Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM tatsadbrahmaNe namaH / Vyasan mahAmunizrImadvyAsapraNItaM padmapurANam / Pad ma Puro Fam ( tatrAssdimamAdikhaNDaM dvitIyaM bhUmikhaNDaM cetyetadvayarUpaH prathamo bhAgaH ) etatpustakaM kai0 zrI0 rAvasAheba maNDalIketyupanAmadhAribhiH vizvanAtha nArAyaNa ityetaiH mahatA parizrameNa bahutarANi pustakAni melayitvA sapAThAntaranirdezaM saMzodhitam / tacca mahAdeva cimaNAjI ApaTe ityanena puNyAkhyAttana AnandAzramamudraNAlaye AyasAkSarairmudrayitvA prakAzitam / zAlivAhanazakAbdAH 1815 rikhrastAbdAH 1893 ( asya sarve'dhikArA rAjazAsanAnusAreNa svAyattIkRtAH ) caturviMzatirUpakAH / mUlyaM : :.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha padmapurANAntargatAdhyAyaviSayAnukramaH / tatra prathamamAdikhaNDam / purANaprastAvaH zravaNaphalaM ca ... ... ... ... 1 kanyAtIthAditIthInAM varNanam,maNakacaritama. karukSe. AdimargakathanaM pacamahAbhatotpanizca ... ... ... 2 tramAhAtmyavarNanam , sarasvatyaruNAsaMgamamAhAtmyavarNanavakhaNDasahitajambadrIpavarNanam ... ... ... 3 nama , kurukSetramaryAdAkathanaM tadantargatavividhatIrthavamerucaturdikapradezavarNanam ... ... ... ... na ca ... ... . varSANAM parvatAnAM nAmAni varNana ca ... ... ... 5 dharmatIrthAdivividhatIrthAnAM varNanam ... ... ... 28 bhAgnavarSavarNanama, tadantargatAnAM nAnAM parvatAnAM dezAnAM kAlindInadImAhAtmyam .... .... ca nAmAni... ... ... ... ... ... : kAlindAmAhAtmyavarNanapramagAchIkuNDalavikuNDalAkhyabhAgnavarSamya hemavatamya ca pramANakathanam ... ... vaizyaputrayozcaritraprArambhaH ... ... ... ... zAkadvIpavarNanam ... ... ... ... ... 8 vaizyapatracaritaprasadgAdAranAmamAhAtmyakathanam , zAligrAmaptamAgaravarNanama , kro jAdiIpavarNanama ... ... 9 mazilAmAhAtmyakathanama , nAnAvidhadharmakathanam ... 31 dharmanAradamabAda pRthvAMpradakSiNAphalavarNanapraznaH ... ... 10 gugandhAdinAnAvidhatIrthavarNanam / tIrthayAtrAvarNana puSkaramAhAtmyakathana ca ... ... 11 vAgaNasImahimavarNanam .... .... .... puSkaragamApasthanAnAvidhatArthanAmakathanam ... ... 1. vArANamAsthitAkArAbhidhazivaliGgamahimavarNanam narmadAmAhAtmyavarNanam ... ... ... ... 13 kapIzvaravarNanama , pizAcamocanatIrthavarNanapramahAcchakujalezvaratArthApani kathanam , tripuradahanopakrama ... 14 karNAbhidhAvapracaritam ... ... ... tripugdahanama , amarakaNTakArthavarNanam ... ... 1' madhyamezvaramAhAtmya varNanam ... ... ... ... kAverInarmadAsaMgamamAhAtmyakathanama ... ... .... 16 vArANIsthitavividhArthavarNanam ... ... ... narmadonarakalanikaTasthita vividhatAthavarNanam, narmadA gayAmAhAtmya m..... .... .... .... stotram ... ... ... ... ... ... " samaMdAkSiNaka TamamIpasthanAnAvidhatIrthavarNanam ... 58 nAnAvidhatArthAnAM varNanam ... ... ... ... 38 'mavidyAtAthavarNanama , gagAsAgarasaMgamavarNanaM vaitaraNIbadarinarmadAnikaTasthitazukratIrthasyotpanikathana varNana ca ... 19 mamadAgamIpasthanagkAbhivArthamAhAtmyakathanama, dazA kAzramagokarNagodAvaryAdivividhatArthavarNanaM dnnddkaa| zvamedhatIrthavarNanama, bhagutIrthotpanikathAnakam ... 20 ___raNyagatatIrthAnAM varNana ca, prayAgamAhAtmyam vihaMgezvarAditArthAnAM varNanam, narmadAdhisaMgamamAhAtmya dilApatIrthayAtrAgamanavarNanam ... ... ... 39 varNanam , tIrthamAhAtmyapaTanaphalam ... ... ... 21 ., yudhiSThiramArkaNDeyamavAde vistareNanarmadAjalakaNaspazAnandharvakanyAzApamocanarUpa rato. prayAgamAhAtmyArambhaH.... .... .... pakramaH, gandharvakanyAnAmRSikumArasya ca parasparazA. prayAgAnakaTAMsthatIrthAnAM varNanam ... ... ... papradAnAtpizAcayonigamanama, ... ... ... .. prayAgakSetrakRtadAnapuNyavarNanam ... ... komazaprasAdAnarmadAjalakaNasparzana teSAM zApamocanama , prayAgatIrthayAtrAvidhikamavarNanaM prayAgamahimavarNana vaikSiNasAgaranikaTasthatArthavarNanama sarasvatImAgarasaMgama- tadantagatatAthAnA varNanam ... ... ... mAhAtmyakathanam , varadAnAdinAnAtAthavarNanam ... 24 yamunAmAhAtmyam .... ..... nAnAvidhatArthAnAM varNanam ... ... ... ... 25 nArthAdidevatAnindakasyAdhogamanavarNanam ... kurukSetrAditIrthavarNanam, rAmabadamAhAtmyakathanam , vaMza- prayAge sarvatIrthanivAsavarNanam ... ... mUlakAyazodhanAdinIrthAnAM varNanam ... ... ... 26 prayAge sarvadevatAnivAsavarNanam ... ...
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ padmapurANAntargatAdhyAyAnAMyudhiSThirarAjyAbhiSekavarNanaM kRSNasya yudhiSThiraM prati ni- gRhasthadharmanirUpaNam ... ... ... ... tyaprayAgasmaraNaviSayaka upadezazca... ... ... 49 vAnaprasthAzramAcAranirUpaNam ... ... ... viSNubhAktimAhAtmyavarNanaM karmayogaprazaMsA ca... ... 50 yatidharmanirUpaNam ... ... ... ... nAnAvidhakarmayogakathanam ... ... ... 51-52 purANazravaNamAhAtmyanirUpaNam ... varNAzramadharmanirUpaNam ... ... ... ... 53-55 AdikhaNDazravaNaphalam ... ... ... ... bhakSyAbhakSyaniyamavicAraH ... ... ... ... 56 atha dvitIyaM bhUmikhaNDam / pitRtIrthamahimavarNanArambhaH-praddarAdapUrvacaritakatha. balanAnno dainyasya vadhakathanam ... ... ... naprasaGgAcchivazarmakathAprArambhaH, zivazarmaNA svaputrANAM vRtrava manaprakAra: ... ... ... ... pitabhaktidAtAvalokanArtha teSAM manobhAvaparIkSaNama 1-2 vRtrAsuravadhavaNanam ... marudatyAnakathanam ... ... ... patrabhAvAvalokanaparitaTastha zivazarmaNaH patrebhya izvara- ... pradAnam ... ... ... ... ... ... pRthucArataprastAvaH .... .... zivazarmaNA kaniSTapatramya momazarmaNo bhAvaparIkSaNama pathapAkhyAnama... ... ... ... .. parituSTena zivazarmaNA somazarmANa prati varapradAnama soma- tamyatra caritakathana kathAzravaNaphalaM ca... zarmaNaH prahagadajanma, indrasya janmAkhyAnama, vanopAkhyAnArambhaH indrapadaprAbhizca ... ... ... ... ... / atripregNayA'hamya tapa me prati gamanam ... ... .. putrazokamaMtaptAyA danoditinilaya Agamana padabhraSTapu __ anavarapradAnam ... ... ... ... ... zokaklinnAyA dinavilApazca ... ... ... sunIthAcaritam .... .... .... .... ganAthAyA mohinAvidyAprAbhikathanam ... diteH kazyapena kathitamAnmajJAnayogakhyAnama. zagaMgetpattiH, indriyANAM saMvAdaH ... ... ... sunAyA prati gambhAyA sabhASaNama ... ... ... ana maha manAthAvivAhavidhikathanama ... ... ... adhyAtmajJAnasya rUpakavarNanam / kazyapasya ditisaMbodhanam ... ... ... ... banapApaparuSayo saMvAda janamatapratipAdanama... ... . devebhyaH pagabhatAnAM daityAnAM tapazcaryA pratinirUpaNama 5. vana prati pINAM gaMbodhaH, tebhyamtamyAnarama banamya ganyapANimanthanama indrajanmakathanaprasaGgAtsuvratopAkhyAnArambhaH, tatprasana ... ... ... ... 37 sumanAsAmazarmaNoH saMvAdA vaigagyopadezazca, putrAdInAmR pApakRdApa vana. svaga gatamtasya kAraNama, vanaviSNaNAdisaMbandhaH, muputragaNanirUpaNam ... ... ... 15 mavAda ... ... darvAsAdharmasaMvAdaH, paNyAcaraNakathanama sapargavAradharmasva- vanaviSNumavAde dAnamya kAlalakSaNa vidhilakSaNa pAtra rUpakathanama . darvAsamA datto dharmazApaH ... ... 1. lakSaNa ca ... ... ... ... ... ... sumanAyai somazarmaNo brahmacaryalakSaNapraznaH ... ... 5. vanaviSNumavAda namittikadAnanirUpaNama ... ... . somazarmaNe mumanayA svapUrvajanmavRttakathanam , dharmanirata- vanAvaNugavAda-bhAyAtIrthaprastAvaH sakalAca narasya janmamRtyulakSaNanirUpaNam ... ... ... 14 ritArambhazca kRkalAkhyana bhI mukalAtyAga', pApinAM maraNalakSaNam ... ... ... ... ... 15 bhatRrgahatastrAduHkhavarNanama .... ... ... ... 41 putraprAptisAdhananirUpaNam ... ... ... ... 16 mukalAmakhimavAde-sadavAcaritArambhaH , gudevAsavasiSTena somazarmaNaH pUrvajanmacaritakathanam , somazarma- hinamyavAkogayAgamanama , sudevAsadAcAnirUpa___No dvijajanmaprAptaH kAraNam ... ... ... 17 Nama tadannagatazakaraza karIsavAde vAgdharmanirUpaNam 45 mumanAsomazarmaNAstapArtha gvAtIre gamanam , tapaHprabhAvA- ikSvAkuvagahAyuddha vaNanama , vagaNa vAkusainyaparAjayaH 4 gdizanam , viSNustotrama , ... ... ... 18 magrAma varAhamaraNama , vagahazApavimocanam ... ... . hariNA tayAvarapradAnam , suvratajanma... ... ... 19 ikSvAkNA lavdhaka dvArA zakagaMdhAtaH ... ... ... .. suvratatapazcayAkaraNavarNanam ... ... ... ... 20 mudevAzakarIsaMvAdaM zaka rAzakarayoH pUrvajanmacaritanirU. viSNunA suvrataM prati varapradAnam ... ... ... 21 pagam ... ... ... ... ... ... 46
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM tatsadramaNe nmH| mahAmunizrIvyAsapraNItaM pdmpuraannm| ttraa''dimmaadikhnnddm| atha prathamo'dhyAyaH / namAmi govindapadAravindaM sadendirAnandanamuttamADhyam / jagajanAnAM hRdi saMniviSTaM mahAjanaikAyanamuttamottamam // ekadA munayaH sarve jvljjvlnsNnibhaaH| himavadvAsinaH sarve munayo vedpaargaaH|| . trikAlajJA mahAtmAno nAnApuNyAzramAzrayAH / mahendrAgiratA ye ca ye ca vindhynivaasinH|| ye'rbudAraNyaniratAH puSkarAraNyavAsinaH / jAmbumArgaratA ye ca [*ye ca satyanivAsinaH // : dharmAraNyaratA ye ca daNDakAraNyavAsinaH / zrIzailaniratA ye ca ] kurukssetrnivaasinH|| / ete cAnye ca bahavaH sazipyA munayo'malAH / naimiSaM samupAyAtAH zaunakaM drssttumutsukaaH|| / taM pUjayitvA vidhivattena te ca supUjitAH / AsaneSu vicitreSu vRSyAdiSu yathAkramam // 5 zaunakena pradattepu AsInAste tapodhanAH / kRSNAzritAH kathAH puNyAH parasparamathAbruvan // 8 kathAnteSu tatasteSAM munInAM bhAvitAtmanAm / AjagAma mahAtejAH sRtastatra mahAdyutiH // 9 vyAsaziSyaH purANajJo romaharpaNasaMjJakaH / tAnpraNamya yathAnyAyaM sa taishcaivaabhipuujitH|| 10 upaviSTaM yathAyogaM zaunakAdyA maharpayaH / vyAsaziSyaM sukhAsInaM mUtaM vai romaharSaNam // taM papracchurmahAbhAgAH shaankaadhaastpodhnaaH|| / Rpaya UcuHpaurANika mahAbuddhe romaharSaNa suvrata / tvattaH zrutA mahApuNyAH purA paurANikIH kathAH // 12 *sAMprataM ca pravRttAH sma kathAyAM sakSaNA hareH / sa vai puMsAM paro dharmo yato bhaktiradhokSaje // 13 punaH purANamAcakSva harivArtAsamanvitam / hareranyakathA sUta zmazAnasadRzI smRtA // 14 haristIrthasvarUpeNa svayaM niSThani tacchnam / tIrthAnAM puNyadAtRRNAM nAmAni kila kIrtaya // 15 kuna etatsamutpannaM kena vA paripAlyane / kasmillayaM samabhyeti jagadetaccarAcaram // 16 kSetrANi kAni puNyAni ke ca pUjyAH shilaaNcyaaH| nadyazca kAH parAH puNyA nRNAM pApaharAH zubhAH // etatsarva mahAbhAga kathayasva yathAkramam // 17 sUta uvAcasAdhu sAdhu mahAbhAgAH sAdhu pRSTaM tapodhanAH / taM praNamya pravakSyAmi purANeM padmasaMjJakam // 18 * enazcimAntargataH pAThaH kha. hu. ca. a. Dha. ityeteSveva pustakeSu dRzyate / 1 kha. ja. 'mAkhyam / Dha. 'mAdyam / 2. tu. sminilayama / 3 sa. ma. 'brhmsN|
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 1 AdikhaNDe 2 dvitIyo'dhyAyaH ] 23 24 pArAzarya paramapuruSaM vizvavedaikayoniM vidyAdhAraM vipulamatidaM vedavedAntavedyam / zazvacchAntaM svamativiSayaM zuddhitejovizAlaM vedavyAsaM vitatayazasaM sarvadA'haM namAmi // 19 namo bhagavate tasmai vyAsAyAmitatejase / yasya prasAdAdvakSyAmi nArAyaNakathAmimAm // 20 pravakSyAmi mahApuNyaM purANaM padmasaMjJitam / sahasraM paJcapaJcAzatSabhiH khaNDaiH samanvitam // 21 asssdAvAdikhaNDaM syAnamikhaNDaM tataH param / brahmakhaNDaM ca tatpazcAttataH pAtAlakhaNDakam / / 22 kriyAkhaNDaM tataH khyAtamuttaraM khaNDamantimam / etadeva mahApadmamudbhUtaM yanmayaM jagat // tadvRttAntAzrayaM tasmAtpadmamityucyate budhaiH / etatpurANamamalaM viSNumAhAtmyanirmalam || devadevo hariyedvai brahmaNe proktavAnpurA / brahmA tu nAradAyA''ha nArado'smadguroH puraH // vyAsaH sarvapurANAni setihAsAni saMhitAH / adhyApayAmAsa gururmAmatipriyamAtmanaH // tatte'haM saMpravakSyAmi purANamatidurlabham / yacchrutvA brahmahatyAdipApebhyo mucyate naraH / / sarvatIrthAbhiSekaM ca labhate zRNute hi yaH / zraddhayA parayA bhaktyA zrutamAtreNa muktidam // azraddhayA'pi zRNute labhate puNyasaMcayam / tasmAtsarvaprayatnena padmaM zrotrAtithI kuru // tatrA''dikhaNDaM vakSyAmi puNyaM pApapraNAzanam / zRNvantu munayaH sarve sazipyAstvatra ye sthitAH / / 30 iti zrImahApurANa pAdma AdikhaNDaM prathamo'dhyAyaH // 1 // 25 26 27 28 29 atha dvitIyo'dhyAya / sUta uvAca - 1 2 ' AdisargamahaM tAvatkathayAmi dvijottamAH / jJAyate yena bhagavAnparamAtmA sanAtanaH // sRSTeSu pralayAdUrdhvaM nA''sItkicidvijottamAH / brahmasaMjJamabhUdekaM jyotirvai sarvakArakam / / nityaM niraJjanaM zAntaM nirguNaM nityanirmalam / Anandasya puraM svacchaM yatkAGkSanti mumukSavaH || 3 sarvajJaM jJAnarUpatvAdanantamajamavyayam / avinAzi sadAsvacchamacyutaM vyApakaM mahat / / saMrgakAle tu saMprApte jJAtvA taM jJAnarUpakam / AtmalInaM vikAraM ca tatsraSTumupacakrame // tasmAtpradhAnamudbhUtaM tatazcApi mahAnabhUt / sAttviko rAjasazcaiva tAmasazca tridhA mahAn // pradhAnatattvena samaM tvacA bIjamivA''nRtam / vaikArikastaijasazca bhUtAdizcaiva tAmasaH // trividho'yamarhakArI mahattattvAdajAyata / yathA pradhAnena mahAnmahatA sa tathAssvRtaH // bhUtAdistu vikurvANaH zabdaM tanmAtrakaM tataH / sasarja zabdatanmAtrAdAkAzaM zabdalakSaNam // zabdamAtraM tathAsskAzaM bhUtAdiH sa samAhaNIt / zabdamAtraM tathA''kAzaM sparzamAtraM sasarja ha 10 balavAnabhavadvAyustasya sparzo guNo mataH / AkAzaM zabdamAtraM tu sparzamAtraM samAdRNAt // tato vAyurvikurvANo rUpamAtraM sasarja h| jyotirutpadyate vAyostadrUpaguNamucyate / / - 8 d 14 12 5 6 1 kha. a. Mzatpazcakha N / 2 kha. a. 'trA''dA sRSTikhaNDaM syAddhamikhaNDa tataH param / / svargakhaNDa ca tatpazcAttataH pAtA lakhaNDakam // paJcamaM ca tataH khyAtamuttaraM khaNDamuttamam // e / 3 kha ja 'adbhu 4. Da. "myamuttamam / 5 Da Dha saH | 6 ka. ndamAparaM / 7 kha . pucchaM / 8 jha 'svasthama / 9 Da saGgakA / 10 Da vIjaM trirA / 11 bhUtAdi /
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudevAyai zukraryA svapUrvajanmacaritasmaraNAtrAptikAraNa nirUpaNam ... ... ... sudevAzukargasaMvAde-padmAvatyugrasenacaritArambhaH padmAvatyAH krIDArtha ramaNIyaparvatagamanam, gobhiladaityena padmAvatIpAtivratyabhaGgaH padmAvatIgobhiladaityasaMvAde pAtitratyAdinAnAvidhadharma ... ... kathanam padmAvatyAH pitugRhagamanam, anantaraM punarbhartRgRhAgamanama, garbhapAtanodyatayA padmAvatyA sArdha garbhasthajIvabhASaNam, bhikSoddezenATamAnAyAH sudevAyA Akasmiko bhartRgRha pravezaH zivazarmaNo maGgalAkhyapatnyA saha savAdaH, sudevAyA ikSvAkupatnyaM pApayonibhramaNajada khakathanama, ikSvAkupatnIdattapuNyena sudevAyAH svargagamanam sukalyapAtivratyabhaGgArtha manmathena sahendrakRtaprayatnaH, sukalyA mahendrapreSitadatIsaMvAdaH, sukalAkRtade hamyAsAratAvarNanam, sukalApAtitratyabhaGgArthamantraM prAMta kadasya goktiH tasyAste jIvalaparIkSaNArthamindreNa saha viyogamanam ... ... viSayAnukramaH / mukalAparIkSArthamAgatasya manmathasya tejobhaGgaH kalAyAma pratIndrasadanasakAzAtpAtitratyaparIkSaNayArthanA, sukalayA derrAkAzAdbhatra gamanavArtAzrava Nam kIDAyAH sukalAgRhAgamanama tayoH saMvAdaH indrakAmayo paraspara bhaganama kalApa rAkSaNArthamAgatasyendrasya tejobhata: ... kalAtAra kula prati tIrthayAtrAta svagRhaparAvadaaratarpadezaH * kalamya gRhAgamanama gukalA ko sukalApAtinayaparituSTadevatAvarapradAnam / sukalAkhyAnasamAptibhIfateparisamAptizva tRtIrthArambhaH, sukarmacaritaprastAvaH .... kapilavAda, ferrorda prati pitRbhaktamAhAtsyapratIti: tRbhaktimAhamavarNanam Sacaritam yayAticaritArambhaH, yayAti pratIndraprepitasya mAnale. svargagamanavipaye prArthanA silinA yayAti prati dharmarakSakazarIramya svargAnAkAraNanivedanama jAtivAda dehAtpattiprakAranirUpaNam jagavanam mRtisthitinirUpaNam vividhadharmAdharmavikavarNanam | mAtaliyayAtisaMvAde - adharmakarmavipAkanirUpaNam 47 48 dharmakarmavipAkanirUpaNam zivAgamoktadharmanirUpaNam yamapIDAvarNanam 49 50 5.1 50 50 ''" 60 61 65 * 66 " dr " "" "" " devatAnAM sthitivarNanam, zivaviSNvorabhedavarNanam mAtali prati yayAteH svargAnAgamanakAraNanivedanam, mAtaleH punaH svargagamanam ... svarAjye harinAmAmRtamAhAtmyavarNanAya yayAterdUtapreSaNam, nAmAmRtamAhAtmyazravaNaphalam . 'yayAtipreSitadUtAnAM yayAtirAjye harinAmAmRtopadeza ... ghoSaH harinAmamAhAtmyavarNanam, yayAtyAnayanArthendrapreSitamadanasya naTarUpeNa saparivAraM yayAtigRhAgamanam yayAtiM prati veSadhAriNA madanena nATakapradarzanam yayAtermRgayAgamanam yayAtervane vizAlAbhidhastrIdarzanama vizAlAyayAtisaMvAda:, vizAlAvacanAjjarAdAnAthaM svaputrANAmAhvAnam ... tAruNyAdAtubhyaH putrebhyaH zApapradAnam, tAruNyadAtre pitRbhaktAya purave rAjyAdidAnam, anuvindumatyA yayAtimohanam ... * ... ... ... ... ... yayAtinA mAtRbhAjJAyamAnAdyaduputraM prati zApadAnam kAmakanyAyayAtirAvAdA, yayAteH svargagamanam, anatara kameNa brahmazivaviSNulokagamanam, tebhyazcAbhIevaragrahaNam .s yayAticaritasamAptiH pitRtIrthasamAptizva gurutIrthArambhaH, cyavanatIrthayAtrAvarNanam, kuJjala58 zukacaritArambhaH, ujjvalena svapitre divodAsakanyAvivAhavRttavarNanama, ujjvalena pitre divodAsakanyAyA vivAhakAle patimaraNakAraNapraznaH kuJjalazukena svaputrAya divodAsakanyAyAH pUrvajanmacafeature vaiSNava dharmanirUpaNam, viSNudhyAnirUpaNam jayAvijayAjayantIvatabhedanirUpaNam viSNuzatanAmastotranirUpaNam . ujjvalazukopadezAddivodAsakanyAkRtaviSNvAgadhanavarNa62 nama, tasyai viSNuvarapradAnam ... kulasya dvitIyaputra prati praznaH, dvitIyaputreNa pitaraM pratidRSTapUrvanivedanam, haMsavyAdhayozcaritanirUpaNam 8' 64 kuJjalena svaputramadehanivAraNArtha prayAgapuSkaramAhAtmyavarNanama, indrasabhAyAM sRtimatsarvatIrthAnAmAgamanam, indratIrthasavAdaH ... 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81-83 80 8. tIrthamAhAtmya varNanaprasaGgena vidurAkhyakSatriyacaritavarNanama, 9 devamagamamAhAtmya varNanama, revAsaMgamatIrthamaGgaprasaGgAtpamahApAtakinAM muktinirUpaNam... 8 8.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ padmapurANAntargatAdhyAyAnAM viSayAnukramaH / kuJjalasya tRtIyaputraM prati dRSTApUrvanivedanapraznaH, sva- huNDadaityavadhaprayANasamaya indrapreraNayA mAtalisamAnIte mAMsabhakSayitroH strIpuruSayozcaritranirUpaNam ... 93 ndrarathArohaNam , sarvadevaistaM prati svazastrAstrasamarpaNam 110 pUrvakarmavipAkavaicitryavarNanam, subAhacaritArambhaH 91 prayANasamaye nagaravAsijanakRtotsAhavarNanam ... ... 111 svargAdilokAnAM guNadoSavarNanam ... ... ... 95 mArge'zokamundaryA nahuSAvalokanam ... ... ... 112 svarganarakagAminA narANAM puNyapApakarmanirUpaNam ... 96 azokasundarIrambhAsaMvAdaH, rambhAdvArA'zokasundaryA subAhugRhe vAmadevAgamanam , annadAnamAhAtmyavarNanam 97, nahuSaM prati saMdezakathanam ... ... ... ... 113 vAsudevAbhidhastotravarNanam ... ... ... ... 98 nahuSasyAzokasundarI prati gambhayA punaH saMdezakathanam . bhAryAsahitasya subAhorvAsudevAbhidhastotrazravaNAnmuktiH 99 huNDasainyasya yuddhopakramaH ... ... ... ... 114 venasya viSNu prati kualazukapUrvacaritavarNanaprazna: ... 10. huNDanahuSayuddhavarNanam , huNDavadhaH ... ... ... :17 kuJjalasya caturthaputraM pratyadRSTapUrvanivedanapraznaH, kailAsa- azokamundarImahitasya nahuSasya gRhAgamanam . putrAva varNanam , kapijhalena svapitre dRSTApUrvanivedanam ... 101 lokanAnnahuSamAtApitrorAnandavarNanam ... ... 116 pArvatIzivayoH krIDArthaM vanagamanam , kalpadrumavarNanam . nahapeNa mAtApitRbhyAM svasyAzokamundA huNDasya ca kalpavRkSAdhobhAge kanyAjanma, tasyAH pArvatIziva yavirapradAnam ... ... ... ... ... .. tAntAnavadanama nahuSacaritasamAptiH ... 11. azokasandaryAzcaritravarNanam , azokasundarIhuNDadaityama- kAmodAvyAnArambhaH, vihuNDasya tapodvArA mA vAdaH, nahuSacaritam dattAtreyavarapradAnAdAyoH ___ yApramAdanama , vihuNDazukrasavAdaH ... ... ... 118 putraprAptiH... ... ... ... ... ... 103 kujhalakapijhalamaMvAda kAmodAcaritrama, kAmodAhAmAAyupatnyA rAtrI svapnAvalokanam ... ... ... 104 pApotpattikAraNama , kAmodAjanmacaritakathanama , 119 nahuSajanma, huNDena nahuSApaharaNam, nahapavAlanAzArtha kAmAMdAnAradasaMvAdaH, nAradena svapnakAraNanivedanam .... 12. huNDAjJApitena sUdena sairandhrIdvArA vamiSThAzrame na IzvarasyAvatAragrahaNakAraNanirUpaNama , devyA vihuNDavadha. huSatyAgaH, nahuSasyopari vasipapranAdaH ... ... 107 nirUpaNama ... ... ... ... ... naDhuSamAtRkRtaputrazokavarNanam ... ... ... ... 106 ... 121 AyugajJo gRhe nAradAgamanam . putra kuzalavArtAnivedanam 107 kumalagukena yavanAya svavRttAntanirUpaNama ... ... 122 vasiSTAjJayA nahuSamya vanagamanam , miSTana nahaSa prati kunalamya kAgyoniprAptikAraNa navedanama , gurutIrthamA tasya bAlyAvasthAcaritavarNanam ... ... ... 108 hAmyavarNanama , venaviSNasaMvAdasamAptiH ... 123 huNDavadhArtha nahuSasyAraNyagamanam , azokasandaryA gandha- pRthuvenamavAdaH, pRthave brahmaNo varapradAnam ... ... 124 rvamukhena patiprAptisuvArtAzravaNam ... ... ... 109 pRthucaritasamAptiH, bhUmikhaNDazravaNaphalam ... ... 125 ityAdyakhaNDadvayAdhyAyAntargataviSayAnu kramaH smaaptH|
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdikhaNDe 3 tRtIyo'dhyAyaH ] padmapurANam / sparzamAtrastu vai vAyU rUpamA samAvRNot / jyotizcApi vikurvANaM rasamA saMsarga h|| 11 saMbhavanti tato'mbhAMsi rasamAtrANi tAni tu / rasamAtrANi cAmbhAMsi rUpamA samAvRNot / / 14 vikurvANAni cAmbhAMsi gandhamAtraM sasaMjire / tasmAjjAtA mahI ceyaM sarvabhUtaguNAdhikA // 15 sajAyAto yatastasmAttasya gandho guNo mataH / tasmistasmiMstu tanmAtrAttena tanmAtratA smRtA 16 tanmAtrANyavizeSANi vizeSAH kramazo'parAH / bhUtatanmAtrasargo'yamahaMkArAttu tAmasAt // 17 kIrtitastu samAsena munivaryAstapodhanAH / taijasAnIndriyANyAhurdevA vaikArikA daza // 18 ekAdazaM manazcAtra kIrtitaM tattvacintakaiH / jJAnendriyANi pazcAtra pazca karmendriyANi ca // 19 tAni vakSyAmi nepAM ca karmANi kulpaavnaaH| zravaNaM tvakkabhujihA nAsikA caiva pnycmii||20 zabdAdijJAnamidavyartha buddhiyuktAni paJca vai / pAyUpasthaM hastapAdau kIrtitA vAkka paJcamI // 21 visargAnandamidbhizca ganyuktI karma tatsmRtam / AkAzavAyutejAMsi salilaM pRthivI tathA // 22 zabdAdibhirguNaiviprAH saMyuktA uttarottaraH / nAnAvIryAH pRthagbhUtAstataste saMhatiM vinA // 23 nAzaknuvanprajAH sraSTumasamAgatya kRtsnazaH / sametyAnyonyasaMyogaM parasparamathA''zrayAt // 24 ekasaMghAH salakSAzca saMprApyaikyamazeSataH / purupAdhiSThitatvAcca pradhAnAnugraheNa ca // 25 mahadAdayo vizeSAntAdaNDamutpAdayanti te / tatkrameNa vivRddhaM tu jalavudabudavatsalam // 26 bhUtebhyo'NDaM mahAprAjJA vRddhaM nadudakezayam / prAkRtaM brahmarUpasya viSNoH sthAnamanuttamam // 27 tatrAvyaktasvarUpo'sau viSNurvizvezvaraH prabhuH / brahmarUpaM samAsthAya svayameva vyavasthitaH // 28 khedajANDamabhRttasya jarAyuzca mahIdharAH / garbhodakaM samudrAzca tasyAbhanmahadAtmanaH // sAdridvIpasamudrAzca sajyonirlokasaMgrahaH / tasminnaNDe'bhavansarva sadevAsuramAnupam / / anAdinidhanasyaiva viSNA bheH samutthitam / yatpadma tamimaNDamabhUcchIkezavecchayA // rajoguNadharo devaH svayameva hariH paraH // brahmarUpaM samAsthAya jagatsraSTuM pravartate // sRSTiM ca yAtyanuyugaM yAvankalpavikalpanA / nArasiMhAdirUpeNa rudrarUpeNa saMharet // sa brahmarUpaM visa janmahAtmA jagansamastaM paripAtumicchan / rAmAdirUpaM sa tu gRhya pAni babhUva rudro jagadevadattum // iti zrImahApugaNe pAna AdikhaNDe dvitIyo'dhyAyaH // 2 // AdinaHzlokAnAM samaSTyaGkAH-64 atha nRtIyo'dhyAyaH / Rpaya UcuHnadInAM parvanAnAM ca nAmadheyAni sarvazaH / tathA janapadAnAM ca ye cAnye bhUmimAzritAH // 1 prayANaM ca pramANajJa pRthivyAH kila sarvataH / nikhilena samAcakSva kAnanAni ca sattama // 2 sUta uvAcapomAni mahAmAjJA mahAbhUtAni saMgrahAt / jaganIsthAni sarvANi samAnyAhurmanISiNaH // 3 1 smaavRnnot| / ka. sarja vai| t| 3 i. Dha. mI // 20 // mAdi / 4 ka. midhyaM ca bu| 5 ka. 'yA // 2 // saMsAdi / 6 ka. tatkameNa / ka. 'kandhavikandhanA /
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [1 AdikhaNDebhUmirApastayA vAyuranirAkAzameva ca / guNottarANi sarvANi teSAM bhUmiH pradhAnataH // 4 zabdaH sparzazca rUpaM ca raso gandhazca paJcamaH / bhUmerete guNAH moktA RSibhistattvavedibhiH // 5 catvAro'psu guNA vimA gandhastatra na vidyate / zabdaH sparzazca rUpaM ca tejaso'ya guNAtyaH 6 abdaH sparzazca vAyostu AkAze zabda eva ca / ete paJca guNA viprA mahAbhUteSu paJcasu // 7 vartante sarvalokeSu yeSu bhUtAH pratiSThitAH / anyonye nAtivartante sAmyaM bhavati vai tadA // 8 yadA tu viSamIbhAvamAvizanti parasparam / tadA deherdehavanto vyatirohanti nAnyathA // 9 AnupUrdhyA vinazyanti jAyante cAnupUrvazaH / sarvANyaparimeyAni tadeSAM rUpamaizvaram // 10 yatra yatra hi dRzyante dhAvanti pnycbhautikaaH| teSAM manupyAstarkeNa pramANAni pracakSate // 11 acintyAH khalu ye bhAvAstAma tarkeNa sAdhayet / sudarzanaM pravakSyAmi dvIpaM tu munipunggvaaH|| 12 parimaNDalo mahAbhAgA dvIpo'sau cakrasaMsthitaH / nadIjalaparicchannaH parvataizcAbdhisaMnibhaiH // 13 puraizca vividhAkArai ramyairjanapadaistathA / vRkSaiH puSpaphalopetaiH saMpanno dhanadhAnyavAn // 14 lavaNena samudreNa samantAtparivAritaH / yathA hi puruSaH pazyedAdarza mukhamAtmanaH // 15 evaM sudarzano dvIpo dRzyate cakramaNDalaH / dviraMze pippalastasya dviraMze ca zazo mahAn // 16 sarvauSadhi samAdAya sarvataH parivAritaH / Apastato'nyA vijJeyAH zeSaH saMkSepa ucyate // 17 RSaya UcuHukto yasya ca saMkSepo buddhimanvidhivatvayA / tattvajJazcAsi sarvasya vistaraM sUna no vada // 18 yAvAnbhUmyavakAzo'yaM dRzyate zazalakSaNe / tasya pramANaM prabrUhi tato vakSyasi pipplm|| evaM taiH kila pRSTaH sa sUto vAkyamathAbravIt / / sUta uvAca-- pAgAyatA mahAmAjJAH SaDete ratnaparvatAH / avagADhA hyubhayataH samudrau pUrvapazcimau / / himavAnhemakUTazca niSadhazca nagottamaH / nIlazca vaiDUryamayaH zvetazca zazisaMnibhaH // sarvadhAtupinaddhazca zRGgavAnnAma parvataH / [*ete ve parvatA vimAH siddhcaarnnsevitaaH|| 22 teSAmantaraviSkambho yojanAni sahasrazaH / tatra puNyA janapadAstAni varSANi sttmaaH|| 23 vasanti teSu sattvAni nAnAjAtIni sarvazaH / idaM tu bhArataM varSa tato haimavataM param // 24 hemakUTAtparaM caiva harivarSa pracakSate / dakSiNena tu nIlasya niSadhasyottareNa ca // . 25 pAgAyato mahAbhAgA mAlyavAnAma prvtH| ] tataH paraM mAlyavataH parvato gandhamAdanaH // 26 parimaNDalastayormadhye meruH kanakaparvataH / AdityataruNAbhAso vidhUma iva pAvakaH // 27 yojanAnAM sahasrANi cturshiitirucchritH| adhastAcaturazItiryojanAnAM dvijottamAH // 28 Urdhvamadhazca tiryaka lokAnAtya tiSThati / tasya pArzvapvamI dvIpAzcatvAraH saMsthitA dvijaaH||29 bhadrAyaH ketumAlazca jambUdvIpazca sattamAH / uttarAzcaiva kuravaH kRtapuNyapratizrayAH // vihagaH sumukho yastu supArthasyA''tmajaH kil|svai vicintayAmAsa sauvarNAnprekSya vAyasAn 31 meruruttamamadhyAnAmadhamAnAM ca pakSiNAm / avizeSakaro yasmAttasmAdenaM tyajAmyaham // 32 prvpaashcmo|| *etacihAnrtagataH pAThaH kha. Da. ca. a. a. Ta. Dha. pustakebhyo gRhItaH / 1. 'svadarzibhiH / 2 jha. Ta. 'staanvit||k. shiityoN|
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 tRtIyo'dhyAyaH] pathapurANam / tamAdityo'nuparyeti satataM jyotiSAM varaH / candramAca sanakSatro vAyucaiva pradakSiNaH // sa parvato mahAmAjJA divyapuSpasamanvitaH / bhavanairAkRtaH sarvairjAmbUnadamayaiH zubhaiH / / tatra devagaNA vimA gandharvAsurarAkSasAH / apsarogaNasaMyuktAH zaile krIDanti sarvadA // tatra brahmA ca rudrazca zakrazcApi surezvaraH / sametya vividhairyajJairyajante'nekadakSiNaiH // tumbururnAradazcaiva vizvAvasurhAhAhUhUH / abhigamyAmarazreSTha stuvanti vividhaiH stvaiH|| 37 saptarpayo mahAtmAnaH kazyapazca prajApatiH / tatra gacchanti bhadraM vaH sadA parvaNi parvaNi // 38 tasyaiva mUrdhanyuzanA kAvyo daityairmahIyate / tasya haimAni ratnAni tasyaite rtnprvtaaH|| 39 tasmAtkubero bhagavAMzcaturtha bhAgamabhute / tataH kalAMzaM vittasya manuSyebhyaH prayacchati // 40 pazyettasyAntare divyaM sarvartukusumaizcitam / karNikAravanaM ramyaM zilAjAlasamucchritam // 41 tatra sAkSAtpazupatirdivyabhUtaiH samAvRtaH / umAsahAyo bhagavAnramate bhUtabhAvanaH // 42 karNikAramayIM mAlAM bibhradApAdalambinIm / tribhirnetraiH kRtodyotastribhiH sUryairivoditaiH // 43 tamugratapasaH siddhAH muvratAH satyavAdinaH / pazyanti na hi durvRttaiH zakyo draSTuM mahezvaraH // 44 tasya zailasya zikharAtkSIradhArA dvijottmaaH| vizvarUpAtparimitA bhImaniryAtaniHsvanA // 45 puNyApuNyatamairjuSTA gaGgA bhAgIrathI zubhA / plavantIva pravegeNa hade candramasaH zubhe // 46 tayA hyutpAditaH puNyaH sa hRdaH sAgaropamaH / tAM dhArayAmAsa tadA durdharAM parvatairapi // 47 zataM varSasahasrANi zirasaiva pinAkadhRk / merostu pazcime pArve ketumAlo dvijottmaaH|| 48 jambUkhaNDe tu tatraiva mahAjanapado dvijAH / AyurdazasahasrANi varSANAM tatra sattamAH // 49 suvarNavarNAzca narAH striyazcApsarasAM smaaH| anAmayA vItazokA nityaM muditmaansaaH|| 50 jAyante mAnavAstatra nistptknkprbhaaH| gandhamAdanazRGgeSu kuberaH saha raaksssaiH|| saMvRto'psarasAM saMdhairmodate guhyakAdhipaH / gandhamAdanapArve tu pure divyoppaadukaaH|| 52 ekAdazasahasrANi varSANAM paramAyuSaH / tatra kRSNA narA vipAstejoyuktA mhaablaaH|| striyazcotpalapatrAbhAH sarvAH supriyadarzanAH / nIlotpaladharaM zvetaM zvetAddharaNyakaM varam // varSamairAvataM vimA nAnAjanapadAvRtam / dhanuSI te mahAbhAgA devarSerdakSiNottare // 55 ilAvRttaM madhyagaM tu pazca varSANi caiva hi / uttarottarametebhyo varSamudricyate guNaiH // 56 AyuSpamANamArogyaM dharmataH kAmato'rthataH / samanvitAni bhUtAni teSu sarveSu sttmaaH|| 57 evameSA mahAbhAgAH parvataiH pRthivI citA / hemakUTastu sumahAnkailAso nAma prvtH|| 58 kSetre vaizravaNo devo guhyakaiH saha modate / astyuttareNa kailAsaM mainAkaM parvataM prati // 59 hiraNyazRGgaH sumahAndivyo maNimayo giriH| tasya pArthe mahadivyaM zubhraM kAJcanavAlukam // 60 ramyaM viSNusaro nAma yatra rAjA bhgiirthH| dRSTvA bhAgIrathI gaGgAmuvAsa bahulAH smaaH|| 61 yUpA maNimayAstatra kSetrAzcApi hirnnmyaaH| tatreSTvA tu gataH siddhiM sahasrAkSo mhaayshaaH|| 62 sraSTA bhUtipatiryatra sarvalokaiH sanAtanaH / upAsyate tigmatejA yatra bhUtaiH smnttH|| 63 naranArAyaNo brahmA manuH sthANuzca paJcamaH / tatra divyA tripathagA prathama tu prtisstthitaa|| 64 brahmalokAdapAkrAntA saptadhA pratipadyate / vaTodakA sA nalinI pAvanI ca sarasvatI // 65 1ca. Ta. cayaH / 2 ka. kRtAdyotistri / 3 kha. a. gAddeva / 4 kha. ma. tatra / Ta. yatra / 5 Ta. 'te| svalokagA cn|
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [1AdikhaNDejambUnadI ca sItA ca gaGgA sindhuzca saptamI / acintyA divyasaMjJA sA prabhAvaizva samanvitA66 upAsate yatra satraM sahasrayugaparyaye / dRzyA'dRzyA ca bhavati tatra tatra sarakhatI // 67 etA divyAH sapta gaGgAstriSu lokeSu vizrutAH / rakSAMsi vai himavati hemakUTe ca guhyakAH // 68 sarpA nAgAzca niSadhe gokarNa ca tapovanam / devAsurANAM sarveSAM zvetaH parvata ucyate // 69 gandharvA niSadhe nityaM nIle brahmarSayastathA / zRGgavAMstu mahAbhAgA devAnAM prtisNcrH|| 70 ityetAni mahAbhAgAH sapta vaSoNi bhaagshH| bhUtAnyupaniviSTAni gatimanti dhruvANi ca // 71 teSAmRddhirbahuvidhA dRzyate devamAnuSA / azakyaM parisaMkhyAtuM zraddheyA tu bubhUpatA // 72 yAM tu pRcchaya mAM vimA divyAmetAM zazAkRtim / pArthe zazasya dve varSe ukte ye dakSiNottare // 73 karNe tu nAgaddIpazca kAzyapadvIpa eva ca / karNadvIpazilo viprAH zrImAnmalayaparvataH // etadvitIyaM dvIpasya dRzyate zazasaMsthitam / / 74 iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe tRtIyo'dhyAyaH // 3 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-138 atha caturtho'dhyAyaH / RSaya Ucu:merorathottaraM pazcAtpUrvamAcakSva sUta naH / nikhilena mahAyuddhe mAlyavantaM ca parvatam // 1 sUta uvAcadakSiNena tu nIlasya meroH pArce tathottare / uttarAH kumvA viprA puNyAH siddhanipevitAH // 2 tatra vRkSA madhuphalA nityapuSpaphalopagAH / puSpANi ca sugandhIni rasavanti phalAni ca // 3 sarvakAmaphalAstatra kecidRkSA dvijottamAH / apare kSIriNI nAma vRkSAstatra dvijottamAH // 4 ye kSaranti sadA kSIraM tatra paJcAmRtopamam / vastrANi ca prasUyante phalevAbharaNAni ca // 5 sarvA maNimayI bhUmiH sUkSmakAJcanavAlukA / sarvartusukhasaMmparzA nirmalAzca tpodhnaaH|| 6 devalokacyutAH sarve jAyante tatra mAnavAH / zuklAbhijanasaMpannAH sarve supriyadarzanAH // 7 mithunAni ca jAyante striyazcApsarasopamAH / teSAM te kSIriNAM kSIraM pibantyamRtasaMnibham // 8 mithunaM jAyate kAle samantAcca pravardhate / tulyarUpaguNopataM samavezaM tathaiva ca // ekamevAnurUpaM ca cakradvayasamaM dvijAH / nirAmayAzca te lokA nityaM muditmaansaaH|| 10 daza varSasahasrANi daza varSazatAni ca / jIvanti te mahAbhAgA na cAnyonyaM jahanyuta // 11 bhAruNDA nAma zakunAstIkSNatuNDA mahAbalAH / tAniharantIha mRtAndarISu prakSipanti ca // 12 uttarAH kuravo vimA vyAkhyAtAste smaastH| meroH pArzvamahaM pUrva vakSyAmyatha yathAtatham // 13 tasya mUrdhAbhiSekastu bhadrAzvasya tapodhanAH / bhadrazAlavanaM yatra kAlAmrazca mahAdrumaH // 14 kAlAmrastu mahAbhAgA nityapuSpaphalaH zubhaH / drumazca yojanotsedhaH siddhacAraNasavitaH // 15 tatra te puruSAH zvetAstejoyuktA mahAbalAH / khiyaH kumudavarNAzca sundaryaH priyadarzanAH // 16 candravarNAzcaturvarNAH pUrNacandranibhAnanAH / candrazItalagAtrAzca nRtyagItavizAradAH // 17 1 8. 'nuSe / a / 2 ka. devarSe / /
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 19 'varSasahasrANi tatrA''yurdvijasattamAH / kAlAmrarasapItAste nityaM saMsthitayauvanAH || 18 dakSiNena tu nIlasya niSadhasyottareNa tu / sudarzano nAma mahAambUvRkSaH sanAtanaH / / sarvakAmaphalaH puNyaH siddhacAraNasevitaH / tasya nAmnA samAkhyAto jambUdvIpaH sanAtanaH / / 20 yojanAnAM sahasraM ca zataM ca dvijasattamAH / tathA mAlyavataH zRGge pUrve pUrvAnugAntakAH // 21 yojanAnAM sahasrANi paJcAzanmAlyavAndvijAH / mahArajatasaMjJAste jAyante tatra mAnavAH / / 22 brahmalobhacyutAH sarve sarve ca brahmavAdinaH / tapastapyanti te divyaM bhavanti hyUrdhvaretasaH / / 23 rakSaNArtha tu bhUtAni pravizanti divAkaram / paSTistAni sahasrANi SaSTireva zatAni ca / aruNasyAgrato yAnti parivArya divAkaram / SaSTivarSasahasrANi SaSTivarSazatAni ca / AdityatApataptAste vizanti zazimaNDalam || 24 iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe caturtho'dhyAyaH // 4 // AditaH lokAnAM samazyaGkAH - 163 atha panamo'dhyAyaH / RSaya Ucu: varSANAM caiva nAmAni parvatAnAM ca sattama / AcakSva no yathAtatraM ye ca parvatavAsinaH || 9 25 sUta uvAca - I 6 dakSiNena tu tasya nipasyottareNa tu / varSa ramaNakaM nAma jAyante tatra mAnavAH // zuklAbhijanasaMpannAH sarve'tipriyadarzanAH / niHsapatnAzca te sarve jAyante tatra mAnavAH || daza varSasahasrANi zatAni daza paJca ca / jIvanti te mahAbhAgA nityaM muditamAnasAH // dakSiNena tu nIlasya nipadhasyottareNa tu / varSe hiraNmayaM nAma yatra hairaNvatI nadI // yatra cAyaM mahAprAjJAH pakSirApatagottamaH / yakSAnugA vipravarA dhanvinaH priyadarzanAH // mahAvAstatra janA vimA muditamAnasAH / ekAdaza sahasrANi varSANAM te tapodhanAH // AyuSmapramANaM jIvanti zatAni daza paJca ca / gRGgANi ca vicitrANi trINyeva dvijapuGgavAH // 8 ekaM maNimayaM tatra tathaikaM rukmamadbhutam / sarvaratnamayaM caikaM bhavanairupazobhitam / / tatra svayaMprabhA devI nityaM vasati zaiNDinI / uttareNa tu zRGgasya samudrAnte dvijottamAH / / varSamairAvataM nAma tasmAcchRGgavataH param / na tu tatra sUryagatirna jIryanti ca mAnavAH // candramAzca sanakSatrI jyotirbhUta ivAssvRtaH // 7 9 10 11 12 padmaprabhAH padmavarNAH padmapatranibhekSaNAH / padmapatrasugandhAzca jAyante tatra mAnavAH / / aniSpannA naSTagandhA nirAhArA jitendriyAH / devalokacyutAH sarve tathA virajaso dvijAH // 13 ayodaza sahasrANi varSANAM te dvijottamAH / AyuSpramANaM jIvanti narA dhArmikapuGgavAH // 14 kSIrodasya samudrasya tathaivottarataH prabhuH / harirvasati vaikuNThaH zakaTe kanakAmaye / / aSTacakraM hi tadyAnaM bhRtayuktaM manojavam / agnivarNa mahAtejo jAmbUnadavibhUSitam // 15 16 } 1 kha . vAnagA / 2 kha. . zRGgiNI / Ta. daNDinI /
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapaNI [ AdikhaNDesa prabhuH sarvabhUtAnAM vibhuzca dvijasattamAH / saMkSepo vistarazcaiva kartA kArayitA tayA // 17 pRyivyApastayA''kAzaM vAyustejazca sattamAH / sa yajJaH sarvabhUtAnAmAsyaM tasya hutAzanaH // 18 iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe paJcamo'dhyAyaH // 5 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-181 atha SaSTho'dhyAyaH / RSaya Ucu:yadidaM bhArataM varSa puNyaM puNyavidhAyakam / tatsarva naH samAcakSva tvaM hi no buddhimaanmtH|| 1 sUta uvAcaatra te kIrtayiSyAmi varSa bhAratamuttamam / priyamitrasya devasya manovaivasvatasya ca // pRthozca prAjJa vaiNyasya tathekSvAkormahAtmanaH / yayAterambarIpasya mAndhAturnahuSasya ca // tathaiva mucukundasya kuberozInarasya ca / RSabhasya tathailasya nRgasya nRpatestathA // kuzikasyaiva rAjarSergAdhezcaiva mahAtmanaH / somasya caiva rAjarSedilIpasya tathaiva ca // anyeSAM ca mahAbhAgAH kSatriyANAM balIyasAm / sarveSAmeva bhUtAnAM priyaM bhAratamuttamam // 6 tato varSa pravakSyAmi yathAzrutamaho dvijAH / mahendro malayaH sahyaH zuktimAnRkSavAnapi // 7 vindhyazca pAriyAtrazca saptate kulprvtaaH| teSAM sahasrazo viprAH parvatAste smiiptH|| 8 avijJAtAH sAravanto vipulAzcitrasAnavaH / anye tu ye parijJAtA hasvAhasvopajIvinaH // . AryamlecchAzca dharmajJAste mizrAH puruSA dvijaaH| nI pibanti vipulAM gaGgAM sindhuM sarasvatIm 10 godAvarI narmadAM ca bahudAM ca mahAnadIm / zataTuM candrabhAgAM ca yamunAM ca mahAnadIm / / 11 dRSadvatIM vipAzAM ca vipAzAM svacchavAlukAm / nadI vetravatIM caiva kRSNAM veNI ca nimnagAm / / 1 irAvatI vitastAM ca payoNI devikAmapi / vedasmRtiM vedazirAM tridivAM sindhulAkRmim // 1 // karISiNI citravahAM trisenAM caiva nimnagAm / gomatI dhUtapApAM ca candanAM ca mahAnadIm // 1.5 kauzikI tridivAM hRdyAM nAcitAM rohitAraNIm / rahasyAM zatakumbhAM ca zarayUM ca dvijottamAH15 carmaNvatI vetravatI hastisomAM dizaM tathA / zarAvatIM payoNI ca bhImAM bhImarathImapi // 16 kAverI vAlukAM cApi vApI zatamalImapi / nIvArAM mahitAM cApi suprayogAM tathA nadIm / / 17 pavitrAM kRSNalAM sindhuM vAjinIM purumAlinIm / pUrvAbhirAmA vIrAM ca bhImAM mAlAvatI tathA 18 palAzinI pApaharAM mahendrAM pATalAvatIm / karISiNImasiknI ca kuzavIrAM mahAnadIm / / 10 marutvAM pravarAM menA horA ghRtavatIM tathA / anAkatImanuNI ca sevyAM kApI ca sattamAH // 10 sadAvIrAmadhRSyAM ca kuzacIrAM mahAnadIm / rathacitrAM jyotirathA vizvAmitrAM kapiJjalAm // upendrAM bahulA caiva kuvIrAmambuvAhinIm / vainandI piJjalA veNAM tuGgavegAM mahAnadIm / / 22 vidizAM kRNavegAM ca tAmrAM ca kapilAmapi / dhenuM sakAmAM vedasvAM haviHsrAvAM mahApathAm // 23 ziprAM ca picchalAM caiva bhAradvAjI ca nimngaam| kaurNikI nimnagAM zoNAM bAhudAmatha candramAm 24 1 ka. nRpasya / 2 kha. a. 'm / nvv| 3 Da. jha. Ta. 'tA duHkhAduHkhApa / 4 Da. ca. Dha. bAhudAM / Ta. bahudAM / 5 ca. za. calukAM / Ta. bhaalukaaN| kha. Dha. culukAM / 6 ja. tApI / 7 kha. Da. ca. jha. Dha. / hemAM /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ piSTho'dhyAyaH padmapurANam / mantaHzilAM caiva brahmamedhyAM dRSadvatIm / parokSAmaya rohI ca tathA jambUnadImapi // 25 nAsAM tapasAM dAsI sAmAnyAM varuNAmasIm / nIlAM dhRtikarI caiva parNaza ca mhaandiim||26 mAnavIM vRSabhAM bhASAM brahmamedhyAM dRSadvatIm / etAzcAnyAzca bahavo mahAnadyo dvijrssbhaaH|| 27 sadAnirAmayAM kRSNAM mandagAM mandavAhinIm / brAhmaNI ca mahAgaurI durgAmapi ca sttmaaH||28 citrotpalAM citrarathAM maJjalA rohiNIM tathA / mandAkinI vaitaraNI kokAM cApi mhaandiim||29 paktimatImanaGgAM ca tathaiva vRSasAMtvayAm / lohityAM karatoyAM ca tathaiva vRSarkotvayAm // 30 kumArImRSikulyAM ca mAriSAM ca sarasvatIm / mandAkinI supuNyAM ce sarvA gaGgAM ca sattamAH31 vizvasya mAtaraH sarvAH sarvAzcaiva mahAphalAH / tathA nadyaH svaprakAzAH zatazo'tha sahasrazaH // 32 ityetAH sarito viprAH samAgvyAnA yathAsmRti / ata Urva janapadAnnibodha gadato mama // 33 tatrema kurupAJcAlAH zAlvamAtrayajAGgalAH / zUrasenAH pulindAzca baudhA mAlAstathaiva ca // 34 matsyAH kuzaTTAH mA~gandhyAH kuntayaH kAzikozalAH |dimtsykruupaashcbhojaaHsindhupulindkaaH35 uttamAzca dazArNAzca mekalAzconkalaiH saha / pazcAlAH kozalAzcaiva nkpRsstthyugNdhraaH|| 36 bodhA madrAH kaliGgAzca kAzayo'parakAzayaH / jaTharAH kukurAzcaiva sadazArNAH susattamAH // 37 kuntayo'vantayazcaiva tathaivAparakuntayaH / gomantA mallakAH puNDA vidarbhA nRpavAhikAH // 38 azmakAH sottagazcaiva goparASTrAH kanIyamaH / adhirAjyakuzaTTAzca mallarASTrAzca keralAH // 39 mAlavAzcopavAsyAzca vakrAvakrAtapAH shkaaH| videhA mAgadhAH sadmA malajA vijayAstathA // 40 aGgA vaGgAH kaliGgAzca yakallomAna eva ca / mallAH sudaNAH prahAdA mahipAH zazakAstathA // 41 bAhikA vATadhAnAca AbhIrAH kAlatAyakAH / aparAntAH parAntAzca paGkalAzcarmacaNDakAH // 42 aTavIzegvarAzcaiva merubhUtAzca sattamAH / upAtAnupAvRttAH surASTrAH kekayAstathA // 43 kuTTAparAntA mAheyAH kakSAH sAmudraniSkuTAH / andhAzca bahavo viprA antagiryastathaiva ca // 44 bahigiryo'GgamaladA magadhA maoNlavAyaTIH / savanagaH prApayA bhArgavAzca dvijarSabhAH // 45 puNDrA bhAgoH kirAtAzca sudapNA bhAsurAstathA / zakA nipAdA niSadhAstathevA''natenekretA:46 pUrNalAH pRtimatsyAzca kuntalAH kuzakAstathA / nIragrahAH zUrasenA ijikAH kalpakAraNAH // 47 tilabhAgA masArAzca madhumattAH kkundkaaH| kAzmIrAH sindhusauvIrA gAndhArA darzakAstathA48 abhIsArAH kudrutAzca sArilA vAhikAstathA / darvI ca mAlavAdavAtajAmarathoragAH // 49 balaraTTAstathA viprAH sudAmAnaH sumallikAH / vandhAkarIkapAzcaiva kulindA gandhikAstathA // 50 vAnAyavA dezAH pArvaromANaH kuvindavaH / kAcchA gopAlakacchAzca jAGgalAH kuruvrnnkaaH||51 kirAnA bavarAH siddhA vedhaamtaamrliptikaaH| aur3amlecchAH sasarindrAH pAvetIyAzca sattamAH52 athApara janapadA dakSiNA munipuGgavAH / draviDAH keralAH prAcyA mUpikA baalmuussikaaH|| 53 karNATakA mAhipakA vikanyA mUpikAstathA / jhallikAH kuntalAzcaiva sauhRdA nalakAnanAH // 54 kokuTTakAstathA cAlAH kokaNA maNivAlavAH / samagAH kanakAzcaiva kukurAGgAramAriSAH // 55 1 Ta. 'nyAM vAraNA / 2 kha. a. m // 29 // makti / 3 kha. ja. 'sAhvayA / ja.kAhvayA / 5 kha. ma.ca svagaMga" / 6 ka. gogantA / 7 kha. a. mAlavAghaTAH / 8 Ta. sttvottraaH| 9 ka. pNA maamu| 10 Ga. jha. gAH // 49 // catvaraThAsta / 11Dha. valvara / 12 Ta. darAH / 13 ja. kiSkindhA / Ta. vikatthA / 14 sva. na. vAlakAH / sa / . jha. Dha. vAlukA: / s'|
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ AdikhaNDe 57 dhvajinyutsavasaGketAstrigarbhA mAlyasenayaH / vyUDhakAH korakAH proSThAH saGgavegadharAstathA / / 56 tathaiva vindyarulikAH pulindA velbalaiH saha / mAlavA malarAcaiva tathaivAparavartakAH || kulindAH kAladAcaiva caNDakAH kuraTAstathA / muzalAstanavAlAca satIrthApUtisRJjayAH || 58 anidAyAH zivATAzca tapAnAH sUtapAstathA / RSikAzca vidarbhAzva staiGganAH parataGgakAH // 59 uttarAcApare mlecchA janA hi munipuGgavAH / javanAzca sakAmbojA dAruNA mlecchajAtayaH // 60 saMkRghRhAH kulavyAzca hUNAH pArasikaiH saha / tathaiva ramaNAzcAnyAstathA ca dazamAnikAH ||6 1 kSatriyopanivezAzca vaizyazUdrakulAni ca / zUrAbhIrAzca daradAH kAzmIrAH pazubhiH saha / svANDIkAzca tuSArAzca padmAvA girigaharAH / AMtreyAH sabharadvAjAstathaiva stanapopakAH areera kaliGgAzca kirAtAnAM ca jAtayaH / tomarA hanyamAnAzca tathaiva karabhaJjakAH // ete cAnye janapadAH prAcyodIcyAstathaiva ca / uddezamAtreNa mayA dezAH saMkIrtitA dvijAH // yathAguNabalaM vA'pi trivargasya yahAphalam // 62 ||63 64 65 iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe SaSTo'dhyAya // 6 // AditaH zlokAnAM samayaGkAH - 246 - 10 atha saptamo'dhyAyaH / RSaya Ucu: bhAratasyAsya varSasya tathA haimavatasya ca / pramANamAyuSaH sRta balaM cApi zubhAzubham / / anAgatamatikrAntaM vartamAnaM ca sattama / AcakSva nAM vistareNa harivarSa tathaiva ca // -- 9 sUta uvAca - 4 6 8 catvAri bhArate varSe yugAni munipuGgavAH / kRtaM tretA dvAparaM ca kalizva dvijasattamAH || pUrva kRtayugaM nAma tatastretAyugaM dvijaH / tatpazcAdvAparaM cAtha tatastipyaH pravartate / / catvAri tu sahasrANi varSANAM munipuGgavAH / AyuHsaMkhyA kRtayuge saMkhyAtA hi tapodhanAH || 5 tathA trINi sahasrANi tretAyAmAyuSI viduH / dve sahastre dvApare tu bhuvi tiSThanti sAMpratam // na pramANasthitirhyasti tiSye tu munipuGgavAH / garbhasthAzca mriyante'tra tathA jAtA mriyanti ca // 7 mahAbalA mahAsattvAH prajJAguNasamanvitAH / prajAyante ca jAtAzca zatazo'tha sahasrazaH // dvijAH kRtayuge vimA balinaH priyadarzanAH / prajAyante ca jAtAzca munayAM vai tapodhanAH / / mahotsAhA mahAtmAno dhArmikAH satyavAdinaH / priyadarzA vapuSmanto mahAvIryA dhanurdharAH // 10 air hi yudhi jAyante kSatriyAzcArusaMmatAH / tretAyAM kSatriyAstAvatsarve vai cakravartinaH / / 14 sarvavarNAzca jAyante sadaiva dvApare yuge / mahotsAhA vIryavantaH parasparavadhaiSiNaH / / tejasa'ndhena saMyuktAH krodhanAH puruSAH kila / lubdhAzvAnRtikAzcaiva tiSye jAyanti bho dvijAH 13 IrSyA mAnastathA krodho mAyA'sUyA tathaiva ca / tiSye bhavanti bhUtAnAM rAgo lobhazca sattamAH 14 8 520 1 kha. na. vindhyapaulAyAH / 2Da. ca. Ta. Dha. balmalaiH / kha. ma. daNDakaiH / 3 8. staGgaNAH parataGgaNAH / 4 sahuhukAH / 5 ka. AdreyAH sabhira' / 6 ka. 'jAH / saMkSepAdvA / ka. tatra snigdhaH pra / 8 ka. SyeSu mu / 9 ka. za // 8 // kRtAyuga / 108. sAM'zena / 11 ka. ruSAGkinaH / lu /
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ maSTamo'dhyAyaH ] padmapurANam / bhopo vartate viprA dvApare yugamadhyeke / guNottaraM haimavataM harivarSa tataH param // iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe saptamo'dhyAyaH // 7 // AditaH zlokAnAM samayaGkAH - 26 1 athASTamo'dhyAyaH / ?? 15 RSaya Ucu: jambUkhaNDastvayA prokto yathAvadiha sattama / viSkambhasya ca prabrUhi parimANaM tu tattvataH // 1 samudrasya pramANaM ca samyagacchidradarzanaH / zAkadvIpaM ca no brUhi kuzadvIpaM ca dhArmika // / zAlmalaM caiva tattvena krauJca dvIpaM tathaiva ca // sUta uvAca - vimA: subahavo dvIpA yairidaM saMtataM jagat / sapta dvIpAnpravakSyAmi zRNuta dvijapuGgavAH // aSTAdaza sahasrANi yojanAni dvijottamAH / SaTzatAni ca pUrNAni viSkambho jambuparvataH || 4 lavaNasya samudrasya viSkambho dviguNaH smRtaH / nAnAjanapadAkIrNo maNividrumacitritaH / / naikadhAtuvicitraizca parvatairupazobhitaH / siddhacAraNasaMkIrNaH sAgaraH parimaNDalaH / / zAkadvIpaM ca vakSyAmi yathAvadiha sattamAH / zRNutAya yathAnyAyaM bruvato mama dhArmikAH // jambUdvIpapramANena dviguNaH sa dvijarSabhAH / viSkambhena mahAbhAgAH sAgaro'pi vibhAgazaH // kSIrodo munizArdUlA yena saMparivAritaH / tatra puNyA janapadAstatra na mriyate janaH // kuta eva hi durbhikSaM kSamAtejAMyutA hi te / zAkadvIpasya saMkSepAM yathAvanmunisattamAH / ukta eSa mahAbhAgAH kimanyatkathayAmi vaH / / - 7 8 RSaya Ucu: zAkadvIpasya saMkSepo yathAvadiha dhArmika / uktastvayA mahAprAjJa vistaraM brUhi tattvataH // sUta uvAca - tathaiva parvatA vimAH saptAtra maNiparvatAH / ratnAkarAstathA nayasteSAM nAmAni varNaye // atIva guNavatsarvaM tattvaM pRcchtha dhArmikAH / devarSigandharvayutaH prathamo merurucyate || mAgAyato mahAbhAgA mailayo nAma parvataH / tato meghAH pravartante varSanti ca sarvazaH // tataH pareNa munayo jaladhArI mahAgiriH / tato nityamupAdatte vAsavaH paramaM jalam // tato varSa prabhavati varSAkAle dvijottamAH / uccaigirI raivatako yatra nityaM pratiSThitam // revatI divi nakSatraM pitAmahakRtAvadhiH / uttareNa tu viprendrAH zyAmo nAma mahAgiriH // navameyamabhaH prAMzuH zrImAnujjvalavigrahaH / yaMtra zyAmatvamApannAH prajA muditamAnasAH // RSaya Ucu:sumahAnsaMzayo'smAkaM prApto'yaM sUta yastathA ( ? ) / prajAH kathaM sUta samyaksaMprAptAH zyAmatAmiha 19 11 12 13 14 15 16 17 18 sUta uvAca - sarveSveva mahAprAjJA dvIpeSu munipuGgavAH / gauraH kRSNazca patago ta ( gasta) yorvarNAntare dvijAH // 20 1. Dha. dhyage / gurauM / 2 Dha. mbUdvIpastva N / 3 kha. ma. jalado / 4 ka. prabhavanti / 5 ka. yataH /
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapaNIta [ AdikhaNDezyAmo yasmAtpavRtto vai tasmAcchayAmagiriH smRtaH / tataH paraM munizreSThA durgazailo mahodayaH 21 kezarI kezarayuto yato vAtaH pravartate / teSAM yojanaviSkambho dviguNaH pvibhaagshH|| 22 varSANi teSu vipendrAH saMmoktAni manISibhiH / mahAmerurmahAkAzA jaladaH kumudottaraH // 23 jaladhAro mahAmAjJAH sukumAra iti smRtH| raivatasya tu kaumAraH zyAmasya maNikAJcanaH // 24 kezarasyAtha maudAkI pareNa tu mahAnsumAn / parivArya tu viprendrA deyaM isvatvameva ca // 25 jambUdvIpena saMkhyAtastasya madhye mahAdrumaH / zAko nAma mahApAjJAH prajAstamya mahAnugAH 26 tatra puNyA janapadAH pUjyate tatra zaMkaraH / tatra gacchanti middhAzca cAraNA devanAni ca // 27 dhArmikAzca prajAH sarvAzcatvArastatra sattamAH / varNAH mvakarmaniratA na ca steno'tra dRzyane 28 dIrghAyuSo mahAprAjJA jarAmRtyuvivarjitAH / prajAstatra vivardhante varSAsthiva mmudrgaaH|| 20 nadyaH puNyajalAstatra gaGgA ca bahudhA gatA / sukumArI kumArI ca mItA zivodakA tathA // 30 mahAnadI ca bho viprAstathA maNijalA nadI / i vardhanikA caiva nadI munivagaH smRtAM // 31 tataH pravRttAH puNyodA nadyaH pagyazobhanAH / mahasrANAM zatAnyeva yato varSati vAmavaH // 3. na tAsAM nAmadheyAni parimANaM tathaiva ca / zakyate parimaMgcyA puNyAstA hi manduigaH // 33 tataH puNyA janapadAzcatvAro lokavizrutAH / mRgAzca mazakAzcaiva mAnamA mallakAmtathA // 34 mRgAzca brahmabhUyiSThAH svakarmaniratA dvijAH / mazakeSu tu gajanyA dhArmikAH marvakAmadAH // 3. mAnamAzca mahAbhAgA vaizyadharmopajIvinaH / marvakAmasamAyuktAH zRga dharmArthanizcitAH // 36 zUdrAstu mallakA nityaM purupA dharmazIlinaH / na tatra rAjA viprendrA na daNDo na ca daNDikAH // svadharmeNaiva dharmajJAste rakSanti parasparam / etAvadeva zakyaM tu tatra dvIpe prabhASitum / etadeva ca zrAMtavyaM zAkadvIpe mahAjami // 38 iti zrImahApurANa pAdma AdigvaNTe'Tamo'dhyAyaH // 8 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-209 atha navamo'dhyAyaH / sUta uvAcauttareSu ca bho viprA dvIpeSu zrUyata kathA / evaM tatra mahAbhAgA dhruvatastannibodhata / / ghRtatoyaH samudro'tra dadhimaNDodakA'paraH / surodaH sAgarazcaiva tathA'nyo dugdhasAgaraH // . paraspareNa dviguNAH sarve dvIpA dvijarSabhAH / parvatAzca mahApAjJAH samudraH pagviAritAH // gaurastu madhyame dvIpe girimanaHzilo mahAna / parvataH pazcime kRSNA nArAyaNasakhA dvijAH // 4 tatra ratnAni divyAni svayaM rakSati kezavaH / prasannazvAbhavattatra prajAnAM vyadadhAtmukham // zaradvIpe kuzastambho madhye janapadasya ha / saMpUjyate zAlmalizca dvIpa zAlmalike dvijAH // 6 krozcadvIpe mahAkrozco girI ratnacayAkaraH / saMpUjyate bhI viprendrAzcAturvarNyana nityadA // 7 gomantaH parvato viprAH sumahAnsarvadhAtukaH / yatra nityaM nivasati zrImAnkamalalocanaH // 8 1 kha. a. kusumAra / 2 Ta. 'hAnpumA' / 3 8. 'statra sa / 4 ka. zivolavA / jha. shivaalukaa| 5 kha. a. 'tA // 31 // etAzcAnyAzca pu|
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ mo'dhyAyaH ] padmapurANam / kSibhiH saMgato nityaM prabhurnArAyaNo hariH / zaradvIpe tu viprendrAH parvato vidrumaizvitaH // nAmA ca sudurdharSo dvitIyo hemaparvataH / dyutimAnnAma viprendrAstRtIyaH kumudo giriH // caturthaH puSpavAnAma paJcamastu kuzezayaH / SaSTho harigirirnAma SaDete parvatottamAH / / vaiSAmantaraviSkambhodviguNaH parvabhAgazaH / audbhidaM prathamaM varSa dvitIyaM reNumaNDalam || tRtIyaM surathaM nAma caturtha laimbanaM smRtam / dhRtimatpaJcamaM varSe SaSThaM varSa prabhAkaram // saptamaM kApilaM varSa saptaite varSalambakAH / eteSu devagandharvAH prajAzca muditA dvijAH / / viharanti ramante ca na teSu mriyate janaH // 14 1 ma teSu dasyatraH santi mlecchajAtyo'pi vA dvijAH / gauraH prAyo janaH sarvaH sukumArazca sattamAH 15 aviziSTeSu sarveSu vakSyAmi dvijapuGgavAH / yathAzrutaM mahAprAjJA varNyate zRNuta dvijAH / / 16 kavIpe mahAbhAgAH krauJco nAma mahAgiriH / krauJcAtpage vAmanako vAmanAdandhakArakaH 17 andhakArAtpage vimA mainAkaH parvatottamaH / mainAkAnparatA vimA govindo giriruttamaH / / 18 [*govindAtparatacaiva puNDarIko mahAgiriH / puNDarIkAtparazcApi procyate dundubhisvanaH ] // 19 purastAdviguNasteSAM viSkambho munipuGgavAH / dezAMstatra pravakSyAmi tanme nigadataH zRNu // 20 sarat kuzalo deza vAmanasya manonugaH / manonugAtparo deza uSNo nAma tapodhanAH / / 21 uSNAtparaH prAvarakaH prAvAdandhakArakaH / andhakArakadezAtu munidezaH paraH smRtaH // sunidezAtparazcaiva procyate dundubhisvanaH / siddhacAraNasaMkIrNo gauraH prAyo janaH smRtaH // ete dezAH samAkhyAtA devagandharvasevitAH / puSkare puSkaro nAma parvato maNiratnavAn / / tatra nityaM prasarati svayaM devaH prajApatiH / paryupAmanti te nityaM devAH sarve maharSayaH // vAgbhirmanonukUlAbhiH pUjayanto dvijottamAH / jambudvIpAtpravartante ratnAni vividhAni ca dvIpeSu teSu sarveSu prajAnAM munisattamAH / viprANAM brahmacaryeNa satyena ca damena ca // ArogyAyuSpramANAbhyAM dviguNaM dviguNaM tataH / ete janapadA vimA dIpeSu teSu sattamAH // uktA janapadAyeSu dharmakaH pravartate // 28 29 Izvaro daNDamudyamya svayameva prajApatiH / dvIpAnedAnmunivarastiprati sarvadA || sa rAjA ma zivAM viprAH sa pitA sa pitAmahaH / gopAyati dvijazreSThAH prajAH sadvijapaNDitAH // 30 bhojanamatra viprendrAH prajAH svayamupasthitam / siddhameva mahAbhAgA bhuJjate taddhi nityadA / / 31 tataH paraM mahAzailo dRzyate lokasaMsthitiH / caturasrI mahAprAjJAH sarvataHparimaNDalaH / / tatra tiSThanti viprendrAzcatvAro lokasaMmatAH / diggajA hi munizreSThA vAmanairAvatAdayaH // supratIkastathA viprAH prabhinnakaraTAmukhAH / tasyAhaM parimANaM tu na saMkhyAtumihotsahe // asaMkhyAtaH sa nityaM hi tiryagUrdhvamadhastathA / tatra vai vAyavo vAnti digbhyaH sarvAbhya eva ca / / 35 asaMbandhA munizreSThAstAnnigRhNanti te gajAH / puSkaraiH padmasaMkAzairvikarSanti mahAprabhaiH / / 36 zatadhA punarevA''zu te tAnmuJcanti nityazaH / zvamadbhirmukhanAsAbhyAM diggajairiva mArutAH // 37 34 * etaccihAntargataH pAThaH kha na pustakayoreva dRzyate / 1 kha. .a MzerukaH / Sa N / 2 kha. Ja. yaM veNu N / 3 kha. Da. jha. Ja. Dha. lavanaM / 4 kha. na. rSabhAvakAH / 5 kha. Da. 'ma nAmatastannibodhata / kI / 6ka. raM samA nAma dR / 13 10 11 12 13 22 23 24 25 26 27 32 33
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmAnazrAvyAsapaNAta [ AdikhaNDeAgacchanti dvijazreSThAstatra tiSThanti vai prjaaH| yathodiSTaM mayA proktaM sanirmANamidaM jagat // 18 bhutvedaM pRthivImAnaM puNyadaM ca manonugam / zrImAMstarati vibhendrAH siddhArthaH sAdhusaMmataH // AyurbalaM ca kIrtizca tasya tejazva vardhate // yaH zRNoti samAkhyAnaM parvaNIdaM dhRtavrataH / pIyante pitarastasya tathaiva ca pitaamhaaH|| 40 iti zrImahApurANe pAna AdikhaNDe navamo'dhyAyaH // 9 // AditaH zlokAnAM samazyaGkAH-339 atha dazamo'dhyAyaH / RSaya Ucu:pRthivyA hi parimANaM saMsthAna maritamtathA / tvattaH zrutvA mahAbhAga amRtaM pItameva ca // 1 tatra bhUmau ca tIrthAni pAvanAnIti naH zrutam / / AcakSva nAni sarvANi yathAphalakarANi ca / / savizeSa mahAprAjJa zrotumicchAmahe tava // sUta uvAcadhanyaM puNyaM mahAkhyAnaM pRSTameva tapodhanAH / yathAmati pravakSyAmi yathAyogaM yathAzrutam // purAtanaM pravakSyAmi devarSe radasya hi / yudhiSThireNa saMvAdaM zRNuta dvijamattamAH // hRtarAjyAH pANDuputrA vane tasminmahArathAH / nivasanti mahAbhAgA draupadyA maha pANDavAH // 5 athApazyanmahAtmAnaM devarSi tatra nAradam / dIpyamAnaM zriyA brAyA dIptAgnimamatajamam // 6 sa taiH parivRtaH zrImAnbhrAtRbhiH kurunandanaH / divi bhAti hi dIptIjA devairiva zatakratuH // 7 yathA ca devAnsAvitrI yAjJasenI tathA patIna / na jaho dharmataH pArthAnmeruMmaprabhA yathA // 8 pratigRhya tataH pUjAM nAradA bhagavAnRSiH / AzvAsayaddharmaputraM yuktarUpamiyaNa ca // uvAca ca mahAtmAnaM dharmarAja yudhiSThiram / ahi dharmabhRtAM zreSTha kiM prArthyaM kiM dadAmi te // 10 atha dharmamuto rAjA praNamya bhrAtRbhiH maha / uvAca prAJjalirvAkyaM nAradaM devasaMmitam // 1? tvayi tuSTe mahAbhAga sarvalokAbhipUjite / kRmityavamanye hi pramAdAttava suvrata // yadi tvayA'nugrAhyo'smi bhrAtRbhiH mahito'nagha / maMdaha meM munizreSTha hRdisthaM chettumarhami // 13 pradakSiNAM yaH kurute pRthivIM tIrthatatparaH / kiM phalaM tasya kAnsyena tahahmanvaktumahami // 14 nArada uvAcazRNu rAjannavahito dilIpena yathA purA / vasiSTasya sakAzAdvai sarvamatadupazrutam // purA bhAgIrathItIre dilIpo rAjasattamaH / dharmya vrataM samAsthAya nyabasanmunivattadA // zubhe deze mahArAja puNye devarSipUjite / gaGgAdvAre mahAtejA devagandharvasavite // sa pitRRstarpayAmAsa devAMzca paramadyutiH / RSIMzca tarpayAmAsa vidhidRSTena karmaNA // kasyacittvatha kAlasya japanneva mahAmanAH / dadarza bhUtasaMkAzaM vasiSThamRSimuttamam // purohitaM sa taM dRSTvA dIpyamAnamiva zriyA / praharSamatulaM lebhe vismayaM paramaM yayau / 1 kha. a. 'na pri'| 2. 'rupRSThaM pr| 3. vadAmi / 4 ka. prAjJaM nirvA /
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra ekAdazo'dhyAyaH ] padmapurANam / pasthitaM mahArAja pUjayAmAsa bhArata / sa hi dharmabhRtAM zreSTho vidhidRSTena karmaNA // 21 birasA cAya'mAdAya zuciH prayatamAnasaH / nAma saMkIrtayAmAsa tasminbrahmarSisattame // 22 dilIpo'haM tu bhadraM te dAso'smi tava suvrata / tava saMdarzanAdeva mukto'haM srvkilvissH|| 23 evamuktA mahArAja dilIpo dvipadAM varaH / vAgyataH prAJjalirbhUkhA tUSNImAsIyudhiSThira // 24 taM dRSTvA niyamenAtha svAdhyAyena ca karSitam / dilIpaM nRpatizreSThaM muniH prItamanA'bhavat // 25 iti zrImahApurANe pAna AdikhaNDe dazamo'dhyAyaH // 10 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-364 arthakAdazo'dhyAyaH / ------ - vasiSTha uvAca--- anena tava dharmajJa prazrayeNa damena ca / satyaMna ca mahAbhAga tuSTo'smi tava srvshH|| ? yasyedRzamte dharmA'yaM pitarastAritAstvayA / tena pazyami mAM putra yAjyazcAmi mamAnagha // 2 prItirme vardhate te'dya bRhi kiM karavANi te / yadvakSyami narazreSTha tasya dAtA'smi te'nagha // 3 dilIpa uvAcapIte khayi vamiSThAya mavelokAbhipUjite / kRtamityeva manye hi yadahaM pRSTavAnmabhum / / yadi tvahamanugrAhyamtava dharmabhRtAM vara / prakSyAmi hunschaM saMdehaM tanme tvaM vaktumarhasi // asti me bhagavankazcittArthebhyo dharmamaMzayaH / tadahaM zrotumicchAmi pRthakmaMkIrtanaM tvayA // pradakSiNAM yaH pRthivIM kagaMti dvijasattama / kiM phalaM tamya viprarSe nanme zUhi tapodhana // vamiSTha uvAcakathayiSyAmi tadahamRSINAM yatparAyaNam / nadakAgramanAmtAna zRNu tIrthaSu yatphalam // 8 yasya hastau ca pAdI ca manazcaiva susaMyatam / vidyA napazca kIrtizca sa tIrthaphalamabhute // pratigrahAdupAvRttaH maMtuSTo niyataH zuciH / ahaMkAranivRttazca sa nIrthaphalamaznute // 10 akalkiko nigahAro'labdhAhAge jitendriyaH / vimuktaH marvadAparyaH sa tIrthaphalamabhute // 11 akrAMdhanazca gajendra satyazIlo dRDhavrataH / Anmopamazca bhaneSu ma tIrthaphalamabhute // RpibhiH kratavaH proktA vedapvapi yathAkramam / phalaM caiva yathAtacaM pretya ceha ca mrvshH|| 13 na te zakyA daridraNa yajJAH prAptuM mahIpate / bahUpakaraNA yajJA naanaasbhaarvistraaH|| 14 prApyante pArthivarate mamRddhavA naraiH kacit / na nidhanaragaNerekAtmabhiramAdhanaH // 15 yo daridrarapi vidhiH zakyaH prAmuM janezvara / tulyo yajJaphalaiH puNyastaM nibodha mahIpate // 16 RSINAM paramaM guhyamidaM dharmabhRtAM vara / tIthAbhigamanaM puNyaM yajJerapi viziSyate // anupApyAtirAtrANi tIrthAbhigamanena ca / adattvA kAJcanaM gAzca daridro nAma jAyate // 18 agniSTomAdibhiryajJairiSTvA vipuladakSiNaH / na tatphalamavAmoti tIrthAbhigamanana yat // 19 * madhirASaH / 14.1. 'ca--vedavedAGga tattvajJa ma / 2. 'ro jitaahaa| ka. yajJaM / 4 kha. ma. 'poSya triraa|
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ AdikhaNDenRloke devalokasya tIrtha trailokyavizrutam / puSkara tIrthamAsAdya devadevasamo bhavet // 20 daza koTisahasrANi tIrthAnAM vai mahIpate / sAMnidhyaM puSkare yeSAM trisaMdhyaM suuryvNshj|| 21 AdityA vasavo rudrAH sAdhyAzca samarudgaNAH / gandharvApsarasazcaiva tatra saMnihitAH prabho // 22 yatra devAstapastaptvA daityA brahmarSayastathA / divyayogA mahArAja puNyena mahatA dvijAH // 23 manasA'pyabhikAmasya puSkarANi manISiNaH / punanti sarvapApAni nAkapRSThaM ma pUjyate // 24 asmistIrthe mahAbhAga nityameva pitAmahaH / uvAsa paramaprIto devadAnavasamataH // 25 puSkareSu mahAbhAga devAH sarSipurogamAH / siddhiM paramikAM prAptAH puNyena mahatA'nvitAH // 26 tatrAbhiSekaM yaH kuryApitRdevArcane rtH| azvamedhAdazaguNaM pravadanti manISiNaH // 27 apyekaM bhojayadvipaM puSkarAraNyamAzritaH / tenA''motyajitAllokAnbrahmaNaH sadane sthitAn 28 sAyaM prAtaH smaredyastu puSkarANi kRtAJjaliH / upaspRSTaM bhavettena sarvatIrtheSu pArthiva // 20 janmaprabhRti yatpApaM striyA vA puruSasya vA / puSkare gatamAtrasya sarvameva praNazyati // 30 yathA surANAM sarveSAmAdistu madhusUdanaH / tathaiva puSkaraM rAjaMstIrthAnAmAdirucyate // 3 // uSTvA dvAdaza varSANi puSkare niyanaH zuciH / kratUnsarvAnavAmoti brahmalokaM ca gacchati // 3. yastu varSazataM pUrNamagnihotramupAcaret / kArtikI vA vasedekAM puSkare samameva tat // 3. duSkaraM puSkaraM gantuM duSkaraM puSkare tapaH / duSkaraM puSkara dAnaM vastuM caitra suduSkaram // 34 trINi zRGgANi zubhrANi trINi prasravaNAni c| puSkarANyAditIrthAni na vigrastatra kAraNam // 3. uSTvA dvAdaza varSANi niyano niyanAzanaH / sa muktaH sarvapApebhyaH sarvakratuphalaM labhet // 36 iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe puSkaranAthamAhAtmyavarNana nAmakAdazo'dhyAyaH // 15 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-400 atha dvAdazo'dhyAya / vasiSTha uvAcapradakSiNamupAvRtto jambRmArga samAvizat / jambumArga samAvizya pitRdevapipUjitam / azvamedhamavAnoti viSNulokaM ca gacchati / / tatropya rajanIH paJca SaSThe kAlaM'znuvannaraH / na durgatimavApnoti siddhiM cA''gnAtyanattamAma // : jambUmArgAdupAratto gacchetsuNDalikAzramam / na durgatimavApnoti svargaloke ca pUjyata / / 3 agastyAzramamAsAdya pitRdevArcane rataH / trirAtrAMpoSitA rAjannagniSTomaphalaM labhet // zAkavRttiH phalairvA'pi komAraM vindate param / kanyAzramaM samAsAdya zrIpuSTaM lokapUjitam / / 5 dharmAraNyaM hi tatpuNyamAdyaM ca pArthivarSabha / yatra praviSTamAtrA va pApebhyo vipramucyate // 6 arcayitvA pitRndevAniyatI niyatAzanaH / sarvakAmasamRddhasya yajJasya phalamaznute // pradakSiNaM tataH kRtA yayAtipatanaM vrajet / hayamedhasya yajJasya phalaM prAmAti tatra ve // mahAkAlaM tato gaccheniyato niyatAzanaH / koTitIrthamupaspRzya hayamedhaphalaM labhet // 1 jha. ssssttkaalkssmivaan| Ta. SaSTikAlaM kSamA naraH / 2 jha. 'cchettanduli / Ta. 'ccheduddAlakA / kha. a. 'cchettuNDa. likA / 3 kha. a. shriijussttN|
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayodazo'dhyAyaH ] pamapurANam / kI gaccheta dharmajJaH sthAnaM tIrthamumApateH / nAnA bhadravaTa nAma triSu lokeSu vibhutam // mAbhigamya bIzAnaM gosahasraphalaM labhet / mahAdevaprasAdAca gANapatyamavAmuyAt // sAmasapatnaM tu zriyA yuktaM narottama / narmadA tu samAsAdya nadIM trailokyavizrutAm // vayitvA pintRdevAnagniSTomaphalaM labhet // iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe dvAdazo'dhyAyaH // 12 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-412 atha trayodazo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcavasiSThena dilIpAya kathitaM tIrthamuttamam / narmadeti ca vikhyAtaM pApaparvatadAraNam // 1 bhUyazca zrotumicchAmi tanme kathaya nArada / narmadAyAzca mAhAtmyaM vasiSThoktaM dvijottama // 2 kathamepA mahApuNyA nadI sarvatra vizrutA / narmadA nAma vikhyAtA tanmama brUhi nArada // 3 nArada uvAcanarmadA saritAM zreSThA sarvapApapraNAzinI / tAgyenmarvabhUtAni sthAvarANi carANi ca // 4 narmadAyAstu mAhAtmyaM vamiSToktaM mayA zrutam / nadevaddhi mahArAja sarva hi kathayAmi te // 5 puNyA kanakhale gaGgA kurukSetre sarasvatI / grAme vA yadi vA'raNye puNyA sarvatra narmadA // 6 tribhiH mArasvataM toyaM maptAhena nu yAmunam / sadyaH punAti gAGgeyaM darzanAdeva nArmadam // kaliGgadeze pazcArthe parvate'marakaNTake / puNyA ca triSu lokeSu ramaNIyA manoramA / sadevAsuragandharvA Rpayazca tapodhanAH / tapastaptvA mahArAja middhiM ca paramAM gtaaH|| 9 tatra snAtvA mahArAja niyamastho jitendriyaH / upopya rajanImekAM kulAnAM tArayecchatam // 10 janezvare naraH snAtvA piNDaM dattvA yathAvidhi / pitarastasya tRpyanti yAvadAbhUtamaplavam // 11 parvatasya samantAtu rudrakoTiH pratiSThinA / mnAnaM yaH kurune natra gandhamAlyAnulepanam // 12 mItastasya bhavetsarvo rudrakoTina saMzayaH / parvate pazcimasyAnte svayaM devo mahezvaraH // 13 tatra snAtvA zucirbhavA brahmacArI jiMtandriyaH / pitRkArya tu kurvIta vidhidRSTena karmaNA // 14 tilodakena tatraiva tarpayepitRdevatAH / AmaptamaM kulaM tasya svarga tiSThati pANDava // SaSTivarSasahasrANi svargaloka mahIyate / apsarAMgaNasaMkIrNo divyastrIparivAritaH // divyagandhAnuliptazca divyAlaGkArabhUSitaH / tataH svargA-paribhraSTo jAyate vipule kule / dhanavAndAnazIlazca dhArmikazcaiva jAyate // punaH smarati tattIrtha gamanaM tatra kurvane / tArayitvA kulAnmapta rudralokaM ma gacchati // yojanAnAM zataM mAgaM zrUyate saritottamA / vistAreNa tu rAjendra yojanadvagamantaram // 19 SaSTistIrthasahasrANi SaSTiH koTyastathaiva ca / parvatasya mamantAttu tiSThantyamarakaNTake / / brahmacArI zucirbhUtvA jitakrodho jitendriyaH / sarvahiMmAnivRttazca marvabhUtahite rataH // evaM sarvamamAcAraH kSetrapAlAnparivrajet / tasya puNyaphalaM rAjazRNupvAvahito hi me // 22 1 kha. a. 'kAmaH saphala thi|2 kha. Ja, kalaza ru / 15
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ AdikhaNDe mahAmunizrIvyAsapraNItaMzataM varSasahasrANAM svarge modeta pANDava / apsarogaNasaMkIrNe divyastrIparivArite // 23 divyagandhAnuliptazca divyAlaMkArabhUSitaH / krIDate devaloke tu daivataiH saha modate // 21 tataH svargAtparibhraSTo rAjA bhavati vIryavAn / gRhaM ca labhate'sau vai nAnAtnavibhUSitam // 25 stambhairmaNimayairdivyairvavaiDUryabhUSitaiH / AlekhasahitaM divyaM dAsIdAsasamanvitam // 26 mattamAtaGgazabdaizca hayAnAM heSitena ca / kSubhyate tasya tavAramindrasya bhavanaM yathA // 27 rAjarAjezvaraH zrImAnsarvasvIjanavallabhaH // tasmingRha uSitvA tu krIDAbhogasamanvitaH // jIvedvarSazataM sAgraM sarvarogavivarjitaH // evaM bhogo bhavettasya yo mRto'marakaNTake / agnipraveze'tha jale tathA caiva anAzane // 20 anivartikA gatistasya parvatasyAmbare yathA / patanaM patate yastu mAna (vo) mAnavAdhipa // 3: kanyAstrINi sahasrANi ekekasyApi cApare / tiSThanti bhavane tasya preSaNaM prArthayanti ca // 3 // divyabhogasamutpannaH krIDate kAlamakSayam / pRthivyAmAsamudrAyAmIdRzo naiva jAyate // 3 // Izo'yaM narazreSTha parvate surakaNTake / koTitIrtha tu vijJeyaM parvatasya tu pazcime // rudro jAlezvaro nAma triSu lokeSu vizrutaH / tasya piNDamadAnena saMdhyopAsanakarmaNA // 34 pitaro daza varSANi tarpitAstu bhavanti te / dakSiNe narmadAyAstu kapilAkhyA mhaandii|| 30 saralArjunasaMchannA nAtidUre vyavasthitA / asti puNyA mahAbhAgA triSu lokeSu vizrutA // 36 tatra koTizataM sAgraM tIrthAnAM tu yudhiSThira / purANe zrUyate rAjansarva koTiguNaM bhavet // 37 tasyAstIre tu ye vRkSAH patitAH kAlaparyayAt / narmadAtoyasaMyuktAste'pi yAnti parAM gatim // 38 dvitIyA tu mahAbhAgA vizalyakaraNA shubhaa| tatra tIre naraH snAtvA vizalyo bhavati kSaNAt // 39 tatra devagaNAH sarve skinrmhorgaaH| yakSarAkSasagandharvA RSayazca tpodhnaaH|| 40 sarve samAgatAstatra parvate'marakaNTake / tezca sarvaiH samAgamya munibhizca tapodhanaH // 41 narmadAsaMzritA puNyA vizalyA nAma nAmataH / utpAditA mahAbhAgA sarvapApapraNAzinI // 42 tatra snAtvA naro rAjanbrahmacArI jitendriyaH / upopya rajanImakAM kulAnAM tArayacchatam // 43 kapilA ca vizalyA ca zrUyate rAjasattama / IzvareNa purA prAkta lokAnAM hitakAmyayA // 44 tatra snAkhA naro rAjannazvamedhaphalaM labhet / anazanaM tu yaH kuryAttasmiMstIrthe narAdhipa / / 45 sarvapApavizuddhAtmA indralokaM sa gacchati / narmadAyAM tu rAjendra purANe yacchrataM mayA // 46 tatra tatra naraH snAtvA azvamedhaphalaM labhet / ye vasantyuttara kRle indraloke vasanti te // 47 sarasvatyAM ca gaGgAyAM narmadAyAM yudhiSThira / samaM snAnaM ca dAnaM ca yathA me zaMkaro'bravIt // 48 parityajati yaH prANAnparvata'marakaNTake / varSakoTizataM sAgramindraloke mahIyate // 49 narmadAyA jalaM puNyaM phenormisamalaMkRtam / pavitraM zirasA vandhaM sarvapApaiH pramucyate / / 50 narmadA sarvapuNyA ca brahmahatyApahAriNI / ahorAtropavAsena mucyate brahmahatyayA // 51 evaM puNyA ca ramyA ca narmadA pANDunandana / trayANAmapi lokAnAM punAtyepA mahAnadI // 52 vaTezvare mahApuNye gaGgAdvAre tapovane / eteSu sarvasthAneSu ye'ditAH saMzitavrartAH // 53 1 ka. 'veteSAM ye mutA'ma / 2 ka. 'vezo'tha / 3 kha. na. 'te 'uddezoM / 4 kha. ja. puNyA hyeSA / Ta. puNyatAyA ma' / 5 Ta. ye dvijAH saM / 6 kha. ma. tAH / tato dazaguNaM puNyaM narmadAyAstu sN|
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturdazo'dhyAyaH ] patrapurANam / / dazaguNaM puNyaM narmadodvAsasaMgame // iti zrImahApurANe pAma AdikhaNDe trayodazo'dhyAyaH // 13 // AditaH zlokAnAM samazyakAH-466 atha caturdazo'dhyAyaH / nArada uvAcanarmadA tu nadI zreSThA puNyA puNyatamA triSu / munibhistu mahAbhAgaivibhaktA dhrmkaadibhiH|| 1 sopavItamAtrANi pavibhaktAni pANDava / teSu snAtvA tu rAjendra sarvapApaiH pramucyate // mahezvaraM paraM tIrtha triSu lokeSu vizrutam / tasyotpatti kathayataH zRNu pANDavanandana // isa munigaNAH sarve sendrAzcaiva marudgaNAH / stuvanti te mahAtmAnaM devadevaM mahezvaram // 4 stavamAnAstu saMprAptA yatra devo mahezvaraH / vijJApayanti devezaM sendrAste tu mrudrnnaaH|| ayodinAnvirUpAkSa paritrAyasva naH prabho / / Izvara uvAcasAgataM tu munizreSThAH kimarthamiha cA''gatAH / kiM duHkha ko nu saMtApaH kuto vA bhayamAgatam 6 vyayadhvaM mahAbhAgA enadicchAmi veditum / evamuktAstu rudreNAkathayannamitavratAH // * RSaya UcuHapi ghoro mahAvIryo dAnavo baladarpitaH / vANo nAmeti vikhyAto yasya vai tripuraM puram 8 jagane tu vasaMdivyaM bhramate tasya tejasA / tasmAdbhInA virUpAkSa tvAmeva zaraNaM gtaaH|| 9 ghAyasva mahato duHkhAdeva tvaM hi parA gatiH / evaM prasAdaM deveza sarveSAM kartumarhasi // 10 pena devAH suprasannAH suMgvamedhanti zaMkara / parAM nirvRtimAyAnti tatmabho kartumarhasi // 11 deva uvAcaetatsarva kariSyAmi mA viSAdaM kariSyatha / acireNeva kAlena kuryA yupmatsukhAvaham // 12 AzvAsayitvA tAnsannirmadAtaTamAsthitaH / cintayAmAsa sarvezastadvadhaM prati pANDava // 13 kathaM kena prakAreNa hantavyastripuro mayA / evaM saMcintya bhagavAnnAradaM smarate tadA // smaraNAdeva saMprApto nAradaH mamupasthitaH // nArada uvAcaAjJApaya mahAdeva kimarthaM saMsmRto yaham / kiM kArya tu mayA deva kartavyaM kathayasva me // 15 Izvara uvAcagaccha nArada tatraiva yatra tatripuraM puram / vANasya dAnavendrasya zIghraM gacchAtha tatkuru // 16 bhartAro devatAbhAzca striyazcApsarasopamAH / tAsAM vai tejasA vima bhramaMte tripuraM divi // 17 atra gatvA tu vimendra mantramanyaM pracodaya / devasya vacanaM zrutvA munistvritvikrmH|| strINAM hRdayanAzAya praviSTastaM puraM prati // zobhate tatpuraM divyaM nAnAratnopazobhitam / zatayojanavistIrNa tato dviguNamAyatam // itaH pazyati tatraiva vANaM tu baladarpitam / mAlAkuNDalakeyUrairmukuTena virAjitam // 1 ka. sandivyaM / 2 kha. a. sukhaM nandanti / 3 Ta. sAMprataM / 4 8. 'm / ratnaku /
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrI vyAsapraNItaM - [ AdikhaNDe hAraratnaizca saMchannaM candrakAntivibhUSitam / rasanA tasya ratnAvyA karAH kanakamaNDitAH // utthito nAradaM dRSTvA dAnavendro mahAbalaH // bANa uvAca 23 sa devarSiH svayaM prApto magRhaM prati saMprati / arghya pAdyaM yathAnyAyaM kriyatAM dvijasattama / / cirAtsamAgato vipra sthIyatAmidamAsanam / evaM saMbhAvayitvA tu nAradaM samupasthitam // tasya bhAryA mahAdevI anaupamyA tu nAmataH / / anaupamyovAca bhagavanmAnuSe loke devAstuSyanti kena vai / vratena niyamenApi dAnena tapasA'thavA / / nArada uvAca - 25 26 27 28 tiladhenuM ca yo dadyAdbrAhmaNe vedapArage / sasAgarA navadvIpA dattA bhavati medinI / / sUryakoTipratIkAzairvimAnaiH sArvakAmikaiH / modate cAkSayaM kAlaM suciraM kRtazAsanaH / / AmrAtakakapitthAni kadalIvanameva ca / kadambacampakAzAMkA anekavividhadrumAH / aSTamI ca caturthI ca dvAdazI ca tathA ubhe / saMkrAntiviputraM caiva dinacchidramukhaM tathA // puNyAnyetAni sarvANi upavAsanti yAH striyaH / tAsAM tu dharmayuktAnAM svarge vAmo na saMzayaH 29 kalikAlAttu nirmuktAH sarvapApavivarjitAH / upavAsaratA nAryo nopasarpanti tApamAH // evaM zrutvA tu suzroNi yatheSTaM kartumarhasi / nAradasya vacaH zrutvA rAjJI vacanamabravIt / / prasAdaM kuru viprendra dAnaM gRhaNa yathepsitam / suvarNamaNiratnAni vastrANyAbharaNAni ca // tatte dAsyAmyahaM vipra yaccAnyadapi durlabham / pratigRha dvijazreSTha prIyetAM harizaMkarau / / 30 39 32 33 nArada uvAca -- 35 anyasmai dIyatAM bhadre kSINavRttizca yo dvijaH / vayaM tu zIlasaMpannA bhaktistu kriyate mama // 35 evaM tAsAM mano hRtvA sarvAsAmupadizya vA / jagAma bharatazreSTha svakIyaM sthAnakaM punaH || atrA''kRSTAntarAstAstu atra tvAgatamAnasAH / puri cchidraM samutpannaM bANasya tu mahAtmanaH / / 36 iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe caturdazo'dhyAyaH // 14 // AditaH zlokAnAM samayaGkAH - 502 atha paJcadazo'dhyAyaH / nArada uvAca - yanmAM pRcchasi kaunteya tannibodhaM ca tacchRNu // etasminnantare rudro narmadAtaTamAsthitaH / nAmnA mahezvaraM sthAnaM triSu lokeSu vizrutam || tasminsthAne mahAdevazcintayaMtra puraM vadham / gANDIvaM mandaraM kRtvA guNaM kRtvA tu vAsukim // 3 sthAnaM kRtvA tu vaizAkhaM viSNuM kRtvA zarottamam / agre cAgniM pratiSThApya mukhaM vAyuH samarpitaH // 4 hayAzca caturo vedAH sarvadevamayaM ratham / cakragau cAzvinau devA~ akSe cakradharaH svayam | 5 svayamindrazca cApAnte bANe vaizravaNaH sthitaH / yamastu dakSiNe haste vAme kAlastu dAruNaH // 6 1 kha. Ja. kaGkaNama N / 2 kha. Ja. 'dha kRtakSaNaH / e
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcadazo'dhyAyaH ] padmapurANam / 21 ri 1 9 10 11 15 16 20 21 cakrayostvArake nyastA gandharvA lokavizrutAH / prajApatI rathazreSThe brahmA caiva tu sArathiH // 7 kRtvA tu devezaH sarvadevamayaM ratham / so'tiSThatsthANubhUto hi sahasraM parivatsarAn / / yadA trINi sametAni antarikSacarANi vai / tripurANi trizalyena tadA tAni vibheda saH // caraH pracoditastatra rudreNa tripuraM prati / bhraSTatejAH striyo jAtA balaM teSAM vyazIryata / / utpAtAzca pure tasminprAdurbhUtAH sahasrazaH / tripurasya vinAzAya kAlarUpo'bhavattadA // aTTahAsaM pramuJcanti bhItAH kaSTamayAstathA / nimeSonmeSaNaM caiva kurvanti citrakarmaNA // 12 svame pazyanti cA''tmAnaM raktAmbaravibhUSitam / svapne pazyanti te caivaM viparItAni yAni tu / / 13 etAnpazyanti utpAtAMstatra sthAne tu ye janAH / teSAM balaM ca buddhiM ca haraH krodhAdanAzayat / / 14 saMvartako nAma vAyuryugAntapratimo mahAn / samIrito'nalazreSTha uttamAGgeSu bAdhati // jvalanti pAdapAstatra patanti zikharANi ca / saMvartavyAkulIbhUtaM hAhAkAramacetanam / bhodyAnAni sarvANi kSipraM tu prajvalanti ca / tenaiva dIpitaM sarva jvalate vizikhaiH zikhaiH // 17 mA. ArAmagaNDAni gRhANi vividhAni ca / dazadikSu pravRtto'yaM samiddho havyavAhanaH / / 18 manaHzilAH prabhAyante dizo daza vibhAgataH / zikhAsahastrairatyugraiH prajvalanti hutAzanaiH // 19 sarve kiMzukasaMprakhyaM jvalitaM dRzyate puram / gRhAgRhAntaraM naiva gantuM dhUmairna zakyate // harakopAnalAddagdhaM krandamAnaM suduHkhitam / pradIptaM sarvato dikSu dadyate tripuraM puram / prAsAdazivarAgrANi vizIryanti mahasrazaH / nArnAmAlyavicitrANi vimAnAnyapyanekadhA / / 22 gRhANi caitra ramyANi dadyante dIptavahninA / vAdyato drumakhaNDeSu janasthAne tathaiva ca // 23 devAgAreSu sarveSu prajvalante jvalantyapi / rudanti cAnalaspRSTAH krandanti vividhaiH suraiH // 24 girikUTanibhAstatra dRzyante'GgArarAzayaH / stuvanti devadevezaM paritrAyasva mAM prabho / anyonyaM ca pariSvajya hutAzanaprapIDitAH / dahyante dAnavAstatra zatazo'tha sahasrazaH / / haMsakAraNDavAkIrNA nalinI sahapaGkajA / dadyante'naladagdhAni purodyAnAni dIrghikAH // amlAnaiH paGkajaizchannA vistIrNA yojanaiH zataiH / girikUTanibhAstatra prAsAdA ratnabhUSitAH 28 patantyanalanirdagdhA nistoyA jaladA iva / ma ha mItrAlavRddheSu goSu pakSiSu vAjiSu / / nirdayoM dahate barhirakopena preritaH / sapatnAzcaiva suptAzca saMsuptA bahavo janAH // putramAliGgaya te gADhaM dadyante tripurAriNA / atha tasminpuraM dIpte striyazcApsaramopamAH // agnijvAlA tAstatra patanti dharaNItale / kAcicchyAmA vizAlAkSI muktAvalivibhUSitA / / 32 dhUmenAsskulitA sA tu [pratibuddhA zikhArditA / sutaM saMcintyamAnA sA patitA dhrnniitle|| 33 kAcitsuvarNavarNAbhA nIlaratnairvibhUSitA / dhUmenA''kulitA sA ] tu patitA dharaNItale / / 34 anyA gRhItahastA tu sakhI dahati bAlake / anekadivyarUpANyAdRSTvA madavimohitA // zirasA prAJjaliM kRtvA vijJApayati pAvakam / yadi tvamicchase vairaM puruSeSvapakAriSu // striyaH kimaparAdhyante gRhapaJjarakokilAH / pApa nirdaya nirlajja kaste kopaH striyopari / / 37 na dAkSiNyaM na te lajjA na satyaM zaucavartitA / anekarUpavarNADhyA upAlabdho vadasva ha / / 38 25 26 27 29 30 31 35 36 * etaccidAntaragataH pAThaH kha na pustakayoreva dRzyate / 1 kha. Ja. samAruto / 2 kha. jha Ja nAratnavi' / 3 kha a. sIdanti / 4 ka upalabhyA /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ AdikhaNDekiM tvayA na zrutaM loke avadhyAH santi yoSitaH / kiM tu tubhyaM guNA hyete dahana vyardanaM prti||39 na kAruNyaM dayA vA'pi dAkSiNyaM vA striyopri| dayAM kurvanti mlecchAzca dehana prekSya yossitH||40 mlecchAnAmapi kaSTo'si durnivAryo hyacetanaH / ete caiva guNAstubhyaM dahanotsAdanaM prati // 41 AsAmapi durAcAraH strINAM kiMca nipAtane / duSTa nighRNa nirlaja hutAza mandabhAgyaka // 42 nirAza tvaM durAcAra bAlAndahasi nirdaya / evaM vilapamAnAM tAM jalpamAnAM bahusvaram // 43 anyAH(nye) krozanti saMkruddhA bAlazokena mohitaaH|dhte nirdayo vahniHsaMkruddhaH sarvazatruvat // 44 puSkariNyA jale jvAlA kUpeSvapi tathaiva ca / asmAnsaMdahya mleccha tvaM kAM gatiM prApayiSyasi // evaM pralapatAM tAsAM (teSAM ) vahnirvacanamabravIt / 48 vaizvAnara uvAcasvavazo naiva yuSmAkaM vinAzaM tu karomyaham / ahamAdezakartA vai nAhaM kartA'smyanugraham // 46 atra krodhasamAviSTo vicarAmi yathecchayA / tato bANo mahAtejAstripuraM vIkSya dIpitam // 47 Asanastho'bravIdevamahaM devevinAzitaH / alpasArairdurAcArairIzvarasya niveditaH // 48 aparIkSya hyahaM dagdhaH zaMkareNa mahAtmanA / nAnyaH zaktastu mAM hantuM vajeyitvA mahezvaram // 49 utthitaH zirasA kRtvA liGgaM tribhuvanezvaram / nirgataH sa puradvArAtparityajya suhRtsvayam // 50 ratnAni tu vicitrANi striyo nAnAvidhAstathA / gRhItvA zirasA liGgaM nyasya nagaramaNDale 51 stuvate devadevezaM trailokyAdhipatiM zivam / hara tvayA'haM nirdagdho yadi vadhyo'smi zaMkara // 52 tvatmasAdAnmahAdeva mA me liGgaM vinazyatu / arcitaM hi mahAdeva bhaktyA paramayA sdaa|| 53 tvayA yadyapi vadhyo'haM mA me liGga vinazyatu / prApyametanmahAdeva tvatpAdagrahaNaM mama // 54 janma janma mahAdeva tvatpAdanirato yaham / toTakacchandamA devaM stutvA tu paramezvaram // 55 ziva zaMkara sarvakarAya namo bhava bhIma mahezvara bhIma namaH // kusumAyudha dehavinAzakara tripurAntakarAndhakacUrNakara // pramadAmiya kAmavibhakta namo hi namaH suramiddhagaNenamitaH // hayavAnarasiMhagajendramukhairanihasvasudIrghamugvezca gaNaH // upalabdhumazakyatarairasurairvyathito na zarIrazatairvahubhiH / praNato bhagavanbahubhaktimatA'calacandrakalAdhara deva namaH / / saha putrakala-kalApadhanaiH satataM jaya deva anusmaraNam / vyathito'smi zarIrazatairbahubhirgamitA'dya mahAnarakasya gatiH // na nivartati yanmama pApagatiH zucikarmavizuddhamapi tyajati / anukampati digbhramati bhramati bhrama eSa kubuddhi(di) nivArayati // yaH paThettoTakaM divyaM prayataH zucimAnasaH / bANasyaiva yathA rudrastasyaiva varado bhavet // 6? imaM stavaM mahAdivyaM zrutvA devo mahezvaraH / prasannastu tadA tasya svayaM devo mahezvaraH // 62 Izvara uvAcana bhetavyaM tvayA vatsa sauvarNe tiSTha dAnava / putrapautraH sapatnIkaryAbhiH svajanaiH saha // 63 1ka. cchA'pi da / 2 ka. dhnN| 3 ka. preSya / 4 ka. yoSitAm / 5 ka. stuvato / 6 Ta. 'mo ripuI / 7ka. 'laastvde| 8Ta 'agvaadidh| 9 kha. a. jahi dahi a| 10 kha. a. 'mitA'dya mahAnarakasya gatim / na /
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ SoDazo'dhyAyaH ] papapurANam / mabhRti bANa tvamavadhyatridazairapi / bhUyastasya varo datto devadevena pANDava // kAyazcAvyayo loke vicacAra ha nirbhayaH / tato nivArayAmAsa rudraH saptazikhaM tathA // 65 sAyaM rakSitaM tasya zaMkareNa mahAtmanA / bhramate gagane nityaM rudratejaHprabhAvataH // kotu tripuraM dagdhaM zaMkareNa mahAtmanA / jvAlAmAlApradIptaM tu patitaM dharaNItale // nipAtitaM tasya zrIzele tripurAntake / dvitIya pAtitaM tatra parvate'marakaNThake // ruce tu tripure rAjanrudrakoTiH pratiSThitA / jvalantaM pAtitaM tatra tena jvAlezvaraH smRtaH // 69 arva tu prasthitA tasya divyA jvAlA divaM gtaa| hAhAkArastadA jAto devaasurskiNnraan||70 *zaraM stambhayedudro mAhezvare purottame / evaM vrajeta yastasminparvate'marakaNTake // 71 caturdaza bhuvanAni sa bhuktvA pANDunandana / varSakoTisahasraM tu triNshtkovystthaa'praaH|| 72 to mahItalaM prApya rAjA bhavati dhArmikaH / pRthivImekacchatreNa bhuGkte nAstyatra sNshyH|| 73 eSa puNyo mahArAjai sarvato'marakaNTakaH / candrasUryoparAgeSu gacchedyo'marakaNTakam // azvamedhAdazaguNaM pravadanti manISiNaH / svargalokamavAmoti dRSTvA tatra mahezvaram // saMnihatyA''gamiSyanti rAhugraste divAkare / tadeva nikhilaM puNyaM parvate'marakaNTake // 76 puNDarIkasya yajJasya phalaM pAmoti mAnavaH / tatra jvAlezvaro nAma parvate'marakaNTake // satra snAtvA divaM yAnti ye mRtAste'punarbhavAH // 77 jvAlezvara mahArAja yastu prANAnparityajet / candrasUryoparAge tu bhaktyA'pi zRNu tatphalam // 78 bhamarA nAma devAste parvate'marakaNTake / rudralokamavAmoti yAvadAbhUtasaMplavam // 79 amarezvarasya devasya parvatasya naTe jale / koTiza RSimukhyAste tapastapyanti suvratAH // samantAyojanaM rAjankSetraM cAmarakaNTakam // akAmo vA sakAmo vA narmadAyAH zubhe jale / snAtvA mucyeta pApebhyo rudralokaM sa gcchti||81 iti zrImahApurANe pAya AdikhaNDe paJcadazo'dhyAyaH // 15 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-583 atha poDazo'dhyAyaH / sUta uvAcapRcchanti te mahAtmAno nAradaM hi mahAjanAH / yudhiSThiraparAH sarva RSayazca tapodhanAH // 1 AkhyAhi bhagavaMstathyaM kAverIsaMgamaM mahat / lokAnAM ca hitArthAya asmAkaM ca vivRddhaye // 2 sadA pAparatA ye tu narA dupkRtikAriNaH / mucyante sarvapApebhyo gacchanti paramaM padam // etadicchAma vijJAtuM bhagavanvaktumahasi // nArada uvAcazRNudhvaM sahitAH sarve yudhiSThirapurogamAH / atra kRtvA mahAyajJaM kuberaH satyavikramaH // 4 idaM tIrthamanuprApya sAmrAjyAdadhiko'bhavat / siddhi prApto mahArAja tanme nigadataH zRNu // 5 kAverI narmadAM yatra saMgatA lokavizrutA / tatra snAtvA zucirbhUtvA kuberaH styvikrmH|| 6 1 ka. 'thivyAma / 2 ka. bhuktaM / 3 Ta. 'ja parva / 4 ka. 'gamiSyAmi /
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ AdikhaNDetapastapyati yakSendro divyaM varSazataM mahat / tasya tuSTo mahAdevaH pradadyAdvaramuttamam // 7 bho bho yakSa mahAsattva varaM zUhi yathepsitam / bhUhi kArya yatheSTaM tu yadvA manasi vartate // 8 kubera uvAcayadi tuSTo'si deveza yadi deyo varo mama / AdikRJcaiva sarveSAM yakSANAmadhipo bhavet // 9 kuberasya vacaH zrutvA tuSTo devo mahezvaraH / evamastu tatazcoktvA tatraivAntaradhIyata // 10 so'pi labdhavaro yakSaH zIghraM yakSakulaM gataH / pUjitaH sarvayakSendrarabhiSiktastu pArthivaH // kAverIsaMgamaM tatra sarvapApapraNAzanam // ye narA nAbhijAnanti vaJcitAste na saMzayaH / tasmAtsarvaprayatnena tatra snAyIna mAnavaH // 12 kAverI ca mahApuNyA narmadA ca mahAnadI / tatra snAtvA tu rAjendra arcayedRSabhadhvajam // 13 azvamedhaphalaM prApya rudraloke mahIyate / agnipravezaM yaH kuryAdyazca kuryAdanAzanam // 14 anivartikA gatistasya yathA me zaMkaro'bravIt / sevyamAno varastrIbhirmodate divi rudravat // 1. SaSTivarSasahasrANi paSTikovyastathA'pare / modate rudralokasthA yatra yatraiva gacchati // 16 puNyakSayAtparibhraSTo rAjA bhavati dhArmikaH / bhogavAndharmazIlazca mahAMzcaiva kulodbhavaH // 17 tatra pItvA jalaM samyakvAndrAyaNaphalaM labhet / svarga gamchanti ne martyA ye pibanti jalaM zubham 18 gaGgAyamunayomadhye yatphalaM yAti mAnavaH / kAverIsaGgame snAtvA tatphalaM tasya jAyate // 10 evaM tu tasya rAjendra kAverIsaMgamaM mahat / puNyaM mahatphalaM tatra sarvapApapraNAzanam / / iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDa poDazo'dhyAyaH // 16 / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-603 atha saptadazo'dhyAyaH / . . . . nArada uvAcauttare narmadAkUle tIrtha yojanavistRtam / patrezvarati vikhyAtaM sarvapApaharaM param / / tatra snAtvA naro rAjandaivataiH saha modate / paJca varSasahasrANi krIDate kAmarUpadhRka / / garjanaM tu tato gacchedyatra megha upasthitaH / indrajinnAma saMprAptaM tasya tIrthaprabhAvanaH / / megharAvaM tato gacchedyatra meghAbhigarjitam / meghanAdo gaNastatra varasaMpannatAM gataH // tato gaccheta rAjendra brahmAvartamiti smRtam / tatra saMnihitA brahmA nityameva yudhiSThira / / tatra snAnAsu rAjendra brahmaloke mahIyate // tatogArezvare tIrthe niyato niyatAzanaH / sarvapApavizuddhAtmA rudralokaM sa gacchati // tato gaccheta rAjendra kapilAtIrthamuttamam / tatra snAtvA naro rAjangopradAnaphalaM labhet // 7 kAJcItIrtha tato gaccheddevarSigaNasavitam / tatra snAtvA naro rAjangolokaM samavAmuyAt // 8 tato gacchettu rAjendra kuNDalezvaramuttamam / tatra saMnihito rudrastiSThate umayA saha // tatra snAtvA tu rAjendra avadhyastridazerapi // pippalezvaraM tato gacchetsarvapApapraNAzanam / tatra gatvA tu rAjendra rudraloke mahIyate // 10 1 Ta. sUtrezvarati /
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazo'dhyAyaH ] papapurANam / gaccheta rAjendra vimalaM vimalezvaram / tatra devazikhA ramyA IzvareNa nipAtitA // / kA prANAnparityajya rudralokamavAmuyAt // 11 taH puSkariNIM gacchettatra snAnaM samAcaret / snAnamAtre narastatra indrasyArdhAsanaM labhet // 12 dharmadA saritA zreSThA rudradehAdviniHsRtA / tArayetsarvabhUtAni sthAvarANi carANi ca // 13 sarvadevAtidevena izvareNa mahAtmanA / kathitA RSisaMghebhyo asmAkaM ca vishesstH|| 14 bunibhiH saMstutA hyeSA narmadA pravarA nadI / rudradehAdviniSkrAnnA lokAnAM hitakAmyayA // 15 sarvapApaharA nityaM sarvalokanamaskRtA / saMstutA devagandharvairapsarobhistathaiva ca // 16 namaH puNyajale Aye namaH mAgaragAmini / namo'stu te RSigaNaiH zaMkaradehaniHsRte // 17 namo'stu te dharmabhRte varAnane namo'stu te devagaNaikavandite / _ namo'stu te sarvapavitrapAvane namo'stu te sarvajagatsupUjite // 18 yazcedaM paThane stotraM ninyaM zudrena mAnavaH / brAhmaNI vedamAmoni kSatriyo vijayI bhavet // 19 vaizyasnu labhate lAbhaM zadrazcaiva zubhAM ganim / annArthI labhate yannaM smaraNAdeva nityazaH // 20 narmadA sevate nityaM svayaM devo mahezvaraH / tena puNyA nadI jayA brahmahatyApahAriNI // 21 iti zrImahApugaNe pAdma AdikhaNDe matadazo'dhyAyaH // 17 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH--624 athASTAdazo'dhyAyaH / nArada uvAcatadAprabhRti brahmAdyA RSayazca napAMdhanAH / mevanne narmadA rAjankAmakrodhavivarjitAH // 1 tasminnipatitaM dRSTvA zalaM devamya bhUtale / tasya puNyaM samAgvyAnaM zaMkaraNa mahAtmanA // 2 zUlabhedeti vikhyAtaM tIrtha puNyatamaM mahat / tatra snAtvA'ca yehavaM gosahasraphalaM labhet // 3 trirAtraM kArayedyastu tammistIrtha narAdhipa / arcayinvA mahAdevaM punarjanma na vidyate // 4 bhImezvaraM tato gacchannamadazvaramuttamam / AdityazvaraM mahApuNyaM tathA'jyamadhunA mamam // 5 mallikezvaraM parityajya paryAptaM janmataH phalam / varuNezvaraM tataH pazyatrI rAjezvaramuttamam // 6 sarvatIrthaphalaM tasya paJcAyatanadazanAta / tatA gacchata rAjendra yuddhaM va yatra mAdhitam // koTitIrtha tu vikhyAtamasuga yatra yodhitaaH| yatra te nihanA gajandAnavA bldrpitaaH|| 8 teSAM zirAMsi gRhyante nihatAsta mmaagtaaH| testu saMsthApito devaH shuulpaannimheshvrH|| 9 koTivinihatA tatra tena koTIzvaraH smRtaH / darzanAttasya tIrthasya madahaH svargamAvahat // 10 tadA indreNa kSudratvAdvavakIlana yatritaH / tadAprabhRti lokAnAM svargamatvaM nivAritam // 11 saghRtaM zrIphalaM dattvA gatvA cAnte pradakSiNam / marvataH maha devena zirasA''dAya dhArayet // 12 * etasmAdagre 'yudhiSThira uvAca' dani kha. a pustakAnirikrUpa matraSu pustakeSu dRshyte| + etasmAdagre kha. ja. pustakAniriktasarvapustakeSu 'nArada uvAca' ityadhikaM dRzyate / 1 Ta. chaDavazva /
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [1 AdikhaNDesarvakAmena saMpUrNo rAjA bhavati pANDava / mRto rudratvamAmoti na ceha jAyate punaH // 1 // svarga gatvA tato rAjyaM kRtvA''gatya tato divam / mahAdevaM tatopAsya trayodazyAM hi mAnavaH // 11 snAtamAtro narastatra sarvayajJaphalaM labhet / tato gaccheta rAjendra tIrtha paramazobhanam // 15 narANAM pApanAzAya agastyezvaramuttamam / tatra snAtvA naro rAjanmucyate brahmahatyayA // 16 kArtikasya tu mAsasya kRSNapakSacaturdazIm / ghRtena snApayedevaM samAdhistho jitendriyH|| 17 ekaviMzakulopeto na mucyedezvarAtpadAt / yAnaM copAnahI chatraM dadyAca ghRtakAJcanam // bhojanaM caiva vimANAM sarve koTiguNaM bhavet // tato gaccheta rAjendra ravistavamanuttamam / tatra snAtvA naro rAjasiMhAsanagatirbhavet // 19 narmadAdakSiNe kUle tIrtha zakrasya vizrutam / upoSya rajanImekA svAnaM tatra samAcaret // 20 svAnaM kRtvA yathAnyAyamarcayettu janArdanam / gosahasraphalaM tasya viSNulokaM sa gacchati // 21 RSitIrtha tato gacchetsarvapApaharaM nRNAm / snAtamAtro narastatra zivaloke mahIyate // 21 nAradasya ca tatraiva tIrtha paramazobhanam / snAtamAtro narastatra gosahasraphalaM labhet // 23 devatIrtha tato gacchedbrahmaNA nirmitaM purA / tatra snAtvA naro rAjanbrahmaloke mahIyate // 24 amarakaNTaka tato gacchedamarasthApitaM purA / snAtamAtro narastatra gosahasraphalaM labhet // 2 tato gaccheta rAjendra vAmanezvaramuttamam / tatra cA''yatanaM dRSTvA mucyate brahmahatyayA // 26 RSitIrtha tato gacchettvIzAnezaM pumAndhuvam / vaTezvaraM tato dRSTvA paryAptaM janmanaH phalam // 27 bhImezvaraM tato gacchetsarvavyAdhivinAzanam / snAtamAtro naro rAjanmarvaduHkhAtmamucyate // 28 tato gaccheta rAjendra vAraNezvaramuttamam / tatra snAtvA naro rAjansarvaduHkhAtpramucyate // 29 somatIrtha tato gacchetpazyeta candramuttamam / tatra snAtvA naro rAjanbhaktyA paramayA yunaH // 30 tatkSaNAdivyadehasthaH zivavanmodate ciram / SaSTivarSasahasrANi zivaloke mahIyate // 31 tato gaccheta rAjendra piGgalezvaramuttamam / ahorAtrAMpavAsena trirAtraphalamApnuyAt // tasmiMstIrthe tu rAjendra kapilAM yaH prayacchati / yAvanti tasya romANi tatmasUtakulasya ca // tAvadvarSasahasrANi rudraloke mahIyate // yastu prANaparityAgaM tatra kuryAnarAdhipa / akSayaM mAMdata kAlaM yAvaccandradivAkarau // 34 narmadAtaTamAzritya tiSThanti ye tu mAnavAH / te mRtAH svargamAyAnti tathA sukRtino yathA // 35 surabhikezvaraM gacchennArakaM koTikezvaram / gaGgAvataraNa tatra dine puNyo na saMzayaH // 36 nanditIrtha tato gacchetsnAnaM tatra samAcaret / tuSyate tasya nandIzaH somalAMke mahIyate // 37 tato dIpezvaraM gacchevyAsatIrtha tapovanam / nivartitA purA tatra vyAsabhItA mahAnadI // hukAritA tu vyAsena dakSiNena tato gatA // pradakSiNaM tu yaH kuryAttasmiMstIrthe narAdhipa / vyAsastatra bhavetmIto vAJchitaM labhate phalam // 39 sUtreNa veSTayedyastu dIsaM devaM savedikam / krIDate akSayaM kAlaM yathA rudrastathaiva saH // 40 tato gaccheta rAjendra eraNDItIrthamuttamam / saMgame tu naraH snAtvA mucyate sarvapAtakaiH // 41 eraNDI triSu lokeSu vikhyAtA pApanAzinI / athavA''zvayuje mAsi zuklapakSasya caassttmii|| 42 zucirbhUtvA naraH snAtvA sopavAsaparAyaNaH / brAhmaNaM bhojayedekaM koTirbhavati bhojitA // 43
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazo'dhyAyaH ] parapurANam / DIsaMgame snAtvA bhktibhaavaanurnyjitH| mUrtiko zirasi sthApya avagAya ca vai jalam // hodakasaMmizra mucyate sarvakilviSaH // kSiNaM tu yaH kuryAttasmiMstIrthe narAdhipa / pradakSiNIkRtA tena saptadvIpA vasundharA // 45 suvarNatilake snAtvA datvA ca kAJcanam / kAJcanena vimAnena rudraloke mahIyate // 46 svargacyutaH kAlAdrAjA bhavati vIryavAn / tato gaccheta rAjendra ikSunadyAstu saMgamam // 47 kokye vizrutaM divyaM tatra saMnihitaH zivaH / tatra snAtvA naro raajngaannptymvaapnuyaat||48 sandatIrtha tato gacchetsarvapApapraNAzanam / A janmanaH kRtaM pApaM snAnamAtrAyapohati // 49 jAgirasaM tato gacchetsnAnaM tatra samAcaret / gosahasraphalaM tasya rudraloke mahIyate // 50 galatIrtha tato gacchetsarvapApapraNAzanam / tatra gatvA tu rAjendra snAnaM tatra samAcaret // sajanmakRtaiH pApairmucyate nAtra saMzayaH // TezvaraM tato gacchetsarvatIrthamanuttamam / tatra snAtvA naro rAjangosahasraphalaM labhet // 52 saMgamezvaraM tato gacchetsarvapApaharaM param / tatra snAtvA naro rAjallabhate nAtra saMzayaH // 51 badratIrtha samAsAdya dAnaM dadyAttu yo naraH / tasya tIrthaprabhAveNa sarva koTiguNaM bhavet // 54 atha nArI bhavetkAlI tatra snAnaM samAcaret / gaurItulyA bhavetsA tu rudrapatnI na saMzayaH // 55 bhaGgArezvaraM tato gacchetsnAnaM natra samAcaret / snAtamAtro narastatra rudraloke mahIyate // 56 bhaGgArakacaturthyAM tu snAnaM tatra samAcaret / akSayaM modate kArla murArikRtazAsanaH // 57 ayonisaMgame snAtvA na pazyedyonimandiram / pANDavezvarakaM gatvA snAnaM tatra samAcaret // "akSayaM modate kAlamavadhyastu suraasuraiH|| viSNulokaM tato gatvA kriiddaabhogsmnvitH| tatra bhuktvA mahAbhogAnma] rAjA'bhijAyate // 59 phaimbotikezvaraM gacchetsnAnaM tatra samAcaret / uttarAyaNe saMprApte yadicchettasya tadbhavet // 60 candrabhAgAM tato gacchetsnAnaM tatra samAcaret / snAtamAtro narastatra somaloke mahIyate // 61 tato gacchettu rAjendra tIrtha zakrasya vizrutam / pUjitaM devarAjena devairapi namaskRtam // 62 tatra snAtvA naro rAjandAnaM dattvA ca kAJcanam / athavA nIlavarNAbhaM vRSabhaM yaH samutsRjet // 61 vRSabhasya tu romANi tatprasUtikuleSu ca / tAvadvarSasahasrANi naro harapure vaset // 64 tataH svargAtparibhraSTo rAjA bhavati vIryavAn / azvAnAM zvetavarNAnAM sahasreSu narAdhipa // svAmI bhavati maryeSu tasya tIrthaprabhAvataH // tato gaccheta rAjendra brahmAvartamanuttamam / tatra snAtvA naro rAjastarpayetpitRdevatAH // 66 upoSya rajanImeko piNDaM dattvA yathAvidhi / kanyAgate yathA''ditye akSayaM saMcitaM bhavet // 67 tato gaccheta rAjendra kapilAtIrthamuttamam / tatra snAtvA naro rAjankapilAM yaH prayacchati // 68 saMpUrNA pRthivIM dattvA yatphalaM tadavApnuyAt / narmadezvaraM paraM tIrtha na bhUtaM na bhaviSyati / / 69 satra snAtvA naro rAjannazvamedhaphalaM labhet / tatra sarvagato rAjA pRthivyAmabhijAyate // 70 sarvalakSaNasaMpUrNaH sarvavyAdhivivarjitaH / nArmadIyottare kUle tIrtha paramazobhanam // 71 nAdinyAyatanaM ramyamIzvareNa tu bhAvitam / tatra snAtvA tu rAjendra dAnaM dattvA ca shktitH|| 72 - 1kha. pra. zaktikA / 28. vATezvaraM / 38. 'laM muciraM kR| 4 Ta. kambojikezvaraM /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 1 AdikhaNDe - tasya tIrthaprabhAveNa dattaM bhavati cAkSayam / daridrA vyAdhitA ye tu ye ca duSkRtakarmaNaH || mucyante sarvapApebhyaH sUryalokaM prayAnti ca // 7 77 mAghamAse tu saMprApte zuklapakSasya saptamIm / vasedAyatane yastu nirAtmA yo jitendriyaH // na jAyate vyAdhitazca kAle'ndho badhirastathA / subhago rUpasaMpannaH strINAM bhavati vallabhaH // 75 idaM tIrthaM mahApuNyaM mArkaNDeyena bhASitam / ye na yAnti ca rAjendra vazcitAste na saMzayaH // 76 mAsezvaraM tato gacchetsnAnaM tatra samAcaret / snAtamAtro narastatra svargalokamavApnuyAt // modate svargalokastho yAvadindrAzcaturdaza / tataH samIpataH sthitvA nAgezvaraM tapovanam // 78 tatra snAtvA tu rAjendra zucirbhUtvA samAhitaH / bahubhirnAgakanyAbhiH krIDate kAlamakSayam / / 79 kuberabhavanaM gacchetkubero yatra saMsthitaH / kAlezvaraM paraM tIrtha kubero yatra toSitaH // yatra snAtvA tu rAjendra sarvasaMpadamApnuyAt / / 80 81 ra raa 86 87 89. 0.0 05 00 tataH pazcimato gacchenmarutAlayamuttamam / tatra snAtvA tu rAjendra zucirbhUtvA samAhitaH // kAJcanaM tu tato dadyAdannaM zaktyA tu buddhimAn / puSpakeNa vimAnena vAyulokaM sa gacchati // 82 mema tIrthaM tato gacchetmAghamAme yudhiSThira / kRSNapakSe caturdazyAM snAnaM tatra mamAcaret // naktaM bhojyaM tataH kuryAnna gacchedyonisaMkaTam / ahalyAtIrthaM tato gacchetsnAnaM tatra mamAcaret ||84 snAtamAtro narastatra apsaraiH maha modate / pAramezvare tapastaptvA ahalyA muktimAgamat / / caitramAse tu saMprApte zuklapakSe trayodazI / kAmadevadine tasminnahalyAM tu prapUjayet // yatra tatra samutpanno narastatra priyo bhavet / strIvallabho bhavecchrImAnkAmadeva ivAparaH // ayodhyAM tu samAsAdya tIrthe zakrasya vizrutam / snAtamAtrI narastatra gosahasraphalaM labhet // 88 somatIrtha tato gacchetsnAnamAtraM samAcaret / snAtamAtrI narastatra sarvapApaiH pramucyate / / somagrahe tu rAjendra pApakSayakaraM bhavet / trailokyavizrutaM rAjanmomatIrtha mahAphalam || yastu cAndrAyaNaM kuryAttasmiMstIrthe narAdhipa / sarvapApavizuddhAtmA somalokaM sa gacchati / / agnipraveze tu jale'pyathavA'pi anAzane / sAmatIrthe mRtAM yastu nAsau martye'bhijAyate / / stambhatIrtha tato gacchetsnAnaM tatra samAcaret / snAtamAtrA narastatra somaloke mahIyate // tato gaccheta rAjendra viSNutIrthamanuttamam / yAMdhanIpuravikhyAtaM viSNutIrthamanuttamam / / asurA yoSitAstatra vAsudevena koTizaH / tatra tIrthaM samutpannaM viSNuH prIto bhavediha // ahorAtropavAsena brahmahatyAM vyapohati / tato gaccheta rAjendra tApasezvaramuttamam // amohakamiti khyAtaM pitRRMstatra tu tarpayet / paurNamAsyAmamAvAsyAM zrAddhaM kuryAdyathAvidhi / / 97 tatra snAtvA naro rAjanpatRpiNDaM tu dApayet / gajarUpAH zilAstatra toyamadhye pratiSThitAH 98 tasmiMstu dApayetpiDaM vaizAkhe tu vizeSataH / tRpyanti pitarastAvadyAvattaSThati medinI // tato gaccheta rAjendra siddhezvaramanuttamam / tatra snAtvA tu rAjendra gaNapatyantikaM vrajet / / 100 tato gaccheta rAjendra liGgo yatra janArdanaH / tatra snAtvA tu rAjendra viSNuloke mahIyate / / 101 narmadAdakSiNe kUle tIrthaM paramazobhanam / kAmadevaH svayaM tatra tapastapyatyasau mahAn // divyaM varSasahasraM tu zaMkaraM paryupAsate / samAdhiparvadagdhastu zaMkareNa mahAtmanA / zvetaparvopamazcaiva hutAzaH zuklaparvaNi / ete dagdhAstu te sarve kusumezvarasaMsthitAH / / 5.3 9.4 05 9.6 1 102 103 104 1 Ja, MyamatArtha / 2 kha. ma. 'te / tatra tAtha ta N / 3 ka. 'tAstena vA / 16
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonaviMzo'dhyAyaH ] papapurANam / vavarSasahasreNa tuSTasteSAM mahezvaraH / umayA sahito rudrasteSAM tuSTo varapadaH // mokSayitvA tAnsannirmadAtaTamAzritAn / tasya tIrthaprabhAveNa punardevatvamAgataH // 106 salasAdAnmahAdeva tIrtha ca bhavatUttamam / ardhayojanavistIrNa tIrtha dikSu smnttH|| 107 zistIrthe naraH snAtvA upavAmaparAyaNaH / kusumAyudharUpeNa rudraloke mahIyate // 108 kailAnare yameneva kAmadevena vAyave / tapastaptaM tu rAjendra tatraiva ca puraagtaiH|| anyonasya mamIpe tu nAtidUre tu tasya vai / snAnaM dAnaM ca tatraiva bhojanaM piNDapAtanam // 110 abhiveze jale vA'pi athavA'pi anAzane / anivartikA gatistasya mRtasyApyayojane // 111 vimbakeNa toyena nApayennarapuGgavaH / andhonamUle dattvA tu piNDaM caiva yathAvidhi / pitarastasya tRpyanti yAvaJcandradivAkarau // uttarAyaNe tu saMprApte tatra snAnaM karoti yH| puruSo vA'GganA vA'pi vamedAyatane zuciH // 113 siddhezvarasya devasya prabhAne pUjayennaraH / matAM gatimavAmoti na tAM srvairmhaamkhaiH|| 114 yadA ca tIrthakAlena rUpavAnsubhago bhavet / mayaM bhavati rAjA'sAvAmamudrAntagocare // 115 kSetrapAlaM na pazyeca daNDapAlaM mahAvalam / vRthA tasya bhavedyAtrA adRSTvA karNakuNDalam // 116 etattIrthaphalaM jJAtvA sarve devAH mmaagtaaH| muJcanti puSpavRSTiM tu stuvanti kumumezvaram / / 117 iti zrImahApugaNe pAna AdigvaNDe'STAdazo'dhyAyaH 18 // AdinaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-741 112 arthakonavizo'dhyAyaH / nArada uvAcabhArgavezaM tato gacchedbhaktyA yatra ca viSNunA / huGkAritAstu devena dAnavAH pralayaM gatAH // 1 tatra snAtvA tu rAjendra sarvapApaiH pramucyate / zukrutIrthasya cotpattiM zRNu tvaM pANDunandana // 2 himavacchivare ramye nAnAdhAtuvicitrite / taruNAdityasaMkAze taptakAzcanasaMnibhe // bajrasphaTikasopAne citrapaTTazilAnale / jAmbanadamaye divye nAnApuSpopazobhite // tatrA''sInaM mahAdevaM sarvazaM prabhumavyayam / lokAnugrAhakaM zAntaM gaNatandaiH samAvRtam // 5 skandanandimahAkAlIrabhadragaNAdibhiH / umayA mahitaM devaM mArkaNDaH paripRcchati // 6 devadeva mahAdeva brahmavipNvindrasastuta / saMsArabhayabhIto'haM sukhopAyaM bravIhi me // bhagavanbhUtabhavyeza sarvapApapraNAzanam / tIrthAnAM paramaM tIrtha tadvadasva mahezvara // Izvara uvAcazRNu vipra mahAprAjJa sarvazAstravizArada / snAnAdi kuru gaccha tvamRSisaMdhaiH smaavRtH|| manvatriyAjJavalkyAzca kAzyapazcaiva aGgirAH / yamApastambasaMvartAH kAtyAyanabRhaspatI // nArado gautamazcaiva pRcchante dharmakAkSiNaH // kA kanakhale puNyA prayAgaM puSkaraM gayA / kurukSetra tathA puNyaM rAhugraste divAkare // 11 divA vA yadi vA rAtrau zuklatIrtha mahAphalam / darzanAnsparzanAccaiva snAnAdhyAnAttapojanAt // 12 18. 'rAH / bhRgvaap| " sr .
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapaNIta [ 1 AdikhaNDe homAzcaivopavAsAcca zuklatIrthaphalaM mahat / zuklatIrtha mahApuNyaM nA tu saMvyavasthitam // 1 // cANikyo nAma rAjarSiH sidi tatra smaagtH| etatkSetraM samutpatraM yojanAvRttisaMsthitam // 1 // zuklatIrtha mahApuNyaM sarvapApapaNAzanam / pAdapAgreNa dRSTena brahmahatyAM vyapohati // 1. ahamatra RSizreSTha tiSThAmItyumayA saha / vaizAkhe vimale mAsi kRSNapakSe caturdazI // 1 // kailAsAcApi nirgamya tatra saMnihito vaham / devakiMnaragandharvAH siddhavidyAdharAstathA // 15 gaNAzcApsaraso nAgAH sarvadevAH samAgatAH / gaganasthAstu tiSThanti vimAnaiH sarvakAmakaiH / / 18, zuklatIryeSu rAjendra AgatA dharmakAGgiNaH / rajakena yathA vastraM zuklaM bhavati vAriNA // 19 AjanmasaMcitaM pApaM zuklatIrtha vyapohati / snAnaM dAnaM mahApuNyaM mArkaNDa RSisattama / 20 zuklatIrthAtparaM tIrtha na bhUtaM na bhaviSyati / pUrve vayasi karmANi kRtvA pApAni mAnavaH // 2 // ahorAtropavAsena zuklatIrthe vyapohati / tapasA brahmacaryeNa yajJairdAnena vA punH|| devadAnena yA puSTirna sA Rtuzatairapi / kArtikasya ca mAsasya kRSNapakSe caturdazI // ghRtena snApayeddevamupoSya paramezvaram / ekaviMzakulopeto na cyaveccaizvarAtpadAt // 24 zuklatIrtha paraM tIrthamRSisiddhaniSevitam / tatra snAtvA tato rAjanpunarjanma na vidyate // 25 snAtvA vai zuklatIrthe'pi arcayevRSabhadhvajam / jAgaraM kArayettatra nRtyagItAdimaGgalaiH // 26 prabhAte zuklatIrthe tu snAnaM vai devatArcanam / AcArya bhojayetpazcAcchivavrataparaH shuciH|| 27 bhojanaM ca yathAzaktyA vittazAThyaM na kArayeta / pradakSiNaM tataH kRtvA zanairdevAntikaM vrjet||28 evaM vai kurute yastu tasya puNyaphalaM zRNu / divyayAnasamArUDhaH stUyamAno'psarogaNaiH // 29 zivatulyabalopetastiSThatyAbhUtasaMplavam / zuklatIrthe tu yA nArI dadAti kanakaM zubham // 30 ghRtena snApayeddevaM kumAraM cAbhipUjayet / evaM yA kurute bhaktyA tasyAH puNyaphalaM zRNu // 31 modate devalokasthA yAvadindrAzcaturdaza / ayane vA caturdazyAM saMkrAntau viSuve tathA // . 32 snAtvA tu sopavAsaH sa nirjitAtmA samAhitaH / dAnaM dadyAdyathAzaktyA prIyetAM hrishNkrau||3|| zuklatIrthaprabhAveNa sarva bhavati cAkSayam / anAthaM durgataM viSaM nAthavantamathApi vA // udvAhayati yastIrthe tasya puNyaphalaM zRNu // yAvattadromasaMkhyA tu tatprasUtikuleSu ca / tAvadvarSasahasrANi zivaloke mahIyate // 3. iti zrImahApurANe pAya AdikhaNDa Unavizo'dhyAyaH // 19 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-776 atha viMzo'dhyAyaH / nArada uvAcatatastu narakaM gacchetsnAnaM tatra samAcaret / snAtamAtro narastatra narakaM na ca pazyati // ? asya tIrthasya mAhAtmyaM zRNu tvaM pANDunandana / tasmiMstIrthe tu rAjendra yAnyasthIni vinikssipet||2 vilayaM yAnti sarvANi rUpavAJjAyate naraH / gotIrtha tu tato gacchedRSTvA pApAtpramucyate // 3 tato gaccheta rAjendra kapilAtIrthamuttamam / tatra snAtvA naro rAjangosahasraphalaM labhet // 4 jyeSThamAse tu samApte caturdazyAM vishesstH| tatropoSya naro bhaktyA kapilAM yaH prayacchati // 5
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ vazo'dhyAyaH ] padmapurANam / 31 | dIpa prajvAlya ghRtena snApayecchivam / saghRtaM zrIphalaM dattvA kRtvA cAnte pradakSiNam // 6 bharaNasaMyuktAM kapilAM yaH prayacchati / zivatulyo naro bhUtvA na ceha jAyate punaH // 7 sarakadine prApte caturthyAM tu vizeSataH / strApayitvA zivaM bhaktyA brAhmaNebhyastu bhojanam // 8 rikanavamyAM tu amAvAsyAM tathaiva ca / snApayettatra yatnena rUpavAnsubhago bhavet // 11 12 13 14 15 16 snApayelliGgaM pUjayedbhaktito dvijAn / puSpakeNa vimAnena sahasraiH parivAritaH / / padamatrAmoti nAtra vA'bhigataM bhavet / akSayaM modate kAlaM yathA rudrastathaiva ca / / tu karmasaMyogAnmartyalokamupAgataH / rAjA bhavati dharmiSTho rUpavAJjAyate balI / 'gaccheta rAjendra RSitIrthamanuttamam / ghRNavinduRSirnAma zApadagdho vyavasthitaH / / tIrthaprabhAveNa pApamukto bhavedvijaH / tato gaccheta rAjendra gaNezvaramanuttamam // zrAvaNe mAmi saMprApte kRSNapakSe caturdazIm / snAtamAtrI narastatra rudraloke mahIyate // pitRRNAM tarpaNaM kRtvA mucyate ca RNatrayAt / gaNezvarasamIpe tu gaGgAvadanamuttamam || akAmo vA sakAmo vA tatra snAtvA tu mAnavaH / AjanmajanitaiH pApairmucyate nAtra saMzayaH // 17 sadA parva divase snAnaM tatra samAcaret / pitRRNAM tarpaNaM kRtvA mucyate ca RNatrayAt // prayAge yatphalaM dRSTaM zaMkareNa mahAtmanA / tadeva nikhilaM puNyaM gaGgArAharkasaMgame / / saMsyaiva pazcima sthAnaM samIpe nAtidUrataH / dazAzvamedhikaM nAma triSu lokeSu vizrutam // upopya rajanImekAM mAsi bhAdrapade tathA / amAvAsyAM naraH snAtvA vrajate yatra zaMkaraH / / 21 sadA pUrva snAnaM tatra samAcaret / pitRRNAM tarpaNaM kRtvA azvamedhaphalaM labhet // dazAzvamedhAtpazcimato bhRgurbrAhmaNasattamaH / divyaM varSasahasraM tu IzvaraM paryupAsate / / balmIkAvasthitazvAsau dakSiNaM ca niketanam / Azcarya tu mahajjAtamumAyAH zaMkarasya ca // gaurI tu pRcchate devaM ko'yameva tu saMsthitaH / devo vA dAnavazvAtha kathayasva mahezvara // Izvara uvAca - 18 19 20 22 bhRgurnAma dvijazreSTha RSINAM pravaro muniH / dhyAyate mAM samAdhistho varaM prArthayate priye / / tatra prahasitA devI IzvaraM pratyabhASata // 26 dhUmavattu zikhA jAtA tato'dyApi na tuSyasi / durArAdhyo'si tena tvaM nAtra kAryA vicAraNA / / 27 d 23 24 25 deva uvAca - 29 30 31 na jJAyase mahAdevi ayaM krodhena ceSTitaH / darzayAmi yathA tathyaM priyaM te ca karomyaham || 28 smArito devadevena dharmarUpo vRpastadA / smaraNAddevadevasya vRSaH zIghramupasthitaH / / badate mAnuSIM vAcamAdezo dIyatAM prabho / valmIkaizchAdito vima enaM bhUmau nipAtaya // yogasthastu tato dhyAyaMstatastena nipAtitaH / tatkSaNAtkrodhasaMtapto hastamutkSiptavAnvRSam // evaM saMbhASamANastu kutra gacchasi bho vRSa / adya tvAmatha pApmAnaM pratyakSaM hanmyahaM vRSa // tistu tadA vipro antarikSagataM vRSam / AkAze prekSate vima etadadbhutamuttamam / tataH prahasite rudra RSiragre vyavasthitaH / tRtIyaM locanaM dRSTvA vailakSyAtpatito bhuvi / / praNamya daNDavamA~ stuvate paramezvaraM / / 32 33 1 sva. a. ca / dApa / 2 Ta m / tRNa / 3 ka. dhArmikastu / 34
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNIta- [1 AdikhaNDepaNipatya jagamArya bhavodbhavaM tvAmahaM divyarUpam / bhavabhIto bhuvanapate prabhUtaM vijJApaye kiMcit 35 tvaguNanikarAnvaktuM kaHzakto bhavati mAnuSo nAtha / vAsukirayaM hi kadAcidvadanasahasraM bhavedyasya 36 bhaktyA tathA'pi zaMkara bhuvanapate tvatstutau tu mukhrsy|vndy kSamasva bhagavanprasIda me tava caraNapatitasya sattvaM rajastamastvaM sthityutpatto vinAzane deva / tvAM muktvA bhuvanapate bhuvanezvara naiva daivataM kiMcit 38 yamaniyamayajJadAnairvedAbhyAmAvadhAraNodyogAt / tvadbhakteH sarvamidaM nAhati kalAsahasrAMzena // 39 utkRssttrsrsaaynkhddgaadhnpaadukodisiddhi|cihnaani bhavatpraNatAnAM dRzyanta iha janmani prkttm| zAmyena namati yadyapi dadAmi tvaM dharmamicchatAM dev| bhaktirbhavacchedakarI mokSAya vinirmitA naath| paradAraparasvarataM paribhavapariduHkhazokasaMtaptam / paravadanavIkSaNaparaM paramezvara mAM paritrAhi // 42 alIkAbhimAnadagdhaM kSaNabhaGguravibhavavilasitaM deva / kRraM kupathAbhimukhaM patitaM mAM trAhi deveza'43 dInendriyagaNamA!bandhujanareva pUritA aashaa| tucchA tathA'pi zaMkara kiM muhaM mAM viDambayasi'44 daNAM harasva zIghraM lakSmI mAM dehi hRdayavAsinIM nityAm / chindhi madamohapAzAnuttAraya mAM mahAdeva / / karuNAbhyudayaM nAmastotramidaM siddhidaM divym|yHptthti bhaktiyuktastasya tu tupyedbhagoyethA hi shivH| Izvara uvAcaahaM tuSTo'smi te vipra prArthayasvepsitaM varam / umayA sahito devo varaM tasya hi dApayet (?) / / 47 bhRguruvAca-yadi tuSTo'si deveza yadi deyA varo mama / rudravedI bhadevametatsaMpAdayasva me // 48 Izvara uvAcaevaM bhavatu viprendra krodhasthAnaM bhaviSyati / na pitAputrayozcaiva ekavAkyaM bhaviSyati // 49 tadAmabhRti brahmAghAH sarve devAH sakinarAH / upAsata bhRgostIrtha tuSTo yatra mahezvaraH // 50 darzanAttasya tIrthasya sadyaH pApAtpramucyate / avazAH svavazAzcApi mriyante tatra jantavaH // 51 gupAtigRhyasya gatisteSAM niHsaMzayA bhavet / etatkSetraM suvipulaM sarvapApapraNAzanam // 52 tatra snAtvA divaM yAnti ye mRtAste'punarbhavAH / aupAnahaM tadA yugmaM deyamannaM ca kaadhnm||53 bhojanaM ca yathAzaktyA akSayaM tasya tadbhavet / saryoparAgaM yo dadyAdAnaM caiva yathecchayA // 51 tIrthasnAnaM tu yadAnamakSayaM tasya tadbhavet / candrasaryoparAgepa vRpotsargamanuttamam // 55 na jAnanti narA muDhA viSNumAyAvimohitAH / narmadAyAM sthitaM divyaM vRpatIrtha narAdhipa // 56 bhRgutIthesya mAhAtmyaM yaH zRNoni naraH sakRt / vimuktaH sarvapApebhyo rudralokaM sa gacchati 57 tato gaccheta rAjendra gautamezvaramuttamam / tatra mAtvA narAM rAjannupavAsaparAyaNaH // 58 kAzcanena vimAnena brahmaloke mahIyate / dhautapApaM tatA gacchaddhotaM yatra vRpeNa tu // 59 narmadAyAM sthitaM rAjansarvapAtakanAzanam / tatra tIrthe naraH snAtvA brahmahatyAM vyapohati // 60 tasmiMstIrthe tu rAjendra prANatyAgaM karoti yaH / caturbhujasvinetrastu rudratulyavalo bhavet / / 61 basekalpAyutaM sAgraM rudratulyaparAkramaH / kAlena mahatA prAptaH pRthivyAmakarAibhavat // tato gaccheta rAjendra eraNDItIrthamuttamam / prayAgaM yatphalaM dRSTaM mArkaNDayana bhASitam // 62 63 tatphalaM labhate rAjannAtamAtrastu mAnavaH / mAsi bhAdrapade caitra zuklapakSasya cASTamIm // 64 w w w 1kha a. bhatanAthaM 2 kha. ja. rapi hi / iTa. 'namiddhA / 6 . 'kavivargama' / kha. 'kaacivrmi| 5 ka. 'zyante te hija' 6 Ta. kA // 43 // hAne / 7ka, 'baddava / 8 Ta. bhaart|
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 ekaviMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / upoSya rajanImekAM tatra snAnaM samAcaret / yamadUtairna bAdhyaMta indralokaM sa gacchati // 15 tato gaccheta rAjendra siddho yatra janArdanaH / hiraNyadvIpavikhyAtaM sarvapApapraNAzanam // tatra snAtvA naro rAjandhanavAnarUpavAnbhavet // tato gaccheta rAjendra tIrtha kanakhalaM mahat / geruDena tapastaptaM tasmiMstIrthe narAdhipa // vikhyAtaM sarvalokeSu yoginI tatra tiSThati / krIDate yogibhiH sArdha zivena saha nRtyati // 68 tatra snAtvA naro rAjanrudraloke mahIyate / tato gaccheta rAjendra IzatIrthamanuttamama // 69 Izastatra vinirmukto gata Urca na saMzayaH / tato gacchena rAjendra siddho yatra janArdanaH // 70 vArAhaM rUpamAsthAya arcitaH paramezvaraH / vArAhatIrthe naraH snAtvA dvAdazyAM tu vizeSataH // 71 viSNulokamavAnoti narakaM tu na gacchati / tato gaccheta rAjendra somatIrthamanuttamam // 72 paurNamAmyAM vizeSeNa tatra snAnaM samAcaret / paNipatya ca IzAnaM balistasya prasIdati // 73 harizcandrapuraM divyamantarikSa tu dRzyate / cakradhvaje samAvRtte supte nAgAriketane // 74 namadAtoyavegene rurukacchopamevite (?) / tasmistIrthe nivAsaM ca viSNuH zaMkaramabravIta // 75 dvIpezvare naraH snAtvA labhedbahusuvarNakam / tato gaccheta rAjendra rudrakanyAsusaMgamam // 76 snAtamAtrI narastatra devyAH mthAnamavApnuyAt / devatIrtha tato gacchetsarvadevanamaskRtam // 77 tatra snAtvA tu rAjendra daivataiH saha modate / nato gaccheta rAjendra zikhitIrthamanuttamam // 78 tatra vai dIyate dAnaM sarva koTiguNaM bhavet / aparapakSe'mAvAsyAM manAnaM tatra samAcaret // 79 brAhmaNaM bhojayedekaM koTirbhavati bhojitA / bhRgutIrthe tu rAjendra tIrthakoTiyavasthitA // 80 akAmo vA sakAmo vA tatra snAyIna mAnavaH / azvamedhamavAmoni daivataiH saha modate // 81 natra siddhimavAmAMti bhRgastu munipuGgavaH / avatAraH kRtastena zaMkaraNa mahAtmanA // iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe viMzatitamo'dhyAyaH // 20 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-858 arthakavizo'dhyAyaH / nArada uvAcatato gaccheta rAjendra vihaGgezvaramuttamam / darzanAttasya rAjendra mucyate sarvapAtakaiH // 1 tano gaccheta rAjendra narmadezvaramuttamam / tatra snAtvA naro rAjansvargaloke mahIyate // 2 azvatIrtha nato gacchensnAnaM tatra samAcaret / mubhago darzanIyazca bhogavAjAyate nrH|| 3 pitAmahaM tato gacchedrahmaNA nirmitaM purA / tatra snAtvA naro bhaktyA pitRpiNDaM tu dApayet // 4 tilada vimizraM tu udakaM tu pradApayet / tasya tIrthaprabhAveNa sarva bhavati cAkSayam // sAvitrItIrthamAsAdya yastu snAnaM samAcaret / vidhUya sarvapApAni brahmaloke mahIyate // 6 manoharaM ca tatraiva tIrtha paramazobhanam / tatra snAtvA naro gajanpitRloke mahIyate // tato gaccheta rAjendra mAnasaM tIrthamuttamam / tatra snAtvA naro rAjanarudraloke mahIyate // 1 ka. gaccha tena / Ta. rAkSakaMna / jha. gamanena / 2 kha. ja. "ndra haMmatI' / 3 kha a. 'm / hasAstatra vinirmuktA gatA U / 4 kha. bha. zakradhvaje / 5 kha. a. 'na tarUnsaMprAvayiSyati / t|
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [1 AdikhaNDetato gaccheta rAjendra kratutIrthamanuttamam / vikhyAtaM triSu lokeSu sarvapApapraNAzanam // yAnyAnmArthayate kAmAnpazuputradhanAni ca / mAmuyAttAni sarvANi tatra snAtvA nraadhip|| 10 tato gaccheta rAjendra tridazadyoti vizrutam / tatra tA RSikanyAstu tapo'tapyanta suvratAH // 11 bhartA bhavatu sarvAsAmIzvaraH prabhuravyayaH / prItastAsAM mahAdevo daNDirUpadharo hrH|| 12 vikRtAnanabIbhatsastaca tIrthamupAgataH / tatra kanyA mahArAja varAya paramezvaraH // 13 kanyAsaMgha varayataH (?) kanyAdAnaM prayacchati / tIrtha tatra mahArAja dazakanyeti vizrutam // tatra sAtvA'rcayeddevaM sarvapApaiH pramucyate // tato gaccheta rAjendra svargabinduriti zrutam // tatra snAtvA naro rAjandurgatiM ca na pazyati // 15 apsarezaM tato gacchetsnAnaM tatra samAcaret // krIDate nAgalokasthaH apsaraiH saha modate // 16 sato gaccheta rAjendra narakaM tIrthanuttamam / tatra snAtvA'rcayeddevaM narakaM ca na gacchati // 17 bhArabhUtaM tato gacchedupavAsaparAyaNaH / etattIrtha samAsAdya avatAraM tu zAMbhavam // arcayitvA virUpAkSaM rudraloke mahIyate / / tamistIrthe naraH snAtvA bhArabhUte mahAtmanaH / yatra tatra mRtasyApi dhruvaM gANezvarI gatiH // 19 kArtikasya tu mAsasya arcayitvA mahezvaram / azvamedhAcchataguNaM pravadanti manIpiNaH // 20 dIpakAnAM zataM kRtvA ghRtapUrNa tu dApayet / vimAnaH sUryasaMkAvrijate yatra zaMkaraH / / vRSabhaM yaH prayaccheta zaGkhakundendusaMnibham / vRSayuktena yAnena rudralokaM sa gacchati // 22 carumekaM tu yo dadyAttasmiMstIrthe narAdhipa / pAyasaM madhusaMyuktaM bhakSyANi vividhAni ca // 23 yathAzaktyA tu rAjendra bhojayetsa hadakSiNam / tasya tIrthaprabhAveNa sarva koTiguNaM bhavet // 24 narmadAyA jalaM siktvA arcayitvA vRSadhvajam / durgatiM ca na pazyanti tasya tIrthaprabhAvataH / / 25 etattIrtha samAsAdya yastu prANAnparityajet / sarvapApavizuddhAtmA bajane yatra zaMkaraH // 26 jalapravezaM yaH kuryAttasmiMstIrthe narAdhipa / haMsayuktana yAnena rudralokaM ma gacchati // 27 yAvaJcandrazca sUryazca himAMzca mahodadhiH / gaGgAdyAH saritA yAvattAvatsvarge mahIyate / / 28 anAzakaM tu yaH kuryAttasmistItha narAdhipa / garbhavAsa tu rAjendra na punajoyata naraH // 29 tato gaccheta rAjendra aTavItIrthamuttamam / tatra snAtvA naro rAjannindrasyArdhAsanaM labhet // 30 rAtIrtha tato gacchetsarvapApapraNAzanam / tatrApi snAtamAtrasya dhruvaM gANezvarI gtiH|| 31 eraNDInarmadAyAzca saMgama lokavizrutam / tatra tIrtha mahApuNyaM sarvapApapraNAzanam / / 32 upavAsaparAM bhUtvA nityaM brahmaparAyaNaH / tatra snAtvA tu rAjendra mucyate brahmahatyayA // 33 tato gaccheta rAjendra narmadodadhisaMgamam / jamadagniriti khyAtaM siddhAM yatra janArdanaH // 34 yatreSTvA bahubhiryaharindrA devAdhipo'bhavat / tatra snAtvA naro rAjanarmadodadhisaMgame // 35 triguNasyAzvameghasya phalaM pAmoti mAnavaH / pazcimodadhisAyujyaM muktidvAravighATanam // 36 tatra devAH sagandharvA RSayaH siddhacAraNAH / ArAdhayanti devezaM trisaMdhyaM vimalezvaram // 37 sarvapApavizuddhAtmA rudraloke mahIyate / vimalezvaraparaM tIrtha na bhRtaM na bhaviSyati // 38 tatropavAsaM kRtvA ye pazyanti vimalezvaram / sarvapApavizuddhAtmA (?) rudralokaM brajanti te // 39 14. devazcaNDarU / 2 kha. a. paramezvaram / 3 ka. 'nyA Rddhi ca ya saMvatkanyA / 4 kha. a. amaraH / 5 ka. evaM tIrtha / 6 Ta, spRTvA / 7 kha.ja. tacca /
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 dvAtriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 35 40 41 1 42 tato gaccheta rAjendra kezinItIrthamuttamam / tatra snAtvA naro rAjannupavAsaparAyaNaH // upoSya rajanImekAM niyato niyatAzanaH / tatra tIrthaprabhAveNa mucyate brahmahatyayA // sarvatIrthAbhiSekaM ca yaH pazyetsAgarezvaram | yojanAbhyantare tiSThedAvartasaMsthitaH zivaH / / taM dRSTvA sarvatIrthAni dRSTAni syurna saMzayaH / sarvapApavinirmukto yatra rudraH sa gacchati // 43 narmadA saMgamaM yAvadyAvaccAmarakaNTakam / tatrAntare mahArAja tIrthakoTyo deza sthitAH // tIrthATanacaryA RSikoTiniSevitAH / sAgnihotraizca divyajJaiH sarvairjJAnaparAyaNaiH // sevitAstena rAjendra IpsitArthapradAyikAH / yazcedaM vai paThennityaM zRNuyAdvA'pi bhaktitaH // taMtu tIrthAni sarvANi abhiSiJcanti pANDava / / 44 45 46 47 narmadA ca sadA prItA bhavedvai nAtra saMzayaH / prItastasya bhavedudro mArkaNDeyo mahAmuniH / / vandhyA ca labhate putrAndurbhagA subhagA bhavet / kumArI labhate bhartA yacca yo vAJchate phalam / / 48 tadeva labhate sarva nAtra kAryA vicAraNA / brAhmaNo vedamAproti kSatriyo vijayI bhavet / / 49 vaizyastu labhate dhAnyaM zUdraH prApnoti sadgatim / / mUrkhastu labhate vidyAM trisaMdhyaM yaH paThennaraH / narakaM ca na pazyeta viyoniM ca na gacchati / / 51 50 iti zrImahApurANe pAca AdikhaNDe ekavizo'dhyAyaH // 21 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH atha dvAtriMzo'dhyAyaH / -909 nArada uvAca - evaM te kathitaM rAjanmadAtIrthamuttamam / purA gandharvakanyAnAM zApajaM bhayamulbaNam // nAzitaM tanmahArAja revAjalakaNAgninA / revAjalakaNasparzAnmukto bhavati mAnavaH / / yudhiSThira uvAca bhagavanbrUhi kanyAbhiH zApAM'lambhi kathaM kutaH / kasyApatyAni tAstAsAM nAma kiM kIdRzaM vayaH // 3 kathaM revAjalasparzAdvipAkAcchAsaMbhavAt / vimuktAH kutra tAH satuH sarva me kathaya prabho // 4 narmadAtIrthamAhAtmyaM camatkArakaraM bhavet / zravaNAdapi pApAnAM malanAzanamucyate / / narmadA narmadAzabdAM yena kenaciducyate / tasya syAcchAzvatI muktiryAvadAcandratArakam // vyAhRtaM bhavatA pUrva revAmAhAtmyamuttamam / tathA'pi caritaM sAdho yadetattannigadyatAm // artha cosamavAtA yA sevitavyA manISibhiH / ataH pRcchAmi vimendra revAmAhAtmyamuttamam // itihAsaM vada vibho kanyAnAM caritAMjjvalam || 8 nArada uvAca - bhrUyatAM rAjazArdUla dharmagarbhA parA kathA / yathA'raNirvahnigarbhA dharmastu brahmasUriva // gandharvaH zukasaMgItistasya kanyA pramohinI / suzIlasya suzIlA ca sukharA svaravedinaH // 10 sutArA candrakAntasya candrikA suprabhasya ca / imAni varanAmAni tAsAmapsarasAM nRpa / 11 1 ka. dakasthi / 2 kha. a. 'tIrtha nirantarye RSikoTiniSevitam / sA / 3 ka. 'tA mAnavAnnAtra / 4 kha. ma. 'dvikArAcchA N / 5 sna. Ja. 'tha devaiH sevitA / 6 na. na. stvaM brahmacintaka / garauM / Ta. rmaH sarvagataH sa hi / garauM /
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 1 AdikhaNDe mahAmunizrIvyAsapraNItakumAryaH paJca sarvAstA vayamA saMbhagAH punaH / bhASante ca mithastAstu bhaginya iva sarvadA // 12 candrAdiva viniSkrAntAzcandrikA iva sojjvlaaH| candrAnanAH sukezyazca candrakAntA ivojjvlaaH| deveSvetA vilAsinyaH kaumudyaH kairaveSviva / lAvaNyapiNDasaMbhUtA bahurUpA mnohraaH|| 14 udbhizakucapabhinyaH ketakya iva mAdhavaM / unmIladhauvanaiH kAntA vallIva nvpllvaiH|| 15 hemagaurAzca hemAmA hemAbharaNabhUSitAH / hemacampakamAlinyo hemacchavisuvAsasaH // 16 kharagrAmavalIhAsu(?) vividhAmUrchanAsu ca / tAlavAdyavinAdeSu veNuvINAvAdane // 17 mRdAnAdasaMbhinnalAsyamadhyalayeSu ca / citrAdiSu vinodeSu kalAsu ca vizAradAH // 18 evaMbhUtAzca tAH kanyA mumuhuH krIDanaivaraiH / pitRbhirlAlitAH sarvAzvezca dhanadAlaye // 19 kautukAdekadA pazca militvA mAsi maadhve| kanyA mandArapuppANi vicinvatyo vanAdvanam / / 20 gaurI samArAdhayituM surAGganAH kadAcidacchodasarovaraM yyuH| hemAmbujAni pravarANi tAH punastasmAdupAdAya varAtpalaiH saha // vaiDUryazuddhasphaTikaprakuTTime snAtvA tu ghaTTe paridhAya cAmbaram / monena ca sthANDalapiNDikAmayIM suvarNamuktAbharaNAM vinirmamuH // samarcitAM candanagandhakur3akumairabhyarcya gaurI varapaGkajAdibhiH / nAnopahAraizca subhaktibhAvitA lAsyaprayAMgainanRtuH kumArikAH // gAndharvamAzritya paraM svaraM tato geyaM sabhAvadhvanibhiH samUrchanam / eNIdRzastAH prajaguH kalAkSaraM tArapaddhaM gatibhizca musvaram // tasminsubhAve rasavarSaharSe kanyAsvalaMnirbharacittavRttiSu / acchodatIrthe pravare tadA''gataH snAtuM munervedanidheH suto'grajaH // rUpeNa niHsImataro varAnanaH praphullapadmAyatalAMcanA yuvA / vistIrNavakSAH subhujo'tisundaraH zyAmacchaviH kAma ivAparo hi saH // 26 sa brahmacArI muzikho hi zobhate daNDena yukto dhanupeva manmathaH / eNAjinaprAvaraNaH samudradhRgdhemAbhamoJjIkaTimekhalaH paraH / / taM dRSTvA brAhmaNaM vAlAstAstatra sarasastaMTa / jahaSuH kautukAviSTA ayaM nA bhavitA'tithiH // 28 sNmuktgiitnRtyaastaastsyaa''loknlaalsaaH| hariNyA lubdhakeneva viddhAH kAmena saaykaiH|| 29 pazya pazyati jalpantyo mugdhAH paJca sasaMbhramam / tasmintripravare yUni kAmadevabhramaM yayuH // 30 punaH punastamabhyarcya nayanaiH paGkajeriva / pazcAdvicAra(?)mArabdhamapsarobhiH parasparam // 31 yadyayaM kAmadevo hi rAMtahInaH kathaM bhavet / anyathA hyazvinI devI tAvubhau yugacAriNau // 32 gandharvaH kinaro vA'tha siddho vA kAmarUpadhRka / Rpiputro'tha vA kazcitkazcidvA mnujottmH||33 asti vA kazcidevAyaM dhAtrA sRSTo hi naH kRte / yathA bhAgyavatAmarthe nidhAnaM pUrvakarmabhiH // 34 tathA'smAkaM kumArINAM gauryA''nIto varottamaH / karuNAjalakallolalabdhAkRtacittayA // 35 payA vRtastvayA cAyaM tvayA vRtastathA'nayA / evaM paJcasu kanyAsu vadantISu nRpottama // 36 zrutvA tadvacanaM tatra kRtamAdhyAhnikakriyaH / Alocya hRdaye so'pi vinamaMtadvicintitam // 37 1. sasamA gaNaiH / bhA 2 kha. ma. yH| cintayAmAsa medhAvI ki kRtvA sakrataM bhaveta / gAdhisaMbhavaparAzarAdayaH kaNudevalamukhAzca ye dvijAH // te'|
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 dvAviMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / brahmaviSNugirizAdayaH surA ye'pi siddhamunayaH purAtanAH / dspi yogabalino vimohitA lIlayA tadabalAbhiradbhutam // yoSitAM nayanatIkSNasAyakai bhrUlatA sudRDha cApanirgataiH / dhanvinA makaraketunA hataH kasya no patati vA manomRgaH // tAvadeva nayadhIvirAjate tAvadeva janatA bhayaM bhavet / tAvadeva dhRttacittatA bhRzaM tAvadeva gaNanA kulasya ca // tAvadeva tapasaH pragalbhatA tAvadeva samavetatA nRNAm / yAvadeva lalitekSaNAsavairmAdyate'dbhutamadairna pUruSaH // mohayanti madayanti rAgiNaM yoSitaH svalalitairmanoharaiH / mohayanti madayanti mAmimA dharmarakSaNaparaM hi svairguNaiH // mAMmaraktamalamUtranirmite yoSitAM vapuSi nirguNe'zucau / kAminastu parikalpya cArutAmAvizanti suvimUDhacetasaH // dAruNA hi parikIrtitA'GganA sAdhubhirvimalabuddhibhirbudhaiH / yAvadeva na samIpagAstvimAstAvadeva hi gRhaM vrajAmyaham // samIpaM tasya yAvanna Agacchanti varastriyaH / vaiSNavena prabhAveNa tAvadantardadhe dvijaH // tasya yogabalAdbhupa gatasyAdarzanaM tadA / dRSTvA tadadbhutaM karma vaiSNavabrahmacAriNaH // vitrastanayanA bAlAH kuraGgaya iva kAtarAH / saMkrAntanayanAH junyA dadRzustA dizo daza / / 47 44 45 46 37 * etaccAntargataM . pustake | 18. sarjakA / 2 kha. a. kuto / 3 ka. vedA / pa / 4 kha. a. thA / duHkhadatvaM na prayAnti / 38 39 40 41 42 43 kanyA Uca: 49 indrajAlaM sphuTaM vetti mAyAM jAnAti vA punaH / dRSTo'pyadRSTarUpo'bhUdityUcustAH parasparam // 48 vyAptaM ca hRdayaM tAsAM tadaiva virahAgninA / jvaladdAvAnaleneva susnigdhaM sarvakAnanam // tyajendrajAlikA vidyAM kAnta darzaya satvaram / AtmAnaM na hi te yuktaM prAggrAse makSikopamam ||50 hA kaSTaM darzitaH kasmAddhAtrA tvaM ghaTitaH kutaH / jJotaM mahAnusaMtApaheturnastvaM vinirmitaH // 51 kaccitte nirdayaM cetaH kaccidasmAsu no matiH / kaccitkrUro'si he kAnta kaccinmuSNAsi no manaH / / 52 kaccinna pratyayo'smAsu kaccidasmAnparIkSasaM / kaccinnirmamatAzIlaH kaccinmAyAvizAradaH / / 53 kacciccitte praveSTuM ca vetsi vijJAnalAghavam / kaccinniSkramaNopAyaM na jAnAsi kutaH punaH // 54 kaccidvinA'parAdhaM tu kimasmAsu prakupyase / kacciduHkhaM na jAnAsi pareSAM vimalambhanam / / 55 tvadarzanaM vinA naSTA hRdayezvara sAMpratam / na jIvAmo'tha jIvAmaH punastvaddarzanAzayA // 56 vayaM ca nIyantAM tatra zIghraM yatra gato bhavAn / tvadarzanaharo dhAtA vyadhAnmodAGkuracchidAm / / 57 sarvathA darzanaM dehi karuNo bhava sarvatha / paryantaM na prapazyanti kasyacitsajjanA janAH // 58 itthaM vilapya tAH kanyAH pratIkSya ca bahukSaNam / piturbhayAgRhaM gantuM zIghramArebhire tataH // 59 tatpremanigaDairbraddhA bhRzaM virahaviklavAH / kathaMciddhairyamAlambya tAH svaM svaM gRhamAgatAH // 60 Agatya patitAH sarvA mAtRRNAM tu samIpataH / kimetanmAtRbhiH pRSTAH kutaH kAlAtyayo'bhavat / / 6 1 [kanyA UcuH]--
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsamaNItaM [ AdikhaNDekIDantyaH kiMnarIbhistu sArtha saMgatakaM ydaa| saMsthitAstena na jJAvo divso'cyodsrovre||62 papi zrAntA vayaM mAtaH saMtApastena nastanau / mohena mahatA vaktuM na kenApyutsahAmahe // 63 [* nArada uvAcaityuktvA luThitAstatra maNibhUmau kumaarikaaH| AkAraM moSavansyastA mugdhA jalpanti maatRbhiH||64 kAcibhartayati krIDAmayUra na mudA tadA / ma pAThayati se kIraM paJjare'nyA kutahalAt / / 65 lAlayenakulaM nAnyA nollApayati sArikAm / aparA'tIva saMmugdhA naiva khelati saarsaiH||66 bhejire na vinodaM tA remire naiva mandire / Ucire vAndhavarnAlaM vINAbAcaM na cakrire // 67 kalpadrumaprasUnaM yatsarva taccAnalopamam / mandArakumumAmodi na padharmadhuraM madhu // 68 yoginya iva tAH kanyA nAsAgranyastalocanAH / alakSyadhyAnasaMtAnAH purussottmmaansaaH||69 candrakAntamaNicchanne sravadvAriNi kandare / kSaNaM vAtAyane sthitvA jalayagRhe kSaNam // 70 racayanti kSaNaM zayyAM diirghikaambhojiniidleH| vIjyamAnAH sakhIbhistAH shiitlenliniidlaiH||71 ityaM yugasamAM rAtrimanayaMstA varastriyaH / kathaMciddhAraNaM kRtvA vihalAH majvarA iva // 72 prAtomamaNiM dRSTvA manyamAnAH svajIvitam / vijJApya mAtaraM svAM svAM gaurI pUjayituM gatAH // 73 snAtvA tena vidhAnena puSpedhUpaistathA punH| vidhAya pUjanaM devyA gAyantyastatra tAH sthitaaH||74 etasminnantare vipraH snAtuM so'pi samAgataH / piturAzramatastasmAdacchode'tra sarovare // 75 mitraM dRSTvaiva rAjyante paainya iva kanyakAH / utphullanayanA jAtAstaM dRSTvA brahmacAriNam // 76 gatvA tatraiva tAH kanyAH samIpaM brahmacAriNaH / savyApasavyabandhena bhujapAzaM ca cakrira / / 77 gato'si priya pUrvedhurgantumadya na labhyate / vRtastvaM nanamammAbhirnAtra ne'sti vicAraNA // 78 ityukto brAhmaNaH prAha prahasanbAhupAzagaH / yupmAbhirucyate bhadramanukalaM priyaM vcH|| 79 prathamAzramaniSThasya kiM tu nazyeta me vratam / vidyAbhyamanazIlasya niSThatazca gugaH kule // 80 Azrame yatra yo dharmo rakSaNIyaH sa paNDiteH / vivAho'yamato manye na dharma ini knykaaH|| 81 AkarNya vizvAkyAni vipramUvarastriyaH / sakaladhvani sAtkaNThAH kokilA iva mAdhava // 82 dharmAdartho'rthataH kAmaH kAmAtsukhaphalodayaH / ityevaM nizcayajJAsta vaNeyanti vipazcitaH // 83 sa kAmo dharmabAhulyAtpurataste samutthitaH / sevyatAM vividhaugaH svacchA bhUmiriyaM ytH||84 zrutvA tadvacanaM tAsAM prAha gaMbhIrayA girA / tathyaM vA vacanaM kiM tu mamApyAvazyakaM vratam // 85 mApyAnujJAM guroH kurve vivAhakarma nAnyathA / ityuktAH punarUcustAH sphuTaM mUDho'si sundara // 86 siddhauSadhaM brahmadhiyA rasAyanaM siddhinidhiH sAdhukalA vraanggnaaH|| mantrastathA siddharasazca dharmato mune niSevyAH sudhiyA smaagtaaH|| 87 kArya tu devAyadi siddhimAgataM tasminnupekSAM na ca yAnti niitigaaH|| yasmAdupekSA na punaH phalapadA tasmAna dIrdhIkaraNaM prazasyate // viSAdapyamRtaM grAmamamedhyAdapi kAzcanam / nIcAdapyuttamA vidyA strIratnaM duSkulAdapi // 89 88 * Ta. pustaka evAyaM paatthH| kha. ma. sahatike / 2 kha. ma. 'cittarpaya / 3 i.ca.Ta. da. ne tava |kh a. 'ne saba / 4 ka. tu nAdyApi me / 5 ka. 'sya nAbhUtpAraM gu|
