTThAe / abhigammai NegehiM, paDicchaehiM viharamANo // 1242 // vAsAvajjavihArI, jai vi ya na vikaMthae guNe niyae / abhaNaMto vi muNijjai, pagai cciya sA guNagaNANaM // 1243 // "kAhiti0' ["vAsAvajja0'"] gAhAo do kaNThAo / yathA ko dRSTAntaH ? bhamarehi~ mahuyarIhiM ya, suijjai appaNo ya gaMdheNaM / pAusakAlakalaMbo, jai vi nigUDho vaNaniguMje // 1244 // kattha va na jalai aggI, kattha va caMdo na pAyaDo hoi| kattha varalakkhaNadharA, na pAyaDA hoMti sappurisA // 1245 // "bhamarehiM0" ["kattha va0"] gAhAdvayaM kaNThyam / ziSya Aha - udae na jalai aggI, abbhacchanno na dIsaI cNdo| mukkhesu mahAbhAgA, vijjApurisA na bhAyaMti // 1246 // "udae Na jalai aggI0" gAhA / kaNThyA / atrAcArya Aha, ucyate-tadavasthameva kutaH? svaviSayazakti-aparijJAnAt / tayoragnicandrayoH svaviSayadahanaprakAzanasAmarthya bhavati / tatra viSaye - sukkidhaNammi dippai, aggI meharahio sasI bhaai| tavvihajaNe ya niuNe, vijjApurisA vi bhAyaMti // 1247 // "sukkidhaNammi dippai0" gAhA / kiJcAnyat - 1. zaktiparijJAnAt a, malavRttau tu abhiprAyAparijJAnAt / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 visesacuNi kumudodararasamuddhA, kiM na vibohiMti puMDarIyAI / sUrakiraNA sasissa va, kumuyANi apaMkayarasannA // 1248 // "kumudodara0 " gAhA / kumudAnAM udarANi kumudodarANi, kumudAnAM raso, kumudodararasesu mugdhA ajANagA pacchA bhannirhiti - sUrakiraNA te kumudodararasamuddhA sUrakiraNA, kiM na viboheMti poMDariyAI ? sUrakiraNA = rassIo / jai vi aisayaasamatthattaNeNaM kumudANiM Na viboi puMDariyANi puravisayasabhAvasattIe' kiM na viboheMti poMDariyANi ? sasissa vi kiraNA paMkayaarasannA jai na boheMti kiM na viboheMti kumudANi ? boheMti ceva / evaM "udaeNa jalai aggI abbhacchanno na bhAyai ? caMdo" / anena kAraNeNa na ya appagAsagattaM, caMdA''iccANa savisae hoi / iya dippaMti guNaDDhA, mukkhesu hasijjamANA vi // 1249 // "na u appagAsagattaM caMdA''iccANaM0 " gAhA / kaNThyA / evaM so caraNasuTThiyappA, nANaparo sUio a sAhUhiM / uvasaMpayA ya tesiM, paDicchaNA ceva sAhUNaM // 1250 // [ mAsakappapagayaM "so caraNasuTThiyappA0 " gAhA / sa AcAryaH caraNaM = carittaM tatra suSThu sthitaH AtmA so bhavati caraNasuTThiyappA, jJAnapara iti sUtrArthaM prati parAM niSThAM prApta iti / tajjAtIyagrahaNAt darzanagrahaNaM / paraizca sUcitaH iti sAdhubhiH prazaMsita:, tato gRhasthairapi tadguNA vijJAtA, tatastaM bahavaH pravrajyArthamupasthitAH, pravrajitAzca / tesiM ittariyaM disaM baMdhai appaNo sissatte, jAva AyariyasagAsaM jAmo / gayANaM AyariyA jANagA pADicchagayA bahave sAhU uvaTThiyA uvasaMpadAheuM / tattha je pAsatthAI nANadaMsaNaTThA uvasaMpajjaMti te na paDicchiyavvA / je carittaTThAe uvasaMpajjaMti te paDicchiyavvA / je saMviggA te ekkatarassA vi nANAiNA heU uvasaMpajjamANA paDicchiyavvA / uvasaMpatti gayaM / idANiM thirata tti dAraM / tattha so appaNo tesiM vA thirIkaraNakaraNaTTyAe cauvvihAe tulaNAe tulei / taM jahA- davvao [khittao kAlao bhAvao ] / tatrAtmatulanA tAva dravyataH / NhANAdi samosaraNe, pariyaTTitaM suNittu so sAhuM / aTTi tti paDiccoyaNa, uvasaMpaya dIvaNA atthe // 1251 // 1. savisaya iti bhAvyam / 2. dIsaI muca / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1248-1256] paDhamo uddeso ahavA vi gurusamIvaM, uvAgae desadasaNammi ke| uvasaMpaya sAhUNaM, hoi kayammI dIsAbaMdhe // 1252 // AyaparobhayatulanA, cauvvihA suttasAraNittariyA / tiNhaTThA saMvigge, iyare caraNeharA necche // 1253 // AhArAI davve, uppAeuM sayaM jai samattho / khettaoM vihArajoggA, khettA vihatAraNAIyA // 1254 // ["NhANAdi samosaraNe0" "ahavA vi0" "AyaparobhayatulanA0"] "AhArAI davve0" gaahaa| kAlammi omamAI, bhAve ataraMtamAipAuggaM / kohAi niggahaM vA, jaM kAraNa sAraNA vA vi // 1255 // ["kAlammi omamAI0"] gAhA / dravyataH 'AhArAI uppAeuM samattho haM na va' tti AdigrahaNAt uvhiisejjaao| khettao 'uDubaddhavihArajoggA khettA vAsAvAsajoggA ya uppAeuM samattho haM na va' tti / vihamityadhvAnaM 'tadvihaM tArayituM samartho haM na va' tti AdigrahaNAd rAjaduTThAIsu / kAle 'dubbhikkhe saMthAreuM samattho haM na va' tti, AdigrahaNAt asivabhayaTThANAIsu / bhAvao 'gilANANaM pAoggaM uppAeuM samattho haM na va' tti / ahavA 'sakkemi kohaniggahaM kAuM' AdigrahaNAt mANa-mAyA-lobhanigrahaH / ahavA 'jaM kAraNamavasaMpajjaMti saMsAreuM samattho haM na va' tti / esa apptulnnaa| idANi pADicchayatulaNA - AhArAi aniyao, laMbho so virasamAi nijjUDho / ubbhAmaga khulakhettA, ariuhiyAo a vasahIo // 1256 // "AhArAi aNiyao0" gAhA / davve AhArAINaM aniyao laMbho taM jai samatthA tubbhe ahiyAseuM / khettao 'ubbhAmayabhikkhAyariyAe gammai jai tamucchahaha' / khulA khettA nAma appo logo bhikkhappadAyA, thovaM dAyAya camaDhiyagamityarthaH / kAlao kayAyi mAsakappavAsAvAsaTANe UNaM airittaM kAlaM acchejjejja / kAraNe patte kahiM ci khette porusIe bhikkhAvelA, kayAi bIyaporusIe tAhe suttatthANaM hANI / taM jai samatthA ahiyAseuM kahiM yi purimaDDhe vi dravo NA''rAijjai / 1. jaM kAraNA mu uvasaMpajjaMti taM sAreuM iti bhAvyam / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 visesacuNi uNAiritta vAso, akAla bhikkha purimaDDa omAI / bhAve kasAyaniggaha, coyaNa na ya porusI niyayA // 1257 // 4 " bhAve kasAya0 " addhagAhA / kaNThyA / attaNi ya pare cevaM, tulaNA ubhaya thirakAraNe vRttA / paDivajjaMte savvaM, kariti suhAe diTThataM // 1258 // "attaNi ya pare cevaM0" gAhApuvvaddhaM / thiratta tti gataM / idANIM paDicchaNaM "paDivajjaMte savvaM0 " pacchaddhaM / ko suhAdiTTaMto ? AsarahAI oloyaNAi bhIyA''ule a pehaMtI / sakulagharaparicaeNaM, vArijjai sasuramAIhiM // 1259 // khiMsijjai hammai vA, nINijjai vA gharA aThAItI / nIyA puNa se dose, chAyaMti na nicchubhaMte ya // 1260 // marisijjai appo vA, sagaNe daMDo na yAvi nicchubhaNaM / amhe puNa na sahAmo, sasurakulaM ceva suhAe // 1261 // pAsatthAimuMDieN, AloyaNa hoi dikkhapabhiIo / saMviggapurANe puNa, jappabhiDaM ceva osanno // 1262 // samaNunnamasamaNunne, jappabhidaM ceva niggao gacchA / sohiM paDicchiUNaM, sAmAyAriM payaMsaMti // 1263 // " AsarahAI 0 [" khiMsijjai0" "marisijjai0"] 'pAsatthAi0 T 'samaNunna0" gAhAo kaNThAo / evaM ukte AcAryeNa te bhAMti - icchAmo tti / tAhe uvasaMpajja[i]ttA AloyAvijjaMti / te duvihA uvasaMpajjA vijjaMtayA - pAsatthAI vA saMviggA vA / je pAsatthAI te pAsatthAimuMDiyA vA saMviggamuMDiyA vA pacchA osaNNA / tattha je pAsa thAI muMDiyA siM kkhippabhiI AloyaNA / samaNunno tti saMbhoio, anno asaMbhoio / tassa samaNunnassa vA jappabhiI gacchAo niggao tappabhiDaM AloyaNA / tAhe jo jaM Avanno tavaM cheyaM vA taM dAu~ sAmAyArI kaheyavvA / kiM kAraNaM ? L - [ mAsakappapagayaM avi gIyasuyaharANaM, coijjaMtANa mA hu aciyattaM / merAsu ya patteyaM, mA'saMkhaDa puvvakaraNeNaM // 1264 // 4 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 1257-1268 ] paDhamo uddeso 41 "avi gIyasuyaharANaM 0 " gAhA / je gIyatthA bahussuyA gaNiNo vAyagA vA mA paDicoijjaMtANaM aciyattaM hohi tti / aNNesiM ca gacchANaM patteyaM patteyaM kAui sAmAyArIo paDilehaNAIsu, tAhe mA evaM paDilehehi tti roso vA hoi tti / teNaM appaNijjiyaM sAmAyAriM kahei / syAnmatiH-keSu vastuSu codanA syuH yatra aciyattaM roSo vA syAt ? tata ucyate - " gacchai vicArabhomAyi0 " gAhA / AdigrahaNAd bhattapANAIsu sA ya jAva kajjati tAva teNa hiMDAvijjati / ahA na saMtharaMti to rattiM bhaNai / paDicchaNa tti gataM / gacchai viyArabhUmAi vAyao deha kappiyAraM se| tamhA u cakkavAlaM, kahiMti aNahiMDiya nisiM vA // 1265 // idANiM vAyaNe tti dAraM / kahiyAe sAmAyArIe vAijjati suttatthANi / tattha siM vAijjaMtANaM sAmAyArI pamAei / imo dArasilogo sAraNA / "4 - uvaeso sAraNA ceva, taiyA paDisAraNA / chaMde avaTTamANaM, appachaMdeNa vajjejjA // 1266 // [ ni0 ] 'uvaeso sAraNA ceva0 " silogo / uvadeso nAma te bhaNNaMti - 'jA esA sAmAyArI kahiyA evaM hita kareha esA Na parihAvetavvA' / esa uvadeso / idANi sAraNA - niddApamAyamAisu, saIM tu khaliyassa sAraNA hoi / naNu kahiya te pamAyA, mA sIyasu tesu jANaMto // 1267 // "niddApamAya0" gAhA / kaNThyA / AdigrahaNAt appaDilehiyaduppaDilehitAdi / esA idANiM paDisAraNA phuDakhe aciyattaM, goNo tudio va mA hu pellejjA / sajjaM ao na bhaNNai, dhuva sAraNa taM vayaM bhaNimo // 1268 // - taddivasaM biie vA, sIyaMto vuccae puNo taiyaM / ego'varAho te soDho, bIyaM puNa te na visahAmo // 1269 // "phuDarukkhe0" ["taddivasaM biie0 " ] gAhAdvayam / phuDaM nAma jo teNa pamAo kao, taM pariphuDehiM akkharehiM na bhaNNai, aNNovadeseNaM bhAsiyavvo / rukkhaM nAma snehavirahitaM Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 visesacuNNi [mAsakappapagayaM niddhamma-Ni[rakkharAyi Na bhnnnni| kiM kAraNaM? aciyattaM bhavati / ettha goNadiTuMto jahAgoNo haleNa vahaMto bhAreNa vA laddiyao tottaeNaM api tudito kuTTito bhAraM pADei halaM vA bhaMjati / evaM so phuDakkharaM' bhaNio kasAio asaMkhaDettA NAsejja / tamhA phuDarukkhaM Na vattavvo, sANuNayaM bhANiyavvo / jahA Na kasAijjai Na ya pamAyai samakAlaM ceva bhannai tadivasaM annAe velAe / ahavA bIyadivase bhaNNai / esa bhayaNA / taiyaM nAma ego uvaeso, bIyaM sAraNA, taiyaM paDisAraNA / esa te ekko avarAho kao jattha paDisArijjai, jai bIyaM kAhisi to te Na marisemo / ettha se diTuMto kIrai / ullolle chagaNe yA tti asya vyAkhyA - goNAiharaNagahio, mukko ya puNo sahoDha gahio u| ullollachagaNahArI, na muccae jAyamANo vi // 1270 // "goNAdiharaNa." gAhA / evaM vayaM na marisemo / evaM diTuMteNa vutto jai puNo pamAei tAhe bhaNNai - ghaTTijjaMtaM vucchaM, iti udie daMDaNA puNo biiyaM / pAsANo saMyutto, aiheMciya kuMkumaM taie // 1271 // "ghaTTijjaMtaM0" gAhArddham / jahA khIraM addahitaM, ghaTTijjataM tameva vucchaM odavamityarthaH / evaM tumaM pi ullollaM sArijjaMto pamAesi / evaM bhaNettA mAsalahueNa daMDeNa daMDijjai / 'bIya' tti pddisaarnnaa| to bIyaM eyaM evaM daNDiu / jai puNo vi pamAei, tAhe bhaNNai- ruMcaNa tti ettha dAraM paDiyaM / asya vyAkhyA-"pAsANo saMvutto0" gAhApacchaddhaM / ai pIsijjamANaM kuMkumaM kiM pAsANIbhUtaM? evaM kiM tumaM pi paDicoijjamANo ceva pamAesi paDisAraNAo? eyaM taiyaM / jaM taM desadarisaNe ke te guNA bhavanti / tattha dAragAhA - "daMsaNasohI0" (1226) desappavesa aisesa jaNavaya paricchA kAuM suyaM dAyavvaM / aviNIyANaM vivego ya / eyaM dAraM ettha paDai / aviNIyA nAmaM ye pramAdeMti / bahuso vi coijjaMtA te chaMde avaTTamANA bhavaMti / kahaM puNa te chaMde Na vaTuMti? jai cautthavAraM pamAyaMti tAhe te chaMde3 avaTTamANA bhavaMti / te appachaMdeNaM vajjejjA / ko pUNa appachaMdo? ucyate - teNa paraM nicchubhaNA, AuTTo puNa sayaM parehiM vA / taMbolapattanAyaM, nAsehisi majjha anne vi // 1272 // 1. saMphuDakkharaM a / 2. ullollachagaNahArI muca / 3. Na vaTuMti ityadhikam a / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1269-1275] paDhamo uddeso "teNa paraM nicchubhaNA0" gAhA / so bhannai, 'nIhi gacchAo' / aha so sayAe buddhIe pareNa paNNavio AuTTo bhaNejjA-'saMto avarAho mariseha, na puNo pamAemi / ' tAhe so bhANiyavvo, jadhA-'taMbolapattaM kuhiyaM jai na pheDijjai to se sesae vi pante kohei / evaM tubbhe vi viNaTThA sese vi vinAsehiha / ' suhamego nicchubhati, NegA bhaNitA u jati na vaccaMti / annAvaesa uvahiM, jaggAvaNa sArikaha gamaNaM // 1273 // "suhamego nicchubbhai0" gAhA / te puNa pamAyaemANA ekko vA hojja aNegA vA hojja / jai ego so suhameva tuTTejjA nicchubbhai / je puNa te bahukA, te jati jAha tti bhaNiyA vi avaTuMbhaM kAuM necchejja niggaMtuM / tAhe keNai uvAeNaM rattiM ciraM jaggAvejjA puvvAuttAe uvahIe kayAe sejjAyaro bhANiyavvo-'amhe pae ceva amugaM gAmaM jAessAmo, jati ko vi nibbaMdheNaM pRcchejja kahiM AyariyA gayA ? tassa sAhejjAha / tesa gatesa kalle pabhAte jati te bhaNijjA - mukkA mo daMDaruiNo, bhaNaMti ii je na tesu ahigAro / sejjAyaranibbaMdhe, kahiyA''gaya na viNae hANI // 1274 // "mukkA mo0" gAhArddham / suTTagayA te je evaM maNNaMti na tehiM adhigAro / cazabdAt vivege'pi kRte punaH saMgRhyante jai sammaM AuTaiMti / tesiM AuTTaNasaMgahaNe ya vidhI bhaNNati / je puNa paritappaMti 'ujjhittA vayaM' ti tehiM ahigAro / "sejjAyara0" gAhApacchaddhaM / tAhe tehiM sejjAyaro nibaMdheNa pucchito sAhai-'amugaM gAmaM gayA / ' tAhe sigghameva AgayA / tesiM AgayANaM DaMDAigahaNAIo viNao na parihAveyavvo / tAhe te paMjaliyaDA pAyapaDitA viNNaveMti 'micchA mi dukkaDaM ti mariseha, na puNaM pamAdemo / ' atra heTThA puvvabhaNiyaM dAraM / duTThA se tti Ayariyo marisAvijjamANo uccaramANo ujjhiyatANaM NibaMdhaM jANettA gacchellayA bhaNaMti - ko nAma sArahINaM, sa hoi jo bhaddavAiNo damae / duDhe vi u jo Ase, dameti taM AsiyaM biMti // 1275 // "ko nAma sArahINaM0" gAhA / kaNThyA / tAhe Ayariyo tesiM pamAINaM tivvaM saMvegaM jANettA aicamaDhaNaM ca / tAhe tesiM sAsaNanimittaM imaM bhaNai - 1. kohoi a ba / 2. nibbaMdha a ba / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 visesacuNi hoMti hu pamAyakhaliyA, puvvabbhAsA ya duccayA bhaMte ! | na ciraM ca jaMtaNeyaM, hiyA ya accaMtiyaM aMte // 1276 // acchiruyAlu nariMdo, AgaMtuavijjaguliyasaMsaNayA / visahAmi tti ya bhaNie, aMjaNa viyaNA suhaM pacchA // 1277 // iya aviNIyavivego, vigiMciyANaM ca saMgaho bhUo / je unisaggaviNIyA, sAraNayA kevalaM tesiM // 1278 // [ mAsakappapagayaM "hoMti hu pamAyakhaliyA0" ["acchiruyAlu0" "iya aviNIyavivego0 "] gAhA / knntthyaa| ahaM tubbhaM ceva hiyaTThAe kharaM sAraNavAraNaM karemi / ettha heTThA bhaNiyaM dAraM paDiyaM / tehiM gayarAyatti tehiM gaya tti / annagAmAo AyariyasagAsaM gayANaM - ajjo ! ego rAyA / tassa acchiveyaNA jAtA / tatthaccavejjehiM na sakkio tigicchiuM / anno AgaMtugavejjo AgaMtuM bhaNai - mama atthi acchiguliyAo acchisUlapasamaNIo / tAhiM aMjitesu acchIsu tivvatarA durahiyAsA veyaNA bhavati muhuttaM / jai na vi me mAraNAe saMdihi to aMjemi te acchINi / abbhuvagae aMjiesu acchIsu tivvatarA veyaNA jAyA / tAhe rannA bhaNiyaM--'acchINi me pADiyA, mAreha eyaM vejjaM / ' tehiM necchiyaM / muhuttaMtareNaM uvasaMtA veyaNA / porANANi jaayaanni| vejjo pUio / esa diTTaMto / ayamatthovaNayo - evaM tubbhaM jaMtaNAe jaM dukkhaM taM paralogahiyaM / nipphatti tti dAraM gayaM / evaM paDicchiUNaM, nipphattiM kuNai bArasasamAo / eso ceva vihAro, sIse nipphAyayaMtassa // 1279 // "evaM paDicchiUNaM0" gAhA / samA saMvatsaramityarthaH / niSpattiriti gataM / idANi vihAra iti dAraM / tatredaM gAthApazcArddham / "eso ceva vihAro0 " kaNThyoktam / vihAra iti vartate / tatreyaM dAragAhA - avvocchittI maNa paMcatulaNa uvagaraNameva parikamme / tavasattasuegatte, uvasaggasahe ya vaDarukkhe // 1280 // "avvocchittI maNa0 " gAhA / avvocchitti tti bArasavarisANi avvocchittI karettA / maNatti dAraM / idANiM puvvarattAvarattakAlaM saMciteyavvaM / aNupAlito ya dIho, pariyAo vAyaNA vi me dinnA / nipphAiyA ya sIsA, seyaM khu mahappaNo kAuM // 1281 // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1276-1286] paDhamo uddeso "aNupAlio ya dIho0" gAhA / kaNThyA / syAnmatiH kiM punaH tacchreyamiti ? ucyate - kinnu vihAreNa'bbhujjaeNa viharAma'NuttaraguNeNaM / Ao abbhujjayasAsaNeNa vihiNA aNumarAmi // 1282 // "kinnu vihAreNabbhujjaeNa0" gAhA / tatrAbhyudyatavihAram / jiNa suddha ahAlaMde, tiviho abbhujjao aha vihAro / abbhujjayamaraNaM puNa, pAovagaiMgiNiparinnA // 1283 // "jiNasuddhaM0" gAhArddham / jiNakappiyavihAro suddho parihAriyavihAro ahAlaMdiyavihAro / "abbhujjaya0" gAhApacchaddhaM kaNThyam / syAnmatiH-dvAvapyetau zreyasI kataramanayoH paDivajjiyavvaM. ata ucyate - sayameva AukAlaM, nAuM pocchittu vA bahuM sesN| subahuguNalAbhakaMkhI, vihAramabbhujjayaM bhajati // 1284 // "sayameva AukAlaM0" gAhA / svayamAtmanA jJAtuM kiyantamAyuSaH zeSaM, anyo vAtizayamAcArya praSTuM AtmanaH AyuSaH zeSaM jJAtvA yadyalpamAyuH tato'bhyudyatamaraNamabhyupaiti / aha bahuyaM AuM tao bahutarA nijjara tti kAuM abbhujjayavihAraM bhajati sevati pratipadyate ityarthaH / maNa tti dAraM gayaM / idANiM paMcatulaNa tti / tattha jiNakappaM paDivajjiukAmeNaM imo vihI kAyavvo / gaNaNikkhevittirio?, gaNissa jo va Thavio jahiM tthaanne| uvahiM ca ahAgaDayaM, giNhai jAva'nna NuppAe // 1285 // "gaNaNikkhevittirio0" gAhA / gaNI = Ayariyo 'jo vA Thavio jahiM ThANe' tti uvajjhAya pavatti evamAi jAva na uppAeMti jiNakappiyapAuggaM uvahiM, tAhe bhAvaNAhiM appA bhaaviyvvo| Aha ziSyaH- nanu sarvasAdhavo bhAvitAntarAtmAnaH, kiM punarbhAvayitavyam ? atrAcArya Aha - iMdiyakasAyajogA, viNiyamiyA jai vi svvsaahuuhiN| taha vi jao kAyavvo, tajjayasiddhiM gaNiteNa // 1286 // 1. vittario muca / Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM jogidiehiM na tahA, ahigAro nijjiehiM na hu taaii| kalusehi~ virahiyAI, dukkhasaIbIyabhUyAiM // 1287 // "iMdiyakasAya0" ["jogiMdiehiM0"] gAhA / yadyapi sarvasAdhubhirindriyakaSAyayogA vividhaiH prakArainiyamitA jitA ityarthaH / tathApi jinakalpaM pratipattukAmena punarapi teSAM jayaH kAryaH / tathA jayaM karoti yathA yogAnAM duHpraNidhAnasyotpattireva na bhavati / indriyANAmapi tathA jayaH kartavyaH yathA iSTAniSTaviSayeSu rAgadveSAnupapattirbhavati / kaSAyANAmapi tathA jayaH kartavyo yathA kaSAyANAM tadvastu pratItya yathotpattirna bhavati / syAnmatiH-kimAlambanaM kRtvA yogendriyakaSAyANAM jayaH kAryaH ? ata ucyate-teSAM jayastajjayastajjayena siddhiH tajjayasiddhiH / tajjayena akhilAsu vimalA vA jinakalpagamanAya siddhirbhavatyevaM gaNayatA manyamAnena vA janamAnena vA, indriyakaSAyayogAnAM jayaH kAryaH / atha punarindriyakaSAyayogAnAM jayopadeze yeSAM jaye kRte zeSANAmapi jayaH kRta eva bhavati teSAM jaye suSThutarAM prayatnaH kArya ityupadezaprarUpaNArthamidamucyate - "jeNa0" pacchaddhaM / yeneti yena prakAreNa kaSAyaivinA na tAni yogendriyANi saMsAriNAM duSTANAM jIvAni bhavantIti vAkyazeSaH / syAnmatiH-evamiSTArthAn prApya na kiJcanakara indriyajayaH / atastadAzaMkAnivRttyarthamidamucyate - jeNa tu AyANehiM, na viNA kalusANa hoi uppattI / to tajjayaM vavasimo, kalusajayaM ceva icchaMtA // 1288 // "jeNa u AyANehiM0" gAhA / yeneti yena prakAreNa AdAnAnIndriyAnyucyante, grahaH AdAne dhAtuH, yasmAttAnIndriyANi zabdAdIn viSayAn gRhantItyata: indriyANyAdAnAni ityucyante / tAnyAdAnAni na vinA kaSAyAnAmutpattirbhavati / kathaM punarindriyANAM na vinA kaSAyairutpattirbhavati? ucyate-mAyAlobhau rAgaH, krodhamAnau dveSaH, tau rAgadveSau iSTAniSTaviSayaM prApya saMjAyete, te ca kaSAyAH catvAraH / ityevamindriyairvinA kaSAyANAmutpattirna bhavati / anena kAraNena vayaM kaSAyANAM jayamicchanta indriyajayamicchAmaH / syAnmatiH-ke guNA bhAvanAbhAvitasya ? ata idamucyate - kheyaviNodo sAhasajao ya lahuyA tavo asaMgo a| saddhAjaNaNaM ca pare, kAlannANaM ca na'nnatto // 1289 // 1. jogidiehiM iti gAthApratIkamatra bhAvyam ? 2. ityevamindriyANAM na vinA kaSAyai rUtpattirbhavati a ba / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 bhAsagAhA-1287-1293] paDhamo uddeso "kheyaviNodo0" gAhA / tavabhAvanAbhAvitassa porusimAyiNA taveNaM na nivvijjati / sattabhAvaNAbhAvitassa sAhase jayo bhavati / sAhasaM nAma bhayaM taM na uppajjati / lahubhAvo lahutA ekatvabhAvanAbhAvitasya bhavati / sayabhAvaNaM bhAvemANassa tavo bhavati / kahaM puNa? yasmAduktam - bArasavihammi vi tave, sabbhitarabAhire kusldiddhe| na vi atthi na vi a hohI, sajjhAyasamaM tavokammaM / [gA0 1169] kiJcAnyat-saddhAjaNaNaM ca pare kAlaM nANaM ca na paratto' / suyabhAvaNaM bhAveMto annesi pi saddhaM jaNei / kAlannANaM ca porusimAisu na parAdhINaM bhavati / dhitibhAvaNAbhAvitassa sayaNAIsu asaMgo bhavati / sA bhAvaNA davve bhAve ya / davvabhAvaNA - saravehaAsahatthIpavagAdIyA u bhAvaNA davve / abbhAsa bhAvaNa tti ya, egaTuM tatthimA bhAve // 1290 // "saraveha0" gAhA / kaNThyA / abbhAso tti vA bhAvaNa tti vA tulaNa tti vA egaTThA / duvidhAo bhAvaNAo, asaMkiliTThA ya saMkiliTThA ya / muttUNa saMkiliTThA, asaMkiliTThAhi bhAvaMti // 1291 // "duvihA ya bhAvaNAo" gAhA / tattha jA sA saMkiliTThA tAsiM imANi dArANi saMkhA ya parUvaNayA, hoi vivego ya appasatthAsu / emeva pasatthAsu vi, jattha vivego guNA tattha // 1292 // "saMkhA ya parUvaNayA0" gAhA / paMca iti saMkhyA ekAdiSaTkAdipratiSedhArtham / tAo bhAvaNAo jANittA appasatthANaM viveo kAyavvo parivarjanamityarthaH / evamavadhAraNe kimavadhArayitavyam ? ucyate-prazastasyApi viveka eva kAryaH / yathA AcAryAdInAm avarNabhASaNazravaNe mAdhyasthyaM bhAvayato guNa eva bhavati, na sthavirakalpikavaddoSaH / tatrAprazastabhAvanA paMcavidhA imA - kaMdappa devakidivasa, abhiogA AsurA ya sammohA / esA u saMkiliTThA, paMcavihA bhAvaNA bhaNiyA // 1293 // "kaMdappa0" gaahaa| 1. na'nnatto muca / 2. duvihAo a ba / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM jo saMjao vi eAsu appasatthAsu bhAvaNaM kuNai / so tavvihesu gacchai, suresu bhaio caraNahINo // 1294 // "jo saMjao vi0" puvvaddhaM kaNThyam / "suresu bhajito caraNavihuNo" tti| jo caraNavihUNo so tavihesu vA suresu uvavajjejjA / naraga-tirikkha-kumANusesu vA uvvjjejjaa| esA bhayaNA / tatra kaMdarpa iti prathamaM dvAram / tattha gAhA - kaMdappe kukkuie, davasIle yAvi hAsaNakare ya / vimhAviMto ya paraM, kaMdappaM bhAvaNaM kuNati // 1295 // "kaMdappe kukkuie0" gAhA / kaMdappo nAma - kahakahakahassa hasaNaM, kaMdappo anihuyA ya saMlAvA / kaMdappakahAkahaNaM, kaMdappuvaesa saMsA ya // 1296 // "kahakahakahassa hasaNaM0" gAhA / kaNThyA / kukkuio duviho-sarIre vAyAe vA / tattha sarIre - bhumanayaNavayaNadasaNacchadehi~ karapAdakaNNamAIhiM / taM taM kareti jaha hassae paro attaNA ahasaM // 1297 // "bhumanayaNa0" gaahaa| kaNThyA / dasaNacchade tti oSThAH / vAyAkokkuio puNa, taM jaMpai jeNa hassae anno / nANAvihajIvarue, kuvvati muhatUrae ceva // 1298 // "vAyAkukkuio puNa0" gAhA / kaNThyA / davasIle tti - bhAsati duyaM duyaM gacchae a dariu vva goviso sre| savvahRyaduyakArI, phuTTai va Thio vi dappeNaM // 1299 // "bhAsai duyaM0" gAhA / hAsaNakare tti - vesavayaNehi~ hAsaM, jaNayaMto appaNo paresiM ca / aha hAsaNo tti bhannati, ghataNo vva chale niyacchaMto // 1300 // "vesavayaNehiM hAsaM0" gAhA / kaNThyA / ghayaNo tti bhaMDo bhaNiyaM hoi / vimhAveto tti| Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1294-1305] paDhamo uddeso surajAlamAtiehiM, tu vimhayaM kuNati tavvihajaNassa / tesu na vimhayati sayaM, AhaTTakuheDaehiM ca // 1301 // "surajAlamAiehiM u0" gAhA / surajAlo nAma indrajAlamityarthaH / AhaTTa nAma pheliyaao| kaheDa kaheDao ceva / kaMdappi tti dAraM gayaM / idANi devakibbisiya tti / tattha gAhA - nANassa kevalINaM, dhammAyariyANa savvasAhUNaM / mAI avannavAI, kivvisiyaM bhAvaNaM kuNai // 1302 // [ni0] "nANassa kevalINaM0" daargaahaa| tattha nANassa - kAyA vayA ya te cciya, te ceva pamAya appamAyA ya / mokkhAhigArigANaM, joisajoNihiM kiM ca puNo // 1303 // "kAyA vayA ya0" gAhA / chajjIvaNiyAe vi chakkAyA satthapariNAe vi chakkAyA, vratAni evaM ceva / pramAdA baMbhaceresu pamAyaM vannettA appamAo vannejjai / evaM jAva samatto pamAo appamAo ya, mokSArthaM ghaTitavyamityarthaH / ghaTitavyamiti kRtvA kiM sUtre jyotiSopanibandhena sUrapaNNattAdiNA? tahA mokkhAdhikAraghaDaNujjayANaM kiM joNipAhuDopanibaMdheNaM? nANa tti gayaM / idANiM kevalINaM - egaMtaramuppAe, annonnAvaraNayA duveNhaM pi / kevaladasaNaNANANamegakAle va egattaM // 1304 // "egaMtaramuppAe0" gAhA / jaM samayaM jANai no taM samayaM pAsai / jaM samayaM pAsai no taM samayaM jANai / [ ] "annonnAvaraNayA duveNhaM pi" tti jayA sAgArovaogo bhavati tayA aNAgArovaogo Avarito bhavati / jayA aNAgArovaogo bhavati tayA sAgArovaogo Avario bhavai / ahavA egakAle jJAnadarzanayorekatvaM bhavati / idANiM dhammAyariyANaM - jaccAIhi~ avannaM, bhAsati vaTTati na yAvi uvvaae| ahito chiddappehI, pagAsavAdI aNaNukUlo // 1305 // "jaccAIhiM" gAhA / kaNThyA / savvasAhUNaM ti dAraM - 1. kuheTakAH = vakroktivizeSarUpAH malavR / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM avisahaNA'turiyagaI, aNANuvattI ya avi gurUNaM pi / khaNamittapIirosA, gihivacchalakA'isaMcaiA // 1306 // "avisahaNA0" gAhA / kaNThyA / aisaMcaiyA' tti-subahuM pottasaMcayaM kareMti / mAyI avannavAI dAraM - gRhati AyasabhAvaM, ghAei guNe parassa saMte vi / coro vva savvasaMkI, gUDhAyAro vitahabhAsI // 1307 // "gRhai AyasabhAva0" gaahaa| kaNThyA / devakibbisiyA gayA / idANiM AbhioggA - koua bhUI kammaM, pasiNApasiNe nimittmaajiivii| iDDirasasAyaguruto abhiogaM bhAvaNaM kuNati // 1308 // "koua bhUI kammaM02" dAragAhA / tattha kouyaM - viNhavaNahomasiraparirayAi khAradahaNAi~ dhUve ya / asarisavesaggahaNaM, avayAsaNautthubhaNabaMdhA // 1309 // "viNhavaNahoma0" gAhA / 'viNhavaNaM' ti NhavaNANi karei / 'asarisavesagahaNaM' ti yadyAryo anAryo nevatthaM kAravei / 'avayAsaNaM' ti rukkhAiNi avayAsAvei / 'utthubhaNaM' ti pheNaeNaM thutthU karei / 'baMdha' tti sajjagA baMdhati / bhUIkamme gAhA - bhUtIeN maTTiyAe~ va, sutteNa va hoti bhUtikammaM tu / vasahIsarIrabhaMDagarakkhAbhiyogamAIyA // 1310 // "bhUIe maTTiyAe va0" gaahaa| kaNThyA / pasiNa tti - paNho u hoti pasiNaM, jaM pAsati vA sayaM tu taM pasiNaM / aMguTThacciTThapaDe, dappaNaasitoyakuDDAI // 1311 // "paNho hoi pasiNaM0" gAhA / kaNThyA / kuDDappasiNaM / pasiNApasiNaM nAma pasiNApasiNaM sumiNe, vijjAsiTuM kaheti annassa / ahavA AiMkhiNiyA, ghaMTiyasiTuM parikadheti // 1312 // 1. aisaMcaiyAi a ba / 2. pasiNe muc| Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1306-1319] paDhamo uddeso "pasiNApasiNaM suviNe0' gAhApuvvaddhaM kaNThyam / ahavA AiMkhaNiyAghaMTiyasiTuM parikaheMti / AiMkhaNiyA nAma DoMbI, tIse kuladevao jakkho ghaMTio nAma kanne kahei / taM tAo annesiM kaheMti / nimittamAjIvai tti - tivihaM hoi nimittaM, tIyapaDupanna'NAgataM ceva / teNa na viNA u neyaM, najjai teNaM nimittaM tu // 1313 // "tivihaM hoi nimittaM0" gAhA / kaNThyA / etANi gAraveNaM', kuNamANo AbhiogiyaM baMdhe / bIyaM gAravarahio, kuvvaM ArAhaguccaM ca // 1314 // "eyANi gAraveNaM0" gAhA / kaNThyA / bIyamityapavAdaH / ArAhao ya bhavati / uccaM ca gotraM baMdhati / idANiM AsurI - aNubaddhaviggaho ciya, saMsattatavo nimittamAesI / nikkiva nirANukaMpo, AsuriyaM bhAvaNaM kuNati // 1315 // [ni0 ] tattha dAragAhA-"aNubaddha viggaho0" gAhA / kaNThyA / tattha aNubaddhaviggaho nAmaniccaM viggahasIlo, kAUNa ya nAnutappae pcchaa| na ya khAmiyo pasIyai, sapakkha parapakkhao A vi // 1316 // "niccaM viggahasIlo" gAhA / kaNThyA / saMsattatapo nAma AhArauvahipUyAsu jassa bhAvo u niccasaMsatto / bhAvovahato kuNai a, tavovahANaM tadaTTAe // 1317 // "AhArauvahi0" gAhA / kaNThyA / 'niccasaMsatto' tti, nityopayogaH ityarthaH / 'tadaTThAe' tti tavaccaraNaM jaM karei taM etesiM aTThAe AhArAINaM / nimittamAdesi tti - tiviha nimittaM ekkekkaM chavvihaM jaM tu vanniyaM puTvi / abhimANAbhinivesA, vAgariyaM AsuraM kuNai // 1318 // "tiviha nimittaM0" gAhA / "ekkekkaM chavvihaMti lAbhaM alAbhaM suhaM dukkhaM jIviyaM maraNaM / nikkivo tti - caMkamaNAe saMtore, sunikkio thAvarAisattesu / kAuM ca nANutappai, erisao nikkivo hoi // 1319 // 1. gAravaTThA muca / 2. vuggaha muca / 3. caMkamaNAI satto muca / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNi [ mAsakappapagayaM "caMkamaNAe saMto0" gAhA / kaNThyA / caMkamitavve esaMto jahA bhikkhuyANaM natthi anno nikkivata jassa so nikkivataro / 52 "sarveSAmeva ratnAnAM striyo ratnamanuttamam / tadarthamarthanicayAstasmiMstyakte? dhanena kim ? // " niraNukaMpo nAma jo u paraM kaMpaMtaM, daTThUNa na kaMpae kaDhiNabhAvo / eso u niraNukaMpa, aNu pacchAbhAvajoeNaM // 1320 // "jo u paraM kaMpaMtaM0" gAhA / " niraNukaMpo "tti / kaDhiNabhAvaH = nirghRNabhAva ityarthaH / gatA AsurA / idANiM sammohA - ummaggadesaNA maggadUsaNA maggavippaDIvattI / moheNa ya mohittA, sammohaM bhAvaNaM kuNati // 1321 // "ummaggadesaNA0 " gAhA / ummaggadesaiti nANAi dUsiMto, tavvivarIyaM tu uvadisai maggaM / ummaggadesao esa Ayaahio paresiM ca // 1322 // - "nANAi dUsiMto0 " gAhA / kaNThyA / maggadUsaNa tti - nANAdi tihA maggaM, dUsayae je ya maggapaDivannA / aho paMDiyANI, samuTThito tassa ghAyAe // 1323 // " nANAdi tihA maggaM0" gAhA / kaNThyA / maggavippaDivatti tti - jo puNa tadeva maggaM, dUseumapaMDio satakkAe / ummaggaM paDivajjai, akoviappA jamAlIva // 1324 // "jo puNa tadeva maggaM0 " gAhA / kaNThyA / idANiM moha tti dAraM / asya vyAkhyA - bhAvovahayasaIaM', mujjhati nANacaraNaMtarAIsu / iDDIo a bahuvihA, daTTu paratitthiyANaM tu // 1325 // "bhAvovahayasaIyaM 0 " gAhA / bhAvopahatatvAt smRteH saMmoho jAyate / tena sammohena tesu 1. anuttaram ba / 2. nicayAstattyAgena ba, tattyakte a / 3. adUsiMto muca / 4. tameva muca / 5. maIo muca / Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1320-1331] paDhamo uddeso tesu nANaMtaresu daMsaNaMtaresu carittaMtaresu saMtamohaM gacchati, sammoha iti vartate / "iDDI." pacchaddhaM / idANi mohettA asya vyAkhyA - jo puNa mohei paraM, sabbhAveNaM va kaiaveNaM vaa| sammohabhAvaNaM so, pakarei abohilAbhAya // 1326 // "jo puNa0" gAhA / kaNThyA / punarvizeSaNe, kiM vizinaSTi ? sanmArgAn mohayati tasya mUDhasya / tataH phalamupadizyate - etAoM bhAvaNAo, bhAvittA devaduggaiM jaMti / tatto vi cuyA saMtA, pariMti bhavasAgaramaNaMtaM // 1327 // "eyAo bhAvaNAo0" gAhA / kaNThyA / paMceti gataM / idANiM eyAhiM saMkiliTThabhAvaNAhiM appA na bhAvitavyaH / asaMkiliTThAhiM pasatthAhiM bhAvaNAhiM appA bhAveyavvo jinakappaM paDivajjiukAmeNaM / tAo imAo paMca bhAvaNAo - taveNa satteNa sutteNa, egatteNa baleNa ya / tulaNA paMcahA vuttA, jiNakappaM paDivajjao // 1328 // [ni0 ] "taveNa satteNa0" dAragAhA / tatra tavabhAvaNA - jo jeNa aNabbhattho, porisimAI tavo utaM tiguNaM / kuNai chuhAvijayaTThA, girinaisIheNa diTuMto // 1329 // ekkekkaM tAva tavaM, karei jaha teNa kIramANeNaM / hANI na hoi jaiyA, vi hojjA chammAsuvassaggo // 1330 // "jo jeNa aNabbhattho" ["ekkekkaM tAva0"] gAhAdvayaM kaNThyam / ko puNa guNo tavabhAvaNAbhAviyassa? ucyate - appAhArassa na iMdiyAiM visaesu saMpavattaMti / neva kilammai tavasA, rasiesu na sajjae yAvi // 1331 // "appAhArassa na iMdiyAiM0" gAhA / "neva kilammai''tti tavabhAvaNAbhAviyassa na dukkhaM vijjai kareMto tavaM maNasA, rasiesu na sujjhae yAvi / bIyA imA gAhA - Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 visesacuNNi [mAsakappapagayaM tavabhAvaNAi paMciMdiyANi daMtANi jassa vasamiti / iMdiyajoggAyario, samAhikaraNAi~ kArayae // 1332 // "tavabhAvaNAe0" gAhA / so iMdiyAi vase kAuM jogAI ti vA karaNANi tti vA egaTuM / jo iMdiyassa samAhijogAo kAuM sakkei so iNdiyjoggaayriyo| so iMdiyassa samAhikaraNANi kArei / tavabhAvaNA gyaa| idANi sattabhAvaNA / tattha gAhA - je vi ya pudiva nisi niggamesu visahiMsu sAhasabhayAiM / ahitakkaragovAI, visiMsu ghore ya saMgAme // 1333 // "je vi ya puTvi0" gAhA / sAhasaM nAma sAdhvasaM aheukaM bhayaM', saccellayameva / pAsuttANa tuyaTTa, soyavvaM jaM ca tIsu jAmesu / thovaM thovaM jiNai u, bhayaM ca jaM saMbhavati jattha // 1334 // "pAsuttANa tuyaTuM0" gAhA / jaM gacchavAsINaM pAselliyaM vA uttANayaM vA saMpihaNayaM jaM ca taie jAme sotavvaM taM jiNai / paDhamA uvassayammI, biiyA bAhiM taiyA caukkammi / sunnagharammi cautthI, taha paMcamiyA susANammi // 1335 // "paDhamA uvassayammi0" gAhA / kaNThyA / bhogajaDhe gaMbhIre, uvvarae koTThae aliMde vA / taNusAi jAgaro vA, jhANaTThAe bhayaM jiNai // 1336 // "bhogajaDhe0" gAhA / sattabhAvaNAbhAvio sagalaM jiNakappabharaM vahati / chikkassa va khaiyassa va, mUsigamAIhi~ vA nisicarehiM / jaha sahasA na vi jAyai, romaMcubbheya cADo vA // 1337 // "chikkassa va0" gAhA / kaNThyA / cADo nAsaNaM / sattabhAvaNA gayA / savisesatarA bAhiM, takkaraArakkhisAvayAIyA / suNNagharasusANesu ya, savisesatarA bhave tivihA // 1338 // 1. bheyabhayaM ba / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1332-1347] paDhamo uddeso devehi~ bhesio vi ya, diyA va rAto va bhiimruuvehiN| to sattabhAvaNAe, vahai bharaM nibbhao sayalaM // 1339 // jai vi ya sanAmamiva pariciyaM suaM annhiyahiinnvnnaaii| kAlaparimANaheDaM, tahA vi khalu tajjayaM kuNai // 1340 // ussAsAo pANU, tao ya thovo tao vi ya muhutto| muhuttehi~ porisIo, jANei nisA ya divasA ya // 1341 // mehAIchannesu vi, ubhaokAlamahavA uvasagge / pehAi bhikkha paMthe, nAhii kAlaM viNA chAyaM // 1342 // egaggayA sumaha nijjarA ya neva miNaNammi plimNtho| na parAhINaM nANaM, kAle jaha maMsacakkhUNaM // 1343 // suyabhAvaNAe~ nANaM, daMsaNa tavasaMjamaM ca pariNamai / to uvaogapariNNo, suyamavvahito samANei // 1344 // ["savisesatarA baahiN0"| "devehi~ bhesi0"| "jai viy0"| "ussaasaao0"| "mehAIchannesu0" / "egaggayA0" "suyabhAvaNAe0" |] idANiM suttabhAvaNA gAdhAsiddhA / garAdi', ahINaM, porusAi kAlaM-uggayaaNuggayAe kAlaM / jaha annesiM chaumatthANaM = uvaguMjituM jANai / uvaogapariNNA jANaNAparinnetyarthaH / gayA suttabhAvaNA / idANiM egattabhAvaNA - jai vi ya puvvamamattaM, chinnaM sAhUhiM dAramAIsu / AyariyAimamattaM, tahA vi saMjAyae pacchA // 1345 // "jai vi ya puvvamamattaM0" gAhAsiddhameva / diTThinivAyA''lAve, avaropparakAriyaM sapaDipucchaM / parihAsa miho ya kahA, puvvapavattA parihavei // 1346 // taNuIkayammi puvvaM, bAhirapemme shaaymaaiisu| AhAre uvahimmi ya, dehe ya na sajjae pacchA // 1347 // taNa paLAri1 . 1. saraccharAdi (svarAkSarAdi) iti bhAvyam ? Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNi puvviM chinnamamatto, uttarakAlaM vavijjamANe vi / sAbhAviya iare vA, khubbhai daThThe na saMgaie // 1348 // ['"diTThinivAyA0" "taNuIkayammi0" "puvviM chinnamamatto 0 " ] jahA keNa gattabhAvaNA bhAviyA ? ettha diTTaMto - 56 [ mAsakappapagayaM pupphapura pupphakeU, pupphavaI devi juyalayaM pasave / puttaM ca pupphacUlaM, dhUaM ca sanAmiyaM tassa // 1349 // sahavaDDiyA'NurAgo, rAyattaM ceva pupphacUlassa / gharajAmAugadANaM, milai nisiM kevalaM teNaM // 1350 // pavvajjA ya nariMde, aNupavvayaNaM ca bhAvaNegatte / vImaMsA uvasagge, viDehi~ samuhiM ca kaMdaNayA // 1351 // "pupphapuraI 0" [" sahavaDDiyA0 " "pavvajjA0 " ] gAhAo / " milati nisiM kevalaM''ti divasaM savvaM bhAyarisamaM acchai piIe, navaraM rattiM bhattAreNa samaM sayati / pupphacUlo rAyA pavvaIo / anurAgeNaM bhAyaNI vi pupphacUlA pavvaiyA / pupphacUlo annayA jiNakappaM paDivajjikAmo egattabhAvaNaM bhAvei / devINaM vimaMsaNAnimittaM pupphacUlAe ajjAe rUvaM viuvvittA taM dhuttA viloleMti / pupphacUlo ya aNagAro teNaM ogAseNaM volei / tAhe sA pupphacUlA ajjA jeTTha tti vAharati / saraNaM bhavAhi / agaNito gao / evaM egattabhAvaNAe appA bhAveyavvo / tassa guNA T egattabhAvaNAe, na kAmabhoge gaNe sarIre vA / sajjati veraggagao, phAsei aNuttaraM karaNaM // 1352 // " egattabhAvaNAe na kAmabhoe0 " gAhA / kaNThyA / aNuttarakaraNaM jiNakappaM / gattabhAvaNA gayA / idANi balabhAvaNA / balaM duvihaM--sArIraM bhAvabalaM ca / tattha bhAvabale gAhA - bhAvo uabhisaMgo, so upasattho va appasattho vA / guNao rAgo, apasattha pasatthao ceva // 1353 // "bhAvo u abhissaMgo0 " gAhA / bhAvo nAma abhiSvaGgaH cittamityarthaH / so duvihopasattho apasattho ya / sa tu snehaguNeNaM rAgo bhavati / tatrAprazastaH strISu bhavati, prazasta AcAryAdiSu / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1348-1359] paDhamo uddeso ziSya Aha-tapojJAnabhAvanAyuktasya kRzaM zarIraM bhavati / kRzasya sataH kuto dhRtibalaM? AcArya Aha - kAmaM tu sarIrabalaM, hAyai tavanANabhAvaNajuassa / dehAvacae vi satI, jadha hoti dhiI tathA jayati // 1354 // "kAmaM tu sarIrabalaM0" gAhA / kaNThyA / kAmaM tu kAmaM madAvadhRtArthe, iha tu avadhRte nizcitametat / satIti smRti ityarthaH / satyapi zarIrabale na hAyamAnasya tathA bhAvayitavyaM yathA dhRtibale vRddhirbhavati / tadbhAvitasyAyaM guNo - kasiNA parIsahacamU, jai uTThijjAhi sovasaggA vi / duddharapahakaravegA, bhayajaNaNI appasattANaM // 1355 // dhiidhaNiyabaddhakaccho, johei aNAulo tmvvhio| balabhAvaNAe~ dhIro, saMpuNNamaNoraho hoti // 1356 // dhiibalapurassarAo, havaMti savvA vi bhAvaNA etA / taM tu na vijjati sajjhaM, jaM dhiimaMto na sAhei // 1357 // "kasiNAparIsaha0" "dhiidhaNiya0" "dhiibala0"] gAhAtrayama / "kasiNA parIsaha cam''tti / kasiNA kRtsnA, sampUrNA parisahaseNA ityarthaH / "dhitibalapurassarA" iti dhRtibalo purastAt gacchati / 'uvasagga[sa]he'tti (gA0 1280) / esa balabhAvaNA / tulaNa tti vA bhAvaNa tti vA egaTuM / bhAvaNA gayA / idANi uvagaraNameva parikammaNa tti - (gA0 1280) jiNakappiyapaDirUvI, gacche vasamANa duviha parikammaM / tatiyaM bhikkhAyariyA, paMtaM lUhaM abhiggahiyA // 1358 // pariNAmajogasohI, uvahivivego ya gaNavivego y| sijjAsaMthAravisohaNaM ca vigaIvivego ya // 1359 // "jiNakappiyapaDirUvI0" gAhA / evamasau tapAdibhiH paJcabhirbhAvanAbhirbhAvitAntarAtmA AsannaM jinakalpaM pratipattukAmo jinakalpika eva dRzyate / tenocytejinklpikprtiruupii| sa jinakalpikapratirUpI gacche prativasamAno dvividhaparikarmaNA AtmAnaM bhAvayati / pariggahaparikammaNe vA pANipaDiggahaparikammaNe vA / tatreyaM gAhA - 1. dhRtibalapurassarA bhavanti malavR / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM to pacchimammi kAle, sappurisaniseviyaM paramaghoraM / pacchA nicchayapatthaM, uvei jiNakappiyavihAraM // 1360 // pANI paDiggaheNa va saccela nicelavo jahA bhaviyA / so teNa pagAreNaM bhAvei aNAgayaM ceva // 1361 // AhAre uvahimmi ya, ahavA duvihaM tu hoi parikammaM / paMcasu gaha dosu aggaha, abhiggaho annayariyAe // 1362 // "pariNAmajogasohI0" / "to pacchimammi0" | "pANI paDiggaheNa0" "AhAre uvahimmi0" gAhA / ahavA imaM parikamma-AhAraparikamma uvahiparikammaM ca / tattha AhAre taiyAe porusIe bhattaM geNhiyavvaM / tatrApi sattaNhaM piMDesaNapANesaNANaM / "paMcasu gaha0" gAhApacchaddhaM / AillayAo donni mottuM uvarilliyANaM paMcaNDaM annatarIe abhiggaho / vatthe uvarilliyANaM aNNatarIe abhiggho| ato dvAbhyAm abhigrahaH, ekAyAM grahaNaM / tadapi paMtaM lUhaM, paMtalUhayorvyAkhyA - niSphAvacaNakamAI, aMtaM paMtaM tu hoti vAvaNNaM / neharahiyaM tu lUhaM, jaM vA abalaM sabhAveNaM // 1363 // "NipphAva0" gAhA / kaNThyA / / ukkuDuyAsaNasamuhUM, karer3a puDhavIsilAisuvavese / paDivanno puNa niyamA, ukkuDuo kei u bhayaMti // 1364 // taM tu na jujjai jamhA, aNaMtaro natthi bhuumipribhogo| tammi ya hu tassa kAle, ovaggahitovahI natthi // 1365 // "ukkuDiyAsaNa samuiM0" ["taM tu na jujjai0"] gAhAdvayaM kaNThyam / samuiM nAma abhyAsaH / nAsti tasyopagrahikamupakaraNaM tena niSadyA nAsti gamyate / tadabhAvAdupavisanAbhAvaH / evaM so appANaM bhAvettA jinakappaM paDivajjiukAmo vaDavRkSagrahaNAd dravyAdiSu prazasteSu pratipadyate / tattha gAhA - davvAI aNukUle, saMghaM asatI gaNaM samAhUya / jiNa gaNahare ya caudasa, abhinna asatI ya vaDamAI // 1366 // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1360-1374] paDhamo uddeso __ "davvAI aNukUle0" gAhA / saMghaM AhUya asai saMghe sagaNo avassa meleitavyo / tAhe bhAvao pasatthaM titthagarasamIve, tassAsai gaNadharassagAse, tassAsai coddasapuvvIsamIve, tassAsai abhiNNadasapuvvisagAse, tassAsai vaDarukkhaheTThA / erise ThANe - gaNi gaNaharaM ThavittA, khAme agaNI u kevalaM khAme / savvaM ca bAlavuDaM, puvvaviruddhe viseseNaM // 1367 // jati kiMci pamAeNaM, na suTTha bhe vaTTiyaM mae puTvi / taM bhe khAmemi ahaM, nissallo nikkasAo a||1368|| ANaMdaaMsupAyaM, kuNamANA te vi bhUmigayasIsA / khAmiti jaharihaM khalu, jahArihaM khAmitA teNaM // 1369 // khAmiMtassa guNA khalu, nisallaya viNaya dIvaNA mgge| lAghaviyaM egattaM, apaDibaMdho ajiNakappe // 1370 // "gaNi gaNaharaM ThavettA0"["jai kiMci" "ANaMdaaMsupAya0" "khAmiMtassa0"] / gAhAo cattAri kaNThAo / gaNI Ayario, so gaNaharaM ThavettA jinakappaM paDivajjiukAmo gaNaM khAmei / jo agaNI jiNakappaM paDivajjiukAmo so na kiMci TUveI, kevalaM khAmei / gAhAsiddhaM / khAmettA aNusaDhei deti - aha te sabAlavuDDo, gaccho sAijja NaM apritNto| eso hu paraMparato, tumaM pi aMte kuNasu evaM // 1371 // puvvapavittaM vinayaM, mA hupamAehi~ viNayajogesu / jo jeNa pagAreNaM, uvavajjai taM ca jANAhi // 1372 // omo samarAiNio, appatarasuo a mA ya NaM tubbhe / paribhavaha tumha eso, visesao saMpayaM pujjo // 1373 // "aha te sabAlavuDDo0" ["puvva0" "omo sIhammi"] gAhAo paMca tiNNi ? knntthaao| mAnAhiha omarAiNio samarAiNio vA jahA mae eesiM vadriyaM tahA tamaM pi vaTTejjAsi / evaM khAmettA aNusaTuiM ca dAuM - pakkhIva pattasahio, sabhaMDago vaccae nirvykkho| egaMtaM jA taiyA, tIeN vihAro se na'nnAsu // 1374 // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM "pakkhIva pattasahio0" gAhA / pattA piMchA / jahA pakkhI piMchasahio gacchai / evaM so sabhaMDo gacchai nirvykkho| "egaMta''tti / egaMta mAsapAuggaM khettaM gacchai / iyare vi tAva paloeMtA acchaMti, jAva nippAloko gao / taM ca egaMtaM jAi jAva taiyA porusI, jattha ogAhai cautthI tattheva tthaai| sIhe iva maMdarakaMdarAoM nIhammie tao tmmi| cakkhuvisayaM aigae, aiMti ANaMdiyA sAhU // 1375 // niccela sacele vA, gacchArAmA viNiggae tammi / cakkhuvisayaM aIe, ayaMti ANaMdiyA sAhU // 1376 // AbhoeuM khettaM, nivvAghAeNa maasnivvaahiN| gaMtUNa tattha viharai, esa vihAro samAseNaM // 1377 // "sIhe iva0" ["niccela sacele0" "AbhoeuM"] gAhAo kaNThAo / vihAro go| idANi sAmAyArI / sA dasavihA - icchA micchA tahakkAro, Avassi nisIhiyA ya ApucchA / paDipuccha chaMdaNa nimaMtaNA ya uvasaMpayA ceva // 1378 // "icchA micchA0" gAhA / ittha imA tassa sAmAyArIo - Avasi nisIhi micchA, ApucchvasaMpadaM ca gihiesu / annA sAmAyArI, na hoMti se sesiyA paMca // 1379 // AvAsiyaM nIsIhiyaM, mottuM uvasaMpayaM ca gihiesu / sesA sAmAyArI, na hoMti jiNakappie satta // 1380 // ["Avasi0"] "AvAsiyaM0" gAhA / kaNThyA / ahavA vi cakkavAle, sAmAyArI u jassa jA joggaa| sA savvA bodhavvA, suyamAI vA imA merA // 1381 // "ahavA vi cakkavAle0" gAhA / kaNThyA / mera tti sAmAyArI / 1. nippAo loko a / 2. sIhammi va muca / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1378-1388] paDhamo uddeso suya saMghayaNussagge', AtaMke vedaNA kai jaNA ya / thaMDilla vasahi keccira, uccAre ceva pAsavaNe // 1382 // ovAse taNaphalae, sArakkhaNayA ya saMThavaNayA ya / pAhuDi aggI dIve, ohANa vase kai jaNA ya // 1383 // bhikkhAyariyA pANaga, levAleve tahA aleve y| AyaMbila paDimAo, jiNakappe mAsakappo ya // 1384 // "suya saMghayaNussagge0" ["ovAse0" "bhikkhAyariyA0"] dAragAhAo tinni / tattha paDhamaM suyaMti dAraM / tassa vakkhANagAhA - AyAravatthutaiyaM, jahannayaM hoti navamapuvvassa / tahiyaM kAlaNNANaM, dasa ukkoseNa bhinnAiM // 1385 // "AyAravatthu0" gAhA / kaNThyA / suyaM ti gayaM / idANiM saMghayaNaM / tattha gAhA - paDhamillugasaMghayaNA, dhiIeN puNa vjjkuddddsaamaannaa| uppajjaMti na vA siM, uvasaggA esa pucchA u // 1386 // "paDhamilluya0" gAhA / kaNThyA / saMghayaNaM gayaM / idANi uvasagga-AyaMkA ya do vi dAre egaDhe vakkhANei - jai vi ya uppajjate, sammaM visahati te u uvasagge / rogAtaMkA cevaM, bhaiyA jati hoti visahati // 1387 // "jai vi ya0" gAhA / kaNThyA / idANiM veyaNa tti dAraM - abbhovagamA ovakkamA ya tesi viyaNA bhave duvihA / dhuvaloAI paDhamA, jarA vivAgAi biiekko // 1388 // "abbhovagamA0" gAhA / kaNThyA / jarAe ceva vivAgo jarAvivAgo / karmato jA vedanA sA nidAnato, aNidANato vA jA veyaNA bitiya tti biiyA veyaNA / idANi kaijaNa tti ekko, ahavA eyaM dAraM aMte bhannihiti / idANi thaMDille tti dAraM - 1. saMghayaNuvassagge muca / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi uccAre pAsavaNe, ussaggaM kuNati thaMDile paDhame / tattheva ya parijuNNe, kayakajjo ujjhatI vatthe // 1389 // appamabhinnaM vaccaM, appaM lUhaM ca bhoyaNaM bhaNiyaM / dIhe vi u uvasagge, ubhayamavi athaMDile na kare // 1390 // "uccAre pAsavaNe0 " [" appamabhinnaM0"] gAhAdvayaM kaNThyam / utsarjanamutsargaH, chaDDaNamityarthaH / ubhayamavi tti sannA kAiyaM ca / jiNakappiyA sannaM vosirittA na nilleveMti / tesiM sannA thovA abhinnavaccA ya / tesiM bhoyaNaM thovaM, tadapi lUhaM, nehavirahitamityarthaH / idANi vasahi tti dAraM - 62 amamatta aparikammA, niyamA jiNakappiyANa vasahIo / emeva yatherANaM, muttUNa pamajjaNaM ekkaM // 1391 // [ mAsakappapagayaM "amamatta0 " gAhA / kaNThyA / bile na Dhakkei na khajjamANi, goNAdi vAriMti na bhajjamANi / dAre na DhakkaMti na va'ggaliMti, dappeNa therA bhaiyA u kajje // 1392 // "bile na Dhakkei0 " tti kaNThyam / idANiM keccira - uccAra- pAsavaNa - ogAsataNaphalaya-sArakkhaNa-saMThavaNadArA egaTThe vakkhANei kiccirakAlaM vasihiha, ittha ya uccAramAtie kuNasu / iha acchasu mA ya ihaM, taNaphalae gihime mA ya // 1393 // sArakkhaha goNAI, mAya paDiMtiM uvikkhahau bhaMte ! / annaM vA abhiogaM, necchaMta'ciyattaparihArI // 1394 // "keccira kAlaM visihiha0 " ["sArakkhaha0 " ] gAhAdvayaM kaNThyam / pAhuDia aggi-dIvo-obhAvaNA ete cattAri dArA egaTThA vakkhANei yathAsaMkhyam pAhuDiya dIvaovA, aggi pagAso va jattha na vasaMti / jattha ya bhAMti ThaMte, ohANaM deha gehe vi // 1395 // "pAhuDiya dIvao vA0 " gAhA / kaNThyA / pAhuDiya tti balI pAhuDiyA / idANiTThA dAraM bhaNiyaM kaijaNa tti dAraM bhaNNai - 1. nAsti a / 2. DhakkaMti muca / Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 1389-1400 ] paDhamo uddeso vasa aNuNNavito, jati bhannati kai jaNa ttha to na vase / sumaM pi na so icchati, parassa appattiyaM bhagavaM // 1396 // "vasahiM aNuNNa0 aleve ya" ( gA0 1384) eyANi dArANi egaTThA vakkhANei - - taiyA bhikkhAcariyA, paggahiyA esaNA ya puvvuttA / emeva pANagassa vi, giNhati a alevaDe do vi // 1397 // "taiyA bhikkhAcariyA0 " gAhA / kaNThyA / do vi tti bhattaM pANaM ca / AyaMbilapaDimAo do vi dArA egaTThA vakkhANei 11 gAhA / kaNThyA / "bhikkhAyariyA pANaga levAleve tahA - AyaMbilaM na giNhai, jaM ca aNAyaMbilaM pi levADaM / naya paDimA paDivajjati, mAsAI jA ya sesAo // 1398 // 63 "AyaMbilaM na giNhai0 " gAhA / kaNThyA / jA ya sesAo tti paDhamasattarAiMdiyAI bhaddAiyAo vA / jiNakappe mAsakappavihi tti / kappe suttatthavisArayassa saMghayaNaviriyajuttassa / jiNakappiyassa kappati, abhigahiyA esaNA niccaM // 1399 // "kappe suttattha0 " gAhA / kaNThyA / tassa jiNakappiyassa AyaM mAsakappo / chavvIhIo gAmaM, kAuM ekkikkiyaM tu so aDD / vajjeuM hoi suhaM, aniyayavittissa kammAI // 1400 // "chavvihIo gAmaM kAuM0 gAhA / kaNThyA / vIhi tti vA pravibhAge tti vA aMsu tti vA egaTThe / divase divase ekkakkaM vIhiM hiMDai / biiyadivase biiyaM vIhiM hiMDai / evaM chaTThe divase chaTTaM vIhiM / kahaM puNa suhaM kammAdI vajjai, aniyatavRttitvaM ca bhavati ? ettha imo diTTaMto-evaM tassa paDhamaM vIhiM hiMDatassa ekkAe saDDIe paramAe saddhAe ghayamahusaMttaM bhikkhaM NINiyaM / teNa necchiyaM / tAhe sA nirAtaraM jAyasaDDhA / biiyadivase vipulaM asaNAi ogAhamAdINi ya uvakkhaDettA taM paDikkhaMtI acchai / sA vIhI teNa parihariyA | bititadivase biiyAe vIhIe pahi~Dio, tAhe sA ciMtei - kallaM eyaM ceva dAhAmi, ThAviyaM acchai / sA vIhI taddivasaM AhAkammiyasarisA / bIya- taiya- cautthesu divasesu pUisarisA / paMcamammi divase Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNi [ mAsakappapagayaM paDhama-bitiyakappasarisA / chaTThe divase taiyakappasarIsA / sattame divase kappara tAe vIhIe hiMDiraM / 64 abhiggahe daddhuM karaNaM, bhattogAhimaga tinni pUIyaM / codaga ! egamaNege, kappo tti ya sattame satta // 1401 // 'abhiggahe daddhuM0 'ti / jiNakappiyaabhiggahA daddhuM / karaNaM ti AhAkammiyakaraNaM / 'coyaga0 " pacchaddhaM / coyao bhaNai - kiM tassa parijJAnaM nAsti jao chavvIhIo gAmaM karei ? Ayariyo bhaNai-eriso tassa nANavisao / jeNa jaddivasameva kIrai AhAkammaM taddivasameva so taM jANai, eso tassa AhAkappo / jaM chavvIho gAmaM karei tAhe sattame dIvase paDhamavIhIe hiMDai / sattame sattamaM / jAe vIhIe AhAkammaM kajjai tao Arabbha sA sattamA vIhI puNo Avajjai / taM daTTaM sA saDDhI bhaNati 44 - aNagAraM, saDDhI saMvegamAgayA kAi / natthi mahaM tArisayaM, annaM jamalajjiyA dAhaM // 1402 // savvapayatteNa ahaM, kallaM kAUNa bhoaNaM viulaM / dAhAmi tuTTamaNasA, hohi me puNNalAbho ti // 1403 // pheDita vIhI tehiM, aNaMtavaranANadaMsaNadharehiM / aNa aparitaMtA, biiyaM ca pahiMDiyA tahiyaM // 1404 // paDhamadivasammi kammaM, tinni u divasAi~ pUiyaM hoi / pUtIsu tisu na kappar3a, kappati tatio jayA kappo // 1405 // biiyadivasammi kammaM, tinni u divasAi~ pUiyaM hoi / tisu kappesu na kappar3a, kappati taM chaTThadivasammi || 1406 // kallaM se dAhAmI, ogAhimagaM na Agato ajja / taiyadivasAi taM hoi pUiyaM kappae chaTThe // 1407 // emevogAhimagaM, navaraM taiyadivase vi taM kammaM / tisu pUiyaM na kappar3a, kappai taM sattame divase // 1408 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDhamo uddeso codaga ! taM ceva diNaM, jati vi karijjAhi koi kammAI / nahu so taM na viyANai, eso puNa siM ahAkappo // 1409 // kiM nAgaya ttha taiyA, asavvao me kao tuha nimittaM / ii puTTho so bhagavaM, biiyAdese imaM bhaNati // 1410 // bhAsagAhA - 1401-1416 ] 11 ["daTThUNa ya0 "savvapayatteNa0" "pheDita vIhI0 "paDhamadivasammi0 " '"biiyadivasammi0" "kallaM se dAhAmI 0" ! "emevogAhi0 " "codaga ! taM ceva0 ''] " kiM nAgaya0 " gAhA / kaNThyA / tAhe teNa bhANiyavvaM aNiyatAo vasahIo, bhamarakulANaM ca gokulANaM ca / samaNANaM sauNANaM, sAraiANaM ca mehANaM // 1411 // - "aNiyatAo vasahIo0 " gAhA / kaNThyA / ekkAe vasahIe, ukkoseNaM vasaMti satta jaNA / avaropparasaMbhAsaM, cayaMti annonnavIhiM ca // 1412 // - satta'0 [li] (gA0 1401 ) "egAe" gAhA / kaNThyA / sAmAyArI gayA / idANi ThitidAraM / tattha dAragAhAdvayam 65 - khette kAla caritte, titthe pariyAya Agame vee / kappe liMge lesA, jhANe gaNaNA abhigahA ya // 1413 // pavvAvaNa muMDAvaNa, maNasA''vanne vi se aNugghAyA / kAraNa nipphaDikamme, bhattaM paMtho ya tajhyAe // 1414 // "khette kAla caritte0 " ["pavvAvaNa 0 " ] / tattha khetta tti dAraM / asya vyAkhyA - jammaNasaMtIbhAvesu hojja savvAsu kammabhUmIsu / sAharaNe puNa bhaiyaM, kamme va akammabhUme vA // 1415 // "jammaNa saMtIbhAvesu0 " gAhA / kaNThyA / zAMtibhAvo nAma pravrajyAbhAvaH / idANiM kAle tti dAraM osappiNIi dosuM, jammaNato tIsu saMtibhAveNaM / ussappiNi vivarIyA, jammaNato saMtibhAve ya // 1416 // 1. atha satta (gA0 1401) tti padaM vivRNoti malavR muca / Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 visesacuNNi [mAsakappapagayaM ___ "osappiNI dosuM0" gAhA / jammaNao taiyacautthesu saMtibhAveNaM / 'taiyacauttha paMcamesu kAlesu' pacchaddhaM / ussappiNi jammaNao, tisu dussamAIsu tisu jAo saMtibhAveNaM / dosu dussamAe jAo, tehiM na pavvayai / taiyacautthesu kAlesu pavvayati / nosappiNiussappe, bhavaMti palibhAgato cautthammi / kAle palibhAgesu ya, sAharaNe hoMti savvesu // 1417 // "noosappiNi." gAhA / jai nousappiNiosappiNikAle hojja kiM susumasusumApalibhAge hojja, susumApalibhAge hojja, susumadusumApalibhAge hojja dusamasusamApalibhAge hojja? ucyate, jammaNasaMtibhAvA paDucca AillA tiNNi paDisehettA cautthe palibhAge hojja', sAharaNaM paDucca annatare palibhAge hojjA / palibhAga iti cattAri plibhaagaa| devakuru-uttarakuru, harivassa-rammayavassA, hemavaya-erannavayA, mahAvidehaM / palibhAgo tti vA aNubhAgu tti vA egttuN| kAla iti / jo mahAvideheccao jiNakappio so sAharaNaM paDucca chasu vi kAlesu hojja / idANi caritta tti dAraM / asya vyAkhyA - paDhame vA bIye vA, paDivajjai saMjamammi jiNakappaM / puvvapaDivannao puNa, annayare saMjame hojjA // 1418 // "paDhame vA bIye vA0" gAhA / kaNThyA / sAmAiya-ccheovaTThAvaNiyaparihAravisuddhiya-suhumasaMparAga-ahakkhAyacarittaM puvvapaDivannao eesiM annataro / titthamidANi / tattha gAhA - niyamA hoi satitthe, gihipariyAe jahanna gunntiisaa| jaipariyAe vIsA, dosu vi ukkosa desUNA // 1419 // "niyamA hoi satitthe0" gAhA / paDivajjamANao vi puvvapaDivaNNao vi satitthe, no atitthe / pariyAo duviho-gihatthapariyAo pavvajjApariyAo ya / "dosu vi" tti gihatthapariyAe ya jaipariyAe ya / doNha vi ukkosayaM desaNA pavvakoDI / AgamaM veyo ya do vi egaDhe vakkhANei - na kareti AgamaM te, itthIvajjo u vedoM ikkataro / puvvapaDivannao puNa, hojja saveo aveo vA // 1420 // 1. dusamA susamA....hojja ityantaH pAThaH nAsti ba / 2. kariti muca / Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1417-1425] paDhamo uddeso "na kareti AgamaM0" gAhA / vee paDivajjamANayaM paDucca niyamA saveo no aveo / jati saveo purisaveo vA purisanapuMsagaveo vA, no itthiveo / pacchaddhaM kaMThaM / idANiM kappa-liMga-lessA tinni dArA egaTThA vakkhANei - ThiyamaTThiyammi kappe, liMge bhayaNA u davvaliMgeNaM / tihi suddhAhi paDhamayA, apaDhamayA hojja savvAsu // 1421 // "ThiyamaTThiyammi0" gAhA / kaNThyA / paDivajjamANayaM paDucca davvaliMgeNa ya bhAvaliMgeNa ya paDivajjati / puvvapaDivannao niyamA bhAvaliMge, davvaliMge bhayaNA / idANi jhANe gaNaNe' ya do vi dArA egaDhe pavakkhANei - dhammeNa u paDivajjai, iaresu vi hojja ittha jhANesu / paDivatti sayapahuttaM, sahasapuhuttaM ca paDivanne // 1422 // "dhammeNa u paDivajjai0" gAhA / kaNThyA / idANiM abhiggahA pavvAvaNA ya do vi dArA egaTThA vakkhANei2 - bhikkhAyariyAIyA, abhiggahA neva so u pavvAve / uvadesaM puNa kuNatI, dhuvapavvAviM viyANittA // 1423 // "bhikkhAyariyA0" gAhA / kaNThyA3 / bhikkhAyariyAe abhiggahA gaMtuMpaccAgayAIyA davvajuttAI tA ya natthi / idANiM kAraNanippaDikamma tti dAraM - nippaDikammasarIrA, na kAraNaM atthi kiMci naannaaii| jaMghAbalammi khINe, aviharamANo vi nA''vajje // 1424 // "nippaDikamma0" gAhA / kaNThyA / kAraNaM nAma avavAo / jiNakappiyavihAro samatto tti / idANiM suddhaparihArakappo / ettha gAhA - eseva kamo niyamA, suddhe parihArie ahaalNde| nANattI ya jiNehiM, paDivajjai gaccha gaccho ya // 1425 // "eseva0" gAhA / eseva tti pavvajjA, sikkhApadAdikAuM taheva savvaM jAva 1. gaNeNa eya a, gaNeNA eya ba / 2. dhammeNa....vakkhANeti ityantaH pATha nAsti a| 3. bhikkhA....kaNThyA ityantaH pAThaH nAsti a / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 visesacuNNi [mAsakappapagayaM parihArakappaM pariNao, te tappaDhamayAe paDivajjaMtA titthagarasagAse paDivajjaMti / na uTThAviyaTThAvayA aciruggae Aicce paDivajjati / tesiM imaM jiNakappiehiMto nANattaM, 'paDivajjai gaccha gaccho ya' gacchadvayamityarthaH / cazabdAt tRtIyo gaccha: / jahaNNeNaM tinni gacchA / ukkoseNa ssayapuhattaM1 sayaggaso vA ekArthameva / ekke kko navao gaccho, parisappamANeNaM sattAvIsaM jahanneNaM, ukkoseNa sayaggaso / tavabhAvaNaNANattaM, karaMti AyaMbileNa parikammaM / ittariya therakappe, jiNakappe AvakahiyAo // 1426 // "tavabhAvaNaNANattaM0" gAhA / asya pUrvArddhaM kaNThyam / pazcArddhasya iyaM vyAkhyA-te suddhaparihAriyA duvidhA jiNakappiyA ya therakappiyA ya / je jiNakappAo suddhaparihAriyattaM paDivajjati te jiNakappiyA / te puNa niyamA jAvajjIvaM taM parihArakappaM pAleMti / ee Avakahiya tti bhaNiyaM hoi / je therakappAo suddhaparihAriyaM paDivajjaMti te therakappiyA bhannati / te puNa ittiriyaa| puNNe jinakappaM vA, aiMti taM ceva vA puNo kappaM / gacchaM vA iMti puNo, tinni vihANA siM aviruddhA // 1428 // "puNNe jiNakappaM vA0" gAhA / te aTThArasamAse parihArakappaM carettA therakappaM vA paDivajjati jiNakappaM vA paDivajjati / suddhaparihArakappaM vA puNo aNupAleMti aTThArasamAsiyaM / tammi punne puNo eseva vihI / tesiM je therakappAo AgayA te evaM kareMti - ittariyANuvasaggA, AtaMkA veyaNA ya na bhavaMti / AvakahiyANa bhaiyA, taheva cha ggAmabhAgA u||1428|| "ittiriyANuvasaggA0" gAhA / kaNThyA / chavvIhIo jahA jiNakappiyANaM tahA etesiM pi, sAmAyArI dasavihA vi / cattAri parihAriyA, cattAri aNuparihAriyA, ekko kappaTThio, aNuparihAriyakappaTThiyANaM ekko saMbhogo / parihAriyANaM pattegaM pattegaM saMbhogore / parihAriyA AyaMbilaM bArasameNaM pAreMti / iyare diNe diNe AyaMbileNaM pAreMti / eyaM nANattaM / suyasaMghayaNussaggAIyA dArA jahA jiNakappiyANaM suddhaparihAriyANa ya saTThANe chaTThaddese vitthareNaM vannihii / (gA06482-86) 1. pahutto a pahuttaM ba / 2. egArtha eva b| 3. saMvego a| Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1426-1434] paDhamo uddeso khette kAla caritte, titthe pariyAya Agame vee| kappe liMge lesA, jhANe gaNaNA abhiggahA ya // 1429 // pavvAvaNa muMDAvaNa, maNasA''vanne vi se anugghaayaa| kAraNa nippaDikammA, bhattaM paMtho ya taiyAe // 1430 // "khetta kAla caritte0" ["pavvAvaNa0"] gAhAdvayam / eyANi dArANi jahA jiNakappiyANaM tahA bhANiyavvANi / NANattaM khette kappe liMge purisagaNaNAe / eesiM dArANaM imaM vakkhANaM - khette bharaheravaesu hoti sAhAraNavajjiyA niymaa| Thiyakappammi u niyamA, emeva ya duvihaliMge vi // 1431 // "khette bharaheravaesu0" gAhA / kaNThyA / niyamA saliMge davvaliMge ya bhAvaliMge ya / carite imaM vakkhANaM - 2ma vakkhANa - saTThANe paDivatti, annesu vi hojja puvvapaDivanno / annesu vi vaEto, tIyanayaM vuccaI pappa // 1432 // "saTThANe paDivatti0" gAhA / suddhaparihAriyo tappaDhamayAe paDivajjamANo appanijjaesu saMjamaThANesu paDivajjai, puvvapaDivannao puNa sAmAiyacheovaTThAvaNiyasaMjamaThANesu vi hojja / kahaM puNa ? ata idamucyate - tulla jahannA ThANA, saMjamaThANANa paDhamabitiyANaM / tatto asaMkha loe, gaMtuM parihAriyaTThANA // 1433 // "tulla jahannA ThANA0" gAhA / sAmAiyasaMjayassa cheovaTThAvaNiyasaMjayassa ya doNha vi jahannayA saMjamaThANA tullA / tao logappamANA asaMkhejjA saMjamaThANA gaMtA suddhaparihAriyassa saMjamaTThANapaDivattI bhavai / evaM saTThANe paDivattI suddhaparihAriyassa / te vi asaMkhA logA, aviruddhA te vi paDhamabiiyANaM / uvariM pi tato asaMkhA, saMjamaThANA u doNhaM pi // 1434 // 1. kheta a ba ka Da i / 2. malayagirivRttau gAthAvyutkramo dRzyate tulla0 (1432), te vi asaMkhA (1433), saTThANe paDivattI (1434) / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM gaNao tinneva gaNA, jahanna paDivatti sayauM ukkosaa| ukkosajahanneNaM, sataso cciya puvvapaDivannA // 1435 // sattAvIsaM jahannA, sahassa ukkosato u paDivattI / sayaso sahassaso vA, paDivannA jahanna ukkosA // 1436 // "te vi asaMkhA logA0" ["gnno0"| "sattAvIsa0"] gAhA / te vi tti jesu parihArio tappaDhamayAe paDivajjai tesu vi ya sAmAiya-cheovaTThAvaNiyasaMjayANaM saMjamaThANANa voccheo na bhavati / tao uvariM asaMkhejjA' saMjamaThANalogA, sAmAiya-cheovaTThAvaNiyasaMjamaThANA bhavaMti cev| ettha sAmAiya-chedovaTThAvaNiyA vocchejjati / jeNa kAraNeNaM jattha suddhaparihAriyassa tappaDhamayAe paDivattI tao vi pareNa asaMkhejjA saMjamaThANalogA gaMtA sAmAiya-cheovaTThAvaNiyA vocchijjaMti / eeNa kAraNeNaM puvvapaDivannao suddhaparihArio annesu vi saMjamaThANesu hojja / sAmAiya-cheovaTThAvaNiyasaMjamaThANesu ityarthaH / atrAha-jai suddhaparihArio sAmAiya-cheovaThThAvaNiyasaMjamaThANesa bhavatyeva to kiM suddhaparihAriyo bhaNNati, na cheovaTThAvaNiyasaMjao bhannai ? ucyate-"annesu vi vaTuMtA0" (gA0 1432) gAhApacchaddhaM / tItanayamiti yasmAt cheovaTThAvaNiyassa jahannayANi saMjamaThANANi pratItya tappaDhamayAe paDivajjai / etaM atikramaNanayaM pratItya - annesu vi varseto tItanayaM vuccaMtI pappa / jattha suddhaparihAriyA vocchijjaMti, tato asaMkhejja saMjamaTThANA logA gaMtA suhumasaMparAyassa jahannayA saMjamaThANA, tato asaMkhejjasaMjamaThANe logAgaMtA suhumasaMparAgo vocchijjati / tato asaMkhejja saMjamaThANe logA gaMtA suhamasaMparAgassa jahannayA saMjamaThANA, tato asaMkhejjA saMjamaThANA logA gaMtA sahamasaMparAo vocchijjai / tao asaMkhejjA saMjamaThANA logA gaMtA ahakkhAyasaMjamaThANA bhavaMti / gaNaNappamANe imaM nANattaM / puvvabhaNitameva gacchappamANaM purisappamANaM ca / puNo viseso bhaNNati - paDivajjamANabhaiyo', ikko vi u hojja UNapakkheve / puvvapaDivannayA vi u, bhaiyA ikko puhuttaM vA // 1437 // "paDivajjamANabhaio0" gAhA / paDivajjamANayA siya atthi siya natthi / jai atthi jahanneNaM ekko vA do vA tinni vA, ukkoseNaM sayapuhutta / puvvapaDivannayA vi evaM ceva, 1. saMkhejjA a / 2. bhaiyA muca / 3. puhattaM ba / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 bhAsagAhA-1435-1441] paDhamo uddeso ekko vi hojja, 'UNapakkheve'1 tti / navae gaNe kahaM ekkAiyA bhayaNA bhavati ? ucyateaTThArasa mAsA jAva apunnA tAva maraNo paDuvA natthi, punnesu aTThArasasu hojja, jai mayA hojja kei jiNakappaM vA paDivannA gacchaM vA paDiyAgayA / je tattha sesA te taM ceva parihArakappaM aNupAleukAmA te UNaya tti kAuM jattiehiM gaNo pUrai tattiyA anne paDivajjA- vijjaMti / taM pacca pakkhAiyA bhayaNA / parihArakappo smtto| idANiM ahAlaMdiyavihArakappo / tesiM pi taheva jahA jiNakappiyANaM / nANattaM bhaNNai laMdo u hoi kAlo, ukkosagalaMdacAriNo jamhA / taM ciya majjha pamANaM, gaNANa ukkosa purisANaM // 1438 // "laMdo u hoi kAlo0" gAhA / laMda iti kAlasyAkhyA / so ukkosao paMcarAiMdiyANi, jahannao jAva udaullo sukkai / majjhimo majjho / te ekkAe vihIe paMcarAiMdiyANi acchaMti / evaM viharaMtIti ukkosagaM laMdacAriNo / ata eva ahAlaMdiyA ityucyante / yatheti yathoktamanupAlayati laMdavidhi / "taM ceva ya parimANaM" 3ti / taditi paMcasaMkhyA uktA / taM ceva paMcagaM purisappamANamekaikasya gaNasyetyarthaH / gaNappamANaM paMcaNhaM majjhaM tiNNi gaNA ityarthaH / evaM eyaM jahannayaM gaNappamANaM purisappamANaM ca bhaNiyaM / evaM mUlagAhA- sUtreNa sUcite vyAkhyAnato vizeSapratipattiriti kRtvA ucyate - ja cceva ya jiNakappe, merA sA ceva laMdiyANaM pi / nANattaM puNa sutte, bhikkhAyari mAsakappe ya // 1439 // "jacceva ya jiNakappe0" gAhA / tattha sutte imA nANattI - paDibaddhA itare vi ya, ikkikkA te jiNA ya therA ya / atthassa u desammI, asamatte tesi paDibaMdho // 1440 // "paDibaddhA itare vi ya0" gAhA / je jiNakappAo ahAlaMdiyakappaM paDivajjaMti, te jiNakappaahAlaMdiyA te niyamA suttatthapaDibaddhA / je therakappaahAlaMdiA tesiM suttatthassa attho aprismtto| therANaM nANattaM, ataraMtaM appiNaMti gcchss| te vi ya se phAsueNaM, kariti savvaM tu paDikammaM // 1441 // 1. pakkhevo ba / 2. paraNaM paDucca iti bhAvyam ? 3. taM ciya majjhapamANaM iti muca / 4. tesiM....ahAlaMdio paryantA paGktibhraSTA a / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [ mAsakappapagayaM therANaM nANattaM0 gAhA / therakalpika - ahAlaMdikAnAmityarthaH / 'te vi ya' tti | jesiM gacchA(cchavA)sINaM appio bhavati ahAlaMdio gilANo / 72 44 11 ekkekkapaDiggahagA, sappAuraNA havaMti therAo / puNa siMNikape, bhaya tesiM vatthapAyANi // 1442 // "ekkekkapaDiggaha0 " gAhA / ekkekkassa pattegaM pattegaM ego paDiggahao / sesaM kaNThyam / gaNamANao jahannA, tinni gaNa sayaggaso ya ukkosA / purisapamANe panarasa, sahassaso ceva ukkosA // 1443 // paDivajjamANagA vA, ekkAdi havejja UNapakkheve / hoMti jahannA ee, sayaggaso ceva ukkosA // 1444 // puvvapaDivannagANa vi, ukkosajahannaso parimANaM / koDIpuhuttaM bhaNiyaM, hoi ahAlaMdiyANaM tu // 1445 // " gaNamANao0" [" paDivajjamANagA vA0 " ". "puvvapaDivannAgANa0"] gAhA / ekkekko gaccho paMca purisappamANo, teNa tinni paMcayA panarasa bhikkhAyariyA nANattaM / chavvIhIo gAmaM kAuM ekkekkaM vIhiM paMcadisAI hiMDati / evaM chahiM vihIhiM mAso samatto bhavati / vakSyamANamapi ca 'ekkekkaM paMcadiNe paNaeNa u niTThio mAso' / sesaM kaNThyaM / ahAlaMdiyavihArakappo sammatto / idANi therakappavihAraM bhaNati / tattha gAhA pavvajjA sikkhApaya, atthaggahaNaM ca aniyao vAso / niSpattI ya vihAro, sAmAyArI ThiI ceva // 1446 // ( gA0 1132 ) nippattiM kuNamANA, therA viharaMti tesimA merA / Ayariya uvajjhAyA, bhikkhU therA ya khuDDA ya // 1447 // "pavvajjA 0" dAragAhA sacceva pUrvoktA / [" nipphaliM0"] tatra niSpattiM kurvato vihAro bhavati / tatrAyaM merA sAmAyArirityarthaH / te uNa therakappiyA Ayariya uvajjhAya bhikkhu therA khuDDA ya / dhIrapurisapannatto, sappurisanisevio a mAsavihI / tassa paDilehagA puNa, suttatthavisAragA bhaNiyA // 1448 // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 bhAsagAhA-1442-1453] paDhamo uddeso "dhIrapurisapannatto0" gAhA / kaNThyA / sa punarvihAra: zaradAdirbhavati / kathaM punaH zaradAdiH ? ata ucyate - vAsAvAsAtIte, aTThasu cAro ato u srdaaii| paDilehasaMkamavihI, Thie a meraM parikahehaM // 1449 // "vAsAvAsAtIte0" gAhA / vAsAvAse atikkaMte aTThasu uDubaddhiesu mAsesu cAro bhavati, mAse mAse anyatra gamanamityarthaH / tatra kSetrapaDilekhanavidhiH- kSetrAt kSetrasaMkramaNavidhiH paDilehite ya khette vyavasthitAnAM merAM sAmAyArImityarthaH / tAM kathayiSyAmi - niggamaNammi ya pucchA, pattamapatte aicchie vA vi| vAghAyammi apatte, aicchie tassa asatIe // 1450 // "niggamaNammi ya pucchA0" gAhA / jattha vAsAvAso kao tao kattiyacAummAsie kiM patte niggaMtavvaM apatte niggaMtavvaM, aticchie niggaMtavvaM ? ucyate-nivvAghAeNaM patte cAummAsie maggasirapADivae niggaMtuM bAhiM hiMDitA cAraiti / vAghAeNaM puNa apatte vA aticchite vA niggaMtavvaM / "tassa asatI ya"tti nivvAghAyassa asaIe / pattamapatte rikkhaM, asAhagaM puNNamAsiNimaho vaa| paDikUla tti ya logo, mA vocchii to aIyammi // 1451 // "pattamapatte rikkhaM0" gAhA / aprApte cAummAsie prApte vA jai rikkhaM asAdhakaM, punnamAsiNimaho vA hojjA pADivae / tAhe logo niggacchaMte daTuM amaMgalaM mannai / tAhe aticchite niggamaNakAle niggacchaMti / patte aticchie vA, asAhagaM teNa Niti appatte / nAuM niggamakAlaM, paDicarae pesaviMti tahA // 1452 // "patte atecchie vA0" gAhA / jai niggamaNakAle asAyaM hojjA, aticchite vA asAdhayaM hojjA / vAsaM vA novaramisai tti atisateNaM nAuM to aNAgayaM niggacchaMti niggamaNakAlaM ca nAuM tahA khettapaDilehae pesaMti jahA niggamaNakAle ceva paDieMti / taM puNa khettaM duvihaM jattha gammai-diTuM adiTuM ca / jai vi diTuM, diTuM niyamA paDilehitavvaM / appaDilehiyadosA, vasahI bhikkhaM va dullahaM hojjA / bAlAigilANANa va, pAuggaM ahava sajjhAo // 1453 // 1. asatIe muca / ucyate...niggaMtavvaM ityantaH pATho nAsti ba / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 visesacuNNi [mAsakappapagayaM "appaDilehiyadosA0" gAhA / sA puvvadiTThA vasahI pheDiyA hojja / anne tattha ThiyA hojja, bhikkhaM dullabhaM, daTuM vA dhannaM hojja vikkitaM vA, teNaM dubbhikkhIhUyaM / sesaM kaNThyam / jamhA ete dosA - tamhA puvvaM paDilehiUNa pacchA vihIe saMkamaNaM / pesei jai aNApucchiuM gaNaM tatthime dosA // 1454 // "tamhA puvvaM paDilehiUNa0" gAhA / kaNThyA / aha appaDilehie gacchaMti caulahugA / ANAbhaMge caugurugA / aNavatthAe :: 4 / (caturlaghu) / micchatte :: / 4 / (caturguru) jaM ca pAvirhiti taM nipphaNNaM / ime ya dosA - teNA sAvaya masagA, oma'sive sehaitthi pddinniie| thaMDilla vasahi uTThANa evamAI bhave dosA // 1455 // "teNA sAvaya0" gAhA / teNA duvihA-sarIrateNA uvahiteNA ya / paMthe vA tattha vA sAvayA sIhAdao masagA vA uNodariyA vA asivaM vA paMthe tattha vA samuppannaM sehassa vA tattha sAgAriyaM, itthiyAo vA tattha uvasaggaNasIlAo cArittAo bhaMseMti, paDiNIyA vA tattha, thaMDillA vA natthi, udvito vA so gAmo anyatra niviSTa ityarthaH / AdigrahaNAdiyaM gAhA - paccaMta tAvasIo, sAvaya dubbhikkha tennpuraaii| niyaga pauTThaTTANe, pheDaNayA hariyapattI ya // 1456 // "paccaMta tAvasIo0" gAhA / paccaMtehiM ya so gAmo aNNai2, tAvasIo vA carittAo bhaMseMti / 'niyaga'tti / tassare sAdhussa kassai sayanijjagA te uvasaggaM karejja, pheDitANi vA tANi kulANi jesiM nIsAe gammai / haritapannattI tattha pannaM bhujjai / ahavA tattha vajhaMti AgaMtugA / tAhe haritasAle ghettUNa piyapucchao jaNA ei / ahavA tattha visaM garo vA dijjai / tesu gharesu haritasAhu(ka)layA kIraMti / eteNa ciMdheNaM amhehiM akkhAtameva bhavai / akkhAte amha doso na bhavati visAdi dinne / jamhA ete dosA tamhA savvo gaNo pucchiyvvo| tattha - thuImaMgalamAmaMtaNa, nAgacchai jo va pucchio na khe| tassuvariM te dosA, tamhA miliesu pucchijjA // 1457 // 5 "thuimaMgala0" gAhA / Avassae kae tinni thuio ceva maMgalaM thuI, tAo bhaNittA 1. puci muca / 2. hammati iti cUrNigataH pAThaH / 3. tattha ba / 4. 'hariyapattI ya' haritapatrazAkaM bAhulyena tatra bhakSyate malavR / 5. atra muca pustake gAthAvyutkramo dRzyate / 6. thuI a| Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1454-1462] paDhamo uddeso 75 savvesiM nAmaM gahAya je niggayA te vi saddAvei - eha khamAsamaNA vAharaMti tti, tAhe ceva vayaNasamaM eMti, jo na eti tassa mAsalahuM, jaM te paccaMtAIhiM pAvihiMti tannipphannaM / jo vi Agao saMto dosaguNe na kaheti, so vi Avajjai mAsalahuM / tAhe Ayariyo bhaNai-ajjo ! savve AgayA? te bhaNaMti - AmaM ti / tAhe savvesiM nAmaM ghettUNa bhaNaMti-ajjo ! imhaM imo mAsakappo puNNo / idANi annaM mAsakappapAuggaM khettaM pddileheh| sIse jai AmaMte, paDicchagA teNa bAhiraM bhAvaM / jai iare to sIsA, te vi samattammi gacchaMti // 1458 // "sIse jai AmaMtei0" gAhA / tattha jai sIse AmaMteti pADicchae navi, to mAsalahuM, ANAdidosA / tesiM bAhirabhAvo uppajjati / aha pADicchae AmaMteti tAhe sIsA bhaNaMti-amhe na gaNei / jahAgayA hohiMti tAhe jANihiti / paDicchagA vi suyagahaNANaMtaraM gacchaMti / taruNA bAhirabhAvaM, na ya paDilehovahiM na kiikammaM / mUlagapattasarisagA, paribhUyA vaccimo therA // 1459 // "taruNA bAhirabhAvaM0" gAhA / aha there Apucchati, tAhe taruNA bAhirabhAvaM gacchaMti / "amhe paDilehAvijjAmo, uvahiM vahAvejjAmo, bhattaM pANaM ca therANaM ANemo / ettAhe therA kareMtu" tti nAsaMti / aha taruNe AmaMtei tAhe therA bhaNaMti-"mUlagapattasarisagA0" pacchaddhaM / junnamaehi~ vihUNaM, jaM jUhaM hoi suTu vi mhlN| taM taruNarahasapoia, mayagummaiaM suhaM haMtuM // 1460 // "junnamaehi~0" gAhA / taruNatteNa rabhaso taruNarabhaso, [rabhaso] nAma cApalyamasthiratA cetyarthaH / poitA = trAsitA gomayitA, phaDDAphaDhei suhaM mArijaMti / jamhA ee dosA tamhA AyarieNaM savvo gaNo AmaMteyavvo / AyariyaavAharaNe, mAso vAhitta'NAgame lhuo| vAhittANa ya pucchA, jANagasiDhe tao gamaNaM // 1461 // keI bhaNaMti puTvi, paDilehiya evameva gaMtavvaM / taM tu na jujjai vasahIpheDaNa AgaMtu paDiNIe // 1462 // "AyariyaavAharaNe" ["keI bhaNaMti0"] gAhA / Ayariyo gaNaM nAmaMtei taruNathera-sIsa-paDicchagANaM vA jaM nAmaMtei, te vA AmaMtitA na eMti savvattha mAsalahaM pacchittaM / kA vihI AmaMtaNe? 1. jAhiti ba / Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 visesacuNNi [mAsakappapagayaM kairI disA pasatthA, amugI savvesi aNumae gamaNaM / caudisi ti du ekkaM vA, sattaga paNage tiga jahanne // 1463 // "kairI disA pasatthA0" gAhA / te pucchiyA sAhati gunndose| jaM niddosaM tattha payaTTijjaMti / jai pahuppaMti to cauddisi pi / aha na pahuppaMti to tidisiM ega- disiM vA / ukkoseNa satta pesijjaMti / aha natthi to paMca, jahanneNaM tinni / je AbhiggahiyA te payaTTijaMti / aha natthi AbhiggahiyA, tAhe vAvArijjaMti / ime ya na vAvArei - veyAvaccagaraM bAla vuDDa khamayaM vahaMta'gIyatthaM / gaNavaccheiagamaNaM, tassa va asatI ya paDilomaM // 1464 // "veyAvaccakaraM0" gAhA / veyAvaccakaro nAma jo Ayariyassa annassa vA gilANAdiveyAvaccaM karei, bAla-vuDa-khamagA pratItA / vahaMta iti jogavAhiM agItattha iti asattattho / gAhApacchaddhaM uvari bhannihiti / ete patthaveMtassa imaM pacchittaM - Aditie caugurugA, lahuo mAso u hoi crimtige| ANAiNo virAhaNa, AyariyAI muNeyavvA // 1465 // "Aditie caugurugA" gAhA / veyAvaccakara-bAla-vuDDa etehiM tihiM caugurugA, sesehiM maaslhuN| aNAbhogavato atikkaMto cauguruM, aNavatthAe caulahuM, micchatte caulahu~ / virAhaNA imA-jai veyAvaccakara pesei to ime dosA - ThavaNakale va na sAhaDa, siTrA va na diti jA viraahnnyaa| paritAvaNamaNukaMpaNa, tiNha'samattho bhave khamao // 1466 // "ThavaNakule va na sAhai0" gAhA / so jANai AyariyAINa jAiM kulAI deMti, so ya kasAehiM tAI na sAhai / ahavA tAI tassa ceva deMti na annassa / tAhe AyariyAI alabbhaMteNa pAuggeNa jaM pAvaMti taM nipphaNNaM / aMtapaMtANi ya AhAreMto paDilaggo tAhe suttatthANaM parihANI gacchassa / aha khamagaM pesei jaM so paritAvijjai / 'anukaMpaNa'tti / devatA aNukaMpaMtI bhatta-pANaM se uppAei / logo vA se khamago tti kAuM dei / saladdhigA vA khamagA khamaNakilaMto ya tiNhaM bhikkhAyariyANaM asamattho / bAle dosA - hIrijja va khelejja va, kajjA'kajjaM na jANaI baalo| so va aNukaMpaNijjo, na diti vA kiMci bAlassa // 1467 // 1. nAsti a / 2. nAsti ba / 3. hIrejja muca / Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1463-1471] paDhamo uddeso 33 "hIrijja va0" gAhA / corehiM vA hIrijja, ramati vA ceDarUvehiM saddhiM cireNa vA pAvaI / kajjAkajjaM ca na yANai / anukaMpijjaI ya jaNeNaM / ahavA khuDagassa na deMti, bhattapANaM ti / vuDDhe dosA - vuDDo'NukaMpaNijjo, cireNa na ya magga thaMDile pehe| ahavA vi bAlavuDDA, asamatthA goyaratiyassa // 1468 // "vuDo'NukaMpaNijjo0" gAhA / so vi aNukaMpaNijjo na ya samattho caM[ka] mituM tato cireNa eti / thaMDillavasahi paMthe ya na sakkei paDilehituM / ahavA vi bAlavuDDA asamatthA goyaratigassa / jogavAhimmi dosA -- tUraMto va na pehe, guNaNAlobheNa na ya ciraM hiMDe / vigaiM paDiseheI, tamhA jogiM na pesijjA // 1469 // "tUraMto va na pehe0" gAhA / so gao sigghaM ei / paDhiyavvayaM se aMtarA kiMci na paDilehei / ahavA tattha gao egaM divasaM hiMDio phavvio AgaMtUNa bhaNati-'natthi eriso gAmo' tti / ahavA vigaIo paDiseheti 'na kappae amhaM' / agIyatthe dosA - paMthaM ca mAsa vAsaM, uvassayaM eccireNa kAleNa / ehAmo tti na yANai, agIto paDiloma asatIe // 1470 // "paMthaM ca mAsa vAsaM0" gAhA / agItattho paMthapaDilehaNavihiM, khettassa ya vidhiM na yANai / uvassagassa ya cauvvidhaM davvAi-aNuNNavaNaM na yANati / davvato taNaDagalAI, khettao pAyanillevaNAI, kAlao 'kecciraM acchihiha ?' 'kevacireNa vA ehiha ?' 'kettiyA vA tubbhe?' evaM bhaNie paccuttaraM dAuM na yANai / bhAvao gilANapAoggaM, kerise vA ThANe uvassao ghettavvo, tti na yANati / ahavA daguNa mahallaM khettaM niyattijjA 'edahe gAme avassa bhikkhA bhavissai' tti / jamhA ee dosA tamhA gaNAvaccheiyagamaNaM / tassa va asaIya paDilomaM gaNAvaccheiyasseva eyaM dhammaM / tassAsai anno jo gItattho, tassAsai - sAmAyAriagIe3, jogimaNAgADha khamaga pArAve / veyAvacce dAyaNa, juyala samatthaM va sahiyaM vA // 1471 // "sAmAyAriagIe0" gAhA / agItatthassa ohanijjuttiM kahettA' paTTavijjati / tassAsai aNAgADhajogavAhissa jogo nikkhippai tAhe paTTavijjai / tassAsai khamao vi 1. cirahiM Na vA pAvai a / 2. pANe a ba / 3. sAmAyArimagIe muca / 4. agIe tattha ka dd| 5. kahettA vijjai ba / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 visesacuNNi [mAsakappapagayaM bhaNNai-'gAuyavAsaM karejjAsi, bAla-vuDDA-taruNasahiyA paDissayapAlA bhavissaMti' tti kAuM pesijjati / eesiM asaIe2 tAhe veyAvaccakaro annassa ThavaNakulAiM darisAveUNa pesijjai / eyAe vihIe gaMtavvaM / pause (?) visajjaNA uvahi appiNaNA ya khAmaNe paropparaM, doccaM nApucchaMti mAsalahuM / aNuggAhettA ApucchitavvaM visajjaNA AvassiyaM kAUNa niggacchaMti / tinneva gacchavAsI, havaMta'hAlaMdiyANa donni jnnaa| gamaNe codagapucchA, thaMDilapaDilehAhAlaMde // 1472 // "tinneva gacchavAsI0" gAhA / jaghaNNeNa tinni jaNA gacchavAsI egadisiM vaccaMti / tehiM samaM gacchapaDibaddhANaM ahAlaMdiyANaM saMghADao vaccai / avasesAsu disAsu Ayariyo vAvArei 'eesiM khetta paDilehejjaha' tti / idANiM gamaNa tti dAraM / paMthuccAre udae, ThANe bhikkhaMtarA ya vshiio| teNA sAvaya vAlA, paccAvAyA ya jANavihI // 1473 // "paMthuccAre0" gAhA / paMthaM davvAicauvihAe paDilehaNAe paDileheMti / vAvAriya sacchaMdANa vA vi tesiM imo vihI gmnne| davve khette kAle, bhAve paMthaM tu paDilehe // 1474 // "vAvAriya sacchaMdANa vA vi0" gAhA / davvao kaMTagavAvAriyA nAma je AyarieNa niuttA, jahA - amugo amugo ya vaccau / sacchaMdA nAma je aabhigghiyaa| tesiM dueNha vi imo gamaNe vidhI - kaMTaga teNA vAlA, paDiNIyA sAvayA ya davvammi / sama visama udaya thaMDila, bhikkhAyariyaMtarA khette // 1475 // "kaMTaga teNA vAlA0" addhagAhA / jo kaMTagabahulo teNa-vAla-paDiNIya-sAvayA ya jammi paMthe taM uvadhAreMti / khettao-"sama visama0" pacchaddhaM gAhA / samo samapaddharo paMtho, visamo girikaMdara-pavAya-ninnunayabahulo udagabahulo vA / thaMDilANi ya uccAra-pAsavaNAyaraNA ya, vissamaNaThANANi ya ubbhAmayabhikkhAyariyAo gacchassa vaccaMtassa aMtaravasahIo vA sulabhAo dullabhAo vA taM uvadhAreMti / kAlao - 1. mA uvavAsaM karejjAsi iti pAThaH samyagavabhAsate / 2. bapratau pATho niSkAsito dRzyate / 3. tammi uvadhAreMti a / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1472-1479] paDhamo uddeso 79 divaratti paccavAe, ya jANaI sugamaduggame kAle / bhAve sapakkhaparapakkhapellaNA niNhagAIyA // 1476 // "divaratti paccavAe ya0" gAhaddhaM / jattha divasao paccavAo tattha rattiM, jattha vA rattiM tattha divasao / jattha vA pANajAiehiM bhUmI saMsattiyA, taM velaM pariharaMti / bhAvao-'bhAve sapakkha0" pacchaddhaM / sapakkhe pAsatthAihiM, parapakkhe caragacIriyAIhiM, NiNhaehiM vA jattha pellaNA taM u vAreti / evaM sabAla-vuDDAulassa gacchassa balAbalaM tuleUNaM paDilehettA vaccaMti jAva khettaM patta tti / gamaNa tti gayaM / idANiM coyagapuccha tti - suttatthANi kareMti2, na va tti vaccaMtagA u coei| na kariti mA hu coyaga !, gurUNa niiAiyA dosA // 1477 // "suttatthANi kareMti0" gAhA / coyago pucchati-te vaccaMtA suttatthAI kareMti na va tti? Ayariyo bhaNai-jai suttaporusiM kareMti mAsalahuM / atthaporusiM kareMti mAsaguruM / jaM ca te mAsassa uvari acchihiMti tannipphaNNaM, tamhA na kareMti / idANi thaMDila-paDileha-ahAlaMdi tti dAraM / suttatthaporusIo, aparihavaMtA vayaMta'hAlaMdI / thaMDille uvaogaM, kariti rattiM vasaMti jahiM // 1478 // "suttatthaporusIo0' gAhA / ahAlaMdiyA suttatthe aparihArvetA, tesiM bhattaM paMtho ya taiyAe porusIe, jattha ya vasaMti tattha mahAthaMDilassa uvaogaM kareMti / suttatthe akaritA, bhikkhaM kAuM aiMti avrnnhe| bIyadiNe sajjhAo, porisi addhAe saMghADo // 1479 // "suttatthe akareMtA0" gAhA / evaM te gacchavAsI suttatthe akareMtA eyAe vihIe khettaM pattA - bhikkhaM annagAme kAUNa avaraNhe viyArathaMDile paDilehittA pavisaMti / vasahiM giNhiUNa AvassagaM kAuM kAlaM paDilehettA sajjhAyaM kareMti / do jAme suyaMti / je na suyaMti te addharattiya-verattiyANi vi kareMti / pAhAuyaM kAlaM geNhittA bIyadiNe addhaporisiM jAva sajjhAyaM kareMti / 1. diyarAauM muca / 2. karite muca / 3. paDilehiyA a ba ka Da / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM vIyAra bhikkhacariyA, vucchANa'ciruggayammi paDilehA / coyaga bhikkhAyariyA, kulAi~ tahuvassayaM ceva // 1480 // "vIyAra bhikkhacariyA0" gAhA / vIyArabhUmI avaraNhe ceva paDilehittA tao rati parivutthANa aciruggae sUre addhaporusIe vA bhikkhAyariyApaDilehaNanimittaM saMghADao uggAhei / ego acchai saMdisAvettA netti / bAle vuDDhe sehe, Ayariya gilANa khamaga paahunne| tinni ya kAle jahiyaM, bhikkhAyariyA u pAuggA // 1481 // "bAle vuDDe sehe0" gAhA / kaNThyA / khettaM tihA kareMtA', dosINe nINitammi u vayaMti / annonne bahuladdhe, thovaM dala mA ya rUsijjA // 1482 // "khettaM tihA kareMtA0" gAhA / khettaM tinni bhAe kAUNa jattha pae desakAlo tattha hiMDaMti / aha natthi tAhe dosINo jai pauro labbhati tAhe jayaNAe paDiseheMti, jahA - imaM bhariyaM bhAyaNaM, mA tumaM rusihisi teNa thovaM giNhAmo / ahava na dosINaM ciya, jAyAmo dehi Ne dahiM khiirN| khIre ghaya gula gorasa, thovaM thovaM ca savvattha // 1483 // __ "ahava na dosINaM ciya0" gAhA / kaNThyA / evaM jesu pae desakAlo jANiya ahAbhaddayAI kulAiM tAiM jANaMti / suhaM tesu pae ceva gilANa-pAhuNaga-khamaga-bAla-vuDDANaM pajjAINi jAijjati / jANiya mAmAga-duguMchiyAINi kulAiM jANaMti / evaM jAyaMtA egassa pajjattaM giNhittA niyattaMti / aha airegaM giNhaMti to tinnivAre samuddisaMtANare gelaNNaM / aha pariThaveMti to ajayaNA / tamhA egassa ghettavvaM pajjattaM / AloiUNa samuddiTTA sannAbhUmIu aagyaa| tao majjhaNhe jo pae na hiMDio teNa samaM ego hiMDai / majjhaNheM paurabhikkhaM, paritAviya pejja jUsa paya kaDhiyaM / obhaTThamaNobhaTuM, labbhai jaM jattha pAuggaM // 1484 // "majjhaNhe paurabhikkhaM0" gAhA / majjhaNhe jANi paurabhikkhANi kulANi / jattha vA dIhodaNo kUro / paritAvitayaM nAma kusaNaM ullaNAi, pijjA vA jattha labbhai / jUso AmalagasArigAi / eyaM AyariyAipAuggaM / jattha obhaTuM aNobhaTuM vA labbhai tANi uvadhAreMti / 1. karittA muca / 2. samuddisaMtA a / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA 1480-1488 ] paDhamo uddesa 81 tattha vi egassa pajjattaM gihiUNa niyattaMti / pacchA smudditttthaa| jo majjhaNhe acchillao so saMghADaeNa neMti avaraNhavelAe / carime paritAviya pejja khIra AesaataraNaTThAe / ekkekkagasaMjuttaM, bhattaTTaM ekkamekkassa // 1485 // "carime pariyAviya0 " gAhA / jANi kulANi ussUradesakAlANi tattha vi taheva hiMDaMti, uvadhAreMti ya / kiM nimittaM ? pAhuNaga- gilANa - AyariyAINaTThAe pae gahiyaM sIyalaM ti teNa tattha ussUre hiMDaMti / ahavA tAe velAe pAhuNagA Agacchejja, pacchA tesu kAlesu hiNddijji| ettha vi sA eva jayaNA / "ekkekkagasaMjuttaM, bhattaTTaM ekkamekkameMti?" / puvvaNhe majjha avarahe ya hiMDatA ekkekkassa bhattaTTaM gehaMti / kiM ca - osaha bhesajjAIM 3 ya, kAle ca kule a dANasaDDhAI / saggAme pehittA, pehaMti tao paraggAme // 1486 // 'osaha bhesajjAiM0 " gAhA / bhikkhaM ceva hiMDamANA osahabhesajjAI pippalagasUimAINi ya maggaMti / jAhe ya nINiyAiM bhavaMti, tAhe bhAMti - 'atthi tti' / 'kAle yatti jammi kAle jesu jesu kAlesu velA jANi vA kulAI dANasaddhAINi tANi saggAme paDilehittA pacchA paragAme paDilehaMti / bhikkhAyariyA paDilehaNa tti gayA / T 4. idANi coyagabhikkhAyariyatti / coyagavayaNaM dIhaM, paNIyagahaNe ya naNu bhave dosA / jujjataM gurupAhuNagilANagaTThA na dappaTTA // 1487 // "coyagavayaNaM0 " addhagAhA / coyago bhaNai - tesiM dIhaM bhikkhAyariyaM kareMtANaM bhAtANa ya paNIyaM rasabhoyaNaM kathaM pAyacchittaM natthi tti coyagabhikkhAyariya tti gayA / idANi kulAI tahuvassayaM ceva tti / evaM coyageNa coie AyariyA bhAMti'jujjai0 " gAhApacchaddhaM / kaNThyam / jai puNa khaddhapaNIe, akAraNe ekkasi pi gihijjA / tahiyaM dosA teNa u, akAraNe khaddhaniddhAI // 1488 // 'jai puNa khaddapaNIe 0 " gAhA / kaNThyA / jaM ca hiMDaMtA imAI kulAI ime ya uvassae jANirhiti / taM jahA - 1. kulesu a ba ka Da | 2. ekkamekassa muca / 3. bhesajjANi muca / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM dANe abhigama sar3e, sammatte khalu taheva micchatte / mAmAe aciyatte, kulAi~ jANaMti gIyatthA // 1489 // "dANe abhigama saDDe0" gAhA / kaNThyA / jehi~ kayA u uvassaya, samaNANaM kAraNA vasahiheuM ca / paripucchiyA sadosA, parihariyavvA payatteNaM // 1490 // jehi~ kayA u uvassaya, samaNANaM kAraNA vasahiheuM / paripucchiya nidosA, paribhottuM je suhaM hoMti // 1491 // "jehiM kayA uvassaya0" ["jehiM kayA pAhuDiyA0"] gAhAo do / samaNA pNc| taM jahA-tAvasA parivvAyagA AjIviyA bhikkhU ya niggaMthA y| eesiM paMcaNha vi aTThAe kyaa| ahavA samaNANaM ti saMjayANa ceva aTThAe kayA / taM pariyacchiuM je sadosA tesu na ThAyati / je annesiM cauNhaM samaNANaM sAhuvajjANaM kayA, te niddosa tti kAuM suhaM paribhottuM hoMti / jehiM kayA pAhuDiyA, samaNANaM kAraNA vasahiheuM / paripucchiyA sadosA, parihariyavvA payatteNaM // 1492 // jehi~ kayA pAhuDiyA, samaNANaM kAraNA vshiheddN| paripucchiya nihosA, paribhottuM je suhaM hoMti // 1493 // "jehiM kayA uvassaya0" ["jehiM kayA pAhuDiyA0"] gAhAo do knntthaao| navaraM pAhuDiyA nAma uvalevaNAI kulANi / tahuvassagaM ceva tti gayaM / idANiM khette parisuddhe vasahI paDilehiyavvA / sA vasahi kattha geNheyavvA ? taM ca vasabhakhettaM tattha vasabho gAmadAre puvvA[bhi]muho puTThIe' vAmapAseNa nivesijjai / tattha siMgakkhoDe kalaho, ThANaM puNa natthi hoi clnnesu| ahiThANe puTTarogo, pucchammi ya pheDaNaM jANe // 1494 // muhamUlammi u cArI, sire a kauhe a pUasakkAro / khaMdhe paTTIi bharo, puTTammi udhAyao vasaho // 1495 // "siMgakkhoDe kalaho0" ["muhamUlammi ya cArI0"] do gAhAo / vasabhassa eyaM 1. puvvAmaho buddhIe a ba Da / 2. siMgakkheDe a ba Da / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1489-1497] paDhamo uddeso 83 paricchittA' itthI-pasu-payaMgavivajjiyA vasahI maggiyavvA / deuliyaaNuNNavaNA, aNuNNavieN tammi jaM ca pAuggaM / bhoyaNa kAle kiccira, sAgarasarisA u AyariyA // 1496 // "deuliya aNuNNavaNA0" gAhA / deuliyaM aNujANAveMti / deuliyA nAma jA sabhA pavA vA jaNavimukkA deuliyAe vA je pAse maDhA / kiM nimittaM deuliyA ahigayA? ucyatesA pAeNaM deuliyA gAmanagarAINaM bAhiM hoi / ussaggeNa ya bAhira ThAiyavvaM / tAo ya vicittAvagAsAo itthI-pasu-paMDagavirahiyAo ya, teNa deuliyA ahikayA / jai tArisI natthi, bAhiM vA sapaccavAyaM, tAhe aMto vi maggijjai / jo pabhU so bhaNNai-amhe iha acchejjAmo jaI vasahiM deha / so bhaNai-ThAha / aNuNNavaNA gyaa| idANiM aNuNNavie jaM ca hoi pAuggaM ti / puNo bhaNNai-amhaM jaM pAuggaM taM annujaannehi| so jai jANao bhaNai ya - aNujANAmi to suMdaraM / aha bhaNejja - kiM tubbhaM pAuggaM ti? tAhe bhaNNai - "ikkaDakaDhiNe mAso0" gAhA / kaNThyA / navaraM kaliMci tti taNapUliyA / davve taNaDagalAI, acchaNabhANAidhovaNA khitte / kAle uccArAI, bhAvi gilANAi kuruvamA // 1497 // 4 "davve taNaDagalAI0" gAhA / davve taNa-Dagala-chAra-mallAI / khette acchayaNa-bhAyaNadhoyaNAI / kAle uccAra-pAsavaNAI / taM kattha AyarAmo mA vA ? uccArassa ya bAhiM gammai / gayANa vi ya jAhe puNo vi avelAe hojja tAhe kattha kAyavvaM? pAsavaNassa puNa kiM sakkA bAhiM gaMtuM? bhAve gilANAI / evaM kahie jai aNujANai to suMdaraM / aha bhaNai-mae tujjha vasahI dinnA, annaM ahaM na yANAmi tti / aNunnavie jaM ca hoi pAuggaMti tti gyN| idANi bhoyaNa tti / tassa kUruvamA kIrai / jahA keNai kUro jAio / pacchA se NhANodaya-maMDalayAI pejjA-ogAhimaya-kUrakusaNAINi nANappagArANi dijjaMti / teNa tAI kiM jAiyAI? to se tANa dijjati / jeNaM kuraM jAiyaM teNa savvaM ceva jAiyaM bhavati / evaM tumae vi amhaM vasahiM deMteNaM savvANi vi diNNAiM bhavaMti / tahA vi amhe jAyAmo / aha na desi to kiM amha cAragavasahIe tti? tao - 1. paDicchittAo a, pariyacchittA ba Da / 2. vayAhiM ba ka / 3. navari a / 4. atra muca pustake gAthAvyutkramo dRzyate-jaM0 1497, ikkaDa 1499 / 5. kUrovamA a| Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi jaM jaM tu anunnAyaM paribhogaM tassa tassa kAhiMti / avidinne paribhogaM, jai kAhii tatthimA sohI // 1498 // "jaM jaM tu aNuNNAyaM 0 " gAhA / kaNThyA / ikkaDakADhaNe mAso, cAummAso a pIDhaphalaesu / kaTukaliMce paNagaM, chAre taha mallagAIsu // 1499 // uccAre pAsavaNe, lAuanillevaNe ya acchaNae / karaNaM tu aNunnAe, aNaNunnAe bhave lahuo // 1500 // '"uccAre pAsavaNe0" gAhA / kaNThyA / evaM aNuNNavie so bhaNai-khaDDApADaNaM culliM camottUNaM jattha paDihAi tattha Ayaraha tti / " bhoyaNa "tti gayaM / 84 [ mAsakappapagayaM idANiM kAle kiccira tti / jai sejjAyaro bhaNai - kecciraM kAlaM tubbhaM acchaMtayA ? tattha tai bhai - mAsaM, to mAsalahuM ANAivirAhaNA / kayAi kAraNeNa ciraM pi acchiyavvaM hojjA / tAhe so bhae tujhaM mAsaM dinnA, tubbhehiM vi bhaNiyaM mAsaM acchIhAmo tti, nIha ettAhe ti / diyA nicchubbhai caulahuM, rAo cauguruM / nicchUDhA jaM pAvirhiti tanniSphaNNaM / aha kAraNe aNAgayaM nijjAyA tAhe so sejjAyaro bhAi - jahA musAvAiyA ee, annaM bhAMti annaM kareMti / jamhA ee dosA tamhA na nirUveyavvaM / kiM khAI vattavvaM ? va gurU bhaya, kevaiyA tattha sAgareNuvamA / kevai kAleohiha, sAgAra ThavaMti anne vi // 1501 // "" 11 'jAva gurUNa ya tubbha ya0 'daargaahaa| jAva Auso uggaho, jAva sAhammiyANa royai jAvaya gurUNaM, tAvaiyaM kAlaM acchessAmo / evaM bhaNite koI bhaNejja - nIyaM dehare kAlaM / tAhe bhannai - amhaM nivvAghAeNa mAsaM acchiyavvaM vAghAeNa hINaM vA ahiyaM vA / jAva gurUNa ya tubbha yatti gayaM / idANiM kevaiya tattha sAgare uvama tti / aha bhaNejja - kettiyA tubbhe ? tattha na bhaNiyavvaM jahA - amhe ettiya tti / jai bhAMti ettiyA to mAsalahuM / ANai kayAi Ayariyassa anne uvasaMpannA / tAhe so bhaNai - ee musAvAiyA, mA ahaM bahugANaM na dehAmi tti to thavA kahiyA / pacchA na dei vasahiM / ahavA AyariyasagAsAo anne niggayA / tAhe bhaNai - gAraviyA ee / thovA saMtA bhAMti - amhe bahuya tti / jamhA ee dosA tamhA na niddisiyavvaM / tattha sAgare 1. khaTTA ka Da / 2. dehaM a / 3. = punaH (pA0sa0ma0 - 274) / 4. bhaNejjattiyA a ba ka, bhaNei jattiyA Da | Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 bhAsagAhA-1498-1505] paDhamo uddeso uvama tti bhaNNai-sAyarasarisA AyariyA, jahA samuddo vaDaI hAyaI ya evAyariyA vi, jattiyA niggayA tattiyA eMti / jahA amhe niggayA tayA ettiyA Asi, idANiM na yANAmo hINA vA ahiyA vA hojja tti / puvvaM diTTha vicchai, ahava bhaNijjA havaMtu evaiyA / tattha na kappai vAso, asaI khettassa'NunnAo // 1502 // "puvvaM diDhe vicchai0" gAhA / ahavA teNa te puvvaM diTThA / so bhaNai-je tubbha AyariyasaMtayA te vasaMtu, tesiM sIlasamudAyAraM jANAmi, sesANa Na demi / issAluyattaNeNa savvaM vA kAiNa Na bhajjai' tti / ahavA bhaNejja-jeva teva ettiyA acchaMtu, tattha nikkAraNe na vaTTai acchiuM / aha asivAdINi bahiyA khettassa, asatI ya annovassayassa tAhe tattha vi ThAyati / aNAgayaM atthaM suuei| sakkAro sammANo, bhikkhaggahaNaM ca hoi paahunne| jai vasai jANao tahi, Avajjai mAsiyaM lahugaM // 1503 // "sakkAro sammANo0" gAhA / evaM tesiM kAraNe ThiyANaM jai pAhuNao ejja, tassa savvapayatteNa sakkAro sammANo kAyavvo3 bhikSAgrahaNaM ca / jai sA vasahI jesi va tesi va parimittANa diNNA vissAseNa tAhe vatthavvA niggaMtUNa aNNattha vasaMti, tattha pAhuNayA vasaMti / aha vatthavvANa ceva dinnA tAhe tesiM AesANaM sAgAriyavayaNaM sissai / jai vasai jANao tahiM Avajjai mAsiyaM lahuyaM / kiikamma bhikkhagahaNe, kayammi jANAvio bahiM vasai / hiyanaDhesuM saMkA, suNhA ubbhAma vocchedo // 1504 // "kiikamma bhikkha0" gAhA / tao so pAhuNao kiikammabhikkhAgahaNe kae jANAvito saMto bAhiM vasai / aha jANAvio vi saMto na vaccai / jaM so sAgArio paduTTho kohii tannipphaNNaM / hiyanaTe AsaMkA, suNha ubbhAma voccheo| kevaiyA tattha sAre uvasama tti gayaM / kevai kAleNehiha, sAgAraM ca beMti anne vi / eyaM uvari bhaNNihiti / evaM vasahIe laddhAe - paDilehiyaM ca khettaM, thaMDilapaDileha'maMgale pucchA / gAmassa va nagarassa va, siyANakaraNaM paDhama vatthu // 1505 // 1. bhajjati a / 2. jAyaMti a / 3. evaM....kAyavyo nAsti ka, anyo'pi pATho bhraSTo dRzyate / 4. sAgare uvama iti bhAvyam ? | Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM "paDilehiyaM ca khettaM0" gAhA / paDilehie khette nisIhiyA, thaMDillaM paDilehiyavvaM / coyago bhaNati-ThAyaMtA ceva tubbhe amaMgalaM kareha / Ayariyo Aha-loke dRSTatvAt na bhavatyamaMgalam / gAmAINa tappaDhamayAe nivesijjamANANaM paDhamaM sIyANa vatthaM pehijjii| sIyANaM nAma masANaM, tasmAnna bhavati amaMgalam / katarAe disAe paDileheyavvaM? ucyate - disa avaradakkhiNA dakkhiNA ya avarA ya dakkhiNApuvvA / avaruttarA ya puvvA, uttara puvvuttarA ceva // 1506 // "disA avaradakkhiNA0" gAhA / kaNThyA / navaraM ekkekkAe disAe tinni ThANAI, Asanne majjhe dUre tti / eyAsiM disANaM guNadosA - paurannapANa paDhamA, bIyAe bhattapANa na lahaMti / taiyAi uvahimAI, cautthI sajjhAya na kariti // 1507 // paMcamiyAe~ asaMkhaDa, chaTThIe~ gaNassa bheyaNaM jANa / sattamiyA gelannaM, maraNaM puNa aTThamIe u // 1508 // "paurannapANa paDhamA0" ["paMcamiyAe asaMkhaDa0"] gAhAo do knntthaao| ahavA ekkAe ceva gAhAe bhaNNai - samAhI ya bhattapANe, uvagaraNe tumaMtumA ya kalaho u| bhedo gelannaM vA, carimA puNa kaDDae annaM // 1509 // "samAhI ya bhattapANe0" gAhA / kaNThyA / ekkekkammi u ThANe, cauro mAsA hvNt'nnugghaayaa| ANAiNo ya dosA, virAhaNA jA jahiM bhaNiyA // 1510 // "ekkekkammi ThANe0" gAhA / tattha paDhamAe jai davijjamANIe jai dakkhiNadisaM paDileheti to caugurugA, ANAi / virAhaNA duvihA - AyAe saMjame ya / tattha AyAe bhattapANaM alabhaMtA jaM paritAvijjaMti, saMjame alabhaMtA jaM aNesaNAi peheMti tannipphaNNaM / paDhamAe asati vAghAo vA aDavi-jala-teNa-sAvayAIhi tAhe dakkhiNA / tAe vijjamANIe jai taiyaM paDilehiMti tattha vi uvahimAI dosA vibhAsiyavvA / evaM jAvaTammi ya tti tAva vibhaasiyvvaa| Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 bhAsagAhA-1506-1515] paDhamo uddeso paDilehiyaM ca khettaM, aha ya ahAlaMdiyANa AgamaNaM / natthi uvassayavAlo, savvehi vi hoi gaMtavvaM // 1511 // "paDilehiyaM ca khettaM0" gAhA / evaM eyAe vihIe khettaM paDilehiyaM / aha ya ahAlaMdiyANaM AgamaNaM / te suttatthaporusIo kareMtA gacchillaehiM pehie khette eMti tAhe - pucchiya ruiyaM khettaM, gacche paDibaddha bAhiM pehiti / jaM tesiM pAuggaM, khettavibhAge ya pUriti // 1512 // "pucchiya ruiyaM khettaM0" gAhA / je gacchapaDibaddhA ahAlaMdiyA te gacchellae khettapaDilehate pucchaMti-kiM ajjo ! ruiyaM khettaM ? 