Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharma sAra saMdeza rAdhAsvAmI satsaMga vyAsa
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharma jIjI sAra saMdeza
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharma sAra saMdeza DaoN. kAzInAtha upAdhyAya rAdhAsvAmI satsaMga byAsa
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ samarpaNa nAtha tamArA nAmathI, pApa kSaNamAM palAyana, jema dinakaranA prakAzathI, aMdhakAra vinAzAya. nAma letAM sarva duHkha maTI jAya, tamArAM darzana dekhyAM prabhu AvI, tame cho prabhu devonA deva, huM to karuM tava caraNonI seva. bRhajinavANI, saMgraha, pR.177
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Published by: J. C. Sethi, Secretary Radha Soami Satsang Beas Dera Baba Jaimal Singh Punjab 143 204 2012 Radha Soami Satsang Beas All rights reserved First Gujarati edition 2012 19 18 17 16 15 14 13 12 ISBN 978-81-8466-141-5 8 7 6 5 4 3 2 1 Printed in India by: Thomson Press (India) Ltd.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya sUci prakAzaka taraphathI prastAvanA 1. jaina dharmanI prAcInatA jaina", "jina" ane "tIrthakara'no artha tIrthakaro, gaNadharo ane AcAryonI paraMparA mahAvIra svAmIthI pahelAM AvanArA tIrthakara mahAvIra svAmInuM jIvana jaina dharmanuM sAhitya 2. jaina dharmanuM svarUpa badhA ja sukhanI zodhamAM jaina dharma zuM che? jaina dharmanAM sAmAnya lakSaNa jaina dharmanAM vizeSa lakSaNa jaina dharmanI udAra dRSTi jaina dharma zuM nathI? 3. jIva, baMdhana ane mokSa jIva ane ajIvanI bhinnatA karma baMdhananuM mULa kAraNa mokSa baMdhanathI mukta thavAnI prakriyA mokSamArgaH ratnatraya 4. ahiMsA ahiMsAnuM svarUpa
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 gRhastha ane ahiMsA ahiMsAno mahimA hiMsAnI ghora niMdA mAMsa-madirAno niSedha 5. mAnava-jIvana mAnava-jIvananI durlabhatA mAnava-jIvananI kSaNabhaMguratA mAnava-jIvananI sArthakatA mAnava-jIvananI nirarthakatA 6. guru gurunI AvazyakatA gurunuM svarUpa guru-prAptinuM phaLa ziSyanuM kartavya kugurunI sevAthI hAni 7. divya dhvani divyadhvaninuM svarUpa divyadhvanino prabhAva 8. anuprekSA (bhAvanA) vairAgya vadhAranArI bhAvanAo dhyAnane sthira banAvanArI bhAvanAo 9. aMtarmukhI sAdhanA mananuM niyaMtraNa dhyAnanI anivAryatA dhyAnanuM svarUpa dhyAnanA bheda (prakAra) guru-mUrti-dhyAna ane maMtra-smaraNa anAhata dhyAna jaina dharmaH sAra saMdeza : 116 120 125 131 137 137 140 146 156 163 163 177 186 198 209 216 216 225 234 234 259 264 265 270 272 276 285 293
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 297 306 311 319 320 viSaya sUci rUpastha ane rUpAtIta dhyAna dhyAtAnA Avazyaka guNa dhyAnanuM Asana, sthAna, samaya ane phaLa 10. AtmAthI paramAtmA bahirAtmA aMtarAtmA - paramAtmA saMdarbha sUci mukhya graMthakAraH saMkSipta paricaya saMdarbha graMtha amArA prakAzano 325 334 350 386 392 398
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka taraphathI saMsAranA badhA jIva sukha prApta karavA Icche che. paraMtu badhA koI ne koI prakAre vadhatA ochA pramANamAM duHkhI ja jovA maLe che. enuM kAraNa e che ke ghaNA loko gaMbhIratA ane UMDANapUrvaka A viSaya para vicAra karatA nathI ke sAcuM sukha kone kahe che ane tenI prApti kevI rIte thaI zake che. saMsAranA ghaNA badhA jIvomAM manuSyane sarvazreSTha mAnavAmAM Avyo che, kAraNa ke tene viveknI zakti prApta che jeno sadupayoga karI te sAcA sukha vize UMDANapUrvaka vicAra karI zake che ane ucita sAdhanane apanAvI sAcuM sukha ane zAMtinI prApti karI zake che. paraMtu AjakAlanA vyasta sAMsArika jIvanamAM adhikAMza manuSyo potAnA vivekane bhUlIne mana ane IndriyonA prabhAvamAM bAhya viSayomAM sukha zodhavAnI koziza kare che. paraMtu evuM karavAthI temane hamezAM asaMtoSa, azAMti ane nirAzA ja prApta thAya che. bhAratanA keTalAka prAcIna mahApuruSoe bahAra bhaTakanArA mana tathA Indriyone vazamAM karIne potAnA manovikAro para vijaya prApta karyo. A vijetAone ja "jina" kahe che. evA "jina" athavA mahAna saMyamI mahApuruSoe AtmasAdhanA dvArA potAnA sAcA svarUpane oLakhyuM ane sAcA sukha ane zAMtinI prApti karI. "jina"nA anuyAyIone ja "jaina" kahevAmAM Ave che. jaina-paraMparA anusAra anAdikALathI ja ucca koTinA mahAtmA, "jina" puruSa athavA munijana saMsAramAM jIvonA kalyANa mATe AvatA rahyA che. A rIte jaina dharmane bhAratano eka atyaMta prAcIna dharma mAnavAmAM Ave che. prastuta pustakamAM A ja jaina dharmanA mULa vicArone spaSTa karavAno prayAsa karavAmAM Avyo che. jaina dharma anusAra AtmA acetana padArthothI bilakula bhinna eka cetana, nitya ane avinAzI tattva che je anaMta sukhono bhaMDAra che. jaina dharma A
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza ja amara Atmatattvane oLakhavAno upadeza Ape che. je bhAgyazALI jIva AtmAnI oLakha karI le che, te paramAtmA banI jAya che. A pustakanA lekhaka DaoN. kAzInAtha upAdhyAya bhAratIya darzananA eka vikhyAta vidvAna che, jemaNe lagabhaga 18 varSa sudhI bhAratanI ucca zikSaNa saMsthAomAM ane 25 varSa sudhI amerikAnA havAI vizvavidyAlayamAM bhAratIya darzananuM uccastarIya adhyApana ane saMzodhananuM kArya karyuM che. darzana ane AdhyAtma saMbaMdhI viSayo para emanA keTalAya pustako prakAzita che. prastuta pustakamAM emaNe jaina dharmanA vizALa sAhityamAMthI Avazyaka sAmagrI ekatrita karIne jaina dharmanA mukhya siddhAMto ane tenA AcAra, vicAra tathA vizeSa rUpe mokSa-prAptinA sAdhanothI saMbaMdhita viSayone saraLa ane pramANika rUpe prastuta karavAno prayatna karyo che. A pustakamAM emaNe e spaSTa karavAno prayatna karyo che ke jaina dharma koI vyakita, varga, saMpradAya athavA jAtino dharma nathI paraMtu A badhA prakAranI saMkIrNatAothI upara UThIne badhA manuSyone samAna rUpe kalyANano mArga batAve che. 12 AzA che ke A pustaka sAcA jIjJAsuo, sAdhako ane sarva sAdhAraNa vAcako - badhA mATe upayogI siddha thaze ane badhA enA niSpakSa adhyayana dvArA potAnA AtmakalyANanA mArgamAM AgaLa vadhavAnI preraNA prApta karaze. DerA bAbA jemalasiMha, jillA amRtasara, paMjAba me-2010 je.sI. seThI, sekreTarI, rAdhAsvAmI satsaMga byAsa
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA duniyAno itihAsa batAve che ane hAlanA divasonI paristhitiothI paNa khabara paDe che ke dharmanA nAma para jeTalo atyAcAra thayo che ane atyAre thaI rahyo che, teTalo kadAca anya koI cIja mATe thayo nathI. ene joIne lokone dharmathI aruci thatI jAya che. to pachI jaina dharma ke koI paNa anya dharmanA saMbaMdhamAM kazuM lakhavAnuM ke vicAra karavAnuM prayojana ja zuM che? ahIM zarUAtamAM samajI levuM Avazyaka che ke dharmanA nAme thanArA atyAcAranuM vAstavika kAraNa dharma nathI. jo koI sAdhu ke guruno veza dhAraNa karIne ane bAhya rIte temanI nakala karIne lokone gato phare to enAthI sAdhu ke gurunuM pada to kharAba thaI jatuM nathI. dharma koIne bUrAI tarapha laI jato nathI. paraMtu jyAre manuSya potAnI mAnavatA bhUlIne pazuthI paNa nIca vRttivALo banI jAya che tyAre te dharma jevI pavitra cIjane paNa adharmanuM rUpa ApIne potAnI ane mAnava-samAjanI sAthe ghora atyAcAra kare che. aMdhavizvAsa, pUrvAgraha ke pakSapAtanA kAraNe manuSya jUThane paNa satya mAnI zake che. jUTha aneka hoI zake che, paraMtu satya hamezAM eka ja hoya che. bhale ne samaya, paristhiti ke AvazyakatA anusAra ApaNe emanA aneka pAsAo para vicAra karIe athavA bhAra mUkIe. A eka satya para AdhArita dharma paNa eka ja hoI zake che, bhalene vibhinna samaya ane paristhitiomAM enA aneka pAsAo para bhAra mUkavAmAM Avyo hoya. A saMbaMdhamAM jaina, badhdha, yogadarzana tathA aneka Adhunika dhyAna ane samAdhinI vidhionA UMDA ane tulanAtmaka adhyayana ane anubhavanA AdhAre raNajItasiMha kUmaTe khUba ja spaSTatA sAthe kahyuM cheH dharma eka che, sanAtana che, sArvajanika (sarva sAthe saMbaMdha rAkhanAra) che, badhA mATe che ane maMgaLakArI che. bheda mAtra saMpradAya athavA
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharma sAra saMdeza paMtha ane paMthanA karmakAMDomAM che; siddhAMto ane satya vacanomAM nathI. satyanA sAkSAtkAranI anubhUti sarvanI eka sarakhI che. ataH "dharmanA nAma para thaI rahelA jhaghaDAo satya ane siddhAMta para AdhArita nathI, paraMtu nijI svArtha ane lokone bhramita karavAnI bhAvanAthI prerita che.' jo koI paNa dharmanA mULamAM jaIne tenA mULa siddhAMto para vicAra karIe to ApaNane samajAze ke badhA dharma samAnarUpathI manuSyane potAnA kalyANano mArga batAve che. sAcA saMta-mahAtmA dharmanI pUrNa jANakArI prApta karIne potAnuM kalyANa kare che ane pachI badhAne potAnA ja samAna samajIne temanA hita mATe temane paNa te ja dharmano upadeza Ape che. paraMtu jo ApaNe dharmanA marmane samajIe ja nahIM ane bAhya kriyAo ane karmakAMDane ja dharma mAnI laIe to te ApaNI potAnI bhUla che. jo koI vyakita koI phaLanA garane pheMkIne tenI bahAranI chAlane ja badhuM mAnI le to tene na te svAdiSTa phaLano svAda maLaze ane na to saMtoSa thaze. evI ja rIte jo koI annane choDIne bhUsAne ja sAra tattva mAnI le athavA hIrA-jhaverAtane choDIne temanA DabbAone ja gaLAmAM laTakAvIne phare to e tenI narI mUrkhatA che. samaya-samaya para AvanArA vibhinna saMto ane mahAtmAoe satyano sAkSAt anubhava prApta karIne dharmanA saMbaMdhamAM je upadeza Apyo hato te mULarUpe ekarUpa hato. paraMtu samaya, sthAna ane paristhiti anusAra temaNe tene vibhinna DhaMgathI vibhinna bhASAomAM samajAvyo hato. pAchaLathI AvanArA dharmanA rakhevALoe, jemane satyano sAkSAt anubhava na hato, dharmanA mULa tattva para dhyAna na ApatAM vibhinna paristhitiothI utpanna bAhya kriyAo, rIti-rivAjo ane karmakAMDa para bhAra ApavAnuM zarU karI dIdhuM ane pota-potAnA samayanA mahAtmAne sauthI moTA ke zreSTha batAvIne pota-potAno alaga dharma ke saMpradAya banAvI lIdho. pachIthI teo ekabIjA sAthe vera-virodha karIne ApasamAM laDavA-jhaghaDavA lAgyA. ahIM e vicAra karavA jevI vAta che ke jene potAne jJAnanI prApti thaI nathI athavA jemanuM jJAna mAtra keTalAka sAMsArika viSayo sudhI ja sImita che te mahAna saMto ane mahAtmAonA AdhyAtmika
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA 15 jJAnane UMcu ke nIcuM hovAno nirNaya kevI rIte karI zake? jamIna para beThelo manuSya AkAzanA aneka tArAomAMthI bhalA kevI rIte koI ekane sauthI moTo, sauthI UMco ane sauthI vadhu prakAzavAna batAvI zake? jamIna para cAlanArI kIDI bhalA pahADanA UMcA-UMcA zikharomAMthI koI ekane sauthI UMcuM hovAnuM sAcuM anumAna kevI rIte lagAvI zake? prAcIna saMto, mahAtmAo ke tIrthakaroe potAnI kaThina sAdhanA dvArA potAnA AtmAnA svarUpane oLakhyuM ane dayApUrvaka jIvonA kalyANa mATe e samajAvyuM ke A AtmA ja jIvanano sAra che. A ja samasta jJAna ane AnaMdano bhaMDAra che. potAnA AtmAnA sAcA svarUpane oLakhavuM e ja dharma che ane A dharma ja mokSanuM sAdhana che. potAnA svarUpane oLakhIne AtmA paramAtmA banI jAya che. enAthI spaSTa che ke dharma potAnI rIte kharAba nathI. e to AtmAne pavitra karanAro ane ene haMmeza mATe sukha-zAMti pradAna karanAro che. paraMtu potAnI kharAba bhAvanAo, dveSapUrNa irAdAo ane dUra karmo dvArA manuSyoe ene badanAma karI rAkhyo che. saghaLA jaina tIrthakaro ane AcAryoe Atmatattvane ja oLakhavAno upadeza Apyo che. AtmA rAga-dveSa, moha vagere vikArone kAraNe potAne zarIra, Indriyo vagerethI vibhinna samajI zakato nathI ane A kAraNe haMmezAM duHkha bhogavato rahe che. A rAga-dveSa, moha, kAma, krodha, mAna vagere vikAro para pUrNa vijaya prApta karIne potAnA AtmAnA anaMta jJAnamaya ane AnaMdamaya svarUpano anubhava prApta karI lenArAone "jinA(vijetA) kahe che ane je jina"nA batAvelA mArga para cAle che temane jaina kahevAmAM Ave che. aneka samaye ane aneka sthaLoe AvelA aneka jaina tIrthakaro ane AcAryoe koI bhedabhAva vinA badhAne haMmezAM samAnarUpe Atmatattvano anubhava prApta karavAno upadeza Apyo che. teo potAnA upadezane koI cAra divAlomAM baMdha karatA nathI. teo koI navo dharma, saMpradAya ke majahaba banAvatA nathI. satyano anubhava prApta karI tenI jANakArI ApanArA A mahApuruSone jaina dharma anusAra jina, mahAvIra, ahaMta, budhdha, brahma, hari, deva, paramAtmA vagere aneka nAmothI saMbodhita karI zakAya che. athavA temane A badhA nAmothI para
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 jaina dharma sAra saMdeza athavA svataMtra paNa kahI zakAya che. jaina dharmanA sAcA anuyAyI A nAmonA jhaghaDAomAM paDatA nathI. teo potAne A zabda-jALathI alaga rAkhIne koIpaNa nAmathI oLakhAyelA te mArgadarzaka aI deva ke sadgurunA upadezane bhakti-bhAva sAthe grahaNa kare che ane te upadeza anusAra potAnA cittane temanA dhyAnamAM lIna karavAno prayatna kare che. jaina dharmanI A udAra bhAvanA tarapha saMketa karatAM zrI jugala kizora "mukhtAre khuba ja suMdara rIte kahyuM cheH jeNe rAgadveSa kAmAdika jItyA, sarva jaga jANI lIdhuM, sarva jIvone mokSamArgano, niHspRha thaI Apyo upadeza. buddha, vIra, jina, hari, hara, brahmA ke kaho tene svAdhina, bhakti bhAvathI thaI prerita, A citta raho temAM lIna potAnA vicAro ane kathanone vyApaka ane sarvAgI banAvavA mATe jenA dharma syAdvAdanA siddhAMtane prastuta kare che. A siddhAMta anusAra potAnA vicAro, daSTikoNa ane kathanone udAra, niSpakSa ane sarvagrAhI (badhA ja matone sAmela karanAra) banAvavA ane emane saMkIrNatA, haThadharmitA ane pakSapAtathI dUra rAkhavAM jarUrI che. sAMpradAyikatAnA saMkucita vicAro ane paraspara matabhedathI thanArA vera-virodha ane jhaghaDAothI potAne upara UThAvI rAkhavAmAM A siddhAMta khUba ja upayogI siddha thAya che. ene samajAvatAM AcArya zrI AtmarAmajI mahArAja kahe cheH A (jaina) darzana... padArthonA svarUpanuM syAdvAdanI zailIthI varNana kare che, kAraNa ke jo sApekSika bhAvathI padArthonA svarUpanuM varNana karavAmAM Ave tyAre koIpaNa virodhane rahevAnuM sthAna upalabdha rahetuM nathI. potAnA graMtha zrI jainatattva kalikA vikAsa ne lakhavAno mukhya uddezya darzAvatAM teo kahe cheH mArA aMtaHkaraNamAM cirakALathI e vicAra vidyamAna hato ke, eka graMtha e prakAre lakhavAmAM Ave je paraspara sAMpradAyika virodhathI sarvathA vimukta hoya.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 enAthI khabara paDe che ke jaina dharmanI pravRtti haMmezAMthI vera-virodhathI dUra rahevAnI rahI che. prastAvanA A manuSya jIvana atyaMta durlabha che. ene prApta karavAno lAbha e ja che ke ApaNe potAnA AtmAnA svarUpane oLakhIne mokSanI prApti karI laIe. sagraMtho vAMcavAthI enA mATe preraNA prApta thAya che ane sAthe-sAthe AdhyAtmika viSayonI kaMIka jANakArI paNa maLe che. paraMtu mAtra enAthI ApaNuM kAma pUruM thatuM nathI. ApaNane koI mukatAtmA ke sadguru pAsethI mokSa-mArgano upadeza grahaNa karIne AtmajJAna mATe AMtarika sAdhanA karavAnI AvazyakatA hoya che. tyAre ja AtmAnubhava ke satyanI prApti thaI zake che. satya te nathI jene ApaNe koI aMdhaparaMparAnA AdhAre ke bIjAnI dekhAdekhI mAnI besIe chIe. satya to te che jeno ApaNe svayaM potAnA aMtaramAM sAkSAt anubhava prApta karIe chIe. A anubhavathI prApta jJAnane ApaNe paropakAranI bhAvanAthI bIjAone premapUrvaka samajAvI zakIe chIe. paraMtu kayAreya paNa koInA upara potAnA vicArone thopavA ke koI sAthe anAvazyaka vAda-vivAda karavAnI koziza karavI vyartha ane anucita che. potAnA hRdayamAM dayA ane premanI bhAvanA rAkhanAro AtmajJAnI manuSya koInI sAthe vera-virodha ke jhaghaDo karI paNa kevI rIte zake? jaina dharmanuM sAhitya khUba vizALa che. aneka prAcIna prAkRta ane saMskRta graMtho sivAya hindI bhASA tathA koI anya bhAratIya bhASAomAM paNa jaina dharmanA ghaNA badhA anuvAda ane svataMtra graMtha prakAzita thaI cUkyA che. paraMtu AjanA vyasta samAjamAM loko pAse A graMtho vAMcavAno ane emanA para UMDANapUrvaka vicAra karavAno samaya nathI. AdhyAtmika jJAnanA abhAvamAM AjanA samAjamAM bhautikatA ane bhogavRtti vadhatI jaI rahI che jenAthI sAcA sukha ane zAMtinI AzA dUra thatI jaI rahI che. prAcIna saMto, mahAtmAo ane tIrthaMkaroe UMDI AtmasAdhanA dvArA je satyanI prApti karI hatI ane jenAthI temane sAcA sukha ane zAMtinI prApti thaI hatI tenI Aje paNa teTalI ja AvazyakatA che jeTalI pahelAM kyAreka hatI. eTalA mATe jaina dharmanI sAra zikSAne saraLa, saMkSipta ane vyavahArika rUpe prastuta karavAno vicAra karavAmAM Avyo. A uddezyathI jaina sAhityanA athAga
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharma sAra saMdeza samudramAM DUbakI lagAvIne AcAryo ane vidvAnonA amolakha vicArone, je aneka prAcIna ane navIna jaina graMthomAM motIonI samAna vikherAyelA paDyA hatA, ekatrita karIne tathA temane ekasUtramAM parovIne vAcakonI sAme prastuta karavAno ahIM prayatna karavAmAM Avyo che. A pramANe A pustakanI sAmagrI mukhyatve jaina AcAryo ane vidvAnonI che. A pustakanA lekhake phakta A sAmagrIne ekatrita karIne ene eka vizeSa rUpathI sajAvyA che ane ene potAnA dorAmAM parovIne jaina dharmanA motIonI A navIna mALA taiyAra karI che. A viSayo keTalA mahattva pUrNa che ane A pustakathI A viSayone samajavAmAM keTalI sahAyatA maLe che - eno nirNaya to vAcaka svayaM karI zakaze. ahIM jaina dharmanI koI navI vyAkhyA karavAnI kozISa karavAmAM AvI nathI, balake jaina dharmanA eka AdhyAtmika pakSane eka vizeSa draSTikoNathI prastuta karavAno prayAsa karavAmAM Avyo che. A pustakamAM prastuta karavAmAM AvelA vicAronI puSTi aneka jaina graMthonA avataraNo dvArA karavAmAM AvI che jemAM emanI pramANikatAmAM koI saMdeha na rahe. A pustakamAM viSayonI pasaMdagI, jevI ke enI viSayasUcI dvArA spaSTa che, AdhyAtmika jIjJAsuo ane sAdhakonA vyavahArika dRSTikoNane dhyAnamAM rAkhIne karavAmAM AvI che. eTalA jaina dharmanA keTalAka saiddhAMtika viSayonuM vivecana ahIM graMtha-vistAranA bhayathI karI zakAyuM nathI. AzA che ke A pustaka paramArthanA jIjJAsuo ane sAdhako mATe upayogI siddha thaze ane sAmAnya vAcako paNa enA dvArA yatheSTa lAbha UThAvI zakaze. DaoN. kAzInAtha upAdhyAya sevAnivRtta prophesara ane adhyakSa darzana vibhAga, havAI vizvavidyAlaya amerikA
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ (c)jI jaina dharmanI prAcInatA jaina", "jina" ane "tIrthaMkara'no artha jena' zabda "jina" zabdamAMthI banyo che. "jina" zabdano artha che "vijetA athavA "jItanAra', arthAt rAga, dveSa vagere doSo para vijaya prApta karIne athavA krodha, mAna, mAyA, lobha vagere vikArone jItIne je saMsAranA baMdhanothI mukta thaI jAya che tene "jina" kahe che. jinanA matane mAnanArA athavA jinanA batAvelA mArga para cAlanArAone jena kahevAmAM Ave che. jinanI avasthAnI prApti mATe pUrNajJAna athavA sarvajJatA (jene jene dharmamAM kevala jJAna" kahevAmAM Ave che)ne prApta karavI jarUrI che. eTalA mATe jinane kevalI jina" paNa kahe che. kevalI jina be prakAranA hoya che - eka sAmAnya kevalI' ane bIjA "tIrthakara kevalI." sAmAnya kevalI teo hoya che jeo pUrNajJAna athavA kevala jJAna prApta karIne potAnI jAtane baMdhanothI mukta karI le che. paraMtu teo bIjAone upadeza ApavAnuM kArya karatA nathI. tIrthakara kevalI teo hoya che jeo pUrNa jJAna athavA kevala jJAna prApta karIne bIjAone A jJAnano upadeza Ape che ane temane sAco mArga batAvIne temanuM kalyANa kare che. evA pUrNajJAnI dharma-pravartaka ane mArgadarzakane ja jaina dharmamAM tIrthakara kahevAmAM Ave che. "tIrthano artha che te pavitra nimitta, ghATa athavA sthAna jyAMthI saMsArasAgarane sahelAIthI pAra karI zakAya che ane "tIrthakara' te che je te nimitta athavA ghATane sthApita kare che athavA tene batAve che ane tenA dvArA jIvone saMsAra-sAgarathI pAra karAve cheH
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharma sAra saMdeza tarati saMsAra-mahArNava yena nimittena tat tIrtha tIrthakaroti Iti tIrthakara: jaina dharmamAM saMsArane anAdi mAnavAmAM Ave che. jena-paraMparA anusAra anAdi kALathI ja ucca koTinA mahAtmA, jene jaina dharmamAM "jina" athavA "tIrthakara" kahevAmAM Ave che, A dharmanA upadeza dvArA jIvono uddhAra karavA mATe saMsAramAM AvatA rahyA che. pAchalA yugamAM 24 tIrthakara AvyA hatA, vartamAna yugamAM paNa 24 tIrthakara AvyA che ane bhaviSyamAM paNa 24 tIrthakara Avaze. A rIte tIrthakarono A saMsAramAM AvavAno silasilo cAlato rahe che. vartamAna yuganA 24 tIrthakaronA nAma A pramANe cheH 1. RSabhanAtha athavA AdinAtha 2. ajitanAtha 3. saMbhavanAtha 4. abhinaMdananAtha 5. sumatinAtha 6. padmaprabha 7. supArzvanAtha 8. caMdraprabha 9. puSpadaMta athavA suvidhinAtha 10. zItalanAtha 11. zreyAMsanAtha 12. vAsu pUjya 13. vimalanAtha 14. anaMtanAtha 15. dharmanAtha 16. zAMtinAtha 17. kuMthunAtha 18. aranAtha 19. mallinAtha 2. munisuvratanAtha 21. naminAtha 22. neminAtha athavA ariSTanemi 23. pArzvanAtha ane 24. vardhamAna mahAvIra athavA sanmati. badhA jaina dharmagraMthomAM A tIrthakaronAM nAma A ja kramamAM maLI Ave che. tIrthakaro, gaNadharo ane AcAryonI paraMparA samaya ane paristhiti anusAra A tIrthakaro thoDA ghaNA samayAMtare A saMsAramAM AvatA rahyA che. eka tIrthakaranA saMsAramAMthI javAnA ane bIjA tIrthakaranA saMsAramAM AvavAnA vaccenA samayamAM jaina dharmanA upadezano pravAha munio ane AcAryonI guru-ziSya paraMparAthI cAlato rahyo che. A paraMparAno ullekha karatAM paMDita ToDaramala kahe cheH anAdithI tIrthakara kevalI (sarvajJa) thatA AvyA che, temane sarvanuM jJAna hoya che; ... pharIvAra, te tIrthakara kevalIono divya dhvani dvArA evo upadeza thAya che jenAthI anya jIvone padonuM tathA arthonuM jJAna thAya che; tenA anusAra gaNadharadeva aMgaprakIrNarUpa graMtha gUMthe che tathA temanA anusAra anya-anya AcAryAdika vividha prakAranA graMthAdikanI racanA
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 jaina dharmanI prAcInatA kare che. temano koIka abhyAsa kare che, koIka temane kahe che, koIka sAMbhaLe che. A rIte paraMparA mArge cAlyo Ave che. jaina dharma anusAra tIrthakaranA vacanone sAMbhaLIne jo temane akSarasaha yAda rAkhe che tenA jJAnane dravyazruta jJAna kahe che. paraMtu je temanA vacanonA phakta bhAva, vicAra athavA arthane yAda rAkhe che tenA jJAnane bhAvakRta jJAna kahe che. jaina dharmanA upadezane lekhita rUpa ApatAM pahelAM dravyazruta ane bhAvazrutanA AdhAre ja jaina dharmanI paraMparA cAlatI rahI che. jaina dharmamAM jJAna, AcAra ane dhArmika padanI dRSTie jaina mahAtmAonI kramazaH pAMca zreNIo mAnavAmAM Ave cheH (1) arahaMta (prAkRta) athavA arvat (saMskRta), (2) siddha, (3) AcArya, (4) upAdhyAya ane (5) sAdhu. phakta A pAMcane ja dharmano upadeza ApavAno adhikAra che. eTalA mATe A pAMceyane parama kalyANakArI, parama pUjya athavA parama ISTa mAnavAmAM Ave che. jaina dharmamAM emane ja "paMcaparameSTI' kahe che. AcAryomAM je pramukha hoya che temane gaNadhara kahevAmAM Ave che. eka tIrthakaranA saMsAramAMthI javAnA ane bIjAnA saMsAramAM AvavAnA vaccenA samayamAM A gaNadhara, AcArya ane upAdhyAya ja tIrthakaronA upadezone surakSita jALavI rAkhe che. aitihAsika dRSTie tiloyapaSNavI nAmanA jaina graMthanuM vizeSa mahattva che, kAraNa ke emAM aneka jaina mahApuruSonA jIvanakALanI tithiono ullekha che. A graMtha anusAra covIsamA jaina tIrthaMkara mahAvIranA parinirvANanA divase ja temanA mukhya ziSya gautama gaNadharane kevala jJAna prApta thayuM. mahAvIrano parinirvANa-kALa I.sa. pUrve 527 mAnavAmAM Ave che. gautama gaNadharane I.sa. pUrve 515mAM nirvANa prApta thayuM ane emanA nirvANa prApta karyA bAda sudharmA svAmIne kevaLa jJAnanI prApti thaI. sudharmA svAmInuM nirvANa I.sa. pUrve 503mAM thayuM. sudharmA svAmIe nirvANa prApta karyA bAda jakhkha svAmIne kevala jJAna prApta thayuM ane temanuM nirvANa I.sa. pUrve 465mAM thayuM. A rIte gotama gaNadhara, sudharmA svAmI ane jabUsvAmI - A ja traNa "anubaddha kevalI thayA, arthAt A ja traNa mahAvIra pachI lagAtAra eka pachI eka kevala jJAna prApta karanArA thayA. emanA pachI koI "anubaddha kevalI' na thayA.?
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharma sAra saMdeza kahevAmAM Ave che ke I.sa. pUrve 465 pachIthI kaMTha-paraMparAno dhIre-dhIre lopa thavA lAgyo. chatAM paNa koIka rIte AcArya viSNunaMdi (I.sa.pUrve 46S)thI laIne AcArya lokArya ke lohAcArya (I.sa.38) sudhI AcArya-paraMparAno krama cAlato rahyo. badalAtI paristhitiomAM zruta-paraMparAno lopa thato joIne caMdragupta mauryanA samayamAM pATaliputramAM jaina saMghanuM eka saMmelana bolAvavAmAM AvyuM. caMdragupta mauryanA samayamAM lagabhaga I.sa.pUrve 363 thI I.sa. 351 sudhI magadhamAM bAra varSano dukALa paDyo hato. enAthI sAdhu-saMgha vikherAI gayo. A dukALathI bacavA mATe AcArya bhadrabAhu 12000 jaina sAdhuo sAthe dakSiNa bhAratamAM cAlyA gayA. je jaina sAdhuo dakSiNa bhArata gayA nahIM, temaNe AcArya sthUlabhadranA netRtvamAM potAnI paraMparA cAlu rAkhI. bhadrabAhunI anupasthitimAM sthUlabhadrae pATaliputramAM jaina-saMghanuM eka saMmelana bolAvyuM, jemAM jaina dharmagraMthonuM vAMcana ane saMkalana karavAmAM AvyuM. A saMmelanamAM paraMparAgata 12 aMgomAMthI 1 aMgonuM ja saMkalana thayuM. kahevAya che ke pAchaLathI sthUlabhadrae bAramA aMganuM paNa saMkalana karI lIdhuM hatuM jemAM pahelAMthI cAlyA AvI rahelA 14 pUrva paNa sAmela hatA. paraMtu jyAre AcArya bhadrabAhu dakSiNa bhAratathI pAchA AvyA to temaNe potAnI anupasthitimAM Ayojita saMmelanamAM nizcita karavAmAM AvelA aMgone mAnyatA ApI nahIM. ahIM e jaNAvI devAnuM aprAsaMgika thaze nahIM ke bhadrabAhu potAnA paraMparAgata siddhAMta ane AcAra-niyamomAM jarAka paNa heraphera karavA IcchatA na hatA. teo nagna rahevAnA niyamanuM pUrepUruM pAlana karatA hatA. paraMtu sthUlabhadrae A niyamamAM DhIla ApIne sAdhu-saMghane lajjA-nivAraNa mATe zveta vastra dhAraNa karavAnI anumati ApI dIdhI. pAchaLathI AvI ja keTalIka AcAravyavahAranI nAnI-nAnI bAbatone laIne jaina dharma be bhAgamAM vaheMcAI gayo. zveta (sapheda) vastra dhAraNa karanArAone "zvetAbaMra" ane dika arthAt badhI dizAone ja vastra mAnIne nagna rahenArAone "digaMbara' kahevAmAM AvyA. A banne saMpradAyo vacce mULa siddhAMtanA saMbaMdhamAM koI matabheda nathI. bane ja mahAvIra svAmI ane anya tIrthakarone mAne che temanA upadezomAM zraddhA rAkhe che. mAtra AcAra-vicAranI keTalIka gauNa vAtone laIne ja emanAmAM matabheda che. pradhAna rUpathI emanA matabheda A vAtone laIne cheH
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 jaina dharmanI prAcInatA 1. digaMbara saMpradAyathI viparIta zvetAMbara saMpradAyanI mAnyatA che ke je rIte puruSane mokSano adhikAra che, tevI ja rIte strI paNa mokSanI adhikAriNI che. 2. zvetAMbara paraMparA anusAra kevalI bhagavAna paNa kavala (mUThThIbhara anAja, grAsa)no AhAra le che. digaMbara paraMparA anusAra kevalIone bhUkha-tarasa vagerenI vedanA thatI nathI. teo bhojana vinA ja jIvana-nirvAha kare che. 3. zvetAMbara paraMparA anusAra jo sAdhu-saMyamamAM sahayogI Avazyaka upakaraNo (vastra, pAtra vagere) rAkhe che to paNa te mokSano adhikArI thaI zake che paraMtu digaMbara paraMparA anusAra vastra, pAtra vagere dhAraNa karanAro sAdhu mokSano adhikArI thaI zakato nathI. 4. zvetAMbara paraMparA anusAra mAtA-pitAnA AgrahathI mahAvIra svAmInA vivAha thayA hatA. digaMbara paraMparA anusAra mahAvIra avivAhita ja rahyA. 5. zvetAMbara AcArAMga, sUtrakRtAMga Adi mULa dvAdazAMgI no svIkAra kare che ane e mAne che ke bAra aMgomAMthI aMtima aMga dRSTivAda Aje upalabdha nathI, paraMtu zeSa Agama Aje paNa upalabdha che. digaMbara saMpradAya anusAra kALanA duprabhAvathI badhA ja Agama lupta thaI gayA. teo vartamAnamAM upalabdha AgamonI prAmANikatAno svIkAra karatA nathI. dhIre-dhIre samayanI sAthe A banne zAkhAo aneka upazAkhAomAM vibhakta thaI gaI. jaina dharmagraMthone aMtima rUpa ApavA mATe AcArya devaddhinA netRtvamAM jaina-saMghanuM bIjuM saMmelana I.sa 454mAM valabhImAM bolAvavAmAM AvyuM. A saMmelanamAM ekamatathI nizcita karavAmAM AvelA dharmagraMthone lekhita rUpa ApI devAmAM AvyuM. pAchaLathI A graMtho para AdhArita bIjA paNa svataMtra graMtha, bhASya ane TIkAgraMtha lakhavAmAM AvyA. A rIte jaina dharmanuM nizcita rUpa sthApita thaI gayuM ane enI paraMparAne cAlu rAkhavAnuM saraLa thaI gayuM. mahAvIra svAmIthI pahelAM AvanArA tIrthakara RSabhadevane jaina dharmanA prathama tIrthakara mAnavAmAM Ave che. emane AdinAtha paNa kahevAmAM Ave che. teo 14mAM manu nAbhirAja ane emanI patnI
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza marudevInA putra hatA. RSabhadeve ayodhyAnA rAjA tarIke ghaNA samaya sudhI rAja karyu. eka atyaMta neka, suyogya ane prabhAvazALI zAsakanA Adarzane nibhAvatAM emaNe bhAratIya sabhyatAne khUba ja AgaLa vadhArI. pachIthI potAnA jyeSTha putra bharatane rAjayano bhAra soMpIne emaNe saMnyAsa grahaNa karI lIdho. kaThina sAdhanA dvArA kevala jJAnanI prApti karIne teo jaina dharmanA prathama tIrthaMkara banyA. potAnA dharmamAM emaNe ahiMsAne pramukha sthAna ApyuM. emano putra bharata atyaMta vIra, pratApI ane kuzaLa cakravartI rAjA thayo. tenA ja nAma para A deza bhAratavarSanA nAmathI prasiddha thayo. eno ullekha skaMda purANamAM A pramANe karavAmAM Avyo cheH 24 nAbheH putrazya RSabhaH RSabhAt bharatoDabhavatA tasya nAmtA tvi varSa bhArata ceti kIrtyata arthAt RSabha nAbhinA putra hatA ane RSabhathI bharata utpanna thayA, jemanA nAmathI A deza bhAratavarSa kahevAmAM Ave che. RSabhadevanA putra rAjA bharatano ullekha skaMdapurANa, bhAgavatapurANa, mArkaNDeyapurANa, viSNupurANa, brahmAMDapurANa vageremAM maLI Ave che. prAcIna bhAratIya itihAsa dvArA khyAla Ave che ke purANonA samayathI pahelAM I.sa.pUrve pAMcamI zatAbdImAM paNa RSabhadevanI mUrtinI pUjA karavAmAM AvatI hatI. kaliMgarAjA khAravele I.sa. pUrve 161mAM magadha para bIjI vakhata caDhAI karI hatI. A caDhAImAM vijaya prApta karIne teo tyAMthI ghaNo badho kImatI sAmAna laIne pAchA pharyA hatA jemAM Adi jina RSabhadevanI eka mUrti paNa hatI. A mUrtine magadhanA rAjA naMda lagabhaga 300 varSa pahelAM te samayanA kaliMganA rAjAne harAvIne laI gayA hatA.4 mathurAthI prApta abhilekhomAM to RSabhadeva sivAyanA anya arhato (tIrthaMkaro) ane aMtima tIrthaMkara vardhamAna mahAvIranI paNa arcanA ke pUjAno ullekha maLe che. evA traNa abhilekhomAM kahevAmAM AvyuM che : (1) RSabhadeva prasanna thAo,5 (2) ahaMtonI arcanA ane (3) arhata vardhamAnanI arcanA.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 jaina dharmanI prAcInatA 25 enAthI paNa pahelAM Rgyeda mAM RSabhadevano ullekha eka mahApuruSa rUpe maLe che. Rgyeda vedomAM sauthI prAcIna graMtha che jenI racanA adhikAMza vidvAno anusAra lagabhaga I.sa.pUrve 3000 mAnavAmAM Ave che. enA dvArA khyAla Ave che ke AjathI lagabhaga pAMca hajAra varSa pahelAM RSabhadevane eka mahApuruSanA rUpamAM svIkAra karavAmAM AvyA hatA. 19 mI sadInA uttarArdhamAM siMdhu khINamAM karavAmAM AvelA khodakAmathI khabara paDe che ke vaidika sabhyatAthI pahelAM tyAM eka prAcIna vikasita bhAratIya sabhyatA hayAta hatI. A khodakAmathI prApta aneka prakAranI vastuomAM keTalIka evI cIjo paNa sAme AvI che ke je A siMdhu khINanI sabhyatA sAthe jaina dharmano saMbaMdha sUcita kare che. udAharaNa rUpe, tyAMthI prApta thayelI keTalIka sIla mahoro para nagna puruSanI AkRtio banelI che je jene mahAtmAonI yAda apAve che. A mahoro para je zabdo aMkita che te prAkRta bhASAmAM che. enAthI evuM anumAna karI zakAya ke siMdhu khINanA lokonI bhASA prAkRta rahI haze. A vAta dhyAna ApavA jevI che ke jenonA prAcIna graMtha prAkRtamAM che jayAre hiMduonA veda vagere prAcIna graMtha saMskRtamAM che. bhASA vijJAnIo anusAra prAkRta sAmAnya lokonI svAbhAvika (akRtrima) bolI hatI jyAre saMskRta eka saMskArI bhASA mAnavAmAM Ave che. enAthI niSkarSa nIkaLe che ke siMdhu khINanI sabhyatA vaidika sabhyatAthI prAcIna che, siMdhu khINanA nivAsIonI bolacAlanI bhASA saMbhavataH prAkRta hatI ane te ja bhASAmAM tyAM jaina dharmano pracAra hato. evuM mAnI levAthI Rgvada dvArA jenonA prathama tIrthaMkara RSabhadevano ullekha karavAnuM asaMgata lAgatuM nathI. siMdhu khINanA khodakAmamAMthI keTalIka evI paNa mUrtio maLI che ke hiMdu devatA zivanI pratimA mAnavAmAM Ave che. enAthI khyAla Ave che ke siMdhu khINanA rahevAsIomAM jaina tIrthakara RSabhadeva ane hiMdu devatA zivanI pUjA AryonI vaidika sabhyatAnA prAraMbha thavAnA pahelAMthI pracalita hatI. ApaNe jANIe chIe ke prAcIna kALathI ja tIrthakara mATe ahaMta, ahaMn ke anta zabdono prayoga karavAmAM AvI rahyo che. A ja rIte ziva mATe ddha
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 jaina dharma sAra saMdeza zabdano prayoga maLI Ave che. A vAta dhyAna ApavA yogya che ke Rgyeda nA nimnalikhita maMtramAM ane rudra rUpamAM svIkAra karavAmAM AvyA cheH aham vibharSi sAyakAni dhanvAryaniSTha yajataM vizvarUpa anidaM dayase vizvamaLyuM na vA ojIyo ddha tvadAiA ? bhAvArtha: he aha! tame vastu svarUpa dharmarUpI bANone, upadezarUpI dhanuSane tathA Atma catuSTayarUpa AbhUSaNone, dhAraNa karelA che. te ahaApa saMsAranA saghaLA prANIo para dayA karo cho. he kAmAdikane dahana karanArA! Apa samAna koI rudra nathI. A rIte keTalAka pramANone AdhAre keTalAka loko RSabhadeva, ziva ane rudrane ekarUpa mAne che. A rIte evuM kahI zakAya che ke AjathI lagabhaga pAMca hajAra varSa pahelAM siMdhu khINamAM jena ane hiMdu dharma pota-potAnA pUrva rUpamAM mojUda hatA. paraMtu te samaya sudhI temane alaga-alaga jaina ane hiMdu dharmanuM nAma apAyuM na hatuM. bauddha dharmanI utpatti jaina dharmanA pracalita thayA bAda I.sa.pUrve chaThThI zatAbdImAM thaI. eTalA mATe bauddha graMthomAM RSabhadeva sivAya padmaprabhu, candraprabha, puSpadaMta, vimalanAtha, dharmanAtha, neminAtha vagere anya jaina tIrthakaronA nAmono paNa ullekha maLe che. A rIte atyAra sudhInI jANakArInA AdhAre ApaNe phakata eTaluM ja kahI zakIe chIe ke jaina dharmanA prathama tIrthakara RSabhadevano samaya vaidika sabhyatAno prAraMbha thatAM pahelAM rahyo haze, paraMtu temanA samayane nizcitarUpe nirdhArita karI zakavuM saMbhava lAgatuM nathI. bIjA tIrthakara ajItanAthathI laIne ekavIsamA tIrthaMkara naminAtha sudhInA saMbaMdhamAM koI vizvasanIya jANakArI prApta thatI nathI. eTalA mATe ahIM have mAtra bAvIsamA, trevIsamA ane covIsamA tIrthaMkara vize saMkSipta jANakArI ApavAmAM Ave che. jaina paraMparAnA bAvIsamA tIrthaMkara neminAtha athavA ariSTanemi gItAnI zikSA ApanArA dvArakA nareza kRSNanA pitarAI bhAI hatA. kRSNa rAjA vasudeva
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmanI prAcInatA ane rANI devakInA putra hatA ane ariSTaneminA pitA rAjA samudravijaya kRSNanA pitA vasudevanA bhAI hatA. ariSTaneminI mAtAnuM nAma rANI zivA hatuM." ariSTanemi athavA neminAtha bALapaNathI ja atyaMta komaLa svabhAvanA hatA. koI paNa jIvanI hiMsAnI kalpanAthI ja temanuM hRdaya pIgaLI jatuM hatuM. yuvAvasthA prApta karyA bAda jyAre temane khUba ja ThATha-mATha ane dhAmadhUma sAthe rAjA ugrasenanI putrI rAjakumArI rAjamatI (rAjula kumArI) sAthe lagna mATe laI jatA hatA tyAre tyAM pahoMcatA pahelAM temanI dRSTi, bAMdhIne baMdha rAkhavAmAM AvelAM te atyaMta duHkhI pazu-pakSIo para paDI jemane temanA vivAhanA avasare mArIne mAMsAhArI mahemAnone khavaDAvavAnAM hatAM. A jANIne ke temanA lagnane kAraNe ATalAM pazu-pakSIonI hatyA karavAmAM Avaze, temanuM hRdaya karuNAthI vihvaLa thaI gayuM. temaNe te ja samaye potAnA kiMmatI AbhUSaNo utArIne potAnA sArathIne soMpI dIdhA ane potAnA lagnano irAdo badalIne tyAMthI cAlI nIkaLyA. temaNe jaina dharma apanAvIne kaThina sAdhanA karI ane kevala jJAna prApta karyA bAda potAnuM samagra jIvana jaina dharmanA pracAramAM lagAvI dIdhuM. aMtamAM gujarAtamAM jUnAgaDhanA giranAra parvata para emaNe nirvANa prApta karyuM. jayAre rAjakumArI rAjamatIe potAnA thanArA patinA saMnyAsa levAnI vAta jANI tyAre teNe paNa saMnyAsa grahaNa karIne jaina dharma apanAvI lIdho ane kaThina sAdhanA dvArA potAnA manuSya-jIvanane saphaLa banAvyuM. mathurAthI prApta abhilekhomAM neminAthanA nAmano ullekha maLI Ave che. keTalIka evI AkRtio paNa maLI che jemanI nIce neminAthanuM nAma spaSTarUpe aMkita che.2 A vAtothI khabara paDe che ke jaina tIrthaMkara neminAtha athavA ariSTanemi kRSNanA samakAlIna eka aitihAsika puruSa hatA. jaina dharmanA trevIsamA tIrthaMkara pArzvanAthano samaya I.sa.pUrve 877-777 mAnavAmAM Ave che. te kAzInA rAjA vizvasena ane rANI vAmAdevInA putra hatA. kaThina sAdhanA dvArA kevalajJAna prApta karIne emaNe paNa potAno ghaNo samaya jaina dharmanA pracAramAM lagAvyo. kalpasUtra anusAra emaNe bihAranA hajArIbAga jillAnA sammeda zikhara para nirvANa prApta karyu. temanA nAma parathI te zikharane Aje paNa pArasanAtha pahADI kahe che. 14 27
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 jaina dharma sAra saMdeza mahAvIra svAmInuM jIvana jaina dharmanA covIsamA athavA aMtima tIrthakara vardhamAna mahAvIra, bauddha dharmanA saMsthApaka gautama buddha (jemano samaya I.sa.pUrve 563-483 mAnavAmAM Ave che.) nA samakAlIna hatA. teo buddhathI thoDA varSa moTA hatA ane buddhathI pahelAM emaNe parinirvANa prApta karyuM. emano janma I.sa. pUrve 599 mAM thayo ane parinirvANa I.sa. pUrve 527 mAM thayuM. jaTakhAgamanA TIkAkAra svAmI vIrasenanA kathanathI emanA A parinirvANa-kALane samarthana maLe che. paTakhAgamanA vedanAkhaMDanA prAraMbhamAM vIrasena kahe che ke zaka saMvata zarU thavAnA ThIka 605 varSa ane 5 mAsa pahelAM (arthAt lagabhaga I.sa. pUrve 527 mAM) bhagavAna mahAvIranuM parinirvANa thayuM. bALapaNamAM emanuM nAma vardhamAna hatuM ane pAchaLathI kevalajJAna prApta thatAM teo mahAvIranA nAmathI prasiddha thayA. emanA pitA rAjA siddhArtha vaizAlInI pAsenA kuDugrAma athavA kuDapura (jene AjakAla basADha kahe che)nA rahevAsI kAzyapavaMzI kSatriya hatA ane emanI mAtA trizalA tatkAlIna vaizAlInA rAjA ceTakanI bahena hatI. A rIte vaizAlInA rAjA ceTaka emanA mAmA hatA jemanI putrI celanAnA lagna magadhanA rAjA biMbisAra sAthe thayA hatA. A rIte potAnI mAtAnA saMbaMdha dvArA teo vaizAlI ane magadha-be prabhAvazALI rAja parivAro sAthe joDAyelA hatA. bALapaNathI ja vardhamAnanI ruci sAMsArika viSayo tarapha na hatI. chatAM paNa potAnA mAtA-pitAnA jIvanakALa sudhI teo temanI sAthe rahyA ane temanI IcchA anusAra emaNe pArivArika jIvana vitAvyuM. emanA vivAha yazodA nAmanI eka rUpavAna kanyA sAthe thayA jenA dvArA temane eka putrI pedA thaI. paraMtu digaMbara mata anusAra teo hamezAM avivAhita rahyA. je paNa hoya, potAnA mAtA-pitAnA mRtyu bAda 28 varSa (athavA keTalAka anusAra 30 varSa)nI uMmare potAnA moTAbhAI naMdivardhananI anumati laIne emaNe ghara-bAra choDI dIdhAM. gRhatyAganA eka varSa pachI emaNe vastrano saMpUrNarIte tyAga karI dIdho ane nagna rUpamAM rahIne teo kaThina sAdhanAmAM lAgelA rahyA. bAra varSanI kaThina sAdhanA bAda emane kevalajJAnanI prApti thaI. tenA pachInuM samagra jIvana
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmanI prAcInatA emaNe jIvonA kalyANa mATe jaina dharmano upadeza ApavAmAM ane eno vikAsa karavAmAM lagAvI dIdhuM. aMtamAM bihAranA pAvApurImAM emaNe potAnA zarIrano tyAga karyo. jaina dharmano vikAsa karavAmAM ane ene vartamAna rUpa ApavAmAM mahAvIranuM yogadAna sauthI vadhu che. eTalA mATe jaina dharmamAM emane sauthI vadhu mahattvapUrNa sthAna prApta che. vaizAlI ane magadhanA prasiddha rAjaparivAra sAthe saMbaMdha hovAne kAraNe jaina dharmanA pracAramAM emane saphaLatA paNa khUba vadhAre maLI. buddha ane mahAvIranA samakAlIna hovAne ane te bannenA dharma-pracAranAM kSetra paNa moya bhAge eka hovAne kAraNe boddha dharmanA prAcInatama graMtha vAli tripiTaka dvArA mahAvIranA jIvana ane temanA vicAronA saMbaMdhamAM keTalIya vAto jANavA maLe che. buddha ane mahAvIra bannene ja zramaNa-paraMparA sAthe saMbaMdhita mAnavAmAM Ave che ane bannenA vicAromAM keTalIka samAnatAo paNa dekhAya che. A bannenA dharmagraMthonuM tulanAtmaka adhyayana karatAM eTaluM avazya samajAya che ke buddha ane mahAvIra samakAlIna hatA tathA jaina dharmanI paraMparA mahAvIra karatAM paNa ghaNI AgaLathI cAlI AvI rahI hatI. paraMtu te paraMparAgata dharmamAM Avazyaka sudhArA lAvavA ane tenA siddhAMto ane AcAra-niyamone nizcita rUpa ApavAmAM mahAvIranuM mahatvapUrNa yogadAna rahyuM che. jaina dharmanA keTalAka AcAra-niyamo para mahAvIra ane temanA pUrogAmI tIrthaMkara pArzvanAthanA vicAronI tulanA karavAthI e spaSTa thaI jAya che ke mahAvIre badalAtI paristhitione dhyAnamAM rAkhIne jena dharmamAM Avazyaka sudhArA karyA. jaina dharmanA uttarAdhyayana sUtraxx mAM pArzvanAthanI paraMparAne mAnanArA kezI ane mahAvIranA ziSya gautamanI vacce be AcAra-niyamonA saMbaMdhamAM saMvAda thayAno ullekha cheH (1) jaina paraMparA anusAra pArzvanAtha "cAturyAma" arthAt ke cAra saMyama (ahiMsA, satya, asteya ane aparigraha)no upadeza ApatA hatA jyAre mahAvIre "paMcayAma' athavA paMca mahAvrata' (ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha) no pracAra karIne brahmacaryanA navA niyamane temAM joDI dIdho. (2) pArzvanAthe kaTivastra ane uttarIya dhAraNa karavuM arthAt kamara para vastra viTALavuM ane khabhA para vastra nAkhavAnI anumati
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 jaina dharmaH sAra saMdeza ApI hatI. paraMtu vardhamAna mahAvIre vastranA pUrNa tyAgano niyama banAvI dIdho. tethI kezIe mahAvIranA ziSya gautamane pUchyuMH banne dharmano uddeza eka ja che, to AvuM aMtara zA mATe?" te vize gautame javAba ApyoH pArzvanAtha potAnA samayane sArI rIte jANatA hatA. eTalA mATe potAnA samayanA loko mATe temaNe cAturyAmano upadeza Apyo. paraMtu A samayanA loko mATe jaina dharmane upayogI banAvavA mATe mahAvIre te ja cAra yAmone pAMca yAmonA rUpamAM upasthita karyA. vAstavamAM banne tIrthaMkaranA upadezamAM koI tAttvika aMtara nathI.18 mahAvIra ane pArzvanAthanA parinirvANa-kALamAM 250 varSonuM aMtara che. lAge che ke A lAMbA samaya gALAmAM keTalAka loko AcAra-niyamonA pAlanamAM DhIla karavA lAgyA hatA. eTalA mATe ja mahAvIre brahmacarya vratane, je pahelAM aparigrahamAM ja samAviSTa mAnavAmAM AvatuM hatuM, eka svataMtra vratanuM rUpa ApI dIdhuM. A ja rIte temaNe e anubhava karyo ke jo ghara-bAra ane saMsAranI badhI vastuono tyAga ja karavAno che to vastrano paNa pUrNa rIte tyAga kema na karI devAmAM Ave? keTalAka lokono mata che ke nagna rahevAno niyama mahAvIra dvArA calAvavAmAM Avyo nathI. teo to nagna rahevAno virodha karatA hatA. je paNa hoya, potAnAthI pahelAMnA tIrthaMkaronA upadezane saMvAravAsudhAravAmAM, temane vikasita ane vyavasthita karavAmAM, jaina dharmanA svarUpane nizcita karavAmAM ane teno vyApaka ane prabhAvazALI pracAra karIne tene eka sabaLa dharmanuM rUpa ApavAmAM mahAvIrane sauthI vadhu saphaLatA maLI. jaina dharmanuM sAhitya jaina paraMparA anusAra tIrthaMkaro athavA kevalajJAnIo dvArA pragaTa thanArI alaukika vANI athavA divya dhvaninA AdhAre gaNadharo ane AcAryoe jena dharmanA mULa graMthonI racanA karI.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmanI prAcInatA prAcIna samayamAM jyAre lakhavAnI suvidhAno abhAva hato, tyAre badhA bhAratIya dharmonI paraMparA zrutajJAnanA AdhAre ja cAlatI hatI. sauthI prAcIna bhAratIya graMtha vedanuM astitva paNa aneka zatAbdio sudhI zruta-paraMparAnA AdhAre ja kAyama rahyuM. eTalA mATe ene zruti paNa kahe che. ziSya dvArA gurunA mukhathI sAMbhaLelAM vacano ke upadezone yAda rAkhIne temane pharI potAnA ziSyone pradAna karavAnI paraMparAne ja zruta-paraMparA kahe che. jaina dharma ane bauddhamatanA upadeza paNa keTalIya zatAbdIo sudhI zruta-paraMparAnA AdhAre ja jIvita rahyA. jaina dharmanA saMbaMdhamAM pahelAM e kahevAI cUkayuM che ke I.sa. pUrve 363 thI 351 sudhI jyAre magadhamAM bAra varSano dukALa paDyo hato te ja samaya daramyAna AcArya sthUlabhadranA netRtvamAM jaina saMghanuM paheluM saMmelana pATaliputramAM bolAvavAmAM AvyuM hatuM. te saMmelanamAM 11 aMgonuM vAMcana ane saMkalana karavAmAM AvyuM hatuM. paraMtu AcArya bhadrabAhue, jeo te divasomAM dakSiNa bhAratamAM hovAne kAraNe A saMmelanamAM sAmela na hatA, potAnI anupasthitimAM thayelA saMkalanano asvIkAra karI dIdho. aMtamAM lagabhaga 800 varSa pachI I.sa.454 mAM 29 AcArya devaddhinA netRtvamAM valabhImAM jaina saMghanuM bIjuM saMmelana thayuM jemAM ekamate svIkRta jaina dharmagraMthone lekhita rUpa ApI devAmAM AvyuM. jaina dharmanA prAcInattama graMthone pUrva kahevAmAM Ave che, kAraNa ke teo mahAvIrathI pahelAMnA mAnavAmAM Ave che. temanI saMkhyA 14 kahevAmAM Ave che. mahAvIranA samayamAM 12 aMgonI racanA thaI. paraMtu pAchaLathI daSTivAda nAmano bAramo aMga ane badhA pUrvagraMtha (jemane dRSTivAdamAM sAmela karavAmAM AvyA hatA.) lupta thaI gayA. haramana jAkobI anusAra dRSTivAdamAM mukhyatve mahAvIranA virodhIonA vicAronuM khaMDana karavAmAM AvyuM hatuM. eTalA mATe te jeno mATe jaTila ane nIrasa banI gayuM hatuM. enA sivAya pachInA aMgo sAhityamAM jaina matanA vicArone spaSTa ane suvyavasthita rIte upasthita karavAne kAraNe pUrva sAhitya anAvazyaka lAgavA lAgyuM ane loko tene bhUlatA gayA.20 zvetAbaMra ane digaMbara - banne mato anusAra badhA pUrva graMtha lupta thaI cUkyA che. mAtra te graMthonI sUcI samavAyAMga nAmanA cothA aMga ane naMdI
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharma sAra saMdeza sUtramAM jovA maLe che. eTalA mATe atyAre je mULa graMtha prApta che tene nimnalikhita cha vargomAM mUkI zakAya cheH 1) aMga sAhitya - jaina AgamamAM enuM sarvocca sthAna che. enAM bAra aMga che jemano saMkSipta paricaya nIce ApavAmAM Avyo cheH 1. AcArAMga sUtra:- A sauthI prAcIna aMga che. emAM jena bhikSuo dvArA pAlana karavAmAM AvanArA AcAra niyamono ullekha maLe che. emAM mahAvIranA te upadezonuM saMkalana thayuM che je temaNe potAnA ziSya sudharmane ApyA hatA ane jene sudharmae potAnA ziSya jaMbune saMbhaLAvyA hatA. 2. sUtrakRtAMga - A aMgano mukhya viSaya che te yuvAna sAdhako mATe ciMtA je navA-navA jaina dharmamAM dIkSita thayA hatA. virodhI mato dvArA ApavAmAM AvanArA pralobhanothI navadIkSita sAdhuone sAvadhAna karavAmAM AvyA che. 34. sthAnAMga sUtra ane samavAyAMga sUtra:- emanAmAM jaina darzanano bhaMDAra che ane jainAcAryonAM aitihAsika caritra paNa che. 5. bhagavatI sUtra:- emAM mahAvIranA jIvana tathA katyo ane anya samakAlIna vyaktio sAthe emanA saMbaMdhanuM varNana maLe che. sArA ane kharAba karmo dvArA prApta thanArA svarga ane narakanuM paNa varNana emAM prApta thAya che. 6. jJAtRdharma kathA - emAM mahAvIranI zikSAonuM varNana kathA, ukhANAo vagerenA mAdhyamathI karavAmAM AvyuM che. 7. upAsakadA sUtraH- emAM jena upAsakonA AcAra, niyamo vagereno saMgraha che. tapasyAnA baLa para svarga prApta karanArA vepArIono paNa emAM ullekha maLe che. 8/9. arjudA ane anuttaroyAsika daza :- A bannemAM te bhikSuonuM varNana che jemaNe tapa dvArA zarIrano aMta karIne svarga prApta karyuM che. 10. prazna vyAkaraNa - jaina dharma sAthe saMbaMdhita pAMca mahAvrato tathA anya niyamonuM varNana thayuM che. 11. vipAka sUtra - A aMgamAM pApa ane puNya karmo vize ghaNI badhI kathAo che.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmanI prAcInatA 12. daSTivAda:- A aMga aprApya che. enA vize anya graMthomAM kaMIka ullekha maLe che. 2) upAMga upAMga paNa bAra che. emanAmAM brahmAMDanuM varNana, prANIonuM vargIkaraNa, khagoLavidyA, kALa-vibhAjana, maraNottara jIvananuM varNana vagere prApta thAya che. 3) prakIrNa emanI saMkhyA dasa che. emanAmAM vividha viSayonuM vivecana che. teo pramukha graMthonA pariziSTa che. 4) cheda sUtraH emanI saMkhyA cha che. emanAmAM jena bhikSuo mATe upayogI vidhi niyamonuM saMkalana che. s) mUla sUtraH emanI saMkhyA cAra che. emanAmAM jaina dharmanA upadeza, bhikSuonA kartavyo, vihAranuM jIvana, yama-niyama, vagerenuM varNana che. 6) cUlikA sUtraH emAM nAMdasUtra tathA anuyoga dvArA sAmela che. A baMne jainonA svataMtra graMtha che je eka prakAranA vizvakoSa che. emanAmAM bhikSuo mATe AcaraNIya evI lagabhaga badhI ja vAto lakhavAmAM AvI che. sAthe-sAthe keTalIka laukika vAtonuM paNa vivaraNa maLe che. uparokta badhA graMtho zvetAbaMra saMpradAyanA jaino mATe che. digaMbara saMpradAyanA loko emanI prAmANikatAno svIkAra karatA nathI. emanuM kathana che ke vIrasena svAmI tathA temanA pachI AvanArA AcAryone potAnI pUrva-paraMparA dvArA jaina sAhityanI je paNa jANakArI hatI tenA AdhAra para temaNe te graMthonA nAma sahita temanAmAM varNavelA viSayonuM vivaraNa potAnI racanAomAM prastuta karyuM. AcArya siddhAntacakravartI nemicaMdra potAnI gammasAra jIvakAMDamAM tathA mahAkavi rAMdhUe potAnA gAthAbaddha siddhAMtasAramAM ukta sAhityano saMkSipta, paraMtu mahattvapUrNa paricaya Apyo che. A graMtho sivAya digaMbara saMpradAyamAM anya ghaNA badhA svataMtra graMtha, bhASya, ane TIkAgraMtha prAkRta ane saMskRtamAM lakhavAmAM AvyA che. temanAmAM umAsvAti
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 jaina dharma sAra saMdeza racita tatvAdhigama sUtra (jene digaMbara saMpradAya sivAya zvetAMbara saMpradAyamAM paNa pramANika graMtha mAnavAmAM Ave che), bhadrabAhu racita kalpasUtra guNadhara racita kasAyapAhuDa, dharasena racita khaMDagama, yativRSabha racita tiloyAgrattI nemicaMdra racita kAvyasaMgraha ane mallisena racita syAdavAdamajarInAM nAma vizeSarUpe ullekhanIya cheH pachIthI jaina dharmanA siddhAMto ane upadezone saraLatAthI sAmAnya jana sudhI pahoMcADavAnA uddezyathI hiMdI tathA bIjI aneka bhAratIya bhASAomAM paNa ghaNA badhA mahattvapUrNa graMtha racavAmAM AvyA che. jaina sAhityamAM dharma ane darzana sivAya tarkazAstra, jIvana caritra, naitika kathA, nATaka, vyAkaraNa vagere viSayo para paNa aneka graMtha gadya ane padya - bannemAM jovA maLe che. A pramANe jaina sAhityamAM adhyayana ane ciMtana mATe paryApta sAmagrI bharelI paDI che.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ (c) 2jI jaina dharmanuM svarUpa badhA ja sukhanI zodhamAM sAMsArika vikArothI grasta hovAnA kAraNe AtmA potAnA paramasukhamaya svarUpane khoI cUkyo che ane saMsAranA AvAgamananA cakramAM paDIne duHkha bhogavI rahyo che. paraMtu duHkhI rahevuM koI paNa IcchatuM nathI. saMsAranA badhA prANI sukha cAhe che ane duHkhathI Dare che. enuM kAraNa e che ke badhA prANI mULarUpe cetana ane sukharUpa che. eTalA mATe badhAmAM sukhano anubhava karavAnI IcchA haMmezAM banelI rahe che. teo potAnA svabhAva-vaza adhikathIadhika sukha anubhavavA icche che. A pramANe potAnA sahaja svabhAvanA kAraNe ja temane sukha priya lAge che ane duHkha apriya mAlUma paDe che. paramAtmA anaMta sukhano bhaMDAra che. jo ke badhA jIvo paramAtmAnAM ja avyakta rUpa che, chatAM paNa paramAtmA ane jIvamAM aMtara e che ke paramAtmA parama cetana ane parama AnaMdamaya che, te badhA sadguNothI bharapUra ane badhA vikAro athavA avaguNothI rahita che tathA pota-potAnAmAM pUrNa che, paraMtu jIva aneka prakAre apUrNa che. temanI cetanA maMda paDI gaI che jenAthI temane potAnA sArA-narasAnI ThIka rIte sUjha paNa rahI nathI. ucita jJAna na hovAthI teo bhramamAM paDelA rahe che ane evAM karmo kare che jemanA phaLasvarUpe temane sukhanA badale duHkha bhogavavuM paDe che. A pramANe teo janma-maraNanA cakramAM paDIne sadA duHkhanA zikAra banI rahe che. jyAM sudhI teo koI sAcA jJAnadAtA ane sAcA mArgadarzakanA saMparkamAM AvatA nathI, teo saMsAranA A duHkhamaya janma-maraNanA cakrathI chuTakAro meLavI zakatA nathI. 35
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 jaina dharmaH sAra saMdeza A tathyane khUba ja spaSTatA sAthe vyakta karatAM nAthUrAma DoMgarIya jaina kahe cheH vAstavika dRSTie saMsAranA pratyeka prANI paramAtmasvarUpa che. paramAtmA tene kahe che, je rAga, dveSa rahita, sarvajJa, pUrNa sukhI, anaMta zaktisaMpanna, janma-maraNathI rahita, nirdoSa ane niSkalaMka hoya. evA paramAtmA banavAnI zakti saMpUrNa saMsArI bhavya (mokSa prApta karavAnI yogyatA rAkhanArA) AtmAomAM vidyamAna che, ane te ja AtmAnuM asalI svarUpa che. bheda e che ke saMsArI AtmAo rAga, dveSa, moha, kAma, krodhAdi vikAro ane pApa vAsanAomAM phasAyelA che, ane janma-maraNa vagerenA kaSTone bhogavI rahyA che; paraMtu paramAtmA A badhI jhaMjhaTothI mukta che. sAMsArika AtmAo vividha prakAranA pApa-puNyAdi karmo karatA rahe che, ataH temanA phaLasvarUpe temanI avasthAo paNa vicitra thatI rahe che; paraMtu e nizcita che ke pratyeka AtmAno svabhAva paramAnaMdamaya che. eTalA mATe pratyeka AtmA sukha cAhe che ane duHkhothI Dare che, ane potAne sukhI banAvavA mATe ja te bhramavaza vividha prakAranA sArA-narasA kAryo karato rahe che; paraMtu sukha pAmavAno sAco mArga mAlUma na hovAthI te vAstavika sukha to pAmI ja zakato nathI; paraMtu saMsAramAM paNa zAMtithI jIvI zakato nathI. je AtmAmAM anaMta sukhano bhaMDAra bharelo paDyo che, je svayaM potAnuM ja svarUpa che ane jenA anubhava dvArA jIva sadAne mATe badhA duHkhothI mukata ane sAcA arthamAM pUrNa sukhI banI zake che, tenA tarapha te dhyAna Apato nathI ane tene potAnuM lakSya banAvato nathI. UlaTuM, potAnAthI bhinna vastuo ane vyaktio ke jeo na potAnA che ane na kadI potAnA banI ja zake che, temane potAnA banAvavA ane temanAthI sukha prApta karavAnI vyartha kozizamAM te jIvana barabAda karI nAkhe che. A vAtane sArI rIte samajIne ApaNe potAnI bahirmukhI pravRttine aMtarmukhI banAvavAnI pUrI koziza karavI joIe ane AtmajJAna ke AtmAnubhava prApta karavAnA prayatnamAM jaladI-jaladI lAgI javuM joIe.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 jaina dharmanuM svarUpa kAraNa ke sukha ane zAMti AtmAnA svAbhAvika guNa che, eTalA mATe sukha-zAMtinI prApti mATe Avazyaka che ke AtmA potAne potAnI aMdara lIna karIne potAnA asalI svarUpane pichANe. paraMtu bhramamAM paDelo jIva potAnI aMdara sukhanI zodha na karatAM tene bAhya vastuo ane vyakitaomAM zodhavAnI koziza kare che. te vadhAremAM vadhAre jamIna-jAyadAda, dhana-dolata ane saMsAranI aneka prakAranI bhogavilAsanI vastuo para potAno adhikAra jamAvavA icche che ane enA mATe te potAnI eDIthI coTalI sudhI parasevo pADe che. A ja pramANe potAnA kuTuMbaparivAra ane saMbaMdhIone sukhI banAvavA mATe te pavitramAM pavitra naitika niyamonuM paNa ullaMghana karI de che. potAnA bhramavaza te bhUlI jAya che ke A padArtho ane vyaktio dvArA tene kyAreya paNa sAcuM ke sthAyI sukha maLI zakatuM nathI ane na emanAmAMthI koIpaNa teno sAtha ja ApI zake che. badhAne ahIM ja choDIne teNe eka divasa khAlI hAthe ja javuM paDe che. bIjAonI vAta to dUra rahI, potAnA kuTuMba-parivAravALAo paNa mAtra potAnA svArthanA ja saMgI hoya che. potAno svArtha pUro thatAM ja teo potAnuM moM pheravI le che. AtmAthI bhinna zarIrane tathA sAMsArika vastuo ane vyaktione potAnA samajavAnI bhUlamAM paDelA vyaktine suMdara, baLavAna, dhanavAna, kulIna, pratiSThita Adi hovAnuM abhimAna hoya che ane A abhimAna tenA sarvanAzanuM kAraNa banI jAya che. A saMbaMdhamAM gaNezaprasAdajI varNInA keTalAka pasaMda karelA pada artha sahita nIce ApavAmAM Ave che jemanAmAM jIvane potAnA parama AnaMdamaya paramAtmArUpa prApta karavA mATe pArakI vastuomAMthI dhyAna haTAvIne tene AtmasvarUpamAM lIna karavAno upadeza joradAra zabdomAM ApavAmAM Avyo che : A bhava vananA madhyamAM jina vinA jANe jIva, bhramaNa yAtanA sahI pAme duHkha apAra. "jina(rAga-dveSa Adi doSo para vijaya prApta karI cUkelA sAcA mArgadarzaka)ne jANyA vinA jIva A saMsArarUpI vananI vacce AvAgamananuM kaSTa sahana karatAM apAra duHkho uThAve che.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharma sAra saMdeza kyAre Ave te zubha dina je dina Ave sUjha, para padArthane bhinna jANI Ave potAnI bUjha. jyAre te saubhAgyazALI divasa Avaze jyAre ApaNane (saccAInI) samaja Avaze ane ApaNe "para" (AtmAthI bhinna) padArthone potAnAthI bhinna samajIne pote potAnuM jJAna prApta karIzuM? AtmajJAna pAmyA vinA bhaTake sakaLa saMsAra, enA thatAM ja tare bhava duHkha sAgara. AtmajJAna (potAnA AtmAnuM jJAna) pAmyA vinA samagra saMsAra bhaTakI rahyo che. AtmajJAna thatAM ja manuSya saMsAra-sAgaranA duHkhothI pAra thaI jAya che. bhava-baMdhananuM mULa che potAnI ja te bhUla, enA jatAM ja maTe sarva jagatanA zULa. potAnA svarUpane na jANavAnI te bhUla ja sAMsArika baMdhananuM mULa kAraNa che. A bhUla dUra thatAM ja saMsAranA badhAM duHkha maTI jAya che. jo cAhe nija vastu tuM parane tyaja sujANa, para padArtha saMsargathI kadI na thAya kalyANa. he jJAnIjana! jo tuM potAnI vastu prApta karavA icche che to para potAnAthI bhinna) padArthone choDa. para padArtho sAthe lagAva rahevAne kAraNe tAruM kalyANa kyAreya paNa thaI zakyuM nathI. hitakArI nija vastu che parathI te nahIM thAya, paranI mamatA miTAvIne lIna nija Atama thAya. potAnI ja vastu (AtmA) kalyANakArI che, para vastuothI potAnuM kalyANa thaI zakatuM nathI. eTalA mATe para vastuo prati potAnA mamatvane miTAvIne ApaNe potAne potAnA AtmAmAM ja lIna karavo joIe. jo sukha cAhe potAnuM tyajI de viSanI vela, paramAM nijanI kalpanA e ja jagatano khela.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmanuM svarUpa 39 jo tuM potAnuM sukha cAhato hoya to para vastu prati potAnA mamatvane, je viSanI vela samAna che, choDI de. para vastumAM mamatvano bhAva hovAne kAraNe ja saMsArano khela cAlato rahe che. jayAM sudhI manamAM vase che para padArthanI cAha, tyAM sudhI duHkha saMsAramAM bhale hoya zahenazAha. jyAM sudhI manamAM para padArthanI cAha vaselI che tyAM sudhI saMsAramAM duHkha lAgeluM rahe che, bhalene koI zahenazAha paNa kema na hoya. samaya gayo nahIM kaMI karyuM nahIM jANyo nija sAra, para avasthAmAM magna thaI sahetA duHkha apAra. jIvanano samaya Ama ja vItI gayo. potAnA kalyANa mATe kaMI na karI zakyA, potAnI asaliyatane samajyA ja nahIM! jIvanabhara potAnAthI bhinna padArthonI vAtomAM magna rahyA. evA jIvone apAra duHkha sahevuM paDe che. paramAM potAnuM mAnI duHkhI thato saMsAra, jema paDachAyo thAna joI bhake vAraMvAra. je potAnAthI bhinna che temAM potApaNAnI kalpanA karI saMsAra duHkhI thaI rahyo che, jema darpaNamAM potAno paDachAyo joIne kUtaro tene potAnA jevo ja kUtaro samajIne tenA tarapha vAraMvAra bhasato rahe che. (A pramANe te vyartha ja potAnI zakti ane samayane barabAda karIne parezAna thato rahe che ane nAhaka bhasIbhasIne bIjAone paNa tabAha kare che.) A saMsAra mahAprabaLa temAM verI beya, paramAM potAnI kalpanA pote rUpa nija khoya. A saMsAranuM baMdhana khUba ja majabUta che, kAraNa ke emAM be khUba ja baLavAna zatru cheH eka che potAnA svarUpane bhUlAvI devuM ane bIjuM che potAnAthI bhinna vastumAM potApaNAnI kalpanA karavI. jo sukha icchatA ho sadA tyAgo para abhimAna, potAnI vastumAM lIna raho kalyANa mArga sukhanI khANa.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 jaina dharma sAra saMdeza jo tuM sadAne mATe sukha icche che to potAnAthI bhinna padArthamAM potApaNAnI bhAvanAno tyAga kara ane khuda potAne potAnA ja AtmAmAM lIna karI le. A ja kalyANano mArga ane sukhano bhaMDAra che. sauthI sukhI jagatamAM thAya che te jIva, je para saMgati parihari samare Atma sadeva. saMsAramAM te ja jIva sauthI sukhI hoya che je potAnAthI bhinnanI saMgatino tyAga karI sadA AtmAnA ja dhyAnamAM lAgelo rahe che. rAga dveSamaya AtmA dhAre che bahu veza, temAM nijane mAnIne sahe duHkha vizeSa. potAnAthI bhinna padArtho prati rAga ane dveSanI bhAvanA rAkhavAne kAraNe ja AtmAne vibhinna yoniomAM aneka rUpa dhAraNa karavAM paDe che. A rIte potAnAthI bhinna padArthomAM potApaNAnI kalpanA karavAne kAraNe AtmAne anaMta duHkho sahana karavo paDe che. Aja ghaDI dina zubha thaI pAmyo nija guNa dhAma, mananI ciMtA maTI gaI ghaTamAM birAje rAma. Ajano samaya ane divasa (A jIvana-kALa) jyAre ke meM Atma-guNo ane Atma-dhAmane prApta karI lIdhuM che, mArA mATe zubha ke kalyANamaya banI gayA che. have mArA mananI ciMtA dUra thaI gaI che ane mArI aMdara paramAtmA birAjI rahyAM che. jaina dharma zuM che? A pustakano AraMbha karatI vakhate pahelA adhyAyamAM ja kahevAI cUkayuM che ke jaina" zabda "jina" zabdathI banyo che ane "jina" zabdano artha che "vijetA ke "jItanAra'. rAga-dveSa Adi doSo ane kAma-krodha, moha Adi vikAro para vijaya prApta karIne je pUrNarUpe mukta ane sukhI thaI jAya che tene ja "jina" kahevAmAM Ave che. evA jina puruSa anAdi kALathI jIvonA kalyANa mATe saMsAramAM AvatA rahyA che. jaina-paraMparA anusAra vartamAna yugamAM paNa evA