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 trayoviMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 90 sAndrAnurAgAH kulajanmanirmalAH snehArdracittAH sugiraH svayaMvarAH / kanyAH surUpAH khalu cAruyauvanA dhanyA labhante'tra narAstu netare // $ vayaM surasundaryaH ka bhavAMstApaso baduH / durghaTasya vidhAnena manye dhAtaiva paNDitaH // 91 tasmAdasmAdi (ni)dAnIM tu svIkuryAnmaGgalaM bhavAn / gAndharveNa vivAhena anyathA nopajIvanam // 92 zrutvA vAkyaM tataH prAha brAhmaNo dharmavittamaH / bho mRgAkSyaH kathaM tyAjyo dharmo dharmadhanairnaraiH // 93 dharmazvAzca kAmazca mokSacatuSTayam / yathoktaM phaladaM jJeyaM viparItaM tu niSphalam // 94 nAkAshaM vratI kuryAmato dAraparigraham / na kriyA phalamAmoti kriyAkAlaM na vetti yaH // 95 yato dharmavicAre'sminprasaktaM mama mAnamam / tasmAcchRNuta he kanyA na samIhe svayaMvaram // 96 evaM jJAtvA''zayaM tasya samIkSyaiva parasparam / karAtkaraM vimucyAtha jagrAhAGghri pramohinI // 17 bhujau jagRhatustasya suzIlA susvarA tathA / AliliGga sutArA ca vaktraM cumbati candrikA // 98 Farst fafaarisar pralayAnalasaMnibhaH / zazApa brahmacArI tAH krodhenAtyantamUrcchitaH / / 99 pizAcya iva mAM lagnAstatpizAcyA bhaviSyatha / evaM tenA''zu zaptAstAstaM tyaktvA purataH sthitAH // kimetacceSTitaM pApaM hyanAgasi viceSTayA / priyaMkRto'priyaM kRtvA dhiktvAM dharmakRtAntakaH // 101 anurakteSu bhakteSu mitreSu drohakAriNaH / puMso lokobhayoH saukhyaM nAzametIti naH zrutam // 102 tasmAtramapi naH zApAtpizAco bhava sattvaram / ityuktvA'pi ca tA bAlA niHzvasatyaiH kssudhaakulaaH|| tadaivAnyonyasaMrambhAstasminsarasi pArthiva / tAH kanyA brahmacArI ca sarve paizAcyamAgatAH / / 104 sa pizAcaH pizAcyastAH krandamAnAH sudAruNam / kSapayanti vipAkAMstAnpUrvopAttasya karmaNaH 105 svakAle prabhavatyeva pUrvopAttaM zubhAzubham / svacchAyAbhiva (?) duvAraM devAnAmapi pArthiva // 106 krandanti pitarastAsAM mAtarastatra tatra ca / bhrAtarazcaiva bAlAnAM deva hi duratikramam / / 107 ata UrdhvaM pizAcAsta AhArArthaM suduHkhitAH / itastatazca dhAvanto vasanti sarasastaTe / / 108 iti zrImahApurANe pAca AdisaNDe dvAvizo'dhyAyaH / / 22 / / Adita. lokAnAM samayaGkAH - 1117 atha trayovizo'dhyAyaH / 39 nArada uvAca -- 1 evaM bahutithe kAle lomazo munisattamaH / Agatazca mahAbhAgastatra yAdRcchiko muniH // taM dRSTvA brAhmaNaM sarve pizAcAH kSutsamAkulAH / dhAvanto yattakAmAste militvA yUthavartinaH // 2 dahyamAnAH sutItreNa tejasA lomazasya tu / asamarthAH punaH sthAtuM te sarve dUrataH sthitAH || 3 tatra pUrvakarmabalAtpizAcaH sa ha vai dvijaH / samIkSya lomazaM rAjansASTAGgaM praNipatya ca // 4 uvAca sUnRtAM vAcaM baddhvA zirasi cAJjalim / mahAbhAgyodaye vima sAdhUnAM saMgatirbhavet // 5 gaGgAdipuNyatIrtheSu yo naraH snAti sarvadA / yaH karoti satAM saGgaM tayoH satsaGgamo varaH / / 6 gurUNAM saGgamo vipra dRSTAdRSTaphalo bhuvi / svargado rogahArI ca kiM tamopaharo mataH // I 7 5 ka "kRtyomaya kRtvA tAM dharmakRtAM tava / a / 2 kha. ma. 'yaH kudhA / 3 ka ca / AprasAdaM ca bA N / 4 kha. Ja. MntAM vaktukA / 5 kha. a. 'tvA pAMtha va /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 mahAmunizrIvyAsapaNIta- [ 1 AdikhaNDeityuktvA kathayAmAsa pUrvavRttAntamadbhutam / imA gandharvakanyAstA mune so'haM dvijAtmajaH // 8 sarve pizAcarUpeNa mithaHzApavimohitAH / dInAnanAH sutiSThAmastavAgre munisattama // 9 tvadarzanena bAlAnAM nistAro no bhaviSyati / sUryodaye tamaHstomaH kiM na nazyeta pussklH||10 zrutvaitallomazo vAkyaM kRpArTIkRtamAnasaH / pratyuvAca mahAtejA duHkhitaM taM muneH sutam // 11 matmasAdAca sarveSAM smRtiH sapadi jAyatAm / dharme ca vartatAM yena mithaH zApo layaM vrajet // 12 pizAca uvAca-- maharSe kathyatAM dharmo mucyema yena kilviSAt / nAyaM kAlo vilambasya zApAgnidAruNo yataH // 13 lomaza uvAcamayA sAdhe prakurvantu svAsnAnaM vidhAnataH / zApAnmokSyati vo revA nAnyathA niSkRtirbhavet // 14 bhRNuSvAvahito vipra pApanAzo dhruvo nRNAm / revAsnAnena jAyeta iti me nizcitA matiH // 15 saptajanmakRtaM pApaM vartamAnaM ca pAtakam / revAsnAnaM dahetsarva tUlarAzimivAnalaH // 16 prAyazcitaM na pazyanti yasminpApe pizAcaka / tatsarva narmadAtoye snAnamAtreNa nazyati // 17 jAnakRnarmadAnAnamato mokSaphalA hi sA / himavatpuNyatIrthAni sarvapApaharANi vai // 18 indralokamadaM hIdaM nirmitaM brahmavAdibhiH / sarvakAmaphalA revA mokSadA parikIrtitA // 19 pApaghnI pApaharaNI sarvakAmaphalapradA / viSNulokada AplAvo nArmadaH pApanAzanaH // 20 yAmunaH sUryalokAya bhavedAplAva uttamaH / sArasvato'yavidhvaMsI brahmalokaphalapadaH // 21 vizAlaphaladA proktA vizAlA hi pizAcaka / pApendhanadavAgnistu garbhahetukriyApahaH // 22 viSNulokAya mokSAya nArmadaH parikIrtitaH / zarayargaNDakI sindhuzcandrabhAgA ca kauzikI // 23 tApI godAvarI bhImA payoSNI kRSNaveNikA / kAverI tuGgabhadrA ca anyAzcApi samudragAH // 24 tAsu revA parA proktA viSNulokapradAyinI / revA tu prApyate puNyaH pUrvajanmakRtadvija // apunarbhavadaM tatra majanaM muniputraka // gAyanti devAH satataM niviSTA revA ko majanadA hi no bhavet / snAtA narA yatra na garbhavedanAM pazyanti tiSThanti ca viSNusaMnidhau // 26 majanti ye pratyahamatra mAnavA revAsutAye bhupaapknyckaaH| majjanti te no nirayeSu dharmataH svarge tu te cAru caranti devavat // tIvratairdAnatapAbhiradhvaraiH sArdhaM vidhAtrA tulayA dhRtA purA / revA pizAcA''zu tayordvayorabhUdevA varA tatra ca mokSasAdhikA / / nAnda uvAcaetaraGgatvA vacastasya lomazasya pizAcakAH / tena sArdhaM yayuH zIghraM revAmanjanahetave // 29 tato devAtmamutpanno revArodhasi mArutaH / teSAM pravAhaspRSTAnAM gAtra jalakaNapadaH // 30 revAjalakaNasparzAtpaizAcyAtte vimocitAH / tatkSaNAdivyavapuSaH prazazaMsuzca narmadAm // 31 tato lonazavAkyena tAzca gandharvakanyakAH / pariNItAH sukhaM tena vipraNa narmadAtaTe // ucAsa saciraM kAlaM snAnapAnAvagAhanaH / arcitvA narmadAmatra viSNulokaM gatAzca te // 32 33 5 ka. kiMnu lIyeta puSkare / shrRN| 2 Ta. dharmazcAvajito ye nAmi / 3 i. Dha. 'tate ye / 4 kha. pra. 'dA igitA hi|
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 caturviMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / evaM te kathito rAjannarmadAguNasaMzrayaH / itihAso mahApuNyaH zravaNAtpApanAzanaH // iti zrImahApurANe pAna AdikhaNDe trayoviMzo .dhyAyaH // 23 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-1151 atha caturvizo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcaathAnyAni tu tIrthAni vasiSThoktAni me vada / zrutvA yAni ca pApAni vilayaM yAnti naard||1 nArada uvAcazRNuSvAtra hi tIrthAni vasiSThoktAni pArthiva / dakSiNaM sindhumAsAdya brahmacArI jitendriyaH // agniSTomamavApnoti vimAnaM cAdhirohati // carmaNvatI samAsAdya niyato niyatAzanaH / rantidevAbhyanujJAto agniSTomaphalaM labhet // 3 tato gaccheta dharmajJa himavatsunamava'dam / pRthivyA yatra vai cchidaM pUrvamAsIdhudhiSThira // tatrA''zramo vasiSThasya triSu lokeSu vizrutaH / natroSya rajanImekAM gosahasraphalaM labhet // piGgAtIrthamupaspRzya brahmacArI narAdhipa / kapilAnAM naravyAghra zatasya phalamAnuyAt // 6 nato gacchaMta dharmajJa prabhAsaM lokavizrutam / yatra maMnihito nityaM svayameva hutAzanaH // 7 devatAnAM sukhaM vIra analo'nilamArathiH / tasmistIrthavare snAtvA zuciH prayatamAnasaH // agniSTomAtirAtrAbhyAM phalaM pAmoti mAnavaH // 8 tato gatvA sarasvatyAH sAgarasya ca saMgamam / gomahasraphalaM prApya svargaloke mahIyate // . dIpyamAno'gnivannityaM prabhayA bharatarSabha / tIrthe salilarAjasya snAtvA prytmaansH|| trirAtramuSitastatra tarpayepitRdevatAH / virAjati yathA somo vAjimedhaM ca vindati // 11 varadAnaM tato gacchettIrtha bharatasattama / viSNordurvAsasA yatra varo datto yudhiSThira // 12 varadAna naraH snAtvA gAMsahasraphalaM labhet / tato dvAravatIM gacchanniyato niyatAzanaH // 13 piNDArake naraH snAtvA labhedahasuvarNakam / tasmistIrthe mahArAja pdmlkssnnlkssitaaH|| 14 anyA(dyA)'pi mudrA dRzyante tadadbhutamariMdama / trizUlAGgAni pAni dRzyante kurunandana // 15 mahAdevasya sAMnidhyaM tatraiva bharatarSabha / sAgarasya ca sindhozva saMgamaM prApya bhArata // 16 tIrthe salilarAjasya snAtvA prayatamAnasaH / tarpayitvA pitRndevAnRSIMzca bharatarSabha // pAmoti vAruNaM lokaM dIpyamAnaH svatejasA / zaGkakarNezvaraM devamarcayitvA yudhiSThira / azvamedhaM dazaguNaM pravadanti manISiNaH // pradakSiNamupAdRtya gaccheta bharatarSabha / tIrtha kuruvarazreSTha triSu lokeSu vizrutam // timIti nAnA vikhyAtaM sarvapApapramocanam / yatra brahmAdayo devA upAsante mahezvaram // 20 tatra snAtvA'rcayitvA ca rudraM devagaNetam / janmaprabhRti pApAni kRtAni nudate naraH // 21 timiratra narazreSTha srvdevairbhissttutH| tatra snAtvA narazreSTha hayamedhamavApnuyAt // jitvA tatra mahAmAja viSNunA ditinandanam / purA zaucaM kRtaM rAjanhatvA daivatakaNTakam // 23 tato gaccheta dharmajJa vasudhArAmabhiSTutAm / gamanAdeva tasyAM hi hayamedhamavAmuyAt // 24
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ AdikhaNDe - 25 26 27 28 29 30 31 snAtvA kuruvarazreSTha prayatAtmA tu mAnavaH / tarpayitvA pitRRndevAnviSNuloke mahIyate || tIrthaM cApyaparaM tatra vasUnAM bharatarSabha / tatra snAtvA ca pItvA ca vasUnAM saMmato bhavet // sindhutamamiti khyAtaM sarvapApapraNAzanam / tatra snAtvA narazreSTha labhedbahusuvarNakam || brahmatuGgaM samAsAdya zuciH prayatamAnasaH / brahmalokamavAmoti sukRtI virajA naraH // kumArikANAM zakrasya tIrtha siddhaniSevitam / tatra snAtvA narazreSTha zakralokamavApnuyAt // reNukAyAzca tatraiva tIrtha devaniSevitam / snAtvA tatra bhavedvipro vimalacandramA iva // atha paJcanadaM gatvA niyato niyatAzanaH / paJcayajJAnavAmoti kramazo ye tu kIrtitAH // tato gaccheta dharmajJa bhImAyAH sthAnamuttamam / tatra snAtvA na yonyAM vai naro bharatasattama / / 32 devyAH putro bhavedrAjaMstatra kuNDalavigrahaH / gavAM zatasahasrasya phalaM caivA''muyAnmahat // 33 giriku samAsAdya triSu lokeSu vizrutam / pitAmahaM namaskRtya gosahasraphalaM labhet // tato gaccheta dharmajJa vimalaM tIrthamuttamam / adyApi yatra dRzyante matsyAH sauvarNarAjatAH || vatra snAtvA narazreSTha vAjapeyamavAmuyAt / sarvapApavizuddhAtmA gacchetparamikAM gatim / / iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe catuviMzo'dhyAyaH // 24 // AditaH zlokAnAM samazyaGkAH - 1187 atha paavizasdhyAya / 34 35 36 nArada uvAca - vitastAM ca samAsAdya saMtarpya pitRdevatAH / naraH phalamavAmIti vAjapayasya bhArata / / kAzmIreSveva nAgasya bhavanaM takSakasya ca / vitastAkhyamiti khyAtaM sarvapApapramocanam // tatra snAtvA naro nUnaM vAjapeyamavAnuyAt / sarvapApavizuddhAtmA gacchecca paramAM gatim // tato gaccheta maladaM triSu lokeSu vizrutam / pazcimAyAM tu saMdhyAyAmupaspRzya yathAvidhi / / caruM saptArciSe rAjanyathAzakti nivedayet / pitRRNAmakSayaM dAnaM pravadanti manISiNaH // garvA zatasahastreNa rAjasUyazatena ca / azvamedhasahasreNa zreyAnsaptArciSazvaruH // sato nilo rAjendra rudrAspadamathA''vizet / abhigamya mahAdevamazvamedhaphalaM labhet / / maNimantaM samAsAdya brahmacArI samAhitaH / ekarAtroSito rAjannagniSTomaphalaM labhet // atha gaccheta rAjendra devikAM lokavizrutAm / prasUtiryatra viprANAM zrUyate bharatarSabha // trizUlapANeH sthAnaM ca yatra lokeSu vizrutam / devikAyAM naraH snAtvA abhyarcya ca mahezvaram // 10 yathAzakti narastatra nivedya bharatarSabha / sarvakAmasamRddhasya yajJasya labhate phalam || kAmAkhyaM tatra rUdrasya tIrtha devarSisaMmatam / tatra snAtvA naraH kSipraM siddhimAmoti bhArata / / 12 yajanaM yAjanaM gatvA tathaitra brahmavAlakam / puSpanyAsa upaspRzya na zocenmaraNaM tataH / / ardhayojanavistArAM paJcayojanamAyatAm / etAvadevikAmAhuH puNyAM devarSisaMmatAm || tato gaccheta dharmajJa dIrghasatraM yathAkramam / yatra brahmAdayo devAH siddhAzca paramarSayaH / / dIrghasatramupAsante dIkSitA niyatavratAH / gamanAdeva rAjendra dIrghasatramariMdama || 11 13 14 15 16 18. vAluka / 9 4 5 8
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 SaDriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / rAjasUyAzvamedhAbhyAM phalaM pAmoti mAnavaH / tato vinAzanaM gacchebhiyato niyatAzanaH // 17 gacchatyantahitA yatra merupRSThe sarasvatI / camase ca zivo de nAgodbhede ca dRzyate // 18 snAtvA tu capasodbhede agniSTomaphalaM labhet / zivodbhede naraH snAtvA gosahasraphalaM lbhet|| 19 mAgo de naraH snAtvA nAgalokamavAmuyAt / zarzayAnaM ca rAjendra tIrthamAsAdya durlabham // 20 zazarUpapraticchannAH puSkarA yatra bhArata / sarakhatyAM mahAbhAga anusaMvatsaraM hi te // 21 snAyante bharatazreSTha hettAM vai kArtikI sadA / tatra snAtvA naravyAghra dyotate zivavatsadA // 22 gosahasraphalaM caiva prAmuyAdbharatarSabha / kumArakoTimAsAdya niyataH kurunandana // tatrAbhiSekaM kurvIta pitRdevArcane rataH / gavAmayutamAmoti kulaM caiva samuddharet // 24 tato gaccheta dharmajJa rudrakoTiM samAhitaH / purA yatra mahArAja RSikoTiH samAhitA // 25 harSeNa ca samAviSTA devadarzanakAGkSayA / ahaM pUrvamahaM pUrva drakSyAmi vRSabhadhvajam // 26 evaM saMsthitA rAjabhUSayaH kila bhArata / tato yogIzvareNApi yogAmasthAya bhUpate // 27 teSAM manyumazAntyarthamRSINAM bhAvitAtmanAm / / sRSTA tu koTI rudrANAmRSINAmagrataH sthitA // 28 mayA pUrva haro dRSTa iti te menire pRthak / teSAM tuSTo mahAdeva RpINAmugratejasAm // bhaktyA paramayA rAjanvaraM teSAM pradattavAn // agraprabhRti yuSmAkaM dharmavRddhirbhaviSyani / tatra snAtvA naravyAghra rudrakoTyAM naraH zuciH // 30 azvamedhamavAmoti kulaM caiva samuddharet // tato gaccheta rAjendra saMgamaM lokavizrutam // 31 sarasvatyAM mahApuNyamupAsIta janArdanam / yatra brahmAdayo devA RpayaH siddhacAraNAH // 32 abhigacchanti rAjendra caitra zuklacaturdazIm // tatra snAtvA naravyAghra vindedbahusuvarNakam // 5 sarvapApavizuddhAnmA zivalokaM ca gacchati / RpINAM yatra satrANi samAptAni narAdhipa / / tatrAvasAnamAsAdya gosahasraphalaM labhet // iti zrImahApugaNe pAdma AdikhaNDe paJcaviMzo'dhyAyaH // 25 // zlokAnAmAdinaH samazyaGkAH-1221 - - -- - aya patizo'dhyAya / nArada uvAcasato gacchena rAjendra kurukSetramabhiSTutam / pApebhyo vipramucyante tadgAtaH sarvajantavaH // 1 kurukSetraM gamiSyAmi kurukSetre vasAmyaham / / ya evaM satataM brUyAtsarvapApaiH pramucyate // tatra mAsaM vaseddhIraH sarasvatyAM narAdhipa / yatra brahmAdayA devA yatra brahmarSicAraNAH // 3 gandharvApsaraso yakSAH pannagAzca mahIpate / brahmakSetraM mahApuNyamabhigacchanti bhArata // 4 manasA'pyabhikAmasya kurukSetre yudhiSThira / pApAni vipraNazyanti brahmalokaM ca macchati // 5 gatvA hi zraddhayA yuktaH kurukSetraM kurUdvaha / rAjasUyAzvamedhAbhyAM phalaM pAmoti maanvH|| 6 tato mattarNakaM rAjandvArapAlaM mahAbalam / yaM vai samabhivAdyaiva gosahasraphalaM labhet / / ar po mrt & wa sa. ma. shpaanN| 3 kha. 1 kha. a. 'tii| ramamANa: zivastatra zivodbhada ca dRshyte| snAtvA tatra zivodbhade / hatA vai kAtike ma / 4 ka. parvatara /
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ AdikhaNDe tato gaccheta dharmajJa viSNoH sthAnamanuttamam / satataM nAma rAjendra yatra saMnihito hariH // 8 tatra snAtvA ca dRSTvA ca trilokaprabhavaM harim / azvamedhamavApnoti viSNulokaM ca gacchati / / 9 tataH pAriplavaM gacchettIrthaM trailokyavizrutam / agniSTomAtirAtrAbhyAM phalaM prApnoti mAnavaH / / 10 pRthivyAstIrthamAsAdya gosahasraphalaM labhet / tataH zAlbikiniM gatvA tIrthasevI narAdhipa / / 11 dazAzvamedhike snAtvA tadeva labhate phalam / sepirnadIM samAsAdya nAgAnAM tIrthamuttamam / / 12 agniSTomamavAproti nAgalokaM ca gacchati / tato gaccheta dharmajJa dvArapAlamatarNakam || tatroSya rajanImekAM gosahasraphalaM labhet / / tataH pazJcanadaM gatvA niyato niyatAzanaH / koTitIrthamupaspRzya hayamedhaphalaM labhet / / azvinostIrthamAgamya rUpavAnabhijAyate / tato gaccheta dharmajJa vArAhaM tIrthamuttamam // viSNurvarAharUpeNa purA yatra sthito'bhavat / tatra sthitvA naravyAghra agniSTomaphalaM labhet / / 16 tato jayinyAM rAjendra somatIrtha samAvizet / snAtvA phalamavApnoti rAjasUyasya mAnavaH || 17 eaikatvaMse naraH snAtvA gosahasraphalaM labhet / kRtazaucaM samAsAdya tIrthasevI kurUdvaha || puNDarIkamavApnoti kRtazauco bhavecca saH / / 13 14 d 18 19 tato muJjarTa nAma mahAdevasya dhImataH / tatroSya rajanImekAM gANapatyamavApnuyAt / / tatraiva ca mahArAja paimpo lokaparizrutAm / snAtvA'bhigamya rAjendra sarvakAmAnavApnuyAt // 20 kurukSetrasya tadvAraM vizrutaM bharatarSabha / pradakSiNamupAdRtya tIrthasevI samAvRtaH // saMsmR(sru)te puSkarANAM tu snAtvA'rcya pitRdevatAH / jAmadagnyena rAmeNa AhRte vai mahAtmanA // kRtakRtyo bhavedrAjannazvamedhaM ca vindati // 21 22 29 tato rAmahadaM gacchettIrthasevI narAdhipa / yatra rAmeNa rAjendra tarasA dIptatejasA / kSatramutsArya vIryeNa hRdAH paJca niSevitAH / pUrayitvA naravyAghra rudhireNeti naH zrutam // pitarastarpitAH sarve tathaiva prapitAmahAH / tataste pitaraH prItA rAmamUcurmahIpate / rAma rAma mahAbhAga mItAH sma tava bhArgava / anayA pitRbhaktyA ca vikrameNa ca te'nagha varaM vRNISva bhadraM te kimicchasi mahAmate / evamuktaH sa rAjendra rAmaH pravadatAM varaH || 27 abravItprAJjalirvAkyaM pitRnsa gagane sthitAn / bhavanto yadi me mItA yadyanugrAhyatA mayi / / 28 pitRprasAdAdiccheyaM tapasA''pyAyanaM punaH / yacca roSAbhibhUtena kSatramutsAditaM mayA // tatazca pApAnmucyeyaM yuSmAkaM tejasA yaham / hRdAzca tIrthabhUtA me bhaveyurbhuvi vizrutAH / / etacchrutvA zubhaM vAkyaM rAmasya pitarastadA / pratyUcuH paramaprItA rAmaM toSasamanvitAH / / tapaste vardhatAM bhUyaH pitRbhaktyA vizeSataH / yacca roSAbhibhUtena kSatramutsAditaM tvayA // tatazca pApAnmuktastvaM nihatAste svakarmaNA / hRdAzca tava tIrthatvaM gamiSyanti na saMzayaH // hRdeSveteSu yaH snAtvA pitRRnsaMtarpayiSyati / pitarastasya vai prItA dAsyanti bhuvi durlabham IpsitaM manasaH kAmaM svargalokaM ca zAzvatam / evaM dattvA varaM rAjanrAmasya pitarastadA // Amacya bhArgavaM mItAstatraivAntardadhustataH / evaM rAmahRdAH puNyA bhArgavasya mahAtmanaH // snAtvA hradeSu rAmasya brahmacArI zubhavataH / rAmamabhyarcya rAjendra labhedvahusuvarNakam / / 23 24 25 / / 26 30 31 1 ka. sapirnavI / jha. sapi vIM / 2 Ta. eka divase / 3 ma. Ta. muJjaH / 4 kha. japAna. jayA Ta, jAyAM / 5. "smRtya eSkarANAM ta khAtvA'psa pi / 32 33 // 34 35 36 37
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 SaDviMzo'dhyAyaH ] pamapurANam / vaMzamUlaM samAsAdya tIrthasevI kuladaha / svavaMzamuddharedrAjannAtvA vai vaMzamUlake / kAyazodhanamAsAdya tIrtha bharatasattama / zarIrazuddhimAmoti snAtastasmina sNshyH|| 39 zuddhadehastu saMyAti zubhAllokAnanuttamAn / tato gaccheta rAjendra tIrtha trailokyadurlabham // 40 lokA yatroddhRtAH pUrva viSNunA prabhaviSNunA / lokoddhAraM samAsAdya tIrtha trailokyavizrutam // 41 snAtvA tIrthavare rAjallaukAnuddharate svakAn / zrItIrtha ca samAsAdya vindate zriyamuttamAm // 42 kapilAtIrthamAsAdya brahmacArI samAhitaH / tatra snAtvA'rcayitvA ca devAniha pituuNstthaa|| 41 kapilAnAM sahasrasya phalaM vindati mAnavaH / sUryatIrtha samAsAdya snAtvA niytmaansH|| 44 arcayitvA pitRndevAnupavAsaparAyaNaH / agniSTomamavAmoti sUryalokaM ca gacchati // 45 gavAM bhavanamAsAdya tIrthasevI yathAkramam / tatrAbhiSekaM kurvANo gosahasraphalaM labhet // 46 gaGgAtIrtha samAsAdya tIrthasevI nraadhip(?)| kevyA(?)stIrthe naraH snAtvA labhate vIryamuttamam 47 tato gaccheta rAjendra dvArapAlaM lavarNakam / tasya tIrtha sarasvatyAM yathendrasya mahAtmanaH // 48 tatra snAtvA naro rAjanagniSTomaphalaM labhet // nato gacchena dharmajJa brahmAvarta narAdhipa / brahmAvarte naraH snAtvA brahmalokamavApnuyAt // 50 tato gacchena dharmajJa sutIrthakamanuttamam / yatra saMnihinA nityaM pitaro daivataiH maha // natrAbhiSekaM kurvIta pitRdevAcane rataH / azvamedhamavAnoti pitRlokaM ca gacchati / / tato'nyatIrtha dharmajJa samAsAdya yathAkramam / kAzIzvarasya nIrtheSu snAtvA bharatasattama / sarvavyAdhivinimukto brahmaloke mahIyate / / mAtRtIrtha ca natraiva yatra snAnasya pArthiva / prajA vivardhate rAjansvargatiM samavAmuyAt // tataH zItavanaM gacchanniyato niyatAzanaH / tIrthe natra mahArAja mahadanyatra durlabham / / punAti darzanAdeva deNDenakaM narAdhipa // kezAnabhyarcya vai tasminpUto bhavati bhArata / tatra tIrthavaraM cAnyatnAtalokArtihaM smRtam // 56 tatra viprA naravyAghra vidvAMsastatvatatparAH / gatiM gacchanti paramAM snAtvA bharatasattama / / 57 svarNalAmApanayana nIrthe bharatasattama / prANAyAmanirharanti svalomAni dvijottmaaH|| 58 pRtAtmAnazca rAjendra prayAnti paramAM gatim / dazAzvamodhike caiva tasmiMstIrthe mahIpate // 59 tatra snAtvA naravyAghra gacchanti paramAM gatim / tato gaccheta rAjendra mAnuSaM lokavizrutam // 60 tatra kRSNA mRgA rAjanvyAdhena zarapIDitAH / vigAdya tasminsarasi mAnuSatvamupAgatAH // 61 tasmiMstIrthe naraH snAtvA brahmacArI samAhitaH / sarvapApavizuddhAtmA svargaloke mahIyate // 62 mAnuSasya tu pUrveNa krozamAtre mahIpate / ApagA nAma vikhyAtA nadI siddhaniSevitA // 63 zyAmAkabhojanaM tatra yaH prayacchati mAnavaH / devAnpitRRnsamuddizya tasya dharmaphalaM mahat // 64 ekasminbhAjite vipre koTirbhavati bhojitA / tatra snAtvA'ceyitvA ca devatAni pitUMstathA 65 upinvA rajanImakAmagniSTomaphalaM labhet / tato gaccheta dharmajJa brahmaNaH sthAnamuttamam / / 66 brahmAnusvaramityevaM prakAzaM bhuvi bhArata / tatra saptarSikuNDeSu snAtasya bharatarSabha // 67 1 a. konyAstItheM / Ta. kanyAstIrthe / 2 8. 'jandurgati na ca gacchati / ta' / 3 kha. a. daNDekaM ca na / 4 a. 'zAnAvapya vai|5 tIrtha naraH sAtvA viSNaloka ca gacchati / t| 6Ta. ma / nakhaloM / 7 kha. pra. yA tiSThati niya ca /
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ AdikhaNDekedAre caiva rAjendra kapilasya mahAtmanaH / brahmANamabhigamyAtha zuciH prayatamAnasaH // 68 sarvapApavizuddhAtmA brahmalokaM prapadyate / kapiSThalasya kedAraM samAsAdya sudurlabham // 69 antardhAnamavAmoti tapasA dagdhakisviSaH / tato gaccheta rAjendra sevakaM lokavizrutam // 70 kRSNapakSe caturdazyAmabhigamya vRSadhvajam / labhate sarvakAmAnhi svargalokaM ca gacchati // / tinaH kovyazca tIrthAnI saivare(?)kurunandana / rudrakovyAM tathA kUpe hadeSu ca samantakaH // 72 ilAspadaM ca tatraiva tIrtha bharatasattama / tatra snAtvA'rcayitvA ca daivatAni pitanapi / na durgatimavAmoti vAjapeyaM ca vindati // kiMdAne ca naraH sAtvA kiMyajJe ca mahIpate / aprameyamanAmoti dAnaM yajJaM tathaiva ca // 74 kaiphasyAM vAyupaspRzya zravadhAno jitendriyaH / agniSTomasya yabasya phalaM pAmoti mAnavaH // 75 saMrakasya tu pUrveNa nAradasya mahAtmanaH / kuruzreSTha zubhaM tIrtha rAmajanmeti vizrutam // 76 tatra tIrthe naraH snAtvA pANAMcotsRjya bhArata / nAradenAbhyanujJAto lokAnAmoti durlabhAn / / 77 zuklapakSe dazamyAM tu puNDarIkaM samAvizet / tatra snAtvA naro rAjanpuNDarIkaphalaM labhet // 78 tatatriviSTapaM gacchetriSu lokeSu vizrutam / tatra vaitaraNI puNyA nadI pApapramocanI // 79 tatra snAtvA'cayitvA ca zUlapANi vRSadhvajam / sarvapApavizuddhAtmA gacchecca paramAM gatim // 80 sato gaccheta rAjendra phalekIvanamuttamam / tatra devAH sadA raajnphailkiivnmaashritaaH|| 81 tapazcaranti vipulaM bahuvarSasahasrakam / dRSadvatyAM naraH smAtvA tarpayitvA ca devtaaH| amiSTomAtirAtrAbhyAM phalaM vindati mAnavaH // tIrthe ca sarvadevAnAM snAtvA bharatasattama / gosahasrasya rAjendra phalamAmoti maanvH|| 83 pANikhyAte naraH snAtvA tarpayitvA ca devatAH / avAmute rAjasUyamRSilokaM ca gacchati // 84 tato gaccheta dharmajJa mizrakaM lokavizrutam / tatra tIrthAni rAjendra mizritAni mahAtmanA // 85 vyAsena nRpazArdUla dvijArthamiti naH zrutam / sarvatIrtheSu sa nAti mizrake snAti yo nrH||86 tato vyAsavanaM gaccheniyato niyatAzanaH / manojave naraH snAtvA gosahasraphalaM labhet // 87 gatvA madhuvaTIM cApi devyAH sthAnaM naraH shuciH| tatra snAtvA'rcayadevAnpitaMzca niyataH shuciH|| sa devyA samanujJAto gosahasraphalaM labhet // 88 kauzikyAH saMgame yastu dRSadvatyAzca bhArata / snAto ve niyatAhAraH sarvapApaiH pramucyate // 89 sato vyAsasthalI nAma yatra vyAsena dhImatA / putrazokAbhitaptena dehatyAgAya nizcayaH // 90 kRto devaizca rAjendra punarutthApitastathA / abhigamya sthalI tasya gAMsahasraphalaM labhet // 91 RNAntaM kUpamAsAtha tilapasthaM pradAya ca / gaccheta paramAM siddhimRNairmukto narezvara // ghedItIrthe naraH snAtvA gosahasraphalaM labhet // ahazca sudinazcaiva dve tIrthe tu sudurlabhe / tayoH snAtvA narazreSTha sUryalokamavApnuyAt // 93 magadhUmaM tato gacchetriSu lokeSu vizrutam / tatra rudrapade snAtvA samabhyarcya ca mAnavaH // 94 zUlapANiM mahAtmAnamazvamedhaphalaM labhet / koTitIrthe naraH snAtvA gosahasraphalaM labhet // 95 1 kha. a. 'ndra zivaM trailokyavi / 2 i. ca. Dha. savaka / jha. Ta. sarvaka / 3 Ta. nAM sAdhaM ca ku| 4 kha. a. sarvA hi ku'| ku. Dha. sabaraM / 5 ka. 'koTIta / 6 kha. bha. 'de pazcamamantaka / i| . Ta kRpastha / 8 kha. pra. zaMkarasya / 9 ka. 'lagrIva / 10 ka. laDAva / 11 stra.a. 'NikhAte / 12 a devItIrthe /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 27 saptaviMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / atha vAmanakaM gatvA triSu lokeSu vizrutam / tatra viSNupade snAtvA samabhyarthya ca vAmanan // 96 sarvapApavizuddhAtmA viSNulokamavApnuyAt / kulaMpune naraH snAtvA punAti svakulaM naraH // 97 pavanasya hradaM gatvA marutAM tIrthamuttamam / tatra snAtvA naravyAghra vAyuloke mahIyate // 98 amarANAM hRde snAtvA samabhyAmarAdhipam / amarANAM prabhASena svargaloke mahIyate // 99 zAlihotrasya rAjendra zAlisUrye yathAvidhi / snAtvA naravarazreSTha gosahasraphalaM labhet // 100 zrIkajaM ca sarasvatyAM tIrtha bharatasattama / tatra nAtvA naro rAjannAgniSTomaphalaM labhet // 101 tato naimiSikujaM ca samAsAgha sudurlabhama / RSayaH kila rAjendra naimiSeyAstapodhanAH // 102 tIrthayAtrAM puraskRtya kurukSetre gatAH purA / tataH kuJjaH sarasvatyAM kRto bharatasattama // 103 RSINAmavakAzaH syAdyathA tuSTikaro mahAn / tasminkuJja naraH snAtvA gosahasraphalaM labhet // iti zrImahApurANe pAma AdikhaNDe paviMzo'dhyAyaH // 26 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-1325 atha saptaviMzo'dhyAyaH / %D . 9 nArada uvAcasano gaccheta dharmajJa kanyAtIrthamanuttamam / kanyAtIrthe naraH snAtvA amiSTomaphalaM labhet / / 1 tato gacchennaravyAghra brahmaNaH sthAnamuttamam / tatra varNAvaraH sAtvA brAhmaNyaM labhate nrH|| brAhmaNastu vizuddhAtmA gaccheta paramAM gatim / / nato gacchennaravyAghra somatIrthamanuttamam / natra snAtvA naro rAjansomalokamavApnuyAt / / / saptasArasvataM tIrtha tato gacchennarAdhipa / yatra maGkaNakaH siddho brahmapirlokavizrutaH // 4 purA maGkaNako rAjankuzAgreNeti vizrutam / kSataH kila kare rAjastasya zAkaraso'sravat // 5 sa vai zAkarasaM dRSTvA harSAviSTo mahAtapAH / pranRttaH kila vipivismayotphullalocanaH // 6 tatastasminmanRtte vai sthAvaraM jaGgamaM ca yat / pranRttamubhayaM vIra tejasA tasya mohitam // brahmAdibhistato devaRSibhizca tapodhanaH / vijJapto vai Rpararthe mahAdevo narAdhipa / nAyaM nRtyedyathA deva tathA tvaM kartumarhasi / / / tato devo muni dRSTvA harpAviSTana cetasA / nRtyantamabravIcainaM surANAM hitakAmyayA // aho maharSe dharmajJa kimarthaM nRtyate bhavAn / harSasthAnaM kimarthaM vA tavAdya munipuGgava // RSiruvAca-- tapasvino dharmapathe sthitasya dvijasattama / kiM me nAnyaH samo brahmankSatAcchAkaraso'sravat // 11 yaM dRSTvA saMpanRtto'haM harSeNa mahatA'nvitaH / taM prahasyAbravIdeva RSi rAgeNa mohitam // 12 ahaM tu vismayaM viSa na gacchAmIha pazya mAm / evamuktvA narazreSTha mahAdevena vai tadA // 11 aGgulyagreNa rAjendra svAGguSThastADito'nagha / tato bhasma kSatAdrAjaniHsRtaM hi(he)masaMnibham // 14 tadRSTvA vIDito rAjansa muniH pAdayorgataH / nAnyaM devamahaM manye rudrAtparataraM mahat // 15 surAsurasya jagato gatistvamasi zUladhRk / tvayA sRSTamidaM vizvaM trailokyaM sacarAcaram // 16 1 kha. Ja, Ta. 'm| kuzAgreNa sa me brahmankarAcchA /
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 mahAmunizrIvyAsamaNIta [ AdikhaNDasvAmeva bhagavan sarve pravizanti yugakSaye / devairapi na zakyastvaM parijJAtuM kuto mayA // 17 tpayi sarveza dRzyante murA brahmAdayo'nagha / sarvastvamasi lokAnAM kartA kArayitA'nvaham // 18 svatprasAdAtsurAH sarve modntiihaakutobhyaaH| evaM stutvA mahAdevaM sa RSiH praNato'bravIt // 19 svatmasAdAnmahAdeva tapo me na kSareta vai / tato devaH prahRSTAtmA brahmarSimidamabravIt // 20 sapaste vardhatAM viSa matmasAdAtsahasradhA / Azrame ceha vatsyAmi tvayA sArdha mahAmune // 21 saptasArasvate snAtvA arcayiSyanti ye tu mAm / na teSAM durlabhaM kiMcidiha loke paratra vA // 22 gacchetsArasvataM cApi lokaM nAstyatra saMzayaH / evamuktvA mahAdevastatraivAntaradhIyata // 23 tatastvauzanasaM gacchetriSu lokeSu vizrutam / yatra brahmAdayo devA RSayazca tapodhanAH // 24 kArtikeyazca bhagavAstrisaMdhyaM kila bhArata / sAMnidhyamakarottatra bhArgavapriyakAmyayA // 25 kapAlamocanaM tIrtha sarvapApapraNAzanam / tatra snAtvA naravyAghra sarvapApaiH pramucyate // amitIrtha tato gacchetsnAtvA ca bharatarSabha / agnilokamavApnoti kulaM caiva samuddharet // 27 vizvAmitrasya tatraiva tIrtha bharatasattama / tatra snAtvA mahArAja brAhmaNyamabhijAyate // brahmayoni samAsAdya zuciH prytmaansH| tatra snAtvA naravyAghra brahmalokaM prapadyate // 29 punAtyAsaptamaM caiva kulaM nAstyatra saMzayaH / tato gaccheta rAjendra tIrtha trailokyavizrutam / / 30 pRthUdakamiti khyAtaM kArtikeyasya vai nRpa / tatrAbhiSekaM kurvIta pitRdevArcane rataH // 31 'ajJAnAjjJAnato vA'pi striyA vA purupeNa vA / yatkicidazubhaM karma kRtaM maanupbuddhinaa|| tatsarva nazyate tatra snAtamAtrasya bhArata // azvamedhaphalaM cApi labhate svargameva ca / puNyamAhuH kurukSetraM kurukSetrAtsarasvatIm // 33 sarasvatyAzca tIrthAni tIrthebhyazca pRthadakam / uttame sarvatIrthAnAM yastyajedAtmanastanum // 34 pRthUdake japyaparo naiva saMsaraNaM labhet / gItaM sanatkumAreNa vyAsena ca mahA manA // vede ca niyataM rAjannabhigacchetpRthUdakam / pRthUdakAtpuNyatamaM nAnyattIrtha narottama // 36 etanmedhyaM pavitraM ca pAvanaM ca ma sNshyH| tatra snAtvA divaM yAnti api pApakRto janAH // 37 pRthUdake narazreSTha prAhuravaM manISiNaH / madhupUraM tu tatraiva tIrtha bharatasattama / / tatra snAtvA naro rAjangosahasraphalaM labhet // tato gacchennarazreSTha tIrtha devyAM yathAkramam / sarasvatyAruNAyAzca saMgamaM lokavizrutam // trirAtropoSitaH snAtvA mucyate brahmahatyayA // agniSTomAtirAtrAbhyAM phalaM caiva samaznute / punAtyAsaptamaM caiva kulaM nAstyatra saMzayaH // 40 avakIrNa ca tatraiva tIrtha kurukulodaha / viprANAmanukampArtha darbhiNA nirmitaM purA / / 41 vratopanayanAbhyAM cApyupavAsena vA dvijaH / kriyAmatraizca saMyukto brAhmaNaH syAnna sNshyH|| 42 kriyAmatravihIno'pi tatra snAtvA nararSabha / cIrNavrato bhavedvipro dRSTametatpurAtanam // 43 samudrAzcApi catvAraH samAnItAzca darmiNA / tatra snAtvA naravyAghra na durgatimavApnuyAt // 44 phalAni gosahasrANAM caturNA vindate ca sH| tato gaccheta rAjendra tIrtha zatasahasrakam // 45 sAhasrakaM ca tatraiva dve tIrthe lokavizrute / ubhayohi naraH snAtvA gosahasraphalaM labhet // 46 dAnaM vA'pyupavAso vA sahasraguNito bhavet / tato gaccheta rAjendra reNukAtIrthamuttamam // 47 tatrAbhiSekaM kurvIta pitRdevArcane rataH / sarvapApavizuddhAtmA amiSTomaphalaM labhet //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 saptaviMzo'dhyAyaH ] pamapurANam / vimocana upaspRzya jitamanyurjitendriyaH / pratigrahakRtaiH pApaiH sarvaiH saMparimucyate // tataH paJcavaTaM gatvA brahmacArI jitendriyaH / puNyena mahatA yuktaH svargaloke mahIyate // 50 yatra yogezvaraH sthANuH svayameva vRSadhvajaH / tamarcayitvA devezaM gamanAdeva sidhyati // 51 tejasaM vAruNaM tIrtha dIpyate svena tejasA / yatra brahmAdibhirdevaiSibhizca tapodhanaiH // sainApatye ca devAnAmabhiSikto guhastadA / taijasasya tu pUrveNa kurutIrtha kurUdvaha // kurutIrthe naraH snAtvA brahmacArI jitendriyaH / sarvapApavizuddhAtmA rudralokaM prapadyate // 54 svargadvAraM tato gaccheniyato niyatAzanaH / agniSTomamavAmoti brahmalokaM ca gacchati // 55 tato gacchedanarakaM tIrthasevI narAdhipa / tatra snAtvA naro rAjanna durgatimavAmuyAt // 56 natra brahmA svayaM nityaM devaiH saha mahIpate / adhyAste puruSavyAghra nArAyaNapurogamaiH // sAMnidhyaM caiva rAjendra rudravedyAM kurUdaha / abhigamya tu tAM devIM na durgatimavAmuyAt // 58 tatraiva ca mahArAja vizvezvaramumApatim / abhigamya mahAdevaM mucyate srvkilvissaiH|| 59 nArAyaNaM cAbhigamya padmanAbhamariMdama / zobhamAno mahArAja viSNulokaM prapadyate // nIrtheSu sarvadevAnAM snAtamAtro narAdhipa / sarvaduHzvaparityakto dyotate zivavatsadA // 61 tatastvasthipuraM gacchettIthasaMvI narAdhipa / pAvanaM tIrthamAsAdya tapeyetpitRdevatAH // agniSTomasya yajJasya phalamAmAti bhArata // gaGgAhadazca tatraiva kUpazca bharatarSabha / tisraH kAvyastu tIrthAnAM tasminkUpe mahIpate // tatra snAtvA naro rAjanbrahmalokaM prapadyate / / 63 ApagAyAM naraH snAtvA arcayitvA mahezvaram / gani parAmavAmoti kulaM caiva samuddharet // 64 tataH sthANuvaTaM gacchetripu lokepu vizrutam / tatra snAtvA sthito rAtri rudralokamavAmuyAt // 65 badarINAM vanaM gacchedvasiSThasyA''zramaM tataH / badarI bhakSyate yatra trirAtropopitainaraiH // 66 samyagdvAdaza varSANi badarI bhakSayettu yaH / trirAtropopitazcaiva bhavettulyo narAdhipa // 67 indramArga samAsAdya tIrthamaMtrI narAdhipa / ahorAtrAMpavAsena svargaloke mahIyate // 68 ekarAtraM samAsAdya ekarAtro pito naraH / niyataH satyavAdI ca brahmaloke mahIyate // 69 tathA gacchecca rAjendra tIrtha trailokyavizrutam / AdityasyA''zramo yatra tejoraashermhaatmnH||70 tasmiMstIrtha naraH snAtvA pUjayitvA vibhAvasum / AdityalokaM vrajati kulaM caiva smuddhret||71 somatIrthe naraH snAtvA tIrthasevI kurUdaha / somalokamavAmoti naro nAstyatra sNshyH|| 72 tato gaccheta dharmajJa dadhIcasya narAdhipa / tIrtha puNyatamaM rAjanpAvanaM lokavizrutam // 73 yatra sArasvato jAtaH siddhirAdatapaso nidhiH| tasmiMstIrthe naraH snAtvA vAjapeyaphalaM labhet // sArasvatI gaitiM caiva labhate nAtra saMzayaH / tataH kanyAzramaM gatvA niyato brahmacaryayA // 75 trirAtramupito rAjanupavAsaparAyaNaH / labhetkanyAzataM divyaM brahmalokaM ca gacchati // 76 tato gaccheta dharmajJa tIrtha saMnihitAmapi / yatra brahmAdayo devA RSayazca tpodhnaaH|| mAsi mAsi sameSyanti puNyena mhtaanvitaaH|| saMnihitAyAmupaspRzya rAhugraste divAkare / azvamedhazataM tena iSTaM bhavati zAzvatam // 74 1 Ta. nvtulyo| 2 ka. 'taH so ddhirAstapa / Ta. 'taH so'nggiraastp'| 3 ka. mati / 4 kha. a. 'hitIma' 5 kha. ja. 'hityaamu| 77
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 mahAmunizrIvyAsapaNInaM [ 1 AdikhaNDepRthivyAM yAni tIrthAni antarikSacarANi ca / udapAnAzca viprAzca puNyAnyAyatanAni ca / / 79 niHsaMzayamamAvAsyAM samepyanti narAdhipa / mAsi mAsi naravyAghra saMnihitAyAM janezvara // 80 tIrthasaMnayanAdeva saMnihitA bhuvi vizrutA / tatra snAtvA ca pItvA ca svargaloke mahIyate // 81 amAvAsyAM tathA caiva rAhugraste divAkare / yaH zrAddhaM kurute martyastasya puNyaphalaM zRNu // 82 azvamedhasahasrasya samyagiSTasya yatphalam / snAna eva tadAmoti kRtvA zrAddhaM ca mAnavaH // 86 yatkicidupkRtaM karma striyA vA purupasya vA / snAtamAtrasya tatsarva nazyate nAtra saMzayaH / / panavarNana yAnena brahmagakaM sa gacchati // abhivAdya sato gatvA dvArapAlaM macakrukam / gaGgAhradazca natraiva tIrtha bharatasattama / / tatra snAyIta dharmajJa brahmacArI samAhitaH / gajasUyAzvamedhAbhyAM phalaM vindati mAnavaH // 86 pRthivyAM nemipaM puNyamantarikSe ca puSkaram / trayANAmapi lokAnAM kurukSetraM viziSyate // 87 pAMzavAM'pi kurukSetra vAyunA'tisamIritAH / api duSkRtakarmANaM nayanti pagmAM gatim // 88 dakSiNena sarasvatyA uttareNa sarasvatIm / yaM vamanti kurukSetra te vasanti triviSTape // 80 kurukSetraM gamiSyAmi kurukSetra vasAmyaham / apyavaM vAcamunmRjya mvargaloke mahIyate // 10 brahmavaidyAM kurukSetraM puNyaM brahmarpisevitam / tamminvamanni ye gajanna ne zAMcyAH kathaMcana / / 11 taraNDakAraNDakayoryadantaraM gamahadAnAM ca maMcakrukamya ca / etatkurukSetrasamantapaJcakaM pitAmahamyottaradirucyane / / iti zrImahApurANa pAdma bhAdimvaNTe maprAMzI gAya // 7 // AdinaH zlokAnAM samathyaGkAH-1117 athAzavigo'dhyAyaH / nArada uvAcatato gaccheta dharmajJa dharmatIrtha pugatanam / yatra dharmo mahAbhAgastaptavAnuttamaM napaH / / tena tIrtha kRtaM puNyaM svana nAmnA ca cihninam / tatra snAtvA nagaM rAjadharmazIlaH samAhitaH / / AsaptamaM kulaM caiva punIta nAtra saMzayaH / tatA gacchata dharmajJa kalApavanamuttamam // 3 kRccheNa mahatA gatvA tatra nAnyA samAhitaH / aniSTomamavApnoti viSNulokaM ca gacchani / / 4 saugandhikaM vanaM rAjaMstatA gaccheta mAnavaH / yatra brahmAdayA devA Rpayazca narAdhanAH / / siddhacAraNagandharvAH kiMnarAH samahAggAH / tadvanaM pravizannaMva sarvapApaiH pramucyane / / / tato hi sA maricchepA nadInAmuttamA nadI / plakSAdevI smRtA rAjanmahApuNyA sarambatI // 7 tatrAbhiSekaM kurvIta valmIkAnniHsRta jale / arcayitvA pitandavAnazvamadhaphalaM labhet // 8 IzAnAdhyuSitaM nAma tatra tIrtha sudurlabham / SaDguNaM yAti pAteSu valmIkAditi nizcayaH // 9 kapilAnAM sahasraM ca vAjimedhaM ca vindati / tatra snAtvA naravyAghra dRSTametatpurAtanaiH // 10 mugandhA zatakumbhA ca pazcayajJaM ca bhArata / abhigamya narazreSTha svargaloke mahIyate // 11 1sa. ma. maMnihityAM / 2 sva. ma. saMhitA / 3 Ta. 'la vstk'| 4 kha. a. mtnnk'| 5 ka. 'pyakA vA ka. 'bhedi ku' / kha. ma. matakasya / 8 Ta. 'jJa kArApa / 9 kha. ja. zAnyAM pitaM / 10 sa. a. paaniig|
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 ekonatriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / trizUlapAnaM tatraiva tIrthamAsAdya durlabham / tatrAbhiSeka kurvIta pitRdevArcane rataH // 12 gANapatyaM ca labhate dehaM tyaktvA na saMzayaH / tato rAjagRhaM gaccheddevyAH sthAnaM sudurlabham // 13 zAkaMbharIti vigvyAtA triSu lokepu vizrutA / divyaM varSasahasraM hi zAkena kila bhArata // 14 AhAraM sA kRtavatI mAsi mAsi narAdhipa / RSayo'bhyAgatAstatra devyA bhktaastpossnaaH||15 AtithyaM ca kRtaM teSAM zAkena kila bhArata / tataH zAkaMbharItyevaM nAma tasyAH pratiSThitam // 16 zAkaMbharI samAsAdya brahmacArI samAhitaH / trirAtramupitaH zAkaM bhakSayeniyataH zuciH // 17 zAkAhAramya yansamyagvAdazabhiH phalam / tanphalaM tasya bhavati devyAzchandena bhArata // 18 nano gacchensuvarNAgvyaM triSu lokeSu vizrunaM / yatra viSNuH prasAdArtha rudramArAdhayatpurA // 19 varAMzca subahallabhe devairapi mudurlabhAn / uktazca tripugnena parituSTena bhArata // 20 api cA''tmA priyataro loka kRSNa bhaviSyati / vanmagvaM ca jagatkRtsnaM bhaviSyati na sNshyH|| 21 natrAbhigamya gajendra pUjayitvA vRSadhvajam / azvamedhamavApnoti gANapatyaM ca vindati // 22 dhUmavanvI natAM gacchatrigatramupito naraH / manasA prArthitAnkAmAlbhate nAtra sNshyH|| 23 davyAstu dakSiNArdhena gthAvoM nagadhipaM / natrA''gatya tu dharmajJa zrAdhAno jinendriyH|| 24 mahAdevapramAdAhai gaccheta paramAM gatim / pradakSiNamupAdRtya gacchena bharatarSabha // dhArAM nAma mahAprAjJa sarvapApapraNAzinIm / natra nAtvA naravyAghra na zocani narAdhipa // 26 nato gacchannagvyAghra namaskRtya mahAgirim / mvargadvAraNa tattulyaM gaGgAdvAraM na sNshyH|| navAbhipaMkaM kuvIta koTitIrthe mamAhinaH / labhate puNDarIkaM tu kulaM caiva samuddharet // 28 uSyakA rajanI natra gosahasraphalaM labhata / maptagaGga trigaGga ca zakAvarne ca tarpayan // devAnpitazca vidhivatpuNyaloke mahIyate // nataH kanagvale mnAnvA trigatropApitA naraH / azvamedhamavAnoti svargalokaM ca gacchati // 30 kapilAvaTaM tu gaccheta tIthasaMvI narAdhipa / upyekAM rajanI natra gosahasraphalaM labhet // 31 nAgagajamya gajendra kapilasya mahAtmanaH / tIrtha kuruvarazreSTha sarvalokepu vizrutam // 32 tatrAbhipakaM kurvIta nAgatIrthe narAdhipa / kapilAnAM sahasrasya phalaM prAmAti mAnavaH // 33 nato lalitikAM gacchacchantanAstIrthamuttamam / tatra snAtvA naro rAjanna durganimavAmuyAt // 34 iti zrImahApugaNe pAdma AdikhaNde'yAvizo'dhyAyaH // 28 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH-1451 athakonatrizo'dhyAyaH / nArada uvAcanano gaccheta rAjendra kAlindItIrthamuttamam / tatra snAtvA naro rAjanna durgatimavAmuyAt // ? puSkare tu kurukSetre brahmAvarte pRthadake / avimukta savarNAkhye yatphalaM no lbhennrH|| 2 tatphalaM samavAnoti yamanAyAM narottama / svargabhoge'tirAgo ve yeSAM manasi vartate // 3 1Ta vyA vAkyena / 2 kha. a. vedyAsta / 3 kha. a. upAyuno / 4 kh.a,'p| yaatraaNgRhaatdhaa5kh.llitkaaN| ma. llitk|
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . mahAmunizrIvyAsapaNIta [ 1 AdikhaNDeyamunAyAM vizeSeNa snAnadAnena sattama / AyurArogyasaMpattau rUpayauvanatAguNe // 4 yeSAM manorathastaistu na tyAjyaM yAmunaM jalam / ye bibhyati narakAderdAridyAdye trasanti ca // sarvathA taiH prayatnena satra kArya nimajjanam // dAridyapApadaurbhAgyapaGkamakSAlanAya vai / Rte vai yAmunaM toyaM na cAnyo'sti yudhiSThara // zradAhInAni karmANi matAnyardhaphalAni vai / phalaM dadAti saMpUrNa yAmunaM snAnamAtrataH // 7 akAmo vA sakAmo vA yAmune salile nRpa / ihAmutra ca duHkhAni majjanAnava pazyati // 8 pakSadvaye yathA candraH kSIyate vardhate yathA / pAtakaM nazyate tatra snAnAtpuNyaM vivardhate // 9 yathAndhau sukhamAyAnti ratnAni vividhAni c| AyuvittaM kalatrANi saMpadaH saMbhavanti ca // 10 kAmadhenuryathA kAmaM cintAmaNivicintitam / dadAti yamunAsnAnaM tadvansarva manoratham / / 11 kRte tapaH paraM jJAnaM tretAyAM yajanaM tathA / dvAparaM ca kalau dAnaM kAlindI sarvadA zubhA // 12 sarveSAM sarvavarNAnAmAzramANAM ca bhUpate / yAmune majanaM dharma dhArAbhiH khalu varpati // asminvai bhArate varSe karmabhUmo vizepataH / kAlinyasnAyinAM nRNAM niSphalaM janma kIrtitam 14 nezvarya gagane yaccAndre'mAyAM tu maNDale / tadvanna bhAti satkarma yamunAmajanaM vinA // 15 vratairdAnaistapobhizca na tathA prIyate hariH / tatra majjanamAtreNa yathA prINAti kezavaH // 16 na samaM vidyate kiMcittejaH sauraNa tejasA / tadvanna yamunAsnAnasamAnAH kratujAH kriyaaH|| 17 prItaye vAsudevasya sarvapApApanuttaye / kAlinyA majanaM kuryAtsvargalokAya mAnavaH // kiM rakSitena dehena supuSTena balIyasA / adhruvaNa sudahana yamunAmajanaM vinA / / asthistambhaM snAyubandhaM mAMsakSatajalepanam / cavinaddhaM durgandhapUrNa mUtrapurIpayoH // jarAzokavipadyAptaM rogamandiramAturam / rAgamUlamanityaM ca sarvadopasamAzrayam / / paropatApapApArtiparadrohapareSikam / lolupaM pizunaM raM kRtaghnaM kSaNikaM tathA / / niSThuraM durdharaM duSTaM dopatrayavidUSitam / azuci cApi durgandhi tApatrayavimohitam / / nisargato'dharmarataM tRSNAzatasamAkulam / kAmakrodhamahAlobhanarakadvArasaMsthitam / / kRmivarcastu bhasmAdipariNAmaguNAvaham / IdRkzarIraM vyarthaM hi yamunAmajanaM vinA / / bubudA iva toyeSu pratyaNDA iva pakSipu / jAyante maraNAyaiva yamunAsnAnavarjitAH // avaiSNavo hato vimo hataM zrAddhamapiNDitam / abrahmaNyaM hataM kSatramanAcArahataM kulam / / 27 sadambhazca hato dharmaH krodhenaiva hataM tapaH / adRDhaM ca hataM jJAnaM pramAdena hataM zrutam / / 28 parabhaktyA hatA nArI brahmacArI mdaaddhtH| adIpta'nau hatA hAmI hatA bhaktiH smaayikaa|| 29 upajIvyA hatA kanyA svArthe pAkakriyA hatA / zUdrabhikSAhatA yAMgaH kRpaNasya hataM dhanam / / 30 anabhyAsahatA vidyA hato bodho virodhakRta / jIvanArthaM hataM tIrtha jIvanArtha hataM vratam // 31 asatyA ca hatA vANI tathA pezunyavAdinI / SaTkarNago hato matro vyagracittA hato jpH||32 hatamazrotriye dAnaM hato lokazca nAstikaH / azraddhayA hataM sarva yatkRtaM pAralaukikam // 33 ihaloko hato nRNAM daridrANAM yathA nRpa / manuSyANAM hataM janma kAlindImajjanaM vinA // 34 upapAtakasarvANi pAtakAni mahAnti ca / bhasmI bhavanti sarvANi yamunAmajanAnRpa // 35 18. 'm / vistIrNa gaganaM yaccandramuDuhumaNDalam / ta / 2 ka. 'veNA''zudai / 3 Ta. 'jasaMyutam / 4Ta. ' / rajasvala / 5 a. 'mapaNDi' / 6Ta. garvabhaktyA / 7 Ta. 'rI tayA hataH / 8 kha. a. 'drabhakSo hato /
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 triMzo'dhyAyaH] padmapurANam / vepante sarvapApAni yamunAyAM gate nare / nAzake sarvapApAnAM yadi snAsyanti vAriNi // 16 pAvakA iva dIpyante yamunAyAM nrottmaaH| vimuktAH sarvapApebhyo meghebhya iva candramAH // 37 AIzuSkalaghusthUla vAanAkarmabhiH kRtam / tatra snAnaM dahetpApaM pAvakaH samidho yathA // 18 pAmAdikaM ca yatpApaM jJAnAjJAnakRtaM ca yat / snAnamAtreNa nazyeta yamunAyAM nRpottama // 19 niSpApAstridivaM yAnti pApiSThA yAnti zuddhatAm / saMdeho nAtra kartavyaH snAne vai yamunAjale 40 sarve'dhikAriNo hyatra viSNubhakto yathA nRpa / sarveSAM sarvadA devI yamunA pApanAzikA // 41 eSa eva paro matra etacca paramaM tapaH / prAyazcittaM paraM caiva yamunAsnAnamuttamam // 42 nRNAM janmAntarAbhyAsAtkAlindImajjane mtiH| adhyAtmajJAnakozalyaM janmAbhyAsAyathA nRpa 43 saMsArakademAlepaprakSAlanavizAradam / pAvanaM pAvanAnAM ca yamunAsnAnamuttamam // 44 snAtAstatra ca ye rAjansarvakAmaphalaprade / zubhAMzca bhuJjate bhogAMzcandrasUryagrahopamAn // 45 yamunA mokSadA proktA mathurAsaMgatA yadi / mathurAyAM ca kAlindI puNyAdhikavivardhinI // 46 anyatra yamunA puNyA mahApAtakahAriNI / viSNubhaktimadA devI mathurAsaMgatA bhavet // 17 bhaktibhAvena saMyuktaH kAlinyAM yadi majjayet / kalpakoTisahasrANi vasate saMnidhau hreH||48 mukti prayAnti manujA nUnaM sAMgvyena vrjitaaH| pitarastasya tRpyanti tRptAH kalpazadivi // 49 ye pibanti narA rAjanyamunAsalilaM zubham / paJcagavyamahaustu sevitaH kiM prayojanam // 50 koTitIrthasahasrestu mevitaH kiM prayojanam / tatra dAnaM ca homazca sarva koTiguNaM bhavet // 51 iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe unatrizo'dhyAyaH // 29 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-1502 atha trizo'dhyAya / nArada uvAcaatra te varNayiSyAmi itihAsaM purAtanaM / purA kRtayuge rAjaniSadhe nagare vare // 1 AsIdvaizyaH kuverAbho nAmato hemakuNDalaH / kulInaH sakriyo devadvijapAvakapUjakaH // 2 kRSivANijyakartA'so bahudhA krayavikrayI / goghottkmhipyaadipshupossnnttprH|| payodadhIni takrANi gomayAni tRNAni ca / kASThAni phalamUlAni lavaNArdAdipippalIm // 4 dhAnyAni zAkatailAni vastrANi vividhAni ca / dhAtUnikSuvikArAMzca vikrINIte sa sarvadA // 5 itthaM nAnAvidhairvaizya upAyaraparaistathA / upArjayAmAsa sadA aSTo haattkkottyH|| 6 evaM mahAdhanaH so'tha hA''karNapalito'bhavat / pazcAdvicArya saMsArakSaNikatvaM svacetasi // 7 taddhanasya SaDaMzena dharmakArya cakAra saH / viSNorAyatanaM cakre gRhaM cakre zivasya ca // taDAgaM khAnayAmAsa vipulaM sAgaropamam / vApyazca puSkariNyazca bahudhA tena kaaritaaH|| 9 vaTAzvatthAmrakakollajambUnimbAdikAnanam / AropitaM svasattvena tathA puSpavanaM zubham // 10 udayAstamanaM yAvadannapAnaM cakAra saH / purAdahizcaturdikSu prapAM cakre'tizobhanAm // 11 purANeSu prasiddhAni yAni dAnAni bhUpate / dadau tAni sa dharmAtmA nityaM dAnaparastadA // 12 yAvajjAMvakRte pApe prAyazcittamathAkarot / devapUjAparo nityaM nityaM cAtithipUjakaH // 13 tasyetthaM vartamAnasya saMjAto dvau sutau nRpa / to suprasiddhanAmAnI zrIkuNDalavikuNDalI // 14
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 1 AdikhaNDe 54 16 17 19 23 24 ri tayormUrdhni gRhaM tyaktvA jagAma tapase vanam / tatrA''rAdhya paraM devaM gAvindaM varadaM prabhum / / 15 tapaHkliSTazarIro'sau vAsudevamanAH sadA / prAptaH sa vaiSNavaM lokaM yatra gatvA na zocati // atha tasya sutau rAjanmahAmAnasumantritau / taruNau rUpasaMpannA dhanagarveNa gavitA | duHzIlo vyasanAsaktau dharmakarmAdyadarzakoM / na vAkyaM cA''gatA mAtRvRddhAnAM vacanaM tathA / / 18 kumArga durAtmAnI pitRmitraniSedhako adharmanirato duSTau paradArAbhigAminI || gItavAditraniratA vINAveNuvinodinI / vArastrIzatasaMyuktA gAyantau ceratustadA || cATukArajanairyuktau bimboSThISu vizAradau / suveSAM cAruvasanA cArucandanarUSitA // tathA sugandhamAlyAyau kasturIlakSmalakSitau / nAnAlaMkArazI bhAjyA mauktikA hArahAriNAM // 22 gajavAjirathaoNna krIDantA tAtritastataH / madhupAnamamAyuktAM parastrIratimAMhitA // nAzayantau pitRdravyaM sahasraM dadatuH zatam / tasthatuH svagRha ramye nityaM bhogaparAyaNau // itthaM tu taddhanaM tAbhyAM viniyuktamamayaiH / vArastrIviTazailamalacAraNavandiSu || apAtre taddhanaM dattaM kSiptaM bIjamivAparaM / na satpAtre ca tadRttaM na brAhmaNamukhe hutam / / nArcito bhUtabhRdviSNuH sarvapApapraNAzanaH / ubhayoreva tadravyamacigNa kSayaM yayau // tatastA~ duHkhamApana kArpaNyaM paramaM gatau / zocamAnAM tumudyantA pIDAduHkhapIDitA || tayostuniSThatA nAsti yajyate tadA / svajanaivAndhavaH sarvaiH savarUpajIvibhiH // dravyAbhAve parityaktau cintyamAnau tataH puraM / pazcAcArya samArabdhaM tAbhyAM ca nagare nRpa / / 30 rAjatI lokatAM bhItA~ svapurAnniHsRtau tadA / cakraturvanavAmaM to sarveSAmupapIDitA / jannatuH satataM mRDhau zitairvANairviSApitaH / nAnApakSivarAhAMzca hariNAngahitAMstathA || zazakAJzallakAngodhAJzvApadArthatantrahana | mahAvalA bhisaGgAvATakabhujAM sadA || evaM mAMsamayAhArau pApAhAroM paraMtapa / kadAcidrdharaM prAptI hyeko'nyazca vanaM gataH // zArdUlena hato jyeSThaH kaniSThaH sarpadaMzitaH / ekasmindivase rAjanpApiSThAM nidhanaM gatau // yamadUtastato baddhvA pAzainItA yamAlayam / gatvA'bhijagaduH sarve te itAH pApinAvubhA / / 36 dharmarAja naravetAvAnItA tava zAsanAt / AjJAM dehi svabhRtyeSu prasIda karavAma kim || Alocya citraguptena tadA dRtAJjagau yamaH / ekastu nIyatAM vIra nirayaM tIvravedanam || aparaH sthApyatAM svarge yatra bhAMgA anuttamAH / kRtAntAjJAM tataH zrutvA dutazva kSiprakAribhiH 39 nikSipto rorave ghore yo jyeSThAM hi narAdhipa / teSAM dRtavaraH kazciduvAca madhuraM vacaH / / 40 vikuNDala mayA sArdhamehi svarga dadAmi te / bhuva bhAMgAtsudivyAMstvamarjitAnsvena karmaNA 44 29 31 35 37 38 iti zrImahApurANe pAna AdikhaNDe trizo'dhyAyaH // 30 // AditaH lokAnAM samazyaGkAH -- 1043 athaikavizo'dhyAyaH / nArada uvAca -- tato hRSTamanAH so'tha dataM papraccha taM pathi / saMdehaM hRdi kRtvA tu vismayaM paramaM gataH / / bicArayanhRdi svargaH kasya hetoH phalaM mama / / 1 . ba. rmAdika / 2 Ta. 'ktI viTagoSTIvi' / 3 kha. sa. pa. viDAlakAna / nA / w d: 26 27 32 33 34
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ o 31 ekatriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / vikuNDala uvAcahe dUtavara pRcchAmi saMzayaM tvAmahaM param / AvAM jAto kule tulye tulyaM karma tathA kRtam // 2 durmanyurapi tulyo'bhUttulyo dRSTo yamastathA / kathaM sa narake kSiptastulyakarmA mamAgrajaH // 3 mamAbhavatkathaM nAkamiti me chindhi saMzayam / devadUna na pazyAmi mama svargasya kAraNam // 1 devadUta uvAcamAtA pitA suto jAyA svamA bhrAtA vikuNDala / janmahanoriyaM saMjJA jantoH krmopbhuktye||5 ekasminpAdape yadvacchakunAnAM mamAgamaH / yadyatmamIhitaM karma kurute pUrvabhAvitaH // 6 nasya tasya phalaM bhune karmaNaH puruSaH sadA / satyaM vadAmi ne prItyA naraiH karma zubhAzubham // 7 svakRtaM bhujyate vezya kAle kAle punaH punaH / ekaH karoti karmANi ekastatphalamabhute // 8 anyo na lipyane vaizya karmaNA'nyasya kutracin / apatannarake pApaistava bhrAtA sudAruNaiH // tvaM ca dharmaNa dharmajJa svarga prAmApi zAzvatam / / vikuNDala uvAcaAvAlyAnmama pApeSu na puNya pu gtaM manaH / asmiJjanmani he dUna dupkRtaM hi kRtaM mayA // 10 devadata na jAnAmi sukRtaM karma cA''nmanaH / yadi jAnAsi matpuNyaM tanme tvaM kRpayA vada // 11 devadUta uvAcazRNu vaizya pravakSyAmi yaccayA puNyamajinam / jAnAmi tadahaM sarva na tvaM vensi sunizcitam // 12 hargimatrasuto vipraH svamitroM vedapAragaH / AmInamyA''zramaH puNyo yamunAdakSiNe taTe // 13 nena magnyaM vanaM tasmiMstava jAtaM vizAM vara / tanmaGgana tvayA snAnaM mAghamAsadvayaM tathA // 14 kAlindIpuNyapAnIya marvapApaharaM varaM / nattIrthe lokavikhyAne nAmnA pApapraNAzane // 15 ekaMna sarvapApebhyo vimuktamtvaM vizAMpate / dvitIya mAghapuNyena prAptaH svargastvayA'nagha // 16 tvaM tatpuNyaprabhAvana bhAdasva satataM dipi / narakapu nava bhrAtA mahatIM nAma yAtanAm // 17 chidyamAno'mipatraMzca bhidyamAnantu mudgaraiH / cUrNyamAnaH zilApRSThaM nAmAGgAreSu bharjitaH // 18 iti dutavacaH zrutvA bhrAtRduHvana duHkhitaH / pulakAGkinasarvAGgo dIno'sau vinayAnvitaH / / 19 uvAca naM devadRtaM madhuraM nipuNaM vacaH / maMtrI saptapadI sAdho matAM bhavani sanphalA // 20 mitrabhAvaM vicintya tvaM mAmupAkartumarhasi / tvattA hi zrotumicchAmi marvajJastvaM mato mama // 21 yamalokaM na pazyanti karmaNA kena mAnavAH / gacchanti nirayaM yena tanme tvaM kRpayA vada // 22 devadRta uvAcasamyakpRSTaM tvayA vaizya naSpApo'si sAmpatam / vizuddha hRdaya puMsAM buddhiH zreyasi jAyate // 23 yadyapyavasage nAsti mama saMvAparasya vai / tathA'pi ca tava snahAtpravakSyAmi yathAmati // 24 karmaNA manamA vAcA sarvAvasthAsu marvadA / parapIDAM na kurvanti na te yAnti yamAlayam // 25 na baMdarna ca dAnazca na tapobhina cAdhvaraiH / kacitsvargati yAnti puruSAH prANihiMsakAH // 26 ahiMsA paramo dharmo hyAhimeva paraM tapaH / ahiMmA paramaM dAnamityAhurmunayaH sadA // 27 mazakAnsarIsRpAndezAnyUkAdyAnmAnavAMstathA / Atmaupamyena pazyanti mAnavA ye dyaalkH||28 taptAGgAramayaskIlaM mAdaM pretataraGgiNIm / durgatiM naiva gacchanti kRtAntasya ca te nraaH|| 29 1 ka. 'maH / yo'pApo yo hi yatkarma /
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 1 AdikhaNDe 35 38 40 42 43 bhUtAni ye'tra hiMsanti jalasthalacarANi ca / jIvanArthaM ca te yAnti kAlasUtraM ca durgatim // 30 zvamAMsabhojanAstatra pUyazoNitapAyinaH / majjantazca vasApaGke daSTAH kITairadhomukhaiH / / 31 parasparaM ca khAdanto dhvAnte cAnyonyaghAtinaH / vasanti kalpAnekAMste rudanto dAruNaM ravam / / 32 narakAnniHsRtA vaizya sthAvarAH syuzciraM tu te / tato gacchanti te krUrAstiryagyonizateSu ca / / 33 pazcAdbhavanti jAtAndhAH kANAH kubnAzca paGgavaH / daridrAzvAGgahInAzca mAnuSAH prANihiMsakAH 34 tasmAdvaizya paratreha karmaNA manasA girA / lokadvayasukhaprepsurdharmajJo na tadAcaret // lokadvaye na vindanti sukhAni prANihiMsakAH / ye na hiMsanti bhUtAni na te vibhyati kutracit 36 pravizanti yathA nadyaH samudramRjuvakrayAH / sarve dharmA ahiMsAyAM pravizanti tathA dRDham // 37 sa snAtaH sarvatIrtheSu sarvayajJeSu dIkSitaH / abhayaM yena bhUtebhyo dattamatra vizAM vara / ye niyogAMzca zAstroktAndharmAdharmavimizritAn / pAlayantIha ye vaizya na te yAnti yamAlayam / / 39 brahmacArI gRhasthazca vAnaprastho yatistathA / svadharmaniratAH sarve nAkapRSThe vasanti te // yathoktacAriNaH sarve varNAzramasamanvitAH / narA jitendriyA yAnti brahmalokaM tu zAzvatam ||41 iSTApUrtaratA ye ca paJcayajJaratAzca ye / dayAnvitAzca ye nityaM nekSante te yamAlayam // indriyArthanivRttA ye samarthA vedavAdinaH / agnipUjAratA nityaM te viprAH svargagAminaH // adInavadanAH zUrAH zatrubhiH pariveSTitAH / AhaveSu tripannA ye teSAM mArgo divAkaraH // anAthastrIdvijArthe ca zaraNAgatapAlane / prANAMstyajanti ye vaizya na vyavanti divastu te / / 45 paGgbandhabAlavRddhAMzca rogyanAthadaridritAn / ye puSNanti sadA vaizya te modante sadA divi // 46 gAM dRSTvA paGkanirmagnAM rogamanaM dvijaM tathA / uddharanti narA ye ca teSAM loko'zvamedhinAm // 47 gogrAsaM ye prayacchanti ye zuzrUSanti gAH sadA / ye nA''rohanti gopRSThe te svarlokanivAsinaH 48 gartamAtraM tu ye cakuryatra gauratRSA bhavet / yamalokamahadvaiva te yAnti svargatiM narAH // 49 agnipUjAdevapUjAgurupUjAra tAzca ye / dvijapUjAratA nityaM te viprAH svargagAminaH // vApIkUpataDAgAdau dharmasyAnto na vidyate / pivanti svacchayA yatra jalasthalacarAH sadA / / 51 nityaM dAnaparaH so'tra kathyate vibudhairapi / yathA yathA ca pAnIyaM pivanti prANino bhRzam // 52 tathA tathA'kSayaH svargo dharmabuddhayA vizAM vara / prANinAM jIvanaM vAri prANA vAriNi saMsthitAH53 tityasnAnena pUyante ye'pi pAtakinI narAH / prAtaH snAnaM haredvezya bAhyAbhyantarajaM malam / / 54 prAtaH snAnena niSpApo naro na nirayaM vrajet / snAnaM vinA tu yo bhujhe malAzI sa sadA naraH55 asnAyI yo narastasya vimukhAH pitRdevatAH / snAnahInAM naraH pApaH snAnahIno naro'zuciH // asnAyI narakaM bhuktvA puMskITAdiSu jAyate // 44 50 56 ye punaH srotasi snAnamAcarantIha parvaNi / te naiva narakaM yAnti na jAyante kuyoniSu // 57 duHsvamA duSTacintAzca vandhyA bhavanti sarvadA / prAtaH snAnena zuddhAnAM puruSANAM vizAM vara / / 58 tilAMzca tilapAtraM ca tilamasthaM yathAvidhi / dattvA pretepaterbhUmau na vrajanti narAH kacit // 59 pRthivIM kAJcanaM gAM ca dattvA dAnAni SoDaza / gatvA na vinivartante svargalokAdvikuNDala || 60 puNyAsu tithiSu prAjJo vyatIpAte ca saMkrame / snAtvA dattvA ca yatkiMcinnaiva majjati durgatau / / 61 1 kha. Ja. m / kRmiyonizataM gatvA sthA / 2 ka. 'yI nAMpratasta N / 3 kha ja puSkasAdiSu / 8. purISAdiSu / 48. 'tagatiM bhUyo na /
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 ekatriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / naivA''krAmanti dAtAro dAruNaM rauravaM patham / iha loke na jAyante kule dhanavivarjite // 62 satyavAdI sadAmonI priyavAdI ca yo naraH / akrodhanaH samAcAro nAtivAdyanasUyakaH // 61 sadA dAkSiNyasaMpannaH sadA bhUtadayAnvitaH / goptA ca paramarmANAM vaktA paraguNasya ca // 64 parasvaM tRNamAtraM ca manasA'pi na yo haret / na pazyanti vizAM zreSTha yete narakayAtanAm // 65 parApavAdI pAkhaNDaH pApebhyo'pi mato'dhikaH / pacyate narake tAvadyAvadAbhUtasaMplavam // 66 vaktA paruSavAkyAnA mantavyo narakAgataH / saMdeho na vizAM zreSTha punaryAti ca durgatim // 67 na tIthene tapobhizca kRtaghnasya ca nisskRtiH| sahate yAtanAM ghorAM sa naro narake ciram // 68 pRthivyAM yAni tIrthAni teSu majjati yo naraH / jitendriyo jitAhAro na sa yAti yamAlayam69 na tIrthe pAtakaM kuyona ca tIrthopajIvanam / tIrthe pratigrahastyAjyastyAjyo dharmasya vikrayaH // 70 durjaraM pAtakaM tIrthe durjarazca prtigrhH| tIrthe ca durjaraM sarvametatkinarakaM vrajet // sakRdgagAbhasi snAtaH pUto gAGgeyavAriNA / na naro narakaM yAti api pAtakarAzikRt // 72 vratadAnatapoyajJAH pavitrANItarANi ca / gaGgAvindvabhiSiktasya na samA iti naH zrutam // 73 anyatIrthasamAM gaGgAM yo bravIti narAdhamaH / ma yAti narakaM vaizya dAruNaM rauravaM mahat // 74 dharmadravaM jhapAM vIjaM vaikuNThacaraNacyutam / dhRtaM mUrti mahezena yadgAGgamamalaM jalam // tabrahmaiva na saMdeho nirguNaM prakRteH param / tena kiM samatAM gacchedapi brahmANDagocare / / gaGgA gaGgeti yo brUyAyojanAnAM zanairapi / naro na narakaM yAti kiM tayA sadRzaM bhavet // 77 nAnyena dahyate sadyaH kriyA narakadAyinI / gaGgAmbhasi prayatnena snAtavyaM tena maanvaiH|| 78 pratigrahanivRtto yaH pratigrahakSamo'pi san / ma dvijo dyotate vaizya tArArUpazciraM divi // 79 gAmuddharanti ye paGkAye rakSanti ca rogiNaH / mriyante gIgRhe ye ca teSAM namasi taarkaaH||80 yamalokaM na pazyanti prANAyAmaparAyaNAH / api duSkRtakarmANastareva htkilvissaaH|| 81 divase divase vaizya prANAyAmAstu poDaza / api brahmahaNaM mAkSAtpunantyaharahaH kRtaaH|| 82 tapAMmi pAni tapyante vratAni niyamAzca ye / gomahasrapadAnaM ca prANAyAmastu ttsmH|| 81 abinduM yaH kuzAgreNa mAse mAse naraH pivet / saMvatsarazataM mAgaM prANAyAmastu tatsamaH // 84 pAtakaM tu mahadyacca tathA kSudropapAtakam / prANAyAmaiH kSaNAnsarva bhasmasAtkurute nrH|| 85 mAtRvatparadArAnye manyante vai narottamAH / na te yAnti narazreSTha kadAcidyamayAtanAm // 86 manasA'pi pareSAM yaH kalatrANi na sevate / saha lokadayenAsti tena vaizya dharA dhRtA // 87 tasmAddhAnvitaistyAjyaM paradAropasevanam / nayanti paradArAstu narakAnekaviMzatim // 88 lAbho na jAyate yeSAM paradAreSu mAnase / te yAnti devalokaM tu na yamaM vaizyasattama // 89 zazvatkrodhanidAneSu yaH krodhena na jIyate / jitasvargaH sa mantavyaH puruSo'krodhano bhuvi // 90 mAtaraM pitaraM putra ArAdhayati devavata / aprApte vArdhake kAle na yAti ca yamAlayam // 91 pituzcAdhikabhAvena ye'rcayanti guruM nraaH| bhavantyatithayo loke brahmaNaste vizAM vara // 92 iha caiva striyo dhanyAH zIlasya parirakSaNAt / zIlabhaGge ca nArINAM yamalokaH sudAruNaH // 93 zIlaM rakSyaM sadA strIbhirduSTasAvivarjanAta / zIlena hi paraH svargaH strINAM vaizya na sNshyH||94 zadrasya pAkayajJena niSiddhAcaraNena ca / durgatirvihitA vaizya tasya sA nArakI gtiH|| 95 18. bhAtRhaNa /
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsamaNIvaM [ 1 AdikhaNDevicArayanti ye zAstra vedAbhyAsaratAca ye / purANa saMhitAM ye ca zrAvayanti paThanti ca // 96 vyAkurvanti smRtiM ye ca ye dharmapratibodhakAH / vedAnteSu niSaNNA ye tairiyaM jagatI dhRtA // 97 sattadabhyAsamAhAtmyaiH sarve te hatakilviSAH / gacchanti brahmaNo lokaM yatra moho na vidyte||98 jJAnamahAya yo dadyAdvedazAstrasamudbhavam / api vedAstamarcanti bhavabandhavidAraNam // 99 zrUyatAmadbhutaM hyetadrahasyaM vaizyasattama / saMmataM dharmarAjasya sarvalokAmRtapadam // 100 na yamaM yamalokaMca ne bhUtAnyoradarzanAn / pazyanti vaiSNavA nUnaM satyaM satyaM mayoditam // 101 pAhAsmAnyamunAbhrAtA sadaiva hi punaH punH| bhavadbhivaiSNavAstyAjyA na te syurmama gocraaH|| 102 smaranti ye sakRdbhUtAH prasaGgenApi keshvm|te vidhvastAkhilApaughA yAnti viSNoH paraM padam // 103 durAcAro duSkRto'pi sadAcArarato'pi yH| bhavadbhiH sa sadA tyAjyo viSNuM ca bhajate nrH||104 vaiSNavo yanhe bhukte yeSAM vaissnnvsNgtiH| te'pi vaH parivAryAH syustatsaGgahatakilbiSAH // 105 ityaM vaizyAnuzAstyasmAndevo daNDadharaH sdaa| ato no vaiSNavA yAnti rAjadhAnI yamasya tu // 106 viSNubhaktiM vinA naNAM pApiSTAnAM vizAM vr| upAyo nAsti nAstyanyaHsaMtatu narakAmbudhim 107 zvapAkamapi nekSeta lokeSTaM vaizya vaiSNavam / vaiSNavo varNabAhyo'pi punAti bhuvanatrayam // 108 etAvatA'lamaghanirharaNAya puMmAM saMkIrtanaM bhagavato guNakarmanAmnAm / vikruzya putramaghavAnyadajAmilo'pi nArAyaNeti mriyamANa iyAya muktim // 109 narake tu ciraM magnAH pUrve ye ca kuladvaye / tadaiva yAnti te svarga yadA'rcanti mudA harim // 110 viSNubhaktasya ye dAsA vaiSNavAnabhujazca ye / te tu kratubhujAM vaizya gatiM yAnti nirAkulAH // 111 prArthayedveSNavasyAnnaM prayatnena vicakSaNaH / sarvapApavizuddhyartha tadabhAve jalaM pibeta // 112 govindeti japanmannaM kutracintriyate yadi / sa naro na yamaM pazyettaM ca nakSAmahe vayam // 113 sAGgaM samudraM sadhyAnaM saRSicchandadaivatam / dIkSayA vidhivanmatraM japedvai dvAdazAkSaram // 114 aSTAkSareNa matreNa ye japanti nrottmaaH| tAndRSTvA brahmahA zudhyedvAjate viSNuvatsvayam // 115 zanizcakriNo bhUtvA brahmAbhyantaragAminaH / vasanti vaiSNave loke viSNurUpeNa te nraaH||116 hRdi sUrye jale vA'tha pratimAsthaNDile'pi ca / samabhyarcya hariM yAnti narAstadvaiSNavaM padam // 117 athavA sarvadA pUjyo vAsudevo mumukSubhiH / zAlagrAme maNI cakra vajrakITavinirmite // 118 adhiSThAnaM hi tadviSNoH sarvapApapraNAzanam / sarvapuNyapradaM vaizya sarveSAmapi muktidam // 119 yaH pUjayeddhariM cakre zAlagrAmazilodbhave / rAjasUyasahasreNa tanaSTaM prativAsare // 120 sadA namanti vedAntA brahma nirvANamacyutam / tatprasAdo bhavennRNAM shaalgraamshilaarcnaat|| 121 mahAkASThasthito bahirmukhasthAne prakAzate / yathA tathA harirvyApI zAlagrAme prakAzate // 122 api pApasamAcArAH krmnnyndhikaarinnH| zAlagrAmArcakA vaizya naiva yAnti yamAlayam // 123 na tathA ramate lakSmyAM na tathA svapure hriH| zAlagrAmazilAcakra yathA sa ramate sadA // 124 amihotraM kRtaM tena dattA pRthvI sasAgarA / yenArcito harizcakre zAlagrAmazilodbhave // 125 zilA dvAdaza bho vaizya zAlagrAmazilodbhavAH / vidhivatpUjitA yena tasya puNyaM vadAmi te 126 koTidvAdazaliGgaistu pUjitaiH svarNapaGkajaiH / yatsyAvAdazakAleSu dinanaikena tadbhavet // 127 yaH punaH pUjayedbhaktyA zAlagrAmazilAMzatam / uSitvA sa harerloke cakravartIha jAyate // 128 1 sa. ja. na duutaa| 2 sa. a. 'lAtalam /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 ekatriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / kAmaiH krodhaiH pralobhaizca vyApto yo'tra narAdhamaH / so'pi yAti harerloka zAlagrAmazilArcanAt129 yaH pUjayecca govindaM zAlagrAme mudA naraH / AbhUtasaMplavaM yAvana sa pracyavate divaH // 130 vinA tIrthevinA dAnavinA yajJaivinA maMtim / muktiM yAmti narA vaizya zAlagrAmAzalArcanAt 131 narakaM garbhavAsaM ca tiryaktvaM kRmiyonitAm / na yAti vaizya pApo'pi zAlagrAmazilArcakaH 132 dIkSAvidhAnamatrajJo yazcakre balimAharet / gaGgAgodAvarIrevA nadyo muktimadAzca yaaH|| nivasantIha tAH sarvAH zAlagrAmazilAjale // naivedyavividhaiH puSpadhUpadIpaivilepanaiH / / gItavAditrastotrAdyaiH zAlagrAmazilArcanam // 134 kurute mAnavo yastu kalau bhaktiparAyaNaH / kalpakoTisahasrANi ramate saMnidhau hreH|| 135 liGgaistu koTibhiryatphalaM pUjitaistutaiH / zAlagrAmazilAyAstu TekenAhA ha tatphalam // 136 sadabhyacita liGge zAlagrAmadhilodbhave / muktiM prayAnti manujA nUnaM sAMkhyena vrjitaaH||137 zAlagrAmazilArUpI yatra tiSThati kezavaH / tatra devAH surA yakSA bhuvanAni caturdaza // 138 zAlagrAmazilAyAM tu yaH zrAddhaM kurute naraH / pitarastasya tiSThanti tRptAH kalpazaptaM divi|| 139 ye pibanti narA nityaM zAlagrAmazilAjalam / paJcagavyasahasraistu sevitaiH kiM prayojanam // 140 koTitIrthasahasrestu sevitaiH kiM prayojanaM / toyaM yadi pivetpuNyaM zAlagrAmazilAGgajam // 141 zAlagrAmazilA yatra tattIrtha yojanatrayam / tatra dAnaM ca homaM ca sarva koTiguNaM bhavet // 142 zAlagrAmazilAtoyaM yaH pivedvindunA samam // mAtRstanyaM punarnava sa pivdvissnnubhaanrH|| 143 zAlagrAmasamIpe tu kozamAtraM samantataH / kITako'pi mRto yAti vaikuNThaM bhuvanaM param // 144 zAlagrAmazilAcakraM yo dadyAdAnamuttamam / bhUcakraM tana dattaM syAtsazailavanakAnanam // 145 zAlagrAmazilAyA yo muulymutpaadynrH| vikretA cAnumantA yaH parIkSAsu ca modate // 146 te sarve narakaM yAnti yAvadAbhatasaMplavam / atastaM varjayedvezya cakrasya krayavikrayam // 147 bahunoktena kiM vaizya kartavyaM pApabhIruNA / smaraNaM vAsudevasya sarvapApaharaM hreH|| 148 tapastaptvA naro ghoramaraNye niytendriyH|| yatphalaM samavAmoti tannatvA garuDadhvajam // 149 kRtvA'pi bahuzaH pApaM narA mohasamanvinaH / na yAti narakaM natvA sarvapApaharaM hariM // 150 pRthivyAM yAni tIthAni puNyAnyAyatanAni ca / tAni marvANyavAnoti viSNornAmAnukIrjanAt 151 devaM zArGgadharaM viSNuM ye prapannAH praaynnaaH| na teSAM yamasAlokyaM na te syurnrkokmH|| 152 vepaNavaH puruSo vezya zivanindA karoti yH| na vindevaiSNavaM lokaM sa yAti narakaM mahat 153 upoSyaikAdazImekAM prasaGganApi mAnavaH / na yAti yAtanAM yAmImiti lomazataH zrutam // 154 nedRzaM pAvanaM kiMcitriSu lokeSu vidyate / ubhayaM padmanAbhasya dinaM pAtakanAzanam / / 155 tAvatpApAni dehe'sminvasantIha vizAM vara / yAvannopavasejjantuH padmanAbhadinaM zubham / / 156 azvamedhasahasrANi rAjasyazatAni ca / ekAdazyupavAsasya kalAM nAInti poDazIm // 157 ekAdazendriyaiH pApaM yatkRtaM vaizya mAnavaiH / ekAdazyupavAsena tatsarvaM kliyaM vrajet // 158 ekAdazIsamaM kiMcitpuNyaM loke na vidyate / vyAjenApi kRtA yaistu vazaM yAnti na bhAskareH159 svargamokSapadA hyeSA zarIrArogyadAyinI / sukalatrapadA hyeSA jIvatputrapradAyinI // 160 na gaGgA na gayA vaizya na kAzI na ca puSkaram / na cApi vaiSNavaM kSetraM tulyaM haridinena tu||161 1 kha. a. vrataiH / 2 kha. ja 'mAmeti lokaM sa vaiSNavam /
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 163 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [1 AdikhaNDeyamunA candrabhAgA na tulyA haridinena tu / anAyAsena yenAtra prApyate vaiSNavaM padam // 162 rAtrau nAgaraNaM kRtvA samupopya harerdine / daza vai paitRke pakSe mAtRke daza puurvjaaH|| bhiyAyA daza ye vaizya tAnuddharati nizcitam // dvaMdvasaGgaM parityaktvA nAgArikRtaketanAH / sragviNaH pItavasanAH prayAnti harimandiram // 164 bAlatve yauvane vA'pi vArdhake vA vizAM vara / upopyaikAdazIM nRnaM naiti pApo'tidurgatim 165 upopyeha trirAtrANi kRtvA vA tIrthamajjanam / dattvA hematilAngAzca svarga yAntIha mAnavAH166 tIrye snAnti na ye vaizya na dattaM kAzcanaM ca yH| naiva taptaM tapaH kiMcitte syuH sarvatra duHkhitAH167 saMkSipya kathitaM dharma narakasya nirUpaNam / adrohaH sarvabhUtaMpu vAGmanaHkAyakarmabhiH // 168 indriyANAM nirodhazca dAnaM ca harisevanam / varNAzramakriyANAM ca pAlanaM vidhitaH sadA // 169 svargArthI sarvadA vaizya tapo dAnaM na kIrtayet / yathAzakti tathA dadyAdAtmano hitakAmyayA 170 upAnadvastradattAni patraM mUlaM phalaM jalam / avandhyaM divasaM kArya daridraNApi vezyaka // 171 iha loke pare caiva na dattaM nApatiSThate / dAtAro neva pazyanti tAM tAM ve yamayAtanAm // dIrghAyuSo dhanADhyAzca bhavantIha punaH punH|| kimatra bahunoktena yAntyadharmeNa durgatim / Arohanti divaM dharmenarAH sarvatra sarvadA // 173 tena pAlatvamArabhya kartavyo dharmasaMgrahaH / iti te kathitaM sarva kimanyacchrotumicchAsa // 174 vaizya uvAcazrutvA tvadvacanaM saumya prasannaM cittameva me / gaGgAdaM pApahaM sadyaH pApahAri satAM vcH|| 175 upakartuM priyaM vaktuM guNo naisargikaH satAm / zItAMzuH kriyate kena zItalo'mRtamaNDalaH // 176 devadUta tato brUhi kAruNyAnmama pRcchataH / narakAnipkRtiH sadyo bhrAturme jAyate katham // 177 iti tasya vacaH zrutvA devadUto jagAda ha / dhyAnaM dRSTvA kSaNaM dhyAtvA tnmaitriirjjubndhnH||178 yatte vaizyASTame puNyaM tvayA janmani saMcitam / taddhAtra dIyatAM sarva svarga tasya yadIcchasi // 179 vikuNDala uvAcakiM tatpuNyaM kathaM jAtaM kiM janma ca purAtanam / tatsarva kathyatAM dUta tato dAsyAmi satvaram 180 devadUta uvAcabhRNu vaizya pravakSyAmi tatpuNyaM ca sahetukam / purA madhuvane puNya RpirAsIca zAkuniH // 181 tapodhyapanasaMpannastaMjasA brahmaNA samaH / jajJire tasya revatyAM nava putrA grahA iva // 182 dhruvaH zAlI budhastAro jyotipmAnuta paJcamaH / agnihotraratA hyate gRhadharmepu remire // 183 nirmoho jitakAmazca dhyAnakASTho gunnaadhikH| etaM gRhaviraktAzca catvArA dvijasUnavaH // 184 caturthAzramamApannAH sarvakAmavinispRhAH / grAmakavAsinaH sarve niHsaGgA nissprigrhaaH|| 145 nirAzA niSpayatnAzca smlossttaashmkaanycnaaH| yena kenacidAcchannA yena kenacidAsi(zi)tAH 186 sAyaMgRhAstathA nityaM nityaM dhyAnaparAyaNAH / jitanidrA jitAhArA vAtazItasahiSNavaH // 187 pazvanto viSNurUpeNa jagatmane carAcaram / caranti lIlayA pRthvI te'nyonyaM mAnamAsthitAH188 na kurvanti kriyAM kAMcidarthamAtraM hi yoginaH / dRSTajJAnA asaMdahAzcidvikAravizAradAH // 189 evaM te tava viprasya pUrvamaSTamajanmani / tiSThatA madhyadezeSu putradArakuTumbinaH // 190 1 Ta. 'tvA abravIdvAkyamuttamam / ya / 2 kha. a. 'nakozA gu| 3 Ta. 'dalpamA /
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 dvAtriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 61 191 192 gehaM tAvakamAjagmurmadhyAhne kSutpipAsitAH / vaizvadevAntare kAle tvayA dRSTA gRhAGgaNe / / sagadgadaM mAzrunetraM saharSaM ca sasaMbhramam / daNDavatpraNipAtena bahumAnapuraHsaram || praNamya caraNairmUrdhnA kRtvA pANiyugAJjalim / tadA'bhinanditAH sarve tvayA sUtRtayA girA / / 193 adya me saphalaM janma jIvitaM saphalaM tathA / adya viSNuH prasanno me sanAtho'thAsmi pAvanaH 194 dhanyo'sya gRhaM dhanyaM dhanyA agra kuTumbinaH / mamAdya pitaro dhanyA dhanyA gAvaH zrutaM dhanam // yadRSTau bhavatAM pAdau tApatrayaharau mayA / bhavatAM darzanaM yasmAddhanyasyaiva hareriva // 196 evaM saMpUjya kRtvA tu pAdaprakSAlanaM tathA / dhRtaM mUrdhni vizAM zreSTha zraddhayA parayA tadA // 197 yatra pAdodakaM vaizya zraddhayA ziramA dhRtam / gandhapuSpAkSatairdhUpaidIpairbhAvapuraHsaram / / 198 saMpUjya sundarAnena bhojitA yatayastathA / tRptAH paramahaMsAste vizrAntA mandire nizi / / 199 dhyAyantazca paraM brahma yajjyotirjyotiSAM matam / teSAmAtithyajaM puNyaM jAtaM yate vizAM vara / 200 na tadvaktrasahastreNa vaktuM zaknomyahaM khalu / bhUtAnAM prANinaH zreSThAH prANinAM matijIvinaH // matimatsu narAH zreSThA nareSu brahmajAtayaH // brAhmaNeSu ca vidvAMso vidvatsu kRtabuddhayaH / kRtabuddhiSu kartAraH kartRSu brahmavedinaH || ata eva supUjyAste tasmAcchreSThA jagatraye / tatsaMgatirvizAM zreSTha mahApAtakanAzinI // vizrAntA gRhiNo gehe saMtuSTA brahmavedinaH / AjanmasaMcitaM pApaM nAzayantIkSaNena vai // saMcitaM yanRhasthasya pApamAmaraNAntikam / vinirdahati tatsarvamekarAtropino yatiH / / svabhrAtre dehi tatpuNyaM narakAdyena mucyate / iti dUtavacaH zrutvA dadau puNyaM sa satvaram || hRSTena cetasA bhrAtA nirayAtso'pinirgataH || 206 devaistau puSpavarSeNa pUjitau ca divaM gatau / tAbhyAM saMpUjitaH samyaggato dUto yathAgataH || 207 akhilabhuvanabodhaM devadUtasya vAkyaM nigamavacanatulyaM vaizyaputro nizamya / svakRtasukRtadAnAddhAtaraM tArayitvA surapativaralokaM tena sArdhaM jagAma // itihAsamimaM rAjanyaH paThecchRNuyAdapi / sa gosahasradAnasya vizoko labhate phalam // iti zrImahApurANe pAca AdikhaNDa ekatriMzo'dhyAyaH // 31 // AditaH lokAnAM samathryaGkAH atha dvAtriMzo'dhyAyaH / - - 1752 201 202 203 204 206 nArada uvAca - tato gaccheta rAjendra sugandhaM lokavizrutam / sarvapApavizuddhAtmA brahmaloke mahIyate / / rudrAvarta tato gacchettIrthasevI narAdhipa / tatra snAtvA naro rAjansvargaloke mahIyate / / gaGgAyAzca narazreSTha sarasvatyAzca saMgame / snAto'zvamedhamApnoti svargalokaM ca gacchati // tatra karNahUde snAtvA devamabhyarcya zaMkaram / na durgatimavApnoti svargalokaM ca gacchati / / tataH kubjAmrakaM gacchettIrthasevI yathAkramam / gosahasramavAproti svargalokaM ca gacchati // arundhatIvaDhaM gacchettIrthamevI narAdhipa / sAmudrakamupaspRzya trirAtropoSito naraH || gosahasraphalaM vindyAtsvargalokaM ca gacchati / / 1 1. yA bhavatA jalam / ga. 2 kha ja 'naH / yatayazca su / 208 209 a. r
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 1 AdikhaNDebrahmAvarsa tato gacchebrahmacArI samAhitaH / azvamedhamavAmoti svargalokaM ca gacchati // 7 yamumAmabhavaM gacchetsamupaspRzya yAmunam / azvamedhaphalaM labdhvA brahmaloke mahIyate // 8 darvIsaMkramaNaM prApya tIrtha trailokyavizrutam / azvamedhamavAmoti svargalokaM ca gacchati // 9 sindhozca prabhavaM gatvA siddhagandharvasevitam / tatropya rajanIH pazca dadyAdvahusuvaNekam // 10 atha devIM samAsAdya naraH paramadurgamam / azvamedhamavAmAMti gaccheccozanasIM gatim // 11 RSikulyAM samAsAdya vasiSThaM caiva bhArata / vasiSThaM samatikramya sarve varNA dvijAtayaH // 12 RSikulyAM naraH snAtvA RpilokaM prapadyate / yadi tatra vasenmAsaM zAkAhAro narAdhipa // 13 bhRgutuGga samAsAdya vAjimedhaphalaM labhet / gatvA vIramamokSaM ca sarvapApaiH pramucyate // 14 kRttikAmaghayozcaiva tIrthamAsAdya durlabham / agniSTomAtirAtrAbhyAM phalaM prAmoti puNyakRt // 15 tataH saMdhyAM samAsAdya vidyAtIrthamanuttamam / upaspRzetsa vidyAnAM sarvAsAM paramo bhavet // 16 mahAzrame vasedrAtri sarvapApapramocane / ekakAlaM nirAhArI lokAnsaMvasate zubhAn // SaSThakAlopavAsene mAsamuSya mahAlaye / tINastArayate jantUndaza pUrvAndazAparAn // 18 dRSTvA mahezvaraM puNyaM paraM suranamaskRtam / kRtArthaH sarvakRtyeSu na zocanmaraNaM kacit // sarvapApavizuddhAtmA vindyAda suvarNakam // atha vetasikAM gacchetpitAmahaniSevitAm / azvamedhamavAmoti gatiM ca paramAM brajet // 20 atha sundarikA tIrtha prApya siddhanipavitAm / rUpasya bhAgI bhavati dRSTametatpurAtanaH // 21 tato brAhmaNikAM gatvA brahmacArI samAhitaH / padmavarNena yAnana brahmalokaM prapadyate // 22 satazca naimiSaM gacchetpuNyaM dvijaniSevitam / tatra nityaM nivasati brahmA devagaNaH saha // 23 naimiSaM prArthayAnasya pApasyAdha praNazyati / praviSTamAnastu naraH sarvapApAtpramucyate // 24 tatra mAsaM vaseddhIro naimiSe tiirthttprH| pRthivyAM yAni tIrthAni naimipa tAni bhArata // 25 abhiSekaM satra kRtvA niyatA niyatAzanaH / rAjasUyasya yajJasya phalaM prAmAti mAnavaH // 26 dhunAtyAsaptamaM caiva kulaM bharatasattama / yastyajannamipaM praannaanupvaaspraaynnH|| sa modetsvagelokastha evamAhumenIpiNaH / nityaM madhyaM ca puNyaM ca namiSa nRpasattama / / 28 gaNodbhedaM samAsAdya trirAtropoSito naraH / vAnapeyamavAmIti brahmabhRtAM bhavetsadA // sarasvatIM samAsAdya trpyetpitRdevtaaH| sArasvateSu lokeSu mAMdata nAtra saMzayaH // tatazca bahudAM gacchettIrthasevI narAdhipa / tatropya rajanImakAM svargaloke mahIyate // devasatrasya yajJasya phalaM pAmoti mAnavaH // tatazca rajanI macchetpuNyAM puNyajanaitAm / pitRdevArcanaratI vAjapeyamavApnuyAt / / vimalAzokamAsAdya virAjati yathA zazI / tatroSya rajanImekAM svargaloke mahIyate // 33 gomatAraM tato gacchetsarayUtIrthamuttamam / yatra rAmo gataH svarga sabhRtyavalavAhanaH // dehaM tyaktvA purA rAjastasya tIrthasya tejasA / rAmasya ca prasAdena vyavasAyAcca bhArata // 35 taspistIrthe naraH snAtvA gomatAre narAdhipaM / sarvapApavizuddhAtmA svargaloke mahIyate // 36 rAmatIrthe naraH snAtvA gomatyAM kurunandana / azvamedhamavAmoti punAti svakulaM nrH|| 37 1 kha. ma. 'na naraH puNyo mahAzrame / tI / 2 kha. a. mahAzramaM / 3 ka. gavAmayasya / 4 kha. i. sa. Ta. Dha. bAhudA / 5Ta, gehN|
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 trayastriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / zatasAhasraka tatra tIrya bharatasattama / tatropasparzanaM kRtvA niyato niyatAzanaH // gosahasraphalaM puNyamAmoti bharatarSabha // 28 tato gaccheta dharmajJa UrdhvasthAnamanuttamam / koTitIrthe naraH snAtvA arcayitvA guhaM nRpa // 39 gosahasraphalaM vinyAttejasvI cApi jAyate / tato vArANasI gatvA arcayitvA vRSadhvajam // 40 kapilAnAM ide snAtvA rAjasUyaphalaM labhet / mArkaNDeyasya rAjendra tIrthamAsAdya durlabham // 41 gomatIgaGgayozcaiva saMgame lokavizrute / aniSTomamavAnoti kulaM caiva samuddharet // 12 iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe dvAtriMzo'dhyAyaH // 32 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-1794 atha trayastriMzo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcavArANasyAzca mAhAtmyaM saMkSepAtkathitaM tvayA / vistareNa mune brUhi tadA prINAti me manaH // 1 nArada uvAcaatretihAsaM vakSyAmi vArANasyA guNAzrayam / yasya zravaNamAtreNa mucyate brahmahatyayA // 2 meruzRGge purA devamIzAnaM tripuradvipam / divyAsanagatA devI mahAdevamapRcchata // devyuvAcadevadeva mahAdeva bhaktAnAmAtinAzana / kathaM nvAM purupo devamacirAdeva pazyati // 4 sAMkhyayogastathA dhyAnaM karmayogo'tha vaidikH| AyAsabahulA loke yAni cAnyAni shNkr||5 yena vizrAntacittAnAM yoginAM karmiNAmapi / dRzyo hi bhagavAnsUkSmaH sarvepAmatha dehinAm // 6 etadgRhyatamaM jJAnaM gUDhaM brahmAdisevitam / hitAya sarvabhUtAnAM hi kAmAGganAzana // Izvara uvAcaavAcyamabavijJAnaM jJAnama bahiSkRtam / vakSye tava yathAtattvaM yaduktaM paramarpibhiH / paraM guhyatamaM kSetraM mama vArANasI purI / sarveSAmeva bhUtAnAM saMsArArNavatAriNI // tatra bhaktyA mahAdevi madIyaM vratamAsthitAH / nivasanti mahAtmAnaH paraM niymmaasthitaaH||10 uttamaM sarvatIrthAnAM sthAnAnAmuttamaM ca tat / jJAnAnAmuttamaM jJAnamavimuktaM paraM mama // 11 sthAnAntarapavitrANi tIrthAnyAyatanAni ca / zmazAnasaMsthitAnyeva divyabhUmigatAni ca // 12 bhuuloke naiva saMlagnamantarikSe mamAlayam / amuktAstanna pazyanti muktAH pazyanti cetasA // 13 zmazAnametadvikhyAtamavimuktamiti zrutaM / kAlo bhRtvA jagadidaM saMharAmyatra sundari // 14 devIdaM sarvaguhyAnAM sthAnaM priyataraM mama / madbhaktAstatra gacchanti mAmeva pravizanti ca // 15 dattaM japtaM hutaM ceSTaM tapastaptaM kRtaM ca yat / dhyAnamadhyayanaM jJAnaM sarva tatrAkSayaM bhavet // 16 janmAntarasahasreSu yatpApaM pUrvasaMcitam / avimuktaM praSiSTasya tatsarvaM vrajati kSayam // . 17 brAhmaNAH kSatriyA vaizyAH zUdrAzca vrnnsNkraaH| khiyo mlecchAzca ye cAnye saMkIrNAH pApayonayaH18 kITAH pipIlikAzcaiva ye cAnye mRgapakSiNaH / kAle saMnidhanaM prAptA avimukte varAnane // 19 candrArdhamolayatyakSA mhaapbhvaahnaaH| zive mama pure devi jAyante tatra maanvaaH|| 20 1 kha. ja. Ta madhyApanaM /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 1 AdikhaNDenAvimukta mRtaH kazcimarakaM yAti kilviSI / IzvarAnugRhItA hi sarve yAnti parAM gatim // 21 mokSaM sudurlabhaM matvA saMsAraM cAtibhISaNam / arcanAcaraNe mukkhA vArANasyAM vsenrH|| 22 durlabhA tapasA cApi mRtasya paramezvari / yatra tatra vipannasya gatiH saMsAramokSaNI // 23 prasAdAjAyate samyAma zailendranandini / apraddhA na pazyanti mama maayaavimodditaaH|| 24 viNmUtraretasAM madhye te vasanti punaH punaH / hanyamAno'pi yo vidvAnvasedvinnazatairapi // 25 sa yAti paramaM sthAnaM yatra gatvA na zocati / janmamRtyujarAmuktaM paraM yAnti zivAlayam // 26 apunarmaraNAmAM hi sA gatirmokSakAkSiNAm / yAM prApya kRtakRtyaM syAditi manyanti paNDitAH27 na dAnairna tapobhizva na yajJainApi vidyayA / prApyate gatirutkRSTA yA'vimuktaM tu labhyate // 28 nAnAvarNA vivarNAzca cANDAlAdyA jugupsitaaH| kilvipaiH pUrNadehAzca viziSTaH paatkstthaa||29 bheSajaM paramaM teSAmavimuktaM vidurbudhAH / avimuktaM paraM jJAnamavimuktaM paraM padam // 30 avimuktaM paraM tattvamavimuktaM paraM zivam / kRtvA vai naiSThikI dIkSAmavimukte vasanti ye // teSAM tatparamaM jJAnaM dadAmyante paraM padam // prayAgaM naimiSAraNyaM zrIzailo'tha mahAbalam / kedAraM bhadrakarNa tu gayA puSkarameva ca // 32 kurukSetraM bhadrakoTinarmadA''mrAtakezvarI / zAlagrAmaM ca kujAnaM kokAmukhamanuttamam // prabhAsaM vijayezAnaM gokarNa bhadrakarNakam // etAni puNyasthAnAni trailokye vizrutAni ha / na yAsyanti paraM tattvaM vArANasyAM yathA mRtaaH|| pArANasyAM vizeSeNa gaGgA tripathagAminI / praviSTA nAzayenpApaM janmAntarazanaH kRtam // 35 anyatra sulabhA gaGgA zrAddhaM dAnaM tapo japaH / bratAni sarvamevenadvArANasyAM sudurlabham // 36 japecca juhuyAnityaM dadAtyarcayate'marAn / vAyubhakSazca satataM vArANasyAM sthito naraH // 37 yadi pApo yadi zaTho yadi vA'dhArmiko naraH / vArANasI samAsAdya punAti sakalaM kulam 38 vArANasyAM ye'rcayanti mahAdevaM stuvanti vai| sarvapApavinirmuktAste vijJeyA gnneshvraaH|| 39 anyatra yogajJAnAbhyAM saMnyAsAdatha vA'nyataH / prApyate tatparaM sthAnaM sahasraNava janmanAm / / 40 ye bhakA devadevezi vArANasyAM vasamti ve / te vindanti paraM mokSamakeneva tu janmanA // 45 yatra yogastathA jJAnaM muktirekena janmanA / avimuktaM tadAsAdya nAnyadicchettapovanam // 42 yato mayA'vimuktaM tadavimuktaM tataH smRtam / tadeva guhyaM guhyAnAMmatadvijJAnamucyate // zAnAjJAnAbhiniSThAnAM paramAnandAmicchatAm / yA gatividitA subhraH sA'vimukte mRtasya tu // 44 yAni caivAvimuktAnye deze dRSTAni kRtsnshH| purI vArANasI tabhyaH sthAnebhyo hyadhikA shubhaa|| yatra sAkSAnmahAdevo dehAnte svayamIzvaraH / vyAcaSTe tArakaM brahma tatraiva hyavimuktakaM // 46 yattatparataraM tattvamavimuktamiti zrutam / ekena janmanA devi vArANasyAM tadAmuyAt / / 47 bhUmadhye nAbhimadhye ca hRdaye caiva mUrdhani / yathA'vimuktamAditye vArANasyAM vyavasthitam // 48 caraNAyAstathA cAsyA madhye vArANasI purI / tatraiva saMsthitaM tattvaM nityamavaM vimuktakam // 49 pArANasyAH paraM sthAnaM na bhUtaM na bhaviSyati / yatra nArAyaNo devo mahAdevo diviishvrH|| 50 tatra devAH sagandharvAH sayakSoragarAkSasAH / upAsate mAM satataM devadevaH pitaamhH|| 51 mahApAtakino devi ye tebhyaH pApakRttamAH / vArANasI samAsAdya te yAnti paramAM gatim // 52 18. 'ktamityeva vaa| . M
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 catustriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / tasmAnmumukSuniyato vasedvai maraNAntakam / vArANasyAM mahAdevAjjJAnaM labdhvA vimucyate // 53 kiMtu vinA bhaviSyanti pApopahatacetasaH / tato naivA''caretpApaM kAyena manasA giraa|| 54 etadrahasyaM devAnAM purANAnAM ca suvrate / avimuktAzrayajJAnaM na kazcidvetti tattvataH // 55 nArada uvAcadevatAnAmRSINAM ca zRNvatAM parameSTinAm / devadevena kathitaM sarvapApavinAzanam // 56 yathA nArAyaNaH zreSTho devAnAM puruSottamaH / yathezvarANAM girizaH sthAnAnAmetaduttamam // 57 yaiH samArAdhito rudraH pUrvasminnekajanmani / te vindanti paraM kSetramavimuktaM zivAlayam // 58 kalikalmaSasaMbhUtA yeSAmapahatA matiH / na teSAM vedituM zakyaM sthAnaM tatparameSThinaH // 59 ye smaranti sadA kAlaM vadanti ca purImimAm / teSAM vinazyati kSipramihAmutra ca pAtakam // 60 yAni ceha prakurvanti pAtakAni kRtaalyaaH| nAzayettAni sarvANi devaH kAlatanuH shivH|| 61 AgacchettadidaM sthAnaM sevitaM mokSakAGakSibhiH / mRtAnAM ca punarjanma na bhUyo bhavasAgare // 62 tasmAtsarvaprayatnena vArANasyAM vsennrH| yogI vA'pyathavA'yogI pApI vA puNyakRttamaH // 63 na lokavacanAtpitrona caiva guruvAdanaH / manine kramaNIyA syAdavimuktagati prati // iti zrImahApugaNe pAna AdigpaNDe vArANamImAhAtmye trayastriMzo'dhyAyaH // 33 // AdinaH zlokAnAM samayaGkAH-1857 atha catustriMzo'dhyAya / nArada uvAcatatradaM vimalaM liGgamAGkAraM nAma zobhanam / yasya smaraNamAtreNa mucyane sarvapAtakaH // enanparataraM jJAnaM paJcAyananamuttamam / mevitaM munibhinityaM vArANasyAM vimokSaNam // tatra sAkSAnmahAdevaH paJcAyatanavigrahaH / ramata bhagavAndro jantUnAmapavargadaH // yattatpAzupataM jJAnaM paJcAyatanamucyate / tadetadvimalaM liGgamoGkAraM mamupasthinam // zAntyatItA tathA zAntirvidyA caivAparAvarA / pratiSThA ca nivRttizca pazcAtma liGgamazvaram // 5 paJcAnAmapi devAnAM brahmAdInAM samAzrayam / oGkAravodhakaM liGgaM pazcAyatanamucyate // saMsmaredezvaraM liGgaM paJcAyatanamavyayam / dehAnne tatparaM jyotirAnandaM vizate budhaH // tatra devarSayaH pUrva siddhA brahmarpayastathA / upAsya devamIzAnamApurantaH paraM padam // matsyodaryAstaTe puNye sthAnaM guhyatamaM zubham / gocarmamAtraM rAjendra oMkArezvaramuttamam // kRttivAsezvaraM liGgaM madhyamezvaramuttamam / vizvezvaraM tathoMkAraM kandapezvarameva ca // etAni guhyaliGgAni vArANasyAM yudhiSThira / na kazcidiha jAnAti vinA zaMbhIranugrahAt // 11 kRttivAsezvarasyaiva mAhAtmyaM zRNu pArthiva / tasminsthAne purA daityo hastI bhUkhA zivAntikam // 12 brAhmaNAnhantumAyAto yatra nityamupAsate / teSAM liGgAnmahAdevaH prAdurAsItrilocanaH // rakSaNArtha mahAdevo bhaktAnAM bhaktavatsalaH / hatvA gajAkRtiM daityaM zUlenAvajJayA hrH|| 14 vAsastasyAkarotkRtiM kRttivAsezvarastataH / tatra siddhiM parAM prAptA munayo hi yudhiSThira // 15 1 Ta. devya de|
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 1 AdikhaNDetenaiva ca zarIreNa prAptAstatparamaM padam / vidyAvidyezvarA rudrAH zivA ye ca prkiirtitaaH|| 16 kRttivAsezvaraM liGgaM nityamAzritya saMsthitAH / jJAkhA kaliyugaM ghoramadharmabahulaM janAH // kRttivAsaM na muJcanti kRtArthAste na sNshyH|| janmAntarasahasreNa mokSo'nyatrA''pyate na vA / ekena janmanA mokSaH kRttivAse'tra labhyate // 18 AlayaM sarvasiddhAnAmetatsthAnaM vadanti hi / gopitaM devadevena mahAdevena zaMbhunA // 19 yuge yuge patra dAntA brAhmaNA vedapAragAH / upAsate mahAtmAnaM japanti zatarudriyam // 20 stuvanti satataM devaM tryambakaM kRttivAsasam / dhyAyanti hRdaye devaM sthANuM sarvAntaraM zivam // 21 gAyanti siddhAH kila gItakAni vArANamIM ye nivasanti vipraaH| teSAmathekena bhavena muktirye kRttivAmaM zaraNaM prapannAH // saMprApya loke jagatAmabhISTaM sudurlabhaM viprakuleSu janma // dhyAne samAdhAya japanti rudraM dhyAyanti citte yatayo mahezam / / ArAdhayanti prabhumIzitAraM vArANasImadhyagatA munIndrAH / yajanti yajJairabhisaMdhihInAH stuvanti rudraM praNamanti zaMbhum / / namo bhavAyAmalayogadhAmne sthANuM prapadye girizaM pugaNam / smarAmi rudraM hRdaye niviSTaM jAne mahAdevamanekarUpam / iti zrImahApurANe pAna AdikhaNDe vArANasImAhAtmye catRstrizo'dhyAyaH // 3 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-1882 atha pazcatrizo'dhyAyaH / nArada uvAcaathAnyattatra vai liGga kapardIzvaramavyayam / snAtvA tatra vidhAnena tarpayitvA pitRbhUpa // mucyate sarvapApebhyo bhuktiM muktiM ca vindati // pizAcamocanaM nAma tIrthamanyattataH sthitam / tatrA''zcaryamayo devo muktidaH sarvadopahA // 2 kazcityo jagAmedaM zArdUlo ghorarUpadhRk / mRgImekA bhakSayantaM kapardIzvaramuttamam // 3 taba sA bhItahRdayA kRtvA kRtvA pradakSiNam / dhAvamAnA susaMbhrAntA vyAghrasya vazamAgatA // 4 to vidArya nakhaistIkSNaH zArdUlaH sa mahAbalaH / jagAma cAnyavijanaM dezaM dRSTvA munIzvarAn // 5 mRtamAtrA ca sA bAlA kapardIzAgrato bhRgI / adRzyata mahAjvAlA vyAmni sUryasamaprabhA // 6 trinetrA nIlakaNThA ca zazAGkAGkitamUrdhajA / vRSAdhirUDhA purupastAdRzerava saMtA // puSpavRSTiM vimuzcanti khecarAstatsamantataH / gaNezvarI svayaM bhUtvA na dRSTA ttkssnnaatttH|| 8 dRSTvA tadAzcaryavaraM prazazaMsuH surAdayaH / tanmahezasya vai liGga kapardIzvaramuttamam // smRtvaivAzeSapApaughAtkSiprameva vimucyate / kAmakrodhAdayo doSA vArANasInivAsinAm // 10 vighnAH sarve vinazyanti kapardIzvarapUjanAt / tasmAtsadaiva draSTavyaM kapardIzvaramuttamam // 11 pUjitanyaM prayatnena stotavyaM vaidikaiH stavaiH / dhyAyatAM cAtra niyataM yoginAM shaantcetsaam||12 18. 'siddhiinaa'| 2 kha. ja. dhyAtavyaM cAtra niyataM yogibhiH zAntacittakaiH / japtavyaM snAlakabrahma kapardIzasamIpataH / /
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 67 35 paJcatriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / jAyate yogasiddhiH sA SaNmAsena na saMzayaH / brahmahatyAdayaH pApA vinazyantyasya pUjanAt // 13 pizAcamocane kuNDe snAtasya tu smaastH| tasminkSetre purA viprastapasvI saMzitavrataH // 14 zaGkakaNe iti khyAtaH pUjayAmAsa zaMkaram / jajApa rudramanizaM praNavaM brahmarUpiNam / / 15 puSpadhUpAdibhiH stotrairnamaskAraiH pradakSiNaiH / upAsItAtra yogAtmA kRtvA dIkSAM tu naisstthikiim||16 kadAcidAgataM pretaM pazyati sma kSudhA'nvitam / asthicarmapinaddhAGgaM nizvasantaM muhurmuhuH // 17 maM dRSTvA sa munizreSThaH kRpayA parayA yutaH / provAca ko bhavAnkasmAddezAdezamimaM zritaH // 18 sasmai pizAcaH kSudhayA piiddymaano'brviidvcH| pUrvajanmanyahaM vipro dhndhaanysmnvitH|| putrapautrAdibhiryuktaH kuttumbbhrnnotsukH|| na pUjitA mayA devA gAvo'pyatithayastathA / na kadAcitkRtaM puNyamalpaM vA'nalpameva vA // 20 ekadA bhagavAndevo govRSezvaravAhanaH / vizvezvaro vArANasyAM dRSTaH spRSTo namaskRtaH // 21 sadA'cireNa kAlena pazcatvamahamAgataH / na dRSTaM tanmahAghoraM yamasya sadanaM mune // 22 pipAsayA'dhunA''krAnto na jAnAmi hinAhitam / yadi kaMcitsamuddhartumupAyaM pazyasi prbho|| 23 kuruSva taM namastubhyaM tvAmahaM zaraNaM gtH| ityuktaH zaGkukarNo'tha pizAcamidamabravIt // 24 tvAdazo na hi loke'sminvidyate punnykRttmH| yattvayA bhagavAnpUrva dRSTo vizvezvaraH shivH||25 saMspRSTo vandito bhuyaH ko'nyastvatsadRzo bhuvi / tena karmavipAkena dezametaM samAgataH // 26 snAnaM kuruSva zIghaM tvamasminkuNDe samAhitaH / yenemAM kutsitAM yoni kSiprameva mahAsyasi // 27 sa evamukto muninA pizAco dayAlunA devavaraM trinetram / smRtvA kapardIzvaramIzitAraM cakre samAdhAya mano'vagAham / / tadA'vagADhI munisaMnidhAne mamAra divyAbharaNopapannaH / adRzyatApratimo vimAne zazAGkacihnIkRtacArupIliH // vibhAti rudraiH sahito diviSThaH samAvRto yogibhiraprameyaiH / savAlakhilyAdibhirepa devo yathodaye bhAnurazepadevaH // stuvanti siddhA divi devasaMghA nRtyanti divyaapmrmo'bhiraamaaH| muzcanti dRSTiM kusumAmbumizrAM gandharvavidyAdharakiMnarAdyAH // saMstUyamAno'tha munIndrasaMgheravApya vodhaM bhagavatprasAdAt / samAvizanmaNDalametadavyaM trayImayaM yatra vibhAti rudrH|| dRSTvA vimuktaM sa pizAcabhUtaM muniH prahRSTo manasA mahezam / vicintya rudraM kavimekamagniM praNamya tuSTAva kapardinaM tam // zaGkakarNa uvAca kapardinaM tvAM parataH parastAgoptAramekaM puruSaM purANam / vrajAmi yogezvaramIzitAramAdityamagniM kapilAdhirUDham // tvAM brahmasAraM hRdi saMniviSTaM hiraNmayaM yoginamAdimantam / bajAmi rudraM zaraNaM diviSThaM mahAmuni brahmamayaM pavitram // sahasrapAdAkSizirobhiyuktaM sahasrarUpaM tamasaH parastAt / taM brahmapAraM praNamAmi zaMbhuM hiraNyagarbhAdipati trinetram //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 1 AdikhaNDeyatra prasRtirjagato vinAzo yenA''vRtaM sarvamidaM zivena / taM brahmapAraM bhagavantamIzaM praNamya nityaM zaraNaM prapadye // aliGgamAlokavihInarUpaM svayaMprabhuM citpatimekarUpam / taM brahmapAraM paramezvaraM tvAM namaskariSye na yato'nyadasti / / yaM yoginastyaktasavIjayogA labdhvA samAdhi prmaatmbhuutaaH| pazyanti devaM praNato'smi nityaM taM brahmapAraM bhavataH svarUpam / / na yatra nAmAdivizeSakRptina saMdRze tiSThati yatsvarUpam / taM brahmapAraM praNato'smi nityaM svayaMbhuvaM tvAM zaraNaM prapadye // yadvedavAdAbhiratA videhaM sabrahmavijJAnamabhedamekam / pazyantyanekaM bhavataH svarUpaM taM brahmapAraM praNato'smi ninyam / / yataH pradhAnaM purupaH purANo vibharti tejaH praNamanti devaaH| namAmi taM jyotiSi saMniviSTaM kAlaM bRhantaM bhavataH svarUpam // vajAmi nityaM zaraNaM guhezaM sthANuM prapadye girizaM purANam / zivaM prapadye haramindumoli pinAkinaM tvAM zaraNaM vrajAmi // stukhavaM zaGkakarNo'pi bhagavantaM kapardinam / papAta daNDavadbhamo proccaranpraNavaM param // 44 tatkSaNAtparamaM liGgaM prAdurbhutaM zivAtmakam / jJAnamAnandamatyantaM koTijvAlAgnisaMnibham // 45 zaGkakarNo'tha muktAtmA tadAtmA sarvago'malaH / vililye vimale liGge tadatamivAbhavat / / 46 etadrahasyamAkhyAtaM mAhAtmyaM te kapardinaH / na kazcidvetti tamasA vidvAnapyatra muhyati // 47 ya imAM zRNuyAnityaM kathAM pApapraNAzinIM / tyaktapApI vizuddhAtmA rudrasAmIpyamAmuyAt // 48 paThecca satataM zuddho brahmapAraM mahAstavam / prAtamadhyAhnasamaye sa yoga prApnuyAtparam // 49 iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe vArANasImAhAtmye pazcatriMzo'dhyAyaH // 35 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-1931 adha sstrisho'dhyaay.| - .. nArada uvAcavArANasyAM mahArAja madhyamezaM parAtparam / tasminsthAne mahAdevA devyA saha mheshvrH|| ? ramate bhagavAnnityaM rudaizca parivAritaH / tatra pUrva haSIkezA vizvAtmA devakIsutaH // uvAsa vatsaraM kRSNaH sadA pAzupatayutaH / bhasmoddhUlitasarvAGgo rudrAdhyayanatatparaH // ArAdhayanhariH zaMbhuM kRtvA pAzupataM vratam // tasya te bahavaH ziSyA brahmacaryaparAyaNAH / labdhvA tadvadanAjjJAnaM dRSTavanto mahezvaram // 4 tasya devo mahAdevaH pratyakSa nIlalohitaH / dadA kRSNasya bhagavAnvarado varamuttamam // ye'rcayanti ca govindaM madbhaktA vidhipUrvakam / teSAM tadezvaraM jJAnamutpatsyati jaganmayam // 6 namasyo'rcayitavyazca dhyAtavyo matpararjanaH / bhaviSyanti na saMdehI matprasAdAvijAtayaH // 7 ye'tra drakSyanti devezaM snAtvA devaM pinAkinam / brahmahatyAdikaM pApaM teSAmAzu vinazyati // 8 pANAMstyakSyanti ye mAH pApakarmaratA api| te yAnti tatparaM sthAnaM nAtra kAryA vicaarnnaa||9 < --
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 saptatriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / dhanyAstu khalu te vijJA mandAkinyAM kRtodakAH / arcayitvA mahAdevaM madhyamezvaramIzvaram // 10 jJAnaM dAnaM tapaH zrAddha piNDanirvapaNaM tviha / ekaikazaH kRtaM karma punAtyAsaptamaM kulam // 11 saMnihatyAmupaspRzya rAhugraste divAkare / yatphalaM labhate martyastasmAdazaguNaM khiha // 12 evamukta mahArAja mAhAtmyaM madhyamezvare / yaH zRNoti paraM bhaktyA sa yAti paramaM padam // 13 iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe vArANamImAhAtmye SaTtriMzo'dhyAyaH // 36 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-1944 atha maptatrizo'dhyAyaH / nArada uvAcaanyAni ca mahAgaja tIrthAni pAvanAni tu / vArANasyAM sthitAnIha saMzRNuSva yudhiSThira // 1 payAgAdadhikaM tIrtha prayAgaM paramaM zubham / vizvarUpaM tathA tIrtha tAlatIrthamanuttamam // AkAzAkhyaM mahAtIrtha tIrtha cavA''rSabhaM param / sunIlaM ca mahAtIrtha gorItIrthamanuttamam // 3 prAjApatyaM tathA tIrtha svargadvAraM tathaiva ca / jambukezvaramityuktaM dharmAkhyaM tIrthamuttamam // 4 gayAtIrtha paraM tIrtha tIrtha caitra mahAnadI / nArAyaNaM paraM tIrtha vAyutIrthamanuttamam // jJAnatIrtha paraM guhyaM vArAhaM tIrthamuttamam / yamatIrtha mahApuNyaM tIrtha saMmUrtikaM zubham // agmitIrtha mahArAja kalazezvaramuttamam / nAgatIrtha momatIrtha sUryatIrtha tathaiva ca / / parvatAgvyaM mahAguhyaM maNikarNyamanuttamam / ghaTotkacaM tIrthavaraM zrItIrtha ca pitAmaham // gaGgAtIrtha tu devezaM yayAtestIrthamuttamam / kApilaM cava somezaM brahmatIrthamanuttamam / / tatra liGgaM purANIyaM sthAtuM brahmA ythaa''(daa'')gtH| tadAnI sthApayAmAsa vissnnustlliaamaishvrm|| sataH snAtvA mamAgamya brahmA provAca taM harim / mayA''nItamidaM liGgaM ksmaatsthaapitvaansi| namAha viSNustvatto'pi rudre bhaktidRDhA mama / tasmAtpratiSThitaM liGgaM nAmnA tatra bhaviSyati // 12 bhRtezvaraM vathA tIrtha tIrtha dharmasamudbhavam / gandharvatIrtha suzubhaM vAdeyaM tIrthamuttamam // 13 daurvAmikaM vyomatIrthaM candratIrtha yudhiSThira / cintAGgadezvaraM tIrtha puNyaM vidyAdharezvaram // 14 kedAraM tIrthamugrAkhyaM kAlaMjaramanuttamam / sArasvataM prabhAsaM ca rudrakarNahradaM zubham // kokilAgyaM mahAtIrtha tIrtha caiva mahAlayam / hiraNyagarbha goprekSaM tIrtha caivamanuttamam // 16 upazAntaM zivaM caiva vyAghezvaramanuttamam / trilocanaM mahAtIrtha lokArka cottarAiyam / / kapAlamocanaM nIrtha brahmahatyAvinAzanam / zukrezvaraM mahApuNyamAnandapuramuttamam // evamAdIni tIrthAni vArANasyAM sthitAni vai / na zakyaM vistarAdvaktuM kalpakoTizatairapi / 19 iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe vArANasImAhAtmye saptatriMzo'dhyAyaH // 37 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-1963 athASTAtriMzo'dhyAyaH / nArada uvAcavArANasyAzca mAhAtmyaM tasyAM tIrthAni ca prbho| kathitAni samAsena tIrthAnyanyAni saMzRNu // 1 1 kha. a. 'yA vinimitaM li|
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ rm" i9 ... mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 1 AdikhaNDetato gayAM samAsAdya brahmacArI samAhitaH / azvamedhamavAmoti gamanAdeva bhArata // yatrAkSayyavaTo nAma triSu lokeSu vizrutaH / pitRNAM tatra vai dattamakSayaM bhavati prabho // mahAnadyAmupaspRzya tarpayepitRdevatAH / akSayAnAmuyAllokAnkulaM caiva samuddharet // tato brahmasaro gacchedbrahmAraNyopasevitam / puNDarIkamavAmoti prabhAtamiva zarvarI // sarasi brahmaNA tatra yUpazreSThaH samucchritaH / yUpaM pradakSiNaM kRkhA vAjapeyaphalaM labhet // tato gaccheta rAjendra dhenukaM lokavizrutam / ekarAtrISito rAjanprayacchattiladhenukAm // 7 sarvapApavizuddhAtmA somalokaM vrajeddhRvam / tatra cihna mahArAja adyApi hi na sNshyH|| 8 kapilA sahavatsA vai parvate vicaratyuta / savatsAyAH padAnyasyA dRzyante'dyApi bhArata // 9 teSapaspRzya rAjendra padeSu nRpasattama / yatkiMcidazubhaM pApaM tatpraNazyati bhArata // 10 tato gRdhravaTaM gacchetsthAnaM devasya zUlinaH / snAyAttu bhasmanA tatra saMgamya vRSabhadhvajam // 11 brAhmaNena bhaveccIrNa vrataM dvAdazavArSikam / itareSAM tu varNAnAM sarvapApaM praNazyati // gaccheta tata udyantaM parvataM gItanAditam / sAvitraM tu padaM tatra dRzyate bharatarSabha // satra saMdhyAmupAsIta brAhmaNaH saMzitavrataH / upAstA hi bhavetsaMdhyA tena dvAdazavArSikI // 14 yonidvAraM ca tatraiva vizrutaM bharatarSabha / tatrAbhigamya mucyeta puruSo yonisaMkaTAt // 15 zuklakRSNAvubhI pakSo gayAyo yo vasennaraH / punAtyAsaptamaM rAjankulaM nAstyatra saMzayaH // 16 eSThavyA bahavaH putrA yadyapyeko gayAM vrajet / yajeta vA'zvamedhena nIlaM vA vRpamutsRjet // 17 khataH phalguM vrajedrAjastIrthasevI narAdhipa / azvamedhamavApnoti siddhiM ca paramAM vrajet // 18 tato gaccheta rAjendra dharmapRSThaM samAhitaH / yatra dharmo mahArAja nityamAste yudhiSThira // 19 dharma tatrAbhisaMgamya vAjimaMdhaphalaM labhet / tato gaccheta rAjendra brahmaNastIrthamuttamam // 20 tatrAbhigamya brahmANamarcayenniyanavrataH / rAjasUyAzvamedhAbhyAM phalaM prAmAni bhArata // 21 tato rAjagRhaM gacchettIrthasevI narAdhipa / upaspRzya tatastatra kakSIvAniva mAdata // yakSiNyA naityakaM tatra prAgagniH puruSaH zuciH / yakSiNyAstu prasAdana mucyate brahmahatyayA // 23 maNinAgaM tato gacchegosahasraphalaM labhet / natyakaM bhuJjata yastu maNinAgasya mAnavaH // 24 daSTasyA''zIviSeNAsya na viSaM kramate nRpa / tatropya rajanImekAM sarvapApaiH pramucyate // 25 tato gaccheta brahmarSeautamasya vanaM nRpa / ahalyAyA hRda snAtvA brajaMta paramAM gatim // 26 abhigamya zriyaM rAjanvindate zriyamuttamAm / tatrAdapAnI dharmajJa tripu lokepu vizrutaH // tatrAbhiSekaM kurvIta vAjimedhamavApnuyAt // 27 janakasya tu rAjarSeH kUpastridazapUjitaH / tatrAbhiSekaM kRtvA tu viSNulokamavApnuyAt // 28 tato vinAzanaM gacchetsarvapApapramocanam / vAjimedhamavAmoti somalokaM ca gacchati // 29 gaNDakI ca samAsAdya sarvatIrthajalodbhavAm / vAjapeyamavAmoti sUryalokaM ca gacchati // 30 tato dhruvasya dharmajJa samAvizya tapovanam / guhyakeSu mahAbhAga modate nAtra saMzayaH // 31 karmadA tu samAsAdya nadI siddhaniSevitAm / puNDarIkamavAmIti somalokaM ca gacchati // 32 tato vizAlAmAsAdya nadIM trailokyavizrutAm / agniSTomamavAmoti svargalokaM ca gacchati // 33 atha mAhezvarI dhArAM samAsAdya narAdhipa / azvamedhamavAmoti kulaM caiva samuddharet // 34 1 Ta. vAjimedhama' / 2 kha. na. narmadAM / Ta. sarvadA / . . . -
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 aSTAtriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / divaukasAM puSkariNI samAsAdya naraH zuciH / na durgatimavAnoti vAjapeyaM ca vindati // 35 mAhezvarapadaM gacchebrahmacArI samAhitaH / mAhezvarapade snAtvA vAjimedhaphalaM labhet // tatra koTistu tIrthAnAM vizrutA bharatarSabha / karmarUpeNa rAjendra asureNa duraatmnaa|| hiyamANA hRtA rAjanviSNunA prbhvissnnunaa| tatrAbhiSekaM kurvIta tIrthakovyAM narAdhipa // puNDarIkamavAmoti viSNulokaM ca gacchati // tato gacchennarazreSTha sthAnaM nArAyaNasya ca / sadA saMnihito yatra harivasati bhArata // yatra brahmAdayo devA RSayazca tpodhnaaH| AdityA vamavo rudrA janArdanamupAsate // zAlagrAma iti khyAto vissnnormRtkrmnnH| abhigamya trilokezaM varadaM viSNumacyutam // 41 azvamedhamavAmoti viSNulokaM ca gacchani / tatrodapAno dharmajJa srvpaapvimocnH|| 42 samudrAstatra catvAraH kRpe saMnihitAH sadA / tatropaspRzya rAjendra na durgatimavAnuyAt // abhigamya mahAdevaM varadaM viSNumavyayam / virAjate yathA soma RNairmukto yudhiSThira // 44 jAtismara upaspRzya zuciH prayatamAnasaH / jAnismaratvaM prAmoti snAtvA tatra na saMzayaH // 45 vaTezvarapuraM gatvA arcayitvA ca kezavam / IpsitAlla~bhate lokAnupavAsAnna saMzayaH // 46 tatastu vAmanaM gatvA sarvapApapramocanam / abhivAdya hariM devaM na durgatimavAmuyAt // 47 bharatasyA''zramaM gatvA sarvapApapramocanam / kozikIM tatra seveta mahApAtakanAzinIm // rAjasUyasya yajJasya phalaM prApnoti mAnavaH // tato gaccheta dharmajJa campakAraNyamuttamam / tatropya rajanImekAM gosahasraphalaM labhet / / atha govindamAsAdya tIrtha paramamaMmatam / upopya rajanImekAmagniSTomaphalaM labhet // tatra vizvezvaraM dRSTvA devyA maha mahAdyutim / mitrAvaruNayorlokAnmAmuyAdbharatarSabha / trirAtropopitastatra agniSTomaphalaM labhet // kanyosaMvedhamAsAdya niyato niyatAzanaH / manoH prajApaterlokAnAmAMti bharatarSabha / kanyAyAM ye prayacchanti dAnamaNvapi bhArata / tadakSayamiti prAkrapayaH sNshitvrtaaH|| 53 niSThAvAsaM mamAsAdya triSu lokeSu vizrutam / azvamedhamavApnoti viSNulokaM ca gacchati // 54 ye tu dAnaM prayacchanti niSThAyAH maMgame narAH / te sAnti narazArdUla brahmalokamanAmayam // 55 tatrA''zramo vasiSThasya triSu lokeSu vizrutaH / tatrAbhipekaM kurvANo vAjapeyamavAmuyAt // 56 devakUTaM samAsAdya devarSigaNamevitam / azvamedhamavAmoti kulaM caiva samuddharet // tato gaccheta rAjendra kauzikasya muneIdam / yatra siddhiM parAM pApa vizvAmitro'tha kauzikaH 58 tatra mAsaM vaseddhIraH kauzikyAM bharatarSabha / azvamedhasya yatpuNyaM tnmaasenaadhigcchti|| 59 sarvatIrthavaraM caiva yaH seveta mahAhadam / na durgatimavApnoti vindyAbahumuvarNakam // 60 kumAramabhigamyAtha vIrAzramanivAsinam / azvamedhamavAmoti zakalokaM ca gacchati // 61 nandinyAM ca samAsAdya kUpaM tridazasevitam / naramedhasya yatpuNyaM tatmAmoti kurUdvaha // 62 kAlikAsaMgame snAtvA kauzikyAruNayoryataH / trirAtropoSito vidvAnsarvapApaiH pramucyate // 63 urvazItIrthamAsAdya tathA somAzramaM budhaH / kumbhakarNAzrame snAtvA pUjyate bhuvi mAnavaH // 64 tathA kokAmukhe snAtvA brahmacArI samAhitaH / jAtismaratvaM prAmoti dRssttmettpuraatnaiH|| 65 1 Ta. goSTaM samA / 2 kha. ja. 'nyAvamathamA /
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 mahAmunizrIvyAsapraNItaM-- sannadIM samAsAdya kRtArtho bhavati dvijaH / sarvapApavizuddhAtmA svargalokaM ca gacchati / RSabhadIpamAsAdya sevya krauJcaniSUdanam / sarasvatyAmupaspRzya vimAnastho virAjate // audyAnakaM mahArAja tIrtha muniniSevitam / tatrAbhiSekaM kurvIta sarvapApaiH pramucyate || brahmatIrthaM samAsAdya puNyaM brahmarSisevitam / vAjapeyamavApnoti naro nAstyatra saMzayaH // tatazcampAM samAsAdya bhAgIrathyAM kRtodakaH / daNDArpaNaM samAsAdya gosahasraphalaM labhet // mini tato gacchetpuNyAM puNyaniSevitAm / vAjapeyamavAproti vimAnasthazca pUjyate // iti zrImahApurANe pAca AdikhaNDe gayAditIrthamAhAtmyakathana nAmASTAtriMzo'bhyAya. // 38 // AditaH zlokAnAM samazyaGkAH - 2034 [ 1 AdikhaNDe resiocatvAriMzo'dhyAya / mArada uvAca -- atha saMdhyAM samAsAdye saMvidyAM tIrthamuttamam / upaspRzya naro vidvAnbhavennAstyatra saMzayaH // rAmasya ca prasAdena tIrtharAjaM kRtaM purA / tallauhityaM samAsAvinyAsuvarNakam || karatoyAM samAsAdya trirAtropoSito naraH / azvamedhamavApnoti zakralokaM ca gacchati // gaGgAyAstvatha rAjendra sAgarasya ca maMgame / azvamedhaM dazaguNaM pravadanti manISiNaH // gaGgAyAstu paraM dvIpaM prApya yaH snAti bhArata / trirAtropoSito rAjansarvakAmamavAmuyAt // tato vaitaraNIM gatvA nadIM pApapramocanIm / virajaM tIrthamAsAdya virAjati yathA zazI / / bhAve ca kulaM gatvA sarvapApaM vyapohati / gosahasraphalaM labdhvA punAti svakulaM naraH // zoNasya jyotirathyAzca saGgame nivasa zuciH / tarpayitvA pitRRndevAnagniSTomaphalaM labhet / / zoNasya narmadAyAzca prabhave kurupuGgava / vaMzagulmamupaspRzya vAjimedhaphalaM labhet // RSabhaM tIrthamAsAdya kozalAyAM narAdhipa / vAjimedhamavApnoti trirAtrAMpApitA naraH // kozalAyAM samAsAdya kAlatIrthamupaspRzet / vRSabhaikAdazaguNaM labhate nAtra saMzayaH || puSpaSatyAmupaspRzya trirAtropoSito naraH / gomahasraphalaM vindyAtkulaM caiva samuddharet || tato badarikAtIrthe snAtvA prayatamAnasaH / dIrghAyuSyamavApnoti svargalokaM ca gacchati // tato mahendramAsAdya jAmadagnyaniSevitam / rAmatIrthe naraH snAtvA vAjimedhaphalaM labhet // mataGgasya tu kedAraM tatraiva bharatarSabha / tatra snAtvA naro rAjangosahasraphalaM labhet // zrIparvataM samAsAdya nadItIramupaspRzet / azvamedhamavAprAMti parAM siddhiM ca gacchati // zrIparvate mahAdevo devyA saha mahAdyutiH / nyavasatparamaprIto brahmA ca tridazairvRtaH / tatra devahade snAtvA zuciH prayatamAnasaH / azvamedhamavApnoti parAM siddhiM ca gacchati // RSabhaM parvataM gatvA bhANDeSu surapUjitam / vAjapeyamavAprAMti nAkapRSThe ca modate // tato gaccheta kAverIM hRtAmapsarasAM gaNaiH / tatra snAtvA naro rAjangosahasraphalaM labhet // tatra tIrthe samudrasya kanyAtIrthamupaspRzet / tatropaspRzya rAjendra sarvapApaiH pramucyate // 66 67 68 69 70 71 9 2 3 4 me 6 7 8 55 3 14 15 16 17 18 19 20 21 18. lAvaTikAM / 2 kha. a. dya vidyaatiirthmnutt| 3 8. sadvidyAM / 4 kha. Ja. virAja / 5 ga va prabhava mekale ga 6 kha. Ja. natacgasya / 7 kha. a. tiH / ramate para / 88. pANDeSu /
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 ekonacatvAriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 73 22 23 atha gokarNamAsAdya triSu lokeSu vizrutam / samudramadhye rAjendra sarvalokanamaskRtam // yatra brahmAdayo devA munayazca tapodhanAH / bhUtayakSAH pizAcAzca kiMnarAH samahoragAH // siddhacAraNagandharvA mAnuSAH pannagAstathA / saritaH sAgarAH zailA upAsata umApatim // 24 tatrezAnaM samabhyarcya trirAtropoSito naraH / dazAzvamedhAnApnoti gANapatyaM ca vindati // 25 upopya dvAdazaM rAtraM kRtArtho jAyate naraH / tasminneva tu gAyatryAH sthAnaM trailokyavizrutam // 26 trirAtramuSitastatra gosahasraphalaM labhet / nidarzanaM ca pratyakSaM brAhmaNAnAM narAdhipa / gAyatrI paThate yastu yonisaMkarajI dvijaH / gAthA vA gItikA vANI tasya saMpadyate nRpa / / 28 abrAhmaNasya paThataH sAvitrI tUpanazyati / saMvartasya tu viprarServApImAsAdya durlabhAm / / rUpasya bhAgI bhavati subhagazcAbhijAyate // 27 1 29 30 32 35 36 37 38 tato varNocamAsAdya tarpayetpitRdevatAH / mayurahaMsasaMyuktaM vimAnaM labhate naraH // tato godAvarI prApya nityasiddhaniSevitAm / gavAmayamavAsoti vAyulokaM ca gacchati // veNAyAH saMgame snAtvA vAjapeyaphalaM labhet / varadAsaMgame snAtvA gosahasraphalaM labhet // brahmasthUNAM samAsA trirAtropoSito naraH / gosahasraphalaM vindyAtsvargalokaM ca gacchati // 33 kubjAvanaM samAsAdya brahmacArI samAhitaH / trirAtropoSitaH snAtvA gosahasraphalaM labhet // 34 tato devahade snAtvA kRSNavarNajalodbhave / jyotirmAde caiva tathA kanyAzrame nRpa / yatra kratuzatairiSTvA devarAjo divaM gataH / agniSTomazataM vinyAsanAdeva tatra tu // sarvadevahade snAtvA gosahasraphalaM labhet / jAnimAtra snAtvA bhavejjAtismaro naraH // nato vApIM mahApuNyAM payoSNIM saritAM varAm / pitRdevArcanarato gosahasraphalaM labhet / / daNDakAraNyamAsAdya mahArAja upaspRzet / sarabhaGgAthamaM gatvA zukasya ca mahAtmanaH // na durgatimavAmoti punAti svakulaM naraH // tataH sUryArikaM gacchejjamadagniniSevitam / rAmatIrthe naraH snAtvA vindhAdusuvarNakam // saptagodAvarI snAtvA niyato niyatAzanaH / mahApuNyamatrAnoti devalokaM ca gacchati // tato devapathaM gacchenniyato niyatAzanaH / devasatrasya yatpuNyaM tadavAmAMti mAnavaH tuGgakAraNyamAsAdya brahmacArI jitendriyaH / vedAnadhyApayattatra munInsArakhataH purA // as vedAnnastu muneraGgirasaH sutaH / upaviSTo maharSINAmuttarIyeSu bhArata / oMkAreNa yathAnyAyaM samyaguccAritena ha / yena yatpUrvamabhyastaM tasya tatsamupasthitam // Rpayastatra devAtha varuNo'gniH prajApatiH / harirnArAyaNo devo mahAdevastathaiva ca // pitAmahazca bhagavAndevaiH saha mahAdyutiH / bhRguM niyojayAmAsa yAjanArthe mahAdyutim // tataH sa cakre bhagavAnRSINAM vidhivattadA / sarveSAM punarAdhAnaM vedadRSTena karmaNA // AjyabhAgena vai tatra tarpitAstu yathAvidhi / devAstribhuvanaM yAtA RSayazca yathAsukham // tadaraNyaM praviSTasya tuGgakaM rAjasattama / pApaM vinazyate madyaH striyA vai puruSasya vA // tatra mAsaM vaseddhIro niyato niyatAzanaH / brahmalokaM vrajedrAjanpunIte ca kulaM punaH // medhAvanaM samAsAdya pitRdevAMzca tarpayet / agniSTomamavApnoti smRtiM medhAM ca vindati // 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 18. yo'nizaM kaNThato dvi / 2 8. to veNAM samA / 3. mU / rAjasUya / 4. pNaveNaja / 5 kha. ma. sUryAryakaM / 8. gurdArakaM / 10
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 1 AdikhaNDekSetra kAlaMjaraM gatvA gosahasraphalaM labhet / AtmAnaM sAdhayettatra girI kAlaMjare nRpa / khargaloke mahIyeta naro nAstyatra sNshyH|| tato girivarazreSThe citrakUTe vizAM pate / mandAkinI samAsAdya nadI pApapramocanIm // 54 atrAbhiSekaM kurvANaH pitRdevArcane rataH / azvamedhamavAmoti gatiM ca paramAM vrajet // 55 tato gaccheta rAjendra bhartRsthAnamanuttamam / yatra devo mahAseno nityaM saMnihito nRpa // 56 pumAMstatra narazreSTha gamanAdeva sidhyati / koTitIrthe naraH snAtvA gosahasraphalaM labhet // 57 pradakSiNamupAvRtya zivasthAnaM vrajennaraH / abhigamya mahAdevaM virAjati yathA zazI // 58 tatra kUpo mahArAja vizruto bharatarSabha / samudrA yatra catvAro nivasanti yudhiSTira // 59 tatropaspRzya rAjendra kRtvA cApi pradakSiNam / niyatAtmA naraH pUto gaccheta paramAM gatim // 60 tato gacchetkuruzreSTha zRGgaverapuraM mahat / yatra tIrNo mahApAjJo gamA dAzarathiH purA // 61 gamAyAM tu naraH snAtvA brahmacArI jitendriyH| vidhUtapApmA bhavati vAjapeyaM ca vindati // 62 tato muJjavaTaM gacchetsthAnaM devasya dhImataH / abhigamya mahAdevamabhyarcya ca narAdhipa // pradakSiNamupAvRtya gANapatyamavApnuyAt // tato gaccheta rAjendra prayAgamRSisaMstutam / yatra brahmAdayA devA dizazca sdigiishvraaH|| 64 lokapAlAzca siddhAzca niratAH pitarastathA / sanatkumArapramugyAstathaiva ca mhrpyH|| sathA nAgAH suparNAzca siddhAH zukradharAstathA / saritaH sAgarAzcaiva gandharvApmarasastathA / harizca bhagavAnAste prajApatipuraskRtaH / / tatra trINyapi kuNDAni tayormadhyena jAhnavI / prayAgAnsamanikrAntA sarvatIrthapuraskRtA / / tapanasya sutA tatra triSu lokeSu vizrutA / yamunA gaGgayA sArtha saMgatA lokabhAvinI / / gahAyamunayomadhye pRthivyA jaghanaM smRtam / prayAgaM jaghanasyAntamupasthamRSayo viduH / / / prayAgaM supratiSThAnaM kambalAzvatarAvubhau // tIrtha bhogavatI caiva vedI proktA prajApataH / tatra vaMdAzca yajJAzca mUrtimantAM yudhiSThira / / / prajApatimupAsanta RSayazca mahAnaghAH / yajanta RtubhirdevAMstathA cakradharA nRpa / / / tataH puNyatamaM nAsti triSu lokeSu bhArata / prayAgaM sarvatIrthebhyaH prabhAvaNAdhikaM prabho / / zravaNAttasya tIrthasya nAmasaMkIrtanAdapi / mRrdhakAnamanAdvA'pi sarvapApaH pramucyate // tatrAbhiSekaM yaH kuryAtsaMgame saMzitavrataH / puNyaM sumahadAmAni rAjasUyAzvamedhayoH // eSA yajanabhUmirhi devAnAmapi tatkathA / dattaM tatra svalpamapi mahadbhavati bhArata / / na devavacanAttAta na lokavacanAdapi / matirutkramaNIyA te prayAgamaraNaM prati // dazatIrthasahasrANi paSTikovyastathA parAH / yeSAM sAMnidhyamatrava kIrtitaM kurunandana / / cAturvidye ca yatpuNyaM satyavAdiSu caiva yat / snAta eva tadAmoti gaGgAyamunasaMgame // tato bhogavatI nAma vAsuketArthamuttamam / tatrAbhiSekaM yaH kuryAtso'zvamedhamavAmuyAt // 79 tatra haMsaprapatanaM tIrya trailokyavizrutam / dazAzvamadhikaM caiva gaGgAyAM kurunandana // kurukSetrasamA gaGgA yatra tatrAvagAhitA / vizeSo vai kanakhale prayAgaM paramaM mahat // yadyakAryazataM kRtvA kRtaM gamAvasevanam / sarva tattasya gaGgApo dahatyanirivendhanam // 82 11. tataH / 2 kha. ma. 'ndra guhasthA' / 3 kha. a. 'zva vidyaavtdh'| 4 Ta. kapAvanI / 5 Ta. pi / mRttikA / / .: 00 76 78
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 ekonacatvAriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / sarva dahati gaGgApastUlarAzimivAnalaH / sarve kRtayuge puNyaM tretAyAM puSkaraM smRtam / / dvApare tu kurukSetraM gaGgA kaliyuge smRtA / puSkare tu tapastapyehAnaM dadyAnmahAlaye // malaye tvagnimArohegutuGge tvanAzanam / puSkare tu kurukSetre gaGgApomadhyameSu ca // sadyastArayate jantuH saptasaptAvarAMstathA // punAti kIrtitA pApaM dRSTA tatra (bhadra) prayacchati / avagADhA ca pItA ca punAtyAsaptamaM kulam 86 yAvadasthi manuSyasya gaGgAyAH spRzate jalam / tAvatsa puruSo rAjansvargaloke mahIyate // 87 yathA puNyAni tIrthAni puNyAnyAyatanAni ca / upAsya puNyaM labdhvA ca bhavati paralokabhAk // 88 na gaGgAsadRzaM tIrtha na devaH kezavAtparaH / brAhmaNebhyaH paraM nAsti evamAha pitaamhH|| 89 yatra gaGgA mahArAja sa dezastattapovanam / siddhakSetraM ca vijJeyaM gaGgAtIrasamAzritam // 90 idaM satyaM dvijAtInAM sAdhUnAM mAnaseSu ca / muktiM caiva japetkarNe ziSTasyAnugatasya ca // 91 idaM dharmyamidaM medhyamidaM svargyamidaM sukham / idaM puNyatamaM ramyaM pAvanaM dharmamuttamam / / mahAziSamidaM guhyaM sarvapApapramocanam / adhItya dvijamadhye ca nirmalatvamavAmuyAt / / zrImatsvagye mahApuNyaM sapanazamanaM zivam / medhAjananamagyaM vai tIthevaMzAnukItanam // 94 aputro labhate putramadhano dhanamAmuyAt / mahIM vijayate rAjA vezyo dhanamavAmuyAt / / zUdro vA'thepsitAnkAmAnbrAhmaNaH pAragaH paThan / yazcedaM zRNuyAnnityaM tIrthapuNyaM sadA zuciH / jAnIH saMsmarate bahIrnAkapRSThe ca modate // 96 gamyAnyapi ca tIrthAni kIrtitAnyagamAnyapi / manasA'pyabhigaccheta sarvatIrthamabhIpsayA // 97 etAni vasubhiH sAdhyairAdinyairmarudazcibhiH / RSibhirdevakalpaizca zritAni sukRtaissibhiH|| 98 evaM tvamapi kauravya vidhinA'nena suvrata / vana tIrthAni niyataH puNyaM puNyena vardhate // 99 bhAvitaiH kAraNaiH pUrvamAstikyAcchratidarzanAt / prApyante tAni tIrthAni sadbhiH shissttaanudrshibhiH|| nAvato nAkRtAtmA ca nAzucirna ca taskaraH / snAtI tIrtheSu kauravya na ca vakramatirnaraH // 101 tvayA tu samyagvRttena nityaM dharmArthadarzinA / pitarastapitAstAta sarve ca prapitAmahAH // pitAmahapurogAzca devAH sarSigaNAstathA / [*vasiSTha uvAca-] laM ca dharmeNa dharmajJa nityamevAbhitoSitaH / dilIpa kIrti mahatI prApsyase bhuvi zAzvatIm // 103 nArada uvAcaevamuktvA'bhyanujJApya vasiSTho bhgvaanRssiH| prAtaH prItena manasA tatraivAntaradhIyata // 104 dilIpaH kuruzArdUla zAstratattvArthadarzanAt / vasiSThavacanAccaiva pRthivImanucakrame // evameSA mahAbhAga pratiSThAne pratiSThitA / tIrthayAtrA mahApuNyA sarvapApapramocanI // 106 anena vidhinA yastu pRthivIM paryaTiSyati / azvamedhazataM sAyaM phalaM pretyaiSa bhokSyate // 107 tatazcASTaguNaM pArtha prApsyase dharmamuttamam / dilIpaH pArtha nRpatiryathA pUrvamavAptavAn / netA ca tvamRSInyasmAttasmAtte'STaguNaM phalam // 108 rakSogaNavikIrNAni tIrthAnyetAni bhArata / na gatirvidyate'nyasya tvAmRte kurunandana // 109 ___ * idaM kha. a. pustkyorev| 1 kha. ja. gAyodhyApureSu / 2 kha. ma. maharSINAmi / 3 kha. ma. 'n / sevase tv| 102
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 1 AdikhaNDeidaM devarSicaritaM sarvatIrthAnusaMzritam / yaH paThetkalya utthAya sarvapApaiH pramucyate // 110 RSimukhyAH sadA yatra vAlmIkistvatha kshypH|aatreystvth kauNDinyo vizvAmitro'tha gotamaH111 asino devalazcaiva mArkaNDeyo'tha gAlavaH / bharadvAjasya ziSyazca muniruddAlakastathA // 112 zaunakaH saha putreNa vyAsazca nepatAM varaH / durvAsAzca munizreSTho jAbAlizca mhaatpaaH|| 113 ete RpivarAH sarve tvatpratIkSyAstapodhanAH / ebhiH saha mahAbhAga tIrthAnyetAnyanuvraja // prApsyase mahatI kIrti yathA rAjA mahAbhipaH // yathA yayAnirdharmAtmA yathA rAjA purUravAH / tathA tvaM kuruzAIla svena dharmeNa zobhase // 115 yathA bhagIratho rAjA yathA rAmazca vizrutaH / yathA va vRtrahA sarvAnmapannAnadahanpurA // 116 alokyaM pAlayAmAsa devagaDigatajvaraH / tathA zatrukSayaM kRtvA tvaM prajAH pAlayiSyasi // 117 svadharmeNArjitAmurvI prApya rAjIvalocana / khyAti yAsyasi vIryaNa kArtavIryArjuno ythaa||118 sUta uvAcaevamAbhAgya rAjAnaM nArado bhagavAnRSiH / anujJApya mahArAja tatraivAntaradhIyata / / 119 gudhiSThiro'pi dharmAtmA RSibhiH saha suvrataH / jagAmAgvilatIrthAni sAdaraH pRthivIpatiH 120 mayoktAmRSayaH sarve tIrthayAtrAzrayAM kathAm / yaH paThecchaNuyAdvA'pi sa muktaH mrvpaatkH||121 mayoktamakhilaM tatvaM kiM bhUyaH zrotumicchatha / RSINAM puNyakItInAM nAvaktavyaM mamAsti vai||122 iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe nAnAvidhanArthakathana nAmakonacatvAriMzo'dhyAya // 39 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH--2156 atha ctvaarisho'dhyaayH| sUta uvAcaevamuktAni tIrthAni viSNudehAni suvrtaaH| epAmanyatamAsaGgAnmuktA bhavati mAnavaH // ? tIrthAnuzravaNaM dhanyaM dhanyaM tIrthaniSevaNam / pApagazinipAtAya nAnyAMpAyaH kalau yuge / / 2 vAsaM kuryAmahaM tIrthe tIrthamparzamahaM tathA / evaM yo'nudinaM bRte sa yAni paramaM mahat / / 3 pApAni tasya nazyanti tIrthAlApanamAtrataH / tIrthAni khalu dhanyAni dhanyasevyAni suvratAH // 4 tIrthAnAM sevinAM deva sevito bhavati prabhuH / nArAyaNo jagakartA nAsti tIrthAtparaM padam // 5 brAmaNastulasI caiva azvatthastIrthasaMcayaH / viSNuzca paramaMzAnaH sevya eva sadA nRbhiH|| 6 brAhmaNAnAM vizeSeNa sevanaM munipuGgavAH / sarvatIrthAvagAhAderadhikaM viduragrajAH // tasmAni(vi)japadaM sAkSAtsarvatIrthamayaM zubham / bhajetAnudinaM vidvAMstatra tIrthAdhikaM bhavet // 8 azvatthasya tulasyAzca gavAM sUryAtpradakSiNAt / sarvatIrthaphalaM prApya viSNuloke mahIyate // 9 tasmAhuSkRtakarmANi nAzayettIrthasaMvanAt / anyathA narakaM yAti karma bhogAddhi zAmyati // 10 pApinA narake vAsaH mukRtI svargamabhute / tasmAtpuNyaM niSeveta tIrtha khalu vicakSaNaH // 11 RSaya UcuHbhrutAni kila tIrthAni samAhAtmyAni suvrata / idAnIM zrotumicchAmaH prayAgasya vishesskm||12 1 kha. a. japatAM / 2 kha. a. bhagArathaH /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 catvAriMzo'dhyAyaH ] patrapurANam / prayAgaM tu purA proktaM saMkSepAtsUta yattvayA / vizeSAcchrotumicchAmaH sUta naH kathyatAmiti // 13 sUta uvAcasAdhu pRSTaM mahAbhAgAH prayAgaM prati suvratAH / hantAhaM tatpravakSyAmi prayAgasyopavarNanam // 14 mArkaNDeyena kathitaM yatpurA pANDusanave / bhArate ca tadA vRtte prAptarAjye pRthAsute // 15 etasminnantare rAjA kuntIputro yudhiSThiraH / bhrAtRzokena saMtaptazcintayaMstu punaH punH|| 16 AsIhuryodhano rAjA ekAdazacamapatiH / asmAnsaMtapya bahuzaH sarve te nidhanaM gtaaH|| 17 vAsudevaM samAzritya paJca zeSAstu pANDavAH / kathaM droNaM ca bhISmaM ca karNa caitra mahAbalam // 18 duryodhanaM ca rAjAnaM bhrAtRputramamanvitam / rAjAno nihatAH marve ye cAnye zUramAninaH // 19 vinA rAjyena kartavyaM kiM bhogairjIvitena vaa| dhikaSTamiti saMcintya rAjA vikulatAM gtH|| 20 nizceSTo'tha nirutsAhaH kiMcittiSThatyadhomukhaH / labdhamaMjJo yadA rAjA cintayAnaH punaH punaH21 kaM care vidhinA yogaM niyamaM tIthameva vA / yenAhaM zIghramAmucye mahApAtakakilbiSAt // 22 yatra snAtvA naro yAti viSNulokamanuttamam / kathaM pRcchAmi vai kRSNaM yenedaM kAritaM mahat // 23 dhRtarASTraM kathaM pRcche yasya putrazataM hatam / vyAsaM kathamahaM pRcche yasya gotrakSayaH kRtH|| 24 evaM vailavyamApanno dharmaputro yudhiSThiraH / rudantaH pANDavAH sarve bhraatRshokpriplutaaH|| 25 ye ca tatra mahAtmAnaH sametAH paannddvaashritaaH| kuntI ca draupadI caiva ye ca tatra smaagtaaH|| bhUmau nipatitAH sarve rodamAnAH samantataH / / vArANasyAM tu mArkaNDastena jJAnI yudhiSThiraH / yathA vikravamApano rodamAnaH suduHkhitaH // 27 aciraNava kAlena mArkaNDastu mahAtapAH / hastinApurasaMprApto rAjadvAre sa tiSThati // 28 dvArapAlo'pi taM dRSTvA rAjJaH kathilavAndrutam / tvAM draSTu kAmo mArkaNDo dvAre tiSThatyasau muniH / / tvarito dharmaputrastu dvArametyA''ha ttprH|| 29 yudhiSThira uvAcasvAgataM te mahAprAjJa svAgataM te mahAmune / adya me saphalaM janma adya me pAvitaM kulam // adya me pitarastRptAstvayi dRSTe mahAmune / / siMhAsana upasthApya pAdazaucArcanAdibhiH / yudhiSThirAM mahAtmA vai pUjayAmAsa taM munim / / 31 tatastamUce mArkaNDaH pUjito'haM tvayA vibho / AkhyAhi tvarito rAjankimartha tvaritaM tvayA / / kena vA viklavIbhUtaH kathayasva mamAgrataH / / yudhiSThira uvAcaasmAkaM caiva yavRttaM rAjyasyArthe mahAmune / etatsarva viditvA tu bhagavAniha cA''gataH // 33 mArkaNDeya uvAcazRNu rAjanmahAbAho yatra dharmo vyavasthitaH / naiva dRSTaM raNe pApaM yudhyamAnasya dhImataH // 34 kiM purA rAjadharmeNa kSatriyasya vizeSataH / tadevaM hRdaye kRtvA tasmAtpApaM na cintayet // 35 tato yudhiSThiro rAjA praNamya zirasA munim / pRcchAmi tvAM munizreSTha sadA traikAlyadarzanam // kathaya tvaM samAsena mucye'haM yena kilbiSAt // 1 ka. tataH sa tuSTo maa|
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [1 AdikhaNDemArkaNDeya uvAcazRNu rAjanmahAbhAga yanmAM pRcchasi bhArata / evaM mAMkhyaM ca yogaM ca tIrtha caiva yudhiSThira // 37 kiM punarbAhmaNaiH puNyaiH kIrtitaM vai purA vibho / prayAgagamanaM zreSThaM narANAM puNyakarmaNAm // 38 iti zrImahApurANe pAya AdikhaNDe catvAriMzo'dhyAyaH // 40 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH--2194 ---- -- adhakacatvAriMzo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcabhagavazrotumicchAmi purA kalpe yathA sthitam / kathaM prayAgagamanaM narANAM tatra kIdRzam // 1 mRtAnAM kA gatistatra snAtAnAM caiva kiM phalam / ye vamanti prayAge tu hi teSAM ca kiM phalam // etanme sarvamAkhyAhi paraM kautUhalaM hi me / / mArkaNDeya uvAcakathayipyAmi te vatsa nAtheSTaM yacca yatphalam / purA RSINAM viprANAM kathyamAnaM mayA zrutam / / 3 AmayAgAtpratiSTAnAddharmakIvAsukIhadAt / kambalAzvataro nAgA nAgAzca bahumalikAH // 4 etatpajApatikSetraM triSu lokeSu vizrutam / atra sAtvA divaM yAnti ye mRtaaste'punrbhvaaH|| 5 tatra brahmAdayo devA rakSAM kurvanti saMgatAH / anye ca bahavastIthoH sarvapApaharAH shubhaaH|| 6 na zakyAH kathituM rAjanbahuvarSazanairapi / saMkSepeNa pravakSyAmi prayAgasya ca kIrtanam // 7 paSTidhanuHsahasrANi parirakSanti jAhavIm / yamunAM rakSati sadA savitA saptavAhanaH / / prayAgaM tu vizeSeNa svayaM rakSati vAsavaH / maNDalaM rakSati haridevaiH saha susaMmatam // taM vaTaM rakSate nityaM zUlapANimahezvaraH / sthAnaM rakSanti vai devAH sarvapApaharaM zubham // adharmeNa vRto loko naiva gacchati satpadam // svalpamalpataraM pApaM yadA tasya narAdhipa / prayAgaM smaramANasya sarvamAyAti saMkSayam / / darzanAttasya tIrthasya nAmasaMkIrtanAdapi / mRttikAlabhanAdvA'pi naraH pApAdvimucyate // 12 pazca kuNDAni rAjendra yeSAM madhye tu jAhnavI / prayAge tu praviSTasya pApaM nazyati tatkSaNAt // 13 yojanAnAM sahasreSu gaGgAM smarati yo naraH / api duSkRtakarmA'so labhate paramAM gatim // 14 kIrtanAnmucyate pAdRSTvA bhadrANi pazyati / avagAhya ca pItvA ca punAtyAsaptamaM kulam // 15 satyavAdI jitakrodho ahisAM paramAM sthitaH / dharmAnusArI tattvajJo gobrAhmaNahite rataH // 16 gaGgAyamunayormadhye snAto mucyata kilbiSAt / manasA cintitAnkAmAnsamyakpAmoti puSkalAn // tato gatvA prayAgaM tu sarvadevAbhirakSitam / brahmacArI vasenmAsaM pitRdevAMzca tarpayat // IpsitAlla~bhate kAmAnyatra tatrAbhijAyate / / tapanasya sutA devI triSu lokeSu vizrutA / samAgatA mahAbhAgA yamunA yatra nimngaa|| 19 tatra saMnihito nityaM sAkSAddevo mahezvaraH / duSpApaM mAnuSaiH puNyaM prayAgaM tu yudhiSThira // 20 1kha. ja. "tsa prayAgasya ca ya / 2kha. ja. sadasi / 18
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 dvicatvAriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / devadAnavagandharvA RSayaH siddhacAraNAH / tatropaspRzya rAjendra svargaloke sukhaM gatAH / / iti zrImahApurANe pAca AdikhaNDa ekacatvAriMzo'dhyAyaH // 41 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 2215 atha dvicatvAriMzo'dhyAyaH / 79 21 mArkaNDeya uvAca 1 3 4 7 8 10 11 12 zRNu rAjanprayAgasya mAhAtmyaM punareva tu / prayAge sarvapApebhyo mucyate nAtra saMzayaH // ArtAnAM ca daridrANAM nizcitavyavasAyinAm / sthAnaM muktvA prayAgaM tu nAkSayaM tu kadAcana // 2 gaGgAyamunamAsAdya yastu prANAnparityajet / dIptakAzcanavarNAbhe vimAne sUryavarcasi // dharamAMmadhye svarge modena mAnavaH / IpsitA bhane kAmAnvadanti RSipuMgavAH // sarvaratnamayairdivyairnAnAdhvajasamAkulaiH / varAGganAsamAkIrNairmodate zubhalakSaNaiH // gItavAditranirghoSaiH prasuptaH pratibudhyate / yAvana smarate janma tAvatsvarge mahIyate // tatra svargAtparibhraSTaH kSINakarmA divazcyutaH / hiraNyaratnamaMpUrNa samRddhe jAyate kule // tadeva smarate tIrtha smaraNAttatra gacchati / dezastho yadi vA'raNye videze yadi vA gRhe // prayAgaM smaramAtro'pi yastu prANAnparityajet / sa brahmalokamAzAMti vadanti RSipuMgavAH // 9 sarvakAmaphalA vRkSA mahI yatra hiraNmayI / RSayo munayaH siddhA yatra loke pragacchati // strIsahasrAkule ramye mandAkinyAsta zubhe / mada RSibhiH sArdhaM svakRteneha karmaNA // siddhacAraNagandharvaiH pUjyate divi daivataiH / tataH svargAtparibhraSTa jamvRdvIpapatirbhavet // tataH zubhAni karmANi cintayAnaH punaH punaH / guNavAnvittasaMpanno bhavatIha na saMzayaH // karmaNA manasA vAcA satyadharmapratiSThitaH / gaGgAyamunayormadhye yastu dAnaM prayacchati / / suvarNamaNimuktAM vA yadi vAnyaM pratigraham / svakArye pitRkArye vA devatAbhyarcane'pi vA / / niSphalaM tasya tattIrthaM yAvattatphalamazrute / evaM tIrthe na gRhNIyAtpuNyeSvAyataneSu ca // nimitteSu ca sarveSu apramatto dvijo bhavet / kapilAM pAulAvaNaM prayAge yaH prayacchati // 17 svarNagRha raupyakhurAM calakaNThIM payasvinIm / prayAge zrotriyaM sAdhuM grAhayitvA yathAvidhi / / 18 zuklAmradharaM zAntaM dharmajJaM vedapAragam / sA gaustammai ca dAtavyA gaGgAyamunasaMgame // vAsAMsi ca mahAhANi ratnAni vividhAni ca / yAvadromANi tasyA goH santi gAtreSu sattama 20 tAvadvarSasahasrANi svargaloke mahIyate / yatrAsau labhate janma sA gaustatrAbhijAyate // I na ca pazyatyasau ghoraM narakaM tena karmaNA / uttarAnsa kurUnprApya modate kAlamakSayam // 22 gavAM zatasahasrebhyo dadyAdekAM payasvinIm / putrAndArAMstathA bhRtyAngaurekA pratinArayet // 23 tasmAtsarveSu dAneSu godAnaM tu viziSyate / durgame vipame dhIre mahApAtakasaMbhave / gaurava rakSAM kurute tasmAddeyA dvijAtaye / / 13 14 15 16 19 21 iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe vicatvAriMzo'dhyAyaH // 42 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 2239 1 ka. ke mahIyate / i / 2 ka. yogahA / 24
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 1 AdikhaNDe atha tricatvAriMzo'dhyAyaH / .. .. budhiSThira uvAcayathA pravAnasya pune mAhAtmyaM kathitaM svayA / tathA yathA pramucye'haM sarvapAparna sNshyH|| 1 bhagapankena vidhinA gantavyaM dharmanizcayaiH / prayAge yo vidhiH proktastaM me dhUhi mahAmune // 2 mArkaNDeya upAcakathayiSyAmi te vatsa tIrthayAtrAvidhikramam / yo gaccheta kuruzreSTha prayAgaM devasaMyutam / / palIvardai samArUDhaH zRNu tasyApi yatphalam // basate narake ghore gavAM krodhe sudAruNe / salilaM ca na gRhNanti pitarastasya dehinaH // 4 yastu putrAMstathA bAlAnnApayetpAyayettathA / yathA''tmanastathA mandiAnaM vipreSu dApayet // [* aizvaryaM labhate cAyaM brahmaloke mahIyate // aizvaryalobhAnmohAdvA gacchedyAnena yo naraH / niSphalaM tasya tattIrtha tasmAdyAnaM parityajet // 6 gaGgAyamunayormadhye yastu kanyAM prayacchati / ArSeNa tu vidhAnena yathAvibhavamaMbhavam / naM pazyati yamaM ghoraM narakaM tena karmaNA / uttarAnsa kurUngatvA modate kAlamakSayam / / 8 putrAMstu dArAla~bhate dhArmikAnnayasaMyutAn / tatra dAnaM pradAtavyaM yathAvibhavamaMbhavam // tena tIrthaphalenaiva vardhate nAtra saMzayaH / svarge tiSThati rAjendra yAvadAbhUtasaMplavam // 10 vaTamUlaM samAzritya yastu prANAnparityajet / sarvalokAnatikramya rudralokaM sa gacchati // 11 tatra te dvAdazA''dityAstapanti rudramAzritAH / nirdahanti jagatsarve vaTamUlaM na dahyate // 12 naSTacandrArkapavanaM yadA caikArNavaM jagat / svapityatraiva vai viSNurijyamAnaH punaH punaH // 13 devadAnavagandharvA RSayaH siddhacAraNAH / madA mevanti tattIrtha gaGgAyamunamaMgame // tatra gacchanti rAjendra prayAge saMyutaM ca yat / tatra brahmAdayo devA dizazcaiva digIzvarAH // 15 lokapAlAzca sAdhyAzca pitaro lokamamatAH / sanatkumArapramukhAstathaiva paramarpayaH // 16 aGgiraHpramukhAzcaiva tathA brahmarSayaH pare / tathA nAgAzca siddhAzca suparNAH khecarAzca ye // 17 saritaH sAgarAH zailA nAgA vidyAdharAstathA / harizca bhagavAnAsta prajApatipuraskRtaH // 18 gaGgAyamunayormadhye pRthivyA jaghanaM smRtam / prayAgaM rAjazArdUla triSu lokeSu vizrutam // 10 tataH puNyatamaM nAsti triSu lokeSu bhArata / zravaNAttasya tIrthasya nAmasaMkIrtanAdapi // mRttikAlambhanAdvA'pi naraH pApAtpramucyate // tatrAbhiSeka yaH kuryAtsaMgame saMzitavrataH / tulyaM phalamavAmIti rAjasUyAzvamedhayAMH // na vedavacanAttAta na lokavacanAdapi / matirutkramaNIyA te prayAgagamanaM prati // daza tIrthasahasrANi paSTikovyastathA'parAH / yeSAM sAMnidhyamatrava kIrtanAtkurunandana // 23 yA gatiryogayuktasya sadutthasya manIpiNaH / sA gatistyajataH prANAngaGgAyamunasaMgame // 24 te na jIvanti loke'sminyatra yatra yudhiSThira / ye prayAgaM na saMprAptAstriSu lokeSu vizrutam // 25 evaM dRSTvA tu tattIrtha prayAgaM paramaM padam / mucyate sarvapApebhyaH zazAGka iva rAhuNA // 26 * ayaM pATaH kha. a. pustkyorev| 1kha. a. 'te| kAmAllobhAdbhayAnmohAdacche / 2Ta. na ca pazyati ta gho / ..