'AmaM ruiyaM' ti / tAhe te ahAlaMdiyA gacchellayakhettassa sakosajoyaNassa bAhiM paDilehiti, appaNo vihIe khettavibhAge ya 'pUriti'tti vIhIsu chasu puuritiisu| jaM pi na vaccaMti disiM, tattha vi gacchellagA siM pehaMti / paggahiyaesaNAe, vigaIlevADavajjAiM // 1513 // "jaM pi na vaccaMti disiM0" gAhA / kaNThyA / tAhe ahAlaMdiyANaM Natthi uvassayapAlo savvehiM vi hoi gaMtavvaM ti eyassa vakkhANaM - jai tinni savvagamaNaM ehAmu tti lahuo ya aannaaii|| parikamma kuDDukaraNaM, nIharaNaM kaTThamAINaM // 1514 // "jai tinni savvagamaNaM0" gAhA / jai te tinni ceva jaNA, tAhe savve ceva vaccaMti sejjAyaraM ApacchittA / jaM hedA bhaNiyaM-'kevar3a kAleNehiha sAgAra ThaveMta anne vi' tti (1501) tassAvasaraH praaptH| sejjAyaro bhaNai-ajjo ! kiM eMtayA na va? tti / jai bhaNati etayA to mAsalahaM, ANAe viraahnnaa| so parikammaM karei vasahIya, kuDUM vA karei, kavADaM vA karei, kaTThANi vA NINei, taNaM vA dhannaM vA nINei, chapai vA / annaM vA khettaM ruiyaM tersi taM gyaa| tattha ya anne sAhU aagyaa| addhANaniggayA vA', asivAi gilANao a jo jattha / NehAmo tti ya lahuo, tattha vi ANAiNo dosA // 1515 // "addhANaniggayA vA0" gAhA / addhANaparissaMtA tattha sAhU AgayA asivAIhiM vA kAraNehiM / tattha ya annA vasahI natthi / sA ya NehiM mggiyaa| so na dei / mae annesiM saMjayANaM 1. niggayAI muca / Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 visesacuNNi [mAsakappapagayaM dinnA / jaM te vasahiM alabhamANA sAvaya-teNa-kaMTagehiM sIeNa vA parabbhamANA paDigamaNAINi karejja tannipphaNNaM / gilANo vA volAvijjaMto jaM uvassaeNa viNA pAvai tannipphaNNaM / jamhA ee dosA tamhA na vottavvaM-jahA edhAmo tti / na ehAmo ya lhuo| tattha vi ANAiNo dosaa| vakkaia vikkaeNa va, pheDaNa dhannAichubhaNamAvAse / nINite ahikaraNaM, virAhaNA hANi hiMDaMte // 1516 // "vakkaia vikkaeNa va0" gAhA / teNa sA vasahI vakkaeNa vA diNNA, vikkiyA vA pheDitA vA dhannassa bhaMDassa vA annassa vA uvagaraNajAyassa bhariyA, baDuya-cAraNANa vA dinnA / tesiM tameva khettaM abhiruiyaM / pacchA te Agae sAgArio bhaNai, tubbhehiM bhaNiyaM-na emo tti, teNa mae annesiM dinnA / annA ya vasahI natthi / jaM te pAvihiMti tannipphaNNaM / aha bhaddao vA te baDuyAi nINejja, tattha ahigaraNaM / jaM ca te pauTThA tassa sAgAriyassa tesiM vA sAhUNaM kareMti tannipphaNNaM / vasahIe vA viNA hiMDaMtANaM jA virAhaNA suttatthahANI ya taM nipphaNNaM / tamhA na bhANiyavvaM jahA-na emo tti / kiM khAI vattavvaM? - jaha amhe taha anne, guruje?mahAjanassa amhe mo| puvvabhaNiyA u dosA, parihariyA kuDDamAIyA // 1517 // "jaha amhe taha0" gAhA / jahA amhe ihaM AgayA, tahA anne vi cauddisiM gayA / gurU jeTThajjA vA tehiM pesiyA / kiM puNa ahaM aIva rocai imaM, na najjaI tehiM puNa kerisaM paDilehiyaM? AyariyA jANagA / evaM sAhAraNaM ThaveMti / te puvvabhaNiyA dosA parihariyA bhavaMti kuDamAiyA / jai bhaNai-keccireNa kAleNa ehiha? tattha jai bhaNai-eccireNa kAleNa ehAmo, mAsalahuM / kayAi tesiM vAghAo hojja / so ciMtei-nAgayA te sAhU, annassa dei| AgaehiM ya te ceva dosA / aha aggao ceva ehAmo tti to musAvAiyA / tamhA evaM bhANiyavvaM- imo AgamaNakAlo tao paraM vAghAeNaM UNo vA ahio vA hojja tti / kevai kAleNehiha sAgAra ThaveMti anne vitti gayaM / jai paMca tinni cattAri, chasu sattasu ya paMca acchaMti / coyagapucchA sajjhAyakaraNa vaccaMta acchaMte // 1518 // "jar3a paMca tinni" gAhA / jai te paMca jaNA to tinni acchaMti, duve vaccaMti / aha ccha to cattAri acchaMti / sattaNhaM paMca acchaMti / jai paMtho nivvAghAio to teNeva vaccaMti / aha vAghAito tAhe annaM paDileheMti / coyao bhaNati-je te uvassae acchaMti, je ya gurusamIvaM Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1516-1524] paDhamo uddeso vaccaMti, te sajjhAyaM kareMti na va tti? ucyate - vaccaMtakaraNa acchaMtaakaraNe lahuoM mAsoM guruo u| jAvaikAlaM guruNo, na iMti savvaM akaraNAe // 1519 // "vaccaMta karaNa" gAhA / acchaMtA suttaM na kareMti 0 (mAsalaghu) atthe 0 / (mAsaguru) vaccaMtA jai kareMti eyaM ceva pacchittaM / jAvaiyaM kAlaM na pAveMti gurusagAsaM tAva Neva suttaporusiM Neva atthaporusiM kareMti / jai vi aNaMtara khettaM, gayAoM taha vi aguNaMtagA eMti / niyayAI mA gacche, itarattha ya sijjavAghAo // 1520 // "jai vi aNaMtarakhettaM0" gAhA / kaNThyA / te patta gurusagAsaM, AloeMtI jahakkama savve / ciMtA vImaMsA yA, AyariyANaM samuppannA // 1521 // "te patta gurusagAsaM0" gAhA / eyAe gAhAe puvvaddhassa imaM vakkhANaM - gaMtUNa gurusamIvaM', AloettA kahiMti khettgunne| na ya sesakahaNa mA hojja'saMkhaDaM ratti sAhaMti // 1522 // "gaMtUNa gurusamIvaM0" gAhA / kaNThyA / tAhe AyariyA rattiM AvassayaM kAUNaM savvesu militesu pucchaMti-ajjo ! Aloeha kerisANi khetANi ? tti / tattha gAhA - paDhamANa natthi paDhamA, tattha ya ghayakhIrakUradadhimAI / biiyAe~ bIya taiyAe~, do vi tesiM ca dhuvalaMbho // 1523 // "paDhamANa natthi paDhamA0" gAhA / tattha je paDhamA te bhaNaMti-amhaM tAva paDhamaporusI natthi, paDhamAe ceva porusIe duddhaM dahi sAli kUro ya pakAmaM labbhati / taM giNhittA divasaM par3hatehiM acchiyavvaM / biiyA bhaNaMti-paDhamaporusI atthi, biiyAe porasIe uggAheUNa dahiM kuro duddhaM NIsaTThAe labbhati / taiyA bhaNaMti-do vi porusIo atthi / majjhaNhe duddha-dahINi pagAmAe labbhaMti / cautthA bhaNaMti-do vi porusIo asthi / obhAsiya dhuvalaMbho, pAuggANaM cautthie niymaa| iharA vi jahicchAe, tikAla jogaM ca savvesiM // 1524 // 1. sagAsaM muca / 2. paDhamAe~ muca / Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM "obhAsiya dhuvalaMbho0" gAhA / kaNThyA / te patta gurusagAsaM AloeMti jahakkama savvaM ti gayaM / idANiM ciMtA vimaMsA yA, AyariyANaM samuppanna tti (1521) eyassa vakkhANaM - icchAgahaNaM guruNo, kattha vayAmo tti tattha oariyaa| khuhiyA bhaNaMti paDhama, taM ciya aNuogatattillA // 1525 // biiyaM suttaggAhI, ubhayaggAhI ya taiyagaM khettaM / Ayariyo vi cautthaM, so u pamANaM havai tattha // 1526 // "icchAgahaNaM guruNo0" ["biiyaM0"] gAhAo do kaNThAo / evaM tesiM icchaMtAuM Ayariyo bhaNati mohabbhavo u balie, dubbaladeho na sAhae atthaM / to majjhabalA sAhU, duTThasse hoi diTuMto // 1527 // "mohabbhavo u balie0" gAhA / kaNThyA / paNapannagassa hANI, AreNaM jeNa teNa vA dharai / jai taruNA nirogA, vaccaMti cautthagaM tAhe // 1528 // "paNapannagassa hANi0" gAhA / paNapannaM varisANi jAva jeNa vi teNa vi AhAreNa saMtharaMti / tao pareNa parihANi tti / tAhe Ayariyo, jai te savve taruNA NIrogA vA, tao cautthaM khettaM vaccaMti / jai puNa junnA therA, rogavimukkA va asahuNo trunnaa| te aNukUlaM khettaM, pesiti na yAvi khaggUDe // 1529 // "jai puNa junnA0" gAhA / tAhe tesiM gIyatthaM sahAyaM dAUNa paDhamakhettaM pesei, bhaNai yaettieNa kAleNa ejjaha / ega paNaga'ddhamAsaM, saTThI suNamaNuyagoNahatthINaM / rAidiehi~ u balaM, paNagaM to ekka do tinni // 1530 // "ega paNaga'ddhamAsaM0" gAhA / kaNThyA / je khaggUDe te na pesei / aha savve khINA tAhe savve vi vaccaMti paDhamaM khettaM / evaM tesiM vaccamANANaM imo vihI - sAgAriya ApucchaNa, pAhuDiyA jaha ya vajjiyA hoi / ke vaccaMte purao, u bhikkhuNo udAhu AyariyA // 1531 // Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1525-1534] paDhamo uddeso "sAgAri ApucchaNa0" dAragAhA / sAgAriaNApucchaNa, lahuo mAso u hoi naayvvo| ANAiNo ya dosA, virAhaNa imehi~ ThANehiM // 1532 // "sAgAriya aNApucchaNa" gAhA / knntthyaa| sAgAriapucchagamaNammi, bAhirA micchagamaNa kayanAsI / annassa vi hiyanaDhe, teNagasaMkA ya jaM ca'nnaM // 1533 // "sAgAriapucchagamaNammi0" gAhA / aNApucchAgaesu bhaNaMti-ko eesiM bAhirANaM dhammo, je logajattaM pi na yANaMti / jahA - ApucchiUNa gammai, kulaM ca sIlaM ca mANiyaM hoi| abhijAo tti ya bhaNNai, so vi jaNo mANio hoi // bAhira tti gayaM / idANi micchattagamaNe tti / jahA vAI tahA kArI na bhavaMti tti micchattagamaNaM / kayanAsi tti / aho ! natthi sAhu sukayaM ti / jaM bhaNiyaM asattho samaNayasattho tti taM saccaM sattapaiyaM pi tAva mittaM bhavati / juttaM imehiM mama aNApucchAe gaMtuM ti / kayanAsi tti gayaM / idANi annassa vi hiyanaTe teNayasaMka tti / sAgAriyassa annassa vA kassai hiyaM naTuM vA kiMci, tAhe saMketi-jahA te sAhU aNApucchAe gayA, nUnaM tehiM nIyaM ti / ahavA sAgAriyassa annassa vA goNIo teNagehiM AsiyA teDiyAo, saMjayA ya aNApucchAe gyaa| majjheNa lggaa| kiha visamAvattIe? teNA saMjayA ya egaTThA jAyA / teNA kUvaM AvayamANaM pAsettA palAyA, pacchA ime gahiyA jaM pAvihiti taM nipphaNNaM / annassa vi hiyanaTe teNagasaMka tti gayaM / idANi jaM caNNaM ti - vasahIe voccheo, abhidhAritANa vA vi sAhUNaM / pavvajjAbhimuhANaM, teNehi va saMkaNA hojjA // 1534 // "vasahIe voccheo0" gAhA / tesu aNApucchAgaesu sAgArio bhaNai-alAhi bIyaM saMjayANaM vasahiM na demo / taddavvavoccheyaM vA annadavvavoccheyaM vA karejjA, jaM ca addhANaNiggayA sAhU pAvehiMti taM nipphaNNaM / abhisaMdhAritA vA sAhU AgayA / te bhaNaMti-kao gayA ? tANi bhaNaMti-to pucchiUNa vaccai so najjai-amugattha gao tti / teNa ceva pucchaMti / te bhaNaMti 1. kA a ba ka Da / 2. asamattho a ka Da / 3. kRtanAzinaH kRtaghnA ete, ekarAtramapi hi yasya gehe sthIyate tamanApRcchya gacchatA bhavatyaucityaparihANiH kiM punaramISAmiyanti dinAni mama gRhe sthitvA yuktaM mAmanApRcchya gantum ? iti malavR / Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 visesacuNNi [mAsakappapagayaM esa sAro diTTAsi kaserumaI / jaM ca te suttatthANi geNhaMtA taM nijjaraM phiDiyA, iharahA titthANusajjaNaM hotaM / pavvajAbhimuhA vA AgayA pucchaMti / te bhaNaMti-na yANAmo / tAhe te na pavvayaMti / jaM ca boDiyanihnavAihiM vaccihiti / anne vA vippariNAmehiti / jahA-kiM tehiM logabAhirehiM ? ti / jamhA ee dosA tamhA ApucchiyavvaM / sA pucchA duvihA-vihie avihie ya - avihIpucchaNe lahuo, tesiM mAso u dosa ANAI / micchatta puvvabhaNiyaM, virAhaNa imehi~ ThANehiM // 1535 // "avihIe ya pucchaNe01" gAhA / kaNThyA / sahasA daTuM uggAhieNa sijjAyarI u rovijjaa| sAgAriyassa saMkA, kalahe ya saejjhikhisaNayA // 1536 // "sahasA daTuM uggAhieNa0" gAhA / te uggAhettA ApucchaMti / tAhe sejjAyariyo bhAvANurattAo daTThaNa sahasA prunnnnaao| sAgArio saMkejja / mae pavisaMte na kayAi ruyaMti / tAhe saMkAe voccheyAdao dosA / ahavA saijjhiyA saMkejja dhuvaM / se ubbhAmayA teNa rovati / pacchA bhaMDaNe ugginnei| hariyaccheaNa chappaiathiccaNaM kiccaNaM ca puttANaM / gamaNaM ca amugadivase, saMkhaDikaraNaM virUvaM vA // 1537 // "hariyaccheaNa." gAhA / ahavA avihIya amugadivase vaccAmo tti, tANi iharahA chettaM vaccaMti / tadivasaM acchaMti / ajjaM saMjayA gamissaMti tti, tattha maillAI dhamma suNeti / ceDarUvANi bahUo ya purohaDAisu hariyaccheyaM kareMti / ahavA rikkAo acchamANIu chappaiyA uccheveMti / ekkamekkassa kattaMti vA, varisArattaM saMsattANi vA puttAiM dhovaMti / ahavA amugadivasaM gamissAmo tti bhaNite taddivasaM saMkhaDiM kareMti, pAgaDaM pakkhevagaM vA karejja / bhaNaMti ya - na kayAi tubbhehiM amha bhikkhA gahiyA / ageNhatesu giNhatesu ya dosA / virUvakaraNaM nAma kiccaNaM puttANaM kiccaNaM dhovaNaM vA, ukkhalakuDDANa vA dUmaNaM, channeyarasaMkhaDikaraNaM / savvattha saTANapacchittaM / tamhA na NidesiyavvaM-jahA amugadivasaM gamissAmo tti / imA vihipucchaNA - jatto pAe khettaM, gayA u paDilehagA tato paae| sAgAriyassa bhAvaM, taNuiMti gurU imehiM tu // 1538 // 1. avihIpucchaNe muca / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1535-1547] paDhamo uddeso "jatto pAe0" gAhA / jaddivasaM ceva khettapaDilehagA gayA, taddivasaM ceva sejjAyaro bhannai-vaNasaMDadiTuMtaM kAUNa dhammaM kaheMti / kahaMtaraM ca jANettA bhaNaMti - ucchU voliMti vaiM, tuMbIo jaayputtbhNddaao| vasahA jAyatthAmA, gAmA pavvAyacikkhallA // 1539 // appodagA ya maggA, vasuhA vi ya pakkamaTTiyA jAyA / annokkaMtA paMthA, viharaNakAlo suvihiyANaM // 1540 // "ucchU voliMti0' ["appodagA0'"] gAhAo kaNThAo / tAhe tAI bhaNaMti-kiM bhagavaM! gaMtukAmettha ? 'Ama' gacchIhAmo / egallayA khettapaDilehagA / evaM tANa aMtaraMtarA bhaNNamANANa neho vocchijjai / evaM eyAe vihIe ApacchijjaMti / jaM ca divasaM vaccaMtayA tadivasaM - AvAsagakayaniyamA, kallaM gacchAmu to u AyariyA / saparijaNaM sAgariyaM, vAheuM diti aNusaddhiM // 1541 // "AvassayakayaniyamA0" gAhA / kaNThyA / pavvajja sAvao vA, saNasaDDo jahannao vasahiM / joggammi vaTTamANe, amugaM velaM gamissAmo // 1542 // tadubhaya suttaM paDilehaNA ya uggayamaNuggae vA vi| paDicchAhigaraNa teNe, naDhe khaggUDa saMgAro // 1543 // paDilehaMta cciya veMTiyAu kAuM kuNaMti sajjhAyaM / carimA uggAheDaM, soccA majjhaNhi vaccaMti // 1544 // tihikaraNammi pasatthe, Nakkhatte ahivaINa aNukUle / ghettUNa Niti vasabhA, akkhe sauNe parikkhaMtA // 1545 // vAsassa ya AgamaNaM, avasauNe paTThiyA niyattA ya / obhAvaNA u evaM, AyariyA maggao tamhA // 1546 // maila kucele abbhaMgiyallae sANa khujja vaDabhe yaa| ee tu appasatthA, havaMti khittAu Nitassa // 1547 // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM rattapaDa caraga tAvasa, rogiya vigalA ya AurA vejjA / kAsAyavattha uddhUliyA, ya jattaM na sAhati // 1548 // naMdItUraM puNNassa daMsaNaM saMkhapaDahasado ya / bhiMgAra chattacAmaravAhaNajANA pasatthAI // 1549 // samaNaM saMjayaM daMtaM, sumaNA moyagA dadhiM / mINaM ghaMTaM paDAgaM ca, siddhamatthaM viyAgare // 1550 // sijjAyare'NusAsai, Ayario sesagA cilimiliM tu / kAuM giNhaMtuvahiM, sAraviyapaDissayA puvvi // 1551 // bAlAIyA uvahiM, jaM voDhu taraMti tattiyaM ginnhe| jahaNNeNa ahAjAyaM, sesaM taruNA viriMcaMti // 1552 // Ayariovahi bAlAiyANa giNhaMti saMghayaNajuttA / do sotti uNNi saMthArae ya gahaNekkapAseNaM // 1553 // rattiM na ceva kappai, nIyaduvAre virAhaNA duvihA / paNNavaNa bahutara guNA, aNiccha bIo va uvahI vA // 1554 // "pavvajja sAvao vA0' ["tadubhaya suttaM0" "paDilehaMta cciya0" "tihikaraNammi0" "vAsassa ya0" "maila kucele0" "rattapaDa caraga0" "naMdItUraM puNNassa0" "samaNaM saMjayaM0" "sijjAyare'NusAsai0" "bAlAIyA0" "Ayariovahi0" "ratiM na ceva0"] gAhA / kaNThyA / evaM niggayANa tANa khettapaDilehagA tihiM khaMdhehiM ThAyaMti / taM purao majjhe maggao tti / pacchA te sama-visamauccAra-pAsavaNAI thaMDillANi dAeMtA, ubbhAmagagAmeya bhikkhAyariyA ya patthaveMtA, eyAe vihIe paDhamaM khettaM pattA / tattha purao aiMti jattha NehiM vasahI paDilehiyA, pacchA iyare pavesijjaMti / evaM tehiM - vaccaMtehiM ya diTTho, gAmo ramaNijjabhikkhasajjhAo / jaM kAlamaNunnAo, aNaNunnAe bhave lahuo // 1555 // "vaccaMtehiM ya diTTho gAmo0" gAhA / kaNThyA / navaraM jaM kAlamaNunnAo tti egadivasaM aNunnAyaM, tao pareNa nANuNNAyaM, egadivasA pareNa jaM acchaMti mAsalahu~ / ahavA Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1548-1562] paDhamo uddeso tavasosiya uvvAyA, khalu lukkhAhAradubbalA vA vi / ega duga tinni divase, vayaMti appAiyA vasiuM // 1556 // "tavasosiya uvvAyA0" gAhA / kaNThyA / paDhamadiNe samaNuNNA, sohIvuDDI akAraNe parato / tinni vi samaNunnAyA, tao pareNaM bhave sohI // 1557 // "paDhamadiNe0" gAhA / paDhamadivaso aNunnAo, tao pareNa akAraNe pAyacchittavivaDDI bhavati / kAraNe tinni diNA aNunnAyA / tao pareNa bhave sohI / sohi tti pAyacchittaM / kahaM vivaDDI? sattarattaM tavo hoi, tao cheo pahAvaI / chaeNa'cchinnapariyAe, tao mUlaM tao dugaM // 1558 // mAso lahuo guruo, cauro lahuyA ya hoMti gurugA ya / chammAsA lahu gurugA, cheo mUlaM taha dugaM ca // 1559 // "sattarattaM tavo hoi0" ["mAso0"] gAhA / paDhamadivase suddho, bitie 0 / (mAsalaghu) tatie / 0 / (mAsaguru) cautthe :: 4 (caturlaghu) paMcame :: / 4 (caturguru) chaThe :.: 6 (SaDlaghu) sattame ::: 6 / (SaDguru) sesaM kaMThyaM / ahavA - aNaNuNNAe nikkAraNe va gurumAiNaM cauNhaM pi / gurugA lahugA gurugo, lahuo mAso ya acchaMte // 1560 // "aNaNuNNAe0" gAhA / 'gurumAiNaM'ti Ayariyavasabha-abhiseya-bhikkhUNaM :: / 4 (caturguru), :: 00 (caturlaghu), (mAsaguru), (mAsalaghu) kiM nimittaM pAyacchittaM ? ucyate - nehAmu tti ya dosA, je puvvaM vaNiyA kaiyamAdI / te ceva aNaTThAe, acchaMte kAraNe jayaNA // 1561 // "nehAmu tti ya0" gAhA / kaNThyA / eyAe vihIe vaccaMtA tAva gayA jAva mUlakhettaM pattA / bhattaTThiyA va khamagA, puTviM pavisaMtu tAva gIyatthA / paripucchiya niddose, pavisaMti gurU guNasamiddhA // 1562 // Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 visesacuNi " bhattaTThiyA va khamagA0" gAhA / eyAsi imaM vakkhANaM ujjANe ThANa vasahipaDilehA / bAhiragAmecchA, iharA u gahiyabhaMDA, vasahIvAghAya uDDAho // 1563 // " " bAhiragAme vucchA0 gAhA / tassa khettassa Asanne jo bAhiragAmo, tattha vasittA ujjANe vA ThAettA / tAhe jehiM khettaM paDilehiyaM te vasahipaDileNanimittaM pavisaMti / jai apaDilehie ceva pavisaMti mAsalahuM / 'ihara'tti jai apaDilehite pavisaMti sA vasahI annesiM dinnA hojjA / tattha gahiruMDe' vasahiM maggamANe pAsittA logo bhaNai - aho apariggaho suladdiyA uvagaraNassa / evaM uDDAho bhavati / tamhA paDilehiya sAhiyammi puvvagata asati sAravie / phaDDagaphaDDu paveso, kahaNA na ya uTThaNAyarie // 1564 // maila kucele abbhaMgiyallae sANa khujja vaDabhe yA / eyAi~ appasatthAi~, hoMti gAmaM ahaMtANaM // 1565 // rattapaDa caraga tAvasa, rogiya vigalA ya AurA vejjA / kAsAyavattha uddhUliyA ya kajjaM na sAhiMti // 1566 // naMdItUraM puNNassa, daMsaNaM saMkhapaDahasado ya / bhiMgArachattacAmaravAhaNajANA pasatthAI // 1567 // [ mAsakappapagayaM samaNaM saMjayaM daMtaM, sumaNaM moyagA dadhiM / mINaM ghaMTaM paDAgaM ca, siddhamatthaM viyAgare // 1568 // " tamhA paDilehiya0 " [" maila kucele0 " " rattapaDa caraga0 " " 'naMdItUra puNassao" "samaNaM saMjayaM0 " ] gAhA / tamhA vasahipaDilehagA cilimiNi- pAyapuMchaNAI gahAya pavisaMti / sAgAriyassa sAhiti jahA - AyariyA AgayA / tAhe bhAMti - vasahiM pecchaha / tAhe jai natthi se kiMci parikammaM kayaM, tAhe pamajjiUNa cilimiNi kAUNaM ego nIie, ego sAgariyassa dhammaM kahei jo dhammakahiladdhisaMpanno / evaM puvvaTThiyassa asaIe / aha puNa acchaMtayA tAhe te jaMti AyariyasakAsaM / AyariyANaM siTThe tAhe vasabhA aNuugabhaMDagaM gahAya aiMti / sauNe geNhaMtA-"sauNA0 (mailakucele ) " gAhAo (1547-50) puvvabhaNiyAo / T 1. gahitabhaMDe a ba ka Da i / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 1563 - 1575 ] paDhamo uddeso 97 navaraM AsaNa-sayaNANi vi pasatthAI, tehiM AgaehiM pacchA phaDDAphaDDaehiM sAhU pavisaMti / dhammakahI ya AyariyaM mottUNa na kassai annassa abbhuTThANaM karei / mA dhammakahAvigdhaM bhavissai / pavisaMte Ayarie, sAgarioM hoi puvva daTThavvo / aTThUNa paviTTho, Avajjai mAsiyaM lahuyaM // 1569 // "pavisaMte Ayariye 0" gAhA / jai Ayariyassa na abbhuTThei to ime dosA AyariyaaNuTThANe, obhAvaNa bAhirA adakkhinnA / kahaNaM tu vaMdaNijjA, aNAlavaMte vi AlAvo // 1570 // - "Ayariya aNuvANe0 " gAhA / kaNThyA / Ayariyassa aNAgayasseva guNA ghettavvA / jahA esa Ayario mahAtmA / Ayario jai nAlavati to ime dosA zraddhA nirovayArA, aggahaNaM lokajatta vocchedo / tamhA khalu AlavaNaM, sayameva ya tattha dhammakA // 1571 // " zraddhA nirovayArA0 " gAhA / kaNThyA / vasahiphalaM dhammakahA, kahaNamaladdhIoM sIsa vAvAre / pacchA aiMti vasahiM, tattha ya bhujjo imA merA // 1572 // "vasahi0 " gAhA / kaNThyA / kA puNa jayaNA ? - majjAyAThavaNANaM, pavattagA tattha hoMti AyariyA / jo u amajjAillo, Avajjai mAsiyaM lahuyaM // 1573 // "majjAyAThavaNANaM eise0 " / vibhAsAo gAhAo paDilehaNa saMthAraga, Ayarie tinni sesa ekkekkaM / viMTiyaukkhevaNayA, pavisai tAhe ya dhammakahI // 1574 // uccAre pAsavaNe, lAuanillevaNe a acchaNae / karaNaM tu aNunnAe, aNaNunnAe bhave lahuo // 1575 // "paDilehaNa saMthAra0 " [" uccAre0 "] gAhAdvayaM kaNThayam / navaraM " paDilehaNa "tti saMthAragabhUmIo nijjhAyaMti / kA kassa pAoggA ? tinni Ayariyassa - nivAyA, pavAyA, nivAyapavAyA / sesANaM ekkekkA ahArAyaNiyAe / Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM bhattaTThiyA va khamagA, amaMgalaM coyaNA jiNAharaNaM / jai khamagA vaMdaMtA, dAiMtiyare vihiM vocchaM // 1576 // "bhattaTThiyA va0" gAhA / te ya taddivasaM bhattaTThiyA vA khamagA vA hojja / dvidhaapyvirodho| bhattaTThiyA nAma samuddisati / khamagA nAma abbhattaTThiyA / coyago bhaNai-pavisaMtA ceva amaMgalaM kareMti jaM abbhattaTThiyA / AyariyAha-eyaM ceva maMgalaM jaM tavo kIrai / "jiNAharaNaM" ti vaddhamANasAmI chaTThabhattio pavvaio / jai khamagAto vaMdaMtA ceva ceiyAiM dAveMti kulAI dANAiNi / iyare tti bhattaTThiyA tesiM vihiM bhaNAmi / egesiM AesoAyariyavajjA savve uggAhiehiM ceiyAI vaMdaMtu / annesiM gacchamAsajja tAvaiyA uggAheMtu bahUNa dAukAmo vi na dei / AyariyA bhaNaMti - savve daTuM uggAhieNa oyariya bhaya samuppajje / tamhekka dohi tihi~ vA, uggAhiya ceie vaMde // 1577 // "savve daTuM uggAhieNa0" gAhA / kaNThyA / saddhAbhaMgo'NuggAhiyammi ThavaNAiyA bhave dosaa| gharaceiya Ayarie, kayavayagamaNaM ca gahaNaM ca // 1578 // "saddhAbhaMgo0" gaahaa| jai na koi uggAhei tAhe ceiyAiM vaMdaMte daTraNa koi dhammasaddhio phAsaeNaM bhattapANeNaM nimaMtejjA / tattha bhANaM natthi tti agiNhatANaM saddhAbhaMgo bhavati / aha bhaNaMti-accha tAva jAva bhANaM ANemo / tattha ThaviyagadosA / AigahaNeNa bahutaraM demo tti chakkAyasamAraMbhaM kujjA / devakulaceiyAI vaMdittA gharaceiyAI vNdiyvvaaii| tattha kAihi vi jaNehi saddhiM Ayariyo vaMdao jAi, iyare bhikkhaM ceva hiMDaMtA vaMdihiti / tattha jai phAsueNa Ayariyo nimaMtijjai to ghettavvaM / dANe abhigama saDDhe, sammatte khalu taheva micchatte / mAmAe aciyatte, kulAi~ dAiMti gIyatthA // 1579 // "dANe abhigama saDDhe0" gAhA / kaNThyA / ceiyA vaMdaMtA eyAI khettapaDilehayA akkhaMti / dANe abhigama saDDhe, sammatte khalu taheva micchatte / mAmAe aciyatte, kulAi~ ThAviti gIyatthA // 1580 // dANe abhigama saDDe, samatte khalu taheva micchatte / mAmAe aciyatte, kulAi~ aThaviMti caugurugA // 1581 // Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1576-1587] paDhamo uddeso "dANe0" ["dANe0"] gAhA / paDiNiyattA samANA ThavaNaM ThaveMti / jesu kulesu pavisiyavvaM na pavisiyavvaM vA / zeSaM kaNThyam / te puNa kAe velAe kAe vA vihIe ThavaNaM ThaveMti ? ata ucyate - kayaussaggA''maMtaNa, apucchaNe akahiegayara dosA / ThavaNakulANa ya ThavaNaM, pavisati gIyatthasaMghADo // 1582 // "kayaussaggA''maMtaNa" gAhA / AvassayaM kAuM savve AmaMtijjaMti / 'Agacchaha ajjo ! AyariyA ThavaNaM ThaveMti / ' savve melittA tAhe khettapaDilehagA savvaM sAhaMti te dANAisaDDe / amuyaM dANAisahUM amuyaM paDiNIyagharaM, amugaM mAmAgamityAdi / Ayariyassa apucchaMtassa tesiM akahaNe ya je dosA te pAviheti / tamhA AyarieNa pucchiyavvaM airehiya savvaM kaheyavvaM / tattha sAvagAigharesu ekko gIyatthasaMghADao pavisai sesA paDisehijjai / mAmagAciyattesu savve paDisehijjati / coyago bhaNai-kiM sAvagAigihesa ekko saMghADao pavisai ? Ayario bhaNati - gacchammi esa kappo, vAsAvAse taheva uddubddhe| gAmanagaranigamesuM, aisesI ThAvae saDDI // 1583 // "gacchammi esa kappo0" gAhA / kaNThyA / atizeSANi praNItAnyazanAdIni dadAtIti atizeSI, zraddhA asyAstIti zraddhI / kiM punastat kAraNaM yena sthApyate ? ata ucyate - kiM kAraNaM camaDhaNA, davvakhao uggamo vi ya na sujjhe / gacchammi niyaya kajjaM, AyariyagilANapAhuNae // 1584 // [ni0] "kiM kAraNaM camaDhaNA0" gAhA / camaDhaNAe vakkhANaM - puTvi pi vIrasuNiyA, bhaNiyA bhaNiyA pahAvae turiyaM / sA camaDhaNAe~ siggA, nicchai daTuM pi gaMtuM je // 1585 // "puvvi pi vIrasuNiyA0" gAhA / kaNThyA / evaM saDDhakulAiM, camaDhijjaMtAi~ annamannehiM / necchaMti kiMci dAuM, saMtaM pi tarhi gilANassa // 1586 // anno camaDhaNadoso, davvaravao uggamo vi ya na sujjhe / khINe dullabhadavve, natthi gilANassa pAuggaM // 1587 // 1. iyarehiM ya iti bhAvyam ? Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 visesacuNNi [mAsakappapagayaM "evaM sar3akulAiM0" ["anno camaDhaNadoso0"] / gaahaa| kaNThyA / evaM camaDhijjaMtAI khuTTa-theraga-khamagAdIhiM dehi ghayaM gulaM tellaM pejjaM khIraM dahi navaNIyaM takkaM vaa| gilANassa vA sIsaM dukkhai poTTaM dukkhai Ayariyassa vA geNhAmi / pacchA tAI bhaNaMti-tubbhe savve ceva gilANA, Ayariyassa vA geNhaha, kattiyANaM demo, anne ettAhe geNhittA gyaa| jaM teNa alabbhaMteNa Ayariya-gilANa-bAla-vuDDA pAvihiMti tnnipphnnnnN| jayA vA gilANA tayA maggijjaMtANi vi na deMti / jahA susANiyA / camaDhaNA gayA / davvakkhau tti - davvakkhaeNa paMto, itthi ghAijja kIsa te dinnaM / bhaddo haThThapahaTTho, karejja annaM pi sAhUNaM // 1588 // "davvakkhaeNa paMto0" gAhApuvvaddhaM / avirayaucchAho dehi kUraM ti / sA bhaNaisaMjaIyaNA2 dinno / poAliyAo vi dinnAo / kusaNaM pi duddha-dahi-takka-kaMjiyaM pi dinnaM / tAhe paMtAvei / te kiM jArA te hoMti to me gharaM phoDehi / sA kUvai / logo milio| uDDAho / davvakkhao tti gayaM / / "bhaddo haTThapahaTTho0" gAhApacchaddhaM / jo puNa bhaddao so haTThapahaTTho bhaNati-dehi tumaM vIsatthA / maha na kajjaM hiraNNeNa vA suvanneNa vA3 / evaM kIyagaDa-ajjhovaragamAI uggamadosA karejjA gacche ya niyayakajjaM / Ayariya-gilANa-pAhuNae pAhuNagA cauppagAra eMti / idANi uggamo vi na ya sujjhe / jaDDe mahise cArI, Ase goNe ya je ya jAvasiyA / etesiM paDivakkhe, cattAri u saMjayA hoMti // 1589 // "jaDDe0" gAhA / "je ya jAvasIya''tti / je "etesiM paDipakkhe''tti jaDDasAmANo sAhU mahisasAmANo, AsasAmANo, goNasAmANo tti / / jaDDo jaM vA taM vA, sukumAlaM mahisao mhurmaaso| goNo sugaMdhidavvaM, icchai emeva sAhU vi // 1590 // "jaDDo jaM vA taM vA0" gAhA / jaDDasAmANo sAhU bhaNai-mama jaM ca taM ca ANeha, navaraM bahu ti / tassa vi ukkosayaM ANeyavvaM / mahisasAmANassa sukumAlamANeyavvaM / AsasAmANassa vi mahurAI gulakhaMDamAINi / goNasAmANassa jaM hiMgudaddaraM cAujjAyagavAsitaM vA taM ANeyavvaM / 1. dehaM a / 2. saMjayANa iti bhAvyam ? 3. nAsti ka Da / Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1588-1593] paDhamo uddeso 101 eyAhiM tehiM kulehiM labbhaMti tANi ya aNAgayaM camaDhiyAI pacchA pAhuNagassa vi na deMti, tamhA ThaveyavvAiM / coyago bhaNai-yadyevaM mA koi saDDhagharesu pavisau / yaddivasaM kajjaM hohiti taddivasameva pavissAmo to bahutaraM ukkosagaM ca labhissAmo / Ayariyo bhaNai - evaM ca puNo Thavie, appavisaMte ime bhave dosA / vIsaraNa saMjayANaM, visukkagoNIi ArAme // 1591 // "evaM ca puNo Thavie0" gAhA / goNidiluto imo - ekkassa voddadhijjAiyassa ekkA goNI gheNU / tassa ya saMkhaDI AsannA / tAhe so dhijjAtiyAo ciMtei-jai diNe diNe goNI duhAmi to taM gorasaM appharisaM ca hohiti / tamhA taddivasameva duhIhami / tattiyANa diNANaM esA goNI duddhaM dAhiti / patte saMkhaDidivase goNi duhaNaTThayAe samANiyA vi sukkA, culuo vi natthi addhassa / idANi ArAmadiTuMto / ekko ArAmio ciMtei-iMdamahadivase bahujaNo pupphANare kAyao bhavissai / to mA diNe diNe pupphAiM uccemi / taddivasaM varaM bahaNi puSpANi hoMtANi tti / patte iMdamahadivase egamavi puSpaM natthi / evaM te jaddivasaM AgayA, tadivasaM saDDANa darisaNaM dAUNa pacchA nalliyaMti, tANi jANaMti / te gayA pacchA vIsariyA / jayA kajjaM tayA aigayA / pacchA tANi bhaNaMti-tubbhe ihaM ceva acchaha / amhaM ee ceva desakAlovatto na kiMci vi gilANassa jA virAhaNA / jamhA apavisaMtANa vi dosA tamhA pavisiyavvaM divase divase saMghADaeNaM / keriso puNa tesu saDDhakulesu nijujjai ? tatra sarvathaiva tA evaMvidho na niyoktavyaH / alasaM ghasiraM suviraM, khamagaM kohmaannmaaylohillN| koUhala paDibaddhaM, veyAvaccaM na kArijjA // 1592 // "alasaM ghasiraM03" gAhA / alaso nAma Alasio, ghasiro vaDDoaro, suviro suvaNasIlo / sesA kaNThyA / navaraM "paDibaddho''tti suttatthapaDibaddho / ee dasa vi niyujaMtassa kareMtANa vA eesiM imaM pacchittaM - tisu lahuo tisu lahuyA, guruo guruyA ya lahuga lahugo ya / pesagakaritagANaM, ANAivirAhaNA ceva // 1593 // "tisu lahuo0" gAhA / yathAsaMkhyena0 (mAsalaghu), eka 4 :: (caturlaghu) eka 0 / (mAsaguru), eka 4 :: / (caturguru), eka :: (caturlaghu) 4, 0 (mAsalaghu) aannaaiviraahnnaa| tattha 1. duddhassa iti bhAvyam ? 2. puNa a ba ka Da / 3. gharisaM a ba ka Da / Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 alasasovirANaM imaM vakkhANaM -- visesacuNi tA acchai jA phiDiyo, saikAlo alasasovire dosA / gurumAI te viNA, virAhaNussakkaThavaNAdI // 1594 // appatte va alaMbho, hANI osakkaNA ya aibhadde / aNahiMDatoya ciraM, na lahai jaM kiMci vA''Ne // 1595 // "tA acchai jA phiDio0 " [" apatte vi alaMbho0 " ] gAhAdvayam / alasasovirA tA acchaMti' jAva desakAlo phiTTo / pacchA AyariyAINa virAhaNA / ahavA tANi ussakkANaM karejja AyariyAinimittaM ussUre uvakkhaDevejja | ahavA te aipae vaccaMti / tAhe tANi bhAMtina tAva velaa| osakkaNaM vA kareMti / AyariyAINaTThAe ee uvakkhaDeMti na sakkeMti ya ciraM hiMDituM tAhe na labhaMti, jaM kiMci vA ANeMti / ghasire dosA giNhAmi appaNo tA, pajjattaM to gurUNa ghicchAmi / ghettuM ca tesi ghicchaM, sIyala osakka omAI // 1596 // "giNhAmi appaNo tA0 " gAhA / kaNThyA / - paritAvijjai khamao, aha giNhai appaNo iyarahANI / avidinne kohillo, rUsai kiM vA tumaM desi ? // 1597 // "khamaga kohillANa vi20" gAhA / kaNThyA / mANi - mAINa dosA - [ mAsakappapagayaM UNANuTTamadinne, thaddho na ya gacchae puNo jaM ca / mAI bhaddagabhoI, paMteNa va appaNo chAe // 1598 // "UNANuTumadiNNe0 " gAhA / UNe dinne abbhuTThANe vA akae kahaM vi vA taddivasaM ahuMtaM na dinnaM ? tAhe thaddhattaNeNa puNo na gacchati / "mAI0 " gAhApacchaddhaM kaNThyam / lobhillo obhAsai khIrAI, dijjaMte vA na vAraI luddho / je'gavisaNadosA, egassa vi te u luddhassa // 1599 // 1. icchaMti a / 2. eSA gAthA nopalabhyate laghubhASye muca / Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1594-1604] paDhamo uddeso 103 "obhAsar3a khIrAi0" gAhApuvvaddhaM kaNThyam / "je'NegavisaNa" gAhApacchaddhaM / je aNegesu saMghADaesu pavisaMtesu camaDhaNAI dosA te ceva egassa vi luddhassa bhavaMti / koUhalIe paDibaddha ya dosA - naDamAI picchaMto, tA acchai jAva phiTTaI velA / suttatthe paDibaddho, osakka'hisakkamAIyA // 1600 // "naDamAI pecchaMto0" gAhA / kaNThyA / eyaddosavimukkaM, kaDajogiM naaysiilmaayaarN| gurubhattimaM viNIyaM, veyAvaccaM tu kArijjA // 1601 // "etaddosavimukkaM0" gAhA / etehiM dosehiM vippamukko / kaDajogI NAma gIyattho / nAyasIlamAyAro nAma piyadhammo jibbhAdaMDavippamukko ya / "AyariyabhattimaMto2"tti / bhattIe AyariyANaM pittakhobhe madhuraM, vAte NiddhaM, kaDyANi siMbhaM uvaNei / sesaM kaNThyam / sAhaMti ya piyadhammA, esaNadose abhiggahavisese / evaM tu vihiggahaNe, davvaM vaTuMti gIyatthA // 1602 // "sAhaMti ya piyadhammA0" gAhAsUcA / te piyadhammA sAhaMti esaNadose abhiggahavisese y| jahA-eriseNa hattheNa matteNa vA dAyavvaM / je ya abhiggahavisesA davvao ukkhittacaragAi, khette peDAi, kAle tiNhaM goyarakAlANaM, bhAve hasaMtIe vA royaMtIe vA, alaMkiyAe vA, aNalaMkiyAe vA / aha na gAheMti pacchA jiNakappiyA AgayA / tAhe tesiM nINiya / jaM tesiM na kappai tehiM paDisiddhaM / pacchA tAI bhaNaMti-ime sAhuNo pahANA / iyare na hoti / gAhiyA puNa jANaMti / ahavA esaNaabhiggahesu imaM vakkhANaM - esaNadose va kae, akae vA jaiguNe vikasthitA / kahayaMti asaDhabhAvA, esaNadose guNe ceva // 1603 // "esaNadose va kae0" gAhA / esaNadose kae vA akae vA / jaiguNA vikatthitA nAma sAhuguNe pakAseMtA / sesaM kaNThyam / aha na kaheMti - bAlAI paricattA, akahite'NesaNAigahaNaM vA / na ya kahapabaMdhadosA, aha ya guNA sAhiyA hoti // 1604 // 1. visuddhassa dd| 2. gurubhattimaM viNIyaM iti muca / Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNa [ mAsakappapagayaM "bAlAI paricattA0 1" gAhA / kaNThyA / taM puNa esaNaM evaM kahata ThANaM gamaNA''gamaNaM, vAvAraM piMDasohimullogaM / jANatANa vi tujjhaM, bahuvakkhevANa kahayAmo // 1605 // "ThANaM gamaNA''gamaNaM0" gAhApuvvaddhaM kaNThyam / "jANatANa vi0 " pacchaddhaM / jANaha ceva tubbhe jahA sAhUNaM dAyavvaM, tubbhe bahuvakkhevA tato kahayAmo / 104 kesiMci abhiggahiyA, aNabhiggahiesaNA u kesiMci / mA hu avaNNaM kAhiha, savve vi hu te jiNANAe // 1606 // 'kesiMci abhiggahiyA0 " gAhA / kaNThyA / saMviggabhAviyANaM, luddhagadiTTaMtabhAviyANaM ca / muttUNa khettakAle, bhAvaM ca karhiti suddhuMchaM // 1607 // "saMviggabhAviyANaM0" gAhA / jesiM kahijjai te duvihA hojja - saMviggabhAviyA vA liMgatthabhAviyA vA / luddhagadito / liMgatthehiM te evaM bhAviyA jahA migeNa palAiyavvaM mA vA, luddhaeNa evaM ciMteyavvaM-palAo migo ThAmi ahaM ti, teNa aNudhAeyavvaM / evaM sAhUhiM necchiyavvaM AhAkammAi, tubbhehi so pakAro kAyavvo jahA geNhaMti / evaM te bhAveMti / "mottUNa khettakAle''tti / khette addhANe vaccaMtA akappiyaM geNhaMti / kAle dubbhikkhe akappiyamapi, bhAve gilANaM paDucca jA akappiyapaDisevaNA / eyAiM tinni mottUNaM suddhaM uMchaM kahijjai / kiM ca - saMtharaNammi asuddhaM, doNha vi giNhaMtadiMtayANa'hiyaM / AuradiTTaMteNaM, taM ceva hiyaM asaMtharaNe // 1608 // "saMtharaNammi asuddhaM 0 " gAhA / kaNThyA / navaraM AuradiTTaMteNaM ti-vyAdhitasyauSadhaM pathyaM, nirujasya kimauSadhaiH / khIraM egassa apatthaM, egassa patthaM / uvaNao kAyavvo / annaM ca kaheMti-ajja AyariyANa abhattaTTho, ajja AyaMbilaM nivviyaM ti taddivasaM parihareti / esaNado se abhiggahavisese ya (1602) tti gayaM / saMcaiyamasaMcaiyaM, nAUNa asaMcayaM tu girhati / saMcaiyaM puNa kajje, nibbaMdhe ceva saMtariyaM // 1609 // 1. bAlAdicattA a, bAlAipavikkhittA ka / 2. jahiM a / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 bhAsagAhA-1605-1614] paDhamo uddeso "saMcaiyamasaMcaiya0" gAhA / saMcaiyaM ghayagulAi khajjagA ya vA / asaMcaiyaM khIraM dahi ullaNakUrAi kajjeti / pAhuNagAINaTThAe saMtaraM iti kiMci kiMci divasaM geNhaMti / ahavaNa saddhAvibhave, kAlaM bhAvaM ca baalvuddvaaii| nAuM niraMtaragahaNaM, achinnabhAve ya ThAyati // 1610 // "ahavaNa saddhA0" gAhA / kaNThyA / navaraM acchinnabhAve yA ThAyaMti tti, avocchinne ceva bhAve vAreMti, jahA tesu saddhAre puNo uppajjati / na ceva nisaTThAe dinnaM / puNo demi tti / evaM davvaM vaDDeti gIyatthA nAuM ti / davvappamANa gaNaNA, khAriya phoDiya taheva addhA ya / saMvigga egaThANe, aNegasAhUsu paNNarasa // 1611 // "davvapamANa0" dAragAhA / davvappamANe vakkhANaM - asaNAidavvamANe, dasaparimiya egbhttmuvvrdd| so egadiNaM kappai, niccaM tu ajjhoyaro iharA // 1612 // "asaNAidavvamANe0" gAhA / dasaNhaM bhatte parinimitte ekkassa bhattaTTho suddho / so vi ekkadivasaM kappai / annahA te jANaMti nitteyajemao ceva, esa tAhe te ajjhovarayaM chubbhaMti / evaM tAva parimite5 AhAre - aparimie AreNa vi, dasaNhamuvvarai egbhttttttho| vaMjaNasamiimapiDhevesaNamAIsu ya taheva // 1613 // "aparimie AreNa" gAhA / aparimite puNa bhatte dasaNhaM ekkassa bhattaTro diNe kappar3a cev| evaM vaMjaNAINa vi / navaraM samiyamayaM ogAhimagapagAro piTro loTamayaM vesaNaM vesaNakaDucchabhaMDamAiM / davvapamANaM gayaM / idANiM gaNaNappamANaM / sattu odaNA talAhaiyAo ogAhimagANi vA doccaMgANi khAritaM lavaNitaM phoDitaM dhUvitaM / addhA kAlastasya vyAkhyA - satikAladdhaM nAuM, kule kule tAhi tattha pavisaMti / osakkaNAidosA, alaMbhe bAlAihANI vA // 1614 // 1. pi ya gulAi ba / 2. nAsti a / 3. te suddhA a| 4. nevaya jemao a ba ka dd| 5. pariNamite a| Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 visesacuNNi [mAsakappapagayaM "satikAladdhaM0' puvvaddhaM kaNThyam / asatikAle pavisamANe ime dosA - "osakkaNAi0" gAhApacchaddhaM kaNThyam / addha tti gayaM / ___ idANiM saMviggaegaTThANe aNegasAhUsu paNNarasa / saMvigge tti / kayAi tattha anne vi saMviggagacchA havejjA / te puNa saMbhoiyA vA asaMbhoiyA vA tattha asaMbhoiyANa vihI bhaNNai / atra purAtanavyAkhyA gAhA - ego va hojja gaccho, donni va tinni va ThavaNA asNvigge| sohI gilANamAI, asaI ya davAi emeva // 1615 // "ekko va hojja gaccho0" gAhA / ekko va gaccho hojja binni vA tinni vaa| atra vidhiH - saMviggamaNuNNAe, aiMti ahavA kule viriMcaMti / annAuMchaM va sahU, emeva ya saMjaIvagge // 1616 // "saMviggamaNuNNAe0" gAhA / jai bhaNaMti-pavisijjAha tubbhe, amhe annAyauMchameva bhokkhAmo / tAhe pavisiyavvaM / ahavA majjAyaM ThAveMti-evaiehiM kulehiM tubbhe pavisijjaha, evaiehiM amhe pavisissAmo evaM viriMcaMti vibhajantItyarthaH / ahavA jehiM paDilehitaM khettaM te jai samatthA nirogAvA to annAuMchaM hiMDituM bhuMjaMtu / egatare pavisaMti saDDhakulAiM jahA annasaMbhoiyANaM / evaM saMjaIvagge vi / evaM kareMtANaM uggamAiyA dosA jaDhA bhavaMti / savvesu pavisamANesu pannarasa uggamAIyA bhavaMti / solasamaM mIsajAyaM ajjhoyaraM ca ekkaM ceva / evaM tu annasaMbhoiANa saMbhoiANa te ceva / jANittA nibbaMdhaM, vatthavveNaM sa u pamANaM // 1617 // "evaM tu annasaMbhoiANa." gAhA / esA merA annasaMbhoiyANaM / saMbhoiyANaM puNa ekko ceva saMghADao pavisati / aha nibbaMdhaM saDDhA kareMti-tujjha vi saMghADao pavisatu, tAhe vatthavvaeNa saddhiM pavisiyavvaM / tatra vAstavyA eva pramANaM, so jANai jattiyaM ghettavvaM jaM vA kappiyaM / te puNa egaTThA ceva AvAseMti / asai vasahIeN vIsuM, rAyaNie vasahi bhoyaNA''gamma / asahU apariNayA vA, tAhe vIsuM'sahU viyare // 1618 // 1. nirogI a ba / Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1615-1621] paDhamo uddeso 107 "asai vasahIe vIsuM0" gaahaa| jai aikhuDDalA vasahI tAhe vIsuM vasahiM geNhaMti / vIsuM nAma pRthak / tattha jo omarAiNio Ayario teNa rAiNiyassa vasahiM gaMtuM bhottavvaM / aha na sakkei gaMtuM rAyiNiyasamIvaM apariNayA vA hojj| apariNayA nAma agItatthA / tesiM natthi koi uvadisaMtao, AloyaNaM vA paDicchaMtao tAhe vIsuM samuddisati / sAhU vi taraMti jai samattho to annAuMchaladdhameva samuddisaMti / na mAtrakapaudgalikamityarthaH / evaM tAva doNhaM gcchaannN| idANiM tihaM gacchANaM / etesi pi taheva sAmAyArI / imA hiMDAvaNe vihI bhaNNai - tiNhaM ekkeNa samaM, bhattaTuM appaNo avaDhaM tu / pacchA iyareNa samaM, AgamaNavirego so ceva // 1619 // "tiNhaM ekkeNa0" gAhA / jai tiNNi gacchA tAhe vatthavvANa ekkamekko sAhU iyaresiM sAhUNA samaM hiNddi| tattha te hiMDaMtA vatthavvA sAhU iyarassa pajjattaM ghettuM appaNo bhattaTThassa addhaM geNhaMti / tAhe bIyassa gacchassa sAhUNA samaM evaM ceva / "AgamaNavirego so cceva''tti / jai bahutaragA AgaMtuyA hojja tattha vi eseva hiMDAvaNe vihI / tahA geNhai jahA aMtellaeNa samaM appaNo pajjattaM bhavati / 'ThavaNA asaMvigge' tti / jattha asaMviggA bahuyA pavisaMti, tattha saDakulesu na pavisitavvaM / jai pavisaMti pannarasehiM uggamadosehiM laggaMti / esA ceva sohii| aha tattha gilANo atthi tassa pAuggaM na labbhai tattha imo vihI - ataraMtassa u jogAsaIe~ iyarehi~ bhAvie visiuM / annamahANasuvakkhaDa, jaM vA sannI sayaM bhuMje // 1620 // "ataraMtassa u0" gAhA / gilANapAugge alabbhamANe iyare nAma asaMviggA tehiM bhAviesu saDakulesu jammi mahANase asaMviggANaM ajjhovaragAisu uvakkhaDati taM vajjayittA annammi mahAnase jaM tersi appaNo aTThAe nikkevalaM tao maggijai, jaM vA sAvao bhuMjaMti tao maggijjai / evaM asai tti bhaNitaM hoti / davAi emeva tti asya vyAkhyA-jai gilANassa pANayaM dullahaM hojja tattha vi imA vihI - asatIe va davassa va, parisittiyakaMjiguladavAINi / attaTThiyAi~ giNhai, savvAlaMbhe vimissAiM // 1621 // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesa [ mAsakappapagayaM 17 " asaI ya davassa0 ' gAhA / AiggahaNeNa gulapANayAINi asaMviggaTThANe kayANi, tANi attaTThiyAiM geNhaMti / " savvAlaMbhe "tti / jai savvameva gilANapAuggaM na labbhai suddhaM, tAhe "mIsaM "ti jaM asaMviggANa aTThAe sAvagANa ya aTThA pagayaM, eyaM missaM / 108 pANaTThAe paviTTho, visuddhamAhAra chaMdio giNhe / addhANAi asaMthari, jaiuM emeva jadasuddhaM // 1622 // 'pANaTTAe paviTTo ' 0 " / addhagAhA / jai vi suddheNa chaMdijjai to gheppai / eyaM asai tti bhaNitaM hoti / addhANaniggayAINa aTThAe / AiggahaNeNa omodariyAe, asivAIsu emevetti / jahA gilANassa aTThAe tAhe ghettavvaM / alaMbhe asuddhaM pi gheppai AyariyaTThAe evameva gheppai / vihAro gao / idANiM sAmAyA / tattha gAhAo icchA micchA tahakkAre, Avassi nisIhiyA ya ApucchA / paDipuccha chaMdaNa nimaMtaNA ya uvasaMpayA ceva // 1623 // [" icchA micchA0 "] 44 suyasaMghayaNuvasagge, AtaMke veyaNA kati jaNA ya / thaMDilla vasahi kiccira, uccAre ceva pAsavaNe // 1624 // "suyasaMghayaNuvasagge0 " gAhA / ovAse taNaphalae, sArakkhaNayA ya saMThavaNayA ya / pAhuDa aggI dIve, ohANa vase kai jaNA ya // 1625 // " ovAse" gAhA / bhikkhAyariyA pANaga, levAleve tahA aleve ya / AyaMbila paDimAo, gacchammi u mAsakappo u // 1626 // "bhikkhAyariyA0" gAhA / oheNa dasavihaM pi ya, sAmAyAriM na te parihavaMti / pavayaNamAya jahanne, savvasuyaM ceva ukkose // 1627 // 'oheNa0 " gAhA / ogheNa dasavihaM pi sAmAyAriM ahINamairittaM AyaraMti / 1. pANaTThA va paviTTho muca / Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1622-1632] paDhamo uddeso 109 suyapariggaho jahaNNeNaM aTThapavayaNamAyAo, ukkoseNaM coddasapuvvAiM / saMghayaNa dhitI usaggA AyaMkA ee cattAri vi ekkagAhAe vakkhANei - savvesu vi saMghayaNesu hoti dhiidubbalA va baliyA vaa| AtaMkA uvasaggA, bhaiyA visahaMti va na va tti // 1628 // "savvesu vi saMghayaNesu0" gAhA / saMghayaNaM pi chavvihaM pi, dhiIe baliyA vi dubbalA vi, uvasaggA uppajjaMti vi na uppajjati vi / AyaMka-uvasagge uppanne sahati kei, kei na sahati / veyaNA vasahI ya ekkagAhAe vakkhANei - duvihaM pi veyaNaM te, nikkAraNao sahati bhaiyA vaa| amamatta aparikammA, vasahI vi pamajjaNaM mottuM // 1629 // "duvihaM pi veyaNaM te." gAhA / vasahI amamattA aparikammA / tIse asaIe samamattA saparikammA / kei jaNA thaMDillaM ca ekkagAhAe bhaNati - tigamAIyA gacchA, sahassa battIsaI usbhsenne| thaMDillaM pi ya paDhamaM, vayaMti sese vi AgADhe // 1630 // "tigamAIyA gacchA0" gAhA / kaNThyA / kiccira kAlaM vasihiha, na ThaMti nikkAraNammi ii puTThA / annaM vA maggaMtI, ThaviMti sAhAraNamalaMbhe // 1631 // "keccira kAlaM vasihi0" gAhA / kaNThyA / emeva sesaesu vi, kevaiyA vasihiha tti jA neyaM / nikkAraNa paDiseho, kAraNa jayaNaM tu kuvvaMti // 1632 // "emeva sesaesu0" / emeva sesaesu vi tti uccAre, pAsavaNe, ovAse taNaphalae sArakkhaNayA saMThavaNatA ya / pAhuDadIve aggI ohANa vase kai jaNA ya (1625) tti etesu dAresu nikkAraNe paDiseho / kAraNe jayaNaM kuvvaMti / kahaM ? uccArapAsavaNaM attha akAlasaNNAbhUmIe nANuNNAyaM, tattha nikkAraNe na ceva ThAyaMti, asivAIhiM kAraNehi tthaayNti| tattha jayaNA-uccAra-pAsavaNa Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 visesacuNNi [mAsakappapagayaM mattaesu jayaMti / ogAso jattha nANunnAyaM acchaNa-bhAyaNa-dhoyaNAi tattha kapparamAIesu dhuvaMti, taNaphalae nANuNNAe vajjeti / sArakkhaNayA nAma jattha bhaNaMti goNAIhiM bhajjamANiM vasahiM sArakkhaha / jaM vA annaM vasahisamIve gharaM tattha vi asivAIhiM ThAyamANA bhaNaMti-jai pAsissAmo to rakkhissAmo / saMThavaNayAe bhaNaMti-amhe akusalA saMThaviyavve / pAhuDaM nAma sapAhuDiyAe sejjAe kAraNe ThiyA / dese savve vA kIramANIe uvagaraNaM sArakkhaMti / jAva pAhuDiyA kIrai tAva ekkapAse ThAeMti / dIve aggimmi ya kAraNe ThiyA AvassagAi bAhiM kareMti / porisiM pi bAhimaNeNa vA / ohANe tti kAraNe ThiyANaM jai bhaNaMti gihatthA chettAINaM aTThAe bAhiM nigacchamANA-amha vi gharesu ohANaM dejjaha, mA suNao vA avarajjhihi tti teNehiM ti vA koi tattha ohaNaM deMti aNuvaTTAviyamAdIhiM / vase kaI jaNA ya tti / jattha tehi parimANaM kayaM jahA ettiehiM jaNehiM vasiyavvaM tattha annaesu Agaesu puNaravi annunnnnvnnaa| aNaNujANato annavasahIe Thavijjati / bhikkhAyariyA pANagaleve paDimA egaTThA vakkhANei - niyayA'niyayA bhikkhAyariyA pANa'nna lev'levaaddN| aMbilamaNaMbilaM vA, paDimA savvA vi aviruddhA // 1633 // "niyayA'niyayA0" gAhA / bhikkhAyariyA abhiggahiyA vi ekkinnesaNA vi bhattapANaM levADaM pi alevANaM pi AyaMbilaM kareMti vi na kareMti vi / paDimAo kareMti vi na kareMti vi / sAmAyArI gayA / idANi Thiti tti dAraM / khitte kAla caritte, titthe pariyAya Agame vee| kappe liMge lesA, jhANe gaNaNA abhigahA ya // 1634 // pavvAvaNa muMDAvaNa, maNasA''vanne u natthi pacchittaM / kAraNa paDikammammi u, bhattaM paMtho ya bhayaNAe // 1635 // "khette kAlacaritte0" ["pavvAvaNa'"] dAragAhAdvayam / khette kAle egaTThA vakkhANei - pannarasakammabhUmisu, khetta'ddhosappiNIi tisu hojjaa| tisu dosu ya ussappe, cauro palibhAga sAhAraNe // 1636 // "pannarasa0" gAhA / khette jammaNasaMtibhAveNaM pannarasasu kammabhUmIsu, sAhAraNe Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1633-1641] paDhamo uddeso 111 annatarIe bhUmIe, kAlao ussappiNIe, jammaNasaMtibhAveNaM taiya-cautthesu kAlesu / osappiNIe jammaNao bitiya-taiya-cautthakAlesu, saMhata}tibhAveNaM taiya-cauttha-paMcamesu kAlesu / noosappiNinoussappiNikAle jammaNasaMtatibhAveNaM cautthe palibhAge hojja / sAhAraNe annatare palibhAge hojja / caritta-tittha-pariyAga-Agama-kappA egaTThA vakkhANei - paDhamabiiesu paDivajjamANa iyare u savvacaraNesu / niyamA titthe jamma'TTa jahanne koDi ukkose // 1637 // pavvajjAe~ muhutto, jahannamukkosiyA u desUNA / AgamakaraNe bhaiyA, Thiyakappe aTThie vA vi // 1638 // "paDhamabiiesu paDivajjamANa0" ["pavvajjAe0"] gAhAdvayaM / kaNThyam / gihatthapariyAge jahanneNaM aTTha sAiregAI vAsAiM, ukkoseNaM sAyaregA puvvakoDI / pavvajjAe jahanneNaM aMtomutto hojja, ukkoseNaM desUNA puvvakoDI, AgamaM kareMti vi na kareMti vi / vedo tiviho vi aveyagA vA / therakappo Thitakappo vA aThitakappo vA / liMga-lessA egaTTA vakkhANei - bhaiyA u davvaliMge, paDivattI suddhalesadhammehiM / puvvapaDivannagA puNa, lesA jhANe a annayare // 1639 // "bhaiyA u davvaliMge0" gaahaa| paDivajjamANayaM puvvapaDivannayaM ca paDucca davvaliMge bhayaNA / niyamA bhAvaliMge / lezyA-dhyAnayoH kaH prativizeSaH ? ucyate-lezyA dvividhAHdravyalezyA bhAvalezyAzca / tatra dravyalezyAmupariSTAd vakSyati / bhAvalezyA manoyogopayogaH, tasya dhyAnAdananyatvajJApanArthamidamucyate - jhANeNa hoi lesA, jhANaMtarao va hoi annayarI / ajjhavasAo u daDho, jhANaM asubho subho vA vi // 1640 // "jhANeNa hoi0" gAhA / yasmAt mAnasadhyAnAdananyo manoyogaH ataH siddhadhyAnenaiva lezyA bhavati / athavA dhyAnAntarikAyAM vartamAnasya SaNNAmanyatamA lezyA pratyetavyA / dhyAnasya punarlakSaNaM dRDhAdhyavasAya: / A muhUrtAt parato nirantaradRDhAdhyavasAyo na zakyate kartum / ataH satyapi manoyoge cintetyucyate, na tu dhyAnam / atrAha codaka:-tena manoyogadhyAnayoranyatvamupapannam / ucyate-nAyamekAntaH syAdekatvam syAdanyatvam / kathaM punarityucyate jhANaM niyamA ciMtA, ciMtA bhaiyA u tIsu ThANesu / jhANe tadaMtarammi u, tavvivarIyA va jA kAi // 1641 // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 visesacuNNi [mAsakappapagayaM kAyAdi tihikkikkaM, cittaM tivvamauyaM ca majjhaM ca / jaha sIhassa gatIo, maMdA ya putA duyA ceva // 1642 // "jhANaM niyamA0" ["kAyAdi tihi0"] gAhA / yato na cintAmatItya dRDhAdhyavasAyitvaM bhavatyatazcintAdhyAnayorekatvaM anyatvaM tristhAnabhajanAM prApya bhavati / anena prakAreNa yadi dRDhAdhyavasAyena cintayati tata ekatvaM cintA-dhyAnayoH / ahaDhAdhyavasAyena ta cittama / tata cintaadhyaanyornytvm| evaM cintAdhyAnAntarikayorapi yojyama / tadavyatiriktaM nAma dRDhAdhyavasAyavyatiriktaM dhyAnAntarikA vA na bhavatIti katvA ahaDhAdhyavasAyena dravya-kSetrakAlAnAmekataraM cintayataH zeSAH pratyanyatvaM cintayati / dravyAdInAmanyatamaM pratyekatvam / tat punaradRDhAdhyavasAyacittaM kAyikAdi triprakAraM / kAyiko yathA bhaMgAn karoti, vAcikaH paThati, mAnasastadupayogaH / eSAmapyekamekaM triprakAraM jJeyam-tIvramRdumadhyazceti pariNAmaH / dRSTAnto yathA-siMhasya triprakArA gatikriyA maMdA plutA dRDhA ceti / syAnmatiH-kA punAnAntarikA ? ata ucyate - annatarajhANa'tIto, biiyaM jhANaM tu so asNptto| jhANaMtarammi vaTTai, vipahe va vikuMciyamaIo // 1643 // "annatarajhANa" gAhA / dravyAdInAmanyatamaM dhyAyato yadA cittamutpadyate 'zeSANAM kataraM dhyAyAmIti' yo vimarzaH tAM dhyAnAntariketyAhuH / dRSTAnto 'vipahe va vikuMcitamatIo' / vipaha iti, eSa panthA gacchataH, yataH grAmadvayasya dve paMthAnau bhavataH / tatastasya jigamiSozcittamutpadyate-anayoH katareNa vrajAmItyevaM dravyAdInAmanyatamadhyAyinaH zeSANAmanyat katarad dhyAyAmIti vimarzo dhyAnAntariketyucyate / zubhAzubhadhyAnajJApanArthamidamucyate - vaNNarasagaMdhaphAsA, iTThA'NiTThA vibhAsiyA sutte / ahikicca davvalesA, tAhi u sAhijjaI bhAvo // 1644 // "vannarasagaMdhaphAsA0" gaahaa| sUtre uktaM-kaNhalesA NaM bhante ! kerisiyA vanneNaM pannattA? (prajJApanAlezyApada pra0 17.4. 18.1225-32) ityAdyAlApakAH yat tadanekaprakAropamANaM gItaM dravyalezyAmadhikRtya proktam / dravyalezyAnAmete gavala-jaMbUphalAdayo varNa-gandha-rasa-sparzopamAnArthamuktAH / tairiSTAniSTairvarNAdibhirdaDhAdhyavasAyabhAvaH zubhAzubha: sAdhyate / tasyopanayArthamidamucyate - patteyaM patteyaM, vaNNAiguNA jahodiyA sutte / tArisao cciya bhAvo, lessAkAle vi lessINaM // 1645 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 bhAsagAhA-1642-1649] paDhamo uddeso "patteyaM patteyaM0" gAhA / ye te kRSNAdInAM dravyalezyAnAm ekaikasyA dravyalezyAyAH zubhAyA azubhAyAzca bhAvo jJeyaH / tatra kRSNalezyApariNAmastIvraH, nIlalezyApariNAmo madhyaH. kApotalezyApariNAmo mandaH / evaM zubhapariNAmo'pi prazastadhyAnaM jJeyam / lezyAyAH kAlo lezyAkAla: A muhUrtAt / lezyA eSAM santi te lezyinaH teSAM lezyinAm / syAnmatiHbhAvalezyApariNatasya kiM bhavati ? ucyate - jaM cijjae u kammaM, jaM lesaM pariNayassa tssudo| asubho subho va gIto, apattha pattha'nna udao vA // 1646 // "jaM cijjae u0" gAhA / aprazastalezyApariNatasya tIvrAdibhiH tIvrAdikarmopacaya eva bhavati / prazastalezyAtIvrAdipariNatasya tIvrAdipuNyopacayo bhavatyazubhakarmApacayazca, tasya zubhAzubhasya vA karmaNa udayakAle tAdRza evodayo bhavati / yathA apathyAnnaM bhuktasyAturasya apathya evodayo bhavati / pathyAnnaM bhuktasya pathya evodayo bhavati / evaM aprazastaprazastalezyApariNAmabaddhasya karmaNa udayo bhavati / gaNaNa tti dAraM / tattha gAhA - paDivajjamANa bhaiyA, ego va sahassaso va ukkosA / koDisahassapuhuttaM, jahannaukkosapaDivannA // 1647 // "paDivajjamANa0" gAhA / paDivajjamANayaM paDucca siya atthi siya natthi / jai atthi jahanneNaM ekko vA donni vA tinni vA / ukkoseNaM sahassapuhuttaM / puvvapaDivannagA jahanneNa koDisahassapuhuttaM / ukkoseNa vi koDisahassapahuttaM / jahannapadAto ukkosapae visesAhie / puhuttassa bahuyA ThANA, ukkose ahiyA / / idANiM abhiggahA / te davvAi cauvvihA / tattha davvao - levaDamalevaDaM vA, amugaM davvaM ca ajja ghicchAmi / amugeNa va davveNaM, aha davvAbhiggaho nAma // 1648 // "levaDamalevaDaM vA0" gAhA / kaNThyA / khettao - aTTha u goyarabhUmI, elugavikkhaMbhamittagahaNaM ca / saggAma paraggAme, evaiya gharA ya khittammi // 1649 // "aTTha u goyarabhUmI0" gAhA / ime aTTha - ujjU, AgaMtuM paccAgayA, gomuttiyA, payaMgavIhiyA, abbhaMtarasaMbukkA, bAhirasaMbukkA, pelA, addhapelA / tao ujjugaM gacchai, egadisaM Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 visesacuNNi [mAsakappapagayaM abhigijjha avakkaMto hiMDai jAva aMtaM gao gAmassa / apajjatte vi sanniyaTTati 1 / paccAgayA nAma jai appajjattaM gAmassa aMtAo biiyAe ujjugharolIe hiMDaMto sanniyaTTati 2 / gomuttiyA nAma ~~~ so evaM gAmassa gharAiM hiMDai 3 / payaMgavIhiyA nAma jahA pataMgo upphiDiyA upphiDiyA gacchati evaM tiyamAINi gharAI muyaMto hiMDai 4aa abhitarasaMbukkA(1) evaM gAme gharAI hiMDai 5 / bAhirasaMbukkA evaM ceva / navaraM bAhiraho abhitarAhuttaM jAiyavvaM 6 / peDA nAma * addhapeDA [7, 8] kAle abhiggaho puNa, AI majjhe taheva avsaanne| appatte sai kAle, AI biio a carimammi // 1650 // "kAle abhiggaho puNa0" puvvaddhaM / pacchaddheNa evaM ceva vakkhANei / majjhe hiMDatassa ime dosA parihariyA bhavaMti - ditagapaDicchagANaM, havijja suhumaM pi mA hu aciyattaM / ia appatte aie, pavattaNaM mA tato majjhe // 1651 // "ditaga0" gAhA / kaNThyA / pavattaNadoso ya parihario bhavai / bhAvao - ukkhittamAicaragA, bhAvajuyA khalu abhiggahA hoti / gAyaMto va rudaMto, jaM dei nisannamAdI vA // 1652 // "ukkhittamAi0" gAhA / kaNThyA / AiggahaNeNa uchittao vA saMciTThattao vA / osakkaNa ahisakkaNa, parammuhA'laMkieyaro vA vi / bhAvannayareNa juo, aha bhAvAbhiggaho nAma // 1653 // "osakkaNa0" gAhA / osakkaMto jo dei / usakkaNaM nAma gacchaMtao jaM dei, parammuhAlaMkRtAH pratItAH / jutto tti duTuo / bhAvannayareNaM ti pasatthabhAvo vA apasatthabhAvo vA / ahavA odayAdi vibhAsA / abhiggahe tti gayaM / idANiM pavvAvaNamuMDAvaNa tti dAraM / sacittadaviyakappaM, chavvihamavi AyaraMti therA u| kAraNao asahU vA, uvaesaM diti annattha // 1654 // 1. yasyAM tu sAdhuH peTAvat caturasraM vibhajya madhyavartinI gRhANi muktvA catusRSvapi dikSu samazreNyA bhikSAmaTati sA peTa / arddhapeTApyevameva navaramarddhapeTAsadRzasaMsthAnayodigdvayasambaddhayorgahazreNyoratra paryaTati mlvR| Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1650-1660] paDhamo uddeso 115 "sacittadaviyakappaM0" gAhA / kaNThyA / chavvihaM pi daviyakappaM AyaraMti / pavvAvaNa, muMDAvaNa, sikkhAvaNa, uTThAvaNa, saMbhuMjaNa, saMvAsaNaM ti / manasAvanne vi natthi pacchittaM (1635) / kiM kAraNaM? ucyate - jIvo pamAyabahulo, paDivakkhe dukkaraM ThaveuM je| kettiyamittaM vojjhiti, pacchittaM duggayariNI vA // 1655 // "jIvo pamAyabahulo0" gAhA / kaNThyA / idANiM kAraNanippaDikamma tti / (1635) nikkAraNe nippaDikammasarIrA gilANAikAraNaM paDucca AyariyaM vAdi dhammakahiM ca paDucca pAyadhuvaNa - muhapamajjaNAi sapaDikammA paDiseho va jiNANaM ti (1657) imAe sAmAyArIe iti vAkyazeSaH / ahavA jaM jujjai vA tagaM voccha jiNANaM pIti vAkyazeSaH / 'bhattaM paMtho ya bhayaNAe' tti (gA0 1635) ussaggeNaM sai laMbhe, kAle pahuppaMte, bhattaM paMtho ya taiyAe / asaIe paDhama-biiya-taiya-cautthIsu vi / gacchammi u esa vihI, nAyavvo hoi ANupuvvIe / jaM etthaM nANattaM, tamahaM vocchaM samAseNaM // 1656 // sAmAyArI puNaravi, tesiM imA hoi gacchavAsINaM / paDiseho va jiNANaM, jaM jujjai vA tagaM vocchaM // 1657 // "gacchammi u esa vihI0" / "sAmAyArI puNaravi0" / gAhAdvayaM kaNThyam / paDilehaNa nikkhamaNe, pAhuDiyA bhikkha kappakaraNe ya / gaccha satie a kappe, aMbila bharie ya Usitte // 1658 // pariharaNA aNujANe, purakamme khalu taheva gelanne / gaccha paDibaddha'hAlaMdi uvari dosA ya avavAde // 1659 // "paDilehaNa nikkhamaNe0' ["pariharaNA0"] dAragAhAdvayam / tatra prathama pratilekhaneti dvAram / tasyAH pratilekhanAyA anena gAthAsUtreNa dvArANi gRhItAni / paDilehaNA u kAle, apaDileha dosa chasu vi kAesu / paDigahanikkhevaNayA, paDilehaNiyA sapaDivakkhA // 1660 // "paDilehaNA u kAle0" gAhA / tatra pratilekhanA kAleti asya vyAkhyA / Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 visesacuNNi [mAsakappapagayaM ___ sUruggae jiNANaM, paDilehaNiyAe~ aaddhvnnkaalo| therANa'NuggayammI, ovahiNA so tuleyavvA // 1661 // "sUruggae jiNANaM0" gAhA / kaNThyA / ekagrahaNAt tajjAtIyagrahaNamiti vacanAt, anyeSAmapi gacchanirgatAnAM ayameva kAlaH / kahaM ? ohiNA toleyavvo / tatrAdeza:1 / anye bruvate-jayA velAyA vAyasA AgacchaMti sa pratilekhanikAyAH prAraMbhakAlaH / anye hastalekhApradarzanamiti / dvAvapyete (tau) anAdezau / tahA AvazyakaH kartavyaH yathA dazabhiH sthAnaiH pratilekhitaiH Aditya udgacchati sa prAraMbhakAlaH pratilekhanikAyAH / katare punardaza? paMca ahAjAtAI, tinni ukkosayA kappA, tesi ekko suttio do unniyA, saMthArao sauttarapaTTo / daMDao vA ekkArasamo / paDilehaNA u kAle gayaM / idANiM apaDilehaNa tti dAraM / jai na paDilehei, ukkosa majjhimaM jahannaM vA uvahiM to imaM pacchittaM - lahugA lahugo paNagaM, ukkosA duvihaapaDilehAe / dosehi u pehaMte, lahuo bhinno ya paNagaM ca // 1662 // "lahugA0" gAhApuvvaddhaM / :: (caturlaghu), 0 (mAsalaghu) paMca rAidiyAI yathAsaMkhyenedaM / apaDilehaNa tti dAraM gayaM / idANiM dose tti dAraM / "dosehiM u0" gAhApacchaddhaM / dosA ArabhaDAdyAH / atrApi yathAsaMkhyena ukkosAisu lahuo bhinno ya paNagaM ca dosAi vattate / guru paccakkhAyA'sahu, gilANa sarisakhamae ya cugurugaa| pAhuNagasehabAle, vuDDe khamae a caulahugA ||[pNcvstu 260] gurUNaM bhattapaccakkhAyagassa ya gilANassa gilANasarisassa ya khamagassa / eesiM na paDilehai caugurugaM / pAhuNayassa sehassa bAlassa vuDDassa jo ya khamago gilANatullo na bhavati, eesiM na paDilehei caulahugA / dosa tti gayaM / idANiM chasu kAesu (gA0 1660) tti / kAesu appaNA vA, uvahI va paiTThio'ttha caubhaMgo / mIsa sacitta aNaMtaraparaMparapaiTThie ceva // 1663 // Ayarie ya parinnA, gilANa sarisakhamae ya cugurugaa| uDu adhara'baMdha lahuo, baMdhaNa dharaNe ya vAsAsu // 1664 // 1. anAdeza: a / 2. vizeSacUrNikRtA tvasyA ekagAthAyA sthAne gAthAdvayaM likhitaM yathA - "gurU0" "cau0" iti / asmAbhirapi A0 malayagiri sthApita bhASyavAcanAkramarakSaNArthamanayoH kramAGkaH na darzitaH / saM0 / malavR / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1661-1667] paDhamo uddeso 117 "kAesu appaNA vA0" ["Ayarie ya parinnA0"] gAhA / puDhavikAyAIyA chakkAyA / tesu sayaM paiTThio uvahIe vi paiTThio 11 sayaM paiTThio uvahIe na paiTThio 2 / sayaM na paiTThio uvahIe paiTThio 3 / dohi vi na paiTThio 4 / evaM mIsaesu vi, evaM anaMtesu vi, parittesu vi / taM puNa aNaMtarapaiTThiyA paraMparapaiTThiyA vA hojja, jaM paDilehitto saMghaTTaNAi karei / savvattha saTThANaM pacchittaM / "chakkAya causu lahugA0" [gA0 879] gAhA aNugaMtavvA / dohiM apaiTie suddho| chasu kkAesa tti gayaM / idANi paDiggahanikkhivaNa tti dAraM / tattha gAhA - caubhAgavasesAe, paDiggahaM paccuvekkha na dharei / uDubaddhe mAsalahuM, vAsAsu dhariti mAsalahuM // [paMcavastu 440] jaM vA savvANi cIvarANi paDilehitANi bhavaMti, tAhe airega bhAyaNANi paDilehei / paDiggaha mattayaM ca / jai tAhe ceva paDilehei to mAsalahu~ / tamhA caubhAgAvasesAe porisIe paDile hittA dharei / jai dharaNA parikkAreNa Na baMdhaMti, uDubaddhe mAsalahuM / vAsAsu caubhAgAvasesAe paDiggahagaM ca paDilehittA baMdhiyavvaM na dhareyavvaM / aha dharei mAsalahaM / paDiggaha nikkhavaNa tti gayaM / idANi paDilehaNiyA sapaDipakkhA (gA0 1660) paDipakkho nAma biiyapayaM / kiM puna taM? asive omoyarie, sAgArabhae va rAyagelanne / jo jammi jayA jujjai, paDivakkho taM tahA joe // 1665 // "Ayarie ya parinnA0" gAhA / "asivehiM0" gAhA / kaNThyA / eehi kAraNehiM na paDilehejja / aNAgayaM vA aicchitte vA kAle paDilehejja dosehiM vA taraMto paDilehejja / eehiM kAraNehiM asamattho vA gurUNaM na paDilehejja aNAgayaM vA / / tasajIvarakkhaNaTThA, kAesu vi hojja kAraNe pehA / nadiharaNaputtanAyaM, taNU ya thUre ya puttammi // 1666 // jai se havejja sattI, uttArijjA tao duvagge vi / thUro puNa taNuataraM, avalaMbato vi bolei // 1667 // 1. bIya muc| Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 visesacuNNi [mAsakappapagayaM aMgArakhaDDapaDiyaM, daTTaNa suyaM suyaM biiyamannaM / pavalitte nINito, kiM putte no kuNai pAyaM // 1668 // taM vA aNakkamaMto, cayai suyaM taM ca appagaM ceva / nitthiNNo hu kadAI, taM pi hu tArijja jo paDio // 1669 // "tasajIvarakkhaNaTThA0" gAhAo cattAri kaNThyAo / ["jar3a se havejja sattI0" "aMgArakhaDDapaDiyaM0" "taM vA aNakkamaMto0"] paDilehaNa tti gyN| idANiM NikkhamaNa tti dAraM / kai vArA paDissayAo niggaMtavvaM ? ettha gAhA - niravekkho taiyAe, gacche nikkAraNammi taha ceva / bahuvakhevadasavihe, sAvikkhe niggamo bhaio // 1670 // [ni0] "niravekkho taiyAe0" gAhA / gacchaniravekkho jiNakappiyAi, so taiyAe porusIe niggaMtuM hiMDai / samuddisittA saNNaM vosirittA taiyAe ceva paDiei / sAvekkho puNa therakappiyo / nikkAraNe - gahie bhikkhe bhottuM, sohiya AvAsa Alayamuvei / jahiM niggao tahiM ciya, emeva ya khettasaMkamaNe // 1671 // "gahie0" gAhA / taiyAe porusIe bhikkhaM hiMDittA paDissae samuddisittA sannAbhUmi gaMtuM taiyAe paDiei / khettasaMkamaNe vi taiyAe ceva / kAraNe puNa bahuviho vakkhevo bhavai / dazavidhaM vaiyAvRtyaM kurvata: ekkaM vA do vA tinni vA vArA niggamo hojja / atreyaM vibhASAgAhA ataraMtabAlavuDDhe, tavassiAesamAikajjesu / bahuso vi hojja visaNaM, kulAikajjesu ya vibhAsA // 1672 // "ataraMtabAlavuDDe0" gAhA / kaNThyA / uccAravihArAdI, saMbhamabhayaceivaMdaNAIyA / AyaparobhayaheuM, viNiggamA vaNiyA gacche // 1673 // "uccAra vihArAdI0" gAhA / kaNThyA / niggamaNaM ti gayaM / idANiM pAhuDiya tti - pAhuDiyA vi hu duvihA, bAyarasuhumA ya hoi nAyavvA / ekkekkA vi ya etto, paMcavihA hoi nAyavvA // 1674 // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDho uddesa "pAhuDiyA vi hu duvihA0 " gAhA / pAhuDiyA duvihA bhAsagAhA - 1668-1679 ] paMcavihA / viddhaMsaNa chAyaNa levaNe ya, bhUmIkamme paDucca pAhuDiyA / osakkaNa ahisakkaNa, dese savve ya nAyavvA // 1675 // 119 suhumA bAyarA ya / bAyarA 'viddhaMsaNa0 " gAhA / viddhaMsaNa- chAvaNa-levaNa- bhUmIkamme paDuccakaraNe / ekkekkA duvihA- usakkaNA ya hesakkaNA ya / usakkaNA dese savve ya / hesakkaNA vi dese savve ya / hesakkaNA nAma hiMsakkaNaM ti vA atItakAlaM ti vA egaTTaM / usakkaNA osakkaNaM ti vA aNAgayakAlaM ti vA egaTTaM / tattha viddhaMsaNe hiMsakkaNe dese savve ya imaM vakkhANaM acchaMtu tAva samaNA, gaesu bhaMtUNa paccha kAhAmo / obhAsie va saMte, na eMti jA bhaMtuNaM kuNimo // 1676 // " " acchaMtu tAva0 gAhApuvvaddhaM / kaNThyam / imaM usakkaNe dese savve vA / " obhAsiye ya0 " gAhApacchaddhaM / kaNThyam / sesANaM imaM vakkhANaM seva kamo niyamA, chajje leve ya bhUmikamme ya / tesAla cAusAlaM, paDuccakaraNaM jaInissA // 1677 // " eseva kamo niyamA" gAhApuvvaddhaM kaNThyam / paDucca pAhuDiyAe imA vyAkhyA"tesAla0" gAhApacchaddhaM paDuccakaraNaM nAma jai nissAe etI ee, usakkaNA imA - puvvagharaM dAUNa va, jaINa annaM kariMti saTTAe / kAumaNA vA annaM, NhANAisu kAlamosakke // 1678 // "puvvaharaM dAUNa0 " gAhApuvvaddhaM taM saMjayANaM dAuM pacchA appaNo aTThAe annaM gharaM kareMti / ahavA "kAumaNA vA0 " gAhApacchaddhaM / NhANAi AsannaM va tti kAuM appaNo annagharaM kareMti, puvvaharaM saMjayANaM deMti / idANiM hesakkaNA / emeva ya NhANAisu, sIyalakajjaTTha koi ussakke / maMgalabuddhIsopuNa, gaesu tahiyaM vasiukAmo // 1679 // "emeva ya NhANAisu0 " gAhA / gihatthA NhANAINi esakAlaM bhavissaMti tti kAuM tayA ya sAhU ehiMti to tammi uvagge kAle gharaM karettA tattha sAhuNo ThavessAma / te su tale 2 suhaM acchirhiti taM amhaM maMgalaM / tesu gaesu vayaM vasissAmo / 1. uNhe iti bhAvyam ? malavR / 2. te sItale iti bhAvyam ? malavR / Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 visesacuNNi [mAsakappapagayaM idANi pacchittaM bhaNNai - savvammi u caulayA, desammI bAyarAe~ lahuo u| savvammi mAsiyaM khalu, dese bhinno ya suhumAe // 1680 // "savvammi u0' gAhApuvvaddhaM kaNThyam / suhumapAhuDiyAe pacchitte gAhApacchaddhaM / savvammi mAsalahuM, dese bhinnamAso / suhumapAhuDiyAe imaM vakkhANaM - saMmajjaNa AvarisaNa, uvalevaNa suhama dIvae ceva / osakkaNa ahisakkaNa, dese savve ya nAyavvA // 1681 // "saMmajjaNa" gAhA / saMmajjaNaM AvarisIyaNaM uvalevaNaM suhumakAiyAiM dIvao esA paMcavihA / ekkekkA duvihA-osakkaNe[hi] hiMsakkaNehi y| saMmajjaNAINaM osakkaNaM vA vasahIe dese savve vA karejja / jAva na maMDalivelA, tAva pamajjAmo hoi osakkA / uThetu tAva paDhiuM, ussakkaNa eva savvattha // 1682 // "jAva na maMDalivelA0" gAhA / kaNThyA / evaM sarvatra jAva na maMDalivelA tAva Avarisemo / evaM uvalevaNaM karemo / jAva na maMDalivelA tAva suhamakAiehiM accaNiyaM kremo| evaM vibhAsA / sA puNa suhumapAhuDiyA duvihA - chinnamachinnA kAle, puNo ya niyayA ya aniyayA ceva / niddiTThA'niddiTTA, pAhuDiyA aTTha bhaMgA u||1683|| "chinnamachinnA0'' gAhA / duvihA - chinnakAliyA achinnakAliyA ya / chinnakAliyA nAma - mAse pakkhe dasarAyae ya paNae a egadivase ya / vAghAimapAhuDiyA, hoi pavAyA nivAyA ya // 1684 // "mAse pakkhe0" gAhaddhaM / jA mAseNa vA pakkheNa vA dasarAeNa vA paMcaratteNa vA egaMtaraeNa vA avassaMkIrai, aMtarA na kIrai sA chinnakAliyA / jassa kAle nirdeso na kao sA acchinnakAliyA / sA duvihA-niyayA aniyayA ya / tattha niyayA - puvvaNhe avaraNhe, sUrammi aNuggae va atthamie / majjhaMtie va vasahI, sesaM kAlaM paDikuTThA // 1685 // "puvvaNhe avaraNhe0" gAhA / kaNThyA / aniyayA nAma natthi velApariggaho / Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1680-1691] paDhamo uddeso 121 chinnakAliyA puNo duvihA-niddiTThA aniddiTThA ya / anayorvyAkhyA - purisajjAo amugo, pAhuDiyAkArao u nihittttho| sesA u aniddiTThA, pAhuDiyA hoi nAyavvA // 1686 // "purisajjAo amugo0" gAhA / kaNThyA / ettha aTThabhaMgA-chinnakAliyA niyayA niddiTThA 1, chinnakAliyA niyayA aniddiTThA 2, evaM aTThabhaMgA kAyavvA' / ettha paDhamabhaMgo pasattho / jai mAseNaM kIrai atra gAthA - kAUNa mAsakappaM, vayaMti jA kIraI u mAsassa / sA khalu nivvAghAyA, taM velAreNa niMtANaM // 1687 // "kAUNa mAsakappaM0" gAhA / kaNThyA / esA nivvAghAyA / "vAghAima" gAhA pacchaddhaM (gA0 1684) heTThA abhaNitaM taM bhaNNai-"vAghAima''tti paDhamabhaMgaM mottUNa sesA satta bhaMgA vAghAimA / sA suhamA pAhuDiyA duvihA-pavAyA nivAyA ya / pavAyAnivAyANaM imA vibhAsA - avaraNhe gimha karaNe, pavAya sA jeNa nAsayai ghammaM / puvvaNhe jA sisire, nivvAya nivAya sA rattiM // 1688 // "avaraNheM gimha karaNe0" gAhA / uvalevaNe kae avaraNhe kAle sA pavAyA / jeNa nAsei ghammaM / rattiM hemaMte jA gose kIrai sA divaseNa sukkhati / sA nivAyA rattiM bhavati / imA vi nivvAghAyavAghAeNaM / puvvaNheM apaTThavie, avarahe uThThiesu ya pasatthA / majjhaNha niggaesu ya, maMDalisutapeha'vAghAe // 1689 // "puvvaNhe apaTThavie0" gaahaa| "maMDalisuyapehavAghAe''tti / suttamaMDalIe, atthamaMDalIe, samuddisaNamaMDalIe paDilehaNiyA kAleNa ya jA kIrai sA vAghAe / eyAsa jayaNaM bhaNati - taM velaM sAraviMtI, pAhuDiyAkAragaM ca pucchaMti / mottUNa carimabhaMgaM, jayaMti emeva sesesu // 1690 // "taM velaM sAraviMtI0" gAhA / kaNThyA / carime vi hoi jayaNA, vasaMti AuttauvahiNo niccaM / dakkhe ya vasahipAle, ThaviMti therA puNitthIsu // 1691 // 1. chi0 aniya0ni03, chi0 aniya0 ani0 4, achi. niya0 ni05, achi. niya0 ani0 6, achi0 aniya0 ni0 7 achi0 aniya0 ani0 8 / 2. vAghAyA muca / Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesaNa [ mAsakappapagayaM " carime vi hoi0 " gAhA / " carime "tti aTThame bhaMge, tattha vasaMtA niccamAuttA uvahIe bhavaMti / jai itthI pAhuDiyakAriyA jo thiro baMbhacere so vasahipAlo Thavijjai / pAhuDie ti dAraM yaM / 122 idANi bhikkha tti dAraM - - jiNakappiabhiggahiesaNAe paMcaNhamannatariyAe / gacche puNa savvAhiM, sAvekkho jeNa gaccho u // 1692 // "jiNakappiabhiggahi0 " gAhA / jiNakappiyA abhiggahiyAe esaNAe paMcanhaM annatarIe, gacchavAsI puNa aniyayAe esaNAe sattahiM vi geNhaMti / coyao bhAi-kiM gacchavAsINaM savvAo vi ? kiM tesiM nijjarAe na kajjaM ? Ayariya Aha - bAle vuDDhe sehe, agIyatthe nANadaMsaNappehI / dubbalasaMghayaNammiya, gacchi painnesaNA bhaNiyA // 1693 // 44 'bAle vuDDhe sehe0 " gAhA / bAle vuDDhe sehANaM iyaM vyAkhyA - tikkhachuhAe pIDA, uDDAhanivAraNammi nikkivayA / iya juvalasikkhagesuM, paosa bheo ya ekkatare // 1694 // " tikkhachuhAe0 " gAhA / kaNThyA / uDDAho kahaM bhavati ? so bAlo kayAI bhaNejja eemae chuhAe tisAe ya mAreMti / atyarthaM kRpA nAsti nikkavatA, paosaM bAlo vA vuDDo vA karejja, pradveSaH syAt, bhedo marejja uppavvaijja vA / "egataro "tti jIe caritte vA / bAlasya vRddhasyobhayasya vA / agItatthassa nANadaMsaNaThiyassa dubbalasaMghayaNassa imaM sucireNa vi gIyattho, na hohiI na vi suyassa AbhAgI / paggahiesaNacArI, kimahIu dhareu vA abalo // 1695 // "sucireNa vi0 " gAhA / kaNThyA / eeNa kAraNeNa gacche painnesaNA bhaNiyA / diTThA paisA / kAe vihIe hiMDeyavvaM ? ucyate - - mANeM kAle Avassae ya saMghADage ya uvagaraNe / mattaga kAussaggo, jassa ya jogo sapaDivakkho // 1696 // "pamANe kAle0 " dAragAhA / pamANamiti, kaivArA niggaMtavvaM piMDavAyassa ? tattha niccabhattiyassa - Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1692-1701] paDhamo uddeso 123 donni aNunnAyAo, taiyA Avajja mAsiyaM lahuyaM / gurugo u cautthIe, cAummAso purekamme // 1697 // [ni0 ] "donni aNunnAyAo0" gAhA purAtaNA / asya vyAkhyA - saimeva uniggamaNaM, cautthabhattissa donni vi alddhe| savve goyarakAlA, vigiTTha chaTThaTThame bitihiM // 1698 // "saimeva u0" gAhA / sakRt ekkaM vArA niccabhattio bhattassa, dvitIyaM pANassa, cautthabhattiyassa vi evaM ceva / navaraM alaMbhe do vaaraao| vikiTThabhattiyassa savve goyarakAlA kappaMti niggaMtuM / chaTThabhattiyassa donni vArA, aTThamabhattiyassa tinni, dasamAdi viyaTThabhattio / syAnmatiH kiM kAraNaM SaSThAdibhaktAnAM dvikAdinirgama: ? ata ucyate - saMkhunnA jeNaMtA, dugAi chaTThAdiNaM tu to kaalo| bhuttaNubhutte a balaM, jAyai na ya sIyalaM hoi // 1699 // "saMkhunnA jeNaMto0" gAhA / 'na ya sItaM' ti na sItalaM bhavati / atrAha ziSya:yadyasau SaSThAdibhaktiko jAvaMti bhaktAdichedo, tAnyekadinenaiva pratipUrayati / kastasya guNo bhaktachedena ? atrocyate - bahudevasiyA bhattA, egadiNeNaM tu jai vi bhuNjejjaa| taha vi ya cAgatitikkhAegaggapabhAvaNAIyA // 1700 // "bahudevasiyA0" gAhA / kaNThyA / "donni aNunnAyAo0" iIse addhagAhAe [1697] vakkhANaM / niccabhattio jai bIyaM vAraM bhattassa aTTAe uyarati 0 (mAsalaghu), taiyaM vArA 0 / (mAsaguru), cauhi :: (caturlaghu), paMcahi :: / (caturguru), chahiM ::: (SaDlaghu), sattahiM ::: / (SaDguru), aTThahiM chedo, navahiM mUlaM, dasahiM aNavaTTho, ekArasahiM paarNcio| jaha esa ettha vuDDI, oaramANassa dasahi sapadaM ca / sesesu vi jaM jujjai, tattha vivaDDI u sohie // 1701 // "jaha esa ettha0" gAhA / 'jahA' iti yathedaM niccabhaktikasyoktaM / jaM ca dvitIyAdivArA pavisaMtANa purekammapacchAkammadosA kIraMti taM ageNhaMto vi Avajjai / aha geNhati saMjogapacchittaM / evaM cautthabhattiyassa vi / chaTThabhattiyassa bArasahiM pAraMcio / aTTamabhattio terasahiM pAraMcio / savvesi maaslhgaaii| pamANe tti gayaM / idANiM kAle tti / kAe velAe niggaMtavvaM bhikkhassa ? jo khamao bAlo vuDDo vA dosINassa niggaMcchatao teNa dosINa velAe niggacchiyavvaM / kA velA avelA vA ? velA Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 visesacuNNi [mAsakappapagayaM suttaporusiM kAUNa niggacchiyavvaM / jai atippae tIti mAsalahuM, ANAe virAhaNA / addagaM pecchitti vuttA, ahavA kiM omaMtiosi suttao to appabhAiyAe hiMDasio? suharattiM pucchasi ? koi vA patthiyao avasauNa tti patthio niyatto, paduTTho vA jaM kAhiti / athavA suttiyAo bohei ahikaraNaM / ahavA na uditi pacchA aviratakA bhaNaMti - saMjayAe hiMDitA taha vi na uTTesi paMtAvejja, asaMkhaDAi paDusejja vA / saMjayassa eyassa kAraNA hammAmi / ahavA sA bhaNejja- natthi so bhaddao / bhaNati-kIsa natthi ? etesiM dive dive ThavijjAsi / ahaM bhattagaM demi| tumaM raMdheUNa ThavijjAsi khaMtA daMtA iti / evamAdI dosA pae hiMDatassa / jai eyaddosabhIo ussUre hiMDai mAsalahuM labhati / "akAle carasi bhikkhU0" [daza0 a0 5 u0 2 gA0 5] Thaviyagadose vA / bhaNaMti vA-tubbhe eyaM pi velaM na yaannaahi| pacchA aggahaNaM / jamhA ete dosA tamhA velAe hiMDiyavvaM / usiNassa vi apatte aikkaMte ya ete ceva dosaa| ahavA pae hiMDati ussakkaNaM ussUre ussakkaNaM / tamhA velAe hiMDiyavvaM / kAle tti gyN| idANiM Avassae tti / AvassagaM asohaMto nIti mAsalahuM, aannaadiviraahnnaa| niggayassa sannA jAyA / jai dharei vaccanirodhe jIviyasaMdeho, vosirai uDDAho / viNA daveNa cauttharasieNa vA to vi uDDAho / mA deha cauttharasiyaM / aha niyattai bhikkhAyariyAe vAghAo pariyAvijjati y| tamhA soheyavvaM / Avassaya tti gayaM / idANi saMghADae tti / tattha gAhA - egANiyassa dosA, sANe itthI taheva pddinniie| bhikkhavisohi mahavvaya, tamhA sabiijjae gamaNaM // 1702 // ___egANiyassa dosA0" gAhA / egANio hiMDai mAsalahu~, aannaaiviraahnnaa| so jai bhikkhaM sohei, tAhe maggao sANeNa khio| aha sANajAiyaM paloei to esaNaM na rakkhai / ahavA itthI egANiyaM pAsittA pautthavaiyA raMDA vA bhaNati-jai na icchasi to uDDAhaM karemi / AyaparatadubhayasamutthA dosA geNhaNAI / ahavA diTe saMkAI paDiNIo vA egANiyaM pAsittA paMtAvejja / bhikkhAvisohI tisu gharesu esaNaM na sohei / aha geNhai imaM taM nipphaNNaM / mahavvayANi vA virAhejjA / egANio AukkAyaM Aiejja, musAvAyaM vA bhaNejja / kuMTalAisu kiMci vA, hirannAe paDupaNNaM bhAriyAe pAsittA vA AsiyAlejja / mehuNe je itthie bhaNitA, bhikkheNa vA samaM paDitaM parigeNhai / jamhA ee dosA tamhA biijjaeNa samaM gaMtavvaM / so puNa imehiM kAraNehiM saMghADagaM necchai - 1. ahasakkaNaM iti bhAvyam ? / 2. geNhAI a / Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDhamo uddeso gAravie kAhIe, mAille alasa luddha niddhamme / dullaha attAhiTThiya, amaNunne yA asaMghADo // 1703 // bhAsagAhA - 1702-1704] "gAravie0" gAhA / gAraveNa so saladdhio omarAyaNio ya aNNeNa rAiNieNa samaM na hi~Dai / pacchA rAiNiyassa saddo, ukkosaM bhattapANaM ti / kAhio suhaM kahissAmi tti, teNa gANio hiMDati / mAillo bhaddagaM bhaddagaM bhoccA sesagaM ANei / Alasio kaivi jANi vA tANi vA gharANi gaMtUNa ei / luddho obhAsai vigaIo / niddhammo esaNaM pelleti / dubhikkhe dullabhaM bhikkhaM ti / attAhiTThio, attalAbhio amaNuNNo vA me biijjao teNa saMghADagaM na icchati / etesiM pacchittaM yathAsaMkhyena T lahuyA ya dosu guruo, a taiae caugurU ya paMcamae / sesANa mAsalahuo, jaM vA AvajjaI jattha // 1704 // 125 "lahuyA ya dosu guruo0 " gAhA / gAraviyakAhiyANaM :: 4 (caturlaghu), mAille 0 (mAsaguru) luddhe :: 14 (caturguru) sesANaM mAsalahuM / saMghADae tti gayaM / idANiM uvagaraNe tti / uvagaraNaM na hiMDAvei mAsalahuM / ahavA uvahinipphannaM / te gayA / agaNikAeNa uvahI daDDho / ahavA daMDiya-mAlavakhobho jAo / palAyA / viNA uvagaraNeNa kiM kAhiMti ? jaM teNa viNA kAhiMti taM niSphaNNaM / uvakaraNe tti gayaM / idANi matta tti / mattae na giNhai mAsalahuM / AyariyANaM pAuggaM laddhaM kahiM geNhau ? jai na geha (mAsalaghu) / jaM gADhANAgADhaM paritAvijjaMti tanniSphaNNaM / ahavA aMtapaMtAI samuddisati, gelaNNAI dosA, suttatthaparihANI / jaM ca gilANassa na giNhai :: 4 (caturlaghu) pAhuNa : : / 4 (caturguru ? ) dullabhammi samudANe / taddivasaM lAbho jAo, kahiM geNhau ? agiNhamANe 0 / (mAsaguru) ahavA kassai saddhA jAyA 'demi sAhUNaM' ti kattha geNhau ? iharA jai mattao hoMto gacchassa ANie sAhAraNaM hoMtaM / saMsattabhattapANaM vA kattha ghettUNa parive viNA mattaeNa ? jai puNa mattao hoMto to paDilehiUNa giNhaMto pacchA dosA na hoMti / tamhA ghettavvo / matta tti gayaM / o iNi kAusati / kAussaggaM kAUNa vacvaMti 0 (mAsalaghu) jogapaDivaNNao tassa taddivasaM AyaMbilaM / so kUsaNakUraM ghettUNa Agao / pacchA jai samuddisai jogavirAhaNA / ana samuddisa to paritAvejja / evaM vigaIe vi bhANiyavvA / abbhattaTThio vA kUraM ghettUNa Agao jai bhuMjati paccakkhANavirAhaNA / aha pariThavei saMjamavirAhaNA / tamhA kAussaggo kAyavvo / to ciMtei - ajja AyaMbilaM vigaI abbhattaTTaM ekkAsaNagaM vA tAhe suhaM gehai / 1. kAyotsargamakRtvA iti malavR / 2. na pariThavei Da / Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 visesacuNNi [mAsakappapagayaM kAUNa vi kAussaggaM jai na saMdisAvei 0 (mAsalaghu?) ke dosA? so appaNo NissA ekkaM bhattaTuM ghettUNa aago| taM jai AyariyA samuddisaMti so paricatto / aha na samuddisaMti jA AyariyanimittaM nijjarA tato phiTTo / evaM gilANapAhuNage doccaM na pucchati-kiha giNhAmi ? tti (mAsalaghu) 0 aha saMdisAvei, doccaM ca Apucchati tAhe vA vArijjai / AvassiyaM na karei paMcarAiMdiyA / jassa jogaM na karei AhAro ceva kappai sesAiM na kappaMti vatthapAyAINi / kAussagge tti gayaM / idANiM sapaDipakkho tti / savvANi vi eyAiM sapaDipakhAI / AyariyAdiveyAvaccanimittaM bahuyA vi vArA aijjaa| apatte vi kAle paDhamabIijjeNa parIsaheNa uccAhijjaMto nIti / jai vi aippao to ciraM giNhai / jANi ya vibuddhANi tattha vaccaMti / jai koi bhaNejja Thavejjaha to paDisehei / aicchie vi ullahejjA' / addhANa niggayANa kajje gilANaM vA paDiyario / teNaM ussUro jaao| AvassagaM na hojjA / aNAbhogeNaM gelannAisu vA kajjesu saMbhame vA / uvaogaM sannAe na vaccejjA / evaM gayassa jai hojja uvassao ya AsaNNe to niyattai / aha dUre tato ceva gacchati / ego uggAhitayaM dharei, ego vosirituM ei / aha paviTThANaM tAhe saMbhoiyassa paDissayaM vaccati / aha saMbhoiyA na hojja, pacchA asaMbhoiyANaM saMveggANaM, te asaI pAsatthAINaM, tAhe sArUviyANaM, tAhe siddhaputtANaM, tAhe sAvagANaM vejjassa vA gharaM gammai / eesiM asai rAyamagge kAiyavajjaM, ghare vA kAiyavajjaM / jai uTuMti vavahAro labbhai / yathA - triNi (trayaH) zalyA mahArAja, asmin dehe pratiSThitAH / vAyu-mUtra-purISANAM, prAptaM vegaM na dhArayet // 2 jeNa kAiyaM na vosiriyaM teNaM vavahAro labbhai / saMghADae viNA vi NijjA / dubbhikkhe egassa ceva deMti / jai ciraM pi hiMDiUNa doNhaM pajjattaM labbhati, hiMDaMtu donni mA ya ekllo| jAhe na hojja tAhe ekANio vi hiMDai / attalAbhio mAiTThANavirahio hiMDejja / saMghADagassa vA asatIe egANio hiMDijja aNunnA vA jo piyadhammo so egANio pesijjai / eehiM puNa AkinnAiM gharAI gaMtavvaM / sANayAie paDhei kuDDe karei / aha kayAI aviraiyA bhaNejjA, tAhe bhaNNai-eyAiM vayAiM Thavemi / ahavA bhaNNai-kiM te mae jallamalapuccaDeNaM virUveNaM dIharomeNaM? jattha paDiNIo tattha rADi karei jahA logo ei / bhikkhavisohie egammi ghare giNhai, jattha ukkhevanikkhevaM pAsati, mahavvayAiM nAikkamati, uvagaraNaM pi na hiNddaavejj| teNa paDiNIe paure 1. luluhejja ka, lullahejja Da / 2. tiNNi sallA mahArAya ! assi dehe paiTThiyA / vAyu-mutta-purIsANaM, pattaM vegaM na dhArae // (ogha 623 / ) Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 bhAsagAhA-1705-1709] paDhamo uddeso vuDDo vA ahuNagilANoTThio vA / imaM puNa avassa hiMDAveyavvaM - pAyabhaMDayaM colapaTTao ya / taM pi na hiMDAvejja / aNAbhogeNaM turiyo vA gilANAINaM kajje / vIsariyaM vA se vuDDattaNeNaM / AyariyAINaM mattayaM pi na geNhejjA, bhinno asuilitto vA hojjA / uvarillANi vi kAusaggAINi na karejja gilANAIsu kAraNesu / sapaDipakkho tti gayaM / evaM bhikkhAyariyA gayA / idANiM kappakaraNe tti / bhANassa kappakaraNe, alevaDe natthi kiMci kAyavvaM / tamhA levakaDassa u, kAyavvA maggaNA hoi // 1705 // "bhANassa kappakaraNe0" gAhA / bhANassa kiM levADassa kappo kAyavvo alevADassa? levADabhAyaNassa kappo avassaM kAyavvo, no alevADassa / tamhA levADassa maggaNA hoi / kiM levADaM vA alevADaM vA? tatthimANi alevADANi - kaMjiyauNhodagacAulodae' saMsaTThA''yAmakaTThamUlarase / kaMjiyakaDhie loNe, kuTTA pijjA ya nittuppA // 1706 // kaMjiyaudagavilevI, odaNakummAsasattue piddhe| maMDaga samiussinne, kaMjiyapatte alevakaDe // 1707 // "kaMjiya0" ["kaMjiyaudaga0"] gAhAdvayam / kaMjiyaM aMbilaM, uNhodagaM cAulodagaM / 'saMsaTTha' tti ussittiyA pANayaM / AyAmaM avassAvaNaM ti {bhaNaMti} bhaNitaM hoi / 'kaTThamUlaraso' tti jammi caNagAiNo uvakkhaDitA taM pANiyaM aMbilakaDhitaM jaM salavaNaM kUDapejjA jA NicoppaDA / 'kuDa'(1) tti ciMcA / kaMjiyavilevI, udagavilevI, oyaNo, kummAsA, piTuM, maMDagA / 'samitussin' ti samitaM aTTao tammi ussiNaM ti uMDeragA, bhrolgaainno| kaMjiyapattAdINi ya alevADANi, imaM levADaM - vigaI vigaiavayavA, avigaipiMDarasaehi~ jaM mIsaM / guladahitellAvayave, vigaDammi ya sesaesuM ca // 1708 // [ni0] "vigaI0" gAhA / vigaIo sAvayavAo kAo vi niravayavAo / je te avayavA te kei vigaI ke vi avigaI, avayavajJApanArthaM / teSAJca ke vigatayo ke na vA ? iti jJApanArthamidamucyate - dahi avayavo u maMthU, vigaI takkaM na hoi vigaI u| khIraM tu nirAvayavaM, navaNIogAhimA ceva // 1709 // 1. kaMjusiNa cAulode muca vRttikRtA ayameva pAThaH AdRto'sti / Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 visesacuNi ghayaghaTTo puNa vigaI, vIsaMdaNa mo ya kei icchaMti / telagulANa avigaI, sUmAliyakhaMDamAINi // 1710 // mahuNo mayaNamavigaI, kholo majjassa poggale piuDaM / rasao puNa tadavayavo, so puNa niyamA bhave vigaI // 1711 // " dahi avayavo u0 " [" ghayaghaTTo0" "mahuNo0 " ] gAhAo / kaNThyAo / sukumAliyA' nAma tellaghayaghaTTo gulassa ya ghayaghaTTo, sakkarA macchaMDiyA, piuDaM ujjhaM maMsassa avayavo, rasao vasA medo ya vigaI / ogAhimayaM dasamA vigii| eyAhiM vigaIhiM avayavehi ya jammI saMtaM savvaM levaaddN| piMDarasassa imA vibhAsA - aMbADakaviTThe, muddIyA mAuliMga kayale ya / khajjUranAliere, kole ciMcA ya bodhavvA // 1712 // " aMbaMbADa0 " gAhA / kaNThyA / khajjUramuddiyAdADimANapIlucchaciMcamAINaM / piMDarasana ( a ) vigaIo, niyamA puNa hoMti levADA // 1713 // " [ mAsakappapagayaM 'khajjUra0 gAhA / kaNThyA / 'ciMcamAINaM 'ti / aMbiliyArasamAdIhiM piMDarasehiM jaM mIsaM taM niyamAlevADaM bhavati / jaM vigaIhiM missaM taM vigaI bhavati / eyAI levADAINi bhaNitAI / levADitassa bhAyaNassa avassa kappo kAyavvo / jai puNa tassa bhAyaNassa phuDio levo, tao tikappe kae vi levADameva bhavati / atastaddoSaparihArArtham kuTTimatalasaMkAso, bhisiNIpukkhalapalAsasariso vA / sAmAsa dhuvaNa sukkhAvaNA ya suhamerise hoti // 1714 // "kuTTimatala0 " gAhA / jahA bhisiNipatte jalaM na TThAi, eriso levo kAyavvo / sIso bhaNati--jahA navarikappo sujjhai tAriso levo kIrau, iyare rAgo / Ayariyo bhai - evaM kappo vi suhaM kIrai / lahuM ca uvvavei / aNNo ya se imo guNo / jahA ego sAhU rukkhassa mUle samuddisati / teNa sAhuNA disAlogo kao, na puNa uvari ArUDho dhijjAIo diTTho / tAhe so oyarittA gAmaM gato / tatthANeNa siTTo gAmellayANaM / teNa puNa sAhuNA so ulluhaMto diTTho / Autto so bhagavaM, cokkhaM suiyaM ca taM kayaM pattaM / nissIlanivvayANaM, pattassa ya dAyaNA bhaNiyA // 1715 // 1. kusumAliyA ke / Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1710-1720] paDhamo uddeso 129 "Autto so0" gAhA / tAhe so bhagavaM davadavassa Autto samuddisiuM tahA saMlihai jahA najjai dhoyaM piva, pacchA so muhapottiyaM choDhuM paDhaMto acchai / te AgayA pecchaMti sAhU uvasaMtaM / pacchA pucchaMti-kao eha ? katto bhikkhaM gahiyaM ? bhaNati-na tAva hiMDAmi, kiM velA jAyA ? tAhe annamannassa muhaM paloeti / tAhe dhijjAtio bhaNati-mae diTTho / paloeha se bhAyaNaM / te bhaNaMti-pecchAmo / tA bhAyaNaM teNa dAiyaM / tAhe daTThaNa bhaNaMti-tumaM si pAvo marugo tti / obhAmio u maruo, patto sAhU jasaM ca kittiM ca / pacchAiA ya dosA, vaNNo ya pabhAvio tahiyaM // 1716 // "obhAmio u maruo0" gAhA / kaNThyA / ee guNA suMdaralevassa / levADa vigai gorasa, kaDhie piMDarasa jahanna ubbhajjI / eesiM kAyavvaM, akaraNe gurugA ya ANAI // 1717 // "levADa vigai0" gAhA / levADA vigaIo / goraso ya kddhiyo| piMDaraso samuddiyAi jahannao levADo 'ubbhajjI' viyao sura puuviymegttuN| eesiM levADANaM kappo kAyavvo / na karei :: / 4 (caturguru) ANAi viraahnnaa| saMcayapasaMgadosA, nisibhattaM levakucchaNamagaMdhaM / davvaviNAsuDDhAdI, avaNNa saMsajjaNA''hAre // 1718 // "saMcaya0" gAhA / kaNThyA / navaraM 'saMsajjaNA vA vi' tti / gaMdheNa pANajAiehiM sNsjji| jamhA ee dosA tamhA - levakaDe kAyavvaM, paravayaNe tinni vAra gaMtavvaM / evaM appA ya paro ya, pavayaNaM hoMti cattAI // 1719 // [ni0] "levakaDe kAyavvaM0" gAhA / eIse imaM vakkhANaM - goula virUvasaMkhaDi, alaMbhe sAdhAraNaM ca savvesiM / gahiyaM saMtI ya tahiM, takkuccharasAdi laggaTThA // 1720 // "goula virUvaM0" gAhA / goule duddhadahie navaNIyANi nisaTuM laddhAiM / ahavA virUvarUvAe saMkhaDie ukkosaM asaNAdi labbhejja / tAhe tehiM sAhUhiM dullabhaM evaM ti kAuM sAhAraNaTThayAe savvabhAyaNANi bharettA sanniyaTTA(TTa) / tAhe pANaeNa viNA uccUDhalaggaNaTThayAe na 1. saMsajjANA''hAra muca / 2. AhArasya galake vilaganam, ulUhaNaM vA tadartham, tanmAbhUdityarthaH iti malavR / Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 visesacuNi [ mAsakappapagayaM samuddisiyavvaM ti kaTTu / tattha ya khIra - takkA - ikkhurasAi asthi tti jeNa uccUDhalaggANa bhavissaMtIti kAuM samuddiTTaM / tAhe keNa bhAyaNANi dhoyavvANi ? tattha imA vihI - maMDalitakkI khamae, gurubhANeNaM va ANayaMti davaM / aparIbhoga'tiritte, lahuo'NAjIvibhANe ya // 1721 // "maMDalitakkI0 "" gAhA / jo maMDalI uvajIvai khamao vA tassa bhAyaNesu AyariyabhAyaNesu vA saMghADaeNa davvaM ( vaM) ghettavvaM / jai puNa maMDaliatakkiyassa bhAyaNe aiya bhAyaNesu vA gehai davaM mAsalahuM / paravayaNaM NAma coyagavayaNaM / bhai jai esa doso, to AimakappamANa saMlihiuM / annesi tagaM dAuM, to gacchai biiyataiyANaM // 1722 // bhAi jai esa0 gAhA / coyao bhaNai - jai esa pacchittadosA to ahaM vidhi bhaNAmi / paDiggahaM levamAyAe saMlihittA egAgI paDhamakappakaraNatthaM pavisittA tattiyamettaM davaM geNhatu, jeNa paDhamakappaM kAuM biiyaM vAraM biiyakappakaraNatthaM pavisittA tattiyamettaM davaM gahAya AgaMtu hatthakappaM karei / taiyaM vArA pavisittA jattieNa kIrai sesANi levADANi dhovvaMti / sannAbhUmipANayaM ca hoi tattiyamettaM ghettuM ei / Ayariyo bhaNai - evaM kareMteNaM appA ya paro ya pavaNaM ceva cattAiM / tatrAtmA kathaM tyakta: ? " saMdaMsaNeNa bahuso, saMlAva'NurAga keli AubhayA / tI Nu kaMjiyaM NuM, jaissa iTTho tti ya bhAMti // 1723 // "saMdaMsaNeNa0" gAhApuvvaddhaM kaNThyam / "deMtI Nu0 " pacchaddhaM / jaM esa pavvaiyao puNo puNo ei ya jAi ya kiM tAva eyassa pANagadAiyA iTThA ? aha kaMjiyaM to puNo puNo ei / paraH pravacanaM ca yathA tyaktAni bhavanti tathedamupadizyate - AyaparobhayadosA, cautthateNaTThasaMkaNA NIe / doccaM Nu cArio NuM, karei AyaTTa gahaNAI // 1724 // "AyaparobhayadosA0" gAhApuvvaddhaM / "doccaM Nu0 " pacchaddhaM / niillaehiM saMkijjai / kiM tAva mehuNadUikicceNa ei, aha cAriyakicceNa, aha appaNo mehuNaTThAe, appaNA vA hiriukAmo ? tuzabdo vitarkArthe draSTavyaH / tattha giNhaNAI dosA - Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1721-1729] paDhamo uddeso 131 giNhaMti sijjhiyAo, chidaM jAuga savattiNIo a / suttatthe parihANI, niggamaNe sohivuDDI ya // 1725 // "giNhaMti sijjhiyAo0" gAhA / jaM taM puNo puNo ei ya jAi ya / tattha 'sijjhiyAo'tti samosetiyAo / 'jAuga'tti diyarAiNiyAo savattiNIo ya evaM mannaMti / ubbhAmago esa pANagadAyiyAe / tAhe asaMkhaDitIo tamuddisaMti / 'niggamaNe sohivuDDI ya'tti / jaM taM bhaNitaM niccabhattiyassa bhikkhussa ekkArasahiM sapadaM (gA0 1698) taM pAvati / jamhA ee dosA tamhA imo vihI - saMghADaeNa ego, khamae biiyapaya vuDDamAiNNe / puvvuddhi( ddi )eNa karaNaM, tassa va asaI ya ussitte' // 1726 // "saMghADaeNa ego0" gAhA / saMghADaeNaM ti asya vibhASA - bhAvitakulesu dhovittu bhAyaNe ANayaMti sesaTThA / tavvihakulANa asaI, aparIbhogAdisu jayaMti // 1727 // "bhAvitakulesu0" gAhApuvvaddhaM / bhAvitakulA nAma saMviggabhAviyA sAvagA ahAbhaddagA vA / jesiM vA loyAvAo natthi / tesu saMghADago gaMtuM gihatthabhAyaNesu davaM ghettuM kappaM karei bhAyaNassa / 'sesaTTAe' tti sesANaM levADANaM dhoyaNaTThAe sannAbhUmi pANagaTThAe ya annaM pi davaM geNhati / "tavviha0" gAhApacchaddhaM / bhAviyakulANaM asaIe aparibhogAisu jayaMti / AigahaNeNa maMDaliyatakkiyassa vi khamagassa bhAyaNesu geNhaMti davaM / kahaM jayaMti ? jaM paccusitaM taM giNhiyavvaM / kiM kAraNaM? ata ucyate - oattaM tammi vaho, pANANaM teNa puvvaussittaM / asatI vussicaNie, jaM pekkhai vA asaMsattaM // 1728 // "oattaM tammi0" gAhA / aMbilIe oyattiyajjamANIe je tattha pANaaMbilIe gaMdheNa eMtajaMtANa saMcarao tesiM vadho bhavati / eeNa kAraNe paccusitaM giNhiyavvaM / jai paccusitaM natthi, tAhe ussicaNiyAe ussicAvettA jayaNAe geNhai / ussiciNiyA natthi tAhe jaNapAseNa pANajAiehiM asaMsattaM teNaM teNaM uvatittA gihibhAyaNe pADihAriyadhammeNa jai sujjhai tAhe bhANassa kappaM kAuM geNhai / asya vibhASA - gihisaMti bhANa pehiya, kayakappA sesagaM davaM ghettuM / dhoaNapiyaNassaTThA, aha thovaM giNhae annaM // 1729 // 1. purAtanA gAthA malavR / 2. kiM kAraNaM....giNhiyavvaM nAsti i / 3. uyattittA ka Da / Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 visesacuNNi [mAsakappapagayaM "gihisaMti0" gAhA / kaNThyA / aha thovaM davaM to annao geNhati / dvitIyapade saMghADagAsatIe - jA bhuMjati tA velA, phiTTai to khamaga therao vaa''nne| taruNo va nAyasIlo, nIyallagabhAviyAdIsu // 1730 // "jA bhuMjati tA0" gAhA / knntthyaa| tAhe jo khamao uvavAsio therao vA asaMkaNijjo taruNo jo nAyasIlo jassa egANiyassa dosA na bhavaMti / khamao nAma jo cautthAi / biiyapai moya gurugA, ThANa nisIyaNa tuyaTTa dharaNaM vaa| gobbarapuMchaNa ThavaNA, dhovaNa chaDhe ya davvAiM // 1731 // [ni0] "biiyapai0" gAhA purAtanA / asya vyAkhyA-jai te sAhuNo biiyapadeNa vatiyaM gatA, tattha dullabhaM pANayaM / asya vyAkhyA - vaiyA addhANe vA, dava asaIe vilaMbi sUre vaa| jai moeNaM dhovai, seha'nnaha bhikkha gaMdhAI // 1732 // "vaiyA addhANe vA0" gAhA / jai pANayaM natthi tattha kiM kAyavvaM? coyago bhaNaimoeNa dhuppaMtu / Ayariyo bhaNai-evaM bhaNaMtassa dhovaMtassa ya caugurugA / sehA vippariNamaMti / biiyadivase bhikkhassa gayassa uThThie kAiyagaMdho eti / teNa uDAho / AdigrahaNeNa sAvagANaM vippariNAmo bhavati / arasaM bhavai / bhaNai jai esa doso, to ThANa nisiyaNa tuaTTa dharaNaM vA / bhaNNai taM tu na jujjai, du dosa pAde a hANI ya // 1733 // "bhaNai jai esa doso0" gaahaa| bhaNai tti coyago bhaNai-jai vippariNAmaM gaMdhAdayo dosA bhavaMti to ghettUNaM rattiM savvaM udvitao acchatu / taha vi jati na sakkei to uvaTThito acchatu / taha vi jai na sakkei saMtaTThio acchatu mA suvatu / bhaNNati tti AyariyavayaNaM / 'du dosa'tti nidAe pellio paDejjA, tattha AyavirAhaNA dosA / biio saMjamavirAhaNAdosA paDio jIvAhiM sejjAtaM vA, pAtraM bhNjejj| jA teNa viNA hANI / yasmAdete doSAstasmAnnAyaM vidhiH / imo vidhI - niddhamaniddhaM niddhaM, gobbarapuDhe ThaviMti pehittaa| jai ya davaM ghettavvaM, biiyadiNe dhoiuM giNhe // 1734 // 1. dhuppaMto tu a| Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1730-1739] paDhamo uddeso 133 "niddhamaniddha0" gAhA / taM levADaM niddhaM vA hojja aniddhaM vA hojja / jai niddhaM to gobbareNa supuTuM kAuM niravayavaM uvabhAmijjai / gobbaraM chagaNaM / aha na niddhaM to sulIDhaM kAuM uvasAmijjai / biiyadivase jai davaM ghettavvaM to tikappaM kAuM gheppai / aha bhattaM to akae ceva kappe gheppai / chaThe ya davvANi tti (gA0 1731) asya vyAkhyA - jaya odaNo adhoe, ghippar3a to avayavehi~ nisibhattaM / tinni ya na hoMti kappA, tA dhovasu jAva niggaMdhaM // 1735 // tamhA gubbarapuTuM, saMlIDhaM ceva dhoviuM hiNdde| iharA bhe nisibhattaM, ojjavi ceva gurumAdI // 1736 // "jai oyaNo adhoe0" gAhA / ["tamhA gubbarapuTuM0"] coyako Aha-yadyadhaute pAtre dvitIye'hani odano gRhyate na tvavayavadravyANi tatra saMti yeSAM gandhaH tRtIye'pyahani lakSyate, tena ca SaSThabhaktamupahanyate / SaSThabhaktaM trirAtrikaM bhavati / yacca yUyaM matiH-levADaM trikalpena zudhyati, tadapyanenaiva kAraNena nopapadyate / kathaM punarlevADasya zuddhirbhavati ? tAvaddhotavyam yAvannirgandhirbhavati / na ca bahubhirapi kalpairnirgandhirbhavati, tasmAllevADaM jaM snigdhaM taM gomayena sanmArjayitvA, asnigdhaM tu susaMlIDhaM kRtvA dvitIye'hani vikalpIkRtvA annapANaM grAhyam, anyathA rAtribhaktaM bhavati / 'ojjaviyaM' bhojanasyAcAryAdayo bhavantivamukte coyakenAcAryAha - bhaNNai na annagaMdhA, haNaMti chaTuM jaheva uggArA / tinni ya kappA niyamA, jai vi ya gaMdho jaha logo // 1737 // "bhaNNai na0" gAhA / kaNThyA / 'jaha logo'tti kathaM punarloke ? vArikhalANaM bArasa, maTTiyA cha cca vANapatthANaM / mA ettie bhaNAhI, paDimA bhaNiyA pavayaNammi // 1738 // "vArikhalANaM0" gAhA / vArikhalA nAma parivAyagA, tesiM bArasahiM maTTiyAhiM sujjhai / vANapatthA tAvasA tesiM chahiM / evaM piha so vAiti loke to "mA ettie bhaNAhi" gAhApacchaddhaM / 'ettie'tti "jar3a odaNo adhote" (1735-36) gAhAdvayoktaM yaccodakena AcAryeNa mAkAreNa pratiSedhitaM / pratimA iti moyapaDimA tadapi pItvA zucireva / piha soyAiM loke, amhaM pi alevagaM agaMdhaM ca / moeNa vi AyamaNaM, diTuM taha moyapaDimAe // 1739 // 1. oaviaMmuca / 2. jahA loe muca / 3. soyA pi loke a ba / piha soyAI loke muca (gA0 1739) / Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 visesacuNNi [mAsakappapagayaM __ jati nillevamagaMdhaM, paDisiddhaM taM kahaM nu jiNakappe / tesiM ceva avayavA, rukkhAsi jiNA na kuvvaMti // 1740 // "piha soyAI loge0" gAhA / ["jai nilleva0"] yathA pRthak pRthak zaucavidhidRSTA tathA asmAkamapi alevamagandhaH zaucaH nizikalpe moyenApyAcamitvA zucireva / atrAha coyaka:- yadi nirlepamagaMdhaM zaucaM dRSTaM, kiM kAraNaM jinakalpikAnAM pratiSiddhaM nirlepanaM ? anirlepite saMti avayavAH / AcAryAha-rUkSAzinatvAnna nirlepayanti teSAmabhinnavarcastvAt, na santyavayavAH, avayavA'bhAvAt kuto gandhaH? yadyabhinnoccAratvAt jinakalpikAH zaucaM na kurvanti, sthavirakalpikAstu abhinnoccArAsteSAM kiM kAraNaM saJjJAmutsRjya avazyazaucakaraNamuktam / ato'padizyate - thaMDillANa aniyamA, abhAvie iDDhi juylmuddddyre| sajjhAe paDiNIe, na te jiNe jaM aNuppehe // 1741 // "thaMDillANa aniyamA0" gAhA / prathamaM sthaMDilAdyabhAve zeSasthaMDilAnyapi gamyante jinavacanA'bhAvitasya ca mA bhUt vipariNAmaH / rAjAdInAmanyatamasyAbhinavapravrajitasya vA zaucakaraNamityarthaH / bhAvitasya duHkhena tadbhAvo budhyate iti / 'yugalaM' ti vRddhabAlau tau prAyena bhinnoccArau uDDayarau hastAdi levADayataH bAlavuDDA vA anno vA uDDayaro / sajjhAo aNillevie therakappiyANaM na vaTTai vAyAe kAuM / paDhamaM thaMDillAsatIe biiyathaMDillaM gayassa soyakaraNamadaTuM uDAhaM kareMti paDiNIyA / jiNakappiyA sajjhAyaM maNeNa kareMti / iyaresiM maNasA sajjhAyaM karaNe bahuNA vi kAleNa jao na bhavati / sajjhAe therakappiyANaM avassasoyakaraNaM / emeva appalevaM, sAmAseuM jiNA na dhovaMti / taM pi ya na nirAvayavaM, ahAThiIe u sujhaMti // 1742 // "emeva0" gAhA / 'appalevaM'ti alevADabhAjanamityarthaH, sAmAseuM pi' saMlihittA / sesaM kaNThya m / mannaMto saMsaTuM, jaM icchasi dhovaNaM diNe biie| ittha vi suNasu apaMDiya ! jahA tayaM nicchae tucchaM // 1743 // "mannaMto0" gAhA / yadapyuktavAnasi saMsRSTatvAt gurvAdInAM oyavitamiti tucchaM asArakamityarthaH / ma. / 1. sAmAseuM ti iti bhAvyam ? Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1740-1748] paDhamo uddeso 135 savvaM pi ya saMsaTuM, natthi asaMsaTThiellayaM kiMci / savvaM pi ya levakaDaM, pANagajAe kahaM sohI ? // 1744 // "savvaM pi ya0" gAhApuvvaddhaM / eyassa vibhAsA - khIraM vacchucchiTuM, udagaM pi ya mcchkcchbhucchittuN| caMdo rAhucchiTTho, pupphANi ya mahuaragaNehiM // 1745 // "khIraM vacchu0" gAhA / kaNThyA / raMdhaMtIo boTRiti vaMjaNe khala-gule ya takkArI / saMsaTThamuhA ya davaM, piyaMti jaiNo kahaM sujjhe // 1746 // "raMdhatIo boTRiti0" gAhA / jemaNAI aviraiyAo borTeti / saMsaTThaeNa ya muhe jaiNo davaM AyayaMti / teNeva ya daveNa kahaM sujhaMti pattANi ? idANiM "savvaM pi ya levakaDaM pANagajAe kahaM sohI?" eyassa pacchaddhassa vakkhANaM-jeNa gihatthabhAyaNAI savvAI ceva levaDAiM tehiM ceva pANayaM deMti tamhA levADaM / jaM pi levADeNa daveNa AiyaMti taM pi levADaM jAyaM / jaMpi teNa levADeNa kappo kIrai taM pi levaaddN| evaM savvaM levADaM / sohI natthi tti / idANi bhANANi dhovaMtassa vitahakaraNe pacchittaM bhaNNai - ekkikkammi u ThANe, vitaha karitassa mAsiyaM lahuyaM / tigamAsiya tigapaNagA, ya hoMti kappaM kuNai jattha // 1747 // "ekkikkammi0" gAhA / asaMlIDhe paDhamakappaM karei mA 0 (mAsalaghu) / saMlIDhe paDhamakappo Aijjati, jai nAijjai mA 0 (mAsalaghu) / biiyakappeNa viNA nIti mA 0 (mAsalaghu) / jattha bhANANaM kappaM kareMti na paDilehaMti na pamajjaMti ya / ettha Aillaesu bhaMgesu mA 0 (mAsalaghu) / cautthe bhaMge tattha paDilehiMti pamajjaMti / taM duppaDilehitaM duppamajjitaM / evaM cattAri bhaMgA / ettha Aillesu tisu pNcraaiNdiyaa| cautthabhaMge suddho / kappakaraNe tti gayaM / ___ idANiM gacchasatIe ya kappe tti (gA0 1658) / asya dvArasya ko'yamavasara: ? ata ucyate - bhutte bhuMjaMtammi ya, jamhA niyamA davassa uvogo| samahiyataro payatto, kAyavvo pANae tamhA // 1748 // 1. duppaDilehitaM suppamajitaM, suppaDilehitaM duppamajjitaM, suppaDilehitaM suppamajjitaM / Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 visesacuNNi [mAsakappapagayaM ___ "bhutte' bhujaMtammi ya0" gAhA / kaNThyA / saiyasAhassiesure gacchesu bahueNa pANaeNaM kajjaM / tAhe tesu bahuesu maggamANesu AhAkammAI dosA hojja / yato'yamapadizyate - pANagajAiNiyAe, AhAkammassa hoi uppattI / pUtI ya mIsajAe, kaDe ya bharie ya Usitte // 1749 // "pANagajAyaNiyAe0" puvvaddhaM / eyassa vibhAsA - annanna davobhAsaNa, saMdesA punna ber3a gharasAmI / kallaM Thavehi annaM, mahalla sovIriNiM gehe // 1750 // "annanna davobhAsaNa" gAhA / koi bhaddao gihe acchaMto bahU saMghADapANayaM maggaMte tesiM kai aicchAvijjamANe daTuM gihasAmiNI bhaNati-mA kaMci aicchAvejjAsi sAhuM / gacchasaie ya kappo tti gataM / idANiM aMbili tti dAraM / tAhe so bhaddao annammi diNe saMghADae davaM maggaMte kesiM ci dijjamANe keti aicchAvijjamANe pAsittA gharasAmiNI bhaNati-mae tumaM bhaNitA-mA kaMci aicchAvejjAsi tti / sA bhaNati-natthi annaM aMbilaM / tAhe so bhaNati - mA kAhisi paDisiddho, jai bUyA kuNasu dANamannesiM / te vuddiTThavivajjI, na yAvi niccaM ahivaDaMti // 1751 // "mA kAhisi0" ettha (paDi ?) gAhA / mA kAhisi na vaTTai tti evaM paDisiddho, jai so bhaNejjA gharasAmI-karehi tumaM, annesiM sAhUNaM dijjatIti jai eyassa na kajjaM / tAhe bhANiyavvaM - te vi uddesiyaM vajjeMti na ya niccameva maggaMti / amha vi hohii kajjaM, ghicchaMti bahU ya annpaasNddaa|| patteyaM paDiseho, sAhAre hoDa jayaNA u||1752|| "amha vi hohii kajjaM0" gaahaa| 'patteyaM paDiseho' tti jai bhaNati-anne vi samaNA niggaMthA jesiM kajjaM hohii tesiM dijjahii / ettha paDiseheyavvaM-na kappai tti / aha bhaNati-anne vi samaNA pAsaMDA ya, tesu dijjihii / ettha moNaM / jayaNa tti kayAi avavAeNaM gheppejja / pANagajAyaNiyAe AhAkammassa hoi uppatti (gA0 1749) gataM / evaM so paDisiddho satta aMbilIo karejjA / "pUI ya0" gAhApacchaddhaM / pUtikA 1 1. sutte a ba ka dd| 2. sAhisaesu ba ka dd| 3. annonna a ba ka Da, annanna muc| Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1749-1757] paDhamo uddeso 137 mIsagrahaNAt, sagharamIsA 2 pAsaMDamIsA 3 jAvaMtikA 4 kaDagrahaNAdAdhAkammiyA 5 kIyagaDA 6 attakaDA 7 / asya vibhASAgAhA - AhAkammiya sagharapAsaMDamIsae jAva kIya pUti attkdde| ekkekkammi ya satta u, kae ya kArAvie ceva // 1753 // ___ "AhAkammiya0" gAhA / AhAkammiyA sagharamIsiyA pAsaMDamIsiyA jAvaMtiyA kIyakaDA pUiyA attakaDA / aMbili tti gayaM / idANiM bharie tti dAraM-aMbilINaM bhareNaM ussittadAraM pi vakkhANehiti / 'ekkekkami ya satta u' tti / eyAsiM sattaNha vi aMbilINaM ekkekkAe sattavihaM bharaNaM / tattha gAhA - kamma ghare pAsaMDe, jAvaMtiya kIyapUiattakaDe / bharaNaM sattavikappaM, ekkekkIe u rasiNIe // 1754 // "kamma ghare pAsaMDe0" gAhA / AhAkammiyAe aMbilIe sattavihaM bharaNaM / taM jahAAhAkammiyaM sagharamIsayaM pAsaMDamIsayaM jAvaMtiyaM kIyagaDaM pUiyaM AtmArthabharaNamiti / evaM sesANaM pi| satta tti navari nema', uggamadosA havaMti anne vi / saMjogA kAyavvA, sattahi bharaNehiM rasiNINaM // 1755 // "satta tti navari nemaM0" gAhA / nemaM ti vA mUlaM ti vA ciMdhaM ti vA egaTuM / solasahiM uggamadosehiM abbhahiyAo vi aMbilIo bhavaMti / sattahiM bharaNehiM saMjjoeyavvA ekkekkA rasiNI / syAnmatiH / jahA aMbilIo sattaNha vi pareNa atthi kimevaM bharaNaM pi? netyucyate samaNe ghara pAsaMDe, jAvaMtiya attaNo ya muttUNaM / chaTTho natthi vikappo, ussicaNamo jayaTThAe // 1756 // 2 "samaNe ghara pAsaMDe0" gAhA / kaNThyA / 'samaNe'tti samaNassa aTThAe ya kriyate tadAdhAkarma / zramaNagrahaNenAdhAkarma gRhItaM bhavati, yatInAmarthAya SaSTho vikalpo na saMbhavati, AdhAkarmotpattitvAt / pUtikaM bharaNaM nAsti / jAvaiyA rasiNIo, tAvaiyA ceva hoMti bharaNA vi / auNApannaM bheyA, sayaggaso yAvi NeyavvA // 1757 // 1. nemmaM muca / malavRttau "samaNe0" gAhA "jaM jIva0" (gA0 1763) gAthAnantaraM vyAkhyAnAsti / Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 visesacuNNi [mAsakappapagayaM "jAvaiyA rasiNIo0" gAhA / kahaM auNApannaM aMbilIo satta bharaNA vi sattasattasattayA auNApannaM ? uggamadosAIehiM / jai bahuvihAo aMbilIo bharaNaguNitAo sattahiM vA aTThahiM vA jAva solasahi vA sayaggaso ya bhavaMti bhedAH / mUlabharaNaM tu bIyA, tahi~ chammAsA na kappae jaav| tinni diNA kaDDiyae, cAulaudae tahA''yAme // 1758 // "mUlaM bharaNaM tu0" gAhA / AhAkammiyAe aMbilIe saMjayaTThAe AsurimAINi bIyANi saMjayaTThAe chubbhati, annaM vA jai phAsuyaM chubbhati tahA vi chammAsA na kappati, pareNa kappati / aha kADhicAulodayamavassAvaNAi phAsuyaM chubbhati, tAhe tinni divasA na kappati / cautthe divase kappati / eyaM AhAkammiyAe aMbilIe / emeva sagharapAsaMDamIsa jAva kiiypuuiattkdde| kaya kIyakaDe Thavie, taheva vatthAiNaM gahaNaM // 1759 // jeNa asuddhA rasiNI, bharaNaM vubhayaM va tattha jA''rUvaNA / suddhabhaya lahusitte, kammamajIve vi muNibharaNe // 1760 // "emeva ya0" gAhApuvvaddhaM / "jeNa asuddhA0" gAhA / jahA AhAkammiyaaMbilIe bhaNitaM / evaM sagharamIsiyAe, pAsaMDamIsiyAe, jAvaMtiyAe, kIyagaDAe, pUiyAe, attakaDAe / idANiM aMbilINaM kA uggamakoDI ? kA visohikoDi ? tti taM bhaNNati - saMjayakaDe ya dese, apphAsuga phAsuge ya bharie ya / attakaDe vi ya Thavie, lahugo ANAiNo ceva // 1761 // [ni0] "saMjayakaDe ya0" gAhA purAtanA / asya vyAkhyA - desakaDA majjhapadA, AdipadaM aMtimaM ca patteyaM / uggamakoDI va bhave, visohikoDI va jo deso // 1762 // "desakaDA majjhapadA0" gAhA / sagharamIsiyaM pAsaMDamIsiyaM jAvaMtiyaM kIyagaDaM ee majjhapayA / ete desakaDA bhannati / 'desakaDa' tti saMjayamIsiyA ee uggamakoDI vA syAt visohikoDI vA syAt / kahaM ? sagharamIsaM pAsaMDamIsaM AhAkammiyaM ca niyamA uggamakoDI avizuddhakoTirityarthaH / pUiyaM jAvaMtiyaM kIyagaDaM ca visodhikoDI / AdipadaM nAma saMjayakaDaM AdhAkarma ityarthaH / aMtillaM nAma AtmArthakataM / Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 1758-1766 ] paDhamo uddesa 139 aphAsugA phAsue ya bharita tti asya vyAkhyA - yat prAsukaM bharaNam AtmArthakRtAyAM sovIriNyAM zramaNArthAya bharei tadapyAdhAkarma eva / kiM kAraNaM ? ucyate = jaM jIvajuyaM bharaNaM, tadaphAsuM phAsuyaM tu tadabhAvA / taMpi ya hu hoi kammaM, na kevalaM jIvaghAeNa // 1763 // tinneva ya caugurugA, do lahugA guruga aMtimo suddho / emeva ya bharaNe vI, ekkekkIe u rasaNIe // 1764 // 1 '"jaM jIvajuyaM bharaNaM0" [" tinneva ya0"] gAhA / kaNThyA | bharaNaM ti gayaM / idANi ussiya tti dAraM / attaTThakattAe aMbilIe AyaTThakathaM bharaNaM / jai samaNaTThA ussicati, Thaviyagadosi tti kAuM mAsalahuM / aha AyaTThAe ussicitaM dei suddho / AhAkamme sagharamIse pAsaMDamIse etesu :: |4 (caturguru) uvakaraNapUie 0 ( mAsalaghu) bhatta - pANapU (mAsaguru) jAvaMtiya kIyagaDe ya :: 4 (caturlaghu) / AhAro gao / idANiM uvahI bhaNNai / tata pAiyaM viyaM piya, vatthaM ekkekkagassa aTThAe / pAubbhinnaM nikkoriyaM ca jaM jattha vA kamai // 1765 // " taya pAiyaMo" gAhA / saMjataTThAe tataM, saMjayaTThAe pAitaM, saMjataTThAe ThitaM / 1 saMjataTThAe tataM, saMjataTThAe pAitaM, AyaTThAe ThitaM / 2 evaM aTThabhaMgA kAyavvA' / 'ekkekkassa aTThAe' ti saMjataAyaTThAe aTThabhaMgA suuitaa| AyaTThAe tataM, AyaTThAe pAitaM, AyaTThAe ThitaM / esa amoddha evaM sagharamIsayaM pAkhaMDamIsayaM ca / savvesiM aTThamo suddho / taNaNaM pajjaNaM ca AhAmmaM / va visohIkoDI | evaM Ayario bhaNati / coyao puNa pajjaNaM AhAkammaM bhaNeti, taNaNaM viNaNaM visohIkoDI icchati / Ayario bhaNati attaTThiyataMtUhiM, samaNaTTa tato a pAiya vuto a / kiM so na hoi kammaM, phAsUNa vippajjio jo u // 1766 // 1. malavRttau tinneva gAthA "jeNa asuddhA0 " ( gA0 1760) gAthAnantaraM vyAkhyA nAsti / 2. saMjayaTThAe tataM AyaTThAe pAitaM saMjayaTThAe ThitaM / 3 saMjayaTThAe tataM AyaTThAe pAitaM AyaTThAe ThitaM / 4 AyaTThAe tataM saMjayaTThAe pAitaM saMjayaTThAe ThitaM / 5 AyaTThAe tataM saMjayaTThAe pAitaM AyaTThAe ThitaM / 6 AyaTThAe tataM AyaTThAe pAitaM saMjayaTThAe ThitaM / 7 AyaTThAe tataM AyaTThAe pAitaM AyaTThAe ThitaM / 8 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 visesacuNi jai pajjaNaM tu kammaM, itaramakammaM sa kappaU dhoo / aha dhoo vina kappar3a, taNaNaM viNaNaM ca to kammaM // 1767 // [ mAsakappapagayaM 'attaTThiyataMtUhiM0 " [" jai pajjaNa0"] gAhAdvayaM kaNThyam / evaM tava mateNaM taNaNaM viNaNaM ca AhAkammeva saMvRttam / " pAubbhinnaM0" kaNThyam / saMjataTThAe ubbhinnaM, saMjataTThAe nikkoritaM, ubbhinnaM uggamakoDI, nikkoritaM visohikoDI / idANi pariharaNANujANi tti dAraM ( gA0 1659 ) / idANi pAiyaM / tattha gAhApacchaddhaM coaga jiNagacchammi, kiha pariharaNA jaheva aNujANe / atigamaNammi ya pucchA, nikkAraNa kAraNe lahugA // 1768 // " coyaga jiNagacchammi0 " gAhA / coyao bhaNati - jai satiesu gacchesu AhAkammAdao dosA to jiNakAle kahaM AhAkammiyAINaM pariharaNA ? jiNakAlastIrthakarakAla ityarthaH / AcAryAha--jaheva aNujANe asya vyAkhyA - " atigamaNaM0" pacchaddhaM / sIso pucchati - aNujANe kiM gaMtavvaM na gaMtavvaM ? Ayario bhaNati - jai nikkAraNe gacchati caulahugA / NhANA'NujANamAisu, jataMti jaha saMpayaM samosariyA / sataso sahassaso vA, taha jiNakAle visohiMsu // 1769 // "pahANA'NujANamAisu0 " gAhA / kaNThyA / atrAha codakaH - hInatvAnna yukteyaM upmaa| yathA devadattamukhazcandra ityukte hInopamAnatvAdayujyamAnamityavagamyate tadvat sAmpratikasamavasaraNaM tIrthaGkarasamavasaraNopameyamiti hInopamA bhavatA kRteti / AcAryAha"jaheva aNujANe0 " asya vyAkhyA re . - paccakkheNa parokkhaM, sAhijjai neva esa hINuvamA / purisajuge taie, vocchinno siddhimaggo u // 1770 // "paccakkheNa parokkhaM0" gAhA / kaNThyA / titthakarAo suhammasAmIo jaMbu nAmo siddho / jai uggamAhiM dosehiM na sujjhatA to na ceva sijjhatA / jaMbunAmAo siddhimaggo vicchinno / ANAiNo ya dosA, virAdhaNA hoi saMjamA''yAe / evaM tA vaccaMte, dosA patte aNegavihA // 1771 // 1. jiNakAlammi muca / 2. mityeva gamyate a / 3. jaheva ....vyAkhyA nAsti aka / Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 bhAsagAhA-1767-1776] paDhamo uddeso "ANAiNo ya dosA0" gAhA / kaNThyA / virAhaNA kahaM saMjame AyAe ya? asya vyAkhyA - mahimAussuyabhUe, rIyAdI na visohe| tattha AyA ya kAyA ya, na suttaM neva pehaNA // 1772 // "mahimAussuyabhUe0" silogo / iriyaM na sohei tattha kaMTaviTThi, mAIhiM aatviraahnnaa| saMjamavirAhaNA paMthe chakkAyA / utsukatvenaiva naiva sUtramarthaM vA guNayati, nApi pratilekhanAM karoti / ete gacchaMtassa dosA / prAptasyAmI doSAH - ceiya AhAkamma, uggamadosA ya seha itthiio| nADaga saMphAsaNa taMtu khuDDa niddhammakajjA ya // 1773 // "ceiya AhAkammaM0" dAragAhA / etthaM jaM kappiyaM akappiyaM vA taM bhannai / tatreyaM gAhA - sAhammiyANa aTThA, cauvvihe liMgao jaha kuttuNbii| maMgalasAsayabhattIi jaM kayaM tattha Adeso // 1774 // [ni0] "sAhammiyANa aTThA0" gAhA / sAdharmikAnAmarthAya kRtam, tasyeyaM mArgaNA / ceiya tti dAraM / tAni ceiyANi cauvvihANi taM jahA-sAhammiyace iyANi, maMgalaceiyANi, sAsayaceiyANi, bhatticeiyANi / tattha sAhammiyANa aTThAe cauvvihe tti bhaMgA sUitA / liMgao sAhammio no pavayaNao 4 / 2 "liMgao jaha kuDubi0" tti / vArattago bhaNitaM hoi / eyassa kayaM amhaM kappai / imA vibhAsAgAhA - vArattagassa putto, paDimaM kAsI ya ceiyaharammi / tattha ya thalI ahesI, sAhammiyaceiyaM taM tu // 1775 // "vArattagassa putto0' gAhA / kaNThyA / maMgalaceiesu vibhAsA - arahaMtapaiTThAe, mahurAnayarIe maMgalAiM tu / gehesu caccaresu ya, channaIgAmaaddhesu // 1776 // "arahaMtapaiTThAe0" gAhA / mahurAnagarIe ghare kae paDhamaM arahaMtA paiTThAvijaMti maMgalanimittaM / jai na kareMti gharaM paDati / gAmaddhesu tti desibhaNiI chaunnauigAmesu bhaNitaM hoi / uttarAvahANaM esA bhaNitI / sAsayabhatticeiyA ekkagAhAe vakkhANei / 1. kaMTaTTi ba / 2. pavayaNo sAhammio no liMgao, liMgao vi sAhammio pavayaNao vi, no liMgao sAhammio no pavayaNao / Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 visesacuNNi [mAsakappapagayaM niiyAiM suraloe, bhattikayAiM tu bhrhmaaiihiN| nissA'nissakayAI, jahiM Aeso cayasu nissaM // 1777 // "niiyAiM suraloe0" gAhA / kaNThyA / ettha bhatticeiesu Aesu adhikAra ityarthaH / nissAe kaDaM taM na kappai / jattha sAhUnissA natthi taM kappati / ceiya tti gayaM / iyANiM AhAkamma iti dAraM / jIvaM uddissa kaDaM, kammaM so vi ya jayA u saahmmii| so vi ya taie bhaMge, liMgAdINaM na sesesu // 1778 // "jIvaM uddissa kaDaM0" gAhA / jIvamuddizya yatkRtaM so jai sAhammio bhavati / ettha cattAri gAhA / liMgao sAhammio no pavayaNao, no liMgao pavayaNao, liMgao vi pavayaNao vi / caturthaH zUnyaH / atra tRtIyabhaMgakRto'sAdharmI / zeSabhaMgadvitayaM na bhavatyAdhAkarma / Aha coyakaH-titthakarapaDimaTTAe kayaM kahaM kappati ? ucyate - saMvaTTamehapupphA, satthanimittaM kayA jai jaINaM / na hulabbhA paDisiddhaM, kiM puNa paDimaTThamAraddhaM // 1779 // "saMvaTTameha0" / gAhA / kaNThyA / punarapyAha-tIrthakarasyaivArthAya yatkRtaM taM sAijjamANassa kahaM doso na bhavati? ucyate - titthayaranAmagoyassa, khayaTThA avi ya dANi sAbhavvA / dhammaM kahei satthA, pUrva vA sevaI taM tu // 1780 // khINakasAo arihA, kayakicco avi ya jIyamaNuyattI / paDisevaMto vi ao, adosavaM hoi taM pUyaM // 1781 // "titthyrnaam0"| ["khINakasAo0"] gAhAdvayaM kaNThyam / sAbhavvA iti svakyo bhAvaH svabhAvaH yathA Apo dravAdI, evaM titthakara / punarapyAha - tIrthakarArthAya yatkRtaM tatprathamArthAya vA tat kena lakSaNena yatInAM kalpate ? ata idamucyate - sAhammio na satthA, tassa kayaM teNa kampati jaINaM / jaM puNa paDimANa kataM, tassa kahA kA ajIvattA // 1782 // "sAhammio na satthA0" gAhA / kaNThyA / nApi liMgato nApi pravacanataH sAdharmikastIrthakaraH / 1. pratimArthAya iti bhAvyam ? malavR / Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 1777-1786 ] paDho uddesa idANi vasahI bhannai - ThAimaThAI osaraNa maMDavA saMjataTTha dese vA / peDhI bhUmIkamme, nisevato aNumaIdosA // 1783 // kareM "ThAimaThAI 0" gAhA / samavasaraNe bahave saMjayA ehiMti tti dhammasaddhAe bahave maMDavA puNa desakaDA vA AdhAkammiyA vA / desakaDA nAma visohikoDI | 'ThAi' tti / vatte samosaraNe na ukkhellijjaMti, aTThAI je vatte samosaraNe ukkhellijjati / tesu gayaMtesu tannipphannaM / 'peDhiya'tti uvaTTayA / bhUmIkammaM samAM bhUmIM kareMti, sammajjivalitaM / saMjayaTThAe vA desakaDAe vA / eyAiM sevaMtassa jIvaghAo aNumodito bhavati / AhA gataM / idANi uggamadose tti dAraM / ThaviyagasaMchobhAdI, dusohayA hoMti uggame dosA / vaMdijjaMte daTTu, iyare sehA tahiM gacche ||1784 // "ThaviyagasaMchobhAdI0" gAhApuvvaddhaM / bahu saMjayA paviTTha tti kAuM dhammasaDio logo saMjayaTThAe ThaviyagaraiyagAyaM karei / AgayANaM akkheveNaM dAhAmo saMchobhaM kareMti / annesu vi gi asaMkaNijjesu taMdulAi khajjagavihANANi saMjayaTThAe nikkhivaMti, ahAgayANaM dejjAha / ugamadose tti gayaM / 143 idANiM seha tti dAraM / tattha samosaraNe pAsatthAI samosaraMti / tattha te bahujaNeNaM pUijjamANe vaMdijjamANe ya daddhuM tattha sehA gacchaMti / 'iyare' tti pAsatthAI / sehi tti gayaM / idANiM itthI nADaga do vi dAre ekkagAhAe bhaNati - itthI viuvviyAo, bhuttA'bhuttANa daTTu dosA u / emeva nADaijjA, savibbhamA nacciyapagIyA // 1785 // " itthI viuvviyAo0 " gAhA / kaNThyA / idANi saMphAsuNa tti dAraM / tattha samosaraNe pupphArUbhaNakougAgayANaM itthI purisasaMmadde strIpuruSasparzo bhavati / tattha bhuttAbhuttabhogINaM saikaraNakougAI bhavaMti / tattha gAhA thI purisANa u phAse, gurugA lahugA saI ya saMghaTTe / AyAsaMjamadosA, obhAvaNapacchakammAdI || 1786 // - Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 visesacuNNi [mAsakappapagayaM "thIpurisANa u phAse0" gAhA / kaNThyA / thIphAse gurugA / purisaphAse lahugA / 'Aya' tti AyavirAhaNA sammahe saMjamavirAhaNA, sammadde chakkAyA na sakkaMte parihariuM / 'obhAvaNa'tti saMjateNa chikka tti kAuM bahAejja / taM pacchAkammaM pAsittA anne vi dugaMchijjati / evaM obhAvaNA / idANi taMtu tti dAraM - lUyA koligajAlaga, kotthalakArIya uvari gehe ya / sADitamasADite, lahUgA gurugA abhattIe // 1787 // "lUtA koliya0" gAhA / lUtA iti lUtA vutao karei / koliyao nAma macchiyavagghao so vi piTuMtaM taMtUhiM jAlasarisaM nivvattei teNa macchiyAINi veDDe / kotthalagArA dhannAriyA gharayaM uvaciyA / 'gehe' tti dhammIyA jai sADiMti caulahagA / aha na sADeMti to bhattI na kayA / tattha cauguruyA / iyANi khuDDa nidhammakajjA ya tti egaTThA vakkhANei - ghaTThAi iyarakhuDDe, daTuM oguMDiyA tahiM gacche / ukkuThThagharadhaNAIvavahArA ceva liMgINaM // 1788 // chidaMtassa aNumaI, amilaMta achiMdao ya ukkhivaNA / chiddANi ya pehaMtI, neva ya kajjesu sAhijjaM // 1789 // ceiyapUyA rAyAnimaMtaNaM sanni vAi khamaga khii| saMkiya patta pabhAvaNa, pavitti kajjAi~ uDDAho // 1790 // "ghaTThAi0" gAhAdvayam / je tesiM saMviggANaM khuDDagA, te kuhaMDapaMDarA / iyaresiM ghaTTamaTThA / cittalaehiM rayaharaNa-nisejja-colapaTTaehiM / te daTTaNaM vippariNamaMti / ahavA tehiM ussivakhA vijjati / nidhammakajjANi ya uppajjati / "ukkuTTa gharadhaNAi01" ["chidaMtassa0" "ceiyapUyA0"] gAhA / kaNThyA / navaraM ukkhivaNa tti ugghADaNA / ete dosA nikkAraNe pavisaMtassa / imehiM puNa kAraNehiM pavisiyavvaM / aha na pavisati :: 4 (caturlaghu) kiM kAraNaM? ceiyapUyA rAyanimaMtaNaM ca do vi dArA egaTTA vakkhANei / pavisaMte ime guNA bhavaMti - 1. malavRttau ghaTTAi0, ukkuTu0 iti ekA eva gAthA / 2. pavisaMtassa i / Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1787-1795] paDhamo uddeso 145 saddhAvuDDI ranno, pUyAe~ thirattaNaM pabhAvaNayA / paDighAto ya aNatthe, atthA ya kayA havai titthe // 1791 // "saddhAvuDDI0" gAhA / raNNo saddhA vaDDiyA bhavati / pUyA thirIkayA bhavati, tIrthaM prabhAvitaM bhavati / ye arhacchAsanapratyanIkA arhacchAsanasya doSaM bahujane khyApayanti, evaM vidhAnAmarthAnAM pratighAtaH kRto bhavati / AsthA nAma sapakSa-parapakSANAm arhatkRte tIrthe bahumAnatvamutpAditaM bhavati / idAnIM sanni vAI ya ee do vi dAre egaDhe vakkhANeti - emeva ya sannINi vi, jiNANa paDimAsu paDhamapaTThavaNe / mA paravAI vigdhaM, karijja vAI ao visai // 1792 // "emeva ya sannINi vi0" gAhA / sAvago koi paDhamaM jiNapaDimAe paiTTANaM karei / tattha sAhuNo Agae daTTaNaM ciMtei - jai tAva ime bhagavaMtA arihapUyaM da8 eMti, etadeva mamAto alAhi / ettAhe niccameva pUyaM karemi / evaM saddhA vaDDati / aha na pavisaMti saMjatA natthi tti vipariNAmo bhavati / kiM etesiM pUyA kIrati / koi sevatthi / vAyiNA ya paviTeNa ime guNA - paravAdiniggahaM daTuM bhavaMti / navadhammANa thirattaM, pabhAvaNA sAsaNe ya bahumANo / abhigacchaMti ya vidusA, aviggha pUyA ya seyAe // 1793 // "navadhammANa0" gAhA / kaNThyA / "seyAe'"tti aviggheNaM pUyAe kayAe sapakkhaparapakkhANaM ihaloe paraloe ya / ihaloe asivAdI uvaddavA na bhavaMti / pAraloiyaM titthagarapUyAe darisaNavisuddhI nivvattiyA bhavati / idANiM khamaga tti dAraM - AyAviMti tavassI, obhAvaNayA parappavAINaM / jai erisA vi mahimaM, uviMti kAriMti saDDhA ya // 1794 // "AyAviMti0" gAhA / kaNThyA / 'kAritI saDDA ya' tti / jai erisA tavassiNo uti tato sAvagA mahimaM kareMti karAveMti ya / idANi dhammakahi tti dAraM - AyaparasamuttAro, titthavivaDDI ya hoi kahayaMte / annonnAbhigameNa ya, pRyA thirayA ya bahamANo // 1795 // 1. sannINa muca / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 visesacuNNi [mAsakappapagayaM "AyaparasamuttAro0" gAhA / kaNThyA / idANiM saMkite tti dAraM - nissaMkiyaM ca kAhii, ubhae jaM saMkiyaM suyaharehiM / avvocchittikaraM vA, labbhihi pattaM dupakkhAo // 1796 // "nissaMkitaM ca0" gAhApuvvaddhaM kaNThyam / yAtrA iti "avvocchittikaraM0" gAhA pacchaddhaM / 'duppakkhAo'tti / gihatthapakkhAo sissaM, sapakkhAo pADicchayaM labhejja / pabhAvaNa tti dAraM - jAikularUvadhaNabalasaMpannA iddhimaMtanikkhaMtA / jayaNAjuttA ya jaI, samecca titthaM pabhAviti // 1797 // jo jeNa guNeNa'hio, jeNa viNA vA na sijjhae jaM tu / so teNa tammi kajje, savvatthAmaM na hAvei // 1798 // "jAi kula ruuv0"| ["jo jeNa guNeNa0"] / gAhAdvayaM kaNThyam / pavatti tti dAraM - sAhammivAyagANaM, khemasivANaM ca labbhii pavittiM / gacchihiti jahiM tAI, hohiMti na vA vi pucchar3a vA // 1799 // "sAhammivAyagANaM0" gAhA / tattha annesiM saMbhoiyANaM ciragayANaM pavittiM suNei AyariyANaM vA, ahavA subhikkhadubhikkhAINaM nemittiyA pavittiM sAhati / kayAya (kajjAiM) uDDAho ee do vi dArA egaDhe vakkhANei - kulamAdIkajjAiM, sAhissaM liMgiNo ya sAsissaM / je logaviruddhAiM, kareMti loguttarAI ca // 1800 // "kulamAdIkajjAiM0" gAhA / knntthyaa| etehi~ kAraNehiM, puvvaM paDilehiUNa aigamaNaM / addhANaniggayAdI, laggA suddhA jahA khamao // 1801 // "etehiM0" gAhA / etehiM yAni etAni ceiyapUyAdINi kAraNAni uktAni, etehiM Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1796-1809] paDhamo uddeso 147 pavisitavvaM ti kAuM puvvaM'ti kAuM puvvaM paDileheyavvaM / tattha ime pesetavvA / imANi ya paDilehiyavvAI, asya vyAkhyA - nAUNa ya aigamaNaM, gIe pesiMti pehiuM kajje / uvasaya bhikkhAyariyA, bAhiM ubbhAmagAdIyA // 1802 // sabbhAvika iyare vi ya, jANaMtI maMDavAiNo giiyaa| sehAdINa ya therA, vaMdaNajuttiM bahiM kahae // 1803 // "nAUNa ya0" / ["sabbhAvika0"] / gAhAdvayaM kaNThyam / paviTThANaM ceiyavaMdaNe samosaraNe ya vidhI bhaNNai - nissakaDamanisse vA, vi ceie savvahiM thuI tinni / velaM ca ceiyANi ya, nAuM ekkikkiyA vA vi // 1804 // nissakaDe ThAi gurU, kaivayasahieyarA vae vasahi / jattha puNa anissakaDaM, pUriti tahiM samosaraNaM // 1805 // saMviggehiM ya kahaNA, iyarehi~ apaccao na ovsmo| pavvajjAbhimuhA vi ya, tesu vae sehamAdI vA // 1806 // pUriti samosaraNaM, annAsai nissaceiesuM pi| iharA logaviruddhaM, saddhAbhaMgo ya saDDhANaM // 1807 // ["nissakaDa0"] / "nissakaDe0" ["saMviggehiM0" "pUriti samo0"] / tinni gaahaao| bhikkhahiMDaNe imA vidhI - pavvapavidehi samaM, hiMDaMtI tattha te pamANaM t / sAbhAviabhikkhAvo, vidaMta'puvvA ya ThaviyAdI // 1808 // "puvvapaviTehiM samaM0" gAhA / kaNThyA / 'puvvapavituhiM'ti je puvvaM paDilehagA pesavitA / jattha itthIsaMkulaM tattha - vaMdeNa iMti niti va, juva majjhe thera ithio teNaM / ThaMti na ya nADaesuM, aha ThaMti na peha rAgAdI // 1809 // "vaMdeNa iMti0' gAhA / juvANayA majhe kIranti / yato vRddhastriyaH1 tenAvakAzena 1. yataHstriyaH tena pAi~na sthavirAH = vRddhAH bhavanti / iti malavR / Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 visesacuNi [ mAsakappapagayaM tiSThanti / jattha nADaijjAo tattha na ThAyaMti / aha ThAyaMti tAsi maNoharAI ruvAI Na pekkhati / gIe na uvaujjaMti / taMtu-lUyAulAIsu imA vihI - sIleha maMkhaphalae, iyare coyaMti taMtumAdIsu / abhijoyaMti savittisu, aNicchi pheDaMta'dIsaMtA // 1810 // "sIleha maMkhaphalae0 " gAhA / jattha taMtumAINi pecchaMti tattha devaulie codeMtieyANi devaulANi maMkhaphalayasamANANi / jai maMkhassa phalagaM ujjalaM tAhe savvo pUei / evaM ja tubhe devakulANi sAraveha to annaM pi labbhai / aha savittio to 'abhijoeMti' tti aMbADijjaMti / jattha khuDDagavippariNAmo tattha imo vihI - - ujjalavese khuDDe, kariMti uvvaTTaNAicokkhe a / naya muccaMta sahAe, diMti maNunne ya AhAre // 1811 // "ujjalavese0 " gAhA / khuDDANaM urabbhadiTTaMto ya kahijjai / AuraiNNAI' eyAI, jAI carai naMdio / sukkattaNehi jAvehi, eyaM dIhAulakkhaNaM // 1812 // "AuraiNNAI eyAiM0" gAhA / vacchayaM mAyA bhaNNai - he puttA ! eyAI Aura[i]NNAI esa mArijjaMtao eyaM vArijjai tumaM / "sukkattaNehi0 " pacchaddhaM / uvaNao kAyavvo / kajje imo vihI na milati liMgakajje, acchaMti va meliyA udAsINA / biMti ya nibbaMdhammi, karemu tivvaM khu bhe daMDaM // 1813 // 'na milaMti0 " gAhA / kaNThyA / iyANiM '"addhANaniggayAdI laggA suddhA jahA khamago" tti ( gA0 1801) asya vyAkhyA - bhave kAraNa appaDilehie pavisejja / tattha gAhA addhANaniggayAdI, thANuppAiyamahaM va soUNa / lanna satthavasagA, mahANadI tattiyA vA vi // 1814 // "addhANaniggayAdI0" gAhA / kaNThyA / thANuppAiyaM nAma apuvvo maho atihimaho vA taM soUNaM gacchejja / tattha imA jayaNA - 1. AturacinnAi muca | Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1810-1819] paDhamo uddeso 149 samaNunnA'sai anne, vi pucchiuM dANamAi vajjiti / davvAI pehaMtA, jai laggaMtI taha vi suddhA // 1815 // "samaNunnA'saI0" gAhA / kaNThyA / 'davvAi'tti davvao, khittao, kAlao, bhAvao eka 4 / jai vi dosehiM laggaMti taha vi suddhA / jahA khamao suddhaM gavesamANo AhAkamme vi so suddho / pariharaNA aNujANi tti dAraM gayaM / idANiM purekamme tti dAraM purakammammi ya pucchA, kiM kassA''rovaNA ya prihrnnaa| eesiM tu payANaM, patteyaparUvaNaM vocchaM // 1816 // "purekammammi ya pucchA0" dAragAhA / kiM tAva ? jaM purao kIrai taM purekammaM / jai jaM purato kIrati, evaM uDhANagamaNamAdINi / hoMti purekammaM te, emeva ya puvvakamme vi // 1817 // "jai0" gAhA / tattha jai tAva jaM purao kIrai taM purekammaM / tena kiM prAptaM? yAnyutthAnagamaNAdIni teSAM sarveSAmeva purekarmabhAvaH saMvRttaH / atha yat pUrvaM kRtaM tat purekarma tena yAnyutthAnagamaNAdIni pUrvakRtAni teSAM purekarmabhAvaH saMvRttaH / evaM phAsumaphAsuM, na vijjae na vi ya kAi sohI te / haMdi hu bahUNi purato, kIraMti kayANi puvvaM ca // 1818 // "evaM phAsumaphAsuM0" gAhA / kaNThyA / evaM te jaM phAsuyaM aphAsuyaM vA puvvi kIrai purao vA taM purekammaM bhavai / Ayario bhaNai - kAmaM talu purAsaddo', paccakkhaparokkhato duhA hoi / taha vi ya na purekammaM, purakammaM codaga ! imaM tu // 1819 // "kAmaM tu purAsaddo0" gAhA / kAmamadA'vadhRtArthe / iha tu avadhRtArthe pAgaio duviha samAsakaraNe nizcayaM manyate / pAgaio nAma karturabhiprAyamajAnAnaH purekarma ityasya dvidhA samAso karoti, purastAt pUrva vA yatkRtaM tat purekarma / tannopapadyate / kutaH? karturabhiprAyA'jJAnAt / nAyaM karturabhiprAyaH purastAt pUrva vA yat kRtaM tat purekarma / itarathA ekkotti karturabhiprAyamadhikRtya ekavidha evAyaM samAsaH, na dvidhA / eSAM te naizcayikI samAsakaraNakalpanA na prakRtikA / prakRtikA nAma anaizcayikI ityarthaH / 'taha vi na purekammaM 'ti / yadyapi karturabhiprAyamavijJAyoktaM 1. kAmaM khalu purasaddo muca / Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 visesacuNNi [mAsakappapagayaM dvidhA samAsakRto'rthaH, sa na saMbhavati / yat punaH karturabhiprAyo'rthaH so'yam - hatthaM vA mattaM vA, puvvi sItodaeNa jaM dhove / samaNaTThAe dAyA, purakammaM taM vijANAhi // 1820 // "hatthaM vA mattaM vA0" gAhA / kaNThyA / purastAt kRtaM purekarma paccakkhaM ti bhaNitaM hoi| purekammammi ya pucchA / kiM ti dAraM gayaM / idANiM kassa tti daarN| kassa tti purekammaM, jaiNo taM puNa pabhU sayaM kujjaa| ahavA pabhusaMdiTTho, so puNa suhi pesa baMdhU vA // 1821 // "kassa tti purekamma0" gAhA / kaNThyA / tassa purekammassa imo saMbhavo kattha ? iha bahujaNaparivesaNAe imo pagAro hojja / damae pamANapurise, jAe paMtIeN tANa mottUNaM / so puriso taM va'nnaM, taM davvaM anno annaM vA // 1822 // "damae0" gAhA / ahavA damao vA pahANapuriso vA purekammaM karejja / jAe paMtIe tAe mottaNaM jAe paMtIe parekammaM kayaM taM mottaNaM so jai annaM paMtiM saMkamati tesiM ijaha kappar3a jai udaulla-sasiNiddhA natthi / pacchaddheNaM aTThabhaMgA gahiyA, asya vyAkhyA - so taM tAe annAe~ biiao anna tIeN do va'nne / emeva ya anneNa vi, bhaMgA khalu hoMti cattAri // 1823 // kappati samesu taha sattamammi taiyammi chinnvaavaare| attaTTiyammi dosuM, savvattha ya bhayasu karamatte // 1824 // "so taM tAe0" gAhA / ["kappati samesu0"] so puriso taM davvaM tAe paMtIe 1, so puriso taM davvaM annAe paMtIe 2, so puriso annaM davvaM tAe paMtIe 3, so puriso annaM davvaM annAe paMtIe 4 / evaM annapuriseNa vi cattAri bhaMgA / evaM ee aTThabhaMgA / ettha puNa imehiM kAraNehiM purekammaM karejja dAyao - accusiNa cikkaNe vA, kUre dhuviyaM puNo puNo dei / AyamiUNaM puvvaM, daijja jaiNaM paDhamayAe // 1825 // 1. anno puriso taM davvaM tAe paMtIe 5, anno puriso taM davvaM annAe paMtIe 6, anno puriso annaM davvaM tAe paMtIe 7, anno puriso annaM davvaM annAe paMtIe 8 / Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1820-1830] paDhamo uddeso 151 "accusiNa" gAhA / kaNThyA / evaM parivesaNe purekamme ya kae jaM kappai tattha imA gAhA - dAUNa annadavvaM, koI dijjA puNo vi taM ceva / attaTThiyasaMkAmiyagahaNaM gIyatthasaMvigge // 1826 // [ni0] "dAUNa annadavvaM0" gAhA / causu Aillesu kappai jai imaM karejja - jaM davvaM deMteNa purekammaM kayaM taM davvaM mottuM jai annaM davvaM dAuM puNo taM ceva dei attaTThiyaM ca to saMkAmiyattaNeNaM hatthamattANaM udaullasasiNiddhabhAvA natthi tti kAuM kappai / gIyattho eyaM gahaNaM jANei / 'saMvigge'tti taM geNhaMto vi saMviggo / gIyatthaggahaNeNaM, attaTThiyamAi giNhaI giito| saMviggaggahaNeNaM, taM giNhaMto vi saMviggo // 1827 // "gIyatthaggahaNeNaM0" gAhA / kaNThyA / purato vi hu jaM dhoyaM, attaTThAe na taM purekammaM / taM udaullaM sasiNiddhagaM va sukkhe tahiM gahaNaM // 1828 // "purao vi hu jaM dhoyaM0" gAhA / kaNThyA / tulle vi samAraMbhe, sukke gahaNekka ekka paDiseho / annattha chUDha tAviya, attaTThe hoi khippaM tu // 1829 // "tulle vi0" gAhA / saMjayaTThAe kayaM dohiM jaNehiM pihappihapaMtisu taM ca sukkaM udaullasasiNiddhA natthi jeNa attaTThiyaM tassa kappai, jeNa na attaThiyaM tassa hatthAo na kappai ghettuM, eyaM cireNa bhaNitaM / jaM puNa takkhaNameva kayaM taM annattha chUDhaM phAsuyadavve / jeNa udaullasasiNiddhA pariNAmijjaMti taM attaTThiyaM kappai, aNattaTThiyaM na kappai / evaM savvapaMtIsu gahaNalakkhaNaM tihi gAhAhiM bhaNiyaM / chaTusattamAsu kappati ceva / paMcamAe vi kappai jai udaullasasaNiddhA natthi / idANiM ArovaNa tti dAraM - cAummAsukkose, mAsiya majjhe ya paMcaga jahanne / purakamme udaulle, sasiNiddhA''rovaNA bhaNiyA // 1830 // "cAummAsukkose0" gAhA / kaNThyA / Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 visesacuNNi [mAsakappapagayaM idANi pariharaNa tti dAraM / tattha gAhA - pariharaNA vi ya duvihA, vihiavihIe a hoi nAyavvA / paDhamillugassa savvaM, biiyassa ya tammi gacchammi // 1831 // taiyassa jAvajIvaM, cautthassa ya taM na kappae davvaM / taddivasa egagahaNe, niyaTTagahaNe ya sattamae // 1832 // "pariharaNA dhoyaNe'0" gAhA / ["taiyassa jAvajIvaM0"] tattha avihie pariharaNA sattavihA / tattha paDhamau coyao bhaNai-jammi ghare purekammaM kayaM tammi ghare savvasaMjayANaM jAvajjIvAe savvadavvAiM na kappaMti / tattha gAhA - paDhamo jAvajjIvaM, savvesiM saMjayANa savvANi / davvANi nivAreI, bIo puNa tammi gacchammi // 1833 // "paDhamo jAvajjIvaM0" gAhA / bIyao jAvajjIvaM savvadavvAiM tassevegassa gacchassa / taio jAvajjIvaM, tassevegassa svvdvvaaiN| vArei cauttho puNa, tassevegassa taM davvaM // 1834 // "taio jAvajjIvaM0" gAhA / taio tassevegassa sAhussa / cauttho tassevegassa taM davvaM jaavjjiivaae| savvAiM paMcamo taddiNaM tu tasseva chaTThoM taM davvaM / sattamaoM niyaTTato, giNhai taM pariNayakarammi // 1835 // "savvAiM paMcamo0" gAhA / paMcamo savvadavvAiM taddivasaM tassevegassa / chaTTho taM davvaM vArei / "sattamao niyaTraMto0" gAhApacchaddhaM kaNThyam / evaM bhaNite avihijaMpaehiM Ayariyo etesiM dosaM bhaNati - egassa purekammaM, vattaM savve vi tattha vAriti / davvassa ya dullabhatA, paricattau gilANao tehiM // 1836 // jesiM esuvaeso, AyariyA tehi U priccttaa| khamagA pAhuNagA vi ya, suvvattamajANagA te u // 1837 // 1. vi ya duvihA muca / Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 1831-1843 ] paDho uddesa 153 "egassa purekammaM0" [" jesiM0 " ] gAhAdvayaM kaNThyam / punarapyAha coyakaH - yadyeSaH 1 doSa:, to imA vihi pariharaNAe / mA addhANa niggayAiM gihissaMti tti kAuM - addhANaniggayAI, ubbhAmaga khamaga akkhare rikkhA / maggaNa kahaNa paraMpara, suvvattamajANagA te vi // 1838 // 'addhANa niggayAiM0" gAhA / asya vibhASA / ubbhAmaga'NubbhAmagasagacchaparagacchajANaNaTThAe / acchai tahiyaM khamao, tassa'sai sa eva saMghADo // 1839 // jai egassa vi dosA, akkhara na u tAi~ savvato rikkhA / jar3a phusaNa saMkadosA, hiMDaMtA ceva sAhaMti // 1840 // "ubbhAmagaNubbhAmaga0" [" jai egassa0] gAhAdvayam / pariharaNatthaM khamao uveTTao gharasamave acchau / aha natthi khamao sai vA khamae jai egAgI itthIdosANaM niggahassa asa[ma]ttho, tAhe saMghADaillo se dijjai / so ceva vA saMghADago, tassa asai akkharAI likkhaMtu / na tu savve akkharaittA, to rikkhA kajjau / jai phusaNasaMkAdoso to 'maggaNa 'tti pacchimANaM sAhUNaM maggaNaM kAuM sAhaMti paraMparaeNa hiMDaMtA ceva / Ayario bhai - suvattamatANugANa vi / esA avihI bhaNiyA, sattavihA khalu imA vihI hoi / tatthAI caramadue, attaTThiyamAi gIyassa || 1841 // 'esA avihI bhaNiyA0" gAhA / ko puNa so aTThaviho vihI ? egassa bIyagahaNe, pasajjaNA tattha hoi kappaTThI / vAraNa laliyAsaNio, gaMtUNaM kamma hattha upphose // 1842 // "egassa bIyagahaNe0 " dAragAhA / 'tatthAI caramadue0 ' tti / paDhamaM ca dAraM aMtima ya duve dArA ete tinni vi attaTThiyA kappaMti gIyatthassa / 'egassa biiyagahaNe' tti eyaM vakkhANe egeNa samAddhe, anno puNa jo tahiM sayaM dei / jayajANagA bhavaMtI, parihariyavvaM payatteNa // 1843 // "egeNa samAruddhe0 " gAhA / egeNa purekammaM kayaM taM sAhUhiM paDisiddhaM / anno bhaNatiahaM demi / "jai ajANagA bhavaMtI0 " gAhaddhaM kaNThyam / so puNa jai kahaM dei ? ucyate - 1. yaddeva i / Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 visesacuNi samaNehiM abhaNato, gihibhaNio appaNo va chaMdeNaM / mot ajANa mIse, giNhaMti u jANagA sAhU // 1844 // 'samaNehiM abhaNaMto0 " gAhA / kaNThyA / idANiM pasajjaNa tti dAraM - "4 amhaTThasamAraddhe, taddavva'NeNa kiha Nu niddosaM / savisannAharaNeNaM, mujjhai evaM ajANaMto // 1845 // egeNa samAruddhe, anno puNa jo tahiM sayaM dei / jai jANagA u sAhU, paribhottuM je suhaM hoi // 1846 // 'amhaTThasamAraddhe0 " ["egeNa0 " ] gAhA / agItattho bhaNati - taM davvaM anneNa puriseNa dijjamANaM kahaM niddosaM ? diTTaMto- savisaM annaM anneNAvi dijjamANaM dosakArakameva evaM mujjhati / Arao Aha - iyaraM purekammameva na bhavati / gIyatthesu vi bhayaNA, anno annaM va teNa matteNaM / 44 vippariNayammi kappar3a, sasiNiddhadaulla paDikuTThA // 1847 // " gIyatthesu vi bhayaNA0 " gAhA / 'gIyatthesu vi bhayaNa 'tti pacchadveNa vibhAsati / teNamanneNaM jai vipariNato udaulla - sasaNiddhA natthi to geNhai, aha avipariNato udaullasasaNiddhA ya to na geNhati / esa bhayaNA / idANi kapaTTitti dAraM - [ mAsakappapagayaM taruNIo piMDiyAo, kaMdappA jai kare purekammaM / paDhamabiiyAsu mottuM, sese Avajja caulahugA // 1848 // 'taruNIo piMDiyAo0 " gAhA / taruNIo piMDiyAo sAhuM iMtaM pecchiUNaM bhAMti roDavemo / eesiM hatthehiM dhoehiM na kappara, jANAmo tAva esa sAhU kiM karei ? egA uTThiyA / purekammaM tAe kayaM / sAhU niggaMtumAro | annA bhaNai - ahaM demi / tAhe puNo Agao eva kayaM / tAhe puNo gao / taiyAe AgArio jai niyattai :: 4 (caturlaghu) / idANi vAraNalalitAsaNio tti dAraM / purakammammi kayammI, jai bhaNNai mA tumaM imA deu / saMkApadaM va hojjA, lalitAsaNio va suvvattaM // 1849 // 1. sAhUhiM karei ai / Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 bhAsagAhA-1844-1854] paDhamo uddeso "purakammammi kayammI0" gAhA / purekammaM kayaM egAe / jai saMjao bhaNai-mA tuma dehi, imA deu| tAhe saMkA eyaM hojja-ahaM se ruccAmi, iyarI na ruccai / ahavA sA taruNI tAhe bhaNai-esA te taruNI royai, ahaM therI Na paDihAmi / cautthadAre eyassa laliyAsaNiyassa jahA iTThA bhikkhAdAiyA aho ! vikAro / idANi gaMtUNaM ti dAraM / gaMtUNa paDiniyatto, so vA anno va se tayaM dei| annassa va dijjihiI, parihariyavvaM payatteNaM // 1850 // [ni0] "gaMtUNa paDiniyatto0" gAhA purAtanA / eIse imAo do vibhAsAgAhAo / purakammammi kayammI, paDisiddho jai bhaNijja annss| dAhaM ti paDiniyatte, tassa va annassa va na kappe // 1851 // bhikkhayarassa'nnassa va, puvvaM dAUNa jai dae tassa / so dAyA taM velaM, parihariyavvo payatteNaM // 1852 // purakammammi kayammI, paDisiddho jai bhaNijja annassa / dAhaM ti paDiniyatte, tassa va annassa va na kappe // 1851 // bhikkhayarassa'nnassa va, puvvaM dAUNa jai dae tassa / so dAyA taM velaM, parihariyavvo payatteNaM // 1852 // annassa va dAhAmI, annassa va saMjayassa na vi kappe / attaTThie va caragAiNaM, ca dAhaM ti to kappe // 1853 // [ni0 ] "annassa vi dAhAmI0" gAhA / kaNThyA / idANiM kamme tti daarN| davveNa ya bhAveNa ya, caukkabhayaNA bhave purekamme / sAgAriya bhAvapariNaya, taio bhAve ya kamme ya // 1854 // "davveNa ya bhAveNa ya0" gAhA / davvao purekammaM no bhAvao / evaM cattAri bhaMgA / 'sAgAriya'tti paDhamabhaMge purekamme kae abhAviyA te gihatthA / asui tti maNNIhiMti / agejjhaMte to giNhittA pariThavijjai / bhAvapariNate tti biie bhaMge purekammaM gihissAmi tti na ya kayaM purekamma, tahA vi purekammadose lggaa| 'taio bhAve ya kamme ya'tti / tassa bhAvo asuddho / jahA 1. bhAvao purekammaM na dvaao| 2 davvao bhAvao ya purekammaM / 3 no davvao no bhAvao purekammaM / 4 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 visesacuNNi [mAsakappapagayaM purekammaM ghettavvaM ti, saMpattI ya se jAyA / sunno cautthoM bhaMgo, majjhillA doNNi vI paDikuTThA / saMpattIi vi asatI, gahaNapariNate purekammaM // 1855 // [ni0] "sunno cauttho bhaMgo0" gAhA / jaM no davvao no bhAvao ya / ettha bhAvo suddho| teNa purekammaM pai esa sunno tti, majjhillA donni vi paDikuTTa tti / bIiyataiyabhaMgA na vada'ti / coyao bhaNai-biiyabhaMgeNa ceva teNa gahitaM kahaM tassa purekammaM bhavati ? ucyate-saMpattI ya vi asaI gahaNapariNato purekammaM ti / jai vi tassa saMpattI na bhavati, tahA vi gahaNapariNato purekammaM mayA ghettavvaM ti bhAvopahatatvAt purekammameva bhavati / punarAha codaka: - purakammammi kayammI, jai giNhai jai ya tassa taM hoi / evaM khu kammabaMdho, ciTThai loe va baMbhavaho // 1856 // saMpattIi vi asatI, kammaM saMpattio vi ya akammaM / evaM khu purekammaM, ThavaNAmittaM tu coei // 1857 // ["purakammammi0"] "saMpattI ya vi asaI0" gAhA / paDhamabhaMge purekammaM geNhaMto vi na kammabaMdhena lippati / bitiyabhaMge ageNhaMto vi purekammadose laggati / jahA loe baMbhavajjhA / evaM tubbhaM kmmbNdho| iMdeNa baMbhavajjhA, kayA u bhIo a tIeN naasNto| to kurukhettapaviTTho, sA vi bahi paDicchae taM tu // 1858 // niggaya puNo vi giNhe, kurukhettaM evaM saMjamo amhaM / jAhe tato nIi jIvo, gheppar3a to kammabaMdheNaM // 1859 // "iMdeNa0" ["niggatha puNo0"] gAhA / iMdo kira baMbhavajjhAphaleNa vAhijjaMto kurukhettaM paviTTho / tattha sA ThiyA / jAhe nipphiDio tAhe puNo laggA / evaM tubbha vi purekammabaMdho ThavaNAmettaM / Ayariyo bhaNai-amha vi evaM ceva / jai saMjamakurukhettAo jIvo NIti biiyataiesu bhaMgesu to kammabaMdho alliyai / jaM bhaNasi ThavaNAmettaM / Ayariyo bhaNaiamha vi evaM ceva / jai saMjamapurekammaM ti taM na bhavai / katham ? ata ucyate - je je dosAyayaNA, te te sutte jiNehi~ paDikuTThA / te khalu aNAyaraMto, suddho iharA u bhaiyavvo // 1860 // 1. cauttha muc| Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1855-1866] paDhamo uddeso 157 kA bhayaNA jai kAraNi, jayaNAe~ akappa kiMci paDiseve / to suddho iharA puNa, na sujjhae dappao sevaM // 1861 // "je je dosAyayaNA0" ["kA bhayaNA0"] gAhA / kaNThyA / 'iharA u bhaiyavvo' tti je paDikuTThA te geNhaMto se pAyacchittI vA apAyacchittI vA / kahaM ? paDhamabhaMge kajjeNaM sAgAriyaM ti kAuM geNhaMto vi apAyacchittI, biiyataiesu ageNhaMto vi sapAyacchittI / kiM ca - samaNunnAparisaMkI, avi ya pasaMgaM gihINa vAritA / giNhaMti asaDhabhAvA, suvisuddhaM esiyaM samaNA // 1862 // "samaNunnAparisaMkI0" gAhA / mA aNuNNAdoso bhavissai / avi ya mA gihatthANaM pasaMgo hohiti / kammaM ti gayaM / idANiM hatthe tti dAraM - kiM uvaghAto hatthe, matte davve udAhu udgmmi| tinni vi ThANA suddhA, udagammi aNesaNA bhaNiyA // 1863 // "kiM uvaghAo hatthe0" gAhA / coyago pucchai-ki uvaghAto hatthassa uyAhu mattaM sadosaM, aha taM davvaM aha udagaM, jeNa purekammaM pariharijjai? Ayario bhaNati-no hattha matta davva pariharijaMti, udagaM pariharijjati, taM aNesaNijjaM / syAnmatiH kiM kAraNaM? ata ucyate - jamhA tu hatthamattehi~ kappatI tehi~ ceva taM davvaM / attaTThiya paribhuttaM, pariNata tamhA dagamaNesiM // 1864 // "jamhA u hatthamattehi~0" gAhA / 'jamhA' iti yasmAt kAraNAt purekamme kae, jatA attaTThiyaparibhuttaM bhavati tadA tehiM ceva hatthamattehiM tameva dravyaM kalpate / pariNatte udae sasaNiddhe / anena kAraNena hastamAtradravyANi na pArihAryANi udakaM pArihAriyaM / evaM vastrapAtrANi vi / asya vyAkhyA - kiM uvaghAto dhoe, ratte cokkhe suimmi va kayammi / attaTThiyasaMkAmiyagahaNaM gIyattha saMvigge // 1865 // [ni0] gIyatthaggahaNeNaM, attaTThiyamAi giNhaI giito| saMviggaggahaNeNaM, taM giNhaMto vi saMviggo // 1866 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [ mAsakappapagayaM " kiM uvaghAo0 " [ " gIyatthagga0 " ] gAhAdvayaM kaNThyam / saMjayaTThAe dhoyAdi vi attaTThiyasaMkAmiyaM kappati / 158 iyANi upphose tti dAraM / emeva ya paribhutte, nave ya taMtuggae adhoyammi / upphusiUNaM deMte, attaTThiya sevie gahaNaM // 1867 // "emeva ya paribhutte0 " gAhA / jahA hattheNa matteNa ya purekammaM kayaM vatthaM paribhuttaM vA navao ceva taMtuggao navo atiupphosituM dei, na kappai, attaTThitaparibhuttaM kappati / upphosaNA nAma uppekkhaNaM udaeNaM / diTThA purekammapariharaNA / pacchAkamme kA vihI ? tattha gAhA saMsaTTamasaMsaTTe, ya sAvasese ya niravasese ya / hatthe matte davve, suddhamasuddhe tigaTTANA // 1868 // 1 "saMsaTTamasaMsaTTe0 " gAhA / saMsaTThe hatthe, saMsaTTe matte, sAvasesaM davvaM / evaM aTTha bhaMgA atrAgrahaNe vyAkhyA - paDhamagara bhaMge gahaNaM, sesesu ya jattha sAvasesaM tu / anne aggahaNaM, aleva sukkhesu U gahaNaM // 1869 // "paDhamaga bhaMge gahaNaM0 " gAhA / kaNThyA / jattha jattha sAvasesaM davvaM tattha savvattha gahaNaM, sesesu aggahaNaM / atrApi jaM davvaM alevaM jahA sattugAINi / 'sukkhaM 3 ti / gulapiMDigAINi / 'suddhamasuddhe tigaTThANaM" ti hatthamattadavveNaM aTThahiM bhaMgehiM jattha pacchAkammadosA natthi taM suddhaM, jattha atthi taM asuddhaM / purekammaM ti gayaM / idANi gilANe tti dAraM / saggAme sauvasae, saggAme parauvassae ceva / khettaMtoM annagAme, khettabahi sagaccha paragacche // 1870 // "saggAme sauvasae0 " gAhA / 'saggAme' tti jattha ThiyA gAme tattha appaNae paDissae suyaM, jahA - amugattha gilANo / jai NeNaM AvassayaM kareMteNa suyaM jai NeNaM ekko kAusaggo kao, uggAheUNa NiMtu, bAhirao sesaM kreu| evaM saggAme annesiM sAhUNa uvassae kAryAbhyAgatena zrutaM / 'khettaMtu' tti bhikkhAi niggaMtaeNaM annagAme, paDivasabhagAme, aMtarapalliyAe vA suyaM, 1. saMsaTTe hatthe, saMsaTTe matte, niravasesaM davvaM 2 / saMsaTThe hatthe, asaMsaTTe matte, sAvasesaM davvaM 3 / saMsaTTe hatthe, asaMsaTThe matte, niravasesaM davvaM 4 / asaMsaTThe hatthe, saMsaTThe matte, sAvasesaM davvaM 5 / asaMsaTTe hatthe, saMsaTTe matte, niravasesaM davvaM 6 | asaMsaTTe hatthe, asaMsaTThe matte, sAvasesaM davvaM 7 asaMsaTTe hatthe, asaMsaTTe matte, niravasesaM davva 8 / 2. paDhame muca / 3. sukkhammi a ba Da / 4. tigaTThANa muca / Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA 1867-1876 ] paDhamo uddeso 159 khettaMtarehiM paMthe vaccaMteNa suyaM, appaNijjae vA gacche paragacche vA suyaM / tato turitamAgaMtavvaM / jai na ei :: / 4 (caturguru) jaM so gilANo pAvihiti tanniSphaNNaM / tamhA AgaMtavvaM / jai bhamaramahuyarigaNA, nivataMtI kusumiyammi cUyavaNe / iya hoi nivaiavvaM, gelane kaiyavajaDheNaM // soUNa U gilANaM, ummaggaM gaccha paDivahaM vA vi / maggAo vA maggaM, saMkamaI ANamAINi // 1871 // "soUNa0 " gAhA / kaNThyA / annaparivADIe gAhA - soUNa U gilANa, paMthe gAme ya bhikkhavelAe / jai turiyaM nAgacchi, laggai gurue ya caumAse // 1872 // " soUNa0 " gAhA / kaNThyA / jaha bhamaramahuyarigaNA, nivataMtI kusumiyammi cUyavaNe / iya hoi nivaiavvaM, gelanne kaiyavajaDheNaM // 1873 // 1 ["jaha bhamara0"] tassa gilANassa imA dAragAhA suddhe saDDI icchakAre, asatta suhiya omANa luddhe ya / attaNA gilANe, cAlaNa saMkAmaNA tatto // 1874 // - 44 'suddheNa saDDI0 2" gAhA / tattha suddha iti dAraMsoUNa U gilANaM, jo uvayAreNa Agao suddho / jo ve kujjA, laggai gurue savitthAre // 1875 // 'soUNa ya0 'gaahaa| soUNa jo uvayAreNaM Agao so suddho / jo puNa uvehaM karei so 11 laggai gassa (gurUe) vitthAre / {savitthAre jaM paritAvaNa mahAmucche} upacArasya vyAkhyA - uvacarati ko Na'tiNNo, ahavA uvacAramittagaM ei / uvacarati va kajjatthI, pacchittaM vA visohei // 1876 // "uvacarati0" gAhA / 'uvacAramettayaM ei' ti sAhUNaM majjAyA ceva esa jaM gilANassa vaTTiyavvaM / 'uvacarati ca kajjatthi' tti nijjaraTThi tti bhaNitaM hoi / mA vA pacchitte laggIhAmi tti / suddhetti gayaM / pratibhAti / 1. eSA gAthA cUrNikRtA bhASyagAthAtvena na gaNitA / 2. suddhe saDDI mu. / atra mAtrAdvayamadhikaM Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 visesacuNNi [mAsakappapagayaM idANiM saDDi tti daarN| soUNa U gilANaM, tUraMto Agao davadavassa / saMdisaha kiM karemI, kammi va aTThe niujjAmi // 1877 // "soUNa0" gAhA / suo aNeNaM gilANo / tattha se paramA saddhA - ettha mae lAbho labhiyavvo tti davadavassa Agao bhaNati-saMdisaha jaM mae kAyavvaM, kammi vA aDhe NiujjAmi / paDicarihAmi gilANaM, gelanne vAvaDANa vA kaahN| titthANusajjaNA khalu, bhattI ya kayA havai evaM // 1878 // "paDicarihAmi0" gAhA / kaNThyA / jai te pahuppaMti na so nivvesabuddhIe nivvisiyavyo / bhANiyavvo-vacca tumaM / suttatthANi saarehi| aha so kusalo - saMjogadiTThapADhI, teNuvaladdhA va dvvsNjogaa| satthaM va teNa'dhIyaM, vejjo vA so purA Asi // 1879 // "saMjogadiTThapADhI0" gAhA / kaNThyA / teNa kAyavvaM / atthi ya se yogavAhI, gelannatigicchaNAe~ so kuslo| sIse vAvarettA, tegicchaM teNa kAyavvaM // 1880 // "atthi ya se0" gAhA / jai tassa gacche jogavAhiNo atthi, so ya gelannakasalo, tAhe sIsaM vAyaNaM davAvei / so tigicchaM karei / dAUNaM vA gacchai, sIseNa va vAyaehi vA vAe / tattha'nnattha va kAle, sohieN savvuddisai haTe // 1881 // "dAUNaM vA0" gAhA / suttaporusiM atthaporusiM ca dAuM gacchati / sIsAsaIe jai appaNao sIso vAyaNAe asatto, tAhe jai gilANaittANa atthi, teNaM vAyAvei / 'tatthannattha va'tti / appaNae vA gacche tthityaa| gilANaittANa vA gacche vAyAvei / aha tesi pi AyariyaM mottuM anno natthi vAyaNasamattho te ya AgADhajogavAhI, tAhe bhaNai-kAlaM sohejjaha / jattiyANi diNANi kAlo sohio tattiyANi divasANi uddesnnkaalo| ekkadivaseNa uddisissAmi / jattiyANi divasANi pamAo kAlaggahaNe kao na vA suddho te uddisiNakAlA no uddisijjaMti / 1. atra muca pustake evaM TippaNI dRzyate - 'gAtheyaM cUrNI vizeSacUrNau ca 'atthi ya' gAthAnantaraM vartate / parantu asmadRSTAyAM hastapratau evaMvidhaH kramabhedo na dRzyate / Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 bhAsagAhA-1877-1884] paDhamo uddeso je puNa anAgADhaittA tesiM nikkhippai / evaM saMtharaMtesu dosu vi / aha na phavvaMti tAhe imo vihI - niggamaNe caubhaMgo, addhA savve vi niMti doNhaM pi / bhikkhavasahIi asatI, tassANumae ThavijjA u||1882|| "niggamaNe" gAhA / tattha vatthavvA saMtharaMti iyare na saMtharaMti / vatthavvA na saMtharaMti' evaM caubhaMgo / jattha do vi saMtharaMti tattha vihI bhaNio ceva / sesesu bhaMgesu imo vihI / addhA vA niggacchaMti, je na saMtharati savve vA / puvvaM doNha vi gacchANaM saMtharaNe addhaesu vA savvesu vA niggacchaMtesa je gilANapaDiyaragA te ThAyaMti / je ya gilANassa anumatA jesiM jesi uvasamati te niyatteyavvA / saDDe tti gayaM / / idANi icchAkAre tti dAraM / tattha gAhA - abhaNioM koi na icchai, patte therehi~ houvaalNbho| diTuMto mahiDDIe, savittharArovaNaM kujjA // 1883 // "abhaNito koi0" gAhA / koi gilANaM souM na vaccai / mama Na koi icchakkAraM karei / aha navari kula-gaNa-saMgha-therA je hiMDaMti 'kattha sAmAyArIo sIyaMti' te aagyaa| tehi so bhaNNai-ajjo ! ussappaMti bhe nANa-dasaNa-carittAI, gilANo vA koi atthi, anne vA sAhU kei abbhAse atthi ? te bhaNaMti-asthi / vaTTamANI jANasi? AmaM, jANAmi / egosiM gilANo atthi, vaccasu tumaM / so bhaNai-natthi, kidha vaccAmi, te mama icchAkAraM na ceva kreNti| bahuso pucchijjaMtA, icchAkAraM na te mama kariti / paDimuMDaNA ya dukkhaM, dukkhaM ca salAhiuM appA // 1884 // "bahuso0" gAhA / kaNThyA / evaM bhaNaMtassa :: / 4 (caturguru) 'diTuMto iDDimaMteNaM 'ti / rAyA kattiyapunnimAe dANaM dei / tatthego khaddhapalAlio marugo / so bhoiyAe bhaNNai-vaccAhi, rAyA dANaM dei / so bhaNai-egaM tAva gehassa pariggaho ghettavvo, biiyaM kiha animaMtio jAmi? jai se piyi-piyAmahassa aNuggaheNaM kajjaM to mamaM AgaMtUNa Nehiti / so abbhatthaNaM maggaMto ihaloiyANaM bhogANaM cukko| evaM tamaM pi abbhatthaNaM maggaMto nijjarAe cukkihisi / savittharA ya se ArovaNA kIrai paritAvaNAi jai kihai gilANo uddAi to se carimaM / icchAkkAre tti gataM / idANiM asatte tti / tattha gAhA - 1. vatthavvA na saMtharaMti iyare na saMtharaMti 2 / vatthavvA saMtharaMti iyare saMtharaMti 3 / vatthavvA na saMtharaMti iyare saMtharaMti 4 / 2. mahiDDIe muca / Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 visesacuNNi [mAsakappapagayaM kiM kAhAmi varAo, ahaM khu omANakArao hohaM / evaM tattha bhaNaMte, cAummAsA bhave gurugA // 1885 // "kiM kAhAmi0" gAhA / anno vi evaM ceva Thio khette / gilANasamIvaM na vaccai / therA AgayA, pucchaMti / so bhaNai-kimahaM kAhAmi varAo, asamattho / kiM mae omANakAraeNa gaeNaM appaNomi na tarAmi uppAeuM kao tesiM / tassa evaM bhaNaMtassa :: / 4 (caturguru) therA ya NaM bhaNaMti - uvvattakhelasaMthArajaggaNe pIsabhANadharaNe ya / tassa paDijaggayANa va, paDileheGa pi si asatto // 1886 // "uvvattaNaM0" gAhA / kaNThyA / evaM kharaM dijjai / asatte tti gataM / suhie tti dAraM / tattha gAhA - suhiyA mo tti ya bhaNatI, acchaha vIsatthayA suhaM savve / evaM tattha bhaNaMte, pAyacchittaM bhave tivihaM // 1887 // "suhiyA0" gAhA / te sAhuNo kahiM ci acchaMti / gilANo aNehiM suo / te bhaNaMti-vaccAmo / evaM bhaNaMte jai ko vi bhaNai-aho tumaM si voddo, amhaM ihaM acchaMtANaM sajjhAyAI jogA ussappaMti, suhaM acchAmo, acchaha vIsatthA / evaM vadaMtassa pAyacchittaM tivihaM / Ayariyo bhaNai :: / 4 (caturguru) vasabho bhaNai :: 4 (caturlaghu) bhikkhU bhaNai 0 (mAsalaghu) suhie tti gyN| omANe tti dAraM / tattha gAhA - bhattAdisaMkileso, avassa amhe vi tattha na traamo| kAhiMti kettiyANaM, teNaM ciya tesu addannA // 1888 // amhehi~ tahi~ gaehi, omANaM uggamAiNo dosaa| evaM tattha bhaNaMte, cAummAsA bhave gurugA // 1889 // ["bhattAdisaMkileso0"] "amhehiM tahiM0'' gAhA / tehiM suyaM jahA amugattha gilANo tattha vaccAmo / anne bhaNaMti-omANakAragA bhavissAmo, uggamAigA dosA, bhaddagapaMtadosA ya, tamhA na gaMtavvaM / evaM bhaNaMtassa :: / 4 (caturguru) / omANa tti gayaM / luddhe tti dAraM - Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1885-1893] paDhamo uddeso 163 amhe moM nijjaraTThI, acchaha tubbhe vayaM se kAhAmo / atthi ya abhAviyA Ne, te vi ya NAhiti kAUNa // 1890 // "amhe mo0" gAhA / tehiM gilANo suo, jattha so gilANo taM ukkosayaM khettaM / te cinaiti-kiha eyaM khettaM pellijjAmo / tAhe gilANaNissAe taM khettaM pavissaMti :: / 4 (?) jA ya paMthe saMjamavirAhaNA / te gayA tattha bhaNejja-amhe gilANaM soccA AgayA / saMdisaha kiM karemo? kammi vA adve niyujjAmo? te bhaNaMti-samatthA amhe gilANassa savva parikammaNAe chaMdeNa tubbhe viharaha / te bhaNaMti-amhehiM nijjarA pAviyavvA / ete vi tAva bhAvijjaMtu / evaM balAmoDIe ThAyaMtesu :: / 4 (caturguru) / evaM gilANalakkheNa saMThiyA pAhuNa tti ukkosaM / maggaMtA camaDhiMtI, tesiM cArovaNA cauhA // 1891 // "evaM gilANalakkheNa" gAhA / evaM gilANalakkheNaM gaMtuM te khettaM camaDheti / pacchA aicamaDhaNAe gilANapAuggaM na labbhai / tattha imaM cauvvihaM pAyacchittaM / davvanipphaNNaM, khitta [nipphaNNaM], kAla[nipphaNNaM], bhaav[nipphnnnnN]| tattha davvanipphaNNaM-camaDhaNadoseNa alabbhamANe imaM geNhaMti pariyAseMti ya / tattha gAhA - phAsugamaphAsuge vA, acitta citte paritta'NaMte y| asiNehasiNehakae, aNahArA''hAra lahu gurugA // 1892 // "phAsuga0" gAhA / phAsugaM parivAseMti :: / 4 (caturguru) aphAsugaM parivAseMti :: 4 (cturlghu)| evaM acittAisu visesesu egantariyA :: / 4 (caturguru), :: 4 (caturlaghu) eyaM dvvnipphnnnnN| idANiM khettanipphannaM - luddhassa'bbhaMtarato, cAummAsA havaMti ugghaataa| bahiyA ya aNugghAyA, davvAlaMbhe pasajjaNayA // 1893 // "luddhassa'bbhaMtarato0" gAhA / 'luddhassa'tti je te ukkosayaM labhissAmo tti khettaM camaDheMti 0 (mAsalaghu) tassa luddhassa pAyacchittaM / khettabbhaMtarao jadi na labbhai pAuggaM saggAme rka 4 / (mAsagaru) sakhette annaggAme na labbhai eka 4 (mAsalagha) bAhiM khettassa na labbhai rka 4 / (mAsaguru) evaM joyaNaparivaDDIe jAva battIsAe joyaNesu carimaM / 'davvAlaMbhe pasajjaNa0' tti / asya vyAkhyA - Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNNi [mAsakappapagayaM khettabahi addhajoaNa, vuDDI duguNeNa jAva bttiisaa| caugurugAdI carimaM, khette kAle imaM hoi // 1894 // aMto bahiM na labbhai, ThavaNA phAsuga mahaya muccha kiccha kaalge| cattAri cha cca lahU-guru, chedo mUlaM taha dugaM ca // 1895 // ["khettabahi addha0" |] "aMto bahi0" gAhA / aMto bahiM ca alabbhamANe tAhe phAsugaM parivAseMti eka 4 (caturlaghu), apphAsugaM Nrka / 4 (caturguru), teNa ya pAriyAsieNaM na gADhaM paritAvijjai :: / 4 (caturguru), gADhaM paritAvijjai ( (SaDlaghu), dukkhAdukkhe phrarkI 6 / (SaDguru) mahat grahaNaM atIva ya dukkhaM tadukkhAdukkhamityarthaH, mucchA-mucche phraO / 6 (SaDguru), kicchapANe chedo, kicchussAse mUlaM, samugghAe aNavaTTho, kAlagae paarNcio| gayaM khettanipphan / idANi kAlanipphatti / tattha gAhA / paDhama rAi Thavite, gurugA biiyAdisattahi~ carimaM / paritAvaNAi bhAve, appattiya-kUvaNAIyA // 1896 // "paDhamaM rAti0' gAhA / paDhamaM rAiM pariyAsei rka / 4 (caturguru), biiyAe ( 6 (SaDlaghu) tatiyAe phrA / 6 (SaDguru) cautthIe chedo, paMcamIe mUlaM, chaTThIe aNavaTTho, sattamIe pAraMcio / kAlaniSphaNNaM gayaM / "pariyAvaNAti bhAve0" gAhApazcArddham / asya vyAkhyA - idANi bhAvanipphaNNaM - - aMto bahiM na labbhai, paritAvaNa mahaya muccha kiccha kaalge| cattAri cha cca lahu-guru, chedo mUlaM taha dugaM ca // 1897 // "aMto bahiM0" gaahaa| alabhamANe appattiyaM karei Nrka 4 (caturlaghu), na gADhaM paritAvijjai rka 4 / (caturguru), gADhaM ( 6 / (SaDlaghu) jAva kAlagae carimaM / kUvai rkA 4 / (caturguru), AdigrahaNeNaM bhaNejja-anAho haM na deMti, maoDDAhaM karei Nrka 4 (caturlaghu) evaM AhAre / idANi uvahIe saMthArae vA alabhamANe - aMto bahiM na labbhai, saMthAraga mahaya muccha kiccha kAlagate / cattAri cha cca lahu-guru, chedo mUlaM taha dugaM ca // 1898 // paritAva mahAdukkhe, mucchAmucche ya kicchapANagate / kicchussAse ya tahA, samughAe ceva kAlagate // 1899 // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1894-1905] paDhamo uddeso 165 "aMto bahiM0" ["paritAva0"] gAhAdvayaM kaNThyam / luddha tti gayaM / idANi aNuyattaNa tti dAraM / tattha gAhA - aNuyattaNA gilANe, davvaTThA khalu taheva vijjaTThA / asatIi annao vA, ANeuM dohi vI kujjA // 1900 // "aNuyattaNA0' gAhA / aNuyattaNA duvihA-davvANuyattaNA vejjANuyattaNA ya / davvANuyattaNAe imA gAhA - jAyaMte u apatthaM, bhaNaMti jAyAmoM taM na labbhati nne| viNiyaTTaNA akAle, jA vela na beMti una demo // 1901 // "jAyaMte u0" gAhA / saMjogadiTThapADhI gilANassa pAuggeNa davveNa tigicchaM kareMti / jahA so apatthaM maggai tAhe aNuyattijjai, Na bhaNai-jahA natthi na demo vA / mA tassa addhiI bhavissai / tAhe tassa purao gihatthA bhaNNaMti-ANeha / te gayA porusiM kareMti / jai pUNo bhannai tAhe bhaNNai-dhuvaM na labbhai / anno pesijjo| so vi go| tahiM ceva acchai / evaM velAe se ANijjai / jaM puNa apatthaM maggai taM bhannai-na laddhaM kAI aannemo| tattheva annagAme, vutthaMtarasaMtharaMta jynnaae| asaMtharaNe saNamAdI, channaM kaDajogi gIyatthe // 1902 // "tattheva annagAme0" dAragAhA / tattheva tti dAraM / tasminneva grAme yatra sthitAste / asya vyAkhyA - paDileha porusIo, vi akAuM maggaNA u saggAme / khittaMto taddivasaM, asai viNAse va tattha vase // 1903 // "paDileha0" gAhA / khittabahiyA vi ANe, visohikoDiM vaticchito kaaddhe| paidivasamalabbhaMte, kammaM samaicchio Thavae // 1904 // uvvaragassa u asatI, cilimiNi ubhayaM ca taM jaha na pAse / tassa'sai purANAdisu, ThaviMti taddivasa paDilehA // 1905 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 visesacuNNi [mAsakappapagayaM phAsugamaphAsugeNa va, accittetara pritt'nnNtennN| AhArataddiNetara, siNeha iareNa vA karaNaM // 1906 // ["khittabahiyA0" "uvvaragassa0" "phAsugamaphAsugeNa" gAhA / ] api padArthasaMbhAvane / suttatthaporusIo kAuM, sakhette saggAme aNobhaTuM uppAeMto, alaMbhe sakhitte, annagAme aNobhaTuM / alaMbhe sakhette saggAme ubbhttuN| alaMbhe sakhette annagAme ubbhttuN| alaMbhe atthaporusiM parihavettA / evaM ceva alaMbhe suttaporusiM pi parihavettA / evaM ceva alaMbhe paDilehaNiyaM pi akAuM / evaM ceva khettaMto evaM taddivasaM alaMbhe kIyAdIsu, visohikoDIe geNhau, sakhette / evaM khettabahiyA vi / tAe ceva visohikoDIe taddivasaM / asai sakhette saMjayaTThAe, pariyAsitaM pi taddivasaM ei / asai khettabahiyA vi saMjayaTThAe pariyAsiyaM pi taddivasaM ei / aha dUraM aMtaraM na pAveMti taddivasaM to avaraNhe gayA biiyadivase ANeti / 'viNAse 'tti / khIrAdI saggAme kATeMti / asai pariyAsiyaM pi / asai khettabahiyA vi / evaM jai diNe diNe labbhejja / 'asaMthare'tti / jai gilANaTThAe parakhettaM vaccaMtA AhiMDaMtA te Na saMtharaMti, to paNagaparihANIe esaNAIsu jayaMtA aNesaNijjaM gehaMti / channaM ti dAraM / jaM taM pariyAsijjai taM puNa annammi uvvarae Thavijjai / asaIe tattheva paDissae egattha ovAse cilimiNi kIrai tattha Thavijjai / tamiti jahA agIyA gilANo ya na yANaMti / eyaM ubhayaM gilANo khAejja agIyANa appaccao / tassa asaI ammApiIsamANesu gihesu ThaveUNa divase divase ANejjai / savvattha saddheNa kAyavvaM / asaMthare paNagaparihANIe / dohiM vi kajja tti dAraM - phAsueNa vA aphAsueNa vA, acitteNaM vA sacitteNaM vA, paritteNa vA aNaMteNa vA dohiM vi kAyavvaM / idANi vejjANuttaNA / tattha gAhA - vijjaM na ceva pucchaha, jANaMtA biMti tassa uvadeso / daTTha pilagAiesu, ajANagA pucchae vijjaM // 1907 // kiha uppannau gilANo, aTThama uNhodagAiyA vuDDI / kiMci bahubhAgamaddhe, ome juttaM pariharaMto // 1908 // 1. dohiM...kAyavvaM nAsti dd| 2. iha ca sarvatrApyekaM dinaM vizeSacUrNi-bRhadbhASyAbhiprAyeNa, dinasaptakaM tu cUrNyabhiprAyeNeti mantavyam / malavR / Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 bhAsagAhA-1906-1912] paDhamo uddeso __"vejjaM na ceva pucchaha0" gAhA / evaM tassa kIramANe so bhaNai-vejjaM pucchaha / appacchaMdeNa mA kareha / teha sAhU sayaM ceva kusalA Natthi / vejjappaoyaNaM / tAhe bhaNNai-gamma vejjassa pAsaM / gayA / muhattaM acchiUNa AgaMtUNa bhaNaMti-emo NeNa uvaeso dinno / 'daTTha'tti sappadaTThAi pilagaM gNddN| AiggahaNeNa phoDiyA / evamAdIsu jANagA sayaM kareMti / ayANagA vejjaM pucchaMti / "kiha uppanno0" gAhA / kiha puNa so gilANo uppanno? bahUNi gelannakAraNANi gilANo jAhe uppajjai / tAhe vejjo NANijjai ANijjaMte adhikaraNadosA / jai acchirogo jaro vA samuTThio tAhe tappaDhamayAe aTThamaM kArijjai / jAva na mukko tA aNasaNaM tu mukke vi U abhattaTTho / asahussa aTTha chaTuM, nAUNa ruyaM va jaM jogaM // 1909 // "jAva na mukko0" gAhA / 'uNhodagAdi vaDDi'tti (1908) paDhamadivaseNa uNhodagere AvaTTa kaDhieNa mauANi sitthANi amaliyANi dijjati / maliyANi seMbhaM kareMti / biiyadivase maulaM ulleNaM chubbhai kiMcimattaM / evaM vaDataM tAva jAva doccaMgeNa samuddisai, jAva porANo AhAro jAu tti / evaM jai uvasaMto, natthi vejjappaoyaNaM / aha na uvasaMto na paribhaviyavvo / hojja vaDheto so vAhI / evaM pi kIramANe, vijjaM pucche aThAyamANammi / vijjANa aTThagaM do, aNiDDhi iDDhi aNiDDiyare // 1910 // "evaM pi kIramANe0" gAhA / aThAyamANe roge vejjo pucchiyvvo| 'vijjANaM aTThayaM' ti / asya vyAkhyA - saMviggamasaMvigge, didrutthe liMgi sAvae snnnnii| assaNNi iDDi gaharAgaI ya kusaleNa tegicchaM // 1911 // "saMviggamasaMvigge0" gAhA / saMviggo gIyattho, saMviggo agIyattho, asaMviggo gIyattho, asaMviggo agIyattho,4 liMgahattho purANo, kayANuvvao sAvago, akayANuvvao sAvago, ahAbhaddago, abhiggahiyamicchAdiTThI, anabhiggahiyamicchadiTThI, annatithio ya / do aNiDDi tti daarN| saMviggetara liMgI, vai avai aNAgADha AgADhe / parautthiya aTThamae, iDDI gaharAgaI kusale // 1912 // 1. bhaNai...tAhe nAsti ba / 2. paDhamadivase uNhodageNa ba ka Da / 3. jANio i| 4. saMviggo...agIyattho nAsti a Da i / Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 visesacuNNi [mAsakappapagayaM ["saMviggetara0"] saMvigga-asaMvigge mottUNaM sesA duvihA-iDDimaMtA aNinimaMtA ya / ahavA savve vi duvihA-kusalA akusalA ya / eesiM paDhama' saMviggeNaM gIyattheNaM, asai asaMviggeNa gIyattheNaM, asai saMviggeNa agIyattheNaM, asai asaMviggeNaM agIyattheNaM evaM sesehiM vi jAva asai paratitthieNaM / evaM tAva kusalehiM bhaNiyaM, akusalA hojjA to ukkameNa vi jo jo kusalo teNa kArejja / esa ceva gairAgaI jaM esa gIyatthakusalAkusalANaM duviho kamo bhaNio / ahavA 'gairAgaitti iDDimaMtANaM / etaMjaMtANaM adhikaraNadosA / tamhA aNiDiNA kAraveyavvaM / eesiM - voccatthe caulahugA, agIyatthe cauroM maas'nnugghaayaa| cauro ya aNugghAyA, akusale kusaleNa karaNaM tu // 1913 // "voccatthe caulahuyA0" gAhA / kaNThyA / coyagapucchA gamaNe, pamANa uvagaraNa sauNa vaavaare| saMgAro ya gihINaM, uvaeso ceva tulaNA ya // 1914 // "coyaga pucchA0" dAragAhA / coyago pucchai-kiM gilANo vejjasakAsaM jAu uya vejjo ceva iha ANijjau ? mamaM tAva imaM mayaM - pAhuDiya tti ya ego, neyavvau gilANao u vijjagharaM / evaM tattha bhaNaMte, cAummAsA bhave gurugA // 1915 // "pAhuDiya0" gAhA / 'egi'tti coyagavayaNaM / 'pAhuDiya'tti asya vyAkhyA - rahahatthijANaturaeaNuraMgAIhi~ iMti kAyavaho / AsaNa maTTiya udae, kurukuya saghare u parajogo // 1916 // "raha hatthi0" gAhA / kaNThyA / yasmAdeSa doSaH tasmAt - liMgatthamAiyANaM, chaNhaM vejjANa gammaU mUlaM / saMviggamasaMvigge, uvassagaM ceva ANejjA // 1997 // "liMgattha0" gAhA / kaNThyA / Ayariyo bhaNai - vAtA''tavaparitAvaNa, mayapucchA suNNa kiM susANakuDI / sa cceva ya pAhuDiyA, uvassae phAsuyA sA u||1918|| 1. eesiM duvihaM paDhaM ka Da / 2. gIyatthakusalANaM dd| 3. coyaga....mayaM nAsti dd| Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 1993-1924] paDhamo uddeso 169 I "vAtA''tava0" gAhA / so gilANo NINito / mucchA se jAyA / vAeNa ya uNheNa ya paritAvaNAI vahaMtA ya pariyAvijjaMti / amaMgalaM ca logo bhaNai - kiM uddANo esa jaM nINijjai ? pattA ya vejjagharaM / vejjo' bhaNai - kiM mama susANakuDIgharaM to mayao ANijjai ? evaM so udduruTTho kiMci vire na karejja, ghare vAso natthi / aha bhaddago hojja, tAhe gharaM bahue / sajjagA hoMtA to jayaNAe kareMti / ee dosA tamhA na Neyavvo / jai puNa samattho gilANo gaMtUNa tAhe sayaM vaccai | aha asamattho tAhe Na Nijjai / evaM tAva diTThe, jahA Na Neyavvo gilANo / vejjassa puNa pAsaM gaMtavvaM / idANiM gamaNetti dAraM / asya vyAkhyA - uggahadhAraNakusale, dakkhe pariNAmae ya piyadhamme / kAlannU desannU, tassANumae a pesijjA // 1919 // aguNavippamukke, pesiMtassa cauro aNugdhAyA / gIyatthehi ya gamaNaM, gurugA ya imehi~ ThANehiM // 1920 // 'uggaha dhAraNa0 [" eya guNa0 " ] / gAhAdvayaM kaNThyam / pamANa uvagaraNA do vi egaTThA vakkhANeti / 44 " ekkaga dugaM caukkaM, daMDo dUyA taheva nIhArI / kiNhe nIle maile, cola raya nisijja muhaputtI // 1921 // "ekkaga0" gAhA / kaNThyA / idANi sauNe tti dAraM / gAhAsiddhaM / maila kucele abbhaMgiyallae sANa khujja vaDabhe ya / kAsAyavattha uddhUliyA ya kajjaM na sAhaMti // 1922 // naMdItUraM puNNassa, daMsaNaM saMkhapaDahasaddo ya / bhiMgAra chatta cAmara, evamAdI pasatthAI // 1923 // AvaDaNamAiesuM, cauro mAsA havaMta'NugghAyA / evaM tA vaccaMte, patte ya ime bhave dosA // 1924 // 1. vegharaM a i / 2. vejjo.... gharaM nAsti ka Da / 3. kiMci na vi a / Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 visesa [ mAsakappapagayaM 'maila0'" gAhA / "naMdItUraM0 " [gA0 1547-50] / "AvaDaNa0 " gAhA / idANi vAvAreti / sADa'bbhaMgaNauvvalaNaloyachArukkurUDe ya chiMdabhidaMto / suha AsaNa rogavihiM, uvaeso vA vi AgamaNaM // 1925 // 'sADa'bbhaMgaNa0' gAhA / egasADagaM, abbhaMgatellayaM, uccalijjaMtayaM, loyakArassa uvaTThiyaM, 'cchArasamIvetukkuruDe' vA chidaMtaM vA, bhidaMtaM vA dAramAI kasAiyaM vA na pucchaMti / suhAsaNavaragayaM, pasannamuhavannaM, potthayaM paloyaMtaM, AurANa vAkareMtaM puvvaM dhammalAbheUNaM pucchiyavvo / " bhAvyam ? idANiM saMgAre tti dAraM - pacchAkaDe ya sannI, daMsaNa'hAbhadda dANasaDDhe ya / micchaddiTThi saMbaMdhie a paratitthie ceva // 1926 // "pacchAkaDe ya sannI0" gAhA / pacchAkaDo nAma purANo samaNovAsago vA re / sAgAro vA ahAbhaddago vA dANasaDDo vA micchadiTThIsaMbaMdhI vA paratitthio vA koi abbhurahio bhannaMti - tubbhe vejjagharaM puvvagayayA hojja, tAhe cakkhuyaMdi kArhiti / pacchA imeNa maggeNa gaMtUNa sArheti vejjassa rogavidhi | vAhi niyANa vikAraM, desaM kAlaM vayaM ca dhAtuM ca / AhAra aggidhiibala, samuI ca kahiMti jA jassa // 1927 // "vAhi niyANa vikAraM0 " gAhA / kaNThyA / so ya siTThe samANe rogavidhiM viyANiUNaM uvaesaM vA dejjA | ahavA Agacchejja gilANasamIvaM / tattha uvaeso davvAi cauvviho / kalamodaNo ya khIraM, sasakkaraM tUliyAiyaM davve | bhUmighaTTaga khette, kAle amugIi velAe // 1928 // 'kalamoyaNo ya0' 'gAhA / davvao kalamoyaNo / khIraM kaDhiyayaM sakkArocuNNiyaM / tuliyA NAma NaM mAtUlI / AiggahaNeNaM gosIsacaMdaNAI / khettao bhUmIgharaM iTTagagharaM vA dagamaMDavagharaM vA ahavA udagadoNIe acchAvejjatu / kAlao rAibhattaM sUruggamavelAe / icchAnuloma bhAve, na ya tassa'hiyA jahiM bhave visayA / ahavaNa dittAdIsuM, paDilomA jA jahiM kiriyA // 1929 // 1. pacchAra ba / 2. ukkuruDe, tukaDe Da, kuruDe ka / 3. samaNo samaNovAsago vA iti Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 bhAsagAhA-1925-1932] paDhamo uddeso "icchANaloma0" gAhA / rAyasamo gilANo / jaha tassa ANaM na koveha / 'na ya tassa'hiyA jahiM bhave visaya'tti dava-hasiya gIya-vAiya-saddAI visayA vi bhAsiyavvA / 'ahavaNa dittAIsuM' ti / jattha dittANi rUvANi na dIsaMti, jattha vA khara-pharusa-runna-rasitakaMdita-ukkacita-vilavitasahA na savvaMti / 'paDilomA jA jahiM kariya'tti jo jAriseNa vAhIo uvasamai aNalomehi paDilomehiM vA tattha acchiyavvaM ti / evaM uvaesaMdeDa / apaDihaNaMtA souM, kayajogA'laMbhi tassa kiM demo? / jahavibhavA tegicchA, jA laMbho tAva jUhaMti // 1930 // "apaDihaNaMtA souM0" gAhA / tAhe bhaNaMti-jahA tubbhehiM uvaeso dinno, tahA amhe jogaM karemo / siyA na labhejja tubbhe Isara-talavarANaM vaDillANa ya tigicchaM kareha / annahiM osahehiM savvesiM ruyaM haraha / amhaM jANaha / jahA parao jAiyavvaM / jayA eyaM na hojja tayA kiM karemo? evaM tAva osAreMtA ANeti / jAva davvao uNhodagamaMDo / jAva vA laMbho tAva ThAveMti / khettao jAva rukkhamUlaM / kAla-bhAvehiM jahA bhaNai / idANiM tulaNa tti dAraM / saNNAyao se koi bhaNejja - niyaehi~ osahehiM, koi bhaNejjA karema'haM kiriyaM / tassa'ppaNo ya thAma, nAuM bhAvaM ca aNumannA // 1931 // "niyaehi~0" gAhA / tassa thAmaM kiM osahANaM3 samattho asamattho ? appaNo ya thAmaM-kiM dhItie balio abalio haM? na sakkehiti uppavAveuM / 'bhAvaM vitti kiM neheNaM aha vipprinnaamNto| evaM nAuM aNuNNA uvaese tti gayaM / idANi AgamaNe tti dAraM / vejjo bhaNai - jArisayaM gelannaM, jA ya avasthA u vaTTae tassa / aTThaNa na sakkA, vottuM taM vaccimo tattha // 1932 // "jArisayaM gelaNNaM0" gAdhA / kaNThyA / "ego saMghADo0" gAhA / ego saMghADo vA, puvvaM gaMtUNuvassayammi kre| liMpaNasammajjaNayaM, gilANajoggaM ca ANeti ||[nishii0 cU0 3030] // 1932 / 1 // jai te paMca jaNA to saMghADo aggao ei / aha tinni to ego / te ya AgaMtUNa vasahIe uvalevaNaM samajjaNaM kareMti / gilANassa ya jaM jaM pAuggaM taM uvaNeti / vejjassa ya pUga-phala 1. kiriyA muca / 2. tubbhe....bhaNejja nAsti a| 3. ohAsANaM dd| 4. eSA gAthA vRttikRtA na vyAkhyAtA / Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 visesacuNNi [mAsakappapagayaM taMbolamAINi gilANassa ya hattha-pAe dhoiUNaM laTTagaM pAuNAvettA pagAso Thavijjai / evaM savvaM AuttaM kareMti / evaM so vejjo Agao / abbhuTThANe AsaNa, dAyaNa bhadde bhatI ya AhAro / gilANassa ya AhAre, neyavvo ANupuvvIe // 1933 // "abbhuTThANe0" dAragAhA / tattha paDhamaM abbhuTThANe tti dAraM / tattha gAhA - abbhuTThANe gurugA, tattha vi ANAiNo bhave dosaa| micchatta rAyamAdI, virAhaNA kula gaNe saMghe // 1934 // "abbhuTThANe gurugA0' gAhA / Ayariyo vejjaM jai abbhuTei :: / 4 (caturguru) ANAdivirAhaNA / rAyA-rAyamaccehiM vA AyariyasagAsaM pattehiM AyariyA abbhuTetA diTThA / ahavA suyaM NeNaM jahA vejjassa abbhuTuMtA, tAhe bhaNai-amhaMteNa gavvaM karei, navari vejjassa vi abbhuTei / micchattaM vaccejjA / paduTTo vA jaM kAhiti tassa vA kulassa vA gaNassa vA saMghassa vA taM niSphaNNaM / aNabbhuTThANe gurugA, tattha vi ANAiNo bhave dosA / micchatta so va anno, gilANamAdIvirAhaNayA // 1935 // "aNabbhuTThANe0" gAhA / jai vi na abbhuDhei tahA vi :: / 4 (caturguru) gilANassa vejjo avappaogaM karejja / AyariyaM vA bhaNejja-tubbhe amugo vAhI, tigicchA se kiiru| pacchA virAdhejja / anno vA NaM vuggAhejja / jamhA ee dosA tamhA imo vihI - gIyatthe ANayaNaM, puvvi udvittu hoi abhilaavo| gilANassa dAvaNaM dhovaNaM ca cunnAigaMdhe ya // 1936 // "gIyatthe ANayaNaM0" gAhA / puvvaM ceva gIyatthehiM donni puvvaNatthAiM AsaNAI kAyavvAiM / tatthAyariyassa niveeyavvaM-vejjo Agao tti tAhe AyarieNa puvvuTTieNaM caMkamaNiyAlakkheNaM acchiyavvaM, jAva vejjo Agao / aNAlavaMto vi vejjo AyarieNa Alaviyavvo / AsaNeNaM uvaNimaMtettA Ayariyo AsaNe uvavisai / AsaNe tti gayaM / idANiM dAvaNa tti dAraM / jaM kiMci gilANassa asuiM taM puvvAmeva dhoiyavvaM / jai tattha dubbhigaMdho hojja, tAhe cuNNANi vikirijjaMti / gaMdhehiM vA NiggaMdhaM kIrai / tAhe so gilANo darisijjai / gilANo ya jai dharai to abbhuDhei vejjaM, niviTTho vA ThAi, aMgANi vA cAlei, di4i vA NiddhaM baMdhai / pacchA vejjo se kiriyaM karei, phAlei Dahai vA annaM vA jaM kAyavvaM / 1. ciNNANi vikijjaMti dd| Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1933-1941] paDhamo uddeso 173 uNhodagaM daddarabaddhaM, maTTiyaM hatthasoyaNaM deti / pacchA gaMdha-cuNNa-taMbolaM vA dijjai / ahavA bhaNejja - caupAdA tegicchA, ko bhesajjAi~ dAhiI tubbhaM / tahiyaM ca puvvapattA, bhaNaMti pacchAkaDAda'mhe // 1937 // "cauppAyA tegicchA0" gAhA / vejjo bhaNai-cauppAyA tigicchA / taM [jahA-] vejjo, osahANi, Auro, paDicarago / eyANi jai vijjaMti to Arabhemi kiriyaM / evaM bhaNie puvvAgayA saMgAreNaM pacchAkaDAdI bhaNaMti-jaM ettha gilANassa uvaujjahiti taM savvaM dAhAmo / esa tAva ahAbhaddao vejjo evaM karei / jo puNa paMto so maggai - koI majjaNagavihiM, sayaNaM AhAra uvahi kevaDie / gIyatthehiM ya jayaNA, ajayaNa gurugA ya ANAI // 1938 // [ni0] "koi majjaNagavihiM0" gAhA purAtanA / eise vakkhANaM - etassa nAma dAhiha, ko majjaNagAi dAhiI majjhaM / te ceva NaM bhaNaMtI, jaM icchasi amheM taM savvaM // 1939 // "etassa nAma dAhiha0" gAhA / gilANassa jaM jaM pAuggaM taM tubbhe dAhiha, majjha puNa ko dAhii NhANaM sayaNaM AhAraM uvahi, kevaie rUvage vA? evaM bhaNie vejjeNa te ceva NaM bhaNaMti je te puvvamabhihitA pacchAkaDAdI te puvvaM puNNa vi tA ceva tatthatthitayA te bhaNaMti-gilANassa ya tubbha ya savvaM amhehiM dAyavvaM / jaM ettha amheM savvaM, paDisehe guruga dosa ANAdI / eesiM asaIe, paDisehe guruga ANAdI // 1940 // "jaM ettha amhe savvaM0" gAhApuvvaddhaM / evamabhihite pacchAkaDAIhiM jo paDisevati na vaTTai tassa :: / 4 (caturguru) virAhaNA ANAdI ya dosA / "eesiM asaIe0" gAhApacchaddhaM / jattha pacchAkaDAdI Natthi tattha jai bhaNai-amhe ahiraNNasovaNNiyA, natthi kiMci dAyavvaM, :: / 4 (caturguru), sacceva virAhaNA / juttaM sayaM na dAuM, anne dite vi U nivAriti / na karijja tassa kiriyaM, avappaogaM va se dijjA // 1941 // "juttaM sayaM Na dAuM0" gAhA / kaNThyA / Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 visesacuNa dAhAmo tti vi' gurugA, tattha vi ANAiNo bhave dosA / saMkA va sUyaehiM, hiya naTThe teNae vA vi // 1942 // " dAhAmo tti vi0 " gAhA / aha' bhaNaMti-demo, : : / 4 (caturguru) ANAdi / kassa hiraNNAdi NaTTaM hitaM vA sUyagA tANi maggaMti / taM soUNaM saMkA uppajjai - ee ahiraNNasovaNiyA kiM dAhi tti dhuvaM etehiM gahiyaM, ee ceva teNA / pacchA geNhaNA / pacchA gehaNAdI dosA / paDiseha ajayaNAe, dosA jayaNA imehiM ThANehiM / bhikkhaNa iDDI biiyapada rahiyaM jaM bhANihisi juttaM // 1943 // "paDiseha ajayaNAe0 11 gAhA / ajayaNA paDiseha bhaNiyA dosA / tamhA jayaNA kAyavvA / jayaNA imehiM ThANehiM / "bhikkhaNa iDDI0 " gAhApacchaddhaM / tattha bhikkha biiyapade rahie pacchAkaDAIhiM jaM bhaNihisi taM amhe bhikkhaNiyaM kAuM jaM amhaM juttaM taM dAhAmo tti bhati / kayAi so vejjo bhaNejja - ahiraNNaga ttha bhagavaM !, sakkhI ThAveha je mamaM deMti / dhaMtaM pi duddhakaMkhI, na labhai duddhaM adheNUto // 1944 // [ mAsakappapagayaM " ahiraNNaga ttha0 " gAhA / kaNThyA / navaraM ' dhaMtiM pitta nirAyaM pi bhaNiyaM hoi / iDDa tti koi iDDimaMto pavvaio / tAhe so bhaNai - pacchAkaDAi jayaNA, dAvaNakajjeNa jA bhaNiya puvi / saddhAvibhavavihUNA, ti cciya icchaMtagA sakkhI // 1945 // 4 paMcasayadANagahaNe, palAlakhelANa chaDDaNaM va jahA / sahasaM va sayasahassaM, koDI rajjaM va amugaM vA // 1946 // ['"pacchAkaDAi0''] "paMcasayadANagahaNe0 " gAhA / kerisayaM vA tujjha dAyavvayaM ? jayA amhe agAravAse AsI tadA paMca sae sahasse vA dANagahaNaM / natthi palAlaM khelaM vA jahA chaDDemo sayasahasse koDIe rajje vA dhaNaM natthi / kimaMga puNa eesu ? ca na vyAkhyAtA / 1. ya muca / 2. aNa a i / 3. dhaMtiM pa a i, dhaMtaM pi muca / 4. eSA gAthA cUrNau vizeSacUrNau Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1942-1951] paDhamo uddeso 175 evaM tA gihavAse, AsI ya iyANi kiM bhnniihaamo| jaM tubbha'mha ya juttaM, taM uggADhammi kAhAmo // 1947 // "evaM tA gihavAse0" gAhA / kaNThyA / evaM tAva saggAme vejjassa jayaNA bhaNiyA / aha kayAi saggAme na hojja vejjo, tAhe annagAmAo ANeyavvo / tattha kA jayaNA? ucyate - pAhijje nANattaM, bAhiM tu bhaIeN esa ceva gmo| pacchAkaDAiesuM, arahiya rahie u jo bhaNio // 1948 // "pAhijje nANattaM0" gAhA / dakSiNAe taha ceva / jahA saggAme jayaNA bhaNiyA, NANattaM pAvejja / pAhijjaM NAma jaM paMthe etassa bhattAdi dijjai, tattha jayaNA bhaNNai / pacchAkaDAIyA jai asthi, te davAvijjaMti / 'rahie'tti pacchAkaDAINaM, asaIe imA jayaNA - majjaNagAdicchaMte, bAhiM abbhitare va annustttthii| dhammakahavijjamaMte, nimitta tassa'TTa anno vA // 1949 // "majjaNagAdicchaMte0" gAhA / 'bAhiti paMthe / 'abhitare va' tti gilANasagAse / aNusaTTI nAma paNNavijjai / jahA jaINaM Na vaTTai muhA kareMtassa baha adhammo hoi, evaM vibhaasaa| 'dhammakaha' tti - taha se kahiMti jaha hoi saMjao sanni dANasaDDo vaa|| bahiyA u aNhAyaMte, kariti khuDDA imaM aMto // 1950 // "taha se kaheMti0" addhagAhA / kaNThyA / 'vijja'tti vijjAe NhANAi ANijjai maMteNa vA vijjAe / asaI nimitteNaM AuTTAvettA koi kArijjai / tassAsaI AmalagA se dijjati / bhannai-etto ceva bahitA' pahAhi kUvAdIsu / bahiyAo aNhAyaMte kareMti khuDDA imaM aMto / usiNe saMsaDhe vA, bhUmIphalagAi bhikkha caDDAI / aNusaTThI dhammakahA, vijjanimitte ya aMto bahiM // 1951 // [ni0] "usiNe0" gAhA / usiNodagaM maggittA dijjai / alaMbhe saMsaTThapANagaM dijjai / aha necchai tAhe puvvAvutte uvacullae paraMparaM ThavettA tAvijjai / tassAsati paraMparaM cullIe / pacchA aNaMtaraM uvacullae, pacchA cullIe vi / aNaMtaraM evaM puvvakayassa asaIe / tAhe sayaM pi kareMti, sukkhehi aghuNehiM ajjhusirehiM dAruehiM paDilehettA pamajjittA parimiyaparicchinnehiM / evaM jayaNA usiNadavaM kareMti / 1. bahi nAsti a i / 2. sukkhehi....davaM nAsti a i / Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 visesacuNNi [mAsakappapagayaM telluvvaTTaNa NhAvaNa, khuDDA'sati vasabha annaliMgeNaM / paTTadugAdI bhUmI, aNicchi jA tUlipallaMke // 1952 // "telluvaTTaNa0" gAhA / abbhaMgaNuvvalaNaNhAvagAdi vi khuDDagA se kareMti / khuDDagA asatIe vasabhA liMgavivegaM karettA prahANAdi kareMti / esA NhAyaMtassa jayaNA / imo jatthA suvati bhUmIe saMthArayapaTuM atthariuM suvao, aNicche kappesu bhUmIe suvao, aNicche phalaesu, AdiggahaNeNa saMthArae, pacchA aNuNNavettA tUlI, tAhe pallaMkae tUlI / idANiM AhAre jayaNA - samudANiodaNo mattao va'NicchaMti vIsu tavaNA vA / evaM pa'NicchamANe, hoi alaMbhe imA jayaNA // 1953 // "samudANiodaNo0" gAhA / 'samuyANi odaNo'tti bhikkhAkUro, aNicche mattagapoggalio, aNicche asaIe vA / jai vA necchai sIyalaM, tAhe ullaNaM pidhA ghettuM tAvijjai / aNicche - tigasaMvacchara tiga duga, egamaNege ya joNighAe a| saMsaTThamasaMsaTTe, phAsuyamaNphAsue jayaNA // 1954 // [ ni0] "tigasaMvacchara0" gAhA / tiNhaM saMvaccharANa je parao taMdulA vakkaMtajoNiyA ticchaDA, te maggijaMti / asai ducchaDA egacchaDA vA / asai dusaMvacchariyA vakkaMtajoNiyA ticchaDA / asai ducchaDA egacchaDA vA / evaM joNigghAe vi tigAdi bhANiyavvaM / 'iyareNa rahiya'tti pacchAkaDAIhiM rahite esA jayaNA / 'aNege' ya joNighAye ya'tti / sattasaMvacchariyA paMcasaMvacchariyA niyamA vakkaMtajoNiyA vi ticchaDA vi tiyasaMvacchara tiya duga egaM aNege y| asya vibhAsAgAhA - vakkaMtajoNiticchaDaduekkachaDaNe vi hoi esa gamo / emeva joNighAe, tigAi itareNa rahie vA // 1955 // "vakkaMtajoNiyA0" gAhA / ete taMdulA maggitA / puvvAutte avaculli culli sukkhaghaNamajjhusiramaviddhe / puvvakaya asai dANe, ThavaNA liMge ya kallANe // 1956 // "puvvAvutte0" gAhA / puvvAvutte avacullae uvakkhaDAvei / avacullagAsati cullIe vi imehiM kaTehiM raMdhAvei-sukkhA ghaNA ajhusirA aviddhA / tesiM imaM pamANaM - 1. emeva joNi muca / Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1952-1962] paDhamo uddeso 177 hatthaddhamatta dAruga, nicchalliya aghuNiyA ahaakddgaa| asaIi sayaMkaraNaM, aghaTTaNovakkhaDamahAuM // 1957 // "hatthaddhamatta0" gAhA / arddhahastamAtradIrghA dArukA pichalliyA / ee ahAkaDayA / asaIe ahAkaDayANaM sayaM karei / 'aghaTTaNa'tti jayaNAe avasaMtu acci uvakkhaDie tAva na ghaTTei jAva sayameva vijjhAto / tAhe te ahAuyaM pAleMti pANagaM / imaM saMsaTTamasaMsaTTe phAsuyamaphAsue jayaNA / asya vibhASA - kaMjiyacAulaudae, usiNe saMsaTTametare ceva / NhANapiyaNAipANaga, pAdAsi vAra daddarae // 1958 // "kaMjiya cAula0" gAhAsiddhaM / jai pAtre ThaviyayaM Necchai tAhe vArae daddarae, jattha bhuNji| caDDaga sarAva kaMsiya, taMbaka rayae suvaNNa maNisele / bhottuM sa eva dhovai, aNicchi kiDhi khuDDa vasabhA vA // 1959 // 1 "caDDaya sarAva0" gAhA / puvvaM caDDae bhuMjau / jai necchai sarAve, aNicche kaMsabhAyaNe, aNicche taMbabhAyaNe / evaM sesA vi / jai jimio appaNA dhuvai to suMdaraM / aha necchai tAhe sejjAyarAdINaM duvakkhariyAdI soyAvijjaMti / asai khuDDagA / khuDDagA asaIe vasabhA liMgavivegeNaM / Aha - ke vivegeNaM? Aha - kiM nimitteNaM evaDo Ayaro kIrai? ucyate - pUyAINi vi maggai, jaha vijjo Aurassa bhogtttthii|| taha vijje paDikamma, kariti vasabhA vi mukkhaTThA // 1960 // teicchiyassa icchANulomagaM jo na kujja sai lAbhe / assaMjamassa bhIto, alasa pamAdI va gurugA se // 1961 // logaviruddhaM dupparicao u kayapaDikiI jiNANa ya / ataraMtakAraNete, tadaTTha te ceva vijjammi // 1962 // "pUyAINi vi maggai0"["teicchiyassa0""logaviruddhaM"] gAhAtrayaM knntthym| eseva gamo niyamA, hoi gilANe vi mjjnnaadiio| saviseso kAyavvo, liMgavivegeNa parihINo ||[ni0cuu0 3064] 1. hastapratiSu "kaMjiya0""caDDaga0" iti gAthAdvayaM vyutkrameNa dRzyate / 2. dukkhariyA ai| Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 visesacuNNi [mAsakappapagayaM ko vocchiti gelaNNe, duvihaM aNuyattaNaM niravasesaM / jaha jAyati so niruo, taha kujjA esa saMkhevo // [ ni0cU0 3065 ] eseva gilANammi vi, gamo ukhalu hoi mjjnnaaiio| saviseso kAyavvo, liMgavivegeNa parihINo // 1963 // ko vocchii gelanne, duvihaM aNuyattaNaM niravasesaM / jaha jAyai so niruo, taha kujjA esa saMkhevo // 1964 // "eseva gamo niyamA0" ["ko vocchiD0"] gAhAdvayaM / kaNThyam / idANi 'puvvagaya asai dANe' tti dAraM / jehiM pacchAkaDAdIhiM puvvaM pai diNiyaM amhe dAhAmo vejjadakkhiNaM / tesiM asaIe AgaMtu pauNa jAyaNa, dhammAvaNa tattha kaiyadiTuMto / pAsAde kUvAdI, vatthukkuruDe tahA ohI // 1965 // "AgaMtu pauNa jAyaNa" gAhA / AgaMtugavejjo pauNe Auro dakkhiNaM jAyai / tAhe tassa diTuMto kIrai / jahA-keNai kAieNaM gaMdhiyAvaNAdIsu kevaDiyA chUDhA / so gaMdhiyAvaNe chubbhittA tammi AvaNe majjaM maggai / so na labbhai majjaM / bhaNati-mama gaMdhApaNNaM ee gennh| evaM amha vi dhammAvaNA to dhammaM geNha / aNicchaMte ThavaNa tti dAraM / asyArtha:-jaM kassai sehassa pavvayaMtassa sehassa hatthe hiraNNAdibhUtaM, taM pariTThavitaM niuMje taM ANeuM dijjai / asaIo viNNANI dasapuvvI vA pucchituM pAsAyAdIsu jaM pahINasAmiyaM hiraNNAdi taM dijjai / eyaM AgaMtugavejjassa bhaNiyaM / idANi vatthavvavejjassa maggaMtassa dANaM / tattha gAhA - uvahimmi paDagasADaga, saMvaraNaM vA vi atthuraNagaM vA / __dugabhedAdAhiMDaNa'NusaTThi paraliMga haMsAI // 1966 // 1 "uvahimmi paDaga0" gAhA / paDagaM sADagaM, saMvaraNaM suMdaraM pAuraNaM, atthuraNaM pattharaNaM vA maggaMte taheva dhammAvaNadiTuMto / aNicche maggittA dijjaMti / 'duga bhedAti' saMghADaeNaM maggijjai, alaMbhe vaMdeNaM, alaMbhe annesiM aNusaTuiM dAuM maggijjati / alaMbhe paraliMgeNa vA gihatthaliMgeNa vA haMsAdivibhAsA / biiyapade Na dejjAhi / tattha gAhA - 1. muca pustake bhASyagAthAnAM kramo bhinno'sti / Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1963-1972] paDhamo uddeso 179 kavaDDugamAdI taMbe, ruppe pIte taheva kevaDIe / hiMDaNa aNusaTThAdI, pUiyaliMge tiviha bhedo // 1967 // "kavaDDagamAdI0" gAhA / kavaDDagAI maggiUNaM dijjaMti, hiMDiUNaM aNusaTThAdIhiM vA maggiUNaM diti tivihabheeNaM-saliMgeNaM, annaliMgeNaM, gihatthaliMgeNaM / ettha jaM jujjiyaM teNa maggiUNaM dijjaMti / vatthavva pauNa jAyaNa, dhammAdANaM puNo aNicchaMte / sa cceva hoi jayaNA, rahie pAsAyamAIyA // 1968 // "vatthavva pauNa0" gAhA / kaNThyA / 'rahie'tti pacchAkaDAdINaM dANabhAva asaIe / AgaMtuga vatthavvANaM maggaMtANa imo vihI - biiyapade kAlagae, desuTThANe va bohigAIsu / asivAdi asaIi va, vavahAra'pamANa adasAI // 1969 // biiyapade kAlagae, desuTANe va bohiyAdIsu / asivAdI asaIiva, vavahAra hiraNNagA samaNA // 1970 // "biiyapade0" gAhA / kaNThyA / kallANe tti dAraM / "biiyapae kAlagae0" gaahaa| vejjo kAlagao gilANo vA / deso vA uTTio bohiyabhaeNa, bohiyA mecchA, asivaM vA jAyaM / AdiggahaNeNa dubhikkhaM rAyaduTuM vA alabbhamANe vavahAraM kareMti / ahiraNNagA mo kiM demo? maggaMtehiM vi na laddhaM / vatthANi jai maggai vavahAre to adasANi dei pamANahINANi vaa| NecchaMte tattha vattavvaM-amhaM erisANi samehINANi, aNNANi na laddhANi / pauNammi ya pacchittaM, dijjai kallANagaM duveNhaM pi / vUDhe pAyacchitte, pavisaMtI maMDaliM do vi // 1971 // "pauNammi ya pacchittaM0" gAhA / kaNThyA / aNuyattaNA u esA, davve vijje ya vanniyA duvihA / itto cAlaNadAraM, vucchaM saMkAmaNaM cubhao // 1972 // "aNuyattaNA0" gAhA / gilANassa paDiyarayassa ya paMcakallANagaM dijjai / vUDhe paMcakallANae maMDaliM pavisaMti / jehiM veyAvaccaM kayaM tesiM pAdesu paDiuM 'icchAmo veyAvaccaM' bhaNai / aNuyattaNa tti dAraM gayaM / Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 visesacuNNi [mAsakappapagayaM idANiM cAlaNa tti dAraM / tattha gAhA - vijjassa va davvassa va, aTThA icchaMta hoi ukkhevo / paMtho ya puvvadiTTho, ArakkhioM puvvabhaNio u // 1973 // [ni0] "vejjassa va0" gAhA / vejjo vA tattha Natthi, asamattho vA / osaha- bhattAdi vA natthi / asya vibhASA - catupAyA tegicchA, iha vijjA natthi na vi ya dvvaaiN| amugattha atthi doNNi vi, jai icchasi tattha vaccAmo // 1974 // "catupAyA tegicchA0" gAhA / kaNThyA / tAhe so gilANe Aha - kiM kAhii me vijjo, bhattAi akArayaM ihaM majjhaM / / tubbhe vi kilesemi ya, amugattha mahaM haraha khippaM // 1975 // "kiM kAhii me vejjo0" gAhA / kaNThyA / evaM icchaMte hoi ukkhevo / jai tesiM ee uccAlao / so puNo imehiM kAraNehiM ee uccaalo| sANuppagabhikkhaTThA, khINe duddhAiyANa vA aTThA / abhitaretarA puNa, gorasasiMbhudayapittaTThA // 1976 // parihINaM taM davvaM, camaDhijjaMtaM tu annamannehiM / kAlAikkaMteNa ya, vAhI parivaDDio tassa // 1977 // "sANuppaga0" ["parihINaM taM0"] gAhA / kaNThyA / tAhe paMtho puvvadiTTho kIrai / jahA rattiM na sujhaMti / Arakkhio puvvaM daTuM bhaNai-amhe pae calIhAmo / to saNNaM paDichejjAhi / imaM annaparivADIe gAhAdvayam / "parihINaM taM davvaM0" cAlaNA gayA / idANiM saMkAmaNA / ukkhippaU gilANo, annaM gAmaM vayaM tu nehAmo / neUNa annagAma, savvapayatteNa kAyavvaM // 1978 // "ukkhippao gilANo0" gAhA / navaraM aMtarA NijjaMte imaM - so nijjaI gilANo, aMtarasammelaNA ya saMchobho / neUNa annagAmaM, savvapayatteNa kAyavvaM // 1979 // Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-1973-1984] paDhamo uddeso 181 "so nijjatI gilANo0" gAhA / nijjaMtassa sapakkhi sapaDidisiM anno vi sAhU gilANo aanniio| evaM melaNa tti / saMchobho tti / te melINA vaMdittA paropparaM bhaNaMti-kao nijjai annaM nagaraM gAmaM vA osahAINaM aTThAe? evaM vibhaasaa| navaraM jANi imesiM pAuggANi tANi paDihuttANI ya gAme atthi, jANi tassa tANi itaragAme / tAhe te bhaNaMti - jArisa davve icchaha, amhe muttUNa te na labbhihiha / itare vi bhaNaMtevaM, niyattimo neha ataraMte // 1980 // "jArisa davve icchaha0" gAhA / jai evaM to tubbhe imaM neha / amhe tubbheccayaM gilANo Nemo / evaM gilANANumaeNaM chobho / aNNaM gAmaM nettA savvapayatteNa kAyavvaM / nettA ya aNNagAmaM na evaM ciMtaNIyaM - devA huNe pasannA, jaM mukkA tassa Ne kayaMtassa / so hu aitikkharoso, ahigaM vAvAraNAsIlo // 1981 // teNeva sAiyA mo, eyassa vi jIviyammi saMdeho / pauNo vi na esa'mhaM, te vi karijjA na va karijjA // 1982 // "devA huNe pasannA0" ["teNeva sAiyA mo0"] gAhAdvayaM / kaNThyam / evaM 'duhato' tti bhaNiyaM hoi| jo u uvehaM kujjA, Ayariyo keNaI pamAdeNaM / ArovaNA u tassA, kAyavvA puvvaniddiTThA // 1983 // "jo u uvehaM kujjA0" gAhA / kaNThyA / pUrvoktAH cauvihAe ArovaNAe / tahA vi punarucyate - uveha'ppattiya paritAvaNa mahaya muccha kiccha kaalge| cattAri cha cca lahuguru, cheo mUlaM taha dugaM ca // 1984 // "uveha'ppattiya0" gAhA / uvehaM karei :: / 4 (caturguru), uvehAe kayAe appattiyaM karei :: / 4 (caturguru), Na gADhaM paritAvijjai :: 4 (caturlaghu), gADhaM :: / 4 (caturguru), dukkhAdukkho ::: 6 (SaDlaghu), mucchAmucche ::: / (SaDguru), kicchappANe chedo, kicchussAse mUlaM, samugghAe aNavaTTho, kAlagae paarNcio| Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 visesacuNNi [mAsakappapagayaM uvehobhAsaNa paritAvaNa mahaya muccha kiccha kaalge| cattAri cha cca lahuguru, cheo mUlaM taha dugaM ca // 1985 // "uvehobhAsaNa0" gAhA / uvehAe kayAe obhAsai na dei :: 4 (caturlaghu) na gADhAi paritAvijjai :: / 4 (caturguru) puvvabhaNiyameva pacchittaM / uvehobhAsaNa ThavaNe, paritAvaNa mahaya muccha kiccha kaalge| cattAri cha cca lahu-guru, chedo mUlaM taha dugaM ca // 1986 // "uvehobhAsaNa ThavaNe0" gAhA / uvehAe kayAe obhAsai Na dei :: / 4 (caturguru), Thaveti :: / 4 (caturguru) sesaM paritAvaNAi kAlagayAvasANaM tameva pacchittaM / uvehobhAsaNa karaNe, paritAvaNa mahaya muccha kiccha kaalge| cattAri cha cca lahuguru, chedo mUlaM taha dugaM ca // 1987 // "uvehobhAsaNa karaNe0" gAhA / uvahAe kayAe obhAsai :: / 4 (caturguru), sayaM karei :: / 4 (caturguru), gihatthaM kAravei :: / 4 (caturguru), sesaM pariyAvaNAdi kAlagayAvasANaM tameva pacchittaM / vehANasa ohANe, saliMgapaDisevaNaM nivArite / gurugA anivArite, carimaM mUlaM ca jaM jattha // 1988 // "vehANasa ohANe0" gAhA / vehANasaM karei carimaM / uhAvaI mUlaM / saliMgapaDisevaNe :: / 4 (caturguru) saliMgapaDisevaNaM karemANaM [na] vArei :: / 4 (caturguru) / 'jaM jattha'tti paritAvaNAiyaM pacchittaM / saMviggA gIyatthA'saMviggA khalu taheva giiytthaa| saMviggamasaMviggA, navaraM puNa te agIyatthA // 1989 // saMvigga saMjaIo, gIyatthA khalu taheva'gIyatthA / gIyattha agIyatthA, navaraM puNa tA asaMviggA // 1990 // ["saMviggA gItatthA0'"] "saMvigga saMjaIo0" gAhAo donni knntthaao| 'eesu jai chaDDei taM gilANaM to jahAsaMkheNa imaM pacchittaM - cauro lahugA gurugA, chammAsA hoMti lahuga gurugA ya / chedo mUlaM ca tahA, aNavaThThappo ya pAraMcI // 1991 // 1. navaraM eva ai| Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 bhAsagAhA-1985-2000] paDhamo uddeso "cauro lahugA0" gAhA / kaNThyA / imA rayaNA-:: 4 (caturlaghu), :: / 4 (caturguru), ::: 6 (SaDlaghu), ::: / 6 (SaDguru) / saMvigga nIyavAsI, kusIla osanna taha ya pAsatthA / saMsattA viMThAyA, ahachaMdA ceva aTThamagA // 1992 // "saMviggA NIyavAsI0" gAhA / saMviggAINaM yathAsaMkhyena / cauro lahugA gurugA, chammAsA hoti lahuga gurugA ya / chedo mUlaM ca tahA, aNavaThThappo ya pAraMcI // 1993 // "cauro0" gAhA / kaNThyA / saMviggA sijjAtara, sAvaga taha daMsaNe ahAbhadde / dANe saDDI paratitthige ya paratitthige ceva // 1994 // cauro lahugA gurugA, chammAsA hoti lahuga gurugA ya / chedo mUlaM ca tahA, aNavaThThappo ya pAraMcI // 1995 // "saMviggA sijjAtara0" ["cauro lahugA0"] gAhAdvayaM sapAyacchittaM kaNThyam / uvassaya nivesaNa sAhI, gAmamajhe ya gAmadAre ya / ujjANe sImAe, sImamaikkAmaittANaM // 1996 // cauro lahugA gurugA, chammAsA hoMti lahuga gurugA ya / chedo mUlaM ca tahA, aNavaThThappo ya pAraMcI // 1997 // "uvassayaM" ["cauro lahugA0"] gAhAdvayaM kaNThayam / tamhA na chaDDeyavvA / chammAse Ayariyo, gilANa pariyaTTaI payatteNaM / jAhe na saMtharejjA, kulassa u nivedanaM kujjA // 1998 // saMvaccharANi tinni ya, kulaM pi pariyaTTaI payatteNaM / / jAhe na saMtharijjA, gaNassa u nivedaNaM kujjA // 1999 // saMvaccharaM gaNo vI, gilANa pariyaTTaI payatteNaM / jAhe na saMtharijjA, saMghassa nivedaNaM kujjA // 2000 // Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 visesacuNa chammAse Ayario, kulaM tu saMvaccharAi~ tinni bhave / saMvaccharaM gaNo vI, jAvajjIvAya saMghA u // 2001 // 77 46 [" chammAse0 'saMvaccharANi0 " "saMvaccharaM gaNo0"] "chammAse0 " gAhAo cattAri kaNThAo / bhave kAraNaM chaDDejjA vi / asive omoyarie, rAyadduTTe bhaye va gelanne / eehiM kAraNehiM, ahavA vi kule gaNe saMghe // 2002 // [ mAsakappapagayaM " asive omoyarie0 " gAhA / asivAisu rahiuM Na sakkeMti uvagaraNaM cheDDettu mA ya gilANaM / ettha gAhAo kaNThAo / eehi~ kAraNehiM, taha vi vahaMtI na ceva chaDDati / asahU vA uvagaraNaM, chaDiMti na ceva u gilANaM // 2003 // ahavA viso bhaNejjA, chaDDeu mamaM tu gacchahA tubbhe / houtti bhaNiya gurugA, iNamannA AvaI biiyA // 2004 // paccaMtamilakkhesuM, bohiyataNesu vA vi paDiesu / jaNavayadesaviNAse, nagaraviNAse ya ghorammi ||2005 // baMdhujaNavippaoge, amAyaputte vi vaTTamANammi / taha vi gilANa suvihiyA, vaccaMti vahaMtagA sAhU // 2006 // tAreha tAva bhaMte!, appANaM kiM maellayaM vahaha / egAlaMbaNadoseNa mA hu savve viNassihiha // 2007 // evaM ca bhaNiyamette, AyariyA nANacaraNasaMpannA / acavalamaNaliya hitayaM, saMtANakariM vaimudAsI // 2008 // savvajagajjIvahiyaM, sAhuM na jahAmoM esa dhammo Ne / jati ya jahAmo sAhuM, jIviyamitteNa kiM amhaM ? // 2009 // taM vayaNaM hiya madhuraM, AsAsaMkurasamubbhavaM sayaNo / samaNavaragaMdhahatthI, vei gilANaM parivahaMto // 2010 // jai saMjamo jai tavo, daDhamittitaM jahuttakAritaM / jai baMbhaM jai soyaM, eesu paraM na annesu // 2011 // Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2001-2016] paDhamo uddeso 185 accAgADhe vi siyA, nikkhitto jai vi hojja jynnaae| taha vi u doNha vi dhammo, rijubhAvavicAriNo jeNaM // 2012 // patto jaso ya viulo, micchatta virAhaNA ya prihriyaa| sAhammiyavacchallaM, uvasaMte taM vimaggaMti // 2013 // "eehiM kAraNehiM0" ["ahavA vi0" "paccaMtamilakkhesuM0" "baMdhujaNavippaoge0""tAreha tAva0" "evaM ca0" "savvajagajjIvahiyaM0""taM vayaNaM hiya0" "jai saMjamo0" "accAgADhe vi0" "patto jaso ya0"] / gAhA / navaraM rAyaduDhe, jattha ekkassa gacchassa paduTTo tattha aNNesiM sAhUNaM alliyAvijjai / jattha savvattha tattha sAvayAIsu vibhAsA / evaM gilANa tti gayaM / idANiM gacchapaDibaddha ahAlaMdiya tti dAraM / te gacchapaDibaddhA ahAlaMdiyA khettassa bahiyA ThAyati / tattha gAhA - paDibaddhe ko doso, AgamaNegANiyassa vAsAsu / suyasaMghayaNAdIo, so ceva gamo niravaseso // 2014 // "paDibaddhe0" gAhA / tatra pratibaddhasya vyAkhyA - suttattha sAvasese, paDibaMdho tesimo bhave kappo / Ayarie kiikammaM, aMtara bahiyA va vasahIe // 2015 // "suttattha sAvasese0" gAhA / sUtrasya arthaH aparisamAptaH / ko doso tesiM egakhette ThAyamANANaM to annakhette ThAyaMti ? Ayario bhaNai - namaNaM puvvabbhAsA, aNamaNe dussIla thppgaasNkaa| AyaTTha kukkuDa tti ya, vAto loge ThiI ceva // 2016 // "namaNaM pavvabbhAsA0" gAhA / tesiM ahAlaMdiyANaM na vaTTai annassa sAhussa paNAmaM kAuM AyariyaM mottuM / tAhe puvvabbhAseNaM vandanaM kuryAt / avaMdaMtesu ime dosA, logo bhaNejjaduTThasIlA ime, je annesiM sAhUNaM vaMdaMtANaM na vAharaMti Na vaMdaMti vA / thappAo2 dejjA saMkA vA hojjA 'avassaM ee dussIlA jeNaM na vaMdijjaMti, AtmanotkaSikA ete, kukkuDA mAiTThANiyA, mAillA''DaMbariyA' evaM logavAo bhavati / eeNa kAraNeNaM bAhiM tthaayNto| avi dvitI ceva esa dharmatA evetyarthaH / evaM tu eehiM kAraNehiM bAhiThiyANaM kA sAmAyArI? 1. sesa a i, se muca / 2. = sthApyAzaGkA bhavati malavR / Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 visesacuNNi [mAsakappapagayaM donni vi dAuMgamaNaM, dhAraNakusalassa khettabahi dei| kiikamma colapaTTe, ovaggahiyA nisijjA ya // 2017 // "donni vi dAuM0" gAhA / Ayario suttaporusiM atthaporusiM ca dAuM ahAlaMdiyANa sagAsaM gaMtuM atthaM sArei / aha na tarai suttaporusiM dAuM gacchati, tadA vi Na tarai to gacchellae sIseNa vAyAvei / so ahAlaMdie vAei / jai na sakkei gaMtuM tAhe jo tesiM ahAlaMdiyANaM dhAraNAkusalo so aMtarapalliM ei / AyariyA tassa gaMtuM kaheMti / ettha puNa saMghADo bhattapANaM gahAya Ayariyassa Nei / asya vibhASA - atthaM do va adAuM, vaccai vAyAvae va anneNaM / evaM tA uDubaddhe, vAsAsu ya kAumuvaogaM // 2018 // "atthaM do va0" gAhA / kaNThyA / / saMghADo maggeNaM, bhattaM pANaM ca nei u gurUNaM / accuNDaM therA vA, to aMtarapallie ei // 2019 // "saMghADo0" gAhA / kaNThyA / aMtara paDivasabhe vA, biiyaMtara bAhiM vasabhagAmassa / annavasahIeN tIe, aparIbhogammi vAei // 2020 // "aMtara paDivasabhe vA0" gAhA / aMtarapalliyAe paDivasabhassa ya aMtare vAei / atarate saggAme annAe vasahIe, asai vasahIe ekkavasahIe ceva aparibhoge ovAse vAei / tattha imA sAmAyArI - tassa jaI kiikamma, kariti so puNa na tesiM pakarei / jA paDhai tAva guruNo, karei na karei u pareNaM // 2021 // "tassa jaI0" gAhA / kaNThyA / evaM uDubaddhe, vAsAvAsAsu puNa uvaogaM karei / jai jANai paDihiti vAsaM to na ei / aha na paDihii to ei / colapaTrayaharaNabiio uvaggahiyaM NisejjaM geNhai / tattha uvesati / ekko vA saviyAro, havaMta'hAlaMdiyANa cha ggAmA / mAso vibhajjamANo, paNageNa u niTThio hoi // 2022 // "ekko vA saviyAro0" gAhA / jai ego gAmo saviyAro tAhe chabbhAge kareMti / chacceva ya vasahIo / tAhe ekkekkA vasahIe paMcadivase acchaMti / tAhe dosu chasu vA gAmesu acchaMti / paMca paMca divase mAso vibhajjamANapaNaeNaM NiTTio hoi / Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 2017-2028] paDhamo uso caulahuyA / idANi uvariM doso tti dAraM - mAsassuvariM vasatI, pAyacchittaM ca hoMti dosA ya / biiyapadaM ca gilANo, vasahI bhikkhaM ca jayaNAe || 2023 // [ ni0 ] "mAsassuvariM0 " gAhA / kaNThyA / uDubaddhe mAsAIe mAsalahuM / vAsAvAsAIe parisADimaparisADI, saMthArA''hAra duviha uvahimmi / DagalagasarakkhamallagamattagamAdINa pacchittaM // 2024 // ovAse saMthAre, vIyAruccAra vasahi gAme ya / mAsacaummAsAdhigavasamANe hoimA sohI // 2025 // ukkosovahiphalae, vAsAtIe a hoMti caulahugA / Dagalaga sarakkha mallaga, paNagaM sesesu lahuo u // 2026 // "parisADimaparisADI 0 [" ovAse0 'ukkosovahi0 " ] gAhAdvayam / phalago aparisADI / duviho uvahI - ohovahI uvaggAhio ya / ukkosae uvahimmi phala caulahuyA / Dagalaga-sarakkha - mallaesu paMcarAiMdiyA / sesesu gahiesu mAsalahuM / eme ya dosA / 11 77 66 saMvAseM itthidosA, uggamadosA va nehato kujjA / camaDhaNa gilANadullabha, vArattisibhAsiyAharaNaM // 2027 // 187 " saMvAse itthi0 " gAhA / NaciraM jaNe saMvase muNI, saMdaMsaNeNaM pII (RSibhASita 27.2)1 / te gihatthA ciraM eesiM amha gAme acchaMtANaM ti kaTTu uvakkhaDettA dejjA / aicamaDhaNAe nIrasaM khettaM bhavati, gilANassa ya dullabhaM hojja | bitiyapade acchejjA vi gilANakAraNeNaM, bahudoso vA gilANo bahudosattaNeNaM Na pauNai tAhe uppADettA gilANaM bAhiM gaMtavvaM / jai atthi laMbho vejjosahANaM / idANi avavAe tti dAraM / aha imaM kAraNaM hojja, jeNa Na Niggacchejja / bahudose va'tirittaM, jai labbhe vejjaosahANi bahiM / caubhAga tibhAga'ddhe, jayaMta'Nicche alaMbhe vA // 2028 // 1. na ciraM jaNi saMvase muNi, saMvAseNa siNehi vaDDhaI / bhikkhussa aNiccacAriNo, AyaTThe jamhA uhAyaI // Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 visesacuNi omAsivadudvesuM, caubhAgAdi na kariMti acchaMtA / porusimAIvuDDI, kariMti tavaso asaMtharaNe // 2029 // ['"bahudose0'"] '"omA'siva0 " gAhA / omaM bAhiM durbhikSamityarthaH / asivaM vA bAhiM yaduTTaM vA / eehiM kAraNehiM na niggaMcchaMtANaM imA jayaNA / vasahIe bhikkhAe ya "caubhAga tibhAgaddhe jayaMta Nicche alaMbhe vA" / 'aNicchitti gilANo na icchai gaMtuM, bhAga tibhAgaddha iti madhyaM gRhItaM, aTThabhAgA kalaM ti gAmaM, mAse mAse ekko gAmabhAgo vasahiM taNa-DagalAisu tattheva gahaNaM, na aNNesu gAmabhAgesu / kayAi aTTha uDubaddhiyA mAsA gilANakajjeNa aTThiyavvaM hojja / teNa aTThabhAge kareMti / aSTAnAM grAmabhAgAnAM caturbhAgavibhAgArddhagrahaNAt aSTAnAmapi sUcanA kRtA bhavatIti matvA vyAkhyAkartA idamAha - mAse mAse vasahI, taNaDagalAdI ya anna giNhaMti / bhikkhAyariyaviyArA, jahiM ThiyA tattha na'nnAsu // 2030 // aTThAi jAva ekkaM kariMti bhAgaM asaMthare gAmaM / aTThAi cciya vasahI, jayaMti jA mUlavasahI u // 2031 // [ mAsakappapagayaM T [" mAse mAse vasahI 0 "] " aTThAi jAva ekkaM0 " gAhA / aTThabhAe kAuM paDha gAmaTThabhAge vasahI gennhi| puvvagahiyANi taNa - Dagalaga - phalagAINi chaDDattA paDhame gAmabhAge tAI geNhaMti / paDhame ceva gAmabhAe cha vvIhIo kareMti / tattha ya Na saMtharejjA porusimAINa jogavuDhi kareMti / jai mAsassa Arao puNNe vA mAse pauNo gilANo hojja tAhe ceva niggaMtavvaM / apaDaNaMto biie aTThabhAge ThAi / tattha vi sa ceva vihI / evaM vibhAsA sesesu vi kAyavvA / apahuppaMte gAme sattabhAge / taha vi apahuppaMte cha bhAge / evaM jAva do bhAge vasahIe vi alaM vasahivibhAgaM parihaveMti jAva tAe ceva vasahIe taNaDagalAI bhikkhAyariyA taha ceva abhAgavibhAgo / itthaM puNa saMjogA, ikkikkassa u alaMbhe laMbhe ya / gAvihANaguNiyA, tullAtullesu ThANesu // 2032 // ekkAi vivasahIe, ThiyA u bhikkhayariyAeN payataMti / vasahIsu vijayaNevaM, avi ekkAe vi cariyAe // 2033 // [" itthaM puNa saMjogA0" " 'ekkAi vi0 "] Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2029-2039] paDhamo uddeso 189 ___ [suttaM]-se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA saparikkhevaMsi sabAhiriyaMsi kappai niggaMthANaM hemaMtagimhAsu do mAse vatthae / aMto ikkaM mAsaM, bAhiM ikkaM mAsaM / aMto vasamANANaM aMto bhikkhAyariyA, bAhiM vasamANANaM bAhiM bhikkhAyariyA // 1-7 // eseva kamo niyamA, saparikkheve sbaahiriiymmi| navaraM puNa nANattaM, aMto mAso bahiM mAso // 2034 // "eseva0" gAhA / kaNThyA / puNNammi mAsakappe, bahiyA saMkamaNa taM pi taha ceva / navaraM puNa nANattaM, taNesu taha ceva phalaesu // 2035 // 'puNNammi0" gAhA / abbhaMtariyAe punne mAsakappe bAhiriyAe mAsakappo kAyavvo tti / tattha vi taheva bAhiriyAkhettaM paDileheyavvaM / suddhe bAhiriyAkhette jai tattha taNa-DagalagAi phalagA vA natthi tAhe tAI ciya taNa-phalagAdINi bAhiriyAe vasahIe neyavvAiM / ApucchittA tattha gahaNaM vaa| bAhimuvassayagamaNe, aNapucchA natthi kiMci neyavvaM / jai nei aNApucchA, tattha u dosA ime hoMti // 2036 // "bAhimuvassaya0" gAhA / kaNThyA / / tAI taNaphalagAiM, teNAhaDagAi~ appaNo vA vi| nijjaMtayagahiyAI, siTThAiM tahA asiTThAiM // 2037 // "tAI taNaphalagAiM0" gAhA / kaNThyA / kassete taNaphalagA, siTe amukassa tassa ghnnaadii| niNhavai va so bhIo, paccaMgira logamuDDAho // 2038 // "kassete taNaphalagA' gAhA / etIse imA ArovaNa gAhA - nayaNe diDhe siDhe, giNhaNa kaDDaNa vavahArameva vavaharie / lahugo lahugA gurugA, chammAsA cheya mUla dugaM // 2039 // 1. AbAhiriyA ka Da / 2. annauvassaya iti muca / Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 visesacuNNi [mAsakappapagayaM "nayaNe dive0" gAhA / jai aNApucchAe taNANi NINei to mAsalahuM, diDhe kasseyANiM ti pucchite siDhe amukassa :: 4 (caturlaghu), so AgAro gheppati :: / 4 (caturguru), kaDDijjaMte ::: 6 (SaDlaghu), kavigaDDUi kIramANe ::: / 6 (SaDguru), vavahAre chedo, pacchAkaDe mUlaM, viruMgijjai aNavaTTho, uddavijjaie pAraMcio / aha mA esa gihattho viNassihiti NiNhavai, bhIo vA na sAhai :: (caturlaghu) / paccaMgiralogamuTTAho sahoTTaM esa coro gahio tti loge uddddaaho| ahavA vi asiTThammI, eseva u teNa saMkaNe lhugaa| nIsaMkiyammi gurugA, egamaNege ya gahaNAdI // 2040 // nayaNe diDhe gahie, kaDDaNa vavahArameva vavaharie / uDDahaNe ya viruMgaNa, uddavaNe ceva nivvisae // 2041 // lahuo lahuyA gurugA, challahu chagguruga cheya mUlaM ca / aNavaThThappo dosu a, dosu a pAraMcio hoi // 2042 // "ahavA vi asiTummI0" ["nayaNe diDhe0" "lahuo lahuyA."] teNa? saMkAe :: 4 (caturlagha) nissaMkie :: / 4 (caturguru) 'egamaNege ya gahaNAdi' / so sAha gheppai :: 4| (caturguru), kaDDijjai ::: 6 / (SaDlaghu), kaDDAkaDDhei kIrai ::: 6 (SaDguru), vavahAre chedo, pacchAkaDe mUlaM, uDDahaNe viruMgaNe ya aNavaTTho, nivvisae uddavaNe ya pAraMcio / ettha diTuMto - daMtapure AharaNaM, tenAhaDa babbagAdisu taNesu / chAyaNa mIrAkaraNe, atthiraphalagaM ca caMpAdI // 2043 // "daMtapure AharaNaM0" gAhA / jahA 'daMtapure daMtacakke'' vibhAsA / kANi puNa tANi taNAI? ucyate-babbayAINi chAdanArthaM teSu teSu glAnAdikAraNeSu isiyAo kaMDANi vA mIrAkaraNArthaM nijaMti / ateNAhaDANa nayaNe, lahuo lahuyA ya hoMti siTThammi / appattiyammi gurugA, voccheda pasajjaNA sese // 2044 // "ateNAhaDANa" gAhA / aNapucchaNe ya mAsalahaM / tANi daTTaNa anno koti sAhai tava taNAiM saMjatehiM bAhiM NINiyAiM :: 4 (caturlaghu) so suNettA appatiyaM karei :: / 4 1. daMtapura daMtacakke, saccavadI dohale ya vaNayarae / dhanamitta dhaNasirI ya, paumasirI ceva daDhamitte // [A0ni0 1281] Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDhamo uddeso 191 bhAsagAhA 2040-2050 ] (caturguru), vocchee ceva pasajjaNA / taM puNa taddavvassa vA aNNadavvassa vA annesiM vA voccheyaM karejja / sese tti ANAI / seva gamo niyamA, phalaesu vi hoi ANupuvvIe / navaraM puNa nANattaM, cauro mAsA jahannapade // 2045 // " eseva gamo0 " gAhA / kaNThyA / doNhaM uvariM vasatI, pAyacchittaM ca hoMti dosA ya / biiyapadaM ca gilANe, vasahI bhikkhaM ca jayaNAe // 2046 // " doNhaM uvariM vasaI 0 " gAhA / kaNThyA / sutaM - se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA saparikkhevaMsi abAhi-riyaMsi kappai niggaMthINaM hemaMtagemhAsu do mAsA vatthae // 1-8 // eseva kamo niyamA, niggaMthINaM pi hoi nAyavvo / ettha nANattaM, tamahaM vocchaM samAseNaM // 2047 // jaM " eseva gamo0 " gAhA / kaNThyA / niggaMthINaM gaNaharaparUvaNA khettamaggaNA ceva / vasahI viyAra gacchassa ANaNA vArae ceva // 2048 // bhaTTaNAe~ ya vihI, paDiNIe bhikkhaniggame ceva / niggaMthANaM mAso, kamhA tAsiM duve mAsA // 2049 // "niggaMthINaM gaNahara0" [" bhattaTThAe"] dAragAhAdvayam / tattha paDhamaM dAraM NiggaMthINaM riso gaNaharo Thaveyavvo ? piyadhamme dadhamme, saMvigge'vajja oyateyassI / saMgahuvaggahakusale, suttatthaviU gaNAhivaI // 2050 // " piyadhamme daDhadhamme0 " gAhA / piyadhamme NAmege no daDhadhamme / kA 4 / taiyabhaMgiccao Thavijjai' na seso saMviggo / davve mio, bhAve jo puvvarattAvarattakAle 20 1. piyadhamme NAma Nege Na daDhadhamme, piyadhamme NAmege daDhadhamme vi, piyadhamme NAma ge dddhdhmme| 2. uvavijjai ka Da i / 3. jo puvvattavarattAkAle saMpikkhae appagamappaNaM kiM me kaDaM ? kiM ca me kiccasesaM ? kiM sakkaNijjaM na samAyarAmi / [dazavaikAlikacUlikA 2.12] Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 visesacuNNi [mAsakappapagayaM (daza0 cU0 2.12) silogo / vajjabhIrU / vajjaM nAma garahiyaM kammaM vajjaM bhaNNai tassa bhIrU / 'oyaMsi teyassI' tti / ArohapariNAhA, ciyamaMso iMdiyA ya pddipunnnnaa| aha oo teo puNa, hoi aNotappayA dehe // 2051 // "ArohapariNAhA0" gAhA / Aroho NAma nAidIho nAimaMDalo / pariNAho NAma nAtithUlo nAtitaNuo / ciyamaMsA nAma na paMsuliyAdI dIsaMti / 'aNutappatA dehi'tti tejoyuktatvAnna zakyate paribhavituM / saMgaho-davve vatthAIhiM, bhAve suttatthehiM / uvaggahe davve osahAdIhiM, bhAve nANAdItie kusalo / etesu ahavA kusalo davve, jo dabbhe luNAI / bhAve jo kammaM luNAi / gaNaharaparUvaNa tti gayaM / idANi kSetramArgaNA / kSetraM pratilekhayitavyamityarthaH / tattha gAhA - khittassa u paDilehA, kAyavvA hoi aannupuvviie| kiM vaccaI gaNaharo, jo caraI so taNaM vahai // 2052 // "khettassa ya0" gAhA / taM puNa khettaM keNa paDileheyavvaM ? kiM saMjaIo gacchaMti ? saMjayA gacchaMti? saMjaigamaNe gurugA, ANAdI sauNi pesi pillnnyaa| [ uvalobhe tucchA AsiyAvaNAiNoM bhave dosA // 2053 // "saMjai gamaNe gurugA0" gAhA / jahA zakunI maMsapesi harai / evaM tA ohIraMti balA vi, tAo AdharisijjaMti takkaNijjAo / tuccheNa vi lobhijjai, bharuyacchAharaNa niyaDisaDDeNaM / NaMtanimaMtaNa vahaNe, ceiya rUDhANa akkhivaNaM // 2054 // "tuccheNa vi0" gAhA / jahA bharuyacche taccaniyasaDDo kavaDasaDDho hoUNa paDilAhaNaM karemi tti vahaNe choDhUNa AsiyAviyAo / eehi kAraNehiM, na kappaI saMjaINa paDilehA / gaMtavvaM gaNahareNaM, vihiNA jo vaNNio puTviM // 2055 // "eehi kAraNehiM0" gAhA / kaNThyA / 'jo cara:' (gA0 2052) tti sodhe ya vahai / aNNo vA jai gaNaharo dukkheNa hojja, anno tagguNa eva paDilehao jAiM / taM puNa kerisaM khettaM? Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 bhAsagAhA-2051-2061] paDhamo uddeso jattha bhaddavao jaNo sAhubhAvio tattha vasahI kerisI ? jatthAhivaI sUro, samaNANaM so ya jANai visesaM / etArisammi khette, samaNANaM hoi paDilehA // 2056 // jahiyaM dussIlajaNo, takkarasAvayabhayaM va jahi natthi / nippaccavAya khette, ajjANaM hoi paDilehA // 2057 // guttA guttaduvArA, kulaputte sattamaMta gNbhiire| mIyaparisa maddavie, obhAsaNa ciMtaNA dANe // 2058 // ["jatthAhivaI sUro0" "jahiyaM dussIlajaNo0"] "guttA guttaduvArA0" gAhA / guttA vaiparikhittA kuDDaparikhittA vA, vasahIe duvAraM sakavADaM abhitarabaMdhaNaM, sejjAtaro kulaputto sattamaMto jo na keNai khobhijjai, gaMbhIro acavalo / jahA keNai bhaNiyaM-mae saMjaI uccArAdi AyaraMtI viNiyaMsaNI diTThA / jo taM souM bhaNai, mA evaM bhaNAhi / eriso gaMbhIro / so bhaNNai-ajjANaM vasahiM dehi / so bhaNai-aNuggaho me / tAhe bhaNNai-jai rakkhasi to ThavijjaMti / AmaM rakkhAmi / kihA? jaha mAyA, bhinniio| te bhaNaMti-na, na evaM rakkhijaMti / jayA tAo appaNo mehuNae samaM hasaMti tayA tumaM kiM vAresi?' jai evaM to na rkkhiyvvaao| to kiha rakkhAmo? jahA acchINi appanijjaeNa vA parAyaeNa vA hattheNa Na chokijjati / evaM jai rakkhaggaho me tAhe bhaNNai-jai bhaNasi AmaM rakkhAmi to ANijjaMti / apaDivajjate Thavei :: / 4 (caturguru) / jaM ca virAhaNaM pAvihiti taM nipphaNNaM / annAe parivADIe - ghaNakuDDA sakavADA, sAgAriyamAubhagiNiperaMtA / nippaccavAya joggA, vicchinnapurohaDA vasahI // 2059 // "ghaNakuDDA sakavADA0" gAhA / kaNThyA / nAsapaNe nAtidare, vihavApariNayavayANa paDivese / majjhattha'viyArANaM, akuUhalabhAviyANaM ca // 2060 // "nAsaNNa nAtidUre0" gAhA / kaNThyA / bhoiyamahataragAdI, bahusayaNo pillao kulINo ya / pariNatavao abhIrU, aNabhiggahio akutUhalI // 2061 // 1. kiM karosi? a i / Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 visesacuNNi [mAsakappapagayaM kulaputta sattamaMto, bhIyaparisa bhaddao pariNao a| dhammaTThI ya viNIo, ajjAsejjAyaro bhaNio // 2062 // "bhoiya0" ["kulaputta0"] gAhA / kaNThyA / sejjAyaro eriso / anna-parivADIe / viyArabhUmI ussaggeNa purohaDe, jai vijjamANe purohaDe bahiM tA Niti ANAivirAhaNA, sarIrabhedauvahiteNa / sIlabhedo vA hojjA purohaDAsati imANi thaMDillANi / vIyAre bahi gurugA, aMto vi ya taiyavajji te ceva / taie vi jattha purisA, uveMti vesitthiyAo a // 2063 // aNAvAyamasaMlogA, aNAvAyA ceva hoi saMlogA / AvAyamasaMlogA, AvAyA ceva saMlogA // 2064 // ["vIyAre bahi0"] "aNAvAya0" gAhA / viyAre bahi gurugaa| purohaDe vijjamANe jai bahitA jaMti :: 4 (caturguru), aMtoviyattiNio tabbhaMtare purohaDo / annattha va jattha vosirijjai tattha taiyaM thaMDillaM AvAyaM asaMlogaM vajjettA paDhame bIie vA vosirati :: 4 (caturguru) / jA sA taiyA anunnAyA sA vi kulayANaM itthiyANaM jattha vesitthio purisA ya eMti tattha na vaTTai / keNa puNa kAraNeNaM paDhamaM thaMDillaM biiyaM ca thaMDillaM paDisiddhaM ? ucyate - jatto dussIlA khalu, vesitthi napuMsa he? tericchA / sA u disA paDikuTTA, paDhamA biiyA cautthI ya // 2065 // [ni0] "jatto dussIlA0' gAhA / te vi appasAriyaM ti kAuM paDhamabIiyANi uvAsANi vaccaMti / dussIlANaM vakkhANaM / cArabhaDa ghoDa miMThA, solaga taruNA ya je ya dussIlA / umbhAmitthI vesiya, apumesu uiMti u tadaTThA // 2066 // "cArabhaDa ghoDa0" gAhApuvvaddhaM / ee ubbhAmamahilANaM vesatthINaM napuMsagANa ya aTThAe paDhamabiiesu thaMDillesu eMti / ghoDA caTTA, solA=assapariyaTTayA / 'heTTha'tti heTThA pahAviyA / asya vyAkhyA - he?uvAsaNaheDaM, NegAgamaNammi gahaNa uDDAho / vAnaramayUrahaMsA, chAlA suNagAdi tericchA // 2067 // Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2062-2073] paDhamo uddeso 195 "he?uvAsaNa" gAhApuvvaddhaM / te appasAriya tti kAuM paDhamabIiesu thaMDillesu gacchaMti / tiriccha vyAkhyA-"vAnara0" pacchaddhaM / ee vi uvasaggeti / eyaM aMto gayaM / jai aMto vAghAo, bahiyA tAsi taiyA annunnaayaa| sesA nANunnAyA, ajjANa viyArabhUmIto // 2068 // "jai aMto vAghAo0" gAhA / aMto vAghAe bahiyA gaMtavvaM taiyaM thNddillN| sesA paDikuTThA / khettamaggaNA vasahI vIyAra tiNNi dArANi gayANi / idANiM gacchassa ANaNa tti dAraM - paDilehiyaM ca khettaM, saMjaivaggassa ANaNA hoi / nikkAraNammi maggoM, kAraNe samagaM va purato vA // 2069 // "paDilehiyaM ca khettaM0" gAhA / nikkAraNe purao saMjayA ThAyaMti / aha savvao bhayaM to majhe taruNIo pAse majjhimAo therIo khuDDiyAo therA khuDDagA majjhimA taruNA vasabha tti / kAraNe eyAe vihIe vaccaMti / nippaccavAya saMbaMdhi bhAvie gnnhr''ppbiitio| nei bhae puNa sattheNa saddhi kayakaraNasahito vA // 2070 // ubhayaTThAiniviTuM, mA pelle vaiNi teNa pura ege| taM tu na jujjai aviNaya, viruddha ubhayaM ca jayaNAe // 2071 // "nippaccavAya0' ["ubhayaTThAio"] gAhAdvayaM kaNThyam / gacchassa ANaNa tti gayaM / idANiM vArae tti dAraM / jahiyaM ca agArijaNo, cokkhabbhUto suiismaayaaro| kuDamuhadaddaraeNaM, vAraganikkhevaNA bhaNiyA // 2072 // [ni0] "jahiyaM ca agArijaNo0" gAhA / jahiM agArijaNo cokkhabbhUo suisamAyAro tattha niggaMthIo vArae gehaMti / jai na gehaMti :: / 4 (caturguru), jaM ca uDDAho tannipphaNNaM / thIpaDibaddhe uvassae~, ussaggapadeNa sNvsNtiio| vaccaMti kAibhUmi, mattagahatthA na yA''yamaNaM // 2073 // "thIpaDibaddhe0" gAhA / ussaggeNa ya tAhiM davvapaDibaddhAe sejjAe ThAiyavvaM / teNa aNunnAo / so ya tAsiM uvaggahio ceva aMto litto kAyavvo / jai alitto tAhe pAgaDaM Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 visesacuNNi [mAsakappapagayaM bhavai jahA ettha vaMdaNatthi / iharahA bhaNaMti-litto na parissavati tti paDilehAya sujjhai / dukkhaM visuyAveuM, paNagassa ya saMbhavo alittammi / saMdaMte tasapANA, AvajjaNa takkaNAdIyA // 2074 // "dukkhaM visuyAveuM' gAhA / kaNThyA / paNayAdI2 etadeva Avajjai, takkaNAdIesu ya Avajjati pAyacchittaM / jattha kAiyabhUmI sAgAriyA tattha imA jayaNA - sAgArie parammuha, dagasaddamasaMphusaMtio nittaM / pulaejja mA ya taruNI, tA accha davaM tu jA divaso // 2075 // "sAgArie parammuhaka" gAhA / kaNThyA / mA taruNIo pulaessaMti to divasao davaM vArae acchai, rattiM pariveti / vArae tti gayaM / idANiM bhattaTTaNA vihi tti dAraM / jai maMDalIbhUmI appasAgAriyA to maMDalIe samuddisati / aha sAgAriyA paNaeNa vA taruNIo abhipaDaMti tAhe saMthAragaM saMthArettA tattha alAue ThavettA patteyaM patteyaM kamaDhaesu samuddisati / ekkA jamalamAyasarIsI parivesei / appaNo ya vicchuTThi kamaDhae pakkhivai / maMDaliThANassa'satI, balA va taruNIsu ahivaDaMtIsu / patteya kamaDhabhuMjaNa, maMDalitherI u parivese // 2076 // "maMDaliThANassa'satI0" gAhA / kaNThyA / ogAhimAivigaI, samabhAga karei jattiyA smnnii| tAsiM paccayahelaM, aNahikkhaTThA akalaho a // 2077 // "ogAhimAivigaI0" gAhA / kaNThyA / 'aNadhikkhaTTha' tti avisamabhuMjiyAo ityarthaH / tattha samuddisaMtIo imaM bhaNaMti - nivvIiya evaiyA, va vigaio laMbaNA va evaiyA / aNNagilAyabiliyA, ajja ahaM deha annAsiM // 2078 // daTThaNa nihuyavAsaM, soyapayattaM aluddhayattaM ca / iMdiyadamaM ca tAsiM, viNayaM ca jaNo imaM bhaNai // 2079 // 1. pADagaM bhaNai Da, bhaNai ka jahA...bhaNaMti ityeva pATho'trAsaGgataH, pratibhAti / 2. paNiyAdi ai paNayAdI...kaNThyA nAsti ka dd| 3. tattha....sAgAriyA nAsti a i / Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 bhAsagAhA-2074-2086] paDhamo uddeso saccaM tavo ya sIlaM, aNahikkhAo a egamegassa / jai baMbhaM jar3a soyaM, eyAsu paraM na annAsu // 2080 // bAhiramalaparichuddhA, sIlasugaMdhA tavoguNavisuddhA / dhannANa kuluppannA, eA avi hojja amhaM pi // 2081 // evaM tattha vasaMtINuvasaMto so ya siM agaarijnno| giNheti ya sammattaM, micchattaparammuho jAo // 2082 // "nivvIiya0" ["daTTaNa0" "saccaM0" "bAhira0" "evaM tattha0"] gAhA / 'ahaM ajja nivvigaiyA / ' 'mamaM vigaI mA deha' / 'ajja ettiyANaM vigaINaM AgAro kao' / 'mae ajja eva iyANaM laMbaNANaM AgAro kao' / 'ahaM ajja annai lAiyA,' aNNailAiyattaM dosINa samuddisiyA, gilANamannaM annagilANaM taM 'ahaM ajja AyaMbiliyA' / evaM vibhAsA / samuddisittA apuSphiteNaM acchaddaveNaM AyamaMti pavattiNIe celliyA kamaDhayaM Nillevei / sesAo gAhAo knntthaao| maMDali tti gayaM / / idANi paDiNIe tti dAraM / taruNINa abhiddavaNe, saMvarito saMjato nivaaredd| taha vi ya aThAyamANe, sAgArio tatthuvAlabhai // 2083 // [ ni0] ["taruNINa0'"] koi saMjaIe rUvaM daTuM visayaloluyAe uvasaggejja / gaNiNiakahaNe gurugA, sA vi ya na kahei jai gurUNaM pi / siTTammi ya te gaMtuM, aNusaTThI mittamAIhiM // 2084 // taha vi ya aThAyamANe, vasabhA bheseMti taha vi aThaMte / amugattha ghare ejjaha, tattha ya vasabhA vatiNivesA // 2085 // sAgArie asaMte, kiccakare bhoiyassa va kahiti / aNNattha ThANa NitI, khettassa'satI Nive ceva // 2086 // "gaNiNi akahaNe0" ["taha vi ya0" "sAgArie0"] gAhA / so jai pavattiNIe na kaheti :: / 4 (catargaru), pavattiNI gaNaharassa na kahei :: 4 (catargaru), aannaadii| tamhA kaheyavvaM / kahiM ? gaNaharo tassa avirayagassa sagAsaM gaMtuM aNusaTuiM dei / jai Thio suMdaraM / aha na ThAi to mittamAipiINaM se sAhai / tehiM vArio jai na ThAi to vasabhehiM bheseyvvo| taha vi aTuMte jo taruNo balio sAhU so saMjaiNevatthaM kAuM tassa saMgAraM kAuM sAsai / taha vi aTuMte Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 visesacuNNi [mAsakappapagayaM sejjAyarassa kadhijjai / teNa uvAladdho jai na ThAi asaIe vA sejjAtarassa kiccakarabhoiyAdi vibhAsA / paDiNIe tti gayaM / idANi bhikkhaNiggame tti dAraM - do theri taruNi therI, donni ya taruNIu ekkiyA trunnii| cauro a aNugghAyA, tattha vi ANAiNo dosA // 2087 // "do theri0" gAhA / jai doNNi therIo NiggacchaMti bhikkhassa :: / 4 (caturguru), taruNI therI ya jai niggacchaMti :: 4 (caturguru), do taruNIo niggacchaMti :: / 4 (caturguru), jai ekkA therI Niggacchai :: 4 (caturguru), jai ekkikkiyA taruNI Niggacchai :: / 4 (caturguru) / caukaNNaM hojja rahaM, saMkA dosA ya theriyANaM pi| kuTTiNisahitA bitie, taiyacautthIsu dhutti tti // 2088 // "caukaNNaM0" gAhA / donhaM therINaM dosA-duve vi bhinnarahassio hojjA / taruNIe therIe logo bhaNejja-kaTriNisahiyA hiMDati / doNhaM taruNINaM dosA-dhuttie tti saMbhAvijjaMti / ekkAe therIe sa eva dhuttidoso| ekkA taruNI takkaNijja sapaccavAyA ya / vibhAsA / jamhA ee dosA tamhA imo vihI - purato ya maggato yA, therIo majjha hoMti trunniio|| aigamaNe niggamaNe, esa vihI hoi kAyavvo // 2089 // "purao ya0" gAhA / purao therIo, taruNIo majjhe, maggao puNaravi therIo / evaM bahuyANaM / jahaNNeNaM puNa tiNNi NiggacchaMti / tattha ekkA therI purao, ekkA therI maggao, majjhe trunnii| ettha gAhA - tigamAdasaMkaNijjA, atakkaNijjA ya sANataruNANaM / annonnarakkhaNesaNa, vIsatthapavesakiriyA ya // 2090 // "tiyamAdasaMkaNiyA0" gAhA / jattha puNa aMtare koTThao hojjA tattha imA vihi - therI koTThagadAre, taruNI puNa hoi tIeN nnaaduure| biiya kiDhI ThAi bahi, paccatthiyarakkhaNaTThAe // 2091 // "therI koTThagadAre0" gAhA / ekkA therI tassa koTThayassa dAre ThAi / taruNI dArassa 1. malayagirisUribhiH asyAH vRttiH na kRtA, guruniyogatazcUNireva likhitA / Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDhamo uddesa 199 bhAsagAhA - 2087-2097] NAidUre ThAi / biiyA therI bAhiM ThAi / jai koi abhii (ha) vIhii to suhaM bolakaraNeNa nIvAraNA hohiti / jANaMti tavviha kule, saMbuddhIe carijja annonnaM / orAla nicca loyaM, khujja tavo Aula sahAyA // 2092 // 'jANaMti0 " gAhA / kaNThyA / 'tavo 'tti tavaM karei sA rUvavaI / esA vidhI atigamaNe 44 niggamaNe ya / syAnmatiH - kiM kAraNaM triprabhRtivRndena aDaMti bhikkhaM ? ucyate tippabhii aDaMtIo, giNhaMta'nnannahiM cime tinni / saMjamadavvaviruddhaM, dehaviruddhaM ca jaM davvaM // 2093 // "tippabhii0 " gAhA / asaMkaNijjAo bhavaMti doNhaM rahassaM, chakaNNaM arahassaM / avi ya tAo saMjamaviruddhaM davvaviruddhaM dehaviruddhaM ca suhaM subahU subhAyaNesu geNhaMti pRthak pRthak / kiM puNa taM ? pAlakkalaTTasAgA, muggakayaM cA''magorasummIsaM / saMsajjatI u acirA, taM pi ya niyamA dudosAya // 2094 // dahitellAI ubhayaM, payasovIrAu hoMti u viruddhA / dehassa viruddhaM puNa, sIuNhANaM samAogo // 2095 // "pAlakka0" ["dahitellAI 0"] gAhAdvayaM kaNThyam / pAlakka - maharaTThavisae gollavisae ya sAgo jAyai / laTThA = kusuMbhiyA / imeNa ya kAraNeNaM tAo tippabhiI aDaMti natthi ya mAmAgAIM, mAuggAmo ya tAsimabbhAse / sIuNhagiNhaNAe, sArakkhaNa ekkamekkassa // 2096 // "natthi ya0 gAhA / tAsi hiDaMtINaM Na tANi gharANi sayaNijjayANi, jeNa mamatteNa sArakkhihiMti / mAuggAmo ya tesiM / 'abbhAse' tti itthI itthIe vissa [sa]i / teNa ko vi mehuNaTThio agArIe paNNavAvejja | ahavA 'sabbhAse' tti Na itthiyA itthiyAe paDisaMkai / eeNa kAraNeNaM tippabhiiM aDaMti / mA ya ciraM aDiyavvaM bhavissati tti dosINaM geNhaMti / sIunhe geNhaNeNaM sArakkhaNA aNNamaNNAe kayA bhavai / tAo puNa tinni aDaMtIo sIyaM unhaM ca kahaM haMti ? ucyate - -- egattha sIyamusiNaM, ca egahiM pANagaM ca egatthA / dosINassa agahaNe, cirADaNe hojjime dosA // 2097 // 1. pAlaka muca / Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 visesacuNNi [mAsakappapagayaM "egattha0" gAhA / ekkIe paDiggahe sIyaM, biiAe paDisehe uNhaM, taiyAe pANayaM - aha donni ekkAe usiNaM ekkAe pANagaM dosINaM uppADiyaM kattha geNhaMtu ? sIuNhANaM ca samavAyo viruddho pUrvokta eva / jai na geNhaMti ciraM aDiyavvaM bhavati / ciraM ca aDaNaM na vaTTai niggaMthINaM / eeNa kAraNeNaM tippabhiI hiMDaMti / kiM cAnyat - thI puriso a napuMso, vedo tassa u ime pagArA u| phuphumadavaggisariso, puradAhasamo bhave taio // 2098 // jaha phuphumA hasahasei ghaTTiyA evameva thIvedo / dippai avi kiDhiyANa vi, AliMgaNachaMdaNAIhiM // 2099 // na vao ittha pamANaM, na tavassittaM suyaM na pariyAo / avi khINammi vi vede, thIliMgaM savvahA rakkhaM // 2100 // kAmaM tavassiNIo, phaannuvvttttnnvikaarviryaao| taha vi ya supAuANaM, apesaNANaM cimaM hoi // 2101 // rUvaM vanno sukumArayA ya niddhacchavI ya aMgANaM / hoMti kira sannirohe, ajjANa tavaM caraMtINaM // 2102 // "thI puriso a0" ["jaha phuphumA0" "na vao0" "kAmaM0" "rUvaM vanno0"] gaahaao| paMca knntthyaao| bhikkhaniggame tti gayaM / idANiM niggaMthANaM mAso, niggaMthINaM duve mAsA / kamhA tAsiM duve mAsA ? coyago coei-kiM niggaMthINaM bahutarANi mahavvayANi jeNaM niggaMthANaM mAso, niggaMthINaM duve mAsA ? Ayario bhaNai - jati vi ya mahavvayAiM, niggaMthINaM na hoti ahiyaaii| taha vi ya niccavihAre, havaMti dosA ime tAsiM // 2103 // masAipesisarisI, vasahI khettaM ca dullabhaM joggaM / eeNa kAraNeNaM, do do mAsA avarisAsu // 2104 // doNhaM uvari vasaMtI, pAyacchittaM ca hoMti dosA ya / biiyapayaM ca gilANe, vasahI bhikkhaM ca jayaNAe // 2105 // "jati vi ya0" ["maMsAi pesiyA0" "doNhaM0"] gAhAo tiNNi kaMThAo / Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2098-2112] paDhamo uddeso 201 suttaM-se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA saparikkhevaMsi sabAhiriyaMsi kappai niggathINaM hemaMtagimhAsu cattAri mAsA vatthae-aMto do mAse, bAhiM do mAse / aMto vasamANINaM aMto bhikkhAyariyA, bAhiM vasamANINaM bAhiM bhikkhAyariyA // 1-9 // eseva kamo niyamA, saparikkheve sabAhirIyammi / navaraM puNa nANattaM, aMto bAhiM caummAsA // 2106 // cauNhaM uvari vasaMtI, pAyacchittaM ca hoMti dosA ya / nANattaM asaIe u, aMto vasahI bahiM caraD // 2107 // "eseva kamo0" ["cauNhaM0"] gAhAdvayaM kaNThyam / 'aMto vasahI bahiM carai' asya vibhASA - joggavasahIi asaI, tattheva ThiyA cariMti bAhiM tu / puvvagahie vigiciya, tatto cciya mattagAdI vi // 2108 // "jogga vasahIi0" gAhA / kaNThyA / 'tatto cciya mattagAi vitti mattagAI vi bAhiriyAo ANeti / coyago bhaNati - gacche jiNakappammi ya, doNha vi kayaro bhave mhiddddiio| nipphAyaganipphannA, donni vi hoMtI mahiDDiyA ||2109||[ni0] "gacche jiNa" gAhA / Ayario bhaNai-do vi mahiDDiyA / kahaM ? dasaNanANacaritte, jamhA gacchammi hoi parivuDDI / eeNa kAraNeNaM, gaccho u bhave mahiDDIo // 2110 // purato va maggato vA, jamhA katto vi natthi pddibNdho| eeNa kAraNeNaM, jiNakappIo mahiDDIo // 2111 // "daMsaNa" ["purato va0"] gAhA / gacchavAsI jamhA nipphAdayA savvesi, eeNa gacchavAsI mahiDDIyA / jamhA NipphannayA teNaM jiNakappiyA mahiDDIyA / dRSTAnto - dIvA anno dIvo, paippaI so ya dippar3a taheva / sIso cciya sikkhaMto, Ayariyo hoi na'nnatto // 2112 // "dIvA anno dIvo0" gAhA / jahA do vi tallA prakAzatvena / evaM do vi mhiddiiyaa| Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 visesacuNNi [mAsakappapagayaM kiM cAnyat - diTuMtoM guhAsIhe, donni ya mahilA payA ya apayA y| gAvINa donni vaggA, sAvekkho ceva niravekkho // 2113 // sIhaM pAlei guhA, avihADaM teNa sA mhiddddiiyaa| tassa puNa jovvaNammi, paoaNaM kiM giriguhAe // 2114 // "diTuMtoM guhAsIhe." ["sIhaM pAlei0"] gAhA / jAva sIho khuDDalao tAva guhA pAlei / eeNa kAraNeNaM guhA mahiDDIyA / jahA sIho jovvaNapatto bhavai tadA tassa na kiMci kajjaM guhAe / evaM sIho guhAo mahiDIo / ayamatthovanayo - davvAvaimAIsuM, kusIlasaMsaggiannautthIhiM / rakkhai gaNIpurogo, gaccho avikoviyaM dhamme // 2115 // "davvAvai0" gAhA / kaNThyA / "rakkhai gaNI" pacchaddhaM / gacchassa gaNI pAgaDittaNaM karei / so gaNipurogo gacchai / taM avikoviyaM dhamme rakkhai / eyaM guhAvat gaccho mahiDDIo / kRtakRtyastu jiNakappio mahiDDIo / imo mahilAe diTuMto-egassa do mahilAo koDuMbiyassa / egA sapayA / egA appayA / imA sapayA - ANAissariyasuhaM, egA aNubhavai jai vi bahutattI / dehassa ya saMThappaM, bhogasuhaM ceva kAlammi // 2116 // "ANAissariya0" gAhA / kaNThyA / imA apayA - paravAvAravimukkA, sarIrasakkAratapparA niccaM / maMDaNae vakkhittA, bhattaM pi na ceyaI apayA // 2117 // "paravAvAravimukkA0" gAhA / kaNThyA / imo atthovaNayo - veyAvacce coyaNavAraNavAvAraNAsu ya bahusu / emAdIvakkhevA, sayayaM jhANaM na gacchammi // 2118 // "veyAvacce0" gAhA / kaNThyA / evaM vibhAsA-egA parapAlaNayAe, egA bhoganimittaM / imo govaggadiTuMto - Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 2113-2124] paDhamo uddeso saddUlapoiyAo, nassaMtIo vi Neva dheNUo / mottUNa taNNagAIM, davaMti saparakkamAo vi // 2119 // "saddUlapoiyAo0" gAhA / kaNThyA / esa gheNUNaM, imA adheNUNaM - na vi vacchaesa sajjaMti vAhio neva vacchamAUsu / sabalamagUhaMtIo, nassaMti bhaeNa vagghassa // 2120 // "na vi vacchaesu0 " gAhA / kaNThyA / imo uvaNao / vyAkhyA 203 AtasarIre AyariyabAlavuDDhesu Avi sAvekkhA / kulagaNasaMghesutahA, ceiyakajjAiesuM ca // 2121 // "AtasarIre0 " gAhA / kaNThyA / " nipphAdayaM NipphannA" ( gA0 2109) / asya rayaNAya ugaccho, nipphAdaoM nANadaMsaNacarite / eeNa kAraNeNaM, gaccho u bhave mahiDDIo // 2122 // rayaNesu bahuvihesuM, nINijjaMtesu neva nIrayaNo / ataro tIrai kAuM, uppattI soya rayaNANaM // 2123 // iya rayaNasaricchesuM, viNiggaesuM pi neva nIrayaNo / jAyai gaccho kuNai ya, rayaNabbhUte bahU anne // 2124 // " rayaNAyaro u gaccho0 " [" rayaNesu0 " "iya rayaNa0"] gAhAtrayaM kaNThyam / // mAsakappapagayaM samattaM // Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // vagaDApagayaM // [suttaM]-se gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA egavagaDAe egaduvArAe eganikkhamaNappavesAe no kappai niggaMthANa ya niggaMthINa ya egatao vatthae // 1-10 // suttAbhisaMbaMdhe imA gAhA - gAmanagarAiesuM, tesu u khettesu kattha vasiyavvaM / jattha na vasaMti samaNImabbhAse niggamapahe vA // 2125 // "gAma-nagarAdIesu0" gAhA / grAmanagarAdipUrvokteSu jattha sAhuNIo Na vasaMti AsaNNe vA Niggamapahe vA, tatra vastavyaM nirgranthAnAm / anenAbhisambandhenAyAtasya mAtrasya' vyAkhyA kriyte| ahavA niggaMthIo, daTTa ThiyA tesu gAmamAIsu / mA pillehI koI, teNima suttaM samudiyaM tu // 2126 // vagaDA u parikkhevo, puvvutto so u davvamAIo / dAraM gAmassa muhaM, so ceva ya niggamapaveso // 2127 // ["ahavA niggaMthIo0"] "vagaDA tu parikkhevo0" gAhA / vagaDA iti parikSepaH / sa ca pUrvokta adhastAdanantarasUtre / dAraM nAma grAmamukhaM, grAmapraveza ityarthaH / asAveva nirgamaH pravezaH / evaM sUtre'bhihite Aha coyakaH - dArassa vA vi gahaNaM, kAyavvaM ahava niggamapahassa / jai egaTThA dunni vi, egayaraM bUhi mA do vi // 2128 // "dArassa vA vi0" gAhA / yadi tadeva dvAraM tadeva nirgamapravezaH, ato dvayorapyekArthatvAd ekatarasya grahaNaM karttavyam, na dvayorapi / kathaM puna: ? se gAmaMsi vA nagaraMsi vA egavagaDAe egaduvArAe no kappai niggaMthassa 0 / ahavA egavagaDAe eganikkhamaNapavesAe no kappai 0 / evaM ukte laghu ca sUtraM bhavati / sa eva cArthaH / AcArya Aha 1. sUtrasya iti bhAvyam ? 2. cUrNau vizeSacUrNau ca ne'yaM gAthA vyAkhyAtA, bRhadbhASye vartate / Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2125-2135] paDhamo uddeso 205 egavagaDegadArA, egamaNegA aNega egA ya / carimo aNegavagaDA, aNegadArA ya bhaMgo u // 2129 // "egavagaDegadArA0" gAhA / 1 egavagaDA egaduvArA, 2 egavagaDA aNegaduvArA, 3 aNegavagaDA egaduvArA, 4 aNegavagaDA aNegaduvArA / / taiyaM paDucca bhaMgaM, paumasarAIhi~ saMparikkhitte / annonnaduvArANa vi, havejja egaM tu nikkhamaNaM // 2130 // "taiya paDucca0" gAhApuvvaddhaM / atra bhaMgacatuSTaye tRtIyaM bhaMgopasaMgrahArthe ca egaduvArA pavesagar3haNaM ca kataM satreNa / 'annonnadavArANaM vi' tti taiyo bhaMgo paumasarAdIsa saMparikkhitte, AdigrahaNAd gartA pavvae saMparikkhitte egaM ca NikkhamaNapavesaM bhavati / tattha vi ya hoMti dosA, vIyAragayANa ahava paMthammi / saMkAdIe dose, egaviyArANa vocchihiI // 2131 // "tattha vi ya hoMti dosA" gAhA / kaNThyA / ato'rthaM ca egadavArAe eganikkhamaNa-pavesagahaNaM ca kRtaM satre / yathA doSA bhavaMti tathA niryaktigAthAbhirvakSatyAcAryaH (gA0 2174-77) / egavagaDaM paDuccA, doNha vi vaggANa garahito vAso / jai vasai jANao U, tattha u dosA ime hoMti // 2132 // egavagaDegadAre, egayaraThiyammi jo tahiM ThAi / gurugA jai vi ya dosA, na hojja puTTho taha vi so u // 2133 // "egavagaDaM paDucca0" ["egavagaDegadAre0"] gAhA / paDhame bhaMge ityarthaH / 'egataraTThiyANaM ti saMjaIhiM puvaTThiyAhiM jai saMjayA ThAyaMti, saMjaesu vA puvvaTThiesu jai saMjaIo ThAyaMti / tattha kahaM tesiM AgamaNaM hojja ? soUNa ya samudANaM, gacchaM ANittu deule ThAi / ThAyaMtagANa gurugA, tattha vi ANAiNo dosA // 2134 // [ni0] phaDDagapaipesaviyA, duvihovahikajjaniggayA vA vi / uvasaMpajjiukAmA, aticchamANA va te sAhU // 2135 // 1. egataraThiyammi muc| Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 visesacuNNi [vagaDApagayaM "soUNa0" gAhA / "phaDDagapaipesaviyA0" gAhA / kaNThyA / je tesiM sAhUNaM phaDDagA annattha tattha pesaviehiM diTuM atikkamaMtA vA te sAhuNo tehiM AgacchaMtehiM diTuM / te AikkhaMti dittuN| saMjaibhAviyakhette, samudANeUNa bahuguNaM naccA / saMpunnamAsakappaM, biMti gaNiM puTTha'puTThA vA // 2136 // "saMjaibhAviyakhette0" gAhA / kaNThyA / te taM khettaM daTTaNa AgayA Ayariyassa sagAsaM, tassa ya Ayariyassa mAsakappo puNNo / annaM ca mAsakappapAuggaM khettaM paDileheyavvaM / tAhe pucchiyA vA apucchiyA vA imaM bhaNaMti - tubbha vi puNNo kappo, na ya khettaM pehiyaM meM jaM joggaM / jaM pi ya ruiyaM tubbhaM, na taM bahuguNaM jai imaM tu // 2137 // ego'ttha navari doso, maM pai so vi ya bAhae kiMci / na ya so bhAvo vijjai, adosavaM jo aniyayassa // 2138 // ahavaNa kiM siTeNaM, siTe kAhiha na vA vi eyaM ti / khuDDamuhA saMti ihaM, je kovijjA jiNavaiM pi // 2139 // ii saparihAsa nibbaMdhapucchio bei tattha samaNIo / baliyapariggahiyAo, hoha daDhA tattha vaccAmo // 2140 // "tubbha vi puNNo kappo0" ["ego'ttha0" "ahavaNa" "ii saparihAsa0"] cattAri gAhAo knntthaao| 'maM pati' tti mama mateNaM / "Na yaso bhAvo" | pacchaddhaM / Na vA so bhAvo vidyate yo hi prayatnamakurvata: adoSabhAvo bhavati / 'khoTTamuha tti madhumuhA / bhikkhU taM soUNa2, va bhaNai jai vaccimo tahiM mAso / lahugA gurugA vasabhe, gaNissa emevuvehAe // 2141 // sAmatthaNa parivacche, gamaNe3 payabheda paMtha sImAe / gAme vasahipavese, mAsAdI bhikkhuNo mUlaM // 2142 // gaNi Ayarie sapadaM, ahavA vi visesiyA bhave gurugA / bhikkhUmAicauNhaM, jai pucchasi to suNasu dose // 2143 // 1. khuDDu muca / 2. sAhai soUM muca / 3. gaheNa muca / Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2136-2148] paDhamo uddeso 207 "bhikkhU taM soUNa" gAhA / knntthyaa| ahavA imaM-"sAmatthaNa" ["gaNi Ayarie0"] gAhA / bhikkhU gaMtavve sAmatthaM karei 0 (mAsalaghu) parivacchei 0 / (mAsaguru) 'gamaNe' tti saMpaTThiyA :: 4 (caturlaghu), padabhede :: / 4 (caturguru), paMthe ::: 6 (SaDlaghu), sImAe ::: / 6 (SaDguru), gAmaM pattANaM chedo, vasahipavese mUlaM / eyaM bhikkhussa / vasabhassa mAsagurugAo ADhattaM aNavaDhe ThAi / gaNiAyariyANaM caulahugAo ADhattaM carime tthaai| ahavA bhikkhU-vasabha-gaNi-Ayarie eesiM caugurugA tavakAlavisesiyA / Ayarie dohi vi guruyaa| taM evaM soUNa samudANaM gaccha ANeti / devaule ThAi tti dAraM / asya vibhASA - "sAmatthaNa" gAdhA / bhikkhU gaMtavve sAmatthaM kareti / (mAsalaghu), parivaccheti / (mAsaguru), uvahiM geNhati 4 (caturlaghu), padabhede 4 / (caturguru), paMthe 6 (SaDlaghu), sImAe 6 / (SaDguru), pattassa taM gAmaM chedo, vasahipavese mUlaM / / annatarassa niogA, savvesiM aNuppieNa vA te tu / deula sabha sunne vA, nioyapamuhe ThiyA gaMtuM // 2144 // "annatarassa0" gAhA / kaNThyA / athAgnidRSTAntaM karotyAcAryaH - duviho ya hoi aggI, davvaggI ceva taha ya bhAvaggI / davvaggimmi agArI, puriso va gharaM palIveMto // 2145 // [ni0] tattha puNa hoi davve, DahaNAdINegalakkhaNo aggI / nAmodayapaccaiyaM, dippai dehaM samAsajja // 2146 // davvAisannikarisA, uppanno tANi ceva DahamANo / davvaggi tti pavuccai, AdimabhAvAijutto vi // 2147 // "duviho ya hoi aggI0" ["tattha puNa" "davvAdisannikarisAdi"] gAhA / uttarA'raNipuruSaprayatnasannikarSAdutpannaH tAnyeva dravyAdIni dahamAno dravyAgnirityucyate / yadapyaudayikena bhAvena yuktaH tasmAd dravyAdIni dahati AtapanAmakarmodayAt, sa punardravyAdInAM dAhako bhavati / 'dehaM samAsajja' tti iMdhanamAsAdya ityarthaH / so puNa iMdhanamAsajja dippatI sIdatI ya tadabhAvA / nANattaM pi ya labhae, iMdhaNaparimANato ceva // 2148 // "so puNa0" gAhA / kaNThyA / 'nANattI' (nANannaMti) tRNAgnistuSAgnirityAdi / mahatendhanena mahada bhavatyalpendhanena alpAgnirbhavati / Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 [vagaDApagayaM visesacuNNi bhAvammi hoi vedo, itto tiviho npuNsgaadiio| jai tAsi tayaM atthI, kiM puNa tAsiM tayaM natthI ? // 2149 // udayaM patto vedo, bhAvaggI hoi taduvaogeNaM / bhAvo carittamAdI, taM DahaI teNa bhAvaggI // 2150 // jaha vA sahINarayaNe, bhavaNe kAsai pamAyadappeNaM / DajhaMti samAditte, aNicchamANassa vi vasUNi // 2151 // iya saMdasaNasaMbhAsaNehi~ saMdIvio mayaNavaNhI / baMbhAdIguNarayaNe, Dahai aNicchassa vi pamAyA // 2152 // sukkhidhaNavAubalA'bhidIvito dipyate'hiyaM vaNhI / diTThidhaNarAgAnilasamIrito Iya bhAvaggI // 2153 // "bhAvammi hoi vedo0" ["udayaM patto0" "jaha vA" "iyaM saMdaMsaNa" "sukkhidhana0"] paMca gAhAo kaNThAo / coyako bhaNati - lukkhamarasuNhamanikAmabhoiNaM dehabhUsavirayANaM / sajjhAyapehamAdisu, vAvAresuM kao moho ? // 2154 // "lukkhamarasuNha" gAhA / kaNThyA / Ayario - niyaNAiluNaNamaddaNa, vAvAre bahuvihe diyA kAuM / sukkha suDhiyA vi rattiM, kisIvalA kiM na mohaMti ? // 2155 // "niyaNAi0" gAhA / kaNThyA / NiddiNetyAdi / jai tAva tesi moho, uppajjai pesaNehi~ sahiyANaM / avvAvArasuhINaM, na bhavissai kiha Nu virayANaM ? // 2156 // "jai tAva0" gAhA / kaNThyA / koI tattha bhaNijjA, uppanne rubhiuM samattho tti / so u pabhU na vi hoI, puriso va gharaM palIvaMto // 2157 // [ni0 ] "koI tattha0" gAhA / kaNThyA / Aha coyakaH - Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2149-2163] paDhamo uddeso 209 kAmaM akhINavedANa hoi udao jahA vadaha tubbhe / taM puNa jiNAmu udayaM, bhAvaNatavanANavAvArA // 2158 // "kAmaM akhINavedA0" gAhA / knntthyaa| jahA - uppattikAraNANaM, sabbhAvammi vi jahA kasAyANaM / na hu niggaho na seo, emeva imaM pi pAsAmo // 2159 // "uppattikAraNANaM0" gAhA / uppattikAraNANaM jahA Niggaho kajjamANo seo / uppattikAraNa tti / cauhi kAraNehiM kohuppattI siyA khettAdi / evaM jai niggaho kajjai ko doso ? Ayariyo bhaNai - paharaNajANasamaggo, sAvaraNo vi hu chalijjaI joho / vAleNa ya na chalijjai, osahahattho vi kiM gAho ? // 2160 // "paharaNajANa0" gAhA / payattaM pi karemANo chalijjai / vAleNa ya kiM na chalijjai ?' chalijjar3a ceva / uppanne ruMbhiuM samattho haM dosaM / so ya pabha Na = asamattha ityrthH| kahaM ? 'puriso va gharaM paliveMto' ? asya vibhASA - udagaghaDe vi karagae, kimogamAdIvitaM na ujjalai / aiiddho vi na sakkai, vinivvaveuM kuDajaleNaM // 2161 // "udayaghaDe0" gAhA / jahA-ego puriso paDhamapAuse gharacchAyatteNa uvari paliveukAmo anneNa bhaNNai-mA ettiyAI taNAiM dehi, mA savvaM dajjhihi tti / so bhaNai-ahaM kuDahatthagao ceva acchAmi / samaMtao paliviyaM / pavaNasamudIrieNa ya huyavaheNa taraDaMtassa daTuM / jahA udayakuDeNa vi hatthagaeNaM payattaM pi karemANassa dajjhai / okaM-gRhamityarthaH / evaM tumaM pi vede udiNNe nANa-daMsaNa-carittANi DajjhamANANi [Na] samattho vijjhaveuM / rIDhAsaMpattI vi hu, na khamA saMdehiyammi atthammi / nAyakae puNa atthe, jA vi vivattI sa niddosA // 2162 // "rIDhAsaMpattI vi hu0" gAhA / kaNThyA / coyago bhaNai - dUreNa saMjaIo, assaMjaiAhi uvahimAhAro / jai melaNAe~ doso, tamhA rannammi vasiyavvaM // 2163 // 1. khettaM paDucca, vatthu paDucca, sarIraM paDucca, uvahiM paDucca (sthAnAU~ - 4-1-149) / Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 visesacuNNi [vagaDApagayaM "dUreNa0" gAhA / saMjaIo dUre vasaMti, sakkA tAo prihriuN| asaMjaIo na sakkA parihariuM / jamhA tAsiM Ayatto uvahI AhAro ya / sesaM kaNThyam / Ayario Aha - raNammi vi tirikkhIto, parinna dosA asaMtatI yAvi / labbhIya kUlavAlo, guNamaguNaM kiM va sagaDAlI // 2164 // kassai vivittavAse, virAhaNA dunnae abhedo vA / jaha sagaDAli maNo vA, taha biio kiM na raMbhiMsu ? // 2165 // "raNNammi0" ["kassai0"] gAhA / tattha kiM sakkA bhattaM paccakkhiuM ? asattatiyAe ya baMbhaceraM vijjamANaM na bahupphalaM bhavai / aDavIe vi vasaMto kUyavArao ciTThIo, sagaDAli thUlabhaddo so jaNamajhe gaNiyAbhoiyAghare vasaMto saguNo jaao| vibhAsA / hojja na vA vi pabhuttaM, dosAyayaNesu vaTTamANassa / cUyaphaladosadarisI, cUyacchAyaM pi vajjei // 2166 // "hojja Na vA vi0" gAhA / doSA nAmAyatanasthAnaM doSAyatanaM / prabhutvamiti sAmarthya, tena kAraNena na cUtaphaladoSadarzIbhUto aMbago / ego rAyaputto aMbagappio / aikhaiehiM se vAhI uTThio / so di(vi)jjehiM jappo ko| tassa aMbagA paDisiddhA / so annayA nAsIrA gao saMto aMbagacchAyAe vissamai / paDisijhaMto tao NaM phalaM gahiyaM, paDisijjhaMteNaM bhaNiyaM-mae na khAiyavvaM ko doso gahieNaM ? teNa pasaMgadoseNa khaiyaM vinaTTho ya / biio pasattho / uvaNayavibhAsA / itthINaM parivADI, kAyavvA hoi ANupuvvIe / parivADIe gamaNaM, dosA ya sapakkhamuppannA // 2167 // [ni0] "itthINaM parivADI0" gAhA / asya vibhASA - egakhuradukhuragaMDIsaNapphaitthIsu ceva parivADI / baddhANa caraMtINaM, jattha bhave vaggavaggesu // 2168 // tattha'nnatamo mukko, sajAimeva paridhAvaI puriso / pAsagae vi vivakkhe, carai sapakkhaM avekkhaMto // 2169 // "egakhura0" ["tattha'nnatamo0"] gAhAdvayaM kaNThyam / baddhANaM vA mukkANaM vA 1. ranne muca / 2. pAraddhi malavR / Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2164-2175] paDhamo uddeso 211 caraMtINaM parajAIe pAsatthiyAe vi carai / jai sapakkhaM to dhAvai / evaM sapakkho tti kAuM vIsattho tAhiM samaM saMsariMga karei / kiJcAnyat - AgaMtuyadavvavibhUsiyaM ca orAliyaM sarIraM tu / asamaMjaso u tamhA'gAritthisamAgamo jaiNo // 2170 // "AgaMtuya0" gAhA / kaNThyA / avibhUsio tavassI, nikkAmo'kiMcaNo mayasamANo / iya'gArIsuM samaNe, lajjA bhaya saMthavo na raho // 2171 // "avibhUsio0" puvvaddhaM / 'iti'gArIsu' tti, agArijaNo puvvaddhaM bhaNai / iti kAmatvenaivAvibhUSitaH / samaNe puNa bhaeNaM lajjAe vA saMthavo natthi / na vi raho / evaM dukkhasaMpattI / sapakkhe - nibbhayayAya siNeho, vIsatthattaM paroppara niroho / dANakaraNaM pi jujjai, laggai tattaM ca tattaM ca // 2172 // "nibbhayayA0" gAhA / kaNThyA / vIyArabhikkhacariyAvihArajaiceivaMdaNAdIsuM / kajjesuM saMpaDitA NaM' hoMti dosA ime dissa // 2173 // "vIyAra0" gAhA / kaNThyA / 'na hoMti dosA ime dissa' tti / pidhaduvAranikkhamaNapavesadosA na bhavaMti saMyato saMyatiM daTuM / eganikkhamaNapavese imaM pacchittaM - dUrammi diTThi lahuo, amugo amugi tti caulahU hoti / kiikammammi ya gurugA, micchatta pasajjaNA sese // 2174 // [ni0] "dUrammi diTThi lahuo0" gAhA / dUre ekkamekko diTTho 0 (mAsalaghu), amuge je?jjo amukI saMjai :: 4 (caturlaghu), kiikammaM ekkamekassa kareMti :: / 4 (caturguru), kiikammaM vaMdaNamityarthaH / micchattapasajjaNA sese tti / diDhe saMkA bhoiya, ghADiya nAI ya gAma bahiyA ya / cattAri cha cca lahu guru, chedo mUlaM taha dugaM ca // 2175 // [ni0] 1. saMpaDitANaM muca / atra vRttikRtA saMpaDitANaM iti SaSThyantaH pAThaH AdRtA cUrNikRtA tu saMpaDitA na iti prathamAntapATha: AdRtA / Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 visesacuNNi [vagaDApagayaM "diDhe saMkA0' gAhA / vaMdati (vaMdaMtI) diTuM imA saMkA bhavati - kuviyaM nu pasAdetI, Ao sIseNa jAyae virahaM / Ao talapannaviyA, paDicchaI uttimaMgeNaM // 2176 // [ni0] "kuviyaM nu0" gAhA / kaNThyA / 'Ao talapannaviya' tti cappuDiyA kAle (karaNe) Na pnnnnviyaa| bhoiyAe akkhAi :: 4 (caturlaghu), ghADiyANaM akkhAi :: / 4 (caturguru), sayaNijjANaM akkhAi :: 6 (SaDlaghu), asayaNijjANaM akkhAi :::/6 (SaDguru), gAmassa akkhAi chedo, gAmassa bahiyA niggaMtuM akkhAi mUlaM, gAmasImAe akkhAi aNavaTTo, sImaM aikkamittA pAraMcio / ii saMkAe gurugA, mUlaM puNa hoi nivvisaMke tu / sohI vA''sannatare, lahugatarI gurutarI iyare // 2177 // [ni0 ] "ii saMkAe0" gAhA / mehuNaTThA saMkAe :: / 4 (caturguru), NissaMkie mUlaM / "sohI vA''sannatare" pacchaddhaM / AsannA tassa bhoiyA / tao dUrataro ghADIo / evaM vibhAsA / vissasai bhoimittAiesu to nAyao bhave pacchA / jaha jaha bahujaNanAyaM, karei taha vaDDhae sohI // 2178 // "vissasai bhoi0" gAhA / kaNThyA / paDiseho jammi pade, pAyacchittaM tu ThAi purimapae / nissaMkiyammi mUlaM, micchatta pasajjaNA sese // 2179 // "paDiseho jammi0" gAhA / teNa bhoiyAe akkhAyaM-jahA me saMjao saMjai sIsapaNAmakaraNeNaM obhAsaMto diTTo / tAhe sA bhoiyA se bhaNai - vaMdaNayaM tIya kayaM, mA saMka asaMkaNijjacittAI / na vi bhUyaM na bhavissai, erisagaM saMjamadharesuM // 2180 // "vaMdaNayaM tIya kayaM0" gAhA / kaNThyA / evaM paDisevie tattheva pacchittaM ThiyaM / evaM ghADieNa vi / jai paDisevio tattheva pacchittaM ThAi / evaM jAva sImAe / evaM micchattapasajjaNA hojja / ahavA imA micchattapasajjaNA - 1. muca pustake malavRttau etAH gAthAH niryukteH santIti uktam (2131) / 2. kiikamma muca / Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 bhAsagAhA-2176-2185] paDhamo uddeso paDhamabiiyAturo vA, saikAla tavassi muccha saMto vA / / racchAmuhAi pavisaM, nito va jaNeNa dIsijjA // 2181 // "paDhamabiiyA0' gAhA / tammi gAme nagare vA ratthAmuhe devaulaM sunnagharaM vA / tattha paDhamabIiyAuro chuhAtio paDhamAliyaM kAremi tti, tisio vA pANaM pibAmi, ahavA jAva na tAva (jai vA na jAva) saikAlo bhavai tAva ettha uveTTho acchAmi tti, athavA tavassI khamao so visamaNaTThAe, ahavA accuNheNaM se mucchA samuppannA / saMto vA vissamAmi tAhe taM ratthAmuhe sunnagharAdi pavisejjA / so ya jaNeNa disejja / saMjaI vi eehiM kAraNehiM tattha pavisejja / tattha te jaNeNa kahaM disejja ? asya vyAkhyA - saMjaoM divo taha saMjaI ya, doNha vi taheva saMpattI / racchAmuhe va hojjA, sunnaghare deule vA vi // 2182 // "saMjaoM diTTho0" gAhA / saMjao pavisaMto diTTho, saMjaI Na divA / saMjao na diTTho, do vi na diTThA / 'doNha vi taheva saMpatti' tti / jehiM kAraNehiM saMjao paviTTho tehiM kAraNehiM saMjaI vi ratthAmuhe vA annagharaM ahavA annattha / vatiNI puvvapaviThThA, jeNAyaM pavisate jaI ittha / emeva bhavati saMkA, vaiNi daTTaNa pavisaMti // 2183 // "vatiNI puvvapaviTThA' gAhA / kaNThyA / ubhayaM vA duduvAre, daTuM saMgArau tti mannaMti / te puNa jai annonnaM, pAsaMtA tattha na visaMtA // 2184 // "ubhayaM vA0" gAhA / 'ubhayaM' ti saMjao saMjaI ya / doNNi dArA tassa devakulassa, aNNeNa dAreNa saMjao paviTTho biieNa saMjatI / taM dRSTvA jaNA saMgAra: anayoH atreti manyante - emeva tato Nite, bhaMgA cattAri hoti nAyavvA / carimo tullo dosu vi, adiTThabhAveNa to satta // 2185 // "emeva tato Nite0" gAhA / kaNThyA / paveso cauttho, nippheDo vi cuttho| ee tullA do vi na dRSTA iti kRtvA teNa ekko phiTTo / sesA satta bhaMgA / 1. vAtaM ba / 2. doNNi muca / Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 visesa ekkikkammi ya bhaMge, diTThAIyA ya gahaNamAdIyA / sattamabhaMge mAso, AubhayAI a savisesA // 2186 // "ekkikkammi ya bhaMge0 " gAhA / 'diTThAdIya' tti diTThe saMkA bhoiyA / kiM vIsamaNaTThAe pavisai aha mehuNaTThI ? saMkie caugurugA, nissaMkie mUlaM, bhoiyA akkhA ettha vi taheva cchittaM jAva sImaM bAhiM carimaM / geNhaNa kaDDaNAdI ya pUrvoktavibhASA / sattamabhaMge mAsalahuM yatra na dRSTaM ubhayorapi / 'AubhayAdI ya savisesa' tti / kayAi saMjao saMjaI ya aparopparaM daddhuM egatarassa doNha vi vA cittabhedo hojjA, tAhe ghaDaNaM hojjA / carame paDhame biie, taie bhaMge ya hoimA sohI / mAso lahuo guruo, caulahugurugA ya bhikkhussa // 2187 // [ vagaDApagayaM " carame paDhame0 " gAhA / 'carime' tti jattha dovi na diTThANi tattha bhikkhussa mA 0 (mAsalaghu) / 'paDhame' tti jattha saMjao diTTho saMjaI na diTThA tattha 0 / (mAsaguru) 'biie' tti jattha saMjao na diTTho saMjaI diTThA tattha :: 4 (caturlaghu), taie do vi diTThANi tattha :: // 4 (caturguru) / eyaM bhikkhussa / vasabhe ya uvajjhAe, Ayarie egaThANaparivuDDhI / mAsaguruM ArabbhA, nAyavvA jAva chedo u // 2988 // "vasabhe0" gAhA / vasabhassa eesu ceva bhaMgesu mAsagurue ADhattaM challahue Thati / uvajjhAyassa caulahue ADhattaM chaggurue ThAti / Ayariyassa caugurue ADhattaM chede ThAi / esego Adesa / ahavA carime lahuo, caugurugaM sesaesu bhaMgesu / bhikkhussa dohi vi lahU, kAla tave dohi vI gurugA // 2189 // 44 'ahavA carime lahuo0 " gAhA / bhikkhussa carime mAsalahuM / sesesu bhaMgesu :: 4 / (caturguru), savvAneyANi ubhayalahUNi / eyaM bhikkhussa / [ vasahassa] eyANi ceva tavalahuyANi kAlagurUNi, uvajjhAyassa eyANi ceva tavaguruyANi kAlalahUNi / Ayariyassa eyANi ceva doha va guruyANi / esa biiyAdeso / mAso visesio vA, taiyAdesammi hoi bhikkhussa / gurugo lahugA gurugA, visesiyA sesagANaM tu // 2190 // Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2186-2196] paDhamo uddeso 215 "mAso visesio0" gAhA / taiyAdese bhikkhussa causu vi bhaMgesu tavakAlavise siyaM / vasabhassa mAsaguruM tavakAlavise siyaM / uvajjhAyassa caulahuyA tvkaalvisesiyaa| Ayariyassa caugaruyA tavakAlavisesiyA / ahavA cauguruga cciya, visesiyA huti bhikkhumAINaM / mAsAi jAva gurugA, avisesA huMti savvesi // 2191 // "ahavA catuguruga cciya0" gAhA / bhikkhussa paDhame mAsalahuM, sesesu tisu vi cauguruyaM ubhayalahuM / vasabhassa eyANi ceva tavalahuyANi kAlaguruyANi / uvajjhAyassa eyANi ceva tavagurUNi kAlalahUNi / Ayariyassa eyANi ceva dohi vi guruyANi / diTThobhAsa paDissuya, saMthAra tuaTTa calaNaukkheve / phaMsaNa paDisevaNayA, caulahugAI u jA carimaM // 2192 // "divobhAsa0" gAhA / evaM paviTThANa ekkamekko diTTho :: 4 (caturlaghu), obhAsai :: / 4 (caturguru), paDisuNai ::: 6 (SaDlaghu), saMthAre kae ::: / 6 (SaDguru), tuvaTTe chedo, kAya ukkheve mUlaM, phusie aNavaTTho, pavisie carimaM / pavisaMte jA sohI, causu vi bhaMgesu vanniyA esA / nikkhamamANe sa cciya, savisesA hoi bhaMgesu // 2193 // "pavisaMte jA0" gAhA / kaNThyA / ahavA ime dosA - aMto viyAra asaI, aciyatta sagAra dujjaNavate vA / bAhiM tu vayaMtINaM, apattapattANime dosA // 2194 // "aMto viyAra asaI0" gAhA / abhitare sannAbhUmi asaIe 'aciyatta sagAra' tti / sejjAyarassa vA acIyattaM purohaDe saMjaINaM vosiraNaM / athavA durjanaparivAritaM ehiM saNNAbhUmiM gacchaMtINaM ime dosA-apattapattathaMDilaM / / vIyArAbhimuhIo, sAhuM daTThaNa sanniyattAo / lahuo lahuyA gurugA, chammAsA cheda mUla dugaM // 2195 // [ni0] "vIyArAbhimuhIo0" gAhA / asya vyAkhyA - eso vi tattha vaccai, niyattimo Agayammi gacchAmo / lahuo ya hoi mAso, paritAvaNamAi jA carimaM // 2196 // Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 visesacuNNi [vagaDApagayaM "eso vi tattha0" gAhA / kaNThyA / Na gADhAdi mAsalahuM jAva carimaM / ahavA te sAhU daTTaNaM - gaDDA kuDaMga gahaNe, giridari ujjANa aparibhoge vA / pavisaMte ya paviTe, nite ya imA bhave sohI // 2197 // dUrammi di8 lahuo, amuI amuo tti cauguru hoti / te ceva satta bhaMgA, vIyAragae kuDaMgammi // 2198 // "gaDDA kuDaMga0" ["dUrammi didve0"] gAhAdvayaM kaNThyaM / kuDaMga = vaMsavaI, gahaNaM = visamaM bahuehiM rukkhehiM / ime ya sannirohadosA - AbhIrANaM gAmo, gAmadAre ya deulaM rammaM / AgamaNa bhoiyassa ya, ThAi puNo bhoio tahiyaM // 2199 // mahilAjaNo ya duhito nikkhamaNa pavesaNaM ca siM dukkhaM / sAmatthaNA ya tesiM, gomAhisasannirodho ya // 2200 // viguruvviyaboMdINaM, kharakammINaM tu lajjamANIo / bhaMjaMti aNitIo, govADapurohaDe mahilA // 2201 // iti te goNIhi~ samaM, dhiimalabhaMtA u baMdhiuM dAraM / gAmassa vivacchAo, bAhiM ThAvisu gAvIo // 2202 // vacchagagoNIsaheNa asuvaNaM bhoie ahaNi pucchA / sabbhAve parikahie, annammi Thio niruvarohe // 2203 // "AbhIrANaM gAmo0" ["mahilAjaNo0" "viguruvviya0" "iti te goNIhiM." "vacchaga-goNI0"] gAhA siddhaM / sAmattheNaM nAma te AbhirA |ti (?) tti dukkhito mahilAjaNo jaao| tAhe NehiM go-mAhisaM pahittA nikkAliyaM / tAhiM chagaNakAieNaM cikkhallo ko| raMDaMti ya vaasraaii| so bhoio bhaNai-kiM eyaM? tehiM sidraM / pacchA so bhaNai - annehiM tthio| evaM ciya niravikkhA, vaiNINa ThiyA niogapamuhammi / jA tAsi virAdhaNayA, nirodhamAdI tamAvajje // 2204 // Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 bhAsagAhA-2197-2208] paDhamo uddeso ahavaNa therA pattA, daTuM nikkAraNaTThiyaM taM tu / bhoiyanAyaM kAuM, AuTTi visohi nicchubhaNA // 2205 // evaM tA dappeNaM, puTTho va bhaNijja kAraNa Thio mi / tahiyaM tu imA jayaNA, kiM kajjaM ? kA ya jayaNAo ? // 2206 // addhANaniggayAI, aggujjANe bhave paveso ya / punno UNo va bhave, gamaNaM khamaNaM ca savvAsiM // 2207 // [ni0] "evaM ciya niravikkhA0" ["ahavaNa therA0" "evaM tA0"] gAhA / te sAhU suhaTThie kulatherAdao daTuM pucchaMti / jai NikkAraNio tAhe imaM bhoiyadiTuMtaM kareMti / jahA-teNaM agArijaNeNaM keso aNuhUo / evaM eyAhiM saMjaIhiM AuTTANaM pacchittaM dAuM NicchubbhaMti / evaM AuTTiyAe ThiyANaM dosA / aha kAraNaM hojja to ThAejja jayaNAe / sIso pucchai-kerisaM kAraNaM? kA vA jayaNA karaNaTThiyANaM? / tattha gAhA - __ "addhANaniggayAdI0" gAhA / te sAhU addhANaNiggayAdI tattha pattA, jattha saMjaIo ThitellayAo / te puNa saMjaisahiyA vA saMjaivirahiyA vA / tattha saMjaivirahiyANaM vihI bhaNNai-jai na tAva bhikkhavelA to voleyavvaM / jao gaMtumaNA tao cciya jo gAmo tattha bhikkhaM geNhiyavvaM / ahavA ime kAraNA hojja jeNa Na' volejjA / uvvAyA velA vA, dUruTThiyamAiNo va paragAme / iya thera'jjAsijjaM, visaMta'NAbAhapucchA ya // 2208 // "uvvAyA velA0" gAhApuvvaddhaM kaNThyam / tAhe aggujjANe ThAuM therasahAyAre gIyatthA saMjaiuvassayaM vihiNA jaMti / egapasse3 ThiccA nisIdhiyaM kAUNa jai suyaM tAhiM saMdaraM / aha Na suNejjA tAhe sejjAyarINaM sIsai / tANi ajjANa Nivedeti / jai tAo savveNa vaMdeNa NeMti :: / 4 (caturguru) tattha pavattiNI poyahiM vayapariNayAhiM samaM appataiyA Nii / sAhUNo vaMdittA heTAmuhIo ThAyaMti / iyare vi heTAmuhA / tAhe therA AyariyA vayaNeNa pucchaMti-nirAbAhaM bhe ! saMjamajogA ussaMpaMti, gilANavaTTamANi ca kiM atthi natthi' pucchaMti / esa paveso / evaM pucchiUNaM puNo bhaNaMti - 1. jeNeNa a ba i / jaNeNa Da / jaNeva ka / 2. sahiyA ka / 3. pavve a i / 4. yarAge a| 5. na ba / Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 visesa amuttha gamissAmo, puTThA'puTThA va Iya vottUNaM / iha bhikkhaM kAhAmo, ThavaNAighare parikaheha // 2209 // 'amugattha gamissAmo" gAhA / kaNThyA / puNo ya bhati sAmAyArikaDA khalu, hoi avaDDhe ya egasAhIya / sIunhaM paDhamAdI, purato samagaM va jayaNAe // 2210 // [ ni0 ] "sAmAyArikaDA khalu0 " gAhA / eIse vibhAsagAhA / 44 kaDakaDa ttiya merA, kaDamerA mitti biMti jai puTThA / he bhAMti therA, sAhaha kaha gihimo bhikkhaM // 2211 // [ vagaDApagayaM "kaDamakaDa tti0 " gAhA / therehiM bhANiyavvaM - sAmAyArIkaDa tubbhe ajjA ? jai pucchiyA evaM bhaNejjA - sAmAyArikaDA haM jANAmi vihiM / tAhe therehiM vattavvaM - sAhaha kahaM bhikkhA hiMDiyavvA ? tAhe ajjAo jai evaM bhaNejja tAbeMti amha puNNo, mAso vaccAmu ahava khamaNaM Ne / saMpatthiyAu amhe, pavisaha vA jA vayaM nImo // 2212 // 'tA beMti amha puNNo0 " gAhA / tA bhAMti - suttatthaporusiM kAUNa vaccAmo / sAhU ahAsuhaM hiMDaMtu / ahavA UNo mAsakappo / kiM puNa ajja amha khamaNaM ? vicchinno ya purohaDoM, aMte bhUmI ya Ne viyArassa / sAgArio va sannI, kuNai a sArakkhaNaM ahaM // 2213 // "vicchinno ya purohaDo0" gAhA / kaNThyA / aha na hojja khamaNaM tAhe jai subhikkhaM {vAhaDaM} vaTTai khamaNaM kareMtu / avi ya-sAhUNa appomANaM, pAhunnaM va kayaM hoi / jai vi bhattapANaM na vaTTai dAuM, jai khamaNaM kAuM Na sakkeMti, tAhe saMjaIo pae dosINaM geNhaMtu, sAhU ussUre usiNaM / aha tAsiM akArago / to sAhU dosINaM geNhaMtu, saMjaIo usiNaM / free bhikkhaM, imammi paurannapANa gAmaddhe / vADaga sAhIe vA, amhe sesesu ghecchAmo // 2214 // " tubbhe giNhaha0 " gAhA / tubbhe imaM addhaM hiMDejjAha, amha imaM addhaM | ahavA tubbhe imaM vADagaM, amhe imaM vADagaM / evaM sAhIvi Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2209-2221] paDhamo uddeso 219 ubhayassa-kAragammI, dosINe ahava tassa asaIe / saMtharai bhaNaMti tumhe, aDiesu vayaM aDIhAmo // 2215 // "ubhayassa0" gAhA / kaNThyA / ubhayaM saMjayA saMjaIo ya / olI nivesaNe vA, vajjettu aDaMti jattha va paviTThA / na ya vaMdaNaM na namaNaM, na ya saMbhAso na vi ya diTThI // 2216 // "olI nivesaNe" gaahaa| kaNThyA / / puvvabhaNie ya ThANe, sunnogAdI caraMti vajjetA / paDhama biiyAturA vA, jayaNA Ainna dhuvakammI // 2217 // "puvva bhaNie ya0" gAhA / kaNThyA / evaM asaMjaiesu jayaNA / imA saMjaIANa jayaNA - donni vi sasaMjaIyA, egaggAmammi kAraNeNa ThiyA / tAsiM ca tucchayAe, asaMkhaDaM tatthimA jayaNA // 2218 // "donni vi0" gAhA / kaNThyA / kahaM puNa asaMkhaDaM samuppaNNaM? tAhi bhaNNaikiM ajje ! pAvijjati ? AgaMtugI bhaNaMti - cuNNAiviMTalakae, garahiyasaMthavakae ya tubbhAhiM / tAi~ ajANaMtIo, phavvIhAmo kahaM amhe // 2219 // "cuNNAiviMTala0" gAhA / kaNThyA / tAo paDibhaNaMti - seNANumANeNa paraM jaNo'yaM, ThAvei dosesu guNesu ceva / pAvassa logo paDihAi pAvo, kallANakArissa ya sAhukArI // 2220 // "seNANumANeNa0" vRttaM kaNThyam / jo pAvamAyarai tassa anno vi logo pAvo ceva paDihAi / nUNaM na taM vaTTai jaM purA bhe, imammi khette jaibhAviyammi / aveyavaccANa jato karehA, amhAvavAyaM aipaMDiyAo // 2221 // "nUNaM na taM vaTTai0" vRttaM / 'aveyavaccANaM' ti avAcyA vaacyaao| sesaM kaNThyam / 1. muca pustake 2214-2215 gAthe vyutkrameNa vartete / Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 visesa aThate / tattheva aNuvasaMte, gaNiNIi kahiMti taha vi gaNahArINa kaheMtI, sagANa gaMtUNa gaNiNIo // 2222 // [ vagaDApagayaM " tattheva0" gAhA / jai tattheva paropparassa uvasaMtaM to suMdaraM / [asaMkhaDeMtINa :: / 4 (caturguru)] / aha na uvasamaMti to sA NaM pavattINaM kaheMti, jai na kaheMti :: // 4 (caturguru) / pacchA pavattiNIo uvasAmeMti / jai taha vi na ThaMti to pavattiNIhiM sA gaNahArINaM kaheyavvaM / na vAheMti' :: |4 (caturguru) / uppanne ahigaraNe, gaNahArinivedaNaM tu kAyavvaM / jai appaNA bhaNejjA, cAummAsA bhave gurugA // 2223 // vatiNI vatiNi vatiNI, va paraguruM paragurU va jai vaNi / jaMpai tIsu vi gurugA, tamhA sagurUNa sAhejjA // 2224 // "uppanne ahigaraNe0 " ["vatiNI0 "] gAhA / gaNahareNa gaNaharassa akkhAiyavvaM / jai tAsiM egayaro gaNaharo gaMtUNa uvAlabhai :: / 4 (caturguru) ANAivirAhaNA / tAo bhaNejja - jANAmi dUmiyaM bhe, aMgaM aruyammi jattha akkaMtA / ko vA eaM na muNai, vArehiha kittiyA vA vi // 2225 // niggaMdhaM na vi vAyai, alAhi kiM vA vi teNa bhaNiNaM / chAeuM ca pabhAyaM, na vi sakkA paDasaeNAvi // 2226 // majjhatthaM acchaMtaM, sIhaM gaMtUNa jo viboi / appavAe hoI, veyAlo ceva dujjuto // 2227 // " jANAmi dUmitaM bhe0 " ["niggaMthaM na" "majjhatthaM0"] tinni gAhAo knntthaao| jamhA ee dosA tamhA gaNahareNa gaNaharo meleyavvo / tattha tehiM appaNaaNappaNa saMjaIo uvasAmeyavvAo / uppanne ahigaraNe, gaNahAri pavattiNi nivAre / aha tattha na vAreI, cAummAsA bhave gurugA // 2228 // "uppanne ahigaraNe0 " gAhA / kaNThyA / vatthavvao appaNijjiyAo 1. kaheMti ka / Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2222-2235] paDhamo uddeso 221 pAhunnaM tANa kayaM, asaMkhaDaM deha to alajjAo / puvvaTThiya iya ajjA, uvAlabhaMtA'NusAsaMti // 2229 // "pAhunna tANa kayaM0" gAhA / kaNThyA / AgaMtugIo bhaNNaMti - egaM tAsiM khettaM, maleha biiyaM asaMkhaDaM deha / AgaMtU iya dosaM, jhavaMti tikkhAimahurehiM // 2230 // "egaM tAsiM khettaM0" gAhA / kaNThyA / avarAha tuleUNaM, puvvavaraddhaM ca gaNadharA miliyA / bohittumasAgArie~, diti visohiM khamAve // 2231 // "avarAha tuleUNaM0" gAhA / kaNThyA / paDhamo bhaMgo go| abhiniduvAra['bhi]nikkhamaNapavese egavagaDi te ceva / jaM itthaM nANattaM, tamahaM vocchaM samAseNaM // 2232 // "abhiniDhuvAra0" gAhA / biio bhaMgo / abhiniduvArA nAma aNegaduvArA / jehiM nikkhamijjai vA pavisijjai vA / vagaDA paNa ekkA / 'te cceva' tti ta eva dosA je paDhama- bhaMge / pacchilladdhaM kaNThyam / taha ceva annahA vA, vi AgayA ThaMti saMjaIkhette / bhoiyanAe bhayaNA, sesaM taM cevimaM ca'nnaM // 2233 // "taha ceva annahA0" gAhA / 'tahe' tti / jahA paDhamabhaMge Agamo annahA vA Agamo hojja / daMDiyadiTuMte bhayaNA / ettha hojja vA Na vA hojj| esa attho / sesaM jahA paDhamabhaMge taM savvaM maMtavvaM / imaM abbhahiyaM jaM bhaNIhAmi / egA va hojja sAhI, dArANi va hojja sapaDihuttANi / pAse va maggao vA, ucce nIe va dhammakahA // 2234 // [ni0] "egA va hojja sAhI0" dAragAhA / tattha tAva egasAhIe vatIe aMtariyANaM saMjaya-saMjaiNaM vasaMtANaM ime dosA - vai aMtariyANaM khalu, doNha vi vaggANa garahio vAso / AlAve saMlAve, carittasaMbheiNI vikahA // 2235 // "vati aMtariyANaM khalu0" gaahaa| kaNThyA / Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 [vagaDApagayaM visesacuNNi ubhayegayaraTThAe, va niggayA daTTa ekkamekkaM tu / saMkA nirohamAdI, pabaMdha AtobhayA vA''su // 2236 // "ubhayegayaraTTAe0" gAhA / 'ubhae' tti saNNAkAiyassa vA / ekkamekkaM daTThaNa saMkA bhavai / kahaM ? taM dadruNa paDipaviTTho, puNo vi nipphiDiuM taM dadruNa paviTTho, puNo ubbhAvijjamANo kAieNaM, puNo nipphiDai / tIe saMkA bhavai-nUNaM mamaM kAmei / nirohe vA kAiyassaM saNNAe vA paritAvaNAdi tAhe kahApabaMdho bhavai / Ayasamutthe AyasamuttheNa parasamuttheNa vA ubhayasamuttheNa vA doseNa Asu = kSipraM saMjamavirAhaNA hojjA kumArapavvaiyassa / passAmi tAva chidaM, vanna pamANaM va tAva se dacchaM / iti chiDDehi kumArA, jhAyaMtI kouhalleNa // 2237 // "passAmi tAva chiTuM0' gAhA / kaNThyA / kahAprabaMdho / Atobhayasya vyAkhyA - dubbalapucchagayare, khamaNaM kiM taM ti mohabhesajjaM / taha vi ya vAriyavAmo, baliyataraM bAhae moho // 2238 // mUlatigicchaM na kuNaha, na hu taNhA chijjae viNA toyaM / amhe vi veyaNAo, khaiyA eA na vi pasaMto // 2239 // mohaggiAhuinibhAhi, Iya vAyAhi~ ahiyavAyAhiM / dhaMtaM pi dhiisamatthA, calaMti kimu dubbaladhiIyA // 2240 // "dubbalapucche" ["mUlatigicchaM0" "mohaggi Ahui0"] gAhAtrayaM kaNThyam / egasAhI gayA / idANiM dArANi va hojja sapaDihuttANaM ti (gA0 2234) asya vyAkhyA - sapaDiduvAre uvassae~, niggaMthINaM na kappaI vAso / daTTaNa ekkamekkaM, carittabhAsuMDaNA sajjo // 2241 // "sapaDiduvAre0" gAhA / kaNThyA / 'carittabhAsuMDaNa' tti caritrabhraMsanA sadyo bhavati / ghammammi pavAyaTThA, nitA daTuM paropparaM do vi / lajjA visaMti niti ya, saMkA ya nirikkhaNe ahiyaM // 2242 // 1. paritAvaNNAdi ba0 / 2. saMpaDihuttANi muca / Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 2236-2247] paDhamo uddeso 223 " ghammammi pavAta0 " gAhA / saMjato ghammeNa gahio bAhiM NIti, tahA saMjaI vi, daTThUNa lajjiyAiM paviTThAI, tAhe saMjao paviTTha tti kAuM NIi saMjaI vi emeva / evaM tesiM doccaM taccaM nintAnintANaM pacchA saMkA bhavai / nUNa mamaM abhisaMdhArei, iyarI vi tava / 'NirikkhaNe ahiya' tti / nirakkhaMto na ceva ThAi, pacchA sA kayAi kakkhaMtara- thaNaMtarAI dAjjA, uvanimaMtejjA vi dhaTThA kAi / vIsattha'vAuDa'nnonnadaMsaNe hoi lajjavocchedo / te ceva tattha dosA, AlAvullAvamAdIyA // 2243 // "vIsatthA'vAuDa'nnonna0 " gAhA / kaNThyA / dArANi sapasihuttANi tti gayaM / idANiM pAseva maggao vA (2234) / asya vyAkhyA - emeva ya ekkatare, ThiyANa pAsammi maggao vAva / vaiaMtara eganivesaNe ya dosA u puvvuttA // 2244 // " emeva ya ekkatare0 " gAhA / kaNThyA / idANi ucce NIe va tti dAraM - ucce nIe va ThiyA, paropparaM duvaggA vi / saMkA va saIkaraNaM, caritabhAsuMDaNA cayaI // 2245 // " ucce nIe va0 " gAhA / kaNThyA / cayati saMjamaM / ucca nIe vyAkhyA mAle sabhAvao vA, uccammi Thio nirikkhaI hedUM / veTTo va nivanno vA, tattha imaM hoi pacchittaM // 2246 // "mAle sabhAvao vA0 " gAhA / kaNThyA / kayAi saMjayA ucce ThiyA, thale pAsAde vA, tAo ucce / itare vi nIe / tattha nivaNNo vA jai saMjaI paloei to imaM pAyacchittaM saMtara niraMtaraM vA, nirikkhamANe saI pakAmaM vA / kAlavehiM visiTTho, bhinno mAso tuyaTTamma // 2247 // - " saMtara niraMtaraM vA0" gAhA / jai saMjao nivaNNo paloei saMjaI ekkasiM bhinnamAso, dohiM vi lahuo, pagAmaM pecchai bhinnamAso kAlaguru tavalahuo / etaM sabhAvaThiyassa pecchamANassa apecchamANo veMTiyaM annaM vA kiM vi ussIsae kAUNa ekkasiM pecchai bhinnamAso, tavaguru kAlalahU, pagAmaM pecchai dohi vi gurU / eyaM nivaNNassa gayaM / Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 visesacuNNi [vagaDApagayaM eseva guru nividve, TThiyammi mAso lahU u bhikkhussa / ekkekka ThANa vuDDI, cauguruaMtaM ca Ayarie // 2248 // "eseva guru niviTe0" gAhA / NiviTThassa eseva vihI / navaraM bhinnamAso guru, uTThiyassa mAsiyaM lahuyaM / eeNeva vihiNA evaM tAva bhikkhussa abhisegassaM bhinnamAse gurue AraddhaM gurue mAse ThAi / uvajjhAyassa mAsalahue AraddhaM catulahue ThAi / Ayariyassa mAsagurue AraddhaM caugurue ThAti / ahavA Thiyassa imA gAhA purAtaNA - dohi vi rahiya sakAmaM, pakAma dohiM pi pekkhaI jo u| cauro ya anugghAyA, dohi vi carimassa dohi guru // 2249 // [ ni0] "dohi vi rahiya0" gAhA / asya vyAkhyA - pAyaThioM dohi~ nayaNehi picchaI rahiya mottu ekkeNaM / taM puNa saI sakAmaM, niraMtaraM hoi u pakAmaM // 2250 // "pAyaThio01" gAhA / 'dohi vi0' tti padbhyAM sthitaH / nayanadvayenApi nirIkSate / rahita iti / egena nayanena nirIkSate / yatra nayanadvayena nirIkSate tat sakAmaM prakAmaM vA nirIkSate / sakAmaM ti sakRnnirIkSaNaM / pakAmaM niraMtaranirIkSaNaM, yadapyekena nayanena nirIkSate tadapi sakAmaM pakAmaM ceti / ahavaNa uccAveuM, karaviMTayapIDhagAdisuM kAuM / tAI vA vi pamottuM, rahiyaM viTTho puNa nisijjaM // 2251 // 2 "ahavaNa0" gAhA / ahavA rahitamiti siraM uccalittA nirIkSati, hatthe vA sirassa heTThA kAuM nirikkhai, viMTiyAe vA siraM kAuM nirakkhai, pIDhagAdisu vA siraM kAuM nirikkhi| ahavA veMTiyapIDhagAdisu puvvakayaM siraM apekkhamANo uvavisittA NisejjAe Nirakkhei / ahavaNa samatalapAdo, dohi~ vi rahiaM tu aggapAehiM / iTTAlAdI viraha, ekkekka sakAmaga pakAmaM // 2252 // "ahavaNa" gAhA / samatalapAdo jaM nirikkhai taM arahitaM / jaM maggapAdaThio nirikkhai taM rahiyaM bhaNNai / ahavA iTTAlAdisu ArUDho jaM pikkhai taM rahiyaM / eesiM arahiya-rahiyANaM ekkekkaM sakAmaM pakAmaM ca / tallakSaNaM pUrvoktameva / 1. pArada?o ba ka dd| pAyaThioM muca / 2. malavRttau 51-52 gAthAdvayaM vyutkrameNa vrtte| Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 225 bhAsagAhA-2248-2257] paDhamo uddeso diTThIsaMbaMdho vA, doNha vi rahiyaM tu annataragatte / appo doso rahie, gurukataro ubhayasaMbaMdhe // 2253 // "diTThIsaMbaMdho vA0" gAhA / ahavA diTThIe diTThIe ya saMbaMdho / arahita-rahitaM puNa annataregattaNirikkhaNaM / tatrAlpataro doso rahie arahie dRSTisamapathe tu bahutaro doSaH / ettha pacchittaM-rahie sakAmo :: / 4 (caturguru) dohi vi lahuyA, pakAme :: / 4 (caturguru) kAlagurU tavalahuyA arahite sakAme :: / 4 (caturguru) tavagurU kAlalahu, arahite pakAme :: / 4 (caturguru) dohi vi gurugaa| dohi~ vi arahiya rahie, ekkekka sakAmae pakAme ya / gurugA dohi vi lahugA, lahuguruga taveNa dohiM pi // 2254 // 1 "dohiM vi arahiya0" gAhA / dohiM pAdehiM bhUmIe ThiehiM sakAmaM nirikkhai :: / 4 (caturguru) dohiM vi lahuyaM, aha pakAmaM nirikkhai :: / 4 (caturguru) kAlaguru tavalahu, dohiM pAehiM bhUmirahio aggapAdehi ThAiUNa veMTiyAdI vA vilaggiUNa sakAmaM Nirikkhai :: / 4 (caturguru) tavaguru kAlalahu / pakAmaM nirikkhai :: / 4 (caturguru) dohiM vi guru / ekkekkAu payAo, sAhImAIsu ThAyamANANaM / nikkAraNaTThiyANaM, savvattha vi avihie dosA // 2255 // diTThA avAuDA haM, bhayalajjA thaddha hojja khittA vA / paDigamaNAdI va kare, nicchakkAo va AubhayA // 2256 // tAsiM kakkhaMtara-gujjhadesa-kuca-udara-urumAdIe / niggahiyaiMdiyassa vi, daTuM moho samujjalati // 2257 // "ekkekkAu payAo0" ["diTThA0" "tAsiM0"] gAhA / 'ekkekkAo padAo' tti yAnyetAni uktAni arahita-rahita-sakAma-pakAma-padAni eSAmekaikAt padAt sAhi dArANi vA sapaDihuttANi purao vA maggao vA nikkAraNe ThiyANaM avihIe ajayaNAe tti bhaNiyaM hoi / amI doSA-tAo viyArassa niggayAo saMjataM oloyamANaM pAsittA saMkiyAo NIyattAo, tAsiM AyavirAhaNA niroheNa / ahavA avAuDA diTThA / tAhe sA lajjAe bhaeNa ya chaddhA hojja / ahavA bhUehiM gheppejja-eehiM ahaM diTThA kiha tesiM purao ThAissAmi? paDigamaNAINi krejjaa| 1. muca pustake atre'yaM TippaNI vartate-etasyAH gAthAyAH prAvizeSacUrNI (dohi vi arahiyarahie) iti 2254 gAthA samAnA gAthAdhikA vartate / parantu asmatsamIpe vartamAnAsu hastapratiSvadhikA gAthA na dRzyate - sN0| Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 visesacuNNi [vagaDApagayaM Ata-para-tadubhayasamutthA ya dosA uppajjaMti / ahavA kakkhaMtaragujjhaMtANi daTThaNa moho udijjejjakahaM mama eyAe samaM mehuNasaMpattI hojja ? tti / tAhe ime dasa vegA hojjA / ciMtA ya daTumicchai, dIhaM nIsasai taha jaro dAho / bhattaaroyaga mucchA, ummatto na yANaI maraNaM // 2258 // [ni0] "ciMtA ya daTThamicchai0" gAhA / eIse vakkhANagAhAopaDhame soyai vege, daTuM taM icchaI biiyavege / nIsasai taiyavege, Aruhai jaro cautthammi // 2259 // Dajjhai paMcamavege, chaTe bhattaM na royae vege / sattamagammi ya mucchA, aTThamae hoi ummatto // 2260 // navameM na yANai kiMcI, dasame pANehiM muccaI maNUso / eesiM pacchittaM, vocchAmi ahANupuvvIe // 2261 // "paDhame soyai0" ["Dajjhai0" "navame0"] gAthAtrayaM kaNThyam / eesiM jahAsaMkhyena imaM pacchittaM - mAso lahuo guruo, cauro mAsA havaMti lahugurugA / chammAsA lahugurugA, chedo mUlaM taha dugaM ca // 2262 // "mAso lahuo0" gAhA / kaNThyA / ekkammi dosu tIsu va, ohAvitesu tattha Ayario / mUlaM aNavaThThappo, pAvai pAraMciyaM ThANaM // 2263 // "ekkammi0" gAhA / kaNThyA / mohodaeNa ekkA ohAvai mUlaM, doNNi ohAvaMti aNavaThTho, tinni ohAvaMti pAraMcio / idANi dhammakaha tti / tatra porAtanA gAhA - dhammakahAsuNaNAe, aNurAgo bhikkhasaMpayANe ya / saMgAre paDisuNaNA, mokkha rahe ceva khaMDIe // 2264 // [ni0] "dhammakahAsuNaNAe0" gAhA / asya vyAkhyA - asubheNa ahAbhAveNa vA vi rattiM nisaMtapaDisaMte / vattei kinnaro iva, koi pucchA pabhAyammi // 2265 // "asubheNa0" gAhA / pacchA saMjaIo pucchaMti - Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDho uddesa kataro so jeNa nisiM, kannA Ne pUriyA va amayassa / so ma ahaM ajjAo ! Asi purA sussaro kiM vA ? // 2266 // rukkhAsaNeNa bhaggo, kaMTho me uccasaddapaDhao ya / saMya kulammi nehaM dAvemi kae puNo pucchA // 2267 // saMdaMsaNeNa pII, pIIu raI raIu vIsaMbho / vIsaMbhAo paNao, paMcavihaM vaDDhae pimmaM // 2268 // bhAsagAhA - 2258-2274 ] jaha jaha karesi nehaM, taha taha neho meM vaDDhai tumammi / teNa naDio mi baliyaM, jaM pucchasi dubbalataroti // 2269 // amugadiNe mukkha raho, hohi dAraM va vojjhihi ratiM / taiyA Ne pUrissai, ubhayassa vi icchiyaM eyaM // 2270 // " kataro so jeNa0 " [" rukkhAsaNeNa0 " sadaMsaNeNa0 " "jaha jaha karesi0 " " amugadiNe0 " ] gAhAo kaNThAo / 'amugadivasaM raho hiMDihi tti taddivasaM amhaM rakkhijjaMtANaM mokkho hohiti taddivasaM vIsatthA milissAmo' / 'saMkhaDi'' tti sAmannassa khaMDaNA chiDDIo vA taddivasaM vahissaMti, ohAvejja vA te / 11 egammi dosu tIsu va, ohAvaMtesu tattha Ayario / mUlaM aNavaTuppo, pAvai pAraMciyaM ThANaM // 2271 // 227 "ekkammi0 " gAhA / ekke ohAveMte mUlaM, dohiM aNavaTTo, tihiM pAraMcio / biiyapade eesa vi ThANesu ThAijja / addhANaniggayAI, tikkhutto maggiUNa paDilomaM / gIyatthA jayaNAe, vasaMti to abhiduvArAe // 2272 // " addhANaniggayAI 0 " gAhA / addhANaNiggayA te sAhuNo tattha pattA, tAhe aNegavagaDAe aNeganikkhamaNapavesaM maggati / tikkhutto maggie jai na labbhejja tAhe taiyabhaMge ThAyaMti / atrApyalabhyante tikkhutto maggiyavvaM / eyaM paDilomaM / tattha gIyatthANaM imA jayaNA - siMgAravajja bole, aha ego vijjapADha'NuccaM ca / saDDhAdInibbaMdhe, kahie vi na te parikarhiti // 2273 // kaDao va cilimilI vA, tatto therA ya uccanIe vA / pAse tato na ubhayaM, mattaga jayaNA''ula sasaddA // 2274 // 1. saMkhaDatti bhAvyam ? Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNi [ vagaDApagayaM "sigAravajjaM0 " ["kaDao va cilimilI 0"] gAhA / dhammakA dosA jattha tattha siMgAravajjaM pariyaTTeti, ekkavaMdeNaM aha ekkao pariyaTTei, vejjapADheNa svaravarjitamityarthaH / aNuccasaddeNa, aha jANittA sussaro tti saDDhA nibaMdhaM karejja / tAhe ratiM pariyaTTie pucchaMtINaM Na sAhijjai keNA vi pariyaTTiyaM jattha pAse maggao vA uvassao tattha imA jayaNA 228 kaDao tao ghaNo dijjai, jahA aiMta- NitA Na pAsaMti paropparaM / kaDagassa asaIe cilimiNI dijjai, jattha ucce NIe vA pikkhaNaM hojjA / tatrApi kaDagacilimiNIu dijjaMti / asaIe na vA kaDagacilimiNIhiM ohADijjai, tAhe tao saMjayakhuDDuo kIrai / saMjaIo vi therIo kareMti / 'pAse tao No ubhayaM' ti jattha kAiyasannAe vA niggacchaMtA paropparaM pAsaMti, taM disiM vajjeMti / asai mattaesu jayaMti / ahavA AulA vayaMti sasaddA ya / evaM vibhAsA / L pihadArakaraNa abhimuha, cilimili velA sasadda bahu niMti / sAhIe annadisiM, niMtI na ya kAiyaM tatto // 2275 // " 'pihadArakaraNa0" gAhA / jattha dArANi saMpasihuttANi tattha annadisiM dAraM kareMti / aha na labbhai annadisiM dAraM kAuM tAhe dAre niccakayA cilimiNI kIrai / kaDago vA aMtare kIrati / kAiyaaTThAe niMtA niyaggA asarisavayANi tti saNNAbhUmivelaM parihariuM, egahare Niti / evaM vibhAsA / jatthekkA sAhI tattha annAe disAe uvassayaM gehaMti / annadisAe jassa dAraM tammi ThAyaMti / kAiyabhUmiM tao Na niggacchaMti jao saMjaiuvassao jao vA siM kAiyabhUmI / evaM saNNAbhUmi vi / kettiyaM bhaNIhAmi ? tti kAuM tAhe sUrirAha - jattha'ppatarA dosA, jattha ya jayaNaM taraMti kAuM je / tattha vasaMti jayaMtA, aNulomaM kiM pi paDilomaM // 2276 // " jattha'ppatarA dosA0 " gAhA / kaNThyA / kahaM appatarA dosA bhavaMti ? AyasamaNINa nAuM, kiDhi kappaTTI samANayaM vajje / bahupADivesiyajaNaM, ca khamayaraM erise hoi // 2277 // " AyasamaNINa0 " gAhA / appaNo saMjaINa bhAvaM jANittA tahA jaiyavvaM samANavayANaM ca AlAva - NirakkhaNAdayo vajjeyavvA / jattha bahU samosiyajaNo tattha'ppatarA dosA bhavaMti / viNe vIsatthattaNeNa bahU dosA bhavaMti / idANi tRtIyo bhaMga:- 'aNegavagaDAo egaduvAraM ' ( gAthA 21, 29, 30 ) / tatra kathaM ekaniSkramaNapraveza: ? ata idaM gAhAsUtramucyate Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2275-2285] paDhamo uddeso 229 paumasara viyarago vA, vAghAto tammi abhinivagaDAe / tammi vi so ceva gamo, navaraM puNa deule melo // 2278 // "paumasara viyarago0" gAhA / paumasara parikkhittaM viyarao-gartA / teNa vAghAeNa aNeganikkhamaNapaveso natthi / 'abhinivvagaDAe' tti aNegavagaDAo / tatrApi ta eva doSAH / aMto viyAra asaI, ajjANa havijja taiyabhaMgammi / saMkiTThagavIyAre, va hojja dosA imaM nAyaM // 2279 // vAsassa ya AgamaNaM, mahilA kuDa NaMtage va rattaTThI / deulakoNe va tahAsaMpattI melaNaM hojjA // 2280 // gahio a so varAo, baddho avaoDao davadavassa / saMpAvio rAyakulaM, uppattI ceva kajjassa // 2281 // jANaMtA vi ya itthi, dosavaiM tIeN nAivaggassa / paccayaheuM sacivA, kareMti AseNa diTuMtaM // 2282 // vammiya kavaiya valavA, aMgaNamajhe taheva Aso ya / valavAe~ avaMguNaNaM, kajjassa ya chedaNaM bhaNiyaM // 2283 // evaM khu loiyANaM, mahilA avarAhi na puNa so puriso / iha puNa doNha vi doso, saviseso saMjae hoi // 2284 // purisuttario dhammo, purise ya dhiI sasattayA ceva / pelava parajjha itthI, phuphugapesIe~ diTuMto // 2285 // "aMto viyAra0'' ["vAsassa.'' 'gahio a." "jANaMtA vi0" "vammiya0" "evaM khu0" "purisuttario0"] gAhA / aNegavaDagAe eganikkhamaNapavesAe ThiyANaM saMjaINaM aMto viyArabhUmI / asaIe bAhiM niggacchaMtINaM saMkiTThaviyArabhUmIe dosA hojja / saMkkiTTaviyAraM nAma- aNNA natthi saNNAbhUmI anno vi jaNo tattha ceva ei / tatra doSaH syAt / tatrAyaM devakuladRSTAntaH / egA mahilA kusuMbhirattavatthaNivasaNA ghaDayaM gahAya pANiyassa gayA / vAsaM ca AgayaM / tAhe sA-mA eyANi kusuMbharattANi vatthANi viNissihiti tti kaTTa avAuDIbhavittA ghaDae choDhuM devakulaM paviTThA / tattha ya ekko agAro puvvapaviTTho / sA teNa uvabhuttA / taM ca annehiM diTuM / so Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 visesacuNNi [vagaDApagayaM ghio| sesaM gAhAsiddhaM / 'parajjha itthI vi' sA pareNa sakkateva samANeuM / evaM dosA hojja saMjaINaM / coyago bhaNai-jai aMto viyArabhUmI atthi taiyabhaMge, to kiM Na vaTTae ThAuM? Ayario bhaNai - jai vi ya hojja viyAro, aMto ajjANa taiyabhaMgammi / tattha vi vikiMcaNAdIviniggayANaM tu te dosA // 2286 // "jai vi ya0" gAhA / kaNThyA / 'vigiMcaNAdIsu' tti pAriTThAvaNiyaTThayAe niggayANaM eriso dosA hojja, tamhA taiyabhaMge Na vaTTai vasiuM / ete tinni vi bhaMgA, paDhame suttammi je samakkhAyA / jo puNa carimo bhaMgo, so biie hoi suttammi // 2287 // "ete tinni vi0" gAhA / je ete vyAkhyAtA egapavese egavagaDA, egapavese aNegavagaDA, aNegapavese egavagaDA ete trayo'pi bhaMgA prathamasUtre pratyetavyAH / kiM punaH prathamasUtraM? egavagaDAe eganikkhamaNapavesAe / carimabhaMgo aNegavagaDAe aNeganikkhamaNapavesAe, eso dvitIyasUtre pratyetavyaH / kiM punadvitIya sUtram ? __ [suttaM] se gAmaMsi vA jAva rAyahANisiM vA abhinivvagaDAe abhiniduvArAe abhinikkhamaNappavesAe kappai niggaMthANa ya niggaMthINa ya egayao vatthae // 1-11 // abhiNivvakaDA nAma aNegAo vagaDAo, evaM duvArA vi, nikkhamaNapavesA vi / etaddosavimukke, vicchinna viyArathaMDilavisuddhe / abhinivvagaDaduvAre, vasaMti jayaNAe~ gIyatthA // 2288 // pihagoarauccArA, je abbhAse vi hoMti u nioyA / vIsuM vIsuM vutto, vAso tatthobhayassAvi // 2289 // "etaddosa0" ["pihaogara0"] gAhA / etaddosA iti, ye prathamasUtre bhaMgatraye'pyuktA doSAstairvimuktairdoSaiH / jAe disAe icchai thaMDillaM visuddhaM paDhamaM thaMDillaM pihappihaM, bhikkhAyariyA pihA viyArabhUmI / je ya abbhAse gAmA tesu vi jattha egatarA bhikkhAyariyAe gacchaMti tattha ime na gacchaMti / coyao bhaNai - Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2286-2294] paDhamo uddeso 231 taM natthi gAma nagaraM, jatthiyarIo na saMti iyare vA / puNaravi bhaNAmu ranne, vassau jati melaNe dosA // 2290 // "taM natthi gAmanagaraM0" gAhA / jattha iyare vA iyarIo vA Na saMti / iyare NAma pAsatthAdao / iyarIo sNjiio| jai melaNAe dosA to puvvaM pi mae bhaNiyaM-raNNe vasiyavvaM / kiM kAraNaM? pAsatthosannakusIlasaMsattANaM saMjaINaM ya gAmanagarANi bhariyANi, kahaM melao na hohiti ? Ayario bhaNai - didruto purisapure, muruMDadUteNa hoi kAyavvo / jaha tassa te asauNA, taha tassitarA muNeyavvA // 2291 // pADali maha~DadUte, purisapure sacivamelaNA''vAso / bhikkhU asauNa taie, diNammi ranno sacivapucchA // 2292 // niggamaNaM ca amacce, sabbhAvA''ikkhie bhaNai dUyaM / aMto bahiM ca racchA, na'rahiti ihaM pavesaNayA // 2293 // "diTuMto purisapure0" ["pADalI maruMDa dUte0" "niggamaNaM ca amacce0"] gAhA siddhameva / amacceNa pucchio duuo| kiM na pavisasi ? taio divaso Agayassa te - dUo bhaNai-ahaM paDhamadivase paTrio, taccanie' daTTaNa avasaUNo tti kAUNa paDiniyatto / evaM biie taie vi divase / amacco bhaNai-ete ettha Na ceva avasauNA gheppaMti / jahA tassa te avasauNo tahA amha vi pAsatthAdINaM saMjaio avasauNo / ki nimittaM? jaM tAsi kajjaM taM atthi anne kareMtayA / kiM ca - jaha ceva agArINaM, vivakkhabuddhI jaIsu puvvuttA / taha ceva ya iyarINaM, vivakkhabuddhI suvihiesu // 2294 // "jaha ceva agArINaM0" gAhA / kaNThyA / [vagaDApagayaM samattaM] 1. taccanikA = bhikSuvizeSAH / Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // racchAmuhAvaNapagayaM // [suttaM] no kappai niggaMthINaM AvaNagihaMsi vA racchAmuhaMsi vA siMghADagaMsi vA tiyaMsi vA caukvaMsi vA caccaraMsi vA aMtarAvaNaMsi vA vatthae // 1-12 // asya sUtrasya ko'bhisambandhaH ? tatreyamabhisambandhagAhA - eyArisakhettesuM, niggaMthINaM tu saMvasaMtINaM / / kerisayammi na kappati, vasiUNa uvassae jogo // 2295 // 1 diTThamuvassayagahaNaM, tattha'jjANaM na kappai imehiM / vuttA sapakkhao vA, dosA parapakkhiyA iNamo // 2296 // ["eyArisakhettesuM0"] "diTThamuvassaya0" gAhA / kaNThyA / imehiM vakSyamANehiM anenAbhisambandhenAyAtasya vyAkhyA kriyate - AvaNagiha racchAe, tie caukkaMtarAvaNe tivihe / ThAyaMtigANa gurugA, tattha vi ANAiNo dosA // 2297 // "AvaNa0" gAhA / tiviho aMtarAvaNo bhaNNihiti / jaM AvaNamajjhammI, jaM ca gihaM AvaNA ya duhao vi / taM hoi AvaNagihaM, racchAmuha racchapAsammi // 2398 // taM puNa racchamuhaM vA, bAhimuhaM vA vi ubhayatomuhaM vA / ahavA jatto pavahai, racchA racchAmuhaM taM tu // 2399 // "jaM AvaNa" ["taM puNa0"] gAhA / jaM gihaM samaMtao AvaNehiM parikkhittaM / 'jaM gihaM AvaNo ya, duhao vi' tti dohiM pAsehiM AvaNANa majjhe gihaM / 'racchAmuha racchA pAsammi' tti / taM racchAe pAse taM tivihaM-racchaM vA abhimuhaddAraM, piTThao vA se racchA / 'ubhayato muhaM ca' tti / jassa donni dArANi, do vi dArA racchAbhimuhA / 1. gAtheyaM cUrNikRtA vizeSacUrNikRtA ca na vyAkhyAtA, vRttikRtA vyAkhyAtA / Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2295-2304] paDhamo uddeso 233 siMghADagaM tiyaM khalu, cauracchasamAgamo caukkaM tu / chaNhaM racchANa jahiM, pavaho taM caccaraM biMtI // 2300 // "siMghADagaM0" gAhA / siMghADayaM-tiNha racchANa melao, tameva tiyaM bhannai / caukkaM cauNhaM racchANaM samavAo / caccaraM chahaM smvaao| aha aMtarAvaNo puNa, vIhI sA egao va duhao vA / tattha giha aMtarAvaNa, gihaM tu sayamAvaNo ceva // 2301 // "aha aMtarA0" gAhA / aMtarAvaNo NAma vIhI bhaNNai / sA ekkapAseNa vA dohiM vA pAsehiM / tAsu dosu vIhIsu ekkAe disAe vA biiyAe vA vIhIe jaM gihaM taM aNtraavnngihN| taio imo-ghare se je tammi ceva AvaNe / AvaNa racchagihe vA, tigAi sunnaMtarAvaNujjANe / caugurugA challahugA, chaggurugA cheya mUlaM ca // 2302 // "AvaNa raccha0" gAhA / AvaNagihe ThAi :: / 4 (caturguru), racchAmuhe ThAi ::: 6 (SaDlaghu), tigAdisu tisu ::: / 6 (SaDguru), aMtarAvaNasunnAgAresu cchedo, ujjANe mUlaM / evaM bhikkhuNIe gaNAvaccheiNIe challahU ADhattaM navame ThAti / pavattiNIe chagguru ADhattaM dasame tthaai| AvajjaNA esA, iyarahA savvAsiM mUlaM / savvesu vi caugurugA, bhikkhuNimAINa vA imA sohI / cauguru visesiyA khalu, gurugAdi va chedaniTThavaNA // 2303 // "savvesu vi caugurugA0" gAhA / savvesu vi caugurugaM avisesitaM / ahavA bhikkhuNImAINa imA sohI-bhikkhuNIe eesu ThANesu caugurugaM tavakAlavisesiyaM, challahue ya tthaai| gaNAvaccheiNIe chagurue ThAi / pavattiNIe chede ThAi / dosavivakSurAcArya idaM dAragAhAmAha taruNe vesatthi vivAha rAyamAdIsu hoi saikaraNaM / icchamaNicche taruNA, teNA uvahiM va tAo vA // 2304 // "taruNe vesitthi0" gAhA / taruNe tti asya vyAkhyA - 1. AvaNagiha0 / AvaNa0 / savvesu0 / jaM AvaNa0 / taM puNa0 / siMghADagaM / aha aMtarA0 / hastapratiSu anena krameNa gAthA: nyastA dRzyante / sa ca kramo nArthAnusArIti parAvRttya vRttyanusArI kramo'tra yojitaH / Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 visesa cauhAlaMkAraviuvvie tahiM dissa salalie taruNe / laDahapayaMpiya-pahasiya-vilAsagar3a - NegavihakiDDe // 2305 // "cauhAlaMkAra0 gAhA / kaNThyA / idANiM 'vesitthi' tti / 11 daDuM viuvviyAo, kulaDA dhuttehi~ saMparivuDAo / bibboyapahasiyAo, AliMgaNamAiyA moho // 2306 // tattha cauraMtamAdI, ibbhavivAhesu vittharA raiyA / bhUsiyasayaNasamAgama, rahaAsAdIya nivvahaNA // 2307 // "daDDuM viuvviyAo0" [" tattha cauraMta0 " ] gAhA / kaNThyA / idANi vivAhe / tattha cauraMtao peDhaM caukkoNaM kIrai, tassuvariM pottehiM sobhA kIrai / nivvahaNaM NAma vahU savviDDIe sasuragharaM Nijjai / rAya tti asya vyAkhyA - balasamudayeNa mahayA, chattasiyA viyaNimaMgalapurogA / dIsaMti rAyamAdI, tattha atiMtA ya niMtA ya // 2308 // " balamasudayeNa0 " gAhA / kaNThyA / 'chattasiyA viyaNi' tti chatteNa paMDareNa vAlaviyaNI hatthagayA / AdigrahaNAt - [racchAmuhAvaNapagayaM te nakkhi-vAli-muhavAsi - jaMghiNo dissa aTThiyANI / hosuM Ne erisagA, na ya pattA erisA itarI // 2309 // "te nakkhi-vAli0 gAhA / kaNThyA / te nakhinaH vAlinaH / ahavA sayavAsite jaMghA turava kasAite ya / mehuNaTThie vA Agae, ahAbhAveNa vA Agae pAsiUNa bhottAbhogIo bhAMti - ' ho Ne erisayA Na ya pattA erisA' / iyarI NAma abhuttabhoI / eyAsiM donha vi imA vakkhANagAhA - 11 eyArisae mottuM, erisayavivAhitA ya sai bhutte / iyarINa koullaM, nidANagamaNAdayo sajjaM // 2310 // " eyArisae mottuM0 " gAhA / kaNThyA / Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDhamo uddesa AyANaniruddhAo, akammasukumAlaviggahadharIo / tesiM pi hoi daTTu, vaiNIoM samubbhavo mohe // 2311 // 'AdANaniruddhAo0" gAhA / AdAnAnIndriyANi iMdiyaniroheNaM akammakaraNeNa y| 'sukumAlaviggahadharIo' tti / mA sukumAlasarIrAo 'tesiM pi' tti Nakhi- valiyAdINaM saMjai- rUvaM daddhuM eyAo apaIo tti kAuM mohaNijjaM udijjati / bhAsagAhA - 2305-2318] 44 saMjamavirAhaNA khalu, icchAe~ aNicchiyaM va bahiM gihe / teNovahiniphannA, sohI mUlAi jA carimaM // 2312 // obhAvaNA kulaghare, ThANaM vesitthikhaMDarakkhANaM / uddhaMsaNA pavayaNe, carita bhAsuMDaNA sajjo // 2313 // [ ni0 ] ["saMjama0"] "obhAvaNA kulaghare0 " gAhA / kahaM obhAvaNA ? sasipAyA vi sasaMkA, jAsiM gAyANi sanniseviMsu / kulaphuMsaNIu tA bhe, donni vi pakkhe vidhaMsiMti // 2314 // chinnAibAhirANaM, taM ThANaM jattha tA parivasaMti / iya souM daTThUNa va, sayaM tu tA gehamANiti // 2315 // pecchaha garahiyavAsA, vaiNIu tavovaNaM kira siyAo / kiM manne erisao, dhammo'yaM satthagarihA ya // 2316 // sAhUNaM pi ya garihA, tappakkhINaM ca dujjaNo hasai / abhimuhapuNarAvattI, vacchaMti kulappasUyAo // 2317 // taruNAdIe daTTu, saikaraNasamubbhavehi~ dosehiM / paDigamaNAdI va siyA, carittabhAsuMDaNA vA vi // 2318 // 235 77 44 "sasipAyA vi0 " gAhA / sasi-kiraNo vi sarIre alliyaMtA saMkiyAiyA / [" chinnAibAhirANaM 0 'pecchaha garahiya0 'sAhUNaM pi ya0" "taruNAdIe0 ''] 'donni vi pakkhe' tti peiyaM sasurapakkhaM ca tti / 99 44 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 visesacuNNi [racchAmuhAvaNapagayaM sesAo gAhAo kaMThAo / 'tappakkhINaM ca' tti sAvagA abhimuhA iti / jAva pavvajjAbhimuhIo tA pratIpaM gharamAgacchaMti / ete ceva ya dosA, savisesatarA havaMti sesesu / racchAmuhamAdIsuM, thirAthirehiM thire ahiyA // 2319 // "ee ceva ya0" gAhA / je bhaNiyA dosA savisesA bhavaMti sesesu / 'sesesu' tti racchAbhimuhAdIsu, 'thira' tti jesiM tahiM ceva gharAI, athirA jesiM annattha gihANi / biiyapade ThAejjA vi / addhANaniggayAdI, tikkhutto maggiUNa asaIe / racchAmuhe caukke, AvaNa aMto duhiM bAhiM // 2320 // aMtomuhassa asaI, ubhayamuhe tassa bAhiraM pihae / tassa'sai bAhiramuhe, sai Thaie theriyA bAhiM // 2321 // "addhANaniggayAdI0" ["aMto0"] gAhA / addhANaniggayAdI vibhAsA / tikkhutto maggittA 'asai' tti alabbhamANe aMtomuhe ThAi jassa piTThao racchA, asai duhaomuhe tassa jao racchA taM ThaeMti / asai bAhirAmuhe racchAmuhe ityarthaH / taM niccaTThaiyaM kajjai / tao therIo kajjai, racchAmuhassa asaIe sesesu vi / jattha'ppatarA dosA, jattha ya jataNaM taraMti kAuM je / niccamavi jaMtiyANaM, jaMtiyavAso tahiM vutto // 2322 // "jattha'ppayarA dosA0" gAhA / kaNThyA / boleNa jhAyakaraNaM, ThANaM vatthu va pappa bhaiyaM tu / vaMdeNa iMti niti va, aviNIyanihoDaNA ceva // 2323 // eesiM asaIe, sunne bahi rakkhiyAu vasahehiM / tesa'satI gihinIsA, vaimAisu bhoie nAyaM // 2324 // "boleNa jhAya0" ["eesiM asaIe"] gAthAdvayaM kaNThyam / 'tesa'sati' tti vasabhANaM, asaIe bhoiyaviditaM kAuM vasaMti / Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 2319-2325 ] paDhamo uddesa 237 [suttaM] kappai niggaMthANaM AvaNagihaMsi vA jAva aMtarAvaNaMsi vA vatthae // 1-13 // eseva kamo niyamA, niggaMthANaM pi navari caulahugA / suttanivAto aMtomuhammi taha ceva jayaNAe // 2325 // " eseva0 " gAhA / jahA niggaMthINaM dosA tahA niggaMthANa vi / Aha- yadyevaM sUtraM nirarthakaM ? ucyate - kAraNiyametat sUtram / anyasyAlaMbhe, NikkAraNeNaM puNa ThAi caulahuyA / kAraNeNa ThAi tatra sUtranipAtaH / aMtomuhe tattha ThiyANaM sA ceva jayaNA / // racchAmuhAvaNagihAipagayaM samattaM // Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // avaMguyaduvAruvassayapagayaM // [suttaM] no kappai niggaMthINaM avaMguyaduvArie uvassae vatthae / egaM patthAraM aMto kiccA egaM patthAraM bAhiM kiccA ohADiyacilimiliyAgaMsi evaM NaM kappai vatthae // 1-14 // sUtrAbhisambandhe iyaM gAhA - paDisiddhavivakkhesuM, uvassaehiM u saMvasaMtINaM / baMbhavayagutti pagae, vArita'nnesu vi aguttiM // 2326 // "paDisiddha0" gAhA / paDisiddhassa vivakkhA / je kappaMti tahiyaM vasaMtINaM baMbhavayassa guttI kAyavvA / dAre avaMguyammI, niggaMthINaM na kappae vAso / cauguru AyariyAI, tattha vi ANAiNo dosA // 2327 // "dAre avaMgutammI0" gAhA / kaNThyA / AdigrahaNAt eyaM suttaM Ayario pavattiNIe Na kahei cuguruyaa| dAre avaMguyammI, bhikkhuNimAdINa saMvasaMtINaM / gurugA dohi visiTThA, caugurugAdI va chedaMtA // 2328 // "dAre avaMguyammI0" gAhA / kaNThyA / ime dosA - taruNe vesitthIo, vivAhamAdIsu hoi saikaraNaM / icchamaNicche taruNA, teNA tAo va uvahiM vA // 2329 // "taruNA0" dAragAhA / taruNA pUrvoktAH me abbhahiyA / anne vi hoMti dosA, sAvaya teNe ya mehuNaTThI ya / vaiNIsu agArIsu ya, doccaM saMchobhaNAdIyA // 2330 // "anne vi0" gAhApuvvaddhaM kaNThyam / 'vaiNIsu' tti saMjaI kAi mohabbhaveNaM dUI pesejja, paDiyAikkhaNaM ca vibhaasaa| agAro vA rattiM pAsuttAsu dUI pesejja / 'saMchobha' tti Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2326-2335] paDhamo uddeso 239 saMjaie vA saMthArae annA gihatthI saMjaicciyANi ucchAyaNaNiyatthANi pAuNittA tattha Nivejjejja saMjaI gacchejja / jamhA ee dosA tamhA egaM patthAraM aMto kiccA egaM patthAraM bAhiM kiccA / patthAro aMto bahi, aMto baMdhAhiM cilimiliM uvariM / paDihAri dAramUle, mattaga suvaNaM ca jayaNAe // 2331 // [ni0] "patthAro aMto bAhiM0" gAhA / asya vyAkhyA - asaI ya kavADassA, bidalakaDAdI a do kaDA ubhao / pharamuTThiyassa sariso, bAhirakaDayammi baMdho u // 2332 // "asaI ya0" gAhA / jai kavADaM duvArabaMdhaNaM natthi, tAhe patthAro kIrai / keriso? vidalakaDo vaMsakaDo AdigrahaNena kaMDakaDao / erisA donni kaDagA kIraMti, ego aMto ego bAhiM / bAhirillao kaDagammi baMdho pharamuTThiyasariso abbhaMtareNa bajjhai / suttAirajjubaMdho, ducchiDDa abhitarillakaDayammi / heTThA majjhe uvariM, tinni va do vA bhave baMdhA // 2333 // "suttAdi0" gAhA / suttio parithUlo nikkavo AdigrahaNAt vAgamao vA baMdho / rajjU vA abhitarillakaDagassa do chiDDA heTThovari kIrati / bAhirakaDagassa pharamuTThIe pavesettA abhitarillassa dosu chiDDesu pavesettA abhitareNa NikkAlettA bajjhai / erisA donni vA tinni vA baMdhA bajhaMti / 'cilimiNi' tti (gA0 2331) abhitare kaDagassa uppariM cilimiNI kIrai, sA taM baMdhaM govei / tahA ya bajjhai jahA paDihAriM mottuM annA kAi Na yANai / paDihArI ya dAramUle ThAi / sA kerisI ? kAeNa uvaciyA khalu, paDihArI saMjaINa gIyatthA / pariNaya bhutta kulINA, abhIru vAyAmiyasarIrA // 2334 // "kAeNa uvaciyA0" gAhA / kaNThyA / vAyAmiyA samatthA / tattha ya saMjaINaM ratti imA sAmAcArI - AvAsagaM karittA, paDihArI daMDahattha dArammi / tinni u appaDicariuM, kAlaM ghettUNa ya pavee // 2335 // Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesa [ avaMguyaduvAruvassayapagayaM " AvAsagaM0" gAhA / dAraM pidhettA AvassayaM kAUNa paDihArI DaMDagagahiyahatthA aggadAre ThAi tiyaggIo kAlapaDilehiyAo Niti / appaDicariyaM ti pAusiyakAle jahA sAhUNaM na tahA paDicariuM giNhai / paDilehittA pavittiNIe NiveyaMtI | 240 ohADiyadArAo, porisi kAUNa paDhamae jAme / paDihAri aggadAre, gaNiNI u uvassayamuhammi // 2336 // 'ohADiya0 " gAhA / kaNThyA / ubhayavisuddhA iyarI, pavisaMtIo pavattiNI chivai / sIse gaMDe vacche, pucchai nAmaM ca kA sitti // 2337 // "ubhayavisuddhA iyarIu0 "tti / saMjaIo saNNAkAiyAiM vosirittA puNo pavisiMti / 'vacche' tti urasi / kiM nimittaM ? mA koi mehuNaTThio vA pavisejja / jA ya tattha vilaMbaMti / sA bhaNNai-kIsa ajje ! vilaMbasI ? kiM tujjha ikkiyAe, ghammo dAraM na hoi itto u / naya niThuraM pi bhannai, mA jiyagaddattaNaM hujjA // 2338 // " kiM tujjha ekkiyAe0 " gAhA / kaNThyA / 'mA jiyagaddattaNaM hojja' tti mA NillajjayA hohiti / savvAsu paviTThAsuM, paDihAri pavissa baMdhae dAraM / majjhe ya ThAi gaNiNI, sesAo cakkavAleNaM // 2339 // 'savvAsu paviTThAsu0 " gAhA / kaNThyA / kahaM cakkavAleNa maMDalIe jahA annamannaM na nieMti, tahA parivAreMti / kiM kAraNaM na chivaMti ? phAso mA bhavejja / phAso ya bhuttabhogINaM saikaraNaM, abhuttabhogINaM kougaM / mA vA asaMkhaDaM hojja - ahaM tume saMghaTTi I / saikaraNa kouhallA, phAse kalaho ya teNa taM muttuM / kiDhi taruNI kiDhI taruNI, abhikkha chivaNA ya jayaNAe // 2340 // 'saikaraNa0 gAhA / "kiDhitaruNI0 " pacchaddhaM / therIe biiyA taruNI tao therI tao puNaravi taruNI / 11 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 bhAsagAhA-2336-2346] paDhamo uddeso taNuniddA paDihArI, goviya ghettuM ca suvai taM dAraM / jaggaMti vAraeNa va, nAuM AmosadussIle // 2341 // "taNuniddA0" gAhA / kaNThyA / iyANi mattae tti - kuDamuha Dagalesu va kAu mattagaM iTTagAiduruDhAo / lAla sarAva palAlaM, va choTu moyaM tu mA saddo // 2342 // "kuDamuha0" gAhA / kuDiyaM ThiyaM vA DagalayA vA ThavettA tattha mattao Thavijjai / mattagassa uvariM mallagaM chaDDiyagaM dijjai, pottalAlA kIrai, uvariM taNAI dijjati, palAlaM vA kabIu raMjho vA kIrai-mA saddo bhavissai / pAsehiM iTTayAo dijaMti, tattha ThiyAo vosirNti| suvaNaM ca jayaNAe tti / mottUNa' donni jAme, carime ujjhettu moyamattaM tu / kAlapaDileha jhAto, ohADiyacilimilI tammi // 2343 // "mottUNa0" gAhA / kaNThyA / tao kAlaM Na paDijaggaMti / kiM kAraNaM ? saMkApadaM taha bhayaM, duvihA teNA ya mehuNaTThI ya / dehadhiidubbalAo, kAlamao tA na jaggaMti // 2344 // "saMkApadaM0" gAhA / kaNThyA / kammehi~ mohiyANaM, abhiddavaMtANa ko tti jA bhaNai / saMkApadaM va hojjA, sAgAria teNae vA vi // 2345 // "kammehi mohiyANaM0" gAhA / kaNThyA / jai koi kammaghaNakakkhaDo udiNNamoho teNago vA rattiM abhibhavejja, sAhuNIo tattha jA ko tti bhaNai :: / 4 (caturguru) / ANAdivirAhaNA, sAgAriyassa saMkA uppajjai-kiM maNNe etAsiM saMjaINaM koi saMgAra dinnao hojja / to bhaNai-ko esa? tti tassa vA teNagassa-kiM manne eyAsiM saMjaINaM anno koi ubbhAmao, teNa ko ? tti bhaNai / ahavA udiNNamohassa evaM uppajjai - anno vi nUNamabhipaDai ittha vIsatthayA tadaTThINaM / sAgAri sejjhagA vA, saitthigAo va saMkejjA // 2346 // "anno vi0" gAhApuvvaddhaM kaNThyam / pacchaddhassa sAgAriya samosiyAre vA sa 1. soUNa muca / 2. = prativezmika (de0) / pAsama 876 / Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 visesacuNNi [avaMguyaduvAruvassayapagayaM itthiyAo saMkejja-nUNaM koi eyAsiM ubbhAmago ogAhai tti / teNiyaraM va sagAro, giNhe mArejja so va sAgariyaM / paDiseha chobha jhAmaNa, kAhiMti padosato jaM ca // 2347 // "teNiyaraM va sagAro0" gaahaa| sejjAyaro teNayaM mehuNaTThiyaM vA geNhejjA mArejja vaa| te vA sejjAtaraM mArejjA / sejjAtare mArie sannAtagA se taddavvavoccheyaM annadavvavoccheyaM vA karejja / iyare chobhayaM deMti saMjaINaM / amhaM bhADigahiyA, paduTThA vA samANA sejjAyarassa gharaM jAmejja / annaM vA jaM padoseNa kAhiMti tamAvajjaMti / tamhA evaM na vAreyavvaM / imA vihI - saMkiyamasaMkiyaM vA, ubhayaDhei nacca beMti ahiliMtaM / chu tti haDi tti aNAhA !, natthi te mAyA piyA vA vi // 2348 // "saMkiyamasaMkiyaM vA0" gAhA / kaNThyA / natthi se mAyA-piyA vA sAmI vA, jo imAe velAe hiMDasi ? / bhaMjaMtuvassayaM Ne, chinnAla jaraggagA sgorhgaa| natthi ihaM tuha cArI, nassasu kiM khAhisi ahannA ! // 2349 // "bhaMjaMtuvassayaM Ne0" gAhA / kaNThyA / rUsasu ttire nissAhi / biiyapade avaMgutaduvAre vi vasijja / addhANaniggayAdI, tikkhutto maggiUNa asaIe / davvassa va asaIe, tAo va apacchimA piMDI // 2350 // [ni0] annatto va kavADaM, kaMTiya daMDa cilimili bahiM kiDhiyA / piMDIbhavaMti sabhae, kAUNa'nnonnakarabaMdhaM // 2351 // "addhANaniggayAdI0" ["annatto0"] vibhAsA / davvaM ti kavADaM annatto maggiyaM pi Na laddhaM, tAhe vaMsakiDikA maggiyavvA / alaMbhe kaMTagasAhAo mggiyvvaao| tAhiM pidheti / alaMbhe daMDaehiM saMghAijjai / tiricchaehiM niraMtaraM potteNa ya cilimiNI dAramUle therIo kIraMti / evaM vibhAsA / aha koi pellaNaM karejja, tAhe aNNoNNAo hatthabaMdhaM kareMti / esA piMDI / aMto havaMti taruNI, sadaM daMDehi te patAliMti / aha tattha hoMti vasabhA, vAriti gihI va te houM // 2352 // "aMto havaMti taruNI0" gAhA / kaNThyA / aMto taruNIo daMDagahatthagayA uvAharaMti, 1. uccAreyavvaM iti bhAvyam ? mlvR| 2. nassasu tti bhAvyam ? Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA- 2347-2358 ] saddaM ca kareMti, jahA logo ei / paDhamo uddesa [suttaM] kappai NiggaMthANaM avaMgutaduvArie uvassae vatthae // 1- 15 // niggaMthadArapihaNe, lahuo mAso u dosa ANAdI / aigamaNe niggamaNe, saMghaTTaNamAi palimaMtho // 2353 // [ ni0 ] "niggaMthadArapihaNe0 " gAthA / kaNThyA / palimaMtho suttatthANaM saMghaTTaNA imesu / gharakoiliyA sappe, saMcArAI ya hoMti hiduvariM / Dhakkata vaMguriMte, abhighAto niMta- iMtANaM // 2354 // "gharakoiliyA0" gAhA / aniMtaNito gharoiliyAdINaM abhighAyaM karei / biiyapade pidhijjA vi / tattha gAhA - siya kAraNe pahijjA, jiNa jANaga gacchi icchimo nAuM / AgADhakAraNammi u, kappai jayaNAi u ThAuM // 2355 // [ ni0 ] "siya kAraNe0 " gAhA / taM kAraNaM jiNakappiyA jANaMti / jiNakappiyA eva jAgA jANaMti / "" 243 jAti jiNA kajjaM, patte vi u taM na te nisevaMti / therA vi u jANaMtI, aNAgayaM kei pattaM tu // 2356 // " jANaMti jiNA0 " gAhApuvvaddhaM / kiM paDiNIo AhaNejjA uddavejja vA 'pattaM pi utaM na te NisevaMti' tti tammi patte kajje, taM Na ceva NisevaMti aNAgayaM ceva chaDDettA annattha jaMti / " therA vi [3] jANaMti0" gAhApacchaddhaM kaNThyam / adhavA jiNappamANA, kAraNasevI adosavaM hoi / therA vi jANaga cciya, kAraNa jayaNAe sevaMtA // 2357 // 'ahavA jiNappamANA0 " gAhA / kaNThyA / agADhakAraNaM imaM paDiNIya teNa sAvaya, ubbhAmaga goNa sANa'Nappajjhe / sIyaM ca duradhiyAsaM, dIhA pakkhI va sAgarie // 2358 // "paDiNIya0 " gAhA / kaNThyA / 'aNappajjhe' tti aThaijjaMte vAre aNappajjho NAsai / - Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 visesacuNNi __ [avaMguyaduvAruvassayapagayaM eehiM kAraNehiM Thavijjai / jai na ei - ekkekkammi u ThANe, cauro mAsA havaMti ugghAyA / ANAiNo ya dosA, virAhaNA saMjamA''yAe // 2359 // ahi-sAvaya-paccatthisu, gurugA sesesu hoMti caulahugA / teNe gurugA lahugA, ANAi virAhaNA duvidhA // 2360 // "ekkekkammi ya0" gAhA / "ahi-sAvaya0" gAhAdvayaM kaNThyam / sarIrateNehiM guruyA / uvahiteNehi culhuyaa| uvaogaM heTavariM, kAUNa ThaviMta'vaMgurate a / pehA jattha na sujjhai, pamajjiuM tattha sAriti // 2361 // "uvaogaM0" gAhA / kaNThyA / avaMgatu tti dAraM samattaM / // avaMguyaduvArapagayaM samattaM // Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // ghaDimattayapagayaM // [suttaM] kappai NiggaMthINaM aMto littaM ghaDimattayaM dhArittae vA pariharittae vA // 1-16 // sambandho - ohADiya cilimilie, dukkhaM bahuso aiMti niti vi ya / AraMbho ghaDimatte, nirsi va vuttaM imaM tu divA // 2362 // "ohADiya0" gAhA / kaNThyA / biio saMbaMdho rattiM bhaNio, imaM divso| ghaDimattaMto littaM, niggaMthINaM agiNhamANINaM / caugurugA''yariyAdi, tattha vi ANAiNo dosA // 2363 // [ ni0] ___ "ghaDimattaMto littaM0" gAhA / Ayario eyaM suttaM pavattiNIe Na kahei caugurugA / pavattiNI sAhuNINaM na kahei caugurugA / tAo na paDisuNeti mAsalahuM / Na geNhati ghaDimattayaM caugurugA tavakAlavisesiyA / aparissAI masiNo, pagAsavadaNo sa mimmao lahuo / suisiyadaddarapihaNo, ciTThai arahammi vasahIe // 2364 // "aparissAI0" gAhA / sa ghaDimAtraka: mRnmayaH 'sui-sita0' tti suvisayaM pAMDuraM 'arahammi' tti prakAze, majjhe paDissayassa ciTThai / [suttaM] no kappai niggaMthANaM aMto littaM ghaDimattayaM dhArittae vA pariharittae vA // 1-17 // suttaM gAhAsiddhaM / sAhU giNhai lahugA, ANAi virAhaNA aNuvahi tti / biiyaM gilANakAraNa, sAhUNa vi soavAdIsu // 2365 // [ni0] duvihapamANatirege, suttAdeseNa teNa lahugA u / majjhimagaM puNa uvahiM, paDucca mAso bhave lahuo // 2366 // 'sAhU giNhai0" "duviha pamANAirega"tti uhovahipamANAo uvaggahiovahipa 1. eSA gAthA vizeSacUrNikRtA na vyAkhyAtA / Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 visesacuNNi [ghaDimattaya pagayaM mANAo ya / airego lAuyassa asaIe gilANassa siNeho gheppijjaMtaM puvvabhAviyae ghayaM Na parissavai / sAhUNa vi 'soyavAdIsu' tti, seho soyavAio / sAdhurevAsau jahA-Neraie Neraiesu uvavajjai / [ ] AdigrahaNena desiM prApya jahA gollavisao soyavAdio / dhAraNayA u abhogo, pariharaNA tassa hoi paribhogo / duviheNa vi so kappai, parihAreNaM tu paribhottuM // 2367 // uDDAho vosiraNe, gilANaArovaNA ya dharaNammi / biiyapayaM asaIe, bhinno'vaha addhalitto vA // 2368 // lAuya asai siNeho, ThAi tahiM puvvabhAviya kaDAho / sehe va soyavAyI, dharaMti desiM va te pappa // 2369 // gahaNaM tu ahAgaDae, tassa'saI hoi appaparikamme / tassa'ssai kuMDigAdI, ghettuM nAlA viujjaMti // 2370 // ["dhAraNayA u0" "uDDAho0" "lAuya0"] "gahaNaM tu0" gAhA / kaNThyA / // ghaDimattayapagayaM samattaM // Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // cilimilipagayaM // [suttaM] kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA celacilimiliyaM dhArittae vA pariharittae vA // 1-18 // sUtrAbhisambandhe iyaM gAthA - sAgAripaccayaTThA, jaha ghaDimatto tahA cilimilI vi / rattiM va heTTha'NaMtara, imA u jayaNA ubhayakAle // 2371 // "sAgAripa0" gAhA / sAgAriyapaccayanimittaM ghaDimattao, evaM cilimiNI vi / 'rattiM va he'NaMtara' tti / cilimiNi suttassa, jo heTro tassa aNaMtarasutte rattiM jayaNA bhaNiyA, imA rattiM pi divasao vi / esa biio saMbaMdho / dhAraNayA u abhogo, pariharaNA tassa hoi paribhogo / celaM tu pahANayaraM, to gahaNaM tassa na'nnAsiM // 2372 // "dhAraNayA u0" sUtrArthagAhA / kaNThyA / celamiti vastraM / bhedo ya parUvaNayA, duvihapamANaM ca cilimilINaM tu / uvabhogo u dupakkhe, agaNaha'dharaNe ya lahu dosA // 2373 // "bhedo ya parUvaNayA0" dAragAhA / tattha bhedo - suttamaI rajjumaI, vAgamaI daMDa-kaDagamayaI ya / paMcaviha cilimilI puNa, uvaggahakarI bhave gacche // 2374 // "suttamatI0" gAhA / idANi parUvaNayA-'suttamai' tti suttamao doro / rajjumai tti muMja-kaliMcAdimayo doro suttamaI rajjumaI ekkA ceva esA dAra 'cilimiNi' tti bhaNiyaM hoi| pottamaI ciliminnii| asaIe kaDabhUrukkho tassa vakkalA / daMDa tti daMDago, kaDae tti kddo| idANiM pamANaM / taM duvihaM-pamANapamANaM ca gaNaNapamANaM ca / tattha gAhA - hatthapaNagaM tu dIhA, tihattha ruMdonniyA asai khomA / etappamANa gaNaNekkamekka gacchaM va jA veDhe // 2375 // ["hatthapaNagaM tu"] pamANapamANaM-paMca hattha dIgghA, veuttaM puNa tinni hatthA / esA Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 visesacuNNi [cilimilipagayaM pottacilimiNIe vAgacilimiNIe vi etaM ceva pamANaM / unniyA kAyavvA / tassa asai khomiyA vi tassa asai vAgamaI vi / idANiM gaNaNapamANaM - asatoNNi khomirajjU, ekkapamANeNa jA u veDhei / kaDahUvAgAdIhiM, potta'sai bhae va vAgamaI // 2376 // deha'hio gaNaNekko, duvAraguttI bhaye va daMDamaI / saMcArimA ya cauro, bhaya mANe kaDamasaMcArI // 2377 // "asatoNNi" ["deha'hio0"] gAhA / ekkakassa sAhussa patteyaM patteyaM do cilimiNIo / suttamaI kAyavvA, tassa asai rajjumatI vi / sA gaNaNapamANaM / savvagacchasseva ekkA pamANapamANeNaM jAva gacchaM veDhei / daMDacilimiNI pamANapamANeNa dehAdhiyA, AyappamANAo abbhaiyatariyA / gaNaNappamANeNaM ekkamekkassa sAhuNo patteyaM patteyaM ekko [kaDao], tehiM DaM(ka)DaehiM sAvayabhae duvArassa guttI kIrai, Thaijjai tti bhaNiyaM hoi / AdimAo cattAri saMcArimAo, kaDao asaMcArimo / asya pramANaM- gaNaNAe ya pamANeNa ya sAgAriyaM raMbhai, tappamANeNa kIrai / asai tatpramANasya dugAdiyA vi kaDagA gheppaMti / 'uvabhogo tu dupakkhe' tti / (gA0 2373) upabhujyata ityupabhogaH dupakkhasaMjayANaM saMjaINa ya / so imo upbhogo| sAgAriya sajjhAe, pANadaya gilANa sAvayabhae vA / addhANamaraNavAsAsu ceva sA kappae gacche // 2378 // [ni0] "sAgAriyasajjhAe0" dAragAhA / sAgArie tti - paDilehobhayamaMDali, itthIsAgAriyaTTha sAgarie / ghANA''loga jjhAe, macchiya DolAipANesu // 2379 // "paDileha0" gAhA / paDilehaNiyaM kareMto cilimiNaM kareMtA potteNa doreNa ya, mA ukkosovahI dIsihi tti mA vA uDuMca kAhiMti / 'ubhayamaMDalI' samuddesamaMDalIe sajjhAyamaMDalIe ya / itthisAgArie nAma Alogo bhavissai / sAgAriyaggahaNaM sAgAriya pradarzanArtham / ettha cakkamatIe vi uvbhogo| sajjhAe eyAsiM ceva uvabhogo, jattha muttapurIsAINaM ghANI ei, eesiM vA Aloo, vaccAu vA ruhireNa diNNAo, ceDarUvANi vA Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2376-2382] paDhamo uddeso 249 kouhalleNa vA eMti cilimiNI kIrai / prANadayArthamapi eyAsiM ceva cilimiNINaM uvbhogo| macchiyAo vA jayA bahuyA ovAsaMti, TolAdao vA pANA pavisaMti / TolA=DiDDayA / ubhaosahakajje vA, desI vIsatthamAi gelanne / / addhANe channAsai, bhaovahI sAvae teNe // 2380 // ["ubhaosaha0"] gilANaTThAe vi eyAsiM ceva cilimiNINaM uvabhogo / tattha sAgArie gilANo ubhayaM vIsattho vosirai osahakajje vA, mA mRgA pAsihiti / desI jahA gollavisae DAiNibhaeNa gilANo Na pAyaDijjai / vIsattho tti gilANo vi naggao suhaM acchi| sAvaya bhae daMDacilimiNIhiM uvabhogo dAraM ThAijjai / kaDagacilimiNIe vi sAvayabhae dAraM tthvijji| jaM ca heTThA bhaNiyaM-sAgAriya sajjhae (2333) tattha vi kaDagacilimiNIe uvabhogo / addhANa sattheNa samaM vaccaMtANaM jattha cchAyAo natthi tattha potta-vAga-dArudaMDaehiM cilimiNI kIrai / channavahaNa? maraNe, vAse ujjhakkhaNI ya kaDao ya / ulluvahi viralliMti va, aMto bahi kasiNa itaraM vA // 2381 // ["channavahaNa0"] vibhaasaa| sA ca garue daMDaehiM kaMTiyAhiya guttI kIrai / 'maraNa'tti mA ya upacchannaM kIrai jAva se saMthArao kIrai, daMDaehiM vA ukkhettuM NINijjai / varisaMte aMtarikkhie ujjhakkhaNi' vAraNaTThAe kaDagacilimiNI kIrai / ulluvahiM virllnntttthye| cilimiNI potta-vAga-dorehiM kAuM aMto kasiNovahI virallijjai / iyaro nAma akasiNo bAhiM virallijjai / eyaM evaMvihaM cilimiNi akareMtassa caulahuyA / baMbhavvayassa guttI, duhatthasaMghADie suhaM bhogo / vIsattha ciTThaNAdI, durahigamA duviha rakkhA ya // 2382 // "baMbhavayassa0" gAhA / saMjaIo cilimiNIe niccakayAe acchaMti / kiM nimittaM? baMbhavayassa guttI bhavai / duhatthavitthArAe ya saMghADIe pAuyAe asaMkiyA paDissae suhaM acchi| ee ya guNA bhavaMti / // cilimiNIpagayaM samattaM // 1. ujjhakhaNIya tti pavanapreritA udakakaNikAH malavR0 / 2. ulluvahiM virallayanti vistArayantItyarthaH malavR0 / Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // dagatIrapagayaM // [suttaM] no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA dagatIraMsi ciTThittae vA nisIittae vA tuyaTTittae vA nidAittae vA payalAittae vA, asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA AhArittae vA, uccAraM vA pAsavaNaM vA khelaM vA siMghANaM vA parijhuvittae, sajjhAyaM vA karittae, dhammajAgariyaM vA jAgarittae, kAusaggaM vA ThANaM ThAittae // 1-19 // suttaM uccAreyavvaM / suttAbhisaMbaddho gAhAsiddho / ciTThittae uTThiyao acchai / NisIttae uvadeo nivvattao nidAittae sahapaDibodha ityarthaH / payalA uTriyassa kassai / payalApayalA saMcaMkramataH / sajjhAo pNcviho| kAussaggo duviho-ceTTAe abhibhave ya / mA maM koI dacchii, dacchaM va ahaM ti cilimilI teNaM / dagatIre vi na ciTThai, tadAlayA mA hu saMkejjA // 2383 // 1 dagatIra ciTThaNAdI, jUyaga AyAvaNA ya bodhavvA / lahuo lahuyA lahuyA, tattha vi ANAiNo dosA // 2384 // [ni0] ["mA maM koi dacchii0"] "dagatIra ciTThaNAdI0" gAhA / coyago bhaNai-ahaM dagatIraM bhaNAmi / nayaNe pUre diDhe, taDi siMcaNa vIimeva puDhe ya / acchaMte AraNNA, gAma pasumaNussaitthIo // 2385 // siMcaNavIIpuTThA, dagatIraM hoi na puNa tammattaM / otariuttariumaNA, jahiM daTTa tasaMti taM tIraM // 2386 // "nayaNe pUre0" ["siMcaNavII0"] gAhA / jatto pANIyaM NINettA ANijjai taM dagatIraM / Ayario bhaNai-dUrAo vi pANiyaM ANijjai tamhA na hoi dagatIraM / to khAI jatthiyaM pUro akkmi| ahavA jahiM ThiehiM jalaM dIsai, ahavA taDaM dagatIraM, ahavA jahiM Thio appANaM siMcai / annaM vA kiNci| ahavA jAva vIIo spRzati / Ayariyo bhaNaisavve ee je u uddiTTA dagatIraM bhavai, Na pUrNa eva mAtrameva / kiM punardagatIraM? jattha ArannayA grAmeyakAstiryagmanuSyA saMtiSThaMti eMtiyaM yatra vA te ArannayA trasaMti, dagatIraM / ime dosA dagatIrAe ciTThaNAIsu - 1. eSA gAthA vizeSacUrNikRtA na vartate / Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2383-2390] paDhamo uddeso ahigaraNamaMtarAe, chedaNa UsAsa aNahiyAse a / AhaNaNa siMca jalacarakhahathalapANANa vittAso // 2387 // daTThaNa vA niyattaNa, abhihaNaNaM vA vi annatUheNaM / gAmA''rannapasUNaM, jA jahi ArovaNA bhaNiyA // 2388 // "ahigaraNamaMtarAe0" ["daTThaNa vA0"] gAhA / tattha ahikaraNaM ti / taM kahaM bhavati? to grAmeyakA AraNNayA ya tirikkhajoNiyA pANiyaM pAhAmo tti titthAbhimuhA eMtA daTThaNa 'paDiniyattaNa' tti sAhuM daTuM paDiniyattaMti / asya vyAkhyA - paDipahaniyattamANammi aMtarAyaM ca timaraNe carimaM / sigghagaitannimittaM, abhighAto kAyaAtAe // 2389 // "paDipahaniyattamANammi0" gAhA / paDipahe niyattamANesu ahikaraNaM / chakkAyaM vaheMti / aMtarAyadAraM cAtra vyAkhyAtaM bhavati / tisiyANaM aMtarAiyaM paritAvijjaMte egammi chedo, dohiM paritAvijjaMtehiM mUlaM, tihiM aNavaTTho / ahavA ekko uddAi mUlaM, dohiM aNavaTTho, tihiM crimN| 'sigghagai' tti taM sAhaM daTraNa bhIyA dhAvaMtA nassaMti / tattha chakkAyA sAhaNimittaM vhijjNti| abhihaNaNaM NAma AtmanaH SaTkAyAnAM ca / tatrAtmanaH dittA te tirikkhajoNiyA AhaNejja sAhaM, tattha AyavirAhaNA hojja, paritAvaNA vA kAyavirAhaNA paDiniyattesu va maggeNaM gacchamANehiM tiriehiM / annatUheNaM ti asya vyAkhyA - ataDapavAto so ceva ya maggo aparibhutta hariyAdI / ovaga kUDe magarA, jar3a ghaMTe tase ya duhato vi // 2390 // "ataDa pavAto0" gAhA / te tisiyA ataDeNaM pavAyaM dejja / tattha paritAvaNa-uddavaNa nipphaNNaM / sattA vA kUhaM karejja, tattha [a]paribhutteNa ogAseNaM maggaM karejja, tattha hariyAdivaho / tannipphannaM pacchittaM bhANiyavvaM / 'ovaga' tti / UraNa gartA paDejja, annayo vA nassaMtA kUDeNa bajjhejjA, atittheNa vA uinnA magareNa khajjijjA / sAhunimittaM annatittheNaM oyarittA jai ghoMTe karei tattiyA caulayA / 'tasi' tti tihi macchiya-maNDukkaliyAhiM carimaM / 'duhao vi' tti egediyavigaliMdiyanipphannaM ca pacchittaM / ee tAva ArannayANa dosA bhaNiyA / 1. daTThaNa vA niyattaNa iti sthAne daTTaNa paDiniyattaNa iti pATho vizeSacUrNikRtsammata iti pratibhAti / 2. = meSa / pAsama 188 / Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 visesacuNNi [dagatIrapagayaM idANiM grAmeyakAnAM doSA vannaMti tattha gAhA - gAmeya kucchiyA'kucchiyA ya ekkekka duTu'duTThA ya / duTThA jaha AraNNA, duguMchiya'duguMchiyA neyA // 2391 // bhuttiyaradosa kucchiya, paDiNIya cchobha giNhaNAdIyA / AraNNamaNuya thIsu vi, te ceva niyattaNAIyA // 2392 // "gAmeya kucchiyA0" ["bhuttiyara0"] gAhA / te grAmeyakA tiriyA duvihAduguMchiyA aduguMchiyA y| duguMchiyA gaddabhAI / aduguMchiyA vi duTThA aduTThA ya / tesu duguMchiya aduguMchiesu je duTThA tesiM jahA AraNNayANa dosA tahA jANejja / tattha duguMchiyA aduTThA / tesu bhuttAbhuttabhogINaM saikaraNakougadosA vibhAsiyavvA / paDiNIo vA koi chobhagaM2 dejjAmae samaNo diTTo gaddabhiM paDisevamANo / geNhaNAdiyA vA dosA vibhAsiyavvA / ee tiriyANaM dosaa| maNuyA duvihA-ArannagA grAmeyagA ya / tattha AraNNayANaM maNuyANaM itthikANa ya ime dosA niyattaNAdIyA pUrvoktA / ime ya dosA - pAyaM avAuDAo, sabarAIo taheva nitthakkA / Ariyapurisa kutUhala, AubhayapuliMda Asuvaho // 2393 // thIparisaaNAyAre. khobho sAgAriyaM ti vA pahaNe / gAmitthI purisehi vi, te cciya dosA ime anne // 2394 // "pAyaM avAuDAo0" ["thIpurisa aNAyA0"] gaahaa| sAhuM daTThaNa Ariyapurisa tti kAuM puliMdiyAi kougeNa sAhusamIve ejja / tattha AyaparasamutthA dosA, mehuNe puliMdao vA daTThaNa taM itthiyaM sAhusagAsaM gayaM khippaM mArejja / ahavA so puliMdao puliMdiyAe samaM aNAyAraM Ayarejja, tattha bhuttAbhuttANaM saikaraNakoukAdI dosA / esa khobho / ahavA so puliMdao aNAyAramAyariukAmo sAgAriyaM ti kAuM pahaNejja vA mArejja vA / ee AraNNayANa dosA / grAmeyakapurisa itthINa vi ee ceva dosA / ime ya anne dosA - caMkamaNaM nillevaNa, ciTThittA tammi ceva tUhammi / acchaMte saMkApada, majjaNa daTuM satIkaraNaM // 2395 // [ni0] "caMkamaNaM0" gAhA / koi caMkamaNaM karei, dagatIre sAhuM daTuM tattha ei, ettha caMkamaNaM karessAmi pucchissAmi ya / ahavA sAhuM dagatIrAe caMkamaMtaM daTuM tattha ejja / ahaM pi ettha 1. jesi a i / 2. = abhyAkhyAnaM (malavR) / Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2391-2398] paDhamo uddeso 253 ceva caMkamissAmi ullAvaM ca karissAmi / ayagolavaDDimA (?) 'NilleveNa1 tti koi sannaM vosiriukAmo sAhuM daTThaNa ciMtejjA - jattheso sAhU ettha gaMtUNa vosirissAmi NillevehAmi y| tannimitteNa chakkAyavaho / ciThThai2 tti / sAhuM daTuM dagatIrAe tattha AgaMtuM chakkAe viraahei| taM nimittamAgamaNa, vibhAsA / 'majjaNe'tti / koi saviyAraM majjai taM pAsittA sAhussa saikaraNaM hojja / eSAM padAnAM anena prakAreNeyaM vyAkhyA - annattha va caMkamatI, AyamaNa'NNattha vA vi vosiraha / konAlI caMkamaNe, parakUlAo vi tatthei // 2396 // "annattha va0" gAhA / caMkamaNaM kAukAmo sAhuM daTuM annattha caMkamao jAejja / AyamaNaM NAma nillevaNaM / sannaM tattha vosiriukAmo sAhuM daTuM annattha vosirai evaM Nillevei vi / koyAlI' nAma caMkamaMtao sAhuM daTuM eeNa samaM suhataramullAvaM ca kAhAmi caMkamissAmi y| tAhe parillAo vi kUlAo sAhUsakAsaM ei / 'acchaMte saMkApadaM' ti / dagatIrAe sAhuM acchaMtaM daTThaNa koi saMke jja-kiM tAva pANiyaaTThAe acchai, aha saMgAradinnau eMti paDikkhai? ettha pacchittagAhA - dagamehuNasaMkAe, lahugA gurugA u mUla nissaMke / dagatUra koMcavIraga, paghaMsa kesAdalaMkAre // 2397 // majjaNavahaNaTThANesu acchate itthiNaM ti gahaNAdI / emeva kucchitetara, itthi savisesa mihuNesu // 2398 // "dagamehuNasaMkAe0" ["majjaNavahaNa."] gAhA / dagasaMkAe :: 4 (caturlaghu), nissaMkie :: / 4 (caturguru), mehuNasaMkie :: / 4 (caturguru), nissaMkie mUlaM / dagadAraM NAma jalamaddayaM AhaNa taM daTuM, koMcavIragaM so peDagasariso taM daTuM, kesAiNA paMcaviheNa alaMkAreNa daTuM bhuttAbhuttabhogINaM saikaraNakougA bhavaMti / ee purisesu dosA / ime itthIsu - duguMchiya-adugaMchiyAsu / duguMchiyAo duiyaasaMbhoiyaitthiyAo / tAsiM pahAyao pAsittA jattha amhaM itthiyAo tattheva samaNo accha tti geNhaNAdao dosA / je itthiyA purisA tesu savisesatarA dosA / ahikaraNamaMtarAe tti gataM / idANiM chedaNa tti, sAhussa pAda-paMsu chedaNayA vA pANiyaM saMgharTeti / ussAso tti, 1. nillevaNa muca / 2. ciTThittA muca / 3. kiM a i / 4. konAlI muca / 5. saMvejja a ba ka i, saMkhejja dd| 6. dagaTTha ba / 7. daga rayaM a i, dagavIra ka Da, dagatUraM muca / 8. kauJcavIraka: peTAsadRzaH jalayAnavizeSaH malavR0 / Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 visesacuNNi [dagatIrapagayaM ussAsaNissAso pANiyaM saMghaTei, aNahiyAsaMto sAhU taM pANiyaM piejja AukkAyaniSphannaM caulayA, pUtaraganiSphannaM / ANa tti, titthakarANaM ANAbhaMgo bhavai / ekagrahaNAt tajjAtIyagrahaNamiti vacanAt aNavatthamicchattavirAhaNA / siMcaNa tti, koi paDiNIo aNukaMpAe vA pANieNaM siMcejjA, jalayara-thalayara-khayaharANaM pANINaM vittAso bhavai / taM dagatIraM samAsao duvihaM-saMpAimaM asaMpAimaM ca / tattha asaMpAimaM jattha jalayarA pakkhI saMpataMti / jattha puNa jalayaravirahiyA pakkhI saMpataMti taM saMpAimaM / ahavA pakkhiNo mottuM sesayA paMcidiyA jattha saMpataMti tattha saMpAimaM / iyaraM asaMpAimaM / asaMpAime jahannayaM ahAlaMdaM addiTTho acchai, paMcarAiMdiyA / diTTho acchai mAsalahu~ / porisi addiTTho mAsalahu~, diTTho mAsaguruM, ahiyaM porisiM acchai, addiTTo mAsaguruM, diTTho caulahuM, asaMpAime / evaM saMpAime guruo / ime mAsalahuyAo ADhattaM caugurue ThAi / eyaM ohiyaM / ee ceva cauNhaM vi tavakAlavisesiyA / ahavA bhikkhussa eyaM, vasabhassa mAsalahuyAto AraddhaM caugurUe ThAti asaMpAime, saMpAtime guruyAo AraddhaM challahue ThAti / uvajjhAyassa asaMpAime mAsaguruyAo AraddhaM challahue ThAti, saMpAime caulahuo AraddhaM chaggurue ThAi / Ayariyassa asaMpAime caulahuyAo AraddhaM chaggurue ThAti / [uvajjhAyassa] asaMpAime cauguruyAo AraddhaM chede ThAti / ciTThaNa nisIyaNe yA, tuyaTTa niddA ya payala sajjhAe / jhANA''hAra viyAre, kAussagge ya mAsalahU // 2399 // suhapaDiboho niddA, duhapaDiboho u niddaniddA ya / payalA hoi ThiyassA, payalApayalA ya caMkamao // 2400 // "ciTThaNa nisIyaNa0" ["suhapaDiboho0"] gAhAdvayaM kaNThyam / kayare te AdesA? ime cattAri-ekkaM uhiyaM, biiyaM tavakAlavisesiyaM, taiyaM chedaMtaM pacchittaM, cautthaM mahillapacchittaM / evamanena prakAreNa saNiyaM eesi payANaM / kayare te padA? saMpAime asaMpAime va diDhe taheva addiSTe / paNagaM lahu guru lahugA, guruga ahAlaMda porusI ahiyA // 2401 // jalajA u asaMpAtI, saMpAtima sesagA u paMciMdI / ahavA muttu vihaMge, hoti asaMpAtimA sesA // 2402 // 1. iyaM cUrNi ahigaraNa0 (2387) ityAdi gAthAyAH sambhAvyate / atra 'ANa' tti sthale mUle 'AhaNaNa' iti dRzyate / Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 bhAsagAhA-2399-2409] paDhamo uddeso asaMpAi ahAlaMde, addiDhe paMca diTThi mAso u / porisi adiTThi diDhe, lahu guru ahi guruoM lahuA u // 2403 // saMpAime vi evaM, mAsAdI navari ThAi caugurue / bhikkhUvasabhA''yarie, tava kAlavisesiyA ahavA // 2404 // ahavA bhikkhusseyaM, vasabhe lahugAi ThAi chalahue / abhisege gurugAdI, chagguru lahu chedoM Ayarie // 2405 // ahavA paMcaNhaM saMjaINa samaNANa ceva paMcaNhaM / paNagAdI AraddhaM, NeyavvaM jAva carimapadaM // 2406 // ["saMpAtime0" "jalajA u0" "asaMpAti0" "saMpAtime0" "ahavA bhikkhu0"] "ahavA paMcaNhaM0" gAhA / ahavA jahannae ahAlaM de khuDDiyAe addiSTe paMcarAiMdiyA guruyA porusiM ciTThai, adiTThA paMcarAiMdiyA guruyA, diTThA dasarAiMdiyA lahuyA, ahiyaM porusiM acchai / addiTThA dasarAiMdiyA lahuyA, diTThA dasarAiMdiyA guruyA / eyaM asaMpAime / saMpAime paMcahiM guruehiM ADhattaM paNNarasehiM lahuehiM TThAi / eyaM ciTuMtIe / NisIdaMtIe pannarasehi guruehiM ThAi / tuyaTuMtIe vIsAe lahuehiM ThAi, NihAyaMtIe vIsAehiM guruehiM ThAi, payalAyaMtIe paNuvIsAe lahue ThAti / asaNAdi AhAraM AhareMtIe paNuvIsAe rAiMdiehiM guruehiM ThAi / uccAre mAsalahue ThAti / kAussagge mAsagurue ThAi / sajjhAe caulahue ThAi / dhammajAgariyAe caugurue tthaai| evaM khuDDIe / therIe challahue ThAi / bhikkhuNIe chaggurue ThAti / abhiseyAe chede ThAi / pavattiNIe mUle ThAi / jahA bhikkhuNI tahA khuDao, jahA gaNiNI tahA thero / pavattiNi sariso bhikkhU / uvajjhAo guruehiM pannarasehiM ADhatto aNavaDhe TThAi / Ayario vIsAe lahuehiM ADhatto pAraMcie ThAi / saMjai saMjaya taha saMpa'saMpa ahalaMda porisI ahiyA / ciTThAI addiDhe, diDhe paNagAi jA carimaM // 2407 // paNa dasa panarasa vIsA, paNavIsA mAsa caura cha cceva / lahu gurugA savvete, chedo mUlaM dugaM ceva // 2408 // paNagAi asaMpAima, saMpAima'diTThameva diDhe ya / caugurue~ ThAti khuDDI, sesANaM vuDDhi ekkekkaM // 2409 // Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 visesacuNNi [dagatIrapagayaM challahue~ ThAi therI, bhikkhuNi chaggurueN cheda gaNiNI u / mUle pavattiNI puNa, jaha bhikkhuNi khuDDae evaM // 2410 // gaNiNisariso u thero, pavattiNivibhAgasarisao bhikkhU / aDDokkaMtI evaM, sapadaM sapadaM gaNigurUNaM // 2411 // evaM tu ciTThaNAdisu, savvesu padesu jAva ussaggo / pacchitte AdesA, ikkikkapayammi cattAri // 2412 // ["saMjai0" "paNa dasa0" "paNagAi0" "challahue ThAti0" "gaNiNi sariso0"] "evaM tu ciTThaNAisu0" gAhA / samattaM dakatIraM / adhunA jUvakasyAvasaraH / tattha gAhA - saMkama jUve acale, cale ya lahugo ya huMti lahugA ya / tammi vi so ceva gamo, navari gilANe imaM hoi // 2413 // "saMkama jUve0" gAhA / jUvakaM nAma pIDhaM pANiyaparikhittaM / tattha puNa devaliyA gharaM vA hojja, tattha vasahiM geNhai caulahuyA, eyaM gahaNanipphaNNaM / so puNa saMkameNa jaleNa vA gammai / saMkamo duviho-saMbaddho asaMbaddho ya / ekkekko calo acalo ya / acaleNa jAi mAsalahu~ / calo duviho-sapaccavAo nipaccavAo ya / nippaccavAeNa jAi caulahuyA, sapaccavAeNa jAi cauguruya / "tammi vi so ceva gamo0" gAhApacchaddhaM / eyammi vi jUvae sacceva vattavvayaM jA dagatIrassa, dosA ya ahikaramatarAyAdi jAva ahAlaMde / ekkakkammi padammi cattAri / navari ime abbhahiyA dosA gilANassa / tattha gAhA - daTThaNa va saikaraNaM, obhAsaNa virahie ya AiyaNaM / paritAvaNa caugurugA, akappa paDiseva mUla dugaM // 2414 // AukkAe lahugA, pUyaragAdItasesu jA carimaM / je gelanne dosA, dhiidubbale sehe te ceva // 2415 // ["daTThaNa va saikaraNaM0" "AukkAe0"] gAhA / daTThaNa saikaraNaM uppajjai'pivAmi' tAhe obhAsai / jai dijjai saMjamavirAhaNA, aha na dijjai pariccatto / virahiyaM nAma sunnayaM, nAuM Adiejja AukkAyaniSphannaM culhuyaa| pUyaragamAdisuM maMDukkaliyamAdisu tisu carimaM pacchittaM / 'pariyAvaNa'tti / aha na dei obhAsaMtassa mA saMjamavirAhaNA bhavissai / tattha jaM gADha-aNAgADhAi paritAvijjati taM nipphaNNaM uddAi carimaM / jaNo bhaNai-aho niraNukaMpA maggaMtassa vi na deMti / uDDAho / akappapaDisevaNaM nAma kayAi so sayaM gahAya Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 2410-2420 ] paDhamo uddeso 257 AukkAyaM piejjA eyaM akappaM / uktaM ya-" akappo gihibhAyaNaM 10" [daza0 6.8] / 'mUla' tti AukkAe biiMdiyehiM mUlaM / tattha tasA maMDukkaliyAdI paMcidiehiM tihiM carimaM pAvai / ete sehassa vi dosA / iyANi AyAvaNA / tattha gAhA AyAvaNa taha ceva u, navari imaM tattha hoi nANattaM / majjaNa siMcaNa pariNAma vitti taha devayA paMtA // 2416 // [ ni0 ] " AyAvaNaM0 2" gAhA / AyAvei caulahuyA / te ceva ahikaraNAdao dosA je dagatIrAe je ya jUvae saMbhavaMti te bhANiyavvA / ime abbhaiyA - majjaNa - siMcana - pariNAma tinnivi ekkagAhAe vakkhANe majjaMti va siMcaMti va, paDiNIya'NukaMpayA va NaM keI / taNhuNhaparigayassa va, pariNAmo NhANapiyaNesu // 2417 // '"majjaMti va0'" gAhA / kaNThyA / vitti tti / asya vyAkhyA - taM AyAveMtaM daddhuM jaNo AuTTo - imo paccakkhao devo kiM amhaM annesiM dinneNaM hohiti ? etassa dinnaM mahapphalaM ti / tA maruyA paTTA, duakkhariyaM bherettA chobhagaM dejjA / taha ceva ya devayA / 'paMta' tti / devayAe pUyaM kariMtao Asi / taM sAhuM AyAvetaM daddhuM "taha ce ( de )va" tti / jahA marugANa tahA vibhAsiyavvaM / tAhe sA devayA paMtA ruTThA samANI duiyArUveNaM loyassa cakkhu AvaraNaM karettA chobhagaM dejjA, khittacittA vA karejja / dvAradvayasya porANA vyAkhyAgAhA - Au jaNe marugANa adANe kharitirikkhichobhAdI / paccakkhadevapUyaNa, khariyA''varaNaM va khittAI // 2418 // [ ni0 ] 'AuTTa jaNe0 " gAhA / asyApi vyAkhyA - AyAvaNa sAhussA, anukaMpaM tassa kuNai gAmo u / maruyANaM ca paoso, paDiNIyANaM ca saMkAya // 2419 // 44 'AyAvaNa0 gAhA / kaNThyA / paDiNIyANaM ca saMkAo, teNaTTe mehuNAdIhiM ca 11 kAraNehiM paDiNIyA saMkejja / biiyapade ThAejjA vi dagatIrAe / tattha gAhA - paDhame gilANakAraNa, bIe vasahIeN asaie vasaI / rAyaNiyakajjakAraNa, taie biiyapaya jayaNAe // 2420 // [ ni0 ] 1. vayachakkaM kAyachakkaM, akappo gihibhAyaNaM / paliyaMkaM nisijjA ya, siNANaM sobhavajjaNaM // 2. AyAvaNa muca / Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 visesacuNNi [dagatIrapagayaM "paDhame gilANakAraNa" gAhA / 'paDhame' tti dagatIrAe / tattha gilANakAraNeNaM ThAejja / kerisaM taM puNa gilANakAraNaM ? tattha gAhA - vijjadaviyaTThAe, nijjaMtoM gilANo asati vasahIe / joggAe vA asatI, ciTThe dagatIra'NoyAre // 2421 // "vijjadavi0" gAhA / vejjassa vA sakAsaM nijjaMto usahANa vA asai annattha nijjaMto annattha natthi vasahi tti kAuM tattha ThAejja / gilANapAuggA vA vasahI natthi, annattha dagatIrAe ya atthi vasahI tAhe tattha ThAejja / ahavA nijjaMto gilANo vi samaNaTThAe dagatIrAe oyArijjai muhattagaM / tattha puNa imA jayaNA-jattha tiriyAdINa natthi uyAro tattha Thavijjai / tattha imA jayaNA - udagaMteNa cilimiNI, paDiyarae mottu sesa annattha / paDiyara paDisaMlINA, karijja savvANi vi payANi // 2422 // addhANaniggayAdI, saMkama appAbahuM asunnaM ca / gelannasehabhAvo, saMsaTTasiNaM va nivvaviuM // 2423 // "udagaMteNa cilimiNI0" ["addhANaniggayAdI0"] gAhA / kaNThyA / paDhame tti gayaM / iyANi bitie tti jUvagaM / tattha vasahIe asai, addhANaniggayAdI sAhuNo tAhe jUvae ThAukAmA 'appAbahue'' tti tehiM saMkamehiM jehiM nippaccavAyaM teNa gammai / 'asuNNaM' ti diyA va rAo vi asunnaM paDissayaM kareMti / tattha jai gilANasehANa pANiyaMteNa asubho bhAvo uppajjai tAhe pannavijjati saMsaTThapANayaM vA usiNodayaM vA sunivvaviyaM kAuM dijjai / iyANiM rAiNiyakajjakaraNa tti (gA0 2420) / rAiNio rAyI, tattha kiMci kajjaM ahINaM hojja, so ya na kArijja taM kajjaM / tassa rAiNiyassa jUvayaM gaMtavvaM hojja / tAhe so sAhU tattha AyAvejja, teNa kajjeNa taM AyAveMtaM daTuM mahAtavassi tti alliejja, tattha AuTTo kajjaM kAhii / ee kAraNeNa AyAvejja / tattha gAhA - oloyaNa niggamaNe, sasahAo dagasamIve AyAve / ubhayadaDho bhogajaDhe, kajje AuTTa pucchaNayA // 2424 // "oloyaNa" gAhA / jattha logo oloei / rAyA raNNo vA niggamaNapahe, na ekkANio sasahAyo / ubhayadaDho nAma dhiie baleNa ya / 'bhogajaDhe'tti / jattha gAmA rannANaM 1. appabahuM muca / Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2421-2425] paDhamo uddeso 259 tiriyANa maNuyANa ya asaMbhavo / sesA vibhAsA / bhAviya karaNo taruNo, uttarasiMcaNapahe ya muttUNaM / majjaNamAinivAraNa, na ya hiMDai puSpha vArei // 2425 // "bhAviya0" gAhA / bhAviyassa pariNAmo AiyaNe Na bhavai AukkAeNa taruNo samattho / "majjaNamADa0" gAhApacchaddhaM / jo koDa majjAveda aNakaMpAe paDiNIyayAe vA taM so se sehAo vArei / 'na hiMDaDa' tti / tammi gAme Na hiMDai so AyAvao, mA te marugAdI paduTTA chobhayaM kAhiti / // dagatIrapagayaM samattaM // Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // cittakammapagayaM // [suttaM] no kappati niggaMthANa vA niggaMthINa vA sacittakamme uvassae vatthae // 1-20 // kappati niggaMthANa vA niggaMthINa vA acittakamme uvassae vatthae // 1-21 // suttAbhisaMbaMdho gAhAdvayaM - paDhamacautthavayANaM, aticAro hojja dagasamIvammi / iha vi ya hujja cautthe, sacittakammesa saMbaMdho // 2426 // no kappai jAgariyA, ciTThaNamAI payA ya dagatIre / cittagayamANasANaM, jAgarijhAyA kuto ahavA // 2427 // ["paDhamacauttha0" "no kappai0"] kaNThyam / aha dvitIyasambandhaH-saha citrakarmaNA saccittaM kammaM / taM duvihaM-sadosaM niddosaM ca / sadose :: 4 / (caturguru) tattha niddosaM - niddosa sadose vA, sacittakamme u dosa ANAdI / saikaraNaM vikahA vA, biiyaM asatIeN vasahIe // 2428 // taru giri nadI samuddo, bhavaNA vallI layA viyANA ya / nihosa cittakammaM, punnakalasasotthiyAI ya // 2429 // [ni0] ["nidosa0"] "taru giri0' gAhA / kaNThyA / imaM sadosaM - tiriyamaNuyadevINaM, jattha u dehA bhavaMti bhittikayA / savikAranivvikArA, sadosa cittaM havai eyaM // 2430 // "tiriya0" gAhA / kaNThyA / niddosaM (sa.) sacittakamme ya ti(jai)TThAi mAsalahuM cauNhaM tavakAlavisesiyaM niggaMthANaM / niggaMthINaM nidosa-sacittakamme jai ThAyaMti mAsaguruM cauNhaM tavakAlavisesiyaM, sadose ThAyamANANaM cauNhaM caugurukA tavakAlavisesiyA bhikkhUvasaha-gaNi-AyariyANaM / evaM niggaMthINa vi / ko doso ? bhuttAbhuttabhogINaM sikrnnkougdosaa| vikaha tti asya vyAkhyA - Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2426-2433] paDhamo uddeso 261 lahu guru cauNha mAso, visesito gurugoM Adi chalahugA / caulahugAdI chagguru, ubhayassa vi duvihacittammi // 2431 // diTuM annattha mae, cittaM taM sobhaNaM na eaMti / iti vikahA palimaMtho, sajjhAyAdINa kalaho ya // 2432 // ["lahuguru0"] "diTuM annattha0" gAhA / kaNThyA / biiyapade ThAejjA vi / addhANaniggayAI, tiparirayA asai annavasahIe / taruNA kariMti dUre, niccAvarie ya te rUve // 2433 // "addhANa0" gAhA / kaNThyA / // cittakammapagayaM samattaM // Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // sAgArikanissApagayaM // [suttaM] no kappati niggaMthINaM sAgAriyaanissAe vatthae / kappai niggaMthINaM sAgAriyanissAe vatthae // 1-22-23 // sUtrAbhisaMbaMdhe - erisadosavimukkammi, Alae saMjaINa nIsAe / kappai jaINa bhaio, vAso aha suttasaMbaMdho // 2434 // ["erisadosavi0"] gAhA / kaNThyA / sAgAriyaM anIsA, niggaMthINaM na kappae vAso / cauguru AyariyAdI, dosA te ceva taruNAdI // 2435 // sAgAriyaM anissA, bhikkhuNimAdINa saMvasaMtINaM / / gurugA dohiM visiTThA, caugurugAI va chedaMtA // 2436 // ["sAgAriyaM anIsA"] / "sAgAriyaM anissA" / sAgArio sejjAyaro / nissA NAma sapariggaho uvassao bhaNiyaM hoi / sejjAyareNa rakkhaNijjAo 'mametAu' tti / eyaM suttaM Ayario pavattiNIe Na kahei cauguruyA / sA na paDisuNei culyaa| na kahei annAsiM caulayA / tAto na paDissuNeti pavattiNIe mAsalahaM / aNissAe ThAyaMti cauguruyA / aannaadii| ahavA cauNhaM vi cauguruyAto ADhavettA chede ThAti / 'dosA tecceva' tti, jaM nakkhivAli prabhRtayo (gA0 2309) / kiM kAraNaM ? kaMpai vAeNa layA, aNissiyA nissiyA u akkhobhA / iya samaNI akkhobhA, sagArinisseyarA bhaiyA // 2437 // dohi vi pakkhehi~ susaMvuyANa taha vi gihinIsamicchaMti / bahusaMgahiyA ajjA, hoi thirA iMdalaTThI vA // 2438 // "kaMpai0" ["dohi vi0"] gAhA / kaNThyA / iyare bhaiya' tti aNissAe bhayaNA / 'dohi vi' tti AyarieNaM pavattiNIe ya / jahA iMdalaTThI iMdakumAriyAhiM baddhA nikkaMpA bhavai / 1. mala0 vRttau apratizRNvantyA akathayantyAzca caturguru prAyazcitaM nirdiSTam / Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2434-2445] paDhamo uddeso 263 patthito vi ya saMkai, patthijjaMto vi saMkatI baliNo / / seNA bahU ya sobhai, balavaiguttA taha'jjA vi // 2439 // "patthito vi0" gAhA / 'baliNo' tti sejjAyareNa balieNaM senApatinA vadhUsasUra-piipakkheNaM guttA sobhaMti / / sunnA pasusaMghAyA, dubbalagovA ya kassa na vitakkA ? / iya dubbalanissA'nissiyA va ajjA vitakkAo // 2440 // "sunnA pasu0" gAhA / kaNThyA / jahA - pasuvaggA govaggA ya sunnA dubbalapariggahiyA ya kassa Na takkaNijjA ? pacchaddheNa uvaNao / ime ya - aiyA kulaputtagabhoiyA u pakkannameva sunnammi / icchamaNicche taruNA, teNA uvahiM va tAo vA // 2441 // "aiyA0" gAhA / kaNThyA / yathA pakvAnnaM zUnyam evaM aiyA kulputtgbhoiyaao| pacchaddheNa saMjaINaM uvaNao / ucchuyaghayagulagorasaelAlugamAuliMgaphalamAdI / pupphavihI gaMdhavihI, AbharaNavihI ya vatthavihI // 2442 // "ucchughaya0" gAhA / kaNThyA / jahA ee sunnA dubbalapariggahiyA ya takkaNijjA evaM saMjaIo vi / biiyapadeNaM - addhANaniggayAdI, tikkhutto maggiUNa asaIe / saMvaraNaM vasabhA vA, tAo va apacchimA piMDI // 2443 // "addhANa0" gAhA / kaNThyA / saMvaraNaM vasabhA kareMti / bhoiyamahattaragAI, samAgayaM vA bhaNaMti gAmaM tu / nivaguttANaM vasahI, dijjau dosA u bhe uvariM // 2444 // "bhoiyamahatara0" gAhA / kaNThyA / 'nivaguttANaM' ti rAyarakkhaNiyANi tavovaNAI / vasabhA vi erisaa| kayakaraNA thirasattA, gIyA saMbaMdhiNo thirasarIrA / jiyanibiMdiya dakkhA, tabbhUmA pariNayavayA ya // 2445 // "kayakaraNA0" gAhA / kaNThyA / saMbaMdhiNo saMjaINaM / Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 visesacuNi [ sAgArikanissApagayaM [suttaM] kappai niggaMthANaM sAgAriyanissAe vA anissAe vA vatthae // 1-24 // sAhU nissamanissA, kAraNi nissA akAraNi anissA / nikkAraNammi lahugA, kAraNeM gurugA anissAe // 2446 // "sAhU nissao" gAhA / yat sUtre'bhihitaM sAgAriyanissAe vA anissAe vA vatthae / jai kAraNamatthi sAgAriyanissAe vasiyavvaM / aha nAsti kAraNaM to sAgAriyaM aNissAe vasiyavvaM / jai nikkAraNeNaM sAgAriyanissAe vasai caulahuyA / aha ka sAgAriyaM nissAe Na vasaMti cauguruyA / aNissiyassa guNA / nissiyassa ime dosA uta nivesiMte, bhojaNapehAsu sAri moe a / sajjhAya baMbhaguttI, asaMgatA tittha'vaNNo ya // 2447 // 'uTTheta0" gAhA / uTThettA avAuDI bhavejja, taM daddhuM purisA hasaMti uDuMceMti ya / evaM aviraiyAo vi / avi ya-khaddhapettie ajjhovavajjejja, vibhAsA / 'bhuMjaNa' ti samuddesamaMDalIe dosA, vibhAsA / 'pehA' paDilehaNiyAe dosANaM vibhAsA / moyAyamaNe ya Nisikappe tti dosA vibhAsA / sajjhAe kaNNAhaDeMti uDuMcagA ya / 'baMbha'guttI 2' itthINa maNoharA iMdiyAloyaNa, vibhAsA / taM daTTu koi bhaNejja-etillayaM pi etehiM Na NAyaM ? jahA itthIvirahie baMbhacAriNa ThAiyavvaM ti / 'titthassa vA avanno '3 / kerisaM titthakareNaM diTThe ? janna paDiseviyaM na vaTTai saitthiyAe vasahIe ThAyaMti, kAraNe vaTTai sAgAriyanissAe / tANi imANi kAraNANi teNA sAvaya masagA, kAraNa nikkAraNe ya ahigaraNaM / eehiM kAraNehiM, vasaMti nIsA anIsA vA // 2448 // -4 " teNe sAvaya0 gAhA / teNA=sarIrovahINaM, sAvayA= sIhAdI / te gihatthA paritrANaM kareMti masagAto, te gihatthA appaNo masaganivAraNaTThAe dhUmaM kareMti / nikkAraNe vasaMtANaM ahikaraNaM hitthehiM samaM hojja / // sAgariyanissApagayaM samattaM // " 1. sAgAriyaM ba / 2. baMbhagulI muca / 3. tittha'vaNNo ya muca / sajjhAye baMbhaaguttI, asaMga titthassa vA avaNNo iti vizeSacUrNikRtsammataH pAThaH sambhAvyate ? / 4. teNA muca / 5. ttheNaM a i / Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // sAgAriyauvassayapagayaM // [suttaM] no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA sAgArie uvassae vatthae // 1-25 // sUtrAbhisambandhonissa tti aipasaMgeNa mA hu sAgAriyammi u vasijjA / te ceva nissadosA, sAgArie~ nivasato mA hu // 2449 // ["nissa tti0"] gAhA / kaNThyA / sAgAriyanikkhevo, cauvviho hoi ANupuvvIe / nAma ThavaNA davie, bhAve ya cauvviho bhedo // 2450 // [ni0] "sAgAriya0" gAhA / vairittassa davvasAgAriyassa imA dAragAhA - rUvaM AbharaNavihI, vatthAlaMkAra bhoyaNe gaMdhe / Aujja naTTa nAGaga, gIe sayaNe ya davvammi // 2451 // [ni0] jaM kaTThakammamAisu, rUvaM saTThANe taM bhave davvaM / jaM vA jIvavimukkaM, visarisarUvaM tu bhAvammi // 2452 // narse hoi agIyaM, gIyajuyaM nADayaM tu nAyavvaM / AbharaNAdI purisovabhoga davvaM tu saTTANe // 2453 // "rUvaM AbharaNavihI0" ["jaM kaTTha0" "narse hoi0"] gAhA / rUvaM nAma jaM kaTThakamme cittakamme vA niggaMthANaM purisarUvaM kayaM, niggaMthINaM kaTTakammAdisu itthirUvaM, eyaM davvasAgAriyaM jIvavippajaDhaM / itthisarIraM bhAvasAgAriyaM / eyANi ceva visarisANi niggaMthANa kaTThakammAdIsu itthirUvANi kayANi jIvavippajaDhaM vA, itthisarIraniggaMthINaM kaTThakammAdIsu purisarUvANi kayANi purisasarIraM vA jiivvippjddhN| AbharaNapurisapAuggaM jaM taM davve itthijoggaM bhAve / evaM niggaMthANaM, vivarIyaM niggaMthINaM / tatthameva alaMkAraM vatthAlaMkAraM / taM pi evaM ceva / tayAdI AujjaM, gItarahiyaM naTuM, nADagaM gItajuttaM, sayaNaM pllNkaai| davvasAgAriyametat / yathoddiSTaM bhoyaNa-gaMdha-AujjasayaNANi niyamA davvasAgAriyaM, visarise bhAvasAgAriyaM / 1. bhAvo ka Da / bhave iti bhAvyam ? Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 visesacuNNi [sAgAriyauvassayapagayaM ekkikkammi ya ThANe, bhoyaNavajje ya caulahU huMti / cauguruga bhoaNammi, tattha vi ANAiNo dosA // 2454 // "ekkikkammi ya0" gAhA / dravyasAgAriyaprakArAnAmekaikasmin sthAyamAnasya bhojanavarjeSu caulahuyA / bhoyaNasAgArie cauguruyA / keSAMcidAcAryANAM alaMkAre vatthe ya cauguruyA, ANAidosA bhavejja / syAnmatiH-sarva eva te sAdhavaH kiM te doSAH kariSyante? ucyate - ko jANai ? ko kiriso ?, kassa va mAhappayA samatthatte / dhiidubbalA u keI, DeviMti tao agArijaNaM // 2455 // "ko jANai0" gAhA / NANAdesiyANaM keriso kassa bhAvo? kassa vA kerisaM sAmatthattaNaM lobhanigrahaM prati ? brahmavrataprayatne vA kA kasya mahAtmatA ? Deviti gacchaMtItyarthaH / keittha bhuttabhogI, abhuttabhogI ya kei nikkhaMtA / ramaNijja loiyaM ti ya, ahaM petArisA AsI // 2456 // erisao uvabhogo, amha vi Asi Nha iNhi ujjallA / dukkara karemu bhutte, kougamiyarassa daTTaNaM // 2457 // satikougeNa duNNi vi, parihijja laijja vA vi AbharaNaM / annesiM uvabhogaM, karijja vAejja vuDDAho // 2458 // taccittA tallesA, bhikkhAsajjhAyamukkatattIyA / vikahAvisuttiyamaNA, gamaNussuya ussuyabbhUyA // 2459 // suTTha kayaM AbharaNaM, viNAsiyaM na vi ya jANasi tuma pi / mucchuDDAho gaMdhe, visuttiyA gIyasaddesu // 2460 // niccaM pi davvakaraNaM, avahiyahiyayassa gIyasaddehiM / paDilehaNa sajjhAe, AvAsaga bhuMja verattI // 2461 // te sIditumAraddhA, saMjamajogesu vasahidoseNaM / galai jatuM tappaMtaM, eva carittaM muNeyavvaM // 2462 // 1. dravyAnA a i / 2. vrataprayatne ka / Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2454-2468] paDhamo uddeso 267 unnikkhaMtA keI, puNo vi sammelaNAe~ doseNaM / vaccaMti saMbharaMtA, bhaMtUNa carittapAgAraM // 2463 // egammi dosu tIsu va, ohAvitesu tattha Ayario / mUlaM aNavaThThappo, pAvai pAraMciyaM ThANaM // 2464 // ["keittha0" "erisao0" "satikougeNa" "taccittA0" "suTTha kayaM0" "niccaM pi0" "te sIditumAraddhA0" "unnikkhaMtA0" "egammi dosu0"] sesaM gAhAsiddhaM / gamanenaiva utsukabhUtA gamaNUssuyabhUtA / eyaM davvasAgAriyaM sadosamabhihitaM / bhAvasAgAriyamaktamapi vistarArthaM panarucyate aTThArasaviha'baMbhaM, bhAvau orAliyaM ca divvaM ca / maNa-vayasa-kAyagacchaNa, bhAvammi ya rUvasaMjuttaM // 2465 // "aTThArasa0" gAhA / urAliyA kAmabhogA manasA gacchati, gacchAvei, gacchaMtaM samaNujANai / evaM vAyAevi 31, kAyeNa vi 32 / ee tinni tiyA Nava, divve vi nava, ee aTThArasavihaM abaMbhaM bhAvasAgAriyaM / 'bhAvammi rUvasaMjuttaM' ti / asya vyAkhyA - ahava abaMbhaM jatto, bhAvo rUvAu sahagayAo vA / bhUsaNajIvajuyaM vA, sahagaya tavvajjiyaM rUvaM // 2466 // "ahava abaMbhaM0" gAhA / rUvAo vA rUvasahagayAo vA, tattha rUvasahagayaM nAma bhUSaNajuttaM, ahavAre jIvasahiyaM / rUvaM nAma bhUSaNajIvavajjiyaM / taM puNa rUvaM tivihaM, divvaM mANussayaM tirikkhaM ca / pAyAvaccakuDuMbiyadaMDiyapAriggahaM ceva // 2467 // vANaMtariya jahannaM, bhavaNavaI joisaM ca majjhimagaM / vemANiya ukkosaM, pagayaM puNa tANa paDimAsu // 2468 // "taM puNa rUvaM tivihaM0" ["vANamaMtariya0"] gAhA / divvaM mANusaM [tiriyaM] tivihaM pariggahiyaM / pAyAvacca pariggahiyaM, kuDuMbiyapariggahiyaM, DaMDiyapariggahiyaM / evaM mANusaM pi, tirikkhaM pi / divvaM tivihaM-jahannayaM majjhimaM ukkosaM / jahannayaM vANamaMtariyaM, majjhimayaM 1. gacchati, gacchAvei, gacchaMtaM samaNujANai iti zeSaH / 2. gacchati, gacchAvei, gacchaMtaM samaNujANai iti zeSaH / 3. ajuttaM vA iti bhAvyam ? / (malavR) / Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNi [ sAgAriyauvassayapagayaM bhuvaNavAsiyaM joisiyaM ca, ukkosayaM vemANiyaM / ahavA divvapaDimANaM imA jahanna - majjhimaukkosavibhAsA / 268 kaTThe puthe citte, jahannayaM majjhimaM ca daMtammi / selamma ya ukko, jaM vA rUvAu nipphannaM // 2469 // ThANapaDisevaNAe, tivihe vI duvihameva pacchittaM / lahugA tinnivisiTThA, aparigahe ThAyamANassa // 2470 // ["kaTThe potthe0 " "ThANa paDiseva0"] tti gAhA / jaM pustakarma / jaM vA rUvAo niSphannaM ti ahavA jaM sobhaNaM rUvaM taM ukkosaM / cattAri ya ugghAyA, paDhame biiyammi te aNugdhAyA / chammAsA ugghAyA, ukkose ThAyamANassa // 2471 // " cattAri ya0" gAhA / jahaNNae pAyAvaccapariggahie ThAi :: 4 (caturlaghu) majjhime pAyAvaccapariggahie ThAi :: / 4 (caturguru) ukkose pAyavaccapariggahie ThAi :: : 6 ( SaDlaghu) / pAyAvaccapariggahaeN, dohi vi lahu hoMti eteM pacchittA / kAlagurU koDuMbe, daMDiyapAriggahe tavasA // 2472 // "pAyavaccapariggahe0 " gAhA / jaM ete pAyAvaccapariggahie jahanna - majjhimaukkosesu ThAyamANassa caulahu, cauguru, challahuyA / daMDiyapariggahie ee ceva tinni pacchittA, navaraM kAlalahuyA tavaguruyA / eyaM avasesiyaM ohiyapacchittaM vRttaM / iyANi ee ceva jahanna - majjhima - ukkosA asannihiyA - sannihiehiM visesijjaMti / cattAri ya ugghAtA, paDhame biiyammi te aNugghAyA / taiyammi aNugghAyA, cauttha chammAsa ugghAtA // 2473 // paMcamagammi vi evaM, chaTThe chammAsa hoMta'NugghAyA / asannihie sannihie, esa vihI ThAyamANassa // 2474 // "cattAri ugghAtA0" [" paMcamagammi vi0 " ] gAhA / ugghAyA nAma lahuyA, jahanne asannihie pAyAvaccapariggahe ThAti :: 4 (caturlaghu) eyaM paDhamaM, biiyaM sannihiyaM tahiM tecce aNugghAyA :: 4 / (caturguru) majjhimae asannihie pAyAvaccapariggahie ThAti :: |4 (caturguru) eyaM taiyaM, sannihie ::: 6 ( SaDlaghu) eyaM cautthaM, ukkosae asaMnihie pAyAvaccapariggahie 1. kaTThe gAhA potthe tti gAhA - ba / Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2469-2478] paDhamo uddeso 269 ThAti ::: 6 (SaDlaghu) evaM paMcamaM, sannihie ::: 6 (SaDguru) eyaM chttuN| paDhamillugammi ThANe, dohi vi lahugA taveNa kAleNaM / biiyammi a kAlagurU, tavagurugA hoti taiyammi // 2475 // "paDhamilluyammi0" gAhA / ee chappi pAyacchittA pAyAvacce dohi vi lahuyA, ee ceva kuTuMbe kAlaguruA tavalayA, daMDiyapariggahie kAlalayA tavaguruyA / ahavA bhikkhussevaM', jahannagAimmi ThANapacchittaM / gaNiNo uvari chedo, mUlAyarie padaM hasati // 2476 // "ahavA bhikkhusseyaM0" gAhA / ahavA ee bhikkhussevaM pAyacchittA / iyaresiM uvaruvari eyaM vi laggai / eyaM ThAyaMtassa pAyacchittaM bhaNiyaM / iyANi sevaMtassa pAyacchittaM bhaNNai - cattAri cha cca lahu guru, chammAsitoM chedoM lahuga gurugo ya / mUlaM jahannagammi, sevaMti pasajjaNaM mottuM // 2477 // "cattAri cha cca0" gAhA / jahannae pAyAvaccapariggahie asannihie adiTTho paDisevai :: 4 (caturlaghu), diDhe :: 4 / (caturguru) sannihie adiDhe [:: / 4 (caturguru), diDhe] ::: 6 / (SaDlaghu), pAyAvaccapariggahie majjhimae asannihie paDisevati aditu ::: 6 / (SaDguru), diDhe .:: 6 / (SaDlaghu) sannihie adiDhe ::: 6 / (SaDguru), diDhe chammAsio chedo lahuo / pAyAvacce ukkosae asannihie adiDhe chammAsio chedo lahuo, diDhe chammAsio chedo guruo / sannihie adiDhe chedo chammAsio guruo, diDhe mUlaM / pasajjaNA nAma diDhe saMkA bhoiyAdi / ahavA geNhaNakaDDaNAdi / cauguruga cha cca lahu guru, chammAsio chedo lahuoM gurugo ya / mUlaM aNavaThThappo, majjhimae~ pasajjaNaM mottuM // 2478 // "cauguruga0" gAhA / evaM ceva koDubie vi / navaraM cauguruyAo ADhattaM aNavaDhe ThAi / 'majjhimae' tti koDaMbI / 1. bhikkhusseyaM muca / Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 visesacuNNi [sAgAriyauvassayapagayaM tava chedo lahu gurugo, chammAsitoM mUla sevamANassa / aNavaThThappo pAraMci, ukkose pasajjaNaM mottuM // 2479 // "tava chedo0" gAhA / daMDiyapariggahie challahuyAo ADhattaM pAraMcite ThAi / pAyAvaccapariggaheM, jahanna sannihiyae asannihie / diTThA'diDhe sevai, esA''lAvo u savvattha // 2480 // "pAyAvacca0" gAhA / kaNThyA / abhilAvo esa coyago bhaNai - jamhA paDhame mUlaM, biie aNavaTThoM taie~ pAraMcI / tamhA ThAyaMtassA, mUlaM aNavaTTha pAraMcI // 2481 // "jamhA paDhame mUlaM0" gAhA / 'paDhame' tti pAyAvaccapariggahie caulahuyAo ADhattaM mUle ThAi / koDubie caugurugAo ADhattaM aNavaDhe ThAi / daMDiyapariggahie challahuyAo ADhattaM pAraMcie ThAi / yadyetadevaM pratisevamAnasya prAyazcittaM bhavati tasmAt sthApayato'pi etadeva bhavet / kiM kAraNaM ? avazyameva prasarjanAM pratItya mUlAnavasthA-pAraMcikAn prApsyati / Ayariyo paDibhaNati - paDisevaNAe~ evaM, pasajjaNA tattha hoi ekkekke / carimapade carimapadaM, taM pi ya ANAinipphannaM // 2482 // "paDisevaNAe0" gAhA / paDisevamANassa mUlAnavaTTha-pAraMciyA bhavaMti / jai TThio na ceva paDisevai to kahaM mUlAnavaTTha-pAraMciyA bhavissaMti ? jai puNa savvo vi Thito, sevijjA hojja carimapacchittaM / tamhA pasaMgarahiyaM, jaM sevai taM na sesAiM // 2483 // "jaDa paNa0" gAhA / jai savvo ThAyaMto paDisevijjaMto jajjejja jaM tame bhaNiyaMjao na savvo ThAyaMto paDisevai, eeNa kAraNeNaM pasaMgarahiyaM jaM ThANaM nisevai tattha pAyacchittaM / 'pasajjaNA tattha hor3a ekkekke' tti / ekke kkAo pAyacchittaThANAo pasajjaNA bhavai / kahaM puNa? taM sAhuM tattha ThiyaM koi tassevI avirayao daTuM saMkaM karejja - NaNaM paDisevaNAnimittaM NaM ettha tthiyo| tAhe diTTe saMkA bhoiyAdI / carimapade carimapadaM ti asya vyAkhyA - addiTThAo diTuM, carimaM tahi saMkamAi jA carimaM / ahavaNa carimA''rovaNa, tato vi puNa pAvae carimaM // 2484 // Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 2479-2489] paDhamo uso 271 [" addiTThAo0''] addiTThapAyacchittAo diTThapAyacchittaM carimaM / tattha diTThe saMkA bhoiyAdi vibhAsA / syAnmatiH- jaM diTThameva kahaM saMkA ? nanu nissaMkiyameva taM ucyate-dUreNa gacchaMto avirayao isiM addhacchiNirakkhaNeNaM saMkA bhavai / 'ahavaNa carimArovaNa' tti dvitIyaH prakAraH, caramapadasyetyarthaH / 'carimArovaNa 'tti pAraMciyaM / tattha vi taheva dUreNa voliMteNa addhacchieNa na suTTu paricchiyaM teNa saMkAI pAyacchittaM jAva carimaM pAvai / ahavA ekvekkapadA, ANAivirAhaNAu carimapadaM / pAvai teNa u niyamo, pacchittiharA aipasaMgo // 2485 // "ahavA ekvekkapadA0" gAhA / kaNThyA / jAva carimaM 'pAvar3a teNa u niyamo' nAma ThAyaMtassa, ThAyaMtassa ThANapacchittameva pAvai, na pasaMgapacchittaM / punarapyAha coyakaH natthi khalu apacchittI, evaM na ya dANi koi muccijjA / kAriakArIsamayA, evaM sai rAgadosA ya // 2486 // ca sai "natthi khalu0 " gAthA / evaM nAsti kazcid aprAyazcitto na vA kazcidasevamAno'pi karmabandhAnmucyate / kiM kAraNaM ? yasmAt sthAyamAne'pyanAsevanataH prAyazcittamuktam / doSakAriNaH adoSakAriNazca tulyatA prAptA / tulyatve ca sati rAgadveSaprasaMga: prAptaH / Ayariyo bhaNai - muriyAdI ANAe, aNavattha paraMparAeN thirikaraNaM / micchatte saMkAdI, pasajjaNA jAva carimapadaM // 2487 // avarAhe lahugayaro, kiM Na hu ANAeN gurutaro daMDo / ANA cciya caraNaM, tabbhaMge kiM na bhaggaM tu // 2488 // "muriyAdI ANAe0 " [" avarAhe lahugayaro0 " ] gAhA / muriyA - moraposagavaMso caMdagutto / AdigrahaNAt aNNe ya rAyANo te ANAbhaMge garuyaM daMDaM pavarttiti mA anavatthA bhavissaiti kAuM, evamasmAkamapi ANA baliyA, aNavatthAe paraMparA bhavissai tti / sesaM kaNThyam / imaM nidarisaNaM bhattamadANamaDaMte, ANaTThavaNaMba chettu vaMsavatI / gavisaNa patta darisae, purisavai sabAlaDahaNaM ca // 2489 // 1. ahavA ANAivirAhaNAu ekvikkiyAu carimapadaM muca / Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 visesacuNi egamaraNaM tu loe, ANa'iAruttare aNaMtAiM / avarAharakkhaNaTThA, teNANA uttare baliyA // 2490 // 44 'bhattamadANamaDaMte0 " [" egamaraNaM tu0"] gAhAdvayaM kaNThyam / sabAlavuDDapurisA vADIe chubhittA daDDhA / [ sAgAriyauvassayapagayaM aNavatthAe~ pasaMgo, micchatte saMkamAiyA dosA / duvA virANA puNa, tahiyaM puNa saMjame imo // 2491 // " aNavatthAe0 " gAhA / kaNThyA / aNaTThadaMDo vikahA, vakkhevoM visottiyAeN saikaraNaM / AliMgaNAidosA, asannihie ThAyamANassa // 2492 // "aNaTThadaMDo0" gAhA / akAraNe daMDo aNaTThadaMDo' / davve akAraNe avaraddhaM rAyakulaM daMDe, bhAvadaMDo nANAINa hANI / vikahAe vakkhANaM - yA aha paDimA viNAsiyA na vi ya jANasi tumaM pi / iya vikahA ahigaraNaM, AliMgaNeM bhaMgeM bhadditarA // 2493 // 11 "suTTu kayA0 gAhA / kaNThyA / vakkhevo / taM pekkhaMtassa ullAvaM ca kareMtassa suttatthapalimaMtho visottiyA davve / sAraNIe kayAreNa pANiyaM vahataM rubbhai tao sassahANI 2 bhavai / bhAve NANAdINaM Agamassa visottiyAe carittasassa viNAso bhavai / saikaraNaM bhuttabhogINaM, abhuttabhogINaM kougaM, koi mohodaeNaM AliMgejja, AliMgiyA bhajejja, bhaddayapaMtadosA pacchAkammadosA ya / paMto tattha gemhaNAI / ee asannihie dosA / sannihie ete ya dosA ime ya anne vImaMsA paDiNIyaTTayA va bhogatthiNI va sannihiyA / kANacchI ukkaMpaNa, AlAva nimaMtaNa palobhe // 2494 // "vImaMsA " gAhA / vImaMsAe - kiM esa sakkai khobheuM Na va ? tti / paDiNIyayAe, paMtA bhogaNI va kAyie eehiM kAraNehiM paDimAe aNupavisittA kANacchiyaM dejja, thaNakaMpaM vA karejja, AlavaNaM karejja, amuka nAma sukusalaM te / nimaMtaNaM - mae samaM sAmi ! bhogAI bhuMja, palobhaNaM kakkhaMtara - kANacchi - viyArANi AgArANi vA karejja / 1. aNaTThA daMDo a ba i, nAsti Da, aNedaMDo ka / 2. tasya hANI Da / 3. caritassa a i, ka nAsti / Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2490-2502] paDhamo uddeso 273 kANacchimAiehiM, khobhiya uddhAiyassa bhaddA u / nAsai iyaro mohaM, suvaNNakAreNa didruto // 2495 // "kANacchimAiehiM0" gAhA / kANicchIukkaMpaNa evamAiehiM jAhe khobhio tAhegiNhAmi tti uddAio / tAhe sA devayA nassai / iyaro nAma so khobhiyo sAhu sammohaM gato paDito / taM daTThamicchaD-katto gayAsi ? vilavai, pannavijjaMto vi pannavaNaM na geNhai / esA bhaddA / vImaMsA paDiNIyA, viddarisaNa'kkhittamAdiNo dosA / asaMpattI saMpattI, laggassa ya kaDDhaNAdINi // 2496 // paMtA u asaMpattIi ceva mArijja khettamAdI vA / saMpattIi vi lAetu kaDDaNAdINi kArejjA // 2497 // "vImaMsA0" ["paMtA u0"] gAhA / vImaMsAe kANicchimAdINi karejja sA jaheva bhaddA taheva bhANiyavvA / jA paDiNIyayA esA khobhettA jAhe uddhAtio geNhAmi tti / 'asaMpatti'tti / jAva na ceva geNhai tAva mArejja, khittAdI va krejj| ahavA viddarisaNaM karejjA, viddarisaNaM nAma alaggamiva logo laggao pAsai / tAhe kaDDaNAINi karejja / saMpattIe vA lAettA kaDdaNAdINi karejja / bhogatthI vigae kougammi khittAi dittacittaM vA / daTThaNa va sevaMtaM, deulasAmI karejja imaM // 2498 // taM ceva niveI, baMdhaNa nicchabhaNa kaDagamadde a / Ayarie gacchammi ya, kula gaNa saMghe ya patthAro // 2499 // giNhaNe gurugA chammAsa kaDDaNe chedoM hoi vavahAre / pacchAkaDammi mUlaM, uDDahaNaviruMgaNe navamaM // 2500 // uddAvaNa nivvisae, egamaNege padosa paarNcii| aNavaThThappo dosu u, dosu u pAraMcio hoi // 2501 // eyassa natthi doso, aparikkhiyadikkhagassa aha doso / iti paMto nivvisie, uddavaNa viruMcaNaM va kare // 2502 // Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNi tattheva ya paDibaMdho, adiTThagamaNAi vA aNitIe / ee anne ya tahiM, dosA puNa hoMti sannihie // 2503 // 'bhogatthI vigaekougammi0 " [" taM ceva niTTha0 "giNhaNe 0 77 66 'eyassa0 'tattheva ya0 " ] gAhAo kaNThyAo / tato paDisannihiyapaDimAo imaM saMtIo hojja / 274 44 44 udAharaNaM [ sAgAriyauvassayapagayaM kaTThe putthe citte, daMtakamme ya selakamme ya / diTThippatte rUve, vi khittacittassa bhaMsaNayA // 2504 // - "kaTThe putthe0 " gAhA / dRSTiprApte ' rUve vi 'bhaMsaNa' tti kutsitacarittAo jIviyAo vA bhassai / tAsi puNa sannihiyANaM devayANaM imappagAro bhAvo hojja suhavinnavaNA suhamoyagA ya suhaviNNavaNA ya hoti duhamoyA / duhavinnappA ya suhA, duhavinnappA ya duhamoyA // 2505 // "suhavinnavaNA0 " gAhA / cattAri bhaMgA gahiyA / tattha suhavinnappara suhamoyagAe imaM sopArayammi nagare, rannA kira maggito u nigamakaro / akaroti maraNadhammA, bAlatave dhuttasaMjogo // 2506 // uddAvaNa 0 paMca saya bhoi agaNI, apariggahi sAlibhaMji saMdUre 3 tuha majjha dhutta puttAdi avanne vijjakhIlaNayA // 2507 // "" = "sopAragammi0 " ["paMca sayabhoi0 " ] gAhA / soppAragammi nagare NegamA akarA privsNti| annayA te daMDieNa karaM maggiyA / mA appavittIe aNavatthA bhavau / savve vi ariMga pvitttthaa| tesiM mahilAo vi pavidvAto / tattha ya nayare tehiM sabhA kAraelliyA / tattha paMcasayA sAlibhaMjiyANaM / tAto mahilAo paMca vi sayA maritA tattha ya sAlibhaMjiyadevayAo apariggahiyAo jAyAo / tAo koi devo necchai / tAo dhuttehiM samaM acchaMti jo tAsiM paDibhAi, na ekkammi pIiM baMdhaMti / te dhuttA paropparaM bhaMDaMti / tesiM piyaro souM ayaso tti kAuM vijjAvAieNa khIlAviyAo / sabhA vA devakulo vA saMdUre tti NAidUre / 1. diTThipatte muca / 2. ppamuha a ba i / 3. siMdUre muca / siMdUre sindUrAruNam (malavR) / Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2503-2515] paDhamo uddeso 275 biiyammi rayaNadevaya, taie bhaMgammi sugavijjAo / gorIgaMdhArAi, duhavinnappA ya duhamoyA // 2508 // "biiyammi rayaNa" gAhA / kaNThyA / tiNha vi kataro guruto, pAgai koDubi daMDie ceva / sAhasa aparikkha bhae, iyare paDipakkha pabhu rAyA // 2509 // "tiNha vi kayaro0" gAhA / sIso pucchai-pAyAvaccakuDuMbiyadaMDiyapariggahaNaM kayaro guruyayaro ? tattha coyao bhaNai, ahaM tAva bhaNAmi-pAyAvaccapariggaho guruyaro / kiM kAraNaM? so sAhasio apparikkhiyakArI mukkhattaNeNa mArejja / koDubiyadaMDio puNa NAvi sAhasio nAvi asamakkhiyakArI / 'pabhu rAya' tti, rAyA pabhU so viruvagaM na kArei sahasA / kiJcAnyat - IsariyattA rajjA, va bhaMsae mannupaharaNA risao / te ya samikkhiyakArI, aNNA vi ya siM bahU atthi // 2510 // "IsariyattA0" gAhA / ee risiNA mannupaharaNA / kuDuMbio ciMtei-mA IsariyattAo bhaMsehiM ti / daMDio ciMtei-mA rajjAo bhassIhAmi / eeNa kAraNeNaM pAyAvaccapariggaho guruyayaro koDuMbiyadaMDiyA lahutarA / Ayariyo bhaNai-daMDiyapariggaho guruyayaro / patthAradosakArI, nivAvarAho ya bahujaNe phusai / pAgaio puNa tassa va, nivassa va bhayA na paDikujjA // 2511 // avi ya hu kammaddaNNo, na ya guttI o si neva dAraTThA / teNa kayaM pi na najjai, itarattha puNo dhuvA dosA // 2512 // "patthAradosakArI0" ["avi ya hu kamma0"] gAhAdvayaM / kaNThyam / ranno ya itthiyAe, saMpattIkAraNammi pAraMcI / amaccI aNavaThappo, mUlaM puNa pAgayajaNammi // 2513 // tulle mehuNabhAve, nANattA''rovaNAya kIsa kayA / jeNa nive patthAro, rAgo vi ya vatthumAsajja // 2514 // jaibhAgagayA mattA, rAgAdINaM tahA cao kamme / rAgAivihurayA vi hu, pAyaM vatthUNa vihurattA // 2515 // 1. hANaM iti bhAvyam ? / 2. karei a ka Da i / Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 visesacuNNi [sAgAriyauvassayapagayaM "ranno ya itthiyAe0" ["tulle0'' "jai bhAgagayA mattA0" ] gAhA / rAitthimehuNe carimaM, amaccitthIe aNavaTTho, pAyAvaccitthIe mUlaM / saMpattireva kAraNaM, etacca prAyazcittanAnAtvamanenaiva kAraNena / iyaM divvaM gayaM / / iyANi mANussagaM / tattha gAhA - mANussaM pi ya tivihaM, jahannagaM majjhimaM ca ukkosaM / pAyAvaccakuDuMbiyadaMDiyapAriggahaM ceva // 2516 // ukkosa mAubhajjA, majhaM puNa bhagiNidhUtamAdIyaM / khariyAdI ya jahannaM, pagayaM sajitetare dehe // 2517 // "mANussaM pi ya tivihaM0" ["ukkosa mAu0"] gAhAdvayaM kaNThyam / pacchittaM iyANi / tattha gAhA - paDhamillugammi ThANe, cauro mAsA havaMta'NugghAyA / chammAsA'NugghAyA, biie taie bhave chedo // 2518 // ["paDhamillugammi0"] gAhA / pAyAvaccapariggahie jahannae ThAi :: / 4 (caturguru), eyaM paDhamaM / majjhimae ::: 6 (SaDguru), eyaM biiyaM / ukkosae chammAse u cchedo na bhaNiyaM guruo lahuo vA / atastad jJApanArthamapadizyate gAhApUrvArddham - paDhamassa taiyaThANe, chammAsugghAio bhave chedo / caumAso chammAso, biie taie aNugghAo // 2519 // "paDhamassa taiyaThANe, chammAsugghAio bhave chedo" / pAyAvaccapariggahassa taiyaM ThANaM ukkosayaM / jattha jo so chammAsiyao chedo so ugghAio nAyavvo / "cAummAso0" gAhApacchaddhaM / anayoH tRtIyasthAnavartanA gamyate / ukkosakoDuMbiyapariggahie cauguruo chedo, ukkosadaMDiyapariggahie chammAsio cheo cauguruo / arthAdApannaM koDaMbae jahanna-majjhimae ya jaM ceva pAyAvacce / evaM daMDiyapariggahie vi / paDhamillugammi tava'riha, dohi vi lahu hoMti eteM pacchittA / biiyammi ya kAlagurU, tavagurugA hoti taiyammi // 2520 // "paDhamillugammi tavAriha0" gAhA / paDhamillugaM nAma pAyAvaccapariggahe donni AdillA tavArihA te dohiM vi lahuyA / biie koDaMbe je tavArihA donni AillA te kAlagurU 1. pAgayajaNitthie iti bhAvyam (mlvR)| Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvasAlA 26-2 bhAsagAhA-2516-2529] paDhamo uddeso 277 tvlhuu| 'taiyaM' ti daMDiyapariggahe je AillA donni tavArihA te kAlalahU tavagurU / eyaM ThAyaMtassa pacchittaM / idANi paDisevaNApacchittaM / tatra gAhAdvayam - caugurukA chaggurukA, chedo mUlaM jahaNNae hoi / chagguruka chea mUlaM, aNavaThThappo a majjhimae // 2521 // chedo mUlaM ca tahA, aNavaThThappo ya hoi pAraMcI / evaM diTThamadiDhe, sevaMte pasajjaNaM mottuM // 2522 // "caugurukA0" ["chedo mUlaM0"] gAhA / jahannayaM pAyAvaccapariggahiyaM, adiTuM paDisevai :: / 4 (caturguru), diDhe ::: 6 (SaDlaghu), majjhimae addiDhe ::: / 6 (SaDguru), diDhe chedo avisesio / ukkosae addiDhe chedo, diDhe mUlaM / koDuMbe jahannae adi8 ::: / 6 (SaDguru), diDhe chedo / majjhimae adiDhe chedo, diDhe mUlaM / ukkosae adiDhe mUlaM, diDhe aNavaTTho / daMDie jahannae adiDhe chedo, diDhe mUlaM / majjhimae adiDhe mUlaM, diDhe aNavaThTho / ukkosae addiDhe aNavaTTho, diDhe paarNcio| jamhA paDhame mUlaM, biie aNavaTThoM taie~ pAraMcI / tamhA ThAyaMtassA, mUlaM aNavaTTha pAraMcI // 2523 // paDisevaNAe~ evaM, pasajjaNA tattha hoi ikkikke / carimapade carimapadaM, taM pi ya ANAiniSphannaM // 2524 // te ceva tattha dosA, moriyaANAe~ je bhaNiya puTvi / AliMgaNAi mottuM, mANusse sevamANassa // 2525 // AliMgate hatthAibhaMjaNe je u pacchakammAdI / te iha natthi ime puNa, nakkhAdivicheaNe sUyA // 2526 // suhavinnappA suhamoigA ya suhavinnappA ya hoMti duhamoyA / duhavinnappA ya suhA, duhavinnappA ya duhamoyA // 2527 // khariyA mahiDDigaNiyA, aMtepuriyA ya rAyamAyA ya / ubhayaM suhavinnavaNA, sumoya dohiM pi ya dumoyA // 2528 // tiNha vi kayaro guruo, pAgaya koDubi daMDie ceva / / sAhasa asamikkha bhae, iyare paDipakkha pabhu rAyA // 2529 // Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 visesacuNNi [sAgAriyauvassayapagayaM IsariyattA rajjA, va bhaMsae mannupaharaNA risao / te ya samikkhiyakArI, annA vi ya siM bahU atthi // 2530 // patthAradosakArI, nivAvarAho ya bahujaNe phusai / pAgaio puNa tassa va, nivassa va bhayA na paDikujjA // 2531 // avi ya hu kammaddaNNA, na ya guttIo si neva dAraTThA / teNa kayaM pi na najjai, itarattha puNo dhuvo doso // 2532 // tulle mehuNabhAve, nANattA''rovaNA u kIsa kayA / jeNa nive patthAro, rAgo vi ya vatthumAsajjA // 2533 // "jamhA paDhame mUlaM' ["paDisevaNAe0" "te ceva tattha dosA." "AliMgate." "suhavinnappA0" "khariyA0" "tiNha vi0" "IsariyattA0" "patthAra0'' "avi ya hu0" "tulle mehuNa0''] gAhAo puvvabhaNiyAo / navaraM 'nakkhAdiviccheyaNe sUya'tti sUcitaM vibhAvitamityarthaH / gayaM mANusaM / iyANiM tericchiyaM - tericchaM pi ya tivihaM, jahannayaM majjhimaM ca ukkosaM / pAyAvaccakuDuMbiyadaMDiyapAriggahaM ceva // 2534 // aiya amilA jahannA, khari mahisI majjhimA valavamAdI / goNi kareNukkosA, pagayaM sajitetare dehe // 2535 // ["tericchaM pi0" "aiya amilA0"] gAhA / siddhameva / imaM pacchittaM - cattAri ya ugghAyA, jahannae majjhime aNugghAyA / chammAsA ugghAyA, ukkose ThAyamANassa // 2536 // "cattAri ya ugghAyA0" gAhA / jahannae pAyAvaccapariggahie ThAi :: 4 (caturlaghu), majjhimae :: / 4 (caturguru), ukkosae ::: 6 (SaDlaghu) / paDhamillagammi ThANe, dohi vi lahugA taveNa kAleNaM / biiyammi u kAlagurU, tavagurugA hoti taiyammi // 2537 // "paDhamillugammi0" gAhA / kaNThyA / eyaM ThANapacchittaM / iyANi paDisevaNApacchittaM - Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2530-2545] paDhamo uddeso 279 cauro lahugA gurugA, chedo mUlaM jahannae hoi / cauguruga cheda mUlaM, aNavaThThappo ya majjhimae // 2538 // chedo mUlaM ca tahA, aNavaThThappo ya hoi pAraMcI / evaM diTThamadiDhe, sevaMte pasajjaNaM mottuM // 2539 // "cauro lahugA0' ["chedo mUlaM0"] gAhAdvayam / jahannayaM addiTuM paDisevati :: 4 (caturlaghu), diDhe :: / 4 (caturguru) / majjhimae adiDhe :: / (caturguru), diDhe chedo / ukkosae addiDhe chedo, diDhe mUlaM / koDuMbe jahannae adiDhe :: / 4 (caturguru), diDhe chedo / majjhimae adiDhe chedo, diDhe mUlaM / ukkosae adiDhe mUlaM, diDhe aNavaTTho / daMDie jahannae addiDhe chedo, diDhe mUlaM / majjhimae adiDhe mUlaM, diDhe aNavaTTho / ukkosae adiDhe aNavaTTho, diDhe pAraMcio / jamhA paDhame mUlaM, biie aNavaTThoM taie~ pAraMcI / tamhA ThAyaMtassA, mUlaM aNavaTTha pAraMcI // 2540 // paDisevaNAe~ evaM, pasajjaNA tattha hoi ikkekke / carimapade carimapadaM, taM pi ya ANAinipphannaM // 2541 // te ceva tattha dosA, moriyaANAe~ je bhaNiya puTvi / AlAvaNAi mottuM, tericche sevamANassa // 2542 // jaha hAsakheDDuAgAravibbhamA hoti maNuyaitthIsu / AlAvA ya bahuvidhA, taha natthi tirikkhaitthIsu // 2543 // suhaviNNappA suhamoigA ya, suhaviNNappA ya hoMti duhamoyA / duhaviNNappA ya suhA, duhaviNNappA ya duhamoyA // 2544 // amilAI ubhayasuhA, arahaNNagamAimakkaDi dumoyA / goNAi taiyabhaMge, ubhayaduhA sIhivagghIo // 2545 // "jamhA paDhame mUlaM0" ["paDisevaNAe~." "te ceva tattha0" "jaha hAsa" "suhaviNNappA0" "amilAI0"] / zeSaM tathaiva pUrvoktaM / navaraM kareNu-hatthiNI (gA0 2535) / coyao bhaNai-ko nAma tirikkhajoNIsu mehaNaM gacchejja ? Ayariyo bhaNai - Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 visesacuNNi [sAgAriyauvassayapagayaM jai tA saNapphaIsuM, mehuNabhAvaM tu pAvae puriso / jIviyadoccA jahiyaM, kiM puNa sesAsu jAIsu // 2546 // eseva kamo niyamA, niggaMthINaM pi hoi nAyavvo / purisapaDimAu tAsiM, sANammi ya jaM ca aNurAgo // 2547 // "jai tA saNapphaIsuM" ["eseva0"] gAhA / kaNThyA / 'jIviyadoccA jahiyaM' ti / ekkA sIhI vagghI vA khuTTaliyA gahiyA / sA jovvaNaM pattA ritukAle sajAiM alabhamANiM addnnaa| navaraM ekkeNa puriseNa kahavi sAgAriyaThANe chikkA / sA cADUNi ADhattA kAuM / teNa paDiseviyA / purisaM ghettuM aDaviM paviTThA / tattha guhAe choDhuM poggalaM dei / paDibaddhA Na dei naasiuN| niggaMthI diTuMto-ekkA aviraiyA avAuDiyA sANeNa diTThA / so puMchalolaM kareMte uvasaggassaggaNAe alliNo / so ciMteti-pecchAmi tAva kiM kareti ti? jannuehiM hatthehiM ya ThiyA paDiseviyA ya / aNurAgo jaao| biiyapadaM - addhANaniggayAdI, tikkhutto maggiUNa asaIe / gIyatthA jayaNAe, vasaMti to davvasAgarie // 2548 // jahiM appatarA dosA, AbharaNAdINa dUrato ya migA / cilimili nisi jAgaraNaM, gIe sajjhAyajhANAdI // 2549 // "addhANaniggayAdI0" ["jahiM appatarA0"] gAhAdvayaM kaNThyam / gItasadde ucceNa saddeNa sajjhAyaM kareMti jhAyaMti vA / bhAvasAgArie - addhANaniggayAdI, vAse sAvayabhae va teNabhae / AvariyA tivihe vI, vasaMti jayaNAe~ gIyatthA // 2550 // "addhANaniggayAdI0" gAhA / kaNThyA / tivihAhiM vi paDimAhiM esA jayaNA / [suttaM] no kappai niggaMthANaM itthIsAgArie uvassae vatthae // 1-26 // kappai niggaMthANaM purisasAgArie uvassae vatthae // 1-27 // eSAM caturNAM sUtrANAM vyAkhyAmabhidhAsyAmaH / Aha-vyAkhyAsyati bhavAnetAni sUtrANi ko'syAbhisambandhaH ? ucyate - avisiTuM sAgariyaM, vuttaM taM puNa vibhAgato iNamo / majjhe purisasagAraM, AdI aMte ya itthIsu // 2551 // "avisiTuM0" gAhA / adhastAdanantarasUtre avizeSitaM sAgAriyamabhihitaM / tasyA Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 bhAsagAhA-2546-2557] paDhamo uddeso vizeSAbhihitasya sUtrasya sUtreNaiva vizeSajJApanArtham anyasya ca vizeSajJApanArthaM sUtracatuSTayamAheti sUtrAbhisambandhaH / itthIsAgArie~ uvassayammi sa cceva itthiyA hoi / devI maNuya tiricchI, sa cceva pasajjaNA tattha // 2552 // "itthIsAgArie0" gAhA / savve vitthiyA heTThANaMtarasUtre atthato bhaNiyA, sacceva ettha vi Adisutte NAyavvA / sA devI maNuyI tirikkhI tivihA / sacceva ArovaNA, tacceva dosA ya / coyao bhaNai - jar3a sa cceva ya itthI, sohI ya pasajjaNA ya sa cceva / suttaM tu kimAraddhaM ?, codaga ! suNa kAraNaM itthaM // 2553 // "jai sa cceva ya0" gAhA / jai aNaMtarasUtreNoktametad ataH sUtraM nirarthakaM / Ayario Aha-taM aNaMtarasutte atthao vibhAsiyaM / iha puNa taM ceva sutteNa niyamei / annaM ca - puvvabhaNiyaM tu puNaravi, jaM bhaNNai tattha kAraNaM atthi / paDiseho'NunnA kAraNaM visesovalaMbho vA // 2554 // "puvvabhaNiyaM tu0" kAragagAhA / kaNThyA / ohe savvaniseho, sarisANunnA vibhAgasuttesu / jayaNAheuM bhedo, taha majjhatthAdao vA vi // 2555 // purisasAgArie uvassayammi, cauro lahugA ya dosa ANAdI / te vi ya purisA duvihA, savikArA nivvikArA ya // 2556 // "ohe." "parisa0" gaahaa| jai parisasAgArie uvassae ThAi culhyaa| parisA duvihA-savigArA avigArA ya / tattha savigArA ime - rUvaM AbharaNavihiM, vatthA'laMkArabhoyaNe gaMdhe / Aujja naTTa nADaga, gIe a maNohare suNiyA // 2557 // "rUvaM0" gAhA / tattha rUvaM udvarttana-snAna-jaMghAseDakaraNaM2 (?) / AbharaNavihIAbharaNehi appA maMDeti / vatthANi ukkosayANi pariheti / alaMkAreNa cauvviheNa appANaM alaMkAreMti / bhoyaNaM visiTuM vibhaveNa bhuMjaMti / koTThapuDAdIhiM gaMdhehiM appANaM sugaMdhIkareMti / cauvvihaM AujjaM-tayAdi vAeMti NaccaMti gAyaMti ya / maNoharasaddo savvattha daTThavvo / maNaM 1. kAraNa iti bhAvyam ? 