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ jena dharmanuM svarUpa covIsa mahApuruSa AvI cUkyA che jemano ullekha prathama adhyAyamAM ja karI devAmAM Avyo che. badhA ja jina puruSo samAnarUpe sarvajJa ane mukta hovAthI temano batAvelo mokSa-mArga paNa sadA eka ja hoya che. A jina puruSo dvArA batAvavAmAM AvelA mokSa-mArgane ja jainadharma kahe che. jainadharmanuM svarUpa darzAvatI vakhate nAthUrAma DoMgarIya jene paNa evo ja vicAra pragaTa karyo che. teo kahe cheH je mahApuruSe rAga, dveSa, moha, kAma, krodha, mAna Adi karma zatruo para pUrNa vijaya prApta karI lIdho hoya ane AtmAne pUrNa sukhI ane anaMta jJAnano bhaMDAra banAvI lIdho hoya, tene 'jina' kahe che (mohAdi karma zatrun jayatIti jinaH) ane A ja vIra tathA mahApuruSa dvArA je vizvanA duHkhI prANIone bheda-bhAva vinA kalyANamaya sAco mArga pragaTa karavAmAM Ave che, jenA dvArA saMsAranA duHkhI AtmAo tenA ja samAna paramAtmA banI zake, te mArgane ja jaina dharma kahe che. sArAMza e che ke sAMsArika AtmAonI dInatAne dUra karIne vIratA sAthe pApavAsanAo ane rASleSAdi vikAro para temane pUrNa vijayI banAvIne vAstavika AnaMda tathA zAMtinA prazasta mArga para laI jaI paramAtmapada pradAna karanArA dharmane jaina dharma kahe che.3 41 jaina dharmanAM sAmAnya lakSaNa dharmanAM saMbaMdhamAM A prasiddha ukti cheH 'vatyu sahAvo dhammo' arthAt vastuno svabhAva ja dharma che. AtmA ja mULa vastu che ane anaMta sRSTi, anaMta jJAna, anaMta zakti ane anaMta AnaMda (anaMta catuSTaya) eno svabhAva athavA enuM potAnuM vAstavika svarUpa che. AtmAnA A vAstavika svarUpane oLakhavuM ja dharma che. bIjA zabdomAM, jenAthI AtmAnI vAstaviktAnI oLakha thAya che, arthAt jenAthI AtmAnA vAstavika svarUpanI prApti thAya che, tene ja dharma kahe che. 'dharma' zabdano artha dhAraNa karavuM, saMbhALa karavuM athavA avalaMbana ke sahAro ApIne bacAvavuM athavA rakSA karavI paNa karI zakAya che. A artha
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza anusAra je AtmAne tenA doSo ane vikArothI bacAvIne pavitra banAvI rAkhe, tene tenA anaMta cetana ane anaMta AnaMdamaya svarUpamAM dhAraNa karI rahe, tene tenA mULa guNa dayAthI sadA ota-prota rAkhe tathA tene durgati ane duHkhathI bacAve, tene ja dharma kahe che. bIjA zabdomAM, je AtmAne sadAne mATe sukhazAMti pradAna kare te ja dharma che. sAMsArika duHkhothI chuTakAro meLavIne nitya ke avinAzI sukha-zAMti prApta karavAne ja mokSa prApta karavo kahe che. eTalA mATe jaina-paraMparA anusAra, dharmane mokSanuM sAdhana athavA kAraNa mAnavAmAM Ave che. je pramANe gurutvAkarSaNanI zaktinA sahAre AkAzamaMDaLanA asaMkhya graha ane tArA pota-potAnA sthAna para rahIne pota-potAnI gatithI potapotAnA rAha para cAlatA rahe che ane ApasamAM TakarAtA nathI, te ja pramANe dharmano sahAro laIne ja badhA jIva pota-potAnA svarUpane kAyama rAkhIne sadA sukha-zAMti anubhavI zake che ane badhAnI sAthe sukha-zAMtipUrvaka rahI zake che. je pramANe gurutvAkarSaNanI zaktinA abhAve graho ane tArAonI sthiti bagaDI zake che ane teo naSTa-bhraSTa thaI zake che, te pramANe dharmane ThIkarUpe grahaNa na karavAne kAraNe jIvo paNa duHkha ane durgati prApta kare che. eTalA mATe dharmanA vAstavika svarUpane samajavuM ane tenuM pAlana karavuM atyaMta Avazyaka che. 42 jaina dharmanA marmajJa AcAryoe dharmanI vyAkhyA aneka prakAre karI che ane enA aneka lakSaNono ullekha karyo che. temaNe A mULa vAta tarapha ApaNuM dhyAna doryu che ke dharmano saMbaMdha bAhya vastuo sAthe nahIM, balake potAnA AtmA sAthe che. AtmA jyAre rAga, dveSa ane mohathI prabhAvita thAya che athavA jyAre krodha, mAna, mAyA ane lobha nAmanA vikAro, jemane jaina dharmamAM kaSAya kahevAmAM Ave che, ene dUSita kare che to enI zuddhatA bhaMga thaI jAya che. e malina ane apavitra banI jAya che. AvI avasthAmAM karavAmAM AvelAM enAM karmo ja baMdhanamAM nAMkhIne ene duHkhI banAvI rAkhe che. eTalA mATe dharmanuM e mULa prayojana che ke (1) e AtmAne pavitra kare; (2) ene saMsAranA duHkhothI chuTakAro apAvIne evI sthitimAM lAvI de jyAM AtmA sadA sukhI banI rahe; (3) A lokamAM ane A lokathI para paNa sarvatra ane sarva prakAre A AtmAne
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmanuM svarUpa sukha pradAna kare ane (4) A AtmAne sadA dayA-bhAvathI, je dharmanuM mULa che, ota-prota rAkhe. A pramANe jainAcAryoe dharmanA A cAra sAmAnya lakSaNo para vizeSa bhAra Apyo che. jaina dharmanA prathama lakSaNane batAvatAM paramAtmaprakAza graMthamAM kahevAmAM AvyuM cheH nijI zuddha athavA pavitra bhAvanuM nAma ja dharma che. A ja kathana mahApurANa ane cAritrasAra nAmanA graMthomAM paNa maLI Ave che. jaina dharmanA bIjA lakSaNa tarapha saMketa karatAM pravacanasAra tAtparyavRti kahevAmAM AvyuM che. "mithyAtva ane rAgAdimAM nitya saMskaraNa karavA lAyaka bhAvasaMsAramAMthI prANIne uThAvIne je nirvikAra zuddha caitanyamAM dhAraNa karI de, te dharma che." savarthasiddhi ane rAjavArtika mAM kahevAmAM AvyuM che ke "je ISTa sthAnamAM dhAraNa kare che tene dharma kahe che." ene ethI paNa adhika spaSTa karatAM ratnakara7 zrAvakAcAramAM kahevAmAM AvyuM cheH "je prANIone saMsAranA duHkhamAMthI uThAvIne uttama sukhamAM dhAraNa kare tene dharma kahe che."0 mahApurANa mAM paNa Aja bhAva vyakta karavAmAM Avyo che. paMcAdhyAyImAM A ja vAtane A zabdomAM vyakta karavAmAM AvI cheH "je dharmAtmA puruSone nIcapadathI uccapadamAM dhAraNa kare che te dharma kahevAya che. temanAmAM saMsAra nIca pada che ane mokSa uccapada che."12 jaina dharmanA trIjA lakSaNa tarapha sakta karatAM zubhacaMdrAcArye potAnA prasiddha graMtha, jJAnAvamAM kahyuM cheH "lakSmIsahita ciMtAmaNi, divyanavanidhi, kAmadhenu, ane kalpavRkSa, e badhA dharmanA cirakALathI kiMkara(sevaka) che, evuM huM mAnuM chuM."13 tAtparya e che ke sAcA dharmanuM pAlana karIne jyAre sAdhaka sarvottama sukha mokSane prApta karI le che tyAre loka ane paralokanA badhA sukha ApoApa enI muThThImAM AvI jAya che, jANe ke badhA manorathone siddha karanArI kAmadhenu ane badhI abhilASAone pUrI karanAruM kalpavRkSa haMmezA enI sevAmAM hAjara hoya. jaina dharmanA cothA lakSaNane batAvatAM bodha pAhuDa graMthamAM kahevAmAM AvyuM cheH "dhamo dayA vizuddho" arthAt "dharma dayA dvArA vizuddha thAya che' 4 bIjA
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 jaina dharma sAra saMdeza zabdomAM dayA ja dharmanuM mULa che. eTalA mATe kurala kAvyamAM A upadeza ApavAmAM Avyo cheH "sAcI rIte samajI-vicArIne hRdayamAM dayA dhAraNa karo, kAraNa ke badhA ja dharmo kahe che ke dayA ja mokSanuM sAdhana che." dayA vinA dharma saMbhava ja nathI. zubhacaMdrAcArye potAnA graMtha jJAnArgavamAM "dharmabhAvanA'nI vyAkhyA prAraMbha karatAM potAnA pahelA ja zlokamAM jaina dharmanA A cAreya sAmAnya lakSaNono ullekha saMkSepamAM A prakAre karyo cheH pavitrI kriyate yena kenaivodghiyate jagatuM namastasma dayAdraya dharmakalpAdmipAya arthAt jenA dvArA jIvone pavitra karavAmAM Ave che, jenA dvArA saMsAranA jIvono uddhAra karavAmAM Ave che ane je dayAnA rasathI bhInuM athavA bhijAyeluM che, te dharmarUpI kalpavRkSa mATe mArA namaskAra che. A pramANe A maMgaLAtmaka zlokamAM zubhacaMdracArye dharmanAM cAreya sAmAnya lakSaNo batAvIne tene namaskAra karyA che. jaina dharmanA A ja sAmAnya lakSaNone dhyAnamAM rAkhIne nAthurAma DoMgarIya jene dharmanAM svarUpane A zabdomAM vyakta karyuM cheH jainAcAryonA kathana anusAra dharma ja evI vastu che je prANImAtrane bhale te keTaloya patita kema na hoya, saMsAranA duHkhothI choDAvIne uttama sukha (vAstavika AnaMda) pradAna karI zake che. te na kevaLa paralokamAM sukha ApanArI cIja che; balake sAco dharma te che jenuM je kSaNathI pAlana karavAmAM Ave che te ja kSaNathI sarvatra ane sarvadA Atma zAMti pradAna kare che ane potAnI sAthe bIjAone paNa sukhI banAve che..? jaina dharmanAM je cAra lakSaNonA viSayamAM upara vicAra karavAmAM Avyo che te jaina dharmanA sAmAnya ane vyApaka lakSaNa che je siddhAMtarUpe dharmanI oLakha ane tenuM prayojana batAve che. paraMtu dina-pratidinanA vyAvahArika jIvanamAM dharmanI oLakha karavA mATe jainAcAryoe dharmanAM keTalAMka vizeSa lakSaNo tarapha paNa ApaNuM dhyAna doryuM che jenI jANakArI prApta karI levI Avazyaka che.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmanuM svarUpa jaina dharmanAM vizeSa lakSaNa dharmanAM vizeSa lakSaNomAM ahiMsAne prathama sthAna ApavAmAM Ave che. jainAcAryoe ahiMsAne dharmanuM atyaMta mahatvapUrNa lakSaNa mAnyuM che. kahevAI cUkyuM che ke dayA ja dharmanuM mULa che. spaSTa che ke jIvonI hiMsA karavI dayAnI barAbara virodhI che. eTalA mATe ahiMsAne parama dharma kahevAmAM Ave che ane ene dharmano sAra mAnavAmAM Ave che. jaina dharmamAM ahiMsAne khUba ja vyApaka arthamAM levAmAM Ave che ane e mAnavAmAM Ave che ke enuM pAlana karyA vinA dharmanA koI paNa niyamanuM ThIka-ThIka pAlana thaI zakatuM nathI. ApaNe A pustakanA eka alaga adhyAyamAM vistArathI ahiMsAnA pAsAo para vicAra karIzuM. jaina dharmamAM ahiMsAnI pramukhatA sthApita karatAM rAjavArtikamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH ahiMsAdi lakSaNo dharmaH | arthAt dharma ahiMsA Adi lakSaNavALo che. kavyasaMgraha TIkA mAM paNa enI puSTi karavAmAM AvI che. ahiMsAnA vyApaka arthane batAvatAM savarNasiddhimAM kahevAmAM AvyuM cheH jinendradeve je A ahiMsA lakSaNavALo dharma kahyo che - satya eno AdhAra che, vinaya tenuM mULa che, kSamA tenuM baLa che, brahmacaryathI te rakSita che, upazama (zAMti) tenI pradhAnatA che, niyati tenuM lakSaNa che ane niSparigrahatA ( anAvazyaka vastuono saMcaya na karavo) tenuM avalaMbana che.20 enAthI e saMketa maLe che ke ahiMsAmAM dharmanA aneka pramukha niyama ApoApa samAyelA che. jIvonI rakSA karavI ahiMsAnuM svabhAvika aMga che. eTalA mATe kAtiyAnuprekSAmAM kTavAmAM AvyuM che: jIvANuM rakapaNe dhammo
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 jaina dharma sAra saMdeza arthAt jIvonI rakSA karavAne dharma kahe che. A ja vAta darzanapAhuDa TIkAmAM paNa kahevAmAM AvI che. A saMbaMdhamAM gaNezaprasAdajI varNIe khUba ja spaSTatA sAthe kahyuM cheH jIvonI rakSA karavI ja dharma che. jyAM jIvaghAtamAM dharma mAnavAmAM Ave tyAM jeTalI paNa bAhya kriyA che, badhI niSphaLa che. dharma te padArtha che jenA dvArA A prANI saMsAra baMdhanathI mukta thaI jAya che. jayAM prANIghAtane dharma batAvavAmAM Ave temanAmAM dayAno abhAva che; jayAM dayAno abhAva che tyAM dharmano aMza nathI, jyAM dharma nathI tyAM saMsArathI mukti nathI.23 jaina dharma anusAra dharmanA pAlana mATe vinaya (namratA) ane nirlepatAne apanAvavuM paNa Avazyaka che, kAraNa ke emano saMbaMdha mAna(ahaMkAra) ane mamatva (mArApaNuM)nA tyAgathI che. jyAM sudhI jIva ahaMkAra ane mamatvano tyAga karato nathI tyAM sudhI te sAcA arthamAM dharmAtmA banI zakato nathI. vinayanI vyAkhyA karatAM ane tenI AvazyakatA para bhAra mUkatAM gaNezaprasAdajI varmI kahe cheH vinayano artha namratA athavA komaLatA che. komaLatAmAM aneka guNa vRddhi pAme che. jo kaThora jamInamAM bI nAMkhavAmAM Ave to vyartha thaI jAya che. pANInA varasAdamAM je jamIna komaLa thaI jAya che temAM ja bI jAme che. .. jeNe potAnA hRdayamAM vinaya dhAraNa karyo nathI te dharmano adhikArI kevI rIte thaI zake che? ... Apa koIne hAtha joDIne ke mastaka jhukAvIne teno upakAra karatA nathI balake potAnA hRdayamAMthI mAnarUpI zatrune haTAvIne potAnI jAtano upakAra karo cho. lobhano saMbaMdha mamatva sAthe che. rAjavArtikamAM lobhano artha A prakAre batAvavAmAM Avyo cheH dhana AdinI tIvra AkAMkSA (IcchA) ja lobha che.25 dhavalA pustaka mAMene ethI vadhAre spaSTa karatAM kahevAmAM AvyuM cheH bAdhAryeSu mammada buddhiA~bha 24
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmanuM svarUpa ' arthAt bAhya padArthomAM je "A mAruM che' A pramANe anurAgarUpa buddhi hoya che te ja lobha che. keTalAka loko dhananA lobhamAM paDIne lokonI sAme dhArmika hovAno dekhAva karatA ane temano dharmano upadeza ApatA phare che. evA lokothI sAvadhAna rahevA mATe ja varSIjIe spaSTa zabdomAM kahyuM cheH dharma te ja karI zake che je nirlobhI hoya.21 jaina graMthomAM vAraMvAra dharmane dasa lakSaNovALo batAvatAM tenAM dasa lakSaNono ullekha karavAmAM Avyo che. udAharaNane mATe, tattvAdhigama sUtra mAMdharmanAM dasa lakSaNonAM nAma A pramANe gaNAvavAmAM AvyAM cheH 1. uttama kSamA krodha utpAdaka gALAgALI, mArapITa, apamAna Adi paristhitiomAM paNa manane kaluSita na thavA devuM kSamA dharma che. 2. uttama mArdava (abhimAnane badale mRdutA athavA komaLatA grahaNa karavI) kuLa, jAti, rUpa, jJAna, tapa, vaibhava, prabhutva tathA zIla Adi saMbaMdhI abhimAna karavAne mada kahevAya che. A mada ke mAna kaSAyane jItIne manamAM sadeva mRdutA-bhAva rAkhavo te mArdava che. 3. uttama Arjava (saraLatA) manamAM eka vAta vicAravI, vacanathI kaMIka bIjuM kahevuM tathA zarIrathI kaMIka bIjuM ja karavuM, A kuTilatA kahevAya che. A mAyA kaSAyane jItIne mana vacana ane zarIranI kriyAmAM ekarUpatA rAkhavI Arjava che. 4. uttama zauca (nirdoSa pavitra bhAvanA) manane malina banAvanArI jeTalI durbhAvanAo che temanAmAM lobha sauthI prabaLa aniSTakArI che. A lobhanA kaSAyane jItIne manane pavitra banAvavuM zauca dharma che. 5. uttama satya asatyanI pravRttine rokIne sadeva yathArtha hita-mita-priya vacana bolavuM satya dharma che.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 jaina dharmaH sAra saMdeza 6. uttama saMyama (iMdriya niyaMtraNa) iMdriyo ane manane viSayo taraphathI vALIne savRttiomAM lagAvavuM saMyama dharma che. 7. uttama tapa (kaSTanI paravA na karI potAnI sAdhanAmAM lAgelA rahevuM) tapa laukika dRSTie sAdhanAmAM mananI ekAgratA che. AdhyAtmika dRSTie tapa te agni che jemAM mananA vikAra baLI jAya che ane AtmAno zuddha caitanya svabhAva jAgRta thaI uThe che. 4. uttama tyAga (anAsakti) koI svArtha bhAvanA vinA bIjAnA hita ane kalyANa mATe anna, dhana, jJAna, vidyA AdinuM dAna ApavuM tyAga dharma che. 9. uttama AkiMcanya (AtmAthI bhinna padArthane potAnA na mAnavo) ghara-bAra, dhana-dolata, bhAIbaMdho, zatru-mitra badhAthI mamatva choDavuM, e mArAM nathI, tyAM sudhI ke zarIra paNa sadA mArI sAthe rahevAnuM nathI, evo anAsakta bhAva AkiMcanya dharma che. 10. uttama brahmacarya rAgotpAdaka paristhitiomAM paNa manane kAma vedanAthI vicalita na thavA devuM ane tene Atma-ciMtanamAM lagAvI rAkhavuM brahmacarya dharma che. ukta badhA lakSaNonA pahelAM 'uttama' zabdane vizeSaNarUpamAM lagAvavAno udeza e che ke dharmanA A niyamone kevaLa vizuddha dharmabhAvanAthI ja apanAvavAmAM Ave, na ke potAnI khyAti (yaza) athavA potAnI pujA-pratiSThA ke Adara-satkAra mATe, jema ke cAritrasAramAM spaSTa karavAmAM AvyuM cheH : uttama grahaNaM khyAti pUjAdi nivRtyartham%0 arthAt khyAti ane pUjAdinI bhAvanAnI nivRtti mATe 'uttama' vizeSaNanAM rUpamAM ApavAmAM AvyuM che. bIjA zabdomAM khyAti, pUjA AdinA abhiprAyathI dhAraNa karavAmAM AvelI kSamA ke koI anya dhArmika niyamane uttama mAnI zakAtA nathI.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 jaina dharmanuM svarUpa jJAnArNavamAM paNa dharmanA A ja dasa lakSaNono ullekha maLI Ave che. jaina dharmanA A lakSaNone te ja pUrI rIte apanAvI zake che je jena dharmamAM batAvavAmAM AvelA samyakdarzana, samyajJAna ane samyakcAritra nAmanA 'ratnatraya'nuM dRDhatApUrvaka pAlana kare che. A ja kAraNa che ke ratnakaraNa zrAvakAcAra, kArtikayAnuprekSA, tattvAnuzAsana Adi graMthomAM kahevAmAM AvyuM che ke "gaNadharAdi AcArya samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritrane dharma kahe che.''1 puruSArthasiddhayupAyamAM paNa kahevAmAM AvyuM cheH ratnatrayamiha heturnirvANacaiva bhavati 2 arthAt A lokamAM ratnatrayarUpa dharma nirvANanuM ja kAraNa che. nAthUrAma DoMgarIya jene paNa ene 'sAco dharma' batAvatAM kahyuM cheH A samyakdarzana, jJAna, caritrane ja sAco dharma kahe che, jenA prabhAvathI mahAna pASiSTha ane patita AtmAo paNa pAvana ane paramAtmA banI zake che.33 gaNezaprasAdajI varNI paNa kahe cheH vAstavamAM ratnatraya (samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritra) ja mokSano eka mArga che.34 dharmanA badhA niyamo sahita ratnatrayanI sAdhanA AtmAnA svarUpane oLakhavA athavA AtmAne potAnAmAM lIna karavA mATe ja karavAmAM Ave che. AtmasvarUpano anubhava prApta thaI jatAM rAga-dveSa, moha-kSobha Adi vikArono tenAmAM praveza thaI zakto nathI, AtmA potAnI sAmyatA, vItarAgatA ke svarUpalInatAnI avasthAmAM AvI jAya che ane dharmanAM badhAM lakSaNa potAnI meLe AtmAnA svAbhAvika guNo banI jAya che. eTalA mATe aneka jaina graMthomAM samatA, vItarAgatA tathA rAga-dveSa ane moha-kSobhathI rahita avasthAne ja sAco dharma mAnavAmAM Avyo che. udAharaNa mATe bhAva pAhuDa graMthamAM kahevAmAM AvyuM cheH rAgAdi samasta doSothI rahita thaI AtmAnuM AtmAmAM ja rata thaI javuM dharma che.35
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza A vAtanI puSTi karatAM bhAvapAhuDa mUla, paramAtmaprakAzamUla ane tattvAnuzAsanamAM paNa kahevAmAM AvyuM cheH 50 moha ane kSobha rahita arthAt rAgadveSa ane yogothI rahita AtmAnA pariNAmane dharma kahe che.36 jaina dharma anusAra badhA manuSya samyakdarzana, jJAna ane cAritranI sAdhanA dvArA potAnA AtmAno anubhava prApta karIne paramAtmA banI zake che. eTalA mATe dharmane koI vyakita, jAti ke varganI saMpatti mAnavuM bhUla che. ene spaSTa karatAM nAthurAma DoMgarIya jaina pharI kahe cheH A samyakdarzana, jJAna, cAritrane ja sAco dharma kahe che, jenA prabhAvathI mahAna pApiSTha ane patita AtmAo paNa pAvana ane paramAtmA banI zake che. kalyANa ane AtmonnatinuM icchuka pratyeka prANI, bhale te koI paNa varga, jAti ane avasthAmAM kema na hoya, potAnI yogyatA anusAra uparokata ratnatraya arthAt samyak darzana, jJAna, cAritrarUpa dharmane dhAraNa karavA mATe pUrNa svataMtra che. A dharma koI vyakti, jAti, samAja ke varga vizeSanI saMpatti na rahetAM prANI mAtranI saMpatti che ane pratyeka vyakti tenA dvArA potAnuM ane bIjAonuM kalyANa karI zake che.37 jaina AcAryonA A kathano para dhyAna ApavAthI e bilakula spaSTa thaI jAya che ke jaina dharmano marma potAnA AtmAnA te mULa svarUpane oLakhavAmAM che je moha, kSobha Adi vikArothI sarvathA mukta che. A vAta para bhAra mUkatAM kAnajI svAmI kahe cheH jaina dharma koI vADAomAM, saMpradAyamAM, vezamAM ke zarIranI kriyAomAM nathI, paraMtu AtmasvarUpanI oLakhamAM ja jaina dharma che - jainatva che.38 teo pharI kahe cheH eTalA mATe jJAnIjana e ja kahe che ke sarvaprathama samyak puruSArtha dvArA AtmasvarUpane jANo, tenI ja pratIti-ruci-zraddhA ane mahimA karo.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sl jaina dharmanuM svarUpa samasta tIrthakaronI divya dhvani ane badhA sanzAstronA kathanano sAra A ja che.99. vAstavamAM moha-kSobhathI para AtmAnA sAmya bhAvane prApta karavo ja sAco dharma che, jema ke gaNezaprasAdajI varNIe paNa khUba ja spaSTatA sAthe kahyuM che: AtmAnI te nizcala pariNatinuM nAma dharma che jayAM moha ane kSobhane sthAna nathI.40 teo pharI kahe cheH dharmanuM lakSaNa moha ane kSobhano abhAva che. jyAM moha ane kSobha che tyAM dharma nathI." ahIM A vAtane dhyAnamAM rAkhavI joIe ke AtmAnA svarUpane jANyA vinA, athavA ema kaho ke potAnI svarUpalInatAnI avasthAne prApta karyA vinA, rAga-dveSa ke moha-kSobhathI pUrI rIte chuTakAro meLavavo saMbhava nathI. eTalA mATe hIrAlAla jene khUba ja spaSTatA sAthe kahyuM cheH je jIvo rAga-dveSathI chuTavA cAhe che temaNe sauthI pahelAM AtmasvarUpane jANavuM Avazyaka che; kAraNa ke Atma-svarUpane jANyA vinA duHkhothI ke rAga-dveSathI mukti maLavI saMbhava nathI.42 potAnA AtmAnI oLakha karavA ane temAM lIna thavAnA A dharmanuM pAlana jAti, varga, saMpradAya Adino bheda karyA vinA badhA manuSya samAna rUpathI karI zake che, jema ke yogasAra yogendradeva graMthamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH gRhastha hoya ke muni hoya, je koI paNa nija AtmAmAM vAsa kare che, te zIdhra ja siddhisukha pAme che, evuM jina bhagavAne kahyuM che. AtmAnA zuddha svarUpane prApta karavuM jaina AcAryo anusAra dharmanuM sarvamAnya ane sarvottama lakSaNa che. ene sarvottama mAnavAnuM kAraNa e che
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharma sAra saMdeza ke ene prApta karavuM ja dharmanuM vAstavika lakSya che ane dharmanA anya badhAM lakSaNo emAM ApoApa samAI jAya che, jema ke paramAtmaprakAza TIkAmAM spaSTa karavAmAM AvyuM cheH ahIM dharma zabda dvArA nizcitapaNe jIvanamAM zuddha pariNAma grahaNa karavAM joIe. temAM ja navibhAgarUpe vItarAgasarvajJapraNIta sarvadharma aMtarbhata thaI jAya che. te A rIte che - (1) ahiMsA lakSaNa dharma che te jIvanA zuddhabhAva vinA saMbhava nathI. (2) sAgAra anagAra (gRhastha-muni) lakSaNavALo dharma paNa tevo ja che. (3) uttamalamAdi dasa prakAranAM lakSaNavALo dharma paNa jIvanA zuddhabhAvanI apekSA kare che. (4) ratnatraya lakSaNavALo dharma paNa tevo ja che. () rAgadveSa-mohanA abhAvarUpa lakSaNavALo dharma paNa jIvano zuddha svabhAva ja batAve che ane (6) vastu svabhAva lakSaNavALo dharma paNa tevo ja che. dharmanA svarUpanA saMbaMdhamAM vibhinna dRSTiothI UMDANa pUrvaka vicAra karIne enAM aneka lakSaNo sahita ukta sarvottama lakSaNane batAvatAM paNa jainAcAryo e bhulatA nathI ke sAmAnya mAnavIne potAnA dina-pratidinanA jIvanamAM dharma-adharmanI oLakha saraLatAthI karI zakavA mATe temane dharmanA eka atyaMta saraLa ane vyAhavArika lakSaNanI AvazyakatA che. A ja udezathI teo dharmanuM eka khUba ja saraLa paraMtu atyaMta mahatvapUrNa ane asarakAraka lakSaNa batAve che. teo kahe che: dharmanuM mukhya cihna e che ke je je kriyAo potAne aniSTa lAgatI hoya, te te anya mATe mana-vacana-kAyAthI svapnamAM paNa karavI joIe nahIM.45 jena-paraMparA anusAra dharmane ja saMsAranI sauthI uttama vastu mAnavAmAM Ave che. A saMbaMdhamAM jJAnArNava graMthamAM kahevAmAM AvyuM cheH dharma, kaSTa AvatAM samasta jagatanA tra-sthAvara (cara-acara) jIvonI rakSA kare che ane sukharUpI amRtanA pravAhothI samasta jagatane tRpta kare che.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmanuM svarUpa narakarUpI aMdhakUpamAM svayaM paDatA jIvone dharma ja potAnA sAmarthyathI, jANe ke hAthano sahAro ApIne, bacAve che. dharma paralokamAM jIvanI sAthe jAya che, tenI rakSA kare che, nizcita rUpe tenuM hita kare che tathA tene saMsArarUpI kIcaDamAMthI kADhIne nirmaLa mokSamArgamAM sthApita kare che. dharma guru che, mitra che, svAmI che, bAMdhava che, hitecchu che ane dharma ja vinA kAraNe anAthonI prItipUrvaka rakSA karanAro che. eTalA mATe prANIne dharma sivAya bIjuM koI zaraNa nathI. eTalA mATe gaNezaprasAdajI varNIe kahyuM cheH dharmathI uttama vastu saMsAramAM nathI. dharmamAM ja te zakti che ke saMsAra baMdhanamAMthI choDAvIne jIvone sukha-sthAnamAM pahoMcADI de.47 53 evA dharmane grahaNa karavAmAM ApaNe bhUlathI paNa vilaMba karavo joIe nahIM ane ene jaladI-jaladI apanAvIne potAnA uddhAranA kAryamAM lAgI javuM joIe, tyAre ApaNe potAnA jIvanane saphaLa banAvI zakIzuM. eTalA mATe kurala kAvya ApaNane vilaMba vinA dharmakAryamAM lAgavA mATe A zabdomAM prerita kare cheH e na vicAro ke huM dhIre-dhIre dharma mArganuM avalaMbana karIza. paraMtu atyAre vilaMba karyA vinA ja zubha karma karavAnuM prAraMbha karI do, kAraNa ke dharma ja te amara mitra che, je mRtyunA samaye tAro sAtha ApanAro che.48 A vAto para dhyAna ApIne ApaNe dharmanA vAstavika svarUpane sArI rIte samajIne dRDha saMkalpa sAthe vilaMba vinA ene potAnA jIvananuM sarvAdhika mahattvapUrNa aMga banAvI levuM joIe. jaina dharmanI udAra dRSTi dharmanA marmane na samajavAne kAraNe dharmanA nAma para samAjamAM aneka bUrAIo ane kurItio phelAyelI che ane dharmanA saMbaMdhamAM lokono vicAra saMkucita ane pakSapAtapUrNa banI gayo che. paraMtu jaina dharmamAM keTalAMka evAM tattvo che jemane
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 jaina dharma sAra saMdeza sArI rIte grahaNa karavAthI ApaNe A kurItiothI bacI zakIe chIe ane potAnA vicArane udAra ane pakSapAtarahita jALavI zakIe chIe. | sarvaprathama, jema ke ApaNe joI cUkyA chIe, jena dharmano mULa udeza potAnA AtmAnA sAcA svarUpane oLakhIne, arthAt enA sAcA svarUpano anubhava prApta karIne, ene paramAtmArUpa banAvavAno che. kAraNa ke badhAno AtmA mULa rUpe ekasamAna che ane badhA ekasamAna ja sukhanI cAha rAkhe che, eTalA mATe jaina dharmanuM svAbhAvika lakSya potAne ane samasta vizvane sukhI ane zAMtipUrNa banAvavAnuM che. A sAMpradAyika saMkIrNatA ane jAti, varga athavA samAjanI pArasparika dveSa-bhAvanAthI dUra rahIne badhAnI samAnatA batAvatAM badhAmAM paraspara sabhAva, sahAnubhUti, mitratA ane premane sthApita karIne sarvane vizva-prema ane vizva-zAMti tarapha prerita karavA icche che. jaina dharmano syAdvAda siddhAMtanI udAratAnuM bIjuM mahatvapUrNa kAraNa che. syAdvAdano mULa vyAvahArika udeza che potAnI dRSTi, vicAra ane kathanane saMkIrNa, ekAMgI, ekapakSIya ane pakSapAtapUrNa na banAvatAM emane vyApaka, udAra, niSpakSa ane sarvagrAhI banAvavAno prayatna karavo. A pramANe A siddhAMta svAbhAvika rUpe jene dharmanI dRSTine udAra banAve che. jaina dharmanI trIjI mahatvapUrNa vizeSatA e che ke e potAne koI eka yuga ke koI eka samayamAM avatarelA koI eka mahAtmA ke mahApuruSanA upadeza para AdhArita na mAnIne anAdikALathI AvatA rahelA pUrNa rUpathI mukta mahApuruSonA upadezane potAno AdhAra mAne che. A mukta mahApuruSonA upadeza svAbhAvika rIte eka rUpa hoya che. koI eka vyaktinA upadezathI baMdhAyelA na hovAne kAraNe jaina dharmamAM kaTTaratA, haThadharmitA ane rUDhivAditA AvavAnI saMbhAvanA svAbhAvika rIte ochI thaI jAya che ane enI dRSTi sahajarUpe udAra banI jAya che. ahiMsAne parama dharma mAnavo e jaina dharmanI cothI mahatvapUrNa vizeSatA che. A jaina dharmanI udAratAno pramukha AdhAra che. ahiMsAno saMkSipta artha che koI paNa prANIne koI paNa rIte mana, vacana ane karmathI kaSTa na pahoMcADavuM.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmanuM svarUpa ahiMsAnI A pramukhatA jaina dharmane sAMpradAyika dhRNA ane dveSathI dUra paraspara sadbhAva ane premanI tarapha prerita kare che. 55 rAkhIne jaina dharmanA vidvAnoe vAraMvAra jaina dharmanI udAra daSTi tarapha ApaNuM dhyAna doryu che. udAharaNa mATe, nAthUrAma DoMgarIya jaina kahe cheH na jaina dharma koI vyakti, varga, saMpradAya ke jAtino dharma na rahIne prANI mAtranA hitonI rakSA karavI ane tenA jIvanane zAMtipUrvaka vyatIta karAvIne unnati tarapha laI jaIne tene paramAtmapada pradAna karavAno dAvo kare che.49 jaina dharmane 'sAco dharma' kahIne teo tene sAmAjika viSamatA ane dveSano nAzaka tathA samatA ane premano pracAraka batAve che. teo potAnA vicArane A zabdomAM vyakata kare cheH sAco dharma te che je prANIone saMsAranA duHkhothI choDAvIne sAcuM sukha ane zAMti pradAna kare, ane viSamatA, pArasparika dveSa ane pAkhaMDano nAza karI samatA tathA premano pracAraka bane ane AtmAne karma kalaMkathI pavitra karIne paramAtmA banAvI devAnuM sAmarthya rAkhato hoya. enAthI viparIta koI paNa dharma vAstavika dharma kahevaDAvI zakto nathI. keTalAka loko dharmanA ThekedAra banIne dharmAtmA hovAno ahaMkAra kare che ane koI viziSTa dharmamAM mamatvanI bhAvanA rAkhIne, arthAt tene nijI dharma samajIne pakSapAta pUrNa dRSTithI teno pracAra karatA phare che. teo bhUlI jAya che ke badhA manuSyo samAna rUpe dharmanA adhikArI che ane dharma koInI paitRka saMpatti nathI. A vAta tarapha saMketa karatAM gaNezaprasAdajI varNI khUba ja spaSTa zabdomAM kahe cheH vAstavamAM dharmanI prabhAvanA karavI (mahimAne ujAgara karavo, tene protsAhana ApavuM) icchatA hoya to jAtIya pakSapAta choDIne prANImAtrano upakAra karo, kAraNa ke dharma koI jAtino paitRka vaibhava (dhana, saMpatti ke ezvarya) nathI balake prANI mAtrano svabhAva dharma che. ataH jemanA mATe dharmanI prabhAvanA karavI iSTa che to temanA
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 jaina dharma sAra saMdeza mATe ucita che ke prANI mAtra upara dayA kare, ahabuddhi, mamabuddhine tilAMjali Ape, tyAre ja dharmanI prabhAvanA thaI zake che. A rIte jaina dharma anusAra potAnA sukha ane zAMtinI IcchA rAkhanArA vyaktie potAnI jema ja anya jIvonI sukha-zAMtino khyAla rAkhavo Avazyaka che. eTalA mATe nAthUrAma DoMgarIya jaina ApaNane potAnI saMkIrNa svArthapUrNa bhAvanAne tyAgavAno ane udAratApUrvaka vizvahitanI kAmanA karatAM karatAM vizva-premanI bhAvanAne apanAvavAno upadeza Ape che. teo kahe cheH jo tame kharekhara ja sukhI thavA Iccho cho ane bIjAone sukhI karIne saMsAramAM zAMti sthApita karavA Iccho cho to sarva prathama vizvapremanA pavitra sUtramAM baMdhAI jAo ane potAnAthI bhinna koIpaNa saMpradAya, jAti, varga ke dezanA manuSyo sAthe dhRNA ane dveSa na karo tathA temanI sAthe samAnatA ane premano mitratApUrNa vyavahAra karo, eTaluM ja nahIM; pazu pakSIo tathA kIDA maMkoDAone paNa potAnI jema ja jIvita samajIne nirdayatAthI kadI na satAvo, ane temanA prANonI rakSAnuM yathAzakti dhyAna rAkho. jayAM sudhI eka manuSya ke prANI bIjA manuSyo ane prANIone hRdayathI pyAra karato nathI ane temanA duHkhane potAnA duHkha samAna anubhava karato nathI, balake temane satAvato rahe che ane temanA sukhanI kaMIpaNa paravA karato nathI tyAM sudhI saMsAramAM zAMtinuM hovuM kaThina ja nahIM, asaMbhava che.2 vAstavamAM dharmanuM mULa prayojana joDavuM che, toDavuM nahIM. bIjA zabdomAM, enuM prayojana ekatA lAvavAnuM che, alagatA pedA karavAnuM nahIM. A pramANe eno mULa uddezya AtmAne paramAtmA sAthe eka karavAno che ane samAjamAM paNa vyakitao vacce ekatA jALavI rAkhavAno che. paraMtu ajJAnavaza AtmA anaMtakALathI rAga, dveSa ane mohanA prabhAvamAM AvIne tathA krodha, mAna, mAyA, lobha Adi vikArothI duSita ane patha-bhraSTa thaIne potAnA mULa udezathI vimukha thaI gayo che. e paramAtmA sAthe eka thavA para dhyAna Apato nathI ane samAjanI
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 57 jaina dharmanuM svarUpa ekatAne paNa bhaMga karIne ene vibhinna vargo, jAtio ane saMpradAyomAM vaheMcI de che tathA eka bIjA sAthe laDavA-jhaghaDavAmAM UlajhAI jAya che. jo AtmAne potAnA yathArtha svarUpano anubhava thaI jAya ane tene e paNa samajamAM AvI jAya ke badhAno AtmA eka jevo ja che to pachI ApasamAM vera-virodha ane laDAI-jhaghaDA karavAnuM koI kAraNa ke AdhAra ja raheze nahIM. je pramANe badhAno AtmA eka samAna che te ja pramANe saMsAranA badhA dharmo paNa pota-potAnI rIte eka ja satyanI tarapha saMketa kare che. paraMtu ApaNe eTalI kharAba rIte bhramano zikAra thaI gayA chIe ke ApaNane na potAnI oLakha che ane na koI bIjAnI. ApaNe na potAnA dharmanA marmane samajIe chIe ane na koI bIjAnA dharma para UMDANapUrvaka vicAra karavAnI koziza karIe chIe. eTalA mATe adhikAMza loko mATe dharma eka saMpradAya banIne rahI gayo che ane ghaNA badhAM loko jAtIya virodha ane sAMpradAyika jhaghaDAomAM paDIne dharmanA nAmane badanAma karI rahyA che. A sthiti tarapha dhyAna apAvatAM nAthUrAma DoMgarIya jena kahe cheH prAyaH e jovA maLe che ke eka saMpradAya bIjA saMpradAya sAthe, eka jAti bIjI jAti sAthe, eka pArTI bIjI pArTI sAthe, ane tyAM sudhI ke eka bhAI bIjA bhAI sAthe eTalA mATe laDe che ke tenAthI bhinna saMpradAya, jAti, pArTI ke bhAInA vicAro tenA vicArothI bhinna che, tene anukULa nathI. matabheda ane dRSTikoNanI bhinnatA mAtrathI dharmanA nAma para prAcIna samayamAM paNa lokoe sAMpradAyikatAnA nazAmAM cUra thaIne potAnAthI bhinna saMpradAya ane vicAranA niraparAdha loko para je asaMkhya ane nirmama atyAcAra karyA che, ane temane jIvatA saLagAvIne, kolumAM pIlIne, talavArathI katala karI, divAlomAM caNAvIne ane cAmaDI kheMcI temAM bhUsuM bharAvIne potAnA rAkSasI kRtyo dvArA dharmanA pavitra nAmane kalaMkita karI, itihAsanA pRSThone raktaraMjita karyA che te koI paNa jANakArI vAcakathI chupAyelI nathI. 53
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 jaina dharma sAra saMdeza enAthI e spaSTa che ke eka ja siddhAMtano svIkAra karyA pachI paNa ApaNe potAnA aMdhavizvAsa ane bhramane vaza thaI tene bhinna-bhinna rUpamAM samajIne eka-bIjA sAthe vera-virodha karavA lAgIe chIe. jo ApaNA dharmanA siddhAMto sAcA paNa hoya to paNa jyAM sudhI ApaNe temane sAcA rUpamAM samajatA nathI ane temanA para sAcA rUpamAM amala karatA nathI, tyAM sudhI ApaNA vera-virodhanI saMbhAvanA banelI ja raheze. ApaNA vera-virodhanuM kAraNa ApaNA mato ane vicAronI bhinnatA che ane A bhinnatA ghaNI kharI ApaNA jJAna, vAtAvaraNa, paraMparA, paristhitio Adi para nirbhara che. eTalA mATe sarva-sAdhAraNa lokonI vaccenA matabheda pUrI rIte dUra karI zakavA atyaMta ja kaThina che. A saMbaMdhamAM nAthurAma DoMgarIya jene potAno vicAra A pramANe vyakata kare cheH jaina dharma kahe che ke anAdi kALathI ja saMsAramAM pratyeka prANInA vicAra eka bIjAthI bhinna rahyA che, ane raheze; kAraNa ke darekanA vicAro tenI potAnI paristhiti, samaja ane mAnasika IcchAo tathA AvazyaktAo bhinna hovAthI, eka jevA thaI javA asaMbhava che. badhAnuM jJAna ane tenAM sAdhano paNa parimita (sImita) ane bhinna che. A vAta bIjI che ke koI viSaya ke vAtanA saMbaMdhamAM ekathI adhika manuSya sahamata thaI gayA hoya ke thaI jAya, paraMtu e asaMbhava che ke saMpUrNa manuSyonA vicAra koI paNa samaye eka samAna thaI jAya. evI sthitimAM ApaNe zuM karavuM joIe? jaina dharmanI zikSA e che ke sau prathama ApaNe svayaM niSpakSa ane udAra dRSTi apanAvIne satyanI zodha karavI joIe ane enI prApti mATe athAka prayatna karavo joIe. potAnA samAjamAM je dhArmika vizvAsa ane vidhi-vidhAna paraMparAothI cAlyA AvI rahelA che temane AMkho mIMcIne svIkAra karI levA joIe nahIM, balake temane sArI rIte satyanI kasoTI para kasIne temanA ucita ke anucita hovAnI pichANa karIne temane svIkAra ke asvIkAra karavA joIe. A ja vAtanI tarapha saMketa karatAM nAthUrAma DoMgarIya jaina kahe cheH
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmanuM svarUpa potAnA vicArone udAra, sahiSNu ane pakSapAtahIna banAvavAnI sAthe ja pratyeka vyakitanA hitanI dRSTie e tenuM prathama kartavya che ke potAnI nIti satyane grahaNa karI asatyane tyAgavAnI banAve. je satya che te ja ApaNuM che, nahIM ke je potAnuM mAneluM che te ja satya che.jha hukamacaMda bhArilke paNa paMDita ToDaramala kRta mokSamArga prakAzakanI prastAvanAmAM spaSTa kahyuM che ke koI paraMparAne jAte parIkSA karyA vinA dharma mAnI levI ucita nathI. teo kahe cheH kuLa ane paraMparAthI je tattvajJAnane svIkArI laIe chIe te paNa samyak (ucita) nathI. temanA (paMDita ToDaramala) anusAra dharma paraMparA nahIM, svaparIkSita sAdhanA che. 59 aMdhavizvAsa ane aMdhaparaMparAnA sahAre ApaNe satyanI prApti karI zakatA nathI. satyanI prApti mATe ApaNe pUrI sAvadhAnI ane sUjha-bUja sAthe koI sAcA mArgadarzaka ke gurunI zodha karavI paDaze je ApaNane sAco mArga batAvIne tathA satyano anubhava karAvIne mokSanI prApti karAvI zake. sAcA gurunI pichANa karavAmAM sAvadhAnInI AvazyakatA para bhAra ApatAM hukamacaMda bhArilla khUba ja spaSTa zabdomAM kahe cheH gurunA svarUpane samajavA mATe atyaMta sAvadhAnInI AvazyakatA che, kAraNa ke guru to muktinA sAkSAt mArgadarzaka hoya che. jo temanA svarUpane sArI rIte na samajI zakyAM to khoTA gurunA saMyogathI bhaTakI javAnI saMbhAvanA adhika banI rahe che. nAthUrAma DoMgarIya jaina paNa aMdhavizvAsane tyAgIne pahelA pUrI sAvadhAnI sAthe gurunI parakha karI levAnI salAha Ape che. teo kahe cheH jyAre ApaNe paisAnI hAMDIne paNa ThokI vagADIne mUlavIe chIe to je dharma ke deva, guru Adi dvArA ApaNe saMsAra-sAgarathI pAra thaI sAcuM sukha prApta karavA icchIe chIe, teno AMdhaLA thaI sahAro levo, bhale tenAthI
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 jaina dharma sAra saMdeza hAnine badale lAbha ja kema na thAya, buddhimattA hoI zake nahIM. eTalA mATe pratyeka samajadAra vyaktinuM e kartavya che ke te satyanI kasoTI para dharma saMbaMdhita pratyeka vastune kase, ane e pachI ja tenA para vizvAsa kare 58 dharmanA nAma para lokone ThaganArA juThA ke nakalI guruone saMsArI ThagothI adhika bhayAnaka ane vinAzakArI samajavA joIe, kAraNa ke teo potAnA ziSyone mokSa-mArgathI vimukha karIne temanA durlabha manuSya-jIvanane ja barabAda karI de che. eTalA mATe gaNezaprasAdajI varNa spaSTa zabdomAM kahe cheH dharmanA nAma para jagata ThagAI jAya che. pratyakSa Thaga karatAM dharmaThaga adhika bhayaMkara hoya che. jyAM sudhI ApaNane svayaM satyanI ThIka-ThIka jANakArI hotI nathI tyAM sudhI bIjAone samajAvavAnI ApaNI koziza prabhAvarahita ane niSphaLa ja siddha thAya che. je svayaM pUrI rIte jANakAra nathI, tene bIjAone samajAvavAno koI adhikAra nathI. tenA mATe AvI ceSTA karavI na to ucita che ane na tenI ceSTA koIne lAbha pahoMcADI zake che. eTalA mATe svayaM satyanuM jJAna prApta karI lIdhA pachI ja ApaNe sAcA jIjJAsu ke satyanA zodhakane sthiti anusAra samajAvavAnI koziza karavI joIe. paraMtu ApaNe kyAreya koInI upara ApaNA vicAro thopavAnI koziza karavI joIe nahIM. A saMbaMdhamAM nAthurAma DoMgarIya jene khUba ja spaSTatAnI sAthe kahe cheH jabaradastI potAnA vicAro bIjA para lAdavAno duSkayatna kyAreya na karo, ke je dI saphaLa thaI zakto nathI. banI zake ke koI jANI joIne athavA jANyA vinA bhUla karI rahyo hoya ke teNe vastunA svarUpa ane anya vAtone khoTI samajI rAkhI hoya, to paNa tenAthI dveSa na karIne jo tamArAthI banI zake ane tame tene samajAvavAne pAtra samajo to tene vAstavikatA samajAvI do, nahIMtara taTastha raho ane tenI mUrkhatA para ke jJAnanI hInatA para dhUMdhavAzo nahIM, balake dayA karo. asahiSNu banIne laDavA-jhaghaDavAnI mUrkhatA kadApi na karo.60
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 61 jaina dharmanuM svarUpa ukta kathanothI e spaSTa che ke jaina dharma sukha-zAMti icchanArA jIvone aneka prakAre udAra hRSTi apanAvavAno ane badhA sAthe sahAnubhUti ane sadbhAva rAkhatAM rAkhatAM samatA, mitratA, prema Adi sadguNone grahaNa karavAno saMdeza Ape che. nAthurAma DoMgarIya jaine jaina dharmanA A dRSTikoNane khUba ja spaSTatAnI sAthe vyakta karyo che. teo kahe cheH jaina dharma e batAve che ke bhAIo! jo tame kharekhara ja zAMtinA icchuka cho to duniyAnA pratyeka prANIne potAno mitra samajIne tenI sAthe udAratAno vyavahAra karo ane matabheda hovA mAtrathI koIne potAno duzmana samajIne tenI sAthe dveSa ke jhagaDo na karo; kAraNa ke vibhinna prANIonA vividha svabhAva ane vicitra dRSTikoNo hovAne kAraNe matabheda thavo svAbhAvika che. A pramANe jaina dharma sAMpradAyikatA (sakuMcita vicAro)no nAza karIne duniyAnA pratyeka prANIne matabheda hovA chatAM paNa paraspara mitratAthI rahevA, satyane udAratAthI grahaNa karavA tathA phUTa, kalaha, visaMvAda ane virodhane dUra karI - samatA, svataMtratA, nirbhayatA ane vAtsalyanuM pUrNa samarthana karavAnI sAthe bhArapUrvaka ghoSaNA kare che ke matabheda mAtrathI koInI sAthe dhRNA ane dveSa karavo kadApi ucita ane dharma hoI zake nahIM. dharmano udeza ane svarUpa to viSamatA tathA dveSano aMta karIne saMsAramAM samatA ane premane sthApita karavAno che. A pramANe ApaNe nizcitarUpe kahI zakIe ke jaina dharmano dRSTikoNa atyaMta ja udAra che ane ene sAcA rUpe apanAvavAthI koI paNa vyakita emAMthI niSpakSatA ane udAratAnI preraNA laI zake che. jaina dharma zuM nathI? jaina dharmanuM lakSya mokSanI prApti che ane dharma ja enuM sAdhana che. enAthI spaSTa che ke dharmathI caDhiyAtI A saMsAramAM anya koI cIja nathI. eTalA mATe dharmanA vAstavika svarUpane samajIne enuM dRDhatAthI pAlana karavuM ApaNuM sauthI pramukha kartavya che. paraMtu je cIja jeTalI ja sArI hoya che tenI teTalI ja adhika nakala
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharma sAra saMdeza A saMsAramAM thavA lAge che. eTalA mATe dharmanA nAma para paNa saMsAramAM ghaNI badhI evI cIjo cAlavA lAgI che, je vAstavamAM dharma nathI, chatAM paNa te na mAtra sIdhA-sAdA sAdhAraNa lokone balake moTA-moTA samajadAra ane buddhimAna vyakitaone paNa bhramamAM nAMkhI gumarAha karI de che. eTalA mATe janahitanI dRSTie jainadharma ApaNane e batAvavAnI koziza kare che ke jaina dharma zuM nathI, arthAt jaina vicAradhArA anusAra kone dharma kahevAto nathI. ApaNe joI cUkyA chIe ke dharmano saMbaMdha koI bAhya vastu sAthe nathI, balake potAnA AtmA sAthe che. eTalA mATe AMtarika sAdhanA dvArA Atmazuddhi karI AtmAnA vAstavika svarUpanI oLakha na karavI ane bhramavaza bahirmukhI kriyAomAM lAgelA rahevuM dharma nathI. jyAM sudhI manamAMthI rAga-dveSa, moha tathA krodha, mAna, mAyA, lobha Adine bahAra kADhIne ene zuddha karavAmAM Avato nathI tyAM sudhI AtmAnI zuddhi ane muktinI prApti thaI zakatI nathI. eTalA mATe bahirmukhI kriyAone sAcA arthamAM dharma kahI zakAya nahIM. zubhacaMdrAcArye potAnA jJAnArNava graMtha mAM khUba ja spaSTatA sAthe kahyuM cheH niHsaMdeha mananI zuddhithI ja jIvonI zuddhi thAya che, mananI zuddhi vinA mAtra kAyAne kSINa karavI vyartha che.62 teo pharI kahe cheH je vyakti cittanI zuddhi prApta karyA vinA sArI rIte mukta thavA icche che te kevaLa mRgatRSNAnI nadImAM jaLa pIe che. arthAt mRgatRSNAmAM vaLI jaLa kyAMthI AvI zake che? te ja pramANe cittanI zuddhatA vinA mukti kevI rIte thaI zake che?s jJAnArNava graMthamAM kahevAmAM AvyuM cheH je vyakti bhAvanArahita (zuddha bhAvathI rahita) che, teno bAhya aparigraha (bAhya vastuono tyAga), giri, kaMdarAo AdimAM nivAsa tathA dhyAna, adhyayana Adi badhuM nirarthaka che.64
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 63 jaina dharmanuM svarUpa gaNezaprasAda varNIe paNa AMtarika zuddhi ke AtmanirmaLatA para bhAra ApatAM khUba ja spaSTatA sAthe bahirmukhI kriyAonI vyarthatA darzAvI che. teo kahe cheH aMtaraMganI vizuddhi dvArA ja karmono nAza saMbhava che, anyathA nahIM. AtmanirmaLatAnA abhAve A AtmA Aja sudhI vividha saMkaTone pAtra banelo rahyo che ane banaze, ataH AvazyakatA e vAtanI che ke AtmIya bhAva nirmaLa banAvavAmAM Ave. Atma nirmaLatA mATe anya bAhya kAraNone ekaThAM karavAno je prayAsa che te AkAzatADana (AkAza pITavA) samAna che. AtmanirmaLatAno saMbaMdha bhItarathI che, kAraNa ke svayaM AtmA ja teno mULa hetu che. jo evuM na hoya to koI paNa AtmAno uddhAra thaI zakto nathI. je kaMI karavuM che AtmanirmaLatAthI karo. jyAM sudhI te (AtmAmAM lAgelI) kaluSatA (kAlimA) jaze nahIM tyAM sudhI saMsAramAM kyAMya paNa bhramaNa karI Avo, zAMtino aMzamAtra lAbha thaze nahIM, kAraNa ke zAMtine rokanArI kaluSatA to aMdara ja beThI che; kSetra choDavAthI zuM thaze! eka rogI manuSyane sAdhAraNa gharamAMthI kADhIne eka divya mahelamAM laI javAmAM Ave to zuM te nirogI thaI jaze? athavA kAcanA naMgamAM sonAnI paccIkArI karAvI devAmAM Ave to zuM te hIro thaI jaze? je jIvoe Atmazuddhi karI nathI temanA vrata, upavAsa, japa, tapa, saMyama Adi badhA niSphaLa che; kAraNa ke bAhya kriyAo pudgalakRta (bAhya paramANuo dvArA banAvavAmAM AvelA) vikAra che.blDa eTalA mATe teo daDhatA sAthe kahe cheH mokSamArga maMdiramAM nathI, masjIdamAM nathI, girajAgharamAM nathI, parvata-pahADa ane tIrtharAjamAM nathI; eno udaya to AtmAmAM che. nAthUrAma DoMgarIya jaina paNa A saMbaMdhamAM potAno vicAra khUba ja spaSTa ane joradAra zabdomAM prastuta karatAM kahe cheH
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 jaina dharmaH sAra saMdeza dharma, maMdiro ke mUrtiomAM, tIrthakSetro ke dharmazAstromAM coMTI rahenArI vastu nathI, jene ApaNe tyAM pahoMcIne pakaDI zakatA ke prApta karI zakatA hoIe; balake dharma to potAnA AtmAnA ja uttama ane svAbhAvika guNonuM nAma che. e yAda rAkhavuM joIe ke maMdiro, mUrtio, tIrthasthAno athavA pUjA, prArthanA AdinA nAma para unmatta thaIne bIjAo para tUTI paDavuM ane lohI vahevaDAvavuM kyAreya dharma hoI zake nahIM. je loko evuM kare che teo duniyAne ja nahIM, balake potAnI-jAtane paNa dago Ape che ane dharmanA nAma para pApa karIne dharmane kalaMkita kare che.67 ... jyAM dharmanA nAma para vera-virodha karIne eka bIjAnuM lohI vahevaDAvavAmAM Ave che ke jyAM bali caDhAvavA mATe prANIonI hatyA karavAmAM Ave che, tene dharma nahIM, balake ghora anartha ane aMdhavizvAsa kahevo joIe. gaNezaprasAda varNInuM kathana cheH : jyAM prANIghAtane dharma batAvavAmAM Ave temanAmAM dayAno abhAva che, jyAM dayAno abhAva che tyAM dharmano aMza nathI.68 dharmagraMthonuM aghyayana ane temano pATha paNa AtmanirmaLatA ke AtmasvarUpanI oLakha vinA vyartha ja che, jevuM ke gaNezaprasAda varNIe spaSTa kahyuM cheH mAtra zAstranuM aghyayana saMsAra-baMdhanathI mukta karavAno mArga nathI. popaTa rAma-rAma raTe che, paraMtu tenA marmathI ajANa (anabhijJa) ja rahe che. evI ja rIte aneka zAstrono bodha thavA chatAM jeNe potAnA hRdayane nirmaLa banAvyuM nathI tenAthI jagatanuM koI kalyANa thaI zakyuM nathI. kAnajI svAmIe paNa evo ja vicAra vyakta karyo che. teo kahe cheH jo AtmasvabhAvanI oLakha na kare to tevA jIvano hajAro zAstrono abhyAsa paNa vyartha che - AtmakalyANanuM kAraNa nathI. jIva jo mAtra zAstrajJAna karavAmAM ja lAgelo rahe, paraMtu zAstranI taraphanA
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65 jaina dharmanuM svarUpa vikalpothI para - evo je caitanya AtmasvabhAva che, te tarapha unmukha na thAya to teno dharma thato nathI, samyajJAna thatuM nathI.70 dharmanA nAma para keTalAya loko paraMparAgata rUDhiothI baMdhAI jAya che ane potAnA samAja, kuLa ke jAtinI rItione kadI pArakhavAnI koziza karatA nathI. vagara vicAryuM ke A rItio dharmane anukULa che ke pratikuLa - teo temane pakaDI rAkhe che. pachI keTalAka lokonA manamAM evI dhAraNA che ke kevaLa teo ja potAnA UMcA kuLa ke jAtine kAraNe dharmanA adhikArI che. jaina dharma AvA rUDhivAdI vicArono svIkAra thato nathI. paMDita ToDaramale spaSTa kahyuM cheH tyAM keTalAye jIva kuLa pravRtithI athavA dekhA-dekhI lobhAdinA abhiprAyathI dharma sAdhe che, temane to dharmadaSTi nathI.71 jaina dharma anusAra koI paNa kuLamAM janma levAthI koI moTo ke nAno hoto nathI. manuSya potAnA samyakTarzana, jJAna ane AcaraNathI moTo hoya che. enI tarapha izAro karatAM paMDita hIrAlAla jaina kahe cheH nIca kuLamAM janmelo caMDALa paNa jo samyadarzanathI yukta che, to zreSTha che - tethI pUjya che. paraMtu UMcA kuLamAM janma laIne paNa jeo mithyAtva-yukta che, teo zreSTha ane AdaraNIya nathI.22 nAthUrAma DoMgarIya jaina paNa kahe cheH dharmanA nAma para kyAreka-kyAreka keTalIya lokarUDhio paNa pracalita thaI jAya che.... jo koI rUDhinA sevanathI ApaNI dhArmika zraddhAmAM doSa lAgato hoya ke ApaNA AcaraNamAM zithilatA pedA thavAnI saMbhAvanA hoya, athavA jemAM dharmano leza paNa nathI ane tenA sevanathI pApa vadhatuM hoya, ke ApaNuM jIvana kaSTamaya thatuM hoya to tene tarata ja tyAgI devuM joIe. koI vizeSa prakAranI vezabhUSA dhAraNa karavAthI paNa koI dharmAtmA ke mokSamArgI banI jatA nathI. gaNezaprasAda varNIe spaSTa ghoSaNA karI cheH
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 jaina dharmaH sAra saMdeza vezamAM mokSa nathI, mokSa to AtmAnuM svataMtra pariNamana che.4 bhagavatI ArAdhanA mUla graMthamAM paNa bagalAnuM dRSTAMta ApIne kahevAmAM AvyuM cheH jo koI muninuM AcaraNa uparathI sAruM athavA nirdoSa dekhAya che paraMtu tenI aMdaranA vicAra kaSAya (krodha, mAna, mAyA, lobha Adi)thI milana, arthAt gaMdA che, to tenuM A bAhyAcaraNa, upavAsa, avamaudaryAdika tapa (potAnA svAbhAvika AhArathI ocho AhAra levAnuM tapa) tenI koI unnati karatA nathI, kAraNa ke iMdriya kaSAyarUpa, aMtaraMga malina pariNAmothI tenuM atyaMtara tapa naSTa thayeluM hoya che, jema bagalo uparathI svaccha ane dhyAna dhAraNa karato dekhAya che, paraMtu aMtaraMgamAM mAchalI mAravAnA gaMdA vicArothI ja yukta hoya che.75 sudharmopadezAmRtasAra mAM paNa evo ja vicAra vyakta karatAM AcArya kuMthusAgarajI kahe cheH jeo phakta veza dhAraNa karIne saMsArane ThagatA phare che evA sAdhuomAM vairAganI sattA kyAreya hoI zaktI nathI.7 AMtarika nirmaLatA vinA kevaLa bAhya veza dhAraNa karI levAthI mokSanI prApti thatI nathI. jaina dharma anusAra vezadhArI pAkhaMDIone Adara-satkAra Apavo mUrkhatA che, jema ke jainadharmAmRtamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH je parigraha (dhana-saMcaya karavAnI pravRtti) AraMbha ane hiMsAthI yukta che, jeo saMsArarUpI samudranA vamaLamAM paDIne DubakIo laI rahyA che, evA pAkhaMDI vividha vezadhArI guruono koI siddhi Adi meLavavAnI abhilASAthI Adara-satkAra karavo e pAkhaMDI mUDhatA jANavI joIe.77
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 67 jaina dharmanuM svarUpa badhA e svIkAra kare che ke sAMsArika vastuo ane vyaktio prati moha ke Asakita baMdhananuM kAraNa che. ene choDyA vinA muktinI prApti thaI zakatI nathI. eTalA mATe prAcIna kALathI ja keTalAka lokonI vacce evI dhAraNA cAlI AvI rahI che ke muktinI icchA rAkhanArAone ghara-bAra, dhana-saMpatti Adi badhuM ja choDIne jaMgalo ke pahADomAM cAlyA javuM joIe. keTalAka sAdhako to koInI sAthe bolavuM paNa ThIka nahIM samajIne mauna dhAraNa karI le che ane keTalAka paheravAnA vastrono paNa pUrNa tyAga karavo Avazyaka samaje che. AvA vicAronA ghaNA badhA samarthako ane anuyAyIo Aje paNa jovA maLe che. ahIM e vAta dhyAna ApavA yogya che ke saghaLuM choDIne jaMgalo ke sUmasAma sthAnomAM cAlyA javA chatAM paNa mana to sAthe ja jAya che ane mananI aMdarathI sAMsArika vastuo ane vyaktio pratyenI cirakALathI jAmelI Asaktio athavA mohane acAnaka kADhI zakAto nathI. paraMtu saMsAra prati moha ke Asaktine potAnA manamAMthI kADhavo te cokakasapaNe kevaLa bAhya tyAga karavA karatAM vadhAre Avazyaka che. jo koI sAdhaka ghara-bAra choDyA vinA potAnI dRDha sAdhanA dvArA sAMsArika moha ane AsaktiothI upara uThI jAya to te gharamAM rahevA chatAM paNa pUrNa udAsIna, vItarAgI ke vairAgI banI zake che. A tathyanI tarapha saMketa karatAM gaNezaprasAda varNI kahe cheH : mohane naSTa karavo e saMsAranA baMdhanathI mukta thavuM che. badhI vedanAonuM mULa kAraNa moha ja che. jyAM sudhI A prAcIna roga AtmAnI sAthe raheze bhISaNamAM bhISaNa duHkhono sAmano karavo paDaze. jyAM sudhI moha chUTyo nathI tyAM sudhI azAMti che. jo te chUTI jAya to AjezAMti maLI jAya. jeNe moDa para vijaya meLavyo te ja sAco vijayI che, tenI ja DagamagatI jarjara jIvana-naiyA saMsAra-sAgara pAra thavAne saMmukha che. kalyANanuM kAraNa aMtaraMganI nirmaLatA che na ke ghara choDavuM ane mona laI levuM.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharma sAra saMdeza jo ghara choDavAthI zAMti maLe to te ghara choDavuM sarvathA ucita che. jo enAthI viparIta AkuLatAno sAmano karavo paDe to gRhatyAgathI zuM lAbha? jemano AtmA AMtarika bhAvathI nirmaLa thaI gayo che te vepAra Adi kArya karato hovA chatAM paNa akartA che ane jemano AtmA AMtarika bhAvathI malina che te bahArathI digaMbara thaIne kArya na karato hovA chatAM paNa kartA che. kaSAya (krodha, mAna, mAyA, moha Adi)nA astitvamAM bhale nirjana vanamAM raho, bhale perisa jevA zaheramAM raho, sarvatra ja Apatti che. e ja kAraNa che ke moTI digaMbara paNa mokSamArgathI parAkSukha (vimukha) che ane nirmohI (moharahita) gRhastha mokSamArgane sammukha che.* A saMbaMdhamAM hukamacaMda bhArie kuMda kuMdAcAryanA aTapAhuDa graMthanA vicArono ullekha A zabdomAM karyo cheH kuMdakuMdAcAryae bAhyamAM nagna-digambara hovA chatAM paNa je aMtaramAM moha-rAga-dveSathI yukta hoya, temanAmAM paNa gurutvano niSedha karIne sAvadhAna karyA che. teo lakhe cheH dravyathI (vastuta:) bAhyamAM to badhA prANI nagna ja hoya che. nArakI jIva ane tirthanca jIva to niraMtara vastrAdithI rahita nagna ja rahe che. manuSyAdi paNa kAraNa joIne nagna thatA jovA maLe che to paNa teo badhA pariNAmothI azuddha che, ataH bhAvazramaNapaNA (sAdhutva-bhAva)ne prApta thatAM nathI. jina-bhAvanAthI rahita arthAt samyagdarzanathI rahita nagna-zramaNa haMmezAM duHkha pAme che, saMsAra-sAgaramAM bhramaNa kare che ane te bodhi arthAt ratnatrayarUpa mokSamArgane cirakALa sudhI pAmato nathI." jenAmAmRtamAM paNa kahevAmAM AvyuM cheH
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmanuM svarUpa moharahita samyagdaSTi gRhastha mokSamArga para sthita che, paraMtu moha pAmela muni mokSamArga para sthita nathI, kAraNa ke mohI (mohagrasta) muni karatAM nirmohI (moharahita) gRhastha zreSTha mAnavAmAM Ave che.80 keTalAka loko svayaM nirmaLa thayA vinA mAtra yaza pratiSThA ke dhana prAptinA lobhathI bIjAone dharmano upadeza ApatA phare che. A saMbaMdhamAM paMDita ToDaramale kahyuM cheH vaktA kevo hovo joIe ke jene zAstra vAMcIne AjIvikA Adi laukika kArya sAdhavAnI icchA na hoya; kAraNa ke, jo AzAvAna hoya to yathArtha upadeza ApI zakto nathI, jo vaktA lobhI hoya to vaktA svayaM hIna thaI jAya. eTalA mATe je Atmarasano rasiyo vaktA che, tene jina dharmanA rahasyano vaktA jANavo. ... evo je vaktA dharmabuddhithI upadezadAtA hoya te ja potAnuM tathA anya jIvonuM bhalu kare ane je kaSAya buddhi (rAga, dveSa, moha, mAyA, lobha AdithI bharelI buddhi)thI upadeza Ape che te potAnuM tathA anya jIvonuM bUruM kare che - evuM jANavuM 81 gaNezaprasAda varNIe paNa khUba ja spaSTa rUpe kahyuM cheH 69 tame jyAM sudhI nirmaLa na thAo tyAM sudhI upadeza ApavAne pAtra thaI zakatA nathI.82 dharmanA A vAstavika marmane pUrI rIte na jANanArA ke potAnA lobhavaza bIjAone upadeza ApanArA loko jana-sAdhAraNane aneka prakAranI bahirmukhI kriyAo ke haThakarmomAM ulajhAvI de che jenAthI temanuM jIvana barabAda thaI jAya che. jaina dharmamAM evA karmo karavA 'lokamUDhatA' che. dharmanA nAma para A pramANe prapaMca phelAvanArAo phakta bIjAone ja nahIM, balake potAne paNa dhokho Ape che. potAnuM jIvana niSphaLa banAvI le che. enI tarapha dhyAna apAvatAM zubhacaMdrAcArya kahe cheH
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 aho vibhrAntacittAnAM pazya puMsAM viceSTitam / yadmapaAyaMtitve'pi nIyate janma niHphalam II jaina dharmaH sAra saMdeza artha - AcArya mahArAja kahe che ke juo, bhramarUpa cittavALA puruSonI ceSTA sAdhupaNAmAM paNa pAkhaMDa prapaMca karIne janmane niSphaLa karI de che.83 keTalAka loko samaje che ke pApathI bacavuM ane puNya kamAvavuM ja dharma che. eTalA mATe teo pApathI bacavA ane puNya kamAvavA para bhAra Ape che. e ThIka che ke puNya karavuM sAruM ke bhaluM che ane pApa karavuM kharAba che. paraMtu potAnA bhalAM-bUrAM karmo dvArA ApaNe kevaLa zubha-azubha karmone ekaThAM karIe chIe ane tadanusAra potAnA zubha-azubha karmone bhogavavA mATe saMsAranI sArIkharAba yoniomAM bhaTakatA rahIe chIe. puNya karmo dvArA kyAreya mokSanI prApti thatI nathI. jayAM sudhI ApaNe moha, kSobha Adi vikArone dUra karIne Atmazuddhi ke vItarAgatAnI avasthAne prApta karI letA nathI, tyAM sudhI pApa ane puNya banne lokhaMDanI ane sonAnI beDIo samAna baMdhanakArI banI rahe che. bhAva pAhuDa mUlamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH jeo AtmAne to prApta karavAnI icchA karatA nathI ane badhA prakAranAM puNyakarmo kare che, teo paNa mokSa prApta na karIne saMsAramAM ja bhramaNa kare che.84 nayagraka bRhad gAthAmAM paNa kahevAmAM AvyuM cheH : mohanA nimittathI utpanna thavAne kAraNe dravya ane bhAva banne prakAranAM zubha ane azubha karmothI saMsAra bhramaNa thAya che.85 puNya ane pApane sonA ane lokhaMDanI beDIo samAna batAvatAM paMDita pannAlAla samayasAra nI prastAvanAmAM kahe cheH baMdhananI apekSA (draSTie) survaNa ane loha-bannenI beDIo samAna che. je baMdhanathI bacavA icche che temaNe survaNa (puNya)nI
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmanuM svarUpa paramArthano vicAra karavAmAM Ave to beDI paNa toDavI paDaze. puNya ane pApa banne prakAranI prakRtiono baMdha A jIvane saMsAramAM ja rokanAro che.86 jaina dharmamAM Atmazuddhi ke AtmajJAnane ja dharma kahevAmAM Avyo che. karmono nAza ane mokSanI prApti enAthI ja thAya che. eTalA mATe Atmazuddhi ane AtmajJAna mATe aMtarmukhI sAdhanA na karI bahirmukhI kriyAomAM lAgavuM ane tapa Adi karma dvArA zarIrane kaSTa ApavuM vyartha ane niSphaLa che. jaina graMtha rayaNasAra mAM enA saMbaMdhamAM spaSTa rUpe cetavaNI ApavAmAM AvI che H he bahirAtmA! tuM krodha, mAna, moha Adino tyAga na karIne jo vrata tapazcaraNAdi (tapa Adi karma) nA dvArA zarIrane daMDa Ape che, zuM enAthI tArAM karma naSTa thaI jaze? kadApi nahIM. A jagatamAM zuM kyAreya darane pITavAthI sApa mare che? kadApi nahIM.87 71 A ja kAraNa che ke jainadharmamAM haThakarmo ane bahirmukhI kriyAone dharma mAnavAmAM Avyo nathI ane temane choDIne koI sAcA gurunI sahAyatAthI sAcA dharmane apanAvavA ane potAnA lakSyane prApta karavAno upadeza ApavAmAM Avyo che. udAharaNa mATe, amRtAzatimAM kahevAmAM AvyuM cheH giri gahana, guphA Adi tathA zUnya vanapradezomAM rahevuM, iMdriyanirodha, dhyAna, tIrthasevana, pATha, japa, homa Adi dvArA vyaktine siddhi maLI zaktI nathI. ataH he bhavya (mokSArthI)! guruo dvArA koI anya ja upAya zodha. 88 'dharma zuM che ane zuM nathI'nA saMbaMdhamAM ahIM je kaMI kahevAmAM AvyuM che tenAthI jainAcAryonA dharma-viSayaka dRSTikoNanI yathArthatA ke satyatA sahaja ja pragaTa thAya che. emAM zaMkA nathI ke jainAcAryoe lokahitanI bhAvanAthI prerita thaIne ja dharmanA saiddhAntika ane vyAvahArika pakSonI vistArapUrvaka vivecanA karI che ane potAnA vicArone spaSTatA ane nirbhayatAthI vyakata karyA che.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 jIva, baMdhana ane mokSa jIva ane ajIvanI bhinnatA jaina dharma anusAra saMsAranA badhA padArthone mULasvarUpe be bhAgomAM vaheMcavAmAM AvelA che - (1) jIva ane (2) ajIva. emanuM vAstavika svarUpa eka-bIjAthI bilakula bhinna che. jIva tattva cetanA ane jIvana-zaktithI yukta hoya che, jyAre ajIva tattva cetanA ane jIvana-zaktithI rahita hoya che. jaina dharmamAM batAvavAmAM AvelA jIva sivAyanA anya pAMceya padArtha-(1) pudgala (bhautika tattva ke paramANu), (2) dharma (gati tattva), (3) adharma (svairya tattva), (4) AkAza ane (5) kALa (samaya)- ajIvanA ja bheda che. jIva ane zarIrane eka samajavuM e bhAre bhUla che. jIvane kyAreya nirjIva zarIrano guNa athavA zarIrathI utpanna thanArI koI cIja samajavI joIe nahIM. joke pratyeka prANInuM nirmANa jIva ane nirjIva tattva (zarIra)nA milAvaTathI thayeluM che, to paNa pratyeka prANImAM maLelA jIva ane zarIranuM vAstavika svarUpa bhinnabhinna che. nirjIva tattvothI banelA zarIrane jIva tattva (AtmA)thI maLeluM hovAnA kAraNe ja jIvita kahevAmAM Ave che. zarIrathI jIva alaga thatAM ja zarIra nirjIva banI jAya che. je pramANe ApaNe potAnI bAhya iMdriyo dvArA bAhya nirjIva vastuo ke padArthone joIe athavA temano anubhava karIe chIe, te ja pramANe ApaNe potAnI AMtarika dRSTi dvArA jIva (AtmA)no paNa ApaNA aMtaramAM pratyakSa anubhava karI zakIe chIe. jIva ane ajIvanI bhinnatAne na samajavAne kAraNe ApaNe potAnA jIvananA vAstavika uddezya ane potAnA mULa kartavyane sArI rIte samajI
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva, baMdhana ane mokSa zakatA nathI. A nAsamajI athavA ajJAnatAne kAraNe ApaNe potAnA sarvAdhika Avazyaka kartavyane bhUlIne evA karmomAM UlajhAI jaIe chIe je ApaNane baMdhanamAM jakaDIne saMsAranA duHkha-bharyA AvAgamananA cakramAM phasAvI de che. eTalA mATe jIva ane ajIvanI maulika bhinnatAnuM jJAna prApta karavuM atyaMta Avazyaka che. A jJAnane ja jaina dharmamAM 'bheda-vijJAna" kahevAmAM Ave che. jIva ane ajIvanuM ekabIjAthI bhinna hovA ke na hovAnA viSaya sAthe saMbaMdhita aneka prazno para UMDANathI vicAra karavAne ja tattva-vicAra kahe che. potAnuM kalyANa cAhanArane tattva-vicAra karavAnI preraNA ApatAM nAthurAma DoMgarIya jena kahe cheH vastunA te vAstavika svarUpane tattva kahe che jene jANIne ApaNe potAnuM kalyANa karI zakIe. ApaNe zuM chIe? ApaNA duHkhanuM vAstavika kAraNa zuM che? zA mATe ApaNe saMsAra ane enA janma, maraNa, zarIra, sukha, duHkhAdi baMdhanomAM phasAyelA chIe, ane kevI rIte emanAthI chUTIne sukhI banI zakIe chIe? sthira ane AkuLatA rahita sAcuM sukha ane zAMti ApaNane maLI zake che ke nahIM? vagere vAto para niSpakSa bhAvathI ThIka-ThIka vicAra karavo ja tattva-vicAra che. vAstavamAM mULa tattvo be cheH (1) jIva (AtmA) (2) ajIva (prakRti). jJAna, darzana, AnaMda athavA cetanAmaya padArthane AtmA kahe che, je pratyeka prANImAM vidyamAna che.... ajIva te tattva che jemAM uparokata cetanA ke jANavA ke jovAnI zakita nathI... saMsArI jIva ane ajIvanA aMtargata pudgalanA paramANu (karma) anAdi kALathI saMbaMdhita che, ane Aja kAraNe Atma saMsAramAM janma maraNAdinA duHkhone uThAvIne navIna zarIrone dhAraNa karIne vividha yoniomAM bhaTakI rahyo che. .... saMsArI AtmAo, jeo ke anAdithI karma-melathI lipta che, AtmadhyAna vagere dvArA karma kalaMkane dhoIne ane potAnA sahaja pavitra svabhAvane prApta thaIne pUrNa sukhI banI jAya che.'