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 tricatvAriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / kambalAzvatarau nAgau yamunAdakSiNe taTe / tatra snAtvA ca pItvA ca mucyate sarvapAtakaiH // 27 tatra gatvA tu tatsthAnaM mahAdevasya dhImataH / narastArayate sarvAndazAtItAndazAparAn // 28 kRtvA'bhiSekaM tu naraH so'zvamedhaphalaM labhet / svargalokamavApnoti yAvadAbhUtasaMplavam // 29 pUrvapArdhe tu gaGgAyAstriSu lokeSu bhArata / kUpaM caiva tu sAmudraM pratiSThAnaM ca vizrutam // brahmacArI jitakrodhastrirAtraM yadi tiSThati / sarvapApavizuddhAtmA so'zvamedhaphalaM labhet // uttareNa pratiSThAnAdbhAgIrathyAstu pUrvataH / haMsaprapatanaM nAma tIrtha trailokyavizrutam // azvamedhaphalaM tasminnAtamAtrasya bhArata / yAvaccandrazca sUryazca tAvatsvarge mahIyate // urvazIpuline ramye vipule haMsapANDure / salilastarpayedyastu pitRstatra vimatsaraH // paSTivarpasahasrANi SaSTivarSazatAni ca / sevate pitRbhiH sArdha svargalokaM narAdhipa // pUjyate satataM tatra RSigandharvakiMnaraiH / tataH svargaparibhraSTaH kSINakarmA divshcyutH|| 36 urvazIsadRzInAM tu kanyAnAM labhate zatam / gavAM zatasahasrANAM bhoktA bhavati bhUmipa // 37 kAJcInUpurazabdena supto'sau pratibudhyate / bhuktvA tu vipulAnbhogAMstattIrtha labhate punaH // 38 kuzAsanadharo nitya niyataH saMyatendriyaH / ekakAlaM tu bhuJjAno mAsaM bhogapatirbhavet // 39 suvarNAlaMkRtAnAM tu nArINAM labhate zatam / pRthivyAH masamudrAyA mahAbhogapatirbhavet // 40 dazagrAmasahasrANAM bhoktA bhavati bhUmipa / kAJcInapurazabdena supto'sau pratibudhyate // 41 dhanadhAnyasamAyukto dAtA bhavati nityshH|s bhuktvA vipulAnbhogAMstattIrtha smarate punH||42 atha tasminvaTe ramye brahmacArI jitendriyaH / upoSya yogayuktazca brahmajJAnamavAmuyAt // 43 koTitIrtha samAsAdya yastu prANAnparityajet / koTivarSasahasrANi svargaloke mahIyate // 44 tataH svagotparibhraSTaH kSINakamo divazcyutaH / suvarNamaNimuktAnye kule bhavati rUpavAn // 45 tato bhogavatIM gatvA vAsukeruttareNa tu / dazAzvamedhikaM tatra tIrtha tatrAparaM bhavet // 46 kRtvA'bhiSekaM tu naraH mo'zvamedhaphalaM labhet / dhanAnyo rUpavAndakSo dAtA bhavati dhArmikaH 47 caturvedeSu yatpuNyaM satyavAdeSu yatphalam / ahiMsAyAM tu yo dharmo gamanAdeva tadbhavet // 48 kurukSetrasamA gaGgA yatra tatrAvagAdyate / kurukSetrAddazaguNA yatra sindhyA samAgatA // 49 yatra gaGgA mahAbhAgA bahunIrthatapodhanA / siddhakSetraM hi tajjJayaM nAtra kAryA vicAraNA // 50 kSitau tArayata mtyaanaagaaNstaaryt'pydhH| divi tArayate devAMstana sA tripathA smRtA // 51 yAvadasthIni gaGgAyAM tiSThanti tasya dehinaH / tAvadvarpasahasrANi svargaloke mahIyate // 52 tIthAnAM tu paraM tIrtha nadInAmuttamA nadI / mokSadA sarvabhUtAnAM mahApAtakinAmapi // 53 sarvatra sulabhA gaGgA tripu sthAna durlabhA / gaGgAdvAre prayAge ca gaGgAsAgarasaMgame // tatra snAtvA divaM yAnti ye mRtAste'punarbhavAH // sarveSAM caiva bhUtAnAM pApopahatacetasAm / gatiranyatra mAnAM nAsti gnggaasmaagtiH|| 55 pavitrANAM pavitraM yA maGgalAnAM ca maGgalam / mahezvarazirAMbhraSTA sarvapApaharA zubhA // 56 iti zrImahApugaNe pAdma AdikhaNDe prayAgamAhAtmye tricatvAriMzo'dhyAyaH // 43 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-2295
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [1 AdikhaNDeatha catuzcatvAriMzo'dhyAyaH / mArkaNDeya uvAcazRNu rAjanmayAgasya mAhAtmyaM punareva tu / yacchratvA sarvapApebhyo mucyate nAtra saMzayaH // ? mAnasaM nAma tattIrtha gaGgAyAmuttare taTe / trirAtropoSito bhUtvA sarvakAmAnavAmuyAt // 2 gobhUhiraNyadAnena yatphalaM prAmuyAnaraiH / etatphalamavAmoti tattIrtha smarate punH|| 3 akAmo vA sakAmo vA gaGgAyAM yo vipadyate / mRtastu bhavati svarge narakaM na ca pazyati // 4 apsarogaNasaMgItaiH supto'sau pratibudhyate / haMsasArasayuktena vimAnena sa gacchati // 5 bahuvarSANi rAjendra padamahasrANi bhuJjate / tataH svargAtparibhraSTaH kSINakarmA divshcyutH|| 6 muvarNamaNimuktAbyo jAyate tu mahAkule / SaSTitIrthasahasrANi SaSTitIrthazatAni ca // mAghe mAsi gamipyanti gaGgAyamunasaMgame // gavAM zatasahasrasya samyagdattasya yatphalam / prayAge mAghamAse tu yaha snAtasya tatphalam // 8 gaGgAyamunayormadhye pazcAni yastu sAdhayet / ahInAGgo virogazca paJcendriyamamanvitaH // 9 yAvanti romakUpANi tasya gAtrasya dehinaH / tAvadvarSasahasrANi svargaloke mahIyate // 10 tataH svargAtparibhraSTo jambUdvIpapatirbhavet / sa bhuktvA vipulAnbhogAMstattIrtha bhajate punaH // 11 jalapravezaM yaH kuryAtsaMgame lokavizrute / rAhagrasto yathA somo vimuktaH srvpaatkaiH|| 12 somalokamavAmoti somena maha modate / SaSTivarSasahasrANi SaSTivarSazatAni ca // 13 svargalokamavAmoti RSigandharvasevitaH / paribhraSTastu rAjendra samRddha jAyate kule // 14 adhaHzirAstu yo jvAlAmardhvapAdaH pibannaraH / zataM varSasahasrANi svargaloka mahIyate // 15 paribhraSTastu rAjendra agnihotrI bhavennaraH / bhuktvA tu vipulAnbhogAMstattIrtha bhajate nrH|| 16 yastu dehaM vikartitvA zakunibhyaH prayacchati / vihagairupabhuktasya zRNu tasyApi yatphalam // 17 zataM varSasahasrANAM somaloke mahIyate / tataH svargAtparibhraSTo rAjA bhavati dhArmikaH // 18 guNavAnarUpasaMpanno vidvAnsupriyadehavAn / bhuktvA tu vipulAnbhogAMstattIrtha bhajate punaH // 19 yAmune cottare kUle prayAgasya tu dakSiNe / RNapramocanaM nAma tIrtha tatparamaM smRtam // 20 ekarAtroSito bhUtvA RNaH sarvaiH pramucyate / sUryalokamavApnoti anRNI ca sadA bhavet // 21 iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDa prayAgamAhAtmye catuzcatvArizo'dhyAyaH // 4 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-2316 atha paJcacatvAriMzo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcaetacchrutvA prayAgasya yattvayA kIrtanaM kRtam / vizuddhametabRdayaM prayAgasya tu kIrtanAt // anAzakaphalaM brUhi bhagavaMstatra kIdRzam // mArkaNDeya uvAcazRNu rAjanmayAge tu anAzakaphalaM vibho / pAmoti puruSo dhImA zraddadhAnazca yAdRzam / / 2 1 kha. ma. 'raH / sa ttph'| 2 kha. ma. 'te tu yaH / a|
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 paJcacatvAriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / ahInAGgo virogazca paJcendriyasamanvitaH / azvamedhaphalaM tasya gacchatastu pade pade // kulAni tArayedrAjandaza pUrvAndazAparAn / mucyate sarvapApebhyo gaccheta paramaM padam / / yudhiSThira uvAca mahAbhAgo'si dharmajJa dAnaM vadasi me prabho / alpenaiva pradAnena bahUndharmAnavAmuyAt // azvamedhastu bahubhiH sukRtaiH prApyate iha / etaM me saMzayaM brUhi paraM kautUhalaM hi me // mArkaNDeya uvAca zRNu rAjanmahAvIra yaduktaM padmayoninA / RSINAM saMnidhau pUrva kathyamAnaM mayA zrutam || paJcayojanavistIrNa prayAgasya tu maNDalam / saMpraviSTasya tadbhUmAvazvamedhaH pade pade || vyatItAnpuruSAnsapta bhaviSyAMzca caturdaza / narastArayate sarvAnyastu prANAnparityajet / / evaM jJAtvA tu rAjendra sadA zraddhAparo bhavet / azraddadhAnAH puruSAH pApopahatacetasaH || na prApnuvanti tatsthAnaM prayAgaM devanirmitam // yudhiSThira uvAca snehAdvA dravyalobhAdvA ye tu kAmavazaM gatAH / kathaM tIrthaphalaM teSAM kathaM puNyamavApnuyuH // vikrayaM sarvabhANDAnAM kAryAkAryamajAnataH / prayAge kA gatistasya evaM brUhi mahAmune // mArkaNDeya uvAca zRNu rAjanmahAguhyaM sarvapApapraNAzanam / mAsaM vasaMstu rAjendra prayAge niyatendriyaH / / mucyate sarvapApebhyo yathA''diSTaM svayaMbhuvA // 13 zucistu prayato bhUtvA'hiMsakaH zraddhayA'nvitaH / mucyate sarvapApebhyaH sa gacchetparamaM padam ||14 vizrambhaghAtakAnAM tu prayAge zRNu tatphalam / trikAlameva snAyIta AhAraM bhaikSyamAcaret / / 15 tribhirmAsaiH pramucyeta prayAgAttu na saMzayaH / ajJAnena tu yasyeha tIrthayAtrAdikaM bhavet // 16 sarvakAmasamRddhastu svargaloke mahIyate / sthAnaM sa labhate nityaM dhanadhAnyasamAkulam // evaM jJAnena saMpUrNaH sadA bhavati bhogavAna / tAritAH pitarastena narakAtmapitAmahAH // dharmAnusAri tattvajJa pRcchataste punaH punaH / tvatpriyArthaM samAkhyAtaM guhyametatsanAtanam / / 19 yudhiSThira uvAca 17 18 adya me saphalaM janma adya me saphalaM kulam / mIto'smyanugRhIto'smi darzanAdeva te'dya vai // tvaddarzanAttu dharmAtmanmukto'haM sarvapAtakaiH // 83 3 4 7 8 11 12 mArkaNDeya uvAca - diSTyA te saphalaM janma diSTyA te tAritaM kulam | kIrtanAdvardhate puNyaM zrutaM pApapraNAzanam / / 21 yudhiSThira uvAca yamunAyAM tu kiM puNyaM kiM phalaM tu mahAmune / etanme sarvamAkhyAhi yathAdRSTaM yathAzrutam / / 22 mArkaNDeya uvAca 23 24 tapanasya sutA devI triSu lokeSu vizrutA / samAgatA mahAbhAgA yamunA yatra nimnagA // yenaiva niHsRtA gaGgA tenaiva yamunA''gatA / yojanAnAM sahasreSu kIrtanAtpApanAzinI // tatra snAtvA ca pItvA ca yamunAyAM yudhiSThira / kIrtanAllabhate puNyaM dRSTvA bhadrANi pazyati / / 25 avagADhA ca pItA ca punAtyAsaptamaM kulam / prANAMstyajati yastvatra sa yAti paramAM gatim // 26
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM-- agnitIrthamiti khyAtaM yamunAdakSiNe taTe / pazcime dharmarAjasya tIrtha haravaraM smRtam // tatra snAtvA divaM yAnti ye mRtAste'punarbhavAH / / 27 28 evaM tIrthasahasrANi yamunA dakSiNe taTe / uttareNa pravakSyAmi Adityasya mahAtmanaH // tIrtha tu virajaM nAma yatra devAH savAsavAH / upAsate sma saMdhyAM tu nityakAlaM yudhiSThira / / 29 devAH sevanti tattIrthaM ye cAnye viduSI (?) jnaaH| zraddhAdAnaparo bhUtvA kuru tIrthAbhiSecanam // 30 anye ca bahavastIrthAH sarvapApaharAH zubhAH / teSu snAtvA divaM yAnti ye mRtAste'punarbhavAH / / 31 gaGgA ca yamunA caiva ubhe tulyaphale smRte / kevalaM zreSThabhAvena gaGgA sarvatra pUjyate // evaM kuruSva kaunteya sarvatIrthAbhiSecanam / yAvajjIvakRtaM pApaM tatkSaNAdeva nazyati // yastvidaM kalya utthAya paThate ca zRNoti vA / mucyate sarvapApebhyaH svargalokaM sa gacchati // 34 iti zrImahApurANe pAca AdikhaNDe yamunAmAhAtmye paJcacatvAriMzo'dhyAyaH // 45 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH -- 2350 32 33 atha SaTcatvAriMzo'dhyAyaH / 84 [ 1 AdikhaNDe yudhiSThira uvAca 1 11 2 3 zrutaM me brahmaNA proktaM purANaM puNyasaMmitam / tArthAnAM tu sahasrANi zatAni niyutAni ca // 1 sarve puNyAH pavitrAzca gatizca paramA smRtA / pRthivyAM naimipaM puNyamantarikSe ca puSkaram 1 prayAgamapi lokAnAM kurukSetraM viziSyate / sarvANi saMparityajya kathamekaM prazaMsasi / / apramANamidaM proktamazraddheyamanuttamam / gatiM ca paramAM divyAM bhogAMzcaiva yathepsitAn // kimarthamalpayogena bahudharme prazaMsasi / etaM me saMzayaM brUhi yathAdRSTaM yathAzrutam / / 4 mArkaNDeya uvAca azraddheyaM na vaktavyaM pratyakSamapi tadbhavet / narasya zraddadhAnasya pApopahatacetasaH // azraddadhAno hyazucirdurmatistyaktamaGgalaH // 7 8 // 9 1 ete pAtakinaH sarve tenedaM bhASitaM mayA / zRNu prayAgamAhAtmyaM yathAdRSTaM yathAzrutam // pratyakSaM ca parokSaM ca yathA'nyatsaMbhaviSyati / yathaivAnyanmayA dRSTaM purA rAjanyathAzrutam // zAstraM pramANaM kRtvA tu pUjyate yogamAtmanaH / klizyate cAparastatra naiva yogamavApnuyAt janmAntarasahasrebhyo yogo labhyeta mAnavaiH / yathA yugasahasreNa yogo labhyeta mAnavaiH || 10 yastu sarvANi ratnAni brAhmaNebhyaH prayacchati / tena dAnena dattena yogI labhyeta mAnavaiH / / 11 prayAge tu mRtasyedaM sarve bhavati nAnyathA / pradhAnahetuM vakSyAmi zraddadhatsu ca bhArata / / yathA sarveSu bhUteSu sarvatraiva tu dRzyate / brahma naivAsti vai kiMcidyadvaktuM tvidamucyate / / yathA sarveSu bhUteSu brahma sarvatra pUjyate / evaM sarveSu lokeSu prayAgaH pUjyate budhaiH / / pUjyate tIrtharAjazca satyametadyudhiSThira / brahmA'pi smarate nityaM prayAgaM tIrthamuttamam | tIrtharAjamanuprApya naivAnyatkicidicchati / ko hi devatvamAsAdya mAnuSatvaM cikIrSati // 16 anenaivAnumAnena tvaM jJAsyasi yudhiSThira / yathA puNyamapuNyaM vA tathaiva kathitaM mayA / / 12 13 14 15 17 1 ka. evaM /
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 saptacatvAriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / yudhiSThira uvAcazrutaM tadyattvayA proktaM vismito'haM punaH punaH / kathaM yogena tatprAptiH svargalokastu karmaNA // 18 tadA ca labhate bhogAngAM ca tatkarmaNAM phalam / tAni karmANi pRcchAmi punaH prApyate mahI 19 mArkaNDeya uvAcazuNu rAjanmahAbAho yathoktakarmaNA mahI / gAmagniM brAhmaNaM zAstraM kAzcanaM salilaM striyaH // 20 mAtaraM pitaraM caiva yo nindati narAdhipa / naiteSAmUrdhvagamanamevamAha prajApatiH // 21 evaM yogasya saMprAptiH sthAnaM paramadurlabham / gacchanti narakaM ghoraM ye narAH pApakAriNaH // 22 hastyazvaM gAmanaDvAhaM maNimuktAdi kAJcanam / parokSaM harate yastu pazcAdAnaM prayacchati // 23 na te gacchanti vai svarga dAtAro yatra bhoginaH / anena karmaNA yuktAH pacyante narake'dhamAH 24 evaM yogaM ca dharma ca dAtAraM ca yudhiSThira / yathA satyamasatyaM vA asti nAstIti yatphalam // niruktaM tu pravakSyAmi yathA'yaM svayamApnuyAt // iti zrImahApurANe pAdya AdikhaNDa prayAgamAhAtmye paTacatvAriMzo'dhyAyaH // 46 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-2375 atha saptacatvAriMzo'dhyAyaH / mArkaNDeya uvAcazRNu rAjanprayAgasya mAhAtmyaM punareva tu / naimipaM puSkaraM caiva gotIrtha sindhusAgaram // 1 kurukSetraM gayA caiva gaGgAsAgarameva ca / ete cAnye ca bahavo ye ca puNyAH shilocyaaH|| 2 daza tIrthasahasrANi triMzatkoTyastathA para / prayAge saMsthitA nityamevamAhurmanISiNaH // 3 trINi vA'pyagnikuNDAni yeSAM madhye tu jAhnavI / prayAgAdabhiniSkrAntA sarvatIrthapuraskRtA // 4 tapanasya sutA devI triSu lokeSu vizrutA / gaGgA yamunayA sAdha saMsthitA lokabhAvinI // 5 gaGgAyamunayormadhye pRthivyA jaghanaM smRtam / prayAgaM rAjazArdUla kalAM nAhanti SoDazIm // 6 tisraH koThyordhakoTI ca tIrthAnAM vAyurabravIt / divi bhuvyantarikSe ca tatsarva jAhnavI smRtaa||7 prayAgaM samadhiSThAnaM kambalAzvatarAvubhau / bhAgavatyatha yA caiva vedireSA prjaapteH|| tatra devAzca yajJAzca mUrtimanto yudhiSThira / pUjayanti prayAgaM te RSayazca tpodhnaaH|| yajante kratubhirdevAMstathA bahudhanA nRpAH / tataH puNyatamo nAsti triSu lokeSu bhArata // 10 prabhAvAtsarvatIrthebhyaH prabhavatyadhikaM vibho / daza tIrthasahasrANi tisraH koTyastathA praaH||11 yatra gaGgA mahAbhAgA sa dezastattapovanam / siddhakSetraM tu tajjJeyaM gaGgAtIrasamAzritam // 12 iti satyaM dvijAtInAM sAdhUnAmAtmajasya vA / muhRdAM ca japAtkaNe ziSyasyAnugatasya vA // 13 idaM dhanyamidaM svayamidaM sevyamidaM sukham / idaM puNyamidaM ramyaM pAvanaM dharmyamuttamam // 14 maharSINAmidaM guhyaM sarvapApapraNAzanam / adhItya dvijo'dhyayanaM nighUlatvamavAmuyAt // 15 yazcedaM zRNuyAnityaM tIrtha puNyaM sadA zuciH / jAtismaratvaM labhate nAkapRSThe ca modate // 16 mApyante tAni tIrthAni sadbhiH ziSTArthadarzibhiH / snAhi tIrtheSu kauravya na ca vakramatirbhava 17 tvayA tu samyakpRSTena kathitaM tu mayA vibho / pitarastAritAH sarve tAritAzca pitaamhaaH||18 prayAgasya tu sarve te kalAM nArhanti SoDazIm / evaM jJAnaM ca yogaM ca tIrtha caiva yudhiSThira // 19
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrInyAsamaNIta [1 AdikhaNDebahuklezena yujyante tato yAnti parAM gatim / prayAgasmaraNAllokaH svargalokaM sa gacchati // 20 iti zrImahApurANe pAna AdikhaNDe prayAgamAhAtmye saptacatvAriMzo'dhyAyaH // 47 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-2395 athASTAcatvAriMzo'dhyAyaH / yudhiSThira uvAcakathA sarvA tviyaM proktA prayAgasya mahAmune / evaM me sarvamAkhyAhi yathA hi mama tArayet // 1 mArkaNDeya uvAcazRNu rAjanpravakSyAmi proktaM sarvamidaM jagat / brahmA viSNustathezAno devatA prbhurvyyH|| 2 brahmA sRjati bhUtAni sthAvaraM jagamaM ca yt| tAnyetAni paro loke viSNuH pAlayati prjaaH||3 kalpAnte tatsamagraM hi rudraH saMharate jagat / na dadAti ca nA''datte na kadAcidvinazyati // 4 IzvaraH sarvabhUtAnAM yaH pazyati sa pazyati / uttareNa pratiSThAno didAnI brahma tiSThati // 5 mahezvaro vaTe bhUtvA tiSThate paramezvaraH / tato devAH sagandharvAH siddhAzca paramarSayaH / / 6 rakSanti paramaM nityaM pApakarmaparAyaNAn / ye tu cAnye ca tiSThanti te yAnti paramAM gatim // 7 yudhiSThira uvAcaapyAha me yathAtatvaM yatheSAM tiSThate zrutam / kena vA kAraNeneva tiSThanti lokasaMmanAH // 8 mArkaNDeya uvAcaprayAge nivasantyete brahmaviSNumahezvarAH / kAraNaM tu pravakSyAmi zRNu tattvaM yudhiSThira // 9 paJcayojanavistIrNa prayAgasya tu maNDalam / tiSThanti rakSaNArthAya pApakarmanivAraNAH // 10 tasmiMstu svalpakaM pApaM narake pAtayiSyati / evaM brahmA ca viSNuzca prayAge sa mahezvaraH // 11 sapta dvIpAH samudrAzca parvatAzca mahItale / dhriyamANAzca tiSThanti yAvadAbhUtasaMplavam // 12 ye cAnye bahavaH sarve tiSThanti ca yudhiSThira / pRthivIsthAnamArabhya nirmitaM daivataitribhiH // 13 prajApateridaM kSetraM prayAgamiti vizrutam / etatpuNyaM pavitraM ca prayAgaM tu yudhiSThira / kharAjyaM kuru rAjendra bhrAtRbhiH sahito bhava / / iti zrImahApurANe pAdma dikhaNDe prayAgamAhAtmye'STAcatvAriMzo'dhyAyaH // 48 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-2409 arthakonapaJcAzattamo'dhyAyaH / sUta uvAcabhrAtRbhiH sahitAH sarve pANDavA dharmanizcayAH / brAhmaNebhyo namaskRtvA gurudevAMstvatarpayan // 1 vAsudevo'pi tatraiva kSaNenAbhyAgatastadA / pANDavaiH sahitaiH sarvaiH pUjyamAnaH sa mAdhavaH // 2 kRSNena sahitaiH sarvaiH punareva mahAtmabhiH / abhiSiktaH svarAjye tu dharmaputro yudhiSThiraH // 3 etasminantare caiva mArkaNDeyo mahAtmavAn / tataH svastIti coktvA vai kSaNAdAzramamAgataH // 4 yudhiSThiro'pi dharmAtmA bhrAtRbhiH mahitastu sH| mahAdAnaM dadau cAtha dharmaputro yudhiSThiraH / / 5 1 sa. na. na kadAcicca vardheta na / 2 Ta. 'nAddevAnAM br|
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 paJcAzattamo'dhyAyaH] pamapurANam / pastvidaM kalyamutthAya paThate vA zRNoti vA / mucyate sarvapApebhyo viSNulokaM sa gacchati // vAsudeva uvAcamama vAkyaM tu kartavyaM tava snehAivImyaham / nityaM saMsmara tvaM rAjanprayAgaM vigtjvrH|| 7 prayAgaM saMsmarannityaM sahAsmAbhiyudhiSThira / svayaM prApsyasi rAjendra svargalokaM tu zAzvatam // 8 prayAgamanugacchedA vasate vA'pi yo naraH / sarvapApavizuddhAtmA svargalokaM sa gacchati // 9 pratigrahAdupAvRttaH saMtuSTo niyataH zuciH / ahaMkAranivRttazca sa tIrthaphalamaznute // akopanazca rAjendra satyavAdI dRDhavrataH / Atmopamazca bhUteSu sa tIrthaphalamabhute // RSibhiH kratavaH proktA devaizvApi yathAkramam / na hi zakyA daridreNa yajJAH prAptuM mahIpate // 12 vahUpakaraNo yajJo nAnAsaMbhAravibhramaH / prApyate vividhairathaiH samRddhairvA naraiH kacit // 13 yo daridairapi budhaiH zakyaH prAptuM narezvara / tato yajJaH phalaiH puNyaistaM nibodha janezvara // 14 RSINAM paramaM guhyamidaM bharatasattama / tIrthAbhigamanaM puNyaM yajJairapi viziSyate // daza koTisahasrANi triMzatkovyastathA pare / mAghamAse tu gaGgAyAM gamiSyanti nararSabha // 16 svastho bhava mahArAja bhukSva rAjyamakaNTakam / punadrekSyasi rAjendra yajamAno vishesstH|| 17 iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe prayAgamAhAtmyakathanaM nAmonapaJcAzattamo'dhyAyaH // 49 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-2426 atha paJcAzattamo'dhyAyaH / RSaya Ucu:bhavatA kathitaM sarva yatkicinpRSTameva ca / idAnImapi pRcchAma ekaM vada mahAmate // 1 eteSAM khalu tIrthAnAM sevanAyatphalaM bhavet / sarveSAM kila kRtvaikaM karma kena ca lamyate // etanno brUhi sarvajJa karmavaM yadi vartate // - sUta uvAcakarmayogaH kila prokto varNAnAM dvijapUrvazaH / nAnAvidho mahAbhAgAstatra caikaM viziSyate // 3 haribhaktiH kRtA yena manasA vacasA girA / jitaM tena jitaM tena jitameva na saMzayaH // 4 harireva samArAdhyaH sarvadevezvarezvaraH / harinAmamahAmanazyatpApapizAcakam // hareH pradakSiNAM kRtvA skRdpymlaashyaaH| sarvatIrthasamAgAdyaM labhante yA sNshyH|| pratimAM ca harerdRSTvA sarvatIrthaphalaM labhet / viSNunAma paraM japtvA sarvamatraphalaM labhet // viSNuprasAdatulasImAghrAya dvijasattamAH / pracaNDaM vikarAlaM tadyamasyA''syaM na pazyati // 8 sakRtmaNAmI kRSNasya mAtuH stanyaM pibena hi / haripAde mano yeSAM tebhyo nityaM namo nmH||9 pulkasaH zvapaco vA'pi ye cAnye mlecchjaatyH| te'pi vandyA mahAbhAgA haripAdekasevakA:10 kiM punarbrAhmaNAH puNyA bhaktA rAjarSayastathA / harau bhaktiM vidhAyaiva garbhavAsaM na pazyati // 11 hareragre svanairuccairnRtyastanAmakRnnaraH / punAti bhuvana vimA gaGgAdisalilaM yathA // 12 darzanAtsparzanAttasya AlApAdapi bhktitH| brahmahatyAdibhiH pApamucyate nAtra saMzayaH // 13 hareH pradakSiNaM kurvanuzstanAmakannaraH / karatAlAdisaMdhAnaM susvaraM kalazanditam // brahmahatyAdikaM pApaM tenaiva karatAlitam // mroor,
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 1 AdikhaNDeharibhaktikathAmuktAkhyAyikA zRNuyAJca yaH / tasya saMdarzanAdeva pUto bhavati mAnavaH // 15 kiM punastasya pApAnAmAzaGkA munipuGgavAH / tIrthAnAM ca paraM tIrtha kRSNanAma mhrssyH|| 16 tIrthI kurvanti jagatIM gRhItaM kRSNanAma yaiH / tasmAnmunivarAH puNyaM nAtaH parataraM viduH|| 17 viSNuprasAdanirmAlyaM bhuktvA dhRtvA ca mastake / viSNureva bhavenmayo yamazokavinAzanaH // arcanIyo namaskAryo harireva na saMzayaH // ye hImaM viSNumavyaktaM devaM vA'pi mahezvaram / ekIbhAvena pazyanti na tepAM punarudbhavaH // 19 tasmAdanAdinidhanaM viSNumAtmAnamavyayam / hariM caikaM prapazyadhvaM pUjayadhvaM tathaiva hi // 20 ye'samAnaM prapazyanti hariM vai devatAntaram / te yAnti narakAnyorAnna tAMstu gaNayeddhariH // 21 mUrkha vA paNDitaM vA'pi brAhmaNaM kezavapriyam / zvapAkaM vA mocayati nArAyaNaH svayaMprabhuH // 22 nArAyaNAtparo nAsti pAparAzidavAnalaH / kRtvA'pi pAtakaM ghoraM kRSNanAmnA vimucyate // 23 svayaM nArAyaNo devaH svanAmni jagatAM guruH| Atmano'bhyadhikAM zakti sthApayAmAsa suvratAH24 atra ye vivadante vA AyAsalaghudarzanAt / phalAnAM gauravAccApi te yAnti narakaM bahu // 25 tasmAddharau bhaktimAnsyAddharinAmaparAyaNaH / pUjakaM pRSThato rakSennAminaM vakSasi prabhuH // 26 harinAmamahAvajraM pApaparvatadAraNam / tasya pAdau tu saphalo tadarthagatizAlinI // 27 tAveva dhanyAvAkhyAtI yau tu pUjAkarI karau / uttamAnamuttamAkaM taddharauM namrameva yat // 28 sA jihA yA haristoti tnmnsttpdaanugm|taani lAmAni cocyante yAni tannAni cAtthitam29 kurvanti tacca netrAmbu ydcyutprsnggtH| aho lokA atitarAM davadoSaNa vaJcitAH // 30 nAmoccAraNamAtreNa muktidaM na bhajanti vai / vaJcitAsta ca kaluSAH strINAM snggprsnggtH|| 31 pratiSThanti ca lomAni yeSAM no kRSNazabdane / te markhA yakRtAtmAnaH putrshokaadivihlaaH|| 32 rudanti bahulAlAparna kRSNAkSarakIrtane / jihAM labdhvA'pi loke'sminkRSNanAma japanna hi // 33 labdhvA'pi muktisopAnaM helayaiva cyavanti te / tasmAdyannena vai viSNuM karmayogena(Na) maanvH||34 karmayogAcito viSNuH prasIdatyeva nAnyathA / tIrthAdapyadhikaM tIrtha viSNArbhajanamucyate // 35 sarveSAM khalu tIrthAnAM snAnapAnAvagAhanaH / yatphalaM labhate martyastatphalaM kRSNasevanAt // 36 yajante karmayogena(Na) dhanyA eva narA harim / tasmAdyajadhvaM munayaH kRSNaM paramamaGgalam / / 37 iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe karmayogaprazaMsana nAma pabhAzattamo'dhyAyaH // 50 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-2463 arthakapaJcAzattamo'dhyAyaH / RSaya Ucu:karmayogaH kathaM sUta yena cA''rAdhito hariH / prasIdati mahAbhAga vada no vadatAM vara // 1 yenAsI bhagavAnIzaH samArAdhyo mumukSubhiH / tadvadAkhilalokAnAM rakSaNaM dharmasaMgraham // 2 taM karmayogaM vada naH sUta mUrtimayasta yaH / iti zuzrUSavo viprA bhavadane vyavasthitAH // 3 ka. ye'nyathA saMprapazyanti haraM vai / 2 kha. a. 'm / to ca pA / 3 kha. a. 'lA yau tArtha / / kha. ma. mA / 5 kha.a. 'lAH / karvanti bahulAyAsaM na kRSNAkSarakIrtanam / ji'| Dha. janma / 7 kha. a. 'naM hitvvetcyv|
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 ekapaJcAzattamo'dhyAyaH ] pabapurANam / sUta uvAcaevameva purA pRSTo vyAsaH satyavatIsutaH / RSibhiragnisaMkAzairvyAsastAnAha yacvRNu // vyAsa uvAcazRNudhvamRSayaH sarve vakSyamANaM sanAtanam / karmayogaM brAhmaNAnAmAtyantikaphalapradam // 5 AmnAyasiddhamakhilaM brAhmaNArthaM pradarzitam / RSINAM zRNvatAM pUrva manurAha prajApatiH // 6 sarvapApaharaM puNyamRSisaMdhairniSevitam / samAhitadhiyo yUyaM zRNudhvaM gadato mama // kRtopanayano vedAnadhIyIta dvijottamaH / garmASTame'STame vA'bde svasUtroktavidhAnataH // 8 daNDI ca mekhalI sUtrI kRSNAjinadharo muniH| bhikSAhAro guruhito vIkSamANo gurormukham // 9 kArpAsamupavItArtha nirmitaM brahmaNA purA / brAhmaNAnAM trisUtraM kauSayavastrameva vA // 10 sadopavItI caiva syAtsadA vaddhazikho dvijaH / anyathA yatkRtaM karma tadbhavatyayathAkRtam // 11 vasedavikRtaM vAsaH kArpAsaM vA kapAyakam / tadeva paridhAnIyaM zulapatIvamuttamam // 12 uttaraM tu samAnAtaM vAsaH kRSNAjinaM zubham / tadabhAve gavayajaM rauravaM vA vidhIyate // 13 uddhRtya dakSiNaM bAhuM savyabAhau samarpitam / upavItaM bhavennityaM nivItaM kaNThasajane // 14 savyabAhuM samudRtya dakSiNe tUbhRtaM dvijaaH| prAcInAvItamityuktaM pitrye karmaNi pojayet / / 15 agnyAgAre gavAM goSThe home terthe tathaiva ca / svAdhyAye bhojane nityaM brAhmaNAnAM ca saMnidhau16 upAsane gurUNAM ca saMdhyayoH sAdhusaMgame / upavItI bhavennityaM vidhirepa sanAtanaH // 17 mauJjI trivRtsamAzliSTAM kuryAdvimasya mekhalAm / muJjAbhAve kuzenA''hunthinakena vA tribhiH18 dhArayedvaiNa(dhA? vaiNava)pAlAzo daNDo kezAntiko dvijH| yajJIyavRbhaja vA'tha saumyamatraNameva ca19 sAyaM prAtardvijaH saMdhyAmupAsIta smaahitH| kAmAllobhAdbhayAnmohAnyaktvainAM patito bhavet // 20 agnikArya tataH kuryAtsAyaM pAtaH prasannadhIH / snAtvA saMtapayedevAnRpInpitagaNAMstathA // 21 devatAbhyarcanaM kuryAtpuSpaiH ptrairyvaambubhiH| abhivAdanazIlaH syAnnityaM vRddheSu dharmataH // 22 asAvahaM bho nAmeti samyakpraNatipUrvakam / AyurArogyasiddhyartha tandrAdiparivarjitaH // 23 AyupmAnbhava saumyeti vAcyA vimo'bhivAdane / AkArazcAsya nAmno'nte vAcyaH puurvaakssrplutH|| yo na vettyabhivAdasya vipraH pratyabhivAdanam / nAbhivAdyaH sa viduSo yathA zUdrastathaiva sH||25 vyatyastapANinA kAryamupasaMgrahaNaM guroH / mavyena mavyaH spaSTavyo dakSiNena tu dkssinnH|| 26 lokikaM vaidikaM vA'pi tathA''dhyAtmikameva vA / AdadAta(ca)yatA jJAnaM taM puurvmbhivaadyet||27 nodakaM dhArayedrekSyaM puSpANi smidhstthaa| evaMvidhAni cAnyAni na devArtheSu karmasu // 28 brAhmaNAnkuzalaM pRcchatkSatravandhumanAmayam / vaizyaM kSemaM samAgamya zUdramArogyameva ca // upAdhyAyaH pitA jyeSTho bhrAtA caiva mahIpatiH / mAtulaH zvazurazcaiva mAtAmahapitAmahau // 30 varNazreSThaH pitRvyazca puMso'tra guravaH smRtAH / mAtA mAtAmahI gurvI piturmAtuzca sodarA // 31 zvazrUH pitAmahI jyeSThA dhAtrI ca guravaH striyaH / jJeyastu guruvargo'yaM mAtRtaH pitRto dvijaaH||32 anuvartanameteSAM manovAkAyAmabhiH / gurUndRSTvA samuttiSThedabhivAdya kRtAJjaliH // 33 naitairupavizetsA vivadenA''tmakAraNAt / jIvitArthamapi dveSAdgurubhirnaiva bhASaNam // udrikto'pi guNairanyairgurudveSI patatyadhaH // 1 a. 'mantava' / 2 Ta. jAye / 3 Ta. 'thai trpaadi| 29 12
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 1 AdikhaNDegurUNAmapi sarveSAM paJca pUjyA vizeSataH / teSAmAdyAstrayaH zreSThAsteSAM mAtA supUjitA // 35 yo bhAvayati yA sUte yena vidyopadizyate / jyeSTho bhrAtA ca bhartA ca pazcaite guravaH smRtaaH||36 AtmanaH sarvayatnena prANatyAgena vA punaH / pUjanIyA vizeSeNa paJcaite bhUtimicchatA // 37 yAvatpitA ca mAtA ca dvAvetI nirvikAriNo / tAvansarva parityajya putraH syaatttpraaynnH||38 pitA mAtA ca suprItau syAtAM putraguNaryadi / sa putraH sakalaM dharma zAmayAtena karmaNA // 39 nAsti mAtRsamaM devaM nAsti pitRsamo guruH / tayoH manyupakAro'pi na kathaMcana vidyate // 40 tayonityaM priyaM kuryAkarmaNA manasA girA / na tAbhyAmananujJAto dharmamanyaM samAcaret // 41 varjayitvA muktiphalaM nityaM namittikaM tathA / dharmasAraH sadiSTaH prenyaanntphlprdH|| 42 samyagArAdhya vaktAraM visaSTastadanujJayA / ziSyo viyapAlaM mujhe prenya cADapAta divi // 43 yo bhrAtaraM pitRrAmaM jyeSThaM paDho'yamanyate / tena dopaNa gaMmanya nigyaM ghoramRcchati // 44 puMsAM vartmani pRSThena pajyo bhartA tu sarvadA / api mAtAra loko'sminupakAddhi bhauravam // 45 mAtulAMca pitRvyAMzca zvazurAnRvijI garuna / asAvamini pApayudhAya yakIyasaH // 46 avAcyo dIkSinA nAmnA yavIyAnapi yo bhaven / bho bhavatparaka vanamAbhamApana dhrmvit||47 abhivAdyazca pUjyazca zismA nasya eva ca / brAhANakSatriyAzca zrIkAmaH sAdaraM sadA // 48 nAbhivAdyAzca vizeNa kSatripAdyAH kathaMcana / jJAnayamagaNAnA yApyene paha, shrutaaH|| 49 brAhmaNaH sarvavarNAnAM svasti kAditi zrutiH / marargana savarNAnAM kAmavAbhivAdanam // 50 gururagnijiAtInAM varNAnAM brAhmaNI guruH / patirako gulaH vINA mItrAbhyAgano guruH // 51 vidyA karma vayo bandhurvitaM bhavati pnycm| mAnyasyAnAni pazcA''hu: pUrva evaM gurUtagata // 52 paJcAnAM triSu varNeSu bhayAMni valayanti ca / yatra syuH mo'tra mAnAH indro'pi dazamI gataH 53 panthA deyo brAhmaNAya striya rAjJe vivakSape / vRddhAra bhAramAya gaMgina durvalAya ca / / 54 bhikSAmAhRtya ziSTAnAM gRhabhyaH prayA'vam / lidAya ra niidvaaytstdnusyaa|| 55 bhavatpUrva caradbhakSyamupanIto dvijAnamaH / bhavanma-yaM tu gajanya tu maduttara // 56 mAtaraM vA svasAraM vA mAturvA bhaginI nijATa / misana niyamaM yA namavimAnayeta 57 sajAtIyagRhepvarva sArvavarNimeva ca / bhakSyasyA''ghara prAlitAdivamitam // 58 vedayajJairahInAnAM prazastAnAM karmam / pradhAnAya to'nyaham // 59 guroH kule na bhikSeta na jJAtikulabandhuSu / alAbha banyohAnA pUrva vidarjayet // 60 sarva vA vicaradrAmaM parvoktAnApasaMbhane / niyamya prayano vArca dizayana lokAyana // 61 samAhRtya tu bhaikSyaM tadyAvadarthamamAyayA / bhujIta prapanA nityaM vAgyatA'nanyamAnasaH // 62 bhaikSeNa vartayannityaM nakAnnAdo bhavedavatI / bhakSaNa vanino nirutvAsasamA mRtaa|| 63 pUjayedazanaM nityaM madAccaitadakansayana / dRSTvA hayaprasIdaca bhaninandaca srvshH|| 64 anArogyamanAyuSyamasvaya' cAtibhojanam / apuNyaM lokapiviSTaM tasmAttatparivarjayet // 65 pAGmukho'nAni bhuJjIta sUryAbhimukhameva vA / nAdyAdudaGmukho nityaM vidhirepa sanAtanaH // 66 1 sa. a. sRsstten| 2 Ta. 'n| Agacchadhvami / 3 Ta vandhuH kulaM bh'| 4 Ta. 'va pUrvavarNebhya eva / 5 ka. sukarmasu / ma. bhkssyeg|
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 dvipaJcAzattamo'dhyAyaH ] padmapurANam / prakSAlya pANipAdau ca bhuJjAno'dbhipaspRzet / zuddhadeze samAsIno bhuktvA ca dvirupaspRzet 17 iti zrImahApurANe pAna AdikhaNDe karmayogakathanaM nAmaikapazcAzattamo'dhyAyaH // 51 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH-2530 atha dvipaJcAzattamo'dhyAyaH / vyAsa uvAcabhaktvA pItvA ca suptvA ca nAtvA rthyaavmrpnn| oSThAvalehAspaSTrA vA vAso'pi paridhAyaca retomUtrapUrISANAmunmarge'nuktabhApaNa / zrIvivA'dhyayanArambhe kAsazvAmAgame tathA // 2 catvaraM vA zmazAnaM vA mamAkramya dvijAttamaH / saMdhyayorubhayostaddAcAnto'pyAcametpunaH // 3 caNDAlamlecchasaMbhASa bIradAcchiSTabhApaNaM / ucchi, purupaM dRSTvA bhAjyaM cApi tathAvidham // 4 AcAmedazrupAne vA lohitamya narthava ca / bhojane maMdhyayoH nAnvA pItvA mUtrapurIpayoH // 5 Agato vA''camenmunyA sakRnsakRdathAnyataH / aMbhagavAmayA''lambhe spRSThA prayatameva vA // 6 strINAmathA''tmamaMsparze nIloM kA paricAya ca / upampazejalaM vAtra(.) tRNaM vA bhUmimeva vA // 7 kezAnAM cA''nmanaH sparza vAnamaH banTina agAbhiraMphenAbhirakSarAdbhizca dhrmtH||8 zocepsuH sarvadA''cAmedAmIna: nAnA munAvi palakaNyA muktakezazivo'pi vA // 9 akRtvA pAdayoH zaucagAno na zuci bhavan / sIvAlambo nAmamA vA nANIpI caa''cmedbudhH||10 na ca vArgedhArAbhine niSpannar3atAdakaH / neka hastApitajalavinA sUtreNa vA punaH // 11 na pAdukAsanasthA vA vAhanAnugthApi vA / na jalpanna hananprekSazayAnastalpa eva ca // 12 nAvIkSinAbhiH phenAryarupetAbhigthApi vA / adrAzucikaronmuktina kSArAbhistathaiva ca // 13 na caivAGgulibhiH zabdaM prakuyAnnAnyamAnamaH / na varNarasadRSTAbhina caiva pradarodakaH // 14 na pANi minAbhitra navahiskandha para vAhAmipanimaH kaNThyAbhiH kSatriyaH shuciH||15 pAzitAbhistathA vaizyaH vaMzadrI satAnataH / anuzmalAntaratA regvAyAM brAhmamucyate / / 16 antarAGguSThadazinyAH pitRNAM nIthamucyata / kaniSThApalataH pazcAtyAjApatyaM pracabhate // 17 aGgulyagraM smRtaM devaM tadavA''rpa yakIninam / mule vA devayArpa svAdAneyaM madhyataH smRtam // 18 tadeva sAmikaM tIrthatajjJAtvA na mAni / vArNava tutIrthana dino nityamupaspRzet // 19 kAmayedvA'tha devena na ta piyaMga ne dinAH / triH zanIyAdapaH pUrva brAhmaNa prayatastataH // 20 samRjyAGguSTamalena mukha vai samupaspRzat / aGguSThAnAmikAbhyAM tu mpazana dvayaM tataH // 21 sajenyaGguSThayogena spRzanAsApuTadvayam / kanihAaSTamAMgana zravaNe mamaraspRzet // 22 sarvAsAmatha yogena hRdayaM tu talena vA / spRzana vai zirastadvadaGguSTenAsakadvayam / / triH pAznIyAdhadambhastu prItAstenAsya devatAH / pratmA viSNumahezazca bhavantItyanuzuzruma // 24 gaGgA ca yamunA caiva prIyane parimArjanAt / saMspRSTayorlocanayAH prIyate zazibhAskarau // 25 nAsatyadasro prIyete spRzennAsApuTadvayam / karNayAH spRSTayostadvatmIyene cAnilAnalau // 26 saMspRSTe hRdaye cAsya pIyante sarvadevatAH / mUrdhasaMsparzanAdekaH prItaH sa purupo bhavet // 27 1 kha. a. Ne / zvAna vilobhya spRTvA / 2 ke. rakezAbhiraSyAmizca / 3 a. zAcaM mArgatI / 4 a. 't // honI
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNIta- [ 1 AdikhaNDemocchiSTaM kurvate vaktre vibhuSo'Gge laganti yaaH| dantavadantalagneSu jihAsparze'zucirbhavet // 28 spRzanti bindavaH pAdau ya AcAmayataH parAn / bhUmipazusamA jJeyA na tairaspRzyatA bhvet||29 madhupAke ca some ca tAmbUlasya ca bhakSaNe / phalamUle cekSudaNDe na doSaM prAha vai manuH // 30 pracaraMzcAnapAneSu dravyahasto bhavennaraH / bhUmo nikSipya tadravyamAcamyAbhyukSayettu tat // 31 taijasaM vai samAdAya yethucchiSTo bhavedvijaH / bhUmau nikSipya tadravyamAcamyAbhyukSayettu tat // 32 yadyadravyaM samAdAya bhaveduccheSaNAnvitaH / anidhAyaiva tadravyaM bhUmau tvazucitAmiyAt // 33 vastrAdiSu vikalpaH syAttatsaMspRzyA''camediha / araNye tu vajanrAtrau coravyAghrAkule pathi 34 kRtvA mRtraM purISaM vA dravyahasto na dupyati / nidhAya dakSiNe karNe brahmasUtramudaGmukhaH // 35 ahi kuryAcchakanmUtraM rAtrI cedakSiNAmukhaH / antardhAya mahIM kASTeH patrerloTatRNena vA // 36 mAtya ca ziraH kuyodviNmUtrasya visarjanam / chAyAkRpanadIgoSThacenyAmbhaHpathibhasmasu // 37 agnau caiva zmazAne ca viNmutraM na samAcaret / na gomaye na kASThe vA mahAvRkSe'tha zAdvale // 38 na tiSThanna cai nirvAsA na ca parvatamaNDale / na jIrNadevAyatane na valmIke kadAcana // 39 ne ca sarveSu garteSu pragacchanna samAcarata / tupAGgArakapAleSu rAjamArge tathaiva ca // 40 na kSetre na bile vA'pi na tIrthe na catuppathe / nodyAne'pAM samIpe vA nopare nagarAzaye // 41 na sopAnatpAduko vA chatrI vA nAntarikSake / na cavAbhimuvaH strINAM gurubrAhmaNayorgavAm / / 42 na devadevAlayayorapAmapi kadAcana / na jyAMtIpi nirIkSanvA na vA pratimukho'tha vA // 43 pratyAdityaM pratyanalaM pratisAmaM tathaiva ca / Ahatya mRttikA kalAllepagandhApakapaNIm // 44 kuryAdatandritaH zocaM vizuddharuddhRtodakaiH / nA''harenmRttikAM vipraH pAMsulA na ca kardamAm // 45 na mArgAnoparodezAcchaucaziSTAM parasya ca / na devAyatanAnkRpAdAno na ca jalAttathA // upaspazettato nityaM pUrvoktana vidhAnataH // iti zrImahAparANe pAdma AdikhaNTe karmayogakathane vipanAzanamo'dhyAyaH // 52 // __ AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-2076 atha tripazcAzattamo'dhyAyaH / vyAsa uvAcaevaM daNDAdibhiryuktaH zaucAcArasamanvitaH / AhRto'dhyayanaM kuryAdvIkSamANAM gurormukham / / 1 nityamudyatapANiH syAtsAdhvAcAraH susNytH| AsyatAmiti coktaH sannAsItAbhimukhaM guroH||2 pratizravaNasaMbhASe zayAno na samAcaret / AsIno na ca bhuJjAno na tiSThenna parAGmukhaH // 3 nIce zayyAsanaM cAsya sarvadA gurusaMnidhau / gurostu cakSurviSaye na yatheSTAsano bhavet // 4 nodAharedasya nAma parokSamapi kevalam / na caivAsyAnukurvIta gatibhASaNaceSTitam // 5 guroryatra parIvAdo nindA vA'pi pravartate / karNau tatra pidhAtavyo gantavyaM vA tato'nyataH // 6 dUrastho nAryayedanaM na kruddho nAntike striyaaH| na caivAsyottaraM brUyAtsthino nA''sIta saMnidhau // 7 ka. 'myAdbhakSa / 2 ka. yaducchi' / 3 kha. a. ca thUtkurvanna ca / 4 kha. a. na copastheSu / 5 kha. a. na guhAsu
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 tripaJcAzattamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 12 14 17 18 19 20 12 udakumbhaM kuzAnpuSpaM samidhA''syA''haretsadA / mArjanaM lepanaM nityameGgAnAM vai samAcaret // nAsya nirmAlyazayanaM pAdukopAnahAvapi / AkrAmedAsanaM cAsya cchAyAdInvA kadAcana / / sAdhayeddantakASThAdIllabdhaM cAsmai nivedayet / anApRcchya na gantavyaM bhavetpriyahite rataH / / na pAdau sArayedasya saMnidhAne kadAcana / jRmbhitaM hasitaM caiva kaNThaprAvaraNaM tathA / / varjayetsaMnidhau nityamaGgasphoTanameva ca / yathAkAlamadhIyIta yAvanna vimanA guruH // AsItA guroH pArzve sevAM ca susamAhitaH / Asane zayane yAne maiva tiSThetkadAcana / / 13 dhAvantamanudhAveta gacchantamanugacchati / gozvoSTrayAnaprAsAde tathA ca viSTareSu ca / / AsIta guruNA sArdhaM zilAphalakanauSu ca / jitendriyaH syAtsatataM vazyAtmA'krodhanaH zuciH 15 prayuJjIta sadA vAcaM madhurAM hitakAriNIm / gandhamAlyaM rasaM kalpaM zu.ka prANivihiMsanam // 16 abhyaJjanAJjane pAnaM chatradhAraNameva ca / kAmaM lobhaM bhayaM nidrAM gItaM vAditravartanam || AtarjanaM parIvAdaM strIpekSAlambhanaM tathA / paropaghAtaM paizunyaM prayatnena vivarjayet // udakumbhaM sumanaso gozakRnmRttikAkuzAn / AharedyAvaMdanAni bhaikSyaM tAvadbahizvaret / / ghRtaM ca lavaNaM sarvatra paryuSitaM ca yat / anRtyadarzI satataM bhavedgItAdiniHspRhaH / / nA''dityaM vai samIkSeta nA''carehantadhAvanam / ekAntamazucistrIbhiH zUdrAdyairabhibhASaNam // 21 gurUcchiSTaM bheSajAnaM prayuJjIta na kAmataH / malApakarSaNaM snAnaM na careddhi kadAcana / / na kuryAnmAnasaM vibho guroratyAge kathaMcana / mohAdvA yadi vA lobhAcyaktvA tu patito bhavet 23 laukikaM vaidikaM vApi tathAssdhyAtmikameva vA / AdadIta yato jJAnaM taM na letkadAcana 24 gurorapyavaliptasya kAryAkAryamajAnataH / utpathapratipannasyeM na manustyAgamabravIt // gurorgurau saMnihite guruvavRttimAcaret / nanvA'bhisRSTo guruNA svAngurUnabhivAdayet / / vidyAguruSvetadeva nityAvRttiSu yogiSu / pratiSedhatsu cAdharmAddhitaM copadizatsu ca // zreyaH svaguruvadvRttiM nityametra samAcaret / guruputreSu dAreSu gurozcaiva svabandhuSu // bAlaH saMmAnayenmAnyAJziSyo vA yajJakarmaNi / adhyApayangurusuto guruvanmAnamarhati // utsAdanaM ca gAtrANAM snApanocchiSTabhojane / na kuryAdguruputrasya pAdayoH zaucameva ca // guruvatpratipUjyAzca savarNA guruyoSitaH / asavarNAstu saMpUjyAH pratyutthAnAbhivAdanaiH // abhyaJjanaM snApanaM ca gAtrotsAdanameva ca / gurupatnyA na kAryANi kezAnAM ca prasAdhanam // 32 gurupatnI tu yuvatI nAbhivAdyA tu pAdayoH / kurvIta vandanaM bhUmyAmasAvahamiti bruvan // vipropya pAdagrahaNamanvahaM cAbhivAdanam / gurudAreSu kurvIta satAM dharmamanusmaran // mAtRSvasA mAtulAnI zvazrUzvAtha pitRSvasA / saMpUjyA gurupatnIvatsamAstA gurubhAryayA // bhrAtRbhAryAzca saMgrAhyA savarNA'hanyahanyapi / vipropya tUpasaMgrAhyA jJAtisaMbandhiyoSitaH // piturbhaginyA mAtuzca jyAyasyAM ca svasaryapi / mAtRvadvattimAtiSThanmAtA tAbhyo garIyasI // 37 evamAcArasaMpannamAtmavantamadAmbhikam / vedamadhyApayeddharma purANAni ca nityazaH // saMvatsaroSite ziSye gururjJAnamanirdizan / harate duSkRtaM tasya ziSyasya vasato guruH / AcAryaputraH zuzrUSurjJAnado dhArmikaH zuciH / zakto'nnado'mbudaH sAdhuradhyApyA daza dharmataH // 40 25 26 27 28 29 30 31 33 34 35 36 38 39 93 8 9 10 11 1 . maGgaNe vai / 28 vadetAni bhakSya cAharahIM / 3 . Aditya / 48. 'sya maM / 58. 'mathAbra' / 68. purANAGgAni nitya /
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 1 AdikhaNDekRtakaNThastathA'drohI medhAvI gurukannaraH / AptaH priyo'tha vidhivatSaDadhyApyA dvijaatyH||41 eteSu brAhmaNe dAnamanyatra tu yathoditam / Acamya saMyato nityamadhIyIta udngmukhH|| 42 upasaMgRhya tatpAdau vIkSamANA gurormukham / adhIStra bho ini brUyAdvirAmo'stviti cA''raimet 43 mAkUlAparyupAsIta pavitraizcaiva pAvakaH / prANAyAmastribhiH pUtastata oMkAramahati // 44 brAhmaNaH praNavaM kuryAdante'pi vidhivavijAH / kuryAdadhyApanaM nityaM sa brahmAJjalipUrvataH // 45 sarveSAmeva bhUtAnAM vedazcakSuH sanAtanaH / adhIyItApyayaM nityaM brAhmaNyAdrIyate'nyathA // 46 adhIyIta Rco nityaM kSIrAdunyA ma devatAH / prINAni tarpayankAla kAmahRtAH sdevtaaH||47 yajUMSyadhIte niyataM danA mINAti devatAH / sAmAnyadhIte prINAti ghRtAhutibhiravaham // 48 atharvAGgiraso nityaM madhvA bhIgAni devatAH / mAMjhAni pugagAni mAMrpayate sugarna // 49 tAsAM samIpe niyanoM netyakaM tithimAzritaH / gAyatrI mamayIyIta gavA'raNyaM samAhitaH // 50 sahasraparamAM devIM zatamadhyAM dazAvagam / gAyatrI ke japennityaM japayajJaH prakIrtinaH // 51 gAyatrIM caiva vedAMzca tulayA'nolayatprabhuH / ekanAztugaM caMdA gAyatrI ca nauktH|| 52 oMkAramAditaH kRtvA vyAhatIstadanantaram / tatA'dhIyIna sAvitrI mekAnaH shrddhyaanvitH||53 purAkalpa samutpannA bhUrbhuvaH svaH sanAtanAH / mahAvyAhatara stisraH sadAzubhanivahaNAH // 54 pradhAnaM purupaH kAlo viSNubrahmamahezvagaH / satvaM rajastamastismaH nAmAnyAhanayaH smRtaaH|| 55 AMkArastatparaM brahma sAvitrI syAduttamaH / ipa matrI mAyAma: mArAmAra vAhanaH // 56 yo'dhIte'hanyahanyetAM gAyatrI kaMgAta pArIna yAni paramAM gatim // 57 gAyatrI vedajananI gAyatrI lokapAvanI / yayA para jayazivAya mucyate // 58 zrAvaNasya tu mAsasya pAMSamAma vinotmaaH| AgAcyA prArapayAMcA dIpAkaraNaM smRtam59 yatsUryayAmyagamanaM mAsAnvio'pivamAna ! bhavIpIna mucI mAnakArI samAhitaH / / 60 pupyaM tu cchandasAM kuvihita na dimAma zurutvAle baTule dale // 61 chandAMsi ca dvijo'bhyasyAhArasaM tu himH| bAni punamAnika mAnavaH // 62 imAnityamanadhyAyAnadhIyAnI vivajayaH / atyApanaM ca kuvANAMmadhyannapi praznanaH // 63 karNazrave'nile rAtrI divApAMsusamhane / vi pustanityapu ma pAnAM ca saMce // akAlikamanavyAyamatapvAha majApatiH / / etAnabhyudinAnvidyAdyadA prAduSkRtAnie / nadA vidyAinabhyAyamanRtI cAbhradarzane / / 65 niryAte bhUmicalane jyotipAM cApasarjane / etAnakAlimAdhiyAnavyAyAntAmapi / / 66 pAduSkRteSvagniSu tu vizu-stanitanimbane / majyotiH syAdana vyAyaH zepe rAtrI yA divA // 67 nityAnadhyAya eva syAdrAmaSu nagareSu ca / dhanapuNyakAmAnAM matragandhana nityazaH // 68 antaH zavagate grAme vRpalasya ca sNnitii| anavyAyo myamAne samaye jaladasya ca // 69 udake cAdharAtre ca viNmatraM ca visarjayana / ucchiH zrAddha kara manasA'pi na cintayet // 70 pratigRhya dvijo vidvAnakodisya vatanam / yaha na kArayaMdra rAzI rAhAca sUtake // 71 yAvadekAnaniSThA syAtsnehAlopatha tiSThati / vimasya vidudhA dehe tAvadrahma na kIrtayet // 72 1kha. ja. 'tajJazca tathA / 2 'hiromAstvi / 3 kha. a. 'rabhet / 4 ka. devataH / 5 kha. na. kAma: prAtyA samAhitaH / 6 kha. a. 'n / prAtaH sAyaM ca ni / 7 kha. ja. sanAtanAt / 8 ka. sarvAH shu| 9 kha. na. 'nAM patiga /
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54catuppaJcAzattamo'dhyAyaH] padmapurANam / zayAnaH pauDhapAdazca kRtvA caivAvasakthikAm / nAdhIyItA''miSaM jagdhvA zUdrazrAddhAmameva ca // 71 nIhAre vANazabde ca saMdhyayorubhayorapi / amAvAsyAcaturdazyoH paurNamAsyaSTamISu ca // 74 upAkarmaNi cotsarge trirAtraM kSapaNaM smRtam / aSTakAsu ahorAtramRtvantAsu ca rAtriSu // 75 mArgazIrSe tathA pauSe mAghamAse nathaiva ca / tisro'STakAH samAkhyAtAH kRSNapakSeSu sUribhiH // 76 zleSmAtakasya cchAyAyAM zAlmalermadhukasya ca / kadAcidapi nAdhyeyaM kovidArakapitthayoH // 77 samAnaviye ca mRta tathA mabrahmacAriNi / AcArya saMsthite cApi trirAtraM kSapaNaM smRtam // 78 chidrANyetAni viprANAmanadhyAyAH prkiirtitaaH| hiMmanni rAkSamAmneSu tasmAdatAnvivarjayet / / 79 netyake nAmtyanadhyAyaH maMdhyopAsanameva ca / upAkamaNi conparge homasyAnte tathaiva ca // 80 ekAmRcamarthakaM vA yataH sAmAni vA punaH / aSTakAdyAmadhIyIta mArane cAbhidhAvati // 81 anadhyAyastu nAe neniyAmAgaNayoH / na ayazAstravanyapu savANyanAni varjayet // 82 epa dharmaH samAsena kI nigo jamAnAninaH / pratyaNA'bhiditaH pUrvamapINAM bhAvitAtmanAm / / 83 yo'nyatra kurune yajamAnapIna zuni pitH| paho na saMbhApyo vedavAdyo dvijAtibhiH // 84 na vedapATapAtreNa maMto ve bhavedijaH / pAumAjavamanyasta par3e gauriva mIdati // 85 yo'dhItya vidhinadveda vedAI na minAragan / sa saMgrahaH zadrakalpaH pAtratAM na prapadyate // 86 yadi tvAtyantrika kArga kamimAni vai guge / yuktaH pagnidenamArIravimokSaNam // 87 ganvA vanaM ca vidhivaradAna noTamam / adhIyIna dayA nityaM brahmaniSThaH smaahitH|| 88 sAvitrIM zataruTrIyaM vedAlA vipanaH / abhyayana yukta 'mikSAganaparAyaNaH // 89 etadviAna paramaM pugaNaM bedAgame samyAgiditaM vaH / purA mAgabhiyaH svAyaMbhuSAM yanmanagaha devaH / / iti zramika parI gama bharicaNDe kamaroga tathana nAma tripanAzanamo': pAyaH // 53 // bhAditaH zokAnA lamAyAH-2660 atha caTappanAza mo'dhyAya / vyAsa uvAca -- vedaM vedo tathA vedAnyedAGgAni tathA dvijAH / adhInya cAdhigamyAtha tata nAyAdvijottamaH // 1 gurave tu dhanaM dattvA mahAgIta tadanujJayA~ / nIrNavano'tha gulAmA zakto vA snAtumarhati // 2 vaNavIM dhArayaTimalatAparatAtaram / gaevInadina modakaM ca kamaNDalum // 3 chatraM copaNIpanamA pAduke ApnupAnahI / sakyaM ca kaNDale dhArye kRttakezanagnaH shuciH|| 4 anyatra kAJcanAdibho na rako vikRyAjan / zukrAmbaradharo ninyaM sugandhaH priyadarzanaH // . na jIrNamalavadvAsA bhaTTai vibhave sani / / na rakta mUlvaNaM cAnyadhRtaM vAso na kuNDalam / nopAnahA~ saja cAtha pAduke ca prayojayet // 6 upavItamalaMkAraM kRSNAjinaM ca darzayan / nApasavyaM parIdadhyAvAso na vikRtaM vaset // 7 1 Ta. 'rAtraM pradoSeSu gauN| 2 a. 'mAtrAvamAnastu / 3 a. to bhasmasnAna' / 4 Ta. 'yaa| cIrNa / 5 kha. a. paannddke| kha. ja ra darbhAkRSNAjinaM tathA / naa|
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 1 AdikhaNDeAharevidhivadArAnsadRzAnAtmanaH zubhAn / rUpalakSaNasaMyuktAnyonidoSavivarjitAn // 8 amAtRgotrajabhavAmanyamAnuSagotrajAm / AharedrAhmaNo bhAryA zIlazaucasamanvitAm // 9 RtukAlAbhigAmI syaadyaavtputro'bhijaayte| varjayetpatiSiddhAni prayatnena dinAni tu // 10 paSThayaSTamI pazcadazI dvAdazI ca caturdazIm / brahmacArI bhavennityaM tadvajjanmatrayAhani // 11 AdadhIta vivAhAmiM juhuyAjAtavedasam / etAni snAtako nityaM pAvanAni ca pAvaiyet // 12 vedoditaM svakaM karma nityaM kuryAdatandritaH / akurvANaH patatyAzu narakAnatibhISaNAn // 13 abhyasetmayato vedaM mahAyajJAna hApayet / kuryAdyANi kAryANi saMdhyopAsanameva ca // 14 sakhya samAdhikaiH kuryAdupeyAdIzvaraM sadA / daivatAnyabhigaccheta kuryAdbhAryAbhipoSaNam // 15 na dharma khyApayedvidvAnna pApaM gRhayedapi / kurvItA''tmahitaM nityaM sarvabhUtAnukampakaH // 16 vayasaH karmaNo'rthasya zrutasyAbhijanasya ca / dezavAgbuddhisArUpyamAcarantricaretsadA // 17 zrutismRtyuditaM samyaksAdhubhiryazca savitaH / tamAcAraM niSevaMta nehetAnyatra karhi cit // 18 yenAsya pitaro yAtA yena yAtAH pitAmahAH / tena yAyAnsatAM mArga tena gacchanna duSyati // 19 nityaM svAdhyAyazIlaH syAnityaM yajJopavItavAn / matyavAdI jitakrodho lobhamohavivarjitaH20 sAvitrIjApanirataH zrAddhakanmucyate gRhI / mAtApitrohite yukto brAhmaNasya hita rtH|| 21 dAtA yajvA vedabhakto brahmaloke mahIyata / trivargasevI satataM devAnAM ca samarcanam // 22 kuryAdaharahanityaM namasyetpayataH surAn / vibhAgazIlaH satataM kSamAyukto dayAlukaH // 23 gRhasthastu samAkhyAto na gRheNa gRhI bhavet // kSamA dayA va vijJAnaM satyaM caiva damaH zamaH / adhyAtmanityatA jJAnametahrAhmaNalakSaNam // 25 etasmAtra pramAdyata vizeSeNa dvijottamaH / yathAzakti carandharma ninditAni vivarjayet // 26 vidhUya mohakalilaM labdhvA yAMgamanuttamam / gRhastho mucyate bandhAnAtra kAyaryA vicAraNA // 27 vigahatijayakSepahisAbandhavadhAtmanAm / anyamanyusamutthAnAM doSANAM marpaNaM kSamA // 28 svaduHkheSu ca kAruNyaM paraduHkheSu sauhRdam / dayeti munayaH pAhuH sAkSAddharmasya sAdhanam // 29 [*aGgAni vedAzcatvAro mImAMsA nyaayvistrH| purANaM dharmazAstraM ca vidyA etAzcaturdaza] // 30 pacurdazAnAM vidyAnAM dhAraNA hi parArthanaH / vijJAnamiti tadvidyAyena dharmo vivardhata // 31 adhItya vidhiSadvidhAmartha caivopalabhya tu / dharmakAryANi kurvIta hyetadvijJAnamucyate / satyena lokaM jayati satyaM tatparamaM padam / yathAbhUtApramAdaM tu satyamAhurmanISiNaH // 33 damaH zarIroparatiH zamaH prajJAprasAdataH / adhyAtmamakSaraM vidyAdyatra gatvA na zocati // 34 yayA sa devo bhagavAnvidyayA vidyate paraH / sAkSAdeva hRSIkezastajjJAnamiti kIrtitam // 35 babhiSThastatparo vidvAnnityamakrodhanaH zuciH / mahAyajJaparo vipro labhate tadanuttamam // 36 dharmasvA''yatanaM yatnAccharI paripAlayet / na hi dehaM vinA viSNuH puruSavidyate paraH // 37 nityaM dharmArthakAmeSu yujyata na to dvijaH / na dharmavarjitaM kAmamartha vA manasA smaret // 38 sIdanapi hi dharmeNa na tvadharma samAcaret / dharmo hi bhagavAndevA gatiH sarveSu jantuSu // 39 * Tapustaka evAya pAThaH / sa. ma. 'msmaanssiNgoN| 2 ka. 'damA / e|3 a. dhArayet / 4 kha. a. 'jvA devbh'| 5 kha. ja. vidhAta krmkaadhaah| 6 kha. a. yathArthataH /
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 paJcapaJcAzattamo'dhyAyaH ] padmapurANam / bhUtAnAM priyakArI sthAna paradrohakarmadhIH / na vedadevatAnindA kuryAttaizca na saMvaset // 10 yastvimaM niyato vipro dharmAdhyAyaM paThecchuciH / adhyApayecchrAvayedvA brahmaloke mahIyate // 41 iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe dharmakathane catuSpazcAzattamo'dhyAyaH // 54 // __ AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-2707 atha pazcapaJcAzattamo'dhyAyaH / vyAsa uvAcana hiMsyAtsarvabhUtAni nAnRtaM vA vadetkacit / nAhinaM nApriyaM vAcyaM na stenaH syaatkdaacn||? tRNaM vA yadi vA zAkaM mRdaM vA jalameva vA / paramyApaharaJjanturnarakaM pratipadyate // 2 na rAjJaH pratigRhNIyAnna zudrAtpatitAdApa / na caanysmaadshktshcenninditaanvrjyedbudhH|| 3 nityaM yAcanako na myAnpunastaM naiva yAcayet / prANAnapaharatyevaM yAcakastasya durmteH|| 4 na devadravyahArI syAdvizepeNa dvijottamaH / brahmasvaM vA nApaharedApatsvapi kadAcana // na viSaM viSamityAhUbrahmasvaM viSamucyate / devasvaM cApi yannena sadA prihretttH|| puSpaM zAkodakaM kASThaM tathA mUlaM phalaM tRNam / adanAni ca na steyaM manuH mAha prajApatiH // 7 grahItavyAni puSpANi devArcanavidhau dvijAH / nakammAdeva niyatamananujJAya kevalam // 8 tRNaM kASThaM phalaM puppaM prakAzaM vai harevudhaH / dharmArtha kevalaM prAhuranyathA patito bhavet / / tilamudyavAdInAM muSTiyAdyA payi sthitaiH / kSudhitai nyathA viprA dharmAdibhiriti sthitiH||10 na dharmasyApadezena pApaM kRtvA vrataM caret / vratena pApaM vyAruhya kurvanstrIzadraMdambhanam // 11 pretyeha cedRzo vipro garyate brahmavAdibhiH / chadmanA caritaM yacca vrataM rakSAMsi gacchati // 12 aliGgI linivezena yo vRttimupaniSThati / sa liGgino haredenastiryagyonau ca jAyate // 13 yAcanaM yonisaMvandhaM sahavAsaM ca bhASaNam / kurvANaH patate nityaM tammAdyatnena varjayet // 14 [*devadrohaM na kurvIta gurudrohaM tathaiva ca / devadrohAgurudrohaH koTikoTiguNAdhikaH // janApavAdo nAstikyaM tasmAnkoTiguNAdhikam // gobhizca daivatarvipraiH kRpyA rAjopasevayA / kulAnyakulatAM yAnti yAni hInAni dharmataH // 16 kuvicAraiH kriyAlAparvedAnadhyayanena ca / kulAnyakulatAM yAnti brAhmaNAtikrameNa ca // 17 anRtAtpAradAryAcca to'bhakSyasya bhakSaNAt / agotradharmAcaraNAnkSipraM nazyati vai kulam // 18 azrotriyeSu ve dAnaM vRSaleSu tathaiva ca / vihitAcArahIneSu kSipraM nazyati va kulam // 19 adhArmikaidRte grAme na vyAdhibahule vaset / zUdrarAjye ca na vasenna pAravaNDajanane // 20 himavadvindhyayormadhya pUrvapazcimayoH zubham / mukvA samudrayordezaM nAnyatra nivasedvijaH // 21 kRSNo vA yatra carati mRgo nityaM svabhAvataH / puNyA vA vizrutA nadyastatra vA nivasedvijaH 22 * khajapustakayorevAyaM pATaH / 1 kha. a. puSpe zAkodake kASThe tathA male phale tRNe / adattAdAnamazreyo ma / 2 ka. 'manujJAyatatava / Ta. 'manujJAya tatpatima / ta Ta. tatpatiH / 4 kha. ja. vyAjighrankRva / 5 kha. Ja, 'dralambha / 6 kha. a. 'te jantastasmA / 7 ka. 'kaH / jJAnA / 8 kha. a. kuvivAhaiH / 9 ka. 'thA'bhikSyasya bhikss|
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 mahAmunizrIvyAsapaNItaM [ 1 AdikhaNDeabakrozaM nadIkUlaM varjayitvA dvijottamaH / nAnyatra nivasetpuNyaM nAstyatra grAmasaMnidhau // 23 na saMvaseca patitairna cANDAlairna pulkasaiH / na mUrnAvaliptaizca nAnyairjAyAvasAyibhiH // 24 ekazayyAsane patirbhANDe pakAthamizraNam / yajanAdhyApane yonistathaiva sahabhojanam // 25 sahAdhyAyastu dazamaH sahayAjanameva ca / ekAdaza samudviSTA doSAH sAMkaryasaMhitAH // 26 samIpe vA'pyavasthAnotpApaM saMkramate nRNAm / tasmAtsarvaprayatnena sAMkarya parivarjayet // 27 ekapakatyupaviSTA ye na spRzanti parasparam / bhasmanA kRtamaryAdA na teSAM saMkaro bhavet // 28 aminA bhasmanA caiva salilena vizeSataH / dvAreNa stambhamArgeNa paMbhiH pativibhidyate // 29 na kuryAcchuSkavairANi vivAdaM na ca paizunam / parakSetre gAM carantIM nA''cakSIta ca kahicit // 30 na saMvasetsUcakena na ke vai marmaNi spRzet / na sUryapariveSaM vA nendracApaM zarAgnikam // 31 parasmai kathayedvidvAJzazinaM vA'tha kAJcanam / na kuryAdvahubhiH sAdha virodha bandhubhistathA // 32 AtmanaH pratikUlAni pareSAM na samAcaret / tithiM pakSasya na cUyAnna nakSatrANi nirdizet // 33 nodakyAmabhibhASeta nAzuciM vA dvijottmaaH|n devaguruviSANAM dIyamAnaM tu vArayet // 34 na cA''tmAnaM prazaMsedvA paranindAM ca varjayet / vedanindA devanindA prayatnena vivarjayet // 35 yastu devAnRSIzcaiva vedAnvA nindati dvijaH / na tasya niSkRtirdRSTA zAstreSviha muniishvraaH||36 nindayedvA guruM devaM vedaM vA sopabRMhaNam / kalpakATizataM sAgraM rorave pacyate nrH|| 37 tUSNImAsIta nindAyAM na yAtkiciduttaram / karNI pidhAya gantavyaM na cainamavalokayet // 38 varjayettAM pareSAM tu gRheSu garhaNAM budhaH / vivAdaM suMjanaiH sArdha na kuryAdvai kadAcana // 39 na pApaM pApinAM brUyAdapApaM vA dvijottmaaH| satyena tulyadoSaH syAnmithyAbhidoSavAnbhavet 40 nRNAM mithyAbhizastAnAM patantyabhUNi rodanAt / tAni putrAnpazannanti teSAM mithyAbhizaMsinAm 41 brahmahatyAsurApAne steye gurvaGganAgame / dRSTaM vai zodhanaM vRddharnAsti mithyAbhizaMsini // 42 nekSetodyantamAdityaM zazinaM vA'nimittataH / nAstaM yAntaM na vAristhaM meghaspRSTaM na madhyagam // 43 tirohitaM samIkSeta nAdarzAdharnuzAyinam / na nagnA striyamIkSeta puruSaM vA kadAcana // 44 na ca mUtra purISaM vA na ca saMsRSTamaithunam / nAzuciH sUryasomAdIngrahAnAlokayedbudhaH // 45 nAbhibhASeta ca paramucchiSTo vA'vaguNThitaH / na pazyettasaMsparza na kruddhasya gurormukham // 46 na tailodakayozchAyAM na paktiM bhojane'sati / na muktabandhanaM pazyenonmattaM gajameva ca // 47 nAznIyAdbhAryayA sArdha nainAmIkSeta cAznatIm / kSuvatIM jRmbhamANAM vA nA''sanasthAM yathAsukham 48 nodake cA''tmano rUpaM zubhaM vA'zubhameva vA / na layayecca matimAnAdhitiSThetkadAcana // 49 na zUdrAya matiM dadyAtkRsaraM pAyasaM dadhi / nocchiSTaM vA madhu ghRtaM na ca kRSNAjinaM haviH // 50 na caivAsmai vrataM brUyAna ca dharma vdedbudhH| na ca krodhavazaM gacchedvegaM rAgaM ca varjayet // 51 lobha dambhaM tathA'vajJAmasUryA jJAnakutsanam / IrSyA madaM tathA zokaM mohaM ca parivarjayet // 52 na kuryAtkasyacitpIDAM sutaM ziSyaM tu tADayet / na hInAnupaseveta na ca tRSNAmatiH kacit 53 nA''tmAnaM cAvamanyeta dainyaM yatnena varjayet / na viziSTamasatkunniA''tmAnaM naamyedbudhH|| 24 1 kha. a. 'NyaM naantyjnaa| 2 a. nAnyantyiAva' / 3 kha. a. nAtsAMkarya ka / 4 kha. a. vilekhataH / Ta. haNena vA / 5 ka. sadbhiH / 6 kha. a. paM parAhika / 7kha. svajanaiH / 8 a. nagAmina' / 9.da. 'premsN| 10 kha. ma. patnI / 11 ma. cchedveSaM raa'| 12 kha. a. 'naM taapye|
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 paJcapaJcAzattamo'dhyAyaH ] padmapurANam / na nakhena likhebhUmi gAM ca saMvezayena hi / na nadISu nadI brUyAtparvateSu ca parvatAn // 55 AvAse bhojane vA'pi na tyajetsahayojinam / nAvagAhedapo nagno vahni nAtivrajettathA // 56 zirobhyagAvaziSTena tailenAUM na lepayet / ne cApyazAstraiH krIDeta svAni khAni na sNspRshet||57 romANi ca rahasyAni nAziSTena saha vrajet / na pANipAdavAnetracApalyaM samupAzrayet / / 58 na ziznodaracApalyaM na ca zravaNayoH kacit / na cAhanakhavAyaM vai kuryAnAJjalinA pibet||59 nAbhihanyAjjalaM padbhyAM pANinA vA kadAcana / na zAtayediSTikAbhimUlAni ca phalAni c||60 na mlecchabhASaNaM zikSetrA''karSeca padA''sanam / nakhabhedanamAsphoTaM chedanaM vA vilekhanam // 61 karyAdvimardanaM dhImAnAkasmAdava niSphalam / notsaGge bhakSayadbhakSyaM vRthAceSTAM na cA''caret // 62 na nRtyedathavA gAyena vAditrANi vAdayet / na saMhatAbhyAM pANibhyAM kaNDUyedAtmanaH ziraH 63 na laukikaiH stavairdevAMstASayedvAkpaterapi / nAkSaiH krIDanna dhAveta nApsu vimUtramAcaret // 64 nocchiSTaH saMvizennityaM na nagnaHmmAnamAcaret / na gacchaMntu paThedvA'pi na caiva svaziraH spRzet / / 65 nadantairnakharomANi chinyAnsuptaM na bodhayet / na bAlAtapamAsevetpretadhUmaM vivarjayet // 66 naiva svapyAcchnya gehe svayaM nopAnahI haret / nAkAraNAdvA niSThIvenna bAhubhyAM nadI taret // 67 na pAdakSAlanaM kuryAtpAdeneva kadAcana / nAnI pratApayetpAdo na kAMsya dhArayedbudhaH // 68 nAbhiprasArayeddevaM brAhmaNAngAmathApi vA / vAyvagninRpaviprAnvA sUrya vA zazinaM prati // 69 azuddhaH zayanaM yAnaM svAdhyAyaM snAnabhojanam / bahiniSkramaNaM caiva na kurvIta kadAcana // 70 svada'mAvapanaM snAnamurna bhojanaM gatim / ubhayoH saMdhyayonityaM madhyAhna caitra varjayet // 71 na spRzetpANinocchiSTo vipro gobrAhmaNAnalAn / na cAlanaM padAvA'pi na devapratimA spRzet // nAzuddho'gniM paricarena devAnkItayedRSIn / nAvagAhedagAdhAmbu dhAvayenAnimittataH // 73 na vAmahastenoddhRtya pivedvaktraNa vA jalam / nottaredanupaspRzya nApsu retaH samutsRjet // 74 amedhyAliptamaha vA lohitaM vA viSANi vA / vyatikrAmena sravantIM nApsu maithunamAcareta // 75 caityakSaM na vai chindyAnnApsu ThIvanamAcaret / nAsthibhasmakapAlAni na kezAnna ca kaNTakAn // tuSAGgArakarIpaM vA nAdhitiSThetkadAcana / / na cAgniM lamayeddhImAnopadadhyAdadhaH kacit / na cainaM pAdataH kuryAnmukhena na dhamebudhaH // 77 na vRkSamavarohata nAvanetAzuciH kacit / agnI na ca kSipadAgniM nAdbhiH prazamayettathA // 78 muhRnmaraNamAtraM vA svayaM na zrAvayetparAn / apaNyaM kUTapaNyaM vA vikraye na prayojayet // 79 na vahni mukhanizvAsAlayennAzucirbudhaH / puNyasthAnodakasthAne sImAntaM vAhayena tu // 80 na bhindyAtpUrvasamayamabhyupetaM kadAcana / parasparaM pazUnvyAghrAnpakSiNo nAvayodhayet // 81 paravAdhAM na kurvIta jalavAtAtapAdibhiH / kArayitvA sukarmANi gurUnpazcAna vazcayet // 82 sAyaM prAtargRhadvArAvrakSArtha parighaTTayet / bahirmAlyaM sugandhi vA bhAryayA saha bhojanam // vigRhya vAdaM kRtvA vA pravezaM ca vivarjayet // na khAdanbrAhmaNastiSThena jalpanvA hasebudhaH / svamAnaM caiva hastena spRzenApsu ciraM vaset // 84 naM pakSakeNopadhamena zUrpaNa ca pANinA / mukhenAgni samindhIta mukhAdagnirajAyata // 85 1 kha a. 'yAnina / 2. a. na sarvazastraH / 3 kha tra, 'nApo hyaa'| 4 kha. a. 'namadhyayana / 5 ma. ma. dhyaliptamanyadvA lo|6tt.'y Na na dha Ta. NyaM ktt| 8 ja. hren| 9ka. vaah| 1.Ta.na vyjnenopthmejvnn| 76
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 1 AdikhaNDeparastriyaM na bhASeta nAyAjyaM yAjayedbudhaH / nekazcaretsadA vimaH samudAyaM ca varjayet // 86 na devAyatanaM gacchetkadAcidvA'pradakSiNam / ne pIDayedvA vastrANi na devAyatane svapet // 87 naiko'dhyAnaM prapadyata nAdhArmikajanaiH saha / na vyAdhidRSitarvA'pi na zanaiH patitena vA // 88 nopAnadvarjito vA'tha jalAdirahitastathA / na vamani citiM vaammtikraamenkcittvijH|| 89 na nindadyoginaH siddhAnbatino vA ytiistthaa| devatAyatanaM prAjJA devAnAM ceva strinnaam||90 na kAmetkAmatazchAyAM brAhmaNAnAM ca gorpi| svAM tu nA''kramayecchAyAM patitArdhana rogibhiH|| nAGgArabhasmakezAdipvadhitiSThatkadAcana // varjayenmArjanIreNuM mAnavasnaghaTodakam / na bhakSayadabhakSyANi nApeyaM ca pibettvijH|| 92 iti zrImahApugaNe pAdma AdikhaNDe dharmakathane panapannAzattamo'dhyAyaH // 45 // AditaH zlokAnAM samayaGkAH-279.9. atha SaTpanAzanamo'dhyAyaH / vyAsa uvAcanAdyAcchadrasya vipro'nnaM mAhAhA yadi kAmataH / sa zadrayoni vrajati yastu bhule tvanApadi // 1 SaNmAsAnyo dvijo bhukaM zadrasyAnaM vigarhitam / jIvanneva bhavecchadro mRtaH zvA cAbhijAyate // 2 brAhmaNakSatriyavizAM zUdrasya ca munIzvagaH / yasyAnodarasthena mRtastadyonimApnuyAt // 3 naTAnaM nartakAnaM ca caNDAlacarmakAriNAm / gaNAnnaM gaNikAnnaM ca paMDannaM ca vivajayat // 4 cakropajIvirajakataskarajinAM tathA / gAndharvalohakArAnnaM mRtakAnaM vivarjayet // kulAlacitrakArAnaM vArSuSaH patitasya ca / pAnarbhavacchatrikayorabhizaptasya caiva hi // suvarNakArazelUpavyAdhavandhyAturasya ca / cikitsakasya cavAnaM puMzcalyA daNDakasya ca // 7 stananAstikayoranaM devatAnindakasya ca / somavikrayiNazcAnnaM zvapAkasya vizeSataH // 8 bhAryAjitasya caivAnaM yasya cApapatigRha / utsRSTasya kadaryasya tathaivAcchiSTabhojinaH // 9 popIyonaM ca saMghAnaM zastrAjIvasya caiva hi / bhItasya ruditasyAnnamavakruSTaM parikSatam // 10 brahmadviSaH pAparuceH zrAddhAnaM mRtakasya ca / vRthApAkasya caivAnnaM zAvAnnaM cA''turasya ca // 11 aprajAnAM tu nArINAM kRtaghnasya tathaiva ca / kArukAnaM vizaMpaNa zastravikrAyaNastathA // 12 zauNDAnaM ghaoNNTikAnaM ca bhiSajAmannameva ca / viddhaprajananasyAnnaM parivatrannameva ca // 13 punarbhavo vizeSeNa tathaiva didhipUpataH / avajJAtaM cAvadhRtaM saropaM vismayAnvitam // 14 gurorapi na bhoktavyamannaM saMskAravarjitam / duSkRtaM hi manuSyasya sarvamanne vyavasthitam // 15 yo yasyAnaM samaznAti sa tasyAznAti kilbiSam / adhekAkulamitraM ca gopAlI vaahnaapito||16 ete zUdreSu bhojyAnA yazcA''tmAnaM nivedayet / kuzIlavaH kuMbhakazca kSetrakarmaka eva ca // 17 ete zUdreSu bhojyAnA dattvA svalpaguNaM budhaiH / pAyasaM snehapakaM ca gorasazcaiva saktavaH // 18 piNyAkaM caiva tailaM ca zUdrAdrAhyaM dvijAtibhiH / vRntAkaM nAlikAzAkaM kusumbhaM bhasmakaM tthaa||19 1kha. a. na bIjayadvA vastreNa na / 2 ja. paNDhAnna / 3 kha. a. apAGgAnaM / 4 da. ghoTikAnaM / 5Ta. ca / baddhaprajAna / 6 Ta. ahaGkAH ku| kha. a. AdhikA: ku| 7 kha. ja. Ta. 'lo daasnaa'| 8. svalpaM paNaM ca vai |paa| ma. sambhAzmantakaM t|
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 56 SaTpaJcAzattamo'dhyAyaH] padmapurANam / palANDu lazunaM zuktaM niryAsaM caiva varjayet / chatrAkaM vivAhaM ca svinaM pIyUSameva ca // 20 vilayaM vimukhaM caiva kArakANi vivarjayet / gRJjanaM kiMzukaM caiva kUSmANDaM ca tathaiva ca // 21 udumbaramalAvU ca jagdhvA patati vai dvijaiH| tathA kasarasaMyAvau pAyasApUpameva ca // 22 anupAkRtamAMmaM ca devAnnAni havIMSi ca / yavAgU mAtuliGgaM ca matsyAnapyanupAkRtAn // 23 nIpaM kapitthaM plakSaM ca prayatnena vivarjayet / piNyAkaM coddhRtasnehaM devadhAnyaM tathaiva ca // 24 rAtrI ca tilasaMbandhaM prayatnena dadhi tyajet / nAznIyAtpayasA takraM sakSArAnaM na yojayet // 25 miduSTaM bhAvaduSTamasatmasagevati yat / kRmikITAvapannaM ca sahatkledaM ca nityshH|| 26 zvAghrAtaM ca punaH siddhaM cANDAlAvekSitaM tthaa| udakyayA ca patitagevA saMghAtameva ca // 27 asaMganaM paryuSitaM paryastAnnaM ca nityazaH / kAkakukkuTasaMspRSTaM kRmibhizcaiva saMgatam // 28 manuSyairapyavaghrAtaM kuSTinA spRSTameva ca / na rajasvalayA dattaM na puMzcalyA sarogayA // 29 malabadvAsasA vA'pi paravAso'ya varjayet / vivatsAyAzca goH kSIraM medya(Sa)syAnirdazasya ca // 30 AvikaM bandhakImIramapeyaM manurabravIt / balAkaM haMsadAtyahaM kalavivaM zukaM tathA // 31 kuraraM ca cakoraM ca jAlapAdaM ca kokilam / vAyasAnvaJjarITAMzca zyenaM gRdhaM tathaiva ca // 32 ulUkaM cakravAkaM ca bhAsaM pArAvataM tathA / kapotaM TiTTibhaM caiva grAmakukkuTameva ca // 13 siMhaM vyAghraM ca mArjAraM zvAnaM sUkarameva ca / zRgAlaM markaTaM caiva gardabhaM ca na bhakSayet // 34 na bhakSayetsevamRgAJzikhino'nyAnvanecarAna / jalecarAnsthalacarAmANinazceti dhAraNA // 35 gAMdhA karmaH zazaH khar3aH zallakazceti sttmaaH| bhakSyAnpazcanaravAnnityaM manurAha prjaaptiH|| 36 matsyAnsazalkAnbhuJjIya mAMsa roravameva ca / nivedya devatAbhyastu brAhmaNebhyazca nAnyathA // 37 mayUraM tittiraM caiva kapotaM ca kapiJjalam / vAdhINamaM vakaM bhakSyaM mInaM mAha prjaaptiH|| 38 zapharI siMhatuNDazca tathA pAThInarohito / matsyAzcaite samuddiSTA bhakSaNIyA dvijottmaaH|| 39 mokSitaM bhakSayedeSAM mAMsaM ca dvijakAmyayA / yathAvidhiprayuktaM ca prANAnAmapi cAtyaye // 40 bhakSayeneva mAMsAni zeSabhojI na lipyate / auSadhArthamazakto vo na yogAdyajakAraNAt // 41 Amatritastu yaH zrAddhe daive vA mAMsamutsRjet / yAvanti pazuromANi tAvannarakamRcchati // 42 adeyaM vA'pyapeyaM ca narthavAspRzyameva vA / dvijAtInAmanAlokyaM nityaM madyamiti sthitiH||43 nasmAtsarvaprayatnena madyaM nityaM vivarjayet / pItvA patati karmabhyastvasaMbhASyo bhvedvijH|| 44 bhayitvA'pyabhakSyANi pItvA'payAnyapi dvijaH / nAdhikArI bhavettAvadyAvatantra jahAtyadhaH 45 tasmAtparihannityamabhakSyANi prytntH| apayAni ca vipro vai tathA caMdyAti rauravam // 46 iti zrImahApugaNe pAdma AdikhaNDe bhakSyAbhakSyaniyamakathanaM nAma SaTpazcAzattamo'dhyAyaH // 56 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-2845 atha saptapaJcAzattamo'dhyAyaH / vyAsa uvAcaathAtaH saMpravakSyAmi dAnadharmamanuttamam / brahmaNA'bhihinaM pUrvamRSINAM brahmavAdinAm / / 1 1. kavakAni / 2 Ta. mUlaka / 3 a. 'jaH / vRthA kRmrm| 4 kha. a. kriyAduSThaM / 5 kha. a. t / keshkii| 6 tra. anacitaM / 7 bkssiirmaassttmekshphsy|8 Ja. 'ksdhinaakssii| 9 a. srpmR| 10 va.a. 'tiH ||raajiivaaH siN| 11 a. vA niyo|
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 mahAmunizrIvyAsapaNItaM [ 1 AdikhaNDearthAnAmucite pAtre zraddhayA pratipAdanam / tadomityabhinirdiSTaM bhuktimuktiphalapradam // : yo dadAti viziSTebhyaH zraddhayA parayA yutaH / tadvai dattamahaM manye zeSaM kasyApi rakSati // / nityaM naimittikaM kAmyaM trividhaM dAnamucyate / caturtha vimalaM proktaM sarvadAnottamottamam // / ahanyahani yatkiMciddIyate'nupakAriNe / anuddizya phalaM tasmAdrAhmaNAya tu nityakam // 8 yattu pApopazAntyartha dIyate viduSAM kare / naimittikaM taduddiSTaM dAnaM sadbhiranuttamam // apatyavijayaizvaryasukhArtha yatpradIyate / dAnaM tatkAmyamAkhyAtamRSibhirdharmacintakaiH // yadIzvarasya prItyartha brahmavitsu pradIyate / cetasA dharmayuktena dAnaM tadvimalaM zivam // dAnadharma niSeveta pAtramAsAdya zaktitaH / upAsyate tu tatpAtraM yattArayati sarvataH // kuTumbabhuktivasanAddeyaM yadatiricyate / anyathA dIyate yadvai na tadAnaphalapradam // zrotriyAya kulInAya vinItAya tapasvine / vratasthAya daridrAya pradeyaM bhaktipUrvakam // 13 yastu dadyAnmahIM bhaktyA brAhmaNAyA''hitAgnaye / sa yAti paramaM sthAnaM yatra gatvA na zocati 1: ikSubhiH satatAM bhUmi yavagodhUmazAlinIm / dadAti vedaviduSe yaH sa bhayo na jAyate // 13 gocarmamAtrAmapi vA yo bhUmi saMprayacchati / brAhmaNAya daridrAya marvapApaiH pramucyate // 11 bhUmidAnAtparaM dAnaM vidyate neha kiMcana / annadAnaM tena tulyaM vidyAdAnaM tato'dhikam // 10 yo brAhmaNAya zAntAya zucaye dharmazIline / dadAti vidyAM vidhinA brahmaloke mahIyate // 16 dadyAdaharahaH svarNa zraddhayA brahmacAriNe / sarvapApavinirmukto brahmaNaH sthAnamAmuyAt // 15 gRhasthAyAmadAnena phalamAmoti mAnavaH / annamevAsya dAtavyaM dattvA''pnoti parAM gatim // 18 vaizAkhyAM paurNamAsyAM tu brAhmaNAnsapta paJca vA / upoSya vidhinA zAntaH zuciH prayatamAnasaH / pUjayitvA tilaiH kRNemadhunA ca vizeSataH / prIyatAM dharmarAjati yadA manasi vartate // yAvajjIvaM tu yatpApaM tatkSaNAdeva nazyati // kRSNAjine tilAnkRtvA hiraNyaM madhusarpiSI / dadAti yastu viprAya sarva tarati dupkRtam // 21 ghRtAnamudakumbhaM ca vaizAkhyAM tu vizeSataH / nirdizya dharmarAjAya viprebhyo mucyate bhayAt // 22 suvarNatilayuktaistu brAhmaNAnsapta paJca vA / tarpayedudapAtrestu brahmahatyAM vyapohati // 23 mAghamAse tamile tu dvAdazyAM samupoSitaH / zuklAmbaradharaH kRSNastilehetvA hutAzanam // 24 pradadyAhAhmaNebhyasta tilAneva samAhitaH / janmaprabhRti yatpApaM sarva tarati vai dvijH|| 25 amAvAsyAmanuprApya brAhmaNAya tapasvine / yatkiMciddevadevezaM dadyAccoddizya kezavam // 26 mIyatAmIzvaro viSNuhRSIkezaH sanAtanaH / saptajanmakRtaM pApaM tatkSaNAdeva nazyati // 27 yastu kRSNacaturdazyAM snAtvA devaM pinAkinam / ArAdhayavijamukhe na tasyAsti punrbhvH|| 28 kRSNASTamyAM vizeSeNa dhArmikAya dvijaatye| snAtvA'bhyarcya yathAnyAyaM pAdaprakSAlanAdibhiH29 mIyatAM me mahAdevo dadyAdravyaM svakIyakam / sa sarvapApanirmuktaH prAmAMti paramAM gatim // 30 dvijaiH kRSNacaturdazyAM kRSNASTamyAM vizeSataH / amAvAsyAyAM bhaktaistu pUjanIyastrilocanaH // 31 ekAdazyAM nirAhAro dvAdazyAM puruSottamam / arcayaDrAhmaNamukhe sa gacchaMtparamaM padam // 32 eSA tithi(pNapI syAvAdazI zuklapakSataH / tasyAmArAdhayeddevaM prayatnana janArdanam // 33 yatkiMciddevamIzAnamuddizya brAhmaNe zucau / dIyate viSNumevApi tadanantaphalaM smRtam // 34 yo hi yAM devatAmicchetsamArAdhayituM nrH| brAhmaNAnpUjayedyatnAtsa tasyAstoSayettataH // 35
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 67 saptapazcAzattamo'dhyAyaH] padmapurANam / dvijAnAM vapurAsthAya nityaM tiSThanti devtaaH| pUjyante brAhmaNAlAbhe pratimAdiSu taiH kacit // 36 pratimAdiSu yatnena tasmAtphalamabhIpsayA / dvijeSu devatA nityaM pUjanIyA vishesstH|| 37 vibhUtikAmaH satataM pUjayeddhi puraMdaram / brahmavarcasakAmastu brahmANaM jJAnakAmukaH // 38 ArogyakAmo'tha ravi dhanakAmo hutAzanam / karmaNAM siddhikAmastu pUjayedvai vinAyakam // 39 bhogakAmastu zazinaM balakAmaH samIraNam / mumukSuH sarvasaMsArAtpayatnenArcayeddharim // 40 yastu yoga tathA mokSamanvicchejjJAnamaizvaram / arcayeta virUpAkSaM prayatnena surezvaram // 41 ye vAJchanti mahAbhogAjJAnAni ca mahezvaram / te pUjayanti bhUtezaM kezavaM cApi bhoginH||42 vAridastRptimAmoti jaladAnaM tato'dhikam / tailapradaH prajAmiSTAM dIpadazcakSuruttamam // 43 bhUmidaH sarvamAnoti dIrghamAyurhiraNyadaH / gRhado'gryANi vezmAni rUpyado rUpamuttamam // 44 vAmodacandrasAlokyamazvado yAnamuttamam / annadAtA zriyaM skheSTAM godo banasya viSTapam // 45 yAnazayyApado bhAryAmezvaryamabhayapadaH / dhAnyadaH zAzvataM saukhyaM brahmado brahma zAzvatam // 46 dhAnyAnyapi yathAzakti vipreSu pratipAdayet / vedavidyAviziSTeSu pretya svarga samaznute // 47 gavAM cAnapradAnena sarvapApaiH pramucyate / indhanAnAM pradAnena dIptAgnirjAyate nrH|| phalamUlAni pAnAni zAkAni vividhAni ca / pradadyAdrAhmaNebhyastu mudA yuktaH sadA bhavet 49 auSadhaM snehamAhAraM rogiNo rogazAntaye / dadAno rogarahitaH sukhI dIrghAyureva ca // 50 asipatravanaM mArga zuradhArAsamanvitam / tIkSNatApaM ca tarati cchatropAnatprado nrH|| 51 yadyadiSTatamaM loke yaccAsyApekSitaM gRhe / tattadguNavate deyaM tadevAkSayamicchatA // 52 ayane viSuve caiva grahaNe candrasUryayoH / saMkrAntyAdiSu kAleSu dattaM bhavati cAkSayam // 53 prayAgAdiSu tIrtheSu puNyepvAyataneSu ca / dattvA cAkSayamAmoti nadISu ca vaneSu ca // 54 dAnadharmAtparo dharmo bhUtAnAM neha vidyate / tasmAdviprAya dAtavyaM zrotriyAya dvijAtibhiH // 55 svargAya bhUtikAmena tathA pApopazAntaye / mumukSuNA tu dAtavyaM brAhmaNebhyastathA'nvaham // 56 dIyamAnaM tu yo mohAgoviprAgnisureSu ca / nivArayati pApAtmA tiryagyoni vrajeta sH|| 57 yastu dravyArjanaM kRtvA nArcayedrAhmaNAnsurAn / sarvasvamapahRtyainaM rAjA rASTrAtmavAsayet // 58 yastu durbhikSavelAyAmannAdyaM na prayacchati / mriyamANeSu vipreSu brAhmaNaH sa tu grhitH|| 59 na tasmAtpatigRhNIyurna vaseyuzca tena hi / aGkayitvA svakAdrASTrAdrAnA taM vipravAsayet // 60 pazcAtsadbhyo dadAtIha svadravyaM dharmasAdhanam / sa pUrvAbhyadhikaH pApI narake pacyate nrH|| 61 svAdhyAyavanto ye viprA vidyAvanto jitendriyAH / satyasaMyamasaMyuktAstebhyo dadyAdvijottamAH62 prabhuktamapi vidvAMsaM dhArmikaM bhojayeddvijam / na ca mUrkhamavRttasthaM dazarAtramupoSitam // 63 saMnikRSTamatikramya zrotriyaM yaH prayacchati / sa tena karmaNA pApI nAtyAsaptamaM kulam // 64 yadi syAdadhiko vipraH zIlavidyAdibhiH svayam / tasmai yatnena dAtavyamatikramya ca saMnidhim // yo'citaM prati gRhNIyAddadyAdarcitameva ca / tAvubhau gacchataH svarga narakaM tu viparyaye // 66 na vAryapi prayaccheta nAstike'haituke'pi ca / na pAkhaNDeSu sarveSu nAvedavidi dharmavit // 67 rUpyaM caiva hiraNyaM ca gAmazvaM pRthivIM tilAn / avidvAnmatigRhNIyAdbhasmI bhavati kASThavat // 68 1 Ta. 'hAbhAgA jJAnA' / 2 kha. pra. 'daH sadAmiSTaM dI / 3 ka. raNeSu / 4 kha. a. pI dahatyA' /
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 mahAmunizrIvyAsapraNItaM-- [ 1 AdikhaNDe 70 71 dvijAtibhyo dhanaM lipsetprazastebhyo dvijottamaH / api rAjanyavaizyAbhyAM na tu zUdrAtkathaMcana 69 vRttisaMkocamanvicchenne heta dhanavistaram / dhanalobhe prasaktastu brAhmaNyAdeva hIyate / / vedAnadhItya sakalAnyajJAMzvAvApya sarvazaH / na tAM gatimavAmoti saMtoSAdyAmavAmuyAt / / pratigraharu cirna syAcchUdrAnna tu samAharet / sthityarthAdadhikaM gRhNanbrAhmaNo yAtyadhogatim // 72 yastu yAti na saMtoSaM na sa svargasya bhAjanam / udvejayati bhUtAni yathA caurastathaiva saH // 73 gurUnbhRtyAMzvojjihIrSustarpayandevatAtithIn / sarvataH pratigRhNIyAnna tu tRpyetsvayaM tataH // evaM gRhastho yuktAtmA devatAtithipUjakaH / vartamAnaH saMyatAtmA yAti tatparamaM padam / 75 putreSu bhAryA nikSipya gatvA'raNyaM tu tattvavit / ekAkI vicarennityamudAsInaH samAhitaH // 76 eSa vaH kathito dharmo gRhasthAnAM dvijottamAH / jJAtvA tu tiSThenniyataM tathA'nuSThApayedvijAn // 77 iti devamanAdimekamIzaM gRhadharbheNa samarcayedajasram / 74 samatItya sa sarvabhUtayoniM prakRtiM yAti paraM na yAti janma || iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe gRhasthadharmanirNayo nAma saptapaJcAzattamo'dhyAyaH // 57 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 2923 athASTapaJcAzattamo'dhyAyaH / 78 vyAsa uvAca - 4 7 8 evaM gRhAzrame sthitvA dvitIyaM bhAgamAyuSaH / vAnaprasthAzramaM gacchetsadAraH sAreiva ca // nikSipya bhAryA putreSu gacchedanamathApi vA / dRSTvA'patyaye vA'patyaM jarjarIkRtavigrahaH // zuklapakSasya pUrvAhNe prazaste cottarAyaNe / gatvA'raNyaM niyamavAMstapaH kuryAtmamAhitaH / / phalamUlAni pUtAni nityamAhAramAharet / yadAhAro bhavettena pUjayetpitRdevatAH // pUjayedatithiM nityaM snAtvA cAbhyarcayetsurAn / gRhAdAdAya cAznIyAdaSTAM graasaansmaahitH|| 5 jaTAzca vibhRyAnnityaM nakharomANi notsRjet / svAdhyAyaM sarvathA kuryAnniyacchedvAcamanyataH || 6 agnihotraM tu juhuyAtpaJcayajJAnsamAcaret / utpannairvividhairmedhyaiH zAkamUlaphalena vA / / cIravAsA bhavennityaM snAyAtriSavaNaM zuciH / sarvabhUtAnukampazca pratigrahavivarjitaH || darzena paurNamAsena yajeta niyataM dvijaH / RtviSTyAgrayaNe caiva cAturmAsyAni kArayet / / uttarAyaNaM ca kramazo dakSasyAyanameva ca / vAsantazAradairmedhyairutpannaiH svayamAhRtaiH / / puroDAzAMzvarUMzcaiva vidhivannirvapetpRthak / devatAbhyazca taddhutvA vanyaM medhyataraM haviH // zeSaM samupabhuJjIta lavaNaM ca svayaM kRtam / varjayenmadyamAMsAni bhaumAni karakAni ca // bhUstRNaM zeSpakaM caiva zleSmAtakaphalAni ca / na phAlakRSTamazrIyAdutsRSTamapi kenacit // na grAmajAtAnyArto'pi puSpANi ca phalAni ca / zrAvaNenaiva vidhinA vahniM paricaretsadA // 14 na tsarvabhUtAni nirdvadvo nirbhayo bhavet / na naktaM kiMcidaznIyAdrAtrau dhyAnaparo bhavet / / 15 jitendriyo jitakrodhastattvajJAnavicintakaH / brahmacArI bhavennityaM na patnImapi saMzrayet / / 16 yastu patnyA vanaM gatvA maithunaM kAmatazcaret / tadvrataM tasya lupyeta prAyazcittIyate dvijaH / / 17 1 a. 'ti punarna yA / 2 ka. 'sya dAMpa N / 3 Ja. kavakAni / 4 kha. ja. kavaca / 12 13 2 9 10 11
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 ekonaSaSTitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 105 1 25 26 27 satra yo jAyate garbho na sa spRzyo dvijAtibhiH / na hi vede'dhikAro'sya tadvaMze'pyevameva hi // 18 bhUmau zayIta satataM sAvitrIjapyatatparaH / zaraNyaH sarvabhUtAnAM sadvibhAgaparaH sadA // 19 parivAdaM muSAvAdaM nidrAlasye ca varjayet / ekAgniraniketaH syAtprokSitAM bhUmimAzrayet || 20 mRgaiH saha careddAntastaiH sahaiva ca saMvaset / zilAyAM zarkarAyAM vA zayIta susamAhitaH // 21 sadyaH prakSAlako vA syAnmAsamaMcayiko'pi vA / SaNmAsanicayo vA'pi samAnicaya eva vA / / 22 naktaM cAnaM samaznIyAdivA cA''hRtya zaktitaH / caturthakAliko vA syAtkiM vA'pyaSTamakAlikaH 23 cAndrAyaNavidhAnairvA zukle kRSNe ca varjayet / pakSe pakSe samazrIyAdyavAgUM kathitAM sakRt // 24 puSpamUlaphalairvApi kevalairvartayetsadA / svAbhAvikaiH svayaM zIrNairvaikhAnasamate sthitaH / / bhUmA parivarteta tiSThedvApadairdinam / sthAnAsanAbhyAM viharenna kaciddhairyamutsRjet // grISme paJcapaJca syAdvasvabhrAvakAzikaH / ArdravAsAca hemante kramazo vardhayettapaH // upaspRzetriSavaNaM pitRdevAMzca tarpayet / ekapAdena tiSTheta marIciM vA pivetsadA / / paJcAgnidhUmago vA syAdUSmagaH somapo'pi vA / payaH pivecchuklapakSe kRSNapakSe tu gomayam / / 29 zIrNaparNAzano vA syAtkRcchreva vartayetsadA / yogAbhyAsaratazca syAdrAdhyAyI bhavetsadA // 30 atharvaziraso'dhyetA vedAntAbhyAsatatparaH / yamAnmaveta satataM niyamAMzcApyatandritaH // 31 kRSNAjinI sottarIyaH zuklayajJopavItavAn / athavA'zInsamAropya svAtmani dhyAnatatparaH / / 32 anagniraniketo vA munirmokSaparo bhavet / tApaseSveva vipreSu yAtrikaM bhaikSyamAharet / / gRhamedhiSu cAnyeSu dvijeSu vanacAriSu / grAmAdAhRtya vA'znIyAdaSTau grAsAnvane vasan // pratigRhya puDhenaiva pANinA zakalena vA / vividhAzcopaniSada AtmasaMsiddhaye japet // vidyAvizeSAnsAvitrIM rudrAdhyAyaM tathaiva ca / mahAprasthAnikaM vA'sau kuryAdanazanaM tathA // agnipravezamanyadvA brahmArpaNavidhau sthitaH // 28 33 34 35 36 iti zrImahApurANe pAca AdikhaNDe vAnaprasthAzramAcArakathanaM nAmATapa nAzattamo'dhyAyaH // 58 // zlokAnAmAditaH samayaGkAH - 2959 arthakAMnapaTitamo'dhyAyaH / vyAsa uvAca -- 3 evaM vanAzrame sthitvA tRtIyaM bhAgamAyuSaH / caturtha cA''yuSAM bhAgaM saMnyAsena nayetkramAt // 1 agnInAtmani saMsthApya dvijaH pravajito bhavet / yogAbhyAsarataH zAnto brahmavidyAparAyaNaH // 2 yadA manasi saMpannaM vaitRSNyaM sarvavastuSu / tadA saMnyAsamicchecca patitaH syAdviparyaye / mAjApatyAM nirUpyeSTimAgneyImathavA punaH / dAntaH zuklakapAyo'sau brahmAzramamupAzrayet // 4 jJAnasaMnyAsinaH keciMdvedasaMnyAsino'pare / karmasaMnyAsinastvanye trividhAH parikIrtitAH // yaH sarvatra vinirmukto nirdvadvazcaiva nirbhayaH / procyate jJAnasaMnyAsI Atmanyeva vyavasthitaH // 6 vedamevAbhyasennityaM nirAzI niSparigrahaH / procyate vedasaMnyAsI mumukSurvijitendriyaH // yestvagnimAtmasAtkRtvA brahmArpaNaparo dvijaH / jJeyaH sa karmasaMnyAsI mahAyajJaparAyaNaH / / 18. 'garvani' / 2 8. yastu khAnyAtma / 1 5 7 8 14
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 mahAmunizrIvyAsamaNIta [ 1 AdikhaNDeprayANAmapi caiteSAM jJAnI tvabhyadhiko mataH / na tasya vidyate kArya na liGga vA vipazcitaH // nirmamo nirbhayaH zAnto nidvaH parNabhojanaH / jIrNakopInavAsAH syAnnagno vo jnyaanttprH||1. brahmacArI jitAhAro grAmAdanaM samAharet / adhyAtmaratirAsIta nirapekSo nirAmiSaH // 1: Atmamaiva sahAyena sukhArtha vicarediha / nAbhinandeta maraNaM nAbhinandeta jIvanam // 1. kAlameva pratIkSeta nidezaM bhRtako yathA / nAdhyetavyaM na vaktavyaM zrotavyaM na kadAcana // ? evaM jJAnaparo yogI brahmabhUyAya kalpate / ekavAsA'thavA vidvAnkopInAcchAdano'pi vA // 1 muNDI zikhI vA'tha bhavetridaNDI niSparigrahaH / kaSAyavAsAH satataM dhyaanyogpraaynnH|| prAmAnte vRkSamUle vA vasedevAlaye'pi vA // samaH zatrau tathA mitre tathA maanaapmaanyoH| bhaikSeNa vartayennityaM naikAnnAdI bhavetkacit // 16 yastu mohena vA'nyasmAdekAnAdI bhavedyatiH / na tasya niSkRtiH kAciddharmazAstreSu dRzyate // 1 // rAgadveSaviyuktAtmA samaloSTAzmakAJcanaH / prANihimAnivRttazca monI syaatsrvnispRhH|| 1. dRSTipUtaM nyasetpAdaM vastrapUtaM jalaM pivet / satyapUtAM vadedvANI manaHpUtaM samAcaret // 1 nekatra nivasedeze varSAbhyo'nyatra bhikSukaH / snAtvA zocato nityaM kamaNDalukaraH zuciH // 2 // brahmacaryarato nityaM vanavAsarato bhavet / mokSazAstreSu nirato brahmasUtrI jitendriyH|| 2' dambhAhaMkAranirmukto nindApaizunyavarjitaH / AtmajJAnaguNopeto yadi mokSamavAmuyAt // 2 abhyasetsatataM devaM praNavAkhyaM sanAtanam / snAtvA''camya vidhAnena zucirdevAlayAdiSu // 2: yajJopavItI zAntAtmA kuzapANiH samAhitaH / dhautakASAyavasano bhasmAcchannatanUruhaH // 2H adhiyajhaM brahma japedAdhidaivikameva ca / AdhyAtmikaM ca satataM vedAntAbhihitaM ca yat // 28 putreSu vA'tha nivasanbrahmacArI yatirmuniH / vedamevAbhyasannityaM sa yAti paramAM gatim // 26 ahiMsA satyamasteyaM brahmacarya tapaH param / kSamA dayA ca saMtApo vratAnyasya vizeSataH // 2 // vedAntajJAnaniSTho vA paJcayajJAnsamAhitaH / kuryAdaharahaH snAtvA bhikSArthenaiva tena hi // 2 // homamantrAJjapennityaM kAle kAle samAhitaH / svAdhyAyaM cAnvahaM kuryAtsAvitrI saMdhyayorjapet 29 dhyAyIta satataM devamekAnte paramezvaram / ekAnaM varjayannityaM kAmakrodhaM parigraham // 3. ekavAsA dvivAsA'tha zikhI yajJopavItavAn / kamaNDalukaro vidvAMstridaNDo yAti tatparam // 3 // __ iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe yatidharmanirUpaNaM nAmakonaSaSTitamo'dhyAyaH // 59 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-299.0 atha SaSTitamo'dhyAyaH / vyAsa uvAcaevaM tvAzramaniSThAnAM yatInAM niyatAtmanAm / bhaikSyeNa vartanaM proktaM phalamUlerathApi vA // ekakAlaM caredrekSyaM na prasajyeta vistaram / bhaikSye prasakto hi yatirviSayeSvapi sajjati // 6 saptAgAraM caredrekSyamalAbhe na punazcaret / godohamAtra tiSTheta kAlaM bhikSuradhomukhaH // bhikSetyuktvA sakatUNImaznIyAdvAgyataH zuciH / prakSAlya pANipAdau ca samAcamya ythaavidhi|| 1 Ta. vA dhyAna / 2 ma. 'rAziSaH / 3 Ta. nidosso'styv'|
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 SaSTitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 107 10 12 Aditye darzayitvA'nnaM bhuJjIta prAGmukho naraH / hutvA prANAhutIH pazca grAsAnaSTau samAhitaH5 Acamya devaM brahmANaM dhyAyeta paramezvaram / alAbudArupAtre ca mRnmayaM vaiNavaM tathA // catvAri yatipAtrANi manurAha prajApatiH / prAgrAtre madhyarAtre ca pararAtre tathaiva ca // saMdhyAsUktivizeSeNa cintayennityamIzvaram / kRtvA hRtpadmanilaye vizvAkhyaM vizvasaMbhavam // 8 AtmAnaM sarvabhUtAnAM parastAttamasaH sthitam / sarvasyA''dhAramavyaktamAnandaM jyotiravyayam // 9 pradhAnapuruSAtItamAkAzaM dahanaM zivam / tadantaM sarvabhAvAnAmIzvaraM brahmarUpiNam || oMkArAnte'tha cAsstmAnaM samApya paramAtmani / AkAze devamIzAnaM dhyAyetA''kAzamadhyagam 11 kAraNaM sarvabhAvAnAmAnandaikasamAzrayam / purANapuruSaM viSNuM dhyAyenmucyeta bandhanAt // dvA guhAdau prakRtau jagatsaMmohanAlaye / vicintyaM paramaM vyoma sarvabhUtaikakAraNam / / jIvanaM sarvabhUtAnAM yatra lokaH pralIyate / AnandaM brahmaNaH sUkSmaM yatpazyanti mumukSaSaH // 14 tanmadhye nihitaM brahma kevalaM jJAnalakSaNam / anantaM satyamIzAnaM vicintyAsssIta vAgyataH / / 15 guhyatamaM jJAnaM yatInAmetadIritam / yo'tra tiSThetsadA'nena so'zrute yogamaizvaram || 16 tasmAjjJAnarato nityamAtmavidyAparAyaNaH / jJAnaM samabhyasedrama yena mucyeta bandhanAt // matvA pRthaktamAtmAnaM sarvasmAdeva kevalam | AnandamakSaraM jJAnaM dhyAyeta ca tataH param // yasmAdbhavanti bhUtAni yajjJAtvA neha jAyate / sa tasmAdIzvaro devaH parastAdyo'dhitiSThati // yadantare tadgamanaM zAzvataM zivamavyayam // 13 17 18 19 ye idaM svaparokSastu sa devaH syAnmahezvaraH / vratAni yAni bhikSUNAM tathaivAya ( ? ) vratAni ca / / ekaikAtikrame teSAM prAyazcittaM vidhIyate // 20 upetya ca striyaM kAmAtprAyazcittaM samAhitaH / prANAyAmasamAyuktaM kuryAtsAMtapanaM zuciH // 21 tatazvareta niyamI kRcchraM saMyatamAnasaH / punarAzramamAgamya caredbhikSuratandritaH // 22 23 24 25 28 na dharmayuktamanRtaM hinastIti manISiNaH / tathA'pi na ca kartavyaH prasaGgo hyeSa dAruNaH || ekarAtropavAsazca prANAyAmazataM tathA / uktA ( ktvA) nRtaM prakartavyaM yatinA dharmalipsunA / / paramApadgatenApi na kArya steyamanyataH / steyAdabhyadhikaH kazcinnAstyadharma iti smRtiH // hiMsA caivAparA tRSNA yAJcA''tmajJAnanAzikA / yadetadraviNaM nAma prANA yete bahizvarAH ||26 sa tasya harate prANAnyo yasya harate dhanam / evaM kRtvA sa duSTAtmA bhinnavRtto vratAcyutaH // 27 bhUyo nirvedamApannazcaredbhikSuratandritaH / akasmAdeva hiMsAM tu yadi bhikSuH samAcaret // kuryAcchrAtikRcchraM tu cAndrAyaNamathApi vA / skandetendriyadaurbalyAtstriyaM dRSTvA yatiryadi // 29 tena dhArayitavyA vai prANAyAmAstu poDaza / divA skande trirAtraM syAtprANAyAmazataM budhAH // 30 ekAnne ma~dhumAMse ca navazrAddhe tathaiva ca / pratyakSalavaNe coktaM prAjApatyaM vizodhanam / / dhyAnaniSThasya satataM nazyate sarvapAtakam / tasmAnmahezvaraM dhyAtvA tasya dhyAnaparI bhavet // yadbrahma paramaM jyotiH pratiSThAkSaramavyayam / yo'ntarAtmA paraM brahma sa vijJeyo mahezvaraH // eSa devo mahAdevaH kevalaH paramaH zivaH / tadevAkSaramadvaitaM ta ( sa ) dAnityaM paraM padam || tasmAnmahIyate deve svadhAni jJAnasaMjJite / AtmayogAtmakaM tattve mahAdevastataH smRtaH // ' 31 32 33 34 35 1. kAreNAtha / 28. dhyAtvA / 3 kha. mAyatri N / 4 kha Ja. yadAhuH zvApare yastu / Dha. ya idaM sa surArAdhya sarvadaH syA / 5 kha. Ja. zrutiH / 6 ma. madhumAse /
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 1 AdikhaNDe 38 39 nAnyaM devaM mahAdevAdvyatiriktaM prapazyati / tamevA''tmAnamanveti yaH sa yAti paraM padam || 36 manyante ye svamAtmAnaM vibhinnaM paramezvarAt / na te pazyanti taM devaM vRthA tepAM parizramaH || 37 ekameva paraM brahma vijJeyaM tattvamavyayam / sa devastu mahAdevo naitadvijJAya vadhyate // tasmAdyateta niyataM yatiH saMyatamAnasaH / jJAnayogarataH zAnto mahAdevaparAyaNaH // eSa vaH kathito viprA yatInAmAzramaH zubhaH / pitAmahena muninA vibhunA pUrvamIritaH / / nAputrazipyayogibhyo dadyAdidamanuttamam / jJAnaM svayaMbhuvA proktaM yatidharmAzrayaM zivam // iti yatiniyamAnAmetaduktaM vidhAnaM suravaraparitoSe yadbhavedekahetuH / na bhavati punareSAmudbhavo vA vinAzaH praNihitamanaso ye nityamevA''caranti / / iti zrImahApurANe pAdma AdikhaNDe paSTitamo'dhyAyaH // 60 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH 40 41 - 3032 athakapaSTitamo'dhyAyaH / 42 sUta uvAca 6 evamuktaM purA vimA vyAsenAmitatejasA / etAvaduktvA bhagavAnvyAsaH satyavatIsutaH // samAzvAsya munInsarvAJjagAma ca yathAgatam / bhavadbhayastu mayA proktaM varNAzramavidhAnakam // evaM kRtvA priyAM viSNorbhavatyeva na cAnyathA / rahasyaM tatra vakSyAmi zRNuta dvijasattamAH // ye cAtra kathitA dharmA varNAzramanivandhanAH / haribhaktikalAMzAMzasamAnA na hi te dvijAH // puMsAmaha vai sAdhyA haribhaktiH kalau yuge / yugAntare'nyadharmA hi sevitavyA nareNa hi / / kalau nArAyaNaM devaM yajate yaH sa dharmabhAka / dAmodaraM hRSIkezaM puruhUtaM sandAtanam // hRdi kRtvA paraM zAntaM jitametra jagatrayam / kalikAloraMgAdaMzAtkilvipAtkAlakUTataH // 7 haribhaktisudhAM pItvA ullaghyAM bhavati dvijaH / kiM japaH zrIhanAma gRhItaM yadi mAnuSaiH // 8 kiM snAnairviSNupAdAmbhAM mastakaM yena dhAryate / kiM yajJena hareH pAdapadmaM yena hRdi dhRtam // kiM dAnena hareH karma sabhAyAM yaH prakAzitam / harerguNagaNAJzrutvA yaH prahRSyetpunaH punaH // 10 samAdhinA prahRSTasya sa gatiH kRSNacetasaH / tatra vighnakarAH proktAH pAkhaNDAH pApapezalAH nAryastatsaGginazvApi haribhaktividhAnakAH // // 2 3 4 11 15 nArINAM nayanAdezaH surANAmapi durjayaH / sa yena vijitAM lAMke haribhaktaH sa ucyate / / 12 mAdyanti munayo'pyatra nArIcaritalolupAH / haribhaktiH kutaH puMsAM nArIbhaktijuSAM dvijAH / / 13 rAkSasyaH kAminIveSAccaranti jagati dvijAH / narANAM buddhikavalaM kurvanti satataM hi tAH / / 14 tAvadvidyA prabhavati tAvajjJAnaM pravartate / tAvatsunirmalA medhA sarvazAstravidhAriNI // tAvajjapastapastAvattAvattIrthaniSevaNam / tAvacca guruzuzrUSA tAvaddhi taraNe matiH / / tAvatprabodho bhavati vivekastAvadeva hi / tAvatsatAM saGgarucistAvatpaurANalAlasA // yAvatsImantinIlolanayanAndolanaM na hi / janopari patedviprAH sarvadharmavilopanam / / tatra ye haripAdAbjamadhulezamamoditAH / teSAM na nArIlolAkSikSepaNaM hi prabhurbha (bha) vet // 16 17 18 19 1 . Ta. dvita / 2 kha ma. "vatprottIrNalA /
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 61 ekaSaSTitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 109 janma janma hRSIkezasevanaM yaiH kRtaM dvijaaH| dvije dattaM hutaM vahnau viratistatra tatra hi // 20 nArINAM kila ke nAma saundarya paricakSate / bhUSaNAnAM ca vastrANAM cokacakyaM taducyate // 21 snehAtmajJAnarahitaM nArIrUpaM kutaH smRtam / pUyamUtrapUrIpAsaktva dosthivasAnvitam // 22 kalevaraM hi tannAma kutaH maundaryamatra hi / tadeva pRthagAcintya spRSTvA snAtvA zucirbhavet // 23 saMhitaM zarIraM hi dRzyate sundaraM janaiH / aho'tidurdazA nRNAM durdaivaghaTitA dvijaaH|| 24 kucAhate'Gge puruSo nArI buddhvA prvrtte| kA nArI vA pumAnko vA vicAre sati kiMca n||25 tasmAtsarvAtmanA sAdhu rIsaGgaM vivarjayet / ko nAma nArImAsAdya siddhiM pAmoti bhUtale // 26 kAminIkAminIsaGgisaGgamityapi saMtyajet / tatsaGgAdrauravamiti sAkSAdeva pratIyate // 27 ajJAnAllolupA lokAstatra devena vazcitAH / sAkSAnarakakuNDe'sminnArIyonau pcennrH|| 28 yata evA''gataH pRthvyAM tasminneva punA ramet / yataH prasarate nityaM mUtraM reto malotthitam // 29 tatraiva ramate lokaH kastasmAdazucirbhavet / tatrAnikaSTaM loke'sminnaho daivaviDambanA // 30 punaH punA ramettatra aho nitrapatA nRNAm / tasmAdvicArayeddhImAnArIdoSagaNAnbahUn // 31 methunAdalahAniH syAnnidAnitaruNAyate / nidrayA'pahRtajJAno hyalpAyurjAyate nrH|| 32 tasmAtprayannano dhImAnArI mRtyuminaa''tmnH| pazyedgovindapAdAbje mano vai rmyedbudhH|| 33 ihAmutra sukhaM taddhi govindapadasaMvanam / vihAya ko mahAmaDhI nArIpAdaM hi sevate // 34 janArdanAnimevA hi hyapunarbhavadAyinI / nArINAM yonisevA hi yonisNkttkaarinnii|| 35 punaH punaH pateyono yatranippAcito yathA / punastAmevAbhilapedvidyAdasya viDambanam // 36 UrdhvabAhurahaM vacmi zRNu me paramaM vacaH / govinda dhahi hRdayaM na yonI yAnanAjupi // 37 nArIsaGga parityajya yazcApi parivartate / pade pade'zvamedhasya phalamAmAni mAnavaH // 38 kulAGganA daivedoSAdRDhA yadi nRNAM stii| putra utpAdyate yasmistatsaGga parivarjayet // 39 tasya tuSTo jagannAtho bhavatyeva na saMzayaH / nArIsaGgo hi dharmajJaigsatmaGgaH prakIrtyate // 40 tasminmati harI bhaktiH sudRDhA nava jAyate / sarvasaGga parityajya harau bhakti samAcaret // 41 haribhaktizca lokaMtra durlabhA hi matA mama / harau yasya bhavedbhaktiH sa kRtArtho na sNshyH||42 tattadevA''carekarma hariH prINAti yena hi / tasmiMstuSTe jagattuSTaM prINite pINitaM jagat // 43 harau bhaktiM vinA nRNAM vRthA janma prakIrtitam / brahmAdayaH surA yasya yajante prItihetave // 44 nArAyaNamanAvyaktaM na taM meveta ko janaH / yasya mAtA mahAbhAgA pitA tasya mahAkRtI // janAdanapadadvaMdvaM hRdaya yena dhAyana / / janArdana jagadvandya zaraNAgatavatsala / itIrayanti ye mAM na teSAM niraye gtiH|| 46 brAhmaNAnhi vizeSeNa pratyakSaM harirUpiNaH / pUjayayuryathAyogaM haristeSAM prasIdati // 47 viSNurbrAhmaNarUpeNa vicaranpRthivImimAm / brAhmaNena vinA karma siddhi prAmoti naiva hi // 48 dvijapAdAmbu bhaktyA yaH pItvA zirasi cArpitam / narpitAH pitarastana AtmA'pi kila tAritaH brAhmaNAnAM mukhe yena dattaM madhuramarcitam / mAkSAtkRSNamukhe dattaM tadai bhuGkte hariH svayam // 50 aho'tidurbhagA lokAH pratyakSa kezave dvije / pratimAdiSu sevante tadabhAve hi takriyA // 51 18. cArucikyaM / 2 kha. a t / IdRzaM tu za' / 3 ka sNghttttkaa'| 4 kha a. 'vyogaad| 5 kha. a. 'trmutpaa| 6 kha. yasminmatA sA gRhamAdhinI / t| Ta.mapita /
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM -- [ 1 AdikhaNDe 58 59 60 61 62 63 brAhmaNAnAmadhiSThAnAtpRthvI dhanyaMti gIyate / teSAM pANau ca ya dattaM haripANau tadarpitam // 52 tebhyaH kRtAnnamaskarAtiraskAro hi pApmanAm / mucyate brahmahatyAdipApebhyo vimavandanAt // 53 tasmAtsatAM samArAdhyo brAhmaNAM viSNubuddhitaH / kSudhitasya dvijasyAsssye yatkiMciddIyate yadi / pretya pIyUSadhArAbhiH sicyate kalpakoTikam / dvijatuNDaM mahAkSetramanUSaramakaNTakam // 55 tatra cepyate kiMcitkoTikoTiphalaM labhet / saghRtaM bhojanaM cAsmai dattvA kalpaM sa modate // 56 nAnAmaSTamana yo dadAti dvijatuSTaye / tasya lokA mahAbhogAH koTikalpAntamuktidAH // 57 brAhmaNaM ca puraskRtya brAhmaNena ca kIrtitam / purANaM zRNuyAnnityaM mahApApadavAnalam // purANaM sarvatIrtheSu tIrthe cAdhikamucyate / yasyaikapAdazravaNAddharireva prasIdati / / yathA sUryavapurbhUtvA prakAzAya careddhariH / sarveSAM jagatAmeva harirAlokahetave || tathaivAntaHprakAzAya purANAvayavo hariH / vicarediha bhUteSu purANaM pAvanaM param / / tasmAdyadi hareH prIterutpAda dhIyate matiH / zrotavyamanizaM puMbhiH purANaM kRSNarUpiNaH // viSNubhaktena zAntena zrotavya (ma) miti durlabham / purANAkhyAnamamalamamalIkaraNaM param / / yasminvedArthamAhRtya hariNA vyAsarUpiNA / purANaM nirmitaM vipra tasmAttatparamo bhavet // 64 purANe nizcito dharmo dharmazca kezavaH svayam / tasmAnkRtI purANe hi zrute viSNurbhavediti // 65 . sAkSAtsvayaM harirvipraH purANaM ca tathAvidham / etayoH saGgamAmAdya harireva bhavennaraH // tathA gaGgAmbusekena nAzayekilviSaM svakam / kezava dravarUpeNa pApAttArayate mahIm // vaiSNavo viSNubhajanasyAsskAGakSI yadi vartate / gaGgAmbusakamamalamamalIkaraNaM caret / / 68 viSNubhaktipradA devI gaGgA bhuvi ca gIyate / viSNurUpA hi sA gaGgA lokanistArakAriNI // 69 brAhmaNeSu purANeSu gaGgAyAM goSu pippale / nArAyaNadhiyA puMbhirbhaktiH kAryA hetukI // pratyakSaviSNurUpA hi tatrajJenizcitA abhI / tasmAtsatatamabhyarcyA viSNubhaktyabhilASiNA / / 71 viSNau bhakti vinA nRNAM niSphalaM janma cocyate / kalikAlapayorAzi pApagrAhasamAkulam / / 72 viSaya saJjanAvarta durbodhaphenilaM param / mahAduSTajanavyAlamahAbhImaM bhayAnakam || dustaraM ca tarantyeva haribhaktitaristhitAH / tasmAdyateta va loko viSNubhaktiprasAdhane // 74 kiM sukhaM labhate janturasadvArtAvadhAraNaM / hareradbhutalIlasya lIlAkhyAnaM na sajjate / / 66 1 67 70 73 75 79 80 citrakathA loke nAnAviSayamizritAH / zrotavyA yadi vai nRNAM viSaye sajjate manaH / / 76 nirvANe yadi vA cittaM zrotavyA tadapi dvijAH / helayA zravaNAJcApi tasya tuSTo bhaveddhariH / / 77 niSkriyo'pi hRSIkeza nAnAkarma cakAra saH / zuzrUSAM hinArthAya bhaktAnAM bhaktavatsalaH / / 78 na labhyate karmaNA'pi vAjapeyazatAdinA / rAjasUyAyutenApi yathA bhaktyA sa labhyate / / yatpadaM cetasA sevyaM sadbhirAcaritaM muhuH / bhavAbdhitaraNaM sAramAzrayadhvaM hareH padam // re re viSayasaMlubdhAH pAmarA niSThurA narAH / rorave hi kimAtmAnamAtmanA pAtayiSyatha // 81 vinA govindasaumyAGghrisevanaM mA gamiSyatha / anAyAsena duHkhAnAM taraNaM yadi vAJchatha // / 82 bhajadhvaM kRSNacaraNAvapunarbhavakAraNe / kuta evA''gato martyaH kuta eva punarvrajet // etadvicArya matimAnAzrayeddharmasaMgraham / nAnAnarakasaMpAtAdutthitAM yadi puruSaH / / sthAvarAditanuM labdhvA yadi bhAgyavazAtpunaH / mAnuSyaM labhate tatra garbhavAso'tiduHkhadaH // 85 1 ka jha Ja. 'hmaNAnanukI / 2 kha. Ta. 'nirmitA / 3 kha na 'bhyarvedviSNubhaktyA malAzayaH / vi / 4 Ta. gatistvatha / 83. 84 110
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 dviSaSTitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / taH karmavazAjanturyadi vA jAyate bhuvi / bAlyAdibahudopeNa pIDito bhavati dvijAH // 86 nauvanamAsAdya dAridyeNa prapIDyate / rogeNa guruNA vA'pi anAvRSTyAdinA tathA // 87 rdhakena labhetpIDAmanirvAcyAmitastataH / manasazcalanAdyAdhestano maraNamAnuyAt // 88 / tasmAdadhikaM duHkhaM saMsAre'pyanubhUyate / tataH karmavazAjanturyamaloke prapIDyate // trAtiyAtanAM bhuktvA punaraMva prajAyate / jAyate mriyate jantumriyate jAyate punH|| 90 anArAdhitagovindacaraNe tvIdRzI dazA / anAyAsena maraNaM vinA''yAsena jIvanam // 91 anArAdhitagovindacaraNasya na jAyate / dhanaM yadi bhavedhe rakSaNAttasya kiM phalam // 92 yadA'sau kRpyate yAmyavRteH kiM dhanamanviyAt / tasmAdvijAtisatkArya draviNaM srvsaukhydm||93 dAnaM svargasya sopAnaM dAnaM kilvipanAzanam / gAvimdabhaktibhajanaM mahApuNyavivardhanam // 94 balaM yadi bhavenmanye na vRthA tadyayaM caret / hareragre nRtyagItaM kuryAda vamatandritaH // 95 yatkicidvidyate puMsAM baca kRSNe samarpayet / kRSNArpitaM kuzaladamanyApitamasaukhyadam // 96 cakSuA zrIharereva pratimAdinirUpaNam / zrotrAbhyAM kalayakRSNagaNanAmAnyaharnizam // 97 jihvayA haripAdAmbu svAditavyaM vicakSaNaH / brANenA''prAya govindapAdAatulasIdalam // 98 tvacA''spRzya harebhaktaM manasA''dhyAya natpadam / nArtho jAyane janturmAtra kAryA vicAraNA99 tanmanA hi bhavetmAjJastathA syaattdgtaashyH| tamevAnte'bhyeni loko nAtra kAryA vicAraNA 100 cetasA cApyanudhyAnaH mvapadaM yaH prayacchati / nArAyaNamanAdyannaM na taM seveta ko janaH // 101 satataniyatacitto viSNupAdAravinda vitaraNamanuzakti pInaye tasya kuryAt // natimati nimasyAGaghidvayaM saMvidadhyAtma hi khalu nagloke pUjyatAmAmuyAca // 102 iti zrImahApurANa pAma Adi vaNDa ekATinamA prAyaH // 61 // __AditaH zlokAnAM samaSTya kAH-3134 atha dviparitamo'paH / sUta uvAcaevaM yanmahimA loke lokanistArakAraNam / tasya viSNoH parezasya nAnAvigrahadhAriNaH // 1 ekaM purANaM rUpaM ve tatra pAnaM paraM mahat / brAjhaM mUrdhA harava hRdayaM padmasaMjJitam / / vaiSNavaM dakSiNo bAhuH zaivaM vAmA mahezituH / urU bhAgavataM proktaM nAbhiH syAmAradIyakam // 3 mArkaNDeyaM ca dakSAghriAmA hyAgneyamucyate / bhaviSya dakSiNA jAnurviSNoreva mahAtmanaH // 4 brahmavaivartasaMjhaM tu vAmajAnurudAhRtaH / laiGgaM tu gulphakaM dakSaM vArAha vAmagulphakam / / 5 skAnda purANaM lomAni tvagasya vAmanaM smRtam |koNrm pRSTaM samAkhyAtaM mAtsya medaH prkiirtyte|| 6 majjA tu gAruDaM proktaM brahmANDamasthi gIyate / evamevAbhavadviSNuH purANAvayavo hriH|| 7 hRdaye tatra vai pAnaM yacchatvA'mRtamaznute / pAdyametatpurANaM tu svayaM devo'bhvddhriH|| 8 yasyaikAdhyAyamadhyApya sarvapApaiH pramucyate / tatrA''dima khaNDamimaM sarvapAmaphalapradam // 9 oNdikhaNDaM samAkarNya mahApAtakino'pi ye / mucyante te'pi pApebhyastvaco jIrNAyathoragAH // 1 kha. a. hi suravara' / 2 va ja ma mahalloke / 3 a. 'disvargabhAgo'yaM sa / 4 a. Adisvarga /
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 1 AdikhaNDeapi cetsudurAcAraH sarvadharmabahiSkRtaH / oNdikhaNDaM samAkarNya pUyate nAtra saMzayaH // 11 sarva purANamAkarNya yatphalaM labhate naraH / tatsarva samayAmoti zrutvA pAjhamaho dvijaaH|| 12 samagraM pApramAkarNya yatphalaM samavAmuyAt / AdikhaNDamidaM zrutvA tatphalaM labhate naraH // 13 mAghe mAsi prayAge tu snAtvA pratidinaM naraH / yathA pApAtpramucyeta tathA hi zravaNAdbhavet // 14 dattA tena svarNatulA dattA caiva dhraa'khilaa| kRtaM vitaraNaM tena daridre yatkRtamRNam // 15 harernAmasahasrANi paThitAni hyabhIkSNazaH / sarve vedAstA~'dhItAstattatkarma kRtaM tathA // 16 adhyApakAzca bahavaH sthApitA vRttidAnataH / abhavaM bhayalokebhyo dattaM tena tathA dvijaaH|| 17 guNavanto jJAnavanto dharmavanto'numAnitAH / meSakarkaTayormadhye tAyaM dattaM suzItalam // 18 brAhmaNArthe gavArthe ca prANAstyaktAzca tena hi / anyAni ca sukarmANi kRtAni tena dhImatA // 19 yenA''dikhaNDaM sadasi zrutaM saMzrAvitaM tathA / oNdigvaNDaM samAdhInya nAnAbhogAnsamaznute / / 20 ataH paramanArINAM suravasuptaH prabudhyate / kiGkiNIravamaMnAdestathA madhurabhASaNaH // 21 indrasyArdhAsanaM bhuta indraloke vasecciram / tataH sUryasya bhavanaM candralokaM tato vrajet // 22 saptarSibhavane bhogAnbhuktvA yAti tato dhruvam / tatazca brahmaNo lokaM prApya tejomayaM vpuH|| tatraiva jJAnamAsAdya nirvANaM paramRcchati // sadbhiH saha vaseddhImAnsattIrthe snAnamAcaret / kuryAdava sadAlApaM sacchAstraM zRNuyAnnaraH // 24 tatra pAnaM mahAzAstraM sarvAnnAyaphalapradam / AdirakhaNDaM ca tanmadhye mahApuNyaphalapadam // 25 bhajadhvaM govindaM namata harimekaM suravaraM __ gamipyadhvaM lokAnativimalabhogAnatitarAm / / zRNudhvaM he lokA vadana harinAmaikamatulaM yadIcchAvIcInAM sukhataraNemiSTAni labhata / / iti zrImahApugaNe pAdma AdikhaNDe dvipaSTitamo'dhyAya. // 28 // iti mahAmunizrIvyAsapraNIte mahApugaNe pAdma AdimamAdikhaNDaM samAptam / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-6160 a. aadisvrg| 2 a. 'disvAmi' / 3 kha. ma. 'thA jJAtA / 4 a. "disvarga: sa / 5 a. dhRtaH / 6 ma. 'vi tastathA / 7. aadisvrg| 8 ma. "disvarga ca / 9 ja.'Na issttaa|
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ // shriiH|| mahAmunizrIvyAsapraNItaM padmapurANam / tatra dvitIyaM bhUmikhaNDam / atha prathamo'dhyAyaH / Rpaya UcuHzRNu sUna mahAbhAga sarvatattvArthakovida / saMdehamAgatA viprA dAruNaM buddhinAzanam // 1 kacitpaThanti prahalAdaM purANepu dvijottamAH / paJcavarSAnvitenApi kezavaH pritossitH|| 2 devAsure kathaM prApte hariNA saha yudhyati / nihatA vAsudevena praviSTo vaiSNavIM tanum / 3 sUta uvAcakazyapena purA jJAnaM kRtaM vyAsena dhImanA / brahmaNA kathitaM pUrva vyAsasyAgre svayaM prbhoH|| 4 tamevaM hi pravakSyAmi bhavatAmagratA vijAH / saMdehakAraNaM jAtaM chinnaM devena vedhasA / / 5 vyAsa uvAcazRNu mRta mahAbhAga brahmaNA paribhASitam / prahalAdasya yathA janma purANe'pyanyathA zrutam // 6 jAtamAtraH sarvasugvaM vaiSNavaM mArgamAzritaH / mahAbhAgavataH zreSThaH prahalAdo devapUjitaH // 7 viSNunA saha yuddhAya saputraH saGgaraM gataH / nihanI vAsudevana praviSTo vaiSNavIM tanum // 8 sRSTibhAvaM zRNuSva tvamasyeva ca mahAtmanaH / magaraM prApyaM putrAyaviSNunA saha vIryavAn // 9 praviSTo vaiSNavaM nejaH saMprApya svena tNjmaa| [mahAbhAgavataH zreSTaH prahalAdo devapUjitaH] // 10 puga kalpe mahAbhAga yathA jAtaH sa vIryavAn / vRttAntaM tasya vIrasya pravakSyAmi samAsataH 11 pazcime sAgarasyAnte dvArakA nAma vai purI / marvaRddhimamAyuktA sarvasiddhisamanvitA // 12 tasyAmAste sadA devo yogajJA yogamattamaH / zivazarmeti vikhyAtA vedazAstrArthakovidaH // 13 tasyApi paJca putrAstu babhUvuH zAstrakovidAH / yajJazamA vedazarmA dharmazarmA tathaiva ca // 14 viSNuzamo mahAbhAga nanaM tatkamekovidaH / paJcamaH somazarmeti pitRbhaktiparAyaNaH // 15 pitRbhakti vinA caiva dharmamanyaM dvijottamAH / na vidanti mahAtmAnastadbhAvena tu bhAvitAH // 16 teSAM tu bhakti saMpazyazivazarmA dvijottamaH / cintayAmAsa medhAvI niSkarSiSye surottamAn // 17 pitRbhakteSu yo bhAvI netepAM manasi sthitaH / yathA jAnAmyahaM cAtha karipye buddhipUrvakam // 18 *ka. kha. ga. gha. ca.u. jha. pustakAvavAya paattH| 1 . 'gata vipra dA / 2 ka.kha. ca. jha. ca-praznamana ega jAtaM / 3 ka, kha. ga. gha. ca. cha. jha.Ta. savasAM / 4 jha. 'vaM bhAvamA / ka. kha. ga. gha. i. ca cha. Ta. i. da. vaM bhAgamA / 5 ga, gha jha. Ta. 'pya yuyudhe vissnnu| 6 gha. ja, dvijottamAH /
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDeviSNozcaiva prasAdAtsa sarvasiddhirbabhUva ha / sadbhAvaM cintayAmAsa aJjanArtha dvijottamaH // 19 upAyaM brAhmaNazreSThastapasastejasaH kila / cakAra so'pyupAyajJo mAyayA brahmavittamaH // 20 teSAmagre tato vyAja zivazarmA vyadarzayat / mahatA jvararogeNa mRtA mAtA vidarzitA // 21 taistu dRSTvA mRtA mAtA pitaraM vAkyamabruvan / yayA vayaM mahAbhAga gogAre prvrdhitaaH|| 22 kalevaraM parityajya svayameva gatA kSayam / apahAya gatA seyaM svarga tAta kimucyate // 23 zivazarmoparibhavaM putraM bhaktiparAyaNam / yajJazarmANamAhUya ityuvAca dvijottmH|| anenApi sutIkSNena zastreNa nizitena ve / vicchidyAGgAni sarvANi yatra tatra lipasva hi // 25 tatkRtaM tena putreNa yathAdezaM zrutaM pituH / samAyAtaH punaH pazcApitaraM vAkyamabravIt // 26 yathAdiSTaM tvayA tAta tatsarvaM kRtavAnaham / samAdiza mamAnyacca kAryakAraNamadya ca // tacca sarva kariSyAmi durlabhaM durjayaM pitaH // tamAjJAya mahAbhAgaM pitRbhaktaM sa ca dvijaH / nizcayaM paramaM jJAtvA dvitIyasya vicintayana // 28 vedazarmANamAsAdya gaccha tvaM mama zAsanAt / striyA vinA na yukto'smi sthAtuM kandarpamohinaH // yA mayA darzitA nArI sarvasaubhAgyasaMpadA / enAmAnaya vansa tvaM mamArthe kRtanizcayaH // 30 evamuktastathA prAha kariSye tava supriyam / pitaraM taM namaskRtya tAmuvAca gatastataH // 31 tvAM devi yAcate tAtaH kAmabANaprapIDitaH / atastvaM jarayA yuktaM prasAdasamukhI bhava // 32 bhaja tvaM cArusaGgi pitaraM mama sundari / evamANitaM tasya mAyayA vedazarmaNaH // 33 vyuvAcajarayA pIDitasyApi naivecchAmi kadAcana / sazlapmamukharogamya vyAdhigrastasya sAMpratam // 34 zithilasyApi cA''rtasya tasya vRddhasya saMgamam / bhavantaM rantumicchAmi kariSya tava supriyam // 35 bhavantaM nRpasaubhAgyairguNaratnaralaMkRtam / divyalakSaNasaMpannaM divyarUpaM mahAjasam // 36 kiM kariSyasi cAnena vRddhena zRNu mAnada / mamAGgabhAMgabhAvana sarva prApsyasi durlabham // 37 yadyattvamicchase viSa tattadami na saMzayaH / etadvAkyaM mahachatvA apiyaM pApasaMkulam / / 38 vedazarmovAcaadharmayuktaM te vAkyamayuktaM pApamizritam / nedRzaM mAM vadevi pitRbhaktaM hyanAgasam // 39 piturarthaM samAyAtastvAmahaM prArthaye zubhe / anyadeva na vaktavyaM bhaja tvaM pitaraM mama // 40 yadyattvamicchase devi trailokye sacarAcare / tattaddani na saMdeho devarAjyAdikaM zubhe // 41 sayuvAcaevaM samartho dAtuM me piturarthe yadA bhavAn / tadA me darzayAdyaiva sendrAMstvaM samahezvarAn // 42 dAtumevaM samartho'si durlabhaM mama sAMpratam / kiM te balaM mahAbhAga darzayasva tvmaatmnH|| 43 vedazarmovAcapazya pazya balaM devi prabhAvaM tapaso mama / mayA''hatAH samAyAtA indrAdyAH sursttmaaH|| 44 vedazarmANamUcuste kiM kurmA hi dvijottama / yamevamicchase vima taM vai do na sNshyH|| 45 vedazarmovAcayadi devAH prasannA me prasAdasumukhA yadi / imAM tu vipulAM bhaktiM pAdayoH pitureva me // 46 1 a. AtmanA'rtha / 2 ga. gha. Ga. cha. ja. Da. Dha. 'jyAdhikaM / 3 ka kha. ca. jha. zabham /
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 dvitIyo'dhyAyaH ] pabapurANam / evamastu surAH sarve yathA yAtAstathA gatAH / tamuvAca tato hRSTA dRSTaM te tapaso balam // 47 devaistu nAsti me kArya yadi dAtumihecchasi / yanmAM nayasi gurvartha tatkuruSva mama priyaM // dehi tvaM svaM ziro vipra svahastena nikRtya vai // 48 vedazarmovAcadhanyo'hamadya saMjAto muktazcaiva RNatrayAt / svaziro'pi pradAsyAmi gRhyatAM gRhyatAM zubhe // 49 zitena tIkSNadhAreNa zastreNa dvijasattamaH / nikRtya svaM zirazcAtha dadau tasyai prahasya ca // 50 rudhireNa plutaM sA ca parigRhya gatA munim / vayuvAca-- tavArthe preSitaM vipra putreNa vedazarmaNau // etacchiraH saMgRhANa nikRttaM cA''nmanA''nmanaH / vepitAzAstadAlakSya te babhUvuH parasparam // 52 mRtA no dharmasarvasvA mAtA matyasamAdhinA / ayameva mahAbhAgaH piturarthe mRtaH shubhH|| 53 dhanyo'yaM dhanyatA prAptaH piturarthe kRtaM zubham / evaM maMbhApitaM taistu bhrAtRbhiH punnycaaribhiH||54 [*etacchiraH pragRhya tvaM prahitaM tava suununaa]| samAkarNya dvijo vAkyaM jJAtvA bhaktiparAyaNam // 55 nikRntitaM zirastena putreNa vedazamaNA / dharmazamANamAhAtha zira enatmagRhyatAm // iti zrImahApurANe pAjhe bhamigvaNDe prathamo'dhyAyaH // 1 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH-3216 atha dvitIyo'dhyAyaH / sUta uvAca-- tadAdAya mahAtmA'sau nirjagAma tvarAnvitaH / pitRbhaktyA tapobhizca satyArjavabalena sH|| 1 dharmamAkRSTavAMzcaiva dharmazarmA tatastadA / samAkRSTastu ve dharmastapasA tasya dhiimtH|| dharmazANamAgatya idaM vacanamabravIt / yasmAttvayA samAhUto dharmazamansamAgataH // tanma kathaya kArya tvaM tatkaromi na saMzayaH / / dharmazarmovAca-- yadyasti garuzuzrUSA yadi niSThA'calaM tapaH / tena satyena me dharma vedazarmA sa jIvatu // dharma uvAcadamIcena satyena tapasA tava suvrata / pitRbhaktyA tava bhrAtA vedazarmA mhaabhujH|| punareva mahAtmA'sau jIvanaM ca labhiSyati // tapasA tena tuSTo'smi pitRbhaktyA mahAmate / varaM varaya bhadraM te durlabhaM dharmavittamaiH // evamAkarNitaM tena suvAkyaM dharmazarmaNA / vaivasvataM mahAtmAnaM tamuvAca mhaayshaaH|| * ka. kha ga. gha. du. ca cha. ja. jha. Da Dha. ityeteSu pustakeSvayaM pATha upalabhyate / 1 ga. gha. ca. cha. jha. 'nnaa| u tamAGgaM pradattaM me pitRbhaktena tena te // tavArtha dvijazArdUla mAmevaM paribhukSva vai // tasya taibhAbhidRSTaM sAhasaM vedazarmaNaH / ve| 2ka. kha. ga. gha. Da. ca. cha. ja. jhaDa. Dha. 't / kasmA / 3 ka. kha..ca. ja. sa. Da, Dha. 'TA balaM / 4 cha. dyaashii'|
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDedehi me tvacalAM bhaktiM pituH pAdAhaNe punaH / dharme ratiM tathA mokSaM suprasanno yadA mama // 8 tamuvAca tato dharmo matprasAdAdbhaviSyati / evamukte mahAvAkye vedazarmA tdotthitH|| prasuptavanmahAprAjJo dharmazarmANamabravIt // . [*kasA devI gatA bhrAtaH ka me tAto bhavediti / samAsena samAkhyAtaM yathA pitrA niyojitaH 10 samAjJAya tato hRSTo dharmazarmANamabravIt / ] mamAyeva mahAbhAga zirasA jIvitena ca // 11 sumukho bhava vai bhrAtaH ko'nyo me tAdRzI bhuvi / bhrAtaraM caivamAbhApya utsukaH pitaraM prti||12 gamanAya mani cakre bhrAtrA ca dharmazarmaNA / dvAvato tu gato tatra pitaraM dRSTamAnasau // 13 dvAbhyAM tatra samAsthAya zivazarmANamuttamam / dharmazamA tadovAca pitaraM dIptisaMyutam // 14 mayA'yava mahAbhAga tapasA jIvinena ca / vaMdazarmA samAnItastvaM putraM pragRhANa bhoH // 15 zivazarmA tato dRSTo bhaktiM vijJAya tasya ca / na kiMcidabravIttaM tu punazcintAmupeyivAn // 16 purato vinayenApi vartamAnaM mahAmatim / viSNuzarmANamAbhApIdvansa me vacanaM kuru // 17 indralokaM brajakhAdya tasmAdAnaya cAmRtam / anayA kAntayA sArdha pAtumicchAmi sAMpratam // 18 sAgarAyatsamutpannamamRtaM vyAdhinAzanam / nAdhunecchati mAmaMpA yathainAM tu labhAmyaham // tathA kurupva zIghraM tvamanyathA'nyaM prayAsyati // vRddhaM jJAtvA'vamanyena iyaM bAlA surUpiNI / adya devyA'nayA sAdhaM priyayA bhuvanatraye // 20 nirdoSI vyAdhinirmukto yathA tAna bhavAmyaham / tathA kuruSva he vansa madbhakto'si yadA bhuvi|| evamAkarNya tadvAkyaM pitustasya mahAtmanaH / viSNuzarmA tadovAca pitaraM dIptatejasam // 22 sarvametatkariSyAmi bhavataH sukhamuttamam / evamAbhApya dhamAtmA viSNuzarmA mhaamtiH|| 23 pitaraM taM namaskRtya punaH kRtvA pradakSiNam / balena mahatA tamya tapamA niyamana ca // 24 antarikSAgatazcA''sIdgacchamAnamya dhImataH / mahatA vAyuvegana aindra sa pratigacchati(?) // 25 iti zrImahApurANa pAjhe mitraNDe zivazarmacArate dviniiyo'dhyaayH|||| AditaH zlokAnAM samathyaGkAH-3241 . aba tatAyo'dhyAyaH / sUta uvAcaprasthitastena mArgeNa praviTo gaganAntaraM / sa dRSTo devavana sahasrAkSeNa dhImatA / / udyamaM tasya ve jJAtvA cakre vighnaM surAdhirA / manakAM tAmuvAcaMdaM gaccha tvaM mama zAmanAt / / 2 samAcarakhAsya zIghraM gatvA vighnaM sumadhyame / asyaiva vipravaryasya putrasya zivazarmaNaH // 3 --- ------ -- .. -- *ka. ga, gha i. ca. cha. ja.jha Da.da. pastaMkavayaM pATa / 1ka, kha ca. "pta iva dharmajJo / 2 gha. vA / 3 ka kha. ga. gha. Da. ca. cha ja. jha. Da Dha. 'nasam / dvaa| 4 ka. kha. ca. cha. jha. 'm / tejasA tava viprendra gRhAdenaM yamasya ca / 5 ga. gha. Da. ja. Da. da. mmaay|6 ga. gha. Da. ja. Da. 8. zirasA / 7 ka. kha. ga gha. ca. cha. jha. sAMpratam / Ga. ja Da. Dha. zAzvatam / 8 kA. kha. ca. cha jha. suvrata / 9 ka. kha. ga. gha ca. cha. jha. 'm / nAza yAti jarA me'dya yathA nIrugbha naamyh| 10 ka. kha. ca sadA / 11 na. 'na praviSTasya nbhontre|ii|12 ga. gha. DaTa. Dha. padaM / jha endraM /
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 tRtIyo'dhyAyaH ] padmapurANam / 117 tathA kuruSva bhadraM te yathA nA''yAti me gRham / evamAkarNya tadvAkyaM menako prasthitA tvarAt // 4 [*sUta uvAca-1 paudAryaguNopetA sarvAlaMkArabhUSitA / nandanasya vanasyAnte dolAyAM samupasthitA // 5 sasvareNa pragAyantI gItaM vINAvaropamam / tena dRSTA vizAlAkSI caturA cArulocanA // 6 vyavasAyaM tato jJAtvA tasyA vighnamanuttamam / indreNa preSitA caiSA na ca bhadrakarA bhavet // 7 evaM jJAtvA jagAmAtha satvaraH sa dvijottamaH / tayAM dRSTastathA pRSTaH ka yAtA'si mahAmate // 8 viSNuzarmA nadovAca menakAM kAmacAriNIm / indralokaM prayAsyAmi piturarthe tvraanvitH|| 9 menakA vedazarmANaM pranyuvAca priyaM punaH / kAmavANeH prabhinnA'haM tvAmaya zaraNaM gatA // 10 rakSasva dvijazArdUla yadi dhamemihacchasi / yAvaddhi tvaM mayA dRSTaH kAmAkulitacetasA // 15 saMjAtA kAmasaMtaptA pramAdasamukho bhava / kAmAnalena saMdagdhA tAvadeva na saMzayaH // 12 viSNuzarmovAcacaritaM devadevasya viditaM me varAnane / bhavatyAzca prajAnAmi nAhaM caitAdRzaH zubhe // 13 bhavatyAstejasA rUpairanye muhyanti zAbhane / vizvAmitrAdayo devi putro'haM shivshrmnnH|| 14 yogamiddhi gatenApi tapaHsiddhena cAvale / kAmAdayo mahAdoSA AdAveva vinirjitAH // 15 anyaM bhaja vizAlAkSi indraloka bajAmyaham / evamuktvA jagAmAtha kharito dvijasattamaH // 16 niSphalA menakA jAtA pRSTA devena vajriNA / vibhISAM darzayAmAsa nAnArUpAM punaH punaH // 17 yathA'nalena saMdagdhAmtRNAnAM saMcayA dvina / bhammIbhatA bhavantyeva tathA tAstA vibhiissikaaH||18 viprasya tejamA nasya pitRbhaktasya saMtatam / pralayaM gatAstu ghorAstA dAruNA bhISikA dvija // 19 sa vinAndarzayAmAsa sahasrAkSaH punaH punaH / nejasA'nAzayadvipraH svakIyena mhaayshaaH|| 20 evaM vinAnvahastasya indrasyApi mahAtmanaH / nAzayAmAsa medhAvI tapasA tejasA'pi vA // 21 naSTapu teSu vinaMpu dAruNeSu mahatsu ca / jJAtvA tasya kRtAnvinAndAruNAndAruNAkRtIn // 22 atha kruddho mahAtejA ['nandanaM vanamAzritaH / indraM prati mahAbhAgo rossrktaantlocnH|| 23 sUta uvAcanijadharmaratasyAdya yo vighnaM tu samAcaret / tasya daNDaM pradAsyAmi yo vai hanyAtsa hanyate // 24 evaM saMcintayAmAma] viSNuzamA dvijottamaH / indralAMkAdahaM candraM pAtayiSyAmi nAnyathA // anyamindraM kariSyAmi devAnAM pAlakaM punaH // evaM mamudyatA vipra indranAzAya mattamaH / tAvadeva samAyAto devendraH pAkazAsanaH // 26 bhI bhI vitra mahAprAjJa tapasA niyamana c| damana satyazaucAbhyAM tvatsamo nAsti caaprH||27 anayA pitRbhaktyA ta jito'haM devataiH saha / mamAparAdhAnsarvAstvaM kSantumarhasi sattama / / varaM varaya bhadraM ne durlabhaM ca dadAmyaham // 28 viSNuzarmA tadovAca devarAja tathAgatam / vipratejo mahendrendra asahaM devdevtH|| * ka. kha. ga. gha. i. ca. cha. ja. jha. Dha pustakasthitamidam / + ka kha. ca. cha. jha. pustakeSvevAyaM paatthH|| 1 ga.gha. Ga. ja. Da. Dha. 'kA gRhya sAdaram / sN| 2 ka. kha. ca. cha. yA proktastu jJAnAtmA va yAsyasi mahAmane / vi / 3 ka. kha. ca. cha. ja Da. niSkalA / 4 ka. kha. ca. cha. jha. dRSTA / 5 ka. kha. ca. mhaabhaag| 6 ka.kha. ga. gha. ca. jha, Da. mahadraudra /
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 mahAmunizrIvyAsamaNItaM [ 2 bhUmikhaNDepitRbhaktasya deveza duHsaha sarvathA vibho / tejobhaGgo na kartavyo brAhmaNAnAM mahAtmanAm // 30 putrapautraiH samastaistu brahmaviSNuharaM punaH / nAzayante na saMdeho yadi ruSTA dvijottmaaH|| 31 nA''gacchedyadbhavAnadya tadA te rAjyamuttam / AtmatapaHprabhAveNa anyasmai tu mahAtmane // dAtukAmastu saMjAto roSapUrNena cakSuSA // bhavAnadya samAyAto varaM dAtumihecchasi / amRtaM dehi devendra pitRbhaktiM tathA'calAm // 33 evaMvidhaM varaM dehi yadi tuSTo'si zatruhan / evaM dadAmi puNyaM te varaM cAmRtasaMyutam // 34 evamAbhASya taM vipramamRtena ca saMbhRtam / sa kumbhaM dattavAMstasmai prIyamANena cA''tmanA // 35 acalA te bhavedvima bhaktiH pitari sarvadA / evamAbhASya taM viSaM visasarja sahasrak / / 36 prasano'bhUJca tadRSTvA vipratejaH suduHsaham / viSNuzarmA tato gatvA pitaraM vAkyamabravIt / / 37 tAta indrAtsamAnItamamRtaM vyAdhinAzanam / anenApi mahAbhAga nIrujo bhava sarvadA // amRtena tvamadyaiva parAM tRptimavAmuhi // 38 etadvAkyaM mahacchrutvA zivazarmA sutasya hi / sutAnsarvAnsamAhUya prIyamANena cetasA // 39 pitRbhaktiyutA yUyaM madvAkyaparipAlakAH / varaM vRNudhvaM sumItAH putrakA durlabhaM bhuvi // 40 evaMmAbhASitaM tasya zuzruvuH sarvasaMmatAH / te sarve tu samAlokya pitaraM pratyathApnuvan // 41 asmAkaM jIvatAnmAtA gatA yA yamamandiram / nIrajA bhavatAdevI prasAdAttava suvrata // 42 bhavAnpitA iyaM mAtA janmajanmAntare pitaH / vayaM sutA bhavemeti sarve puNyakRtastathA // 43 zivazarmovAcaadyaivApi mRtA mAtA bhavatAM putravatsalA / jIvamAnA suhRSTA sA eSyate nAtra saMzayaH // 44 evamukte zubhe vAkya RSiNA zivazarmaNA / teSAM mAtA samAyAtA prahaSTA vAkyamabravIt / / 45 etadartha samutpannaM suvIrya tanayaM varam / narAH satputramicchanti kulavaMzaprabhAvakam // 46 striyo loke mahAbhAgAH supuNyAH puNyavatsalAH / sutamicchanti sarvatra puNyagaM puNyasAdhakam 47 kukSi yasyA gato garbhaH supuNyaH parivartate / puNyAnputrAnprasRte yA sA nArI puNyabhAginI // 48 kulAcAraM kulAdhAraM pitRmAtRpratArakam / vinA puNyeH kathaM nArI saMpAmoti suro(to)ttmm||49 na jAne kIrazaiH puNyareSa bhartA supuNyabhAk / saMjAto dharmavIryo'pi dharmAtmA dharmavatsalaH // 50 yasya vIryAnmayA prAptA yUyaM putraastto'dhikaaH| evaM puNyaprabhAvo'yaM bhavantaH punnyvtslaaH|| 51 mama putrAstu saMjAtAH pitRbhaktiparAyaNAH / aho lokeSu puNyezca suputraH parilabhyate // 52 ekaikazo'dhikAH paJca mayA prAptA mahAzayAH / yajvAnaH puNyazIlAzca tapastejaHparAkramAH // 53 evaM savardhitAste tu tayA mAtrA punaH punaH / harSeNa mahatA''viSTAH praNemurmAtaraM mudA // 54 putrA Ucu:supuNyaiH pApyate mAtaH sumAtA pitA kila / bhavatI puNyakartI tu no bhAgyastu pravartitA // 55 yasyA gamontaraM prApya supuNyezca pravardhitAH / janmajanmani tvaM mAtA pitA ceSa bhavaliti // 56 pitovAcazRNudhvaM mAmakAH putrAH suvaraM puNyadAyakam / mayi tuSTe sutA bhogAnanubhuJjantu cAkSayAn // 57 ka.ba. ga. gha. ca. cha. sa. devarAT / 2 ka. kha. ca. cha. jha. nAnyathA / 3 ga. re'pi naH / / 4 ka. kha. ca. cha. sa. supuNyaiH parivardhate / ja. saguNyaH / 5 ka. kha. ca cha. jha. zubhAH / ga. gha. ja, Da. Dha. sutAH /
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 caturtho'dhyAyaH ] putrA Ucu: yadi tAta prasanno'si varaM dAtumihecchasi / asmAnpreSaya golokaM vaiSNavaM dAhavarjitam // 57 pitovAca gacchadhvaM vaiSNavaM lokaM yUyaM vigatakalmaSAH / matprasAdAttapobhizca pitRbhaktyA'nayo tathA // 59 evamukte tu tenApi suvAkya RSiNA tataH / zaGkhacakragadApANirgaruDArUDha AgataH / 60 saputraM zivazarmANamityuvAca punaH punaH / saputreNa tvayA'dyaiva jito bhaktyA'smi vai dvija // 61 putraiH sArdhaM samAgaccha caturbhiH puNyakAribhiH / anayA bhAryayA sArdhaM puNyayA patikAmayA / / 62 zivazarmovAca padmapurANam / 119 amI gacchantu putrA me vaiSNavaM lokamuttamam / kaMcitkAlaM tu neSyAmi bhUmau vai bhAryayA saha // 63 anenApi suputreNa antyena somazarmaNA / evamukte zubhe vAkya RSiNA satyabhASiNA / / tAnuvAcAtha devezaH suputrAzivazarmaNaH / / 64 65 66 67 gacchantu mokSadaM lokaM dAhamalayavarjitam / evamukte tato vimAzcatvAraH satyacetasaH || viSNurUpadharAH sarve babhruvustatkSaNAdapi / indranIlasamA varNaiH zaGkhacakragadAdharAH // sarvAbharaNasaubhAgyA viSNurUpA mahaujasaH / ratnakaGkaNazobhAcyA ratnamAlAbhizobhitAH / / praviSTA vaiSNavaM lokaM pazyataH zivazarmaNaH / dIpaM dIpA yathA yAnti tadvallInA mahAmate / / 68 gatAste vaiSNavaM dhAma pitRbhaktyA dvijottamAH / prabhAvaM tu pravakSyAmi susatyaM somazarmaNaH / / 69 iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe zivazarmopAkhyAne tRtIyo'dhyAyaH // 3 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH - - 3310 atha caturtho'dhyAyaH / [* sUta uvAca - gateSu teSu golokaM vaiSNavaM tamasaH param / zivazarmA mahAprAjJaH kaniSThaM vAkyamabravIt ] / / 1 brAhmaNa uvAca somazarmanmahAprAjJa tvaM piturbhaktitatparaH / amRtasya mahAkumbhaM rakSa dattaM mayA'dhunA // tIrthayAtrAM prayAsyAmi anayA bhAryayA saha / / 3 4 evamastu mahAbhAga kariSye rakSaNaM zubham / kumbhaM dattvA sa medhAvI tasya haste mahAtmanaH // dazavarSapramANaM tu tapastepe nirantaram / kumbhaM rakSati dharmAtmA divArAtramatandritaH / / punaH sa hi samAyAtaH zivazarmA mahAyazAH / mAyAM kRtvA mahAprAjJo bhAryayA sa hi saMyutaH // 5 kuSTharogAturo bhUtvA tasya bhAryA ca tAdRzI / mAMsapiNDopamA tyAjyau dvAvetau hi mahAtmanaH // 6 sakAzaM tasya dhIrasya viprasya somazarmaNaH / samAgatau hi tau dRSTvA sarvato hi suduHkhitau // 7 kRpayA parayA''viSTaH somazarmA mahAyazAH / tayoH pAdau namaskRtya bhaktyA namitakandharaH // 8 * pustake'dhikametat / 1 ca. vaM duHkhava N / 2 ga gha Ga. ja. Da, Dha. 'yA svathA / e / 3 ka kha ga gha Ga ca cha ja. za. Da. Dha. saH / hAraka N / 4 ga. Ga. ja. Dha. brahmadarzanam /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDebhavAdRzaM na pazyAmi tapaso'bhisamanvitam / guNatrAtaH supuNyaizca kimidaM vartitaM tvayi // . dAsavadevatAH sarvA vartante sarvadA tava / AdezaM prApya viprendra cA''kRSTAstejasA tava // 10 savAoM kena pApena gado'yaM vedanAnvitaH / saMjAto brAhmaNazreSTha tanme kathaya kAraNam // 11 iyaM puNyavatI mAtA mahApuNyA pativratA / yA hi bhartaprasAdena trailokyaM dhartumicchati // sA kathaM duHkhamAmoti kiM nAsti tapasaH phalam // 12 rAgadveSau parityajya vividhenApi karmaNA / yA ca zuzrUSate kAntaM [*sA kathaM duHgyamAmuyAt // 13 yA tu pUjayate kAntaM ] devavadguruvatsalA / sA kathaM duHkhamAmoti kuSTharogaM suduHkhadam // 14 zivazarmovAcamA zucastvaM mahAbhAga bhujyate karmajaM phalaM / nareNa karmayuktena pApapuNyamayena hi // 15 zodhanaM ca kurupva tvamubhayo rogayuktayoH / [*zuzrUpaNaM mahAbhAga yadi puNyamihecchasi // 16 evamukte zubhe vAkye somazarmA mahAyazAH / zuzrUpAM vA kariSyAmi yuvayoH puNyayuktayoH / / 17 mayA pApena duSTena kRpaNena dvijottama / kiM kartavyAmihAdyeva yo gurU na hi pUjayeta // 18 evamAbhASya rduHkhAdvA tayorduHkhena duHkhitaH / zlepmamatrapurIpaM sa ubhayoH paryazodhayata // 19 pAdaprakSAlanaM cakre pAdasaMvAhanaM tathA / snAnasthAnAdikaM cApi tayorbhaktyA'nvinaH svayam 20 dvAveto hi gurU vipraH somazarmA mahAyazAH / tIrtha nayati dharmAtmA skandhamAropya sattamaH // 21 dvAveto hi svahastena snApayitvA tu maGgalaH / sumatravedaviccaiva snAnasya vidhipUrvakam // 22 tarpaNaM hi pitRNAM tu devatAnAM tu pUjanam / dvAbhyAmapi sadharmAtmA sa kArayati nityazaH // 23 svayaM homaM karotyagnau paMcatyannamanuttamam / saMjJApayati suprIto dvAvetau ca mahAgurU // 24 zayyAsane ca to vimaH prasvApayati nityazaH / vastrapuppAdikaM marva tAbhyAM ninyaM prayacchati 25 tAmbUlaM bahugandhAgyamubhayorarpayetsa tu / somazarmA mahAbhAgastAbhyAmapi ca pRrayet // 26 mUlaM payaH subhakSyAcaM nityameva dadAtyasI / tayostu vAJchitaM nityaM somazarmA mahAyazAH / / 27 anena kramayogeNa nityameva prasAdayet / somazarmA sudharmAtmA pitaro paripUjayet // 28 somazarmANamAhUya pitA kutsati niSThuraH / ninditanipurairvAkyastADayanmuSTibhiH sadA // 29 kRte kArye kRte puNye nityameva sute punaH / na kRtaM zobhanaM mahyaM tvayaiva kulapAMsunA // 30 evaM nAnAvidhairvAkyaniSTharerduHkhadAyakaiH / atADayaddaNDaghAtaH zivazarmA sadA''tugaH // 31 evaM kRte'pi dharmAtmA naiva kupyati kahicit / manasA vacamA caiva karmaNA trividhana ca // 32 saMtuSTaH sarvadA so'pi pitaraM paripUjayat / yajjJAtvA zivazarmA ca caritaM svIyamIkSate // 33 amRtaM matkRte cApi hyAnItaM viSNuzarmaNA / [* puNyayuktaH sa dharmAtmA pitRbhaktiparaH sadA // 34 * ka. kha. ca. cha. jhapustakeSvevAyaM paattH| + ka. sva. ca. cha jhapustakastho'ya pATaH / 1 cha. sA tejasA'pi vA / gu|: ga. gha. 8. . Dha. kyaM krtu| 3 ka. kha. ga. du. ca cha. ja. jha. Ta. Da. hi / anyameva ku| 4 ka. kha. ca. cha. jha. duHkhAtmA / 5 ka kha. ca cha. jha dharmArtha / 6 Da ja jha. ja. Ta. 'paJcayajJama' / 7 ka. kha. ga. Ga. ca. cha. ja. Da. bhu mApayAdi / 8 ka. kha. ca. 'rU / ma hyAsane ca tI vipra AsthA / 9 ga, Tu. ja. Ta. i. sa. 'humUlAnya / 10 ma. 'mnyttthaa'rpye| 11 ga. cha. nindalyeva mutaM pu| ka. kha. ca. nindatyanaM mutaM pu| 12 ca. paritoSayet / 13 ga, gha, Ga. ja. Ta. Da. Dha. 't / tadvatsa somazarmA ca mAtaraM pitaraM dina / a| 14 ka. kha. ca. cha. jha. 'taM rakSate so'pi /
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 paJcamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 121 evaM bahutithe kAle zatasaMkhye gate sati / zivazarmA'pi pazyaivaM bhaktiM dRSTvA vicintya // 35 mayA vai pUrvaminyuktaM suputraM yajJasaMjJakam / mAtRkhaNDAnimAnputra yatra tatra kSipasva hi // 36 madvAkyaM pAlitaM tena kRtA na mAtari kRpA / etatsvalpataraM duHkhaM nirjIve ghAtamipyatA // 37 mAhasaM tu kRtaM tena putreNa vedazarmaNo / asyAdhikamahaM manye yato'yaM calate na ca // 38 nimeSamAtramevApi sAhasaM kArayetpunaH / asyAdhikastu saMpannaH prabhAvastapasaH paraH // 39 nityaM samArAdhane'pi vadhikaM cAsya dRzyate / tasmAdasya parIkSA cai samaye tapasaH kRtA // 40 bhaktibhAvAttathA satyAnneva putraH praNazyati / mAyayA ca nijAte'pi kuSTharogo nidarzitaH // 41 zlepmamUtramalAnAM ca ghRNA neva karoti ca / vraNAzodhayate nityaM svahastena mhaayshaaH|| 42 aGgasaMvAhanaM tadvatkaroti ca mahAmatiH / duHsahaM vacanaM mAM dAruNaM sahate sadA // 43 kunsane tADane caiva sadA miSTapravAcakaH / evaM duHkhasamAcAro mama putro mahAmatiH // 44 duHkhAnAM mAgare mano bahuklezaistu klezitaH / apaneSyAmyahaM duHkhaM viSNozcaiva prasAdataH // 45 cintayitvA ciraM vipraH zivazarmA mahAmatiH / punarmAyAM cakArAtha kumbhAdapahRtaM payaH // pazcAttaM ca samAhUya somazarmANamabravIt // nava haste mayA dattamamRtaM vyAdhinAzanam / tanme zIghraM prayacchasva yathA pAnaM karomyaham // yena nIrugbhavAmyadya prasAdAdviSNuzarmaNaH // evamukte tadA vAkye RSiNA zivazarmaNA / samutthAya tvarAyuktaH somazarmA kamaNDalum // 18 taM ca riktaM tato dRSTvA dyamRtena vinA kRtam / kamya pApamya vai karma kena me vipiyaM kRtam // 49 iti cintAparo bhUtvA somazarmA muduHgvinaH / pituggre ca vRttAntaM kathayiSyAmyahaM yadA // kopaM prayAsyati tadA gururme vyAdhipIDitaH // suciraM cintayitvA tu somazarmA mahAmatiH / yadi me satyamastIti guruzuzrUSaNaM yadi // 51 tapastaptaM mayA pUrva nivyelIkana cetasA / damazocAdibhiH satyaM dharmameva prapAlitam // tadA ghaTo'mRtayuto bhavatveSa na saMzayaH // yAvadevaM mahAbhAgazcintayitvA vilokayet / tAvaccAmRtapUrNastu punrevaabhvddhttH|| 53 naM dRSTvA harpasaMyuktaH momazarmA mahAyazAH / gatvA guruM namaskRtya kumbhamAdAya satvaram // 54 gRhANa tvaM pitazcemaM payaHkumbhaM samAganam / pAnaM kuru mahAbhAga gadAnmukto bhavAciram // 55 etadvAkyaM mahApuNyaM satyadharmArthakaM punaH / zivazarmA sutasyApi zrutvA ca madhurAkSaram // harSeNa mahatA''viSTa idaM vacanamabravIt // iti zrImahApurANe pAdma bhUmikhaNDe zivazapiAkhyAne caturtho'dhyAyaH // 4 // AdiptaH zlokAnAM samayaGkAH-3366 atha panamo'dhyAyaH / zivazarmovAcanapasA damazaucAbhyAM guruzuzrUSayA tathA / bhaktyA bhAvena tuSTo'smi tavAdya ca suputrk|| tyajasva(tyajAmi) vaikRtaM rUpaM mattaH sukhamavAmuhi // ___1 ka. kha. ca. NA / tAtkAlikamahaM manye yathA kartA bhava niha / ni / 2 ka. kha. ca. cha. jha. 'raH / tayoH suputrayovA'pi / 3 ka.kha. ca. cha. jha. ca mayaMva baddazaH kR| 4 ka.sa. ca. cha. sa. tmanaM' tADanaM patraH sarvadeva pravAhakaH / 5 ka. kha. ca. cha jha. ka / gRhANa vaiSNavaM sUktaM ma / sapA //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 2 bhUmikhaNDe - evamuktvA sutaM vipro darzayAmAsa tAM tanum / yathA pUrva sthitau tau tu tathA'sau dRSTavAngurU || 2 dIptimantau mahAtmAnau sUryavimbopamAvubhau / nanAma pAdau sadbhaktyA bhayostu mahAtmanoH // 3 tataH sutaM sa saMbhASya harSeNa mahatA'nvitaH / viSNoH pramAdAddharmAtmA bhAryayA saha kezavam // 4 jagAma nijapubhyaizca yogAbhyAsena sattamaH / praviSTo vaiSNavaM dhAme sa munirdurlabhaM padam || na tvanyaiH prApyate puNyaistapobhirmuktidaM padam / viSNAMstu cintanairnyAmadhyAnajJAnaiH stavaistathA 6 na dAnaistIrthayAtrAbhirdRzyate madhusUdanaH / samAdhijJAnayogena dRzyate paramaM padam / / mahAyogairyathA vimaH praviSTo vaiSNavIM tanum // 7 sUta uvAca - 8 10 11 12 13 14 15 16 17 18 tatastatra tapastepe somazarmA mahAdyutiH / azmaloSTasamaM mene kAJcanaM bhUSaNaM punaH / / jitAhAraH sa dharmAtmA~ vikriyAparivarjitaH / ma sarvAnviSayAMstyaktvA ekAntamapi sevate / / 9 yogAsanasamArUDho nirAzo niSparigrahaH / tasya velA tu saMprAptA mRtyukAlasya vai tadA // AgatA dAnavA vipraM somazarmANamantike / mRtyukAle tu saMprApte prANayAtrApravartike || zAlagrAme mahAkSetra RSINAM mAnavardhane / kecidvadanti vai daityAH kecidvadanti dAnavAH // evaMvidho mahAJzabdaH karNarandhragatastadA / tasyaiva vipravaryasya sucirAtsomazarmaNaH // jJAnadhyAnavivagnasya praviSTaM daityajaM bhayam / tena dhyAnena tasyApi daityabhUtena vai tadA || satvaraM ca tataH prANA gatAstasya mahAtmanaH / daityabhAvena saMyuktaH sa hi mRtyuvazaM gataH / / tasmAddaityagRhe jAto hiraNyakazipoH sutaH / devAsure mahAyuddhe nihatazcakrapANinA / yudhyamAnena tenApi mahalAdena mahAtmanA / sudRSTaM vAsudevatvaM vizvarUpasamanvitam || yogAbhyAsena pUrveNa jJAnamAsInmahAtmanaH / sasmAra pUrvakaM sarve caritaM zivazarmaNaH // prAgahaM somazarmAkhyaH praviSTAM dAnavIM tanum / asmAtkAyAtkadA puNyaM kevalaM dhAma uttamam // 19 prayAsyAmi mahApuNyairjJAnAkhyairmokSadAyakaiH / samare styatA tena mahalAdena mahAtmanA // evaMvidhA kathA pUrva zrUyate dvijasattamAH / evaM tu ca samAkhyAtaM sarvasaMdehanAzanam / / mahalAde nihate saMkhye devadevena viSNunA / ruruMda kamalA sA tu hataputrA ca kAminI || prahalAdasya tu yA mAtA hiraNyakazipoH priyA / prahalAdasya mahAzokadivA rAtrau prazocati // 23 pativratAM mahAbhAgAmAgatya bhagavatpriyaH / rudamAnA divA rAtrau nAradastAmuvAca ha / / mA zucastvaM mahAbhAge putrArthe puNyabhAgini / nihato vAsudevena tava putraH samepyati // bhUyaH svalakSaNopetastvasurazca mahAmatiH / mahalAdeti ca vai nAma punarasya bhaviSyati / / vihInazvAsurairbhAvairdevatvena samanvitaH / indratvaM bhokSyate bhadre sarvadevairnamaskRtaH / / sukhI bhava mahAbhAge tena putreNa vai sadA / [na prakAzyaM tvayA devi bhavArthadaM ca kasyacit // 28 vaktavyaM jJAnabhAvaistatsa'gopyaM kuru sarvadA ] | evamuktvA gatAM vimo nArado munisattamaH / / 29 kamalAyAzvodare tu janmAsyAnuttamaM punaH / prahalAdeti ca vai nAma tasya khyAtaM mahAtmanaH / / 30 bAlyabhAvaM gato vimAH kRSNameva vyacintayat / narasiMhaprasAdena devarAjo'bhavaddivi // 20 21 22 24 25 26 27 31 * ka. kha. ga. gha. ca. cha. jhapustakastho'yaM pAThaH / 1ka kha. ca. cha. jha. 'ma munibhirdu / 2 ka. kha. ca. cha. jha. yajJaiH / 3 ka. kha. na. Ga ca cha ja jha Ta Da Dha "mA nidrA pa |4k. kha. ca. cha. 'tastavAMdare mauM /
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 paJcamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 123 devatvaM labhya caivAsAvaindraM padamanuttamam / mokSaM yAsyati dharmAtmA vaiSNavaM dhAma cottamam // 32 asaMkhyAtA mahAbhAgAH sRSTerbhAvA hyanekazaH / moha evaM na kartavyo jJAnavadbhirmahAtmabhiH // 33 etadraH sarvamAkhyAtaM yathA pRSTaM dvijottamAH / [*anyaM pRcchata vai praznaM saMdehaM vo bhinadmyaham / / 34 vijayaM devatAnAM ca dAnavAnAM mahAkSayam / kRtaM hi devadevena sthApitaM bhuvanatrayam // 35 RSaya Ucu: idratvaM kasya saMjAtaM devAnAM rAjyadhArakam / kena dattaM tvamAcakSva vistarAdvijasattama // sUta uvAca - 37 38 39 vistareNa pravakSyAmi indratvaM yena sattamAH ] / prAptameva mahAbhAgA yathA puNyatamena ca // teSu teSu daityeSu samasteSu mahAhave / atinaSTeSu pApeSu govindena mahAtmanA / / tato devAH sagandharvA nAgA vidyAdharAstathA / saMprocumAdhavaM sarve baddhamAJjalayastataH // bhagavandevadeveza hRSIkeza namo'stu te / vijJApayAmahe tvAM vai tatsarvamavadhAryatAm / / zAstA goptA ca puNyAtmA asmAkaM kuru kezava / rAjAnaM puNyadharmANaM tvamindraM lokazAsanam 41 trailokyasya prajA deva yamAzritya sugvaM vaset // 40 42 36 vAsudeva uvAca -- 43 44 mama loke mahAbhAgA vaiSNavena samanvitaH / tejasA brAhmaNazreSThazvirakAlaM nivAsitaH || tasya kAlaH prapUrNazca mama loke mahAtmanaH / vasatastasya viprasya madbhaktasya surottamAH // tejasA vaiSNavenaiva bhavatAM pAlako hi saH / bhaviSyati sa dharmAtmA sarvadharmAnuraJjakaH // pAlako dhArakazcaiva sa ca brAhmaNasattamaH / bhaviSyati dharmAtmA bhavatAM trANakAraNAt // 46 adityAstanayazcaiva suvratAkhyo mahAmanAH / mahAvalo mahAvIryaH sa ca indro bhaviSyati / / 47 45 va kazyapa uvAca - yUyaM vai satyadharmeNa vartamAnAH sadaiva hi / Avayozca prasAdena tapamazca prabhAvataH // prAptavanto bhavantastu devatvaM cAkSayaM padam / varamevaM dadAmyeSa bahumItisamanvitaH // amarA nirjarAcaiva hyakSayAca bhaviSyatha / sarvakAmasamRddhArthAH sarvasiddhisamanvitAH // devA nAgAva gandharvA matprasAdAnmahAsurAH // * sUta uvAca evaM varAnsa dezo dadau devebhya uttamAn / devA vijayinaH sarve viSNunA saha sattamAH // kazyapaM pitaraM draSTuM mAtaraM ca tato gatAH // 48 49 praNemuste mahAtmAnAvubhAvetau sukhAmanau / UcuH prAJjalayaH sarve harpeNa mahatA'nvitAH || yuvayozca prasAdena devatvaM hi gatA vayam / ['harSeNa mahatA''viSTo devAnvAkyamuvAca saH ] // 50 viSNuruvAca - varaM varaya bhadraM te devamAtaryazasvini / manasA cepsitaM sarvaM tatte dadmi sunizcitam // aditiruvAca - pUrva putravatI bhUtA prasAdAttava mAdhava / amarA nirjarAH sarve cAkSayAH puNyavatsalAH // * ka. kha. ya. cha. jha. Da. pustakastho'yaM pAThaH / + ka kha ga gha ca cha jha. pustakeSvayaM pATha: / 51 52 53 54 55
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDeamI putrA mayA labdhAH zrUyatAM madhusUdana / sutarAM tvaM ca govinda sarvakAmasamRddhidaH // 56 mama garbhe vasaMzcaiva bhavAMzca mama nandanaH / tvayA putreNa ninyaM ca yathA nandAmi kezava // evaM mahodayaM nAtha pUrayasva manoratham // vAsudeva uvAcabhavatyA devakAryArtha gantavyaM mAnuSaM vapuH / tadA'haM tava garbhe vai vAsaM yAsyAmi nizcitam / / 58 yuge dvAdazake prApte bhUbhAraharaNAya vai / jamadagnisuto devi rAmo nAma dvijottamaH // 59 pratApI tejasA yuktaH sarvakSatravadhAya ca / tava putro bhaviSyAmi marvazastrabhRtAM vrH|| 60 caturvizatike prApte tretAkhye tu tathA yuge / gamo nAma bhavipyAmi tava putraH pativrate // 61 [*punaH putro bhaviSyAmi tavaiva zRNu vA'na] / aSTAviMzatika prApte dvAparAnte yuge tadA // 62 sarvadaMtyavinAzArthe bhUbhAraharaNAya ca / vAsudevo'tha te putrI bhaviSyAmi na saMzayaH // 63 idAnIM kuru kalyANi madvAkyaM dharmasaMyutam / marvalakSaNasaMpannaM satyadharmasamanvitam // 64 sarvajJaM sarvadaM devi putramutpAdya sundaram / indratvaM tasya dAsyAmi indraH so'pi bhaviSyati / / 65 evaM saMbhASitaM zrutvA mahAharSasamanvitA / devadevaprasAdena indraH putrAM bhaviSyati // 66 evamastu mahAbhAga tava vAkyaM karAmyaham / tatastA devatAH sarvA jagmuH svasthAnameva hi // hariNA saha te sarve nirAtaGkA mudaa'nvitaaH|| sUta uvAcaaditiH kazyapaM prAha RtuM prApya manasvinI / bhagavandIyatAM putraH surendrapadabhuJjakaH // 68 cintayitvA kSaNaM vipastAmuvAca manasvinIm / evamastu mahAbhAge tava putro bhaviSyati / / 69 trailokyasyApi kartA ca yajJabhoktA sa eva ca / tasyAH zirasi saMnyasya svahastaM ca dvijottamaH70 tapazcacAra tejasvI viSNuloke vamansadA / nasya puNyakSayAjAtaM viSNulokAdvijottamAH // 71 patanaM karmavarzatastatastasyA dvijottamAH / puNyagarbha gano vipra adityAstu mahAtapAH // 72 indratvaM bhoktukAmArtha satyapuNyena karmaNA / garbha dhAra mA devI puNyena tapamA kila // 73 tapastepe nirAlasyA vanavAsaM gatA satI / divyaM varSazataM yAtaM tapantyAM devamAtari / / 74 atapyata tapastIvra duSkaraM devatAsuraH / tasyAstu tapasA tena tejamA ca samanvitA // 75 sUyetejaHpratIkAzA dvitIya iva bhAskaraH / zuzubhe sA yathA dIptA paramaM dhyAnamAsthitA / / 76 rUpeNAdhikatAM yAtA tapasastejasA tadA / layadhyAnaparA sA ca vAyubhakSA tapasvinI // adhikaM zuzubhe devI dakSasya tanayA tadA / / siddhAzca RSayaH sarve devAzcApi mahaujasaH / stuvanti tAM mahAbhAgAM rakSanti ca sutatparAm / / 78 pUrNe varSazate tasyA viSNustatra samAgataH / tAmuvAca mahAbhAgAmaditiM tapasA'nvitAm // 79 devi garbhaH susaMpUrNaH sUtikAlaH pravartate / tavaiva tapasA puSTastaMjasA ca pravardhitaH / / / * ka. kha. ca. pustakastho'ya pATaH / 1 ka. kha. ca. sa. suvarAttava govinda sarvakAmasamanvitAH / ma / 2 ka. kha. ca. jha. 'ge va dazama prA' / 3 ka. kha. ja.sa. Dha. 'rvazAstra' / 4 ka. kha. ga. gha. 4. ca. u. ja. sa.Ta. da. saptaviMzatike / 5 ke. kha. ga. gha. cha. jha. Ta. "pte yuge vaizya tathaiva c|s| 6 ka. kha. ca. cha. jha. Da. 'zata: muvratasya dvijasya ca / / 7 ka. kha. gha. ca. cha. jha. nirAlambA / 8 ka. kha. ca. cha. sa. duzcaraM devabrAhmaNaH / ta / 9 ka. kha. ca. cha. jha. mnsvinii| 10 ka. kha. ga. gha. ca. cha. sa.Ta, 'sA tusstt|
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 SaSTho'dhyAyaH ] padmapurANam / adyaiva garbhametaM tvaM maJca muzca yazasvini / evamAbhASya devezaH sa jagAma svakaM gRham // 81 amRta putraM sA devI kAle prApte mahodaye / suputraM dIptisaMyuktaM dvitIyamiva bhAskaram // 82 mubhagaM cArumarvAGgaM sarvalakSaNasaMyutam / catuvAhuM mahAkAyaM lokapAlaM surezvaram // 83 tejojvAlAsamAkIrNa cakrapadmasuhastakam / candravimbAnukAreNa vadanena mahAprabham // rAjamAnaM mahApAjhaM tejasA vaiSNavena ca / anyaizca lakSaNardivyairdivyabhAvaralaMkRtam // 85 sarvalakSaNasaMpUrNa candrAsyaM kamalekSaNam / Ajagmustatra te devA RSayo vedpaargaaH|| 86 gandhavozca tato nAgAH siddhA vidyAdharAstathA / RSayaH sapta te divyAH pUrvAparamahaujasA // 87 anye ca munayaH puNyAH puNyamaGgaladAyinaH / Ajagmuste mahAtmAno harSanirbharamAnasAH // 88 tasmiJjAte mahAbhAge bhagavanto(ti) mahAjasi / AjagmurdevatAH sarve parvatAstu tapasvinaH // 89 kSIrAdyAH sAgarAH sarve nadyazceva tathA'malAH / mUrtimantastataH sarve ye cAnye hi craacraaH||90 maGgalaistu mahotsAhaM cakruH sarve surezvagaH / nanatuzvApsaraHsaMghA gandharvA lalitaM jaguH // 91 vaMdamabrestato devA brAhmaNA vedapAragAH / stuvanti taM mahAtmAnaM sutaM vai kazyapasya ca // 92 brahmA viSNuzca rudrazca vedAcaiva samAgatAH / sAGgopAGgazca maMyuktAstasmiJjAte mahaujasi // 93 maGgalaM cakrire sarve gItapuNyamahotsavaH / harSeNa nirbharAH sarve pUjayanto mahaujasaH // 94 brahmAdyAzca trayo devAH kazyapA'tha bRhaspatiH / cakrire nAmakarmAdi tasyaiva hi mahAtmanaH // 95 vasudatteti vikhyAto vasudeti punastava / AgvaNDaleti vanAma marutvAnnAma te punaH // 96 maghavA ca viDojAstvaM pAkazAsana ityapi / zaMkrazcaiva hi vikhyAta indrazcaiveni te sutaH // 97 ityetAni ca nAmAni tasyaiva ca mahAtmanaH / cakruzca devanAH mayaM saMtuSTA dRssttmaansaaH|| 98 snAnaM te kArayAmAsuH saMskArAMzca mahAsurAH / vizvakoNamAhUya dadurAbharaNAni ca // 99 tAni puNyAni divyAni tasmai ne tu mahAtmane / jAte tasminmahAbhAge devarAne mhaatmni||100 evaM mudaM tataH prApuH sarve devA mahaujasaH / puNye nitI tathA RkSe sumuhUrte mhaamtiH|| 101 indratve sthApito devairabhipiktaH sumaGgaleH / prAptamandraM padaM tena prasAdAttasya ckrinnH|| 102 tapazvakAra tejasvI vasudattaH surezvaraH / ugreNa tejasA yukto vjrpaashaangkushaayudhH|| 103 sUta uvAca ugraM mamastaM tapasaH prabhAvaM vilokya zukro nijagAda gAthAm / lokaMSu cAnyo na bhaviSyatIti yathA hi cAyaM ca sudrshniiyH|| viSNoH prasAdAttapasA mahAtmanA saMprAptamaizvaryamiheva divyam / anena tulyo na bhaviSyatIti lokeSu cAnyastapasogravIryaH / / iti zrImahApurANaM pAdme bhUmikhaNDe devAmurerindrAbhipeko nAma paJcamo'dhyAyaH // 5 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-3471 atha SaSTo'dhyAyaH / sUta uvAcakazyapasya ca bhAryA'nyA danu ma tapasvinI / putrazokena saMtaptA saMprAptA ditimandiram // 1 1 ka. kha. ga. gha. ca. cha. jha. Ta. subhuja / 2 ka. kha. ca. cha. jha zakhazca' / 3 ka. kha. ga. gha. ca. cha. sa. lo| ka. kha. ga. gha. ca. cha. jha. Da. 'yaM barudanavIraH / vi' / 5 ka. kha. ca. cha. jha. da. "sya priyA bhAryA / 104 105
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 1 126 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDerudamAnA praNamyaiva pAdapadmayugaM tadA / duHkhena mahatA prAptA ditistAM pratyabodhayat / 2 ditiruvAcatavaiva hi mahAbhAge kimidaM rodakAraNam / putriNyazcaikaputreNa loke nAryo bhavanti vai // 3 bhavatI zataputrANAM guNinAmapi bhAminI / mAtA bamasi kalyANi zumbhAdInAM mahAtmanAm // 4 karamAhuHkhaM tvayA prAptametanme kAraNaM vada / hiraNyakazipU rAjA hiraNyAkSo mahAbalaH // 5 yasyAH putrau mahAtmAnau mahAbalaparAkramI / kasmAhuHkhaM mahajjAtaM tasmAccaiva sakhe vada // 6 [*evamAbhApya sA devI tAM ditirduHkhasaMyutAm / AkhyAhi kAraNaM sarva yasmAdrodiSi sAMpatam // evamAbhASya tAM devIM virarAma manasvinI // danuruvAcapazya pazya mahAbhAge sapatnyAzca manoratham / paripUrNa kRtaM tena devadevena cakriNA // yathA pUrva varo datto hyadityai devi viSNunA / tathedAnI ca putrAya tasyA datto varo mahAn // 9 kazyapAdvizruto jAtasralokyapAlakaH sutaH / indratvaM tasya ve dattaM tava putrAdvihatya ca // 10 manorathaistu saMpUrNA aditiH sukhavardhinI / kanIyAnvasudattazca tasya putrazca saMprati // aindraM padaM suduppApyaM devaiH sArdhaM bhunakti ca // ditiruvAcakasmAtpadAtparibhraSTo mama putro mhaamtiH| anye ca dAnavA daityAstejobhraSTAH kathaM sakhe // 12 tasya tvaM kAraNaM brUhi vistareNa yazasvini / tAmAbhApya ditirvAkyaM virarAma suduHkhitA // 13 danuruvAcadevAzca dAnavAH sarve krodhAcca saMgaraM gatAH / tatra yuddhaM mahajjAtaM daityasaMkSayakArakam // 14 devaizca viSNunA yuddhe mama putrA nipAtitAH / tathaiva tava putrAzca hatA devena cakriNA // 15 vane gajAnyathA siMho drAvayetsvena tejasA / tathA te mAmakAH putrA nihatAH zaGkhapANinA // 16 kAlanemimukhaM sainyaM durjayaM yatsurAsuraiH / nAzitaM maditaM sarva drAvitaM vikalIkRtam // 17 svIyArcibhiryathA vahistRNAni jvAlayadvana / tathA daityagaNAnsarvAnnidahatyeva kezavaH // 18 mama putrA mRtA devi bahuzastava nandanAH / vahni prApya yathA sarva zalabhA yAnti saMkSayam // 19 tathA te dAnavAH sarve hariM prApya kSayaM gatAH / evameva hi vRttAntaM ditiH zuzrAva dAruNam // 20 ditiruvAca - vajrapAtopamaM bhadre vadasyevaM kathaM mama / evamAbhASya tAM devI mUrchitA nipapAta ha // 21 hA hA kaSTaM mahajjAtaM barhaduHkhaM pratApakam / ruroda karuNaM sA'pi putrazokasupIDitA // 22 tAM dRSTvA sa munizreSTha upAca vacanaM zubham / mA rodipi ca bhadraM te navaM zocanti tvdvidhaaH||23 sattvavanto mahAbhAge lobhamohene varjitAH / kasya putrA hi saMsAra kasya devi subaandhvaaH||24 *ka.kha.ca. cha. jha. pustakastho'yaM pATaH / 1 ka kha ca. cha. jha. huNDAdInAM / 2 ka. kha. ga. gha. Da. ca cha. jha. zrRyatAm / 3 ka. kha. ga. gha. Da. ca. cha. ja.sa. Ta. Da. Dha.'nI suputrAkhya dattaM devena sAMpratam / k| 4 ka. kha ca. cha. jha. vidI / 5 ka.kha. gha. ca. cha. jha. Ta. 'm / svecchayaiva yathA / 6 ka. kha. ga.gha.ca. cha. jha. Ta. Da. 'huduHkhprdaayk| 7 ka, kha, ga. gha. i. ca. cha. ja. jha. Ta. Da. 'na vAhitAH /
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 saptamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 127 nAsti kasya hi kenApi tatsarvaM zrUyatAM priye / dakSasyApi sutA yUyaM sundaryazcaiva mAmakAH // 25 bhavatInAmahaM bho bharakaH pUrakaH zubhe / poSaka: pAlakazcaiva rakSako'smi varAnane // 26 kasmAdvairaM kRtaM krUrairasurairajitAtmabhiH / tava putrA mahAbhAge satyadharmavivarjitAH // 27 tena doSeNa te sarve tava doSeNa vai zubhe / nihatA vAsudevena devaizca sunipAtitAH // 28 tasmAcchoko na kartavyaH satyamokSavinAzanaH / zoko hi nAzayetpuNyaM kSayAtpuNyasya nazyati 29 tasmAcchokaM parityajya vighnarUpaM varAnane / AtmadoSaprabhAvena dAnavA maraNaM gtaaH|| 30 devA nimittabhUtAzca nAzitAH svena karmaNA / evaM jJAtvA mahAbhAge samAgaccha sukhaM prati // 31 evamuktvA mahAyogI tAM priyAM duHkhabhAginIm / viSAdAca nivRtto'sau virarAma mhaamtiH||32 iti zrImahApurANe pAjhe bhUmikhaNDe dinivilApo nAma paSTho'dhyAyaH // 6 // AditaH zlokAnAM samazyaGkAH-3503 atha maptamo'dhyAyaH / ditiruvAcasatyamuktaM tvayA nAtha marvameva na saMzayaH / bhartRmnehaM parinyajya gatA sApatnajaM dvija // abhimAnena duHkhena mAnabhaGgena sattama / mahAduHkhena saMtaptA kariSye prANamocanam // 2 kazyapa uvAcazrUyatAmabhidhAsyAmi yathA zAntibhaviSyati / na kaH kasya bhavenputro na mAtA na pitA zubhe // 3 na bhrAtA bAndhavAH kasya na ca svajanavAndhavAH / evaM saMsArasaMvandho mAyAmohasamanvitaH // 4 svayameva pitA devi svayaM mAtA'tha vAndhavAH / svayaM svajanavargazca svayaM saMvaH snaatnH|| 5 AcAreNa naro devi sugvitvamupajAyate / anAcAraNa pApena nAzaM yAni tathA dhruvam // 6 kRrayoni prayAtyevaM nage devi na saMzayaH / karmaNA satyahInana mahApApena mohitaH // 7 riputvaM vartate martyaH prANinAM ninyasaMsthitaH / manyana vartate manyo yadA loke piye shubhe|| tadA tasya bhavantyevaM mitrAH sarvatra bhAvini // kRSikAro yadA devi kSetre bInaM sumaMsthinaH / yAdRzaM tu vapatyeva nAdRzaM phalamaznute / / tathA tava ca putrazca mAdhubhiH spadhitaM sh| karmaNastasya tasmAttvaM phalaM bhuva susaMsthitam // 10 tava putrA mahAbhAge tapaHzAntivivarjitAH / tena pApena te sarve patitA ve mahatpadAta // 11 evaM jJAtvA zamaM gaccha muzca duHsaM sukhaM tethA / kasya putrAzca mitrANi kasya svajanavAndhavAH // AtmakarmAnusAreNa phalaM bhuJjanti jantavaH // parArthe cintanaM devi tatvajJAnena paNDitAH / na kurvanti mahAtmAno vyarthamavaM na sNshyH|| 13 paJcabhUtAtmakaM kAyaM kevalaM saMdhijarjaram / AtmAmitraM kRtaM tena sarva devi nizAmaya // 14 AtmA nAma mahApuNyaH sarvagaH sarvadarzakaH / sarvasiddhistu sarvAtmA sAttvikaH srvsiddhidH||15 1 ka. kha. ca. cha. jha. 'pi saMbandhoM devi zrRyatAm / dN| 2 ka. kha. ca. cha. sa. 'tyasaukhyavi / 3 ka. kha. ca. cha. jha. ripurUpaM / 4 ka. kha. ca. cha. sa. vivaadaa'| 5 ka. kha. ca. cha. sa. dharmaH / 6 ka. kha. ca. cha. jha. bhAmini / 7ka. kha.ca.cha. jha, tatprApta / 8 ka.kha. ca.ca. cha.ge satyazA / 9ka. kha.ga. ca, ca. cha. Ta. vrj|
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDeevaM sarvamayo devi bhramatyeko niraJjanaH / bhramatA nirjane yena mUrtimanto dvijottmaaH|| 16 cakhAro darzitAH puNyA buddhimanto mahaujasaH / paJcamaH zvasanazcaivaM pUrvANAM mitrameva ca // 17 ayo AtmA samAyAto jJAnasAhAyya eva vA / sa tAndRSTvA mahAtmA vai jJAnamAtmA smbrviit|| [*jJAnaM pazye amI paJca mantrayantaH prsprm]| gaccha tvaM mama vAkyena yUyaM ka iti pRccha h||19 zAnaM vAkyaM paraM zrutvA sArthastasya mahAtmanaH / tadAhA''tmAnamArAdhyametaiH kiM te prayojanam // tattvato bhUhi tatsarvaM bhavAJzuddho hi sarvadA // ___ AtmovAcaete paJca mahApAjJA rUpavanto manasvinaH / gatvA saMdarzayAmyetAnAbhApye jJAna zrUyatAm // 21 bhavyAnetAnpravakSyAmi pazcamI gatimAgatAna / dUta tvaM gaccha bho jJAna kuzalo dUtakarmaNi // 22 jJAnamuvAcatvamAtmazrUyatAM vAkyaM satyaM satyaM vadAmyaham / eteSAM saMgatistAta kAryA naiva tvayA kdaa||23 [paJcAnAmapi zuddhAtmanna kAryA zubhamicchatA / bhavataH saMgati moha icchatyeSa mahAmate // 24 ['AtmovAcaeteSAM saMgati jJAna kasmAdvArayate bhavAna / tanme tvaM kAraNaM brUhi yAthAtathyana paNDita // 25 ___ jJAnamuvAca]eteSAM saGgamAtrAttu mahahuHkhaM bhaviSyati / duHkhamUlA hi pazcaiva shoksNtaapkaarkaaH|| 26 evamastu mahAprAjJa kariSye vacanaM tava / jJAnamAbhApya sa hyAtmA dhyAnana maha sNgtH|| 27 kazyapa uvAcatataH pazcaiva te tatrAdrAkSurAtmAnameva tam / buddhimRcaH mamAya saMgatyA''tmAnameva hi // 28 dUtatvaM kuru kalyANi hyasmAkamAtmanA saha / paJcatattvA mahAtmAno vizvasya dhArakAH shubhaaH||29 bhavantaM mitramicchanti ityAbhASya mahAmatim / gatvA buddha tvayA kArya kartavyaM sAMprataM braja // 30 evamastu mahAbhAgAH kariSye kAryamuttamam / evamApya tAnsA vai gatA hyAtmAnameva tam // 31 ahaM buddhirmahAbhAga bhavantaM samupAgatA / dRtatva mahatAM pAttipAM tvaM vacanaM zRNu // 32 bhavanmaitrI samicchanti hyekSayAM paJca cA''tmakAH / kuru metraM mahAmAjJa jahi dhyAnaM sudrtH||33 jJAnamuvAcana kartavyastvayA cA''tmannateSAM vai samAgamaH / eSAM saMsargamAtraMNa mahahuHkhaM bhaviSyati // 34 mayA jJAnena hInastvaM kathaM karma kariSyasi / evameva na kartavyamateSAM vai samAgamaH // 35 garbhavAso hi bhavato bhaviSyatyanyathA vibho / jJAnenaiva mayA hInA hyajJAnaM yAsyasi dhruvam / / 36 evamuktvA tamAtmAnaM virarAma mahAmatiH / tatastAmAgatAM buddhimAtmA provAca nizcitam // 37 jJAnadhyAnau mahAtmAnAvAtmanA mama zobhano / tatra yAnaM na me yuktaM tabuddha kiM karomyaham / / 38 * ka. kha. ga. gha..ca.. ja.ma.Ta. Da..pustakasthA'yaM pAThaH / + ka.kha. ga. gha..ca.cha.ja. jha. Ta. ra... pustakastho'yaM pAThaH / ka. kha. ga. gha. ca. cha. ja jha. Da. pustakaratho'yaM pAThaH / ka. kha. gha. Da.ca. cha. u. da. va kurvANA mantrameM / 2 ca. ja. i. Dha. 'zya samIpasthA m| 3 ka, kha, ga, gha. sa.ca. cha. ja. sa. Da.. 'm / etAngatvA brIhi tvaM yuu| 4 ka. kha. ca. cha. jha. tve bhavatA pArzva teSAM / 5 ka. kha. pa. cha.. tejAdyAH / 6ca. mAna / 7 ka. kha. ca. cha.. rtavyaM tvayA deva vacaH zaNu / ga /
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 saptamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 129 evaM zrutvA gatA buddhisteSAM pArzve yazasvinI / samAcaSTe samagraM tatkathanaM jJAnadhyAnayoH // 39 tataste paJcakAH sarve AtmAnaM prati jagmire / maitrameva pratIcchAmo bhavato nityameva hi // 40 yasmAcchuddho'si lokeza tasmAttvAM samupAgatAH / svayameva vicAryaiva hyuttaraM naH pradIyatAm // / 41 AtmovAca yUyaM paJcaiva saMprAptA mama maitraM samicchatha / svIyaM guNaM prabhAvaM ca kathayantu mamAgrataH / / 42 bhUmiruvAca sarvakAryasya saMsthAnaM carmamAMsa samanvitam / [*asthimUladRDhatvaM ca nakhalomasamanvitam ] // Half mahAprAjJa kAyamadhye mamaiva hi / nAsikAgamano gandhaH sa me bhRtyo mahAmanAH // AkAza uvAca ahamAkAzakaH prApto mama kAye prabhAvakam / zrUyatAmabhidhAsyAmi parabrahmasvarUpiNe / bAhyAntarAvakAzazca zUnyasthAne vasAmyaham / mamaiva bhRtya zravaNe zravaNArthaM pratiSThitau // vAyuruvAca 43 44 49 46 yatstrarUpe'tha niHzvAse karomyevaM zubhAzubham / karma kAye sthitaM nityaM sparzAkhyastatrame gunnH|| 47 teja uvAca - kAye sUryasya vai nityaM viniyogaM karomyaham / savAdyAbhyantaraM sarva devyAdravyaM pradarzaye // tatra netre ca bhRtyau me dravyalabdhaprasAdhakau / evaM mayA''tmavyApArastavAgre kathitaH paraH / / Apa Ucu: zukraM maJjA tathA lAlA palaM tvaksaMdhisaMsthitam / rudhiraM preSayAmo vai kAyamadhye sthitA vayam ||50 saMpoSayAmo'harnizamamRtena kalevaram / evaMmayaH suvyApAraH kAyapattanake'rpitaH // amAtyaM rasanAM viddhi rasAsvAdakarI parAm / / 48 49 51 nAsikovAca 52 sugandhena parAM puSTiM kAyasyApi karomyaham / durgandhaM tu parityajya kArya sarvaM pradarzaye // buddhiyuktA mahAbhAga tasyA bhAvena bhAvitA / svAmikAryAya kAye'sminnahaM tiSThAmi nizcalA || gandhaM mama guNaM viddhi dvividhaM yatpravartitam // 54 zravaNe Ucatu: kAryAkAryAdikaM zabda lokairuktaM zubhAzubham / zRNuyAva sukAyasthoM satyAsatyaM priyApriyam // 55 zabdo hi me guNaH prokto mama vyApAra eva hi / yojayAmi na saMdeho yadA buddhiH prapUrayet 56 tvaguvAca paJcarUpAtmako vAyuH zarIre'sminvyavasthitaH / savAdyAbhyantarAM ceSTAM teSAM jAnAmi nizcitam 57 zItoSNamAtapaM varSa vAyoH sphuraNameva ca / sarva jAnAmi saMsparzAdaGgazleSAdikaM nRNAm // 58 sparza eva guNo mahyametatsatyaM vadAmyaham / evaM hi te samAkhyAtI hyAtmavyApAra eva hi // 59 *ka. kha. ga. Da. ca. cha. . Da Dha pustakastho'yaM pAThaH / 1 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Da Da ca paJcarUpeNa tiSThAmi ka 2 ka kha ga gha Ga. cha. jha. Ta. Da. u. m / carmakArya sthito'mAtyaM zRNudhvA''tmanguNaM hi me / te / 3 ka. kha. ca. cha. jha. duSTAduSTaM / 4ka. kha. ga. gha. Ga. ca. cha. ja. cha. Ta. Da Dha netrAvamAtyA me mama rAjya' / 5 ca sarva / 17
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 mahAmunizrIvyAsapaNItaM [ 2 bhUmikhaNDenetre UcatuHsaMsAre yAni rUpANi bhavyAbhavyAni sattama / yadA prerayate buddhistadA pazyAva nAnyathA // 60 vasAvaH kAyamadhye vai rUpaM guNa ihA''vayoH / evaM vyApAra ukto nau kAyamadhye mahAmate / / 61 jihovAcabuddhiyuktA yahaM tAta rasabhedAnvicAraye / [*kSAramAmlAdikaM sarva nIrasaM svAdu cintaye] // 62 vyApAreNa hyanenApi nityayuktA vasAmyaham / ['indriyANAM hi sarveSAM buddhireva prnnaaykH]||63 evaM paJca samAyAtAnIndriyANi priye shRnnu| svIyAni yAni karmANi kathayanti punaH punH||64 atha buddhiH [* samAyAtA tamuvAca mahAmatim / madvihIno yadA kAyastadA nazyati nAnyathA // tasmAtvaM mAM] samAsthAya pravartasva mahAmate // atha karma samAyAtamAtmAnamidamabravIt / ahaM karma mahApAjJa taba pArtha mamAgatam // tvAM preSayAmyahaM tAta yathA ve yena gaccha ha / evamAkarNya tatsarvamAtmA provAca tAnmati // 67 yUyaM pazcAtmakA yuktAH sarvasAdhAraNAH kile / tasmAnmatraM samicchAmi tatra paJcAtmakaM prati // dhruvantu kAraNaM sarve mamAgre sarvameva tat // pazcAtmakA UcuHasmatsaGgaprasaGgena piNDameva prajAyate / tasminpiNDe mahAdeva bhavAnvasati suvrata // tiSThAmo ha vayaM sarve prasAdAttava tatra hi / etasmAtkAraNAnmatramicchAmastava nityshH|| 70 AtmovAcaevamastu mahAbhAgA bhavatAM priyameva ca / kariSye nAtra saMdeho maitraM hi prItikAraNAt // 71 vAryamANo mahAbhAgo jJAnenApi mahAtmanA / dhyAnena ca mahAtmA'sau teSAM saMgatimAgataH // 72 sataiH pramohitastatra rAgadveSAdibhistadA / paJcatattvasamAyuktaH kAyatvaM gatavAnprabhuH // 73 yadA garbhe samAyAto viSThAmUtrasamAkule / durgandhe picchilAvarte patitastaiH susNyutH|| 74 aGgena vyAkulo bhUtaH pazcAtmakAnuvAca sH| bho bhoH pazcAtmakAH sarve zRNudhvaM vacanaM mama 75 bhavatAM hi prasaGgena mahAduHkhena mohitaH / nanvasminpicchile ghore patito'smi mahAbhaye // 76 pazcAtmakA UcuHtAvatsaMsthIyatAM rAjanyAvadgarbha prapUrayet / pazcAnirgamanaM te vai bhaviSyati na saMzayaH // 77 asmAkaM hi bhavAnsvAmI kAyadeze vyvsthitH| [rAjyamevaM prakartavyaM sukhabhoktA bhaviSyasi / / teSAM tadvacanaM zrutvA cA''tmA duHkhena pIDitaH] / gantumicchannaso tasmAtpalAyanaparo'bhavat / / 79 iti zrImahApurANe pAya bhUmikhaNDe devAsuraprakaraNe zarIrotpattikathana nAma saptamo'dhyAyaH // 7 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-3582 athASTamo'dhyAyaH / kazyapa uvAcasa garbho vyAkulo jAtaH vidyamAno dine dine / duHkhakrAnto hi dharmAtmA sarvapIDAbhipIDitaH * ka. kha. ra. ca. cha. ja sa. Da. Dhapustakastho'yaM pAThaH / / ka. kha. ca. cha. jha. pustakastho'yaM pAThaH / * ka. kha. ga. Ga. ca. sa. ha. da. pustakastho'yaM pAThaH / / ka. kha Ga ca. cha. ja jha. Da, Dha. pustakaraNa / ka. kha Ga ca. cha. ja jha. Da. Dha. pustakastho'yaM pAThaH / 1ca. 'la / kasmAnmatraM samicchanti pazcAtmakA mamaiva hi / bru| 2 ka. kha. ca. cha ha. 'NDe yadA de|
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 aSTamo'dhyAyaH ] paapurANam / adhomukhastu garbhastho mohajAlena bandhitaH / AdhivyAdhisamAkrAnto hAhAbhUto vicetanaH // duHkhena mahatA''viSTo jJAnamAha papIDitaH // AtmovAcatava vAkyaM mahApAjJa na kRtaM tu mayA tadA / dhyAnena vAryamANo'pi patito mohasaMkaTe // tasmAdrakSa mahAprAjJa garbhavAsAtsudAruNAt // jJAnamuvAcamayA tvaM vArito hyAtmankRtaM vAkyaM na caiva me / paJcAtmakairmahAraiH pAtito garbhasaMkaTe // 4 idAnI gaccha tvaM dhyAnaM tasmAttvaM prApsyase sukham / garbhavAsAdbhaviSyate mokSaste ca na sNshyH||5 tasya tadvacanaM zrutvA jJAtvA jJAnasya tattvatAm / dhyAnamAya provAca zrUyatAM vacanaM mama // 6 tvAmahaM zaraNaM prApto dhyAna mAM rakSa nityazaH / evamastu mahAprAjJa dhyAnamAha mahAmate // 7 etadvAkyaM tataH zrutvA hyAtmA vai dhyAnamAgataH / dhyAnena hi samaM garbhe saMsthito mohvrjitH||8 [*yadA dhyAnaM gato hyAtmA vismRtaM garbhanaM bhayam / sa dvAbhyAM sahitastatra hyAtmA mohavivarjitaH]9 cintayanneva vai nityemAtmakaM sukhameva hi / ito niSkrAntamAtrastu tyaje pazcAtmakaM vapuH // 10 evaM cintayate nityaM garbhavAsagataH prabhuH / sUtikAle tu saMprApta prAjApatyena zobhane // 11 vAyunA cAlito garbhaH prANenApi valIyasA / yonirvikAzamAyAti caturviMzAGgalaM tadA // 12 paJcaviMzAnulo garbhastena pIDA vijAyate / evaM saMpIDyamAnastu mUrchayA mUrchitaH priye // 13 patito bhUmibhAge tu jJAnadhyAnasamanvitaH / prAjApatyena divyena vAyunA sa pRthakRtaH // 14 bhUmisaMsparzamAtreNa jJAnadhyAne tu vismRte / saMsAramohasaMdagdha AtmA priyatayA sthitaH // 15 guNadopasamAkrAnto mahAmohasamanvitaH / khAnapAnAdikaM sarvamicchatyeva dine dine // 16 evaM saMpRSTamAnastu hyAtmA paJcAtmakaiH saha / vyApyate indriyaiH sarvaivipayaiH paapkaaribhiH|| 17 vAndhavAnAM susaMmohe bhAryAdInAM tathaiva ca / AkulavyAkulo devi jAyate ca dine dine // 18 mahAmohena saMdagdho mohajAlaM gataH prabhuH / kaivartena yathAM nadyAM zakulo jAtabandhanaH // 19 calituM naiva zaknoti tathA cA''sItpravandhitaH / mohajAlaistu taiH sarvadRDhavandhaistu bandhitaH // 20 evamAnmA prapazcana vyApito vyApakena hi / jJAnavijJAnavibhraSTo raagdvessaadibhirhtH|| 21 kAmena pIDyamAnastu krodhenaiva tathaiva vA / prakRtyA karmaNA baddho mahAmaDhI vijAyate // 22 evaM mUDho yadA''tmA'sau kAmakrodhavazaM gataH / lobharAgAdibhiH srvaiyaapRtstairduraatmbhiH||23 iyaM bhAryA hyayaM putra idaM mitramidaM gRham / evaM saMsArajAlena mahAmohena vandhitaH // 24 putrazokAdibhirduHkhaiH saMtapto hyanizaM tadA / jarayA vyAdhibhizcaiva saMgrastazcA''dhibhistathA // 25 evamAtmA saMpratapto duHkhamAhaiH sudAruNaH / abhimAnermAnabhaGgenInAduHkhaizca khnndditH|| 26 vRddhatvena tathA devi zavalatvena pIDitaH / duHkhaM cintayate nityaM mahAbhUto vicetanaH // 27 rAtrI svamAnprapazyeta divA caitanyavarjitaH / vaikalyena sa mohena vyApto devi dine dine // 28 * ka. kha. i. ca. cha. ja. jha. Da. Dha. pustakastho'yaM pATaH / 18. 'ste'tra na / 2 ga. gha. 'tyamaizvara su| 3 ka. kha. ca. cha. sa. taH / stana / 4 ka. kha. ca. cha.. punaH / 5 ka. kha, ca. cha. sa. thA baddhaH zapharo jAlabandhanaiH / c| 6 ka. kha. ca. cha. sa. yApita / ka. sa.gha. cha.. 'taH / vRddhatve cintate /
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapaNItaM- [ 2 bhUmikhaNDesaMsAre bhramamANena vairAgyaM tatra darzitam / niHzaGkha bandhuhInaM ca prazAntaM tuSTameva ca // 29 tamuvAca tadA''tmA vai kAmakrodhavivarjitam / ko bhavAnnamarUpeNa kathaM mitrairna lajjase // 30 yatra lokAH striyo vRddhA yuvatyo mAtarastathA / etAsAM hi gato madhye na vibhAsi dhanAvRtaH 31 vItarAga uvAcako patra namo dRzyata na namo'smIti vai kadA / susaMbaddhastvahaM jnyaanpridhaansmnvitH|| 32 na nano'smi kadA divya bhavAnamaH pradRzyate / indriyArthavaze vartI maryAdAyAzca varjitaH // 33 AtmovAcapuruSasya kA hi maryAdA tAmAcakSva ca suvrata / vistareNa mahAmAjJa yadi jAnAsi nizcitam // 34 vItarAgo mahAmAjJastamuvAca mahAmatiH / susthairya bhajate cittaM sukhaduHkheSu nityadA // klezitaM sarvabhAvaizca tepvalaM na parityajet / / atha lajAM pravakSyAmi mano yA hi vizatyalam / mayA'yevaM na kartavyaM ngnmthaanvivrjitH||36 pazcAttApasusaMlInaH sA lajjA parikathyate / kasya lajjA prakartavyA dvitIyo nAsti sarvadA // 37 ekazca puruSo divyaH kasya kiMcinna nAzayat / atha lokAnpravakSyAmi ye tvayA prikiirtitaaH||38 yathA kulAlakazcakre mRtpiNDaM ca nidhApayet / bhrAmayitvA tu sUtraMga nAnAbhedAnprakArayet // 39 bhANDAnAM tu sahasrANi svecchayA mtisNsthitH| tathA'yaM sRjate dhAtA nAnArUpANi naanythaa||40 pazcAdvinAzamAyAnti yena kenApi hetunaa| [ti alokA mahApAjJA nAzamAyAnti ye ca vai]|| 41 sarvadeveM sthitA ye ca ye lokAzca sanAtanAH / teSAM lajjA prakartavyA na vartante hi te bhuvi // 42 AkAzavAyutejAMsi pRthvI cA''pazca pnycmaaH| amI lokAH prakAzante ye ca sarvatra saMsthitAH43 sarvatraiva ca vartante kasya lajjA vidhIyate / strINAM rUpaM pravakSyAmi zrUyatAM tAta sAMpratam // 44 yathA ghaTasahasreSu sodakeSu virAjate / ekazcandro hi sarvatra bhavAMstadvadvirAjate // gato jantusahasreSu mohabaddho mahAtmavAn / sthAvarepu ca sarveSu jaGgameSu tathA bhavAna // 46 yonidvAreNa pApena mAyAmohamayena vai / kucAbhyAmucchitAbhyAM ca vayasA ca virAjate // 47 tvAMsasya tathA vRddhidRSTA dhAtrA na sNshyH| patanAya ca lokAnAM moharUpaM vidarzitam // 48 na bhavatyeva sA nArI yA tvayA prikiirtitaa| lIlayA kurute dhAtA vinodAya sa AtmanaH // 49 yathA nAryAstathA puMso jIvaH sarvatra saMsthitaH / kucayonivihInA ye jIvanmuktAH sadaiva hi / / 50 narastu puruSaH prokto nArI prakRtirucyate / ramate tena vai sArdhaM na muktA hi kadAcana // 51 bhavAnprakRtisaMyuktaH strIpuruSeSu pradRzyate / kaH kasya kurute lajAmevaM jJAtvA samaM vraja // 52 vRddhA priyAM pravakSyAmi sadA vRddhA varAnane / jarAjarjaritA jAtA yasyApyaGge varAnane / / 53 zvetaizcaiva tathA kezaiH palitezca samAkulA / balahInA'tha dInA'pi vyApitA balinA tadA // 54 neyaM vRddhA bhavennArI paraM vRddhA ca kathyate / etasyA lakSaNaM proktaM yuvatI pravadAmyaham // 55 ki.kha ca. cha. jha. pustakastho'yaM pATaH / 1ka. kha. ca.cha. niHsaGga vstrhH| 2 ka.kha. ca. 'no jAnAnyasatpatham / 3 ka. kha. ca. cha. 'm / manAtyeva akamadaM namasthAnaM vilakSitaH / 4 ka. stra. ca. cha. jha. 'nti kulAlasya ghaTA iva / te / 5 ga. 'vdhsthi| 6 ka. kha. ca. cha. pra. prakathyante / 7 ka kha. ca. cha. jha. 'te / hRnmaaNm| 8 ka. kha. ca. cha. ja. jha. Ta. da. striyaM / 9 ka. 'daa| evaM vRddhA bhavetrArI para vRdvA na k'| 10 ka.kha. gha Ga. ca. cha. Ta. ha. da. 'ktaM vRddhA striyaM v|
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 aSTamo'dhyAyaH ] padmapurANam / jJAnena vardhate nityaM jIvapArthe samAdhinA / sumatinIma yA proktA so ca vai yuvatI bhavet // 56 nArI puruSalokeSu sarveSveva pratiSThitA / lajjA tasyAH prakartavyA cAnyaccaiva vadAmyaham // 57 mAtaraM ca pravakSyAmi yA tvayA parikIrtitA / prANinAmaGgadezeSu sadaiva cetanA sthitA // 58 parajJAnapradA yA ca sA prajJA parikathyate / prajJA mAtA samAkhyAtA prANinAM pAlanAya saa||59 saMsthitA sarvalokeSu poSaNAya hitAya ca / sumatirnAma yA poktA sA mAtA parikalpate // 60 saMsAradvAramArgANi yAni rUpANi nityazaH / bhavanti mAtaro hyetA bhuduHkhprdrshikaaH|| mAtRrUpaM samAkhyAtamanyatki te vadAmyaham // AtmovAcabhavAnko hi samAyAto mama saMtApanAzakaH / vistareNa samAkhyAhi svarUpamAtmanaH svayam // 62 vItarAga uvAcayasmAtkAmA nivartanta vItarAgaH sa kathyate / zuddho yatnAtmapazyettu karmANyetAni caanythaa||63 yatmamIpaM hi nA''yAnti hyAzAzcaiva kadAcana / [*krodho lobhastathA moho yadbhayAtpalayaM gtaaH]|| vItarAgo'smi bhadraM te vivako mama vAndhavaH / / 64 AtmovAcakIdRzo'sau tava bhrAtA viveko nAma nAmanaH / tasyaiva lakSaNaM behi bhrAturAtmana eva ca // 65 vItarAga uvAcatasyaiva lakSaNaM rUpaM na vadAmi tavAgrataH / bhrAtustasya mahAbhAga AdAnaM ca karomyaham // 66 bho bho viveka me bhrAtarAvayAMstvaM vacaH zRNu / ehyahi sumahAbhAga mama snehAnmahAmate // 67 kazyapa uvAcazAntikSamAbhyAM saMyukto bhAyAbhyAM ca samAgataH / sarvahaksarvago vyApI sarvasattvaparAyaNaH 68 saMdehAnAM ca sarveSAM yo ripujJAnavatsalaH / dhAraNA dhIzca dve putryo tamyaiva hi mahAtmanaH // 69 tasya yogaH suno jyeSThA mokSA yasya mhaaguruH| nirmalA nirahaMkArAM nirAzo niSparigrahaH // 70 sarvavalAprasannAtmA gatadvaMdvI mahAmaniH / sa vivekaH samAyAnA gunnrtnvibhuussitH|| 71 yasyAmAnyo mahAtmAnau satyadharmA mahAmatI / kSamAzAntisamAyuktaH sa vivekaH samAgataH // 72 vItarAgamuvAcedamAhRto'haM samAgataH / taddhAtaH kAraNaM marva kathyatAM hi mamAgrataH // yamAzritya tvayA'dyaiva kRtamAhAnameva me / / vItarAga uvAcapumAnsthito'yaM purato mahApArzaniyatritaH / mohasya dAruNataH saMsArasya ca bandhanaiH // 74 sarvasya vyApakaH svAmI hyayamAtmA mamaiva ca / paJcatattvaH samAviSTo jJAnadhyAnavivarjitaH // 75 pRcchatAmenamAtmAnaM bhavAMstattveSu paNDitaH / vItarAgavacaH zrutvA viveko vAkyamabravIt // 76 Da. ja. dRpustakamthA'ya pAThaH / / 1 ka. kha. ca. cha. jha.. samAzritA / cha. ja. Ta.da. samAsthitA / 2 ka. kha. ga. hu. ca. cha. ja. jhaDa. Dha. sA vRddhA yu| 3 ka. kha. ca. . jha. sarvadeva / ka. kha. Da. ca. cha. jha. a. ha. da. kathyate / 5. naiva / 6 ga. gha. ja. Da. 'nte nirAzAH sarva eva te / sadoSatvAnna pazyanti k| 7 ka. kha. ga. gha. i. ca. cha. ja. sa. Ta. Da. Dha. 'rvtttv| 82. nirmamo / 9 ka. kha. ca. cha. Da. vettA prA 10 ka. sa. ga. gha. Da. ca. cha. jha. ja. Ta. Da. Dha. viSTaH pradhAnAbhyAM vi|
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIbhyAsapaNItaM [ 2 bhAmakhaNDeviveka uvAcamukhena sthIyate deva bhavatA vizvanAyaka / Agate tvayi saMsAre kiM kiM bhuktaM sukhaM zubham // 77 __ AtmovAcagarbhavAse mahaduHkhaM prabhuktaM dAruNaM myaa| [*bhuktameva mahAprAjJa jJAnahInena vai sdaa]|| 78 dehe'pi jJAnavibhraSTo jAto'haM lokasaMgataH / bAlye cAjJAnatastAta kRtyAkRtyaM kRtaM mayA // 79 tAruNye ca kRtA krIDA bhuktA bhAryA anekshH| vArdhakaM prApya saMtaptaH putrshokaadibhistthaa||80 bhAryAdInAM viyogestu dagdho'smyahamahanizam / duHkheranekasaMvarNaiH saMtapto'smi dine dine // 81 divA rAtrau mahApAjJa na vindAmi sukha kacit / evaM duHkhaiH susaMtaptaH kiM karomi mahAmate // 82 tamupAyaM vadasvaiva sukhaM vindAmi yena vai / asmAtsaMsArajAlaughAnmocayAdya suvandhanAt // 83 viveka uvAcabhavAJzuddho'sti nidvo hyapApo'sti jagatpate / vazaM gaccha mahAtmAnaM vItarAgaM sukhapadam // 84 niHsaMzayaM tvayA dRSTaM nagnamAcAravajitam / sukhapradarzako hyeSa sarvasaMtApanAzakaH // 85 evamAkarNya zuddhAtmA vItarAgaM gataH punH| tamuvAca susaMdInaH zrUyatAM vacanaM mama // 86 sukhaM vindAmi yenAhaM taM mArga mama darzaya / evamastu mahAprAjJa kariSye vacanaM tava // punargaccha vivekaM hi sukhavArtA kRtA tvayA / sukhamArgasya vai vaktA tava eSa bhaviSyati // 88 [+vItarAgeNa puNyana preSitI gatavAnprabhuH / tamuvAca mahAtmAnaM vivekaM zuddhasattamam // 89 sukhaM me darzaya tvaM hi vItarAgeNa preSitaH / bhavaccharaNamApanno rakSa saMsAradArugAta // 90 viveka uvAcajJAnaM gaccha mahAprAjJa sa te sarva vadiSyati / AtmA tathoktaH saMprApto yatra jJAnaM pratiSThitam 91 bho bho jJAna mahAtejaH sarvabhAvapradarzaka / zaraNaM tvAmahaM prAptaH sukhaM mAge pradarzaya // 92 jJAnamuvAcabhRtyo'haM tava lokeza tvaM mAM vatsa na suvrata / mayA dhyAnena vai pUrva vAritastvaM punaH punaH 93 pazcAtmakAnAM saGgena cA''padaM prAptavAnbhavAn / dhyAnaM gaccha mahApAjJa sa ta dAtA sukhasya ca 94 jJAnena preSito hyAtmA dhyAnamAzritya saMsthitaH / mukhamatyantasiddhaM ca dhyAna meM darzayasva ha // bhavaccharaNamAyAtaM mAmevaM parirakSaya // evaM saMbhASitaM tasya dhyAnamAkarNya tadvacaH / samuvAca punazcApi tamAtmAnaM sa mitravat // 96 naiva tyAjyo'smyahaM tAta sarvakarmasu saMsthitaH / tvayaiva vItarAgeNa vivakena sadeva hi // 97 dhyAnayukto bhavasva tvamAtmAnamavalokaya / AtmavAMstvaM sthiro bhUtvA nirAtako'vikalpitaH98 yathA dIpo nivAtasthaH kajalaM vamate sthiram / tathA doSAnmajvalitvA darzanaM hi prayAsyasi99 ekAntastho nirAhAro mitAzI bhava srvdaa| nidvaH zabdasaMhIno nizcalopAsane sthitaH // 100 * Da. cha. ja. a. da. pustakastho'yaM pAThaH / + ka. kha. Da. ca. cha. jha. a. Da pustakasthA'yaM pAThaH / 1ka.kha. ga. i. ca. cha. ja jha. Ta. Da Dha. 'haHkhamasA daa|2 ka. kha. ca. cha. jha. 'saMbandhaH saM ga. Da. "saMbaddhaiH sN| 3 ka. kha. ca. cha. jha. 'samRDha: ki / 4 ka. kha. Ga. ca. cha. cha. Da.Ta. evaM / ga. gha. vanaM / 5 ka. kha. ca. cha.sa. niHsaGgaM yattvayA / 6 ka. kha. Ga. ca. cha. ja. sa. Ta. i. Dha. 'naM prahRSTavAn / ne| 7 ka. kha. ca. cha. za. jnyaanyukto| 8ka. kha, Ga. ca. cha. ja. sa.Ta. Da. da. nirvANaM / 9 ka.kha. ca. cha. za. ro'matA' / 10. sarvasaM hIno /
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 navamo'dhyAyaH] padmapurANam / AtmAnamAtmanA dhyAyanmayaiva sthirbuddhinaa| prApsyase paramaM sthAnaM tadviSNoH paramaM padam // 101 iti zrImahApurANe pAjhe bhUmikhaNDe'dhyAtmakathanaM nAmASTamo'dhyAyaH // 8 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-3683 atha nvmo'dhyaayH| 60-002 kazyapa uvAcaevaM saMbodhitastatra hyAtmA dhyAnAdikaistadA / moktukAmaH sa tatkArya pazcAtmakaM subuddhimaan|| 1 nimittAni apazyettu prArthitaM na prayAti maH / vihAya kAyaM nirlakSaM patitaM naiva pazyati // 2 madeva hitayornAsti saMbandhaH prANadehayoH / dhanaputrakalatraizca saMbandhaH kena hetunA // 3 evaM jJAtvA zamaM gaccha klaibyaM mA gaccha supriye / ayameva paraM brahma hyayameva sanAtanaH // 4 ayamAtmasvarUpaNa daityadeveSu saMsthitaH / ayaM brahmA hyayaM rudro hyayaM viSNuH snaatnH|| 5 ayaM sRjati vizvAni hyayaM pAlayate prajAH / saMharatyeSa dharmAtmA dharmarUpo janArdanaH // anenotpAditA devA dAnavAzcaiva supiye / devAzca dharmasaMyuktA dharmahInAH sutAstava // dharmo'yaM mAdhavasyAGgaM sarvadevaizca pAlitam / dharma ca cintayedevi dharma caiva prapAlayet // tasya viSNuH sa dhamAtmA sarvadeva prasAdavAn / dharmeNa vartitA devAH satyena tapasA kila / yeSAM viSNuH prasanno vai dharmastairiha paalitH|| 9 viSNoH koyamidaM dharmaH satyaM hRdayameva c| yasto pAlayataM nityaM tasya viSNuH prasIdati // 10 dUSayedyaH satyadharmoM pApameva pAlayet / tamya viSNuH prakuSyeta nAzayedativIryavAn // 11 vaiSNavaiH pAlitaM dharma tapaHsatyenasaMsthitaiH / nepAM pramanno dharmAtmA rakSAmevaM karoti ca // 12 tava putrA danoH putrAH saihikeyAstathaiva ca / adharmeNApi pApena vartitAH paapcetsH|| sUditA vAsudevena mamare cakrapANinA / / / yo'sAvAtmA mayA proktaH pUrvameva tavAgrataH / mo'yaM viSNurna maMdeho dharmAtmA sarvapAlakaH // 14 daityakAyeSu yaH svasthaH pApameva samAsthiteH / janivAndAnavAndovi sa ca kruddho mahAmatiH // 15 savAdyAbhyantare bhUtvA tava putrA nipAtitAH / yena cotpAditA devi tenaiva vinipaatitaaH|| 16 teSAM moho na kartavyo bhavatyA vacanaM zRNu / pApena vartate yo'sau sa evaM nidhanaM vrajet // 17 tasmAnmohaM parityajya saMdA dharma samAzraya / evamastu mahAbhAga kariSye vacanaM tava // 18 kazyapaM ca munizreSThamevamAbhASya duHkhitA / saMbodhitA sA muninA duHkhaM saMtyajya saMsthitA // 19 iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe devAsuraprakaraNe ditisaMbodhanaM nAma navamo'dhyAyaH // 9 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-3702 1 ka.kha. gha. ca. cha. ja. jha. Da. da. 'padayava prApya tAMstAnprayA / 2ka. kha. ca. cha. ja vihasya / 3 ka. kha. ca. cha. jha. nirlaja / 4 ka kha. ca. cha. jha. sadA / 5 ka. kha. ca cha. jha. kAyaM paraM dha / 6 ka. kha. ca. cha. . . samAcaret / 7ka. kha. ca cha. sa. 'n / devazca pA / 8 ka. kha. ga. gha. ca. cha.sa. 'vyApakaH / 9 ka. kha.ca. cha.. Da. "taH / dRSTavA / ga, gha..DhataH / pRSTavA / Ta. 'taH / spRSTavA' / 10 ka. kha, ga, gha, ca. cha. jha.Ta. Da. satyaM /
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 2 bhUmikhaNDe atha dazamo'dhyAyaH / RSaya Ucu:tataste dAnavAH sarve hiraNyakazipUttarAH / yuddhabhagnAstu kiM kuryurvyavasAyaM mahAmate // 1 vistareNApi no behi teSAM vRttamanuttamam / zrotumicchAmahe sarve tvatto vai sAMprataM dvijAH // 2 sUta uvAcabhagnA raNAttu te sarve balahInAstu vai tadA / gatadarpAH suduHkhArtA daityAste pitaraM gtaaH|| bhaktyA praNamya te sarve samUcuH kazyapaM tadA // dAnavA UcuHbhavadIryAtsamutpattirasmAkaM dvijasattama / devatAnAM mahAbhAga dAnavAnAM tathaiva ca // 4 vayaM ca dAnavAH sarve blviirypraakrmaaH| upAyajJAH sudhIrAzca hRdyamena samanvitAH // vayaM tu bahavastAta devAH svalpAstathaiva ca / kathaM jayanti te sarve vayaM bhagnA mahAhavAt // tatki ve kAraNaM tAta balatejaHsamanvitAH // mattanAgasahasrANAmekaikasya mahAmate / balamasti ca detyasya nAsti deveSa tAdRzam // 7 jayazca dRzyate tAta deveveva mahAhave / tatsarva kathayasvaiva saMzayaM chettumarhasi // kazyapa uvAcazRNudhvaM putrakAH sarve yadasyApi ca kAraNam / yasmAddhi devAste sarve samare jayino'bhavan // 9 bIjanirvApakastAto mAtA kSetramidaM sadA / dhAraNe pAlane caiva poSaNeSu tathaiva ca // 10 kiM kuryAdviSamArthe tu pitA putra ca vai tathA / atra pradhAnaM karmava jAnIdhvaM buddhimAzritAH // 11 dvividhaM karmasaMbandhaM pApapuNyasamudbhavam / satyamevaM samAzritya kriyate dharma uttmH|| tapodhyAnasamAyuktaM tAraNAya hitaM sutAH / patanAya pAtakaM proktaM sarvadeva na saMzayaH // 13 balena parivAreNa cA''bhijAtyena putrakAH / puNyahInasya puMsAM vai taddhalaM viphalAyate // 14 unnatA giridurgeSu vRkSAH santi suputrkaaH| panti vAnavagana samUlAstu ghanA yathA // 15 satyadhamevihInAste tathA yAnti yamakSayam / sAdhAraNaM prANinAM ca dharma ettsuputrkaaH|| 16 yena saMtarate janturiha caiva paratra vA / tadyupmAbhiH parityaktaM satyaM dharmamamanvitam // 17 adharmamAzritaM putrA yupmAbhiH satyavarjitaH / setyadharmanapobhraSTAH patitA duHkhamAgare // 18 devAzca satyasaMpannAH zreyasA ca samanvitAH / tapaHzAntidIpaMtAH supuNyAH paapvrjitaaH|| 19 yatra satyaM ca dharmazca tapaH puNyaM tathaiva ca / yatra viSNuha pIkazA jayastatra pradRzyate // 20 teSAM sahAyaH saMbhUto vAsudevaH sanAtanaH / tasmAjayanti te devAH matyadharmasamanvitAH // 21 sahAyena baleneva paurupeNa tathaiva ca / bhavantaH kila vai putrAstapaHsatyavivarjitAH // 22 [*yasya viSNuH sahAyazca tapasazca valaM tathA / tasyaiva ca jayo dRSTa iti dharmavido viduH // 23 * ka. kha. ca. cha. jha Ta. Da. pustakastho'yaM pATaH / 1 ka. kha. ga. dha. ca. cha. jha. Ta Ta. da. ta / 2 ka. kha. cha jha nepaamudymmun| 3 ka. kha. ga, gha, ca. cha. jha. Ta. Da. 'rve dAMpatyaM dharmasaMmatam / punaH procamahAtmAnI gunndhrmaarthmyutii| dA / 4 ka. kha. ga. gha. ca. cha. jha. Ta. Da. 'tAH / lakSanA. / 5 ka. kha. ca. cha. jha. Da. kiM kartuM hi mamarthA sA pitA putrasya cava hi / a / 6 a. 'tAH / pAtanApAna / 7 ka, kha. ca. cha. jha. 'puSTakAH / 8 a 'nAstathA / 9 ka. kha. cha. sa. stpdaaddhit| 10 ka. kha. ca. cha. tapasA /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 dazamo'dhyAyaH ] padmapurANam / yUyaM dharmavihInAstu tapAsatyavivarjitAH] / aindraM padaM balenaiva prAptavantazca pUrvataH // 24 tapo vinA mahApAjJA dharmeNa yazasA vinA / prApyApyandrapadaM putrAstato bhraSTA bhavanti hi // tasmAyUyaM prakurvantu tapaH putrAH smnvitaaH|| avirodhena saMyuktA jJAnadhyAnasamanvitAH / vairaM caivaM na kartavyaM kezavena samaM kadA // 26 evaMvidhA yadA putrA yUyaM dhanyA bhaviSyatha / parAM siddhiM tadA sarve prayAsyatha na saMzayaH // 27 evaM saMbhApitAste tu kazyapena mahAtmanA / samAkarNya piturvAkyaM dAnavAste mhaujsH|| 28 praNamya kazyapaM bhaikanyA samutthAya tvarAnvitAH / sumanaM cakrire daityAH parasparasamAhitAH // 29 hiraNyakazipU rAjA tAnuvAcAtha dAnavAna / tapazcaiva kariSyAmo duSkaraM sarvadAyakam // 30 hiraNyAkSastadovAca cariSye dAruNaM tpH| tato valena trailokyaM grahISye nAtra saMzayaH // 31 raNe nirjitya govindaM tamimaM pApacetasam / vyApAdya devatAH sarvAH padamaindraM vrajAmyaham // 32 baliruvAca--- evaM na yujyate kartuM yupmAbhirdinijezvagaH / viSNunA saha yadvairaM tadvairaM nAzakAraNam // 33 dAnadharmestathA puNyaistapobhiryajJayAjanaiH / namArAdhya hupIkezaM sugvaM gacchanti mAnavAH // 34 hiraNyakazipuruvAcaahamevaM na kariSye haregagadhanaM kardA / svabhAvaM tu parityajya zatrumevA pracaryate // 35 maraNAdadhikaM tatra mAnayanti hi pnndditaaH| viSNoH sevA na ve kAryA mayA cAnyaizca dAnavaiH36 namuvAca mahAtmAnaM baliH pitAmahaM punaH / dharmazAstra' yadRSTaM munibhisttvvedibhiH|| 37 rAjanItiyutaM manaM zatrozcaiva dhamAdhanam / hInamAtmAnamAjJAya ripuM tu valinaM tathA // 38 tasya pArzva praganyaiva jayakAlaM pratIkSayet / dIpacchAyAM samAzritya tamA varteta vai tathA // 39 svahaM dazAgataM prekSya dIpasyApi mahAvalam / prakAzaM yAti baMgena tamazca vardhate punaH // 40 tathA prasAdhayecchau~ sneha nirdizya tattvataH / mhaM kRtvA muraH sArdha dharmabhAveH surdvipH|| 41 pUrvamuktaM mumatraM tu muninA kazyapena hi / tena matreNa rAjendra kuru kArya svamAtmavAn // 42 tasya tadvacanaM zrutvA prAha daityaH pratApavAna / pautra navaM kariSye'haM mAnabhaGgaM tamAtmanaH // 43 anye ca dAnavAH sarva namacujJAnapaNDinam / balinoktaM ca yatpuNyaM devatAnAM priyaMkaram // 44 zakramAnakaraM proktaM dAnavAnAM bhayaMkaram / kariSyAmI vayaM sarve tapa eva hyanuttamam // 45 nirjitya tapasA devAngrahIyAmaH svakaM padam / evamAmatrya ne sarve nirAkRtya valiM tadA // 46 viSNoH sArdhaM mahAvairaM hRdi kRtvA mahAsurAH / tapazcakrustataH sarve giridurgeSu sAnuSu // 47 evaM te dAnavAH marve tyaktarAgAH sunizcitAH / kAmakrodhavihInAzca nirAhArA jitlmaaH|| 48 iti zrImahApurANa pAdma bhamikhaNDa daityatapazcaryApravRttinAma dazamo'dhyAyaH // 10 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-37.. 1ka kha, ca, cha. ja. jha, Ta. Da. 'nA / baladapaMgaNa: patrAna prApyamandrakaM padam / ta |2k.kh. cha.pra. dd.pnnyaa| 3 ka. kha. ga. gha. ca. cha. jha. Da. puNyaM / 4 ka. kha. ca. cha. jha, tapova / 5 ka. kha. ca. cha. gha. cchantu dAna / 6 ka. kha. gha. ca. cha. sa.Ta. Da. dA / svaM mAnaM tu / 7 a. pradhAnataH / 8 ja. cchannaH sne / 9 a. pAtre caivaM / 10 ma. tathAss. sma / 11 ka. kha.ca. cha. . shtrumaa| 12 ka. kha. ga. gha. ca. cha. jha. Ta. Da. Dha. nirAzritAH /
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - athaikAdazo'dhyAyaH / [ 2 bhUmikhaNDe RSaya Ucu: sarvajJena tvayA proktaM daityadAnavasaMgaram / idAnIM zrotumicchAmaH suvratasya mahAtmanaH / kasya putro mahAprAjJaH kasya gotrasamudbhavaH / kiM tapastasya vimasya kathamArAdhito hariH // sUta uvAca - 1 2 mayA prajJAprabhAvena pUrvameva yathAzrutam / tathA viprAH pravakSyAmi suvratasya mahAtmanaH // caritaM pAvanaM divyaM vaiSNavaM zreya Avaham / bhavatAmagrataH sarva viSNAMzcaiva prasAdataH // pUrvakalpe mahAbhAgAH sukSetre pApanAzanaM / revAtIre supuNye ca tIrthe vAmanasaMjJake // kauzikasya kule jAtaH somazarmA dvijottamaiH / sa tu putravihInastu bahuduHkhasamanvitaH // dAridyeNa suduHkhena sarvadeva prapIDitaH / putreopAyaM dhanasyApi divArAtrau pracintayet // ekadA tu priyA tasya sumanA nAma sutratA / bhartAraM cintayopetamadhomukhapalakSayat // samAlokya tadA kAntaM tamuvAca yazasvinI / duHkhajAlairasaMkhyaistu tava cittaM pradharSitam / / vyAmohena pramUDho'si tyaja cintAM mahAmate / mama duHkhaM samAcakSva svastho bhava sukhaM vraja / / 10 nAsti cintAsamaM duHkhaM kAyazoSaNamaMtra hi / yastAM saMtyajya varteta sa sukhena pramodate // 11 cintAyAH kAraNaM vima kathayasva mamAgrataH / priyAvAkyaM samAkarNya somazarmA'bravInprayAm / / 12 somazarmovAca -- 9. icchayA cintanaM bhadre cintA duHkhasya kAraNam / tatsarvaM tu pravakSyAmi zrutvA caivAvadhAryatAm / / 13 na jAne kena pApena dhanahIno'smi sutrate / tathA putravihInazca tadduHkhasya kAraNam || 14 sumanovAca 4 6 uu 8 zrUyatAmabhidhAsyAmi sarvasaMdehanAzakam / svarUpamupadezasya sarvavijJAnadarzanam / / 20 lobhaH pApasya bIjaM hi mohAM mUlaM ca tasya hi / asatyaM tasya skandhAM vai mAyA zAkhAsuvistaraH16 dambhakauTilyapatrANi kubuddhyA puSpitaH sadA / nRzaMsaM tasya saugandhaM phalamajJAnameva ca / / 17 chadmapAkhaNDacauryerNyAH krUrAH kRTAzca pApinaH / pakSiNI mohavRkSasya mAyAzAkhA samAzritAH / / 18 ajJAnaM yatphalaM tasya raso'dharmaH prakIrtitaH / bhAvodakena saMvRddhistasyAzraddhA RtuH priya / / 19 adharmaH surasastasya cotkaTairmadhurAyate / yAdRzaizca phalaizcaiva suphako lobhapAdapaH / / tasya cchAyAM samAzritya yo naraH parituSyate / phalAni tasya cAznAti supakAni dine dine / / 21 phalAnAM tu rasenApi hyadharmeNa tu pAlitaH / sa saMtuSTAM bhavenmartyaH patanAyAbhigacchati / / 22 tasmAzcintAM parityajya pumAlobhaM na kArayet / dhanaputrakalatrANAM cintAmeva na kArayet // 23 yo hi vidvAnbhavetkAnta mUrkhANAM pathamati hi / subhAryAmiha vindAmi kathaM putrAnahaM labhe / / 24 evaM cintayate nityaM divArAtrau vimAhitaH / kSaNamekaM prapazyeta cintAmadhye mahatsukham // punazcaitanyamAyAti mahAduHkhana pIDyate / cintAmohau parityajya hyanuvartasva ca dvija / / saMsAre nAsti saMbandhaH kena sArdhaM mahAmate / / 25 15 26 1 ka. kha. ca. cha. za. Da. cAmarakaNTake / 2 ka. kha. ca cha jha. maH / dhana / 3 ka. kha. ga. gha. i. ca. cha. ja. a. Ta. Da, Dha, anRtaM /
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 dvAdazo'dhyAyaH ] padmapurANam / mitrANi bAndhavAH putrAH pitRmAtRsabhRtyakAH / saMbandhino bhavantyete kalatrANi tathaiva ca // 27 somazarmovAcasaMbandhaH kIdRzo bhadre mama vistarato vada / yena saMbandhinaH sarve dhnputraaptvaandhvaaH|| 28 samanovAcaRNasaMbandhinaH kecitkecinyAsApahArakAH / bhedaizcaturbhirjAyante putramitrAH striyastathA // 29 bhAryA pitA ca mAtA ca bhRtyAH svajanabAndhavAH / svena svena hi jAyante saMbandhena mahItale 30 nyAsApahAro bhAvena yasya yena kRtaM bhuvi / nyAmasvAmI bhavetputro guNavAnrUpavAnbhuvi // 31 yanavApahRtaM hyatattasya dehe na saMzayaH / nyAsApaharaNAhuHvaM sa dattvA dAruNaM gataH // 32 nyAsambAmI sa putro'bhannyAsApahArakasya ca / guNavAnarUpazcaiiva sarvalakSaNasaMyutaH // 13 bhaktiM ca dazayettasya putro bhUtvA dine dine / priyavAnmadhuro vAggmI bahusnehaM vidarzayan // 34 svIyaM dravyaM samudgRhya prItimutpAdya cottamAm / yathA yena pradattaM syAnyAsasya haraNAtpurA 35 duHzvameva mahAbhAga dAruNaM [*pANanAzanam / nAdRzaM nasya sauhRyAnputro bhUtvA mahAguNaiH // 36 alpAyuSastathA bha(tvA) maraNaM copgcchti| duHgyaM dattvA prayAtyeva bhUtvA bhUtvA punaH punaH 37 yadAha putra putreti prasAdaM hi karoti maH / tadA hAsyaM karotyeva kasya putro hi kazvana // 38 anenApahRtaM nyAsaM madIyaM pApacAriNA / dravyApaharaNenApi mama prANA gatAH kila // 39 duHkhena mahatA cava hyasadyena ca vai puga / tathA duHgvamahaM davA dravyamudgRhya uttamam // gantAsmi subhRzaM cAdya kasyAhaM muta idRzaH / / na caipa me pitA putraH pUrvameva na kasyacit / pizAcatvaM mayA dattamasyaveti durAtmanaH // 41 evamuktvA prayAtyava taM prahasya punaH punaH / prayAnyanena mArgeNa duHkhaM dattvA sudAruNam // 42 evaM nyAsaM samaddhata putrAH kAnna bhavanti vai / saMsAra duHkhabahulA dRzyante yatra tatra ca // 43 RNasaMbandhinaH putrAnpravakSyAmi tavAgrataH // iti zrImahApurANe pAdma bhUmigvaNDe gubratApa ..yAna ekAdazo'dhyAyaH // 11 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-3794 atha dvAdazo'dhyAya. sumanovAcaRNaM yasya gRhItvA yaH prayAti maraNaM kila / arthadAtA sunI bhanvA bhrAtA cAtha pitA priyA 1 mitrarUpeNa varteta hyatiduSTaH madeva saH / guNaM naiva prapazyeta sa krUrI niSThurAkRtiH // jalpate niSThuraM vAkyaM sadaiva svajaneSu ca / miSTaM miSTaM samaznAti bhogAnbhunakti nityshH|| dyUtakarmarato nityaM caurakarmaNi saspRhaH / gRhadravyaM valAmRta vAryamANaH sa kupyati // 4 pitaraM mAtaraM caiva kutsate ca dine dine / drAvakasvAsakazcaiva bahuniSThurajalpakaH // * ka, kha, ga, gha.ca.cha. jha. Da. pustakastho'yaM pAThaH / 1Ta. c---praann| da. c-praannisN| 2 a. kRtii| 3 ka. kha. ca. cha. jha. Da. pralApaM / 4 ka. kha. ca. cha. sa. Da. cava me pitA parvamadyaiva hi na kasya ca / pi| 5 a. priya /
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDeevaM bhuktvA'tha tadravyaM sukhena saMpratiSThati / jAtakarmAdibhirvAlyaivyaM gRhNAti daarunnH|| punarvivAhasaMbandhAnAnAbhedairanekadhA // evaM saMjAyate dravyamevametaddadAtyapi / gRhakSetrAdikaM sarva mamaiva hi na sNshyH|| pitaraM mAtaraM caiva hinastyeva dine dine / sudaNDermusalaizcaiva sarvaghAtaistu dAruNaiH // mRte tu tasminpitari mAtaryevAtiniThuraH / niHna ho niSThurazcaiva jAyate nAtra saMzayaH / / zrAddhakarmANi [*dAnAni na karoni kadaiva sH| evaMvidhAzca vai putrAH prabhavanti mahItale / / 10 ripuM putraM pravakSyAmi] navAgre dvijapuGgava / bAlya vayasi saMprApta ripunve vartana sadA // 11 pitaraM mAtaraM caiva krIDamAno hi tADayat / tADayitvA prayAtyeva prahasyaiva punaH punaH 12 punarAyAti saMtrastaH pitaraM mAtaraM prati / sakrAMdhI vardhata ninyaM varakarmaNi sarvadA // pitaraM mArayitvA ca mAtaraM ca tataH punaH / prayAtyevaM suduSTAtmA pUrvavarAnubhAvataH // 14 athAtaH saMpravakSyAmi yasmAllabhyaM bhavetpriyam / mAtaraM ca priyaM kuyAdrAlya lAlanamAnaneH // 15 vayaH prApya priyaM kuryAnmAtApitroranantaram / bhaktyA saMtApayennityaM tAvubhI paritoSayet // 16 snehena vacasA caiva piyasaMbhASaNena ca / mRte gurau mAjJAya nahena rudate punH|| 17 zrAddhakarmANi sarvANi piNDadAnAdikA kriyAm / karotyeva suduHsvArtastebhyo yAtrAM prycchti|| RNatrayAnvitaH snehAJjApayati nityazaH / yasmAllabhyaM bhavatkAnta prayacchati na sNshyH|| 19 putro bhUtvA mahApAjJa anena vidhinA kila / udAsInaM pravakSyAmi navAgre priya sAMpratam / / 20 udAsInena bhAvena sadeva parivartate / dadAti naMva gRhNAti na ca kupyati tupyati // 21 no vA dadAti saMtyajya [dAsIno dvijottama / navAgre kathitaM sarva putrANAM gatirIdRzI // 22 yathA putrAstathA bhAryA pitA mAtA'tha baandhvaaH| bhRtyAzcAnya samAkhyAtAH pazavasturagAstathA // 23 gajA mahipyo dAsAzca RNasaMbandhinastvamI / gRhItaM na RNaM tena AvAbhyAM tu na kasyacit // 24 nyAsazcaiva na kasyApi hRto vai pUrvajanmani / dhAgyAvA na kasyApi RNaM kAnta zRNupva hi // 25 na vairamasti kenApi pUrvajanmani vai kRtam / AvAbhyAM hi na vipandra gRhItaM kasyacitpate // 26 evaM jJAtvA zamaM gaccha tyaja cintAmarthikAm / kasya putrAH priyA bhAryAH kasya svajanavAndhavAH 27 hRtaM na caiva kasyApi naiva dattaM tvayA punaH / kathaM hi dhanamAyAti vismayaM vraja mA dhava / / 28 prAptavyameva yasyaiva bhavedravyaM dvijottama / anAyAsana hastena tasyaiva parijAyate // 20 yatnena mahatA caitadravyaM rakSati mAnavaH / vrajamAna bajatyavaM taM vinA hi na tiSThati // 30 evaM jJAtvA zamaM gaccha jahi cintAmanathiMkAm / mahAmohana saMmRDhA mAnavAH pApacaMtasaH // 31 idaM gRhamayaM putra imA nAryo mamava hi / anRtaM dRzyate kAnta saMsArasya hi bandhanam // 32 evaM saMbodhito devyA bhAryayA priyayA tadA / punaH prAha priyAM bhAryA suhitAM jnyaanvaadiniim||33 somazarmovAcasatyamuktaM tvayA bhadre sarvasaMdehanAzanam / tathA'pi vaMzamicchanti sAdhavaH satyapaNDitAH / / 34 yathA putrasya me cintA dhanasya ca tathA priye / yena kenApyupAyena putramutpAdayAmyaham // 35 ka. kha. ga. gha. ca. cha. jha. Da. pustakasyo'ya pATaH / 1.m / jAtamAtraH pri / 2 ka.kha. ca. cha. jha. 'nkriiddnaiH| 3 ja. Ta.Da, Dha, 'ndra na tyaktaM hi tathA pate / 4 cha. 'va rakSitaM hi / ja. 'vaM tridenaM hi /
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 12 dvAdazo'dhyAyaH] padmapurANam / sumanovAcaputreNa lokAJjayati putrastArayate kulam / satputreNa mahAbhAga pitA mAtA ca jantavaH // 36 ekaH putro varaM vidvAnbahubhirnirguNaistu kim / ekastArayate vaMzamanye sNtaapkaarkaaH|| 37 pUrvameva mayA proktamanye saMvandhaMgAminaH / puNyena prApyate putraH puNyena prApyate kulam // 38 sugarbha: prApyate puNyastasmAtpuNyaM samAcara / jAtasya mRtyurevAsti janma eva mRtasya ca // 39 majanma prApyate puNyaimaraNaM tu tathaiva ca / sukhAnAM nicayaH kAnta bhujyate puNyakarmabhiH // 40 somazarmAvAcapuNyamyA''caraNaM brUhi tathA janmAnyapi priye / supuNyaH kIdRzo bhadre vada puNyasya lkssnnm||41 sumanovAcaAThau puNyaM pravakSyAmi yathA pUrva zrutaM mayA / puruSo vA'tha vA nArI yathA nityaM ca vartate // 42 yathA puNyaiH samAmoni kIni putrAdhiyAM dhanam / puNyamya lakSaNaM kAnta sairvameva vdaamyhm||43 brahmacaryeNa tapasA magvapaJcakavarnanaH / dAnena niyamaizvApi kSamAzocena vallabha // 44 ahiMsayA suzaktyA ca yasteyenApi vananeH / etedezabhiraGgaistu dharmameva prapUrayet // 45 saMpUrNo jAyane dharmo grAmoMgo yathoDhare / dharma mRjati dharmAnmA trividhanaiva karmaNA // 46 tasya dharmaH prasannAtyA puNyamevaM tu prApayan / yaM yaM cintayane prAzastaM taM pAmoti durlabham // 47 somazarmovAca-- kIdRzI dharmamUrtiH syAnkAnyaGgAni ca bhAmini / prItyA kathaya meM kAnte zrItuM zraddhA pravartate // 48 sumanAMvAcaloke dharmasya vai mUrtiH kaidRSTA na dvijottama / adRzyavamA manyAtmA na dRSTo devadAnavaiH // 49 atrivaMzasamutpannA yo'nasayAnmajA dvija / nena dRSTaH sa vai dharmo dattAtrayeNa vai sadA // 50 dvAvetA tu mahAtmAnA kurvANI tapa uttamam / dharmaNa vartamAnau nau tapamA ca balena ca // 51 iMndAdhikena rUpeNa prazastena bhavipyataH / [*dazavapasahamaM tu yAvattA vanamaMsthitau // 52 vAyubhA nirAhArI maMjAno zubhadarzanI ] / dazavarSasahasraM tu tAvatkAlaM tapo'jitam // 53 susAdhyamAnayozcaiva tatra dharmaH pradRzyate / paJcAgniH sAdhyate dvAbhyAM tAvatkAlaM dvijottama // 54 trikAlaM saMsthitI tAvanigahAravrataM nathA / jalamadhye sthitI tAvadattAtreyo yatistathA // 55 duvAsAstu munizreSThastapamA cava karSitaH / dharma prati sa dharmAtmA cukrodha munipuGgavaH // 56 kruddha sati mahAbhAga tasminmunivare nadA / atha dhamaH samAyAtaH svarUpeNa dvijottamaH // 57 brahmacaryAdibhiryuktastapobhizca sa buddhimAna / satyaM brAhmaNarUpeNa brahmacarya tathaiva ca // 58 tapastu dvijavaryo'sti damaH mAjJA dvijottamaH / ['niyamastu mahAprAjJo dAnameva tathaiva ca // 59 agnihotrisvarUpeNa hyAtreyaM hi samAgataH / kSamA zAntistathA lajA cAhiMsA ca hyakalpanA // 60 * ka. kha. ca. cha. jha pustakasyo'ya pAThaH / ka. va. ca. la jha Ta. pustako'yaM pATaH / 1 ka. kha. ga. ca cha za. da. ra kAnta baha / 2 ka kha ga gha ca. cha. jha.Ta. i.ndhamAginaH / 3 ka.kha. ga. gha. ca. ha. jha. da. manyame / Ta. zaNuSvava / 4 ga gha Ta. 'mA mukhaM nityaM pravartate / daa| 5 ka. kha. ca. cha. sa. ha. idAnIM kena rUpeNa prasannI vaibh| 6 kakha, ca. cha. jha. tayAMgata / 7 ka. kha. ca. cha. sa. i. 'vaMdevaM lakSaM gataM tayoH / / 8 ka. kha. ca. cha. jha. Ta 'dibhiH savara ke yuktama /
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [1 bhUmikhaNDeetAH sarvAH samAyAtA strIrUpAstu dvijottm]|buddhiH prajJA dayA zraddhA medhaastkRtishaantyH||61 pazcAmayastathA puNyAH sAGgA vedAstu te tadA / svasvarUpadharAzcaite sarve siddhiM samAgatAH // 62 agnyAdhAnAdayaH puNyA azvamedhAdayastathA / rUpalAvaNyasaMyuktAH sarvAbharaNabhUSitAH // 63 divyamAlAmbaradharA divyagandhAnulepanAH / kirITakuNDalopetA divyAbharaNabhUSitAH // dIptimantaH svarUpAste tejojvAlAbhirAvRtAH / evaM dharmaH samAyAtaH parivArasamanvitaH / yatra tiSThati durvAsAH krodhanaH kAlavattathA // 65 dharma uvAcakasmAtkopaH kRto vipra bhavAMstapaHsamanvitaH / krodho hi nAzayacchreyastapa eva na sNshyH|| 66 sarvanAzakaraM tasmAtkrodhaM tapasi varjayet / svasthA bhava dvija zreSTha utkRSTaM tapasaH phalam // 67 durvAsA uvAcabhavAnko hi samAyAta etairdvijavaraiH saha / etA nAryaH pratiSThanti surUpAH samalaMkRtAH // kathayasva mamAgre tvaM vistaraNa mahAmate / / dharma uvAca-~ayaM brAhmaNarUpeNa sarvateja samanvitaH / daNDahastaH suprasannaH kamaNDaludharastathA // 69 tavAgre brahmacaryAkhyaH so'yaM pazya smaagtH| anyaM pazya tvamevaM ca dIptimantaM dvijottamam // 70 kapilaM piGgalAkSaM ca satyamenaM dvijottama / tAdRzaM pazya dharmAtmanvazvadevasamaprabham // 71 yattapo hi tvayA viSa sarvadeva samAzritam / enaM pazya mahAbhAga tava pArzva samAgatam // 72 prasannavAgdIptiyuktaH sarvajIvadayAparaH / dama eva tathA''yAto yaH poSayati sarvadA // 73 jaTilaH karkazaH piGgo hyatitIvrI mahAprabhuH / nAzako hi sa pApAnAM khar3ahastA dvijottamaH / / 74 [dama eSa samAyAtaH pazya pazya dvijottamaH / abhizAntA mahApuNyA nitykriyaasmnvitH||75 niyamastu samAyAtastava pArve dvijottamaH / anizuklAM mahAdIptaH zuddhasphaTikasaMnibhaH // 76 payaHkamaNDalukaro dantakASThadharo dvijaH / zAca epa samAyAtA bhavataH saMnidhAviha // 77 atisAdhvI mahAbhAgA satyabhUpaNabhUpitA / sarvAbhagNAbhAGgI zuzrRpayaM samAgatA // atidhIrA pramannAGgI gaurI prahasitAnanA / padmahastA iyaM dhAtrI padmanetrA supadminI // divyairAbharaNairyuktA kSamA prAptA dvijottama / anizAntA supratiSThA bahumaGgalasaMyutAH / / divyaratna kRtAzobhA divyAbharaNabhUSitA / tava zAntirmahAprAjJa jJAnarUpA samAgatA / / paropakAra karaNA bahusatyasamAkulA / mitabhApA sadavAsI prazaMyaM te samAgatA // prasannA sA kSamAyuktA saMvAbharaNabhUpaNA / padmAsanA surUpA sA zyAmavarNA yazasvinI / / 83 ['ahiMseyaM mahAbhAgA bhavantaM tu samAgatA / taptakAzcanavarNAGgI raktAmbaravilAsinI] // 84 79 * jhaTa. pustakamthA'ya pATa: / ka kha. ca. cha. jha, i. pasnakasthA'ya pATa: / 1 ka. kha. ca. cha. jha.Ta. "daa| navaM rUpa parAsnatra dharma sAdha sa / 2 ka. ca cha.jha. 'tAH / subhagA nAma puNyAtmA / sabhAvo nAma puNyAtmA / a| 3. gha. ha.Ta. mAlyAmba / 4 ka. kha ga gha. da. ca. cha. ja jha.Ta. 1.1. spt| 5 ja. dAna / 6 ka. kha. ca. cha. jha. vahinaH / jha. jasTa: / 7 gha. cha. ja. jha. AtazA / 8 ga. gha. cha. ja. Ta. jha 6. 'kara indrakA / 9 ka. kha. ga. gha. u. ca. cha. ja. jha. Ta. vAsAvakalkA te| 10 ka. kha. ca. cha. jha. zvetAbharaNabhUSitA / 11ca. pdmaannaa|
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 12 dvAdazo'dhyAyaH ] padmapurANam / saprasannA sumatrA ca yatra tatra na pazyati / jJAnabhAvasamAkrAntA puNyahastA tapasvinI // *muktAbharaNazobhADhyA nirmalA caaruhaasinii|| iyaM zraddhA mahAbhAga pazya pazya samAgatA / bahubuddhisamAkrAntA bahujJAnasamAkulA // 86 sabhogA saktarUpA sA susthitA cArumaGgalA / marvAvadhyAnasaMyuktA lokamAtA yazakhinI // 87 sarvAbharaNazobhAvyA pInazroNipayodharA / gauravarNA samAyAtA nIlavastravibhUSaNA // 88 iyaM medhA mahAprAjJa tavaiva parisaMsthitA / haMsacandrapratIkAzA muktAhAravilambinI // 89 marvAvaraNasabhUSA suprasannA manasvinI / zvetavastraMNa maMvItA zatapatraM kare kRtam // pustakAkSaM kare yasyA rAjamAnaM sadeva hi / [+ epA prajJA mahAbhAgA bhAgyavantaM samAgatA // 91 lAkSArasasamAmarNA suprasannA sadaiva hi ] / pInapuSpakRtAmAlA hArakeyarabhUSaNA // mudrikAkaGkaNopetA ratnakuNDalamaNDinA / pItena vAsasA devI sadaiva parirAjate / 93 trailokyasyopakArAya poSarNAyAdvitIyakA / yasyAH zIlaM dvijazreSTha sadeva parikIrtitam // 94 seyaM dayA susaMprAptA tava pArtha dvijottama / iyaM vRddhA mahAprAjJA bhAvabhAryA tapasvinI / / 95 mama mAnA dvijazreSTha dharmo'haM tava suvana / iti jJAnyA samaM gaccha mAmevaM paripAlaya // 96 durvAsA uvAcayadi dharmaH samAyAno mansamIpaM tu mAMpratam / etanme kAraNaM hi kiM ne dharma karomyaham // 97 dharma uvAcakasmAtkruddho'si viprendra kimatavipriyaM kRtam / tanme tvaM kAragaM vahi durvA so yadi manyase // 98 durvAsA uvAca--- yenAhaM kupito deva tadidaM kAraNaM RNu / damIcaH susaMka zaiH zodhitaM kaaymaatmnH|| 99 lakSavarSapramANaM vai tapazcaryA mayA kRtA / evaM pazyAmi mAmeva na dayA te pravartate // 100 tasmAtkruddho'smi te'yeva zApatrayaM dadAmyaham / evaM jJAtvA tadA dhamastamuvAca mhaamtiH||101 dharma uvAcamayi naSTe mahAprAjJa lokAM nAzaM sametyati / duHgyamalamahaM nAta nikAmi bhRzaM dvija // 102 sokhyaM pazcAdahaM dami yadi satyaM na munycti| [* upAyo'yaM sugvamUlasya puNyaM duHkhena labhyate 103 puNyamevaM prakurvANaH prANI prANAnvimuJcati / mahansaugvyaM dadAmIha paratra ca na saMzayaH // 104 duvAsA uvAcamukhaM yenA''pyate tena paraM duHkhaM prapadyate / tattu martyaH parityajya hyanyenApi bhunakti ca / / 105 [' tacchyo naiva pazyAmi tvanyAyaM hi kRtaM tava / yena kAyena kriyane bhujyane tena tatsukham // 106 anyena kriyate klezamanyenApi prabhujyate / tanmukhaM ko vijAnAti cAnyAyaM dharmameva vA // 107 [* anyena kriyate lezamanyenApi mukhaM punaH] / bhunakti puruSAM dharma tatsarva zreyasA yutam // 108 ____ * ka. kha. ca. cha. jha. pustakastho'yaM pATaH / + ka. gva cha. jha. pustakastho'ya pATaH / * ka. kha ga. hu ca. cha. jha.pustakastho'ya pATa: / + ka. kha. ga. Da. ca. cha. ja. jha. da.pasnakastho'ya pAThaH / * ka, kha, ca. cha. pustakastho'yaM paatthH| 1 ka. sva. ca. 'nI / zaklAma / 2 ka. kha. ga. gha. 1. ca. cha. ja. jha. Ta. Da. Dha. ljaa| 3 ka. kha. ca. cha. sa. yshsvinii| 4 ka. kha. ca. cha. 'tapatreNa / i. tarUpeNa / 5 a. 'stakarA paGkajasthA raa| 6 ka. kha. ga. gha. ca. jha. Ta. pa, NAya hitAya ca |y| cha. 'NAya tathaiva ca / 7 ka, kha. ca. 'ti tvAM samagacchAma maa'| 8 ka. kha.ca. cha. sa. zrutvA / 9 ka. kha. ca. cha. sa. mukAye nA''yate nava paraduHkha prmhyte|
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 2 bhUmikhaNDepuNyaM caiva hyanenApi hyanena phalamaznute / priyaM kRtvA punaH puNyamanena paribhujyate // 109 tatsarva hi sukhaM proktaM yattathA yasya lakSaNam / dharmazAstroditaM caiva kRtaM sarvatra nAnyathA // 110 yena kAyena kurvanti tena duHkhaM sahanti te / paratra tena bhuJjanti hyanenApi tathaiva vA // iti jJAtvA sa dharmAtmA bhaivAnsamavalokayet // yathA caurA mahApApAH svakAyena sahanti te / duHkhaM ca dAruNaM tI tathA sukhaM kathaM na hi 112 dharma uvAcayena kAyena ye pApA Acaranti hi pAtakam / tena pIDA sahantyeva pAtakasya hi tatphalam 113 daNDamekaM paraM dRSTaM dharmazAstreSu paNDitaiH / taM dharmapUrvakaM viddhi hyeteAryastvameva hi // 114 durvAsA uvAcaevaM nyAyaM na manye'haM tathaiva zRNu dharmarAda / zApatrayaM pradAsyAmi kruddho'haM tava nAnyathA // 115 dharma uvAcayadA kruddho mahAprAjJa mAmeva hi kSamasva c| [*neva kSamasi vimendra dAsIputraM hi mAM kuru|| 116 rAjAnaM tu na kartavyaM cANDAlaM ca mahAmune / prasAdasumuravAM vipra praNatasya sadaiva hi // durvAsAzca tataH kruddho dharma caiva zazApa ha // duvosA uvAcarAjA bhava tvaM dharmAdya dAsIputrazca nAnyathA / gaccha cANDAlayAMni ca dharma tvaM svechayA braja 118 evaM zApatrayaM dattvA gato'so dvijasattamaH / anenApi prasaGgana dRSTo dharmaH purA kila // 110 somazarmovAca-- dharmastu kIdRzo jAtastena zapto mahAtmanA / tadbhogaM tasya meM zUhi yadi jAnAsi bhAmini 120 sumanovAca"" bharatAnAM kule jAto dharmo bhUtvA yudhiSThiraH / viduge dAsiputramtu anyaccaiva vadAmyaham / / 121 yadA rAjA harizcandro vizvAmitreNa karpitaH / tadA cANDAlatA prAptaH sa hi dharmo mahAmatiH // durvAsaso hi zApAdvai satyamuktaM tavAgrataH // iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe momaza sumanAmavAda dvAdazo'dhyAya // 12 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-3516 atha trayodazo'dhyAyaH / somazarmovAcalakSaNaM brahmacaryasya tanme vistarato vada / kIdRzaM brahmacarya ca yadi jAnAsi bhAmini // ? sumanovAcanityaM satye ratiryasya puNyAtmA sa~chutAM vrajet / RtI prApta vrajennArI svIyAM dopvivrjitH||2 svakulasya sadAcAraM kadA naiva vimuzcati / etatte hi sAmakhyAtaM gRhasthasya dvijottama // 3 ka. kha, ga, gha, ca, jha, Ta.da. pustakasthI'yaM pATaH / 1 a. hynyenaa| cha. sa. svcchtaaN| 2 ka. kha. ga. gha. ca. cha. ja. jha. Ta. da. ni va macchApAdvija nAnyathA e / 3 ka. kha. ca.