2. rUpam udvartana-snAna-nakhadantakezasaMsthApanAdinA svazarIre janayanti (malavR) / Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 visesacuNNi [sAgAriyauvassayapagayaM haraMtIti maNoharakA / te se ya bhuttAbhuttANaM saikaraNakougadosA / ekkekkammi u ThANe, cauro mAsA havaMti ugghAyA / ANAiNo ya dosA, virAhaNA saMjamA''yAe // 2558 // "ekkekkammi ya0" gAhA / eesu rUva-AbharaNAdisu ekkekke ThAyaMtassa culhuyaa| evaM tA savikAre, nivvIkAre ime bhave dosA / saMsaddeNa vibuddhe, ahigaraNaM suttaparihANI // 2559 // "evaM tA savigAre0" gAhA / sAhUNaM sajjhAyasaddeNaM ahavA kAiyAdiaTThAe nippheDapavesa-payanivAta-Avassiya-NissIhiyAdisaddeNa tesiM gihatthANa paDibuddhANa roso bhavai / tao ahikaraNaM / tattha saMkhaDe piTTApiTTIe AyavirAhaNA suttaparihANI ya bhavai / imA ya saMjamavirAhaNA - Au jjovaNa vaNie, agaNi kuTuMbI kukamma kummarie / teNe mAlAgAre, ubbhAmaga paMthie jaMte // 2560 // "Au jjovaNa" gAhA / jamhA ee dosA tamhA Na ThAiyavvaM / coyao bhaNai - evaM suttaM aphalaM, suttanivAo u asai vasahIe / gIyatthA jayaNAe, vasaMti to davvasAgarie // 2561 // "evaM suttaM aphalaM0" gAhA / Ayario bhaNai-Na apphalaM suttaM / addhANaNiggayAdI tikkhutto maggittA alaMbhe purisasAgArie ThAiyavvaM / ettha suttanivAo - te vi ya purisA duvihA, sannI assanniNo ya bodhavvA / majjhatthA''bharaNapiyA, kaMdappA kAhiyA ceva // 2562 // "te vi ya0" gAhA / te purisA duvihA-asaNNiNo saNNiNo ya / je saNNiNo te cauvvihA-majjhatthA, AbharaNappiyA, kaMdappiyA, kAhiyA / eesiM cauNha vi vakkhANaM - AbharaNapie jANasu, alaMkarite u kesamAdINi / sairahasiyappalaliyA, sarIrakuiNo ya kaMdappA // 2563 // akkhAiyAu akkhANagAiM gIyAiM chaliyakavvAiM / kahayaMtA ya kahAo, tisamutthA kAhiyA hoti // 2564 // Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 bhAsagAhA-2558-2570] paDhamo uddeso eesiM tiNhaM pI, je u vigArANa bAhirA purisA / veraggaruI nihuyA, nisaggahirimaM tu majjhatthA // 2565 // ["AbharaNa0" "akkhAiyAu0" "eesiM tiNhaM0"] gAhAsiddhaM / 'gItAI' ti gItAI' kaheMti / 'tisamutthA'-atthe dhamme kAme ya / nisaggo nAma svabhAvaH / ekkekkA te tivihA, therA taha majjhimA ya taruNA ya / evaM sannI bArasa, bArasa assanniNo hoti // 2566 // "ekkekkA0" gAhA / majjhatthA te tivihA-therA majjhimA taruNA / evaM AbharaNappiyA vi kAhiyA vi / evaM ee bArasavihA saNNiNo / evaM asaNNiNo vi bArasavihA / kAhIyAtaruNesuM, causu vi cauguruga ThAyamANassa / sesesuM caulahugA, samaNANaM purisavaggammi // 2567 // "kAhIyAtaruNesu0" gAhA / saNNiNo ekko kAhiyataruNo / assaNNINa vi ekko / ee doNNi je vakSyamANA napuMsagakAhiyA purisaNevatthitA / tesi pi sanni-asaNNINaM doNNi ee cattAri / eesu :: / 4 (caturguru), sesANaM :: 4 (caturlaghu) / evaM(yaM) nikkAraNe / kAraNe puNa imAe vihIe ThAyamANo suddho / asai vasahIe - sannIsu paDhamavagge, asatI assannipaDhamavaggammi / teNa paraM sannIsuM, kameNa assannisuM ceva // 2568 // evaM ekkekka tigaM, voccatthakameNa hoi nAyavvaM / mottUNa carima sannI, emeva napuMsaehiM pi // 2569 // "sannIsu paDhamavagge0" ["evaM ekkakka tigaM0"] gAhA / sannipurisANaM paDhamavaggo / majjhatthA tivihA / tattha theresu ThAi, asai majjhimesu, asai taruNesu vi / saNNINaM paDhamavaggA'saie tAhe asaNNINaM paDhamavagge taheva, tesiM pi asaIe sannINaM bIiyavagge ThAi, asai taiyavagge vi ThAi / asai taiyavaggassa kAhiyatheramajjhimesu ThAi / asai saNNINaM tAhe asaNNINaM kameNa evaM ceva / asaIe kAhiyasaNNitaruNesu ciTThai / te paNNavijjaMti / vibhaasaa| asaIe asaNNIsu vi kAhiyataruNesu ThAi, vibhAsA / purisasAgAriyassa alaMbhe kayAi napuMsagasAgArio labhejja / tattha imA gAhA - emeva hoMti duvihA, purisanapuMsA vi sanni assannI / majjhatthA''bharaNapiyA, kaMdappA kAhiyA ceva // 2570 // 1. gItagAiM a ka Da i / Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 visesacuNNi [sAgAriyauvassayapagayaM "emeva bArasaviho'0" gAhA / evamavahAraNe jahA purisANaM bhedo bArasaviho saNNINaM asaNNINaM ca, tahA napuMsagANa vi te bArasa vi samAsao duvihA bhavaMti - itthi NevatthiyA purisaNe vatthitA ya / je purisaNevatthiyA te duvihA-paDisevI apaDisevI ya / je purisaNevatthiyA paDisevI apaDisevI vA / jai itthiNevatthiyA te niyamA paDisevI / paDisevAveMti tti pddisevii| etesu nikkAraNe ThAyaMtassa imaM pacchittaM - ekkekkA te tivihA, therA taha majjhimA ya taruNA ya / evaM sannI bArasa, bArasa assanniNo hoMti // 2571 // jaha ceva ya purisesuM, sohI taha ceva purisavesesu / terAsiesu suvihiya !, paDisevagaapaDisevIsu // 2572 // "ekkekkA te0" "jaha ceva ya purisesuM0" gAhA / je purisanevatthiyA paDisevI apaDisevI vA / jahA purisasAgarie kahiyataruNesu cauguruyA / sesesu akkArasa[su] culyaa| tahA eesu vi| emeva hoi' itthI, bArasa sannI taheva asannI / sannINa paDhamavagge, asai asannINa paDhamammi // 2573 // evaM ekkekkaM tigaM, voccatthakameNa hoi neyavvaM / mottUNa carima sanniM, emeva napuMsaehiM pi // 2574 // "emeva hoMti itthI0" ["evaM ekkekaM0"] gAhA / puvvaddhaM / jahA purisANaM saMniasaMnINaM / bArasao bhedo / tahA itthINa vi / kAraNe ThAyaMtANaM / imo kamo "sannINa paDhamavagge0" gAhApacchaddhaM / paDhamaM sannitthINaM majjhattha therIsu ThAi / asai asannIsu therIsu majjhatthAsu ThAi / asai majjhimAsu saNNIsu majjhatthAsu ThAi / asai asannIsu majjhimAsu sannIsu majjhamAsu ThAi / evaM sesANaM vi ekkekke tivihe voccatthe NeyavvaM / itthirUvesa vi napuMsaesu eseva kamo / imA sodhigAhA - kAhIyAtaruNIsaM, causu vi malaM tu ThAyamANANaM / sesAsu vi caugurugA, samaNANaM itthivaggammi // 2575 // "kAhIyAtaruNIsuM0" gAhA / kAhIya taruNIsuM mUlaM / sesesu ekkArasasu caugurugA / 1. hoti muca / Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2571-2581] paDhamo uddeso 285 jaha ceva ya itthIsuM, sohI taha ceva purisavesesu / / terAsiesu suvihiya ! te puNa niyamA u paDisevI // 2576 // "jaha ceva ya itthIsuM0" gAhA / je itthiNevatthiyA kAhiya taruNaNapuMsagA / tehiM sAgAriehiM ThAyamANINaM mUlaM / sesesu ekkArasasu ThAyamANANaM caugurugA / jaha kAraNaMpi purise', taha kAraNe itthiyAsu vi vasejjA / addhANavAsasAvayateNesu va kAraNe vasatI // 2577 // "jaha kAraNami purise0" puvvaddhaM kaNThyaM / kiM ca takkAraNaM ? "addhANa gAhA0" pacchaddhaM / addhANAdisu niggayANaM, aNNAe vasahIe tikkhutto maggiyAe alaMbhe, varisaM vA ghaNaM paDai, sIhAdi sAvayabhaye vA, duviha teNabhaye vA tAhe etesu ThANesu vasaMti / [suttaM] No kappai NiggaMthANaM purisasAgArie uvassae vatthae // 1-26 // kappai NiggaMthINaM itthI sAgArie uvassae vatthae // 1-29 // eseva kamo niyamA, niggaMthINaM pi hoi nAyavvo / jaha tesi itthiyAo, taha tAsi pumA muNeyavvA // 2578 // "eseva kamo0" gAhA / kaMThyA / kAhIyAtaruNIsuM, causu vi cauguruga ThAyamANINaM / sesAsu vi caulahugA, samaNINaM itthivaggammi // 2579 // "kAhiyAtaruNIsuM0" gAhA / kAhiya taruNIsu NiggaMthINaM ThAyamANINaM caugurugA / sesesu ekkArasesu caulahugA / kAhiya taruNesuM causu vi mUlaM tu ThAyamANINaM / sesAsu u caugurugA, samaNINaM purisavaggammi // 2580 // "kAhiya taruNesuM0" gAhA / kAhiya taruNapurisesu NiggaMthINaM ThAyamANINaM mUlaM / sesesu ekkArasasu cugurugaa| ahavA dhammagaNi khamAsamaNAdeseNaM savvesu vi padesu imA sohI - therAiesu ahavA, paMcaga pannarasa mAsalahuo ya / chedo majjhatthAdisu, kAhiyataruNesu caulahuo // 2581 // 1. jaha kAraNe purisesuM muca / Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 visesacuNNi [sAgAriyauvassayapagayaM sannIasannINaM, purisanapuMsesu esa sAhUNaM / eesuM ciya thIsuM, guruo samaNINa vivarIo // 2582 // "therAIe ahavA0" ["sannIasannINaM0"] gAhAdvayaM / saNNi therANa majjhatthAINa samaM vasaMtANaM paMcarAiMdiyA lahuo ccheo / majjhime pannarasa rAiMdiyANi lahuo cchedo| taruNe lahuo mAso cchedo| kAhie saNNithere paNNarasarAiMdiyANi lahuo cchedo| majjhime mAsalahuo cchedo / taruNe caulahuo cchedo / eyaM saNNi-asaNNi purisesu NapuMsaesu ya purisaNevatthesu pacchittaM bhaNiyaM / eyaM ceva itthIsu vi / itthIvesaNevatthesu ya NapuMsagesu guruyaM kAyavvaM / eyaM sAhUNaM sAhUNINaM etaM ciya vivarIyaM purisesu guruo / itthIsu lahuo / // sAgAriyovassayapagayaM samattaM // 1. taruNe...chedo nAsti Da / 2. kAthikA api ye sthavirA madhyAzca teSvapyevamevAva / saatvym| (malavR) (laghupaJcakacchedaH, laghupaJcadazachedazca) / Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // paDibaddhasejjApagayaM // [suttaM] no kappai niggaMthANaM paDibaddhasejjAe vatthae // 1-30 // iti ohavibhAgeNaM, sejjA sAgArikA samakkhAyA / taM ceva ya sAgariyaM, jassa adUre sa paDibaddho // 2583 // nAmaM ThavaNA davie, bhAvammi cauvviho u paDibaddho / davvammi paTThivaMso, bhAvammi u cauvviho bhedo // 2584 // [ni0] ["iti ohavibhAgeNaM0"] sUtrAbhisambadho gAhA siddha eva / "nAmaM ThavaNA0" gAhA / tattha davvapaDibaddho paTThIvaMso = dosu gharesu paDibaddho / bhAvapaDibaMdho imo cauvviho - pAsavaNa ThANa rUve, sadde ceva ya havaMti cattAri / davveNa ya bhAveNa ya, saMjogo hoi caubhaMgo // 2585 // cautthapadaM tu vidinnaM, davve lahugA ya dosa ANAdI / saMsaddeNa vibuddhe, ahikaraNaM suttaparihANI // 2586 // "pAsavaNa" ["cautthapadaM0"] gAhA / pAsavaNapaDibaddho, ThANapaDibaddho, rUvapaDibaddho, sahapaDibaddho, davvao vi paDibaddho, bhAvao vi paDibaddho / davvao paDibaddho no bhaavo| caubhaMgo / cautthe kappati / tattha biiyabhaMgo-davvao paDibaddho na bhAvato / tattha jai ThaMti caulahugA, ANAdivirAhaNA duvihA-saMjamAtAe / ___'saMsaddeNa vibuddhe' tti AvassiyA Asajja nisIhiyaM kareMtANaM saddo bhvi| tehiM vibuddhehiM gihatthehiM imaM ahikaraNaM bhavati - Au jjovaNa vaNie, agaNi kuTuMbI kukamma kummarie / teNe mAlAgAre, ubbhAmaga paMthie jaMte // 2587 // "Au jjovaNa." gAhA / aviraiyAo pabhAtamiti maNNamANIo AukkAyassa gacchejja / AukkAe vA ee siMciMtu gacchejja / gAvio ghettuM baille vA joeuM aDaviM dAruyANa gacchejjA / kacchapuDayaM2 (?) vA gahAya vANiyao pabhAyamiti maNNamANo vaccejja / bhaMDiM vA joeuM gacchejja / aggikammiehiM vA ayAgarAdIhi pabhAyamiti ahikaraNANi palivejja / 1. bhAvao paDibaddho no davvao 3 / davvao vi na paDibaddho bhAvao vi na paDibaddho 4 / 2. vaNijo ghRtakutupAdikaM gRhitvA grAmAntaraM vrajanti / Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 visesacuNNi [paDibaddhasejjApagayaM vaNadavaM vA dAuM koi vaccejja / kuTuMbio vA halakuliyAdi joettA chettuM vaccejja NidiNiuM vaa| kutsitaM yeSAM karma te kukarmiNaH jahA macchabaMdha-vAha-sAuNiyA dive pabhAtaM ti jAlANi vaggurAo kUDANi ya gahAya gacchejja / kummAreNa jo mArei so kummArio jahA valladahagA te pAbhAyaM ti vaccaMti aDavIe / teNo vA pAbhAtamiti niggacchejjA / ahavA pabhAyamiti paMthaM paMthio gacchejja / mAlAgArA vA caMgoDAhatthagayA pupphANa gacchejjA gacchiuM vA AraddhA / ubbhAmago vA pabhAyamiti Niggacchejja, ahavA AijjA tAhe se saMgAro kellgo| paMthiyA vA kappaDiyAdI pahAviyA pabhAyamiti / telliyacakkaM vA ucchujaMtaM vA pavAhejja / ettha jaM te kareMti tannipphaNNaM / suttaparihANI bhavai / kahaM puNa? / Asajja nisIhI vA, sajjhAya na kariti mA hu bujjhijjA / teNAsaMkA laggaNa, saMjama AyAe~ bhANAdI // 2588 // "Asajja0" gAhA / mA gihatthA vicchubbhihiMti adhikaraNabhaeNa AsajjaM na karei mA. (mAsalaghu), AvassiyaM na kareMti paMcarAiMdiyA / evaM NissIdhiyAe vi / suttaporisiM na karei mA. (mAsalaghu), atthaporisiM na karei mA. 0 / (mAsaguru), velatikkaMtaM AvassayaM karei :: 4 (caturlaghu), thuIo na bhaNaMti mA. (mAsalaghu), tattha vasaMtA suttaM nAseMti :: 4 (caturlaghu), atthe :: / 4 (caturguru), jaM ca tehiM naTehiM vihAraM Na jANIhiMti pAyacchittaM ca taM nipphannaM / evaM suttaparihANI / ime ya dosA-NiggacchaMteNa sAhuNA AvassiyAdisaddo ko| padaNivAyasadaM vA souM te gihatthA 'teNo'tti mannamANA mArejja, kaDDaviyaDDi vA karejja / evaM AyavirAhaNA bhavai / jujhaMtANaM bhAyaNabhedo bhavati / AdiggahaNeNaM gihatthehiM samaM ahigaraNaM hojja / jamhA ee dosA tamhA na ThAiyavvaM davvapaDibaddhe / biiyapade vasejjA vi imehiM kAraNehiM - addhANaniggayAdI, tikkhutto maggiUNa asaIe / gIyatthA jayaNAe, vasaMti to davvapaDibaddhe // 2589 // "addhANa0" gAhA / kaNThyA / sA imA jayaNA - ApucchaNa AvAsiya, Asajja nisIhiyA ya jayaNAe / verattI AvAsaga, jo jAhe ciMdhaNa dugammi // 2590 // "ApucchaNa0" gAhA / verattiyavelAe puvvaM ceva uTThieNa bhaviyavvaM / siya tti NivaNNo chikkeNa taheva tusiNIeNa uTTeyavvaM / tAhe duvaggAvi Niti, AsajjAvasiyAo hiyaeNa kareMti / evApucchiUNa (?) jayaNAe Niti, ego dAre ThAi ego kAiyaM vosirai / jAhe verattiyaM kareMti, tAhe appasaddo jahA pAse ciTThio na suNei / jaM tattha sutte atthe vA saMkiyaM taM Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 2582-2594] paDhamo uddesa 289 ciMtettA divasao paDipuccheNa NissaMkitaM kareMti / jo jAhe uTThei so tAhe AvasayaM karei / thuivaMdaNayANi hiyaeNa kareMti / ahavA jAhe pabhAyaM gihatthA uTThiyA tAhe AvasayaM kareMti / iyANi taiyabhaMgo vijaNammi vi ujjANe, jayaNA bhAsAeN kimuya paDibaddhe / DhaDharasaraNuppehA, na ya saMghADeNa veratI // 2591 // " vijaNammi vi ujjANe0 " gAhA / kaNThyA / gao biiyabhaMgo / bhAvammi u paDibaddhe, cauro gurugA ya dosa ANAdI / vipurisA duvihA, bhuttabhogI abhuttA ya // 2592 // [ ni0 ] " bhAvammi u0 " gAhA purAtanA / asyA vyAkhyA bhAvammi u paDibaddhe, panarasasu padesu caugurU hoMti / ekkekkAu payAo, havaMti ANAiNo dosA // 2593 // 'bhAvammi u0 " gAhA / kahaM puNa pannarasapadAni ? pAsavaNaM, ThANaM, rUvaM, saddo duvihobhAsAsaddo ya bhUsaNasaddo ya / eyANi paMca payANi / asoNi duhAsaMjogeNa satta, taiyasaMjogeNa tiNi bhavaMti / ee pannarasa / caukkasaMjogo na bhavai / kahaM puNa ? ettha lakkhaNa gAhA - ThANe niyamA rUvaM, bhAsAsaho ya bhUsaNe bhaio / kAiya ThANaM natthI, sadde rUve ya bhaya sese // 2594 // 44 'ThANe niyamA rUvaM0 " gAhA / jattha ThANaM tattha niyamA rUvaM bhAsA ya / teNa tinha vi ekatvaM / teNa eesiM dugAdIyA saMjogA na bhavaMti / eeNa puNa tiNi vi bhUsaNe bhayaNijjA / teNa atthi saMjogo / kAiyA ThANaM natthi, teNekatvaM, ekatvAt saMyogo nAsti / jesiM ekatvaM te paropparaM mottUNaM sesANaM dugatigasaMjogA bhANiyavvA / tattha duyAsaMjogeNa satta, te imepAsavaNapaDibaddhaM pi rUvapaDibaddhaM pi (1), pAsavaNapaDibaddhaM pi bhAsA [paDibaddha] vi ttha (2), pAsavaNaM pi bhUsaNaM pi (3), ThANaM pi bhUsaNaM pi (ka) 4, rUvaM pi bhAsA vi (rtR) 5, rUvaM pi [bhUsaNaM pi] (phru) 6, bhAsA vi bhUsaNaM pi (grA) 74 / iyANi tiNitiyAsaMjogA- pAsavaNa 1, pAsavaNa - rUva - bhAsA / bhUsaNa 2, rUva-bhAsA bhUsaNa 3, eesiM paNNarasaNhaM payANaM ekke kke cauguruM pacchittaM / jattha duyAsaMjogA tatha 1. nAsti ka0 jaNarahie vujjANe muca / 2. asoNi ? imANi iti bhAvyam ? / 3. ee iti bhAvyam ? / 4. ttha, parka, rtR, kru, grA ityAdayaH zabdAH dvyAdisaGkhyA vAcakAH / Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 visesacuNNi [paDibaddhasejjApagayaM saMjogapacchittaM / duyAsaMjogesu do cauguruyA, tiyAsaMjogeNa tinni cauguruyA / ANAdi dosaa| 'te ciya purisa' tti saMjayapurisA / tattha pAsavaNe ime dosA - AyaparobhayadosA, kAiyabhUmI ya icchANicchaMte / saMkA egamaNege, voccheda padosato jaM ca // 2595 // "Ayaparo0" gAhA / 'Aya' tti saMyato aTThio hojja, ' paro' tti aviraiyA aTThiyA hojja, 'ubhaye' tti do vi aTThiyA hojjA / 'iccha'NicchaMte' tti saMjae aNicchaMte aviraiyA bhaNejjA-jai necchasi uDDAhaM karemi / aviraiyA aNicchiyA obhaTThA uDDAhaM karejja / 'saMkA egamaNega' tti puvvapaviDhe egatare kAiyabhUmi, pacchA taohuttaM gacchaMtaM daTuM saMjayaM vA saMkejja mehuNaTThio aviraiyaM vA do vi vA saMkejja / AdigrahaNAt bhoiyAdINi vibhAsA / 'vocchedo' taddavvaaNNadavve / egavocchedA aNegavoccheda vibhAsA / pati-devarAI vA paduTThA jaM kAhiMti / ThANapaDibaddhe ime dosA - duggUDhANaM channaMgadaMsaNe bhuttabhogi saikaraNaM / veuvviyamAIsu ya, paDibaMdhuhuMcayA''saMkA // 2596 // "duggUDhANaM0" gAhA / duggUDhaM duNNiyatthaM duucchannaM channaMgaM urutthaNAdi, ete aviriyaae| ime saMjayassa veuvvio, paMtAviyao, kasAio vA pettio / AdigrahaNAt avAuDio jassa pettio, taM daTuM paDibaMdho AgArIe hojja / 'AsaMka' tti icchaMto ceva AdaMsei pettiyaM / savvesu ceva ThANesu sAmaNNadosA ime - baMbhavayassa aguttI, lajjAnAso ya pIiparivuDDI / sAhu tavovaNavAso, nivAraNaM titthaparihANI // 2597 // "baMbhavayassa0" gAhA / kaNThyA / 'sAhu tavovaNavAso' tti ullatiyAvayaNaM / rUve ime dosA - caMkammiyaM ThiyaM moDiyaM ca vippekkhiyaM ca savilAsaM / AgAre ya bahuvihe, daTuM bhutteyare dosA // 2598 // jallamalapaMkiyANaM vi, lAyannasirI jahesi dehANaM / sAmannammi surUvA, sayaguNiyA Asi gihavAse // 2599 // 1. lokazcopahAsoktibhaGgA bravIti (malavR.) / Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2595-2607] paDhamo uddeso 291 "caMkammiyaM ThiyaM0" ["jalamalapaMkiyANa0"] gAhA / kaNThyA / saddapaDibaddhe ime dosA - gIyANi ya paDhiyANi ya, hasiyANi ya maMjulA ya ullAvA / bhUsaNasadde rAhassie a soUNa je dosA // 2600 // gaMbhIra mahura phuDa visayagAhao sussaro saro jaha siM / sajjhAyassa maNaharo, gIyassa Nu keriso AsI // 2601 // "gIyANi ya0" ["gaMbhIra-mahura0"] gAhAdvayaM kaNThyam / purisA ya bhuttabhogI, abhuttabhogI ya kei nikkhaMtA / koUhala-saikaraNubbhavehiM dosehimaM kujjA // 2602 // "purisA ya0" gAhA / kaNThyA / kiM karejja ? paDigamaNamannatitthiga, siddhI saMjai saliMga hatthe ya / adghANavAsasAvayateNesu va bhAvapaDibaddhe // 2603 // "paDigamaNa" puvvaddhaM kaNThyam / biiyapade ThAejjA vi / bhAvapaDibaddhe"addhANavAsa0" gAhApacchaddhaM / asya vyAkhyA - vihaniggayA u jaiuM, rukkhe joi paDibaddha ussA vA / ThAyaMti aha u vAsaM, sAvayateNAdao bhAve // 2604 // "vihaniggayA u0" gAhA / vihaM ti vA addhANaM ti vA egaTuM / tikkhutto maggittA, alaMbhe rukkhapaDibaddhe ThAyaMti / tassAe vA paDaMtIe joipaDibaddhe ThAyaMti / ahavA vAse sAvayabhayaM vA / teNA vA duvihA tAhe bhAvapaDibaddhe ThAyati / tattha imA jayaNA - bhAvammi ThAyamANA, paDhamaM ThAyaMti rUvapaDibaddhe / tahiyaM kaDaga cilimilI, tassa'satI ThaMti pAsavaNe // 2605 // asaI ya mattagassA, nisiraNabhUmIi vA vi asaIe / vaMdeNa bolakaraNaM, tAsiM velaM ca vajjiti // 2606 // bhUsaNabhAsAsadde, sajjhAya jjhANa niccamuvaogo / uvagaraNeNa sayaM vA, pellaNa annattha vA ThANe // 2607 // "bhAvammi ThAyamANA0'' ["asaI ya0" "bhUsaNabhAsA0'"] gAhA / kaNThyA / Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 visesacuNNi [paDibaddhasejjApagayaM eyassa asaIe saddapaDibaddhe vi / so saddo tiviho-bhUsaNasaddo bhAsAsaddo pariyArasaddo / paDhamaM bhUsaNapaDibaddhe ThAyati / asai bhAsApaDibaddhe vi / asai pariyAraNAsaddapaDibaddhe vi ThAyati / pariyArasaddajayaNA, sadda vae ceva tiviha tivihA ya / uddANapautthasahINabhoiyA jA jassa vA gurugI // 2608 // [ni0] "pariyArasadda0" gAhA porANA / asya vyAkhyA-sA itthI imAsi egatarI hojja / uddANa pariTThaviyA, pauttha kannA sabhoiyA ceva / therI majjhima taruNI, tivvakarI maMdasaddA ya // 2609 // therI majjhima taruNI, vaeNa tivihitthi tattha ekkekkA / tivvakarI majjhakarI, maMdakarI ceva saddeNaM // 2610 // "uddANa0" ["therI majjhima0"] gAhA / kaNThyA / vayao tivihA-therI, majjhimA, taruNI / saddakaraNe tivihA-tivvamaMdamajjhasaddA ya / jassa vA jA gurugI saddeNaM so taM prihri| savvattha imA jayaNA - pAsavaNa mattaeNaM, ThANe annattha cilimilI rUve / sajjhAe jhANe vA, AvaraNe saddakaraNe vA // 2611 // [ni0] "pAsavaNa0" gAhA / pAsavaNapaDibaddhe mattaesu jayaMti / ThANapaDibaddhe annattha tthaayNti| saddapaDibaddhe pacchaddhassa imA vyAkhyA - veraggakaraM jaM vA, vi parijiyaM bAhiraM va iaraM vA / so taM guNei sAhU, jhANasaladdhI u jhAejjA // 2612 // dosu vi aladdhi kaNNe, Thaei taha vi savaNe kare sadaM / jaha lajjiyANa moho, nAsai jaNanAyakaraNaM vA // 2613 // "veraggakaraM0" ["dosu vi0"] gAhAdvayaM kaNThyam / 'dosu vi aladdhi' tti / sajjhAyajjhANeNa vA tAhe kanne ThaeMti / taha vi suNei tAhe sadaM kareMti-kiM erisaM kareha ? / gao tiybhNgo| iyANiM paDhamabhaMgo'-tattha gAhA - 1. gato dvitIyabhaMgaH atha tRtIyabhaMga iti muca / Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2608-2618] paDhamo uddeso 293 ubhao paDibaddhAe, bhayaNA pannarasiyA u kAyavvA / davve pAsavaNammi ya, ThANe rUve ya sadde ya // 2614 // "ubhao0" gAhA / jahA taiyabhaMge pannarasiyA bhayaNA tahA ettha vi / navaraM ihaM ekkekke bhaMge davvapaDibaddhaM pi nAyavvaM / ettha saMjogapacchittaM / davvapaDibaddhadosA ettha, bhAvapaDibaddhA dosA ya / ubhao paDibaddhAe, ThAyaMte ANamAiNo dosA / taM ceva puvvabhaNiyA, taM ceva ya hoi biiyapayaM // 2615 // "ubhao paDibaddhA0" gAhA / suttaM? / [suttaM] kappai niggaMthINaM paDibaddhasijjAe vatthae // 1-31 // eseva kamo niyamA, niggaMthINaM pi navari culhugaa| suttanivAo niddose2, paDibaddhe asai u sadose // 2616 // AujjovaNamAdI, davammi taheva saMjaINaM pi / nANattaM puNa itthI, na'ccAsanne na dUre ya // 2617 // "eseva kamo0" ["AujjovaNamAdI0"] gAhA / "eseva"tti dravyapratibaddhasya bhAvapratibaddhassa ubhaya-pratibaddhasya ca yA vyAkhyA adhastAdanantarasUtre'bhihitA tathehApi maMtavyA / jai paDibaddhe ThaMti niggaMthIo caulahuyA / codao bhaNai-suttaM niratthayaM ? Ayariyo bhaNai-na bhavai suttaM nirtthyN| sadosapaDibaddhe3 pacchittaM, niddosapaDibaddhAe suttanivAto / nidosapaDibaddhasejjAe alabbhamANIe biiyapade sadose vi ThAejjA / tattha jo so niddoso davvapaDibaddho tattha AujjoyaNamAIyA dosA saMjaINaM pi bhavaMti / tahA vi niddoso ceva / so puNa davvapaDibaddho itthINa Na purisehiM / eyaM NANattaM NiggaMthehito niggaMthINaM / tAo puNa se itthIo / jAsiM davvapaDibaMdho tAo imAo - ajjiyamAdI bhagiNI, jA ya'nna sagAraabbharahiyAo / vihavA vasaMti sAgAriyassa pAse adUrammi // 2618 // "ajjiyamAdI0" gAhA / AdigrahaNAt ajjiyA piyAmahI mAtAmahiyA / evmaaiio| sejjAyarassa dUre gharAI / 1. zuddhaM ba / 2. atra mAtrAdhikyaM pratIyate / 3. dosa zabdAt pUrvaM 6 aMka dRzyate a / Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 visesacuNNi [paDibaddhasejjApagayaM erisae' gehammI, vasaMti vaiNIu davvapaDibaddhe / ___ pAsavaNAdI ya payA, tAhi samaM hoti jayaNAe // 2619 // "erisae0" gAhA / kaNThyA / evaM nidosaM davvapaDibaddhaM / coyago bhaNai-jai Au jjovaNamAiyA dosA atthi, kahaM niddosaM ? Ayario bhaNai - kAmaM ahigaraNAdI, dosA vaiNINa itthiyAsuM pi / te puNa havaMti sajjhA, aNissiyANaM asajjhA u // 2620 // "kAmaM ahigaraNAdI0" gAhA / kaNThyA / iyANiM bhAvapaDibaddhe - pAsavaNaThANarUvA, saddo ya pumaMsamassiyA je u / bhAvanibaMdho tAsiM, dosA te taM ca biiyapadaM // 2621 // "pAsavaNa" gAhA / jahA NiggaMthANaM pAsavaNaThANAdi paDibaddhe dosA tahA niggaMthINaM pi pAsavaNaTThANa-rUva-sadda-purisapaDibaddhasejjA bhavaMti / te ya dosA je niggaMthANaM puvv-vnniyaa| biiyapadaM taM ceva nAyavvaM / bitiyapaya kAraNammI, bhAve saddammi pUvaliyakhAo / tatto ThANe rUve. kAiya savikArasaha ya // 2622 // "biiyapade kAraNammI0" gAhA / biiyapadeNaM kAraNe saddapaDibaddhe erise ThAiyavvaM / paDhama pUyaliyakhAyassare saddapaDibaddhe, asati pUyaliyakhAyassa ceva ThANapaDibaddhe, asai tArisasseva rUvapaDibaddhe, asai tArisasseva pAsavaNapaDibaddhe, 'savikAre' tti vosiraMto kAiyasadaM karei / pUyaliyakhAyassa vakkhANaM - nauI-sayAugo vA, khaTTAmallo ajaMgamo thero / anneNa uTThavijjai, bhoijjai so ya anneNaM // 2623 // pUvaliyaM khAyaMto, cabbaccabasadda so paraM kuNai / erisao vA saddo, jArisao pUvabhakkhissa // 2624 // so vi ya kuTuMtarito, khAhutthUbhAu kuNai jatteNaM / paridevai kicchAhi ya, avitakkaMto vigayabhAvo // 2625 // 1. eyArisa muca / 2. biiyapaya muca / 3. pUpalikAM khAdatIti pUpalikAkhAdaH (mlvRtti)| Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2619-2628] paDhamo uddeso 295 avi hojja virAgakaro, saI rUvaM ca tassa tadavatthaM / ThANaM ca kucchaNijjaM, kiM puNa rAgobbhavo tammi ? // 2626 // eyArisammi rUve, sadde vA saMjaINa jati'NuNNA / samaNANa kiM nimittaM, paDiseho erise bhaNito ? // 2627 // mohodaeNa jai tA, jIvaviutte vi itthidehammi / diTThA dosapavittI, kiM puNa sajie bhave dehe // 2628 // ["naI-sayAugo0" "pUvaliyaM khAyaMto0" "so vi ya0""avi hojja0" "eyArisammi" "mohodaeNa."] gAhAsiddhaM / 'paridevai kicchAhi' tti kiccAhiM kuNai / asai pUvaliyakhAyasarise / tAhe jahA niggaMthANaM jayaNA tahA niggaMthINaM pi / // paDibaddhasejjApagayaM samattaM // Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // gAhAvaikulamajjhavAsapagayaM // [suttaM] no kappai niggaMthANaM gAhAvaikulassa majjhaMmajjheNaM gaMtuM vatthae // 1-32 // atrAbhisambandhe imA gAhA - jaha ceva ya paDibaMdho, nivArio suvihiyANa gihiesu / tesiM ciya majheNaM, gaMtUNa na kappae jogo // 2629 // "jaha ceva ya paDibaMdho0" gAhA / kaNThyA / majjheNa tesi gaMtuM, gihI va gacchaMti tesi majjheNaM / pavisaMta niMta dosA, tahiyaM vasahIeN bhayaNA u // 2630 // "majjheNa0" gAhA / saMjayA gihatthANa majjheNa gaMtuM vasahiM pavisaMti, bhikkha'viyAraTThAe vA NiggacchaMtA gihatthANa majjhe jaMti, gihatthA vA appaNiyaM vasahiM pavisaMti saMjae majjheNa gaMtuM kajjesu vA niggacchaMtA saMjae majjheNa NiggacchaMti / erise uvassae na kappai vasiuM / ko doso? ucyate-'pavisaMta-niMta dosA tahiyaM vasahIe bhynnaao|' vasahiM pavisatANaM niggacchaMtANa vA vasahIo, gihatthANa vA pavisaMtANa niggacchaMtANa vA saMjayANaM majjheNaM dosA / je saMjayANa te bhaNihiMti 'vasahIe bhayaNa' tti / vasahiM pavidANaM saMjayANaM vasahIe dosA siya asthi siya natthi / kahaM? jai paDibaddhA vasahI to atthi dosA puvvuttA paDibaddhasejjAsutte / aha apaDibaddhA vasahI to natthi dosA / eSa sUtrArthaH / adhunA niyuktivistara ucyate - sabbhAvamasabbhAvaM, majjhamasabbhAvato u pAseNaM / nivvAhimanivvAhi, okamaiMtesu sabbhAvaM // 2631 // [ni0] "sabbhAva0'' gAhA / majjhaM duvihaM-sabbhAvamajjhaM asabbhAvamajhaM ca / tattha asabbhAvamajhaM-jaM pAseNaM AsanneNa gammai Agammai vA / sabbhAvamajjhaM-jaM saMjayANa vasahiM majjheNa pavisaMtItyarthaH / gihatthA aniti vA Niti vA / evaM saMjayA vi gihatthANaM / taM davihaMNevvAhi aNevvAhI y| NevvAhI-jaM pihapaDilehA vasahI / aNevvAhI ekkapaDilehA / eyassa duvihassa2 vi ime tiNNi pakArA / 1. niggacchaMtANaM a ka i / 2. caturvidhasyApi iti malavR / Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2629-2636] paDhamo uddeso 297 sAlA ya majjha chiMDI, niggaMthANaM na kappae vAso / cauro ya aNugghAyA, tattha vi ANAiNo dosA // 2632 // "sAlA ya0" gAhA / tIsu vi ThAyaMtANaM cauguruyA / ke dosA tattha sAlAe ? tAva bhaNai - sAlAe~ paccavAyA, veuvviya'vAuDe ya adAe / kappaTTha bhatta puDhavI, udaga'gaNI bIya avahanne // 2633 // sAlAe kammakarA, ghoDA pesA ya dAsa govAlA / peha pavaMcuDaMcaya, asahaNa kalaho ya nicchubhaNaM // 2634 // "sAlAe paccavAyA0" ["sAlAe0"] gAhA / paccavAya tti vA dosa tti vA egaTuM / kammakarA-bhayagapurisA / sesA kaNThyA / ee sAlAe ciTuMti suyaMti vA, pehaMta paDileheMtANa evameva kareMti / taM paDileheMtaM bhaNaMti vA - 'bahU pANajAI paDiyA' evaM asUyAe bhaNaMti / uDuMcagA caDUM coraM kuTilaMciliyA AlAvagAhA kannAhADeMti / aha kannAhADabhaeNaM Na paDhaMti suttatthaakaraNe taM nipphaNNaM / tattha koi asahaNo saMjao gihatthehiM samaM kalaha karejja, tattha dosavibhAsA / nicchubbhe vA / tattha logo bhaNejja-kiM bhuggaehiM kammehiM kaehiM? eeNa chUDhA / AvAsaga sajjhAe, paDilehaNa bhuMjaNe ya bhAsA ya / uccAre pAsavaNe, gelanne je bhave dosA // 2635 // AhAre nIhAre, bhAsAdose ya codaNamacode / kiDDAsu ya vikahAsu ya, vAuliyANaM kao jhAo // 2636 // ["AvAsaga0"] "AhAre0" gAhA / 'AhAre' tti samuddisaNavelAe saagaariyvibhaasaa| NIhAro kAiyasaNNA / tattha sAgAriya vibhAsA / 'bhAsAdose' tti / DhaDDarabhAsAhiM AujjovaNavaNiyAdI / ahavA saMjamabhAsAo gehaMti / 'bho(co )yaNamacoye' tti / paDicoyaNA sAgAriya vibhAsA / ahavA sAgAriyabhaeNa na paDicoei sAmAyAribhaMgo, te kammakarAdao NANAvihAhiM kIlaMti, ithivikahAdiyAo ya kahAo kreNti| tAhiM sAhUNaM sajjhAyavAghAo bhavati / idANiM veuvviya tti-"vaddhAvio0" gAhA / kaNThyA / vaddhAvitayaM veddhilliyaM vA 1. pavaMcaM iti bhAvyam ? (malavR) / 2. eSA gAthA muca pustake na vartate / Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 visesacuNNi [gAhAvaikulamajjhavAsapagarya taM daTuM aviraiyAo takkammabhAviyAo ajjhovavajjejja, abhAviyANaM kougaM hojja / ettha dosa vibhAsA / idANiM "avAuDe'tti koi laMDo sa kammakarAdayo imaM bUyA - vaMdAmi uppalajjaM, akAlaparisaDiyapehuNakalAvaM / dhammaM kiha Nu na kAhii, kannA jassettiyA viddhA ? // 2637 // "vaMdAmi0" gAhA / kaNThyA / evamukte ahikaraNaM tehiM samaM vibhAsA / adhigaraNaM tehi samaM, ajjhovAyo ya hoi mahilANaM / takkammabhAvitANaM, kutUhalaM ceva itarINaM // 2638 // "adhikaraNaM0" gAhA / adAe tti / adAiyaM ne vayaNaM, vaccAmo rAulaM sabhaM vA vi / gose cciya adAe, pecchaMtANaM suhaM katto ? // 2639 // hatthAIakkamaNaM, upphusaNAdI va ohue kujjA / gelanna maraNa Asiya, viNAsa garihaM diya nisiM vA // 2640 // "addAiya ne0" ["hatthAI0"] gAhA / kaNThyA / 'kappaTe'tti / tattha kappaTThagarUvANi hojja / te saMjayA atitA NitA ya te pAdesu akkamejjA / udhuto nAma ulaMDiyao tattha samaNaeNa cchitte tti kAuM AukkAeNa upphusejja / taM nipphaNNaM / gilANIbhavejja vA, so vA kappaTThao marejja / tAhe bhaNejja-samaNaeNaM ulaMDiyao esa kappaTThao to gilANo mao vA / tAhe te paduTThA sAlAo AvassiyaM cetevatti / 'viNAse' tti / jeNa ulaMDio taM marejja mAraoddiu tti kAuM garahaMti tti khisaMti savvaM peyaM divasao vA rattiM vA karejja / 'bhattaM' ti / gihatthA samuddesavelAe eyaMteNa sAhuNo ehiMti tti kAuM usakka'hisakkaNaM vA karejja, jAva Na NiggacchaMti tAva samuddisAmo / esa usakkaNA / Na tAva samuddisAmo jAva saMjayA bhikkhaTTAe na niggacchaMti esa ussakkaNA / ettha gAhA bhottavvadesakAle, osakka'hisakkaNaM va te kujjA / darabhutte va'ciyattaM, Agaya Nite ya vAghAo // 2641 // "bhottavvadesakAle0" gaahaa| kaNThyA / 'AgataNite ya vAghAo' tti / sAhaNa bhikkhAo paDiAgayANa samuddesasajjhAyANaM vAghAo / jamhA gihatthA samuddisaMti tti kAuM Na pavisaMti Na vA NipphiDaMti tti kAuM tAva bhikkhassa vAghAo / 1. ahisakkaNA iti bhAvyam ? Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 2637-2646 ] paDhamo uddesa 299 idANiM puDhavi-ga-agaNi- bIyaavahanna ete cattAriM vi dAre egagAhAe vakkhANe | kuDDAiliMpaNaTThA, puDhavI dagavArago ya uddittA / kayavikkayasaMvahaNe, dhannaM taha ukkhala taDe ya // 2642 // "kuDDAtiliMpaNaTThA0 " gAhA / kuDDassa bhUmie vA liMpaNaTThAe, tattha puDhavikkAo pANiyavArao ya Thaviyao hojja / agaNikAo ya uddIvitao hojja, sIyAlae tattha hatthapAyAdiM tAveMti / saMvahaNe tti / ukkhalakaDiyA tattha bIyakAo Asanne Thaviyao hojj| kaNDeNaTThAe, tattha kaNDaMtIo sIMgAragItayANi gAyaMti / tattha visottiyA jAya / evaM tApamuhammI, jA sAlA koTThato aliMdo vA / bhUmI va mAlamvi, ThiyANa mAlammi savisesA // 2643 // 11 " evaM tA0 'gAhA / evaM anena prakAreNa yathA uktaM gRhasya prAgmukhaM agrata ityarthaH / jANasAlA koTThao vA aliMdao vA gRhapramukhe apecchattiyAe eyaM bhUmIe / aha puNa mAle hojja to savisesatarA dosA / te ime - duruhaMta orubhaMte, hiTThaThiyANa aciyatta reNU ya / saMkAya saMkuDaMte, paDaNA bhatte ya pANe ya // 2644 // "duruhaMta0 " gAhA / 'saMkAe saMkuDaMti' tti / so sAhU duruhaMto ulluhaMto vA heTThaThiyANaM gihatthANaM saMkai mA avAuDIo dIsihAmiM / tAhe Urue saMkoDei / etthaM saMjameMto paDejjA / tattha pAdAdivirAhaNA / dosavibhAsA / sAla tti gayaM / idANi majjhatti dAraM uvvara valabhIi vA, aMto annattha vA vasaMtANaM / te ceva tattha dosA, savisesatarA ime anne // 2645 // 'uvvarae0 " gAhA / caussAle uvvarae valabhIe vA / 'aMto' tti cAussAlabdhaMtare / 'annattha' tti annamma avisesie ime dosA " - aigamaNamaNAbhoge, obhAsaNa majjaNe hiranne ya / te ceva tattha dosA, sAlAe chiMDimajjhe ya // 2646 // 'aigamaNa0 dAragAhA / tattha paDhamaM dAraM- 'aigamaNamaNAbhoe' asya vyAkhyA Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 visesacuNNi [gAhAvaikulamajjhavAsapagayaM ubhayaTThAdi viNiggae~, aiMti saM paI ti mannae'gArI / aNuciyagharappavese, paDaNA''vaDaNe ya kuiyAdI // 2647 // "ubhayaTThAdi0" gAhA / kAiyasaNNANaM vosiraNaTThayAe niggao saMto aNAbhoeNa appaNagaM uvvaragaM maNNamANo annaM uvaragaM [pa] visejjA, tattha ya aviraiyAe bhoyao kAiyAdINaM aTThAe puvvaniggao hojja / sA ya aviraittiyA taM paDikkhaMti acchai / tAhe aMdhayAre appaNayaM bhoyayaM ti mannamANI taM saMjayaM avayAsejja / bhoyao so paviTTho / taM pAsittA geNhaNakaDDaNAdao dosaa| ahavA bhoyao se asmaanniio| so ya paviTTho sayaNAe cchitto / tAe kUviyaM, uDDAho gennhnnaadiiyaa| aTThigimaNaTThigI vA, uDDAhaM kuNai savvanicchubhaNaM / teNubbhAme mannai, gihiAvaDio va chikko vA // 2648 // "aTThigimaNaTThigI vA0" gAhA / ahavA sA aTThiyA taM pAsittA obhAsejja-mae samANaM bhoge bhuMjAhi aha necchasi uDDAhaM karemi / jai icchai sNjmviraahnnaa| aNicche giNhaNAdao dosA / ahavA so tattha paviTTho gihijaNeNa chikko teNago tti ubbhAmago tti vA kAuM geNhaNAdi paMtAvejja vA nAuM saMjao tti, saMkAdI vocchedo / aNuiyagharappavese ya paDaNAvaDaNAdI dosA / idANi 'majjaNe'tti dAraM / asya vyAkhyA - majjaNavihimajjaMtaM, daTTa sagAraM saIkaraNamAdI / sijjAyarIu amha vi, erisayA Asi gehesu // 2649 // tAsiM kucorujaghaNAidaMsaNe khippa'ikkamo kIve / itthInAisuhINa ya, aciyattaM chedamAdIyA // 2650 // AsaMkito va vAso, dukkhaM taruNA ya sanniyatteuM / dhaMtaM pi dubbalAso, khubbhai valavANa majjhammi // 2651 // ["majjaNavihi0" "tAsiM kucoru0" "AsaMkito va0"] gAhAtrayam / tattha cAussAlamajjhe sejjAtaro sejjAtarI vA majjejja snAyaMtItyarthaH, taM daTuM bhuttAbhuttANaM saikaraNakougadosA / kucA-stanAH / taddavvamannadavvacchedAdI karejja sannAyagA / sesA vA 1. ubhayaTThAya muca / Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2647-2655] paDhamo uddeso 301 karejja / 'dhaMtaM pi' tti nirAyaM bhaNiyaM hoi / tattha u hiraNNamAI, samaMtao daTTha vippakinnAI / lobhA harejja koI, annena hie va saMkejjA // 2652 // ["tattha u0"] 'hiraNNeya' tti dAraM-tattha ucchuTThavippaiNNesu koi maMdadhammo lubbhejja, anneNa vAhite saMjae teNaDhe saMkejja / 'majjhe1 tti dAraM gayaM / idANi 'chiDi' tti dAraM-chiDDIe dAramUle uvassao / eyAe chiDDIe purohaDaM pvisijji| tattha gAhA - chiMDIi paccavAto, taNapuMjapalAlagumma-ukuruDe / micchatte saMkAdI, pasajjaNA jAva carimapadaM // 2653 // "chiMDIi paccavAo0" gAhA / tattha purohaDe taNapuMja palAlapuMjA ya ThaviyayA / puMje tti vA ukkaruDe tti vA egatthaM / gummA seriyagaNA mAliyAdINaM, taM ThANaM tehiM pUMjehiM gummehi ya gahiraM viSamamityarthaH / ekkatare puvvagate, Aubhae~ gabhIra gummamAdIsu / aha tattheva uvassao, niroha'sajjhAya uDDAho // 2654 // "egatare0" gAhA / 'egatare' tti saMjao aviraiyA vA puvvapaviTThA, (pacchA) iyaro pavisejja, tatthAyaparasamutthA dosA geNhaNAdao, jAva carimaM pAvai / aha tattheva 'uvassao'tti purohaDe Niroho / aviraiyANaM lajjAe purohaDaM na pavisaMti, tAe chiDDIe agArINaM atitaNitINaM diDhei taruNA pADeMti / tattha avahiyacittANaM sajjhAyAdINaM hANI bhavai / ahavA kannAhaDabhaeNaM na paDhaMti / uDDAho, kahaM ? kei gihatthA hasittA bhaNaMti-aho itthiyAdivirahiesu vasaMti / asuyAe evaM bhaNaMti-nUNaM mehuNaTThiyAe to etthare purohaDe ThiyA / ahavA ime dosA - chiMDIe~ avaMgayAe, ubbhAmaga teNagANa agamaNaM / vasahIe vocchedo, uvagaraNaM rAule dosA // 2655 // "chiMDIe avaMguyAe0" gAhA / saMjaehiM kAiyavosiraNaTThayAe avaMguyAe ubbhAmagateNao vA pavisejja / tattha harejja kiMci ubbhAmejja vA / tao sejjAtaro ciMtejjA-kao 1. majjaNe tti bhAvyam ? (malavR.) 2. TThiyA ete ettha iti bhAvyam ? 3. pavisituM kiMci harejja ubbhAmejja vA taNNipphaNNaM iti cUrNI vizeSacUrNau ca - iti TippaNI mucapustake (patra 745) / Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 visesacuNNi [ gAhAvaikulamajjhavAsapagayaM ghaNaNicchiDDe paviTThA ? nUNaM saMjaehiM avaMguyA chiMDI paTTo taddavvavocchedAdi vibhAsA / 'uvakaraNe1' tti / so teNao saMjayANa vA gihatthANa vA harejja, rAule niveejja - saMja hiM avaMgue paviTTha tti ubbhAmagateNagA / ahavA ime dosA - sejjAyarabhUNiyA 2 ubbhAmaNa samaM saMpalaggA / tAe ratti ejjAsi tti ariTThA kayA / ubbhAmao saMjaehiM chiDDA bhaiyatta NAgao / kalle sA pucchai - kiM nAgao si ? kiM nAgao si samaNehi~ DhakkiyaM dosa kUyarA jaM tu / eteha'vaMgueNa va, ajja paTTho sairacArI || 2656 // " kiM nAgao si0 " gAhA / kaNThyA / kutsitaM carantIti kUcarA: ubbhAmailA ityarthaH / 'sairacAri' tti teNao ubbhAmailo vA / sA vA paduTThA visaM cchobhagaM vA dejjA / ahavA teNo paviTTo imaM karejja 'avahAre caubhaMgo" gAhA / saMjayANa haDaM gihatthANa vi haDaM / evaM cattAri bhaMgAre / 'pasaMga' tti jattha gihatthA Na hIrai tattha geNhaNAdao dosA / sesaM kaNThyam / jamhA ee dosA tamhA na ThAiyavvaM sAlAe majjhe chiMDIe vA / bhave kAraNaM jeNa ThAejja / tattha - avahAre caubhaMgo, pasaMga eehi~ saMpadinnaM tu / saMjayalakkheNa pare, harijja teNA diya nisiM vA // 2657 // 44 addhANaniggayAI, tikkhutto maggiUNa asaIe / sAlAe~ majjheM chiMDI, vasaMti jayaNAeN gIyatthA // 2658 // 'addhANa0 " gAhA / kaNThyA / kA puNa jayaNA ? tattha sAlAe mA kannAhADejja ti / boleNa jhAyakaraNaM, tahA vi gahie'NusaTTimAINi / veuvvi khaddha'vAuDi, chiDDA cole ya paDale ya // 2659 // "boleNaM0" addhagAhA / gahie vi aNusaTThimAdiNi veDavviyaM avAuDiyA paDabhANa colapaTTayassa vA egammi guNe' chiDDuM kAUM tattha pavisijjai / jattha addAgadosA tattha imA jataNA - 1. uvagaraNaM muca / 2. bhUsaNiyA a Da i / 3. saMjayANa haDaM gihatthANaM na haDaM 2, saMjayANa na haDaM gihatthANa haDaM 3, saMjayANa na haDaM gihatthANa vi na haDaM 4 iti / 4. paDalANa iti vRttisammataH pATha: / 5. puDe iti vRttisammataH pAThaH / Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDhamo uddesa addAgadosasaMkI, jA paDhamA tAva pAuyA Niti / uTThaNanivesaNesu ya, tatto paTThi na kuvvaMti // 2660 // 'addAgadosasaMkI0 gAhA / kaNThyA / jattha kappaTThagadosA jattha ya samuddesadosA, bhAsagAhA - 2656-2666 ] 44 tattha imA jayaNA - 11 avaNAviti'vaNiti va, kappaTThe parirayassa asaIe / appatte saikAle bAhi viyaTTaMti niggaMtuM // 2661 // " " avaNAviti'vaNiti0 " gAhA / kaNThyA / 'viyaTTaMti 'tti paDikkaM ti bhikkhvelaae| jattha saMjayANa samuddisaMtANa sAgAriyaM hojja tatthimA jaNA nIuccA uccatarI, cilimili bhuMjaMta sesae bhayaNA / puDhavIdagAiesuM, sAraNa jayaNAeN kAyavvA // 2662 // 11 303 'nIucca0 gAhA / tinni cilimiNIo kIraMti / paDhamAo bitiyAo uccayarI, sesae bhayaNA / jai anne Na bhuMjaMti to cilimiNIhiM tihiM bhayaNA / 'sAraNa 'tti sArijjaMti sAhUNaM, puDhavIo-agaNikAe bIyA rakkhijjaha / gAyaMtIsu imA jayaNA - jai kuTTaNIu gAyaMti vissaraM sAiyAu musalehi~ / vilavaMtIsu sakaluNaM, hayahiyaya ! kimAkulIbhavasi ? // 2663 // 'jai kuTTaNIu0 " gAhA / kaNThyA / esA sAlAe jayaNA - majjhe jaggaMti sayA, niMti sasaddA ya AulA ratiM / phiDie ya jayaNa sAraNa, ehehi io imaM dAraM // 2664 // avijAtoM paviTTho, bhAi paviTTho ajANamANomi / ehAmi vae ThaviDaM, na pavattai atthi me icchA // 2665 // " majjhe jaggaMti0" [" avijANaMtoM 0"] gAhAdvayaM kaNThyam / jattha majjati ucchuddhavippainnesu ya imA jayaNA - kaDao va cilimilI vA, majjaMtisu theragA ya tatto u / Ainnahirannesu ya, thera cciya sikkhagA dUre // 2666 // " kaDao va0 " gAhA / kaNThyA / gayA majjhe jayaNA / idANi chiMDIe jayaNA Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 visesacuNNi [gAhAvaikulamajjhavAsapagarya dAramasunnaM kAuM, niti aiMtI ThiyA u chiMDIe / kAiyajayaNA sa cciya, vagaDAsuttammi' jA bhaNiyA // 2667 // "dAramasunnaM0" gAhA / kaNThyA / [suttaM] kappai niggaMthINaM gAhAvaikulassa majjhaM majjheNaM gaMtuM vatthae // 1-33 // eseva kamo niyamA, niggaMthINaM pi navari caulahugA / navaraM puNa nANattaM, sAlAe chiDi majjhe ya // 2668 // "eseva kamo0" gAhA / kaNThyA / veuvviya-avAuDA-addAgavajjA tecceva dosA | ime airega - sAlAe kammakarA, uDuMcaya gIyae ya ohasaNA / ghara khAmaNaM ca dANaM, bahuso gamaNaM ca saMbaMdho // 2669 // "sAlAe kammakarA0" gAhA / uDDuMce ima-jArisiyA esA erisiyA mama sallI / ekkamekkaM vA bhaNaMti-jArisI tujjha erisI imA vi, kissa na ghaDaha / gIyaehiM vA uDceti / vaMdAmi khaMti ! paDapaMDasuddhadati ! ohasaNAe imA gAhA - pANasamA tujjha mayA, imA ya sarisI sarivvayA tIse / saMkhe khIraniseo, jujjai tatteNa tattaM ca // 2670 // "pANasamA tujjha0" gAhA / kaNThyA / khAmaNae imaM - so tattha tIeN annAhi vA vi nibbhatthio gao gehaM / khAmito kila suDhio, akkhunnai aggahatthehiM // 2671 // "so tattha tIe0" gAhA / kaNThyA / "akhuMTati agganakkhehiM04" tti / nahuriMTiyAe (?) geNhaMti / dANa tti - pAesu ceDarUve, pADettU bhaNai esa bhe mAtA / jaM icchai taM dijjaha, tumaM pi sAijja jAyAiM // 2672 // 1. gAthA 2272-2277 / 2. = zyAli / patnIsvasA ityarthaH / 3. racchAe jaMti ! taruNANa maNaM haraMti ! / / iti pazcArddham / (malavR) / 4. akkhunnai aggahatthehiM muca / 5. khAmaNae...dANa tti nAsti ba / Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 305 bhAsagAhA-2667-2675] paDhamo uddeso "pAesu ceDarUve0" gAhA / kaNThyA / bahuso dANaM ca dei / vastrAnna-pAna sambandhinimittaM / atrAha coyaka:- evaM suttaM niratthayaM / Ayariyo Aha - suttanivAto pAseNa gaMtu biiyapaya kAraNajjAe / sAlAe~ majjhai chiMDI, sAgAriya niggahasamattho // 2673 // "suttanivAo" gAhA / asya vyAkhyA - pAseNa gaMtu pAse, va jaMtu tahiyaM na hoi pacchittaM / majjheNa va jaM gaMtuM, piha uccAraM gharaM guttaM // 2674 // dujjaNavajjA sAlA, sAgAra avattabhUNagajuyA vA / emeva majjha chiMDI, niyasAvagasajjaNagihe vA // 2675 // "pAseNa gaMtu0" ["dujjaNavajjA"] gAhAdvayaM kaNThyam / navaraM "emeva majjha0" gAhApacchaddhaM / nIallagA vA sAvagA vA sajjaNagihANi vA / // gAhAvaikulamajjhavAsapagayaM samattaM // Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // viosamaNapagayaM // [suttaM] bhikkhU ya adhikaraNaM kaTTa taM adhikaraNaM viosavittA viosaviyapAhuDe, icchAe paro ADhAijjA icchAe paro no ADhAijjA, icchAe paro abbhuTejjA icchAe paro no abbhuTejjA, icchAe paro vaMdijjA icchAe paro no vaMdijjA, icchAe paro saMbhuMjejjA icchAe paro no saMbhuMjejjA, icchAe paro saMvasijjA icchAe paro no saMvasijjA, icchAe paro uvasamijjA icchAe paro no uvasamijjA / jo uvasamai tassa asthi ArAhaNA, jo na uvasamai tassa natthi ArAhaNA, tamhA appaNA ceva uvasamiyavvaM / se kimAhu bhaMte ? uvasamasAraM sAmannaM // 1-34 // sUtrasambandhagAhA - egattha kahamakappaM, kappaM egattha icca'saddahato / paDisiddhe va vasaMte, nivAraNa vaikkame kalaho // 2676 // "egattha kahamakappaM0" gAhA / 'egatthe' tti niggaMthANa akappaM majjheNaM niggaMthINaM kappai, evaM asaddahaMtassa paDisiddhe kalaho / gheppaMti casaddeNaM, gaNi AyariyA ya bhikkhuNIo ya / ahavA bhikkhuggahaNA, gahaNaM khalu hoi savvesiM // 2677 // khAmiya vitosiya viNAsiyaM ca jhaviyaM ca hoMti egaTThA / pAhuDa paheNa paNayaNa, egaTThA te u nirayassa // 2678 // icchA na jiNAdeso, ADhA uNa Adaro jahA puTvi / bhuMjaNa vAsa maNunne, sesa maNunne va itare vA // 2679 // "gheppaMti casaddeNa0" ["khAmiya0" "icchA na jiNAdeso0"] gAhAtrayaM kaNThyam / 'kaTTa' tti (sU0 34) kiM bhaNiyaM hoi? karettA ityarthaH / saMbhuMjaNa saMvasaNo saMbhoe, sesA padA saMbhoie vA asaMbhoie vA bhavaMti / eSa sUtrArthaH / adhunA sUtrasparzikaniyuktivistara ucyate - nAmaM ThavaNA davie, bhAve ya cauvvihaM tu ahigaraNaM / davvammi jaMtamAdI, bhAve udao kasAyANaM // 2680 // [ni0] Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 bhAsagAhA-2676-2684] paDhamo uddeso davvammi u ahigaraNaM, cauvvihaM hoi ANupuvvIe / nivvattaNa nikkhivaNe, saMjoyaNa nisiraNe ya tahA // 2681 // "nAma ThavaNA0" ["davvammi0"] gAhA / davvAhikaraNaM duvihaM-Agamao ya noAgamao ya / Agamao-jANae aNuvautte / noAgamao tivihe-jANagasarIra-bhaviyavairitte / jANagaM jaM sarIraM, bhaviyaM je jIve joNI / vairitte duvihe-nivvatteNa nikkhiyaNe ya NivvattaNAdhikaraNaM - joNIpAhuDeNaM egeMdiyAINa sarIrAINi Nivvattei, NikkAraNe vA veuvviyasarIraM Nivvattei, parasu-asi-koMtamAdINi vA Nivvattei, evaM NivvattaNAhikaraNaM / NikkhevaNAdhikaraNaM dalaNaM jaMtaM Thavei, sIhAdINaM vA mAraNaTThAe jaMtaM uDDei, miyANa vA baMdhaNaTThAe kUDapAse uDDei / uyadduyaM vA khaNaMti / eyaM davvAhikaraNaM / bhAvAhikaraNaM-kasAyANaM udao / tattha gAhA - ahatiriyauDDakaraNe, baMdhaNa nivvattaNA ya nikkhivaNaM / uvasama-khaeNa uTheM, udaeNa bhave ahegaraNaM // 2682 // 1 "ahatiriyauDDhakaraNe0" eesiM cauNha kasAyANaM nAitivvodaeNa tiriyAi AuyaM, taNuesu maNussAuyaM, uvasaMtesu khINesu vA urdu, tivvesu nirayAuyaM / coyago Aha-yaduktaM kammANaM garuyAe ahe gacchai tannopapadyate, kuto? yasmAt sarvasUtreSvapi noktam kiMcidravyaM guruyaM lahuyaM vA? Ayariyo Aha - guruyaM lahuyaM mIsaM, paDiseho ceva ubhayapakkhe vi / tattha puNa paDhamabiiyA, payA u savvattha paDisiddhA // 2683 // "guruyaM lahuyaM0" gAhA / kaNThyA / 'paDisedho ceva ubhayapakkhe vi' tti NAvi guruyaM NAvi lahuyaM, agaruyalahuyamityarthaH / guruyaM lahuyaM 'savvattha paDisiddhA' iti sarvasUtreSvityarthaH / yathA-kimiti ? jA teyagaM sarIsaM, gurulahu davvANi kAyajogo ya / maNabhAsA agurulahU, arUvidavvA ya savve vi // 2684 // "jA teyagaM0" gAhA / orAliyAdi jAva teyagasarIraM / eyANi garuyalahuyadavvANi, kAio jogo, mana, bhASA, arUvidavvA ya savve vi aguruyalahuyA / 1. 'aha0 ityasyA Arabhya kammaM0 (2689) paryantAH gAthA: vRttikRtA kramabhedena vyAkhyAtA / Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 visesacuNNi [viosamaNapagayaM ahavA bAyaraboMdI, kalevarA gurulahU bhave savve / suhumANaMtapadesA, agurulahU jAva paramANU // 2685 // vavahAranayaM pappa u, guruyA lahuyA ya mIsagA ceva / leTTaga padIva mAruya, evaM jIvANa kammAiM // 2686 // "ahavA bAyaraboMdI0" ["vavahAraNayaM pappa"] gAhA / kaNThyA / Ayario Aha-yadetadabhidhAnaM garuyaM lahuyaM vA / eyaM vavahAraNayaM pratItya bhaNNai, jahA le? guruyayAe ahe gacchai, padIvo lahuyayAe uDDUM gacchai, mAruto guruyalahuyayAe tiriyaM jAi / etad vavahAraNayaM pratItya mayoktam / tivvakasAyasamudayA, gurukammudayA gatI bhave hiTThA / nAikiliTThamiUhi ya, uvavajjai tiriyamaNuesu // 2687 // "tivvakasAya0" gAhA / tivvakasAyudaeNa kammANa guruyayAe ahe nre| NAikiliTraM midahiyao uvavajjai tiriya-maNaesa / khINehi u nivvANaM, uvasaMtehi u aNuttarasuresu / jaha niggaho taha lahU, samuvacao teNa sesesu // 2688 // "khINehiM tu nivvANaM0" gAhA / kaNThyA / kiJca - kammaM ciNaMti savasA, tassudayammi u paravvasA hoti / rukkhaM duruhai savaso, vigalai sa paravvaso tatto // 2689 // "kammaM ciNaMti0" gAhA / kaNThyA / nAyamekAnto - kammavasA khalu jIvA, jIvavasAI kahiMci kammAiM / katthai dhaNio balavaM, dhAraNio katthai balavaM // 2690 // "kammavasA khalu0" gAhA / kaNThyA / jahA pallIe vA paccaMtesu vA dhAraNio? blio| Ayariyajanapade[Su] satyavAdiSu dhaNio balio / eSa dRSTAnto'yamarthopanayaH - dhaNiyasarisaM tu kamma, dhAraNigasamA u kammiNo hoti / saMtA'saMtadhaNA jaha, dhAraNaga dhiI taNU evaM // 2691 // "dhaNiyasarIsaM tu0" gAhA / kammiNo jIvA ityarthaH / "saMtA'saMtadhaNA0" pacchaddhaM / 1. cAraNio ba ka dd| Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 309 bhAsagAhA-2685-2697] paDhamo uddeso jahA saMte dhaNe dhAraNao, jai se kajjaM rAulabaleNa dhaNiyaM dharei / avaseNa kajjaM dhaNaM ceva dAuM NiriNI bhavai / asaMtadhaNo puNa teNa dhaNieNa avaso vasIkajjai / evaM jassa dhitIbalaM sArIraM ca balaM atthi, so taM kammaM khavei / jassa natthi dhitI sArIraM ca balaM, so teNa kammeNa vasIkajjai / taM puNa kiM udinnaM khavei, anudinnaM khavei ? ata ucyate - sahaNo'sahaNo kAlaM, jaha dhaNio evameva kammaM tu / udiyA'Nudie khavaNA, hojja siyA Auvajjesu // 2692 // "sahaNA'sahaNo0" gAhA / jahA-balio vaNio kAlanirohe, puNNe vA apuNNe vA davAvei / dubbalae puNa dhaNie dhAraNao na dei / evaM duvihaM saMghayaNajutto udinnaM vA khavejja aNudinnaM vA / 'siya' tti Na savvo / evaM jo saMghayaNahINo so navaraM aNudinne desaM khavei AuyavajjAsu kammapagaIsu udinnaM khavei / taM puNa ahigaraNaM kahaM uppajjejja ? ata ucyate - saccitte accitte, mIsa vaogaya parihAra desakahA / sammamaNAuTTate, ahigaraNamao samuppajje // 2693 // [ni0] "sacitte0" dAragAhA / asya vyAkhyA - AbhavvamademANe, giNhaMta taheva maggamANe ya / saccittetaramIse, vitahApaDivattio kalaho // 2694 // viccAmelaNa sutte, desIbhAsA pavaMcaNe ceva / annammi ya vattavve, hINAhiya akkhare ceva // 2695 // parihAriyamaThaveMte, ThaviyamaNavAe nivisaMte vA / kucchiyakule va pavisai, coiya'NAuTTaNe kalaho // 2696 // desakahAparikahaNe, ekke ekke va desarAgammi / mA kara desakahaM ti ya, coiya aThiyammi ahigaraNaM // 2697 // "AbhavvamademANe0' ["viccAmelaNa.'' "parihAriya0'' "desakahA parikahaNe0"] gAhAo / sacittaM sehaM, acittaM uvakaraNaM, mIsaM sabhaMDamattovakaraNasehaM / vAyogate UNaM bhaNiyaM ahigaM vA dujjhaNie vA parihAriyakulANi vA nivvisai / tattha vArio bhaNii-tujjha kiM bappasaMtiyAiM to vAreha / amhe deso cokkho, lADhANaM acokkho tti evamAiNA / evaM uppaNNe ahikaraNe - Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 visesacuNNi [viosamaNapagayaM jo jassa u uvasamaI, vijjhavaNaM tassa teNa kAyavvaM / jo u uvehaM kujjA, Avajjai mAsiyaM lahugaM // 2698 // "jo jassa u0" gAhA / kaNThyA / lahuo u uvehAe, guruo so ceva uvahasaMtassa / uttuyamANe lahugA, sahAyagatte sarisadoso // 2699 // cauro cauguru ahavA, visesiyA hoMti bhikkhumAINaM / ahavA caugurugAdI, havaMti U cheda niTThavaNA // 2700 // "lahuo u uvehAe0" ["cauro cau0'"] gAhAdvayam / uvehAe imaM vakkhANaM - parapattiyA na kiriyA, mottuM paraTuM ca jayasu AyaDhe / avi ya uvehA vuttA, guNo vi doso havai evaM // 2701 // jai paro paDisevijjA, pAviyaM paDisevaNaM / majjha moNaM caraMtassa, ke aTe parihAyaI ? // 2702 // AyaDhe uvauttA, mA ya paraTThammi vAvaDA hoha / haMdi paraTThAuttA, AyaTThaviNAsagA hoti // 2703 // "parapattiyA na0" ["jai paro paDi0" "AyaTe0"] gAhA / parapratyayikA kriyA na bhavati karmabaMdha' ityarthaH / yatazcevaM tasmAdAtmArthe yatitavyaM / etadAlaMbaNaM kRtvA uvehaM karei / kiJcAnyat 'avi ya uvehA vuttA' avinayeSu mAdhyasthaM bhAvayediti / Ayariyo bhaNaiasaMjaesu guNo bhavati / saMjaesu doso bhavai / uvahe ohasaNauttuyaNA do vi egagAhAe vibhaasi| puvvaddheNa ohasaNaM pacchaddheNa uttuynnaa| eso vi tAva dammau, hasai va tassomayAe ohasaNA / uttaradANaM mA osarAhi aha hoi uttuaNA // 2704 // "eso vi tAva0" gAhA / kaNThyA / vAyAe hatthehi va, pAehi va daMtalauDamAdIhiM / jo kuNai sahAyattaM, samANadosaM tayaM beMti // 2705 // 1. kamma ba / 2. avibhae a ba ka Da i / Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2698-2712] paDhamo uddeso 311 "vAyAe0" gAhA / kaNThyA / uve hAe imaM dose udAharaNaM-kiMci talAyaM vaNasaMDaparikkhittaM / tattha ya hatthijUhaM mahallaM parivasai / miya-pasu-pakkhisahiyANi ya jalayarathalayarANi sattANi bahUNi atItANi / tattha ya saraDAe bhaMDiyA / tattha devayAe bhaNiyaM - nAgA ! jalavAsiyA !, suNeha tasa-thAvarA ! / saraDA jattha bhaMDaMti, abhAvo pariyattaI // 2706 // vaNasaMDa sare jalathalakhahacara vIsamaNa devayA kahaNaM / vAreha saraDuvekkhaNa, dhADaNa gayanAsa cUraNayA // 2707 // "nAgA0" ["vaNasaMDa sare0"] gAhA / kaNThyA / tattha jalavAsiNo thalavAsiNo ya bhaNaMti-kiM kAhiMti amha saraDA ? uvehaM kareMti / tattha saraDo saraDeNa dhADijjamANo suttassa hatthissa soMDhaM' paviTTho, bilaM ti mannamANo / iyaro bitieNaM nAsApuDeNaM / tao tattha hatthissa mahai araiM dukkhaM ca jAyaM / tAhe teNa taM vaNasaMDaM savvaM uccAiyaM, taM ca talAyaM savvaM bhaggaM / evaM sAhussa uvehaM karemANassa mahAdoso uppajjai / te piTTApiTTi karejja, pakkhApakkhIe rAuleNaM ca nicchubhaNa-kaDagamaddo-savve etArisa tti kAuM / kiM ca - tAvo bhedo ayaso, hANI saNacarittanANANaM / sAhupadoso saMsAravaDDhaNo sAhikaraNassa // 2708 // [ni0] "tAvo bhedo0" gAhA / asya vyAkhyAyA gAhAtrayam / aibhaNiya abhaNie vA, tAvo bhedo u jIva caraNe vA / rUvasarisaM na sIlaM. jimhaM va maNe ayasa evaM // 2709 // akkuTTha tAlie vA, pakkhApakkhi kalahammi gaNabhedo / egayara sUyaehiM va, rAyAdIsiDhe gahaNAdI // 2710 // vattakalaho vi na paDhai, avacchalatte ya daMsaNe hANI / jaha kohAivivaDDI, taha hANI hoi caraNe vi // 2711 // akasAyaM khu carittaM, kasAyasahito na saMjao hoi / sAhUNa padoseNa ya, saMsAraM so vivaDDei // 2712 // "aibhaNiya0" ["akuTTha tAlie0" "vattakalaho0" "akasAyaM0"] gAhA / 1. sotraM a ba ka i / sauM Da / 2. dvayam ka / Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 visesacuNi [ viosamaNapagayaM so sAhU mae bahuvihehiM asaMtadosehiM 'akkuTTho' tti paritappai / esa pasattho bhAvo / imo apasatthoesa takkuTThotti paritappai / sesaM kaMThaM / 'jimhaM va' tti lajjaNIyaM kRtamityartha: / 'maNe' tti ma va manyAmahe / ekkeNa vA iyareNa vA rAyAiNaM siddhaM 'sUcayehiM va' tti cADehiM kahiyaM / tattha geNhaNAdidosA vibhAsiyavvA / jamhA ee dosA tamhA uvehA na kAyavvA / kiM kAyavvaM ? AgADhe ahigaraNe, uvasama avakaDDhaNA ya guruvayaNaM / uvasamaha kuNaha jjhAyaM, chaDDaNayA sAgapattehiM // 2713 // "AgADhe0" gAhA / uvasameyavvA kohAillA avakaDDiyavvA kalaheMtA / AyarieNa imaM vattavvaM - ajjo ! uvasamaha, aNuvasaMtANa kao saMjamo ? kao vA sajjhAo ? / tamhA uvasamittA sajjhAyaM kareha / jaM ajjiyaM samIravallaehi~ tavaniyamabaMbhamaiehiM / taM dANi paccha nAhisi, chaDito sAgapattehiM // 2714 // "jaM ajjiyaM 0" gAhA / kaNThyA / jahA koi parivvAyago damagapurisaM bhaNai - IsaraM te karemi / teNa paccayAo samikhallaehi rasoNINio / eso uvayAro / jAhe bahuraso NINio tAhe parivvAyao taM damagapurisaM puNo puNo bhaNai - tumaM mamaccaeNaM Isaro hohisi / tao so ruTTho bhaNai--jaM tumaccaeNa mama IsarattaM, teNa me na kajjaM ti kAuM taM rasaM chaDDeDi / evaM tumaM pi / jaM ajjiyaM carittaM, desUNA vi puvvakoDie / taM pi kasAiyametto, nAsei naro muhutteNa // 2715 / / "jaM ajjiyaM carittaM, desUNAe vi0 " gAhA / Ayariyo egu na bhaNe, aha egu nivAri mAsiyaM lahugaM / rAga ddosavimukko, sIyagharasamo u Ayario // 2716 // "Ayariya egu na bhaNe0 " gAhA / kaNThyA / Ayario jai egamaNusAsai egaM nANusAsai mAsalahuM, dosA / vArei esa eyaM, mamaM na vAreti pakkharAgeNaM / bAhirabhAvaM gADhataragaM ca maM pekkhasI ekkaM // 2717 // uvasaMto aNuvasaMtaM, tu pAsiyA vinnavei AyariyaM / tassa u paNNavaNaTThA, nikkhevoM pare imo hoi // 2718 // Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2713-2723] paDhamo uddeso 313 "vArei esa eyaM0" ["uvasaMto0"] gAhA / kaNThyA / 'sItagharasamo' tti unhAbhitatto cakkavaTTI, sItagharaM paviTTho taheva sItIbhavati damao vi / eriso Ayariyo, na kassai visesaM karei / uvasAmie ahikaraNe jai ekko uvasaMto biio na uvasamai taM kiha jANai jahA na uvasaMto? vaMdaNaM na paDicchai, Na vaMdai vA, aNADhaM vA karei aaddhaaijjmaanno| tAhe so AyariyaM vinnavei-uvasaMto khamAsamaNa ! ahaM uvasaMto esa jeTujjo amugaM vaMdAmI vA? ajja vi na uvasamai / ettha Ayariyo tassa paNNavaNaTThayAe parassa nikkhevaM karei / nAmaM ThavaNA davie, khette kAle tadannamanne a| Aesa kama bahu pahANa, bhAvao u paro hoi // 2719 // [ni0] "nAmaM ThavaNA0' dAragAhA / nAmaThavaNAo gayAo / paramANupuggalo khalu, taddavvaparo bhave aNusseva / annaddavvaparo khalu, dupaesiyamAiNo tassa // 2720 // ["paramANupuggalo0"] paramANupoggalo aparamANupoggalassa taddavvaparo, paramANu poggalassa dupadesiyAdiNo annadavvaparA / emeva ya khaMdhANaM vi, taddavvaparA u tullasaMghAyA / je u atullapaesA, aNU ya tassa'nna davvaparA // 2721 // "emeva ya khaMdhANa vi0" gAhA / knntthyaa| dupadesiyassa khaMdhassa tipadesiyamAdI khaMdhA paramANudravyaM ca annadavvaparA / idANiM khettakAle ya ekkagAhAe vakkhANei - egapadesogADhAdi khettai emeva jA asaMkhejjA / egasamayAiThiiNo, kAlammi vi jA asaMkhejjA // 2722 // "egapaeso0" gaahaa| kaNThyA / Adese - bhoaNapesaNamAdIsu egakhettaTThiyaM tu jaM pacchA / Adisai bhuMja kuNasu va, Aesaparo havai esa // 2723 // "bhoyaNa" gAhA / kaNThyA / idANiM kamo - 1. = anAdaraH / Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 visesacuNi davvAi kamo cauhA, davve paramANumAi jANaMtaM / eguttarakhuDDI, vivaDDhiyANaM paro hoi // 2724 // [ viosamaNapagayaM " davvAdi0 " gAhA / davvakkamo - paramANu egapradezikAdi jAva anaMtapadesio khNdho| evaM khetta-kAle bhAve egaguNakAlagAdI kamo = parivADI ityarthaH / bahutve - jIvA puggala samayA, davva paesA ya pajjavA ceva / thovA NaMtA NaMtA, visesamahiyA duve'NaMtA // 2725 // "Gitalo" gAhA / eesi NaM bhaMte ! jIvANaM poggalANaM addhAsamayANaM savvadavvANaM savvapaesANaM savvapajjavANa ya kayare katarehiMto appA vA bahuyA vAtullA vA visesAhiyA vA ? goyamA ! savvatthovA jIvA, poggalA aNaMtaguNA, addhAsamayA aNaMtaguNA, savvadavvA visesAhiyA, savvadesA aNaMtaguNA, savvapajjavA aNaMtaguNA (bhaga0 za0 25, u0 3, sUtra 733) / pahANe davve sacittamAdI, sacittadupaesa hoi titthaya / sIho cauppaesuM, apayapahANA bahuvihA u // 2726 // " davve sacittamAdI0 " gAhA / kaNThyA / apadANaM phaNasamAdI / bhAve vaNNarasagaMdhaphAsesu uttamA je u bhUdagavaNesu / maNikhIrodagamAdI, pupphaphalAdI ya rukkhesu // 2727 // - " vaNNarasa0 " gAhA / kAlagAdINaM vannANaM jo ukkaDataro vaNNo sa bhAvaparo vanna paraH / evaM rasagaMdhaphAsA vi / ADhaNamabbhuTThANaM, vaMdaNa saMbhuMjaNA ya saMvAso / eyAiM jo kuNaI, ArAhaNa akuNao natthi // 2728 // akasAyaM nivvANaM, savvehi vi jiNavarehiM pannattaM / so labbhai bhAvaparo, jo uvasaMte aNuvasaMto // 2729 // so vaTTai odaie, bhAve taM puNa khaovasamiyammi / jaha so tuha bhAvaparo, emeva ya saMjamatavANaM // 2730 // Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 2724-2731] paDhamo uddeso 315 '"ADhaNamabbhuTThANaM0" [" akasAyaM 0 " " so vaTTai0 ''] gAhAtrayaM kaNThyam / akAreMtassa Natthi ArAhaNA to esa tvbhaavpro| tumaM khaovasamie bhAve vaTTasi / e udaie bhAve vaTTai / teNesa tavaparo jati esa aNuvasaMto to kiM taveNaM pareNaM aNuvasaMteNa hohiti ? biiyapade aNappajjho seha vi kiMcaNaTThA vA jANaMto teNa samaM asaMkhaDei / khettAda'kovio vA, analavigiMcaTTayA va jANaM pi / ahigaraNaM tu karettA, karejja savvANi vi payANi // 2731 // ["khettAdi0"] / // viosamaNapagayaM samattaM // Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // cArapagayaM // [suttaM] no kappai ubhayassa vi (niggaMthANa vA niggaMthINa vA) vAsA-vAsAsu cArae // 1-35 // suttAbhisaMbaMdho - ahigaraNaM kAUNa va, gacchai taM vA vi uvasameuM je / puvvaM ca aNuvasaMte, khAmessaM vayai saMbaMdho // 2732 // adhavA akhAmiyammi, tti koi gacchejja osavaNakAle / subhamavi tammi u gamaNaM, vAsAvAsAsu vArei // 2733 // "ahigaraNa0" ["ahavA akhAmiyammi0"] gAhAdvayaM kaNThyam / niyuktivistaraH / vAsAvAso duviho, pAusa vAsA ya pAuse gurugA / vAsAsu hoti lahugA, te cciya puNNe aNitassa // 2734 // [ni0] "vAsAvAso duviho0" gAhA / pAusso AsADho sAvaNo ya / vAsAratto ya bhaddavao assoo ya / sesaM kaNThyam / vAsAvAsavihAre, cauro mAsA havaMta'NugghAyA / ANAiNo ya dosA, virAhaNA saMjamA''yAe // 2735 // "vAsAvAsavihAre0" gAhA / kaNThyA / kahaM virAhaNA ? chakkAyANa virAhaNa, AvaDaNaM visamakhANukaMTesu / vubbhaNa abhihaNa rukkholla sAvaya teNe gilANe ya // 2736 // "chakkAyANa0" daargaahaa| akkhunnesu pahesuM, puDhavI udagaM ca hoi duhao vi / ullapayAvaNa agaNI, iharA paNago hariya kuMthU // 2737 // "akkhunnesu pahesuM0" gAhA / na kSuNNA duhato uppariM ca bhUmI payaloviti, tattha chakkAyANa virAhaNA / uvahI ullo, jai taDIe rukkhaheDhe vA Thiyassa vAeNa vA rukkho paDejja, 1. vAsAratto assoo kattiyao tti iti cUrNiH / vRttirapi tathaiva / Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 317 bhAsagAhA-2732-2742] paDhamo uddeso sA vA paDei / tammi rukkhe cittayamAdI caDhiyao hojja, teNa khajjejja / 'teNa' tti / vAsabhaeNa na saMcarai logo, teNa kAraNeNaM teNA visatthA ghulaMti / tehiM uvahI vA so vA hIrejja / 'gilANe' tti / uvahiNA tittaeNa ajjIramANe gilANo jAo / biiyapade rIejjA vi / asive omoyarie, rAyahuDhe bhae va gelanne / AbAhAIesu va, paMcasu ThANesu rIijjA // 2738 // AbAhe va bhaye vA, dubbhikkhe vAha vA daohaMsi / pavvahaNe va parehiM, paMcahi~ ThANehi~ rIijjA // 2739 // "asive0" ["AbAhe vA0"] gAhA / asivaM jAyaM jattha ThiyA / evaM paMca vi padA gilANe paDiyarao gacchejja / ee ceva AbAhAdI asivAdi tti bhaNiyaM hoi / etaM tu pAusammI, bhaNiyaM vAsAsu navari caulahugA / te ceva tattha dosA, biiyapadaM taM cimaM va'nnaM // 2740 // "evaM tu pAusammI01" gAhA / kaNThyA / asive omoyarie, rAyaddaDhe bhae va gelanne / nANAditigassa'TTA, vIsuMbhaNa pesaNeNaM vA // 2741 // "asive0'' gAhA / kaNThyA / puvvabhaNiyaM tu jaM bhaNai kAragagAhA / NANaTThA apuvvasuyakkhaMdho vocchijjai, taM annassa Ayariyassa sakAse, so bhattaM paccakkhAitukAme / evaM daMsaNapabhAvaNaTThAe vi caritaTTAe vi / tattha carittaM na sujjhai jattha puvvaTThiyA cariyAdivibhAsA / 'vissaMbhaNa'1 tti / uttimadraM paDivajjiukAmo tassa sohiM kAuM gacchejja / etadeva pesaNaM / AU teU vAU, dubbala saMkAmie a omANe / pANAi sappa kuMthU, uTThaNa taha thaMDilassa'satI // 2742 // "AU0" gAhA / AukkAeNa vasahI plAvitA thaMDilANi vA / agaNikAeNa vasahI daDDA gAmo vA / vAeNa vasahI bhaggA / dubbalA jAtA vAse timmaMtI paDiukAmA / 'saMkAmite' tti so gAmo DoDDANa dinno, ahavA 'saMkAmite' tti te vatthavvA anna gAme saMkAmiyA, 'omANe' tti iMdamahe vatte tattha bahave paMDaragAdao AgayA tehiM omANaM / "pANAdi0" pacchaddhaM kaNThyam 1. etaM tu bAhu~samI - ba ka Da i / 2. vIsuMbhaNa muc| 3. DoDDA = dhigjAtIyAH (mlvR)| Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 visesacuNNi [cArapagayaM / evamAdi hojja vAghAo tti / tAhe imaM vihiM puvvaM ceva kareMti - mUlaggAme tinni u, paDivasabhesuM pi tinni vasahIo / ThAyaMtA pehiMti u, viyAravAghAyamAiTThA // 2743 // "mUlaggAme0" gAhA / kaNThyA / AukkAyAdIvAghAe jayaNAvihI bhaNNai - udagA'gaNivAyAisu, annassa'satIi thaMbhaNuddavaNe / saMkAmiyammi bhayaNA, uTTaNa thaMDilla annattha // 2744 // "udagA'gaNi." gAhA / kaNThyA / thaMbhaNae vijjAe thaMbhei / 'uddAvaNi' tti sappaM annatthaM saMkAmei vijjAe / kA bhayaNA ? jai bhaddA to acchaMti aha paMtA to gacchaMti / esA bhayaNA / uTThie gAme thaMDillassa asatIe annattha gacchaMti / omANe - iMdamahAdI va samAgatesu parautthiyaesu ya jayaMti / paDivasabhesu sakhitte, dubbalasejjAe desUNaM // 2745 // donni u pamajjaNAo, uDummi vAsAsu taiya majjhaNhe / vasahiM bahusoM pamajjaNa, aisaMghaTTa'nnahiM gacche // 2746 // "iMdamahAdI0" ["donni0"] gAhA / kaNThyA / dubbalasejjAe thUNA' dijjai / esA jayaNA / kuMthupANajAiehiM bahuso vi vArA pamajjijjai / aha saMthaDijjati aibahuyA vA to annahiM gacchaMti / imA jayaNA gacchaMtANaM - uttaNa sasAvayANi ya, gaMbhIrANi ya jalANi vajjeMtA / taliyarahiyA divasao, abbhAsatare vae khitte // 2747 // "uttaNa0" gAhA / kaNThyA / digghattaNA uttaNA abbhAse vA dUre vA je khettA tahiM gacchaMti / [suttaM] kappai ubhayassa vi (niggaMthANaM vA niggaMthINaM vA) hemaMtagimhAsu cArae // 1-36 // sambandhe imA gAhA - 1. = stambhaH / (pAsama 450) Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2743-2753] paDhamo uddeso dussaMcara bahupANAdi kAu vAsAsu jaM na vihariMsu / tassa u vivajjayammI, caraMti aha suttasaMbaMdho // 2748 // "dussaMcara0" gAhA / kaNThyA / 'tassa u vivajjayammi' tti / pANajAIyA Natthi, susaMcaraM vihariyavvaM / esa sambandhaH / niyuktivistara: puNNe aniggameM lahugA, dosA te ceva uggamAdIyA / dubbalakhamagagilANA, gorasa uvahiM paDicchaMti // 2749 // [ni0] "puNNe0" gAhA / kaNThyA / 'puNNi' tti vAsAvAse mAsakappe vA / 'tecceva' tti / je mAsakappeNa niggacchaMtANa dosA vaNNiyA, imehiM ya dosehiM laggaMti / dubbalA te sAhU, aMbileNa ghaTTellayA NiggamaNasa(ssa)TThiyA jaM te paritAvijjati taM nipphaNNaM pAvaMti / aNiggacchaMtA khamao vigiTehiM tavo kamme hiM dubbalo NiggamaNaTThio, gilANo vA ahuNaTThiyao, gorasadhAuo vA dukkhaM acchai / uvahI vA puvvagahio parikhINovahiyA, tehiM divasehiM sulabho, pacchA dullabho, jaM teNa viNA pAvihiti taM nipphaNNaM / aha niggayA hotA to - ee na hoMti dosA, bahiyA sulabhaM ca bhikkha uvahI ya / bhavasiddhiyA u vANA, biiyapaya gilANamAdIsu // 2750 // tamhA u vihariyavvaM, vihiNA je mAsakappiyA gAmA / chaDDei vaMdaNAdI, tai lahugA maggaNA patthA // 2751 // "ee Na hoMti dosA0" ["tamhA0"] gAhA / guNo ya bhavati bahiyA niggayANaMbhikkhaM sulabhaM jeNa appAijjati, uvahI ya sulabho, bhaviyasattA ya bujjhihiMti, kei vA AyariyANaM daMsaNaM kaMkhaMti te bohijjaMti, ANA bhagavato kayA bhavai / biiyapade NiggacchejjA gilANamAisu kAraNesu / evaM biiyapade avijjamANe avassa vihariyavvaM / kamhA? jamhA aviharaMtassa dosaa| keNa vihiNA? jo vihI mAsaka ppe bhaNiyo teNa vihiNA mAsakappapAuggesu aNaMtarakhettesu vA ThAiyavvaM / aha mAsakappapAuggANi khettANi chaDDei to jattiyAiM chaDDei tattiyAiM caulahuyAiM / kahiM puNa kAraNehiM chaDDai ? Ayariya sAhu vaMdaNa, ceiya nIyallae tahA sannI / gamaNaM ca desadasaNa, vaigAsu ya evamAINi // 2752 // appuvva vivitta bahussuyA ya pariyAravaM ca AyariyA / pariyAravajja sAhU, ceiya puvvA abhinavA vA // 2753 // Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 visesacuNNi [cArapagayaM gAhissAmi va nIe, saNNI vA bhikkhumAi vuggAhe / bahuguNa apuvva deso, vaigAisu khIramAdINi // 2754 // "Ayariya0" ["apuvva0" "gAhissAmi0"] gAhA / jAmo AyariyA vaMdAmo / sAhuNo cetiyANi vINIyellagA vA daTThavvA, sannI vA daTThavvA / sannI vA tattha natthi teNa chaDDei / desadarisaNaM vA karei / ceiyAo vA maggai / eehiM kAraNehiM chaDDei caulahuyA / 'maggaNA pattha' tti / biiyapade aikkamejjA vi / chaDtassa ime dosA - addhANe uvvAtA, bhikkhovahi sANa teNa paDiNIe / omANa abhojja ghare, thaMDila asatIi je jattha // 2755 // "addhANe uvvAtA0" gAhA / te sAhuNo vaccaMtA addhANeNa uvvAyA, pavisaMtA jANaMti / ettha ThAhiti / navari volINA tAhe AsAe chinnAe gADha'NagADhaM paritAvanipphaNNaM pAvaMti / bhikkhaM dullahaM hojja / aggao vasahI vA Na labhejja / akAle ya teNa sANa sAvaehiM hIrejja khajjejja vA, paDiNIo vA hojja koi, omANaM vA tattha hojja / abhojjagharesu vA geNhejja ThAejja vA / thaMDillAsaie vA jA paritAvaNA saMjamavirAhaNA vA / biiyapae asivAI, uvahissa u kAraNA va levo vA / bahuguNataraM va gacche, AyariyAI va AgADhe // 2756 // "biiyapade asivAi0" gAhA / asiva-omANa-rAyaduTThAdIhiM kAraNehiM parille sulabhataro uvahI, pAyoggataro ya levo vA, parille atthi bahuguNataraM vA / Adillao parille khamagagilANabAlavuDDAdINaM pAuggaM labbhai / AyariyANa vA parille AdillAto pAuggassa bahuguNataraM / AdiggahaNeNaM parappavAdI vA uTThiya ugghosAvei / sunnA parappavAdA, te ya niggahasamatthA, sammattaM vA ghettukAmo, kei AyariyANaM daMsaNaM kaMkhaMti / 'AgADhe' tti / AgADhajogavAhINa pAuggaM parille labbhai / AyariyANaM sannAyagA sannI vA te vippariNAmejjaMti / eehi~ kAraNehiM, ekkadugaMtara tigaMtaraM vA vi / saMkamamANo khettaM, puTTho vi jao na'ikkamai // 2757 // nikkAraNagamaNammi, je cciya AlaMbaNA u paDikuTThA / kajjammi saMkamaMto, tehiM ciya sujjhaI jayaNA // 2758 // Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2754-2758] paDhamo uddeso 321 "eehi~ kAraNehiM0" ["nikkAraNa."] gAhA / kaNThyA / ekkaM vA do vA tiNNi vA khettA atikkametto suddho / NikkAraNe jaMto puTTho dosehiM / nikkAraNaM NAma asivAdIhiM virahito / AyariyAI AlaMbaNA te paDisiddhA / biiyapadeNaM tehiM ceva AyariyAdINaM jayaNAe saMkamaMto sujjhi| // cArapagayaM samattaM // Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // verajjaviruddharajjapagayaM // [suttaM ] no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA verajjaviruddharajjaMsi sajjaM gamaNaM sajjaM AgamaNaM sajjaM gamaNAgamaNaM karittae / jo khalu niggaMtho vA niggaMthI vA verajjaviruddharajjaMsi sajjaM gamaNaM sajjaM AgamaNaM sajjaM gamaNAgamaNaM karei karitaM vA sAijjai, se duhao viikkamamANe Avajjai cAummAsiyaM parihAraTThANaM aNugghAiyaM // 1-37 // saMbaMdhe imaM - cAro ti aipasaMgA, viruddharajje vi mA carijjAhi / iya eso uvaghAo, verajjaviruddhasuttassa // 2759 // " cAro tti aipasaMgA0' gAhA / kaNThyA / uvagghAoM sambandha ityarthaH / 11 veraM jattha u rajje, veraM jAyaM va verarajjaM vA / jaM ca virajjai rajjaM, rajjeNaM vigayarAyaM vA // 2760 // sajjaggahaNA tIyaM, aNAgayaM ceva vAriyaM veraM / pannavaga paDucca gayaM, hojjA''gamaNaM va ubhayaM vA // 2761 // "veraM jattha u0 " [" sajjaggahaNA tIyaM 0 " ] gAhAdvayam / yasmin rAjye veramutpannaM, jammi vA rajje sAMprataM veramutpannaM, je vA rajjA khobhappiyA, jassa vA raNNo rajjaM virajjae / rajjeNa vigayarAyaM vatti annarAyakamityarthaH / sajjagrahaNAt atItaM ca aNAgataM ca vAriaM bhavai / prajJavakaM pratItya yo yasmin vyavasthitaH gataH Agato vA ubhayaM vA / eSa sUtrArthaH / niryuktivistaraH nAmaM ThavaNA davie, khette kAle ya bhAvavere ya / taM mahisavasabhavagghA, sIhA naraesu sijjhaNayA // 2762 // [ ni0 ] "nAmaM ThavaNA0 gAhA / davve veraM davvaveraM / jassa davve veraM uppajjai, khettaveraM jassa khettanimitteNa veraM uppajjai, jammi vA khette veraM vannijjai / kAle- jammi kAle veraM uppajjai vaNNijjai vA / bhAve vere imaM udAharaNaM - ekkAo gAmAo gAvIo corehiM akkhittAo / jo Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 2759-2767] paDhamo uddeso 323 gAmassa mahayaro so kUDheNa Amaio' / tattha coraseNAvaiNA samaM hatAhatiM mayA / paDhamaDhavi gyaa| tao uvvaTTittA mahisA vasabhA ya jAyA / saMDa tti bhaNiyaM hoi / annamannaM pAti puvvabhavaverANubaMdheNa aIva roso samuppanno / hayAhatiM mayA, docca puDhaviM gatA / tao uvaTTittA vagghA jAyA / annamannaM {pAsittA puvvabhavaverANubaMdheNa aIva roso samuppanno} daTThUNa hayAhatiM mayA, taiyaM puDhaviM gatA / tao uvvaTTittA sIhA jAyA / annamannaM daTThUNa hayAhaiM gayA catthIe puDhavIe uvvnnaa| tao uvvaTTittA siddhA / aNarAe juvarAe, tatto verajjae a verajje / to ekkikkammi u, cAummAsA bhave gurugA // 2763 // 44 'aNarAe jugarAe0" gAhA / paDhame dohi vi lahuyA, biie kAlagurU, taie tava gurU, utthe do vi guruyA / gAhA vyAkhyA - aNarAyaM nivamaraNe, juvarAyA jAva docca Na'bhisitto / verajjaM tu parabalaM, dAiyakalaho u verajjaM // 2764 // [ ni0 ] " aNarAyaM 0" gAhA / kaNThyA / aviruddhA vANiyagA, gamaNA''gamaNaM ca hoi aviruddhaM / nissaMcAra viruddhe, na kappae baMdhaNAIyA // 2765 // " aviruddhA 0 " gAhA / jattha aviruddhA vANiyayA gamaNAgamaNaM ca atthi, tattha gammai / jattha nissaMcAraNiruddhaM tattha jai gacchai baMdhaNAI dosA, cArio tti kAUNa / attANa cora meyA, vaggura soNiya palAiNo pahiyA / paDicaragA ya sahAyA, gamaNAgamaNammi nAyavvA // 2766 // " attANa cora0 " gAhA / asya vyAkhyA attANamAiesuM, diya paha diTThe ya aTTiyA bhayaNA / to egayareNaM, gamaNAgamaNammi ANAI // 2767 // "attANamAiesuM0" gAhA / attA AtmA ityarthaH, attA AdiryeSAM te ime attANamAdIyA / je te saMjayA gacchaMti te gihatthavirahi vA gacchaMti / tattha vaccaMtANaM aTThiyA 1. kUDheNa niggao / AmmiyAo gAvIo / (malavR) / Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 visesacuNNi [verajjaviruddharajjapagayaM bhayaNA bhavai / tattha jAva jattha Nimmissa gihatthassa virahiyA gacchaMti tattha aTTiyaM bhayaNaM bhaNai-attaNA divA paMtheNa adiTTo 1, attaNA divA paMtheNa diTTo 2, attaNA divA uppaMtheNa adiTTho 3, attaNA divA uppaMtheNa diTTho eka (4), attaNA rAo paMtheNa adiTTho (lU) 5, attaNA rAo paMtheNa diTTho phraO (6), attaNA rAo uppatheNa adiTTho grA (7), attaNA rAo uppaMtheNa diTTho rhA (8) / etto egatareNaM ti / eesiM aTThaNhaM pagArANaM egatareNaM pagAreNaM ANAaNavatthAdao dosA / eesiM aTThaNhaM pagArANaM pacchittaM - attANamAiesuM, diyapahadiDhesu caulahU hoMti / rAo apaha adiDhe, caugurugA'ikkame mUlaM // 2768 // "attANamADa0" gAhA / divA causa bhaMgesa caulahayA tavakAlavisesiyA / rAo causu bhaMges cauguruyA tavakAlavisesiA / sImAtikkame mulaM / sImaM atikkamai jamhA eeNaM mUlaM pAvai / eyaM attANe gihattharahiyassa tti bhaNiyaM hoi / iyANiM gihatthehiM samaM vaccaMtassa corameyAdIhi ekkekke aTThiyA bhayaNA / palAiNo nAma je kuDuMba nAsaMti anne vA je NassaMti / ettha gAhA - attANamAiyANaM, aTThaNha'TTahi paehi~ bhaiyANaM / causaTThie payANaM, virAhaNA hoimA duvihA // 2769 // ["attANamAiyANaM0'"] attANamAdiyANa aTThaTThagA causaTThi / duvihA virAhaNAAya-saMjamANaM / sA imA duvihA - chakkAya gahaNakaDDaNa, paMthaM bhittUNa ceva aigamaNaM / sunnammi ya aigamaNe, virAhaNA duNha vaggANaM // 2770 // "chakkAya gahaNa0" dAragAhA / tattha chakkAyavirAhaNA imA - chakkAya caulahuyA', paritta lahugA ya guruga sAhAre / saMghaTTaNa paritAvaNa, lahu guruga'ivAyaNe mUlaM // 2771 // "chakkAya caulahuyA0' pUrvavyAkhyAtam / evaM saMjamavirAhaNA / 'gahaNa' tti dAraM / asya vyAkhyA - saMjayagihitadubhayabhaddayA ya taha tadubhayassa vi ya paMtA / caubhaMgoM gommiehiM, saMjatabhaddA visajjeMti // 2772 // 1. causu lahugA muc| Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2768-2777] paDhamo uddeso 325 "saMjayagihi0" gAhA / ThANagANi rakkhijjaMti-mA koi cArio ejja / tisa ThANe adUre majjhe Asanne / te puNa cauvvihA-saMjayabhaddA gihipaMtA 1, saMjayapaMtA gihibhaddA 2, saMjayabhaddA vi gihibhaddA vi 3, saMjayapaMtA vi gihipaMtA vi erka (4), te sahAyA vaccaMtA paDhamaThANaillehiM diTThA / te saMjayA mukkA gihatthA gahiyA / te ya gihatthA saMjaehiM samaM vaccaMtANaM-Na hohiti amha bhayaM ti to uccliyaa| saMjayabhaddagamukke, bIyA ghettuM gihI vi giNhaMti / je puNa saMjatapaMtA, giNhaMti jaI gihI muttuM // 2773 // "saMjayabhaddayamukke0" gAhA / saMjayabhaddaehiM paDhamaThANaittehiM saMjayA mukkA / saMjayaccaeNa gihatthA vi mukkA hojja / NavaraM biiyaThANaillehiM diTThA, tAhe saMjayA giNhittA te vi gihatthe giNhejja-kIsa eehiM samaM jAha ? ti tabbhe vi daTTA / sesaM kaNThyama / paDhamataiyamukkANaM, rajje diTThANa doNha vi viNAso / pararajjapavesevaM, jao vi NitI tahiM pevaM // 2774 // "paDhama0" gAhA / paDhamataiyabhaMgA mukkA / gAmaM pattANa saMjayANa gihatthANa ya / ettha doNha vi viNAso / eyaM doNha vi vaggANaM / eyaM rajjapavaNNesu aNNarajje ityarthaH / jAo virajjAo niggacchaMti tAo vi evaM ceva / divANa NAso doNha vi vaggANaM / 'paMthe bhettUNa ceva aigamaNaM' ti (gA0 2770) / rakkhijjai vA paMtho, jai taM bhittUNa jaNavayamaiMti / gADhataraM avarAho, sutte sunne va doNhaM pi // 2775 // "rakkhijjai vA0" gAhA / kaNThyA / iyANiM - "sunnammi ya aigamaNe' asya vyAkhyA - sutte sutte ya doNhaM pi suttA, te ThANaillA hojja, sunne tti na rakkhijjai paMtho gAmiehiM / te saMjayA gihatthehiM samaM gAmaM pattA, tAhe daTuM cAriya tti kAuM giNhejjA / ettha geNhaNa tti dAraM / asya vyAkhyA - geNhaNe gurugA chammAsa kaDDhaNe cheo~ hoi vavahAre / pacchAkaDe ya mUlaM, uDDahaNa viruMgaNe navamaM // 2776 // uddAvaNa nivvisae, egamaNege paosa pAraMcI / aNavaThThappo dosu ya, dosu ya pAraMcio hoi // 2777 // 1. TThANesu iti bhAvyam ? 2. ThANaillehiM iti bhAvyam ? Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNa [ verajjaviruddharajjapagayaM emeva sesaehi vi, corAIhi samagaM tu vaccaMte / savisesayarA dosA, patthAro jAva bhaMsaNayA // 2778 // " geNhaNe gurugA0 " [" uddAvaNa0" "emeva0"] gAhAdvayaM kaNThyam / evaM bhaNiyaM corapAlANaM paDicaragavirahiesu paDicaragA vAriyA, corAdisu tisu samagaM vaccaMti savisesA dosaa| eesu ceva tisu AdiggahaNaM / te ime dosA 326 teNaTThammi pasajjaNa, nissaMkieN mUla ahimare carimaM / jai tAva hoMti bhaddaya, dosA te taM cimaM ca'nnaM // 2779 // " teNaTTammi pasajjaNa0 11 gAhA / teNA ee vitti saMkie cauguruyA, nissaMkie mUlaM / pasajjaNA gehaNAdao dosA eva cAriehiM vi samagaM paDicarage ityarthaH / aha ahimarehi samagaM to carimaM / " jai tAva hoMti bhaddaga0 " pacchaddhaM / jai te bhaddagA to uddurussittA' bhaNaMti - ee vi erisayANi kareMti / kiM ca etesiM na paDisiddhaM satthuNAre, na vaTTai verajje saMkamaNaM satthuNo / parivAo ceva / puvvuttA dosA, ime ya - Ayariya uvajjhAyA, kula gaNa saMgho ya ceiyAI ca / savve vi pariccattA, verajjaM saMkamaMteNaM // 2780 // "Ayariya uvajjhAyA0 kiM Agaya ttha te biMti saMti Ne ittha AyariyAdI / ughAemo rukkhe, mA eMtu phalatthiNo sauNA // 2781 // 1. " " kiM Agaya ttha0 " gAhA / kaNThyA / taM ceva AyariyaM ugghAemo jassAe ete eMti / jamhA ee dosA gAhA / kaNThyA / AyariyAI paricattA kahaM pariccattA ? eyArise vihAro, na kappaI samaNasuvihiyANaM tu / do sIme'ikkamaI, jiNasImaM rAyasImaM ca // 2782 // baMdhaM vahaM ca ghoraM, Avajjai erise viharamANo / tamhA u vivajjejjA, verajjaviruddhasaMkamaNaM // 2783 // " eyArise vihAro0 " ["baMdhaM vahaM ca ghoraM "] gAhAdvayaM kaNThyam / imaM biiyapadaM = dRSTvA (malavR0 ) / 2. satthu = zAstR / (pAsama 861) Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 327 bhAsagAhA-2778-2791] paDhamo uddeso daMsaNa nANe mAtA, bhattavisohI gilANamAyarie / adhikaraNa vAda rAyakulasaMgate kappaI gaMtuM // 2784 // sutta'tthatadubhayavisArayammi paDivanna uttimaTTammi / etArisammi kappai, verajjaviruddhasaMkamaNaM // 2785 // "saNa" ["suttattha0"] gAhA / daMsaNaNANe / imA vyAkhyA-suttatthadaMsaNappabhAvagANa aTThAe / Ayariyo uttimaTuM paDivajjiukAmo taM ca aNNattha Natthi mAyA piyaro vA pavvaiukAmA sogeNa mareMti / bhannaMti ('bhatta'tti) bhattaM paccakkhAiukAmassa sohI kAyavvA / gilANaM vA paDiyariuM gacchaMti / 'Ayarie' tti so bhattaM paccakkhAiukAmo tassa NijjavaNaTThAe gacchejja / ahikaraNaM vA kulagaNasaMghANaM samuppannaM, tassa uvasamaNaTTA gacchejja parappavAiniggaha vibhAsA / rAyA vA pauTTho taM uvassani (mi)ssAmi saladdhIo gacchejja / 'saMgae' tti rAyasaMgAriyaM keNai kayaM, tattha uvasAmaNanimittaM / eehiM kAraNehiM vaccaMtassa imA vihI - Apucchiya ArakkhiyaseTThiseNAvaIamaccarAINaM / aigamaNe niggamaNe, esa vihI hoi nAyavvo // 2786 // Arakkhito visajjai, ahava bhaNijjA sa pucchaDa tu seSTuiM / jAva nivo tA neyaM, muddA puriso va dUteNaM // 2787 // jattha vi ya gaMtukAmA, tattha vi kAriMti tesi nAyaM tu / ArakkhiyAi te vi ya, teNeva kameNa pucchaMti // 2788 // "Apucchiya Arakkhiya0" ["Arakkhito." "jattha vi ya0'"] gAhAo kaNThyAo / 'mudda' tti mudaM geNhaMti, jahA visajjiyA mo| 'dUeNaM'ti / je paropparaM dUyA jaMti tehiM samaM vaccaMti / jaM taM heTThA Ayarie tti dAraM tasyeyaM vyAkhyA - rAINa doNha bhaMDaNa, Ayarie AsiyAvaNaM hoi / kayakaraNe karaNaM vA, niveda jayaNAe~ saMkamaNaM // 2789 // abbharahiyassa haraNe, ujjANaIThiyassa guruNo u / uvvaTTaNAsamatthe, dUragae vA vi savi bolaM // 2790 // pesaviyammi adeMte, rannA jai vi u visajjiyA sissA / guruNo niveiyammi, hAritagarAiNo puTviM // 2791 // Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 visesacuNNi [verajjaviruddharajjapagayaM "rAINa.'' ["abbharahiyassa0" "pesaviyammi0'"] gAhA / egassa raNNo Ayario abbharahito / teNa gahieNa rAyA gahio bhavai / tAhe so iyaro rAyA maNUsA pesavettA taM AyariyaM hIrejja / tattha jo samattho teNa uyaTTeyavvo / aha na sakkio pacchA jayaNAe saMkamiyavvaM / abbharahiyassa haraNA esA uyaTTeyavve / asamatthayAe bolaM kareti / sesaM gaahaasiddhN| 'pesaviyammi adeMte' jai teNa rannA jassa sakAsAo Ayario NIo teNa pesavie jeNa hito tassa sakAsaM, jai Ayario Na labbhai tAhe sIsA taM rAyaM vinnaveMti-amhe Na tarAmo AyarieNa viNA to visajjehi amhe, vaccAmo AyariyasakAsaM visjjie| jeNa hito tassa NivedeyavvaM AyarieNaM, ahaM sIse vi ANemi, teNAmiyAdI saMdisAhi, mA geNhejjaha tti / evaM jayaNAe saMkamaMti / // verajjaviruddharajjapagayaM samattaM // Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // avaggahapagayaM // [suttaM] niggaMthaM ca NaM gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppaviDhaM kei vattheNa vA paDiggaheNa vA kaMbaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimaMtijjA, kappar3a se sAgArakaDaM gahAya AyariyapAyamUle ThavittA doccaM pi uggahaM aNuNNavittA parihAraM pariharittae // 1-38 // saMbaMdho imo - aviruddha bhikkhagataM, koi nimaMtejja vatthamAihiM / kAraNa viruddhacArI, vigiMcito vA vi geNhejjA // 2792 // ahavA loiyateNNaM, nivasIma aicchie imaM bhaNitaM / doccamaNaNunnaveDaM, uttariyaM vatthabhogAdI // 2793 // "aviruddhe" ["ahavA"] gAhAdvayaM kaNThyam / ahavA kAraNe viruddhacArI muTTho vA hojja / tahiM vatthAhiM geNhejja / eSa dvitIyaH sambandhaH / sAgArakaDaM nAma AyariyasaMtiyametaM, Na eyaM mama, taM AyarieNa gahiyaM, annassa vA diNNaM / ettha suttAraMbho - duvihaM ca hoi vatthaM, jAyaNavatthaM nimaMtaNAe ya / nimaMtaNavatthaM ThappaM, jAyaNavatthaM tu vocchAmi // 2794 // [ni0] "duvihaM ca hoi vatthaM0" gAhA / jAyaNAvatthaM jahA peDhiyAe (gAthA 603-648) nimaMtaNAvatthaM imaM - eyaM jAyaNavatthaM, bhaNiyaM etto nimaMtaNaM vocchaM / pucchAdugaparisuddhaM, puNaravi pucchejjimA merA // 2795 // ["eyaM jAyaNa0"] "pucchA duga0" gAhApacchaddhaM / asya vyAkhyA - viusagga joga saMghADaeNa bhoiyakule tiviha pucchA / kassa imaM ? kiM va imaM ?, kassa va kajje ? lahuga ANA // 2796 // "viusagga0" gAhA / kAusaggaM kAuM saMdisAvei 'taha'tti bhaNio, 'jassa joge' ya kae kaMci daMDiyAi ahApahANaM kulaM paviTTho / tattha egAe issarIe mahatA saMbhameNaM bhattapANeNaM Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 visesacuNNi [avaggahapagayaM paDilAbhettA vattheNa nnimNtio| tattha sa ceva puvvavanniyA duvihA pucchA-kassa imaM? kiMca imaM ? eyAsu dosu pucchAsu jayA parisuddhaM bhavai tayA imA taiyA abbhahiyA pucchA / kassa tti kasyArthAya dehi ? jai na pucchai caulahuyA / ime dosA - micchatta socca saMkA, virAhaNA bhoie tahiM gae vA / cautthaM va viMTalaM vA, veMTaladANaM ca vavahAro // 2797 // "micchatta0" gAhA / 'micchatta docca saMka' tti asya vyAkhyA - vatthammi nINiyammi, kiM dalasi ? apucchiUNa jai geNhe / annassa bhoyagassa va, saMkA ghaDiyA Nu kiM puvvi ? // 2798 // micchattaM gacchejjA, dijjaMtaM daTTha bhoyao tIse / voccheda paosaM vA, egamaNegANa so kujjA // 2799 // "vatthammi0" ["micchattaM gacchejjA0"] gAhA / bhotao tassa paI, aNNo jo tassa bhoyao Na bhavati tesiM saMkA hojja - kiM esA eeNa samaM saMpalaggiyA ? ahavA saMkejja veMTalaTThiyA / evaM tAva sAmANie bhoyae / aha asamANo bhoyao to imaM - emeva pautthe bhoiyammi tusiNIyadANagahaNe tu / mahataragAdIkahie, egatara patosa vocchedo // 2800 // mehuNasaMkamasaMke, gurugA mUlaM ca veMTale lahugA / saMkamasaMke gurugA, savisesatarA pautthammi // 2801 // "emeva pautthe0" ["mehuNasaMka0"] gAhA / egatarapadoso saMjayassa vA padusijja bhoiyAe vA doNha vi vA padusejja / paduTTho jaM kAhii voccheyaM baMdhaNAI taM nipphaNNaM / taM puNa mahattariyAe vA duvakkhariyAe vA kahie ettha saMkAe nissaMkie ya imaM pacchittaM-mehuNa saMkAe :: / 4 (caturguru) nissaMkie mUlaM, veMTalasaMkAe :: 4 (caturlaghu) / NissaMkie :: / 4 (caturguru) / 'tahiM gae va' tti asya vyAkhyA - evaM tA geNhate, gahie dosA puNo ime hoti / gharagayamuvassae vA, obhAsai pucchae vA vi // 2802 // "evaM tA01" gAhA / sAhaM gharaM gayaM / ahavA sayaM ceva sA aviraIyA uvassayaM AgaMtuM 1. etaM vA ba / Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 2792-2807] paDhamo uddesa 331 pucchejja- kiMci nimittaM vA veMTalaM vA jeNa me bhoio vasso bhavai, ahavA tumaM samaM ubbhAmao hohi / evaM bhaNio Na yANAmi, Na kappai vA vutte sAhuNA jai vatthaM paDimaggejja to padiAyavvaM / aha kayAi taM vatthaM imehiM pagArehiM hojja pucchAhINaM gahiyaM, AgamaNaM pucchaNA nimittassa / chinnaM pi hu dAyavvaM, vavahAro labbhae tattha // 2803 // pAhuNaeNa'NNeNa va, nIyaM va hiyaM va hoi daDDuM vA / tahiyaM aNuTThAI, annaM va daDDha mottUNaM // 2804 // na vi jANAmoM nimittaM, na ya Ne kappai pauMjiuM gihiNo / paradAradosakahaNaM, taM mama mAyA ya bhagiNI ya // 2805 // 77 "pucchAhINaM0" ["pAhuNaeNa'NNeNa0" "na vi jANAmoM 0 " ] "chinnaM pi hu0 pacchaddhaM / taM vatthaM kayAi pattAbaMdhAdi chinnaM hojja, jayA veMTalAdiaNicche paDimaggejja vatthaM tadA chinnaM hojja / jayA veMTalAdiaNicche paDimaggejja vatthaM tadA 'chinnaM pi hu dAyavvaM' ti / bhAgachinnaM vA vibhAsA / aNicche annaM pi dejja pAhuNaeNaM cANIyaM / tattha vi taheva vibhAsA / kahaM ca vavahAro labbhai ? jahA ekkeNa rukkho vikkIo, kaieNa chiMdittA nIo, tao vikkaio bhaNai-paDigeNha mullaM, rukkhameva ANehi / rAule uvaTThiyANaM kiM so kaio rukkha davAvijjai ? jai davAvijjai kaTThANi davAvijjai / evaM vavahAro labbhai | khaMDANi davAvijjai / dattA dAnamanIzvaraH / ekkassa va ekkassa va, kajje dijjaMta giNhaI jo u / te ceva tassa dosA, bAlammi ya bhAvasaMbaMdho // 2806 // 'ekkassa va0 27 gAhA / asya imA vyAkhyA ahavaNa puTThA puvveNa pacchabaMdheNa vA sarisamAha / saMkAiyA u tattha vi, kaDagA ya bahU mahiliyANaM // 2807 // 'ahavaNa puTThA0 " gAhA / ahavA sA deMtiyA pucchiyA samANI kiM desi ? tti bhaNejja puvvasaMbaMdhassa pacchAsaMbaMdhassa vA sariso se tti to demiM / tatrApi giNhaMtassa ta eva pUrvoktA doSA / imo bAlasaMbaMdhadoso abbhahio dikkarUveNa neho jAyai, tattha paDigamaNAdao dosA / tamhA - Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 visesacuNNi [avaggahapagayaM eyaddosavimukkaM, vatthaggahaNaM tu hoi kAyavvaM / khamau tti dubbalo tti ya, dhammo tti ya hoti niddosaM // 2808 // AraMbhaniyattANaM, akiNaMtANaM akAraviMtANaM / dhammaTThA dAyavvaM, gihIhi dhamme kayamaNANaM // 2809 // saMghADae paviTe, rAyaNie taha ya omarAyaNie / jaM labbhai pAoggaM, rAyaNie uggaho hoi // 2810 // "eyaddosavimukkaM0" ["AraMbhaniyattANaM0" "saMghADae0"] gAhAdvayaM kaNThyam / doccaM pi uggaho tti ya, kei gihatthesu doccamicchaMti / sAga ! guruNo nayAmo, aNicche paccAharissAmo // 2811 // "doccaM pi uggaho0" gAhA / doccaM pi uggaho aNuNNaveyavvo tti sUtrAbhihitaM / atra kei svacchandamatayo bruvanti-evaM gihatthesu bhavati, jo dei so vattavvo-sAvagA ! etaM amhe AyariyANaM Nemo' / jai icchihiMti ghettuM tAhe tubbhe doccaM uggahaM aNuNNavehAmo, aha NecchihiMti AyariyA ghettUNa tubbhaM ceva ANeuM paccappiNIhAmo / iharA pariDhuvaNiyA, tassa va paccappiNaMti ahigaraNaM / gihigahaNe ahigaraNaM, so vA daTTaNa vocchedaM // 2812 // "iharA paridvavaNiyA0" gAhA / evaM jai na kajjai to Ayarie ageNhamANe pAriTThAvaNiyadoso / aha na parivijjai to tassa gihatthassa paccappiNie ahikaraNaM paribhogadhuvaNAdisu / {asaMjayANaM pariTThaviyaM jai gihattho giNhai ahikaraNaM / gihatthagahiyaM vA pariTThaviyaM vA taddavvAdivocchede vibhAsA / Ayario Aha - coyaga ! gurupaDisiddhe, tahiM pautthe dharita dinnaM tu / dharaNujjhaNe ahigaraNaM, geNhejja sayaM va paDiNIyaM // 2813 // "coyaga !0" gAhA / he coyaga ! evaM kajjamANe ta eva dosA je tvayA uktaa| taM AyariyANaM ANiyaM AyariyANaM na kajjaM hojja, so ya gihattho pavisio hojja / adiNNadANaM pasajjai paribhujjaMte / aha dharei Na paribhuMjai, airegovahI ahikaraNaM / aha 1. dikka = ? Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2808-2815] paDhamo uddeso pariTuvei aha pariDhAvaNAdosA, ahikaraNaM ca / asaMjao geNhejjA paDiNIyaM ca na paDidejja, tamhA Ayariyassa appeyavvaM / jai Ayario dei tassa taM / [suttaM] niggaMthaM ca NaM bahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkhaMtaM samANaM kei vattheNa vA paDiggaheNa vA kaMbaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimaMtejjA, kappar3a se sAgArakaDaM gahAya AyariyapAyamUle ThavittA doccaM pi uggahamaNunnavettA parihAraM pariharittae // 1-39 // bahiyA va niggayANaM, jAyaNavatthaM taheva jayaNAe / nimaMtaNavattheM taheva, suddhamasuddhaM ca khamagAdI // 2814 // "bahitA va0" gAhA / 'bahita' tti bahitA viyArabhUmiM vA niggao, taM koi nnimNtejjaa| tatrApi taheva jAyaNAvatthaM nimaMtaNAvatthaM ca / 'khamagAdi' tti khamao tti kAuM demi ityAdi kappate / [suttaM] niggaMthiM ca NaM gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNuppavilu kei vattheNa vA paDiggaheNa vA kaMbaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimaMtejjA, kappar3a se sAgArakaDaM gahAya pavattiNipAyamUle ThavittA doccaM pi uggahamaNuNNavittA parihAraM pariharittae // 1-40 // niggaMthiM ca NaM bahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkhaMtiM samANiM kei vattheNa vA paDiggaheNa vA kaMbaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA uvanimaMtejjA, kappar3a se sAgArakaDaM gahAya pavittiNipAyamUle ThavettA doccaM pi uggahamaNuNNavittA parihAraM pariharittae // 1-41 // niggaMthivatthagahaNe, cauro mAsA havaMta'NugghAyA / micchatte saMkAI, pasajjaNA jAva carimapadaM // 2815 // "niggaMthivatthagahaNe0" gAhA / jai NiggaMthIo gihatthANa sagAsAo vatthANi geNhaMti cauguruyA / taM daTTaNa koi NavasammadiTThI micchattaM gacchejjA, gaMthIo vi bhADiM geNhaMti evaM saMkejja / so vA gihattho pottANi dAuM obhAsejja / aNicchamANIe geNhaNAdI dosA 1. pATho'tratyaH patitaH paribhAvyate / [tasseva tayA te bhujjo vi oggahamaNuNNavijjati / eso bIyo avaggaho] (malavR) / 2. niggaMthIo iti bhAvyam (mlvR)| Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 visesacuNNi [avaggahapagayaM yadetaduktam / ettha vakkhANa gAhA - purisehiMto vatthaM, giNhaMtiM dissa saMkamAdIyA / obhAsaNA cautthe, paDisiddhe karejja uDDAhaM // 2816 // "purisehiMto vatthaM0" gAhA / uktArthaH / lobhea Abhioge, virAhaNA paTTaeNa diTuMto / dAyavva gaNahareNaM, taM pi paricchittu jayaNAe // 2817 // "lobhea0" gAhA / lobheya asya vyAkhyA - pagatI pelavasattA, lobhijjai jeNa teNa vA itthI / avi ya hu moho dippai, sairaM tAsiM sarIresu // 2818 // "pagaI0" gAhA / kaNThyA / 'abhiyoga' iti / koi urAliyasarIraM saMjaiM dissa abhijoejja / ettha diTuMto - viyaraga samIvArAme, sasarakkhe pupphadANa paTTa kayA / nisi vela dArapiTTaNa, pucchA gAmeNa nicchubhaNaM // 2819 // "viyaraga samIva0" gAhA / viyarao kUviyA ArAmasamIve, ekko sasarakkho kuuvtdde| urAliyasarIraM aviraiyaM daTuM tIse puSpANi vijjAmaMtitANi dei / tIe gharaM gaMtuM nisApaTTae ThAviyANi / rattiM dAraM piTTai / NisA paTTao / sesaM kaNThyam / jamhA ee dosA tamhA niggaMthIhiM Na ghettavvANi appaNA gihatthehiMto vatthANi / tAsiM gaNaharo dei imeNa vihiNA - satta divase ThavettA, theraparicchA'paricchaNe gurugaa| dei gaNI gaNiNIe, gurugA saya dANa aTThANe // 2820 // ___"satta divase0" gaahaa| gaNaharo uppAettA satta divase pariyAsei / tAhe kappaM kAuM thero dhammasaTThio pAuNAvijjai, jai natthi vigAro suMdaraM / evaM aparikkhittA dei, cauguruyA / parikkhie jai sayameva dei, cuguruyaa| cokkhayaM dinnaM ti kAuM kAi maMdadhammA bhaNejja-esA se iTTA / eyaM aTThANaThavaNaM, tamhA pavattiNIe dAyavvaM, sA tAsi dei / Aha coyaka:-yadyevaM tena sUtrasya nairarthakyaM prasajyate / Ayario Aha-na hoi suttaM niratthayaM / asai samaNANa coyaga, jAiyanimaMtaNavattha taha ceva / jAyaMti theri asaI, vimissiyA mottime ThANe // 2821 // Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2816-2830] paDhamo uddeso "asati samaNANa0" gAhA / kaNThyA / kAni sthAnAni varjanIyAni ? kAvAlie ya bhikkhU, suivAdI kuvvie a vesitthI / vANiyaga taruNa saMsaTTha mehuNe bhoie ceva // 2822 // mAtA piyA ya bhagiNI, bhAuga saMbaMdhie ya taha sannI / bhAvitakulesu gahaNaM, asaI paDiloma jayaNAe // 2823 // aTThI vijjA kucchita, bhikkhu niruddhA u lajjae'NNattha / eva dagasoya kucciga, suiga tti ya baMbhacArittA // 2824 // annaThavaNaTTha junnA, abhioge jAva rUviNI gaNiyA / bhoiga coriya dinnaM, daTuM samaNIsu uDDAho // 2825 // desiya vANiya lobhA, saiM dinnei u ciraM pi hohitti / taruNubbhAmaga bhoyaga, saMkA AtobhayasamutthA // 2826 // dAhAmo NaM kassai, niyamA so hohiI sahAo nne|| sannI vi saMjayANaM, dAhii iti vippariNAme // 2827 // maggaMti theriyAo, laddhaM pi ya theriyAu geNhaMti / AgAra daTTha taruNINa va deMte taM na giNhaMti // 2828 // satta divase ThavittA, kappe kate theriyA paricchaMti / suddhassa hoi dharaNA, asuddha chettuM pariTThavaNA // 2829 // jaM puNa paDhamaM vatthaM, caukoNA tassa hoMti lAbhAe / vitiricchaM'tA majjhe, ya garahiyA caugurU ANA // 2830 // "kAvAlie ya0" ["mAtA piyA0" "aTThI0" "annaThavaNattha0" "desiya0" "dAhAmo0" "maggaMti0" "satta divase0" "jaM puNa0"] gAhA / te vijjAmaMtajoehiM abhijoeMti / duguMchiyA ya bhikkhuyaa| niruddhA vippariNAmeMti abhijoeMti vA / suyI = parivvAyagA, kuccI= kuccaMdharA, vesiyAo = junnAo taruNIo maggaMti vANiyayataruNANaM, saMsaTTao, 1. = vidagdha (pAsama 360) / Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 visesa [ avaggahapagayaM mehuNao = mAulaputto / mAyA ciMtei - kassai dAhAmo, so amhaM uvakAre vaTTihiti / evaM dArANi navagAhAsiddhANi / saNNI ciMtei - esA jai uppavvayai to me dhammasahAiyA / suhaM dAhAmi saMjayANaM / eyANi ThANANi vajjettA bhAviesa ahappahANesu majjhatthesu kulesu obhAsaMti / asa tArisayANaM sannIsu geNhaMti je sabhajjiyA / tassa asai therIsu, evaM parivADIe vocchatthaM jAva kAvAliesu vi / taM ca ghettUNa jai taheva paribhuMjati :: |4| (caturguru) ANAdi te cceva dosA / tamhA ANeUNaM sattadivase ThaveUNa kappaM kAUNa therIo pAuNaMti / jai kiMci vikAraM na dAei tAhe suddhassa dharaNaM / aha vikAraM dAei tAhe chettUNa parivijjai / T navabhAgakae vatthe, causu vi koNesu hoi vatthassa / lAbho viNAsamantre, aMte majjhe ya jANAhi // 2831 // "navabhAgaka vatthe0 gAhA / jaM ca paDhamaM vatthaM labbhai taM navabhAe kIrai / kiM kAraNaM ? lAbhAlAbhaM suhaM dukkhaM jIviyaM maraNaM tahA eyanimittaM, kiha puNa navabhAe kIrai ? jatto vatthaM AyataM tatto tiguNaM kAUNaM je tiNNi bhAgA tattha ekkekko bhAgo tiNNibhAge kIrai / tesu navasu bhAgesu jai imaM hoi "" aMjaNakhaMjaNakaddamalitte, mUsagabhakkhiya aggividaDDhe / tunniya kuTTiya pajjavalIDhe hoi vivAga suho'suho vA // 2832 // cauro ya divviyA bhAgA, duve bhAgA ya mANusA / AsurA ya duve bhAgA, majjhe vatthassa rakkhaso // 2833 // divvesu uttamo lAbho, mANusesu ya majjhimo / Asuresu ya gelannaM, majjhe maraNamAise // 2834 // "aMjaNa0" ["cauro ya divviyA0 " "divvesu uttamo lAbho 0"] gAhA / kaNThyA / gAhA / pajjavalIDhe uddIDhao / tattha vatthassa cattAri koNA divviyA / de (do) siyaMtamahe kAuM uddhassa kayassa je donni te AsurA | vittharao donni bhAgA aMtA te mANusa / majjhe rakkhANa bhAgo / divvesu bhAgesu jai aMjaNAINi bhavaMti tAhe uttamo lAbho, maNusu majjhamo, Asuresa gelanno, rakkhasesu maraNaM / eeNa lakkhaNeNaM paricchiUNa ghettavvaM / 1. vottavvaM iti bhAvyam ? 2. na ityadhikaM ka Da / Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDhamo uddesa jaM kiMci hoi vatthaM, pamANavaM sama ruiM thiraM niddhaM / paradose niruvahataM, tArisagaM khU bhave dhannaM // 2835 // bhAsagAhA - 2831-2835 ] 337 "jaM kiMci hoi0 "gAhA / samaM pamANao vA Na hINaM NAirittaM taM ruciraM, thiraM = daDhaM, snigdhaM na rukkhaM / 'paradosehiM niruvahataM' ti / dAyagadosehiM vivajjiyamityarthaH / sesaM knntthym| lakkhaNajuttaM nANAINi Avahai, vivarIe vivajjao teNa lakkhaNajuttaM icchijjai / // avaggahapagayaM samattaM // ... Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // rAIbhattapagayaM // [suttaM] no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA rAo vA viyAle vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDigAhittae // 1-42 // saMbaMdha ma - vayaadhikAre pagae, rAtIbhattavayapAlaNA iNamo / suttaM udAhu therA, mA pIlA hojja savvesiM // 2836 // ahavA piMDo bhaNio, na yAvi tassa bhaNio gahaNakAlo / tassa gahaNaM khapAe, vArei aNaMtare sutte // 2837 // "vaya ahiyAre0 " [" ahavA piMDo 0"] gAhAdvayaM kaNThyam / adinnAdANo bhaNio taiyavvayaM / imaM pi vatAhikAre chaTTaM vataM / esa sambandhaH rAto va viyAle vA, sajjhA rAI u kesii vikAlo / cauro ya aNugghAyA, codagapaDighAya ANAdI // 2838 // " rAo va0 " gAhA / ekeSAmAcAryANAM rAtriH sandhyA, zeSo vikAlaH / anyeSAM tu sandhyA vikAlaH divasavigamAt vikAlazeSA rAtrI / AbhyAM rAtrivikAlAbhyAM na kalpate bhoktum / kiJca tad ? ucyate - asaNaM pANaM khAimaM sAimaM / azyata ityazanaM, pIyata iti pAnaM, khAdyata iti khAdimaM bhakSyate ityarthaH, svAdyata iti svAdimaM / evaM caturvidhaM AhAraM na kappara, aha bhuMjai cauguruyA, cauNha tavakAlavisesiyA / coao coe - kiM rAIbhoyaNaM pariharijjai ? ucyate - doSadarzanAt / atrAha coyaka:tumhaM bAyAlIsadosaparisuddho piMDo bhujjai / ettha na katthai rAI bhoyaNaM paDisiddhaM, tamhA na paDisedheyavvaM rAIbhoyaNaM / eyaM coyakavacanaM pratighAtayitavyaM pratiSedhayitavyamityarthaH / Ayariyo Aha-evaM tava bhaNaMtassa ANAdI dosA / yattvayoktam - rAtrIbhojanapratiSedho noktaH tadajJAnAd bravISi / jai vi ya na ppaDisiddhaM, bAyAlIsAeN rAibhattaM tu / chaTThe mahavvayammI, paDiseho tassa naNu vutto // 2839 // " jai vi ya0 " gAhA / kaNThyA / chajjIvaNiyAe tattheva ya vRttA / kiJcAnyatjar3a tA diyA na kappar3a, tamaM ti kAUNa koTTayAI / kiM puNa tamassaIe, kappissai savvarIe u // 2840 // Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2836-2848] paDhamo uddeso "jai yA0" gAhA / NIyaduvArAdisu tamaH asyAM = santIti rAtri ityarthaH / zarvarI raatrii| micchattammi ya bhikkhU, virAhaNA hoi saMjamAyAe / pakkhalaNa khANu kaMTaga, visama darI vAla sANe ya // 2841 // "micchattammi ya0" gAhA / bhikkhu kAlodAinimittaM brAhmaNyA garbhapAtanaM dRSTvA, evamasarvajJatvamADhaukate apratiSiddhe AtavirAhaNA imA-"pakkhalaNa" pacchaddhaM kaNThyam / goNe ya teNamAdI, ubbhAmaga evamAi AyAe / saMjamavirAhaNAe, chakkAyA pANavahamAdI // 2842 // "goNe ya teNa0" gAhA / kaNThyA / saMjamavirAhaNA / atraivoktam'pANavahamAdIti' asya vyAkhyA - pANavaha pANagahaNe, kappaTThoddANae a saMkA u / bhaNio na ThAi ThANe, mosammi u saMkaNA sANe // 2843 // haMtuM savittiNisuyaM, paDiyaraI kAuma'ggadArammi / samaNeNa NolliyammI pavedaNa jaNassa AsaMkA // 2844 // mA nisi mokaM ejjasu, bhaNAi ehiMti te gihaM suNagA / puNaritaM saDDipaI, bhaNAi suNao si kiM jAto // 2845 // evaM ciya me rattiM, kusaNaM dijjAhi taM ca suNaeNa / khaiyaM ti ya bhaNamANe, bhaNAi jANAmi te suNae // 2846 // sayameva koi luddho, avaharatI taM paDucca kammakarI / vANigiNI mehunnaM, bahuso va ciraM va saMkA yA // 2847 // aNabhogeNa bhaeNa va, paDiNIommIsa bhattapANaM tu / dijjA hirannamAdI, AvajjaNa saMkaNA diTe // 2848 // "pANavaha pANagahaNe0" ["haMtuM savitti0" "mA Nisi0" "evaM ciya me0"| "sayameva koi0" | "ANabhogeNa" gAhAo va svkkhaannaao| eyAsiM imo attho - 1. micchattammI muca / 2. atra pATha: patitaH sambhAvyate / sambhavitaH pAThazcAyam-kAlodAI nAma bhikkhugo rayaNIe egassa mAhaNassa gihaM bhikkhaTThA paviTThA / tao mAhaNI tassa bhikkhAnimittaM jAva majjhe padisaha / malavR Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 visesacuNi udaullaM bIyasaMttaM, pANA nivaDiyA mahiM / diyA tAI vivajrjjato, rAo tattha kahaM care ? / / [da0vai0 a0 6.25 ] [ rAIbhattagayaM evaM pANavaho pANaggahaNaM ca / pANavahe saMkijjai / "ekkAe aviraiyAe savattIe putto uddaveUNa kavADe avaTThebhito Thavito / saMjao Agao, teNa kavADaM pelliyaM se 'dha'tti paDio | tA kUviyaM / saMjaNa kappaTTo uddavio / evaM saMkA, tattha geNhaNAdI dosA / musAvAyaM Avajjai / aviraiyA kassai uvasameNa dei bhattapANaM / taM daddhuM bhoyaeNa se issAdoseNa bhaNito - mA gharaM tumaM ejjAsi / tao so Aha - tava gharaM sANA ehiMti / tAhe so jibbhAdaMDadoseNa balAmoDIe kaDDhijjato Agato / tao so aviraiyao bhaNai - tumaM sANo jAo ? evaM musAvAo Avajjai, ahavA musAvAe saMkijjejja / teNa avirayaeNa divasao bhuMjamANeNa bhaNiyA - etto kusaNAo Thavijjasi rattiM hohiti / tAe ThaviyaM / taM ca sANeNa khaiyaM rattiM bhaNiyA-ANehiM taM / tAe bhaNiyaM -sANeNa khaiyaM / so bhaNai - jANAmi taM mANusasANaM jeNa khaiyaM / evaM musAvAo saMkijjai / adinnAdANaM Avajjai / ratti Ainnao chuddAI pottahiraNNAdINi bhANi daTTu koi luddho harejja, saMkaNA, saMjayaM pratItya kammakarI koi harejja, saMjaeNa haDa tti Najjihiti / evaM adinnAdANe saMkaNA / mehuNaM Avajjai / vANINi pautthapaiyA obhAsejja / so ya icchejja / evaM Avajjai saMkaNA / bahuso pavisaMte NikkalaMte ya AhAranimittaM ciraM ca paviTTho acchai evaM mehuNe saMkijjai / pariggahaM Avajjai / aNAbhoeNaM hirannAdi bhatteNa samaM ThaviyaM hojja, taM aNAbhoeNa dejja, jahA kaTussa bhaeNa kAei duvakkhariyAe haDaM, sAya taM Na sakkei saMgoviDaM paDiappeDaM vA / tAhe saMjayassa bhikkheNa samaM dejja, saMjao vi tattheva lubbhejja / evaM pariggahe aavjjnnaa| imA saMkaNA - taM dijjamANaM suvannaM bhattamissaM jilijileMtaM daTTu koi saMkai-kaM ecchaMto giNhai aha aNAbhogeNa ? jamhA ee dosA tamhA na hiMDiyavvaM ratiM / taM pi ya cauvvihaM, rAibhoyaNaM colapaTTamairege / pariyAvanna vigiMcaNa, dara guliyA rukkha sunnaghare // 2849 // [ ni0 ] "taM pi ya0" gAhA / rAIbhoyaNaM cauvvihaM - diyA ghettuM diyA bhuMjai, diyA ghettuM ratiM bhuMjai / cabhaMgo' / causu vi cauguruyA tavakAlavisesiyA / paDhamA dohi vi lahuyA / 1. rattiM ghettuM diyA bhuMjai, rattiM ghettuM ratiM bhuMjai iti bhaGgadvayam / Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2849-2853] paDhamo uddeso 341 paDhamabhaMgassa vyAkhyA - khamaNaM mohatigicchA, pacchittamajIramANa khamao vA / gacchar3a sacolapaTTo, puccha TuvaNaM paDhamabhaMgo // 2850 // "khamaNaM0" gAhA / koi saMjao / tassa saNNAtayANaM saMkhaDI / so ya taddivasaM abhttttttio| imehiM kAraNehiM taM khamaNaM = abhaktArthamityarthaH / mohatigicchaTThAe vA pacchittaM vA se diNNaM / ajinnaM ti vA kAuM abhattaTTho kao / ahavA khamao so tAhe so sannAyaehiM NimaMtio / tAhe so aNuggAhieNa colapaTTagasahio saMpaTTio / AyariehiM paDisiddho-mA vacca, tahA vi na dvito / kiM kAraNaM? mA mamaM eyANi Na yANihiMti abhattaTThio tti / tao so bhaNai-te paMtA, mae viNA Na pajjattaM dAhiti / Na vA ogAhimagAdI ukkassayANi dAhiti / gae tammi tehiM pucchio-kiM tubbhehiM bhikkhabhAyaNA NANIyA ? tao teNa vA annena vA bhaNiyaM-abbhattaTThio tti / tAhe tassa aTThAe ThaveMti kallaM pAraNAe dijjahi tti / jai vi na ThaveMti tahA vi cauguruyA / ahava ThaveMti Thaviyae mAsiyaM / jaM ca takkeMti paraMparae Avajjai / colapaTTa tti gayaM / idANi airega tti dAraM - kAraNagahiuvvariyaM, AvaliyavihIeN pucchiUNa gao / bhokkhaM sue darAisu, Thavei sAbhiggaha'nno vA // 2851 // "kAraNagahiuvvariyaM" gAhA / sabAlavuDDAule gacche virUvarUvAe saMkhaDIe chaNe vA, aNannehiM gharehiM ogAhimagakhajjagappagArA gahiyA / samuddiTThA / uvvariyaM cautthAdINaM abhattaTThiyANa NimaMtaNavihI kArettA Ayarie ApucchettA vigicaNaTThA gao 'kalle bhokkhAmi' tti kAuM bilAdisu Thavei / AdiggahaNeNaM rukkhaDDhoDhere, therIe vA ghare nikkhivai, sunnaghare vA ThAi / guliya tti piMDayaM kAuM Thavei / pacchittaM taM ceva rAIbhoyaNanipphaNNaM / paDhamabhaMgo eso / imA aNNA ArovaNA bilAdinipphaNNA / bileM mUlaM gurugA vA, aNaMte guru lahuga sesa jaM ca'nnaM / therIya u nikkhitte, pAhuNasANAikhaie vA // 2852 // ArovaNA u tassA, baMdhassa parUvaNA ya kAyavvA / kula nAma'TThigamAuM, maMsA'jinnaM na jA''uTTo // 2853 // "bile" ["ArovaNA0"] gAhA / bile mUlaM, cauguruyA rukkhaDhoDDe, anaMte jhusire Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 visesacuNNi [rAIbhattapagayaM cauguruyA, parittaDhoDDhare, ajhusirANaM goNakhaiesu, guliyAe, suNNaghare ya caulahuyA / rAIbhoyaNanipphaNNaM ca / 'baMdhassa parUvaNA' sA therI jai pAhuNayANaM dei sANagoNehiM vA aNNehiM vA khaie kecciraM kammabandho bhavai ? anno bhaNai-jAva kulavaMso pahINo / anno - jAva nAmagottaM pahINaM / anno - jAva aTTiyANi dhareMti / anno - jAva AuM pahINaM / anno - jAva diNabhattaM / Ayario Aha-ee savve aNAdesA / ahaM bhaNAmi-tAva kammabaMdho jAva tassa ThANassa na paDikkamai / esa paDhamabhaMgo / iyANiM dvitIyabhaMgaprarUpaNArthamidamucyate - saMkhaDigamaNe bIo, vIyAragayassa taiyao hoi / sannAyagamaNa carimo, tassa ime vanniyA bhedA // 2854 // [ni0] "saMkhaDigamaNe0" gAhA / asya vyAkhyA - girijannagamAIsu va, saMkhaDi ukkosalaMbha biio u / aggiTThi maMgalaTThI, paMthigaviigAisU taio // 2855 // "girikannaga0"gAhA / girikannA bhattavAla saMkhaDI bhaNNai / sA lADavisae varisAratte bhavai / girikanna tti bhUmidAho bhaNitaM hoi / tattha saMkhaDI gao / tattha teNa dharaMtasUre bhikkhaM gahiyaM / jAva ei tAva atthamio sUro / so ya jANai-jAva gacchissAmi tAva asthamehiti, ta ohAvi paDiggAhettA rAo bhujai / esa biio bhNgo| __ taiyabhaMgo-aggiTThiyAe, ee ceva maruyA bhoijjati / hemaMtakAle tattha aNuggate geNhejja / ahavA sannAbhUmiM gao / ee ceva saDDho ya pAhuNao saMpaTThio / taM sAhuM maMgalanimittaM nimaMtejjA-geNhaha icchAkAreNaM / taM geNhejja / ahavA vaiyAe aNuggate uccaliyo kAmANaM / AdigrahaNeNaM bAhiraggAme vA / ee ceva logA bhottuM kammakarao jAi / evaM taiyabhaMgo go| iyANi cauttho bhaMgo - chaMdiyasayaMgayANa va, sannAyagasaMkhaDIi vIsaraNaM / divase gate saMbharaNaM, khAmaNa kallaM na iNhi ti // 2856 // "chaMdiya0" gAhA / chaMdita iti nimaMtritA ityarthaH / kesiM ci saMjayANaM sannAtayANa saMkhaDI / tattha nimaMtiyA vA animaMtiyA vA te sAhU tattha gyaa| tAhe tehiM gihatthehiM te saMjayA bhaNiyA-ajja ! mA bhikkhaM hiMDejjAha, ihaM ceva saMkhaDIe pajjattaM dAhAmo / navaraM saMjayA vissariyA / jAhe logassa dinnaM jaM dAyavvaM jaM ca kAyavvaM / tAhe khaNIbhUtehiM rattiM saMjayANaM Na 1. girijannA iti cU, muca, ca manna dd| Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 2854 - 2860 ] paDhamo uddeso 343 dinnaM ti saMbhariyaM / tAhe gihatthA paMjalIyaDA pAesu paDiyA khAmettA bhAMti - gehaha bhuMjaha ya / saMjayA bhaNati - iyANi na geNhAmo kalle gehissAmo / tao gihatthA bhAMti - kiM kAraNaM na gehaha ? saMjayA bhaNaMti 1 saMsattAi na sujjhai, naNu joNhA avi ya do vi usiNAI / kAle abbha rae vA, maNidIvaddittae beMti // 2857 // "saMsattAi na sujjhai0 " gAhA / kIDiyAdIhiM saMsattaM bhattapANaM hojja taM ratti na dIsai / eyaM na sujjhai / AdigrahaNeNaM amhaM bhikkhaM ANeMtANaM paMthe kIliyAo akkmejjh| taM amhe tubbhe ya Na pAsAmo / taddivasaM ca caMdajoNhA / tao gihatthA bhAMti - imA erisI joNhA jA divasaM viseseti / bhattaM kusaNaM ca do vi usiNANi / teNaM ca saMsattadoso natthi / aha kAlapakkho hojjA joNhapakkho vA abbhachannaM rayachannaM vA / tAhe te gihatthA bhAMti - amhaM maNirayaNaM atthi teNa divaso visesijjai / ahavA bhaNejja - dIvao puvvakao udditayaM vA puvvameva / evaM bhaNiyA jai giNhaMti bhuMjaMti vA to imaM pacchittaM - - johAmaNIpadIvA, udditta jahannagAI ThANAI / caugurugA chaggurugA, cheo mUlaM jahaNNammi // 2858 // "johAe0 1 gAhA / joNhAe :: |4| (caturguru), maNiNA ::: | 6 | (SaDguru), dIva chedo, uddittae mUlaM / 'jahaNNagANi ThANAI' ti asya vyAkhyA - " suddhaM " gAhA / jaM evaM bhaNiyaM joNhAmaNIpadIvoddittaesu yathAsaMkhyA cauguruchedamUlA eyaM suddhaM suddheNa pacchittaM / idANiM pasaMgeNaM jaM bhavai taM bhaNihAmi bhottUNaya AgamaNaM, gurUhi~ vasabhehiM kula gaNe saMghe / ArovaNa kAyavvA, biiyA vire abhikkhagahaNeNaM // 2859 // "bhottUNa0 " gAhA / asya vyAkhyA - caMdujjoveM ko~ doso, appappANe ya phAsue davve / bhikkhU vasabhA''yarie, gacchammi ya aTTha saMghADA // 2860 // 4 "caMdujjove ko 0 " gAhA / te joNhAe bhottuM AgayA | Ayariyassa AloeMti 1. joNhAmaNI muca / 2. eSA gAthA na dRzyate muca / 3. ya muca / 4. ita Arabhya "sannAyaga0" (2871) iti gAthA paryantaM vRttau vizeSacUrNau ca gAthAkramaH bhinnaH dRzyate / atra vizeSacUrNyanusArIkramo vartate / Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 visesacuNNi [ rAIbhattapagayaM jahAvattaM / tahA AyarieNa bhaNiyaM-duTTha kayaM bhe ! tao paDibhaNaMti-tubbhaM sUrapagAsie rAgo, caMdapagAsie doso, jaM sUrujjovaM nidosaM mannaha caMdujjovaM sadosaM / evaM tesiM bhayaMtANaM ::: / 6 (SaDguru) / tao vasabhehiM bhaNiyA-mA ajjo ! guruvayaNaM aikkamaha / jai samma AuTuMti chaggurue ceva ThiyA, aha nAuba~ti chedaM pAvaMti / tao kulathereNa bhaNiyA-mA ajjo ! vasabhe aikkamaha / jai sammaM AuTuMti to chede ceva ThiyA, aha Na AuTRti mUlaM pAvaMti / tao gaNathereNaM' bhaNiyA-mA ajjo ! kulathere aikkamaha / jai sammaM AuTRti mUle ceva ThiyA, adhare nAu,ti anavaTuM pAvaMti / tao saMgha-therehiM bhaNiyA-mA ajjo ! gaNathere aikkamaha / jai samma AuTTA aNavaDhe ceva ThiyA, aha nAuda'ti pAraMciyaM pAvati / ArovaNA kAyavve tti gayaM / 'biiyA vi abhikkhaggahaNeNaM'ti asya vyAkhyA / "ekkasi0" gAhA / ekkasi jai bhuMjai :: / 4 (caturguru), do vArA jai bhuMjai ::: / 6 (SaDguru), taiyaM vArA chedo, cautthaM vArA mUlaM, paMcamaM vArA aNavaTTho, chaTuM vArA pAraMcio / coao bhaNai-kiM kAraNaM kulathera-gaNathera-saMghatheravayaNaM aikkamaMtANaM guruyataraM pacchittaM ? ata ucyate - tihiM therehiM kayaM jaM, saTANe taM tigaM na volei / heTThillA vi uvarime, uvarimatherA u bhaiyavvA // 2861 // bhikkhuNo atikkamaMte, challahugA vasa) hoti chaggurugA / gurukulagaNasaMghAikkame ya chedAi jA carimaM // 2862 // "tihiM0" ["bhikkhuNo atikkamaMte."] gAhA / ee tinni therA AyariyAto vi guruyayarA pamANapurisA Thaviya tti kAuM guruyayaraM pacchittaM / asya vyAkhyA-jaM kulathereNa kayaM taM kulaM NAikkamai / gaNathereNa kayaM taM gaNo nAikkamai / saMghathereNa kayaM taM saMgho NAikkamai / eyaM saTThANe tti heThillA uvarime tti / gaNareNa kayaM kulathero kulaM ca NAikkamai, saMghathereNa kayaM kulathero kulaM ca NAikkamai, evaM gaNathero gaNo ya NAikkamai / 'uvarimatherA u bhaiyavvA' tti, kulathereNa kayaM gaNathero tahA vA annahA vA karejja / evaM saMghathero vi gaNathereNa kayaM saMghathero tahA vA annahA vA krejj| iyANiM anne vi do pAyacchittapagArA bhaNiukAmo Ayario imaM sUtramAha - 1. malayavRttau SaDlaghu Arabhya pArAJcikaparyantaH prAyazcittanirdezaH / tatra vRSabhAnantaram AcAryasthAnam adhikaM nirdiSTam / 2. saMghagaNathereNaM ba / 3. ahuNA Da / 4. ekkasiM gAthA muca naasti| Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2861-2869] paDhamo uddeso 345 bhikkhU vasabhA''yarie, vayaNaM gacchassa kulagaNe saMghe / gurugAda'ikkamaMte, jA sapada cauttha Adeso // 2863 // pecchaha u aNAyAraM, rattiM bhuttuM na kassai kahati / evaM ekkekkaniveyaNeNa vuDDI u pacchitte // 2864 // ko doso ? ko doso ?, tti bhaNaMte laggaI biiyaThANaM / ahavA abhikkhagahaNe, ahavA vatthussa aiyAro // 2865 // "bhikkhU vasabhA0" ["pecchaha u0" "ko doso0"] gAhA / te bhottUNa aagyaa| jahAvattaM AyariyANa AloeMti / tao bhikkhUhiM bhaNiyaM-du? kayaM bhe ajjo ! jaM rattI bhuttaM / tao te bhaNaMti-caMdujjove ko doso? appapANe ya phAsue davve / evaM tehiM uttare bhaNie tao bhikkhuNo puNo te imaM bhaNaMti - jai vi ya phAsugadavvaM, kuMthUpaNagAi taha vi duppassA / paccakkhanANiNo vi, hu rAIbhattaM pariharaMti // 2866 // jai vi ya pipIliyAI, dIsaMti paIva joiujjoe / taha vi khalu aNAinnaM, mUlavayavirAhaNA jeNaM // 2867 // ___ "jai vi ya0" ["jai vi ya pipIliyAi0"] gAhAdvayaM kaNThyam / evaM bhikkhUhiM bhaNie jai sammaM AuTuMti caugurue ceva ThiyA / aha aikkamati ::: 6 / (SaDalaghu), tao vasabhehiM bhaNiyA-mA bhikkhuNo aikkamaha, jai samma AuTRti challahue ceva ThiyA, aha aikkamaMti ::: / 6 / (SaDguru) / tao AyarieNa bhaNiyA-mA vasabhe aikkamaha, jai sammAuTTA chaggurue ceva ThiyA, aha aikkamati chedo / tao kulathereNa bhaNiyA / jai sammaM AuTTA chede ceva ThiyA / aha aikkamaMti mUlaM / evaM gaNathereNa vi aNAuTTA aNavaTThA, saMghathereNa paarNciyaa| abhikkhagahaNeNa sattahiM vArAhiM carimaM / biiyAdese bhikkhU, bhaNaMti duTTha meM kayaM ti boleMti / challahu vasabhe chagguru, chedo mUlAi jA carimaM // 2868 // taiyAdese bhottUNa AgayA neva kassai kahiMti / tesa'nnato va soccA, khisaMta'ha bhikkhuNo te u // 2869 // 1. eSA gAthA vizeSacUrNikRtA na vyAkhyAtA / Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 visesacuNNi [rAIbhattapagayaM ["biiyAdese0"] "taiyAdese0" gAhA / taiyAdeso NAma tRtIyaH prAyazcittaprakAraH / te caMdujjoveNaM taha ceva bhottUNa AgayA / Na kassai kaheMti, navaraM bhikkhuNA tesiM ceva kassai aMtie soUNa annehiM vA gIyatthehiM kahie suNettA te khisaMti / paDicoiyA bhikkhUhiM jai aikkamati ::: / (SaDguru) 6 / tato vasabhehiM bhaNiyA-mA aikkamaha bhikkhuNo, jai TThiyA chaggurue ceva ThiyA / aha na ThiyA chedaM pAvaMti / evaM Ayarie mUlaM, kulathere aNavaTTho, gaNatherasaMghatherA donni vi ekko / aha aikkamaMte pAraMciyA / abhikkhagahaNeNaM chahiM vArAhiM pAraMciyaM pAvaMti / gacchassa vyAkhyA - gacchagahaNeNa gaccho, bhaNAi ahavA kulAio gaccho / gacchaggahaNe va kae, gahaNaM puNa gacchavAsINaM // 2870 // "gacchagahaNe0" gAhA kaNThyA / 'aTTasaMghADa' tti / (gA0 2860) asya vyAkhyAbhikkhu, vasabhA, AyariyA ee tinni paDhame pAyacchitto, cattAri natthi saMghADA / teNa na saMbhavaMti / biie Adese bhikkhu-vasabhA-AyariyA ee tiNNi, kula-gaNa-saMghatherA ee tiNNi vi ekko| esa cauttho saMghADo, ee cattAri / taiyAdese vi ee ceva cttaari| ee do caukkayA aTTha saMghADA iti / aTTha vA pAyacchittapagArA / joNha tti gayaM / maNi tti / "gaNicchedAdAyarIe" gAhA / AyariyAtikkame chedo, vasabhAtikkame mUlaM, kulatherAikkame aNavaTTho gaNatherAikkame saMghatherAikkame ya carimaM / abhikkhagahaNeNaM paMcahiM vArAhiM sapadaM3 pAvaMti / __iyANi padIve-AyariyAikkame mUlaM, vasabhAikkame aNavaTTho, kula-gaNasaMghatherAikkame pAraMcio, abhikkhagahaNeNaM cauhiM vArAhiM sapadaM / uditte-AyariyAikkame aNavaTTho, vasabha-kula-saMghatherAikkame ya causu vi paarNcio| abhikkhagahaNeNaM tihiM vArAhiM sapadaM / maNipadIvaudditANaM do AdesA Natthi / sannAyaga AgamaNe, saMkhaDi rAo a bhoyaNe mUlaM / biie aNavaThThappo, taiyammi ya hoi pAraMcI // 2871 // "sannAyaga0" gAhA / ahavA joNhA-maNi-padIva-uddittaesu bhuMjamANassa imaM pacchittaM-savvesu vi mUlaM / biiyaM vArA aNavaTTho, taiyavArA bhuMjai pAraMcio / biiyapadaM gelane, paDhame biie ya aNahiyAsammi / phiTTai caMdagavejjhaM, samAhimaraNaM va addhANe // 2872 // 1. malavRttau SaDlaghutaH ArabdhaM prAyazcittaM pArAJcike niSThAM yAti / gaNasaGghasthavirayoH tatra pRthaggaNanA kRtA / 2. gaNi tti / 3. eSA gAthA nAsti / 4. padaM a ka i / Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2870-2878] paDhamo uddeso 347 "biiyapadaM0" gAhA / tattha gelanne tAva - paidiNamalabbhamANe, visohi samaicchiuM paDhamabhaMgo / dullabha divasaMte vA, ahisUlaruyAisuM biio // 2873 // "paidiNa0" gAhA / 'sohi boliNa'tti (?) jayA annaM na labbhai tayA paNagAdi jAva mAsalahuM tattha pacchittaM geNhai, tao mAsaguru,2 tao caulahuyA / eehiM volINehiM paDhamabhaMge geNhai / 'diyA ghettuM diyA bhuMjai' parivAsitamityarthaH / 'addhANe' AdiggahaNeNaM omoyariyAe juvalo vA bAlo vA vuDDo ya tesiM aNahiyAsANa tikkhachuha-tikkhataNhANa kassai vA mUlaM rattiM jAyai, ahiNA vA khAio, tassa rattiM vego bhavai / AdiggahaNeNa3 aggiyAvAhI tAhe diyA ghettuM rattiM dijji| emeva taiyabhaMgo, Ai tamo aMtae pagAso u / duhao vi appagAso, emeva ya aMtimo bhaMgo // 2874 // paDhamabiiyAurassA, asahussa havejja ahava jualassa / kAlammi durahiyAse, bhaMgacaukkeNa gahaNaM tu // 2875 // "emeva0" ["paDhamabiiyA0"] gAhA / evamavaharaNe je paDhamabiiesu bhaMgesu kAraNA te taiyacautthesu vi bhaMgesu hojja addhANapaDivaNNANaM / annahA natthi laMbho / tAhe causu vi bhaMgesu vibhAsA / ruyA = rogo jeNa gheppejja bhuMjejja vA / AdigahaNeNa dubbhikkhe paraM rattiM labbhai / emeva uttamadve, caMdagavejjhasarise bhave bhaMgA / ubhayapagAso paDhamo, AdI aMte ya savvatamo // 2876 // "emeva uttimaTTe0" gAhA / 'caMdagavejhaM' jahA-iMdapure iMdadatte, pUtaliyA acchimmi vidheyavvA / evaM NamokkAraM mA NArAhehiti to dijjai maggaMto / addhANammi va hojjA, bhaMgA cauro u taM na kappai u / duvihA u hoti u darA, poTTe taha dhannabhANe ya // 2877 // uddaddare subhikkhe, addhANapavajjaNaM tu dappeNa / lahugA puNa suddhapae, jaM vA AvajjaI jattha // 2878 // "addhANammi0" ["uddaddare0"] gAhAdvayaM kaNThyam / udarA pUrijaMti iti uddaddarA / te duvihA poTTadarA dhaNNadarA ya / kiMci uddaDuraM No subhikkhaM / evaM cattAri bhaMgA / taiyabhaMge gcch| 1. na nAsti ai| 2. tao mAsaguru punarAvartate b| 3. nAsti dd| 4. Urdhvadaramapi subhikSamapi 1, UrdhvadaramasubhikSaM 2, subhikSaM nordhvadaraM 3, nordhvadaraM na subhikSam 4, (malavR) / Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 visesacuNNi [rAIbhattapagayaM ::4 (caturlaghu) / suddhapade tti suddhaM suddhaNeyaM / 'jaMvA Avajjai'tti AyavirAhaNaM saMjamavirAhaNaM ca / AyAe khANukaMTagAdIhiM / saMjame uggamAdIhiM asuddhaM geNhejja palaMbAdI vA geNhejja / nANaTTha daMsaNaTThA, caritaTThA evamAi gaMtavvaM / uvagaraNapuvvapaDilehieNa sattheNa gaMtavvaM // 2879 // "nANaTTha0" gAhA / tattha nANaTuM daMsaNaTThAe ya imaM vakkhANaM - saguru kula sadese vA, nANe gahie saI ya sAmatthe / vaccai u annadese, daMsaNajuttAiattho vA // 2880 // "saguru0" gAhA / appaNo Ayariyassa jattio Agamo tammi savvammi ghie| svadeze yo'nyeSAmAcAryANAmAgamaH tasminnapi gRhIte / evaM NANaTTha-dasaNaTThAe / idANi carittaTThA / asya vyAkhyA - paDikuTTha desa kAraNa, gayA u taduvarami niti caraNaTThA / asivAI va bhavissai, bhUe va vayaMti paradesaM // 2881 // "paDikuTTa desa0" gAhA / siMdhudesaM pacchAbhUmidesaM vA asivAdIhiM kAraNehiM gayA / 'bhUte va' tti sAMprataM vaTTati / sesaM kaNThyam / tao paDiNipphiDitukAmANaM uvagaraNaM puvva paDilehieNa sattheNa gaMtavvaM ti / kANi tANi uvagaraNANi? ucyate - cammAilohagahaNaM, naMdIbhANe ya dhammakarae ya / parautthiyauvakaraNe, guliyAo kholamAINi // 2882 // taliga puDaga vajhe yA, kosaga kattI ya sikkae kAe / pippalaga sUDU Ariya, nakkhaccaNi satthakose ya // 2883 // taliyAu rattigamaNe, kaMTuppaheNa sAvae asahU / puDagA vivacci sIe, vajjho puNa chinnasaMdhaTThA // 2884 // kosaga naharakkhaTTA, himA'hikaMTaisU u khapusAdI / kattI vi vikaraNaTThA, vivitta puDhavAirakkhaTThA // 2885 // tahiM sikkaehi~ hiMDati, jattha vivittA va palligamaNaM vA / paraliMgaggahaNammi vi, nikkhivaNaTThA va annattha // 2886 // Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDho uddesa pippalaoM vikaraNaTThA, vivitta junne na saMdhaNaM sUI / Ari talisaMdhaNaTThA, nakkhaccaNa nakkha kaMTAI // 2887 // kosA'hi salla kaMTaga, agadosahamAiyaM tu caggahaNA / ahavA khette kAle, gacche purise ya jaM joggaM // 2888 // bhAsagAhA - 2879-2889] 349 " cammAi0 ," ["taliga0" "taliyAu0" "kosaga naha0 " " tahiM sikkaehiM0 " "pippalao0" "kosA'hi0 " ] dAragAhA / cammAdigrahaNAt ime taliyAo egataliyAo, asaIe caupuDiyAo vi / tAhiM ratiM gamaNAgamaNe kaMTagA rakkhijjaMti / teNa - sAvayANaM vA jattha paMthe bhayaM ti kAuM appaheNa vayaMtANaM divasao vi tAhiM gammati / puDagA baddhagA abaddhagA ya, te loke pratItA pAdesu kajjaMti / te jassa pAdesu vivacciyA te tRNAdIhiM ukkhoDijjaMti / sItarakkhaNaTThAe vajjho=vaH, tehiM taliyAo chinnAo saMghaDijjaMti / kosaehiM kajjaM jai pAyanahA appiDiyA bhajjejja tattha kosaesu aMgulI aMguTThao vA chubbhai / khaosAhipaoyaNaM hime pAdasaMrakkhaNaTThAe | ahI = sappA kaMTagANa ya rakkhaNaTThA ratiM kIrejja / AdiggahaNaM addhajaMghAo ya / 'kattI camma vikaraNaM 1' ti / tammi camme palaMbA vikaraNaM kajjati / sehAdINaM vippariNAmo chijjaMti ityarthaH / "vivatta "tti vikiMcitA kehiM vi hojja / tattha kattIe paoyaNaM hohiti / tattha bhikkhA gheppahiti / pAuNojejja vA / tattha vA puDhavikkAo tattha ka pattharettA samuddeso hoi / evaM puDhavikkAyajayaNA / pallI vA corapallI, tattha sikkaehiM bhANe kAuM bhikkhA hiMDijjai / paraliMgiNimittaM vA sikkaehiM kAuM palaMbA vi annattha nikkhaMpaMti / idANi kAtti je va kAraNA sikkagassa te ceva hoMti kA vi / kappuvahI bAlAi va, vahaMti tehiM palaMbe vA // 2889 // " je cceva0 " gAhA / kaNThyA / kappo tti addhANakappo / uvahI vA bAlA vA palaMbA vA kaTTheNa sikkaeNa vA vahaMti / idANi lohagahaNe tti / pippalaeNaM palaMbANa vikaraNakaraNaM, vivittajuNNehiM sivaNaTThA sUI / Ari tti parimaMtho uvAhaNANaM saMdhaNaTThA, nakkhaccaNaM nakkhakaMTagAdINaM, kosao satthakosao teNa sallo pheDijjai / cazabdagrahaNAt agayA osahA ya ghettavvA / ahavA cagrahaNAt gacchamAsajja khettamAsajja purise ya Asajja jaM jaM joggaM taM taM ghettavvaM / 1. kattI vivikaraNaTTA muca / Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNi iyANiM NaMdibhAyaNe tti dAraM / naMdipaDiggahassa imo uvaogo ekkaM bharemi bhANaM, anukaMpA NaMdibhANa darisaMti / niMti va taM vaigAisu, gAliMti davaM tu karaeNaM // 2890 // "ekkaM bharemi0 " gAhA / kaNThyA / dhammakarageNa pANayaM puNaMti / pari utthiyatti asya vyAkhyA - 350 - [ rAIbhattagayaM parautthiyauvagaraNaM, khette kAle ya jaM tu aviruddhaM / taM rayaNipalaMbaTThA, paDiNIeN diyA va koTTAdI // 2891 // gorasabhAviya potte, puvvakayadavassa'saMbhave dhove / asaI guli mie, sunne navaraMgadaiyAdI // 2892 // ekkmma ya ThANe, cauro mAsA havaMta'NugghAyA / ANAiNo ya dosA, virAhaNA saMjamA''yAe // 2893 // "parautthiyauvakaraNaM0" "gorasa0 " "ekvekvammi ya ThANe " gAhA / kaNThyA / khettakAle jaM acciyaM teNa ratti palaMbAi geNhai / paDiNIo annapAsaMDabhattI hojja / "koTTaM "ti bhillakoTTaM bhillapalli tti bhaNiyaM hoi / AdiggahaNeNaM pavvayakoTTAtesu paMDaraMgI pujjaMti saMjayANa te paDiNIyA hojja, teNa diyA vi 'guliya'tti vakkalaM guliyAo gheppaMti / "kholla "tti sIsakholA, khollAo gheppaMti jahA Na najjai lohahayaM sIsaM, sIsarakkhaNaTThAe vaa|' ahavA gorasaguliyAo ceva cIrakhaMDANi goraseNaM bhAvijjati / eyAo ceva guliyAo tassa bhavetti gorasA asaMbhave 'suNNe' tti / jattha sunno paMtho Na vasai tattha cakkamaNa guliyAo ghettuM vasabhA gaMtuM agItatthamiyANi paccayaNimittaM bhaNaMti - NavaraMgaditiesu laddhaM ti / emAi aNAgayadosarakkhaNaTThA ageNhaNe gurugA / aNukUle niggamao, pattA satthassa sauNeNaM // 2894 // appattANa nimittaM, pattA satthammi tinni parisAo / suddhetti patthiyANaM, addhANe bhikkhapaDiseho // 2895 // [ ni0 ] kaDajogi sIhaparisA, gIyattha thirA ya vasabhaparisA u / suttakaDamagIyatthA, migaparisA hoi nAyavvA // 2896 // 1. muca TippaNI - vizeSacUrNau tu gulikAkholapade itthaM vyAkhyAte - jattha pavvayakoTTAIsu paMDaraMgAdI pujjaMti saMjayANa te paDiNIyA hojja, tattha 'guliya' tti vakkalANi gheppaMti / 'khola' tti sIsakholA, tIe sira veDhiyavvaM, jahA na najjai lohahayaM sIsaM sIsasaMrakkhaNaTThAe vA / (malavR) Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2890-2900] paDhamo uddeso 351 siddhatthaga pupphe vA, evaM vuttuM pi nicchubhai paMto / bhattaM vA paDisehai, tiNha'NusaTTAi tattha imA // 2897 // aNusaTThI dhammakahA, vijja nimitte pabhuttakaraNaM vA / parautthigA va vasabhA, sayaM va therI va caubhaMgo // 2898 // "emAdI0" ["appattANa nimittaM0" "kaDajogi0" "siddhatthaga0" "aNusaTTI0"] gAhA / 'aNukUle' tti Ayariyassa sAhae NiggaMtavvaM / vaccaMtANaM satyaMteNaM jAva satthaM Na pAvaMti tAva nimittaM bhavai / satthaM pattANaM jaM satthassa nimittaM bhavai na tattha nimittaM gahaNaM sAhUNaM / saMpaTThiyA sattheNa samaM tinni parisAo kareMti-sIhA, vasabhA, miyA / te ya sAhUNo paDhamaM ceva satthAdhipaI bhaNaMti-amhe tubbhehiM samaM vaccAmo jai tubbhe jogavahaNaM vahaha / tao so bhaNai-savvo sattho kAuM, evaM suddhaggamaNaM gaMtavvaM ti eeNa sattheNa samaM / 'suddheti paTThiyANaM' / suddhe gamaNe saMpaTThiyANaM so satthAhivaI bhikkhU uvAsao paDiNIyayAe puvvaM bhaNittA-siddhatthagaM purpha pi tubbhe mama bhAraM Na kareha / aha pacchA nicchubbhejja-mA amhehiM samaM vaccaha / bhattapANaM vA paDisehejja - mA eesiM koi kiMci dejja / tao imA tiNNi jayaNAo kAyavvA-1-dhammakahA aNusaTThI 2-vijjAe vasIkarejja 3-nimitteNa vA AuTejja / jo pabhU samartha ityarthaH, sa evaM sAhU kuryAt / pacchA nitthinnAsu ejja vijjAbhiogaM / paDise, alaMbhe vA, gIyatthesu sayameva caubhaMgo / therisagAsaM tu mie, pese tatto va ANIyaM // 2899 // kuoM evaM pallIo, saDDhA theri paDisatthigAo vA / nAyammi ya pannavaNA, na hu asarIro bhavati dhammo // 2900 // "paDisehe0" ["kuo eyaM0"] gAhA / satthapaiNA paDisehie-mA saMjayANaM koi dejja bhattapANaM'ti / ahavA akae vi paDisehe addhANakappe niTThie alabbhamANe ya / jai savve gItatthA tAhe diyA ghettuM diyA bhuMjejja pariyAsettA ityarthaH / diyA vA ghettuM rAo bhuMjejja / ettha vibhAsA kAyavvA / evaM caubhaMgo vibhAsiyavvo / jattha rAo geNhaMti tattha parautthiyA vasabha tti pArautthiyaliMgeNa gehaMti / aha tattha miyA vi asthi to appasAraM miyANaM diyA vA rAo vA ghettuM, jai satthe therI bhaddiyA asthi tIse mUle Nikkhappai / tattha miyA pesettA ANAvijjaMti, tatto vA ANIyaMti / vasabhA therIsagAsAo ANeti / jai te miyA pucchejja-kao eyaM laddhaM ? ti / tao bhnnNti-plliio| ahavA dANAdisaDDeNa dinnaM, ahavA therIe diNNaM, ahavA paDisatthAo ANIyaM / jai taM miehiM jANiyao hojja to pannavijjaMti - 'natthi asarIro dhammo' / 1. paDiseha muc| Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 visesacuNa jaM taM bhaNiyaM tinni parisAo kIraMti tassa imo uvaogo purato vaccaMti migA, majjhe vasabhA u maggao sIhA / piTThaoM vasabha'nnesiM, paDiyA'sahurakkhagA dohaM // 2901 // puratoya pAsato piTThato ya vasabhA havaMti addhANe / gaNavaipAse vasabhA, migamajjhe niyama vasabhego // 2902 // vasabhA sIhesu migesu ceva thAmAvahAravijaDhA u / jo jattha hoi asahU, tassa taha uvaggaha kuNaMti // 2903 // bhatte pANe vissAmaNe ya uvagaraNadehavahaNe ya / thAmAvahAravijaDhA, tinni vi uvagiNhae vasabhA // 2904 // - [ rAIbhattagayaM 11 44 "purao 0" [" purato ya0 vasabhA0 " " bhatte pANe0 "] gAhAo cattAri kaNThAo / purao miA, addhA vasabhANaM majjhe, maggao sIhA, sIhANaM piTThao vabhANa addhA rakkhagA / 'dohaM' ti miyANaM sIhANa ya jo vi vasabhANaM ghaDai taM pi uvageNhaMti / 'vasabhe'tti taruNA gIyatthA 'thAmAvahAravijaDha'tti aNigUhitabalavirIyA ityarthaH / jo so uvagaraNagaNo, pavisaMtANaM aNAgayaM bhaNio / sANe sANe, tassuvaogo ihaM kamaso // 2905 // asaI ya gammamANe, paDisatthe teNasunnagAme vA / rukkhAINa paloyaNa, asaI naMdI duviha davve // 2906 // [ ni0 ] [" jo so uvagaraNa 0 " ] " asatI ya gammamANe0 " dAragAhA / 'asati' tti nicchUDhA satthAo, aNicchUDhANa vA, bhattapANa'saIe va koi paDisattho, tattha koi dANasaDDhe NimaMtejja / atra gAhA - bhatteNa va pANeNa va, nimaMta'Nuggae va atthamie / Aico udiya tti ya, gahaNaM gIyatthasaMvigge // 2907 // gIyatthaggahaNeNaM, sAmAe giNhae bhave gIo / saMviggaggahaNeNaM, taM geNhaMto vi saMviggo // 2908 // " bhatteNa va0 " [" gIyattha0 " ] gAhA / kaNThyA / iva aupamye, jahA udite ya dosA eva tattha geNhaMtANaM, Na ya te tattha geNhaMtANaM asaMviggA bhavaMti ao saMviggagahaNaM / aha viNa NimaMto Thio vi obhAsijjai / miyANa purao evaM bhAMti - udite gahitaM aNatthamie vA / Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2901-2913] paDhamo uddeso 353 iyANiM teNe tti dAraM - beiMdiyamAINaM, saMtharaNe caulahU u savisesA / te ceva asaMtharaNe, vivarIya sabhAva sAhAre // 2909 // "beiMdiyamAINaM" gAhA / beiMdiyamAdINaM jaM pisiyaM taM jai saMtharaMtA pallimAdIsu geNhaMti caulahuyA / 'savisesa' tti / bhikkhumAdINa tavakAlavisesiyA 'vivariyaM' ti / jayaNAe to geNhaMto suddho / ajayAe imaM pacchittaM - jattha visesaM jANati, tattha liMgeNaM caulahU pisie / annAeNa u gahaNaM, satthammi vi hoi eseva // 2910 // "jattha visesaM" gAhA / kaNThyA / aha ayANaMtesu vi annaliMgeNa geNhati mUlaM, tamhA visese aNajjamANe saliMgeNa ceva ghettavvaM / jai iMdiya ukkameNa geNhaMti :: 4 (caturlaghu) kameNa suddho / asyApavAda-'sabhAva sAhAre' tti beiMdiyamAdINaM poggalaM, kayAi sabhAveNa ceva adhiyataraiMdiehito appataraiMdiyANa poggalaM Na hu balataraM' hoi / eyaM nAuM-"tullammi vi / pisiyammi0" (?) gAhA / kaNThyA / teNapalli tti gayaM / idANiM suNNagAme tti / asya purAtanA vakkhANagAhA - addhANAsaMtharaNe, sunne davvammi kappaI gahaNaM / lahuo lahuyA gurugA, jahannae majjhimukkose // 2991 // [ni0] "addhANAsaMtharaNe0" gAhA / addhANapaDivaNNA sunnagAme jahannayaM davvaM gehaMti mAsalahuM, majjhimayaM davvaM gehaMti :: 4 (caturlaghu), ukkosayaM geNhaMti :: / 4 (caturguru) / davvaM jahannaM majjhimaM ukkosaM na jANAmo, tassa parUvaNaNimittaM idamucyate - ukkosaM vigaIo, majjhimagaM hoi kUramAINi / dosINAi jahaNNaM, giNhate AyariyamAdI // 2912 // "ukkosaM0" gAhA / kaNThyA / ahavA imaM pacchittaM - addhANe saMtharaNe, sunne gAmammi jo u giNhejjA / chedAdI ArovaNa, nAyavvA jAva mAsalahU // 2913 // 1. bahulataraM ka / 2. iyaM gAthA muca nAsti / Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 visesa chedo chagguru challahu, cauguru caulahu ya guru lahU mAso / Ayariya vasabha bhikkhU, ukkose majjhima jahanne // 2914 // "addhANe0 " [" chedo chagguru0 " ] gAhAdvayam / addhANapaDivannANaM saMtharaMto suNNagAme bhikkhU jahaNNayaM bAhiM geNhai / adiTTaM mAsalaghu, diTTaM geNhaMti mAsaguru, aha aMto geNhati addiTThe mAsaguru, diTThe :: 4 (caturlaghu), eyaM jahannayaM gayaM / [ rAIbhattagayaM majjhimae mAsaguruyAo ADhattaM caugurue ThAi / ukkosae caulahuyAto ADhattaM challahue ThAi / eyaM bhikkhussa / vasabhassa mAsaguruyAo ADhattaM chaggurue ThAi / Ayariyassa caulahuyAo ADhattaM chede ThAti / tamhA pAyacchittaM parijANAmi NaM vaTTai / asaMtharaMtA puNAi geNhaMti imAe jayaNAe vilaolae va jAyai, ahavA kaDavAlae aNunnava / iyareNa va satthabhayA, annabhayA vuTThite koTTe // 2915 // 4 11 "vilaolae va0 gAhA / jehiM gAmo muTTho' te maggaMti, kaDavAlae vA maggati / 'iyareNaM' ti alabbhamANe appaNA vi geNhaMti / so puNa gAmo satthabhaeNaM NaTTho hojja / te jANaMti corA AgayA / 'anneNa va' tti annesiM corANaM bhaeNaM aNNeNa vA keNai kAraNeNa paracakkAgamaM vA souM suNNIhuo, gAmalUDaNAe vA suNNIhUo / tattha imAe jayaNAe gehaMtiuddUDhasesa bAhiM, aMto vI paMta giNhamaddivaM / bahi aMta tao diTTaM, evaM majjhe tahukkose // 2916 // tullamma adattammI, taM giNhasu jeNa AvaiM tarasi / tullo tattha avAo, tucchabalaM vajjae teNaM // 2917 // "uhUDhasesa 0 " ["tullammi adattammI0 "] gAhAdvayaM kaNThyam / muTThasesaM jaM gAmassa bAhi chaDDiyaM corehiM hojjA, Na sakkiyaM vA bAhiM NassaMtehiM tattha jaM paMtaM taM geNhaMti, adiTTaM geNhaMti, asatIe aMto addiTTaM geNhaMti, asaIe bahiM diTTaM geNhaMti, asai aMto vi diTTaM geNhaMti / asaIe asannassa majjhimaM pi bAhiM adiTTaM, tao aMto adiTTaM, tao bAhiM diTTaM, tao aMtodi / asaIe majjhimassa ukkosamavi evaM ceva, bahi aMto ya adiTTaM, tao bAhiM aMto ya adi / 'sabhAva sAhAre' ti (2909) asya vyAkhyA - ahavA kiM jahanneNa majjhimeNa vA ? 11 "tullammi0 gAhA / kaNThyA / sunne tti gayaM / 1. suddho ka Da / Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2914-2922] paDhamo uddeso 355 idANiM rukkhAdINaM paloyaNa tti (gA0 2906) dAraM / AdigrahaNaM kriyate / rukkhe durUhittA pallIo paloyaMti adIsaMtIsu / tAhe - phAsuga joNiparitte, egaTThi abaddha bhinna bhinne ya / baddhaTThie vi evaM, emeva ya hoi bahubIe // 2918 // emeva hoi uvariM, egaTThiya taha ya hoi bahubIe / sAhAraNaM sabhAvA, AdIe~ bahuguNaM jaM ca // 2919 // "phAsuya0" ["emeva hoi0"] gAhAdvayam / phAsukagrahaNAt bhAvao bhinnaM nAyavvaM / joNiparitta-grahaNAt patteyasarIraphalaM nAyavvaM / 'egaTThiya' tti egaTThiyarukkhaphalaM nAyavvaM, taM abaddhaTThiyaM taruNagamityarthaH1 / 'bhinnaM' ti davvaMo bhinnaM geNhaMti / esa cautthe / tassa alaMbhe 'abhinne'tti davvao abhinnaM taiyabhaMgiyaM geNhaMti / abaddhaTThiyassa alaMbhe baddhaTThiyaM pi, alaMbhe bahubIyagaM pi, alaMbhe aNaMtassa cautthabhaMgaM, taiyabhaMgaM ca / alaMbhe patteyasarIrANa biiyabhaMgaM, alaMbhe paDhamabhaMgaM pi, alaMbhe sAhAraNANa biiyabhaMgaM, alaMbhe paDhamabhaMgaM pi / ee heTThA paDie geNhaMti / alaMbhe uvariM pi ee ceva / 'sAhAraNaM sabhAva'tti appaNo sabhAvaM NAuM jeNa khaieNa sAharijjai so taM geNhai / asya vyAkhyA - "tullammi vi0" gAhA / kaNThayA / sai palaMbaMte jehiM se guNo bhavai tANi geNhai / palaMbANaM asaIe tAhe naMdI / duvihadavve / naMdati jeNa tavasaMjamesu neva ya dara tti khijjaMti / jAyaMti na dINA vA, naMdi ato samayato sannA // 2920 // pariniTThiya jIvajaDhaM, jalayaM thalayaM acittamiyaraM ca / parittetaraM ca duvihaM, pANagajayaNaM ato vocchaM // 2921 // "naMda tti0" / "pariniTThiya0" gAhA / kaNThyA / duvihadavve-jalayare thalayare ya / vibhAsA / evaM AhArie tisA bhavai / tao pANayajayaNA, jaM heTTA bhaNiyaM goliyApottagorasabhAvitayA / tesiM imo uvaogo-asaIe - tuvare phale a patte, rukkhasilAtuppamaddaNAIsu / pAsaMdaNe pavAe, Ayavatatte vahe avahe // 2922 // "tuvare0" gAhA / tuvararukkhassa patta-puppha-phalA jattha pANie paDaMti taM geNhai / pacchA 'sIlAe'tti3 pahANadaMDo jo varisodaeNa bhario tattha geNhaMti / pacchA tuppe, jattha u 1. taruga a i / 2. eSA gAthA na dRzyate muca / 3. silA muca / Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 visesacuNi [ rAIbhattagayaM mayakalevaraM paDiyaM / pacchA maddaNAdIsu / pacchA 'passaMdaNe' tti ustreNore pavAo jahA ujjeMte, pavvayAo vA jattha paDai, pacchA AyaveNa jaM tattaM, tadapi vahataM, asai avahaMtagaM pi / maddaNi imesu - jaDDe khagge mahise, goNe gavae ya sUyara mige ya / upparivADI gahaNe, cAummAsA bhave lahugA // 2923 // " jaDDe khagge0 " gAhA / kaNThyA / [sutaM ] [ no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA rAo vA viyAle vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDigAhittae // 1-42 // ] na'nnattha egeNaM puvvapaDilehieNaM sijjAsaMthAraeNaM // 1-43 // suttamuccAreyavvaM apavAdikamidaM sUtraM / ussagge puNa jai rAo sejjAsaMthAragaM gehai to imaM bhavai - rAto sijjAsaMthAraggahaNe, cauro mAsA havaMti ugghAyA / ANAiNo ya dosA, virAhaNA saMjamA''yAe // 2924 // [ ni0 ] - " rAto sijjAsaMthAragAhaNe0 " gAhA / sejjA eva saMthArakaH / tattha saMjamavirAhaNA imA - chakkAyANa virAhaNa, pAsavaNuccArameva saMthAre / pakkhalaNa khANu kaMTaga, visama darI vAla goNe ya // 2925 // '"chakkAyANa0" addhagAhA / appaDilehie uccArapAsavaNabhUmIe vosiraMtassa chakkAyavirAhaNA / aha na vosirati AyavirAhaNA / jattha vosirai tattha bilAo niggaMtUNa digghajAie vi khajjejja evaM AyavirAhaNA vi taheva / 'saMthAre' tti appaDilehiyAe saMthAra bhUmIe evaM ceva chakkAyavirAhaNA, bilAo ya AyavirAhaNA hojja / imA annA AyavirAhaNA-'"pakkhulaNa" 0" addhagAhA khANuehiM NiNNunnatehiM visamehiM dario-uraNagA tehiM pakkhulejja / tattha kaMTaehiM vijjhejja, vAlA - sappA tehiM khejjejja, goNe ya abhihaNejja / eraMDaie sANe, gommiya Arakkhi teNagA duvihA / ee havaMti dosA, vesitthinapuMsaehiM pi // 2926 // " eraMDae0 " gAhA / alakkaDayao aireMDhaiyao gomiehiM ' gheppejja / 'teNaga' tti 1. mudayakalevaraM a ba ka i mudayakAraM tilevaraM Da / 2. pAsaMdaNe muca / 3. ustroNo Da usiNAetti ityadhikaM a / 4. maddaNAisu iti muca malavR0 / 5. pakkhalaNa muca / 6. napuMsaesuM vA muca / 7. = haDakkayitaM ityarthaH cUrNi / 8. = rakSapAlaiH (malavR) / Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2923-2930] paDhamo uddeso 357 kAuM ArakkhiyA coraggAhA, tehiM' kaDDaNAdI / teNA duvihA-uvahiteNA sarIrateNA ya 'vesatthiNapuMsaehiM pi'tti rattiM ayANaMtA vesiyApADae NapuMsayapADae vA ThiyA ratti pariyaetANa saI souM logo bhaNejja ciMtejja vA-aho ! tavovaNe ThiyA / jamhA ee dosA tamhA rAo Na ghettavvo sejjAsaMthArao / atrAha coyakaH suttaM niratthagaM kAraNiyaM, iNamo addhANaniggayA sAhU / marugANa koTThagammI, puvvaddiTThammi saMjhAe // 2927 // "sattaM niratthayaM0" gAhA / Ayario bhaNai-na niratthayaM suttaM apavAdikamityarthaH / kasmin kAraNe? ucyate-addhANaNiggayA te sAhU asthamaNavelAe pattA gAmaM / tattha tehiM maruyANaM koTThao dittttho| sAmio se tahiM Natthi / tAhe te sAhuNo uccArAdibhUmi paDileheuM taM koTThagasAmi paDicchaMtA acchaMti / navaraM sAmI Agao tAhe aNunnavettA ThiyA / atra sUtranipAtaH / evaM tAva rAo saMdhyAyAmityarthaH / na kevalaM sajjhAe rAo vi hojjA / tattha gAhA - dUre va annagAmo, uvvAyA teNa sAvaya nadI vA / dullabha vasahiggAme, rukkhAiThiyANa samudANaM // 2928 // "dUre va annagAmo0" gAhA / jao saMpaTThiyA tao gAmAo dUre so jattha AgaMtavvaM / ahavA uvvAyA parissaMtA vissamaMtA AgayA, teNa-sAvayabhayaM vA paMthe, sattho cireNa laddho, NadI vA pavUDhA / eehiM kAraNehiM bhikkhavelAe ceva pattA / tAhe bhikkhavelAe pattehiM vasahiM maggamANehiM takkhaNaM na laddhA / tAhe bAhiM rukkhamUle ThAittA savve bhikkhaM pahiMDiyA / tehiM hiMDaMtehiM imesi ekkatarI vasahI diTThA / kammAra NaMta dAraga, kalAya sabha bhujjamANi diya diTThA / tesu gaesu visaMte, jahiM diTThA ubhayabhomAi // 2929 // "kammAraNaMta0" gAhA / lohakArasAlA, NaMtikkasAlA, dAragA vA jattha paDhaMti divasao, kalAgA sunnagArasAlA vA sabhA vA / etAsiM egatarAdi vA bhujjai, rattiM muNijjai vigatasaMdhyAyAM / tattha divasao puvvapaDilehie uccArAdibhUmisu vigayasaMdhyAyAmatigamanaM / atra ca sUtranipAtaH / evamapavAdike sUtre arthataH punarapavAda ucyate-puvvaM pi apaDilehie sejjAsaMthArauccArAdibhUmIe ThAijja / kahaM ? ata ucyate - majjhe va deulAI, bAhiM va ThiyANa hoi aigamaNaM / sAvaya makkoDaga teNa vAla masayA'yagara sANe // 2930 // 1. tesiM ba / 2. kalAgA = suvannagArasAlA iti bhAvyam ? (malavR) / Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 visesacuNNi [rAIbhattapagayaM "majjhe va0" gAhA / majjhe Niuyassa (?) devakulaM, AigahaNeNaM kotttthgsaalaao| eyAsu divasao vihie ThiyA, ahavA bAhiriyAe eesu ceva divasao ThiyANaM imo uvaghAto hojja / kahaM ? te Thie daTThaNa logo bhaNejja-kiM tubbhe ettha ThiyA ? ettha rattiM sIhabhao, ahavA makkoDayA rattiM uTheMti, ayagaro vA rattiM gilai, sANe vA khAyai rattiM / ettha vyAkhyA gAhA - divasaTThiyA vi rattiM, dose makkoDagAie nAuM / aMto vayaMti anna, vasahiM bahiyA va aMtA u // 2931 // puvvaTThie va rattiM, daTThaNa jaNo bhaNAi mA etthaM / nivasaha itthaM sAvayatakkaramAi u ahiliMti // 2932 // itthI napuMsao vA, khaMdhAro Agato tti aigamaNaM / gAmANugAmi ehi vi, hojja vigAlo imehiM tu // 2933 // "divasaTThiyA vi0" ["puvvaTThie va0" "itthI napuMsao0"] gAhA / kaNThyA / 'aMto vayaMti 'annaM' ti aMto ThiyA vAghAeNa aMto ceva annaM vasahiM geNhaMti, asaIe bAhiriyAe gacchaMti / evaM bAhiriyAe vi ThiyANaM / 'itthI napuMsao' tti / itthI vA NapuMsago vA ettha rattiM uvasaggaM kareMti AgaMtuM, khaMdhAvAro vA Agacchejja / etehiM vA kAraNehiM bAhiMto aMto aNupavisejja / "gAmANu0" addhaM gAmANugAmaM dUijjamANANaM varisaM hojja, jehiM suttaNivAo grAmAdanyo grAmaH / imehiM kAraNehiM - vitigiTTha teNa sAvaya, phiDiya gilANe va dubbala naI vA / paDiNIya seha satthe, na u pattA paDhamabiiyAI // 2934 // "vitigiTTha0" gAhA / vitigiTuM dUraM AgaMtavvaM / teNA duvihA sAvayA vA, satthAto phiDiyA, paMthAto phiDitA, sAhU vA koi phiDito jAva maggittA laddho tAva dhirihayaM, gilANo vA sAhU ahaNuTThiyao saNiyaM ei, dubbalo = sabhAve ceva kisadeho teNa na sakke sigdhaM gaMtaM. nadI vA puNNA jAva ohaTTati pariharijjai vA, paDiNIeNa vA paMtho ruddho, tAhe pariraeNaM AgayA, seho vA uppanno, so paMthe paDikkhio, sattho vA saNiyaM ei / eehiM kAraNehiM viyAle pattA gAmaM / paDhama-biiyagrahaNaM yattadapadiSTaM ohanijjuttIe "paDhamabiiyAsu gamaNaM [gahaNaM] paDilehaNA paveso ya?'' (gA0 182) etat sUcitaM taM / etesu kAraNesu paDhamabiiyAsu na pattA 1. kAle saMghADego vaDasaMtharaMtANa taha ceva // ityuttarArdham / Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2931-2939] paDhamo uddeso 359 hojja / tattha vidhIpavisaNe avihIpavisaNe ya - aigamaNe avihIe, caugurugA puvvavanniyA dosA / ANAiNo virAhaNa, nAyavvA saMjamA''yAe // 2935 // savve vA gIyatthA, mIsA vA ajayaNAe caugurugA / ANAiNo virAhaNa, puTvi pavisaMti gIyatthA // 2936 // "aigamaNe0" ["savve vA gIyatthA0"] gAhAdvayam / jai avihIe pavisaMti :: / 4 (caturguru) / ANAdI puvvavaNNiyA ohanijjuttIe "pavisaNamaggaNaThANe01" (gA0 192) gAhA / tamhA vihIe pavisiyivvaM / imA vihI - jai savve gIyatthA, savve pavisaMti te vasahimeva / vihi avihIeN paveso, misse avihIe gurugA u // 2937 // "jai savve0" gAhA / gIyA jai savve to pucchiUNa vasahI kassa atthi, labbhai ya paDibhuMjaMti to savve pavisaMti avihI sA agItatthehi, tAhe vihipaveso y| tattha jai avihIe pavisaMti ::| 4 (caturguru) kahaM puNa avihI bhavai ? jai agItattha mIsA savve pavisaMti ko doso ? vippariNAmo appaccao ya dukkhaM ca codaNA hoi / purato jayaNAkaraNe, akaraNe savve vi khalu cattA // 2938 // "vippariNAmo0" gAhA / jai gaMtuM joiyA''NAveMti ANijjaMtaM vA aNNeNa gihattheNa sAijjaMti vippariNAmo bhavati / na vaTTai agaNikAyasaMghaTTo tti uvadisittA taM ceva samAraMbhaMti tti kAuM jahetaM aliyaM tahA savvaM, evaM vippariNAmo teSAM vApratyayo bhavati, prajJapaNamAtrakameva kevalaM, dukkhaM paDicoyaNA bhavati - taiyA agaNi samArabhettA ettAhe amhe vAreha / 'purao jayaNAkaraNe' tti appaDile hiehiM ee dAradaMDaehiM khaDakhaDAveMti, vajjhA ettha pANA virAdhijjati evaM te agItA ciMteti / aha joiNAvisaMti savve pariccattA / AyavirAhaNA sappasANAdIhiM / tamhA vihIe pavisiyavvaM / kA vihI ? bAhiM kAUNa mie, gIyA pavisaMti puMchaNe ghettuM / deula sabha paribhutte, maggaMti sajoie ceva // 2939 // "bAhiM kAUNa mie0" gAhA / bAhiM ThavettA gIyA puMchaNe dArudaMDagaM ca ghettuM pavisaMti 1. vesitthidugaMchie a bodhavve / sajjhAe saMthAre uccAre ceva pAsavaNe // iti zeSam / Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNi [ rAIbhattagayaM deulasabhAdi, tattha jattha puvvaM ceva kayao joI, taM maggittA ThAyaMti / asai puvvaka Ati ANAveMti vA / tAhe savvaM uccArAdibhUmiM paloettA mie ArNeti / 360 paribhujjamANa asaI, sunnAgAre vasaMti sAravie / aNuvvAsiya sakavADa nibbile niccale ceva // 2940 // 44 'paribhujjamANa 10" gAhA / jai na labbhati paribhujjamANiyA vasahI tAhe suNNagharaM pucchittA, tattha so ceva vihI avihI ya puvvabhaNio so puNa jo ahuNuvvAsio / 'sunnAgAre' tti zUnyagRhamityarthaH / zeSaM kaNThyam / jai nANayaMti joiM, gihiNo to gaMtu appaNA ANe / kAlobhayasaMthArANa bhUmio pehae teNaM // 2941 // 11 "jar3a nA0 gAhA / kaNThyA / ubhaya sannAbhUmI kAiyabhUmI y| asaI ya paIvassA, govAlAkaMcu dArudaMDeNaM / bila puMchaNeNa DhakkaNa, maMteNa va jA pabhAyaM tu // 2942 // " asaI ya0 " gAhA / kaNThyA / imA jayaNA - bilAI pAdapuMchaNeNa DhakeMti, maMteNa vA abhimaMteMti pabhAe muyaMti / emeva ya bhUmiti, hariyAI khANukaMTabilamAI / dosadugavajjaNaTThA, pehiya iyare pavesaMti // 2943 // " emeva0 " gAhA / kaNThyA / 'bhUmitie' sannAbhUmi, kAiyabhUmi, kAlabhUmiM / 'dosadugaM' ti saMjamavirAhaNA AyavirAhaNA ya / 'iyare' tti mie / ThANAsaI ya bAhiM, teNagadoccA va savveM pavisaMti / gurugA u ajayaNAe, vippariNAmAi te ceva // 2944 // "ThANAsatI ya0 " gAhA / jai bAhiM natthi ThAo jammi acchijjihiM, teNagAdi doccA vA bAhiM, tAhe savve pavisaMti / tattha jai ajayaNaM kareMti :: / 4 (caturguru) tae vippariNAmAdao dosA / kA jayaNA ? agItatthehiM vA kA jayaNA ? tavvivarItA jayaNA bhavati / avigIyavimissANaM, jayaNa imA tattha aMdhakAram / ANaNa'NAbhogeNaM, annANaNe koi vArei // 2945 // "avigItavimissANaM0' gAhA / 'ANaNa' tti jotI ANeyavvo / 'aNA 1. paribhuMjaMtANa a ba ka Da i / 2. aNAgayaM muca / AnIyamAnaM iti malavR / 17 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 2940-2952] paDhamo uddeso 361 bhogeNaM' ti jahA agIyA NAbhoeMti tahA ANeyavvo / 'annANaNe koi vArei' / eyaM AyariyavayaNaM asya vyAkhyA amhehiM abhaNio appaNo Nu Ao Nu aha aTThA / Ai ihaM joI, ayagolaM mA nivAreha // 2946 // 'amhehiM abhaNio0 " gAhA / kaNThyA / jai gihatthA NANeMti tAhe koi sannA kIraMti jahA ANeMti / 44 gihiNaM bhaNaMti purao, aitamasamiNaM na passimo kiMci / ANaMti jai avuttA, taheva jayaNA nivAraMte // 2947 // " gihiNaM0' gAhA / kaNThyA / tAhe 11 gaMtUNaya pannavaNA, ANaNa taha ceva puvvabhaNiyaM tu / bhaNaNa adAyaNa asaI, pacchAyaNa mallagAIsu // 2948 // "gaMtUNa ya0 " gAhA / 'puvvabhaNiyaM tu' tti / 'ayagolaM mA nivAreha' agItA bhaNaMti / sAhU bhaNissati - micchA dukkaDaM / Ayario vA bhaNissai ujjovie / gihi jo maggato, migapurao bhaNai coio iNamo / NAbhogeNa mauttaM, micchAkAraM bhaNAmi ahaM // 2949 // "gihiM joiM0" gAhA / kaNThyA / mae aNAbhogeNa bhaNiyaM-micchAmi dukkaDaM / emeva jai parokkhaM jANaMti migA jaheiNA bhaNio / tattha vi coijjato, sahasA'NAbhogao bhAi // 2950 // " emeva0 " gAhA / kaNThyA / adAgaNa asaI 'pacchAdaNa mallagAdIsuM' ti adAgaNamadarisaNIyamityarthaH / gigimmi aNicchaMte, sayamevANei AvarittANaM / jattha dugAI dIvA, tatto mA pacchakammaM tu // 2951 // " gihigammi0 " gAhA / kaNThyA / gihatthe aNicchaMte asaIe vA appaNA ANeMti mallayapuDae kAuM ucchAdettA kappeNaM jahA miyA Na pAsaMti / ujjoviya Ayariyo, kimidaM ahagaM mi jIviyaTThIo / Ayarie pannavaNA, naTTho ya mao ya pavvaio // 2952 // "ujjoviya0" gAhA / Ayariyo pannavei mAiTThANeNa - kiM tava jIvie ya mayasamassa ? Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 visesacuNNi [rAIbhattapagayaM tasseva ya maggeNaM, vAraNalakkheNa niti vasabhA u / bhUmitiyammi u diDhe, paccappiya mo imA merA // 2953 // kharaMTaNa veMTiya bhAyaNa, gahie nikkhivaNa bAhi paDilehA / vasabhehi gahiyacittA, iyare pasAiMti kallANaM // 2954 // "tasseva0" ["kharaMTaNa."] gAhA / kaNThyA / "bhUmitigaM''ti uccAra-pAsavaNakAlabhUmIo / 'kharaMTaNa' tti jeNa bhaNiyaM ANehi joii| jeNa vA ANIo so khrNttijji| AyariehiM gahiemi tti / tAhe se veMTiyA bhAyaNAya geNhituM, 'NikkhivaNa' tti bAhire ThavijjaMti / kassa na ahaM tume kajjaM, bAhiM paDilehaMti / tAhe so kaitavanicchUDho bAhiM paDilehei paDikkamai y| 'vasabhehiM gahiyacitta' tti, vasabhA miyANa cittaggahaNaM kareMti - eeNa ajjo ! tubbha ya amha ya pekkhaNAnimittaM ANiyaM, taM eha vaccAmo, savve vi khamAsamaNA khaamemo| 'iyara' tti agItA tehiM paDissue khamAveti / tAhe khamAvijjaMtA bhaNaMti-tubbhe vi ajjo ! niddhammA jaayaa| te bhaNaMti-khamAsamaNA Na puNo kAhiMti ekkAvarAhayaM se khmh| savve pAesa paDiyA, khAmie paMcakallANayaM dijjai / 'vasabhehiM gahiyacitta' tti asya vyAkhyA tumha ya amha ya aTThA, esamakAsI na kevalaM sabhayA / khAmesu guruM pavisau, bahusuMdarakArao amhaM // 2955 // "tumha ya0" gAhA / kaNThyA / anne vi viddavehii, alamajjo ! ahava tubbha marisemi / tesi pi hoi baliyaM, akajjameyaM na ya tudaMti // 2956 // "anne vi0" gAhA / kaNThyA / 'na ya tudaMti' tti agItA pacchA na coessaMti / eso vihI u aMto, bAhi niruddhe imo vihI hoi / sAvaya teNaya paDiNIya devayAe vihI ThANaM // 2957 // "eso vihI u0" gAhA / eSa iti eSokta esa aMtovihI abhitaramityarthaH / adhunA bAhirucyate-taM puNa kahaM bAhiM vasiyavvaM hoi ? ata ucyate-'ruddhe' ruddha iti vAraM ThaiyaM hojjaa| ahavA viyAlie puvvesu paveso na labbhai / evaM ruddha jai sAvaya-teNapaDiNiyANa bhayaM to imo vihi kAyavvo / 1. niruddhe muca / Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 363 bhAsagAhA-2953-2963] paDhamo uddeso bhUmighara deule vA, sahiyAvaraNe va rahiyaAvaraNe / rahie vijjA accittama mIsa saccitta guru ANA // 2958 // [ni0 ] "bhUmighara0" gAhA / jaM bhUmigharaM deuliyA vA sakavADA tattha ThAiyavvaM / 'sahitAvaraNe' tti sakavADaM, 'rahiyAvaraNe' tti akavADaM / sakavADassa asaIe akavADe ThAyaMti / tAhe annakavADaM ANettA teNa ThaeMti / asaI kavADassa vijjAe dAraM ThaeMti / vijjA'satIe acittakaMTiyAe, asaI mIsiyAe, asaI saccittAe vi / yadetaduktaM asya vyAkhyA - sakavADammi u puTvi, tassa'saI ANaiMti u kavADaM / vijjAe~ kaMTiyAhi va, acittacittAhi vi ThayaMti // 2959 // "sakavADammi0" gAhA / kaNThyA / eesiM asaIe, pAgAra vaI va rukkha nIsAe / parikheva vijja accitta mIsa saccitta guru ANA // 2960 // giri nai talAgamAI, emevAgama ThaeMti vijjAI / ega duge tidisiM vA, ThaeMti asaIe~ savvatto // 2961 // "eesiM asaIe0" ["giri nai0"] gAhA / pAgAraM vA rukkhaM vA giriM vA NadiM vA talAyaM vA / AdigrahaNAt khaDDA vi taDIe eesiM egataraM NisAe / yatra eko pravezanadvAro bhavati sesAsu disAsu natthi paveso tattha ThAyaMti, asaIe duvihapavesehi, tassa asaIe tihiM vi pavesehiM, asaIe AgAse vi savvattha vijjAe dAraM ThaeMti / jattha AgAsaM tattha samaMtao daMDaparihAravijjAe baMdhati / asaIe 'guruANa' tti / nAumagIyaM baliNaM, avijANaMtA va tesi balasAraM / ghore bhayammi therA, bhaNaMti avigIyathejjatthaM // 2962 // Ayarie gacchammi ya, kula gaNa saMghe ya ceiya viNAse / AloiyapaDikaMto, suddho jaM nijjarA viulA // 2963 // "nAumagIyaM0" ["Ayarie0"] gAhAdvayaM kaNThyam / thirIkaraNArthaM thejjatthaM / evamuktaM AcAryeNa tao so agIto mahaimahAliyaM gayaM lauDaM vA gahAya uTThio bhaNai-suvaha vIsatthA, ahaM sIhAdi vAremi / te suttA / so jaggai gayAhattho / sIho Agao / teNa isi tti aaho| NAhao, NAidUraM gaMtA mao / anno sIho Agao / so ciMtei-so ceva puNo Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 visesacuNNi [rAIbhattapagayaM aago| baliyataraM aaho| nassaMto paDhamassa Arao mao / anno vi sIho Agao / so ciMtei-taiyaM vArA so ceva puNo Agao / tAhe biiyAu baliyataraM Ahao / nassaMto biiyassa Arao mao / tAhe so kalle AvassayavelAe Aloei / soUNa ya pannavaNaM, kayakaraNassA gayAiNo gahaNaM / sIhAI ceva tigaM, tavabalie devayaTThANaM // 2964 // haMta mmi purA sIhaM, khuDuyAi iyANi maMdathAmo mi / tinnA''vAe sIho, rattiM pahao mayA na mao // 2965 // nitehiM tinni sIhA, Asanne nAidUra dUre ya / niggayajIhA diTThA, sa cAvi puTTho imaM bhaNai // 2966 // mA marihii tti gADhaM, na Ahao teNa paDhamao dUre / gADhatara biiya taio, na ya me nAyaM jaha'nnanno // 2967 // khamao va devayAe, ussagga karei jAva AuTTA / rakkhAmi jA pabhAyaM, suvaMtu jaiNo suvIsatthA // 2968 // ["soUNa."] "haMtammi purA0" ["nitehiM0" "mA marihii0" "khamao va0"] gAhA / kaNThyA / 'khuDDayAe' tti khaDukkiyAhiM / sesaM kaNThyam / Aloei suddho, natthi pacchittaM / "NitehiM' ti muccalaMtehi diTTho / // rAIbhattapagayaM samattaM // Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // vatthapagayaM // [suttaM] no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA rAto vA viyAle vA vatthaM vA paDiggahaM vA kaMbalaM vA pAyapuMchaNaM vA paDigAhittae na'nnattha egAe hariyAhaDiyAe // 1-44 // saMbaMdhe gAhA - jaha sejjA'NAhAro, vatthAdemeva mA aipsNgaa| diyadiTThavatthagahaNaM, kujjA u nisiM ato suttaM // 2969 // "jaha sejjA0" gAhA / kaNThyA / 'hRJ haraNe' (pA dhAtupAThaH) hRtA-AhRtA haritAhaDiyA, rattA paMcavannANaM egatarA saddhA masiNA kayA / rAto vatthaggahaNe, cauro mAsA havaMti ugghAyA / ANAiNo ya dosA, AvajjaNa saMkaNA jAva // 2970 // "rAo vatthaggahaNe0" gAhA / je rAo bhoyaNe dosA bhaNiyA te ceva vatthaggahaNe paMcasu eesu AvajjaNA saMkaNA vA rAIbhoyaNasutte uktA / biiyaM vihe vivittA, paDisatthAI samicca rayaNIe / te ya pae cciya satthA, calihiMtubhae va ikko vA // 2971 // "biiyaM" gAhA / biiyapade geNhejja rAo vA viyAle vA vastrAdi vihaM = addhANaM tattha muTThA vivittA / paDisatthe miliyA tattha rattiM geNhejja vatthAdINi, nattaM-rAtrI / uddaddare subhikkhe, addhANapavajjaNaM tu dappeNa / lahugA puNa suddhapade, jaM vA AvajjaI jattha // 2972 // nANaTTha daMsaNaTThA, carittaTThA evamAi gaMtavvaM / uvagaraNa puvvapaDilehieNa sattheNa gaMtavvaM // 2973 // "uddaddare0" ["nANaTTha0"] gAhAdvayaM pUrvoktam / (gA0 2878-79) evaM te biiyapade addhANaM pavannA, tattha sattho vi vivicciumAraddho - satthe viviccamANe, asaMjae saMjae tadubhae ya / maggaMte jayaNa dANaM, chinnaM pi hu kappaI ghettuM // 2974 // 1. nannattha...hariyA haDiyAe agrime sUtre vartate muca / Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 visesacuNNi [vatthapagayaM "satthe0" gAhA / asya vyAkhyA - saMjayabhaddA gihibhaddagA ya paMtobhae ubhayabhaddA / teNA hoMti cauddhA, vigicaNA dosu tU jaINaM // 2975 // "saMjaya bhaddA0" gAhA / kaNThyA / jattha saMjayA Na vivittA, gihatthA vivittA / jai deMta'jAiyA jAiyA va na vi deMti lahuga gurugA ya / sAgAra dANa gamaNaM, gahaNaM tasseva na'nnassa // 2976 // daMDapaDihAravajjaM, colapaDalapattabaMdhavajjaM ca / parijuNNANaM dANaM, uDDAhapaosapariharaNA // 2977 // "jai deMta'jjA0" "daMDaparihAra0" gAhA / jai amaggitA gihatthA Na deMti vatthAdINi :: 4 (caturlaghu), maggiyA Na deMti ::| 4 (caturguru), tamhA dAyavvaM / sAgAraM deMti kahaM? bhaNaMti-amhaM paDidAyavvaM jai tabbhe Arao annaM labbhejjaha / gihaM vA''gayA tadA evaM ceva paDidAyavvaM / taM puNa kiM dijjai? daMDaparihAravajjaM colapaTTayaM paDala pattAbaMdhA ee Na dijjaMti / jaM parikhutthaM taM dijjai / kiM kAraNaM dijjai? mA uDAhaM kAhiMti, NiraNakaMpA paosaMvA Avajjihi tti eyapariharaNatthaM dijjai / gamaNaM nAma jattha te gihatthA vaccaMti tattha vi gaMtavvaM / jai na vaccaMti :: 4 (caturlaghu) / tamhA gaMtavvaM / chinnaM pi hu kappae ghettuM khaMDAkhaMDaM pi kayaM gheppai, mA ahikaraNaM hojja / asya vyAkhyA - dhoyassa va rattassa va, annassa va'giNhaNammi caulahugA / taM ceva ghettu dhouM, paribhuMje juNNamujjhejjA // 2978 // "dhoyassa va0" gAhA / kaNThyA / ageNhaNe akAralopo draSTavyaH / jai rattaM ghettuM khAreNa dhoittA bhujjai, aha juNNaM to ubbhijjai, aha na geNhaMti :: (caturlaghu) / saTThANe aNukaMpA, saMjaya paDihArie nisiDhe ya / asaIa tadubhae vA, jayaNA paDisatthamAIsu // 2979 // "saTThANe0" gAhA / asya vyAkhyA - na vivittA jattha muNI, samaNI ya gihI ya jattha uDUDhA / saTThANa'NukaMpa tahiM, samaNuNiyarAsu vi taheva // 2980 // Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2964-2985] paDhamo uddeso liMgaTTha bhikkha sIe, giNhaMtI pADihAriyamimesu / amaNunniyaragihIsuM, jaM laddhaM tannibhaM diti // 2981 // "na vivittA0" ["liMgaTTha0"] gAhA / kaNThyA / saMjaINa dAyavvaM, na gihatthANa / "samaNunnitarAsu vi taheva'"tti / aha saMjayA vivittA samaNunnA vi, jai se atthi doNha vi dAyavvaM / ettiyaM Natthi to samaNunnANaM deMti / jattha amaNuNNANa vivittA tesiM hatthAo pADihAriyaM gheppai / aha natthi saMjayA amaNunnA, aha saMjaIo Na vivittAo, sagacchaparagacchilliyAo vA, eyAsiM hatthAo paDihAriyaM gheppai liMgaTThagA / taM puNa liMgaTThAe vA bhikkhaTTa sItaTTAe vA / amaNunnA asaMbhoiyA iyare pAsatthA / eesiM hatthAo pADihAriyaM gheppaDa / gihatthAo pADihArIyaM vA gheppai / etaduktam - pADihArIe nisaTe ya, jAhe laddhaM taNNibhaM ceva pADihAriyaM paDideti / uhRDhe va tadubhae, sapakkha parapakkha tadubhayaM hoi / ahavA vi samaNa samaNI, samaNunniyaresu emeva // 2982 // "uddUDhe va0" gAhA / 'tadubhayaM' sapakkho parapakkho / sapakkho saMjayA, parapakkho gihatthA / ahavA ubhayaM samaNunnA, iyarA asaMbhoiyA / / amaNunnetara gihisaMjaIsu asai paDisatthapallIsu / tiNha'TThAe gahaNaM, parihAriya etare ceva // 2983 // evaM tu diyA gahaNaM, ahavA rattiM milejja paDisattho / gIesu ratti gahaNaM, mIsesu imA tahiM jayaNA // 2984 // "amaNunne0" ["evaM tu0"] gAhA / asamaNunnA vi avivittA Natthi, saMjaIo vi Natthi, tAhe paDisatthapallIsu maggiyavvaM gihatthAe giNhiyavvaM pADihAriyaM vA apADihAriyaM vA / evaM divso| aha rattiM paDisattho milejja tAhe gItatthesu rattiM ceva geNhai / agItatthamIsesa imA jayaNA - vattheNa va pAeNa va, nimaMtae'Nuggae va atthamie / Aicco udiu tti ya, gahaNaM gIyatthasaMvigge // 2985 // "vattheNa va0" gAhA / kaNThyA / evaM jai gItatthA, aha agItattha-missA tAhe agItA Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 visesacuNNi [vatthapagayaM aggao pesavijjati / to bhannaMti-vayaM acchAmo uggate ghettuM ehAmo / tAhe tesu gaesu rattiM pi geNhaMti / AgaMtuM bhaNaMti-uggae gahiyaM / aha saMjaio vivittAo jahA labbhai tahA ceva gheppi| aha paDisatthe vi Na labbhejja na vA disejja tAhe - khaMDe patte taha dabbhacIvare taha ya hatthapihaNaM tu / addhANavivittANaM, AgADhaM sesa'NAgADhaM // 2986 // "khaMDe0" gAhA / cammakhaMDA saMjaINaM dijjaMti, asaI sAgapattAdINi dijjaMti, dabbhA vA guhettA dijjati dabbhamayA cIvarA / asaI hatthehiM ucchae tti / evaM tAva gaMtumujjANaM pattA, tattha vi saMpacchanne ogAse saMjaIo ThavijjaMti / asaIya niggayA khuDDagAi pesaMti causu vaggesu / appAhiti va'gAraM, sAhuM va viyAramAigayaM // 2987 // "asaIya0" gAhA / 'asaI' tti muTThA NaggA Natthi, kiMci vi laddhaM niggayA addhANAo aggujjANe ThiyA cellaga cillikaM vA peseti / AdiggahaNeNaM theragaM vA peseMti taM nagaraM gAmaM vA / 'causu vaggesu' tti saMjaesu saMbhoIesu, asaMbhoIesu, saMjaIsu saMbhoiyAsu asaMbhoiyAsu ya / aha Natthi khuDDao khuDDiyA vA thero vA jAva jo nagarAo niggao viyArAdisAha taM abhitarillANa appAheti / maTTA AgayAmo aggajjANe acchaamo| asaIe gihatthaM pi appAheti / ettha saMjaehiM saMjayANa dAyavvaM / saMjaIhiM saMjaINaM / ettha dANe Natthi jayaNA / asati saMbhoiyasaMjayANaM saMbhoiyasaMjaINa ghettavvaM / Na annasaMbhoiyANaM saMjayANaM saMjaINa vA / jattha puNa saMjaIhiM saMjayANa dAyavvaM, saMjaehiM vA saMjaINaM tattha imA jayaNA - khuDDI therANa'ppe, AlogitarI Thavittu pavisaMti / te vi ya ghettumaigayA, samaNunajaDhe jayaMtevaM // 2988 // "khuDDI therANa'ppe0" gAhA / NavaraM pavisittA Avedito therassa pavessiyassa khuDDIyassa appei dei / aha khuDDiyA Natthi, tAhe akhuDDiyAo vi saMjaIo therassa Aloe ThavettA paDissayaM pavisaMti / evaM nagare pesaviesu aha natthi pesavio koi appAhiyaM souM khuDDiyAo ujjANaM NetA therayassa dAuM paDiniyattaMti / asaIe khuDDiyANaM, corabhayaM vA khuDDiyANaM tAhe mahaMtIo vi gaMtu therANaM gaMtuM Aloe ThavettA niyattaMti / jattha saMjaehiM saMjaINaM dAyavvaM tattha khuDDao theriyANa appei, taheva dAyavvaM jahA saMjaIhi dinnaM / te vi ya ghettumaigaya' tti / te iti saMjayA saMjaIhiM dinnAI pAuNittA atigayA, nagaraM paviTThA saMtA appaNA uvagaraNaM uppAettA saMjatINaM jaM gahiyaM taM paDiallIveMti / eyaM samaNunnesu bhaNiyaM / 'samaNannajaDhe jayaMtevaM' ti jattha Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 2986-2994] paDhamo uddeso samannA Natthi tattha evaM jaiyavvaM jahA uttaratra vakSyAmi sAMpratameva / addhANaniggayAI, saMviggA sanni duviha assaNNI / saMjai esa mAI, asaMviggA doNNi vI vaggA // 2989 // saMviggetarabhAviya, sannI micchA u gADha'NAgADhe / asaMvigga migAharaNaM, abhiggahamicchesu visa hIlA // 2990 // asaMviggabhAviesuM, AgADhesuM jayaMti paNagAdI / uvaeso saMghADaga, puvvaggahiyaM va annesu // 2991 // uvaeso saMghADaga, tesiM aTThAe puvvagahiyaM tu / abhinava purANa suddhaM, uttara mUle sayaM vA vi // 2992 // uvaeso saMghADaga, puvvaggahiyaM vA niiyamAINaM / abhinava purANa suddhaM, puvvamabhuttaM tato bhuttaM // 2993 // uttara mUle suddhe, nave purANe caukkabhayaNevaM / parikammaNa paribhoge, na hoMti dosA abhinavammi // 2994 // 369 11 44 'addhANa niggayAI 0" gAhAdvayam / [ " saMviggetara0 " " asaM vigga0" "uvaeso 0' 'uvaeso 0" "uttara mUle0 " ] addhANao niggayA addhANaniggayA / AdigrahaNamupariSTAdvakSyati / ta eva sAdhavaH pUrvAdhikRtA te addhANaniggayA, jattha pattA nagare tattha ime bhavejja-addhANa niggayAdi gAhA saMviggA asaMbhoiyA / sannI duvihA--saMviggabhAviyA luddhagadiTTaMta bhAviyA ya / asannI duvihA - aNabhiggahiyamicchadiTThI, abhiggahiagADhamicchaddiTThI ya / saMjaIo duvihAo - saMviggAo asaMbhoiyAo, NitiyAdINaM saMjaIo ya / ee tattha hojjA / etesiM ANupuvvijayaNA bhaNNai / ettha abhiggahiyamicchAdiTThIsu tAva na vaTTai ghettuM / kiM kAraNaM ? te maggiyA puTTha kaMDagAdi tti kAuM visaM dejja bhaNejja vA ee adattadANA, asuiNo vA ee| tamhA na maggiyavvA, to paDhamaM saMviggabhAviesu aNabhiggahiyamicchAdiTThIsu ya suddhaM maggiyavvaM / alaMbhe luddhagaditabhAviesu vi suddhaM maggiyavvaM / asai saMviggANaM annasaMbhoiyANaM uvadeseNa maggiyavvaM / asai saMghADaeNa vi, asai tehiM vi puvvagahiyaM, asai paNaga parihANIe saMviggabhAviesu / aNabhigrAhiya micchAdiTThIsu ya asai luddhagadiTThatabhAviesuvi paNagaparihANIe | evaM jAhe bhinnamAsaM patto tAhe alabbhamANe pAsatthAdINa uvadeseNa maggai | Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 visesacuNNi [vatthapagayaM asai saMghADaeNa vi, asai jaM tehiM puvvaM gahiyaM NavaraM aparibhuttaM, asai paribhuttaM pi, asai abhinavagahiyaM pi aparibhuttaM, asai paribhuttaM pi / kiM kAraNaM aparibhuttaM paDhamaM gheppai ? ucyate-'avihI parikammo'2 tti paribhuttaM ca mailacuppaDaM sugaMdhAdIhiM vA bhAviyaM hojjA / asai uttaraguNehiM asuddhaM dumAsAdIhiM jAva caulahuyaM / asai mUlaguNehiM vi asuddhaM asai liMgiNikiNa vi asai amaNuNNasaMjaINa vi| jayA evaM pi Na labbhai tAhe sayagahaNadAvaNaTThA paraliMgaM vA vi sevaMti sayameva geNhissAmo davAvessAmo vA / etadarthaM paraliMgaM sevaMti kurvaMtItyarthaH / asya vyAkhyA - asaIya liMgakaraNaM, pannavaNaTThA sayaM va gahaNaTThA / AgADhe kAraNammI, jaheva haMsAiNo gahaNaM // 2995 // seDuya rUe piMjiya, pelu ggahaNe ya lahuga dappeNaM / tavakAlehi visiTThA, kAraNe akameNa te ceva // 2996 // "asaI ya liMgakaraNaM0" ["seDuya0"] gaahaa| kaNThyA / eyaM ceva AgADhaM jaM savvapagArehiM na labbhai, vAzabdasya vikalpArthatvAt pAsatthAdINaM vibhAsA / jai taha vi Na sakkejja uppAeuM tAhe sayaM ceva karoti vuNai / tao suttaM maggitavvaM / jai suttaM Na labbhai tAhe je ukkamaM karei pacchittaM / kahaM puNa ukkamaM? seDuya rute piMjiya pelu / [gahaNe] caulahuM tavakAlavisesiyaM yathAsaMkhaM / tamhA ukkamo Na kAyavvo / ko puNa kamo ? sutte alabbhamANe pellUDa maggiyavvo / pelUsu alabbhamANIsu piMjitayaM / tassa asai rUyaM / asai seDyaM pi / seDuyaM sakakkaDayaM kappAsaM / taM pi ti varisAIyaM viddhattha joNiyaM / evaM geNhaMtA suddhA / taM giNhittA - kaDajogi ekkao vA, asaIe nAlabaddhasahio vA / nipphAe uvagaraNaM, ubhaopakkhassa pAoggaM // 2997 // "kaDajogi0" gAhA / kaDajogI nAma tammi parikammeuM jANai kappAsaM kattiuM vuNIuM ca koliyapuvvao 'ekkau' tti / appabiio appasAgAriyaM NAlabaddhasahio vA ubhao pakkho saMjayANa saMjaINa ya uppAettA pribhuNji| 1. na dRzyate muca / atra cUrNikRtsamasaM bhAvyagAthAnAM (2992-2996) bhinnaH pATha asti iti sambhAvyate / 2. asai luddhaga...puvvaM gahiyaM nAsti a Da i / Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-2995-3000] paDhamo uddeso agIyatthesu vigiMce, jahalAbhaM sulabhauvahikhettesu / pacchittaM ca vahaMti, alaMbhe taM ceva dhAreMti // 2998 // "agItatthesu0" gAhA / jattha khitte sulabho uvahI tattha gaMtA jaM jaM labbhaMti ahAkaDagaM taM taM vuyagaM vatthaM pariThaveMti / aha na labbhai paribhuMjaMtA suddhA / evaM gItatthesu agItatthesu paccayanimittaM ahAlahusagaM pAyacchittaM vahati / yattadadhastAdapadiSTamAdigrahaNamupariSTAdvakSyati (gA0 2989) tadidamucyate - emeva ya vasimammi vi, jhAmiya oma hiya vUDha parijunne / puvvuTThie va satthe, samaicchaMtA va te vA vi // 2999 // so vi ya nattaM patto, nattaM ciya caliumicchaD bhayaM ca / te vA nattaM pattA, gihijja pae caliukAmA // 3000 // "emeva ya0' ["so vi ya0] gAhA / Na ke valaM addhANe vivittANaM yadetadadhastAdapadiSTaM etat kAryaM / gAmAdaDDAdi uvahiNo, te samaM icchaMtA vrajaMta ityarthaH / taM satthaM ratti pattA, tAhe rattiM ceva jayaNAe giNhaMti / aha agItatthamissA tAhe agItA tattha rattiM patto so ya sattho rattiM ceva uccaliukAmo, te vA sAhuNo purao payaTTijjaMti bhaNaMti-uggate Adicce ghettuM ehAmo / tesu gaesu rattiM ghettuM AgayA AloeMti / udite ghettuM AgayAmo / // vatthapagayaM samattaM // 1. na saMtharaMti ba Da / Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // hariyAhaDiyApagayaM // ___ [suttaM] na'nnattha egAe hariyAhaDiyAe / sA vi ya paribhuttA vA dhoyA vA rattA vA ghaTTA vA maTThA vA saMpadhUmiyA vA // 1-45 // sutteNeva ya jogo, hariyAhaDi kappae nisiM ghettuM / hariUNa ya AhaDiyA, chUDhA hariesu vA''haTu // 3001 // "sutteNeva ya0" gAhA / sUtrenaiva sambandhamAha-pazcArddhasUtrArthaH / athavA hRtvA hariteSu chUDhA, punarAhRtA haritAhaDiyA / sA puNa hariyAhaDiyA kahiM hojja ? ata ucyate - addhANamaNaddhANe, va vivittANaM tu hojja AhaDiyA / avihe vasaMti kheme, vihaM na gacche sai guNesu // 3002 // "addhANamaNaddhANe0" gAhA / na vihaM avihaM aNaddhAnamityarthaH / tasminnavihe yadi bhayaM, tataH kSemaM yatra tatra pravizanti / 'satiguNe' tti vidyamAneSu ke guNA ? uddaddare subhikkhe, addhANapavajjaNaM tu dappeNaM / lahugA puNa suddhapae, jaM vA AvajjaI jattha // 3003 // nANaTTha dasaNaTThA, carittaTThA evamAi gaMtavvaM / uvagaraNa puvvapaDilehieNa sattheNa gaMtavvaM // 3004 // addhANa pavisamANA, guru pavAditi te gatA purato / aha tattha na vAdeMtI, cAummAsA bhave gurugA // 3005 // gurusArakkhaNaheDaM, tamhA thero u gaNadharo hoi / viharai ya gaNAhivaI, addhANe bhikkhubhAveNaM // 3006 // "uddaddare subhikkhe0" ["nANaTTha daMsaNaTThA0" "addhANa0" "gurusArakkhaNa0"] gAhAdvayaM pUrvoktam (gA0 2878-79) tattha pavisamANeNaM imo vihI-Ayario puvvaM ceva anha gao, amhe na tarAmo / kahaM nAma tassa sakAsaM khippaM pAvejjAmo? sesaM kaNThyam / kiM puNa kAraNaM jeNa evaM pravAdeMti ? kahiM ci teNaehiM viviMcejja tAhe teNayA ciMtejja - AyariyaM mAremo imo guNo hohiti / hayanAyagA na kAhiMti uttaraM rAule gaNe vA vi / amhaM Ahipaissa va, nAyagamittAiehiM vA // 3007 // Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDhamo uddeso 'hatanAyagA0 gAhA / kaNThyA / te cauhA teNA saMjayabhaddA ya tahA, gihibhaddA ceva sAhubhaddA ya / tadubhayabhaddA paMtA, saMjayabhaddesu AhaDiyA // 3008 // satthe viviccamANe, AhipaI bhaddao va paMto vA / bhaddo daTThUNa nivAraNaM, va gahiyaM va pesei // 3009 // nItaM daNa bahiM, chinnadasaM sivvaNIhi vA nAuM / pese uvAlabhittANa takkare bhaddao ahivo // 3010 // bhAsagAhA - 3001-3014] "" "saMjayabhaddA0 " [" satthe viviccamANe0 " "nIyaM daTThUNa0"] gAhAo knntthaao| aha eti ruddhau pesejjA / te ya teNA duvihA - akkaMtiyA aNakkaMtiyA ya / tattha gAhA - vIsatthamappiNaMte, bhaeNa chaDDittu kei vaccati / bahiyA pAsavaNa uvassae va diTThammi jA jayaNA // 3011 // gIyamagIyA avigIyapaccayaTThA kariMti vIsuM tu / jai saMjaI vi tahiyaM, vigiMciyA tAsi vi taheva // 3012 // 373 jo viya tesiM uvahI, ahAgaDa'ppo ya saparikammo ya / taM piya kareMti vIsuM, mA avigIyAi bhaMDejjA // 3013 // I "vIsattha0 " [" gIyamagIyA0 " "jo vi ya0"] gAhA / je te akkaMtiyA to atiyA divasao ceva vIsatthA ANettA saMjayANa deMti / je aNakkaMtiyA te bhaeNa gihatthANaM mA gheppahAmo tti rattiM ANeUNaM saMjayANa uvassayassa bahiyA pAsavaNabhUmIe vA ThavettA ratti ceva gacchaMti / taM tattha ThaviyaM saMjayA pAsittA jayaNaM kareMti / jai saMjaIo vivittAo to saMjaINaM uvakaraNaM juyayaM kareMti gItatthAgItatthANaM paccayanimittaM, mA te ciMterhiti - uvahatamissiyayaM jaM pi tayaM saMjayANaM ahAkaDaM appaparikammaM saparikammaM ca juI kareMti / mA agItatthA bhaMDaNaM karessaMti / evaM bhaddao karejja / jo puNa paMto adhivo / paMtovahimmi luddho, Ayarie icchae vivAdeuM / kayakaraNe karaNaM vA, AgADheM kiso sayaM bhai // 3094 // " paMtovahimmi0 " gAhA / saMjamavihimmi ettha kayakaraNo NAmaM nimittavijjAdIhiM 1. saMjayapaMtA muca / 2. karaNe ai / Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 visesacuNNi [hariyAhaDiyApagayaM vArei, sAmattheNa vA urassabaleNaM vArei / tattha jo anno koi sAhU dubbalo so appANaM bhaNai - ko tubbhaM Ayarito ?, evaM paripucchiyammi addhANe / jo kahayai AyariyaM, laggai gurue caummAse // 3015 // sattheNa'nneNa gayA, ehiMti va maggato gurU ahaM / sathillae va pucchaha, hayaM palAyaM va sAhiti // 3016 // jo vA dubbaladeho, juMgiyadeho asabbhavakko vA / guru kila eesiM ahaM, na ya mi pagabbho guruguNehiM // 3017 // vAhINaM va abhibhUto, khaMja kuNI kANao va haM jAto / mA me bAhaha sIse, jaM icchaha taM kuNaha majjhaM // 3018 // iharA vi mariumicchaM, saMti sissANa deha maM haNaha / mayamAragattaNamiNaM, jaM kIr3a muMcaha sute me // 3019 // eyaM pi tAva jANaha, risivajjhA jaha na suMdarI hoi / iha ya parattha ya loe, muMcaMta'NulomiyA evaM // 3020 // dhammakahA cuNNehi va, maMta nimitteNa vA vi vijjAe / nitthArei baleNa va, appANaM ceva gacchaM ca // 3021 // ["ko tubbhaM0" "sattheNa'nneNa" "jo vA dubbala." "vAhINa." "iharA vi0" "eyaM pi tAva0""dhammakahA0" sesaM gAhAsiddhaM / 'Na ya mi pagabbho' tti / na ya saMpuNNehiM guruguNehiM, jAva "muMcataNulomiyA evN'| visajjiyA va teNaM, paMthaM phiDiyA va hiMDamANA vA / gaMtUNa teNapalliM, dhammakahAIhiM pannavaNA // 3022 // "visajjiyA va0" gAhA / teNehiM uvahiM harettA visajjiyA / jai na gavessaMti uvahiM culyaa| tamhA gavesiyavvo / teNapalliM gaMtavvaM / tAhe jai teNapallIe paMthaM Na yANaMti tAhe je anna kei dIsejja te paMthaM pucchittA corapalliM gaMtavvaM / bhaddamabhadaM ahivaM, nAuM bhadde visaMti taM palliM / phiDiyA mu tti ya paMthaM, bhaNaMti puTThA kahiM palliM // 3023 // Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 3015-3028] paDhamo uddesa 375 " bhaddaga 10 " gAhA / jai bhaddao coraseNAvaI to gaMtavvaM palli / aha na bhaddao to mA uddavaNAdI kAhiti tti Na gaMtavvaM / jai gacchaMti cauguruyA / aha koi AsaMdhai uvasAmaNAe to gaMtavvaM / tattha gacchaMtANaM jai koi dIsai pADipahio anno vA tiricchao so vattavvo-amhe paMthAo phiDiyA, pallIpaMthaM sAheha / musitti pucchamANaM, ko pucchai kiM va amha musiyavvaM ? / ahivaM bhAMti puvvi, aNicche sannAyagAdIhiM // 3024 // "musita tti0 " tehiM pannavAvijjai / gAhA / kaNThyA / 'aNiccha' tti / jai Na dei je tassa saNNAtayA uvasaMto seNAvai, uvagaraNaM dei vA davAvei / gIyatthehi ya gahaNaM, vIsuM vIsuM ca se karaNaM // 3025 // " uvasaMto0 " gAhA / jai gItatthA missANa amissANa vA Natthi niyamo / aha agItatthamissA tAhe saMjaINaM uvakaraNaM vIsuM kareMti appaNijjassa ya jaM ahAkaDaM appaparikammaM saparikammaM ca taM pi vIsuM kareMti / sattho bahU vivitto, giNhaha jaM jattha pecchaha aDaMtA / ihaiM paDipallIsu ya, rUseha biijjao haM bhe // 3026 // "sattho bahU0" gAhA / jai seNAvatI bhaNejja - evaM tubbhe jaM pecchaha taM geNhaha / tA seNAvaI masse maggiyavvo / teNa samaM bhamaMti / 'rUseha' tti / ghettaha / amhaM tAva na jAto, jaha eesiM pi pAvai na hatthaM / taha kuNimo mosamiNaM, chubhaMti pAvA aha imesu // 3027 // puDhavI AukkAe, agaDavaNassaitasesu sAharaI / suttattha jANaeNaM, appAbahuyaM tu nAyavvaM // 3028 // "amhaM tAva0" ['"puDhavI AukkAe0 "] gAhAdvayam / te teNayA evaM ciMtejja-tamhA puDhavIe chubhAmo / eesiM na kappai ghettuM puDhavAdichUDhaM / jai puDhavAdichUDhaM Na geNhaMti caulahuyA / kiM kAraNaM ? appAbahuyaM NAyavvaM, bahutaraM ahikaraNaM aNavatthA ya vAriyA bhavissai / 1. bhaddama muca / Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 visesacuNNi [hariyAhaDiyApagayaM hariyAhaDiyA suvihiya !, paMcavannA vi kappaI ghettuM / paribhuttamaparibhuttA, appAbahugaM viyANittA // 3029 // "hariyAhaDiyA0' gAhA / kaNThyA / sUtreNaivApadiSTaM kalpata ityuktam / Adhatte vikkIe, paribhutte tassa ceva gahaNaM tu / annassa giNhaNaM tassa ceva jayaNAe hiDaMti // 3030 // "Adhatte" gAhA / kappai tehiM teNaehi AdhattA hojja, tAhe bhaNejja-annaM demo| Na ghettavvaM taM ceva deha, jai savvapagAreNa vi taM ceva Na labbhai tAhe aNavatthavAraNAnimittaM annaM pi gheppai, taM puNa jai saMtharaMti to pariveyavvaM / 'jayaNAe' tti / adhipaissa sasaMtapaehi samaM maggaMti / annaM ca dei uvahiM, so vi ya nAto taheva annAto / suddhassa hoi gahaNaM, asuddhi ghettuM pariTThavaNA // 3031 // "annaM ca0" gAhA / asya vyAkhyA - taM sivvaNIhi nAuM, pamANa hINAhiyaM viraMgaM vA / itarovahiM pi giNhai, mA ahigaraNaM pasaMgo vA // 3032 // "taM sivvaNIhi0" gAhA / kayAi annesiM saMjayANaM saMtagaM uvagaraNaM dejjA / taM puNa saMviggANa vA asaMviggANa vA hojja, taM aNavatthAvAraNANimittaM ghettavvaM / tattha jo saMviggANaM so paDidijjai / aha te videsaM gayA to jai na saMtharaMti paribhujjai / aha saMtharaMti parivijjai / evaM asaMviggANa vi| annassa va pallIe, jayaNA gamaNaM tu gahaNa taha ceva / gAmANugAmiyammi ya, gahie gahaNe ya jaM bhaNiyaM // 3033 // "annassa va0" gAhA / kayAi annAe pallIe mosassa addhaM NIyaM hojja / asya vyAkhyA - tattheva ANavAvei taM tu pesei vA jahiM bhaddo / sattheNa kappiyAraM, va dei jo NaM tahiM nei // 3034 // "tattheva0' pUrvArddha kaNThyam / aha samattho ANavAveuM tAhe so ceva maNussaM maggijjai / sattheNa vA samaM palliM gammai / Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDhamo uddesa aTThAI tattha vi, kAu sapalli itarIsu vA ghettuM / sattheNeva jaNavayaM, uviMti aha bhaddae jayaNA // 3035 // bhAsagAhA - 3029-3037] " aNusaTTAI 0 " gAhA / aNusaTThAdIhiM maggittA jai tao ceva sattho labbhai tao janapadaM gammai / aha na labbhai to kappiyAreNa samaM paDhamaM palli AgaMtuM sattheNa samaM jaNapayaM gammai / phaDDagapaie paMte, bhAMti seNAvaI tahiM paMte / uttarauttara mADaMbiyAi jA pacchimo rAyA // 3036 // 377 "phaDDagapaie0 " gAhA / mUlapallIto jAo annAo pallIo jAsi ahivA tasseva mUlapallIpatissa vase vaTTaMti te phaDDagapaiNo bhaNNaMti / tammi paMte ademANe mUlaseNAvaI vinnavijjai / so davAvei / aha savve vi paMtA tAhe jo anno tesiM savvesiM vasAyai so viNavijjai / evaM uttaruttaraM jAva rAyA vibhAsA / buddhIe jaM jaM maggai Na vA dhovAdikAuM geNhaMti tattha tato caulahuyaM / gAhA " aNu?" pacchaddhaM / asya vyAkhyA - vasime vi vivittANaM, emeva va vIsukaraNamAdIyA / vosire caulahugA, jaM ahigaraNaM ca hANI vA // 3037 // " vasime vi0 " gAhA / na kevalaM addhANa vivittANaM jaM etaM hariyAhaDiyA suttassa attha bhaNio, eyassa uvadeso kAyavvo / vasaMtajaNavae vivittANaM eso ceva vihI / saMjaINaM agItatthapaccayanimittaM vIsuM kappai / attaNayaM ca ahAkaDAdI vIsuM evamAdI savvaM / taheva jai Na uggameMti caulahuyA, jaM adhikaraNanipphannaM pAvaMti / jaM ca uvagaraNeNaM viNA pAvirhiti tanniSphaNNaM, tamhA pacchittaM parijANAmi, ANAdi parihariyA bhavaMti, maggittA ghettavvaM / // hariyAhaDiyApagayaM samattaM // 1. " gAmANu " ( gA0 3033) iti bhAvyam ? | Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // addhANapagayaM // [suttaM] no kappai niggaMthANaM vA niggaMthINa vA rAo vA viyAle vA addhANagamaNaM ettae // 1-46 // sambandhe - hariyAhaDiyaTThAe, hojja vihemAiyaM na vAremo / jaM puNa rattiM gamaNaM, tadaTTha annaTTha vA suttaM // 3038 // ahavA tattha avAyA, vaccaMte hojja ratticArissa / jai tA vihaM pi ratti, vAreta'vihaM kimaMga puNo ? // 3039 // iharA vi tA na kappai, addhANaM kiM tu rAivisayammi / atthAvattI saMsai, kappai kajje diyA nUNaM // 3040 // "hariyAhaDiyaTThAe0" ["ahavA tattha0" "iharA vi0"] gAhAdvayaM kaNThyam / arthaprAptaM saMsati2 jAyate ityarthaH / addhANaM pi ya duvihaM, paMtho maggo ya hoi nAyavvo / paMthammi natthi kiMcI, maggo saggAmA guru ANA // 3041 // "addhANaM0" gAhA / tattha paMtho jeNa gammamANo natthi gAmanagarA pallIvaiyAo vA maggo jeNa gammamANeNa gAmAdINi atthi, asunnaM rattiM dosu vi guruyA, ANAdi / asya vyAkhyA - taM puNa gammijja divA, rattiM vA paMtha gamaNa magge vA / rattiM AesadugaM, dosu vi gurugA ya ANAdI // 3042 // "taM puNa0" gAhA / divasao rattiM vA paMthamaggaM vA gamejja / AdesaduyaM NAma rAiviyAlaM ca / tattha maggaM tAva bhaNNai - micchatte uDDAho, virAhaNA hoi saMjamA''yAe / rIyAi saMjamammI, chakkAya acakkhuvisayammi // 3043 // "micchatte0" gAhA / AdiggahaNeNaM savvAo vi samitio / 1. no kappar3a ubhayassa vi a ba ka Da i / 2. saMprati ba / Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-3038-3052] paDhamo uddeso 379 kiM maNNe nisi gamaNaM ?, jatINa sohiMti vA kahaM iriyaM ? / jaiveseNa va teNA, aDaMti gahaNAi uDDAho // 3044 // saMjamavirAhaNAe, mahavvayA tattha paDhama chakkAyA / biie ateNa teNaM, taie~ adinnaM tu kaMdAI // 3045 // diyadinne vi sacitte, jiNatenaM kimuya savvarIvisae / jesiM va te sarIrA, avidinnA tehiM jIvehiM // 3046 // paMcama aNesaNAdI, chaThe kappo va paDhama biiyA vA / bhaggavau tti ya jAto, apariNato mehuNaM pi vae // 3047 // rIyAda'sohi rattiM, bhAsAe uccasaddavAharaNaM / na ya AdANussagge, sohae~ kAyAi ThANAI // 3048 // ["kiM maNNe0" "saMjamavirAhaNAe0" "diyadiNNe0" "paMcame0" "rIyAda'sohI0"] sesaM gAhAsiddhameva / 'paMcame' tti aNesaNijjaM geNhaMtassa pariggaho bhavai / 'paDhama biiyA va' tti / paDhamabiiyA AurA vA rattiM bhujejja piejja vA, ThANanisIyaNAdi vA kareMto Na sodhei AyavirAhaNA / vAle teNe taha sAvae ya visame ya khANu kaMTe ya / akamhAbhayaM AyasamutthaM, rattiM magge bhave dosA // 3049 // "vAle teNe0" gAhA / kaNThyA / akamhAbhayaM ahetukaM / biiyapade - kappar3a gilANagaTThA, rattiM maggo taheva saMjhAe / paMtho ya puvvadiTTho, ArakkhioM puvvabhaNio ya // 3050 // "kappai gilANa" gAhA / kaNThyA / idANiM paMthaM bhaNai - duviho ya hoi paMtho, chinnaddhANaMtaraM achinnaM ca / chinnammi natthi kiMcI, achinna pallIhiM vaigAhiM // 3051 // chinneNa achinneNa va, rattiM gurugA ya divasato lahugA / uddaddare pavajjaNa, suddhapade sevatI jaM ca // 3052 // Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 visesacuNNi [addhANapagayaM uddaddare subhikkhe, kheme niruvaddave suhavihAre / jai paDivajjati paMthaM, dappeNa paraM na anneNaM // 3053 // ANA na kappai tti ya, aNavattha pasaMgatAe gaNaNAso / vasaNAdisamAvaNNe, micchattArAhaNA bhaNiyA // 3054 // vAya khalu vAya kaMDaga, AvaDaNaM visamakhANukaMTesu / vAle sAvaya teNe, emAi havaMti AyAe // 3055 // "duviho ya hoi0" ["chinneNa0" "uddaddare subhikkhe0" "ANA." "vAya khalu0"] gAhAo kaNThyAo / uddaddare pavvajjai :: / 4 (caturguru) suddhaM suddheNa taM jaM ca sevijjai / khaluyA vA vAeNa gejhaMti / 'vAtakaMDa' tti / jaMghAe vAeNa kaMDayA uDeti / esa AyavirAhaNA / imA saMjamavirAhaNA - chakkAyANa virAhaNa, uvagaraNaM bAlavajhasehA ya / paDhameNa va biieNa va, sAvaya teNe ya micchA ya // 3056 // "chakkAyA0" gAhA / saMjamavirAhaNA chakkAyaM prati bhavati / 'uvakaraNa' tti etassa vakkhANaM - uvagaraNageNhaNe bhAravedaNA teNa gummi ahigaraNaM / rIyAdi aNuvaogo, gommiya bharavAha uDDAho // 3057 // "uvagaraNageNhaNe" gAhA / kaNThyA / aha ujjhai uvakaraNaM jaM teNa uvakaraNeNaM viNA taM pAvihiMti / bhArakkaMtA teNANaM gammA bhavaMti / ahikaraNaM jai sussaMti gomiyA ciMteMti ullAveMti ya-aho bahulobhA bhAravAhA ya ee / evaM uDDAho / bAla-vuDDa-sehA paDhama-biiehiM pariyAvijjaMti, mecchehiM hIraMti / cammakaraga satthAdI, duliMga kappe a cilimiNiagahaNe / tasa vipariNamuDDAho, kaMdAivadho ya kucchA ya // 3058 // "cammakaraga0" gAhA / jai satthakosAgA' 'duliMgi' tti gihatthaliMgaM annapAsaMDaliMgaM ca / 'kappe' tti addhANakappaM cilimili tti kAuM daMDacilimilI jeNa ujjhai / eesiM aggahaNe tasaghAto, cammakaraga aggahaNe vippariNAmo, kahaM bhavai ? 