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 jaina dharma sAra saMdeza jIva be prakAranA hoya cheH (1) karmathI lipta ane (2) karmathI rahita. pahelAne baddha (baMdhAyelo) athavA saMsArI ane bIjAne mukta ke asaMsArI kahe che. je jIvo karmonA baMdhanamAM baMdhAIne AvAgamananA cakramAM phasAyelA che, temane baddha jIva kahe che ane jeo potAnA badhA karmone naSTa karIne potAnA zuddha svabhAvamAM sthita thaIne mokSanI prApti karI cUkyA hoya che, temane mukta jIva kahe che. jIva potAnI sahaja zuddha avasthAmAM badhI rIte paripUrNa hoya che. te anaMta darzana, anaMta jJAna, anaMta sukha ane anaMta vIrya (zakti), arthAt anaMta catuSTaya (sAra samUha)thI saMpanna hoya che. mokSanI prApti karIne te sadAne mATe AvAgamanathI mukta thaI jAya che. paraMtu saMsArI jIvonI zuddhatA nyUnAdhika (asamAna) rUpamAM karma-melathI prabhAvita rahe che. eTalA mATe temanA jJAnaajJAna, sukha-duHkha, zakti-azakti vageremAM bhinnatA jovA maLe che. karmothI jakaDAyelA saMsArI jIvone jJAna, sukha vagerenI prApti potAnI jAte sahaja rUpe thatI nathI. karmonA AvaraNathI DhaMkAyelA hovAne kAraNe temane kevaLa iMdriyonA mAdhyamathI sImita jJAna, sukha vagerenI prApti thAya che. eTalA mATe temanI iMdriyonI saMkhyA anusAra temane UMcI ke nIcI zreNIomAM vaheMcavAmAM Ave che. UMcI ke nIcI - koIpaNa zreNInA jIvamAM cetanAno guNa sadA koIne koI aMzamAM avazya rahe che, bhale ja jIvanA anya badhA guNo lupta thaI gayA hoya. eTalA mATe cetanAne jIvanuM lakSaNa kahevAmAM AvyuM cheH cetanAlakSaNo jIva ? artha-cetanA jIvanuM lakSaNa che. saMsAramAM agaNita jIva che. temanI gaNatarI karI zakAtI nathI. kAraNa ke temane je paNa jJAna thAya che, te temanI iMdriyonA sahAre ja thAya che. eTalA mATe IndriyonI saMkhyA anusAra temane pAMca bhAgomAM vaheMcavAmAM Ave cheH (1) eka iMdriyavALA (2) be iMdriyovALA (3) traNa iMdriyovALA (4) cAra iMdriyovALA ane (5) pAMca iMdriyovALA. pRthvIkAyika, jalakAyika, agnikAyika, vAyukAyika ane vanaspati, arthAt jhADa-choDone sauthI alpa vikasita jIva mAnavAmAM Ave che, kAraNa ke emane mAtra eka ja sparzano anubhava karAvanArI iMdriya
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva, baMdhana ane mokSa prApta thaI che, jenAthI emane AMzikarUpathI phakta sparzanuM jJAna thAya che. tattvadhigama sUtramAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH vanaspatyantAnAm ekam. 75 artha-vanaspati sudhI, arthAt pRthvIkAyika (pRthvInI kAyAvALA sUkSmattamaparamANurUpa jIva) jaLakAyika, agnikAyika, vAyukAyika ane vanaspati sudhInA jIvomAM mAtra eka sparzendriya hoya che. vanaspati (jhADa-choDa) harI-pharI zakatA nathI. eTalA mATe temane 'sthAvara' (acaLa) jIva kahevAmAM Ave che. zeSa badhA saMsArI jIva harIpharI zake che. eTalA mATe temane 'trasa' (harI pharI zake tevA) kahevAmAM Ave che. ane vanaspatithI uparanI zreNImAM kIDA-kITANuM, pipIlikA (kIDI), bhamarA manuSya che jemanAmAM kramazaH eka-eka iMdriya adhika hoya che, jema ke tattvArthAdhigama sUtramAM kahevAmAM AvyuM cheH kRmi-pipIlikA-bhramara-manuSyAdInAm ekeka vRddhAni.4 - artha - kRmi, pipIlikA, bhamaro ane manuSya vageremAM kramazaH eka-eka iMdriya adhika thatI jAya che. A pramANe kIDA ane kITANuMone be iMdriyo hoya che - sparzendriya ane rasanendriya (jihvA), jemanAthI e kramazaH sparza ane svAdano anubhava kare che. pachI kIDIone traNa iMdriyo hoya che - sparzendriya, rasanendriya ane prANendriya (nAka), jenAthI e kramazaH sparza, svAda ane gaMdhano anubhava kare che. pachI bhamarA vagere jIvone cAra iMdriyo hoya che - sparzendriya, rasanendriya, prANendriya ane netrandriya (AMkha), jemanAthI teo kramazaH sparza, rasa (svAda), gaMdha ane rUpa-raMgano anubhava kare che. aMtamAM ucca pazu-pakSIo tathA manuSyone pAMceya iMdriyo hoya che - sparzendriya, rasanendriya, ghrANendriya, netrandriya ane zravaNendriya (kAna), jemanAthI teo kramazaHsparza, rasa, gaMdha, rUpa ane zabdano anubhava kare che. deva yoninA jIvo, nArakI jIvo ane manuSyone A pAMceya iMdriyo sivAya eka AMtarika iMdriya paNa prApta hoya che, jene mana kahe che.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza enA dvArA teo viveka-vicAra karI zake che. temane 'saMzI' kahevAmAM Ave che. temanAthI nIcenI zreNInA badhA jIva 'asaMzI' kahevAya che, kAraNa ke temanAmAM manano abhAva hoya che. eTalA mATe temanAmAM viveka-vicAra karavAnI kSamatA hotI nathI. jIva nitya athavA amara tattva che. te jJAtA, kartA, bhokatA (bhogavanAra) ane svaparabhAsI che. arthAt jIva ja jJAna prApta kare che, karma kare che, sukha-duHkha bhogave che ane svayaM prakAzamAna che tathA bIjA padArthone paNa prakAzita kare che. joke A nitya jIva zarIra, iMdriya ane mana vagerethI bhinna che, chatAM paNa saMsArI avasthAmAM A badhAnA prabhAvathI enAmAM parivartana thatuM rahe che. jo ke jIva amUrta che, enI koI mUrti ke AkAra nathI, to paNa saMsArI avasthAmAM e AvAgamananA cakramAM paDIne jevuM paNa zarIra dhAraNa kare che, tevo ja eno AkAra thaI jAya che. je pramANe jyAre koI dIpakane koI nAnA ke moTA gharamAM mUkavAmAM Ave che, tyAre gharanA AkAranA samAna ja te dIpakanA prakAzano vistAra (vyApa) paNa thaI jAya che. nAnA-moTA jIvita zarIranA pratyeka bhAgamAM cetanatAno anubhava karavAmAM Ave che. enAthI e siddha thAya che ke AkhA zarIramAM jIvanuM astittva che. eTalA mATe jaina dharma jIvane na aNu-rUpa mAne che ane na sarvavyApI ja. tenA anusAra jIva madhyama parimANa vALo che. A ja arthamAM amUrta jIvane jaina dharmamAM astikAya (vistArayukata) mAnavAmAM Avyo che. 76 ahIM A vAta yAda rAkhavI joIe ke jIvano vistAra jaDa padArthonA vistArathI bhinna prakArano hoya che. je sthAne koI eka jaDa padArtha (jevo ke iMTa ke paththara) mUkavAmAM Ave che, ThIka te ja sthAnamAM te ja samaye koI bIjo jaDa padArtha rAkhI zakato nathI. paraMtu jyAM eka jIvano nivAsa che, tyAM bIjA jIvano paNa praveza thaI zake che. je pramANe eka ja oraDAne eka, be ke adhika dIpaka eka sAthe prakAzita karI zake che, e ja pramANe be ke adhika jIva eka sAthe eka ja sthAnamAM rahI zake che. jIva ane ajIva eka-bIjAthI bilakula bhinna hovA chatAM paNa A saMsAra A bannenI milAvaTanA AdhAra para cAlI rahyo che. jyAre koI jIva
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. jIva, baMdhana ane mokSa potAnA vAstavika svarUpanI oLakha karI le che, tyAre te saMsAranA mohaka viSayothI udAsIna thaI AtmalIna thaI jAya che ane AtmAnaMdamAM magna thaIne saMsArathI mukta thaI jAya che. have ApaNe jIvanA baMdhananA kAraNa para vicAra karIzuM. karma baMdhananuM mULa kAraNa A adhyAyanA pahelA khaMDamAM ApaNe joI cUkyA chIe ke jIva potAnA mULarUpamAM pUrNa ane anaMta che. paraMtu potAnA ajJAnavaza te je prakAranAM karmo kare che, temanI cUkavaNI karavA mATe tene te ja prakAranuM zarIra dhAraNa karavuM paDe che ane je prakAranuM te zarIra dhAraNa kare che, te ja pramANenI sImAo ane bAdhAothI tenA anaMta guNa DhaMkAI jAya athavA prabhAvita thaI jAya che. je pramANe pUrI dharatIne prakAzita karanAro sUrya vAdaLa ke dhummasanA kAraNe joI zakAto nathI, paraMtu vAdaLa ke dhummasa haTatAM ja potAnA pUrNa prakAzanI sAthe camakI uThe che, te ja pramANe karmothI DhaMkAyelA jIvanA svabhAvika guNa karmonA naSTa thatAM ja prakAzita thaI jAya che. have prazna uThe che ke jIvanA svarUpane DhAMkanAruM ke tene prabhAvita karanAruM zarIra kema ane kevI rIte bane che? zarIra pudgalo (jaDa tattvo)nI milAvaTathI bane che. pudgalano artha che jeno saMyoga ane vibhAga thaI zake, arthAt jemane joDIne eka moTo AkAra ApI zakAya ke jemane toDIne nAnuM paNa karI zakAya. pudgalanA sauthI nAnA bhAgane paramANu kahe che, jeno vadhu vibhAga thaI zakato nathI. vizeSa prakAranA zarIra mATe vizeSa prakAranA pudgalonI AvazyakatA hoya che. jIva ja potAnI vizeSa prakAranI vikArayukta pravRttio ane vAsanAone anurUpa vizeSa prakAranA karma-pudgalo (karmANuo) ne potAnI tarapha AkRSTa (Asakta) kare che. eTalA mATe jIva svayaM ja potAnA zarIranuM nimitta kAraNa che ane je pudgalothI zarIra bane che, teo te zarIranA upAdAna(prApti)nAM kAraNo che. zarIrathI kevaLa sthULa zarIrano ja artha levo joIe nahIM, balake enAthI iMdriya, mana ane prANano paNa bodha thAya che. e badhA jIvonA svAbhAvika guNone prabhAvita kare che. A pramANe kahI zakAya che ke jIvanI potAnI ja IcchAo, pravRttio, saMskAra ane vAsanAo tenA zarIranA nirmANanAM mULa kAraNo che.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78. jaina dharma sAra saMdeza saMsArI jIva koIne koI icchA ke manobhAvathI ja koI karma kare che. te karma karI lIdhA pachI paNa je icchA athavA manobhAvathI te karma karavAmAM AvyuM hatuM teno aMta thaI jato nathI. te IcchA ke manobhAva vizeSa prakAranI vAsanAnuM rUpa laIne potAnuM vizeSa phaLa utpanna kare che. eka jIvanamAM je karmo karavAmAM Ave che, temanuM phaLa koIne koI AgAmI jIvanamAM avazya bhogavavuM paDe che. A pramANe pote karelAM puNya ane pApanA karmonI prakRtti (svabhAva)nA anusAra jIvane aneka yoniomAM janma laIne sukha ane duHkha bhogavavuM paDe che. je pramANe lImaDAnI prakRti kaDavAza che ane goLanI prakRti mIThAza che, te ja pramANe jIvanI sAthe baMdhAyelA karmonI prakRti anusAra jIva aneka prakAranAM sArAM ke kharAba phaLone prApta kare che. A phaLo be prakAranAM hoya cheH (1) jIvanA svAbhAvika guNone ghAta (khatama) karanArAM, arthAt temane DhAMkanAra ke bAdhita karanArAM ane (2) jIvanA svAbhAvika guNono ghAta na karI, arthAt temane bAdhita nahIM karIne, tenA AgAmI jIvananuM svarUpa nirdhArita karanArAM. pahelAne ghAtiyA (ghAtaka) karma ane bIjAne aghAtiyA (aghAtaka) karma kahe che. pratyekanA cAra-cAra bheda che. A pramANe karmonI prakRti ke svabhAva anusAra temanA ATha bheda kahevAmAM Ave che. A ATheyano ullekha jainadhamazritamAM A pramANe karavAmAM Avyo cheH jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra ane aMtarAya A ATha prakRti baMdhakanA (potAnA svabhAva anusAra baMdhanamAM nAMkhanArA karmonA) bheda che, emane karmonI mULa prakRtio jANavI joIe." A ATha prakAranAM baMdhanakArI karmomAM prathama cAra ghAtiyA karmanA bheda che ane zeSa cAra aghAtiyA karmanA bheda che. emanA vizeSa prakAranA prabhAvone saMkSepamAM A pramANe samajI zakAya cheH ghAtiyA karmanA bhedaH 1. jJAnAvaraNIya karmaH je karma jIvanA yathArtha jJAnane DhAMkI le che athavA prabhAvita kare che, temane jJAnAvaraNIya karma kahe che.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva, baMdhana ane mokSa 2.darzanAvaraNIya karmaH je karma deva, guru ane zAstra (sadgatha) pratye jIvanA ucita zraddhA-vizvAsa (darzana)ne DhAMkI le che athavA prabhAvita kare che, temane darzanAvaraNIya karma kahe che. 3. vedanIya karmaH je karma jIvanA svAbhAvika anaMta sukhane DhAMkIne athavA prabhAvita karIne temAM sAMsArika duHkha-sukha utpanna kare che, temane vedanIya karma kahe che. 4.mohanIya karmaH je karma ucita zraddhA-vizvAsa ane ucita cAritra (mokSa tarapha laI jatA vicAro ane AcaraNo)ne DhAMkIne ke prabhAvita karIne bhrama ane moha utpanna kare che. A kAraNe jIva dhana-saMpatti, parivAra vagerenA mohamAM paDIne sAMsArika jALamAM UlajhAI jAya che. sAMsArika vastuo ane vyakitaonA mohamAM UlajhAyelo jIva sadA viSaya-sukhanI AzAmAM ja doDato rahe che ane potAnA vAstavika lakSyathI vimukha thaI jAya che. eTalA mATe mohanIya karmane jIvano sauthI moTo zatru ane AvAgamananA cakranuM mULa kAraNa mAnavAmAM Ave che. aghAtiyA karmanA bhedaH 1.Aya karmaH je karma jIvanI Ayu, arthAt AgaLanA jIvananI avadhi, nizcata kare che, temane Ayu karma kahe che. 2.nAma karmaH je karma A vAtone nizcita kare che ke jIva kaI yonimAM kevA prakAranA suMdara ke kurUpa zarIranI sAthe tathA kevA prakAranA guNo ane zaktionI sAthe janma leze, temane nAma karma kahe che. 3.gotra karmaH je karma jIvanA AgalA janmanI paristhitio ane vAtAvaraNane nizcita kare che ane e nirdhArita kare che ke te kayA deza, samAja, kuLa ane parivAramAM pedA thaze, temane gotra karma kahe che. 4.aMtarAya karmaH je karma jIvanA satkarma karavAnI IcchAmAM rUkAvaTa UbhI kare ke vidana nAMkhe che, temane aMtarAya karma kahe che. aMtarAya karmo nA ja kAraNe jIva cAhavA chatAM paNa anukULa sAdhano ane paristhitio hovA chatAM paNa ucita mArga para cAlI zakato nathI. kAraNa ke aghAtiyA karmono saMbaMdha kevaLa AgaLanA eka jIvana sAthe ja hoya che, eTalA mATe teo te vizeSa jIvana-kALamAM potAnuM phaLa ApIne
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza samApta thaI jAya che. keTalAka anya bhAratIya dArzaniko athavA vicArako anusAra evA karmone prArabdha karma kahe che. A vAtothI spaSTa che ke je yonimAM ApaNe janma laIe chIe, je prakAranuM zarIra ApaNane maLe che, je prakAranA samAja ke paristhitiomAM ApaNe rahevAnuM hoya che, je prakAranI ApaNI rujhAna (rucI) ke pravRtti hoya che ane jeTalA samaya sudhI ApaNe jIvita rahIe chIe A badhI vAto ApaNA pUrva karmo dvArA ja nirdhArita thAya che. eTalA mATe emane na akAraNa ke Akasmika samajavI joIe ane na emanA mATe koI bIjAne doSI TharAvavA joIe. ApaNe pote ja karelA karmone kAraNe baMdhanamAM paDIe chIe. eTalA mATe ApaNe potAnA ja puruSArtha dvArA potAne mukta karI zakIe chIe. ApaNe potAnA ja mananA vikAro ke durbhAvanAonA prabhAvamAM AvIne aneka prakAranAM karma karIe che ane e karma ApaNane sAMsArika baMdhanomAM bAMdhI de che. jaina dharma anusAra ApaNA cAra pramukha vikAra che - krodha, mAna, mAyA ane lobha. emane jaina dharmamAM kaSAya kahevAmAM Ave che. A batAvatAM ke kaSAya kone kahe che, e zuM kare che ane e keTalA prakAranA che, jainadharmAmRtamAM kahevAmAM AvyuM cheH 80 - je mokSanuM kAraNabhUta cAritra dhAraNa karavAnAM pariNAma (vikAsa ke parivartana) na thavA de, ane AtmAnA svarUpane karSe (kaSTa Ape), duHkha Ape, temane kaSAya kahe cheH te kaSAya mULamAM cAra prakAranA che - krodha, mAna, mAyA ane lobha. jIva jyAre paNa kaSAyathI yukta thaIne potAnA tana, mana ke vacanathI koI karma kare che, tyAre temAM eka spaMdana (halana-calana) thAya che, jemAM eka ajIba AkarSaNa zakti hoya che je te karma anusAra pudgala-paramANuone (je sarvatra saMsAramAM bharAyelA che) potAnA tarapha kheMcI le che. jevI rIte bhInI (cIkaTa) divAla para UDIne AvelI dhULa tenA para coMTI jAya che, tevI ja rIte kaSAya-yukata jIvathI AvanArA karmANu baMdhAI jAya che. paraMtu jevI rIte sUkI
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva, baMdhana ane mokSa divAla para UDIne AvanArI dhULa te divAla para TakI zakatI nathI, tene lAgIne kharI paDe che, te ja pramANe kaSAyarahita jIvanA tana, mana ane vacanathI karavAmAM AvelAM karma jIvathI baMdhAtAM nathI. bIjA zabdomAM, kaSAyarahita jIvanAM karma baMdhanakArI hotAM nathI. jIvanA kaSAya (dUSita manobhAva)nA kAraNe ja pudgala-paramANuo (karmANuo)nuM jIvanI tarapha kheMcANa hoya che. emanA A kheMcANa athavA AkarSaNane jaina dharmamAM "Asava' kahevAmAM Ave che. jIvonuM dUSita manobhAvothI yukta thavuM ja karmANuonA AkarSaNanuM kAraNa che. eTalA mATe ene "bhAvAsava" kahevAmAM Ave che ane karmANuonA vAstavamAM jIva sAthe coMTI javAne dravyasava' dhe che. jIvanA zubha ke azubha manobhAvo anusAra ja jIvamAM zubha ke azubha karmANuono (karmarUpI aNuo) praveza thAya che. zubha ane azubha manobhAvonI tIvratA ane maMdatA anusAra ja puNya ane pApanA AsavamAM paNa vizeSatA hoya che. A pramANe kaSAya (manovikAra) ja jIvanA baMdhananuM kAraNa che. baMdhananI paribhASA ApatAM tattvAdhigama sUtramAM kahevAmAM AvyuM cheH sakaSAyatvAjajIvaH karmaNo yogyAnuM pudgalAnAdate sa baMdhaH | artha - kaSAyathI yukta thavAthI jIva potAnA karmonA uparyukta (pramANe) pudgalone grahaNa kare che, te ja baMdhana che. jaina dharmamAM baMdhananA be bheda karavAmAM Ave cheH (1) bhAva baMdha ane (2) dravya baMdha. kAraNa ke kaSAya (mananA vikAro)nA kAraNe ja karma-pudgala jIvanI tarapha AkarSAya che, eTalA mATe manovikAranA pragaTa thavAne ja "bhAva baMdha kahe che ane enA phaLasvarUpe karma-pudgalonA jIvanI sAthe coMTI jAya eTale ke baMdhAI javAne dravya baMdha kahe che. vibhinna kaSAyothI grasita jIvanI mana, vacana ane kAyAnI zubha ane azubha kriyAo jIvane cha prakAranA sUkSma raMgothI raMgI de che, jemane jaina dharmamAM lezyA' kahevAmAM Ave che. leDyA (teja)onA cha raMga batAvavAmAM AvyA che - 1. kRSNA (kALo) 2. nIla (nIlo) 3. kApAta (bhUro) 4. pIta (sonAnA
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 jene dharma sAra saMdeza samAna pILo) 5. padma (kamaLanA raMgano) ane 6. zveta (ujaLo) emanAmAM prathama traNa legyAo azubha ane zeSa traNa legyAo zubhanA sUcaka che. badhA saMsArI jIvomAMthI lezyAo nyunAdhika aMzamAM prApta thAya che, paraMtu kevaLa teo ja emane joI zake che jemane AMtarika dRSTi prApta che. sAdhAraNa saMsArI jIvone e lezyAo dekhAtI nathI. mukta jIvone lezyA hotI nathI, kAraNa ke temanAmAM kaSAyono aMta thaI gayo hoya che. keTalAka loko pApakarmothI dUra rahevA ane adhikathI adhika puNya karma karavA para bhAra Ape che. pApa karmothI puNya karmo avazya ja sArAM che, paraMtu mAtra puNya karmo karavAthI mokSanI prApti thatI nathI. jo pApa karmothI jIva azubha lezyAothI raMgAya che to puNya karmothI zubha lezyAothI raMgAya che. A pramANe pApa ane puNya - banne jIvane baMdhanamAM phasAyelA ja rAkhe che. pharaka mAtra e ja che ke puNya karma sukhadAyI bhoga-viSayothI yukta manuSya yoni athavA devayonimAM janma levAnuM kAraNa bane che, jyAre ke pApa karmo duHkhothI bharelA naraka ke pazu-pakSIonI yonimAM janma levAnuM kAraNa bane che. A pramANe evuM kahI zakAya che ke pApa karmo dvArA jIva loDhAnI sakhata beDIothI baMdhAI jAya che ane puNya karmo dvArA te suMdara dekhAtI sonAnI beDIothI baMdhAI jAya che. paraMtu emanAmAMthI koI paNa karmathI jIvane mukti maLatI nathI. te saMsArano kedI ja banelo rahe che ane AvAgamananA cakramAMthI chuTakAro pAmato nathI. hukamacaMda bhArie e tathyane A zabdomAM vyakata karyuM cheH sAmAnya jana puNyane sAruM ane pApane bUruM samajI le che, kAraNa ke puNyathI manuSya ane deva gatinI prApti thAya che ane pApathI naraka ke tiryaMnca (manuSyathI halakI) gatinI. temanuM dhyAna e tarapha nathI jatuM ke cAreya gatio saMsAra che ane saMsAra duHkharUpa ja che. puNya ane pApa banne saMsAranAM ja kAraNa che. saMsAramAM praveza karAvanArAM puNya-pApa sArAM kevI rIte hoI zake? puNya-pApa baMdharUpa che ane AtmAnuM hita abaMdha (mokSa) dazA prApta karavAmAM che. jo ke pApanI apekSAe puNyane sAruM kahevAmAM AvyuM che, paraMtu muktinA mArgamAM tenuM sthAna abhAvAtmaka ja che.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva, baMdhana ane mokSa zubha bhAvothI puNyAsava ane puNyabaMdha thAya che. azubha bhAvothI pApAsrava ane pApabaMdha thAya che. baMdha bhale puNyanuM hoya ke pApanuM, te che to Akhare baMdha ja. tenAthI AtmA baMdhAya ja che, mukta to thatI nathI. puNyane sonAnI beDI ane pApane loDhAnI beDI batAvI che.9 83 baMdhananI avasthAmAM jIva ane pudgala eka-bIjA sAthe tevI ja rIte ekameka (haLI-maLIne eka) thaI jAya che jevI rIte dUdha ane pANI ApasamAM maLIne ekameka thaI jAya che; athavA jevI rIte tapelA lAla aMgArAmAM kolaso ane Aga ke tapelA lAla loDhAmAM loDhuM ane Aga-banne ekameka thaI jAya che. pANImAM maLelA dUdhanA koIpaNa buMdamAM dUdha ane pANI bhaLelA ja rahe che. evI ja rIte tapelA aMgArA ke tapelA loDhAnA pratyeka bhAgamAM kramazaH kolaso ane Aga tathA loDhuM ane Aga maLelAM ja jovA maLe che. evI ja rIte sajIva zarIranA pratyeka bhAgamAM pudgala ane caitanya (je jIvanuM lakSaNa che) maLelA jovA maLe che. jyAre ucita vidhithI pANImAM bhaLelA dUdhane ukALavAmAM Ave che, tyAre ja dUdhane pANIthI alaga karI zakAya che. tevI rIte jyAre kolasA ane tapta loDhAne ThaMDA karavAmAM Ave che, tyAre kolaso ane loDhuM AgathI alaga thAya che. tevI ja rIte jayAre ucita vidhithI jIva potAne karmothI alaga karI le che ke karmone miTAvI de che, tyAre te karmothI chuTakAro pAmI mokSanI prApti karI le che. have ApaNe mokSa-prAptinI prakriyA ane sAdhana para vicAra karIzuM. mokSa baMdhanathI mukta thavAnI prakriyA ApaNe joI cUkyA chIe ke jIvano pudgalo sAthe saMyoga thavo te ja baMdhana che. eTalA mATe jIvanuM pudgalo sAthe viyoga thavo te ja mokSa che. jIvano pudgalo sAthe
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza viyoga tyAre ja thaI zake che jyAre jIvamAM navA pudgalono praveza (Azrava) baMdha thaI jAya ane jIvamAM je pudgala pahelethI ja praviSTa (pravezelA) che, te kharI paDe athavA naSTa thaI jAya. jaina dharmamAM prathamane 'saMvara' ane bIjAne 'nirjarA' kahe che. tattvArthAdhigama sUtra mAM saMvarane spaSTa karatAM kahevAmAM AvyuM cheH AsavanirodhaH saMvara :10 84 artha-karmonA Asavano nirodha karavo (temane rokavA) saMvara che. saMvaranA be bheda kahevAmAM AvyA che bhAva saMvara ane dravya saMvara. jIvanA je AMtarika bhAvothI karmono Asrava aTakI jAya che, te bhAvone ja bhAva saMvara kahe che tathA A bhAvonA phaLasvarUpe navA karma-pudgalonuM jIvanI sAthe na baMdhAvuM ja dravya saMvara kahevAya che. karma - paramANu jIvanI tarapha AkRSTa (AkarSita) thAya ane jIvasAthe na baMdhAya, enA mATe je upAyone apanAvavAnI AvazyakatA che, temane saMvaranuM kAraNa kahevAmAM Ave che. te cha prakAranAM batAvavAmAM AvyA cheH (1) gupti-mana, vacana ane kAyAnI caMcaLatAne rokavI. karmonA Asavane rokavA mATe A ja sarvazreSTha upAya che. paraMtu mana-iMdriyanI caMcaLatAne ekAeka aTakAvavI prAyaH (lagabhaga) asaMbhava che. eTalA mATe nimnalikhita sahAyaka sAdhano batAvavAmAM AvyAM cheH (2) samiti haravA-pharavAmAM, uThavA-besavAmAM, khAvA-pIvA vageremAM e pramANe sAvadhAnI rAkhavI ke jIva-hiMsA na thavA pAme. (3) dharmaviSaya-vikArothI bacIne rahevA mATe satpuruSo dvArA batAvelA dharmAcaraNane apanAvavuM (vizeSa vistAra mATe adhyAya 3: jaina dharmanuM svarUpa juo). (4) anuprekSA-saMsAra, deha ane bhogo prati virakti utpanna karavA mATe A badhAnI anityatA vagerenI bhAvanA karavI (vizeSa vistAra mATe adhyAya 6H anuprekSA juo), (5) parISahajaya-bhUkha-tarasa, ThaMDI-garamI vagerethI utpanna kaSTo athavA kaThinAIone sahana karavAnI kSamatA prApta karavI ane (6) cAritrasatpuruSonA batAvelAM mArga para cAlatAM sadAcAranA niyamonuM pAlana karavuM ane AMtarika sAdhanAmAM lAgavuM (vizeSa vistAra mATe A ja adhyAyamAM AgaLa samyak cAritra juo) -
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva, baMdhana ane mokSa saMvaranA A upAyono ullekha tatvArthAdhigamasUtramAM A zabdomAM karavAmAM Avyo cheH sa gupti samiti dharmAnuprekSA parISahajaya cAritreDA artha - te (saMvara) gupti, samiti, dharma, anuprekSA, parISaha ane cAritrathI thAya che. yadyapi saMvarathI navAM karmonuM Agamana aTakI jAya che, navA karmo jIvamAM pravezI zakatA nathI, chatAM paNa junAM karmo jIvamAM saMcita ja rahe che. jyAM sudhI emanAthI jIvano pUrI rIte chuTakAro thaI jato nathI, tyAM sudhI tene mokSanI prApti thaI zakatI nathI. A saMcita karmonA vinAza mATe ja sAdhakoe kaThina sAdhanA karavAnI AvazyakatA che. jIvanAM karmonA naSTa thaI javAne athavA kharI paDavAne ja nirjarA kahe che. bhAva saMvara ane dravya saMvaranI jema nirjarAnA paNa be bheda che - bhAva nirjarA ane dravya nirjarA. jIvanA je zuddha bhAvonA hovAne kAraNe karma khare ke naSTa thAya che te bhAvonuM hovuM te ja bhAva nirjarA che ane karmonuM vAstavamAM kharI javuM ke naSTa thaI javuM dravya nirjarA che. nirjarA be prakAranI hoya che - savipAka (vipAkajA) nirjarA ane avipAka (avipAkajA) nirjarA. jyAre jIvanAM karmonI yathA samaye cUkavaNI thaI jAya che, tyAre potAnuM phaLa ApI cUkelAM karmo ApameLe kharI paDe che. ene savipAka ke vipAkajA nirjarA kahe che. paraMtu jyAre jIva potAnI dhyAna vagere sAdhanA dvArA potAnAM karmone temanAM phaLa ApavA pUrve ja bALI de athavA naSTa karI de che, tyAre tene avipAka ke avitAkajA nirjarA kahe che. e te ja rIte thAya che, jema kerI vagere phaLa yathA samaye potAne-jAte pAke che athavA ApameLe pAkavAnA pUrve ja temane ucita upAyathI pakavI levAmAM Ave che. saMsArI jIvonuM karmaphaLa savipAka (vipAkajA) hoya che, paraMtu sAcA sAdhako potAnAM saMcita karmone temanAM phaLa ApatAM pUrve ja potAnI sAdhanA dvArA naSTa karI de che. eTalA mATe avipAka nirjarA kevaLa sAcA sAdhako athavA saMta-mahAtmAone ja hoya che. jainadharmAmRtamAM nirjarA ane tenA A be bhedono ullekha A zabdomAM karavAmAM Avyo cheH
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharma sAra saMdeza upArakarmaNaH pAto nirjarA dvividhA ca sA | AghA vipAkajA tatra dvitIyA cAvipAkajA || artha - saMcita karmane dUra karavAne nirjarA kahe che. te nirjarA be prakAranI che - eka vipAkajA nirjarA ane bIjI avipAkajA nirjarA.2 jaina dharmamAM tapane nirjarAno upAya batAvavAmAM Avyo che, jema ke tattvarthadhigama sUtramAM kahyuM cheH tapasA nirjarA cA artha-tapathI nirjarA thAya che ane sAthe ja saMvara paNa. jaina dharma anusAra tapano vAstavika abhiprAya IcchAne rokavAno che. ene spaSTa karatA dhavalA pustakamAM kahevAmAM AvyuM cheH IcchAnirodhastapa: 4 artha-IcchAonA nirodhanuM nAma tapa che. A pramANe jaina dharma anusAra tapano artha zarIrane anAvazyaka kaSTa ApavAno nathI, balake ucita saMyama, dharmAcaraNa ane dhyAnanI aMtarmukhI sAdhanA dvArA mananI icchAo para vijaya prApta karavAno che. te batAvatA ke tapano vAstavika uddezya icchA-nirodha, arthAt icchAone rokavAno athavA temanA para vijaya prApta karavAno che ane eno sarvottama upAya zukala dhyAna che, jena dhamamRtamAM kahevAmAM AvyuM cheH jaina dharmamAM zArIrika tapasyAne tyAM sudhI sthAna athavA mahatva ApavAmAM AvyuM che, jyAM sudhI ke te mAnasika tapasyA arthAt icchA-nirodha mATe sahAyaka che. jo zArIrika tapasyA karavA chatAM paNa manuSya mananI icchAono virodha karI zakato nathI, to te tapane jaina dharmamAM koI sthAna ApavAmAM AvyuM nathI, paraMtu tene nirarthaka kahevAmAM AvyuM che. eTalA mATe bAhya tapone yathAzakti AvazyakatAnusAra karatAM karatAM aMtaraMga tapone vadhAravA mATe jainAcAryoe upadeza Apyo
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva, baMdhana ane mokSa che. mAnasika (aMtaraMga ke aMtarmukhI) tapomAM paNa sarvottama tapa je zukala dhyAna che, vastutaH te ja karma-nirjarAnuM mukhya kAraNa che. e samajyA pachI ke jIva saMvara ane nirjarAnI prakriyAno dvArA karmabaMdhanathI mukta thAya che, ApaNe te jANavuM Avazyaka che ke saMvara ane nirjarAnI prakriyAone kriyAzIla banAvavA ane temane zIdhrAtizIghra phaLIbhUta banAvIne baMdhana-mukta thavAno kayo upAya che. bIjA zabdomAM, ApaNe kaI sAdhanAne apanAvIne, arthAt kayA mArga para cAlIne mokSanI prApti karI zakIe chIe? have ApaNe A ja praznanA javAba para vicAra karIzuM. mokSamArgaH ratnatraya jyAre jIva potAnA ajJAnavaza rAga, dveSa, moha, lobha, ahaMkAra vagere mano-vikArono zikAra thaI potAnA nirmaLa svarUpane bhUlAvI de che tyAre tene potAnA kartavyanuM jJAna rahetuM nathI. te samajI zakato nathI ke teNe potAnA vAstavika hita mATe zuM karavuM joIe ane zuM na karavuM joIe. A kAraNe te ucita mArgathI bhaTakI jAya che. enA phaLasvarUpe te saMsAranA AvAgamananA cakramAM paDIne duHkha bhogavato rahe che. enAthI chuTakAro meLavavA, arthAt mokSanI prApti mATe jIve potAnA vAstavika svarUpane oLakhavuM atyaMta Avazyaka che. potAnA vAstavika svarUpano sAkSAtkAra karavA ane Atma-svarUpamAM sthira thavA mATe samyakdarzana, samyakajJAna ane samyakyAritrane daDhatAthI dhAraNa karavAnI AvazyakatA hoya che. emane ja mokSa-mArga kahevAmAM Ave che. tattvAkSadhigama sUtranA prathama sUtramAM ja kahevAmAM AvyuM cheH samyagdarzanazAnacAritrANi mokSamArgaH | artha-samyadarzana, samyajJAna ane samyakSyAritrano meLa mokSamArga che. mokSamArgano artha che jIvanI vizuddhino mArga, jIvano potAnA svarUpamAM sthApita thavAno mArga, jIvanA ajJAna ane duHkhono sadAne mATe aMta karavAno mArga ane jIvano potAnA anaMta guNothI yukta thaI sadAne mATe sukha-zAMti prApta karAvavAno mArga.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharma sAra saMdeza samyakTarzana, samyajJAna ane samyakAritrane ja "ratnatraya' kahe che, kAraNa ke A traNeya ratnonI jema khUba ja durlabha ane amolakha che. emane durlabha eTalA mATe kahevAmAM AvyAM che, kAraNa ke eka to paramArtha ke AdhyAtmikatAmAM ruci rAkhanArA, arthAt mokSAbhilASI jIva ja ghaNA ochA jovA maLe che ane bIjuM, jo keTalAka mokSAbhilASI jIva hoya to paNa mokSa-mArganI durgamatAne joIne enA para aMta sudhI cAlatA rahevAnuM sAhasa koI viralo ja karI zake che. emane ratnanI jema amolakha eTalA mATe kahevAmAM AvyAM che, kAraNa ke mokSamArga te lakSyanI prApti karAve che jeno koI mola che ja nahIM. e to jIvane paramapadanI prApti karAvI de che. A mokSamArga para cAlIne manuSya potAnA jIvana dhanya banAvI le che. samyadarzana, samyajJAna ane samyakrazcAritra - A badhA alaga-alaga mokSanA traNa mArga nathI, balake e eka ja mokSa-mArganA traNa Avazyaka aMga che; arthAt mokSamArgamAM A traNeyano paraspara samanvaya athavA meLa che. emanAmAMthI koI paNa eka sAdhana potAnAmAM paryApta nathI. na mAtra darzana ke vizvAsa mAtrathI, na korA jJAnathI ane na vizvAsa ane jJAnathI rahita dizAhIne cAritra (AcaraNa)thI mokSanI prApti thaI zake che. mokSa-prApti mATe traNeyamAM yathocita (yogya) tAlamela hovo Avazyaka che. udAharaNa mATe, jo koI manuSya koI gaMtavya (cokakasa) sthAna para javA cAhe che to tenuM mastiSka (dimAga) lakSyane nirdhArita kare che, AMkho te lakSya sudhI pahoMcavAno rAha dekhADe che ane paga tyAM sudhI cAlIne jAya che. jo lakSya ja nizcata na hoya ke lakSya sudhInI rAha jovAnuM koI sAdhana na hoya ke tyAM pahoMcanArA paga sAtha na Ape to lakSyanI prApti thaI zakatI nathI. evI ja rIte samyadarzana, samyajJAna, ane sammacAritramAM paraspara tAlamela hovo Avazyaka che. A ja pramANe jo koI vyakita bImAra hoya to tene potAnA IlAja mATe koI yogya DokaTara ke vaidyamAM vizvAsa hovo joIe, tenI pAsethI ucita davAnI jANakArI prApta karavI joIe ane pachI batAvavAmAM AvelI davAnuM saMyama ane niyama sAthe sevana karavuM joIe, tyAre ja te vyakitanI bImArI dUra thaI zake che. ThIka tevI ja rIte samyakTarzana, samyajJAna ane samyAritra A traNeyamAMthI koI eka potAnI
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva, baMdhana ane mokSa rIte paryApta nathI, balake A traNeyano tAlamela sAthe grahaNa karavAthI ja mokSanI prApti thaI zake che. have ApaNe A traNeya para vicAra karIzuM. 1. sakhyadarzana jaina dharmamAM "darzana' zabda mukhyataH zraddhA ane vizvAsano sUcaka mAnavAmAM Ave che. jyAre jIvamAM potAnA vivekathI athavA koI sadgatha athavA sadgaknA upadezathI AtmajJAna ke tattva-jJAna prApta karavAnI prabaLa icchA utpanna thAya che, tyAre te enI prApti mATe deva, zAstra ane gumAM sAcI zraddhA ane dRDha vizvAsa karavA lAge che. tenA A zraddhA-vizvAsane ja samyadarzana kahe che. A zraddhA-vizvAsa aMdhavizvAsathI bilakula bhinna che; kAraNa ke A vizvAsa samyaka (sAco athavA yathArtha) che, je prAraMbhika sUjha-samaja ane Avazyaka jAMca-paDatAla pachI potAnA nijI anubhavanA AdhAre karavAmAM Ave che. aneka jainAcAryoe pota-potAnA vizeSa abhiprAya ke draSTikoNathI enI alaga-alaga paribhASAo ApI che, paraMtu A paribhASAonI vacce kharekhara koI maulika aMtara ke matabheda nathI. mukhyarUpe samyadarzananI nIce pramANe paribhASAo ApI cheH 1. sAcA deva-zAstra ane guruprati zraddhA-vizvAsa rAkhavo samyakTarzana che. 2. jIva-ajIva vagere tattvArthomAM zraddhA karavI samyakTarzana che. 3. svapara-bhedavijJAna ja samyadarzana che. 4. AtmAnA sAcA svarUpamAM zraddhA-vizvAsa rAkhavo ja samyadarzana che. pahelI paribhASA ApatAM ratnakaDuM zrAvakAcAramAM kahevAmAM AvyuM cheH satyArtha athavA mokSa ne kAraNabhUta deva, zAstra ane guno zraddhAna (vizvAsa) karavAne samyakradarzana kahevAmAM Ave che..? A ja paribhASA jainadhakRitamAM paNa ApavAmAM AvI che. 18 bIjI paribhASA ApatAM tattvAdhigama sUtramAM kahevAmAM AvyuM cheH tatvArthazraddhAna samyakTarzana
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 jaina dharmaH sAra saMdeza artha- jIvAdi tattvArthonuM sAcuM zraddhAna ja samyakrzana che. trIjI paribhASAno ullekha karatAM mokSamArga prakAzakamAM kahevAmAM AvyuM cheH AtmAnuM paradravyathI bhinna avalokana te ja niyamathI samyakdarzana che.20 cauthI paribhASAne puruSArthasiddhayupAyamAM A prakAre vyakta karavAmAM AvI cheH darzanamAtmavinizciti:21 artha- potAnA AtmAno ja yathArtha rUpathI nizcaya karavo samyakdarzana che yadipa uparathI jotAM A paribhASAo bhinna-bhinna pratIta thAya che, paraMtu dhyAnapUrvaka vicAra karatAM ApaNe jANI zakIe chIe ke A badhAno abhiprAya alaga-alaga nathI. badhAnuM aMtima lakSya Atma tattvano ja sAkSAtkAra karavAnuM che. mAtra bhinna-bhinna prayojanone mukhya rAkhavAnA kAraNe vibhinna AcAryoe alaga-alaga paribhASAo ApI che. udAharaNa mATe, arahaMtAdi deva, zAstra ane guru pratye zraddhA ane vizvAsa badhA tattvonA zraddhAna ane jJAnanA kAraNe che. pachI sAstranA aMtargata nizcita rUpathI sapta tattvonuM zraddhAna AvI jAya che ane sapta tattvonA jJAna thatAM deva zAstra ane gurunA prati zraddhA ane vizvAsa hovAM Avazyaka ja che. A paNa spaSTa che ke sapta tattvonA aMtargata Atma tattva mukhya rUpe grahaNa karavAmAM Ave che. A ja pramANe svapara-bheda vijJAnamAM paNa mukhya prayojana AtmAne ja ajIvAdi anya tattvothI bhinna rUpamAM jANavAnuM che. A pramANe pratyeka paribhASAmAM koI ekane mukhyarUpathI levAthI paNa gauNa rUpe anya badhA tenI aMdara AvI jAya che. ataH A badhI paribhASAonuM aMtima lakSya Atma tattvanuM ja zraddhAna karavAnuM che, jenI zarUAta deva-zAstra-gurunA zraddhAnathI thAya che. prathama paribhASAmAM AvelA deva, zAstra ane guru zabdonA ThIka-ThIka artha samajI levA joIe, kAraNa ke mokSa-mArga para kadama AgaLa vadhAratAM samaye emanI vizeSa AvazyakatA hoya che. saMkSepamAM, mokSa tattvane prApta AtmA ja deva kahevAya che tathA saMvara-nirjarA dvArA badhA karmothI rahita nirmaLa AtmAne ja
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 91 jIva, baMdhana ane mokSa guru kahe che, jeo Akha (prAmANika athavA yathArthajJAnathI yukta) ane sAcA hitopadezI hoya che. evA deva ane gunI upadeza yukta vANI ja zAstra che. arahaMta deva athavA sAcA gurudevane ja "Apta' kahe che. "Apta'no artha darzAvatA jainadharmAmRtamAM kahevAmAM AvyuM cheH je rAga-dveSAdi doSothI rahita vItarAga hoya, sarvajJa hoya, AgamanA Iza arthAta hitopadezI hoya, te ja niyamathI Apta arthAt sAcA deva hoI zake che. anyathA - A traNeya guNomAMthI koI ekanA vinA AptapaNuM saMbhava nathI.2 uparokata svarUpavALA deva, zAstra ane gummAM daDha zraddhA ane vizvAsa hovAne ja samyadarzana kahe che . samyadarzananA prasaMgamAM nAthurAma DoMgarIya jena kahe che: je Atmazuddhi karavA tarapha potAnI ruci rAkhe che ane tattvanA svarUpane sArI-rIte samaje che, e vAta para kyAreya AzaMkA karI zakato nathI ke AtmA A badhA sAMsArika duHkhothI avazya chUTI zake che, tathA emanAthI chUTavAno upAya samyakdarzana jJAna ane cAritra che, te e paNa jANe che ke tattvanuM sAcuM svarUpa niHsvArtha ane niSpakSa vItarAga ane sarvajJa deva ja ThIka-ThIka batAvI zake che, na ke rAga dveSI asarvajJa. evI zraddhAne nizakti aMga kahevAya che.23 AvI niHsaha zraddhA ane daDha vizvAsane ja samyagdarzana kahe che. A ja sAcI zraddhA ane daDha vizvAsa sAdhakane sadA lakSyanI tarapha vadhavAnI preraNA Apato rahe che, jenA sahArAthI te mokSa mArgamAM AvanArI kaThinAIono sAhasanI sAthe sAmano karIne aMte temane pAra karI le che. jemanI pAse zraddhAvizvAsarUpI durlabha ratna nathI athavA jemano vizvAsa nabaLo che, teo icchA hovA chatAM paNa paramArthanA mArgamAM unnati karI zakatA nathI. temanI avasthA te durbaLa pAMkhovALA pakSIo samAna che je AkAzamAM UMcI uDAna bharavA to cAhe che, paraMtu sAcI zraddhA ane vizvAsarUpI pAMkho na hovAne athavA kamajora hovAne
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 jaina dharma sAra saMdeza kAraNe sAdhanAnI UMcI uDAna bharI zakatA nathI. A ja kAraNe mokSanI prApti karavAmAM teo viphaLa rahe che. paraMtu daDha zraddhA ane vizvAsavALo sAdhaka jIvananA lakSyanI prAptimAM sahAyaka zraddhA-vizvAsarUpI dIpakane kaThaNAIonI AMdhImAM saMbhALIne rAkhe che ane aMtamAM mokSanI prApti karI le che. samyakrarzanathI yukta vyaktine "samyadRSTi' kahevAmAM Ave che. sAMsArika loko bAhya sAMsArika vastuo tarapha doDatA rahe che, jyAre samyadRSTi AMtarika jJAna ane AnaMdane potAno lakSya banAve che. te bahArathI bhogI dekhAto hovA chatAM paNa aMtarathI aMtaHkaraNathI rAgarahita yogI banelo rahe che. tenA saMbaMdhamAM gaNezaprasAda varmI kahe cheH samyadRSTine AtmA ane anAtmAno bheda-vijJAna pragaTa thaI jAya che. te sakaLa bAhya padArthone heya (tyAgavA yogya) jANavA lAge che. paraMtu (AtmAthI bhinna) padArthothI tenI mUcha (moha ke Asakti) bilakula haTI jAya che. ... samyadRSTimAM viveka che, te bhogothI udAsa rahe che - temanAmAM sukha mAnato nathI. mokSamArgamAM sammadarzananuM sthAna atyaMta ja mahattvapUrNa che. jainadharmAmRtamAM tenI prAthamikatA darzAvatAM kahevAmAM AvyuM cheH jJAna ane caritranI apekSAe samyakradarzananI pradhAnarUpe upAsanA karavAmA Ave che, kAraNa ke jinadeve te samyadarzanane mokSamArganA viSayamAM "karNadhAra' arthAt patavAra ke khevaTiyA kahyA che. samyakatvanA abhAvamAM jJAna ane cAritranI utpatti, sthiti, vRddhi ane phaLa-prApti thaI zakatI nathI, jema ke bIjanA abhAvamAM vRkSanI utpatti vagere asaMbhava che. bhAvArthaH samyadarzana ratnatrayarUpa dharmanuM mULa che. eno mahimA anirvacanIya (akathya) che. ene prApta karI lIdhA pachI jIva uttarottara Atma-vikAsa karatAM karatAM badhA sAMsArika abhyadaya (unnati) sukhone pAmIne aMtamAM parama niHzreyasarUpa (uddhAra) mokSa-sukhane prApta kare che.25
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva, baMdhana ane mokSa hukamacaMda bhArie paNa evo ja bhAva pragaTa karyo che. teo kahe che: muktinA mArgamAM samadarzananuM sthAna sarvAdhika mahatvapUrNa che. A mukti-mahelanI prathama sIDI che, enA vinA jJAna ne cAritranuM samyaka hovuM saMbhava nathI. . samyagdarzana dharmanuM mULa che, je enAthI bhraSTa che te bhraSTa ja che, tene muktinI prApti saMbhava nathI.26 A pramANe mokSamArga para kadama rAkhavAmAM ane niraMtara AgaLa vadhIne mokSanI prApti karavAmAM samyakTarzana atyaMta ja sahAyaka siddha thAya che. 2. samyajJAna jJAnanI zarUAta darzanathI ja thAya che. samyakradarzanathI yukta jJAnane ja samyajJAna kahe che. samyakdarzananI vibhinna paribhASAono thoDo ghaNo prabhAva samyajJAnanI paribhASA para paNa jovA maLe che. paraMtu samyajJAnanA saMbaMdhamAM jainAcAryonI vacce mukhyarUpe mAtra be ja prakAranI vicAradhArA jovA maLe che. prathama vicAradhArA anusAra jJAna vAstavamAM darzananuM ja vikasita rUpa che. darzana, arthAt zraddhA-vizvAsa mATe koIpaNa vyakti, vastu ke tattvanI kevaLa sAmAnya jANakArI ja paryApta hoya che. paraMtu jJAna mATe koI vyakita, vastu ke tattvanA vizeSa guNonI vyApaka ane UMDI jANakArInI AvazyakatA hoya che. A pramANe darzana prAraMbhika avasthAno anubhava che ane jJAna tenuM ja paripakva svarUpa che. A vicAradhArAne prastuta karatAM AcArya nemicaMdra potAnA kAvyasaMgrahamAM kahe cheH UMDANamAM utaryA vinA vastuonA sAmAnya guNo vize je jJAna thAya che, te "darzana che ane vastuonA vibhinna pAsAo vize sUkSmajJAna thAya che, te "jJAna" che.27
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 jaina dharma sAra saMdeza A ja pramANeno vicAra pragaTa karatAM AcArya hemacaMdra paNa potAnI pramANa-mImAMsAmAM kahe che? darzana ja jJAnamAM badalAI jAya che. ..."jJAna" zabdano artha e che ke emAM vastunA viziSTa guNo vize jANakArI maLe che. teo darzananI paribhASA kare cheH vastunI evI jANakArI jemAM tenA viziSTa guNonuM nirdhAraNa (ullekha) hotuM nathI.28 bIjI vicAradhArA anusAra AtmAnA aMtarmukhI jJAnane, je zraddhAvizvAsano AdhAra bane che, "darzana' kahe che ane AtmAthI bhinna sAMsArika vastuonA barNimukhI jJAnane "jJAna" kahevAya che. AcArya vIrasene khaMDAgama para potAnI dhavalA nAmanI TIkAmAM A bIjI vicAradhArAne prastuta karI che. temaNe "bAhya padArthonA jAtigata ane viziSTa guNonA bodhane jJAna kahyuM che. jyAre Atman potAnI bhItara jue che, tyAre te svayaMne jANe che ane ene temaNe darzana karyuM che. ataH darzanane aMtarmukha mAnyuM che ane jJAnane bahirmukha.29 nathamala TATiyA paNa A ja vicAranuM samarthana karatAM kahe cheH eka ja cetanA uddezya-bheda anusAra darzana paNa che ane jJAna paNa. jyAre e svayaMne samajavA mATe prayatnazIla rahe che to ene darzana kahe che ane bAhya jagatane samajavAmAM prayatnazIla rahe che to ene jJAna kahe che.30 A banne vicAradhArAomAM jeTaluM aMtara uparathI dekhAya che, teTaluM aMtara vAstavamAM nathI. temanuM aMtara mukhyataH vibhinna dRSTikoNone apanAvavAnA kAraNe ja dekhAya che. ApaNe jANIe chIe ke zraddhA-vizvAsa mATe kevaLa Avazyaka prAraMbhika jANakArInI ja AvazyakatA hoya che ane samyajJAna mATe A ja prAraMbhika jJAnane pUrNa rUpathI vikasita karavAmAM Ave che. paraMtu sAthe ja ApaNe e paNa jANIe chIe ke sAdhakano mukhya uddezya AtmajJAna ke Atma-sAkSAtkAra prApta karavAno ja che. anya tattvonI jANakArI kevaLa AtmAthI temanI bhinnatA batAvavA mATe ja karavAmAM Ave che.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 95 jIva, baMdhana ane mokSa AtmA ja sAra tattva che. eTalA mATe AtmAnA jJAnanI AvazyakatA AtmAmAM lIna thavA mATe che. paraMtu AtmAthI bhinna anya sAMsArika viSaya asAra che. eTalA mATe temanA jJAnanI AvazyakatA temanA prati moha ane Asaktine tyAgavA mATe che. ataH Atma tattvanuM jJAna ja mukhya che, jyAre ke anya tattvonuM jJAna gauNa che. A vAtone dhyAnamAM rAkhIne uparyukta ane vicAradhArAomAM samanvaya ke tAlamela karIne ApaNe samyakajJAnanA vAstavika svarUpane samajavuM joIe. A ja samanvayAtmaka vicArane hukamacaMda bhArile A pramANe pragaTa karyo che? samyajJAnanI jeTalI paNa paribhASAo ApI che te badhAmAM koI aMtara nathI. teo mAtra bhinna-bhinna prakaraNomAM vibhinna dRSTikoNothI lakhavAmAM AvI che. badhAthI e tathya phalita thAya che ke mokSamArgamAM prayojana bhUta jIvAdi (jIva ajIva vagere) padArthonA vizeSakarIne AtmahattvanuM saMzaya, viparyaya ane anadhyavasAya-rahita (anizcitatA-rahita) jJAna ja samyajJAna che. lokika padArthonA jJAna sAthe enuM koI prayojana nathI. samyajJAna eka prakAre sAcuM tattvajJAna ke AtmajJAna ja che. samyajJAnamAM para dravyo jANavuM eTaluM mahatvapUrNa nathI, eTale ke nija Atma tattvanuM." saMkSepamAM e kahI zakAya che ke sAcI zraddhA ane dRDha vizvAsanA AdhAre ajIva vagere dravyothI bhinna AtmAnA sAcA svarUpane jANavuM ja samyakajJAna che. samyadarzana, arthAt sAcI zraddhA ane sAcA vizvAsathI ja sAcuM jJAna ke samyajJAna prApta thAya che. vAstavamAM darzana ane jJAna baMne saMgI che - bane eka sAthe ja utpanna thAya che. je pramANe sUryamAMthI ke agnimAMthI prakAza ane tApanI utpatti eka sAthe thAya che, te ja pramANe sAcI zraddhA ane sAcuM jJAna paNa eka sAthe ja utpanna thAya che.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 jaina dharmaH sAra saMdeza jJAnanA bheda jaina dharmamAM jJAna pAMca prakAranAM batAvavAmAM AvyAM che : 1. mati 2. zruta 3. avidha 4. manaHparyaya ane 5. kevala. 1. mati jJAna mana ane iMdriyonA mAdhyamathI prApta jJAnane mati jJAna kahe che. jo ke A prakAranA jJAnane sAdhAraNa rIte pratyakSa jJAna kahevAmAM Ave che, paraMtu jaina dharma anusAra je jJAnane AtmA koI mAdhyama vinA ke svataH (ApameLe) jANe che, mAtra tene ja sAcA arthamAM pratyakSa kahI zakAya che. eTalA mATe mana ane iMdriyonA mAdhyamathI prApta jJAnane parokSa jJAna ja samajavuM joIe. A mAtra eka vyavahArika athavA laukika jJAna che. vAstavamAM mana ane iMdriyo sAcA jJAnanAM sAdhana nathI, balake bAdhaka che. iMdriyo ane mananI bAdhAone dhIre-dhIre dUra karIne ja sAdhaka sAcA pratyakSa jJAnanI prApti kare che. 2. zruta jJAna-dharma-graMtho tathA jJAnI tathA anubhavI vyaktionA zAbdika upadezothI prApta jJAnane zruta jJAna kahe che. lakhAyelA ke bolAyelA upadezone samajavA mATe zabdone vAMcavAnI (jovAnI) ane sAMbhaLavAnI AvazyakatA hoya che. jovuM ane sAMbhaLavuM e mati jJAnanI aMdara Ave che. eTalA mATe zruta jJAna mati jJAnapUrvaka hoya che. zruta jJAnane mati jJAnathI adhika mahatvapUrNa mAnavAmAM Ave che, kAraNa ke matijJAnathI phakta vartamAna-saMbaMdhI jJAna prApta thAya che, jyAre zruta jJAna bhUta, vartamAna ane bhaviSyathI saMbaMdhita viSayonuM jJAna pradAna kare che. dharma-graMthothI sArvakAlika satyanuM jJAna prApta thAya che. jJAnI ane anubhavI vyaktio dvArA prApta A jJAna pavitra, prAmANika, saMzaya-rahita ane nirvivAda hoya che. tema chatAM mati jJAnanI jema zruta jJAnane paNa parokSa jJAna ja mAnavAmAM Ave che. zeSa traNeya jJAno- avadhi, manaH paryaya ane kevala jJAnane vastutaH (kharekhara) pratyakSa jJAna kahe che, kAraNa ke AtmA A traNeya prakAranA jJAnane sIdhe sIdhuM koIpaNa mAdhyama vinA prApta kare che. 3. avidha jJAna-jIva jyAre potAnA karmone aMzataH naSTa ke upazamita (zAMta) karI le che, tyAre tene eka atIndriya daSTi prApta thAya che, jenA dvArA te iMdriya ane mananI sahAyatA vinA ja atyaMta krUra, sUkSma ane sAdhAraNatayA
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva, baMdhana ane mokSa 97 aspaSTa rUpavALA padArthone jANI le che. paraMtu A jJAnathI rUpavALA padArthonA badhA paryAyonI jANakArI thatI nathI. A sImA hovAne kAraNe A jJAnane avadhi jJAna kahe che. avadhi jJAna be prakAranAM hoya che - bhava pratyaya ane guNa pratyaya. bhavano artha ke janma ane pratyayano artha che kAraNa. arthAt je avadhi jJAna thavA mATe janma ja nimitta che, eTale ke je avadhi jJAna janmajAta hoya che, tene bhava pratyaya avadhi jJAna kahe che. evuM janmajAta avadhi jJAna phakta deva ane nArakI jIvone ja hoya che. guNa-pratyaya avadhi jJAna karmonA nyUnAdhika (vadhatA ochA aMze) naSTa athavA zAMta thavAne kAraNe kevaLa keTalAka manuSyo ane pazuomAM jovA maLe che. tenA cha bheda cheH (1) anugAmI (2) anugAmI (3) vardhamAna (4) hIyamAna (5) avasthita ane (6) anavasthita. A janma pachI bIjA janmamAM sAthe janArA avadhi jJAnane anugAmI kahe che. bIjA janmamAM sAthe na janArA avadhi jJAnane ananugAmI kahevAya che. je avadhi jJAna utpanna thayA pachI uttarottara vadhatuM jAya tene vardhamAna kahe che, ane je uttarottara ghaTatuM jAya tene hIyamAna kahe che. je avadhi jJAna utpanna thayA bAda na ghaTe na vadhe, balake te janmaparyaMta jemanuM tema baneluM rahe, tene avasthita kahe che ane je avadhi jJAna utpanna thayA bAda kyAreka ghaTe ane kyAreka vadhe, tene anavasthita kahe che. 4. mana:paryaya jJAna - bIjAnA mananA bhUta ane vartamAna vicArone jANanArA jJAnane mana:paryaya jJAna kahe che. A jJAna kvaLa manuSyo dvArA ja prApta thaI zake che. rAga-dveSa vagere mAnasika vikAro dUra thaI javAthI ja A jJAna prApta thAya che. enA be bheda che- Rjumati ane vipulamati. je bIjAonA mananA saraLa vicArone jANI le tene Rjumati kahe che ane je bIjAnA mananA jaTilamAM jaTila vicArone paNa jANI le tene vipulamati kahe che. saMyama ane niyamapUrvaka daDha sAdhanAmAM lAgelA mahAtmAo ke sAdhujanone ja vipulamatinI prApti thAya che. Rjumati ane vipulamatimAM be vAtone laIne aMtara che. eka to RjumatithI vipulamati adhika vizuddha hoya che ane bIjuM, Rjumatine prApta karIne ene gumAvI paNa zakAya che. paraMtu vipulamatine prApta karyA bAda tene kyAreya gumAvI zakAtuM nathI. vipulamati prApta karanAro jIva A ja janmamAM kevala jJAnanI paNa prApti karI le che.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza 5. kevala jJAna samasta karmajALa pUrNataH vinaSTa (vinAza) thaI javAthI AtmAne potAnA svAbhAvika anaMta jJAnanI prApti thAya che. ene ja sarvajJatA ke kevala jJAna kahe che. e atIndriya eTale ke iMdriyathI para nuM jJAna che. A jJAna dvArA bhUta, vartamAna ane bhaviSyathI saMbaMdhita badhA dravyo ane paryAyo (parivartanazIla rUpo, dharmo ke avasthAo) ne eka-sAthe jANI zakAya che. kevaLa jJAnIne loka ane aloka baMnenuM jJAna prApta thAya che. kevala jJAnanA svarUpane jJAnArNavamAM A pramANe spaSTa karavAmAM AvyuM cheH je samasta dravyonA (anaMta) paryAyone jANanAruM che, AkhA jagatane jovA jANavAnuM netra che tathA anaMta che, eka che ane atIndriya che, arthAt, mati, zruta jJAnanI jema iMdriyajanita nathI, phakta AtmA dvArA ja jANI zakAya che, tene vidvAnoe kevala jJAna kahyuM che. kevala jJAna kalpanAtIta che, viSayane jANavAmAM koI prakAranI kalpanA nathI, spaSTa jANe che tathA potAne ane parane baMnene jANe che. jagatanuM prakAzaka che, saMdeha rahita, anaMta ane sadAkALa udayarUpa che tathA eno koI paNa samaye koI paNa prakAre abhAva thato nathI.32 vAstavamAM A kevala jJAna ja pUrNa rUpe sAcuM jJAna athavA samyajJAna che ane e ja jJAnanI parAkASTA che. 98 - jevI rIte sUryodaya thatAM tArAono prakAza lupta thAya che, tevI ja rIte kevala jJAnano udaya thatAM mati, zruta, avadhi ane manaH paryaya - A cAreya jJAno lupta thaI jAya che. eka AtmAmAM ekathI laIne cAra sudhI jJAna hoI zake che. jo eka jJAna hoya che, to te kaivalajJAna che. jo be hoya che, to mati ane zruta jJAna haze. jo traNa hoya to mati, zruta ane avadhi athavA mati, zruta ane manaHparyaya jJAna haze.jo cAra hoya, to mati, zruta, avadhi ane manaHparyaya jJAna haze. eka sAthe pAMceya jJAna hoI zakatAM nathI, kAraNa ke jo koIne kevalajJAna thaze, to te ekaluM ja haze, anya cAreya jJAna vilIna thaI jaze. samyakttAnano mahimA batAvatAM mRta mAM kahevAmAM AvyuM cheH A sasArarUpI ugra (tapatA) marusthaLamAM duHkharUpI agnithI saMtapta jIvone A satyArtha jJAna ja amRtarUpI jaLathI tRpta karavA mATe samartha che, arthAt saMsAranAM duHkha maTAvanAruM samyakzAna ja che.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 99 jIva, baMdhana ane mokSa jyAM sudhI jJAnarUpI sUryano sAtizaya (pUrNarUpe) udaya thato nathI, tyAM sudhI A samasta jagata ajJAnarUpI aMdhakArathI AcchAdita (DhaMkAyeluM) rahe che, paraMtu jJAna pragaTa thatAM ja ajJAnano vinAza thaI jAya che. jJAna ja to saMsArarUpI zatruno nAza karavA mATenuM tIkSNa khaDaga (talavAra) che ane jJAna ja samasta tattvone prakAzita karavA mATenuM trIjuM netra che. ajJAnanA kAraNe ja jIva rAga-dveSa, moha-mAyA vagere vikArono zikAra thaIne bUrA karmo kare che ane karmabaMdhanamAM paDIne janma-janmAMtaramAM duHkha bhogavato rahe che. duHkhonA mULa kAraNa evA ajJAnano vinAza samyajJAna vinA thaI zakato nathI. 3. samyaka cAritra sAcA vizvAsa ane sAcA jJAnane prApta karI lIdhA bAda temanA anusAra jIvanane DhALavuM ja samyaka cAritra che. evuM karavAthI ja jIvananA vAstavika uddezya mokSanI prApti thaI zake che. A pramANe jJAnane anurUpa AcaraNa ane sAdhanAne apanAvavI ja samyaka cAritra che. samyaka cAritra janma-janmAMtarathI ekaThAM karelAM karmonA bhaMDArane naSTa karI de che. jo samyadarzana dharmanuM mULa che, to samyak cAritra tenI pariNati che. dravyasaMgraha anusAra ahita kAryono tyAga karavo ane hita kAryonuM AcaraNa karavuM ja samyapha cAritra che. A pramANenA AcaraNa mATe samatva-bhAvane prApta karavo Avazyaka hoya che. A ja vAtane dhyAnamAM rAkhIne jenadharmAmRtamAM samyaka cAritranI nimnalikhita paribhASA ApavAmAM AvI cheH samasta pApa kriyAone choDIne ane para padArthomAM rAga-dveSa na karIne udAsIna athavA mAdhyacyabhAva (taTasthabhAva) aMgIkAra karavAne cAritra kahe che.35
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 jaina dharma sAra saMdeza samatva bhAva ke mAdhyacya bhAva tyAM sudhI AvI zakato nathI jyAM sudhI sAdhaka krodha, mAna, mAyA lobha vagere (kaSAya)thI upara UThato nathI. eTalA mATe mokSamArga prakAzakamAM samyak cAritrane A rIte paribhASita karavAmAM AvyuM cheH nizcayathI ni kaSAya bhAva che, te ja sAcuM cAritra che.16 samyaka cAritranI aMtima be paribhASAone sameTatAM hukamacaMda bhArillA potAno vicAra A pramANe prastuta kare cheH sakaLa kaSAyarahita je udAsIna bhAva tenuM ja nAma cAritra che.? jo koI vyakti samyadarzana ane samyajJAna vinA potAnI icchAnusAra athavA koI aMdha-paraMparAnA anusAra kArya kare che, to tene lAbhane badale hAni thaI zake che. eTalA mATe AdipurANamAM ApaNane sAvadhAna karatAM kahevAmAM AvyuM cheH samyakdarzana ane samyajJAnathI rahita cAritra kaMI paNa kAryakArI (kAryamAM siddhi apAvanAruM) hotuM nathI, paraMtu je pramANe AMdhaLA puruSanuM doDavuM tenA patananuM kAraNa hoya che, tevI ja rIte samyakradarzana ane samyakajJAnathI zUnya puruSanuM caritra paNa tenA patana arthAt narakAdi (naraka vagere) gatiomAM paribhramaNanuM kAraNa hoya che.34 keTalAka loko zAstronuM jJAna prApta karIne potAnI mAna-pratiSThA vadhAravA mATe bIjAone pravacana saMbhaLAvatA phare che athavA potAnA zAstra-jJAnane potAnA Arthika lAbhanuM sAdhana banAvI le che. paraMtu jJAnano uddezya svayaM tenA para amala karavAno ane potAnA AtmAno sAkSAtkAra karavAno che, nake mAnamoTAI ke Arthika lAbha prApta karavo. A saMbaMdhamAM kAnajI svAmI kahe cheH ajJAnI zAstra vAMcI le che, paraMtu e jANato nathI ke temanuM prayojana zuM che. zAstrAbhyAsa karIne potAnAmAM sthira thavuM zAstronuM prayojana
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ lol jIva, baMdhana ane mokSa che; tene siddha na kare ane bIjAone saMbhaLAvavAno abhiprAya hoya, to te mithyAdRSTi che.. ghaNA badhA loko mAnavA lAge to ApaNane lAbha che? ane koI na mAne to hAni che? nA, evuM nathI... jJAna bhyAsa to potAnA mATe karavAmAM Ave che, tenuM nimitta pAmIne bIjAnuM bhaluM thavAnuM hoya, to thAya che." zAstranA jJAnI thavuM saraLa che, paraMtu tenA anusAra AcaraNa karavuM kaThina che. kevaLa zAstranuM jJAna prApta karI levAthI ane teno dekhADo karavAthI mokSanI prApti thatI nathI. ApaNane kathanI choDIne karaNI karavAnI AvazyakatA hoya che. zAstra ane gurunA batAvAyelA jJAna anusAra jyAre sAdhaka sadAcAranA niyamonuM pAlana karatAM karatAM AMtarika athavA aMtarmukhI sAdhanAmAM tatparatApUrvaka lAge che, tyAre ja tene samyaka cAritranuM vAstavika phaLa prApta thAya che; ene bhale AtmAnA sAcA svarUpano anubhava kaho, sAcuM AtmajJAna kaho, samyapha cAritranI pariNati kaho ke mokSanI prApti kaho. Ama to jaina dharmamAM sadAcAranA ghaNA badhA niyamo batAvavAmAM AvyA che, paraMtu temanAmAM ahiMsA, satya, acaurya (corI na karavI), zIla(brahmacarya) ane aparigraha (anAvazyaka saMgraha na karavo) ja mukhya che. emane paMcavata kahevAmAM Ave che. A vratonuM pUrI kaThoratAthI pAlana karavuM saMnyAsIo mATe Avazyaka che. temanA A vratone paMcamahAvrata kahevAmAM Ave che. paraMtu gRhastho mATe A vratomAM keTalIka DhIla ApavAmAM AvI che. temane paMcaaNuvrata kahevAmAM Ave che. jaina dharmamAM ahiMsAne parama dharma athavA sarvazreSTha dharma kahevAmAM Avyo che, kAraNa ke enuM sArI rIte pAlana karavAthI zeSa cAreya vrata enI aMdara ja AvI jAya che. "ahiMsA' nAmanA AgaLanA adhyAyamAM enA para vistArapUrvaka vicAra karavAmAM Avaze. keTalAka loko pApa karmane miTAvavA mATe puNya karma kare che. paraMtu puNya karma dvArA pApa karmane maTAvI zakAtuM nathI. zubha phaLanI icchA rAkhIne karma karavAthI te karmanuM phaLa avazya maLe che, paraMtu puNya karma pApa karmane kApatuM nathI. eTalA mATe jaina dharmamAM IcchArahita thaIne potAnA ucita dAyitva (javAbadArI)ne nibhAvatAM samyaka cAritranA niyamonuM pAlana karavAno upadeza ApavAmAM Avyo
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 jaina dharma sAra saMdeza che. icchAmukta thavA mATe ja jaina dharmamAM tapanuM vidhAna (IlAja) karavAmAM AvyuM che. tapano artha ja che icchAne rokavI. icchAne rokavA mATe rAga-dveSathI upara UThavuM ane kaSAya (krodha, mAna, mAyA ane lobha)thI bacelA rahevuM Avazyaka che. iMdriyo ane mananA niyaMtraNa vinA A manovikAro para vijaya meLavavo zakya nathI. eTalA mATe sadAcAranA niyamonuM pAlana krIne iMdriyo ane mananA niyatraNa dvArA dhIre-dhIre moha ane mamatvano tyAga karIne potAne samatva bhAvamAM sthira karavo joIe. A badhA cAritranAM ja aMga che. A rIte potAnA AcAra-vicAra ane dRSTikoNamAM parivartana lAvavuM ane saMyama-niyamapUrvaka aMtarmukhI sAdhanA (dhyAna) dvArA karmone samUla (jaDamULathI) naSTa karavAM ja sammacAritranuM lakSya che. sAdhakanA dRSTikoNa ane vicAradhArAmAM parivartana lAvavA mATe jaina dharmamAM bAra anuprekSAo ane cAra dhyAnane sthira banAvanArI bhAvanAono abhyAsa batAvavAmAM Avyo che, jemanA para ApaNe adhyAya 8 mAM vicAra karIzuM. pachI manane niyaMtraNamAM lAvavA ane dhyAnano abhyAsa karavAnA saMbaMdhamAM ApaNe navamA adhyAyamAM vistArapUrvaka vicAra karIzuM. dhyAna dvArA badhA saMcita karmono nAza thAya che ane jIvane mokSanI prApti thAya che. karma ja jIvanA baMdhananuM kAraNa che. eTalA mATe karma-baMdhananA kAraNono abhAva thaI jatAM tathA badhA saMcita karmo naSTa thaI jatAM jIva baMdhanarahita thaIne mokSane prApta karI le che, jevuM ke tattvathAdhigama sUtramAM kahevAmAM AvyuM cheH bandhatvabhAvanirjarAmyAM kRtsanakarmavipramokSo mokSa: 10 artha-baMdhananA kAraNono abhAva thaI javo ane rnijarA dvArA badhA (saMcita) karmono vinAza thaI javo ja mokSa che. sAdhu jana karma-baMdhananA bIjathI rahita thaIne arahaMta kevalI (kevalajJAna ke sarvajJatAthI yukta) banI jAya che ane nirvANa-prApti pahelAM jIvone temanA hita mATe mokSamArgano upadeza Ape che, jevuM ke jenAmAmRtamAM kahevAmAM AvyuM cheH
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 jIva, baMdhana ane mokSa te arahaMta avasthAmAM rahIne teo sarva dezomAM vihAra karIne ane bhavya (mokSArthI)jIvone mokSamArgano upadeza ApIne aMtamAM yoga-nirodha karIne tathA zeSa cAra aghAtiyA karmono paNa kSaya karIne sarva-karmathI rahita thaIne teo arahanta parameSTI nirvANane prApta thaI jAya che. je pramANe IMdhaNa rUpa navIna upAdAna kAraNathI rahita ane pUrva-saMcita iMdhaNane bALIne bhasma karI denAro agni zAMta thaI jAya che, tevI ja rIte karmarUpa IMdhaNane bALIne A AtmA paNa parama zAMtine prApta thaI jAya che. mokSa-prApta AtmA saMsArathI sadAne mATe chuTakAro pAmIne sauthI uparanA lokamAM cAlyo jAya che, jayAM te anaMta guNothI yukta thaIne anaMta kALa sudhI anupama AnaMdamAM sthita rahe che. tattvArthIdhigama sUtramAM AtmAnA uparanA lokamAM javAnAM cAra kAraNone cAra upamAo dvArA A rIte samajAvavAmAM AvyAM cheH pUrva prayogAdasatvA bandhacchadAttathAgati pariNAmoccI artha-(1) pUrva prayogathI (2) karmonA saMgano abhAva thavAthI (3) baMdhananA tUTavAthI ane (4) tevuM ja gamana karavAno AtmAno svabhAva hovAthI mukatAtmA uparanA lokamAM cAlyo jAya che. - A cAreya kAraNone jenAmAmRtamAM A pramANe spaSTa karavAmAM AvyAM cheH (1) pUrvanA abhyAsathI je pramANe kuMbhArano cAkaDo lAkaDIne haTAvI levA chatAM paNa pharato ja rahe che te ja pramANe A AtmA paNa kyAre mukta banuM, kyAre siddhAlayamAM pahoMcuM vagere prakAranA saMskArone kAraNe A mukta jIva zarIrathI chuTatAM ja uparanI tarapha cAlyo jAya che. (2) mATIthI lapeTAyelo ghaDo jema pahelAM pANImAM DUbelo rahe che ane mATI dUra thaI jatAM ja upara AvI jAya che, e ja pramANe karmarUpa kRtikA (mATI) thI mukta thatAM ja A jIva upara cAlyo jAya che. (3) eraMDAnuM bIja potAnA kozarUpI baMdhanano cheda thatAM ja (phATatAM ja) jema uparanI tarapha jAya che te ja pramANe karma baMdhanonA naSTa thavAthI e
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 jaina dharma sAra saMdeza uparanI tarapha jAya che. athavA (4) je pramANe agninI zikhAno upara tarapha ja ukvAno svabhAva che, te ja pramANe jIvano paNa urdhvagamana svabhAva che, ataH mukta thatAM ja te uparanI tarapha jAya che.) A mokSanI avasthA roga-zoka, janma-jarA-maraNa, ciMtA-bhaya vagerethI pUrNataH mukta che. A avasthAne prApta AtmA karmamelathI rahita thaIne sadAne mATe paramAtmA banI jAya che. enA alaukika sukha-zAMtino mahimA avarNanIya che. A ja sAcA paramAnaMda ane parama zAMtine prApta karavAnuM mAnava-jIvananuM lakSya che.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64jI ahiMsA ahiMsAnuM svarUpa e to spaSTa ja che ke'ahiMsA' zabdano artha che hiMsA na karavI. hiMsA koI jIvanI ja karI zakAya che. eTalA mATe sAdhAraNa bolacAlanI bhASAmAM koI bIjA jIvane na mAravAne athavA teno ghAta ke vadha na karavAne ahiMsA kahevAmAM Ave che. paraMtu jaina dharmamAM ahiMsAne vyApaka arthamAM grahaNa karavAmAM Ave che. enA anusAra ahiMsAno artha jIvono kevaLa vadha na karavAno ja nathI, balake koIpaNa jIvane manathI vacanathI athavA kAyAthI kaSTa ke pIDA na pahoMcADavI athavA tenuM dila na dukhAvavuM paNa ahiMsAnI aMdara sAmela che. enA sivAya ahiMsAno saMbaMdha sAdhAraNataH mAtra bIjA jIvo sAthe joDavAmAM Ave che, jema ke - bIjA jIvone na mAravA ke na satAvavA. paraMtu jaina dharma batAve che ke hiMsA svayaM potAnA jIvanI paNa thAya che. sAdhAraNa rIte potAnA jIvanI hiMsAno artha viSa khAIne athavA anya koI rIte AtmahatyA karavI mAnavAmAM Ave che. paraMtu AhiMsAno vAstavika artha potAnI aMdara rAga, dveSa ke mohanuM utpanna thavuM che, jenAthI ApaNo vAstavika AtmaghAta thAya che. eTalA mATe jaina dharma anusAra AtmAmAM rAga, dveSa vagerene utpanna na thavA devuM te ja vAstavika ahiMsA che. A pramANe ahiMsAnuM kSetra bAhya ane bhItara(AMtarika) - baMne ja che. kAraNa ke AMtarika ahiMsA bAhya ahiMsAnuM mULa che, eTalA mATe jaina dharmamAM AMtarika ahiMsA ja pramukha ahiMsA mAnavAmAM Ave che. jo jIva potAnA aMtarathI rAga, dveSa ane mohane dUra karI sAmyabhAvamAM sthita thaI jAya ane 105
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 jaina dharma sAra saMdeza sAvadhAnInI sAthe saMsAramAM potAnuM kArya karato rahe to tenAthI ajANatAM, cAlatAM-pharatAM ke sAMsArika kAma-kAja karatAM karatAM koIpaNa jIvanI hiMsA thaI javA chatAM paNa tene hiMsaka kahI zakAto nathI. tenA cittamAM rAgAdi vikAronA utpanna na thavAne kAraNe te sadA ahiMsaka ja banelo rahe che. vAstavamAM rAga vagere vikAronuM utpanna na thavuM ja ahiMsA che. puruSArthasiddhayupAyamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH aprAdurbhAvaH khalu rAgAdInAM bhavatyahiMseti | teSAmevotpattirTiseti jinAgamasya saMkSepaH | arthAt AtmAmAM rAgadi bhAvonuM pragaTa na thavuM ahiMsA che ane te rAgAdi bhAvonuM utpanna thavuM ja hiMsA che. basa ATalo mAtra ja jena siddhAMtano saMkSipta sAra athavA rahasya che. A ja kAraNa che ke rAgAdi vikArothI mukta ane sAmyabhAvamAM sthita saMtajanonA haratAM-pharatAM koI jIvanA pIDita thavAthI ke marI javAthI paNa temane (saMtone) hiMsAnA doSI mAnavAmAM AvatA nathI. ene spaSTa karatAM jenAmAmRtamAM kahevAmAM AvyuM cheH yogya AcaraNa karanArA saMta puruSonA rAgAdi Aveza vinA, kevaLa prANonA ghAtathI hiMsA kyAreya paNa thatI nathI. bhAvArtha- jo koI sajjana puruSa sAvadhAna thaIne gamanAdi karavAmAM (haravApharavA vageremAM) tenA zarIra-saMbaMdhathI koI jIva pIDita thaI jAya, athavA marI jAya, to tene hiMsAno doSa kadApi lAgato nathI, kAraNa ke tenAM pariNAma (AMtarika bhAva) rAga-dveSa vagere kaSAya (vikAra)rUpa nathI. rAgAdi bhAvonA vazamAM pravRta thatAM ayatnAcArarUpa pramAda (asAvadhAnInI) avasthAmAM jIva mare, athavA na mare, paraMtu hiMsA to nizcayataH (nizcatapaNe) AgaLa ja doDe che. bhAvArtha - je pramAdI jIva kaSAyo (rAga-dveSa, kAma, krodha, mAna vagere)ne vaza thaIne asAvadhAnIpUrvaka gamanAdi (bhramaNa vagere) kriyA
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 ahiMsA kare che te samaye bhale jIva mare athavA na mare, paraMtu te hiMsAnA doSano bhAgIdAra to avazya ja thAya che.? ahiMsAnA pAlana mATe AMtarika zuddhatAnI sAthe apramatta (sAvadhAna) thaI kArya karavuM atyaMta Avazyaka che. je pramata (asAvadhAna ke lAparavAha) thaI kArya karatAM karatAM jIvano ghAta kare che te avazya ja hiMsAno doSI bane che, kAraNa ke "pramattayogAtmANavyaparoNa"3 (lAparavAhI ke asAvadhAnIthI prANono ghAta karavo) hiMsAnuM lakSaNa kahevAmAM AvyuM che. A pramANe jena dharmamAM hiMsA ane ahiMsAno vicAra karatA samaye jIvanA AMtarika bhAva para vizeSa dhyAna rAkhavAmAM Ave che. AMtarika ahiMsAnI pramukhatAne samajavA mATe jaina dharmamAM batAvavAmAM AvelA hiMsAnA be bhedone dhyAnamAM rAkhavA Avazyaka che. pahelA bhedane bhAva-hiMsA ane bIjA bhedane dravya-hiMsA kahe che. rAga-dveSa, kAma, krodha, mAna vagere bhAvonA utpanna thavAthI AtmAnI zuddhatAno ghAta thavo bhAva-hiMsA che ane tenA phaLasvarUpe potAnA ane parAyA javAno ghAta thavo dravya-hiMsA che. spaSTa che ke jIvanI aMdara pahelA hiMsAno bhAva utpanna thAya che, pachI te jIva te bhAvane bAhya kAryanuM rUpa ApI zake ke na ApI zake. A pramANe potAnI aMdara utpanna hiMsAnA bhAva dvArA jIva pahelAM potAno AtmaghAta kare che, tyAra pachI te anya jIvonI hiMsA kare ke na kare. jenAmAmRtamAM tene khUba ja spaSTapaNe kahevAmAM AvyuM cheH AtmA kaSAya (rAga-dveSa, kAma, krodha, mAna vagere)thI yukta thaIne pahelAM potAnI jAta dvArA potAno ja ghAta kare che, pachI bhalene pachIthI anya jIvonI hiMsA thAya ke na thAya. A ja kAraNa che ke jIvanI aMdara hiMsAno bhAva utpanna thatAM ja te hiMsAnuM phaLa bhogavavAno adhikArI banI jAya che, bhalene teNe hiMsAnuM koI bAhya kArya (dravya hiMsA) na karyuM hoya, jyAre ke rAga-dveSa vagerethI mukta sajjana puSathI hiMsAnuM kArya thaI javA chatAM paNa teo hiMsAnA phaLanA adhikArI thatA nathI. Ane spaSTa karatAM puruSArthasiddhayupAyamAM kahevAmAM AvyuM cheH
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 jaina dharma sAra saMdeza jenAM pariNAma (AMtarika bhAva) hiMsArUpa (rAga-dveSa, krodha vagere vikAra rUpa) thayA, bhale teo (pariNAma) hiMsAnuM koI kArya karI zakyA na hoya to paNa te jIva hiMsAnA phaLane bhogavaze ane je jIvanA zarIrathI koI kAraNa hiMsA to thaI gaI paraMtu pariNAmo (AMtarika bhAvo)mAM hiMsArUpaktA (hiMsAnI bhAvanA) AvI nathI to te hiMsA karavAno bhAgIdAra kyAreya thaze nahIM. paraMtu eno e artha samajavo joIe nahIM ke sAdhAraNa bolacAlanI bhASAmAM jene hiMsA kahevAya che - jema ke koIne mAravuM ke duHkha ApavuM - te hiMsA nathI. te to hiMsA che ja, kAraNa ke A pramANe jANI-bUjhIne karavAmAM AvelAM hisaMka kAryo AMtarika hiMsAtmaka bhAvo para AdhArita hoya che ja. ahIM kevaLa e samajAvavAnI ceSTA karavAmAM AvI che ke AMtarika hiMsAtmaka bhAva (bhAva hiMsA) ja bAhya hiMsAnuM mULa kAraNa che, eTalA mATe e mULa kAraNa vinA phakta jIvaghAtanA AdhAre koIne hiMsaka kahI zakAya nahIM. jo mAtra jIvaghAtanA AdhAre koIne hiMsaka mAnI levAmAM Ave to saMsAramAM koIpaNa ahiMsaka rahI zakatuM nathI. ene rAjavArtika mAM prazna ane uttaranA rUpamAM A rIte samajAvavAmAM AvyuM cheH prazna - jaLamAM, sthaLamAM ane AkAzamAM badhI jagyAe jaMtu ja jaMtuo che. A jaMtumaya jagatanAM sAdhaka ahiMsaka kevI rIte rahI zake che? uttara - A zaMkAne ahIM avakAza nathI, kAraNa ke jJAnadhyAnaparAyaNa apramata (jJAna-dhyAnamAM tallIna evA saceta ) sAdhakane mAtra prANa viyogathI hiMsA thatI nathI. bIjI vAta e che ke jIva paNa sUkSma ane sthULa be prakAranA che. temanAmAM je sUkSma che teo to na koIthI rokI zakAya che, ane na koIne roke che, ataH temanI hiMsA to thatI nathI. je sthULa jIva che temanI yathAzakti rakSA karavAmAM Ave che. jemanI hiMsAne rokavI zakya (saMbhava) che tene prayatnapUrvaka rokanArA saMtanI (saMyamInI) hiMsA kevI rIte thaI zake che?
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA 109 vAstavamAM rAga vagere vikArothI yukta pramAdI (asAvadhAna) jIva potAnA apavitra manabhAvone kAraNe sadA ja hiMsAno doSI mAnavAmAM Ave che jyAre ke rAgAdi vikArothI mukta apramAdI (sAvadhAna) manuSyamAM hiMsAno doSa lAgI zakato nathI. ene spaSTa karatA jJAnArNavamAM kahevAmAM AvyuM cheH jIvonA maratA ane jIvatA pramAdI (asAvadhAna) puruSone to niraMtara hiMsAnuM pApa baMdhana thatuM ja rahe che. ane je saMvarasahita apramAdI (rAgAdi vikArothI bacIne rahenAro sAvadhAna sAdhaka) che temane jIvonI hiMsA thatAM paNa hiMsArUpa pApanuM baMdhana thatuM nathI. bhAvArtha - karmabaMdha thavAmAM pradhAna kAraNa AtmAnAM pariNAma (AMtarika bhAva)che; e kAraNe je pramAdasahita (asAvadhAnI sAthe) yatna vinA pravarte (vyavahAra kare) che temane to jIva mare athavA na mare parantu karmabaMdha thAya ja che, ane je pramAdarahita yatnapUrvaka pravRtti kare che temane devayogathI jIva mare to paNa karmabandha thatuM nathI.' ahiMsAnA svarUpane sArI-rIte samajIne potAnuM kalyANa cAhanArA jIvoe badhA prakAranI hiMsAthI dUra rahevuM joIe. hiMsA traNa prakAranI batAvavAmAM AvI cheH kRta (svayaM karelI), kArita (bIjAo dvArA karAvAyelI) ane anumodita (samarthita). emanAmAMthI koIpaNa prakAranI hiMsA karavI potAnA prati hiMsA ke AtmaghAta karavo che. jina-vANImAM A traNeya prakAranI hiMsAthI bacavAno upadeza A zabdomAM ApavAmAM Avyo che? A lokamAM jeTalA prANI che bhale teo trasa (cala) ho athavA sthAvara (acala), temane jANIbUjhIne athavA jANyA vagara pramAdavaza na svayaM mAre ane na temano bIjA dvArA ghAta (hatyA) karAve. cAhe koI svayaM prANa-ghAta kare athavA anya jano dvArA karAve ke hanana (haNavAvALAnuM) karanArAnuM anumodana kare te yathArthataH potAnA pratye ja verabhAvanI vRddhi kare che.*
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza jaina dharmamAM hiMsAne sauthI moTuM pApa mAnavAmAM AvyuM che. AcArAMga sUtramAM enAthI bacIne rahevA mATe prabaLa tarka ApavAmAM Avyo che ke jene tuM mAravA yogya, bAMdhavA yogya athavA pIDA ApavA yogya mAne che te anya nathI, tuM ja cheH 110 tumaMsi nAma sacceva ja aMtarvAMti maNasi tumaMsi nAma sacceva jaM ajjAveyavaMti masi tumaMsi nAma sacceva jaM pariyAveyavaMti maNasi tumaMsi nAma sacceva jaM paridhetavaMti maNasi tusi nAma sacceva jaM uyavaMti maNasi artha- te tuM ja che jene tuM haMtavya (mAravA yogya) mAne che. te tuM ja che jene tuM AjJapayitavya (AjJAmAM rAkhavA lAyaka) mAne che. te ja che jene tuM paritApayitavya (paritApa ke pIDA ApavA yogya) mAne che. te tuM ja che jene tuM parIgrahItavya (dAsa banAvavA hetuthI parigraha ke saMgraha karavA yogya) mAne che, te tuM ja che jene tuM apAvayitavya (mAravA yogya) mAne che. emanuM tAtparya A che ke jyAre tuM koInI hiMsA karavA cAhe che tyAre hiMsA koI anyanI nathI, te tArI ja hiMsA che, kAraNa ke pahelAM tArI ja zubhavRttinI hiMsA thAya che pachI anyanI hiMsA thAya che. ataH hiMsA eka rIte sva-hiMsA ja che.10 ... vAstavamAM manuSya potAnA AMtarika hiMsAtmaka ane ahiMsAtmaka bhAvone kAraNe ja hiMsaka ane ahiMsaka thAya che. e ja kAraNa che ke eka ja vyakitanI hiMsA karavAthI aneka vyakita hiMsAnA phaLane bhogavavAnA bhAgIdAra bane che. enAthI viparIta bAhya rIte aneka vyakitao dvArA hiMsAnuM kArya karavA chatAM paNa eka ja vyakita vizeSarUpe hiMsAnA phaLano bhAgIdAra hoya che. udAharaNa mATe, jo koI eka vyakita koIne mAre che ane ghaNA-badhA loko tene sAro kahe ane prasannatAno anubhava kare che to te badhA to hiMsAnA phaLanA bhAgIdAra hoya che. bIjI bAju jo eka atyAcArI rAjA potAnA aneka sipAIone koI
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA bIjA rAjyamAM lUMTa-mAra karavA ane niraparAdha lokone mAravAnI AjJA Ape che to tenuM phaLa paNa vizeSarUpe te rAjAe ja bhogavavuM paDaze. e ja rIte jo koI vyakita koI jIvanI burAI karavAnA prayatnamAM lAgelo hoya, paraMtu saMyogavaza te jIvanI burAInA badale bhalAI thaI jAya, tyAre paNa burAI karavAno prayatna karanAra vyakitane burAInuM ja phaLa maLaze. enAthI viparIta jo koI vaidya koI rogIno roga dUra karavAnA udezyathI tene pUrI sadbhAvanA sAthe davA ApI rahyo hoya, chatAM paNa rogInuM mRtyu thaI jAya, to vaidyane hiMsAnuM phaLa na maLatAM ahiMsAnuM ja phaLa maLaze. Aja pramANe jo be ke be thI vadhu vyakti maLIne koI hiMsAnuM kArya kare to temane pota-potAnA rAga, dveSa, krodha vagere AMtarika bhAvonI adhikatA athavA kamI anusAra ja hiMsAnuM adhika athavA ochuM phaLa maLaze. eTalA mATe manuSyano e dharma che ke te potAnA rAga vagere vikArothI upara uThIne badhA jIvone potAnA samAna samaje ane e dhyAna rAkhe ke je rIte ApaNane sukha priya che ane duHkha apriya che te ja rIte bIjA jIvone paNa sukha priya che ane duHkha apriya che. A rIte paramArthanI sAdhanA mATe ahiMsA vratane grahaNa karI jIva-dayA ane jIva-rakSAno bhAva apanAvavo Avazyaka che. badhA prANIone potAnA samAna samajIne hiMsAno tyAga karavAno upadeza karatAM jainadharmAmRtamAM kahevAmAM AvyuM cheH potAnA samAna badhA prANIonA sukha-duHkha ane iSTa-aniSTanuM ciMtana kare ane yataH (kema ke) hiMsA ApaNA mATe aniSTa ane duHkhakAraka che, ataH anya mATe paNa te aniSTa ane duHkhakAraka haze, evu samajIne para (bIjAnI) hiMsA karavI joIe nahIM." 111 jina-vANImAM paNa evo ja upadeza ApavAmAM Avyo cheH : je pramANe tane duHkha priya nathI evI ja rIte anya jIvone paNa te priya nathI evuM jANo. samajadArI sAthe jIvo prati tevA ja hita bhAvathI vyavahAra karo je pramANe tame cAho cho ke teo tamArA prati kare.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 jaina dharmaH sAra saMdeza jevI rIte sukhanA sAdhanonI potAnA mATe icchA karo cho ane jema potAne duHkhamAM nAkhavAnI icchA rAkhatA nathI evI ja rIte bIjA prANIo mATe paNa duHkhanI nahIM paraMtu sukhanI icchA karo. basa jinendra bhagavAnano A ja upadeza che.2 ahiMsA ja dharmanuM lakSaNa che ane ahiMsA mATe jIva-dayA Avazyaka che. eTalA mATe prANI mAtra prati dayA-bhAva rAkhavo dharmanuM mULa che. jJAnArNavamAM badhA pratye dayA-bhAva dhAraNa karI ne badhA sAthe maitrIno bhAva rAkhavAno ane badhAnI rakSA karavAno upadeza ApatAM kahevAmAM AvyuM cheH he Atma! tuM pramAdane choDIne bhAvonI zuddhi mATe jIvonI saMtati (samUha)ne baMdhu (bhAI, hita, mitra)nI draSTithI avalokana karyA kara. arthAt prANImAtra sAthe zatrubhAva na rAkhIne badhAnI sAthe mitrabhAva rAkha ane badhAnI rakSAmAM mana, vacana ane kAyA vagerethI pravRtti kara. jemAM dayA nathI evA zAstra ane AcaraNathI zo lAbha? kAraNa ke evA zAstranA tathA AcaraNanA aMgIkAra mAtrathI jIvo durgatie cAlyA jAya che. te ja to matanuM sarvasva che ane te ja siddhAMtanuM rahasya che, je jIvonA samuhanI rakSA mATe che. evam te ja bhAvazuddhipUrvaka dRDha vrata che. samasta matonA samasta zAstromAM te ja sAMbhaLavAmAM Ave che ke ahiMsA lakSaNa to dharma che (ahiMsA lakSaNo dharmaH ) ane enuM pratipakSI (virodhI) hiMsA karavI ja pApa che. A siddhAMtathI je viparIta vacano hoya te badhAM viSayAbhilASI jighAlaMpaTa jIvonAM che. temane dUrathI ja tyajavA yogya jANavA joIe. he bhavya (mokSArthI)! tuM jIvo mATe abhayadAna Apa tathA temanI sAthe prazaMsanIya mitratA kara ane samasta trasa (cala) ane sthAvara (acala) jIvone potAnA samAna jo.13 prAyaH badhA bhAratIya dharmomAM ahiMsA, satya, asteya (acaurya, eTale ke corI nahIM karavI), brahmacarya ane aparigraha (anAvazyaka saMgraha na karavo)
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ ll3 ahiMsA ne dharmanA pramukha aMgonA rUpamAM svIkAra karavAmAM Ave che. jena dharmamAM emane paMcamahAvrata kahe che. A pAMceyamAM ahiMsAne ja sauthI mukhya dharma mAnavAmAM Ave che (ahiMsA paramo dharma:), kAraNa ke jaina dharmamAM batAvavAmAM AvelA ahiMsAnA vyApaka arthane dhyAnamAM rAkhavAthI e saraLatAthI samajI zakAya che ke satya, acaurya (corI na karavI) vagere badhA anya vrata ahiMsAnI ja aMdara AvI jAya che. jJAnAvamAM spaSTa rUpathI kahevAmAM AvyuM cheH ahiMsA mahAvrata satya Adi AgaLanA cAra mahAvratonuM kAraNa che, kAraNa ke satya, acaurya vagere ahiMsA vinA thaI zakatA nathI ane zIla vagere uttaraguNonuM sthAna paNa A ahiMsA ja che; arthAt samasta uttara (zreSTha) guNa paNa ahiMsA mahAvrata para AdhArita che. 4 jenAmRtamAM paNa evuM ja kahevAmAM AvyuM cheH jo vAstavamAM jovA jaIe to jUTha, corI vagere badhAM pApa hiMsAnA ja aMtargata che. temano pAparUpathI pRthaka (alaga) upadeza to maMdabuddhi lokone samajAvavA mATe ja ApavAmAM Avyo che.15 A adhyAyanA prAraMbhamAM ja ApaNe joI cUkyA chIe ke rAga, dveSa, moha, krodha, mAna vagere vikAronA utpanna thavAthI AtmAnA svAbhAvika guNono ghAta thAya che, jene hiMsA kahe che. A vikArothI upara uThIne sAmyabhAvamAM sthita thavAne ahiMsA kahe che. AMtarika hiMsA sivAya bAhya rUpathI bIjAone kaSTa pahoMcADavuM athavA mAravuM to hiMsA che ja. A dRSTithI vicAra karavAthI e AsAnIthI samajI zakAya che ke jUTha, corI, kuzIla (vyabhicAra) ane parigraha (anAvazyaka saMgraha) - A cAreya ja rAgAdithI utpanna thavAne kAraNe hiMsAnAM ja aMga che. AnAthI viparIta satya, acorya, brahmacarya ane aparigraha nAmanA cAreya vrata ahiMsAnA aMga che. ahIM ApaNe saMkSepamAM e batAvavAnI ceSTA karIzuM ke kevI rIte asatya, corI, kuzIla ane parigraha AtmAnI pavitratAno bhaMga kare che ane sAthe ja bIjAone paNa kaSTa pahoMcADe che. eTalA mATe e hiMsAnAM ja aMgo che ane emano tyAga karavo ahiMsAnA pAlana mATe Avazyaka che.