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 trayodazo'dhyAyaH ] padmapurANam / brahmacarya mayA proktaM gRhiNAM muktidaM kila / yatInAM tu pravakSyAmi tanme nigadataH zRNu // 4 damasatyasamAyuktaH pApAdbhItastu sarvadA / bhAsiGgaM varjayitvA dhyaanjnyaanprtisstthitH|| 5 yatInAM brahmacarya ca samAkhyAtaM tavAgrataH / vAnaprasthasya vakSyAmi tanme nigadataH zRNu // 6 AcAreNa pravarteta kAmakrodhavivarjitaH / prANinAmupakArAya saMsthita uJchavRttimAn // 7 vanasthasya samAkhyAtaM satyameva vadAmyaham / paradravyeSu lolatvAtparastrISu tathaiva ca // 8 dRSTA matirna yasya syAnsa satyaH parikIrtitaH / dAnameva pravakSyAmi yena jIvanti mAnavAH // 9 AtmasAgvyaM pratIcchedyaH sa gacchetparamaM padam / annasyApi mahAdAnaM sukhasya madhurasya ca // 10 grAsamAtraM tathA deyaM kSudhAtAya na saMzayaH / datte sati mahatpuNyamamRtaM so'znute sadA // 11 dine dine pradAtavyaM yathAvibhavavistaram / vacanaM ca tRNaM zayyAM gRhacchAyAM suzItalAm // 12 bhUmimapastathA cAnnaM piyavAkyamanuttamam / AsanaM vamanaM pAyaM kauTilyena vivarjitaH // 13 Atmano jIvanArthAya nityamevaM karoti yH| [*devAnpitRRnsamabhyarcya evaM dAnaM dadAti yaH // ityevaM modate'sau vai paratreha tathaiva ca // avandhyaM divasaM yo vai dAnAdhyayanakarmabhiH / prakuryAnmAnupo bhUtvA sa devo nAtra sNshyH|| 15 niyamaM ca pravakSyAmi dharmasAdhanamuttamam / devAnAM brAhmaNAnAM ca pUjAsvabhirato'tha yH|| 16 nityaM niyamasaMyukto dAnavatepu suvrata / upakAreSu sarvepu niyamazca prakIrtitaH // 17 kSamArUpaM pravakSyAmi zrUyatAM dvijasattama / parAkrozaM hi saMzrutya tADite sati kenacit // 18 krodhaM caiva na gaccheca tADito'pi na tADayet / sahiSNuH syAtsa dharmAtmA na hi rAgaM prayAti c||19 samaznAti paraM saukhyamiha cAmutra tena ca / evaM kSamA mamAkhyAtA zaucamevaM vadAmyaham // 20 sa bAhyAbhyantare yo ve zuddho rAgavivarjitaH / nAnAcamanakaizcaiva vyavahAreNa vartate // 21 zaucamevaM samAkhyAtamahiMsAM tu vadAmyaham / tRNameva hyakAryAdai chettavyaM na vijAnatA // 22 ahiMsraH saMyato bhUyAdyathA''tmani tathA pre| zAntimevaM pravakSyAmi zAntyA mukhaM samazrute // 23 zAntireSA prakartavyA khedaM naiva parivrajet / bhUtavairaM visRjyaiva manamA na prakAzayet // 24 [*evaM zAntiH samAkhyAtA'pyasteyaM ca vadAmyaham / parastraM naiva hartavyaM parayoSA tathaiva ca // 25 vacanemenAbhiH kAyazca na pramayaM prakAzayet / damamevaM pravakSyAmi tavAgre ca dvijottama // 26 damanAdindriyANAM vai manamA nityaM prakAzayet / auddhatyaM nAzayetteSAM sacetanyo bhavetsadA 27 zuzrUSAM hi pravakSyAmi dharmazAstreSu yAdRzI / pUrvAcAryaryathA proktA tathA'haM pravadAmyaham // 28 vAcA dehena manasA gurukArya prasAdhayet / jAyate'nugraho yatra zuzrUSA mA nigadyate // 29 sAGgo dharmaH samAkhyAtastavAgre dvijasattama / anyacca te pravakSyAmi zrotumicchasi yatpate // 30 IdRze cApi dharme tu vartate yo naraH sadA / saMmAra tasya saMbhUtiH punarevaM na jAyate // 31 svarga gacchati dharmeNa satyaM satyaM vadAmyaham / evaM jJAtvA mahAmAjJa dharmamevaM vajasva hi // 32 sarva hi prApyate kAnta yadasAdhyaM mahItale / dharmaprasAdatastasmAtkuru vAkyaM mamaiva hi // 1 ___* ka. kha. ha. ca. cha. jha. pustakastho'yaM pAThaH / * ga. gha. pustakastho'yaM pAThaH / 17. jha. Da. 't| tapa eva prv| 2 ka. kha. ga. gha. Ga. ca. cha. ja. sa. Ta. Da. Dha. udyamAkRtiH / 3 ka. sa.ga. gha. ca. cha. jha.Ta. 'n| tapa eva s| 4 ka kha. ga. gha. ha. ca. cha. ja.sa. Ta.Tha .Da.sa ihaiva paratra ca / / 5ma.'yaHdravyeNa mo| 6 ka kha. ca. Da. 'njaate| 7 Da. da. 'te / samAcArNena / 19
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 mahAmunizrIvyAsabhaNItaM [ 1 bhUmikhaNDebhAryAyAstu vacaH zrutvA somazarmA subuddhimaan| [*punaH provAca tAM bhAryA sumanAM dharmavAdinIm]34 iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe sumanopAkhyAne trayodazo'dhyAyaH // 13 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-3950 atha caturdazo'dhyAyaH / rur, v somazarmovAcaevaMvidhaM mahApuNyaM dharmAkhyAnamanuttamam / kathaM jAnAsi bhadraM te kasmAccaitra zrutaM tvayA // 1 sumanovAcabhArgavANAM kule jAtaH pitA mama mahAmate / cyavano nAma vikhyAtaH srvjnyaanvishaardH|| 2 tasyAhamabhavaM kanyA prANAdapi ca vallabhA / yatra yatra bajatyepa tIrthArAmeSu sutrata // sabhAsu ca munInAM tu devatAyataneSu ca / tena sArdha vrajAmyekA krIDamAnA sadeva hi // 4 kozikAnvayasaMbhUto vedazarmA mahAmatiH / piturmama sakhA zIghramaTamAnaH samAgataH // duHkhena mahatA''viSTazcintayAno muhurmuhuH / tamAgataM mahAtmAnamuvAca ca pitA mama // bhavantaM duHkhasaMtaptamiti jAnAmi suvrata / kasmAhuHkhI bhavAJjAtastanme tvaM kAraNaM vada // evaM vAkyaM tataH zrutvA cyavanasya mahAtmanaH / tamuvAca mahAtmAnaM pitaraM mama suvrataH // 8 bedazamo mahAmAjJaH sarva duHkhasya kAraNam / mama bhAyA mahAsAdhvI pativrataparAyaNA // 9 aputrA sA hi saMjAtA mama vaMzo na vidyate / etatte kAraNaM proktaM pRcchase tvaM tu yacca mAm 10 etasminnantare prApte kazcitsiddhaH samAgataH / mama pitrA tathA tena hyutthAya vedazarmaNA // 11 dvAbhyAmevApyaso siddhaH pUjito bhaktipUrvakam / upacArestu bhojyAyairvacanairmadhurAkSaraH // 12 dvAbhyAmantargataM pRSTaM pUrvoktaM ca yathA tvayA / ubhI to prAha dharmAtmA samakhaM pitaraM mama // 13 dharmasya kAraNaM sarva mayoktaM te yathA kila / / dharmega prApyate putro dhana dhAnyaM tathA striyaH / tatastena kRtaM dharma saMpUrNa vedazarmaNA / / tasmAddharmAtsusaMjAtaM mahasaukhyaM suputrakam / tena saGgaprasaGgana marmaSa matinizcayaH // yathA kAnta tava proktaM mayaiva paramaM zubham / tasmAcchUtaM mahAsiddhAtsarvasaMdehanAzanam / / vipradharma samAzritya hyanuvartasva sarvadA // somazarmovAcadharmeNa kIdRzo mRtyurjanma caiva vadasva me / ubhayorlakSaNaM kAnte tatsarva hi yathAgamam / / 18 sumanovAcasatyazaucakSamAzAntitIrthapuNyAdikaistathA / dharmazca pAlitA yena tasya mRtyu vadAmyaham // 19 rogo na jAyate tasya na ca pIDA kalevare / na zramA na ca vai glAni ca svedo bhrmstthaa||20 divyarUpadharA bhUtvA gandharvA brAhmaNAstathA / vedapAThasamAyuktA gItajJAnavizAradAH // 21 ___ * cha.pustakasthA'yaM pAThaH / 1. cha. 'syAhaM priyakanyA vai pitrA sArdha vrajAmyaham / y'| 7. 'syAhaM daityakanyAbhiH pitrA sAdha vajAmyaham / y| ka. sa . ca. cha. jha. 'phaarai'|
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 paJcadazo'dhyAyaH ] padmapurANam / nasya pArSe samAyAnta stutiM kurvanti cATulAm / svasthaH sukhAsane yukto devapUjAgataH kila // tIrtha ca labhate prAjJaH snAnArtha dharmatatparaH / agnyAgAre gavAM sthAne devatAyataneSu ca // 23 ArAme ca taDAge vA yatrAzvattho vaTastathA / brahmavRkSaM samAzritya zrIvRkSa vA tathA punH|| 24 azvasthAnaM samAzritya gajasthAnagato naraH / azokaM cUtavRkSaM ca samAzritya yadA sthitaH // 25 saMnidhau brAhmaNAnAM ca rAjavezmagato'tha vA / raNabhUmi samAzritya pUrva yatra mRto bhavet // 26 matyUsthAnAni puNyAni kevalaM dharmakAraNam / gogRhaM tu susaMprApya tathA cAmarakaNTakam // 27 zudharmakaro nityaM dharmAtmA dharmavatsalaH / evaM sthAnaM samAmoti yadA mRtyu samAzritaH // 28 mAtaraM pazyate puNyAM pitaraM ca narottamam / bhrAtaraM zreyamA yuktamanyaM svajanabAndhavam // 29 bandIjanaistathA puNyaiH stUyamAnaH punaH punaH / pApiSThaM naiva pazyataM nAnyaM zUdrAdikaM punaH // 30 gItaM gAyanti gandharvAH stuvanti stAvakAH stavaiH / matrapAThastathA viprA mAtA snehena pUjayet 31 pitA svajanavagozca dhamotmAnaM mahAmatim / evaM mRtyuH samAkhyAtaH puNyasthAneSu ve prabho // 32 pratyakSAnpazyate dUtAnhAsyamnehasamanvitAn / na ca svapnena mohena klezayuktena naiva ca // 13 dharmarAjo mahAprAjJo bhavantaM tu samAvayet / eohi tvaM mahAbhAga yatra dharmaH sa tiSThati // 34 tasya no mohasaMprAptina glAniH smRtivibhramaH / jAyate nAtra saMdehaH prasannAtmA bhaviSyati 35 jJAnavijJAnasaMpannaH smaredevaM janArdanam / teH sArdhe tu prayAtyevaM saMtuSTo dRSTamAnasaH // 36 ekatvaM jAyate nasya tyajataH svaM kalevaram / dazamadvAramAzritya hyAnmA tasya sa gacchati // 37 zivikA tasya cA''yAti haMsayAnaM manoharam / vimAnaireva saMyAni harerdhAma hyanuttamam // 38 chatreNa dhriyamANena cAmarairvyajanaistathA / vIjyamAnaH sa dharmAtmA [*puNyereva samantataH // 39 gIyamAnamtu dharmAnmA] stUyamAnazca paNDitaH / bandibhizcAraNairdivyaibrAhmaNairvedapAragaiH // 40 mAdhubhiH stUyamAnastu sarvamaukhyasamanvitaH / yathA dAnaprabhAvena phalamAmoti tatra sH|| 41 ArAmavATikAmadhye sa prayAti sukhena vai / apsarobhiH samAkIrNo divyAbhirmagalaryutaH // 42 devaH prastUyamAnastu dharmarAja prapazyati / devAzca dharmamaMyuktA jagmuH saMmukhameva tam // 43 [*ebehi vai mahAbhAga bhukSva bhogAnmanonugAn / evaM sa pazyate dharma saumyarUpaM mhaamtim||44 svasya puNyasya bhAvena bhuJjate svargameva saH] / bhogakSayAtma dharmAtmA punarjanma prayAti vai / / 45 nijadharmaprasAdAsa kulaM puNyaM prayAti vai / brAhmaNasya tu puNyasya kSatriyasya tathaiva ca // 46 dhanADhyasya supuNyasya vaizyasyaiva mahAmate / dharmeNa modate tatra punaH puNyaM karoti sH|| 47 iti zrImahApurANe pAjhe bhUmikhaNDe mumanApAkhyAne caturdazo'dhyAyaH // 14 // ___ AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-3997 atha paJcadazo'dhyAyaH / somazarmovAcapApinAM maraNaM bhadre kIdRzailakSaNairyutam / tanme tvaM vistarAdrUhi yadi jAnAsi bhAmini // 1 *ka.kha.i. ca. cha.. pustakastho'yaM pATaH / * ka. kha. ga. gha. du.ca.cha. ja. sa.Ta. Da.Dha. pustakastho'yaM pAThaH / 1 a. yatrastho'pi va / 2 a. 'zvatthasthAnamA / 3 a. 'tya gurusthA / 4 a. 'karma / 5 ka.ba.sa. ca. cha.sa. Dha. ta mAtRpitrAdi / Da. 'ta mAtRputrAdi / 6 ja. prtyaakhyaanp|
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 1 bhUmikhaNDemumanovAcazrUyatAmabhidhAsyAmi tasmAtsiddhAcchrataM mayA / pApinAM maraNe kAnta yAdRzaM liGgameva ca // mahApAtakinAM caiva sthAnaM ceSTAM vadAmyahama // viNmUtrAmadhyasaMyuktAM bhUmiM pApisamanvitAm / sa tAM prApya suduSTAtmA prANAnduHkhena muzcati // 3 cANDAlabhUmimAsAdya maraNaM yAti duHkhitaH / gardabhairAkRtAM bhUmi vezyAgehaM samAzritaH // 4 carmakAragRhaM gatvA nidhanAyopagacchati / asthicarmanakheH pUrNAmAzritAM pApakilbiSaiH // 5 tAM prApya caiva duSTAtmA mRtyuM yAti sa nizcitam / anyAM pApasamAcArAM prApya mRtyu sa gcchti||6 atha ceSTAM pravakSyAmi dUtAnAM tu tamicchatAm / bhairavAndAruNAnyorAnatikRSNAnmahodarAn // 7 [*piGgAkSAnpItanIlAMzca hyatizvetAnmahodarAna] / atyuccAnvikarAlAMzca zuSkamAMsatvacopamAna 8 rodradantAnkarAlAsyAnsihAsyAnsarpahastakAn / sa tAndRSTvA prakampeta svidyate ca muhumuhuH // 9 khidyamAnasya yA ceSTA tAmevaM pravadAmyaham / paradravyApaharaNaM parabhAryAviDambanam // 10 RNaM parasya pUrva ca gRhItaM yattu pApibhiH / parato na pradattaM hi lobhasvAdena mohitaiH|| 11 anyameva mahApApaM kuMpratigrahameva ca / [+kaNThamAyAnti te sarve mriyamANasya tasya ca // 12 yAni kAni ca pApAni pUrvameva kRtAni ca / AyAnti kaNThamUlaM te mahApApasya nAnyathA // 13 duHkhamutpAdayantyete kaphabandhana dAruNam / pIDAbhirdAruNAbhizca kaNTe ghuraghurAyate // // 14 rodate kampate'tyartha mAtaraM pitaraM punaH / [+ smarata bhrAtarastatra bhAryA putrAnpunaH punaH] // 15 punarvismaraNaM yAti mahApApana mohitaH / tasya prANA na gacchanti bahupIDAsamAkulAH // 16 ejate tAmyate caiva mUrchate ca punaH punaH / evaM pIDAsamAyukto duHkhaM bhuGkte'timohitaH // 17 tasya prANAH suduHkhena mahAkaSTeH prcaalitaaH| mayaM ghoraM samAzritya zRNu kAnta prayAnti te // 18 evaM prANI sadA mugdho lobhamohasamandhitaH / nIyate yamadRtastu tasya duHkhaM vadAmyaham // 19 aGgArasaMcaye mArge kRSyamANo hi nIyate / dahyamAnaH suduSTAtmA ceSTamAnaH punaH punaH // 20 yatrA''tapo mahAtIvo dvAdazAdityatApitaH / nIyate tena mArgeNa saMtaptaH sUryarazmibhiH 21 parvateSveva durgeSu cchAyAhIneSu durmatiH / nIyate tena mArgeNa kSudhAtRpNAbhapIDitaH // 22 sa dUtairhanyamAnastu [*gadAdaNDaiH parazvadhaiH / kazAbhistADyamAnastu nindyamAnastu dRtakaiH // 23 tataH zItamaye mArge vAyunA sevyate punaH / tena zIrtana saMduHkhI bhUtvA yAnti na saMzayaH // AkRSyamANo dUtaistu] nAnAdurgeSu nIyate // evaM pApI sa duSTAtmA [devabrAhmaNAnandakaH / sarvapApasamAyukto nIyate ymkiNkraiH|| 25 yamaM pazyati duSTAtmA] kRSNAJjanacayopamam / tamugraM dAruNaM bhImaM yamadRtaH samAvRtam // 26 sarvavyAdhisamAkIrNa citraguptasamanvitam / ArUDhaM mahiSaM devaM dharmarAjaM dvijottama // 27 daMSTrAkarAlamatyugraM tasyA''sya kAlasaMnibham / pItavAsaM mahAhastaM raktagandhAnulepanam // 28 raktamAlyakRtAbhUSaM gadAhastaM bhayaMkaram / evaMvidhaM mahAkAyaM yamaM pazyati durmtiH|| 29 * ka. kha. ra.ca. cha pustakasthA'yaM pAThaH / + ka kha. i. ca. cha. 1. Dha. pustakastho'yaM pATha: 11.ka. kha. cha.sa.Ta. Da. Dha.pustakastho'yaM pAThaH / * ka.kha.i.ca cha.jha pustakastho'yaM pAThaH / ka. kha. ga. gha. i.ca. cha... pustakastho'ye pAThaH / 1 ka. sva. sa. ca. cha.sa. 'm / lipsAmamadhyasakledairbhUmi / 2 ja kumatipradame / 3 ka. kha ca. cha. sa. 'lAH / patate kamAte / 4Dha. 'tAH / apAnamArgamA / 5 ja. Ta... maarg| 6 ka.kha. Ga. ca. cha. sa. Da. Dha. meM bhIma /
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 SoDazo'dhyAyaH ] panapurANam / 149 taM dRSTvA samanuprApta sarvadharmabahiSkRtam / yamaH pazyati taM duSTaM pApiSThaM dharmasaMkaTam // zAMtayettaM mahAduHkhai pIDAbhirdAruNAyudhaiH / yAvadyugasahasraM tu tAvatkAlaM prapacyate // 1 yAtanAsu ca nAnAsu pacyate ca punaH punaH / nArakI yAti vai yoni kRmikITeSu pApakRt // 32 amedhye pacyate nityaM hAhAbhUto vicetanaH / maraNaM ca sa pApAtmA evaM yAti sunizcitam // 33 evaM pApasya taM bhoga bhukte caiva sa durmatiH / punarjanma pravakSyAmi yAsu yoniSu jAyate // 34 zvAnayoni tu saMprApya bhuGkte vai pApakaM punaH / vyAghro bhavati duSTAtmA rAsamatvaM vrajetpunaH // 35 mArjArazakarI yAni sarpayoni tathaiva ca / nAnAbhedAmu sarvAsu sa gacchati punaH punH|| 36 pApapaMkSiSu saMyAti sarvAsu ca mahatsu ca / cANDAlabhillayoni ca pulindI yAti vai tathA // 37 etatte sarvamAkhyAtaM pApinAM janma caiva hi / maraNe zRNu kAnta tvaM ceSTAM teSAM sudAruNAm // 38 pApapuNyasamAcArastavAgre kathito mayA / anyaccaiva pravakSyAmi yadyatpRcchasi suvrata // 39 iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe mumanopAnyAne pAdazo'dhyAyaH // 15 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-4036 atha SoDazo'dhyAyaH / somazarmovAcasarva devi tvayA''khyAtaM dharmasaMsthAnamuttamam / kathaM putramahaM vindyAM marvanaM guNasaMyutam // 1 vada tvaM me mahAbhAge yadi jAnAsi suvrate / dAnadharmAdikaM bhadre paratreha na sNshyH|| sumanovAca-- vamiSThaM gaccha dharmajJaM taM prArthaya mahAmunim / tasmAtprApsyasi vai putraM dharmajJa dharmavatsalam // 3 sUta uvAcaevamukte tato vAkye somazarmA dvijottamaH / evaM kariSye kalyANi tava vAkyaM na sNshyH|| 4 evamuktvA jagAmAsau somazarmA dvijottamaH / vasiSThaM sarvavettAraM dIpyamAnaM tapazcaram // 5 gaGgAtIre sthitaM puNyamAzramasthaM dvijottamam / tejojvAlAsabhAkIrNa dvitIyamiva bhAskaram // 6 rAjamAnaM mahAtmAnaM brahmaNyaM ca dvijottamam / bhaktyA nanAma vindraM daNDavattaM punaH punH|| 7 tamuvAca mahAtejA brahmasUnurakalmaSaH / upAvizA''sane puNye sukhena sumahAmate // evamuktvA sa yogIndraH punaH prAha tapodhanam / gRhaputreSu te vatsa dArabhRtyeSu svedaa|| kSamamasti mahAbhAga puNyakarmasu cAgniSu / nirAmayo'si cAGgeSu dharma pAlayasa sadA // 10 kiM karomi priyaM kAmaM supriyaM te dvijottama / evaM saMbhApya taM vipra virarAma sa kumbhajaH // 11 evamukto mahAprAjJaH somazamA munistadA / tamuvAca mahAtmAnaM vamiSThaM tapatAM varam // 12 somazarmovAcabhagavazrUyatAM vAkyaM suprasanna cetasA / yadi me supriyaM kArya tvayaiva munipuGgava // mama praznArthasaMdehaM vicchedaya dvijottama // ka. kha. ca. karmakaNTakam / 2 a. zAmaye / 3 ka. kha. ca. cha. sa. Dha. 'mikoTiSu / 4 ka. kha. a. ca. cha.. ca pu| 5 a. 'kSizcotpani pApAzvinyAzacA'pi hi / ca / 6 ka. kha. ga. gha. ru.ca.cha. sa.Ta. da. 're divyaM taM tapatAM vara / 7 cha, brahmazriyA dvi| . brahmAzrayaM dvi| ga. gha. ja.Ta. Dha. brahmapriyaM dvi|
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDedAriyaM kena pApena putrasaukhyaM kathaM na hi / etaM me saMzayaM tAta kasmAtpApAdasva me // 14 mahApApena saMmugdhaH priyayA bodhito dvija / tayA'haM preSitastAta tava pArtha mahAmate // 15 tatsarva tvaM samAcakSva sarvasaMdehanAzanam / muktidAtA bhavasva tvaM mama saMsArabandhanAt // 16 vasiSTha uvAcaputrA mitrANyatha bhrAtA bhAryA svajanavAndhavAH / paJca bhedAstu saMbandhAtpuruSasya bhavanti hi||17 tadvai sumanayA proktaM pUrvameva tavAgrataH / RNasaMbandhinaH sarve te kuputrA dvijottama // 18 putrasya lakSaNaM puNyaM tavAgre pravadAmyaham / puNyaprasakto yasyA''tmA satyadharmarataH sadA // 19 buddhimAjJAnasaMpannastapasvI vAgvidAM varaH / sarvakarmasudhI(ro vedAdhyayanatatparaH // 20 sarvazAstrapravaktA ca devabrAhmaNapUjakaH / yAjakaH sarvayajJAnAM dhyAnI tyAgI priyaMvadaH // 21 viSNudhyAnaparAM nityaM zAnto dAnto japI sadA / pitRbhaktiparo nityaM srvmvjnvnmlH||22 kulasya tArako vidvAnkulasya paritoSakaH / evaMguNeH susaMyuktaH suputraH sukhadAyakaH // 23 anye saMbandhasaMyuktAH zokasaMtApadAyakAH / etAdRzena kiM kArya phalahInena tena ca // 24 AyAnti yAnti te sarve tApaM dattvA sudAruNam / putrarUpeNa te sarve saMsAre duHgvadAyakAH // 25 pUrvajanmakRtaM karma yattvayA paripAlitam / tacca sarva pravakSyAmi zrRyatAmadbhutaM punaH // 26 vasiSTha uvAcabhavAJdro mahAprAjJa pUrvajanmani nAnyathA / kRSikA jJAnahIno mahAlobhana mNyutH|| 27 ekabhAryo'nyavidvaSI bahuputro hyadattavAna / dharma nava prajAnAsi matyaM naiva parizrutam // 28 [*dAnaM nava tvayA dattaM zAstraM naiva parizrutam / ] katA cava nvayA tIrthe naiva yAtrA mahAmane // 29 ekaM kRtaM tvayA vipra kRSimArga punaH punaH / pazanAM pAlanaM pUrva gavAM caiva dvijottama // 30 mahiSINAM ca hyazvAnAM pAlanaM ca punaH punaH / evaM pUrva kRtaM karma tvayA vai dvijasattama // 31 vipulaM tu dhanaM tadvallobhena parisaMcitam / tena dravyaNa puNyaM ca na kRtaM tu tvayA kadA // 32 pAtre dAnaM na dattaM tu dRSTvA durbalameva ca / kRpAM kRtvA na dattaM tu bhavatA dhanameva hi // 33 gomahipyAdikaM sarva pazUnAM saMcitaM tvayA / vikrayitvA dhanaM vipra saMcitaM vipulaM tvayA / / 34 takaM ghRtaM tathA kSIraM vikrayitvA tatA dadhi / dupkAmaM cintitaM vipra mohitA vissnnumaayyaa||35 kRte mahAmevAtra hyannaM brAhmaNasattama / nirdayana tvayA dAnaM na dattaM tu kadA kila / / 36 devAnAM pUjanaM vipra bhavatA na kRtaM kadA / prApya parvANi viprebhyo dravyaM naiva samarpitam // 37 zrAddhakAlaM tu saMprApya zraddhayA na kRtaM tvayA / bhAryA vadati te sAdhvI dinaM catatsamAgatam 38 zvazurazrAddhakAlazca zvAzcaiva mahAmate / zrutvA tvaM tadvacastasyA gRhaM tyaktvA palAyase // 39 dharmamArga na dRSTaM te zrutaM naiva kadA tvayA / lobhI mAtA pitA bhrAtA lobhaH svajanavAndhavAH 40 pAlitaM lobhamavaikaM tyaktvA dharma sadaiva hi / tasmAhuHkhI bhavAJjAto dAridyaNAtipIDitaH // 41 dine dine mahAtRpNA hRdaye te padyate / yadA yadA gRhe dravyaM vRddhimAyAti te sadA // 42 ___ * ka. kha. ga. pa. u. ca. cha. ja. sa. a. Ta. u Dha.pustakastho'yaM pAThaH / 1ka.kha. gha. Ga. ca. cha. jha.Ta. Da. da. bhAvena / 2ka.sva. ga. gha.Da.ca. cha. jha.Dha. samAtaraH / cha samAgataH / 3 ka.kha. ga gha. Da. ca cha. ja. jha. Ta. Da. Dha. anye / 4 ka. gha. Ta. 'nAM dAnatyA / 5 ka. kha. hu. ca. cha. jha. Da, Dha, daataa| 6 ka.kha. i.ca. cha. jha. audAsInyena / 7 ka. kha. gha. Da. ca, cha. sa.Ta. Dha, bhAryaHmadA dve / 8 ka. kha. i. ca. cha. jha. . pravardhate /
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 saptadazo'dhyAyaH ] padmapurANam / 151 tapaNayA dahyamAnastu tathA tvaM vahnirUpayA / rAtrau vA suprasuptastu nizcito hi pracintasi // 43 dina prApya mahAmohaiyApito'si sadaiva hi / sahasraM lakSakaM koTiH kadA hyarbudameva ca // 44 bhaviSyati kadA kharvo nikharvazcAtha me gRhe / evaM sahasraM lakSaM ca koTirarbudameva ca // 45 kharbo nikharvaH saMjAtastRSNA naiva pragacchati / taba kAyaM parityajya vRddhimAyAti sarvadA // 46 nava dattaM hutaM cApi prabhuktaM naiva ca tvayA / khanitaM bhUmimadhye tu kSiptaM putrA na jAnate // 47 anyamevamupAyaM tu dravyAgamanakAraNAt / kuruSe sarvadA viSa lokAnpRcchasi buddhimAn // 48 khanitraM majanaM vAdaM dhAtuvAdamataH param / pRcchamAno bhramasyekastRpNayA primohitH|| 49 [sparza cintayase nityaM kalpAnsiTripradAyakAn / pravezaM vivarANAM tu cintamAnaH pragacchasi50 tRSNAnalena duHgvena suvaM naiva pragacchami / tRSNAnalena saMdIpto hAhAbhUto vicetanaH // 51 evaM mugdho'si vipendra gatastvaM kAlavazyatAm / dAgaputreSu tadravyaM pRcchamAneSu vai tvayA // 52 kathitaM naiva dattaM ca prANAMmtyaktvA gato yamam / evaM sarva mayA''khyAtaM vRttAntaM tava puurvkm||53 anena karmaNA vipra nirdhano'si daridravAn / saMmAre yasya satputrA bhaktimantaH sadaiva hi // 54 suzIlA jJAnasapannAH satyadharmaratAH sadA / saMbhavanti gRhe tasya yasya viSNuH prasIdati // 55 dhanaM dhAnyaM kalatraM tu putrapautramanantakam / sa bhute matyaloke'pi yasya viSNuH prasannavAn // 56 vinA viSNoH prasAdena dArAnputrAnna cA''nuyAt / sujanma ca kulaM vipra tadviSNoH paramaM padam57 iti zrImahApugaNe pAdme bhUmikhaNDaM sumanopAnyAne poDazo'dhyAyaH // 16 // AditaH zlokAnAM samayaGkAH-4093 atha maptadazA'dhyAyaH / sAmazarmovAcapUrvajanmakRtaM karma tvayA''vyAtaM ca me mune / zUdratvena ca viprendra mayatatparivarjitam // ? vipatvaM hi mayA prAptaM kathaM ca dvijasattama / tatmarva kAraNaM hi jJAnavijJAnapaNDita // 2 vasiSTha uvAca".. yattvayA ceSTitaM pUrva karma dharmAzritaM dvija / tadahaM saMpravakSyAmi zrUyatAM yadi manyase / / brAhmaNaH kazcidanaghaH sadAcAraH supaNDitaH / viSNubhaktastu dharmAtmA nityaM dharmaparAyaNaH // 4 yAtrAvyAjena tIthAnAM bhramatyekaH sa medinIm / aTamAnaH samAyAtastava gehaM mhaamuniH|| 5 yAcinaM sthAnamekaM vai vAsArtha dvijasattama / adya dhanyo'smyahaM puNyamadya tIrthamahaM gataH // 6 adya tIrthaphalaM prAptaM tavAdya budha darzanAt / gavAM sthAnaM varaM puNyaM tatra vAsaM pradarzitam // 7 aGgasaMvAhanaM kRtvA pAdau caiva sumarditI / kSAlino ca punastAyaiH snAtaH pAdodakena hi // 8 sadyo ghRtaM dadhi kSIraM takramannaM pradattavAna / sa tasmai brAhmaNAyaiva bhavAnitthaM mahAmate // 9 evaM saMtopito viprastvayaiva saha bhAryayA / puNyasyAdha mahAbhAgo vaiSNavo jJAnapaNDitaH // 10 atha prabhAte saMprApte dine puNye zubhAvahe / ASADhasya tu zu[ ddhasya dvAdazI pApanAzanI // 11 * ka. kha Ga. cha. jha. Ta. Da. Dha. pustakastho'yaM pAThaH / / ka. kha. ga. gha. i. ca. cha. jha. Da. da. pustakastho'yaM pAThaH / 1 a. 'sya zuklapakSa ekAdazyAM dvijottama / tvagRhasthazca karmANi cakra dharmarato dvij| stavanaM kRtavAnsarvaiH sUktaH /
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 mahAmunizrIvyAsamaNItaM [2 bhUmikhaNDetasmindine susaMprAptA sarvapAtakanAzinI / yasyAM devo hRSIkezo yoganidrAM pragacchati // 12 tAM prApya ca tato lokAstatyajurbuddhipaNDitAH / gRhasya sarva karmANi viSNudhyAnaratA dvij|| 13 [*utsavaM paramaM cakrurgItamaGgalavAdanaiH / ] stavanaM brAhmaNAH sarve sUktaiH stotraiH sumaGgalaiH // 14 evaM mahotsavaM prApya sa ca brAhmaNasattamaH / tasmindine sthitastatra saMprApta hairivAsaram // 15 ekAdazyAstu mAhAtmyaM paThitaM brAhmaNena vai / bhAryAputraistvayA sAdha zrutaM dharmamanuttamam // 16 zrute tasminmahApuNye ['bhAryAputraistu preritH| saMsargAdasya viprasya vratametatsamAcara // 17 tadAkarNya mahadvAkyaM sarvapuNyapradAyakam / vratametatkariSyAmi iti nizcitAmanasaH] // 18 bhAryAputraiH samaM gatvA hyuSaH snAnaM kRtaM tvayA / hRSTena manasA vipra pUjito mdhusuudnH|| 10 sarvopahAraiH puNyazca gandhapuSpAdibhistathA / rAtrI jAgaraNaM kRtvA nRtyagItAdibhistathA // 20 brAhmaNasya prasaGgena nadyAH snAnaM kRtaM punaH / pUjito devadevezaH puppadhUpAdimaGgalaiH // 21 bhaktyA praNamya govindaM snApayitvA punaH punaH / nirvANadAmbu dattaM te brAhmaNena mahAtmanA 22 bhaktyA praNamya taM vimaM dattA tasmai sudakSiNA / kRtvA ca pAraNaM vipra putra ryAdibhiH samam 23 topito bhaktipUrveNa sadbhAvena tvayeva sH| evaM vrataM samAcIrNa tvayeva dvijsttmH|| 24 saMgatyA brAhmaNasyaiva viSNozcaiva prasAdataH / bhavAnbrAhmaNatAM prAptaH satyadharmasamanvitaH // 25 tena vratamabhAvena tvayA prAptaM mahatphalam / bhRsuratvaM mahAbhAga satyadharmasamanvitam // tasmai tu brAhmaNAyeva vaiSNavAya mahAtmane / zraddhayA satyabhAvena dattamannaM susaMskRtam // 27 tena dAnaprabhAvena miSTAnnamupatiSThati / mahAmugdhaiH pramugdho'si tRpNayA vyathitaM manaH // 28 pUrvajanmani te vipra hyarthameva prasaMcitam / na dattaM brAhmaNebhyo hidInepyanyeSu vai tvayA // 29 dAraputreSu lobhena mriyamANena vai tadA / tasya pApasya bhAvana dAriyaM tvAmupAvizat // 30 putralobhaM parityajya snehaM tyaktvA pradUrataH / aputravAnbhavAjAtastasya pApasya vai phalam // 31 suputraM ca kulaM vipra dhanaM dhAnyaM dharA striyaH / mujanma maraNaM caiva subhogAH mukhameva ca // 32 rAjyaM svargazca mokSazca yadyahurlabhameva ca / prasAdAttasya devasya viSNAzcaiva mahAtmanaH // 33 tasmAdArAdhya govindaM nArAyaNamataH param / prApsyasi tvaM paraM sthAnaM tadviSNoH paramaM padam 34 suputratvaM dhanaM dhAnyaM subhogAnsukhameva ca / pUrvajanmakRtaM karma yattvayA paricaSTitam // 35 tanmayA kathitaM sarva tavAgre parinizcitam / evaM jJAtvA mahAbhAga nArAyaNaparo bhava // 36 brahmAtmajenApi mahAnubhAvaH sa vipravaryaH paribodhito hi / harSeNa yuktaH sumahAnubhAvo bhaktyA vasiSThaM praNipatya tatra / Amanya vimaM sa jagAma gahaM tAM prAha bhAryA sumanAM prhrssitH| sarva hi vRttaM mamapUrvacaSTitaM tenaiva vipreNa tava prasAdAt // a - - - * ka. kha. ga. gha. ha. ca. cha. ja. jha. Da. Dha. pustakastho'yaM pAThaH / * ka. kha. ca. cha. jha.estakastho'yaM pAThaH / 1ka. kha. ra. ca. 4. vedaiH / ga. gha. Ta. sarveH / 2 ja. sthite caivaM sN| 3 ka kha ga. gha. Ga. ca. cha. jha. Ta. Da Dha. samupoSaNam / 4a. puNya AkhyAne dharmasaMyute |bhaaryaaputrH sa / 5 ka.kha gha..ca. cha. jha. Da. Dha. nadyAH / 6ka kha.Da.ca.cha.ja.jha.ndhadhUpAdi / ka. kha. ra. ca. cha. ja. sa. hatkulam / bhUsurANAM ma / 8 ka. kha. i. ca. cha. jha. da. 'nyaM vrstri| 9 ga. gha. Ta. zriyaH / 10 ka. kha. ga. gha. Da. ca. cha. sa. ha. Dha. 'manAmayam /
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 aSTAdazo'dhyAyaH] padmapurANam / bhadre vasiSThena vikAzanItamadyaiva mohaM parihatya dUrAt / ArAdhayiSye madhusUdanaM taM yAsyAmi mokSaM paramaM padaM tat / / AkarNya vAkyaM paramaM mahArthe sumaGgalaM maGgaladAyakaM hi / harSeNa yuktA tamuvAca kAntaM puNyo'si viprendra vibodhito'si // iti zrImahApurANe pAjhe bhUmigvaNDe mumanopAlyAne saptadazo'dhyAyaH // 17 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-4133 athASTAdazo'dhyAyaH / sUta uvAcasomazarmA mahAprAjJaH sumanayA saha mattamaH / kapilAmaGgame puNye revAtIre supuNyade // ? snAtvA tatra ma medhAvI tarpayinvA suganpitana / napastepe suzAntAtmA japanArAyaNaM zivam // 2 dvAdazAkSaramantreNa dhyAnayukto mahAmanAH / tasyaiva devadevasya vAsudevasya suvrtH|| 3 Asane zayane yAne svapne pazyati kezavam / pardava nizcito bhUtvA kAmakrodhavivarjitaH // 4 sA ca sAdhvI mahAbhAgA pativrataparAyaNA / sumanA kAntamevApi zuzrUSati taponvitam // 5 dhyAyamAnasya tasyApi vinaiH saMdarzitaM bhayam / sarpA vipolvaNAH kRSNAstatra yAnti mhaatmnH|| pAzcatastapyamAnasya tasya te somazarmaNaH / siMhavyAghragajA dRSTA bhayameva pracakrire // 7 vetAlA rAkSasA bhUtvA kRpmANDAH pratabhairavAH / bhayaM pradarzayantyete dAruNAH prANinAmalam // 8 nAnAvidhA mahAbhImAH siMhAstatra smaagtaaH| daMSTrAkarAlavakvAzca jagajaizvAtibhairavam // 9 vipNAMAnAnsa dharmAtmA na cacAla mahAmatiH / mahAvinaiH sa saMmUDhApito munipuGgava // 10 evaM na calate dhyAnAnsomazarmA dvijottamaH / bhambhArAvamahAbhImaH siMhastatra samAgataH // [*taM dRSTvA bhayavitrastaH mammAra nRhari dvijaH] // indranIlapratIkAzaM pItavastraM mahojasam / zaGkhacakradharaM devaM gadApaGkajadhAriNam // mahAmoktikahAraNa induvaNAnukAriNA / kaustubhenApi ratnena dyotamAnaM janArdanam // 13 zrIvatsAGkena divyana hRdayaM yasya rAjate / sarvAbharaNazobhADhyaM zatapatranibhekSaNam // 14 susmitAsyaM suprasannaM ratnahArAbhizobhitam / rAjamAnaM hRSIkezaM dhyAnaM tena kRtaM dhruvam // 15 nvameva zaraNaM kRSNa zaraNAgatavatsala / namastaM devadeveza kiM bhayaM meM kariSyati // 16 yasyodare trayo lokAH sapta cAnye mahAtmanaH / zaraNaM naM prapanno'smi kiM bhayaM me kariSyati 17 yasmAdbhayaM prapadyanne kRtyAdikamahAbalAH / yo hi sarvaprahartA ca tamasmi zaraNaM gtH|| 18 vRndArakANAM sarveSAM dAnavAnAM mahAtmanAm / yo gatiH kiSTabhaktAnAM tamasmi zaraNaM gataH 19 * a. pustakamyo'ya pATaH / 1 ka. kha. i. ca. cha. jha. da. rinAzitaM me / A / 2 ba. manAyA mahAtmanaH / ka |3k. kha raca. cha. - 1.da. 'ruNa prANanAzanam / 4 ka. kha ca. jha. 'maH / gagAvAtazca zatina mahAvRSTyA supIDitaH / Ga. cha. sa.Dha.'maH |smjhaavaatshc zItena mahAvRSTayA mIDitaH / 5 ka kha i.ca. cha. jha. ha. Dha. 'taH / pAtakAnAM ca marveSAM dAnavAnAM mahAbhayam / rakSako vissnnbh|
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 mahAmunizrIvyAsamaNIta [ 2 bhUmikhaNDeabhayo bhayanAzAya pApanAzAya jJAnavAn / ekazca brahmarUpeNa tamasmi zaraNaM gataH // 20 vyAdhInAM nAzanAyaiva ya auSadhasvarUpavAn / nirAmayo nirAnandastamasmi zaraNaM gataH // 21 acalAMvAlayellokAnapApo jJAnameva ca / tamasmi zaraNaM prAptaH kiM bhayaM me kariSyati // 22 sAdhUnAmapi sarveSAM pAlakaH padmanAbhakaH / pAti vizvaM ca vizvAtmA tamasmi zaraNaM gataH // 23 yo me mRgendrarUpeNa bhayaM darzayate'grataH / tamahaM zaraNaM prAptA narasiMhaM bhayApaham // 24 yamApano mahAkAyo raNe hastI samAgataH / gajalIlAgataM devaM zaraNAgatavatsalam // 25 gaiNapaM jJAnasaMpannaM supAzAGkuzadhAriNam / kAlAsyaM gajatuNDaM ca zaraNaM sugato'smyaham // 26 hiraNyAkSamahartAraM vArAhaM zaraNaM gataH / svAstu vAmanAH kRrAH pretAH kRpmANDakAdayaH / / vAmanaM taM prapanno'smi zaraNAgatavatsalam // 27 mRtyurUpadharAH sarve darzayanti bhayaM mama / amRtaM taM prapanno'smi kiM bhayaM me kariSyati // 28 [*brahmaNyo brahmado brahmA brahmajJAnamayo hriH| zaraNaM taM prapanno'smi kiM bhayaM me kariSyati] 29 abhayo yo hi jagato bhInighno bhiitidaaykH| ['bhayarUpaM prapanno'smi kiM bhayaM me krissyti]||30 tArakaH sarvapuNyAnAM nAzakaH sarvapApinAm / tamahaM zaraNaM prAptI dharmarUpaM janArdanam // 31 jhaJjhAvAto mahAcaNDo vapurdayati meM bhRzam / zaraNaM tasya gantA'smi sadA gatirayaM mama / / 32 atizItaM cAtivarSamAtapastApadAyakaH / eSAM rUpeNa yo devastasyAhaM zaraNaM gataH // 33 kAlarUpA amI prAptA bhayadA mama cAlakAH / harisvarUpiNAmaSAM pragataH zaraNaM madA // 34 yaM sarvadevaM paramezvaraM hi nikavalaM jJAnamayaM pradhAnam / / vadanti nArAyaNamAdimiddhaM siddhezvaraM taM zaraNaM prapadye // iti dhyAyaMstuvannityaM kezavaM klaMzanAzanam / bhaktyA tena samAnItastadA''nmahRdaye hariH // 36 udyama vikramaM tasya sa dRSTvA sAMmazarmaNaH / AvirbhUya hapIkezastamuvAca praharpayana // somazarmanmahApAjJa zrUyatAM bhAryayA saha / vAsudevo'smi viprendra varaM varaya suvrata // 38 zrutvoditaM sa viprendra unmIlya nayanadvayam / dRSTvA vizvazvaraM devaM ghanazyAma mahodayam / / 39 sarvAbharaNazobhADhyaM marvAyudhamamanvitam / divyalakSaNasaMpannaM puNDarIkanibhekSaNam // pItena vAsasA yuktaM rAjamAnaM surazvaram / [vanayasamArUDhaM zaGkhacakragadAdharam / / 41 brahmAdInAM sudhAtAraM jagato'sya mahAyazAH / vizvarUpaM sadArUpaM rUpAtItaM janArdanam // 42 harSeNa mahatA''viSTo daNDavatpaNipatya ca / zriyA yuktaM bhAsamAnaM sUryakATisamaprabham // 43 baddhAJjalipuTo bhUtvA tayA sumanayA maha / jaya deva jagannAtha jaya mAnada mAdhava // 44 jaya yogIza yogIndra jaya yajJapata hare / jaya yajJaza yezanna jaya zAzvata marvaga / / 27 * ka.kha. ga. gha. Da. ca. jha. Da Dha. pustakasthA'ya paatt| / ka. kha. i. ca. cha jha. Da. Dha. pustakasthA'yaM pAThaH / * ka. kha. ga. gha. Da. ca. cha. ja. sa. Ta. ha. da. pustakasthA'ya paatthH| 1gagha. ja. Ta. Da. 'ha nto'smyh| 3. cha. jha.Dha. haM namAmyaha / / 26. jha. Dha. 'm / madamattI mahAkAyo vnh|3 ka. kha. ga. gha. . ca. cha. ja. jha. Ta. i. 8. gajAsyaM / 4 ka. kha. Da. ca. cha. jha. da. ti| mArakaH sarvalokAnAM / ga. gha. ja.Ta. Da. ti / tArakaH sarvalokAnAM / 5Ja.m / surAraNa yA hi raNa vardhArayate'ddhatam / 6 ka. kha. ga. i. ca. cha. sa. Ta. ha. da. prahRSTavAn / 7ka. kha. ca. cha. jha. Dha. vizvasyAsya sadA'tIta rUpAtIta jagadgurum / 8 ka. kha..ca. cha. ja. sa. Ta. i. Dha. 'ya jayatyuvAcava j| 9 ka. kha. ga. gha. ca. cha. jha. Da. Dha. yajJAGga /
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 aSTAdazo'dhyAyaH ] padmapurANam / jaya sarvezvarAnanta jayarUpa namo'stu te / jaya jJAnavatAM zreSTha jaya tvaM jJAnanAyaka // jaya sarvada sarvajJa jaya sattvavibhAvana / jaya jIvasvarUpeza mahAjIva namo'stu te // 47 jaya yajJaga prajJAGga jaya prANapradAyaka / jaya pApanna puNyeza jaya puNyapate hare / / jaya jJAnasvarUpeza jJAnagamyAya te namaH / jaya padmapalAzAkSa padmanAbhAya te nmH|| jaya govinda gopAla jaya zaGkhadharAmala / jaya cakradharAvyakta vyaktarUpAya te namaH // jaya vikramazobhAna jaya vikramanAyaka / [*jaya vidyAvilAsAGga namo vedamayAya te // 51 jaya vikramazobhAGga jaya udyamadAyaka / jaya udyamakAlAya udyamAya namo namaH // jaya udyamazaktAya jaya udyamakAraka / yuddhodyamavRttAya tasmai mAtmane namaH // namo hiraNyatejaska tubhyaM taM jayate namaH / anitejaHsvarUpAya sarvatejomayAya ca // detyanajovinAzAya pApajoharAya ca / gobrAhmaNahitArthAya namo'stu paramAtmane / namo'stu hunabhuktAya namo havyavahAya ne / namaH kavyavahAyaiva svadhArUpAya te namaH // svAhArUpAya yajJAya yogavIjAya te namaH / namaste zAhastAya haraye pApahAriNe // sadamacodanAyaiva namo vijJAnazAline / namo vedasvarUpAya pAvanAya namo namaH // namo'stu harikezAya savalaMzaharAya ca / kezavAya parAyeva namaste vizvadhAriNe // namaH kRpAmayAyeva namA hapamayAya ca / anantAya namo nityaM zuddhAya klazanAzine // AnandAya namo nityaM divyAya divyarUpiNe / dranamitapAdAya virizcinamitAya te // 61 surAsurendranamitapAdapadmAya te namaH / namo namaH surezAya cAmRtAyAmRtAtmane // kSIrasAgaravAsAya namaH padmApriyAya te / oMkArAya vizuddhAya hyacalAya namo nmH|| 63 vyApine vyApakAyeva savavyasanahAriNe / namo namI varAhAya mahAkAya te nmH|| 64 namo vAmanarUpAya nRsiMhAya parAya te / namo rAmAya divyAya sarvakSatravadhAya ca // 65 sarvajJAnAya matsyAya ['namo rAmAya te nmH| namaH kRSNAya buddhAya namo mlecchapaNAzine // 66 namaH kapilaviprAya hayagrIvAya te namaH / namo vyAbhasvarUpAya namaH sarvamayAya te // 67 evaM stutvA hRSIkezaM punarAha janArdanam / [+guNAnAM tu paraM pAraM brahmA vetti na paavnm]|| 68 na caiva stotuM sarveza tathA rudraH mahasahaka / vaktuM ko hi samarthastu kIdRzI me matiH prabho // 69 [*nirguNaM saguNaM stotraM mayava tava kezava / viprabhaktasya sarveza tava dAso'smi suvrata // janmajanmani lokeza dayAM me kuru pAvana / / iti zrImahApurANe pAdma bhUmikhaNDe mamanopAkhyAne'STAdazo'dhyAyaH // 18 // AditaH zlokAnAM mamaSTyaGkAH-4203 70 kastho'yaM * ka. kha. ga. gha. du. ca. cha. za. Da. pastakastho'ya pAThaH / + ka.kha. ga. gha. hu.ca. cha. jha. Da. Dha.. pAThaH / * ka. kha. i. ca. cha. jha. da. pustakastho'yaM pATa: / ka.kha. da.ca cha. jha. da. pustakastho'yaM pAThaH / 1 Da. makaca u / 2 Ta. mabhogAya / 3 ka.va. ga. gha. da. ca. cha. ja. sa.Ta. Da. da. "ya udymtrydhaar'| 4 ka. kha. ga. gha. da.ca. cha. ja. jha. Ta. Da. 'pravRddhAya / 5 1. cha. karmAtmane / Da. dharmAya teca. tejAtmane / 6 ma. harabhaktAya / 7 ga. gha. Da. 'nne| aghasaMghadalArya / 8 ka.kha. . ca. jha. Dha. "te / indrAsarenamitAya kRSNAya paramAtmane na / 9ka. ha. ca. cha jha. cAjitA / 10 ka. kha. 1. cacha..da. 'va / kSama zabdApazabdaM me t|
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 2 bhUmikhaNDe 20 1 . 156 mahAmunizrIvyAsapraNItaM arthakonavizo'dhyAyaH / hariruvAcatapasA'nena puNyena satyenAnena te dvija / stotreNa pAvanenApi tuSTo'smi triyatAM vrH|| ? varaM dadhi mahAbhAga yaste manasi durlabhaH / yaM yamicchasi kAmaM tvaM taM taM te pUrayAmyaham // 2 somazarmovAcaprathamaM dehi me kRSNa varamekaM sunizcitam / suprasannena manasA yadyasti sudayA mama // 3 janmajanmAntaraM prApya tava bhaktiM karomyaham / darzayasva paraM sthAnamacalaM mokSadAyakam // 4 svavaMzatArakaM putraM divyalakSaNasaMyutam / viSNubhaktiparaM nityaM mama vaMzadhArakam // sarvajJa sarvadaM dAntaM tapastejaHsamAnvatam / devavrAhmaNalokAnAM pAlakaM pUjakaM zubham // devamitraM puNyabhAvaM dAtAraM jJAnapaNDitam / dehi me IdRzaM putraM dAridyaM hara kezava // bhavatvevaM na saMdeho varamenaM vRNomyaham // hariruvAcaevameva dvijazreSTha bhaviSyati na saMzayaH / matprasAdAnsuputrastu taba vaMzapratArakaH // bhokSyasi tvaM varAnbhogAndivyAnve mAnuSAniha / samAdAya paraM sAgvyaM manaHsaMbhavajaM zubham / / 9 yAvajjIvasi vipra tvaM tAvaduHkhaM na pazyasi / dAtA bhoktA guNagrAhI bhaviSyAsa na maMzayaH 10 sutIrtha maraNaM vipra yAsyasi tvaM parAM gatim / evaM varaM haridatvA mapriyAya dvijAya sH|| 11 antardhAnaM gato devaH svamavatparidRzyate / tadA sumanayA yuktaH somazarmA dvijottmH|| 12 sutIrthe pAvane tasminrevAtIre supunnyde| amarakaNTakaM viprA dAnapuNyaM karoti sH|| 13 gate bahutare kAle tasya ve somazameNaH / kapilAravayAH saGga snAnaM kRtvA sa nirgataH // 14 purato dRSTavAnviSaH zvetamekaM hi kuJjaram / suprabhaM sumadaM divyaM sundaraM cArulakSaNam / / nAnAbharaNazobhAGgaM bahulakSaNasaMyutam / sindarakuGkamerasya kumbhasthale vicaciMte / / karNanIlotpalayutaM patAkAdaNDasaMyutam / nAgoparisthito divyaH puruSo dRSTamatrakaH // 17 divyalakSaNasaMpannaH sarvAbharaNabhUSitaH / divyamAlAmbaradharo divyagandhAnulepanaH // 18 susaumyaM somavatpUrNacchatracAmaramaMyutam / nAgArUDhaM prayAntaM taM punaH pazyati sattamaH // siddhacAraNagandharvaiH stUyamAnaM sumaGgalam / sagajaM sundaraM dRSTvA purupaM divyalakSaNam // 20 vyatarkayatsomazarmA vismayAviSTamAnasaH / ko'yaM prayAti divyAGgaH panthAnaM prApya suvrtH|| 21 evaM cintayatastasya sa gataH prAptavAngRham / prAvizantaM gRhadvAri devarUpaM manoharam // 22 harSeNa mahatA''viSTaH somazarmA dvijottamaH / svagRhaM prati dharmAtmA tvaramANaH prayAti ca // gRhadvAraM gato yAvattAvattaM tu na pazyati // patitAni ca puSpANi prekSya tAni mahAmatiH / divyAni gandhayuktAni prAGgaNe dvijsttmH||24 candanaiH kusumaiH puNyaiH sugandhaizca vilepitam / svakIyaM prAGgaNaM dRSTvA durvAGkurasamanvitam // 25 sa evaM vismayAviSTazcintayAnaH punaH punaH / dadarza sumanAM prAjJo divyamaGgalasaMyutAm // 26 1 ka. kha. dR. ca. jha. Dha. suvAJchita / 2 ka. kha. ga. gha. i. ca cha. jha. Da. Dha. sadA / 3 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. 2. Dha. 'khyaM putrasaM / 4 ka kha, ga, gha. ha. ca. cha. jha i. da. lakSmyA samAnvata / 5 Ja, cApi / 6 a. 'viSTo hRSyamANaH pu|
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 aikonaviMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 157 somazarmovAcakena dattAni divyAni hyetAnyAbharaNAni ca / zRGgAraM rUpasaubhAgyaM vastrAlaMkArabhUSaNam // 27 tanme tvaM kAraNaM bhadre kathayasvAvizeSataH / evaM saMbhASya tAM bhAryA virarAma dvijottmH|| 28 sumanovAcazaNu kAnta samAyAtaH kazcidevavarottamaH / zvetanAgaM samArUDho divyaabhrnnbhuussnnH|| 29 divyagandhAnuliptAGgo divyazriyA samanvitaH / na jAne ko hi devo'sau vipragandharvasevitaH30 stRyamAnaH samAyAto devakinaracAraNeH / yoSitaH puNyarUpAstu rUpazRGgArasaMyutAH // 31 sarvAbharaNazobhALyAH sarvAH pUrNamanArathAH / tAbhiH saha samakSaM me puruSeNa mahAtmanA // 32 catuSkaM pUritaM ,vyaiH sarvazobhAsamanvitam / tatrAhamAsane puNye sthApitA strIgaNaiH kila // 33 vastrAlaMkArabhUSAM me daduste sarvameva hi / tathA maGgalamatraistu zAstragItaizca punnydaiH|| 34 abhiSiktA'smi taiH marantardhAnaM punargatAH / mAmevaM [paritaH sarve punarUcurdvijottama // 35 taba gehe vayaM bhadre ] vasiSyAmaH sadaiva hi / zucirbhavasva kalyANi bharnA sArtha sadaiva hi // 36 evamuktvA gatAH marva evaM dRSTaM mayaiva hi / tayA yatkathitaM sarva samAkarNya mahAmatiH // 37 punazcintAM prapanno'sau kimidaM devanirmitam / vicintayitvA'tha tadA somazarmA mahAmatiH // 38 brahmakarmaNi saMyuktaH sAdhaye dharmamuttamam / tammAdgarbha mahAbhAgA dadhAra vratazAlinI // 39 tena garbheNa sA devI hyadhikaM zuzubhe tadA / suputraM dIptisaMyukta tejojvAlAsamAkulam // 40 sA hi jajJe mahAbhAgA tanayaM devasaMnibham / antarikSe tadA nedurdevadundubhayo muhuH|| 41 zaGkhAndamumahAdevA gandharvA lalitaM jagaH / apsarasastadA sarvA nanRtustA mudA'nvitAH // 42 atha brahmA suraH mAdhaM samAyAtI dvijottama / cakAra nAma tasyaiva suvratati smaahitH|| 43 nAma kRtvA tato devA jagmuH svarga mahaujasaH / ganeSu tepu devepu somazarmA sutasya ca // jAtakarmAdika karma cakAra dvijasattamaH // jAte putre mahAbhAge suvrate devanirmite / nasya gehe mahAlakSmIrdhanadhAnyasamAkulA // gajAzvamahiSIgAvaH kAJcanaM rannameva ca / yathA kuvarabhaMvanaM zuzubhe rtnmNcyH|| tatsomazarmaNo gehaM saMpannaM parirAjate / dAnapuNyAdikaM dharma cakAra dinamattamaH / / tIrthayAtrAM gato vipro nAnApuNyamamAkulaH / anyAni yAni puNyAni dAnAni dvijasattamaH // [cikAra tatra medhAvI jJAnapuNyasamanvitaH // 48 evaM sAdhayata dharma pAlayacca punaH punaH / putrasya jAtakarmAdi karmANi dvijasattamaH ] // 49 vivAhaM kArayAmAsa harSeNa mahatA kila / putrasya putrAH saMjAtAH supuNyA lakSaNAnvitAH // 50 satyadharmatapopetA dAnadharmaratAH sadA / sa teSAM puNyakarmANi sogazarmA cakAra ha // 51 pAtrANAM tu mahAbhAgasteSAM saukhyana modate / sarvasaugvyaM ma bubhuje tejasA rAjarAjavat // 52 paJcaviMzAbdiko yadvattadvatkAyastu tasya hi / sUryatejaHpratIkAzaH somazarmA mhaamtiH|| 53 * ka. kha. ca ra da. pustakasthA'yaM pATaH / / ka. kha. i. ca. cha. jha. Dha. pustakastho'yaM pAThaH / 1 ka. kha. Tu. ca. cha. jha. Ta. Da. vizaGkitA / e / 2 ka. kha. ca. cha. jha. 'noharAH / tA / 3 ka. kha. ga. gha. ka. ca. cha. jha. Ta. Da. Dha. ratnaH / 4 ka. kha. ga. gha. du. ca. cha. jha. Ta. Da. Dha. braahmnnH| 5 gha. i.Ta. 'rabhuva / 6 ka. kha. Da. ca. cha. jha. i. da. 'khyaM ca saMbhajya jarArogavivajitaH / /
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 mahAmunizrIvyAsamaNItaM [ 2 bhUmikhaNDesA cApi zuzubhe devI sumanA puNyamaGgalaiH / putrapautrairmahAbhAgA dAnavratezca saMyamaiH // 54 atibhAti vizAlAkSI puNyaiH pativratAdibhiH / tAruNyena samAyuktA yathA SoDazavArSikI // 5 // modamAnau mahAbhAgau daMpatI cArudarzanau / harSeNa ca samAyukto modamAnI mahodayau // 56 evaM tayostu vRttAntaM puNyAdhikasamanvitam / suvratasya pravakSyAmi tapazcaryA dvijottamAH // 57 yathA tena samArAdhya nArAyaNamanAmayam // iti zrImahApurANe pAye bhUmikhaNDe mumanopAkhyAne muvratotpanirnAmakonaviMzo'dhyAyaH // 19 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH-4261 atha vizo'dhyAyaH / ur sUta uvAca-- ekadA vyAsadevo'sau brahmANaM jagataH patim / suvratAkhyAnakaM sarva papracchAtIva visminH|| ? vyAsa uvAcalokAtmallokavinyAsa devadeva mahAmabho / suvratasyAtha caritaM zrotumicchAmi sAMpratam // 2 brahmovAcapArAzarya mahAbhAga zrUyatAM puNyasattama / suvratasya suviSamya tapazcaryA vadAmi te // 3 suvrato nAma medhAvI bAlyAdvipNumacintayat / garbhe nArAyaNaM devaM dRSTavAnpuruSottamam // 4 pUrvakarmAnubhAvana harAnaM gatastadA / zava cakradharaM devaM padmanAbhaM supuNyadam / / dhyAyate cintayannevaM gIta jJAne prapATane / evaM devaM hariM dhyAyansadava dvijasattamaH // krIDatyevaM sadA DimbhaiH sArdhaM ve bAlakottamaH / bAlakAnAM svakaM nAma harezcaiva mahAtmanaH // 7 cakArAso hi medhAvI puNyAtmA puNyavatsalaH / samAharyAta ve mitra harenAnA mhaamuniH|| 8 bho bhoH kezava ehyehi pAhi mAdhava cakrabhRt / krIDasva ca mayA sArdha tvameva puruSottama // 9 vanameva pragantavyamAvAbhyAM madhusUdana / evameva samAhAnaM nAmabhizca harerdvijaH // 10 krIDane paMThane hAsye zayane gItaprekSaNaM / yAne ca hyAsane dhyAne mantra jJAne sukarmasu // 11 [ *pazyatyevaM vadatyevaM jagannAthaM janArdanam / sa dhyAyate tamakaM hi vizvanAthaM mahezvaram / / 12 tRNe kASThe ca pASANe zuSka mAndre hi kezavam / pazyatyevaM sa dhamAtmA govindaM kamalekSaNam / / AkAze bhUmimadhye tu parvateSu vanaSu ca / jala sthale ca pASANa jIvapu ca mahAmatiH // 13 nRsiMhaM pazyate vimaH suvrataH sumanAsutaH / bAlakrIDAM samAmAdya ramatyevaM dine dine // 14 gItaizca gAyate kRSNaM surAgairmadhurAkSaraH / tAlelayasamAyuktaH susvarairmurchanAnvitaiH // 15 suvrata uvAca dhyAyanti devAH satataM murAriM yasyAGgamadhye sakalaM niviSTam // yogezvaraM pApavinAzanaM ca bhaja zaraNyaM madhusUdanAkhyam / / * ka. kha. .ca. cha. jha. Ta. Da.. pustakasthA'ya pAThaH / 1. Dha 'no mahAtmAnI daMpatI caarumngglo| e| 2 ga. gha. Ta.Ta. cArumaGgalI / ja. caanuraagtH| 3 ka. kha. Ga. ca. cha. sa. Dha. puNyAtmAnI / 4 ka. kha. Ga. ca. cha. sa. Dha. "NyAcArasa' / 5 ka. sva. i. ca. cha. jha. Da. da. mahAmatiH / 6 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Dha. tapane / ga gha. i. patane /
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 aikonaviMzo'dhyAyaH padmapurANam / lokeSu yo hi sakaleSu vibodhito'pi yo lokagazca guNino nivasanti yatra // doSaivihInamakhilaiH paramezvaraM taM saMcintya pAdayugalaM satataM namAmi // 17 nArAyaNaM guNanidhAnamanantavIrya vedAntazuddhamatayaH prapaThanti nityam // saMsArasAgaramapAramanantadurgamattAraNArthamakhilaM zaraNaM prapadye // yogIndramAnasasarovararAjahaMsaM zuddha prabhAvamakhilaM satataM hi yasya // tasyaiva pAdayugalaM hyamalaM namAmi dInasya me'zubhabhayAtkuru deva rakSAm // 19 lokasya pAlanakRte pariNItadharma satyAnvitaM sakalalokaguruM surezam / / gAyAmyahaM murasagItakatAlamAnaH zrIvatsamekamakhilaM bhuvanasya devam // 20 dhyAye'khilasya bhuvanasya patiM ca devaM duHkhAndhakAradalanArthamiheva candram // ajJAnanAzaka(ma)malaM ca dinezatulyamAnandakandamakhilaM mahimAsametam // saMpUrNamevamamRtasya kalaunidhAnaM taM gItakauzalamananyarasaiH pragAye // 21 yuktaM sayogakaraNeH paramArthadRSTiM vizvaM sa pazyati carAcaramekamittham // pazyanti naiva yamihAtha sapApalokAstaM kezavaM zaraNarmakamumi nityam // 22 karAbhyAM vAdyamAnastu tAlaM tAlasamanvitam / gItana gAyataM kRSNaM bAlakaH maha modate // 23 evaM tu krIDate nityaM bAlabhAvena vai tadA / suvrataH sumanAputro vissnnudhyaanpraaynnH|| 24 kIDamAnaM mAha mAtA suvrataM cArulakSaNam / bhojanaM kuru meM vatma kSudhA tvAM paripIDayet // 25 tAmuvAca tadA prAjJaH sumanAM mAtaraM punaH / mahAmRtena tRpto'smi haridhyAnaramena ve // bhojanAsanamArUDho miSTamannaM prapazyati // idamannaM svayaM viSNurAmA dyannaM mamAzritaH / AtmarUpeNa yo viSNuzcAnnanAnana tRpyatu // 27 kSIrasAgarasaMvAmAM yasyaiva parimaMsthitaH / jalanAnena puNyena tRptimAyAtu kezavaH // 28 tAmbUlacandanargandherebhiH puppaimanoharaH / AtmarUpeNa govindastRptimAyAtu kezavaH // 29 zayanaM yAti dharmAtmA tadA kRSNaM cintayet / yoganidrAyunaM kRSNaM tamahaM zaraNaM gataH // 30 bhojanAcchAdanapvevamAsane zayane dvijaH / cintayedvAsudevaM taM tasmai sarva prakalpayet // 31 tAruNyaM prApya dharmAnmA kAmabhogAnvihAya vai / saMyuktaH kezavadhyAna vaiDUrye parvatottame // 32 yatra siddhezvaraM liGgaM vaiSNavaM pApanAzanam / rudramoMkArasaMjJaM ca dhyAtvA caivaM mahezvaram // 33 brahmANaM viddhi taM devaM namadAdakSiNe naTe / siddhezvaraM samAzritya napAbhAvaM vyacintayat // 34 iti zrImahApurANe pAne mikhaNDa mumanopAkhyAne vizo'dhyAyaH // 20 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-4205 arthkvishaa'dhyaayH| vyAsa uvAcapraznamekaM mahAbhAga karipyaM sAMprataM vada / tvayaiva pUrvamuktaM tu suvrataM ca pratIzvaram // 1 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Ta. Da. Dha. meM muraripo kuru tasya r'| ga. gha. me'muraripo kuru| 2 ka. kha. Da. ca. cha. sa. Dha. zrIraGgame / 3 ka. kha. Ga. ca. cha. jhaDa.da. 'lAvitAnaM / 4 ka. kha, ga .gha. cha.ca. ja. ja.Ta. Da.da. 'meva nityam / 5cha, pavitra 6 a. 'ca--parANe(ne)na mahAbhAga kArita kica tdd|
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 2 bhUmikhaNDe - pUrvAbhyAsena sa dhyAyannArAyaNamanAmayam / kasyAM jAtau samutpannaH suvrataH pUrvajanmani / tanme tvaM sAMprataM brUhi kathamArAdhito hariH / anenApi sudehena ko'yaM puNyasaMmanvitaH // brahmovAca.... 7 1 baidize nagare puNye bahudRddhisamAkule / tatra rAjA mahAtejA Rtadhvajasuto balI / tasyA''tmajo mahApuNyo rukmabhUSaNasaMjJakaH / saMdhyAvalI tasya bhAryA dharmapatnI yazasvinI // tasyAM putraM samutpAdya sa AtmasadRzaM bailI / tasya dharmAGgadaM nAma cakAra nRpanandanaH // sarvalakSaNasaMpannaH pitRbhaktiparAyaNaH / rukmAGgadasya tanayo yo'yaM bhagavatAM varaH // pituH saukhyArthamevApi mohinyarthe ziro dadau / vaiSNavena ca dharmeNa pitRbhaktyA tu tasya vai // 8 suprasanno hRSIkezaH sakAyo vaiSNavaM padam / nItacaiva tu sarvajJo vaiSNavaH sAtvatAM varaH dharmAGgado mahAprAjJaH prajJAjJAnavizAradaH / tatrastho vai mahAprAjJo dharmo'sau dharmapaNaH // divyAnmanonugAnbhogAnmodamAnaH prabhuJjati / pUrNe varSasahasrAnte dharmAtmA dharmabhUSaNaH // tasmAtpadAtparibhraSTo viSNoreva prasAdataH / sutrato nAma medhAvI sumanAnandavardhanaH // somazarmAkhyatanayaH zreSTho bhagavatAM varaH / tapazcacAra medhAvI viSNudhyAnaparo'bhavat / / kAmakrodhAdikAndopAnparityajya dvijottamaH / saMniyamyendriyavarga tapastepe sa nirjane // vaidUryaparvatazreSThe siddhezvarasamIpataH / ekIkRtya manavAyaM saMyojya viSNunA saha / / evaM varSazataM sthitvA dhyAne tasya mahAtmanaH / suprasanno jagannAthaH zaGkhacakragadAdharaH // tasmai varaM dadau cAtha lakSmyA ca saha kezavaH / bho bhoH suvrata dharmAtmankudhyasva vibudhAdhipa / / 17 varaM varaya bhadraM te kRSNo'haM te samAgataH / evamAkarNya medhAvI viSNorvAkyamanuttamam // harSeNa mahatA''viSTo dRSTvA devaM janArdanam / baddhAJjalipuTI bhRtvA maNAmamakarottadA // suvrata uvAca - 13 14 15 16 18 19 saMsArasAgarabhaMtIva gabhIrapAraM duHkhormibhirvividhamohamayaistaraGgaiH // saMpUrNamasti nijadoSaguNaistu prAptaM tasmAtsamuddhara janArdana mAM dInam || [*karmAmbude mahati garjati varSatIva vidyullatollasati pAtakasaMcayairme || mohAndhakArapaTalairmama naSTadRSTedInasya tasya madhusUdana dehi hastam // ] saMsArakAnanavaraM bahuduHkhavRkSaiH saMsevyamAnamapi mohamayaizca siMhaH || saMdIptamasti kaeNruNAvahuvahnitejaH saMtapyamAnamanasaM paripAhi kRSNa // saMsAravRkSamatijIrNamapIha ucca mAyAsukandakaruNAbahuduH khazAkham // jAyAdisaMghacchadanaM phalitaM murAre taM cAdhirUDhapatitaM bhagavanhi rakSa || * ka kha ga gha Ga ca cha jha. Ta Da Dha pustakastho'yaM pAThaH / 10 99 3 92 21 22 23 1 Ja. .samAvilaH / bra. / 2 ka. kha. Da. ca. cha. jha. Da Dha NavizrutaH / saM / 3 ka. kha. ga, gha, Ga. ca. cha. jha. Da. Da Dha tataH / 4 ka. ca. yogyo / 5 a. mAno bhugaM dipi| pR / 6 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Dha. 'rNe yugauM / 7ga. gha. ja. saMyamya tritayaM va / 8. saMyamya trividhaM va. / 8 ka kha ga gha Da ca cha ja jha Ta Da Dha vibudhAM vara / 9 ka. kha. ga. gha. Ga. ca. cha. jha. Da, Dha, va 'mahAsuraH kharjAlAma' / 10 a. saMsRSTima / 11 a. karaNAlanava / 12 ka kha ga gha Ga ca cha. ja. jha. Ta. da. mU / pApastu saMcayadhanaM /
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 21 ekaviMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 161 duHkhAnalairvividhamohamayaiH sudhUmaiH zokaiviyogamaraNAntakasaMnibhaizca // dagdho'smi kRSNa satataM mama dehi mokSaM jJAnAmbunA'tha pariSicya sadaiva mAM tvam // mohAndhakArapaTale mahatIva garne saMsAranAmni satataM patitaM hi kRSNa / kRtvA tarI mama hi dInabhayAturasya tasmAdvikRSya zaraNaM naya mAmitastvam // 25 tvAmeva ye niyatamAnasabhAvayuktA dhyAyantyananyamanasA padavIM labhante / natvaiva pAdayugalaM [ *ca mahatsupuNyaM ye devakiMnaragaNAH paricintayanti // 26 nAnyaM vadAmi na bhajAmi na cintayAmi tvapAdapadmayugalaM ] sanataM namAmi / / evaM hi mAmupagataM zaraNaM ca rakSa dUreNa yAntu mama pAtakasaMcayAste // dAmo'mmi bhRtyavadahaM nava janma janma tvatpAdapadmayugalaM satataM namAmi // 27 yadi kRSNa prasanno'si dehi me vara muttamam / mama to pitarau kRSNa sakAyo naya mandire // Atmanazca kalatraM ca mayA saha na sNshyH|| zrIkRSNa uvAcaevaM te paramaH kAmo bhaviSyati na saMzayaH / tasya tuSTo hupIkezo bhaktyA tasya pratoSitaH // 29 prayAto vaiSNavaM lokaM dAhAlayavarjitam / sutranena samaM nau dvau sumanAmomazarmakau // 30 yAvatkalpadvayaM prApta tAvadai suvrato dvijaH / bubhuje puNyajAllokAnbhogAMzcaiva mhaamnaaH|| 31 devakAyAthematraiva kazyapasya gRhe punaH / avatIrNo mahAprAjJo vacanAttasya zAGgiNaH // 32 aindraM padaM hi yo bhute viSNozcaiva prasAdataH / vamudattati vikhyAtaH sarvadevanemaskRtaH // [*aindraM padaM hi yo bhur3akte sAMprataM vAsavo divi // etatte sarvamAkhyAnaM sRSTisaMbandhakAraNam / anyaccaiva pravakSyAmi yatpRcchasi mahAmate // 34 __vyAsa uvAcadharmAGgado mahApAjJo rukmAGgadasuto blii| Aye kunayuge prApte sRSTikAle sa vAsavaH // natkathaM devadeveza banyo dharmAGgado bhuvi / / anyo dharmAGgado rAjA kiMvA'yaM tridazAdhipaH / etaM me saMzayaM jAnaM tadbhavAMzchettumarhati // 36 brahmovAcahanta te kIrtayiSyAmi sarvasaMdehanAzanam / devasya lIlA sRSTyartha vartate dvijasattama / / 37 yathA vArAzca pakSAzca mAsAzca Rtavo yathA / saMvatsarAzca manavo yathA yAnti yugAni ca // 38 nathA kalpAH samAyAnti bajAmyevaM janArdanam / ahameva mahApAjJa mayi yAnti carAcarAH // 39 punaH sRjati yogAtmA pUrvavadvizvameva hi / punazcAhaM punarvedAH punaste devatA dvijAH // 40 tathA bhUpAzca te sarve prajAzcaiva nathA'khilAH / prabhavanti mahAbhAga vidvAMstatra na muhyati // 41 pUrvakalpe mahAbhAgo yathA rukmAGgado nRpaH / tathA dharmAGgadazvAyaM saMjAtaH khyAtimAndina // 42 Mm * ga. gha. ja.Ta.Da, pustakastho'yaM pAThaH / * ka kha ga gha. du, ca. cha. jha.Ta.Da.Dha. pustakastho'yaM paatthH| 1 ka, kha. hu. ca. cha. jha. Ta. Da. Dha. kRpaa|2k. kha. ga, gha, Ga. ca. cha, jha... Ta. 3. dhyAnena jJAnamaH / / ka. kha. ga. gha. i. ca. cha. sa.Ta. hi kAmamapi paraya me'dya kRSNa huuN| 4 ka. kha. ga. gha. DA.ca. cha.. Da. Dha. 'camahAdava ma / 5 ka. kha, ga, gha, Ga, ca. cha. Da, Dha, rukmaanggdo| 6 ka.kha. ga. gha..ca. cha. jha.Ta.i. da. tAta / 7ka. kha. ga.gha. Da.ca.cha.za. Da.. 'tmA matparva vishv| 8 ka.sa. gha. da.ca. cha. jha.Ta. Da. va svacaritre samAvilAH /
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 mahAmunizrIvyAsapaNIta [ 2 bhUmikhaNDerAmAdayo mahAprAjJA yayAtinahuSAdayaH / manvAdayo mahAtmAnaH prabhavanti layanti ca // 43 aidraM padaM prabhuJjanti rAjAno dharmatatparAH / yathA dharmAGgado vIraH prabhunakti mahatpadam // 44 evaM devAzca vedAzca purANasmRtipUrvakAH / etatsarvaM samAkhyAtaM tavAgre dvijasattama // caritaM muvratasyAtha puNyaM sugatidAyakam / / iti zrImahApurANa pAdme bhUmikhaNDe aindre muvratopATyAnaM nAmakaviMzo'dhyAyaH // 20 // __ AditaH zlokAnAM samathyaGkAH-4340 atha dvAvizo'dhyAyaH / Rpaya UcuHvicitrayaM kathA puNyA sarvadharmapradAyinI / sarvapApahaga proktA bhavatA vadatAM vara // ? sRSTisaMbandhametaM nastadbhavAnvaktumarhati / pUrvameva kathaM sRSTivistarAnmRtanandana // sUna uvAcavistareNa pravakSyAmi sRSTimaMhArakAraNam / zrutamAtreNa yasyApi naraH sarvajJatAM vrajet // 3 hiraNyakazipuryo hi tena vyAptaM jagatrayam / tapasA''rAdhya brahmANaM varaM prApa sudurlabham // 4 [*tasmAdevAnmahAbhAgAdamaratvaM tathaiva ca / devAllIkAnsamaM vyApya prabhutvaM svayamarjinam // 5 tato devAH sagandharvA munayo vedapAragAH / nAgAzca kiMnagaH siddhA yakSAzcaiva tathA'para / / 6 brahmANaM taM puraskRtya jagmurnAgayaNaM prabhum / kSIrasAgarasaMmuptaM yoganidrAM gataM prabhum // saMvibodhya mahAstotrardevAH prAJjalayaH sthitAH // saMvibuddhe tu deveze vRttAntaM sudurAnmanaH / AcacakSurmahAtmAnaH samAkarNya jaganpatiH / / nRsiMharUpamAsthAya taM jaghAna mahAvalam / [*punarvAgaharUpeNa hiraNyAkSaM mahAbalam / / taddhAccaiva saMtaptA asurA yuyudhuzca tam / so'pyanyAMzca jaghAnAtha dAnavAndhAradarzanAna // evaM vai teSu naSTeSu dAnaveSu mahAtmasu / ['anyapu teSu naSTepu ditiputreSu vai tadA // 11 punaH sthAnaM hi prApteSu deveSu ca mahAtmasu / yajJapvatha pravRttepu sarveSu dharmakarmasu / / svastheSu sarvalokeSu diti duHkhapIDitA / putrazokena saMtaptA hAhAbhanA vicaMtanA / / bhartAraM sUryasaMkAzaM tapastejaHsamanvitam / dAtAraM ca mahAtmAnaM bhartAraM kazyapaM tadA // 14 bhaktyA praNamya viprendra tamuvAca mahAmatim / bhagavannaSTaputrA'haM kRtA devena cakriNA // 15 daityAzca dAnavAH sarve devaizcaiva nipAtitAH / putrazokAnalenAhaM saMtaptA munisattama // 16 * ka kha. Da. ca. cha. Ta. Da. da. pustakamyA'ya pATaH / enihnaant| no'ya pATaH ka. kha. 4. ca. cha. jha. Da. da. pustakasthaH / * etacihAntargato'yaM pAThaH ka kha.ga. ha. ca. cha. jha. Ta. Da. Dha pustakasthaH / / ka. kha. ga. . ca. cha. ja. a. Ta. Da. rANAH smR / 2 ka. kha. Da ca. cha. jha. Ta. 'm / avyakta te mahAbhAga pravImi tavAgrataH ||g. gha. Ta. 'm / anyatki te pravakSyAmi bhavatAM ydvirocte|i| ga. gha. ja. Ta. mhaarme| 4 ka. kha. ga. gha. Ga. ca. cha. ja. jha. Ta. Da. da. sabandhakA / 5 ka. kha. ga. gha. ca. cha. jha. Ta. u. da. lystdaa| sN| 6 ka.kha. .ca. cha. . Dha. m| uddhRtA sudhA puNyA cAmura ghAtita tadA / so| 7 ka, kha, Da. ca. cha. jha. Dha. duSTeSu /
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 22 dvAviMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / mamA''nandakaraM putraM sarvatejoharaM vibho / subalaM cArasarvAGga ravitejaHsamaprabham // buddhimantaM ca sarvajJaM jJAtAraM sarvadehinAm / tapastejaHsamAyuktaM vedazaM vedapAragam // brahmajJaM jJAnavettAraM devabrAhmaNapUjakam / jetAraM sarvalokAnAM 'mamA''nandakaraM dvija // 19 sarvalakSaNasaMpannaM putraM me dIyatAM vibho / evamAkarNya vai tasyAH kazyapo vAkyamuttamam // 20 kRpAviSTamanAstuSTo duHkhitAM tAM dvijottamaH / samuvAca mahAbhAgaH kRpaNAM dInamAnasAm // 21 nasyAH zirase saMnyamya svahastaM bhAvatatparam / bhaviSyati mahAbhAge yAdRzo vAJchitaH sutaH22 evamuktA jagAmAmo meruM girivarottamam / tapasne nirAlambA sAdhayanparamadyutiH // 23 etasminnantare sA tu garbha dadhAra cottamam / sA ditiH sarvadharmajJA cArukarmA manasvinI // 24 zatavarSApramANaM tu zucimanI babhUva ha / tayA'tha janitaH putro brahmajaHsamanvitaH // 25 [ *atha kazyapa AyAto harpaNa mahanA'nvinaH ] / cakAra nAma medhAvI tasya putrasya sattamaH 26 bala ityabravIdviSo nAma natsadRzo mahAna / evaM nAma ca kRtvA'tha vratavandhaM cakAra saH // 27 pAha putra mahAbhAga brahmacarya prasAdhaya / evametatkariSyAmi nadvAkyaM jagRhe ca saH // 28 vedasyAdhyayanaM kuryAihmacaryeNa suvrataH / evaM varSazataM jAtaM tasyaivaM ca tapasyataH // 29 mAtuH samIpamAyAti tapastejaHsamanvitaH / tapovIyamayaM divyaM brahmacarya mahAtmanaH // 30 ditiH pazyati putrasya harpaNa mahatA'nvitA / tamuvAca mahAtmAnaM balaM putraM tapasvinam // 31 medhAvinaM mahAprAjJaM prajJAjJAnavizAgdam / vayi jIvani bho vansa prajIvanti sutA mama // 32 hiraNyakazipAyAzca ye hatAzcakrapANinA / vairaM mAdhaya me vanma jahi devAripUraNe // 33 danuzva namuvAcAtha balaM putraM mahAbalam / AdAvindaM hi devezaM drutaM mRdaya putraka // 34 pazcAddevAnnipAtyaitAstato garuDavAhanam / tathA cA''kaNya sA devI yaditiH patidevatA // 35 duHgvena mahatA''viSTA putramindramabhApana / ditiputro mahAtejA mahAkAyo vyvrdhitH|| 36 devAnAM hi vadhArthAya tapa'stepe niraJjane / evaM jAnIri deveza yadi mamihecchasi // 37 tacchatvA vacanaM tasyAH sa mAtuH pAkazAmanaH / cintAmavApa duHkhena mahatIM devarAT tadA // 38 mahAbhayena saMtramtazcintayAmAsa vai tadA / kathamanaM haniSyAmi vedadharmavidUSakam // 39 iti nizcitya devezo balasya nidhanaM prati / ekadA tu valaH sAyaM saMdhyArtha siMdhumAgataH // 40 kRSNAjinena divyena daNDakApTena rAjitaH / amalenApi puNyena brahmacaryeNa tejasA sAgarasyApakaNTha taM saMdhyAsanamupAgatam / japamAnaM tu taM daityaM darzayAmAma vAsavaH // vajreNa pATayAmAsa devendro'sau valaM tadA / evaM nipatitaM dRSTvA gatasattvaM gataM bhuvi / / harSeNa mahanA''viSTo devarANmumude tadA // * etacihAntargato'ya pATa. ka. sva. ga. gha. i. ca. 7. jha. Ta i. i. pustakasthaH / ji. pustakaM "devabrAhmagakaNTakam" iti pATho vartate tathA'pi parvA "devabrAhmagapajakam" iti vizeSaNavirodhAdanya stakAt 'mamA''nandakara dvija' iza pATI mala nivAzitaH // * etaccidAntargato'ya pAThaH ka, kha. ga. gha. i. ca. cha. jha. i. Dha. pustakasthaH / 1 ka. kha. ra. ca. cha. ma. Dha. "ga devate / 2 ka. kha. ga. gha. da. ca. cha.sa.Ta. Da Dha. rvapaNDitam / ja. 'rvaprANinAm / 3 ka. kha. ga. gha. Ga ca cha. jha.Ta. i. i. 'kta mubalaM caarulkssnnm| 4 ka kha. ca. cha. DaNe / sA ditistm| 5 ka. kha. ca. cha. jha. Dha. tayorAka' / 6 ka.kha. ga.gha i. ca. cha. sa. 8. . Dha. 'hAkAyo vardhate brahmatejasa |de' / 7 ma. pistapya agAda ha / diva jahAhi / 8 ka. sva. hu. ca. cha. jha. Dha. tena maH / mA 9 ka kha.. ca cha. jha.Dha.'naM sazAntaM tN|
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 mahAmunizrIvyAsapaNItaM [ 2 bhUmikhaNDeevaM nipAtitaM daityaM ditinandanameva ca / vIkSyotsavaM cakArA''zu sukhena pAkazAsanaH // 44 iti zrImahApurANe pAjhe bhUmikhaNDe baladaityavadho nAma dvAviMzo'dhyAyaH // 22 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-4384 atha trayoviMzo'dhyAyaH / ...' . " sUta uvAcahataM zrutvA ditiH putramindreNa tu mahAdvijAH / duHkhitA karuNaM kRtvA ruroda ca bhRzaM tathA // ? bhartAraM ca punaH prApya svaduHkhaM samuvAca ha / tava putro mahApApa indraH surgnneshvrH|| 2 sAgaropagataM dRSTvau mama putraM balaM tathA / vajreNa pAtayAmAsa japamAnaM sanAtanam // evaM zrutvA tataH kuddho marIcitanayastadA / krodhena mahatA''viSTaH prajajbAleva vahninA // 4 avalubhya jaTAmeko juhAvAsau dvijottamaH / indrasyaiva vadhArthAya putramutpAdayAmyaham // tasmAtkuNDAtsamutpanno hutAzanamukhAdapi / kRSNAJjanacayAMpetaH piGgAkSo bhiissnnaakRtiH|| 6 daMSTrAkarAlavaktrAnto jagatAM bhayadAyakaH / mahAsattva nibho ghoro mRgcrmdhrstthaa|| 7 sakhagastejasA dIpto mahAmeghopamo balI / uvAca kazyapaM vipramAdezo mama dIyatAm // 8 kasmAdutpAdito vipra bhavatA kAraNaM vada / tamahaM sAdhayiSyAmi prasAdAttava suvrata / kazyapa uvAcaasyA manorathaM putra pUrayasva mamaiva hi / AdityAkhyaM mahAprAjJa jahi indraM durAtmakam // 10 nihate devarAje tu padamandraM prabhukSva ca / evaM tena samAdiSTaH kazyapena mahAtmanA // 11 vRtrastu hyudyama cakre tasyendrasya vadhAya ca / caturvedasya cAbhyAma sa cakre pauruSAnvitaH // 12 balaM vIrya tathA kSAtraM tejodhairyasamanvitam / [* dRSTvA vRtrasya daityasya sahasrAkSo bhayAturaH] // 13 upAyazcintitastasya vRtrasyApi durAtmanaH / vadhArtha devarAjena hyAhRyAso mahAmunIn // saptapInpreSayAmAsa vRtraM detyezvaraM prati // bhavantastatra gacchantu yatra vRtraH sa tiSThati / saMdhi kurvantu vai tena sArdha mama munIzvarAH // 15 evaM tena samAdiSTA munayaH sapta te tadA / vRtrAsuraM gatAH pocuH sahasrAkSaH prayAcati // 16 sakhyaM kartuM prayacchetsa kriyatAM datyasattama / ['RSayaH sapta tattvajJA Ucuva'traM mahAbalam // 17 sahasrAkSo mahAprAjJo bhavatA saha sattama / maitramicchati ve kartuM tatkathaM na karoSi kim ] // 18 ardhamaindraM padaM vIra sa tvaM bhuva mukhena vai / vakti tvAmevamindro'pi hyasurA devatAstAM // kuru maitrI tu teH sarvairaM dUre visRjya vai // * etacihAntargata pAThoDa . pustakasthaH / etacihanAnAgato'yaM pATaH ka. kha. ga. gha. i.ca.cha.Ta. Da. da. pustksthH| 1ka. kha, ga, gha. i. ca. cha.jha.Ta.Da.da, c| rAjyaM cakAra dharmAtmA su| 2 ka.kha. dR.ca.cha.jha.Da.. tvA tayA putraM subalaM balameva ca / ruditaM karuNaM kRtvA hAhA kaSTa bhRzaM mama / evaM sukaruNaM kRtvA bahukAlaM tpsvinii| sA gatA kazyapaM kAntaM tamuvAca yazasvinI / tava / 3 ka.va. ga.gha. ca. cha. jha.Ta.Da. da. vA balaM meM brahmalakSaNam / v| 4 ka.kha. ga. gha. hu ca. cha. sa. Ta. Da. da. dhanurvedasya / 5 ka. kha. ca. sa. mahAtmanaH / 6 ke.kha. ga. ha. ca cha. jha. ha. da. thaa| sakhaM vartanta te sarve bairN|
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 165 32 trayoviMzo'dhyAyaH ] paapurANam / vRtra uvAcayadi satyena devendro maitramicchati sattamaH / satyamAzrita evAhaM kariSye nAtra sNshyH|| 20 chaamevaM puraskRtya indro droha samAcaret / tadA kiM kriyate vimA ityarthe pratyayaM hi kim // 21 atharSayastvindramUcurityarthapratyayaM vada / tatra tvaM satyatAM bhUhi yadi maitramihecchasi // 22 indra uvAcayadyasatyena varte'haM bhavadbhiH saha cchamanA / brahmahatyAdikaiH pApailipye'haM nAtra sNshyH|| 23 [*te vRtraM daityanAthaM taM punarUcurmahaujasaH / brahmahatyAdikaH pApailipye'haM nAtra saMzayaH // 24 ityuvAca mahAprAjJa tvAmevaM sa puraMdaraH / etena pratyayenApi sakhyaM kuru mahAmate // 25 vRtra uvAca-- bhavatAM ziSTadharmeNa satyena tena tasya ca / maitramevaM kariSyAmi tena sArdha dvijottmaaH|| 26 vRtramindrasya saMsthAnaM nItaM brAhmaNapuGgavaiH / indrastamAgataM dRSTvA vRtramitrArthamudyatam // 27 siMhAsanAtsamutthAya varSamAdAya satvaraH / dadau tasmai sa dharmAtmA vRtrAya dvijasattamAH // 28 artha bhuzva mahAprAjJa aindramevaM mahatpadam / vartitavyaM mukhenApi cA''vAbhyAM daityasattama // 29 evaM vizvAsayandetyaM vRtraM metreNa ve tadA / teSu teSu ca kAryeSu cchadmanA dvijasattamAH // 30 chidraM pazyati duSTAnmA vRtrasyaivaM sadeva hi / nirAdhAratvamindro'pi divArAtrau pravartate // 31 trasya pazyanma cchidraM chadmanA'pi mahAtmanaH / upAyaM cintayAmAsa vRtrahatyai mahAbalaH // 32 rambhA saMpreSitA tena mohAyAsyAsurasya ve / yena kenApyupAyena yathA'haM ghAtaye shubhe|| 33 tathA kuruSva kalyANi saMmohAya surdvissH| vanaM puNyaM mahadivyaM puNyapAdapazobhitam // 34 bahupuSpaphalopetaM mRgapakSisamAkulam / vimAnaratairdivyaiH paritaH parizobhitam // divyagandharvasaMgItaM bhramarAkulitaM sadA / kokilAnAM ruteH puNyaiH sarvatra madhurAyate // ['zikhisAraGganAdaizca sarvatukusumAkulam ] / divyastu candanaikSaiH sarvatra samalaMkRtam / / [*vApIkRpataDAgezva jalapUrNamanohareH / kamaleH zatapatrazca puSpiteH samalaMkRtam // devagandharvasiddhezca cAraNaizcaiva kiMnaraH ] / munibhiH zuzubhe divyairdevodyAnavanena ca // apsarogaNasaMkIrNanAnAkautukamaGgalaiH / hemaprAsAdasaMvAgherdaNDacchatrezca cAmaraiH / / ['kalazezca patAkAbhiH sarvatra samalaMkRtam ] / vedadhvanisamAkIrNa gItadhvanisamAkulam // 41 evaM nandanamAsAdya sA rambhA cAruhAsinI / apsarobhiH samaM tatra krIDatyevaM vilAsinI // 42 sUta uvAcaekadA tu sa vRtro vai jagAma nandanaM vanam / katibhirdAnavaiH sArdha vizvastaH parayA mudA // 43 alakSyo bhramate pArce tasyaiva ca mahAtmanaH / devarAjaH sa viprendrAzchidrAnveSI vishngkitH|| 44 * etacihanAntargato'ya pAThaH ka. kha. ga. gha. ca. cha. . Da. da.pustakasthaH / / etacidAntargato'yaM pAThaH ka. kha. ga.gha.ca. cha. jha... pustakastha: / etacidAntagato'yaM pAThaH ka kha ga. i.ca. cha. jha.Ta.. pustakasthaH / + etathihAntargato'yaM pAThaH ka. kha. ga. ca. cha. jha. dR Dha. pustakasthaH / 1. 'yaM vadet / a| 2 ka kha. Ga. ca. cha. jha. Da. Dha. 'dA / gateSu teSu vipreSu svasthAnaM dvi' / 3 ka.kha. ga. gha. 1. ca. cha. jha. Da. da. prAcantayet / 4 ga. gha. 'mAnamandirairdivyaH sarvatra pATa. 'mAnavApikArAmaH sarvatra p|5 ka. kha, ga. gha. Ga, ca. cha. 1. Da. da. 'dha mudayA parayA yutaH / /
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDesa hi tro mahAmAjJo vizvastaH sarvakarmasu / indraM mitraM paraM jJAtvA bhayaM cakre na tasya saH // 45 bhramamANo vanaM pazyetmavatra paramaM zubham / suramyaM kautukavanaM vanitAzatasaMkulam // 46 candanasyApi vRkSasya cchAyAM zInAM zubhAnvitAm / samAzritya vizAlAkSI rambhA tatra ca dIvyati47 sakhIbhistu mahAbhAgA dolArUDhA yshsvinii| gAyate sumbaraM gItaM sarvavizvapramohanam // 48 tatra vRtraH samAyAtaH kAmAkulinamAnasaH / dolArUDhAM samAlokya rambhAM tAM sumanoramAm // 49 iti zrImahApurANe pAjhe bhamikhaNDe vRtravacane trayoviMzo'dhyAyaH // 23 // AdinaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-4433 atha catavizo'dhyAyaH / m sUta uvAca iyaM tu kA gAyati cArulocanA vilAsaMyantI parito vanaM ca // atIva zobhA labhate manoharA hyapUrvabhAvaiH parimAhayantI / / [*dRSTvA sa rambhAM kamalAyatAkSI pInastanI candanacitAGgIm / padmAnanA kAmagRhaM na veSA no vA ratizcArumanAhareyam / / ] saMpUrNabhAvAM parirUpayuktAM kAmAGgalIlAmatimAdadhAnAm / pazyAmi cainAM ca mukAmamohitAM yAmyAmi pRcchAmi ca kA bhavetsA // 3 itIva daityaH suvicintayAnaH kaoNlena mugdhaH sa ca kAlanoditaH / rambhAM tu tAM tatra jagAma satvaramuvAca ve dInamanAH sulAMcanAm // kasyAsi vA sundari kena savitA kiM nAma te puNyatamaM vadasva me / / tavaiva rUpeNa mahAtitejasA mugdho'smi bAle mama vazyatAM baja // 5 evamuktA vizAlAkSI prAha kAmAturaM prati / ahaM rambhA mahAbhAga krIDArtha vanamuttamam // 6 sakhIbhiH sahitA yAtA nandanaM kAmadaM zubham / tvaM ca ko vA kimarthaM hi mama pArzvamupAgataH // 7 hatra uvAcazrUyatAmabhidhAsyAmi yo'haM vAle samAgataH / hutAzanAtsamutpannaH kazyapasya sutaH zubhe // 8 sakhA'haM devadevasya zakrasyApi zubhAnane / aindraM padaM varArohe hyadhaM meM bhuktimAgatam // 9 ahaM traH kathaM devi mAM caivaM tvaM na vindasi / trailokyaM vazamAyAnaM pazya me varavaNini // 10 ahaM zaraNamAyAtaH kArmAdvacmi varAnane / ramasva mAM vizAlAkSi kAmanA''kulitaM priye // 11 rambhovAcavazagA'haM tavevAya bhaviSyAmi na saMzayaH / yadyadvadAmyahaM vIra tattatkArya tvayaiva hi // 12 * etacinAntargato'yaM pATha : ka. kha. ga. gha. du. ca. cha. jha. Da na. pustakasthaH / 1ka. kha. ga. gha. i. ca .na. Da. Dha. mupuNyadAM / 2 ka kha. i.ca. cha. jha. i.Dha. "sabhAvaH parivizvamohanA / atIva bAlA zuzubhe manoharA saMpUrNabhAvaH parimohayejanam / 3 ka. kha. ga. gha. i. ca. cha. jha.Ta.i. Dha. gazIlAmatizIlabhAvAm / p| 4 ka. kha. ga. gha. Ga. cha. ja. sa. i. Dha.'m / yAsyAmyahaM vazyamiheva hyasyA manobhavanAdya ihava preSitaH / ii| 5 ka. kha. i. ca. cha.sa. Dha. kAmena / 6 ka.kha. Da. ca cha.jha. Ta.. 'taH / samAturastatra / Da. 'ta: / kAmAturastatra / 7 ka. ca. ga. gha. Ga. ca. cha. jha. Da, Dha. preSitA / 8 ka kha. ca. cha. jha. ha. da. mAdrakSa v|
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 167 25 paJcaviMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / evamastu mahAbhAge tattatsarva karomyaham / evaM saMbhASaNaM kRtvA tayA saha mahAbalaH // 13 tasminbane mahApuNye reme dAnavasattamaH / tasyA gItena nRtyena hAsyena calitena vA // 14 atimugdho mahAdaityaH sa tasyAH suratena ca / tamuvAca mahAbhAgaM dAnavaM sA varAnanA // 15 surApAnaM kurupveti pivasva madhumAdhavIm / tAmuvAca vizAlAkSI rambhAM zazanibhAnanAm / / 16 putro'haM brAhmaNasyApi vedavedAGgapAragaH / surApAnaM kathaM bhadre kariSyAmi vininditam // 17 nayoM tu rambhayA devyA pItyA dattA surA haThAt / tasyA dAkSiNyabhAvastu surApAnaM kRtaM tadA18 animugdhaH surApAnAjjJAnabhraSTo'bhavattadA / tadantare surendreNa vajreNa nihtstthaa|| * 19 brahmahatyAdikaiH pApaiH sa lipto vRtrahA ntH| brAhmaNAstu nataH pocarindra pApaM kRtaM tvayA // 20 asmadvAkyAttu vivasto vRtro nAma mahAbalaH / hato vizvAmabhAvana evaM pApaM tvayA kRtam // 21 indra uvAcayena kenApyupAyana hantavyo'riH sadeva hi / devabrAhmagahantA ca yajJadharmasya kaNTakaH // 22 nihato dAnavI duSTI lokAnAM ca vinAzakRt / kipartha kupitA yUyametanyAyasya lakSaNam // 23 vicArazcApi kartavyo bhavadbhirdijasattamAH / pazcAtkArya prakartavyaM nyAyyAnyAyyaM vicintytaam|| evaM saMbodhitA viprA indraNApi mahAtmanA / brahmAdibhiH sargaH sarvodhitAste ca sttmaaH|| jagmuH svasthAnamevaM hi nihate dharmakaNTake / iti zrImahApurANa pAdme bhamiravaNDe trAgugvadho nAma caturvizo' yAyaH // 24 // AditaH zlokAnAM samayaGkAH-4458 25 atha pa vizo'dhyAyaH / sRta uvAcavRtraM tu nihataM zrutvA sA ditiduHkhapIDitA / putrazokena tenaiva saMdagdhA dvijsttmaaH|| ? uvAca ca mahAtmAnaM kazyapaM munimattamam / indrasyApi suduSTasya vadhArtha munipuMgavAH // 2 brahmatejomayaM divyaM duHsahaM sarvadevanaH / putrakaM dAtumA si supriyA'haM yadA vibho // 3 kazyapa uvAcanihato balavRtrI tI mama putrI mahAvalau / pApamAzritya devena indreNApi durAtmanA // 4 nasyaiva ca vadhArthAya putramekaM dadAmyaham / ['varSANAM tu zanaikaM tvaM zucirbhava yshsvini]|| 5 evamuktvA sa yogIndro hastaM zirasi vai tadA / dattvA dityA sahavAsau gato merostapovanam // 6 napa AsthAya sA devI pantI vadizAlinI / zucipmatI sadA bhUtvA putrAthai dvijasattamAH // 7 tato devaH mahasrAkSI jJAtvA tasyAstamudyamam / dityAzcaivaM mahAbhAgA antaraprekSako'bhavat // 8 ___ * atra "'' cihAnatapustaka "zrutvA maptarSaya. kruddhAmnatrA''ganyendramatruvan" iti zlokA dRzyate / + etacihanAntagato'ya pATaH ka kha ga. gha. duH ca. cha. jha. Ta i. Dha. pustakasthaH / 1. kha, ga, gha, Ga. ca. cha. jha. Ta. Da. da. lalitana / 2 ka. kha. ga Tu. ca. cha.sa. Ta haiM. Dha. 'bhAgA vRtraM dAnavasattamama / m'| ajha. 'yA daityaM prAtyA meM vazamAnitam / t'| 4 cha tana indreNa saMmRptaM vajreNApi hataM tadA / / 5 ka. kha. 4. ca. cha. jha. i. Dha. 'zcAtkopaM pr'| 6 ka. kha. ra. ca. cha. jha. Da. Dha. tpovnnivaasinii| a. sdHkhitaa| 8. 'ntrikssgto'bh|
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDepaJcaviMzAbdiko bhUtvA devarAidevatApasaH / brAhmaNasya ca rUpeNa tasyAzvAntikamAgataH // 9 sa tAM praNamya dharmAtmA mAtaraM tapasAnvitAm / tayoktastu sahasrAkSo bhavAnko dvijasattama // 10 tAmuvAca sahasrAkSaH putro'haM tava zobhane / brAhmaNo vedavidvAMzca dharma jAnAmi suvrate // tapasastava sAhAyyaM kariSye nAtra saMzayaH // zuzrUSati sa caivaM hi mAtaraM tAM tapasvinIm / tamindraM sA na jAnAti AgataM duSTakAriNam // 12 dharmaputraM vijAnAti zuzrUSantaM dine dine / aGga saMvAhayeddevyAH pAdau prakSAlayettathA // 13 phalaM puSpaM payaH patraM valkalAjinameva ca / dadAtyevaM sa dharmAtmA prItyA tasyai sadaiva hi // 14 bhaktyA saMtoSitA tasya saMtuSTA tamabhASata / putre jAne mahApuNya indre ca nihate sati // 15 kuru rAjyaM mahAbhAgaM putreNa mama devakam / evamastu mahAbhAge tvatprasAdAcchucismine // 16 tasyAzcaivAntaraM prepsurabhavatpAkazAsanaH / pUrNe varSazate tasyA ddrshaantrmiishvrH|| 17 akRtvA pAdayoH zocaM ditiH zayanamAvizat / suptA pazcAcchiraH kRtvA muktakezA suvihvalA?8 nidrAmAhArayAmAsa tasyAH kukSi pravizya saH / vajrapANistato garbha saptadhA vicakata ha // 10 vajreNa tIkSNadhAreNa ruroda udare sthitaH / sa garbhastatra viprendrA indrahastagatena vai // 20 rudamAnaM mahAgarbha tamuvAca punaH punaH / zatakraturmahAtejA mA rodIrityabhASata / / 21 [*saptadhA kRtavAJzakastaM garbha ditijaM punaH / ] punaH sa rodamAnaM tamekaikaM saptadhA'karot // 22 te vai jAtAstu maruto devAH sarve mahAnasaH / yathA indreNa vai proktA babhUvurnAmatastathA // 23 anivaarymhaakaayaastiivrtejHpraakrmaaH| ekonAzca babhUvuste paJcAzanmarutastataH // 24 maruto nAma te khyAtA indrameva samAzritAH / bhUtAnAmeva sarveSAM rAMcayantA jaganmahat // 25 varaM devanikAyeSu hariH pAdAtmajApatiH / ['kramazastAni rAjyAni pRthupUrvANi tAni vai // 26 sa devaH puruSaH kRSNaH sarvavyApI jagadguruH / tapojiSNumahAtejAH sarva ekaH prajApatiH] // 27 parjanyaH pAvakaH puNyaH sarvAtmA sarva eva hi / tasya sarvamidaM puNyaM jagatsthAvarajaGgamam / / 28 bhUtasagemidaM samyakazrutvA'tha dvijsttmaaH| na kiMcidbhayamastIha paralokabhayaM kutaH // 29 imAM sRSTiM mahApuNyAM sarvapApaharAM zubhAm / yaH zRNoti naro bhaktyA sarvapApaiH pramucyate // 30 sa hi dhanyazca puNyazca sa hi stysmnvitH| yaH zRNoti imAM sRSTiM sa yAti paramAM gatim 31 sarvapApavizuddhAtmA viSNulokaM ca gacchati // iti zrImahApurANe pAbhe bhamikhaNDe marudutpattirnAma pazcaviMzo'dhyAyaH // 25 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-449.0 arthakaSaSTitamo'dhyAyaH / sUta uvAcasa prabhuH sarvadevastu hyabhyaSicya tato nRpam / pRthu venasya tanayaM savarAjye mahAprabhuH // 1 * etacihAntargato'yaM pAThaH ka. kha. ga. gha. Da. ca. cha. jha. Ta. da. pustakasthaH / / ka. kha. ga. gha. Da. ca cha. sa. Ta. Da. Dha. pustakastho'yaM pATaH / ka. kha. ga. gha. hu. ca. cha. sa. 8. Da. Dha. va topamaH / brA' / 2 ka kha. gha. ca. cha. jha. Dha ga indreNa sama / 3 ka. kha. ga. gha. Da.ca. cha..Ta. Da. Dha. dAdbhaviSyati / t| 4 ka. ca. ativiirymhaakopaastii'| 5Ga 'mAH / nA''vRttibhaya / 6 ma. 'ca-svayaMbhUHsa' / 7 ka. kha. ca. 'rvasattva mahAprabhum / ma /
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 SaDdizo'dhyAyaH ] padmapurANam / 169 mahAbAhu mahAkAyaM yathendraM ca surezvaram / krameNApi tato brahmA rAjyAni suvicArya hi // 2 yadyasyApi bhavedyAgyaM dAtuM tadupacakrame / vRkSANAM brAhmaNAnAM ca grahakSANAM tathaiva ca // 3 sAmaM rAjya'bhyaSizcaJca tapasAM ca mahAmatiH / dharmANAM sarvayajJAnAM puNyAnAM saumyatejasA // 4 apAMmadhye tathA devaM tIrthAnAM hi tathaiva ca / varuNaM so'bhyaSizcadai ratnAnAM ca dvijottama // 5 anyeSAM sarvayakSANAM gajye vaizravaNaM punaH / viSNumeva mahAprAjJamAdityAnAM pitaamhH|| 6 rAjye saMsthApayAmAma tIthInAM hinahanave / sarveSAmeva puNyAnAM dakSameva prajApatim // 7 samartha sarvadharmajJaM prajApatigaNezvaram / detyAnAM dAnavAnAM ca viSNutejaHsamanvitam // 8 prahalAdaM sthApayAmAsa sa hi rAjye prajApatiH / yamaM vaivasvataM dharma pitRrAjye'bhyaSizcayat // 9 yakSarAkSasabhUtAnAM pishaacorgrksssaam| yoginInAM ca sarvAsAM [*vetAlAnAM mahAtmanAm / / 10 kaGkAlAnAM hi sarveSAM kRpmANDAnAM tathaiva ca / pArthivAnAM tu sarveSAM girizaM zUlapANinam // 11 parvatAnAM hi mAM himavantaM mahAgirim / nadInAM ca taDAgAnAM vApikAnAM tathaiva ca // [ 'kuNDAnAM kRparAjye hi divyeSu ca surezvaraH] // sAgarANAM ca sarveSAM puSkaraM tIthamuttamam / gandharvANAM ca sarveSAM puNyAtmAnaM mahAbalam // 13 nAmnA citrarathaM rAjye so'bhyapizcanmurezvaraH / nAgAnAM puNyavIryANAM vAsukiM ca cturmukhH|| 14 saNAM tu tathA rAjye'bhyapibhaca ma nakSakam / vAra gAnAM tathA rAjye sa craavnnmaadisht||15 azvAnAM caiva sarveSAmucaiHzravamameva ca / pakSiNAM caitra sarveSAM bananeyamathApi saH // 16 mRgANAM ca tato gajye brahmA siMhamathA''dizan / goSaM tu gavAM madhye hyabhyaSizvatprajApatiH 17 vanaspatInAM sarveSAM plakSaM rAjAnamAdizat / evaM gajyAni puNyAni saMsthApya sa pitAmahaH // 18 dizApAlAMstatA brahmA sthApayAmAma mattamaH / vairAjasya tathA putraM pUrvasyAM dishysinycyt||19 sudhanvAnaM dizaH pAlaM rAjAnaM mo'bhyapiJcayan / dakSiNamyAM mahAnmAnaM kardamasya prajApateH / / 20 putraM zaGkapadaM nAma rAjAnaM so'bhyaSizca yat / pazcimAyAM tathA brahmA varuNasya prajApateH // 21 [*putraM ca puSkaraM nAma so'bhyapizcaprajApatiH] / u tarasyAM dizi brahmA nalakUvarameva ca // 22 evaM caivAbhyapizcaJca [ 'dikpAlAnsa mahAjasaH / riyaM pRthivI sarvA saptadvIpA mapattanA // 23 yathApradezamadyApi dharmeNa paripAlyane / pRthuzcaiva mahAbhAgo] hyabhipitto narAdhipaH // 24 rAjasUyAdibhiH sarvairabhipiktaH sa eva ca / vidhinA vidhidRSTaMna sa ca rAjye mahIpatiH // 25 cAkSupa nAmnyatIne tu manI caiva mahAnasi / [*manvantare mahAbhAgA devapuNye hitaipiNi / / 26 nano vaivasvatAyaiva manave rAjyamAdizat / vistaraM cApi vyAkhyAsye pRthozcaiva mahAtmanaH // yadi yUyaM ca viprendrAH zuzrRpatha hyatandritAH // etadeva pratiSThAnaM mahatpuNyaM prakIrtitam / [ 'sarveSveva purANeSu tvevaM hi nizcitaM sadA // 28 * etamidAntagato'ya pAThaH ka. kha. ra. ca cha. sa. i. i. pustakamthaH / / etazcidAntagato'yaM pATha: ka. kha. ga. hai. ca... jha. Ta Ta.pustakasthaH / * etacihAntargato'yaM pAThaH ka. kha ca. cha. jha. pustakasthaH / / etacihAntargato'yaM pAThaH ke. kha, ga, gha. ca. cha. jha. ha. pustakasthaH / * etaccidAntagato'ya pAThaH ka. kha. ga. gha. i. ca. cha. sa. Ta... Dha. pustakasthaH / / etacihAntargato'yaM pAThaHTa. Da. pustakasthaH / 1 ka. kha. ga. gha. i. ca.na. jha. 'ma janatAhi / 2 ka. kha. ga. gha. i. ca. cha. jhaTa. Dha. 'garaM sthApitaM puNyaM sarvatAthamanuta / 3 ka. kha. ga. gha. du. ca. cha jha. Ta. Da. Dha. vedadRSTena / 4 ka. kha. i.ca. cha. sa. Dha, 'sye manozca /
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDepuNyaM yazasyamAyuSyaM svargavAsakaraM zubham / dhanyaM pavitraM vikhyAtaM putradaM vuddhikArakam // 20 yaH zRNoti naro bhaktyA bhAvadhyAnasamanvitaH / azvamedhasahasrasya puNyaM saMjAyate dhruvam // 30 iti zrImahApurANe pAjhe mikhaNDe pRthucaritaprastAvo nAma SaDviMzo'dhyAyaH // 26 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-4520 atha maptaviMzo'dhyAyaH / Rpaya Ucu:vistareNa samAkhyAhi janma tasya mahAtmanaH / pRthozcaiva mahAbhAga zrItukAmA vayaM punH|| 1 rAjJA tena yathA dugdhA ceyaM dhAtrI mahAtmanA / punardevaizva pitRbhimunibhisttvvedibhiH|| 2 yathA detyezca nAgezca vRkSazca parvatAdikaH / [*zailezcaiva pizAcaizca gandharvaiH punnykrmbhiH|| / brAhmaNezca tathA siddhAhmaNebhImavikramaH / pUrvameva yathA dugdhA hyanyazcaiva mahAtmabhiH // teSAmeva hi sarveSAM vizeSa pAtradhAraNam // kSIrasyApi vidhi ahi vizeSaM ca mahAmate / vanasyApi nRpasyaiva pANigva mhaatmnH|| 5 mathito munibhiH pUrva kruddhazcApi mahAtmabhiH / akasmAnkAraNaM sarva sUtaputra vadasva naH // 6 vicitreyaM mahApuNyA kathA pAtakanAzinI / zrItukAmA vayaM puNyAM tRptinava prajAyate // sUta uvAcavainyasya ca pRthoreva tasya vistarameva ca / janma vIrya yathA kSAtraM pArupaM dvijasattamAH // pravakSyAmi yathA sarva caritaM tasya dhiimtH| zRNudhvaM bhA mahAbhAgA mattA va dvijsttmaaH|| 9 abhaktAya na vaktavyamazraddhAya zaThAya ca / sumarkhAya sumohAya kuzipyAya tathava ca / / 10 udAsInAya kuTAya dharmanAzAya ca dvijAH / anyathA paThana yo hi nirayaM ca prayAni hi // 11 bhavanto bhAvayuktAzca satyadharmaparAyaNAH / bhavatAmagrataH sarva caritaM pApanAzanam // 12 saMpravakSyAmyazeSeNa zRNvatAM sumahAtmanAm / svarya yazasyamAyupyaM dhanyaM vadaizca saMmatam / / 13 rahasyamRpibhiH proktaM pravakSyAmi dvijottamAH / yazcainaM kathannityaM pRthArvanyasya vistaram // 14 brAhmaNebhyo namaskRtya naiva zocetkRtAkRtam / saptajanmAnitaM pApaM zrutamAtreNa nazyati // 15 brAhmaNo vedavettA ca kSatriyo vijayI bhavet / vaizyo dhanasamRddhaH syAcchadrastu zravaNAtsukhI 16 evaM phalamavAmoti paThanAcchyaNAdapi / pRthorjanma caritraM ca pavitraM pApanAzanam // 17 dharmagoptA mahAmAjJo vedazAstrArthakovidaH / atrivaMzasamutpannaH pUrvamaMtrisamaH prabhuH // 18 sraSTA sarvasya dharmasya aGgo nAma prajApatiH / ya AsIttasya putro vai vanA nAma prajApatiH // 19 * etaccidAntargato'ya pATaH ka. kha. 4. ca. cha jha. Dha. pustakasthaH / 1 ka. kha. ga. gha. Ga. ca. cha. jha Ta. Da. Dha. 'da vRddhi' / 2 ka. kha. Da. ca. cha. jha. 'zca yathA yakSaryathA drumaH / shai'| 3 ka. kha. ga. dha. ca. cha. jha. mahAtmabhiH / 4 ka. kha. ca. Da. jha. Ta. Da. 'sa kasmAdiha kAraNAt / Rddhazcaiva mahApuNyaiH / 5 ka. kha. i.ca. cha jha. da. mA mahAbhAga tu / ga gha. ja. Ta. Da. mA mahApaNyAM t| 6 Dha. ca / zraddhAhInAya kaTAya sarvanA / 7 ka. kha. ga. gha. Ga. ca. cha. jha. da. saMmita / 8 ka, kha ga. gha. ca... jha. Ta. Da. ti yaH zRNoti na saMzayaH / / 9 ja. mntrim|
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 27 saptaviMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / dharmamevaM parityajya sarvadaiva pravartate / mRtyoH kanyA mahAbhAgA sunIthA nAma nAmataH // tAM tu aGgo mahAbhAgaH sunIthAmupayemivAn / tasyAmutpAdayAmAsa venaM dharmapraNAzanam // 21 mAtAmahasya doSeNa vanaH kAlAtmajAtmajaH / nijadharma parityajya badharmanirato'bhavat // 22 kAmAllobhAnmahAmohAtpApabheva mamAcarat / vedAcAramayaM dharma parityajya narAdhipaH // anvavartata pApena madamatsaramohitaH / vedAdhyayanahInAzca pravartante tadA dvijaaH|| 24 niHsvAdhyAyavaSaTakArAH prajAstasminpajApatau / pravRttA na papuH somaM hutaM yajJeSu devatAH // 25 ityuvAca sa duSTAtmA brAhmaNAnprati nityazaH / nAdhyetavyaM na hotavyaM na deyaM dAnameva ca // 26 na yaSTavyaM na hotavyamiti tasya prajApateH / AsItpratijJA kareyaM vinAze pratyupasthite // 27 [*ahamijyazca yaSTA ca yajJazceti punaH punH]| mayi yajJA vidhAtavyA mayi hotavyameva ca // 28 ityabravItsadA veno dyahaM viSNuH sanAtanaH / ahaM brahmA'hamindro'smi rudro mitraH sadAgatiH // ahameva madA bhoktA havyakavyasya no paraH // atha te munayaH kruddhA venaM prati mahAbalAH / Ucuste saMgatAH sarve rAjAnaM pApacetanam // 30 munaya Ucu:rAjA hi pRthivInAraH prajA pAlayane mahA / dharmatiH sa rAjendrastasmAddhAnhi rakSayet // 31 vayaM dIkSAM pravizApo yajJe dvAdazavArSikIm / adharma kuru mA vena naipa dharmaH matAmiti // 32 kuru dharma mahArAja manyapuNyaM samAcareM / gajA'haM pAlayiSyAmi iti ne samayaH kRtH|| 33 tAMstathA bruvatA vIkSya RpInduvRttaSTitaH / uvAcodramaMgavAmA kruddho'ntaka ivaaprH|| 34 jJAnavIryanapaHsanya mayA vA kaH samo bhuvi / prabhavaM sarvabhUtAnAM dharmANAM ca vishesstH|| 35 saMmRhA na vidurnanaM bhavannI mAM vicenamaH / imAM daheyaM pRthivIM plAvayayaM jalaistathA // yAM bhuvaM ca rutyayaM nAtra kAryA vicAraNA / yadA na zakyate mohAdavalepAca pArthivaH // 37 apanatuM tadA vanaM tataH krudvA mahapayaH / vimphurantaM tato venaM valAtsaMgRhya te russaa|| venamya tasya savyokaM mamanyu tamanyavaH / kRSNAJjanacayopenamanihaskhaM vilakSaNam // dIrghAsyaM ca virUpAkSa nIlakaJcakavarcamam / lambodaraM vyUDhakarNamanibAhuM durodaram / / 40 dadRzuste mahAtmAno nipIdatyavastataH / nepAM nadvacanaM zrutvA nipasAda bhayAturaH // 41 parvateSu vaneSveva tasya vaMzaH pratiSThitaH / nipAdAzca kirAtAzca bhillAnAhalakAstathA // 42 bhramarAzca pulindAzca ye cAnye mlecchajAtayaH / pApAcAgazca te sarve tasmAdaGgAtmajajJire // 43 atha te RSayaH sarva prasannamanasastanaH / gatakalmapamevAtra jJAtvA venaM nRpottamam // 44 mamanthudakSiNaM pANiM tasyaiva ca mahAtmanaH / mathite tasya pANI tu maMjAtaH sveda eva hi // 45 punamamanthuste vimA dakSiNaM pANimeva ca / mukagatpurupI jajJe dvAdazAdityasaMnibhaH // 46 taptakAzcanavarNAGgo divyamAlAmbaro varaH / divyAbharaNazobhAGgo divyagandhAnulepanaH // 17 * ga. gha. etacihanA-tagata: pATo'ya ga. gha. Da. pustakasthaH / m- 7 1 ka. kha. ca. cha. jha. Da. tmakaH / ni / 2 Ta. 'cAraM svadharma ca 5 / 3 Ta. na jptvymi| 4 ka. kha. ga. gha... ca. cha. jha. Ta. Da, Dha, ra / prajA / 5 ka, kha, ga, gha. du. ca. cha. jha. Ta. Da. da. 'vataH sarvAnmaharSInabravIttadA / bega prahasya dabuddhigmimarthamanaryakam // vena uvAca // naTA dharmasya kazcAnyaH zrotavyaM kasya vA mayA // shrutviiN|6.s. Ga ca. cha. jha. 'tirbhAtaM du /
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDemukuTenArkavarNena kuNDalAbhyAM virAjitaH / mahAkAyo mahAvAhU rUpeNApatimo bhuvi // 48 khaDgabANadharo dhanvI kavacI ca mahAprabhuH / sarvalakSaNasaMpannaH sarvAlaMkArabhUSaNaH // 19 tejasA rUpabhAvena varNaizcaiva mahAmatiH / divi candro yathA bhAti bhuvi venAtmajastathA // 50 tasmiJjAte mahAbhAge devAzca RSayo'malAH / utsavaM cakrire sarve venasya tanayaM prati // 51 dIpyamAnaH svavapupA sAkSAdagniriva jvalan / AdyamAjagavaM nAma dhanurgRhya mhaablH|| 52 zarAMzca divyAnarakSArtha kavacaM ca mahApabham / jAne sani mahAbhAge pRthau vIre mahAtmani // 53 saMprahRSTAni bhUtAni samastAni dvijottmaaH| sarvatIrthAni toyAni puNyAni vividhAni ca // tasyAbhiSekaM viprendrAH sarva evopacakrire / pitAmahastato devA bhRtAni vividhAni ca / sthAvarANi carANyeva hyabhyapizcanagadhipam // 58 mahAvIraM prajApAlaM pRthumeva dvijottamAH / pRthuvanyA rAjagajI hybhissiktshcraacraiH|| 56 devaiviprastathA nAgairabhiSikto mahAmanAH / sa rAjyamabhipaMda vai pRthurvenyaH pratApavAna // 57 tasya pitrA prajAH sarvAH kedA naivAnuraJjitAH / tenAnuraJjitAH sarvA mumudire sugvena vai // 58 asyAnurAgAdvIrasya rAjarAjeti nAma ca / prajajJa'sya muvIrasya samudre'pi dvijottamAH // 59 Apastastambhire sarvA bhayAttasya mahAtmanaH / [*prayAtasya sthasyApi tasyeva ca mahAtmanaH] 60 durgamArga vilopyeva sumArga parvatA daduH / AjJAbhaGgaM na cakruzca girayaH sarva eva te // 61 akRSTapacyA pRthivI sarvatra kAmadhenavaH / parjanyaH kAmavI ca devayajJA mhotsvaaH|| 62 kurvanti brAhmaNAH sarve kSatriyAzca tathA pare / sarvakAmaphalA vRkSAstammizzAmati pArthive // 63 na durbhikSaM na ca vyAdhirnAkAlamaraNaM nRNAm / sarve mumbana jIvanti lokA dharmaparAyaNAH // 64 tasmizAsati durdharSe rAjarAja nRpAtmane / etasminnantare kAle yajJe paitAmahe zubhe // 65 sUtaH sUtyAM samutpannaH saumye'hani mahAmatiH / tasminnava mahAyajJa jajJe prAjJA'tha maagdhH|| 66 pRthAH stavArtha to tatra samAhRtA maharSibhiH / mRtasya lakSaNaM vakSye mahApuNyaM dvijottamAH / / 67 zikhAsUtreNa saMyuktaH stotrAdhyayanatatparaH / sarvazAstrArthavettA'sAvagnihotramupAsate // 68 dAnAdhyayanasaMyukto brahmAcAraparAyaNaH / devAnAM brAhmaNAnAM ca pRjanAbhirataH sadA // 69 yAcakastAvaH puNyairvedamatrairyajenikala / sadAcAraparo nityaM "mabhojyo brAhmaNaH maha // 70 evaM hi mAgadho jajJe vedAdhyayanavarjitaH / bandinacAraNAzcAnya brahmAcAravivarjitAH // 71 jJeyAste ca mahAbhAgAH stAvakAH prabhavanti vai / stavanArthamubhA sRSTau nipuNA bandimAgadhau // 72 tAvUcurRSayaH sarve stUyatAmeSa pArthivaH / kamaitadanurUpaM ca yAdRzo'yaM narAdhipaH // 73 tAvUcatustadA sarvAMstAnRpInbandimAgadhA / AvAM devAnRpIzcaiva praNiyAvaH svakarmabhiH // 74 na cAsya vidvo vai karma pratiSThAlakSaNaM yazaH / karmagA yena kuryAva stotramasya mahAtmanaH // 75 * etamihanAntagato'ya pAThaH ka kha : ca. 1. a Dha. pustakasthaH / 1 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. da. mahAvarama / ga. gha. Ta hu mahAbalam / 2 na. 'mahAdyAzca tato bha ika kha. ra. ca. cha.sa. thA sarvaira / 4 ka. kha. ga gha. ca. rAjJAmadhirAjye vai / 5Ja. tasyApi taa:pr| 6 a. karmaNavA / " ka. kha. ga. gha. Da. ca.cha. sa. Ta.. Dha. dhvjbhngg| 8 ka. kha. ca. 7. jha. Da. da. vedayajJA / 9. ka. kha. i.. ca. cha jha. du da. mahAtmani / 10 ka kha. ga. gha. Da. ca.cha ja. jha. Da. da. vedAdhyayanatatparaH / 11 a. brahmAcAramadharmavAn / 12 ga. gha. Da. saMbandhI / 13 ka. kha. ga. gha. Ga. ca. cha. za. Da. Dha. 'naH / katha kuryAva vai stotramavijJAnarguNaistataH / saMprocustA mahAtmAno guNAMstasya mahAtmanaH / /
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 saptaviMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 173 jAnIvastanna vibhendrA avijJAtaguNasya hi / bhaviSyaizca guNaiH puNyaiH stotavyo'yaM narAdhipaH // 76 [*kRtavAnyAni karmANi pRthureva mhaayshaaH]| Ucuste munayastasya guNAndivyAMzca bhaavinH|| 77 satyavAjJAnasaMpanno buddhimAmkhyAtavikramaH / sadA zUro guNagrAhI puNyavAMstyAgavAnguNI // 78 dhArmikaH satyavAdI ca yajJAnAM yAjakottamaH / priyavAksatyAgdAnto dhAnyavAndhanavAnsudhIH 79 guNajJazca kRtajJazca dharmajJaH satyavatsalaH / sarvagaH sarvado vettA brahmaNyo vedavitsudhIH // 80 yajJavAMzca suzUrazca vedavedAGgapAragaH / dhanyo goptA prajAnAM ca vijayI mamarAGgaNe / / 81 rAjasUyAdikAnAM tu yajvA'yaM rAjasattamaH / AhartA bhUtale caikaH sarvadharmasamanvitaH // 82 ete guNA asya cAgre bhaviSyanni mahAtmanaH / RSibhisto niyuktau ca kurvANau sUtamAgadhau 83 guNazcaiva bhaviSyaizca stotraM tasya mahAtmanaH / nadAprabhRti vai lokAH stavaiH stuSTA mahAmate // 84 puratazca bhaviSyanti dAtAraH stAvakairguNaiH / tataHprabhRti loke'sminstaveSu dvijasattamAH // 85 mAgadhAdyAH prapUjyante teSAM draviNamuttamam / satAya mAgadhAyaiva bandine'tha mahodayam // 86 cAraNAya tataH prAdAtkaliGga dezameva ca / pRthuH pAdAca dharmAtmA haihayaM dezameva ca // 87 revAtIre puraM kRtvA svanAmnA nRpasattamaH / brAhmaNebhyo dvija zreSThAstadA'dAdvipulaM vasu // 88 sarvajJa sarvadAtAraM dharmavIrya narottamam / dadRzustaM prajAH sarvA munayazca tato'malAH // 89. UcuH parasparaM puNya eSa rAjA mahAmatiH / devAdInAM vRttidAtA hyasmAkaM ca vizeSataH // prajAnAM pAlakazcaiva vRttido hi bhaviSyati / iyaM dhAtrI mahAmAjJA uptaM vIjaM puga kila / jIvanArtha prajAnAM tu grasayitvA sthiraa'bhvt||91 tataH pRthu dvijazreSThAH prajAH samabhidudruvuH / vidhatmvati suvRttiM no munInAM vacanAttadA // 92 grasayitvA nadA tAni pRthvI jAtA sunizcalA / bhayaM prajAnAM sumahansa dRSTvA rAjasattamaH // 93 mahapivacanAcApi pragRdha sazaraM dhanuH / abhyadhAvata vegena pRthvI krudro narAdhipaH // kuJjaraM rUpamAsthAya bhayAttasya tu medinI / vaneSu dugadezeSu guptA bhUtA cacAra sA // 95 na pazyati mahAprAjJaH kurUpaM dvijamattamAH / AcacakSumahAbhAgaM kuJjaraM rUpamAsthitA // 96 tataH kuJjararUpAM tAmabhidudrAva pArthivaH / tADyamAnA ca sA tena nizitaimAgaNastadA // 97 harirUpaM samAsthAya palAyanaparA'bhavat / harirUpAM pArthivastAmabhidudrAva vegavAn // 98 tataH kruddho mahAprAjJo ropAdarugalocanaH / suvANenizistIkSNagajaghAna sa medinIm // 99 AkulA vyAkulA jAtA bANAghAtahatA tadA / mahiSIrUpamAsthAya palAyanaparA'bhavat / / 100 tAmapyadhAvadvaigana bANapANidhanurdharaH / sA gAMbhUtvA dvijazreSThAH svargameva gatA drutam // 101 brahmaNaH zaraNaM prAptA viSNozcaiva mahAtmanaH / rudrAdInAM ca devAnAM trANasthAnaM na vindati // 102 alabhantI ca sA trANaM vainyamevAnvapadyata / tasya pArve punaH prAptA bANaghAtasamAkulA // 103 * etacihAntargata: pATho'ya ka. kha. ga. gha. i. ca. cha. jha.Ta. Da. da. pustakasthaH / 1 ka. kha. ga. gha. du. ca. cha. jha. Ta. Da. da. naronamaH / 2 ka. kha. ga. gha. ca. cha jha. Ta. Da. 'nayaH sarva gaNAndivyAnmahAtmana / 3. 'ddhimAzyatavinamaH / / ka. kha. i. ca. cha. a. da. va cava dhnyvaagdhnvaangunnii| ga / 5ka. kha. ra. ca. cha jha. Dha. dhIH / prajJAvAM / 6 ka. kha. ga. gha. Ta. ca. cha. jha.Ta ha. da. dhaataa| 7 ka. kha. ga. gha. ca. cha. jha.Ta. i AcAryAdyAH / 8 ka. kha. i. cha. jha. dAnili dezanuttam / 9 ga..Ta. Da. kSayaM / 10 a. kAraM dvi| 11 ka. kha ca. cha, jha. 'kSurmahAtmAnaH ku|
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 2 bhUmikhaNDebaddhAJjalipuTA bhUtvA taM pRthu vAkyamabravIt / trAhi trAhIti rAjendra sA rAjAnamabhASata // 104 ahaM dhAtrI mahAprAjJa marvAdhArA vasuMdharA / nihatAyAM mayi nRpa nihataM lokasaptakam // 105 kRtAJjalipuTA bhUtvA pUjyA lokaistribhiH sadA / anyadvadAmi te bhUpa avadhyA strI sadA bhavet // strINAM vadhe mahAndopo hyuktaH puurvmhaatmaabhiH| [*gavA vadha mahatpApaM dRSTamasti dvijottmaiH]||107 mayA vinA mahArAja kathaM dhArayase prajAH / ahaM yadA syAM ca dharA tadA lokAzcarAcarAH 108 sthiratvaM yAnti te sarve sthirIbhUtA yadA dyaham / mAM vinA ta ime lokA vinazyeyazcarAcarAH100 ['punaH prajA vinazyayurmama nAze samAgate / kathaM dhArayitA cAmi prajA rAjanvinA mayA // 110 mayi lokAH sthirA rAjanmayadaM dhAryate jagat / madvinAze vinazyeyuH prajAH sarvA na saMzayaH] 111 tasmAnArhasi mAM hantuM zreyazcevaM cikIrSasi / prajAnAM pRthivIpAla zRNu me tvaM hitaM vacaH // 112 upAyaizca mahAbhAga susiddhiM yAnyupakramAH / samAlokya hyupAyaM tvaM prajAnAM zaM vidhatsva ca 113 [*mAM hatvA tvaM mahArAja dhAraNa pAlane mdaa| pApaNe ca mahAprAjJa madvinA hi kathaM nRpa / / 114 dhariSyasi prajAMcemAM kopaM yaccha tvmaatmnH| annamayI bhavipyAmi dharipyAmi prajAmimAm 115 ahaM nArI hyavadhyA ca prAyazcitI bhaviSyasi / abavyAM ca striyaM prAistiryagyonigatAmapi 116 vicAyava mahArAja dharmeNa tyaktumarhasi / evaM nAnAvidharvAkyaruto dhAcyA gharAdhipaH // 117 kopamenaM mahArAja tyaja dAruNameva hi / prasannaM tvayi rAjendra nadA svasthA bhavAmyaham // 118 evamuktastayA rAjA pRthunyaH pratApavAna / tAmuvAca mahAbhAgAM dharitrI dvijsttmaaH|| 119 iti zrImahApugaNe pAdma bhUmigvaNDe pRthapAgyAne matavizo'dhyAyaH // 27 // AdinaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-4639 athATAvizAyAyaH / pRthuruvAcahate tasminmahApApa ekasminyApacAriNi / lokAH sukhana jIvanti sAdhavaH puNyadarzinaH // 1 tasmAdekaM prahartavyaM pApiSThaM pApacetanam / tasmAttvAM hi hanipyAmi sarvArthasya praNAzinIm // tvayA bIjAni sarvANi grastAnyetAni mAMpratam / grAmaM kRtvA sthirI bhRtvA prajA hatvA ka yAsyasi hate pApe durAcAre sukhaM jIvanti sAdhavaH / tasmAtpApaM prahartavyaM satyameva na saMzayaH // pAlitavyaM prayatnena yasmAddharmaH pravartate / [bhavatyA tu mahatpApaM prajAsaMkSayakArakam / / ekasyArthe na yo hanyAdAtmano vA parasya vA / lokopatApakaM hatvA na bhavattasya pAtakam / / 6 yasmiMstu nihate pApa ekasminsve para tathA / bahavaH sukhamaMdhante hanyAdRSTaM na pAtakam / / * etacihnAntargato'ya pAThaH ka. kha. ca cha. jha. Da. tu. pustakasthaH / etaccihanAntargato'yaM pAThaH ka. kha. ga. Da ca. cha. sa. Ta. ha. Dha. pustakasthaH / * etaJcihanAntargato'ya pAThaH ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Dha. pustakasthaH / / etacihnAnta gato'yaM pAThaH ka kha. ga, gha i. ca. cha. jha. da. pustakasthaH / 1ka. kha. Da. ca. cha. jha. Dha sA''turA tm| 2 ka. kha. ga. gha. I. cha. jha. Ta. Dha.dA / uvAca canaM rAjAnamavara strI sadA nRpa / strii| 3. cha. Dha. 'dA sthirA rAjasta / 4 ka. kha. Ga. ca. cha. sa. Da. da. jA yena dhariSyasi / mAM 5 cha. 'stadA rA / 6 ka. kha. ga. gha i. ca. cha. jha. Ta. Da. da. prajApatiH / 7 ka. kha. ca. cha. jha. srvmttvpr|
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 28 aSTAviMzo'dhyAyaH] padmapurANam / prajAnimittaM tvAmeva haniSyAmi na saMzayaH / yadi me puNyasaMyuktaM vacanaM na kariSyasi // 8 jagato'sya hitArthAya sAdhu caivaM vasuMdhare / hanipye tvAM zitairvANairmadvAkyAttu parAGmukhIm // 9 svIyena tejasA caiva prajAstrailokyavAsinIH / puNyAcAhaM dhariSyAmi dharmeNApi na saMzayaH // 10 macchAsanaM samAsthAya dhameyuktaM vasuMdhare / imAH prajA AjJayA me saMjIvaya sadeva hi // 11 evaM meM zAsanaM bhadre hyadyaiva hi kariSyasi / tataH prIto'smi te nityaM gopAyipyAmi sarvadA // tvAmeva hi na saMdohamanye caiva nRpottamAH // dhenurUpeNa mA devI vANAzcitaka lebarA / uvAcedaM pRthu vainyaM dharmAtmAnaM mahAmatim // 13 dhari yuvAcatavA''deza mahArAja satyapuNyArthamaMyutam / prajAnimittamatyartha vidhAsyAmi na sNshyH|| 14 udyamenApi puNyena tUpAyeste narezvara / samArambhAH pratidhyanti punnyaashcaivaapyupkrmaaH|| 15 upAyaM pazya rAjendra yena tvaM satyavAnbhavaH / dhArayethAH prajAzcamA yathA sarvAH pravardhaye // 16 saMlagnAzcottamA vANA mamAGge gonsamuddhara / samAM kuru mahArAja niSTenmayi yathA pyH|| 17 sUta uvAcadhanuragreNa tAzailAnAnArUpAngurUMstadA / utmArayaMstato'sau hi samarUpAM cakAra h|| 18 nanaHprabhRti te zailA vRddhimApudvijottamAH / tamyA aGgAtsvayaM vANAnsvakIyAnRpanandanaH // 19 [* samuddhatya nato venyaH prItena manamA tadA / gatAna kaMdarAzeva vANAghAne samIkRtAH // 20 evaM pRthvIM samAM sarvAM cakAra puNyavardhanaH] / mamAM kRtvA mahAbhAgAM vatsamasyA hyakalpayat // 21 manu svAyaMbhuvaM pUrva paricaya punaH punaH / anInepvaMva sarveSu manupu dvijasattamAH // 22 viSamatvaM gatA bhUmiH panthA nA''mIca kutracit / samAti vipamANyevaM svymaasiidvijottmaaH||23 pUrva manozvAkSuSasya prApte caivAntare tathA / jAte pRvimarga ca vipame ca dharAtale // 24 grAmANAM ca purANAM ca pattanAnAM tathaiva ca / dezAnAM kSetrapannAnAM maryAdA na hi dRzyate // 25 kRSinava ca vANijyaM na gorakSA pravartate / nAnRtaM bhApata kazcinna lobho na ca mtsrH|| 26 nAbhimAnaM ca vai pApaM na karoti kahAnI ca / vaivasvatasya ca manAH prApta caivAntare dvijaaH||27 vainyasya saMbhavAnparva prajAnAmeva saMbhavaH / imAH prajA dvinAH sarvA nivAsaM samarocayan // 28 kacidramA girI vA'pi nadItIreSu va tadA / kuJjapu savatIrthapu sAgarasya taTapu ca // 29 nivAsaM cakrire marvAH prajAH puNyana vai tadA / tAsAmAhAraH saMjAtaH phalaM puppaM tathA madhu // 30 tAsAM kRcchaNa mahatA cA''hAraH syaadvijottmaaH| pRthurvanyaH samAlokya prajAnAM kaSTameva hi // 31 svAyaMbhuvo manurvatmaH kalpitastana bhabhujA / svapANiH kalpitastana pAtramevaM mahAmate // 32 sa pRthuH purupavyAghro dudoha vasudhAM tadA / sarvasasyamayaM kSIraM sasarvAnnaM guNAnvitam // 33 tena puNyena cAnnana sudhAkalpena tAH prajAH / pitRnyajanti devAndai prajApatimukhAMstathA // 34 prasAdAttasya vainyasya sukhaM jIvanti tAH prjaaH| devebhyazca pitRbhyazca dattvA cAnnaM prajAstathA35 * etagihanAntagato'yaM pAThaH ka.kha. ga. gha. i.ca. cha. jha. Da.. pustakasthaH / 1ka kha. i.ca.cha. jha. i. 4. 'jAmamAdhava sN| 2 a, 'dAhAma' 3 ka.kha.i. ca.cha. jha. ddh.'taashilaashitaaH| samuddhara svayaM gajazalyanti bhRzameva te| sN| 4 . kAmAnAM / 5 ka.kha. . ca. cha jha. mulaM / 6 Ta.'jAH / tRpti nayanti devAnvaM prajAH pitastathA'parAn / pr|
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 2 bhUmikhaNDebAmaNebhyo vizeSeNa cAtithibhyastathaiva ca / pazcAguJjanti puNyAstAH prajAH sarvA dvijottamAH36 yajJaizcAnyairyajante ca tarpayanti janArdanam / tenAnnenaiva devezaM tRptiM gacchanti devtaaH|| 37 punarvarSati parjanyaH preSito mAdhavena ca / tasmAtpuNyA mahauSadhyaH saMbhavanti supunnydaaH|| 38 sasyajAtAni sarvANi pRthoH prabhRti naanydaa| tato'nnena prajAH sarvA vartante'dyApi nityazaH // 30 RSibhizcaiva militairdugdhA ceyaM vasuMdharA / punarviprermahAbhAgaH satyavadbhiH suraistathA // 40 somo vatsasvarUpo'bhUdogdhA devaguruH svayam / arja bhIraM payaHkalyaM yena jIvanti caamraaH|| 41 teSAmannena puNyena sarve jIvanti jantavaH / satyapuNyaiH pravartante RSidugdhA vasuMdharA // 42 athAtaH saMpravakSyAmi yathA dugdhA vasuMdharA / [*pitRbhizca purA vansavidhinA yena vai tadA // 43 mupAtraM rAjataM kRtvA svadhAkSIraM dvijottamAH / parikalpya yamaM vatsaM dogdhA cAntaka eva ca] 44 nAgaH sarpastato dugdhA takSakaM vatsameva ca / alAbupAtramAdAya viSaM zrIraM dvijottamAH // 45 nAgAnAM tu tathA dogdhA dhRtarASTraH pratApavAna / sarpA nAgA dvijazreSThAstena vartanti caatulaaH||46 [*nAgA vartanti tenApi hyatyugreNa dvijottamAH / viSeNa ghorarUpeNa sAthaiva bhayAnakAH // 47 tenaiva vartayantyugrA mahAkAyA mahAbalAH] / ndaadhaaraastdaacaaraastdviiryaasttpraakrmaaH|| 48 athAtaH saMpravakSyAmi yathA dugdhA vasuMdharA / asurenavaiH sarveH kalpayitvA dvijottmaaH|| 49 pAtramatrAnasadRzamAyasaM sarvakAmikam / kSIraM mAyAmayaM kRtvA sarvArAtivinAzanam // 50 teSAmabhUtsa vai vatsA virocanaH pratApavAna / [*RtvindvimA daityAnAM madhurdogdhA mahAbalaH // 51 tayA''dimAyayA daityAH pravartante mahAbalAH / mahAprajJA mahAkAyA mhaatejHpraakrmaaH||] 52 talaM pauruSaM teSAM tena jIvanti dAnavAH / tayete syurathAdyApi sarve mAyAvido dvijaaH|| [*vartantyamitaprajJAste tadeSAmamitaM balam ] // tathA tu dugdhA yakSaiH sA sarvAdhArA sumedinii| [iti zuzruma viprendrAH purA kalpe mhaatmbhiH]|| antardhAnamayaM kSIraM ayaspAtreSu vistare / vaizravaNo mahAmAjJastadA vansaH prakalpitaH // 55 pitA maNidharasyApi prAjJo buddhimatAM vrH| [*dogdhA rajatanAbhastu tsyaashcaa''miinmhaamtiH|| sarvajJaH sarvadharmajJo yakSarAjasuto balI / aSTavAhumahAtejA dvizIrSaH sumahAtapAH // 57 yakSA vartanti tenApi sarvadeva dvijottamAH / punadugdhA tviyaM pRthvI rAkSasaizca mahAvalaiH // 58 tathA caipA pizAcaizca mArutairduSTacAribhiH / utplutaM tatra kapAlaM zAvaM pAtramayaM kRtam // 59 suprajAM bhoktukAmAste tIvrakopaparAkramAH] / dAgdhA rajatanAbhastu tapAmAsInmahAbalaH // sumAlI nAma vatsazca zoNitaM kSIrameva ca // rakSAsi yAtudhAnAzca pizAcAzca mahAbalAH / tena yakSAzca jIvanti bhUtasaMghAzca daarunnaaH|| 61 ___ * etaccidAntargataH pAThaH ka, kha, ga gha Da ca.cha jha Ta.Da da. pustakasthaH / * etacihAntagata: pATa: ka. kha.ga. gha.Da ca. jha.Ta.Da. pustakasthaH / * etAMcanAntargataH pATaH ka kha. ga 1. i. ca.cha.jha.Ta Da. da. pustakasthaH / * etacihanAntargataH pAThaH ka. kha ga. gha. Da. ca. cha.sa. Ta Da.da. pustakasthaH / * etacihanAntargata. pAThaH ka.kha.Da.ca.cha.jha.Ta.Da.Dha. pustakasthaH / * etacihanAntarmataH pAThaH ka. kha, ga, gha. du, ca. cha. sa. Ta. ha. da. pustakasthaH / 1 ka. kha. ga. gha. Ga. cha. jha. Ta. Da. da. pRthurvainyaH prajApatiH / t'| 2 ka. kha, ca. cha. jha. 'tyavadbhistapo'maleH / so'| ga ghaTa. tyamantrIstathA balaH / so| 3 ka. kha.ca. sa. Da. teSAM satyena / 4 Ga. srvnaa'| 5 ka kha. Ga. ca. cha. jha. Da. Dha. tdaahaaraa|6 ka. kha. ca. ru. jha. 'tramAtmanna / 7 ga. gha. Ta. utpatyAM sumRtaM pA' / 8 ka. kha. ga. gha. i. ca. cha. Ta. Da. Dha. 'si tAni sarvANi pi|
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 aSTAviMzo'dhyAyaH] padmapurANam / gandharvairapsarobhizca punardugdhA vasuMdharA / kRtvA vanma suvidvAMsaM te ca citrarathaM punH|| 62 dahaH padmapAtre tu gAndharva gItasaMkulam / surucirnAma gandharvasteSAmAsInmahAmatiH // 63 dogdhA puNyatamazcaiva tasyAzca dvijasattamAH / [*zucInAM tAmahAtmAnaH sukSIraM duduhustadA // ] gandharvAstena jIvanti yakSAzcApsarasastathA // parvatezca mahApuNyairdugdhA ceyaM vasuMdhaga / ratnAni vividhAnyeva caupdhiishcaamRtopmaaH|| 65 vanamazcaiva mahAbhAgo himavAnparikalpitaH / merurdogdhA ca saMjAtaH pAtraM kRtvA susAnu ca // 66 tena zrIreNa saMvRddhAH zailAH sarve maihocyAH / punardugdhA mahAvRkSaiH puNyaiH klpdrumaadibhiH||67 pAlAzaM pAtramAninyuzchinnadagdhaprarohaNam / zAlo dudoha puNyAGgaH plakSo vatso'bhavattadA // 68 guhyakaizcAraNaH miTTai vidyAdharagaNaistathA / dugdhA ceyaM sarvadhAtrI marvakAmapradAyinI // 69 yaM yamicchanti ye lokA pAtravatsavizeSaNeH / nemtaimteSAM dadAtyeva kSIraM madbhAvamIdRzam // 70 iyaM dhAtrI vidhAtrI ca tviyaM zreSThA vasuMdharA / sarvakAmadudhA dhenuriyaM puNyairalaMkRtA // 71 iyaM jyeSThA kaniSThA tu ceyaM sRSTigyiM prajA / pAvanI puNyadA puNyA sarvasasyaparohiNI // 72 [carAcarasya sarvasya pratiSThA yonireva ca / mahAlakSmIriyaM vidyA sarvavizvamayI sadA // 73 sarvakAmadughA dogdhrI sarvabIjapragahiNI] / sarvepAM zreyasAM mAtA sarvalokadharA viyam // 74 pazcAnAmapi bhUtAnAM prakAzo rUpameva ca / AsIdiyaM samudrAntA medinIti parizrutA // 75 madhukaiTabhayoH klaptA medamA samabhitA / teneyaM medinI devI procyate brahmavAdibhiH // 76 naMtazca prItimadrAjJaH pRthonyamya mattamAH / duhitRtvamanuprAptA devI pRthvIti cocyate // 77 nena rAjJA dvijazreSThAH pAlineyaM vasuMdharA / [*grAmAdhAraM gRhANAM ca purapattanamAlinI ] // 78 sasyAkaravatI sphItA sarvatIthamayI dvijaaH| evaM vasumatI devI sarvalokamayI sadA // 79 evaMprabhAvo rAjendraH pugaNe paripaThyane / pRthurvenyo mahAbhAgaH sarvadharmaprakAzakaH // 80 yathA viSNuryathA brahmA yathA rudraH sanAtanaH / namaskAryAlayo devA devAcabrahmavAdibhiH // 81 brAhmaNaRpibhiH mavanamaskAryo nRpottamaH / vaNAnAmAzramANAM yaH sthApakaH sarvalokadhRk // 82 pArthivaizca mahAbhAgaH pArthivatvamihepsubhiH / AdirAjo namaskAryaH pRthunyaH pratApavAn / / 83 dhanurvedArthibhiryo vai sadaiva jayakAikSibhiH / namaskAryo mahArAjo dRttidAtA mahIbhRtAm // 84 evaM pAtravizeSAzca mayA''khyAtA dvijottamAH / vatsAnAM suvizeSAzca dogdhRNAM bhavadagrajaH // 85 kSIrasyApi vizeSaM tu yathodiSTaM hi bhUbhujaH / samAgvyAnaM tathA'gre ca bhavatAM vai yathArthataH // 86 dhanyaM yazasyamArogyaM puNyaM pApapraNAzanam / yaH zRNoti caritraM tu pRthostasya dvijottmaaH|| 87 tasya bhAgIrathInAnamahanyahani jAyate / sarvapApavizuddhAtmA viSNulokaM pragacchati // 88 iti zrImahApurANe pAjhe bhUmikhaNDe pRthapAkhyAna nAmASTAviMzo'dhyAyaH // 28 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH-4728 / ___ * etanihAntargatapAThaH ka, kha, ga. gha. du. ca. cha. jha.Ta. da. pustakasthaH / / etacihAntargato'yaM pATa: ka. kha. i.ca. cha. jha. Da. da. pustakasthaH / * etacihAntargato'yaM pATa: ka. kha. hu. ca. cha. jha. Dha.pustakasthaH / -- - -- - - --- -- - - - - - - - - 1ka.kha. ga. gha. i.ca. cha. jha.TeDa..ta gandharvA gItatatparAH / sa / 2 ka kha. ga. gha. ha.ca. cha. jha.Ta.Da. da tvA tu zalajam / te'| 3 ka.kha. ga. gha. Da. ca. cha. jha. Ta. Da. da. mahAjamaH / 4 ka. kha. Da.. ca. cha. sa. Ta. i. Dha. puSpAhaH / 5. cha. jha. Dha. prtissttaa| ka, kha. i.ca. cha. jha. 1 tato'bhyupAgama / 7 cha. "bhAvA raa| 8U. cha. da. 'vakarma' / 9 ja. 'dheaahmnnaadi|
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 [2 bhUmikhaNDe mahAmunizrIvyAsapaNIta bhayakonatriMzo'dhyAyaH / RSaya UcuHmo'sau venaH samAkhyAtaH pApAcAreNa vrtitH| tasya pApasya kA vRttiH kiM phalaM prAptavAndvija // caritaM tasya venasya samAkhyAhi yathA purA / vistareNa vidAM zreSTha tamo vada mahAmate // 2 sUta uvAcacaritraM tasya vainyasya venasyApi mahAtmanaH / pravakSyAmi supuNyaM ca yathAnyAyaM yathAzrutam // 3 jAte pRthau mahAbhAge tasminputre mahAtmani / vimalatvaM gato rAjA dharmatvaM gtvaanpunH|| 4 mahApApAni sarvANi cArjitAni narAdhipaH / tIrthasaGgaprasaGgena teSAM pApaM prayAti ca // 5 satAM sagAtmajAyeta puNyameva na saMzayaH / pApAnAM tu prasaGgena pApaM sidhyati nAnyathA // 6 [saMbhASAdarzanAtsparzAdAsanAdbhojanAtkila / pApinAM saMgamAccaiva kilbiSaM parisaMcareta // 7 tathA puNyAtmakAnAM ca puNyameva prasaMcaret / mahAtIrthaprasaGgena pApAH zudhyanti nAnyathA // puNyAM gatiM prayAntyeva nirdhUtAzeSakalmaSAH // RSaya UcuHtatkathaM yAnti te pApAH parAM siddhiM mahAmate / tanno vistarato brUhi zrotuM zraddhA pravartate // 9 sUta uvAcalundhakAzca mahApApAH saMjAtA daashdhiivraaH| revA ca yamunA gaGgA tAsAmambhasi sNsthitaaH|| 10 mAnato'jJAnataH snAtAH saMkrIDanti ca vai jale / mahAnadIprasaGgena te yAnti paramAM gatim // 11 sadAnAtAzca vai pApasaMghaM parityajanti te / puNyatoyaprasaGgAcca hyASTutAH sarva eva te // 12 mahAnadyAH prasaGgamaJca tvanyAsAM dvijsttmaaH| mahApuNyajanasyApi pApaM nazyati pApinAm // prasamAdarzanAtsparzAnAtra kAryA vicAraNA // abArthe zrUyate viSA itihAsaM purAtanam / tadvo hyahaM pravakSyAmi bahupuNyamadAyakam // 14 kazcidasti mRgavyAH sa tu lubdho mahAmatiH / zvabhirvAgurajAlaizca dhanurbANaistathaiva ca // 15 mugAnyAtayate nityaM pizivasvAdalampaTaH / ekadA sa tu duSTAtmA bANapANirdhanurdharaH // 16 bhAnaiH parivRto durga vanaM ca praviveza sH| mRgAnrurUnvarAhAMzca bhItAnmRditavAnbahun // 17 revAtIraM samAsAdya kazcicchapharaghAtakaH / zapharaM sUdayitvA sa nirjagAma bahirjalAt // 18 sagavyAdhasya lubdhasya bhayatrastA tato mRgI / jIvatrANaparA sA~ ca bhItA calitacetanA // 19 tvaramANA palAyantI revAtIraM samAzritA / zvabhiH saMcAlitA sA tu bANaghAtakSatAturA // 20 zvasamAnA'pi vegene sa lubdho mRgaghAtakaH / pRSTha eva samAyAti purato yAti sA mRgI // 21 * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. u. ca. cha. sa. i. Ta.pustakasthaH / 1. 'masvaM g'| 2 ka.kha. ga. gha..ca cha. jha Da. m / dAsa[zatvaM pApasaMghAtaM parityajya vraja / 3 ma. 'jalasyA / 4 ka.kha. ca. cha... 'dhaH sulobhAkhyo mahAvane / zva' / 5 ka.kha. ra.ca. cha. sa.Ta. 'naM vindhya sya vai mataH / mR|6 ka. kha. ga. gha. Ga. ca. cha. sa. Ta. Da. da. lomasya / 7 ka. kha. i. ca. cha. sa. ha. sA''rtA jitA lalitavAnavA / tv| 81. ca jihvAlali' / Ta. ca jihvAluli / 9 ka. kha. ga. gha. u. ca. cha.sa. Ta. Da, Dha. 'na sulobho mR| 1. cha. ti sA mRgI bAgapIDitA / / jha. 'ti mA mRgI bahucaJcalA / /
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 ekonatriMzo'dhyAyaH ] parapurANam / dRSTavAstAM zapharahA bANapANiH samudyataH / durvANasya ca vegena bavarudhya ca tAM mRgIm // 22 tAvalabdho mRgavyAdhaH zvAbhiH sArdha samAgataH / hantavyA sA mayaiveyaM mRgayA me samAgatA // 23 tasya vAkyaM samAkarNya mInahA mAMsalampaTaH / vANaM mumoca duSTAtmA tAmuddizya mahAbalaH / / 24 nihatA mRgalubdhena bANena nizitena ca / pramRtA sA mRgI tatra bANAbhyAM paapcisyoH|| 25 zvabhirdaH samAkAntA tvaramANA papAta sA / zikharAca ide puNye revAyAH pApanAzane // 26 zvAnazca tvaramANAste patitA vimale ide / mRgavyAdhe vadatyevaM dhIvaraH krodhmuurchitH|| 27 [*madIyeyaM mRgI duSTa kasmAdvANairhatA tvayA / tamuvAca punaH so'pi mInahA mRgaghAtakam ] // 28 madIyaM na ca saMdeho abaliptaH prabhASase / yudhyamAnau tatastau tu dvAvapyetau parasparam // 29 krodhalobhAnmahAbhAgau patitau vimale jale / tasminkAle mahAparva vartitaM gatidAyakam // amAvAsyAsamAyogaM mahApuNyaphalamadam // velAyAM patitAH sarve parvaNastasya sattamAH / jJAnadhyAnavihInAste bhAvasatyavivarjitAH // 1 tIrthasnAnaprasaGgena mRgI zvAnazca lubdhakAH / sarvapApavinirmuktAste gatAH paramAM gatim // 12 tIrthAnAM ca prabhAvana satAM snggaavijottmaaH| nAzayetpApinAM pApaM dahedagirivendhanam // 5 yasmAtteSAM tu saMsargAdRSINAM sumahAtmanAm / saMbhASAdarzanAnaSTaM sparzAcaiva nRpasya ca // venasya kalmaSaM sarva satAM saGgAtpurA kila // atyugraM puNyasaMsargAtpApameva na saMcaret / mAtAmahasya doSeNa saMlipto vena eva sH|| 35 __RSaya UcuHmAtAmahasya ko doSastamo vistarato vada / sa mRtyuH sa ca vai kAlaH sa yamo dharma eva ca // 16 na hiMsako hi kasyApi tasminpApe pratiSThitaH / carAcarAzca ye lokAH svakarmavazavartinaH // 37 jIvanti ca mriyante ca bhuJjantyeva svakarmabhiH / pApAH pazyanti taM ghoraM teSAM karma pavizya sH|| ghoreSveva ca sarveSu karmasveva ca pAtakAn / yojayennAzayetsUrta prazastazca dine dine // 19 sarveSveva supuNyeSu karmasveva ca puNyakAn / yojayetsatyadharmAtmA tasya doSo na dRzyate // sa mRtyoH kena doSeNa pApI venastvajAyata / / sUta uvAcasa mRtyuH zAsako nityaM pApAnAM duSTacetasAm / vartate kAlarUpeNa teSAM karma vimRshyti|| 41 duSkRtAtmA duSkRtena karmaNA narakaM labhet / tasya pApaM viditvA'sau tapatyeva hi taM yamaH // 42 mukRtAtmA labhetsvarga karmaNA sukRtena ve / yojayatyeva tAnsavAnmRtyureko mahAbalaH // 43 mahatA sokhyabhAvena gItamAlakAriNA / dAnabhogAdibhizcaiva yojayetsukRtAtmakAn // 44 pIDAbhirvividhAbhizca klezaiH kaSTaizca dAruNaiH / zAsayettADayedvimAH sakrodho mRtyureva tAn // 45 * etacihAntargato'yaM pAThaH ka. kha. ga. gha. u. ca. cha. ja. pustakasthaH / 1 ka. sa. Ga. cha. jha. da. 'taH / dhanurAnamya veM / ga. gha. ja. Da. 'taH / dhanurvANasya veM / 2 ka. kha. ga. gha. . ca. cha. sa. Ta... 'yoH / zvAnadantaiH sa3 ka. kha. cha. sa. 'mAH / janA dhyaa| ra.ca. da. mAH / japadhyA / 4 ma. maaH| vinazyetpA' / 5 ka. kha. ra. ca. cha. jha. tyaprapUNyasaMsargAtpApinAM pApaM nazyati / atyuprapApinA sajAtyApameva prsNc| 6 ma. yogo| m.maic|paa| 8 ka.kha. Da. ca. cha.sa. Da.'ta yamatyeva dima. 'shstaav| . ka. sva. ga. gha. ba. ca. cha. jha. Ta. ha. da. NaH / trAsa /
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 mahAmunizrIvyAsapaNInaM [ 2 bhUmikhaNDekarmaNaiva hi tasyApi vyApAra parivartayet / mRtyozcApi mahAbhAgA lobhAtpuNyA prajAyate // 46 sunIthA nAma vai kanyA saMjAteSA mahAtmanaH / pituH karmavipAkena krIDamAnA sadaiva sA // prajAnAM zAsti kartAraM pApapuNyanidarzanam // sA tu kanyA mahAbhAgA sunIthA nAma tasya sA / ramamANA vanaM prAptA sakhIbhiH parivAritA48 tatrApazyanmahAbhAgaM gandharvatanayaM varam / gItakolAhalasyApi suzacaM nAma sA tadA // 49 dadarza cArusarvAGgaM saMtapantaM mahattapaH / gItavidyAsusiddhyarthaM dhyAyAmanaM sarasvatIm // 50 tasyAparAdhamevAsI saMcakAra dine dine / suzaGkaH kSamate nityaM gaccha gaccheti so'bravIt // 51 preSitA naiva gacchetsA vighnameva samAcaret / tenaivamuktA sA kruddhA'tADayattapasi sthitam // 52 tAmuvAca tataH kruddhaH suMzaGkaH krodhamUrchitaH / duSTe pApasamAcAre kasmAdvinnaM tvayA kRtam // 53 tADanAttADanaM bhadre na kurvanti mahAjanAH / AkruSTA naiva krudhyanti caMti dharmasya saMsthitiH // 54 tvayA'haM ghAtitaH pApe nirdopastapasi sthitH| evamuktvA sa dharmAtmA sunIthAM pApacAriNIm virarAma mahAkrodhAjjJAtvA nArI nivartitaH / tataH sA pApamohAdvA vAlyAdvA tamiheva ca // 56 samuvAca mahAtmAnaM muMzaGkha tapasi sthitam / trailokyavAsinAM tAto mamaiva parighAtakaH // 57 asato ghAtayannityaM sato na paritApayet / naiva doSo bhavettasya mahApuNyana vartayet // 58 evamuktvA sunIthA tu pitaraM vAkyamabravIt / mayA hi tADitastAta gandharvatanayo vane // 59 tapastapansa ve tAta kAmakrodhavivarjitaH / mAmuvAca sa dharmAtmA'kAmarAgasamAsthitaH // 60 na tADayettADayantaM krozantaM naiva krozayet / ityuvAca sa mAM tAta tanme tvaM kAraNaM vada // 61 evamuktaH sa vai mRtyuH sunIthAM dvijasattamAH / kiMcinnovAca dharmAtmA praznapratyuttaraM tataH // 62 vanaM prAptA punaH sA hi suzAvaM tapasi sthitam / kazAghAtastato duSTA jaghAna tapatAM varam // 63 suzavastADito viprA mRtyozcaiva hi knyyaa| tataH kruddhA mahAtejAH zazApa tAM sumadhyamAm // 64 nirdoSo'pi ca vai bhadre yasmAttvayaiva tADitaH / ahamevaM tapaHsaMsthastasmAcchApaM dadAmyaham // 65 gArhasthyaM hi samAsthAya saGgo bhI yadA tdaa|paapaacaarmyH putro devabrAhmaNanindakaH / / 66 sarvapAparato duSTastava garbhAdbhaviSyati / evaM zaptvA gatazcAsI tapa eva samAzritaH // 67 gate tasminmahAbhAge sA sunIthA''gatA gRham / samAcaSTe mahAtmAnaM pitaraM prati sA dvijAH // 68 yathA zaptA tadA tena gandharvatanayena tu / tatsarva saMzrutaM tena mRtyunA paribhASitam // 69 kasmAttvayA tADito'sti tapastrI dAMpavarjitaH / yuktaM nava kRtaM bhadre tapatastasya tADanam // 70 evamAbhApya dharmAtmA mRtyuH prmdukhitH| [* babhUva sa hitaM tasyA diSTamevaM vicintayan ] 71 sUta uvAcaatriputrI mahAtejA aGgo nAma mahIpatiH / ekadA tu gatI viprAstadvanaM prati nandanam // 72 tatra dRSTo devarAjastanendraH pAkazAsanaH / apsarasAM gaNayukto gandharvaH kiMnarastathA // 73 [' gIyamAno mahAstotrakraSibhirdevamaGgalaiH / ] gIyamAnI gItakaizca susvaraH saptakaistathA // 74 * a. pustakastho'yametacihnAntargata: pATa: / etaJcidAntargato'yaM pATho ga. gha. i. cha. jha. Ta. Da. da. pustakasya / 1 ka. sva. Da. ca. cha. jha. Dha. prayojayet / 2 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. da. vipazyava kI / 3 Ta.'ma vazyagA / ra / 4 ja. susakhaM / 5 ka. kha. Da. ca. cha. jha. Da. Dha. sumakhaH / 6 ka. kha. Da. ca. cha. sa. Dha. daSTe / 7 ka. khaDa. ca cha. jha. i. da. susakha 8 ja. jaato| 9 Da. cha. jha ktvA gatA sA tu / 10 ka. kha. ga. gha. Ga. ca. cha. jha. Ta. Da. da. tmA krodharA / 11 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Da Dha. susakha / 12 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Da. da. va vane sN| 13 ka. kha, Ga. ca. cha. jha. . pratApavAn /
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 triMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 181 vIjyamAnaH sugandhaizca vyajanaiH sarva eva sH]| yoSiddhI ruupyuktaabhishcaamriisgaamibhiH||75 chatreNa haMsavarNena candrabimbAnukAriNau / evaM vai rAjamAnaM tu sahasrAkSaM mahAbalam // 76 dRSyA vismayamApede vAsavaM kAmasaMyutam / tasya pArthe mahAbhAgAM paulomI cArulocanAm // 77 rUpeNa tejamA caiva tapasA ca yazasvinIm / saubhAgyena virAjantI pAtivratyayutAM satIm // 78 tayA saha sahasrAkSaH sa reme nandane vane / tasya lIlA samAlokya hyaGgo rAjA dvijottmaaH||79 dhanyo vai devarAjo'yamIdRzaiH parivAritaH / aho'sya tapaso vIrya yena prAptaM mahatpadam // 80 yadA'sya sadRzaH putraH sarvalokapradhAnakaH / syAnme tadA mahatsaukhyaM prApsyAmIha na sNshyH||81 iti cintAparo bhUtvA tvaramANo gRhaM gataH // iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe venopAgyAna ekonatriMzo'dhyAyaH // 29 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-4810 82 atha trizo'dhyAyaH / sUta uvAcaatha tvaGgo mahAtejA dRSTvA candrasya saMpadam / bhogAMzcaiva vilAsaM ca lIlAM tasya mhaatmnH||1 kathaM vA IdRzaH putrI mama syAddharmasaMyutaH / cintayitvA kSaNaM caiva sa cAGgaH gvedsNyutH|| 2 ['svakaM gehaM mamAyAtaH sa tvaMgaH satyatatparaH] / atriM papraccha pitaraM praNatA nmrkNdhrH|| 3 ko'yaM puNyasamAcAra indratvaM prAptavAnmahAn / kasya dharmasya vai vyuSTiH kiM kRtaM karma cedRzam // 4 [*kaH kRto dharma etena kamArAdhitavAnmune] / nanme tvaM vistareNApi vada satyavatAM vara // 5 atrirukhAcasAI pRSTaM mahAbhAga tvayA vai dharmakAraNam / caritaM tasya devasya tanme nigadataH zRNu // 6 suvrano nAma medhAvI purA brAhmaNasattamaH / tena kRSNo hapIkezastapasA caiva topitaH // 7 puNyagarbhamataH prAptI adityAM kazyapAtkila / viSNAzcaiva pramAdana devarAjo babhUva sH|| 8 aGga uvAcakathamindrasamaH putro mama syAtputravatsala / tadupAyaM samAcakSva bhavAjJAnavatAM varaH // 9 atriruvAcasamAsenApi tasyaiva suvratasya mahAtmanaH / caritramakhilaM puNyaM nizAmaya mahAmate // 10 suvrato nAma medhAvI purA''rAdhitavAnharim / tasya bhAvaM subhaktiM ca dhyAnaM caiva mahAtmanaH 11 samAlokya jagannAtho dattavAnvai mahatpadam / sa endaM sarvabhogADhyaM trailokyaM sacarAcaram // 12 viSNocava prasAdAddhi cAnubhuGkte trilokadhuka / evaM te sarvamAkhyAtamindrasyApi viceSTitam // 13 * etaccidAntargataH pAThaH ka. kha. ga. gha. i. ca. jha. cha. Ta. i. da. pustakasthaH / / etacidArgato'yaM pAThaH ka. kha. ga. gha. i. ca.cha. jha.Ta. Dada. pastakasthaH / tAmahAntagato'yaM pAThI i. pustakasthaH / 1ka. kha. ga. gha. i. ca. cha. jha. Ta. i. i. NA / rAjamAna mahasrAkSaM savobharaNabhUSitam / 2 ka. kha. u. ca. cha. jha. i. da. rumaGgalAm / 3 ka. kha. duH. ca. cha. jha. da. "kya tuGgazcaiva dvi| 4 ka. kha. hu. ca. cha. jha. da. tunggo| 5 ka. kha. Da. ca. cha. jha. da. tunggH| 6 ka. kha. ga. gha. i. ca. cha. jha. Da. da. dhu mAdhu mahAbhAga yadyevaM pRcchase mayi / c| 7 ka. kha. i. ca. cha. jha. da. tuGga / 8 ka. kha. Tu, ca. cha. jha. da. 'NyaM tuGgasyAgre niveditam / muN| ga. gha. Ta. 8. Nya svahasyAne niveditam / mu| 9. indrH|
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 mahAmunizrIvyAsamaNIta [ 2 bhUmikhaNDebhaktyA tuSyati govindo bhAvadhyAnena sattama / sarva dadAti satataM bhaktyA saMtoSito hariH 14 vasmAdArAdhya govinda sarvadaM sarvasaMbhavam / sarvazaM sarvavettAraM sarvezaM puruSaM param // vasmAtmApsyasi sarva tvaM yadyadicchasi nandana // sukhasya dAtA paramArthadAtA mokSasya dAtA jgtaamiheshH| tasmAttamArAdhaya gaccha putra saMmApsyase hIndrasamaM hi putram // AkarNya vAkyaM paramArthayuktaM mahAtmanA'sau RSiNA hi tena / saMgRhya tattvaM vacanaM hi tasyai ArAdhituM zAzvatamavyayaM sH|| Amantrya coGgaH pitaraM mahAtmA brahmAtmajaM brahmasamAnameva / saMprAptavAnmerugirestu zRGga tatkAJcanai ratnamayaiH sametam // iti zrImahApurANe pAye bhUmikhaNDe venopAkhyAne triMzo'dhyAyaH // 30 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-4838 arthakatriMzo'dhyAyaH / 059 sUta uvAcanAnAratnaiH sudIptAGgairhATakenApi sarvataH / rAjamAno girizreSTho yathA sUryaH svrshmibhiH|| 1 chAyAmazAkA saMprApya zatilAM sukhadAyinIm / dhyAyanti yoginaH sarve yupaviSTA dRDhAsane // 2 kacittapanti munayaH kacidgAyanti kiMnarAH / saMtuSTAzcaiva gandharvAH suvINAtAladhAriNaH // 3 vAlamAnalaye lInAH svaraiH saptabhiranvitaiH / mUrchanAratnisaMyuktairvyaktaM gItaM manoramam // 4 tasminhi parvatazreSThe candanAcchAdasaMsthitAH / gandharvA gItatattvajJA gItaM gAyanti tatparAH // 5 nRtyanti yoSitastatra devAnAM parvatottame / pApaghnI puNyadA divyA suzreyaHsubhadAyinI // 6 vedadhvaniH sumacurA zrUyate parvatottame / candanAzokapunnAgeH shaalestaalestmaalkaiH|| 7 vRkSaH sumeghasaMkAzai rAjate parvatottamaH / saMtAnakaiH kalpagaGgAyAH pysaa''kulaiH|| 8 nagendro bhAti sarvatra nAgauH supuSpitaiH / nAnAdhAtusamAkIrNo nAnAratnamayo giriH|| 9 nAnAkautukasaMyukto nAnAmAlasaMyutaH / devavRndaiH susaMyuktazcApsarogaNasaMkulaH // 10 RSibhirmunibhiH sidai[rgandharvaiH paribhAti saH / gajaizvAcalasaMkAzaiH siMhanAdevirAjate // 11 zarabhairmattazArdUlai]margayUthairalaMkRtaH / vApIkUpataDAgaizca saMpUrNaH zItalodakaiH // 12 haMsakAraNDavAkIrNaiH parvataH parizobhate / svarNotpalaizca zvetezca [*raktotpalairvirAjate // 13 nadIsravaNasaMghAtairvimalezcodakaistathA / zAlestAlaistamAlestu raupyaizca sphATikaistathA // 14 vistIrNaiH kAzcanardivyaiH sUryavahnisamaprabhaH / zilAtalezca saMpUrNaH zailarAjo virAjate // 15 * etacihAntargato'yaM pAThaH ka. kha. ga. sa. Ga. ca. cha. sa. Da. da. pustksthH| 1 etacihAntargato'yaM pAThaH ka. kha... ca. cha.sa. 1. da. pustakasthaH / ka. kha. Daca. cha. sa...dasya praNamya taM shaa|2 ka. kha. ra. ca. cha. jha. tuGgaH / 3 ka. kha. ga. gha. U. ca. cha.ma. Ta... da. vttaiH| 4. kha. ra. ca cha.sa.ha. Dha. kSa rmbhaapaadpsNku| 5 kha. ga. gha. sa. ca. Ta... nAka / 6ka. sa... ca. cha. a. da. gdhRter| ka. kha. ga. gha. ka. ca. cha. sa. . da. vimalodakaiH / 8 ka. kha. ga. gha. U. ca. cha. .. srvtr|
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 ekatriMzo'dhyAyaH ] patrapurANam / vimAnairdevatAnAM ca bhAsAdaiH parvatotta(pa)maiH / iskendumtiikaashairhmdnnddairlNkRtH|| kalazaizvAmarairyuktaiH prAsAdaiH parizobhitaH / nAnAguNamamuditadevavRndaizca rAjate // devavRndairanekaizca] gandharvaizcAraNaistathA / sarvatra rAjate puNyo merugirivarosamaH // tasmAdgaGgAnadI puNyA puNyalabhyA mhaandii| prasUtA puNyatIrthADhayA haMsapathaiH samAkulA // 19 munibhiH sevyamAnA sA RSisaMdhairmahAnadI / evaMguNaM girizreSThaM puNyakautukamaGgalam // 20 azyAtrisutaH puNyaH praviveza mahAmuniH / gaGgAtIre supuNye ca tvekAnte ratnakandare // 21 tatropavizya medhAvI kAmakrodhavivarjitaH / sarvendriyANi saMyamya hRSIkezaM manaHkRtam // 22 dhyAyamAnaH sa dharmAtmA kRSNaM klezApahaM prabhum / Asane zayane yAne dhyAne ca madhusUdanam // 23 nityaM pazyati yuktAtmA yogayukto jitendriyaH / carAcareSu jIveSu teSu pazyati kezavam // 24 ArTeSu ceva zuSkeSu sarveSvanyeSu sa dvijH| evaM varSazataM jAtaM tapyamAnasya tasya ca // 25 bahuvinAzca ghorAzca darzanaM yAnti nityazaH / tejasA tasya devasya nRsiMhasya mahAtmanaH // 26 nirAtaGkaH sa dharmAtmA dahatyanirivendhanam / niyamaiH sNymaishvaanyairupvaasaivijotmaaH|| 27 kSIyamANastu saMjAto dIpyamAnaH svatejasA / sUryapAvakasaMkAzastvaGga evaM pradRzyate // 28 evaM tapaHsunirataM dhyAyamAnaM janArdanam / AvirbhUyAbravIdevo varaM varaya mAnada / / taM ca dRSTvA hRSIkezamaGgaH paramanirvRtaH / tuSTAva praNato bhUtvA vAsudevaM prasannadhIH / / aGga uvAcatvaM gatiH sarvabhUtAnAM bhUtabhAvana pAvana / bhUtAtmA sarvabhUtezo namastubhyaM guNAtmane // guNarUpAya guhyAya guNAtItAya te namaH / guNAya guNakartre ca guNAbyAya guNAtmane // bhavAya bhavakarve ca bhaktAnAM bhavahAriNe / bhavAya bhavaguhyAya namo bhavavinAzine // 33 yajJAya yajJarUpAya yajJezAya namo namaH / yajJakameprasaGgAya namaH zazadharAya ca // namo hiraNyavarNAya namo rathAGgadhAriNe / satyAya satyabhAvAya sarvasatyamayAya ca // dharmAya dharmakarne ca sarvakarne ca te namaH / dharmAGgAya suvIrAya dharmAdhArAya te nmH|| 16 namaH puNyAya putrAya hyaputrAya mahAtmane / [ *mAyAmohavinAzAya sarvamAyAkarAya te ] // 37 mAyAdharAya mUtoya tvamUrtAya namo namaH [ 'sarvamUrtidharAyaiva zaMkarAya namo namaH ] // 28 brahmaNe brahmarUpAya parabrahmasvarUpiNe / namaste sarvadhAmne ce namo dhAmadharAya ca // 39 zrImate zrInivAsAya zrIdharAya namo namaH / kSIrasAgaravAsAya cAmRtAya ca te namaH // 40 mahauSadhAya ghorAya mahAprajJAparAya ca / akarAya pramedhyAya madhyAnAM pataye nmH|| 41 anantAya hyazeSAya cAnaghAya namo namaH / AkAzasya prakAzAya pakSirUpAya te nmH|| 42 hutAya hutabhoktre ca havIrUpAya te namaH / buddhAya budharUpAya sadAbuddhAya te nmH|| 43 * etacihAntargataH pAThaH ka. sva. Da. ca. cha. jha. da. pustakasthaH / / etacihAntargataH pATaH ka. kha. ru. ca. cha. sa. da. pustakasthaH / 1 ka. kha. Ga. ca. cha. sa. Da. da. punnytoyaa| Ta puNyavanyA / 2 ka. sa. hu. ca. cha. sa. i. da.m / tuja |3.kh. Ga. ca. cha. sa. Da. Dha. 'nte cAruka / 4 ka.kha.Da.ca.cha.sattamaH / kssii| 5 ka. kha. Ga. ca. cha. sa. da. tum|6m. bhavobhavAya gu / 7Ta, Da. katre ca saMghAya / 8 ka.kha.ga.gha.Ga.ca.cha.sa.Ta.i.i. mo namo hiraNyAya na / 9ca. ca muuldhrmdhraay| 1.ga. pa. vIrAya / dhIrAya / 11 ka kha Ga. ca. ja. Dha.ya vahirU / 12 ka.kha..ca. Dha. 'mH|nmo nyAya banAya svadhAkArAya te /
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 2 bhUmikhaNDe svAhAkArAya zuddhAya hyavyaktAya mahAtmane / vyAsAya vAsavAyaiva vasurUpAya te namaH // vAsudevAya vizvAya vahnirUpAya te namaH / [haraye kevalAyaiva vAmanAya namo namaH // namo nRsiMhadevAya sattvapAlAya te namaH / namo govinda gopAya nama ekAkSarAya ca // namaH sarvakSarAyaiva haMsarUpAya te namaH / tritattvAya namastubhyaM paJcatattvAya te namaH / / paJcaviMzatitattvAya tattvAdhArAya vai namaH / kRSNAya kRSNarUpAya lakSmInAthAya te namaH // namaH padmapalAzAkSa AnandAya parAya ca / namo vizvaMbharAyaiva pApanAzAya vai namaH || namaH puNyasupuNyAya satyadharmAya te namaH // 44 45 46 47 48 49. namo namaH zAzvata avyayAya namo namaH saMgha (sarva) nabhomayAya / zrIpadmanAbhAya mahezvarAya namAmi te kezava pAdapadmam / / Anandakanda kamalApriya vAsudeva sarveza Iza madhusUdana dehi dAsyam / pAdau namAmi tava kezava janma janma kRpAM kuruSva mama zAntida zaGkhapANe || 51 saMsAradAruNahutAzanatApadagdhaM putrAdivandhumaraNairvahu zokanApaiH / jJAnAmbudena mama plAvaya padmanAbha dInasya maccharaNarUpa bhavastra nAtha || 50 52 54 evaM stotraM samAkarNya tu (tva) GgasyApi mahAtmanaH / darzayitvA svakaM rUpaM ghanazyAmaM mahaujasam 5 3 zaGkhacakragadApANi padmahastaM mahAprabham / vainateyasamA rUDhamAtmarUpaM pradarzitam || sarvAbharaNazobhAGgaM hArakaGkaNakuNDalaiH / rAjamAnaM paraM divyaM nirmalaM vanamAlayA // tuGgasyAgre hRSIkezaH zobhamAnaM mahAprabham / zrIvatsAGkena puNyena kaustubhena janArdanaH // darzayitvA svakaM dehaM sarvadevamayo hariH / sarvAlaMkArazAMbhAvyaM tuGgasyAgre janArdanaH || sa uvAca mahAtmAnaM taM tuGgamRSisattamam / bho bho vipra mahAbhAga zrUyatAM vacanaM zubham // meghagambhIraghoSeNa samAbhApya dvijottamam / tapasA tena tuSTo'smi varaM varaya zobhanam // tuSTamAnaM hRSIkezaM taM dRSTvA kamalApatim / dIpyamAnaM virAjantaM vizvarUpaM janezvaram / / pAdAmbujadvayaM tasya praNamya ca punaH punaH / harSeNa mahatA''viSTastamuvAssku kArdanam // dAso'haM tava deveza zaGkhacakragadAdhara / varaM me dAtukAmo'si dehi ratnamaya sutam / / fafa candro yathA bhAti sarvatejaHsamanvitaH / tAdRzaM dehi me putraM saMkalaH rakSakam // sarvadevapriyaM deva brahmaNyaM dharmapaNDitam / dAtAraM jJAnasaMpannaM dharmatejaH samanvitam // trailokyarakSakaM kRSNa satyadharmAnupAlakam / yajvanAmuttamaM caikaM zUraM trailokyabhUSaNam / / brahmaNyaM vedasiddhAMzaM satyasaMdhaM jitendriyam / ajitaM sarvajetAraM viSNutejaH samaprabham // vaiSNavaM puNyakartAraM puNyajaM puNyalakSaNam / zAntaM tu tapasopetaM sarvazAstravizAradam ] || suzIlaM sarvadharmajJaM bhavato guNasaMyutam / IdRzaM dehi me putraM dAtukAmoM yadA varam // 1 vAsudeva uvAca ebhirguNaiH samopetastava putro bhaviSyati / atrivaMzasya vai dhartA vizvasyAsya mahAmate / * etaccihnAntargato'yaM pAThaH ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Ta. pustakasthaH / 1 Ga. jha. Ta. kapilAyaiva / 2 ka. kha. Da. ca. Da. Ta. tejase / tri / 3 Da. ca. Ta. mahAprabhum / 4. davidvAMsaM sa 5 ka. kha. Ga. ca. jha. 8. mU / vedajJaM yoginAM zreSThaM bha / 56 57 58 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 185 32 dvAtriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / tejasA yazasA puNyaiH pitaraM coddhariSyati / uddhariSyati yaH satyaiH pitaraM ca pitAmaham // 70 bhavAnyApsyasi me sarva tadviSNoH paramaM padam / ityuktvA devadevezastamaGgaM prati sa dvijaH // 71 kasyacitpuNyavIryasya puNyAM kanyAM vivAhaya / tasyAmutpAdaya sutaM puNyaM puNyAvahaM priyam // 72 sa bhaviSyati dharmAtmA metprasAdAnmahAmune / [*sarvajJaH sarvavettA ca yAdRzo vAJchitastvayA ] // evaM varaM tato dattvA tvantardhAnaM gato hriH|| 73 iti zrImahApugaNe pAye bhUmikhaNDe venopAkhyAne'Gga varapradAnaM nAmakatriMzo'dhyAyaH // 31 // AditaH zlokAnAM samayaGkAH-40.11 kaar.|| atha dvAtrizo'dhyAyaH / RSaya UcuHzaptA gandharvamukhyana suzaGgena mahAtmanA / tasyAH zApaH kathaM jAnaH kiM kiM karma kRtaM tayA // 1 sA lebhe kIdRzaM putraM tasya zApAdvidAM vara / sunIthAyAzcaritraM tu tvaM no vistarato vada // 2 sUta uvAcamuzaGgenApi tenaiva sA zamA nanumadhyamA / pituH sthAnaM gatA sA tu sunIthA duHkhapIDitA // 3 svacaritraM tadA sarva pitaraM pani cAbravIt / zrutavAnmo'pi dharmAnmA mRtyudharmavatAM varaH // 4 tAmuvAca sunIyAM tu sunAM zaptAM mahAtmanA / bhavanI dupkRtaM pApaM dharmatejaHpraNAzanam // 5 kasmAtkRtavatI bhadre munestasya hi tADanam / [* viruddha sarvalokasya bhavatyA parikalpitam ] // 6 kAmakrodhavihInaM taM suzAntaM dharmavatmalam / tapAMmAgavilagnaM ca parabrahmaNi saMsthitam // 7 tameva ghAtayedyA ve tasya pApaM zRNuSva hi / pApAtmA jAyate putri kilviSaM bhuJjate sa hi // 8 tADayantaM tADayadyaH krozantaM krozayetpunaH / tasya pApaM sa vai bhujhe tADitasya na saMzayaH // 9 sa vai zAntaH saMjitAtmA tADayantaM na tADayet / nirdoSa prati yenApi tADanaM ca kRtaM sute // 10 pazcAnmohena pApena nidoSo'pi ca tADayata / pApaM kartuzca yatpApaM nirdopaM prati gacchati // 11 nADanaM naiva tasmAddhi kArya doSavato'pi ca / duSkRtaM ca maha-putri tvayaMvaM paripAlitam // 12 zaptA tenApi pazcAca tasmAtpuNyaM samAcara / satAM saMgamamAsAdya sadaiva parivartaya // 13 yogadhyAnena dAnena parivataya nityazaH / matAM saGgo mahApuNyo bahukSemapadAyakaH // vAle pazya sadRSTAntaM sanAM saGgasya yadgam / yo saMsparzanAmnAnApAnAdarzanato'pi vA // 15 munayaH sidimAyAnti vaadyaabhyntrkssaalitaaH| Ayupmanto bhavantyaMta lokAH sarve carAcarAH // * etazibAntagato'ya pATa: i.pamtakasthaH / etamihAntargataH pATaH ka. sva. i. ca... i.da. pustakasthaH / 1 .kha. hu. ca. cha. jha. da. sthaanN| 2 ka, sva. i. ca.. jha.da, zamta tuii| 3 ka. kha. ca. cha. sa. 'taM tasmApAtrI na saMzayaH / ma / 4 ka. kha, ga, gha. ha. ca. cha. jha.Ta. Da.da. m / bhaviSyatina maMdeho mA5ka.kha.u.ca. cha. ma. da. mantramAdAnmahAmate / ka.kha.ga.pa.Da.ca.cha.jha. Ta. Da. da. gandhaputreNa mu| 7 cha. jha. sumakhena / 8 ja. tasya zApAtkathaM / 9 ka.kha.ga.gha.nu.ca.cha.Ta.Da.da, pAidvijottama / s|1 ka, kha, ga. i. ca. cha. jha. Ta. i. i.mRtyuH satyava'11ka.kha. sa.ca. cha. jha. da. na.. 'Tre suzAntasya / 12 ka. kha. i. ca. cha. jha. da. te bahu / tA / 13 ka. kha. ma. gha. Da. ca. cha. Ta. Da... nandini / 14 ka. kha. i. ca. cha. jha. da. zuciSmanto / 24
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 1 bhUmikhaNDe - 1 17 10 [*api saMtoSazIlazca mRdugAmI priyaMkaraH / nirmalo rasavAMzcAsau puNyavIryo malApahaH / / tathA zAnto bhavetputri sarvasaukhyapradAyakaH / yathA vahniprasaGgAcca malaM tyajati kAJcanam / / 18 tathA satAM hi saMsargAtpApaM tyajati mAnavaH / satyavahnipradIptazca prajvaletpuNyatejasA // satyena dIptimacaiva jJAnenApi sunirmalaH / atyuSNo dhyAnabhAvena hyaspRzyaH pApajairnaraiH // 20 satyavahneH : prasaGgAcca pApendhanaM didhakSati / tasmAtsatyasya saMsargaH kartavyAM nAnyathA tvayA ] // 21 tasmAtputri mahAbhAge cintayAdhokSajaM harim / pApabhAvaM parityajya puNyameva samAzraya // 23 sUta uvAca -- evaM pitrA sunIthA sA duHkhitA pravibodhitA / namaskRtya pituH pAdoM sA gatA nirjanaM vanam // arerrar parityajya bAlyabhAvaM tapasvinI / mohadrohau ca mAyAM ca tyaktvA caikAntamAsthitA 24 tasyAH sakhyaH samAjagmU rambhAdyAstAstaponvitAH / dadRzustAM vizAlAkSyaH sunIthAM duHkhabhAginIma dhyAyantIM cintayAnAM tAmUcustAH samupAgatAH / kasmAccintasi bhadraM te tvanayA cintayA'nvitA // saMtApakAraNaM brUhi cintA duHkhapradAyinI / ekaiva sArthakA cintA dharmasyArthe vicintyate // 27 dvitIyA sArthakA cintA yoginAM dharmanandini / anyA cAnarthakA cintA tAM naiva parikalpayet / / kaoNmanAzakarI cintA balatejaH praNAzinI / nAzayetsarvasaukhyaM tu rUpahAniM vidarzayet // 29 [ tRSNAmohau tathA lobhamenAMzcintA hi prApayet / pApamutpAdayecintA cintitA ca dine dine 30 cintA vyAdhiprakAzAya narakAya prakalpayet ] / tasmAccintAM parityajya cAnuvartasva zobhanaM / / 31 arjitaM karmaNA pUrva svayameva nareNa tu / tadeva bhute'sau jantujJAnavAnna vicintayet || tasmAccintAM parityajya sukhaduHkhAdikaM vada / tAmAM tadvacanaM zrutvA sunIthA vAkyamabravIt / / 33 iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe veneopAkhyAne sunIthAcaritaM nAma dvAtriMzo'dhyAyaH // 32 // AditaH zlokAnAM samazyaGkAH - 4944 32 atha trayastrizo'dhyAyaH / sUta uvAca yathA zaptA bane pUrva suzaGkhena mahAtmanA / tAsu sarve yathAssvyAtaM sakhIpvevaM viceSTitam / / Atmanazca mahAbhAgA duHkhenApi prapIDitA / / sunIthovAca anyaccAhaM pravakSyAmi sakhyaH zRNvantu sAMpratam || madIyAM rUpasaMpatti vayasAM guNasaMpadam / vipazyanmAM pituzcintA saMjAtA mama kAraNAt / / devebhyo dAtukAmo'sau munibhyastu mahAyazAH / svahaste tu nigRhyeva devAnidamudAharat / guNADhyeyaM sutA bAlA mamatraM cArulocanA / dAtukAmo'smi bhadraM vo guNine va mahAtmanaM // etaccihAntargataH pAThaH ka. kha. Ga ca cha jha. Da. Ta. pustakasthaH / etaccidAntargatA'ya pAThI Da. pustakasthaH / * 4 1 ka. kha. u. ca. cha. jha. Ta. bhAraM paM / 2ka. kha. Da. ca. cha. jha. Ta. 'jagmuH krIDArtha lIlayA'nvi / 3 ka kha. Da. ca. cha. jha. Ta . Ta. bhadre tvaM tvaM / 4 ka. kha. i. ca. cha. jha. 'kAyanA / 5 ka. kha. Da. ca. cha. jha. Da. ha. sukhena / 6 ka. kha. Da.ca. cha. Ta.Da. Da. vaM samAkhyA /
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 trayastriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 8 9 11 mRtyorvAkyaM tato devA RSayaH zuzruvustathA / tamUcurbhASamANaM te devA indrapurogamAH / / tava kanyA guNAnyeyaM tyAnAM paramAvadhiH / doSeNaikena saMduSTA RSizApena tena vai // asyAmutpatsyate putro duSTavIryaH pumAnkila / bhavitA'sau mahApApI puNyavaMzavinAzakaH // gaGgAtoyena saMpUrNo yathA kumbhaH pradRzyate / surAyA bindunA lipto madyakumbhaH prajAyate // pApasya pApasaMsargAtkulaM pauSi prajAyate / AranAlasya vai vinduH kSIramadhye prayAti cet / / 10 paJcAnnAzayate kSIramAtmarUpaM prakAzayet / tasmAdvinAzayetpuNyaM pApaputro na saMzayaH // anenaiva hi doSeNa taveyaM pApabhAginI / anyasmai dIyatAM gaccha devairuktaH pitA mama // sigandharvairRSibhizca mahAtmabhiH / taizvApi saM parityaktaH pitA me duHkhapIDitaH mamApyevaM pratIkAraM na kurvanti hi maijjanAH / evaM pApamayaM karma mayA caiva purA kRtam // tazcAhaM svayatnena vanameva samAzritA / tapa eva cariSyAmi kariSye kAyazoSaNam // bhavatIbhiH supRSTA'haM kAryakAraNameva hi / mama cintAnugaM karma mayA sakhyaH prakAzitam / / 16 evamuktvA sunIthA ca mRtyoH kanyA yazasvinI / virarAma suduHkhArtA kiMcinnovAca vai punaH 17 12 1 13 14 15 sakhya UcuH- duHgyamaMtra mahAbhAge tyAjyaM kAyavinAzanam ! nAsti kasya kule doSo devaH proktaH samAzrirtaH18 pramuktaM purA tena brahmaNA harimaniyoM / devazvApi na hi tyakto brahmA pUjyatamo'bhavat / / 19 brahmahatyApramukto'sau devarAjo'pi pazyate / devaiH sArdhaM mahAbhAgaistrailokyaM paribhuJjati / / 20 gautamasya priyAM bhAryAmahalyAM gatavAnpurA / paradArAbhigAmitvaM devatve parivartate // 21 187 6 22 25 26 brahmahatyApamaM karma dAruNaM kRtavAnharaH / brahmaNastu kapAlena cAdyApi parivartate / / deho nipatito (taH) pazya nimizApena vA punaH / agastyaH kumbhasaMbhUtastrailokyaM parikalpayet // 23 lokasthAzca prajA yasya devAyAzva carAcarAH / kRSNo bhukne mahAzApaM bhArgaveNa kRtaM purA // 24 gurudArAngatazcandraH kSINazcaiva pradRzyate / bhaviSyati mahAtejA rAjarAjaH pratApavAn // pANDuputrI mahAprAjJAM dharmAtmA sa yudhiSThiraH / gurozcaiva vadhArthAIya tvanRtaM sa vadiSyati // eteSveva mahatpApaM vartitaM ca mahatsu ca / vaiguNyaM kasya vai nAsti kasya nAsti kilAJjanam ||27 bhavatI svalpadoSeNa liptA'nena varAnane / upakAraM kariSyAmastavaiva varavarNini / tavAGge ye guNAH santi satAM strINAM yathA zubhe / anyatrApi na pazyAmastAnguNAMzcAruvallabhe / / 29 rUpamaMtra varastrINAM prathamaM bhUpaNaM zubhe / zIlameva dvitIyaM ca tRtIyaM matyameva ca // AryatvaM ca caturtha ca paJcamaM dharmameva hi / paThThe satItvaM dRDhatA saptamaM sAhasI 28 30 'STamam // 31 kakhagagha ca cha jha. Ta. zIlAnAM / 3 gaTa Da pApasya 1 ka kha ga gha Da ca cha ja jha Ta stadA / taM jA / 4 ka. kha... cha. jha.va. taha / 5 ca .. yeza pA 6 ka. ga gha Da ca cha ja jha Ta Da . mananAH / 7 ka. kha Da.ca.cha.jha.Ta. m / saMtaptA duHkhazokena / 8 ka.khaDaca. cha. jha.i.i. vai: pApaM samAzritam / kSi 9 ka.kha. Ga. ca. cha. jha. Ta.. ta: / jihmamuM / 10 ka.kha. ga. ha. ca.cha.ja.Ta harame / 11 na. kya mukta eva hi / gI / 12 ga. gha. ja. te| devAnipatita tatra RSibhirvedapAragaiH / OM / 13 ka.kha. i ca. cha. jhaTa naH / AdityaH kuSThamayuktastralokyaM hi prakAzaye / cha. naH | adityaH padgusaMyukta / 14ka. kha. Da ca cha. jha. Da. ha. lokA namanti ta devaM de / ca.ja. Ta. lokasyAsya paraM de deM / 15 ka. gva. i. ca. cha. jha. ha. va guNaH strIM / 16 ka kha ga gha Ga ca cha ja jha Ta. Da. Ta. hi / madhuratvaM tataH proktaM SaSThamevaM varAnane / zuddhatvaM saptamaM vAle tyantarbAhyeSu yoSitAm // aSTamaM hi patirbhAvaM zuzrUSA navamaM kila / sahiSNuza ma proktaM ratizcaikAdazaM tathA / pAtivratya tataH prAM /
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDenavamaM maGgalaM gAnaM dazamaM vyavasAyatA / ekAdazastathA strINAM kAmAdhikyaM prakIrtitam // 32 madhuraM vacanaM proktaM dvAdazaM varavarNini / taistvaM saMbhAvitA bAle mA bhairdevi varAnane // 33 yenopAyena te bhartA bhaviSyati sudharmakRt / tamupAyaM prapazyAmastavArtha vayameva hi // svasthA bhava mahAbhAge mA vai tvaM sAhasaM. kuru // sUta uvAcaevamuktA sunIthA tu punarUce sakhIstu tAH / kathayadhvaM mamopAyaM yena bhartA bhavipyati // 35 tAmUcustA varA nAryo rambhAdyAzcArulocanAH / rUpamAdhuryasaMyuktA bhavitI(trI) bhUtivardhinI // 36 brahmazApena saMbhItA vayamatra samAgatAH / [*tAM procuhi vizAlAkSI mRtyukanyAM sulocanAm]37 vidyAmekAM pradAsyAmaH puruSANAM pramohinIm / marvamAyAvidAM bhadre sarvabhadrapradAyinIm // 38 vidyAbalaM tato dadyustasyai tAH sukhadAyakam / yaM yaM mohayituM bhadra icchasyevaM surAdikam // 30 taM taM sadyo mohaya vA ityuktA sA tathA'karot / vidyAyAM hi susiddhAyAM sA munIthA sunanditA sametaiva sakhIbhistu puruSAnsA vipazyati / aTamAnA gatA puNyaM nandanaM vanamuttamam // 41 gaGgAtIre tato dRSTvA brAhmaNaM rUpasaMyutam / sarvalakSaNasaMpannaM sUryatejaHsamaprabham // rUpeNApratima loke dvitIyamiva manmatham / daMvarUpaM mahAbhAgaM bhAgyavantaM subhAgyadam // 43 anaupamyaM mahAtmAnaM viSNutejaHsamanvitam / vaiSNavaM sarvapApaghnaM viSNutulyaparAkramam // kAmakrodhavihInaM tamatrivaMzavibhUSaNam // dRSTvA svarUpaM tapasA tapantaM divyamabhAvaM paritapyamAnam / papraccha rambhAM svasavIM sumohAtko'yaM diviSTapravaro mahAtmA // iti zrImahApurANe pAjhe mikhaNTe venopAkhyAne trayastriMzo'dhyAyaH // 3 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-49.89 0 - atha ctustrisho'dhyaay.| rambhovAcabrahmA hyavyaktasaMbhUtastasmAjjajJe prajApatiH / atrinAma sa dharmAtmA tasya putro mahAmanAH // 1 aGgo nAma ayaM bhadre nandanaM vanamAgataH / indrasya saMpadaM dRSTvA nAnAtejaHsamanvitAm // kRtA spRhA tvanenApi indrasya sadRze pade / IdRzo hi yadA putro mama syAdvaMzavardhanaH // 3 suzreyo me bhavejjanma yazaHkIrtisamanvitam / ArAdhito hRSIkezastapobhiniyamestataH // suprasane hRSIkeze varaM yAcitavAnayam / indrasya sadRzaM putraM viSNutejaHparAkramam // 5 vaiSNavaM sarvapApaghnaM dehi me madhusUdana / datta evaM mayA putra IdRzaH paMripAlakaH // 6 tadAmabhRti viprendraH puNyAM kanyAM prapazyati / yathA tvaM cArusarvAGgI tathA'yaM paripazyati // 7 ____ * etaccidAntargato'ya pATa ka. kha. ga. i. ca. cha. jha. Ta. i. da. pustakasthaH / 1 ka. kha.. ca. cha. ha. da. sbhuussitaa| 2 ka.kha. ga. gha. du. ca. cha.jha.Ta. da. hi / tAmacustA varAH sakhyo maa| 3 ka. kha. ra. ca. cha.sa. Da. da. bhramatyeva / 4 ka. kha. ra. ca. cha. jha. Dha. tunggo| 5 ka.kha.i.ca. cha. 3. Da. syAddharmasaMyutaH / su| 6 ka.sa. Ga ca. cha. sa. da. sarvadhArakaH /
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 paJcatriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / panaM gaccha varatvena asmAtputro bhaviSyati / puNyAtmA sarvadharmajJo vissnnutejHpraakrmH|| 8 etatte sarvamAkhyAtaM yathA tvaM paripRcchAsa / ayaM bhartA taba zreSTho bhaveddevi na sNshyH|| 9 mezakasyApi yaH zApo vRthA so'pi bhaviSyati / evaM jAte mahAbhAge putre dharmapracAriNi // 10 bhaviSyati sukhaM bhadre satyaM satyaM vadAmyaham / sukSetre kaSako yAdRgbIjaM vati tatparaH // 11 sa tathA bhuJjate devi yathA bIjaM tathA phalam / anyathA naiva jAyeta tatsarva sadRzaM bhavet // 12 ayameva mahAbhAgastapasvI puNyavIryavAn / asya vIryAtsamutpanno hyasyaiva guNasaMpadA // 13 yuktaH putro mahAtejAH sarvadharmabhRtAM vrH| bhaviSyati mahAbhAgo yuktAtmA yogatattvavit // 14 evaM hi vAkyaM sunizamya vAlA rambhAprayuktaM zivadAyakaM tat / / vicintya buddhyA hi sakhImukhodgataM mene'tha sarva parisatyameva hi // 15 iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe vanopAkhyAne catusbizo'dhyAyaH // 34 / / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-5005 atha ptrisho'dhyaayH| sunIthovAcasatyamuktaM tvayA bhadra evametatkaromyaham / anayA vidyayA viSaM mohayiSyAmi nAnyathA // 1 sAhAyyaM dehi me puNyaM yena gacchAmi sAMpratam / evamuktA tayA rambhA tAmuvAca yazasvinI // 2 kIdRzaM dami sAhAyyaM tattvaM kathaya bhAmini / dUtatvaM gaccha me bhadra enaM prati susAMpratam // 3 evamuktvA tu sA rambhAM virarAma sulocanA / evametatpratijJAtaM rambhayA devabhAryayA // 4 karipye tava sAhAyyamAdezo mama dIyatAm / sadbhAvena vizAlAkSI rUpayauvanazAlinI // 5 mAyayA divyarUpA sA saMbabhUva varAnanA / rUpeNApratimA loke mohayantI jagatrayama // 6 merozcaiva mahApuNye zikhare cArukandare / nAnAdhAtusamAkIrNe nAnAratnopazobhite // devavRkSaiH samAkIrNe bahupuSpopazobhite / [*devavRndasamAkIrNe gandharvApsarasevite] // 8 manohare suramye ca zItacchAyAsamAkule / candanAnAmazokAnAM narUNAM cAruhAsinI // 9 dolAyAM sA samArUDhA sarvazRGgArazobhitA / kozeyena sunIlena rAjamAnA varAnanA // 10 aMtIvazobhamAnena kaJcakena dvijottmaaH| sarvAGgasundarI bAlA vINAvAdanatatparA // 11 gAyamAnA varAGgI taM susvaraM suvimohanam / tAbhiH parivRtA bAlA sakhIbhiH sumanoharA // 12 agastu kandare puNya ekAnte dhyAnamAsthitaH / kAmakrodhavihInastu dhyAyamAno janArdanam // 13 sa zrutvA susvaraM gItaM madhuraM sumanoharam / tAlamAnakriyopetaM sarvasattvavikarSaNam // 14 dhyAnAcalitacittastu mAyAgItena mohitaH / samutthAyA''sanAttUrNa pazyamAno muhurmuhuH|| 15 * etaccidvAntargato'yaM pAThaH ka. kha. ga. gha. i. ca. cha. jha. Ta. i. Dha. pustakasthaH / 1 ka.kha i.ca. cha.jha. Ta vagarohe / 2 ka. kha. eca.cha.jha.Ta susakhasyA / ka. kha. Ga.ca.cha.jha. Ta. hi munIthayA tadA tttvaarthmettpri| 4 ka. kha.Ga. ca.u.ma.na. manasvinIm / 5 ka. kha. hu ca. cha. sa. da. 'pasacaye / deN| ka. kha. ra. ca. jha. bandhUkampavarNena / 7 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Da. da. NAtAlakarAvilA / gaa| 8 ka. kha. ga. gha. Ga. ca. cha. sa.Ta. Dha. ra vishvmoN| 9 ka. sa. Ga. ca. cha. jha. da. tuGgastu / 10 ka. ga. gha. hu. ca. cha. sa.Ta. Da. da. cacAla tejasvI maa|
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDejagAma tatra vegena mAyAcalitamAnasaH / dolAsaMsthA vipazyaiva vINAdaNDakadhAriNIm // 16 hAsyamAnAM sugAyantI pUrNacandranibhAnanAm / mohitastena gItena rUpeNApi mhaayshaaH|| 17 tasyA lAvaNyabhAvena manmathasya zarAhataH / AkulavyAkulo jAto muniputro dvijottamAH // 18 pralapatyatimAhena jRmbhate ca punaH punaH / svedaH kampo'tha saMtApastasyAGge jAyate kSaNAt // 19 muhyate ca mahAmohairAnaH skhalitamAnasaH / vapamAnastataH zuSko dUyamAnaH samAgataH // 20 tAmAlokya vizAlAkSI mRtyoH kanyAM yazasvinIm / athAMvAca mahAtmA sa sunIyAM caaruhaasiniim|| kA tvaM kasya varArohe sakhIbhiH parivAritA / kena kAryeNa saMprAptA kena tvaM preSitA vanam / / 22 tavAGga sundaraM sarva samAbhAti varAnane / samAcakSva mamAdyaiva prasAdasumugvI bhava / / 23 mAyAmohena saMmugdhastasyAH karma na vindati / mArgaNamanmathasyApi parividdho mahAmuniH // 24 evaMvidhaM mahadvAkyaM samAkaye mahAmataH / novAca kiMcitsA vipraM samAlokya sakhImukham // 25 rambhAyAH sA sunIthA tu saMjJayA paritoSitA / samuvAca tato rambhA sAdaraM taM dvijottamam 26 iyaM kanyA mahAbhAgA mRtyozcApi mahAtmanaH / sunIthA supasiddheyaM sarvalakSaNasaMyutA // 27 patimanveSate bAlA dharmavantaM taponidhim / zAntaM dAntaM mahAprAjJaM vedavidyAvizAradam // 28 tAmuvAca tatastvaGgo rambhAmapsarasAM varAm / mayA cA''rAdhito viSNuH sarvavizvamayo hariH 29 tena datto varI mahyaM putrAkhyaH sarvasiddhidaH / tanimittamahaM bhadre sutArtha nityameva ca // 30 kasyacitpuNyavIryasya kanyAmakAmacintayam / sardavAhaM na pazyAmi suzubhAmAnmanaH kacit // 31 iyaM dharmasya vai kanyA dharmAcArA varAnanA / mAmeva hi bhajanvaSA yadi kAntamihecchati // 32 yaM yamicchadiyaM bAlA taM taM dAni na saMzayaH / deyaM vA'dayamavApi tvasyAH maMgamakAraNAt / / 33 evameva tvayA deyaM rambhovAca dvijottamam / [*viprendra tvaM zRNuSvava mama vAkyaM ca sAMpratam // 34 eSA naiva tvayA tyAjyA dharmapannI madava hi / asyA dopaguNoM caiva grAdyo naiva kadA tvayA // ityarthe pratyayaM vipra pratyakSaM paridarzaya / / svahastaM dehi viprandra satyapratyayadAyakam / evamastu mayA dattA hyasyA hastA na saMzayaH / / 36 sUta uvAcaevaM saMbandhikaM kRtvA satyapatyayakArakam / gAndharveNa vivAhena sunIthAmupayamivAn / / 37 tasmai dattvA sunIyAM tAM rambhA hRSTana catasA / mA tAM cA''matrayitvAvai gatA gehaM svakaM punH|| prahRSTacetasaH sakhyaH svasthAnaM pratijagmire / gatAsu tAsu marvAsu sakhIpu dvijasattamaH // 39 reme tvajastayA sArdha priyayA bhAryayA saha / tasyAmutpAdya putrakaM sarvalakSaNasaMyutam // 40 cakAra nAma tasyevaM venAkhyaM tanayasya hi / vadha sa mahAtajAH sunIthAtanayastadA // 41 vedazAstramadhItyeva dhanurvedaM guNAnvitam / sarvAsAM sAM'pi medhAvI vidyAnAM pArameyivAnaM // 42 sa tasya tanayo venaH ziSTAcAreNa vartate / sa vano brAhmaNazreSThAH kSatrAcAraparo'bhavat / / 43 divi cendro yathA bhAti sarvatejaHsamanvitaH / sa bhAtyevaM mahAprAjJaH svabalena parAkramaH // 44 * eJcidvAntargato'yaM pATho jha. pustakasthaH / ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Dha. statastuGgo / 2 ka.kha.ca.cha.jha. mahAmuneH / 3 ka.kha.ga. gha. i. ca. cha. jha. Ta. Da. da. 'yaM zrRyatAM dvijasattama / rambhovAca-eSA / 4 ka. kha. Da. ca. cha. jha. da. me tuGga / 5 ka.kha.i.ca.cha.jha.da. 'n / tuGgamya / 8. 'n / agasya / 6 ka. kha. Da. ca. cha. jha. da. 'maH / cAkSapa / W