1. satthAdI muca / Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-3053-3064] paDhamo uddeso 381 appariNAmagamaraNaM, aipariNAmA ya hoMti nitthakkA / niggaya gahaNe coiya, bhaNaMti taiyA kahaM kappe ? // 3059 // "appariNAmagamaraNaM0" gAhA / kaNThyA / 'Niggaya gahaNe coiya' tti addhANAu niggayA geNhaMtA coijjaMtA bhaNaMti-taiyA kahaM kappe ? vA duliMgeNaM viNA rattiM geNhaMtA pisiyAdI uDDAho / addhANaM kappeNa viNA kaMdAdINaM chaNhaM kAyANaM vaho bhavati / teNabhayodakakajje, rattiM sigghagati dUragamaNe ya / vahaNAvahaNe dosA, bAlAdI sallaviddhe ya // 3060 // "teNabhayodaka0" gAhA / teNabhae daNDacilimilIe parautthiya uvakaraNeNa vA viNA udagakajje vA cammakaragaM viNA guliyAhiM viNA rattiM taliyAdi viNA sigdhaM gacchai, sattho dUraM vA jAhiti, tattha bAla-vuDDAsahU paDaMti / ettha kAeNa viNA vahaMtA paritAvijjati / aha na vahaMti parichaDDijjaMti / bAla-vuDDAsahU' salleNaM viddhA satthakosaeNa viNA jaM te pAvihiti / biiyapaya gammamANe, magge asatIya paMthe jataNAe / paripucchiUNa gamaNaM, achiNNe pallIhi~ vaigAhiM // 3061 // "biiyapaya0" gAhA / 'biiyapadaM' ti kappe apunne sehayA'gAriyaM / jahA rAyagihe sudhammagaNaharassa damao kaTThahArago pvvio| logeNa bhannai-bhikkhaM hiMDaMto kaTThahArio tti, vibhAsA / evaM hojja / ahavA asaMtharaNaM jAyaM tAhe maggeNaM gammai achinnapallIhiM vaiyAvaiyAhiM, asai maggassa, tAhe paMtheNa jayaNAe / asive omodarie, rAyaDuDhe bhaye va AgADhe / gelanna uttimadre, NANe taha daMsaNa caritte // 3062 // "asive0" gAhA / paMtheNa vi gammejja / eehiM kAraNehiM, AgADhehiM tu gammamANehiM / uvagaraNa puvvapaDilehieNa sattheNa gaMtavvaM // 3063 // "eehiM kAraNehiM0' gAhA / kaNThyA / asive agammamANe, gurugA niyamA virAhaNA duvihA / tamhA khalu gaMtavvaM, vihiNA jo vannio hiTThA // 3064 // "asive agammamANe0" gAhA / heTThA ohanijjuttIe bhaNiyaM (gA0 121-255) / sesA vi omoyariyAdao jaheva ohanijjuttIe 'appaDilehie dosA' (o0ni0 129) / 1. sAhU a i| Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 visesacuNNi [addhANapagayaM uvagaraNa puvva bhaNiyaM, appaDilehiMte caugurU ANA / omANa paMtasatthiya, atiyattiyA appapatthayaNo // 3065 // "uvagaraNapavva0" gAhA / 'omANapaMtasatthiya' appapatthayaNo omANeNaM pallio sattho hojja, 'paMta'tti satthAdhipaI paMto hojja AijattiyA paMtA 'satthiya'tti / natthi vahiuM hojja sathillayA vA te paMtA appapatthayaNo sattho hojja tamhA paDileheyavvo sattho / so keriso paDilehao? rAgaddosavimukko, satthaM paDileheM so u paMcaviho / bhaMDI vahilaga bharavaha, odariyA kappaDiya sattho // 3066 // "rAgahosa0" gAhA / ko puNa doso rAgaddosie ? gaMtavvadesarAgI, asattha satthaM pi kuNati je dosA / iaro satthamasatthaM, karei acchaMti je dosA // 3067 // "gaMtavva0" gAhA / kaNThyA / je dosA pAvihiti tassovari / so sattho paMcaviho-bhaMDI, bahilaga kAvoDIhiM assehiM vA 2, bharavAhA-baillA kharA uTTA vA 3, udariyA eka (4), kappaDiyA rtR (5) / udariyA NAma jahiM gayA tahiM ceva rUvao chUDho, savvo samuddiTTho gammai / eesiM - upparivADI gurugA, tisu kaMjiyamAdisaMbhavo hojjA / / parivahaNaM dosu bhave, bAlAdi salla gelanne // 3068 // "upparivADI0" gaahaa| tisu kaMjiyaM hojja bhaMDIbahilagabharavahesu ya / parivahaNaM dosu bhaMDI bharavahesu ya / eesu dosu gaMtavvaM Na sesesu, vibhAsA / kesiM puNa parivahaNaM ? ucyatebAlAdINaM / AdiggahaNeNaM vuDDANaM dubbalANa ya sallaviddhANaM khayakkAe AhayANaM, tamhA paDileheyavvo / taM puNa imaM - satthaM ca satthavAhaM, satthavihANaM ca AdiyattaM ca / davvaM khettaM kAlaM, bhAvomANaM ca paDilehe // 3069 // satthe tti paMca bheyA, satthAhA aTTha AiyattIyA / satthassa vihANaM puNa, gaNimAI cauvvihaM hoi // 3070 // 1. paMtiya tti a ba ka Da i| 2. appaDilehia dosA, vasahI bhikkhaM ca dullahaM hojjA / bAlAi gilANANa, pAuggaM ahava sajjhAo / / Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 3065-3075 ] paDhamo uddesa 383 "satthaM ca0" gAhA / 'satthi' tti paMcabheyA bhaMDiyAdI, satthavAhA, AdijattiyA ya avihA bhaNihitti uvari gAhAe ( gA0 3070-71) / satthavihANaM davvAdi cauvvihaM / tattha dave aNuraMgAI jANe, guMThAI vAhaNe aNuNNavaNA / dhammutti vA bhaI va bAlAdi aNicche paDikuTThA // 3071 // daMtikkagoratillagulasappiemAdibhaMDabhariesu / aMtaravAghAtammi va, taM ditiharA u kiM deti ? // 3072 // " aNuraMgAdI0 " [" daMtakki gora0 "] gAhAdvayam / aNuraMgA NAmaM ghaMsIo jANA jANaM gANi sagaDiyAo vA vAhaNA guMTha (ThA = ) ghoDayA, 1 assA vA uTTA vA / te aNunnavijjaMti--jai amha koi bAlo vuDDo dubbalo gilANo vA gaMtuM na sakkejjA so bhe caDAveyavvo / jai aNujANaMti suddhaM gamaNaM / aha mulleNa viNA Necchanti taM pi abbhuvagacchijjai / aha mulleNa vi NecchaMti to Na tehiM samaM gaMtavvaM / 'daMtikka' tti daMtakhajjagaM maMDiyAo khajjagA, AsoaDDhimAdi' bahuvihaM, taMdulasattuyA, annaM ca dhannaM gulatellAdi / 'gora' tti godhumA evamAdINaM jai bhaMDIo bharitAo to davvao suddho / kiM kAraNaM ? " aMtaravAghAya0" gAhArddhaM / ko puNa vAghAo ? vAseNa nadIpUreNa vA vi teNa bhaya hatthi rodhe ya / khobhe va jattha gammati, asivaM vemAdi vAghAtA // 3073 // kuMkuma agaruM pattaM, coyaM katthUriyA ya hiMguM ca / saMkhagaloNabhariteNa, na teNa sattheNa gaMtavvaM // 3074 // "vAseNa0" ["kuMkuma0 " ] gAhA / kaNThyA / hatthiNA paMtho ruddho, nagararodhao jAo, esa davvao / imaM khittao kAle bhAve ya - khette jaM bAlAdI, aparissaMtA vayaMti addhANaM / kAle jo puvvaNhe, bhAveM sapakkhAdaNomANaM // 3075 // 'khettaM jaM03" gAhA / kaNThyA / jattiyaMsi bAlavuDDo gaccho sakkei gaMtuM tattiyaM jai sattho jAi khettao suddho / kAle jo puvvaNhe viharati / bhAve sapakkhaparapakkha - omANavajjio / 1. ghoDiyA ba / 2. asoavaTTiyAdi iti bhAvyam ? (malavR) / 3. khette jaM muca / Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 visesacuNi ekkikko so duviho, suddho omANapellito ceva / micchattapariggahito, gamaNA''diyaNe ya ThANe a // 3076 // samaNA samaNi sapakkho, parapakkho liMgiNo gihatthA ya / AyAsaMjamadosA, asaI ya sapakkhavajjeNa // 3077 // 'ekkikko 0 " [" samaNA samaNi0 " ] gAhA / 'ekke kko' tti bhaMDINo halagA / sa duviho - visuddho asuddho ya / suddho aNomANo, omANapellio asuddho / jo parapakkhomANo teNaM gamejjA vi / sapakkheNaM pellieNa gammai / "gamaNe "tti asya vyAkhyA - gamaNaM jo juttagatI, vaigA pallIhiM vA achiNNeNaM / thaMDillaM tattha bhave, bhikkhaggahaNe ya vasahI ya // 3078 // T AdiyaNe bhottUNaM, Na calati avaraNhe teNa gaMtavvaM / te paraM bhayaNA U, ThANe thaMDillaThAI u // 3079 // "gamaNaM jo juttagatI0 'AdiyaNe0 " gAhA / kaNThyA / 'AdiyaNe' tti / jo bhuMjaNavelAe ThAi jo bhottUNa ya na calati / bhayaNA NAma jai avaraNhe calamANe satthe matthA gaMtuM to suddho / aha na sakkaMti avaraNhe gaMtuM to Na suddho, thaMDilaTThAI / aTTha satthApita ( gA0 3070) tti - [ addhANapagayaM 99 46 purANa sAvaga sammaddiTThi ahAbhadda dANasaDDhe ya / anabhiggahie micche, abhiggahe aNNatitthI ya // 3080 // " purANa sAvaga0" gAhA / kaNThyA / AdiyattiyA vi ete ceva / satthapaNae ya suddhe, ya pellio kAlakAlagamabhogI / kAlamakAlaTThAI, satthAha'TThA''diyattIyA // 3981 // kAluTThAI kAlanivesI ThANaTThAti ya kAlabhojI ya / uggata'NatthaMmi thaMDila majjhaNha dharaMta sUre ya // 3082 // 'satthapaNae ya0" ["kAluTThAI 0"] gAhA / sArthapaMcake Adillaesu dosu, bhaMDIe bahilaesu' ya suddhaM gamaNaM / bhaMDIgharaM ceva jAi te jai omANaapelliyA jai ya kAlagAmI kAlabhoI kAluTThAI to suddhaM gamaNaM / sesA tinni satthA Na suddhA / Adillaesu ya dosu akAlagAmI akAlabhoI akAluTThAI satthAdhipaI AiyattiyA ya, jati duTThANa suddhaM gamaNaM / 1. bhaMDabahilaesu a i / Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-3076-3086] paDhamo uddeso 385 eyAe gAhAe solasabhaMgA sUiyA / asya vyAkhyA - "kAluTThAI0" gAhA' / kaNThyA / kahaM solasa bhaMgA bhavaMti ? ata ucyate-kAluTThAI, kAlaNivesI, ThANaTThAI, kAlabhoI 1 / kAluTThAI, kAlaNivesI, ThANaTThAi akAlabhoi 2 / evaM solasa kAyavvAre, cahuhiM padehiM pazcArddhanAdimArddhapadAnAM caturNAM yathAsaMkhyena vyAkhyAnaM - etesiM tu payANaM, bhayaNA solasavihA u kAyavvA / satthapaNaeNa guNiyA, asitI bhaMgA tu NAyavvA // 3083 // [ni0] "etesiM tu payANaM0" gAhA / kaNThyA / purAtanA / bhaMgasaMkhyAye gAhA - etesiM tu padANaM, bhayaNAe~ sayAI ekapannaM tu / vIsaM ca gamA neyA, etto ya sayaggaso jayaNA // 3084 // satthAha aTThaguNiyA, asIti cattAla chassatA hoMti / te AiyattiguNiyA, sata ekkAvaNNa vIsahiyA // 3085 // "etesiM tu padANaM0" gAhA / asya vyAkhyA - "satthAha aTTha" gAhA / solasa bhaMgA paMcaviheNa sattheNa guNiyA asIti bhavaMti / esA ceva asItI aTThahi satthAhipaIhiM guNiyA cattAlA chassatA hoMti / puNo aTThahiM AdiyattiehiM guNiyA ekkApannaM satA vIsadhiyA hoti / etadeva zatAgrazaH / satthe suddhe AgaMtuM AyariyANaM AloeMti satthapaDilehagA / tAhe satthAdhipatI aNunnaveyavvo / kayAi donni pahuNo satthassa hojja ahavA anno vi pabhU sathillao hojja, jassa vaseNa sattho saMpaTTihati ThAi vA / ettha imo aNuNNavaNavihI - donni vi samAgayA satthigo ya jassa va vaseNa vaccati tu / aNaNuNNavite gurugA, emeva ya egatarapaMte // 3086 // "donni vi0" gAhA / kaNThyA / 'ekkatara paMte' tti jai ekko pellao aNunnavie tahi pi guruyA, tamhA ekko naannunnveyvvo| 1. atra gAthAvyutkramo dRzyate muca / 2. kAluTThAI, kAlanivesI, aThANaTThAI, kAlabhoI 3 / kAluTThAI, kAlanivesI, aThANaTThAI, akAlabhoI 4 / kAluTThAI, akAlanivesI, ThANaTThAI, kAlabhoI 5 / kAluTThAI, akAlanivesI, ThANaTThAI, akAlabhoI 6 / kAluTThAI, akAlanivesI, aThANaTThAI, kAlabhoI 7 / kAluTThAI, akAlanivesI, aThANaTThAI, akAlabhoI 8 / akAluTThAI, kAlanivesI, ThANaTThAI, kAlabhoI 9 / akAluTThAI, kAlanivesI, ThANaTThAI, akAlaTThAI 10 / akAluTThAI, kAlanivesI, aTThANaTThAI, kAlabhoI 11 // akAluTThAI, kAlanivesI, aThANaTThAI, akAlabhoI 12 / akAluTThAI, akAlanivesI, ThANaTThAI, kAlabhoI 13 / akAluTThAI, akAlanivesI, ThANaTThAI, akAlabhoI 14 / akAluTThAI, kAlanivesI, aThANaTThAI, akAlabhoI 15 / akAluTThAI, kAlanivesI, aThANaTThANAI, akAlabhoI 16 / Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 visesacuNi doha vi citta gamaNaM, egassa'ciyatta hoti bhayaNA u / appattANa NimittaM, patte satthammi parisAo ||3087 // " donni vi citta 10" gAhA / kaNThyA / kahaM bhayaNA ? jai so pellao jassa cittaM to gammai / aha apelligassa ciyattaM pellagassa aciyattaM to na gammai / jo hoi pellato taM, bhAMti tuha bAhuchAyasaMgahiyA / vaccAma'Nuggaho ttiya, gamaNaM iharA u guru ANA // 3088 // "jo hoi pelato0 " gAhA / kaNThyA 'iharA u' tti cauguruyA, ANAdi / essa aciyatte pellagassa vA ciyatte dosA paDisehaNa NicchubhaNaM, uvakaraNaM bAlamAdi vA hAre / atiyatta gummiehi va, uDuMbhaMte Na vAreti // 3089 // "paDisedhaNa0" gAhA / kaNThyA / [ addhANapagayaM 44 bhaddagavayaNe gamaNaM, bhikkhe bhattaTTaNAeN vasadhIe / thaMDilla asati mattaga, vasabhA ya padesa vosiraNaM // 3090 // puvvaM bhaNiyA jayaNA, bhikkhe bhattaTTha vasahi thaMDile / sA caiva ya hoti ihaM, NANattaM Navari kappammi // 3091 // 'bhaddagavayaNe0 " [" puvvaM bhaNiyA0 " ] dAragAhA / bhaddagassa imaM vayaNaM - savvaM mae paDippavetavvaM jaM tubbhe saMdisaha / evaM bhaNaMte gaMtavvaM / evaM nicchae gamaNe / aggahaNe kappassa u, gurugA duvidhA virAhaNA niyamA / purisaddhANaM satthaM, NAuM vA vI Na gihijjA // 3092 // "aggahaNe0" gAhA / kappo addhANakappo, purisA jai saMghataNa- dhiti - baliyA addhANaM jai egadivasiyaM dudivasiyaM vA / 'satthe' tti atthi satthe bhikkhaM pabhUtaM, dhuvalaMbho bhaddago ya sattho kAlabhoi, kAluTThAI ya / evaM nAUNaM geNhejjA vi / so puNa addhANakappo keriso ghettavvo ? sakkaraghata gulamIsA, agaMThimA khajjUrA va tammIsA / sattU paNNAgovA, ghatagulamisso khareNaM vA // 3093 // "sakkara0" gAhA / sakkarAe ghaeNa guleNa ya eeNa missiyA agaMThiyA nAma maharaTThavisae phalANi, kayalassa kappaNAo, peMDio ra ekkammi DAle bahuio, tANi phalANi 1. atra gAthA vyutkamo dRzyate muca / 2. ciyattaM pelliMgassa nAsti a i / 3. piMDio a Da i / Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 3087-3098 ] paDhamo uddeso 387 khaMDAkhaMDiM kayANi / eesiM asaIe khajjUrA - ghayagulamissA gheppaMti / te asatIe satya ghaya gussA / asaI piNNAo ghayagulamisso / asaIe kharasaNhayagulamisso vi pinnAgo / siMimo guNa - thovA vi haNaMti khuhaM, na ya taNha kareMti eteM khajjaMtA / sukkhodaNaM va'laMbhe, samitima daMtikka cuNNaM vA // 3094 // "thevo' vi0" gAhA / kaNThyA / asaIe sukkhodaNo kUro sukkhavitao, samitimA maMDiyAo godhumiyAo, daMtikkamaMDiyAo, bhUrikhajjagacUri, 2 jA esA bhUrI sA ghayagulehiM missijjai mA saMsajjihiti / imaM ca geNhaMti tivihA''mayabhesajje, vaNabhesajje ya sappimuhapaTTe / suddhA'sati tiparie, jA kammaM NAumaddhANaM // 3095 // addhANa pavisamANo, jANaganIsAe gAhae gacchaM / aha tattha na gAhijjA, cAummAsA bhave gurugA // 3096 // " tivihA''maya 0 " [" addhANa0"] gAhA / vAiya-pittiya-saMbhiyasannivAtiyANaM rogANaM osahANi vraNaosahANi ya geNhaMti / jehiM ghayapaTTA madhupaTTA vA dijjaMti, savvaM peyaM suddhaM maggiyavvaM / asati parirayajayaNAe paNayaparihANIe ya jAva ahAkammaM pi pramANaM gacchamAsajja, addhANapramANaM / evaM savveNaM jayA AuttapaDiuttA jAyA, tAhe AyariyANaM aNukUle nakkhatte sobhaNaMsi tihikaraNe muhuttaMsi calijjai, jAva satthaM Na pAvaMti tAva nimittaM gehaMti / pattA satthassa nimitteNaM - addhANa pavisamANo, jANaganIsAe gAhae gacchaM / aha tattha na gAheI 3, cAummAsA bhave garuyA // parisAo tti (gA0 3087) / sIhaparisAo majjhe, kayajogI vasabhamaggao jaMti / savve sArakkhatA, miyA tu purao pahAvaMti / / gaNasArakkhaNaheDaM, tamhA therAo gaNaharA hoMti / viharaMti gaNAhipatI, addhANe bhikkhU bhAve / sabhae sarabhedAdI, liMgaviyogaM ca kAu gIyatthA / kharakammiyA va houM, kareMti guttiM ubhayavagge // 3097 // je puvvi uvakaraNA, gahiyA addhANa pavisamANehiM / jaM jaM joggaM jattha u, addhANe tassa paribhogo // 3098 // 1. thovA muca / 2. bhUrI Da / 3. gAhejja muca / 4. sIha... bhAveNaM, paryanta pAThaH AryAchando nibaddha iva dRzyate / Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNi [ addhANapagayaM " sabhae0 " [" je puvvi uvakaraNA0 " ] gAhAdvayam / jattha sabhayaM tattha vasabhA sarabheda-vannabhedAo guliyAo khAituM kaMcuyasaMghADiairA ya jahA Na NajjaMti - ee saMjaya tahA vaccaMti, aNAgayaM ceva paMthAo osariuM vaccati / 388 sukkhodaNo samitimA, kaMjusiNodehi uNhaviya bhuMje / mUluttare vibhAsA, jatiUNaM NiggateM vivego // 3099 // " 'sukkhodaNo 0 gAhA / jo so sukkhakUro gahio, jAo ya maMDiyAo khaDiyAo', ee unhodaeNa kiMjieNaM avassAvaNaM lADANaM kaMjiyaM bhannai / teNaM unhaM gAhettA bhottavvaM / 'mUluttare vibhAsa' tti / addhANakappo pAriyAsio mUlaguNA AhAkammikaM uttaraguNA, kiM addhANakappaM bhuMjaMtu AhAkammiyaM labbhamANaM ? atrocyate kAmaM kammaM tu so kappo, NisiM ca parivAsito / tahA vi khalu so seo, Na ya kammaM diNe diNe // 3100 // AdhAkammA'satiM ghAto, saiM puvvahate ttiya / je u te kammamicchaMti, nigghiNA te na me matA // 3101 // 44 "kAmaM kammaM tu0" [" AdhAkammA0 " ] silogehiM ceva siddhaM / varaM AhAkammi addhAkappaM / Na ya AhAkammiyaM diNe diNe bhottavvaM / kiM kAraNaM ? AhAkammohi diNe di haNiyavvo / addhANakappaM sakRt NihaNittA bhottavvaM / je ya AhAkammiya diNe diNe bhuMjaMti, Na ya addhANakappaM te nirghRNA sattveSu / 'jaiUNa niggaya vivego' tti / evaM jaittA jAhe NiggayA tAhe ahiyaM pariTThaveMti / bhaddagavayaNe gamaNaM ti dAraM gayaM / idANi bhikkhe tti dAraM kAluTThAImAdisu, bhaMgesu jataMti bitiyabhaMgAdI / liMgavivegokkaMte, cuDalIe maggato sabhae ? // 3102 // "kAluTThAImAdisu0" gAhA / kAluTThAimAdiesu solasasu bhaMgesu paDhamabhaMge suddhaM savvaM bhavai / asaI biiyabhaMge / tattha liMgavivegeNa geNhaMti / taiyabhaMge aTThANaTThAI / tattha ukkaMtaM goNAdIhiM tahiM ThAyaMti / cautthabhaMge liMgavivegeNaM geNhaMti, goNAdiukkaMte ya ThAyaMti / paMcamabhaMge cuDalIe joeDaM bilAdi TThAyaMti / 'maggao sabhae' tti jattha vaccaMtANaM bhayaM tattha pacchao gacchaMti / esA jayaNA puvvaM bhaNiyA / gAhA / "jayaNa "tti / bhikkha, bhattaTTha, vasahi, thaMDilla 1. maMDayAo khajjayAo iti bhAvyam ? / 2. abhae muca / Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 3099-3109] paDhamo uddesa 389 eesiM dArANaM heTThillesuttesu bahuso bahuso ohanijjuttIe ya / bhattaTThANaM akAluTThAIsa Nibhae purao gaMtuM samuddisaMti samuddinaM ca sattho ya ammei', vasahI majjhe geNhaMti, athaMDille mattaesu jayaMti / asai padesesu vi NANattaM, navari 'kappammitti ( gA0 3092) addhANakappaM jai suddhaM labbhai na bhuMjaMti / 'addhANakappaM 'ti jattieNa UNaM suddhassa tattiyaM addhANakappaM bhuMjaMti / aTThA vikkhANa vadijjai addhANakappAo / (?) sAvaya aNNaTukaDe, aTThA sukkheM saya joi jatanAe / teNe vayaNacaDagaraM tatto va avAuDA hoMti // 3103 // "sAvaya0 " gAhA / 'sAvaya' tti jai vasaMtANaM sAvayabhayaM hojja tattha jaM annesiM aTThAe kayaM vaimAmaggiUNa ThAyaMti / asai appaNA vi vasabhA acitteNa paDikkhevaM kareMti, asaiemIsaeNaM, asaIe sacitteNa vi / ' joijayaNAe' tti jai aggiNA kajjaM hojja, uTThittae sAvayA na DhukkaMti tAhe parakaDaM ceva sevaMti / asaIe vasabhA susukkhadAruehiM ajjhasirehiM uddIveMti / sAvaya teNapaddhe, satthe phiDiyA tao jati havejjA / aMtimavaigA viMTiya, NiyaTTaNaya goulaM kahaNA // 3104 // advANammi mahaMte, vaTTaMto aMtarA tu aDavIe / sattho teNapaddho, jo jatto so tato naTTho // 3105 // saMjayajaNo ya savvo, kaMcI satthillayaM alabhamANo / paMthaM ajANamANo, pavisejja mahADaviM bhImaM // 3106 // savvatthAmeNa tato, vi savvakajjujjayA purisasIhA / vasabhA gaNIpurogA, gacchaM dhAriMti jataNAe // 3107 // jai tattha disAmUDho, havejja gaccho sabAlavuDDho u / vaNadevayAeN tAhe, NiyamapagaMpaM taha kareMti // 3108 // sammaddiTThI devA, veyAvaccaM kareMti sAhUNaM / gokulaviuvvaNAe, AsAsa paraMparA suddhA // 3109 // [" sAvaya0 " " addhANammi0 " "saMjayajaNo0" "savvatthAmeNa0 tattha0" "sammaddiTThI0"] "goulaviuvvaNAe" pacchaddhaM / asya vyAkhyA - 1. prApnotItyarthaH / (malavR) "jai Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 visesacuNNi [addhANapagayaM sAvaya teNaparaddhe, satthe phiDiyA tao jai havijjA / aMtimavaigA viMTiya, niyaTTaNaya goulaM kahaNA // 3110 // "sAvaya0" gAhA / satthAto phiDiyANa saMjayANa paMthAto phiDiyA kaMci apekkhamANA tatthellayaM kAussagaM devayAe kareMti / tao AgaMpitA kAussaggeNa devayA vaiyAo viuvvai paMthANulomaM tirIveMTiyAe, vibhAsA / jAhe jaNavayassa AsannIhUyA tAhe viTTiyaM vissArei sA devatA, aMtima vaiyAe tIe aTThAe sAhuNo niyattA veMTiyaM ghettuM AgayA, AloeMti, natthi tAo vaiyAo, paMthe devayAe kayaM ti NAyaM / ettha suddhA ceva, na pacchittaM / 'AsAsaparaMparAe' tti sAhUNaM paraMparAe AsAsA bhavai / bhaMDIbahilagabharavAhigesu esA tu vaNiyA jataNA / odariya vivittesu ya, jayaNa imA tattha NAtavvA // 3111 // "bhaMDI0" gAhA / kaNThyA / bhaMDI, bahilayANa, asaI AgADhe gamaNe rAyaduTThAdisu, sesehiM gammejja satthehiM / tattha odariesa2 gammamANe NiTie addhANakappe jAhe odariyAre palaMbANie kaMkhaMti, natthi annaM / ahavA vivittA hojja / tattha imA jayaNA - odaripatthayaNA'sai, patthayaNaM tesi kandamUlaphalA / aggahaNammi ya rajjU, valiMti gahaNaM ca jayaNAe // 3112 // "odaripatthayaNA'sai0' gAhA / patthayaNA asaIe kaMdANi kkhayaMti / asya vyAkhyA - kaMdAi abhuMjaMte, apariNae satthagANa kahayaMti / pucchA vedhAse puNa, dukkhiharA khAiuM purato // 3113 // iharA vi marati eso, amhe khAyAmoM so vi tu bhaeNa / kaMdAdi kajjagahaNe, imA u jataNA tahiM hoti // 3114 // "kaMdAdi0" ["iharA0"] gAhA / je apariNayA te NecchaMti / kiM kAraNaM ? diNe diNe haNiyavvaM kaMdANi khaaiuN| tAhe vasabhA tesiM satthellayANaM kaheMti-gAhiti tahA bIbhAveha jahA khAyaMti / tAhe te satthillayA rajjUo valeMti / apariNayA pucchaMti / kiM eyAhiM rajjUhiM kAhiha? tAhe te sathillayA bhaNaMti-ega nAvArUDho, jo amhaM kaMdAdi Na khAhiti taM amhe 1. veDDiyaM aba i / 2. opariesu a ba Da i / 3. opariA a ba Da i / 4. aNhaM Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-3110-3121] paDhamo uddeso eyAhiM vehAsemo / jai Na vehAsemo to dukkhaM tesiM bhukkhattANaM purao khemo / eeNa kAraNeNa mAremo / 'gahaNaM ca jayaNAe' tti-asya vyAkhyA - phAsuya joNiparitte, egaTThiga'baddha bhinna bhiNNe a / baddhaTThie vi evaM, emeva ya hoi bahubIe // 3115 // "phAsuya joNi0" | emeva hoi uvariM, egaTThiya taha ya hoi bahubIe / sAhAraNassabhAvA, AIe bahuguNaM jaM ca // 3116 // "emeva hoi uvahI0" / tuvare phale ya patte, rukkhasilAtuppa maddaNAdIsu / pAsaMdaNe pavAte, Atavatatte vahe avahe // 3117 // "tuvare0" gAhA / eyAo gAhAo heTThA vakkhANetiyAo ceva (gA0 2918, 2916, 2922) / eyaM asivaM gayaM / idANiM omodariyA - ome esaNasohiM, pajahati paritAvito digiMchAe / alabhaMte vi ya maraNe, asamAhI titthavocchedo // 3118 // omodariyAgamaNe, magge asatI ya paMtheM jayaNAe / paripucchiUNa gamaNaM, cauvvihaM rAyaduTuM ca // 3119 // "ome esaNa0" ["omodariyA0'"] gaahaa| ettha vi taheva jayaNA / idANi rAyaduTuM / so puNa kahaM padussejja ? ata ucyate - orohadharisaNAe, abbharahitasehadikkhaNAe vA / ahimara aNiTThadarisaNa, vuggAhaNayA aNAyAre // 3120 // "orodha0" gAhA / kaNThyA / oroho aMteuraM / aMtepuro harisio, sabhAveNa aNidarisaNo sAha, aNAcAraM vA kiMci kayaM, eyaM padassejja cauvvihaM imaM . nivvisau tti ya paDhamo, bitio mA deha bhattapANaM se / tatito uvakaraNaharo, jIya carittassa vA bheto // 3121 // "nivvisa0" gaahaa| kaNThyA / Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 visesacuNNi [addhANapagayaM guruyA ANAlove, baliyataraM kuppe paDhamae doso / giNhaMtadetadosA, bitiyatie carime duviha bheto // 3122 // "guruyA0" gAhA / cauguruyA paDhame tti / jo nivvisae karei jo tesiM hatthAo geNhai, jo ya tesiM dei tesiM dosaM kujjA / evaM biiyataie vi / sacchaMdeNa ya gamaNaM, bhikkhe bhattaTThaNe ya vasahIe / dAre va Thito ruMbhati, egaTTha Thito va ANAve // 3123 // [ni0] "sacchaMdeNa ya0" gAhA / asya vyAkhyA / gAhAyA pUrvArddhasya imA vibhAsA - sacchaMdeNa u gamaNaM, sayaM va sattheNa vA vi puvvuttaM / tatthuggamAdisuddhaM, asaMthare vA paNagahANI // 3124 // "sacchaMdeNa u gamaNaM0" gAhA / kaNThyA / puvvuttaM (gA0 3105-10) ohanijjuttIe, bArasasaMvaccharieNaM gaMtavvaM / aha kayAi aNAgayaM Na NiggayA hojja, jAhe pattaM, tAhe jai sacchaMdaM gamaNaM hojja, sayaM vA sattheNa vA tAhe puvvuttAe vidhIe NiggacchaMti / 'dAreva TThio ruMbhai' tti-asya vyAkhyAgAhA purAtaNA - tiNhegayare gamaNe, esaNamAdIsu hoti jatiyavvaM / bhattaTThaNa thaMDille, asatI vasahIe jaM jattha // 3125 // [ni0] "tiNhegayare0" gAhA / asya vyAkhyA-aha so kayAi mA ettheva jaNavae NilukkA acchihiMti aNajjamANA kei, tAhe tiNhaM pakArANaM annataraM saMdisejja / sacchaMdao ya ekkaM, bitiyaM aNNattha bhottihaM eha / tatie bhikkhaM ghettuM, iha bhuMjaha tIsu vI jataNA // 3126 // sa biijjae va muMcati, ANAvettuM va collae deti / amhuggamAisuddhaM, aNusaTThi aNicche jaM aMtaM // 3127 // "sacchaMdao u ekkaM0" ["sa biijjae va0"] gAhA / kaNThyA / eSAM trayANAM gamaNAdesANAM egatare esaNAdIsu 3 (tisu) jayaMti / 'asai' tti suddhAsaie paNagaparihANIe tikkhutto jayaMti / bhattaTThavasahithaMDillesu jayaMti / 'jaM jattha' tti sai vijjamAne AhAre uggamAdisu dosesu jaM nisevai tamAvajjai, bhattaTThavasahidosA ya thaMDilladosA ya, jaM nisevai 1. nivesai ba / Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 3122-3130] paDhamo uddeso 393 tamAvajjai pacchittaM / tattha jai sacchaMdaM gacchaha tti bhaNai tattha gaMtavvaM jayaNAe / jattha bhottihaM eha tattha / "tatie0" gAhApacchaddhaM / ahavA bhaNejja - bhikkhaM hiMDittA mama sakAse bhuMjaha | 'tIsu vi jayaNe' tti / uggama - uppAyaNaesaNAe / ahavA koi kammaghaNakakkhaDo ettha ruMbhiUNa collae ANeUNaM dei, bhaNai - bhuMjaha / ettha bhi - gAhApacchaddhaM / tAhe aNusaTThAdi dhammakahAdIhi jai TThio suMdaraM / aha na ThAi bhaNNai - amha' uggamauppAyaNAsuddhaM maggiyavvaM / jai tArisaM ANei, suMdaraM / aha bhai-kao tujjhaM puvvaraddhaM ANeyavvaM / tAhe khIra - dadhi - takka - kusaNAI geNhaMti / asai jaM aMtapaMtaM piNNAgadosINaM vA geNhaMti / puvvaM va uvakkhaDiyaM, khIrAdI vA aNicche jaM diti / kamaDhaga bhutte saNNA, kurukuya duviheNa vi daveNa // 3128 // " "puvvaM va0 'gAhA / jaM puvvasiddhaM aNAyANaM saMjayANaM tesiM aTThAe pANayaM pie ceva re jayaNA ANAveMti / aha so bhaNai - na vi ahaM eyANi AlappAlANi jANAmi, jaM ahaM bhuMjAmi taM bhuMjaha / tatra "kamaDhaga0 " gAhApacchaddhaM kaNThyam / 'duviheNa vi daveNaM' ti acitteNa vA sacitteNa vA / nivvissae tti gayaM / idANi jo bhattapANaM NivArei esa biio / atra gAhA - bie vi hoi jayaNA, bhatte pANe alabbhamANammi / dosINa takka piMDI, esaNamAdIsu jatitavvaM // 3129 // " biie vi hoi0" gAhA / bhattapANe alabdhaMte tattha purANasAvagaM sammadiTThIhiM appasAriyaM geNhaMti / anno vA jo appasAriyaM aNukaMpAe dei tattha suddhaM geNhaMti / tassAsa dosINAI giNhaMti / pacchA esaNAe jayaMti / tassAsai - purANAdi paNNaveDaM, NisiM pi gItattheM hoti gahaNaM tu / aggIteM divA gahaNaM, suNNaghare vA imehiM vA // 3130 // "purANAdi0 " gAhA / asya pUrvArddham / gItatthesu vibhAsA / 'agItANaM 5 pacchaddhaM / te purANAdI pannavitiyA devakulesu niveyaNalakkheNaM poggaliyaM ThavAvijjaMti pacchA geNhaMti / asya vyAkhyA - 1. aha ba / 2. piNyAkadoSAnnaM iti malavR / 3. emeva iti bhAvyam ? / 4. sacitteNa vA nAsti ba / 5. aggIte muca / Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 visesacuNNi [addhANapagayaM uMbara koMTTibesu va, devaule vA NivedaNaM raNNo / katakaraNe karaNaM vA, asatI naMdI duvihadavve // 3131 // "uMbara0" gAhA / kaNThyA / 'koTuiMbesu va' tti / jahiM gohatthaM dijjai jAva uvasAmijjai tAva esA jayaNA / aha na tIrati uvasAmiuM tAhe saMjao jo kayakaraNo so karaNaM karei / jAhe Na sakkA natthi vA tAhe 'naMdI duvihadavve' / taie vi hoti jataNA, vatthe pAde alabbhamANammi / ucchuddha vippaiNNe, esaNamAdIsu jatitavvaM // 3132 // "tatie vi0" gAhA / tatie jayaNA vatthe pAde alabbhaMte jattha paDisevaMti tattha puvvagahieNaM acchaMti jAva uvasamai / aha Na hojja tAhe purANAdIhiM jaiyavvaM / ucchuDDavippaiNNANi vA geNhaMti jayaNAe / hiyasesiyassare asatI, taNa agaNI sikkagA va vAgA vA / pehuNacammaggahaNaM, bhattaM tu palAsa pANisu vA // 3133 // "hiyasesagANa asatI0" gAhA / taNANi vA geNhejja, agaNiM vA sevejjA, sikkaehi vA pAtre hiMDAvejjA, vakkamayA vA pAuraNA geNhejja, moriMgamayA vA, jahA vADiyANaM pAuraNANi / palAsapattesu bhattaM giNhejja, pANisu vA geNhejja / asaI ya liMgakaraNaM, paNNavaNaTThA sayaM va gahaNaTThA / AgAr3he kAraNammi, jaheva haMsAdiNaM gahaNaM // 3134 // "asaI ya liMgakaraNaM0" gAhA / kaNThyA / duvihammi bheravammi, vijja Nimitte ya cuNNa devI ya / seTThimmi amaccammi ya, esaNamAdIsu jatitavvaM // 3135 // "duvihammi0" gAhA / jIviyAo carittAo vA jo bhaMsei tattha vijjAdIhiM vasIkareMti / so ya aNusaTThAdIhiM paNNavijjati / vijjAnimittacuNNAdIhiM vA 'devi ya' tti jA tassa mahAdevI iTThA sA vijjAdIhiM AuTTAvijjai, khaMtiyA khaMtio vA, se jai tehiM bhaNaMto Thio suMdaraM, aha na TThAi "seTTimmi0" pacchaddhaM / jAva pasAijjai tAva seTThi-amaccANaM uvaggaheNaM accNti| esaNAdIsa jayaMtA pAsaMDagaNaM vA uvaTTAyati / tAhe te uvasAmeMti annusaasnnaadiihiN| 1. gobhattaM iti bhAvyam ? 2. hiyayesagANa muca / Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA - 3131-3138 ] paDhamo uddesa AgADhe aNNaliMgaM, kAlakkhevo va hoti gamaNaM vA / kayakaraNe karaNaM vA, pacchAdaNa thAvarAdIsu // 3136 // 44 'AgADhe0 " gAhA / aha na tIrei, tAhe annaliMgaM kAlakkhevaNimittaM samaNimittaM vA karei / jAhe uvasAmeuM na tIrai tAhe 'katakaraNe karaNaM' va tti sahassajohImallo koi havejja, aha taMpi Natthi vaccati / 'pacchAdiNa' thAvarAdisu' tti jAva pasArajja tAva gahaNesu rukkhesu paumasarAdisu vA likkayA acchaMti / ahavA diyA etesu nilukkayA acchaMta vaccaMti evaM rAyaduTThe jayaMti / idANi bhayaM - bohiyamicchAdibhae, emeva ya gammamANa jataNAe / dohA va gilANe, NANAdaTThA va gammaMte // 3137 // "bodhiyamicchAdibhae0" gAhA / kaNThyA / bodhiyA mecchA mAlavA vA / 'dohaTThA yare gilANe' tti osahaTThAe vA atraiva ogADhaM uddavaNaM haraNaM va karejja / ettha gamaNe ta jynnaa| NANAdINa ya aTThAe gamaNaM, paMtheNa vA maggeNa vA hojja, tAhe jayaNAe - egApannaM ca satA, vIsaM ca 'ddhANaniggamA NeyA / 11 to ekkkammiya, sataggaso hoi jataNAo ||3138 // "egAvannaM ca0 gAhA / saMkhAe paMcaviheNa vi sattheNa jayaMtA niggayA jJeyA / 'to ekkekkammi' tti egamegeNaM 4 bhaMDiyAdIhiM satthehiM sataggaso bhavai / jaiNaM kareMtassa savvapiMDo / // addhapagayaM samattaM // 395 ... - 1. pacchAdiNaM a i / 2. pacchA...vacchaMti nAsti ba / 3. va muca / 4. egamegehiM ai / Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // saMkhaDipaTyaM // [sutaM] saMkhaDi vA saMkhaDipaDiyAe ittae // 1-47 // saMbaMdho duvihA'vatA u vihe, vuttA te hojja saMkhaDI tu / tattha diyA vina kappati, kimu rAtiM esa saMbaMdho // 3139 // "duvihA'vAyA0 " gAhA / kaNThyA / saMjamavirAhaNA AyavirAhaNA ya vihe / 'tattha diyA vina kappai' tti saMkhaDIe gacchituM, esa saMbaMdho / saMkhaMDijjaMti jahiM, AUNi jiyANa saMkhaDI sa khalu / ppaDitAeN Na kappati, aNNattha gate siyA gamaNaM // 3140 // "saMkhaDijjaMti0" gAhA / kaNThyA / saMkhaDipratijJayA Na gamaNaM hojja eSa sUtrArthaH / sUtrasparzikaniryuktivistarastu - rAo va divasato vA, saMkhaDigamaNe havaMta'NugghAyA / saMkhaDi egamaNegA, divasehiM taheva purisehiM // 3141 // [ ni0 ] "rAo vA0 " gAhA / pacchaddhassa iyaM vibhAsA 3 ego egadivasiyaM, ego'gAhiyaM va kujjAhi / gA va egadivasiM, NegA va aNegadivasaM tu // 3142 // ekkekkA sA duvihA, purasaMkhaDi pacchasaMkhaDI ceva / puvvA'varasUrammi, ahavA vi disAvibhAgeNaM // 3143 // duvihAe vicaugurU, visesiyA bhikkhumAdiNaM gamaNe / gurugAdi va jA sapadaM, purisegA'NegadiNarAto // 3144 // 61 'ego egadivasiyaM 0 " ["ekke kkA0" "duvihAe0"] gAhA / kaNThyA / ekko puriso egadivasiyaM saMkhaDa karejja caubhaMgo gahio gAhAe / AyariyagamaNeM gurugA, vasabhANa avAraNammi caulahugA / doha vi doNi vi gurugA, vasabha balA tetara suddhA // 3145 // " AyariyagamaNeM o" gaahaa| Ayario saMkhaDa gacchAmi tti bhaNai :: / 4 (caturguru), taM vasabhA Na vAreMti :: 4 (caturlaghu) / 'doha vi doNNi vi garuya' tti / jai AyariehiM Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-3139-3150] paDhamo uddeso 397 vaccAmi tti bhaNie vasabhA vi vaccAmo tti bhaNaMti Ayariyassa::| 4 (caturguru), vasabhassa vi :: / 4 (caturguru) / 'vasabha balAte itara suddha' tti / jai vasabhehiM vAriyA AyariyA balAmoDIe vaccaMti AyariyANaM :: / 4 (caturguru) vasabhA suddhA / savvesiM gamaNe gurugA, AyariyaavAraNe bhave gurugA / vasabhe gItA'gIe, lahugA gurugo ya lahugo ya // 3146 // "savvesiM0" gAhA / jai savvo gaccho bhaNai-vaccAmo saMkhaDI :: / 4 (caturguru), AyariyA Na vAreMti :: / 4 (caturguru) / ahavA imaM pacchittaM-vasabho jAi saMkhaDI :: / 4 (caturguru) gItattho bhikkhU jAi mAsaguru, agItattho jAi0 (maaslghu)| egassa aNegANa va, chaMdeNa pahAviyA tu te saMtA / vattamavattaM soccA, niyattaNe hoMti caugurugA // 3147 // "egassa0" gAhA / egassa vA maeNaM bahayANa vA mateNaM saMpaTriyA saMtA saMkhaDIvattaM vA avattaM vA souM NiyattaMti :: / 4 / (caturguru) / "vattA vA avattA vA2" asya vyAkhyA - velAe divasehi va, vattamavattaM nisamma pacceti / hohir3a amagaM divasaM, sA pUNa aNNammi pakkhammi // 3148 // "velAe0" gAhA / kaNThyA / amhe suyaM paMcamIe / saccaM paMcamIe, sA puNa annapakkhe paMcamI tahiM bhavissai / esA avatte divasehiM / sA puNa kerisI saMkhaDI ? ata ucyate - Adeso selapure, AdANa'TThAhiyAe~ mahimAe / tosalivisae viNNavaNaTThA taha hoti gamaNaM vA // 3149 // [ ni0] selapure isitalAgammi hoti aTThAhiyA mahAmahimA / koMDalameMDha pabhAse, abbuya pAdINavAhammi // 3150 // "Adeso0" ["selapure0"] gAhA / Aeso nAma saMkhaDidarisaNaM, tosalivisae selapure nagare IsitalAgaM / tattha varise varise bahujaNo aTTAhikamahimaM karei / ahavA koMDalamiMDho-koMDalameMDho vANamaMtaro, devadroNI bharuyacchAharaNIe / tattha yAtrA bahujaNo saMkhaDiM karei / pabhAse saMkhaDI kIrai3 / pAINavAho sarassaIe, AnaMdapuragA jahA vibhaveNa jaMti srte| 1. vasabasalAtetare suddhA muca / 2. vattamavattaM soccA muca / 3. muca pustake TIppaNau pabhAse abbue ya pavvae jattAe saMkhaDI kIr3a iti pAThaH vizeSacUrNau ca iti nirdiSTam / Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 visesacuNNi [saMkhaDipagayaM 'AdANaM'ti nidANaM / tattha samuddisissAmi ukkassukkassayANi / eeNaM nidANeNaM kAraNeNaM ti bhaNitaM hoi / tAhe AyariyaM vinnaveMti ApucchaMtItyarthaH / kahaM puNa Apucchai ? atthi ya me puvvadiTThA, ciradiTThA te avassa daTThavvA / mAyAgamaNe gurugo, taheva gAmANugAmammi // 3151 // "atthi ya me0" gAhA / evaM gaMtukAmo mAyAe Apucchai mAsaguru / gacchai :: / (mAsaguru) taheva gAmANuggAmaM / asya vyAkhyA - gAmANugAmiyaM vA, rIyaMtA sou saMkhaDiM turiyaM / chaDeMti va sati kAle, gAmaM tesi pi dosA u // 3152 // "gAmANugAmiyaM0" gAhA / kaNThyA / gaMtumaNA annadisiM, annadisi vayaMti saMkhaDiNimittaM / mUlaggAme va aDaM, paDivasabhaM gacchati tadaTThA // 3153 // "gaMtumaNA0" gAhA / annadisIe bhikkhAyariyAe gacchaMtA annadisAe gacchaMti saMkhaDiNimittaM / mUlaggAme hiMDaMto paDivasabhaM gacchA saMkhaDinimittaM / je ete saMkhaDipagArA bhaNiyA ee divasaparimANaM paDucca ime hojja - egAhi aNegAhiM, diyA va rAto va gaMtu paDisiddhaM / ANAdiNo ya dosA, virAhaNA paMthi patte ya // 3154 // "egAhi0" gAhA / egadivasiyAo vA aNegadivasiyAo vA Na vaTTai gaMtuM / ko doso? saMjamavirAhaNA AyavirAhaNA ya paMthe prApte ca bhavati / micchatte uDDAho, virAhaNA hoti saMjamA''yAe / riyAdi saMjamammi ya, chakkAya acakkhuvisayammi // 3155 // "micchatte0" dAragAhA / micchattassa vyAkhyA - jIhAdosaniyattA, vayaMti lUhehi tajjiyA bhojje / thirakaraNaM micchatte, tappakkhiyakhobhaNA ceva // 3156 // "jIhA0" gAhA / uvahasaMti eva tappakkhiyA sAvagA / AyavirAhaNAe vyAkhyA - vAle teNe taha sAvate ya visame ya khANu kaMTe ya / akamhAbhayaM AtasamutthaM rattemAdI bhave dosA // 3157 // Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 399 bhAsagAhA-3151-3163] paDhamo uddeso "vAle0" gAhA / kaNThyA / saMjamavirAhaNA dAragAhAe pacchaddheNa ceva vibhAsA kayA / ee paMthe dosA uktA / adhunA prApte doSA ucyante - vasahIe je dosA, parautthiyatajjaNA ya biladhammo / AtojjagItasadde, itthIsadde ya savikAre // 3158 // "vasahIe0" dAragAhA / tattha vasahIdosA - AhAkammiyamAdI, maMDavamAdIsu hoti aNumaNNA / rukkhe abbhAvAse, uvariM doso parUvessaM // 3159 // "AhAkammiya0" gaahaa| aha vasahI alabbhamANA rukkhaheTThA ThAyaMti AgAse vA tattha je dosA uvari bhaNihiMti / imammi ceva satte parautthiyatajjaNa tti dAraM - iMdiyamuMDe mA kiMci beha mA Ne Dahejja sAveNaM / pehAsoyAdIsu ya, asaMkhaDaM heuvAdo ya // 3160 // "iMdiyamuMDe0" gAhA / paDilehaNiyaM kareMtA davaappakalusAdI soyavAdiyA daTuM-ete asuiyA na soyA asoyAdI evaM asaMkhaDeMti, heuNA vAtaM(daM) maggaMti / biladhammeNaM ti dAraM - bhiMgAreNa Na diNNA, Na ya tujhaM petigI sabhA esA / atibahuo ovAso, gahito Nu tue kalahoM evaM // 3161 // "bhiMgAreNa0" gAhA / Na tubbhaM bhiMgAreNa vAiyA / sesaM kaNThyam / cazabdAdimaM - tattha ya atiMta Neto, saMviTTho vA chivejja itthIo / icchamaNicche dosA, bhuttamabhutte ya phAsAdI // 3162 // "tattha ya aiMta0" gAhA / tattha biladhammeNa vasaMtANaM-tume saMthArao mama akkaMto evamAdi bhaMDaNaM hojja / 'bhuttamabhutte' tti bhuttabhogINaM saikaraNaM, abhuttabhogINaM kougaM / 'Aujja gItasadde itthIsadde ya savikAre' tti / (gA0 3158) AujjANaM sadaM soUNaM, naTTaNADayANa ya daTThaNaM aviraiyAo ya alaMkiyavibhUsiyAo daTTaNaM vikAraM karejja / tAsiM sadaM soUNa bhuttabhogINaM paDigamaNAdI / AvAsaga sajjhAe, paDilehaNa bhuMjaNe ya bhAsAe / vIyAre gelaNNe, jA jahiM ArovaNA bhaNiyA // 3163 // Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 visesacuNNi [saMkhaDipagayaM AvAsagaM tattha kareMti dosA, sajjhAya emeva ya pehaNammi / uhuMca vAreMtamavAraNe ya, ArovaNA tANi akuvvao jA // 3164 // jaM maMDaliM bhaMjai tattha mAso, gAratthibhAsAsu ya evameva / cattAri mAsA khalu maMDalIe, uDDAho bhAsAsamie vi evaM // 3165 // thove ghaNe gaMdhajute abhAve, davassa vIyAragatANa dosA / AvAyasaMlogagayA ya dosA, kareMta'kavvaM paritAvaNAdI // 3166 // gilANato tattha'tibhuMjaNeNa, uccAramAdINa va saNNirodhA / aguttasijjAsu va saNNivAsA, uDDAha kuvvaMtimakuvvato ya // 3167 // "AvAsaga0" daargaahaa| ["AvAsagaM0" "jaM maMDalI0""thove ghaNe" "gilANato."] eyAe vakkhANaM vRttasiddhaM / akuvvao jAva tANi padANi akareMtANaM ArovaNA puvvaniddiTThA / "cattAri0" gAhApacchaddhaM / sAgArie maMDalIe samuddisaMti :: 4 (caturlaghu), uDDAho ya / asaMjayabhAsAe vi :: 4 (caturlaghu) / 'dhAreMta'gArINa ya kAie' tti' jai kAiyaM dharei AyavirAhaNA, aha vosirati, asaIe davassa thoveNa vA gaMdhajutteNa uDDAho agArio ya khaddhe veuvvee mucchAe / idANiM 'gilANe' asya vyAkhyA / gilANo tattha aibhuMjaNeNaM jAo uccAraM jai karei uDDAho / 'akuvvao' tti jai Na karei aayviraahnnaa| bahiyA ya rukkhamUle, chakkAyA sANa teNa paDiNIe / mattummatta viuvvaNa, vAhaNa jANe satIkaraNaM // 3168 // [ni0] "bahiyA ya0" dAragAhA / puvvaddhassa vyAkhyA - mA hojja aMto iti dosajAlaM, to jAti dUraM bahi rukkhamUle / abhujjamANe tahiyaM tu kAyA, avAute teNa suNA ya Nege // 3169 // "mA hojja0" gAhA / aha ee dosA pariharAmo tti rukkhamUle TuMti tattha chakkAyAsacittarao, siNeho, teU, saMghariseNaM, vaNapphaivirAhaNA-phalaM puppha vA paDei, tasA ya tannissitA beiMdiyAdi virAheMti, aTuiM vA dAruM vA paDai, AhaNNejja teNaM, sANo vA bhANaM harejja, sANehiM vA khajjejja, teNA vA duvihA jaM kAhiMti taM nipphannaM / avAuDe asaMvarie ityarthaH / paDiNIo vA harejja mArejja vA / 'mattummattaviuvvaNA' asya vyAkhyA - 1. idaM pratIkaM na dRzyate muca 'thove ghaNe0 ' iti vRtasyAntimaM padaM bhaviSyati ? / 2. nakkha a ba i / 3. haNejja aba i / Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-3164-3175] paDhamo uddeso 401 ummattagA tattha vicittavesA, paDhaMti cittA'bhiNayA bahUNi / kIlaMti mattA ya amattagA ya, tatthitthi puMsA sutalaMkitA ya // 3170 // "ummattagA0" gAhA / mattA ummattA ya tahiM hiMDaMti, veuvviyA ya tattha baddhallaehiM paDasADaehiM AbharaNehiM ya hiMDaMti / 'cittAbhiNaya' tti hatthAdIhiM dAeMtA paDhaMti, vicittANi siMgArANi / vAhaNa-jANA do vi ekkagAhAe vakkhANei - Ase rahe gorahage ya citte, tatthAbhirUDhA DagaNe ya kei / vicittarUvA purisA lalaMtA, haraMti cittANa'vikovitANaM // 3171 // "Ase rahe0" gAhA / kaNThyA / juggAdI jANA, DagaNA jANapragArA / tattha IsaraputtA daTThaNaM bhuttANaM dosA, ime ya dosA - sAmiddhisaMdaMsaNavAvaDeNa, vippassatA tesi paresi mokkhe / tatthotapotammi samaMtateNaM, bhikkhAviyArAdisu duppayAraM // 3172 // "sAmiddhi0" gAhA / sAmiddhIe samastaM darzanam / vAvaDeNaM sAmiddhidaMsaNeNaM vyAkSipta citteNeti vAkyazeSaH / imaM pekkhAmi vividhamaNekaprakAraM vA dravyata: vipazyato tArsi paresiM tesi seTimAdINaM riddhIo 'makkha' tti sobhaNAo, 'dappayAraM'ti vIyArAdisu dukkhaM niggacchijjai / jamhA ee dosA tamhA na gaMtavvaM / ettha sIso pucchai - dosehiM ettiehiM, ageNhaMtA ceva laggimo amhe / geNhAmu ya bhuMjAmu ya, Na ya dosa jahA tahA suNasu // 3173 // "dosehiM0" gAhA / puvvaddhassa gAhA vyAkhyA - apariggahiya abhutte, jati dosA ettiyA pasajjaMtI / itthaM gate suvihiyA, vasaMtu raNe aNAhArA // 3174 // "apariggahiya0" gAhA / gacchaMtANaM ceva saMkhaDI apariggahie bhatte abhutte ya / sesaM kaNThyam / "itthaM gae"tti / 'geNhAmu ya bhuMjAmu ya' AyariyavayaNaM / do ceva gAhA - dose ceva vimaggaha, guNadesitteNa NiccamujjuttA / Na hu hoti sappaloddhI, jIviukAmassa seyAe // 3175 // "dose ceva0" gAhA / Ayario bhaNai-egaMteNa tava dosA ruccaMti guNadveSiNo na guNavRddhimicchAmi / jahA sappaloddhiyassA Na hoi seA sappaloddhI sarpagRhNaka ityarthaH / evaM tava vi Na hoi seAe guNadveSiNaH / yattvayoktam-vasantu raNNe aNAhArA asyottaraM - Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNi hohiMti na vA dosA, te jANa jiNo Na ceva chaumattho / pANiyasaddeNa uvAhaNAu NAvibbhalo muyati // 3176 // '"hohiMti0" gAhA / kaNThyA / 'avibbhalo ceva muyai 1 mUrkha ityarthaH / " geNhAmu ya0 pacchaddhassa vyAkhyA 402 "" [ saMkhaDipagayaM bhaNati uvecca gamaNe, iti dosA dappado ya jahiM gaMtuM / kama gahaNa bhuMjaNe yA, na hoMti dosA adappeNaM // 3177 // " bhaNNati0" gAhA / kaNThyA / 'kamagahaNe' tti parivADIe hiMDato saMkhaDIe patto, gehaMto bhuMjaMto ya suddho / taM puNa kahaM hojja ? ata ucya paDilehiyaM ca khettaM, paMthe gAme va bhikkhavelAe / gAmAzugAmiyammiya, jahiM pAyoggaM tahiM labhate // 3178 // " paDilehiyaM 0 " gAhA / tehiM khettaM paDilehiyaM varisArattapAuggaM mAsakappapAuggaM vA / tattha gamaNAe saMpaTThiyA / asya vyAkhyA - vAsAvihArakhettaM vaccaMtA'NaMtarA jahiM bhojjaM / attaThitANa tahiM, bhikkhamaDaMtANa kappejjA // 3179 // "vAsAvihAra0" gAhAsiddhaM / bhojjaMti vA saMkhaDi tti vA egadvaM / 'attaTThaThitANaM' ti AtmArthAya sthitAnAm, na tu saMkhaDinimittaM ThiyA / natthi pavattaNadoso, parivADIpaDita mo Na yA''iNNA / parasaMsaTTaM avilaMbiyaM ca geNhaMti aNisaNNA // 3180 // saMta'nneva 'varAdhA, kajjammi jato Na dosavaM jesu / jo puNa jataNArahito, guNo vi dosAyate tassa // 3181 // asaDhassa'ppaDikAre, atthe jatato Na koi avarodho / sappaDikAre ajato, dappeNa va dosu vI doso // 3182 // "natthi pavattaNa0 " ["saMta'nne 0 " " asadassao"] gAhA kaNThyA / 'gAmANugAmiyammi yatti (gA0 3178) / evaM ceva rIyaMtANaM gAmANugAmaM tehiM labhati tti kappai / 1. NAvibbhalo muyati muca / Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-3176-3189] paDhamo uddeso 403 'asaDhassa paDikAre' tti / nAstyatra no prakAra: kAryasAdhanaM / pacchA jayaNAe NisevaMto adosavaM / kajjaMti vA kAraNaM ti vA egaTuM / sesaM kaNThyam / niddosA AdiNNA, dosavatI saMkhaDI aNAiNNA / suttamaNAiNNAte, tassa vihANA ime hoMti // 3183 // "niddosA0" gAhA / yasyAM doSA na saMtIti sA NiddosA / sA NiddosattaNeNa ceva AinnA / doSA yasyAM saMti sA sadoSavatI, sA ya dosavatittaNeNa ceva sAhUhi aNAiNNA / tIe ime dosA - jAvaMtiyA pagaNiyA, sakkhittA'khitta bAhirA''iNNA / avisuddhapaMthagamaNA, sapaccavAtA ya bhedAya // 3184 // AcaMDAlA paDhamA, bitiyA pAsaMDajAti NAmehiM / sakkhette jA sakosaM, akkhitte puDhavimAIsu // 3185 // jAvaMtigAe~ lahagA. caugaru pagaNI' lahaga sakkhette / mIsagasacitta'NaMtara paraMpare kAyapacchittaM // 3186 // "jAvaMtiyA0" ["AcaMDAlA0""jAvaMtigAe"] dAragAhA / gAhAhiM vakkhANaM siddhaM / esA akkhette chaNhaM kAyANovari kjji| bahi vuDDi addhajoyaNa, gurugAdI sattahiM bhave sapadaM / caragAdI AiNNA, cauguru hatthAibhaMgo ya // 3187 // "bahi vuDDI0" gAhA / khettabahiyAo addhajoyaNaparivuDDIe cauhi joyaNehiM aTThahiM uNehiM sapadaM bhavai / AinnA nAma caragAdIhiM, tattha :: 4 (caturlaghu) pAeNa vA pAe saMghaTTejja / avisuddhapahAdINaM tiNhaM dArANaM vyAkhyA - kAehavisuddhapahA, sAvayateNA pahe avAyA u / daMsaNa baMbhavatA''tA, tividhA puNa hoMti pattassa // 3188 // dasaNavAde lahugA, sesAvAdesu caugurU hoti / jIviyacarittabhedA, visacarigAdIhi gurukA u // 3189 // "kAeha0" ["dasaNavAde0"] gAhAdvayam / jIviyabhedaM viseNaM carittabhedaM cariyAdIhiM :: / 4 (caturguru) / imeNaM kAraNeNaM gammejjA vi - Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 visesacuNNi [saMkhaDipagayaM kappai gilANagaTThA, saMkhaDigamaNaM diyA va rAto vA / davvammi labbhamANe, guruuvadeso tti vattavvaM // 3190 // pudvi tA sakkhette, asaMkhaDI saMkhaDIsu vI jatati / paDivasabhamalabbhaMte, tA vaccati saMkhaDI jattha // 3191 // ujjeMta NAyasaMDe, siddhasilAdINa ceva jattAsu / sammatta bhAviesuM, Na huMti micchattadosA u // 3192 // etesiM asaIe, itarIu vayaMti tatthimA jataNA / puTTho atikkamissaM, kuNati va aNNAvadesaM tu // 3193 // tahiyaM puvvaM gaMtuM, appovAsAsu ThAti vasahIsu / je ya avipakkadosA, Na Neti te tattha agilANe // 3194 // viNA u obhAsita saMthavehiM, jaM labbhatI tattha u joggadavvaM / gilANabhuttuvvariyaM tagaM tu, na bhuMjamANA vi atikkamaMti // 3195 // "kappai gilANa0" ["puTviM tA" "ujjeMta NAyasaMDe0" "etesiM0" "tahiyaM puvvaM0" "viNA u0'"] gAhAsiddhameva / 'aNNAvadesaM tu' tti / sAvagAdIhiM cattha ariTThA kayA (?) taM nimittaM gacchAmo / avipakkadosA NAmaM je asamatthA Niggahe uM iMdiyakasAyAdINi, avikovitA vA davvAlaMbheNa gayA / tattha jai uccUraM ceva labbhai to natthi gilANaNimittaM obhAsaNA / aha na labbhai obhAsaM tAe mANapatte ya NivArayati / jai bhaNaMtikiM obhAsaNA giNhaha vA dijjamANaM? ucyate-'gurUvadeso tti vattavvaM' / guru vejjA, tassavadeseNaM pattAmo, ettiyaM vA giNhAmo / asya vyAkhyA - obhAsiyaM jaM tu gilANagaTThA, taM mANapattaM tu NivArayati / tubbhe va aNNe va jayA tu beMti, bhuMjettha to kappati Na'NNahA tU // 3196 // diNe diNe dAhisi thova thovaM, dIhA ruyA teNa Na gihimo'mhe / Na hAvayissAmo gilANagassA, tubbhe va tA giNhaha giNhaNevaM // 3197 // "obhAsiyaM0" ["diNe diNe0'"] vRttaM kaNThyam / aNobhaTTha gilANabhuttuvvariyaM bhuMjamANA vi NAtikkamaMti / 'jaM gaM tu' tti jai evaM bhaNai / evaM tAva asesa labbhamANe / 1. jayA tu muca / Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-3190-3203] paDhamo uddeso 405 na vi labbhaI paveso, sAdhUNaM labbhaettha ajjANaM / vAvAraNa parikiraNA, paDicchaNA ceva ajjANaM // 3198 // [ni0] "na vi labbhai0" gAhA / purAtanA / asya vyAkhyA - alabbhamANe jatiNaM pavese, aMtepure ibbhagharesu vA vi / ujjANamAIsu va saMThiyANaM, ajjAu kAriMti jatippavesaM // 3199 // "alabbhANe0" vRttaM kaNThyam / aha na labhejja saMjayANaM paveso, saMjaIo labbhaMti, tAhe saMjaIo vA vArijjati, tAo paviTThAo pannaveMti-jahA ete mahAtavassI, tAhe pacchA pavisaMti / aha paveso na ceva labbhai tAhe gihatthehiM NINAveMti / te puNa ime - purANamAIsu va NINaveMti, gihatthabhANesu sayaM vA tAo / AgArisaMkAe~ jaticcaehI, hiTThovabhogehi a ANaveMtI // 3200 // "purANa" vRttaM / te puNa saMjayabhAyaNAhiM NINeti / jayA Na hojja NINetao aMtarAvaNaM AsiyAvetti vA / tAhe ajjAo gihatthabhAyaNe hiM NINeti / 'agArisaMkAe' tti akAramasyAstItyakArI / yathA chatramasyAstIti chatrI / aha gihatthANaM saMkA-kiM etAo NINettA agArANa deMti ? tAhe saMjayANaM asaMbhoiehiM bhAyaNehiM NINeti / asaIe saMbhoiehiM vi| tesAmabhAvA ahavA vi saMkA, giNhaMti bhANesu saesu tAo / abhoibhANesu u tassa bhogo, gAratthi teseva ya bhogisU vA // 3201 // "tesAmabhAvA0" vRttaM / pakaraNAe vakkhANaM / pakaraNA nAma aNNattha pajjovaNA, teSAM bhAjanAnAM abhAvo hojja / aha gihatthA jANejja-kiM saMjayANaM deMti aNNesiM vA ? evaM sNkaa| tAhe saMjaIo appaNaehiM bhAyaNehiM ANeUNaM asaMbhoiesu chubbhittA paribhuMjai / 'tassa bhogo' tti tasyAhArasyetyarthaH / asai gihatthabhAyaNesu bhuMjai / asai saMjaiccaehiM bhuMjai / tANaM teNaM lahuM kajjaM hojja / pacchA saMbhoiehiM vi bhuMjai gilANo / 'paDicchaNa'tti (gA0 3198) ajjiyANaM hatthAo paDicchaMti / evaM tAva gilANanimittaM vaccaMti / ahavA imehiM kAraNehiM gammejja - addhANaniggayAdI, pavisaMtA vA vi ahava omammi / uvadhissa gahaNa liMpaNa, bhAvammi ya taM pi jayaNAe // 3202 // paviTThakAmA va vihaM mahaMtaM, viNiggayA vA vi tato'dhavome / appAyaNaTThAya sarIragANaM, attA vayaMtI khalu saMkhaDIo // 3203 // Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 visesacuNNi [saMkhaDipagayaM vatthaM va pattaM va tahiM sulaMbhaM, NANAdisiM piMDiyavANiesu / / pavattisaM tattha kulAdikajje, levaM va ghecchAmoM ato vayaMti // 3204 // "addhANa0" ["paveTuM0" "vatthaM va pattaM0"] dAragAhA vRttehiM vakkhANasiddhA / 'ahavA omo' / pacchaddhaM kaNThyam / attA gItatthA / 'bhAvammi ya' tti / kassai saMkhaDIe paro Dohalo samuppajjejja-avassa mae gaMtavvaM saMkhaDiM, tassa bhAvaM NAUNa vasabhA guruM vinnaveti / AyariyA sehaM bhaNiti-eeNa samaM vacca / "abhAvisuM"tti bhavitavAn / puTvi dosA dIvettu vissjjeti| etadevArtha sehaM vidittA atitivvabhAvaM, gIyA guruM viNNavayaMti tattha / je tattha dosA abhaviMsu puTvi, dIvettu te tassa hitA vayaMti // 3205 // "sehaM vidittA0" vRttaM kaNThyam / puvvoditaM dosagaNaM ca taM tU, vajjeMti sejjAijutaM jatAe / saMpuNNamevaM tu bhave gaNittaM, jaM kaMkhiyANaM paviNeti kaMkhaM // 3206 // "puvvoditaM0" vRttaM / tattha gayA vasahIdose parihareMti / puvvavannie dose pariharittA ThAyaMti, dosehiM ya jayaNaM kareMti guNA, tattheva jaM pAuggaM labhaMti mAso kaMkhAe paDibaddho / aNApucchAe vaccejja kaMkhitassa ya kaMkhaM chidai / 'saMpunnametaM tu bhave gaNittaM' tu gaNisaMpadAe bhaNiyaM / kaMkhitassa kaMkhaM paviNettA bhavai / 'jayaNe' tti / je puvvaM dosA vuttA saMkhaDIe te jayaNAe parihariyavvA / // saMkhaDIpagayaM samattaM // . . Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // viyArabhUmI-vihArabhUmIpagayaM // [suttaM] no kappati niggaMthassa egANiyassa rAo vA viyAle vA bahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmiM vA nikkhamittae vA pavisittae vA / kappai se appabiiyassa vA appataiyassa vA rAo vA viyAle vA bahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkhamittae vA pavisittae vA // 1-48 // "no kappai niggaMthassa egANiyassa0" suttaM uccAreyavvaM / sambandhe - AhArA nIhAro, avassameso tu suttasaMbaMdho / taM puNa Na ppaDisiddhaM, vAre egassa nikkhamaNaM // 3207 // "AhArA0" gAhA / kaNThyA / niyuktivistaraH - rattiM viyArabhUmI, NiggaMthegANiyassa paDikuTThA / lahugo ya hoti mAso, tattha vi ANAiNo dosA // 3208 // [ni0 ] "rattiM viyAra0" gAhA / na vaTTai rattiM egANiyassa viyArabhUmi gaMtuM / sA viyArabhUmI duvihA-kAie uccAre ya / tattha kAie tAva bhaNati-jai jAti egANio mAsalahuM, ANAdi / teNA''rakkhiyasAvayapaDiNIe thINapuMsatericche / ohANapehi vehANase ya vAle ya mucchA ya // 3209 // "teNArakkhiya0" gAhA / teNehiM duvihehiM uvahI so vA hIrejja, ArakkhiehiM vA giNhaNAI, sAvaehiM khajjejja, paDiNiehiM vA paMtAvijjejja, itthI-Nasao vA ekkANiyaM geNhejja, tirikkho vA daTTo AhaNejja, tirikkhajoNiM vA paDisevejja / 'vehANase' tti / asya vyAkhyA - thI paMDe tirigIsu va, khalito vehANasaM va odhAve / sesovadhIsarIre, gahaNAdI mAraNaM joe // 3210 // duppabhiI u agammA, Na ya sahasA sAhasaM samAyarati / vAreti ca NaM bitio, paMca ya sakkhI u dhammassa // 3211 // "thI paMDe0' ["duppabhii u0"] gAhA / itthIe paMDaehiM vA khalio mehuNapaDisevaNAe addhiIe vehANasaM karejja odhANuppehI vA gacchejja / 'sesa' tti sesANi dArANi / uvahIe vA bhayaM gahaNAdIyA vA hojja, mArejja vA, vAlehi vA sANehiM vA khajjejja, Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 visesacuNa [viyArabhUmI - vihArabhUmIparyaM mucchAe vA pavaDejja / 'joDe' tti joDeyavvANi sesANi dArANi uvahimAdINi / ee dosA egANiyassa kAiyabhUmIe / ime uccArabhUmIe dosA egANissa ee ceva ya dosA, savisesuccAramAyaraMtassa / sabitijjagaNikkhamaNe, parihariyA te bhave dosA // 3292 // " ee ceva ya0" gAhA / kaNThyA / jai doNi to Nivedittu rNeti teNabhaeN ThAti dArekko / sAvayabhayammi ekko, Nisirati taM rakkhatI bitio // 3213 // 61 " jai doNNi0 " gAhA / jai do gacchaMti jo tattha jaggai tassa NivedeuM NiggaMtuM kAiyAdi vosiritA paDiei / aha teNabhaeNaM tesiM donhaM ekko dAre ThAi, biio kAiyaM vosirittA dAre ThAi, iyaro vosirai / sAvayabhae mattagAsaIe ekko vosirai, biio daMDahattho taM vositaM rakkha attANaM ca / ekkANiyassa jayaNA - 41 sabhayA'sati mattassa u, ekko uvaoga DaMDao hatthe / vatikuDuMteNa kaDI, kuNati ya dAre vi uvayogaM // 3214 // 'sabhayA0" gAhA / jai sabhayaM to mattaesu Nisirai / asaI daMDahattho NiggaMtuM vosirai 'uvaoga daMDahattho?' tti daMDahatthagao uvautto sIhabhayAdINaM vosirai / vatiM vA kuDDuM vANaM kaDi kareMti dAre vi uvaogaM karei / kahaM puNa ekkANio niggacchejja ? - bitiyapade u gilANassa kAraNA ahava hojja egAgI / puvva TThiya niddose, jataNAeN NivediuccAre // 3215 // " biiya0 " gAhA / asya vibhASA ego gilANapAse, bitio ApucchiUNa taM nIti / ciragateM gilANamitaro, jaggaMtaM pucchiuM NIti // 3216 // " ego gilANapAse0 " gAhA / biiyapadeNaM ekko vi Niggacchejja, tinni ceva te jA ho / siM ekko gilANo, agilANaM donhaM / ekko gilANassa uvattaNAdi karei, biio taM ApucchiUNa kAiyAdi niggacchai / jai ciraM karei tAhe so gilANaM bhaNaijaggejjAsi tAva jAva ahaM paDiemiM gavesittA / 'puvvaTThie Niddosi ' tti puvvaM niddosoi 1. uvaogaDaMDao hatthe muca / uvaoga daMDahattho a i / 2. puvvaTThiya niddose muca / Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 409 bhAsagAhA-3204-3221] paDhamo uddeso kAuM tattha ThiyA / aha pacchA keNai bhaNiyaM-sabhayaM ti 'jayaNAe nivedituccAre' tti / yathaitaduktam / ahavA egANio ceva kAraNe hojja asivAdisu, so vA egANio aigacchejja vA niggacchejja vA / evaM tAva tiNhaM jayaNA, bahUNaM vi evaM cev| jadhiyaM puNa te dosA, teNAdIyA Na hojja puvvuttA / ekko vi NivedetuM, Nito vi tahiM Natikkamati // 3217 // "jadhiyaM puNa0" gAhA / kaNThyA / jattha te puvyuttA dosA na bhavaMti teNAdao / idANi vihArabhUmI bhANiyavvA, vihArabhUmi = sajjhAyabhUmI / bahiyA viyArabhUmI, dosA te ceva adhiya chakkAyA / puvvaddiDhe kappai, bitiyaM AgADha saMviggo // 3218 // te tiNNi doNNI aha vikkato u, navaM ca suttaM sapagAsamassa / sajjhAtiyaM Natthi rahaM ca suttaM, Na yAvi pehAkusalo sa sAhU // 3219 // "bahiyA viyArabhUmI0" ["te tiNNi0"] gAhA / puvvaddhaM kaNThyam / biiyapade gacchejjA vi / "puvvaddiDhe" pacchaddhaM / 'biiyaM' ahuNA bIyaM pariyaTTeyavvaM, pagAso attho bhaNaMti / sajjhAiyaM vasahIe Natthi / ahavA taM rahassasuttaM, jahA biio na suNei3 / evaM ekkANio sAhU kAraNe hojja / tesiM egatarassa suttaM sapagAsaM pariyaTTijjai, Na ya so sAhU aNuppehaNAkusalo / eeNa kAraNeNaM so sAhU ekkANio vaccejja / jaM taM bhaNiyaM puvvuddiTuM kappai, tassa vibhAsA - Asannadehe diyadiTThabhomme, ghettUNa kAlaM tahi jAi dosaM / vassidio dosavivajjito ya, NiddAvikArA''lasavajjitappA // 3220 // "Asanna0" vRttaM kaNThyam / 'diTTho bhome' tti uccAre pAsavaNabhUmIo 'dosaM' ti pAdosiyakArao gacchai / jaM taM bhaNiyaM saMviggo tti tasya vyAkhyA-"vassidio0" pacchaddhaM kaNThya m / tabbhAviyaM taM tu kulaM adUre, kiccANa jhAyaM Nisimeva eti / vAghAtato vA ahavA vi dUre, soUNa tattheva uvei pAdo // 3221 // 1. jahitaM muca / 2. jattha te teNAdao ba / 3. nisuNei a ba ka Da i / 4. diTThabhomme muca / uccArapAsavaNa iti bhAvyam ? Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ visesacuNi [ viyArabhUmI - vihArabhUmIpagayaM " tabbhAviyaM 0 " vRttaM kaNThyam / tabbhAviyaM nAma sAhubhAviyaM / [suttaM] no kappati niggaMthIe egANiyAe rAo vA viyAle vA bahiyA viyArabhUmiM vA vihArabhUmiM vA nikkhamittae vA pavisittae vA / kappar3a se appabiiyAe vA appataiyAe vA appacautthIe vA rAo vA viyAle vA bahiyA viyArabhUmiM vA vihArabhUmiM vA nikkhamittae vA pavisitta vA // 149 // 410 suttaM jAva appa paMca suttaM uccAreyavvaM / so ceva ya saMbaMdho, navari pamANammi hoi NANattaM / je ya jatINaM dosA, savisesatarA u ajjANaM // 3222 // bahiyA viyArabhUmI, NiggaMthegANiyAeN paDisiddhA / caugurugA''yariyAdI, dosA te ceva ANAdI // 3223 // [" so ceva ya0 " "bahiyA 0 " ] eyaM sutaM Ayario pavattiNIe jai na kahei :: / 4 (caturguru) pavattiNI bhikkhuNINaM jai na kahei :: / 4 (caturguru), tAo na paDisuNeM ti0 (mAsalaghu), aha balAmoDIe gacchaMti :: / 4 (caturguru) / ANAdiNo dosA tacceva teNAdI / bhIrU pakicceva balA calA ya, AsaMkitegA samaNI u rAto / mA pupphabhUyassa bhave viNAso, sIlassa thovANa Na deMti gaMtuM // 3224 // " bhIrU pa0 " vRttaM / puruSaM prApya sA abalA / ata eva tasyAH paryAyanAma abale tti, prAyeNa strI capalasvabhAvA / egAgiNI gAme AsaMkiyA bhavai / 'AsaMkita' tti avazyameSA vyabhicAriNI / zeSaM kaNThyam / gutte guttaduvAre, kulaputte itthamajjhe niddose | bhItaparisa maddavide, ajjA sijjAyare bhaNie // 3225 // patthAro aMto bahi, aMto baMdhAhi cilimilI uvariM / taM taha baMdhati dAraM, jaha NaM aNNA Na yANAI // 3226 // saMthAregaMtariyA, abhikkhaNA''ujjaNA ya taruNINaM / pasihAri dAramUle, majjhe a pavattiNI hoti // 3228 // Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-3222-3233] paDhamo uddeso 411 "gutte guttaduvAre0" ["patthAro0" "saMthAre0" "nikkhamaNa0"] gAhAo / 'saMthAregaMtariya' tti saMjaI saMthArassa aMtariyA cilimiNIe AujjovaNa tti / pavattiNI vi paDihArI vi uvayujjai taruNIsu / nikkhamaNa piMDiyANaM, aggaddAre ya hoi paDihArI / dAre pavattiNI sAraNA ya phiDitANa jayaNAe // 3228 // biiyapada gilANAe, tu kAraNA ahava hojja egAgI / AgADhe kAraNammi, gihiNIsAe vasaMtINaM // 3229 // "biiyapada0" gAhA / biiyapadaM pavattiNI appataiyA vA hojja / egA gilANI, egA gilANIe pAse acchai, egA ApucchittA NIi / ahavA egANIyA kAraNiyA hojja / tattha se imA sAmAyArI-jattha sAvao abhigao atthi ammApitisamANo taM bhaNai-tumaM nissAe acchAmi / jaM vA kiMci mamaM pekkhaha taM ahaM sAraveyavvA / jai paDivajjai tAhe vasai / etadevArthaM - egA u kAraNa ThiyA, avikArakulesu itthibahulesu / tubbha vasIhaM NIsA, ajjA sejjAtaraM bhaNati // 3230 // apuvvapuMse avi pehamANI, vAresi dhUtAdi jaheva bhajjaM / tahA'varAhesu mamaM pi pekkhe, jIvo pamAdI kimu jo'balANaM // 3231 // pAyaM sakajjaggahaNAlaseyaM, buddhI paratthesu u jAgarUkA / tamAuro passati Neha kattA, dosaM udAsINajaNo jagaM tu // 3232 // "egA u0" ["apuvvapuMse0"] gAhAdvayaM kaNThyam / ["pAyaM sakajja0"] 'abalANaM' ti mahilANaM / kiM kAraNaM? pAeNa sakajje ghettavve alasA esA, kA bhannae buddhI? alasA nAma jaDA / parakajje ghettavve jAgaraNazIlA na jar3A ityarthaH / tadidaM sakajjaM sAhaMto AurattaNeNaM Na pecchai sunayaM aNayaM vA / 'ihae' tti imA martyaloke / asAvevAtmIyakAryasAdhakaH / kiM puNa Na pekkhai jo tattha anao dosaM 'jaMtu' tti jaM passai udAsINajaNo anae doso| teNicchae tassa jahiM agammA, vasaMti NArItoM tahiM vasejjA / tA beti rattiM saha tubbha NIhaM, aNicchamANIsu bibhemi beti // 3233 // 1. jagaM tu tti muca / Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 visesacuNNi [viyArabhUmI-vihArabhUmIpagayaM mattAsaIe apavattaNe vA, sAgArie vA nisi NikkhamaMtI / tAsiM Nivedetu sasaddadaMDA, atIti vA NIti va sAdhudhammA // 3234 // "teNicchie0" ["mattA0"] gAhA / agammA mAtAdI aviraiyAo / tAo bhaNai-jAhe tubbhe NIha, tAhe mae vi uTThaveha / 'aNicchamANI' tti / jai tAo gihatthIo NecchaMti niggaMtuM to bhaNai-ahaM bIbhemi ekkitA / idANi vihArabhUmI / egAhi aNegAhi va, diyA va rAto va gaMtu paDisiddhaM / cauguru AyariyAdI, dosA te ceva je bhaNiyA // 3235 // "egAhi0" gAhA / egANiya duyANiyA tiyANiyA bahuyANiyA taruNINaM na kappar3a divasao vi tAva paDisiddhaM, kimaMgaM puNa rAo ? ussaggeNaM na vaTTai saMjaINaM gaMtuM / pacchaddhaM pUrvoktaM / 'je bhaNiya' tti / vicArabhUmIe bhave kAraNaM jeNaM gammejjA vihArabhUmI eyaM gaahaae| aMtesu ehiti / 'agADhaM saMvigge' tti (3237 gA0) agADhajogapaDivanniyAo hojjA / so puNa keriso uvassao jattha gammai sajjhAyabhUmiM ? gutte guttaduvAre, dujjaNavajje NivesaNassaMto / saMbaMdhi Nie saNNI, bitiyaM AgADhasaMvigge // 3236 // "gutte0" gAhA / sa purohaDo sakavADo NivesaNassa aMto jattha gammai, asaha AsannapADae vi, jo sabaMdhiyo piyA mAtA bhAyA vA NIo tti, jeNa sejjAyarassa mittayA, sannI vA abhigao tattha gacchaMti / 'biiyaM' ti biiyapadaM / 'agADhaM' ti agADhajoggaM saMviggA saahunnii| tattha kerisae ajjAe kappati gaMtuM ? paDivattikusala ajjA, sajjhAyajjhANakAraNujjuttA / mottUNa abbharahitaM, ajjANa Na kappatI gaMtuM // 3237 // "paDivatti0" gAhA / sA ya ajjA paDivattikusalA / jo kiMci pucchai tassa samatthA uttaraM dAuM, sajjhAyaM jhAissAmi tammi kAraNe ujjuttA / tattha appataiyA appacautthA appapaMcamA vA 'mottUNa abbharuhie2' tti jANi kulANi ahAbhaddayANi saMjayAsaMjaIo gurukkA, tesi pitigharaM bhAtR-pitRyagharaM vA eyANi abbhatihitANi saMjaINaM, aNNattha na vaTTai gaMtuM / tAsiM egA bhaNai - sajjhAiyaM natthi uvassae'mhaM, agADhajogaM ca imA pavaNNA / tareNa sohaddamidaM ca tubbhaM, saMbhAvaNijjAtau Na aNNahA te // 3238 // 1. nAsti a i / 2. abbharahitaM ti muca / Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-3234-3239] paDhamo uddeso 413 "sajjhAiyaM0" gAhA / amha sejjAtareNa tumhehiM samaM sobhaI suTu tti bhaNiyaM hoi 'idaM' ti eyaM kAraNaM paDucca tubbha sakAsaM AgayA mo, aNNattha Na gayAo, sajjhAyanimittaM AgayAo na anneNa kAraNeNaM / imaM ca kAraNaM - khuddo jaNo Natthi Na yAvi dUre, pacchaNNabhUmI ya ihaM pakAmA / tubbhehi loeNa ya cittametaM, sajjhAyasIlesu jahojjamo Ne // 3239 // "khuddo jaNo" gAhA / kaNThyAre / tujhehi ya logeNa vinnAyamevaM jahA amhe sajjhAe sIle ya ujjamAmo / sesaM kaNThyam / // viyArabhUmi-vihArabhUmipagayaM samattaM // 1. sohadaM iti bhAvyam ? 2. nAsti a i / Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // ajjakhettapagayaM // [suttaM] kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA puratthimeNaM jAva aMgamagahAo ettae, dakkhiNeNaM jAva kosaMbIo, paccatthimeNaM jAva thUNAvisayAo, uttareNaM jAva kuNAlAvisayAo ettae / etAva tAva kappai / etAva tAva Arie khette / No se kappati etto bAhiM / teNa paraM jattha nANadaMsaNacarittAiM ussappaMti tti bemi // 1-50 // suttaM uccAreyavvaM / saMbaMdhe gAhA iti kAle paDiseho, parUvito aha idANi khettama / caudisi samaNuNNAyaM, mottUNa pareNa paDiseho // 3240 // " iti kAle0 " gAhA / kaNThyA / 'cauddisiM ti' sUtraprAmANyAt / evamuktvA 'pareNa paDisiddhaM " ti / TThA vi ya paDiseho, davvAdI davveM AdisuttaM tu / ghaDimatta cilimiNIe, vatthAdI ceva cattAri // 3241 // vagaDA racchA dagatIragaM ca viha caramagaM ca khittammi / sAriya pAhuDa bhAve, sesA kAle ya bhAve ya // 3242 // ahavaNa sutte sutte, davvAdINaM cauNhamoAro / so ya adhINo vattari, sotari ya ato aNiyamo'yaM // 3243 // "heTThA0" ["vagaDA0 'ahavaNa sutte0 " ] gAhA / davvao khettao kAlao bhAvao / vatthAdI-vatthaM vA paDiggahaM vA kaMbalaM vA pAyapuMchaNaM vA / ee cattAri suttA / paDhamo gAhAvaikulaM, biio bahiyAviyArabhUmi, taio gAmANuggAmiM, cauttho vAsAvAsaM / eyaM davve sAgAriyasuttaM ahikaraNasuttaM ca bhAve / sesaM kaNThyam / eSaH dvitIyaH sambandhaH / 22 44 jo etaM na vi jANai, paDhamuddesassa aMtimaM sutaM / ahavaNa savva'jjhayaNaM, tattha u nAyaM imaM hoi // 3244 // [ ni0 ] " jo eyaM na vi0 " gAhA / kaNThyA / 1. paDiseho muca / Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 415 bhAsagAhA-3240-3251] paDhamo uddeso ujjAlito padIvo, cAusAlassa majjhayArammi / pamuhe vA taM savvaM, cAussAlaM pagAseti // 3245 // "ujjAlito0" gAhA / kaNThyA / etatsUtraM madhyadIpakaM / jamhA ya ettha uddesae samAsao savvA sAmAyArI saMmattA / tamhA jo eyaM jANai so gaNaparivaTTI aNunnAo / jo puNa Na yANai so NANuNNAo / teNAbhisaMbaMdheNa - jo gaNaharo na yANati, jANaMto vA na desatI maggaM / so sappasIsagaM piva, viNassatI vijjaputto vA // 3246 // "jo gaNaharo0" gAhA / taM jo gaNaharo Na yANai, ahavA jANaMto Na desei maggaM so sappasIsagaM va viddAi / kappiyaM AharaNaM-ekko sappo niccaM paloeMto appaNo jahAsuhaM? vihri| tAhe se chappA bhaNai-tamaM niccameva purao vaccasi, ahaM pi tAva purao vaccAmi / tAhe sappasIsayaM bhaNai - sIuNhavAse ya tamaMdhakAre, niccaM pi gacchAmi jato mi NesI / gaMtavvae sIsaga ! kaMci kAlaM, ahaM pi tA hojja purassarA te // 3247 // sasakkare kaMTaille ya magge, vajjemi more NaulAdie ya / bile ya jANAmi aduTTha duDhe, mA tA visUrAhi ajANi evaM // 3248 // ["sIuNha0"] "sasakkare0" gAhA / kaNThyA / pucchaDA bhaNai - taM jANagaM hohi ajANigA haM, purassaraM tAva bhavAhi ajja / esA ahaM NaMgalipAsaeNaM, laggA duaM sIsaga ! vacca vacca // 3249 // "taM jANagaM0" gAhA / kaNThyA / 'purassaraM' ti puraM gama ityarthaH / sIsagavayaNaM - akovie ! hohi purassarA me, alaM viroheNa apaMDitehiM / vaMsassa chedaM amuNe ! imassa, daTuM jatiM gacchasi to gatAsi // 3250 // "akovie0" gaahaa| he ! akovie ! ehiM vaMsa cchedaMti amuNetiyA imassa kajjassa nipphattI jANissasi / kiM tat ? kulaM viNAsei sayaM payAtA, nadIva kulaM kulaDA u nArI / nibbaMdha eso Nahi sobhaNo te, jahA siyAlassa va gAitavve // 3251 // 1. suhaM viha ba / 2. = pucchaM / Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 visesacuNNi [ajjakhettapagayaM "kulaM viNAsei0" gAhA / kaNThyA / NIlIrAgakhasadrumAkhyAnakaM kathayitavvaM / jahA egassa uNNuittaM souM, jehiM savvehiM uNNuiyavvaM, jahA so viNaTTho / evaM tumaM pi viTThA / NibbaMdheNaM sIsagavayaNaM - ullattiyA bho ! mama kiM karesI ?, thAma sayaM suTTha ajANamANI / sutaM tayA kiNNa katAi mUDhe, jaM vANaro kAsi sugehiyAe // 3252 // "ullattiyA0" gAhA / kaNThyA / ullattiyAo / taM jANagaM gAhA pUrvoktaM / jahA - suharAe vAnaro paDiccoio tasseva paDiNIhUo gharaM viNAsei, evaM tumaM pi mamovari bhUyA / na cittakammassa visesamaMdho, saMjANate NAvi miyaMkakaMtiM / kiM pIDhasappI kaha dUtakammaM, aMdho kahiM kattha ya desiyattaM // 3253 // "na cittakammassa0" gAhA / kaNThyam / pIDhasappI nAma paMgulo, sagaDiyAe gacchai / cheppA bhaNai - buddhIbalaM hINabalA vayaMti, kiM sattajuttassa karei buddhI ? / kiM te kahA Neva sutA katAyI ?, vasuMdhareyaM jaha vIrabhojjA // 3254 // "buddhibalaM0" gAhA / kaNThyA / Na esa suyA jahA vIrabhojjA vasaMdharA - asaMsayaM taM amuNANa maggaM, gatA vidhANe duratikkamammi / imaM tu me bAhati vAmasIle !, aNNe vi jaM kAhisi ekkaghAtaM // 3255 // sA maMdabuddhI aha sIsakassa, sacchaMda maMdA vayaNaM akAuM / purassarA hotu muhuttamettaM, apeyacakkhU sagaDeNa khuNNA // 3256 // ["asaMsayaM0" "sA maMdabuddhI0"] gAhA / NissaMsayaM-asaMsayaM / vihANaM nAma jaM jeNa pAviyavvaM taM durikkmN| imaM tumaM bAdhai-dukkhai, anne vi mArAvehesi / tAhe sabalAmoDIe paTThiyA jAva bhaMDIe akkaMtA mayA / je majjhadese khalu desa gAmA, atippitaM tesu bhayaMtu ! tujjhaM / lukkhaNNahiMDIhi sutAviyA mo, amhaM pi tA saMpai hou chaMdo // 3257 // "je majjha0" gAhA / evaM te sIsA agItatthA Ayarie bhaNaMti-tubbhe savvaM kAlaM io tao ya bhamADeha amha vi tAva chaMdeNa gammau ? Ayario bhaNai - Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-3252-3265] paDhamo uddeso 417 dehovahIteNagasAvatehiM, paduTThamecchehi ya tattha tattha / jatA paribbhassadha aMtadese, tadA vijANissaha me visesaM // 3258 // vejjassa egassa ahesi putto, matammi tAte aNadhIyavijjo / gaMtuM videsaM aha so silogaM, ghettUNamegaM sagadesameti // 3259 // ahA''gato so u sayammi dese, laghRNa taM ceva purANavittiM / raNNo NiyogeNa sute tigicchaM, kuvvaMtu teNeva samaM viNaTTho // 3260 // "dehovahI0" ["vejjassa0" "ahAgato0"] gAhA / kaNThyA / vejjaputto mae piyari annadesaM go| vAluMkadiTuMto', vibhAsA / ahavA vAtikeSvapi rogeSu / jahA so daMDieNaM egabhaviyaM maraNaM pAvio evaM imo vi aNegAI jAiyavvamariyavvAiM pAvihiti agiitttho| sAeyammi puravare, sabhUmibhAgammi vaddhamANeNa / suttamiNaM paNNattaM, paDucca taM ceva kAlaM tu // 3261 // "sAeyammi0" gAhA / kaNThyA / eyaM suttaM sAeya nayarIe subhUmibhAge ujjANe bhAsiyaM bhaTTAraeNaM / magahA kosaMbI yA, thUNAvisao kuNAlavisao ya / esA vihArabhUmI, etAvaMtA''riyaM khettaM // 3262 // "magahA0" gAhA / kaNThyA / eyaM ceva kAlaM pratItya bhaNiyaM, pareNa paDibaMdho / AriyaM bArasavihaM - nAmaM ThavaNA davie, khette jAtI kule ya kamme ya / bhAsAriya sippAriya, NANe taha daMsaNa caritte // 3263 // 4 aMbaTTA ya kalaMdA, videhA vidakA ti ya / / hAriyA taMtuNA ceva, cha etA ibbhajAtio // 3264 // uggA bhogA rAiNNa khattiyA taha ya NAta koravvA / ikkhAgA vi ya chaTThA, kulAriyA hoti nAyavvA // 3265 // 1. bAlaMka ka balaMka dd| 2. pUrvAhna vamanaM dadyAdaparAhne virecanam / vAtikeSvapi rogeSu pathyamAhurvizoSaNam // iti malava / 3. apratItya a i / 4. eSA gAthA niryukteH pratibhAsate / Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 visesa jammaNanikkhamaNeya, titthakarANaM kareMti mahimAo / bhavaNavaivANamaMtarajoisavemANiyA devA // 3266 // uppaNNe NANavare, tammi aNaMte pahINakammANo / to uvadisaMti dhammaM, jagajIvahiyAya titthakarA // 3267 // logaccherayabhUtaM, ovayaNaM nivayaNaM ca devANaM / saMsayavAkaraNANi ya, pucchaMti tahiM jiNavariMde // 3268 // "nAmaM ThavaNA0 [" aMbaTTA 0 " " uggA0 "jammaNa0 " "uppaNNe0 " "logacche0 " ] gAhA / davvArIyA NAma NAmaNa-dhovaNAdi / khettArIyA rAyagiha- magahacaMpAdi / kAlArIyA ossappiNI- ussappiNI- suyatiyakAlAdi vibhAsA / jAiyAriyA saMbaMdhAdi / kule uggAdi / kamme dosiyAdi / bhAsA addhamAgahA / sippe taMtavAdi / NANe paMcavihA / daMsaNe duvihA - sarAgadaMsaNAriyA ya vIyarAgadaMsaNAyariyA ya / carittAriyA paMcavihA / ettha carittAriehiM ahiyAro / kiM kAraNaM ? jamhA khettAdhiyAro vaTTai / ettha ya titthakarANaM jammaNa-NikkhamaNa-NANuppayAsu cauvvihA devA eMti teNa vattha / I 11 - [ ajjakhettapagayaM 11 guNavitha jaNo, sulabho uvadhI sataMtamaviruddho / Ariyaviyammi guNA, NANacaraNagacchavuDDI ya // 3269 // ettha kira saNi sAvaga, jANaMti abhiggahe suvihiyANaM / etehiM kAraNehiM, bahigamaNe hoMti'NugghAyA // 3270 // ANAdiNo ya dosA, virAhaNA khaMdaeNa diTTaMto / eteNa kAraNeNaM, paDucca kAlaM tu paNNavaNA // 3271 // "samaNaguNa0 " ["ettha0 " "ANAdiNo0 "] gAhA / samaNANaM guNA vidaMtIti samaNaguNavidU / 'sulabho uvahI sataMtamaviruddho' / sataMtaM uggamauppAyaNAdIhiM suddhaM / e guNA / aArakhe jai gacchai cauguruyA / sesaM kaNThyam / khaMdayadiTTaMto sAvatthI nagarI / jiyasattU rAyA / dhAriNI devI / khaMdao kumAro juvarAyA / bhaiNI puraMdarajasA / uttarApahe paccaMte kuMbhakArakaDaM nagaraM / daMDai rAyA / purohio pAlako / sA puraMdarajasA daMDaissa ranno dinnA / pAlako dUo Agao khaMdayakumAreNa vAde parAo / paTTha 1. titthakaraNaM a ba ka Da i / Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 419 bhAsagAhA-3266-3275] paDhamo uddeso so / khaMdao sAvao paMcahiM saehiM pavvaio muNisuvvayasagAse / annayA titthakaraM pucchaiviharAmi / bhayavayA vArio ya-uvasaggaM ti / puNo pucchai-ArAhayA virAhayA ? 'tumaM mottuM sesA ArAhayA' / so gao kuMbhakArakaDaM nagaraM / tattha ya aggujjANe Thio / pAlakeNa ya diTTho / tAhe teNa puvvavereNa rAyA vuggAhio / esa parIsahaparAio paMcahiM saehiM saddhiM rajjaM gahecchii / so na pattiyai / tAhe teNa AuhANi aggujjANe chUDhANi tANi darisiyANi / rannA bhaNio-tumaM ceva jaM jANasi taM karehi se / teNa purisajaMtaM kAuM te savve AraddhA pIleuM / tA khaMdaeNaM bhaNiyaM-mae paDhamaM mArehi / tAhe so bhaNai-ee tumaM pecchAhi sIse mArijjate / evaM teNa savve maariyaa| savve siddhA / pacchA tassa khaMdagassa asubho pariNAmo jAo-aho ! haM eeNa saasio| teNa nidANaM kayaM / aggikumAresu uvavanno / eyadevArthaM / docceNa Agato khaMdaeNa vAde parAjito kuvito / khaMdagasikkhA' pucchA, NivAraNA''rAdha tavvajjA // 3272 // ujjANA''yudha NUmaNa, NivakahaNaM kova jaMtayaM puvvaM / baMdha cirikka NidANe, kaMbaladANe rayoharaNaM // 3273 // aggikumAruvavAto, bhItA devIya ciNha rayaharaNaM / khijjaNa saparisadikkhA, jiNa sAhara vAta DAho ya // 3274 // "docceNa0" ["ujjANA0" "aggi-kumAruvavAto."] gAhAtrayaM kaNThayam / 'sikkha' tti AsevaNasikkhaM gahaNasikkhaM ca genhiuM Apucchai / 'baMdha' tti baMdhittuM3 piiliyaa| 'kaMbaladANe' tti bhaiNIya se kaMbalarayaNaM dinnaM / tattha rayaharaNaM kayaM, mArijaMte taM rayaharaNaM ruhiruciriMkAhiM bhariyaM sanhAe harittu devIe aggao pADiyaM 'bhIyA devI ya' tti kao esa rayaharaNo ? kiM mama bhaayaario| 'khijjaNa' tti te khaMjiyA' / tAhe savvao samaMtA sajoyaNaM taNaM vA kaTuM vA sAhariuM dttuN| so ya NeNaM purohio saputradAro kuMbhIpAeNa daDDo / puraMdarajasA vi titthakarapAdamUle sAhiyA / evamAdiyA dosA bahiyAgamaNe, tamhA bAhiM Na gaMtavvaM / "eeNa0" pacchaddhaM (gA0 3271) / esa tAva tadA pannavaNA pratItya gataM / idANiM kAlaM paDucca / jattha jattha NANa-dasaNa-carittANi ussaMpaMti tattha tattha vihariyavvaM / eyamaNAgaobhAsiyaM bhaNai / taM puNa kahaM jAyaM jahA tANi ussappaMti / kosaMbA''hArakate, ajjasuhatthINa damagapavvajjA / avvatteNaM sAmAieNa raNNo ghare jAto // 3275 // 1. dikkhA muca / 2. ciMtA muca / 3. taM ghittuM ba / 4. kheDiyA Da khaMjiyA k| Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 visesacuNi caMdaguttapaputtoya, biMdusArassa nattuo / asogasiriNo putto, aMdho jAyati kAkaNi // 3276 // ajjasuhatthA''gamaNaM, daTTu saraNaM ca pucchaNA kahaNA / pAvayaNammiya bhattI, to jAtA saMpatIraNNo // 3277 // [ ajjakhettapagayaM "kosaMbA0" ["caMdagutta0 " "ajja0"] gAhA / kosaMbIe nayarIe mahAgirI ajjasuhatthI ya samosaDhA / tadA ya aMcitakAlo AhAroppio / sAhU ya hiMDamANANa phvvNti| tattha egeNa damaeNa te diTThA / tAhe te jAyai / tehiM bhaNiyaM - amhaM AyariyA jaannNti| tAhe so gao AyariyasagAsaM / AyariyA uvayuttA / tehiM nAyaM - esa pavayaNa vagga vaTTihiti / tAhe bhaNio - jai pavvayasi to dijjai / so bhaNai - pavvayAmi / sAmAiyaM kArio teNa aIva samuddinaM / so teNa kAlagao kuNAlakumArassa putto jAo / ettha kuNAlakumArassa uppattI bhANiyavvA jAva teNa rajjaM jAiyaM mama putto atthi / kahiM ? imo saMpai NAmo / tAhe ujjeNimAdiM kAuM dakkhiNAvaho savvo teNa tattha TThieNa oyavio / ajjasuhatthi samosaraNaM rathANujjANe hiMDato rAulaMgaNapadese teNa uloaNavaragaeNaM so Aloio ajjasuhatthI / IhA - pUhA, jAissaraNaM jAyaM / tAhe bhaNiyaM - paDicaraga Ayarie / tAhe sIghraM ghare' TThiyA / so gao / dhammo suo / teNa pucchiyaM - imassa dhammassa kiM phalaM ? saggo mokkho vA / sAmAiyassa kiM phalaM ? avvattassa tu sAmAiyassa rAyAdiphalaM / so saMto hoi savvaM / tAhe bhaNai - amhe kahiM ci diTThellayA ? AyariyA uvaujjiUNa bhAMtidillao ti / evaM sAvao jAo paMcANuvvayadhArI / etadevArtham / " avvatta0 " gAhA / kaNThyA / javamajjha muriyavaMse, dANe vaNivivaNi dArasaMloe / tasajIvapaDikkamao, pabhAvao samaNasaMghassa // 3278 // "javamajjha0" gAhA / javamajjhasariso muriyavaMso / AdihINo, majjhe vitthinno, avasANe hINo / dAre tti asya vyAkhyA - odariyamao dAresu, causuM pi mahANase sa kAreti / NitA''Nite bhoyaNa, pucchA sese abhutte ya // 3279 // 1. sIghraghare ka zIghraM ghare ai / 2. eSA gAthA na dRzyate muca / Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAsagAhA-3276-3287] paDhamo uddeso 421 "odariya" gAhA / kaNThyA / nagarassa cauvihidArehiM / sesaM abhuktaM / sAhUNa deha eyaM, ahaM bhai dAhAmi tattiyaM mollaM / NecchaMti ghare ghettuM, samaNA mama rAyapiMDo tti // 3280 // "sAhUNaM0" gAhA / kaNThyA / evaM mahAnasIyA bhaNaMti / emeva telligoliyapUviyamoraMDadussie ceva / jaM deha tassa mollaM, dalAmi pucchA ya mahagiriNo // 3281 // "evameva telli0" gAhA / kaNThyA / moraMDA nAma roTTamayA golayA jArisayA kIraMti / dosiyAvaNaM = vatthAvaNaM, 'vaNi tti mahallAvaNA, vivaNi dariddAvaNA / 'dANa saMbhoge' tti / asya vyAkhyA - ajjasuhatthi mamatte, aNurAyAdhammato jaNo detI / saMbhoga vIsukaraNaM, takkhaNa AuTTaNe niyattI // 3282 // "ajjasuhatthi0" gAhA / kaNThyA / rAyA bhaddao jaNo vi bhaddao / so rAyA'vaMtIvatI, samaNANaM sAvato suvihitANaM / paccaMtiyarAyANo, savve saddAviyA teNaM // 3283 // kahio ya tesi dhammo, vittharato gAhitA ya sammattaM / appAhitA ya bahuso, samaNANaM bhaddagA hoha // 3284 // "so rAyA0" ["kahio ya0"] gAhAdvayaM kaNThyam / ujjeNIavaMtI jaNavayAo / aNujANe aNujAtI, pupphAruhaNAi ukkiraNagAiM / pUyaM ca ceiyANaM, te vi sarajjesu kAriMti // 3285 // jati maM jANaha sAmi, samaNANaM paNamahA suvihiyANaM / davveNa me na kajjaM, eyaM khu piyaM kuNaha majjhaM // 3286 // vIsajjiyA ya teNaM, gamaNaM ghosAvaNaM sarajjesu / sAhUNa suhavihArA, jAtA paccaMtiyA desA // 3287 // "aNujANe0" ["jati maM0" "vIsajjiyA0"] gAhA / 'aNujANai' tti rathassa pacchao gacchai / sesaM kaNThyam / 1. dANetti muc| Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 visesacuNNi [ajjakhettapagayaM samaNabhaDabhAviesuM, tesU rajjesu esaNAdIsu / sAhU suhaM vihariyA, teNaM ciya bhaddagA te u // 3288 // "samaNa0" gAhA / cArabhaDA sAhaveseNaM esaNAsodhinimittaM bhikkhaM hiMDAviyA te samaNabhaDA / sesaM gAhAsiddhaM / udiNNajohAulasiddhaseNo, sa patthivo NijjiyasattuseNo / samaMtato sAhusuhappayAre, akAsi aMdhe damile ya ghore // 3289 // "uddese10' gAhA / udiNNaM johAkulaM teNa siddhA seNA jassa sa bhavai udinnajohAkulasiddhaseno / // kappacunnIpaDhamo uddesao samatto // 1. udiNNe muca / Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / suyaM meM aausN|| zrutabhavana saMzodhana kendra