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 jaina dharma sAra saMdeza aMtaranI pavitratAthI utpanna yathArtha vacanane ja satya kahe che. enAthI viparIta bolavAmAM AvelA vacanane asatya kahe che. eTalA mATe jUTha, kaThora tathA niMdApUrNa vacana ane anAvazyaka game tema bakavuM - A badhA vacananA doSa che, je vAstavamAM asatyanI aMdara ja AvI jAya che. e vAtane badhA jANe che ke mAnava-jagatano saMpUrNa vyavahAra mukhyarUpe vacanonA AdhAre ja cAle che. eTalA mATe vacananA duSpayogathI potAnI ane bIjAonI hAni thAya che. jUTha ane niMdAthI potAno aMtarAtmA duSita thAya che ane bIjAone paNa kaSTa thAya che. kaThora vacana ke tIkhI bolIno DaMkha tIra, talavAra ke baMdukanI goLInA AghAtathI paNa adhika samaya sudhI manane pIDita karato rahe che. A rIte asatya vacana AtmaghAtI che ane sAthe ja paraMdhAtI paNa. eTalA mATe asatyane hiMsAnuM ane satyane ahiMsAnuM aMga mAnavAmAM Ave che. vyakti ane samAja mATe AMtarika pavitratAnI sAthe-sAthe yathArtha ane madhura vacananI AvazyakatA para bhAra ApatAM nAthUrAma DoMgarIya jaina kahe cheH e yAda rAkhavuM joIe ke jyAM sudhI aMtaHkaraNa pavitra thaze nahIM tyAM sudhI vacanomAM yathArthatA ane madhuratA AvI zakatI nathI ane emanA AvyA vinA saMsAramAM na to vyavahAra ja ThIka cAlI zake che ane na zAMti paNa kAyama thaI zake che; kAraNa ke manuSyanuM pArasparika pratyeka kArya ane vyavahAra vacana dvArA prAraMbha thAya che....A pramANe jyAre ke samAjanI sAmUhika zAnti paNa asatya bhaMga karI nAkhe che ane saMsArI kAryo sudhdhAM asatya dvArA ThIka cAlI zakatAM nathI to enAthI AtmakalyANa ane AtmonnattinuM thavuM to hajI paNa vadhAre asaMbhava che. balake AtmA asaddhacana dvArA patita ane azAMta ja thAya che tathA A Atmapatana ja AtmaghAta che, je hiMsAnuM ja bIjuM nAma che. A pramANe corI karanAro potAnI nIca manovRti ane duSkarmo dvArA potAnA AtmAne to dUSita kare ja che, sAthe ja bIjAonI vastuone corIne temane paNa duHkhI kare che. eTalA mATe corIne hiMsAnuM aMga ane acauryane ahiMsAnuM aMga mAnavAmAM Ave che.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 ahiMsA kuzIla (vyabhicAra) dvArA manuSya potAnI durbhAvanAno zikAra thaIne potAnA AtmAnA patananuM kAraNa bane che ane bIjAone paNa A caritradoSanA saMgI banAvI kalaMkita kare che. enAthI viveka ane saccaritratAno nAza thAya che, jenAthI manuSya pazu samAna banI jAya che. eTalA mATe kuzIlane paNa hiMsAnuM ja aMga mAnavAmAM Ave che. A saMbaMdhamAM nAthUrAma DoMgarIya jaina kahe cheH jo manuSya, manuSya ja banelo rahevA cAhe che ane potAnuM jIvana zAMtipUrvaka vitAvavAnI sAthe-sAthe saMsAramAM paNa zAMti kAyama rAkhavA cAhe che to paNa A pAzavIka vRtino teNe tyAga karavo ja joIe ane e yAda rAkhavuM joIe ke AtmAnA gorava ane unnatinI paravA karyA vinA iMdriyo ane mananA dAsa (gulAma) banIne ochAmAM ochuM potAnI vivAhitA strInA sivAya anya strIone badaniyata ane kharAba daSTie jovuM ane svacchandatA ane ucchakhelatApUrvaka (avivekI pravRtti karavI, bhale te keTalIya hoMziyArIthI kema na karavAmAM Ave, pApazUnya kArya kahevAI zakatuM nathI ane na enAthI saMskRti tathA sabhyatAno vikAsa tathA Atmonnati ja thaI zake che. vyabhicAramAM pravRti karI svayaM patita thavuM AtmahiMsA ane para-strIne patita karavuM parahiMsA spaSTa che.? brahmacaryanI sAdhanA mATe saMyamapUrvaka rahevuM Avazyaka che ane saMyamano artha che mana ane iMdriyo tathA vizeSarUpe kAma-bhAvanAne potAnA vazamAM rAkhavI. saMyamI jIva ja ekAgra thaIne dhyAnanI sAdhanA karI zake che. parigraha (anAvazyaka saMgraha)nI pravRtti manuSyanA lobha ane tRSNAne uttejita karIne sAMsArika vastuonA prati anAvazyaka moha-mamatA pedA kare che. pachI sAMsArika dhana-dolatanI doDamAM lAgelA manuSyanI Atma-zAMti ane Atma-saMtoSano nAza thaI jAya che. Atma-zAMtino nAza AtmahiMsA ja to che. sAthe ja beImAnI, chaLa-kapaTa ane vizvAsaghAta dvArA bIjAonuM dhana haDapavuM athavA temane temanA adhikArathI vaMcita karavA spaSTa ja para hiMsA che. eTalA mATe parigraha ne hiMsAnuM aMga ane aparigrahane ahiMsAnuM aMga mAnavAmAM Ave che.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 jaina dharma sAra saMdeza A pramANe e spaSTa thaI jAya che ke jaina dharmanA mULa siddhAMtanA anusAra satya, acorya (corI na karavI) vagere badhA sadgaNa ahiMsAmAM samAI jAya che. tethI ja to ahiMsAne parama dharma kahevAmAM Ave che. gRhastha ane ahiMsA akasara e prazna uThAvavAmAM Ave che ke zuM gRhasthajIvanamAM rahIne manuSya ahiMsAnA ATalA UMcA Adarzane nibhAvI zake che? gRhastha potAnA ane potAnA parivAranA pAlana-poSaNa mATe khetI, nokarI vagere koIne koI rojagAra karavo ja paDe che. pachI coro, badamAzo ane lUMTArAothI potAnI surakSA mATe paNa kaMIka upAya karavAno ja hoya che. AvI sthitimAM trasa (cala) ane sthAvara (acala) jIvothI bharelA A saMsAramAM koI paNa jIvane na mAravAnA ane temane koI paNa rIte kaSTa na pahoMcADavAnA niyamane te pUrI rIte kevI rIte nibhAvI zake che? gRhatyAgI sAdhuo mATe paNa ene pUrI rIte nibhAvI zakavuM kaThina che. gRhastha mATe to e prAya: asaMbhava ja che. jaina dharma potAnA ahiMsAnA mULa siddhAMta para daDha rahetAM vyavahArika jIvananI kaThinAIo para sUkSmatAthI vicAra karIne A praznanuM ucita samAdhAna prastuta kare che. ApaNe joI cUkayA chIe ke jaina dharmamAM potAnA AMtarika bhAvo ane irAdAone pavitra rAkhavAne tathA jIva-dayA ane jIva-rakSAne potAnuM svAbhAvika kartavya samajavAne ja ahiMsAnuM vAstavika rUpa mAnavAmAM Ave che. jo gRhastha A AMtarika pavitratAnI sAthe sAvadhAnIpUrvaka hiMsAthI bacavAno prayatna karatAM karatAM potAnA kartavyane nibhAve che to tene ahiMsaka ja mAnavAmAM Avaze. jaina dharmamAM e spaSTa karavAmAM Ave che ke bIjA jIvonI hiMsA cAra rIte thAya che jemane (1) saMkalpI (2) AraMbhI (3) udyoga ane (4) virodhI hiMsA kahe che. (i) saMkalpI hiMsA te che je saMkalpa karIne (irAdAthI) karavAmAM Ave che, jema ke koI jIvane jANIbUjhIne mAravuM athavA kaSTa pahoMcADavuM. (2) AMrabhI hiMsA te che je ghara-gRhasthInAM kAmo karavAmAM ajANatAthI thaI
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA 117 jAya che, jema ke jhADuM mAravuM, rasoI banAvavI, gharanI dholAI-saphAI vagere kAmone sAvadhAnIpUrvaka karavA chatAM paNa keTalAka jIvone kaSTa thaI jAya che ke temanuM mRtyu thaI jAya che. (3) udyogI hiMsA te che je khetIvADI karavAmAM, yaMtra-kArakhAnAM calAvavA vagere rojI-rojagAranAM kAmone sAvadhAnIpUrvaka karavAmAM paNa thaI jAya che. (4) virodhI hiMsA te che je potAnI tathA potAnA parivAra, samAja, deza vagerenI duSTo, AtatAviyAM (atyAcArIo) vagerethI rakSA karavA mATe anicchApUrvaka karavAmAM Ave che. gRhastha saMkalpI (irAdA pUrvakanI) hiMsAno to tyAga avazya karI devo joIe. paraMtu bAkInI traNa prakAranI hiMsAno pUrNa tyAga tenA mATe saMbhava nathI. eTalA mATe jaina dharmamAM gRhastha mATe ahiMsA mahAvrata (badhI avasthAomAM badhA prakAranA jIvonI hiMsAno tyAga)ne badale ahiMsA aNuvrata (paristhiti anusAra yathAsambhava hiMsAno tyAga)nuM vidhAna karavAmAM Ave che. khetIvADI vagere kAmomAM lAgelA gRhastha mATe sthAvara ane eka IndriyavALA jhADa-choDa ke vanaspationI hiMsAthI bacI zakavuM saMbhava nathI. eTalA mATe gRhastha zAMtipUrvaka dharma anusAra jIvana vyatIta karatAM karatAM ahiMsA aNuvratanuM pAlana karavuM joIe. arthAt temaNe saMkalpI hiMsAno pUrNa tyAga karIne potAnA irAdAthI be thI pAMca IndriyavALA trasa (cAlanAro) jIvonI hiMsA karavI joIe nahIM ane AvazyakatA vinA vanaspati vagere ekendriya jIvanI paNa yathAsaMbhava rakSA karavAno khyAla rAkhavo joIe. puruSArthasiddhayuyAyamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH gRhasthathI eka iMdriya jIvonI hiMsAno tyAga thaI zakato nathI, eTalA mATe jo yogya rItathI kArya karatAM karatAM ekendriya jIvonI hiMsA thAya che to bhale thAya, e sivAya vyartha ane asAvadhAnIthI kArya karavAmAM je ekendriya jIvonI hiMsA thAya che teno to avazya ja tyAga thavo joIe.' zAMtipUrvaka dhArmika jIvana vyatIta karanAra gRhastha na cAhavA chatAM paNa Avazyaka paristhitiomAM potAnI ane potAnA parivAra ke samAjanI
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 jaina dharmaH sAra saMdeza rakSA karavA mATe virodhI hiMsA karavI paDe che. te vizeSa paristhitimAM hiMsA rakSAnA udezathI karavAmAM Ave che. eTalA mATe jaina dharma gRhastha mATe A hiMsAne ucita mAne che. A virodhI hiMsAnuM eka udAharaNa prastuta karatAM jainadharmAtamAM kahevAmAM AvyuM cheH jayAre koI AtatAyI (atyAcArI) ke hiMsaka pazu nagaramAM ghusIne aneka vyakitaonI hiMsA kare che, te samaye lokonI rakSAnA bhAvathI koI vyakti teno sAmano kare che ane A sthAne-rakSAnA samaye tenA dvArA jo AkramaNa karanAro mAryo jAya che, to yadyapi tyAM eka AtatAyInI hiMsA thaI che, tathApi seMkaDo niraparAdha vyakitaonA prANonI paNa rakSA tenA mAryA javAthI ja thaI che ane A rIte ekane mAravAnI apekSAmAM aneknI rakSAnuM puNya vizALa che. eTalA mATe kahevAmAM AvyuM che ke kyAMka karavAmAM AvelI hiMsA ahiMsAnA vipula phaLane Ape che.19 gRhasthone virodhI hiMsAnI anumati ApavAnA kAraNane samajAvatAM nAthurAma DoMgarIya jaina kahe cheH sAcuM to e che ke jo gRhastha rAjayAdi kAryone karatAM karatAM athavA gRhasthInI javAbadArIno bhAra saMbhALatAM virodhI hiMsAno bilakula tyAga karI de to duniyAmAM aMdhera macI jAya - AtatAyI loko lUMTa, mAra, hatyA, vyabhicAra, baLAtkAra vagere karavAmAM niHzaMka thaIne kamara kasIne lAgI jAya ane koIpaNa gRhasthano dharma, jAna, mAla, deza vagere khatarAthI khAlI rahe nahIM. eTalA mATe gRhasthothI ahiMsAnuM ekadeza (AMzika) pAlana ja thaI zake che ane tenuM ja pAlana karavAnI temane preraNA ApavAmAM AvI che.20 A pramANe gRhastha mATe AvazyakatAnusAra ahiMsAnA pAlananI eka potAnI maryAdA che. saMkSiptamAM eno saMketa ApatA hukamacaMda bhArilla kahe cheH
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA 119 jayAM gRhastha vinA prayojana kIDI suddhAMno vadha karato nathI, tyAM deza, samAja, ghara-bAra, mA-bahena, dharma ane dharmAyatana (dharmasthaLanI)nI rakSA mATe talavAra uThAvavAmAM paNa saMkoca karato nathI." A pramANe potAnA bhAvo ane IrAdAone pavitra rAkhIne tathA dayApUrvaka bIjAonI rakSAnuM dhyAna rAkhIne gRhasthanuM sAvadhAnI sAthe karavAmAM AveluM kArya ahiMsA ja mAnavAmAM Ave che. ahIM e yAda rAkhavuM joIe ke ahiMsA vIrono dharma che, vIronuM AbhUSaNa che ne ke kAyaratAnI nizAnI. e durbaLatAnuM pratIka nathI, balake sabaLatAnuM sUcaka che. manobaLanI hInatA (adhamatA), atyAcArIonA anyAyane sahana karavo, pratikAra ke pratirodha na karavo ahiMsA nathI. ahiMsA mAge che tyAga, Atma-saMyama ane AtmavizvAsa tathA eka udAra mAnavIya saMkalpa. IrSA-dveSa, svArtha, lobha-lAlacathI upara UThIne saumya vyavahAra, madhura vacana, para-pIDA nivAraNa e ahiMsAnAM sopAna che. ahiMsA sakriya premanuM vyAvahArika rUpa che. ahiMsA parama zUravIronuM astra che. emAM anAvazyaka hiMsAnA prayoga mATe koIpaNa sthAna nathI. e niSkriya sthiti nathI, balake prabaLa sakriyatAnI sthiti che. ahiMsA zIkhave che burAIne badale bhalAI, verIne verathI nahIM, vairya ane sahAnubhUtithI bhUlathI mukta karAvavAnI bhAvanA. je ekane satya pratIta thAya che te ja bIjAone khoTuM dekhAI zake che. evI sthitimAM virodhIne kaSTa ke pIDA ApIne nahIM, balake tene kSamA karIne tathA svayaM kaSTa UThAvIne tene satyanI pratIti karAvI zakAya che ane tene potAnA vazamAM karI zakAya che. ataH jyAM ahiMsAthI kAma laI zakAya che, tyAM asahiSNu banIne laDavuM-jhagaDavuM vIratA nathI, mUrkhatA che. ahiMsA zIkhave che nirbhayatA ane nirbhayatA vIratAnuM lakSaNa che. kSamA te ja vyakita karI zake che jemAM zauryano guNa hoya, kaSTa sahevAnuM sAmarthya hoya. ahiMsaka AcaraNa ane manovRtti vidrohIonI hiMsAtmaka pravRttine paNa badalI de che. A pramANe ahiMsA hRdaya-parivartananuM eka sakSama zastra che. 0aa che.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 A saMdarbhamAM nAthUrAma DoMgarIya jaina kahe cheH : jaina dharmaH sAra saMdeza te puruSo vIra kahevAya che je koI AtatAyI dvArA satAvavAmAM AvatAM AtmarakSA karavAmAM pUrNa samartha hoya che ane tene vaza karIne tenA para vijaya prApta karI le che; paraMtu jeo pratikAra karavAmAM pUrNa samartha hovA chatAM paNa duzmananI duSTatA ane mUrkhatAno badalo levAnI apekSAe tene hRdayathI kSamA karI de che teo vAstavamAM mahAvIra ane sAcA ahiMsaka che. aparAdhIne hRdayathI kSamA karI devo ane teno jarA sarakho paNa khyAla na lAvavo keTaluM kaThina ane vIratAnuM kArya che, ene sAdhAraNa vyakitao samajI zakatA nathI. evI nAsamajIthI je loka A prakAranA mahAvIra puruSone kAyara kahevAnuM sAhasa kare che, teo vIratA ane dharmanuM ja apamAna kare che. kAyara teo che je baLavAna zatruno pratikAra karavAmAM svayaM asamartha hoya che athavA sAmarthya hovA chatAM paNa sAhasanA abhAvamAM DaranA mAryA moM chupAvIne besI jAya che ane manomana to tene kose che ane dveSa karatA rahe che; paraMtu uparathI banAvaTI, 'kSamA-kSamA'no rAga AlApe che. A kAyaratA che ane emAM ane hiMsAmAM nAma mAtranuM ja aMtara che.2 ... tethI ahiMsA kartavya ane akartavyamAM aMtara karavAnuM zIkhave che ane kartavyanA mArga para cAlavAnuM zIkhave che. je vyakita ahiMsAnI zakita, maryAdA ane vyAkhyAthI paricita che teo kayAreya paNa ahiMsAnI niMdA karI zakatA nathI. ahiMsAno mahimA ahiMsAnA saMbaMdhamAM ahIM atyAra sudhI je kaMI kahevAmAM AvyuM che tenAthI eTaluM to spaSTa che ke jaina dharmamAM ahiMsA para pUrI gaMbhIratAthI vicAra karavAmAM Avyo che. jaina dharmanA anusAra ahiMsAnuM kSetra eTaluM vyApaka che ke emAM prAyaH badhA anya vrata ane dhArmika niyama samAI jAya che. jevuM ke pahelAM kahevAI cUkyuM che, ahiMsA ja dharmanuM lakSaNa che. e ja badhA dhArmika vrato ane niyamonuM mULa che. ahiMsAno mahimA batAvatAM jJAnAvimAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 ahiMsA A lokamAM jevI rIte paramANuthI koI nAnuM ane alpa nathI ane AkAzathI koI moTuM nathI, evI ja rIte ahiMsArUpa dharmathI moTo koI dharma nathI.A jagatmasiddha lokokti che: "ahiMsA paramo dharma: hiMsA sarvatra garvitA', arthAt ahiMsA sauthI moTo dharma che ane hiMsAnI sarvatra niMdA thAya che. A ahiMsA ekalI jIvone sukha, kalyANa ane abhyadaya Ape che; te tapa, svAdhyAya ane yamaniyamAdi ApI zakatA nathI, kAraNa ke dharmanA samasta aMgomAM ahiMsA ja eka mAtra mukhya che. 3 A ja bhAvane vyakta karatAM jina-vANImAM kahevAmAM AvyuM cheH jevI rIte samasta lokamAM samasta parvatothI UMco meru parvata che tevI ja rIte samasta zIlo ane vratomAM ahiMsAne sarvazreSTha jANavI joIe. ahiMsA ja samasta AzramonuM hRdaya che, samasta zAstrono garbha arthAt utpatti-sthAna che tathA badhA vrato ane guNono piMDarUpa ekIkRta (ekaTho) sArabhUta che. ahiMsAnA pAlanathI ja jIvonuM pratipAlanA (rakSaNa) thAya che ane A sarvazreSTha vratanuM pAlana karanAro sAcA AMtarika AnaMdano anubhava kare che. ahiMsAvatI ja uttama gati ane mokSano adhikArI thAya che. ahiMsA dvArA prApta thanArA aneka uttama lAbhono ullekha karatAM jJAnArNavamAM kahevAmAM AvyuM che: ahiMsA to jagatanI mAtA che, kAraNa ke samasta jIvonI pratipAlana (rakSaNa) karanArI che. ahiMsA ja AnaMdanI saMtati arthAta paripATI che. ahiMsA ja uttama gati ane zAzvatI lakSmI (mokSa) che. jagatamAM jeTalA uttamottama guNa che te badhAM ahiMsAmAM ja che. A ahiMsA ja mukti pradAna kare che tathA svarganI lakSmI Ape che ane ahiMsA ja AtmAnuM hita kare che tathA samasta kaSTarUpa ApadAone naSTa kare che.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 jaina dharma sAra saMdeza tapa, zrata (zAstranuM jJAna), yama (mahAvrato), jJAna (khUba jANavuM), dhyAna ane dAna karavuM tathA satya, zIla, vratAdika (vrata vagere) jeTalAM uttama kArya che te badhAnI mAtA eka ahiMsA ja che. ahiMsA vratanA pAlana vinA uparyukta guNomAMthI eka paNa hotuM nathI. A kAraNe ahiMsA ja samasta dharma kAryonI utpanna karanArI mAtA che. A saMsArarUpa tIvra bhayathI bhayabhIta thanArA jIvo mATe A ahiMsA ja eka parama auSadhi che, kAraNa ke te badhAno bhaya dUra kare che tathA svarga javA mATe ahiMsA ja mArgamAM atizaya ane puSTikAraka (poSaNa ApanAra) pAtheyasvarUpa (bhojana vagerenI sAmagrI) che.25 A ja pramANe jaina dharmAmRtamAM paNa ahiMsAnA mahimAnAM guNagAna karatAM ene parama kalyANakArI batAvavAmAM AvI cheH ahiMsA ja mAtAnI jema sarva prANIonuM hita karanArI che ane ahiMsA ja saMsArarUpa marUsthaLImAM (raNamAM) amRta vahevaDAvanArI nahera che. ahiMsA ja duHkharUpa dAvAgnine zamana (zAMta) karavA mATe varSAkAlIna meghAvalI che ane ahiMsA ja bhava bhramaNarUpa rogathI pIDita prANIo mATe parama auSadhi che. eTalA mATe prANIonI hiMsAno tyAga karIne temane abhayadAna Apo, temanI sAthe nirdoSa, nizcala mitratA karo ane samasta caraacara jIvalokane arthAt trasa ane sthAvara prANIone potAnA sadaza (jevA) juo.26 ahiMsAnI zreSThatAnuM kAraNa batAvatAM jaina dharmamAM e spaSTa karavAmAM AvyuM che ke badhAne potAnuM jIvana sauthI adhika pyAruM hoya che. potAnI badhI dhana-saMpati ane kiMmatIthI kiMmatI vastu ApIne paNa ApaNe potAnA jIvananI rakSA karavA IcchIe chIe. eTalA mATe ahiMsA arthAt jIva-dayA ane jIva-rakSA samAna anya koI dhArmika kArya hoI zake nahIM. jJAnArNavamAM spaSTa kahyuM cheH
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 ahiMsA je koI manuSya bIjA manuSyane marI javAnA badalAmAM nagara, parvata tathA suvarNa, ratna, dhana dhAnyAdithI bharelI samudra paryantanI pRthvInuM dAna kare to paNa potAnA jIvanano tyAga karavAmAM tenI icchA haze nahIM. bhAvArtha - manuSyone jIvana eTaluM pyAruM che ke maravA mATe jo koI samasta pRthvInuM rAjya ApI de to paNa maravA icchato nathI. A kAraNe eka jIvane bacAvavAmAM je puNya hoya che te samasta pRthvInA dAnathI paNa adhika hoya che. A jIvalokamAM (jagatamAM) jIva rakSAnA anurAga (prema)thI manuSya samasta kalyANarUpa padane prApta thAya che. evA koIpaNa tIrthakara, devendra, cakrartitvarUpa kalyANapada lokamAM nathI je dayAvAna na meLave. arthAt ahiMsA (dayA) sarvottama padane ApanArI che.27. manuSya-jAti potAnI viveka-zaktine kAraNe ja pazuonI jAtithI bhinna ane tenAthI UMcI mAnavAmAM Ave che. A viveka-zaktinI vRddhi karuNA athavA dayA-bhAva (ahiMsA) dvArA thAya che. eTalA mATe karuNA-bhAva ke ahiMsA-bhAvane vadhAravo te ja potAnI manuSyatA no vikAsa karavo che. karuNA ane vivekanA A saMbaMdha tarapha dhyAna apAvatAM jJAnArNavamAM kahevAmAM AvyuM cheH puruSonA hRdayamAM jema-jema karuNAbhAva sthiratAne prApta kare che tematema vivekarUpI lakSmI tenAthI paramaprIti pragaTa karatI rahe che. bhAvArthakaruNA (dayA) vivekane vadhAre che.28 manuSya potAnA viveka dvArA svayaM ja vicAra karI zake che ke thoDIka paNa pIDA thatAM tene keTalI becenI ane dardano anubhava thAya che. to pachI te bIjA jIvonI hiMsA karIne potAne vivekazIla manuSya kevI rIte kahI zake che? eTalA mATe manuSyane "manuSya' kahevaDAvavA mATe ahiMsaka thavuM Avazyaka che. vAstavamAM manuSya mATe hiMsA bahu bhAre anartha che, jevuM ke jJAnArNavamAM kahevAmAM AvyuM cheH
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 jaina dharmaH sAra saMdeza je manuSya potAnA zarIramAM taNakhalAnI cUbhanathI paNa potAne duHkhI thayelo mAne che te nirdaya thaIne para (bIjAnA) zarIra para zastra kevI rIte calAve che? A moTo anartha che.29 je manuSya potAnA baLa ane adhikArano dUrupayoga karIne bIjAone mAre ke kaSTa pahoMcADe che tene potAnI nirdayatAno kaThora daMDa pachInA jIvanamAM avazya bhogavavo paDe che. je bIjAonuM bhaluM nathI karatA te potAnuM bhaluM kevI rIte mANI zake che? jJAnArNavamAM khUba ja spaSTatA sAthe kahevAmAM AvyuM cheH je baLavAna puruSa A lokamAM nirbaLano parAbhava (anAdara ke vinAza) kare che ane satAve che te paralokamAM tenAthI anaMtagaNo parAbhava sahe che. arthAt-jo koI baLavAna nirbaLane duHkha Ape che to tenAthI anaMtagaNAM duHkha te svayaM AgaLanA janmamAM bhogave che. je puruSanuM citta jIvo mATe zastra samAna nirdaya che tenuM tapa karavuM ane zAstra vAMcavuM vagere kArya mAtra kaSTa mATe ja hoya che, kaMIka bhalAI mATe hotuM nathI.30 enAthI viparIta je mahApuruSo dRDhatApUrvaka ahiMsAnuM pAlana kare che temanA aMtaranI zAMti ane pavitratAnA prabhAva temanA saMpUrNa vAtAvaraNane zAMtimaya ane pavitra banAvI de che. badhA prati dayA, karuNA, maitrI ane jIvarakSAno bhAva rAkhanArA sAdhujanonI cArebAju eka sUkSma (adaSTa) prabhA-maMDaLa banI jAya che je temanI Asa-pAsa dayA ane karuNAno bhAva vikherIne temanA mATe eka surakSA kavacanuM kAma kare che. evA sAdhujanonA zAMtipUrNa Atmateja ane anupama amodha (acUka) zaktinI sAme hiMsaka, virodhI ane upadravI duSTajano paNa natamastaka thaI jAya che. tyAM sudhI ke hiMsaka pazu paNa temanI sAme potAnA janmajAta verabhAva ane ugratAne bhUlAvIne zAMta ane namrabhAva dhAraNa karI le che. ahiMsAnI apAra zakita, adbhUta prabhAva ane anupama mahimAno ullekha nAthUrAma DoMgarIya jena A zabdomAM kare cheH ahiMsAnI zakti ane mahimA banne ja anupama ane aciMtya che. jyAre sAdhu puruSo mana vacana karmathI ahiMsaka ane vItarAga banIne
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA 125 Atmazuddhi karavAno prayatna kare che, te samaye temanAmAM je Atmateja pragaTa thAya che tenA prabhAvathI moTA-moTA AbhimAnIonAM mastaka temanA caraNomAM Apo-Apa jhUkI jAya che ane jaMgalanAM mRga ane siMhAdi pazu-pakSI paNa potAnA ApasI janmajAta vera virodhano tyAga karIne zAMtithI temanAM caraNomAM jaI bese che. ... je mahApuruSanA aMtarAtmAmAM zuddha ahiMsAno athAha samudra bharelo che teno prabhAva viSio ane vidrohIonI hiMsAtmaka bhAvanAone kuMThita ane hataprabha banAvIne temane paNa ahiMsaka ane namra banAvI de to emAM AzcaryanI zuM vAta che? ahiMsAnA adbhuta prabhAvanuM varNana karatAM yogasUtramAM paNa kahevAmAM AvyuM cheH ahiMsA pratiSThAyAM tatsaMnidho vaira tyAga 2 arthAt ahiMsAmAM pUrI rIte draDha thaI jatAM te sAdhujananI Asa-pAsa badhAM prANIo verabhAvano tyAga karI de che. hiMsAnI ghora niMdA upara darzAvavAmAM AvyuM che ke ahiMsA dharmanuM lakSaNa che. enAthI ThIka viparIta hiMsAne adharmanuM lakSaNa mAnavAmAM AvyuM che. eTalA mATe jyAM hiMsA che tyAM dharma mATe koI sthAna hoI zakatuM nathI. jaina graMthomAM khUba ja spaSTa zabdomAM hiMsAne samasta pAponuM mULa, narakanuM dvAra ane ghora anarthanuM kAraNa kahevAmAM AvyuM che. udAharaNa tarIke, jainadharmAmRtamAM kahevAmAM AvyuM cheH zrayate sarvazAseSu sarveSa samayeSu ca | ahiMsA lakSaNo dharmastadvipakSastha pAtaka sarva zAstromAM ane sarva matomAM A ja sAMbhaLavA maLe che ke dharmanuM lakSaNa ahiMsA ja che ane hiMsA karavI ja pApa che. hiMsA ja durgatinuM dvAra che, hiMsA ja pApano samudra che, hiMsA ja ghora raurava naraka che ane hiMsA ja gADha aMdhakAra che.]
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 jaina dharma sAra saMdeza jJAnAvamAM paNa kahevAmAM AvyuM cheH A hiMsA ja narakarUpI gharamAM praveza karavA mATe pratolI (mukhya daravAjo) che tathA jIvone kApavA mATe kuThAra kuhADo) ane vidAravA mATe (cIrI nAMkhavA mATe) nirdayarUpI zULI che. je dharmarUpa vRkSa uttama kSamAdika udAra saMyamothI ghaNA samayathI vikasita karavAmAM Ave che te A hiMsArUpa kuThArathI kSaNa mAtramAM naSTa thaI jAya che. bhAvArtha-jayAM hiMsA thAya che tyAM dharmano aMza paNa raheto nathI. saMsAramAM jIvonAM je kaMI duHkha, zoka, bhayanA bIja karma che tathA durbhAgyAdika che te samasta ekamAtra hiMsAthI utpanna thayelA jANo. bhAvArtha-samasta pApakarmonuM mULa hiMsA ja che." hiMsA karanAre potAnA hisaMka karmonA phaLasvarUpe je durgatino sAmano karavo paDe che tenI kalpanAthI ja jIva dhrujI uThe che. tenI vikarALatA (bhayaMkaratA)nuM zabdomAM varNana karI zakAtuM nathI. jIvahiMsA dvArA mAnava potAne dAnava (rAkSasa) banAvI de che. eTalA mATe jIvahiMsakanuM mana kyAreya paNa dhyAna, samAdhi vagere aMtarmukhI abhyAsamAM lAgI zakatuM nathI. ene samajAvatAM jJAnAvamAM kahevAmAM AvyuM cheH jIvono ghAta (hiMsA) karavAthI pApakarmanuM upArjana thAya che. tenuM je phaLa arthAt duHkha narakAdika gatimAM jIva bhogave che te vacanothI agocara che, arthAt vacanathI kahevAmAM AvI zakatuM nathI. hRdayamAM kSaNabhara paNa sthAna pAmelI A hiMsA tapa, yama, samAdhi ane dhyAnAdhyayanAdi (dhyAna, adhyayana vagere) kAryone niraMtara pIDA Ape che. bhAvArtha-krodhAdi kaSAyarUpa pariNAma (hiMsArUpa pariNAma) koI kAraNe ekavAra utpanna thaI jAya che to temanA saMskAra (smaraNa) lAgelA rahe che. te tapa, yama, samAdhi ane dhyAnAdhyayanakAryomAM cittane TakavA detuM nathI, e kAraNe A hiMsA mahA anarthakAriNI che.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA 127 je pApI nara potAnAM ane anyanAM sukha-duHkha ane hita-ahitano vicAra na karatAM jIvone mAre che te manuSya-janmamAM paNa rAkSasa che, kAraNa ke manuSya hota to potAnuM ane bIjAnuM hitAhita vicArata.5 jyAre hiMsaka koI jIvanI hiMsA kare che tyAre te bhUlI jAya che ke te jIvanI hiMsA karavAmAM te svayaM potAnI paNa hiMsA karI rahyo che. bIjA jIvonI hiMsA karatAM pahelAM te svayaM ja potAnI aMdara rAga, dveSa, krodha vagere vikAro pedA thavAthI potAnI hiMsA ke AtmaghAta kare che. eTalA mATe hiMsAno tyAga karavAmAM ja Atmahita che. jina-vANImAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH koI anya jIvano vadha svayaM potAno ja vadha che tathA anya jIvonI dayA potAnA para ja dayA che. tethI hiMsAnuM viSa kaMTakanI jema pariharaNa (tyAga) karavuM joIe.36 pahelAM kahevAI cukyuM che ke dayA dharmanuM mULa che. eTalA mATe jainadharmamAM dayAsvarUpa ahiMsAne dharmanuM lakSaNa mAnavAmAM Ave che. enAthI viparIta hiMsAne adharmanuM lakSaNa samajavAmAM Ave che. A rIte dharma ane hiMsA ekabIjAnA viparIta che. dharmamAM hiMsAne kyAreya bheLavI zakAtI nathI. chatAM paNa keTalAMka ajJAnI ane pAMkhaDI loko kapolakalpita zAstronI racanA karIne dharmanA nAma para pazuonI bali caDhAvavAne athavA anya prakAre jIva hiMsA karavAne ucita Therave che. jaina dharmanA anusAra dayApUrNa dharmamAM nirdayatApUrNa hiMsAne bheLavavI e moTo anartha che, jevuM ke jJAnAvamAM kahevAmAM AvyuM cheH AcArya (zubhacaMdrAcArya mahArAja AzcaryanI sAthe kahe che ke juo! dharma to dayAmayI jagatamAM prasiddha che, paraMtu viSayakaSAya (viSaya-vikAro)thI pIDita pAMkhaDI hiMsAno upadeza denArAo (yajJAdikamAM pazu homavAM tathA devI vagere mATe balidAna karavAM vagere hiMsAvidhAna karanArA) zAstronI racanA karIne jagatanA jIvone jabaradastI narakAdikamAM laI jAya che. A ghaNo moTo ja anartha che.37
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 jaina dharma sAra saMdeza dharmanA nAma para jIvone mAranArAo, mAryA gayelA jIvonA mAMsa khAnArAo tathA A pramANenA upadezone ApanArAo-e badhA narakanA adhikArI bane che. jJAnArNavamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH je mAMsane khAnArAo che teo sAtamA narakanA rauravAdi (narako)mAM praveza kare che ane tyAM javAno ghAta karanArA zikArI vagere paNa pIDita thAya che. bhAvArtha - jeo jIvaghAtaka mAMsabhakSI pApI che, teo narakamAM ja jAya che ane jeo jIvaghAtane ja dharma mAnIne upadeza Ape che teo potAnA ane bIjAnA-bannenA ghAtaka che; tethI teo paNa narakane ja pAtra che.38 jemano viveka naSTa thaI gayo che teo ja evuM vicArI zake che ke bIjA jIvono bali caDhAvavAthI ke temane mAravAthI mAranArAnuM vidana TaLI jaze ane tene sukha-zAMti prApta thaI jaze. bIjAonI hatyA karavAnA ke temane duHkha devAnA phaLasvarUpe hiMsakane sukha-zAMti kevI rIte maLI zake che? bIjAonI hiMsA karavI Ama ja eka anartha che. pachI dharmanA nAma para hiMsA karavI to ghora anartha che. jJAnArNavamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH potAnI zAMti arthe ke devapUjA tathA yajJa arthe je manuSyo jIvaghAta (jIva hiMsA) kare che te ghAta paNa jIvone zIdhra ja narakamAM nAMkhe che. kuLakrama thI je hiMsA cAlI AvI che te te kuLano nAza karavA mATe ja kahevAmAM AvI che tathA vidananI zAMtinA arthe je hiMsA karavAmAM Ave che te vinA samUhane bolAvavA mATe ja che. bhAvArtha-koI kahe ke amArA kuLamAM devI AdinuM pUjana cAlatuM AvyuM che, tethI ame bakarAM, bheMsono ghAta karIne devIne caDhAvIe chIe ane enAthI kuLadevIne saMtuSTa thayelI mAnIe chIe tathA evuM karavAthI kuLadevI kuLanI vRddhi kare che, A pramANe zraddhA karIne je bakarA vagerenI hiMsA karavAmAM Ave che te kuLanA nAza mATe ja hoya che, kuLavRddhi mATe kadApi nahIM. tathA koI-koI ajJAnIo vina zAntartha (vidananI zAMti mATe) hiMsA kare che ane yajJa karAve che. temane ulaTuM vidana
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA ja thAya che ane temanuM kyAreya kalyANa thaI zakatuM nathI. sukhanA arthe karavAmAM AvelI hiMsA duHkha paripATI (praNAlI) kare che, maMgalArthe karelI hiMsA amaMgala kare che tathA jIvanArthe karelI hiMsA mRtyune prApta karAve che. A vAtane nizcaya jANavI. jeo adhama zAstronuM pramANa daIne jIvono vadha karavAne dharma batAve che temane mRtyu thatAM narakamAM zULI para caDhAvavAmAM Ave che. hiMsAne dharma mAnanArAo ke evuM kahenArAo adharmI che, kAraNa ke je zAstramAM jIvavadhane dharma kahyo hoya te zAstrane kadApi pramANabhUta kahI zakAtuM nathI. tene je ajJAnIo pramANa mAnIne hiMsA kare che teo avazya ja narakamAM paDe che.39 129 dharmanA nAma para hiMsA karIne potAnuM kalyANa cAhanAro manuSya te anADI vyakita samAna che je paththara para caDhIne samudrane pAra karavA icche che ke viSa meLaveluM bhojana khAIne potAnA jIvanane surakSita rAkhavA icche che. jJAnArNavamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH je mUDha adhama dharmanI buddhithI jIvone mAre che te pASANa (paththara)nI zIlAo (caTTAno) para besIne samudrane taravAnI icchA kare che, kAraNa ke te niyamathI DUbaze. je pApIo dharmanI buddhithI jIvaghAtarUpI pApa kare che teo potAnA jIvananI icchAthI haLAhaLa viSane pIe che.4 dharma vAstavamAM pavitratA pradAna karanAro che. ene mokSanuM sAdhana mAnavAmAM Ave che. te manuSyo kharekhara bhAgyahIna che jeo aMdhavizvAsano zikAra thaIne dharmanA nAma para hiMsA karIne dharmane kaMlakita kare che ane potAnA amolakha manuSya-jIvanane durgati tarapha laI jAya che. AjanA yugamAM TeknIkala jJAna-vijJAnano ghaNo vikAsa thayo che. eTalA mATe A yugane eka vikasita yugamAM mAnavAmAM Ave che. paraMtu A vikasita mAnavAmAM AvanArA yugamAM paNa ApaNe dharma, jAti ane saMpradAyanI saMkucitatAthI mukta thayA nathI. ApaNI aMdara sAmAjIka, Arthika
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 jaina dharma sAra saMdeza ane rAjanaitika spardhA, vaimanasya, IrSA, dveSa ane paraspara vera-virodhanA bhAvo Aje paNa prAyaH pahelAM jevA ja banelA che, je kyAreya paNa hiMsA ane yuddhanA rUpe bhaDakI zake che. AjanA yugano samAja pahelAnI jema eka-bIjAthI ajANa ane dUra rahI gayo nathI. eTalA mATe Aje ApaNe eka-bIjAthI prabhAvita thayA vinA rahI zakatA nathI. AvI sthitimAM AjanA yuganI hiMsA ane yuddhanA pariNAmomAM je vyApakatA ane vikarALatAnI saMbhAvanA che, tenI pahelAM kyAreya koIe kalpanA paNa karI haze nahIM. eTalA mATe vartamAna yugamAM jaina dharma dvArA batAvavAmAM AvelI ahiMsAne apanAvavI ane hiMsAne tyAgavI e haju paNa vizeSa adhika Avazyaka thaI gayuM che. pahelAMnA jamAnAnI hiMsA ane yuddhanI tulanAmAM AjanI hiMsA ane yuddhathI thanArA sarvavyApI saMhAranI tarapha dhyAna devaDAvIne hukamacaMda bhArila jaina dharmanA ahiMsA-siddhAMtanI vartamAna AvazyakatAne A zabdomAM spaSTa kare che? pahelAMnA jamAnAmAM yuddhanA medAnamAM sipAIo laDatA hatA ane sipAIo ja karatA hatA, paraMtu Aje yuddha sipAIo sudhI ja sImita rahyuM nathI, yuddha medAno sudhI ja sImita rahyuM nathI; Aje tenI lapeTamAM AkhI duniyA AvI gaI che. AjanI laDAIomAM mAtra sipAIo ja maratAM nathI, kisAna paNa kare che, majUra paNa mare che, vepArIo paNa mare che, khetara-khaLAM paNa barabAda thAya che, kala-kArakhAnAo paNa naSTa thAya che, bajAro ane dukAno paNa tabAha thaI jAya che. adhika zuM kahIe, AjanA A yuddhamAM ahiMsAnI vAta kahenArA paMDita ane sAdhujana paNa bacaze nahIM, maMdira-masjida paNa sApha thaI jaze. AjanAM yuddha sarvavinAzaka thaI gayAM che. Aje hiMsA jeTalI bhayAnaka thaI gaI che, bhagavAna mahAvIranI ahiMsAnI AvazyakatA paNa Aje teTalI ja adhika thaI gaI che. vAstavamAM jaina dharma anusAra ahiMsAnuM pAlana vyakita ane samAja badhA mATe sarvadA ane sarvathA (sarva prakAre) kalyANakArI ane sukhadAyI mAnavAmAM
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 ahiMsA Ave che, jyAre hiMsA badhAne mATe sadA ane badhI rIte pApamayI, duHkhadAyI ane durgati tarapha laI janArI mAnavAmAM Ave che. mAMsa-madirAno niSedha dharmane kalaMkita na karIne ene pavitra banAvI rAkhavA mATe ahiMsAnuM pAlana karavuM Avazyaka che ane ahiMsAnuM pAlana sArI rIte karavA mATe potAnA khAvA-pIvAnI zuddhi para dhyAna rAkhavuM Avazyaka che. phakta jIbhanA svAda mATe ke bIjAnI dekhA-dekhIthI niraparAdhI (nirdoSa) jIvone mArI nAMkhI temanuM mAMsa khAvuM ane thoDA nazAnI mastI mATe zarAba vagere nazIlA padArthonuM sevana karI potAnA AtmAne dUSita karavo potAne patananI tarapha laI javuM che. mAMsa-madirAnA sevanathI AtmA vikAyukta thaI jAya che ane enA mATe mokSa-mArgamAM AgaLa vadhavuM kaThina thaI jAya che. eTalA mATe jaina dharmamAM mAMsa-madirAne sarvathA niSedha karavAmAM Avyo che. mAMsano niSedha karatAM jaina dharmamAM samajAvavAmAM AvyuM che ke mAMsanI utpatti jIvahiMsA karyA vinA thatI nathI. jo koI kahe ke koI bIjAo dvArA mAravAmAM AvelA e svayaM marI gayelA pazunuM mAMsa khAvAmAM koI hiMsA thatI nathI to evuM kahevuM ThIka nathI, kAraNa ke te mAMsamAM paNa te mAMsa para Azrita rahenArA aneka jIvonI hiMsA thAya che. A pramANe svayaM mArIne, bIjA dvArA mAravAmAM AvelA ke potAnI jAte marelA jIvonuM mAMsa cAhe rAMdhIne ke rAMdhyA vinA khAvuM hiMsAnuM ja kArya mAnavAmAM Avaze. jenadharmAmRtamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH yataH (karaNa ke) prANonA ghAta karyA vinA mAMsanI utpatti thatI nathI, ataH mAMsa-bhakSI puruSanI anivArya (nizcaya ja) hiMsA thAya che. bhAvArtha - mAMsanuM bhakSaNa karanAro puruSa bhale potAnA hAthathI koI jIvane na mAre to paNa te hiMsAnA pApano bhAgIdAra thAya ja che.42 potAnI jAte marelA jIvonuM mAMsa khAvAthI thanArI hiMsAno ullekha karatAM puruSArthasikayuyAyamAM kahevAmAM AvyuM cheH
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 jaina dharma sAra saMdeza yadyapi e ThIka che ke kyAreka potAnI jAte ja marelAM bheMsa, baLada vagere pazuonuM mAMsa maLI jAya che. paraMtu tyAM paNa, arthAt te mAMsane khAvAthI paNa, te mAMsanA Azrita rahenArA te marelA pazunI jAtinA aneka sUkSma jIvonA ghAta thavAthI hiMsA to thAya ja che.43 rAMdhelA ke saMdhyA vinAnA mAMsane mAtra khAvuM ja nahIM, balake sparzavuM paNa hiMsAnA pApano doSI banAve che. jenadharmAmRtamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH je jIva kAcA athavA rAMdhelA mAMsano TukaDo paNa khAya che, athavA sparze che, te puruSa niraMtara ekatrita thayelA aneka jIva koTio (jIva samuha) nA piMDane mAre che. bhAvArtha - mAMsane khAnAro to pApano bhAgIdAra che ja, paraMtu je mAMsane uThAve che,mUke che ke teno sparza paNa kare che, te paNa jIvahiMsAnA pApano bhAgIdAra thAya che, enuM kAraNa e che ke mAMsamAM je tajjAtIya (je jIvanuM te mAMsa che te jAtinA) sUkSma jIva hoya che, teo eTalA komaLa hoya che ke manuSyanA sparza karavA mAtrathI temanuM maraNa thaI jAya che. mAMsa khAvAne ucita TharAvavA mATe keTalAka loko e dalIla kare che ke mAMsAhArI manuSya eka ja moTA pazune mArIne potAnuM bhojana pUruM karI zake che jayAre zAkAhArI manuSya potAnA bhojana mATe aneka annanA dANA ane zAkabhAjIno ghAta kare che. eTalA mATe mAMsAhArIthI adhika zAkAhArIne hiMsAno doSa lAge che. A pramANeno tarka e khoTI dhAraNA para AdhArita che ke ekendriya (jevAM ke-jhADa-choDa)thI laIne paMcendriya jIva (jevAM ke-pazu, manuSya) sudhI - badhA prakAranA jIvonA ghAtano doSa barAbara ja hoya che. paraMtu evuM hotuM nathI. jo evuM hota to eka ghAsa ke choDa (ekendriya jIva)ne ukhADavA ane eka manuSya(paMcendriyajIva)nI hatyA karavAno doSa barAbara ja mAnavAmAM Avata. jhADa-choDomAM phakta sparza-jJAnanI ja thoDI zakti hoya che jyAre be iMdriyathI laIne pAMca iMdriyo sudhInA jIvonI jJAna-zaktionI saMkhyA ane kSamatA kramazaH vadhatI jAya che. e ja kAraNa che ke eka maccharane mAravAnI sarakhAmaNIe eka manuSyane mAravAnuM pApa asaMkhyagaNuM adhika mAnavAmAM Ave
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA 133 che. A saccAIne samajAvatAM kuruSArthasiddhahupAyamAM mAMsAhArIonI ukta dalIlanuM khaMDana A zabdomAM karavAmAM AvyuM cheH evo vicAra karIne ke 'ghaNA jIvonA ghAtathI utpanna thayelA bhojanathI eka jIvanI ghAtathI utpanna thayeluM bhojana sAruM che' kyAreya paNa jaMgama (haratA pharatA) jIvanI hiMsA karavI joIe nahIM. bhAvArtha-anAdikanA AhAramAM aneka jIva mare che, tethI temanA badale eka moTA bhAre jIvane mArIne khAI levuM sAruM che' evo kutarka karavo mUrkhatApUrNa che, kAraNa ke hiMsA prANaghAta karavAthI thAya che ane ekendriya jIvonI sarakhAmaNIe paMcendriya jIvonA dravya-prANa ane bhAva-prANa adhika hoya che, evo siddhAMtakArono mata che. eTalA mATe aneka nAnAnAnA jIvothI moTA prANInA ghAtamAM adhika hiMsA che. jyAre ekendriya jIvane mAravA karatAM dvIndriya (be iMdriyo) jIvane mAravAmAM ja asaMkhyagaNuM pApa che, to paMcendriyanI hiMsAnuM to kahevuM ja zuM? vivekazIla kahevaDAvanArA manuSya trasa (cala) ane sthAvara (acala) jIvonA A bhedane samajIne haratAM-pharatAM jIvono ghAta karavo joIe nahIM. manuSyathI nIcenI zreNIonA jIva potAnI svAbhAvika mULa pravRttio anusAra zAkAhAra, mAMsAhAra athavA banne ja prakArano AhAra lenArA hoya che. temanI A janmajAta pravRttiomAM badalAva Avato nathI. udAharaNa tarIke, vAgha ane siMha bhukhyA rahevA chatAM paNa ghAsa khAtA nathI. evI ja rIte gAya ane ghoDA koIpaNa hAlatamAM mAMsa khAtA nathI. paraMtu manuSyamAM potAne badalavAnI apAra kSamatA che. A kSamatAno sadupayoga karIne te paramAtmA banI zake che ane eno durupayoga karIne ghora narakamAM jaI zake che. manuSyanA zarIranI prAkRtika banAvaTa (jema ke tenA dAMta, nakha vagere) para vicAra karatAM e sahelAIthI samajI zakAya che ke mAMsa teno svAbhAvika AhAra nathI. jyAM sudhI manuSya potAnI rucine vikRta karI leto nathI tyAM sudhI svAbhAvika rUpe tene na mAMsanI gaMdha sArI lAge che ane na te mAMsane rAMdhyA vinA khAI zake che. paraMtu mAMsa khAnArAonI saMgatimAM rahIne te mAMsane masAlAo ane telamAM taLIne
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 jaina dharma sAra saMdeza ke rAMdhIne khAya che ane tenI gaMdha levAnuM pasaMda kare che. jaina dharmanA prasiddha graMtha sUtrakatAMgamAM manuSyanI A bagaDelI dazA tarapha dhyAna apAvatAM kahevAmAM AvyuM cheH keTalAMka loko mAMsa mATe gheTAM-bakarAMone khavaDAvIne tagaDA kare che ane tenuM mAMsa tela,namaka ane masAlAonI sAthe rAMdhIne khAya che, khavaDAve che ane khuzIo manAve che. dharma ane naitikatAthI vimukha evA manuSya ajJAnavaza jUThI khuzIo manAvatAM pApa kamAya che.46 hiMsaka manuSya potAnA sukha ane zokhane puro karavA mATe keTalAya prakAranA anAvazyaka prayojanone batAvIne pazuonI hiMsA kare che. jaina graMtha AcArAMga sUtramAM AvA keTalAka prayojanono ullekha A zabdomAM karavAmAM Avyo cheH keTalAka loko yajJa mATe pazuono vadha kare che ane keTalAka bIjA loko cAmaDuM, mAMsa, lohI, jIgara, pAMkha, dAMta, ziMgaDAM vagere mATe pazu-pakSIone mAre che tathA keTalAka loko jaMgalI pazuono zikAra karavAne potAno khela ke manoraMjana mAne che ane keTalAka loko Ama ja vinA koI kAraNa pazuonI hiMsA kare che.47 kahevAI cUkyuM che ke jaina dharma anusAra dharma mokSanuM sAdhana che ane dharmanuM pAlana phakta manuSya ja karI zake che. jIva-dayA ane jIva-rakSA dharmanA mULa AdhAra che. eTalA mATe jIvo para dayA karavI ane temanI rakSA karavI manuSyanA Avazyaka kartavyo che. jo manuSya potAne khAvA yogya aneka uttama padArtho saMsAramAM jovA chatAM paNa niraparAdhI pazu-pakSIonI nirdayatApUrvaka hatyA karIne temanuM mAMsa khAvAnuM pasaMda kare che to e teno anyAya ja nahIM, balake ghora atyAcAra che. jo rakSaka ja bhakSaka banI jAya to tene atyAcArI na kahIe to zuM kahIe? A saMbaMdhamAM nAthurAma DoMgarIya jaina potAnA vicAra A zabdomAM pragaTa kare cheH dUdha ane mAkhaNa, ghI ane badAma, mevA ane phaLa jevAM poSTika, pavitra, svAdiSTa, suMdara ane sAttvika padArthonA hovA chatAM gAya ane bakaro, haraNa ane maraghI, mAchalI ane kabUtara jevA mUka tathA dIna pazuone mArI-kApIne gaLAmAM UtArI javuM (gaLI javuM) karyuM
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsA insAniyatanuM kAma che? jyAre loko nirdayatApUrvaka pazu-pakSIonA gaLA para charIo calAve che tyAre te bicArAo para zuM vitatuM haze? zuM teo ema samaje che ke jemanA gaLAo para charIo calAvavAmAM AvI rahI che te paththaranAM banelAM che? jainadharma lalakArIne kahe che - ke he mAnava! tane to eTalI zakti ane buddhi prApta thaI che. teno sadupayoga karatAM zIkha, ane potAnA samAna ja bIjAonA prANo ane hitonI jo udAratApUrvaka rakSA karI zakato nathI to kamasekama emano bhakSaka to na bana.48 jaina dharmamAM mAMsanI sAthe sAthe dArU vagere nazAkAraka padArthothI paNa pareja karavAno upadeza ApavAmAM Avyo che. madirA-pAnano hiMsA sAthe gADha saMbaMdha che, kAraNa ke madirA (zarAba) pInArAnI svAbhAvika pravRtti hiMsA tarapha hoya che ane te ati zIghra uttejita thaIne kAma, krodha, ahaMkAra vagere durguNono zikAra thaI jAya che. madirAnA sevanathI mana ane buddhi vikRta ane vicalita banelI rahe che ane evI sthitimAM manane ekAgra karIne smaraNa dhyAna Adi aMtarmukhI sAdhanomAM lagAvavuM saMbhava thaI zakatuM nathI. madirA pIvAthI thanArI aneka hAnio no ullekha karatAM puruSArthasiddhayupAyamAM kahevAmAM AvyuM cheH madirA-pAna cittane mohita kare che, ane mohita-citta puruSa dharmane bhUlI jAya che tathA dharmane bhUlelo jIva hiMsAnuM niHzaMka (niDara) thaIne AcaraNa kare che.49 135 madirA ke zarAbane rasathI utpanna thanArA aneka sUkSma jIvonuM utpatti sthAna mAnavAmAM Ave che. eTalA mATe je madirA pIe che te jIvonI hiMsA paNa avazya kare che. jainadharmAmRtamAM ene A zabdomAM spaSTa karavAmAM AvyuM cheH madirA, rasotpanna (rasathI utpanna thanArA) aneka jIvonI yonI (utpattinI jagyA) kahevAmAM Ave che, eTalA mATe madya-sevana karanArA jIvonI hiMsA avazya ja thAya che. bhAvArtha madirAmAM tadrasa-jAtIya (te rasathI utpanna thanArI jAtInA) asaMkhya jIva niraMtara utpanna thatA rahe che, ane pItA =
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 jaina dharmaH sAra saMdeza samaye te badhAMnuM mRtyu thaI jAya che, eTalA mATe madirA-pAnamAM hiMsA niyamathI thAya ja che.50 madirA-pAna aneka vikArone utpanna kare che athavA ema kaho ke madirApAna aneka durguNonuM rUpa laI le che. jainadharmAmRtamAM ene A zabdomAM vyakta karavAmAM AvyuM cheH abhimAna, bhaya, jugupsA (niMdA), hAsya, arati, (azAMti) zoka, kAma, krodha-vagere hiMsAnA ja paryAyavAcI nAma che ane teo badhAM ja madirA-pAnanA nikaTavartI che. A kathanothI spaSTa che ke mAMsa-madirA vagere tAmasika ane nazIlA padArthanA sevananI pravRtti hiMsAne uttejana Ape che ane hiMsAno abhimAna,kAma,krodha vagere vikAro sAthe atyaMta nikaTa saMbaMdha che. eTalA mATe A badhA vikArothI bacavA, potAnA jIvanamAM pavitratA lAvavA ane paramArthanI rAha para cAlavA mATe hiMsAnI sAthe ja mAMsa-madirAno paNa tyAga karavo atyaMta Avazyaka che. zuddha ane sAttvika khANI-pINI tathA sadAcAramaya jIvana-A pAramArthika sAdhanAnA AdhAra che. zuddha AhAra ane pavitra AcaraNane apanAvyA vinA pAramArthika sAdhanAmAM saphaLa thavAnI ane avinAzI sukha-zAMti prApta karavAnI AzA karI zakAtI nathI. vAstavamAM zuddha AhAra ane sadAcAra vinA koI pAramArthika sAdhanAno adhikArI ke pAtra ja banato nathI. e ja bhAvane vyakta karatAM hukamacaMda bhArilla kahe cheH zuddha sAttvika sadAcArI jIvana vinA sukha-zAMti prApta thavI to dUra, sukhazAMti prApta karavAnA upAya samajavAnI pAtratA paNa utpanna thatI nathI. eTalA mATe jaina dharmamAM ahiMsAno sarvAdhika mahimA batAvatAM mAMsamadirAnA sevanano pUrNa niSedha karavAmAM Avyo che.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 650 mAnava-jIvana mAnava-jIvananI durlabhatA asaMkhya janmo sudhI AvAgamananA cakramAM paDIne duHkha bhogavatA rahyA pachI UMcA bhAgyathI jIvane manuSyanuM durlabha jIvana prApta thAya che jeno sadupayoga karIne te sadAne mATe AvAgamananA cakramAMthI chuTakAro pAmI zake che. A manuSya-jIvana ja karmone pUrI rIte naSTa karIne AtmAnA asalI svarUpane oLakhavAno ane badhAM duHkhone dUra karIne anaMta sukha athavA mokSane prApta karavAno ekamAtra avasara che. eTalA mATe A jIvanane sarvazreSTha athavA sarvottama jIvana kahevAmAM Ave che. paraMtu A mAnava-jIvanane pAmavuM atyaMta kaThina che. ene parama durlabha mAnavAmAM AvyuM che. ene spaSTa karatAM jina-vANImAM kahevAmAM AvyuM cheH A jIva anAdi kALathI anaMta kALa sudhI saMsAranI nigoda (atyaMta sUkSma) yoniomAM vAsa kare che jyAM eka zarIramAM anaMta jIvono vAsa jovA maLe che. tyAMthI nIkaLIne te pRthvIkAyAdika paryAya (janma) dhAraNa kare che. je pramANe samudramAM paDI gayelA ratnane pharI pAmavuM atyaMta durlabha che te ja pramANe manuSya paryAya prApta karavo mahAna durlabha che. te manuSya gatimAM ja zubha dhyAna thAya che ane te ja manuSya gatithI ja nirvANa arthAt mokSanI prApti thAya che. 137
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza saMsAranA anaMta jIvone corAsI lAkha yoniomAM vaheMcavAmAM Ave che. paNa A badhAmAM manuSya yonine ja zreSTha yoni mAnavAmAM Ave che, kAraNa ke manuSyamAM ja viveka karavAnI zakti hoya che. eno sadupayoga karIne te potAnA lakSyane nizcita karI zake che ane ucita prayatna dvArA tene prApta karI zake che. manuSya-jIvananI A ja vizeSatAnI tarapha dhyAna apAvatAM nAthurAma DoMgarIya jaina kahe cheH 138 ahIM corAsI lAkha yonio dvArA jIvo janma-maraNa karatA rahe che. saMpUrNa yoniomAM manuSya yoni ja zreSTha yoni che; kAraNa ke ene meLavIne AtmA potAnA bhalA-bUrAno vicAra karI zake che, sAthe ja mukti paNa prApta karI zake che. A pramANe mAtra manuSya-jIvanamAM ja jIva pAramArthika sAdhanAmAM lAgIne mokSanI prApti karI zake che. eTalA mATe manuSya-jIvanane sarvottama mAnavAmAM Ave che. A vAtane batAvatAM kAtikrayAnuprekSAmAM kahevAmAM AvyuM cheH : manuSyagatimAM ja tapa thAya che. manuSyagatimAM ja samasta mahAvrata thAya che, manuSyagatimAM ja dhyAna thAya che ane manuSyagatimAM ja mokSanI prApti thAya che.3 anaMta jIvothI bharelA A saMsAramAM manuSyonI saMkhyA ghaNI ochI che, to paNa ekamAtra manuSyamAM ja potAno pUrNa vikAsa karavAnI ane paramapadane prApta karavAnI kSamatA che. eTalA mATe manuSya-yonine sarvazreSTha athavA sarvottama mAnavAmAM Ave che. A vAtane gaNezaprasAdajI varNIe khUba sArI rIte samajAvI che. teo kahe cheH saMsAranI anaMtAnaMta jIvarAzimAM manuSya saMkhyA bahu ochI che. paraMtu e alpa hovA chatAM paNa badhI jIvarAziomAM pradhAna che. kAraNa ke manuSya paryAya (janma)thI ja jIva nija zaktino vikAsa karIne saMsAra-paraMparAne anAdi kAlIna kArmika duHkha-saMtatine samULa naSTa karIne anaMta sukhono AdhAra paramapada prApta kare che.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 139 mAnava-jIvana A saMsAramAM jIva mananA dvArA ja vicAra kare che ane ThIka-ThIka vicAra karavA mATe temAM viveka (bhalA-bUrAnI oLakha karanArI zakti)nuM hovuM Avazyaka che. A pramANe A saMsAramAM mana ane viveka-A bannethI yukta thavA para ja jIva potAno samucita (yogya) vikAsa karI zake che. jaina dharma anusAra saMsAramAM asaMkhya jIva evA che jemane kevaLa eka ja indriya (sparzendriya) prApta che, jema ke- vanaspatio. pachI kramazaH be, traNa, cAra ane pAMca iMdriyovALA jIva hoya che. emanAthI paNa uparanI zreNImAM te jIvo Ave che jemane pAMca iMdriyo sivAya mana paNa prApta thAya che. teo saMzI (manathI yukta) jIva kahevAya che. je jIvomAM mana hotuM nathI temane asaMzI jIva kahe che. saMjJI jIvomAM ekamAtra manuSya ja vivekathI yukta hoya che. eTalA mATe phakta te ja potAnA vivekanA sadupayoga dvArA saMyamapUrvaka pAramArthika sAdhanAmAM lAgIne mokSanI prApti karI zake che. A ja kAraNe gaNezaprasAda varNI manuSya yonine badhI yoniothI uttama batAvatAM kahe cheH AtmAnI nirmaLa pariNatinuM nAma ja dharma che. tyAre jeTalA jIva che badhAmAM tenI yogyatA che paraMtu A yogyatAno vikAsa saMjJI jIvane ja thAya che. je asaMzI che arthAt jemane mana nathI temanAmAM to tenA vikAsanuM kAraNa ja nathI. saMjJI jIvomAM eka manuSya ja evo che jenAmAM teno pUrNa vikAsa thAya che. A ja kAraNa che ke badhA paryAyo (yonio)mAM manuSya paryAya (yoni) ja uttama mAnavAmAM AvI che. A paryAyathI ApaNe saMyama dhAraNa karI zakIe chIe (potAnI cittavRttine sAMsArika viSayothI nivRtta karI zakIe chIe, athavA haTAvI zakIe chIe) anya paryAyamAM saMyamanI yogyatA nathI. varNIjI anusAra A manuSya-jIvana, je ApaNane saMyama karavAno avasara pradAna kare che, koI mahAna puNyathI ja prApta thAya che. teo spaSTa kahe cheH manuSyAyu (manuSya-jIvana) mahAna puNyanuM phaLa che. saMyamanuM sAdhana A ja paryAyamAM hoya che. saMyama nivRtti rUpa che, ane nivRttinuM mukhya sAdhana A ja mAnava zarIra che.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza A ja vicArone pragaTa karatAM chaThThaDhAlAmAM paNa kahevAmAM AvyuM cheH 'koI zubhakarmanA udayathI A jIva manuSya gati prApta kare che.''1 vAstavamAM A saMsAra sArahIna che.e duHkhonuM ghara che. ahIM jIva mukhyataH potAnA karmonA phaLa bhogavavA mATe janma dhAraNa kare che. eTalA mATe temanA jIvanane bhoga-yoni kahe che. mAtra manuSya-jIvanamAM ja jIvane potAnAM karmonuM phaLa bhogavavA sivAya saMyamapUrvaka pAramArthika sAdhanA karavAno durlabha avasara paNa prApta thAya che. eTalA mATe ene karma-yoni kahe che. jo saubhAgyathI jIvane manuSya-jIvana prApta thaI jAya to tenA mATe ucita che ke te potAnA svarUpane oLakhavAno ane potAnA jIvanane saphaLa banAvavAno bharapUra prayatna kare. A saMbaMdhamAM zubhacaMdrAcAryae potAnA vicArane A pramANe vyakta karyo cheH 140 duranta (bUrA pariNAmovALo) tathA sAra rahita A anAdi saMsAramAM guNothI yukta manuSyapaNuM (manuSya-jIvana) ja jIvone duSprApya che, arthAt durlabha che. tAre potAnAmAM ja potAnA AtmAno nizcaya karIne potAnuM kartavya saphaLa karI levuM joIe. A manuSya-janma sivAya anya koI janmamAM potAnA svarUpano nizcaya thato nathI. A vicArane pragaTa karatAM caMpaka sAgarajI mahArAja kahe cheH lAkha corAsI bhaTakatA, maLyo manuSya avatAra, cetI zake to cetI le, Atma kara vicAra. mahA muzkelIthI pAmI lIdho, mAnavano avatAra, saphaLa karI le premathI, karI kArya hitakAra.o ... mAnava-jIvananI kSaNabhaMguratA atyaMta kaThinAIthI prApta A mAnava-jIvana khUba ja thoDA samaya mATe maLe che. eka to A anitya athavA nazvara che ane bIjuM, enI avadhi anizcita che. ApaNane khabara nathI ke A jIvana kyAre hAthathI nIkaLI jaze athavA kyAre ApaNe mRtyuno zikAra thaI jaIzuM. ApaNane khabara nathI ke A manuSya
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnava-jIvana jIvanamAM ApaNe keTalA zvAsa levAnA che. ApaNane e vAtanuM paNa dhyAna nathI rahetuM ke pratyeka zvAsanI sAthe ApaNA jIvananI sImita Ayu ghaTatI jaI rahI che ane ApaNe koIpaNa samaye mRtyunA mukhamAM jaI zakIe chIe. A ja vAtane samajAvatAM AcArya padmanaMdi kahe cheH H kSaNakSaNamAM je Ayuno kSaya thAya che te yama-mukha che. te yamamukhamAM - kALanA gAlamAM badhAM prANI gayelA che - badhAnI Ayu pratikSaNa chIjatI (ghaTatI jAya) che. - 141 samaya anaMta che ane anaMta samayanI dRSTithI jo manuSya-jIvanane joIe to lAgaze ke A pANInA parapoTA samAna che, je eka kSaNamAM utpanna thAya che ane bIjI ja kSaNe vilIna thaI jAya che. AcArya padmanaMdie spaSTa kahyuM cheH ambhobuddhda-sannibhA tanuriyam / A zarIra jaLanA parapoTA samAna kSaNabhaMgura che. pANInA parapoTA sAthe ja A zarIranI upamA ApatA caMpaka sAgarajI mahArAja kahe cheH : pANIno parapoTo jeTalI vAra sthira rahe teTalI vAranuM Azcarya karavuM joIe, tenA naSTa thavAnuM koI Azcarya nathI. A bhautika zarIra pANInA parapoTA samAna che. jyAre paNa e naSTa thaI jAya to temAM zuM AzcaryanI vAta che? loko kahe che ke 'hamaNAM amArI uMmara nathI, thoDuM khAI pI laIe, moja zokha karI laIe, saMsAranA viSayo bhogavI laIe, kaMIka raMgareliyo (mojamajA) karI laIe, moTA thaI jatAM tyAga karI daIzuM, dharma karI laIzuM, dIkSA grahaNa karI laIzuM'. paraMtu temane badhuM dekhAtuM hovA chatAM paNa e vizvAsa kevI rIte thaI gayo ke dharma karavA mATe teo je vRddha avasthA vize vicArI rahyA che, te vRddha avasthA sudhI teo pahoMcI paNa zakaze? ApaNe joIe chIe ke pitA beThA hoya che, putra mRtyuno zikAra thaI jAya che.2
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza saMsAranI bhAga-doDa ane jhAkamajhALamAM ApaNe e rIte bhUlelA rahIe chIe ke ApaNane na potAnA ane na potAnA sagAsaMbaMdhIonAM jIvana kSaNabhaMgura hovAnuM dhyAna rahe che. AcArya padmanaMdi A vAta para Azcarya kare che ane ApaNane potAnA jIvananI kSaNabhaMguratAnI yAda apAvatAM kahe cheH 142 strI putrAdikanA rUpamAM je paNa kuTuMba parivAra che te badho vIjaLI samAna kSaNabhaMgura che - temAM svabhAvathI calAcalI lAgelI rahe che. AvI sthiti hovA chatAM jo tenuM koI prANI UThIne cAlyuM jAya che (mRtyu pAme che), to tenA para zANA-buddhimAna manuSya paNa kaI vAtano kheda kare che, A kaMIka samajamAM AvatuM nathI!3 zubhacaMdrAcArya paNa manuSyanA kSaNabhaMgura jIvananI upamA kSaNabhara mATe camaktArI vIjaLI sAthe kare che ane batAve che ke jIvananA A atyaMta thoDA samayamAM ja ApaNe potAnuM klyANa karI levuM joIe. A saMsAramAM anADI manuSyo potAnI iMdriyonA vazamAM thaIne sAMsArika viSaya-sukha mATe doDatA phare che. teo samajatA nathI ke A viSaya-sukho anitya, rasahIna ane duHkhanuM kAraNa che. enAthI viparIta vicArazIla manuSyo A sAMsArika viSayonA mohamAM na paDatAM potAnA jIvananA thoDA samayane Atma-kalyANamAM lagAve che ane potAnA jIvanane saphaLa karI le che. ene samajAvatAM zubhacaMdrAcArya kahe che. A saMsAra nizcaya ja moTuM gADha vana che, e duHkharUpI agninI jvALAthI vyApta che. A saMsAramAM iMdriyAdhIna sukha che eTale aMtamAM nirasa (rasavihIna) che, duHkhanuM kAraNa che, tathA duHkhathI maLeluM che. ane je kAma (kAmavAsanA) ane artha (dhana) che te anitya che, sadeva rahetA nathI. tathA jIvana vIjaLI samAna caMcaLa che. A pramANe samIcInatAthI (yogya rIte) vicAra karanArA jeo potAnA AtmAnA hitamAM lAgelA satkarma karanArA satpuruSo che, teo kevI rIte mohane prApta thAya?4
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnava-jIvana 143 A jANatA-sAMbhaLatA hovA chatAM paNa ke A manuSya-jIvana vIjaLI samAna caMcaLa ane kSaNabhaMgura che, je manuSya potAnA AtmAnA kalyANanI paravA na karatAM sAMsArika viSayomAM ja Asakta banelA rahe che, temane bhramita cittavALA athavA pAgala na kahIe to zuM kahIe? A ja bhAvane vyakta karatAM AcArya paddhanaMdi ApaNane sAMsArika viSayothI anAsakta rahevAno ane AtmajJAnanI prAptinA prayatnamAM lAgavAno upadeza Ape che. teo kahe che: je manuSya e jANato, joto ane sAMbhaLato hovA chatAM paNa ke jIvana, yauvana tathA strI, putra, mitra, bAMdhava ane dhanAdika vIjaLI samAna caMcaLa che - koIpaNa emanAmAM sthira rahenAra nathI - potAnuM kArya - potAnA AtmahitanI sAdhanA - karato nathI - mohamAM phasAyelo emanAthI Asakta banelo rahe che - tene pAgala kahIe, graha pIDita (bhUta vaLageluM) samajIe athavA bhrAntacitta nAma ApIe, kaMI ja samajamAM AvatuM nathI!s caMpaka sAgarajI mahArAja A manuSya-jIvanane bhADAnuM makAna kahIne enI anityatA dekhADe che. teo kahe cheH zarIra to eka rIte saMsArI jIve thoDA samaya sudhI bhADA para lIdheluM eka ghara che. niyata samaya pachI A bhADAnuM makAna jIve niyamathI khAlI karavuM paDe che.16 manuSya-jIvananI anityatA athavA kSaNabhaMguratAne jenAmAmRtamAM A pramANe samajAvavAmAM AvyuM che. je pramANe pakSIgaNa vividha digdazAntarothI AvIne saMdhyAkALanA samaye vRkSo para vasI jAya che ane prAtaHkALa thatAM ja badhAM potapotAnA kAryathI pota-potAnA dezo ane dizAomAM cAlyAM jAya che, te ja pramANe A saMsArI jIva vibhanna gatiothI AvIne eka kuTuMbamAM janma le che ane Ayu pUrI thatAM pota-potAnA karmodayanA
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 jaina dharmaH sAra saMdeza anusAra pota-potAnI gatiomAM cAlyAM jAya che. jyAre saMsAranI A dazA che tyAre he Atman, emanAmAM moha kevo? ane temanAmAM iSTa-aniSTanI kalpanA karI rAga-dveSa kevo?7 A pramANe AcArya padmanaMdi paNa mAnava-jIvananI asthiratA athavA anityatAne samajAvavA mATe pakSI ane bhamarAnuM udAharaNa ApatAM kahe cheH je pramANe pakSI eka vRkSathI UDIne bIjA vRkSa para ane bhamarAo eka phUlathI UDIne bIjA phUla para jaI bese che, te ja pramANe A jIvo saMsAramAM niraMtara eka bhava (janma)ne choDIne bIjo bhava dhAraNa karatAM rahe che. A pramANe jIvonI asthiratAne, koIpaNa eka sthAna para sthira na rahevAnI pariNatine - jANIne jeo subudhajana (suvijJa athavA jJAnIjana) che, teo prAyaH koInA paNa janma levA para harSa ane maravA para zoka karatA nathI.18 pratidina sUryano udaya ane asta thavA tathA patra, phUla ane phaLanA vRkSo para lAgavAnA ane pachI kharavAnA udAharaNo dvArA paNa AcArya padmadi manuSya-jIvananI asthiratA athavA anityatAnI tarapha ApaNuM dhyAna dore che. teo kahe cheH je pramANe sUrya prAtaHkAla udayane prApta thAya che ane potAno samaya pUro karIne asta thaI jAya che - chupAI jAya che, te ja pramANe sarva prANIonA A deha che je upaje che ane Ayu pUrI thaI jatAM nAza pAme che. AvI sthiti hovA chatAM jo kALa pAmIne potAno koI pyAro saMbaMdhI marI jAya che, tenA para koNa evo subuddhajana che je zoka kare che? buddhimAna to koIpaNa zoka karI zakato nathI, bahirAtma dRSTi mUjana ja zoka karyA kare che. je pramANe patra, phUla ane phaLa vRkSo para utpanna thAya che ane nizcita rUpe nIce paDe che - kharI paDe che - te ja pramANe prANI kuLomAM janma le che ane pachI maraNane prApta thAya che. A rIte A aTala
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnava-jIvana 145 niyama joIne budhajanoe janma-maraNanA avasaro para harSa-zoka zuM karavo joIe? nahIM karavo joIe-temaNe vastu svarUpano vicAra karIne hRdayamAM samatA bhAva dhAraNa karavo joIe.19 manuSyanI Ayu ane zakita pratikSaNa ghaTatI jAya che. eTalA mATe potAnA hitanI cAha rAkhanArA manuSya mATe ucita che ke potAnA kSaNika jIvanano sadupayoga samaya rahetAM karI le, jevuM ke jenAmAmRtamAM kahevAmAM AvyuM cheH Arogya, Ayu, baLa-vIrya ane dhana-dhAnyAdinA samudAya e badhAM caMcaLa che, aniyata ane kSaNabhaMgura che. jyAM sudhI A badhAno suyoga prApta che, tyAM sudhI Atma-hitanA kAryarUpa dharmamAM mAre sarva prakArathI udyama karavo joIe.20 mRtyu koIne paNa choDatuM nathI. rAjA-raka-badhAe eka divasa saMsAramAMthI javuM ja paDe che. eTalA mATe ApaNe sadA potAnA mRtyuno khyAla rAkhIne zIghamAM zIdhra potAnuM pAramArthika kArya pUruM karI levuM joIe. e batAvatAM ke mRtyuthI koI bacI zakatuM nathI. bhUdharadAsa kahe cheH rAjA rANA chatrapati, hAthIonA savAra, maravuM saue eka dina, pota-potAnA vare. A jANatA hovA chatAM ke A kSaNabhaMgura zarIrano koI bharoso nathI, ApaNe potAnA pAramArthika kAryane pUruM karavAmAM jarA paNa DhIla rAkhavI joIe nahIM. ApaNI pAse samaya khUba ja ocho che. A ja vAtonI yAda apAvatAM caMpaka sAgarajI mahArAja ApaNane potAnI sAdhanAmAM pUrI rIta tatpara rahevA mATe cetave che. teo kahe cheH kSaNabhaMgura A dehano, karavo zuM vizvAsa, kuTila kALa karaze ja, kAyAno ja vinAza. samaya jarA paNa che nahIM, AyuSyano vizvAsa, rAjA-raka jIvo badhA, kSaNamAM pAme nAza.22
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 jaina dharma sAra saMdeza A ja pramANe gaNezaprasAda varmI paNa ApaNane cetavatAM kahe cheH dekha dazA saMsAranI kema nahi cete bhAI, Akhare cAlavuM paDaze zuM paMDita zuM rAya. A ja vicArane pragaTa karatAM hukamacaMda bhArilla paNa jIvana ane jagatanI kSaNabhaMguratAne A zabdomAM vyakta kare cheH jUThA jagatanAM sapanAM badhAM, jUThI mananI sarva AzAo, tana-jIvana-yauvana asthira che, kSaNabhaMgura paLamAM murajhAya. mAnava-jIvananI sArthakatA anaMta kALa sudhI aneka yoniomAM bhaTaktA rahyA pachI UMcA bhAgyathI A manuSyajIvana prApta thAya che. kevaLa A ja janmamAM manuSya potAnA vivekano sadupayoga karIne potAnuM jIvana sAcA dharmanI sAdhanAmAM lagAvI zake che ane potAnA vAstavika svarUpanuM jJAna prApta karIne mokSanI prApti karI zake che. A pramANe dharmanI sAdhanA, AtmasvarUpanuM jJAna ane mokSanI prApti - e ja mAnava-jIvananuM lakSya che. A lakSyane prApta karavAthI ja mAnava-jIvana saphaLa athavA sArthaka thAya che. mokSa-prAptino A durlabha avasara khUba ja thoDA samaya mATe maLe che. mAnava-jIvananI A durlabhatA ane kSaNikatAne je sArI-rIte samajI le che, te tarata ja mokSa-prAptinA upAyanI khojamAM lAgI jAya che ane sAcA khojIne sAco rAha maLI ja jAya che. gaNezaprasAda varNIe khUba ja saraLatA ane spaSTatAthI A vAta kahI che. teo kahe cheH je manuSya potAnA manuSyapaNAnI durlabhatAne jue che te ja saMsArathI pAra thavAnA upAya potAnI jAte zodhI le che.25 je manuSya-jIvananI durlabhatA ane enAthI prApta karavAmAM AvanArA sarvottama lAbhane samajI le che, te kyAreya paNa potAnI sAdhanAmAM sustI, pramAda athavA lAparavAhI AvavA deto nathI. te pUrI tatparatAnI sAthe potAnA lakSyanI prAptimAM lAgI jAya che. jenAmAmRtamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnava-jIvana 147 saMsAramAM koTi-koTi janma dhAraNa karI lIdhA pachI paNa prApta na thanAro A ati durlabha manuSya-janma pAmIne mAro A pramAda (lAparavAhI) kevo!26 pazu-pakSI potAnuM jIvana kevaLa khAvA-pIvA, sUvA vageremAM vitAvI de che paraMtu manuSya kevaLa jIvavA mATe saMsAramAM Avato nathI. tenA jIvanano uddezya che potAnuM kalyANa karavuM, arthAt mokSanI prApti karavI. A jANatA hovA chatAM ke A uddezyanI pUrti kevaLa manuSya-jIvanamAM ja thaI zake che, manuSya mATe icchanIya che ke te pramAda athavA lAparavAhIne pUrI rIte tyAgIne potAnA lakSyane prApta karI le. zubhacaMdrAcAryae evo ja upadeza potAnA jJAnArgavamAM Apyo che. teo kahe cheH manuSya-janma ati durlabha che. mAtra jIvita rahevuM niHsAra (sArahIna) che. AvI avasthAmAM manuSya ALasa tyAgIne potAnA hitane jANavuM joIe. te hita mokSa ja che. je dhIra ane vicArazIla manuSyo che, tathA atIndriya sukha (mokSasukha)nI lAlasA rAkhe che, temaNe pramAda (lAparavAhI) choDIne A mokSanuM ja sevana parama Adara bhAvathI karavuM joIe, arthAt atyaMta zraddhA ane premathI mokSa-prAptinI sAdhanAmAM lAgelA rahevuM joIe.' anaMta kALa ane aneka kaThinAIo bAda prApta thanAra manuSya-jIvana pAramArthika sAdhanA karavAno ekamAtra durlabha avasara che. eTalA mATe ene mukhyataH dharmanI sAdhanA ane AtmajJAnanI prApti karavAmAM ja lagAvavuM joIe. eno durupayoga sAMsArika viSaya-sukho mATe, je anitya, sArahIna ane antataH duHkhadAyI che, karavo joIe nahIM. A batAvatAM ke dharma-sAdhanAnA A avasarane prApta karavo wlo kaThina che, AcArya paddhanaMdi kahe cheH A saMsAramAM anaMta kALa bhramaNa karatAM karatAM paNa jIvane manuSyatAnI prApti thatI nathI, jo thAya che to paNa duSkuLamAM, jyAM prApta thavA
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 jaina dharmaH sAra saMdeza chatAM paNa pApane kAraNe te punaH naSTa thaI jAya che. ane jo satphaLamAM paNa prApta thAya che to kAM to jIva garbhamAM ja vilIna thaI jAya che athavA to janma letAM ja marI jAya che ane kAM to bALapaNamAM ja naSTa thaI jAya che. A badhI avasthAomAM to dharmanI prAptino koI avasara ja hoto nathI. ataH jyAre yuvAvasthAdimAM avasara maLe to teNe dharmanI sAdhanA mATe uttama prayatna karavo joIe. te avasarane Ama ja khoI devo joIe nahIM.28 e batAvatAM ke A durlabha manuSya-jIvanane kyA kAryamAM lagAvavo joIe, jainadharmAmRtamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH Atma-kalyANanA icchuka jano mATe ucita che ke A uttama manuSya bhava (janma) pAmIne tene aMtamAM duHkha ApanArA sAMsArika padone pAmavAmAM ane viSaya-bhogone ekatrita karavAmAM vyartha na gumAve paraMtu eka-eka kSaNane svarNa koTiothI (sonAnA DhagalAthI) paNa adhika mUlyavAna samajIne AtmasvarUpanI prAptimAM vyaya kare.29 potAnA anekAneka jIvanamAM ApaNe badhAM sAMsArika sukho ane duHkhone vAraMvAra bhogavI cUkyA chIe, paraMtu A badhAthI kyAreya ApaNe sukhI ke tRpta thaI zakyA nathI. ApaNe sadA bAhya viSayone jANavAmAM ane temane prApta karavAmAM ja lAgelA rahyA. kyAreya paNa ApaNe potAnA AtmasvarUpane jANavAno prayatna karyo nathI, jemAM lIna thaIne ApaNe sadAne mATe mukta ane sukhI thaI zakIe chIe. A tathyane samajAvatAM AcArya kuMthusAgarajI mahArAja kahe cheH A saMsAramAM paribhramaNa karatAM A jIvane anaMtAnaMta kALa vyatIta thaI gayo. A samayamAM eNe narakamAM paNa anaMta vAra janma lIdho, svargamAM paNa anaMtavAra janma lIdho tathA manuSya ane tiryaMnca yonimAM anaMta vAra janma lIdho. AvI avasthAmAM koI paNa padArtha alabdha ane kyAreya prApta na thanAro kyAreya paNa kahI zakAya ...
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 mAnava-jIvana nahIM. ...AtmA ane pudgalAdika para padArthonA (AtmAthI bhinna sAMsArika padArthonA) yathArtha svarUpane jANanAro samyagdaSTipuruSa te samasta padArthone tathA bhogopabhogonA sAdhanone anaMtavAra prApta thanArA mAne che tathA A ja kAraNe te badhAno tyAga karI de che ane kyAreya prApta na thanArA potAnA AtmAnA zuddha svarUpamAM lIna thaI jAya che. tethI ja A badhI vAtone samajIne bhavya (mokSArthI) jIvoe para padArthono tyAga karI devo joIe ane Atma tattvamAM lIna thaI javuM joIe. A ja mokSano upAya che.30 mokSanI prApti mATe jJAna ane vairAgya (anAsakita)ne vadhAravA Avazyaka che. paraMtu bAhya viSayomAMthI cittavRttine haTAvIne ene AtmAmAM lIna karyA vinA sAcA jJAna ane vairAgyanI prApti thaI zakatI nathI. eTalA mATe Atma-lIna thaIne AtmAnubhava prApta karavo ane A pramANe sAcA jJAna ane vairAgyanI prApti karI levI ja manuSya-janmano sAra che, jevuM ke AcArya kuMthusAgarajI mahArAja kahe cheH tethI pratyeka bhavya jIve jJAna vairAgya vadhAravA mATe viSaya kaSAyono (viSayonA prati krodha, mAna vagereno) tyAga karavo joIe ane AtmamAM lIna thaIne jJAna vairAgyanI vRddhi karatA rahevuM joIe. A ja manuSya-janmano sAra che." hukamacaMda bhArile paNa AtmajJAnanI mahattA batAvatAM kahyuM che ke potAne oLakhIne ja jIva bhagavAna banI zake cheH potAne nahIM oLakhavuM ja sauthI moTI bhUla che tathA potAnA sAcA svarUpane samajavuM ja potAnI bhUla sudhAravI che. bhagavAna koI alaga hotA nathI. jo sAcI dizAmAM puruSArtha kare to pratyeka jIva bhagavAna banI zake che. "svayaMne jANo, svayane oLakho, ane svayaMmAM samAI jAo. bhagavAna banI jazo".32
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 jaina dharma sAra saMdeza Atma-lInatAnI avasthAmAM jIva badhAM karma-baMdhanothI mukta thaI jAya che. eTalA mATe ene mukti athavA mokSa kahe che. A anaMta AnaMdanI avasthA che, jene ApaNe kevaLa potAnA manuSya-jIvanamAM ja prApta karI zakIe chIe. ene prApta karavI ja manuSya-jIvanane saphaLa athavA sArthaka banAvavuM che. ene spaSTa karatAM tatvabhAvanAmAM kahevAmAM AvyuM cheH sarva karmonA baMdhathI chUTIne AtmAnuM pavitra thaI javAnuM nAma mokSa tattva che. mokSa avasthAmAM AtmA sadA potAnA jJAnAnaMdano vilAsa karyA kare che jyAM sudhI ApaNe A dehamAM chIe ApaNe ApaNo samaya AvI ja rIte vitAvIne saphaLa karavo joIe. A ja mAnava jIvanano lAbha che.] ajJAnI jIvo potAnA zarIranI ciMtA to khUba ja kare che, paraMtu potAnA AtmAnI ciMtA temane hotI nathI. jo teo Atma-ciMtana kare ane potAnI Atma-zuddhinI tarapha dhyAna Ape to teo narathI nArAyaNa banI zake che. A vAtanI tarapha dhyAna apAvatAM varNajI kahe cheH jeTalI ciMtA A rogonA ghara zarIrane svaccha ane surakSita karavAnI loko kare che, jo teTalI ciMtA zuddha caitanyasvarUpa AtmAne svaccha ane surakSita rAkhavAnI (rAgadveSathI bacAvavAnI) kare to eka divasa teo avazya ja narathI nArAyaNa banI jaze emAM koI Azcarya nathI.34 varNajI vAraMvAra aneka prakArathI ApaNane potAnI-jAtane oLakhavA athavA AtmAnubhava prApta karavAne mATe cetave che. teo spaSTa zabdomAM kahe che ke A AMtarika jJAna vinA manuSya-jIvana nirarthaka cheH svarUpa-saMbodhana (potAnA asalI svarUpanuM jJAna athavA anubhavo ja kAryakArI (badhAM kAryone karanAruM) ane AtmakalyANanI kUMcI (cAvI) che. enA vinA manuSya-janma nirarthaka che.
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnava-jIvana je mahApuruSoe potAne jANyA teo ja parAtmA padanA adhikArI banyA.35 manuSya-jIvana pAmIne paNa jeo pazuonI jema mAtra khAvA-pIvA, sUvA vageremAM ja potAnuM jIvana vitAvI de che, tene manuSya kahevaDAvavAno koI adhikAra nathI. manuSya te ja che je vivekapUrvaka Avazyaka niyamonuM pAlana kare ane potAnA jIvanamAM sadA saMyamathI kAma le. saMyama ane niyamathI rahIne ja te AtmAnubhava mATe saphaLa prayatna karI zake che ane A te pramANe potAnA jIvanane sArthaka banAvI zake che. A vAtone spaSTa karatAM gaNezaprasAda varNI kahe che H niyamanuM ullaMghana karavuM AtmaghAta (AtmavinAza)nuM prathama cihna che. ahiMsA, akrodha, sacaritratA, Atma-zuddhi vagere saMyamo ane niyamonI tarapha saMketa karatAM teo pharI kahe cheH mAnavatA te vizeSa guNa che jenA vinA mAnava, mAnava kahevaDAvI zakato nathI. mAnavatA te vyavahAranuM nAma che jenAthI bIjAone duHkha na pahoMce, temanuM ahita na thAya, ekabIjAne joIne krodhanI bhAvanA jAgRta na thAya. saMkSepamAM sahRdayatApUrNa ziSTa ane miSTa (mIThAsa yukta) vyavahAranuM nAma mAnavatA che. manuSya te ja che je AtmoddhAramAM prayatnazIla hoya. manuSyatA te ja AdaraNIya hoya che jemAM zAMtimArganI avahelanA na hoya. manuSyano sauthI moTo guNa sadAcAritA ane vizvAsapAtratA che. manuSya te ja che je potAnI pravRttine nirmaLa kare che. 151 jo manuSya pratyeka vastu sadupayogathI ja lAbhadAyaka thAya che. (janma)no sadupayoga karavAmAM Ave to devone paNa te sukha je manuSya prApta karI zake che.37 paryAya nathI
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 jaina dharma sAra saMdeza Atma-kalyANa cAhanArA manuSyamAM saMyama-niyamanI sAthe ja Atma-vizvAsanuM hovuM paNa atyaMta Avazyaka che. Atma-vizvAsa vinA na ApaNA prayatnamAM DhatA AvI zakaze ane na ApaNe potAnA lakSyane ja prApta karI zakIzuM. ene varNAjIe khUba ja suMdara DhaMgathI samajAvyuM che. teo kahe che? AtmavizvAsa eka viziSTa guNa che, je manuSyono AtmAmAM vizvAsa nathI, te manuSyo dharmanA uccattama zikhara para caDhavAnA adhikArI nathI. je manuSyane AtmavizvAsa nathI te kyAreya paNa mahattvapUrNa kArya karI zakato nathI. je manuSyo siMhanAM baccAM thaIne paNa potAne gheTA-tulya tuccha samaje che, jemane potAnA anaMta AtmabaLa para vizvAsa nathI, te ja duHkhane pAtra bane che.* manuSyanuM lakSya sAcI zAMti athavA mokSane prApta karavAnuM che. A lakSyanI prApti mATe teNe purA Atma-vizvAsanI sAthe ekAMta-sAdhanAmAM lAgavuM Avazyaka che. ekAMta-sAdhanA vinA manane vazamAM karavuM atyaMta kaThina che ane manane vazamAM karyA vinA AtmajJAna athavA mokSane prApta karavo to asaMbhava ja che. eTalA mATe varNajI kahe cheH saMsAra azAMtino puMja che, ataH je bhavya (mokSArthI jIvo) zAMtinA upAsaka che temaNe azAMti utpAdaka mohAdi vikAronI yathArthatAno abhyAsa karI ekAMtavAsa karavo joIe. je manuSya potAnA mana para vijayI nathI, saMsAramAM tenI adhogati nizcita che. jo mokSanI abhilASA che to ekAkI banavAno prayatna karo. aneka vastuo sAthe prema karavo AtmAnA nijatva (nijI svarUpa)no ghAtaka che."