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 SaTtriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / nAhuSasyAntare prApte vaivasvatasamAgate / prajApAlaM vinA loke majAH sIdanti vai sadA // RSayo dharmatattvajJAH prajAnostapodhanAH / cintayanti mahIpAlaM dharmajJaM satyapaNDitam / / taM venameva dadRzuH saMpannaM sarvalakSaNaiH / prAjApatye pade cainamabhyaSiJcandvijottamAH / / abhiSikte mahAbhAge tvaGgaputre tadA nRpe / te prajApatayaH sarve jagmuste ca tapovanam || gateSu teSu sarveSu veno rAjyaM karoti saH // atha pacizo'yAyaH / 191 45 46 47 sUta uvAca - 50 51 53 sA sunIthA sutaM dRSTvA sarvarAjyaprasAdhakam / vizaGkate prabhAvena zApAttasya mahAtmanaH // mamApatyo mahAbhAgo matmA saMbhaviSyati / ityevaM cintayennityaM pUrvapApAdvizaGkitA / / dharmAGgAni supuNyAni sutAGge paridarzayet / satyabhAvAdikAnpuNyAnguNAnmA vai prakAzayet / / 52 ityuvAca sutaM sA hi cAhaM dharmasutA suta / pitA te dharmatantrajJastasmAddharma samAcara // ityevaM bodhayennityaM putraM venaM tadA satI / mAtApitrostayorvAkyaM prajJAyuktaM sa pAlayet // 54 evaM venaH prajApAlaH saMjAtaH kSitimaNDale / lokAH sukhena jIvanti prajA dharmeNa raJjitAH // 55 evaM rAjyaprabhAvaM tu venasyApi mahAtmanaH / dharmaprabhAvA vartante tasmiJzAsatiM pArthive // 56 iti zrImahApurANe pAjhe samikhaNDe venopAyAne patrizo'dhyAyaH // 35 // AditaH zlokAnAM samayaGkAH - 2061 RSaya UcuH evaM venasya vai rAjJaH sRSTireva mahAtmanaH / dharmAcAraM parityajya kathaM pApa matirbhavet / / sUta uvAca -- jJAnavijJAnasaMpannA munayastattvavedinaH / zubhAzubhaM vadantyenaM tanna syAdiha cAnyathA // tapyamAnena tenApi suzaGkhena mahAtmanA / dattaH zApaH kathaM trimA na yathAvacca jAyate // vanasya pAtakAcAraM sarvameva vadAmyaham // 48 49 4 5 6 7 tasmi zAsati dharmajJe prajApAle mahAtmani / puruSaH kazvidAyato brahmaliGgadharastadA // nagnarUpI mahAkAyaH sitamaNDI mahAprabhaH / mArjanIM zikhipatrANAM kakSAyAM sa hi dhArayan / / gRhItvA pAnapAtraM ca nAlikeramayaM kare / paThamAnI marucchAstraM vedazAstravidUSakam / / yatra venA mahArAjastatropAyAtvarAnvitaH / sabhAyAM tasya venasya praviveza sa pApavAn / taM dRSTvA samanuprAptaM venaH praznaM tadA'karot / bhavAnko hi samAyAta patharI mama // sabhAyAM vada mAmatra varNa kasmAtsamAgataH / ko vepaH kiM tu te nAma ko dharmaH karma kiM tatra / / 9 ko vedaste ke AcAra: ko nayaH kA prabhAvanA / kiM jJAnaM kaH prabhAvaste kiM satyaM dharmalakSaNam tattvaM sarva samAcakSva mamAgre satyameva ca / zrutvA venasya tadvAkyaM pApo vAkyamudAharat // 11 8 1 ka. kha. Ga. Ta. ndra, 'nna lakSaNairguNaiH / 2ka. kha. Ga ca chajha de puNye abhyaH / 3 ka. kha. Da. ca. cha. jha. Ta. 'ge tuGga N / 4 ka. kha. Ga ca cha jhaTa dharmatrAtA bha' / 5 ka kha Ga. ca. jha. Ta. yAtaH padmaliM / cha. 'yAtazchadmAle / 6ka. kha. ga. gha. i. ca. cha. jha. Ta. 'dadharmavi / 7 ka kha Ga ca cha jhaDa ra ki tapaH kA /
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDepApa uvAcakaroSyevaM cyA bhAvaM mahAmUDho na saMzayaH / ahaM dharmasya sarvasvamahaM pUjyatamaH suraiH|| 12 ahaM jJAnamahaM satyamahaM dhAtA sanAtanaH / ahaM dharma ahaM mokSaH sarvadevamayo hyaham // 13 brahmadehAtsamudbhUtaH satyasaMdho'smi nAnyathA / jinarUpaM vijAnIhi satyadharmakalevaram // mama rUpaM hi dhyAyanti yogino jJAnatatparAH // vena uvAcatavaiva kIdRzo dharmaH kiM te darzanameva ca / kimAcAro vadasvaihi ityuktaM tena bhUbhujA // 15 pApa uvAcaarhanto devatA yatra nirgrantho gururucyate / dayA vai paramo dharmastatra mokSaH pradRzyate // 16 IdRzo'sminna saMdeha AcAraM pravadAmyaham / yajanaM yAjanaM nApi vedAdhyayanameva ca // 17 nAsti saMdhyA tapo dAnaM svadhAsvAhAvivarjitam / havyakavyAdikaM nAsti nAsti yajJAdikA kriyA pitRRNAM tarpaNaM nAsti nAtithivaizvadevikam / kRSNasya na tathA pUjA hyahantadhyAnamuttamam // 19 evaM dharmasamAcAro mainamArge pradRzyate / etatte sarvamAkhyAnaM jainadharmasya lakSaNam // 20 vana uvAcavede prokto yathA dharmo yatra yajJAdikAH kriyaaH| pitRRNAM tarpaNaM zrAddhaM vaizvadevaM na dRzyate // 21 na dAnaM na tapo vA'sti kiM ve dharmasya lakSaNam / vada satyaM mamAgre tvaM dayAdharmazca kIdRzaH // 22 pApa uvAcapaJcatacarmaddho'yaM prANinAM kAya eva ca / AnmA~ vAyusvarUpo'yaM tepA nAsti prsnggnaa|| 23 yathA jaleSu bhUnAnAmapi saGgamavahi tat / jAyate bubudAkAraM tadvadbhutasamAgamaH // 24 pRthvIbhAvo rajaHsthastu cA''pastatraiva sNsthitaaH| jyonistatra pradRzyeta vAyurAvartate ca trIn // 25 AkAzamANotpazcAbubudatvaM prajAyate / apsu madhya prabhAtyeva sutejo vartulaM param // 26 kSaNamAtra pradRzyeta tatkSaNaM naiva dRzyate / tadvadbhUtasamAyogaH sarvatra paridRzyate / / antakAle prayAtyAtmA paJca paJcasu yAnti ne| mohamugdhAstatA martyA vartante ca parasparam // 28 zrAddhaM kurvanti mohena kSayAhe pitRtarpaNam / kA''ste mRtaH samaznAti kIdRzo'mA nrottmH||29 kiM jJAnaM kIdRzaM kArya kena dRSTaM vadasva naH / miSTamannaM prabhuktvA ta tRpti yAnti ca brAhmaNAH30 kasya zrAddhaM padIyeta sA tu zraddhA nirarthikA / anyadevaM pravakSyAmi vedAnAM karma dAruNam / / 31 yadA'tithihaM yAti bhojanaM labhate dhruvam / tadA cA''hatya rAjendra atithi paribhojayeta // 32 azvamedhe makha tvazvaM gomadha vRSameva ca / naramadha naraM rAjanvAjapaya tathA hyajam // rAjasUye mahArAja prANinAM ghAtanaM bahu / puNDarIka gajaM hanyAdrajamadhe tu kuJjaram // 34 sautrAmaNyAM pazu madhyamevameva pradRzyate / nAnArUpeSu sarveSu zrUyatAM nRpanandana // 1 ka, kha. i. ca. cha jha. Dha. rAjyaM / 2 ka, kha. Da, ca... jha. Da zaM karma ki| 3 ka kha. i. ca. cha. jha. te| darzane'smi / ga. gha. Ta. Da, 'te / dazito'smi / 4 ka. kha. ca. cha. jha. da. kSapaNasya varA / 5Ja. jA ahe tu dhyaa| 6 ja. prameyo'yaM / 7 ka. kha. ca. tmAvapuHsva / 8 ja. 'mano hi / 9 a. 'yanA titaM pRthak / aa| 10 ba. zvAttamuddhyartha pr'| 11 ka. kha. ra. ca. cha. sa. napottama / 12 ka. kha. i. ca. cha jha. Dha. 'ti mahAkSaM pacate dvijH| ajaM yA rAjarA / 13 ka. kha. ha. ca. cha. sa. Da. da. medhe meSameva /
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 SaTtriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 191 nAnAjAtivizeSANAM pazUnAM ghAtanaM smRtam / kasmAdi dIyate dAnaM kiM dAnasya lakSaNa, 36 na dattamutkaTaM jJeyaM kriyate yadi bhojanam / atyantadoSahInAMstAnhisanti yAnmahAmakhe // 37 tatra kiM dRzyate dharmaH kiM phalaM tatra bhUpate / pazUnAM mAraNaM yatra nirdiSTa vedapaNDitaiH // 18 tasmAdvinaSTadharma ca na puNyaM mokSadAyakam / dayAM vinA hi yo dharmaH sa dharmo viphalAyate // 19 jIvAnAM pAlanaM yatra tatra dharmo na saMzayaH / svAhAkAraH svadhAkArastapaH seyo'bhijAyate // 40 dayAhInaM niSphalaM syAnnAsti dharmastu tatra hi / ete vedA avedAH syurdayA yatra na vidyate // 41 dayAdAnaparo nityaM jIvameva prarakSayet / cANDAlo vA sa zadro vA sa vai brAhmaNa ucyate // 42 brAhmaNo nirdayo yo vai pazughAtaparAyaNaH / sa vai sunirdayaH pApI kaThinaH krUracetanaH // 43 vacanaiH kathyate vedaH sa vedo jJAnavarjitaH / yatra jJAnaM bhavennityaM sa vai vedaH prtisstthitH|| 44 dayAhIneSu vedeSu vipreSu ca mahAmate / nAsti satya kriyA tatra vedavipreSu vai kadA // 45 vedA avedA rAjendra brAhmaNAH satyavarjitAH / dAnasyApi phalaM nAsti tasmAdAnaM na dIyate 46 yathA zrAddhasya vai cihna tathA dAnasya lakSaNam / jinasyApi ca yaddharma bhuktimuktiprdaaykm||47 tavAgre'haM pravakSyAmi bahupuNyapradAyakam / Adau dayA prakartavyA zAntabhUtena cetasA // 18 ArAdhayeddhRdA devaM jinamekaM carAcaram / manasA zuddhabhAvena jinamekaM prapUjayet // 49 namaskAraH prakartavyastasya devasya nAnyathA / mAtApitrostu vai pAdau kadA naivAbhivandayet // 50 anyeSAmeva kA vArtA zrUyatAM rAjasattama // 51 vena uvAcaete viprAzca hyAcAryA gaGgAyAH saritastathA / vadanti puNyatIrthAni bahupuNyapradAni ca // tatki vadasva satyaM me yadi dharmamihecchAsa // pApa uvAcaAkAzAdvai mahArAja sadyo varSanti vai ghanAH / bhUmau hi parvateSveva sarvatra patate jalam // 53 tadAplAvya tatastiSThenadyAM sarvatra bhAvayet / nayo jalapravAhAstu tAsu tIrtha zrutaM katham // 54 jalAzayA mahArAja taDAgAH sAgarAstathA / pRthivyA dhArakAcaiva girayo hyshmraashyH|| 55 nAstyeteSu ca vai tIrtha *jalerjaladamuttamam / mnAne dAne yathA puNyaM kasmAtsatreSu naiva hi // 56 dRSTvA snAnena vai siddhirmInAH sidhyanti naanythaa| yatra jIvastatra tIrtha tatra dharmaH snaatnH|| tapodAnAdikaM sarva puNyaM tatra pratiSThitam / / eko jinaH sarvamayo nRpendra nAstyeva dharma paramaM hi tIrthama / ayaM tu loke paramastu tasmAddhyAyasva nityaM susukho bhaviSyAsa // * "jalairyatra danu" ityanyapustake vartate tathA'pi [ jaladarjalamu ] iti samIcInapATha iti bhAti / 1 ka. kha. ra.ca.cha. da. m / pazcAddhi / 2 ka.kha. ca.na / 3 ka. m / tadanamatthitaM jJeyaM kriyate bharibho / 4 ka.kha. ra. ca. cha. jha. 'smAddhi tatra vai dharme na / 5 ka. kha. i. ca. cha. za. satyo nRpottm|dN / 6 sva. vedo na veN| ka. kha. ga. gha. i.ca. cha. i.Ta. ha. da. 'tyaM tatra / 8 ka.kha..ca. cha. sa. i. Dha. 'TheyAM sa / 9ma 'TavA dAne / 10 . "na te siddhamavisi /
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 mahAmunizrIvyAsamaNItaM [ 2 bhUmikhaNDevininya dharma sakalaM savedaM dAnaM supuNyaM pariyajJarUpam / pApasya bhAvaibahubodhito nRpastvaGgasya putro bhuvi tena pApinA // iti zrImahApurANe pAche bhUmikhaNDe venopAkhyAne SaTtriMzo'dhyAyaH // 36 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-5120 atha saptatriMzo'dhyAyaH / sUta uvAcaevaM saMbodhito venaH pApabhAvaM gataH kila / puruSeNa tena pApena mahApApana mohitaH // ? namaskRtya tataH pAdau tasyaiva ca durAtmanaH / vedadharma parityajya satyadharmAdiko kriyAm // 2 suyajJAnAM nivRttiH syAdvedAnAM hi tathaiva ca / puNyazAstramayo dharmastadA terapravartitaH // 3 sarvapApamayo lokaH saMjAtastasya zAsanAt / tena yajJAzca vedAzca dharmazAstrArthamuttamam // 4 na dAnAdhyayanaM viprAstasmiJzAsati pArthive / evaM dharmapralopo'bhUnmahatpApaM pravartitam // 5 aGgena vAryamANastu [*cAnyathA kurute bhRzam / pituH pAdau nanAmAtha mAtuzcaiva durAtmavAn // 6 sanakasyApi viprasya hyahamekaH pratApavAn / pitrA nivAryamANazca mAtrA ceva durAtmavAn // 7 na karoti zubhaM puNyaM tIrthadAnAdikaM tathA / AtmabhAvaM svarUpaM ca bahukAlaM mhaayshaaH|| 8 punaH punarvicAryaiva kasmAtpApI tvajAyata / [ 'tuGgaH prajApateH putro vaMzalAJchanamAgatam] // 9 tataH papraccha dharmAtmA~ rAjA madhurameva ca / kasmAdoSAtsamutpanI vada satyaM mama priye // 10 sunIthovAcebAlye kRtaM mayA pApaM suzaGkhasya mhaatmnH| tapasi saMsthitasyApi nAnyatkiMcitkRtaM mayA // 11 zatA'haM kupyatA tena duSTA te saMtatirbhavet / iti jAne mahAbhAga tenAyaM duSTatAM gataH // 12 tacchrutvA vacanaM rAjA diSTamevAnvapadyata / atha saptarSayastatra venapArzva samAgatAH // samAzcAsya tataH procuraGgasya tanayaM prati // RSaya UcuHmA vena sAhasa kArSIH prajApAlo bhavAniha / tvayi sarvamidaM lokaM trailokyaM sacarAcaram / / 14 dharmAdharmAtmakaM rAjansakalaM hi pratiSThitam / pApakarma parityajya dharmakarma samAcara // evamukte tu tairvAkye prahasanvAkyamabravIt // *etacihAntargataH pAThaH ka. kha. dR. ca. cha. sa. 8. pustksthH| etaccidvAntargataH pAThaH ka kha. Da. ca. cha. za.i. pustakasthaH / 1ka.kha.pa.cha ca.cha sa.Dha. pastuga / 2 ka.kha.Da.ca.jha. janena / 3 ka.kha.Da ca. cha.ma. da. tyapuNyAdi / 4 ka. kha. a.ca.cha sa.Da. 'mayaM dharma tadA naiva pravartitam / sa / 5 ka.kha.Da.ca.cha. jha. da. tujhena / 6 Ga. cha. jha. aymeN| 7 ka.sva.ga gha. . ca. cha. sa. Ta. Da. da. tmA sutAM mRtyormahAtmanaH / / 8 ka.kha.Da.ca.cha.jha Dha. kasya doSA / 9 ka.kha.ga. ca-pUrvameva suvRttAntamAtmana: puNyavAdinI // samAcaSTe tadA'Aya mama doSAnmahAmate // sajAta IdRzaH putro mahApApI dvijottama // bIDamAnA samAbhAjya bhartAraM bhayavitalA // mamAkarNya mahAtejAstayA saha vana yayau // gate tasminmahAbhAge sabhAyeM ca vanaM taa| / 10 Da. da raajnlo|
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 195 37 saptatriMzo'dhyAyaH] pApurANam / vena uvAcaahameva paro dharmo'hamevAhaH snaatnH| ahaM dhAtA yaha goptA tvahaM vai satyameva ca // 17 *ahaM dharmo mahApuNyo jainadharmaH sanAtanaH / ] mAmeva karmaNA viprA bhajadhvaM dharmarUpiNam // 18 RSaya UcuHbrAhmaNAH kSatriyA vaizyAstrayo varNA dvijAtayaH / sarveSAmeva varNAnAM zrutireSA sanAtanI // 19 vedAcAreNa vartante tena jIvanti jantavaH / brahmavaMzAtsamudbhUto bhavAnbrAhmaNa eva ca // 20 pazcAdrAjA pRthivyAM tu saMjAtaH khyAtavikramaH / rAjJaH puNyena rAjendra mukhaM jIvanti vai pa~jAH21 rAjJaH pApena nazyanti tasmAtsatyaM samAcara / mamAdRtastvayA dharmaH kRtazcApi narAdhipa // 22 nasmAtretAyugasyAyaM dvAparasya tathA na hi / kalezcaiva pradeze tu vartayiSyanti maanvaaH|| 23 jainadharma samAzritya sarve pApapramohitAH / vedAcAraM parityajya pApaM yAsyanti mAnavAH // 24 [pApasya mUlamevaM vai jainadharma na sNshyH| anena mugdhA rAjendra mahAmohena paatitaaH|| 25 mAnavAH] pApasaMghAtAsteSAM nAzAya nAnyathA / bhaviSyatyeva govindaH srvpaapaaphaarkH|| 26 mleccharUpaM samAzritya saMhariSyati pAtakAn / pApeSu saMganeSvevaM mlecchanAzAya vai punH|| 27 kalkireva svayaM devo bhaviSyati na sNshyH| vyavahAraM kalezcaiva tyaja puNyaM samAzraya // vartayasva hi dehena prajApAlo bhava svayam / / vena uvAcaahaM jJAnavatAM zreSTho vizvajJAnaM ca vai dvijAH / yo'nyathA vartate caiva sa daNDyo bhavati dhruvam // 29 aMtyartha bhASamANaM taM rAjAnaM pApacetasam / kupitAste mahAtmAnaH sarve vai brahmaNaH sutaaH||30 kupiteSveva vipreSu veno rAjA mahAtmasu / neSAM zApabhayAccatra valmIkaM praviveza ha // 31 atha te munayaH kruddhA venaM pazyanti sarvataH / netiM na pranaSTaM tu valmIkasthaM tu sAMpratam // 32 balAdAninyuste vimA krUraM taM pApacetasam / dRSTvA ca pApakamANaM munayaH susmaahitaaH|| 13 savyaM pANiM mamanthuste bhUpasya jAtamanyavaH / tasmAjjAto mahAhasvo nIlavarNo bhyNkrH|| 34 barbaro raktanetrastu bANapANirdhanurdharaH / sarveSAmeva pApAnAM nipAdAnAM babhUva ha // dhAtA pAlayitA rAjA mlecchAnAM tu vizeSataH / taM dRSTvA pApakarmANamRSayastu mahAmate // 36 mamanthurdakSiNaM pANiM venasyApi durAtmanaH / tasmAjajJe mahAtmA'sau yena dugdhA vasuMdharA // 37 pRthurnAma mahAprAjJo rAjarAjo mahAbalaH / tasya puNyapramAdAca veno dhrmaarthkovidH|| 38 cakravartipadaM bhuktvA prasAdAttasya cakriNaH / jagAma vaiSNavaM lokaM tadviSNoH paramaM padam // 39 iti zrImahApurANe pAne bhamikhaNDe venopAkhyAne saptatriMzo'dhyAyaH // 30 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-5159 * etacihAntargato'ya pAThaH ka. kha. ca cha. Da. pustakasthaH / / etacihAntargataH pATho ga. gha. pustakasthaH / 1 ga. Ta. ha. mo ahameva s'| 2 ka.kha. Da ca. cha. Da. da. 'haM vedArtha eva / 3 ga. gha. Ta. 'gyo yaca dh| 4 Ga cha saTa dvijAH / 5 ka. kha. ca. cha. sa. Ta. i. praveze / 6 ka. kha. ku. ca. cha. zreSThaH sarvajJAtaM mayA iha / yo| 3. zreSThaH sarvajJAnaM hi me dvi| 7 ka. kha. Ga, ca. cha. jha. da. atyantaM / 8 ka.kha. Ga. ca. cha. sa. 2. saptaite / 9ka. sva. Da. ca. cha. jha. da. jaaneN|
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDe athaassttaatriNsho'dhyaayH| RSaya UcuHkathaM veno gataH svarga pApaM kRtvA sudAruNam / tattvato vistareNApi vada satyavatAM vara // 1 sUta uvAcaRSINAM puNyasaMsargAtsaMbhASAca dvijottamAH / kAyasya mathanAtpApaM vadantyasya vinirgatam // 2 pazcAdvenaH supuNyAtmA jJAnaM lebhe ca zAzvatam / revAyA dakSiNe kUle tapazcacAra sa dvijaH // 3 tRNabindorRSezcaiva hyAzrame pApanAzane / varSANAM ca zataM sAgraM kAmakrodhavivarjitaH // tesya vai tapasA devaH zanacakragadAdharaH / prasanno'bhUnmahAbhAgA niSpApasya nRpasya vai // uvAca ca prasannAtmA briyatAM varamuttamam // vena uvAcayadi deva prasanno'si dehi me varamuttamam / anenApi zarIreNa gantumicchAmi tvatpadam // 6 [*pitrA sArdhaM mahAbhAga mAtrA caiva surezvara / tavaiva tejasA deva tadviSNoH paramaM padam // 7 bhagavAnuvAcaka gato'sau mahAmoho yena tvaM mohito nRpa / lobhena mohayuktena tamomArge nipaatitH|| 8 vena uvAcayanme pUrvakRtaM pApaM tenAhaM mohito vibho / ato mAmuddharAsmAttvaM pApAccaiva sudAruNAt // ajaptavyamathopavyaM(?) tadvadAnugrahAdvibho / bhagavAnuvAcasAdhu bhUpa mahAbhAga pApaM te nAzamAgatam / zuddho'si tapasA ca tvaM tataH puNyaM vdaamyhm||10 purA vai brahmaNA tAta pRSTo'haM bhavatA yathA / tasmai yaduditaM vatsa tatte sarva vadAmyaham // 11 ekadA brahmaNA dhyAnasthitena nAbhipaGkaje / mAdurAsa tadA tasya varadAnAya suvrata // 12 tena pRSTaM mahatpuNyaM stotraM pApapraNAzanam / vAsudevAbhidhAnaM ca sugatipradamicchatA // 13 stotrANAM paramaM tasmai vAsudevAbhidhaM mahat / sarvasaukhyapadaM nRNAM paThatAM japatAM sadA // upAdizaM mahAbhAga viSNuprItikaraM param // viSNuruvAcaetatsarvaM jagadvyAptaM mayA tvavyaktamUrtinA / ato mAM munayaH prAhurviSNuM vissnnupraaynnaaH|| 15 vasanti yatra bhUtAni vasatyeSu ca yo vibhuH / sa vAsudevo vijJeyo vidvadbhirahamAdarAt // 16 saMkaSeti prajAzcAnte hyavyaktAya yato vibhuH / tataH saMkaSeNo nAmnA vijJeyaH zaraNAgateH // 17 iGgite kAmarUpo'haM bahu syAmitikAmyayA / pradyumno'haM budhaistasmAdvijJeyo'smi mutaadhibhiH||18 atra loke vinAvezI sarvezau harakezavau / niruddho'haM yogabalAna kenAto'niruddhavat // 19 vizvAkhyo'haM pratijagajjJAnavijJAnasaMyutaH / ahamityabhimAnI ca jAgracintAsamAkulaH // 20 taijaso'haM jagacceSTAmayazcendriyarUpavAn / jJAnakarmasamudriktaH svabhAvasthAM gato yaham // 21 * enacihAntargato'yaM pAThaH ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Ta. da. pustakasthaH / 1 ka. kha. ga. gha. Ga. ca. cha. jha. Ta. Tha. Dha. 'paM bahistasya / 2 ka.kha.i.ca cha.sa. 1. tasyograta / 3 ja. ibhi(ti) te /
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197 38 aSTAtriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / prAjJo'hamadhidaivAtmA vizvAdhiSThAnagocaraH / suSuptAvAsthito lokAdudAsIno vikalpitaH // 22 tarIyo'haM nirvikArI guNAvasthAvivarjitaH / nirliptaH sAkSivadvizvapratibimbitavigrahaH // 23 cidAbhAsazcidAnandazcinmayazcitsvarUpavAn / nityo'kSaro brahmarUpo brahmannevamavehi mAm // 24 bhagavAnuvAcaityuktvA'ntardadhe viSNuH svarUpaM brahmaNe puraa| so'pi jJAtvA jagadyAptiM kRtAtmA samabhUkSaNAt rAjastvamapi zuddhAtmA pRthorjanmana eva ca / tathA'pyArAdhaya vibhuM stotreNAnena suvrata // 26 tuSTo viSNustamabhyAha varaM varaya mAnada / vena uvAcamuganiM dehi me viSNo duSkRtAttArayasva mAm / zaraNaM tvAM prapanno'smi kAraNaM vada sadteH // 28 viSNuruvAcapUrvameva mahAbhAga tvaGgenApi mahAtmanA / ahamArAdhitastena tasmai datto varo mayA // 29 prayAsyase mahAbhAga viSNorlokamanuttamam / karmaNA svena pUrveNa puNyena nRpanandanam // 30 [*AtmArthe tvaM mahAbhAga varamekaM pryaacy]| zRNu vena mahAbhAga vRttAntaM pUrvasaMbhavam // 31 taba mAtre purA dattaH zApaH kruddhena bhUpate / suzaGkhana sunIthAya vAlye pUrva mahAtmanA // 32 tatastvaGge varo datto mayaiva viditAtmanA / tvAM samuddhartukAmena suputraste bhaviSyati // 33 evamuktvA tu pitaraM navAhaM guNavanmala / bhavadaGgAnsamudrataH kariSye lokapAlanam // 34 divIndro hi yathA bhAti tathA'haM bhUtale sthitH| AtmA vai jAyate putra iti satyavatI zrutiH35 atastvaM sugatiM vatsa labhiSyasi varAnmama / gatyarthamAtmano rAjandAnamekaM samAcara // 36 yastvAM pAtakarUpo'haM sunIthAyAH paraMtapa / abruvaM nagnarUpeNa kartuM tvAM tu vidharmagam // 37 anyathA tu suzaGkasya vAkyamevAnyathA bhavet / ato vidhiniSedhazca hyahameva nRpottama // 38 karmAnurUpaphalado buddhyatIto guNAgraha / dAnameva paraM zreSThaM dAnaM sarvaprabhAvakam // 39 tasmAdAnaM dadasva tvaM dAnAtpuNyaM pravartate / dAnena nazyane pApaM tasmAdAnaM dadasva hi // 40 azvamedhAdikeyajJeyajasva nRpanandana / bhUmidAnAdikaM dAnaM brAhmaNebhyaH zubhAvaham // 41 sudAnAtprApyate bhogaH sudAnAtprApyate yazaH / sudAnAjAyate kIrtiH sudAnAtmApyate sukhm||42 dAnena svargamAmoti phalaM tatra bhunakti ca / dattasyApi sudAnasya zraddhAyuktasya sarvadA // 43 kAle prApte bhajettIrtha puNyasyApi phalaM tvidam / pAtrabhUtAya viprAya zraddhAyuktena cetasA // 44 yo dadAti mahAdAnaM gobhUsvarNAnnapUrvakam / tasyAhaM sakalaM dami manasA yadyadicchati // 45 iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe venopAkhyAne'STAtriMzo'dhyAyaH // 38 // ___ AditaH zlokAnAM samaSThyakAH-5204 * etaccidAntargato'yaM pATaH ka. kha. ga. gha. i. ca. cha. jha. Da. da. pustakasthaH / 1 ka. kha. ga. gha. Ga. ca. cha. jha.Ta. Da. vAsudeva uvAca / 2 ka, ca.rvatra pAvanam / 3 ka.kha.i.ca.cha.jha. da. sattama / 4 kha. sa. Dha, 'pi sudAnadaH / paa'| 5 ka.kha.i.ca.cha.jha.Ta. 'ddhApUtena / 6 ka.kha..ca.cha.Da.8. 'naM mayi bhA nivezya ca / t|
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - akonacatvAriMzo'dhyAyaH / [ 2 bhUmikhaNDe - vena uvAca kAlasya tasya me brUhi lakSaNaM buddhipUrvakam / [tIrthasyApi ca yadrUpaM pAtrasyApi sulakSaNam ] || ? dAnasyApi jagannAtha vidhiM vistarato vada / prasAdasumukho bhUtvAM zraddhA zrotuM pravartate // 2 viSNuruvAca -- 1 3 I 10 13 dAnakAlaM pravakSyAmi nityanaimittikaM nRpa / kAmyaM cApi mahArAja caturtha prAyikaM punaH // sUryasyodayavelAyAM pApaM nazyati sarvataH / andhakArAdikAnAM ca ghorANAM nAzakArakaH / 4 divi sUryo mamAMzo'yaM terjesAM kalpito nidhiH / tasyaiva tejasA dagdhaM bhasmatAM yAti kilviSam // 5 udayantaM mamAMzaM yo dRSTvA datte tu vAryapi / tasya kiM kathyate bhrUpa nityaM puNyavivardhakam / / 6 prAptAyAM hi suvelAyAM tasyAM dAnaM karoti yaH / snAtvA'bhyarcya pitRRndevaJzraddhAbhaktisamanvitaH yathAzaktiprabhAvena dayAyuktena cetasA / annaM phalaM payaH puSpaM vastraM tAmbUlabhUSaNam // hemaratnAdikaM caiva tasya puNyamanantakam / madhyAhne ca tathA rAjannaparAhne tathaiva ca / / mAmuddizya hi yo dadyAttasya puNyamanantakam / khAnapAnAdikaM sarvamiSTaM lepanakuGkumam // karpUro(rA)dikamevApi vastrAlaMkAra bhUSaNam / avicchinnaM dadAtyevaM bhogasaukhyapradAyakam / / 11 nityakAlo mayA''khyAto dAnapUjArthinAM zubhaH / athAtaH saMpravakSyAmi naimittikamanuttamam 12 trikAleSvapi dAtavyaM dAnameva na saMzayaH / zUnyaM dinaM na kartavyamAtmano hitamicchatA / / yasminkAle pradattaM hi kiMciddAnaM narAdhipa / tatprabhAvAnmahAprAjJo bahusAmarthyasaMyutaH / / 14 dhanADhyo guNavAnyuktaH paNDito'tivicakSaNaH / pakSamAsadinaM yAvanna dattaM vai yadA'zanam // 15 tAvadvai vArayAmyenaM bhakSyAccaiva narottamam / svamalaM bhakSitaM caiva hyadatvA dAnamuttamam // utpAdayAmyahaM rogaM sarvabhoganivAraNam / teSAM kAyeSu saMsRSTaM bahupIDApradAyakam / / ['mandAnalena saMyuktaM jvaraM saMtApakArakam / ] trikAleSu na datte yA brAhmaNeSu sureSu ca / / svayamaznAti miSTaM tu tena pApaM mahatkRtam / prAyazcittena raudreNa tamevaM parizASayet // upavAsairmahArAja kAyazoSakarAdibhiH / carmakAro yathA carma kuNDasyopari nirghRNaH // zodhayecca kaSAyaizca taccarma sphoTayatyatha / tathA'haM pApakartAraM zodhayAmi na saMzayaH // oSadhInAM prayogaizca kaSAyaiH kaTukairbhuvam / uSNodakaizca saMtApairvAyurUpeNa nAnyatha // sukhaM bhuMkte tataH so'gre bhogAnpuNyAnmanonugAnaM / na karoti samarthaH sansarvadAnamanuttamam // 23 * etaccidvAntargataH pAThaH ka. kha. Da.ca. cha. jha. Ta. pustakasthaH / etavidAntargato'yaM pAThaH ka.kha.Da.ca. cha. jha. Da.Ta. pustakasthaH / 16 17 18 22 8 19 20 21 1 ka. sva. ga.gha. Da.ca. cha. jha.Ta.Da.i. sarve / 2 ka.kha.Da.ca. cha. jha.Da.Ta. 'tvA dayA meM yadi va / 3 ka.kha.ga.gha.Ga.ca. cha. jha. Ta.Da.u. vAsudeva uvAca / 4 ka. kha. Da.ca. cha. jha. Da. Ta. 'jasA meM prakalpitaH / t| ga gha 'jamAmeva kalpitaH / taM / 5 Ga. yo dhAmacakraM sudAruNam / tatra me kathyate kAlo bahupuNyapravardhakaH / prA / 6 u. vAndAnadAtA bhavetpunaH / ya / 7 ka. kha.ga. gha. Ga.ca.Da.Dha zraddhApUtena / 8 ka.kha.ga. gha. Ga.ca. cha.jha.Da.Ta. 'kaM miSTaM lepanAGgaM tu ku / 9 ga gha vai tadA bahu / tamevaM dhArayatyeva buddhyA caiva narottama / svaM / 10 ka. kha. Da.ca. cha. jha.Da.Ta. zodhayet / 11 ka. kha. Ga. ca. cha. jha.Ta. kudravyaM / 12 ka. kha. ca. Da. pairvizvarU N / ga. gha. cha. 'pairvaidyarU N / Ta. 'pairbodharU N / 8. 'pairvedarU N / 13 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. thA / anye bhuJjanti tasyApre bho / 14 ga. gha. 8. Da. bhuJjanti tasyA / 15 ka. kha. Ga. ca. cha. jha enU / kiM karoti samarthazca na dattaM dAga. gha. Ta. nU / kiM karoti samarthaH sansa /
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 ekonacatvAriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / mahatA pAparogeNa tamevaM paritApaye / nityakAle hi yadattamAtmArthe dAnamathine / / na tattaM hi rAjendra zraddhApUtena cetasA / tathA tAMstArayAmyetAnupAyairdAruNaiH kila // 25 vAsudeva uvAcanaimittikAMstathA kAlAnpuNyAMzcaiva tavAgrataH / pravakSyAmi narazreSTha svabuddhyA zRNu tattvataH // 26 amAvAsyA mahArAja paurNamAmI tathaiva ca / yadA bhavati saMkrAntirvyatIpAto narezvara // 27 pratizca tathA proktA hyekAdazI tathA bhavet / mahAmAghI tathA''SADhI vaizAkhI kArtikI tathA 28 amAsomasamAyoge manvAdiSu yugAdiSu / gajacchAyA tathA proktA pitRkSayatithistathA // 29 pate naimittikAH proktAstavAgre nRpasattama / eteSu dIyate dAnaM tasya dAnasya yatphalam // 30 tatphalaM tu pravakSyAmi zrUyatAM nRpamattama / mAmuddizya tu yo bhaktyA brAhmaNAya prayacchati // 31 tasyAhaM nirvikalpena prayacchAmi na maMzayaH / mahansovyaM mahArAja svargamokSAdikaM bahu // 32 kAmyaM kAlaM pravakSyAmi dAnasya phaladAyakam / banAnAmeva sarveSAM [devAdInAM tathaiva ca // 33 dAnasya puNyakAlaM taM saMproktaM dvijasattamaiH / AbhyudayikamevApi kAlaM vakSyAmi te nRpaM // 34 zubhAnAmeva sarveSAM] vaivAhikamanuttamam / putrasya jAtamAtrasya caulamauJyAdikaM tathA // 35 prAsAdadhvajadevAnAM pratiSThAdikakarmaNi / vApIkUpataDAgAnAM gRhArAmasya yatnataH // 36 tadA''bhyudayikaM proktaM mAtRNAM yatra pUjanam / tasminkAle dadedAnaM sarvasiddhipradAyakam // 37 trividho ya stu te kAlaH proktazcaiva nRpottama / anyaccaiva pravakSyAmi pApapIDAnivAraNam // 38 mRtyukAle ca saMprApte kSayaM jJAtvA nRpottama / tatra dAnaM pradAtavyaM yamamArgasukhapadam // 39 nitynaimittikaakaalaatkaamyaabhyudyikaattthaa| antyaH kAlaH mamAkhyAtA mahArAja tvaagrtH||40 ete kAlAH mamAkhyAtAH svakarmaphaladAyakAH / nIrthasya lakSaNaM rAjanmavakSyAmi tavAgrataH // 41 sutIrthAnAmiyaM gaGgA bhAti puNyA sarasvatI / revA ca yamunA tApI tathA carmaNvatI nadI // 42 sarayUghargharA veNA puNyA pApapraNAzinI / kAverI kapilA cAnyA vizAlA vizvapAvanI // 43 godAvarI samAkhyAtA tuGgabhadrA narottama / ['pApAnAM bhItidA nityaM bhImarathI prapaThyate // 44 vaMdikA kRSNagaGgA ca hyanyAH saridvarottamAH / etAsAM puNyakAleSu santi tIrthAnyanekazaH // 45 grAme vA yadi vA'raNye naghaH sarvatra pAvanAH / tatra tatra prakartavyAH nAnadAnAdikAH kriyAH // yadA na jJAyate nAma tAsAM tIrthasya sattama / nAma caiva prakartavyaM viSNutIrthamidaM nRpa // 47 tIrtheSu tadvadevo'haM tIrtha cApi na saMzayaH / mAmevoccArayedyo vai tIrthadeveSu sAdhakaH // 48 tasya puNyaphalaM jAtaM mannAmnA nRpanandana / ajJAtAnAM ca tIthInAM devAnAM nRpasattama // 49 snAne dAne mahArAja mannAmaiva samuccaret / tIrthAnAmeva rAjendra dhAtrI nAma idaM kRtam // 50 sindhavaH sapta puNyAkhyAH sarvasthAH kSitimaNDale / yatra tatra prakartavyaM snAnadAnAdikaM nRpa // 51 akSayyaM phalamAmoti sutIrthAnAM prsaadtH| *etacihAntargataH pAThaH ka.kha.ga.gha..ca.cha.jha.Ta.i... pustakasthaH / etacihAntargataH pAThaH ka.kha.Da.ca.ma.Da... pustksthH| 1 Ta. mazrubhiH / na / 2 ka.kha.Da.ca.cha.jha.Ta.Da... 'pre parikIrtitAH / e| 3 k.kh.dd.c.ch.jh.d.p|mkhaanaa| 4ga. gha. Ta. da. 'vRddhiss| 5 ka.kha.Da.ca.cha.jha.. 'm / AbhyudayikamevaM te kAlaM proktaM dvijott| 6 i. Su sarvadA vAso mamAstyatra n| 7 ka.kha. ga. gha. Da. ca. cha. jha. Ta.i. i.ma / nAmAnyeva nAstatra m| 8ka. kha. ga. gha. DA. ca. cha.sa. i. da. trA mAlA imAH kRtaaH| mi /
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 2 bhUmikhaNDetIrtharUpA mahArUpAH sAgarAH sapta eva ca / mAnasAyAstathA rAjansarasyazca prakIrtitAH // 53 nirjalA api tAH proktAstIrtharUpA na sNshyH| svalpA nadyo mahArAja tAsu tIrtha prtisstthitm|| khAteSveva ca sarveSu varjayitvA ca kUpakam / parvatAstIrtharUpAzca [*mervAdyAzca mahItale // 55 yajJabhUmizca yajJazca ] agnihotre yathA sthitH| zrAddhabhUmistathA zuddhA devazAlA tathA punaH // 56 homazAlA tathA proktA vedAdhyayanavezma ca / gRheSu puNyasaMyuktaM gosthAnaM varamuttamam // 57 somapAyI vasevatra tIrtha tatra pratiSThitam / ArAmA yatra vai puNyA azvattho yatra tiSThati // 58 brahmavRkSo bhavedyatrai vaTavRkSastathaiva ca / [anye ca vanyasaMghAte tathA tIrtha pratiSThitam // 50 [*ete tIrthAH samAkhyAtAH pitA mAtA tathaiva ca / purANaM paThyate yatra guruyaMtra ca tiSThati // subhAryA vidyate yatra tatra tIrtha na saMzayaH // pitA caiva suputrazca vidyate yatra tIrthakam / etAnyapi ca tIrthAni rAjavezma tathaiva ca // 61 vena uvAcapAtrasya lakSaNaM brUhi yasmai deyaM surottama / prasAdasumukho bhUtvA kRpAM kRtvA ca mAdhava // 62 viSNuruvAcazaNu rAjanmahApAjJa pAtrasyApi sulakSaNam / yasmai deyaM tu dAnaM ca shrddhaapuutairmhaatmbhiH|| 63 brAhmaNaM sukulopetaM vedAdhyayanatatparam / zAntaM dAntaM dayAMpetaM zuddhameva vizeSataH // prajJAvantaM jJAnavantaM devapUjanatatparam / tapasyantaM mahAbhAgaM vaiSNavaM jJAnapaNDitam // dharmajJaM ca suzIlaM ca pAkhaNDaistu vivarjitam / evaM pAtraM samAsAdya deyamanyadvadAmyaham // 66 'evametairguNairyuktaM svasaputraM tathaiva ca / evaM pAtraM vijAnIhi duhitAtanayaM tataH // jAmAtaraM mahArAja bhAvaretaistu saMyutam / guruM ca dIkSitaM caiva pAtrabhUtaM narottama / etAnyeva supAtrANi dAnayogyAni sattama / vedAcArasamopetaH pAtratvaM caiva gacchati // 69 varjayekitavaM vimaM tathA kANaM ca varjayet / atikRSNaM mahArAja kaipilaM parivarjayet // 70 karkaTAkSaM sunIlaM ca zyAvadantaM vivajeyet / nIladantaM tathA rAjanpItadantaM tathaiva ca // 71 godantaM kRSNadantaM ca baraM vAtarogiNam / hInAGgamadhikAGgaM ca kuSTinaM kunakhaM tathA / / 72 duzcarmANaM mahArAja khalvATaM parivarjayet / anyAyeSu ratA yasya jAyA viprasya bhUpate // 73 tasya dAnaM na dAtavyaM yadi brahmasamo bhavet / strIjitAya na dAtavyaM zokArtAya mahAmate // 74 vyAdhitAya na dAtavyaM mRtabhojiSu bhUpate / caurAya ca na dAtavyaM saMdyaH stenasamo bhavet // 75 * etacihAntargata: pATa: ka.kha. i.ca. cha. jha. Da.. pustakasthaH / etacihAntagataH pAThaH ka. kha. ga. gha.Da.ca. cha. za. ha. da. pustakasthaH / * etacihnAntargataH pAThaH ka. kha. ga. gha. Da. ca. cha. jha. Da. da. pustakasthaH / 1 ka. kha.ca. cha. jha.Da. Dha. jarAH palvalA: pro / 2 ka.kha.ca.cha.jha.Da.da. m / khyAteSveteSu sa / ga.gha.Tam / khyAte / 31. mizca zrAddhaM ca deN| 4 Ta. 'tra bisva / 5 ka. kha. ga.gha. Da. ca. cha. jha. Ta... Dha. 'yaH / suputrAstaSThate yatra tIrtha tatra na saMzayaH / e| 6 ka. kha. Da. ca. cha. sa. da. m / satyavantaM mahApuNyaM vai / 7 ka. kha. Da. ca. cha. sa. Dha. alolyaM / Ta. gatalaulyaM / 8 ka. kha. Ga. ca. cha. sa. Dha. narottama / e| 9 ka kha. ga. gha. Da.ca.cha.jha.Ta.Da.dR. 'petastRpti naiva ca gye| 1.ka. kha.Da.ca.Da. da. tkila taM vi| 11 ka.kha.Da.ca.cha.jha.Dha. 'NaM sudhartakam / / 12 ga.gha.ha. kupitaM / 13 ga. gha. 'daNDaM tathA rAjanpItadaNDa ta / 14 ka. kha. Ga. ca. cha. sa. Dha. gAghnaM sk| 15 ka. kha. ra. ca. jha. Dha. 'baramatizmazrulam / ga. gha.ja. "baraM vAtazeSmiNam / Dha, 'baraM zleSmiNaM tthaa|hiiN| 16 ka. kha. Ga. ca. cha.sa. Da. da. sapadyatrisa /
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 catvAriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 201 aMtistabdhAya no deyaM zaThAya ca vizeSataH / vedazAstrasamAyuktaH sadAcAreNa varjitaH // zrAddhe dAne ca rAjendra naiva yuktaH kadAcana // atha dAnaM pravakSyAmi yetphalaM puNyadAyakam / kAle tIrtheSu pAtrANAM zraddhAyogAcca jAyate // 77 nAsti zraddhAsamaM puNyaM nAsti zraddhAsamaM sukham / nAsti zraddhAmamaM tIrtha saMsAre prANinAM nRpa / zraddhAbhAvena saMyukto mAmeva parisaMsmaret / pAtrahaste pradAtavyaM dravyameva nRpottama // 79 evaMvidhasya dAnasya vidhiyuktasya yatphalam / anantaM tadavAmIti manpramAdAtsukhI bhavet / / 80 ___ iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe vanaM pAgyAna ekonacanvAriMzo'dhyAyaH // 39 // AditaH zlokAnAM samayaGkAH-5284 atha catvArizo'dhyAyaH / vena uvAcanityadAne phalaM caiva tvattaH pUrva mayA zrutam / naimittikasya dAnasya dattasyApi hi yatphalam // 1 vansarvaM hi mamAcakSva prasArdA jagadIzvara / zRNvastRpti na gacchAmi zrotuM zraddhA pravartate // 2 viSNuruvAcanaimittikaM pravakSyAmi dAnameva nRpottama / mahAparvaNi saMprApte yena dAnAni zraddhayA // 3 matpAtrebhyaH pradattAni tasya puNyaphalaM zRNu / gajaM rathaM pradattaM yo hyazvaM cApi nRpottama // 4 saM ca bhRtyaistu saMyuktaH puNyadeze nRpottamaH / jAyane hi mahArAja matprasAdAna sNshyH|| 5 rAjA bhavati dhamAtmA jJAnavAnbalavAnsudhIH / ajayaH sarvabhUtAnAM mahAtejAHprajAyate // 6 mahAparvaNi saMprApte bhUmidAnaM dadAti yaH / godAnaM vA mahArAja sarvabhogapatirbhavet / / 7 brAhmaNAya supuNyAya dAnaM dadyAtprayatnataH / mahAdAnaM tu yo dadyAttIrthe parvaNi cA''gate // 8 [*teSAM cihna pravakSyAmi bhUpatitvaM prajAyate / ] tIrtha pavaNi maMgAne guptadAnaM dadAti yH|| 9 nidhInAmAzu maMprAptirakSarA parijAyane / mahAparvaNi saMprApte tIrthepu brAhmaNAya ca // 10 sucelaM ca mahAdAnaM kAJcanena samanvitam / puNyaM phalaM pravakSyAmi tasya dAnasya bhUpate // 11 jAyante bahavaH putrAH sadguNA vNdpaargaaH| AyuSmantaH prajAvanto yazaHpuNyasamanvitAH // 12 vipulAzcaiva yajvAMno jJAtatacyA mahAmana / saukhyaM ca labhate puNyaM dharmavAnparijAyate / / mahAparvaNi saMprApta tIrtha saMprApya yatnataH / kapilA kAJcanIM dadyAhAhmaNAya mahAtmane // 14 tasya puNyaM pravakSyAmi dAnasyAsya mahAmata / kapilAdA mahArAja mahAsaukhyaM prabhuJjate // 15 yAvahahmA prajIvaMta tAvattiSThanti sarvazaH / mahAparvaNi saMprApta hyalaMkRtya ca gAM tadA // 16 * etAMccadAntargataH pATa: ka. ga. gha du. ca. cha. za. Ta. i. da. pustakasthaH / . 1 ka. kha. ca. cha. jha. atRptazca na dAtavya zauM / i. da. atRptAya na dAtavya / ya. gha. Ta. atidhRSTe na dAtavyaM sh| 2 ka. kha. Da. ca. cha. jha da. maphalaM / 3 ka. kha. ca. cha. jha. 'vya svalpama / 6 ka. i. ca. cha. jha. da. 'dAddhi prayatnata / sh| 5 ga, gha, Ta. te yaH pRthvIdAna nR / 6 ga. gha. Ta. sana yaktaH puNyadehe nR| 7 ka. i. ca. i. 'lokp| 8 ka. hu.ca. cha. jha.Da. da. 'dAnAni yo dadyAtIrtha parvaNi pAtravit / te / ga. gha. Ta. 'dAnAni yo dadyAttIrthe sarvANi pAtrAvat / te / 9 ka. ca. 'te / sarvazAstravido hRSTAH sagaNA / 10 Ta. 'vantaH pshptrm| 11 ka. ga. gha. tu. ca. cha. za. Ta. ha. da. jAyante / 12 ka. hu. ca. cha. jha. da. jyAna: sphItA lakSmImahA / 13 ga. gha. Da. skaabniiN|
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 mahAmunizrInyAsamaNItaM [2 bhUmikhaNDekAzcanenApi saMyuktA vastrAlaMkArabhUSaNaiH / tasya dAnasya rAjendra phalabhogaM vadAmyaham // 17 vipulA jAyate lakSmIrdAnabhogasamAkulA / sarvavidyApatirbhUtvA viSNubhakto bhavetkila // 18 viSNuloke vasenmayoM yAvattiSThati medinI / tIrtha gatvA tu yo dadyAdrAhmaNeSu vibhUSaNam // 19 bhuktvA tu vipulAnbhogAnindreNa saha modate / mahApaNi saMprApte vastraM ca dvijapuGgave // 20 dattvA'gnaM bhUmisaMyuktaM pAtre zraddhAsamanvitaH / modate sa tu vaikuNThe viSNutulyaparAkramaH // 21 savastraM kAJcanaM dattvA dvijAya parizIline / svecchayA hyagnisadRzo vaikuNThe vasate dhruvam // 22 suvarNasya sukumbhaM ca ghRtena [ *paripUrayet / pidhAnaM raupyaM kartavyaM vastrahArairalaMkRtam // 23 puSpamAlAnvitaM kuryAdbrahmasUtreNa zobhitam / pratiSThayedvedamatraistaM saMpUjya ] mahAmate // 24 upacArairvarezcaiva poDazaiH paripUjayet / svalaMkRtya tato dadyAdrAhmaNAya mahAmate // 25 SoDazaiva tato gAvaH savastrAH kAMsyadohinIH / kumbhayuktAzca catvAro dakSiNAM ca sakAJcanAm 26 tathA dvAdazakA gAvo vastrAlaMkArabhUSaNAH / pRthagbhRtAya viprAya dAtavyA nAtra saMzayaH // 27 evamAdIni dAnAni hyanyAni nRpanandana / tIrthakAlaM susaMprApya pAtrasaMpattimeva ca // zraddhAbhAvena dAtavyaM bahupuNyakaraM bhavet // viSNuruvAcaviSNumuddizya yaddAnaM kAmanAparikalpitam / tasya dAnasya bhAvena bhAvena paribhAvitaH // 29 tAdRkphalaM samaznAti mAnuSo nAtra sNshyH| AbhyudayikaM pravakSyAmi yajJAdiSu pradIyate // 30 tena dAnena tasyApi zuddhena ca nRpottama / prajJAdRddhimavAmoti naiva duHkhaM ca vindati // 31 bhogAnbhuGkte sa dharmAtmA jIvamAnastu sAMpratam / aindrAMstu bhute'sau bhogAndAtA divyagatiH punaH32 svakula nayate svarga kalpAnAM ca sahasrakam / evamAbhyudayaM proktamathAnyaM te vadAmyaham // 33 kAyasya saMkSayaM jJAtvA jarayA paripIDitam / dAnaM tena pradAtavyamAzAM kasya na kArayet // 34 mRte mayi ca me putrA anye svajanavAndhavAH / kathamate bhaviSyanti mAM vinA suhRdo mama // 35 teSAM mohAtmamugdho'pi na dadAti sa kiMcana / mRtyu prayAti mohAtmA rudanti mitrabAndhavAH 36 duHkhena pIDitAH sarve mAyAmohena pIDitAH / saMkalpayanti dAnAni mokSaM vai cintayanti ca 37 tasminmate mahArAja mAyAmohe gate sati / vismaranti ca dAnAni lobhAtmAno dadanti na // 38 yo'so mRto mahArAja yamapathaM suduHkhitaH / tRSAkSudhAsamAkrAntA bahuduHkhaH prapIDitaH // 39 tasmAdAna pradAtavyaM svayameva na saMzayaH / kasya putrAzca pautrAzca kasya bhAryA nRpottama // 40 saMsAre nAsti kaH kasya tasmAddAnaM pradIyate / jJAnavatA pradAtavyaM svayameva na saMzayaH // 41 annaM pAnaM ca tAmbUlamudakaM kAzcanaM tathA / sugAM saMvatsAM bhUmiM ca phalAni vividhAni ca 42 ___ * etaccihAntargataH pAThaH ka. Da ca. cha. jha. Da. . pustakasthaH / 1 ka. ca. 'labhAvaM v| 2 i.kta svrnnpaatrs| 3 ka, Da, ca. cha. ja. sa. Ta. Da. da. te divi / 4 ka.ca. 'Thesa sukhI bhvet|su / 5 Ga. Dha. suruupaaH| 6 ka. Da. ca. cha. jha. ha. 'mAdisudA 7 ka. Da. ca. cha. jha. Da. Dha.'ca-vratamu / ga. gha. 'c-brhmm| ka. ga. gha. Ga. ca. cha. jha. Ta, i. Dha. prjaav| 9 ka. Da.cha. sa. Tha. divyAM gatiM gataH / sv| 1 ka. u. ca, cha. 'naH / sukule jAyate svargAtpuNyAnAM ca mahAtmanAm / e / ga. sa. Ta. 'naH / sukule jAyate svargAtkulyAnAM ca mhaatmnaam| eN| 3. sukale jAyate svagAtkulAnAM ca mahAtmanAm / e| 11 ga. gha. sUvatsAM / 12 ka. Ga.ca. jha.Ta. tsAM chatraM va bhAmi caiva banekadhAm / j|
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 41 ekacatvAriMzo'dhyAyaH] padmapurANam / jalapAtrANyanekAni sodakAni nRpottama / vAhanAni vicitrANi pAnAnyeva mahAmate // 13 nAnAgandhaM sakarpUra pAdayo sukhabhadau / upAnahI pradAtavyau yadIcchedvipulaM zubham // etairdAnamahArAja yamamArga sukhena vai / prayAti mAnavo nUnaM yamadUtairalaMkRtam // iti zrImahApurANe pAdma bhUmikhaNDe venopAkhyAne catvAriMzo'dhyAyaH // 40 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-5329 athaikacatvAriMzo'dhyAyaH / & wa N vena uvAca-- putro bhAryA kathaM tIrtha mAtA pitA kathaM vada / guruzcaiva kathaM tIrtha tanme vistarato vada // 1 viSNuruvAcaasti vArANasI ramyA gaGgAyuktA mahApurI / tasyAM vasati vaizyo hi kRkalo nAma naamtH||2 tasya bhAryA mahAsAdhvI sAdhuvrataparAyaNA / dharmAcAraparA nityaM sA vai patiparAyaNA // 3 sukalA nAma puNyAgI suputrA cArumaGgalA / satyaMvadA zuMbhA zuddhA priyAkArA priyavratA // 4 evaMguNasamAyuktA subhagA coruhAminI / sa vaizya uttamo vAgmI dharmajJo jJAnavAnguNI // 5 purANe zrautadharme ca sadA zravaNatatparaH / tIrthayAtrAprasaGgena bahupuNyapadAyakam // zraddhayA nirgato yAtrA nIrthAnAM puNyamaGgalam / brAhmaNAnAM pramaGgena sArthavAhena tena vai // 7 pasthito dharmamArga tu tamuvAca pativratA / patisnehena saMmugdhA bhatAraM vAkyamabravIt // sukalovAcaahaM te dharmataH patnI sahapuNyakarA priya / patimArga prayAtA'haM patidevaM yajAmyaham // 9 kadA naivaM bhavAMstyAjyaH sadbhAvAcca dvijottama / tava cchAyAM samAzritya kariSye vratamuttamam // 10 pativratAkhyaM pApaghnaM nArINAM gatidAyakam / puNyA strI kathyate loke yA syAtpatiparAyaNA // 11 yuvatInAM pRthaktIrtha vinA bharturdvijottama / sukhadaM nAsti vai loke svargamokSamadAyakam // 12 savyaM pAdaM svabhartuzca prayAgaM viddhi mattama / vAmaM ca puSkaraM tasya yA nArI parikalpayet // 13 tasya pAdodakasnAnAttatpuNyaM parijAyate / prayAgapuSkarasamaM snAnaM strINAM na saMzayaH // 14 sarvatIrthasamo bhartA sarvadharmamayaH patiH / maravAnAM yajanAtpuNyaM yadvai bhavati dIkSite // tatpuNyaM samavApnoti bhatuzceva hi mAMpratam // prayAgaM puSkaraM caiva yAtrAM kRtvA hi yadbhavet / tatphalaM samavAmoti bhartuH zuzrUSaNAdapi / / 16 samAsena pravakSyAmi tanme nigadataH zRNu / nAstyasyA hi pRthagdharmaH patizuzrUSaNaM vinA // 17 tasmAtkAnta sahAyaM te kurvANA sukhadAyinI / tava cchAyAM samAzritya tvAgamiSyAmi nAnyathA18 1 ka.ca. sa. Da. modakAni / 2 ha. ra yamamArga sukhapradam / u / 3 ka. i.ca.cha.sa.8. sukham / 4 ka.ga.gha.Da.ca. cha.sa. Ta. i. da. vo rAjanyama / 5 Ga. i. 8. kRtaH / / 6 ka.kha.ga.gha..ca.cha.sa.Da... sadA / 7 ga. gha. priyakA / 8 ka. kha. Da. ca. cha. jha. Ta. priyapriyA / Da. priyaMkarA / 9 ka.kha.ca.sa. zubhakAriNI / Ga. cha. caarukaarinnii| 10 ka. sa. ca. jha. va mayA tyAjyaM bhavatA ca dvi| Ga. cha. da. va mayA tyAjyaM syAdbhavantaM vai dvi| 11 ka. kha. Ga. ca. cha. sa. da. dhye dharmamu / 12 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Dha, prikssaalyt| 13 ka. kha. hu. ca. cha. sa. ha. 'puNyama / ga. gha.. vatIrthama / 14 ka. kha. Ga. ca. cha. da. 'm / gayAdInAM sutIrthAnAM yA /
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM - viSNuruvAca 20 rUpaM zIlaM guNaM bhaktiM samAlokya ca sarvathA / saukumArya vicAryaiva kRkalaH sa punaH punaH / / 10 yadyevaM syAdgamiSyAmi durgamArga suduHkhadam / rUpameva bhaveccAsyAH zItAtapatim // 1 padmapatrapratIkAzamasyAzcAGgaM mavarNakam / mahAvAtena zItena kRSNavarNa bhaviSyati // pathi karkaza sugrAvaiH pAdau cAsyAH sukomalau / epyete vedanAM tIvrAM yathA gantuM na ca kSamA / / 22 tRSNAbhiH parItAGgI kI keyaM bhaviSyati / vAmAGgI mama ca sthAnaM dharmasthAnaM varAnanA / / 23 25 204 [ 2 bhUmikhaNDe prANapriyA nityaM nityaM dharmasya cA''zrayaH / nAzameti yahA bAlA mama nAzI bhavediha // 24 iyaM me jIvikA nityamiyaM prANasya cezvarI / na nayiSye ca tattIrthamekacaiva vrajAmyaham // 25 cintayitvA kSaNaM tena kRkalena mahAtmanA / tasya cittAnugo bhAvastayA jJAto nRpottama / / 26 punazvovAca sukalA bhartAraM prasthitaM tadA / anaghA naiva saMtyAjyA puruSaH zRNu sattama / / mUlameva hi dharmasya puruSasya mahAmate / jJAtvA caivaM mahAbhAga naya mAmapi sAMpratam || 27 viSNuruvAca - 31 33 zrutvA sarvaM hi tenApi priyayA bahubhASitam / mahasyaiva vaco ta mA maivaM kRpaNaM veda / / naiva tyAjyA bhavedbhAryA prAptA dharmeNa vai priye / yena bhAryA parityaktA sunItA dharmacAriNI / / 30 dazAGgadharmastenApi parityakto varAnane / tasmAttvAmeva bhadraM te naiva tyakSye kar3hI miye // evamAbhASya tAM bhAryA saMbodhya ca punaH punaH / tayA cAjJAtamAtreNa sArthena sa tu saMgataH / / 32 gate tasminmahAbhAge kRkale puNyakarmaNi / devakarmasuvelAyAM kAle puNye zubhAnanA // naiva pazyati bhartAramAgataM mandiraM nijam / samutthAya tvarAyuktA rudantI sukalA tadAM // 34 pRcchati smAtha sA bAlA bhartuH zAMkAtipIDitA / yuSmAbhirvai mahAbhAgA dRSTo'sau kRkalo mama35 prANezvaro gataH kApi bhavanto mama bAndhavAH / [*yadi dRSTo mahAbhAgAH kukalo mama sAMpratam 36 bhartA me puNyakartA vai sarvajJaH satyapaNDitaH ] / kathayantu mahAtmAno yadi dRSTAM mahAmatiH / / 37 tasyAstadbhASitaM zrutvA tAmracuste mahAmatim / dharmayAtrAprasaGgana nAthaste kalaH zubhe / / 38 tIrthayAtrAM gato bhadre kasmAcchAMcasi suvrate / sAdhayitvA mahAtIrthaM punareSyati zobhane // evamAzvAsitA~ bhIruH puruSairAptakAribhiH / punargehaM gatA rAjansukalA cArubhASiNI // ruroda karuNaM duHkhaM sukalA'pi parAyaNA / yAvadAyAti me bhartA bhUmau svapsyAmi saMstare // 41 ghRtaM tailaM na bhokSye'haM dadhi kSIraM tathaiva ca / lavaNaM ca parityaktaM tAmbUlaM hi tathaiva ca / / 42 madhuraM ca tathA rAjaMstyaktaM guDAdikaM tathA / ekAhArA nirAdhArA tAvatsthAsyaM na saMzayaH // 43 [+ yAvaccAssgamanaM bhartuH punareva bhaviSyati / evaM duHkhAnvitA bhRtvA ekaveNIdharA punaH ] ||44 ekakaJcukasaMvIta malinA ca babhUva sA / malinenApi vastreNa tvekenaiva sthitA punaH || 39 40 45 * etaccidAntargataH pATho Da. pustakasthaH / etacidvAntargata: pATo ga. gha. Da. cha. jha. Da. Ta. pustakasthaH / + wd 1 Ga. cha. jha. Ta. kya vayastathA / 2Da. Da. cha. jha.ha. jhaJjhAvAtana / 3 ja. zakRpayaH pA 4 ga. gha. Ta. pathA / Da. pathi / 5 ka. kha. ca. 'GgI dRzyeyaM na bha / 6 ka. kha. ca. jha. nityaM priyA prA / 7 ka. kha. Da. ca. cha. jha. Ta. svatantrA / 8 ka. kha. Da. jha. Da. Da. te tAmevaM kRkalaH punaH / / 9 Ta. punaH / 10 ka. kha. ca. 'dAcana / e / 11 ka. kha. Ga. ca. jha. Ta. mahAsatIm / 13 ga gha Ta tA taistu tA patibhAvA baM / cha. jha. 8. 'dA / vayasyAH pRcchati bharturdu khazoM / 12 ka. kha. Ga ca cha vayasyaizvAruvAdibhiH / Da. tA taistu vayasyaizrAvAdibhiH / 14 ga gha Ta
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 ekacatvAriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / 205 hAhAkAraM pramuJcantI nizvasantI suduHkhitA / viyogavahninA dagdhA kRSNAGgI maladhAriNI / / 46 evaM duHkhasamAcArA sukRzA vihalA tadA / rodamAnA divArAtrau nidrAM lebhe na vai nizi // 47 kSudhA na vindate rAjanduHkhena vidalI kRtA / atha sakhyaH samAyAtAH papracchuH sukalAM tadA // 48 sakhya UcuH -- sukale cArusarvAGge kasmAdrodiSi sAMpratam / tato naH kAraNaM brUhi duHkhasya ca varAnane // 49 sukalovAca samAM tyaktvA gato bhartA dharmArtha dharmatatparaH / tIrthayAtrAprasaGgena tvaTate medinIM tataH / / 50 mAM tyaktvA sa gataH svAmI nirdoSAM pApavarjitAm / ahaM sAdhvI samAcArA sadApuNyA pativratA 51 mAM tyaktvA sa to bhartA tIrthasAdhanatatparaH / tenAhaM duHkhitA makhyo viyogenApi pIDitA / / 52 jIvanAzo varaM zreSThaM varaM vai viSabhakSaNam / varamabhipravezo vai varaM kAyavinAzanam / / 53 nArI priyAM parityajya bhartA yAti sunipuraH / bhartRtyAgo varaM naiva prANatyAgo varaM sakhi / / 54 viyogaM na samarthA'haM sahituM nityadAruNam / tenAhaM duHkhitA sakhyo viyogenApi nityazaH / / 55 sakhya UcuH 1 tIrthayAtrAM gato bhartA punareSyati te patiH / vRthA zoSayase kArya vRthA zokaM karoSi vai // 56 vRthA tvaM tapase vAle vRthA bhogAnparityajeH / pivasva cAnnaM bhuGkSva svaM yaddattaM pUrvajanmani // 57 kasya bhartA sutAH kasya kasya svajanavAndhavAH / kaH kasya nAsti saMsAre saMbandhaM kena vai na hi // bhakSyate bhujyate vAle saMsArasya hi tatphalam / mRte prANini ko'znAti ko hi pazyati tatphalam pIyate bhujyate bAla etatsaMsArasatphalam // 59. sukalovAca 64 bhavatIbhiH prayuktaM tanna syAdvedena saMmatam / [ svabharturvA pRthagbhUtA tiSThatyekA sadaiva hi / / 60 pAparUpA bhavennArI tAM na manyanti majjanAH / ] bhartuH sArdhaM sadA sakhyo dRSTo vedeSu sarvadA // 61 saMbandhaH puNyasaMsargAjjAyate nAnyakAraNAt / nArINAM ca sadA tIrtha bhartA zAstreSu paThyate // 62 mevAssvAhayennityaM vAcA kAyena karmabhiH / manasA pUjayennityaM satyabhAvena tatparA // 63 etatpArzva mahAtIrtha dakSiNAGgaM sadaiva hi / tamAzritya yadA nArI gRhasthA parivartate // yajate dAnapuNyaizca tasya dAnasya yatphalam / vArANasyAM ca gaGgAyAM yatphalaM na ca puSkare // 65 dvArakAyAM na cAvantyAM kedAre zazibhUSaNe / labhate naiva sA nArI yajamAnA sadA kila / 66 tAdRzaM phalamevaM sA na prApnoti kadA sakhi / susukhaM putrasaubhAgyaM snAnaM dAnaM ca bhUSaNam // 67 vastrAlaMkArasaubhAgyaM rUpaM tejaH phalaM sadA / yazaH kIrtimavApnoti guNaM ca varavarNini / bhartuH prasAdAcca sarvaM labhate nAtra saMzayaH / / 68 70 farara yadA kAnte anyadharma karoti yA / niSphalaM jAyate tasyAH puMzcalI parikathyate / / 69 nArINAM yauvanaM rUpamavatAraM smRtaM dhruvam / ekazvApi hi bhartuzca tasyArthe bhUmimaNDale || suputrA suyazA nArI parikathyeta vai sadA / tuSTe bhartari saMmAraM dRzyA nArI na saMzayaH // * etacihArntagataH pAThaH ka kha ga gha Ga ca cha jha. Da. Ta. pustakasthaH / 71 1 ga. gha. Da. sukalA vimanAstadA / 2 ga. gha. Ta. Da. mahyaM / 3 ga gha Ga. jha. Ta. Da. da. pAnaM / 4 Ga. cha. Ta. Da. tamevA''rAdhaye / 5 ja Ta 'syAM gayAyAM ca yauM / 1
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 2 bhUmikhaNDe patihInA yadA nArI bhavetsA bhUmimaNDale / kutastasyAH sukhaM rUpaM yazaH kIrtiH sutA bhuvi // 72 sudaurbhAgyaM mahAduHkhaM saMsAre paribhujyate / pApabhAgA bhavetsA ca duHkhAcArA sadaiva hi // 73 tuSTe bhartari tasyAstu tuSTAH syuH sarvadevatAH / tuSTe bhartari tuSyanti RSayo devamAnavAH / / 74 bhartA nAtho gururbhartA devatA daivataiH saha / bhartA tIrthazca puNyazca nArINAM nRpanandana // 75 zRGgAraM bhUSaNaM rUpaM varNasaugandhyameva ca / kRtvA saMtiSThate nityaM varjayitvA suparvasu // zRGgArabhUSaNaiH sA tu zuzubhe sA yadA patiH / [ *patyA vinA bhavatyevaM kSIraM sarpamukhe yathA // 77 bharturarthe mahAbhAgA sutratA cArumaGgalA / gate bhartari yA nArI zRGgAraM kurute yadi / / rUpaM varNa ca tatsarva zramarUpeNa jAyate / vadanti bhUtale lokAH puMzcalIyaM na saMzayaH ] // tasmAdbharturviyuktAyA nAryAH zRNuta bhUtale // 76 78 79 ichantyA vai mahAsaukhyaM bhavitavyaM kadAcana / sutApAyAH paro dharmo bhartA zAstreSu gIyate // 80 tasmAdvai zAzvato dharmo na tyAjyo bhAryayA kila / evaM dharma vijAnAmi kathaM bhartA parityajet / / 81 ityarthe zrUyate sakhya itihAsaM purAtanam / sudevAyAzca caritaM supuNyaM pApanAzanam // 82 iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe venopAkhyAne sukalAcarita ekacatvAriMzo'dhyAyaH // 41 // AditaH zlokAnAM samazyaGkAH - 5411 atha dvAcatvArizo'dhyAyaH / sakhya Ucu: yA sudevA tvayA proktA kimAcArA vadasva naH / tvayA proktaM mahAbhAge vada naH satyameva ca // 1 sukalovAca ayodhyAyAM mahArAjA sa AsIddharmakovidaH / manuputro mahAbhAgaH sarvadharmArthatatparaH || ikSvAkurnAma sarvajJo devabrAhmaNapUjakaH / tasya bhAryA sadA puNyA pativrataparAyaNA || tayA sArdhaM yajedyajJAMstIrthAni vividhAni ca / devarAjasya vIrasya kAzIzasya mahAtmanaH sudevA nAma vai kanyA satyAcAraparAyaNA / upayeme mahArAja ikSvAkustAM mahIpatiH // sudevAM cArusarvAGgIM satyavrataparAyaNAm / tayA sArdhaM yajedyajJAnsupuNyAnpuNyanAyakaH // sa reme nRpazArdUlo gRhe ca priyayA tadA / ekadA tu mahArAjastayA sArdhaM vanaM yayau / / gaGgAraNyaM samAsAdya gayAyAM krIDate sadA / siMhAnhatvA varAhAMzca gajAnsamahiSAMstataH || krIDamAnasya tasyApi varAhazca samAgataH / bahuzUkarayUthena putrapautrairalaMkRtaH // ekA ca zUkarI tasya priyA pArzve pratiSThati / dRSTvA'tha zUkarazcainaM rAjAnaM mRgayAratam // parvatAdhAramAzritya bhAryayA saha sUkaraH / tiSThatyekaH suvIryeNa putrAnpautrAngurU zizUn // 11 jJAtvA teSAM mahArAja mRgANAM kadanaM mahat / tAnuvAca sutAnpautrAnbhAryA tAM ca sa zUkaraH / / 12 * etacihnAntargataH pATho ga. gha. ja. Ta. Da Dha pustakasthaH / 2 3 4 6 . 9 1 ja. susaubhAgyaM na saMsAre daurbhAgyaM cApi bhuJjate / 2 ga gha Ga. Ta. Da. subhAryAyAH / 3 ga. gha. zAstradharmastu na / 4 ga. gha. Ga. cha. jha. Ta. Dha. mRgayAM / Da. gaGgAyAM / 5 a. ti / varAhaM zukarayUthaistameva parivAritam / dRSTvA tu rAjarAjena durjayo mRgayAdibhiH / pa 6 gha ha tiSThati / putrapautraH parivRtastiSThatyeva divAnizam / jJA' /
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 dvicatvAriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / kozalAdhipatirvIro manuputro mahAbalaH / krIDate mRgayAM kAnte mRgAnsaMharate bahUn // 11 samAM dRSTvA mahArAja eSyate nAtra sNshyH| anyeSAM laghukAnAM me nAsti pANabhayaM dhruvam // 14 mama rUpaM nRpo dRSTvA kSamAM naiva kariSyati / harSeNa mahatA''viSTo baannpaannirdhnurdhrH|| 15 abhiyukto mahAtejA lubdhakaiH parivAritaH / priye kariSyate ghAtaM mamApyeva na sNshyH|| 16 zUkaryuvAca yadA yadA pazyasi lubdhakAnvahanmahAvane kAnta samAyudhAnvahUn / ebhistu putrarmama pautrakaiH samaM dUraM paraM yAhi palAyamAnaH / / tyaktvA sudheye balapauruSaM mahAnmahAbhayenApi vissnnnncetnH| dRSTvA nRpendraM puruSArthamuttamaM karoSi kiM kAnta vadasva kAraNam // tasyAstu vAkyaM sa nizamya kola uvAca tAM zUkararAja uttaram / yadarthabhIto'smi sulubdhakAtpriye dRSTvA gato dUraM nizamya zUkarAn // sulubdhakAH pApazaThA mahApriye kurvanti pApaM paridurgakandare / sadaiva duSTA bahupApacittakA jAtAzca sarve paripApinAM kule // teSAM hi hastAnmaraNAdvibhemi mRto'pi yAsyAmi punareva pApam / dUraM giri parvatakandaraM ca vrajAmi kAnte apamRtyubhItaH // ayaM hi puNyo nRpanAtha Agato vizvAdhipaH keshvruupbhuupH| yuddhaM kariSye samare mahAtmanA sArdhaM priye paurupavikrameNa // jeSyAmi bhUpaM yadi svena tejasA bhokSyAmi kIrtiM tvatulAM pRthivyAm / no vA hato vIravareNa saMgare yAsyAmi lokaM madhusUdanasya // mamAGgabhUtena palena medasA tRptiM parAM yAsyati bhuuminaathH| tRptA bhaviSyanti sulokadevatA yasmAdayaM cA''gato vajrapANiH // asyaiva hastAnmaraNaM yadA bhavellAbhazca me sundari kiirtiruttmaa| tasmAdyazo bhUmitalaM jagatraye bajAmi lokaM madhusUdanasya // navaM bhIto'smi kSubdho'smi gato'haM girisAnuSu / pApAdIto gataH kAnte dharma dRSTvA sthiro hyaham / / na jAne pAtakaM pUrvamanyajanmani cArjitam / yenAhaM zUkarI yoni gato'haM pApasaMcayAt // 27 kSAlayiSyAmyahaM ghoraM pAtaka pUrvasaMcayam / vANAdakarmahAghorastIkSNazca nizitaiH shtaiH|| 28 putrAnpautrAnvarAM kanyAM kuTumbaM bAlavRddhakam / giriM gaccha gRhItvA tvaM mama mohamimaM tyajeM // 29 mama snehaM parityajya harireSa samAgataH / asya hastAtprayAsyAmi tadviSNoH paramaM padam // 30 devenApi mamAyaiva svargadvAramanuttamam / udghATitakapATaM tu yAsyAmi sumaMhadivam 31 __ sukalovAcatacchrutvA vacanaM tasya zUkarasya mahAtmanaH / uvAca tatpriyA sakhyaH sIdamAnAntarA tadA // 32 zUkaryuvAcayasminyUthe bhavetsvAmI putrpautrairlNkRtH| mitraizca bhrAtRbhizcaiva anyaiH svjnbaandhvaiH|| 33 . .Ta. bANabhayaM / 2 i. tvacalAM / 3 Da. pAtrAMzca kanyAzca kuTumba sahabAlaka / 4 ja. ja / mayA mohaH parityakto h'| 5ja. 'mahAgatim /
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDetathaivAlaMkRto yUtho bhavatA parizobhate / tvAM vinA'yaM mahAbhAga kITaMgyUtho bhaviSyati // 34 tavaiva subalenApi garjamAnAzca shuukraaH| vicaranti girI kAnta tanayA mama baalkaaH|| 35 mRdUnmUlAMstu bhakSanti nirbhayAstava tejasA / durgeSu vanakuJjeSu parvatAntardarISu ca // 36 na kurvanti bhayaM tIvra siMhAnAmiha parvate / mAnavAnAM mahAbhAga pAlitAstava tejasA // 37 tvayA tyaktA amI sarve bAlakA mmdaarkaaH| di(dI)nAzcaiva varAkAzca bhaviSyanti vicetanAH38 nityaM caiva sukhaM karma gatvA pazyanti baalkaaH| patihInA yathA nArI zobhate neva shobhnaa||39 alaMkRtA cApi divyairalaMkAraiH sukAJcanaiH / ratnaiH paricchadairvastraiH pitRmaatRmhaadraiH|| 40 zvazrUzvazurakaizvAnyaiH patihInA na bhAti sA / candrahInA yathA rAtriH putrahInaM yathA kulam // 41 dIpahInaM yathA gehaM neva bhAti kadA kila / tvAM vinA'yaM tathA yUtho neva zobhati mAnada / / 42 AcAreNa yathA mayoM jJAnahIno yatiH kila / maMtrahInaM yathA rAjyaM tathA'yaM naiva shobhte|| 43 kaivartena vinA nAvaH saMpUrNAH parimAgare / na bhAnnyeva yathA sArthaH mArthavAhena vai tathA // 44 senAdhyakSeNa ca vinA yathA senyaM na bhAti ca / tvAM vinA ve tathA senyaM zUkarANAM mahAmate // dIno bhaviSyati yathA vedahIno yathA dvijaH / mayi bhAraM kuTumbasya vinivezya pragacchasi // 46 maraNaM jJAtvA sulabhaM kA pratijJA tavaMzI / tvAM vinA'haM na zaknomi dhartuM prANAnmiyezvara // 47 tvayaiva sahitA svarga bhUmi vA'pi mahAmate / narakaM vA prabhAkSyAmi matyaM satyaM vadAmyaham // 48 atha putrAnsaputrAMzca gRhItvA yUthamuttamam / AvAM bajAva yUtheza durgamevaM sukandaram // 49 jIvitavyaM parityajya maraNAyAbhigamyate / tatra kiM dRzyate lAbho maraNe vada sAMpratam // 50 varAha uvAcavIrANAM tvaM na jAnAsi sudharma zRNu sAMpratam / yuddhAthinA hi vIreNa vIraM gatvA prayAcitam // dehi me yodhanaM saMkhye yuddhArthI tvahamAgataH / paraNa yAcitaM yuddhaM na dadAti yadA bhttH|| 52 kAmAllobhAdbhayAdvA'pi mohAdvA zRNu vallabha / kumbhIpAke sa narake vasedyugasahasrakam / / 53 kSatriyANAM paro dharmo yuddhaM deyaM na saMzayaH / tadyuddhaM dIyamAnena raGgabhUmi gatena vai // 54 jitvA zatru punastatra yazaH kIrti prabhuJjate / no vA hato'pi yuddhe'sminyudhyamAnaH sunirbhayaH // vIralokamavApnoti divyAllokAnprabhuJjate / yAvadvarSasahasrANAM viMzatyekA priye zRNe // 56 vIraloke vasettAvaddevavIrairmahIyate / manuputraH samAyAtaH svayaM vIro na sNshyH|| 57 saMgrAma yAcamAnastu yuddhaM deyaM mayA dhruvam / yuddhAtithiH samAyAtA viSNurUpaH sanAtanaH // satkAro yuddharUpeNa kartavyazca mayA zubhe // zUkayuvAcayadA yuddhaM tvayA deyaM rAjJe caiva mahAtmane / tato'haM paurupaM kAnta pazyaM vai tava kIdRzam // 59 evamuktvA priyAnputrAnsamAhUya tvarAnvitA / uvAca putrakA yUyaM zRNudhvaM vacanaM mama // 60 buddhAtithiH samAyAvo viSNurUpaH sanAtanaH / mayA tatra pragantavyaM yatrAyaM hi gamiSyati // 61 1 ga. gha. ja. Ta. 'dRprapo bha / 2 ga. gha. Da. ja. sa. Ta. Da. da. ythaa| 3 Da. jha. . matrihIno yathA rAjA ta / ba. mabahIno yathA rAjA t| 4 ga. pa. ja.Ta. 'te / sarvameva pr| 5 ga. gha. ja. tvaM rAjanIti svdh| 6 ja. yudhi / Ga. da. naraH / 7 ja. bhe / bhur3e pApaM sa narake yaavdyu| 8 Ga. Dha. vyaanbhogaanpr| 9 ja. Nu / / narbhale vIralokAdavIrya mahItale / m|
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 209 43 tricatvAriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / yAvattiSThati vai nAtho bhavatA pratipAlakaH / yUyaM gachantu vai dUraM durga giriguhAmukham // 62 mavaM jIvata me vatsA vairjayitvA sulubdhakAn / mayA tatra pragantavyaM yatraiSa hi gamiSyati // 63 bhavatAM zreSTho'yaM bhrAtA yUtharakSAM kariSyati / ete pitRvyakAH sarve bhavatAM trANakArakAH // dUraM prayAntu ve sarve mAM vihAya suputrakAH // putrA UcuHayaM hi parvataH zreSTho bahumUlaphalodakaH / bhayaM tu kasya vai nAsti sukhaM jIvanamasti vai // 65 yuvAbhyAM hi akasmAddhi yuddhamuktaM bhayaMkaram / tanno hi kAraNaM mAtarvada satyamihaiva hi // 66 zukayuvAca---- ayaM rAjA mahAraudraH kAlarUpaH samAgataH / krIDane mRgayA lubdho mRgAnhatvA bahUnvane // 67 ikSvAkurnAma durdharSo manuputro mahAbalaH / saMhariSyati kAlo'yaM dUraM yAntu suputrkaaH|| 68 putrA UcuH-- mAtaraM pitaraM tyaktvA yaH prayAni sa pApadhIH / mahAraudraM mughoraM tu narakaM yAti nAnyathA // 69 mAtuH puNyaM payaH pItvA puSTo bhavati nighRNaH / mAtaraM pitaraM tyajya yaH prayAti sudurbalaH // 70 pUyaM narakaM pivennityaM kRmidurgandhamaMkulabh / mAnastammAna yAsyAmo guruM tyaktvA ihaiva ca // 71 evaM vedAdasaMjAtaM (?) tepAM dharmArthasaMyutaM / vyUhaM kRtvA sthitAH maveM balanejaHmamAkulAH // 72 sAhasotsAhasaMdRSTAH pazyanti nRpanandanam / nadantaH pArupayuktAH krIDamAnA vane tadA // 73 iti zrImahApurANe pAjhe bhamikhaNDe banopAnyAne mukalAcarite dvicatvAriMzattamo'dhyAyaH // 42 // AditaH zlokAnAM samaThyaGkAH-8483 atha tricatvAriMzo'dhyAyaH / sukalovAca---- evaM te zakarAH sarve yuddhAya samupasthitAH / [*puraH sthitasya te rAjJo hyavatasthuzca lubdhkaaH||1 mahAvarAho rAjendra girisAnuM samAzritaH / mahatA yathabhAvana vyahaM kRtvA pratiSThati // 2 kapilaH sthUlapInAGgo mahAdaSTrI mehAmugvaH / du:mahaH zakaro rAjangarjane cAtibhairavam ] // 3 sa taM pazya mahArAja zAlatAlavanAzrayam / teSAM tadvacanaM zrutvA manuputraH pratApavAn // 4 [gRhyatAM zUravArAhaM vidhyatAM baladarpitam / evamAbhApya nAnvIro manuputraH pratApavAn ] // 5 atha te lubdhakAH sarve mRgayAmadamohitAH / saMnaddhA daMzitAH sarve zvAnaH sArdha prajagmire // 6 harSaNa mahatA''viSTo rAjarAjA mahAbalaH / azvArUhaH svamanyena cAruraGgena saMyutaH // 7 gaGgAtIraM samAsAdya meruM girivarottamam / ratnadhAtusamAkIrNa nAnAkSeralaMkRtam // * etacihAntargataH pATho ga. gha. ja. Ta. i. pstksthH| etacihAntargataH pAThaH ka. kha. i. ca. cha. jha. Da. ddh.pustksthH| ----- -------- - -- - - -- - - 1 ja. taato| 2 ka. kha. ca. cha. jha. 'tAM prIti / 3 ga. ja. Ta i. vazvayitvA / 4 i. yatra nAtho ga / 5 ja. ti mukhArthadhIH / 6 ja. dAruNam / 7 ja NaH / tAM tyaktvA paya bhojyaM ca narakaM maMprayAti hi| pUyaM tatra pi| 8 ja.m / tasmAdvayaM sthitAH sarve balatejaHsamA kulAH / yuvAbhyAM sahitAH sarve mAtaryAtsyAma bhUbhujA / evamuktvA tataH sarve yathaM kRtvA ca te tathA / na / 9 i. mahAbalaH / 10 ja. darmadaH zakaro'tyartha grj| 11 ja. sAyudhAH / 12 Da. vRkSasamAkulam / 17
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 2 bhUmikhaNDe sukalovAce [*yo baladhAmamarIcicayakaranikaramayamoGgo'tyuccaM gaganameva saMprApto nAnAnagAcaritazobho girirAjo bhAti // 9. ye|jnbhliivmlgnggaamvaahsmuccrttiirviicii taraGgabhaGgairmuktAphalasadRzarnirmalAmbukaNaiH sarvatramakSAlitazilAtalo ] girIndraH suzriyaH (zrIkaH) / / 10 devezvAraNakinaraiH parivRto gandharvavidyAdharaiH siddhairapsarasAM gaNairmunijanairnAgendra vidyAdharaiH / zrIkhaNDairvahucandanaistu saralaiH zALestamAlaigiriH punnAgairbahusiddhidAyakavanaiH kalpadrumaiH zobhate // 3 14 16 nAnAdhAtuvicitro vai nAnAratnavicitritaiH / vimAnaiH kAJcanairdaNDaiH kalaeNtrairupazobhate || nAlIkeravanairdivyaiH pUgavRkSairvirAjate / divyapunnAgavakulaiH kadalIkhaNDamaNDitaiH / / supuSpaizvampakairadriH pATalaiH ketakaistathA / nAnAvallIvitAnaizca puSpitaiH padmakaistathA // nAnA[+varNaiH supuNyaizca nAnAvRkSairalaMkRtaH / divya ] vRkSaiH samAkIrNaH sphATikaizca zilAtalaiH // 15 yogiyogIndrasaMsiddhaiH kandarAntarnivAsibhiH / nirjharaizcaiva ramyaizca bahuprasravaNairgiriH / / nadIpravAhasaMhRSTaiH saMgamairupazobhate / hudaizva palvalaiH kuNDairnirmalokadhAribhiH // girirAjo vibhAtyekaH sAnubhiH saha saMsthitaiH / zarabhaizcaiva zArdUlairmRgayUthairalaMkRtaH / / mahAmattaizca mAtaGgermahiSai rurubhiH sadA / anekairdivyabhAvaizca girirAjo vibhAti saH // ayodhyAdhipatirvIra ikSvAkurmanunandanaH / tayA subhAryayA yuktazcaturaGgabalena vai / / purato lubdhakA yAnti zvAnaH zUrAzca zIghragAH / yatrAssste zukaraH zaro bhAryayA sahito valI 21 bahubhiH zUkarairgupto gurubhiH zizubhistathA / merubhUmiM samAzritya gaGgAtIrAzramaM tataH / / sukalovAce 20 22 23 24 25 tAmuvAca vahastu supriyAM harSasaMyutaH / priye pazya samAyAtaH kozalAdhipatirbalI / / mAmuddizya mahAprAjJo mRgayAM krIDate nRpaH / yuddhamekaH kariSyAmi surAsurapraharSaNam || atha bhUpo mahAtejA bANapANirdhanurdharaH / sudevAM satyadharmAGgIM tAmuvAca maharSitaH / pazya kAnte mahAkAlaM garjamAnaM yathA ghanam | [ parivArasamAyuktaM duHsahaM mRgaghAtibhiH / / 26 adyaivAhaM haniSyAmi subANairnizitaiH priye / mAmeva hi mahAzarI zu(yu)ddhAya samupAzrayet || 27 evamuktvA priyo bhAryA lubdhakAnvAkyamabravIt / yathA zUrI mahAzUrAH meSayadhvaM hi zukaram 28 atha te preSitAH zUrA balatejaH parAkramAH ] / garjamAnAH pradhAvanti' balatejaH parAkramAH // 29 kolaM prati gatAH sarve vAyuvegena sAMpratam / vidhyanti bANajAlaistaM nizitairvanacArakAH // nAnAzastraizca zubhraistu varAhaM vIrarUpiNam // 12 13 17 18 10. 30 * etacihnAntargataH pATho ga gha ja. Ta. Da. pustakasthaH / etaccidAntagataH pATho ga gha Ga. Ta. Da. Ta. pustakasthaH / * etaccihAntargataH pATho ga. gha. u. Da. Ta. pustakasthaH / 1 ja. ca- sumerurnAma nagottamaH pradIptamarIciH pro / 2 ja ndrakairanvitaH / zrI / 3. nadivyaH ka / 4 i. cha. 8. 'la' / 5 ga. gha. ja. Ta. saMbaddhaH saM' / Da. saMsiddhaH saM / 6 ja. sudevayA / 7. gha. ja. Ta. rairyukto gu / 8. pra. ja. Da. `rAtsamantataH / 9 ja. ca taM dRSTvAvAca vArAhaH su / 10 Ta rArohAM su / 15 Da. nti paritaH kAlayodhinaH / ko' / 12 Da kuntaizca /
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 tricatvAriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / [*sukalovAca patanti bANatomarA vimuktA lubdhakaiH zarA ghanA giriM pravarSiNo yathA tathA dharAntare / / eat hAribhiH se nirjitastatastathA zataistu yUthapAlakaH sa kolaH saMgaraM gataH // svaputrapautrabAndhavaiH parAMzca saMharetsa ve patanti te svardathryA hatA havelubdhakAH / / patanti pAdahastakAH sthitasya vega bhrAmaNaiH salubdhagarjameva taM varAho'pazyadAgatam // svatejasA vinAzitaM mukhAgradaMSTrayA ha gataH sa yatra bhUpatiH svatejasA mahAmatiH / / vivakSaye svaputrakAnpriyAMzca putravAndhavAn + 11 ikSvAkunAthaM sumahatprasahya saMtrAsya kruddhaH sa hi zukarezaH / yuddhaM vane vAJchati tena sArdhamikSvAkuNA saMgaraharSayuktaH // vArAhaH punareva yuddhakuzalaH saMvAJchate saMgaraM tuNDAgreNa sutIkSNadantanakharaiH kruddho gharAM kSobhayan / huGkAroccAragarvAnpraharati vimalaM bhUpatiM taM ca rAjajJAtvA viSNuparAkramaM manusutastvAnandaromAJcitaH || dRSTvA zUkararUpaM yamatulaM mene paMtidevarAi carfi manasA vicintya sahasA vArAharUpeNa vai / saMprekSyaiva mahAbalaM bahutaraM yuktaM tvarevaraNaM sainyaM kAlavinAzanAya sahasA saMgraha saMgRhyatAm // Arvara vAraNA rathAzva vegavattarAH suvANakhadhAriNo bhRzuNDibhizca muhareH // sapAzapANilubdhakA nadanti tatra tatparA nivArito na tiSThate hayA gajAzca yadgatAH / / kacitkacinna dRzyate kvacitkacitpradRzyate [*kacidbhayaM pradarzayetkaciddhayAnpramardayet ] // mardayitvA bhaTAJzUrAnvArAho raNadurjayaH / zabdaM cakAra durdharSaH krodhAruNitalocanaH // kozalAdhipatirastaM dRSTvA raNadurjayam / yudhyamAnaM mahAkAyaM muJcantaM meghavatsvanam // garjati samaraM vicarati vilasati vIrAnsvatejasA vIraH / taDidiva mukhe sudaMSTrasta (prA ta )sya vibhAtyullasatyeva // 211 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 * etaccihAntargataH pAThI ga. gha. Ta. Da. pustakasthaH / atra caturthacaraNaH sarvapustakeSu bhraSTa eva dRzyate / * etaccidvAntargataH pAThaH ka. kha. Ga ca cha jha. a. Ta. pustakasthaH / 1 i. sa garjitastathA zataiH za 2 Da. 'taM mahAsamuhasaMyutaM / 3 Da. 'patirbhuvarI deM' /
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 212 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDemanuputrastathA dRSTvA kolaM ca nizitaiH zaraiH / pratibhinnamekaikaM zastrAhataM ca bandhubhiH // 42 punarapi yuddhaM pravAJchati*............. narapatiruvAca sainyAH kimiha na gRhyantu(?)ojasA shuuraaH|| yudhyadhvaM tatra nizitairvANestIkSNairanenApi // samAkarNya tato vAkyaM kruddhasyApi mahAtmanaH / tataste sainikAH sarve yuddhAya smupsthitaaH||44 anekairbhaTasAhasrarvane taM samare sthitam / dikSu sarvAsu saMhatya vibhiduH zukaraM raNe // 45 (ma)viddhazca kazcittadA bANajAlaiH suyodhaizca saMgrAmabhRmo vishaalaiH| kaciccakravAtaH kacidvajrapAtahataM durjayaM sagare taM mahAntaH // tataH pauruSaH krodhayuktaH sa kolaH suvicchidya pAzAraNe prsthitHmH| mahAzUkaraiH sArdhameva prayAtastataH zoNitasyApi dhArAbhiSiktaH / / karoti prahAraM ca tuNDena vIro hayAnAM dvipAnAM ca ciccheda viirH| svadaMSTAgrabhAgena(Na) tIkSNena vIrAnpadAtInhi sNpaatyedropbhaavH| jaghAnAsya zuNDaM gajamyApi ruSTo bhaTAnhatAnpAdanavastu hRssttH||] 48 tataste zUkarAH sarve labdhakAzca parasparam / yuyudhuH saGgaraM kRtvA ropaarunnvilocnaaH|| 49 lubdhakaizca hatAH kolAH kolazcApi sulubdhkaaH| nihatAH pAtitA bhUmau kSatajenApi sAruNAH50 jIvaM tyaktvA hatAH kolalubdhakAH patitA raNe / mRtAzca zakarAstatra zUrAH prANAMzca tatyajuH51 yatra yatra mRtA bhUmI pAtitA mRgaghAtakAH / vahavaH zakarA raajnsvvyaapaarainipaatitaaH|| 52 kati naSTA hatAH kolA nItA durgapu mNshritaaH| kuchupu kandarAntapu gRhAntapu nRpAttama // 53 lubdhakAzca mRtAH kecicchinnA dNssttraagrshkrH| prANAMstyaktvA gatAH svarga khaNDazo vidliikRtaaH||54 vAgurApAzajAlArthaM kRtakApaJjarAstataH / nADIzca pAtitA bhRmI yatra tatra smnttH|| 5 eko'pi dayitAsAthai vArAhaH paritiSThati / pAtrakaH saptapaJcazca()yuddhArthI baladarpitaH // 56 tamuvAca tadA kAntaM zUkaraM zUkarI punaH / gaccha kAnta mA sArdhamabhistu bAlakaH maha // 57 pAha prItastu tAM tatra svapriyAM tu kiriHkittiH()| ka gacchAmi prabhanno'haM sthAnaM nAsti mahItale mayi naSTe mahAbhAge kolayathaM vinazyati // dvayozca siMhayormadhye zUkaraH pibate jalam / dvayoH zakarayomadhye siMho naiva pivtpyH|| 59 evaM zUkarajAtISu dRzyate balamuttamam / tadahaM nAzayAmyeva yadA bhagnA vrajAmyaham // 60 jAne dharma mahAbhAge bahuzreyovidAyakam / kAmAllobhAdbhayAdvA'pi yudhyamAnaH praNazyati // 61 raNatIrtha parityajya sa syAtpApI na saMzayaH / nizitaM zastrasaMvyahaM dRSTvA harpa pragacchati // 62 avagAhyA''zu sindhuM sa tIrthapAraM pragacchati / sa yAti vaiSNavaM lokaM putrANAM zanamuddharat // 63 ['samAyAntaM ca(tazca)tadahaM kathaM bhano vrajAmyaham / yodhanaM zastrasaMkIrNa pravIrAnandadAyakam 64 dRSTvA prayAti saMhRSTastasya puNyaphalaM zRNu / pade pade mahatsnAnaM bhAgIrathyAH prajAyate // 65 raNAdbhagno gRhaM yAti kAmAllobhAtmiye zRNu / mAtRdoSa prakAzetsa kriyAjAtazca kathyate // 66 * caturdhvapi pustakeSu bhraSTa evAtrasthaH pAThaH / / etaccidAntargato'yaM pATaH Ta. pustksthH| 1 Ta. . vane / 2 Ga. da. zvAnaH / 3 Da. rAjazcakrapAtani / 4 a. 'zva kuTakA / 5 ja. yuddhAnaSTaH pra / 6 ga. gha. a. cha. ja.sa. Ta. da. puruSAJzata / Da. pitRNAM / 7 Da. de'zvamedhasya phalaM tasya pr|
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 catuzcatvAriMzo'dhyAyaH] padmapurANam / aba yajJAzca tIrthAzca atra devA mahaujasaH / pazyanti kautukaM kAnte munayaH siddhacAraNAH // 67 lokyaM vartate tatra yatra vIraprakAzanam / samarAdbhagnaM prapazyanti sarve trailokyavAsinaH // 68 zapanti nighRNaM pApaM prahasanti punaH punaH / durgatiM darzayettasya dharmarAjo na saMzayaH // 69 saMbhavaH samare yuddha svazirAcchoNitaM pibet / azvamedhaphalaM bhuGkte indralokaM pragacchati // 70 yadA jayati saMgrAme zatrUzUro varAnane / tadA prabhuJjate lakSmI nAnAbhogAna sNshyH|| 71 yadA tatra tyajetprANAnsaMmugvazca nirAzrayaH / ma gacchetparamaM lokaM devakanyAH prabhuJjate // 72 evaM dharma vijAnAmi kathaM bhagno bajAmyaham / anena samare yuddhaM kariSye nAtra sNshyH|| 73 manoH putreNa dhIreNa rAjJA ikSvAkuNA saha / DimbhAngRhya prayAhi tvaM sukhaM jIva varAnane // 74 namya zrutvA vacaH prAha baddhA'haM tava bandhanaiH / snehamAnaprahAsyaizca ratikrIDanakaiH priya / / 75 pugnaste mutaiH mAdha prANAMstyakSyAmi mAnada / evameva sumaMbhApya parasparahitaiSiNau // 76 yuddhAya nizcito bhUtvA samAlokayano riena / kozalAdhipatirvIraM tamikSvAkurmahAmatim // 77 yathaiva meghaH parigarjane divi pATasukAle sutddinprkaashaiH| tathaiva saMgarjati kAntayA mamaM samAhayedrAjavaraM burAH / / 78 taM garnamAnaM dadRze mahAtmA vagahamekaM puruSArthayuktam / sasAra svenaiva javena yuktaH susaMmugvastasya nRviirdhiirH|| iti zrImahApugaNe pAjhe bhamigvaNDe venopAgyAne mukayAcagnei tricatvAriMzanamo'dhyAyaH // 43 // AditaH zlokAnAM samazyaGkAH-5562 atha catuzranvArizo'dhyAyaH / sukalovAca -- svasanyaM duMdharaM dRSTvA nirjitaM dudhareNa tam / cukopa bhUpatiH karaM duHsahaM sUkaraM pati // dhanugadAya vegena vANaM kAlopamaM tadA / tasyAbhimugyamevAsau hayenAbhimasAra sH|| [*sa yadA naeNpati hayapRSThagataM varapaurupayuktamAmitrahaNam / paripazyati zUkarayUthapatiH pragato'bhimuggaM raNabhUmitale / / nizitena zareNa hato hi yadA nRpatehayapAdatale prgtH| tamiheva vilaya ca vegamanAH prakharaNa javena ca kolavaraH // * enaccidvAntargata: pATho ja. pustakasthaH / 1 ga. gha. ja. Ta. Da. vIreNa / - ga. gha. ja. Ta. Da. maha / 3 ga gha. ja. Ta. . 'dhya maMpradhArya parasparam / yu| ga. gha. ja. sa. Da. durjaya / 5 Ta. 'ta purato raNe / cu| 6 ga. gha. i. ja i. 1. kAlAnalopamam / ta / 7 Da. nRpo hayamArutva vara pAruSayuktamanantabalam / sa nizamya zakaranAtho raNe pragato hi musamukhabhUmitalam / nizitena zareNa hato nRpatinA hayapAdatalapragataH kumatiH / tamihaMva vilaTya ca vegamanAH prakhareNa javena tu kolavaraH / nizatena hato nRpatinA na hi yAti kSitI pariyuddhagatiH / nihatastaraga: ma ca vIravastaraga: patito bhuvi AsyahataH / laghusyandanameva gato nRpatinizitena zareNa hataH sa kiriHkiTiH / sa hi garjati zakarajAtigvo hyaparisthitapAruSatejavaraH / gadayA nihataH sa bhUpatinA ziramadhyagNana kRtA tena yathA / parityajya ta vitameva svaka gata eva harahameva varam / kRtvA hi yuddha samare hi tena rAjJA samaM zukararAjarAjaH / papAta bhUmau nihato yadA sa vaSire /
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - vyathitasturagaH sa kiriH kiTinA na hi yAti kSitau sa hi viddhagatiH / turagaH patito bhuvi tuNDahato laghusyandanameva gato nRpatiH // sa hi garjati zUkarajAtiravairatha saMsthitakozalayena jatraiH / gadayA nihataH kila bhUpatinA raNamadhyagataH sa hi yUthapatiH // parityajya tanuM ca svakAM hi tadA gata eva harergRhameva varam // kRtvA hi yuddhaM samare hi tena rAjJA samaM zUkararAjarAjaH // papAta bhUmau marutA nago yathA vavarSire devavarAH supuSpaiH // ] tasyopari puSpacayaH sujAtaH saMtAnakAnAmapi saurabhazva // sakuGkumaicandanadRSTimeva kurvanti devAH parituSTamAnAH || vipazyamAnaH sa hi tena rAjJA caturbhujaH so'pi babhUva rAjana (?) | divyAmbaro bhUSaNa divyarUpaH svatejasA bhAti divAkaro yathA // divyena yAnena gato divaM tadA supUjyamAnaH surarAjadevaiH || gandharvarAjaH sa babhUva bhUyaH pUrva svakaM kAyamitra tyaktvA // iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe venopAkhyAne sukalAcarite catuzcatvAriMzo'dhyAyaH // 44 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH -- 5573 atha paJcacatvArizo'dhyAyaH / [ 2 bhUmikhaNDe 5 * etaccihAntargato'yaM pAThaH ka kha ga gha Ga ca cha jha Ta Da Dha pustakasthaH / 1 Ga. Ta. zvAnazca / 2 ja. 'tAH / kanIyasastrayastveva gatA girivanAntaram / tau jagmatu raNabhuvaM teSA / 19 8 10 sukalovAca 2 3 atha te lubdhakAH sarve zUkarI prati jagmire / zUrAzca dAruNAH prAptAH pAzahastAzca bhISaNAH || 1 caturazca tato DimbhAnvRtvA sthitA ca zukarI / kuTumbena samaM kAntaM hataM dRSTvA mahAhave || bharturme cintitaM prAptamRSidevaizva pUjitaH / gataH svargaM mahAtmA'sau vIreNAnena karmaNA // anenApi yathA yAsye svarga bhartA sa tiSThati / tathA sunizcitaM kRtvA putrAnprati vicintitam // 4 yadA jIvanti me bAlAzcatvAro vaMzadhArakAH / bhavatyasya suvIrazva kolasyApi mahAtmanaH // kenopAyena putrAnvai rakSAyuktAnkaromyaham / iti cintAparA bhUtvA dRSTvA parvatasaMkaTam // tatra mArga suvistIrNa niSkAzAya prayAsyate / tAnuvAca mahArAja putrAnprati vimohitA // yAvattiSThAmyahaM putrAstAvadgacchantu zIghragAH / teSAM madhye suto jyeSThaH kathaM yAsyAmi mAtaram // 8 tyaktvA svajIva lobhAcca dhiGmAM mAtaH sujIvitam / pitRrvairaM kariSyAmi sAdhayiSye raNe ripum / / gRhItvA tvaM kanIyaso bhrAtRRMstrIndurgakandaram / / 9. 11 10 mAtaraM pitaraM tyaktvA yo yAti sa hi pApadhIH / narakaM ca prayAtyeva kRmikoTisamAkulam // tamuvAca suduHkhArtA tvAM tyaktvA'haM kathaM suta / prayAsyAmi mahApApA trayo gacchantu me sutaH // 11 trayastu purataH kRtvA dvAbhyAmapi ca bhUpate / jagmaturdurgamArgeNa [teSAmeva supazyatAm || tejasA subalenApi garjantazca punaH punaH // 6 12
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 215 46 SaTcatvAriMzo'dhyAyaH] padmapurANam / atha te lubdhakAH zUrAH saMprAptAzca svaraMhasA / yathA tenApi mArgeNa] trayaste preSitA nRpam // 13 tite tatpathaM ruddhvA dvAveto jananIsuto / lubdhakAzca tataH prAptAH khddgbaanndhnurdhriiH|| 14 prahanyastomarastIkSNaizcakrezca muzalaistataH / mAtaraM pRSThataH kRtvA tanayo yuyudhe sa taiH|| 15 TaMTyA nihatAH kecitkecittuNDena paatitaaH| saMjaghAna khurApraizca zUrAzca patitA raNe // 16 yuyudhe zUkaraH saMkhye dRSTo rAjJA mhaatmnaa| pituH sakAzAcchUro'yamiti jJAtvA sa saMmukhaH // 17 vANapANirmahAtejA manusUnuH pratApavAn / nizitenApi bANena ardhacandrAnukAriNA // 18 rAjJA hanaH papAtoA viddhorasko mahAtmanA / mamAra sahasA bhUmau papAta sa hi zUkaraH // 19 putramohAtparaM vinA tasyopari gatA svayam / tayA ca nihatAH zUrAstuNDaghAtaimahItale // 20 nipeturlubdhakAH zUrAH kati naSTA mRtA nRpa / drAvayantI mahatsainyaM daMSTrayA zUkarI tataH // 21 yathA kRtyA samudbhatA mahAbhayavidAyikA / tamuvAca tato rAjI devarAjasutA priyA // 22 anayA nihataM rAjanmahatsainyaM tavaiva hi / kasmAdupakSase kAnta tanme tvaM kAraNaM vada // 23 tAmuvAca mahArAjo nAhaM hanmi imAM striyam / mahAdoSa(paH)piye dRSTaM (TaH)strIvadhe daivataiH kila24 tasmAnna ghAtaye nArI preSaye'haM na kaMcana / asyA vadhanimittArthe pApAdibhemi sundari // 25 evamuktvA tadA rAjA virarAma mahAmatiH / lubdhako bhArgavo nAma dadRze se tu zUkarIm // 26 kuvetI kadanaM tepAM duHsahAM subhaTerapi / pravivyAdha suvegena vANena nizitena hi // saMlagnena suvANena zoNitena parighutA / zobhamAnA tvaraM prAptA vIrazriyA samAkulA // 28 tuNDana nihataM saMkhye jhaMjheraM tu tayA punH| patamAnana tenApi jhaNajhaNahatA tadA // 29 khar3agena nizitenApi papAna vidalIkRtA / zvasamAnA raNe rAjanmUrchA yAti pariSThutA // 30 duHkhena mahatA''viSTA jIvamAnA mahInale / / iti zrImahApurANe pAjhe bhamigvaNDe sukalAcarine panacatvArizo'dhyAyaH // 4 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH--5604 27 atha paTacatvArizo'dhyAyaH / sukalovAcazvamatI zUkarIM dRSTvA patitAM putravatsalAm / muMdevA kRpayA''viSTA gatA tAM duHkhitAM prati // 1 abhipiya mukhaM tasyAH zItalanodakena vA / punaH sarvAGgamevApi duHkhitAM raNazAlinIm // 2 puNyatoyena zItena sA uvaacaabhipishctiim| [uvAca mAnuSIM vAcaM susvaraM nRpateH priyAm // 3 bhadraM bhavatu te devi tvabhipiktA tvayA yadi / saMsparzAdarzanAtte'dya gato meM pApasaMcayaH // 4 tadAkarNya mahadvAkyamadbhutAkArasaMyutam / citrametanmayA dRSTaM kRtaM tretAnayaM(?)kadA // 5 * ezidAntargataH pAThaH ka. kha. ga. gha. 1. ca. jha. 2. i. da. pustakasthaH / 1 ja. rAH / prAsazca toma / 2 cha. tIkSNaH zaraizca / 3 ga. gha. Ta. i. dha khuraH / dN| 4 ja. tAH / anye khurAgra. nihatAH zU / 5ja. 'khya rAjJA tena m| 6 i. 8. 'trshokaatp| 7 ga. bhRguvA / 8 ga. su tu sundarIm / ja. zarasundarIm / 9 ga. gha. Ta. kaTena / ja. dNdyaa| 10 ga. gha. bhRgavaM / ja. i. bhRguvAn / 11 i. da. jharjhareNa h| 12 ja. vihvalI' / 13 ga. gha. surucaa| 14 ga. gha. ja. Ta. 'cya khurAMstasyAH / 15 ja. zukarIM / 16 ja. mudevA / 17 ja. bhavezca me deN| 18 jaTaM sukRta tarkaye yathA / pa /
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 2 bhUmikhaNDe[* pazujAtimatI ceyaM sauSThavaM bhASate sphuTam / ] svaravyaJjanasaMpanna saMskRtamuttamaM mama // 6 harSeNa vismayenApi kRtvA sAhasamuttamam / tatrasthA sA mahAbhAgA taM patiM vAkyamabravIt // 7 pazya rAjannapUrveyaM saMskRtaM bhASate mahat / pazuyonigatA ceyaM yathA vai mAnuSI vadet // 8 tadAkarNya tato rAjA sarvajJAnavatAM vrH| adbhutamadbhutAkAraM yanna dRSTaM zrutaM mayA // tAmuvAca tato rAjA subhiyAM suzravAM tadA / pRccha cainAM zubhAM kAnte kA ceyaM tu bhaviSyati?. zrutvA tu nRpatervAkyaM sA papraccha ca zUkarIm / kA bhaviSyasi tvaM bhadre citraM te dRzyate bahu 11 pazuyonigatA tvaM vai bhASase mAnuSaM vacaH / sauSThavaM jJAnasaMpannaM vada me pUrvaceSTitam // 12 bhartuzcApi mahAbhAge bhaTasyApi mahAtmanaH / ko'yaM pUrva mahAvIryo gataH svarga praakrmaiH|| 13 Atmanazca subhartuzca sarva pUrvAnugaM vada / evamuktvA mahAmArgA virarAma nRpottama // 14 zUkaryuvAcayadi pRcchasi mAM bhadre mamAsya ca mahAtmanaH / tansarva te pravakSyAmi caritaM pUrvaceSTitam // 15 ayaM pUrva mahAmAjJo gandharvo gItapaNDitaH / raGgavidyAdharo nAma sarvazAstrArthakovidaH // 16 meruM girivarazreSThaM cArukandaranirjharam / tamAzritya mahAtejAH pulastyA munisattamaH // 17 tapazcacAra tejasvI niLalIkena cetasA / raGgavidyAdharastatra saMgataH svecchayA zubhe // 18 vRkSacchAyAM samAzritya gItamabhyasate tadA / svaratAlasamApataM layamAnasamanvitam // tettu zrutvA munistasya dhyAnAJcalitamAnasaH / gAyantaM tamuvAcedaM gItavidyAdharaM prati // 20 bhavadgItena divyena devA muhyanti nAnyathA / susvareNa supuNyena tAlamAnana paNDita // layayuktena bhAvena mUrchanAsahitena ca / me manaH skhalitaM dhyAnAdgItanAnena suvrata // 22 idaM sthAna parityajya anyatsthAnaM vrajasva ha / / gItavidyAdhara uvAcaAtmajJAnasamAM vidyAmahamatra prasAdhaye / duHkhaM na dami kasyApi sukha lokeSu sarvadA // 24 gItenAnena divyena sarvAstuSyanti devtaaH| zaMbhuzvApi samAnIto gItabanirato dvija // 25 gItaM sarvarasaM proktaM gItamAnandadAyakam / zRGgArAdyA rasAH sarve gItanApi pratiSThitAH // 26 zobhAmAyAnti gItena vedAzcatvAra uttama / gItana devatAH sarvAstApamAyAnti nAnyathA // 27 tadevaM nindase gItamAmevaM parivAdayaH / na nyAyA'yaM mahAbhAga tavaiva iha dRzyate // 28 pulastya uvAcasatyamuktaM tvayA'dyaiva gItArthe bahupuNyadam / zRNu tvaM mAmakaM vAkyaM mAnaM tyaja mahAmane / 20 nAhaM gItaM prakutsAmi gItaM vandAmi nAnyathA / vidyAzcaturdaza sarvA ekabhAvena bhAvitAH // 30 * etaccidAntargataH pATho ga. gha. ja. Ta. Da pustakasthaH / 1 ja. Da. pi dRSTvA''zcaryamanutta / 2 ja. ca mudevAM tu svapriyAM hRSTamAnamaH / pR / 3 ga.Ta. surucAM / 1 ga.gha. mi bhadraM te ci / 51 rAjapatnI / 6 ja. 'gA sudevA virarAma ha / sh| 7 ga. gha. ja. Ta. Da. 'vavidyArtha / 8 ga. gha. Ta. Da. "nirbhr| ja. tacca zrutvA munirgItaM dhyaa| 10 ga. gha. ja. Ta. Da. da raGgavi / 11 ga.gha. 'ta / naya / 12 ja.Da. sarvataH / 13 ga. gha. vidyAdhara / ja. raDAvidyAdhara / 14 ga. Da. AtmajAtisa / ja. AtmajAtisamAM vidyA mahattama pr| 15 ga. gha ja. Ta. Da.pi muna lokasya sa / 16 ja na tuSyanti devatAH sadA / zaM / 17 ga, gha, a.Ta. Da. tyAjyoM / 18 gha. ja. vadAmi / i. vindAmi / - - -
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 SaTcatvAriMzo'dhyAyaH] padmapurANam / 217 prANinAM siddhimAyAnti manasA nizcalena ca / tapazca tadvanmatrAzca sidhyanta ekacintayA // 31 ipIkANAM mahAvargazcapalo'yamasaMmataH / viSayeSveva sarveSu nayatyAtmAnaM sarvadA // 32 cAlayitvA manastasmAkhyAnAdeva na saMzayaH / yatra zabda na rUpaM ca yuvatI naiva tiSThati // 33 manayastatra gacchanti tapaHsiddhyartha hetave / ayaM gItaH punItaste bhusaukhymdaaykH|| 34 tapase marvadA vIra tiSThAmo vanasaMsthitAH / anyasthAnaM prayAhi tvaM no vA vayaM vrajAmahe // 35 gItavidyAdhara uvAcaindriyANAM balaM varga jitaM yena mahAtmanA / sanapAH kathyate yogI sa ca dhIraH sa saadhkH||36 zanaM zrutvA'tha vA dRSTvA rUpamevaM mahAmate / calane naiva yo dhyAnAtsa dhIrastapasAdhakaH / / 37 bhavantastejasA hInA jitendriyAstu nAnyathA / svarge'pi nAsti sAmarthya mama gItasya dUSaNe 38 varjayanti vanaM sarva hInavIryA na maMzayaH / idaM mAdhAraNaM vipra vanameva na saMzayaH // 39 devAnAM sarvajIvAnAM yathA mama tathA tava / kathaM gacchAmyahaM tyaktvA vanamevamanuttamam // 40 yUyaM gacchantu tiSThantu yadbhavyaM tattu nAnyathA / evamAbhASya naM viSaM gItavidyAdharastardA // 41 samAkarNya tatastena muninA nasya uttaram / cintayAmAsa medhAvI kiM kRtvA sukRtaM bhavet // 42 kSamAM kRtvA jagAmAtha anyatsthAnaM dvijottamaH / tapazcacAra dharmAnmA yogAsanagataH madA // 43 kAmaM krodhaM parityajya mohaM lobhaM tathaiva ca / sarvendriyANi saMyamya manasA samameva ca // evaM sthitastadA yogI pulastyo munisattamaH / / sukalovAca --- gate tasminmahAbhAge pulastya munipuGgava / kAlAdiSTana tenApi gItavidyAdharaNa ca // cintinaM suciraM kAlaM naSTo'yaM hi bhayAnmama / ka gatastiSThate kApi kiM karoti kathaM ca saMH 46 jJAtvA'yamAtmajaM tena ekAntavatazAlinam / gato vagaharUpeNa tasyA''zramamanuttamam // 47 AsanasthaM mahAtmAnaM tejojvAlAsamAvilam / dRSTvA cakAra va kSAbhaM viprasya tasya bhaamini||48 dharSayenniyataM vimaM tuNDAgreNa kuceSTayA / pazuM jJAtvA mahAgaja kSamate tasya dupkRtam // 49 mUtrate purato gatvA viSThAM ca kurune tanaH / nRtya krIDate tatra patana prAGgaNe punH|| 50 pazuM jJAtvA parityakto maninA tena bhUpate / ekadA tu tadA''yAtastena rUpeNa vai punH|| 51 aTTAhAsena puna:syamevaM kRtaM tadA / rodanaM ca kRtaM tatra gItaM gAyati susvaram // 52 cAlayettaM tathA vimaM gItavidyAdhage nRpa / ceSTitaM tasya vai dRSTvA ghoNI epa bhavena hi // 53 jJAtvA tasya tu vRttAntamAmevaM paricAlayet / pazuM jJAtvA mayA tyakto duSTa eSa sunighRNaH // 54 evaM jJAtvA mahAtmAnaM gandharvAdhamameva hi / cukopa munizArdUlastaM zazApa mahAmatiH / / 55 yasmAcchukararUpeNa mAmevaM paricAlayaH / tasmAdvaja mahApApa yoni caiva ca zaukarIm // 56 zaptastenApi vipreNa gato devaM puraMdaram / tamuvAca mahAtmAnaM kampamAno varAnane // 57 zRNu vAkyaM mahasrAkSa tava vAkyaM kRtaM mayA / tapa eva hi kurvantaM dAruNaM munipuMgavam // 58 1 ga gha. 'taH praNIta / 2 ja. 'ca-jitandriyastu va yogI tapate srvdaa''tm| 3 ja. dhIraH kRcchramA / 4 ga. gha. varaM / 5 ga.gha.Ta.Da. yacchreSTha tatprakurvatAm / e / ja. yatheSTaM tatprakurvatAm / e 6 ja. dA / virarAma munizcApi zrutvA tasya tathotta / 7 ja. sH| gatvA pratApayAmyenamakAnta kRcchshaali'| 8 ka. kha. ga. gha. Da. ca. cha. ha. Dha. 'tvA pdmaatm| ja. Ta. AzramasthaM / 1. ja. vighnaM / 11 a. prAvRNe / 12 ja. 'dA sa tu duSTAtmA tena / 13 Da Na devarUpaM praNAzivam / tasmAtsthAnAdata: so'pi praNanAma p| 14 ka.kha. ga. gha.. gha. cha.sa. Ta... kaary|
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 mahAmunizrIvyAsapaNIta [2 bhUmikhaNDetasmAttapaHprabhAvaM taM cAlitaM kSobhitaM mayA / zaptastenAsmi vipreNa devarUpaM praNAzitam // 59 pazuyoniM gataM cendra mAme parirakSaya / jJAtvA tasya sa vRttAntaM gItavidyAdharasya ca // 60 tena sAdhaM gatazcendrastaM muni pratyabhASata / dIyatAmanugraho nAtha susiddho'si dvijottama // kSamyatAmasya vai pApaM yadanena hi te kRtam // pulastya uvAcavacanAttava deveza kSantavyaM ca mayA'pi hi / bhaviSyati mahArAja manuputro mahAbalaH // 62 ikSvAkurnAma dharmAtmA sarvadharmAnupAlakaH / tasya hastAyadA mRtyurasyaiva ca bhaviSyati // 63 tadeSa vai svakaM dehaM prApsyate nAtra saMzayaH / etatte sarvavRttAntaM taiva caiva niveditam // 64 Atmanazca pravakSyAmi patyA sAdhaM zRNuSva hi / mayA ca pAtakaM ghoraM yatkRtaM pApayA purA // 65 iti zrImahApurANe pAjhe mikhaNDe venopAkhyAne mukalAcarite SaTacatvAriMzo'dhyAyaH // 46 // AditaH zlokAnAM samayaGkAH-5669 atha saptacatvAriMzo'dhyAyaH / mukalovAca---- muMzravA cArusarvAGgI tAmuvAcAtha zUkarIm / pazuyoniM gatA tvaM hi [*kathaM vadami maMskRtam / / 1 evaMvidhaM mahAjJAnaM kasmAtaM vadasva me / kathaM jAnAmi vai bharnuzcaritamAtmanaH zubhe / / 2 bhUkaryuvAca--- pa~zArbhAvena mohana muSTA'ha varavarNini ] / nihatA khaDabANezca patitA raNamUrdhani // 3 mUrchA'bhipariklinnA jJAnahInA varAnane / tvayA'bhiSiktA toyena puNyahastena sundari // 4 puNyodakena zItena tava hastagatena ve / abhiSikte hi me kAye moho naSTAM vihAya mAm // 5 yathA bhAnoH sutejobhirandhakAraH prayAti sH| tathA tavAbhiSekeNa mama pApaM gataM bhubhe // 6 prasAdAttava cArvaNi labdhaM jJAnaM purAtanam / puNyAM gatiM prayAsyAmi iti jJAtaM mayA zubhe // 7 zrUyatAmabhidhAsyAmi pUrvavRttAntamAtmanaH / yatkRtaM tu mayA bhadre pApayA duSkRtaM bahu // 8 kaliGgAkhye zubhe deze zrIpuraM nAma pattanam / sarvasiddhisamAkIrNa caturvarNaniSevitam // vasati sma dvijaH kazcidvasudatteti nAmataH / brahmAcAraparo nityaM stydhrmpraaynnH|| 10 vedevattA jJAnavettA zuciSmAnaguNavAndhanI / dhanadhAnyasamAkIrNaH putrpautrairlNkRtH|| 11 tasyAhaM tu sutA bhadre saudareH svjnvaandhvaiH| alaMkAraH suzRGgArebhUSitA'smi varAnane / / 12 sudevA nAma me tAtazcakAra sa mhaamtiH| tasyAhaM dayitA nityaM pituzcApi mahAtmanaH // 13 rUpeNApatimA jAtA saMsAre nAsti tAdRzI / rUpayauvanagarveNa mattA'haM cAruhAsinI // 14 * etaccidAntargataH pATho ga. gha. ja. Ta. Da pustakasthaH / . ja. smAttu tapase viprazcAlitaH kSobhito mayA / 2 ga, gha. ja. Ta. Da 'rmaarthpaa| 3 ga. gha. ja, tasya devi ni'| 4 ja. 'taM pUrvajanmani / ii|5 ga. gha. ja. Da. sudevA / 8. surucA / 6 Da. dRzam / 7 i. pazuyogena / 8 ga. gha. ja. da. Da. 'yA'tiparicchinnA / 9 ka. 'm / tasmiAto varAkasma nAnA vasudatte na saH / 10 Ta. 'zcidvAsudeveti / 11 ja. brhmcryp| 12 gha. gha. ja. Da. vedavedAntavettA'sau shu| 13 ga. gha. 'ne / vasudevA tato nAma ckaa| ja. ne / vasudevati me nAma ckaa| da.'ne / vAsudevastato nAma ckaa| ha.'ne / mudeveti ca me nAma ckaa|
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 219 47 saptacatvAriMzo'dhyAyaH ] padmapurANam / ahaM kanyA surUpA vai sarvAlaMkArazobhitA / mAM dRSTvA tu tato lokAH sarve svajanavargakAH // 15 mAmevaM yAcamAnAste vivAhArthaM varAnane / yAcitA'haM dvijaiH sarvairna dadAti pitA mama // 11 snehAccaiva mahAbhAge sumohAca mahAmatiH / na dattA'haM tadA tena pitrA 'caiva mahAtmanA // 17 saMprAptaM yauvanaM bAlye mayi bhAvasamanvitam / rUpaM me tAdRzaM dRSTvA mama mAtA suduHkhitA // 18 pitaraM me hyuvAcAtha kasmAtkanyA na dIyate / tvaM kasmai mudvijAyaiva brAhmaNAya mahAtmane / / 19 dehi kanyAM mahAbhAga saMprAptA yauvanaM tviyam / vemudatto dvija zreSThaH pratyuvAca dvijottamaH // 20 mAtaraM me mahAbhAgAM zrUyatAM vacanaM mama / mahAmohena mugdho'smi sutAyA varavaNini // 21 yo me gRhastho vimo vai bhaviSyati zubhe zRNu / tasmai kanyAM pradAsyAmi jAmAtre ca na saMzayaH22 [*mama prANAtpriyA cerya sudevA nAtra saMzayaH / evamuktvA madartha sa virarAma pitA mm||] 23 kauzikasya kule jAtaH sarvavidyAvizAradaH / brAhmaNAnAM guNairyuktaH shiilvaangunnvaashuciH||24 vedAdhyayanasaMpannaM paThamAnaM hi susvaram / bhikSArtha dvAramAyAntaM pitRmAtRvivarjitam // 25 taM dRSTvA samanuprAptaM rUpavantaM mahAmatim / taM papraccha pitA caivaM ko bhavAndai bhaviSyasi // 26 kiM te nAma kulaM motramAcAraM vada sAMpratam / samAkarNya piturvAkyaM vasudattamuvAca sH|| 27 kauzikasyAnvaye jAto vedavedAGgapAragaH / zivazarmeti me nAma pitRmAtRvivarjitaH // 28 santi me bhrAtarazcAnye catvAro vedpaargaaH| [ 'evaM kulaM samAkhyAtamAcAraM kulsNbhvm||29 evaM sarva samAkhyAtaM pitaraM zivazarmaNA / zubhe lagne tithau prApte nakSatre bhagadevate // 30 pitrA dattA'smi subhage tasmai viprAya vai tadA / pitRgehaM vasAmyekA tena sArdhaM mahAtmanA // 31 neva zuzrUSito bhartA mayA sa pApayA tadA / pitRmAtRsuMdravyeNa garveNApi pramohitA // 12 aGgasaMvAhanaM tasya na kRtaM hi mayA kadA / ratibhAvena snehena vacanena mayA zubhe // RrabuddhyA hi dRSTo'sau sarvadA pApayA mayA / puMzvalInAM prasaGgena tadbhAvaM hi gatA shubhe|| 34 mAtApitrozca bhartuzca bhrAtRNAM hitameva ca / na karomyahamevApi yatra tatra vrajAmyaham // 35 evaM me duSkRtaM dRSTvA zivazarmA patirmama / snehAcchzuravargasya mama bhartA mhaamtiH|| 36 na kiMcidate so'pi bhamate duSkRtaM mama / vAryamANA kuTumbana ahameva supApinI // 37 tasya zIlaM viditvA te sAdhutvaM zivazarmaNaH / pitA mAtA tvime sarve mama pApena duHkhitaaH||38 bhartA me duSkRtaM dRSTvA tasya gRhAdvinirgataH / taM dezaM grAmamevaM hi parityajya gatastataH // 39 gate bhartari me tAtaH saMjAtazcintayA'nvitaH / mama duHkhena duHkhAtmA yathA rogeNa piidditH||40 mama mAtA uvAcaiva bhartAraM daHkhapIDitam / kasmAJcintayase kAnta vada duHkhaM mmaagrtH|| 41 vasudatta uvAcainAM mAtaraM mama saMmukhaH / sutAM tyaktvA gato vimo jAmAtA zRNu vllbhe|| 42 iyaM pApasamAcArA nighRNA pApacAriNI / anayA hi parityaktaH zivazarmA mahAmatiH // 43 * etacihAntargataH pATho ga. gha. hu. cha. sa.Ta. pustksthH| etacihAntagata: pAThI ga. gha. ja.Ta. ha. pustakasthaH / 1 ja. mama / 2 ga, gha ja. Ta. 'lye vayamA cs| Da. lye mdbhaa| 3. 'te| yauvanasthA tvayA kAnta baa| 4 ja. m / tacchratvA vasudatto'sau pra / 5 Ta. vaasudevo| 6 ja. 'yaM vasudevA na sN| 7 ga. gha. i. cha. sa. vasudattaH / 2. vAsudevaH / 8 Da. 'vAnrUpavA / 98. sasvaram / 10 8. ja. da. mahAmatiH / 11 ja. m / papraccha ca kulaM zIla kanyAdAnArthameva t|12 ga. gha. ja.me pita' / 13 ga. gha. ja. Ta. 'mubhadreNa / 14 ja. 'tA bhrAtarazca ma / 15 ga. gha. ja. Ta. Da. 'yA'pi / 16 ga, gha, ja. Ta. mahAmuniH /
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [2 bhUmikhaNDesamastasya kuTumbasya dAkSiNyena mahAmatiH / mamAyaM sa dvijaH kAnte sudevAM naiva bhASate // 44 vaisate saumyabhAvena naiva nindati kutsati / sudevAM pApasaMcArAM sa vai paNDitabuddhimAnaM // 45 bhaviSyati tviyaM duSTA sudevA kulanAzinI / ahamenAM parityakSye brahmAcAravinAzinIm // 46 brAhmaNyuvAcaadya jJAtaM tvayA kAnta sutAyA guNadRSaNam / taba mohena snehena naSTeyaM zRNu sAMpratam // 47 apatyaM lAlayettAvadyAvatpazcamavArSikam / zikSAbuddhyA sadA kAnta punarmohena poSayet // 48 snAnAcchAdanabhakSyaizca bhojyaiH peyerna saMzayaH / guNeSu yojayetkAnta sadvidyAsu ca tAnsunAna 49 guNazikSArthanirmohaH pitA bhavati sarvadA / pAlane poSaNe kAnta saMmohaH parijAyate // 50 guNaM na varNayetputraM kutsayecca dine dine / kaThinaM ca vadetrityaM [*vacanaiH paripIDayet // 51 yathA hi sAdhayennityaM] suvidyAM jJAnatatparaH / abhimAne chalenApi pApaM tyajya pradUrataH // nipuNo jAyate nityaM vidyAsu ca guNeSu ca // mAtA ca tADayetkanyAM snuSAM zvazrUzca tADayet / guruzca tADayecchipyaM tataH sidhyati nAnyathA 53 bhAyoM ca tADayetkAnto hyamAtyaM nRpatistathA / hayaM ca vAhayedvIro gajaM mAtrI dine dine // 54 zikSAbuddhyA prasidhyanti tADanAnpAlanAdvibho / tvayeyaM nAzitA nAtha sarvadeva na saMzayaH // 55 sAdhe subrAhmaNenApi bhavatA zivazameNA / niraGkazA kRtA gahe tena naSTA mahAmate // 56 tAvaddhi dhArayetkanyAM gRhe kAnta vacaH zRNu / aSTavarSAnvitA yAvatmabalAM naiva dhArayet // 57 piturgehe sthitA putrI yatpApaM hi prakurvate / ubhAbhyAmapi tadyAti tvenastAbhyAmapi dhruvam // 58 tasmAnna dhArayetputrI samarthI nijamandire / yasya dattA bhavatmA ve tasya gaha prapASayat // 59 ['tatra yatmAdhayetkAnta saguNaM bhaktipUrvakam / kulasya jAyate kIrtiH pitA sukhena jiivti|| 60 tatrasthA kurute pApaM tatpApaM bhuJjate patiH / tatrasthA vardhate nityaM putraH potraH sadeva sA // 61 pitA kIrtimavAmoti sutAyAH suguNaH priya / tasmAnna dhArayankAnta gehe putrI sabhartRkAm 62 ityarthe zrUyate kAnta itihAsa (sI) bhaviSyati / aSTAviMzanika prApta yuga dvAparake mahata // 63 ugrasenasya vIrasya yadujyeSThasya yatprabho / caritraM te pravakSyAmi zRNurvakamanA dvija // 64 iti zrImahApugaNe pAye bhamikhaNDe venopAkhyAna sukalAcaritaM saptacatvArizo'dhyAyaH // 4 // __ AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-5733 athASTacatvAriMzo'dhyAyaH / brAhmaNyuvAca-- mAyure viSaye ramya mathurAyAM nRpottamaH / ugrasaneti vikhyAtI yAdavaH paravIrahA / / * etacihAntargataH pATo ga. gha. ja. Ta. Da pustakasthaH / / eJcihAntargataH pAThaH ka. kha. ga. gha. Da. ca. cha. jha. Ta. i. 8. pustakasthaH / 1ja. 'yaM gaurvaatkaante| 2 ga. gha. ja. Ta. Da. vadate / 3 ja. 'na navanAM pariku / 4 na. ti / vasudevA pApavRtti jJAtvA'sI paNDito dvijaH / m'| 5 ja.n / kiM bhaviSyAta me paNyamanayA paapvRttyaa| ahamenAM parityakSye yama brahmavi. nAzinI |maa / 6 da. putrAnmohe / 7. lAlane / 8 ja. 'te / mugaNaM 9 ga. gha. ja. Ta. kutsitaM / 1.Ta. zikSyA buN| 6 / 11 ga. gha. ja. Ta. i. prvaasyeN| 12 ka. saha / ga. gha. ja. Ta. kila / 13 ja. ke tadA / u|
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 ekonapaJcAzattamo'dhyAyaH ] pavapurANam / 221 sarvadharmArthatattvajJo vedazaH zrutavAnbalI / dAtA bhoktA guNagrAhI saguNAnvetti bhuuptiH|| 2 rAjyaM cakAra medhAvI prajA dharmeNa pAlayet / evameva mahAtejA ugrasenaH pratApavAn // 3 vaidarbhaviSaye puNye satyaketuH pratApavAn / tasya kanyA mahAbhAgA padmAkSI kamalAnanA // 4 nAmnA padmAvatI nAma satyadharmaparAyaNA / sA strINAM ca guNayuktA dvitIyeva samudrajA // 5 vaidarbhI zuzubhe rAjasvaguNaiH satyakAraNaiH / mAthurastUgrasenastu hyupayeme sulocanAm // 6 tayA saha mahAbhAgaH sukhaM reme pratApavAn / atiprIto guNaistasyAstayA saha sukhI bhavet / / 7 tasyAH snehena prItyA vai sa mugdho mathurezvaraH / padmAvatI mahAbhAga tasya prANapriyA'bhavat // 8 tayA vinA na bubhuje tayA saha prakrIDayet / tayA vinA na vai lebhe paramaM sukhameva sH|| 9 evaM prItikarau jAto parasparamanuttamau / snehavantau dvinazreSTha sukhasaMprItidAyako // 10 satyaketuzca rAjendraH sasmAra sa padyAvatIm / svasutAM tAM mahAbhAgAM mAtA tasyAH suduHkhitaa||11 sA dUtAnpreSayAmAsa vaidarbhI mAthuraM prati / ugrasenaM nRvIrendra sAdareNa dvijotama // 12 gatvA dUto'tha mathurAM rAjAnaM vAkyamabravIt / vidarbhAdhipatiM bhaktyA sa snehena nyavedayat // 13 AtmanaH kuzalaM ghUte bhavatAM paripRcchati / satyaketurmahArAja tvAmevaM parisnigdhavAn // 14 darzanAya sutAM cA''rya padyAvatIM ca preSaya / yadi tvaM manyase nAtha prItisneha hi tasya ca // 15 preSayasva mahAbhAgAM tava prItikarAM sadA / autsukyena mahArAja sA zokenAnuvartate // 16 samAkarNya tato vAkyamugraseno narottamaH / pItyA snehena tasyApi satyaketormahAtmanaH // 17 dAkSiNyena ca viprendra preSayAmAsa bhUpatiH / padmAvatI piyAM bhAryAmugrasenaH pratApavAn // 18 preSitA tena rAjendra gatA padmAvatI svakam / pUrva gRhaM satI sA tu mahAharSeNa saMyutA // 19 pitRpUrva kuTumbaM tu dadRze cArumaGgalA / pituH pAdau nanAmAtha zirasA satyatatparA // 20 AgatAyAM mahArAja padmAvatyAM dvijottama / harSeNa mahatA''viSTo vidrbhaadhiptipH|| 21 vardhitA mAnaMdAnezca vastrAlaMkArabhUSaNaH / padmAvatI mukhenApi piturgehe pravartate // sakhIbhiH sahitA sA tu niHzavaM parivartate / ramate sA tadA tatra yathApUrva tathaiva ca // gRhe vane taDAgeSu prAsAdeSu tathaiva ca / punarvAlA babhUvAtha nirlajjaiva parvatete // niHzaGkA vartate vipra sakhIbhiH saha sarvadA / pativratA mahAbhAgA harSeNa mahatA'nvitA // 25 mukhaM tu pitRgehasya durlabhaM zvAzure gRhe / evaM jJAtvA tadA reme kadA IdRgbhaviSyati // 26 anena mohabhAvena krIDAlubdhA varAnanA / sakhIbhiH sahitA nityaM vaneSUpavane tadA // 27 iti zrImahApurANe pAjhe bhamikhaNDe venopAkhyAne mukalAcarite'TAcatvAriMzo'dhyAyaH // 8 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-5760 arthakonapazcAzattamo'dhyAyaH / brAhmaNyuvAcaekadA tu mahAbhAga gatA sA parvatottamam / ramaNIyaM vanaM dRSTvA kadalIkhaNDamaNDitam // 1 1 ga gha. ja. vAnvazI / daa'| 2 ja. 'NAnvitavigrahaH / raa|3 ga. gha. Ta. Da. mahAsena / 4 ja. 'je krIDhatyeva nirantaram / t| 5 ja. yAdavendra / 6 ma. 'tamaH / upramena mahArAja raa| u. 'samaH / ugramena sa gatvA turaa| 7 ja. se vIra zvazroH prItikaraM sadA / / 8 ga. gha. ja. narezvaraH / 9 ja. pituH / 10 ga. gha. Ta. saMkulam / 11 ja. mahAbhAga / 12 ja. nRpottamaH / 13 ja. 'tistadA / / 14 ja. 'nadezcaiva / 15 ja. va ca pUrvavat / niH / 16 ja. 'neSu bajate sdaa|
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 ." our 1 . mahAmunizrIvyAsapraNIta- [2 bhUmikhaNDezAlestAlestamAlaizca nAlikeraistathotkaTaiH / pUgIphalairmAtulukai raGgazcArujambukaiH / / campakaiH pATalaiH puNyaiH puSpitaiH ketakaivaraiH / azokabakulopetaM nAnAauralaMkRtam // 3 parvataM puSpavantaM ca puSpitaizca nagottamaiH / sarvatra zobhitaM ramyaM nAnAdhAtusamAkulam // 4 [*gauraramyataraM dRSTvA tadeva vanamuttamam ] / taDAgaM sarvato bhadraM puNyatoyena pUritam // kamalaiH puSpitaizvAnyaiH sugandhaiH kanakotpalaiH / zvetotpalaivibhAsantaM rktotplmupusspitaiH|| nIlotpalaizca kalAreIsaizca jalakukuraiH / pakSibhirjalajaizvAnyairnAnAdhAtusamAkulam // 7 taDAgaM sarvataH zubhraM nAnApakSigaNairyutam / kokilAnAM rutaiH puNyaiH sukharaiH parizobhitam // 8 mayUrANAM tathA zabdaiH sarva ca madhurAyate / SaTpadAnAM sunAdena sarvatra parizobhate // 9 evaMvidhaM giriM ramyaM tadeva vanamuttamam / taDAgaM sarvato bhadraM dadRze nRpanandinI // 10 vaidarbhI krIDamAnA sA sakhIbhiH sahitA tadA / samAlokya vanaM puNyaM sarvatra kusumAkulam // 11 cApalyena prabhAvena strIbhAvena ca lIlayA / padmAvatI sarastIre sakhIbhiH sahitA tadA // 12 jalakrIDAsamAlInA haMsate gAyate punaH / sukhena ramamANA sA tasminsarasi bhAminI // 13 evaM vipra tadA sA tu sukhena parivartate / gobhilo nAma vai daityo bhRtyo vozravaNasya ca // 14 divyenApi vimAnena sarvabhogapariSkRtaH / yAti cA''kAzamArgeNa tddaagsyorvmaagtH|| 15 tena dRSTA vizAlAkSI vedI nirbhayA tadA / sarvayoSidvarA sA hi ugrasenasya ve miyA // 16 rUpeNApratimA loke sarvAGgeSu virAjate / ratirve manmathasyApi kiM vA'pIyaM haripriyA // 17 kiM vA'pi pArvatI devI zacI kiM vA bhaviSyati / yAdRzI dRzyate ceyaM nArINAmuttamA varA 18 anyA cevezI nAsti dvitIyA kSitimaNDale / nakSatreSu yathA candraH saMpUrNo bhAti zobhana: 19 guNarUpakalAbhistu tathA bhAti varAnanA / puSkareSu yathA haMsastatheyaM cAruhAsinI // 20 aho rUpamaho bhAvamasyAstu paridRzyate / kA kasya zobhanA bAlA cAruvRttapayodharA // 21 vipazya gobhilo daityaH padmAvatI varAnanAm / cintayitvA kSaNaM vima kA kasyApi bhvissyti|| jJAnena mahatA jJAtvA vaidarbhIti na saMzayaH / dayitA ugrasenasya pativrataparAyaNA // 23 Atmabalena tiSThantI duSpApyA puruSerapi / ugraseno mahAmUrkhaH preSitA yena ve varA // 24 piturgehamiyaM bAlA sa tu bhAgyena varjitaH / anayA vinA sa jIvecca kathaM kUTamatiH sadA // 25 kiMvA napuMsako rAjA enAM yo hi parityajet / tAM dRSTvA sa tu kAmAtmA sNjaatsttkssnnaadpi|| iyaM pativratA bAlA duSpApyA puruSairapi / kathaM bhokSyAmyahaM gatvA kAmo'ti mama pIDayet // 27 abhuktvA'haM yadA yAsye mRtyumema tadA bhavet / adyeva hi na saMdeho yataH kAmo mahAbalaH // 28 iticintAparo bhUtvA upAyaM sasRje tadA / kRtvA mAyAmayaM rUpamugrasenasya bhUpateH // 29 yAdRzastUgrasenazca sAGgopAGgo mahAnRpaH / gobhilastAdRzo bhUtvA gatyA ca svarabhASayA // 30 yathAvastro yathAveSo vayasA ca tathA punaH / divyamAlAmbaradharI divyagandhAnulepanaH // 31 sarvAbharaNazobhAko yAdRzo mAthurezvaraH / bhUtvA ca tAdRzo daitya ugrasenamayastadA // 32 * etacihAntargato'yaM pATho ja. pustksthH| 1 ga. gha. Ga. . Dha. puSpaiH / 2 . da. vaTaiH / / 3 ja. sannehaM / 4 ga. gha. Ta. ha. vizvasitA saa| 5 ga. gha. ja. Ta. i. daityaH putro 3 / 6 ga. gha. ha. Ta. i. 8 pariplutaH / 7 ja. mUDhamatiH / 8 ga. gha ja. Da. 'mAlyAmma' / 9 ja. zaH priveshv|
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 paJcAzattamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 221 mAyayA parayA yukto rUpatAruNyasaMyutaH / parvatAgre azokasya chAyAmAzritya saMsthitaH // 33 zilAtalastho duSTAtmA vINAM daNDena vaar(d)kH| susvaraM gAyamAnastu gItaM vizvapramodanam / / 34 tAlamAnakriyopetaM saptasvaravibhUSitam / gItaM gAyati duSTAtmA tasyA rUpeNa mohitaH // 35 parvatAgre sthito vima harSeNa mahatA'nvitaH / sakhImadhyagatA sA tu padmAvatI varAnanA // 36 azruve susvaraM gItaM tAlamAnalayAnvitam / ko'yaM gAyati dharmAtmA mahatsaukhyapradAyakam // 37 gItaM hi satkiyopetaM sarvabhAvasamanvitam / sakhIbhiH sahitA gatvA autsukyena nRpaatmjaa||38 azokacchAyAmAzritya vimale'tha zilAtale / dRSTvA bhUpAlaveSeNa gobhilaM dAnavAghamam // 39 puSpamAlAmbaradharaM divyagandhAnulepanam / sarvAbharaNazobhADhyaM padmAvatI pativratA // 40 mAthurezaH samAyAtaH kadA dharmaparAyaNaH / mama nAtho mahAtmA vai rAjyaM tyaktvA prduurtH|| 41 yAvadvicintayetsA ca tAvatpApena tena mA / samAhUtAM suvasvA ca ehi tvaM hi priye mama // 42 cakitA zaGkitA sA ca kathaM bhartA smaagtH| lajjitA duHkhitA jAtA adhaH kRtvA tato mukham43 ahaM pApA durAcArA niHzaGkA parivartitA / kopamevaM mahAbhAgaH kariSyati na saMzayaH // 44 yAvaddhi cintayetsA ca tAvattenApi paapinaa| samAhatA svayaM sA ca eohi tvaM mama priye // 45 tvayA vinA kRto devi prANAndhartu varAnane / na hi zaknomyahaM kAnte jIvitaM priyameva ca // tava snehene mugdho'smi tvAM tyaktvA notsahe bhRzam // brAhmaNyuvAca-- evamuktvA(ktA) gatA tasya saMmukhI lajjayA'nvitA |smaalingg ya tato daityaM satI padmAvatI tadA47 ekAntaM tu samAnItA subhuktA svecchayA tataH daityena gobhilenApi satyaketoH sutA tadA // 48 sukalovAcamukhasthAne'sya saMketamavindantI varAnanA / svavastraM sA parigRhya zaGkitA duHkhitA'bhavat // 49 sA sakrodhamuvAcAtha gobhilaM dAnavAghamam / kastvaM pApasamAcAro nighRNo dAnavAkRtiH // 50 zatukAmA samudyuktA duHkhenA''kulitekSaNA / vepamAnA nado rAjanduHkhabhaureNa pIDitA // 51 mama kAntacchalenaivaM tvamAgato durAtmavAn / nAzitaM dharmavatkAyaM pativratamanuttamam // 52 susvaraM ruditaM kRtvA mama janma tvayA hRtam / [*pazya me balamatraiva zApaM dAsye sudaarunnm||53 evaM saMbhASamANAM tAM zapnukAmAM sa gobhilaH // iti zrImahApugaNe pAdma bhUmikhaNDe venopAkhyAne mukalAcarita ekonapacAzattamo'dhyAyaH // 45 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-5814 atha padhAzanamo'dhyAyaH / mukalovAca * etaccidAntargataH pATho ja. pustakamthaH / / 1 Da. Dha. 'mohanam / 2 ja. 'taH / sthitastA bhoktakAmastu h| 3 ga. ja. Ta. du. hi manope / 4 ga. Ta... 'na cetasA / 5 a. tA tvaraMbhAva hai| ja. 'yaH / enazcovAca daityendrazcintayantI tadA sthitAm / tvayA vinA kSapandevi dinAni katicittvaham // dIno'smi satataM bhadre praa| 7 ga. Da. mAyinA / 8 Ta. ha. kSaNaM / cha. jha. RtaM / 9ga.gha... cha. jha. Da. Dha. 'na lubdho'smi / 10 ja. mudA / 11 ga. gha. ja. Ta. dAruNAkR' / 12 ja. 'dA'tyartha duH| 13 ga. gha. Ta. bhAvana pii| 14 ja. va AgatastvaM sadSTadhIH / naa| 15 ca svrmudi| 16 ja. hatam / 17 ma. brAhmaNyuvAca /
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 mahAmunizrIvyAsapraNIta [2 bhUmikhaNDetasyAstu vacanaM zrutvA gobhilo vAkyamabravIt / bhavatI zaptukAmA'si kasmAnme kAraNaM vada // 1 kena doSeNa lipto'smi yasmAttvaM shtumudytaa| gobhilo nAma daityo'smi paulastyasya bhaTaH zubheH daityAcAreNa vargami jAne vidyAmanuttamAm / vedazAstrArthavettA'smi kalAsu nipuNaH punaH // 3 evaM sarva vijAnAmi daityAcAraM zRNuSva me / parasvaM paradArAMzca balAGgreJjAmi nAnyathA // 4 vayaM daityAH samAkarNya daityAcAreNa sAMpratam / vartAmo jJAtibhAvena satyaM satyaM vadAmyaham // 5 brAhmaNAnAM hi cchidrANi vipazyAmo dine dine| teSAM hi tapasAM nAzaM vinaiH kurmo na saMzayaH6 chidraM prApya na saMdeho nAzayAmo na saMzayaH / brAhmaNAzrUyatAM bhadre devayajJaM varAnane // 7 nAzayAmo vayaM yajJAndharma yajJaM na saMzayaH / [*subrAhmaNAnparityajya devaM nArAyaNaM prabhum // 8 pativratA mahAbhAgAM suMdatI bhartRtatparAm / dUreNApi parityajya tiSThAmo nAtra saMzayaH // 9 tejo devi muvimasya harezcaiva mahAtmanaH / anyAH pativratA yAzca zak daityAzca na kSamAH // 10 pativratAbhayenApi viSNoH subrAhmaNasya ca / nazyanti dAnavAH sarve dUra raakssspuNgvaaH|| 11 ahaM dAnavadharmeNa vicarAmi mahItalam / kasmAttvaM zatukAmA'si mama doSo vicAryatAm // 12 padmAvatyuvAcamama dharmaH mukAyazca tvayeva parinAzitaH / ahaM pativratA sAdhvI patikAmA tapasvinI // 13 svamArge saMsthitA pApa mAyayA parinAzitA / tasmAtyAmapyahaM duSTa AdhakSyAmi na saMzayaH // 14 gobhila uvAcadharmamevaM pravakSyAmi bhavatI yadi manyate / agnividrAhmaNasyApi zrUyatAM nRpanandini // 15 juhoti ca trikAlaM yo na tyajedagnimandiram / sa cAgnihotrI bhavati yajatyevaM dina dine // 16 anyaccaivaM pravakSyAmi bhRtyadharma varAnane / manasA kameNA vAcA vizuddho yo hi nityazaH // 17 nityamAdezakArI yo bhakSyAttiSThati caagrtH| sa bhRtyaH kathyate devi puNyabhoktA na sNshyH||18 yaH putro guNavAjJAtA pitaraM pAlayecchubhaH / mAtaraM ca vizeSeNa manasA kaaykrmbhiH|| 19 tasya bhAgIrathIsnAnamahanyahani jAyate / anyathA kurute yo hi sa pApIyAna saMzayaH // 20 anyaccaivaM pravakSyAmi pativratamanuttamam / vAcA sumanasA caiva karmaNA zRNu bhAmini // zuzrUSAM kurute yA hi bhartuzcaiva dine dina / tuSTe bhartari yA pItA na tyajetkrodhanaM punaH // tasya doSa na gRhNAti tADitA tuSyata punH|| bhartuH karmasu sarveSu puratastiSThate sadA / sA cApi kathyate nArI pativrataparAyaNA // 23 patitaM pitaraM putraibehudoSasamanvitam / tasmAdapi ca na tyAjyaM krodhitaM kuMSThinaM tadA // 24 evaM putrAH zuzrUSanti pitaraM mAtaraM kila / te yAnti paramaM lokaM tadvipNAH paramaM padam // 25 evaM hi svAminaM ye'pi upacaryanti bhRtyakAH / ptyulokN prayAntyete prsaadaatsvaaminstdaa||26 * etacihAntargataH pAThaH ka.kha. hu. ca. cha.. Da.i. pustakasthaH / 1 ja. 'styasyAmaraH shu| 2 ja. dujhe sadA hyaham / va' / ga. gha. Ta. Da. 'duAmyahaM tathA / 3 Da. munibhAvena / 4. cha.za. da. sumaateN| Da. sushiilaaN| 5 cha. dvikAlaM / 6 Da. 'jyaM kuASTanaM krodhitaM ta / 7 cha. vyaadhinN| 8 Da. indralokaM /
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 paJcAzattamo'dhyAyaH ] paapurANam / 225 ani naiva tyajevipro brahmalokaM prayAti saH / agnityAgakaro vimo vRSalIpatirucyate // 27 svAmidrohI bhavendratyaH svAmityAgAna sNshyH| ani ca pitaraM caiva na tyajetsvAmina zubhe 28 vyAjyaM viprasute bhRtyaiH satyaM satyaM vadAmyaham / parityajya pragacchanti te yAnti narakArNavam29 patitaM vyAdhitaM devi vikalaM kuSTinaM bhavet / sarvadharmavihInaM tu kRtapAtakasaMcayam // bhartAraM na tyajebArI yadi zreya ihecchati // pratyaktvA kAntaM vrajennArI anyatkAryamihecchati / sA syAddhi puMzcalI loke sarvadharmabahiSkRtA31 gate bhartari yA grAmaM bhAgaM zRGgArameva ca / lolyAca kurute nArI puMzcalI vadate janaH // 32 evaM dharma vijAnAmi vedazAstraizca saMmatam / dAnavA rAkSasAH pretA dhAtrA sRSTA yadA tu te // 35 tatte hi kAraNaM marva pravakSyAmi na saMzayaH / brAhmaNA dAnaveSviha pizAce rAkSaseSu ca // 34 dharmAdharmaphalaM proktamadhItaM taistu sundari / vindanti sakalaM sarva Acaranti na donavAH // 35 vidhihInaM prakurvanti dAnavA jJAnajitAH / anyAyena vajantyete mAnavA vidhivrjitaaH|| 36 teSAM saMskArakA dhAtrA ketAste cApi nAnyathA / vidhihInaM prakurvanti ye tu dharma narAdhamAH 37 tAnvayaM zAsayAmA vai daNDena mahatA kila / bhavatyA dAruNaM karma kRtameva sunighRNam // 38 gArhasthyaM hi parityajya AtrA''yAtA kimarthaM vai / vadasyevaM mukhenApi ahaM hi patidevatA // 39 karmaNA nAsti tadRSTaM patidaivatameva te / niHzaGkA vase sA ve pramattA girikAnane // 40 mayA tvaM sAdhitA pApA daNDena mahatA zRNu / bhartAraM ca parityajya kimartha tvamihA''gatA // 41 zRGgAraM bhUSaNaM veSaM kRtvA niSThasi nighaNe / kimartha hi kRtaM pApe kasya hetorvadasva me // 42 adharmacAriNI duSTA patiM tyaktvA samAgatA / kA''ste tatpatidaivatvaM darzaya tvaM mamAgrataH // 43 bhavatI puMzcalI [' nAma yayA tyaktaH svakaH ptiH| pRthakzayyA yadA nArI tadA sA puMzcalI matA] yojanAnAM zatakasya antaraNa pravartame / kAsti te patidevatvaM puMzcalyAcAracArIiNa // 45 nirlajje nighRNe duSTe kiM me vadasi saMmukhI / tapasaH kAsti te bhAvaH ka tejo balameva ca // darzayasva mamAdyaiva balavIryaparAkramam // padmAvatyuvAcasnehenApi samAnItA zrUyatAmamugadhama / bharnu hAdahaM pitrA kA''ste tatra ca pAtakam // 47 nava kAmAnna lobhAcca na mAhAna ca mtsraat| AgatA'haM parityajya patibhAvena sNsthitaa||48 bhatRrUpacchalenApi tvayaiva parivazcitA / bhavantaM mAthuraM jJAtvA''gatA'haM saMmukhaM tava // 49 mAyAvinaM yadA jAne tvAmevaM dAnavAdhama / ekana huMkRtenaiva bhasmIbhUtaM karomyaham // 50 gobhila uvAca-- cakSu_nA na pazyanti mAnavAH zRNu sAMpratam / dharmanetravihInA tvaM kathaM jAnAsi mAmiha // 51 yadA te bhAva utpannaH piturgehaM prati aNu / patibhAvaM parityajya muktA dhyAnena tvaM tadA // 52 jJAna tattvaM yadA naSTaM sphuTaM ca hRdayaM tava / kathaM mAM tvaM vijAnAsi jJAnacakSuItA bhuvi // 53 *etaccidAntargataH pATho Da. pustakasthaH / / etacihAntargataH pATho ga. gha. i. cha. sa. Da. da. pustakasthaH / 1 Da. cha. sa. Da. da. mArtha sakalaM / 2 ja. la te tu karmacchidrAdipUraNam / vi / 3 ka. kha. ga. gha. u. ca. cha. ma. Ta. Da. da. mAnavAH / 4 ja. ajJAnena prakurvanti ye tu vidhyuditAH kriyAH / te / 5 ja. kRtaM tacchRNu saaNprtm|vi| 6 ja.ma pati tyaktvA yadAgatA / pR / 7 ja. durmukhI /
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDekasyA mAtA pitA bhrAtA kasyAH svajanabAndhavAH / sarvasthAne patirkheko bhAryAyAstu na sNshyH|| ityuktvA hi mahasyaiva gobhilo dAnavAdhamaH / na bhayaM vidyate te'dya mamApi zRNu puzcali // 55 kiM bhavettava roSeNa vRyaiva parikaimpase / mama gehaM samAzritya bhuMktvA bhogAnmanonugAn // 56 padmAvatyuvAcagaccha pApasamAcAra kiM tvaM vadasi nighRNa / satIbhAvena saMsthA'smi pativrataparAyaNA // 57 dhakSyAmi tvAM mahApApa yadyevaM tu vadiSyasi // evamuktvA tu sA kAnta niSasAda mahItale / duHkhena mahatA''viSTA tAmuvAca sa gobhilaH // 59 tavodare mayA nyAsaH svavIryasya kRtaH zubhe / tasmAdutpatsyate putralokyakSobhakArakaH // evamuktvA jagAmAtha gobhilo dAnavastadA // gate tasmindurAcAre dAnave pApacAriNi / duHkhena mahatA''viSTA nRpakanyA ruroda h|| 61 iti zrImahApurANe pAdme bhUbhikhaNDe venopAkhyAne sukalAcarite paJcAzattamo'dhyAyaH // 50 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-5875 arthakapaJcAzattamo'dhyAyaH / brAhmaNyuvAcagate tasmindurAcAre gobhile pApacetasi / padmAvatI rurodAtha duHkhena mahatA'nvitA // ? tasyAstu ruditaM zrutvA sakhyaH sarvA dvijottama / papracchustAM rAjakanyAM tAH sarvAzca vairAnanAm 2 kasmAdrodiSi bhadraM te kathayasva hi ceSTitam / ka gato'sau mahArAjA mAthurAdhipatistava // 3 yena tvaM hi samAhRtA priye tyaktvA vadasva naH / tA uvAca suduHkhena rudamAnA punaH punH||4 tayA AveditaM sarva yajjAtaM doSasaMbhavam / tAbhinItA piturgehaM vepamAnA suduHkhitA // 5 mAtuH samakSaM tasyAstu AcacakSustadA striyaH / samAkarNya tato devI gatA sA bhartamandiram // 6 bhartAraM zrAvayAmAsa sutAttAntameva hi / samAkarNya tato rAjA mahAduHkhI tvajAyata // 7 yAnAcchAdanakaM dattvA parivArasamanvitAm / mathurAM preSayAmAsa gatA sA priyamandiram // 8 sutAdoSa samAcchAdya pitA mAtA dvijottama / ugrasenastu dharmAtmA padmAvatI samAgatAm // 9 sa dRSTvA mumude devImuvAcedaM vacaH punaH / tvayA vinA na zaknomi jIvituM hi varAnane // 10 bahu prabhAsi me prItA guNeH zIlaistu sarvadA / bhaktyA satyena me kAnte patidevatyakerguNaiH // 11 samAbhASya miyAM bhAryA padmAvatI narezvaraH / tayA sAdhaM sa vai rema ugraseno nRpottamaH / / 12 vavRdhe dAruNo garbhaH sarvalokabhayaMkaraH / padmAvatI vijAnAti tasya garbhasya kAraNam // 13 svodare vardhamAnasya cintayantI divAnizam / anenApi vijAtena lokanAzakareNa vai // 14 anenApi na me kArya duSTaputreNa sAMpratam / auSadhI pRcchate sA tu garbhapAtasya sarvataH // 15 naurImahauSadhI sA hi vindatI ca dine dine / garbhasya pAtanAyaiva upAyA bahuzaH kRtAH // 16 1 ga. gha. ja. AtmA / 2 ga. gha. ja. Ta. 'katyase / 3 cha. dehaM / 4 Ga. ja. da. bhukSva / 5 Ta. daityaM / 6 ga.gha.a. Ta. 1. 'lokye cAtisundaraH / e| 7 ga. gha. Da. varAnanAH / 8 ga. gha. ha. cha. ja. jha. i. 8. 'yetyuktvA / 9 ga. gha. ja. Ta. 'naH / pracoditaM tayA sa / i. 'naH / tAsAmAve / 10 ja. 'tAduSkRtame / 11 gha. 'ta / bhUSaNAcchAdanaM da / 12 ga. gha. jaTa, i. naanaam|
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51ekapaJcAzattamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 227 badhe dAruNo garbhaH sarvalokabhayaMkaraH / tAmuvAca tato garbhaH padmAvatIM sa mAtaram // 17 mAttaM vyathase mAtazcauSadhIbhirdine dine / puNyena vardhate cA''yuH pApenAlpaM tu jIvitam 18 AtmakarmavipAkena jIvanti ca mriyanti ca / AmagarbhA mriyantyante tvapakAstu mahItale // 19 jAtamAtrA mriyantyanye kati te yauvanAnvitAH / bAlavRddhAzca taruNA AyuSo vazatAM gtaaH||20 sarve karmavipAkena jIvanti ca mriyanti ca / oSadhyo matradevAzca nimittAni na saMzayaH // 21 mAmeva hi na jAnAsi bhavatI yAdRzo hyaham / dRSTaH zrutastvayA pUrva kAlanemirmahAbalaH // 22 dAnavAnAM mahAvIryastrailokyasya bhayapradaH / devAsuramahAyuddhe hato'haM viSNunA purA // 23 sAdhanAya ca tadvairamAgato'smi tavodare / sAhasaM ca zramaM mAnA kuruSva dine dine // 24 evamuktvo dvijazreSTha mAtaraM virarAma sH| mAtA caM udyamaM tyajya mahAduHkhAdabhUttadA // 25 dezAbdAzca gatA yAvattAvadRddhimavAmuyAt / pazcAjajJe mahAtejAH kaMso'bhUnsa mahAbalaH // 26 yena saMtrAsitA lokAstrailokyasya nivAsinaH / yo hato vAsudevena gato mokSaM na saMzayaH // 27 evaM zrutaM mayA kAnta bhavitavyaM bhaviSyati / purANepveva sarveSu nizcitaM kathitaM tava // 28 pitRgehe sthitA kanyA nAzamevaM prayAti sA / gRhavAsAya me kAnta[*kanyAmohaM na kArayet 29 imAM duSTAM mahApApAM parityajya sthiro bhava / prAptavyaM tu mahApApaM duHkhaM dAruNameva ca // loke zreyaskara kAnta] tedbhuva tvaM mayA saha / / zUkaryuvAcaMetadvAkyaM sumanaM tu zrutvA sa hi dvijottamaH / tyAge maniM cakArAsau mamAhUtA va(tva)haM tathA / / sakalaM vastrazRGgAraM mama dattaM zubhe zRNu / tavaiva durnayarvipraH zivazarmA dvijottamaH // 32 gato vai matimAnduSTe kuladuSTapacAriNi / yatra te tiSThate bhartA tatra gaccha na sNshyH|| nvayA yadrocate sthAnaM yathA dRSTaM tathA kuru // evamuktvA mahAbhAge pitRmAtRkuTumbakaiH / parityaktA gatA zIghra nirlajA'haM varAnane // 34 na labhAmyahamevApi vAsasthAnaM sukhaM zubhe / bhasaMyanti ca mAM lokAH puMzcalIyaM samAgatA // 35 aTamAnA gatA dezAtkulamAnena vajitA / deze gurjarake puNye mArASTra zivamandire // 36 vanasthaleti vikhyAtaM nagaraM vRddhisaMkulam / atIva pIDitA devI kSudhayA'haM yadA bhRNu // 37 kaparaM hi kare gRhya bhikSArthamupacakrame / gRhANAM dvAradezeSu pravizAmi suduHkhitaa|| 38 mama rUpaM vipazyanti lokAH kutsanti bhAmini / na dadati ca me bhikSAM pApA ceyaM samAgatA // evaM duHkhasamAcArA mahArogeNa pIDitA / aTamAnA yadA dRSTaM gRhamekamanuttamam / / 40 tuGgamAkArasaMveSTaM vedazAlAsamanvitam / vedadhvanisamAkIrNa bahuvimasamAkulam // dhanadhAnyasamA~kIrNa dAsIdAsairalaMkRtam / praviveza gRhaM ramyaM lakSmyA muditameva tat // * etacidAntargataH pATho a. pustake nAsti / 1 ja.Da. haasurH|daa|2 ja. smi dharAtale sAga.gha.Tasmi varAnane / saa|3 ga. gha. ja, Ta... ktvA tatastAM ca mA / 4 ga. gha. ja. Ta. Da. ca vacanaM tasya zrutvA daHkhAtidaHkhitA / / 5 ja. daza mAsA ga / Dha. dazAhAzca / 6 ga. gha. ja. Ta. 'tejA duHsahazca m| 7 ga. gha. ja. Ta. gataH svarga na / 8 ga. gha. Ta. nikhila / ja. likhitaM / ga. gha. ja. Ta. tadbaja tvaM / 10 ja 'ca-tayAkta vamadattasta shr| 114. vstush| 128. 'Te vaatdu| 13 Ga. cha.. 'nasthAneti / 14 . cha. sa. da. tadA / 15 ga. gha. ja. Ta. mlruu| 16 ga. gha. Ga. cha. jha. Ta. da. mayA / 17 ga. sa. ja. Ta. 'mAyukta dAsIdAsena saMkulam / 4
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 2 bhUmikhaNDe 43 tagRhaM sarvato bhadraM tasyaiva zivazarmaNaH / bhikSAM dehItyuvAcArtha sudevA duHkhapIDitA / / zivazarmA'tha zuzrAva bhikSAzabdaM dvijottamaH / maGgalA nAma vai bhAryA lakSmIrUpA varAnanA / / 44 [*ni isanprAha dharmAtmA zivazarmA mahAmatiH / haMsantIM durbalAM prAptAM bhikSArthI dvAramAgatAm 45 samAhUya priye cainAM dehi tvaM bhojanaM zubhe / kRpayA parayA''viSTA jJAtvA mAM tu samAgatAm 46 provAca maGgalA kAntaM dAsyAmi priyabhojanam / evamuktvA ca bhartAraM maGgalA maGgalAnvitA // 47 punarmA bhojayAmAsa miSTAnnena sudurbalAm / mAmuvAca sa dharmAtmA zivazarmA mahAmuniH // 48 kA tvamatra samAyAtA kathaM vA bhramase jagat / kena kAryeNa sarvatra kathayasva mamAgrataH // evamAkarNya tadvAkyaM bhartuHzcaiva mahAtmanaH / svareNa lakSitaH kAnto mayA vai pApayA tadA // vrIDayA'dhomukhI jAtA dRSTo bhartA yadA mayA / maGgalA cArusarvAGgI bhartAramidamabravIt / / kA ceyaM hi samAcakSva tvAM dRSTvA hi vilajjati / kathayasva prasAdena kA ca eSA bhaviSyati 52 iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe vanopAkhyAne sukalAcarita ekapaJcAzattamo'dhyAyaH // 51 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 5927 49 50 51 atha dvipaJcAzattamo'dhyAyaH / zivazarmovAca 2 3 4 6 7 maGgale zrUyatAM vAkyaM yadi pRcchasi sAMpratam / yadarthaM hi tvayA pRSTaM tannibadha varAnane // iyaM hi sAMprataM prAptA barAkI bhikSurUpiNI / vasudattasya viprasya suteyaM cArulocane / / sudevA nAma bhadreryaM mama jAyA priyA sadA / kenApi kAraNenaiva dezaM tyaktvA samAgatA / / mama duHkhena dagdheyaM viyogena varAnane / mAM jJAtvA sA samAyAtA bhikSurUpeNa te gRham // evaM jJAtvA tvayA bhadra AtithyaM parizobhanam / kartavyaM ca na saMdeha IcchantyA mama supriyam // 5 bharturvAkyaM nizamyaiva maGgalA patidevatA / harSeNa mahatA''viSTA svayameva sumaGgalA / / snAnAcchAdanabhojyaM ca mama cakre varAnane / ratnakAJcanayuktaizca bharaNaizca pativratA || ahaM hi bhUSitA bhadre tathaiva patikAmyayA / tayA'haM sukhitA devi mAnasnAnaizca bhojanaiH // 8 bhartrA'haM mAnitA bhadre jAtaM duHkhamanantakam / mamorasi mahAtI sarvaprANavinAzanam // tasyA mAnaM mayA dRSTamAtmanazca suduSkRtam / cintA me dAruNA jAtA yayA prANA vrajanti me 10 kadA suvacanaM dattaM na mayA pApayA bhRzam / asyaiva vipravaryasya hyAcarantyA ca duSkRtam / / 11 pAdaprakSAlanaM naiva cAGgasaMvAhanaM na hi / ekAntaM na mayA dattaM tasyaiva hi mahAtmanaH // 12 kathaM saMbhASyamasyaiva kariSye pApanizcayA / rAtrau caiva tadA tatra patitA duHkhasAgare || 13 evaM hi cintamAnAyAH sphuTitaM hRdayaM mama / gatAH prANAH zarIraM meM tyaktvA tatra varAnane / / 14 * etacihAntargataH pATo . pustake nAsti / 9 13 1 ja. tha tadA'haM duH / 2 ja varAkIM / 3 ga. gha. ja. Ta. Da. mahAmatiH / 4 ga gha Ga. cha. jha. Ta. Da. kasya / 5 ja. tatsarve / 6 ga. gha. ja. Ta. Da. na kasya kA ca bha / 7 ja. ne| tvadrehe sAM / 8 ja. ne| vasudevA nAma ceya / 9. gha. ja. yaM na me jA / 10 ja. ityuvAca mama priyaH / bha / 11 ga. gha. ja. Ta. zca Asanaizca / 12 ka. kha. ga gha. cha. ja. za. Ta. Da. yathA / 13 ja. me patitaM dharaNatile / a' /
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 dvipaJcAzattamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 229 16 17 18 19 20 21 22 23 atha dUtAH samAyAtA dharmarAjasya vai tadA / [vIrAzca dAruNAH krUrA gadAcakrAsidhAriNaH 15 taistu baddhA mahAbhAge zRGgalairDabandhanaiH / nItA yamapuraM taistu rudamAnA suduHkhitA // mudgaraistADyamAnA'haM durgamArgeNa pIDitA / bhartsyamAnA yamasyAgre taistatrAhaM pravezitA / / es yamarAjena sakrodhena mahAtmanA / aGgArasaMcaye kSiptA kSiptA narakasaMcaye // lohasya puruSaM kRtvA agninA paritApitaH / mamorasi samutkSipto nijabhartuzca vacanAt // nAnApIDAtisaMtaptA narakAgnipratApitA / tailadroNyAM parikSiptA karambhavAlukopari ] | asipatraizca saMchinnA jalayatreNa bhrAmitA / kUTazAlmalivRkSeSu kSiptA'nena mahAtmanA // sarveSveva narakeSu kSiptA'haM nRpanandini / pIDAyukteSu tatreSu tenaivApi mahAtmanA || pUyazoNitaviSThAyAM pAtitA kRmimaMkule / karapatraiH pATitA'haM zaktibhistADitA bhRzam / / anyeSveva narakeSu pAtitA nRpanandini / yonivaktre prakSiptA'smi pAtitA duHkhakaNTake / / dharmarAjena tenAhaM narakeSu nipAtitA / bahulA yonimAsAdya bhuktaM duHkhaM sudAruNam // gatA'haM kroSTukI yoni zvAnayoniM punargatA / sarpakukkuTamArjArImAkhuyoniM gatA vaham / / evaM yonivizeSeSu pApayoniSu tena ca / kSiptA'smi dharmarAjJA vai pIDAsu sarvayoniSu // tenaivAhaM kRtA bhUmau zakarI nRpanandini / tatra haste mahAbhAge santi tIrthAnyanekazaH // tenodakena siktA'smi tvayaiva varavarNini / mama pApaM gataM devi prasAdAttava sundari // tavaiva tejaH puNyena jAtaM jJAnaM varAnane / idAnImuddhara tvaM mAM patitAM narkasaMkaTAt // yadA noddharame devi punaryAsyAmi dAruNAm / narkayAMniM mahAbhAge trAhi mAM duHkhabhAginIm / / gatA'haM pApabhAvena dInA'haM ca nirAzrayA // 1 24 25 26 27 28 29 30 31 suzravovAca kiM kRtaM hi mayA bhadre sukRtaM puNyasaMbhavam / yenAhamuddhare tvAM vai tanme vadasva sAMpratam // zUkaryuvAca -- 32 33 34 35 ayaM rAjA mahAbhAga ikSvAkurmanunandanaH / viSNureSa mahAprAjJo bhavatI zrIrhi nAnyathA // pativratA mahAbhAgA pativrataparAyaNA / tvaM satI sarvadA bhadre sarvatIrthamayI priyA // devI sarvamayI nityaM devI sarvamayI sadA / mahApativratA loka ekA tvaM nRpateH priyA // arrator bhartA bhavartyAM hi na saMzayaH / ekasya divasasyApi puNyaM dehi varAnane / / 36 patizuzrUSitasyApi yadi me kuruSe priyam / mama mAtA pitA tvaM vai tvaM me guruH sanAtanaH / / 37 ahaM pApA durAcArA asatyA jJAnavarjitA / mAmuddhara mahAbhAge bhItA'haM yamatADanAt // 38 sukalovAca evaM zrutvA tadA rAjJI samAlokya nRpaM tadA / kiM karomi mahArAja eSA kiM vadate prabho // 39 * etaccidAntargataH pAThI ga. gha. ja. Ta. Da. pustakasthaH / 1 ga. gha. Ta. narkasaMkaTe / ja. narakArNave 2 ga. gha. ja. Da. sudevoM / 3 ga gha ja Ta Da da sunizcita N / 4 ga. gha. Ta. satyasapannA puNyastrI satyasaMpadA / sarvatIrthamayI devI sarvatIrthamayI / ja. satyasaMpannA puNyastrI satyasaMpadA / sarvatIrthamayI devI sarvapuNyamayI tathA / mahA / 5 ja. etasya nR / 6 ga. gha. ja. Ta. tyA ekacittayA / e Ga. da. tyA nu aharnizam / e / cha. `tyA puNyakAraNAt / e| Da. tyA tvekacittayA / e 7 ga. gha. ja. Ta Da tA'pi tvaM bandhustvaM ca guruH sakhA / a / 8 ja. asatI /
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 2 bhUmikhaNDe ikSvAkuruvAca 41 etAM duHkhAM barAkIM vai pApayoniM gatAM zubhe / samuddhara svapuNyaistvaM mahacchreyo bhaviSyati // 40 evamuktI varA nArI suzravA cArumaGgalA / varSaikasya supuNyaM te mayA dattaM varAnane // evamuktena vAkyena tayA devyA hi tatkSaNAt / rUpayauvanasaMpannA divyamAlAvibhUSitA / / 42 divyadehA ca saMbhUtA tejojvAlAsamAkulA / sarvabhUSaNazobhADhyA nAnAratnaizca zobhitA / / 43 saMjAtA divyarUpA sA divyagandhAnulepanA / divyaM vimAnamArUDhA antarikSaM gatA satI // 44 tAmuvAca tato rAjJIM praNatA natakandharA / svastyastu te mahAbhAge prasAdAttava sundari / / vrajAmi pAtakAnmuktA svarga puNyatamaM zubham / praNamyaiva gatA svarga sudevA zRNu sattama etatte sarvamAkhyAtaM sukalAyA niveditam // 45 iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe venopAkhyAne sukalAcarite sudevAsvargArohaNaM nAma dvipazcAzattamo'dhyAyaH // 52 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 5974 atha tripaJcAzattamo'dhyAyaH / 230 sukalovAca evaM dharma zrutaM pUrva purANeSu mayA tadA / patihInA kathaM bhogaM kariSye pApanizcayA // kAntena tu vinA tena jIvaM kAye na dhAraye / evamuktvA paraM dharme pativratamanuttamam // tAstu satyaparA nAryo harSeNa mahatA'nvitAH / zrutvA dharma paraM puNyaM nArINAM gatidAyakam / / 3 stuvanti tAM mahAbhAgAM sukalAM dharmavatsalAm / brAhmaNAH susvarAH sarve puNyastriyo narottama // 4 viSNuruvAca - 7 tasyA dhyAnaprabhAvaM tu patikAma prabhAvatAm / atyartha dRSTavAnindraH suvicintya surezvaraH // sukalAyAH paraM bhAvaM suvicArya narezvara / acalaM dhairyamasyAzca patiSye'haM na saMzayaH // sasmAra manmathaM devaM tvaramANaH surAdhipaH / puSpacApaM sa saMgRhya mInaketuH samAgataH // priyayA tayA samAyukto ratyA dRSTo mahAbalaH / baddhAJjalipuTo bhUtvA sahasrAkSamuvAca saH // 8 kasmAdahaM tvayA nAtha adhunA saMsmRto vibho / Adezo dIyatAM me'dya sarvabhAvena mAnada / indra uvAca 9 46 47 * etaccihAntargato'yaM pATho ja. pustakasthaH / 10 sukaleyaM mahAbhAgA pativrataparAyaNA / zRNuSva kAmadeva tvaM kuru sAhAyyamuttamam // nikarSiSye mahAbhAgAM sukalAM puNyamaGgalAm / [*tacchrutvA vacanaM tasya zakrasya tamathAbravIt ] 11 evamastu sahasrAkSa kariSyAmi na saMzayaH / sAhAyyaM devadeveza tava kautukakAraNAt || 12 evamuktvA mahAtejAH kandarpo munidurjayaH / devAkhetuM samartho'haM samunInRSisattamAn // 13 kiM punaH kAminI deva yasyAne nAsti vai balam / kAminInAmahaM deva aGgeSu nivasAmyaham 14 1 ja. 'tA tadA rAjJI su / 2 ga. gha. ja. Ta. Da. sudevA / pativratA / tA / 5 ja. bAndhavAH / 6 Ga. Ta. hmaNAzva surAH / 7ja. dharSayiSya imAM kAmaM sAhAyyaM kuru sAMpratam / ta N / 1 3ga. gha. ja. Ta. Da. puNyaM / 4 ja. meM sA cacAla svarAzcaiva puNyAzcaiva striyo nRpa / vi| 8 ja. mUM /
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 tripaJcAzattamo'dhyAyaH] padmapurANam / 21 bhAle kaceSu netreSu kucAgreSu ca sarvadA / nAbhau kaTau pRSThadeze jaghane yonimaNDale // 15 adhare dantabhAgeSu kakSAyAM hi na saMzayaH / [*aGgeSvevaM pratyaGgeSu sarvatra nivasAmyaham // 16 nArI mama gRhaM deva sadA tatra vasAmyaham / tatrasthaH puruSAnsarvAnmArayAmi na sNshyH|| 17 svabhAvenAbalA nArI saMtaptA mama mAgeNeH / bhrAtaraM pitaraM dRSTvA anyaM svajanabAndhavam // 18 sarUpaM saguNaM deva mama bANAhatA stii|] calate nAtra saMdeho vipAkaM naiva cintayet // 19 yoniH spaindati nArINAM stanau caiva sureshvr| nAsti dhairya surezAna sukalAM naashyaamyhm||20 indra uvAcaparuSo'haM bhaviSyAmi rUpavAnguNavAndhanI / kautukArthamimAM nArI cAlayAmi manodbhava // 21 neva kAmAna saMtrAsAna vA lobhAna kAraNAt / na vai mohAna vai krodhAtsatyaM satyaM ratipriya 22 kathaM me dRzyate tasyA mahatsatyaM pativratam / niSkarSiSya ito gatvA bhavanmoho'tra kAraNam // 23 evaM kAmaM ca saMdizya jagAma surarAT svayam ] / manmathAkRtiH saMbhUto ruupvaangunnvaansvym||24 sarvAbharaNazobhAGgaH sarvabhogasamanvitaH / bhogalIlAsamAkIrNaH sarvadaudAryasaMyutaH // 25 yatra sA tiSThata devI kukalasya priyA nRpa / AtmalIlAM ca rUpaM ca guNabhAvaM pradarzayet // 26 naiva pazyati sA taM tu puruSaM rUpasaMpadam / yatra yatra vrajetsA hi tatra tAM pazyate nRpa // 27 sAbhilASeNa manasA tAmevaM paripazyati / kAmaceSTAM sahasrAkSo darzayansarvabhAvakaiH // 28 catuppathe pathe tIrthe yatra devI prayAti sA / tatra tatra sahasrAkSastAmeva paripazyati // 29 indraNa preSitA dUtI tatpArtha prati sA gatA / sukalAM ca mahAbhAgAM pratyuvAca prahasya vai // 30 aho satyamaho dhairyamaho kIrtiraho kSamA / asyA rUpeNa saMsAre nAsti nArI varAnanA // 31 kA tvaM bhavasi kalyANi kasya bhAyo bhaviSyAsa / yasya tvaM saguNA bhAyo sa dhanyaH punnybhaagbhuvi|| tasyAstu vacanaM zrutvA tAmuvAca manasvinI / vaizyajAtyAM samutpanno dharmAtmA styvtslH||33 tasyAhaM hi priyA bhAryA satyasaMdhasya dhImataH / kRkalasyApi vaizyasya satyameva vadAmi te // 34 mama bhartA sa dharmAtmA tIrthayAtrAM gataH sudhIH / tasmingate mahAbhAge mama bhartari sAMpratam // 35 atikrAntAH zRNuSva tvaM trayazcaivApi vtsraaH| tato'haM duHkhitA jAtA vinA tena mahAtmanA36 etatte sarvamAkhyAtamAtmavRttAntameva ca / bhavatI pRcchetI kA mAM bhaviSyati vadasva me // 37 sukalAyA vacaH zrutvA dUtyA AbhASitaM punaH / mAmevaM pRcchase bhadre tatte sarva vadAmyaham // 38 ahaM tavAntikaM prAptA kAryArtha varavaNini / zrUyatAmAbhidhAsyAmi zrutvA caivAvadhAryatAm // 39 gataste nighRNo bhartA tvAM tyaktvA tu varAnane / kiM kariSyAsa tenApi [*priyAghAtakareNa ca // yastvAM tyaktvA gataH pApI sAvyAcArasamanvitAm / kiMvA sa te gato bAle tatra jIvati vai mRtH|| kiM kariSyati tenApi bhavatI khidyate vRthA / kasmAnAzayase tvaM ca dehaM hemasamaprabham // 42 bAlye vayasi saMprApta mAnavo na ca vindati / ekaM sukhaM mahAbhAge bAlakrIDAM vinA zubhe // 43 * etaccidvAntargataH pATho ga. gha. Ta. pustakasthaH / / etaJcihnAntargataH pATho ga. gha. ja. Ta. ha. pustakasthaH / __* ecihAntargataH pATho ga. gha. cha. ja. jha. Ta. i.pustakasthaH / 1 ga. gha. ja. Ta. pAtakaM / 2 a. skndti| 3 ga. gha. Ta. Da. srvaavyvs| ja. sarvAvayavasuMdaraH / ya / 4 ga. gha. ja. Ta. Da. tu surUpaM nRpasa / 5 ga. gha. Ta. Da. 'tra tatra brjenp| 6 ga. gha. Da. cha. ja. sa. i. da. ho kaantir| 7 ja. sdRshii| 8 ga. gha. ja. Ta. Da. yazasvinI / 9 ga. gha. ja. Ta. 'cchati kA vaM hasiSyAse v|
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 mahAmunizrIvyAsamaNItaM [2 bhUmikhaNDevArdhakye duHkhasaMprAptirjarA kArya prahArayet / tAruNye bhujyatAM bhogAH sukhAnsarvAnvarAnane // 14 yAvattiSThati tAruNye tAvaJjati mAnavaH / sukhabhogAdikaM sarva svecchayA sevate nrH|| 45 yAvattiSThati tAruNyaM tAvadbhogAnprabhuJjate / vayasyapi gate bhadre tAraNye kiM kariSyasi // 46 saMprApte vArdhake devi kiMcitkArya na sidhyati / sthavirazca tapaH kartuM sukhakArya na gacchati // 47 va(pa)yasyapi gate bAle kriyate setubandhanam / tAdRzo'yaM bhavetkAyastAruNye tu gate zubhe // 48 tasmAtsusaMmukhenApi pibasva madhumAdhavIm / kAma eSa dahatyaGgaM tavedaM cArulocane // 49 ayamekaH samAyAtaH puruSo rUpavAnguNI / ayaM hi puruSavyAghraH sarvajJo guNavAndhanI // 50 tavArthe nityasaMyuktaH snehena varavaNini / vRddhatvaM nAsti caivAsya svayaM siddhaH susiddhidaH // 51 ajaro nirjaro vyApI susiddhaH sarvavittamaH / akAmaH kAmado loka AtmarUpeNa vartate // 52 yathA gehasya saMsthAnaM tathA gehasya dRzyate / yathA vArdhakinA kAyo yathA sUtreNa mandiram // 53 azmakASThasusaMpanairnAnAdArusamudbhavaiH / mRttikASTo(?)dakenApi pramAtA parimANayet // 54 lepitaM lepanaiH kASThaM citraM bhavati citrakaiH / prathamaM rUpamAyAti gRhaM sUtreNa muultH|| 55 puSNanti(pNAti) ca svayaM tattu lepanA dine dine / vAyunA dolitaM nityaM gRhaM ca malinAyate // 56 madhyamA vArtutaH(?) kAlo gRhasya parikathyate / rUpahAnirbhavettasya gRhasvAmI vilepayet // 57 svecchayA ca gRhasvAmI rUpavantaM nayagRham / saMpanne ?) tasya gehamya dRtike parikathyate // 58 kASThazilpasya zIrNatvaM bahukAleH prayAti(?) te / / mukalovAcabAlyaM nAstyapi jIvasya tAruNyaM nAsti jIvita / sthAnabhraSTA prajAyante mUlAgraM pracalanti te59 na sahellepanAbhAramAdhAraNa pratiSThati / etadgRhasya vArdhakyaM kathitaM zRNu itika // 60 patamAnaM gRhaM gatvA gRhasvAmI parityajet / gehamanyaM pravindedyaH prayAnyevaM hi satvaram // 61 tathA bAlyaM ca tAruNyaM nRNAM vRddhatvameva ca / ma bAlye bAlarUpazca jJAnahInaM prakArayet // 62 cintayetkAmamevApi vastrAlaMkArabhUSaNaiH / lepanaizcandanaizcAnyastAmbalaprabhavAdibhiH // 63 kAryastAruNyatAM yAti atirUpo vijAyate / bAhyAbhyantaramavApi rasaH sarvaiH prapoSayet / / 64 tena popaNabhAvena paripuSTaH prajAyate / jAyate mAMsavRddhistu rasezcApi nRpAttama // . . 65 yAti vistaratAM rAjannaGgAnyApyAyitAnyapi / pratyaGgAni rasazcaiva svaM svaM rUpaM prayAnti vai // 66 dantAdharI stano bAha kaTipRSThe UrU ubhe / hastapAdatalo tadabuddhitattvaM tu ca prapaMdire // 67 ubhAbhyAmapi tAnyevaM vRddhimAyAnti tAni vai / aGgAni rasamAMmAbhyAM svarUpANi bhavanti te||68 taiH svarUpairbhavenmayoM rasadRddhazca dUtike / svarUpaH kathyate mayA loke kenaM priyo bhavet // 69 1 ga. ja. Da. ruNyaM tAttiSThati / 2 ga. gha. ja. 'ruNyaM ki kariSyati / sa / 3 ja. ne / vane'traikaH / 4 ga. gha. Da. ruSaH prAptaH sa / 5ga. gha. Ta. Da. saMguptaH sne / 6 Ta. dehasya / 7 . Ta. kika: kAyastathA / 8 Da. matritam / 9 ja. Ta. 'nAdyardine / 10 Ga. da. tAruNyaM / 11 1. naH / 12 ga. gha. ja. . Da. dtike| 13 gha. te / dhyAnasthAnaM prajAyante sUtro'yaM pravala / Ta. 'te| dhyAnasthAnaM prajAyeta satro'yaM pracalAyate / 14 ga. gha. Ta. 'hattajarAbhAvamA / 15 ga. gha. ja. Ta. ke / etanmAtraM gRhaM jJAtvA / Da. ke / etnmaatr| 16 ga. gha. ja. gehaM satyaM pr| 17 ga. gha. ja. Ta. ca / saMpanne bAlyarUpeca jnyaa| ja. vaa| 18 ga. gha. Da. 'yastu vazatAM yAti manirU / 19 ga. gha. "pi sarveH sarvaiH pr| ja. pi sarvaiH sarva pr| Ta. 'pi sarvaiH pUrvaH pr| 20 ka. kha. ga. gha. cha. ja. jha. Ta. Da. "gtuiSTaH / 21 ga. gha. ja. Ta. va buddhi| 22 ga. gha. ja. jha. Ta. Da. 'na. prazobhate / vi|
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53tripaJcAzattamo'dhyAyaH ] padmapurANam / vinAmUtrasya vai kozaH kAya eSa ca dUtike / apavitraM zarIre'yaM sadA sravati nighRNaH // 70 tasya kiM varNyate rUpaM jalabubudavacchubhe / yAvatpaJcAzadvarSANi tAvattiSThati vai dRDhaH // 71 pazcAcca jAyate hAnirasyaivApi dine dine / dantAH zithilatA yAnti lAlAyate tathA mukham / / 72 cakSuAmapi na pazyetkarNAbhyAM na zRNoti ca / gantuM kartuM na zaknoti hastapAdaizca dUtike 73 akSamo jAyate kAyo jarAkAlena pIDitaH / tadrasaH zoSamAyAti tadA'gninA prshossitH|| akSamo jAyate dUti kena rUpamiheSyate // yathA jIrNe gRhe yAti kSayameva na saMzayaH / tathA saMkSayamAyAti vArdhakye tu kalevaram / / 75 mama rUpaM samaM jAtaM varNasyavaM dine dine / kenAhaM rUpasaMyuktA kena ruupnvmissyte|| 76 yathA jIrNo gRho yAti kenAsau puruSo balI / yasyArthamAgatA dUti bhavani kena saMzayaH // 77 kimatraiva tvayA dRSTaM mamAGge vada sAMpratam / tasyAGgAdiha me dUti nAsti cAdhikameva ca // 78 yathA tvaM ca tathA'sau vai tathA'haM nAtra sNshyH| kasya rUpaM na vidyata rUpaM strI nAsti bhUtale / / 79 ucchrayAH patanAntAzca nagAstu girayaH shubhe| kAlena pIDitA yAnti tadvatAni nAnyathA // 80 arUpo rUpavAndivya AtmA sarvagataH shubhe| sthAvareSu ca sarveSu jaGgameveva duutike|| eko nivasate zuddho ghaTeSveva yathodakam // ghaTanAzArpayAtyekamekatvaM tatra budhyase / piNDanAzAya pazcAtmA ekarUpo'pi jAyate // 82 ekaM rUpaM mayA dRSTaM saMsAra vasatAM sadA / evaM vadastra naM gatvA yasyArthamiha cA''gatA // 83 darzayasva apUrva me yadi mAM bhoktumicchami / vyAdhinA pIDyamAnasya kaphenApi [*vRtasya ca 84 aGgAdvicala(li)te zoNe sthAnabhraSTo'bhijAyate / aGgasaMdhiSu savosu palatvaM caantraatH|| ekato nAzamAyAti svaM hi rUpaM parityajet // viSThAtvaM jAyate zIghraM krimibhizca bhavekila / naduHkhakare vA'pi nijarUpaM] parityajet // 86 rUpatvaM yAti vai pazcAtkRmidurgandhisaMkulaH / jAyante tatra vai yUkAH kRmitvaM vA na saMzayaH // 87 sa kRmiH kurute sphoTaM kaNDuzca paridAruNA / vyathAmutpAdayatpUyaH sarvAGgaM paricAlayet // 88 nakhAgre pyamANA sA kaNDazAntiH prajAyate / [tadvattaizca zRNupcava suratasya na sNshyH|| 89 bhuJjatyeva rasAnmartyaH subhikSAnpivate punaH / vAyanA tena prANena pAkasthAnaM praNIyate // 90 yaduktaM prANibhirdUvi pAkasthAnaM gataM punaH / sarva tave hitaM tatra mayA vai pAcayenmalam // 91 sArabhUto rasastatra tadratazca prajAyate / nirmalaH zuddhavIrya ca brahmasthAnaM prayAti ca // 92 AkruSTaH sa samAnena nItastenApi vAyunA / sthAnaM na labhate vIrya caJcalatvena vartate // 23 pANinAM ca kapAleSu krimayaH santi paJca vai / dvAvato karNamUle tu netrasthAne tataH punH|| 94 kaniSThAGgulimAnena raktapucchAzca dUtike / atasIpuSpavarNena kRSNapucchA na sNshyH|| teSAM nAmAni bhadraM te patto nigadataH zRNu / / ___ * etaccihAntargataH pATho ga. gha. ja. Ta. pustakasthaH / / etaccidAntargataH pATo ga. gha. pustakasthaH / 1ma. rIro'yaM / 2 ca. 'tpazcasahaspaNi / 3 ga. gha. Da. ti jaTharAgniprazoM / tu. cha. da. 'ti jgmitaapshoN| 4 ma. patvamiSya' / 5 a. datI bhavanti ke / / gagha. ja. Ta. 'ti kimstydhi| 7 ga. gha. ja. ti ye prazaMsati / ki| ti mamAtIva prazaMsasi / ki'| 8 a. 'sya pazya na vi / 9 a. 'ta svAnAnA / 10 ga. gha. ja. Ta. tpryojyaivmeN| " ga. latvamanurAgataH / 30
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapaNItaM [ 2 bhUmikhaNDepiGgalA galI nAma dvau kamI karNamUlayoH / capalaH pippalazcaiva dvAveto naasikaagryoH|| 96 zRGgalI jaGgalI cAnye netrayorantarasthitau / kRmINAM zatapaJcAzattAdRgrUpA na sNshyH|| 97 [*bhAlAnte'vasthitAH sarve rAjikAyAH pramANataH / kapAlarogiNaH sarve vikurvanti na sNshyH|| anyamevaM pravakSyAmi putrotpatyaM mahAkrimim / taNDulasya pramANena tadvadvarNo na saMzayaH // 99 kezadvayaM mukhe tasya vidyate zRNu dUtike / prANinAM saMkSayaM viddhi tatkSaNe hi na saMzayaH // 100 khaMsthAne saMsthitasyApi prAjApatyasya vai mukhe / tavIryarasarUpeNa patatenAtra sNshyH|| 101 pibate mukhena tadvIrya tena mattaH prajAyate / tAlusthAne pratodyaiva caJcalatvena vartate // 100 iDA ca piGgalA nADI mUkSmatAmavamaMsthitA / sucalenApi tasyaiva nADikA jAla(la)kampate // 103 kAmakaNDUrbhaveddati sarveSAM prANinAM kila / puMsazca sphuTate liGgaM nAryA yonizca dUtike // 104 strIpuMsau prasaMpannau tau bajete saMgama tataH / kAyena kAyaH saMghRSya maithunena hi jAyate // 100 kSaNamAtraM ca ve sokhyaM punaH kaNDazca tAdRzI / sarvatra dRzyate iti bhAvamevaMvidhaM kila // 106 vraja tvamAtmanaH sthAnaM nevAstyatra apUrvatA / apUrva nAsti meM kiMcitkarAmyavaM na sNshyH||107 iti zrImahApurANe pAdma bhUmikhaNDa venopAkhyAne sukalAcarite tripaJcAzattamo'dhyAyaH // 53 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-6080 atha catuppazcAzattamo'dhyAyaH / viSNuruvAcaevamuktA gatA dUtI tayA sukalayA tadA / samAsena susaMprAktamavadhArya puraMdaraH // tadartha bhASitaM tasyAH satyadharmasamanvitam / Alocya sAhasaM dhairya jJAnameva purNdrH|| 2 IdRzaM na vadetkAcinArI bhUtvA mahItale / yogarUpaM sumiddhaM ca jJAnodakena kSAlitam // 3 pavitreyaM mahAbhAgA satyarUpA na saMzayaH / trailokyaM hi samastaM tu eSA dhartuM bhavetkSamA // 4 etadartha vicAryeva jiSNuH kandarpamabravIt / tvayA saha gamipyAmi dRSTuM tAM kalAM (l)priyaam||5 pratyuvAca sahasrAkSaM manmatho baladarpitaH / gamyatAM tatra deveza yatrA''ste sA pativratA // 6 jJAnaM vIrya balaM dhairya tasyAH satyaM pativratam / gatvA'haM nAzayiSyAmi kiyanmAtrA(tra) surezvara 7 samAkarNya sahasrAkSo vacanaM manmathasya ca / bho bho dUta zRNuSva tvamadhikaM bhASitaM tvayA // 8 sudRDhA satyavIryeNa susthirA dharmakarmabhiH / sukaleyamajeyA vai tatra te pauruSaM na hi // 9 ityAkarNya tataH kruddho mnmthstvindrmbrviit| RSINAM devatAnAM ca mayA balaM praNAzitam // 10 asyA balaM kiyanmAnaM bhavenmama prakathyatAm / tvaM ca pazyasva deveza nAzayiSyAmi tAM striyam / / bhavantaM vai yathA cAgre tato dRSTvA tvaraM vrajet / tathemAM bhAvayiSyAmi rUpeNa svena tejasA // 12 * etacihAntargataH pATho ga. gha. ja. Ta. Da. pustakasthaH / / 1 ga. gha. ja. Da. 'galI piGgalA naa|2 ga. gha. ja. yoH / puMzcalI puMzcalI / i. 'yoH / puMzcalI zRGkhalA / 3 cha.Ga.da. 'harabhUtA na / 4 ga. gha. ja. Ta. i. saMsthAne / 5 ga. ja. Da. sthAnaM pramehI ca ca / 6 Ga. DI suSumnAkhyA ca saM / 7 ga. murA narApi tasyaiva kRSNavarNazca kathyate / ja. Da. surAnanA'pi tasyeva kRSNavarNazca kathyate / 8 ga. gha. ja. Ta. Da. punaH / ga. gha. ja.Ta. Da. bhASase kiM / 10 ga bhAvitaM / 11 ga. gha. ja. Ta. Da. pra / 12 ka.kha.Da.ca.cha.jha.Da. da. mAnaM /
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 catuSpaJcAzattamo'dhyAyaH] pmpuraannm| 235 gaccha tatra mahatkAryamutpAdyaM sAMprataM dhruvam / kasmAtkutsasi me tejatrailokyasya vinAzanam // 13 viSNuruvAca AkarNya vAkyaM tu manobhavasya eSA na sAdhyA tava kAma jAne / dharmeNa vIryeNa susatyabhAvA puNyena puNyA bahupuNyacArA // pazyAmi tejo balamugravIryamito hi gatvA ca dhanuSmatA vai / tenApi sAdhaM prajagAma devo ratyA ca dUtyA ca pativratAM tAm // ekAM supuNyAM svagRhe sthitAM tAM dhyAne pralInAM parihatukAmAm // yathAsuyogaM paridhyAyamAnAM vikalpahInI na ca kalpayetkaH // atyadbhutaM rUpamananyatejaHkandarpayuktaM hi satAM pramodam // lIlAyutaM bhAvayunaM mahAtmA tasyAgramevaM ca punardadarza // dRSTvA sulIlaM puruSaM mahAntaM carantamevaM parikAmabhAvam // jAyA hi vaizyasya mahAnmanastu mene na sA rUpaguNaM na tejaH // jalaM yathA padmadale gataM vai prayAti dUraM ca dalaM vihAya // zaGkAkulaM mAnasameva sadyaH saMjAlamasyAstu pativratAyAH // anena dUnI paripreSitA purA naM tu dhruvatyeva guNajJamenam / / lIlAsvarUpaM bahu AtmabhAvaM mAmeva sarva pridrshyedyH|| mamaiva kAlaM pravalaM prabuvA gate hi kAnta svaguNIghazRGkhalaiH / / ratyA sametaH sa kathaM tu jIvatpatyA svabhAvena prasAditaM ca (?) // mamApi bhAvaM parigRhya kAnto'jIvatkiyAnvA'pi subuddhiyuktaH // zUnyo hi kAyo mama cAsti sadyazceSTAvihIno mRtakalpa eva / / kAyasvayAnasya prajAH pranaSTA suhRtkriyAkhyaM parigRhya karma / mamApi kenApi samaM tu kAntaM sa UrdhvazobhAmanayaJca kAmaH // yadA stuto vacanaharSayuktaH svakandharopari nRtyamAnaH // dattvA anenApi prabhASayedhruvaM yo mAM hi vAJchatyapi bhoktukAmaH // evaM vicAryaiva tadA mahAsatI satyAkhyarajjvI vinibaddhatejAH // jJAtvA gRhAntaH praviveza sA tadA svakAntabhAvaM nijameva raktA / iti zrImahApurANe pAjhe bhamikhaNDe venopAgvyAne sukalAcarite catuSpa nAzattamo'dhyAyaH // 54 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-6105 1 ga. gha. ja. tyarAtA pu / Da. tyadehA pu / 2 ga. ribhartuyuktAm / 3 ga. gha. a. katthahInAM narakasya ekAm / a / 4 ma. nAM tu rahasya ekAm / a| 5 ka. kha. ga. gha. ca. cha. jha. Ta. Da. de. pramoham / 6 ka. kha. ra. ca. cha. sa.Ta, ... bhogayutaM / 7 ka. kha. ku.ca. cha. sa. da. "vetsatyAtmabhAreNa pramaditazca / ma / i. 'vetsatyAzca bhaa|8k.kh. . ca. cha. jha2. da. kAmasya prAmasya / 9ga. gha. ja.Ta. Da. 'hRtkRpAkhyaM / 10 ka.kha. ga. gha. jha. Dha. bhAnanameyakAyaH / / 11. jvA niyataM vicetaH / 2 am
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 2 bhUmikhaNDe mahAmunizrIvyAsapaNItaMatha paJcapaJcAzattamo'dhyAyaH / viSNuruvAca bhAvaM viditvA surarAT tu tasyAH provAca kAmaM purataH sthitaM tam / / na cAsti zakyA sukalA vijetuM satyAtmakaM dhyAnamudaMzitA(?)satI // dharmAkhyacApaM svakare gRhItvA jAnAti dhyAnaM varamekabANam / yoddhaM raNe saMprati saMsthitA satI vIro yathA darpitavIryabhAvaH / / jigISateyaM puruSArthameva tvamAtmayuktaH kuru pauruSaM tu / devA na jetuM sukalAM samarthA yadbhavyamevaM hi mayaiva cintyam // dagdho'si pUrva tvamiheva zaMbhunA mahAtmano'nena samaM virodham / kRtvA phalaM tasya vikarmaNazcai prApto'syalaM bhasma sumatyameva // yathA purA karma kRtaM tvayA smara prArabdhamevaM tu tathaiva tIvram / / mukutsitAM kIrtimavApsyami dhruvaM mAdhvI mayA sArdhamiheva kupyate // ye'jJAnavantaH puruSA jagatraye vairaM vikurvanti mahAtmabhiH samam / bhuJjAva duHkhaM tadanantapAraM cApAyudhAsyAzca tapovinAzA(ta) // vyAghupya AvAM tu vrajAva kAma enAM parityajya satI prayuktAm / satyAH prasaGgena purA mayA tu labdhaM phalaM pApamayaM tvamahyam // tvameva jAnAsi caritrametacchato'smi tenApi ca gotamena / jAtazca sarvAGgabhagAGkako'haM bhavAngato mAM tu vihAya tatra / / tejaHprabhAvo hyatulaH satInAM dhAtA mamarthaH sahituM na sUryaH / muMkutsitaM rUpamidaM tu rakSetpurA'nusayAmuni(nA) hi zaptam // [*nirudhya sUrya paritejavantamudyantamevaM prabhayA sudIptam / bhatuzca mRtyu parijJAya kAmaM ] mANDavyazaptasya tu koNDikasya / / atreH priyA satyamayA pativratA svaputratAM devatrayaM hi ninye / tathA purA manmatha taM zrutaM yardA satkArayogyAH prabhavanti satyaH / sAvitrInAmnI dyumatsenaputrI nItaM priyaM sA tviha AninAya / yamAdaho satyavatazca patnI satItvamevaM paripUjitaM ca // agneH zikhAM kaH parisaMspRzeTTai bhaveddhi kaH sAgaramaMva rUDhaH / gale tu baddhvA muzilA mahattarAM yo martukAmaH paricAlayaMtsatIm / / ukte tu vAkye bahunItiyukta indreNa kAmasya suzikSaNArtham / AkarNya vAkyaM makaradhvajastu uvAca devendramathainameva // * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. ga. gha. Ga. ca. cha i. i. Dha. pustakasthaH / / 1 ga. gha. ja. 'sti mAnaM surateca je / 2 ka. kha. ga. gha. Ga. ca. cha. sa. Ta. Da. Da. 'nA tena / 3 ka. Ga. sa. Ta. 'ca jAto'syanAH smara sa / 4 a. 'raM na ku| 5 ka. kha. Ga. ca. cha. sa. da. mukuSThinaM / 6 ka. kha. ga. gha. Ga. ca. cha. ja.sa. Ta. u. da. 'dA mamaskArayuktAH pr|
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 SaTpaJcAzattamodhyAyaH ] padmapurANam / tavAtidezAdahamAgato vai dhairye suhRttvaM puruSArthameva / / tyaktvA tadartha paribhASase mAM niHsattvarUpaM bahubhItiyuktam / / buddhi (?) yAsyAmi yadA sureza syAllokamadhye mama kIrtinAzaH // TiMkaro mAnavihIna eva sarve vadiSyantyanayA jitaM mAm // ye vai jitA devagaNAzca dAnavAH pUrva munIndrAstapasA prayuktAH // hAsyaM kariSyanti mamApi sadyo nAryA jito manmatha eSa bhItaH / / tasmAtprayAsyAmi tvayaiva sArdhamasyA valaM mAnadhanaH sureza // tejazca dhairya parinAzayiSye bhavAMstu kasmAtpravibheti indra // saMbodhya caivaM sasurAdhinAthaM cApaM gRhItvA sazaraM sapuSpam // uvAca krIDAM purataH sthitAM sakhIM vidhAya mAyAM bhavati prayAhi / / vaizyasya bhAryA sukalAM supuNyAM satye sthitAM dharmavidAM guNajJAm / ito hi gatvA kuru kAryamuttamaM sAhAya (yya) rUpaM ca priye sakhe zRNu // krIDAM samAbhASya tato manobhavastvante sthitAM prIti ( : ) mathA''hayatpunaH || kArya bhavatyA mama kAryamuttamamenAM suhRdyaiH paribhAvayastra | indraM hi dRSTvA sukalA yathA bhavetsnehAnugA cAruvilocaneyam / taistaiH prabhAvairguNavAkyayuktairnayasva vazyaM mama vyAkulAM kuru || bho bhoH sakhe sAdhaya gaccha zIghraM mAyAmayaM nandanarUpayuktam / puSpopayuktaM tu phalaprabhAvaM ghuSTaM rutaiH kokilaSaTpadAnAm // AhUya vIraM makarandameva rasAyanaM svAdguNairupetam / sahAnilAdyainijakarmayuktaH saMpreSayitvA punareva kAmaH || cakre prayANaM surarAjasA saMmohanAyApi mahAsatI tAm // iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe venopAkhyAne mukalAcarite paJcapaJcAzattamo'dhyAyaH // 55 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 6129 atha paTapaJcAzattamo'dhyAyaH / 237 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 viSNuruvAca -- 2 tasyAH satyavinAzAya manmathazca surAdhipaH / prasthitau sukalAM tahiM satyaM dharmamathAbravIt / / 1 pazya dharma mahAprAjJa manmathasyApi ceSTitam / tavArthamAtmanazcaiva puNyasyApi mahAtmanaH / / visRjAmi mahatsthAnaM vAsarUpaM sukhodayam / satyAkhyaM sa ca viprAkhyaM sudevAkhyaM gRhottmm|| 3 tameva nAzayaijjJAtvA kAma eSa prasannadhIH / dviSadrUpaH suduSTAtmA asmAkaM hi na saMzayaH / / 4 1 ja. vyAyudhya / 2 ga gha. ja. Ta. ayaskarI / 3 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. da. bhImaH / 4 ga gha Ga. ja. Da Dha sunehaiH / 5 ka. kha. Ga. ca. cha. hAmatInAm / 6 ga gha jha. Da. da. satInAm / 7 ga. gha. ja. Ta. suranirmuktI sauM / 8 ma. mamaiva / 9 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. i. yegatvA / 10 ka. kha. ca. pramAdadhI / Ga. cha. jha. pramattadhIH / 11 ga. gha. ja. Ta. Da. vizvarUpaH /
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 mahAmunizrIvyAsamaNIta [ 2 bhUmikhaNDepatistapodhano vipraH satI bhAryA pativratA / susatyo bhUpatidharmo mama gehaM na sNshyH|| 5 yatrAhaM vRddhisaMtuSTA ta(Tasta)tra vAso hi te bhavet / tatra puNyaM samAyAti zraddhayA saha krIDate // 6 kSamA zAntisamAyuktamAyAti mama mandiram / saMtoSazca damazcaiva dayA sauhRda eva ca // 7 majJAyuktaH sa nirlobho yatrAhaM tatra saMsthitaH / zuciprabhAvastatraiva amI vai satyabAndhavAH // 8 asteyamapyahiMsA ca titikSA buddhireva ca / mama gehe samAyAnti dhanyatAM zRNu dhamerAT // 9 guruNA ca pitRbhyAM ca viSNurlakSamyA samanvitaH / madnehaM tu samAyAnti devaashcaagnipurogmaaH||10 mokSamArga prakAzedyo jJAnaudAryasamanvitaH / eteH sArdha vasAmyeva matISu dharmavatsu ca // 11 sAdhuSveteSu sarveSu gRharUpeSu me sadA / bhaktenApi kuTumbena vasAmyeva tvayA saha // 12 samarthAH sAdhurUpAste vedhasA me gRhAH kRtAH / saMcarAmi mahAbhAga svacchandena balIyasA // 13 Izvarazca jagatsvAmI trizUlI vRSavAhanaH / mama gehasvarUpeNa vartate zivasaMgataH // tadahaM saMsthito yAce gRharUpaM mahezvaram / sadanaM zaMkarAkhyaM me nAzitaM manmathena vai // 15 vizvAmitraM mahAtmAnaM tapantaM tapa uttamam / menakAM hi samAzritya kAmo nAzitavAnpurA // 16 satI pativratA'halyA gautamasya priyA zubhA / satyAca cAlitA tena manmathena durAtmanA // 17 munayaH satyadhamezA nAnAstriyaH ptivrtaaH| saspRhAzca kRtAH sarvA dIpitAH kAmavahninA // 18 durdharo duHsahaH pApI yo'tisatyeSu niSThuraH / mAmeva pazyate nityaM kathitaH kutra tiSThati // 10 sa mAM jJAtvA samAyAti bANapANirdhanurdharaH / nAzayenmadgRhaM pApA vItihotrezca nAmakaiH // 20 pApalezAzva ye kUTA anye pASaNDasaMzrayAH / te tu buddhyA'hitAH sarve satyagehaM vizanti hi||21 senAdhyakSairasatyaistu cchamanA tena sAdhitaH / pAtayenmardayadgahaM pApaH zastrairdurAtmabhiH 22 mAmevaM tADayatmAyo mahAbalamanobhavaH / asya nAnA pradagdho'haM zUnyatAM hi vrajAmi vai // 23 nUtanaM gRhamicchAmi striyaM satyaM ca bhUpatim / kRkalasyApi vaizyasya piyeyaM zivamaGgalA // 24 sadahaM sukulAkhyaM me dagdhuM pApaH samutthitaH / ayameSa sahasrAkSaH kAmena sahito balI // 25 kAmasya kAraNAtkasmAtpUrvavRttaM na vindati / ahalyAyAH prasaGgena mandapuMstvaM prajagmivAn // 26 pauruSaM hi tato naSTaM satyasyaiva pradharSaNAt / naSTaH kAmasya doSeNa surarAT tatra saMsthitaH // 27 bhuktavAndAruNaM zApaM duHkhena mahatA'nvitaH / kRkalasya miyAmetAM sukalAM dharmacAriNIm // eSa hartuM sahasrAkSa udyataH kAmasaMyutaH // kathametena indreNa na prayAti tathA kuru / dharmarAja mahAprAjJa bhavAnmatimatAM varaH // dhamerAja uvAcaUna tejaH kariSyAmi kAmasya maraNaM tathA / upAyaH sa mayA dRSTo yenAcaiva vinazyati / / 30 prayAtveSA mahAmajJA zakunIrUpadhAriNI / bharturAgamanaM puNyaM zabdenA''khyAtu vai ytH|| 31 zakunasya prabhAvena bhartuzcA''gamanena ca / hRSTA puSTA'bhaviSyatsA sthiracittA na saMzayaH // 32 prajJA ca preSitA tena gatA sA mukalAgraham / prakurvatI mahacchandaM hRSTaM daivajJameva ca // 33 [*pUjitA mAnitA puNyA dhUpagandhAdibhistadA / brAhmaNaM pRcchatI jJAnaM kedeSyati ptirmm]|| 34 * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. ga. gha. Ga. ca. cha. ja. jha. Ta. Da. da. pustakasthaH / 1 ka. kha. cha. sa. Dha. 'dA / ukte / 2 Ta. kupitaH / 3 ga. 'dhyakSo'satyastu / 4 ga. gha. ja. Ta. i. yeddeha / 5 Da. 'yetpApomA 6 ka.kha.ga.gha.Ga.ca.cha.sa.Ta.Da.Dha. dhAnA / 7 Ta.taH / yathA caite| 8 ka.kha.Da.ca.cha. prajJA / 9ga. ha. kimessyti| 0 ..