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnava-jIvana 153 saMyamapUrvaka ekAMta-sAdhanA karavAthI mana dhIre-dhIre ekAgra thaI jAya che ane tene AMtarika sukha ane zAMtino rasa maLavA lAge che. enAthI jIvanA rAga, dveSa ane moha naSTa thaI jAya che ane te samabhAva dhAraNa karIne paramAtmAnAM darzana prApta karI le che. jJAnAvamAM eno ullekha A rIte karavAmAM Avyo cheH he Atmana moharUpa agnine bujhAvavA mATe ane saMyamarUpI gharano Azraya karavA mATe tathA rAgarUpa vRkSonA samuhane kapAvavA mATe samabhAvanuM (samatAno) avalaMbana kara, evo upadeza che. saMyamI muni samabhAvarUpI sUryanA kiraNothI rAgAdi timira samUha (rAga vagere aMdhakAranA samuha)nA naSTa thatAM paramAtmAnuM svarUpa potAnAmAM ja avalokana kare che.40 samabhAvanI prApti thaI jatAM manuSya saMsAramAM "jaLamAM kamaLa'nA samAna nirlipta athavA anAsakta bhAvathI rahe che. evA vItarAgI athavA udAsIna bhAvathI rahenAro sAdhaka ja paramAtmA padano adhikArI hoya che, jevuM ke gaNezaprasAda varmI kahe cheH kalyANano paMtha nirIhavRtti (icchA athavA tRSNA rahita bhAva) che. saMsAra moharUpa che, emAM mamatA na karo. kuTuMbanI rakSA karo paraMtu temAM Asakta na thAo. jaLamAM kamaLanI jema bhinna raho, A ja gRhasthane zreyaskara che. kalyANa arthe (mATe) bhISaNa aTavI (vana)mAM javAnI AvazyakatA nathI, mUcchano (mohathI bhramita hovAno) abhAva hovo joIe. saMsAramAM te ja manuSya paramAtmA padano adhikArI thaI zake che je saMsArathI udAsIna che. saMsAramAM ajJAnano ghora aMdhakAra phelAyelo che jemAM manarUpI hAthI ane kAma, krodha vagere jherIlA sApo jIvone asahya kaSTa Ape che. AvI sthitimAM jIva gumarAha thaIne ahIM-tahIM bhaTakIne duHkha bhogavI rahyA che. A duHkhathI
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 jaina dharma sAra saMdeza chuTakAro pAmavAno eka ja upAya che ke jIva koI saMta, mahAtmA athavA pUrNa jJAnI pAsethI dIkSA grahaNa kare ane temanI pAsethI upadeza laIne tenA sahAre cAlIne arthAt te upadeza anusAra abhyAsa karIne saMsAranI pAra cAlyo jAya. A vicArane vyakta karatAM AcArya paddhanaMdi kahe cheH A saMsAra-vana ajJAna-aMdhakArathI vyApta che, duHkharUpa vyAlothIduSTa hAthIo athavA sarpothI bharelo che - ane temAM evA kumArga che je durgatirU5 gRhone laI janArA che ane jemanAmAM paDIne badhAM prANIo bhUlI-bhaTakIne ghUmI rahyAM che - bhavanamAM cakkara kApI rahyAM che. te vanamAM nirmaLa jJAnanI prabhAvI dedIpyamAna-guru-vAkyarUpa (guru dIkSA ane upadezarUpa) mahAna dIpaka baLI rahyo che. je subudhajana che teo te jJAnadIpakane prApta thaIne ane tenA sahArAthI sanmArgane joIne sukhapadane- sukhanA vAstavika sthAna (mokSa)ne prApta thAya che, emAM saMdeha nathI.42 kAraNa ke manuSya-jIvana ja mokSa-prAptino ekamAtra avasara che, eTalA mATe jyAM sudhI zarIramAM zakti che tyAM sudhI manuSya daDhatAthI gue batAvelA upadeza anusAra sAdhanA athavA dharmAcaraNa karatA rahevuM joIe. ALasa ane sustIne choDIne teNe samaya rahetAM pUrNa tatparatAthI pAramArthika sAdhanAne pUrI karIne potAnA manuSya-jIvanane saphaLa banAvI levuM joIe. evo ja upadeza jina-vANImAM ApavAmAM Avyo cheH eTalA mATe jyAM sudhI buDhApo AvIne pIDA ApavA lAgato nathI, vyAdhionI vRddhi thaI zakI nathI tathA iMdriyo zithila thaI nathI tyAM sudhI arthAt yauvanakALamAM ja dharmAcaraNa karI levuM yogya che. tyAM sudhI he jIva, tuM potAnuM Atma-hita karI le. je-je rAtri vyatIta thaI jAya che te punaH pAchI AvatI nathI.A badhI rAtrio dharma na karanArAo mATe niSphaLa ja nIkaLatI jAya che. paraMtu dharma-sAdhanA karanArAo mATe te rAtrio saphaLa thatI jAya che.43
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnava-jIvana 155 cha&DhAlAmAM paNa ghaDapaNa ane rogathI grasita thatAM pahelAM pUrI tatparatAnI sAthe samabhAvane dhAraNa karIne potAnuM kalyANa karI levA mATe ApaNane A zabdomAM cetavavAmAM AvyAM cheH ema jANI ALasa choDI sAhasathI karavAno Dha nizcaya, A zikhAmaNa Adaro, jayAM lagI na roga jarA grahe, tyAM lagI jhaTa nija hita karo, A rAga-Aga bALe sadA, tethI samatA-amRta sevo; cirakALathI bhajyA viSaya-kaSAya have to, tyAgI nija pada pAmo, kema racyo para padamAM, na tAruM pada e, kema duHkha sahe; have 'dola" kahe! thAo sukhI sva pada-racI, dAva na cuko A.44 arthAt evuM jANIne ALasa choDIne ane sAhasanI sAthe saMkalpa laIne A upadezane apanAvo. jyAM sudhI roga ane buDhApAe zarIrane gheryu nathI tyAM sudhI zIdhra potAnA AtmAnuM kalyANa karI lo. A rAgarUpI (moha, Asakita) Aga jIvone sadA bALI rahI che. enAthI mukta thaIne zAMti pAmavA mATe samatArUpI amRtanuM pAna karo. cirakALa (anaMta janmo)thI tuM viSayarUpI baMdhanakArI karmonuM sevana karato rahyo che. hajI paNa tuM temano tyAga karIne AtmapadanI prApti kara. potAnA AtmAthI bhinna padArthomAM tuM kema Asakta thaI rahyo che? teo tArA potAnA nathI. temanAmAM phasAIne tuM zA mATe duHkha uThAvI rahyo che? dolatarAmajI kahe che ke he jIva! A avasarane gumAva nahIM. kevaLa sAhasI ane potAnI dhunanA pAkA manuSya ja pAramArthika sAdhanAnA durgama mArga para daDhatAnI sAthe cAle ane potAnA lakSyanI prAptimAM saphaLa thAya che. kAyara ane ALasu jIvonuM A kAma nathI. ALasu jIvo phakta bahArathI rAma-rAma athavA koI anya varNAtmaka nAmano jApa kare che paraMtu A prakAranA bAhya jApathI temane koI vizeSa lAbha thato nathI. sAcA sAdhako koI saMta ke sadguru pAsethI dIkSA ane upadeza grahaNa karIne dRDhatAthI potAnA gue batAvelI yukti anusAra nAmano AMtarika jApa ke smaraNa kare che. A rIte teo potAnA aMtarathI mAyAne kADhIne paramAtmA padanI prApti karI le che. A tathyanI tarapha dhyAna apAvatAM gaNezaprasAda varmI kahe cheH
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 jaina dharma sAra saMdeza daDhatAne dhAraNa karo tyajI do khoTI cAla, vinA nAma bhagavAnanA kapAya na bhavanI jALa. rAma rAmanA jApathI nahIM rAmamaya thAya, ghaTanI mAyA choDatAM svayaM rAmamaya thAya.45 caMpakasAgarajI mahArAje paNa spaSTa kahyuM che ke koI saMta athavA sadgunI sevAmAM lAgIne ja; arthAt temanI dIkSA ane upadeza anusAra pAramArthika sAdhanA karavAthI ja, manuSyane saMsAranuM nazvara ane duHkhamaya hovAnuM jJAna prApta thAya che ane te tenAthI chuTakAro pAmIne mokSanA anaMta sukhanI prApti kare cheH tana mananI pIDA TaLe, bhavanuM thAya jJAna, saMta caraNane sevatAM, pAme sukha nidhAna.11 duHkhamaya saMsArathI chuTakAro pAmIne paramAtmarUpa banI javuM ane sadAne mATe sukhI thaI javuM ja mAnava-jIvananuM lakSya che. eTalA mATe manuSyano janma pAmIne je koI saMta sadganuM zaraNa laIne janma-maraNanA cakrane miTAvavAnA ane paramAtmA padane prApta karavAnA athAka prayatnamAM lAgI jAya che, tenuM ja jIvana sArthaka che. mAnava-jIvananI nirarthakatA kahevAI cUkyuM che ke manuSya-yoni badhI yoniomAM uttama che, kAraNa ke phakta manuSya ja bhalA-bUrAnI oLakha karIne potAnA kalyANa mATe saphaLa prayatna karI zake che. A duHkhamaya saMsAramAM janma laIne paNa te badhA duHkhone dUra karIne paramasukhanI prApti karI zake che. potAnuM kalyANa karavA mATe teNe potAnA AtmAnA sAcA svarUpane oLakhavuM ane para padArtho, arthAt potAnA AtmAthI bhinna sAMsArika padArthomAM Asakita na rAkhavI atyaMta Avazyaka che. jo potAnA ajJAnavaza te sAMsArika viSayomAM ja phasAyelo rahI jAya che ane potAnuM jIvana pazuonI jema mAtra khAvA-pIvA, sUvA vageremAM ja vitAvI de che to te potAnuM manuSya-jIvana vyartha ja gumAvIne A saMsArathI cAlyo jAya che. evA manuSyanuM jIvana nirarthaka ja kahevAmAM Avaze. gaNezaprasAda varmIe khUba ja spaSTa rIte kahyuM cheH
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnava-jIvana 157 manuSya te ja prazasta ane uttama che je AtmIya vastu para nija sattA rAkhe. (arthAt je mAtra potAnA AtmAne ja potAno mAne) je (saMsAranI koI vastumAM nijattva (potIkuM) mAne che teo ja A saMsArane pAtra che, ane vividha prakAranI vedanAonA paNa pAtra thAya che. evA bhAva kadApi na karo (arthAt evA vicArone kyAreya paNa potAnI aMdara na lAvo) jemanA dvArA AtmAnuM adha:pAta thAya. adhaHpAta (nIce paDavuM)nuM kAraNa Asakta pravRtti che. jyAre manuSya adhama kAma karavAmAM AtmIya bhAvone lagAvI de che tyAre tenI gaNanA manuSyomAM na thaIne pazuomAM thavA lAge che.47 A ja bhAvane vyakata karatAM kuMthusAgarajI mahArAja paNa kahe cheH uttama manuSya-janmane pAmIne evuM karavuM (viSaya-vAsanAomAM lAgI rahevuM) atyaMta ayogya che. manuSya-janmane pAmIne to A AtmAe sauthI pahelAM potAnuM kalyANa karI levuM joIe.18 potAnA ajJAnavaza A mAyAmaya saMsAranA mohamAM paDI rahenArA jIvo potAnA mana ane iMdriyone vazamAM rAkhI zakatA nathI. mana ane IndriyothI prApta viSaya-sukhane ja sAcuM sukha mAnIne teo sadA sAMsArika viSayonI pAchaLa doDatA rahe che. AtmajJAna prApta karIne sAcA sukhanI prApti karavAno teo kyAreya paNa prayatna karatA nathI. A kAraNe teo AvAgamananA cakramAM paDIne sadA duHkhI banelA rahe che. temanI A durdazAnI tarapha dhyAna apAvIne kuMthusAgarajI mahArAja temane ajJAnanI UMghathI jagADavAno prayatna kare che. teo kahe che: he Atma! tuM anAdi kALathI atyaMta bhayaMkara A saMsArarUpI mahAsAgaramAM paribhramaNa karI rahyo che ane A pramANe paribhramaNa karatAM-karatAM anaMtakALa vyartha ja vyatIta thaI gayo. he Atma! tuM Aja sudhI iMdriya ane mananA sukhomAM ja lAgelo AvI rahyo che tathA A kAlpanika ane jUThAM sukhomAM lAgelA rahevAnA kAraNe ja te Aja sudhI anaMta sukha ApanArA AtmAnA
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 jaina dharma sAra saMdeza svabhAvarUpa dharmanuM ArAdhana karyuM nahIM. eTalA mATe he Atman ! jemane ApaNe lokoe kadI manathI paNa ciMtavana karI zakatA nathI evAM akasmAte thanArAM ane anya aneka prakAranA asahya duHkho tAre bhogavavAM paDyAM.19 A mAyAvI saMsAranA lobhAmaNA viSayonA bhogathI jIvane kayAreya paNa tRpti thatI nathI. viSayonAM jUThAM sukha Akhare duHkhamAM badalAI jAya che ane jIvane sadA duHkha ja bhogavavuM paDe che. jevuM ke jenadharmAmRtamAM kahevAmAM AvyuM cheH duHkhathI dUra bhAganArA ane sukha cAhanArA A prANI mohathI AMdhaLo thaIne bhalA-bUrAno vicAra na karIne je-je ceSTAne kare che, te-tenAthI te duHkhane pAme che.0 AvA manuSyo pazuothI paNa badatara che, kAraNa ke pazuo to viveka zaktithI rahita hovAne kAraNe dharma-sAdhanA athavA Atma-kalyANa mATe prayatna karI zakatAM nathI. paraMtu viveka zaktinA hovA chatAM paNa jo manuSya AtmA kalyANa mATe prayatna karato nathI ane mAtra sAMsArika vastuonA ja lobha ane mohamAM phasAyelo rahe che to tenuM manuSya-jIvana nirarthaka ja mAnavAmAM Avaze. ene samajAvatAM nAthurAma DoMgarIya jaina kahe cheH je manuSya kevaLa dhana kamAvA mATe ja rAta-divasa eDIthI coTI sudhI parasevo vahevaDAvato rahe che ane dharma-karmane bhUlI jAya che ane te dhanano ucita rIte svayaM bhoga karato nathI tathA na bIjAonI sahAyatA ane paropakAra kare che, te bhojananI pIraselI thALIne kukarAvIne lAMghaNa karanArA (khAdhA-pIdhA vinA rahenArA) manuSyanI samAna ja mUrkhatA kare che, ane kevaLa klezane pAtra bane che. Akhare te dhana kamAya che zA mATe? A rIte ja jo manuSya mAtra dhana kamAvA ane khAvA, pIvA, moja uDAvavAmAM ja masta thaIne Atmonnati mATe dharma sAdhana karavA ane mokSa puruSArthanI tarapha lakSya rAkhavA
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnava-jIvana 159 nathI cAhato athavA bhramavaza temane bhUlI jAya che to niHsaMdeha te pazuthI paNa badatara (vadhAre kharAba) potAnA jIvanane manuSyatva ane kartavyahIna banAvIne barabAda karato kAgaDAne uDAvavA mATe kiMmatI ratnane pheMkI devAnI mUrkhatA kare che; kAraNa ke mAnava-jIvanano uddezya pazuonI jema jema-tema peTa bharI levAno ane bhoga vilAsa karI levAno ja nathI.ga caMpaka sAgarajI mahArAje paNa AvA ja vicAro pragaTa karyA che. teo kyuM cheH AvA durlabha manuSya bhava (janma)ne pAmIne je mUrkha dharmanI sAdhanAmAM yatna karato nathI, te mahAna kaSTathI prApta karelA ciMtAmaNi ratnane ALasathI samudramAM pheMkI de che.32 teo pharI kahe cheH A apAra saMsAramAM mahAkaSTathI manuSyabhava prApta karIne je manuSya viSayasukhanI tRSNAmAM atyaMta Asakta thaI Atma ciMtavana, jinendra pUjA, guru-vaMdanA, jina-vANInuM zravaNa, svAdhyAya, saMyama ... vagere dharmane karato nathI to te mUrkha ziromaNi dharmarUpI jaladI tAranAra jahAjane choDIne viSayAsakti (Asakta)rUpI paththarane gaLAmAM lagAvIne A saMsArarUpI samudramAM DUbe che, arthAt bhramaNa kare che.? AvAgamananA cakyAMthI nIkaLavAno ekamAtra avasara, mAnava-jIvanane sAMsArika viSayonA lobha ane mohamAM cAlatAM barabAda karavo, e AMdhaLAnA jelanI divAlane phaMphoLatAM tenA ekamAtra daravAjA para AvavAnA samaye zarIrane khaMjavALavAnA athavA anya A ja prakAranA kAmamAM lAgI javAnA kAraNe tenAthI na nIkaLI zakavA samAna che. evuM karavAthI te jelamAMthI nIkaLavAnA ekamAtra avasarane khoI de che. A upamA dvArA caMpaka sAgarajI mahArAja manuSya-jIvananA A ekamAtra avasarane hAthamAMthI na nIkaLavA devA mATe ApaNane sajAga kare che. teo kahe cheH
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 jaina dharma sAra saMdeza jevI rIte koI AMdhaLo manuSya mAIlo lAMbA pahoLA killAmAM (parakoTA) bhaTakI rahyo che jemAM phakta eka ja dvAra bahAra nIkaLavA mATe baneluM che. te bicAro AMdhaLo divAlanA sahAre hAthothI phaMphoLatAM te killAnuM cakkara lagAve che. cakkara lagAvatAM-lagAvatAM jyAre te dvAre Ave che tyAre durbhAgyathI tene kyAreka khaMjavALa AvI jAya che jene khaMjavALavA mATe cAlatAM-cAlatAM jevo ja hAtha uThAve che ke te dvAra nIkaLI jAya che, pharI AkhuM cakkara lagAvavuM paDe che. kyAreka te ja dvAra AvatAM chAtImAM pIDA thavA lAge che, tyAre phaMphoLanAro hAtha chAtI para jaI lAge che, samIpa Avelo dvAra chuTI jAya che. pharI teNe pUruM cakkara lagAvavuM paDe che. AvI ja rIte janmabhara cakkara lagAvatAM-lagAvatAM bicAro te killAmAMthI bahAra nIkaLI zakato nathI. AvI ja rIte saMsArI jIvane baMdIgRha (jela)mAM cakkara lagAvatAM-lagAvatAM eka manuSyabhava evo maLe che jenA dvArathI A saMsAranA baMdIgharamAMthI bahAra nIkaLI zake che. paraMtu te samaye ghara, parivAra, mitra, parikara (gharanA loko), dhanasaMcayanA mohamAM AvIne potAno samaya vitAvI de che. manuSya bhava gayo ke saMsAranI jelamAMthI nIkaLavAnuM dvAra paNa jIvanA hAtha mAMthI nIkaLI gayuM. jyAre kyAreka paNa saubhAgyathI manuSyanuM zarIra maLyuM tyAre pharI putra-moha, zatru-dveSa, kanyAnA jIvananI ciMtA, daridratA sAthe yuddha vageremAM phasAIne te suvarNa (sonerI) avasarano lAbha laI zakato nathI. 4 je manuSya-jIvananA sonerI avasarano lAbha uThAvato nathI teNe pharI corAsI lAkha yonionA cakakaramAM paDIne ghora duHkha uThAvavuM paDe che. kuMthasAgarajI mahArAje AvA manuSyanI upamA telInA baLada dvArA ApI che je kolunI cAreya tarapha cakkara lagAvato rahe che. teo kahe cheH je pramANe telIno baLada AMkho para paTTI bAMdhIne ghANInI cAreya tarapha ghUmyA kare che te ja pramANe A saMsArI jIva paNa mithyAtva
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnava-jIvana ane mohanI paTTI bAMdhIne A saMsAramAM ghUmyA kare che. telIno baLada kolu ane ghANInI cAreya tarapha ghUme che ane A jIva cAreya gatiomAM ghUme che.jha keTalAka ajJAnI manuSyo sAco vairAgya (anAsakti) ane AtmajJAna na thavA chatAM paNa sAdhuno veza banAvIne lokone ThagatA phare che. A pramANe teo potAnA durlabha manuSya-jIvanane nAhaka barabAda karI de che. ene spaSTa karatAM kuMthusAgarajI mahArAja kahe cheH je ajJAnI ane AtmajJAnathI rahita puruSa vairAgya ane AtmajJAnane dhAraNa karyA vinA jinaliMga (jaina sAdhuno veza) dhAraNa kare che teno A manuSya-janma paNa vyartha ja jAya che. 161 zubhacaMdrAcAryae AvA manuSyonA pAMkhaDI AcaraNane atyaMta ja niMdanIya kahyuM che. teo kahe cheH keTalAya nirdaya ane nirlajja sAdhupaNAmAM paNa atizaya niMdA karavA yogya kArya kare che. teo sAcA kalyANanA mArgano virodha karI narakamAM praveza kare che. ...je muni (sAdhu) thaIne te muni-dIkSAne jIvanano upAya (sAdhanA) banAve che ane tenA dvArA dhanopArjana (dhananI kamANI) kare che, teo atizaya nirdaya tathA nirlajja che.57 manuSya-jIvananuM lakSya potAnA AtmAnA svarUpano anubhava prApta karIne paramAtmA banavAnuM che. paraMtu jyAM sudhI bUrA karmonI tarapha prerita karanArA bUrA bhAva jIvanI aMdara ghara karIne rahe che ane te AtmAthI bhinna sAMsArika viSayomAM Asakta rahe che, tyAM sudhI tenI Atmika unnati thaI zakatI nathI, UlaTuM tenI adhogati ja thAya che. paramAtmA banavAnI zakti rAkhanAro manuSya jo potAnI zaktiono sadupayoga na karIne UlaTuM temano durupayoga kare che tathA anya jIvo para dayA na
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 jaina dharmaH sAra saMdeza karIne temane kaSTa pahoMcADe che ane A pramANe potAnA hitanI hAni kare che to tene dAnava nahIM to bIjuM zuM kahIzuM? A ja bhAvane vyakata karatAM gaNezaprasAda varNI kahe cheH mAnava jAti sauthI uttama che, ataH teno durupayoga karIne tene saMsArano kaMTaka na banAvo. itara jAtine kaSTa ApIne mAnava jAtine dAnava kahevaDAvavAno avasara Apo nahIM.58 je potAnA sAcA hita athavA Atma-kalyANanuM kArya karavAmAM ALasa athavA TALavAnI yukita kare che ane potAnAthI bhinna sAMsArika vastuo ane vyaktione potAnA banAvavAmAM lAgelo rahe che, te potAnA amolakha manuSya-jIvanane nirarthaka ja gumAvI de che. saMsArI manuSya potAnA saMbaMdhIo ane pArivArika vyaktione mohavaza potAnA samaje che. paraMtu teo na to potAnA che ane na kayAreya potAnA banI ja zake che. teo kevaLa potAnA svArthavaza tene gherI rahe che. potAno svArtha pUro thaI jatAM teo tenI pAse paNa pharakatA nathI. manuSyanI A khUba moTI bhUla che ke te Atma-kalyANanA durlabha avasarane sAMsArika vyaktio ane padArthonA mohamAM paDIne barabAda karI de che. A bhUlathI bacelA rahevA mATe gaNezaprasAda varNI ApaNane A zabdomAM cetave che H Aje kAle karI jaga maryuM, karyuM na Atama kAja, para padArthane grahaNa karI thaI na jarA paNa lAja. jemane cAhe tuM sadA teo nahIM tArA thAya, svArtha sadhAtAM koInI vAta na pUche koya.cha
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 660 guru. gurunI AvazyakatA aneka yoniomAM atyaMta lAMbA samaya sudhI bhaTakatA rahyA bAda jo kyAreka saubhAgyathI jIva parama durlabha manuSya yoni prApta kare che tyAre paNa susaMgatinA abhAvamAM te potAnI viveka-zaktino sadupayoga karI zakato nathI. te pharI saMsAranI asaliyatane na samajavAnI bhUla kare che ane sAMsArika viSayonA jhAkajhamAkamAM bhUlIne temanAthI anAsakta thavAno prayAsa karato nathI. A moTI bhUlane kAraNe te duHkhothI sadAne mATe chuTakAro pAmavAno amUlya avasara gumAvI de che ane pharI AvAgamananA duHkhadAyI cakramAM ja phasAyelo rahI jAya che. ajJAnanA aMdhakAramAM bhaTakato rahenAro jIva tyAM sudhI AvAgamananA cakrathI chuTakAro pAmI zakato nathI jyAM sudhI tene koI sAco mArgadarzaka na maLe. eTalA mATe jo saubhAgyathI durlabha manuSya-jIvana prApta thaI jAya to manuSya potAnA vivekano sadupayoga karIne jaladIthI jaladI koI sAcA gurunA zaraNamAM javuM joIe ane temanI kRpA ane sahAyatAthI saMsAramAMthI anAsakta thavAno ane mokSanI prApti karavAno bharapUra prayatna karavo joIe. durlabha manuSyajIvana pAmIne koI sAcA gurunA zaraNamAM javuM A jIvanano sauthI moTo lAbha che ane sAcA gurunI zodha na karavI A jIvananI sauthI moTI hAni che. A saMbaMdhamAM kuMthusAgarajI mahArAja khUba ja spaSTatAnI sAthe kahe cheH A pramANe vicAra karavAthI siddha thAya che ke manuSya sivAya anya koI paNa potAnuM kalyANa karI zakato nathI tathA e paNa nizcita che 163
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 jaina dharma sAra saMdeza ke manuSya paryAya (janma) khUba ja kaThinAIthI prApta thAya che. Avo kaThina manuSya paryAya prApta karI letAM paNa vItarAga nigraMtha (rAga moha AdithI rahita ane karma baMdhanothI mukta) guruono samAgama khUba ja moTA zubha karmanA udayathI thAya che. evA nigraMtha guruonA samAgamamAM paNa je manuSya pramAda (gaphalata) kare che, potAnA AtmAnuM kalyANa karato nathI, te potAnA manuSya-janmane vyartha ja khoI de che. ekavAra khovAyelo manuSya-janma vAraMvAra maLato nathI. jIvanuM kalyANa mokSanI prAptimAM ja che. eTalA mATe je mokSanI prAptimAM jIvano sauthI adhika sahAyaka hoya tene ja parameSTa (parama ISTa), arthAt sauthI priya ane pUjanIya mAnavo joIe. pAramArthika pada ane mahattvanI dRSTiethI jaina dharmamAM kramazaH arahaMto, siddho, AcAryo, upAdhyAyo ane samasta sAdhuone parameSTa mAnIne emane namaskAra karavAmAM Ave che. A pAMceya parameSThanA samUhane paMcaparameSThI kahe che. emanAmAMthI pahelA ane bIjA, arthAt arahaMta ane siddhanuM pada sauthI UMcuM che, kAraNa ke teo paramAtmApadane prApta karI cUkyA hoya che. eTalA mATe temane sAcA deva, paramAtmA athavA bhagavAna paNa kahevAmAM Ave che. je potAnI AdhyAtmika sAdhanAmAM pUrNa siddhi prApta karI lokAkAzanA zikhara para sthita thaI jAya che temane siddha kahe che. siddha bhagavAnanuM manuSyarUpa samApta thaI gayeluM hoya che. teo saMsArI jIvonI buddhi-vANInI pahoMcathI para hoya che. eTalA mATe saMsArI jIva temanI sAthe sAdhAraNa rUpamAM saMparka karI zakatA nathI. paraMtu arahaMta AdhyAtmika pUrNatA prApta karIne paNa anya cAra parameSThInI jema manuSya rUpamAM hoya che. teo vItarAgI sarvajJa mahAtmA athavA saMta jIvonA kalyANa mATe saMsAramAM vicare che ane potAnA upadeza dvArA jIvonuM kalyANa kare che. temanI A ja vizeSatAne kAraNe jaina graMthomAM temanA nAmano ullekha paMcaparameSThImAM sarvaprathama (siddhothI paNa pahelAM) karavAmAM Ave che. paMDita ToDaramale potAnA graMtha mokSamAprakAzamAM A tathyanuM spaSTIkaraNa A zabdomAM karyuM cheH
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru 165 ahIM siddhothI pahelAM arahaMtone namaskAra karyA to kayA kAraNe? evo saMdeha utpanna thAya che. tenuM samAdhAna A cheH- namaskAra karIe chIe to potAnuM prayojana sAdhavAnI apekSAthI karIe chIe; te arahaMtothI upadezAdikanuM prayojana vizeSa siddha thAya che, eTalA mATe pahelAM namaskAra karyA che. hukamacaMda bhAritye paNa sAcA guru arahaMta bhagavAnane jIvanA sAcA hitakArI batAvatAM jIvonA hitanI dRSTie temane siddha bhagavAnathI paNa adhika mahatvapUrNa mAnyA che. teo kahe cheH arahaMta ane siddha parameSThI sAcA deva che. ... sAcA devane paramAtmA, bhagavAna, Apta (vizvasanIya upadezaka) Adi nAmothI abhihita (pokAravAmAM) karavAmAM Ave che. jo ke sAmAnya kathanAnusAra A zabdo badhA ekArNavAcI che chatAM paNa Apta zabda potAnI kaMIka alaga vizeSatA rAkhe che. je vItarAgI ane sarvajJa hoya teo badhA bhagavAna che, paramAtmA che, sAcA deva che. paraMtu AkhamAM eka vizeSatA adhika hoya che je anyamAM nathI. Apta vItarAgI ane sarvajJa hovAnI sAthe-sAthe hitopadezI paNa hoya che. badhA bhagavAna hitopadezI hotA nathI. siddha bhagavAnane to vANIno saMyoga che ja nahIM. sAcA devanI paribhASAmAM hitopadezI vizeSaNa AptanI apekSAthI che. pUrva kALamAM pUrNa AdhyAtmika siddhi prApta karIne mokSapadane prApta karI cUkelA siddha bhagavAnathI mokSa-mArgano upadeza denArA arahaMta bhagavAna (sAcA guru)nuM aMtara batAvatAM teo pharI kahe cheH jo deva sAkSAt mokSasvarUpa che to guru sAkSAt mokSamArga che. teo eka rIte cAlatA-pharatA sadeha siddha che.* arahaMta bhagavAnane sAcA "hitopadezI batAvatAM hukamacaMda bhArilla khUba ja spaSTatA sAthe kahe cheH
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 jaina dharmaH sAra saMdeza AtmAnuM hita sAcA sukhanI prAptimAM ja che ane sAcuM sukha nirAkuLatA (zAMtinI avasthA)mAM ja thAya che. AkuLatA (azAMti) muktimAM nathI. ataH muktinA mArgamAM lAgavuM ja pratyeka sukhAbhilASInuM kartavya che. mukitanA mArgano upadeza ja hitopadeza che. arahaMta bhagavAnanI divya-vANImAM muktinA mArgano ja upadeza Ave che. ataH teo ja hitopadezI che. temanI vANI anusAra ja samasta jinAgama (jaina zAstra) lakhavAmAM AvyuM che. gaNezaprasAda varNI paNa arahaMta bhagavAnane 'parama guru' kahetAM temanI sarvAdhika mahattA ane paropakAritA A zabdomAM vyakta kare cheH temanA (paMcaparameSThI)mAMthI arahaMta bhagavAna to parama guru che jemanI divya dhvanithI saMsAra-Atapa (duHkha)nA zAMta thavAno upadeza jIvone maLe che. je upAyone zrIgurue darzAvyA che temanA sAdhanathI avazyameva te pada (jene svayaM zrI gurue prApta karyu che) anAyAsa prApta thaI jaze. ... A pramANe arjunta bhagavAna athavA sAcA gurue divya dhvani dvArA jIvonA uddhArano evo mArga darzAvyo che jene apanAvIne jIva nizcitarUpe saMsAra-sAgarane pAra karavAmAM saphaLa thAya che. A arahaMta bhagavAna athavA sAcA saMta sadguruno jIvo pratye sauthI moTo upakAra che. ara Mta bhagavAnanA A mahAna upakArane spaSTatAthI samajAvatAM tattvabhAvanAmAM kahevAmAM AvyuM che H je svayaM je kAmane siddha karI le che te te kAmamA bIjAne paNa lagAvIne teno uddhAra karI zake che. arhanta bhagavAna sabhyajJAnanI sevA karIne svayaM karmonA baMdhanathI chuTIne svAdhIna (mukta) thaI gayA. teo potAnI divyavANIthI A ja prakAranI zikSA Ape che ke je koI samyaktvapUrvaka jJAnane prApta karIne AtmAnubhava karaze te saMsAra-samudrathI te ja rIte pAra thaI jaze jevI rIte ame pAra pAmI
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 167 lIdho che. temanI A samyapha zikSAne je grahaNa kare che ane tenA para cAle che teo paNa zIdhra saMsAra-samudrathI pAra thaI jAya che ane te mokSalakSmIne pAmI le che jenA mATe saMta puruSa niraMtara bhAvanA karyA kare che ane jeno kyAreya kSaya thato nathI tathA je karmamelathI rahita nirmaLa che. AcArya kahe che ke je svayaM tarI gayA che temanA dvArA jo bIjAne tArI levAmAM Ave to koI moTA AzcaryanI vAta nathI. je jahAja svayaM tare che te ja bIjAone paNa potAnI sAthe pAra karI de che. tAtparya e che ke ApaNe zrI arahaMta bhagavAnanI paramopakAriNI zikSA para cAlIne potAno AtmoddhAra karI levo joIe.' A kathanothI spaSTa che ke paMcaparameSTImAM je pAMceyane sAmela karavAmAM AvyA che teo badhA pUjanIya ane namaskAra yogya che. paraMtu jIva-kalyANanI draSTie A badhAmAM arahaMta bhagavAna athavA sAcA saMta sadguru ja jIvanA sauthI adhika hitakArI che. eTalA mATe temane "paramaguru' kahevAmAM AvyA che. teo potAnI divya dhvani dvArA sAcA mokSa mArgano upadeza ApIne jIvone saMsArathI mukta kare che. jIvonuM kalyANa mokSa-prAptimAM ja che. eTalA mATe jaina dharmamAM gurune jIva-kalyANa mATe atyaMta Avazyaka mAnavAmAM AvyA che. Ama to sAdhAraNa bolacAlanI bhASAmAM je paNa koI prakAranuM jJAna Ape che tene ApaNe guru kahI daIe chIe. paraMtu jIvonA paramahita athavA mokSanA prasaMgamAM arahaMta bhagavAnane ja paramaguru mAnavAmAM Ave che. arahaMta bhagavAna uparAMta jaina dharmamAM AcArya, upAdhyAya ane sAdhune paNa gurunuM pada prApta che. eTalA mATe temano ullekha paMcaparameSThImAM karavAmAM Ave che. vAstavamAM teo ja lokamAM vizeSarUpe gurunA nAmathI prasiddha che, kAraNa ke arahaMta bhagavAnane pAmavA durlabha mAnavAmAM Ave che. hukamacaMda bhArie vItarAga sarvajJa arahaMta bhagavAnane "paramaguru' ane zeSa AcArya Adine "aparamaguru" athavA "paraMparA guru' kahyA che. vItarAga sarvajJa arahaMta bhagavAnane AdhyAtmika sAdhanAmAM pUrNa siddhi prApta thaI cUkI hoya che ane teo jIvatAM-jIva uccatama avinAzI pada prApta karI cUkyA hoya che. paraMtu
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 jaina dharma sAra saMdeza AcAryAdi guru samyaka darzana, jJAna ane cAritramAM uccatA prApta karI levA chatAM paNa hajI uccatama AdhyAtmika padanI prApti mATe yatnazIla hoya che. arahaMta bhagavAnanI jema emane paNa dharmopadeza ApavAno adhikAra hoya che. A pramANe saMkSepamAM jaina dharma anusAra guru te ja kahevaDAvI zake che je samyagdarzana (AMtarika anubhava para AdhArita sAcI zraddhA), samyajJAna ane samyaka cAritrathI yukta hoya ane rAgAdi vikArothI mukta thaIne ekamAtra jIvonA kalyANa mATe sAcA mokSamArgano upadeza ApatA hoya. A saMbaMdhamAM hukamacaMda bhArile kahyuM cheH samyagdarzana-jJAna-cAritra dvArA je mahAna banI cUkyA che, temane guru kahe che. je svayaM vikAragrasta hoya ane saMsArathI vItarAga athavA udAsIna na thayA hoya teo bIjAone vikAramukta ane vItarAgI thavAno upadeza kevI rIte ApI zake che? eTalA mATe guru svayaM rAga, dveSa, mohAdi vikArothI mukta thaIne samatva-bhAva dhAraNa karIne saMsAramAM vicare che ane jIvone temanA uddhArano mArga batAve che. eTalA mATe gurune muktidAtA kahe che. jaina dharmamAM deva ane gurunI sAthe ja zAstrane paNa AdaraNIya sthAna prApta che, kAraNa ke zAstra dvArA jIvone paramArtha-saMbaMdhI zikSA prApta thAya che tathA mokSamArga para cAlavAnI preraNA maLe che. vAstavamAM sAcA zAstro athavA sadgatha tIrthakara athavA paramagurUnI divyadhvani para ja AdhArita mAna vAmAM Ave che. eTalA mATe teo hitakArI che tathA Adara ane satkArane yogya che. teo kevalI(sarvajJa) tIrthakara nI paraMparA ne banAvI rAkhavAmAM sahAyaka hoya che, jevuM ke paMDita ToDaramale potAnA mokSamArgaprakAzakamAM spaSTa karyuM che: anAdithI tIrthakara kevalI (sarvajJa) thatA AvyA che. temane sarvanuM jJAna hoya che; ... pharIthI, teo tIrthakara kevalIono divya dhvani dvArA evo upadeza hoya che jenAthI anya jIvone padonuM tathA arthonuM jJAna thAya che; tenA anusAra gaNadharadeva aMgaprakIrNarUpa graMtha gUMthe che tathA temanA anusAra anya-anya AcAryAdika vividha prakAra graMthAdikanI
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 169 racanA kare che. temano koI abhyAsa kare che, koI temane kahe che, koI sAMbhaLe che - A pramANe paraMparAmArga cAlyo Ave che.) A pramANe tIrthakara, deva athavA parama guru divyadhvani dvArA adhikArI jIvone upadeza ApIne arthAt divyadhvaninA saMparkamAM lAvIne temane pratyakSarUpe pAramArthika jJAna pradAna kare che, jayAre ke gaNadharAdi graMthakartA zAstronA mAdhyamathI te jJAnane parokSarUpe prastuta kare che jene jIva potAnI buddhi dvArA grahaNa karavAno athavA samajavAno prayatna kare che. tIrthakaro athavA parama gurunI divyadhvani para AdhArita hovAne kAraNe ja saoNMtho athavA zAstrone pramANika mAnavAmAM Ave che. paraMtu zAstronA marmane samajavA mATe koI sAcA jJAnI gurunI AvazyakatA hoya che, anyathA temano sAco marma na samajavAne kAraNe anADI jIvone temanAthI lAbhane badale hAni thaI zake che. A vAtane samajAvatAM hukamacaMda bhArilla kahe cheH jema auSadhi-vijJAna saMbaMdhI zAstromAM aneka prakAranI auSadhionuM varNana hoya che. jo ke badhI auSadhio rogone maTADanArI ja che, tema chatAM pratyeka auSadhi dareka rogInA kAmanI hoI zakatI nathI. vizeSa roga tathA vyakita mATe vizeSa auSadhi viziSTa anupAta (anusaraNa)nI sAthe nizcita mAtrAmAM ja upayogI thAya che. A ja vAta zAstronA kathano para paNa lAgu paDe che. tethI temanA marmane samajavAmAM pUrepUrI sAvadhAnI rAkhavI joIe, anyathA khoTI auSadhinA sevananA samAna lAbhanA sthAne hAninI saMbhAvanA adhika rahe che. zAstromAM ullekhita viSayone tenA pUrvApara prasaMga ane saMdarbhamAM samajavA khUba ja Avazyaka che, anyathA teno sAco bhAva samajI zakavo saMbhava thaze nahIM. zAstro svayaM bolatAM nathI, temano marma ApaNe svayaM (potAnA nijI jJAnanA AdhAre) athavA yogya jJAnIonA sahayogathI kADhavo paDe che." A pramANe ApaNe joIe chIe ke jaina dharmamAM arahaMta deva athavA parama gurunuM sthAna sarvazreSTha che ane teo ja zAstronI pramANikatAno AdhAra che. teo pratyakSa jJAnadAtA che, jyAre ke zAstronuM jJAna jJAnIonI sahAyatAthI
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza apratyakSarUpe prApta karavAmAM Ave che. eTalA mATe kuMthusAgarajI mahArAja khUba ja spaSTatAnI sAthe kahe cheH 170 A saMsAramAM sauthI uttama padArtha bhagavAna arahaMtadeva che, temanA dvArA kahevAyelAM zAstro che.2 arahaMta deva sarvajJa(kevalI) hoya che ane jIvone mokSamArgano upadeza ApIne teo temano sauthI moTo upakAra kare che. jJAnArNavamAM temano mahimA ane paropakArano ullekha A zabdomAM karavAmAM Avyo cheH : AvA kevalI (sarvajJa) bhagavAna zIla ane aizvarya sahita pRthvItalamAM vihAra kare che. teo vibhu (prabhu) sarvajJa bhagavAn pRthvItalamAM vihAra karIne jIvonA dravyamela ane bhAvamelarUpI mithyAtvane jaDathI nAza kare che ane samasta bhavya (mokSArthI) jIvarUpI kamaLonI maMDaLI (samUha)ne praphullita kare che. bhAvArtha jIvonA mithyAtvane dUra karIne temane mokSamArgamAM lagAve che.3 - sAcuM sukha potAnA zuddha caitanyasvarUpanI prAptimAM ja che. paraMtu anADI jIvo saMsAranA acetana viSayone sukhanuM sAdhana samajI temanAmAM sukha zodhavAnI koziza kare che. guru jIvonI A mithyAdraSTine dUra karIne e batAve che ke sAcuM sukha caitanyamAM ja che ane AtmA caitanyamaya che. eTalA mATe AtmajJAnamAM ja sAcuM sukha che; AtmajJAna vinA badhuM duHkha ja duHkha che. caitanyasvarUpa AtmAnuM pUrNa jJAna athavA anubhava thaI jatAM jIvane saMsArI viSayothI vairAgya athavA anAsakti thaI jAya che. te vItarAgI banI jAya che. eTalA mATe jena dharmamAM vItarAgavijJAnarUpa dharmane sAdhavAno upadeza ApavAmAM Ave che ane e batAvavAmAM Ave che ke sAcA sukhane prApta karavAnI athavA vItarAgI banavAnI icchA rAkhanArAonA hita mATe vItarAgI AtmajJAnI mahAtmA athavA guru sadA saMsAramAM vidyamAna rahe che, jema ke vItarAgavijJAnano upadeza ApatAM kAnajI svAmI spaSTa rIte kahe cheH
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru 171 caitanyanuM vItarAgavijJAna sukharUpa che, ane AvA vItarAgavijJAnarUpa dharmane sAdhIne anAdikALathI jIvo mukta thatA rahe che. vItarAga-vijJAnavaMta jIva (vItarAgI AtmajJAnI mahAtmA) jagatamAM sadAkALa vidyamAna hoya ja che. tethI mukti mATe tame paNa vItarAgavijJAna karo. saMsAranA kevaLa acetana viSaya ja jIva mATe duHkhadAyI hotA nathI, balake sAMsArika viSayomAM Asakta potAnA nikaTa saMbaMdhI paNa potAnA mohamAM phasAvIne jIvane saMsAramAM aTakAvI rAkhe che ane tenA duHkhanuM kAraNa bane che. ekamAtra gurudeva ja, je tene mokSamArga batAvIne saMsArathI mukta kare che, tenA sAcA mitra, baMdhu athavA hitecchu che. jJAnAvamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH he Atmajeo tane saMsAranA cakramAM nAMkhe che, teo tArA bAMdhava (hitecchu nathI; paraMtu je munigaNa (guru mahArAja) tArA hitanI vachanA karIne (icchA rAkhIne) baMdhutA kare che, arthAt hitano upadeza kare che, tathA mokSano mArga batAve che, teo ja vAstavamAM tArA sAcA ane parama mitra che.15 jaina dharma anusAra jIvanA kalyANa mATe guru atyaMta ja Avazyaka che. mAtra gurudeva ja jIvane AdhyAtmika dIkSA pradAna karI zake che tathA gurunI kRpA ane sahAyatAthI ja te mokSamArganI kaThinAIo para vijaya prApta karIne potAnA lakSyane prApta karavAmAM saphaLa thAya che saMsAramAM sAdhAraNa rIte be prakAranA guruono ullekha karavAmAM Ave che: pahelAne vidyAguru ane bIjAne dIkSAguru kahe che. lakhatAM-vAMcatAM zikhavADanArA tathA nAnA-moTA vidyAlayomAM saMsAranA aneka viSayonI zikSA ApanArAne vidyAguru kahe che. paraMtu jeo dIkSA athavA paramArthano bheda ApIne jIvanA AMtarika aMdhakArane dUra karIne tathA A mokSamArgane prakAzita kare che ane A pramANe jIvane vAstavika sukha ane zAMtinI prApti karAve che, temane dIkSAguru kahevAmAM Ave che. A banne ja upakArI che tathA satkAra ane namaskArane yogya che, kAraNa ke vidyAguru sAMsArika vidyA zikhavADIne sAMsArika viSayonuM jJAna Ape che ane dIkSAguru AdhyAtmika vidyAno bheda batAvIne Atmika prakAza pradAna kare che. paraMtu
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza jIvanuM sAcuM kalyANa dIkSAguru dvArA ja thAya che, kAraNa ke temanI ja kRpA ane sahAyatAthI jIva potAno paramArtha siddha kare che tathA bIjAone paNa paramArthano upadeza ApI zake che, athavA dharmagraMthonI racanA dvArA temane Atmazuddhi ane mokSa-prAptino mArga batAvI zake che. eTalA mATe AcArya kuMthusAgarajI mahArAja potAnA zrAvaka pratikramaNasAra nAmaka graMthamAM potAnA vidyAguruthI pahelAM potAnA parama pUjya dIkSAguru zrI zAMtisAgarajI mahArAjane kRtajJatApUrvaka yAda kare che ane temane 'sukha ane zAMtino samudra' batAvIne temano mahimA pragaTa kare che. teo spaSTa kahe che ke temanI 'kRpAnA prasAdathI ja huM A pavitra graMthanI racanA karI zakyo chuM': 172 dIkSAguro meM sukha-zAnti sindhoH kRpAprasAdAd zAstra mayeda racitaM pavitram 16 sudharmopadezAmRtasAramAM paNa khUba ja spaSTatAnI sAthe e batAvavAmAM AvyuM che ke sadguru arthAt sAcA athavA zreSTha gurunI kRpAthI ja AMtarika AMkha khule che, AMtarika prakAza pragaTa thAya che ane aMtamAM AtmA sAcI zobhA prApta kare cheH kRpAprasAdAbhuvi sadagurokSa vijJAnacakSuH prakaTIbhaveddhi teneva vijJAnavilocanena palAyate'jJAnatamaH prapaMcaH sUryodayAdeva tamo yathA hi jJAtveti kAryo gurusaMga evA nizrIyate veti tatastriloke na bhAMti lokA gurusbodhazUnyAH|| artha - A saMsAramAM zreSTha guruonI kRpAnA prasAdathI A saMsArI jIvonAM jJAnarUpI netra pragaTa thaI jAya che tathA jevI rIte sUryano udaya thavAthI aMdhakAra sarva naSTa thaI jAya che tevI ja rIte te jJAnarUpI netra dvArA ajJAnarUpI sarva aMdhakArano samUha naSTa thaI jAya che. A ja samajIne guruono samAgama sadAkALa karatA rahevuM joIe; kAraNa ke traNeya lokomAM e vAta nizcita che ke guruo dvArA prApta thayelA jJAna vinA A saMsArI jIva kyAreya paNa zobhAyamAna thatA nathI.7
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 guru sAMsArika baMdhanathI chuTakAro pAmIne mokSadhAma prApta karavAnI icchA rAkhanAro jIva kevI rIte sadgurunI pAse jaIne temanI pAse vinayapUrvaka dIkSA (AdhyAtmika jJAna-dAna)nI yAcanA kare che ane kevI rIte dayALu sadguru kRpA karIne tenI abhilASA pUrI kare che, enuM varNana jaina pustaka rAmakathAmAM paNa A zabdomAM karavAmAM AvyuM cheH jemanAM caraNa-taTane cAraNa-sAdhu prazaMsaka sAdhujana), karI savinaya temane praNAma. de bhagavAna jemanI dIkSA mujane, pAmuM jenAthI zivapura (mokSa) dhAma. bhavanA duHkhadAyaka bhogothI, huM chuM manamAM adhika udAsa. toDI nAMkho he karuNA-dhana, kRpA karI mAro A bhava pAza. muni bole che ! bhavyottama (zreSTha), Avyo tane divya vicAra. ehika (sAMsArika) divya sukhone tyajIne, viralA kare Atma-uddhAra 8 vAstavamAM sAMsArika baMdhanane naSTa karanArA sAcA jJAnano bheda (gurUdakSA) jIvone sadgurunI kRpAthI ja prasAdarUpe prApta thAya che. prasAda kRpA karIne ApavAmAM Ave che, jabaradastI laI zakAto nathI. sadguru kRpA karIne adhikArI jIvo (cUTelA pAtro)ne dIkSA (sAcuM jJAna-dAna) Ape che. A dIkSArUpI bIjathI ja pAramArthika jJAnanuM vRkSa vikasita thAya che je mokSanuM phaLa Ape che. sAcA guruthI prApta karelI dIkSA kyAre paNa niSphaLa thatI nathI. te avazya ja puruSArthI ziSyane mokSanuM phaLa pradAna kare che. eTalA mATe uparanA padamAM mokSadhAmano icchuka jIva sadguru pAse vinayapUrvaka dIkSAnuM dAna mAge che. moTAbhAge cAra prakAranA dAnanI carcA karavAmAM Ave che. paraMtu A cAreyamAM sadguru dvArA ApavAmAM AveluM jJAna-dAna ja zreSTha mAnavAmAM Ave che. brahmacArI mULazaMkara desAI A cAreya dAnono ullekha karatAM jJAna-dAnanI uttamatA athavA zreSThatAnuM kAraNa A zabdomAM vyakta kare cheH evA pAtra jIvone cAra prakAranuM dAna ApavuM joIe: (1) AhAra dAna, (2) auSadha dAna, (3) abhaya dAna, (4) zAstra dAna (zAstra-pratiSThita jJAna-dAna). A cAreya prakAranA dAnomAM uttamadAna jJAna-dAna ja che, kAraNa ke AhAra dAna ApavAthI pAtra
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 jaina dharma sAra saMdeza jIva eka divasanI sudhA nAmanA rogathI mukta thaI zake che, auSadhadAna ApavAthI pAtra jIva mahinA be mahinA varSa vagere sudhI rogathI mukta thaI zake che, abhayadAna ApavAthI pAtra jIva eka Ayu sudhI bhayathI mukta thaI zake che ane jJAna-dAna ApavAthI jIva anaMta bhavanA janma-maraNa nAza karIne siddha padanI prApti karI zake che.19 saMta sadguruthI prApta jJAnarUpI prasAda dvArA sAdhaka kevI rIte potAnI sAdhanAmAM AvanArA vidano ane sAMsArika pralobhano para vijaya prApta karavAmAM saphaLa thAya che, ene jaina siddhAMta praveza ratnamAlAmAM eka khUba ja suMdara draSTAMta dvArA samajAvavAmAM AvyuM che. saMsAranAM pralobhano, bhramapUrNa vicAra ane rAgadveSa vagere sarpa samAna che ane draDhatApUrvaka potAnI sAdhanAmAM lAgelo puruSArtha jIva noLiyA samAna che jene saMta sadgaknI dIkSArUpI jaDI-buTTI prApta che. A jaDI-buTTInA prabhAvathI te saMsArarUpI sarpanA viSarUpa vidanane dUra karIne potAnA lakSyanI prAptimAM saphaLa thaI jAya che, jevuM ke jenA siddhAMta praveza ratnamAlAmAM spaSTa karavAmAM AvyuM cheH sApa ane noLiyo eka bIjAnA duzmana hoya che. jyAre noLiyo sApanI sAthe laDAI kare che to jaMgalamAM eka nolabela nAmanI jaDIbuTTI hoya che tenI ja pAse rahIne noLiyo sApanI sAthe laDAI kare che, kAraNa ke jo laDAImAM sApa karaDI le, to te nobela buTTIne sUdhI levAthI tenuM viSa dUra thaI jAya che, to hara hAlatamAM noLiyo sApane mArI nAkhe che; tevI ja rIte A Akho saMsAra sarpa-rUpa che ane puruSArtha karanAro jIva noLiyA samAna che. sarparUpa saMsAra che, noLiyA-rUpa nara jANa. saMta buTTI saMyogathI, thAya sarpa -viSanI hAna. A saMsAra sarparUpa che ane noLiyArUpIya puruSArtha karanAro jIva che; jyAre A jIva saMsAranA viSaya bhogonI anukULatA ane pratikULatAmAM
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru baLe che, tyAre tene saMtarUpa jaDI-buTTIthI sarparUpa je mithyAtva che, teno nAza thaI jAya che. A jIva anAdi kALathI duHkhI thaI rahyo che, tenuM kAraNa kevaLa e ja che ke ene saMtarUpI buTTI maLI nathI.20 jyAM sudhI jIva nirmaLa jJAnathI paripUrNa koI saMta sadguruthI dIkSA grahaNa karIne temanI sevAmAM lAgato nathI. arthAt temanA upadezAnusAra dRDhatApUrvaka pAramArthika abhyAsamAM joDAto nathI, tyAM sudhI tenA mATe mukti prApta karavI saMbhava nathI. eTalA mATe zubhacaMdrAcArya sAcA mahAtmAnAM keTalAMka lakSaNone batAvIne temanI sevAmAM lAgavAno upadeza Ape che. teo kahe cheH je saMyamI muni (mahAtmA) tattvArthanuM (vastunuM) yarthAtha svarUpa jANe che, mokSa tathA tenA mArgamAM anurAgI che, ane saMsArajanita sukhomAM niHspRha (icchArahita) che te muni (mahAtmA) dhanya che. temanuM kIrtana tathA prazaMsA karavAmAM Ave che. je munijanonuM saMyamarUpI jIvana krodhAdi kaSAyarUpa sarpothI tathA ajeya rAgAdi nizAcarothI naSTa thayuM nathI; tathA jemanuM citta nirmaLa jJAnarUpa amRtanA pAnathI pavitra che ane je sthAvara trasa (nahIM cAlanArA ane cAlanArA)bhedayukta jagatanA jIvo mATe karuNArUpI jaLanA samudro che, he Atman! muktirUpI maMdira para caDhavAnI pravRtti karatAM tane pUrvokta prakAranA munio (saMto athavA mahAtmAo)nA caraNonI chAyA ja sopAna (sIDI)nA pagathiyAM samAna thaze. 175 bhAvArtha - jemaNe dhyAnanI siddhi karavI hoya, temaNe evA munio (saMto athavA mahAtmAo)nI sevA karavI joIe." A durlabha manuSya-jIvanane saphaLa banAvavA mATe e atyaMta Avazyaka che ke ApaNe koI sAcA sadgurunI sevAmAM jaIne temanAthI dIkSA prApta karIe ane temanA upadeza anusAra potAnI-jAtane ratnatraya arthAt samyagdarzana (sAcI zraddhA), samyagnAna (sAcuM jJAna) ane samyak cAritra (sAcuM AcaraNa)ne siddha karavAmAM pUrNa rIte lagAvI daIe. sadguru vinA jIvanuM kalyANa thaI zakatuM
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 jaina dharma sAra saMdeza nathI. teo apAra kRpA karIne ane ghora kaSTa uThAvIne jIvone jagADe che, temane sanmArgamAM lagAve che ane temane sadAne mATe sukhI banAvavAno athAka prayAsa kare che. saMta sadgaknI anupama kRpAno ullekha karatAM kAnajI svAmI kahe cheH ahA jIvone hitapaMthamAM lagAvavA mATe saMtoe ghaNA anugrahathI upadeza Apyo che. mithyAtvAdi bhAva(AtmAthI bhinna padArthomAM huM-mAruMno bhAva vagere) ja saMsAranI jALa che, temAM phasAIne jIva cAra gatimAM bhaTake che ane duHkhI thAya che. tene duHkhamAMthI choDAvIne sukhano anubhava karAvavA mATe zrIgue A vItarAgavijJAnano upadeza Apyo che. tethI duHkhahArI sukhakArI, kahe zikhaguru karuNAdhAra, temane sAMbhaLo mana sthira karI, jo cAho potAnuM kalyANa. he bhAI! tamArA potAnA ja kalyANa mATe A upadezane tame aMgIkAra karo. AtmahitanA abhilASI mumukSu jIvo! gRhIta-agRhIta (grahaNa karelA ane grahaNa na karelA) badhA mithyAdarzana-jJAna-cAritrane choDIne ane zuddha samyagdarzana-jJAna-cAritrane aMgIkAra karIne AtmakalyANanA mArgamAM lAgo, parAzrayabhAvarUpa (pArakAmAM AtmabhAvarUpa) A saMsAramAM bhaTakavAnuM choDo, mithyAtvavAdI bhAvonuM sevana choDo ane sAvadhAna thaI ne AtmAne ratnatrayanI ArAdhanAmAM joDo.22 sadgaknA A pramANe samajAvavAthI ane potAnA uddhArano suavasara sAme AvatAM paNa jo mUDha prANI temanI vAto na mAne, UlaTuM upadrava kare ane temane kaSTa ApavAno prayatna kare to pachI tene koNa bacAve? te pachI potAnuM pote ja jANe. evA jIvanA saMbaMdhamAM paMDita ToDaramalajI kahe cheH je pramANe khUba daridrIne avalokana mAtra ciMtAmaNinI prApti thAya ane te avalokana na kare, tathA jevI rIte koDhIne amRta-pAna karAve ane te na kare; te ja pramANe saMsAra pIDita jIva sugama mokSamArganA upadezano nimitta bane ane te abhyAsa na kare to tenA abhAgyano
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 177 mahimA amArAthI to thaI zakato nathI. svAdhIna (Atmanirbhara, AtmasaMtuSTa, koIthI kaMIka lAbhanI AzA na karanArA) upadezadAtA guruno yoga maLatAM je jIvo dharmavacanone sAMbhaLatA nathI teo dhITa (dhRSTa athavA uddhata) che ane temanuM duSTa citta che.! jyAre jIva sadgaknA upadezane zraddhApUrvaka sAMbhaLe che, tene mAne che ane pachI tenA anusAra daDhatApUrvaka abhyAsa kare che, tyAre ja te pAramArthika mArgamAM kaMIka AgaLa vadhI zake che. A sAhasI ane puruSArthI sAdhakono mArga che, kAyaro ane kAmacorono nahIM. bhUdharadAsajIe spaSTa zabdomAM kahyuM cheH sadguru deva jagADI, moha nidrA jyAre nivAre, tyAre kaMI bane upAya, karmacora AvatA aTake.24 parama dayALa guru to dayA kare che, paraMtu mUDhajana potAnI mUDhatA choDatA nathI. bhAgyazALI manuSya gurunI mahAnatAne samajIne temane paramAtmArUpa mAne che, temanA prati zraddhA-bhaktino bhAva rAkhe che ane temanI dayAno lAbha uThAve che, paraMtu mUDha loko potAnI mUrkhatAne kAraNe temano anAdara kare che, temane kaSTa ApavAnI ceSTA kare che ane aMtamAM raDatAM-kakaDatAM ane hAtha masaLatAM saMsArathI vidAya le che. sadguru prati jJAnI (vicAravAna vyakita) ane mUDhajananA vyavahAranI A bhinnatAno saMketa ApatAM puruSArthasiddhayupAyamAM kahevAmAM AvyuM cheH zrI guru paramadayALu thaI dIdho satya upadeza, jJAnI mAne jANIne, ddaDha kare mUDha kaleza.25 gurunuM svarUpa A adhyAyanA prathama bhAgano aMta karatAM je dohAne udAharaNa tarIke ApavAmAM (udghata karavAmAM) Avyo che, tenI pahelI paMkti "zrIguru paramadayALa che, dIdho satya upadezathI ja sAcA gusnA svarUpanA saMbaMdhamAM atyaMta mahattvapUrNa saMketa maLe che. Ama to sAcA gurunA jJAna, sAmarthya ane sadAcAra saMbaMdhI badhA guNone gaNAvavA kaThina che, kAraNa ke teo anaMta guNonA svAmI hoya che,
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 jene dharma sAra saMdeza chatAM paNa A paMktimAM temanA mukhya guNonI tarapha saMketa karatAM A kahevAmAM AvyuM che ke sAcA guru parama dayALu hoya che, temane sat (avinAzItattva)no pUrNa anubhava prApta hoya che ane teo kRpA karI jIvonA kalyANa mATe temane satno ja upadeza Ape che. A ja kAraNe temane saMskRtamAM "sadga' ane hindImAM "sataguru" athavA "guru" kahe che. jene satno yathArtha anubhava hoto nathI te satno upadezaka thaI zakato nathI. eTalA mATe kAnajI svAmI mumukSu (mokSanA Icchuka) jIvone sAvadhAna karatAM kahe cheH mumukSu jIvoe e vizeSa dhyAna rAkhavuM joIe ke jemaNe satno anubhava karyo hoya- evA "satpuruSonI pAse ja satno upadeza maLI zake che, paraMtu jemaNe "satno anubhava ja karyo nathI - evA ajJAnIonI pAsethI kyAreya sa-upadezanI prApti thatI nathI.ra6 jo koI e prazna kare ke zuM ApaNe potAnI-jAte sanuM jJAna prApta karI zakatA nathI, to tene samajAvI zakAya che ke sAdhAraNataH je jJAna ApaNe potAnI-jAte prApta karIe chIe te potAnI iMdriyo ane mana dvArA ja karIe chIe. paraMtu iMdriyo ane mana dvArA mAtra sAMsArika padArthonuM ja jJAna thAya che je badhA asat (nazvara) che. sanuM jJAna iMdriyo ane mana dvArA thatuM nathI. te jJAna atIndriya (iMdriyothI para) che. ene mAtra AMtarika dhyAna ke samAdhi dvArA potAnA aMtaramAM anubhava karavAmAM Ave che. sAcA guru te jJAnane prApta karyA pachI ja potAnA anubhavanA AdhAre bIjAone A jJAnane prApta karavA mATe prerita kare che ane teno mArga batAve che. sAcA gurunA upadezanA vinA satna jJAna iMdriyo athavA mana-buddhi dvArA pahelethI ja kyAreya koIne prApta thayeluM hotuM nathI. A jJAnanI prApti thavAthI ja koI sAdhaka kevalI (sarvajJa) gurunuM pada prApta kare che.A jJAnanI prAptithI tene anaMta sukha, anaMta zakti Adi anya badhA sadgaNa sahaja ja prApta thaI jAya che ane te sAcA gurunuM pada prApta karIne jIvono sAco hitopadezI banI jAya che. vAstavamAM satno anubhava karanArA sadguru athavA arahaMta (arihaMta) devanI kRpAthI ja koI sAco ziSya guru-padanI prApti kare che. temanI kRpA
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru vinA koI potAnI-jAte sadguru ke arihaMta banI zakato nathI. AcArya zrI zivamunijI mahArAje khUba ja spaSTa zabdomAM kahyuM cheH arihaMta thavAnI yogyatA gurunI kRpA vinA saMbhava nathI.7 arham (arahaMta) ke saMta sadgurunI sevA ane bhakti dvArA ja sAdhaka sAcA jJAnane prApta karIne muktinI prApti kare che ane pachI te potAnA gurunI kRpAthI svayaM gurunA padane prApta karIne jIvone muktino upadeza Ape che. A pramANe manuSya-jIvananuM lakSya, muktinI prApti guru-bhakti dvArA ja thAya che. ene spaSTa karatAM AcArya ziva munijI kahe cheH jaina dharma anusAra arhat eka Adarza saMta che, sarvocca zikSaka (upadezaka) che tathA sarvajJa che. je temanI bhakti kare che, te mukti prApta karI le che.28 179 sadguru athavA arihaMta deva potAno muktidAyaka upadeza koI nijI svArtha vinA mAtra jIvonA upakAra mATe pradAna kare che. eTalA mATe temane Apta ke sAcA hitakAraka kahevAmAM Ave che. ratnakara zrAvakAcAramAM ene A zabdomAM samajAvavAmAM AvyuM cheH : doSothI rahita, sarvajJa ane jenAgamanA upadeSTA ja sAcA Apta (vizvasanIya upadezaka, arihaMta) che. anya koI sAcA Apta arthAt sAcA deva nathI. paramapadamAM sthita, kevala jJAnanI jyotithI prakAzita, vItarAgI karmamelathI rahita, kRtakRtya, sarvajJa, Adi-madhya-aMta thI paNa rahita, badhA prANIonA hitakAraka sAcA deva ja hitopadezI kahevAya che. jevI rIte vAdakanA hAthano sparza pAmIne mRdaMga vAgavA lAge che, tene bIjI koI apekSA hotI nathI tevI ja rIte hitopadezI arihaMta deva jIvonA hita mATe vinA koI svArtha, rAga ane apekSAe upadeza Ape che. teo ja sAcA deva che.29
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza loka prakAzaka ane loka hitakArI guru athavA upadezaka banavA mATe potAnA dhyAnamAM pUrNa ekAgratA prApta karIne kaivalajJAna (sarvajJatA)nI prApti karavI Avazyaka che. kevala jJAnanI prApti karavAno ullekha jJAnArNavamAM A pramANe karavAmAM Avyo cheH 180 (sAdhaka) ekatvavitarka avicAra(pUrNa ekAgra) dhyAnathI ghAti karma (AtmAnA svarUpane DhAMkanArA karma)no nAza karIne, potAnA AtmalAbhane prApta thAya che ane atyaMta utkRSTa zuddhatAne pAmIne, kevalajJAna ane kevaladarzana (pUrNa vizvAsa)ne prApta kare che. te jJAna ane darzana banne alabdhapUrva che, arthAt pahelAM kyAreya prApta na thayA hatA. to temane pAmIne, te ja samaya teo kevalI (sarvajJa) bhagavAna samasta loka ane alokane yathAvat (yathArtha rUpamAM) jue ane jANe che. je samaye kevala jJAnanI prApti thAya che te samaye te bhagavAna sarvakALamAM udayarUpa (pragaTarUpa) sarvazadeva hoya che ane anaMta sukha anaMta vIrya (zakti) vagere vibhUti (aizvarya)nA prathama sthAne (sarvocca sthAna para) hoya che.30 AvA sarvaguNa saMpanna sarvajJAtA sadguru potAnA divyadhvani dvArA adhikArI jIvone bodhi (Atmika jJAna) pradAna kare che. te divyadhvanithI ja samasta jJAna pragaTa thAya che. A divyadhvani parama prakAzamaya hoya che. eTalA mATe sarvajJAtA sadgurune bodhisattva (parama jJAnamaya ke caitanyamaya) ane vaizvAnara (parama jayotirmaya paramAtmA) paNa kahevAmAM Ave che. jainadharmAmRtamAM A vAtone A prakAre samajAvavAmAM AvI cheH je zArIrika-mAnasika Adi sarva prakAranA klezomAM paDelA prANIone sarva-arthonuM pratipAdana karanArI potAnI anupama bhASA athavA divyavANI dvArA bodha-pradAna kare che, tene 'bodhisattva' (parama jJAnamaya ke caitanyamaya svabhAvavALA) kahe che. lokAloka (loka ane aloka)ne prakAza karanArI kevalajJAnarUpI kiraNo dvArA jenA AtmAmAM sadA suprabhAta rahe che, te 'bhavya-divAkara' (divya jJAnano zItaLa ane
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 181 guru sukhada prakAza ApanAro sUrya) kahevAya che. jemaNe dhyAnarUpI agni dvArA potAnA janma, jarA (vRddhAvasthA) ane mRtyurUpI mahArogone bALI dIdhA che ane je Atma-jyotiono pUMja che te ja kharekhara vaizvAnara' (paramajyotirmaya paramAtmA) che. e spaSTa che ke sAcA guru (saMta sadguru) je jJAnane pradAna kare che, te AMtarika jJAna che, koI bAhya jJAna nathI, sAcA guru saMsArathI anAsakta ke vItarAgI hoya che. eTalA mATe teo potAnA ziSyone saMsAranA bAhya viSayomAM UlajhAvatA nathI. teo temane bAhya kriyAo ane banAvaTI vezabhUSAthI dUra rAkhavA icche che ane temane aMtarmukhI banavAno upadeza Ape che. tene spaSTa karatAM kAnajI svAmI kahe cheH ahA, vItarAgamArgI saMtonI kathanI ja jagatathI judI che. te aMtarmukha laI janArI che. tethI he jIva! sAcA gurunA svarUpa oLakhIne kugurunI mAnyatAne tuM choDI de jenAthI tAruM hita thaze. 2 sAcA guru sadA sadAcAranA niyamonuM dRDhatAthI pAlana karatA karatA aMtarmukhI dhyAna athavA samAdhi dvArA potAnA AtmAmAM lIna thaI ne sAcA AnaMdane prApta karI cUkyA hoya che. eTalA mATe teo potAnA ziSyone paNa aMtarmukhI thaI potAnA AtmAmAM lIna thavAno ja upadeza Ape che. sAcA gurunI oLakha batAvatAM hukamacaMda bhArilla khUba ja spaSTa zabdomAM kahe cheH sAMbhaLo bhAI! mULa vastu to AtmAne samajIne temAM lIna thavuM che. AtmavizvAsa (samyagdarzana), AtmajJAna (samyajJAna) ane AtmalInatA (sammacAritra) jenAmAM hoya tathA jenuM bAhyAcaraNa paNa AgamAnukULa (saoNMthone anukULa) hoya, vAstavamAM sAcA guru to te ja che.33 sAcA gurumAM koI paNa prakArano vikAra hoto nathI. teo sarvadoSarahita ane sarvaguNasaMpanna hoya che. temanI zaktino paNa koI aMta hoto nathI. paraMtu teo potAnI zakitanuM pradarzana (dekhADo) karatA nathI. teo zAMta-bhAva
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza dhAraNa karelA rahe che. temanA zAMta svarUpanA darzana mAtrathI zraddhALu jIvomAM AMtarika prasannatA, sadbhAvanA ane bhaktinI lahera doDI jAya che ane teo sahaja bhAvathI mokSamArganI tarapha pravRta thaI jAya che. evA gurunI bhaktithI mana sAMsArika viSayothI haTe che ane ekAgra bhAvathI AMtarika AnaMdamAM lIna thavA cAhe che tathA tenA mATe ucita prayatna athavA sAdhanAmAM lAge che. 182 anubhava prakAzamAM gunA zAMta svarUpa ane guru bhaktinI mahimAno ullekha A zabdomAM karavAmAM Avyo cheH guru mokSa-prAptinA mArgano upadeza Ape che. zAMtasvarUpa dhAraNa karanArA guru koI vacana bolyA vinA ja mokSano mArga batAve che. evA sarvadoSarahita zrI gurunI bhakti karavA mATe kahevAmAM AvyuM che. emanI bhaktithI mukti prApta thAya che, ema samajIne gurU bhakti karavI joIe. tyAre mana badhA bhogothI udAsIna thaIne AtmasvarUpamAM sthira thavA Icche che ane tenA mATe sAdhanAmAM lAge che. eTalA mATe mananI sthiratA sAdhya(lakSya) che ane guru bhakti tenuM kAraNa (sAdhaka ke preraka) che.34 zAMtabhAva dhAraNa karanArA sadguru jyAre paNa jIvone upadeza ApavA mATe vacana bole che to temanuM vacana haMmezA satya, madhura ane hitakArI hoya che. teo kyAreya koInuM dila dukhADatA nathI ane na gupta ke pragaTa rUpathI bIjAo pAsethI potAnA mATe kaMI le che. teo sadA badhI paristhitiomAM sadAcAranA niyamonuM pAlana kare che. teo ahiMsA, satya, acaurya (bIjAonI koI vastu na levAno niyama) ane brahmacarya vagere vratono nirvAha sahaja bhAvathI kare che. emanA A sadguNono ullekha karatAM mULazaMkara desAI kahe cheH kevA che te guru? trasa tathA sthAvara (cara ana acara) jIvonI mana vacana kAyAthI hiMsA karatA nathI, bIjA jIvothI hiMsA karAvatA nathI tathA je hiMsA kare che tenI anumodanA paNa karatA nathI. evA ahiMsA mahAvrata yukta che. te munirAja hita mita (hitakArI ane madhura)
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru 183 Agama (sadgathInA) anukULa vacana bole che. jemanI vANImAM na kaTutA che na kaThoratA che, evA satya mahAvrata yukta che. te munirAja pArakI vastu levAno bhAva paNa karatA nathI evA acorya mahAvrata yukta che. te munirAjano saMsAranI badhI ja strIo prati mAtA, bahena, putrI jevo vyavahAra che ane potAnA aMtaraMgamAM (aMtaramAM) ratIbhAra kAma-vAsanA AvavA detA nathI. tethI brahmacarya mahAvata sahita che. Ama to saMsAramAM upadezakonI koI kamI nathI. paraMtu kevaLa sadguru ja sAcA hitopadezI hoya che je niHsvArtha bhAvathI mAtra jIvonA kalyANa mATe upadeza Ape che. teo svayaM AdhyAtmarasanA AnaMdano anubhava prApta karI cUkyA hoya che ane bIjAone paNa potAnA upadeza dvArA teo te ja AnaMdarasano anubhava prApta karavAnI preraNA Ape che. jeNe svayaM AdhyAtmarasane cAkhyo nathI tene sAco upadezaka athavA vaktA mAnavo joIe nahIM. A saMbaMdhamAM paMDita ToDaramala khUba ja spaSTatAnI sAthe kahe che: AdhyAtmarasa dvArA yathArtha potAnA svarUpano anubhava jene thayo na hoya te jinadharmano marma jANato nathI. AdhyAtmasamaya sAcA jina dharmanuM svarUpa tenA dvArA kevI rIte pragaTa karI zakAya? eTalA mATe AtmajJAnI hoya to sAcuM vaktApaNuM (upadezaka hovAno guNa) hoya che. je AdhyAtmarasano rasiyo vaktA che, tene jina dharmanA rahasyano vaktA jANavo... evo je vakatA dharmabuddhithI upadezadAtA hoya te ja potAnuM ane anya jIvonuM bhaluM kare che ane je kaSAyabuddhithI (mAna, mAyA, lobha vagerethI yukta buddhithI) upadeza Ape che te potAnuM tathA anya jIvonuM bUruM kare che - evuM jANavuM. 6 svArthI upadezakothI sAvadhAna karavAnA uddezyathI teo pharI kahe cheH vaktA kevo hovo joIe ke jene zAstra vAMcIne AjIvikA vagere laukika-kArya sAdhavAnI icchA na hoya; kAraNa ke jo AzAvAna hoya to yathArtha upadeza ApI zakato nathI.37
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza sAco guru jene AtmasvarUpano anubhava prApta thaI gayo hoya che, te potAnA caitanyasvarUpa AtmAne saMsAranA samasta padArthothI, je jaDa athavA acetana che, bilakula bhinna samaje che. saMsAranA saghaLA padArthothI potAnA AtmAnI bhinnatAnA jJAnane ja jaina dharmamAM 'bheda-vijJAna' kahevAmAM Ave che. A bheda-vijJAnanA pragaTa thavAthI sAcA gurune sAMsArika vastuo prati kyAreya paNa rAga, dveSa ke moha thato nathI. teo haMmezAM zAMta ane zItaLa banelA rahe che. temanA satya svarUpa, zItaLa citta ane zAMta bhAvano ullekha karatAM jaina kavi banArasIdAsajI temanI vaMdanA A zabdomAM kare cheH 184 bheda vijJAna jAgyuM jemanA ghaTa, zItaLa citta thayuM jema caMdana. kela kare ziva-mArgamAM, jagamAM jinezvaranA laghunaMdana. nirmaLa satya svarUpa sadA jemanuM, avaghata pragaTyo mithyAtva nikaMdana, zAMta dazA temanI pichANI, kare kara joDI banArasI vaMdana.38 artha - jenA aMtaramAM bheda-vijJAna pragaTa thaI gayeluM hoya che, temanuM citta caMdananI jema zItaLa thaI jAya che. potAne jinezvara bhagavAnano eka nAno (tuccha) putra (ziSya) mAnanArA guru saMsAramAM AvIne zivamArga arthAt kalyANamaya mokSamArgamAM cAlavAno AnaMda manAve che. mithyAtva-bhAvane naSTa karanAruM temanuM nirmaLa satyasvarUpa haMmezAM pragaTa rahe che. temanI zAMta dazAne oLakhatAM banArasIdAsa hAtha joDIne temanI vaMdanA kare che. samatA bhAva dhAraNa karanArA gurunA akathanIya AMtarika AnaMda ane temanI apAra mahimAnAM guNa-gAna karatAM paMDita dolatarAmajI paNa kahe cheH ari-mitra, mahela-masANa, kaMcana-kAca, niMdA-stuti kare; pUjA karanAra asi-prahAra karanAra prati sadA samatA dhare. ema ciMtanathI nijamAM sthira thayA, temaNe je akathanIya AnaMda lahyo; te iMdra nAga-narendra ke abhimAnI nahIM kahyo.39
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru artha - vItarAgI mahAtmA athavA sAcA saMta sadguru zatru ke mitra prati, sonA ke kAcanA prati, niMdA ke stuti karanArAnA prati ane satkArapUrvaka pUjA karanArA athavA talavArathI prahAra karanArA prati sadA samatA dhAraNa karIne rahe che. A pramANeno samatva-vicAra rAkhIne AtmasvarUpamAM sthiratAthI lIna rahenArA mahAtmAne je akathanIya (vacanathI kahI na zakAya tevo) AnaMda prApta thAya che, te AnaMda devatAonA rAjA indra, nAgonA rAjA vAsuki, cakravartI rAjA ke potAnI-jAtane badhAno svAmI mAnI besanArA abhimAnIne maLavAnI vAta kyAre paNa kahI zakAtI nathI, arthAt A badhAne te AnaMda kyAre paNa prApta thaI zakato nathI. 185 sAcA gurunA samatA bhAvano ullekha karatAM jaina kavi bhUdharadAsajI paNa potAnA hRdayamAM temanA darzananI lAlasA rAkhIne banne hAtha joDIne temane A vinaMti kare cheH te munivara kyAre maLaze upakArI Teka / / kaMcana kAca barAbara jemane, jema zatru mahela masANa maraNa ane jIvana, sama garimA ane gALI. ||ve 0 / / joDI jugala kara 'bhUdhara'vinave, te padanI lAlazA amArI, bhAga udayathI darzana jyAre pAmuM, te dina para balihArI. ||ve 0 40 tema hitakArI, artha - khabara nathI te zreSTha paropakArI munivara athavA mahAtmA mane kyAre maLaze jemanA mATe sonuM ane kAca, zatru ane hiteSI mitra, mahela ane smazAna bhUmi, maraNa ane jIvana tathA prazaMsA ane gALa eka samAna che. bhUdharadAsajI banne hAtha joDIne vinaMtI kare che ke mane to temanA ja caraNomAM pahoMcavAnI lAlasA che. huM te dina para balihAra jaIza je divase mAruM bhAgya udaya thaze ane huM temanAM darzana prApta karIza. sAcA guru vAstavamAM paramAtmAnuM sAkAra rUpa hoya che. jaina dharmamAM paramAtmAnA be rUpa batAvavAmAM AvyAM cheH eka sakala (zarIra sahita) ane bIjuM niSkala (zarIra rahita) A banne bhedone samajAvatAM ANa-sAra (jJAna-sAra)mAM kahevAmAM AvyuM cheH
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 dvividhaH tathA paramAtmA sakalaH tathA niSkalaH iti jJAtavyaH|| sakalo ardhasvarUpaH siddhaH punaH niSkalaH bhaNitaH |/1 artha sakala ane niSkala A be prakAranA paramAtmAne jANavA joIe. arhata (arahaMta) rUpamAM teo sakala (zarIra sahita) athavA sAkAra hoya che ane siddharUpamAM temane niSkala (zarIra rahita) kahevAmAM AvyA che. A pramANe sAcA guru haratA-pharatA siddha bhagavAna che, arthAt teo paramAtmAnA sAkAra (zarIradhArI)rUpa che. ApaNe AvA gurunI sAme zraddhAbhakti sAthe zira jhukAvavuM joIe ane temanA upadezonuM dRDhatApUrvaka pAlana karavuM joIe. hukamacaMda bhArilla paNa temanA caraNomAM zIza jhukAvatA temanA batAvelA mArga para cAlatA rahevAnI abhilASA A zabdomAM vyakta kare cheH - jaina dharmaH sAra saMdeza - cAlatA-pharatA siddhothI guru caraNomAM zIza jhukAvIe chIe, ame cAlIe tamArA kadama para, nita Aja bhAvanA bhAve che.42 gurUprAptinuM phaLa jIvanuM ajJAna ja tenA baMdhananuM mULa kAraNa che. gurunI ja kRpAthI jIva potAnA janma-janmAMtarathI jakaDAyelA ajJAnanA aMdhakArane samULa naSTa karIne AMtarika jJAnanA prakAzane pragaTa karavAmAM ane potAnA duHkhothI sadAne mATe chuTakAro pAmIne mokSanuM anaMta sukha prApta karavAmAM saphaLa thAya che. guthI prApta A anupama lAbhanuM varNana AcArya padmanaMdi A zabdomAM kare cheH - A saMsAra-vana ajJAna-aMdhakArathI vyApta che, duHkharUpa vyAlothI-duSTa hAthIo athavA sarpothI bhareluM che - ane temAM evA kumArga che je durgatirUpa gRhomAM laI janArA che ane jemanAmAM paDIne badhAM prANI bhUlI-bhaTakIne ghUmI rahyAM che bhavanamAM cakkara kApI rahyAM che. te vanamAM nirmaLa jJAnanI prabhAthI (AbhAthI) daidIpyamAna gurUvAkyarUpaarhattravacanarUpa, arthAt guru-upadezarUpa, - mahAna dIpaka saLagI rahyo che. je subudhajana che te te jJAnadIpakane prApta thaIne ane tenA sahAre sanmArgane joIne sukhapadane -sukhanA vAstavika sthAna (mokSa)ne prApta thAya che, emAM saMdeha nathI.43
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru 187 A ja pramANenuM varNana prastuta karatAM AcArya amitagati paNa kahe che ke duHkhamaya saMsAra-vanamAM bhaTakatA rahenArA jIva mAtra gusnA batAvelA mArga para cAlIne ja badhAM saMkaTothI bacIne surakSita mokSarUpI nagaramAM pahoMcI zake cheH A duHkho rUpI hAthIothI bharelA ane hiMsA vagere pAponA vRkSone rAkhanArA tathA khoTI gatirUpI bhIlonA palliA (duSTavRttiovALAnA gAmo)nA khoTA mArgamAM nitya paTakanArA saMsAra vanamAM sarva ja prANIo bhaTakyA kare che. A vananI vacce je catura puruSa sugusnA batAvelA mArgamAM cAlavAnuM zarU karI de che te paramAnaMdamaya, utkRSTa ane sthira eka nirvANarUpI nagaramAM pahoMcI jAya che.44 asaMkhya janmothI jIvanI AMtarika AMkha baMdha paDI che. e kAraNe tene potAnI-jAtanuM jJAna nathI. te potAnA aMtaramAM praveza karIne potAnA paramAtmArUpanuM darzana karavAmAM asamartha che. jyAre sararUpI netra-vaidya potAnI yukti dvArA jIvanA ajJAnarUpI paDadAne haTAve che, tyAre jIvanI AMtarika AMkha khUle che. tyAre te potAnI aMdara akhaMDa jyoti svarUpa paramAtmAnA darzana karavAmAM ane anaMta sukhane prApta karavAmAM saphaLa thAya che. anubhava prakAzamAM e tathyane A zabdomAM samajAvavAmAM AvyuM cheH jema koIno janma thayo ane te janmathI ja potAnI AMkha para cAmaDI lapeTelo saMsAramAM Avyo. tenI AMkhonI aMdara prakAza jemano tema hato, paraMtu bAhya cAmaDIthI DhaMkAyelo rahevAne kAraNe tene potAnuM zarIra sUjhatuM na hatuM. jyAre koI AMkhono vaidya maLyo, tyAre teNe batAvyuM ke cAmaDInI aMdara pUrI jyotivALI tenI AMkha che ane te vaidya yukti dvArA lapeTAyelI cAmaDIne dUra karI dIdhI. tyAre te bALakane potAnuM zarIra ApoApa sUjhavA lAgyuM ane anya cIjo paNa dekhAvA lAgI. A pramANe anAdi kALathI jJAna-cakSu (AMtarika AMkho baMdha paDelI cAlI AvI rahI che. A kAraNe potAnuM AMtarika svarUpa dekhAtuM
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 jaina dharma sAra saMdeza nathI. tyAre sadgururUpI netra-vedya maLyA. temaNe jJAnanA AvaraNane dUra karavAnI yukti batAvI. te yuktino zraddhApUrvaka prayoga karavAthI jJAnanuM AvaraNa dUra thaI gayuM. tyAre te jIve svayaM ja potAnA akhaMDa jyotisvarUpanAM darzana karyA ane tene anaMta sukhanI prApti thaI.Da sadgurunI dIkSA ane upadezanuM amRtamaya vacana ja te aMjana che jenAthI jIvanI AMtarika AMkhano paDado haTe che, tenA aMtaramAM anaMta jJAnano prakAza pragaTa thAya che ane te paramAtmAnA AnaMdamaya rasamAM magna thAya che. ene spaSTa karatAM anubhava prakAzamAM kahevAmAM AvyuM cheH ajJAnanuM AvaraNa tyAre ja haTe che jyAre sadguru potAnA vacanarUpI aMjanathI A AvaraNane dUra kare che. tyAre ja AMtarika jJAna-cakSu prakAzita thAya che tathA loka ane aloka dekhAvA lAge che. A jJAnano mahimA apAra che. aMdaranA jJAnamaya mUrtinuM dhyAna karIne anekamunijana athavA saMta-mahAtmA pAra thaI gayA. .. te mUrtinuM svarUpa jJAnano bhaMDAra che. te svarUpanuM vAraMvAra dhyAna karavAthI avinAzI rasanI prApti thAya che. te rasanuM sevana saMta-jana karatA rahyA che. tuM paNa tenuM sevana kara. A kalyANamaya anupa jyotisvarUpa pada tAruM potAnuM ja che. tuM paramezvaranA padane potAnAthI dUra na samaja. potAne paramezvaranuM ja rUpa samaja tene kaMIka yAda to kara. pachI jJAnano prakAza pragaTa thaI jaze. mohano aMdhakAra maTI jaze ane badhuM ja pUruM karI levAno AnaMdamaya bhAva cittamAM chavAI jaze. eTalA mATe parAyI (potAnAthI bhina) vastuonuM dhyAna ane ciMtana choDIne zIdhra potAnA AtmAnI tarapha jo tathA tenA vicAra ane dhyAnamAM magna rahe. tArI aMdara ja paramAtmAno AnaMdamaya vilAsa thaI rahyo che. enAthI adhika bhaluM bIjuM zuM che?46 bAhya AMkhothI ApaNe phakta bAhya saMsAranA anitya ane nazvara padArthone ja joIe chIe je mohaka ane bhrAmaka che. teo ApaNI aMdara aneka vikAra pedA karIne ApaNane duHkhamAM phasAvI rAkhe che. te duHkhathI mukti apAvavA mATe sadguru ja ApaNA trIjA netrane khole che ane ApaNane sAcuM jJAna pradAna kare
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 189 che. te netranA khulavAthI sAdhaka trilocana (traNa netravALo) banI jAya che ane te traNeya lokone joI zake che. te netranA khUlyA vinA na to ApaNI ajJAnatAnuM aMdhAruM dUra thAya che, na ApaNA duHkhono aMta thAya che ane na ApaNe kyAre sukhI ja thaI zakIe chIe. sadga dvArA prApta A jJAnano mahimA batAvatAM jaina dharmAmRtamAM kahevAmAM AvyuM cheH A saMsArarUpI ugra marusthaLamAM duHkharUpa agnithI saMtapta (khUba tapelA) jIvone A satyArtha jJAna ja amRtarUpI jaLathI tRpta karavA mATe samartha che, arthAt saMsAranA duHkhone maTADanAra samyajJAna ja che. jyAM sudhI jJAnarUpI sUryano sAtizaya (pUrNatAnI sAthe) udaya thato nathI tyAM sudhI A samasta jagata ajJAnarUpI aMdhakArathI AcchAdita rahe che, paraMtu jJAnanA pragaTa thatAM ja ajJAnano vinAza thaI jAya che. jJAna ja to saMsArarUpI zatrune naSTa karavA mATe tIrNa khaDaga (talavAra) che ane jJAna ja samasta(badhA) tattvone prakAzita karavA mATe trIjuM netra che. jenI nirdoSa ceSTAmAM trIjA jJAna-netra dvArA trailokya (trilokI) darpaNanA samAna pratibiMbita thAya che, tene trilocana' kahe che.? sadguru dvArA je jJAna ApaNane prApta thAya che, te ApaNI aMdara ja che, sadguru kayAMya bahArathI kaMIka ghoLIne ApaNane pivaDAvatA nathI. teo to phakta AMtarika AMkha kholAvAnI yukti zikhavADe che.te yuktine jANyA vinA ApaNe duHkhI banIne Thera TheranI Thokaro khAtA pharIe chIe. ApaNI potAnI ja gaThaDImAM jJAnanuM amolakha ratna, maNi athavA lAla rAkhelAM che. paraMtu ApaNe te gaThaDIne kholavAnI yukti jANatA nathI. eTalA mATe ApaNe saMsAramAM kaMgALanI jema koDI-koDI mATe mohatAja banIne pharIe chIe ane agaNita janmo sudhI kaSTa bhogavatA rahIe chIe che. potAnI aMdara anaMta jJAnano bhaMDAra hovA chatAM paNa ApaNe saMsAranA aMdhakUpamAM paDyA rahIe chIe. sadguru te gaThaDIne kholavAnI yukti zikhavADIne jJAnarUpI lAlanI prApti karAvI de che. tyAre ApaNane Apa meLe potAnA svarUpanuM jJAna prApta thaI jAya
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 jaina dharma sAra saMdeza che, ApaNAM badhAM duHkha maTI jAya che ane ApaNe anaMta AnaMdanI prApti karI laIe chIe. A vAtone samajAvatAM anubhava prakAzamAM kahevAmAM AvyuM cheH jevI rIte badhAnI gaThaDImAM lAla athavA maNi che, chatAM paNa badhA bhramamAM bhUlelA duHkhathI parezAna thaI rahyA che. jo gaThaDI kholIne joI laIe, to sukhI thaI jaIzuM. jo AMdhaLo kUvAmAM paDI jAya to koI Azcarya nathI. paraMtu jo AMkhavALo kUvAmAM paDe to Azcarya che. te ja pramANe A jANanAro ane dekhanAro AtmA saMsArarUpI kUvAmAM paDI gayo che, A khUba AzcaryanI vAta che. moharUpI Thage AtmAnA zira para potAnI ThagAI (chetarapiMDI athavA bhrAMti) nAMkhI rAkhI che jenAthI saMsArarUpI gharane ja potAnuM ghara mAnIne te nija gharane bhUlelo che. gurunA jJAnamaMtra dvArA jyAre ThagAI UtAravAmAM Ave che tyAre ja te nijagharane prApta kare che. zrIguru tene vAraMvAra nijagharane pAmavAno upAya batAve che ane tene potAnA akhaMDa sukha-bharelA dhAmane prApta karIne avinAzI rAjya karavAnuM kahe che. teo samajAve che ke potAnA pApakarmonA kAraNe ja te potAnuM rAjapada khoI nAMkhyuM ane have kaMgALa banIne koDI-koDI bhAgato phare che. tAro khajAno tArI pAse ja hato, te tenI saMbhALa na karI. eTalA mATe duHkhI banyo.18 sadguru (saMta mahAtmA) paramAtmasvarUpano nijI anubhava prApta karIne paramAtmArUpa thaI gayelA hoya che. eTalA mATe temanAthI prApta dIkSA ane upadezano mokSArthInA hRdaya para UMDo prabhAva paDe che. teo ja zAstrano yathArtha marma samajAvI zake che. paraMtu jo koI zAstrone svayaM vAMcIne paramArthanA marmane grahaNa karavAnI ceSTA kare che to tene niSphaLatA ja hAtha lAge che. enAthI viparita, je sadguru pAsethI sAMbhaLIne ane samajIne paramArthanI sAdhanAmAM lAge che, te potAnA prayojanane sidhdha karI le che. eTalA mATe paramArthanA khojIne jarUrI che ke sadgurunI pAse jaIne temanA upadezano lAbha uThAve ane potAno prayojana siddha kare. mAtra zAstrone vAMcavAthI potAnuM prayojana siddha thaI zakatuM nathI. A ja tathyanI tarapha saMketa karatAM kAnajI svAmI kahe cheH
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru 191 sarva zAstronuM prayojana e ja che ke caitanyasvarUpa AnaMdamaya AtmAne oLakhIne temAM lIna thA. zAstranuM eka ja vAkya puruSonI pAsethI sAMbhaLIne jo eTaluM samajI le tyAre ja tenuM prayojana siddha che; ane lAkho-karoDo zAstro sAMbhaLIne paNa A ja samajavAnuM che. jo A na samaje to te jIve zAstronA eka zabdane paNa yathArtharUpe jANyo nathI. ane je jIvane zAstra vAMcatAM paNa AvaDatuM na hoya, nava tattvonAM nAma jANato na hoya, to paNa jo satpaSanI pAsethI zravaNa karIne caitanya svarUpa AtmAno anubhava karI lIdho che to tenA badhA prayojananI siddhi che.49 gurue Apelo upadeza atyaMta prabhAvakArI hoya che. jyAre sAdhaka te upadeza anusAra abhyAsa kare che to tene potAnA svarUpanuM jJAna thaI jAya che. potAnA AnaMdamaya svarUpano anubhava thaI jatAM te potAne saMsAranA anya badhA ja padArthothI bhinna samajavA lAge che ane sAMsArika viSaya-sukhathI udAsIna thaIne mokSa-sukhamAM lIna thaI jAya che. A anupama sukha tapasyA vagerenA rUkSa sAdhanothI kyAre paNa prApta thaI zakatuM nathI. jenadharmAmRtamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH je puruSa gurunA upadezathI, abhyAsathI ane saMviti arthAt svAnubhavathI (AtmAnubhavathI) sva ane paranA aMtara (bheda)ne jANe che te ja puruSa niraMtara mokSasukhano anubhava kare che. ukta prakAre je avinAzI AtmAne zarIrathI bhinna jANato nathI te ghora tapazcaraNa (saMyama) karIne paNa mokSane prApta karI zakato nathI.50 saMsAramAM anAsakta rahenArA vItarAgI guru badhA sadguNothI paripUrNa hoya che. vAstavamAM teo haratA-pharatA paramAtmA ja hoya che. teo sarvasamartha ane parama udAra dAtA hoya che. temanI bhakti dvArA badhuM ja meLavI zakAya che. eTalA mATe jaina dharmamAM paramAtmArUpa gurunI bhakitano apAra mahimA batAvavAmAM Avyo che ane temanA guNa-gAna karavAmAM AvyA che. gururUpI paramAtmAnI bhaktino upadeza ApatA ratnAkara zatakamAM kahevAmAM AvyuM cheH
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 jaina dharma sAra saMdeza vItarAgI prabhu (rAgarahita gurudeva)nA guNonA ciMtanathI jyAre anAdi kAlIna karmabaddha AtmAne zuddha karI zakAya che to pachI kayuM laukika kArya asAdhya rahI jaze? prabhubhaktithI moTAmAM moTuM kArya saMpanna karI zakAya che. ataH pratyeka samaye haratA-pharatA, UThatA-besatAM bhagavAnanI bhakti karavI joIe.' guru-bhaktino mahimA ane tenAthI prApta thanArA lAbhono ullekha karatAM ratnAkara zatakamAM pharI kahevAmAM AvyuM cheH jo vyakti mana lagAvIne prabhunA caraNomAM bhakti kare che, tene traNeya lokanI badhI sukha-sAmagrIo maLI jAya che, teno yaza samasta lokamAM vyApta thaI jAya che tathA badhA loko tene sneha ane teno Adara karavA lAge che. mokSalakSmI (mokSarUpI lakSmI) tenI tarapha prati kSaNa jotI rahe che, svarganI saMpattio tene ApoApa maLI jAya che tathA samasta guNa tene prApta thaI jAya che. abhiprAya e che ke bhagavAnanI bhaktimAM apUrva guNa vartamAna che, jenAthI temanI bhakti karavAthI badhI sukha-sAmagrIo ApoApa prApta thaI jAya che. ... prabhubhaktino AdhAra laIne tapazcaraNa vagere vinA paNa vyakita potAno uddhAra karI zake che. 2 sadguru ja kRpA karIne jIvane satsaMgamAM lAve, jJAnano upadeza Ape, potAnA prati prema vadhAre, potAnuM dhyAna karAve, alakhane dekhADe, aMtaramAM AnaMda-rasa cakhADe ane aMtamAM saMsArathI mukta kare che. anubhava prakAzamAM temano mahimA ane temanA upakArano saMketa A zabdomAM karavAmAM Avyo cheH zrIgurunA ja pratApathI saMtono saMga (satsaMga) maLe che jenAthI saMsAranA tApa (duHkha) maTI jAya che, potAnI aMdara ja AtmasvarUpanI prApti thaI jAya che ane jJAnanI pratyakSa pichANa thaI jAya che. zrI guru potAnuM dhyAna karAve che, potAnA prati prema vadhAre che ane jIvane aMtarmukhI dhyAnamAM lIna karAve che. tyAre jIva sahaja ja AtmarasanI prApti kare che, karma-baMdhanane naSTa kare
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru che, potAne potAnA svarUpamAM lagAve che ane potAnA zuddha caitanyasvarUpanuM dhyAna kare che. tyAre AnaMda utpanna thAya che jenuM rasAsvAdana (svAda) karIne mana zAMta thaI jAya che. ene 'nija anubhava' kahevAmAM Ave che. A anubhavane potAnAthI dUra koNa kahI zake che? A (nija anubhava) AvAgamananA cakrane mITAve che, alakhane dekhADe che, AtmAnA caitanya ane AnaMdasvarUpane pragaTa kare che ane avinAzI rasa prApta karAve che, jeno mokSArthI guNa-gAna kare che jeno apAra mahimA che ane jene jANI levAthI saMsArano bhAra dUra thaI jAya che. zrIgurunI kRpAthI AtmAnA A vikArarahita atyaMta zuddha svarUpane jANI levuM joIe.3 A pramANe e spaSTa che ke koI saMta sadgurunI saMgati maLI javAthI ja jIva potAnA svarUpanI oLakha prApta karI zake che ane saMsAranA duHkhothI chuTakAro pAmI mokSa-sukha prApta karavAmAM saphaLa thAya che.saMtoe mokSa-mArgane saraLa banAvI dIdho che. koI zArIrika yoga-mudrA sAdhyA ke kaSTa uThAvyA vinA AtmalInatA prApta karIne jIva mokSanI prApti karI zake che. ene spaSTa karatAM anubhava prakAzamAM kahevAmAM AvyuM cheH A pramANe satsaMga athavA saMtonI saMgatinA phaLasvarUpe jIva potAnA aMtaramAM dhyAna lagAvIne potAnA AtmasvarUpano anubhava prApta kare che jenAthI teno atyaMta kaThina moha dUra thaI jAya che ane te paramAnaMdanI prApti kare che. AtmasvarUpanI prAptinA mArgane saMtoe saraLa karI dIdho che. 193 corAsI lAkha yoniomAM bhaTakatA rahenArA jIve kyAreya paNa kyAMya sthiratAnI sAthe nivAsa karyo nathI. jyAM sudhI e potAnA parama jyotirmayasvarUpane oLakhIne potAnA kalyANamaya mokSadhAmane prApta karI leto nathI tyAM sudhI A kArya pUruM thaI ja zakatuM nathI. japI, tapI, brahmacArI, yatI (saMnyAsI) vagere banIne aneka prakAranA veza dhAraNa karavAthI paNa bhalA zuM thaI zake che? anAdi bhrama ane duHkha to AtmarasarUpI amRtanA pIvAthI ja maTe che.4
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 jaina dharma sAra saMdeza potAnA anaMta duHkha maTADavA ane parama padane prApta karavA mATe potAnAmAM bahArathI koI navA guNa lAvavAnI AvazyakatA hotI nathI. AtmA svayaM ja sarvaguNa-saMpanna che.basa phakta koI saMta sadgaknI sahAyatAthI enA prakAzane DhAMkanArA bAhya AvaraNane haTAvI devAnI AvazyakatA hoya che. ene haTAvavAno upAya paNa saMtoe sugama karI dIdho che. A saMbaMdhamAM dIpacaMdajI zAha kAzalIvAla kahe cheH jJAna ane darzana (vizvAsa)ne dhAraNa karanAro mAro AtmA caitanya ane AnaMdarUpa che. mAruM A svarUpa anaMta caitanyazaktithI suzobhita ane anaMta guNothI paripUrNa che. A mArA ja upayoga mATe che. huM potAnuM dhyAna potAnA A svarUpamAM lagAvIza. A pramANe anAdi duHkhane maTADIza ane paramapadane prApta karIza. potAnA svarUpa-prAptino A sugama rAha che. AtmAne potAnA anubhavamAM lAvavuM ja kaThina che. ene paNa saMtoe sugama karI dIdhuM che. huM paNa ene temanA ja prasAdarUpamAM pAmyo chuM. A pramANe AtmAnA anubhavano prakAza prApta karavo ja AnaMda dhAmamAM akhaMDa sukha bhogavavuM che. ene mAtra anubhava dvArA ja jANI zakAya che, vacana (kathana) dvArA vyakta karI zakAtuM nathI." koI saMta sadganI saMgatimAM AvyA pachI jIvanI vicAradhArA kevI rIte badalAya che ane te kevI rIte saMsAramAM anAsakta bhAvathI rahIne aMtamAM mokSapada prApta karavAmAM saphaLa thAya che, ene caMpaka sAgarajI mahArAje khUba ja spaSTa ane suMdara DhaMgathI prastuta karyu che. teo kahe cheH jo kyAreka AtmAne saubhAgyathI koI sadgakno samAgama thaI jAya che, to teo dayALu thaIne A mohita saMsArI jIvane potAnA paramahita upadezathI sAvadhAna kare che ke "je sukha zAMti mATe tuM bahAra bhaTakI rahyo che te sukha zAMtino athAga sAgara to tArI bhItara (zarIramAM nahIM AtmAmAM) hiloLA laI rahyo che. kastUrA haraNanI nAbhimAM kastUrI hoya che tenI mohaka sugaMdhamAM te haraNa masta thaI jAya che paraMtu bhramathI te te sugaMdhane potAnI aMdaranI na samajIne bahAranI
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru 195 anya vastuonI samaje che, ataH Ama-tema doDatAM-pharatAM bIjIbIjI cIjone suMghatAM-sUMghatAM thAkI jAya che paraMtu tenI icchAnI tRpti thaI zakatI nathI. tevI ja dazA tArI che. ataH bahAranI taraphathI potAnI vicAradhArAne haTAvIne potAnI aMtaraMganI tarapha sanmukha thA, aMtarmukha thavAthI ja tane zAMti prApta thaze, tArI AkuLatA dUra thaze ane tArI parataMtratAnAM baMdhana DhIlAM thaze. tArI bhItara apAra akSaya nidhi bharelI che, te potAnI-jAtane dIna-hIna kema samajI rahyo che, eka vAra potAnI tarapha jo to kharo." dInabaMdhu patitapAvana ane taraNatAraNa potAnA sadgaknI hitavANIne sAMbhaLIne jyAre A jIvanI mithyA zraddhAmAM parivartana Ave che, jyAre enA hRdayamAM Atma-zraddhA jAgRta thAya che, tyAre mithyA zraddhAnuM janaka (utpAdaka) mohanIya karma svayaM e rIte dUra thaI jAya che je rIte vizALa khullA medAnamAM sUrya udaya thavAthI rAtano aMdhakAra lApatA thaI jAya che, zodhavA para paNa tyAM kyAMya dekhAto nathI. mithyA zradhdhAno gahana aMdhakAra haTatAM ja A jIvanI bhItara Atma-jyoti jhagamagI UThe che, jenAthI AtmAne potAnI anubhUti (anubhavo thavA lAge che. te sva-Atma anubhUtithI jIvane mahAna anupama AnaMda prApta thAya che, te saMsAranA koI paNa ISTa bhoga upabhoga padArthanA anubhavathI maLato nathI, te nija-AtmAno AnaMda na to kahI zakAya che, na koI udAharaNathI pragaTa karI zakAya che. jevI rIte muMgo manuSya koI viSayanA sukhano svayaM anubhava to kare che paraMtu koI anya vyaktine batAvI zakato nathI, ThIka evI ja vAta Atma anubhavanI thaI jAya che. te Atmaanubhavane jaina darzanamAM "samyagdarzana' kahyuM che. samyagdarzana thatAM ja jIvanI vicAradhArA tathA kArya praNAlImAM mahAna parivartana AvI jAya che. tene pachI potAnA AtmA sivAya anya koI padArthamAM rUci rahetI nathI. te bAhya padArthone sparzavA chatAM paNa temanAmAM rata (lIna) thato nathI, achUta jevo rahe che.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 jaina dharmaH sAra saMdeza ataH te gRhasthAzramamAM rahIne paNa gRhasthAzramanAM badhAM kAryo karatAM karatAM paNa, temanAthI alipta achUto rahe che. ataH pApapakaD melathI malina thato nathI, jevI rIte kIcaDamAM paNa paDeluM sonuM meluM thatuM nathI ke pANImAM rahIne kamaLa pANIthI achUta rahe che. samyagdarzana thatAM ja jJAna ane AcaraNa yogya dhArAmAM vahevA lAge che. tyAre temanuM nAma samyajJAna saccAritra (svarUpAcaraNa vagere) thaI jAya che. Avo vyakti avazya svalpakALamAM saMsAramAMthI mukta thaI jAya che. jo jIva sarvajJa sadgunA upadezanA anusAra aMtarmukhI abhyAsa dvArA ekavAra paNa Atmarasane cAkhI le to tene evo AnaMda Avaze ke te pachI kyAreya pAchA vaLIne paNa sAMsArika viSayonI tarapha joze nahIM. jevuM ke anubhava prakAzamAM kahevAmAM AvyuM cheH sarvajJa deve AkhA upadezanuM mULa tattva e batAvyuM che ke jIva AtmasvarUpanA anubhavanA rasanA jo ekavAra svAda laI le, to te evo AnaMdamAM magna thaI jaze ke anya vastuonI tarapha kyAreya joze paNa nahIM. potAnA svarUpamAM samAdhi lagAvIne potAnAmAM ekAkAra thaI javuM e saMtonuM cihna che. AvI avasthAmAM rAgAdi vikAra jovA maLI zakatA nathI, jevI rIte AkAzamAM phUla jovA maLatAM nathI. zarIrane AtmA samajavAnA abhyAsano nAza thavAnI ane caitanya ane AnaMdarUpa AtmAnA prakAzano anubhava thavAnI avasthAnA lakSaNa ke tenI vizeSatAne lakhIne batAvI zakAtI nathI. ene jovAthI, arthAt anubhava karavAthI AnaMda maLe che. eno svAda lakhavAmAM AvI zakato nathI.57 Avo upadeza saMtonI saMgati ke satsaMgamAM ja prApta thAya che. mAtra saMta-mahAtmAnI saMgati ja saMta-mahAtmA banAvI zake che. eTalA mATe AtmakalyANanA icchuka jIvoe parama durlabha satsaMgano lAbha avazya uThAvavo joIe. ene samajAvatAM gaNeza prasAdajI varNI kahe cheH
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197 vartamAnamAM niSkapaTa samAgamanuM maLavuM parama durlabha che, jevI rIte dIpakathI dIpakane saLagAvavAmAM Ave che tevI ja rIte mahAtmAothI mahAtmA bane che, tethI mahAtmAonA saMparka sAdhu samAgama)thI eka divasa svayaM mahAtmA thaI jazo.* sarvajJAtA, sarvazaktimAna ane parama dayALu sadguru pAse kaMI mAgavAnI AvazyakatA hotI nathI. teo potAnA sahaja svabhAvathI ja jIvo para dayA kare che. eTalA mATe jIvonuM kalyANa ApoApa thaI jAya che. varNIjIe tene eka suMdara udAharaNa dvArA A pramANe spaSTa karyuM cheH je chAyAmAM vRkSanI nIce besI jAya che tene enI AvazyakatA nathI ke vRkSa pAse chAyAnI yAcanA kare, vRkSanI nIce besavAthI chAyAno lAbha ApameLe thaI jAya che. A ja rIte je rucipUrvaka zrI arahaMtadevanA guNonuM smaraNa kare che tenAM maMda kaSAya thavAthI zubhopayoga (AtmAdvArA rAgAdithI rahita nizcala dazA grahaNa karavI) svayameva (potAnI-jAte ja) thaI jAya che ane tenA prabhAvathI zAMtino lAbha paNa svayaM thaI jAya che." A rIte sadgaknI kRpAthI jIvane potAnA AtmasvarUpano anubhava thaI jAya che. te traNeya lokonA svAmInuM pada prApta karIne te sahaja sukhadhAmano nivAsI banI jAya che je parama jayotirmaya, nirmaLa ane nirALuM che tathA tenA hRdayamAM niraMjana deva (nirvikAra paramAtmA) pragaTa thaI jAya che. Ane batAvatAM anubhava prakAzamAM kahevAmAM AvyuM cheH zrIgurue AtmAno bodha karAvyo che. tene pAmIne ja jIva sukhI thAya che. enA viSe kyAM sudhI kahevAmAM Ave? e pote ja nirmaLa ane anupama pada che jeno mahimA apAra che. e alakha, akhaMDa, paramajyotirmaya ane sahaja sukhano bhaMDAra che. paraMtu A AtmA anAdi kALathI saMsAranA duHkha-dvandramAM ja potAnA mAnIne temAM ja AnaMda mAnI rahyo hato. A ja bhUla tenA duHkhanuM mULa che.