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 57 saptapaJcAzattamo'dhyAyaH ] brAhmaNa uvAca - bhartuzvA''gamanaM bhadre tavaivaM vadati dhruvaM / dinAnAM saptakAtpUrvamAgamiSyati nAnyathA // ityevamAkarNya sumaGgalaM vacaH praharSayuktA sahasA babhUva / / dharmajJamekaM suguNaM ca kAntaM kRtapratiSThaM hi samAgataM tam // padmapurANam / iti zrImahApurANe pAdme dvitIye bhUmikhaNDe venopAkhyAne mukulAcarite SaTpaJcAzattamo'dhyAyaH // 56 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 6165 atha saptapaJcAzattamo'dhyAyaH / 239 35 36 viSNuruvAca - krIDA satIrUpadharA subhUtvA gehe gatA cArupativratAyAH // tAmAgatAM saMmukhaM rUpayuktAM sA sAdaraM vAkyamuvAca dhanyA // vAkyaiH supuNyaiH paripUjitA sA uvAca krIDA sukalAM vihasya | mAyAnugaM vizvavimohanaM satI pratyuttaraM satyaprameyayuktam // mamApi bhartA kalo guNajJo dhIraH suvidvAnmahimAprayuktaH / / tyaktvA gataH puNyataraH supuNyAM mAmeva nAthaH zRNu puNyakIrtiH // [ *vAkyaiH supuNyaiH sukalAsuyuktaH pariSvajenme sukalAtmanA kaiH ] AkarNya sarva kalA taduktaM sA zuddhabhAvaM ca prabhASayettAm || kasmAdgataH sundari nAtha te'dya vihAya tvAM rUpavatIM ca sAdhvIm // AkhyAtu sarva bhavatI svabhartuH saMkhIsvarUpA gRhamAgatA me // krIDA babhASe zRNu satyametaccAritrajAtaM mama bharturasya / ahaM priye tasya sadaiva yuktA yamicchate taM parisAdhayAmi / karmasvapuNyaM vacanaM svabhartuHyanopayuktA sakalaM karomi / ekAntazIlasya guNaikadhAnnaH subhASitaM kAntamiva devi / / mama pUrvavipAko'yaM saMpratyevaM pravartate / yatastyaktvA gatAM bhartI mAmevaM mandabhAginIm // sakhe na dhAraye jIvaM svakIyaM kAyameva ca / patyA vinA kathaM nAryaH sujIvanti ca nirghRNAH // 9 rUpasaubhAgyazRGgArasukhaM saMpattireva ca / nArINAM hi mahAbhAge bhartA zAstreSu gIyate / / tacca sarve samAkarNya yaduktaM krIDayA tadA / satyabhAvaM viditvA'syAH sarva saMbhASitaM tathA // 11 viSaNNA sA mahAbhAgA sukalA patidevatA / tAmuvAca tataH sarvamAtmaceSTAnugaM vacaH / / 12 samAsena samAkhyAtaM pUrvavRttAntamAtmanaH / yathA bhartA gato yAtrAM puNyasAdhanatatparaH / / AtmaduHkhaM sukhaM coktvA virarAma manasvinI / bodhitA krIDayA sA tu samAzvAsya pativratA 14 ri 10 13 * etacidvAntargataH pATho ga. ca. Da. pustakasthaH / 3 4 1 ga. gha. ja. Tha. Da. sthiram / 2 ga. ptamadhye sa Aga / 3 ka. kha. ca. cha. jha. da. prblo| Ta. kuzalo / 48. sukhasvarUpA / 5 Da. 'svabhAvaM va / 6 ga. zIlA saguNena ranyA zuzrUSi / 7 ka. kha. Da. ca. cha. jha. da. vizvastA /
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 2 bhUmikhaNDesUta uvAcaekadA tu tayA proktaM krIDayA sukalA prati / sakhe pazya vanaM saumyaM divyairvRkSaralaMkRtam // 15 tatra tIrtha paraM puNyamasti pAtakanAzanam / nAnAvallIvitAnezca supuNyaiH parizobhitam // 16 AvAbhyAmapi gantavyaM puNyahetorvarAnane / samAkarNya tayA sArdhaM sukalA mAyayA tadA // 17 praviveza vanaM divyaM nandanopamameva sA / sarvatukusumopetaM kokilAzatanAditam // gIyamAnaM sumadhurairnAdairmadhukarairapi / kUjadbhiH pakSibhiH puNyaiH puNyadhvanisamAkulam // 19 candanAdisukSaizca saurabhaizca virAjitam / sarvabhAvaiH susaMpUrNa mAdhavyA mAdhavena vai // 20 caritaM mohanAyaiva mukalAyAzca kAraNAt / tayA sArdha praviSTA sA tadvanaM sarvabhAvanam // 21 dadarza saukhyadaM puNyaM mAyAbhAvaM na vindati / pazyamAnA vanaM divyaM tayA saha janezvaraH (r)||22 sukautukAnyanekAni daivayuktAni tAni sA / tayA ratyA susaMyuktaH kAmaH zakra(kraH) smaagtH|| sarvabhogapatirbhUtvA kAmalIlAsamAkulaH / kAmadevaM samAbhASya eSA sA sukalA''gatA // 24 paharasva mahAbhAgAM krIDAyAH purataH sthitAm / mAyAM kRtvA samAnItAM krIDayA tava saMnidhau / / pauruSaM darzayAcaiva yadyasti kuru nizcitam / 25 kAma uvAcaAtmarUpaM darzayasva caturaM lIlayA'nvitam / yenAhaM prahara tvenAM paJcavANaiH sahasradRk // 26 indra uvAcakA''ste supauruSaM mUDha yena lokaM vitanvitam / mamA''dhAraparo bhRtvA yoddhumicchami sAMpratam 27 kAma uvAcatenApi devadevena mahAdevena zUlinA / pUrvameva hataM rUpaM mama kAyo na vidyate // 28 icchAmyahaM yadA nArI hantuM zRNupva sAMpratam / puMsaH kAyaM samAzritya hyAtmarUpaM pradarzaye // 29 pumAMsaM vA sahasrAkSa nAryAH kAyaM samAzraye / pUrva dRSTvA yadA nArI tAmeva paricintayet // 30 cintyamAnasya puMsastu nArIrUpaM punaH punaH / adRSTaM tatsamAzriyaM puMsamunmAdayAmyaham // 31 tathA'pyunmAdayAmyeva nAyogamanasaMzayaH / saMsmaraNAtsmaro nAma mama jAtaM surezvara // 32 tAdRzo'tAdRzo raGgavasturUpaM samAzraye / AtmatejaHprakAzana bAdhyabAdhakatAM vrajet // 33 [*nArIrUpaM samAzritya dhIraM puruSa pramohayet / puruSaM tu samAzritya bhAvayAmi suyoSitam // 34 rUpahIno'smi he indra asmadpaM samAzrayet / tava rUpaM samAzritya tAM sAdhaye yathepsitAm // 35 evamuktvA sa devendra kAyaM tasya mahAtmanaH / sakhA'so mAdhavasyApi hyAzritya kusumaayudhH||36 tAmeva hantuM kusumAyudho'pi sAdhvIM supuNyAM kRkalasya bhAryAm / samutsukastiSThati bANapANirlakSyaM tu tasyA nayanaM vilokya / / iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe venopAkhyAne sukalAcArate saptapazcAzattamo'dhyAyaH // 57 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-6202 * etacihAntargataH pATho ja. Ta. . pustakasthaH / 1 cha. sa. da. supuSpaiH / 2 ka. kha. ga. gha. Ga. cha jha. Ta. Dha. mAyayA / 3 ka. kha. Da. cha. jha. Da. da. viddmit| 4 ma. 'tya puNstvmaasaadN| 5. 'm / puMstvAdApAda / 6. nAryA garbhe na /
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 aSTapaJcAzattamo'dhyAyaH ] padmapurANam / athASTapaJcAzattamo'dhyAyaH / viSNuruvAca - krIDAprayuktA suvanaM praviSTA vaizyasya bhAryA sukalA ca tanvI / dadarza sarva gahanaM manojJaM tAmetra pamaccha sakhIM satI sA // araNyametatpravaraM supuNyaM divyaM sakhe kasya manobhirAmam / siddhaM sukAmaiH pravaraiH samastairmanobhavArAmasamAnakalpam / / krIDovAca 241 etadvanaM divyaguNaiH prayuktaM siddhasvabhAvaiH paribhAvanenaM / puSpAkulaM kAmaphalopayuktaM vipazya sarva makaradhvajasya // 4 evaM vAkyaM tataH zrutvA harSeNa mahatA'nvitA / samAlokya mahadvRttaM kAmasya ca durAtmanaH // vAyunAssnIyamAnaM taM samAghrAMti na saurabhe (bham ) / vAti vAyuH svabhAvena saurabhyeNa samanvitaH // 5 tadvANI vizate nAzaM yathA tathA sulIlayA / sA gandhaM naiva gRhNAti puSpANAM ca varAnanA / / 6 na cAsssvAdayate tatra phalAnAM vA rasaM satI / ma sakhA kAmadevasya ramamANo vilajjitaH // 7 [*lajjitaH prAGmukho bhUtvA bhUpAlavacanacchadaiH / phalebhyastu supakebhyaH puSpamaJjaribhyastataH // virUpacApatadbhUmau rudatyeSa tayA jitaH ] // 8 9 makarandaH sudInAtmA phalAdbhuvi gataH punaH / bhakSyate makSikAbhizca yathA mUrkhavacastathA // makSikAbhakSyamANastu pravAheNaiva yAti saH / mandaM mandaM prayAtyeva taM hasanti ca pakSiNaH / / 10 nAnA [rutaiH pracalanti sukhamAnandanirbharAH / prItyA ] zakunayastatra vanamadhyanagasthitAH // sukalayA jito hyeSa nimnaM panthAnamAsthitaH // 11 12 prItyA sametA ratiH kAmabhAryA zrutvA'bravItsA sukalAM vihasya / svastyastu te svAgatameva bhadre ramasva prItyA tvanayA ca ratyA / / vadantyau tau (te) striyo (yau) dRSTvA zrutvovAca subhASitam / ratiM prati gRhItvA me gato bhartA mahAmatiH yatra me tiSThate bhartA tatrAhaM patisaMyutA / tatra kAmazca me prItirayaM kAyo nirAzrayaH // dve apyuktaM samAkarNya ratiprItI vilajjite / vrIDamAne gate te dve yatra kAmo mahAbalaH // UcatustaM mahAvIramindrakAyasamAzritam / cApamAkarSamANaM taM netralakSyaM mahAbalam / / durjayeyaM mahAprAjJa tyaja pauruSamAtmanaH / patikAmA mahAbhAgA pativratA sadaiva sA // - 14 15 16 17 kAma uvAca anaersslokyate rUpamindrasyAsya mahAtmanaH / yadi devi tadA cAhaM haniSyAmi na saMzayaH // 18 atha veSadharo devo mahArUpaH surAdhipaH / yasyAmanugatastUrNa parayA lIlayA tadA / / sarvabhogasamAkIrNaH sarvAbharaNazobhitaH / divyamAlyAmbaradharo divyagandhAnulepanaH / / 19 20 * etaccihAntargataH pATho ga gha Ga. cha. Ta. Da Dha pustksthH| etaccihAntargataH pATho Da. pustakasthaH / 1 ka. kha. ga, gha, Ga. ca. cha. u. rimAdhavena / 2 Da. 'na / vRkSairyutaM puSpapha' / 3 a. prAyAtisau / 4 ka. la. ga. gha. Ga. ca. cha. Da. vinirjitaH / 31
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [2 bhUmikhaNDetayA ratyA samAyAto yatrA''ste patidevatA / pratyuvAca mahAbhAgAM sukalAM stycaarinniim||21 pUrva dUtIsamakSaM te prItistu pahitA mayA / kasmAnna manyase bhadre bhaja mAM tvamihA''gatam // 22 sukalovAcarakSAyuktA'smi bhadraM te bhartuH putrairmahAtmabhiH / ekAkinI sahAyaizca naiva kasya bhayaM mama // zuraizca puruSAkAraiH sarvatra parirakSitA // nAtiprastAvaye vaktuM vyagrA karmaNi tasya ca / yAvatmaspandate netraM tAvatkAlaM mahAmane // 24 bhavAnna lajate kasmAdramamANo mayA saha / bhavAnko hi samAyAto nirbhayo maraNAdapi // 29 indra uvAcatvAmevaM hi prapazyAmi vanamadhye samAgatAm / mamAkhyAtAstvayA zUrA bhartuzca nanayAH punaH // kathaM pazyAmyahaM tAvadarzayasva mmaagrtH|| sukalovAca nijagRhamapavargasyA''dhipatye nivezya dhRtimatigatibuddhyAkhyestu saMnyasya satyam / / __ acalasakaladharmo nityayuktA mahAtmA zamadamasahadharmAtmA sadA mAM jugopa // . ___ mAmevaM parirakSate damaguNastastaiH sudharmaH sadA satyaM pazya samAgataM mama puraH zAntikSamAbhyAM yutam // __satyAkhyastu mahAbalaH pRthuyazA yAM mAM na muJcankadA baddhvA mAM dRDhabandhanaH suniyataM puNyatvamevaM gataH // rakSAyuktAH kRtAH sarve satyArthAH zRNu sAMpratam / dharmalobhAtigAH sarve damabuddhiparAkramAH // 29. mAmevaM hi parIkSante kiM mAM prArthayase balAt / ko bhavAnirbhayo bhRtvA dRtyA sAdha samAgataH3. satyadharmamukhAH puNyA jJAnAdyAH prabalAH sutaaH| mama bhartuH sahAyAzca te mAM rakSanti vai sadA 39 ahaM rakSAparA nityaM damazAntiparAyaNA / na mAM jetuM samarthazva api sAkSAcchacIpaniH // 32 yadi vA manmatho vA'pi samAgacchati vIryavAn / daMzitA'haM sadA satyamatyA kaSTena sarvadA 33 nirarthakAstasya bANA bhaviSyanti na sNshyH| tvAmevaM hi hanipyanti dharmAdyAste mhaablaaH||34 dUraM gaccha palAyasva mA'tra tiSTha mamAgrataH / vAryamANo yadA tiSThabhasmIbhRtA bhaviSyasi // 35 bha; vinA nirIkSeta mama rUpaM yadA bhavAn / yathA dAru dahedvahistathA dhakSyAmi nAnyathA / / 36 evamuktaH sahasrAkSo manmathaM prAha saMmukham / pazya pauruSametAsAM yudhyasva nijapauruSaH // 37 yathA''gatAstathA sarve mahAzApabhayAturAH / svaM svaM sthAnaM mahArAja indrAyAH prayayustadA // 38 gateSu teSu sarveSu sukalA sA pativratA / svagRhaM puNyasaMyuktA patidhyAnena cA''gatA // 39 svagRhaM puNyasaMyuktaM sarvatIrthamayaM tadA / sarvayajJamayaM rAjansaMprAptA patidevatA // iti zrImahApurANe pAjhe bhUmikhaNDe venopAkhyAne mukalAcarite'STapazcAzattamo'dhyAyaH // 58 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-6240 28 1 ka. kha. ga. gha. 3. ca. cha. jha. Ta. Da. Dha. ityA / 2 ga. gha. ha. m / jJAtikhyAtima / 3 ka. kha. ga. gha. . ca. cha. sa. Ta. Da., 'tyasatyA ' /
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 243 59ekonaSaSTitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / arthakonaSaSTitamo'dhyAyaH / viSNuruvAcakakalA sarvatIrthAni sAdhayitvA gRhaM prati / prasthitaH sArthavAhena mahAnandasamanvitaH // 1 evaM cintayate nityaM saMsAraH saphalo mama / svarga prayAnti te sarve pitaro mama nAnyathA // 2 tAvatpratyakSarUpeNa baddhvA tasya pitAmahAn (ham) / puratastasya saMbrUte na hi te puNyamuttamam // 3 *divyarUpo mahAkAyaH kukalaM vAkyamabravIt / tIrthayAtrAphalaM nAsti zrama eva vRthA kRtaH] 4 'svayaM saMtoSamAyAti na hi te puNyamuttamam / evaM zrutvA tadA vaizyaH kRkalo duHkhapIDitaH // 5 bhavAnko vA vadatyevaM kasmAdraddhaH pitAmahaH / kena doSaprabhAvena tanme tvaM kAraNaM vada // 6 kasmAttIrthaphalaM nAsti mama yAtrA kathaM na hi / marvamevaM samAcakSva yadi jAnAsi saMsphuTam // 7 dharma uvAcavinItAM vimalA puNyAM bhAryA tyaktvA prayAti yH| tasya puNyatamaM sarva vRthA bhavati nAnyathA 8 dharmAcAraparI puNyAM sAdhuvrataparAyaNAm / pativrataparAM bhAryA suguNAM puNyavatsalAm // 9 tAmevApi parityajya dharmakArya prayAni yaH / vRthA tasya kRtaH sarvo dharmo bhavati nAnyathA // 10 sarvAcAraparA dhanyA dharmasAdhanatatparA / sanIvrataratA nityaM sarvajJA jJAnavansalA // 11 evaMguNA bhavedbhAyoM yasya puNyA mahAsatI / tasya gehe sadA devAstiSThanti ca mahaujasaH // 12 pitaro gehamadhyasthA yazo vAJchanti tasya ca / gaGgAdyAH saritaH puNyAH mAgarAstatra naanythaa|| [*puNyA satI yasya gahe vartate satyatatparA / tatra yajJAca gAvazca Rpayastatra nAnyathA // 14 tatra sarvANi tIrthAni puNyAni vividhAni ca / bhAyAyogeNa niSThanti sarvANyetAni nAnyathA 15 puNyabhAryAprayAgaMNa mugArhasthyaM prjaayte| [gArhasthyAtparamA dharmo dvitIyo nAsti bhUtale // 16 gRhasthasya gRhaH puNyaH matya puNyasamanvitaH / sarvatIrthamayo vaizya sarvadevasamanvitaH] // 17 gAhasthyaM ca samAzritya sarve jIvanti tatvataH / tAdRzaM naiva pazyAmi hyanyamAzramamuttamam // 18 matrAgnihotraM devAzca sarve dharmAH sanAtanAH / dAnAcArAH pravarnanta yasya mumazca vai gRhe // 10 evaM yo bhAryayA hInastasya gehaM vanAyate / yajJAzcava na sidhyanti dAnAni vividhAni ca // 20 bhAryAhInasya puMso'pi na sidhyati mahAvratam / dharmakarmANi marvANi puNyAni vividhAni ca 21 nAsti bhAryAsamaM tIrtha dharmamAdhana hetave / zRNupva tvaM gRhasthasya nAnyo dharmo jagatraye // 22 yatra bhAryA gRhaM tatra puruSasyApi nAnyathA / grAme vA'pyathavA'raNye sarvadharmasya sAdhanam // 23 nAsti bhAryAsamaM tIrtha nAsti bhAryAsamaM sukham / nAsti bhAryAsamaM puNyaM tAraNAya hitAya c| dharmayuktAM satI bhAryA tyaktvA yAti narAdhamaH / gRhadharma parityajya kA''ste dharmasya te phalam // tayA vinA yadA tIrthe zrAddhaM dAnaM kRtaM tvayA / tena doSeNa vai baddhAstava pUrvapitAmahAH // 26 ___ * etaccidvAntargataH pAThaH ka. kha. ga. gha. Da. ca. cha. jha. i. da. pustakasthaH / 1 etacihAntargataH pATho ga. gha. cha. sa. i. pustakasthaH / / etacihAntargataH pAThaH ka. kha. Ga. ca. cha. jha. da.pustakastha: / etacihAntargataH pAThaH ka. na. ca. cha. jha. ha. pustakasthaH / 1 Da. pitAmahaH / 2 ha. cha. da. zatatIrthaphalaM / 3 Da. 'ca-tIrtha suzIlA puNyAM tAM bhaa| 4 ka. kha ga. pa. ha. ... Ta. Da. da. jantavaH / 5 ka. kha. ga. gha. du. ca. cha. jha. Ta. Da. da. m / yatrAgni / 6 ka. kha. ca. cha.sa.Ta. Da. vedAzca /
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 2 bhUmikhaNDebhavAMzcaurastvamI caurA yaizca bhuktaM ca lolupaiH / tvayA dattasya zrAddhasya annamevaM tayA vinA // 27 suputraH zraddhayopetaH zrAddhadAnaM dadAti yaH / bhAryAdattena piNDena tasya puNyaM vadAmyaham // 28 yathA'mRtasya pAnena pitRRNAM tRptirjAyate / pitRRNAM nAtra saMdehaH satyaM satyaM vadAmyaham // 20 gAIsthasya ca dharmasya bhAryA bhavati svAminI / tvayaivaM tAM vinA mUDha caurakarma kRtaM vRthA // 30 amI pitAmahAzcaurA yezca bhuktaM tayA vinA / bhAyo pacati cevAnaM svahastenAmRtopamam // 31 tadannameva bhuJjanti pitaro hRSTamAnasAH / tenaiva tRptimAyAnti saMtuSTAzca bhavanti te // 32 tasmAdbhAyaryA vinA dharmaH puruSANAM na sidhyti| [*nAsti bhAryAsamaMtIrtha supuMsAM gatidAyakam // bhAyA~ vinA hi yo dharmaH sa eva viphalo bhaveta // iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe venopAkhyAna ekonaSaSTitamo'dhyAyaH / / 59 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-6273 atha SaSTitamo'dhyAyaH / kRkala uvAcakathaM me jAyate siddhiH kathaM pitRvimocanam / tanme suvistareNApi dharmarAja vadAdhunA // ? dharmarAja uvAcagaccha gehaM mahAbhAga tvAM vinA duHkhitA'bhavat / saMbodhaya tvaM sukalA supuNyAM dharmacAriNIm // zrAddhadAnaM gRhaM gatvA tasyA hastena va kuru // smRtvA puNyAni tIrthAni pUjaya tvaM surAttamAn / tIrthayAtrAkRtA siddhistava caiva bhaviSyati // 3 bhAryA vinA hi yo loko dharma saadhitumicchti| vilopya dharma gArhasthyamekAkI vicaredvanam // viphalo jAyate loke nAnnamaznanti devatAH // yajJAH siddhiM na cA''yAnti gRhiNIrahite gRhe / sa ekAkI samartho na dhamArthasAdhanAya ca // 5 viSNuruSAcaevamuktvA gato dharmo yathA''yAtastathA punH| kRkalo'pi sa dharmAtmA svagRhaM prati prasthitaH // 6 svagRhaM prApya medhAvI dRSTvA tAM ca pativratAm / sArthavAhena tenApi mumude vA'ntarAtmanA // 7 tayA samAgataM dRSTvA bhartAraM dharmakovidam / kRtaM sumaGgalaM karma bharturAgamane tadA // 8 samAcaSTe sa dharmAtmA dharmasyApi viceSTitam / samAkarNya mahAbhAgA bharturvAkyaM muMdAvaham // dharmavAkyaM prazasyAtha anumene ca taM tathA // athAsau kakalazcApi tayA sArdhaM supuNyakam / cakAra zraddhayA zrAddhaM devapUjAM gRhe sthitaH // 10 pitaro devagandharvA vimAnaizca samAgatAH / tuSTuvusto mahAtmAnau daMpatI munayastathA // 11 ahaM cApi tathA brahmA devyA yukto mheshvrH| sarve devAH sagandharvAstasyAH satyena toSitAH12 UMcustau tu mahAtmAnau dharmajJau satyapaNDitau / bhAryayA saha bhadraM te varaM varaya suvrata // 13 * etacihAntargataH pAThaH ka. sva. Ga. ca. cha. jha. Ta. Dha. pustakasthaH / 1 ka. kha. Da. ca. cha. sa. Dha. va vaJcitA mU / 2 Da. svabhAyo / 3 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Ta. Da. da. ddhiM tadA yAnti yadA syAdRhiNI / 4 ka. kha. ga. ca. jha. Ta. Da. da. pi svasthAna prApya buddhimAn / t| 5 cha. suzraddhayA /
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 ekaSaSTitamo'dhyAyaH ] kukala uvAca kasya puNyasya saGgena tapasazca surottamAH / sabhAryAya varaM dAtuM bhavanto hi samAgatAH // 14 padmapurANam / indra uvAca 16 eSA satI mahAbhAgA sukalA cArumaGgalA / asyAH satyena tuSTAH sma dAtukAmA vairaM taba // 15 samAsena tu saMproktaM sarvavRttAntameva ca / tasyAzcaritamAhAtmyaM zrutvA bhartA sa harSitaH // tayA saha sa dharmAtmA harSavyAkulalocanaH / nanAma devatAH sarvA daNDavacca punaH punaH // yAntu tuSTiM mahAbhAgAstrayo devAH sanAtanAH / anye ca RSayaH puNyAH kRpAM kRtvA mamopari 18 janmajanmani devAnAM bhaktimevaM karomyaham / dharme satye ratiH syAnme bhavatAM hi prasAdataH // 19 pazvAddhi vaiSNavaM lokaM sabhAryaH sapitAmahaH / gantumicchAmyahaM devA yadi tuSTA mahaujasaH // 20 17 devA Ucu: evamastu mahAbhAga sarva tava bhaviSyati / sukaleyaM mahApuNyA tava patnI yazasvinI // viSNuruvAca - 245 athaikapaSTitamo'dhyAyaH / 22 ityuktvA puSpavRSTiM tAM tayorupari bhUpate / cakrurjaguH puNyagItaM lalitaM madhuraM tataH / / gandharvA gItatattvajJA nanRtuzcApsarogaNAH / tato devAH sagandharvAH svaM svaM sthAnaM nRpottama / / 23 varaM dattvA prajagmuste stUyamAnAH pativratAm / nArItIrthaM samAkhyAtamanyatkiM pravadAmi te // 24 etatte sarvamAkhyAtaM puNyAkhyAnamanuttamam / yaH zRNoti naro rAjansarvapApaiH pramucyate / zraddhayA zRNuyAnnArI sukalAkhyAnamuttamam / saubhAgyena susatyena putrapautraizca yujyate // modate dhanadhAnyaiva saha bhartrA sukhI bhavet / pativratA bhavetsA ca janmajanmani nAnyathA // 27 brAhmaNo vedavitkSatriyo vijayI bhavet / [dhanadhAnyaM bhavettasya vaizyagehe na saMzayaH // 28 dharmajJo jAyate rAjansadAcAraH sukhI bhavet / zUdraH sukhamavApnoti putrapautraH pravardhate / / vipulA jAyate lakSmIrdhanadhAnyairalaMkRtaH ] // 25 26 + iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe venopAkhyAne sukalAcarite paTitamo'dhyAyaH // 60 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 5120 vena uvAca - bhAryAtIrthaM samAkhyAtaM sarvatIrthottamAMttamam / pitRtIrthaM samAkhyAhi putrANAM tAraNaM param // viSNuruvAca -- kurukSetre mahApuNye kuNDalo nAma bhUsuraH / sukarmA nAma satputraH kuNDalasya mahAtmanaH / / gurU tasya mahAvRddhau dharmajJau zAstrakAriNau / dvAvetau tau mahAprAjJau jarayA paripIDitau // 21 29 2 3 t * etacihAntargataH pAThaH ka kha ga gha Ga ca cha jha Ta pustakasthaH / atra 'iti padmapurANe caturthakhaNDaH samAptaH iti ga. pustake / 'iti caturthakhaNDaH samAptaH' iti gha. pustke| (bhUmikhaNDasyA''dibhAgo'yam) etadapi kvacitpustake dRzyate / 1 Ga. varatrayam / sa' / 2ka. kha. Da. ca. cha. jha Ta Da Dha naH / yadi tuSTA ma e / 3 ka. kha. Ga. va. cha. jha. 8. 'kovidau / dvA' |
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ , . . a 246 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [2 bhUmikhaNDetayoH zuzrUSaNaM cakre bhaktyA ca parayA tataH / dharmajJo bhAvasaMyukto hyaharnizamariMdama // 4 tasmAdvedAnadhIte sa pituH zAstrANyanekazaH / sarvAcAraparo dontaH styvaajnyaanvtslH|| 5 saMvAhanaM cakre gurvozca svayameva saH / pAdaprakSAlanaM caiva snAnabhojanakA kriyAm // 6 bhaktyA caiva svabhAvena satataM tanmayo bhavet / mAtApitrozva rAjendra upacaryA karoti sH|| 7 sUta uvAca-- tadvartamAnakAle tu babhUva nRpasattama / pippalo nAma vai vipraH kazyapasya kulodbhH|| dharmakarmA mahAbhAga jitAtmA jitavigrahaH / damazaucazamopetaH kAmakrodhavivarjitaH // dazAraNye gato dhImAjjJAnazAntiparAyaNaH / sarvendriyANi saMyamya tapastepe mahAmanAH // 10 tapaHprabhAvatastasya jantavo gatavigrahAH / vasanti suyuge tatra ekodaragatA iva // tattapastasya munayo dRSTvA vismayamAyayuH / nedRzaM kenacittaptaM yathA'sau tapyate muniH|| 12 devAzca indrapramukhAH paraM vismayamAyayuH / aho asya tapastItraM zamazcendriyasaMyamaH // 13 nirvikAro nirudvegaH kAmakrodhavivarjitaH / zItavAtAtapasaho dharAdhara iva sthitaH // 14 viSaye vimukho dhIro manaso'tItasaMgrahaH / na zRNAMti yathA zabdaM kasyaciTvijasattamaH // 15 saMsthAnaM tAdRzaM gatvA sthitvA ekAgramAnamaH / brahmadhyAnamayo bhUtvA sAnandamukhapaGkajaH // 16 azmakASTha ivAtyarthaM nizceSTo girivasthitaH / sthANuvadRzyate cAsI susthiro dhrmvnslH|| 17 tapaHkliSTazarIro'tizraddhAvAnanasUyakaH / evaM varSamahasrakaM saMjAtaM tasya dhImataH // 18 pipIlikAbhirbahvIbhiH kRtaM mRdbhArasaMcayam / tasyopari mahAkAyaM valmIkAnAM ca mandiram // 19 valI(lmI)kodaramadhyastho jaDIbhRta iva sthitaH / sa evaM pippalA viprastapyate sumahattapaH // 20 kRSNasapa'stu sarvatra veSTito dvijasattamaH / tamugratejasaM viSaM dazanti sma vissaalbnnaaH|| 21 saMprApya gAtrANi viSaM tvacaM tasya na bhedayet / tejasA tasya viprasya nAgAH zAntimathA''gamana tasya kAyAtsamudbhatA arciSo dIptatejasaH / nAnArUpAH subahuzo dRzyanta ca pRthakpRthaka / / 23 yathA vahnaH pradRzyate tathaiva ca nRpottama / yathA meghodara sUryaH praviSTo bhAti rAzmibhiH // valmIkasthastathA vipraH [*pippalo bhAti tejasA / / sarpa daMzanti vipraM taM ] sakrodhA dazanairapi / na bhindanti daMSTAgrAcama bhittvA nRpottama // 25 [ evaM varSasahasraikaM tapa AcaratastataH / gataM ca rAjarAjendra munastasya mahAtmanaH // 26 trikAlaM sAdhyamAnasya lIlAtapavadhAnvitam / gataM kAlaM mahArAja pippalasya mahAtmanaH / / 27 tadvacca vAyubhakSaM ca kRtaM tena mahAtmanA ] / trINi varSasahasrANi gatAnyevaM ca bhUpate // 28 tasya mUni tato devaH puSpavRSTiH kRtA purA / brahmajJo'si mahAbhAga dharmajJA'si na sNshyH|| sarvajJAnamayo'si tvaM saMjAtaH svena karmaNA // * etacihAntagato'yaM pAThaH ka. kha. gha. ha.ca. cha.ja. jha. Da. da. pustakasthaH / / etacihAntargato'yaM pATaH ka. kha. gha. Ga. ca. jha. Da. da. pustakasthaH / 1ka. kha. gha. ca. cha. jha. Da. kRpyaa| 2 ka. gha. Da. ca. cha. jha. i. Dha. dAnto dharmajJo jJAna / 3 ka. kha. Da. ca. cha. sa. Dha. tayAne / 4 ka. kha gha. Da. ca. cha. jha. Da. Dha. 'vaH / tapastepe nirAhAro ji| 5 ka. kha. Da. ca. cha. jha. Da. Dha. 'tamatsaraH / / 6 Da. dayAzaucadamopetaH / 7 Da. niraahaaro| 8 i. "naparobha / 9 ka. kha. Da. ca. cha. jha. 'tAni tasya tapyataH / t|
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 61 ekaSaSTitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 247 32 1 34 yaM yaM tvaM vAJchase kAmaM taM taM prApsyasi nAnyathA / sarvakAmamayI siddhiH strata eva bhaviSyati / / samAkarNya tato vAkyaM pippalo'pi mahAmanAH / praNamya devatAH sarvA bhaktyA namitakandharaH / / 31 harSeNa mahatA''viSTo devAprati uvAca ha / idaM caiva jagatsarve mama vazyaM yathA bhavet / / tathA kurudhvaM bho devA vidyadharo bhavAmyaham / evamuktvA sa medhAvI virarAma nRpottama / / 33 evamastviti te procurdvijazreSThaM surAstadA / datvA varaM mahAbhAga jagmustasmai mahAtmane / gateSu teSu deveSu pippalo dvijasattamaH / brahmaNyaM sAdhayennityaM vizvavazyaM pracintayet / / tadAprabhRti rAjendra pippalo dvijasattamaH / vidyAdharapadaM labdhvA kAmagAmI mahIyate / evaM sa pippala vidyAdharapadaM gataH / saMjAto devalokezaH sarvavidyAvizAradaH / / ekadA tu mahAtejAH pippalaH paricintayet / vizvaM vazyaM bhavetsarva mama datto varottamaH // 38 tadartha pratyayaM kartumudyato dvijasattamaH / yaM yaM cintayate vazyaM taM taM hi vazamAnayet // evaM tatpratyayaM jJAtvA manasA parikalpitam / dvitIyo nAsti vai loke matsamaH puruSottamaH // 40 35 36 37 39 sUta uvAca - 1 42 43 evaM hi cintamAnasya pippalasya mahAtmanaH / jJAtvA mAnasikaM bhAvaM mArasastamuvAca ha / / 41 sarastIragato rAjansusvaraM vyaJjanAnvitam / svanaM sauSThavamaMyuktamuktavAnpippalaM prati / / kasmAdudvahase garvamevaM tvaM paramAtmakam / sarvavazyAtmakI siddhiM nAhaM manye tatraiva hi // vazyAvazyamidaM karma arvAcInaM prazasyate / parAcInaM na jAnAsi pippala tvaM hi mUDhadhIH // 44 varSANAM tu sahasrANi yAvatrINi tvayA tapaH / mamAcIrNa tato garva bhavAnmUDha ihAgataH / / 45 kuNDalasya suto dhIraH sukarmA nAma yaH sudhIH / vazyAvazyaM jagatsarvaM tasyA''sIcchRNu sAMpratam / / arvAcInaM parAcInaM sa vai jAnAti buddhimAn / loke nAsti mahAjJAnI tatsamaH zRNu pippala // na dattaM tena vai dAnaM na dhyAnaM paricintitam / hutayajJAdikaM karma na kRtaM tena vai kadA // 48 na gatastIrthayAtrAyAM sadgurUpAsanaM na ca / no kadA kRtavAnvi dharmasevArthamuttamam // svacchandacArI jJAnAtmA pitRmAtRsuhRtsadA / vedAdhyayanasaMpannaH sarvazAstrArthakovidaH // yAdRzaM tasya vai jJAnaM bAlasyApi sukarmaNaH / tAdRzaM nAsti te jJAnaM vRthA tvaM garvamuH // TSS 49 50 51 pippala uvAca - ko bhavAnpakSirUpeNa mAmetraM parikutsayet / kasmAnnindAmi me jJAnaM parAcInaM tu kIdRzam // 52 tanme vistaratAM brUhi tvayi jJAnaM kathaM bhavet / arvAcInagatiM sarvA parAcInasya sAMpratam // 53 vada tvamaNDajazreSTha jJAnapUrva suvistaram / kiM vA brahmA ca viSNuzva kiM vA rudro bhaviSyasi // 54 sArasa uvAca - nAsti te tapaso bhAvaH phalaM nAsti zrutasya vA / yattvayA paritaptasya tapasazca phalaM zRNu // 55 kuNDalasyApi putrasya bAlasyApi yathA guNaH / tathA te nAsti vai jJAnaM parAcInasya tatpadam 56 ito gatvA'pi pRccha tvaM mama rUpaM dvijottama / sa vadiSyati dharmAtmA sarvajJAnaM tavaiva hi // 57 1 ka. kha. gha. Ga. ca. cha. jha. Ta. Da. Dha. "rNya mahadvAkyaM / 2 na. dyAdhAro / 3 gha. Ta. Da. tyaM vazyAva / 4ka. kha. gR. gha. Ga. ca. cha. jha. Ta. Da. ha. 'lo nAma vidyAdharamahAmatiH / saM / 5 ka kha ga gha Ga ca cha jha Ta Da Dha t / vazyAva / 6 Da. naM taM svarasaM / 7 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Ta. Da. u. jJAnaM /
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDeviSNuruvAcaevamAkarNya tatsarva sArasena prabhASitam / taM jagAma sa vegena brahmAtmAnaM nRpotamaH // 58 iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe venopAkhyAna ekaSaSTitamo'dhyAyaH // 61 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-6360 atha dviSaSTitamo'dhyAyaH / viSNuruvAcakuNDalasyA''zramaM gatvA satyadharmasamAkulam / [*sukarmANaM tato dRSTvA pitRmAtRparAyaNam // 1 zuzrUSantaM mahAtmAnaM gurU satyaparAkramam / mahArUpaM mahAteja mahAjJAnasamAkulam // 2 mAtApitrostu pAdAnta upaviSTaM nRpottama / mahAbhaktyA'nvitaM zAntaM sarvajJAnamahAnidhim // 3 kuNDalasyApi putreNa sukarmaNA mahAtmanA / AgataM pippalaM dRSTvA dvAradeze mahAmatim // 4 AsanAttUrNamutthAya abhyutthAnaM kRtaM punaH / Agacchasva mahAbhAga vidyAdhara mahAmate // 5 AsanaM pAdyamayaM ca dado tasmai mahAtmane / nirvighno'si mahAprAjJa kuzalenApi vartase // 6 nirAmayaM ca papraccha pippalaM ca samAgatam / yasmAdAgamanaM te'tra tatsarva pravadAmyaham // 7 varSANAM hi sahasrANi yAvatrINi tvayA tapaH / taptameva mahAbhAga surebhyaH prAptavAnvaram // 8 vazyatvaM ca tvayA prAptaM kAmacArastathaiva ca / tena matto na jAnAsi garva udvahitastvayA // 9 dRSTvA te ceSTitaM sarva sArasena mahAtmanA / mamAbhidhAnaM kathitaM mama jJAnamanuttamam // 10 pippala uvAcayo'pyasau sAraso vima sarittIre prayuktavAn / sarvajJAnaM vadenmAM hi sa ca kaH prbhuriishvrH||11 sukarmovAcabhavantamuktavAnyo vai sarittIre tu sArasaH / brahmANaM taM mahAtmAnaM viddhi tvaM paramezvaram // 12 anyatki pRcchase vipra brUhi tacca vadAmyaham / / viSNuruvAcaevamuktaH sa dharmAtmA sukarmANamuvAca ha // pippala uvAcatvayi vazyaM jagatsarvamiti zuzruma bhUtale / tanme tvaM kautukaM viSa pradarzaya prayatnataH // 14 pazya kautukamevautra vazyAvazyasya kAraNam / tamuvAca sa dharmAtmA sukarmA pippalaM prati // 15 atha sasmAra ve devAnsukarmA pratyayAya vai / indrAdyAllokapAlAMzca devAMzcAgnipurogamAn // 16 samAgatAH samAhUtA nAgavidyAdharAstathA / sukarmANaM tataH pIcuste sarve'pi samAgatAH // kasmAtsmRtAstvayA viSa bhavAMstatkAraNaM vada // * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. gha. hu. ca. cha. sa.Ta, Da. Dha. pustakasthaH / 1ka. kha. u. ca. cha. jha. da. 'na dazAraNyaM mahAzramam / gha. Ta. Da. 'na mahAtmAnaM dadarza ha / 2 ka. kha. gha. Ga. ca. cha.sa. Ta. i. da. te'dya / 3 ka. kha. gha. Da.. ca. cha. jha.Ta, Da. da. 'vAdya v| 4 ka. kha. gha. Da jha. Ta. Da. da.procudabAthAmipurogamAH / /
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 dviSaSTitamo'dhyAyaH ] sukarmovAca 20 21 ayaM me hyatithiH prApto vidyAdharo hi pippalaH / mAmevaM bhASate prAjJo vizvavazyasya kAraNam 18 pratyayArthaM samAhUtA asyaiva ca mahAtmanaH / svaM svaM sthAnaM pragacchadhvamityuvAca surAnprati / / . 19 tamucuste tato devAH sukarmANaM mahAmatim / asmAkaM darzanaM vima viphalaM naiva jAyate / / varaM varaya bhadraM te manasA yaddhi rocate / tatpradmo na saMdehastvevamRcuH surottamAH // bhaktyA praNamya tAndevAnvaraM brUte dvijottamaH / acalAM datta devendrA subhakti bhAvasaMyutAm // mAtApitrova me nityametadvaramanuttamam // [*pitA me vaiSNavaM lokaM prayAtvetadvarottamam / tadvanmAtA ca devezA varamanyaM na yAcaye // // ] 23 devA Ucu: 22 padmapurANam / 249 pitRbhakto viprendra subhaktiste bhavatviha / sukarmaJzrUyatAM vAkyaM prItyA yuktAH sadaiva te // 24 evamuktvA gatA devAH svarlokaM nRpanandana / sukarmaNaivamAcarya tasyAgre paridarzitam / / 25 dRSTaM tu pippalenApi kautukaM mahadadbhutam / tamuvAca sa dharmAtmA pipalaH kuNDalAtmajam / / 26 arvAcInaM tvidaM rUpaM parAcInaM ca kIdRzam / prabhAvamubhayozcaiva vadasva vadatAM vara // 27 sukarmovAca 28 30 arvAcInasya rUpasya liGgameva vadAmi te / yena lokAH pramodyanta indrAyAH sacarAcarAH // ayameSa jagannAthaH sarvago vyApakaH paraH / asya rUpaM na dRSTaM hi kenApyeva hi yoginA / / 29 zrutireva vadatyevaM na vaktuM zakyate'pi saH / apAdo karosnAma karNo mugvavarjitaH // sarve pazyati vai karma kRtaM trailokyavAsinAm / tepAmuktamakarNazca sa zRNoti suzAntidaH // 31 gatihIno vrajetso'pi sarvatra paridRzyate / pANihInaH pAdahInaH kurute ca pradhAvati // sarvatra dRzyate vizvavyApakaH pAdavarjitaH || 32 yaM na pazyanti devendrA munayastattvadarzinaH / sa na pazyati tAnsarvAnsatyAsatyapaDhe sthitaH / / 33 vyApakaM vimalaM siddhaM siddhidaM sarvanAyakam / yaM jAnAti mahAyogI vyAsAM dharmArthakovidaH || 34 tejomUrtiH sa cA''kAzamekavarNamanantakam / vyAmazcaiva vijAnAti mArkaNDeyazca tatpadam // 35 parAcInaM pravakSyAmi zRNuSvaikAgramAnasaH / yadA''hRtya sa bhUtAtmA svayameva prajApatiH // 36 apsu zayyAM samAzritya zepabhogAsthitaH prabhuH / tamAzritya svapityekI bahukAlaM janArdanaH / / 37 jalAndhakArasaMtapto mArkaNDeyo mahAmuniH / sthAnamicchansa yogAtmA nirviNNo bhramaNena saH / / 38 bhramamANaH sa dadRze zeSaparyaGkazAyinam / sUryakoTipratIkAzaM divyAbharaNabhUSitam / / divyamAlyAmbaradharaM sarvavyApinamIzvaram / yoganidrAM gataM kAntaM zaGkhacakragadAdha'ram / / ekA nArI mahAkAyA kRSNAJjanacayopamA / daMdrAkarAlavadanA bhImarUpA dvijottama // artist munizreSThomA bhairiti mahAmuniH / padmapatraM suvistIrNa pacayojanamAyatam // tasminpatre mahAdevyA mArkaNDeyo mahAmuniH / saMnivezya sukhenApi nAstyatra ca bhayaM tava // 43 tAmuvAca sa yogIndraH kA tvaM bhavasi bhAmini / ['pRSTavaM muninA devI sAdaraM mAha bhUsura ] // 44 39 40 41 42 * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Da. Ta. pustakasthaH / + Ja. pustaka evedam / 1. ndra bhaktyA te saMbha / 2 ka kha ca sumAkSikaH / Da. samAkSikaH / 3 ka. kha. Da. ca. cha. jha.Ta. dvaM zrutirAkhyAti nizcitam / 4 8. darzanAtmakam / 5 Da. 'naH / mAyAndha / 6 . 'nidrA ca tatkAntA sh| 7. dharA / ekAkinI ma /
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 mahAmunizrIvyAsapaNIta [ 2 bhUmikhaNDenAgabhogasya paryake yaH zayIta sa kezavaH / asyAhaM vaiSNavI zaktiH kAlarAtririha dvija // 45 mAmevaM viddhi viprenda sarvamAyAsamanvitAm / mahAmAyA purANeSu jaganmohAya kIrtitA // 46 ityuktvA sA gatA devI antardhAnaM hi pippala / tasyAM devyAM gatAyAM tu mArkaNDeyo hyapazyata47 tasya nAbhyAM samutpanna paGkajaM hATakaprabham / tasmAjjajJe mahAtejA brahmA lokapitAmahaH // 48 vasmAddhi jajJire lokAH sarve sthAvarajaGgamAH / indrAdyA lokapAlAzca devAzcAgnipurogamAH // 49 [*arvAcInaM svarUpaM tu darzitaM hi mayA nRpa / arvAcInaH zarIro'yaM parAcIno nirAzrayaH 50 yadA sa darzayetkAyaM kAyarUpA bhavanti te / arvAcInAstataH sarve brahmAdyAH pippalAkhilAH51 ['arvAcInA amI lokA ye bhavanti jagatraye / parAcInaH sa vizvAtmA yaM prapazyanti yoginaH mokSarUpaM paraM sthAna parabrahmasvarUpakam / avyaktamakSaraM haMsaM zuddhaM siddhisamanvitam // parAcInasya yadvRttaM vidyAdhara tavAgrataH / sarvameva samAkhyAtamanyanki te vadAmyaham // 54 vidyAdhara uvAca - kasmAdetanmahAjJAnamudbhutaM tava suvrata / arvAcInagati vidvAnparAcInagati tathA // trailokyasya paraM jJAnaM tvayyevaM parivartate / tapasI naiva pazyAmi parAM niSThAM hi suvrata // svaprabhAvaM vadasvevaM kena jJAnaM tavAkhilam / / sukarmovAcaetadeva na jAnAmi na kRtaM kAyazoSaNam / yajanaM yAjanaM dharma na jJAnaM tIrthasAdhanam // 57 na mayA sAdhitaM cAnyatpuNyaM kiMcitsukarmajam / sphuTamekaM prajAnAmi pitRmAtRprapUjanam // 58 ubhayostu svahastena mAtApitrocaM pippala / pAdaprakSAlanaM puNyaM svayameva karomyaham // 50 aGgasaMvAhanaM snAnaM bhojanAdikameva ca / trikAlopAsanaM bhItaH sAdhayAmi dine dine // 60 pAdodakaM tayozcaiva mAtApitrodine dine / bhaktyA bhAvena vindAmi pUjayAmi svabhAvataH // 61 gurU me jIvamAno to yAvatkAlaM hi pippala / tAvatkAlaM tu me lAbho hyatulazca prajAyate // 62 trikAle pUjayAmyeto bhAvazuddhana cetasA / svacchandalIlAsaMcArI vartAmyavaM hi pippala // 63 kiM me cAnyena tapasA kiM me kAyasya shossnnH| kiM me sutIrthayAtrAbhiranyaiH puNyezca sAMpratam / / makhAnAmeva sarveSAM yatphalaM prApyate budhaH / [*tatphalaM tu mayA dRSTaM pituH zuzrUSaNAdapi // 65 mAtuH zuzrUSaNaM tadvatputrANAM gatidAyakam / sarvadharmasya sarvasvaM sArabhRtaM jagatraye // 66 putrasya jAyate loko mAtuH zuzrUSaNAdapi / pituH zuzrUSaNe tadvamahatpuNyaM prajAyate // 67 tatra gaGgA gayA tIrtha tatra puSkarameva ca / yatra mAtA pitA tiSThetputrasyApi na saMzayaH // 68 anyAni tatra tIrthAni puNyAni vividhAni ca / bhajantaM tAni putrasya pituH zuzrUSaNAdapi // 69 pituH zuzrUSaNAttasya dAnasya tapasaH phalam / satputrasya bhavadvipa nAnyatkarma mamAzrayet // 70 pituH zuzrUSaNAtpuNyaM putraH prAmotyanuttamam / sukarmaNastu sarvatra iha caiva paratra ca // 71 * etacihnAntargataH pAThaH ka. kha. gha. Ga. ca. cha. jha. Ta. Da. da. pustakasthaH / etaccidvAntargataH pATa: ka. kha. gha. Da.ca. cha. jha. Ta. Da. Dha. pustakasthaH / * etAmahAntargata: pAThoDa, jha.. pustakasthaH / 1ka. kha. gha. Da. ca. cha. jha. Ta. Da. da. rityucyate / mA / 2 kha. vidyAtparA / 3 gha. Ta. Da. 'yyeva / 4 gha. Ta. Da. zca tatpara / paa| 5 ka. kha. Da. ca. cha. jha. Dha. kAle dhyAnasaMlInaH sA / 6 kha. Da. ca. cha. Dha. vandAmi / 7 ka. kha, Da. ca. cha. jha. da. dvijaiH /
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 63. triSaSTitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 25: jIvamAnau gurau (rU) etau svamAtApitarau tathA / zuzrUSate suto bhaktyA tasya puNyaphalaM zRNu 72 devAstasyApi tuSyanti RSayaH puNyavatsalAH / trayo lokAzca tuSyanti pituH zuzrUSaNAdiha // 73 mAtApitrostu yaH pAdau nityaM prakSAlayetsutaH / tasya bhAgIrathIsnAnamahanyahani jAyate / / 74 puNyairmiSTAnnapAnairyaH pitaraM mAtaraM tathA / bhaktyA bhojayate nityaM tasya puNyaM vadAmyaham || 75 azvamedhasya yajJasya phalaM putrasya jAyate / tAmbUlaizchAdanaizcaiva pAnaizvAzanakaistathA // 76 bhaktyA cAnnena puNyena gurU yenAbhipUjitau / sarvajJAnI bhavetso'pi yazaH kIrtimavApnuyAt // 77 mAtaraM pitaraM dRSTvA harSAtsaMbhASate sutaH / nidhayastasya saMtuSTA nityaM gehe vasanti ca // beddhAH sauhRdamAyAnti putrasya sukhadAH sadA / / iti zrImahApurANe pAye bhUmikhaNDe venopAkhyAne mAtApitRtIrthamAhAtmye dviSaSTitamo'dhyAyaH // 60 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 6440 atha ciSaSTitamo'dhyAyaH / 78 sukarmovAca [*tayozcApi dvijazreSTha mAtApitrozca snAtayoH / putrasyApi hi sarvAGge patantyambukaNA yadA // sarvatIrthamamaM snAnaM putrasyApi prajAyate ] // 2 3 5 7 patitaM kSudhitaM vRddhamazaktaM sarvakarmasu / vyAdhitaM kuSThinaM nAtaM mAtaraM ca tathAvidhAm // upAcarati yaH putrastasya puNyaM vadAmyaham / viSNustasya prasannAtmA jAyate nAtra saMzayaH // prayAti vaiSNavaM lokaM yadaprApyaM hi yogibhiH / pitarau vikalA dInoM vRddhA duHkhitamAnamau // 4 mahAgadena saMtaptau parityajati pApadhIH / sa putrAM narakaM yAti dAruNaM kRmisaMkulam // vRddhAbhyAM yaH samAhUtAM gurubhyAmiha sAMpratam / prayAti suto bhUtvA tasya pApaM vadAmyaham // 6 viSThAzI jAyate mUDho'medhyabhojI na saMzayaH / yAvajjanmamahasraM tu punaH zvAno'bhijAyate // putra sthita mAtApitarau vRddhako tathAM / svayaM tAbhyAM vinA bhuktvA prathamaM jAyate ghRNiH / / 8 sUtraM viSThAM ca bhuJjIta yAvajjanmamahasrakam / kRSNasarpA bhavetpApI yAvajjanmazatatrayam // mAtaraM pitaraM vRddhamatrajJAya pravartate / dho'pi jAyate duSTo janmakoTizatairapi / / pitarau kutsate putraH kaTukairvacanairapi / sa ca pApI bhavedyAghraH pazcAduHkhI prajAyate / / mAtaraM pitaraM putro na namasyati pApadhIH / kumbhIpAkaM vasettAvadyAvadyugasahasrakam / / nAsti mAtuH paraM tIrthaM putrANAM ca pitustathA / nArAyaNasamAvetAviha caiva paratra ca / tasmAdahaM mahAprAjJa pitRdevaM prapUjaye / mAtaraM ca tathA nityaM yathAyogaM yathAhitam // pitRmAtRprasAdena saMjAtaM jJAnamuttamam / trailokyaM sakalaM vipra saMprAptaM vazyatAM mama // * etaccidAntargataH pAThaH ka. kha. gha. i. ca. cha. jha. Ta. Da. Ta. pustakasthaH / 10 11 12 13 14 15 1 ka. kha. gha. Da. ca. cha. jha Ta Da Ta bhutvA / 2 ka. kha. Da. ca. cha. jha. Da. da. gAvaH / 3 ka. kha. gha. Da. ca. cha jha. Ta. Da. Da. vikalaM / 4 ka. Da. ca. cha. i. do grAmaprANI na / 5 gha thaa| AtmanA bhujyate tatra prathamaM miSTameva saH | mU N / 6 cha. degte / grAho'pi / Ta. 'te / garbhe vijaa| Da. te / maho'pi / 7 gha Ta pazcAdduSTaH / Da. parabhakSaH / Ga. 8. pazcAdRkSaH / 8 Da. 'thaa| tAraNAya hi pApAcca sevedatra pa /
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDearvAcIna paraM jJAnaM pituzcAsya prasAdataH / parAcInaM ca viprendra vAsudevasvarUpakam // 16 sarvajJAnaM samudbhUtaM pitRmAtRprasAdataH / ko na pUjayate vidvAnpitaraM mAtaraM tathA // 17 sAGgopAGgaradhItaistaiH zrutizAstrasamanvitaiH / vedairapi ca kiM vipra pitA yena na pRjitH|| 18 mAtA na pUjitA yena tasya vedA nirarthakAH / yajJaizca tapasA vipra kiM dAnaH kiM ca puujnaiH||19 prayAti tasya vaiphalyaM na mAtA yena pRjitA / na pitA pUjito yena jIvamAno gRhe sthitaH // 20 eSa putrasya vai dharmastathA tIrtha nareviha / [* eSa putrasya vai mokSastathA janma phalaM zubham // eSa putrasya vai yajJo dAnameva na saMzayaH / / pitaraM pUjayennityaM bhaktyA bhAvena natparaH / tasya jJAnaM mamastaM syAdyaduktaM pUrvameva hi // 22 dAnasyApi phalaM labdhaM tIrthamyApi na saMzayaH / yajJasyApi phalaM tena yana maataa'pyupaasitaa||23 pitA ca yena vai bhaktyA nitymevaapyupaasitH| tasya marvA vipra siddhA yajJAdyAH puNyadAH kriyAH etadarthe mayA jJAnaM dharmazAstraM zrutaM purA / pitRbhaktiparI nityaM bhavetputro hi pippala / / tuSTe pitari saMprApto yadurAjaH purA sukham // [* ruSTe pitari ca prAptaM mahatpApaM purA zRNa / guruNA pauraveNApi pitrA zaptena bhUtale // 26 evaM jJAtvA mayA samyagdvAvatI samupAsito / etayozca prasAdena prAptaM phalamanuttamam // 27 iti zrImahApurANe pAdma bhUmikhaNDe venopAkhyAne triSaSTitamo'dhyAyaH // 63 // AditaH zlokAnAM mamaSTayaGkAH-6467 atha catuHSaSTitamo'dhyAyaH / m pippala uvAcapituH prasAdabhAvAdvai yadunA mukhamuttamam / kathaM prAptaM subhuktaM ca [*tanma vistarato vada // 1 kasmAtpApaprabhAvaM ca] putreNa tu dvijottama / tatsarva vistareNApi vada me kuNDalAtmaja // 2 sukarmovAcazrRyatAmabhidhAsyAmi caritraM pApanAzanam / nahuSasya supuNyasya yayAtezca mahAtmanaH // 3 somavaMzAtprasRto vai nahuSo medinIpatiH / dAnadharmAnanakAMzca sa cakArAtulAnapi // zataM caivAzvamedhAnAmiyAja nRpasattamaH / vAjapeyazataM cApi anyAnyajJAnanekazaH / / AtmapuNyaprabhAvena aindra lokamavApa saH / putraM dharmaguNopetaM prajApAlaM vidhAya saH // yayAti satyasaMpannaM dharmavIrya mahAmatim / aindraM padaM gatAM rAjA yasya putraH paraMtapaH // yayAtiH satyasaMpannaH prajA dharmaNa pAlayat / [*svayameva prapazyedyaH majAkANi tAnyapi // 8 iyAja yajJAndharmAtmA zrutvA dharmamanuttamam / yajJatIrthAdikaM sarva dAnapuNyaM cakAra saH // rAjyaM cakAra medhAvI kSatradharmeNa pAlayan / / * etannidAntargataH pAThaH i. pustakasthaH / / etaccidvAntargataH pATho Da. jha. Ta. da. pustakasthaH / * etacihAntargataH pAThaH ka.kha. gha. Da.ca. cha. jhahai. pustakasthaH / * etacihAntagataH pAThaH ke. kha. Da. ca. cha jha. Ta. i. da. pustksthH| - - - 1 ka. kha. gha. Ga, cha. sa. Ta. Dha, 'taH / vAsudevasya tasyaiva parArcAnaM mahAmate / sa / 2 a. subhaktena putre / 3 jha. kta dvi| Da. ha. rurubhaktaM / 4 ha. dharmAcArya / 5 ka. kha. gha. Da. ca. cha. jha. Ta. Da. Dha. 'vI satyadharmeNa vai tadA / yA / 6 na. 'n / azAtizca sa / ur,
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 64 catuHSaSTitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 253 yAvadazItisahasrANi varSANi nRpnndnH| [*tAvatkAlaM gataM tatra yayAtestu mahAtmanaH] // 10 tasya putrAzca ctvaarstviiryblvikrmaaH| teSAM nAmAni vakSyAmi shRnnussvaikaaprmaansH|| 11 tasyA''sIjjyeSThaputrastu rururnAma mahAbaleH / pururnAma dvitIyo'bhUtRtIyaH kurureva ca // yaduzcApi sa dharmAtmA caturtho nRpanandana // [+ evaM catvAraH putrAzca yayAtestu mahAtmanaH ] / tejasA pauruSeNApi pitRtulyaparAkramAH // 13 evaM rAjyaM kRtaM tena dharmeNApi yayAtinA / yazaH kIrtizca tasyApi trailokye pracurA'bhavat // 14 viSNuruvAcaekadA tu dvijazreSTho nArado brahmanandanaH / indralokaM gato draSTuM devadevaM puraMdaram // 15 sahasrAkSastato'pazyadbhutAzanasamaprabham / devo vimaM samAyAntaM sarvazaM jJAnapaNDitam // 16 pUjitaM madhuparkAyairbhaktyA namitakandharaH / nivezya svAsane puNye taM papraccha mahAmunim // 17 indra uvAcakasmAdAgamanaM lokAtkimarthamiha cA''gataH / kiM te'dya supriyaM vipra karomyatha mahAmate // 18 nArada uvAcadevarAja kRtaM sarva bhaktyA yacca prabhASitam / maMtuSTo'smi mahApAna praznottaraM vadAmyahameM // 19 mahIlokAttu saMprAptaH sAMpataM tava mandiram / tvAmanceSTuM samAyAto dRSTvA nAhuSamuttamam // 20 indra uvAcasatyadharmeNa ko rAjA prajAH pAlayate sadA / sarvadharmasamAyuktaH zrutavAjJAnavAnguNI // 21 pRthivyAmasti ko rAjA daivajJo braahmnnpriyH| brahmaNyo vedavicchUro dAtA yajvA subhktimaan||22 nArada uvAcaebhirguNaistu saMyukto nahuSasyA''tmajo balI / yasya satyena vIryeNa sarve lokAH pratiSThitAH 21 bhavAdRzo hi bhUloke yayAtinahuSAtmajaH / bhavAnsvarge sa caivAsti bhUtale bhuutivrdhnH|| 24 pituH zreSTho mahArAja hyazvamedhazataM tathA / vAjapeyazataM cakre yayAtiH pRthiviiptiH|| 25 dattAnyanekarUpANi dAnAni tena bhaktinaH / gavAM lakSasahasrANi tathA koTizatAni ca // 26 koTihomAMzcakArAtha lakSahomAMstathaiva ca / bhUmidAnAdikaM dAnaM brAhmaNebhyo'dadAca sH|| 27 sAGgopAGgaH svarUpo hi dharmastenaiva paalitH| evaMguNaiH samAyukto yayAti huSo bhuvi // 28 varSANAM tu sahasrANi hyazItipanandanaH / rAjyaM cakAra satyena yathAvidha bhavAniva // 29 sukarmovAca-. evamAkarNya devendro nAradAcca munIzvarAt / samAlocya sa medhAvI saMbhIto dharmapAlanAta // 30 zatayajJamabhAvena nahuSeNa purA mama / endraM padaM gRhItaM ca devarAjo'bhavattadA // zacIbuddhimabhAvena padabhraSTo vyajAyata / tAdRzo'yaM mahArAjaH pitRtulyaparAkramaH / lakSyate nAtra saMdehaH padamaindramavApsyati // 12 * etaJcidvAntargata: pATho gha. pustakasthaH / / eJcidvAntargataH pATho DaH pustakasthaH / 1 na. 'stu turvasurve ma / 2 a. "laH / anunI / 3 Ga. jha. da. mahAmune / 4 gha . cha. sa. Ta. da. m / styloN| 5 Ga. 6. vedjnyo| 6 da. pratApitAH / 7 Da. 'Ni puNyAni vividhAni ca / / 8 gha. . . . . ... 'vatpurA / sh|
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 254 mahAmunizrIvyAsapaNItaM [ 2 bhUmikhaNDe[*yena kenApyupAyena taM bhUpaM divamAnaye ] / ityevaM cintayAmAsa tasmAdrItaH surezvaraH // 33 [ bhUpAlasya nRpazreSThayayAteH sa mahadbhayAt ] / tamAnatuM tato dUtaM preSayAmAsa devarAT // 34 nAhuSAya vimAnaM tu sarvajJAnasamanvitaH / sArathiM mAtaliM caiva vimAnena samanvitam // 35 gato hi mAtalistatra yatrAso nahuSAtmajaH / prahitaH surarAjena AnetuM taM mahAmatim // sabhAyAM vartamAnastu yathAcendraH prabhAsate / tathA yayAtidharmAtmA svasabhAyAM virAjate // 37 tamuvAca mahAtmAnaM rAjAnaM satyabhUSaNam / sArathirdevarAjasya zRNu rAjanvaco mama // 38 prahito devarAjena sakAzaM tava sAMpratam / yadYate devarAjastu tatsarva sumanAH kuru // 39 AgantavyaM tvayA'yeva aindraM lokaM hi naanythaa| putre rAjyaM visRjyeva kRtvA cAnteSTimAtmanaH // ilo rAjA mahAtejA vasate nahuSAtmaja / purUravA mahAbAho vipracittiH pratApavAn // 41 zivirvasati tatraiva manurikSvAkusattamaH / sagarA nAma medhAvI nahuSazca pitA tava // 42 kRtavIryaH kRtajJazca zaMtanuzca mahAmanAH / bharato yuvanAzvazca kArtavIryo narezvaraH // yajJAnAhRtya bahudhA modante divi bhuubhRtH|| anye ye cApi rAjAno yajvAnaH sumahAbalAH / sevyante divi cendreNa modante ca svakarmaNA44 tvaM punaH sarvadharmeSu saMsthitaH sAMprataM bhuvi / zakreNa saha modasva svargaloke mahIpate // 45 yayAtiruvAcakiM mayA tatkRtaM karma yena prArthayate bhavAn / indrasya devarAjasya tatsarva me vadasva ha // 46 mAtaliruvAcayAcchatasahasrANi varSANi nRpanandana / dAnayajJAdikaM karma tvayaiva parisAdhitam // 47 divaM gaccha mahArAja karmaNA tena sAMpratam / sakhyaM ca devarAjana gavA kuru mahAmate // 48 pazcAtmakazarIrasya bhUmau tyAgaM kurupva hi / divyaM rUpaM samAmthAya bhukSva bhogAnmanoramAn // yathA yathA kRtA bhUmau yajJA dAnaM tapazca te / tathA tathA svargabhogAH prArthayante narezvara // 50 yayAtiruvAcayena kAyena sidhyeta sukRtaM dupkRtaM bhuvi / mAtale tatkathaM tyajya gacchellokamupArjitam // 51 mAtaliruvAcayatraivopArjitaM kAyaM pazcAtmaka mRtaM nRpa / tatraiva tatparityajye divyeneva vrajanti te // 52 IzvarA mAnavAH sarve pApapuNyaprasAdhakAH / te'pi kAyaM parityajya adhaH svarga vrajanti ca // 53 yayAtiruvAcapazcAtmakena kAyena sukRtaM duSkRtaM narAH / utpAdyeva prayAntyeva anyadrUpaM ca mAtale // ko vizaSo hi dharmajJa bhUmau kAyaM parityajet / pApapuNyaprabhAvAdvai kAyasya patanaM bhavet // 55 * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. gha. dR ca. cha. jha. Ta ha. da.pustakasthaH / / etacihnAntargataH pATho gha. cha. Ta. pustksthH| 15. ja. Ta. ha. prANavAyuM / ka. kha. Ga. ca. cha. sa. Da. Ta. sarvakAmasamanvitam / Ta. sarvakramasamanvitam / 3 cha. i. tyabhASa / 4 1. saMtuSTA / gha. Ta. marutaH / 5 ka. kha. Da. ca. cha. sa. ha. Dha. lAH / sarve te di / Ta.'lA: / vasanti di| 6 ka. kha. gha. ca. sa. Ta. i. dharmajJaH sarvadharmeSu saMsthitaH / sh| Ga. cha. Dha. 'vakarmajJa. sarvadharmeSusaM sthitaH / sh| 7 Da. vdshiitis|8 ka. kha. i. ca. cha. jha. i. da.tmakamidaM na / 9 Ga. Da. 'jya hyata Urdhva vra' / 10 ka. kha. ca. cha. sa. agha. arva c|
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 255 64 catuHSaSTitamo'dhyAyaH] padmapurANam / dRSTAnto dRzyate mUta pratyahaM martyamaNDale / vizeSa naiva pazyAmi dharmapuNyasya cAdhikam // 56 satyadharmAdikaM puNyaM yena kAyena mAnavaH / saimarjayati vai martyastaM kasmAdvipasarjayet // 57 AtmA kAyazca dvAvetau mitrarUpAvubhAvapi / kArya mitraM parityajya AtmA yAti sunizcitam 58 mAtaliruvAcasatyamuktaM tvayA rAjankAyaM tyaktvA prayAti sH| saMbandho nAsti tenApi samaM kAyena cA''tmanaH yasmAtpazcasvarUpo'yaM saMdhijarjaritastadA / jarayA pIDyamAnastu sa jIvaM tyaktumicchati // 60 jarAdoSaprabhane ca tatra sthAtuM meM necchati / AkulavyAkalo bhUtvA jIvaM tyaktvA prayAti saH61 satyena dharmapuNyaizca dAnainiyamasaMyamaiH / azvamedhAdibhiryajJaistIrthaiH saMyamanaistathA // sukRtezcaiva puNyaizca jarA naiva pravAdhataM / pAtakaizca mahArAja pacate kAyameva sA // 63 ___ yayAtivAcakasmAjarA samutpannA kasmAtkAyaM prapIDayet / mama vistarataH sUta vaktumarhasi sattama // 64 mAtaliruvAca--- hanta te varNayiSyAmi jarAyAH parikAraNam / yasmAccaivaM samudbhUnA kAyamadhye nRpottama // 65 paJcabhUtAtmakaH kAyo viSayaiH paJcabhirvRtaH / yamAtmA tyajane rAjansa kAyaH paridhakSyate // 66 vahinA dIpyamAnastu sarasaH prajvale nRpa / tasmAdvijAyate dhUmo dhUmAnmeSazca jAyate // 67 meghAtmavartate cAmbhastataH pRthvI prajAyane / UrdhvamAyAti mA pRthvI yathA nArI rajasvalA // 68 tasmAtpajAyate gandho gandhAdraso nRpottama / ramAtprabhavate cAnnamanAcchukraM na sNshyH|| 69 zukrAddhi jAyate kAyaH kurUpaH kAya eva ca / yathA pRthvI majedgandhAnra saMzcarati bhUtale // 70 tathA kAyazvarennityaM rasAdhAro hi sarvazaH / gandhazca jAyate tasmAddhAdraso bhavetpunaH // 71 tasmAjjajJe mahAvahnidRSTAntaM pazya bhUpate / yathA kASThAdbhavedvahniH punaH kASThaM prakAzayet // 72 kAyamadhye rasAdagnistadvadeva prajAyate / natra saMcarate nityaM kAyaM puSNAti bhUpate // 73 yAvadrasasya cA''dhikyaM tAvajIvaH prazAntimAna / caritvA tAdRzaM vahniH kSudhArUpeNa vrtte||74 annamicchatyasau tIvraH payasA ca samanvitam / pradA(dhA)naM labhane cAnnamudakaM cApi bhUpate / / 75 zoNitaM carate vahnistadvIrya na saMzayaH / yakSmagaMgo bhavettasmAnmarvakAyamaNAzakaH // 76 rasAdhikyaM bhavedrAjannatha vahniH prazAmyati / ramana pIDyamAnastu jvararUpo'bhijAyate // 77 grIvApRSThaM kaTiM pAyuM masveiva tu saMdhiSu / Arudhya niSThate vahniH kArya vahniH pravartate // 78 tasyA''dhikyaM carennityaM kAyaM puSNAti saMmataH / rasastu vRddhimAyAti balarUpo bhavettadA // 79 atirikto valenaiva vIyAnmamANi cAlayet / tanava jAyate kAmaH zoSavAnpuruSo bhavet // 80 sa kAmAgniH samArakhyAtA balanAzakarAM nRpa / mathunamya prasaGgana vinAzatvaM kalevare // 81 nArINAM saMzrayetpANI pIDitaH kAmavahninA / maithunasya prasaGgana mUrchate marma kRntati // 82 tejohIno bhavetkAyo balahInazca jAyate // balahIno yadA syAdvai durbalo vahnineritaH / [*sa vahniH pracaretkAyaH(ye) zoNitaM zukrameva ca 84 * ka. kha. i. ca. cha. jha. Da. Dha. pustakasthametat / 1 ka. kha. gha. Ga. ca. cha. jha. Ta. Da. Dha. pratyakSaM / 2 Ga. Dha. 'mi paappu| 3 gha. Ta. sa sarjati tato m| 4. kha. gha. ca. cha. sa. Ta. Da, Dha. ti sa nizcitaH / maa| Ga. da. ti sunizcitaH / maa| 5 cha. prajAyate / 6. bhpte| 7 ka. kha. Ga, ca. cha. jha. Ta. Da. da. 'maH zalyarUpI bhvennp|s| 8 ka. kha. ca. cha. jha. 'sipIDitaH /
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 2 bhUmikhaNDe - zukrazoNitayornAzAcchUnyadeho vijAyate / atIva jAyate vAyuH pracaNDo dAruNAkRtiH // vivarNo duHkhasaMtaptaH zUnyabuddhistato bhavet ] // 85 3 89 dRSTA zrutA ca yA nArI tacitto bhramate sadA / tRptirna jAyate kAye [lolupe cittavartmani // 86 virUpazca surUpazca dhyAnAnmadhye prajAyate / balahIno yadA komI mAMsazoNitasaMkSayAt // 87 palitaM jAyate] kAye nAzite kAmavahninA / tasmAtsaMjAyate kAmI vRddho bhUtvA dine dine // 88 surate cintate nArIM yathA vArdhuSiko naraH / tathA tathA bhaveddhAnistejaso'sya narezvara || tasmAtprajAyate kAmo nAzarUpo na saMzayaH / prANinAM kAlarUpeNa jvaro bhavati dAruNaH / / 90 sthAvarA jaGgamAH sarve jvareNa paripIDitAH / nAzamAyAnti te sarve bahupIDAprapIDitAH / 91 anena vidhinA jIrNamanyatkiM te vadAmyaham / evamukto mahAprAjJo mAtaliM vAkyamabravIt / / 92 iti zrImahApurANe pAdme bhRmikhaNDe venopAkhyAne mAtApitRtIrthakathane catuHSaSTitamo'dhyAyaH // 64 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 6659 - atha paJcaSaSTitamo'dhyAyaH / 256 yayAtiruvAca - dharmasya rakSakaH kAyo mAtale AtmanA saha / nAkameSa na prayAti tanme tvaM kAraNaM vada / / mAtaliruvAca 3 paJcAnAmapi bhUtAnAM saMgatirnAsti bhUpate / AtmanA sarha bhadraM te saMgatyA naiva vartate // sarveSAM nAtra saMghAtaH kAyagrAme pravartate / jarayA pIDitAH sarve svaM svaM sthAnaM prayAnti te // rasAdhikA syAtpRthivI sA rAjanparikathyate / rasaiH klinnA tataH pRthvI mRdutvaM yAti bhUpate // 4 bhidyate pipIlikAbhirmUSikAbhistathaiva sA / chidrANyeva prajAyante valmIkAtha mahodarAH tadvatkAye prajAyante gaNDamAlA vicarcikAH / krimibhirbhidyamAnazca kAya eSa [ + narottama / / 6 gulmAstatra prajAyante sadyaH pIDAkarAstadA / ebhirdoSaiH samAyuktaH kAyo'yaM nahuSAtmaja || kathaM prANasamAyogAddivaM yAti ] narezvaraH / kAye pArthivabhAgo'yaM samAnArthaH pratiSThitaH // kAyaH svargamAyAti yathA pRthvI tathA sthitaH / evaM te sarvamAkhyAtaM doSAM vai pArthivasya hi / / 9 iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe venopAkhyAne mAtApitRtIrthakathane paJcaSaSTitamo'dhyAyaH // 65 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 6568 7 8 atha SaTSaSTitamo'dhyAyaH / yayAtiruvAca - pApAca pavate kAya dharmAcca zRNu bhAtale / vizeSaM naiva pazyAmi puNyasyApi mahItale / / * ka. kha. ga. gha. Da. ca. cha. jha Ta Da Dha pustakasthametat / etaccihAntargato'yaM pATho gha Ta Da pustakasthaH / 14. viSaNNI / 2 ka. Ga. Ta. Ta. kAyo / 3 Da. ne| smarate cintinAM nA / 4 ka. kha. gha Ga ca cha jha. Ta. Da. Da. 'nau kSayarU' 1 5 Da. veM kAmapIDAmuduHkhitAH / 6 Ga. jha. u. ha vartante saMgalyA naiva pazca te / 7 ka. kha. Da. ca. . . tatra / Ta. cAtra ba. gha. cha, ja, jha, Da, Dha, 'me bava / 98. kAyaH / 10 ka. kha. ca. prakalpitaH /
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 SaTSaSTitamo'dhyAyaH] padmapurANam / punaH prajAyate kAyo yathA hi patanaM purA / kathamutpadyate dehastanme tvaM kAraNaM vada // 2 mAtaliruvAcaatha nArakiNAM puMsAmadharmAdeva kevalAt / kSaNamAtreNa bhUtebhyaH zarIramupajAyate // 3 tadvaddharmeNa caikena devAnAmapipAdikam / sadyaH prajAyate divyaM zarIraM bhuutsaartH|| 4 karmaNA vyatimizreNa yaccharIraM mahAtmanAm / tadrUpaparimANena vijJeyaM hi caturvidham // 5 udbhijAH sthAvarA jJeyAstRNagulmAdirUpiNaH / kRmikITapataGgAdyAH svedajA nauma dehinaH // 6 aNDajAH pakSiNaH sarve nakA matsyAzca bhUpate / jarAyujAzca vijJeyA mAnuSAH sctusspdaaH|| 7 tatra siktA jalabhRmirana USmA'bhijAyate / vAyunA dhamyamAnA ca kSetre bIjaM pravartate // 8 yarthI taptAni bIjAni saMsiktAnyambhasA punaH / USmaNA ca mRdutvaM ca mUlabhAvaM prayAti ca // 9 tanmUlAdakarotpattiraGkurAtparNasaMbhavaH / parNAnnAlaM tataH kANDaM tankANDAtprabhavaH punH|| 10 prabhavAcca bhavetkSIraM kSIrAttaNDulamaMbhavaH / taNDulAcca tataH pakAnsRjantyauSadhayastadA // 11 yavAdyAH zAlisaMpUrvAH zreSThAstatra daza mmRtaaH| opathyaH phalamArA yAH zeSAH zuddhAH prakIrtitAH etAstRNA mardinAzca munibhiH pUrvasaMskRtAH / zUrpolagkhalapAtrAyaH sthAlikodakavahnibhiH // 13 paDDiyA hi svabhedena pariNAma vrajanti tAH / anyonyarasasaMyogAdanekasvAdatAM gtaaH|| 14 bhakSyaM bhojyaM peyaleA copyaM khAdyaM ca bhUpate / tAmAM bhedAH paDaGgAzca madhurAdyAzca ssddgunnaaH||15 tadannaM piNDakavalAsabhuktaM ca dehibhiH / antaHsthUlAzaye sarvaprANAnsthApayati kramAt // 16 apakkabhuktamAhAraM sa vAyuH kurune dvidhA / saMpravizyAnnamadhye tu pakaM kRtvA pRthagguNam // 17 agnemUni jalaM sthApyaM tadannaM ca jalopari / jalasyAdhaH svayaM prANaH kASThAgniM dhamate zanaiH // 18 vAyunA dhamyamAno'gniratyuSNaM kurune jalam / nadannamuSNayogena samantAtpacyate punaH // 19 dvidhA bhavati tatparka kITaM cApi pRthagrasam / malodazabhiH kITaM bhinnadehAbahirbajet // 20 kAMkSinAsikAjidAdantoSThaprajanaM gudam / malAntravatkapa(pha)svedo(do) viNmUtraM dvAdaza smRtiiH|| tAbhyAM vai prativaddhAzca sarvA nADyaH samantataH / tAsAM mugve tanaH sUkSmaM mANaH sthApayate rsm|| rasena tena nADIstAH prANaH pugyate punaH / saMtarpayanti tA nADyaH pUrNA dehaM samantataH // 23 tataH sa nADImadhyasthaH za(zA)rIreNApmaNA rsH| pacyate pacyamAnasya bhavetpAkadvayaM punH||24 tvaGmAMsAsthi majjA medo rudhiraM ca prajAyate / raktAllomAni mAMmaM ca kezAH snAyuzca maaNstH|| snAyomajjA tathA'sthIni vamA majjAsthisaMbhavA / majAkAraNa ve kalpaM zukraM ca prasavAtmakam // iti dvAdaza annasya pariNAmAH prakIrtitAH / zukre'nnasya parINAmaH zukrAdehasya saMbhavaH // 27 RtukAle yadA zukraM nirdoSa yAMnisaMsthitam / tadA tadvAyunA spRSTaM strIraktamekatAM nayet // 28 visargakAle zukrasya jIvaH kAraNasaMyutaH / nityaM pravizate yoni karmabhiH svairvicAlitaH // 29 1 ka. kha. Da. ca. cha. jha. da. nme vistarato va / 2 Da. 't / lakSyamA / 3 a. pAduka / 4 ka. kha. gha Ga, ca. cha. sa. Ta. Da. tadbhutapa / 5. nAbhide / 6 i. thA tu kAminIyoniH saMmiktA retmaa| 7. ussmtaaN| 8 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Da. 'liparyantAH / 9 ka. kha. Da. ca. cha jha. da. zreSThAH saptada / 10 ka. kha. i. ca. cha. sa. Dha. 'etA lanA ma / Ta. etAH punmdi| 11 gha. ja. Ta. Da. jyaM ca peyaM ca layaM coSyaM ca picchalam / tA / 12 ga. sarve praa| 13 a.raM parAyaH / 14 ka. kha. Da. ca. cha. sa. da. kaM pRthakITaM pR / 15 gha. i.'ntocchiSTamalaM gu| 16 ka. sa. gha.sa. ca. cha. sa. Ta. Da. Dha' tAH / hRtpAdo pr| 17 ka.na. ca. cha.. nkhaa| gha. ja. Ta.i. tto|
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 2 bhUmikhaNDe - 30 31 zukraM ca raktamekasthamekAhAtkalalaM bhavet / paJcarAtreNa kalalaM budbudatvaM tato vrajet || bhavate mAsamAtreNa paJcadhA jAyate punaH / grIvA zirazva skandhazca pRSThavaMzastathodaram // pANI pAdau tathA pArzva kaTirgAtraM tathaiva ca / mAsadvayena sarvANi kramazaH saMbhavanti ca // 32 [*tribhirmAsaiH prajAyante zatazo'GkurasaMbhavAH / mAsaizcaturbhirjAyate aGgulyAdi yathAkramam ] // 33 mukhaM nAsA ca karNau ca mAsairjAyanti pazcabhiH / dantapaGgistathA jihvA jAyate ca tataH punaH 34 karNayozca bhavecchidraM SaNmAsAbhyantare punaH / pAyurmeNdramupasthaM ca ziznazvApyupajAyate / saMdhayo ye ca gAtreSu mAsairjAyanti saptabhiH / / 35 36 37 pratyaGgamaGgaM saMpUrNa ziraH kezasamanvitam / vibhaktAvayavaM spaSTaM punarmAsASTameva ( ? ) ca // paJcAtmakasamAyuktaH paripakazarIrakaH / mAturAhAravIryeNa SaDvidhena rasena ca / / nAbhisUtranibaddhena vardhate sa dine dine / 38 40 42 43 tataH smRtiM labhejjIvaH saMpUrNe'smi zarIrake / duHkhaM sukhaM vijAnAti nidrAsutaM purAkRtam // 39 mRtazcAhaM punarjAto jAtazcAhaM punarmRtaH / nAnAyAnisahasrANi mayA dRSTAnyanekazaH / / adhunA jAtamAtro'haM prApta saMskAra eva ca / tataH zreyaH kariSyAmi yena garbhe na saMbhavaH / / 41 garbhasthazcintayatyevamahaM garbhAdviniHsRtaH / adhyeSyAmi paraM jJAnaM saMsAravinivartakam / / avazyaM garbhaduHkhena mahatA paripIDitaH / jIvaH karmavazAdAste mokSopAyaM vicintayan / / yathA giriguhAkrAntaH kazcidduHkhena tiSThati / tathA jarAyuNA dehI duHkhaM tiSThati duHkhitaH // 44 patitaH sAgare yadvadduHkhamAste samAkulaH / garbhodakena siktAGgastathA''ste vyAkulAtmakaH // 45 lohakumbhe yathA nyastaH pacyate kazcidagninA / garbhakumbhe tathA kSiptaH pacyate jaTharAgninA // 46 sUcIbhiragnivarNAbhirdurbhinnasya nirantaram / yadduHkhaM jAyate tasya tanarbhe'STaguNaM bhavet / / garbhavAsAtparaM vAsaM kaSTaM naivAsti kutracit / dehinAM duHkhamatulaM sughoramapi saMkaTam / ityetadgarbhaduHkhaM hi prANinAM parikIrtitam / carasthirANAM sarveSAmAtmagarbhAnurUpataH / / garbhAtkoTiguNaM pIDA yAturjanmani pIDanAt / saMmUrcchitasya jAyeta jAyamAnasya dehinaH // ikSuvatpIDyamAnasya pApamudgarakeNa ca / garbhAnniSkramamANasya prabalaiH sRtivAyubhiH // jAyate sumahaduHkhaM paritrANaM na vidanti / / 47 48 49 50 51 53 54 yatreNa pIDyamAnAH syurniHsArA~zca yathekSavaH / tathA zarIraM yonisthaM pAtyate yatrapIDanAt / / 52 asthimadvartulAkAraM snAyubandhanaveSTitam / raktamAMsaMvasAkliSTaM viNmUtradravyabhAjanam || kezalomanakhacchannaM rogAyatanamuttamam / vadanaikamahAdvAraM gavAkSASTaka bhUSitam // oSThadvayakapArTa tu dantajihvAgalAnvitam / nADIsvedapravAhaM ca kaphapittapariplutam // [ 'jarAzokasamAviSTaM kAlavaktrAnale sthitam / kAmakrodhasamAkrAntaM zvasanaizvopamarditam ] // 56 [ bhogatRSNAturaM mUDhaM rAgadveSavazAnugam ] / savRttAGgaM ca pratyaGgaM jarAyupariveSTitam // 55 57 * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. gha. Ga. ca. cha. jha. Da Dha pustakasthaH / + etacihAntargata: pATho gha. pustakastha: / * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. Ga ca cha jha. da. pustakasthaH / 1 ma. bhavettamA / 2ka. kha. Da. ca. cha. jha. Da Dha parvANi / 3 ka. kha. Ga ca cha jha. Da Dha tato nakhAH / ka / 4ka. kha. gha. cha. ca. cha. jha. Ta. Da. Ta. kadhA / a / 5 Ga. 'DA yo niyantrani / 6 ga. gha. ja. 'laiH sRti N / 7 gha. yaha mamadAlima biM / / .. KE
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 SaTSaSTitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / saMkaTenAviviktena yonimArgeNa nirgatam / vimUtraraktacitrAGgaM padakauzikasamudbhavam // 58 asthipaJjarasaMghAtaM jJeyamasminkalevare / zatatrayaM SaSTyadhikaM paJcapezIzatAni tu // sArdhAbhistisRbhizchannaM samantAdromakoTibhiH / zarIraM sthUlasUkSmAbhidRzyAdRzyAzca tAH smRtAH60 etAvatIbhirnADInAM koTibhistatsamanvitam / prasvedamazuciM tAbhirantarasthaM ca tena hi // 61 dvAtriMzadazanAH proktA viMzatizca nakhAH smRtAH / pittasya kuMDavaM jJeyaM kaphasyArdhADhakaM tathA // 62 basAyAzca pailatriMzattadardha kalalasya vA / vAtArbudapalaM jJeyaM palAni daza medasaH // 63 palatrayaM mahAraktaM majA raktAccaturguNA / zukrArdhakuDavaM jJeyaM tadardhaM dehinAM balam // 64 mAMsasya caikapiNDena palasAhasramucyate / raktaM palazataM jJeyaM viNmUtraM cApramANataH // iti dehagRhaM rAjanityamanveSyamAtmanaH / avizuddhaM vizuddhasya karmabandhavinirmitam // 66 [*zukrazoNitasaMyogAddehaH saMjAyate kacit / nityaM viNmUtrapUrNazca tenAyamazuciH smRtaH // 67 yathA vai viSThayA pUrNaH (o'zuciH syAttu bhirghttH]| paJcabhiH zodhyamAno'pi deho'yamazucirbhavet yaM prApyAtipavitrANi paJcagavyaM havIMSi ca / azucitvaM kSaNAdhAnti ko'nyo'smaadshucisttH|| [hayAnyapyanapAnAni yaM prApya surabhINi ca / azucitvaM prayAntyAzu ko'nyaH syAdazucistataH] he janAH kiM na pazyadhvaM yo niryAti dine dine / dehAttu kazmalaM pUtistadAdhAraH kathaM shuciH|| dehaH saMsicyamAno'pi pazcagavyakuzAmbubhiH / ghRSyamANa ivAGgAro nirmalatvaM na gacchati // 72 srotAMsi yasya satataM pravahanti kSaNe kSaNe / kaphamUtrAyatyazuciH sa dehaH zudhyate katham // 73 sarvAzucivilagnasya zarIrasya na vidyate / zucirekaH pradezo'pi zucirna sthADhate'pi vA // 74 dRSTvA ca dehasrotAMsi mRdA'dbhiH zodhyate karaH / tathA'pyazucimAjazca na virajyanti te narAH75 kAyamagarudhUpAdhairyatnenApi susaMskRtam / na jahAti svabhAvaM hi zvapucchamiva nAmitam // 76 yathA jAtyaiva kRSNorNA na zuklA jAtu jAyate / saMzodhyamAnA'pi tathA bhavenmUrtirna nirmlaa||77 jighranapi svadurgandhaM pazyannapi malaM svakam / na virajyeta loko'yaM pIDayannapi nAsikAm / / 78 aho mohasya mAhAtmyaM yena vyAmohitaM jagat / jighanpazyansvakAndoSAnkAyasya na virjyte|| svadehAzucigandhena yo virajyeta mAnavaH / virAgakAraNaM tasya kimanyadupadizyate // 80 sarvameva jagatpUtaM dehamevAzuci param / janmanA'vayavasparzAcchucirapyazucirbhavet // 81 gandhalepApanodArtha zaucaM dehasya kIrtitam / yasyApi vigamAtpazcAdbhAvazuddhyA vizudhyati // 82 gAtoyena sarveNa mRdbhArAvalepanaiH / mo durgandhadeho'sau bhAvaduSTo na zudhyati // 83 tIrthasnAnastapobhizca duSTAtmA na ca zudhyati / svamUrtiH kSAlitA tIrthe na shuddhimdhigcchti||84 antarbhAvapaduSTasya vizato'pi hutAzanam / na svargo nApavargazca dehanirvandhanaM param // 85 bhAvazuddhiH paraM zaucaM pramANaM sarvakarmasu / anyathA''liGgayate kAntA bhAvena duhitA'nyathA // 86 manaso bhidyate vRttibhizreSvapi ca vastuSu / anyathaiva tataH putraM bhAvayatyanyathA patim // 87 __* etacihAntargato'yaM pATho Da. cha. jha. ha. pustakasthaH / * etacihAntargataH pATho Da. pustksyH| 1ka. kha. U. ca. cha. sa. da. 'ktasitAGgaM / 2 Da. kuNDaM vize' / 3 gha. Ga. ja. sa. Ta. Da. palaM viNsh| 4ma. vAlalasya / 5. kha. U. ca. cha.sa. da. "nti giroriva / ka / 6 a. syAdate / 7 gha, Ga, cha. ja. sa. Ta... 'pi sudA 8. meva / 9ghaTa.ha.dvAraH zatale / 1. ka. kha. raizca nagopamaiH / A mRtyorAcarazAcaM bhA . * ca gomayaiH / A mRtyorAcaraDazaucaM bhaa| sa. raizca nagopamaiH / ma / 11 ka. sa. Ga. ca. cha.sa. da. nirdahana /
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 2 bhUmikhaNDe - 92 94 9.8 100 yathA yathA svabhAvasya mahAbhAge mudAvaham / parityaktA yathA bhAryA bhAvahInA na kAmayet // 88 tasmAdvividhamannAdyaM bhakSyANi surabhINi ca / svabhAvena narastasmAdbhAvaH sarvatra kAraNam 11 89 cittaM zodhaya yatnena kimanyairbAhyazodhanaiH / bhAvataH zuciH zuddhAtmA svarga mokSaM ca vindati // 90 jJAnAmalAmbhasA puMsaH sadvairAgyamRdA punaH / avidyArAgaviNmUtralepo nazyedvizodhanaiH // 91 evametaccharIraM hi nisargAdazuci viduH / adhyAtmasAraniHsAraM kadalIsArasaMnibham // jJAtvaivaM dehadoSaM yaH prAjJaH sa zithilo bhavet / so'tikrAmati saMsAraM dRDhagrAhIva tiSThati // 93 evametanmahAkaSTaM janmaduHkhaM prakIrtitam / puMsAmajJAnadoSeNa nAnAkarmavazena ca // garbhasthasya matiryAsssItsaMjAtasya praNazyati / saMmUrcchitasya duHkhena yAMniyatraprapIDanAt // bAhyena vAyunA tasya mohaMsaGgena dehinAm / spRSTamAtreNa ghoreNa jvaraH samupajAyate // tena jvareNa mahatA mahAmohaH prajAyate / saMmUDhasya smRtibhraMzaH zIghraM saMjAyate punaH // smRtibhraMzAttasya pUrvakarmajJAnasamudbhavA / ratiH saMjAyate pUrNA jantostatraiva janmani // rakto mUDhazca loko'yamakArye saMpravartate / na cA''tmAnaM vijAnAti na paraM na ca daivatam // 99 na zRNoti paraM zreyaH sati cakSuSi nekSate / same pathi zanairgacchanskhalatIva pade par3he // svApaM supto na jahAti bodhyamAno budhairapi / saMsAre klizyate tena naro lobhavazAnugaH / garbhasmRterabhAve ca zAstramuktaM zivena ca / nAnAduHkhavinAzAya svargamokSamasAdhanam / / yena tvasmiJzive jJAte dharmakarmArthasAdhane / na kurvatyAtmanaH zreyastadatra mahadadbhutam // avyaktendriyavRttitvAdvAlye duHkhaM mahatpunaH / icchannapi na zakkrAMti vaktuM kartuM ca saMtkRtam / / 104 bhuGkte tena mahadduHkhaM baoNlyena vyAdhinA'nyathA / vAlyarogaizca vividhaiH pIDAbAlagrahairapi / / 102 tRDbubhukSAparItAGgaH kacidgacchati tiSThati / vimR'tra'majjanArthaM ca mohAdvAlaH samAcaret / / 106 [*kaumAraH karNavedhena mAtApitrAMzca laoNlanam / akSarAdhyayanAdyaizca duHkhaM syAguruzAsanam // 107 anyatrendriyavRttizca kAmara (gaprayojanAt / rogAvRtasya satataM kutaH saukhyaM ca yauvane // IrSayA sumahadduHkhaM mohAdduHkhaM sujAyate ] / tatra syAtkupitasyaiva rAgAM duHkhAya kevalam / / 109 rAtrau na kurute nidrAM kAmAgniparikheditaH / divA vA'pi kutaH saukhyamarthopArjana cintayA / / 110 vyavAyAzritadehasya ye puMsaH zukravindavaH / [na te sukhAya mantavyAH svedajA iva bindavaH] / / 111 kRmibhiH pIDyamAnasya kuSThinaH pAmarasya ca / kaNDUyanAbhitApena yatsukhaM strISu tadviduH / / 112 yAdRzaM manyate saukhyamarthopArjanacintayA / tAdRzaM strISu mantavyamadhikaM naiva vidyate / 113 martyasya vedanA saiva yAM vinA cittanirvRtiH / tato'nyonyaM purA prAptamante saivAnyathA bhavet / / 114 101 1 102 103 108 17 95 96 97 * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. gha. i. ca. cha. jha. Da. Ta. pustakasthaH / * etaccihnAntargataH pAThaH ka. kha. Ga. ca. Da. Ta. pustakasthaH / 1 ka. kha. gha Ga ca cha jha Ta Ta gamudAhRtam / pa / 2Da. udAhRtaH / 3 ca. cha. jha. dR t / nAdyAdvi N / 4 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Ta. abhAvena / 5 ka. kha. cha. jha. Da. 'hasaMjJena / 6 gha Da dvAreNa / 7 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Da. Ta. tUrNe / 8 ka. kha. Ga ca cha Da da vakro / 9 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Da. da. 'de / satyAM buddhI na jAnAti / 10 ka. sva. gha. Ga. ca. cha. jha. Ta Da Dha ca / tadduHkhakathanArthAya / 11 Da. saMskRtaM / 12 ka. kha. gha. Da. ca. Da. da. dattaM / 13 ka. kha. gha. Da. va. cha. jha. Da. Ta. laulyena / 14 Ga. cha. jha. 8. 'trabhakSaNAdyaM ca / 15 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. 8. tADanam / 16 ka kha. Ga. ca. jha. Dha. pramattendriyavRttizca / 17 ka. kha. gha. Ga. ca. cha. jha. Ta. Dha. 'mibhistADya 1 18 T shaalaa| 77
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 SaTSaSTitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / tadevaM jarayA grastamAmayA'vyapi na priyam / apUrvavatsvamAtmAnaM jarayA paripIDitam // yaH pazyanna virajyeta ko'nyastasmAdacetanaH / / jarAbhibhUto'pi jantuH patnIputrAdibAndhavaiH / azaktatvAddurAcArairbhRtyaizca paribhUyate // dharmamarthaM ca kAmaM ca mokSaM na jarayA punaH / zaktaH sAdhayituM tasmAdyuvA dharma samAcaret / / vAtapittakaphAdInAM vaiSamyaM vyAdhirucyate / vAtAdInAM samUhena deho'yaM parikIrtitaH // tasmAdyAdhimayaM jJeyaM zarIramidamAtmanaH // vAtAdivyatiriktasya vyAdhInoM ca janasya ca / rogairnAnAvidhairyAti dehI duHkhAnyanekadhA // tAni ca svAtmavedyAni kimanyatkathayAmyaham || 118 261 115 116 117 119 ekottaraM mRtyuzanamasmindehe pratiSThitam / tatraikaH kAlasaMyuktaH zeSAstvAgantavaH smRtAH // 120 yesssH proktAste prazAmyanti bheSajaiH / japahomapradAnaizca kAlamRtyurna zAmyati / / 121 raised syAdvai viSANAmadanaM kila / nApaiti tatra puruSo vapamRtyorvibheti saH // 122 vividhA vyAdhayastatra sarpAdyAH prANinastathA / viSANi cAbhicArAzca mRtyordvArANi dehinAm / / pIDitaM sarvarogAdyairapi dhanvantariH svayam / pratikartuM na zaknoti kAlamAptaM hi nAnyathA // 124 nauSadhaM na tapo dAnaM na mantrA na ca bAndhavAH / zaknuvanti paritrAtuM naraM kAlena pIDitam // 125 rasAyanatapoyajJayogasiddhimahAtmabhiH / avAntaritazAntiH syAtkAlamRtyumatrAmuyAt // jAyate yonikoTISu mRtaH karmavazAtpunaH || 126 127 128 130 dehabhedena yaH puMsAM viyogaH karmasaMkSayAt / maraNaM tadvinirdiSTaM na nAzaH paramArthataH // mahAtamaH praviSTasya cchidyamAneSu marmasu / yadduHkhaM maraNe jantorna tasyehopamA kacit // hAtAta mAtaH kAnteti krandatyevaM suduHkhitaH / maNDUka itra sarpeNa grasyate mRtyunA jagat / / 129 bAndhavaiH sa parityaktaH priyaizva parivAritaH / nizvasandIrghamuSNaM ca mukhena parizuSyate // zayyAntaH parivRttazca mudyate ca muhurmuhuH / saMmUhaH kSipate'tyartha hastapAdAvitastataH // zayyAtaH patate bhUmiM bhUmeH zayyAM punarmahIm / vitrazastyaktalajjazva mUtraviSThAnulepitaH / / yAcamAnazca salilaM zuSkakaNThauSTatAlukaH / cintayAnazca vittAni kasyaitAni mRte mayi // yamadUtairnIyamAnaH kAlapAzena karSitaH / mriyate pazyatAmevaM kaNThe ghuraghurAyate // 131 132 133 134 135 jIvastu janmanaikena dehAddehamiti kramAt / saMprApyottarasa ca dehaM tyajati pUrvakam // [*maraNAtprArthanAduHkhamadhikaM hi vivekinAm |] kSeNikaM maraNAduHkhamanantaM prArthanAkRtam / / 136 jagatAM patirarthitvAdviSNurvAmanatAM gataH / adhikaH ko'parastasmAdyo na yAtyatilAghavam / / 137 jJAtaM mayedamadhunA mRtyoradhikamadbhutam / na paraM mArthayeyastRSNA lAghavakAraNam / / nisargAtsarvabhUtAnAmiti duHkha paraMparA || caturmAsAnatItAni duHkhAnyetAni yAni ca / na naraH zocayejjanma na virajyati tena vai / / 139 panyaccaivaM kutaH sukham // atyAhArAnmahadduHkhamanAhArAnmahAturaH / truTate bhojane kaNThamanya 138 140 * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. Da. ca. cha. Dha. pustakasthaH / 1. ja. Ta. 'rivArita / 2ka. kha. Da. ca. cha. jha. da. nAM paJjarasya / 3 ma. vA'pyasya mRtyuH syAdiSTabhAvAdazaGkitaH / nA' / 4 ka. kha. Ga ca cha jha. Ta. vAJchate / 5 a. adhikaM / 6 gha Ta 'tyorbhavati yadguru / na / 7 ka. kha. u. ca. cha. jha. . rA / vartamAnAnyatI / 8 Ga. narA na sAdhayansaMjJAM jJAnaM vighnanti tena te / a /
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 mahAmunizrIvyAsamaNIta [2 bhUmikhaNDekSudhA hi sarva rogANAM vyAdhiH zreSThatamaH smRtH| so kAmyauSadhalAbhena kSaNamAtra prayAsyati141 kSudAdhivedanA tIvrA niHzeSabalakRntanI / tayA'bhibhUto mriyate yathA'nyairvyAdhibhirnaraH // 142 AhAre'pi hi kiM saukhyaM jihAne hi pravartini / tatkSaNAdardhakAlena kaNThaM mApya nivartate 143 iti zuvyAdhitaptAnAmanamauSadhavatsmRtam / na tatsukhAya mantavyaM paramArthena pnndditaiH|| 144 mRto'yamagrataH zete sarvakAryavivarjitaH / tatrApi ca kutaH saukhyaM tamasA coditAtmanaH // 145 prerodhe hi kutaH saukhyaM kAryairupahatAtmanaH / kRSivANijyasevAkhyagorakSAdiparizramaiH // 146 pAtarmUtrapurISAbhyAM madhyAhe kSutpipAsayA / tRptAH kAmena bAdhyante nidrayA nizi jntvH||147 arthasyopArjane duHkhaM duHkhamarjitarakSaNe / nAze duHkhaM vyaye duHkhamarthasyaiva kutaH sukham // 148 caurebhyaH salilebhyo'neH svajanAtpArthivAdapi / bhayamarthavatAM nityaM mRtyordehabhRtAmiva // 149 khe yathA pakSibhirmAsaM bhujyate zvApadairbhuvi / jale ca bhakSyate matsyaistathA sarvatra vittvaan||150 vimohayanti saMpatsu tApayanti vipatsu vA / vedayantyajane duHkhaM kathamarthAH sukhAvahAH // 151 mAgartha yAti codvinaH pazcAtsarvArthaniHspRhaH / janturAgamAccApi sukhI syAttena duHkhyapi152 hemante zizire duHkhaM grISme tApazca dAruNaH / prAvRSyatyalpavRSTibhyAM kAle'pyevaM kutaH sukham 153 vivAhavistare duHkhaM tad dvahane punaH / prasaverapi duHkhaizca duHkhaM viSThAdikarmajam // 154 dantAkSiroge putrasya hA kaSTaM kiM karomyaham / gAvo naSTAH kRSirbhamA bhAryA ca prapalAyitA155 amI prApUrNikAH prAptA bhayaM me zaMsino grhaaH| bAlApatyA ca me bhAryA kiM kariSyati vai dhanam pradeyakAle kanyAyAH kIdRzazca varo bhavet / etacintAbhibhUtAnAM kutaH saukhyaM kuTumbinAm 157 kuTumbacintAkulitasya puMsaH zrutaM ca zIlaM ca guNAzca sarve / / apakakumbhe nihitA ivA''paH prayAnti dehena samaM vinAzam // 158 rAjye'pi hi kutaH saukhyaM sandhivigrahacintayA / putrAdapi bhayaM yatra tatra saukhyaM hi kiidRshm|| svajAtIyAdbhayaM prAyaH sarveSAmeva dehinAm / ekadravyAbhilASitvAcchunAmiva parasparam // 160 na pravizya vanaM kazcinnRpaH khyAto hi bhUtale / nikhilaM yastiraskRtya sukhaM tiSThati nirbhayaH 161 yuddha bAhusahasraM hi pAtayAmAsa bhUtale / zrImataH kArtavIryasya RSiputraH pratApavAn // 162 RSiputrasya rAmasya rAmo dazarathAtmajaH / jaghAna vIryamatulamUrdhvagaM sumahAtmanaH // 163 jarAsaMdhena rAmasya tejasA nAzitaM yazaH / jarAsaMdhasya bhImena tasyApi pavanAtmajaH // 164 hanumAnbharatenApi prakSiptaH patitaH kSitau / nivAtakavacAH sarve dAnavA bldrpitaaH|| 165 jitavAnarjunastAnvai gopaiH sa ca vinirjitaH / sUryaH pratApayukto hi meghaiH saMchAdyate kacit 166 kSipyante vAyunA meghA vAyorvIrya nagairjitam / dahyante vahninA zailAH sa vahniH zAmyate jalaiH / / tajjalaM zoSyate sUryaiste sUryAH saha vaarinnaa(?)| trayo lokAH sametAzva nazyante brahmaNo dine 168 gha. ja.Ta. sA kAyoSadhalepana / cha. jha. sacchAntyauSadhalepena / 2 cha. sa. kSujhyAdhi / 3 ka. Ga. ca. cha. jha.da. prabodhe / ma. prArambhe / 4 Ta. taSNA kAmena bAdhyeta ni" / 5 Ta. tattvataH / 6 Ga, cha. jha. da. vimodayanti / 7Ga. cha. i. ha."haH / tayorarthapatirduHkhI sukhI srvaarthsaadhkH| haiN| 8 gha. Ga. i. NaH / savAtAtapa / 9 Da. duHkhamiSTAdikarmataH / / 1.ka.sva. ca. cha. ra..ryA kaH kariSyati bandhana / 11. 'dhyanti bAndhavAH / / 12 ma. mazca darpa d| 13 ma. janadAnasya rAmeNa teM / 14 ma.zaH / jAmadagnyaprabhAveNa ta / 15 na. paramAtmanaH / h| 16 ma. mAnapi sUryeNa pr| 17 deghacAriNA / trailokyena sa / iti kvacitpustake /
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 SaTSaSTitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / brahmA'pi tridazaiH sArdhamupasaMhiyate punaH / parArdhadvayakAlAnte zivena paramAtmanA // 169 evaM naivAsti saMsAre yasya sarvottamaM padam / vihAyaikaM jagannAthaM paramAtmAnamavyayam // 170 kAlaM yAnti surAH sarve pratimAnena vrjitaaH| evaM bhUte jagatyasminkaH punaH paNDito'pi vA 171 na cAsti sarvavitkazcinna ca mUrkhazca sarvazaH / yo yadvastu vijAnAti tatra tatra sa paNDitaH 172 samAdhAne tu sarvatra prabhAvaH sadRzaH smRtaH / sthitasyAtizayatvena prabhAvaH ksycitkcit||173 dAnavainirjitA devAste devairnirjitAH punaH / ityanyonyaM sthitAvetau bhAgyairjayaparAjayau // 174 evaM vastrayugaM rAjanmasthamAtraM tu bhojanam / mAnaM chatrIsanaM caiva sukhaduHkhAya kevalam // 175 sArvabhaumo'pi bhavati zraddhAmAtraparigrahaH / udakumbhasahasrebhyaH kleshaayaasvistrH|| 176 pratyUSe tUrNanirghoSaH satAM purnivaasibhiH| rAjye'bhimAnamAtraM hi mamedaM vAhyate gRhe // 177 sarvAbharaNazRGgAraH sarvamAlepanaM param / sarvasaMlapitaM gItaM cittamunmattaceSTitam // 178 ityevaM rAjyasaMbhogaiH kutaH saukhyaM vicaartH| nRpANAM vigrahe cintA vA'nyonyavijigISayA 179 prAyeNa zrImadAlepAnahuSAdyA mhaanRpaaH| svarga prAptA nipatitAH kaH zriyA vindate sukham 180 svarge'pi hi kutaH saukhyaM dRSTvA dIptAM parazriyam / uparyupari devAnAmanyonyAtizayasthitAm 181 naraiH puNyaphalaM svarge mUlacchedena bhujyate / yadartha kriyate karma tatra doSastu dAruNaH // 182 [*chinnamUlastaruyadvadvivazaH patitaH kSitau / kSINapuNyAstatastadvanipatanti divaukasaH // 183 sukhAbhilASaniSThAnAM sukhbhogaadisNplvaiH| akasmAtpatitaM duHkha kaSTaM svarge divaukasAm // 184 iti svarge'pi devAnAM nAsti saukhyaM vicArataH / kSayazca vipayAsiddhau svarge bhogAya karmaNaH185 tatra duHkhaM mahatkaSTaM narakAgnipu dehinAm / ghoraizca vividhairbhAvairvAanaHkAyasaMbhavaiH // 186 kugaracchedanaM tIvra valkalAnAM ca takSaNam / parNazAkhAphalAnAM ca pAtazcaNDena vAyunA // 187 tanmUlanAzazca gajairanyaizcaiva hi dehibhiH / dAvAgnihimapAtaizca duHkhaM sthAvarajAtiSu // 188 pazUnAmAtmazamanaM daNDatADanameva ca / nAsAvedhena saMtrAmaH pretodena mutADanam // 189 vetrakASThAdinigaDairaGkuzenAGgabandhanam / bhAvena manasA klezabhikSAyuvAdipIDanam // 190 AtmayUthaviyogaizva balAnnayanavandhane / pazUnAM santi kAyAnAmevaM duHkhaanynekshH|| 191 varSAzItAtapAhuHkhaM sukaSTaM grahapakSiNAm / vaMzamAnAtikAyAnAmevaM duHkhAnyanekadhA // 192 garbhavAse mahaduHkhaM [*janmaduHkhaM tathA nRNAm / subAlye ca mahahuHkhaM] kaumAre guruzAsanam 193 yauvane kAmarAgAbhyAM duHkhaM caivarNyayA punaH / kRSivANijyasevAyaiH sugorakSAdikarmabhiH // 194 * etacihAntargataH pAThaH ka. kha.gha.i.ca cha.jha.Ta.i. da. pustakasthaH / * ka. kha. gha. hu. ca cha. sa. ha. Dha. pustakasthametat / 1. kha. gha. Ga. ca. jha. Da. da. m / jJAtvA sAtizayaM sarvamatimAna vivarjayet / e| cha. m / jJAtvA sAtizaya savemabhimAnaM vivarjayet / e| Ta. 'm / jJAtvA yAti zama sarva prItimAno vivarjayet / e| 2 ka. kha. u. ca. cha.sa.m / pAnaM zayyA''sa / 3 a. 'trAzanaM / 4 cha jha. khaTvAmAtraparigrahaH / 5 ka. kha. Da. ca. cha. sa. 6. samaM / / ka. kha.ca. hi sadaivaM vA / ka. kha. Ga. ca. cha. jha. i. da. sarvamAmaraNaM mAraH / 8 gha. Ta. . taM nitymu| 9 ka. kha. ru.ca. cha. ma. da. 'te / tdaa'nykriy| 1. cha. dRSTaM / 11ka. kha. Ga. ca. cha. ma. da. tatkalAnAM / 12 ka.kha. . ca. cha.sa.ma.da. tatkSaNam / ga.ja. rakSaNam / 13 matodakasutADanAt / A14 ka. kha. i. ca. cha. sa. ne / tAmukSA sarpANAM ko duHkhaM ca dAruNam / duSTAnAM ghAtanaM loke pAzena ca nivandhanam / akasmAjanma maraNaM kITAdInA muhurmuhuH ||15k. kha. kha. ca. cha. pra. da.lye daHkhaMcAjJAna ko| 16 i. khaMbai viSayAtpunaH /
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDevRddhabhAve ca jarayA vyAdhibhizca prapIDanAt / maraNe ca mahahuHkhaM prArthanAyAM tato'dhikam // 195 rAjAmijaladApAtacaurazatrubhayaM mahat / arthasyA narakSAyAM duHkhaM nAze bhavetpunaH // 196 kArpaNyaM matsarodvego dhanAdhikye bhayaM mahat / akArye saMpravRttizca duHkhAni dhaninAM nRpa // 197 bhRtyattiH kusIdaM ca dAsatvaM paraivazcanam / iSTAniSTaviyogaizca saMyogaizca shsrshH|| 198 durbhikSaM durbhagatvaM ca mUrkhatvaM ca daridratA / adharottarabhAgazca narakaM rAjyavikramam // 119 anyonyatobhavaM duHkhamanyonyAbhibhavastathA / anyonyAJca prakopazca rAjJo duHvaM mahIbhRtAm // anityatA prabhAvAnAM kRtakarmasya dehinaH / anyonyamarmabhedArthamanyonyakarapIDanam // lubdhazca pApamohena hyanyonyasya ca bhakSaNam // ityevamAdibhirduHkhairyasmAdstaM carAcaram / vibudhAdimanuSyAntaM tasmAtsarvaM tyajedbudhaH // 202 skandhAtskandhe nayanbhAraM vizrAmaM manyate yathA / tadvatsarvamidaM loke duHkhaM duHkhena zAmyati 203 anyonyAtizayopetAH saMbhavA bhogasaMplave / dharmakSayAca devAnAM divi duHkhamavasthitam // 204 nAnAyonisahasreSu saMbhavaH puNyasaMkSayAt / rogAzca vividhAkArA devaloke'pi ye smRtaaH||205 yajJasya hi zirazchinnamazvibhyAM saMdhitaM punaH / tena doSeNa yajJasya zirorogaH sadaiva hi // 206 mArtaNDAnAM mahatkuSThaM varuNasya jalodaraH / pUSNo dazanavaikalyaM bhujastambhaH zacIpateH // 207 sumahAkSayarogazca somasyApi prakIrtitaH / jvarastu mumahAnAsIddakSasyApi prajApateH // 208 kalpe kalpe ca devAnAM mahatAmapi saMkSayaH / parArdhadvayakAlAnte brahmaNazcApyanityatA // 209 dakSasya duhitAM putrI brahmA kAmitavAnpunaH / krodhena caNDikAM devIM yogajJAM shptvaanprbhuH||210 kAmakrodho sthitI yatra tatra doSAstadAtmakAH / duHkhAni ca samastAni saMsthitAni na saMzayaH vizleSajanmamaraNaM sarvAzitvaM havirbhujam (:) / strIvadhaH kAmazaktizca sAraNyaM pANDavena vai(?)212 rudreNa tripuraM dagdhaM dakSayajJazca nAzitaH / skandasya janma zuddhAtkrIDAdInAM shsrshH|| 213 evaM trayo'pi rAgAyerdoSairdevAH samanvitAH / ebhyaH paraH prabhuH zAntaH paripUrNaH sa muktidaH / / evametajjagatsarvamanyonyAtizaye sthitam / duHkhairAkulitaM jJAtvA nirvedaM paramaM vrajet // 215 nirvedAca virAgaH syAdvirAgAjjJAnasaMbhavaH / jJAnena tatparaM jJAtvA zivaM muktimavApnuyAt // 216 samastaduHkhanirmuktaH svasthAne sa sukhI sadA / sarvajJaH paripUrNazca mukta ityabhidhIyate // 217 mAtaliruvAca-- etatte sarvamAkhyAtaM yaccayA paripRcchitam / dharmAdharmaviveko hi sarvajJAnasamuccayaH / / indralokaM pragantavyaM devarAjasya zAsanAt // iti zrImahApurANe pAne bhUmikhaNDe venopAkhyAne mAtApitRtIrthamAhAtmye SaTSaSTitamo'dhyAyaH // 66 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-6768 218 1ka.kha. gha. Da.ca. cha. sa.Ta. i. da. ro dambhI dh| 2 ka. kha Da.ca. cha. jha. da. sadA / 3 ka. kha. ha. ca. cha.sa. Dha. ratantratA / ii| 4 ka. kha. ra.ca. cha. jha Da. 'vibhrama / 5. nyonyazApato nAzaM bhagavo bhogasaMbhave / 6 Ta... 'akSayakAle tu bra Ta. 'npuraa| ko| 8 gha. ja. Ta. Da. vizIrNajanmamaraNaM sarvAzitva havirbha vIdharmaH / 10 ka. kha. ca. Da. sAmarthya / Ga. cha. ma. da. sArathyaM / 11 ka. kha. hu. ca. cha. sa. Ga. Dha. ve bale / ru / 12 a. 'nmane zaddhi: krIDAvItaM sa / 11. sahaka / e| 14 ka. kha. gha. Da. ca. cha. sa. Ta. Da. svasthAtmA /
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 67 saptapaSTitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / atha saptaSaSTitamo'dhyAyaH / yayAtiruvAca asmadbhAgyaprelabdhaM ca bhavato darzanaM param / saMjAtaM zakrasaMvAha yataH zreyo mamAtulam // 1 mAnavA martyaloke ca pApaM kurvanti dAruNam / teSAM karmavipAkaM ca mAtale vada sAMpratam // 2 ___ mAtaliruvAcazrUyatAmabhidhAsyAmi pApAcArasya lakSaNam / zrute sati mahAjJAnamatra loke prajAyate // 3 vedanindA prakurvanti brahmAcArasya kutsanam / mahApAtakamevApi jJAtavyaM jnyaanpnndditaiH|| 4 sAdhUnAmapi sarveSAM yaH pIDAM hi mamAcaret / mahApAtakamevApi prAyazcite na hi vrajet // 5 kulAcAraM parityajya anyAcAraM vrajanti ye / etatpAtakasaMcAraM kathitaM tattvavedibhiH // 6 mAtApitrozca yo nindA tADayedbhaginIM sadA / svamAraM nindayedyo vai tadeva pAtakaM dhruvam // 7 saMprApte zrAddhakAle'pi paJcakozAntare sthitam / jAmAtaraM parityajya anyaM ca bhaginIsutam // 8 svasAraM caiva rAjendra parityajya pravartate / kAmAtkrodhAdbhayAdvA'pi anyaM bhojayate sadA // 9 pitaro naiva bhuJjanti zrAddha vighnaM vrajanti ye / etatsupAtakaM tasya pitRyAtaH (ta)samaM kRtam // 10 dAnakAle'pi saMprApta AgatA brAhmaNAH kila / [bhUridAnaM parityajya katibhyo hi pravartate // ekasmai dIyate dAnamanyebhyo'tha na dIyate / etatsupAtakaM ghoraM dAnabhraMzakaraM smRtam // 12 yajamAnazca svagRhaM prasthitAnbrAhmaNAMstyajet / teSu tyaktepu yadAnaM na tadAnasya lakSaNam // 13 samAzritaM ca vai viSaM sarvAcArasamAnvitam / sabaiH puNyaH samAyuktaM sudAnahubhirnRpaM // taM samabhyaya vidvAMsaM prAptaM vipraM sadA'heyet // taM saMtyajya dadehAnamanyasmai brAhmaNAya ca / dattaM tu tadbhavettasya niSphalaM nAtra saMzayaH // 15 brAhmaNaH kSatriyo vezyaH zUdrazcApi caturthakaH / puNyakAleSu sarveSu nirdhanaM pUjayeTvijam // 16 [*mUrva vA'pi ca vidvAMsaM tasya puNyaphalaM zRNu / azvamedhasya yajJasya phalaM tasya prajAyate // 17 tasmAddhi kAraNAdrAjazakyaM prApyaM ca kArayet / anyo vipraH samAyAtastatkAlaM zrAddhakarmaNi / / ubhau tau pUjayettatra bhojanAcchAdanaistathA / tAmbUladakSiNAbhizca pitarastasya harSitAH // 19 zrAddhabhuktAya viprAya na dadyAdakSiNAM tathA / AdarAcchrAddhakartA yo gohatyAdisamaM labheta // 20 dvAvetau pUjayettasmAcchAddhe ca nRpasattama / nirdhanastatprabhAvAdvai namekaM hi prapUjayet // 21 vyatIpAte ca saMprApta vaidhRtau ca nRpottama / amAyAM ca mahArAja kSayAhe cAparADake // zrAddhamevaM prakartavyaM brAhmaNAdisavarNakaiH / / yajJe yathA mahArAja Rtvijazca prakArayet / tathA viprAH prakartavyAH zrAddhadAnatha sarvadA // 23 * etacihAntargato'ya pAThaH ka. kha. gha. i. ca. cha. ja. Ta. Da. da. pustakasthaH / * etari Tho Da. cha. jha. Da. pustakasthaH / 1 ka. kha i. ca. cha. sa. i. da. prasaGgena bh| 2 ka. kha. i. ca. cha. ma. da. jJAna praznakAle / 3 .. 'dA pitRsvasAM nindyedystdeN| 4 ka. kha. i. ca. cha. jha. Ta. ca dhitaam| 5. Dha. "nti devAzcaiva na bhUmati / e'| . bhUmidAnaM parityajya katibhyo hi pradIyate / 7 ka. kha. Ga. ca. cha. sa. 8. dharmAcArasamanvitam / 8 ha. pa / mUrkha na gaNayedvidvAMsaM poSyaM vipraM sadA bhavet / 9ka. kha. Da. ca. cha. jha. saMdhitaM / 10 ka. kha. Da. ca. sa. Dha. caaprpksske| 11 ma. 'na(nA)ya s| 24
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 2 bhUmikhaNDe[*avijJAtaH prakartavyo brAhmaNo naiva jAnatA / yasyApi jJAyate vaMzaH kulaM tripuruSaM tayA // AcArazca tathA rAjastAviprAnsanimatrayet // kulaM na jJAyate yasya AcAreNa vicArayet / zrAddhe dAne prakartavye vizuddho mUrkha eva hi // 25 avijJAto bhavedvimo vedavedAGgapAragaH / zrAddhadAnaM prakartavyaM tasmAdvinaM nimantrayet // 26 AtithyaM tu prakartavyamapUrva nRpasattama / anyathA kurute pApI sa yAti narakaM dhruvam // 27 tasmAdvimaH prakartavyo dAne zrAddhe ca parvasu / Adau parIkSayedviSaM zrAddhe dAne prakArayet // 28 nAznanti tasya vai gehe pitaro vipravarjitAH / zApaM dattvA tato yAnti zrAddhAdvai vipravarjitAt // mahApApI bhavetso'pi brahmahA sa ca kathyate // 29 patrAcAraM parityajya yo varteta narAdhipa / mahApApI sa vijJeyaH srvdhrmbhisskRtH|| 30 ye tyajanti zivAcAraM vaiSNavaM bhogadAyakam / nindanti brAhmaNAndharmAnvijJeyAH paapvrdhnaaH||31 zivAcAraM parityajya zivabhaktAnviSanti ca / hari nindanti ye pApA brahmadveSakarAH sadA // AcAranindakAzcaiva mahApAtakakRttamAH // AcaM pUjyaM paraM jJAnaM puNyaM bhAgavataM tathA / vaiSNavaM harivaMzaM ca mAtsyakaM kUrmameva ca / / 33 ye pUjayanti pAnaM ca teSAM zreyo vadAmyaham / pratyakSaM tena ve devaH pUjito mdhusuudnH|| 34 tasmAtmapUjayejjJAnaM vaiSNavaM viSNuvallabham / devasthAne hi nityaM vai vaiSNavaM pustakaM nRpa // tasminprapUjite viprapUjitaH kamalApatiH // asaMpUjya hareniM ye'dhIyate likhanti ca / ajJAya tatprayacchanti zRNvanti dhArayanti ca // 36 vikrINanti ca lobhena kujJAnaniyamena ca / asaMskRtapadeze tu yatheSTaM sthApayanti ca // 37 hareniM yathAkSemaM pratyakSAca prakAzayet / adhIte ca samarthazca yaH prasAdaM karoti ca // 38 azucizcAzucisthAne yaH pravakti zRNoti ca / iti sarva samAsene gurunindAsamaM smRtam // 39 gurupUjAmakRtvaiva yaH zAstraM zrotumicchati / na karAMti ca zuzrUSAmAjJAbhaGgaM ca bhAvayet // 40 nAbhinandati tadvAkyamuttaraM ca prayacchati / gurukarmAbhisAdhyaM ca tadupekSAM karoti ca // ? gurumAtamazaktaM vA videze prasthitaM tathA / aribhiH paribhUtaM vA yaH saMtyajati pApakRt // paThamAnaM purANaM tu tasya pApaM vadAmyaham // kumbhIpAke vasettAvadyAvadindrAzcaturdaza / paThamAnaM guruM yo hi upekSayati pApadhIH // tasyApi pAtakaM ghoraM ciraM narakadAyakam / bhAryAputreSu mitreSu yazcAvajJAM karoti ca // ityetatpAtakaM jJeyaM gurunindAsamaM mahataM // 44 brahmanaH svarNasteyI ca gohantA gurutalpagaH / mahApAtakinastvete yoganAzakapaJcamAH / / 45 krodhAdveSAdbhayAllobhAdrAhmaNasya vizeSataH / marmAdikRntako yazca brahmanaH sa prakIrtitaH // 46 brAmaNaM yaH samAhUya yAcamAnamakiMcanam / pazcAnAstIti yo yAtsa ca vai brahmahA smRtaH // 47 yastu vidyAbhimAnena nistejayati ca dvijAn / udAsInAnsabhAmadhye brahmahA sa prakIrtitaH // 48 mithyAguNairathA''tmAnaM nayatyutkarSatAM balAt / guruM vibodhayedyastu sa ca vai brahmahA smRtaH // 49 * etaJcidAntargataH pATho Da. Dha. pustakasthaH / 1. cha. sa. da. na jJAna ni / 2 i. da. t / sa brahmahA kRtaghnazca goN| 3 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Ta. surApo / 4. cha.sa.ha. da. virodha /
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 67 saptaSaSTitamo'dhyAyaH ] pamapurANam / 267 bhuttRSNArtapadehAnAM yada bhoktumicchatAm / yaH samAcarate vighnaM tamAhubrahmaghAtakam // 50 pizunaH sarvalokAnAM randhrAnveSaNatatparaH / udvejanakaraH krUraH sa ca vai brahmahA smRtaH // devadvijagavAM bhUmiM pUrvadattA harettu yaH / pranaSTAmapi kAlena tamAhurbrahmaghAtakam // dvijavittApaharaNaM pareNa samupArjitam / brahmahatyAsamaM jJeyaM tasya pAtakamuttamam // agnihotraM parityajya paJcayajJAdikarma ca / mAtApitroMrgurUNAM ca kUTasAkSyaM ce yazcaret // 54 apriyaM zivabhaktAnAmabhakSyasya ca bhakSaNam / vane niraparAdhAnAM prANinAM ca pramAraNam // 55 gavAM goSThe devagRhe pure grAme ca dIpanam / iti pApAni ghorANi pUrvapApamamAni tu // dInasarvasvaharaNaM parastrIgajavAjinAm / gobhUrajanaratnAnAmoSadhInAM rasasya ca // candanAgarukarpUrakastUrIpUpavAmasAm / paranyAsApaharaNaM svarNasteyasamaM smRtam // 58 kanyAyA varayogyAyA adAnaM madRze vare / putramitrakalatreSu gamanaM bhaginISu ca // kumArIsAhasaM ghoramantyajastIniSevaNam / savarNAyAzca gamanaM gurutalpasamaM smRtam // mahApAtakatulyAni pApAnyuktAni yAni tu / nAni pAtakasaMjJAni tatpazcAdupapAtakam // 61 [*dvijAyArtha pratijJAya na prayacchati yaH punaH / na ca tatsmarate nityaM tulyaM tadupapAtakam // 62 dvijadravyApaharaNaM maryAdAyA vyatikramaH / atimAno'tikopazca dAmbhikatvaM kRtanatA // 63 atyantaviSayAsaktiH kArpaNyaM zAThyamansaram / paradArAbhigamanaM sAdhvIkanyAvidUSaNam // 64 parivittiH parivettA yayA ca parividyate / tayordAnaM ca kanyAyAstayoreva ca yAjanam // 65 putramitrakalatrANAmabhAve svAminastathA / bhAryANAM ca parityAga(gaH)sAdhUnAM ca tpsvinaam||66 gavAM kSatriyavaizyAnAM strIzUdrANAM ca ghAtanam / zivAyatanavRkSANAM puppArAmavinAzanam // 67 yaH pIDAmAzramasthAnAmAcaredalpikAmapi / tadbhatyaparivagesya zadrAtparatarasya ca // 68 vasnadhAnyapazusteyamayAcyAnAM prayAcanam / yajJArAmataDAgAnAM dArApatyasya vikryH|| 69 tIrthayAtropavAsAnAM vratAnAM ca mukarmaNAm / strIdhanAnyupajIvanti striibhvaaghmjiivitaaH|| 70 adharma vivyAdhastu adharma varNate naraH / paradoSapravAdI ca paracchidrAvalokakaH // 71 paradravyAbhilASI ca paradArAvalokakaH / ete gonasamAnAstu jJAtavyA nRpanandanaM // 72 yaH kartA(?)sarvazAstrANAM yo hartA pazuvikrayI / nirdayo'tIva bhRtyeSu pazUnAM damakazca yH|| 73 mithyA pravadate vAcamAkarNayati yazca tAm / / svAmimitragurudrohI mAyAvI capalaH zaThaH // 74 [*ye bhAryAputramitrANi baalvRddhkRshnnaaraaH| bhRtyAnatithivandhUMzca tyaktvA'znanti bubhukssitaan| ye'timiSTaM samaznanti no vA'pyannaM dadati ca / pRthakpAkI sa vijJeyo brahmavAdiSu garhitaH] 76 niyamAnsvayamAdAya ye tyjntyjitendriyaaH| pravargA vaJcitA yaizca saMyuktA ye ca madyapaiH // 77 * etacihAntargataH pAThaH kha. Da. ca. cha. jha. Da. dapustakasthaH / * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. Da. ca. cha. sa. Tha. Da. Dha. pustakasthaH / 1 ka. kha. Ga ca. cha. jha. da. nyAsena / 2 ga. ca suhRdvadhaH / / 3 ka. kha. ra. ca. cha..... Thevane cAmeH pu| 4 ka. kha. U. ca. cha. Da. da. 'Ni surApAnasa / 5 ka. kha. Ga ca cha.sa. 1. Dha.rIpaTavA / 6.m / etAsA caiva g| 7 ka. kha. Ga. ca. jhaTa. anyatra vi| 8 Ta. saadhumtsrH| 9 ka. ba. sa. ca. cha. sa. 2. Dha. tAH / svadharma vikrayedyastu sadharma va / gha. Na. 'tAH / adharma vijayAdyasta svdhrm| 1.Ta. na / visskrtaa|"gh. Ta. Tha. bhajate /
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 mahAmunizrInyAsapraNItaM -- [ 2 bhUmikhaNDe 79 H ||80 81 85 86 87 88 89. 90 ye cApi kSatarogAta gAM pipAsAkSudhAturAm / na pAlayanti yatnena te gonnA nArakAH smRtAH // sarvapAparatA ye ca catuSpAtkSetrabhedakAH / sAdhUnvimagurUMzcaiva ye vai gAM tADayanti ca // ye tADayanti nirdoSAM nArI sAdhupade sthitAm / AlasyabaddhasarvAGgo yaH svapiti muhurmuhuH / durbalAMcaM niyuJjanti balAca preSayanti ca / pIDayantyatibhAreNa sakSatAnvAhayanti ca // vRSabhANAM ca vRSaNau peSayanti ca durjanAH / govatsAnAM ca damanaM mahApAtakasaMmitam // 82 AzayA samanuprAptaM kSuttRSNAzramapIDitam / ye cAtithiM na manyante te vai nirayagAminaH || 83 anArtha vikalaM dInaM bAlaM vRddhaM kSudhAturam / nAnukampanti ye mUDhAste yAnti nirayArNavam // 84 ajAviko mAhiSiko yaH zUdrAvRSalIpatiH / zUdro viprasya kSatrasya ya AcAreNa vartate // zilpinaH kAravo vaidyAstatha devalakA narAH / bhRtakoM dUtyakarmANaH sarve nirayagAminaH // voditamatikramya svecchayA Aharetkaram / narake paripacyeta yazca daNDaM vRthA nayet // utkaucakairadhikRtaistaskaraizca mapIDitA / yasya rAjJaH prajA rASTre pacyate narakeSu saH // ye dvijAH pratigRhNanti nRpasyAnyAyavartinaH / prayAnti te'pi ghoreSu narakeSu na saMzayaH // pApakArakapaurANAM yatpApaM pArthivasya ca / tena bhIto nRpaH kuryAtprajAnAM parinigraham // acauraM cauravadyazva cauraM cAcauravatpunaH / avicArya nRpaH kuryAtso'pi vai narakaM vrajet // 91 ghRtatailAnupAnAni madhu mAMsaM surAsavam / guDekSukSIrazAkAdi dadhimUlaphalAni ca / / tRNakASThaM puSpapatre kAMsyaM rajatameva vA / upAnacchatrazakaTazivikAnAzanaM mRdu || tAmraM sIsaM trapu kAMsyaM zaGkhAdyaM rajatodbhavam / vAditraM veNuvaMzAdyaM gRhasyopaskarANi ca // 94 UrNAkArpAsakauzeyaraGgapatrottarANi ca / tathA sUkSmANi vastrANi ye'nyeSAM vai haranti ca / / 95 evamAdIni cAnyAni dravyANi narakaM tu te / gacchanti satataM bhUpa hRtvA hRtvA gRhAdhipam // 96 balpakAdyapi tathA parasya mamatAkRtam / apahRtya naro yAti narake nAtra saMzayaH // evamAdikapApAni kurvadbhirmaraNottaram / zarIraM yAtanArthAya pUrvAkAramavApyate || yamalokaM vrajantyete zarIreNa yamAjJayA / yamadUtarmahAghorairnIyamAnAH suduHkhitAH / / devamAnuSatiryaJcAmadharmaniyatAtmanAm / [*dharmarAjaH smRtaH zAstA sudhArairvividhairvadhaiH ] 100 vinayAcArayuktAnAM pramAdasalilAzayAt / prAyazcittairguruH zAstA na tu tairiSyate yamaH / / 101 pAradArikacaurANAmanyAyavyavahAriNAm / nRpatiH zAsakaH proktaH pracchannAnAM ca dhrmraatt|| 102 tasmAtkRtasya pApasya prAyazcittaM samAcaret / nAnyathA nazyate pApaM kalpakoTizatairapi / / 103 yaH karoti svayaM karma sa bhuGkte tatphalaM naraH / [*kAyena manasA vAcA tasya vA'dhogatiH phalam 92 93 97 98 99 * etacihAntargata: pATho gha Ta Tha Da pustakasthaH / * etaccihAntargataH pATho gha Ta Tha Da pustakasthaH / 1 Da. tAH / madyapAnaratA ye ca rahasyAkSetra N / 2Da. zca na puSNanti naSTAnnAnveSa N / 3 ka kha Ga. ca. cha. jha. .. "SikaH sAmudrI / 4 Da thA hemakArA vRSadhvajAH / bhR / 5 ka kha. Da. ca. cha. jha. Da. Ta. kAmAtya N / gha. Ta. Tha. kAH pretya / 6 gha Ta Tha Da daNDarucirnRpaH / u / 7 ka. kha. gha Ga ca cha jha Ta Tha Da Dha pAradArika / 8 gha. Ta. u. Da. ca / bhavatyarakSito ghorastasya brAhmeti va grahaH / a / Ga cha jha Ta ca / bhavatyarakSito ghoro rAjJastasya parigrahaH / a N / 9 ka. kha. ca. cha. jha. Da. padmodbhavAni ca / 10 Ga. ca. cha. Ta. Da. Da. ye lobhena ha / 11 Da. ha. Ni vividhAni ca / narakaM tu dhruvaM gacchedapahRtyAlpakAnyapi / yadvA tadvA paradravyamapi sarSapamAtrakam / / 12 ka. Da. pramattAnAM / 13 gha. jha. Ta. Tha, Da, Dha. nAbhuktasyAnyathA nAzaH kI / 14ka. kha.gha.i.ca. cha. jha Ta Tha Da Dha meM kArayedvA'numo dayet / kA
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 aSTaSaSTitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 269 iti saMkSepataH proktAH pApabhedAkhidhAdhunA / kathyante gatayazcitrA narANAM paapkrmnnaam||]105 [etatte nRpate'dharmaphalaM proktaM suvistarAt] / anyatki te pravakSyAmi tanme zUhi narottama 106 [*adharmasya phalaM proktaM dharmasyApi vadAmyaham / ityuktvA mAtalistatra rAjAnaM dharmavatsalam // tasmindharmapramaGgena puNyaM khyAtaM mahAtmanAm // iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe venopAgvyAne mAtApitRtIrtha yayAticarite saptaSaSTitamo'dhyAyaH // 6 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-6893 107 athASTaSaSTinamo'dhyAyaH / yayAtiruvAcaadharmasya phalaM mUta zrutaM sarva mayA vibho / dharmasyApi phalaM brUhi zrotuM kautUhalaM mama // 1 mAtaliruvAcaatha pArime yAnti yamalokaM caturvidhAH / saMtrAmajananaM ghoraM vivazAH sarvadehinaH // garbhasthairjAyamAnaizca vAlaistaruNamadhyamaH / [strIpunapuMsakai?ryAtavyaM sarvajantubhiH // ] 3 zubhAzubhaM kRtaM karma dehinAM pavicAryate / citraguptAdimadhyasthaitivyaM srvdrshibhiH|| 4 na te'tra prANinaH santi ye na yAnti yamakSayam / atra zAntikRtaM karma smRnyuktaM tadvicAritam 5 ye tatra zubhakarmANaH maumyacittA dyaanvitaaH| te narA yAnti maumyena yathA yamaniketanam // 6 yazca dadyAvinendrANAmupAnatkASThapAduke / sa vimAnena mahatA mukhaM yAti yamAlayam // 7 chatradAnena gacchanti pathA sAndreNa dehinaH / divyavastraparIdhAnA yAnti vastrapradAyinaH // 8 zivikAyAH pradAnena vimAnana sukhaM vrajen / sukhAsanapradAnena sukhaM yAnti yamAlayam // 9 ArAmakartA chAyAsu zItalAsu sukhaM vrajet / yAnti puSpakayAnena puSpamAlApadAyinaH // 10 devatAgRhakartA ca yatInAmAzramasya ca / anAthasyA''turANAM ca kriiddtytigRhottmaiH|| 11 devAniguruviprANAM mAtApitrAMzca pUjarkaH / guNAnviteSu dIneSu yacchatyAvasathAnyapi // sa prayAti marvakAmaM sthAnaM paitAmahaM nRpa // zraddhayA yena viprAya dattaM kAkiNimAtrakam / sa syAdivyatithi pa devAnAM kiirtivrdhnH|| tasmAcchraddhAnvitayaM tatphalaM bhavati dhruvam / / 13 iti zrImahApurANe pAdma bhUmi aNDe venopAkhyAne yayAticarite pitRtIrthe'STaSaSTitamo'dhyAyaH // 68 // __ AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-6906 * ja. pustaka evaMdametaccidvAntargatam / * etacihAntargataH pAThI gha. cha. jha. Ta. pustakasthaH / * etacihAntargataH pATo gha. Da. cha. jha. Ta. Tha Da. da. pustakasthaH / gha . cha jha. Ta. Tha. i. Dha. avazyaM hi kRtaM karma bhoktavyaM ta / 23. da. 'ke| javanAzvena / 3 cha. vraashven| 4 a. ca kRtvA yAti gR / 5 a tame / de| 6 Ga. cha. jha. Dha. kaH / ArteSu dIneSu guNAnviteSu yacchraddhayA svalpamapi pradattam / tatsarvakAmAnsamupaiti loke zrAddhe ca dAna pravadanti santaH // zraddhA pradAne vijJayamapi vAla.pratAtrakam / zraddhAdA sadA tasmAcchaddhAyAstatphalaM bhavet / i /
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27. [ 2 bhUmikhaNDe mahAmunizrIvyAsapraNIta athaikonasaptatitamo'dhyAyaH / mAtaliruvAcaatha dharmAH zivenoktAH zivadharmAgamottamAH / jJeyo vidbhirvidhAnena krmyogprbhedtH|| 1 hiMsAdidoSanirmuktAH klezAyAsavivarjitAH / sarvabhUtahitAH zuddhAH susUkSmAstu mahAbalAH // 2 anantazAkhAH kathitAH zivamUlekamAsthitAH / jJAnadhyAnasamAyuktAH zivadharmAH sanAtanAH // 3 dhArayanti zivaM yasmAddhAryate zivabhASitaiH / shivdhrmaashritaastsmaanmNsaaraarnnvtaarnnaaH|| 4 ayAhiMsA kSamA satya hI zraddhendriyasaMyamaH / dAnamijyA tato dhyAnaM dazakaM dharmasAdhanam // 5 atha vyastaiH samastairvA zivadharfaranuSThitaiH / zivaikasthAnasaMprAptirgatirekaiva kalpitA // 6 yathA bhUH sarvabhUtAnAM sthAnaM sAdhAraNaM smRtam / tatsthAnaM zivabhaktAnAmatulaM kevalaM smRtam // 7 yaha sarvabhUtAnAM bhogAH sAtizayAH smRtaaH| matAH puNyavizeSeNa bhogAH zivapure tathA // 8 zubhAzubhaphalaM cAtra bhujyate sarvadA nRbhiH| zivadharmasya caikasya phalaM tatropabhujyate // 9 yasya yAdRgbhavetpuNyaM zraddhApAtravizeSataH / bhogAH zivapure tasya jJeyAH sAtizayAH shubhaaH||10 sthAnamAptiH paraM tulyA bhogAH zAntimayAH smRtaaH| kuryAttasminmahAsthAnaM mahAyogajigISayA 11 sarvAtizayamevaikaM bhAvitaM ca surottamaiH / AtmayogAdhipatyaM syAcchivaH sarvajagatpatiH // 12 [*kecittatraiva mucyante jJAnayogaratA narAH / Avartante punazcAnye saMsAre bhogatatparAH] // 13 tasmAdvimuktimicchaMstu bhogAsaktiM vivarjayet / viraktaH zAntacittAtmA zivajJAnamavAmuyAt / / 14 ye cAnyAsaktahRdayA yajantIzaM prayatnataH / teSAmapi dadAtIzaH sthAnaM bhAvAnurUpataH // 15 tatrArcayanti ye rudraM sakRducchiSTakarmaNA / teSAM pizAcalokeSu bhogAnIzaH prayacchati // 16 saMtaptA duHkhabhAvena mriyante sarvadehinaH / annadaH prANadaH proktaH prANadazcApi srvdH|| 17 tasmAdabramadAnena sarvadAnaphala bhavet / [*trailokye yAni ratnAni bhAgAH strIvAhanAni ca annadAnapradaH sarvamihAmutra phalaM labhet // yasmAdabena puSTAGgaH kurute puNyasaMcayam / annapradAtustasyArdhaM kartuzvArdha na saMzayaH // 19 dharmArthakAmamokSANAM dehaH paramasAdhanam / [*sthitistasyAnapAnAbhyAmatastatsarvasAdhanam // 20 ana prajApatiH sAkSAdanaM viSNuH zivaH svayam / tasmAdannasamaM dAnaM na bhUtaM na bhaviSyati // 21 trayANAmapi lokAnAmudakaM jIvanaM smRtam / [*pavitramudakaM divyaM zuddhaM sarvarasAzrayam // 22 anapAnAzvagovastrazayyAsUtrAsanAni ca / metaloke prazastAni dAnAnyaSTau vizeSataH // 23 ___* etacihAntargataH pAThaH ka. kha. Da. ca. cha. jha. i. Dha. pustakasthaH / * eccinAntargataH pAThaH ka. kha. Da. ca. cha. sa. 1. da. pustakasthaH / * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. Da. ca. cha. jha. da. pustksthH| * etAccidAntargataH pATaH ka. kha. ru. ca. cha. sa. Da. DhapustakasthaH / 1 kha..cha. sa. Ta. Tha. Dha. "yA bahuvidhAste ca ka / Da. yA bahuvidhAste ca karmabhedapra / 2 cha. suzAntAstu / 3 Ga. cha... 'nasapUSpAdyAH zi' / 4 Da. da. m / tattathA zivabhaktAnAM tulyaM zivapuraM smR / 5 ka. kha. ru. ca. cha. jha. . tAH / naanaapu| 6 cha. zAntizayA / Da. zAntyAzayAH / 7 . ryAtpuNyamihAmutra ma / 8 ka. kha. Ga. ca. cha. haabhaag|... hAbhoga / 91.rvAdhipatyamevaikaM tatra nAsti purottme| A / 10 ka. kha. gha. u. ca. cha. sa. Ta. u. . i. tmabhogA / 11 i. syAttatraivAsti zivAjJayA / ke / 12 ka. kha. i. ca. cha. jha. i. da. prsnggtH| 13 gha. a.Ta. Ta. da.yasyAnnadAna / cha. sa. i. ysyaanpaanpu|
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 saptatitamo'dhyAyaH] padmapurANam / 271 evaM dAnavizeSeNa dharmarAjapuraM nrH| yasmAdhAti sukhenaiva tasmAddharma samAcaret // 24 ye punaH krUrakarmANaH sadA dAnavivarjitAH / bhuJjate dAruNaM duHkhaM narake nRpanandana // 25 tathA sukhaM prabhokSyanti dAnaM kRtvA tu cAtulam / teSAM svayaM bhavetsaukhyaM karmayogaratAtmanAmra6 aprameyaguNairdivyairvimAnaiH sArvakAmikaiH / asa.yastatpuraM vyApta maanninaamupkaarkaiH|| 27 sahasrasomadivyaM vA sUryatejaHsamaprabham / rudralokAmiti proktamazeSaguNasaMyutam // 28 sarveSAM zivabhaktAnAM tatpuraM parikIrtitam / [rudrakSetre mRtAnAM ca jaGgamasthAvarAtmanAm] // 29 apyekadivasaM bhaktyA yaH pUjayati zaMkaram / so'pi yAti zivaM sthAnaM kiM punarbahuzorcayan30 vaiSNavA viSNubhaktAzca viSNudhyAnaparAyaNAH / te'pi yAnti ca vaikuNThaM samIpaM caiva cakriNaH 31 brahmavAdI ca dharmAtmA brahmalokaM prayAti saH / puNyakartA supuNyena puNyalokaM prayAti ca // 32 tasmAdIzaM sadA bhaktyA bhAvayedAtmanA''tmani / harau vA'pi mahArAja yuktAtmA jJAnavAnsvayam // tasmAtsarvavicAreNa bhAvadoSavicArataH // evaM viSNuprabhAvena viziSTenApi karmaNA / naraiH sthAnamavApyeta vezabhAvAnurUpataH // 14 ityetadaparaM proktaM zrImacchivapuraM mahat / dehinAM karmaniSTAnAM punarAvartakaM smRtam // 15 Urva zivapurAjjJeyaM vaiSNavaM lokamuttamam / vaiSNavA mAnavA yAnti viSNudhyAnaparAyaNAH // 36 brAhmaNA brahmalokaM tu sadAcArA nrottmaaH| prayAnti yajvinaH sarve sunItAstatra kovidAH 37 indralokaM tathA yAnti kSatriyA yuddhgaaminH| anye ca puNyakartAraH puNyalokAnprayAnti ca // 38 iti zrImahApurANe pAdma bhUmikhaNDe venopAkhyAne yayAticarite mAtApitRtIrtha ekonasaptatitamo'dhyAyaH // 69 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH--6944 atha mamatitamo'dhyAyaH / mAtaliruvAcayamapIDAM pravakSyAmi mahAtIvAM sudAruNAm / bhuJjanti pApinaH sarve kUTAste brahmaghAtinaH // 1 kacitpApAH prapacyante tIveNa narakAminA / kacitsihekaiAghrardazaiH kITaistu daarunnaiH|| 2 kacinmahAjalokobhiH kaciccAjagaraiH punaH / makSikAbhizca raudrAbhiH kacitsarviSolvaNaiH // 1 mattamAtaGgayUthaizca balotkRSTaiH pramAthibhiH / panthAnamullikhadbhizca tIkSNazRGgairmahAdvaSaiH // 4 mahAzRGgezca mahiSairduSTagAtrapravAdhakaiH / DAkinIbhizca raudrAbhivikaTAkSazca raaksssaiH|| vyAdhibhizca mahAraudaiH pIDyamAnA vrajanti te / mahautulAsamArUDhA dolyamAnA atIva te // 6 mahAvegamadhUtAste mahAcaNDana vAyunA / mahApASANavarSeNa bhidyamAnAzca sarvataH // patadbhirvanirghoSairulkApAtaizca dAruNaH / pradIptAGgAravarSeNa hanyamAnA brajanti te // ___*etacihAntargataH pAThaH ka. sva. i. ca. cha. jha. Da. da. pustakasthaH / 14. nti dharmakartAra eva ca / te| 2 Da. svapuNyena / 3Ja. "vivArjitaH / 4cha.sa. ha. visRSTe / 5ka. kha.. ca. cha. jha. Dha. parI tAM tatra / a. pUnI / 6 ka. kha. u. ca. cha. sa. ha. da. shaalinH|7k. kha..ca.cha. jha. i.. krraaste| ka. kha, ca. Da. vraNava viSAgni / 9gha.. ruSTayetraprasAdha / 1.ka.kha.gha...cha. jha. Ta. Tha. i. i. 'karAlazca / 11 Ta. haadolaas| 8
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDemahatA pAMzuvarSeNa pUryamANA yamaM gtaaH| ye narAH pApakarmANaH pApaM bhuJjanti dAruNam // 9 evaM pApavizeSeNa pApiSThAH paapkaarkaaH| nirayaM prApya bhuJjanti bahupIDAsamAkulam // 10 etace sarvamAkhyAtaM vivekaM pApapuNyayoH / anyatki te pravakSyAmi dharmasAramanuttamam // 11 iti zrImahApurANe pAne bhUmikhaNDe venopAkhyAne yayAticarite pitRtIrthe saptatitamo'dhyAyaH // 70 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-6955 arthakasaptatitamo'dhyAyaH / yayAtiruvAcayattvayA sarvamAkhyAtaM dharmAdharmamanuttamam / zRNvato'tha mama zraddhA puNyaM caiva pravardhate // ? devAnAM lokasaMsthAnAM vada saMkhyAH prakIrtitAH / yasya puNyaprasaGgana yena prAptaM ca mAtale // 2 mAtaliruvAcayogayuktaM pravakSyAmi [*tapasA yadupArjitam / devAnAM vAsasaMsthAnaM sukhabhogapradAyakam // 3 dharmabhAvaM pravakSyAmi hyA]yAsenArjitaM pRthak / upariSTAca lokAnAM svarUpaM cApyanukramAt // 4 tatrASTaguNamezvarya pArthivaM pizitAzinAm / tasmAtsadyogatAnAM ca narANAmuttamaM smRtam // 5 bahudvAraM SoDazakulaM pArthivAtpaJca taTvidhA / ekaM niravazeSaM ca yaccheSaM kulatejasAm // 6 gandharvANAM ca vAyavyamAdyaM ca sakalaM smRtam / [*pAzcabhautikamindrasya catvAriMzadgaNaM mahat ] // somasya mAnasaM divyaM vizvezaM pAJcabhautikam // saumyaM prajApatIzAnAmahaMkAraguNAnvitam / catuHSaSTiguNaM brAhamyaM bodhamezvaryamuttamam // 8 viNoH pradhAnakaM sUkSmaM zivasyA''tmagataM mahat / AdimadhyAntarahitaM vizuddhaM tattvalakSaNam // 9 sarvAbhibhAvakaM sUkSmamanaupamyaM parAtparam / susaMpUrNa jagaddhetuH pazupAzavimokSaNam // 10 yo yatsthAnamanumAptastasya bhogastadAtmakaH / vimAnaM tatsamAnaM ca bhavedIzaprasAdataH // 11 nAnArUpANi bhAvAnAM dRzyante koTayastvimAH / aSTAviMzatirevolasudIrghAH sukRtAtmanAm 12 ye kurvanti namaskAramIzvarAya kacitkacit / saMparkAtkautukAllobhAttadvimAnaM labhanti te // 13 nAmasaMkIrtanaM cApi prasaGgena zivasya yaH / kuryAdvA'pi namaskAraM na tasya viphalaM bhavet // 14 ityetA gatayaH proktA mahatyaH zivakarmaNi / karmaNA manasA vAcA puMsAmIzAnubhAvataH // 15 prasaGgenApi ye kuryurAkaNThaM smaraNaM naraH / te labhante'tulaM saukhyaM kiM punastatparAyaNAH // 16 viSNucintAM prakurvanti dhyAnenA''kulamAnasAH / te yAnti paramaM sthAnaM tadviSNoH paramaM padam // zaivaM ca vaiSNavaM lokamekarUpaM narottama / dvayozcApyantaraM nAsti ekarUpaM mahAtmanoH // 18 zivAya viSNurUpAya viSNave zivarUpiNe / zivasya hRdaye viSNurviSNozca hRdaye zivaH // 19 __* etacihAntargataH pAThaH ka. kha. ca. jha. Da. pustakasthaH / * etaccidAntargataH pAThaH kha. ha. ca. cha. jha. da. pustakasthaH / 1Da.NA hyamAlAH / ye| 2 ka.kha. hu.ca. cha. jha, i. da. panareva / 3 a. "m / catAra SaTasakalaM "rthivaM vAhyate dvidhA / 5 ma. 'SaM sakalaM tataH ga / 6 Ga. cha. Dha. yavyaM yAjyaM c| 7 ka. kha. gha. Ga. ca. cha. jha. Ta. Da. da. 'NAdhikam / 8 ka. kha. gha. ru. ca. cha. jha. Ta. Ta. ha. punnyaarth| ka. kha. ca. cha. jha.. yuH zrIkaNThasma / Ga. Dha. kurya: shNkrsm|
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 dvisaptatitamo'dhyAyaH ] parapurANam / ekamUrtistrayo devA brhmvissnnumheshvraaH| trayANAmantaraM nAsti guNabhedAH prkiirtitaaH|| 20 zivabhaktosa rAjendra tathA bhAgavato'si ca / tena devAH prasabAste brhmvissnnumheshvraaH|| suprItA varadA rAjankarmaNA tava suvrata // indrAdezAtsamAyAtaH saMnidhau tava mAnada / aindrame (tat) padaM yAhi pazcAdrAmyaM mahezvaram // 22 vaiSNavaM ca prayAhi tvaM dAhAlayavarjitam / anenApi vimAnana divyena sarvagAminA // 23 devAnAM divyabhogAMstvaM bhujhva raajnmnonugaan|smaaruhy vimAnaM tvaM puSpakaM sukhagAmina(nA)4 sukarmovAcaevamuktvA dvijazreSTha rAjAnaM dharmavatsalam / yayAti mAtalI rAjJA pUjitaH sAdaraM tadA // 25 iti zrImahApurANe pAye bhamikhaNDe venopAkhyAne yayAticarite mAtApitRtIrtha ekamaptatitamo'dhyAyaH // 1 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-6980 atha dimaptatitamo'dhyAyaH / pippala uvAca--- mAtalezca vacaH zrutvA sa rAjA nahuSAtmanaH / kiM cakAra mahApAjastanme vistarato bada / / 1 sarvapuNyamayI puNyA katheyaM pApanAzinI / zrotumicchAmyahaM prAjJa naiva tRpto'smi sarvathA // 2 sukarmovAcasarvadharmabhRtAM zreSTho yayAtirnRpasattamaH / tamuvAcA''gataM dUtaM mAtali cendasArathim // yayAtiruvAca-- zarIraM naiva tyakSyAmi na gamiSya puraMdaram / zarIreNa vinA dUta pArthivena na saMzayaH // 4 yadyapIha mahAdoSAH kAyasyaivaM prakIrtitAH / pUrva cApi tvayA me'dya sarvamuktaM guNAguNam // 5 nAhaM tyaktvA zarIraM vai gamipye tridivaM punaH / ityAcakSva ito gatvA devadevaM puraMdaram // 6 ekAkinApi jIvena kAyenApi mahAmate / nava siddhiM prayAtyeva sAMsArikImihaiva hi // 7 naiva prANaM vinA kAyo jIvaH kArya vinA na hi / ubhayocApi mitratvaM nayiSye nAzameva na // 8 yasya prasAdabhAvAdvai sukhamaznAti kevalam / zarIrasyApyayaM mANo bhogAnanyAnmanonugAn // 9 enaM tyaktvA vargabhogaM bhokSye'haM devadUta na / saMbhavanti mahAduSTA vyAdhayo duHkhdaaykaaH||10 mAtale kilbiSAcaiva jarAdoSAdi jAyate / pazya me puNyasaMyuktaM kAyaM SoDazavArSikam // 11 janmamabhRti me kAyaH zatAdhaM ca prayAti hi / tathApi nUtano bhAvaH kAyasyApi prajAyate // mama kAlo gato dUta aMndalakSamanuttamam // yathA SoDazavarSasya kAyaH puMsaH prazobhate / tathA me zobhate deho balavIryasamanvitaH // 11 naiva glAnirna me hAnirna bhramo vyAdhayoM na ca / mAtale mama kAyo hi dharmotsAhena vardhate // 14 1 ka. kha. gha. ca. cha. sa.Ta. Tha. , suvrt| 2. tvaM jnipr| 3 ka, kha. Ga. ca. cha... da. 'dhye divaM punaH / / 44. tyakSye zarIraM tana gamiSye di / 5 cha. 'dhye'haM zamena ca / / 63. gAmazlAghyAnma / 7gha je. Ta. Tha... evaM jJAtvA svargabhogaMna bhokSye devadUtaka / sN| 8 ka. aSTala' / cha, andAnAM zavam / 9ka.kha.ca. cha. jha. yo jarA / maa| hu. Dha. 'yo na vA / mA /
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 274 mahAmunizrIvyAsamaNI [ 2 bhUmikhaNDesarvAmRtamayaM divyamauSadhaM paramauSadham / pApavyAdhipraNAzArtha dharmArtha hi kRtaM purA // 15 tena me zodhitaH kAyo gadadoSo na jAyate / hRSIkezasya devasya nAmoccAraNamuttamam // 16 etadrasAyanaM dUta nityameva karomyaham / tena me vyAdhayA doSAH pApAdyAH pralayaM gtaaH|| 17 vidyamAne hi saMsAre kRSNanAmni mahoSadhe / mAnavA maraNaM yAnti paapvyaadhippiidditaaH|| na pibanti mahAmUDhAH kRSNanAmaramAyanam / / tena dhyAnena bhAvena pUjAbhAvena mAtale / satyena dAnapuNyena mama kAyo niraamyH|| 19 pApAca AmayAtpIDAH prabhavanti zarIriNAm / pIDAbhyo jAyate mRtyuH prANinAM nAtra sNshyH|| tasmAddharmaH prakartavyaH puNyaM satyAzrayaM naraiH / paJcabhUtAtmakaH kAryaH zirAsaMdhiSu jrjrH|| 21 evaM saMdhIkRto maryo hemAkAre(kRte)va kaGkaNam / tatra bhAvo mahAnagnirdhAtureva kalevaram // 22 zatakhaNDamayo vibhyo'nusNdhti(?)buddhimaan| [*harernAmnA ca divyena saubhAgyenApi pippala // 23 pazcAtmakA hi ye khaNDAH zatasaMdhiSu jrjraaH| tenAnumaMdhitAH sarve kAyadhAtumamA abhavan // 24 haripUjopacAreNa dhyAnena niyamena vA / satyabhAvena dAnena kAyaH zuddho vijAyate // 25 doSA nazyanti kAyasya vyAdhayaH zRNu mAtale / bAhyAbhyantarazaucaM hi durgandhirnaiva jAyate // zucistato bhavetsata prasAdAttasya cakriNaH // [*nAhaM svarga gamipyAmi svargamatra karomyaham / tapasA caiva bhAvena mvadharmeNa mahItalam // 27 svargarUpaM kariSyAmi prasAdAttasya cakriNaH] / evaM jJAtvA prayAhi tvaM kathayasva puraMdaram // 28 sukarmovAcaitthaM zrutvA sa vai dUto nRpateH paribhApitam / [*AzIbhirabhinandyAtha Amandhya nRpatiM gataH // sarva nivedayAmAsa sa indrAya mahAtmane / / samAkarNya sahasrAkSo yayAtestu mahAtmanaH / tadartha cintayAmAsa samAnatuM divaM prati // 30 iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNTe vanopAkhyAne mAtApitRtIrtha yayAticarite dvisaptatitamA'dhyAyaH // 72 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-- 7010 atha trimaptatitamo'dhyAyaH / ? pippala uvAcagate tasminmahAbhAge dUta indrasya vai punaH / kiM cakAra sa dharmAtmA yyaatinhupaatmjH|| sukarmovAca tasmingate devavarasya dUta sa cintayAmAsa narendrasUnuH / AhUya dUtapravarAnsa satvaraM dharmArthayuktaM paramAdideza / / * etacihAntargataH pAThaH ka.kha. Da.ca. cha. jha. ha. da. pustakasthaH / * etacihAntargataH pAThaHka. kha. Ga. ca. cha. sa. Da. pustakasthaH / etaccidAntagataH pAThI hu.1, pustksthH| 1ka. kha. ga. gha. Da. ca. cha. sa. Ta. Da. de, na jJAnena dhyAnena / 2 ka. ca. i. 'yaH zatasaM / 3 Ga. cha. sa. ha. 'raH / tamanasaMdadhate mayoM hemakAreva TapUrNaH / t'| i. 'rH| tamanasaMdadhate matyoM hamakAreva kaashcnH| 4 ma. 'yo niSThI yA'. psu saMdhatta bu| 5 Da. nusajjati /
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 275 73 trisaptatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / gacchantu dUtA mama zAsanena svIyeSu dezeSu pareSu caiva / zRNvantu sarve'pi tathaiva lokA juSantu vAkyaM mama dharmayuktam // vajantu lokAH supathaM harezca bhAvaH supunnyairmRtopmaanH|| mukarmabhizcApi ca jJAnadhyAnastapobhiritthaM satataM niyuktaaH| yajJezca dAnairmadhusUdanaikamarcantu lokA viSayAnvihAya // sarvatra pazyantu marArimekaM zuSkeSu cA''ddepvapi sthAvareSu // abhreSu bhUmau sacarAcareSu svIyeSu kAyepvapi jIvarUpam // devaM tamuddizya dadantu dAnAnyAnithyabhAvaH parijJAnakaizca // nArAyaNaM devavaraM yajadhvaM doSavimuktA acirAdbhavipyatha / yo mAmakaM vAkyamihaiva mAnavA lobhAdvimohAdapi naiva kArayet // sa zAsyatAM yAni sunino dhruvaM mamApi cauro hi yathA nikRssttH|| AkarNya vAkyaM nRpanezca dUtAH saMhRSTabhAvAH sakalAM ca pRthvIm // saMzrAvayanti sma nRpapraNItamAdezabhAvaM makalaM prajAsu // viprAdimA amRtaM supuNyamAnItamevaM bhuvane ca rAjJA / pibantu puNyaM parivaiSNavAkhyaM doSavihInaM pariNAmamiSTam / / zrIkezavaM klezaharaM vareNyamAnandarUpaM paramArthameva // nAmAmRtaM dopaharaM tu rAjJA AnInamaMtraca pibantu lokAH // zrIpadmanAbhaM kamalekSaNaM ca AdhArarUpaM jagatAM mahezam / / nAmAmRtaM dopaharaM tu gajJA AnItamatrava pivantu lokaaH|| pApApahaM vyAdhivinAzarUpamAnandadaM dAnavadaityanAzanam / / nAmAmRtaM dopaharaM tu rAjJA AnInamatraiva pibannu lokAH // [*yajJAGgarUpaM ca rathAGgapANiM puNyAkaraM saukhyamanantarUpam // nAmAmRtaM dopaharaM tu gajJA AnInamatrava pibantu lokAH ] // vizvAdhivAmaM vimalaM vigamaM gamAbhidhAnaM ramaNaM mugarim / / nAmAmRnaM dopaharaM tu gajJA AnInamatrava pivannu lokAH / / AdityarUpaM tamasAM vinAzaM candraprakAzaM malapaGkajAnAm / / nAmAmRtaM dopaharaM tu rAjJA AnItamatrava pibantu lokAH // sakhaDgapANiM madhusUdanAkhyaM taM zrInivAsaM maguNaM surezam / / nAmAmRtaM dopaharaM tu rAjJA AnInamatreva pibantu lokaaH|| nAmAmRtaM dopaharaM supuNyamadhItya yo mAMdhavaviSNubhaktaH // prabhAtakAle niyatI mahAtmA sa yAni muktiM na hi kAraNaM ca // iti zrImahApurANe pAjhe bhUmikhaNDe vanopAkhyAne mAtApitRtIrthe yayAticarite trisaptatitamo'dhyAyaH // 3 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-7027 etaccidAntargataH pATho gha. Ta. 1. pustakasthaH / 1ka. kha. cha. jha. Da. ripatrika' / gha. Ta.Ta. rijaatke| 2 ka.kha. cha. jha. japadhvaM / Da. bhajana / 3. Tha... madyava / 4 ka.kharaca.cha. jha.. manapa / 5ka.kha.i.ca. cha. jha. Da. da. maanv|
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 2 bhUmikhaNDe mahAmunizrIvyAsamagIta atha catuHsaptatitamo'dhyAyaH / sukarmovAca dUtAstu grAmeSu vadanti sarve dezeSu dIpeSvaya pattaneSu // lokAH zRNudhvaM nRpatestathA'jJAM sarvaprabhAvairharimarcayantu / / dAnazca ya.bahubhiH sukarmabhirdharmAdibhirvA yajanairmanobhiH // dhyAyantu lokA madhusUdanaM tamAdezamevaM nRpatestu tasya // evaM prakRSTaM sakalaM supuNyamAkarNitaM bhUmitale mulokaiH|| tadAmabhRtyeve samastamA dhyAyanti gAyanti murArimekam / / japanti tapyanti yajanti caiva vedapraNItaizca sumUktamatraiH // zrotraikapuNyairamRtopamAnaH zrIkezavaM tadgatamAnasAste // vratopavAsaniyamezca dAnavihAya doSAnviSayAnsamastAn // [*lakSmInivAsaM jagatAM nivAsaM lokAstu bhaktyA paripUjayanti // 5 ityAjJA tasya bhUpasya vartate kSitimaNDale / vaiSNavena prabhAvana janAH] sarve yajanti te // 6 nAmabhiH karmabhirviSNuM yajante yjnykovidaaH| takhyAnAstabdhavasitA vissnnupuujaapraaynnaaH|| 7 yAvamaNDalaM sarva yAvattapati tigmaguH / tAvaddhi mAnavA lokAH sarve bhAgavatAstu te // 8 viSNozcaiva prabhAvena pUjAstotraizca nAmabhiH / AdhihInAzca te bhUmau saMjAtA mAnavAstadA // 9 vItazokAzca puNyAzca sarve caiva tapodhanAH / saMjAtA vaiSNavA vima prasAdAttasya cakriNaH // 10 Amayaizca vihInAste doSai roSaizca varjitAH / [*sarvaizvaryasamApannAH sarvarogavivarjitAH // prasAdAttasya devasya saMjAtA mAnavAstadA // amarA nirjarAH sarve dhanadhAnyasamanvitAH / mahAviSNuprasAdena putrapautrairalaMkRtAH // 12 teSAmeva mahAbhAga gRhadvAreSu nityadA / kalpadrumAH supuNyAste srvkaamphlprdaaH|| 13 sarvakAmadughA gAvaH sacintAmaNayastathA / santi teSAM gRhe puNyAH srvkaamprdaaykaaH|| 14 amarA mAnavA jAtAH putrapautrairalaMkRtAH / sarvadoSavihInAste viSNozcaiva prasAdataH // 15 sarvasaubhAgyasaMpanAH puNyamaGgalasaMyutAH / supuNyA dAnasaMpannA jnyaandhyaanpraaynnaaH|| 16 na durbhikSaM na ca vyAdhirnAkAlamaraNaM nRNAm / tasmizAsati dharmajJe yayAtI nRpatau tadA // 17 vaiSNavA mAnavAH sarve viSNuvrataparAyaNAH / takhyAnAstajjapAH sarve saMjAtA bhaavttpraaH||18 teSAM gRhANi divyAni puNyAni dvijasattama / patAkAbhistu zubhrAbhiH zakyuktAni tAni ca 19 * etacihAntargataH pAThaH ka.kha.gha.8.ca cha.jha.Ta.Tha.Da.Ta. pustakasthaH / * etacihAntargataH pATho Da. Dha. pustakasthaH / ka.kha. Da. ca. cha. ma. da. hubhistapobhirdhamAmilAparyaja / 2 ka.kha. gha. Ga. ca. cha. sa. 1.4.4..va yajanti ma . 'nti tamarcayanti / j| 4 gha. Ta. Tha. ha.m / dhyAyanti gAyanti yajanti mA ve| 5 Ta. ktapAThaH / shrii| 6 ka. kha. gha. Ga. ca. cha. ja. sa. Ta. Tha. Dha. 'saM taM zrInivAsaM p| 7 ka. kha. gha. Ga. ca. cha. jha. Ta. Tha. i. i. 'nte shaankoN| 8. stagataprANA vi| 9. cha. ma. da. "dhivyAdhivihInAste sN| 10 gha. Ga. cha. sa. Ta. Tha... ha. 3 vai sthirayauvanAH / 11 gha. Ga. ca. cha.sa. Ta. Tha... da. mA vi| 12. cha.sa. i. gha. dhyaanp| 13 gha.Ta. Tha. shuddhaabhiH|
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 paJcasaptatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 277 gadAGkirtadhvajAzcitracakrAMkitAni nityaM vai / padmAGkitAni bhAsvanti vimAnapratimAni ca // gRhANi bhittibhAgeSu citritAni sucitrakaiH // 20 21 sarvatra gRhadvAreSu puNyasthAneSu sarvazaH / vanAni santi divyAni zraddhAlAbhayutAni ca // tulasyA ca dvijazreSTha yuktAni harimandiraiH / bhAsvantiM guNadivyAni gRhANi prANinAM sadA 22 sarvatra vaiSNavo bhAvo maGgalaM bahu dRzyate / [zatazabdAca bhUloke mithaH sphoTakarai rabaiH // zrUyante tatra viprendra doSapApavinAzakAH ] // 23 25 zaGkhasvastikapadmAni gRhadvAreSu tAni ca / viSNubhaktAbhirnAbhilikhitAni dvijottama / 24 gItarAgaizva tAnaizca mUrchanAtAlasusvaraiH / gAyanti kezavaM lokA viSNudhyAnaparAyaNAH // hariM murAriM pravadati kecicchrIzAcyutaM mAdhavameva cAnye / zrInArasiMhaM kamalekSaNaM taM govindamekaM kamalApatiM ca / / kRSNaM ca rAmaM zaraNaM vrajanti japanti jApyaiH paripUjayanti / daNDamaNAmaiH praNamanti viSNuM taddhyAnayuktAH parivaiSNavAste // iti zrImahApurANe pAdme venopAkhyAne yayAticarite catuHsaptatitamo'dhyAyaH // 74 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 7054 atha paJcasaptatitamo'dhyAyaH / sukarmovAca kRSNaM viSNuM hariM rAmaM mukundaM madhusUdanam / nArAyaNaM hRSIkezaM nArasiMhaM tamacyutam // kezavaM padmanAbhaM tu vAsudevaM ca vAmanam / vArAhaM kamaThaM matsyaM kapilaM ca surAdhipam // [*vizvezaM vizvarUpaM ca hyanantamanaghaM zucim / puruSaM puSkarAkSaM ca zrIdharaM zrIpatiM harim // zrIdaM zrIzaM zrInivAsaM sumokSaM mokSadaM prabhum ] // ityevamuccaranto hi nAmAni mAnavA bhuvi / prabhajanti janAH sarve bAlavRddhakumArakAH / / praNamanti hariM nAryo gRhakarmaratAH sadA / Asane zayane yAne dhyAne jJAne ca mAdhavam // krIDamAnAstathA bAlA govindaM praNamanti ca / divA rAtrau sumadhuraM bruvanti harinAma ca // viSNUcAro hi sarvatra zrUyate hi dvijottama / vaiSNavena prabhAvena martyA vartanti bhUtale / prAsAdakalazAgreSu devatAyataneSu ca / yathA sUryasya bimbAni tathA cakrANi bhAnti vai // kRSNasya dRzyate bhAvaH sarvatra jagatItale / tenarAjJA kRtaM vipra puNyaM cApi mahAtmanA / / viSNulokasya samatAM tathA nItaM mahItalam / nahuSasyApi putreNa vaiSNavena yayAtinA / / ubhayorlokayorbhAvamekIbhUtaM mahItale / bhUtalasyApi viSNozca yantaraM naiva dRzyate || * etaccihAntargataH pATho Ga. cha. jha. Da Dha pustakasthaH / pustakasyaH / 26 27 123 4 10 11 * etaccidAntargataH pATho gha Ga. cha. jha Ta Tha Da Dha 1. tabhujA / 2. GkitaparAyaNAH / pa' / 3 gha Ga. cha. jha Ta Tha Da Dha nti puNyadi / 4 Ga. cha. jha.. 'nti kezavaM prItyA jitaM / 5 gha Ga. cha. jha Ta Tha Da Dha SNaM zaraNyaM zaM / 6 gha Ga. cha. jha Ta Tha Da Dha pravadanti te / di / 7 gha. i. cha. jha Ta Tha Da Dha bai| vaikuNThe dRzyate bhAvaM tadbhAvaM jIM /
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 278 mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 2 bhUmikhaNDeviSNUcAraM hi vaikuNThe prakurvanti ca vaiSNavAH / bhUtale tAdRzoccAraM prakurvanti ca mAnavAH // 12 ubhayorlokayorbhAva eko hi vipra dRzyate / jarArogabhayaM nAsti mRtyuhInA narA yataH // 13 dAnabhogaprabhAvastu adhiko dRzyate bhuvi / putrANAM ca sukhaM puNyamadhikaM potrajaM tathA // 14 svAnbhokSyanti sukhenApi mAnavA bhuvi sttmaaH| viSNoH prasAdadAnena upadezena tasya c||15 sarvavyAdhivinirmuktA mAnavA vaiSNavAstathA / svargalokatiraskAraH kRto rAjJA mahItale // 16 paJcaviMzapramANena varSANAM nRpasattama / vedavijJA narAH sarve jJAnadhyAnaparAyaNAH // yavadAnaparAH sarve dayAbhAvAzca mAnavAH / upakAraratAH sarve puNyA dhanyAH zubhA nraaH|| 18 sarve dharmaparA vima viSNudhyAnaparAyaNAH / rAjJA tenopadiSTAste saMjAtA vaiSNavA bhuvi // 19 viSNuruvAcazrUyatAM nRpazArdUla caritraM tasya bhUpateH / sarvadharmaparo nityaM viSNubhaktazca nAhuSiH // 20 abdAnAM caiva lakSekaM tasyApi sugataM bhuvi / nUtano dRzyate kAyaH paJcaviMzAbdako yathA // 21 paJcaviMzAtmako bhAti rUpeNa vayasA tadA / prazastaH proDhisaMpannaH prasAdAttasya cakriNaH // 22 mAnavA bhUmilokasthA yamaM nevAnuyAnti te / rAgaMdoSavinirmuktAH kAmapAzavivarjitAH // 23 sukhitA dAnaputrezca sarvadharmaparAyaNAH / vistAraM te janAH sarve saMtatyA'pi gatA nRpa // 24 yA dUvo vaTAzcaiva vistAraM yAnti bhUtale / tathA te mAnavAH sarve putrapautraH pravistRtAH // 25 mRtyudoSavihInoste ciraM jIvanti te janAH / sthirakAyAzca sukhino jarArogavivarjitAH // 26 paJcaviMzAbdikAH sarve narA dRzyanti bhUtale / satyAcAraparAH sarve viSNudhyAnaparAyaNAH / / 27 evaM hi sarve mAste prasAdAttasya cakriNaH / saMjAtA mAnavAH sarve dAnabhogaparAyaNAH // 28 mRto na zrUyate loke sarvasmiJjagatItale / zokaM neva prapazyanti dASaM neva prayAnti te // 29 svargalokasya yadrUpaM tadrUpaM bhRtalasya ca / saMjAto viSNubhaktAsta prasAdAttasya cakriNaH // 30 yamadUtA vidhibhraSTA viSNudatestu tADitAH / rudamAnA gatAH sarve dharmarAjaM parasparam // 3? tatsarva kathitaM dUtazceSTitaM bhUtale ca taiH / amRtyu bhUtalaM jAtaM dAnabhogena bhAskare // 32 [*nahuSasyA''tmajenApi kRtaM deva yayAtinA / viSNubhaktana puNyena svargarUpaM pradarzitam // 33 evamANitaM sarva dharmarAjena vai tadA / ] dharmarAjastadA tatra dRtebhyaH zrutavistaraH // cintayAmAsa satyArtha kSaNekaM nRpaceSTitam // iti zrImahApugaNe pAdme bhUmikhaNDe vanopAgvyAne yayAticarite pannasaptatitamo'dhyAyaH // 45 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-7088 * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. gha. Ga. ca. cha.jhaTa. Da. da. pustakasthaH / 1. viSNadhyAna / 2 gha. Ta. Tha. Da. 'te / rAjamRtyama / 3 jha.Ta. Da. 'm| gadahInA narAH sarve vissnndhyaa| 4 ka. kha..ca. cha. sa. da. prabalaH / 5 ka. kha. Da. ca. cha. jha. da. gadveSa / 6 Da. kaamaayaasvi| 7ka. kha. Da.ca. cha. jha. Da. Dha. paNyaiva / ka. kha. ca. Da"thA kaitavako bhogo vistAraM yAti bhuu| 9 i. "nAzca sthirakAyA hyarogiNaH / dharmAdhyakSAzca / 1.ma. Ta... "tA mAnavazreSTha pr| 11 ka. kha. gha. Da. ca. cha. jha. Ta. Tha. Da. da. adhikaM / 12 ka. kha. hu. ca. cha. jha. ra... sarvArtha /
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 SaTsaptatitamo'dhyAyaH] 279 padmapurANam / atha SaTsaptatitamo'dhyAyaH / sukarmovAcasoritaistathA sarvaiH saha svarga jagAma ha / draSTuM tatra sahasrAkSaM devavRndaiH samAvRtam / / dharmarAja samAyAntaM dadarza surarAT tadA / samutthAya tvarAyukto dadAvarghamanuttamam // papracchA''gamanaM tasya kathayasva mamAgrataH / / tadAkarNya mahadvAkyaM devarAjena bhASitam / dharmarAjo'bravInsarva yayAtezcaritaM mahat // 3 dharmarAja uvAcazrUyatAM devadeveza yasmAdAgamanaM mama / kathayAmyahamatrApi yena caivA''gatastava // 4 nahuSasyA''tmajenApi vaiSNavena mahAtmanA / kAritA vaiSNavAH sarve [*ye vasanti mahItale // 5 vaikuNThasya mamaM rUpaM martyalokasya ve kRtam / amarA mAnavA jAtA jarArogairvivarjitAH // 6 pApameva na kurvanti asatyaM na vadanti te / kAmakrodhavihInAste lobhmohvivrjitaaH|| 7 dAnazIlA mahAtmAnaH sarve dharmaparAyaNAH / sarvakAmaH samarcanti nArAyaNamanAmayam // 8 tena vaiSNavadharmeNa mAnavA jagatItale / nirAmayA vItabhayA sarve ca sthiryauvnaaH|| 9 dUrvA vaTA yathA deva vistAraM yAnti bhUtale / tathA te vistaraM prAptAH putrapautreH prpautrkaiH|| teSAM putraizca pautrezca vaMzAvaMzAntaraM gatAH // evaM vaiSNavadharmeNa jarAmRtyuvivarjitaH / martyalokaH kRtasnena nahupasyA''tmajena ca / / padabhraSTo'smi maMjAto vyApAreNa vivarjitaH // evaM te sarvamAkhyAtamAtmakarmavinAzanam / evaM jJAtvA sahasrAkSa lokasyAsya hitaM kuru // 12 etatte sarvamAkhyAtaM yathA pRSTo'smi ve tvayA / etasmAtkAraNAdindra Agatastava saMnidhau / / 13 indra uvAcapUrvameva mayA dUta AgamArtha mahAtmanaH / preSito dharmarAjendra dUtenAsyApi bhASitam // 14 nAhaM svargasya caivArthI nA''gamipye divaM punaH / svargarUpaM kariSyAmi sarva tamimaNDalam / / 15 ityAcacakSe bhUpAlaH prajApAlyaM karoti ca / tasya dharmaprabhAvana bhItastiSThAmi sarvataH // 16 dharmarAja uvAcayena kenApyupAyena tamAnayasva bhUpatim / devarAja mahAbhAga yadi cecchasi matmiyam // 17 ityAkarNya vacastasya dharmasyApi surAdhipaH / cintayAmAsa medhAvI sarvatattvena pippala // 18 kAmamAha samAhUyaM gandharvAzca puraMdaraH / [* makarandaM ratiM deva AninAya mahAtmanaH // 19 tathA kuruta vai yUyaM yathA''gacchati bhUpatiH / yUyaM gacchantu bhUlokaM mayA''diSTA na sNshyH||20 evamuktA gatAH sarve yatra rAjA sa nAhuSiH / naTarUpeNa te sarve kAmAAH karmaNA dvija // 21 * etacihnAntargataH pAThaH ka. ku. ca. cha. jha. Da. da. pustakasthaH / / etacihAntargataH pAThopa.ma. da.pustakasthaH / ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Dha. sarvakamaiH / Da. sarvadharmaiH / 2 ka. sa. Ga. ca. cha. ma Da. Dha. vItazokAH / 3 ka.. i. ca. cha. jha. ha. sarvadA / 4 ka. kha. gha. i. ca. cha. jha. Ta. Tha. Da. da. bhuupte| 5 ka. kha. Ga. ca. cha.... ya dharma gaccha pu| 6 Da. nrruu| 7 i. kAmena tu samaM yayuH / A / 8 Ta. yA gAyanAH prabhum / aa|
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDeAzIbhirabhinanyaiva te ca UcuH sunATakam / teSAM tadvacanaM zrutvA yayAtiH pRthivIpatiH // 22 sabhA cakAra medhAvI devarUpAM supaNDitaiH / saimAyAtaH svayaM bhUpo jnyaanvijnyaankovidH|| 23 teSAM tu nATakaM rAjA pazyamAnaH sa nAhuSiH / caritraM bAmanasyApi utpattiM vimarUpiNaH // 24 rUpeNApatimA loke susvaraM gItamuttamam / gAyamAnA jarA rAjanAryA rUpeNa vai tadA // tasyA gItena lAsyena hAsyena lalitena ca // madhurAlApatastasya kandarpasya ca mAyayA / mohitastena bhAvena divyena caritena ca // 26 balacaiva yathArUpaM balirbaddho yathA purA / vAmanasya yathA rUpaM cakre manmathastAdRzam // sUtradhAraH svayaM kAmo mAdhavaH pAripAcakaH / naTIveSadharA jAtA sA ratihaSTavallabhA // 28 nepathyAbhicarAH sarve tasmin nAvyakarmaNi / makarando mahAmAhaH kSobhayAmAsa bhUpatim // 29 yathA yathA pazyati nRtyamuttamaM gItaM samAkarNya ca bhUpatiH sH|| tayA tathA mohavazaM praNItaH sAdhupraNItena mahAnubhAvaH / / iti zrImahApurANe pAgne bhUmikhaNDe venopAkhyAne mAtApitRtIrthe yayAticarite SaTsaptatitamo'dhyAyaH // 76 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-7118 atha saptasaptatitamo'dhyAyaH / sukarmovAcakAmasya gItalAsyena hAsyena lalitena ca / mohitastena rAjendro naTarUpeNa pippala // 1 kRtvA mUtrapurISaM ca sa rAjA nahuSAtmajaH / akRtvA pAdayoH zaucamAsana upaviSTavAn // 2 tadantaraM tu saMprApya saMcacAra jarA nRpam / kAmazcApi nRpazreSTha indrakArya kRtaM hi taiH // 3 nivRtte nATake tasmingateSu teSu bhUpatiH / jarAbhibhUto dharmAtmA kAmasaMsaktamAnasaH // 4 mohitaH kAmadevena vihalo viklendriyH| atIva mugdho dharmAtmA viSayezca parAjitaH // 5 ekadA mRgayAzIlaH saMprAptaH kAmasaMyutaH / vane ca krIDate vipra moharAgavazaM gtH|| krIDamAnasya tasyApi nRpatezca mahAtmanaH / mRgazcaikaH samAyAtazcatuHzRGgo banopamaH // sarvAsundaro vima hemavarNatanUruhaH / ratnamauliH sucitrAGgo darzanIyamanoharaH / / abhyadhAvatsa vegena taM dRSTvA cApabANavAn / ityAzazaGka medhAvI ko'pi daityo'ymaagtH|| 9 tena rAjA mRgeNApi dUramAkarSitastadA / gataH sa rathavegena zrameNa prikheditH|| pazyamAnasya tasyApi mRgastvantaradhIyata / sa pazyati vanaM tatra nandanopamamadbhutam // 11 cAruvRkSasapAkINe bhUtapazcakazobhitam / gurubhizcandanaiH puNyaiH kdliikhnnddmnndditaiH|| 12 15.8 4. 'nyeva rAjapazya sunATakam / ra, nyenaM rAjAnaM nADASiM tadA / te / 2 8. bahuzrutAm / 3 gha. Ta. Tha. Da. sabhApAlaH svayaM bhUtvA jnyaa| 48. nartanaM / 5 gha, Ga, cha. gha. da. "pi nRtyanti nttruu| 6 kakha. ra. ca. cha.. ra... vindhyAvalyA y| 3. kaH / naariiveN| 8gha.ma. Tha... jJaH prazAmAvena nRtyati / ya / ka. kha. Tha. ca. cha..... jarApracItena / 10 ghaTha. ... 'rUpo babhUva ha / / 11. sa. a. ca. cha. sa. ha. tu. 'mamohena / 12. 'ite'sau hi mo| 13 kha. gha. e. ca. cha.sa. Ta. Tha... Dha. 'ro rAjanhema / 14 ka. sa. sa. ca.. a...Dha. rtnjyotiH|
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77 saptasaptatitamo'dhyAyaH] parapurANam / bakulAzokapunAgairnArIkelaizca tindukaiH / pUgIphalaizca khajUraiH kumudaiH saptaparNakaH // 13 puSpitaiH karNikAraizca nAnAkSaiH sadAphalaiH / puSpitAmodasaMyuktaiH ketakaiH pATalaistathA // 14 pazyamAno mahArAjo dadarza sara uttamam / puNyodakena saMpUrNa vistIrNa paJcayojanam // 15 haMsakAraNDavAkIrNa jalapakSininAditam / kamalaizvApi muditaM zvetotpalavirAjitam // 16 raktotpalaiH zobhamAnaM hATakotpalamaNDitam / nIlotpalaiH prakAzantaM(?)kalArairatizobhitam // 17 mattairmadhukaraizvApi sarvatra parinAditam / [ *evaM sarvaguNopetaM dadarza sara uttamam // 18 paJcayojanavistIrNa dazayojanedIrghakam / taDAgaM sarvatobhadraM divyabhAvairalaGkRtam] // 19 rathavegena saMkhinnaH kiMcicchrameNa pIDitaH / niSasAda taMTe tasyai zritazchAyAM suzItalAm // 20 snAtvA pItvA jalaM zItaM padmasaugandhyavAsitam / marvazramopazamanamamRtopamameva tat // 21 zItacchAyAzritenApi rAjJA tena ca bhUtale / gItadhvani samAkarNya gIyamAnaM yathA tathA // 22 yathA strI gAyate divyA tathA'yaM zrUyate dhvaniH / gItapriyo mahArAja evaM cintAM parAM gataH 23 cintAkulastu dharmAtmA yAvacintayate kSaNam / nAvanArI varA kAcitpInonnatapayodharA // 24 nRpateH pazyamAnasya gatA dRSTipathaM bane / sarvAbharaNazobhAGgI zIlalakSaNasaMpadA // [tasminvane samAyAtA nRpateH purataH sthitA / sA pRSTA nena vai rAjJA kA tvaM kiMkAraNA''gatA vada sarva vizAlAkSi tacchrutvA vacanaM tu sA / novAca kiMcidbhUpAlaM lajamAnA varAnanA // 27 prahasyaivaM gatA zIghra vINAvAdanatatparA / vismayenApi rAjendro mahanA vyAtastadA // 28 mayA saMbhASitA cApi na sA brUte tathottaram / tanazcintAM samApede yayAtiH pRthivIpatiH // 29 yo'sau mRgo yathA dRSTazcatuHzRGgasuvarNakaH / tasmAnArI samudbhutA tatsatyaM pratibhAti me // 30 mAyArUpamidaM satyaM dAnavAnAM bhaviSyati / [*cintayitvA kSaNaM rAjA yayAtirnahuSAtmajaH] 31 yAvaJcintayate rAjA tAvannArI mahAvane / antardhAnaM gartA vipra prahasya nRpanandanam // 22 etasminnantare gItaM susvaraM nRpatiH punaH / zuzrAva paramaM divyaM mUrchanAtAlasaMyutam // 33 jagAma sattvaraM rAjA yatra gItadhvanirmahAn / jalAnte puSkale caiva mahatsadanamuttamam // 34 tasyopari varA nArI zIlarUpaguNAnvitA / divyalakSaNasaMpannA divyAbharaNabhUSitA // 35 divyairbhAvaiH prabhAtyekA vINAdaNDakadhAriNI / gAyantI sundaraM gItaM tAlamAnalayAnvitam // 36 tena gItaprabhAvena mohayantI carAcaram / devAnmunigaNAnsarvAndaityAngandharvakinnarAn // 37 tAM ca dRSTvA vizAlAkSI rUpatejopazAlinIm / saMsAre nAsti caivAnyA nArIdRzI craacre||38 purA naTo jarAyukto nRpate kAma eva hi / saMcaraMzca mahAkAmastadA'sau prakaTo'bhavat // 39 ghRtaM spRSTvA yathA vahnI razmimAnsaMmajAyate / tAM ca dRSTvA tathA kAmastatkAyAtmakaTo'bhavat // 4. * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. Da.ca. cha. sa.Ta. Da.. pustakasthaH / etaccidAntargataH pAThaH ka.kha. gha.. ca. cha. sa. Da. Dha. pustakasthaH / * etacihAntargataH pAThaH ka. na. gha. i. ca. cha. sa.Ta. Tha... da. pustakasthaH / 1ka. kha. ca. Da. 'nakIlakam / 2 ka. kha. gha. du. ca. cha. jha. da. 8. Da. vane / 3 i. 'sya antazyA 4 ka.sa. gha. Ga. ca. cha. sa. Ta. Tha. Da. da. vRkSacchAyAdhitenApi / 5 ka. kha. 3. ca. cha. ga. ha. . 'taa| tAmuvAca mahArAjaH kA hi kasya bhaviSyasi / kimarthe hi samAyAtA tanme tvaM kAraNa vada / pRSTA satI tadA tena na kiMcidapi pippala / zubhAzabhaMga bhUpAlaM brUte naiva braa|6 ka. kha. gha. hu. ca. cha jha.Ta. . da. tA raajnprh| ka.kha. ca. cha.sa. karelveva sahaka dalamU / 3. kare caiva shsrdlm| da. da. karaM caiva shsrdlm| 8. kAyameva /
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDemanmAviSTadharmAtmA tAM dRSTvA cArulocanAm / IdRpA na dRSTA me yuvatI vizvamohinI // 41 cintayitvA kSarNa rAjA kaamsNsktmaansH| tasyAH sa viraheNApi lubdho'bhuunnRptistdaa||42 kAmAgninA dahyamAnaH kAmajvareNa pIDitaH / kathaM syAnmama caiveyaM kathaM bhAvo bhaviSyati // 43 yadIyaM prApyate tarhi saphalaM jIvitaM bhavet / [*yadA mAM gUhate bAlA padmAsyA padmalocanA]44 evaM vicintya dharmAtmA yayAtiH pRthivIpatiH / tAmuvAca varArohAM kA tvaM kasyAsi vA zubhe45 pUrva dRSTA tu yA nArI sA dRSTA punareva ca / tAM ca papraccha dharmAtmA kA ceyaM tava pArzvagA // 46 sarva kathaya kalyANi ahaM hi nahuSAtmajaH / somavaMzaprasUtazca saptadvIpAdhipaH zubhe // 47 yayAti ma me devi khyAto'haM bhuvanatraye / tvayi saMgacchate ceto bhAvamevaM pravAJchate // 48 dehi me saMgama bhadre kuruSva priyameva me / yaM yaM hi vAJchase kAmaM taM taM dami na mNshyH|| 49 durjayenApi kAmena hato'haM varavaNini / naspAtrAhi suzIlaM mAM prapannaM zaraNaM tava // 50 rAjyaM ca sakalAmuvI zarIraM cApi cA''tmanaH / saMgame tava dAsyAmi trailokyamidameva te // 51 tasya rAjJo vacaH zrutvA sA strI padmanibhAnanA / vizAlA svasakhIM prAha brUhi rAjAnamAgatam // nAma cotpattisthAnaM ca pitaraM mAtaraM zubhe / mamApi bhavate kAmo asyAgre ca nivedaya // 53 tasyAzca kAsitaM jJAtvA vizAlA bhUpati tadA / uvAca madhurAlApaiH zrUyatAM nRpanandana // 54 vizAlovAcakAma epa purA dagdho devadevena zaMbhunA / ruroda sA ratirduHkhAdbhahInA hi susvaram // 55 asminsarasi rAjendra ratihi nyavasatsadA / tasyAzca vipralApaM tu susvaraM karuNAnvitam // 56 samAkarNya tato devI kRpayA parayA'nvitA / saMjAtA rAjarAjendra zaMkaraM vAkyamabravIt // 57 jIvayasva mahAdeva punareva manobhavam / varAkIyaM mahAbhAga bhartRhInA hi duHvitA // 58 kAmenAtha samAyuktAmasmatsnehAtkuruppa vai / tacchatvA ca vacaH prAha jIvayAmi manobhavam // 59 kAyenApi vihIno'yaM paJcabANo manobhavaH / bhaviSyati na saMdahI mAdhavasya sakhA punaH / / 60 divyenApi zarIreNa vartayipyati nAnyathA / mahAdavapramAdana mInakaMtuH sa jIvinaH // 61 AzIbhirabhinandhava devyAH kAmaM manobhavam / gaccha kAma pravartasva nityaM hi priyayA saha // 62 tAvanmatrye mahAtejAH sthitisaMhArakArakaH / punaH kAmaH maraH prAptA yatrA''ste duHkhitA rtiH|| idaM kAmasaro rAjannatra sA saMsthitA ratiH / dagdhe tasminmahAbhAge manmathe duHkhadhapiNi / / 64 ratyAH kopAtsamutpannaH pAvako dAruNAkRtiH / atIva dagdhA tenApi sA ratirmohamUrchitA // 65 azrupAtaM mumocAtha bhartRhInA narottama / netrAbhyAM hi jale tasyAH patitA azruvindavaH // 66 tebhyo jAto mahAzokaH sarvasaukhyapraNAzakaH / [kSaNAtpazcAtsamudbhate azrubhyo nRpasattama // 67 viyogo nAma durmedhAstebhyo jajJe praNAzakaH] / duHkhasaMtApako cAbhI jajJAte dAruNI tdaa||68 mUrchA nAma tato jajJe dAruNA sukhanAzinI / zokAjjajJe mahArAja kAmajvaro'tha vibhramaH // 69 malApo bahulazcaiva unmAdo mRtyureva ca / tasyAstadA'zrubindubhyo jajJire vizvanAzakAH // 70 * etacihAntargataH pAraH cha. jha. Ta. Tha. Da. pustakasthaH / eJcihAntargataH pATho Da. pustakasthaH / 1. thAkRSTacitto'sau taaN| 2 ka.kha.i.ca. cha. jha. Da. . vadaHkhasamAcArI ya / 3 Ga, cha. jha. Da.I. sudiinN| 4. 'pi me bhAvaM kAmaM mamAgre / Ga. da. "pi bhAvaM me kaammsyaaye| 5 cha. jha. Da. tyAH knntthaats| 6 Ga. cha. ma. da. po vil'|
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77 saptasaptatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 283 tasyAH pArthe samuttasthuH sarve te duHkhakAriNaH / mUrtimanto mahArAja sdbhaavgunnsNyutaaH|| 71 kAma eSa samAyAtaH kenApyuktaM tadA nRpa / mahAnandena saMyuktA dRSTvA kAmaM samAgatam // 72 netrAbhyAmazrupUrNAbhyAM patitA azrubindavaH / apsu madhye mahArAja cApalyAjajJire prjaaH||73 prItirnAma taidA jajJe khyAtirlajjA narottama / tebhyo jajJe mahAnandaH zAntizcAnyA nRpottm||74 jajJAte dve zubhe kenye surkhesaubhAgyadAyake / lIlA krIDA manobhAvasaMbhogastu mahAbhUpa // 75 ratyAstu vAmanetrAdvai hyAnandAdazrubindavaH / jalAnte patitA rAjaMstasmAjajJe supaGkajam // 76 tasmAtsupaGkajAjAtA ceyaM nArI varAnanA / azruvindumatI nAma ratiputrI narottama // 77 asyAH prItyA susauhArdAdahaM varte hi nityadA / sagvibhAvasvabhAvena saMhRSTA sarvadA zubhA // 78 vizAlA nAma me khyAtaM varuNasya sutA nRpa / asyAH svAnte pravarte'haM snehAtsnigdhA'smi sarvadA etatte mavemAgvyAtamasyAzcA''tmana eva ca / vagarthameSA rAjendra tapazcarati zobhanA // 80 ___ yayAtiruvAcamarvameva tvayA''gvyAtaM mayA jJAnaM zubhe zRNu / mAmevaM hi bhajanveSA ratiputrI varAnanA // 81 yameSA vAJchate vAlA naM ca kAmaM dadAmyaham / tathA kuruSva kalyANi yathA me vazagA bhavet82 vizAlovAcaasyA vrataM pravakSyAmi tadAkarNaya bhUpate / puruSa yauvanopetaM sarvazaM vIralakSaNam // 83 devarAjasamaM gajandharmAcArasamanvitam / tejambinaM mahApAjhaM dAtAraM yajvanAM varam // guNAnAM dharmabhAvasya jJAtAraM puNyabhAjanam / [*loka indrasamaM rAjanyajJavarmani tatparam ] // sarvaizvaryasamopetaM nArAyaNaparAyaNam // devAnAM supriyaM nityaM brAhmaNAnAmanipriyam / brahmaNyaM vedatattvajJaM trailokye khyAtavikramam / / 86 evaMguNaiH samopetaM trailokye ca prapUjitam / sumatiM supriyaM kAnnaM vAJchatyepA nRpottama // 87 ___ yayAtiruvAcaebhirguNaiH samopetaM viddhi mAmiha cA''gatam / asyA anurUpo bharnA'haM sRSTo dhAtrA na saMzayaH 88 vizAlovAcabhavantaM puNyasaMnaddhaM jAne gajaJjagatraye / pUrva tu ye guNAH sarve mayoktAH manti te tvayi // 89 ekenApi ca doSeNa nvAmepA hi na manyane / epa me saMzayo jAto bhavAnviSNuMsamo nRpaH // 90 yayAtiruvAcasamAcakSva mahAdoSaM yenaiSA mAM na manyate / tattvena cArusarvAGgi prasAdasumukhI bhava // 91 vizAlovAcaAtmadoSaM na jAnAsi kasmAttvaM jagatIpate / jarayA vyAptakAyo'si kAmenApi na pazyase // 92 evaM zrutvA mahadvAkyamapriyaM jagatIpatiH / duHkhena mahatA''viSTastAmuvAca punrnRpH|| 93 * etaJcihAntargataH pAThI gha. Ta. Tha. i. pustakasthaH / 1 ka. kha. Da. ca. jha. Ta. sarvatApAGgadhAri' / cha. sarve te cAgadhAri / i. sarvato vegadhAri / 2 gha. Ta. Tha. mhaaloke| i. mahAmohaH / 3 ka, kha. gha. Da. ca. cha. ja. sa.Ta. Tha. Da. da. punnye| 4 ka. kha. gha. i. ca. cha. ja. sa. Ta. Tha.... khsNbhogdaa| 5 i. cha. jha. Dha. sarvabhAvasya / 6 Ga. cha. sa. Dha. NamivAparam / 7 ka, kha. ha..ca. da. zumayo / ka. kha. hu. ca.. jha Ta Tha. i. dasi anenApi na manyate / e
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 285 mahAmunizrIcyAsamaNItaM [ 2 bhUmikhaNDejarAdoSo na me bhadre saMsargAtkasyacitkadA / samudbhUto mamAGge vai te na jAne jarAgamam // 94 yaM yaM hi vAJchate bAlA trailokye durlabhaM zubhe / tamasyai dAtukAmo'haM triyatAM vara uttamaH // 95 vizAlovAcajarAhIno yadA syAstvaM tadA te supriyA bhavet / [*etadvinizcayaM rAjansatyaM satyaM vadAmyaham 96 zrutirevaM vrajedrAjan] putre bhrAtari bhRtyake / jarA saMkrAmyate yasya tasyAGge parisaMcaret / / 97 tAruNyaM tasya vai gRhya tasmai dattvA jarAM punaH / ubhayoH prItisaMvAdaH surucyA jAyate zubhaH 98 yathA''tmadAnapuNyasya kRpayA yo dadAti ca / phalaM rAjansthiraM tasya jAyate nAtra saMzayaH 99 duHkhaizvopAjitaM puNyamanyasme hi pradIyate / supuNyaM tadbhavettasya puNyasya phalamaznute // 100 putrApa dIyatAM rAjastasmAttAruNyameva ca / pragRyaiva samAyuktaH sundaratvena bhUpate // 101 yathA tvAmicchate bhoktuM tathA tvaM kuru bhUpate / evamAbhASya taM bhUpaM vizAlA virarAma ha // 102 vAsudeva uvAcaevamAkarNya rAjendro vizAlAvacanaM tadA / evamastu mahAbhAge kariSye vacanaM tava // 103 kAmAsaktaH sa mUDhastu yayAtiH pRthiviiptiH| gRhaM gatvA samAhUya mutAnvAkyamuvAca h|| 104 turuM puruM kuruM rAjA yaduM ca pitRvatsalam / kurudhvaM putrakAH sokhyaM yUyaM hi mama zAsanAt 105 putrA UcuHpitRvAkyaM prakartavyaM putraizcApi zubhAzubham / ucyatAM tAta tacchIghraM kRtaM viddhi na saMzayaH 106 evamAkarNya tadvAkyaM putrANAM pRthivIpatiH / AcacakSe punasteSu hrssennaa''kulmaansH|| 107 iti zrImahApurANe pAne bhUmikhaNDe vanopAgyAne mAtApitRtIrtha yayAticarite saptasaptatitamo'dhyAyaH // 7 // ___ AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-7225 athaassttmpttitmo'dhyaay.| yayAtiruvAcaeko'pi(kena gRhyatAM putrA jarA me duHkhadAyinI / dhIrAM bhUtvA tatazcaiva tAruNyaM mama dIyatAm / svakIyaM hi mahAbhAgAH surUpamatulaM tataH / saMtaptaM mAnasaM me'dya striyA''saktaM sucaJcalam // 2 bhAjanasthA yathA'pazca Avartayati pAvakaH / tathA me mAnasaM putrAH kAmAnalena cAlitam // 3 pako gRhNAtu me putrA jarAM duHkhapradAyinIm / svIyaM dadAtu tAruNyaM yathAkAmaM carAmyaham // 4 jarAyAzcopagrahaNaM kariSyati sutottamaH / sa bhunakti ca me rAjyaM dhenuH saMdhArayiSyati // 5 tasya saukhyaM musaMpattirdhanaM dhAnyaM bhaviSyati / ['vipulA santatistasya yshHkiirtirbhvissyti]||6 putrA UcuHbhavAndharmaparo rAjanmajAH satyena pAlakaH / kasmAtte hIhazo bhAvo jAtaH prakRticAlanaH // 7 * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. Da. ca. cha. sa. i. da. pustakasthaH / / etacihAntargataH pAThaH ka. kha. . cha. jha. pustksthH| cha. saMbandha s| 23.ka.kha. ra.ca. cha.sa.ha. smaagcch| samabhazva / 3gha.Ta.Tha. sukamAvAca /
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 78 aSTasaptatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / yayAtiruvAcaAgatA nartakAH pUrva pure me naattyvrtnaaH| tebhyo me kAmasaMdohaH saMjAto moha iishH|| 8 jarayA vyAvRtaH kAyo mama saMkliSTamAnasam / saMbabhUva sutazreSThAH kAmena ca samAkulam // 9 kAcidRSTA mayA nArI divyarUpA varAnanA / mayA saMbhASitA putrAH kiMcinovAca mAninI 10 vizAlA nAma tasyAzca sakhI cAruvilakSaNA / sA mAmAha zubhaM vAkyaM sarvasaukhyapradAyakam 11 jarAhIno yadA syAstvaM tadA te mupriyaM bhavet / evaM mama kRte vAkyaM tayoktaM hi zivAgamam // 12 mayA jarApanodArtha tvadagre samudAhRtam / evaM jJAtvA prakartavyaM yatsukhaM hi muputrkaaH|| 13 tururuvAcazarIraM prApyate putraiH piturmAtuH prasAdataH / dharmazca kriyate rAjazarIreNa vipazcitA // 14 pitroH zuzrUSaNaM kArya putraizcApi vizeSataH / na ca yauvanadAnasya kAlo'yaM me narAdhipa // 15 prathame vayasi bhoktavyaM *viSayaM mAnavairnRpa / idAnIM tanna kAlo'yaM vartate tava sAMpratam // 16 jarAM tAM ca pradattvA vai putre tAta mahazam / pazcAtsukhaM prabhoktavyaM na tu syAttava jIvitam // 17 tasmAdvAkyaM mahArAja kariSye naiva ne hyaham / evamAbhASya tu nRpaM turujyeSThaH sutastadA // 18 turorvAkyaM tataH zrutvA kruddho rAjA'bhyabhASata / turuM zazApa dharmAtmA roSeNAruNalocanaH // 19 apadhvastastvayA dezo mamaivaM pApacetana / tasmAtpApI bhavasva tvaM sarvadharmabahiSkRtaH // 20 zivazAstravihInazca vedavedAGgavarjitaH / sarvAcAravihInastvaM bhaviSyasi na saMzayaH // 21 brahmaghnastvaM devaduSTaH surApaH satyavarjitaH / caNDakarmaprakartA tvaM bhaviSyAsa nraadhmH|| 22 murAlInakSudhaH pApI gonazcaiva bhaviSyasi / duSkarmA muktakakSazca brhmdvessttaa'shivaakRtiH|| 23 paradArAbhigAmI tvaM mahAduSTazca lampaTaH / sarvabhakSazva durmedhAH sadA tvaM ca bhaviSyasi // 24 sagotrAM ramase nArI sarvadharmapraNAzakaH / puNyajJAnavihInAtmA kuSThavAMzca bhaviSyasi // 25 tava putrAzca pautrAzca IdRzAzca na saMzayaH / bhaviSyanti puNyAzca mcchaapklussiikRtaaH|| 26 evaM turuM sa zaptvA ve yaduM putramathAbravIt / jarAM ve dhArayasveha bhuikSva rAjyamakaNTakam // 27 [' baddhAJjalipuTo bhUtvA tadA rAjAnamabravIt // 28 yaduruSAca[*jarAbhAraM na zaknomi voDhuM tAta kRpAM kuru / zItamadhvA kadanaM ca vayotItAzca yossitH|| manasaH prAtikUlyaM ca jarAyAH paJca hetavaH ] // 29 jairAbhAvaM na zaknomi vayasi prathame nRpa / kaH samartho hi vai dhartuM kSama tAta mamAdhunA // . 30 atha kruddho mahArAjo yaduM cApi zazApa ha / rAjyahIno hi te vaMzaH kadAcidvai bhaviSyati // 31 kAle tvaM tejasA hInaH kSatradharmavivarjitaH / bhaviSyasi na saMdehaH saMkrozanaparaH svayam // 32 ____ * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. Ga. ca. cha. sa. da. pustakasthaH / / etacihAntargataH pAThaH ka. kha. gha. i. ca. cha. jha. ra. Tha. i. da. pustakasthaH / * etamihAntargataH pAThaH ka. kha. Da. ca. cha. sa. Dha. pustakasthaH / 1 ka.kha. ca. 'taH / ciraaytvvi| GaH Dha. 'taH / zikhayA tvvi| 2 cha.sa. zirasA tvaM vi| ka.kha. gha... ca. cha. sa. Ta. Tha. ha. da. 'dazAstraviva' / 4 Ta. 'si / duHkhakarmA'pyadattazca brahmadveSTA zivAhatiH / i. sa. . si / dukhamA~ muktakacchA brahmadveSTA nirAkRtiH / 5 Ga, ca. cha.sa. Dha. jarAduHkhaM / ka. kha. gha. Ga. ca. cha. sa. e.3.3. ti| balate. jsmaahi| 7ka. kha. ra. ca. cha. sa. da. 'deho mcchaasnpraangmukhH|y|
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDeyaduruvAcanirdoSo'haM mahArAja kasmAcchaptastvayA'dhunA / dayAM kuru sudInasya prasAdasumukho bhava // 33 yayAtiruvAcamahAdevaH kule te vai svAMzenApi hi putraka / kariSyati visRSTiM ca tadA pUtaM kulaM tava // 34 yaduruvAcazataH putro mahArAja vinirdoSaH pitastvayA / anugraho dIyatAM me yadi vai vartate dayA // 35 yayAtiruvAcayo bhaveccheSThaputrazca piturduHkhAbhihArakaH / rAjyabhogaM sa vai bhuGkte bhAravoDhA bhavetsa hi // 36 tvayA dharma na pravRttaM abhASyo'si na sNshyH| bhavatA nAzitA''jJA me maiyA daNDena paatitH||37 tasmAdanugraho nAsti yatheSTaM tattathA kuru // yadurukhAcayasmAnme nAzitaM rAjyaM vaMzazcaiva tvayA nRpa / tasmAdRSTo bhaviSyAmi tava vaMzapatirnupa // 38 tava vaMze bhavitAro nAnAbhedA nRpAstu ye / teSAM grAmAMzca dezAMzca zriyaM ratnAni yAni vai / / 39 bhokSyanti ca na saMdeho aticaNDA mahAbalAH / mama vaMzasamudbhatAsturuSkA mlecchruupinnH|| 10 tvayA ye nAzitAH sarve zaptAH zApezca dAruNaH / evamAbhASya rAjAnaM yaduH kruddhA nRpaM tdaa||41 atha kruddho mahArAjaH punazcenaM zazApaha / matprajAnAzakAH sarve vaMzajAste ca ve zRNu // 42 yAvacandrazca sUryazca pRthvI nakSatratArakAH / tAvansarve prapacyante narake caiva rorave // 43 kuMruM dRSTvA tato bAlaM krIDamAnaM sukhaMkaram / zarmiSThAtanayaM rAjA nAyAcata stanaMdhayam // 44 zizuM jJAtvA parityaktaH kurustenaiva vai tadA / zamiSTAyAH paraM putraM puruMca jgtiishvrH|| 45 tamAha ca samAhUya jarA me gRhyatAM suta / bhukSya rAjyaM mayAdattaM supuNyaM hatakaNTakam // 46 pururuvAcarAjyaM daivena bhoktavyaM pitrA bhuktaM tathA tavaM / tavA''dezaM kariSyAmi jarA me dIyatAM nRpa // 47 tAruNyena mamAdyaiva bhUtvA sundararUpadhRka / bhukSva bhogAnmahAbhAga viSayAsaktacaMtasA // 48 yAvadicchA mahAbhAga viharasva tayA saha / purumAha tato rAjA suprasanno mahAmanAH // 49 mama yAtrA tvayA vatsa na kRtA viphalA yataH / tasmAdvaraM pradAsyAmi tubhyaM vatsa mhaabhujaa||50 yasmAjarA gRhItA me dattaM tAruNyakaM svakam / tena rAjyaM prabhukSva tvaM mayA dattaM mahAmate // 51 tataH kRte binimaye vayasostAtaputrayoH / tatkSaNAdRddhabhAvazca purAraGge pradRzyate // 52 nUtanatvaM gato rAjA yathA SoDazavArSikaH / rUpeNa mahatA yukto dvitIya iva mnmthH|| 53 1 ka. sva. gha. Da. ca. cha. sa. Ta. Tha. Dha. 'yA sarva prakartavyaM bhavyAbhavyaM na / 2 ka. va. gha. Da. ca. cha. jha. Ta. Tha. da. mahAdaNDena ghAtitaH / 3 Da. cha. Dha. vanmlecchA: prapacyante kumbhIpAke ca rI / 4 Ta. puru| 5 ka. kha. gha. Da. ca. cha. za. Tha. da. sulakSaNam / 6 gha. Tha. va / sdaa''de| 7 gha. Ta. Tha. 'gAnsakAmAMzca vi| 8ka. kha. gha. hu. ca. cha. jha. Ta. Tha. Dha. vajIvAmyahaM tAta tAvandarAM dharAmyaham / evaM zrutvA tato rAjA pratyuvAca mahAyazAH / yasmAdvatsa mamA''jJA vai na kRtA viphalA tvayA / tasmAdvaraM pradAsyAmi bahukhyibalapradam / evamuktastu tenApi purU rAjJA mahIpate / tAruNyaM dattavAstasmai aprAhAsya jarAM nRpa / ttkss|
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 79 unAzItitamo'dhyAyaH] padmapurANam / 287 dhana rAjyaM ca cchatraM cai azva cAnyaddhanaM gajam / kozaM vairza balaM sarva cAmairavyajane tathA // . dadau tasmai mahArAjaH purocaiva mahAtmanaH // kAmAsaktazca dharmAtmA tA nArImanucintayane / svavRttaM naiva sasmAra kAmAtmA nahuSAtmajaH // azruvindumatI yatra jagAma lghuvikrmH|| tAM ca dRSTvA vizAlAkSI cArupInapayodharAm / vizAlAM ca mahArAjaH kandarpodvarNamAnasaH // 56 rAjovAca-- uvAca cA''gato bhadre vizAle cArulocane / jarAM tyaktvA mahAbhAge doSarUpAM mahAbalAm // tAruNyena samAyuktaH kimanyatkaravANyaham // 57 [*taruNo bhUtvA samAyAtA bhajanvepA mamAdhunA / yaM yaM hi vAJchate caiSA taM taM dami na sNshyH|| vizAlovAcayadA bhavAnsamAyAto jarAM duSTAM vihAya ca / doSeNakena lipto'si bhavantaM naiva manyate // 59 rAjovAca--- mama doSa vadasva tvaM yadi jAnAsi nizcitam / taM tu doSaM tyaje tanvi guNarUpaM na sNshyH||60 iti zrImahApurANe pAjhe bhUmikhaNDe venopAkhyAne pitRtIrthe'Tamaptatitamo'dhyAyaH // 78 // ___ AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-7285 athonAzItitamo'dhyAyaH / vizAlovAcazarmiSThA devayAnI ca yasya bhArye sulocane / ['maubhAgyaM tatra vai dRSTamanyathA nAsti bhUtale ] // tatkathaM tvaM mahAbhAga asyAH kAryavazo bhavaH // [*sApatnakena bhAvena bhavAnbhartA pratiSThitaH / sasarpo'si mahArAja bhUtale candanaM yathA // 2 sapaizca veSTitaM rAjanmahAcandanameva hi / tathA tvaM veSTitaH saH sapannInAmasaMjJakaiH // varamagnipravezaM ca zikharAtpatanaM varam / rUpatejaHsamAyuktaM sapannImahinaM priyam ] // 4 na varaM tAdRzaM kAntaM sapannIvipasaMyutam / iyaM na manyate kAntaM bhavantaM guNasAgaram // 5 yayAtiruvAcadevayAnyA na me kArya tathA zarmiSThayA zubhe / ityarthe'haM spRze kArya satyadharmasamanvitam // 6 __ azrubindumatyuvAcaahaM rAjyasya bhoktrI ca tava kAyasya bhUpate / yadyadvadAmyahaM kArya tattatkArya tvayA dhruvam // 7 * etaccidAntargataH pAThaH ka kha gha. i.ca. cha. jha. Ta. Ta. da. pustakasthaH / / etacihAntargataH pATa: ka. kha. gha. Da. ca. cha. jha.Ta. Ta.. pustakasthaH / etacihAntagataH pAThaH ka. kha. gha.i. ca. cha. jha.Ta.Ta. da. pustakasthaH / 1 ka. kha. gha. i. ca. cha. jha. Ta. 8. ca vyajana cA''sanaM / 2 ka. kha. hu. ca. sa. deza / cha. dnnddN| 3 ka.sA.. ca. cha. jha. Ta. Tha. 'maraM syandanaM ta / 4 ka. kha. gha. ca. cha. jha. Ta. Tha. 'n / tatsaraH sAgarotprekSya kaa| 5 ka. kha. ra. 'rurUpamanoharAma / Ta. ndapIkRSTamA / 7 gha. Ta. ca. hRSTo / 8 ka. kha. gha. i.ca. cha. sa. Ta. Tha. Dha. 'm / tsmaanm|
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 mahAmunizrIvyAsapaNIta [ 2 bhUmikhaNDeityarthe pratyayaM dehi mama vai svakaraM nRpa / bahudharmasamopetaM puNyalakSaNasaMyutam // yayAtiruvAcaanyA bhAryA na vindAmi tvAM vinA nRpanandini / rAjyaM ca sakalAmurvI mama kAyaM vraanne|| matkoSa bhujhva cAGgi mayA daitto varastava / yaM yaM me bhASase bhadre taM taM kAmaM karomyaham // 10 azrubindumatyuvAcaanenApi mahArAja tava bhAryA bhavAmyaham / evemuktaH sa rAjendro hrssvyaakullocnH|| gAndharveNa vivAhena yayAtiH pRthivIpatiH // upayeme zubhA puNyo manmathasyA''tmajA nRpaH / tayA sArdha mahAtmA vai sa reme dvijapuMgava // 12 sAgarasya ca tIreSu vaneSUpavaneSu ca / parvateSu ca ramyeSu saritsu ca tayA saha // ramate rAjarAjendrastAruNyena mahIpatiH // evaM viMzatsahasrANi gatAni niratasya ca / bhUpasya tasya rAjendra yayAtestu mahAtmanaH // 14 viSNuruvAcaevaM tayA mahArAjo yayAtirmohitastadA / kaMdarpasya mayogeNa indrasyArthe mhaamnaaH|| 15 mukarmovAcaevaM pippala mugdho'sau yayAtiH pRthivIpatiH / tasyA mohena kAmena ratena lalitena ca // na jAnAti dinaM rAtri mugdhaH kAmasya kanyayA // ekadA mohitaM bhUpaM yayAti kAmanandinI / uvAca praNataM namra vazagaM cArulocanA // 17 ___ azrubindumatyuvAcasaMjAtaM dohadaM kAnta tanme kuru manoratham / azvamedhaM makhazreSThaM yajasva pRthivIpate // 18 rAjovAcaevamastu mahAbhAge karomi tava supriyam / samAhRya sutaM pUruM rAjabhoge viniHspRham // 19 sa AhUtaH samAyAto bhaktyA namitakaMdharaH / baddhAJjalipuTo bhRtvA praNAmamakarottadA // 20 tasyAzca pAdau suzroNyA nanAma bhaktipUrvakam / Adeza(zo) dIyatAM rAjannAhRto'haM smaagtH|| kiM karomi mahAprAjJa dAso'haM tava suvrata // rAjovAcaazvameghasya yajJasya saMbhAraM kuru putraka / samAhUya dvijAnpuNyAnRvijA bhUmipastithA // 22 evamukto mahAtejAH puruH paramadhArmikaH / sarva cakAra saMpUrNa yaccoktaM tu mahAtmanA // 23 tayA sArdhaM sa yajJAya dIkSitaH kAmakanyayA / azvamedhe mahAyajJe dattvA daanaanynekshH|| 24 brAmaNebhyo mahArAjo bhUridAnamanantakam / dIneSu ca vizeSeNa yyaatihssttmaansH|| 25 ka.kha. gha. Ga. ca. cha.sa. Ta. Tha. da. 'taM caarul|2 ka. kha. Da.ca. cha... varavaNini / 3 Ga. ma. da. dattaH kara / 4 ka. kha. gha. a. ca. cha. sa. Ta. Tha. da. "vamAkarNya rA / 5 gha. Ta. Tha. vai reme sa nRpanandanaH / sA" / 6 cha. tiH / paJcaveM / 7 gha. . cha. sa. Ta. Tha. Dha prapaJcena / 8 gha. Ga. cha. sa. Ta. Ta. Dha. mate / su| ka. kha. gha. i. ca. cha. Ta. 8. da. zreSTha / 1. pa. Ta. 3. mipAnRpa / e / 11 Tha. da. bhUmidA / 12 ka. kha. gha. Ga. ca. cha. Ta. . da. tiH pRthiviiptiH||
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 azItitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 289 yajJAnte ca mahArAjastAmuvAca varAnanAm / anyacca supriyaM bAle kiM karomi vadasva me // tatsarva devi kartA'smi yathAsAdhyaM varAnane / / 26 sukarmovAcaityuktA tena sA rAjA bhUpAlaM pratyuvAca ha / [*jAtaM me dohadaM rAjastatkuruSva mamAnagha] // 27 indralokaM brahmalokaM zivalokaM tathaiva ca / viSNulokaM mahArAja draSTumicchAmi supriya // 28 [darzayasva mahAbhAga yadahaM supriyA taba ] / evamuktastayA rAjA tAmuvAca sa supriyAm / / 29 sAdhu sAdhu mahAbhAge puNyenevaM prabhASase / strIsvabhAvAcca cApalyAtkautukAca varAnane // 30 yaccayoktaM mahAbhAge tadasAdhyaM vibhAti me / tatsAdhyaM puNyadAnena yajJena tapasA'pi ca // 31 anyathA na bhavenmAdhyaM yattvayoktaM varAnane / [*asAdhyaM tu bhavatyA vai bhASitaM puNyamizritam ] 32 martyalokAccharIreNa anenApi ca mAnavaH / zruto dRSTo na me'dyApi gataH svarga supuNyakRta / / 33 tato'sAdhyaM varArohe yattvayA bhApitaM mama / anyadeva karipyAmi priyaM te tadvada priye // 34 devyuvAcaanyaizca mAnuSe rAjannasAdhyaM syAnna saMzayaH / tvayi mAdhyaM mahArAja satyaM satyaM vadAmyaham 35 tapasA yazasA vIryanidAnamakhanRpa / bhavAdazo'nyo navAsti loke'sminnRpa maanvH|| 36 kSAtraM balaM sutaMjazca tvayi sarva pratiSThitam / tasmAcayA prakartavyaM mapriyaM nahupAtmaja // 37 iti zrImahApurANe pAjhe bhabhivaNDe vanopAkhyAna pitRnArthakayanaM yayAnicArata unAzAtitamo'dhyAyaH / / 79 // AdinaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-7322 athAzItitamo'dhyAyaH / pippala uvAcakAmakanyAM yadA rAjA upayame dvijottama / kiM cakrAnaM tadA te dve pUrvabhArye supuNyake // 1 devayAnI mahAbhAgA zarmiSThA vApaparvaNI / tayozcaritraM yatsarva kathayasva mamAgrataH // sukarmovAcayadA''nItA kAmakanyA svagRhaM tena bhUbhujA / anyartha spardhate sA tu devayAnI terasvinI // 3 tasyArthe tu sutA zaptA krodhenA''kAlatAnmanA / zarmiSThAM ca samAhUrya zabdaM cake yazasvinI // 4 rUpeNa tejasA dAnaH satyapuNyavatastadA / [ zarmiSThA devayAnI te spardhete tu tayA saha // 5 duSTabhAvaM tayozcApi sA jJAtvA kAmajA tadA / rAjJe sarva tayA vipra kathitaM tatkSaNAdiha ] // 6 yaduM putraM samAhUya nRpo vAkyamathAbravIt / mAtrostvamubhayostAta zirazchindhi suputraka / [*sumiyaM kuru me vatsa yadi zreyo hi manyase / * etacihnAntargataH pAThaH ka kha. ca. cha. da.pustakasthaH / / etaccidAntagataH pATho ha. cha. Dha. pustakasthaH / * etacihAntargataH pATho gha.Ta. Tha. pustakasthaH / / etacihAntagataH pATa: kha. hu.ca. cha. da. pustakasthaH / etAMcahAntargataH pAThaH kha. Da. pustakasthaH / 1 kha. hu. ca. cha.Ta.. sAdhyAsAdhyaM / 2 ka.Da. ca. cha. jha. h.mnsvinii| 3 kha.gha..ca.cha.TA . litekSaNA / sh| 4 kha. Da. ca cha. Dha. ya sakhyaM cakre manasvi /
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [2 bhUmikhaNDeevamAkarNya tasyApi piturvAkyaM yadustadA / pratyuvAca nRpazreSThaM pitaraM prati nigrahI // 8 na hantavye tu me tAta mAtarau doSavajite / mAtRghAte mahAndoSaH kathito vedpnndditaiH|| tasmAddhAtaM mahArAja etayorna karomyaham // doSANAM tu sahasreNa yuktA mAtA yadA bhavet / bhaginI cApi rAjendra duhitA ca tthaa''tmnH|| putraizca bhrAtRbhizcaiva naiva vadhyA bhavetkadA / evaM jJAtvA mahArAja mAtarau naiva ghAtaye // 11 yadorvAkyaM tathA zrutvA sa ca kruddho'bhybhaasst| [*zazApa taM sutaM pazcAdyayAtiH pRthiviiptiH]||12 yattvayA'vamato'haM vai tasmAtpApamavApsyasi / mAturaMzaM bhajasva tvaM macchApakaluSIkRtaH // 13 evaM zaptvA yaduM putraM yayAtiH pRthivIpatiH / putraM zaptvA mahArAjastayA sArdha mhaayshaaH|| ramate sukhabhogena vissnnudhyaanpraaynnH|| azrubindumatI sA ca tena sArdhaM sulocanA / bubhuje cArusarvAGgI divyAnbhogAnmanonugAn // evaM kAlo gatastasya yayAteH sumahAtmanaH // akSayA nirjarAH sarvA amarAzca prjaastdaa| [ 'sarve lokA mahAbhAga viSNudhyAnaparAyaNAH] 16 tapasA satyabhAvena viSNordhyAnena pippala / sarve lAMkA mahAbhAga sugvinaH sAdhusevakAH // 17 iti zrImahApurANe pAye bhUmigvaNDe venopAkhyAna pitRtIrtha yayAticarite'zItitamo'dhyAyaH // 8 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-7339 arthavAzItitamo'dhyAyaH / / r sukarmovAcaathendro'sau mahAprAjJaH sadA bhIto mahAtmanaH / yayAtarvikramaM dRSTvA dAnapuNyAdikaM bahu / / menakA preSayAmAsa svarvezyAM dautyakarmaNi / gaccha bhaMdra mahAbhAge mamA''dezaM vadasva hi // 2 kAmakanyAmito gatvA devarAjavacI vada / yena kenApyupAyena rAjAnaM tvamihA''naya // evaM zrutvA gatA sA tu menakA tatra prepitA / samAcaSTe tu tatsarva devarAjavibhASitam / / evamuktA gatA sA tu menakA tatpraNAditA / / gatAyAM menakAyAM tu ratiputrI manasvinI / rAjAnaM dharmasaMketaM pratyuvAca yazasvinI // 4 tvayA'haMmAninA rAjansatyavAkyena vai purA / svakara matkara dattvA satyadharmasamanvitam // 5 yadyadvadAmyahaM rAjaMstattatkArya hi vai tvayA / tadeva tu tvayA vIra na kRtaM bhASitaM mama // tasmAttvAM tu parityakSye yAsyAmi pitRmandiram // rAjovAcayathoktaM hi mayA bhadre tatte kartA na saMzayaH / asAdhya tu parityajya sAdhyameva vadasva me // 7 azrubindumatyuvAcaetadartha mayA kAnto bhavAnvai samupAzritaH / sarvalakSaNasaMpannaH sarvadharmasamanvitaH // 8 sarva sAdhyaM tava jJAtvA bhoktAraM sarvasaMpadAm / kartAraM sarvadharmANAM sraSTAraM puNyakarmaNAm // 9 trailokyasAdhakaM jJAtvA trailokye'pratimaM ca vai / viSNubhaktamahaM jAne vaiSNavAnAM mahAvaram // 10 ur * enacihAntargataH pAThaH kha. ra. ca. cha. sa. pustakasthaH / / etacihAntagataH pATa: kha. gha. i.ca. cha. Ta.Ta. Dha. pustakasthaH /
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 81 ekAzItitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 291 ityAzayA mayA bhartA sa tvamaGgIkRtaH purA / yasya viSNuprasAdo'sti sa sarvatra parivrajet / / 11 durlabhaM nAsti rAjendra trailokye sacarAcare / sarveSu caiva lokeSu vidyate na ca suvrataM // aafaNoH prasAdena svarga ca nRpasattama // 1 martyalokaM samAsAdya tvayaiva vasudhAdhipa / jarApIDAvihInAzca mRtyuhInA narAH kRtAH // gRhadvAreSu sarveSAM martyAnAM tu nararSabha / aneke kalpavRkSAzca tvayaiva parikalpitAH / / yeSAM gRheSu martyAnAM munayaH kAmadhenavaH / tvayaiva preSitA rAjansthirIbhUtAH kRtAH sadA // sukhinaH sarvakAmaizva mAnavAzca tvayA kRtAH // gRhamadhye sAhasraM kulInAnAM pradRzyate / evaM vaMzavivRddhizva mAnavAnAM tvayA kRtA / / yamasyApi virodhena indrasyApi narottama / vyAdhipApavihInastu martyalokastvayA kRtaH // svatejasA'haMkAreNa strargarUpaM tu bhUtalam / darzitaM hi mahArAja tvatsamo nAsti bhUpatiH // puNespi prabhUte hi nAnyazvAsti bhavAdRzaH / bhavantamityahaM jAne sarvadharmadAyakam // tasmAnmayA kRto bhartA vadasvaiva mamAgrataH / [narmamuktaM nRpendra tvaM vada satyaM mamAgrataH ] / / yadi te satyamastIti dharma cApi narAdhipa / devalokeSu me nAsti gamane gatiruttamA / / satyaM tyaktvA yadA ca tvaM naiva svarga gamiSyasi / tadA kuTaM tava vaco bhaviSyati na saMzayaH pUrva kRtaM tu yacchreyo bhasmabhUtaM bhaviSyati / / rAjovAca 22 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 1 satyamuktaM tvayA bhadre sAdhyAsAdhyaM na cAsti me / sarva sAdhyaM svargaloke prasAdAjagatAM pateH // 23 na yAmyahaM yathA svarga tacca me kAraNaM zRNu / bhAgaM tu te na dAsyanti mama mRtyuzca devatAH // 24 tato vai mAnave loke prajAH sarvA mamAnaghe / mRtyuyuktA bhaviSyanti mayA hInA na saMzayaH // ataH svarga na gacchAmi satyamuktaM varAnane / / 25 devyuvAca - lokAndRSTvA gamiSyAmi martyalokaM ca vai punaH / rUpaM pazya mamAdya tvaM jAtA zraddhA mamAtulA 26 rAjovAca sarvamevaM kariSyAmi yattvayoktaM na saMzayaH / evamuktvA priyAM rAjA cintayAmAsa vai tadA // 27 antarjalacaro matsyaH so'pi jAlena vadhyate / marutmamAnavego'pi mRgaH prApnoti bandhanam 28 yojanAnAM sahasrasthamAmipaM bhakSate khagaH / se pAzaM pAdasaMlagnaM na pazyedevamohitaH // sa vaiSamyakaraH kAlaH kAlaH saMmAnahAniMdaiH // 29 1 evaM bhayaMkaraH kAlo yatra kutrApi niSThuraH / naraM karoti dAtAraM yAcitAraM ca ve punaH // 30 bhUtAni sthAvarAdIni divi vA yadi vA bhuvi / sarvatra kalpate kAlaH kAlo hyeka idaM jagat 31 anAdinidhano yo'sau jagataH kAraNaM param / lokeSu kAlaH pacati vRkSe phalamivA''hitam 32 * etaccidAntargataH pAThaH ka kha ca cha pustakasthaH / 1 Ga. cha. Ta. 'veSveva sulokeSu vidyate tava su / 2. Dha ta / viSNozcaiva prasAdena gagane gatiruttamA / ma / 3 cha. bhUtale / 4 Ga. Dha. 'rA naiva prasRto hi / 5 ka. kha. Da. ca. cha. Dha. prabhAkaram / 6 ka. sva. ca. 'rmayuktaM / 7Da. dhyaM tu me kArya tvatprasAdAjjagatraye na / 8 ka. kha. Ga. cha. Ta. pazyate / 9 Da sa pazyetkaNThasaM / 10 Da. cha. da. 'taH / kAlaH samaviSamakaH / 11 ka.kha. gha. ca. Da. 'daH / parAbhavakaraH / 12 Da. pa / 1
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 mahAmunizrIvyAsamaNIta [ 2 bhUmikhaNDena manA na tapo dAnaM na mitrANi na baandhvaaH| zankuvanti paritrAtuM naraM kAlena pIDitam // 33 prayaH kAlakRtAH pAzAH zakyante na nivartitam / vivAho janma maraNaM yathA yatra ca yena ca 34 yathA jaladharA vyonni bhrAmyante mAtarizvanA / tathedaM karmayuktena kAlena bhrAmitaM jagat // 35 sukarmovAcakAlo'yaM karmayuktazca yo naraiH samupAsitaH / kAlastu prerayetkarma taM taM kAlaH karoti saH // 36 upadravAghAtadopAH sarpAzca vyAdhayastataH / sarve karmaprayuktAste pracaranti ca mAnupam // 37 mukhasya hetavo ye ca chupAyAH puNyamizritAH / te sarve karmasaMsaktA na pazyeyuH zubhAzubham // 38 karmadA yadi vA loke karmasaMbandhivAndharAH / karmANi codayantIha purupaM mukhaduHkhayoH // 39 suvarNa rajataM cApi yathA rUpaM nivadhyate / tathA nivadhyate yastu svakarmaNi vshaanugH|| 40 pazcaitAni visRjyante garbhasthasyaiva dehinaH / AyuH karma ca vittaM ca vidyA nidhanameva ca // 41 yathA mRtpiNDataH kartA kurute yadyadicchati / tathA pUrvakRtaM karma kartAramanugacchati // 42 devatvamatha mAnuSyaM pazutvaM pakSitA tathA / tiryaktvaM sthAvaratvaM ca prApyate vai svkrmbhiH|| 43 yathA kRtaM tathA bhuGkte nityaM vihitamAtmanA / AtmanA vihitaM duHkhamAtmanA vihitaM sukham / / 44 garbhasaMjJAmupAdAya bhuGkte ve pUrvadehikam / saMtyajanti svakaM karma na kacinpuruSA bhuvi // 15 vittena prajJayA vA'pi samarthAH kartumanyathA / svakRtAnyupabhuJjanti duHkhAni ca sukhAni ca // hetuM prApya naro nityaM karmapAzaizca vadhyaMta // yathA dhenusahasraSu vatso vindati mAtaram / tathA zubhAzubhaM karma kartAramanugacchani // 47 upabhogAite tasya nAza eva na vidyate / prAktanaM bandhanaM karma ko'nyathA kartumarhati // suzIghramapi dhAvantaM vidhAnamanudhAvati / [* zete saha zayAnana purA karma yathAkRtam / / upatiSThati tiSThantaM gacchantamanugacchati / karoti kurvataH karma cchAyevAnuvidhIyate ] // 50 yathA chAyAtapo nityaM saMbaddhau ca parasparam / tadvatkarma ca kartA ca susaMbandhau parasparam // 51 grahA rogA viSAH sarpA DAkinyo rAkSasAstathA / pIDayanti naraM pazcAtpIDitaM pUrvakarmaNA // 52 yena yatropabhoktavyaM sukhaM vA duHkhameva ca / sa tatra vadadhvA bandhana balAdevana nIyate // 53 devaM prAhurhi bhUtAnAM sukhaduHkhopapAdane / anyatra saMcitaM karma jAgrataH svapato'pi vA // 54 anya mucyate devAdvandhamevaM jighAMsati / zastrAgnivipadurgebhyo rakSitavyaM ca rakSati // 55 arakSitaM bhavetsatyaM devaM tameva rakSati / devena nAzitaM yattu tasya rakSA na dRzyate // 56 yathA pRthivyAM bIjAni uptAni ca dhanAni ca / tathaivA''tmani karmANi tiSThanti prabhavanti ca / / tailakSaye yathA dIpo nirvANamadhigacchati / [*karmakSayAttathA jantuH zarIrAnAzamRcchati // 58 karmakSayAttathA mRtyustattvavidbhidAhRtaH / vividhAH prANinAmasya smRtA rogAzca hetvH|| 59 tathA mama vipAko'yaM pUrva kRtasya nAnyathA / saMprApto nAtra saMdehaH strIrUpI devasaMjJakaH // 60 mama gehe samAyAtA nATakA naTanartakAH / teSAM saGgaprasaGgena jarA kAyaM samAzritA // 61 sarva karmakRtaM manye yanme saMbhAvitaM dhruvam / tasmAtkarma pradhAnaM ca upAyAzca nirrthkaaH|| 62 * etaJcihnAntargataH pAThaH ka. kha. gha. du. ca. cha. jha. Da. Ta. pustakasthaH / etaJcidvAntargataH pAThI Da. cha. jha. pustksthH| 1ka kha. Da. ca. da. te jantuH sva / 2 ka. kha. Da. ca. cha. jha. ha. da. balena / 3 ka.kha. gha. Ga. ca. cha. sa. Ta... nyathA cintyate / 4 cha. jha. thA papadyata devamevaM ji| 48
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 yazItitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / parva vai devarAjena madarthe dUta uttamaH / mAtAliH prepitaH puNyo na kRtaM tasya tdvcH|| 63 tasya karmavipAko'yaM dRzyate sAMprataM mama / iti cintAparo bhUtvA duHkhena mahatA'nvitaH // 64 yadA'syA hi vacaH prItyA na karomi ca sarvathA / satya[*dharmAvubhAvetau yAsyatastau na saMzayaH65 sadRzaM ca samAyAtaM yadRSTaM mama karmaNA / bhaviSyati na maMdeho] daivo hi duratikramaH // 66 evaM cintAparo bhUtvA yayAtiH pRthiviiptiH| kRSNaM klezApahaM devaM jagAma zaraNaM harim // 67 dhyAtvA natvA tataH stutvA manamA madhusUdanam / tvAmahaM zaraNaM prAptastrAhi mAM kamalApriya // 68 iti zrImahApugaNe pAdma bhUmikhaNDe venopAkhyAne pitRtIrthe yayAticarita ekAzItitamo'dhyAyaH // 81 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH-7409 atha dAzItitamo'dhyAyaH / sukarmovAcaevaM cintayate yAvadrAjA paramadhArmikaH / tAvatpovAca sA devI ratiputrI varAnanA // 1 kiM tvaM cintayase gamtvamadyaiva mahAmane / prAyeNApi striyaH marvAzvapalAH syuna sNshyH|| 2 nAhaM cApalyabhAvena tvAmevaM viniyojaye / nAhaM hi kArayAmyadya bhavatpArtha nRpottama // 3 anyAH striyo yathA loke cApalyAcodayanti ca / akArya gajagajendra mohAllobhAcca lmpttaaH|| lokAnAM darzanAyeva jAtA zraddhA mamorasi / devAnAM darzanaM puNyaM durlabhaM hi samAnupaiH // 5 teSAM ca darzanaM rAjenkArayAmi vadasya me / dopapApakaraM yattu manmaGgAdiha yadbhavet // 6 kathaM cintayase duHgvaM yathA'nyaH prAkRto janaH / mahAbhayAdyathA bhInA mAhargarbhe gato yathA / / 7 tyaja cintAM mahArAja gantavyaM hi tvayA divi / yanodezana duHkhaM tu nanna kArya mayA kadA // 8 evamuktastayA rAjA tAmuvAca vagaGganAm / cintitaM yanmayA devi tanme tvaM zRNu sAMpratam // 9 mAnabhaGgA mayA dRSTo mayeva cA''tmanaH priya / mayi svarga gate kAnta prajA dInA bhaviSyati // 10 trAsayipyati duSTAtmA yamastu vyAdhibhiH prajAm / nvayA sArdhaM prayAsyAmi svarlokaM ca vraanne|| evamAbhApya tAM rAjA samAhRya sutottamam / puruM taM sarvadharmajJaM jarAyuktaM mahAmatim // 12 [ ehyehi sarvadharmajJa dharma jAnAsi nizcitam ] / mamA''jJayA hi dharmAnmandharmaH sNpaalitstvyaa|| jarA me dIyatAM tAna tAruNyaM gRhya cA''tmanaH // rAjyaM kuru mamedaM tvaM sakozavalavAhanam / AmamudraM prabhukSva tvaM vasupUrNA vasuMdharAm // 15 mayA dattAM mahAbhAga sagrAmavanapattanAm / prajAnAM pAlanaM puNyaM kartavyaM marvadA tvayA // 16 duSkRtAM zAsanaM nityaM sAdhanAM pratipAlanam / kartavyaM ca tvayA tAna dhrmshaastrprmaanntH|| 17 brahmaNyana prabhAvena vidhidRSTena karmaNA / bhaktAnAM pAlanaM kArya yasmAtpUjyA jagatraye // 18 paJcame saptame ghane kozaM pazya vipazcita / kAryapAM nityadA pUjA prasAdya dhnbhaajnaiH|| 19 [*cAracakSurbhavasva tvaM nityaM dAnarato bhava |maa bhava vaM rataH zatrI sadA gopyastu paNDitaiH20 14 etacihAntargataH pAThaH ka.kha. i.ca. cha. jha. Da.. pustakasthaH / / etacihAntagataH pAThaH ka.kha.pa. Da.ca. cha..Ta.Tha. i. da.pustakasthaH / etacihAntargata: pATa: cha. jha. pustakasthaH / 1 cha. janvara / 2 i. cha. jha. Da. da garne g| 3 Da. da. yena te bhavate duHkhaM ta / 4 ka. kha. Ga. ca. cha. Da. Dha. ratnapUrNA / 5 cha. sa. Ta. 'ta / balaM ca nityaM saMpajyaM prasAdadha / 6 Da. da. va / bhavasva niyatA mantraH s|
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 2 bhUmikhaNDe 22 niyatAtmA bhavasva tvaM mA gaccha mRgayAM suta / vizvAsastu tvayA tyAjyaH strISu koze bale ripau potrANAM caiva sarveSAM bailAnAM saMgrahaM kuru / yajJairyaja hRSIkezaM puNyAtmA bhava sarvadA // prajAnAM vAJchitaM sarvamarpayasva dine dine / prajAsaukhyaM [*makartavyaM prajAM poSaya putraka / / 23 svIyavaMzaH ] prakartavyaH paradAreSu mA kRthAH / matiM duSTAM parastreSu ripUNAM balameva ca // [*cintayasva sadA vatsa madvAkye nirato bhava / 24 27 vedAnAM hi sadA cintA zAstrANAM hi ca sarvadA / kuruSvaivaM sadA vatsa zastrAbhyAsarato bhava 25 saMtuSTaH sarvadA vatsa svazayyAnirato bhava / gajAbhyAsastu kartavyaH syandanasya ca sarvadA ] ||26 evamAdizya taM putramAzIrbhirabhinandya ca / svahastena paristhApya svAsane nRpasattamaH // svAM jarAM tu samAzritya dattvA tAruNyamasya ca / gantukAmastadA svarga yayAtiH pRthivIpatiH / / 28 iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe venopAkhyAne piTatIrthe yayAticarite azItitamo'dhyAyaH // 82 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 7077 atha tryazItitamo'dhyAyaH / sukarmovAca samAhUya prajAH sarvA dvIpAnAM vasudhAdhipaH / harSeNa mahatA''viSTa idaM vacanamabravIt // indralokaM brahmalokaM zivalokaM tataH param / vaiSNavaM lokapApanaM prANinAM gatidAyakam // vrajAmyahaM na saMdeho nayA saha sattamAH // 2 brAhmaNAH kSatriyA vaizyAH zUdrAcaiva prajA mama / sakuTumbaiH sukhenApi sthAtavyamAjJayaiva hi // 3 purureSa mahAbAhurbhavatAM pratipAlakaH / [*sthApito'sti mayA lokA rAjA dhIraH sadaNDakaH ] // 4 evamuktAstu tAH sarvAH prajA rAjAnamabruvan / zrUyate sarvavedeSu purANeSu nRpottama / / dharmameva parikhyAtaM na dRSTaM kena vai purA / [ dRSTo'smAbhirasau dharmo dazAGgaH satyavallabhaH ] // somavaMzasamutpanno nahuSasya mahAgRhe / hastapAdamukhairyuktaH sarvAcArapracArakaH / / jJAnavijJAnasaMpannaH puNyAnAM ca mahAnidhiH / guNAnAM hi mahArAja AdhAraH satyapaNDitaH / / 8 kurvanti ca mahAdharma satyavanto mahaujarsaH / nAdhikaM dRSTamasmAbhirbhavaMtaH kAmarUpiNaH // bhavantaM dharmakartAramIdRzaM satyavAdinam / karmaNA trividhenApi vayaM tyaktuM na zaknumaH // yatra tvaM tatra ca varyaM sukhaM vA duHkhameva vA / narake'pi bhavAnyatra vayaM tatra na saMzayaH // kiM dArairghanabhogaizca kiM caiva jIvitena ca / tvAM vinA'pi mahArAja tena nAstyatra kAraNam // tvayaiva saha rAjendra vayaM yAsyAma nAnyathA // 1 10 11 12 6 6 * etacihAntargataH pATho DapustakasthaH / * etaccihAntargataH pATho DapustakasthaH / * etaccidvAntargataH pAThaH ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Tha. Da. pustakasthaH / * etaccihAntargataH pAThaH ka. kha. Ga. cha. jha. Ta. Tha. 8. pustakasthaH / 1 gha. Tha. Dha. patrANAM 2 ka. kha. Ga. ca. Ga. jha Ta Da Dha kalAnAM / gha. ja. jha. phalAnAM / 3 gha Ga. cha. Ta. Tha. Da. da. nAM kaNTakAnsarvAnmadaya N / 4 ka. kha. gha Da ca cha. jha Ta Tha Da Dha pya kare dattaM ca svAyudham / svAM / 5 gha. Ta. Tha. dharmaH kRzA / 68. saH / taddharme dR / 7ka kha. gha. Ga. ca. cha. jha Ta Tha Da da vintaM kAmarUpiNam / bha' / 8 ka. kha. gha. Ga. ca. cha. jha. Ta. Ta. Da. Da. yaM no sukhaM puNyameva ca / na' /
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 83 vyazItitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 295 evaM zrutvA vacastAsAM prajAnAM pRthivIpatiH / harSeNa mahatA''viSTaH prajA vAkyamuvAca ha // 13 Agacchantu mayA sAdhaM sarve lokAH supuNyakAH / nRpo rathaM samAruhya tayA vai kAmakanyayA // 14 rathena haMsavarNena candrabimbAnukAriNA / cAmaraiya'janaizcApi vIjyamAno gaitavyayaH // 15 ketunA tena puNyena zubhreNApi mahAyazAH / zobhamAno yathA devo devarAjaH purNdrH|| 16 RSibhiH stUyamAnazca [*vandibhizcAraNaistathA / prajAbhiH stUyamAnazca ] yayAtinahuSAtmajaH 17 prajAH sarvA mudA yuktAH samAyAtA narezvaram / gajaira rayaizvAnyaiH prasthitAzca divaM prati // 18 brAhmaNAH kSatriyA vaizyAH zUdrAzcAnye pRthagjanAH / sarve te vaiSNavA lokA viSNudhyAnaparAyaNA: teSAM tu ketavaH zuklA hemdnnddairlNkRtaaH| [ zaGkhacakrAGkitAH sarve sadaNDAH sptaakinH|| 20 prajAndeSu bhAsanti patAkA mAruteritAH / divyamAlAdharAH sarve zobhitAstulasIdalaiH // 21 divyacandanadigdhAGgA divyagandhAnulepanAH / divyavasvakRtAzobhAH srvaabhrnnbhuussitaaH|| 22 sarve lokAH murUpAste rAjAnamanujagmire prajAnAM ca sahasrANi lakSakoTizatAni ca // 23 arvakharvasahasrANi te janAH parijagmire / tena rAjJA samaM sarve vaiSNavAH puNyakAriNaH // viSNudhyAnaparAH sarve japadAnaparAyaNAH // sukarmovAcaevaM te prasthitAH sarve harSeNa mahanA'nvitAH / puruM putraM mahArAjaH svarAjye pratiSicya tam // 25 indralokaM jagAmAtha yayAtiH pRthivIpatiH / tejasA tasya puNyena dharmeNa tapasA tadA // te janAH prasthitAH sarve vaiSNavaM lokamuttamam // tato devAH sagandharvAH kinnarAcAraNAstathA / sahitA devarAjena AgatAH saMmukhaM tadA // taiH sahApi ca sarvaizca pUjayanto nRpottamam // 27 indra uvAcasvAgataM te mahAbhAga mama gehaM samAviza / atra bhogAnprabhukSva tvaM divyaanpunnyaanmnormaan||28 rAjovAcasahasrAkSa mahArAja tava pAdAmbujaM vayam / namaskRtvA vajAmo'dya brahmaloka sanAtanam // 29 deveH prastUyamAnazca brahmalokaM jagAma ha / padmayonirmahAtejAH sArdha munivaraistadA // 30 AtithyaM ca cakArAsya aAdibhiH suvistaraiH / uvAca viSNulokaM hi prayAhi tvaM svakarmaNA brahmaNA bhASitazcaivaM jagAma zivamandiram / cakra AtithyapUjAM ca zaMkarazcomayA saha // 32 zivaH saMpUjya taM cApi rAjAnamidamabravIt / kRSNabhakto'si rAjendra mamApi supriyo bhavAn 33 sthAtavyamatra rAjendra tvayaiva mama mandire / sarvabhogAnprabhukSva tvaM suduSpApyA hi maanussaiH|| 34 antaraM nAsti rAjendra mama viSNona saMzayaH / yo'sI viSNuH svarUpeNa sa ca rudro na sNshyH|| rudro yaH sa ca vai viSNurjAnIhi tvaM narezvara / [* ubhayorantaraM nAsti tasmAdevaM vdaamyhm||39 viSNubhaktasya puNyasya sthAnamevaM na saMzayaH / tasmAdatra mahArAja sthAtavyaM hi tvyaa'ngh]|| 67 * etacihAntargataH pATho Da. pustakasthaH / etacihAntargataH pATa: ka.kha. i. ca. cha. sa. ha. pustakasthaH / * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. gha. Ga. ca. cha. sa. Ta. Tha. i. i. pustakasthaH / -- - ----- -- - - --- 1 ka. kha. gha. Da. ca. cha. jha. Ta. Tha. Da.i. divyaM / 2 gha. ca. sa. Ta. i. i. narAdhipaH / - --
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDeevamuktaH zivenApi yayAtirharivallabhaH / bhaktyA praNamya devezaM zaMbhuM nmitkNdhrH|| 38 etatsatyaM mahAdeva khayoktamiha sAMpratam / yuvayorantaraM nAsti ekA mUrtistridhA'bhavat // 39 vaiSNavaM gantumicchAmi pAdau tava namAmyaham / evamastu mahArAja gaccha lokaM ca vaiSNavam // 40 samAdiSTaH zivenApi praNamya ca zivAmumAm / pRthviishstairmhaapunnyairvaissnnvairvissnnuvllbhaiH|| 4 nRtyamAnAstataste tu puratastasya bhUpateH / zazazabdaistathA vAdyairghaNTAnAdaiH supussklaiH|| 42 apsarobhiryuto rAjA pUjyamAno'tha kinnaraiH / musvarairgIyamAnastu pAThakaiH shaastrkovidH|| 43 gAyanti puratastasya gandharvA gItatatparAH / RSibhirdevavRndaizca stUyamAnaH samantataH // 44 apsarobhiH surUpAbhiH sevyamAnaH ma nAhupiH / gandharvaiH kinnaraiH siddhezcAraNaiH puNyasaMyutaiH 45 sAdhyairvidyAdharai rAjA marudbhirvasubhistathA / rudrezvA''dityavargazca lokapAladiMgIzvaraiH // 46 stUyamAno mahArAjastralokyena samantataH / dadarza veSNavaM lokamanApamyamanAmayam // vimAnaiH kAJcanai rAjA sarvazobhAsamAkulaiH // haMsakundedudhavalavimAnairupazobhitam / prAsAdeH zanazobhezca merumandarasaMnibhaiH // zikharairullasadbhistu svyomhaattkaanvitaiH / kalazaH zobhamAnazca zobhate supurAttamam // tArAgaNairyathA''kAzaM tejaHzriyA prakAzana / prajvalattejajvAlAbhirlocanariva lokana // nAnAratnaihareloko hasate dazanairiva / samAhvayati tAnpuNyAnvaiSNavAnviSNuvallabhAna // dhvajavyAjena rAjendracalitAH supallavaiH / zvasanAndolitestaizca dhvajAgrezca manoharaiH // 52 hemadaNDaizca ghaNTAbhiH sarvatra samalaMkRtam / sUryatejaHprakAzazca gopurATTAlakaiH punaH // gavAkSerjAlamAlezca vAtAyanairmahAguNaiH / pratolIbhiH prakAzeta prAkArahaeNmarUpakaiH // toraNaiH sapatAkAbhirnAnAzabdaiH sumaGgalaiH / kalazAgyazcakravimvai ravivimbasamaprabhaH // suzobhanaiH syamantaizca nIlAmbudasamaprabhaiH / daNDacchatrasamAkIrNaH kalazerupazobhitam / / pAdakAlAmbudAkArairmandirerupazobhitam / kalazaiH zobhamAnastakSedyoriva bhUtalam // daNDa jAlapatAkAbhikrakSajAlasamaprabhaH / tAdRzaiH sphATikAkAraiH kAntikhaNDena saMnibhaiH / / hemaprAsAdasaMbAdhairnAnAdhAtumayastataH // vimAnararbudasaMkhyaiH zatakoTisahasrakaiH / sarvabhogayutaistaizca zobhamAnaM harergRham // yaH samArAdhito devaH shngkhckrgdaadhrH| suprasAdAttatasteSu nivasanti gRheSu ca // sarvapuNyeSu divyeSu divyopu ca mAnavAH / vaiSNavAH puNyakartAro nirdhUtAzepakalmapAH // 61 evaMvidhagRhaiH puNyaiH zobhitaM viSNumandiram / nAnAH samAkIrNavanezcandanazobhitaH // 62 sarvakAmaphale rAjansarvatra samalaMkRtam / vApIkRpataDAgezca sArasairupazobhitam / / haMsakAraNDavAkIrNeH padmakahalArakotpalaiH / zatapatrermahApatraH padmotpalavirAjitaiH // 64 kanakotpalavarNaizca sarobhizca virAjate / vaikuNThaM sarvazobhADhyaM devodyAnaralaMkRtam // 65 divyazobhAsamAkIrNa vaiSNavairupazobhitam / vaikuNThaM dadRze rAjA mokSasthAnamanuttamam // 66 1 ka. kha. gha. ha. ca. cha jha. Ta. Da. Dha. pRthvIvAsama' / 2 ka. kha. Da. ca. cha. jha. ha. Dha. 'zabdaiH supApaMnnaiH siMhanAdaizca pu / 3 Da. 'kye tu samantataH / 4 i. cha. Ta. subhogaiH zatakakSazca nirjalAmbudasanibhaiH / i. 'suzobhaiH zatakundeza zaradabudasaMnibhaiH / 5 ka. kha. ca. bhuupte| Ga. cha. 4. zobhate / 6 ka.kha. Da. ca. cha. jhaTa. Da, Dha, 'bhirindranIla / gha, Da. 'bhirindunIla' / 7ka. kha... ca, cha. sa. Da. da. 'ntishlendusN| 8 ha. "nairindusaMkAzaiHza /
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 caturazItitamo'dhyAyaH padmapurANam / devavRndaiH samAkIrNa yayAtinahuSAtmajaH / praviveza puraM divyaM sarvadAhavinitam // dadarza sarvaklezanaM nArAyaNamanAmayam / vitAnarupazobhaM taM sarvAbharaNazobhitam / / pItavastraM jaganAthaM zrIvatsAI mahAgatim / vainateyasamArUDhaM zriyA yuktaM parAtparam // sarveSAM devalokAnAM yo gatiH paramezvaraH / paramAnandarUpeNa kaivalyena virAjate // sevyamAnaM mahAlokaiH supuNyairvaiSNavaiharim / devavRndasamAkIrNa gandharvagaNasevitam // apsarobhirmahAtmAnaM duHkhaklezApahaM prabhum / nArAyaNaM nanAmAya svapalyA saha bhUpatiH / / te nemurmAnavAH sarve vaiSNavA madhusUdanam / / gatA ye vaiSNavAH sarve rAjJA saha mahAmate / pAdAmbujavyaM tasya nemurbhaktyA mahAmate / praNamantaM mahAtmAnaM rAjAnaM dIsatejasam / tamuvAca hRSIkezastuSTo'haM tava suvrata / vara varaya rAjendra yatte manasi durlabham / tatte dAmi na saMdeho madbhakto'si mahAmate // rAjovAcayadi tuSTo'si deveza mama vai madhusUdana / dAsatvaM dehi satatamAtmanazva jagatpate / viSNuruvAcaevamastu mahAbhAga mama bhakto na saMzayaH / mama loke tvayA rAjasthAtavyaM tvanayA saha // 77 evamukto mahArAjo yayAtiH pRthiviiptiH| prasAdAttasya devasya viSNulokaM prabhAsitam / / nivasatyeSa bhUpAlo vaiSNavaM lokamuttamam // iti zrImahApurANe pAye bhUmikhaNDe venopAkhyAne pitRtIrtha yayAticArane yayAtisvargArohaNaM nAma vyazItitamo'dhyAyaH // 3 // AditaH zlokAnAM samathyaGkAH-7155 78 atha caturazItitamo'dhyAyaH / sukarmovAcaetatte sarvamAkhyAtaM caritaM pApanAzanam / putrANAM tArakaM divyaM bahuzreyaHpradAyakam // 1 pratyakSaM dRzyate loke yayAticaritaM zubham / rAjyaM ca puruNA prAptaM svargatiM prAptavAnguruH // 2 pitRprasAdAtkopAcca yathA jAtaM tathA punH| [*putrANAM tArakaM puNyaM yazasya dhanadhAnyadam // 3 [' zApayuktAvimo cobhI guruzca yadureva ca ] / pitRmAtRsamaM nAsti abhISTaphaladAyakam // 4 [*sAbhilASeNa bhAvena pitA putraM samAyet / mAtA ca putra putreti tasya puNyaphalaM zRNu // 5 samAhUto yadA putraH prayAti mAtaraM prati / yo yAti harSasaMyukto gaGgAmnAnaphalaM labhet // 6 pAdaprakSAlanaM yazca kurute ca mahAyazAH / sarvatIrthaphalaM bhuGkte prasAdAdubhayoH sutaH] // agasaMvAhanAcAtha azvamedhaphalaM labhet / bhojanAcchAdenaizcaiva gurU ca paripoSayet // * etacihAntargataH pAThaH ka.kha. Da. ca. cha. jha. da. pustakasthaH / / etAnahAntA samajha pastakasthaH / etamihAntargataH pAThaHTa. pustakasthaH / * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. Ga. ca. jha. Da. da. pustakasthaH / 14. rvaklezavi / 2 ka. kha. gha. ku. ca. cha. jha. Ta. Da. da. vimAne' / 31. sarvavarNa suse| 4 ka. sva. ca. romiH samAkIrNa / 5 ka. kha. . ca. cha. . 1. zrIkRSNa uvAca / 6 ka. kha. i. ca. cha... da. prasAdhitam / 7ka. kha. ca. 'hudeypr| 8 i.tRtIrthaprasAdena zApAcaiva ta / 9 i. i. 'dananAnagaM yaH poSayetsutaH / /
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 mahAmunizrIvyAsapaNItaM [ 2 bhUmikhaNDepRthvIdAnasya yatpuNyaM tatpuNyaM tasya jAyate / sarvatIrthamayI gaGgA tathA mAtA na saMzayaH // 9 bahupuNyamayaH sindhuryathA loke pratiSThitaH / asminneva pitA tadvatpurANAH kavayo viduH|| 10 zaMsate kozate yastu pitaraM mAtaraM punaH / sa putro narakaM yAti bahuduHkhapradAyakam // 11 mAtaraM pitaraM vRddhau gRhastho yo na poSayet / sa putro narakaM yAti vedanAM prAmuyAdhruvam // 12 kutsate pApakartA yo guruM putraH sudurmatiH / niSkRtistasya no dRSTA purANaiH kavibhiH kadA // 13 evaM matvA tvahaM vipra pUjayAmi dine dine / mAtaraM pitaraM bhaktyA paadsNvaahnaadibhiH|| 14 kRtyAkRtyaM vadeccaiva samAhUya gururmama / tatkaromyavicAreNa zaktyA svasya ca pippala // 10 tena me paramaM jJAnaM saMjAtaM gatidAyakam / etayozca prasAdena saMmAre parivartate // 16 ye vipra bhaktiM kurvanti mAnavA bhuvi mNsthitaaH| atrasthastadahaM jAne adhisvarge pravartate // [*nAgAnAM tu ihastho'pi cAraM jAnAmi pippala ] // etayozca prasAdena jJAnaM mama pradRzyatAm / gaccha vidyAdhara zreSTha bhavAnarcatu mAdhavam // 18 viSNuruvAca -- evaM saMcoditastena pippalo hi svakarmaNA / anamya taM dvijazreSThaM lajjito'pi divaM yayau / sukarmA so'pi dharmAtmA guruM zuzrUSate punaH // etatte sarvamAkhyAtaM tIrthayAtrAnugaM mayA / anyanki te pravakSyAmi vada vena mahAmate // 20 iti zrImahApurANa pAdma bhUmikhaNDe vanopAgyAne mAtApitRtIrthamAhAtmyavarNanaM nAma caturazItitamo'dhyAyaH // 84 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-7175 atha paJcAzItitamo'dhyAyaH / vena uvAcabhagavandevadeveza prasAdAcca mama tvayA / bhAryAtIrtha samAgvyAnaM pitRtIrthamanuttamam // 1 mAtRtIrtha hRSIkeza bahupuNyapradAyakam / prasAdasumugvA bhUtvA gurutIrtha vadasva meM // viSNuruvAca kathayiSyAmyahaM rAjagurutIrthamanuttamam / sarvapApaharaM proktaM ziSyANAM gatidAyakam // 3 [ ziSyANAM hi paraM puNyaM dharmarUpaM sanAtanam / evaM tIrtha paraM jJAnaM pratyakSaphaladAyakam // 4 yasya prasAdAdAjendra ihaiva phalamaznute / paralokasukhaM bhuGkte yazaHkIrtimavApnuyAt // prasAdAttasya rAjendra guro[*zcaiva mahAtmanaH / pratyakSaM dRzyate zipyatrailokyaM sacarAcaram // 6 vyavahAraM ca lokAnAmAcAraM nRpanandana / vijJAnaM vindate zipyo mokSaM caiva prayAti ca ] // 7 __* etaccidAntargataH pATho Da. da. pustakasthaH / + etaccidvAntargataH pATo Ga. cha. jha. . Da. pustakasthaH / * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. Ga. ca. cha. jha. ha. pustakasthaH / / etadane ka. kha. gha. i. ca. cha. sa. 8. u. Dha. pustake vaya matanaH pAThohazyate 'ziSyaH prakAzamadyotairupadezamahAmate' iti / 1. prAzate / 2 ka. kha. gha. Da. ca. cha. jha. Ta. Tha. Ta. nityaM bhaktyA namitakandharaH / kR'| Da. 'raM cAhUM bhaktyA namitakandharaH / kR' / 3 . cha. sa. Dha. sAdAca trailokyaM mama vazyatAm / 4 ka. kha. gha. ca. cha. Ta. Tha. Da. Amantrya / 5. da. pitRtIrthAnugaM / 6 ka. kha. gha. Ga, ca. cha. sa. Ta. Ta. Da. da. zrIbhagavAnuvAca /
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 85 paJcAzItitamo'dhyAyaH } padmapurANam / sarveSAmeva lokAnAM yathA sUryaH prakAzakaH / guruH prakAzakastadvacchiSyANAM vuddhidAnataH // 8 rAtrAveva prakAzecca somo rAjA nRpottama / tejasA nAzayetsarvamandhakAraM carAcaram // 9 [gRhaM prakAzayedIpaH samUha nRpasattama] / ajJAnatamasA vyAptaM zipyamudyotayeguruH // 10 divA prakAzakaH sUryaH zazI rAtrI prakAzate // gRhaprakAzako dIpastamonAzakaraH sadA / rAtrau divA gRhasyAnne guruH ziSyaM sadaiva hi // 12 ajJAnAkhyaM tamastasya guruH sarva praNAzayet / tasmAdguruH paraM nIrtha ziyANAmavanIpate // 13 evaM jJAtvA tataH ziSyaH sarvabhAvaH prasAdayet / guruM puNyamayaM jJAtvA trividhanApi karmaNA // 14 sUta uvAca-(?) ityarthe zrUyate vimA itihAsaH purAtanaH / sarvapApaharaH puMsAM cyavanasya mahAtmanaH // 15 bhArgavasya kule jAtazyavano munisattamaH / tasya cintA samutpannA ekadA tu dvijottmaaH|| 16 kadA'haM jJAnasaMpanno bhaviSyAmi mahItale / divA rAtrau cintayensa jJAnArtho dvijasattamaH // 17 evaM maMcintayAnasya manirAsInmahAtmanaH / tIrthayAtrAM prayAsyAmi tvabhISTaphaladAyinIm // 18 gRhe pitrAdikaM tyaktvA bhAryA putraM dhanaM tataH / nIrthayAtrApramaGgana aTane medinIM tH|| 19 lomAnulomayAtrAM sa gaGgAyAH kRtavAnapa / ma tannarmadAyAzca sarambanyA munIzvaraH // 20 godAvaryAdimamAM nadInAM sAgarasya ca / anyeSAM sarvatIrthAnAM kSetrANAM ca nRpottmH|| devAnAM puNyaliGgAnAM yAtrAvyAjena mo'bhramat // bhrAmitastena muninA tIrthAnAM mparzanastataH / kAyazca nirmalI jAtaH sUryanejaHsamaprabhaH // 22 cyavanaH kAzate dIpnyA pUtAnmA'nena karmaNA / bhramamANaH mAyAnaH kSetrANAmuttamaM nadA // 23 narmadAdakSiNe kRle nAmnA amarakaNTakam / dadarza sumahalliGgaM sarveSAM ganidAyakam // 24 natvA stutvA pUjayitvA siddhanAthaM mahezvaram / [*jvAlezvaraM tano dRSTvA dRSTvA cApyamarezvaram] 25 brahmezaM kapilezaM ca mArkaNDezvaramuttamam / evaM pAtrAM tataH kRtvA oMkAraM tu punarganaH // 26 vaTacchAyAM samAzritya zItalAM zramanAzinIm / mukhena saMsthitA vipazcyavano munisattamaH 27 natra suptaH ma zuzrAva suzabdaM pakSiNAM tadA / divyabhApAmamAyuktaM jJAnavijJAnasaMyutam // 28 zukazca ekastatrA''ste vahukAlamajIvakaH / kuJjalo nAma jJAnAnmA vahuputraH sabhAryakaH // 29 AsaMstasya hi putrAzca catvAraH pitRnandanAH / teSAM nAmAni gajendra kathayipye tavAgrataH // 30 jyeSThaH sa ujjvalo nAma dvitIyazca samujjvalaH / tRtIyo vijvalo nAma caturthazca kpinyjlH||31 evaM putrAstu catvAraH kuJjalasya mahAtmanaH / zukasya tasya puNyasya pitRmAtRparAyaNAH // 32 bhramanti giri kuJjaSu dvIpeSu susamAhitAH / bhojanArtha samakSubdhAH kSudhayA pripiidditaaH|| 33 sodarAste kSudhAzAmaH phalairamRtasaMnibhaiH / amRtasvAdunAyazca tRpNAM zAmya nRpottama // (?) 34 etAcadAntagataH pAThaH ka. kha. hu.ca etacihAntagataH pAThaH ka.kha. hu. ca, cha. jha. u. pustakasthaH / jha. i. pustakasthaH / 1ka. kha. gha. ca. cha. jha Ta. i. nte ziSyasyApi na maMzayaH / a / 2 ka. kha. gha. ca. cha. jha. Ta. Ta.. gurusUryaH prakAzakaH / t| 3 a. te rAjaniti / 4 a. nRpottama / 5 ka. kha. i. ca. cha. jha. i. gRhkssetraa| gha.Ta.. gRhamaMtrA / 6 a. 'dA / anulomavilomena ga' / 7 ka. kha. Da. ca. cha. jha. i. i. oGkAra / 8 i. kulezvaraM / cha. kAle. zvaraM / 9. kArezvaramAgataH / 10 ka. kha. i. ca. cha. jha. i. da. bhRgunandanaH / 11 ja.dA / pshbhaa|
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 mahAmunizrInyAsapraNIta [ 2 bhUmikhaNDenityaM caiva rasADhyAni AhArArtha suputrkaaH| nItvA phalAni daMpatyornikSipanti prytntH||35 mAturarya mahAbhAgA bhaktyA bhAvena toSitAH / saMtuSTA AhAramutpAdya bhakSayanti paThanti ca // 36 tatra krIDAratAH sarve vilasanti sahodarAH / saMdhyAkAlaM samAjJAya piturantikamuttamam // AyAnti bhakSyamAdAya gurvartha tu prytntH|| pazyatastasya viprasya cyavanasya mhaatmnH| AgatAzca dvijAH sarve piturnIDaM suzobhanam // 38 [ *pitaraM mAtaraM cobhau nanamuste mahAmate / tAbhyAM bhakSyaM samAsAdya upatasthustayoH puraH // 39 sarve saMbhASitAH pitrA mAnitAste sutottmaaH| mAtrA ca kRpayA rAjanvacanaiH prItidAyakaiH // pakSavAtena zItena mAtApitrozca te tadA // teSAM mAyAdhanaM tau dvau cakrAte pakSiNI nRpa / AzIbhirabhinandyaiva dvAbhyAmapi suputrakAn // 41 tezca dattaM susaMpuSTamAhAramamRtopamam / tAveva hi susaMprItiM cakrAte dvijsttmaaH|| 42 pibete nirmalaM toyaM tIrthakoTisamudbhavam / svasthAnaM tu samAzritya sukhasaMtuSTamAnasau // ] 43 so'zitvA bhAryayA sArdha taizca sNtussttmaansH| kathAM divyAM supuNyAM ca cakAra tanayaidijaH // 44 viSNuruSAcapitrA tu kuJjalenApi ujjvalaH svAtmajastataH / ka gatazceti saMpRSTaH kimapUrvaM tvayA punaH // tatra dRSTaM zrutaM yacca tanme kathaya nandana // kuJjalasya piturvAkyaM samAkarNya sa ujjvalaH / pitaraM pratyuvAcAtha bhaktyA nmitkNdhrH|| kRtvA mUrdhA praNAmaM ca kathAM cakre manoharAm // ujjvala uvAca -- plakSadvIpaM mahAbhAga nityameva prayAmyaham / mahatA udyamenApi nvAhArArtha mahAmane // plakSadvIpe mahAbhAga santi dezA anekazaH / parvatAH saritodyAnavanAni ca sarAMsi ca // grAmAzca pattanAzceva prajAzcAtipramoditAH // sadA sukhena saMtRSTA lokAH santi sutejasaH / dAnapuNyanayopetAH zraddhAbhAvasamanvitAH // 49 plakSadvIpe mahArAja AsItpuNyamatiH sadA / divodAseti vikhyAtaH stydhrmpraaynnH|| 50 tasyApatyaM samutpannaM nArINAmuttamaM tadA / guNarUpasamAyuktA suzIlA cArumaGgalA // divyAdevIti vikhyAtA rUpeNApatimA bhuvi // pitrA vilokitA sA tu rUpalAvaNyasaMyutA / prathame vayasi divyA vartate cArumaGgalA // 52 sa tAM dRSTvA divodAso divyAdevIM sutAM tadA / kasmai pradIyate kanyA suvarAya mahAtmane // 53 iticintAparo bhUtvA samAlocya nRpottamaH / rUpadezasya rAjAnaM samAlokya mhiiptiH|| 54 [' citrasenaM mahAtmAnaM samAhRya nrottmH|] kanyAM dadau mahAtmA'sau citrasenAya dhiimte||55 tasyA vivAhayajJasya saMprApte samaye nRpa / mRto'sau citrasenastu kAladharmeNa vai kila // 56 divodAsastu dharmAtmA cintayAmAsa bhUpatiH / brAhmaNAnsa samAhUya papraccha nRpanandanaH // 57 ___* etacihAntargataH pAThaH ka. kha. gha. Ga. ca. cha. jha. Ta. i. 8. pustakasthaH / / etacihAntargataH pAThaH ka. kha. kR. ca. cha. sa. pustakasthaH / 1ka. kha. gha. Ga. ca. cha. sa. Ta. Da. sau| svasthAnaM tu samAzritya sukhsNtussttmaansau| cakrAte ca kathAM divyAM supuNyAM pApanAzinIm / pi / 2 ka. kha. gha. Da. ca. cha. jha. Da. da. prItaye /
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ dwl' 86 SaDazItitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / asyA vivAhakAle tu citraseno divaM gataH / asyAstu kIdRzaM karma bhaviSya tabruvantu me // 58 brAhmaNA UcuHvivAho jAyate rAjankanyAyAstu vidhAnataH / patirmRtyu prayAtyasyo no cetsaGga karoti ca // 59 mahAvyAdhyabhibhUtazca tyAgaM kRtvA prayAti vA / pratrAjito bhavedrAjandharmazAstreSu dRzyate // 60 udvAhitAyAM kanyAyAmudvAhaH kriyate budhaiH / na syAdrajasvalA yAvadanyeSvapi vidhIyate // vivAhaM tu vidhAnena pitA kuryAna sNshyH|| evaM rAjA samAdiSTo dharmazAstrArthakovidaH / vivohArya samAyAta indraprasthaM dvijottmaiH|| 62 divodAsaH mudharmAtmA dvijAnAM ca nidezataH / vivAhArtha mahArAja udyama kRtAstadA // 61 punardattA tadA tena divyAdevI dvijottamAH / rUpasenAya puNyAya tasmai rAJa mahAtmane // mRtyudhame gato rAjA vivAhasya smiiptH|| yadA yadA mahAbhAgo divyAdevyAzca bhUmipaH / cakre vivAhaM tadbhartA mriyate lagnakAlataH // 65 ekaviMzatibhartAraH kAle kAle mRtAstadA / tato rAjA mahAduHkhI saMjAtaH khyaatvikrmH||56 samAlocya samAhUya matribhiH saha nizcitaH / vayaMvare tadA buddhiM cakAra pRthivIpatiH // 67 plakSadvIpasya rAjAnaH samAhRtA mahAtmanA / svayaMvarArthamAhUtAstathA te dhrmttpraaH|| 68 tasyAstu rUpaM saMzrutya rAjAno mRtyunoditaaH| saMgrAma cakrire mUDhAste mRtAH samarAGgaNe // evaM tAta kSayo jAtaH kSatriyANAM mahAtmanAm // divyAdevI suduHkhArtA gatA sA'calakandaram / ruroda karuNaM bAlA divyAdevI manasvinI 70 evaM tAta mayA dRSTamapUrva tatra vai tadA / tanme suvistaraM tAvadasyAH kathaya kAraNam // 71 iti zrImahApurANe pAjhe bhUmikhaNDe venopAkhyAne gurutIrthe cyavanopAkhyAne pazcAzItitamo'dhyAyaH // 85 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-7246 atha SaDazItitamo'dhyAyaH / kuJjala uvAcatasyAstu ceSTitaM vatsa divyAdevyA vadAmyaham / pUrvajanmakRtaM sarva tvaM me nigadataH zRNu // 1 asti vArANasI puNyA nagarI pApanAzinI / tasyAmAste mahAmAjJaH suvIro nAma naamtH|| vezyajAtyAM samutpanno dhndhaanysmaakulH|| tasya bhAryA mahAmAjJa citrA nAma zucismitA / kulAcAraM parityajya manAcAreNa vartate // 1 na manyate hi bhartAraM svairavRttyA pravartate / dharmapuNyavihInA tu pApameva samAcaret / / 4 bhartAraM kutsate nityaM nityaM ca kalahapiyA / nityaM paragRhe vAso bhramate sA gRhe gRhe // 5 paracchidraM sadA pazyetsadoM duSTA ca prANiSu / sAdhunindAratA duSTA bahuhAsyakarI sadA // 6 15. Tha. 'syAstAvadyAgaM k'| Da. 'syAstAvattyAgaM k| 2 te / tasmAdvajasva kanyAyAzcAnyaH patirvidhI / 3 Ga. cha anudvAhitAyAM / 4 i. dhaiH / tasyAM rajasvalAyAM ca anyaH patirvidhI / 5 ka. ba. gha. a. ca. cha.... Dha. vAhaH kriyatAmasyA ityUcuste dvijottamAH / di / 6 Da. 'hasamaye'pi saH / y| 03. da. suvizrutA / 8 gha. Ta. Tha. i. rogyA vRtyA / u.da.drikRtyA / 9gha. Tha, Da, dA'tuSTA / 1.8. russttaa|
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 2 bhUmikhaNDeanAcArAM mahApApAM jJAtvA vIro'pi nandanaH / sa tAM tyaktvA mahApAjJa upayeme mhaamtiH||7 anyavaizyasya vai kanyAM tayA saha pravartate / dharmAcAreNa puNyAtmA satyadharmamatiH sadA // 8 nirastA tena sA citrA evaM sA bhramate mahIm / duzanAM saMgatiM prAptA narANAM pApinAM sdaa||9 dUtIkarma cakArAya sA teSAM pApanizcayA / gRhabhaGgaM cakArAtha sAdhUnAM pApakAriNI // 10 sAdhvI nArI samAhUya pApavAkyaiH pralobhayet / manobhaGgaM cakArAtha vAkyaH pratyayadAyakaiH // 11 sAdhUnAM sA striyaM bhattvA'pyanyasmai paridApayet / evaM gRhazataM bhagnaM citrayA pApacintayA // 12 saMgrAmaM sA mahAduSTA'kArayatpatiputrakaiH / manAMsi cAlayetpApA puruSANAM striyaH prati // 13 akArayacca saMgrAma yamagrAmavivardhanam / evaM gRhazataM bhaktvA pazcAtsA nidhanaM gatA // 14 trAsitA yamarAjena bahudaNDaiH sunandana / bhuJjApitA yAtanAzca rauravAdiSu vai tadA // 15 pAcitA rorave citrA citrAH pIDAH pradarzitAH / yAdRzaM kriyate karma tAdRzaM paribhuJjate // 16 [tayA gRhazataM bhagnaM citrayA pApacittayA / tasya karmavipAko'yaM tayA bhukto dvijottama // 17 yasmAdRhazataM bhagnaM tasmAduHkhaM bhunakti vai / vivAhasamaye prApte devaM ca pAkatAM gatam // bhartA vivAhasamaye yato mRtyu samAgataH // yatsaMkhyAkaM gRhaM bhagnaM tatsaMkhyAkA varA mRtAH / svayaMvare nadA vansa vivAhe caikaviMzatiH // 19 etatte sarvamAkhyAtaM tasyAstu pUrvaceSTitam / tayA pApaM kRtaM ghoraM gRhabhaGgArakhyameva ca // 20 ujjvala uvAcaplakSadvIpasya bhUpasya divodAsasya sA sutA / kena puNyaprabhAvana tayA prAptaM mahatkulam // 21 evaM me saMzayastAta vartate prabravItu me / evaM pApasamAcArA kathaM jAtA nRpAtmajA // 22 kuJjala uvAcacitrAyAzceSTitaM puNyaM sarva te pravadAmyaham / yatkRtaM hi tayA pUrva tacchRNuSva mahAmate // 23 kazcitsiddhaH samAyAto bhramamANo mahItalam / kucelo vastrahInazca kakSAdhAraH sudaNDakaH // 24 kaupInena samAyukto digvAsAH pANipAtrakaH / gRhadvAraM samAzritya citrAyAH primNsthitH||25 sa maunI sarvamuNDazca jitAtmA vijitendriyaH / nirAhAro jitAhAraH sarvatattvArthadarzakaH // 26 dUrAdhvAnaparizrAntazcintayA''kulamAnasaH / zrameNa vidyamAnazca tRSNArtazca suputraka // 27 citrAdvAraM samAgatya cchAyAmAzritya saMsthitaH / tayA dRSTI mahAtmA'mau citrayA zramapIDitaH 28 sevA cakre daivadiSTA tasya caiva mahAtmanaH / pAdaprakSAlanaM kRtvA dattvA cA''sanamuttamam // 29 AsyatAmAsane vipra sukhenApi sukomale / kSudhApanadinArtha hi bhujyatAmanamuttamam / / svecchayA parituSTazca zItalaM tUdakaM piba // evamuktvA tathA kRtvA devavatpUjya taM suta / aGgasaMvAhanaM kRtvA nAzitaH zrama eva ca // 31 evaM tayA satkRtastu bhuktvA pItvA dvijottama / siddhastasyai prasanno'bhUtsarvatattvArthadarzakaH // 32 kiyatkAlaM sa dharmAtmA tasyA gehe sthiro'bhavat / svecchayA cA''gataH putra yathA yogI tathA gataH * etacihAntargataH pAThaH ka.kha.gha.Da.ca.cha.sa.Ta. Ta. i. . esakasthaH / 1 gha. Ga. Ta. Tha. sa. da. zAsitA / 2 ka. kha. gha. Da. ca. cha. sa. Ta. Tha. Da. da. tAH / divyAdevyA mayA''khyAtaM yathA me pRcchitaM tvayA / e|3 ka. kha. gha. Da. ca. cha. sa. Tha. Da. da. 'nta AtapAku' / Da, 'nta ArtavyAku / 4 ga. ja. na. Ta. mriyamANazca / 5 ka.kha. gha. i. gha. cha. sa. e. TaDa.da. kRpAM /
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 SaDazItitamo'dhyAyaH] padmapurANam / gate tasminmahAbhAge siddha caiva mahAtmani / sA citrA maraNaM prAptA svakarmavazamAgatA // 34 zAsitA dharmarAjena mahAdaNDaiH suduHkhadaiH / sA citrA narakaM prAptA vedanAvAtadAyakam // 35 bhuktvA duHkhaM svakarmotthaM sAdhaM yugasahasrakam / bhogAnte tu punarjanma saMprAptaM mAnuSasya ca // 36 sarvasaGgajitaH siddho divyenApi svatejasA / tasya puNyaprasAdena prAptaM puNyena tatkulam // 37 kSatriyANAM mahArAjJo divodAsasya vai gRhe / divyAdevI varApatyaM saMjAtaM tasya mAnada // 38 sA hi dattavatI cAnnaM jalaM puNyaM mahAtmane / tasya puNyasya mAhAtmyAtmAptaH punnyphlodyH||39 pivate zItalaM toyaM miSTAnnaM ca bhunakti vai / divyAnbhogAnprabhuJjAnA vartate pitRmandire // 40 tasya prasAdAdviprarSe rAjakanyA vyajAyata / pApakarmasvabhAvAdvA gRhabhaGgAnmahAmate // vaidhavyaM bhuJjate mA tu divyAdevI suputraka // etatte sarvamAkhyAnaM divyAdevyAH suceSTitam / anyanki te pravakSyAmi pRcchayatAM tadvadAmyaham42 ujjvala uvAcakathaM sA mucyate zokAnmahAduHkhAdisva me / mA syAJca kIdRzI bAlA mahAduHkhena pIDitA 43 tatsukhaM kIdRzaM tasmAdvipAkazca bhaviSyati / etanme saMzayaM tAta sAMprataM chettumarhasi // 44 kathaM sA labhate mokSaM taM copAyaM vadasva me / ekAkinI mahAbhAgA mahAraNye paroditi // 45 viSNuruvAcaputravAkyaM mahacchatvA kSaNamekaM vicintya saH / pratyuvAca mahAprAjJaH kuJjalaH putrakaM prati // 46 zRNu vansa mahAbhAga satyametadvadAmyaham / pApayoniM tu saMprApya pUrvakarmasamudbhavAm // niyektve na ca me jJAnaM naSTaM saMpati putraka // asya vRkSasya saGgAcca prayatasya mahAtmanaH / vAyAzca prasAdena viSNAzcaiva presaadtH|| 48 yena sA labhate jJAnaM mokSasthAnaM nivartate(?) / upadezaM pravakSyAmi mokSamArgamanuttamam // 49 yAsyate kalmapAnmuktA yathA hema hutAzanAt / zuddhaM ca jAyate vatsa saGgAhnaH svarUpavataM // 50 hareAnAnmahAprAjJa zIghraM tasya mahAtmanaH / japAvratAdyathA pApaM prazamaM yAti nAnyathA // 51 [*madaM tyajati nAgendro bhayAtsihasya vai ythaa]| nAmoccAraNa [' kRSNasya tatpayAti hi kilbiSam tejasA vainateyasya viSahInA ivoragAH / brahmahatyAdikAH pApAH prazamaM yAnti nAnyathA // 53 nAmoccAreNa ] tatpApaM cakrapANeH prayAti vai / yadA nAmazataM puNyamagharAzivinAzanam // sA japetsusthirA bhUtvA kAmakrodhavijitA // sarvendriyANi saMyamya tvAtmajJAnena gopayet / tasya dhyAnaM praviSTA sA evaMbhUtA samAhitA // 55 sA japetparamaM jJAnaM tadA mokSaM prayAti ca / tanmanAstatpade lInA yogayuktA yadA bhavet // 56 47 * etacihAntargata: pATho Da. pastakasthaH / / etacihAntagataH pAThaH ka. kha. gha. Da. ca. cha. sa.Ta...da. paratakasthaH / 1 ka. kha. ca. jha. Da. ca / parva saMpajitaH siddhaH zudvenApi sucetasA / i. ha. ca / pUrva saMpUjitaH siddhastayA puNya / / 2 ka. kha. hu. ca. cha. sa. i. 1. sya karmavipAko'yaM praa| 3 i. "knyaa'bhvdvraa|paa| 4 ma. vaiSamya sA gatA'raNye paapbhogaatsp| 5 Da. te'bhISTaM ta / 6 ka. kha. gha. i. ca. cha. ma. Ta. Tha. da. sata uvaac| cha. jha. 'pya smRtibhraMzamabhanmama / ti / Da. 'pya smRtibhraMzazca me'bhavat / ti / Ga. da. pya buddhibhraMzamabhUnmama / ti / 8 ka. kha. tu. ca. cha. jha. 'sya devapramahAca praNavasya / 9 ka. kha. gha. Ga. ca. cha. sa. Ta. Tha. Da. da. mahAtmanaH / 1.1.t| trAtudhyo /
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [2 bhUmikhaNDe ujjvala uvAca bada tAta paraM jJAnaM prathamaM mama sAMpratam / pazcAkhyAnaM vrataM puNyaM nAmnAM zatamathApi vA // kuJjala uvAca-- paraM jJAnaM pravakSyAmi yana dRSTaM tu kenacit / zrUyatAM putra kaivalyaM kevalaM du:khavarjitam / / sUta uvAca 59 60 61 62 63 64 65 66 69 yathA dIpo nivAtastho nizcalo vAyuvarjitaH / prajvalannAzayetsarvamandhakAraM mahAmate / taddoSavihInAtmA bhavatyeva nirAzrayaH / nirAzo nizcalo vatsa na mitraM na ripustadA // na zoko na ca harSazca na lobho na ca matsaraH / saMbhramAlApamohaizca sukhaduHkhairvimucyate // viSayeSvapi sarveSu indriyANi na bhuJjate / tadA sa kevalo jAtaH kaivalyatvaM prajAyate // agnikarmaprasaGgena dIpastailaM prazoSayet / vartyAdhAreNa rAjendra nistamo vAyuvarjitaH || kajjalaM vamate pazcAttailasyApi mahAmate / [kRSNA sA dRzyate rekhA dIpasyAgre mahAmate ] // svayamAkarSate tailaM tejasA nirmalo bhavet / dehavartisthitastadvatkarmatailaM prazoSayet / / viSayAnkajjalaM kRtvA pratyakSAnsaMpradarzayet / jApyena nirmalo bhUtvA svayameva prakAzayet // krodhAdibhiH klezasaMjJairvAyubhiH parivarjitaH / nispRho nizcalo bhUtvA tejasA svayamujjvalet 67 trailokyaM pazyate sarva svasthAnasthaH svatejasA / [ kevalaM jJAnarUpo'yaM mayA te parikIrtitaH 68 dhyAnaM caitra pravakSyAmi dvividhaM tasya cakriNaH ] / kevalaM jJAnarUpeNa dRzyate jJAnacakSuSA / / yogayuktA mahAtmAnaH paramArthaparAyaNAH / yaM pazyanti yatIndrAste sarvajJaM sarvadarzakam / / hastapAdAdihInazca sarvatra parigacchati / sarve gRhNAti trailokyaM sthAvaraM jaGgamaM suta / mukhanAsAbihInastu ghAti bhukte hi putraka / akarNaH zRNute sarva sarvasAkSI jagatpatiH / / arUpo rUpasaMpannaH paJcavargasamanvitaH / sarvalokasya yaH prANaH pUjitaH sa carAcaraiH / / rfast vadate sarva vedazAstrAnugaM suta / atvacaH sparzamevApi sarveSAmeva jAyate // sadAnando viraktAtmA ekarUpo nirAzrayaH / nirjaro nirmamo vyApI saguNo nirguNo'malaH / / 75 avazyaH sarvavazyAtmA sarvadaH sarvavittamaH / tasya dhyAtA na caivAsti sarvaiH sarvamayo vibhuH 76 evaM sarvamayaM dhyAnaM pazyate yo mahAtmanaH / [*sa yAti paramaM sthAnamamUrtamamRtopamam // ] 77 dvitIyaM tu pravakSyAmi hyasya dhyAnaM mahAtmanaH / mUrtAkAraM tu sAkAraM nirAkAraM nirAmayam // 78 brahmANDaM sarvamatulaM vAsitaM yasya vAsanA / ( ) sa tasmAdvAsudeveti ucyate mama nandana // varSamANasya meghasya yadvarSaM tasya tadbhavet / sUryatejaHpratIkAzaM caturbAhuM surezvaram || 70 1 71 72 73 74 79 80 57 58 * etavihAntargataH pAThaH ka. kha. Da.ca. cha. jha. Dha. pustakasthaH / etacihAntargataH pATho gha. Ta. Da. Ta. pustakasthaH / * atra "Da" pustake, adhiko prantho dRzyate sa saMgatihIno bhAtyata eva TippaNIrUpeNa dIyate "kevalaM jJAnarUpo'sau vizvAtmA prIyatAmiti / anena vidhinA vidvAnkuryAdyaH zubhamuttamam / idaM paThedyaH zRNuyAnmuhUrte pazyetprasaGgAdapi dI. mAnam / so'pyatra saMghAtavimutadehaH prApnoti vidyAdharanAyakatvam / yAvatsamAH sapta naraH karoti yaH saptamI saptavidhAnayuktAm" iti / * etaccihAntargataH pAThaH ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Da Dha pustakasthaH / 1 ka. kha. Ga ca cha jha malavarjitam / 2 8. vividhaM / 3 cha. jha. te tena ca / 4 ka. kha. ca. da. nti vinidrAstu yatayaH sa' / cha. nti vinidrAstu sarvagaM sa / 5. vaikRtpari / 6ka. kha. Da. ca. cha. sa. Ta. vazaM gataH / 7 ma. brahmaNaH sarvamatulAvA / 8 ma sitA ya' /
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 87 saptAzItitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / dakSiNe zobhate zako hemaratnavibhUSitaH / sUryabimbamamAkAraM cakraM padmapratiSThitam // 81 kaumodakI gadA tasya mahAsuravinAzinI / vAme ca zobhate vatsa kare tasya mahAtmanaH // 82 mahApadmaM tu gandhAvyaM tasya dakSiNahastagam / zobhamAnaM sadA dhyAyetsAyudhaM kamalApriyam // 83 kambugrIvaM vRttamAsyaM padmapatranibhekSaNam / rAjamAnaM hRSIkezaM dazanai ratnasaMnibhaiH // 84 guDAkezAH santi yasya adharaM bimbasaMnibham / zobhate puNDarIkAkSaH kirITenApi putraka // 85 vizAlenApi rUpeNa kezavastu sucakSuSA / kaustubhenApi vai tena rAjamAno janArdanaH // 86 sUryatejaHprakAzAbhyAM kuNDalAbhyAM prabhAti ca / zrIvatsAGkena puNyena sarvadA rAjate hariH // 87 keyUrakaGkaNeoraimauktikaiRkSasaMnibhaiH / vapuSA bhrAjamAnastu vijayo jayatAM varaH // 88 rAjate mo'pi govindo hemavarNana vAsamA / [*mudrikAratnayuktAbhiraGgulIbhirvirAjate // 89 sarvAyudhaiH susaMpUrNo divyagabhagNahagiH / vainateyasamArUDho lokakartA jgtptiH|| 90 evaM taM dhyAyate nityamananyamanasA naraH / mucyane sarvapApebhyo viSNulokaM sa gacchati // 91 etatte sarvamAkhyAtaM dhyAnameva jagatpateH / vrataM caiva pravakSyAmi sarvapApanivAraNam // iti zrImahApurANe pAdme bhUmigvaNDe venIpATyAne gurutIrthe SaDazItitamo'dhyAyaH // 86 / / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-7338 atha manAzItitamo'dhyAyaH / kuJjala uvAcavratabhedAnpravakSyAmi yaizca Agadhyate hariH / jayA ca vijayA caitra jayantI pApanAzinI // 1 triHspRzA vajulI cAnyA nilagandhA tathA'paga / agvaNDA dvAdazI cAnyA manorakSA suputr||2 divyaprabhAvAH santyanyAstithayaH putrapAtradAH / azanyazayanaM cAnya janmASTamImahAvratam // 3 etevrataiH samAcIrNaiH pApaM dUraM prayAni ca / prANinAM nAtra saMdehaH satyaM satyaM vadAmyaham // 4 stotraM tasya pravakSyAmi pApagazipraNAzanam / suputra zatanAmAkhyaM narANAM gatidAyakam // 5 tasya devasya kRSNasya zatanAmAvyamuttamam / saMpratyeva pravakSyAmi tacchRNuSva suputraka // 6 viSNornAmazatasyApi RrSi chando vadAmyaham / devaM caiva mahAbhAga sarvapAtakazoSaNam // 7 [*viSNornAmazatasyApi RpibrahmA pratitaH / oMkArI devatA proktazchando'nuSTuptathaiva ca // sarvakAmikasaMsiddhyai mAkSe ca viniyogakaH / / namAmyahaM hRSIkezaM kezavaM madhusUdanam / sUdanaM sarvadaityAnAM nArAyaNamanAmayam // etacihanAntargataH pAThaH ka. kha gha. Da ca. cha. jha. Ta. Tha. du. da. pustakasthaH / etadAdiviniyogaka ityantagranthasthAne 'asya viSNoH zatanAmastotramantrasya brahmA RSiH madokAro devatA'naSTapachandaH marvakAmanAsiddhartha sarvapApApa. kSayArthe viniyogaH ' inyayaM granthaH, Ta. pustake dRzyate / ka. kha. gha. i. ca. cha. jha. Ta. Da. da. pustakeSvapyayaM granthaH kiMcidbhinnatayA dRshyte| 1 a. padma pra / 2 Da. vidrumAkRti / 3 ka. kha.i. ca. ha. suvarcamA / cha. sa. suvakSasA / 4 Da. "gaimauM / 5 . 'nyA'niladagdhA t| 6 ka. kha. ca. cArakA / . ka. manorathA / 8 ka. kha. ca.cha. jha. i. da. ka / ekAdazyAstu bhedAzca santi putra hyanekadhA / a|
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsamaNItaM [ 2 bhUmikhaNDejayantaM vijayaM kRSNamanantaM vAmanaM tathA / viSNuM vizvezvaraM puNyaM vizvAtmAnaM surArcitam / / 10 anaghaM tvaghahartAraM nArasiMhaM zriyaH priyam / zrIpati zrIdharaM zrIdaM zrInivAsaM mahodayam // 11 zrIrAmaM mAdhavaM mokSaM kSamArUpaM janArdanam / sarvajJaM sarvavettAraM sarvezaM sarvadAyakam // 12 hari murAri govindaM padmanAbha prajApatim / AnandaM jJAnasaMpannaM jJAnadaM jJAnadAyakam // 13 acyutaM sabalaM candravaktraM vyAptaparAvaram / yogezvaraM jagadyoni brahmarUpaM mahezvaram // mukundaM cApi vaikuNThamekarUpaM kaviM dhruvam / [zvAsudevaM mahAdevaM brahmaNyaM brAhmaNapriyam // 15 gopiyaM gohitaM yajJaM yajJAGgaM yajJavardhanam / yajJasyApi subhoktAraM vedavedAGgapAragam // 16 vedazaM vedarUpaM taM vidyAvAsaM surezvaram ] / pratyakSaM ca mahAhaMsaM zaGkapANiM purAnanam // 17 puSkaraM puSkarAkSaM ca vArAhaM dharaNIdharam / pradyumnaM kAmapAlaM ca vyAmadhyAtaM mahezvaram // 18 sarvasAgvyaM mahAsAgamyaM sAMkhyaM ca puruSottamam / yogarUpaM mahAjJAnaM yogIzamajitaM priyam // 19 asurAri lokanAthaM padmahastaM gadAdharam / guhAvAsaM mavAsaM puNyavAmaM mahAjanam // 20 [*vandAnAthaM bRhatkAyaM pAvanaM pApanAzanam / gopInAthaM gopasagvaM gopAlaM gogaNAzrayam / / 21 parAtmAnaM parAdhIza kapilaM kAryamAnupam / namAmi nigvilaM nityaM manovAkAyakarmabhiH // 20 nAmnAM zatenApi tu puNyakatA yaH stAti kRSNaM manasA sthiraNa / / __sa yAti lokaM madhusUdanasya vihAya dopAniha puNyabhRtaH / / nAnAM zataM mahApuNyaM sarvapAtakazAdhanam / ananyamanasA cyAyajapaddhyAnamamanvitaH // 24 nityameva naraH puNyaM gaGgAnnAnaphalaM labhet / tasmAttu susthiro bhUtvA samAhitamanA japat / / 25 trikAlaM yo japanpatyo niyatI niyama sthitaH / azvamedhaphalaM tasya jAyanaM nAtra saMzayaH // 26 ekAdazyAmupApyeva puratA mAdhavasya yaH / jAgara prajaenmatyastasya puNyaM vadAmyaham // puNDarIkasya yajJasya phalamAmAni mAnavaH / / tulasIsaMnidhI sthitvA manasA yA japannaraH / rAjasUyaphalaM bhutaM varSaNApi ca mAnavaH // 28 zAlagrAmazilA yatra yatra dvArAvatIzilA / ubhayoH saMnirdhA jApyaM kartavyaM sukhamicchatA // 29. vahusokhyaM prabhuktvava kulAnAM zatameva ca / ekena cAdhikaM martya AtmanA saha tArayeta // 30 kArtike snAnakartA yaH pUjayanmadhusUdanam / paThettatpurataH stotraM sa yAti paramAM gatim // 31 mAghasnAyI hi saMpUjya bhaktyA ca madhusUdanam / dhyAyecaiva hRSIkezaM japedvA'tha zRNoti ca // 32 murApAnAdipApAni vihAya paramaM padam / vinA vighnaM naraH putra saMprayAti janArdanam // 33 zrAddhakAle hi yo maryo bhuJjatAM ca dvijanmanAm / yo japecca zataM nAmnAM stavaM pApavinAzanam / / pitarastuSTimAyAnti tRptA yAnti parAM gatim / / * etacinAntargataH pAThaH ka. kha. gha. i. ca. cha. jha. Ta. Ta. i. da. pustakamthaH / etacihanAntargato'yaM pATho ja. pustaka eva / 1.kha. Da.ca.. jha. Da. da. vizvAdhAraM / 2i. zrIkara / 3. vijJAnaM / 4 ka.kha. gha. i. ca. cha.jha.Ta.Tha. Da. da. paM jagatpatim / 5 ka. kha. ra ca cha. jha. Da. da. m / avyakta taM ma / 6 ja. vyAma dhanya ma / 5 Da. khyaM sAMkhyagamyaM daityannaM pu / 8 ka. kha. Da. ca. da. sya mokSaM ca / 9 ka kha. 1 ca. Da. da. yoginAM gatidaM / cha. jha. yoginAM matidaM / gha. Ta.. yoginAjitaM / 1.ka. kha. . ca. cha. jha. da. m / murAri lokanAthaM ta pa / 11 gha. Ta. Ta. puNyahAmaM / cha. sa. Da.ppahAsaM / 12 ka. kha. gha. dR. ca. cha. jha.deM. ra. Da.datyaM nArAyaNamanAmayam / nA / 13 ka. kha. gha. cha, ca. cha. jha. Ta. Da. Dha. 'm / pUjayacca hai|
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 aSTAzItitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 307 brAhmaNo vedaviccavai kSatriyAM vijayI bhavet / dhanadhAnyaM prabhuJjIta vaizyo japati yaH sadA / / 35 zUdraH sukhaM prabhuGkte ca brAhmaNatvaM ca gacchati / prApya janmAntaraM vatsa vedavidyAM vindati / / 36 sukhadaM mokSadaM stotraM japtavyaM ca na saMzayaH / kezavasya prasAdena sarvasiddho bhavennaraH // 37 iti zrImahApurANe pAye bhUmikhaNDe venopAkhyAne gurutIrthe saptAzItitamo'dhyAyaH // 87 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 7375 athATAzItitamo'dhyAyaH / kuJjala uvAca taM stotraM mahAdhyAnaM jJAnaM caiva suputraka / mayAsskhyAtaM tatrAgre ca viSNoH pApapraNAzanam // 1 evaM canuSTayaM sA~ hi sadA puNyaM samAcaret / prayAti vaiSNavaM lokaM sarvamaukhyapradAyakam / / 2 ito gatvA bhavAnvatsa divyAdevIM prabodhaya / anRnyazayanaM nAma vratarAjaM vadasva tAm || samuddhara mahApApAdrAjakanyAM yazasvinIm // I tvayA pRSTaM mayA''khyAtaM puNyadaM pApanAzanam / gaccha gaccha mahAbhAga ityuktvA virarAma saH 4 viSNuruvAca -- evamuktojjvalastu supitrA kuJjalena hi / praNamya pAdau dharmAtmA mAtApitrormahAmatiH / jagAma tvarito rAjanlakSadvIpaM sa ujjvalaH // 7 taM giriM sarvatobhadraMmAkulam / nAnAratnamayaistuGgaiH zirairupazobhitam / / nAnApravAhasaMpurNarukanirmalairnRpa / [ nadyaH santi vizAlAstAstasmingirivarottame / kinnarAstatra gAyanti gandharvAH susvaraM nRpa ] | atmabhiH samAkIrNa devavRndaiH samAzritam // 8 siddhacAraNasaMghuSTaM munivRndairupAsitam / nAnApakSininAdaizca sarvatra parinAditam / / evaM giriM samAsAdya ujjvalo laghuvikramaH / sukhareNApi tAM divyAMdevIM tatra samAsthitAm // 10 rorUyamANAM tAM prAjJAM vacanaM cedamabravIt / kA tvaM bhavasi kasyAmi kasmAdrodipi sAMpratam / / 11 kasmAtkhinnA mahAbhAge na te vipriyaM kRtam / samAcakSvaM tvamanaghe sarva duHkhasya kAraNam // 12 divyAdevyuvAca 14 vipAko hi mahAbhAga karmaNAM mama sAMpratam / iha tiSThAmi duHkhena vaidhavyena samanvitA // 13 [*bhavAnko hi mahAbhAga kRpayA mama pIDitaH / pakSirUpadharI bhadra susvaraM paribhASase // raara tatsarvaM bhASitaM rAjakanyayA / ahaM pakSI mahAbhAge na siddhI nApi jJAnavAn / / 15 rudamAnAM mahAlApaistvAM dRSTvA tu mayA iha / tadA pRcchAmyahaM devi vada me kAraNaM tviha ] // 16 * etacihnAntargata. pATha: ka. kha. Da. ca. cha. jha. u. pustakasthaH / * etacidAntargataH pAThaH ka. kha. gha Ga ca cha jha Ta Tha Da Dha pustakasthaH / 1 ka. kha. Da. ca. cha. jha. Dha yo vindate mahIm / dha / 28 nabuddhiM pra / 3. yo / 4 ka. kha. Ga. ca. da. "kaM devAnAmapi durlabham / 5 ka. kha. ca. cha. jhaTa, vRnderupAsita / 6 ka. kha. Ga ca cha jha. u. 'dairalaMkRta / 7 Da. Da. da. pi sA kanyA girau tasminpraroditi / ro / 8 ka. kha. gha. Ga. ca. cha. jha Ta Tha Da. Ta. kalyANi / 9Da. smA tsthitaM maM / 10 ka. kha. gha. Da. ca. cha. jha Ta Tha Da Dha kSva mamAcaiva sa /
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 2 bhUmikhaNDepiturgehe yathAvRttamAtmavRttAntameva hi / tayA cA''vaditaM sarva yathAsaMkhyena duHkhadam // 17 tadAkarNya samAsena ujjdhalo hi mhaamnaaH| tAmuvAca mahApakSI divyAdevIM suduHkhitAm // 18 yathA taba vivAhe ca bhAro maraNaM gatAH / svayaMvaranimittena kSayaM gataM ca kSatriyam // 19 etatte ceSTitaM sarva mayo pitari bhASitam / anyajanmakRtaM karma tava pApaM sulocane // 20 mama pitrA mamAgre ca tvatkarma paribhASitam / [*tena dopeNa samyaktvaM liptA'si tu varAnane 21 etAvatkAraNaM sarva a'kasya paripRcchitam / pUrva karmavipAkaM ca bhujhva tvaM ca svamAzu ca / / 22 atha sA tadvacaH zrutvA nRpakanyojjvalasya tu / pratyuvAca mahAtmAnaM bruvantaM pakSiNaM zubham // 23 mAnanIyo'si me pakSinkRpAM kuru mAya prabho / kathayamba prasAdena tamya pApasya nipkRtim // 24 prAyazcittaM supuNyaM ca mama pAtakazAMdhanam / yena prAmomyahaM puNyaM vizuddhAzeSakilviSA / ['prAyazcittaM mahAprAjJa vadasva tvaM prasAdataH] // ujjvala uvAcasvadartha tu mahAbhAge kujalaH pRcchito mayA / mamAvyAnaM tu tenApi prAyazcittamanuttamam // 26 tatkurupva mahAbhAge marvapAtakazodhanam / dhyAyamba hi hapIkezaM zatanAmajapaM kuru // 27 japayajJena ve devi kuru vratamanuttamam / anyazayanaM nAma mahApAtakazodhanam // samAcaSTe sa dharmAtmA sarvajJAnaprakAzakam / dhyAnaM stotraM svarUpaM ca viSNAzcaiva mahAtmanaH // 29 viSNuruvAcatasmAtmA jagRhe sarva saMsthitA nirjane vane / sarvadvaMdvavinimuktA saMjAtA tapasi sthitA // 30 [zvataM cakre jitAhArA nigadhArA suduHkhitA] / kAmakrAMdhavihInA ca varga maMyamya nityazaH // indriyANAM mahArAja mahAmAhaM nirasya ca // abde caturthake prApte suprasannI janArdanaH / tasya saMdarzayAmAsa svarUpaM varadaH prabhuH / / 32 sUta uvAca--- indranIlaghanazyAmaM zaGkhacakragadAdharam / sarvAbharaNazobhADhyaM padmahastaM mahezvaram // baddhAJjalipuTA bhUtvA vepamAnA nirAzrayA / uvAca gadgadervAkyainanAma madhusUdanam // 34 tejasA tava divyena dhyAtuM zaknomi naiva hi / divyarUpI bhavAnkastvaM tadvada kRpayA prabho / / 35 ['kathayasva prasAdena kimatra tava kAraNam / sarvameva prasAdana prabravIhi mahAmane // devameva vijAnAmi tejasA iGgitestava / jJAnahInA jagannAtha na jAna rUpanAmanI // kiM ca brahmA bhavAnviSNuH kiM vA zaMkara eva vA // ] evamuktvA praNamyeva daNDavaddharaNI gatA / tAmuvAca jagannAthaH praNatAM rAjanandinIm // 38 2 maan|| 36 * etacihanAntargata. pATa: ka.kha, gha..ca. cha. jha.Ta.Ta.Da. pustksthH| etacihanAntargataH pATho gha. Da. Da, pustakasthaH / * etacihAntagataH pApTaH ka.kha. gha.ha.ca. jha. i.. pustaka sthaH / + etacihAntagataH pAThaH ka. kha. i. ca. jha. Da, Dha, pustakasthaH / 1ha, mahAmatiH / 2 ka. kha. Da, ca. da. yA tu parivadita / Da. yA'pi parivadita / 3 gha. i. Ta, Tha. Da. gre tatkRpayA p| 4 cha, jha, praznasya / 5 ka. kha. Da.ca. cha. jha. Da. da. punaH / 6 i. cha. jhaDa. da. m / praNatA dInayA vAcA kuru tAta kRpAM mama / ka / 7 ka. kha. gha. i. ca. cha. jha. Ta. 1. ru| bhava jJAnaparA nityaM ku / 8 ka. kha. gha. ca. da, Tha. i. syai sadAtukAmastu vara varadanAyakaH / ma ka kha. Da. ca. cha. jha. Da.. sthaatuN|
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 89 unanavatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / zrIbhagavAnuvAcatrayANAmapi devAnAmantaraM nAsti zobhane / brahmA samarcito yena zaMkaro vA varAnane // tenAhamacito nityaM nAtra kAryA vicAraNA // etau mamAbhinnatarau nityaM cApi trirUpavAn / ahaM devi hRSIkezaH kRpayA tava caa''gtH||40 stavanAnena puNyena vratena niyamena ca / saMjAtA kalmaSIMnA varaM varaya zobhane // 41 divyAdevyuvAcajayAjita hRSIkeza kRSNa klezApahAraka / namAmi te padadvaMdvaM mAmuddhara bhavArNavAta // 42 eSa evAsti me kAmo varaNIyaH prasIda me / tava pAdau bhajiSyAmi bhaktiM dehi mamAnagha // 43 darzayasva jagannAtha mokSamArga nirAmayam / dAsatvaM dehi vaikuNThe yadi tuSTI janArdana // 44 bhagavAnuvAcaevamastu mahAbhAge nidhUtAzeSakilviSA / vaiSNavaM paramaM lokaM durlabhaM yoginAM sadA // 45 gaccha gaccha mahAlokaM pramAdAnmama sAMpratam / evamuktA mahAbhAgA mAdhavena mahAtmanA // 46 divyAdevI hyabhUhivyA sUryatejaHsamaprabhA / pazyatAM sarvalokAnAM divyAbharaNabhUSitA // 47 divyamAlAnvinA sA ce muktAhAravilambinI / gatA sA vaiSNavaM lokaM dAhAlayavarjitam // 48 ujjvalastu samAyAtaH mvagRha harSasaMyutaH / tatsarva kathayAmAsa pitaraM prati sattamaH // 49 iti zrImahApurANe pAdma bhUmikhaNDe venopAkhyAne gurutIrtha'TAzItitamo'dhyAyaH // 88 // AditaH zlokAnAM mamaSTyaGkAH-7424 athonanavanitamo'dhyAyaH / viSNuruvAca kuJjalastu tataH zrutvA dvitIyaM vAkyamabravIt / bhavAnkathaya nansarva kimapUrva ca dRSTavAn // zrutavAMzcApyapUrva vA zrotukAmo'smi mAMpratam / / evaM pitrA samAdiSTaH kuJjalena samujjvalaH / pitaraM pratyuvAcAtha vinayAvanatastataH // samujjvala uvAcahimavantaM nagazreSThaM devandanipavitam / AhArArtha pragacchAmi bhavanazcA''tmanaH pitaH // [*pazyAmi kautukaM nityaM yanna dRSTaM zrunaM kardA ] // gandharvaRSisaMkIrNamapsarAMbhiH prazobhitam / bahukautukazobhADhyaM maGgalaM maGgaleyutam // bahupuSpaphalopetairvanairnAnAvidhaistathA / anekautukabharrarmAnasaM parirAjate // tatra dRSTaM mayA tAta apUrva kautukaM tadA / bahuhaMsasamAkIrNo haMsa ekaH samAgataH // * etacihnAntargataH pAThaH ka. kha. gha. hu. ca. cha. jha. Ta. Tha. i. Dha. pustakasthaH / ka. kha. gha. Ga. ca. cha. jha. Ta. . Dha. nnaa| abhinnI pUjinI yezca tairahaM ca prapUjitaH / a| 2 ka. kha. gha. Da. ca. cha. jha. Ta. Tha. Da. da.t / varaM me dAtukAmo'si cakrapANe pr| 3 ka. kha ca. cha. sa. u.da.ca divyhaa| 4 gha. Ta. Tha. Da. sata uvAca / 5 cha. devAmugani / gha. i. devavRkSani / 6 Da. "dA / devrssiggsN'| 7ka. kha. gha. Ga ca. cha. ma. Ta. Tha. Da. da. mAnamAntike / b'|
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDesa ca kRSNo mahAbhAga trayo'pyanye samAgatoH / sitetraishcnycupaadairnytHshuklvigrhaaH|| 7 catasrastatra vai bhAryA raudrAkArA vibhISaNAH / daMSTrAkarAlasaMkrUrA Urdhvakezyo bhyaankaaH|| pazcAtteSAM samAyAtAstasminsarAsa mAnase / kRSNahaMsAstu saMsnAtA mAnase tAta mtpurH| vibhrAntAH paritazcAnye na snAtAstatra mAnase // 9 kRSNAnhasAMstu saMsnAtAJjahasustAstriyastadA / tataH pUrva viniSkrAnto haMsa eko mahAtanuH 10 pazcAtrayo viniSkrAntAstezcAhe samupekSitaH / vihAyasA prayAtAste vivadantaH parasparam // 11 tAstu striyo mahAbhItAH samantAdivi babhramuH / vindhyasya zikhare puNye vRkSacchAyAsu pkssinnH|| niSaNNAstatra te sarve dagdhA duHvai mudAruNaH / teSAM saMpazyamAnAnAM lubdhakaH samupAgataH // 13 mRgayAM krIDayitvA tu bANapANirdhanurdharaH / zilAtalaM samAsAdya niSasAda sukhena vai // 14 pazcAdbhillI samAyAtA anamAdAya codakam / svapriyaM pazyate tAvatsadRzairlakSaNeryutam // 15 atyadbhutaM tayA dRSTaM svakAntastejasA'nvitaH / divyatejaHsamAkrAnto yathA sUryo divi sthitH|| [*puMsamanyaM parijJAya taM parityajya sarpitA / / vyAdha uvAcaeohi tvaM priye cAtra karamAnmAM tvaM na pazyasi / kSudhayA pIDyamAnA'haM tvAmahaM caavlokye||17 tasya vAkyaM samAkarNya zIghraM vyAdhI samAgatA / bhartuH pArtha samAsAdya vismitA caabhvttdaa]| ko'yaM tejaHsamAkAro devopamaH samAhayet // 18 tamuvAca tato vyAdhI bhartAraM dIptatejasam / atra kiM te kRtaM vIra yadbhavAndivyalakSaNaH // 19 sUta uvAcaevamAbhASito vyAdhyA vyAdhaH priyAmabhASata / ahaM te vallabhaH kAntaM bhavatI ca mama priyA // 20 kamonmAM naiva jAnAsi kathaM zaGkA pravartayaH / kSudhayA pIDayamAno'haM payazcAnnaM padIyatAm // 21 vyAdhyuvAcabarbaraH kRSNavarNazca raktAkSaH kRSNakazcakaH / IdRzazcAsti me bhartA sarvasatvabhayaMkaraH / / 22 bhavAnko divyadehastu priyenyuktvA samAhvayet / evaM me saMzayaM jAtaM vada satyaM mamAgrataH // 23 kulaM nAma svakaM gotraM krIDAliGgaM tathaiva ca / samAcaSTe(STa) priyAyAstu tasyAH pratyaya AgataH 24 pratyuvAcAtha sA vyAdhI bhartAraM hRSTamAnasA / kasmAttavadRzaH kAyaH zvetakaJcakadhArakaH // kathaM jAtaH samAcakSva mahAtejaHsamanvitaH // sUta uvAcaevaM saMpRcchyamAnastu bhAryayA mRgaghAtakaH / pratyuvAca tato lubdhastAM miyAM sukhdaayiniim||26 narmadottarakUle tu saMgamazcAsti suvrate / AtapenA''kulo jIvA mama jAtastu supriye // 27 asminhi saMgame kAnte zramazrAnto'smi satvaram / gataH snAtvA jalaM pItvA pazcAdiha samAganaH 28 * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. i. ca. cha. jha. Da. da. pustakasthaH / / 13. hAtejAtrayo / 2 Da. 'tAH / tAdRzAste ca vAlA vA anye zubhrA mahIpate / ca / Da. jha 8. 'tAH / tAdRzAste ca nIlA vA anye zubhrA mahIpate / / 3 a. vo'yaM sampAgataH / ta / 4 ka. kha. Da. ca. Da. 4. priyama / 5 i. 'smAna jJAyase kAnte tasmAddhAsyaM pravartate / kSu / 6 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. da. prAmaM / 7 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Da. Dha. va mamA''zcarya pravartate / sU /
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 navatitamo'dhyAyaH] paapurANam / nadAprabhRti me kAya IdRzastejamA''vRtaH / saMjAto bahuzobhADhyaH kaJcakaH suprabhA gtH|| 29 tenA''khyAte kulAdau ca pratyakSaM lakSite tathA / nizcitya saMgame puNyaM vijJAtaM ca tayA tataH 30 pratyuvAcAtha bhAraM saMgamaM mama darzaya / tava pazcAtmadAsyAmi bhojanaM mAnasaMyutam // 31 ityuktaH priyayA vyAdhaH satvaraM prajagAma ha / saMgamo darzitastasyai tenAsau pApanAzanaH // 32 sabhAryAste mahAbhAga pakSiNo laghuvikramAH / tAbhyAM sAdhaM yayuH sarve revAsaMgamamuttamam // 33 teSAM tu pazyamAnAnAM pakSiNAM mama pazyataH / tayA'pi nApito bhartA punaH snAtA hi sA'pi ca 34 divyadehadharI cobhI divyakAntisamanvitau / pazyatAM pakSiNAM caiva divyavasvAnulepanau // 35 divyamAlAmbaradharau divyagandhAnulepanau / vaiSNavaM yAnamAsAdya munigandharvapUjitau // 36 [*gato nau vaiSNavaM lokaM vaiSNavaiH paripUjito] / stayamAnau mahAtmAnau daMpatI dRSTavAnaham // 37 vajanto svargamArgaNa kUjanti pakSiNastadA / tIrtharAjavaraM dRSTvA harSayuktAkSaraistathA // 38 catvAraH kRSNahaMsAste maMgame pApanAzane / nAnvA ve bhAvazuddhAste prAptA ujjvalatAM tadA // 39 snAtvA pItvA jalaM ne tu punbhirvinirgtaaH| tAzca patnyastadA kRSNA mRtaasttsnaanmaatrtH||40 krandamAnA viceSTantyo hAhAkArabhRzaM pitaH / yamalokaM gatAstAstu tAta dRSTA mayA tadA // 41 uDDInAstu tato haMsAH svasthAnaM pani jagmire / evaM nAna mayA dRSTaM pratyakSaM kathitaM tava // 42 kRSNavarNA mahAkAyA dhArtarASTrAstu tatpriyAH / kathayasva prasAdena ke bhaviSyanti vai pitaH // 43 nirgatAnmAnasAnmadhyAddhArASTrAnbadasva meM / ['ke bhaviSyanti me tAta kathayasva ca sAMpratam] 44 kasmAta kRSNatAM prAptAH kasmAda zukratAM punaH / maMprAptAstatkSaNAmnAtAH kasmAnmRtAzca tAH striyH|| evaM vai saMzayastAta saMjAto dAruNo mama / chenumarhati cAdhava bhavAjJAnavicakSaNaH // prasAdasumukho bhatvA praNatasya sadava me // evaM saMbhApya pitaraM viragama samujjvalaH / tataH pravaktumArebhe sa zukaH kunyjlaabhidhH|| 47 iti zrImahApurANe pAye bhUmikhaNDe venopAnyAne gurutIrtha unanavatitamo'dhyAyaH // 8 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-7471 atha navatitamo'dhyAyaH / sUta uvAcaevaM puNyatamaM zrutvA samujjvalasubhApitam / kuJjalaH sa hi dharmAtmA pratyuvAca sutaM prati // 1 kuJjala uvAcasaMpravakSyAmyahaM tAta zrUyatAM sthiramAnasaH / marvamaMdehavidhvaMsaM pavitraM pApanAzanam // indralokapravRttaM taM saMvAdaM devakAtakam / sabhAyAM tasya devasya indrasyApi mhaatmnH|| 3 ekadA tu mahAprAjJo nArado munimattamaH / devaM draSTuM sahasrAkSaM jagAma tvaritastadA // 4 ___ etaccidAntargataH pATaH ka. kha. hu. ca. cha. jha. ha. da. pustaka sthaH / / etaccidAntargataH pAThaH ka. kha. gha. Da. ca. cha jha. Ta. Tha. i. Dha. pustakasthaH / 1 Da. to vastrasaMyuktaH ka / hu. cha. da. to vastrasaMyuktaH kabhukaH zubhratAM g| 2 i. dhastayA saha j| 3. naH / muditAste / 4 ka. kha. tu ca. cha. jha. Ta. Ta. Da. da. tii| saMjAtI pakSiNAM zreSTha di|
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDetamAgataM sahasrAkSaH sUryatejaHsamaprabham / dadarza harSamApannaH samutthAya mhaamtiH|| 5 dadAvaya' ca pAdyaM ca bhaktyA praNatamAnasaH / baddhAJjalipuTo bhUtvA praNAmamakarottadA // 6 Asane komale puNye vinivezya dvijottamam / papraccha praNato bhUtvA zraddhayA parayA yutaH // 7 kasmAcA''gamanaM te'dya kAraNaM vada sAMpratam / ityukte devarAjena pratyuvAca mhaamuniH|| 8 bhavantaM draSTumAyAtaH pRthivIlokato hare / snAtvA puNyapradezeSu tIrtheSu ca suzraddhayA // 9 devAnpitRRnsamabhyarcya dRSTvA kSetrANyanekadhA / [*etatte sarvamAkhyAtaM yatvayA pRcchitaM purA // 10 indra uvAcadRSTAni puNyatIrthAni kSetrANi ca tvayA mune / kiM tIrtha prApya devarSe mucyate brahmahatyayA // 11 murApo mucyate pApAgono hemApahArakaH / mitradrohAnmahApApI bhAryAhA ca tadvada // 12 nArada uvAcayAni kAni ca tIrthAni gayAdIni surezvara / teSAM naiva prapazyAmi vizeSa pApanAzanam // 13 supuNyAni mudivyAni pApanAni samAni ca / sarvANyeva sutIrthAni jAnAmyahaM puraMdara // 14 avizeSaM vizeSaM ca naiva jAnAmi sAMpratam / pratyakSaM kriyatAM deva tIrthAnAM gatidAyakam // 15 evaM vAkyaM samAkarNya nAradasya mahAtmanaH / samAI tAni cendreNa tIrthAni bhRgatAni ca // 16 mUrtimanti ca divyAni ['samAyAtAni sAMpratam / baddhAJjalIni sarvANi ] bhUSitAni subhUSaNaH divyAmbarANi snigdhAni tejovanti ca suvrt| [*strIpuMsomtu svarUpANi kRtAni ca vizeSataH] haMsacandraprakAzAni divyarUpadharANi ca / ['muktAphalasya varNena prabhAsanti surezvara ] // 19 taptakAzcanavarNAni sAruNAni ca tatra ca / [*kAntyA zuklamupaniAni prabhAsanti samAntare // 20 kAni pAni bhAntyeva mUrtimantIni bhAnti ca / sUryatejaHprakAzAni taDidvarNAni kAnici. kAnicidraupyavarNAni hArakeyUrakaGkaNaiH / mAlAbhizca suzAbhIni kamaNDalukarANi ca // tatkAlaM smRtamAtreNa AyAtAni sabhAntarai / / gomatI narmadA puNyA candrabhAgA sarasvatI / devikA bimbikA kubjA kuJjalA maJjulA srutA 23 rambhA bhAnumatI puNyA pArA caiva sughargharA / zoNA ca sindhusauvIrA kAverI kapilA tthaa||24 mukundA bhedinI puNyA supuNyA ca mahezvarI / carmaNvatI tathA khyAnA lopA cAnyA sukauzikI * etaccihanAntargataH pAThaH ka. kha. gha. Da. ca. cha. i. Ta. Ta Da. da. pustakasya / / etaccidvAntargataH pAThaH ka. kha. gha. ca. sa. Ta. Tha. Da. da. pustakasthaH / * etanihanAntargataH pATa: ka. kha. gha. du ca. cha. jha. Ta Ta. Dada. pustakasthaH / + etacihanAntargataH pAThaH ka. kha. gha. Da. ca. cha. jha. Ta. Ta . da. pustakasthaH / / etacihanAntargata. pAThaH ka. kha. gha. Da. ca. cha. jha. Ta. 2. Da. Dha. pustakasthaH / / 1. ttataH / A / 2 gha. Da. cha. jha. Ta.Ta. Da. da. kaH / svaamidraa|3 ka kha. gha. Da. ca. cha. jha. Ta. Ta. Da. Dha. hAbhAga bhaa| 4 ka. kha. ca. pI nAryA hantA kathaM sukham / nA / Ta. 'pA nAyaryA hatA kathaM sukhI / nA / jha. pI nAryA hantA kathaM sukhI / naa| u. da. 'pI nArIhantA kathaM sUkhI / nA / 5 ka. kha. Da.ca. cha. Da. da. pratyayaM / 6 ka, kha. gha. Ga. ca. cha. jha. Ta. Tha. Da. da. hRya sahasrAkSastIrthAnbhUtalasaMsthitAn / yAni kAni ca tIrthAni sarvANi bhuu| 7 gha. Ta. Tha. Dha. 'ni surUpANi puraMdara / kaa| 8 ka.kha. gha. Da. ca. cha. jha. Ta. Ta. Da. da. t / cakAsati ca rApyANi prabhAsani smaantre| sarvAbharaNavastrAyaH prazobhante narezvara // hArakaGkaNakeyaraulAbhistu puraMdara / divyacandanadigdhAni surabhINi gurUNi ca // kamaNDalakarANyeva hyAgatAni sabhA / 9ka.kha. gha. i.ca. cha. sa.Ta. Tha. Da. Dha. 're| ghaatun| 10 Ga. da. vaidikaa|
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 navatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / suhaMsA haMsavAhA ca hemavegA manorathA / murathA sAruNA vegA suSeNA ca supaminI // 26 vAhanI saraghA cAnyA puNyA cAnyA pulndikaa| himA manArathA divyA candrikA vedasaMkramA27 jvAlA hutAzanI svAhA kAlA caiva kapiJjalI / svadhA sukAlA kAliGgA gambhIrA himavAhinI devadravI vIravAhA lakSahomA'pyaghApahA / pArAzarI vedagarbhA hemavezA supuNDrakI // 29 etA nadyo mahApuNyA mUrtimatyo baghApahAH / sarvAbharaNazobhAvyAH kumbhahastAH supUjitAH // 30 prayAgaH puSkarazcaiva sarvatIrthamanoramaH / vArANasI mahApuNyA brahmahatyAvyapohinI // 31 dvArAvatI prabhAsazca yavantI naimiSastathA / daNDaka[*zva dazAraNyaM mahezvarakalevarau // 32 kAlaJjaro brahmakSetraM mathuge nAma vAhakaH / mAyA kAcI nathA'nyAni divyAni vividhAni ca // aSTaSaSTistu tIrthAni nadInAM daza koTayaH / godAvarImugvAH sarvAH samAyAtAstadAjJayA // 34 dvIpAnAM tu samastAni tIthAni ca mahAnti ca / [+ pUrtiliGgadharANyeva sahasrAkSaM sureshvrm]||35 samAjagmuH samastAni tadAdezakarANi ca / praNemurdevadevezaM nanazIpANi sarvazaH // 36 taistu prokto mahAtIrthairdevarAjastu sAdaram / kammAnayA samAhanA devarAja badasva naH // 37 brUhi naH kAraNaM sarva namastubhyaM mugadhipa / evamANitaM sarvaM tIrthAnAM vacanaM tdaa|] evamAkarNya tadvAkyaM devarAjo'bhyabhApata / / kaH samarthoM mahAbhAgA brahmahatyAM vyapAhitum / govadhAgvyaM mahApApaM strIvadhAkhyamanuttamam / / 39 svAmidrohAtsamudbhUtaM surApAnAca dAruNam / hemasteyodgataM pApaM gurunindAsamudbhavam / / 40 bhrUNahatyAM mahAghorAM kaH samartho nivanitum / gajadrohaM mahApApaM bahupIDApradAyakam // 41 mitradrohaM tathA cAnyansarvavizvAmaghAtakam / devabhadaM tathA cAnyalliGgabhedaM tataH param // 42 vRtticchedaM ca viprANAM gAMpracArapraNAzanam / agAgdAhanaM cAnyadrAmadIpanakaM param // 43 SoDazeta mahApApA agamyAgamanaM tathA / svAmityAgAtsamudbhUtaM raNasthAnAtpalAyanam // 44 etAni nAzayatko vai [ +mamarthastIrthasattamaH / samartho bhavatAM madhya prAyazcittaM vinA dhruvm||45 pazyatAM devatAnAM ca nAradasya ca pazyataH / bruvanta sarve saMcintya nizcitaM pApanAzanam // 46 evamukte zubhe vAkye devezena mahAtmanA / saMmantrya tIrtharAjena procuH zakraM samAgatam // 47 tIthAnyUcuH-- zrUyatAmabhidhAsyAmo devarAja namo'stu te / yAvanti marvatIrthAni sarvapApaharANi ca // 48 brahmahatyAdikAnyeva tvayoktAni surezvaram / mahAghorANa pApAni nAzituM naiva zaknumaH // 49 prayAgaH puSkarazcaiva sarvatIrthamanuttamam / vArANasI mahAbhAga sarvapAtakanAzinI // mahApAtakanAzAya catvAro'mitavikramAH // upapAtakanAzAya vayaM dhAtrA vinirmitAH / mahApApApapApArthaM sRSTo'sau puSkaro dhruvam // 51 38 --- - ..---. etaccidAntargataH pAThaH ka. kha. hu ca cha jha. i. da. pustakasthaH / + etacihAntargataH pATaH ka. kha. gha. ja. ca. cha. sa. Ta. Tha. Da. da. pustakasthaH / * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. gha. hu. ca. cha. . Ta. Tha. Da. Dha. pustksthH| + etacihAntargata: pAThaH ka kha. gha. i. ca. cha. sa. Ta. Tha. Da. da. pustakasthaH / 1 ka. kha. Da. cha. jha. Da. da. veNA bhadraveNA su| 2 ka. sva. i. ca. cha. i. 8. hemA 3 Da. zuddhA / 4 cha. jha. hemagI /
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDeevamAkarNya tadvAkyaM tIrthAnAM surarAda tataH / harSeNa mahatA''viSTasteSAM stotraM cakAra ha // 52 iti zrImahApurANe pAdma bhUmikhaNDa venopAkhyAne gurutArthakathane navatitamo'dhyAyaH // 9 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-7523 athakanavatitamo'dhyAyaH / kuJjala uvAcabrahmahatyA'bhibhUtazca sahasrAkSA yadA purA / gautamasya priyAsaGgAdagamyAgamanAttathA // sujAtaM pAtakaM tasya tyaktuM devezca brAhmaNaH / mahasrAkSastapastaMpa nirAlambo niraashryH|| 2 tapanti devatAH sarvA RSayo yakSakiMnarAH / devarAjasya pUjArthamabhiSekaM pracakrire // deze mAlavake nItvA devarAja sutottamAH / cakruH snAnaM mahAbhAgAH kumbhairudkpuuritaiH|| 4 snApituM prathamaM nIto vArANasyAM svayaM tataH / prayAge ca sahasrAkSaH sarvatIrthe tataH punH|| 5 mahAtmanA puSkareNa snApitaH svayameva ca / brahmAdibhiH suraiH srvairmunivRnddvijottmH|| 6 nAgavRndainagaiH sarvairgandharvazca sakinaraiH / nApitA devarAjastu vedamaMtraH susNskRtH|| [ *munibhiH sarvapApaghnestasminkAlaM dvijottama ] // zuddha tasminsahasrAkSe mahAbhAge mahAmato / brahmahatyA gatA tasya agamyAgamanAdbhavA // 8 [ + pApena tena ghoreNa sAyamindrasya bhUtale ] / suprasannaH mahasrAkSastIrthebhyo'pi varaM dadau // 9 bhavantastIrtharAjAno bhaviSyatha na saMzayaH / matprasAdAtpavitrAzca yasmAdahaM vimokSitaH // sughorAtkilbiSAdatra yupmAbhivimalairaham // evaM tebhyo varaM dattvA mAlavAya varaM dadau / yasmAtsvayaM tvayA'pyetadvidhRtaM mama pAtakam // tasmAttvamanapAnezca dhanadhAnyairalaMkRtaH // bhaviSyasi na saMdeho matprasAdAna saMzayaH / sudupkAlavinA nvaM tu bhaviSyasi na saMzayaH / / 12 evaM tasmai varaM dattvA sahasrAkSaH puraMdaraH / kSetrANi sarvatIrthAni dezAnmAlavakAMstathA / [*AkhaNDalena sArdhaM te svasthAnaM prati jagmire / / sUta uvAcatadAmabhRti catvAraH prayAgaH puSkarastathA ] / vArANasI marvatIrtha prApuH svasthAnamuttamam // 14 kuJjala vAca -- [+ asti pAzcAladeze tu viduro nAma kSatriyaH / tena lobhaprasaGgena brAhmaNo nihataH purA / / 15 zikhAsUtravihInastu tilakena vivarjitaH / bhikSArthamaTate so'hni brahmanno'haM smaagtH|| 16 brahmanAya surApAya bhikSA cAnnaM pradIyatAm / gRhapvevaM samasteSu bhramate yAcataM puraa|| 17 * etaccidAntargataH pAThaH ka. sva. gha. Da. ca. cha. jha. Ta. Da. dR. pustakasthaH / + etaJcidvAntargataH pAThaH ka. kha. gha. Ga. ca. cha. jha Ta. Tha. Da. da. pustakasthaH / * etacihAntargato'ya pAThaH ka. kha. Da. ca. cha. jha. Da pustakasthaH / + etacihAntargataH pAThaH ka. kha. Da. ca. cha. sa. Da. pustakasthaH / 1ka. kha. Da. ca. cha.za. da. "mImtapobala: / ma" / Da. "mantraH suzobhaneH / ma /
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 dvinavatitamo'dhyAyaH ] paapurANam / 315 evaM marveSu tIrtheSu aTanneva samAgataH / brahmahatyA tatastasya na yAti dvijasattama // 18 vRkSacchAyAM samAzritya dahyamAnena tejamA / saMsthito viduraH pApI duHkhshoksmnvitH|| 19 candrazarmA tato vipro mahAmohena pIDitaH / nivasanmagadhe deze gurughAtaka ucyate // 20 vajanaibandhuvargazca parityakto durAtmavAna / sa tatra hi mamAyAto yatrAso viduraH sthitH|| [ *zikhAsUtravihInastu vipraliGgavivarjitaH ] // nadA'sau pRcchitastena vidureNa durAtmanA / bhavAnko hi samAyAto durbhago dgdhmaansH|| vipraliGgavihInastu kasmAttvaM bhramame mahIm / / vidureNoditaH so'pi candrazarmA dvijottamaH / AcaSTe sarvamevApi yathApUrva kRtaM svakam // 23 pAtakaM ca mahAghoraM vasatA ca gurohe / mahAmohagatenApi krodhenA''kulacetasA // 24 gurorghAtaH kRtaH pUrva tena dagdho'mmi mAMpratam / svavRttAntaM nivedyaivaM candrazarmA'pyapRcchata // 25 bhavAnko hi suduHgvAnmA vRkSacchAyAM samAzritaH / vidureNa samAsena AtmapApaM niveditam // 26 atha kazcidvijaH prAptamtRtIyaH zramakarpitaH / vedazarmeni ve nAnA bhupaatksNcyH|| 27 dvAbhyAmapi ca saMpRSTaH ko bhavAnduSkatAkRtiH / kammAddhamasi pRthvIM tvamAtmabhAvaM nivedaya // 28 vedazarmA tataH marvamAtmaceSTitameva ca / kathayAmAsa tAbhyAM vai hyagamyAgamanaM kRtam // 29 dhikataH sarvalokezca anyaiH svajanavAndhavaH / tena pApena saMliptA bhramAmyevaM mahImimAm // 30 vaculo nAma vaizyo'tha sugapAyI samAgataH / sa gonastu vizepeNa taizca pRSTo yathA puraa|| 31 tebhya AveditaM tena yathAjAnaM svapAtakam / taistathA''kaNitaM sarva samyaktasya prabhASitam // 32 catvAra evaM pApiSThA ekasthAnaM smaagtaaH| kaH kasyApi na saMpake bhojanAcchAdanena ca // 33 karoti ca mahAbhAga vArtA cakruH parasparam / na vizantyAsane caike na svapantyekasaMstare // 34 evaM duHkhasamAviSTA nAnAtIrtheSu te gatAH / eteSAM pAtakA ghorA na nazyanti ca nandana // 35 sAmarthya nAsti tIthAnAM mahApAtakanAzanaM / vidurAdyAstataste tu gatAH kAlaJjaraM girim / / 36 iti zrImahApurANe pAjhe mikhaNDe vanopAkhyAne gurutIrtha ekanavatitamo'dhyAyaH // 91 // AditaH zlokAnAM mamaTyaGkAH-7559 atha dvinavatitamo'dhyAyaH / kuJjala uvAcakAlaJjaraM samAsAdya nivasanti suduHkhitAH / mahApApaistu saMdagdhA hAhAbhUtA vicetanAH // 1 tatra kazcitsamAyAtaH siddharUpI dvijottamaH / tena pRSTAH suduHkhArtA bhavantaH kena duHkhitaaH||2 sa taiH prokto mahAprAjJaH sarvajJAnavizAradaH / teSAM jJAtvA mahApApAnkRpAM cakre supuNyabhAk // 3 siddha uvAcaamAsomasamAyoge prayAgaH puSkarastathA / sarvatIrthastRtIyastu vArANasI caturthikA // 4 * etaccidAntargataH pAThaH ka. kha. gha. i. ca cha. jha. Ta. Da. da. pustakasthaH / 1 a. tyaktaH purA''tma / 2 Ga, cha. dvijAdhamaH / 3 Da. dhena jvalitena ca / gu' / 4 i. ca / na karoti mahAbhAga jJAnavAto dvijottama / na / 5 Da. dacako mahAyazAH / ne| - -- --
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDegacchathaiSu ca vai yUyaM catvAraH pApakAriNaH / gaGgAmbhasi yadA snAtAstadA muktA bhaviSyatha // pAtakebhyo na saMdeho nirmalatvaM gamiSyatha // AdiSTAstena te sarve praNemustaM prayatnataH / kAlacarAttato jagmuH satvaraM pApapIDitAH // 6 vArANasI samAsAdya snAtvA caiva dvijottama / prayAgaM puSkaraM caiva sarvatIrtha tu stvraaH|| amAsomasamAyoge jagmuste paapkRttmaaH|| vidurazcandrazarmA ca vedazarmA tRtIyakaH / gono'tha vaJjalazcaiva murApaH pApacetanaH // tasminparvaNi saMprApta snAtA gaGgAmbhasi dvija / snAnamAtreNa muktAstu govadhAyaistu kilviSaiH / / brahmahatyAguruhatyAsurApAnAdipAtakaH / liptAni tAni tIrthAni paribhramanti medinIm // 10 puSkaraH sarvatIrthazca prayAgaH pApanAzanaH / vArANasI caturthA tu liptA pArdvijottama // 11 kRSNatvaM pedire sarve haMsarUpeNa babhramuH / sarveSveva sutIrtheSu nAnaM cakrudvijottamAH // 12 kRSNatvaM mucyate naiva teSAM pApana cA''gatam / sutIrtheSu mahArAja nAtAH sarveSu ve punaH // 13 yadyattIrtha prayAntyete sarva nIrthA dvijotnama / haMsa rUpeNa te yAnti taizca sAdhaM suduHkhitAH // 14 bhAryAH pAtakarUpAzca bhramanni paritamtathA / aSTaSaSTiH sutIrthAni hasarUpeNa bbhrmH|| 15 taizca sArtha mahArAja mahAtIrthasamaM punaH / mAnasaM ca gatAsne ca pAnakAkulamAnamAH // tatra snAtA mahArAja na jahani ca pAtakam // lajayA''viSTamanasA mAnaso haMsa pathaka / saMjAtaH kRSNakAyazca yaM tvaM vai dRSTavAnpurA // 17 revAtIraM tato jagmuMstvanyAdhaM pApanAzanam / vAyAH saMgame puNye surasiddhaniSevite // 18 snAnamAtreNa muktAste pApalyA Tima / vihAya evaM taM varNa zuddhatvaM pratigmire // 19 yaM yaM tIrtha prayAntyete gatvA mahA. . . . jahasustAH striyAM dRSTvA kRpaNatvaM naiva gacchati // 20 toyAnalena kubjAyAH pAnaka 555555 ca / bhasmAvazeSaM saMjAtaM tadA mRtAstu tAH striyH|| 21 brahmahatyAguruhatyAsurApAnAgamAgamAH / bhasmabhitAstu saMjAtA revayA kujayA htaaH|| 22 tAntu hanA mahAbhAga yA mRtAstu sarittaTe / aSTapaSTistu tIrthAnAM(ni) hasarUpeNa vabhramaH // 23 sArdha haMsaH samAyAno viddhi tvaM tattu mAnasam / kRSNahaMsAstu catvArasteSAM nAmAni me shRnnu|| 24 prayAgaH puSkaracaiva marvatIrthastathaiva ca / vAgaNamI caturthI ca putra jAtA'dhanAzanA // 25 brahmahatyAbhibhUtAzca vabhramuH sarvato mahIm / tIrthAnyetAni duHkhena tIrtheSu ca mahAmate // 26 na gataM pAtakaM ghoraM teSAM ca bhramatAM suta / kujAyAH saMgame zuddhA vimuktAH kilvipAtkila // 27 tIryAnAmeva sarveSAM puNyAnAmiha sNmtH| rAjA prayAgaH saMjAta indrasya purataH kila // 28 tAbadrAjanti tIrthAni yAvadrevA na dRzyate / tAvadgarjanti tIrthAni yAvadevA na dRzyate // 29 brahmahatyAdikAnAM tu nAzane sA pratiSThitA / kapilAsaMgame puNye ravAyAH saMgame tathA // meghanAdasamAyoge tathA cevorusaMgame / mahApuNyA mahAdhanyA revA sarvatra dulebhA // . saivoMkAre bhRgukSetre narmadA kubjasaMgame / duSpApyA sA narai revA mAhipmatyAM sutottama // viTaGkAsaMgame puNye kITake maGgalezvara / sarvatra durlabhA revA surapuNyasamAkulA // 1 ka. kha. gha. Ga. ca. u. jha. Ta. Tha. Da. 'ste ca mahApurIm / vi / 2 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Da. Dha.'gmuruttara paa| 3 ka. kha. Ga ca. cha. jha. Da. da. kabjAyAH / 4 a. "Na vai tadA / 5. dha dehai: samAsAdya mA / 6 ka. kha. ca. cha. jha. Da. kurujAyAH / 7 ka. kha. Da.ca. cha. sa. Da. da. shriiknntthe| 0 0 0
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 93 trinavatitamo'dhyAyaH 1 padmapurANam / 34 tIrthamAtA mahAdevI agharAzivinAzinI / ubhayoH kUlayormadhye yatra tatra naraH sudhIH // azvamedhaphalaM bhuGkte snAnenaikena mAnavaH // etatte sarvamAkhyAtaM yattvayA paripRcchitam / sarvapApApahaM puNyaM gatidaM cApi zRNvatAm // 35 iti zrImahApurANe pAye bhUmikhaNDe venopAkhyAne gurutIrthe cyavaneopAkhyAne dvinavatitamo'dhyAyaH // 92 // AditaH zlokAnAM samazyaGkAH - 7594 atha trinavatitamo'dhyAyaH / kuJjala uvAca kiM vijvala tvayA dRSTamadbhutaM bhramatA mahIm / AzvaryeNa samAyuktaM tanme kathaya suvrata // itaH prayAsi yaM dezamAhArArthaM tu sAMpratam / tatra dRSTaM mamA''cakSva citraM kautukameva vA // vijvala uvAca - 217 .. 2 7 8 9 asti merugireH pRSTha AnandaM nAma kAnanam / divyavRkSaiH samAkIrNa phalapuSpamayaiH sadA // devanRndaiH samAkIrNa munimiddhasamanvitam / apsarobhiH surUpAbhirgandharvaiH kiMnaroragaiH // vApIkUpataDAgaizca nadIprasravaNaistathA / AnandakAnanaM puNyaM divyabhAvaiH prabhAsate / vimAnaiH koTisaMkhyAbhirhasakundendumaMnibhaiH / gItakolAhalai ramyairmedhadhvanininAditam || SaTpadAnAM ninAdaizca sarvatra madhurAyate / candanaizva suTTakSaizca campakaiH puSpitairvRtam || nAnAdRkSaiH prabhAtyevamAnandavanamuttamam / nAnApakSininAdaizca vanaM kolAhalAnvitam || evamAnandakaM dRSTaM mayA tatra suzobhanam / trimalaM ca sarastAta zobhate sAgaropamam // saMpUrNa puNyatoyena padmasaugandhikaiH zubhaiH / jalajantusamAyuktaM haMsakAraNDavAnvitam / / [*evamAsItsarastasya sumadhye kAnanasya hi / devagandharvasaMvAdhairmunivRndairalaMkRtam ] // [+ kiMnaroragagandharvaizvAraNaizca suzobhata / tatrA''zvarya mayA dRSTaM tAta vaktuM na zakyate ] // vimAne divyabhogAvye kalazairupazobhite / chatradaNDapatAkAbhI rAjamAno'tha tatra hi // [*sarva bhogayutenA (tathA) pigIyamAno'tha kiMnaraiH / gandharvaizvApsarobhizca zobhamAno'tha suvrata ] 14 stUyamAno mahAsiddhairRSibhistattvavedibhiH / rUpeNApratimo loke na dRSTastAdRzaH kacit // 15 sarvAbharaNazobhAGgo divyamAlAvibhUSitaH / mahAratnakRtA mAlA tasyorasi virAjate // 16 tatsamIpe sthitA caikA nArI dRSTA varAnanA / muktAhAraiH samAyuktA valayaiH kaGkaNairyutA // 10 11 12 13 17 3 4 * etaccihAntargataH pAThaH ka kha ca jha. pustakasthaH / + etaccidAntargataH pATha ka. kha. gha. ha. ca. cha. jha Ta Tha Da. da. pustakasthaH / * etaccidvAntargataH pAThaH ka. kha. gha Ga ca cha jha Ta Ta Ta Da Dha pustakasthaH / 1 ka. kha. gha. Da ca. cha. jha Ta Tha Da Dha tIrthamAlA / 2ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Da. 8. m| evamuktvA mahAprAjJastRrtAyaM putramabravIt / i N / 3 gha Ta Tha Da vRkSai sa / 4 Da te / koTisaMkhyAdibhiryuktaM haMsaiH ku / 5 gha Ga. cha. jha. Ta. Tha, Da, ~myairvedadhva N / 6 Dam / vimalo'sti tatra vai tAta sAgaraH zobhate sadA / saM / a m / tatra tAvatpramANo'sti zobhamAnaH sarovaraH / saM / 7 a. saMpUrNaH / 8 na yukto haM' / 9 ma. nvitaH / deN| ka, kha, gha, Ga. va. cha. jha Ta. Ta. Da. da. 'te / hemahArazca muktAnAM vala /
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDedivyavasvaparIdhAnA candanAdyanulepanA / stUyamAnA gIyamAnA puruSeNa sahA''sthitA // 18 ratirUpA varArohA pInazroNipayodharA / sarvAbharaNazobhAGgI tAdRzI rUpasaMpadA // 19 dvAvetau tu mayA dRSTau vimAnenApi cA''gatA / rUpalAvaNyamAdhuryasaMyuktau hRSTamAnasau // 20 samuttIrya vimAnAttu gatau tau saraso'ntike / snAto tatra mahAtmAnau strIpuMmo kamalekSaNauM // 21 pragRhya to mahAzastro daMpatI ca parasparam / tAdRzo ca zavo tatra patito sarasastaTe // 22 [*prabhAsete tadA tI tu strIpuMsI kamalekSaNI / rUpeNApi mahAbhAga tAdRzAveva to zavau // 23 devarUpopamastAta yathApUrva tathA punaH / yathA rUpaM hi tasyAsti tAdRzaH sa ca dRzyate // yAdRyUpA ca sA nArI zavarUpA ca tAdRzI / / 24 strIzavasya ca yanmAMsaM zastreNokIrya sA ttH| bhakSate tasya mAMsAni raktAplanAni yAni ca // 25 puruSo bhakSate tadvacchavamAMsaM samAturaH / kSudhayA pIDyamAnI to bhakSete pizitaM tyoH|| 26 yAvattRptiM samAyAtau tAvanmAMsaM prabhakSitam / sarasazca jalaM pItvA saMjAto sugvitI pitaH // kiyatkAlaM sthitI tatra vimAnena gato punaH / / anye dve ca striyo tAta mayA dRSTe ca tatra ve / rUpasobhAgyasaMpanne ta striyA~ cArulakSaNe // 28 tAbhyAM prabhakSitaM mAMsaM yadA tAta mahAvane / sahasA te tadA te dve hAsyairaTTATTakaiH punaH // bhakSete ca svamAMsAni dvAveto parinityazaH // kRtvA snAnAdikaM mAMsaM pazyato mama tatra hi / anye striyo mahAbhAga rodrAkArasamanvite // 30 daMSTrAkarAlavadane tatraivAtivibhIpaNe / UcatuH khAdamAne tu dehi dehIti vai punH|| evaM dRSTaM mayA tAta Azcarya sarasastaTe / nityamuttIrya tAvevaM te cApyanye ca vai pitaH // kurvanti sadRzIM ceSTAM pUrvoktAM mama pazyataH // bhavatA pRcchitaM tAta yatkathAzcaryameva ca / mayA proktaM tavAgre vai sarvasaMdehakAraNam // 33 [+kathayasva prasAdAcca prIyamANena cetasA / vimAnenA''gato yo'sau striyA sArdhaM dvijottm||34 divyarUpadharo yastu sa kastu kamalekSaNaH / kA ca nArI mahAbhAga mahAmAMsaM prabhakSati // 35 sa kazcApyAgatastAta sA caivA''gatya bhakSati / prahasate tadA te dve striyo tAta vadasva nH]||36 to daMpatI samAcakSva dve striyo cApi tatpara / dehi dahIti vAdinyA saMzayaM chindhi suvrata // 37 evaM pRSTastRtIyena vijvalenA''tmajena saH / provAca sarva vRttAntaM cyavanasyApi shRnnvtH|| 38 iti zrImahApurANe pAjhe bhumikhaNDe venopAkhyAne gurutIrthe trinavatitamo'dhyAyaH // 93 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-7632 - - - - - - - -- -- - - - - - - * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. gha. ca. cha. jha. Ta. Ta. i. pustakasthaH / + etaccidAntargataH pATho gha Da. cha. Ta. Tha. Da. da. pustakasthaH / 29 ka. kha. Ga. ca, cha. sa. Dha. 'yasarvazobhAsamAvilI / sa / gha. Ta. Tha. Da. 'yasarvazobhAsamanvitI / sa / 2 gha. Ga. cha. Ta. . i. Dha. tyameva prapazyAmi yatyAzcarya pitaH zRNu // nityamutkIrya bhakSete tI dvau tanmAMsameva ca // jAyate ca susaMpUrNakAmI ca zavayoH punaH // AzcaryametatsaMjAtaM dRSTaM tAta mayA tadA // bh'|
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 caturnavatitamo'dhyAyaH ] panapurANam / atha caturnavatitamo'dhyAyaH / 119 am"s , kuJjala uvAcazrUyatAmabhidhAsyAmi tatsarva kAraNaM suta / yasmAttau tAdRzI jAto svAsaparibhakSakau // ? sarvatra kAraNaM karma zubhaM vA'zubhameva ca / puNyena karmaNA putra jantuH saukhyaM bhunakti ca // duSkRtaM bhukta evApi pApayuktena karmaNA // sUkSmadhame vicAryaiva zAstrajJAnena cakSuSA / sthUladharma pradRSTvaiva suvicArya punaH punH|| 3 samArabhettataH karma manasA vipulena vA / sa mUrtikArakaH zilpI samAvartayate yathA // agnezca tejasA putra jvAlAbhizca samantataH / dravIbhUto bhaveddhAturvahninA tApitaH zanaiH / / yAdRzaM vatsa bhakSyaM tu rasayuktaM ca sevyate / tAdRzaM jAyate vansa rUpaM caiva na sNshyH|| karma eva pradhAnaM yajIvarUpeNa vartate // yAdRzaM vapate bIjaM kSetre tu kRSikArakaH / bhunakti tAdRzaM vatsa phalameva na sNshyH|| yAdRzaM kriyate karma tAdRzaM paribhujyate / vinAzahetuH karmAsya sarve karmavazA vayam // karmadAyAdakA loke karma eva ca vAndhavAH / karmANi codayantIha puruSa sukhaduHkhayoH // 9 suvarNa rajataM vA'pi yathA rUpaM nipecya(vya)te / tathA nipevyate jantuH pUrvakarmavaMzAnugaH // 10 pazcaitAnyapi mRjyante garbhasthasyaiva dehinaH / AyuH kama ca vittaM ca vidyA nidhanameva ca // 11 yathA kRSiphalaM kartuH prApyate yadyadIhati / tathA pUrvakRtaM karma kartAraM pratipadyate // .. 12 devatvamatha mAnuSyaM pazutAM pakSitAM tathA / tiryaktvaM sthAvaratvaM ca yAti jantuH svkrmbhiH|| 13 sa eva tu tathA bhutaM nityaM vihitamAtmanaH / AtmanA vihitaM duHkhamAtmanA vihitaM sukham // garbhazayyAmupAdAya bhuGkte te pUrvadehike / / pUrvadehakRtaM karma na kazcitpuruSo bhuvi / balena prajayA vA'pi samarthaH kartumanyathA // 15 svakRtAnyeva bhuJjanti duHkhAni ca sukhAni ca / hetubhiH karaNavA'pi so'haMkAreNa badhyate // 16 yathA dhenusahasreSu vatso vindati mAtaram / tadvacchubhAzubhaM karma katAramanugacchati / / upabhogAite tasya nAza eva na vidyate // prAktanaM bandhanaM karma ko'nyathA kartumarhati / suzIghramapi dhAvantaM vidhAnamapi dhAvati // 18 zobhate saMnipAtena purA karma yathAkRtam / upatiSThati niSThantaM gacchantamanugacchati // 19 karoti kurvataH karma cchAyevAnuvidhIyate / yathA chAyAtapo nityaM susaMvandhau parasparam // upasargA hi viSayA upasargA jarAdayaH / pIDayanti naraM pazcAtpIDitaM pUrvakarmaNA // 21 yena yatropabhoktavyaM sukhaM vA duHkhameva ca / sa tatra vadhyate janturvalAvana nIyate // 22 daivaM prAhuzca jIvAnAM sukhaduHkhopapAdanam / anyathA karma taccintyaM jAgrataH svapato'pi vA // 23 anyathA duHkhinaM daivaM vadhyameva jighAMsani / zastrAgniviSadurgebhyo rakSitavyaM ca rakSati // 24 yathA pRthivyAM bIjAni hyannaM vRkSAstRNAni ca / tathaivA''tmani karmANi tiSThanti prabhavanti ca // tailakSayAdyathA dIpo nirvANamadhigacchati / karmakSayAttathA jantoH zarIraM nAzamRcchati // 26 1 ka. kha. ca. cha. jha. i. sA nipuNena ca / sa / 2 ma. yatra / 3 Ga. cha. da. m / praharAjA viSarAjo DAkinyo bhtvijvraaH| pi|
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 mahAmunizrIvyAsapraNItaM-- [ 2 bhUmikhaNDe - 28 1 karmakSayAttathA mRtyustattvavidbhirudAhRtaH / vividhAH prANinAM rogAH smRtAsteSAM ca hetavaH ||27 tasmAttasu pradhAnaM ca prANinAM karma eva hi / yatpurA kriyate karma tadihaiva prabhujyate // yatvayA dRSTamevApi pRcchitaM tAta sAMpratam / tasyArthaM hi mayoktaM vai bhuJjAte to hi sAMpratam / / 29 Anandake tvayA dRSTaM tayoH karma sudAruNam / zRNu vatsa pravakSyAmi vipAkaM pUrvakarmaNaH // 30 karmabhUmiriyaM tAta cAnyA bhogAya bhUmayaH / svargAdInAM mahAprAjJa kartA gatvA bhunakti ca / / 31 coladeze mahAprAjJa subAhurnAma bhUpatiH / rUpavAnguNavAndhIraH pRthivyAM nAsti tAdRzaH / / 32 viSNubhakto mahAjJAnI vaiSNavAnAM ca supriyaH / karmaNA vividhanApi dhyAyetsa madhusUdanam // 33 azvamedhAdikAnsarvAnyajedyajJAnsa vai nRpaH / purodhAstasya caivAsti jaiminirnAma brAhmaNaH || 34 sa cAssya subAhuM tamidaM vacanamabravIt / rAjandehi sudAnAni yaizva saukhyaM prabhujyate / / 35 dAnaistu labhate lokAndurgAnmetya gato naraH / dAnena sukhamApnoti yazaH prApnoti zAzvatam // 36 dAnenaivAsya satkIrtirjAyate martyamaNDale / [*yAvatkIrtiH sthirA cAtra tAvatkartA divaM vaset 37 taddAnaM duSkaraM prAhurdAtuM naiva zakyate / tasmAtsarvaprayatnena dAtavyaM mAnavaiH sadA // ] 38 rAjovAca dAnasya tapaso vA'pi dvayormadhye suduSkaram / kiM vA mahAphalaM pretya tanme brUhi dvijottama / / 39 jaiminiruvAca dAnAnna duSkarataraM pRthivyAmasti kiMcana / rAjanpratyakSamevaikaM dRzyate lokasAkSikam / / parityajya priyAnprANAndhanArthe lobhamohitAH / pravizanti narA loke samudramaTavIM tathA // sevAmanye prakurvanti prapaThanti vipazcitaH / hiMsAmAyAnbahUnklezAnkRSiM caitra tathA pare || tasya duHkhArjitasyApi prANebhyo'pi garIyasaH / arthasya puruSavyAghra parityAgaH suduSkaraH // vizeSato mahArAja tasya nyAyArjitasya ca || 40 41 42 43 48 zraddhayA vidhivatpAtre dattasyAnto na vidyate / zraddhA dharmasutA devI pAvanI vizvabhAvinI // 44 sAvitrI prasavitrI ca saMsArArNavatAriNI / zraddhayA~ dhyAyate dharmo vidvadbhizvA''tmavAdibhiH // 45 niSkicanAstu munayaH zraddhAvanto divaM gatAH / santi dAnAnyanekAni nAnAbhedairnRpottama / / 46 annadAnAtparaM nAsti prANinAM gatidAyakam / tasmAdannaM pradAtavyaM payasA ca samanvitam // 47 madhureNApi puNyena vacasA ca samanvitam / nAstyannAcca paraM dAnamiha loke paratra ca // vAraNAya hitAyaiva sukhasaMpattihetave / zraddhayA dIyate pAtre nirmalenApi cetasA // anasyaikapradAnasya phalaM bhuGkte naraH sadA / grAsAgraM saMpradAtavyaM muSTimasthaM na saMzayaH // akSayaM jAyate tasya dAnasyApi mahatphalam / na ca prasthaM na vA muSTiM yasyApi na hi saMbhavet 5 1 anAstikaprabhAvena parvaNi prApya mAnavaH / zraddhayA brAhmaNaM caikaM bhaktyA caiva prabhojayet // 52 ekasyApi pradAnasya yasyApi narezvara / janmAntaraM susaMprApya nityameva bhunakti ca // pUrvajanmani yaddattaM bhaktyA pAtre sakRnnaraiH // 49 50 53 * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Da. Ta. pustakasthaH / 1 ka. kha. ca. cha. jha. Da. sarpAdInAM / gha. 8. u. sUryAdInAM / Ga. Dha. satvAdInAM / 2 na. karmasutA / 3 ka. kha. Ga. ca. cha. Da. da. 'yA sAdhyate dharmo mahAdhanArtharAzibhiH / 4 Ja. sarvANi /
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 99 paJcanavatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 321 janmAntaraM ca saMprApya nityaM cAnaM prabhujyate / annadAnaM prayacchanti nityaM hi brAhmaNAya ye // miSTAnnapAnaM bhuJjanti te narAH svargagAminaH || 54 55 annameva vadantyete RSayo vedapAragAH / prANarUpaM na saMdehamamRtAddhi samudbhavam // prANAstena pradattA hi yena cAnnaM samarpitam / annadAnaM mahArAja dehi tvaM vai prayatnataH // 56 evamAkarNya vai rAjA jaiminestu mahadvacaH / punaH papraccha taM vipraM jaiminiM jJAnapaNDitam // iti zrImahApurANe pAye bhUmikhaNDe venopAkhyAne gurutIrthe caturnavatitamo'dhyAyaH // 94 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 7689 I 57 atha pavanavatitamo'dhyAyaH / suvAhuruvAca svargasya me guNAnbrUhi sAMprataM vai dvijottama / etatsarvaM dvijazreSTha kariSyAmi sabhAvikam / / jaiminiruvAca nandanAdIni divyAni ramyANi vividhAni ca / tatrodyAnAni puNyAni sarvakAmapradAni ca / / 2 sarvakAmaphalairvRkSaiH zobhanAni samantataH / vimAnAni sudivyAni sevitAnyapsarogaNaiH // sarvatraiva vicitrANi kAmagAni vazAni ca / taruNAdityavarNAni muktAjAlAntarANi ca // candramaNDalazubhrANi hemazayyAsanAni ca / / 4 5 sarvakAmasamRddhAzca sarvaduH gvavivarjitAH / narAH sukRtinasteSu vicaranti yathAsugvam // na tatra nAstikA yAnti na stenA nAjitendriyAH / na nRzaMsA na pizunAH kRtannA na ca mAninaH // 6 satyAzrayasthitAH zUrA dayAvantaH kSamAparAH / yajvAno dAnazIlAzca tatra gacchanti mAnavAH // 7 na rogA na jarA mRtyurna zoko na himAtapa / na tatra kSutpipAsA ca na glAnizvApi kasyacit // 8 ete cAnye ca bahavo guNAH svargasya bhUpate / doSAstatraiva ye santi tAJzRNuSva ca bhUpate / / zubhasya karmaNaH kRtsnaM phalaM tatraiva bhujyate / na cAtra kriyate bhUpa doSastatra mahAnayam // asaMtopazca bhavati dRSTvA'nyeSAM parAM zriyam / sukhavyAptamanaskAnAM sahasA patanaM tathA // iha yatkriyate karma phalaM tatraiva bhujyate / karmabhUmiriyaM rAjanphalabhUmizca sA smRtA // 9 10 11 12 subAhuruvAca mahAntastu ime doSAstvayA svargasya kIrtitAH / nirdoSAH zAzvatA ye'nye tAMstvaM lokAnvada dvija / / 13 jaiminiruvAca 15 AbrahmasadanAdeva doSAH santi ca vai nRpa / ata eva hi necchanti svargaprAptiM manISiNaH / / 14 A brahmasadanAdUrdhvaM tadviSNoH paramaM padam / zubhaM sanAtanaM jyotiH paraM brahmeti tadviduH / / na tatra mUDhA gacchanti puruSA viSayAtmakAH / dambhalobhabhayakrodhadrohadveSairabhidrutAH // nirmamA nirahaMkArA nirdvadvAH saMyatendriyAH / dhyAnayogaratAcaiva tatra gacchanti sAdhavaH // etatte sarvamAkhyAtaM yattvayA paripRcchitam // 5 gha. Da, cha, jha Ta Tha Da Ta TvA dIptAM pa / 2 Da. "hAntaH svarUpA ye do / 41 16 17 18
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 mahAmunizrIvyAsapraNIta [ 2 bhUmikhaNDekuJjala uvAcaevaM svargaguNAzrutvA subAhuH pRthivIpatiH / tamuvAca mahAtmAnaM jaimini vadatAM varam // 10 subAhuruvAcanAhaM svarga gamiSyAmi naiva icchAmyahaM mune / yasmAcca patanaM prAktaM na tatkarma karAMmyaham / / 20 dAnamekaM mahAbhAga nAhaM dAsye kadA dhruvam / dAnasya phalalobhAcca tasmAnpAto na sNshyH|| 21 ityevamuktvA dharmAnmA subAhuH pRthivIpatiH / dhyAnayogena devezaM yajipye kamalApriyam // dAhAlayasaMvayaM viSNulokaM bajAmyaham / / jaiminiruvAcasatyamuktaM tvayA bhUpa marvazrayaHsamAkulam / rAjAnI dAnazIlAzca mahAyajJaryajanti te / / 23 sarvadAnAni dIyante yajJapu nRpanandana / AdAvanaM suyajJeSu vastraM tAmbUlameva ca / / 24 kAzcanaM bhUmidAnaM ca godAnaM pravadanti ca / suyaSNavaM lokaM sukRtana prayAnti te // 29 [dAnena tRptimAyAnti saMtuSTAH santi bhUmipa / tapambinI mahAtmAno nityameva vrajanti te // 26 subhikSAM yAcayitvA tu svasthAnaM tu samAgatAH / bhikSAptAnasya bhAgAni prakurvanti ca bhuusst||7 brAhmaNAya vibhAgaikaM gogrAsaM tu mahAmate / pArzvavartina ekaM yaM prayacchanti tpaaNdhnaaH|| 28 tasyAnnasya pradAnena phalaM bhuJjanti mAnavAH / kSudhAtRpAvihInAzca viSNulokaM brajanti te // 20 tasmAttvamapi rAjendra dahi nyAyAjitaM dhanam / dAnAjjJAnaM tataH prApya jJAnAnsiddhiM ca yaasymi|| ya idaM zRNuyAnmartyaH puNyAgvyAnamanuttamam / vimuktaH sarvapApebhyo viSNulokaM sa gacchani // 31 iti zrImahApugaNe pAdma bhUmikhaNDe vanopAvyAne gurutIrtha pavanavatitamo' yAyaH // 9 // AditaH zlokAnAM samaThyaGkAH-7728 atha paNNavanitamo'dhyAyaH / subAhuruSAcaduSTena karmaNA yena sukRtenApi karmaNA / narakaM kIdRzAnti tanma tvaM vaktumarhasi / / 1 jaiminiruvAca--- brAhmaNyaM puNyamutsRjya yaM dvijA lobhamAMhitAH / kukarmaNyupajIvanti te vai nirayagAminaH // . nAstikA bhinnamaryAdAH kandarpaviSayonmukhAH / dAmbhikAzca kRtaghnAzca te vai nirayagAminaH / / : brAhmaNebhyaH pratizrutya na prayacchanti ye dhanam / brahmasvAnAM ca hArA narA nirayagAminaH / / 4 puruSAH pizunAzcaiva mAnino'nRtavAdinaH / asaMbaddhamalApAzca te vai nirayagAminaH / / ye parasvApahartAraH paradRSaNasotsukAH / parAzriyA pratapyante te vai nirayagAminaH // 6 prANinAM prANahiMsAyAM ye narA niratAH sadA / paranindAratA ye ca te vai nirayagAminaH / / 7 kRpArAmataDAgAnAM prapAnAM ca vidUSakAH / [+sarasAM caiva bhattAro narA nirayagAminaH // 8 * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. 4. ca cha. jha. Ta. . Da. da. pustakasthaH / + etacihAntargataH pAThaH cha. pustakasthaH / - - - - --- ------ - - - --- 1 gha. Ta. ha. parastriyA / 2 Da, dA / nAstikA bhinnamaryAdAste vai / 3 ka.kha. gha. Ga. ca. cha. jha.Ta. Da.. 'nAMvAmInAM ca paraMtapa / u /
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 paNNavatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 323 viparyayaM vrajedyastAzinbhRtyAtithIMstataH ] / utsannapitRdevejyAste vai nirygaaminH|| 9 patrajyAdUSakA gajanye caivA''zramadUpakAH / magvInAM dUSakAzcaiva te vai nirayagAminaH // 10 AdyaM purupamIzAnaM sarvalokamahezvaram / na cintayanti ye viSNuM te vai nirygaaminH|| 11 prayAjAnAM makhAnAM ca kanyAnAM zuddhacetamAm / sAdhUnAM ca gurUNAM ca dUpakA nirayaMgamAH // 12 [ *kASThervA zaGkabhirvA'pi zalaraMTamabhigna vA / ye mArgAnuparundhanti te vai nirayagAminaH ] // 13 marvabhUteSvavizvastAH kAmenA''nAstathaiva ca / marvavarNeSu bhujAnAste vai nirygaaminH|| 14 AgatAnbhojanArthAya brAhmaNAnvRttikarzitAnaM / avajJAya pravartante nirayeSu patanti vai // 15 aMtraM vRttiM gRhaM caiva prIti chindanti ye nagaH / AzAchedaM ca kurvanti te vai nirayagAminaH // 16 [ +zavANAM caiva kartAraH zalyAnAM dhanuSAM tathA / vikretArazca rAjendra te vai nirygaaminH]||17 anAthaM vaiSNavaM dInaM gegA vRddhameva ca / nAnukampanti ye muDhAmte vai nirayagAminaH // 18 niyamAnpUrvamAdAya ye pazcAdajitendriyAH / atikrAmanti cAJcalyAtte vai nirayagAminaH // 19 hanta te kathayipyAmi nagandai mvargagAminaH / bhoginaH bhavalokamya ye proktAstAnnibodha me // 20 matyena napasI jJAnadhyAnenAdhyayanena vA / ye dharmamanuvartanta te narAH svargagAminaH // 21 ye ca homaparA dhyAnadaMvatArcanatatparAH / AdadAnA mahAtmAnamte nagaH svargagAminaH // 22 zucayaH zucideze vA vAsudevapagayaNAH / bhaktyA ca viSNumApannAste narAH svargagAminaH // 23 mAtApitrAMzca zuzrRpAM ye kurvanti sadA''hatAH / varjayanti divA svamaM ne narAH svargagAminaH // 24 sarvahiMsAnivRttAzca sAdhumaGgAzca ye nagaH / sarvasyApi hine yuktAste narAH svargagAminaH // 25 zuzrRpAbhiH mamAyuktA gurUNAM mAnadA nagaH / pranigrahanivRttAzca te narAH svargagAminaH // 26 bhayAtkAmAttathA''krozAdaridvAnpUrvakarmaNaH / na kunmanti ca ye nanaM te narAH svrggaaminH|| 27 sahasraparivaMTArastathaiva ca sahasradAH / dAnArazca sahamAgAM ne narAH svargagAminaH // 28 AtmasvarUpabhAjazca yauvanamthAH kSamAgatAH / ye ve jitandriyA vIgaste narAH svrggaaminH|| 29 suvarNasya pradAtAgaM gavAM sumezca bhArata / annAnAM vAsamAM caiva puruSAH svargagAminaH // 30 nivezanAnAM vanyAnAM nagaNAM ca paraMnae / mbayamutpAdya dAtAraH puruSAH svrggaaminH|| 31 dvipatAmapi ye dopAnna vadanni kadAcana / kIrtayanti guNAMzcaiva te nagaH svargagAminaH // 32 dRSTvA vijJAnprahapyanti priyaM datvA vadanti ca / tyaktadAnaphalecchAzca te narAH svrggaaminH||33 ye paraMpAM zriyaM dRSTvA na tapyanti vimansagaH / prahapAzcAbhinandanti te narAH svargagAminaH // 34 etathimAntargataH pAThAMdachae...stakarazaH / + sidAntAH pATaH ka. kha. ca. cha. jha. Ta. Ta. da. pustakasthaH / va raajymd| saTara naH / brAhmaNAnAM gavAM cava kanyAnAM muhRdAM tathA / sA' / 3 Da rasthibhire / 4 na. kha ina dA. Ta mtAH kAlakatA / gha. Ta. ra. matAH kalikA tatha / 5 ka. kha. ca. cha. sa. na / parIkSAM ye na kavanti / ni / i. da. 'n / pratiSadhaM ca kurvAnta ni / 6 ka. kha. ca. jha. vastrANAM / 7 ka. kha. . ca jha. i. da. zilpAnA / 8 i. cha. ma. da. yAH / vilopayanti tAnmayaste vai / gha. Ta. 4. ha. yaaH| vilApayati tAnbhayaste v|9r. Dha. naH / ityeta kathitA rAjanarA nigygaa| 10 ka.kha. ca. cha. jha. sAkSAnnyA daan| 'sA jJAnAhAne / hu. mA kSAntyA dAnenAdhyApana / ha. mA kSAnnyA jJAnenAdhyApane / 11 duH. 'mtpHsnaan| Dha. AzradhAnA / 2. jha. AdadhAnA / 13 i. cha. jha. Dha. NA: / paThanti viSNugAyatrI te na / gha.Ta. Tha... 'NAH parati viSNaM gAyanti te n| 14 ka. kha. gha. ca. Ta. Tha. svmhaashc| 15 cha. jha. dAH / trAtAra / 16 cha. dhAnyAnAM vittAnAM c|
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDepravRttau ca nivRttau ca munizAstroktameva ca / Acaranti mahAtmAnaste narAH svargagAminaH // 35 ye narANAM vaco vaktuM na jAnanti ca vipriyam / priyavAkyena vijJAtAste narAH svrggaaminH|| 36 [*ye nAma bhAgaM kurvanti kutRpnnaashrmkrssinnH(?)| hantakArasya dAtAraste narAH svrggaaminH||37 vApIkapataDAgAnoM prapAnAM caiva vezmanAm / ArAmANAM ca kartAraste narAH svargagAminaH // 38 asatyeSvapi satyA ye Rjavo'nArjaveSvapi / pravaktArazca dAtAraste narAH svargagAminaH // 39 yasminkasminkule jAtA bahuputrAH shtaayussH| sAnukrozAH sadAcArAste narAH svargagAminaH // 40 avandhyaM divasaM kuyudhameNekena sarvadA / vrataM gRhNanti ye nityaM te narAH svargagAminaH // 41 mitrAmitre stuvantazca tulyaM pazyanti ye sadA / zAntAtmAno jitAnmAnaste narAH svrggaaminH|| 42 ye ca syurbhayasaMtrastA brAhmaNAMzca tathA striyH| sArthAnvA parirakSanti te narAH svrggaaminH|| 43 gaGgAyAM puSkare tIrthe gayAyAM ca vizeSataH / pitRpiNDapradAtAraste narAH svargagAminaH // 44 na vazAzcendriyANAM ye tathA saMyamane ratAH / tyaktabhogabhayakodhAste narAH svargagAminaH // 45 [+yakAmatkuNadaMzAdInye jantuMstudatastanum / putravatparirakSanti te narAH svrggaaminH|| 46 manasazcendriyANAM ca sarvadA nigrahe ratAH / paropakAraniratAste narAH svargagAminaH // 47 yajJAnAM ca vizeSeNa vidhinA saMvapanti ye / sarvadvaMdvasahA dAntAste narAH svargagAminaH // 48 ye pUtAH paradArAMzca karmaNA manasA girA / ramayanti na sattvasthAste narAH svargagAminaH // 49 ninditAni na kurvanti kurvanti vihitAni ca / AtmazaktiM vijAnanti te narAH svargagAminaH // etatte kathitaM sarva mayA tattvena pArthiva / durgatiH sugatizcaiva prApyate karmabhiryathA // 51 tataH pareSAM pratikUlamAcaranpayAti ghoraM narakaM suduHkhadam / sadA'nukUlasya narasya jIvinaH sukhAvahA muktirdrsNsthitaa| iti zrImahApurANe pAjhe bhUmikhaNDe vanopAkhyAne gurutIrtha SaNNA tamo'dhyAyaH // 96 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-7773 atha saptanavatitamo'dhyAyaH / kuJjala uvAcaevamAkarNya tAM rAjA muninA tena bhASitAm / dharmAdharmagatiM sarvA taM muni pratyabhASata // 1 suvAhuruvAcaso'haM dharma kariSyAmi nAhaM pApaM dvijottama / vAsudevaM jagadyoni bhajipye nitarAM mune // 2 tato dharmeNa nenaiva saMpUjya madhusUdanam / iSTvA ca vividhairya viSNulokaM sa bhUpatiH // pUjitaH sarvakAmazca prAptavAnsatvaraM mudA // gate sati mahAloke devadevaM na pazyati / kSudhA jAtA mahAtIbA tRSNA cAtipravardhate // [*tayozcApi mahAmAjJa jIvapIDAkarA bahu // - * etacihAntargataH pATho Da. cha. sa. Da. pustakasthaH / + etAJcadvAntargataH pATo a. pustake nAsti / etaccidrAntargataH pAThaH ka. kha. gha. Da. ca. cha. sa. Ta, Tha. Da. da. pustksthH| 14 'nAM prAsAdAnAM ca / / 2. cha. Dha. 'pi / ripuSvapi hitA ye ca te n'| 3 gha. Da. cha. Ta. Ta. Dha. 'naH / AkozantaM stuvantaM ca tu / 4. cha. da. yaH / aatmnaap| 5 gha, cha.Ta. Ta. Da.ktalobhabha / 6 i. cha. Dha. yathoktena / cha.sa. mhaatiivaa|
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 97 saptanavatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 325 rAjA ca priyayA sA kSudhAtRSNAmapIDitaH / na pazyati hRSIkezaM duHkhena mahatA'nvitaH ] // 5 sUta uvAca -- 6 7 8 9 evaM suduHkhite rAjA priyayA saha sattamaH / Akulo vyAkulo jAtaH pIDitaH kSudhayA bhRzam // itazvetazva vegaizva dhAvate vasudhAdhipaH / sarvAbharaNazobhAGgo vastracandanabhUSitaH / / puSpamAlAmazobhAGgo hArakuNDalamaNDitaH / ratnadIptyA prazobhAGgaH prayayau sa mahIpatiH / / evaM duHkhasamAcAraH stUyamAnazca pAThakaiH / duHkhazokasamAviSTaH svapriyAM vAkyamabravIt / viSNulokamahaM prAptastvayA saha suzobhane / RSibhiH stUyamAno'pi vimAnenApi bhAmini // / 10 karmaNA na me ceyaM kSudhAstIva pravardhate / viSNulokaM ca saMprApya na dRSTo madhusUdanaH // tatkiM hi kAraNaM bhadre na bhunajmi mahatphalam / karmaNA'tha nijenApi etaduHkhaM pravartate // saivaM zrutvA ca tadvAkyaM rAjAnamidamabravIt / / 11 12 bhAryotrAca - satyamuktaM tvayA rAjannAsti dharmasya vai phalam || 13 vedazAstrapurANeSu samyakpazyanti brAhmaNAH / duHkhazoko vidhUyeha sarvadoSAnnirasya ca // 14 nAmoccAraNamAtreNa viSNozcaiva sucakriNaH / puNyAtmAno mahAbhAgA dhyAnenApi mahAtmanaH / / 15 tvayA cA''rAdhito devaH zaGkhacakragadAdharaH / [* annAdidAnaM viprebhyo na pradattaM dvijoditam ] 16 phalaM tasya prajAnAmi na dRSTo madhusUdanaH / kSudhA mAM bAdhate rAjaMstRSNA caiva prazoSayet // 17 kuJjala uvAca - 18 19 evamuktastu priyayA rAjA cintAkulendriyaH / tato dRSTvA mahApuNyamAzramaM sumanoharam // divyavRkSasamAkIrNaM taDAgairupazobhitam / nAnAvRkSasamAkIrNa sarvakAmasamanvitam // zrIkhaNDaizvAnugandhaizca supuSpaiH suzubhAyate / evaM puSpasamAkIrNa supuNyaM zriya (suzri ) yojjvalam // 20 vApIkUpataDAgaizva puNyatoyaprapUritaiH / haMsakAraNDavAkIrNa nAnAkhagavizobhitam / / 21 22 25 27 AzramaH zobhate puNyairmunibhistattvavedibhiH / divyavRkSasamAkIrNa mRgavAtaizca zobhitam // nAnApuSpasamAkIrNaM hRdyagandhasamAkulam / dvijasiddhaiH samAkIrNamRSiziSyaiH samAkulam // yogiyogIndrasaMghuSTaM devavRndairalaMkRtam / kadalIvanasaMghaizva suphalaiH parizobhitam / / sa subAhustato rAjA tathA svapriyayA saha / praviveza mahApuNyaM nandanaM sarvakAmadam // bhAsamAno dizaH sarvA yatrAssste sUryasaMnibhaH / vAmadevo munizreSTho vaiSNavAnAM varaH sadA ||26 rAjamAnaM mahAdIptyA parayA sUryasaMnibham / yogAsanasamArUDhaM yogapaTTena zobhitam / / dhyAyamAnaM hRSIkezaM bhuktimuktipradAyakam / vAmadevaM mahAtmAnaM dadarza munisattamam / / tatra gatvA praNamyaiva sa rAjA priyayA saha / vAmadevastato dRSTvA praNataM rAjasattamam // AzIrbhirabhinandyaiva priyayA sahitaM mudA / upavezyAsssane puNye subAhuM rAjasattamam // AsanAdi tataH pAdyairarghapUjAdikena ca / satkAraM kArayAmAsa sabhArya saMsthitaM tadA // atha papraccha rAjAnaM mahAbhAgavatottamam // 28 29 30 * etacihAntargataH pAThaH, Ta. pustakasthaH / 23 24 31 1 ka. kha. Da. ca. cha. jha. zramanAzanam / 2 Ga. cha. Dha NaM brahmalakSmyA samAyutam / 3 ka. kha. ca. cha. i. Da. padmakalAra zobhitam /
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 mahAmunizrIvyAsapraNItaM -- [2 bhUmikhaNDe vAmadeva uvAca tvAmahaM viSNudharmajJaM viSNubhaktaM narottama / jAne jJAnena rAjendra divyena cola bhUmipam // nirAmayo'si vai rAjanbhAryayA miyayA saha / / 32 rAjovAca -- nirAmayo'smi bhagavanprApto viSNoH paraM padam / mayA hi parayA bhaktyA vAsudevo janArdanaH 33 ArAdhito jagannAtha bhaktyA prItaH surezvaraH / kasmAttatra na pazyAmi taM devaM kamalApatim // 34 kSudhA me bAdhate cAtra tRSNA'tIva sudAruNA / tAbhyAM zAnti na gacchAmi sukhaM vindAmi naiva ca etanmeskAraNaM [duHkhaM saMjAtaM munisattama / tanme tvaM kAraNaM] brUhi prasAdasumukho bhava // 36 vAmadeva uvAca bhavAnbhakto'sei rAjendra zrIkRSNasya sadaiva hi / ArAdhitastvayA bhaktyA parayA madhusUdanaH 37 bhaktyopacAraiH sAnAdyairgandhapuSpAdibhistathA / na pUjito'tha naivedyaiH phalaizva jagatAM patiH || 38 dazamIM prApya rAjendra sadaiva hi tvayA kRtam / ekabhaktaM na dattaM tu brAhmaNAya subhAMjanam // 30 ekAdazI ca saMprApya na kRtaM bhojanaM tvayA / viSNumuddizya viprAya na dattaM bhojanaM tvayA // 40 annadAnaM vizeSeNa kadA dattaM na hi tvayA / annaM cAmRtarUpeNa pRthivyAM saMsthitaM sadA // / 41 oSadhyastu mahArAja nAnAbhedAstu tAH zRNu / kaTutiktakaSAyAzca kSArAmlamadhurAstathA / / fararaipaskarAH sarvA nAnArUpAzca bhUtale / amRtAjjajJire sarvA auSadhyaH puSTihetavaH // 43 annameva tu saMskRtya oSadhIrvyaJjanAnvitAH / devebhyAM [ viSNurUpebhya iti saMkalpya dIyate / pitRbhyo] viSNurUpebhyo haste ca brAhmaNasya ca // 42 44 45 48 49. 1 51 atithibhyastato datvA parijanaM prabhojayet / svayaM tu bhujyate pazcAttadannamamRtopamam // pretya duHkhaM na tasyAsti sukhameva hi kevalam / brAhmaNAH pitaro devAH kSetrarUpAzca bhUpate / / 46 yathA hi karSakaH kazcitsukRSi kurute sadA / tadvanmartyaH kRSiM kuryAtkSetra viprAkhyakaM nRpa / / 47 svabhAvalAGgalenApi brahmatAdena nodayat / dRSabhau tu matau nityaM buddhizcaiva tapastathA / / satyajJAnAnubhAvIzaH zuddhAtmA ca pratodakaH / vipraM caiva mahAkSetra namaskAraivisarjayet / sphoTayetkalmaSaM nityaM karSako hi yathA nRpa / kSetrasya udyame yukto viSNukAmaH prasAdhayet ||50 tadvAkyaizca mahApuNyaiH zubhairviprAnprasAdayet / parvatIrthAptikAlazca ghanarUpo'bhivarSaNe / / pazukAmo bhavetkSetrI tataH kSetra mavApayet / tadbhUpa prazastAya viprAya paridIyate / / kSetra uptasya bIjasya yathA kSetrI prabhuJjate / phalameva mahArAja tathA dAtA bhunakti ca / / pretya cAtraiva nityaM ca tRpto bhavati nAnyathA / brAhmaNAH pitaro devAH kSetrarUpA na saMzayaH 54 mAnavAnAM mahArAja bepatAM pradadati ca / phalameva na saMdehI yAdRzaM tAdRzaM dhruvam / / [t kaTukAddhi na jAyeta rAjanmadhura eva ca / tadvacca madhurAkhyAcca na jAyetkaTukaH sadA // yAdRzaM vapate bIjaM tAdRzaM phalamazrute / na vApayati yaH kSetraM na sa bhuJjati tatphalam // tadvaddevAzca viprAzca pitaraH kSetrarUpiNaH / darzayanti phalaM rAjandattasyApi na saMzayaH ] // 52 53 55 56 57 58 * * etaccihAntargataH pAThaH ka. kha. Ga ca cha jha Ta pustakasthaH / + etaccihAntargataH pAThaH ka. kha. Da. ca. cha. jha 8. pustakasthaH / + ka. kha. gha Ga ca cha jha Ta Tha Da Dha pustakastho'yaM pAThaH / 18. dvadviSNuprapannAya / ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Dha. 'dvaddhi suprasannAya / 2 ka. kha. Ga. ca. cha. da. vApitA /
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 97 saptanavatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 327 yAdRzaM hi kRtaM karma tvayaiva ca zubhAzubham / tAdRzaM bhujhva rAjendra yathA tenaiva jAyate // 59 na purA devaviprebhyaH pitRbhyazca kadA tvayA / miSTAnnapAnamevApi dattaM sumanasA tadA // 60 mubhaajybhojnaimissttairmdhuraicopypeykH / subhakSyarAtmanA bhuktaM kasmai dattaM na ca tvayA // 61 svazarIraM tvayA puSTamannara mRtasaMbhavaiH / yasmAtkRtaM mahArAja tasmAtkSudhA pravartate // 62 karmava kAraNaM rAjannarANAM sukhaduHkhayoH / janmamRtyormahAbhAga bhukSva tatkarmaNaH phalam // 63 pUrve'pi ca mahAtmAno divaM prAptAH svakarmaNA / punaH prayAtA bhUlokaM karmaNaH kssykaaltH||64 nalo bhagIrathazcaiva vizvAmitroM yudhiSThiraH / karmaNaiva hi saMprAptAH svarga rAjasvakAlataH // 65 dieM hi prAktanaM karma tena duHgvaM mugvaM labhet / tadullayayituM rAjankaH samarthA'pi hIzvaraH // 66 atha tasmAnRpazreSTha mvagatasyApi ne'bhavat / zutRSNAsaMbhavo vegamtato duSTaM hi karma te // 67 yadi te kSutpatIkAgaM AbhISTo nRpasattama / tadgatvA bhukSva kAyaM svamAnandAraNyasaMsthitam // nava ceyaM mahAgajI jhunkSAmA'nIva dRzyate // subAhumbAcakasya dAnena kiM puNyaM dravyasya munisattama / tatpravRhi mahAprAjJa yadi tuSTo'si sAMpratam // 69 vAmadeva uvAcaannadAnAnmahAsAgvyamudakasya mahAmate // svarga bhuJjanti vai malH pIDyanta naiva pAnakaiH / yadA dAnaM na dattaM tu bhavedapi ca mAnavaiH // 71 mRtyukAle tu saMprApta dAnaM sarva dadAti ca / AdAveva pradAtavyamantraM codakasaMyutam // 72 mucchatropAnahA~ dadyAja lapAtraM tu zobhanam / bhUmi sukAzcanaM dhenumaSTI dAnAni yo'rpayet // 73 svarge na jAyate tasya kSudhAtRSNAdivAdhanam / kSudhA na vardhate rAjannannadAnAtsutRptimAn // 74 tRSNA tIvA na hi syAdva tapto bhavati marvadA / udakasya pradAnena cchatradAnena bhUpate // 75 chAyAmAmoti sumnigdhAM vAhanaM ca nRpottama / [*upAnahapradAnena anyadevaM vadAmyaham // 76 bhUmidAnAnmahAbhogAnmamRddhAnyAmuyAnnaraH / godAnana mahArAja ramaiH puSTo bhavetsadA // mukhabhogAnsa bhuJjAnaH svargaloka vamennaraH / / tRpto bhavati vai dAtA godAnana na saMzayaH / nIrujaH sugvasaMpannaH saMtuSTaizyunivarjitaH // kAzcanaMna suvarNastu jAyate nAtra saMzayaH / suzrImAnrUpavAMmtyAgI ratnadAnAdbhavennaraH // 79 mRtyukAle tu saMprApta niladAnaM prayacchati / sarvabhAgapatibhRtvA viSNulokaM sa gacchati // 80 evaM dAnavizeSeNa prApyate paramaM sugvam / godAnaM bhUmidAnaM ca annaM caivodakaM tvayA // 81 jIvamAnena rAjendra na dattaM brAhmaNAya vai / mRtyukAle ca no dattaM tasmAtkSutte pravartate // 82 etattaM kAraNaM proktaM jAtaM karmavazAnugam / yAdRzaM hi kRtaM karma tAdRzaM paribhujyate // 83 suvAhuruvAcakathaM kSudhA prazAnti me prayAni munisattama / anayA zopito deho hyatIva paridUyate // 84 77 78 * etaccidAntargataH pAThaH ka. kha. gha. i ca. cha. jha. Ta. Tha, Da. da. pustakasthaH / 15. su. Ta. Tha. ha. da. 'ca / kiyatkAlamidaM karma kartavyaM priyayA maha / t| 2. cha. Dha. "hAbhAga sarvAnkAmA. navApnuyAt / go / 3 ka. kha. gha. ca. jha. Ta. Ta. i. 'nsavAnkAmAnavApnuyAt / gaa'| 4 Ga. da. Tastu dhanAnvitaH /
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 mahAmunizrIvyAsamaNIta [ 2 bhUmikhaNDeatastRptyai dvijazreSTha prAyazcittaM vadasva me / karmaNazcAtya ghorasya yathA zAntirbhavenmama // 85 vAmadeva uvAcamAyazcittaM na caivAsti Rte bhogAnarottama / karmaNazca phalaM saba tattvaM svasya prabhuzva hi // 86 yatra te patitaH kAyaH priyAyAzcaiva bhUpate / yuvAbhyAM hi pragantavyaM tatra smaraNapUrvakam // 87 ubhAbhyAmapi bhoktavyaH kAyazcAkSaya eva sH| [*svaM svaM rAjanna saMdehastvayA vai priyayA sh||] subAhuruvAcakiyatkAla prabhoktavyaM mayaivaM priyayA saha / tadAdiza mahAbhAga pramANaM tadvaco mama // 80 vAmadeva uvAcavAsudevAbhidhaM stotraM mahApAtakanAzanam / yadA tvaM zropyase rAjastadA mokSa prayAsyasi // etatte sarvamAkhyAtaM svecchayA gaccha tatkuru // evaM zrutvA tato rAjA bhAryayA saha vai tadA / gatvA tatra zarIraM svaM bhuGkte vai priyayA sh||91 nityameva mahAprAjJa tadvatpUrNa bhavedvapuH / nityaM prabhuGktaM vai rAjA rAjJI cAsya bhudhAnvitA // 92 yathA yathA sa rAjA'pi bhuGkte vai svakalevaram / hasanti ca tadA nAryastayorbhAvaM vdaamyhm||93 devaiH sAdhe tataH zrutvA caritaM tasya bhUpateH / hAsyaM ca kurute zakrastasya rAjJaH surezvaraH // 94 tato varSazatAnte tu vAmadevaM mahAmunim / smRtvA sa garhayAmAsa AtmAnaM prati suvrata // 95 na dattaM pitRdevebhyo brAhmaNebhyaH kadA mayA / na dattamatithibhyo hi tadutthamiha bhujyate // 96 dInebhyo'pi na dattaM me kRpayA vA''turAya ca / evaM sa bhuGkte vai mAMsaM garhayansvIyakarma tt|| 97 evaM svamAMsaM bhuJjAnaM subAhuM priyayA saha / hasete ca tadA dRSTvA prajJA zraddhA ca dve striyA~ // 98 tasya kamavipAkasya zubhAtmA hasate nRpa / mama saGgaprasaGgana na dattaM pApacetasA // 99 prajJA ca vacanaistaistu rAjAnaM hasate punaH / ka gato'sau mahAmohA yena tvaM mohito nRpa / 100 lobhena mohayuktena tamogarne nipAtitaH / tatrApatitvA sadyava(?) patito duHkhasaMkaTe // 101 dAnamArga parityajya lobhamArga gato nRpa / bhAryayA saha bhukSva tvaM vyApitaH kSudhayA bhRzam 102 evaM taM hasate |jJA suvAI, priyayA'nvitam / etadvai kAraNaM proktaM tayorhAsyasya putraka // 103 bhakSamANasya bhUpasya dehaM svaM duHkhite tadA / Ucatardehi dehIti kSudhA tRSNA ca te pare // 104 kSudhA tRSNA mahAprAjJa bhImarUpa bhayAnake / payasA mizritaM bhaktaM yAcete nRpatIzvaram // 105 etatte sarvamAkhyAtaM yaccayA paripRcchitam / anyatki te pravakSyAmi tadvadakha mahAmate // 106 etacihAntargata: pATa: ka. kha. gha. Da ca. cha. jha. Ta. pustakasthaH / 1 i. dR. 'ca--sAhasAkAramayuktaM mayaMva dvijasattama / t| 2 ka. kha. gha. i. ca. cha. jha. Ta. Tha. Dha. 'jJA tasya putraka / ya / i. zI tatra suputraka / y| 3 ka kha. gha. Da. ca. cha jha. Ta. Ta. i. da. m / prajJAsAthai mahAzraddhA caritraM tasya bhapateH / hAsyaM hi kurute nityaM tasya zraddhAnuyAyinI / prajJayA preryamANena na dattaM zraddhayA'nvitam / brAhmaNebhyaH sasaM. kalpya annamuddizya vaiSNave / evaM sa bhakSate mAMsaM svasya kAyasya nitydaa| yoSittadAtmakAyaM ca rasaizcAmRtasaMnirbhaH / na / 4 ka. kha. gha. Ga. cha. jha. Ta. Tha. Da. da. bhyaH sutottama / na / 5 ka.kha. Da. ca. cha. jha. ha. da. hi vRddhebhyazca vizeSataH / dii| gha. Ta. Tha. hi viprebhyazca vizeSataH / dii| 6 ka, kha. gha. Da. cha. jha. Ta Tha Da. da. "saM svayameva yathA nRpa / e / 7 gha. Ta. Tha. Da. prAjJaM / 8 ka. kha. Da. ca. cha. da. ti yAcyamAnaH zRNuSva hi|9 / gha. Ta. Tha. Da. ti vAcyamAnaH zRNuSva hi| kSu / 9. i. da. mi dharmasaMdehamizritam / vi /
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 aSTanavatitamo'dhyAyaH ] panapurANam / vijvala uvAcavAsudevAbhidhAnaM ca stotraM kathaya meM pitaH / yena mokSaM bajedAzu tadviSNoH paramaM padam // 107 iti zrImahApugaNe pAjhe mikhaNDe vanopAkhyAne gurunAtha saptanavatitamo'dhyAyaH // 97 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-7880 athATAnavatitamo'dhyAyaH / viSNuruvAcaevamukte zubhe vAkye vijvalena mahAtmanA / kuJjalo vadanAM zreSThaH stotraM puNyamupAdizat // 1 dhyAtvA natvA hRSIkezaM sarvakezavinAzanam / marvazreyaHpradAtAraM sarvaduHgvavinAzanam / / 2 mokSadvAraM sukhopetaM zAntidaM puSTivardhanam / sarvakAmapradAtAraM jJAnadaM jJAnavardhanam // 3 vAsudevasya yastotraM vijvalAya prakAzinam / [*vAsudevAbhidhAnaM cAprameyaM puNyavardhanam // so'vagamya pituH sarva vijvalaH pakSiNAM varaH / / tatra gantuM pracakrAma pituH pRSTaM tadA nRpa / evaM gantuM namaniM vijvalaM jJAnapAragam / / uvAca putraM dharmAtmA upakArasamudyatam / / kuJjala uvAcaputra tasya mahajjAne pAtakaM cApi bhapataH / ino ganvA paThasva nvaM suvAhAzvopazRNvataH // 6 yathA yathA zrIpyati stotramuttamaM tathA tathA jJAnamayo bhaviSyati // zrIvAsudevasya na saMzayoM ve tasya pramAdAca zivaM mayoktam // 7 athA''manvya guruM tasmAduDDIya laghuvikramaH / AnandakAnanaM puNyaM saMprApto vijvalastadA // 8 vRkSacchAyAM mamAzritya upaviSTo mudaanvitH| prekSamANaH sa gajAnaM vimAnanA''gataM punH|| 9 eSyatyaso kadA rAjA subAhuH priyayA saha / pAtakAnmAMcayipyAmi stAtreNAnena ve kadA // 1. tAvadvimAnaH saMprAptaH kiGkiNIjAlamaNDitaH / gandharvavaramaMtuSTamanvapsarobhiH samanvitaH / / 11 sarvakamasamRddhastu annAMdakavivarjitaH / tasminyAne sthito gajA subAhuH priyayA saha // 12 samuttIrNo vimAnAttu sarasastasya maMnidhau / zastramAdAya tIkSNaM tu yAvatkRntati tacchavam // 13 vAvaddhi vijvalenApi samAdhAnaM kRtaM tadA / bho bhoH puruSazArdUla devopama bhavAnidam // 14 karoSi(ti) nighRNaM karma nRzaMsana ca zakyate / kartuM tatastu pRcchaM tvAM ko'yaM vidhivipryyH||15 duSkRtaM sAhasaM karma nindhaM lokeSu savadA / vedAcAravihInaM tu kasmAtmArabdhavAniha // 16 tanme tvaM kAraNaM sarva kathayasva yathAtatham / ityevaM bhApitaM tasya vijvalasya mahAtmanaH // 17 samAkarNya mahArAjaH svamiyAM vAkyamabravIt / priye varSazataM bhuktaM mayedaM pApakarmaNA // 18 ___* enacihAntargataH pAThaH gha. Ta Ta. pustakasthaH / ka. kha. gha. Ga. ca. Ta. Ta. du. da. ra hareH stotramudIritama / vAsudevAbhidhAnaM tatsarva' / 2ka. kha gha. u. ca. cha. sa. Ta Tha. i. da.'gamyAvadhAyaiva vi| 3 ka. kha. gha. Da. ca. cha. jha.Ta. Tha. i. i. raH / evaM stotraM mahApuNyaM vAsudevAkhyamattamam / kujalenopadiSTaM tajagRhe vijvalastadA / k| 4 ka. kha. gha. ku. ca. cha. sa. Ta Tha. i. Dha. vRkSazAkhAM / 5. kha. gha. Ga. ca. cha. jha. Ta. Ta. i. 8. tu puruSazAdala ko / 6 ka. kha gha. i. ca. cha. jha. Ta. Ta. i. da. ye yugasahasraM tu varvitaM mama atra ca / /
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNIta [2 bhUmikhaNDekadA na bhASitaM kena yathA'yaM paribhASate / mamaivaM pIDayamAnasya bhudhayA hRdayaM priye // 19 nirgataM cotsukaM kAnte zAntizcitte pravartate / yAvadasya zrutaM vAkyaM sarvaduHkhasya zAntidam // 20 tAvacitte samAlAdo vardhate cAruhAsini / ko'yaM yamo'mvupo dharmaH sahasrAkSo'thavA piye||21 munInAM syAdvaicaH satyaM yaduktaM muninA purA / evamAbhASitaM zrutvA priyasyAnantaraM priyA // 22 rAjAnaM pratyuvAcAya bhAryA patiparAyaNA / satyamuktaM tvayA nAtha idamAzcaryamuttamam // 23 kyA te vartate kAnta mama citte tathA punaH / pakSirUpadharaH ko'yaM pRcchate hitakArivat // 24 evamAbhASitaM zrutvA miyAyAH pRthivIpatiH / baddhAJjalipuTo bhUtvA pakSiNaM vAkyamabravIt // 25 subAhuruvAcasvAgataM te mahApAtra pakSirUpadhara prabho / zirasA bhAryayA sArdha tava pAdAmbujadvayam // 26 namaskaromyahaM puNyamastu nastvatprasAdataH / bhavAnkaH pakSirUpeNa puNyamevaM prabhASate // 27 yAdRzaM kriyate kame pUrvadehena sattama / sukRtaM duSkRtaM vA'pi tadiheva prabhujyate // 28 atha tenA''tmakaM vRttaM tadane viniveditam / yathoktaM kuJjalenApi pitrA pUrva zrutaM tathA // 29 [kathayasva svavRttAntaM bhavAnko me prabhASate] / mubAhuM pratyuvAcaMdaM vAkyaM pakSivarastadA / / 30 vijvala uvAca---- zukajAtyAM samutpanaH kuJjalo nAma me pitA / tasyAhaM vijvalo nAma tRtIyastu suteSvaham // 31 nAhaM devo na gandharvo na ca siddho mahAbhuja // nityameva prapazyAmi karma caitatsudAruNam / kiyatkAlaM mahatkarma sAhasAkArasaMyutam // 33 kariSyasi mahArAja tanme tvaM kAraNaM bd| mubAhuruvAcabAsudevAbhidhAnaM yatpUrvamuktaM hi brAhmaNaH // zroSyAmyahaM yadA bhadra gatiM svAM prApnuyAttadA / puNyAtmanA bhApitaM vai muninA sNytaatmnaa|| tadA'haM pAtakAnmukto bhaviSyAmi na sNshyH| vijvala uvAcatavArthe pRcchitastAtastena me kathitaM ca yat / tatte'dyAhaM pravakSyAmi zAzvataM zRNu sattama // 36 ___ * asya zrIvAsudevAbhidhAnastotrasyAnuSTupchandaH / nArada RSiH / OMkAro devatA / sarvapAtakanAzAya caturvargasAdhanArthe ce viniyogaH / / OM namo bhagavate vAsudevAya, iti mtrH|| paramaM pAvanaM puNyaM veda vedamandiram / vidyAdhAraM makhAdhAra praNavaM taM namAmyaham / / nirAvAsaM nirAkAraM subhakAzaM mahodayam / nirguNaM guNakartAraM namAmi praNavaM param // 40 gAyatrIsAma gAyantaM gIta gItamupriyam / gandharvagItabhoktAraM praNavaM taM namAmyaham // mahAkAntaM mahotsAhaM mahAmohavinAzanam / AcinvantaM jagatsarva guNAtItaM namAmyaham // 42 34 _ * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. gha. Ga. ca. cha. sa. Ta. Ta. . da. pustakasthaH / . ka.la.gha. sa.ca.. jha. Ta. Tha. ha. da. vartate / 2 ka.kha. Ga. ca. cha. sa. Da. 'yaM devo nu gandharvaH sahasrAkSo bhaviSyati |m| gha.Ta.Tha. yaM devAnugo dharmaH sahasrAkSo bhaviSyati |m| 3Da.dUro devi siddhaH kshcidbhvissyti|e / 4.kha. gha. ca. Ta. Tha... da. dvijottamaH / 5 Da. jpe| ka. kha gha. 6. ca. cha. 8. Ta. . i. da. bhavAdhAraM /
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 aSTanavatitamo'dhyAyaH ] paJcapurANam / bhAti sarvatra yo bhUtvA bhUtAnAM bhUtivardhanaH / samabhAgAya saddharma namAmi agavaM param // 45 vicAraM vedarUpa taM yehAkhyaM yajJavallabham / yoni sarvasya lokasya oMkAraM praNamAmyaham // 44 tArakaM sarvalokAnAM naurUpeNa virAjitam / saMsArArNavamanAnAM namAmi praNavaM harim // 15 vasate sarvabhUteSu ekarUpeNa naikardhA / dhAmakaivalyarUpeNa namAmi varadaM sukham // 16 sUkSma sUkSmataraM zuddhaM nirguNaM guNanAyakam / vajitaM prAkRtairbhAvairvedAkhyaM taM namAmyaham // 47 devadaityaviyogaizca varjitaM tuSTibhistathA / vedaizca yogibhiryeyaM tamoMkAraM namAmyaham // 48 vyApakaM vizvavettAraM vijJAnaM paramaM padam / zivaM zivaguNaM zAntaM vande praNavamIzvaram // 19 yasya mAyAM praviSTAstu brahmAdyAzca surAsurAH / na vindanti paraM zuddha mokSadvAraM nmaamyhm||50 AnandakandAye ca kevalAya muddhAya hamAya parAvarAya / namo'stu tasmai guNanAyakAya zrIvAsudevAya mahAprabhAya / / zrIpAzcajanyena virAjamAnaM raviprabheNApi sudarzanena / gadAkhyakenApi vizobhamAnaM viSNuM sadaivaM zaraNaM prapadye // yaM vedakozaM suguNaM guNAnAmAdhArabhUnaM sacarAcarasya / yaM sUryavaizvAnaratulyatejamaM taM vAsudevaM zaraNaM prapadye / / tamoghanAnAM nikaraiH prakAzaM karoti nityaM yatidharmahetum / udyotamAnaM ravitejasocaM taM vAsudevaM zaraNaM prapadye // mudhAnidhAnaM vimalAMzurUpamAnandamAnena virAjamAnam / yaM prApya jIvanti surAdilokAstaM vAsudevaM zaraNaM prapadye // yo bhAti sarvatra raviprabhAvaiH karoti zoSaM ca rasaM dadAti / yaH prANinAmantaragaH mavAyustaM vAsudevaM zaraNaM prapadye // jyeSThastu rUpeNa sa devadevo vibharti lokAnsakalAnmahAtmA / ekArNave nauriva vatate yastaM vAsudevaM zaraNaM prapadye // antargato lokamayaH sadaiva bhavatyasau sthAvarajaGgamAnAm / svAhAmukho devamukhasya hetustaM vAsudevaM zaraNaM prapadye // rasaiH supuNyaiH makalaistu puSTaH sa saumyarUpairguNavitsa loke / ratnAdhipo nirmalatejasaiva taM vAsudevaM zaraNaM prapadye // [*astyeva sarvatra vinAzahetuH sarvAzrayaH sarvamayaH sa srvH| vinA hRSIkairviSayAnpabhukte taM vAsudevaM zaraNaM prapadye // tejaHsvarUpeNa bibharti lokAnsatvAnsamastAnsa carAcarasya / niSkevalo jJAnamayaH suzuddhastaM vAsudevaM zaraNaM prapadye // * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. Ga. ca. sa. Da. da. pustakasthaH / 1 gha.Ta.Tha. 'mabhAvAya saMbandhaM n'| i. sarvajJaM bhikSusaMbandhaM na / 2 Ga.. zivam / 3 i.sa. zAsya bhjvtslm||. i.sa.Ta.Tha.i.i. bhUtAnAM / 5 Ga.cha... rvalokeSu / 6 Da. dhA / kAma / 7 gha.Ta.3. dakhyAta / .cha.i. dasthAna n| 8 ka.kha.gha..ca.cha.jha.Ta.u.Da. da. zubham / 9 a. da. ya vizuddhabuddhaye shu| 10 2. degndakandena / 11 ka.sa.ma.pa.a..... "tra vrpr| 12 ka.kha.i.ca.jha... 'vagaNasya / 13 ka.kha. cha.sa.Da. 'nndHslo| 14 k.kh.p.s.c.m.tt...jiivsvruunn|
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDe[daityAntakaM duHkhavinAzamUlaM zAntaM paraM zaktimayaM vizAlam / saMmApya devA vilayaM prayAnti taM vAsudevaM zaraNaM prapadye // sukhaM sukhAptaM suhRdaM surezaM jJAnArNavaM taM muhitaM hitaM ca / satyAzrayaM satyaguNopaviSTaM taM vAsudevaM zaraNaM prapadye // yajJasvarUpaM puruSArtharUpaM satyAnvitaM mApatimeva puNyam / vijJAnametaM jagatAM nivAsaM taM vAsudevaM zaraNaM prapadye // ambhodhimadhye zayanaM hi yasya nAgAGgabhoge zayane vizAle / zrIH pAdapadyadvayameva sevate taM vAsudevaM zaraNaM prapadye // puNyAnvitaM zaMkarameva nityaM tIrtharanekaiH parimevyamAnam / vatpAdapadmadvayameva tasya zrIvAsudevasya namAmi nityam // [+aghApahaM vA yadi vA'mbujaM nadraktotpalAbhaM dhvajavAyuyuktam / alaMkRtaM nUpugmudrikAbhiH zrIvAsudevasya namAmi pATham // ] devaiH susiddhamunibhiH sadeva nutaM subhaktyA uragAdhipaizca / tatpAdapaGkerUhamaMva puNyaM zrIvAsudevasya namAmi nityam // yasyApi pAdAmbhasi manjamAnAH pRtA divaM yAnti vikalmaSAste // mokSaM labhanne munayaH sutuSTAstaM vAsudevaM zaraNaM prapadye // pAdodakaM tiSThati yatra viSNorgaGgAditIrthAni sadaiva tatra / tyajanti prANAMzca apApadehAH prayAnti zuddhAH sugRhaM mugreH|| pAdodakenApyabhiSicyamAnA atyugrapApaiH priliptdhaaH| ne yAnti mukti paramezvarasya tasyaiva pAdA satataM namAmi // nevedyamAtraNa subhakSitana sucakriNastasya mahAtmanazca / / te vAjapeyasya phalaM labhante sarvArthayuktAzca narA bhavanti / nArAyaNaM duHkhavinAzanaM taM mAyAvihInaM sakalaM guNajJam / yaM dhyAyamAnAH sugatiM vrajanti taM vAsudevaM satataM namAmi // yo vanyastvRSisiddhacAraNagaNardevaiH sadA pUjyate yo vizvasya hi sRSTihetukaraNe brahmAdikAnAM prabhuH / yaH saMsAramahArNave nipatitasyoddhArako vatsala. stasyaivApi namAmyahaM sucaraNo bhaktyA varau sAdhakau // * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. Ga. ca. jha. i. da. pustakasthaH / + etaccidAntargataH pATho Da. pustakasthaH / 1ka. kha. gha Ga. ca. jha. Ta. i. da. sukhAntaM / 2 Ta. 'nAtmavantaM / 3 ka. kha. jha. yajJAGgarUpaM paramArtharUpaM mkhaavi| Ga. da. yajJAharUpa paramArtharUpaM maayaanvi| Ta. yajJAGgarUpaM / 4 i. 'tra / pibanti yatprApya supaa'| Ta. 'tra / tyajanti yaM prApya supA / 5ma. bhakti6 ka. kha. gha. Da. ca. cha.sa. Ta, Tha, Dha. "NaM narakavi / 7 Ta. m / saddharmarAziM sugati sukAntaM taM / 8 ka. kha. ca. cha. jha. Da. yaM dhAmarAzi sugataM sukAntaM taM / 9 ya. Ta. . i. devaH sa / 10 6. mahAtmanaH / 11ka.. ca. cha. jha, i. da. pAvanI /