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 jaina dharmaH sAra saMdeza sadgurunA vacanarUpI amRtane pIvAthI A bhUla maTe che. jayAre AtmacetanA jAgRta thAya che, tyAre anya padArthonI tarapha jovAnuM dUra thaI jAya che. potAnA svarUpa ane potAnA padane jotAM ja AtmAne e anubhava thaI jAya che ke tenuM pada to traNeya lokonA svAmInuM che. Aja avarNanIya anubhavanA saMketa ApatAM jJAnadarpaNamAM kahevAmAM AvyuM cheH mAruM svarUpa anupama virAjituM mArAmAM anya na dekhAya AvI jJAna kaLA nidhi caitanyamUrti eka akhaMDa, mahA sukha sthAna. pUrNa svayaM pratApa laI jyAM yoga nathI paranA sakaLa vividha. pote dekhI anubhava bhayo ati deva nirajanane ura ANyA. artha - mAruM anupama svarUpa suzobhita thaI rahyuM che. mArAmAM koI bIjuM dekhAtuM nathI. A jJAnanI paripUrNa kalArUpa eka akhaMDa caitanya mUrti che je paramasukhanuM dhAma che. A potAnA pUrNa pratApanI sAthe prakAzita che. jemAM anya badhI vividha prakAranI vastuomAMthI koInuM paNa mizraNa (milAvaTa) nathI. potAnI jAtanAM darzanathI eka nirALo anubhava thayo che ane niraMjana deva (nirvikAra paramAtmA) hRdayamAM virAjavA lAgyA che. A ja che gurukRpAnuM adbhuta phaLa. ziSyanuM kartavya parama dayALu guru sahaja bhAvathI jIvo para dayA karIne temane upadeza Ape che, temane mokSano mArga dekhADe che tathA temane A mArga para cAlavA mATe preraNA, utsAha ane sahAyatA pradAna kare che. paraMtu ziSya jo gurunI vAta ja na sAMbhaLe, temanAthI vimukha rahe ane krodha, mAna, mAyA, lobha vagereno zikAra thaIne kumArga para cAle, to teno nistAra (uddhAra) bhalA kevI rIte thaI zake che? jo hitopadezI guru jIva-kalyANa mATe upadeza Ape che to potAnuM kalyANa cAhanAra jIve paNa te upadezano lAbha uThAvavA mATe potAnA Avazyaka
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 199 kartavyane nibhAvavuM atyaMta Avazyaka che. jo koI pAtra UMdhA moMe paDeluM hoya athavA gaMdakI arthAt vikArothI bhareluM hoya to te bhalA guruno pavitra amRtamaya upadeza kevI rIte grahaNa karI zake che? eTalA mATe e Avazyaka che ke jIva potAnA jIvananI zuddhatA para dhyAna Ape, sadAcAranA Avazyaka niyamonuM pAlana kare, zraddhAbhAvathI gurunI pAse jAya, gurunA upadezone sAMbhaLe, temanAthI dIkSA le ane pachI daDhatAnI sAthe gurue batAvelA mArga para cAle. ziSyane mATe vinamrabhAvathI gurunI AjJAmAM rahevuM tathA temanI sevA ane bhakti karavI Avazyaka che. pachI saMyamapUrvaka Atma-sAdhanAmAM lAgIne Atma-zuddhi karavI ane AtmajJAnanI prApti karavI sahaja thaI jAya che. A Avazyaka kartavyonuM daDhatApUrvaka pAlana karanAro ziSya ja gurukRpAno pUro lAbha uThAvIne potAnA jIvanane saphaLa banAvI zake che. ziSyanA kartavya-saMbaMdhI AvI ja keTalIka vAto para ahIM jainAcAryonA vicAra prastuta karavAmAM AvI rahyA che. je bhAgyazALI jIvo che teo ja potAnA svarUpane samajavA ane potAnAM duHkhone dUra karavAnA saMbaMdhamAM gahanatAthI vicAre che. teo koI sAcA gurunI khoja kare che, temanI pAse jaIne temanI pAsethI upadeza grahaNa kare che ane temanA upadezAnusAra AdhyAtmika abhyAsamAM lAgIne potAnA jIvanane sudhAravAno prayatna kare che. A saMbaMdhamAM paMDita ToDaramalajI kahe cheH bhalo honahAra che eTalA mATe je jIvane evo vicAra Ave che ke huM koNa chuM? mAruM zuM svarUpa che? jIva duHkhI thaI rahyo che tethI duHkha dUra thavAno zuM upAya che?- mAre ATalI vAtono nirNaya karIne je kaMI mAruM hita che te karavuM joIe - AvA vicArathI udyamavaMta (prayatnazIla) bane che. punazva, A kAryanI siddhi zAstra sAMbhaLavAthI thAya che evuM jANIne ati prItipUrvaka zAstra sAMbhaLe che; kaMIka pUchavuM hoya to pUche che; tathA guruoe kahelA arthane potAnA aMtaraMgamAM vAraMvAra vicAre che ane potAnA vicArathI satya arthono nizcaya karIne je kartavya hoya teno udyamI thAya che. 62
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza pAramArthika mArga para cAlanArA sAdhake potAnA AhAra, vyavahAra, AcAra ane vicArane zuddha rAkhavA ane gurunA batAvelA sadAcAranA niyamonuM dRDhatAthI pAlana karavuM atyaMta Avazyaka che. ene samajAvatA AcArya kuMthusAgarajI mahArAja kahe cheH 200 AtmAne zuddha karanArA AtmAnA zuddha bhAva che. je AtmAnuM zarIra zuddha hoya che tenA bhAva paNa zuddha hoya che. jenuM zarIra azuddha hoya che tenA bhAva paNa azuddha hoya che. A zarIranA banavA ane vadhavAmAM jo kAraNa sAmagrI azuddha hoya che to A zarIra paNa azuddha thAya che tathA zarIranA banavA ke vadhavAnAM sAdhana jo zuddha hoya che to zarIra paNa zuddha ja hoya che. manuSya je bhojana kare che te paNa zarIranA vadhavAnuM kAraNa che. zuddha zarIra paNa te madirAmAM sAdika azuddha padArthonuM sevana karavAthI avazya ja azuddha thaI jAya che. jyAM zarIranI azuddhatA hoya che tyAM pariNAmo (AMtarika bhAvo)mAM azuddhatA hovI svAbhAvika che. eTalA mATe A madirA mAMsAdikanA sevanane dharmano nAza karanAra batAvyuM che. enA sivAya A padArtha atyaMta dhRNita che, jovAne yogya paNa nathI. aneka jIvono ghAta karavAthI utpanna thAya che. emanuM sevana karavAthI kSaNabhara mATe jIbhano svAda bhale ja maLI jAya, paraMtu te kSaNabharano svAda anaMta duHkhone denAro hoya che. eTalA mATe he Atma! tuM emanuM sevana karavAno sarvathA tyAga kara. emano tyAga karavAthI zarIra pavitra thAya che ane tenAthI AtmA ane teno bhAva pavitra thAya che. prathama to zreSTha guruono samAgama maLavo ja ati kaThina che. koI vizeSa zubha karmanA udayathI ja guruono samAgama maLe che. evA guruono samAgama maLI jatAM tathA temanI pAsethI nirmaLa vratone grahaNa karI letAM pachI te vratonuM khUba prayatnothI pAlana karavuM joIe. temanAmAM na to doSa lagAvavo joIe ane na temano bhaMga karavo joIe. A pramANe nirdoSa vratanA pAlana karavAthI ja zrAvaka
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru 201 janma (sAdhakano janma) kRtArtha gaNavAmAM Ave che. A pramANe vrata (sadAcAra) pAlanathI mana paNa te vratomAM tathA dharma ke zIla pAlanamAM atyaMta daDha thaI jAya che. 63 ziSya adhUrA jJAnanA AdhAre potAnA lakSyane prApta karI zakato nathI. potAnA lakSyanI prApti mATe tene pUrNa jJAnanI AvazyakatA hoya che. pUrNa jJAna mAtra paramAtmArUpa pUrNa jJAnI guru dvArA ja prApta thaI zake che. paraMtu evA pUrNa jJAnI guruno pUrNa lAbha uThAvavA mATe ziSya paNa pUrI zuddhatA ane draDhatA sAthe temanA batAvelA upadezonuM pAlana karavuM Avazyaka che. A vAtanI tarapha saMketa karatAM hukamacaMda bhArilla kahe cheH paramAtmA vItarAgI ane pUrNajJAnI hoya che, tethI temano upAsaka paNa vItarAgatA ane pUrNajJAnano upAsaka hovo joIe. viSayakaSAya (viSaya-vikAro)no abhilASI vItarAgano upAsaka hoI ja zakato nathI.64 guru sarvajJAtA ja nahIM, sarvadAtA arthAt badhuM ja ApanArA paNa hoya che. ziSyanI pAse temane ApavA mATe bhalA che ja zuM? chatAM paNa ziSya zraddhAbhAvathI potAnA tana-mana-dhana dvArA temanI sevA ane bhakti karavI joIe ane potAnuM sarvasva temane samarpita karavA mATe taiyAra rahevuM joIe. jo sAcA guru na maLI zakyA hoya, to temane maLavAnI tIvra cAha ke lAlasA potAnA hRdayamAM sajAvI rAkhavI joIe. sAcI cAha rAkhanArAne sAco rAha dekhADanArA kyAreka ne kayAreka maLI ja jAya che. sAcA gurunI tana-mana-dhanathI bhakti karavAno upadeza ApatAM mULa zaMkara desAI kahe cheH guru evA ja (nispRha athavA lobharahita) hoya che evI zraddhA rAkhavI joIe ane evA guru maLavAthI temanI tana-mana-dhanathI bhakita karavI joIe. evA guru na maLe to vezadhArInI bhakti karavI e to mAtra jhera khAIne jIvavA barAbara che. vartamAnamAM haMsa jovAmAM AvatA nathI to kAgaDAne to haMsa mAnavA joIe nahIM.
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 jaina dharma sAra saMdeza e pramANe yathArtha guru na maLe to bhAvanA evI rAkhavI joIe ke AvA nispRhI guru kyAre maLe; te bhAvanA paNa sAtizaya puNyabaMdhanI jananI(atyAdhika puNya karma utpanna karanArI) che.65 e batAvatAM ke saMta sadgurunI sevA dvArA ja parama AnaMdamaya dhAmanI prApti thAya che, caMpaka sAgarajI mahArAja kahe cheH tana mananI pIDA TaLe, bhavanuM thAya jJAna, saMta caraNane sevatAM, pAme sukha nidhAna.66 AcArya kuMthusAgarajI mahArAja khUba ja spaSTa zabdomAM kahe che ke jeo guru dhAraNa karatA nathI ane temanI sevAthI dUra rahe che temanI na lokamAM zobhA thAya che ane na to paralokamAM ja. teo nagarA ke gurumAra kahevAmAM Ave che ane tiraskAra (apamAna ke anAdara)ne pAtra mAnavAmAM Ave che. AcAryajI kahe cheH je loko guruonI sevA karatA nathI athavA potAnA guruone mAnatA nathI teo gurumAra kahevAya che ane eTalA mATe na to teo saMsAramAM zobhA pAme che ane na to temanI vidyA pUrNarUpathI vikasita thAya che. vikasita na thavAthI te vidyA pUrNarUpathI potAnA kAryane paNa karI zakatI nathI. eTalA mATe guruonI sevA karavI, guruone mAnavA, temano samAgama karavo vagere kArya pratyeka jIvane AtmakalyANa karavA mATe paramAvazyaka che.67 AjJAkAritA, vinamratA ane sahanazIlatA ziSyanA vizeSa zRMgAra che, arthAt emanAthI ziSyanI vizeSarUpe zobhA thAya che. ziSya mATe e atyAdhika lAbhakArI paNa che. A guNone dhAraNa karanAro ziSya zIdhra ja gumnI prasannatA prApta karIne potAnuM kalyANa karI le che. ziSyanA A guNo para prakAza nAMkhatAM jina-vANImAM kahevAmAM AvyuM cheH je gusnI AjJAnuM pAlana karanAro hoya, aMtevAsI, arthAt gurunI nikaTa rahenAro hoya tathA potAnA gunA igita IzArAo tathA AkAra manobhAvano jANakAra hoya tene vinIta kahe che.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru 203 AjJAnuM ullaMghana karanArA, gujjanonA hRdayathI dUra rahenArA, zatru samAna virodhI tathA vivekahIna sAdhakane avinIta (udaMDa, niraMkuza, gustAkha) kahe che. mahApuruSonI zikSAthI kuddha (gusse) thavuM joIe nahIM. catura thaIne sahanazIlatA rAkhavI joIe. kopa (krodha) karavo caMDALa karma che, je karavo joIe nahIM. vyartha bakavAda karo nahIM. samayanI anukULatA anusAra upadeza zravaNa karIne pachI tenuM ekAMtamAM ciMtana-manana karavuM joIe. bhUlathI jo kadAcita cAMDAla bhAve krodha thaI jAya to tene kyAreya chUpAvo nahIM. jo doSa thaI jAya tene gurujanonI samakSa svIkAra karI lo. jo potAno doSa na hoya to vinayapUrvaka tene spaSTa karI devo joIe. A mAruM parama saubhAgya che ke mahApuruSa mane mITho upAlabhya (Thapako athavA phariyAda) athavA kaThora zabdomAM bharjanA (niMdA) kare che. enAthI mAruM parama kalyANa thaze, evuM mAnIne teno vivekapUrvaka pAlana kare. gujananI zikSA, daMDa kaThora tathA kaThina hovA chatAM paNa duSkatano nAzaka hoya che. eTalA mATe catura sAdhaka tene potAnA hitakArI mAne che. paraMtu asAdhujana tene dveSa-janaka ane krodhakArI samajI bese che. sAdhu puruSa to ema samaje che ke gurujI mane potAno putra, laghubhrAtA athavA svajana samAna mAnIne evuM karI rahyA che. eTalA mATe te gurujInI zikSA (daMDa)ne potAnuM kalyANakArI mAne che. paraMtu pApa draSTivALo ziSya te dazAmAM potAne dAsa mAnIne duHkhI thAya che. jo kadAcit AcArya (guru) kuddha thaI jAya to potAnA premathI temane prasanna karo. hAtha joDIne temano vinaya (vinaMtI) karo tathA kSamA mAgIne temane vizvAsa apAvo ke bhaviSyamAM tevo doSa pharI kyAreya karIza nahIM. AcArya (guru)nA mananA bhAva jANIne athavA temanuM vacana sAMbhaLIne suziSya tene vANI dvArA svIkAra karIne kArya dvArA tene AcaraNamAM lAvavuM joIe.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 jaina dharma sAra saMdeza vinIta sAdhaka preraNA vinA ja prerita thAya che, te bAju AjJA thaI ane ahIM kAma pUruM thayuM evI tatparatAnI sAthe te sadeva potAnA kartavyo karato rahe che. zikSA saMbaMdhI uparokta niyamone jANIne je buddhimAna ziSya vinaya dhAraNa kare che teno yaza lokamAM phelAya che. ane jema A pRthvI prANI mAtrano AdhAra che tevI ja rIte te vinayI ziSya AcAryo (guo)no AdhArabhUta thaIne rahe che. 8 ziSya sadA gusnI AjJAmAM rahetA ane potAnI pUrI javAbadArI nibhAvatAM gusnA upadezanuM pAlana karavuM joIe. gujJI batAvelI sAdhanAmAM daDhatApUrvaka lAgavuM, sAMsArika padArthomAM huM-mAruMnI bhAvanA (ApAbhAva)ne naSTa karavI ane potAnA vAstavika svarUpano anubhava prApta karavA mATe bharapUra prayatna karavo ziSyanuM atyaMta Avazyaka kartavya che. enA mATe gurudeva vAraMvAra upadeza Ape che, cetave che ane prerita kare che. paraMtu A kArya to ziSya svayaM ja karavAnuM che, enA badalAmAM koI bIjuM to karI zakatuM nathI. para (AtmAthI bhinna padArtho)mAM ApAbhAva mAnIne jIve svayaM ja potAne duHkhamAM nAkhI rAkhyo che. eTalA mATe teNe svayaM ja A jUThA ApAbhAvane naSTa karavo paDaze ane AtmAnubhava prApta karIne potAnAM duHkhone dUra karavA paDaze. ene spaSTa karatAM anubhava prakAzamAM kahevAmAM AvyuM cheH je para (potAnAthI bhinna) che, arthAt je potAnuM nathI, tene potAnuM mAnIne potAnA ja ApAbhAva (huM-mAruMno bhAva)thI tuM duHkhI banelo che. tane duHkha denAro koI bIjo nathI, tArI ja bhAvanAe tAro bhava (saMsAra) banAvyo che, ajanmA (janmarahita AtmA) ne janma Apyo che. potAnAthI bhinna (para)ne joIne te potAne bhUlAvI dIdho - A rIte A avidyA tArI ja phelAyelI che. A avidyAbhAvathI je karma karavAmAM Ave che temanAmAMthI tuM AtmabhAvane kADhI le. pachI AtmabhAva nIkaLI jatAM jaDa karma tAruM kaMI paNa bagADI zakaze nahIM, arthAt tuM niSkarma ane nirvikArI banI raheze. A pramANe
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru tArI zakti aparaMpAra asIma che. potAnAthI bhinna (para)mAM AtmabhAvanA karavAnA kAraNe ja tuM bhava (saMsAracakra)mAM paDelo che, ane teM potAnA saMsArano vistAra karyo che. have AtmabhAvanA ke AtmadhyAna dvArA tuM paramAtmAne prApta karI zake che je avinAzI, anupama, nirmaLa, acala, paramapadarUpa, sAratattva, sata-citAnaMdamaya, avikArI, cetana, arUpI, ajara ane amara che. to pachI AvI bhAvanA kema na karavAmAM Ave?cha 205 zarIra ane iMdriyonA sukha-ArAmamA bhUlIne AtmajJAna ane AtmasukhanI prAptimAM zithilatA ke lAparavAhI dekhADavI moTI bhUla che. AtmajJAnathI ja mokSasukhanI prApti thAya che. eTalA mATe ziSye zarIrAdinI tulanAmAM potAnA AtmAne saMvAravAno ane tene ratnatrayanA alaMkArathI suzobhita karavAno prayatna karavo joIe. ene samajAvatAM kAnajI svAmI kahe cheH jIva vyarthano moha karIne duHkhI thAya che. mArI mAtA, mAro putra, mArI putrI, mArI bahena, mAro bhAI - evuM mamatva kare che, paraMtu he jIva! tuM to jJAna che, tuM to AnaMda che; Ama potAnA jJAna-AnaMdane anubhavamAM le; teo tArAthI kyAreya judA thaze nahIM. mAtA-putra, pati-patnI, bhAI-bahena to judA ja che; teo jo AtmAnA ja hota to judA zA mATe paData? ane temanA vinA AtmA kevI rIte Takate? AtmA to te badhAMthI bhinna jJAnAnaMda svarUpa che; tenuM jJAna tenAthI kyAreya juduM paDatuM nathI! evA jJAnasvarUpathI jyAre potAne anubhavamAM laIe tyAre ja AtmAnuM sAcuM jJAna thAya che ane tyAre ja AtmAne parathI bhinna mAnavo kahevAya che. zarIra suMdara hoya ke kurUpa te jaDanuM rUpa che, AtmA te rUpa kyAreya thayo nathI. je jaDa che te traNeya kALa jaDa ja rahe che, ane je cetana che te traNeya kALa cetana ja rahe che. jaDa ane cetana kyAreya paNa eka thatA nathI; zarIra ane AtmA judA ja che. AvA AtmAne anubhavamAM levAthI samyagdarzana thaIne apUrva zAMti thAya che. AvA AtmAnI dharma draSTi vinA mithyAtva deva
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 jaina dharma sAra saMdeza maTatuM nathI, duHkha TaLatuM nathI ane zAMti thatI nathI. ... zarIra to jaDa, arthAt cetanAthI rahita mRtaka phlevara che - zuM tenI sajAvaTathI AtmAnI zobhA che? - nahIM; bhAI! samyaktarUpI mukuTathI ane cAritryarUpI hArathI potAnA AtmAne alaMkta karo. samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa ratnatrayathI AtmAnI zobhA che. cetana bhagavAnanI zobhA jaDa zarIra dvArA thatI nathI; tethI deha draSTi choDIne AtmAne oLakho - Avo upadeza che. .... AtmAnuM sAcuM svarUpa samajo ane potAnI mithyAtvarUpa bhUlane dUra karo, - evI zrI gusnI zikSA che.10 ziSyae gusnAM vacanone potAnA hRdayamAM vasAvI levAM joIe ane temanAM batAvelAM sAdhano dvArA mokSanI prApti mATe prayatnazIla rahevuM joIe. potAnA zarIranA sukha-ArAma mATe nAhaka samaya gumAvavo ucita nathI. A ja bhAvanAne pragaTa karatAM AcArya paramanaMdi kahe cheH bhavatu bhavatu yAdRpha tAdRgetapurmo hadi gusvacana cedasti tattattvadazill tvaritamasamasArAnaMdakaMdAyamAnA bhavati yadanubhAvAdakSayA mokSalakSmIHA bhAvArtha - jo ke A zarIra AvuM apavitra kSaNika che to evuM ja rahe, paraMtu jo parama gunuM vacana je tattvane dekhADanAruM che mArA manamAM rahe to tenA prabhAvathI arthAt te upadeza para cAlavAthI mane A ja zarIra dvArA anupama ane avinAzI AnaMdathI bharapUra mokSalakSmI zIdhra ja prApta thaI jAya.1 zrAvaka pratikramaNasAramAM paNa kahevAmAM AvyuM che ke zreSTha gune prApta karIne pramAdarahita thaIne (lAparavAhIne tyAgIne) potAnA lakSyanI prAptimAM daDhatAthI lAgI rahevuM joIeH nRjanmalAbhe svavivekadra vA, sudurlabha zreSThaguruM ca ladhvA. kadApi citte kuru mA pramAda, kSamasva lokasthita sarvajIvAtT
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru artha A saMsAramAM manuSya-janmanI prApti thavI atyaMta kaThina che. jo koI vizeSa puNyakarmanA udayathI manuSya-janmanI prApti thaI jAya ane pachI te ja manuSya-janmamAM potAnA AtmajJAnane denAra atyaMta durlabha ane kRpAnAM sAgara zreSTha nigraMtha (baMdhana mukta) gurunI prApti thaI jAya to pachI manuSye potAnA hRdayamAM kyAreya pramAda karavo joIe nahIM. traNeya lokomAM jeTalA jIva che te badhAne kSamA karI devA joIe (arthAt temanA prati sadA ahiMsA ane kSamAno bhAva rAkhavo joIe).72 gunAmAM anupama upakArane dhyAnamAM rAkhIne ziSyanA hRdayamAM guru prati sauthI adhika zraddhA ane bhaktino bhAva hovo joIe jaina sidhdhAMta praveza ratnamAlA anusAra ziSyanI draSTie guruno mahimA goviMdathI paNa vadhAre che, kAraNa ke teo ja kRpA karIne goviMda (paramAtmA)ne maLavAno mArga dekhADIne goviMda sAthe maLAve che. eTale ja to A graMthamAM kahevAmAM AvyuM cheH ja guru ane deva banne UbhA, kone lAguM pAya, balihArI zrI gurudevanI, bhagavAna dIdho batAvI.73 207 ziSyane potAnA guru prati UMDI bhakti-bhAvanA hovI joIe ane tenA cittamAM gurunA satsaMga ane gunA dhyAnano haMmezAM cAva (prema) hovo joIe. nIce ApavAmAM AvelI prArthanAmAM bhakta potAnA gunA mahimAnAM guNa-gAna karatAM temanA pratye AvI ja bhAvanA vyakata kare cheH jemaNe rAga dveSa kAmAdika jItyA, sarva jaga jANI lIdhuM, sau jIvone mokSa mArgano, nispRha thaI upadeza dIdho. buddha, vIra, jina, hari harabrahmA, ke tene svAdhIna kaho, bhakti bhAvathI prerita thaI, A citta temAM ja thaI lIna raho.IIIII viSayonI AzA nahIM jemane, sAmya-bhAva dhana rAkhe che. nija-paranI hita-sAdhanAmAM, je niza-dina tatpara rahe che, svArtha-tyAganI kaThina tapasyA, vinA kheda je kare che,
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 evA jJAnI sAdhu jagatanA, duHkha samuhane hare che.II2 rahe sadA satsaMga temano ja, dhyAna temanuM ja nitya rahe, temanA jevI caryAmAM A citta sadA anurakta rahe. hukamacaMda bhArille paNa potAnI guru-stutimAM AvI ja bhakti bhAvanA pragaTa karI cheH te vANInA aMtartamane, je guruoe pichANyuM che. te guruvaryanA caraNomAM,mastaka basa ApaNe jhukAvavAnuM che. gune maLavAnI ane gurune potAnAM hRdayamAM vasAvavAnI keTalI prabaLa icchA ziSyane hovI joIe tenI eka jhalaka bhUdharadAsajInI A bhAvabharI vinaMtImAM joI zakAya cheH jemanA anugraha vinA kadI nahi kapAya karma jaMjIra, te sAdhu mArA ura vaso mama hare pApa pIDa . je kAca kaMcana sama gaNe ari mitra eka svarUpa . nindA vaDAI sAzrikhI vana khaMDa zahera anUpa. sukha duHkha jIvana maraNamAM nahIM khuzI nahIM dilagIra, sAdhu merA ura vaso mama hare pApa pIDa. te kara joDI bhUdhara vinave kyAre maLe te munirAja, A Aza mananI kyAre phaLe mama sare saghaLAM kAja, saMsAra viSama videzamAM je vinA kAraNe vIra, jaina dharmaH sAra saMdeza te sAdhu merA ura vaso mama hare pApa pIDa. 7 dolatarAmajI paNa potAnI vinaMtImAM ziSyanI vinamratA ane tenA manobhAvane khUba ja mArmika Dhabe vyakta karatAM kahe cheH amArI vIra haro bhava pIDa, huM, duHkhI tapita dayAmRta-sAgara, dekhI Avyo tamArA tIra, tame paramezvara mokSamArgadarzaka, moha dAvAnaLa nIra. tame vinA hetu jagata upakArI, zuddha cidAnaMda dhIra
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 209 guru gaNapati jJAna samudra na ladhe, tame guNa siMdhu gaMbhIra, yAda nathI meM vipatti sahI je, gharI-dharI anaMta zarIra. tamArA guNa ciMtanathI nAze bhaya, jema vAdaLa cAlatAM samIra. koTivAranI araja A ja che, huM duHkha sahuM adhIra. harI vedanA phaMda "dIla"nI kApo karma jaMjIra. artha - he vIra! amArI saMsAra-cakranI vyathAne dUra karo. he dayA-anukaMpAnA samudra! he parama kArUNika! huM duHkhothI saMtapta (tapelo) chuM ane duHkha-parihArArtha (duHkhathI mukta thavA mATe) ApanA kRpAsiMdhu taTa para upasthita thayo chuM. Apa paramezvara cho, mokSapathanA darzayitA cho tathA moharUpa pracaMDa dAvAnaLane zamana karavAmAM nIra-samAna cho. Apa hetu vinA vizvano upakAra karanArA cho, zuddha paramAtmA cho, dhIra cho. ApanA apAra jJAna-samudrane gaNapati paNa ullaMghana karI zakatA nathI (arthAt tene pAra karI zakatA nathI), Apa gaMbhIra guNa-siMdhu cho. meM anaMta zarIra dhAraNa karatAM je vipattione sahana karI, temanuM smaraNa nathI, arthAt te eTalI adhika ane vipula che ke smaraNa rAkhavuM paNa duSkara (kaThina) che. ApanA guNonuM ciMtana karavAthI te samasta bhayono tevI ja rIte nAza thaI jAya che jevI rIte pavananAM cAlavAthI vAdaLa vikherAI jAya che. mArI Aja koTizaH prArthanA che ke huM adhIra duHkha bhogavI rahyo chuM. Apa A "dolatanI karma zRMkhalAono nikantana (nAza) karIne vedanA-jALathI mukta karI do.77 kugurunI sevAthI hAni manuSya-jIvanamAM mokSanI prApti thaI zake che. vAstavamAM mokSa prApti ja manuSya-jIvananuM lakSya che. A lakSyanI prApti gumnI kRpA ane sahAyatAthI ja thAya che. guru ja mokSano mArga dekhADe che. eTalA mATe jo sAco mArga dekhADanArA gunI khoja karyA vinA ApaNe koI nakalI athavA pAkhaMDI gunA kahevAmAM AvIne khoTA mArgamAM lAgI jaIe to ApaNe potAnA lakSyathI
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 jaina dharma sAra saMdeza vimukha thaI jaIzuM ane potAnA lakSyanI prApti na karIne aneka yoniomAM bhaTakatA rahIzuM. A pramANe ApaNuM mAnava jIvana niSphaLa thaI jaze. eTalA mATe guru dhAraNa karavAmAM atyaMta sAvadhAnInI AvazyakatA che. ene spaSTa karatAM hukamacaMda bhAvila kahe cheH gusnA svarUpane samajavAmAM atyaMta sAvadhAnInI AvazyakatA che. kAraNa ke guru to muktinA sAkSAt mArga-darzaka hoya che. jo temanA svarUpane sArI rIte na samajI zakyA to khoTA gusnA saMyogathI bhaTakI javAnI saMbhAvanA adhika banelI rahe che. 78 eTalA mATe guru dhAraNa karatAM pahelAM temanA saMbaMdhamAM, jyAM sudhI banI zake, tapAsa karI levI joIe. je udezyanI pUrti mATe guru dhAraNa karavAmAM Ave che, te manuSya-jIvanano sauthI mahatvapUrNa uddezya che. eTalA mATe vicAryAsamajyA vinA koI aMdha paraMparAnA prabhAvamAM AvIne athavA koI pracalita loka-rItine nibhAvavA mATe koIne guru dhAraNa karavuM hitakAraka thavAne badale hAnikAraka thaI zake che. eTalA mATe ApaNe sArI rIte samajI bUjhIne nakalI athavA DhoMgI gusthI bacIne rahevuM joIe ane kevaLa sAcA gune ja dhAraNa karavA joIe. A saMbaMdhamAM nAthurAma DoMgarIya jaina kahe cheH pratyeka vyaktie saMsAramAM phelAyelA dareka "dharma' nAmanI vastu para athavA devI, devatAo, dharmazAstro ane guo para aMdha banIne vizvAsa kyAreya karavo joIe nahIM. jyAre ApaNe paisAnI hAMDIne paNa ThokI-vagADIne kharIdIe chIe to je dharma athavA deva, guru vagerenA dvArA ApaNe saMsAra-samudrathI pAra thaIne sAcuM sukha prApta karavA icchIe chIe, temano aMdha banI sahAro levo, bhale tenAthI nukazAnane badale lAbha ja kema na hoya, buddhimatA hoI zake nahIM, ... je AtmajJAnathI zUnya, rAta-divasa viSaya-kaSAyomAM masta raheto hoya che, te rAgI, dveSI, ADaMbarI ane DhoMgI sAdhu kadApi sAco guru hoI zake nahIM.79
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru 211 AcArya kuMthusAgarajI mahArAja paNa ApaNane khUba ja spaSTa zabdomAM cetave che ke anekAneka yoniomAM bhaTakAvanArA kuguthI ApaNe bacavuM joIe ane mokSanI prApti karAvanArA sadguru (sAcA guru)nI sevAmAM lAgavuM joIe teo kahe cheH he Atman kuguonI sevA karavAthI ja te Aja sudhI sadAkALa atyaMta kaleza ane bhrAMti utpanna karanArA nigoda (atyaMta avikasita sUkSmatama yoni)mAM paribhramaNa karyuM che, mahAduHkha denArA pratikSaNa prANonuM haraNa karanArA atyaMta niMdanIya narakamAM paribhramaNa karyuM che ane atyaMta nikRSTa yoni kahevaDAvanArI tiryaMncagatimAM paribhramaNa karyu che. he ziSya! A pramANe te vItarAga nirjhantha (baMdhana mukta) gusnI sevA na karavAthI ane kugurUnI sevA karavAthI anaMta kALa sudhI saMsAra rUpI mahAsAgaramAM paribhramaNa karyuM. eTalA mATe have tuM kuguonI sevA karavAno sarvathA tyAga karI de. kRpAnA sAgara samasta jIvo para dayA dhAraNa karanArA vItarAga nirguntha guonI sevA karavAthI mokSarUpI svarAjya (potAnuM arthAt AtmAnuM rAjya) tAre AdhIna thaI jaze. kuguru paththaranI nAva samAna hoya che, pote paNa DUbe che ane potAnAM sevakane paNa laIne DUbe che. eTalA mATe evA kuguothI sadA bacIne rahevuM joIe. nirjhantha guru sadA mokSamArgamAM lAgelA rahe che tathA ziSyone paNa mokSamArgamAM lagAve che. eTalA mATe AvA zreSTha guonI sevAthI A jIvane zIdhra ja mokSanI prApti thaI jAya che.80 guru hovAno daMbha karanArA athavA vizeSa prakAranA veza dhAraNa karanArA kuguone oLakhavA AsAna nathI. eTalA mATe kuguonI oLakha karavA mATe paMDita ToDaramala thoDA saMketa ApatAM kahe che. je jIva viSaya-kaSAyAdi (viSaya-vikArAdi) adharmarUpa to pariNamita hoya (karma kare) che, ane mAnAdikathI potAne dharmAtmA mAne che, dharmAtmAne yogya namaskarAdi kriyA karAve che, athavA kiMcit
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 jaina dharma sAra saMdeza dharmanuM koI aMga dhAraNa karIne moTA dharmAtmA kahevaDAve che, moTA dharmAtmA yogya kriyA karAve che - A pramANe dharmano Azraya karIne potAne moTA manAve che, te badhA kuguru jANavA. tyAM keTalAya to kuLa dvArA potAne guru mAne che. temAM keTalAka brAhmaNAdika to kahe che - amAruM kuLa ja UMcu che, eTalA mATe ame badhAnA guru chIe. paraMtu kuLanI uccatA to dharma sAdhanathI che jo ucca kuLamAM utpanna thaIne hIna AcaraNa kare to tene ucca kevI rIte mAnIe? jo kuLamAM utpanna thavAthI ja uccapaNuM rahe, to mAMsabhakSaNAdi kare to paNa tene ucca ja mAno; to te banatuM nathI. tathA koI kahe che ke amArA kuLamAM moTA bhakto thayA che, siddha thayA che, dharmAtmA thayA che; ame temanI saMtatimAM chIe, eTalA mATe ame guru chIe. paraMtu te vaDAonA vaDA to evA uttama hatA nahIM; jo temanI saMtatimAM uttama kArya karavAthI uttama mAno cho to uttama puruSanI saMtatimAM je uttama kArya na kare, tene uttama zA mATe mAno cho? ... eTalA mATe moTAonI tulanAmAM mahaMta mAnavA yogya nathI. A pramANe kuLa dvArA gupUNAne mAnavuM e mithyA bhAva jANavo. . keTalAya koI prakArano veSa dhAraNa karavAthI guspaNuM mAne che; paraMtu veza dhAraNa karavAthI kayo dharma thayo ke jenAthI dharmAtmA-guru mAnIe? tyAM koI TopI lagAve che, koI godaDI rAkhe che, koI phakIrano colo pahere che, koI cAdara oDhe che, koI lAla vastra rAkhe che, koI zveta vastra rAkhe che, koI bhagavuM rAkhe che, koI TATa (gUNapATa) pahere che, koI mRgacarma rAkhe che, koI rAkha lagAve che vagere aneka svAMga banAve che. AvA svAMga banAvavAmAM dharmanuM kayuM aMga thayuM? gRhasthone ThagavAnA hetue AvA veza jANavA, jo gRhastha jevo potAno svAMga rAkhe to gRhastha ThagAze kevI rIte? ane emane temanA dvArA AjIvikA ane dhanAdika ane mAnAdinuM prayojana sAdhavAno che; eTalA mATe AvA svAMga banAve che. bhoLuM jagata te svAMgane joIne ThagAya che ane dharma thayo mAne che; paraMtu A bhrama che.
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru sarpane joIne koI bhAge, tene to loko kaMI paNa kahetA nathI, hAya hAya! juo to, je kuguru rUpI! sarpane tyaje che. tene mUDha loko duSTa kahe che, bUru bole che. aho, sarpa dvArA to ekavAra maraNa thAya che ane kuguru anaMta maraNa Ape che - anaMta vAra janma-maraNa karAve che. eTalA mATe he bhadra! sarpanuM grahaNa to bhaluM ane kugunuM sevana bhaluM nathI. 81 sAcA guru potAnA ziSyone mokSapadanI prApti karAvanArA dharmano abhyAsa karAve che ane kumArgamAM laI janArA adharmathI dUra rAkhe che. paraMtu mokSamArgathI vimukha karAvanArA kuguru potAnA ziSyone kumArgamAM nAMkhIne aneka janmo sudhI duHkhI banAvI rAkhe che. eTalA mATe mokSArthIe loka-lAja ane kuLa-paraMparAnI paravA na karIne nirbhayatAthI adharmanI tarapha laI janArA koI paNa prakAranA phugune tyAgI devo joIe ane te sAcA gurune dhAraNa karavA joIe je divyadhvani dvArA mokSamArgane dekhADe che. Ane spaSTa karatAM kAnajI svAmI kahe cheH te kuguru che; mithyAtvane kAraNe teo svayaM to paththaranI nAvanI jema saMsAra samudramAM DUbe che; ane anya je jIva vitarAgI guruonuM svarUpa na oLakhIne evA kuguruone sAcA samajIne temanuM sevana kare che teo paNa saMsAra samudramAM DUbe che. praznaH- koI kuguru maLI jAya to zuM karavuM? uttaraH- to evuM jANavuM ke A sAcA guru nathI; te svayaM paNa mithyAbhAvathI duHkhI che ane tenuM sevana karanAro jIva paNa mithyAbhAvanI puSTithI duHkhI che, - evuM samajIne ApaNe tenuM sevana choDavuM. emAM koInuM apamAna karavAnI ke dveSa karavAnI vAta nathI, paraMtu potAnA AtmAne mithyAtvAdi doSothI bacAvavAnI vAta che. 213 dharamamAM zarama hotI nathI, arthAt zaramathI athavA loklAjathI paNa kuguruonuM sevana dharmI jIva karatA nathI.
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 jaina dharma sAra saMdeza potAnuM hita cAhanArA mumukSu jIvane duniyAnI spRhA hotI nathI, duniyA zuM bolaze - e jovA mATe teo rokAtA nathI; duniyAthI DarIne asat deva-guru-dharmanuM sevana teo kyAreya karatAM nathI; prANa cAlyA jAya to paNa sAcA deva-guru-dharmathI viparIta koIne teo mAnatA nathI. temane potAnA aMtaramAM vItarAgatA ja ISTa che.82 eTalA mATe jaina dharmamAM jyAM eka tarapha ApaNA manuSya-jIvanane savAranArA ane saphaLa banAvanArA sAcA gunI sevA ane bhakti karavAno upadeza ApavAmAM Avyo che, tyAM bIjI bAju ApaNA manuSya-jIvanane kumArgamAM lagAvanAra ane tene niSphaLa banAvanArA kuguruthI sadA bacIne rahevA mATe cetavavAmAM AvyA che. kuguru athavA khoTA gune namaskAra karavuM paNa hitakara nathI. ratnakara7 zrAvakAcAra mAM spaSTa zabdomAM kahevAmAM AvyuM cheH samyagdaSTithI saMpanna jIva, bhaya, AzA, sneha athavA lobhathI paNa kyAreya khoTA deva, khoTA zAstra athavA khoTA gune namana na kare. kyAreya temano vinaya paNa kare nahIM.83 kuMthusAgarajI mahArAja paNa rAga-dveSathI yukta kuguone tyAgavA ane rAga-dveSa-rahita, baMdhana mukta kRpAsAgara sadgane dhAraNa karIne mokSanI prApti karavA tathA potAnA manuSya-jIvanane saphaLa banAvavAno upadeza Ape che. jIvane cetavatAM teo kahe cheH he Atma! jo te guru samajIne rAga-dveSI kuguonI stuti karI hoya, temanI prazaMsA karI hoya, koI lobhane kAraNe temane namaskAra karyA hoya athavA kunIta (durAcaraNa) pradarzaka kuzAstranI stuti karI hoya, prazaMsA karI hoya tathA koI lobhathI temane namaskAra karyA hoya to tuM potAnA AtmAne zuddha karavA mATe te kAryono tyAga kara tathA
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 215 pavitra manathI jinendra deva (jitendriya gurudeva)nA kahelA zAstronuM paThana pAThana kara ane kRpAnA sAgara nirjhanthAbaMdhana mukta) gune mAna sadAya yathArtha deva, zAstra gusnI ArAdhanA karI jenAthI manuSya-janma prApta thaIne tane zIdhra ja mokSanI prApti thAya.84 niSkarSa rUpamAM jaina dharmano A ja upadeza che ke potAnuM kalyANa cAhanArA manuSya suguru, arthAt sAcA gurunI sevA-bhakti dvArA saMsArasAgarane pAra karavAno prayatna karavo joIe ane saMsAramAM bhaTakAvanArA kugurunI sevAthI dUra rahevuM joIe. suguru ane kuguru saMbaMdhI A ja mULa upadezane mULazaMkara desAI A zabdomAM vyakta kare cheH sugurunI je sevA kare, thAya bhava pAra, kugurunI sevA kare, vadhe saMsAra apAra. anAdikALathI potAnA AtmAe kugusnI sevA karavAmAM anaMtakALa pasAra karyo to paNa kalyANa thayuM nahIM, je jIva potAnuM kalyANa karavA cAhe che temaNe prathama sugurUne oLakhIne temanAM caraNomAM bhakti karavI joIe.85
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 07jI divya dhvani tIrthakaro ke kevalajJAnIothI pragaTa thanArI alokika vANIne divyadhvani kahe che. A divyadhvani athavA alaukika nAda ja jainadharmanuM mULa strota che. jene paraMparA anusAra enA ja AdhAre gaNadharo ane AcAryoe jaina dharmanA mULagraMthonI racanA karI. divyadhvaninuM svarUpa kahevAya che ke jyAre vardhamAna mahAvIrane potAnI sAdhanAmAM saphaLatA prApta thaI gaI ane temanA badhA AMtarika vikAra pUrNataH naSTa thaI gayA, tyAre temano nirmaLa AtmA anaMta jJAna arthAt sarvajJatA athavA kevalajJAnanA prakAzathI jhagamagI UThyo. teo sarvajJa, sarvadarzI ane anaMta jJAna bhaMDAranA svAmI banI gayA. temanA sarvAgathI eka vicitra garjanA rUpa omakAradhvani guMjI uThI. A vicitra athavA alaukika dhvanine ja divya dhvani kahe che. enA AdhAre temanA pramukha ziSya gautama gaNadhare jainadharmanA mULa dvAdazAMga graMthonI racanA karI ane pachI pAchaLathI anya AcAryo dvArA emanA para AdhArita anya graMtha banAvavAmAM AvyA. prasiddha jaina vidvAna devendra kumAra zAstrI nImaca tIrthakaronI A divyadhvanine "zabda brahma'nI saMjJA ApI che. potAnI sAdhanA dvArA sthULa, sUkSma ane kAraNa jagatane pAra karavAthI ja AtmA zULa, sUkSma ane kAraNa zarIranA baMdhanothI mukta thaIne potAnA nirmaLa svarUpane dhAraNa kare che. tyAre e samasta jJAnanA bhaMDArane prApta karIne kevalajJAnI bane che. sAdhAraNa rIte jyAre ApaNe koI paNa bhASAmAM koI varNAtmaka zabda athavA vacana bolIe ke tene sAMbhaLIe chIe to te moM dvArA bolavAmAM Ave che ane kAno 216
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ divya dhvani dvArA sAMbhaLI zakAya che. paraMtu divyavANI athavA dhvani na moM dvArA bolI zakAya che ane na bAhya kAno dvArA sAMbhaLI zakAya che. A vANI ke dhvani moM kholyA vinA ApameLe aMtaramAM gUMje che. paraMtu sAdhAraNa rIte moMthI bolavA ane kAnothI sAMbhaLavAnI potAnI purANI AdatanA kAraNe zarU-zarUmAM evuM lAge che ke A divyadhvani mukhathI bolavAmAM AvI rahyo che ane bAhya kAnothI sAMbhaLavAmAM AvI rahyo che. paraMtu A to AMtarika vANI che je AMtarika kamaLarUpI mukhathI nIkaLe che. enA svarUpano saMketa ApatAM jainadharmanA mahApurANamAM kahevAmAM AvyuM cheH 217 bhagavAna (mahAvIra)nA mukharUpa kamaLathI vAdaLonI garjanAnuM anukaraNa karanAro atizaya yukta mahAdivyadhvani nIkaLI rahyo hato ane te bhavya (mokSArthI) jIvonA manamAM sthita moharUpI aMdhakArane naSTa karato sUrya samAna suzobhita thaI rahyo hato. te divyadhvani bhagavAnanA mukhathI e pramANe nIkaLI rahyo hato je pramANe parvatanI guphAnA agrabhAgathI pratidhvani nIkaLI rahyo hoya.3 mahApurANanA A kathanothI e spaSTa che ke vAdaLonI garjanA samAna pratidhvanita thanArI ane sUryanA samAna moharUpI aMdhakAra ne naSTa karanArA divyadhvanimAM avAja ane prakAza banne ja jovA maLe che. nAdabindupaniSadamAM paNa praNava (paramezvara)nuM svarUpa darzAvatAM tene nAda ane jyoti(prakAza)thI yukta kahevAmAM AvyuM che. A nAda(AMtarika avAja) ane prakAzanA AnaMdamAM magna thaIne mana AnaMdamaya zabdabrahmamAM vilIna thaI jAya che, jevuM ke nAdabindupaniSadanuM spaSTa kathana cheH "brahmasvarUpa praNavamAM saMlagna (tallIna) nAda jyoti svarUpa hoya che. temAM mana layane prApta thAya che''. divyadhvani dvArA nIkaLanAro avAja AMtarika avAja che je bAhya ke bhautika mukhathI pragaTa karI zakAto nathI. prasiddha jaina graMtha kasAyapAhuDamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH 'je samaye divyadhvani pragaTa thAya (khire) che te samaye bhagavAnanuM mukha baMdha rahe che.''' tiloyapaNatI ane harivaMza purANamAM paNa divyadhvanine tALavuM, daMta, oSTha tathA kaMThanA halana-calana rUpa vyApArathI rahita thaIne eka ja samayamAM bhavyajanone AnaMda denAro batAvavAmAM Avyo che.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 jaina dharma sAra saMdeza | mukhathI bolavAmAM AvanArA koI paNa bhASAnA varNAtmaka zabdo athavA vacanone ApaNe potAnI IcchAthI prayatnapUrvaka bolIe chIe. paraMtu divyadhvani badhI IcchAothI para tIrthakaronI aMdarathI koI prayatna vinA anAyAsa ja jIvonA kalyANa mATe sahajabhAvathI pragaTa thAya che. mahApurANa ane niyamasAra tAtparyAvRttimAM e spaSTa rIte kahevAmAM AvyuM che ke "bhagavAna mahAvIra)nI te vANI bolavAnI icchA vinA ja pragaTa thaI rahI hatI." svayambha strota ane samAdhizataka mAM batAvavAmAM AvyuM che ke arahanta bhagavAnanI A kriyA svAbhAvika ja vinA prayatna thAya che. jaina dharmamAM divyadhvaninA svarUpanA saMbaMdhamAM upara je vAto batAvavAmAM AvI che, tevI ja vAto amRtanAdopaniSad mAM paNa praNava athavA OMkAra dhvaninA viSayamAM kahevAmAM AvI che. praNava athavA OMkAranA divyadhvaninA saMbaMdhamAM amRtanAdopaniSanI A ukita cheH A praNava-nAmano nAda bAhya prayatnathI uccArita thanAro nathI. e vyaMjana nathI. svara paNa nathI. kaMTha, tALavuM, oSTha ane nAsikAthI uccArita thanAro paNa nathI. A mUddha (moDhAnI vacceno bhAga jayAMthI mUrdhanya akSaro uccArAya che)thI uccArita thanAro paNa nathI. banne oSThonI bhItara sthita daMta sthAnathI paNa AnuM uccAraNa thaI zakatuM nathI. A te divya akSara che, je kyAreya kSarita (naSTa) thato nathI arthAt A avyakata nAdanA rUpamAM sadA vidyamAna rahe che. eTalA mATe (manane sthira karavA mATe) saMyamanI sAthe praNavano abhyAsa karavo joIe ane manane niraMtara nAdamAM lIna karI rAkhavuM joIe.10 jyAre mana AMtarika nAda athavA divyadhvaninA AnaMdamAM lIna thaI jAya che, tyAre te pUrI rIte sthira athavA zAMta thaI jAya che. tyAre AtmA kramazaH sthaLa, sUkSma ane kAraNa - traNeya zarIrothI nirlipta thaIne nirmaLa banI jAya che. A nirmaLa ane nirlipta AtmAnI aMdarathI ja divyadhvani prasphaTita thAya (khire) che. paraMtu sAMsArika jIvanamAM traNeya zarIrothI nirlipta thavAthI paNa A AtmA A zarIrothI AvRta (DhaMkAyelo) dekhAya che. A ja kAraNe AtmAthI
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 219 divya dhvani nIkaLanAro divyadhvani zarIranA sarvAgathI nIkaLato hoya evuM pratIta thAya che. eTalA mATe A zIrSakanA prAraMbhamAM e kahevAmAM AvyuM che ke kevalajJAna prApta karI lIdhA pachI bhagavAna mahAvIranA "sarvAgathI eka vicitra garjanA rUpa OMkAra dhvani gUMjI UThyo.' emAM saMdeha nathI ke jJAnanI pUrNatA prApta karI cUkelA tIrthakaronA UMDA anubhavane koIpaNa bhASAnA varNAtmaka zabdomAM ThIka-ThIka vyakta karI zakAtuM nathI. temano anubhava mana buddhi ane vacanathI para hoya che. eTalA mATe temanAthI sahaja bhAvathI pragaTa thanAro divyadhvani varNanAtmaka ke akSarAtmaka hoI zakato nathI. te nirakSarI ja hoI zake che. A nirakSarI divyadhvanino marma vikharAyelA ane caMcaLa mana-buddhivALA manuSyo mATe samajI zakavo saMbhava nathI. eTalA mATe gaNadharo athavA suyogya pAtronA abhAvamAM A divyadhvani pragaTa thato nathI. kahevAya che ke kevalajJAnanI utpatti thaI javA para paNa 66 divaso sudhI gaNadharano abhAva hovAne kAraNe bhagavAna mahAvIrano divyadhvani pragaTa thayo nahIM. jayavilAmAM spaSTa kahevAmAM AvyuM che ke "gaNadharano abhAva hovAthI... divyadhvaninI pravRtti thatI nathI."12 A divyadhvani gaNadharanA saMzayane dUra karavA mATe hoya che. jIva jyAre tIrthakara bhagavAnanA caraNomAM zaraNa laIne temanAthI dIkSA prApta kare che ane temanA batAvelA upadeza anusAra abhyAsamAM lAge che, tyAre ja te A divyadhvanine sAMbhaLI zake che. kasAyapAhuDamAM A prazna UThAvavAmAM Avyo cheH "jeNe jina pAda-mULamAM mahAvratano svIkAra karyo che( dIkSA lIdhI che), evA puruSane choDIne anyanA nimittathI divyadhvani kema pragaTa thato nathI?" enA uttaramAM kahevAmAM AvyuM che; "Avo ja svabhAva che."13 jaina graMthonA e kathana te aTaLa AdhyAtmika niyamanI tarapha saMketa kare che jenA anusAra koI tIrthakara, pUrNajJAnI mArgadarzaka ke sadgaknI zaraNamAM AvIne, temanAthI dIkSA lIdhA vinA koI paNa vyakti potAnI aMdara divyadhvanino anubhava prApta karI zakato nathI. koI tIrthakara ke sAco guru ja potAnA ziSyone potAnA divyadhvaninI anubhUtino anubhava pradAna karI zake che. tIrthakara athavA sadguru ja potAnA ziSyonA AtmAne potAnA AMtarika dhvani sAthe joDe ane
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 jaina dharma sAra saMdeza potAnI prajvalita jyotithI temanI bujhAyelI jyotine pragaTAve che. eTalA mATe jyAM sudhI koI sAdhaka koI tIrthakara athavA sadgathI dIkSita thaIne temanA upadezano abhyAsa karato nathI tyAM sudhI tene tIrthakaranA divyadhvanino avAja ane prakAzano anubhava prApta thaI zakato nathI. tIrthakara jIvonA kalyANanA mATe ja saMsAramAM Ave che. mokSamArga prakAzamAM paMDita ToDaramalajI kahe cheH AvA jIvonAM bhaluM thavAnAM kAraNabhUta tIrthakara kevalI bhagavAna rUpI sUryano udaya thayo; temanI divyadhvanirUpI kiraNo dvArA tyAMthI mukta thavAno mArga prakAzita karyo. koI tIrthakara ke sarvazadevanI divyadhvanino Azraya lIdhA vinA AtmatattvanA svarUpanuM jJAna saMbhava nathI. samayasAranI prastAvanAmAM paMDita pannAlAlajIe paNa sImadhara svAmInI divyadhvani dvArA ja zrI kandakunda svAmIne Atmahattvano anubhava prApta thavAnI vAta batAvI che. teo kahe cheH zrI kundakunda svAmInA viSayamAM e mAnyatA pracalita che ke teo videha kSetra gayA hatA ane sImaMdhara svAmInI divyadhvanithI temaNe AtmatattvanuM svarUpa prApta karyuM hatuM.' AtmatattvanAM sAcA svarUpa ke anaMta jJAnarUpa paramAtmAno anubhava koI tIrthakara ke pUrNa jJAnI mahAtmAnA mAdhyamathI (arthAt temanI divyadhvaninA sahAre) prApta karavAno aTaLa AdhyAtmika niyamane eka upamA dvArA samajAvI zakAya che. agAdha samudranA jaLane sIdhA rIte ApaNe pI zakatA nathI ane na ApaNe enAthI siMcAInA kAma laI zakIe chIe. paraMtu samudranuM te ja jaLa jyAre varALa banIne vAdaLanuM rUpa laI le che to te varSA banIne varase che jene ApaNe ucita vidhithI potAnA pIvAnA kAmamAM laI zakIe chIe ane tenAthI AkhI dharatI paNa harI-bharI thaI jAya che. Aja pramANe samudrarUpI paramAtmAnA anaMta jJAnano anubhava ApaNane sIdhA rUpe thaI zakato nathI. te jJAna ApaNane tyAre ja prApta thaI zake che jyAre te vAdaLarUpI tIrthakara ke sAcA guru banIne
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 221 divya dhvani ApaNane potAnI jJAnamaya divyadhvanino anubhava pradAna kare. anaMta jJAnarUpa paramAtmAno anubhava prApta karavAno Avo ja prAkRtika niyama che. A ja bhAvane vyakta karatAM chAndogyopaniSada mAM satyakAma jAbAla potAne ziSyarUpamAM svIkAra karavAne mATe guru gautamane vinayapUrvaka kahe cheH meM Apa jevA mahAtmAo pAsethI sAMbhaLyuM che ke kevaLa guthI jANelI vidyA ja paramapadanI prApti karAvI zake che. 16 muNDakopaniSadamAM paNa spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH jijJAsue paramAtmAnuM jJAna prApta karavA mATe zraddhA ane vinayanI sAthe vedonA rahasyane jANanArA ane paramAtmAmAM sthita koI gusnA zaraNamAM ja javuM joIe.17 A saMbaMdhamAM e zaMkA uThAvavAmAM Ave che ke ApaNe to koI tIrthakara ke gunA vacano athavA varNAtmaka zabdo dvArA ApavAmAM AvelA upadezone ja potAnA mana dvArA samajIe chIe. to pachI mana ane vacanathI paranI avasthAne prApta karelA tIrthakaro athavA sadganI nirakSarI vANI ke divyadhvanithI koI gaNadhara athavA ziSya koI prakAranuM jJAna kevI rIte prApta karI zake che? enuM samAdhAna karatAM dhavalA pustaka mAM kahevAmAM AvyuM che ke AvI zaMkA ucita nathI, kAraNa ke anubhava athavA sAcuM jJAna AtmAno guNa che, manano nahIM. eTalA mATe eka nirmaLa AtmAnuM jJAna bIjo nirmaLa AtmA koI prakAranuM vacana bolyA vinA paNa grahaNa karI zake che. vAstavamAM sAcA jJAna ke alokika AdhyAtmika anubhavane koI paNa varNAtmaka zabda ke vacana dvArA vyakta karI ja zakAtuM nathI. A pramANe tIrthakara athavA sAcA guru mATe potAnI nirakSarI divyavANI dvArA koI gaNadhara athavA suyogya ziSyane alaukika divyadhvani saMbhaLAvavo ane tene gUDha anubhava pradAna karavo koI asaMgata vAta nathI. sAcuM pUcho to nirakSarI bhASA ja sahaja athavA svAbhAvika bhASA che ane manuSya jyAM sudhI bolatAM zIkhato nathI tyAM sudhI nirakSarI bhASA ja tenI
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 jaina dharmaH sAra saMdeza abhivyakti no AdhAra hoya che. nirakSarI bhASA sahaja ane akRtrima che; tene zIkhavAnI jarUra paDatI nathI. paraMtu akSarI bhASA kRtrima che, tene zIkhavAnI jarUra paDe che. vAstavamAM aMtarathI UThanAro divyadhvani aMtarAtmAno avAja athavA paramAtmAno pokAra che je ApaNane aMdara bolAvI rahyo che ane ApaNane aMdarano mArga batAvI rahyo che. bAhya sAMsArika viSayomAM UlajhAyelA ApaNA dhyAnane A divyadhvani aMdara tarapha vALe che, viSaya-vAsanAonA viSa-tulya rasothI haTAvIne ApaNane potAno amRta rasa pIvaDAve che ane aMtamAM ApaNA vAstavika paramAtmArUpane pragaTa karI de che jenAthI ApaNe eka apUrva AMtarika AnaMdamAM magna thaI jaIe chIe. divyadhvanino avAja sahaja ane svAbhAvika hovAne kAraNe badhA manuSyo mATe eka ja hoya che jyAre ke deza-kALanI bhinnatA para nirbhara karanArI kRtrima ke varNAtmaka bhASA aneka prakAranI hoya che. paraMtu jevuM ke jaina graMthomAM spaSTa karavAmAM AvyuM che, A ekarUpa nirakSarI divyadhvani na mAtra nirakSara gUDha AMtarika anubhavonI abhivyakti kare che, balake A badhI bhASAo ke varNAtmaka zabdomAM ApavAmAM AvelAM upadezono paNa mULa srota che. A tathyane jaina graMthomAM aneka upamAo dvArA samajAvavAmAM AvyuM che. udAharaNa mATe, AdipurANamAM kahevAmAM AvyuM cheH yadyapi te divyadhvani eka prakArano hato, chatAM paNa bhagavAna (mahAvIra)nA mahAtmyathI te samasta manuSyonI bhASArUpa thaI rahyo hato, arthAt sarvabhASArUpa pariNamana karI rahyo hato ane lokonA ajJAna dUra karIne temane tattvano bodha karAvI rahyo hato. je pramANe eka ja prakAranI jaladhArA vRkSonA bhedathI aneka rasavALI thaI jAya che te ja pramANe sarvajJadevano te divyadhvani paNa pAtronA bhedathI aneka prakArano thaI jato hato. athavA je pramANe sphaTika maNi eka ja prakArano hoya che, chatAM paNa tenI pAse je-je raMganA padArtha rAkhI devAmAM Ave che te potAnI svacchatA (nirmaLatA)thI ApameLe te-te padArthonA raMgone dhAraNa karI le che, te ja pramANe sarvajJa bhagavAnano
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 223 divya dhvani divyadhvani paNa eka prakArano hovA chatAM zrotAonA bhedathI aneka rUpa dhAraNa karI le che.20 harivaMza purANamAM paNa divyadhvaninI sarvabhASAomAM pariNata thavAnI zaktino ullekha A ja pramANenI upamA dvArA ApavAmAM Avyo cheH je pramANe AkAzamAMthI varaseluM pANI ekarUpa hoya che, paraMtu pRthvI para paDatAM ja te vividha rUpamAM dekhAvA lAge che, te ja pramANe bhagavAnanI te divyavANI yadyapi ekarUpa hatI tathApi badhA jIva pota-potAnI bhASAmAM teno bhAva pUrI rIte samajatA hatA. jaina dharmanA svayaMbhU stotra graMthamAM paNa divyadhvanine sarvabhASArUpa (badhI bhASAomAM pariNata thavAnI zakti rAkhanAra) batAvatAM kahevAmAM AvyuM cheH sarva bhASAomAM pariNata thavAnA svabhAvane laIne temanuM (bhagavAna mahAvIranA) zrI saMpanna vacanAmRta prANIone te ja pramANe tRpta kare che je pramANe amRta pAna karavAthI jIva tRpta thaI jAya che.22 kasAyapAhuimAM paNa divyadhvanine sarvabhASAmayI batAvatAM e samajAvavAno prayatna karavAmAM Avyo che ke kevI rIte emAM anaMta padArthonuM jJAna pradAna karavAnI zakti che.23 sAdhAraNa manuSyo mATe A samajI zakavuM kaThina che ke eka ja nirakSarI divyavANI athavA divyadhvanine aneka bhASA bolanArA kevI rIte pota-potAnI bhASAmAM grahaNa kare che. tIrthakaronI divyadhvaninuM pragaTa thavuM eka gUDha AdhyAtmika anubhava che. enI vizeSatAone Indriya, mana ane buddhithI prApta thanArA sAdhAraNa jJAnanA stara para ThIka-ThIka samajI zakavuM kharekhara ja bahu kaThina che. chatAM paNa eka sarvasAdhAraNa udAharaNa dvArA nirakSarI divyadhvaninA eka hovA chatAM paNa aneka bhASAonA rUpamAM pariNata thavAnI zaktinI thoDI-ghaNI kalpanA karI zakAya che. vAgha-yaMtronA nirakSarI dhvaninuM udAharaNa laIe. tabalA, sitAra, sAraMgI vagere vAdyayaMtronA vAdanane prAyaH ApaNe badhAe sAMbhaLyuM che. paraMtu tAla ane
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza suranA vizeSajJa koI vyaktine emanA madhura vAdanathI jevo anubhava prApta thaze ane te jeTalo prabhAvita thaze ThIka tevo ja anubhava ane te ja prabhAva koI anya sAdhAraNa vyakti para kadAca thaze nahIM. A pramANe divyadhvanino anubhava ane prabhAva manuSyonI pravRtti ane zaktinI bhinnatAne kAraNe vibhinna rUpamAM dekhAya che. paraMtu je sAdhaka ucita yuktinA abhyAsa dvArA UMcA AdhyAtmika pada para pahoMcI jAya che, temane divyadhvanino anubhava eka samAna ja hoya che, ane teo eka samAna ja divyadhvanithI prabhAvita thAya che. 224 eka ja bhASAne aneka bhASAonA rUpamAM parivartita thavAnI vAta paNa eka anya udAharaNa dvArA samajI zakAya che. ApaNe jANIe chIe ke potAnI mAtRbhASA athavA potAnI bolacAlanI bhASAnI sAthe ApaNe keTalA haLelA-maLelA hoIe chIe. tenAthI ApaNo eTalo gahana saMbaMdha hoya che ke ApaNe prAyaH te ja bhASAmAM samajavA-vicAravA athavA artha grahaNa karavAmAM abhyasta thaI cUkyA hoIe chIe. jo ApaNI mAtRbhASA hindI che to ApaNe saMskRta, aMgrejI vagere anya koI paNa bhASAne vAMcatA samaye athavA anya koI bhASAmAM lakhAyelA viSaya para vicAra karatA samaye pragaTa ke apragaTa rIte hindImAM teno tarajumo (rUpAMtara) karatAM karatAM tene vAMcIe ke tenA viSaya para vicAra karIe chIe. jo koI sabhAmAM koI vyAkhyAtA aMgrejImAM vyAkhyAna ApI rahyA hoya ane te sabhAmAM hindI, baMgALI, gujarAtI, marAThI vagere mAtRbhASAvALI vyaktio tene sAMbhaLI rahyA hoya che, to badhA svAbhAvika rIte pota-potAnI bhASAmAM tarajumo karatAM karatAM tene grahaNa kare che. A pramANe vyAkhyAtAnI aMgrejI bhASA zrotAonA kAno sudhI pahoMcatAM svAbhAvika rIte zrotAonI vibhinna bhASAomAM parivartita thatI jAya che. A udAharaNa dvArA ApaNe samajI zakIe chIe ke eka ja nirakSarI divya dhvanine aneka bhASA bolanArA kevI rIte pota-potAnI bhASAmAM grahaNa kare che. A ja bhAvane darzAvatAM gommaTasAramAM A pramANe kahevAmAM AvyuM cheH
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ divya dhvani kevalIno divyadhvani jyAM sudhI sAMbhaLanArAonA karNapradeza (kAnonA chidro)ne prApta karato nathI tyAM sudhI e anakSarI ja che... paraMtu jyAre sAMbhaLanArAonA kAnono viSaya banI jAya che tyAre te akSarAtmaka thaIne yathArtha upadezonA vacananA rUpamAM saMzayAdine dUra kare che.4 225 A saMbaMdhamAM eka bIjuM udAharaNa ApI zakAya che. je pramANe AjakAla eka ja bhASA vibhinna anuvAdaka-yaMtro dvArA eka sAthe ja aneka bhASAomAM sAMbhaLI zakAya che te ja pramANe divyadhvani paNa potAnI vizeSatAonA kAraNe eka sAthe ja aneka manuSyone temanI pota-potAnI nirmaLatA ane yogyatA anusAra temanI potAnI ja bhASAmAM arthagrahaNa karAve che. A pramANe nirakSarI dhvani athavA akSarI bhASA eka hovA chatAM paNa zrotAonI zakita ane yogyatA anusAra tene aneka rUpamAM grahaNa karavAmAM koI asaMgati nathI. divyadhvanino prabhAva kahevAI cUkyuM che ke badhI icchAothI para tIrthaMkaronI aMdarathI divyadhvani koI icchA ke prayatna vinA sahaja bhAvathI jIvonA kalyANa mATe pragaTa thAya che. eTalA mATe parama paropakArI tIrthaMkaronA divyadhvanino prabhAva sadA kalyANakArI hoya che. te jIvo kharekhara ja bhAgyazALI che jeo potAnA puNyanI preraNAthI A divyadhvanino anubhava prApta kare che ane enA dvArA potAne nirmaLa banAvIne tathA potAnA sAcA svarUpane oLakhIne sadAne mATe janma-maraNanA duHkhathI mukta thaI jAya che. divyadhvani gaNadharo ane yogya ziSyonA saMzayane dUra karIne temane sAcuM jJAna pradAna kare che, temane vizuddha banAve che ane temane cAreya phaLo (dharma, artha, kAma ane mokSa)nI prApti karAvI de che. jaina dharma anusAra divyadhvani dvArA ja bhagavAna mahAvIranA pramukha ziSya gautama gaNadharano saMzaya naSTa thayo, temaNe kevalajJAnanI prApti karI ane tenA AdhAre jIvonA kalyANArthe jaina graMthonI racanA karI. AcArya kumAra kArtikeya dvArA racita kArtikrayAnuprekSA nAmanA graMthamAM praznottara zailImAM divyadhvanirUpa zAstranI pravRttinuM kAraNa batAvatAM kahevAmAM AvyuM cheH
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 jaina dharma sAra saMdeza prazna- vItarAga sarvajJanA divyadhvanirUpa zAstranI pravRtti kayA kAraNathI thaI? uttara- bhavya (kalyANArthI) jIvonA puNyanI preraNAthI. jevuM ke harivaMza purANamAM kahevAmAM AvyuM che, A divyadhvani cAreya puruSArthonuM phaLa ApanAro cheH gaNadharanA praznanA anaMtara divyadhvani pragaTa thavA lAgyo. bhagavAnano divyadhvani cAreya dizAomAM dekhAI denArA cAra mukhakamaLomAMthI nIkaLatI hatI. A cAra puruSArtharUpa cAra phaLane denAro hato. A pramANe e sArthaka hato.26 tIrthaMkara AdinAthe potAnA paropakArI svabhAvane kAraNe dayA karIne divyadhvanirUpI amRtanI dhArA pIvaDAvIne ja jIvono uddhAra karyo hato, jevuM ke AdipurANamAM kahevAmAM AvyuM cheH teo jagadguru bhagavAn (AdinAtha) svayaM kRtakRtya thaIne potAnA uddhAranuM kArya pUruM karI cUkyA pachI) paNa dharmopadeza dvArA bIjAnI bhalAI mATe udyoga (yatno karatA hatA. enAthI nizcaya thAya che ke mahApuruSonI ceSTAo svabhAvathI ja paropakAra mATe hoya che. temanA mukhakamaLathI pragaTa thayelo divyadhvani athavA divyavANIe te vizALa sabhAne amRtanI dhArAnA samAna saMtuSTa karyA hatA, kAraNa ke amRtadhArA samAna ja temanI divyavANI bhavya jIvonA saMtApa dUra karanArI hatI, janma-maraNanA duHkhathI choDAvanArI hatI.27 paramArthanI prAptimAM sauthI moTuM bAdhaka ApaNuM mana che. jyAM sudhI mananI caMcaLatA dUra thatI nathI ane e ekAgra thatuM nathI tyAM sudhI na dhyAna lAgI zake che, na AMtarika zuddhi thAya che ane na AtmAnA svarUpanI oLakha paNa karI zakAya che. manane zAMta karavuM athavA ene vazamAM lAvavuM atyaMta kaThina kArya che, kAraNa ke mana svAdanuM Azika che ane saMsAranA lobhAmaNA viSayonA svAda levA mATe e divasa-rAta temanI pAchaLa doDa lagAvI rAkhe che. jyAM
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 227 divya dhvani sudhI ene sAMsArika viSayothI adhika UMco ane mITho svAda maLI jato nathI tyAM sudhI ene saMsAramAM bhaTakatA rahevAthI rokI zakAtuM nathI. divyadhvanimAM ja te atyaMta madhura amRtano svAda che jene pAmIne mana tRpta thAya che. e temAM e pramANe magna thaI jAya che ke ene anya koI viSayanI cAha rahI ja jatI nathI. e divyadhvaninA madhura rasamAM pUrI rIte lIna thaI jAya che. manane A pramANe zAMta ane sthira karI levAthI sAdhaka sahaja ja dhyAnanI gUDha avasthAne prApta karIne potAnA lakSyanI prApti karI le che. eTalA mATe raNajItasiMha kUmaTa mananI zAMtine vadhAravA ane AtmAnI anubhUtino AnaMda prApta karavA mATe divyadhvani athavA aMtarano avAja ke zabdane sAMbhaLavAnI preraNA Ape che. teo kahe cheH dimAgamAM (aMtaramAM) thaI rahelA avAjane sAMbhaLo ane tenA draSTA banI jAo. enA para koI nirNaya na lo, na ene roko ke na enAthI laDAI laDo. zIghra ja anubhava thaze ke zabdane ''huM'' sAMbhaLI rahyo chuM. A "huM"(AtmA)nI anubhUti tamArI potAnI upasthitinI anubhUti che ane A bauddhika vAta nathI balake buddhithI para cIja che. .. jayAre ApaNe vicAronA draSTA banIzuM to joIzuM ke A zAMta mananI sthiti je pahelAM keTalIka kSaNonI hatI te vadhavA lAgI che ane dhIre-dhIre gahana paNa thavA lAgI che. A ja '"sva'" (AtmA)nI sAthe ekatAnI anubhUti thavA lAgaze. ahIMthI eka aMtaranI khuzI anubhUta thaze- sva (AtmA) sAthe sAkSAtkAranI.28 jaina graMthomAM vAraMvAra divyadhvaninI vizeSatAone batAvIne tenI anupama madhuratA, alaukika manoharatA (manane haranArI athavA vazamAM karanArI zakti) tathA mananA moharUpI aMdhakArane naSTa karavA ane paramatattvane prakAzita karavAnA sAmarthya (samarthatA)no ullekha karavAmAM Avyo che. divyadhvaninA svarUpa para vicAra karatAM enA pUrvanA zIrSakamAM ApaNe joI cUkyA chIe ke A divyadhvani 'bhavya janone AnaMda denAro' (tiloyapaNatI 1/162, 4/902, harivaMza purANa 2/113) che, 'manamAM sthita
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 jaina dharma sAra saMdeza moharUpI aMdhakArane naSTa karato sUryanA samAna suzobhita" (mahApurANa 23/69) che tathA "lokonuM ajJAna dUra karIne temane tattvano bodha karAvI rahyo che." (AdipurANa 23/70) evA ja vicArane vyakta karatAM dhavalA TIkAmAM AcArya vIrasena kahe cheH tIrthakarano divyadhvani madhura, manohara, gaMbhIra ane vizada (zuddha) bhASAnA atizayothI yukta hoya che.29 A ja pramANe alaMkAra-cittAmaNimAM divyadhvanine "asIma sukhaprada"30 batAvavAmAM Avyo che. AcArya jinasene paNa AdipurANamAM kahyuM cheH he bhagavana, jemAM saMsAranA samasta padArtho bharelA che, je samasta bhASAonuM nirdezana kare che, arthAt je potAnI atizaya alaukika vizeSatAnA kAraNe samasta bhASAonA rUpamAM pariNamana kare che ane je syAdvAdarUpI amRtathI yukta hovAne kAraNe samasta prANIonA hRdayanA aMdhakArane naSTa kare che - evo Apano A divyadhvani jJAnIjanone zIdhra ja tattvono anubhava karAvI de che." A badhAM kathanothI spaSTa thaI jAya che ke jaina dharma anusAra amRta samAna madhura ane manohara (manane haranAro ke vazamAM karanAro) divyadhvanimAM ja te anupama AnaMdano rasa che je manane pUrI rIte tRpta karI de che. divyadhvaninI prApti thatAM mana potAnI caMcaLatA choDIne sthira ane ekAgra thaI jAya che. divyadhvani hRdayane divyatA pradAna kare che, potAnA pavitra prabhAvathI aMtarAtmAnA samasta kaluSa (pApa)ne dhoIne tene nirmaLa banAve che ane tene paramAtmAnuM rUpa ApI de che. eTalA mATe divyadhvanine saMsAra-sAgarane pAra karavAno mArga kahevAmAM Ave che. AcArya jinasene spaSTa kahyuM cheH he bhagavana, Apano A divyadhvani athavA divyavANIrUpI pavitra jaLa amArA lokonA mananA samasta melane dhoI rahyuM che. vAstavamAM
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ divya dhvani A ja tIrtha che ane A ja ApanA dvArA batAveluM dharmarUpI tIrtha, bhavyajanono saMsArarUpI samudrathI pAra thavAno mArga che.32 zrI kAnajI svAmIjI paNa kahe cheH sAcA deva, nigraMtha (graMthirahita ke baMdhanamukta) guru ane trilokInAtha paramAtmAnA mukhathI nIkaLelo dhvani (divyadhvani) arthAt AgamasAra A traNa nimitto vinA mukti thatI nathI.33 229 upaniSadomAM paNa divyadhvani athavA anAhata nAdane manane vazamAM karavAnuM acUka sAdhana mAnavAmAM AvyuM che. udAharaNa mATe, nAdabindUniyamAM manane vazamAM karavAne mATe ene anAhata nAdamAM lIna karavAne upadeza ApatAM kahevAmAM AvyuM cheH A manarUpI AMtarika sarpa anAhata nAdane grahaNa karatAM para te sohAmaNA nAdanI gaMdhathI baMdhAIne tatkALa badhI capaLatAono parityAga karI de che. pachI saMsArane bhUlIne e ekAgra thaI jAya che ane ahIM-tahIM kyAMya doDatuM nathI. viSayonA vanamAM vicaranArA manarUpI matavALA hAthIne vazIbhUta karavAmAM A nAdarUpI tIkSNa aMkuza ja samartha hoya che. A nAda manarUpI mRgane bAMdhavAmAM jALanuM kAma kare che. A manarUpI taraMgane rokavAmAM taTanuM kAma kare che.34 A ja upaniSad mAM pharI AgaLa kahevAmAM AvyuM cheH jyAre niraMtara nAdano abhyAsa karavAthI vAsanAo pUrI rIte kSINa thaI jAya che, tyAre mana ane prANa niHsaMdeha rIte nirAkAra brahmamAM vilIna thaI jAya che. koTi-koTi nAda ane koTi-koTi biMdu brahmapraNavanAdamAM lIna thaI jAya che.35 A saMbaMdhamAM nAdabindupaniSada ane amRtanAdopaniSadanAM keTalAMka avataraNo pahelAM paNa A adhyAyamAM apAI cUkyAM che.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 jaina dharma sAra saMdeza divyadhvani eka UMcA ane gUDha anubhavanI avasthAmAM pragaTa thAya che jyAM mana, buddhi ane vacanano praveza hoto nathI. eTalA mATe ene na manabuddhi dvArA yathArtha rUpe samajI zakAya che ane na ene varNAtmaka bhASAnA vacano dvArA vyakta ja karI zakAya che. paraMtu paramArthI sAdhakone enA gahana zAMta ane gaMbhIra prabhAvano anubhava khUba ja spaSTa ane niHsaMdeha rIte thAya che. divyadhvanino prabhAva eTalo gahana ane vyApaka hoya che ke pazupakSI paNa pota-potAnA stara para enAthI prabhAvita thayA vinA rahetAM nathI. harivaMzapurANamAM kahevAmAM AvyuM che ke hoTho ne halAvyA vinA ja nIkaLelA tIrthaMkaranA divyadhvanie tirthanca (pazu-pakSI), manuSya ane devono dRSTimoha naSTa karI dIdho, arthAt temano moha bharelo dRSTikoNa naSTa thaI gayo ane temanI pravRtti jJAnanI tarapha thaI gaI. enAthI e sUcita thAya che ke ucca koTinA mahAtmAo prabhAvathI temanI samakSa pazu-pakSIonA svabhAvamAM paNa aMtara AvI jAya che ane teo te mahAtmAo prati anukULa vyavahAra karavA lAge che. kahevAya che ke jyAre devadate buddhane madamasta hAthInA paga taLe kacaDAvavAnI kuceSTA karI to te hAthI buddhanI pAse AvIne temanI sAme zira jhUkAvIne zAMtabhAvathI Ubho rahI gayo. A vAtane prAyaH badhA jANe che ke vanamAM nivAsa karanArA RSimunione vAgha, siMha vagere khUMkhAra jaMgalI jAnavara kyAreya cheDatA nathI ane RSi-munione paNa temanAthI kyAreya koI bhaya hoto nathI. ucca koTinA mahAtmAo ke saMtonI saumya AkRti, svAbhAvika saraLatA, ahiMsAmaya jIvana ane zAMta bhAvane joIne jaMgalI jaMtuono virodha-bhAva maTI jAya che ane saMta-mahAtmAonA samIpanuM saMpUrNa vAtAvaraNa sahaja ja zAMtimaya thaI jAya che. yogasUtramAM paNa kahevAmAM AvyuM che: ahiMsApratiSThAyAM tatsaMnidho veratyAgaDA ? arthAt jyAre sAdhakamAM ahiMsAno guNa sArI rIte sthApita thaI jAya che tyAre tenI sAme badhAM prANI sahaja ja vairabhAvano tyAga karI de che. bIjA zabdomAM,
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ divya dhvani 231 jyAre ahiMsAnI bhAvanA sAdhakanI aMdara draDha thaI jAya che to te ahiMsA bhAvanAno anukULa prabhAva pAse AvanArAonI upara avazya paDe che. AvI sthitimAM anaMta jJAna ane anaMta AnaMdane prApta karIne potAnI aMdara divyadhvanine pragaTa karI lenAra tIrthakaranI sAme AvelAM pazu-pakSIonuM temanA prabhAvamAM AvavuM bilakula ja svAbhAvika che. tattvabhAvanAmAM arahaMta bhagavAnanA divya svarUpa tathA temanA megha garjanA samAna divyadhvanino ullekha A zabdomAM karavAmAM Avyo cheH parama ramaNIka azokavRkSa (jyAM zoka ke duHkha hotuM nathI) zobhAyamAna che. tenI nIce prabhunuM siMhAsana che. duMdubhi vAjAM (divya nagArAM)no parama miSTa (madhura) ane gaMbhIra dhvani thaI rahyo che. bhagavAnano divyadhvani megha garjanAnI samAna thaI rahyo che.28 mahAvIra svAmInI pUjAmAM paNa A divyadhvanino saMketa karatAM kahevAmAM AvyuM cheH ghanana ghana ghanaghaMTa baje dRmadama damadama miraraMga saje che vAstavamAM A anAhata nAda, je prabhunuM pragaTa rUpa che, saMpUrNa vizvamAM vyApta che. AcArya pArthadave saMgIta-samayasAramAM spaSTa kahyuM cheH nAdAtmaka jagatA artha- saMpUrNa jagata nAdAtmaka che.40 bhaktinI tanmayatA ane dhyAnanI siddhi mATe nAdanI AvazyakatA batAvatAM A pustakamAM kahevAmAM AvyuM cheH bhakti mATe tanmayatA ane tanmayatA mATe nAda-sauMdarya Avazyaka che. nAda-sauMdaryanI bhAvanA saMgItane janma Ape che. vINAno jhaMkAra, veNunI svara-mAdhurI, mRdaMga-muraja-parNava-darda-pukra-maMjIra vagere aneka vAdya prANomAM aikya bhAva utpanna kare che. aikya bhAvathI dhyAna-siddhi thAya che. mana-vacana-kAyA ekaniSTha thaIne samAdhino anubhava kare che.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 jaina dharma sAra saMdeza A batAvatAM ke kevI rIte dhyAna ke samAdhinI avasthAmAM divyadhvaninI amRta-vRSTi dvArA sAdhakonAM sAMsArika duHkha dUra thaI jAya che, temane paramasukhano anubhava thAya che ane teo muktinuM mahAphaLa prApta karI le che, mahAcaMdra jaina kahe cheH amRta jhara jharI jharI Ave jinavANI, divya dhvani gaMbhIra garjanA che zravaNa suNatA sukhadAnI. bhavya jIva mana-bhUmi manohara pApa kacarAnI hAni. dharma-bIja tyAM uge suMdara mukti-mahAphaLa karI draDha evuM amRta jhare ati zItaLa mithyA tapana bujhANI. "budha mahAcaMdra'' A jhara bhItara magna saphaLa te ja jANI. artha - bhagavAna jinendranI vANI amRtanijharanI sAthe jhara-jhara (varasAdanI jhaDI) varasI rahI che. divyadhvani ja te gaMbhIra meghagarjanA che jene sAMbhaLIne zrotra sapuTa (AMtarika kAna)mAM sukhanI pratIti thaI rahI che. bhavyAtmAo (mokSa-prAptinI sAdhanAmAM lAgelA jIvo)nI hRdaya-bhUmino pApamaya avakara (kacaro) enAthI vahI gayo che, naSTa thaI gayo che. A jinendra-bhAratI (vANI)rUpa amRta nIranA siMcanathI zreSTha dharmabIja aMkurita thAya che jenA vRkSa para muktirUpa mahAna phaLa phalita thAya che. A pramANenA atyaMta zItala amRtanijharathI mithyAtvarUpa dAhanI zAMti thAya che. "mahAcandra"no abhimata che ke A ja amRta-nijharamAM jeo magna rahe che, avagAhana (DUbakI) kare che, teo ja potAno janma saphaLa kare che. . divyadhvaninA svarUpa ane prabhAva para vicAra karavAthI e spaSTa thaI jAya che ke manane vazamAM karavA, saMsAra-sAgarane pAra karavA ane AtmatattvanA svarUpano anubhava prApta karIne potAnA jIvanane saphaLa banAvavA mATe koI tIrthakara athavA sAcA gunnI khoja karIne temanI pAsethI divyadhvaninuM rahasya prApta karavuM atyaMta Avazyaka che. eTalA mATe ApaNe pUrI taiyArI ane draDha saMkalpanI sAthe potAnA manuSya jIvananA A mULa udezyane pUro karavAnA prayatnamAM
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ divya dhvani 233 lAgI javuM joIe. zrI kAnajI svAmIe khUba ja spaSTa zabdomAM ApaNane jIvananAM A uddezyanI pUrtinA prayatnamAM pUrI taiyArInI sAthe lAgI javAno upadeza Apyo che. teo kahe cheH sAcA deva, guru, zAstranA nimitta vinA kadApi satya samajI zakAtuM nathI, evo niyama avazya che ke jyAM potAnI taiyArI hoya che tyAM nimittano suyoga avazya thAya ja che. mahAvidehamAM tIrthaMkara na hoya e kadApi banI zake nahIM. jo potAnI taiyArI hoya to bhale game tyAM, sat nimittano yoga maLI ja jAya che ane jo potAnI taiyArI na hoya to sat nimittano yoga maLavA chatAM paNa satno lAbha thato nathI.43 ... ... eTalA mATe ApaNAM mATe jarUrI che ke sagraMtho ke zAstrothI preraNA laIne ane sAcA devanuM smaraNa karIne, draDha saMkalpa ane pUrI taiyArInI sAthe sAcA gurunI zodha karIe ane temanA dvArA divyadhvanino anubhava prApta karIne potAnAM jIvanane saphaLa banAvIe. jaina dharma para gahanatAthI vicAra karatAM e vAta spaSTa thaI jAya che ke A dharmamAM divyadhvanine sarvAdhika mahattva ApavAmAM AvyuM che ane eno anubhava prApta karavo mAnava-jIvanane saphaLa banAvavA mATe Avazyaka mAnavAmAM Avyo che.
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 08jI anuprekSA (bhAvanA) sAMsArika vastuo ane vyakitaonI asaliyatane na samajavAne kAraNe jIva temanA mohamAM paDI jAya che ane temanAmAM Asakta thaI jAya che. tenI A Asakti ja tenA baMdhananuM mULa kAraNa che. jyAM sudhI jIvamAM saMsAra prati anAsakti ke vairAgyanI bhAvanA utpanna thatI nathI, tyAM sudhI saMsArathI teno chuTakAro pAmavo saMbhava nathI. eTalA mATe jaina dharmamAM saMsAranI vAstavikatAne samajAvIne tenuM vAraMvAra smaraNa ane ciMtana karatA rahevAno upadeza ApavAmAM Avyo che. A prakAranA smaraNa ane ciMtanathI jIvamAM saMsAra prati anAsakti ane vairAgyanI bhAvanA vikasita thAya che ane samatva-bhAva utpanna thAya che. A bhAvanA mokSa-prApti mATe atyaMta sahAyaka siddha thAya che. saMsAra ane enA padArthonI asaliyata vize vAraMvAra ciMtana karavAne ja jaina dharmamAM anuprekSA' (anukavAraMvAra; prekSA-dhyAnathI jovuM ke gahanatAthI vicAra karavo) athavA "bhAvanA" (vAraMvAra ciMtana karavuM) kahevAmAM AvyuM che. tattvAdhigama sUtramAM ene A zabdomAM vyakta karavAmAM AvyuM cheH (tattvanuM) punaH punaH ciMtana karavuM anuprekSA (bhAvanA) che.' vairAgya vadhAranArI bhAvanAo jaina graMthomAM vairAgyanI vRddhi mATe bAra prakAranI anuprekSAono ullekha jovA maLe che. emane bAra vairAgya bhAvanAo paNa kahe che. emanA nAma cheH 1. anitya bhAvanA 2. azaraNa bhAvanA 3. saMsAra bhAvanA 4. ekatva bhAvanA 5. anyatva bhAvanA 6. azuci bhAvanA 7. Asrava bhAvanA 8. saMvara bhAvanA 234
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 235 anuprekSA (bhAvanA) 9. nirjarA bhAvanA 10. loka bhAvanA 1. bodhi-durlabha bhAvanA ane 12. dharma bhAvanA. potAnI sAdhanAmAM daDha thavA mATe emane sArI rIte samajI levI Avazka che. ApaNe ahIM eka-eka karIne emanA para vicAra karIzuM. 1. anitya bhAvanA A saMsAra ane enA padArthone je rUpamAM ApaNe potAnA mana ane Indriyo dvArA anubhava karIe chIe, te temanuM vAstavika rUpa nathI. jayAM sudhI ApaNane pAramArthika jJAna thatuM nathI, tyAM sudhI ApaNe sAMsArika jJAna ApaNane bhramamAM ja rAkhe che. dhana-dolata, mAna-pratiSThA, suMdaratA ane duniyAnI camakadamaka vagere je viSayone sthAyI samajIne ApaNe temanI pAchaLa doDatA rahIe chIe, teo sthAyI nathI. je zarIrane ApaNe mohaka ane AkarSaka samajIne tene maLavA ke lapeTAvAne mATe vyagra rahIe chIe, te kevaLa hADa-mAMsanuM eka pUtaLuM che, je citAmAM baLIne bhasma thaI jAya che. paraMtu ApaNA upara ajJAnajanita mohano eTalo moTo paDado paDyo che ke ApaNe A anitya ane asAra saMsArane nitya ane sAco mAnIne emAM Asakta thaI jaIe chIe. saMsAranI anitya ane jUThI vastuonA lobhamAM paDIne ApaNe aneka prakAranAM bhalAMbUrA karmo karIe chIe, jemanA phaLasvarUpe ApaNane AvAgamananA cakramAM paDIne ghora duHkha bhogavavuM paDe che. evI sthitithI bacavA mATe jaina graMthomAM aneka prakAre saMsAranI anityatA ane asAratA darzAvIne tenuM vAraMvAra ciMtana karatA rahevA para bhAra ApavAmAM Avyo che. ApaNe je pramANenuM ciMtana vAraMvAra karIe chIe, tenA anusAra ja ApaNI cittavRtta DhaLI jAya che. jyAre saMsAranI anityatA ane asAratAnI bhAvanA ApaNA hRdayamAM ghara karI le che, tyAre ApaNe saMsArathI udAsIna ke anAsakta thaI jaIe chIe ane dRDha vizvAsanI sAthe mokSamArgamAM sahaja rIte AgaLa vadhatA jaIe chIe. saMsArano artha ja che saMsaraNa ke gamana karanAra. arthAt je calAyamAna che ke jemAM sadA parivartana ke badalAva thato rahe che, tene ja saMsAra kahe che. ahIM ekamAtra paramAtmAsvarUpa AtmA ja nitya che, je vAstavamAM saMsArathI para ane tenAthI bhinna che. saMsAramAM je kaMI utpanna thAya che, te avazya ja naSTa
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza thAya che. paraMtu mohavaza ApaNe anitya ane nazvara padArthone nitya ke sthAyI samajIne temanAmAM Asakta thaI jaIe chIe ane potAnI A nAsamajInA kAraNe janma-maraNanA cakramAM paDIne duHkha bhogavatA rahIe chIe. eTalA mATe jainagraMthomAM vAraMvAra saMsAra ane sAMsArika padArthonI anityatAnI tarapha ApaNuM dhyAna doravAmAM AvyuM che ane nitya padArtha (paramAtma-tattva)ne jANavA mATe dhyAna dvArA paramArtha buddhi prApta karavAno upadeza ApavAmAM Avyo che, jevuM ke cANasAra (jJAnasAra)mAM kahevAmAM AvyuM cheH 236 vIjaLI jaLa parapoTAvata pyArA, jobana jIvana tana dhana badhA| evA sarva asthira pichANa, parama dhyAnane karo pramANa|| vIjaLI athavA jaLa parapoTA samAna jIvana, yauvana, dhana-dhAnya badhuM asthira (anitya) che. A pramANe paramArtha buddhithI jANo. jina-vANImAM paNa saMsAra ane enA badhA padArthone anitya ane kSaNabhaMgura batAvatAM kahevAmAM AvyuM cheH je kaMI utpanna thayuM che teno niyamathI nAza thAya che. pariNamana (badalAtuM rahenAruM) svarUpa hovAthI kaMI paNa zAzvata (nitya) nathI. janmamaraNa sAthe che, yauvana jarA sAthe che, lakSmI (dhanadolata) vinAza sAthe che, A pramANe badhA padArtho kSaNabhaMgura che evuM jANo. jevI rIte navIna megha tatkALa udaya thaIne vinAza thaI jAya che, te ja pramANe A saMsAramAM parivAra, baMdhuvarga, putra, strI, bhalA mitro, zarIranuM lAvaNya (suMdaratA), gRha, godhana (ghaNI badhI gAyonI saMpatti) vagere samasta padArtho asthira che.3 AcArya kuMthusAgarajI mahArAje paNa saMsAra ane tenA padArthonI anityatA A zabdomAM vyakta karI cheH A saMsAra jota-jotAmAM naSTa thaI jAya che. mAtA, pitA, bhAI, putra vagereno saMyoga vIjaLInI camaka samAna caMcaLa che, emanA viyogano
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 237 anuprekSA (bhAvanA) koI nizcita kALa nathI, jemano Aje saMyoga che kAle temano ja viyoga thaI jAya che. Aje je dhanI che kAle te ja daridra thaI jAya che. A pramANe vicAra karavAthI A saMsAranI anityatA ApoApa mAlUma thaI jAya che. e batAvatAM ke jIva A saMsAramAM ajJAnajanita mohano zikAra thaIne anityane nitya ane duHkhane sukha mAnavAnA bhramamAM paDelo potAno vinAza karI rahyo che, zubhacaMdrAcArya ApaNane A bhramamAMthI nIkaLavA mATe cetAve che. teo kahe cheH he mUDha! kSaNa-kSaNamAM nAza thanArA Indriyajanita sukhamAM prIti karIne e traNeya bhuvana nAzane prApta thaI rahyAM che, te tuM kema joto nathI? putra, strI, bAMdhava, dhana zarIrAdi cAlyAM jAya che ane je che, te paNa avazya ja cAlyAM jaze. pachI emanA mATe A jIva vyartha ja kema kheda kare che? je mUDha paMcendriyonA viSaya sevanamAM sukha zodhe che, teo jANe zItaLatA mATe agnimAM praveza kare che ane dIrdha jIvana mATe viSapAna kare che. temane A viparIta-buddhithI sukhane sthAne duHkha ja thaze. A jagata IndrajAlavat (jAdU ke bAjIgarInA samAna) che. prANIonA netrone mohanIaMjananI jema bhulAve che, ane loko emAM mohane prApta thaIne potAne bhUlI jAya che, arthAt loko dhokho khAya che. ataH AcArya mahArAja kahe che ke ApaNe jANatA nathI e loko kayA kAraNathI bhUle che. A prabaLa mohanuM mAhAtmaya ja che. A jagatamAM je je cetana ane acetana padArtho che, temane badhA maharSioe kSaNa-kSaNamAM naSTa thanArA ane vinAzaka (nazvara) kahyA che. A prANI emane nityarUpa mAne che, A bhrama mAtra che. AcArya padmananTie paNa saMsAranI anityatA ane ene na samajhavAnA kAraNe thanArI jIvanI durdazAnuM ghaNuM ja mArmika varNana karyuM che. teo kahe cheH
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 jaina dharma sAra saMdeza A saMsAra-sarovaramAM yama-dhIvara (mAchI)nA hAthathI phelAyelI camakIlI jarA-jALamAM phasAIne paNa A lokarUpa dIna-hIna mAchalIono samUha potAnA Indriya- sukha-jaLamAM krIDA karato rahe che ane nikaTamAM ja prApta thanArI ghora ApattionAM cakrane joto nathI, A ghaNo ja khedano viSaya che! arthAt vRddhAvasthA prApta thaI jatAM paNa je Indriya-viSaya-sukhomAM magna rahe che temanI dazA ghaNI ja khedajanaka che! evA loko jALamAM phasAIne krIDA karatAM mAchalIonI jema zIgha ja ghora ApadAone prApta thAya che. gata jIvone kALanA gAlamAM (moMmAM) gayelA sAMbhaLIne ane ghaNAne potAnI sAme kALanA gAlamAM jatA (maratA) joIne paNa je loko potAne sthira mAnI rahyA che tenuM kAraNa ekamAtra moha che-ane eTalA mATe evA loko mohI kahevAya che. vRddhAvasthA prApta thatAMbuDhApo AvI jatAM paNa je loko dharmamAM citta lagAvatA nathI teo putra-pautrAdika baMdhanothI potAnA AtmAne hajI vadhu ne vadhu baMdhAvI rahyA che. evA lokonuM baMdhana-mukta thavuM khUba ja kaThina kArya banI jAya che. A jagatamAM manovAMchita lakSmI pAmyA, samudra sudhI pRthvIne bhogavI-tenA para rAjya karyu- ane te ati manohara ramaNIya viSaya prApta karyA je svargamAM devatAone paNa durlabha che; paraMtu A badhAnuM anaMtara (pachI) mRtyu Avaze. ataH e badhA viSaya-bhoga-jemanAmAM he AtmA tuM racyA-pacyo rahyo che - viSamizrita bhojananA samAna dhikkArane yogya che. arthAt je pramANe viSa bheLaveluM bhojana khAtA samaye svAdiSTa mAlUma thAya to paNa aMtamAM prANonuM haraNa karanAruM hovAthI tyAjya che, te ja pramANe A viSaya-sukho paNa sevana karatAM samaye sArAM mAlUma hovA chatAM paNa aMtamAM durgatinuM kAraNa hovAthI tyAgavAne yogya che. ataH emanAmAM Asaktino tyAga karIne muktinA mArga para lAgavuM joIe jenAthI pharI viyogAdi-janya kaSTa uThAvavAM na paDe.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuprekSA (bhAvanA) [239 A saMsAramAM vidhinA vazathI - pUrvopArjita karmane AdhIna thayelo-rAjA paNa kSaNabharamAM raMka thaI jAya che ane sarvarogothI rahita tarUNa hRSTa-puSTa navajuvAna - paNa zIgha ja nAzane prApta thaI jAya che; bIjAonI to vAta ja zuM? jyAre saMsAramAM sArarUpa mAnavAmAM AvanArA dhana ane jIvana bannenI ja AvI kSaNabhaMgura sthiti che tyAre budhajanoe kone pAmIne mada karavo joIe? kyAMya paNa temanA mada mATe sthAna nathI, vidhinAM cakkaramAM paDIne paLabharamAM badho mada cakanAcUra thaI jAya che. dhana, strI ane putrAdinI hAlata te dIpakonA samAna che je UMcA parvatanI coTI para rAkhelA pavanathI kAMpI rahyA che ane paLabharamAM bujhAI javAnI sthitimAM che. AvA kSaNabhaMgura dhanAdikane pAmIne je manuSya ghamaMDa kare che - abhimAnI banI rahyo che - te prAyaH pAgala thayelo mukko-dhUso mArIne AkAzane haNavA cAhe che! vyAkuLa thayelo sUkI nadIne taravAnI ceSTA kare che! ane pyAsathI pIDita thayelo mRgamarIcikA (mRgajaLa) ne pIvAno udyama kare che! A badhAM kAryo je pramANe vyartha che ane emane karanArA koI paNa manuSyanA pAgalapaNAne sUcita kare che, te ja pramANe strI-putra-dhanAdikane pAmIne ahaMkAra (garva) karavo paNa vyartha che ane te ahaMkArInA pAgalapaNAne sUcita kare che. manuSyano sauthI ghaniSTha saMbaMdha ane tenI sauthI gahana Asakti potAnA zarIra sAthe hoya che, jene te roja savAre-zaNagAre che ane jenA sukha-ArAmane mATe aneka upAya ane athAka prayatno kare che. te bhUlI jAya che ke tenuM zarIra nazvara che, jIvanuM baMdhana che ane duHkhanuM kAraNa che. te potAnI suMdaratA, zakti ane sAmarthyanuM abhimAna kare che, paraMtu kALanI sAme tenuM kaMI paNa jora cAlatuM nathI. potAnA priyajanonA mRtyu para te nAhaka raDe-vilApa kare che ane potAnA mRtyune, jene TALI zakAtuM nathI, bhUlAvI rahe che. jIvananI anityatA para ucita dhyAna na ApavAne kAraNe te potAnA durlabha manuSya-jIvananA amUlya samayane vyartha ja gumAvIne saMsAramAMthI cAlyo jAya che.
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 jaina dharma sAra saMdeza saMsAranI anityatAnA saMbaMdhamAM AcArya paddhananTinA vicArono ullekha ApaNe pahelAM karI cUkyA chIe. have ApaNe zarIranI anityatAnA saMbaMdhamAM temanA vicArone nIce prastuta karIe chIe. zarIranI avasthAnA saMbaMdhamAM teo kahe cheH kAyA to duHkha ane maraNanI jananI che. duHkha ane maraNa A ja bhUmithI utpanna thAya che. jo kAyA na hoya to AtmAne duHkha paNa na uThAvavAM paDe ane maraNa paNa na thaI zake. jyAre kAyAnI sAthe AtmAno saMbaMdha che to pachI duHkha athavA maraNa upasthita thatAM jenuM saMbaMdhAvasthAmAM hovuM avazyambhAvI (cokakasa) che, budhajanoe zoka karavo joIe nahIM. enAthI pratyuta (viparIta) temaNe to nitya ja nirAkuLa (zAMta) thaIne bahirAtma-buddhinAM tyAgapUrvaka AtmasvarUpano - potAnI muktino - vicAra karavo joIe, jenAthI duHkhadAyI dehano punaH punaH janma ja saMbhava rahe nahIM. jeNe janma lIdho che te mRtyuno divasa AvatAM para nizcitapaNe avazya ja mare che, traNeya lokamAM paNa pachI teno koI rakSaka hoto nathI - tene motathI bacAvI zakato nathI. ataH je manuSya potAnA priya svajananA maravA para zoka kare che te nirjana vanamAM vilApa karIne raDe che - nirjana vanano vilApa jema vyartha hoya che tevI ja rIte teno te zoka paNa vyartha che, tenA para koI dhyAna ApanAruM nathI. e sunizcita che ke potAnI Ayu yamathI atizaya ja pIDita che - kALathI barAbara haNAI jaI rahI che. A rIte Ayuno vinAza thato joIne paNa je manuSya potAne sthira-amara mAnI rahyo che- niraMtara kALanA moMmAM cAlyA javAno jene khyAla ja hoto nathI - te kevI rIte ajJAnI nathI? avazya ja ajJAnI che-jaDabuddhi che.? zubhacaMdracAryae paNa khUba ja prabhAvapUrNa DhaMgathI A zarIranI anityatA dekhADI che. teo kahe cheH
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 241 anuprekSA (bhAvanA) A lokamAM rAjAone tyAM je ghaDiyALano ghaMTa vAge che ane avAja kare che, te saunAM kSaNikapaNAne pragaTa kare che; arthAt jagatane jANe ke pokArI pokArIne kahe che ke he jagatanA jIvo! je kaMIpaNa potAnuM kalyANa karavA cAho cho, to zIgha ja karI nAkho, nahIM to pastAzo. kAraNa ke A je ghaDI vItI gaI, te koI prakAre paNa pharI pAchI Avaze nahIM. A pramANe AgaLanI ghaDI paNa jo vyartha ja khoI dezo to te paNa gayelI pAchI Avaze nahIM. juo! A jIvonuM pravartana (badalAva) kevuM AzcaryakAraka che ke zarIra to pratidina kSINa thatuM jAya che ane AzA kSINa thatI nathI, paraMtu vadhatI jAya che. tathA AyurbaLa to ghaTatuM jAya che ane pApakAryomAM buddhi vadhatI jAya che. moha to nitya skurAyamAna hoya che ane A prANI potAnA hita ane kalyANamArgamAM lAgato nathI. eTale A kevuM ajJAnanuM mAhAtmaya che? je pramANe nadInI je lahero jAya che, te pharI pAchI kyAreya AvatI nathI; e ja pramANe jIvonI je vibhUti (mahimA athavA mahattA) pahelAM hoya che, te naSTa thavA pazcAt pharI pAchI AvatI nathI. A prANI vyartha ja harSa-viSAda kare che. nadInI lahero kadAca kyAMka pAchI paNa AvatI hoya paraMtu manuSyonuM gayeluM rUpa, baLa, lAvaNya ane saundarya pharI AvatuM nathI. A prANI vyartha ja temanI AzA lagAvI rAkhe che. jIvonuM AyurbaLa to aMjalinA jaLanI jema kSaNa-kSaNamAM niraMtara jhare che ane yauvana kamaLanI velanA patra para paDelA jaLabiMdunI jema tatkALa DhaLI jAya che. A prANI vRthA ja sthiratAnI IcchA rAkhe che.* enAthI e spaSTa che ke saMsAra ane zarIra uparathI jevA lAge che, vAstavamAM tevA nathI. je nitya ane sukhada mAlUma paDe che, teo vAstavamAM anitya ane duHkhada che. A saMsAramAM sarvatra vaitabhAva ke virodhIbhAva jovA maLe che. janmanI sAthe mRtyu, saMyoganI sAthe viyoga, saMpadAnI sAthe vipadA
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza ane saphaLatAnI sAthe niSphaLatA lAgelI che. eTalA mATe ApaNe saMsAra ane zarIranA yathArtha svabhAvanuM vAraMvAra ciMtana karatAM karatAM kyAreya paNa emanAmAM Asakta thavuM joIe nahIM. A prakAranA ciMtana ke bhAvanAthI jJAna ane vairAgyanI vRddhi thAya che ane sAdhakane Atma-svarUpane oLakhavA ane mokSanI prApti karavAmAM sahAyatA maLe che. 242 2. azaraNa bhAvanA jIvane A saMsAramAM kayAMya paNa zaraNa nathI; tene koI paNa zaraNa denAra ke bacAvanAra nathI. potAnA bhramavaza e keTalAka lokone AtmIya ke potAnA samaje che ane temanI pAsethI potAnI rakSAnI AzA rAkhe che. paraMtu jyAre tene potAnA karmone cUkavatA cUkavatA duHkha bhogavavuM paDe che, tyAre koI paNa tenA duHkhane vaheMcI zakyuM nathI. jyAre mRtyuno samaya Ave che, tyAre strI, putra, bhAI-baMdhu vagere AtmIyajana tathA aMgarakSaka, senA vagere badhAM jotAM ja rahI jAya che. koI paNa tene bacAvI zakatuM nathI. A satyanuM vAraMvAra ciMtana karavuM ja azaraNa bhAvanA che. ene sArI-2Ite samajIne manuSya mAtra dharmanuM zaraNa levuM joIe ane AtmatattvanI oLakha karIne saMsAranI anitya vastuothI sadAne mATe chuTakAro meLavI levAno prayatna karavo joIe. A prayatnamAM paMcaparameSTI (arahaMta-siddha-AcArya-upAdhyAya-sAdhu) arthAt sAcA dharmaguru tenA sahAyaka banI zake che. e vAto aneka jaina graMthomAM batAvavAmAM AvI che. udAharaNa mATe, puruSArthasiddhayupAyamAM azaraNa bhAvanAne A pramANe samajAvavAmAM AvI cheH jema nirjana vanamAM siMhathI pakaDAyelA haraNanA baccAne koI paNa zaraNa nathI athavA koI paNa rakSA karanAruM nathI, te ja pramANe A saMsArarUpI gahana vanamAM mRtyuthI pakaDAyelA jIvane koI zaraNa nathI."
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuprekSA (bhAvanA) 243 A pramANe koI paNa sAMsArika vyakti ke vastu jIvanI rakSA karI zakatI nathI. mAtra jIvanuM dharmAcaraNa ja jIvanI rakSA karI zake che. eTalA mATe jIvane potAnI rakSA mATe kSamA, mArdava (komaLatA), zauca (pavitratA), satya, saMyama vagere daza lakSaNarUpa dharmanuM AcaraNa karavuM joIe. jina-vANImAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH je tamane kSamAdi dazalakSaNarUpa (dharma) bhAvathI pariNata (parivartita) kare te ja ApoApa zaraNa che.10 potAnA karmonA anusAra jIva aneka yoniomAM janma le che ane pratyeka yonimAM te garbhAvasthAthI ja mRtyunI tarapha AgaLa vadhato jAya che. mRtyunI ghaDI AvI jatAM tene koI paNa bacAvI zakatuM nathI. vAstavamAM A saMsAramAM jIvanuM koI zaraNa che ja nahIM. phakta dharmAcaraNa karanAro AtmA svayaM ane tene dharmanI zikSA-dikSA denArA dharmaguru - e ja jIvanA zaraNa che. ene spaSTa karatAM zubhacandrAcArya kahe cheH he mUDha prANI! AyunAmA karma jIvone garbhAvasthAthI ja niraMtara pratikSaNa potAnA prayAsothI maMjilothI) yama maMdiranI tarapha laI jAya che, eTale tene jo! jyAre mRtyukALa) Ave che, tyAre A jIvane koI paNa bacAvI zakatuM nathI. koI evuM samajatuM haze ke mRtyuthI bacAvanAra koI to A jagatamAM avazya haze, paraMtu evuM samajavuM sarvathA mithyA che, kAraNa ke kALathI - mRtyuthI - rakSA karanAra na to koI thayuM ane na kadI koI thaze. jo nizcaya dRSTithI vicAravAmAM Ave, to potAnA AtmAnuM ja zaraNa che ane vyavahAra daSTithI vicAra karavAmAM Ave to paraMparAya (guru ziSyanI paraMparAthI cAlyA AvatA) sukhanA kAraNe vItarAgatAne prApta thayela paMcaparameSThinuM ja zaraNa che; kAraNa ke teo vItarAgatAnuM ekamAtra kAraNa che, tethI anyanuM zaraNa choDIne uparokata be ja zaraNa
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 jaina dharma sAra saMdeza vize vicAravuM joIe - (AtmA je dharmAcaraNa kare che ane sadguru je tene dharmanuM jJAna Ape che.) 3.saMsAra bhAvanA jIva potAnA ajJAnavaza je karma kare che tenA anusAra tene aneka yoniomAM janma levo paDe che. bhalA-bUrA karmomAM UlajhAyelA jIvanA janma-maraNano silasilo sadA cAlato rahe che. ene ja saMsAra kahe che. potAnA karmonA kAraNe ja jIva kyAreka UMcI ane kyAreka nIcI yonimAM janma le che. saMsAranA A cakrathI bacavA mATe jIve saMsAranA A svarUpanuM vAraMvAra ciMtana karatAM karatAM tenA prati moha ke Asaktino tyAga karI devo joIe ane AtmatattvanuM dhyAna karIne AvAgamanathI mukta thavAno prayatna karavo joIe. ene samajAvatAM zubhacandrAcArya kahe cheH e jIvo pota-potAnAM karmarUpI beDIothI baMdhAyelA sthAvara (acara) ane trasa(cara) zarIromAM saMcAra karatAM karatAM mare ane upaje che. e yaMtravAhaka (karmonA lekhane laIne cAlanAruM prANI) saMsAramAM aneka rUpone grahaNa kare che ane aneka rUpone choDe che. je pramANe nRtyanA raMgamaMca para nRtya karanAra bhinna-bhinna svAMgone dhAraNa kare che, te ja pramANe A jIva niraMtara bhinna-bhinna svAMga(zarIra)dhAraNa karato rahe che. A saMsAramAM A prANI karmothI balAta (jabaradastI) vaMcita thaI (ThagAyela) rAjAthI to marIne kRmi thaI jAya che ane kRmithI marIne kramathI devono indra thaI jAya che. A pramANe paraspara UMcI gatithI nIcI gati ane nIcIthI UMcI gati badalAtI ja rahe che. A saMsAramAM prANInI mAtA to marIne putrI thaI jAya che ane bahena marIne strI thaI jAya che, ane pachI te ja strI karIne tamArI putrI paNa thaI jAya che. e ja pramANe pitA marIne putra thaI jAya che tathA pachI te ja marIne putrano putra thaI jAya che. A pramANe parivartana thatuM ja rahe che.
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 245 anuprekSA (bhAvanA) eno TUMko sAra e che ke saMsAranuM kAraNa ajJAnabhAva che. ajJAnabhAvathI paradravyomAM moha tathA rAgadveSanI pravRtti thAya che. rAgadveSanI pravRttithI karmabaMdha thAya che ane karmabaMdhanuM phaLa cAreya gatimAM bhramaNa karavAnuM che.2 jina-vANImAM paNa saMsAranA svabhAvane saMkSepamAM batAvIne AtmasvarUpanuM dhyAna karIne saMsArathI mukta thavAno upadeza A zabdomAM ApavAmAM Avyo cheH jIva eka zarIrane choDe che ane bIjuM grahaNa kare che, pachI navuM grahaNa karIne punaH tene choDI anya grahaNa kare che. A rIte aneka vAra grahaNa kare ane choDe che. A pramANe saMsAranA svarUpane jANIne sarva prakAra udyama karIne mohane choDIne te bhavya (mokSArthI), te AtmasvabhAvanuM dhyAna kara jenAthI saMsAranA bhramaNano nAza thAya. 4. ekatva bhAvanA A saMsAramAM strI, putra, mitra-baMdhu, dhana-saMpatti vagerethI gherAyelA hovAnA ane temanA prati mamatva-bhAva rAkhavAnA kAraNe A jIva potAnA ekatva-bhAvane bhUlAvI de che. kuTuMba-parivArane potAnA samajIne temanA mATe te jeje karma kare che te badhAnuM phaLa teNe ekalAe ja bhogavavuM paDe che. A saccAInuM vAraMvAra ciMtana karavuM ja ekatva bhAvanA che. A bhAvanA hRdayamAM sArI-rIte besI jatAM manuSya sAMsArika viSayothI anAsakta thaI jAya che ane tene sahaja ja mokSanI prApti thaI jAya che. jIvanA ekalApaNAne spaSTa karatAM puruSArthasiyupAyamAM kahevAmAM AvyuM cheH A jIva sadAno elo che. paramArthadRSTie eno koI mitra nathI. ekalo Avyo che, ekalo bIjI yonimAM cAlyo jaze. eklo ja vRddha thAya che, ekalo ja yuvAna thAya che ane ekalo ja bALaka thaIne krIDA karato phare che. ekalo ja rogI thAya che, ekalo ja duHkhI thAya che, ekalo ja pApa kamAya
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 jaina dharma sAra saMdeza che ane eklo ja tenA phaLane bhogave che. baMdhuvarNAdika koI paNa smazAna bhUmithI AgaLanA sAthI nathI, eka dharma ja sAthe janAra che. jina-vANImAM paNa jIvanuM ekalApaNuM darzAvatAM AvA ja bhAva prakaTa karavAmAM AvyA cheH jIva ekalo utpanna thAya che, ekalo ja garbhamAM dehane grahaNa kare che, ekalo ja bALaka ane yuvAna thAya che ane ekalo ja jarA-grasita vRddha thAya che. ekalo ja jIva rogI thAya che, zoka kare che tathA ekalo ja mAnasika duHkhathI taptAyamAna thAya che. bicAro ekalo ja mare che ane ekalo ja narakanAM duHkha bhogave che. he bhavya, tuM badhA prakArathI prayatna karIne jIvane zarIrathI bhinna ane ekalo jANI le. jIvane A pramANe ekalo jANI letA samasta paradravya (AtmAthI bhinna padArtha) kSaNamAtramAM heya (tyAjya) thaI jAya che.' jevuM ke upara kahevAI cUkyuM che, jIva A saMsAranI vastuo ane vyaktionA mohamAM paDIne temanA mATe je paNa bhaluM-bUruM karma kare che, tenuM phaLa teNe ekalAe ja bhogavavuM paDe che. jo jIva etva bhAvanAnuM ciMtana karIne A viSayo prati potAno moha athavA Asaktino tyAga karI de to te sahaja ja mokSanI prApti karI zake che. ene samajAvatAM jJAnAvamAM kahevAmAM AvyuM che: A jIva putra, mitra, strI vagerenA nimitta je kaMI bUrAM-bhalAM kArya kare che temanuM phaLa paNa narakAdika gatiomAM svayaM ekalo ja bhogave che. tyAM paNa koI putra-mitrAdi karmaphaLa bhogavavA mATe sAthI hotA nathI. A prANI bUrAM-bhalAM kArya karIne je dhanopArjana kare che, te dhanane bhogavavAne to putramitrAdi aneka sAthI thaI jAya che, paraMtu potAnA karmothI upArjana karelAM nirdayarUpa duHkhonA samUhane sahevA arthe koI paNa sAthI hoto nathI. A jIva ekalo ja badhAM duHkhone bhogave che.
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuprekSA (bhAvanA) je samaye A jIva bhramarahita thaIne evuM ciMtana kare ke, huM ekatAne prApta thaI gayo chuM, te ja samaye A jIvano saMsArano saMbaMdha svayaM ja naSTa thaI jAya che; kAraNa ke saMsArano saMbaMdha to mohathI che ane jo moha jato rahe to tame eka cho pachI mokSa kema na pAmo? zrAvaka pratikramaNasAramAM paNa e batAvavAmAM AvyuM che ke sadA eka rahenArA AtmAnuM aneka prati mamatva hovuM ja tenA baMdhana ane duHkhanuM mULa kAraNa che. eTalA mATe ekatva bhAvanAnuM ciMtana AtmAne anekAtmaka saMsArathI mukta karAvavAmAM khUba ja sahAyaka thAya che. ene samajAvatAM kundhusAgarajI mahArAja kahe cheH A AtmA sadA ekalo ja mahApApa utpanna kare che ane samaya maLatAM ekalo ja te karmonA udayathI utpanna thanArA mahAna duHkhone bhogave che. e ja pramANe ekalo ja mokSa jAya che ane ekalo ja anaMtakALa sudhI siddha avasthAmAM virAjamAna rahe che. he Atmana! jayAM sudhI tAro AtmA A pramANe mokSamAM pahoMcIne potAnA AtmAmAM lIna na thaI jAya tyAM sudhI tuM A sukha denArA AtmAnI ekatva bhAvanAnuM ja ciMtana karato rahe. 247 5.anyatva bhAvanA jaDa ane mUrtimAna zarIra tathA sAMsArika padArthothI cetana ane amUrta (AkArarahita) AtmA sarvathA bhinna che. A bhinnatAnuM vAraMvAra ciMtana karatA rahevAne ja anyatva bhAvanA kahe che. A pramANenuM ciMtana na karavAne kAraNe jIva zarIra ane sAMsArika padArthone potAnAthI bhinna rUpamAM jotAM ane samajatAM paNa emanA prati rAga kare che ane emanA mohamAM paDyo rahe che. eTalA mATe jaina graMthomAM anyatva bhAvanAne sAdhaka mATe Avazyaka mAnavAmAM AvI che. puruSArthasiddhayupAyamAM AtmAne zarIra ane sAMsArika padArthothI bilakula bhinna batAvatAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH yadipa A zarIra sAthe mAro anAdikALathI saMbaMdha che, paraMtu e anya che ane huM anya ja chuM. e indriyamaya che, huM atIndriya (indriyathI
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 jaina dharmaH sAra saMdeza para) chuM. e jaDa che, huM caitanya chuM. e anitya che, huM nitya chuM. e Adi aMta saMyukta che, huM anAdi anaMta chuM. sArAMza -zarIra ane huM sarvathA bhinna chIe. eTalA mATe jayAre atyaMta samIpastha zarIra paNa potAnuM nathI, to pachI strI, kuTuMbAdika ApaNAM kevI rIte thaI zake che? e to pratyakSa ja bIjAM che.18 jIna-vANI anusAra zarIra ane bAhya vastuone potAnAthI bhinna jANavA chatAM paNa temanAmAM rAga karavo narI mUrkhatA che. A jIva badhI bAhya vastuone AtmAthI bhinna jANe che ane jANavA chatAM paNa te paradravyomAM rAga kare che. A enI mUrkhatA che. je koI dehane jIvananA svarUpe tattvataH bhinna jANIne Atma-svarUpanuM ja sevana kare che tenI anyatva bhAvanA kAryakArI (asarakAra) che.9 jJAnArNava mAM paNa AtmAne zarIra ane bAhya padArthothI bhinna batAvatAM AtmabhAvamAM lIna thavAno upadeza A zabdomAM ApavAmAM Avyo che. mUrta cetanArahita vividha prakAranAM svataMtra paramANuothI je zarIra racavAmAM AvyuM che tenI sAthe ane AtmA sAthe zuM saMbaMdha che? vicAro! eno vicAra karavAthI kaMI paNa saMbaMdha nathI, evo pratibhAsa (bhrama) thaze. jyAre uparyukata prakAre deha sAthe ja prANInI atyaMta bhinnatA che, tyAre bahiraMga (bahAranAM) je kuTuMbAdika che temanI sAthe ekatA kevI rIte thaI zake che? kAraNa ke e to pratyakSamAM bhinna dekhAya che. A AtmA anAdikALathI para padArthone potAnA mAnIne temanAmAM rame che, A ja kAraNe saMsAramAM bhramaNa karyA kare che. AcArya mahArAje AvA ja jIvane upadeza karyo che ke, tuM parabhAvothI bhinna potAnA caitanyabhAvamAM lIna thaIne muktine prApta thA. A pramANe A anyatvabhAvanAno upadeza che.20 A pramANe AtmAne zarIra ane sAMsArika vastuothI bilakula bhinna samajatAM samajatAM AtmalInatAnI prAptinA prayatnamAM lAgavuM joIe.
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuprekSA (bhAvanA) 6. azuci bhAvanAH AtmA pote potAnAmAM nirmaLa ane pavitra che. paraMtu karmone kAraNe maLelA apavitra zarIramAM rAga karavA ane temAM mamatvano bhAva rAkhavAthI jIvamAM vikAro utpanna thaI jAya che ane tene saMsAranA baMdhanamAM paDIne duHkha uThAvavAM paDe che. AvuM apavitra zarIra prIti karavAne yogya nathI. enI apavitratAnuM vAraMvAra ciMtana karavuM ja azuci bhAvanA che. jIvane potAnA ane pArakAM-badhAM zarIra pratye azuci ke apavitratAnI bhAvanA rAkhIne potAne potAnAM AtmAmAM, je parama pavitra che, lIna karI devo joIe. A pramANe jIve sadA mATe zarIrathI mukta thavAno prayatna karavo joIe. jina-vANImAM zarIrane 'maLa-mUtranuM ghara' kahetAM enI apavitratA A zabdomAM batAvavAmAM AvI cheH he bhavya, tuM A dehane apavitra jANa. A deha samasta kutsita (nIca) vastuono piMDa che, kRmi-samUhothI bharelo che, apUrva durgaMdhamaya che tathA maLa-mUtranuM ghara che. puruSArthasiddhayupAyamAM kahevAmAM AvyuM cheH zarIra eTaluM niMdya padArtha che ke jo enA upara tvacAjALa na hota, to enI tarapha jovuM paNa kaThina thaI jAta.2 249 jJAnArNavamAM paNa zarIrane atyaMta apavitra ane duHkhanuM ghara batAvIne enAthI chuTakAro pAmavAno upadeza ApavAmAM Avyo che. manuSya-zarIra prApta karavAnuM suMdara phaLa tene ja maLe che je zarIrathI anAsakta thaIne kalyANa mArga para cAlIne zarIrathI chuTakAro meLavI le che. ene samajAvatAM jJAnArNavamAM kahevAmAM AvyuM cheH A manuSyanuM zarIra nava dvAro dvArA niraMtara durgaMdharUpa padArthothI jharatuM rahe che, tathA kSaNavaMzI parAdhIna che ane nitya annapANInI sahAyatA icche che.
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 jaina dharma sAra saMdeza A zarIramAM je je padArtho che, subuddhithI vicAra karatAM teo badhAM dhRNAnA sthAna tathA durgadhamaya viSTAnA ghara ja pratIta thAya che. A zarIramAM koI paNa padArtha pavitra nathI. jo A zarIra bahAranA cAmaDAthI DhaMkAyela na hota, to mAkhI, kRmi tathA kAgaDAothI enI rakSA karavAmAM koI paNa samartha na hota. A zarIrane prApta thavAnuM phaLa temaNe ja lIdhuM, jemaNe saMsArathI virakata (udAsIna ke anAsakta) thaIne ene potAnA kalyANamArgamAM puNyakarmothI kSaNa karyuM. A jagatamAM saMsArathI (janmamaraNathI) utpanna je je duHkho jIvone sahevAM paDe che, teo badhAM A zarIranA grahaNathI ja sahevAM paDe che. A zarIrathI nivRtta (mukta) thatAM pachI koI paNa duHkha nathI.23 manuSya-zarIra pAmIne zarIrathI sadAne mATe chuTakAro pAmI levAmAM ja Atma-kalyANa che. 7. Arava bhAvanA kAyA, vacana ane mana dvArA jIva je zubha (prazasta) ane azubha (aprazasta) karma kare che tenA anusAra ja tenAM puNya ane pApanA vikAro praveza kare che. jevI rIte ahiMsA, satya vagere zubha karmothI puNya ane hiMsA, asatya vagere azubha karmothI pApanA vikAra jIvamAM praveza kare che. A zubha ane azubha karmothI utpanna vikArono jIvamAM praveza karavo ja Asrava kahevAya che. puNya ane pApa banneno Asava jIva mATe baMdhanakArI che. AvA baMdhanakArI AsavanA svarUpanuM vAraMvAra ciMtana karavuM ja Asrava bhAvanA che. A pramANenuM ciMtana jIvane puNya ane pApathI upara UThIne anAsakta thavA ane AtmasvarUpanA dhyAnamAM lAgavA mATe prerita kare che. AtmasvarUpanA dhyAnathI pApa-puNyano pravAha athavA Asrava rokAI jAya che, je karmothI chuTakAro pAmavA mATe Avazyaka che. AsavanA saMbaMdhamAM batAvatAM jina-vANImAM kahevAmAM AvyuM cheH
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuprekSA (bhAvanA) 251 karma puNya tathA pAparUpe be prakAranuM hoya che. tenAM kAraNo paNa be prakAranAM che - prazasta (zubha) ane Itara arthAt aprazasta (azubha). maMda kaSAya (alpa vikAra)rUpa pariNAma (parivartana) prazasta ane tIvra kaSAyarUpa pariNAma aprazasta karmAstravanAM kAraNo che. zubhacaMdrAcArye zubha ane azubha karmonA Asravane A zabdomAM spaSTa karyo cheH jema samudramAM prApta thayeluM jahAja chidrothI jaLane grahaNa kare che, te ja pramANe jIva zubhAzubhayogarUpa chidrothI (mana vacana kAyAthI) zubhAzubhakarmone grahaNa kare che.25 saMkSepamAM, baMdhanakArI karmono jIvamAM praveza karavo ja Asrava che. A vAtanuM vAraMvAra ciMtana karavuM ane A vAtane sArI rIte cittamAM besADI levI ja Asava bhAvanA che. A bhAvanA jIvane baMdhanakArI karmothI bacelo rahevA mATe sajAga kare che. 8. saMvara bhAvanA tattvArthAdhigama sUtra anusAra karmonA Asrava (pravAha)no virodha karavo (rokavuM) ja saMvara che, "Asrava nirodhaH saMvaraH"26 ApaNe je paNa zubha athavA azubha karmo karIe chIe, teo pahelAM ApaNA cittamAM zubha ke azubha bhAvanA rUpamAM UThe che. tyAre ApaNe kAyA, vacana ane mana dvArA te bhAvone kAryarUpa ApIe chIe. enA anusAra saMvaranA be bheda karavAmAM Ave cheH (i) bhAva saMvara ane (i) dravya saMvara. jIvanA te bhAvo je karmonA Asravane rokanArA hoya che temane bhAvasaMvara kahe che ane te bhAvo anusAra navAM karmono AtmAmAM praveza rokAI javo dravyasaMvara kahevAya che. jenadharmamAM karmonA Amravane rokavA mATe ghaNA upAya batAvavAmAM AvyA che, jema ke rAga-dveSane dUra karavA mATe puruSo athavA mahAtmAonI jIvanacaryAnuM smaraNa karavuM,
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza bIjAone pIDA na pahoMcADavAnA uddezyathI sAvadhAnIthI cAlavuM-pharavuM, saMyamapUrvaka rahevuM vagere. 252 A pramANe navAM baMdhanakArI karmone potAnI aMdara praveza na thavA devA mATe aMdara ane bahArathI pUrNa satarka ane saceSTa banelA rahevuM ja saMvara bhAvanAnuM vAstavika lakSya che. ene jJAnArNavamAM A pramANe samajAvavAmAM AvyuM cheH samasta AsravonA nirodhane saMvara kahyuM che. te dravyasaMvara tathA bhAvasaMvaranA bhedathI be prakAranAM che. je pramANe yuddhanA saMkaTamAM sArI rIte sajAyelA vIrapuruSa bANothI bhedAtA nathI, te ja pramANe saMsAranI kAraNarUpa kriyAothI viratirUpa (vairAgya) saMvaravALA saMyamI muni paNa asaMyamarUpa bANothI bhedAtA nathI. je kAraNe Asrava thAya, tenA pratipakSI (virodhI) bhAvothI tene rokavo joIe. krodhakaSAyano to kSamA zatru che, tathA mAnakaSAyano mubhAva (komaLabhAva), mAyAkaSAyano bhAva (saraLabhAva) ane lobhakaSAyano parigraha tyAgabhAva; A pramANe anukrmathI (kramAnusAra) zatrujANavA joIe. je yogI dhyAnI muni che, teo niraMtara samabhAvothI athavA nirmamatvathI rAgadveSanuM nirAkaraNa (ukela) karatA rahe che, tathA samyagdarzananA yogathI mithyAtvarUpa bhAvone naSTa karI de che. saMvara karavAmAM tatpara saMyamI ane niHzaMka muni asaMyamarUpI viSanA (jheranA) udgAra (ubharo)ne saMyamarUpI amRtamayI jaLathI dUra karI de che. jema catura dvArapAla melA tathA asabhyajanone gharamAM praveza karavA deto nathI te ja pramANe samIcIna (zuddha) buddhi pApa-buddhine hRdayamAM pharakavA detI nathI. Ano saMkSipta Azaya e che ke AtmA anAdikALathI potAnA svarUpane bhUlI rahyo che, A kAraNe AsravarUpa bhAvothI karmone bAMdhe che ane jyAre e potAnA svarUpane jANIne temAM lIna thAya che, tyAre te saMvararUpa thaIne AgAmI (AvanArA) karmabaMdhanane roke che.7
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 253 anuprekSA (bhAvanA) indriyonA viSayo prati rAga na rAkhavAthI ke temanAthI anAsakta rahevAthI AtmAmAM koI paNa navA karmano praveza thato nathI. saMvarano A ja vAstavika artha che. navA karmothI AtmAne bacAvavA ke DhAMkI rAkhavA mATe saMvara jANe eka kavaca che. A ja bhAvane jina-vANImAM A pramANe vyakata karavAmAM AvyA cheH je muni IndriyonA viSayathI virakta thaIne manohara Indriya viSayothI AtmAne sadeva saMvRta (DhAMkelo arthAt surakSita) rAkhe che, tenI spaSTa saMvara bhAvanA che.28 9. nirjarA bhAvanAH nirjarAno artha che karmonuM baLI javuM ke jharI javuM. karma ja saMsAranA bIja che. jevuM ke ApaNe hamaNAM joyuM che, saMvara dvArA navA karma AtmAmAM praveza karI zakatAM nathI. nirjarA dvArA AtmAnAM samasta saMcita karmo baLI jAya che. A pramANe saMvara ane nirjarA dvArA badhAM karmothI chuTakAro pAmIne AtmA sadAne mATe mokSa sukhane prApta karI le che. nirjarAnA be bheda batAvavAmAM AvyA cheH (1) savipAka nirjarA arthAt AtmAmAM saMcita karmonuM potAnuM phaLa ApIne svayaM baLI javuM ke jharI javuM, ane (2) avipAka nirjarA arthAt saMcita karmone pAramArthika sAdhanA dvArA bALIne naSTa karI devAM. A banne bhedone spaSTa karatAM puruSArthasiddhayupAyamAM kahevAmAM AvyuM cheH A (nirjarA) be prakAranI hoya che; eka savipAka nirjarA,bIjI avipAka nirjarA. pUrva saMcita karmonI sthiti pUrNa thaIne temanAM rasa (phaLa) ApIne svayaM jharI javAne savipAka nirjarA kahe che, ane tapazcaryA parISahavijayAdi (bhUkha-pyAsa, ThaMDI-garamI vagerene sthira bhAvathI sahana karavAmAM saphaLatA)nA dvArA karmonI sthiti pUrI karyA vagara ja jharI javAne avipAka nirjarA kahe che. AmraphaLanuM vRkSamAM lAgela kALa pAmIne svayaM pAkI javuM savipAka nirjarAnuM ane padArtha
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 jaina dharmaH sAra saMdeza vizeSamAM dabAvIne garamI dvArA pakavavuM avipAka nirjarAnuM udAharaNa che. savipAka nirjarA saMpUrNa saMsArI jIvone hoya che, paraMtu avipAka nirjarA samyadraSTi satpuruSo tathA vratadhArIonI ja hoya che. nirjarA svarUpanuM A pramANe ciMtana karavuM nirjarAnuprekSA che.29 jJAnArNavamAM nirjarA bhAvanAnA A banne bhedone A zabdomAM samajAvavAmAM AvyA cheH A nirjarA jIvone sakAma ane akAma be prakAranI hoya che. emanAmAMthI pahelI sakAma nirjarA (avipAka nirjarA) to muni one hoya che ane akAma nirjarA (savipAka nirjarA) samasta jIvone hoya che. yadyapi karma anAdikALathI jIvanI sAthe lAgelAM che, tathApi teo dhyAnarUpI agni sAthe sparza thatAM tatkALa ja kSaya thaI jAya che. temano kSaya thavAthI jema agninA tApathI suvarNa zuddha thAya che, te ja pramANe A prANI paNa karmanaSTa thaIne zuddha (mukta) thaI jAya che.30 sthirabhAvathI potAnA aMtaramAM AtmasvarUpanuM dhyAna karavAthI ja uttama nirjarA thAya che. jina-vANImAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH je muni samatAbhAvarUpa sukhamAM lIna thaIne AtmAnuM smaraNa kare che tathA indriyo ane kaSAyone jItI le che tene utkRSTa (uttama) nirjarA thAya che. A pramANe saMvara dvArA navA karmono pravAha rokAI javAthI ane nirjarA dvArA badhAM saMcita karmonA naSTa thaI javAthI jIvane mokSanI prApti thaI jAya che. 10. loka bhAvanA jyAM jIva ane ajIva (acetana) padArthono nivAsa che tene loka kahe che. A lokamAM AtmAne choDI anya badhA padArtho parivartanazIla che. teo badhA samayanI sImAmAM che ane koI vizeSa samaye utpanna ane nAza thatA rahe che. ekamAtra AtmA ja nitya padArtha che je badhAM sAsAMrika padArthothI bilakula
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuprekSA (bhAvanA) 255 bhinna che. ene sArI-rIte samajIne sAdhake badhA sAsarika padArthonAM prati mamatA ke potApaNAno tyAga karI devo joIe. A pramANe lokanA yathArtha svarUpanuM vAraMvAra smaraNa ane ciMtana karavuM ja lokabhAvanA che. A bhAvanA AtmasvarUpanuM dhyAna karavAmAM khUba ja sahAyaka thAya che. jJAnAvamAM lokabhAvanAne A pramANe samajAvavAmAM AvI cheH jeTalAM AkAzamAM jIvo vagere cetana acetana padArtho jJAnI puruSoe joyA che, te to loka che. tenAthI bAhya je kevaLa mAtra AkAza che, tene aloka ke alokAkAza kahe che. A lokamAM e badhAM prANI vividha gatiomAM saMsthita (rahetAM) potapotAnAM karmarUpI phAMsIne vazIbhUta thaIne maratAM tathA upajatAM rahe che. A bhAvanAno saMkSipta abhiprAya e che ke A loka jIvAdika dravyonI racanA che. je (samastadravya) pota potAnA svabhAvane laIne bhinna-bhinna virAjamAna che, temanAmAM svayaM eka Atmadravya che. tenuM svarUpa yathArtha jANIne, anya padArthothI mamatA choDIne, AtmabhAvana (AtmaciMtana) karavuM ja paramArtha che. vyavahArathI samasta dravyonuM yathArtha svarUpa jANavuM joIe, jenAthI mithyA-zraddhAna dUra thaI jAya che, A pramANe lokabhAvanAnuM ciMtana karavuM joIe." A kathanothI spaSTa che ke utpanna ane naSTa thanArI sAMsArika vastuone AtmAthI bhinna samajatAM temanA prati moha ane mamatAno tyAga karIne samabhAvathI AMtarika dhyAna karIne AtmasvarUpano anubhava prApta karavo joIe. A ja lokabhAvanAno uddezya che. I. bodhidurlabha bhAvanA saMsAranA asaMkhya jIvomAM manuSyane sauthI zreSTha mAnavAmAM Avyo che. aneka yoniomAM bhaTakyA pachI atyaMta kaThinAIthI manuSyano janma prApta thAya che. A janmamAM paNa pAMceya Indriyo ane suMdara buddhithI yukta hovuM ane pachI
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 jaina dharma sAra saMdeza susaMgati ane suavasara prApta karavo durlabha che. AvA manuSyomAM paNa te sAdhako atyaMta durlabha che jao ALasa ane sustIne choDIne pUrNa tatparatAnI sAthe bodhi (parama jJAna)nI prApti mATe prayatna kare che. A bodhi ja mokSanuM sAdhana athavA mArga che. A tathyanuM vAraMvAra ciMtana karavuM ke bodhi ja durlabhathI durlabha padArtha che ane ekamAtra manuSya-jIvanamAM ja enI prApti thaI zake che, bodhidurlabha bhAvanA kahevAmAM Ave che. A bhAvanA ALasa ane asAvadhAnIne tyAgavA ane pUrNa tatparatAnI sAthe bodhi-prAptinA prayatnamAM lAgyA rahevAnI preraNA Ape che. zubhacaMdrAcAryae bodhidurlabha bhAvanAne A pramANe samajAvI cheH A je bodhi arthAt samyagdarzana-jJAna-cAritra - svarUpa ratnatraya che, saMsArarUpI samudramAM prApta thavA sugama nathI, paraMtu atyaMta durlabha che. ene pAmIne paNa je khoI bese che, temane hAthamAM rAkhelAM ratnane mahAsAgaramAM nAkhI detAM para jema pharI maLavuM kaThina che, te ja pramANe samyagratnatrayane pAmavuM durlabha che.33 jina-vANImAM paNa A durlabha manuSya-jIvanamAM atyaMta durlabha bodhi, arthAt samyaka darzana, jJAna ane cAritrane apanAvavA para bhAra ApatAM kahevAmAM AvyuM cheH A pramANe A manuSyagatine durlabhathI paNa atidurlabha jANIne ane te ja pramANe darzana, jJAna tathA cAritrane paNa durlabhathI durlabha samajIne darzana, jJAna, cAritra A traNenuM khUba Adara karo. A parama durlabha bodhi ke samyagdarzana,jJAna ane cAritrane ja mokSano mArga kahevAmAM Avyo che, je mAnava-jIvananuM lakSya che. 12. dharma bhAvanA sarvajJa deve jIvonA uddhAra mATe temane dharmano upadeza Apyo che. dharmanA saMrakSaNamAM ja jIvonA upakAra mATe sUrya, caMdra, pRthvI vagere niyamita rIte pota-potAnuM kArya kare che. dharma A lokamAM jIvanI rakSA kare che ane paralokamAM mokSarUpI amRta pradAna
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ [257 anuprekSA (bhAvanA) kare che. eTalA mATe potAnuM kalyANa cAhanArAoe daDhatAthI ahiMsA, satya vagere dharmanA badhA niyamonuM pAlana karavuM joIe. dharmanAM svarUpa, mahimA ane phaLane yathArtha rIte samajIne enuM vAraMvAra ciMtana karavuM ja dharma bhAvanA che. puruSArthasiddhayuyAyamAM ene saMkSipta rUpamAM A pramANe samajAvavAmAM AvI cheH A sarvajJapraNIta (sarvajJa dvArA racita) jaina dharma ahiMsAlakSaNayukta che. satya, zauca, brahmacaryAdi enA aMga che. emanI aprAptithI jIva anAdi saMsAramAM paribhramaNa kare che, pApanA vipAkathI duHkhI thAya che, paraMtu enI prAptithI aneka sAMsArika sampadAono bhoga karIne mukti-prAptithI sukhI thAya che. A pramANe ciMtana karavAne dharmAnuprekSA (dharma bhAvanA) kahe che.5 dharmabhAvanAnA viSayamAM kaMIka adhika vistArathI batAvatAM jJAnArNavamAM kahevAmAM AvyuM cheH dharma, kaSTa AvatAM samasta jagatanA traNa-sthAvara (cAlanArA ane na cAlanArA) jIvonI rakSA kare che ane sukharUpI amRtanA pravAhathI samasta jagatane tRpta kare che. megha, pavana, sUrya, caMdramA, pRthvI, samudra ane indra e saMpUrNa padArtha jagatanA upakArarUpa pravartatA (saMcAlita thAya) che ane teo badhAM ja dharmadvArA rakSita avasthAmAM rahetAM saMcAlita thAya che. dharma vinA e koI paNa upakArI thatA nathI. dharma, paralokamAM prANInI sAthe jAya che, tenI rakSA kare che, niyamathI tenuM hita kare che tathA saMsArarUpI kadama (kIcaDa)mAMthI tene kADhIne nirmaLa mokSamArgamAM sthApita kare che. A jagatamAM dharma samAna anya koI samasta prakAranA abhyadaya (unnati)no sAdhaka nathI. emanovAMchita saMpatti ApanAro che. AnaMdarUpI vRkSanuM kaMda (mULa) che, arthAt AnaMdanA aMkura enAthI ja utpanna thAya che tathA hitarUpa pUjanIya ane mokSano denAro paNa A ja che.16
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 jaina dharma sAra saMdeza dharmane daza aMgovALo kahevAmAM Ave che. A daza aMgono ullekha jJAnArtavamAM A pramANe karavAmAM Avyo cheH 1. kSamA 2. mArdava (komaLatA) 3. zauca (pavitratA) 4. Arjava 5. satya 6. saMyama 7. brahmacarya 8. tapa che. tyAga ane 10. Aksina e dasa prakAranA dharma che.37 A pustakanA bIjA adhyAyamAM dharmanA svarUpane vistArapUrvaka batAvavAmAM AvyuM che. dharmanI bhAvanA sadA cittamAM banelI rahevI joIe. tyAre ja sAdhaka adharmathI bacIne daDhatAthI dharmanA niyamonuM pAlana karatAM karatAM mokSamArgamAM AgaLa vadhI zake che. A bAra bhAvanAonA niraMtara ciMtanathI saMsAra, zarIra ane indriyonA bhogothI citta udAsIna thAya che, Atma-nirmaLatA pragaTa thAya che ane vairAgyabhAvanI vRddhi thAya che. jJAnArgavamAM A bhAvanAonA abhyAsanuM phaLa batAvatAM kahevAmAM AvyuM cheH A dvAdaza bhAvanAono niraMtara abhyAsa karavAthI puruSonA hRdayamAM (krodha, mAna, mAyA vagere) kaSAyarUpa agni bujhAI jAya che tathA padravyo prati rAga bhAva ogaLI jAya che ane ajJAnarUpa aMdhakArano vilaya (nAza) thaIne jJAnarUpa dIpakano prakAza thAya che.* jyAM sudhI jIvanI saMsAra prati Asakti rahe che tyAM sudhI tenuM aMtaramAM dhyAna lAgavuM kaThina che ane dhyAna vinA mokSanI prApti thaI zakatI nathI. bAra bhAvanAonA ciMtanathI dhyAnamAM ruci thAya che ane dhyAna dvArA kevalajJAna (sarvajJatA) nA pragaTa thatAM mokSanI prApti thaI jAya cheH bhagavatI ArAdhanA mUlamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH dharmadhyAnamAM je pravRtti kare che tene e dvAdazAnuprekSA (bAra bhAvanAo) AdhArarUpa che.19
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuprekSA (bhAvanA) 259 eTalA mATe jina-vANImAM bAra bhAvanAono ullekha karIne A nizcita upadeza devAmAM Avyo cheH emane (bAra bhAvanAone) samajIne nitya prati, mana, vacana ane kAyAnI zuddhi sAthe emanI bhAvanA karo.40 dhyAnane sthira banAvanArI bhAvanAo paramArthanI sAdhanAmAM lAgelA sAdhaka mATe potAnA dhyAnane sthira banAvI rAkhavuM atyaMta Avazyaka che. manuSya eka saMvedanazIla prANI che. te je vAtAvaraNamAM ane je lokonI vacce rahe che, temanAthI te koI ne koI prakAre avazya prabhAvita thAya che. saMsAranA sukhI, duHkhI, guNI ke puNyAtmA ane pApI-badhA jIvo prati manuSyanA manamAM svAbhAvika rIte vibhinna prakAranI pratikriyAo utpanna thAya che. paraMtu dhyAna ke samAdhinI sAdhanA karanArA sAdhakanA cittamAM koI paNa paristhitimAM koInA paNa prati tIvra pratikriyAnA UThavAthI vidana pedA thAya che. jo vibhinna paristhitiomAM paDelA jIvo prati pUrI kaThoratA apanAvI levAmAM Ave ane temanI bilakula upekSA karI devAno vicAra karavAmAM Ave to evuM karI zakavuM atyaMta kaThina che ane evI kaThoratA manuSya mATe ucita paNa nathI. AvI sthitimAM sAdhaka vibhinna paristhitiomAM potAnuM saMtulana kevI rIte banAveluM rAkhI zake che? potAnA cittane saMtulita rAkhyA vinA te potAnA dhyAnane sthira kevI rIte rAkhI zake che? dhyAnanI sthiratAne mATe Avazyaka zAMti, samatA ane mRdutAne te kevI rIte prApta karI zake che? A samasyAonuM samAdhAna zuM che? arthAt zAMta citta thaIne dhyAnane kevI rIte sthira rAkhI zakAya che? jena dharmamAM enA mATe maitrI, pramoda, karUNA ane mAdhyastha nAmanI cAra bhAvanAono niraMtara abhyAsa karavAno upadeza ApavAmAM Avyo che. tavAdhigamasUtramAM A bhAvanAono ullekha A pramANe karavAmAM Avyo cheH maitrI pramodakAruNyamAdhyasthAni ca sattvaguNAdhikaklizyamAnAvinayeSu !
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 jaina dharma sAra saMdeza arthAt prANImAtramAM maitrI, potAnAthI adhika guNavALAomAM pramoda, kilazyamAn (duHkhita ke pIDita jIvo)mAM karUNA-bhAva ane avineya (dharmamAM ruci na rAkhanArA duSTa ke ujajaDa jIvo)mAM mAdhyastha (udAsIna) bhAvanA karavI joIe. jJAnAvamAM paNa A bhAvanAonuM ciMtana karavAno upadeza A zabdomAM ApavAmAM Avyo cheH maitrI pramoda kAruNya ane mAdhyastha- A cAra bhAvanAone purANapuruSo (tIrthakara vagere)e Azrita karyA che (arthAt emano sahAro lIdho che) A kAraNe dhanya che, (prazaMsanIya che); eTale dharmadhyAnanI siddhi mATe A cAra bhAvanAonuM cittamAM dhyAna karavuM joIe.12 prathama bhAvanA - maitrIno artha che samasta prANImAtrane potAnA samAna samajatAM potAnA cittamAM sadA e cAha banAvelI rAkhavI ke badhAM prANIo duHkhathI bacelI rahe ane sukhane prApta kare. jJAnArNavamAM maitrI bhAvanAne A pramANe vyakta karavAmAM AvI cheH A maitrIbhAvanAmAM evI bhAvanA rahe ke - A badhA jIvo kaSTa ApadAothI varjita thaIne jIvo, tathA vera pApa apamAnane choDIne sukhane prApta thAo. A pramANenI bhAvanAne maitrIbhAvanA kahe che.13 A ja bhAvane vyakta karatAM jainadharmAmRtamAM maitrI bhAvanAne A pramANe samajAvavAmAM AvI cheH sarveDapi sukhinaH santu sastu sarve nirAmayAH | sarve bhadrANi pazyantu mA kazcid duHkhamApnayAt // mA kArSIta koDapi pApAni mA ca bhUt koDapi duHkhitaH | mucyatAM jagadaASA matirmetrI nigadyate | saMsAranA badhAM prANIo sukhI thAo, badhAM prANIo rogarahita raho, badhAM jIvo AnaMdathI rahe ane nitya navA kalyANone jue.
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuprekSA (bhAvanA) koI paNa jIva duHkhane prApta na thAya, koI paNa prANI pApone na kare ane A pUro saMsAra duHkhothI chuTe. A pramANenA vicAra karavAne maitrIbhAvanA kahe che.4 bIjI bhAvanAne pramoda (muditA-AnaMda) kahevAmAM AvI che. saMsAramAM je manuSya sadAcAra, pAramArthika sAdhanA ke anya koI paNa guNamAM potAnAthI caDhiyAtI hoya temanA prati kyAreya paNa IrSA ane dveSanI bhAvanA na rAkhIne sadA temanA prati bhakti ane anurAganA bhAva rAkhIne potAnA aMtaramAM prasannatAno anubhava karavo ja pramodanI bhAvanA che. A bhAvanAne jJAnArNavamAM A zabdomAM spaSTa karavAmAM AvI cheH je puruSo tapa, zAstrAdhyayana ane yama niyamAdikamAM udyamayukta cittavALA che, tathA jJAna ja jemanA netra che, indriya, mana ane kaSAyone jItanArA che, tathA svatattvAbhyAsa(AtmA vize abhyAsa) karavAmAM catura che, jagatane camatkRta karanArA cAritrathI (AcaraNathI) jemano AtmA adhiSThita (pratiSThita) che, evA puruSonA guNomAM pramodanuM (harSanuM) hovuM te muditA ke pramoda bhAvanA che. 45 261 trIjI bhAvanAne kAruNya (karuNA-bhAvanA) kahe che. paramArthanA sAdhake komaLacitta hovuM atyaMta Avazyaka che. tyAre ja te saMsAranA duHkhonI tIvratAne sArI rIte samajI zake che ane temanAthI chuTakAro pAmavAnA upAyamAM dRDhatAthI lAgI zake che. AvI vyaktine potAnA samAna ja bIjAonA duHkho prati paNa UMDI sahAnubhUti hoya che ane te temanA para dayA karIne temano uddhAra karavA cAhe che. tenA cittamAM jIvo prati karUNAno bhAva ane temanA uddhAranI bhAvanAnuM hovuM ja karuNA-bhAvanA kahevAya che. jJAnArNavamAM ene A pramANe samajAvavAmAM AvI cheH je jIvo dInatAthI tathA zoka bhaya rogAdikanI pIDAthI duHkhI hoya, pIDita hoya tathA vadha (ghAta) baMdhana sahita rokAyelA hoya, athavA potAnA jIvananI vAMchA (icchA) karatAM ke koI amane bacAvo evI dIna prArthanA karanArA hoya, tathA kSudhA, tRSA, kheda (bhUkha, pyAsa,
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 jaina dharma sAra saMdeza duHkha) vagerethI pIDita hoya, tathA zIta uSNatA vagerethI pIDita hoya tathA nirdaya puruSonI nirdayatAthI rokAyelA pIDita karelA) maraNanA duHkhane prApta hoya, A pramANe duHkhI jIvone jovA-sAMbhaLavAthI temanAM duHkha dUra karavAnA upAya karavAnI buddhi hoya tene karuNA nAmanI bhAvanA kahe che.16 cothI bhAvanAne mAdhyacya bhAvanA kahe che. je loko aneka prakAranI viSaya-vAsanAomAM bUrI rIte lipta (Asakata) che, badhA sAthe sadA duSTatAno vyavahAra kare che, badhAne satAvavAM ke kaSTa ApavuM ja jemano svabhAva che, je potAnA kalyANanI vAta sAMbhaLavA paNa taiyAra nathI ane akAraNa paramAtmAsvarUpa jinendradeva, sadaguru ane saoNMthonI niMdA kare che, temane samajAvavA-bUjhAvavAnI ceSTA karavI paththara para tIra mAravA samAna ja niSphaLa che. tevI sthitimAM temane samajAvavA ke koI rIte cheDavAM potAnI jAtane vyartha ja saMkaTamAM nAMkhavI che. temanA prati vyartha ciMtA karavAthI ke parezAna thavAthI koI lAbha nathI. eTalA mATe paramArthanA sAdhake temanA prati rAga-dveSa na karatAM taTasthatA ke udAsInatAno bhAva apanAvavo ja ucita che. A udAsInatAnI bhAvanAne ja mAdhyacya bhAvanA kahe che. jJAnAvamAM A bhAvanAne A pramANe vyakata karavAmAM AvI cheH je prANI krodhI hoya, nirdaya ane dUrakarmI hoya, mAMsa madha ane para-strImAM lubdha (laMpaTa) tathA Asakta vyasanI hoya, ane atyaMta pApI hoya tathA deva-zAstra guonA samUhanI niMdA karanArA ane potAnI prazaMzA karanArA hoya tathA nAstika hoya, evA jIvomAM rAgadveSarahita madhyasthabhAva hovo tene upekSA kkI che. upekSA nAma udAsInatA (vItarAgatA)nuM che, tethI A ja madhyasthabhAvanA che.47 A cAre bhAvanAone nAthurAma DoMgarIya jene ghaNA ja saMkSipta rUpamAM saraLa ane suMdara DhaMgathI prastuta karI che. teo kahe cheH satveSa maitrI guNipu pramoda, kliSTapu jIveSa kRpAparatva mAdhyastha-bhAva viparIta-vRtto, sadA mamAtmA vidadhAtu deva!
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 263 anuprekSA (bhAvanA) arthAt manuSya vicAre ke - bhagavasaMsAranA saMpUrNa prANIothI mitratA, guNI puruSone joIne prasannatA, duHkhI jIvo para dayArdratA (dayA) ane akAraNa dveSa karanArAo ke duSTa jIvo para mAdhyasthatA arthAt na rAga, na dveSa, mAro AtmA niraMtara dhAraNa kare. pratyeka vyaktinuM manuSyatAnA nAte A parama kartavya hovuM joIe ke te jIvananI uparyukta caryA (vartana) ane bhAvanAone potAnA jIvanamAM avazya utAre 48 A cAreya bhAvanAone prAcIna bhAratIya paraMparAmAM prAyaH savarNasaMmatithI dhArmika AcAra-vicAranuM Avazyaka aMga, mArgadarzaka ane dharma dhyAnanI AdhArazilA mAnavAmAM AvI che. jaina dharmanA ja samAna bauddha dharma ane pataMjali yogamAM paNa A cAreya bhAvanAonI zikSA ApavAmAM AvI che. pataMjalinA yogasUtramAM A ja bhAvanAono ullekha maitrI, karuNA, muditA ane upekSAnA nAmathI karavAmAM Avyo cheH maitrIkaraNAmuditopekSANAM sukhaduHkhapuNyApuNyaviSayANAM bhAvanAtazcittaprasAdanam arthAt sukhI, duHkhI, puNyAtmA ane pApI jIvo prati kramazaH mitratA, karuNA (dayA), prasannatA ane upekSAnI bhAvanA karavAthI cittamAM nirmaLatA Ave che. nizcaya ja e bhAvanAo sAdhaka mATe khUba upayogI che. krodha, mAna, mAyA vagere cittanA vikArone haTAvIne e AtmAne nirmaLa banAve, aMtaramAM prakAza utpanna kare, saMsAra prati mohane dUra kare ane dhyAnane sthira banAve che. dhyAna ke samAdhi dvArA ja to aMtamAM jIva mokSa prApta kare che. ukta vivecanathI spaSTa che ke A adhyAyamAM varNita bhAvanAono samucita abhyAsa, abhyAsInA vairAgya-bhAvane vadhAravA ane dhyAnane sthira karavAmAM nizcitarUpe sahAyaka siddha thAya che.
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 69jI aMtarmukhI sAdhanA A kahevAmAM AvI cUkyuM che ke, badhA jIvone sukhanI icchA hoya che. saMsArI manuSyo sAMsArika viSayomAM sukha zodhavAnI koziza kare che. eTalA mATe temanuM mana IndriyonA mAdhyama dvArA hamezAM sAMsArika viSayonI tarapha doDatuM rahe che. paraMtu temane koIpaNa sAMsArika viSaya-bhogathI, je kSaNika ane bhrAmaka che, kyAreka tRpti thatI nathI. teo sadA duHkhI ja banelA rahe che. AtmA svayaM ja sAcA sukhano bhaMDAra che. eTalA mATe sAcA sukhanI prApti mATe bahAra doDanArA manane bAhya viSayothI vALIne aMtaramAM lAvavAnI ane ene AtmasvarUpamAM lIna karavAnI AvazyakatA che. badhI sukha-zAMti tathA zakti ane aizvaryanI prApti potAnA aMtaramAM ja thAya che. bAhya viSaya mithyA ane nazvara che. e ja kAraNa che ke saMsAramAM anAsakta rahenArA badhA sAcA saMta-mahAtmA jIvone bahirmukhI karma-dharmane tyAgavA ane aMtarmukhI sAdhanAne apanAvavAno upadeza Ape che. saMtonA upadezanI A ja vizeSatAnI tarapha dhyAna doratA kAnajI svAmI kahe cheH ahI, vItarAgamArgI saMtonI kathanI ja jagathI judI che, te aMtarmukha laI janArI che. pUrNa saMtonI vAta ja jagatathI nirALI hoya che. teo aMtarmukhI sAdhanAno upadeza Ape che. A aMtarmukhI sAdhanA mATe sAdhake koI sAcA saMta-sadgurUnI pAse jaIne temanI pAsethI aMtarmukhI sAdhanAnI jANakArI prApta karavAnI jarUra hoya che. aMtarmukhI sAdhanAmAM sauthI pahelAM sadA bahAra bhaTakatA rahenArA mana para niyaMtraNa karavuM Avazyaka che. mana para niyaMtraNa karyA vinA aMtarmukhI dhyAnano 264
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtarmukhI sAdhanA abhyAsa karavo saMbhava nathI ane dhyAna vinA muktinI prApti thaI zakatI nathI. jJAnArNavamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH jyAM sudhI pramAda (lAparavAhI) ane indriyonA viSayomAM cittanI pravRtti rahe che, tyAM sudhI koI dhyAnamAM lAgI zakatuM nathI. jo tuM dhyAna karavA icche che to prathama ja potAnA manane vazamAM kara ane zAMtabhAva dhAraNa kara. 265 mananuM niyaMtraNa manane potAnA niyaMtraNamAM lAvavuM ke ene vazamAM karavuM ja aMtarmukhI sAdhanAnuM mULa che. je sAdhaka viSayonI tarapha doDanArA manane vazamAM karI le che, te badhAne potAnA vazamAM karI le che. manane vazamAM karavAthI ja karmono mela utare che ane cittamAM zudhdhatA Ave che. enA phaLasvarUpe dhyAnamAM nirmaLatA Ave che, vivekamAM vRddhi thAya che ane aMtamAM sAdhaka AtmalIna thaI muktinI prApti karI le che. jJAnArNavamAM A vAtone vistArathI samajAvatAM kahevAmAM AvyuM cheH jeNe manano rodha karyo teNe badhuM ja rokyuM, arthAt jeNe potAnA manane vaza karyu teNe badhAne vaza karyA ane jeNe potAnA manane vazIbhUta na karyu tenuM anya indriyAdikane rokavuM paNa vyartha ja che. mananI zuddhatAthI ja sAkSAt kalaMkano vilaya (nAza) thAya che ane jIvone temanuM samabhAva svarUpa thatAM svArthanI (AtmasvarUpanI) siddhi thAya che, kAraNa ke jyAre mana rAgadveSarUpa pravartatuM nathI tyAre ja potAnA svarUpamAM lIna thAya che, A ja svArthanI siddhi che. saMyamI munione ekamAtra manarUpI daityanuM jItavuM ja samasta arthonI siddhine ApanAruM che, kAraNa ke A manane jItyA vinA anya vrata niyama tapa tathA zAstrAdikamAM kaleza karavo (dharmagraMthone vAMcavA ane temano pATha karavAnuM kaSTa karavuM) vyartha ja che. niHsaMdeha mananI zuddhithI ja jIvonI zuddhatA thAya che, mananI zuddhi vinA phakta kAyAne kSINa karavI vyartha che.
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 jaina dharma sAra saMdeza mananI zuddhatAthI uttarottara viveka vadhe che. je puruSa cittanI zuddhatAne na pAmIne sArI rIte mukta thavA icche che te mAtra mRgatRSNAnI nadImAM jaLa pIe che. bhAvArtha - mRgatRSNAmAM jaLa kyAMthI AvyuM? te ja pramANe cittanI zudhdhatA vinA mukti kyAMthI thAya? manane vazamAM karavuM jeTaluM Avazyaka che, teTaluM ja kaThina paNa che. mana aneka rUpa dhAraNa kare che. kyAreka daitya ke rAkSasanA samAna vikarALa banIne jIvone kaSTa pahoMcADe che ane kyAreka hAthI, vAMdarA ane sarpanA samAna potAnA atyaMta prabaLa, caMcaLa ane jherIlA svabhAvane pragaTa kare che. eTalA mATe ene jItavuM atyaMta kaThina che. daDha saMkalpa sAthe aDaga rIte potAnI sAdhanAmAM lAgyA rahenArA sAdhako ja manane jItavAmAM saphaLa thAya che. mananA svabhAva para prakAza nAkhatAM tathA ene pUrI sAvadhAnI ane sAhasanI sAthe vazamAM lAvavAnI preraNA ApatAM jJAnArNavamAM kahevAmAM AvyuM cheH viSaya grahaNa karavAmAM lubdha (lobhI) evA A cittarUpI detye (rAkSase) sarva prakAranI vikriyA (kharAba karma) karIne vikArarUpa thaI potAnI icchAnusAra A jagatane pIDita karyuM che. he muni! A cittarUpI hastI (hAthI) evo prabaLa che ke enuM parAkrama anivArya che, arthAt enI zaktine rokI zakavI kaThina che. eTalA mATe jyAM sudhI e samIcIna (yathArtha) saMyamarUpI gharane naSTa karatuM nathI, tenAthI pahelAM pahelAM tuM enuM nivAraNa kara. A citta nirargaLa (svacchaMda) raheze to saMyamane bagADaze. A caMcaLacittarUpI vAMdaro viSayarUpI vanamAM bhamato rahe che. tethI je puruSa ene rokyo, vaza karyo, tene ja vAMchita phaLanI siddhi che. je pada nirmatsara (dvaSarahita) taponiSTha munio dvArA paNa asAdhya che te pada cittanA prasArane rokvArA dhIra puruSo dvArA ja prApta karavAmAM Ave che. bhAvArtha - mAtra bAhya tapathI uttama pada pAmavuM asaMbhava che.
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 267 aMtarmukhI sAdhanA je munie potAnA cittane vaza karyuM nathI tenuM tapa, zAstrAdhyayana, vrata dhAraNa, jJAna, kAyakaleza ItyAdi badhuM tuSakhaMDana (bhUsuM kUTavAM) samAna niHsAra (vyartha) che, kAraNa ke mananA vazIbhUta thayA vinA dhyAnanI siddhi thatI nathI. ene rokavuM atizaya kaThina che. je yogIzvara ene roke che te dhanya che. A jagatamAM je sAdhaka cittarUpI durnivAra sarpane jIte che teo yogionA samuhamAM vaMdanIya che. pavana vege thAya prabaLa, mana bhame sarva sthAna, ene vaza karI nijamAM rame, te muni sarva ziramora. mana aneka janmothI rAga, dveSa ane mohanA saMskArothI jakaDAyeluM che. A saMskAra eTalA prabaLa che ke jarAka paNa asAvadhAnI thatAM e prayatnazIla sAdhakonA manamAM paNa vikAra utpanna karI de che ane temane potAnA mArgathI bhraSTa karI de che. eTalA mATe sAdhake sAMsArika viSayonA pralobhanathI bacIne rahevA mATe haMmezAM pUrI rIte sAvadhAna rahevuM Avazyaka che. rAgAdi bhAva manane aneka prakAre azAMta kare che. teo kyAreka bhrama pedA kare che, kayAreka DarAve che, kyAreka rogamAM phasAve che, kyAreka saMdeha utpanna kare che ane kyAreka duHkhamAM UlajhAvIne sAdhakane potAnI sAdhanAthI vicalita karI de che. rAga, dveSa ane mohanA vikArone atyaMta sAvadhAnIpUrvaka manamAMthI kADhI nAkhyA pachI ja sAdhaka potAnA dhyAnane ekAgra karI zake che ane tyAre ja te paramAtmAnAM darzana prApta karavAmAM saphaLa thaI zake che. eTalA mATe rAgAdi vikArone daDhatApUrvaka dUra karIne manane jItavAno ane potAnI aMdara paramAtmAsvarUpanAM darzana karavAno upadeza ApatAM jJAnArNavamAM pharIthI kahevAmAM AvyuM cheH AtmasvarUpane sanmukha svastha(zAMta) karavAmAM AveluM mana paNa anAdikALathI utpanna thayelA ane baMdhAyelA rAgAdi zatruothI jabaradastI pIDita karavAmAM Ave che, arthAt potAne AdhIna (vaza) karavAmAM AveluM mana paNa rAgAdika bhAvothI tatkALa kalaMkita (malina) karavAmAM Ave che, e kAraNe munigaNo ke sAdhakonuM e kartavya che ke A viSayamAM teo pramAda rahita (ALasa rahita) thaIne sauthI pahelAM
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 jaina dharmaH sAra saMdeza A rAgAdikane dUra karavAno prayatna kare. je yogI muni ke sAdhaka indriyonA viSayone dUra karIne nija svarUpanuM avalaMbana kare to paNa rAgAdika bhAva manane vAraMvAra chetare che, arthAt vikAra utpanna kare che. A rAgAdika bhAva manane kyAreka to mUDha kare che, kyAreka bhramarUpa kare che, kyAreka bhayabhIta kare che, kyAreka rogothI calAyamAna kare che, kyAreka zaMkita kare che, kyAreka kalezarUpa kare che. ityAdi prakAre sthiratAthI DagAvI de che. moharUpI kardama (kIcaDa) kSINa thatAM tathA rAgAdika pariNAmo prazAMta thatAM yogIgaNa potAnAmAM ja paramAtmAnA svarUpanuM avalokana kare che tathA anubhava kare che. jyAM sudhI manamAM rAgadveSa rahe che tyAM sudhI paramAtmAnuM svarUpa bhAsatuM nathI, rAgadveSa mohanA naSTa thavAthI ja zubhAzubha karmone naSTa karanArA paramAtmAnA svarUpanI prApti thAya che. rAgadveSa moharUpI kardama (kIcaDa)nA abhAvathI prasannacittarUpI jaLamAM munine samasta vastuonA samUha spaSTa sphurAyamAna thAya che arthAt pratibhAse che. je pramANe kapAyelI pAMkhovALuM pakSI UDavAmAM asamartha hoya che te pramANe manarUpa pakSI paNa rAgadveSarUpa pAMkhonA kapAI javAthI vikalparUpa bhramaNathI rahita thaI jAya che. A prANI mohanA vazathI anya svarUpa padArthomAM krodha kare che, dveSa kare che, tathA rAga paNa kare che. A kAraNe moha ja jagatane jItanAro che. A rAgadveSarUpa viSanA vananuM bIja moha ja che evuM bhagavAne kahyuM che. A kAraNe A moha ja samasta doSonI senAno rAjA che. je muni moharUpI paTala (paDado)ne dUra kare che te muni zIghra ja samasta lokane jJAnarUpI netrothI sAkSAt - pratyakSa (pragaTa) jue che. manane sthira karyA vinA viSayothI anAsakti thatI nathI ane viSayonA mohamAM paDIne mana bhaktithI dUra thaI jAya che. manane zAMta ane ekAgra karavA mATe ekAMtamAM abhyAsa karavo Avazyaka che. ene eka suMdara upamA dvArA samajAvatAM ratnAkara zatakamAM kahevAmAM AvyuM cheH
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 269 aMtarmukhI sAdhanA jevI rIte dorInA sahAre pataMga AkAzamAM caDhI jAya che, e ja pramANe viSayone AdhIna thaIne mana paNa svAnubhUtithI athavA siddhabhagavAnanI bhaktithI dUra haTI jAya che. vAyu je pramANe pataMgane AkAzamAM UMce caDhAvI de che, te ja pramANe mohanIya karma A jIvane bhaktithI haTAvI de che. mananA sthira thayA vinA viSayothI virakita kyAreya thaI zakatI nathI tathA viSayomAM Asakti banelI ja rahe che. ataH manane dhyAna dvArA ekAgra karavuM joIe. manane ekAgra karavA mATe ekAMtamAM abhyAsa karavo parama Avazyaka che tathA kyAreya manane khAlI na rAkhavuM joIe.' A abhyAsa koI sAcA guru pAsethI upadeza grahaNa karavAthI ja saphaLatApUrvaka karI zakAya che. gurunI batAvelI vidhithI manane sthira karI letAM dhyAnamAM sthiratA AvI jAya che. ene spaSTa karatAM zaNasAra (jJAna-sAra)mAM kahevAmAM AvyuM cheH zuddha mahAvrata pAMceya dhAryA, krodha lobha mada moha nivAryA, pariSaha* jIta bhaya smara (kAma) khoI, evA guru upadezaka hoya. sAra dezanA yogI pAke, nija AtmAmAM nija mana lAvI, nahIM roke to mana cala thAya, pavana vegathI pattA jema. mana caMcaLa capalA nI jema, te manane vaza kara sAI, bAMdhyA vinA jema jaLa sthira nahIM, mana vaza vinA dhyAna na thAya sthAyI. arthAt je ahiMsA, satya Adi pAMceya pavitra mahAvratone dhAraNa karanArA ane kAma, krodha, lobha, moha, ahaMkAra, bhaya ane ciMtAthI dUra rahenArA che, tevA ja guru sAcA upadezaka hoya che. tevA gurunA sAra upadezane grahaNa karIne potAnA manane AtmAmAM lagAvavuM joIe. jo sAdhaka potAnA manane A pramANe nahIM roke to mana havAnI laherathI kAMpatA rahenArA pattAnI jema caMcaLa ja baneluM rahe che. te svAmI (gurudeva)! vijaLInI samAna caMcaLa A manane vazamAM karo. je pramANe baMdha lagAvyA vinA jaLa sthira thatuM nathI, te ja pramANe manane vazamAM * pariSaha = TADha, taDako, bhUkha, tarasa vagere 22 vipattiomAMthI pratyeka sahevI te.