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 99 navanavatitamo'dhyAyaH ] padmapurANam / yo dRSTo nijapaNDape suragaNaiH zrIvAmanaH sAmagaH __ sAmodgItakutUhalaH suragaNecailokya ekaH prabhuH / kurvastu dhvanitaiH svakairgatabhayAnyaH pApabhItAraNe __tasyAhaM caraNAravindayugalaM vande paraM pAvanam // rAjantaM nijamaNDale makhamukhe brahmazriyA pUjitaM divyenApi svatejasA karamayaM yaM cendranIlopamam / devAnAM hitakAmyayA sutanujaM vairocanasyArparka dAsatvaM mama dIyatAM surapate bande paraM vAmanam // taM dRSTaM ravimaNDale munigaNaiH saMprAptavantaM divaM candrArkI tu tapannameva sahasA saMprAptavantI sadA / tasyaivApi sucakriNaH suragaNAH pApurlayaM sAMpataM kAye vizvavikozake tamatulaM naumi prabhuM vikramam // iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe venopAgvyAne gurutIrthe'znavatitamo'dhyAyaH // 98 // AditaH zlokAnAM samayaGkAH-79.57 atha navanavatitamo'dhyAyaH / viSNuruvAca - stotraM pavitraM paramaM purANaM pApApahaM puNyamayaM zivaM ca / / dhanyaM susaktaM paramaM sujApyaM nizamya rAjanma suravI babhUva / / gatA sutRSNA kSudhayA samenA devopamo bhumipanirvabhRva / bhAryA ca rAjJaH subhagA vabhava jAtAvubhau pApavimuktadehau / / haristu devaH prabhurAvirAsIdvipraH supuNyairharibhaktiyuktaH / Agatya bhUpaM gatakalmaSaM taM zrIzaGkhacakrAbjagadAsidhA // zrInArado bhArgavavyAsamukhyAH samAgatAstatra mRkaNDasUnuH / vAlmIkinAmA munirviSNubhaktaH samAgato brahmasuto vasiSThaH / / gargo mahAtmA haribhaktiyukto jAvAlirabhyAvathaM kAzyapazca / Ajagmurete hariNA samenA viSNupriyA bhAgavatAM variSThAH // puNyAH sudhanyA gatakalmapAste hareH supaadaambujbhktiliinaaH| zrIvAsudevaM parivArya tasthuH stuvanti bhUpaM vividhaprakAraiH // 1ka.kha. gha. Ga. ca. cha. jha. Ta. . Dha. sUta uvAca / 2 ka. kha. 1. ca cha. jha. Da. da. rAjA sa / 3 gha. Ta.. 1. bhUtapa / 4 ka. kha. ca. Da. ca tasyApi subhAti rUpAtA / Ga. cha. jha. da. ca tasyApi vibhAti ruupairjaataa| pa. Ta. Tha. ca tasya subhagA ca rUpAtA / 5 i. cha. jha. ha. da. 5 kazya / 6 ka. kha. ca. jha. paM parivArya tasthuH / deN| cha. 'paM parivArya te tu / deN|
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDedevAca sarve hutabhumukhAzca brahmA hairazcApi sa devadevaH / gAyanti divyaM madhuraM manoharaM gandharvarAjAdisugAyanAzca // muMdevayuktaiH paramArthasaMmitaiH stavaiH supuNyairmunayaH stuvanti / uccastarAM bhUpatimeva devatA haribhASe vacanaM manoharam // baraM yatheSTaM varayasva bhUpate dadAmyahaM te paritoSito yataH / harestu vAkyaM sa nizamya rAjA dRSTvA murAriM vadamAnamagre // nIlotpalAbha muraghAtinaM prabhu zakAlacakrAsigadAmadhAriNam / zriyA sametaM paramezvaraM taM ratnojjvalaM kaGkaNahArabhUSitam // [*raviprabhaM devagaNaiH susevitaM mahArhahArAbharaNaiH subhUSitam ] / sudivyagandhairvaralepanahari subhaktibhAvairavanIM gato nRpH|| daNDapraNAmaH satataM nanAma jayetyuvAcAtha mahAmudaM gataH / dAso'smi bhRtyo'smi sureza te sadA bhaktiM na jAne tava bhAvamuttamam // 12 jAyAnvitaM mAmiha cA''gataM hare prapAhi vai tvAM zaraNaM prapannam / dhanyAstu te mAdhava mAnavA dvijAH sadeva ye dhyaanmnoviliinaaH|| 13 samuccaranto bhava kezaveti prayAnti vaikuNThamitaH sunirmalAH // tavaiva pAdAmbujamArjanaM payaH puNyaM tathA ye zirasA vahanti // samastatIrthodbhavatoyasaMpThatAste mAnavA yAnti harezca dhAma // nAsti yogo na me bhaktirnAsti jJAnaM na me kriyaa| kasya puNyasya saGgena varaM pApe prayacchasi 15 __hariruvAcavAsudevAbhidhAnaM yanmahApAtakanAzanam / bhavatA vijvalAtpuNyAcchutaM rAjanvikalmaSam // 16 tena tvaM muktibhAgI ca saMjAto nAtra sNshyH| mama loke prabhukSva tvaM divyAnbhogAnmanonugAn subAhuruvAcayadi deva varo deyo mahyaM dInAya vai tvayA / vijvalAya prayaccha tvaM prathamaM varamuttamam // 18 hariruvAcavijvalasya pitA puNyaH kuJjalo jJAnapaNDitaH / vAsudevamahAstotraM nityaM japati bhUpate // 19 putraizca priyayA caiva sameto mAM prapatsyati / yazcaivaM japati stotraM tasya dAsye mahatphalam // 20 evamukte zubhe vAkye rAjA kezavamabravIt / idaM stotraM mahApuNyaM saphalaM kuru kezava // 21 . vAsudeva uvAcasatye yuge mahArAja yadA stoSyati mAnavaH / tadA mokSa pradAsyAmi tatkSaNAnAtra saMzayaH // 22 tretAyAM mAsamAtreNa prausaSarakena dvApare / varSekeNa kalA prApte ye japanti ca maanvaaH|| 23 * etacihAntargataH pATho Ga. jha 8. da. pustakasthaH / 11. harizcApi / 2 ka. kha. i. ca. cha. sa. da. 'pi sudivyadevyaH / gaa| 3 ka. sva. Da. ca. cha. sa. sa. da. gItaM / 4 ka. kha. ca.. svegy| 5. gaharUpiNaM / ka.kha. hu.ca. cha. ma. da. pApAnvitaM / ka. kha. gha. Ga. u.sa. . ranmAdhava / 8 ka.ba. a. ca. cha. Da. ha. mArganirgataM payaH panIta shi| 11. bhAvo / Dha, puNyaM / 10. da. tvaM bhaktiyuko'si sN| 114. cha. da. kRte / ka. kha. ca. sa. Da. brAjhe kAle / 124. ha. dvimAnava /
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 zatatamo'dhyAyaH] pApurANam / svarga yAsyanti rAjendra vaiSNavaM gatidAyakam / trikAlamekakAlaM vA snAto japati braamnnH||24 yaM yaM tu vAJchate kAma sa sa tasya bhaviSyati / kSatriyo jayamAmoti dhanadhAnyairalaMkRtaH // 25 vaizyo bhaviSyati zrImAnzUdraH sukhamavAmuyAt / atha yaH zrAvayetstotraM pApAnmukto bhaviSyati // zrAvako narakaM ghoraM kadAcitraiva pazyati / mama stotraprasAdAca sarvasiddho bhaviSyati // 27 bhuJjAneSu ca vipreSu zrAddhakAle tu yaH paThet / pitaro vaiSNavaM lokaM tRptA yAsyanti bhUpate // 28 tarpaNAnte japaM kuyoDrAhmaNo vA'pi kSatriyaH / pibanti cAmRtaM tasya pitaro dRSTamAnasAH // 29 home ca yajJamadhye ca bhAvAjapati mAnavaH / tatra vighnA na jAyante sarvasiddhirbhaviSyati // 30 viSame durgasaMsthAne siMhavyAghrabhayeSu ca / caurANAM saMkaTe prApte tatra stotramudIrayet // 31 tatrAbhayaM mahArAja stotrapAThAdbhaviSyati / azeSeSveva durgeSu rAjadvAre gate nare // vAsudevAbhidhAnasya ayutaM japate naraH / brahmacaryeNa ca snAtaH krodhalobhavivarjitaH // dvilakSaM bilvakai)maM ghRtaguggulasaMyutam / vAsudevaM prapUjyaiva kuryaatmytmaansH|| stotraM prati tato deyo homo dhyAnena mAnavaiH / teSAM subhRtyavatitvaM pArtha naiva tyajAmyaham // 35 kalau yuge'pi saMprApte stotre dAsyaM prayAsyati / vedabhaGgaprasaGgena yasya kasya na dIyate // 36 sarvakAmasamRddhArthaH sarvadeva bhaviSyati / evaM hi saphalaM stotraM mayA bhUpa kRtaM zRNu // 37 brahmaNA nirmitaM stotraM japtaM rudreNa vai purA / brahmahatyAvinirmukta indro muktazva kilbiSAt // 38 devAzca RSayaH sarve siddhavidyAdharAMragAH / japitvA stotrametattu siddhimApuryathepsitAm / / 39 puNyo dhanyaH sa vai dAtA putravAnhi bhaviSyati / mama stotraM paThedyastu nAtra kAryA vicaarnnaa||40 Agaccha tvaM striyA sArdha mama sthAnaM nRpottama / hastAvalambanaM dattaM hariNA tasya bhUpateH // 41 nedurdundubhayastatra gandharvA lalitaM jaguH / nanRtuzvApsara zreSThAH puSpavRSTiM pracakrire // devAzca RSayaH sarve vedastAtraH stuvanti te / tato dayitayA sAdha jagAma nRpatirharim // 43 taM stUyamAnaM surasiddhasaMdhaiH sa vijvalaH pazyati hRSTamAnasaH // samAgatastiSThati yatra ve pitA mAtA ca vegena mahAprabhAvaH // iti zrImahApugaNe pAjhe mikhaNDe vanopAkhyAne gurutIrtha navanavatitamo'dhyAyaH // 79 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-8001 zra atha zatatamo'dhyAyaH / viSNuruvAcanarmadAyAstaTe ramye vaTe tiSThati vai pitA / vijvalo'pi samAyAtaH pitaraM praNipatya saH / / 1 vAsudevAbhidhAnasya stotrasyApi mahAmatiH / samAcaSTe sa dharmAtmA mahimAnaM pituH purH|| 2 yathA viSNuH samAgatya dadau tasmai varaM zubham / tatsarva kathayAmAsa sumasabhena cetasA / / 3 kuJjalo'pi ca vRttAntaM samAkarNya ca bhUpateH / harSeNa mahatA''viSTaH putramAlinaya vijvalam // 4 Aha puNyaM kRtaM vatsa tvayA rAzi mahAtmani / upakAraM mahatpuNyaM vAsudevasya kIrtanAt // 5 18. antyajaH zRNuyAtsto / 2 i. vairiNAM / 3 ka. sa. u. ca. cha. sa. i. "taH / tilatabdulakahoma dazAMghamAjyamizritam / Tha.da.taH / tilataNDulakahoma guDaguggulasaMyutam / 4 ka. kha. ra.ca. ch....|
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDeathaivaM sa prazasyApi AzIbhirabhinandha ce / sthitastasminvaTe ramye cyavanasyopa pazyataH // 6 etatte sarvamAkhyAtaM teSAM vRttaM mahAtmanAm / vaiSNavAnAM mahArAja anyatkiM te vadAmyaham // 7 vena uvAcaamRtaM zaGkhapAtreNa pAnArtha mama cArpitam / [*tasmAtkasya na ca zraddhA pAtuM martyasya bhUtale ] // uttama vaiSNavaM jJAna pAnAnAmiha sarvadA / / tvayaivaM kathyamAnasya pAne tRptirna jAyate / zrotuM hi devadeveza mama zraddhA vivardhate // kathayasva prasAdena kuJjalasyApi ceSTitam / mahAtmanA kimuktaM tu caturthatanayaM prati / / tanme suvistarAderve kathayasva mahAmate / / viSNuruvAcazrUyatAmabhidhAsyAmi caritaM kuJjalasya ca / bahuzreyaHsamAyuktaM caritaM cyavanasya ca // 11 idaM puNyaM narazreSTha hyAkhyAnaM pApanAzanam / yaH zRNoti naro bhaktyA gomahamraphalaM labhet // 12 iti zrImahApugaNe pAjhe mikhaNDe vanopAkhyAne gurutIrthe satatamo'dhyAyaH // 10 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-7322 arthakAdhikazatatamo'dhyAyaH / sUta uvAcadevadevo hRSIkezastvaputraM nRpottamam / samAcaSTe samAzreyamAkhyAnaM pApanAzanam // zrUyatAmabhidhAsyAmi caritraM zreyadAyakam / dvijasyApi ca vRttAntaM kuJjalasya mahAtmanaH // 2 viSNuruvAca-- kuJjalazcApi dharmAtmA caturtha putrameva ca / samAhaya mudA yukta uvAcanaM kapiJjalam // 3 kiM tu putra tvayA dRSTaM zrutaM vA'pUrvakaM ca yat / bhojanArtha prayAsi tvamitaH kutra sutottamaH // vadAcakSva mahAbhAga yaddhi dRSTaM supuNyadam / / kapiJjala uvAca yacca tAta mayA dRSTamapUrva tadvadAmyaham / [yanna dRSTaM zrutaM kana kammAnava zrutaM mayA tadihaiva pravakSyAmi zrUyatAmadhunA pitaH // ] zRNvantu bhrAtaraH sarve mAtastvaM zRNu sAMpratam / kailAsaH parvatazreSTho dhavalazcandrasanibhaH // 6 nAnAdhAtusamAkIrNo nAnAvRkSopazobhitaH / gaGgAjaleH zubhaiH puNyaH kSAlitaH sarvato'pi ca // 7 nadInAM tu sahasrANi khyAtAni vividhAni ca / yasmAttAta prasUtAni jalAni zubhadAni c||8 ___* etacihAntargataH pAThaH ka. kha. gha. ca. cha. jha. Ta. Ta. Da. pustakasthaH / / etaccidAntargataH pAThaH ka. kha. gha. Da. ca. cha. jha. Ta. Tha... da. pustakasthaH / / ka. kha. gha. u. ca. cha.. Ta. Tha. Da. Dha. ca / putraM devasamopetaM stutvA caiva punaH punaH / e / 2 ka. kha. ca. 'nArthamamRtaM zRNu / ta / gha. Ta. Tha. 'nArthamAnAtaM divaH / t| 3 ka. kha, gha. ca. cha. sa. Ta... Da. naM vaiSNavaizcaritaM punaH / tv'| 4 ka. sa. gha. ha. ca. cha. sa.Ta. Tha.:. da. 'va kRpayA kathayasva me / vi| 5 gha. Ta. Ta. Da. lokAkhyaH / 6 ka, kha. pa.a. ba. cha. jha.Ta..Da. da. divyAni / 7ka. kha. ca. cha. jha. vimalAni / gha. Da.Ta.Ta. i. da. vividhAni /
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 ekAdhikazatatamo'dhyAyaH] patrapurANam / taDAgAni sahasrANi sodakAni mahAnti ca / mahAgirau sarasyazca iNssaarssevitaaH|| 9 tasmizikhariNAM zreSThe puNyadAH pApanAzikoH / vividhAni prazastAni puSpitAni vanAni c||10 nAnAvRkSopayuktAni haritAni samantataH / kiMnarANAM gaNaizcaiva apsarobhiH samAkulaH // 11 gandharvaicAraNaiH siddhadevavRndaiH sushobhitH| divyavRkSavanopeto geGgApAtaiH samAkulaH // 12 [*divyagandhaiH sugandhaizca nAnAratnasamanvitaH] / sphATikAbhiH zilAbhizca sarvataH samalaMkRtaH 13 sUryatejomayo rAjastejobhizca samAkulaH / candanaizvArugandhaizca bakulairnIlapuSpakaiH / / 14 nAnApuSpamayairvRkSaiH sarvatra samalaMkRtaH / pakSiNAM suninAdaizca divyAnAM madhurAyate // 15 SaTpadAnAM ninAdaizca vRkSe madhurAyate / kokilAnAM tu gIrbhizca dhvanitaH sakalo giriH|| gaNaiH koTibhirAkIrNa tatrA''ste zivamandiram // svargAbhiramaNaM puNyaM puNyadaM suziloccayam / diggajAnAM sughoSaizca zabditaM ca samantataH // 17 nAnAmRgaiH samAkIrNa zAkhAmRgasamAkulam / mayUrakekAyozca guhAsu ca vinAditam // 18 kandarairlepanaiH kUTaiH sAnubhizca virAjitam / nAnAprasravaNopetamauSadhIbhirvirAjitam // 19 divyaM divyaguNopetaM puNyadhAmamamAkulam / sevitaM puNyalokaizca puNyarAziM mahAgirim // 20 palindabhillakolaizca mevitaM parvatottamam / vikaTaH zivaH kUTaravirAjaH prazobhate // anyairnAnAvidhaiH puSpaiH kautukairmaGgalaiH zubhaiH / gaGgodakamapAtaizca mahAzabdaM prazuzruve // 22 [+zaMkarasya gRhaM tAta kailAsaM ganavAnaham / tatrA''zcarya mayA dRSTaM yanna dRSTaM kadA zrutam // 23 zrUyatAmabhidhAsyAmi tAna sarva mayoditam / zivarAgirigajasya meroH puNyAnmahodayAt // 24 himakSIrasavaNestu pravAhaH patate bhuvi / gaGgAyAzca mahAbhAga raMhasA bhogavArjitaH // 25 kailAsasya ziraH pApya tatra vistaratAM gataH / dazayojanavistINestatra gaGgAdo mahAn // mahAtoyena puNyena vimalena virAjate // sarvatobhadratA prApto mahAhaMmaH prazobhate / [*nAmoccAreNa divyena puNyena madhureNa ca // 27 haMsAstatra bhakUjanti tena sroto virAjate / tasyaivAgre zilAyAM hi kanyA caikA mahAmate // 28 AsInA muktakezA tu rUpadraviNazAlinI / divyarUpasumaMpanI sevalakSaNasaMyutA // 29 divyAlaMkArasaMbhUSA sA ca tatra virAjate / na jAne girirAjasya tanayA vA mhoddheH|| 30 no vA'sti brahmaNaH patnI no vA svAhA bhvissyti| indrANI vA mahAbhAgA rohiNI vA bhvissyti| IdRzI na yamasyApi yuvatI paridRzyate / anyAsAM ca sudivyAnAM nArINAM tAta sarvathA // 32 yAdRzaM zIlasadbhAvaM guNarUpaM tu dRzyate / apsarasAM kadA nAsti tAdRzaM rUpalakSaNam // 33 yAdRzaM tu mayA dRSTaM tadaGge vizvamohanam / zilApade samAsInA duHkhenApi samAkulA // 34 * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. du. ca. cha. jha. i. da. pustakasthaH / + etacibAntargataH pATho gha. . cha. 2. Tha. Da. da. pustakasthaH / etacihAntargata: pATho gha. Da. cha jha. Ta. Ta. Dada. pustakasthaH / 1 ka. kha. gha. Ga. ca. cha. ma. Ta. Tha. Da. sapanAni / 2 ka. kha. gha. Ga. ca. cha. jha. Ta. Dha. da. mhaagirau| 3 gha. Ta. Tha. Da. kA: / vanAni vividhAnyeva puu| 4 gha. Ga. cha. sa. Ta. Tha. i. da. "ni zubhAni ca / ki / 5 ka.kha..ca.cha. ma. da. divyabhAgaiH / Da. divybhogH| 6 ka. kha. ra. ca. Da. da. sabano / 7. Da. Dha. m| aMzubhirdhavalaM puNyaM puNyarAzizi" / 8 Ga. cha. da. m / siMhazca garjamAnazca zarabhaiH kamaraistataH / 9Ta. 1. pravrajanti / 1.u. cha... tasyatIre shi|" gha. Ta. ha. 'pA suvarNA sarvalakSaNA |di / 12 cha. i. saguNA sarvalakSaNA |di / i. i. saguNA divyalakSagA / di| 13 ka. kha.ca.'zI rUpasaMpattiyuvatInAM na /
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsamaNItaM [ 2 bhUmikhaNDerudate muskharairbAlA anekaiH khajanairvinA / azrUNi patamAnAni muktAbhAni bahUni ca // 35 nirmalAni patantyatra srotasyeva mahAmate / bindavo mauktikAbhAste patitA hi mahodake // 36 tebhyo bhavanti pAni hRdyAni surabhINi ca / padmAni jajJire tebhyo netrAzrubhyo mahAmate // 37 gaGgAmbhasi tarantyeva asaMkhyAtAni tAni tu [*patitAni suhRyAni raMhasA yAnti tAni tu] // gaGgApravAhamadhye tu haMsavRndaiH samaM pitaH / [+bhAgIrathyAH pravAhastu tasmAccaiva vinirgtH|| 39 kailAsazikharaM prApya ratnAkhyaM cArukandaram / vartate toyapUrNastu yojndvyvistRtH|| 40 haMsavRndasamAkIrNo jalapakSisamAkulaH / nAnAvarNavizeSANi manti panAni tatra ca // 4? pravAhe nirmale tAta munivRndaniSevite / ] azrubhyo yAni jAtAni prabhAte kamalAni ca // 42 gagodakamlatAnyeva saurabhyANi mahAnti ca / prabhavanti pravAhe tu nirmale jalapUrite // [*jalamadhye suhaMsezca jalapakSininAdite // sUta uvAca ratnADhye tu girau tasminratnezvaramahezvaraH / devadaityaiH supUjyo'pi tiSThatyeva tu sarvadA // 44 tatra dRSTo mayA tAta kazcitpuNyamayo muniH / jaTAbhArasamAkrAnto nirvAsA daNDadhArakaH // 45 nirAdhAro nirAhArastapasA'tIva durbalaH / kRzAGgo'pyasthisaMghAtastvamAtraNava ceSTitaH // 46 bhasmanA''kulitAnyeva tasyAGgAni mhaatmnH| zuSkapatrANi bhakSeta zIrNAni patitAni ca // 47 [+zivabhaktaH samAsIno duHkhAdhAro mhaatpaaH| azrubhyo yAni jAtAni padmAni suhRyAni ca] 48 gaGgAtoyAtsamAnIya devadevaM prapUjayet / ratnezvara mahAbhAgo nRtyagItavizAradaH // 49 gAyate nRtyate tasya dvArasthastripuradviSaH / tatrA''gatya sa dharmAtmA rodate susvarerapi // 50 evaM dRSTaM mayA tAta apUrva vadatAM vara / kathayasva pramAdAnme yadi tvaM vetsi kAraNam // 51 sA kA nArI mahAbhAga kasmAttatra praroditi / kasmAtsadeva purupA devamarcenmahezvaram // 52 tanme tvaM vistarADhahi sarvasaMdehakAraNam / evamukto mahAprAjJaH kuJjalo'pi sutena hi // kapiJjalena provAca vistarAcNvato mune // iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe venopAkhyAne gurutIrtha ekAdhikazatatamo'dhyAyaH // 101 // AditaH lokAnAM samaSTyaGkAH-8066 atha Dyadhikazatatamo'dhyAyaH / kuJjala uvAcasarva vatsa pravakSyAmi yatvayoktaM mamAthunA / bhavayorvedanaM yattu yasmArjAtaM dvijottama // 1 ekadA tu mahAdevI pArvatI parvatottamaM / krIDamAnA mahAtmAnamIzvaraM vAkyamabravIt // 2 * etacihAntargataH pAThaH ka kha. gha. du.ca. cha. jha. Ta. Tha. Da. da. pustakasthaH / + etaccidvAntargataH pAThaH ka. kha. gha. Da.ca. cha. jha.Ta. . i. da. pustakasthaH / * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. gha. i. ca. cha. jha. Ta.Tha. i.Dha. pustakasthaH / + etacinAntargataH pATaH ka. kha Ga. ca. cha. jha. i. . pustakasthaH / 1. pravAhe / 2 ka. gha Ga. ca. cha. jha. Ta. Da. Da. da. ratnAkhye / 3 cha. 'sminvasate ca ma / 4 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. i. da. nirAzo / 5Ja. yostejasA sA tu ya / 6 a. 'ujAtA dvi / 7 ka. kha. i. ca. cha. jha. i. Dha. prmdottmaa|
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ "50, 102 dyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / memorasi mahAdeva mahadetatsudohadam / darzayasva mamAgre tvaM kAnanaM kAnanottamam // 3 mahAdeva uvAcaevamastu mahAdevi nandanaM devasaMkulam / darzayiSyAmi te puNyaM dvinasiddhaniSevitam // evamAbhASya tAM devIM tayA saha gaNaistataH / jagmaturvatsa tau devI nandanaM navameva tu // sarvAGgasundaraM puSpamAlyAdyAbharaNairyutam / ghaNTAmAlAbhisaMyuktaM kiGkiNIjAlamAlinam // 6 vasanaiH padmapuppaistu muktAmAlyasuzobhitam / haMsacandrapratIkAzaM vRSabhaM cArulakSaNam // 7 samArUDho mahAdevo gaNakoTisamAtRtaH / nandibhRGgimahAkAlaskandacaNDamanoharAH // vIrabhadro gaNezazca puSpadanto jneshvrH| subalo'tivalo nAma meghanAdo ghaMTAvahaH // . 9 ghaNTAkarNazca kAlindaH pulindo vIravAhukaH / kezAriH kiMkaro nAma candrahAsaH prjaaptiH||10 ete cAnye ca bahavaH sanakAdyAstapodhanAH / gaNazca koTisaMkhyAtaH sa zivaH parivAritaH // 11 nandanaM vanamevApi sevitaM devakiMnaraiH / praviveza mahAdevo gaNairdevyA ca sevitaH // 12 darzayAmAsa devezo girijAyai suzobhitam / nAnApAdapasaMchannaM phalapuSpasamAkulam // 13 [*divyarambhAsamAkIrNa puSpavadbhizca campakaiH / mallikAbhiH supuSpAbhirmAlatIjAlasaMkulam ] 14 nityapuSpitazAkhAbhiH pAdapaiH zobhitaM vanam / rAjamAnaM mhaavRkssshcndnaishcaarugndhibhiH|| 15 devadAruvanairjuSTaM lavaGgazca samAkulam / [+sarala rikelaizca tdvnpuugiiphldrumH|| khajUrapanasairdivyaiH phalabhArAvanAmitaiH / parimalodArasaMyuktaguruvRkSasamAkulam // ] agnitejaHsamAbhAmaiH saptapaNaH supuppitaiH // 17 rAjavRkSaH kadambaizca puppazobhAsamanvitam / jambunimbamahAkSAtuliGgasamAkulam // 18 nAraGgaH sinduvAraizca pippalaiH zAlanindukaiH |[+udumbrH kapitthazca jambupAdapazobhitam // 19 lakucaiH puSpasaugandhaiH sphuTanaoNraiH samAkulam ] / cUtaizca phalarAjAnIlazcava ghanopamaH // 20 zobhitaM nandanaM puNyaM zivena paridarzitam / zobhitaM ca drumaizvAnyaiH sanIlavanopamaH // 21 sarvakAmaphalopetaiH kelyANaphaladAyakaiH / kalpadrumaimahApuNyaiH zobhitaM nandanaM vanam // 22 nAnApakSininAdaizca saMkulaM madhurasvanaiH / kokilAnAM ruteH puNyarudaghuSTaM madhukAribhiH // 23 makarandavilInAbhibhramarIbhirvirAjitam / nAnAvRkSaH samAkIrNa nAnAmRgagaNAkulam // 24 vRkSebhyaH patitaiH puSpaiH sugandhaiH patitairbhuvi / mA ca bhU rAjate putra pUjineva sugandhibhiH // 25 tatra vApyo mahApuNyAH padmasaugandhanirmalAH / toyastAH kSubhitAH putra hNskaarnnddvossitaaH|| 26 taDAgaiH sAgaraprakhyastoyasauganthyapUjitaH / nandanaM bhAti sarvatra gaNairapsarasAM mahat // 27 vimAnaH kalazaiH zubhaimadaNDaH suzobhanaH / nandanaM vanarAjastu prAsAdezca sushobhitH|| 28 yatra tatra prabhAtyeva kiMnarANAM mahAgaNaH / [*gandharvairapsarobhizca surUpAbhidvijottama // ] 29 * eccidvAntargataH pAThaH ka. kha. du. ca. cha. gha. i. da. pustakasthaH / + etacihAntargataH pAThaH ka. kha. Da. ca. cha. jha. Da. Dha. pustakasthaH / + etaccidAntargataH pAThaH ka. kha. ca. cha. jha. . pustakasthaH / * etaccidAntargataH pAThaH ka. kha. gha. Ga. ca cha. jha.Ta. Tha. Da. dR pustakasthaH / 1. mahodaya ma / 2 Da. m / veNumA / 3 cha. jha. 'm / bhramaraiH puSpavastraizca mu| 4 i. ghaTezvaraH / 5 gha. Tha. i. pATalAnAM vanottamam / 6.. bakalaH / 7 kha. Da. ca. cha. sa. 1. "nAga: s| 8 ka. kha. Ga.cam / nIla: zAlavanadivyastAlAnAM tu vanastataH / cha. jha. da.m / tamAlaistu vizAlastaiH zobhitaM tapanopamaH / 9 Ga. cha. sa. da. kalpanAraNadA / 10 ka. kha. gha. Ga. ca. cha. jha. Ta. Ta.Da. ' yrmdhurairmdhu| 11 ha nadyo / 12 ka.kha.i.ca.cha.sa.ha. sudhAnvitaiH /
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 mahAmunizrIvyAsamaNItaM [ 2 bhUmikhaNDedevatAnAM vinodaizca munibandaiH suyogibhiH / sarvatra zobhate puNyaM sthAnaM tu nandanasya ca // 30 evaM samAlokya mahAnubhAvo bhavazva devyA sahito mahAtmA // zrInandanaM puNyavatAM nivAsaM sukhAkara zAntiguNopapatram // AdityatejaHsamatejasAM gaNeH prabhAti vai rshmibhijotruupeH| puSpaiH phalaiH kAmaguNopapanaiH kalpatrumo nandanakAnane'pi // evaMvidhaM pAdaparAjameva samIkSya devI ca zivaM babhASe / asyAbhidhAnaM kathayasva nAtha sarvasya puNyasya nagasya puNyam / / ziva uvAca asya pratiSTA mahatI zubhAkhyA deveSu mukhyo madhusUdanazca / nadISu mukhyA suranimnagApi visRSTikartA ca yathaiva dhAtA // sukhAvahAnAM tu yathaiva candro bhUteSu mukhyA ca yathaiva pRthvI / nagendrarAjo hi yathA nagAnAM jalAzayeveva yathA smudrH|| mahauSadhInAmiva devi cAvaM mahIdharANAM himavAnyathaiva / vidyAsu madhye ca yathA''tmavidyA lokeSu sarveSu yathA narendraH // tathaiva mukhyastarurAja eSa sarvAtithiH sarvapateH shriyopmH| pArvatyuvAca guNAMzca zaMbho mama kIrtayasva vRkSAdhipasyApi zubhAnsupuNyAn // AkarNya devo vacanaM babhASe devyAstu sarva sutarohitasya / yaM yaM tu kalpayanti supuNyayuktA devopamA devavarAzca devi // taM taM hi vRkSaH pradadAti tebhyaH phalAdrasAnAM sa ca vRkSa ekH| tasmAca sarve prabhavanti puNyA duSpApyamatraiva tapodhikAste / / jIvAdhika ratnamayaM sudivyaM devAstu bhuJjanti mhaamdhaanaaH| zuzrAvaM devI vacanaM zivasya AzcaryabhRtaM manasA vicintya // tasyAnumatyA parikalpitaM ca strIbhAvarUpaM suguNaM surUpam / sarvAGgarUpaM suguNaM surUpaM tasmAttadA sA girijA pralebhe // vizvasya mohAya yathopaviSTA sahAyarUpA makaradhvajasya / krIDAnidhAnaM sukhasiddhirUpaM sarvAbhipannA kamalAyaMtAkSI // pamAnanA padmakarA supamA cAmIkarasyApi yathA mumUrtiH / prabhAsu tadvimalA sutejA lIlAsutejAzca sukuzcitAste // pralambakezAH parisUkSmabaddhAH puSpaiH sugandhaiH parilepitAzca / mabadakuntA haTakezabandhairvibhAti sA rUpavareNa pAlA // sImantamArge ca muktAphalAnAM mAlA vibhAtyeva yathA tarUNAm / sImantamUle tilakaM sudevyA yathodito daityaguruH sutejaaH|| 1 ka. kha. ca... padiSTA / 1 ma. yathA zrIH / /
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 vyadhikazatatamo'dhyAyaH] parapurANam / bhAle supaye mRganAbhipanasamutyatejAmakaraivibhAti // sImantamUle tilakasya tejaH prakAzayevUpazriyaM mulAMke // kezeSu muktAphalake ca bhAle tasyAH suzobhA vikaroti nityam / yathA tu candraH parito vibhAti suramyaceSTeva vibhAti tadvat // saMpUrNacandro'pi yathA vibhAti jyotsnAnipAtena himaaNshutejH| tasyAstu vaktraM paribhAti tadvacchobhAkaraM vizvavizAradaM ca // himAMzurevApi kalaGkayuktaH saMkSIyate nityklaavihiinH| saMpUrNamastyeva sadaiva hRSTaM tasyAstu vaktraM pariniSkalaGkam // gandhaM vikAzaM kamale svakIyaM tataH samAlokya sukhaM na lebhe / padmAnanA sarvaguNopapannA madIyabhAvaH parinirmitayam // gandhaM svakIyaM tu vipazya pa tasyA mukhAdvAti jagatsamIraH / lajjAbhiyuktaM sahasA babhava jalaM samAzritya sadaiva tiSThati // *katimAtiniyatabuddhyA sudhiyo vadanti samadananRpateH kozaM smudrklaabhiH| suvaradazanaratnehA~syalIlAbhiyuktA aruNaadharavimba zobhamAnastu AsyaH / / zuddhA sunAsikA tasyAH sukarNI ratnabhUSitau / hemakAntisamopeto kapolI dIptisaMyutau // 53 rekhAtrayaM prazobheta grIvAyAM parisaMsthitam / saubhAgyasaMpacchAraistisro rekhA ihaiva hi // 54 sustanI kaThinau pInau vartulI bilvamaMnibhI / tasyAH kandarpakalazAvabhiSekAya kalpitau // aMsAvatIva zobhete susamI mAnasAvitI // subhujau vartulau snigdhau suvarNI lakSaNAnvitau / susamau karapayau tau padmavarNoM muzItalau // 56 divyalakSaNasaMpannau padmasvastikasaMyuto / saralAH padmasaMyuktA aGgalyo nkhsNyutaaH|| 57 nakhAni maNibhAsIni jalabindunibhAni ca / padmagarbhapraticchanno varNastadasaMbhavaH // 58 padmagandhA ca savoGge pova bhAti bhAminI / savelakSaNasaMpanA nagakanyA suzobhitA // 59 raktotpalanibhA pAdo suzakto cAtizobhano / ratnajyotiHsamAkArA nakhAH pAdAprasaMbhavAH60 yathoddiSTaM ca zAstreSu tathA cAra pradRzyate / sarvAbharaNazobhAjI hArakaraNanUpurA // 61 mekhalAkaTisUtreNa kAJcInAdena rAjate / nIlena paTTavastreNa parAM zobhAMgatA tu sA // 62 kacakenApi divyena suraktena guNAnvitA / pArvatIkalpitAdbhAvAguNaM pAptA mahodayam // 61 kalpadrumAnmudaM lebhe zaMkaraM vAkyamabravIt / yathoktaM tu tvayA deva tathA dRSTaM vanaM mayA // yAdRzaM kathyate bhAvastAdRzaM paridRzyate / sUta uvAcaatha sA cArusarvAGgI tayoH pArthe sametya vai / pAdAmbuja nanAmAya sA bhaktyA ubhyormudaa||65 uvAca vacanaM snigdhaM tvaM hAri ca sA tadA / kasmAdRSTA tvayA mAtaH kathayasvAtra kAraNam // 66 devyuvAcavRkSasya kautukAdbhAvAnmayA vai pratyayaH kRtaH / saghaH prAptaM phalaM bhadre bhavatIrUpasaMpadA // 67 * sarvapustakeSu cchandobhaGgo'thAsaMgatizca / 1 ka. kha. ca. lakSNau / 2 ka. sa. Da. cha. a. suzlakSNau /
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 mahAmunizrIvyAsapraNItaM 2 [ bhUmikhaNDeazokasundarInAmnA loke khyAti prayAsyasi / sarvasaubhAgyasaMpamA mama putrI na saMzayaH // 68 somavaMze tu vikhyAto yathA devaH puraMdaraH / nahuSo nAma rAjendrastava nAtho bhaviSyati // 69 evaM dattvA varaM tasyai jagAma girijA girim / kailAsaM zaMkareNApi mudA sA parayAnvitA // 70 iti zrImahApuroNa pAdme bhUmikhaNDe venopAkhyAne gurutIrthe yadhikazatatamo'dhyAyaH // 102 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-8136 atha tryadhikazatatamo'dhyAyaH / kuJjala uvAcaazokasundarI jAtA sarvayoSidvarA tadA / reme tu nandane puNye sarvakAmaguNAnvite // ? gurUMpAbhiH sukanyAbhirdevAnAM cAruhAsini / sarvAnbhogAnprabhuJjAnA gItanRtyavicakSaNA // 2 vipracittisuto huNDo raudrastItrazca sarvadA / svecchAcAro mahAkAmI nandanaM praviveza ha // 3 azokasundarIM dRSTvA sarvAlaMkArazobhitAm / tasyAstu darzanAItyo viddhaH kAmasya mArgaNaiH // 4 tAmuvAca mahAkAyaH kA tvaM kasyAsi sundri| kasmAttvaM kAraNAcAtra hyAgatA'si vanottamam // 5 azokasundaryuvAcazivasyApi supuNyasya sutA'haM zRNu sAMpratam / svamA'haM kArtikeyasya jananI girijA mama // 6 bAlabhAvena saMprAptA lIlayA nandanaM vanam / bhavAnko hi kimarthaM tu mAmevaM paripRcchasi // 7 huNDa uvAcavipracitteH sutazcAhaM guNalakSaNasaMyutaH / huNDeti nAnA vikhyAto blviirysmnvitH|| daityAnAmapyahaM zreSTho matsamo nAsti rAkSasaH // deveSu martyalokeSu tapasA yazasA kulaiH / anyeSu nAgalokeSu dhanabhAgyairvarAnane // darzanAtte vizAlAkSi hataH kandarpamArgaNaiH / zaraNaM te'pyahaM prAptaH prasAdasumukhI bhava / / bhavasva vallabhA bhAyo mama pANasamA priyaa|| azokasundaryuvAcazrUyatAmabhidhAsyAmi sarvasaMbandhakAraNam / bhavitavyA mujAtasya loke strI puruSasya hi / bhavitavyastathA bhato striyA yaH sadRzo gunneH|| saMsAre lokamArgo'yaM zRNu huNDa yathAvidhi / astyeva kAraNaM cAtra yathA te na bhavAmyaham // 12 subhAyoM detyarAjendra zRNuSva yatamAnasaH / tarurAjAdahaM jAtA yadA kAle mahAmate // 13 zaMbhobhAvaM susaMgRhya pArvatyA kalpitA'smyaham / devasyAnumato devyA sRSTo bhartA mamaiva hi // 14 somavaMze mahAmAjJaH sa dharmAtmA bhaviSyati / jiSNujiSNusamo vIrye tejasA pAvakopamaH // 15 sarvajJaH satyasaMdhazca tyAge vaizravaNopamaH / yajvA dAnapatiH so'pi rUpeNa manmathopamaH // 16 nahuSo nAma dharmAtmA guNazIlamahAnidhiH / devyA devena me dattaH khyAto bhartA bhvissyti||17 1 gha. Ta. Tha. Da. vIkSakaH / 2 ka. sva. ru. ca. cha. jha. i. da. punnurvissnnu| 3 ka. kha. ca. cha. 'maH / dharmazaH styvaagdhiirstyaage| Ga, jha. Da. ma. dharmajJaH styvaandhiirstyaage|
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103vyadhikazatatamo'dhyAyaH] paapurANam / 343 yasmAtsarvaguNopetaM putramApsyAmi sundaram / indropendrasamaM loke yayAti janavallabham // 18 lapsyAmyahaM hitaM vIraM yasmAcchambhoH prsaadtH| [*ahaM pativratA vIra parabhAryA vishesstH|]19 atastvaM sarvadA huNDa tyaja bhrAntimito vrj| prahasyaivaM vaco brUte so'zokasundarI prati 20 huNDa uvAcanaiva yuktaM tvayA proktaM devyA devena caiva hi / nahuSo nAma dharmAtmA somavaMze bhaviSyati // 21 bhavatI vayasA jyeSThA sa kaniSTho na yujyate / kaniSThA strI prazastA syAtpuruSo na prazasyate // 22 kadA sa puruSo bhadre tava bhartA bhaviSyati / tAruNyaM yauvanaM yAvannAzameva prayAsyati // 23 yauvanasya balenApi rUpavatyaH sadA striyaH / puruSANAM vallabhatvaM prayAnti varavANani // 24 tAruNyaM hi mahAmUlyaM yuvatInAM varAnane / tasyA''dhAreNa bhuJjanti bhogAnkAmAnmanonugAn // 25 kadA so'bhyepyate bhadra AyuputraH zRNuSva me / yauvanaM vartate'dyaiva vRthA caiva bhaviSyati // 26 garbhatvaM ca zizutvaM ca kaumAraM ca nizAmaya / kadA sa yauvanopetastava yogyo bhaviSyati // 27 yovanasya pralobhena pivasva madhumAdhavIm / mayA saha vizAlAkSi ramasva tvaM sukhena vai|| 28 huNDasya vacanaM zrutvA zivasya tanayA punaH / uvAca dAnavendraM sA sAdho tanna bhaviSyati // 29 aSTAviMzatike prApte dvAparAkhye yuge tadA / zeSAvatAro dharmAtmA vasudevasuto balaH // 30 raivatasya sutAM bhAryA divyAM caiva krissyti| sA'pi jAtA mahAbhAgA kRtAkhye hi yugottame // 31 yugatrayapramANena sA hi jyeSThA balAdapi / balasyApi piyA jAtA revatI prANasaMmitA // 32 bhaviSyadvApare prApta ha*sA tu bhaviSyati / mAyAvatI purA nAtA gandharvatanayA varA // 33 apahRtya nihatyeva zaMbaro dAnavottamaH / tasyA bhatA samAkhyAto mAdhavasya suto balI // 34 pradyumno nAma vIrezo yAdavendrasya nandanaH / tasminyuge bhavipye ca bhAvyaM pRSTaM purAtanaH // 35 vyaasaadibhirmhaabhaagaanvdbhirmhaatmbhiH| evaM hi dRzyate detya vAkyaM devyA tadoditam // 36 mAM pratyuktaM yathA dhAvyA putryA himavatastadA / tvaM tu lobhena kAmena lubdho vadasi duSkRtam // kilviSeNa samAyuktaM vedazAstravivarjitam / yadyasya dRSTamevAsti zubhaM vA'pyazubhaM yathA // 38 pUrvakarmAnusAreNa tadbhaviSyati tasya ca / [*devAnAM brAhmaNAnAM ca vadane yatsubhASitam // 39 niHsaredyadi satyaM tadanyathA naiva jAyate / madbhAgyAdavamAjJAtaM nahuSasyApi tasya ca / ] samAyogaM vicArya devyA proktaM zivena ca // 40 evaM jJAtvA zamaM gaccha tyaja bhrAnti manaHsthitAm / naiva zakto bhavAndaitya mano me cAlituM dhruvm||41 pativratAdRDhaM cittaM kaH pracAlayituM vibhuH / mahAzApena yokSyAmi ito gaccha mahAsura // 42 evamAkaNye tadvAkyaM huNDo vai dAnavo valI / manasA cintayAmAsa kathaM bhAyoM bhavediyam // 43 vicintya huNDo mAyAvI antardhAnaM samAgataH / mAyayA kanyakArUpo babhUva mama nandana // 44 sA kanyA'pi varArohA maayaaruupaa'gmtttH| hAsyalIlAsamAyuktA yatrA''ste bhvnndinii||45 *etacihAntargataH pAThaH ka. kha. du. ca. cha. jha. da. pustakasthaH / + etadane ka. kha. gha. u. ca. cha. sa. Ta. u. ra. Dha. pustakeSu 'balena vayasA yukto nahuSastu na yujyate'inyardhabhAdhakam / etacihAntargataH pAThaH ka. kha. gha. u. ca. cha. sa. Ta. Tha. Da. da. pustakasthaH / 1 ka, kha. i. ca. cha. jha. da ha raNe dhIraM 2 ga. gha. ca. cha. ja. sa. ma. da. 2. da. mhaamuulN| 3 .m / tasmAniSkamya vegena tasmAtsthAnAdvihAya tAm |anysmindivse prApte mAyAM kRtvA tamomayIm / divyaM mAyAmayaM rUpaM kRtvA nAryAsta dAnavaH / haa|
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDe uvAca vAkyaM snigdheva azokasundarIM prati / kA'si kasyAsi subhage tiSThasi tvaM tapovane / / 46 kimarthaM kriyate vAle kAmazoSaNakaM tapaH / tanmamA''cakSva subhage kiM nimittaM suduSkaram // 47 tanizamya zubhaM vAkyaM dAnavenApi bhASitam / mAyArUpeNa cchannena sAbhilASeNa satvaram ||48 AtmasRSTisuvRttAntaM pravRttaM tu yathA purA / tapasaH kAraNaM sarva samAcaSTe suduHkhitA // upaplavaM tu tasyApi dAnavasya durAtmanaH / mAyArUpaM na jAnAti sauhRdAtkathitaM tayA // 49 50 huNDa uvAca sAdhuvratA'si he devi samyagvrataparAyaNA / sAdhuzIlasamAcArA sovAcAzokasundarIm // ahaM pativratA bhadre pativrataparAyaNA / / 51 tapazcarAmi subhage bharturarthe mahAsatI / mama bhartA hatastena huNDenApi varAtmanA tasya nAzAya vai ghoraM tapasyAmi mahattapaH || 52 1 53 54 56 57 ehi me svAzrame puNye gaGgAtIre vasAmyaham / anyairmanoharairvAkyairuktA pratyayakArakaiH // huNDena sakhibhAvena mohitA zivanandinI / samAkRSTA suvegena mahAmohena mohitA // nItA cA''tmagrahaM divyamanaupamyaM suzobhanam / meroH suzikhare putra vaiDryAkhyaM purottamam ||55 svastrIvargagaNopetaM kAJcanAkhyaM sadA zubham / tuGgaprAsAdasaMbAdhaiH kalazairdaNDacAmaraH // nAnAvRkSasamopetairvanainIlairghanopamaiH / vApIkUpataDAgaizca nadIbhistu jalAzayaiH // zobhamAnaM mahAratnaiH prAkArairhemasaMyutaH / sarvakAmasamRddhArthaiH pUrNa daityagRhastathA // dadRze sA puraM ramyamazokasundarI tadA / kasya devasya saMsthAnaM kathayasva sakhe mama / sovAca dAnavendrasya pUrva dRSTasya vai tvayA / huNDasya sthAnametaddhi so'haM dAnavapuMgavaH // mayA tvaM tu samAnItA mAyayA cAtra bhAmini / [tAmAbhASya gRhaM nItA zAtakaumbhaM suzobhanam nAnAvezmaiH samAjuSTaM kailAsazikharopamam ] / nivezya sundarIM tatra dolAyAM kAmapIDitaH / / 62 punaH svarUpI daityendraH kAmabANaprapIDitaH / karasaMpuTamAbadhya uvAca vacanaM tadA / / 58 59 60 63 yaM yaM tvaM vAJchase bhadre taM taM dadmi na saMzayaH / bhaja mAM tvaM vizAlAkSi bhajantaM kAmapIDitam // azokasundaryuvAca - naiva cAlayituM zakyA bhavatA dAnavezvara / manasA'pi na vai dhAryA mama mohaM samAgatam / / (1) 65 bhavAdRzairmahApApairdevairvA dAnavAdhama / duSprApyA'haM na saMdeha evaM prAha punaH punaH || 66 67 68 skandAnujA sA tapasA'bhiyuktA jAjvalyamAnA mahatA ruSA ca / saMhartukAmA paridAnavaM taM kAlasya jiheva yathA sphurantI // sA provAca punardevI tamevaM dAnavAdhamam / ugraM karma kRtaM pApa AtmanAzanahetave / / AtmanAzAya nAzAya svajanasyAsya vai tvayA / svagRhaM prApitA dIptA suzikhA kRSNavartmanaH 69 ariszubhaH kUTapakSI sarvazokaiH samudrataH / gRhaM sa pravizedyasya tasya nAzo bhaveddhruvam // svajanasya ca sarvasya dhanasya ca kulasya ca / sa dvijo nAzamiccheta vizatyevaM yadA gRham // 71 tathA te'haM gRhaM prAptA tava nAzaM samIhatI / jIvaM kulaM dhanaM dhAnyaM putrapautrAdikaM tathA // 72 70 * etacihAntargata: pAThazchapustakasthaH / 1 ka. kha. Ga. va. Da. Da. mAyAmohena / 2 cha naso neva saMdhAna ma / 3 Ga. cha. u. 'deho mA vadasva pu / 4 jha. "thA ca kurkuTa pakSI sarvaloke'pyamaGgalaH / gR / 5 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Dha. tava /
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 vyadhikazatatamo'dhyAyaH ] patrapurANam / putrANAM dhanadhAnyasya te vaMzasya ca sAMpratam / sarva te nAzayitvA'haM yAsyAmi ca na sNshyH||7|| yathA tvayA'hamAnItA carantI paramaM tapaH / patikAmA pravAJchantI nahuSaM cA''yunandanam // 74 tathA tvAM mama bhartA hi nAzayiSyati dAnava / mannimitta upAyo'yaM dRSTo devena vai purA // 75 satyeyaM laukikI gAthA yAM gAyanti vido janAH / pratyakSaM dRzyate loke na vindanti kubuddhyH|| yatra yena prabhoktavyaM yasmAhuHkhasukhAdikam / satyaM ca bhujyate tatra tasmAdeva na sNshyH|| 77 karmaNo'sya phalaM bhukSva svakIyasya mahItale / yAsyase nirayaM sthAnaM paradArAbhimarzanAt // 78 sutIkSNaM hi sudhAraM tu sukhaGgaM ca vighaTTati / aGgulyagreNa kopAya tathA mAM viddhi sAMpratam // 79 siMhasya saMmukhaM gatvA kruddhasya garjitasya vo / ko lunAti mukhAtkezAnsAhasAkArasaMyutaH / / 80 satyAcArAM damopetAM niyatAM tapasi sthitAm / nidhanaM cecchane sadyo yo vai mAM bhokumicchati // sa maNiM kRSNasarpasya jIvamAnasya sAMpratam / grahItumicchatyevApi yathA kAlena preSitaH // 82 bhavAMstu preSito mRDha kAlena kAmamohitaH / tadA ta IdRzI jAtA kumatiH kiM na pazyAsi // 83 Rte tu AyuputreNa samAlokayate hi kaH / anyo hi nidhanaM yAti mama gAtrAvalokanAt // 84 evamAbhASya taM duSTaM gaGgAtIraM gatA satI / mazokA duHkhasaMvinA niyatA niyamAnvitA // 85 pUrvamAcaritaM ghoraM patikAmanayA tapaH / tava nAzArthamadyAhaM cariSye dAruNaM tpH|| 86 yadA tvAM nihataM duSTa nahuSeNa mahAtmanA / nishitairvnsNkaasherbaannairaashiivissopmaiH|| 87 raNe nipatitaM pApa muktakezaM salohitam / gaMtotsAhaM pradrakSyAmi tadA yAsyAmyahaM patim // 88 evaM suniyamaM kRtvA gaGgAtIre anuttame / saMsthitA huNDanAzAya nizcitA zivanandinI // 89 vahnaryathA dIptimatI zikhojjvalA tanobhiyuktA padahetsulokAn // krodhena dIptA vibudhezaputrikA gaGgAtaTe duzvaramAcarattapaH // kuJjala uvAca--- evamuktvA mahAbhAgA zivasya tanayA gatA / gaGgAmbhasi tataH snAtvA supure kAzcanAhaye // 91 tapazcacAra tanvaGgI huNDasya vadhahetave / azokasundarI bAlA satyena ca samanvitA // 92 huNDo'pi duHkhito jAna AtmanA pApacetamA / cintayAmAsa saMtaptA yatIva vacanAnalaiH // 93 samAhUya amAtyaM taM kampanAkhyamathAbravIt / samAcaSTa pravRttAntaM tasyAH zApodbhavaM mahat // 94 zapto hyazokasundaryA zivasyApi sukanyayA / nahuSasyApi me bhartustvaM tu hastAnmariSyAsi // 95 naivaM syAttu hyasau garbha AyorbhAryA na gurvinnii| yathA tu syAdalIkastu tasyAH zApastathA kuru 96 kampana uvAcaapahRtya piyAM tasya AyozcApi samAnaya / anenApi prakAreNa tava zatrurna jAyate // 97 [*no vA prapAtayasva tvaM garbha tasyAH prabhISaNeH / anenApi prabhAveNa tava zatrurna jAyate // 98 janmakAlaM pratIkSasva nahuSasya durAtmanaH / apahRtya samAnIya jahi tvaM pApacetanam // 99 evaM saMmantrya tenApi kampanena sa dAnavaH / abhUtsa codyamI hyevaM nahuSasya praNAzane // 100 * etacihAntargataH pAThaH u. pustakasthaH / 1 Ga. cha. tanimitta / 2 ga. gha. ja. Ta. Tha. Da. vA / kautukAnmRgakopena sAhasAtkartumicchati / sa / 3 ka. kha.. ca. cha. jha. i. Da. kAlamohitaH / 46. Ta. gatAsaM ca pr| cha. gatAzaM ca pr| 5ka. kha. ra.ca. cha.sa. ha. da. niblaa| 6 . Apayuktena ceN| ka. kha. madanAnalaiH / 8 Ga. cha. za. Da. va jAtastvasI /
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsamaNIta [2 bhUmikhaNDeviSNuruvAcaailaputro mahAbhAga AyurnAma kSitIzvaraH / sArvabhaumaH sa dharmAtmA satyadharmaparAyaNaH / / 101 indropendrasamo rAjA tapasA yazasA balaiH / dAnayajJaiH supuNyaizca satyena niyamena ca // 102 ekacchatreNa vai rAjyaM cakre bhUpatisattamaH / pRthivyAM sarvadharmajJaH somavaMzasya bhUSaNam // 103 putraM na vindate rAjA tena duHkhI vyajAyata / cintayAmAsa dharmAtmA kathaM me jAyate sutaH 104 iti cintAM samApeda Ayuzca pRthiviiptiH| putrArtha paramaM ytnmkronsusmaahitH|| 105 atriputro mahAtmA vai dattAtreyo dvijottamaH / krIDamAnaH striyA sAdha [zmadirAruNalocanaH 106 vAruNyA mattadharmAtmA strIvRndena samAvRtaH / aGke yuvatimAdhAya] sarvayoSidvarAM zubhAm // 107 gAyate nRtyate vimaH surAM ca pivate bhRzam / vinA yajJopavItena mahAyogIzvarottamaH // 108 puSpamAlAbhirdivyAbhirmuktAhAraparicchadaH / candanAgurudigdhAGgI rAjamAno muniishvrH|| 109 tasyA''zramaM nRpo gatvA taM dRSTvA dvijasattamam / praNAmamakaronmunA dnnddvtsusmaahitH|| 110 atriputraH sa dharmAtmA samAlokya nRpottamam / AgataM puratA bhaktyA atha dhyAnaM samAsthitaH111 evaM varSazataM prAptaM tasya bhUpasya sattama / nizcalatvaM parijJAya mAnama bhaktitatparam // 112 [+samAhUya samAcaSTe kimartha klizyase nRp| brahmAcAraNa hInA'smi brahmatvaM nAsti mekadA 113 murAmAMsapalubdho'smi striyA saktaH sadava hi / varadAne na meM zaktiranyaM zuzrUSa brAhmaNam 114 AyuruvAcabhavAdRzo mahAbhAga nAsti brAhmaNasattamaH / sarvakAmapradAtA vai tralokye paramezvaraH // 115 atrivaMze mahAbhAga govindastvaM surottama / brAhmaNasyaiva rUpeNa bhavAndai garuDadhvajaH // 116 namo'stu devadeveza namo'stu paramezvara / tvAmahaM zaraNaM prAptaH zaraNAgatavatsala // 117 uddharasva hRSIkeza mAyAM kRtvA pratiSThasi / vizvasthAnAM prajAnAM ca vidvAMsaM vizvanAyakam 118 jAnAmyahaM jagannAthaM bhavantaM madhusUdanam / mAM rakSa zaraNaM prApta vizvarUpa namo'stu te // 119 kuJjala uvAcagate bahutithe kAle dattAtreyo nRpAttamam / uvAca maittarUpeNa kuru tvaM vacanaM mama // 120 kapAlena surAM dehi bahulaM mAMsabhojanam / evamAkarNya tadvAkyaM sa cA''yuH pRthivIpatiH // 121 utsukastu kapAlena surAmAhRtya vegavAn / palaM suvipulaM caiva cchitvA hastena satvaram // 122 nRpendraH pradadau tasmai dattAtreyAya putraka / atha prasanacetAzca saMjAno munipuMgavaH // 123 dRSTvA bhaktiM prabhAvaM ca guruzuzrUSaNaM tathA / samuvAca nRpandraM tamAyuM praNatamAnasam // 124 varaM varaya bhadraM te durlabhaM bhuvi bhUpate / sarvameva pradAsyAmi yaM yamicchasi sAMpratam // 125 rAjovAca-~bhavAndAtA varaM satyamicchayA munisattama / putraM dehi guNopetaM sarvazaM guNasaMyutam // 126 ___ * etacihAntargataH pATho Ga. cha. Da i. pastakasthaH / + etaccidvAntargataH pATaH ka. kha. Ga. ca. Da. da. pustakasthaH / 1ka. kha. Ga. ca. cha.sa. i. Dha tugaputro / 2 gha. Ta. Tha. Da. ha. satyadharmajJaH / 3 ka.kha. gha. ca. cha. jha.Ta. Tha. Da. yogIndraH / 4 ka. kha. gha. Da. ca. cha. sa. Ta. Tha. Da. da. avajJAya tataH sthi / 5 gha. Ga. cha. Ta. Tha. Dha. 'zvasyAsya pradhA. tAraM bhavantaM vi| 6 a. matpUjanena / 7 ka. kha. gha. cha. ca. cha jha. Da. pAcitaM / Ta. pavitraM / 8 Da uddhatena ka / 9ka. ba. gha..ca. cha. sa. Ta. Tha. . Dha. supAcitaM / 10 Ga. cha. da. param / 11 ka. sva. gha. Da. ca. cha. sa. Ta. Tha. Dha. praNatamAhataH / Da. praNatamAhatam / 12 ka. kha. gha. Da. ca. cha. sa.Ta.Tha. i. da. satyaM kRpyaa|
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 caturadhikazatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / devatIrthArcanakaramajeyaM devadAnavaiH / rAkSasairdAnavairSoraiH kSatriyaH kiMnaraistathA // 127 devabrAhmaNasaMbhaktaH prajApAlo vizeSataH / yajvA dInagatiH zUraH shrnnaagtvtslH|| 128 dAtA bhoktA mahAtmA ca vedazAstreSu pAragaH / dhanurvedeSu niSNAtaH zAstreSu ca parAyaNaH // 129 anAhatamati(raH saMgrAmeSvaparAjitaH / evaMguNaH surUpazca yasmAdazaH prajAyate // 130 dehi putraM mahAbhAga mama vaMzabhAkaram / yadi vA'pi varo deyastvayA me svecchayA vibho 131 dattAtreya uvAca -- evamastu mahArAja tava putro bhaviSyani / taMva vaMzakaraH puNyaH sarvajIvadayAparaH // 112 ebhirguNaistu saMyukto vaiSNavAMzena maMyunaH / rAjA ca sArvabhaumazca indratulyo narezvaraH // 111 evaM khalu varaM davA dadau phalamanuttamam / nRpamAha mahAyogI svabhAryAyai padIyatAm // 134 evamuktvA visRjyaiva tamAyuM pRthivIpanim / AzIbhirabhinandyaiva hyantardhAnaM cakAra ha // 135 iti zrImahApugaNe pAjhe bhAmagvaNDe venopAkhyAne gurunIrthe vyadhikazatatamo'dhyAyaH // 503 // AdinaH zlokAnAM mamaSTyaGkAH --8270 atha caturgadhakazatatamo'dhyAyaH / kuJjala uvAcagate tasminmahAbhAge dattAtraye mahAmunI / AjagAma mahArAjaH zakraprasthapuraM prati // 1 indumatyA gRhaM hRSTaH pravivaza zriyA'nvitam / sarvakAmasamRddhArtha kuberabhavanopamam // 2 cakre rAjyaM ma medhAvI yathA svarga puraMdaraH / svarbhAnusunayA mAdhamindumatyA dvijottama // 3 sA ca indumatI rAjJI garbhamApa phalAzanAt / dattAtreyasya vacanAdivyatejaHsamanvitam // 4 indumatyA mahAbhAga svamaM dRSTamanuttamam / rAtrI devAnvitaM tAvadbhahumaGgaladAyakam // gRhAntara vizantaM ca puruSaM sUryasaMnibham / muktAmAlAnvitaM vimaM zvetavastreNa zobhitam // zvetapuSpakRtA mAlA nasya kaNThe virAjate / sarvAbharaNazobhAGgo divyagandhAnulepanaH // caturbhujaH zaGgapANirgadAcakrAsidhArakaH / chatraNa dhriyamANena candrabimbAnukAriNA // 8 zobhamAno mahAtejA divyAbharaNabhUSitaH / hArakaGkaNakeyUrenUpurAbhyAM virAjitaH // candrabimbAnukArAbhyAM kuNDalAbhyAM virAjitaH / evaMvidhA mahAprAjJaH kshcitpumaansmaagtH||10 indumatI samAhUya snApitA payasA tadA / zakena kSIrapUrNana haMsavarNena bhAminI(m) // 11 ratnakAzcanabaddhana saMpUrNana punaH punaH / zvetaM nAgaM surUpaM ca sahasrazirasaM varam // 12 mahAmaNisusaMdIptaM jvAlAmAlAsamAkulam / kSiptaM tena muMkhaprAnte dattaM muktAphalaM punH|| 13 1 ka. kha. gha ca. cha. jha. Ta. 8. devArya mudevaM ca tyajeyaM devadA / i da. devIrya suteja ca yajeyaM devadA' / ra devIrya sudeva ca hyajayaM daitydaa| 2 ka. kha. gha. du. ca. cha. jha. Ta. Ta. da. vaiH / kSatriya rAkSasarirgandhaH kiM / ra.vaH / kSatriya rAkSasarirgandharvaiH ki / 3 ka. kha. gha. i. ca. cha. jha. i. da. dAnapatiH / 4 ka. kha. gha. Ga. ca. cha. sa.Ta. Tha... da. hAtyAI ' / 5ka. kha. gha. du. ca. cha. Ta. Tha. Dada. pradhArakam / 6 ka. kha. gha. 3. ca. cha. sa.Ta. Tha. kRpayA / 7 ka. kha. gha. hu. ca. cha. jha. Ta. Tha. 1. da. gRhe / 8 ka. kha. Ga. ca. "yuM praNataM puraH / bhA" / gha.Ta. Tha... ye praNataM punaH / A / 9 ya. kha. ca. cha. sa. Ta. Tha. ha. jaH sa AyuH svpu'| 10 ka. ba. gha..ca... Ta... Dha. ddhArthamindrasya bha / 11 ka. kha. gha. ca. jha. Ta. Da. susvapnAnte / How mi hai tog to
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 mahAmunizrIvyAsapraNItaM-- [ 2 bhUmikhaNDe - 15 kaNThe tasyAH sa deveza indumatyA mahAyazAH / haste padmaM tato dattvA svasthAnaM prati jagmivAn 14 evaMvidhaM mahAsvamaM sA tu dRSTvA sutottama / samAcaSTe mahAbhAgA tamAyuM bhUpatiM patim // samAkarNya mahArAjazcintayAmAsa vai punaH / samAhUya guruM pazcAtkathitaM svamamuttamam // zaunakaM sumahAbhAgaM sarvazaM jJAninAM varam // rAjovAca 16 adya rAtrau mahAbhAga mama patnyA dvijottama / vipro gehaM vizandRSTaH kimidaM svaprakAraNam / / 17 zaunaka uvAca - 18 20 21 baro dattastu te pUrvaM dattAtrayeNe dhImatA / AdiSTaM ca phalaM rAjJyAM suguNaM sutahetave / / tatphalaM kiM kRtaM rAjankasyai tvayA niyojitam / svabhAryAyai mayA dattamiti rAjJoditaM vacaH 19 zrutvovAca mahAprAjJaH zaunako dvijasattamaH / vRttAntaM svaprabhAvena tava gehe sutottamaH // vaiSNavAMzena saMyukto bhaviSyati na saMzayaH / svamasya kAraNaM rAjanetatte kathitaM mayA / indropendrasamo rAjaMstava putro bhaviSyati / putraste sarvadharmAtmA somavaMzasya bhUSaNaH || dhanurvede savede ca saguNo'sau bhaviSyati / evamuktvA sa rAjAnaM zaunako gatavAngRham / / 23 harSeNa mahatA''viSTa rAjA'bhUtsaha : bhAryayA || 22 24 iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe venopAkhyAne gurutIrthe caturadhikazatatamo'dhyAyaH // 104 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH -8292 atha pacottarazatatamo'dhyAyaH / kuJjala uvAca 1 3 4 gatA sA nandanavanaM sakhIbhiH saha krIDitum / tetroktaM kenacidvAkyamasyA garbhe mahAbalaH / / bhaviSyati sutazreSTho huNDasyAntaM kariSyati / evaMvidhaM mahadvAkyaM [*mapriyaM duHkhadAyakam // 2 samAkarNya samAyAtA pituragre niveditam / samAsena tayA tasya purato duHkha ] dAyakam // pituragre jagAdAtha pitA zrutvA ca vismitaH / zApamazokasundaryAH sasmAra ca purA kRtam // garbhasya nAzanAyaiva indumatyAH sa dAnavaH / viviktamudyamaM cakre kAlAkRSTo durAtmavAn // 5 chidrAnveSI tato bhUtvA cendumatyAzca nityazaH / yadA pazyati tAM rAjJIM rUpaudAryaguNAnvitAm // divyena tejasA yuktAM rakSitAM viSNutejasA / [+ divyatejaH samAyuktAM sUryabimbopamAM tu tAm ] // tasyAH pArzve mahAbhAga rakSaNArthaM sthitaH sadA / durAtmA dAnavo huNDastasyAzca bahu darzayet // 8 nAnAvidhA bhISikA mAyAvI mAyayA sadA / garbhasya tejasA caiva rakSitA viSNutejasA // 9 bhayaM na jAyate tasyA manasyeva kadA punaH / viphalo dAnavo jAta udyamazca nirarthakaH // 10 * etaccihAntargataH pAThaH ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Da Dha pustakasthaH / + etacihnAntargataH pAThaH Da. pustakastha: / 1 ka. kha. Da. ca. cha. jha. u. 'maH / dattAtreyaprasAdena / gha Ta Tha 'maH / dattAtreyaprabhAvena / 2 ka. kha. Ga. ca. Da. tatrA''karNya mahadvAkyamAprayaM tu tadA pituH / cAraNAnAM sa putrANAM bhASatAM harSakeNa vai / Ayorgehe mahAvIryo viSNutulyaparAkramaH / vede tu brahmaNA tulyaH sarvazAstravizAradaH / bhI / 3 ga. gha. ja. a. Ta. u. 'kyamAzrutvA sukhadAyakam / piturapre ja' /
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 paJcAdhikazatatamo'dhyAyaH ] patrapurANam / 249 manaH khimaM babhUvAsya huNDasyApi durAtmanaH / evaM varSazataM tasya pazyamAnasya vai gatam // 11 prasUtA sA hi putraM ce dharmAtmAnaM mahAmatim / rAtrau caiva sutazreSTha tasyAH putro vyajAyata // tejasvI vIrazobhAbhiryathA sUryo nabhastale / sUta uvAca-- atha dAsI mahAdRSTA kAcitsUtigRhAgatA / azaucAcArasaMyuktA mahAmaGgalavAdinI // 13 tasyAH sarva parijJAya sa huNDo dAnavAdhamaH / asyA aGgaM pravizyaiva praviSTazcA''yumandire // 14 mahAjane prasupte ca nidrayA'nIva mohite / taM putraM devagarbhAbhamapahRtya bahirgataH // 15 kAzcanAkhyaM puraM prAptaH svakIyaM dAnavAdhamaH / samAhUya priyAM bhAryA vipulAM tAmayAbravIt // 16 vadhasvainaM mahApApaM bAlarUpaM ripuM mama / pazcAtsUdasya vai haste bhojanArtha pradIyatAm // 17 nAnAdravyaiH samAyuktaM pAcayastra hi nighRNam / sUdahastAnmahAbhAge ahaM bhokSye na saMzayaH // 18 vAkyamAkarNya tadbhaturvipulA vismitA'bhavat / kasmAnighRNatAM yAti mama bhartA'tiniSThuraH // 19 sarvalakSaNasaMpannaM devagarbhopamaM mutam / kasya kasmAtprabhakSeta kRpAhInaH sunighRNaH // 20 ityevaM cintayAmAsa kAruNyena samanvitA / punaH papraccha bhartAraM kasmAdbhakSasi bAlakam // 21 yasmAdbhavasi saMkrudho hyatIva nirapatrapaH / sarva me kAraNaM hi tattvena danujezvara // AtmadoSasya vRttAntaM samAsena niveditam / zApaM hyazokasandaryA huNDenApi durAtmanA // 23 tayA jJAtaM tu tatsarva kAraNaM dAnavasya vai / vadhyo'yaM bAlakaH satyaM no vA bhartA mrissyti||24 ityevaM saMvicAryaiva vipulA krodhamUrchitA / mekalAM tu samAhUya sairandhrIM vAkyamabravIt // 25 jahyenaM bAlakaM duSTa mekale'dya mahAnase / sUdahaste pradehi tvaM huNDabhojanahetave // 26 mekalA bAlakaM gRhya sUdamAhUya cAbravIt / rAjAdezaM kuruSvAdya pacasvainaM hi bAlakam // 27 evamANitaM tena sUdenApi mahAtmanA / AdAya bAlakaM hastAcchavamudyamya coytH|| 28 eSa vai devadevasya dattAtreyasya tejasA / rakSitastvAyuputrazca ma jahAsa punaH punH|| 29 taM hasantaM samAlokya sa sUdaH kRpayA'nvitaH / sairandhrI kRpayA yuktA mUdaM taM pratyuvAca h||30 naiva vadhyastvayA~ sUda zizurepa mahAmate / divyalakSaNasaMpannaH kasya jAtaH musatkule // 1 sUta uvAca-- satyamuktaM tvayA bhadre vAkyaM vai kRpayA'nvitam / rAjalakSaNasaMpanno rUpavAnkasya bAlakaH // 12 kasmAdbhokSyati pApAtmA huNDo'yaM dAnavAdhamaH / yena vai rakSito vaMzaH pUrvameva svakarmaNA // 33 Apatsvapi sa jIveta durgeSu nAnyathA bhavet / nadyA vegahatazcApi vahnimadhyagato'pi vA // 34 jIvate nAtra saMdeho yasya karma sahAyakam / tasmAddhi kriyate karma dharmapuNyamamanvitam // 35 AyuSmanto narAstena pravindanti sukhaM tataH / tArakaM pAlakaM karma rakSate jAgrate hi tat // 16 bhuktidaM jAyate nityaM maitrasthAnapradAyakam / dAnapuNyAnvitaM karma piyavAkyasamanvitam // 37 upakArayutaM yazca karoti zubhakRttadA / tameva rakSate karma sarvadaiva na saMzayaH // 1 ka kha Ga, ca. cha. jha. Ta. . manepsita nava jAta hu / 2 ka. kha. gha. i. ca. cha. sa. Ta. Tha. ha. da. ca svarbhAnostanayA tadA / raa| 3 ka. kha. gha. Ga. ca. cha. jha Da. da. vidyudAM / 4 . nirjitam / 5 cha. u. vidyudaa| gha. cha. Tha. Tha... vidyadA / 7 i. 'taH / sa ta devena deveza kRpayA'pi svakarmaNA |r'| 8 ka, kha. gha. Ga. pa.cha.sa. Ta... . 'yA'yava shi|
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapaNIta ( 2 bhUmikhaNDeanyayoni prayAti sma pratiSiddhana karmaNA / kiM karoti pitA mAtA anye svajanavAndhavAH 39 karmaNA nihato yastu na syustasya hi rakSaNe / yenaiva karmaNA caiva rakSitazcA''yunandanaH // 40 tasmAtkRpAnvito jAtaH sUdaH karmavazAnugaH / sairandhrI ca tathA jAtA preritA tasya krmnnaa||41 dvAbhyAmeva sutastasya rakSitazcArulakSaNaH / rAtrAveva praNIto'sau tasmAdbhItyA mahAzrame // 42 vasiSThasyA''zrame puNye sairandhyA puNyakarmaNA / zubhe parNakuTIdvAre tasminneva mahAzrame // 43 gatA sA svagRhaM pazcAnikSipya bAlakaM ca tam / eNaM nipAtya sUdana pAcitaM mAMsameva hi // 44 bhojayitvA sa detyendro huNDastuSTo'bhavattadA / zApaM hyazokasundaryA moghaM mene tdaa'surH|| harSeNa mahatA''viSTaH sa huNDo daanveshvrH|| kuJjala uvAcaprabhAte vimale jAte vasiSTho munisattamaH / bahirgato hi dharmAtmA kuTIdvArAnpapazyati // 46 saMpUrNa bAlakaM dRSTvA divyalakSaNasaMyutam / saMpUrNendupratIkAzaM sundaraM cArulocanam // pazyantu munayaH sarve yUyamAgatya bAlakam / kasya kena samAnItaM rAtrau caivAGgaNe mama // 48 devagandharvagarbhAbhaM rAjalakSaNasaMyutam / kandarpakoTisaMkAzaM pazyantu munayo'malam // 49 mahAkautukasaMyuktA hRSTA dvijavarAstataH / samapazyaMstaM tu putramAyozcaiva mahAtmanaH // vasiSThaH sa tu dharmAtmA jJAnenA''lokya bAlakam / [*AyuputraM samAjJAtaM caritreNa samanvitam] vRttAntaM tasya duSTasya huNDasyApi durAtmanaH / kRpayA brahmaputrastu samutthAya subAlakam // 52 karAbhyAmatha gRhNAti yAvaddvijavarottamaH / tAvadRSTiM saumanasyAM cakrurdevA dvijApari // 53 lalitaM susvaraM gItaM jagurgandharva kinnraaH| RSayo vedamatrezca stuvanti nRpanandanam // 54 vasiSThastaM samAlokya varaM vai dattavAMstadA / nahupatyeva te nAma khyAti lokaM gamiSyati // 55 huSito naiva tenApi bAlabhAvenarAdhipa / tasmAnnahuSa te nAma devapUjyo bhaviSyasi // 56 jAtakarmAdikaM karma tasya cakre dvijottamaH / vratadAnaM visarga ca guruziSyAdilakSaNam // 57 vedaM cAdhItya saMpUrNa SaDaGga sapadakramam / sarvANyeva ca zAstrANi hyadhItya dvijasattamAt // 58 sevisarga dhanurveda sarahasyopasaMyamam / zastrAstrANi ca divyAni jagrAha munisattamAt // 59 jJAnazAstrANi cAnyAni rAjanItyAdikAni ca / vasiSThAdAyuputrastu ziSyarUpeNa bhktimaan||60 sarva vidyAsuniSpanno nahuSazcAtisundaraH / prasAdAca vasiSThasya cApabANadharo'bhavat // 61 iti zrImahApurANe bhUmikhaNDe venopAkhyAne gurutIrthe pazcottarazatatamo'dhyAyaH // 105 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-8354 atha SaDadhikazatatamo'dhyAyaH / kuJjala uvAcaAyubhAryA mahAbhAgA svarbhAnostanayA sutam / apazyantI svakaM cApi devopamamanopamam / / 1 * etacihAntargataH pATho gha. cha. Ta. Tha. Da. pustakasthaH / 1ka.kha. Da. ca. cha.sa. Dha. anayo nayatAM yAti preritastasya ka / 2 gha. cha. Ta. Tha. Da. anyaM / 3 Da. 'malAH / m| 4 cha.sa. Ta. Tha. i. sutopari / 5 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. 6. Da. da. vasiSThAca / 6 ka. kha. Da. ca. cha. sa. Da. Dha. ni prahamakSoyutAni ca jnyaa"| 7 gha. cha. Ta. Tha. Da. sUta /
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 SaDadhikazatatamo'dhyAyaH] padmapurANam / hAhAkAraM mahatkRtvA ruroda varavarNinI / kena me lakSaNopeto hRto bAlaH sulakSaNaH // 2 tapasA dAnayajJaizca niyamairduSkaraiH sutaH / saMprApto hi mayA vatsaH sakAmairdAruNaiH punaH // 1 dattAtrayeNa puNyena tuSTena sumahAtmanA / dattaH putro hRtaH kena ruroda karuNAnvitA // 4 hA putra vatsa me tAta hA bAla guNamandira / kAsi kenAbhinIto'si mama zabdaH pradIyatAm // 5 somavaMzasya sarvasya bhUSaNastvaM na saMzayaH / kena tvamadya nIto'si mama prANaiH samanvitaH // 6 surAjalakSaNairdivyaiH saMpUrNaH kamalekSaNaH / kenApyadya hRto vatsa kiM karomi ka yAmyaham // 7 sphuTa jAnAmyahaM karma banyajanmani yatkRtam / nyAsabhaGgaH kRtaH kasya tasmAtputro hRto mama // 8 [*kiMvA chalaM kRtaM kasya pUrvajanmani pApayA / karmaNaH kasya vai duHkhamanubhuJjAmi nAnyathA // 9 ratnApahAriNI jAtA putraratnaM hRtaM mama / tasmAddevena vai divya anaupamyaguNAkaraH // 10 kiMvA vitarkito vipraH karmaNastasya ve phalam / prAptaM mayA na saMdehaH putrazokAnvitaM bhRzam // 11 kiMvA zizuvirodhazca kRto janmAntare mayA / tasya pApasya bhuJjAmi karmaNaH phalamIdRzam // 12 yAcamAnasya caivAgre vaizvadevasya karmaNi / kiM vA'pi nApitaM cAnnaM vyAhRtibhirhataM dvijaiH // 13 evaM suvedanAyuktA svabhAnutanayA tadA / indumatI mahAbhAgA zokavihalinA'bhavat // 14 patitA mUrchitA zokAdvidalatvaM gatA satI / niHzvAmaM muJcamAnA sA vansahInA yathA hi gauH // 15 AyU rAjA'tha zokena duHgvana mahatA'nvitaH / hRtaM zrutvA hi putraM tu dharya natyAja pArthivaH 16 tapamazca phalaM nAsti nAsti dAnasya vai phalam / yasmAdevaM hataH putrastasmAnAstyatra saMzayaH 17 dattAtreyaH pramannastu varaM me dattavAnpuga / ajeyaM ca jayApenaM putraM sarvaguNAnvitam // 18 tadvarasya prasAdAttu kathaM vighno hyajAyata / iti cintAparI rAjA duHkhitaH prArudadbhazam // 19 iti zrImahApurANe pAJa miravaNDe vanopAkhyAne gurunAtha nAhupe padadhikazatatamo'dhyAyaH // 106 // AditaH zlokAnAM sapathyaGkAH-8373 atha saptottarazatatamo'dhyAyaH / kuJjala uvAcaathAso nAradaH sAkSAtsvAdrAjAnamAgataH / nRpamAzvAsayAmAsa kasmAdrAjanyaruyate // 1 putrApaharaNAtte'dya kSemaM jAtaM mahAmate / devAdInAM mahArAja evaM jJAtvA tu mA shucH|| 2 sarvavidyA guNAMzcApi varAnkAmAMstathaiva ca / labdhvA kAmAbhisaMpUrNo hyAgamiSyati te sutaH // 3 yenApyapahRtaste'dya vAlo devaguNopamaH / Atmagehe mahArAja kAlo nIto na sNshyH|| 4 tasya nAzaM sa vai kRtvA mahAvIryo mahAbalaH / sa tvAmabhyepyate bhUyaH zivasya sutayA saha // 5 indropendrasamaH putro bhaviSyati svatejasA / indratvaM bhokSyate so'pi nijaizca punnykrmbhiH|| 6 * etaccidvAntargataH pATho gha. cha. Ta. Tha. i. pustakasthaH / gha. Ta. Tha. Da. vA phalaM kasya pUrva pApayA'pahRtaM mayA / putrasaMtApajaM duHkhaM tasmAtprANomi / 2 ka. kha. gha. u. ca. cha. jha. Ta. Tha. Da. da. mi putrazoka sudAruNam / yA / 3 ka. kha. Da. ca. jha. da. prabhujhAnasya / 4.na krunnaanvitH| 5 ka. kha. Da. ca. cha. jha. Da. Dha. 'yaM yauvnope| 6 ka. kha. ca. cha. sa. Ta. Tha. a. da. vaMjJo hi guNI bhUtvA sarvavettA na saMzayaH / srvklaabhi'|
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDeevamAbhASya rAjAnamAyuM devarSisattamaH / jagAma sahasA tasya pazyataH sAnugasya ha // 7 gate tasminmahAbhAge nArade devasadmani / AyurAgatya tAM rAhI tatsarva vinyavedayat // 8 dattAtreyeNa dattastu putro devavaropamaH / sa vai rAji kuzalyAste viNozcaiva prasAdataH // 9 yenApyasau hataH putraH saguNo me varAnane / zirastasya gRhItvA tu punarevA''gamiSyati // 10 ityAha nArado bhadre mA kRthAH zokameva ca / tyaja mohaM mahAmodaM kuru bhadre sukhAkaram // 11 bharturvAkyaM nizamyaivaM rAjJI indumatI tataH / atiharSAnvitA jAtA putrasyA''gamanaM prati // 12 payoktaM devaRSiNA tattathaiva bhaviSyati / dattAtrayeNa me dattastanayo hjraamrH|| 13 bhaviSyati na saMdehaH pratibhAtyevameva hi / ityeva cintayitvA tu nanAma dvijapuMgavam // 14 namo'stu tasmai pairisiddhidAya atreH suputrAya mahAtmane ca // yasya prasAdena mayA suputraH prAtaH supuNyazca yazaHpadazca / / evamuktvA tu sA devI virarAma muharSitA / AgamiSyantamAjJAya nahuSaM tanayaM punaH // 16 iti zrImahApurANe pAjhe bhUmikhaNDe venopAkhyAne gurunIrthe nAhuSe saptotarazatatamo'dhyAyaH // 10 // AditaH zlokAnAM samazyaGkA:-8389 adhASTottarazattatamo'dhyAyaH / kujala uvAcabrahmaputro mahAtejA vamiSThastapatAM vrH| nahuSaM taM samAhRya idaM vacanamabravIta // 1 vanaM gacchasva zIghraM tvaM vanyamAnaya puSkalam / sa munervAkyamAkarNya nahuSastu vanaM yayau // 2 ayameSa mahApAtro nahuSo nAma vIryavAn / AyuputraH sudharmAtmA bAlyAnmAtrA viyojitaH // 3 asyaivAtiviyogena AyubhAryA praroditi / azokasundarI cApi tapastape sudRzvaram // 4 kadA pazyati sA devI putramindumatI zubham / nahuSaM nAma dharmajJaM hRtaM pUrva tu dAnavaiH // 5 tamAzAya nirAlambA zivasya tanayA varA / azokasundarI bAlA'pyAyuputrasya kAraNAt // 6 sA saMgatA hyanenApi kadA ceva bhaviSyati / evaM sAMsArikaM vAkyaM divi cAraNabhASitam // 7 zuzrAva sa hi dharmAtmA nahuSo vikramAnvitaH / sa gatvA vanyamAdAya vasiSThasyA''zramaM prati / / 8 vanyaM nivedya puNyAtmA vasiSThAya mahAtmane / baddhAJjalipuTo bhUtvA bhaktyA namitakaMdharaH // 9 tamuvAca mahAmAjhaM vasiSThaM tapatAM varam / bhagavanme zrutaM vAkyamapUrva cAraNeritam // 10 eSa vai nahuSo nAnnA Ayuputro viyojitaH / mAtrA saha suduHkhestu indumatyA hi dAnavaiH // 11 zivasya tanayA bAlA tapastepe suduzvaram / nimittamasya dhIrasya nahuSasyati ve guro // 12 evamAbhASitaM tatra tatsarva ca zrutaM mayA / ko'sAvAyuH sa dharmAtmA kA sA cendumatI shubhaa|| 13 azokasundarI kA sA nahuSazceti kaH prabho / etanme saMzayaM jAtaM tadbhavAMzchettumarhati // 14 anyaH ko'pi mahAmAvaH kutrAsI nahuSeti ca / tacca sarva mama brUhi kAraNAntarameva ca // 15 1. sa eva bhadre saMjAto viSNozca saha tejasA / ye / 2 gha. cha. sa. Ta. Tha. ja cainaM mahAmohaM kAyadharmavinAzanam / 3 . parisadvijAya / 4 i. ptaH suvarizca supuNyada / 5 ka. kha. gha. Ga. ca. cha. sa. Ta. Tha. Da. Dha. sUta / 6 ka. kha. Da. ca. cha. sa. Da. Dha. prAjJa ihA''sImahu /
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 navAdhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / vasiSTha uvAcaAya rAjA sa dharmAtmA saptadvIpAdhipo blii| bhAryA cendumatI tasya satyarUpA tapasvinI // 16 tasyAmutpAditaH putro bhavAnve guNamandiram / AyunA gajagajena somavaMzasya bhUSaNam // 17 harasya kanyA suzroNI guNarUpairalaMkRtA / azokamundarI nAmnA subhagA cAruhAsinI // 18 tavArthe sA tapastepe nirAlambo tu yauvane / tasyA bhartA bhavAnsRSTo dhAtrA yogena nizcitaH // 19 gaGgAyAstIramAsAdya dhyAnayogamamanvitAm / huNDastu dAnavendro yo dRSTvA caikAkinI sa tAm 20 tapasA prajvalantI ca subhagAM kamalekSaNAm / rUpodAryaguNopetAM kAmabANaiH prpiidditH|| 21 tAM babhASe'ntikaM gatvA mama bhAryA bhaveti ca / evaM sA tadvacaH zrutvA tamuvAca yazasvinI // 22 mA huNDa sAhasaM kArSImA jalpasva punaH punaH / aprApyA'haM tvayA daitya parabhAryA vishesstH||23 devena me purA sRSTa Ayuputro mahAbalaH / nahuSo nAma medhAvI bhaviSyani patirmama // 24 deveMdatto mahAtejA maraNaM tvaM priipsmi| [*tataH zApaM pradAsyAmi yena bhasmI bhaviSyasi // 25 evamAkarNya tadvAkyaM kAmavANaprapIDitaH / mAyayA ca hanA nena praNItA nijamandiram // 26 jJAtvA tayA mahAbhAga zapto'sau dAnavAdhamaH / nahuSasyaiva hastena tava mRtyubhaviSyati // 27 ajAte tvayi saMjAtA vadase tvaM yathaiva tat / sa tvamAyusuto vIra hato huNDena pApinA // 28 sUdena rakSito dAsyA preSito mama cA''zramam / evaM tvaM vanamadhye ca dRssttshcaarnnkiNnraiH|| 29 yattu vai smAritaM vatsa mayA tankathitaM punaH / jahi taM pApakartAraM huNDAkhyaM dAnavAghamam // 30 netrAbhyAM hi pramuzcantImazrUNi parimArjaya / ito gatvA prapazya' tvaM gaGgAtIraM mahAbalam // 31 nipAtya dAnavendraM tvaM kArAgRhAtsamAnaya / azokasundarI yA hi tasyA bhartA bhavasva hi // 32 etatte sarvamAkhyAtaM praznasyApi hi kAraNam / AbhApya nahupaM vipro virarAma mahAmatiH // 33 AkarNya sarva muninA niyuktamAzcaryarUpaM pravicintya bhUyaH / tasyAntamekaH parikartukAma AyoH sutaH kopamatho cakAra / iti zrImahApurANe pAne bhaminyaNDe venopAgyAne gurutIrtha nahupe'Tottara zatatamo'dhyAyaH // 108 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-8423 atha navAdhikazamatamo'dhyAyaH / kuJjala uvAcapraNipatya mahAtmAnaM vasiSThaM tapatAM varam / araNyaM nirjagAmAtha vaannpaannidhnurdhrH|| eNasya mAMsaM suvipAcya bhAjitaM bAlastayA rakSita eva buddhyA / AyoH suputraH saguNaH sarUpo devopamo devaguNaizca yuktaH // * etaccidAntagataH pAThaH, cha. pustakasthaH / 1ka. kha. i. ca. cha. jha. Da.i. mvA tapAMva / 2. i. tpsvinii| 3 gha. cha. Ta. Tha. i. "ti mhaablH| de| 4 Ta. "vvRttirmhaa| 5 ka. kha. Ga. ca cha. jha. Da. 4. reH / tvaM tu muzrAvito va / 6 ka. kha. gha. i. ca. cha.sa. Da.. 'zya tvamindamatI prabodhaya / ni / ka.kha.gha. u. ca. cha. jha.Ta. i.i. viSNuruvAca / 8 ka.kha.. ca. cha. ..... bhaamntry|
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDetenaiva mAMsena susaMskRtena mRSTena pakena rasAnugena / tameSa daityaM paribhASya sUdo duSTaM suharSeNa vyabhojayattadA // bubhuje dAnavo mAMsaM rasenAktaM sucATunA / harSeNApi samAviSTo jagAmAzokasundarIm // 4 tAmuvAca tatastUrNa kAmopahatacaMtanaH / AyoH putro mayA bhadre bhakSitaH patireva te // mAmeva bhaja cAvani bhujhva bhogAnmanonugAn / kiM kariSyasi tena tvaM mAnuSeNa gatAyuSA // 6 uvAca tadvacaH zrutvA zivakanyA yazasvinI / bhartA me daivatairdatto amaro doSavarjitaH // 7 tasya mRtyunaM vai dRSTo devairapi mahAtmAbhiH / evamAkaNye tadvAkyaM dAnavo dussttcessttitH|| 8 tAmuvAca vizAlAkSI prahasyaiva punaH punaH / ava bhakSitaM mAMsamAyuputrasya sundari // jAtamAtrasya bAlasya nahuSasya durAtmanaH / evaM tvAkarNya mA vAkyaM kopaM cakra sudAruNam // 10 provAca satyasaMsthA sA tapasA bhAvitA punaH / tapa evaM mayA naptaM manamA niyamana va // 11 AyusUnuzcirAyuzca sa satyana bhaviSyati / ito gaccha durAcAra yadi jIvitumicchasi // 12 anyathA tvAmahaM zapsye punareva na saMzayaH / evamANitaM tasyAH sRdena nRpatiM prati // 13 parityajya mahArAjanetAmanyAM samAzraya / sadena pepino daityaH ma huNDo dAnavAdhamaH // 14 nirjagAma tvarAyuktaH sa svAM bhAyoM priyAM prati / ceSTitaM naiva jAnAni dAsyA sudana yatkRtam / / tasyai niveditaM sarva priyAyai vRttameva ca / / sUta uvAcaazokasundarI sA ca mahatA tapasA kila / / duHkhazokena saMtaptA kRzIbhUtA tpsvinii| cintayantI priyaM kAntaM taM dhyAyati punaH punaH / / 17 kiM na kurvanti ve daityA upAyairvividhairapi / upAyajJAH sadA buddhyA yupAyenApi sarvadA // 18 vartante danujazreSThA nAnAbhAvaH susaMpadA / yathopAyena vagana hRtA'haM pApinA purA // 10 tathA sa ghAtitaH putra Ayozcaiva bhaviSyati / yaM dRSTvA devayogena bhavitAramanAmayam // 20 udyamenApi pazyeta kiMvA nada yati vA na vA / kiMvA sa udyamaH zreSThaH kiMvA tatkarmajaM phalam / / 21 bhAvibhAvaH kathaM nazyettato vaMdaH pratiSThati / vizeSAM bhAvitA devaH sa kathaM cAnyathA bhavet / / 22 evaM sA tu mahAbhAgA cintayantI punaH punaH / vidyuddharaH kiMnarastu bRhavaMzo mahAtanuH // 23 etanmadhye mahAkAyaH pakSAbhyAM hi vivarjitaH / dvibhujo vaMzahastazca hArakaGkaNazAbhitaH // 24 divyagandhAnuliptAGgo bhAryayA saha cA''gataH / tAmuvAca niganandA sa sutAM zaMkarasya hi / / kiM tvaM cintayase devi viddhi vidyuddharaM hi mAm / kiMnaraM viSNubhaktaM tvAM praSitaM devamattamaH 26 duHkhamevaM na kartavyaM bhavatyA nahuSaM prati / huNDana pApacAreNa vadhArtha tasya dhImataH // 27 kRtamevAkhila karma hRtazcA''yusutaH zubhe / sa tu vai rakSito devarupAyavividhairapi // 28 huNDa evaM vijAnAti Ayuputro hRto mayA / bhakSitastu vizAlAkSi iti jAnAti sutrane // 29 bhavatI zrAvayitvA tu gato'sI dAnavAdhamaH / svena pUrvavipAkena puNyasyApi mahAyazAH // 30 pUrvajanmArjitenaiva tava bhartA sa jIvati / puNyasyApi balenaiva yeSAmAyurvinirmitam / / 31 11. do devAnvagamAyusutasya tasya / bu / cha. 'do devAnugamAyusutasya rAjan / bu| 2 ka kha. gha. Da. ca. cha. jha. i.i. kaalop| 3 ka. kha. ra. ca. cha. sa. 1. da. tpsvinii| 4 ka. sa. u. ca. cha. sa. 2. da. huNDa: pApacetanaH / ni'| 5 ka kha. gha. Da. ca. cha. jha. Ta. Tha. i. da. pdymenaa|
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 navAdhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / svarjitasya mahAbhAge nAzamicchati ghAtukaH / hanamAnA mahApApAH prtejovidRsskaaH|| 32 teSAmatho vinAzAya pravRttaM hi dine dine / nAnAvidhairupAyaiste vissshstraadibhisttH|| 33 hantumicchanti taM puNyaM puNyakarmAbhirakSitam / pApinazcaiva huNDAdyA mohanastambhanAdibhiH // 34 pIDayanti durAcAga nAnAbhedairbalAvalaiH / sukRtamya prayogeNa pUrvajanmAnitena vA // 15 puNyasyApi mahAbhAge puNyavantaM ca rakSitam / viphalatvaM prayAnnyeva upAyAH pApibhiH kRtAH 36 yatratatrANi matrAzca zastrAgniviSavandhanAH / rakSayanti mahAtmAnaM devapuNyaiH surakSitam // 37 karnAge bhasmatAM yAnti ma vai nipuni puNyabhAka / Ayuputrasya vIrasya rakSakA devatAH zubhe // 38 puNyasya maMcayaM sarva napasAM nidhimeva ca / tammAca rakSito vIro nahuSo balinAM varaH // 39 satyana napasA'nene puNyazca saMyamadamaH / mA kRthA dAruNaM duHkhaM muzca zokamakAraNam // 40 sa hi jIvati dharmAtmA mAtrA pitrA vinA bane / tapovane vstyekstpsvibhirlNktH|| 41 vedavedAGganacajJo dhanurvedamya pAragaH / virAjate zazI yadvatsvakalAbhiH sunejasA // 42 narthoM vigajate so'pi mbakalAbhiH sumadhyama / vidyAbhizca mahApuNyastapobhirvividhaistathA // 43 rAjate paravIrano ripuhA muravallabhaH / huNDaM nihatya daityendraM nvAmevaM hi pralapsyate // 44 tvayA sArdhe striyA ceva pRthivyAmakabhUpatiH / bhaviSyati mahAyogI yathA svarge tu vAsavaH // 45 tvaM tammAtpApmyame bhadre suputraM vAmavopamam / yayAni nAma dharmajJa prajApAlanatatparam // 46 tathA kanyAzanaM cApi rUpaudAryaguNAnvitam / yAmAM puNyairmahArAja indralokaM prayAsyati // 47 indratvaM bhokSyane devi nahuSaH puNyavikramaH / yayAni ma dharmAnmA Atmajaste bhaviSyati // 48 [ *prajApAlI mahArAjaH sarvajIvadayAparaH] / tamya putrAstu catvAro bhaviSyanti mahaujasaH 49 balavIyaguNopetA dhanurvedamya pAragAH / prathamastavasunAma pururnAma dvitIyakaH // urunAma tRtIyastu caturtho vIryavAnyaduH / evaM putrA mahAvIryAstejasvino mahAbalAH // 51 bhaviSyanti mahAtmAnaH sarvatejaHsamanvitAH / yadozcaiva sutA dhIrAH siNhtulypraakrmaaH|| 52 teSAM nAmAni bhadre te zRNu me gadataH zubhe / bhojazca bhImakazcApi andhakaH kukurastathA // 53 vRSNirnAma sudharmAtmA satyAdhArI bhaviSyani / paSThastu zrutamanazca zrutAdhArazca saptamaH // 54 kAladaMSTro mahAvIryaH mamare kAlajidalI / yadoH putrA mahAvIryA yAdavAgvyA dharAtale // 55 teSAM putrAzca pautrAzca bhaviSyanti dharAtalaM / evaM nahuSavaMzo vai nava devi bhaviSyati // 56 duHkhameva parityajya sthIyatAmadhunA sukham / samepyAna mahAprAjJastava bhartA zubhAnane // 57 nihatya dAnavaM huNDaM tvAmevaM pariNapyati / duHgvajAnAni soNAni netrAbhyAM hi patanti ca 58 aNi cendumatyAzca saMmArjayati mAnadaH / AyAMzca duHgvamu itya svakulaM tArayiSyati // 59 sukhinaM pitaraM kRtvA prajApAlo bhaviSyAta / etatte savamAkhyAnaM devAnAM kathanaM zubha // duHkhazokaM parityajya sukhena parivartaya // * etacihAnnargataH pAThaH ka. kha. gha. i. ca cha. jha Ta. Ta. Da. da. pustakasthaH / 1 ka kha. Ga. ca. za. ha. Ta m / kIcaTAbhiH kuvidyAbhimoha / 2 Da. na ApAryaH sN'| / ka. kha. hu. ca. cha. jha. Da... "sviparipAlitaH / 4 ka. kha. gha. Da. ca. cha. jha. Ta. Tha. i. da. thA ma hi mahAprAjJaH kalAbhiH zRNu sundari / vi| 5 ka. kha. gha. du.ca. jha. Ta. i. Dha. "bhiyezasA tadA / raa| cha. bhiyaMzasA sadA |raa| 63. "sAM strm| 7 ka. kha. ra. ca. cha. a. da. varAnane / 8 ka. kha. hu. ca. cha. ma. da. sahasrazaH /
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 2 bhUmikhaNDe azoka sundaryuvAca - [*kadA hyeSyati me bhartA vihito daivatairyadi / satyaM vadasva dharmajJa mama saukhyaM pravardhaya / / 61 zIghraM drakSyasi bhartAraM tvameva zRNu sundari ] | evamuktvA jagAmAtha gandharvo vibudhAlayam / / 62 azoka sundarI cApi tapastepe hi tatra vai / kAmaM krodhaM parityajya lobhaM cApi zivAtmajA || 63 iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe venopAkhyAne gurutIrtha nAhuSe navAdhikazatatamo'dhyAyaH // 109 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH -- 8486 azra dazAdhikazatatamo'dhyAyaH / 356 kuJjala uvAca - 3 7 11 8 Amantrya ca munInsarvAnvasiSTaM tapatAM varam / samutsuko gantukAmI nahuSo dAnavaM prati / tataste munayaH sarve vasiSThAdyAstapodhanAH / AzIrbhirabhinandyainamAyAH putraM mahAbalam // AkAze devatAH sarvA janurvai dundubhInmudA / puSpavRSTiM pracakruzca nahuSasyApi mUrdhani / / atha devaH sahasrAkSaH suraiH sArdhaM samAgataH / dadau zastrANi cAstrANi[+ sUryatejopamAni ca // 4 devebhyo nRpazArdUlo jagRha dvijasattamAH / tAni divyAni cAstrANi divyarUpopamo'bhavat ] // 5 atha te rbhunayaH sarve sahasrAkSamathAbruvana / syandano dIyatAmasmai nahuSAya surezvara // munInAM matamAjJAya vajrapANiH sa sArathim / AhUya mAtali cApi hyAdideza surAdhipaH // enaM gaccha mahAtmAnaM yujyatAM syandanena vai / sadhvajena mahAtmAnaM samare nRpanandanam sa covAca sahasrAkSaM kArapyaM tava zAsanam / evamuktvA jagAmA''zu vAyuputraM raNodyatam // 9 rAjAnaM pratyuvAcAtha devarAjena bhASitam / vijayI bhava dharmajJa rathenAnena saMgare | ityuvAca sahasrAkSastvAmeva nRpatIzvara / jahi tvaM dAnavaM saMkhye huNDaM va pApacetanam // evamAkarNya rAjendraH sAnandapulakodgamaH / prasAdAddevarAjasya vasiSThasya mahAtmanaH / dAnavaM sUdayiSyAmi samare pApacetasam / devAnAM ca vizeSeNa mama mAyAmacAriNam // evamukte zubhe vAkye nahuSeNa mahAtmanA / athA''yAtaH svayaM viSNuH zaGkhacakragadAdharaH // svacakrAccakramutpAdya sUryabimboSamaM mahat / jvalatA tejasA dIptaM suvRttAntaM zubhAvaham // nahuSAya dadau devo harSaNa mahatA kila / tasmai zUlaM dadau zaMbhuH sutIkSNaM tejasA'nvitam / / 16 tena zUlavareNAsau zobhate samarodyataH / [dvitIyaH zaMkarathAyaM tripurano yathA prabhuH ] // brahmAstraM dattavAnbrahmA varuNaH pAzamuttamam / [ + candratejaHpratIkAzaM jalajaM nAlasaMgatam ] // vajramindrastathA zaktiM vAyuzcApaM samArgaNam / AgneyAstraM tathA vahnirdadau tasmai mahAtmane || 19 10 11 12 13 14 15 17 18 * etacihAntargataH pAThaH ka kha gha Da ca cha. jha Ta Tha Da Dha pustakasthaH +etaccidAntargataH pAThaH ka. kha. gha. Ga. cha. jha. Ta, Tha, Da, Dha, pustakasthaH / etaccihAntargataH pAThaH ka. kha.gha. Da. ca. Ta. Ta. Da. Ta. pustakastha: / + etacci - nAntargataH pAThaH ka. kha. gha. Ga. ca. cha. jha. Ta. Ta. Da. da. pustakasthaH / / 1 ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Ta Da Da sUta / 2 ga gha ja ja Ta Ta 'ko'bhavadyuNDaM hantuM vai dAnavAdhamam / 3 ka. kha. Ga. ca. cha. sa. ha. 'pomalAH / A / 4 ka. kha. Ga. va. cha. Dha. devatAH / 5 ka. kha Ga. ca. cha. jha. Ta. Ta. Da. davAnAM / 6 ka. kha. gha. Da. ca. cha. jha Ta Tha Da Dha mahAprAjJaM /
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 dazAvikazatatamo'dhyAyaH] payapurANam / zastrANyatrANi sarvANi divyAni vividhAni ca / dadurdevA mahAtmAnastasmai rAJa mahaujase // 20 kuJjala uvAcaatha Ayusuto vIro daivataiH primaanitH|| AzIbhinanditazcApi munibhistattvadarzibhiH / Aruroha rathaM divyaM bhAsvara ratnabhUSitam // 22 [*ghaNTAravaiH praNadantaM kSudraghaNTAsamAkulam / rathena tena divyena zuzubhe nRpnndnH|| 23 divi mArge yathA sUryastejasA svena vai kila / ['pratapastejasA tadvadaityAnAM mastakeSu saH] // 24 jagAma zIghraM vegena yathA vAyuH sadAganiH / [*yatrAmau dAnavaH pApastiSThate svagaNairyutaH // tena mAtalinA sAdha vAhakena mahAtmanA // iti zrImahApugaNe pAye bhamikhaNDe venopAgyAne gurutIrtha nAhaSe dazAdhikazatatamo'dhyAyaH // 110 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-8511 akAdazAdhikazatatamo'dhyAyaH / * * rr 1 kuJjala uvAca [*nirgacchamAne samare ca vIra nahupe hi tamminsuragajatulye / sakotukA maGgalagItayuktAH striyastu savAH parijagmuratra / devatAnAM vaga nAryo rambhAdyapsagsastadA / kiMnaryaH kautukonmukyo jaguH svareNa sattama] // 2 gandharvANAM tathA nAryoM rUpAlaMkAramaMyunAH / kautukena gatAstatra yatra rAjA sa tiSThati // 3 puraM mahodayaM nAma huNDasyApi dugatmanaH / nandanopavane - divyaiH sarvatra samalaMkRtam // saptakakSAyusa~gaihaiH kalazairupazobhitaiH / sopAnamahAdaNDaiH zobhamAnaM purottamam / / kailAsazikharAkAraiH sonnatairdivamAzritaiH / mazriyAnvita]rdivyairdhAjamAnaM gRhottmaiH|| 6 vanazcopavanairdivyaistaDAgaiH sAgaropamaiH / jalapUrNaH muzobhaistu pau rktotplaanvitaiH|| 7 mahAratnaprakAzaizca ghaTTAlakazatairapi / parikhAbhiH supUrNAbhirjalazabdaH suzobhitam // anyaizcaiva mahAratnairgajezcaiva virAjitam / sunArIbhiH samAkIrNa puruSaizca mahAprabhaiH / / nAnAprabhAvaidivyaizca zobhamAnaM mahodayam / rAjazreSTho mahAvIro nahupo dadRze puram // puramAnte vanaM divyaM divyavRkSaralaMkRtam / tadviveza mahAvIro nandanaM hi ythaa'mrH|| 11 rathena saha dharmAtmA tana mAtalinA saha / praviSTaH sa tu rAjendro vanamadhye sarittaTe // 12 tatra tA rUpasaMyuktA divyA nAryaH samAgatAH / gandharvA gItatattvajJA jagurgItairnRpottamam / / mRtAzca mAgadhAH sarve taM stuvanti narottamam / zuzrAva gItaM madhuraM nahuSaH kiMnareritam // 13 iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe venopAkhyAne gurutArthakathane nAhuSa ekAdazAdhikazatatamo'dhyAyaH // 111 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-8524 * etacihanAntargataH pAThaH ka. kha gha. i. ca. cha. jha. Ta. Tha. Da. u. pustakasthaH / etacihanAntargataH pAThaH ka. kha. gha. Da. ca. cha. jha. Ta. . Da. da. pustakasthaH / * etaccidAntagataH pATho gha. cha.Ta. . pustakasthaH / / etasmAtyAka 'nirgacchamAnaM manidevavRndaidRSTa nRpendra balavIryakovidam / indropamaM viSNusamaM musaMkhye vadhAya huNDasya samutsukaM tam / ityadhika ka. kha. gha. cha. ca. cha. Ta. Tha. Da. da. pustakeSu / * etaccidAntargataH pAThaH ka. kha. gha. u. ca. cha.sa. Ta. .... pustakasthaH / 1 etacihAntargataH pAThaH ka. kha. Ga. ca. cha. sa. da. pustakasthaH / / 1gha.Ta. 3. i. st| ..
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNIta [2 bhUmikhaNDe atha dvAdazAdhikazatatamo'dhyAyaH / kuJjala uvAca tadeva gAnaM ca surAganAbhirgItaM samAkarNya ca gItakairbhuvaH / samAkulA cApi babhUva tatra sA zaMbhuputrI paricintayAnA // AsanAsUrNamutthAya mahotsAhena sNyutaa| tUrNa gatA varArohA tapobalasamanvitA // taM dRSTvA devasaMkAzaM divyalakSaNasaMyutam / divyagandhAnuliptAGgaM divyamAlAbhizobhitam // 3 divyairAbharaNairvastreH zuzubhe nRpanandanaH / [*dIptimAMzca yathA sUryo divylkssnnsNyutH|| 4 kiMvA devI mahAprAjJo gandharvo vA bhvissyti| kiMvA nAgasutaH so'yaM kiMvA vidyAdharI bhavet // 5 deveSu naiva pazyAmi kuto yakSeSu jAyate / anayA lIlayA devaH sahasrAkSo'pi jAyane // 6 zaMbhareva bhavetkivA kiMvA cAyaM mnobhvH| kiMvA pituH sakhA me syAnpolastyo'yaM dhanAdhipaH / / evaM samAlokayantI balarUpaguNAnvitam / sametya taM sakhIbhistu rambhAdyAbhiH sthitA'bhavat / / 8 iti zrImahApurANe pAjhe bhUmikhaNDe venopAkhyAne gurutIrthe dvAdazAdhikazatatamo'dhyAyaH / / 15 / / AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-8532 atha trayodazAdhikazatatamo'dhyAyaH / rambhovAcatapa etatparityajya kimAlokayase zubhe / manaH saMrakSa vai sAdhvi puruSasya vicintanAt // 1 ___ azokasundaryuvAca .. manastapasi lInaM me nahuSasyApi kAmyayA / na va cAlayituM zakyaM devairapi saMhezvaraH // 2 enaM dRSTvA mahAbhAge mano me calate bhRzam / rantumicchAmyahaM gatvA evamutkaNThatAM gatam // 3 evaM viparyayazcA''sInmanaso me varAnane / tanme tvaM kAraNaM brUhi tavAsti jJAnamuttamam // 4 AyoH putrasya bhAryA'haM devaiH sRSTA mahAtmanaH / kasmAnme dhAvate ceta utsukaM rantumeva ca // 5 rambhovAcasarveSveve mahAbhAge deharUpeSu bhAmini / vasatyAtmA svayaM brahma jJAnarUpaH sanAtanaH // 6 yadyapi prakRterbhAvairindriyairapakAribhiH / mohapAzarzatabaddhastathA siddhastu srvdaa|| prakRtirnaiva jAnAti tAM vai vaijJAnikI kalAm / ayaM zuddhastu dharmajJa AtmA vetti ca mundari // 8 * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. Da. ca. cha. jha. Da. Dha. pustakasthaH / 1 gha. cha. Ta. Tha. i. nAbhiH stotraM supuNya paricAraNeritam / tameva gAyanti sugItakaistu zabhostu putrI / 2 ka. kha. gha. Ga. ca. cha. sa. Ta. Tha. Da. Dha. vyarUpasamaprabham / 3 ka. kha. gha. Da. ca. cha. jha. Ta. Tha. Da. Dha. 'mAcintayatIva yAvatsavistaraM rUpaguNAnvitA sA / sametya rambhA sumahAsakhIbhiruvAca tAM zambhumutAM prahasya // 8 // 4 ka. kha. gha. Ga. ca. cha. sa. Ta. Tha. Da. Dha. bhe| tapasaH kSaraNaM syAdvai pu / 5 Da. mahAbhAgaM / 6 Da. zubhe / 7ka. kha. gha. Da. ca, cha. sa.Ta. 8. i. da. "hi yadyasti / 8 ka. kha. gha. Ga. ca. cha. za. Ta. Ta. Da. da. mahAtmAbhiH / 9 ka. kha. gha. Ga. ca cha. sa. Ta. Tha. 4. da. va hi sattveSu ghaTarU' / 1. ga. ja. a. Ta. ni / vAsanAtmA svayaM brahmAjJAnarUpasya cA''tmanaH /
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ padmapurANam / 359 9 10 113 trayodazAdhikazatatamo'dhyAyaH ] gacchatyapi manastApa enaM dRSTvA mahAmatim / pApamevaM parityajya satyameva pradhAvati // bhartA'yamAyuputraste tatsatyaM ca na saMzayaH / anyaM dRSTvA vizaGketa puruSaM pApalakSaNam // [*evaM vidhiH kRto devaiH satyapAzena bandhitaH / asyAstu vAyuputro'pi bhartRtvamupayAsyati / / 1 1 evamAkarNitaM bhadre hyAtmAnaM cApi sundari ] / taddhruvaM satyasaMpanno vijJAnAtmA svayaM sthitaH 12 anyaM bhAvaM na jAnAti hyAyuputraM ca vindati / prakRtirnaiva te devi hyenaM jAnAti cA''gatam 13 aivaM jJAtvA pradhAnAtmA tavAdyaiva pradhAvati / AtmA sarva prajAnAti AtmA devaH sanAtanaH / / 14 svayameva narendro'yaM nahuSo nAma vIryavAn / tasmAdgacchati cetaste satyavandhaM viziSyate // 15 AyoH sutaM parijJAya anyaM caiva na gacchati / etatte sarvamAkhyAtaM zAzvataM tvanmanogatam / / 16 go hatvA mahAghoraM samare dAnavAdhamam | tvAM nayiSyati svasthAnamAyozca gRhamuttamam // 17 hRto daityena vIrendro nijapuNyena zeSitaH / [ 'vAlyAtprabhRti vIrendro viyuktaH svajanena vai ] 18 pitRmAtRvihInastu gato vRddhiM mahAvanaM / yAsyatyeva piturgehaM tvayaiva saha sAMpratam // evamAbhASitaM zrutvA rambhAyAH zivanandinI / harSeNa mahatA''viSTA tAmuvAca tapasvinI // ayameva sa dharmAtmA mama bhartA suvIryavAn / mano me dhAvate satyaM kAmAkulitaviddalam / / 21 nAsti cittamamo devo yo jAnAti sunizcitam / satyametanmayA dRSTaM sucitraM cAruhAsini / / 22 manobhavasamAnaM tu puruSaM divyalakSaNam / na ( pra ) dhAvatyatibhAvena enaM dRSTvA yathA sakhi / / 23 tathA na dhAvate bhadre puMsamanyaM na manyate / evaM gantavyamAtrAbhyAM sakhIbhirgRhameva hi // evamAbhASya sA rambhAM gamanAyopacakrame / gamanAyotsukAM jJAtvA nahuSasyAntikaM prati / / tAmuvAca tato rambhA kammAdevi na gamyate / / 24 25 19 20 sUta uvAca - 27 28 29 30 31 sakhyA ca rambhayA sArdha nahuSaM vIralakSaNam / tasyAntikaM tu saMprApya preSayAmAsa tAM sakhIm 26 enaM gaccha mahAbhAge nahuSaM devarUpiNam / kathayasva kathAmetAM tavArtha AgatA yataH / / evaM sakhi kariSyAmi supriyaM tava suvrate / evamuktvA gatA rambhA nahuSaM rAjanandanam // cApaMtrANadharaM vIraM dvitIyamiva vAsavam / pratyuvAca gatA rambhA saMkhyA vacanamuttamam || Ayuputra mahAbhAga rambhA'haM samupAgatA / zivasya kanyayA vIra tapasyantyA prayojitA // tvadarthaM devadevena umayA divyayA purA / bhAryAratnaM bane sRSTaM zreSThaM lokeSu durlabham || duSprApyaM ca narazreSThairdevaiH sendraistapodhanaiH / gandharvaiH pannagaiH siddhaizvAraNaiH puNyalakSaNaiH // svayameva samAyAtaM tatrArthe zRNu sAMpratam / strIratnaM ca mahAprAjJa prakRSTaM puNyanirmitam // azokasundarI nAma tavArthaM tapasi sthitA / atyarthaM tu tapastaptaM bhavantamicchate sadA // evaM jJAtvA mahAprAjJa bhajamAnAM bhajasva hi / tvadRte sA varArohA puruSaM naiva yAcate // nahuSeNa tayoktaM tu zrutvA tathA'vadhAritam / pratyuttaraM dadau cAtha rambhaM me zrUyatAM vacaH // [tantu sarvaM vijAnAmi yattvayoktaM mamAgrataH / mamAgre kathitaM pUrva vasiSThena mahAtmanA // 32 33 34 35 36 37 * etaccidAntargata: pAThI gha Ta Ta u pustakasthaH / + etacAntargataH pAThaH ka. kha. gha. Da. ca. cha. jha Ta Tha Da. ha. pustakasthaH / * etaccihAntargataH pAThaH ka. kha. Ta. ca. cha. jha. ha. pustakasthaH / 1 ka. sva. ga. tadbhAvama' / 2 Da. en| 3 gha Ta Tha Da samudrajAm / 4 ka. kha. gha Ga ca cha jha Ta Tha Dha. testyartha kA / 5. gha. ja. a. Ta Tha vistaraM / 6 Ta. kuala / 7 gha. ca. jha Ta Tha Da 'patRNadha' /
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsamaNI [ 2 bhUmikhaNDesarvameva vijAnAmi yasyAstu tapa uttamam / ] zrUyatAM vacanaM rambhe yena saukhyaM bhaviSyati // 38 ahatvA dAnava huNDaM na gacchAmi vairAnane / sarvametatsuvRttAntamahaM jAnAmi caiva hi // 39 mamArtha tava saMbhUtistapa AcaritaM tvayA / mama bhAryA na saMdeho bhavatI vidhinA kRnA // 40 mamArthe nizcayaM kRtvA tapa AcaritaM tvayA / hRtA tasmAdupAyena bhavatI niyamasthitA // 41 sUtigRhAdahaM tena dAnavenAdhamena ca / bAlabhAvasthito devi pitRmaatRvinaakRtH|| 42 tasmAttaM tu haniSyAmi [*huNDaM taM dAnavAdhanam / pazcAtvAmupanepye'haM ] vasiSThamyA''zramaM prti|| evaM kathaya bhadraM te rambhe matmiyakAriNIm / evaM visarjitA tena satvaraM sA gatA punaH // 44 azokasundarI devIM kathayAmAsa tasya ca / samAsena tathA sarva rambhA sA dvijasattama // 45 azokasundarI bAlA hyavadhArya subhASitam / nahuSasyApi vIrasya harSeNa ca samanvitA // 16 tasthau tatra tayA sArdha svasakhyA rambhayA tadA / bhartuzca kIdRzaM vIryAmiti pazyAmyahaM sthitA 47 iti zrImahApurANe pAdme mikhaNDe vanopAkhyAne gurutIrthe nAhuSe tryodshaadhikshntmo'dhyaayH||113|| AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-8579 atha caturdazAdhikazatatamo'dhyAyaH / kuJjala uvAcaatha te dAnavAH sarve huNDasya paricArakAH / nahupasyApi saMvAdaM rambhAyAH zuzruvustadA // 1 AcacakSuzca te huNDaM detyandraM sarvameva tat / tamAkaye sa cukrArdha dRnaM vAkyamathAbravIt // 2 gaccha dUMta mamA''dezAMtvamevaM taM samAcara / saMbhApata tayA sArdhaM purupaH zivakanyayA // 3 svAminirdezamAkarNya jagAma laghu dAnavaH / viviktaM nahupaM vIgamidaM vacanamabravIt // 4 [+rathena sAzvasUtena divyena paritiSThasi / dhanuSA divyavArNastu sabhAyAM hi bhyNkrH|| 5 kasya kena sukAryeNa pepitaH kena va bhavAna / ] anayA rambhayA te'dyApyanayA zivakanyayA // 6 kimuktaM tatsphuTaM sarva kathayasva mamAgrataH / huNDasya devamardamya na vibhati bhavAnkatham // 7 etanme sarvamAcakSva yadi jIvitumicchani / madyA gacchAtra mA tiSTha duHsahAM dAnavAdhipaH // 8 nahuSa uvAca - yo'sAvAyurbalI rAjA saptadvIpAdhipaH prabhuH / tasya mAM tanayaM viddhi sarvadetyavinAzanam // nahuSaM nAma vikhyAtaM devabrAhmaNapUjakam / / huNDenApahRtaM bAlye svAminA tava mAnada / seyaM kanyA zivasyApi daityanApahRtA purA // 10 ghoraM tapazcaratyeSA huNDasyApi vadhAya ca / yo'hamAdI hRto bAlasvayA''yoH satikAgRhAt 11 dAsyA api kare dattaH sUdasyApi durAtmanA / vadhArtha zrUyatAM pApa so'hamadya samAgataH // 12 * enacihAntargataH pATaH ka. kha. Da. ca. cha. jha. da. pustakasthaH / + etAMccadAntargata: pAThaH ka. kha. gha. Ga. ca. cha. sa. Ta. Tha. i. Dha. pustakasthaH / -----.-. . ---- .... 1ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Da pApaM / 2 cha. vagaGganAm / 3 ka. kha. gha. Ga. ca. ca. cha. jha.Dha smAtsupApena / 4 ka. kha. gha. Ga. ca. cha. sa.Ta. Tha. ha. da. sUta / 5 ka. kha. gha. Ga. ca. cha. jhaTa. Tha. i. da. pApAH / 6 ka. kha. Da. ca. cha. sa... dha vizaThaM vA / 7ka. kha. gha. Ga. ca. cha.sa. Ta. Tha. Da.. vAra / 8 cha. zAjjAnIhi puruSaM hi tam |sN| . ttr| 1.ka. kha. Ga. cha. jha. da. vizaTho / Da. visRSTI /
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 paJcadazAdhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 261 14 asyApi huNDadaityasya duSTasya pApakarmaNaH / anyAMzca dAnavAnghorAnayiSye yamasAdanam // 13 mAmevaM viddhi pApiSTha evaM kathaya dAnavam / evamAkarNya tatsarva nahuSasya mahAtmanaH // gatvA huNDaM sa duSTAtmA AcacakSe'sya bhASitam / nizamya tanmukhAttUrNa cukrodha ditijezvaraH 15kasmAtsUdena pApena tayA dAsyA na ghAtitaH / yato'yaM vRddhimAyAto mayA vyAdhirUpekSitaH 16 adyainaM ghAtayiSyAmi tvanayA zivakanyayA / AyoH putraM khalaM yuddhe bANairebhiH zilAzitaiH / / 17 evamuktvAM vicintyaiva sArathiM vAkyamabravIt / yojaya syandanaM tvaM me vAjibhiH sAdhubhiH zubhaiH / / 18 senAdhyakSaM samAhUya ityuvAca ruSA'nvitaH / sajyatAM mama sainyaM tvaM zUrAnnAgAnprakalpaya // 19 sArohaisturagAnyoja patAkAdhvajacAmaraiH / caturaGgaM balaM me'ya yojayasva hi satvaram || evamAkarNya tattasya huNDasyApi mataM laghu / senAdhyakSo mahAprAjJaH sarva cakre yathAvidhi || caturaGgeNa tenAsau balena mahatA''vRtaH / jagAma nahuSaM vIraM cApabANadharaM raNe // indrasya syandane yuktaM sarvazastrabhRtAM varam / udyataM samare vIraM durApaM devadAnavaiH // pazyanti gagane devA vimAnasthA mahaujasaH / tejojvAlAsamAkIrNa divisthamiva bhAskaram ||24 sUta uvAca - 20 21 22 23 25 26 27 atha te dAnavAH sarveSustaM zarottamaiH / khaDraiH pAzairmahAzUlaiH zaktibhizca parazvadhaiH // yuyudhuH saMyuge tena nahuSeNa mahAtmanA / saMrambhAdgarjamAnAste yathA megha girau tathA / / tadvikramaM samAlokya AyuputraH pratApavAna / indrAyudhasamaM cApaM visphArya saguNasvaram // vajrasphoTasamaH zabdaH cApasyApi mahAtmanA / nahuSeNa kRto vimA dAnavAnAM bhayapradaH // mahatA tena zabdena dAnavAzca cakampire / kampanAviSTahRdayA bhagnasatvA mahAhave // iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe vaneopAkhyAne gurutIrthe cyavanopAkhyAne nAhuSe caturdazAdhikazatatamo'dhyAyaH // 114 // AditaH lokAnAM samathryaGkAH - 8608 28 29 atha paJcadazAdhikazatatamo'dhyAyaH / kuJjala uvAca tatastvasau saMyati rAjamAnaH samudyatazcApadharI mahAtmA || [+ yathaiva kAlaH kupitaH sa lokAnsaMhartumaicchattu tathA sa dAnavAn // mahAstrajAlai ravitejatulyaiH sudIptimadbhirnijaghAna tejasA / vAyuryathonmUlayatIha pAdapAMstathaiva rAjA nijaghAna dAnavAn // ] vAyuryathA meghacayaM ca divyaM saMcAlayetsvena balena tejasA / tathA sa rAjA hyasurrAnsamastAnsaMnAzayedvANavaraiH sutIkSNaiH // na zekurdAnavAH sarve bANavarSe mahAtmanaH / mRtAH kecidbhutAH kecinnaSTAH kecinmahAhavAt // 4 + etaccihAntargata: pATho Da. pustakasthaH / 1 Da. ktvA sa daityendraH sA / 2ka. kha. Ga ca cha jha. Dha. samAturaH / 3 ka. kha. Ga. va. cha. jha. Da. dhIraM / 4. ghA ivAmbare / ta / 5 ka. kha. gha Ga ca cha, jha. Tha Da Dha kazmalAvi / 6ka. kha. Ga. ca. cha. sa. Da. Da. 'rAnmadotkaTAnsaMnA / 4
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [2 mUmikhaNDemahAteja mahApAjhaM mahAdAnavazAsanam / sa cukrodha suduSTAtmA dRSTvA taM nRpanandanam // 5 sthito gatvedamAbhASya tiSTha tiSTheti cA''have / tvAmadyaiva nayiSyAmi Ayuputra yamAntike // 6 nahuSa uvAcasthito'smi samare pazya tvAmahaM hantumAgataH / ahatvA naiva yAsyAmi bhavantaM pApacetanam // 7 ityuktvA dhanurAdAya bANAnagnizikhopamAna / chatreNa dhriyamANena zuzubhe so'pi saMgare // 8 indrasya sArathiM divyaM mAtaliM vAkyamabravIt / vAhayasva rathaM me'dya huNDadetyasya saMmukhe // 9 ityuktastena vIreNa mAtalirlayuvikramaH / turagAMzcodayAmAsa mahAvAtaropamAnaM // 10 utpetuzca tato vAhA haMsA ive sarojale / chatreNa caMnduvarNena sa rathena patAkinA // 11 nabhastalaM samAsAdya yathA sUryo virAjate / AyuputrastathA saMkhye tejasA vikrameNa ca // 12 atha huNDo rathastho'pi bhrAjamAnaH svatejasA / sarvAyudhAstrasaMyuktastadvetso'pyambare sthitH||13 ubhayo:rayoyuddhaM devavismayakArakam / AsIttadA mahApAjJa dAruNaM bhItidAyakam // 14 mubANenizitaistIkSNaiH kaGkapatreH zilImukheH / huNDena tADito rAjA sa bAhorantare tadA // 15 subhAle paJcabhirvANaviddhaH kruddho'bhavattadA / [*sa viddhastu mahAbANaradhikaM zuzubhe nRpaH // 16 sAruNaH karamAlAbhirudayaMzca divAkaraH / rudhireNa sudigdhAGgo hembaannaistnusthitaiH|| 17 sUryavacchobhate rAjA pUrvavannabhami sthitaH / dRSTvA tu pauruSaM tasya dAnavaM vAkyamabravIt // 18 tiSTha tiSTha kSaNaM detya pazya me lAghavaM punaH / ityuktvA caraNe detyaM jaghAna dazabhiH shraiH|| 19 mukhe bANairhatastena mUrchito nipapAta ha / pazyamAnaH suraiH sarvaM rathAMpari mahAbalaH // 20 devaizva cAraNaiH siddheH kRtaH zabdaH maharSajaH / jaya jayeti rAjendra zaGkhAndaHmaH punaH punaH // 21 sa kolAhalazabdastu tumulo devateritaH / karNagandhaM samAviSTo huNDasya mUchitasya ca // 22 zrutvA sa dhanurAdAya bANamAzIviSopamam / sthIyatA sthIyatAM yuddhe na mRto'smi tvayA hataH23 ityuktvA punarutthAya lAghavena samanvitaH / ekaviMzatibhirvANanahaSaM cAhanatpunaH // 24 ekena muSTimadhye tu bahubhirjAnumadhyataH / caturbhizca mahAzvAMzca cchatramaMkana caiva ca // paJcabhirmAtaliM viddhvA rathanIDaM tu sptbhiH| [ dhvajadaNDaM tribhistIkSNerdAnavaH shikhibhitribhiH]|| AdAnaM dAnavendrasya zaramAkSaM durAtmanaH / lAghavaM tasya va dRSTvA devAstaM vismayaM gatAH // 27 tasya pauruSamApazya sa rAjA dAnavezvaram / dhIro'si kRtavidyo'si zugaM'si rnnpnndditH||28 ityuktvA dAnavaM taM tu dhanurvisphArya bhUpatiH / mArgaNairdazabhistaM tu vivyAdha laghuvikramaH // 29 tribhirdhvajaM praciccheda sa papAta dharAtale / turagAnpAtayAmAsa caturbhistasya sAyakaiH // 30 ekena cchatraM tasyApi cakarta laghuvikramaH / dazabhiH sArathistasya preSito yamamandiram // 31 daMzanaM dazabhizchitvA zaraizca vidalIkRtaH / sarvAGgeSu ca triMzadbhivivyAdha danujezvaram // 32 hatAco viratho jAto bANapANirdhanurdharaH / abhyadhAvatsa vegena varSayanizitaiH zaraiH // 33 khar3acamedharo detyo rAjAnaM tamadhAvata / dhAvamAnasya huNDasya khaDaM ciccheda bhuuptiH|| 34 * etaccidAntargataH pAThaH ka. kha. gha. Da. ca cha. jha. Ta. Tha. i. 8. pustakasthaH / + etacihAntargataHpATho Da. pustksthH| 1 ka. kha. a. va yathAmbare / cha / 2 Da. 'dvatsa cA''have sthi / 3 dR. Da. da. mubANaiH paJcabhividdho nahuSo'pi punastadA / 4 cha. jha. 'khe bhAle hata / 5 i. to duSTa vai yu| 6 gha. Ta. Tha. Da. nizitaistaM /
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 SoDazAdhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 37 38 39 kSuramairnizitairbANaizvarma ciccheda bhUpatiH / atha huNDaH suduSTAtmA samAlokya samantataH / / jagrAha mudgaraM tUrNa mumoca laghuvikramaH / vajravegaM samAyAntaM dadRze nRpatistadA // mudgaraM svanavantaM cApAtayadambarAttataH / [dazAbhirnizitairbANaiH kSuramaizca svavikramAt ] // mudgaraM patitaM dRSTvA dazakhaNDamayaM bhuvi / gadAmudyamya vegena rAjAnaM samadhAvate || khaDgena tIkSNadhAreNa tasya bAhuM pracicchide / sagadaM patitaM bhUmau sAGgadaM kaTakAnvitam // mahAzabdaM tataH kRtvA vajrasphoTamayaM sa tu / rudhireNa vidigdhAGgo dhAvamAno mahAhave || 40 krodhena mahatAviSTo grastumicchati bhUpatim / durnivAryaH samAyAtaH pArzve tasya ca bhUpateH // 41 nahuSeNa mahAzaktyA tADito hRdi dAnavaH / patitaH sahamA bhUmau bajrAhata ivAcalaH / / tasmindaitye gate bhUmAvitare dAnavA gatAH / vivizugiridurgeSu kati pAtAlamAsthitAH // devAH praharSa jagmuste gandharvAH siddhacAraNAH / hate tasminmahApApe nahuSeNa mahAtmanA // tasminhate daityavare mahAhave devAzva sarve pramudaM ca lebhire / ITS. 42 362 35 36 atha poDazAdhikazatatamo'dhyAyaH / 43 44 tAM devarUpAM tapasA vivardhitAM sa AyuputraH pratilabhya harSitaH / 45 iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe venopAkhyAne gurutIrthe cyavaneopAkhyAne nAhuSe paJcadazAdhikazatatamo'dhyAyaH // 115 // AditaH zlokAnAM samayaGkAH- 8653 kuJjala uvAca azokasundarI puNyA rambhayA maha harSitA / nahuSaM prApya vikrAntaM tamuvAca tapasvinI // ahaM te dharmataH patnI devairdiSTA tapasvinI / udvAhayasva mAM vIra patidharmamihecchatIm // sadaiva cintamAnA ca tvAmahaM tapa AsthitA / bhavAndharmaprasAdena mayA prApto nRpottama / nahuSa uvAca ------ 4 7 8 madarthe niyatA bhadre yadi tvaM tapa AsthitA / gurorvAkyAnmuhUrtena tava bhartA bhavAmyaham // anayA rambhayA sArdhamAvAM gacchAva bhAmini / samAropya rathe tAM tu rambhAM ca sumanoharAm // 5 tenaiva rathamukhyena vasiSThasyA''zramaM prati / jagAma laghuvegena tAbhyAM saha mahAzayAH // tamAzramagataM vipraM samAlokya praNamya ca / tayA sArdhaM mahAtejA harSeNa mahatA'nvitaH // yathA ca yuddhaM saMjAtaM nihato dAnavo yathA / nivedayAmAsa sarva vasiSThAya mahAtmane // vasiSTho'pi samAkarNya nahuSasya viceSTitam / harpeNa mahatA''viSTa AzIrbhirabhinandya tam // tithau lagne zubhe prApte tayostu munipuMgavaH / vivAhaM kArayAmAsa agnibrAhmaNasaMnidhau / AzIrbhirabhinandyaivaM mithunaM preSitaM punaH / mAtaraM pitaraM pazya drutaM gatvA mahAmate / / tvAM ca dRSTvA hi te mAtA pitA'sau cApi suvrataH / harSeNa dRddhimAnotu parvaNIva tu saagrH|| 12 evaM saMpreSito vIro muninA brahmasUnunA / tenaiva rathavaryeNa jagAma laghuvikramaH / 9 10 11 13 * etacihAntargata: pATho gha Ta Tha Da. pustakasthaH / 1 1 Da. raM svena bANena ciccheda nRpatistadA / da' / 2 Da. pAtayAmAsa mudgaram / 3 Da ta / rAjA parazunA tasya bAhu ciccheda parvataH / sa /
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 364 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [2 bhUmikhaNDenamaskRtya dvijendra taM gato mAtalinA tadA / [*svapuraM pitaraM draSTuM tAM ca mAtA yshsviniim||14 sUta uvAca]-- apsarA menakA nAma preSitA daivataistataH / AyorbhAryA suduHkhena patitA zokasAgare / 15 tAmuvAca mahAbhAgAM devImindumatI prati / muzca zokaM mahAbhAge tanayaM pazya saMmukham // 16 nihatya dAnavaM pApaM tava putrApahArakam / samAyAntaM sabhAyAM ca vIrazriyA samanvitam // 17 muvRttaM saMgare tatra nahuSeNa yathA kRtam / tasyai nivedayAmAsa indumatyai ca menakA // menakAyA vacaH zrutvA harSeNA''kulitekSaNA / sakhi satyaM bravISi tvamityuvAca sagadgadam // 19 sAmRtaM sumiyaM vAkyaM manaHprotsAhakArakam / jIvAdikaM mayA deyaM tvayi sarvasvameva ca // 20 evamAbhASya tAM devI rAjAnamidamabravIt / tava putro mahAbAhuH samAyAto hi sAMpatam // 21 AkhyAti ca mahAbhAga eSA caiva varApsarA / bhartAramevamAbhASya virarAma maharSitA // 22 samAkarNya nRpendrastu tAmuvAca priyAM satIm / purA proktaM mahAbhAge muninA nAradena hi // 23 putra prati na kartavya duHkhaM rAjankadAcana / taM nihatya svavIryeNa dAnavaM caiSyate punH|| saMjAtaM satyamevaM hi muninA bhASitaM purA / anyathA vacanaM tasya kathaM devi bhaviSyati // 25 dattAtreyo munizreSThaH sAkSAddevo janArdanaH / zuzrUSito mayA devi tvayA ca tapasA purA // 26 putraratnaM tena dattaM viSNutejaHsamanvitam / sadA hanipyati para dAnavaM pApacetanam // 27 sarvadetyamahato ca prajApAlo mahAbalaH / dattAtrayeNa me datto vaiSNavAMzaH sutottmH|| evaM saMbhASya tAM devIM rAjA cendumatI tadA / mahotsavaM tatazcakre putrasyA''gamanaM prati // 29 harSeNa mahatA''viSTo viSNuM sasmAra vai punH|| arthopapatraM surasaMghayuktamAnandarUpaM paramArthamekam / klezApahaM saukhyapadaM narANAM sadvaiSNavAnAmiha mokSadaM param // iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDa venopAkhyAne gurutIrthe SoDazAdhikazatatamo'dhyAyaH // 116 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH-8684 atha saptadazAdhikazatatamo'dhyAyaH / 1 2 kuJjala uvAcanahuSaH priyayA sArdhaM tayA caivApi rambhayA / aindreNApi sudivyena syandanena vareNa ca // nAgAhayaM puraM prAptaH sarvazobhAsamanvitam / divyamaNDapayuktaM ca bhavanarupazobhitam // hematoraNagehaizca patAkAbhiralaMkRtam / nAnAvAditrasaMghoSendicAraNazobhitam // devarUpopamaiH puNyaiH puruSaiH samalaMkRtam / nArIbhirdivyarUpAbhirgajAzvaiH syandanaistathA // nAnAmaGgalazabdaizca vedadhvanisamAkulam / gItavAditrazabdaizca vINAveNusvanaistathA // * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. Ga. ca. cha. i. i. . pustakasthaH / 1 gha. Ta. 8. ha. 'tyai mahAmatiH / meM / 2 ka. kha. gha. Da. ca. cha. sa. Ta. . i. Dha mngglyu| 3 4. gasaMdhaiva /
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 117saptadazAdhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / sarvazobhAsamAkIrNa viveza sa purottamam / vedamaGgalaghoSaizca brAhmaNairabhipUjitaH // 6 dadarza pitaraM vIro mAtaraM tAM supuNyakAm / harSeNa mahatA''viSTaH pituH pAdau nanAma sH|| 7 azokasundarI sA tu tayoH pAdau punaH punaH / nanAma bhaktyA bhAvena cobhayoH sA varAnanA 8 rambhA ca sA nanAmApyadarzayatpItimuttamAm / [*namaskRtvA samAbhASya svaguruM nRpnndnH||9 anAmayaM ca papraccha mAtaraM pitaraM prati / evamukto mahAbhAgaH saanndpulkodgmH|| 10 __ AyuruvAcaadyaiva vyAdhayo naSTA duHkhazokAvubhau gatau / bhavato darzanAtputra saMtuSTa hRSyate jagat ] // 11 kRtakRtyo'smi saMjAtastvayi jAte mahaujAsa / svavaMzoddharaNaM kRtvA tyahameva smuddhRtH|| 12 indumatyuvAcaparvaNI prApya cendostu tejo dRSTvA mahodadhiH / vRddhiM yAti mahAbhAga tathA'haM tava darzanAt // 13 vadhitA'smi suhRSTA'smi hyAnandena samAkulA / darzanAtte mahAbhAga dhanyA jAtA'smi mAnada 14 evaM saMbhASya taM putramAliGgaya tanayottamam / zirasyAghrAya tasyApi vatsaM dhenuryathA svakam // 15 abhinandha sutaM prApta nahuSaM devarUpakam / AzIbhiH sarvapuNyAbhirdevI candumatI tathA // 16 sUta uvAcaathAsau mAtaraM puNyaM devImindumatI sutaH / kathayAmAsa vRttAntaM yathA cA''havamAtmanaH // 17 svabhAryAyAstathotpattiM prAptiM caiva mhaayshaaH| huNDenApi yathA yuddhaM huNDasyApi nipAtanam // 18 samAsena samastaM tadAkhyAtaM svayameva hi / mAtApitroryathA cAgre tayorAnandadAyakam // 19 mAtApitarAvAkaye putrasyApi parAkramam / harSeNa mahatA''viSTau saMjAtau pUrNamAnasau // 20 nahuSo dhanurAdAya indrasya syandanena ca / jigAya pRthivIM sarvo saptadvIpAM sapattanAm // 21 pitroH samarpayAmAsa vasupUrNA vasuMdharAm / pitaraM harNayannityaM dAnadharmaMH sukarmabhiH // 22 pitaraM yAjayAmAsa rAjasUyAdibhistadA / mahAyajJaiH sudAnazca vrtniymsNymaiH|| 23 [+sudAnairyazasA puNyairyajJaiH punnymhodyH]| susaMpUrNau kRto to tu pitarau cA''yusUnunA // 24 atha devAH samAgatya nAgAhvayaM purottamam / abhyaSizcanmahAtmAnaM nahuSaM vIramardanam // 25 munibhiH saha siddhaizca hyAyunA'nena bhUbhujA / abhiSicya svarAjye te sametaM zivakanyayA // 26 bhAryAyuktaH sukAyena AyU rAjA mhaayshaaH| divaM jagAma dharmAtmA devaiH sidaiH supuujitH||27 aindraM padaM parityajya brahmalokaM gataH punaH / haralokaM jagAmAya sa rAjA devpuujitH|| 28 svakarmabhirmahArAjaH suputrasyApi tejasA / harelokaM jagAmArtha sa rAjA bhaktasattamaH // 29 puruSaiH puNyakarmAkhyairIdRze puNya uttame / yatitavyaM mahAbhAga kimanyaiH zokaikArakaiH // . 10 jAto yathA sa dharmAtmA nahuSaH pitRtaarkH| kulasya dhartA sarvasya jnyaanvijnyaansNyutH|| 1 etatte sarvamAkhyAtaM caritaM tasya dhImataH / anyatki te pravakSyAmi vada putra kapiJjala // 12 etacihAntargataH pAThaHka.kha. gha..ca.cha... * etacihAntargataH pAThaH ka.sa.gha..ca. pustksthH| i. i.pustakasthaH / 11. tha nivasatyeva pUjitaH / pu / cha. dha nivasatyeSa bhUpatiH / pu| 2 . 'gya dharmA / 3 1. kasAgaraiH / jaa| 4. ra. phlsy|
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDeevaMvidhaM puNyamayaM caritraM variSThametayazasA sametama / / AyoH sutasyApi zRNoti mayoM bhogAnsa bhuktvaiti padaM muraareH|| 33 iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe venopAkhyAne gurutIrthe cyavamopAkhyAne nAhuSe saptadazAdhikazatatamo'dhyAyaH // 11 // AditaH zlokAnAM samadhyaGkAH-8717 athASTAdazAdhikazatatamo'dhyAyaH / kapiJjala uvAcagaGgAmukhe purA tAta rodamAnA varAGganA / netrAbhyAmazruvindani patanti ca mahAjale // ? gaGgAmadhye nimajjanti bhavanti kamalAni ca / puNyAni hRdyarUpANi sugandhIni mahAnti ca* // 2 asthizeSo'tha puruSo jaTAcIradharaH punaH / tAni sauganthyayuktAni pAni vicinoti sH||3 hemavarNAni divyAni zivaM nItvA samarcayet / sA kA nArI samAcakSva savA ko hi mahAmate // 4 arcayitvA zivaM cApi kasmAtpazcAtparoditi / etanme sarvamAcakSva yadyahaM tava vallabhaH // 5 kuJjala uvAcazRNu vatsa pravakSyAmi vRttAntaM devanirmitam / caritaM sarvapApaghnaM viSNozcaiva mahAtmanaH // 6 yo'sau huNDo mahAvIryo nahuSeNa hato raNe / tasya putro mahAbIryo vihuNDastapasAnvitaH // 7 nihataM pitaraM zrutvA sAmAtyaM saparicchadama / AyuputreNa dhIreNa nahuSeNa balIyasA // tapazcacAra saMkruddho devAnhantuM samudyataH / pauruSaM tasya duSTasya tapasA vardhitasya ca // jAnanti devAH sarve tu duHsahaM samarAGgaNe / huNDAtmajo vihuNDastu trailokyaM hantumicchati // 10 piturvairaM kariSyAmi haniSye mAnavAnsurAna / evaM samudyataH pApI devbraahmnnknnttkH|| 11 upadravaM samAraMbhe prajAH pIDayate ca sH| tasyaiva tejasA dagdhA devAzcandrapurogamAH // zaraNaM devadevasya jagmurviSNormahaujasaH / devadevaM jagannAthaM zaGkhacakragadAdharam / / Ucuzca pAhi no nityaM vihuNDasya mahAbhayAt // viSNuruvAcavardhantu devAH sarve tu susukhena mahezvarAH / vihuNDaM nAzayiSyAmi pApinaM devakaNTakam // 15 evamAbhASya tAndevAnmAyAM kRSNo vidhAya ca / svayameva sthitastatra nandane sumahAyazAH // 16 mAyAmayaM cakArAtha svakaM rUpaM guNAnvitam / viSNumAyA mahAbhAgA savevizvapramohinI // 17 [+cakAra rUpamatulaM viSNormAyA pramohinI] / vihuNDasya vadhArthAya rUpalAvaNyazAlinI // 18 ___ kuJjala uvAcasa devAnAM vadhArthAya divyamArga jagAma ha / nandane tapantI maayaampshyditijeshvrH|| 19 tayA vimohito daityaH kAmavANakRtAntaraH / AtmanAzaM na jAnAti kAlarUpAM varastriyam / / 20 tAM dRSTvA taptahemAmAM rUpadraviNazAlinIm / lubdho viduNDaH pApAtmA tAmuvAca varAGganAm // 21 kAsi kAsi varArohe mama cittapamAthinI / saMgamaM dehi me bhadre rakSa rakSa varAnane // 22 ___ * etadane ka. kha. Da. ca. cha. sa. Dha. pustakeSu ' tasyAstAta sunetrAbhyAM kimartha sA pradevati / gaGgodake mahAbhAga nirmalA azrupindavaH ' ityadhikam / + etacihAntargato'yaM pATho Da. pustakasthaH /
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 ekonaviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 367 saMgamAttava devezi yaM yamicchasi mAMpratam / taM taM dani mahAbhAge durlabhaM devdaanvaiH|| 23 mAyovAcamAmeva bhoktumicchA cedAyaM me dehi dAnava / saptakoTimitezcaiva puSpaiH pUjaya zaMkaram // 24 kAmodasaMbhavairdivyaiH sugndhairdevdurlbhaiH| teSAM puSpakRtAM mAlAM mama kaNThe suzobhitAm // 25 Aropaya mahAbhAga enahAyaM pradehi me / tadA'haM supriyA bhAryA bhaviSyAmi na saMzayaH // 26 vihuNDa uvAca[*evaM devi kariSyAmi varaM dami prayAcitam ]| vanAni yAni puNyAni divyAni ditijezvaraH 27 babhrAma manmathAviSTo na pazyati ca tadrumam / kAmodakAkhyaM papraccha yatra tatra gataH svym||28 kAmodako drumo nAsti vadatyevaM mahAjanaH / pRcchamAnaH sa duSTAtmA kAmabANaiH prapIDitaH // 29 papraccha bhArgavaM gatvA bhaktyA namitakaMdharaH / kAmodakaM drumaM brUhi kAntaM puSpasamanvitam // 30 zukra uvAcakAmodaH pAdapo nAsti yopidevAsti dAnava / yadA sA hasate caiva prasaGgena maharpitA // 31 ['suhAsAjajJire dainya sugandhAni vraannypi| sumAnyetAni divyAni kAmodAni na saMzayaH32 atipItAni puSpANi saurabheNa yutAnyapi / nenApyekena puSpeNa yaH pUjayati zaMkaram // 33 tasyepsitaM mahAkAmaM saMpUrayati zaMkaraH / tasyAzca rodanA[*deva prabhavanti na saMzayaH // 34 tAdRzAnyeva puSpANi lohitAni mahAnti ca / saurabhaNa vinA dainya] nepAM sparza na kArayet 35 evamAkaNye tasyApi vAkyaM zukrasya bhApitam / uvAca sAnu kutrA''ste kAmodA bhRgunandana 36 zukra uvAcagaGgAdvAre mahApuNye sarvapAtakazodhane / kAmodAkhyaM puraM tatra nirmitaM vizvakarmaNA // kaumodapattane nArI divyabhogairalaMkRtA / tathA cA'bharaNa ni sarvadevaH supUjitA // 38 tvayA tatraiva gantavyaM pUjitavyA vraapsraaH| upAyanApi puNyena tAM prahAmaya dAnava // 39 evamuktvA sa yogIndraH zukrastaM dAnavaM prati / virarAma mahAtejAH svakAryAyodyato'bhavat // 40 ini zrImahApurANe pAdma bhUmikhaNTe vanApAgyAne gurutIrtha kAmodAkhyAna nAmATAdazAdhikazatatamo'dhyAyaH // 118 // AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-8757 athaikonavizatyadhikazatatamo'dhyAyaH / kapiJjala uvAcaetasyA hasanAttAta supuSpANi bhavanti vai / puNyAni divyagandhIni durlabhAni muraasuraiH|| 1 kasmAttA devatAH sarvAH pravAJchanti mahAmate / [* zaMkarastopamAyAti hAsyapuSpaiH supUjitaH // 2 * etacihnAntargataH pAThaH ka. kha. gha. ku. ca cha. jha. Ta. Tha. 4. da. pustakasthaH / etacihAntargataH pAThaH ka.kha. gha. Ga. ca. cha. jha. Ta. Tha. Da. da. pustakasthaH / * etaccidvAntargataH pAThaH ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Da. da. pustakasthaH / 1 etaccidvAntargataH pAThaH ka. kha. gha. DhaH ca. cha. Ta. Tha. i. Dha. pustakasthaH / gha. cha.Ta. Tha. Da. TisahayastvaM pu| 2 ka. kha. ga. gha. Ga. ca. cha. ja. sa. ma. Ta. Tha. Da, Dha, NThe sma dAnava / A / 3. kAmodopavane / 4. shRdyaani| 5 ka. kha. Da. ca. cha.. i. da. puSpANi /
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapaNItaM [ 2 bhUmikhaNDeko guNastasya puSpasya tanme kathaya vistarAt] / gaGgAsamAgame puNye vArANasyAzca madhyage // 3 kAmodA sA bhavetkA tu kasya putrI varAGganA / hAsAttasyA mahAbhAga puSpANi prabhavanti ca // 4 kiMguNaM tatphalaM bhUhi sakalaM vistareNa ca // kuJjala uvAcapurA devairmahAdaityaiH kRtvA sauhArdamuttamam / amRtArthe pramathitaM sAgarakSIramudyataiH // 6 mathanAdevadaityAnAM kanyAratnacatuSTayam / varuNena darzitaM pUrva somenaiva tathA punH|| pazcAtpadarzitaM puNyamamRta kalazasthitam / kanyAcatuSTayaM tatra devAnAM hitamicchati // sulakSmI ma sA caikA dvitIyA vAruNI tayA / kAmodAkhyA hRtA yA ca zreSThA caiva caturthikAra tAsAM madhye varA zreSThA pUrva jAtA mahAmate / tulasIti samAkhyAtA loke pUjyA sadaiva hi // 10 nipAnarUpA sarveSAM payaHphenasamudbhavA / amRtasya taraGgAcca kAmodAkhyA babhUva ha // 11 somo rAjA tathA lakSmIrjajJAte tvamRtAdapi / trailokyabhUSaNaM somaH saMjAtaH zaMkarasya hi // 12 mRtyurogaharA jAtA surANAM vAruNI tthaa| jyeSThA supuNyadA jAtA lokAnAM hitamicchatAm 13 amRtAdutthitA devI kAmodA nAma puNyadA / viSNoH prItyai bhaviSye tu vRkSarUpaM prayAsyati 14 viSNumItikarI sA tu bhaviSyati sadaiva hi / tulasI nAma sA puNyA bhaviSyati na sNshyH||15 tayA saha jagannAtho ramiSyati sadaiva hi / tulasyAH patramekaM yo nItvA kRSNAya dAsyati // 16 sa mene'syopakAraM tu kimasmai pradadAmyaham / ityevaM cintayitvA tu tasya prItikaro bhavet / / 17 evaM kAmodanAmA'sau pUrvakanyAcatuSTaye / yadA sA hasate devI harSAdgadabhASiNI // 18 sauvarNAni mugandhIni mukhAttasyAH patanti ca / amlAnAni supuSpANi tAni saMgRhya ytntH|| yo'rcayecchaMkaraM devaM brahmANaM mAdhavaM tathA / tasya devAH pratuSyanti yaM yamicchati tatpadAH // 20 rodityeSA yadA sA ca kena duHkhena du:khitA / netrAzrubhyo hi tasyAstu prabhavanti patanti ca // tAni caiva mahAbhAga hRyAni sumahAnti ca / sorabheNa vinA testu yaH pUjayati zaMkaram // 22 tasya duHkhaM ca saMtApo jAyate nAtra saMzayaH / puSpestu tAdRzerdevAnsakRdacati paapdhiiH|| 23 tasya duHkhaM prakurvanti devAstatra na saMzayaH / etatte sarvamAkhyAtaM kAmodAkhyAnamuttamam // 24 atha kRSNo vicintyaiva dRSTvA vikramasAhasam / vihuNDasyApi pApasya udyamaM sAhasaM tadA // 25 nAradaM preSayAmAsa mohayainaM durAsadam / nAradastvatha saMzrutya vAkyaM vissnnormhaatmnH|| 26 gacchamAnaM durAtmAnaM kAmodA prati dAnavam / gatvA tamAha daityendraM nAradaH prahasanniva // 27 ka yAsi tvaM hi daityendra satvarastu samAturaH / sAMprataM kena kAryeNa kasyArtha kena noditaH // 28 brahmAtmajaM namaskRtya pratyuvAca kRtAJjaliH / kAmodapuSpArthamahaM prasthito'smi dvijottama // 29 tamuvAca sa dharmAtmA puSpaiH kiM te prayojanam / vizvarya punaH prAha kAryakAraNamAtmanaH // 30 nandanAkhye vane puNye kAcinArI varAnanA / tasyA darzanamAtreNa gato'haM kAmavazyatAm // 31 tayA prokto'smi vimendra puSpaiH kAmodasaMbhavaiH / pUjayasva mahAdevaM puSpestaiH saptakoTibhiH // 32 tataste sumiyA bhAryA bhaviSyAmi na saMzayaH / tadartha prasthito'smyadya kAmodAkhyaM puraM prati 33 tAmahaM kAmayiSyAmi sindhujAM zRNa sattama / manoharairmahAhAsyAsayiSyAmyahaM punH|| 34 pItA satI mahAbhAgA hasiSyati punaH punaH / taddhAsyaM gaddaM vipra mama kAryapravardhanam // 35 1. kha. ga. gha. i. ca. ja. sa. ma. Ta. Tha... mRduroM / 2 ka. sva. gha. Da. ca. cha. jha.Ta... Da, Dha. sauhRyAni /
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 169 120 viMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] panapurANam / tasyA hAsyAtpatiSyanti divyAni kusumAni ca / taistu devamumAkAntaM pUjayiSyAmi sAMgatam36 vena pUjApradAnena tuSTo dAsyati me phalam / IzvaraH sarvabhUtezaH zaMkaro lokabhAvanaH // 37 nArada uvAcatatra daitya na mantavyaM kAmodAkhye purottame / viSNurasti sa medhAvI sarvadevajayAvahaH // 38 yenopAyena puSpANi kAmodAkhyAni dAnava / tava haste prayAsyanti tadupAyaM vadAmyaham // 19 gabAtoyeSu divyAni patitAni na sNshyH| pravAhasya jalaiH puNyairAgamiSyanti sAMpratam // 40 nAni tvaM pratigRhANa suhRyAni mahAnti ca / gRhItvA tAni puSpANi sApayasva hi vaanychitm|| nArado dAnavazreSThaM mohayitvA tataH punaH / cintayAmAsa dharmAtmA kathaM kArya mayA'dhunA // 42 kathamabhUNi sA muzcetkenopAyena duHkhitA / cintayAnasya tasyaivaM kSaNaM vai nAradasya ca // tato buddhiH samutpannA kAmodAkhyaM puraM gataH // iti zrImahApugaNe pAne bhUmikhaNDe venopAkhyAne gurutIrthe kAmodAkhyAnaM nAmakonaviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 119 // AditaH zlokAnAM sapanAH -8800 atha vizatyadhikazatatamo'dhyAyaH / kuJjala uvAcakAmodAkhyaM puraM divyaM sarvadevasamAkulam / sarvakAmasamRddhyarthamapazyanAradastataH // kAmodAyA gRhaM prApya praviveza dvijottamaH / kAmodA tu tato dRSTvA sarvakAmasamAkulAm // 2 tayA saMpRcchito vipraH suvAkyaiH svAgatAdibhiH / divyAsane samArUDhastAM papraccha dvijottamaH3 mukhena sthIyate bhadre viSNutejaHsamudbhave / anAmayaM na papraccha AzIbhirabhinandha tAm // 4 kAmodovAcaprasAdAdbhavatAM viSNoH mukhena vartayAmyaham / kathayasva mahAbhAga tvaM praznottarakAraNam // 5 mahAmohaH samutpanno hakasmAnmunipuMgava / vyApakaH sarvalokAnAM mamA matinAzakaH // 6 tasmAnidrA samutpannA yathA marye pravartate / suptayA tu mayA dRSTaH svamo vai dAruNAM mune // 7 kenApyuktaM sametyaivaM purato me dvijottama / avyakto yo hRSIkezaH saMsAraM sa gamiSyati // 8 tadAmabhRti duHkhena vyApitA'smi mahAmate / tanme tvaM kAraNaM zUhi bhavAjJAnavatAM vrH|| 9 nArada uvAcavAtikaH paittikazcaiva kaphajaH sAMnipAtikaH / svamaH pratartate bhadra mAnaveSu na sNshyH|| 10 na jAyate ca deveSu svamo nidrA ca mundari / AdityodayavelAyAM dRzyate svama uttamaH // 11 sa svamo mAnavAnAM ca puNyasya phaladAyakaH / anyacaiva pravakSyAmi svamasya kAraNaM zubhe // 12 mahAvAtolbaNe caiva calantyApo varAnane / truTantyambukaNAH sUkSmAstasmAdudakasaMcayAt // 13 bahireva patantyete nirmalAmbukaNAH zubhe / punarlayaM prayAntyete dRzyAdRzyA bhavanti te // 14 1ka. kha. gha. Ga. ca. cha. sa. Ta. i. i. daityakSayA / cha. daityabhayA / 2 ka. kha. gha. sa. ca. cha. sa. hara da. sata / 3 ka. kha. ga. sa. 'taH / cintayAnaH kAryasiddhi pr| 4 Dha. jAyeta sa deveSu taponiSTeNa su| 5.. 'NAH sthlaast|
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDetadvatsvamasya vai bhAvaH kathyate zRNu bhAmini / AtmA zuddho na raktastu rAgadveSavivarjitaH // 15 paJcabhUtAtmakAnAM ca muSitvaiva sunizcalaH / SaDviMzatisutattvAnAM madhye caiSa virAjate // 16 zuddhAtmA kevalo nityaH prakRteH saMgatiM gataH / tadbhAvairvAyurUpaizca calate sthAnato yadA // 17 Atmanastejasazcaiva pratitejaH prajAyate / antarAtmA zubhaM nAma tasya eva prakathyate // 18 payasazca yathA bhinnA bhavantyambukaNAH zubhe / Atmanastu tathA tejo hyantarAtmA prakathyate / / 19 F hi pRthvI sa vai vAyuH sa cApyAkAza eva hi / sa vai tejazca divyaM tu ete paJca purA kRtAH Atmanastejaso bhUtA malarUpA mahAtmanaH / tasyApi saMgati prAptA ekatvaM ca prayAnti te // 21 AtmAbhAvapradoSeNa nAzayanti varAnane / [*mRtpiNDamanyamicchanti vAraM vAraM varAnane] // 22 teSAM krIDAvihAro'yaM sRSTisaMvandhakAraNam / udakasya taraGgastu jAyate ca vilIyate // 23 punabhUtiH punahAnistathA dRzyaH punaH punaH / apAM rUpasya dRSTAntaM tadvadeSAM na sNshyH|| 24 AtmA na nazyate devi tajA vAyune nazyati / na nazyatA gharAkAzI na nazyantyApa eva c||25 pazcaiva AtmanA sAdhaM prabhavanti prayAnti ca / AtmAdayo yamI bhaMdra nityarUpA na sNshyH|| 26 piNDa eva praNazyata teSAM maMjAta eva ca / viSayANAM sudoSazca rAgadveSAdibhihanaH // 27 prANAH prayAnti vai piNDAnpazca paJcAtmakA dvijAH / piNDAnne vasata AtmA pratirUpaH sthinaH sa ca antarAtmA yathA cAgneH sphuliGgastu prakAzate / tathA prakAzamAyAti dRzyAdRzyaH prajAyate / / 29 zuddhazcAtmA paraM brahma so jAgarti nityazaH / antaganmA pravaddhastu prakRtezca mahAguNaiH // 30 annAhArastu maMpuSTairantarAtmA sugvaM brajet / sumugvAnjAyate ['mohastasmAnmanaH pramuhyati // 31 pazcAtsaMjAyate] nidrA tAmasI layavardhinI / nADImArgeNa yaH sUryo merumulla jhya gacchati / / 32 tadA rAtriH prajAyena yAvannodayate raviH / viSayAndhakAramuktastvantarAtmA prakAzate // 33 bhAvastattvAtmakAnAM tu parzvabhAvastu preSitaiH / pUrvajanmAsthitaH piNDegntarAtmA pragRhyate // 34 sa ca pazyati vai sthAnamuccAvacaM zubhAnane / saMsAre antaganmA va dorvaddhaH praNIyate // 35 kAyaM rakSati jIvAtmA pazcAttiSTati nityazaH // udAnaH sphurate tIvrastasmAcchandaH prajAyate / [*zupkA bhasvA yathA zvAsaM kurute vAyupUritA 37 tadvacchabdavazAcvAsamudAnaH kurune balAta / Atmanastu prabhAvana [dAno balavAnbhavet // 38 evaM kAyaH pramugdhastu mRtakalpaH prajAyate / tato nidrA mahAmAyA tasyAGgeSu prayAti sA // 39 hRdi kaNThe tathA cA''sye nAmikAgre pratiSThati / bAha vikucya saMtiSThaddhRdgatAM nAbhimaNDale // 40 Atmanastu prabhAvAca udAno nAma mArutaH / prajAyaMta mahAtIvo balarodhaM karoti sH|| 41 yathA rajjuprabandhastu dArukIladharaH sthitaH / tathA cA''tmA sumaMlagnaH prANavAyuna sNshyH|| 42 antarAtmaprasaktastu prANavAyuH zubhAnane / buddhividrohito bhadra antarAtmA pradhAvani // 43 ___ etaccidrAntargataH pAThaH, cha. Da. pustakasthaH / / etaccidAntargataH pATaH ka. kha. dR. ca. da. Dha. pustakarathaH / * taecihAntargataH pATho Da. pustakasthaH / .. . c .. 36 1cha. 'ne / etanimittami / 2 gha. Ta. Tha. , 'taH / praNAzaM yAnti vai piNDAH paJca / 3 ka.kha. gha. dR. ca. cha. jha. Ta. Tha. ha. da. dvija / 4 ka. kha. ha. ca. jha. Da. Da. dA jayati / nizcitaH / a / 5 ka. kha. Da. ca. cha. jha. ha. da. "sI tamava / 6 ka. kha. Ga. ca jha. da. 'zcatattvaiH prapoSitaH / pu' / cha. zcatattvaH pratoSitaH / / ka, kha. i. ca. sa. Da. da. mahAmate / 8 Da. balAdrodhaM / 9 va. da. Ta. i. vAyumahAmate / bu /
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 ekaviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 371 pUrvajanmArjitAvAsAnsmRtvA tatra pradhAvati / tatra saMstho mahAprAjJaH svecchayA ramate punaH // 44 evaM nAnAvidhAnsvamAnantarAtmA prapazyati / uttamAMzca viruddhAMzca karmayuktAvarAnane // 45 girIstathA sudurgAzca bahUnuccAvacAMstathA / tadeva vAnikaM viddhi [*kapharattadvadAmyaham // 46 jalaM nadIM taDAgAMzca payaHsthAnAni pazyati / agniM ca pazyate devi bahu kAzcanamuttamam / / 47 tadeva paittikaM viddhi ]bhAvyaM caiva vadAmyaham / prabhAte dRzyate svamo bhavyo vA'bhavya eva ca // 48 karmayukto varArohe lAbhAlAbhaprakAzakaH / svamasyApi avasthAnaM kathitaM varavarNini // 49 tadbhAvyaM tu varArohe viSNAzcaiva bhaviSyati / tannimittaM tvayA dRSTo duHsvamaH sa tu prekSitaH // 50 iti zrImahApugaNe pAdme bhUmikhaNDe venopAgyAne gurunArtha kAmodAvyAne viMzAdhikazatatamo'dhyAyaH // 120 // AdinaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-8850 athakAMvazAdhikazatatamo'dhyAyaH / kAmodovAcana vidurdevatAH sarvA yasyAntaM rUpameva hi / yasmillInamnu sarvo'yaM se vizvAtmA prakathyate / / ? yasya mAyApramugdhastu saMsAraH zRNu nArada / kammApayAti saMsAraM mama svAmI jagatpatiH // 2 pApezcApi supuNyazca nage baddhastu karmabhiH / maMsAraM sarane vipra hariH kasmAdvadvada // 3 nArada uvAcazRNu devi pravakSyAmi yatkRtaM tena viSNunA / bhRgAragre pratijJAtaM yajJarakSAM karomyaham // 4 indrasya vacanAtmadyo gato'sau dAnavaiH maha / yoddhaM vihAya govindo bhRgozcaiva mavottamam // 5 makhaM tyaktvA gate devi pshcaattdaanvottmH| Agatya dhvaminaH sarvaH sa yajJaH pApacetanaH // 6 hari kruddhastu yogIndraH zazApa bhRzameva nam / daza janmAni bhuikSva tvaM macchApakalupIkRtaH // 7 karmaNazvAsya saMbhogaM saMbhokSyati janAdanaH / nanimittaM tvayA devi dusvapnaH prsmiikssitH|| 8 ityuktvA tAM gato vipro brahmalokaM sa nAradaH / kRSNasyApi suduHkhena duHvitA sA'bhavattadA // ruroda karuNaM bAlA hAhaMti vadatI muhuH / gaGgAnIgaMpaviSTA sA jalAnte zRNu nandana // 10 svanetrAbhyAM tathA'zrRNi duHkhenApi pramuzcati / tAnyaNi pramuktAni gaGgAnAye patantyapi // 11 jalepvava nimajantastasyAzcApyazruvindavaH / saMbhavanti punastAna padmarUpANi tAni ca // 12 gaGgAtoyaprayuktAni vAhitAni prayAnti vai / dadRze dAnavazreSTho vissnnumaayaaprmohitH|| 13 duHkhajAni na jAnAti muninA kathitAnyapi / harSeNa mahatA''viSTaH parijagrAha so'suraH // 14 padmastu puSpitaiH so'pi pUjayedgirijApriyam / saptakoTibhidaityendrI viSNumAyAhRtAntaraH // 15 atha kruddhA jagaddhAtrI zaMkaraM vAkyamabravIt / pazyanasya vikarmatvaM dAnavasya tu durmteH|| 16 zokotpannaH praphullaizca bhavantaM paripUjayet / prApyate duHkhasaMtApaM mudaM prAmuM na cAIti // 17 * etaccidvAntargataH pAThaH ka. kha. e. ca. cha. jha. ha. da. pustakasthaH / ka. ka. kha. Da. ca. da. sa vA AtmA / Da. ma vai svAtmA / 2 kha. ku. ca. cha ma. da. m / narakAndaza prbh| kha. gha. ru. cha. jha.Ta. Tha. Da. da. stha mahAmate / zo /
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 mahAmunizrIvyAsapaNItaM-- [ 2 bhUmikhaNDeIzvara uvAcasatyamuktaM tvayA bhadre anena pApakAriNA / satyodhamaH parityaktaH kAmodArtha kRtaH purA // 18 zokajAni praphullAni gaGgAtoyagatAnyapi / ayameSa pragRhNAti kAmAkulitacetanaH // 19 pUjayecApi duSTAtmA zokasaMtApakArakaiH / duHkhajaiH zokajaiH puSpaistaistu zreyaH kathaM bhavet // 20 [jhyAdRzenApi bhAvena mAmeva paripUjayet ] / tAdRzenApi bhAvena asya siddhirbhaviSyati // 21 manye dhyAnavihIno'yaM kAmodAnyastamAnasaH / saMjAtaH pApacAritro jahi devi svatejasA // 22 evamAkarNya tadvAkyaM zaMbhozcaiva mahAtmanaH / asyaiva saMkSayaM zaMbho kariSye tava zAsanAt // 23 evamuktvA tato devI tasyApi vadhakAGkSayA / vartate hi vihuNDasya vadhopAyaM vicintayet // 24 [+ kRtvA mAyAmayaM rUpaM brAhmaNasya mahAtmanaH / pUjayecchaMkaraM nAthaM supuSpaiH pArijAtakaiH ] // 25 sametya dAnavaH pApo divyAM pUnAM vinAzayet / kAmAkulaH suduHkhArtastadgato bhaavttprH||26 viSNozcaiva mahAmAyAM pUrvadRSTAM sa dAnavaH / sasmAra cApi vai nityaM kaambaannppiidditH|| 27 tasyAH smaraNamAtreNa kaMdarpaNa balIyasA / virahAkuladuHkhArto devatehi muhurmuhuH // 28 kAlakRSTaH suduSTAtmA zokajAtAni tAni sH| parigRhya samAyAtaH pUjanArtha mahezvaram // 29 devyA kRtAM hi tAM pUnAM supuSpaiH pArijAnakaiH / tAni nItvA tu lobhena zokajaH paripUjayet 30 netrAbhyAM tasya duSTasya bindavo'zrusamudbhavAH / aviralAstato vatsa patanti liGgamastake // 31 devI brAhmaNarUpeNa tamuvAca mahAmate / ko bhavAnpUjayadevaM zokAkulamanAH sadA // 32 patantyazrUNi devasya mastake zokajAni te / apavitrANi me hi etamartha mamAgrataH // 33 vihuNDa uvAcapUrva dRSTA mayA nArI sarvasaubhAgyasaMpadA / [sarvalakSaNasaMpamA kAmasyA''yatanaM mahat ] // 34 vasyA mohena saMdagdhaH kAmenA''kulatAM gataH / tayA proktaM hi saMbhoge dehi me dAyamuttamam / / 35 kAmodasaMbhavaiH puSpaiH pUjayasva mahezvaram / teSAM puSpakRtAM mAlAM mama kaNThe parikSipa // 36 koTibhiH saptasaMkhyAtaiH pUjayasva mahezvaram / tadartha pUjayAmyeva IzvaraM phaladAyakam // 37 kAmodasaMbhavaH puSpairdurlabhairdevadAnavaiH // devyuvAcaka te bhAvaH ka te dhyAnaM kate jJAnaM duraatmnH| [+ IzvarasyApi saMbandho nAsti kiMcittavaiva hi] 39 kAmodAyA varaM rUpaM kIdRzaM vada sAMpatam / ka labdhAni supuSpANi hAsyAttasyA bhavAni c||40 vihuNDa uvAcabhAvaM dhyAnaM na jAnAmi na dRSTA sA mayA kadA / gaGgAtoyagatAnyeva parigRhAmi nityazaH // 41 tairahaM pUjayAmyekaM zaMkaraM hi vadAmyaham / mamAgre kathitaM vipra zukreNApi mahAtmanA // 42 vacanAttasya devasya pUjayAmi dine dine / etatte sarvamAkhyAtaM yaca pRSTo'smi sAMpatam // 43 devyuvAcakAmodArodanAtpuSpairduHkhenAtha samudbhavaiH / liGgamarcayase pApa pApabhAvena nityazaH // yAdRzenApi bhAvena puSpaizca yAdRzaistvayA / acito devadevezastAdRzaM phalamAmuhi // 45 * etacihAntargataH pATho Da. pustakasthaH / + etacihAntargataH pATho gha. cha. Ta. Tha. pustakasthaH / * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. . ca. cha. sa. ha. pustakasthaH / + etacihAntargataH pAThaH ka. kha. cha. ca. cha. sa.Da. da. pustakasthaH / 38
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 dvAviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] pacapurANam / [*divyapUjAM vinAzyaivaM zokapuSpaiH samarcayet / etadoSastavaivAgha samutpanaH sudAruNaH] // 46 tasmAddaNDaM pradAsyAmi bhukSva svakarmajaM phalam / tasya vAkyaM samAkarNya kaalaaksstto'bhybhaasst||17 re re duSTa anAcAra mama karmapradUSaka / hanmi tvAmiha khar3ena anenApi na sNshyH|| 48 ityuktvA brAhmaNaM taM sa nizitaM khaDgamAdade / intukAmaH svazaktyA ca abhyadhAvata dAnavaH 49 sA devI viprarUpeNa saMkruddhA paramezvarI / svasthAnamAgataM dRSTvA huMkAraM visasarja h|| 5. tena huMkAranAdena patito dAnavAdhamaH / nizreSTaH kAmarUpeNa vajAhata ivAcalaH // 51 patite dAnave tasminsarvalokavinAzake / lokAH svAsthyaM gatAH sarve duHkhatApavivarjitAH // 52 etasmAtkAraNAtputra sA strI ve pariroditi / gaGgAtIre varArohA duHkhavyAkulamAnasA // etatte sarvamAkhyAtaM yattvayA paripRcchitam // viSNuruvAcaevamuktvA svaputraM ca kuJjalaH pakSiNAM varaH / virarAma mahApAtraH kiMcitrovAca bhUpate // 54 iti zrImahApurANe pAdma bhUmikhaNDe venopAkhyAne gurutIrthe kAmodAkhyAna ekaviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 121 // kAmodAkhyAnaM samAptam / AditaH zlokAnAM samayakAH-8905 atha dvAviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH / viSNuruvAcakuJjalo dharmapakSI sa ityuktvA tAnsutAnpati / virarAma mahAmAnaH kiMcitrovAca taanpunH|| 1 vaTAdhastho dvijazreSThastamuvAca mahAzukam / ko bhavAndharmavaktA hi pakSirUpeNa vartate // 2 kiMvA devo'tha gandharvaH kiMvA vidyAdharo bhavAn / kasya zApAdimAM prApto yoni kIrasya pAtakIm // 3 kasmAtta IdRzaM jJAnaM vartate'tIndriyaM zuka / supuNyasya tu kasyApi kasya vai tapasaH phalam // 4 kiMvA pracchannarUpaNa anenApi mahAmate / kastvaM sido'ya devo vA tanme kathaya kAraNam // 5 kuJjala uvAcabhoH siddha tvAmahaM jAne kulaM te gotramuttamam / vidyA tapaH prabhAvaM ca yasmAdamasi medinIma 6 sarva viSa pravakSyAmi svAgataM tava suvrata / upavizyA''sane puNye chAyAmAzraya zItalAm // 7 avyaktaprabhavo brahmA tasmAjajhe prajApatiH / brahmaNastu guNairyukto bhRgubrahmasamo dvijH|| 8 bhArgavo nAma tasyA''sItsarvadharmArthatattvavit / tasyAnvaye bhavAnviA cyavanaH khyAtimAnbhuvi 9 nAhaM devo na gandharvo nAhaM vidyAdharaH punaH / yo'haM vima pravakSyAmi tanme nigadataH zRNu // 10 kazyapasya kule jAtaH kazcidrAhmaNasattamaH / vedadedAttattvajJaH sarvadharmaprakAzakaH // 11 vidyAdhara iti khyAtaH kulazIlaguNairyutaH / rAjamAnaH sadA vipraH prabhAvaistapasaH sadA // 12 saMbabhUvuH sutAstasya trayo vidyAdharasya ve / vasuzarmA nAmazarmA dharmazarmA tu te tryH|| 11 [ teSAmahaM dharmazarmA kaniSTho guNavarjitaH / vasuzarmA mama bhrAtA vedazAstrAryapAragaH] // 14 * etacihAntargataH pAThaH ka. kha. ha. ca cha. sa. i. da. pustakasthaH / / etacihAntargataH pAThaH ka. kha.sa.sa.cha. sa. u.da. pustakasthaH / 1Da. pakSIndra hai|
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 mahAmunizrIvyAsapraNItaM [ 2 bhUmikhaNDeAcAraizca samAyukto vidyAdisvaguNaiH punaH / nAmazarmA mahAmAjJastadvacA''sIguNAdhikaH // 15 ahameva mahAmUrkhaH saMjAtaH zRNu sattama / vidyAnAmuttamaM viSa bhAvamartha zubhaM kadA // 16 na zRNomi na vai yAmi gurugehamanuttamam / tatastu janako me tu mAmeva paricintayet // 17 dharmazarmeti me putro yasya nAma nirarthakam / saMjAtaH kSitimadhye tu na vidvAnme gunnaakrH|| 18 iti cintya sa dharmAtmA mAmuvAca suduHkhitaH / vraja putra gurorgehaM vidyArtha parisAdhaya / / 19 evamAkarNya tasasya piturvAkyaM mayA zubham / [*nAhaM tAta gamiSyAmi gurorgehaM suduHkhadam // 20 yatraiva tADanaM nityaM bhUbhaGgAdi ca krodhanam / anaM na dRzyate tatra karmaNA zRNu sattama // 21 divA rAtrau na nidrA'sti nAsti sukhasya sAdhanam ]] tasmAddhi kAraNAttAta na yAsye gurumandiram 22 vidyAkArya na kariSye krIDArthamutsukaH pitaH / bhokSye svapsye prasAdAtte kariSye krIDanaM punaH23 DimbhaiH sArdha sukhenApi divaaraatraavtndritH| [+mAmuvAca sa dharmAtmA mUhU~ jJAtvA suduHkhitaH]24 mA putra sAhasaM kArSIvidyArthamudyamaM kuru / vidyayA pApyate saugvyaM yazaH kIrtistathA'tulA // 25 mAnaM svargaH sumokSazca tasmAdviyAM prasAdhaya / pUrva suduHkhamUlA tu pazcAdvidyA sukhapadA // 26 tasmAtsAdhaya putra tvaM vidyA gurugRhaM vraja / piturvAkyamakurvANo hyahamevaM dine dina // 27 yatra tatra sthito nityamarthahAni karomyaham / upahAsaH kRto lokermama vima prakunsanam // 28 mama lajjA samutpannA jIvanAzakarI tadA / vidyArthamudyato viSa ke guruM prAtheyAmyaham // 29 iticintAparo jAto duHkhazokasamAkulaH / kathaM vidyAmahaM jAne kathaM vindAmyahaM guNAn // 30 kathaM me jAyate svargaH kathaM mAjhaM vrajAmyaham / ityevaM cintayanvi vArdhakyamagarma punaH // 31 devatAyatane duHkhI upaviSTastvahaM kadA / madbhAgyaiH preSitaH kazcisiddho'kasmAtmamAgataH // 32 nirAzrayo nirAhAraH sadAnandastu nispRhaH / ekAntamAsthito vipra dayAyukto jitendriyH||33 parabrahmaNi saMlIno jJAnadhyAnasamAdhimAna / tamahaM saMzrito vipra jJAnarUpaM mahAmatim // 34 ahaM siddhamabhAvena bhaktyA namitakaMdharaH / namaskRtya mahAtmAnaM puratastasya saMsthitaH // 35 dInarUpI baha jAto mandabhAgyastvahaM yataH / tenAhaM pRcchito vipra kathaM bhavAnprazocati // 36 kenAbhiprAyabhAvena duHkhamevaM bhunakti vai / tenaivamukto viprandra ghRNinA yoginA tadA // 37 sumUDhatvaM mayA tasya pUrvavRttAntameva hi / tasmai saMzrAvitaM sarva sarvajJatvaM kathaM vrajet // 38 etadarthamahaM duHkhI bhavAnmama gatithi'vam / sa covAca mahAtmA me sarva jJAnasya kAraNam // 39 iti zrImahApurANe pAye bhUmikhaNDe venopAkhyAne gurutIrtha cyavanasaMvAda dvAvizatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 122 // AditaH zlokAnAM samaSTayaGkAH--8944 atha trayoviMzatyadhikazatatamo'dhyAya. / siddha uvAcazrUyatAmabhidhAsyAmi jJAnarUpaM tavAgrataH / na sto jJAnasya vai hasto na ca pAdau na cakSuSI // 1 *etacihAntargataH pAThaH ka. kha. Ga. ca. cha. jha. . Dha. pustksthH| +etacihAntargataH pAThaH ka. kha. Ga. ca. cha. sa. 1.da. pustksthH| ka. kha. ra. ca. cha. ma. da.m / bahuduHkhamayaM tAta / 2 gha. Ta. Tha. Da. cha. "ntayA''viSTo duHkhArto'pi gataH 3ka. kha. ga. sa.ca.cha.ja.ma. ma. Da. prvissaadm| 4 cha. Da. yogyukto|5 ka.kha.Da, ca cha. jha. da. jJAninA / pu
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 trayoviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] panapurANam / nAsAkarNau ca jJAnasya nAsti vai pANasaMgrahaH / kena dRSTaM tu vai zAna kAni liGgAni tasya ca // AkArairvajitaM nityaM sarva vatti sa sarvavit / divA prakAzakaH sUryo rAtrau prakAzavecchazI // 3 gRhe prakAzako dIpo lokamadhye sthitA hyamI / tatpadaM kena vai dhAmnA dRzyate zRNu sattama // 4 na vindanti ca mUDhAste mohito viSNumAyayA / kAyamadhye sthitaM jJAnaM dhyAnadIptamanaupamam / / 5 tatpadaM tena dRzyeta candrasUryAdibhirna ca / hastapAdaM vinA jJAnamacakSuH karNavarjitam // 6 sarvatra gatimaJcAsti sarva gRhNAti pazyati / sarvamAghrAti viprendra zRNotyeva na sNshyH| 7 nAsti jJAnasamo dIpaH sarvAndhakAranAzane / svarge bhUmau ca pAtAle sthAne sthAne ca dRzyate // 8 kAyamadhye sthitaM jJAnaM na vindanti kubuddhayaH / jJAnasthAnaM pravakSyAmi yasmAjjJAnaM prajAyate // 9 pANinAM hRdaye nityaM nihitaM sarvadA dvija / kAmAdInsumahAbhogAnmahAmohAdikAMstataH // 10 viveka vAhinA mavAndidhakSati sadaiva yaH / sarvazAntimayo bhUtvA cendriyArthAndhamadayet // 11 tatastu jAyate jJAnaM sarvatattvArthadarzakam / zAntimUlamidaM jJAnaM nirmalaM pApanAzanam // 12 tammAcchAnti kuruSva tvaM sarvasaukhyapravardhinIm / samaH zatrau ca mitre ca yathA''tmani tathA pare bhavasva niyato nityaM jitAhAro jinendriyaH / maitraM naiva prakartavyaM vairaM dUraM parityaja // 11 niHmaGgo nispRho bhUtvA ekAntasthAnamaMzrayaH / sarvaprakAzako jJAnI sarvadarzI bhaviSyAsa // 15 ekasthAnasthitA vatsa trailokye ydbhvissyti| vRttAntaM vetsyasi tvaM tu matprasAdAna sNshyH|| 16 kuJjala uvAcasiddhena tena me vipra jJAnarUpaM prakAzinam / nasya vAkye sthito nityaM tadbhAvenApi bhAvitaH 17 trailokye vartate yadyadekasthAnasthito yaham / tattadeva prajAnAmi prasAdAttasya sguroH|| 18 tatte sarva samAkhyAtamAtmavRttAntameva hi / anyatkiM te pravakSyAmi tadyUhi dvijasattama // 19 cyavana uvAcakIrayAni kathaM prApto bhavAjJAnavatAM varaH / tanma tvaM kAraNaM hi sarvasaMdehanAzanam // 20 kuJjala uvAca-. saMmojAyate pApaM saMsargAtpuNyamaMva vA / tasmAddhi varjayecchuddhI bhavyo viruddhameva ca // 21 lubdhakenApi pApena kenApyekaH zukaH zizuH / vandhayitvA mamAnIto vikrayArtha samudyataH / / 22 cATukAraM surUpaM taM cAdavAkyaM samIkSya ca / gRhIto brAhmagaikena mama dattaH suprItaye // 23 jJAnadhyAnasthito nityamahamevaM dvijottama / ma me bAlasvabhAvena kautukAtkarasaMsthitaH // 24 tasya kautukavAkyaivA mugdho'haM dvijasattama / zukasya putrarUpasya nityaM ttprmaansH|| 25 mAmevaM vadate so'pi tAta mAmahi AsyatAm / sthAnaM gaccha mahAbhAga devAnarcaya sAMpatam // 26 ityAdicATukaivAkyamamivaM paribhASate / tasya vAkyavinAdena vismRtaM jJAnamuttamam // 27 puSpArtha phalabhogArtha gato'haM vanameva hi / nItaH zuko biDAlena mama duHkhAya kevalam // 28 anRzaMsartRbhiH sarvayasthaiH sAdhukAribhiH / viDAlana hataH pakSI tenaiva bhakSito hi me // 29 zrutvA mRtyuM gataM vipra zukaM taM cATukArakam / mahatA duHkhabhAvena asonaatipiidditH|| 30 1ka.kha. gha. Da.ca.cha.jha.Ta..Da.i. "tA mAhamA / 2. skandhavajitam / 3 ka.kha..ca. ma.ra. 'goddharma eva hi / ta / 4 cha. bhavyaM saMsargame / 5 ga. gha. ja. a. Ta. Tha.. puNyena / 6 ka. kha. gha. u. ca. cha. Ta.. i. i. snAnaM / ka. kha. Da. ca. cha. I. 'bhAreNa a|
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 mahAmunizrIvyAsapraNItaM - [ 2 bhUmikhaNDe 32 40 [ tasya duHkhene mugdho'smi tIvreNApi supIDitaH ] / mahatA mohajAlena baddho'haM dvijapuMgava 31 mAlapaM rAmacandreti zukarAjeti paNDita / zlokarAjeti taM vipra mohAccalitamAnasaH / / tato'haM duHkhasaMtaptaH saMjAtaH svena karmaNA / biyogenApi viprendra zukasya zRNu sAMpratam / / 33 vismRtaM tanmayA jJAnaM siddhenApi prakAzitam / saMsmarazukasaMjJAnaM taM zukaM cATukArakam / / 34 batsa vatseti nityaM vai mAlapaM zRNu bhArgava / gadyapadyamayairvAkyaiH saMskRtAkSarasaMyutaiH / / 35 tvAM vinA kazca mAM vatsa bodhayiSyati sAMpratam / kathAbhistu vicitrAbhiH pakSirAja prasAdya mAm / / asminsunirjanodyAne vihAya ka gato bhavAn / kena vai vatsa doSeNa tanme kathaya sAMpratam // 37 evaMvidhairahaM vAkyaiH karuNaistaistu mohitaH / evamAdi malapyAhaM zokenApi supIDitaH / / 38 mRto'haM tena duHkhena tadbhAvenApi mohitaH / maraNe yAdRzo bhAvo matizvAsssIcca yAdRzI / / 39 arezenApi bhAvena jAto'haM dvijasattama / garbhavAso mayA prApto jJAnasmRtividhAyakaH // smRtaM pUrvakRtaM karma svayameva praceSTitam / mayA pApena mUDhena kiM kRtaM kRtAtmanA || garbhayogasamArUDhaH punastaM cintayAmyaham / tena me nirmalaM jJAnaM jAtaM tu sarvadarzakam || gurostasya prasAdAcca prAptaM jJAnamanuttamam / tasya vAkyodakaiH svacchaiH kAyasya malametra me sabAhyAbhyantaraM vima kSAlitaM nirmalaM kRtm| tiryaktvaM ca mayA prAptaM zukajAtisamudbhavam // 44 zukasya dhyAnabhAvena maraNe samupasthite / tasminkAle mRto vima tadbhAvenApi bhAvitaH // 45 tAdRzo'smi punarjAtaH zukarUpo mahItale / maraNe yAdRzo bhAvaH prANinAM parijAyate / / tAdRzAH syustu sattvAste tapAstatparAkramAH / tadguNAstatsvarUpAzca bhAvabhUtA bhavanti hi mRtyukAlasya viprendrabhAvenApi na saMzayaH / [ atulaM prAptavAjJAnamahamatra mahAmate / / tena sarve vipazyAmi yadbhataM yadbhaviSyati / vartamAnaM mahAmAjha jJAnenApi mahAmate / sarve vidAmyahaM yatra saMsthito'pi na saMzayaH / ] tAraNAya manuSyANAM saMsAre parivartatAm nAsti tIrtha gurusamaM bandhacchedakaraM dvija / / 41 1 42 43 46 47 48 49 etatte sarvamAkhyAtaM zRNu bhArgavanandana / yattvayA pRcchitaM vima tatte sarve prakAzitam // sthalajAzcodakAtsarva bAhyaM malaM praNazyati / janmAntarakRtAnpApAngurutIrtha praNAzayet || saMsAre tAraNAyaiva jaGgamaM tIrthamuttamam // viSNuruvAca zuka evaM mahAprAjJazyavanAya mahAtmane / tattraM prakAzayitvA tu virarAma nRpottama / [+etate sarvamAkhyAtaM jaGgamaM tIrthamuttamam ] / varaM varaya bhadraM te yadvai manasi vartate / / bena uvAca nAhaM rAjyasya kAmArthI nAnyatkicitprakAmaye / sadeho gantumicchAmi tatra kArya janArdana evaM varamahaM manye yadi dAtumihecchasi / / 50 51 52 53 54 55 * etaccihAntargataH pAThaH ka. kha. Da ca cha. jha. Da. pustakasthaH / + etaccihAntargataH pAThaH ka. kha. gha. ca. cha. jha. Ta. Tha. Da. pustakasthaH / * idamArSam / + etaccihAntargataH pAThaH ka. kha. Ga. ca. cha. jha. Da. u. pustakasthaH / 1 ka. kha. Ga. ca. za. Ta. na dagdhoM / 2cha. jha. degsminmunijano /
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 caturvizatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / viSNuruvAcayaja tvamazvamedhena rAjasUyena bhUpate / gobhUsvarNAmbudhAnyAnAM kuru dAnaM mahAmate // 56 dAnAbazyati vai pApaM brahmavadhyAdighorakam / caturvargastu dAnena sidhyatyeva na sNshyH|| 57 tasmAdAnaM prakartavyaM mAmuddizya ca bhUpate / yAdRzenApi bhAvena mAmuddizya dadAti yH|| 58 tAdRzaM tasya vai bhAvaM satyamevaM karomyaham / RSINAM darzanAtsparzAdRSTaste pApasaMcayaH // 59 AgamiSyasi yajJAnte mama dehaM na saMzayaH / evamAbhASya taM venamantardhAnaM gato hriH|| 60 iti zrImahApurANe pAne bhUmikhADe venopAkhyAne gurutIrtha trayoviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 123 // , AditaH zlokAnAM samaSTyaGkAH-9004 atha caturvizanyadhikazatatamo'dhyAyaH / sUta uvAcaantardhAnaM gate viSNau veno rAjA mahAmatiH / ka gano devadeveza iticintAparo'bhavat // 1 harSeNa mahatA''viSTazcintayitvA nRpottamaH / samAhUya pRthu caiva svaputraM mdhuraakssraiH|| 2 uvAca ca mahAbhAgo harpaNa mahatA''vRtaH / tvayA putreNa bhuuloke tArito'smi supAtakAt // 3 nIta ujjvalatAM vatsa vaMzo me sAMprataM pRtho / mayA vinAzito dostvayA caiva prkaashitH|| 4 yaje'haM cAzvamedhena dAsye dAnAnyanakazaH / viSNulokaM prayAsyAmi sakAyastvatprasAdataH // 5 saMbharastra mahAbhAga saMbhArAMzcApyanuttamAna / Amatraya mahAbhAgAnbrAhmaNAnvedapAragAn // 6 evaM pRthuH samAdiSTo venenApi mahAtmanA / pratyuvAca mahAtmA sa venaM pitaramAdarAt // 7 kuru rAjyaM mahAbhAga bhukSva bhogAnmanonugAn / sudivyAnmAnupAnpuNyAnyajJairyaja janArdanam // 8 [+evamuktvA praNampainaM pitaraM jJAnatatparam ] / dhanurAdAya sa pRthuH savANaM yatnapUrvakam // 9 Adideza varAnmAndhoSadhvaM bhUnale mama / pApamevaM na kartavyaM karmaNA niyamena vai // 10 - +tacihAntargata: pATha: ka. kha. i.ca. cha. jha. Da.. pustakasthaH / 1ka. kha. gha. hu. ca. cha. jha. Ta. Ta. i. da. te / dAnayajJazca bhUyastvamannAryaH zubhadAyakaiH / pacAdAgaccha me kAyaM sakhI bhava gatavaraH / evamAbhASya ta vanamantadhAnaM gato hariH / harSeNa mahatA''viSTo venarAjA mahAmatiH / ka gato devadeveza iti cintya muhurmuhuH / / iti zrIpadmapurANe gurutIrthAkhyAnaM samAptam // vyAsa uvAcaviSNunA devadevena samAkhyAtamanuttamam / dharmAglyAnaM mahApuNyaM sarvapAtakanAzanam / tIrthAnAM jagamAnAM hi saGgha pratyayakArakam / sa venaH kiM cakArAtha tanme kathaya padmaja / brahmovAcapanaruvAca jagannAtho nArAyaNo nRpotaman / yaja tvamazvamedhena dada dAnaM mhaamte| dAnAnazyanti te pApA adhorA gatimA zakAH / hastihatyAdikA rAjastasmAddAnaM pradIyate / caturvargastu dAnena sidhyate nAtra saMzayaH / tasmAddAna pradAtavyaM mAmuhizya narottama / yAdRzenApi bhAvena mAbhUddizya dadAti yaH / tAdRzaM tasya bhAvena satyamekaM karomyaham / RSINAM darzanAsparzAna te pAtaka nRpa / pazcAdbhavAnsamAgaccha gehaM ca mama saMnidhau / evamuktvA hRSIkezo antardhAnaM gatastataH / harSeNa / 2 ka. kha. gha. Ga. ca. cha. jha. Tha. Dha.mahAbhAge / 3 ka.sva.. ca. cha. jha. ha. da. trividhena /
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 mahAmunizrI vyAsapraNItaM - [ 2 bhUmikhaNDe - kariSyati ca yaH pApamAjJAM venasya bhUpate / ullaGghya vadhyatAM so'pi yAsyate nAtra saMzayaH / / 11 dAna pradAtavyaM yajJaizcaiva janArdanam / yajadhvaM mAnavAH sarve tanmanaskA vimatsarAH || 12 evaM zikSAM tu dattvA ca rAjyaM bhRtyeSu venajaH / nikSipya sa gato viprAstapaso'rthe tapovanam 13 sarvAndoSAnparityajya saMyamya viSayendriyAn / zatavarSapramANaM vai nirAhAro babhUva ha / tapasA tasya vai tuSTo brahmA pRthumuvAca ha / tapastapasi kasmAttraM tanmamA''cakSva suvrata // 15 14 pRthuruvAca aho veno mahAprAjJaH pitA me kIrtivardhanaH / [samAcarati yaH pApamasya rAjye narAdhamaH // 16 zirazchetA bhavatveSa tasya devo janArdanaH ] / adRSTaizva mahAcakairhariH zAstA bhavetsvayam / / 17 manasA karmaNA vAcA kartuM vAJchanti pAtakam / teSAM zirAMsi truyantu zaGgavRkSaphalaM yathA / / 18 etadeva varaM manye zRNu tvattaH surezvara / prajAnAM doSabhAvaizca na lipyati pitA mama / / tathA kuruSva deveza yadi bhadramihecchasi / dadasva uttamaM kAmaM caturmukha namo'stu te / / 20 brahmovAca 19 evamastu mahAbhAga pitA te pUtatAM gataH / viSNunA zAsito vatsa putreNApi tvayA pRtho / / 21 evaM pRthuM samuddizya varaM dattvA gato vibhuH / pRthuzcApi mahAprAjJo rAjyakarmaNi saMsthitaH / / 22 bainyasya rAjye viprendrAH pApaM kazcinna cA''caret / yastu cintayataM pApaM trividhenApi karmaNA23 zirazchedo bhavettasya yathA cakrernikuntitaH / tadAprabhRti vai pApaM naiva ko'pi samAcaret || 24 ityAjJA vartate tasya vainyasyApi mahAtmanaH / sarvalokAH samAcAraiH parivartanti nityazaH / / 22 dAnabhogaiH pravartante sarvadharmaparAyaNAH / sarvasaukhyaiH pravardhante prasAdAttasya bhUpateH / / 26 iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe venopAkhyAne catuvizatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 124 // AditaH zlokAnAM samathryaGkAH - 9030 atha paJcavizatyadhikazatatamo'dhyAyaH / sUta uvAca -- 3 dress samAmApya pretaH paramadhArmikaH / saMbabhAra sa saMbhArAnnAnApuNyAnnRpAtmajaH // nimantrya brAhmaNAnsarvAnnAnAdezodbhavAnatha / atha vena iyAjAsAvazvamedhena bhUpatiH // dAnAnyadAdrAhmaNebhyo nAnArUpANyanekazaH / jagAma vaiSNavaM lokaM sakAyo jagatIpatiH / / viSNunA saha dharmAtmA nityameva pravartate / etadvaH sarvamAkhyAtaM caritaM tasya bhUpateH / / sarvapApopazamanaM sarvaduHkhavinAzanam / pRthurevaM sa dharmAtmA rAjyaM pRthvyAzcakAra ha / / trailokyena samaM pRthvIM dudoha nRpasattamaH / prajA'nuraJjitA tena puNyadharmAnukarmabhiH || etatte sarvamAkhyAtaM bhUmikhaNDamanuttamam / prathamaM sRSTikhaNDaM hi bhUmikhaNDaM dvitIyakam // bhUmikhaNDasya mAhAtmyaM kathayiSyAmyahaM punaH / asya khaNDasya vai zlokaM yaH zRNoti narottamaH / / 8 7 * etaccihAntargataH pAThaH ka. kha. gha Ga ca cha jha. Da Dha pustakasthaH / 1 ja. ntu zaGkha / Ta. 'ntu zizavR" / gha Tha ntu saMza' / 2 ka. kha. Da. cha. jha Da Dha pRthuH / 3 Da. "marthaka' /
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 paJcaviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH ] padmapurANam / 379 dinasyaikasya vai pApaM tasya caitra praNazyati / yo naro bhAvasaMyukto adhyAyaM zRNute sudhiiH|| 9 tasya puNyaM pravakSyAmi zrUyatAM dvijasattamAH / dattasya gosahasrasya brAhmaNebhyaH suparvaNi // 10 yatphalaM tatmajAyeta viSNuzcaiva prasIdati / asya padmapurANasya paThamAnasya nityshH|| 11 kalo yuge suvighnAzca jAyante tasya no kadA // vyAsa uvAcakasmAtkalau pra(na)jAyante zRNvAnasya ca padmaja / narasya puNyapakasya nAnA vighnAH sudAruNAH // brahmovAcamakhasyApyazvamedhasya yatphalaM parikathyate / tatphalaM dRzyate viprAH purANe padmasaMjJake // 14 azvamedhamakhaH puNyaH kalo naiva pravartate / purANaM cApi yattadvadazvamedhasamaM kila // 15 azvamedhasya yatpuNyaM svargamokSaphalapradam / na bhuJjanti narAH pApAH pApamArgeSu saMsthitAH // 16 purANasyAsya ca phalaM padmasaMjJasya mttmaaH| azvamedhasya yatpuNyaM [*svargamokSaphalapradam // 17 na bhuJjanti narAH pApAH pApamArgeSu saMsthitAH / purANasyAsya puNyasya padmasaMjJasya sattama // 18 kalau yuge naraiH pApairgantavyaM narakArNavam / tasmAcchopyanti tatpuNyaM] caturvargaprasAdhakam // 19 yena zrutamidaM puNyaM purANaM padmasaMjJakam / sarva hi mAdhitaM tena caturvargasya kAraNam // 20 azvamedhasya yajJasya phalaM tasya prajAyate / zRNvAnamya narasyApi mahAvighno na saMcaret // 21 azraddhA jAyate cApi pAThakasya narasya ca / lomazca jAyate tasya zrAvakasya dvijottamAH // 22 prepitA devadevena mahAmohAH sudAruNAH / akarotsa vinAzaM tu zRNvatazcAsya nityshH|| 23 dRpakAH kunsakAH pApAH maMbhavanti dine dine / jJAtavyaM tu suzuddhena vinarUpaM mamAdhunA // 24 [*saMjAtaM dRzyate vyAsa tathA homaM samAcaret / ] vaiSNavaizca mahAmaviSNusUktaiH supuNyadaiH 25 viSNvAgadhanamatraNa sahasrazIrSakeNa ca / idaM viSNurityanena AbrahmeNa punaH punaH // 26 tryambakeNa ca matraMNa [+homameva samAcaret / bRhanmAmnA sumatreNa ] dvAdazAkSarakeNa vA // 27 yasya devasya yA homastasya mavraNa homayet / aSTottaratilAya'zca pAlAzeH samidherapi // 28 vinaMzaM pUjayetpUrva zAradAM ca surazvarIm / grahANAmapi kartavyaM sthApanaM pUjanaM dvijaaH|| 29 jAtavedomahAmAyAM caNDiko kSetranAyakam / nilezca taNDulairAjyastapAmantrasamudbhavaiH // 30 evaM homaH prakartavyo brAhmaNebhyo dhanArpaNam / yathAmAmarthyamaMvApi dakSiNA dhenusaMyutAH // 31 tato vighnAH praNazyanti purANaM middhimAnuyAt / evaM na kurute yastu tasya vighnaM vadAmyaham 32 tasyAGge jAyate rAMgo bahupIDApradAyakaH / bhAryAzokaH putrazoko dhanahAniH prajAyate // 13 nAnAvidhAnmahArogAnbhuJjate nAtra saMzayaH / yasya gehe nAsti vittamupavAsa samAcaret // 34 ekAdazI sa saMprApya pUjayenmadhusadanam / upacAraiH poDazabhirbhAvayuktena cetasA // 35 ___etaccidAntargataH pAThaH, da. cha. sa.i. da. pustakasthaH / etadane ka. kha. Ga. ca. cha. sa. Da. Dha. pustakeSu 'azvamedhAdayo yajJAH kasmAtraSTA mahAmate / kalI yageta te sarvesarvada mAGgamusvarAH / yaH ko'pi zatrumapatraH shrddhaavaanbhaavttprH| zrotumicchati dharmAtmA sapatro bhAryayA saha / zravaNArya mahAzraddhA parva yatra prajAyate' ityadhikaM dRzyate / * etacihAntargataH etadviAntargataH pAThaH ka. kha..ca cha... pustksthH| pAThaH ka.kha. gha. Da.ca. cha. jha. Ta.Ta. da. pustakasthaH / 1ka. kha. Ga. ha. dayo'ntare bhA / 2 ka. kha. ca. prAyaH / gha. cha. Tha. taat| 3 ka.ba. ga. gha... cha.ja. jha. ja. Da. da. viSNorarATama' /
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmunizrIvyAsapraNItaM padmapurANam / [ 2 bhUmikhaNDam kA 4H brAhmaNAnbhojayedyastu yathAvittAnusArataH / kezavAya tato dattvA saMkalpya haviSA'nvitam // 31 svayaM kuryAttataH prAjJo bhojanaM saha bAndhavaiH / putraizca bhAryayA yuktastataH siddhimavAmuyAt // 37 purANasaMhitA pUrNA zrotavyA dharmatatparaiH / caturvargasya vai siddhirjAyate tasya nAnyathA / / 30 sapAdaM lakSamekaM tu brahmAkhyaM puSkaraM zRNu / kRte yuge tu niSpApAH zRNvanti manujA dvijAH // 39 lakSasya tataH kRtsnaM purANaM padmasaMjJakam / zlokAnAM tu sahasrAbhyAM dvAbhyAmeva tathA'dhikam // 40 tretAyuge tathA prApte zRNvanti manujA dvijAH / caturvargaphalaM bhuktvA te yAsyanti hariM punaH // 4 dvAviMzatisahasrANAM saMhitA padmasaMjJakA / dvApare kathitA vipra brahmaNA paramAtmanA // dvAdazaiva sahasrANAM padmAkhyAM ca susaMhitAm / kalau yuge paThiSyanti mAnuSA viSNutatparAH // 8 eko'rthacaikabhAvazca caturSvapi pravartitaH / saMhitAsvapi viprendrAH zeSAkhyAnamavistaraH || 41 dvAdazaiva sahasrANi nAzaM yAsyanti sattamAH / kalau yuge tu saMprApte prathamaM hi bhaviSyati / / bhUmikhaNDaM naraH zrutvA sarvapApaiH pramucyate / rogairduHkhaiH zatrubhizca vimuktaH sukhamAmuyAt // anyatsarvaM parityajya japaM dAnaM tathA zrutam / zrotavyaM hi prayatnena padmAkhyaM pApanAzanam // 4 prathamaM sRSTikhaNDaM hi bhUmikhaNDaM dvitIyakam / tRtIyaM svargakhaNDaM ca pAtAlaM tu caturthakam // 48 paJcamaM cottaraM khaNDaM sarvapApapraNAzanas / yaH zRNoti naro bhaktyA paJca khaNDAnyanukramAt // 49 sahasragopradAnasya mAnatro labhate phalam / mahAbhAgyena labhyante pazca khaNDAni bhUsurAH // zrutAni mokSadAni syuH satyaM satyaM na saMzayaH // 40 46 50 380 iti zrImahApurANe pAdme bhUmikhaNDe venopAkhyAne pazcaviMzatyadhikazatatamo'dhyAyaH // 125 // iti zrImahAmunivyAsapraNIte mahApurANe pAdme dvitIyaM bhUmikhaNDaM samAptam / adhyAyAnAmAditaH samathyaGkAH - 187 AditaH zlokAnAM samathyaGkAH - 9080 1. Ta. Tha. rANaM padmasaMjJaM ca zrotavyaM / 2 Ta. padmAkhyaM / 3 ka. sa. gha. Ga. ca. cha. jha Ta Tha Da Dha kA dharmAkhyA kathyate sA tu dvAparasya mahAmate / dvA / 4 8. saMbhramAt /
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
_