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 jaina dharma sAra saMdeza karyA vinA dhyAna paNa sthira thatuM nathI. gaNezaprasAda varmI paNa khUba ja joradAra zabdomAM mana para vijaya prApta karavA mATe cetave che. teo kahe cheH je manuSya potAnA mana para vijayI nathI saMsAramAM tenI adhogati nizcita che. jeTalA pApa saMsAramAM che te badhAnI utpattinuM mULa kAraNa mAnasika vikAra che. jyAM sudhI te zamana zAMta) na thaze sukhano aMza paNa haze nahIM. mananI zuddhi vinA kAyA zuddhinuM koI mahattva nathI. AtmAno vijaya te ja karI zake che je potAnA manane parathI (AtmAthI bhinna viSayothI) rokIne sthira kare che. vizuddhatA ja mokSanI prathama sIDI che. tenA vinA ApaNuM jIvana koI kAmanuM nathI. jemaNe tene tyAguM teo saMsArathI pAra na thayA, temane ahIM ja bhramaNa karavAno avasara maLato raheze. eTalA mATe manane bAhya viSayothI haTAvIne ene potAnA AtmAmAM kendrita karavuM Avazyaka che. mokSanI icchA rAkhanArA sAdhake gurunA upadezAnusAra ekAMta abhyAsa dvArA AtmAthI bhinna viSayothI manane haTAvIne ene AtmalIna karavAno prayatna karavo joIe. mananA zAMta thavAthI ja dhyAnamAM ekAgratA Ave che ane dhyAnanA pUrNa ekAgra thavAthI jIva paramAtmAnAM darzana prApta kare che. A pramANe manane vazamAM karanAro sAdhaka mokSanI prApti karI le che. dayAnanI anivAryatA dhyAnanI siddhi mATe ja manane bAhya viSayothI haTAvavA ane ene vazamAM karavA para bhAra ApavAmAM Avyo che. paramArthanI prApti aMtarmukhI jJAna dvArA thAya che. A jJAna ja ajJAnajanita karmono nAza karIne mokSanI prApti karAve che. A jJAna kevaLa dhyAna dvArA ja prApta karI zakAya che. eTalA mATe jaina dharmanI sAdhanAmAM dhyAnanuM sthAna sauthI UMcuM che. enI sarvoccatA ane anivAryatA batAvatAM RSi-bhAsitamAM kahevAmAM AvyuM cheH sIsa jahA sarIrasya, jahA mUla dukhassayA. sabyassa sAhu dhammassa, tahAM jANe vidhIyatA
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 271 aMtarmukhI sAdhanA artha - jevI rIte zarIramAM mastakanuM ane vRkSamAM mULa (jaDa)nuM mahattva che tevI ja rIte sAdhunA samasta dharmomAM dhyAnanuM mahattva che. kAraNa ke dhyAna vinA vyutsarga (zarIrAdimAM huM-mAruMnA bhAvano tyAga) nathI thato ane vyutsarga vinA zarIra, saMsAra, kaSAya ane karmathI mukti thatI nathI.' kanDeyAlAla loDhAe paNa dhyAnane sarvocca ane mukti mATe anivArya sAdhana batAvatA kahyuM cheH jaina dharmanA sAdhanA mArgamAM sarvocca sthAna dhyAnanuM che. ... e niyama che ke dhyAna vinA vItarAgatA athavA kevalajJAna thatuM nathI. kevalajJAna vinA mukita thatI nathI. ataH muktinI anyatama sAdhanA dhyAna ja che.12 dhyAnane "muktinuM dvAra' batAvatAM teo pachI kahe cheH atyAra sudhI jeTalA sAdhaka mukta thayA che, te badhAe dhyAna sAdhanA avazya karI che. dhyAna muktinuM dvAra che. dhyAna vinA muktimAM praveza kyAreya saMbhava nathI.13 dhyAnane saMsAra-samudrathI pAra javAnuM ekamAtra sAdhana batAvatAM zubhacaMdrAcArya paNa kahe cheH he Atma! tuM saMsAranA duHkhavinAzArthe jJAnarUpI sudhArasa (amRtarasa)ne pI ane saMsArarUpa samudrane pAra thavA mATe dhyAnarUpI jahAjanuM avalaMbana kara. mokSa karmonA kSayathI ja thAya che. karmono kSaya samyajJAnathI thAya che ane te samyajJAna dhyAnathI siddha thAya che, arthAt dhyAnathI jJAnanI ekAgratA thAya che. A kAraNe dhyAna ja AtmAnuM hita che. he Atma! jo tuM kaSTathI pAra pAmavA yogya saMsAra nAmanA mahApaka (kIcaDa)thI nIkaLavAnI icchA rAkhe che to dhyAnamAM niraMtara vairya kema dhAraNa karato nathI?
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 jaina dharma sAra saMdeza A vAtanI puSTi karatAM tatvabhAvanAmAM paNa kahevAmAM AvyuM che. AtmadhyAna ja paramopakArI jahAja che. enA para caDhIne bhavya jIvo saMsAra pAra thaI jAya che. eTalA mATe jJAnIe AtmadhyAnano ja abhyAsa karavo joIe. vAstavamAM AtmadhyAnathI ja AtmAnI zuddhi thAya che, AtmadhyAnathI ja AnaMdanI prApti thAya che, AtmadhyAnathI ja karmonI nirjarA (pApane kSINa karavuM te) thAya che, AtmadhyAnathI ja karmono saMvara thAya che, AtmadhyAnathI ja mokSa thAya che. eTalA mATe hitecchue niraMtara AtmadhyAnano abhyAsa parama nizcita thaIne karavo yogya che.15 zANasAra (jJAnasAra) mAM paNa khUba ja spaSTa zabdomAM kahevAmAM AvyuM che ke dhyAnano abhyAsa karyA vinA AtmAno anubhava prApta karavo saMbhava nathIH jevI rIte pASANa (paththara)mAMthI suvarNa (sonuM), kASTha (lAkaDuM) mAMthI agni vinA prayoga (yukti)thI dekhAtA nathI, tema dhyAna vinA AtmAnAM darzana thatAM nathI. dhyAnathI ja AtmAno zuddha pratibhAsa (anubhava) thAya che.16 dhyAnanuM svarUpa dhyAnanI anivAryatAne samajatAM dhyAna saMbaMdhI aneka praznono saMkSipta paraMtu sAco uttara spaSTarUpe jANI levo Avazyaka che. dhyAnanA saMbaMdhamAM svAbhAvika rIte AvA prazno uThe cheH jaina dharma anusAra dhyAna kone kahe che dhyAna keTalA prakAranuM hoya che? tenI yathArtha jANakArI kevI rIte prApta karavAmAM Ave che? dhyAna koNa karI zake che? kyA dhyAnanuM zuM phaLa che? ityAdi. ahIM A prazno para saMkSepamAM vicAra karavAmAM Avaze. sauthI pahelAM e samajI levuM Avazyaka che ke jena dharmamAM dhyAna kone kahe che. jaina dharmanA AdipurANa anusAra "tanmaya thaIne koI eka ja vastumAM jo cittano virodha karI levAmAM Ave che tene dhyAna kahe che"17 athavA ema kahIe
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtarmukhI sAdhanA 273 ke "je cittanuM pariNAma sthira thAya che tene dhyAna kahe che ane je caMcaLa rahe che te anuprekSA, ciMtA, bhAvanA athavA citta kahe che."18 Aja vAtane jJAnArNavamAM A pramANe kahevAmAM AvI cheH ekAgra ciMtAne rodhavA (rokavA)ne paMDita jana dhyAna kahe che. je eka ciMtA (cittavRtti)no nirodha che - eka zeya(paramAtmA)mAM sthira thayeluM che te to dhyAna che ane enAthI bhinna che te bhAvanA che. tene anuprekSA athavA arthaciMtA paNa kahe che.19 A pramANe cittane ekAgrabhAve ISTa padArthamAM sthira rAkhavuM ja dhyAnanuM sAmAnya lakSaNa che. ahIM mukhya vAta che cittane ekAgra karIne TakAvavuM. "agra"no artha che mukha. jenuM eka agra hoya che te ekAgra kahevAya che, je aneka bAjue doDato rahe che te caMcaLa kahevAya che. cittane khUba ja yatnathI anya viSayomAMthI haTAvIne eka ISTa viSayamAM TakAvI rAkhavuM ja cittane ekAgrabhAvathI TakAvavuM che ane e ja dhyAnanuM svarUpa che. potAnA aMtaramAM cittane ekAgra bhAvathI pUrI rIte TakAvavA mATe tana, mana ane vacana-traNeya ne bilakula nizcala athavA sthira rAkhavA Avazyaka che. A traNeyanI kriyAone rokvA athavA baMdha karavAne jaina dharmamAM triyogano nirodha karavo kahe che. A triyoga-nirodhathI ja AtmalInatAnI avasthA prApta thAya che. ene kavyasaMgrahamAM A pramANe spaSTa karavAmAM AvyuM cheH mA ciThaha mA jaMpaha, mA cintAha ki vi jeNa hoI thiro. appA appammi o, iNameva para havejhANA artha - he dhyAtA! tuM na to zarIra vaDe koI ceSTA kara, na vANI dvArA kaMI bola ane na manathI kaMI ciMtana kara, A pramANe triyogano virodha karavAthI tuM sthira thaI jaIza - tAro AtmA Atmarata (AtmalIna) thaI jaze. A ja parama dhyAna che.20 tana, mana ane vacanane pUrNa sthira karavAthI ja AtmAnI potAnI aMdara sAMbhaLavA ane jovAnI zakti ekAgra thAya che ane A pUrNa ekAgratAnI eka kSaNamAM je UMDo anubhava prApta thAya che tene kalpabhara (aneka mahAyugo sudhI) nI paNa caMcaLa vRttivALI sAdhanA dvArA prApta karI zakAtI nathI.
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 jaina dharma sAra saMdeza dhyAnanI UMDI avasthAmAM dhyAtA (dhyAna karanArA) zarIramAM rahIne paNa zarIra ane saMsArathI asaMga, atIta ke anAsakta thaI jAya che. ene samajAvatAM kanDeyAlAla loDhA kahe cheH zarIramAM rahIne zarIrathI asaMga thavuM, zarIrathI anAsakta thavuM, arthAt kAyotsarga karavo (zarIramAMthI huM-mAruM'nI bhAvanAne kADhavI) muktinI sAdhanA che. ... mAnava mAtramAM zarIra ane saMsArathI asaMga, atIta thavAthI kSamatA che - A ja mAnava bhava (janma)nI vizeSatA che. sarvasaMga rahita thavAno prayAsa ja dhyAna-sAdhanA che. jyAre dhyAnamAM pUrNa AtmalInatAnI avasthA prApta thaI jAya che ane AtmA zarIrAdi pratye huM-mAruMnI bhAvanAne tyAgIne zarIrAdithI anAsakta thaI jAya che tyAre ene potAnI aMdara ja paramAtmAnA darzana prApta thaI jAya che. ene spaSTa karatAM sAgaramala jaina kahe cheH dhyAnamAM AtmA, AtmA dvArA AtmAne jANe che. .. dhyAna ja te vidhi che, jenA dvArA ApaNe sIdhA potAnA ja sanmukha thaIe chIe, ene ja Atma-sAkSAtkAra kahe che. dhyAna jIvamAM "jina"nA, AtmAne paramatmAnAM darzana karAve che.22 jyAre ekAgratA bhaMga thAya che to dhyAna tUTI jAya che. eTalA mATe dhyAna mATe cittane vikSepa rahita ke bAdhArahita rAkhavuM Avazyaka hoya che. A ja draSTithI jJAnArNavAmAM dhyAnane A rUpamAM samajAvavAmAM AvyuM cheH yogIzvara cittanA AkuLatArahita (vikSepa ke bAdhAthI rahita) thavAne arthAt kSobharahita thavAne ja dhyAna kahe che.3 sAMsArika viSayo pratye rAga, dveSa ane moha ja cittamAM AkuLatA, kSobha athavA bAdhA utpanna kare che. eTalA mATe dhyAnanI siddhi mATe enAthI upara UThavuM Avazyaka che. A ja kAraNa che ke paMcAstikAyamAM kahevAmAM AvyuM cheH
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 275 aMtarmukhI sAdhanA jene moha ane rAgadveSa nathI tathA mana vacana kAyarUpa yogo (kriyAo)nA pratye upekSA che, tene zubhAzubhane bALanArI dhyAnamaya agni pragaTa thAya che.24 e ja pramANe anugAradhAmRtamAM kahevAmAM AvyuM cheH ISTAnijha buddhi (vastunA Icchita ane anicchita hovAno bhAva)nA mULa mohano cheda (nAza) thaI javAthI citta sthira thaI jAya che. te cittanI sthiratAne dhyAna kahe che.5 dhyAna-saMbaMdhI A kathanothI spaSTa che ke cittanI ekAgratA ane sthiratAne ja dhyAna kahevAmAM Ave che. A ekAgratAno kramika vikAsa thAya che. prAraMbhamAM citta thoDI ja kSaNo mATe ekAgra thAya che. dhIre-dhIre daDhatA pUrvaka prayatna cAlu rAkhavAthI ekAgratAmAM kaMIka adhika nikhAra ane sthiratA thavA lAge che ane aMtamAM ekAgratA eTalI gahana ane sthira thaI jAya che ke e tallInatAmAM badalAya jAya che. tyAre dhyAtA (dhyAna karanAra) dhyeya (dhyAna karavAmAM AvatA padArtha)mAM lIna thaI jAya che, arthAt dhyAtA dhyeya sAthe ekAkAra thaI jAya che. A rIte mukhya rIte ekAgratAnI A traNa avasthA hoya che jene pataMjalie potAnA yogazAstramAM kramazaH dhAraNA, dhyAna ane samAdhi kahI che. paraMtu jaina dharmamAM "dhyAna' zabdane vyApaka arthamAM grahaNa karavAmAM Ave che jemAM ekAgratAnI prAraMbhika avasthAthI laIne pUrNa tallInatA sudhInI badhI avasthAo sAmela che. A ja kAraNa che ke jaina dharmamAM yoga" arthAt cittavRttinirodha ane samAdhi arthAt dhyAtA ane dhyeyanI ekarUpatA - banne ja zabda "dhyAna' zabdanA paryAyavAcaka (samAnArthaka) mAnavAmAM AvyA che, jevuM ke AdipurANamAM dhyAnanA paryAyavAcI zabdono ullekha karatAM kahevAmAM AvyuM che: yoga, dhyAna, samAdhi, dhIrodha arthAt buddhinI caMcaLatA rokavI, svAnta nigraha arthAt manane vazamAM karavuM, ane aMtaHsalInatA arthAt AtmAnA svarUpamAM lIna thavuM Adi badhA dhyAnanA ja paryAyavAcaka zabdo che.26
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 jaina dharma sAra saMdeza dhyAnamAM UMDANa AvavAthI dhyeya padArthanuM yathArtha svarUpe pragaTa thaI jAya che. A pramANe AtmadhyAna dvArA AtmAnA svarUpano anubhava prApta thaI jAya che, jenAthI muktinI prApti thAya che. eTalA mATe AtmadhyAna ja jaina dharmamAM muktinuM kAraNa mAnavAmAM Ave che, jevuM ke AdipurANamAM kahevAmAM AvyuM cheH je koI eka ja vastu (AtmA)mAM pariNAmonI sthira ane prazaMsanIya ekAgratA hoya che tene ja dhyAna kahe che, evuM dhyAna ja muktinuM kAraNa bane che.27 dhyAna aMtarmukhI sAdhana che. tethI enA mATe manane aMtarmukha banAvavuM Avazyaka che. jyAM sudhI Idriyo bAhya viSayomAM lAgelI rahe che tyAM sudhI na mana aMtarmukha thaI zake che ane na to ekAgratA AvI zake che. eTalA mATe mALA pheravavAne athavA anya bahirmukhI kriyAomAM lAgavAne dhyAna karavuM kahI zakAya nahIM. rAjavArtikamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH mALA japavI Adi dhyAna nathI, kAraNa ke emAM ekAgratA nathI. gaNatarI karavAmAM vyagratA spaSTa ja che.28 dhyAnanA bheda (prakAra) dhyAna' zabdane vyApaka arthamAM grahaNa karavAnA kAraNe jaina dharmamAM enA aneka bheda karavAmAM AvyA che. sauthI pahelAM aprazasta (azubha) dhyAnane prazasta (zubha) dhyAnathI alaga karI aprazasta dhyAnane tyAgavA ane prazasta dhyAnane apanAvavA mATe kahevAmAM AvyuM che. aprazasta ane prazasta A bannenA be-be bheda kahevAmAM AvyA che. aprazasta dhyAnanA Arta ane rodra nAmanA be bheda che ane prazasta dhyAnanA dharma ane zukla nAmanA be bheda che. pachI A cAreyamAMthI pratyekanA cAra-cAra bheda batAvavAmAM AvyA che. A badhA para ApaNe ahIM saMkSepamAM vicAra karIzuM. ajJAnI jIva rAga, dveSa ane mohane vaza thaIne azubha ke khoTA ciMtanamAM lAgelA rahe che. A prakAranA ciMtanathI temanI viSayonI tRSNA vadhe che. temanuM
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtarmukhI sAdhanA sAMsArika viSaya-saMbaMdhI A khoTuM dhyAna ja aprazasta dhyAna kahevAmAM Ave che. ene spaSTa karatAM jJAnArNavamAM kahevAmAM AvyuM cheH jeNe vastunuM yathArtha svarUpa jANyuM nathI tathA jeno AtmA rAgadveSa mohathI pIDita che evA jIvanI svAdhIna (upadeza vinA manamAnI) pravRttine aprazasta dhyAna kahevAmAM Ave che.29 aprazasta dhyAnano prathama bheda Arta dhyAna che. Artano artha che duHkhI. duHkhI manuSyo dvArA duHkhanI avasthAmAM karavAmAM AveluM dhyAna Arta dhyAna kahevAya che. enA cAra bheda che. prathama iSTa vastu na maLatAM tenI prApti mATe, bIjuM aniSTa vastu maLatAM tene haTAvavA mATe, trIjuM roga Adi thatAM tene dUra karavA mATe ane cothuM bIjAnA bhoga ane aizvaryane joIne te bhogone bhogavavA mATe karavAmAM Ave che. emane kramazaH iSTaviyogaja, aniSTasaMyogaja, pIDA ciMtavana ane nidAna pratyaya (nidAna baMdha) Arta dhyAna kahe che. gANasAra(jJAnasAra)mAM emane A pramANe spaSTa karavAmAM AvyAM cheH potAnI priya vastu je dhana kuTuMbAdi temanA viyogamAM temane maLavA mATe vAraMvAra ciMtavana karavuM iSTaviyoga ja ArtadhyAna che. potAne du:khadAyI daridratA, zatru AdinA saMyogamAM viyoga mATe ciMtavana karavuM aniSTasaMyogaja ArtadhyAna che. potAnA zarIramAM roga ityAdi thatA temanA dUra thavA mATe vAraMvAra ciMtavana karavuM pIDA ciMtavana ArtadhyAna che ane bhAvi sAMsArika sukho mATe ciMtavana karavuM nidAna baMdha ArttadhyAna che.30 277 aprazasta dhyAnano bIjo bheda (prakAra) raudra dhyAna che. rudra arthAt krUra vyakitaonuM krUra karmonA saMbaMdhamAM vAraMvAra krUra ciMtavana karavuM raudra dhyAna kahevAya che. enA paNa cAra bheda che. emane samajAvatAM jJAnArNavamAM kahevAmAM AvyuM cheH tattvadarzI puruSoe krura Azaya (hRdaya) vALA prANIne rudra kahyuM che. te rudra prANInA kArya athavA tenA bhAvane raudra kahe che. hiMsAmAM AnaMda mAnavAthI, mRSA (asatya kahevA)mAM AnaMda mAnavAthI, corImAM AnaMda
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 jaina dharma sAra saMdeza mAnavAthI ane viSayonI rakSA karavAmAM AnaMda mAnavAthI jIvonA raudra dhyAna paNa niraMtara cAra prakAranA hoya che, arthAt hiMsAnaMda, mRSAnaMda, cauryAnaMda ane saMrakSaNAnaMda - A cAreya bheda raudra dhyAnanA che. AdipurANamAM enI puSTi A zabdomAM karavAmAM AvI cheH je puruSa prANIone raDAve che te rudra, krUra athavA badhA jIvomAM nirdaya kahevAya che. evA puruSanuM je dhyAna hoya che tene rodradhyAna kahe che. A raudradhyAna paNa cAra prakAranA hoya che. hiMsAnanda arthAt hiMsAmAM AnaMda mAnavo, mRSAnaMda arthAt jUThuM bolavAmAM AnaMda mAnavo, teyAnaMda (coryAnaMda) arthAt corI karavAmAM AnaMda mAnavo ane saMrakSaNAnaMda arthAt parigraha (saMgraha karavAmAM AvelI dhana-saMpatti)nI rakSAmAM ja rAta-divasa lAgelA rahIne AnaMda mAnavo - A raudradhyAnanA cAra bheda che.32 saMsAramAM phelAyelA aMdhavizvAsanA zikAra thaIne keTalAka loko mudrA, maMDala, yaMtra-taMtra, mArana, uccATana Adi aneka prakAranA khoTA dhyAnanA prapaMcamAM paDIne sanmArgathI eTalA dUra cAlyA jAya che ke temane pharIthI sanmArga para lAvavA atyaMta kaThina thaI jAya che. temane AvA prapaMcathI bacAvI rAkhavA mATe ja jaina dharmamAM aprazasta dhyAnanuM bhedo sahita varNana karavAmAM AvyuM che ane temane A badhAthI bacavA ane karma-baMdhanane maTAvanArA prazasta dhyAnamAM lAgavA mATe prerita karavAmAM AvyA che. aprazasta dhyAnathI thanArI bhAre hAnine batAvatAM jJAnArNavamAM sAdhakane emanAthI bacIne rahevA mATe A zabdomAM sAvadhAna karavAmAM AvyA che? khoTA dhyAnanA kAraNe sanmArgathI vicalita thayelA cittane pharIthI seMkaDo varSomAM paNa koI sanmArgamAM lAvavA mATe samartha thaI zakatuM nathI, A kAraNe khoTuM dhyAna kadApi karavuM joIe nahIM. eTalA mATe mokSArthIe ArtadhyAna ane raudra dhyAnane tyAgIne dharma dhyAna ane zukla dhyAnane ja grahaNa karavuM joIe.
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 279 aMtarmukhI sAdhanA dharma dhyAna kone kahe che ane enI zuM AvazyakatA che? je jJAna ApaNane iMdriyo dvArA prApta thAya che zuM tenAthI ApaNuM kArya siddha thaI zakatuM nathI ? ahIM e samajI levuM Avazyaka che ke iMdriyo ane mana dvArA sAMsArika padArthonuM je kaMI jJAna ApaNane maLe che tenAthI A padArthonI vAstavikatA ke asaliyatanI jANakArI thatI nathI. enA sivAya ghaNA badhA evA viSayo paNa che je eTalA sUkSma, dUra ane gupta che ke iMdriyo ane mana dvArA temanI jANakArI saMbhava nathI ane A badhAnI vAstavikatAnI jANakArI thayA vinA ApaNe viSaya-vAsanAo ane sAMsArika mohathI chUTI zakatA nathI. eTalA mATe A padArthonI vAstavikatAnI jANakArI prApta karavI Avazyaka che. A jANakArI mAtra sAcA AMtarika dhyAna dvArA ja thaI zake che. rAga-dveSane tyAgIne sAmyatAno abhyAsa karavA mATe sAdhaka je dhyAna dhare che te ja sAcuM AMtarika dhyAna che, kAraNa ke sAmyAvasthAmAM ja padArthonI yathArtha jANakArI prApta thAya che. te ja dhyAnane jaina dharmamAM dharma dhyAna kahe che. AdipurANamAM ene A zabdomAM vyakta karavAmAM AvyuM cheH vastunA svabhAva (yarthAtha svarUpa)ne dharma kahe che ane je dhyAnamAM vastu svabhAvanuM ciMtavana karavAmAM Ave che tene dharma dhyAna kahe che.34 jJAnasAramAM dharma dhyAnane A pramANe samajAvavAmAM AvyuM cheH rAga-dveSane tyAgIne arthAt sAmyabhAvathI jIvAdi padArthonuM, teo jema-jema potAnA svarUpamAM sthita che, tema-tema dhyAna ke ciMtavana karavuM dharma dhyAna che.jha dharma dhyAnanA AjJA vicaya, apAya vicaya, vipAka vicaya ane saMsthAna vicaya nAmanA cAra bheda che. vicayano artha che vicAra karavo. je viSayone sAdhAraNa rIte jANI zakAtA nathI te viSayo para sarvajJa sadguru ke jinendra devanA upadeza athavA AjJAnA AdhAre ja vicAra karI zakAya che. sagraMthomAM batAvavAmAM AvelA aneka viSayo para temane sarvajJanI AjJAne prakAzita karanArA samajIne temanuM ciMtavana karavuM AjJA vicaya kahevAya che. ene samajAvatAM AdipurANamAM kahevAmAM AvyuM cheH
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 jaina dharma sAra saMdeza atyaMta sUkSma padArthane viSaya karanAro je Agama (sadgatha athavA zAstra) che tene AjJA kahe che, kAraNa ke pratyakSa ane anumAnanA viSayathI rahita phakta zraddhAna (zraddhA ke vizvAsa) karavA yogya padArthamAM eka AgamanI ja gati hoya che. bhAvArtha - saMsAramAM keTalAya padArtho evA che je na to pratyakSa dvArA jANI zakAya che ane na to anumAnathI ja. evA sUkSma, aMtarita (chUpAyelA) ane dUravartI padArthonuM jJAna mAtra Agama (sadgatha) dvArA ja thAya che. je parama utkRSTa che, sUkSma che ane Akha (sarvajJAtA hitopadezaka)nA dvArA kahevAyeluM che evA pravacana arthAt Agamane satyArtha rUpa mAnIne muni AgamamAM kahevAyelA padArthonuM dhyAna kare. A pramANe dhyAna karavAne AjJAvicaya nAmanuM dharma dhyAna kahe che. 30 AjJAvicaya dhyAnane jJAnArNavamAM A pramANe samajAvavAmAM AvyuM cheH je dhyAnamAM sarvajJanI AjJAne agresara (pradhAna) karIne padArthone samyaka-prakAre ciMtavana karIe (vicArIe) tene munIzvaroe AjJAvicaya nAma dharmadhyAna kahyuM che. zrIjina-AjJAmAM kahyuM, vastu svarUpa je mAne, citta lagAve temAM, AjJAvicaya tene jANo." dharma dhyAnanA bIjA bheda apAya vicayano artha che karmonA apAya (nAza)nA saMbaMdhamAM vicAra karavo. jIva ajJAnavaza potAnA vikArayukta kAyika, vAcika ane mAnasika karmone kAraNe janma-maraNanA cakramAM paDIne duHkha bhogavI rahyo che. eTalA mATe A karmonA nAzanA upAyanA viSayamAM gaMbhIratAthI vicAra karavo, bAra anuprekSAo (bhAvanAo), kSamA, zauca, satya, saMyama Adi dasa dharma ane dharmanA anya aMgone grahaNa karI cittazuddhi karavI tathA samyagdarzana, samyajJAna ane samyaka caritrane apanAvIne karmone samULa naSTa karavA mATe dhyAna karavuM apAya vicaya dharma dhyAna kahevAya che. AdipurANamAM ene A pramANe samajAvavAmAM AvyuM cheH
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtarmukhI sAdhanA 281 A saMsArarUpI samudra mAnasika, vAcanika, kAyika athavA janma-jarAmaraNathI thanArA, traNa prakAranA saMtApothI bharAyelo che. emAM paDelA jIva niraMtara duHkha bhogavatA rahe che. temanA duHkhanuM vAraMvAra ciMtavana karavuM te apAyaricaya nAmanuM dharmadhyAna che. athavA te duHkhone dUra karavAnI ciMtAthI temane dUra karanArA aneka upAyonuM ciMtavana karavuM paNa apAyaricaya kahevAya che. bAra anuprekSA tathA dasa dharma AdinuM ciMtavana karavuM A ja apAyaricaya nAmanA dharma dhyAnamAM sAmela samajavuM joIe.38 jJAnArNavamAM apAya vicayane A zabdomAM spaSTa karavAmAM AvyuM cheH je dhyAnamAM karmono apAya (nAza) thAya, tathA jemAM ciMtavana karavAmAM Ave ke A karmono nAza kayA upAyathI thaze, te dhyAnane buddhimAna puruSoe apAyaricaya kahyuM che. pachI evuM vicArIe ke je pramANe anya dhAtu (pASANa)mAM maLeluM kaMcana (sonuM) agnithI zodhana karI, zuddha karavAmAM Ave che, te ja pramANe huM prabaLa dhyAnarUpa agni dvArA karmonA samUhane naSTa karIne, AtmAne kyAre zuddha karIza? mokSamArgamAM vipnane, mATe kaI vidhIthI teya, ema ciMte jJAnI jayAre, vicaya apAya te hoya.19 karmo anusAra phaLa utpanna thavAne ja karmavipAka kahe che. dharmadhyAnanA trIjA bheda vipAkavicayamAM mokSArthI karmothI chuTakAro pAmavAnA upAyamAM daDhatAthI lAgelA rahevA mATe vAraMvAra dhyAna kare che. - AdipurANamAM vipAkavicaya dharmadhyAnane A zabdomAM samajAvavAmAM AvyuM cheH zubha ane azubha bhedomAM vibhakta thayelA karmonA udayathI saMsArarUpI Avarta (cakra)nI vicitratAnuM ciMtavana karanArA munine je dhyAna thAya che tene Agamane jANanArA gaNadharAdi deva vipAkavicaya nAmanuM dharmadhyAna mAne che. ... kAraNa ke karmonA vipAka (udaya)ne jANanAro muni temane
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 jaina dharma sAra saMdeza naSTa karavA mATe prayatna kare che, eTalA mATe mokSAbhilASI munione mokSanA upAyabhUta A vipAka vicaya nAmanA dharma dhyAnanuM avazyapaNe ciMtavana karavuM joIe.40 dharma dhyAnanA cothA bheda saMsthAna vicayamAM e vicAra karavAmAM Ave che ke jIva potAnA karmo anusAra kevI rIte aneka prakAranA dvIpo, svargo ane narakomAM sukha-duHkha bhogave che. narakonI asahya pIDAthI taDapatA jIvanI te samaye koI pokAra sAMbhaLanArA hoto nathI. phakta dharma ja loka-paralokamAM potAno sahAyaka hoya che. eTalA mATe sAdhaka AtmadhyAna dvArA potAnA karma rahita parama nirmaLa Atmatatvane oLakhavAno prayatna kare che. saMsthAnavicaya dharmadhyAnano A ja udeza che. jJAnArNavamAM saMsthAnavicaya dharmadhyAnane A pramANe samajAvavAmAM Avyo cheH saMsthAnaviya dharmadhyAnamAM lokanuM svarUpa vicAravAmAM Ave che. A loka Urdhva(upara), madhya, adhobhAga (nIcenA bhAga) dvArA traNa bhuvanone dhAraNa kare che. hiMsAdi pAMca pApa ke sAta vyasanonA sevanamAM lAgelA rahenArA jIvo ghora narakomAM jaIne duHkha bhogave che.je roga asahya che ane jemanI koI cikitsA nathI, evA samasta prakAranA roga narakomAM rahenArA jIvonA zarIranA roma-romamAM hoya che. te nArakI jIva te naraka bhUmine apUrva (jevuM pahelAM kyAreya joyuM na hatuM tevuM) bhayAnaka joIne koInuM zaraNa levAnI IcchAthI cAre tarapha jUe che, paraMtu tyAM koI sukhanuM kAraNa dekhAtuM nathI ane na koI zaraNa ja pratIta thAya che. pachI vicAre che ke A dharmarUpa baMdha ja evo che ke sAthe Ave che ane jayAM jAya che te ja rakSA kare che. e niyata rUpe hita ja kare che ane duHkhano nAza karIne sukha Ape che. evA dharmarUpI mitranuM meM sevana ja karyuM nathI ane jemanuM sevana meM mitra samajIne karyuM temanAmAMthI koI eka paNa sAthe AvyuM nahIM. eTalA mATe AlokanA saMsthAnanA ciMtavana bAda (athavA enA phaLasvarUpa) dhyAtA dhyAna
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 283 aMtarmukhI sAdhanA karanAra potAnA zarIranI aMdara karmarahita jyotirmaya puruSasvarUpa ati nirmala AtmAnuM ciMtavana kare. dharma dhyAna dvArA AtmAne zuddha karIne dhyAtA zukala dhyAnamAM praveza kare che. vikAro dUra thaI jatAM AtmAnuM svarUpa nirmaLa, pavitra ane svaccha (zukla) thaI jAya che. te nirmaLa AtmA dvArA karavAmAM AvanArA dhyAnane zukla dhyAna kahe che, jevuM ke jJAnArNavamAM kahevAmAM AvyuM cheH puruSonA (krodha, mAna, mAyA, lobha Adi) kaSAyarUpI maLano kSaya (naSTa) thavAthI athavA uparAma (zAMta) thavAthI A zukla dhyAna thAya che. eTalA mATe te dhyAnane jANanArA AcAryoe te zabdanI vyutpatti anusAra tenuM "zukla' evuM sArthaka nAma rAkhyuM che.12 enA pRtha-vitarka, ekatvavitarka, sUkSmakriyApratipAti ane suparatakriyAnivRti nAmanA cAra bheda che. emanAmAMthI prathama be zrutajJAna arthAt Agama athavA prAmANika saoNMthono AdhAra laIne karavAmAM Ave che, paraMtu aMtanA be zukla dhyAnamAM koI AlaMbana ke AdhAra hoto nathI. te sarvajJa kevalI arthAt kevalI saMta dvArA svataH karavAmAM Ave che. Agama ke zAstrane vitarka kahe che. pRthakatvavitarka nAmanA dhyAnamAM vitarkanI aneka prakAratA (pRthatva) rahe che. vitarkanI anekatA hovAne kAraNe vicAranI paNa anekatA hoya che. paraMtu ekatvavitarka nAmaka dhyAnamAM vitarkanAM ekarUpa thavAne kAraNe vicAra uThatA nathI ane dhyAnamAM ekatA ke nizcalatA AvI jAya che. dhyAtAnuM dhyAna ekabhAvamAM sthira rahe che. A dhyAnathI dhyAtA kevalI (sarvajJa) banI jAya che. kevalI puruSadrArA karavAmAM AvanArA be anya dhyAnone, jevuM ke upara kahevAmAM AvyuM che, sUkSmakriyApratipAti ane vyuparatakriyAnivRti kahe che. sUkSmakriyApratipAti dhyAnamAM mana ane vacananI kriyA to zAMta thaI cUkI hoya che, paraMtu kAyAnI sUkSma kriyA bAkI rahe che. suparatakriyAnivRtti dhyAnamAM kAyAnI A sUkSma kriyA paNa maTI jAya che ane dhyAtA acaLa ane niSkampa thaIne potAnA dhyAnamAM pUrNarUpe lIna thaI jAya che. jJAnArNavamAM zukla dhyAnanA A cAreya bhedone A pramANe samajAvavAmAM AvyA cheH
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 jaina dharmaH sAra saMdeza A cAra dhyAnonA AdinA be zukla dhyAnomAM prathama zukla dhyAna vitarka, vicAra ane pRthaktvasahita che. eTalA mATe enuM nAma pRthakattvavitarka vicAra che ane bIjuM enAthI viparyasta (viparIta) che. bIjuM zukla dhyAna vitarka sahita che, paraMtu vicAra rahita che ane ektva padathI lAti che arthAt sahita che. eTalA mATe enuM nAma munioe ekatvavitakAM-vicAra (ekatva vitarka avicAra) kahyuM che. A dhyAna atyaMta nirmaLa che. trIjA zukla dhyAnanuM sUkSmakriyA apratipAti evuM sArthaka nAma che. emAM upayoganI (cetanA sahita thanArI mana ane vacananI) kriyA nathI. paraMtu kAyakI kriyA vidyamAna che. A kAyakI kriyA ghaTatI-ghaTatI jyAre sUkSma rahI jAya che tyAre A trIjuM zukla dhyAna thAya che, ane enAthI enuM sUkSma kriyA apratipAti (sUkSma kriyA anivRti) evuM nAma che ane Arya puruSoe cothA dhyAnanuM nAma samucchinnayi arthAt vyuparatakriyAnivRtti evuM kahyuM che. emAM kAyakI kriyA paNa maTI jAya che.43 badhAM karmono nAza dhyAna dvArA ja thAya che. AdipurANamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH uttama dhyAnathI ja karmono kSaya thAya che. je pramANe maMtranI zaktithI samasta zarIramAM vyApeluM viSa kheMcI levAmAM Ave che te ja pramANe dhyAnanI zaktithI samasta karmarUpI viSa dUra haTAvI devAmAM Ave che.44 samasta karmonA haTI javAthI kevalI puruSane loka ane alokanuM pUrNa jJAna thaI jAya che. temanA jJAnanI gahanatA ane gUDhatA yogIzvaro mATe paNa agamya che. jJAnArNavamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH te jJAna ane darzana banne alabdhapUrva che, arthAt pahelAM kyAreya prApta thayAM na hatAM. tethI temane pAmIne, te ja samaye te kevalI bhagavAna samasta loka alokane yathAvat jue ane jANe che. te sarvajJa bhagavAnanA parama aizvarya, cAritra ane jJAnane jANavuM ane kahevuM moTA-moTA yogIo mATe paNa agocara che.45
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtarmukhI sAdhanA 285 kevalI thayA bAda ane zarIra tyAgatAM pahelAnAM thoDA samayanI aMdara ja kevalI puruSa aMtima be zukala dhyAnone pUrNa kare che ane tyAre teo mokSa dhAmane prApta kare che. Artta, rodra, dharma ane zukla nAmanA cAreya dhyAnonuM phaLa batAvatAM ANasAra (jJAnasAra)mAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH ArtadhyAnathI jIvanI tiryak (nimna pazu-pakSInI) gati thAya che. rodradhyAnathI narakagati, dharmadhyAnathI devagati ane zukladhyAnathI mokSa gatinI prApti thAya che.46 guru-mUrti-dhyAna ane maMtra-smaraNa manuSya mana dvArA saMcAlita iMdriyonA mAdhyamathI saMsAranA bAhya viSayonuM jJAna prApta kare che ane tenuM jJAna sAdhAraNa rIte te ja viSayo sudhI sImita rahe che. iMdriyo kevaLa bahAra ja kAma karavAnI kSamatA rAkhe che. eTalA mATe mana ane iMdriyonI doDa sadA bahAra ja lAgelI rahe che. kevaLa A bAhya athavA uparanA jJAnanA AdhAre manuSya saMsArI, arthAt paramArthanI dRSTie anADI, banelo rahe che. te sadA sAMsArika viSayabhogonI prAptinA prayatnamAM lAgelo rahe che ane potAnuM AkhuM jIvana anucita ane anAvazyaka kAyika, vAcika ane mAnasika karmomAM phasAIne ja gumAvI de che. te jANato nathI ke tenA zarIranI aMdara ja sAcA jJAna ane AnaMdano anaMta bhaMDAra bharelo paDyo che. iMdriyonI bAhya doDane baMdha karavA ane manane aMtaramAM ekAgra karavAthI ja te aMtarmukhI banI zake che ane aMtarmukhatAthI ja dhyAnanI zarUAta thAya che. dhyAnanA vikAsa dvArA ja pUrNa jJAna ke sarvajJatAnI prApti thAya che ane pUrNa jJAna dvArA mokSanI prApti thAya che. A jJAnane prApta karavAnuM ekamAtra sAdhana dhyAna ja che. A dhyAna dvArA prApta jJAnanA AdhAre ja jJAnIjanoe Agama athavA sagraMthonI racanA karI che. A dhyAnanA saMbaMdhamAM sAcI ane samasta jANakArI mAtra teo ja ApI zake che jeo svayaM dhyAnano abhyAsa karIne
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 jaina dharma sAra saMdeza pUrNa jJAnI banI cUkyA hoya. bIjA zabdomAM, mAtra AI deva athavA sAcA guru pAsethI ja dhyAnanI pUrI jANakArI prApta thaI zake che. teo ja ApaNA mana, vacana ane kAyAnI zuddhinA upAyo tathA dhyAnanA badhA bhedo ane temanA abhyAsanI pUrI vidhine vistArapUrvaka ane spaSTatAnI sAthe samajAvI zake che. eTalA mATe svAmI paDmanaMdi kahe cheH yogato hi labhate vibaMdhanam yogatopi kila mucyate naraH | yogavarbha viSama gurArgirA bodhyamatadakhila mumukSuNA | arthAt yoga (mana, vacana ane kAyanI kriyAo)ne azuddha rAkhavAthI karmo sAthe baMdha(baMdhana) thAya che tathA zuddha yogathI avazya A mAnava karmothI chuTI jAya che. jo ke dhyAnano mArga kaThina che to paNa je mokSa cAhanAro che teNe gurunA vacanothI A sarva (samasta) dhyAnanA mArgane samajI levo joIe.47 zALasAra (jJAnasAra)mAM paNa vAraMvAra kahevAmAM AvyuM che ke guru prasAda (guru kRpA)thI ja dhyAna tathA tenA badhA bhedonuM jJAna prApta karI zakAya che. udAharaNa mATe, e batAvatAM ke A viSayanuM jJAna kevI rIte prApta karavAmAM Ave jJAnasAramAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH jJAna jine bhaNita, sphaTArthavAdibhiH vigatalepaH | tadeva nissedeha, jJAtavya guruprasAdena * artha-jina, arthAt jitendriya saMtarUpa guru dvArA, jeo karmothI nirlipta hoya, tathA satyano spaSTa rIte upadeza karatA hoya, jJAnane saMdeha rahita thaIne guruprasAda (gurukRpA) dvArA jANavuM joIe. dhyAnanA bhedone jANavA ane temano abhyAsa karavAnA prasaMgamAM paNa guruprasAdano ja ullekha karatAM A pustakamAM kahevAmAM AvyuM cheH dhyAnanA A bhedone gurunA prasAdathI jANavA athavA gurunA prasAdathI dhyAnanA bhedono abhyAsa karo.50
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtarmukhI sAdhanA 287 vAstavamAM dhyAnanA abhyAsamAM gurunuM khUba ja mahatvapUrNa sthAna che. jo A viSaya para UMDANathI vicAra karIe ke dhyAna konuM karavuM joIe, arthAt kone dhyeya banAvavuM kalyANakArI ane phaLadAyaka siddha thAya che, athavA arhat ke saMta sadguru konuM dhyAna karavAno upadeza Ape che to e khabara paDaze ke zarUmAM potAnA gurunA deha svarUpanuM ane temanA dvArA ApavAmAM AvelA maMtranuM, pachI temanA jayotirmaya divya svarUpanuM ane aMtamAM temanA raMga-rUpa-AkAra-rahita paramAtmAsvarUpanuM dhyAna karavuM ja sAdhaka (dhyAtA) mATe sauthI upayukta (yogya) ane lAbhakArI kahevAmAM AvyuM che. upara dharmadhyAna ane zukladhyAnanA bhedonA prasaMgamAM ApaNe joyuM ke temanA bhedonuM vizleSaNa vizeSa rIte dhyAna karanArA (dhyAtA), dhyeya ane dhyAnanI avasthAnI mizrita daSTie karavAmAM AvyuM che. A vizleSaNa ke vyAkhyA zAstrIya ane bauddhika dRSTie bilakula ucita che. paraMtu jyAre vyAvahArika dRSTie A viSaya para vicAra karavAmAM Ave che ke dhyAna karanArAe konuM kayA rUpamAM dhyAna karavuM joIe tyAre dhyAnane nIce ApavAmAM AvelA cAra bhAgomAM vibhakta karavAmAM Ave che. pahelA bauddhika dRSTithI prazasta (zubha) dhyAnanA batAvavAmAM AvelA bheda ane atyAre vyAvahArika dRSTithI karavAmAM AvatA bheda paraspara eka-bIjAnI aMdara AvI jAya che. vyAvahArika dRSTithI karavAmAM AvelA cAra prakAranA bhedone, jemane guruprasAda (gurukRpA)thI jANavAmAM Ave che, thANasAra (jJAnasAra)mAM A pramANe batAvavAmAM AvyA cheH piDargha ca padastha rUpastha guasAdanA arthAt piMDastha, padastha ane rUpastha-dhyAnanA A bhedone guru prasAdathI jANavA joIe. pachI dhyAnanA eka vadhu bhedano ullekha karatAM A ja pustakamAM kahevAmAM AvyuM cheH anya graMthomAM rUpAtIta dhyAnanuM paNa varNana karavAmAM AvyuM che.
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 jaina dharmaH sAra saMdeza A cAreya bhedone ullekha jJAnArNavamAM A pramANe karavAmAM Avyo cheH piNDasthaM ca padasthaM ca rUpastha rUpavarjitam| caturdA dhyAnamAprAtaM bhavyarAjIvabhAskareH / / artha - je bhavya (mokSArthI)rUpI kamaLo(caraNa)ne praphullita karavA mATe sUryanA samAna yogIzvara che temaNe dhyAnane piMDastha, padastha, rUpastha ane rUpAtIta Ama cAra prakAranA kahyA che.3 A cAreya bhedomAMthI piMDastha ane padastha nAmanA prathama be bhedo para pahelAM vicAra karIe. 'piMDa'no artha che zarIra athavA deha. eTalA mATe A prasaMge piMDastha dhyAnano artha arhat ke saMta sadgurunA deha svarUpa (guru-mUrti)nuM dhyAna karavuM che. 'pada' zabdathI ahIM maMtrano bodha thAya che. eTalA mATe padastha dhyAnano artha che guru dvArA ApavAmAM AvelA maMtranuM smaraNa ane dhyAna karavuM. ene spaSTa karatAM jaine siddhAMtakozamAM kahevAmAM AvyuM cheH uparokata cAra bhedomAM piMDastha dhyAna to arhata bhagavAna (ke gurudeva)nI zarIrAkRtino vicAra kare che ane padastha dhyAna e paMcaparameSThI nA vAcaka (bodha karAvanArA) akSaro ane maMtrono aneka prakAre vicAra karavo che.54 jJAnAsAramAM paNa kahevAmAM AvyuM cheH arahaMta (arhat ke sadguru)nI mUrti (svarUpa)nuM ciMtavana karavuM te piMDastha dhyAna che.' ane paMcaparamemahInA namaskArAtmaka (namokAra) maMtra ke je paMcaparameSThInA vAcaka che temanuM dhyAna karavuM padastha dhyAna che ane upadezita dhyAna karavuM. 56 guru jJAnArNava mAM paNa padastha dhyAnane A zabdomAM samajAvavAmAM AvyuM cheH jene yogIzvara pavitra maMtronA akSara svarUpa padonuM avalaMbana karIne ciMtavana kare che tene yogIzvaroe padastha dhyAna kahyuM che. 57
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtarmukhI sAdhanA mananA sadA bahAra doDatA rahevAne kAraNe cittavRtti sadA caMcaLa banelI hoya che. ene ekAgra karavA ane AtmaniSTha banAvavA mATe zarUmAM koI avalaMbana ke AdhAranI jarUrata hoya che. eTalA mATe ene gurunA svarUpanuM dhyAna ane paMcaparameSThInA pAMca pavitra nAmonuM smaraNa (sumirana athavA japa)no AdhAra ApI ene potAnA aMtaramAM ekAgra karIne dhyAna karavAno abhyAsa zikhavavAmAM Ave che. jainadharmAmRtamAM ene A zabdomAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH Atma-svarUpanuM ciMtavana ke dhyAna koI AdhAra ke Adarza vinA saMbhava nathI. tethI ja (sAdhaka) paMcaparameSThIne Adarza mAnIne temanA AdhAra dvArA Atma-svarUpanuM ciMtavana kare che. arahanta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu A pAMceyane vItarAgatArUpa paramapadamAM avasthita hovAne kAraNe paMcaparameSThI kahe che. vastutaH A paMcaparameSThI zuM che? AtmAnI kramathI vikasita avasthAonAM nAmamAtra che. ... A pramANe sAdhakane Atma-ciMtana mATe paMcaparameSThInI upAsanA karavAnuM vizeSa rIte vidhAna karavAmAM AvyuM che. samyagdaSTi jIva je paMcaparameSThIonuM sadA smaraNa (sumirana) kare che, temanA nAmano japa ane dhyAna kare che ane jemanA AdhAra ke AzrayathI AtmasvarUpano sAkSAtkAra karavA cAhe che, temanA nAmano namaskArAtmaka maMtra anAdi mULamaMtra che. 289 ziSya je gurune pahelAM potAnI bAhya AMkho (carmacakSuo)thI jue che, temane ja te temanA dvArA batAvelA paMcaparameSThIonA namaskArAtmaka maMtrasmaraNa (sumirana)nA abhyAsa dvArA AMtarika AMkha (jJAnacakSu)thI jovA mATe samartha thaI jAya che.ratnAkara zatakamAM A atyaMta upayogI maMtranA smaraNa ane dhyAnanI vidhine A pramANe samajAvavAmAM AvI cheH je pramANe jhaverI motInI phakta pAMca mALAone joIne saMpUrNa motIsamUhanI parIkSA karI le che te ja pramANe pAMca maMtra sAthe saMbaMdha rAkhanArA akSara samUhane zreSTha muni lalATamAM dhyAna karIne pahelAM carmacakSuo dvArA joIne punaH jJAna-cakSuthI jue che. te samaye temane potAnA svarUpanAM darzana thAya che.
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 jaina dharmaH sAra saMdeza namokAra maMtranI dhyAna karavAnI A vidhi sarvasAdhAraNa mATe upayogI che. A vidhithI mana sthira thaI jAya che. vyavahAramAM kArya karanArI vidhi e ja che ke ekAMta sthAnamAM besIne lalATanA madhyamAM - bhramaronI vacce enuM ciMtana karavuM. A maMtranA dhyAnathI sarva prakAre sukha maLe che.cha A maMtrano japa traNa prakAre karavAmAM Ave che: vAcakaH A japamAM zabdonuM uccAraNa karavAmAM Ave che arthAt maMtrane moM vaDe bolI-bolIne japa karavAmAM Ave che. upAMzuH A japamAM aMdarathI zabdonA uccAraNanI kriyA thAya che. gaLAmAM maMtranA zabdo guMjatA rahe che paraMtu mukhamAMthI nIkaLI zakatA nathI. mAnasaH A japamAM zabdonA bAhya ane AMtarika uccAraNano prayAsa aTakI jAya che. manamAM maMtrano jApa thato rahe che. A ja kriyA dhyAnanuM rUpa dhAraNa kare che. jaina dharma anusAra A mAnasa japa ja sarvottama vidhi che je sarvAdhika prabhAvazALI ane phaLadAyaka siddha thAya che. jevuM ke upara jainadharmAmRtamAMthI ApavAmAM AvelA avataraNamAM batAvavAmAM AvyuM che, paMcaparameSThInAM pAMca nAma kramathI vikasita thayelI pAMca pAramArthika avasthAone sUcita karanArA iSTonAM nAma che. AMtarika jJAnano pUrNa vikAsa kramazaH pAMca paDadAonA dUra thaI javAthI ja thAya che. paMcaparameSThIonA nAmano japa athavA sumirana AMtarika jJAnanA pAMca paDadAone dUra karavAmAM atyaMta upayogI siddha thAya che. A satyane anubhava prakAzamAM dIpaka para paDelA paDadAonA udAharaNa dvArA A pramANe samajAvavAmAM AvyuM cheH jevI rIte dIpakanI upara pAMca paDadA paDelA che. jyAre eka paDado dUra thAya che to haLavo dhUMdhaLo prakAza thAya che. bIjo paDado dUra thavAthI prakAza vadhI jAya che. trIjo paDado haTatAM prakAza ora vadhI jAya che. cotho paDado haTatAM prakAza tenAthI paNa adhika teja thaI jAya che ane jyAre pAMcamo paDado paNa haTI jAya che tyAre prakAza AvaraNarahita
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 291 aMtarmukhI sAdhanA (badhA AvaraNo ke paDadAothI rahita) thaI pUrNa rIte camakI uThe che. A ja pramANe jJAnane DhAMkanArA pAMca paDadA che. 60 A paDadAone haTAvavAmAM gurumaMtrano abhyAsa atyaMta upayogI siddha thAya che. maMtra aneka hoI zake che. paraMtu jevuM ke thANasAra (jJAnasAra)mAM kahevAmAM AvyuM che, ziSyae "guru upadezita dhyAna karavuM joIe.'t je maMtra gurunA mukhathI uccArita thAya che, arthAt je maMtrane guru potAnA mukhathI bolIne ziSyane pradAna kare che, temAM gurunI apAra zakti samAyelI hoya che. te gurunA svarUpanA samAna ja prabhAvazALI hoya che ane gurunA svarUpane pragaTa kare che. eTalA mATe ziSya zraddhA ane vizvAsanI sAthe gurunA svarUpanuM dhyAna karavuM joIe. gurumaMtranA smaraNa ane dhyAnano apAra mahimA ane adbhuta phaLano ullekha karatAM jJAnAvamAM pharIthI kahevAmAM AvyuM cheH paMcaparameSThIone namaskAra karavA rUpa che lakSaNa. jenuM e mahAmaMtrane ciMtavana karIe, kAraNa ke A namaskArAtmaka maMtra jagatanA jIvone pavitra karavAmAM samartha cheH je jIvo pApothI malina che teo A ja maMtrathI vizuddha thAya che ane A ja maMtranA prabhAvathI manISigaNa (buddhimAna ke vivekIjana) saMsAranA kalezothI chuTe che. bhavya jIvone ApadA (vipatti)nA samaye A ja maMtra A jagatamAM bAMdhava (mitra) che. enA atirikta anya koI paNa, jIvo para kRpA karavA mATe tatpara nathI. bhAvArtha - badhAno rakSaka A eka mahAmaMtra che. 62 ratnAkara zatakamAM paNa A maMtrano prabhAva ane phaLa batAvatAM kahevAmAM AvyuM cheH A maMtranA dhyAnathI samasta pApa dUra thaI jAya che, AtmA pavitra thaI jAya che ane mokSarUpI lakSmIne prApta karavAmAM vilaMba thato nathI. A namokAra maMtramAM AvI ja vicitra zakti che, saMsAranuM moTAmAM moTuM
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 jaina dharma sAra saMdeza kAma enA smaraNamAtrathI siddha thaI jAya che. je vyaktio bhaktibhAvapUrvaka pratidina A maMtrano jApa kare che, temane aihika sukhonI sAthe pAralaukika sukha paNa prApta thAya che ane saMsAranuM paribhramaNa cakra enAthI samApta thAya che.63 je samaye guru paMcaparameSThIonA nAmanuM uccAraNa karatAM karatAM ziSyane namokAra(namaskArAtmaka) maMtranI dIkSA Ape che te samaye jANe ziSyanA saubhAgyano udaya thaI jAya che. paMcaparameSThIonA pAMca nAmane levAnA, arthAt grahaNa karavAnA samaye ja ziSyanAM ghaNAM badhAM pApa kapAI jAya che ane tenA jIvananI pravRti paramArthanI tarapha thaI jAya che. pachI dhIre-dhIre guru-maMtranA jApanA abhyAsathI tenAM badhAM karma naSTa thaI jAya che ane te mokSano adhikArI banI jAya che. jJAnArNavamAM eno saMketa A zabdomAM karavAmAM Avyo cheH jina bhagavAnanuM nAma levAthI ja bhavya jIvonA anAdikALathI utpanna thayelA janmamaraNajanya samasta roga laghu (halakA) thaI jAya che. A maMtrarAja mahAtattvane jeNe hRdayamAM sthita karyuM teNe mokSa mATe pAtheya (bhAtuM) saMgraha karyuM. je samaye A mahAtattva muninA hRdayamAM sthiti kare che te ja kALe saMsAranA santAna (silasilo)no aMkura ogaLI jAya che, arthAt tUTI jAya che.64 guru pAsethI nAma levAthI, arthAt guru dvArA ApavAmAM AvelA nAmane grahaNa karavAthI jIvanA pApo ane duHkhonA maTI javAno ullekha stuti-pAThamAM paNa A zabdomAM karavAmAM Avyo cheH kRpA tArI evI hoya, janma maraNa miTAve moTA, vAraMvAra huM vinaMtI karuM, tamArI sevA bhavasAgara taruM. nAma letAM sarva duHkha maTI jAya, tamArAM darzana dekhI prabhu Apa, tame cho prabhu devonA deva, huM to karuM tava caraNanI seva. huM Avyo pUjana kAja, mAro janma saphaLa bhayo Ana,
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 293 aMtarmukhI sAdhanA nAtha tArA nAma thI, agha(pApa) kSaNa mAhi palAyana, jema dinakara prakAzathI, aMdhakAra vinAzAya.65 anAhata dhyAna guru-svarUpanuM dhyAna karatAM karatAM temanA dvArA ApavAmAM AvelA maMtranuM smaraNa (sumirana ke jApa) karavAnA abhyAsathI anAhata zabda athavA nAda pragaTa thAya che. jaina dharmamAM anAhata zabdane zraddhA-bhakitapUrvaka anAhata deva kahevAmAM Avyo che tathA teno mahimA ane phaLa batAvatAM tenuM dhyAna karavAno upadeza ApavAmAM Avyo che. jJAnArNavamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH candralekhAmAM sUkSma syuranta bhAnubhAsvaram anAhatAbhidhaM devaM divyarUpa vicintaye artha - caMdramAnI rekhAnA samAna sUkSma ane sUrya sarakhA dedIpyamAna, skurAyamAna (gUMjAyamAna) thatA tathA divyarUpanA dhAraka evA je anAhata nAmanA deva che tenuM ciMtavana karo. je zabda koI AghAta athavA TakarAva vinA ApameLe utpanna thAya che tene anAhata nAda kahe che. saMsAranA badhA zabda koIne koI be ke be thI adhika vastuonA paraspara athaDAvA athavA eka vastunuM bIjI vastu dvArA ThokavA, pITavA ke kaMpita karavAthI utpanna thAya che. eTalA mATe anAhata zabda ke dhvani badhA sAMsArika zabdo ke avAjothI bhinna che. "deva" zabdathI divyatA ke prakAzano bodha thAya che. eTalA mATe "anAhata deva'thI tAtparya te divya dhvani athavA zabda sAthe che jemAM divya avAjanI sAthe divya prakAza paNa che. eTalA mATe jJAnArNavanA upara ApavAmAM AvelA zlokamAM anAhata devane gUMjAyamAna ane caMdra ane suryanA samAna dedIpyamAna (zItala ane divya jyoti sAthe prakAzamAna) bane ja kahevAmAM AvyA che. deva' zabdano prayoga jyoti svarUpa bhagavAna ke paramAtmA mATe karavAmAM Ave che. paramAtmAne svayaMbhU arthAt svayaM potAnAthI utpanna thanArA mAnavAmAM Ave che. saMsAranA badhA padArtho koIne koI kAraNathI utpanna thAya che, paraMtu bhagavAna ke
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 jaina dharma sAra saMdeza paramAtmAnuM koI kAraNa nathI. te eka kAraNarahita, amUrta ke avyakta cetana sattA che. A avyakta athavA apragaTa sattA potAne anAhata zabdanA rUpamAM pragaTa kare che. jaina graMthomAM eno saMkti ema kahIne ApavAmAM Avyo che ke anAhata zabda ke divya dhvani tIrthakara bhagavAnanA mukhakamaLamAMthI nIkaLe che. bhagavAnanA A ja pragaTa rUpa (anAhata deva ke divya dhvani)nA sahAre jIva amUrta ane apragaTa bhagavAnanAM darzana kare che ane saMsAra-sAgarathI pAra thAya che. ene praNava paNa kahe che je parameSThI ke paramAtmAnuM sUcaka ke bodha karAvanAro (vAcaka) che, arthAt praNavane vAcaka ane parameSThI ke paramAtmAne teno vAcya (praNava dvArA sUcita ke jJAta thanArA) mAnavAmAM Ave che. A vAtone samajAvatAM ane anAhata zabdanA dhyAnano upadeza ApatAM tathA tenuM phaLa batAvatAM jJAnAvamAM kahevAmAM AvyuM cheH A anAhata nAmA devamAM jemaNe abhyAsa sthira karyo che evA sapuruSa A divya jahAja dvArA saMsArarUpa ghora samudrane tarIne zAMtine prApta thaI gayA che. ekAgratAne prApta thaIne, cittane sthira (nizcala) karavA mATe te ja anAhatane anukrame (krame-krame)sUkSma dhyAna karatAM-karatAM vALanA agrabhAga samAna dhyAna karo, arthAt sUkSmathI sUkSmatara zabdanuM dhyAna karatAM karatAM aMtamAM atyaMta sUkSma anAhata zabdanuM dhyAna karo. te pazcAt samasta viSaya jemAM ogaLI gayA che evI rIte potAnA manane sthira karanArA yogI te ja kSaNamAM jyotirmaya sAkSAt jagatane pratyakSa avalokana kare che. A anAhata maMtranA dhyAnathI dhyAnane aNimA (yoganI eka siddhi) Adi sarva siddhio prApta thAya che ane detyAdika sevA kare che tathA AjJA ane aizvarya thAya che emAM saMdeha nathI. tyAra bAda kramathI lakSyothI (jovA yogya vastuothI) choDAvIne, alakSyamAM (adazyamAM) potAnA manane dhAraNa karatAM karatAM dhyAnInA aMtaraMgamAM akSaya (avinAzI) tathA IMdriyonI agocara jyoti arthAt jJAna pragaTa thAya che.
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 295 aMtarmukhI sAdhanA A anAhata tattva athavA zivanAmA (kalyANakArI kahevAmAM AvatA) tattvane avalaMbana karI manISIgaNa (jJAnIjana) anaMta kalezavALA saMsArarUpI vanathI pAra thaI gayA. he mune! tuM praNava nAmA akSaranuM smaraNa kara arthAt dhyAna kara, kAraNa ke A praNava nAmA akSara duHkharUpI agninI jvALAne zAMta karavA mATe meghanA samAna che. A praNavathI atinirmaLa zabdarUpa jyoti arthAt jJAna utpanna thayuM che ane parameSThIno vAcya vAcaka saMbaMdha paNa A ja praNavathI thAya che, arthAt parameSThI to A praNavanA vAcya ane e parameSThInA vAcaka che.67 vINA Adi vAdya-yaMtronA tAra dvArA utpanna thanArA ati madhura ane surIlA svara jevA A anAhata nAdane sAMbhaLavAno upadeza ApatAM jAnArNavamAM pharIthI kahevAmAM AvyuM che. dhIra puruSa! A dhyAnanuM taMtra (tAravALA vAgha-yaMtro jevA dhvanine) sAMbhaLavAthI, e cittane pavitra kare che. tIvrarAgAdikano abhAva karIne cittane vizuddha kare che tathA AcAraNa karAyelA abhyAsa karI letAM) mokSa Ape che. A yogIzvaro dvArA jANavAmAM Avelo che, A kAraNe ene tuM AsvAda, dhAra (dhAraNa karI ane sAMbhaLa ane dhyAnanuM AcaraNa kara.68 pataMjalie paNa potAnA yogasUtramAM praNavane Izvarano vAcaka (bodhaka) kahyo che, arthAt temanAM anusAra paNa praNava, Izvarano vAcaka che je potAnA vAcya Izvarano bodha karAve che athavA ema kaho ke praNava (anAhata nAda athavA divya dhvani) nA abhyAsa dvArA Izvarane jANavAmAM Ave che yogasUtramAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH tasya vAcakaH praNava aa tajjapastadarthabhAvana9
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 jena dharma sAra saMdeza arthAt A praNava (Izvarano) vAcaka (bodha karAvanAro), arthAt te avyakta ke apragaTa izvarane pragaTa karanAro che. eno japa ane enA arthanuM ciMtana ke dhyAna karavuM joIe. mananI duvidhAne dUra karavA ane paramArthano bheda pAmavA mATe smaraNa ane dhyAnane Avazyaka batAvIne tenA AnaMdamAM magna thavAnI ane potAnA jIvanane saphaLa banAvavAnI preraNA nIce ApavAmAM AvelA padomAM khUba ja suMdara DhaMgathI ApavAmAM AvI cheH duvidhA kyAre jaze A mananI, kyAre nijanAtha niraMjana samaruM tajI sevA jana-jananI. kyAre rucithI pIe daDha cAtaka, buMda akSayavada vAdaLanI, kyAre zubha dhyAna karuM samatA grahi, karuM na mamatA tananI. kyAre ghaTa aMtara rahe niraMtara, daDhatA suguru-vacananI, kyAre sukha lauM bheda paramArtha, maTe dhAraNA dhananI. artha - khabara nathI, amArA mananI A duvidhA kyAre dura thaze? te avasara kyAre Avaze, jyAre huM pAmara manuSyonI gulAmIthI chuTakAro pAmIne potAnA nirvikAra AtmA-rAmanI alakha jagAvIza. khabara nathI kyAre amArA netra-cAtaka ghanIbhUta akSaya padanA sarasa biMduonuM sacinI sAthe pAna karaze? huM samatA bhAvane dhAraNa karIne zarIra AdinA mohane choDIne Atma-saMbaMdhI zubha dhyAnane kyAre dhAraNa karIza? mArA manamAM - mArA AtmAmAM sadguruonI vANIno saMcAra kyAre thaze? huM te vANI para kyAre daDha rahIza? huM sAMsArika vyavahAru dhananI dhAraNA (dhana-saMgrahanI pravRti)ne bhulAvIne bheda-vijJAna dvArA utpanna thanArA paramArtha (sAcuMdhana) nA sukhane kyAre prApta krIza? bhaja caturvizati nAmAM je bhaje te UtarI bhavadadhi le zivasukha-dhAma. rAkhI nizcaya japo "budhajana pUrA saunA kAma.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 297 aMtarmukhI sAdhanA artha - he bhavyAtma! covIso bhagavAnanA batAvelA) nAmanuM bhajana kara. jemaNe bhajana kyuM temaNe saMsAra-samudrathI pAra UtarIne zivasukha (mokSasukha) pradAna karanArA sthAnane prApta kyuM budhajana! zraddhApUrvaka emano japa karo. e nAma badhAnI kAmanAone pUrNa karanArAM che." rUpastha ane rUpAtIta dhyAna uparokta piMDastha dhyAna ane padastha dhyAnanA vivecanathI e spaSTa che ke piMDastha dhyAnamAM arahaMta (ati) bhagavAna ke saMta sadgurunA deha svarUpanuM ane padastha dhyAnamAM temanA dvArA ApavAmAM AvelA maMtranuM dhyAna karavAmAM Ave che. A bane dhyAnonA phaLasvarUpe aMtaramAM anahada ke anAhata nAda saMbhaLAvA lAge che ane arvat bhagavAna ke saMta sadgurunA jyotirmaya divya svarUpanA darzana thAya che. rUpastha dhyAnamAM at bhagavAn ke saMta sadgurunA A ja divya svarUpanuM dhyAna karavAmAM Ave che. A pramANe piMDastha, padastha ane rUpastha - A traNeya dhyAnomAM at bhagavAna ke saMta sadgaranuM ja koIne koI rUpamAM dhyAna karavAmAM Ave che. eTalA mATe vyasaMgraha TIkAmAM kahevAmAM AvyuM cheH padastha, piMDastha ane rUpastha A traNeya dhyAnonA dhyeyabhUta zrI at sarvajJa che.72 e batAvatAM ke rUpastha dhyAnamAM at bhagavAnanA divya svarUpanuM dhyAna karavAmAM Ave che, tattvabhAvanAmAM temanA divya svarUpa tathA divyalokamAM thanArI temanI alaukika sabhA (samavasaraNa)nA manohara dazyanuM varNana A zabdomAM karavAmAM AvyuM cheH arahaMta bhagavAnanA svarUpamAM tanmaya thaIne temanuM dhyAna karavuM e rUpastha dhyAna che. jemanuM paramodArika (divya) zarIra koTi sUryanI jyotine maMda karanAruM che, jemAM mAMsa Adi sAta dhAtuo nathI. parama zuddha ratnavat camakI rahyuM che, prabhu parama zAMta, svarUpa magna virAjamAna che, jemanA sarva zarIramAM vItarAgatA jhalakI rahI che.
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 jaina dharma sAra saMdeza zrI arahaMta bhagavAnane zraddhA, tRSA, roga, zoka, ciMtA, rAga-dveSa, janma, maraNa Adi aDhAra doSa nathI. prabhunA ATha prAtihArya (aizvaryasUcaka vAtAvaraNa ane sevaka) zobhAyamAna che - (1) ati manohara ratnamaya siMhAsana para aMtarikSa (AkAza)mAM virAjamAna che. (2) karoDo caMdramAnI jyotine maMda karanArA temanA zarIranI prajAnuM maMDaLa temanI cAreya tarapha prakAzamAna thaI rahyuM che. (3) traNa caMdramAnI samAna traNa chatra upara zobhita thatA prabhu traNa lokanA svAmI che, evuM jhaLakAvI rahyA che. (4) haMsanI samAna ati zveta camarone banne tarapha devagaNa DhoLI rahyA che. (5) devo dvArA kalpavRkSonA manohara puSponI varSA thaI rahI che. (6)parama ramaNIka azoka (zoka dUra karanAruM) vRkSa zobhAyamAna che tenI nIce prabhunuM siMhAsana che. (7) duMdubhi vAjAono parama miSTa (madhura) ane gaMbhIra dhvani thaI rahyo che. (8) bhagavAnano divyadhvani megha garjanAnI samAna thaI rahyo che.13 sAdhako mATe ahaM bhagavAnane dhyAna yogya batAvatAM tathA temanA divya svarUpanI prabhutAne pragaTa karatAM AdipurANamAM paNa kahevAmAM AvyuM cheH je tejomaya paramodArika (atyaMta sUkSma) zarIrane dhAraNa karela che evA kevala jJAnI aInta jinendra dhyAna karavAne yogya che. rAga Adi avidyAone jItI levAthI je jina kahevAya che, ghAtiyA karmonA naSTa thavAthI je ahaMnta (arihaMta) kahevAya che, zuddha Atma-svarUpanI prApti thavAthI je siddha kahevAya che ane trilokanA samasta padArthone jANavAthI je buddha kahevAya che, je traNeya kALomAM thanArI anaMta paryAyo sahita samasta padArthone jue che, eTalA mATe vizvadarzI (badhAne jonArA) kahevAya che ane je potAnA jJAnarUpa caitanya guNathI saMsAranA badhA padArthone jANe che eTalA mATe vizvajJa (sarvajJa) kahevAya che. . A pramANe je upara kahelA lakSaNo sahita che, paramAtmA che, paramapuruSarUpa che, parameSThI che, paramatattvasvarUpa che, paramajyoti (kavaLa jJAna) rUpa che ane avinAzI che evA antideva dhyAna karavA yogya che.74
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtarmukhI sAdhanA 299 temanI divya alaukika sabhAmAM phelAyelA divya prakAza ane divyadhvaninuM varNana AdipurANamAM A zabdomAM karavAmAM AvyuM cheH devonA duMdubhI madhura zabda karatAM AkAzamAM vAgI rahyA hatAM. jemano zabda atyaMta madhura ane gaMbhIra hato evA paNava, tuNava, kahala, zaMkha ane nagArA Adi vAjAMo samasta dizAonA madhya bhAgane zabdAyamAna karatAM karatAM tathA AkAzane AcchAdita karatAM karatAM zabda karI rahyAM hatAM. ... zuM A meghonI garjanA che? athavA jemAM uThatI lahero zabda karI rahI che evo samudra paNa kSobhane prApta thayo che? A pramANe tarka-virtaka karI cAre tarapha phelAto bhagavAnanA devaduMdubhiono zabda sadA jayavaMta rahe. ... te samaye te jinendra bhagavAnanA zarIranI prabhA madhyAhananA sUryanI prajAne tirohita karatI - potAnA prakAzamAM teno prakAza chupAvatI, karoDo devonA tejane dUra haTAvatI, ane lokamAM bhagavAnanuM khUba bhAre aizvarya pragaTa karatI cAre bAju phelAI rahI hatI.... je pramANe meghonI garjanA sAMbhaLIne cAtaka pakSI parama AnaMdane prApta thAya che te ja pramANe te samaye bhagavAnano divya dhvani sAMbhaLIne bhavya jIvonA samuha parama AnaMdane prApta thaI rahyAM hatA. badhAnI rakSA karanArA ane agninA samAna dedIpyamAna bhagavAnane prApta karI bhavya (mokSArthI) jIvarUpI ratno divya kAMtine dhAraNa karanArI parama vizuddhine prApta thayA hatAM.75 zubhacaMdrAcArya paNa potAnA jJAnArNava graMthamAM A ja upadeza Ape che ke rUpastha dhyAnamAM ati (arahaMta) bhagavAnanuM dhyAna karavuM joIe. temanA adbhuta mahimA ane apAra guNonuM varNana karatAM teo kahe cheH A rUpastha dhyAnamAM arahaMta bhagavAnanuM dhyAna karavuM joIe. ... ApanuM carita aciMtya che, Apa suMdara caritravALA gaNadharAdi muni gaNo dvArA sevanIya cho ane samasta jagatanA hiteSI (hiteccha) cho. Apa iMdriyonA samuhane rokanArA, viSayarUpa zatruono niSedha karanArA, rAgAdika saMtAna (rAgAdinI cAlI AvelI paraMparA)ne naSTa
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 jaina dharmaH sAra saMdeza karanArA ane saMsArarUpI agnine holavavA mATe megha samAna cho. Ape divyarUpa dhAraNa karyu che, Apa dhIra arthAt kSobha (AkuLatA) rahita ane nirmaLa jJAnarUpI netravALA cho. Apano vibhava (ezvarya) deva ane yogIzvaronI kalpanAthI para che. jeNe pRthvItalane pavitra ryuM che ane traNeya jagatanuM avataraNa karyuM che ane mokSa mArganuM nirUpaNa karanAro che, anaMta che ane jenuM zAsana pavitra che, tathA jeNe potAnA bhAmaMDalathI (prakAza maMDaLathI) sUryane AcchAdita karyo che, koTi caMdramA samAna prabhAnA dhAraka che, je jIvonA zaraNabhUta che, sarvatra jenA jJAnanI gati che, je zAMta che, divyavANImAM pravINa che, tathA iMdriyorUpI sarpo mATe garuDa samAna che, samasta abhyudayanuM maMdira che, tathA duHkharUpa samudramAM paDatA jIvone hastAvalaMbana ApanArA che ane je divya puSpavRSTi, Anaka arthAt duMdubhi vAjAo tatha azokavRkSo sahita virAjamAna che, tathA rAgarahita (vItarAga) che, prAtihArya mahAlakSmIthI cihnita che, ane parama aizvarya (paramezvara ) che.7 A pramANe arahaMta bhagavAnanA jyotirmayasvarUpa tathA temanA apAra mahimA ane prabhutAne batAvIne zubhacaMdrAcArya temanA dhyAnanuM phaLa batAvatAM kahe cheH uparokata sarvajJa devanuM dhyAna karanAro je dhyAnI anya zaraNathI rahita hoya, potAnA manane sAkSAt temAM ja saMlIna kare che, te tanmayatAne pAmIne, te ja svarUpane prApta thAya che. yogI (dhyAnI muni ke sAdhaka) te sarvajJa deva parama jyotine AlaMbana karIne tenA guNagrAmomAM (guNa samUhomAM) raMjAyamAna thato manamAM vikSepa rahita (Avegarahita) thaIne, te ja svarUpane prApta thAya che. te paramAtmAmAM mana lagAve tyAre tenA ja guNomAM lIna citta thaIne temAM ja cittano praveza karIne te ja bhAvathI bhAvita yogI muni tenI ja tanmayatAne prApta thAya che. jyAre abhyAsanA vazathI te munine te sarvajJanA svarIte tanmayatA utpanna thAya che te samaye te muni potAnI asarvajJa AtmAne sarvajJa svarUpa jue che."
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 301 aMtarmukhI sAdhanA A pramANe arahaMta bhagavAna ke sAcA saMta sadgaknA jyotirmaya svarUpanuM varNana karI tathA temanA dhyAna dvArA dhyAnInA temanI sAthe ekAkAra thavAnuM phaLa batAvIne zubhacaMdrAcArya potAnA aMtima niSkarSanA rUpamAM pachI kahe cheH he mune, tuM vItarAga devanuM ja dhyAna kara. kevA che vItarAga bhagavAnuM? traNeya lokonA jIvonA AnaMdanuM kAraNa che, saMsArarUpa samudrane pAra thavA mATe jahAja tulya che tathA pavitra arthAt badhA melathI rahita che tathA loka alokane prakAzita karavA mATe dIpakanA samAna che ane prakAzamAna tathA nirmaLa evA che ke karoDa zaradanA caMdramAnI prabhAthI paNa adhika prabhAnA dhAraka che. teo jagatanA advitIya nAtha che, zivasvarUpa (kalyANarUpa) che, ajanmA ane pAparahita che. evA vItarAga bhagavAnanuM tuM dhyAna kara. sarvavibhavajuta jAna, je dhyADaeN arahaMta krU I mana vasi kari sati mAna, te pArve tisa bhAvaE 78 arthAt je potAnA manane vazamAM karIne arahaMta bhagavAnane badhA aizvaryothI yukta ane sAcA mAnIne temanuM dhyAna kare che, te temanI ja avasthA (bhAva)ne prApta kare che. A pramANe jIvita parama cetana artha ke saMta sadguru, je svayaM mukta thaIne muktinI yukti batAve che, ke dhyAnathI dhyAnI temanA ja samAna mukta banI jAya che. rUpastha dhyAnamAM potAne pUrI rIte daDha karI lIdhA bAda dhyAtA (dhyAna karanArA) potAne rUpa-raMga Adi cihnothI rahita amUrta paramAtmAnA dhyAnamAM lagAve che. ene ja rUpAtIta dhyAna kahe che. A dhyAnanA phaLasvarUpe dhyAtA dhIre-dhIre paramAtmAnA guNone grahaNa karatAM karatAM e anubhava karavA lAge che ke huM paramAtmA chuM, "ahaM brahamAsmi'. paraMtu A dhyAnamAM AtmA ane paramAtmAno bheda athavA dvaitabhAva banelo rahe che jyAM sudhI A bheda banelo rahe che tyAM sudhI A dhyAnane savikalpa dhyAna kahe che jyAre AtmA ane
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza paramAtmAno A bheda athavA dvaitabhAva maTI jAya che ane dhyAtA sarvavikalpa rahita thaIne potAne paramAtmAmAM lIna karI le che to te dhyAnane nirvikalpa dhyAna athavA nirvikalpa samAdhi kahe che. A nirvikalpa samAdhi athavA dhyAnane rUpAtIta dhyAna kahe che. A dhyAna dvArA AtmA paramAtmAmAM samAine paramAtmA banI jAya che. jJAnArNavamAM A rUpAtIta dhyAnane A zabdomAM spaSTa karavAmAM AvyuM cheH 302 rUpastha dhyAnamAM sthirIbhUta che jenuM citta tathA naSTa thaI gayA che vibhrama jenA evo dhyAnI amUrta, ajanmA iMdriyothI agocara, evA paramAtmAnA dhyAnano prAraMbha kare che. je dhyAnamAM dhyAnI muni cidAnaMdamaya, zuddha, amUrta, paramAkSararUpa (paramAtmArUpa) AtmAne AtmA dvArA smaraNa kare arthAt dhyAna kare te rUpAtIta dhyAna mAnavAmAM AvyuM che. paramAtmAnA svabhAva sAthe ekarUpa bhAvita arthAt maLelo dhyAnI muni te paramAtmAnA guNa samUhothI pUrNarUpa potAnA AtmAne rIne, pachI tene paramAtmAmAM yojana kare (joDI de ke meLavI de). evuM vidhAna che. dhyAnI muni te paramAtmAnA svarUpamAM mana lagAvIne tenA ja guNagrAmothI gaMjAyamAna thaI (raMgIne) temAM ja potAnA AtmAne ApanI ja sAthe te svarUpanI siddhi mATe joDe che arthAt tallIna thAya che. jevI rIte nirmaLa darpaNamAM puruSanA samasta avayava ane lakSaNa dekhAya che te ja rIte paramAtmAnA samasta guNa nirmaLa AtmAmAM pratibiMbita thAya che. pUrvokti pramANe jyAre paramAtmAno nizcaya thaI jAya che ane daDha abhyAsathI temane pratyakSa thavA lAge che te samaye paramAtmAnuM ciMtavana e pramANe karo ke evA parAmAtmA huM ja chuM, huM ja sarvajJa chuM, sarvavyApaka chuM, siddha chuM, tathA huM ja sAdhya arthAt siddha karavA yogya hato. saMsArathI rahita, paramAtmA, paramajyotisvarUpa, samasta vizvane jonAro huM ja chuM. huM ja niraMjana chuM, evA paramAtmAnuM dhyAna karo. te samaye potAnuM svarUpa nizcala amUrta arthAt zarIrarahita niSkalaMka, jagatanA guru,
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtarmukhI sAdhanA caitanyamAtra ane dhyAna tathA dhyAtAnA bhedarahita evuM atizaya skurAyamAna (pratIta) hoya che. A muni je samaye pUrvokata pramANe paramAtmAnuM dhyAna kare che te samaye paramAtmAmAM pRthakbhAva arthAt alagapaNAnuM ullaMghana karIne sAkSAt ekatAne evI rIte prApta thaI jAya che ke, jenAthI pRthakSaNAnuM bilakula bhAna hotuM nathI. - bhAvArtha - te samaye dhyAtA ane dhyeyamAM dvaitabhAva raheto nathI. he mune, A pramANe jenA samasta vikalpa dUra thaI gayA che, jenA rAgAdika badhA doSa kSINa thaI cUkyA che, je jANavA yogya samasta padArthonA jANakAra che, jeNe saMsAranA samasta prapaMca choDI dIdhA che, je ziva arthAt kalyANa svarUpa athavA mokSa svarUpa che, je aja arthAt jene AgaLa janma-maraNa karavAnuM nathI, je anavadya arthAt pApothI rahita che, tathA je samasta lokano eka advitIya nAtha che evA paramapuruSa paramAtmAne bhAvonI zuddhatApUrvaka atizaya karIne bhaja. bhAvArtha - zuddha bhAvothI AvA parama puruSa paramAtmAnuM dhyAna kara. siddha niraMjana karma vinA, mUrtirahita ananta, jo dhyAve paramAtmA, te pAme ziva saMta.79 303 arthAt je saMtarUpa sajjana dhyAtA paripUrNa, karmarahita, amUrta, anaMta (aMtarahita) ane niraMjana (mAyArahita) paramAtmAnuM dhyAna kare che te kalyANamaya mokSa padane prApta kare che. dhyAnano kramika vikAsa thAya che. huM kahI cUkyo chuM ke jyAM sudhI dhyAnInI aMdara dvaitabhAva banelo rahe che ke dhyAna, dhyAtA dhyeya ane dhyAnanuM phaLa AdinA vikalpo uThatA rahe che tyAM sudhI te dhyAnane savikalpa dhyAna kahe che. jyAre badhA vikalpa maTI jAya che ane dhyAtA dhyeya mAM sthiratApUrvaka lIna thaI jAya che tyAre te dhyAnane nirvikalpa dhyAna kare che. dhyeyanI dRSTie A nirvikalpa dhyAnane ja rUpAtIta dhyAna arthAt rUpa-raMgAdi rahita paramAtmAnuM dhyAna kahevAmAM Ave che ane dhyAnanA svarUpanI dRSTithI ene ja zukladhyAna (je vizuddha hoya che)
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 jaina dharma sAra saMdeza kahevAmAM Ave che. emAM paNa kramika vikAsa thAya che. jema-jema A nirvikalpa dhyAna gahana, sUkSma ane sthira thatuM jAya che tema-tema dhyAna paNa uccatara koTinuM thatuM jAya che. dhyAnanI gahanatA, sUkSmatA ane sthiratA eka-bIjA para nirbhara che. jema-jema dhyAna gahana thatuM jAya che tema-tema te adhika sUkSma thatuM jAya che ane te dhyAnamAM adhika AnaMda AvavAthI temAM sthiratA paNa vadhatI jAya che. aMtamAM dhyAna atyaMta gahana, sUkSma ane sthira thaIne paramAtma svarUpamAM niSphampa bhAvathI TakI jAya che. te avasthAne jainadharmamAM zUnya dhyAna kahevAmAM Ave che. savikalpa ane nirvikalpa dhyAna athavA samAdhino bheda batAvatAM anubhava prakAzamAM kahevAmAM AvyuM che. nizcaya mokSamArganA be bheda (stara) che - savikalpa ane nirvikalpa. savikalpamAM "ahaM brahamAsmi' (huM brahmA chuM) - evo bhAva Ave che. nirvikalpane vItarAga avasthA arthAt svasaMvedana (AtmAnubhavanI ekatA athavA abheda bhAva) kahevAmAM Ave che. 80 jene siddhAMta kozamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM che ke nirvikalpa samAdhine ja zukladhyAna athavA rUpAtIta dhyAna kahe che: dhyAna karatA sAdhune buddhipUrvaka rAga samApta thaI gayA bAda je nirvikalpa samAdhi pragaTa thAya che, tene zukladhyAna ke rUpAtIta dhyAna kahe che. enI paNa uttarottara vRddhigata cAra zreNIo che. pahelI zreNImAM abuddhipUrvaka ja jJAnamAM zeya padArthonI tathA yoga pravRtio (kAyika, vAcika ane mAnasika pravRtio)nI saMkrAMti (parivartana) thatI rahe che, AgaLanI zreNIomAM e paNa rahetI nathI. dhyAna ratnadIpakanI jyotinI jema niSThapa thaIne sthira thAya che. niyamasAra tAtparyavRttimAM A dhyAnane A zabdomAM vyakta karavAmAM AvyuM cheH
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 305 aMtarmukhI sAdhanA dhyAna, dhyeya, dhyAtA, dhyAnanuM phaLa AdinA vividha vikalpothI vimukta (nirvikalpa), aMtarmukhAkAra, samasta iMdriya samUhanA agocara, niraMjana, nija paramatattva (paramAtvasvarUpa)mAM avicaLa sthitarUpa dhyAna te nizcaya (cokkasa) zukla dhyAna che.82 jyAre dhyAnamAM lIna dhyAnInA badhA vikalpa maTI jAya che ane te badhA viSayone bhUlIne tathA maMtra-smaraNa ke anya dhyeya vastune paNa choDIne zUnyavat banIne kevalajJAna (sarvajJatA)mAM niSkapa bhAvathI sthira thaI jAya che to tenA dhyAnane zUnya dhyAna kahevAmAM Ave che. zaNasAra (jJAnasAra)mAM zUnya dhyAnanA svarUpane A zabdomAM spaSTa karavAmAM AvyuM cheH paramArthathI sAlaMbana dhyAna (dharmadhyAna)ne jANIne tene choDavuM joIe tathA tyArabAda nirAlaMbana dhyAnano abhyAsa karavo joIe. prathama dvitIya Adi zreNIone pAra karatAM karatAM te yogI caramasthAnamAM pahoMcIne sthULataH zUnya thaI jAya che. kAraNa ke rAgAdithI mukta, moha rahita, svabhAva pariNata (AtmabhAvamAM lIna) jJAna ja jinazAsanamAM zUnya kahevAmAM Ave che. je dhyAnamAM na to iMdriya viSaya che, na maMtra-smaraNa (maMtranuM sumirana) che, na koI dhyAna karavAnI vastu che, na koI dhAraNA smaraNa che; kvalajJAna pariNati (kvala jJAnamAM sthiti) ja che ane je AkAza na hovA chatAM paNa AkAzavat nirmaLa che, te zUnya dhyAna kahevAya che. huM koIno nathI, putrAdi koI paNa mArA nathI, huM ekalo chuM; zUnya dhyAnanA jJAnamAM yogI A prakAranA parama sthAnane prApta kare che. mana, vacana, kAya, matsara, mamatva, zarIra, dhana dhAnya AdithI huM zUnya chuM A prakAranA zUnya dhyAnathI yukta yogI puNya-pApathI lipta thato nathI. huM zuddhAtmA chuM, jJAnI chuM, cetana guNa svarUpa chuM, eka chuM, A prakAranA dhyAnathI yogI paramAtma sthAnane prApta kare che. atyaMtarane
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 jaina dharma sAra saMdeza nizcita karIne tathA bAhya padArtho saMbaMdhI sukho ane zarIrane zUnya karIne haMsarUpa puruSa arthAt atyaMta nirmaLa atmA kevalI thaI jAya che.83 AcAra sAra mAM zUnya dhyAnamAM lIna dhyAnInI avasthAnI tarapha saMketa karatAM kahevAmAM AvyuM cheH badhA rasa virasa thaI jAya che, kathA goSThI ane kautuka vighaTa (haTI) jAya che, iMdriyonA viSaya mUrajhAI jAya che, tathA zarIramAM prIti paNa samApta thaI jAya che. jyAM na dhyAna che, na dhyeya che, na dhyAtA che na kaMI ciMtavana che, na dhAraNAnA vikalpo che, AvA zUnyane sArI rIte mANavuM joIe. zUnya dhyAnamAM praviSTa yogI svasvabhAvathI saMpanna, paramAnaMdamAM sthita tathA pragaTa bharitAvasthAvat (paripUrNAvasthA jevA) hoya che. dhyAna yukta yogIne jyAM sudhI kaMI paNa vikalpa utpanna thatA rahe che, tyAM sudhI te zUnya dhyAna nathI, te kAM to ciMtA che athavA bhAvanA. 84 dhyAtAnA Avazyaka guNa dhyAnanA bhedo para vicAra karyA ane dhyAnanA aMtima lakSyane samajyA bAda ApaNe e paNa jANavuM joIe ke dhyAnanA A lakSyane prApta karavA mATe dhyAtAe kevA hovuM joIe. jo sAdhaka e jANI le ke dhyAnanA abhyAsamAM saphaLa thavA mATe kayA guNothI yukta hovuM Avazyaka che to te guNone grahaNa karavA mATe bharapUra prayAsa karI zake che. dhyAtA mATe je guNa Avazyaka che teno spaSTa ullekha jJAnArNavamAM A pramANe karavAmAM Avyo cheH zAstramAM evA dhyAtAnI prazaMsA karavAmAM AvI che je mumukSu hoya, arthAt mokSanI icchA rAkhanAro hoya. kAraNa ke jo evo na hoya, to mokSanA kAraNe dhyAna zA mATe kare? bIjo saMsArathI virakta (anAsakta) hoya, kAraNa ke saMsArathI virakta (anAsakta) thayA vinA dhyAnamAM citta zA mATe lagAve? trIjo kSobharahita zAMta citta hoya, kAraNa ke vyAkuLacittathI dhyAnanI siddhi thaI zakatI nathI. cotho
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 307 aMtarmukhI sAdhanA vazI kaho jenuM mana potAnA vazamAM hoya, kAraNa ke mananA vaza thayA vinA te dhyAnamAM kevI rIte lAge? pAMcamo sthira hoya, zarIranA sAMgopAMga AsanamAM daDha hoya, kAraNa ke kAyA calAyamAna rahevAthI dhyAnanI siddhi thatI nathI. chaThTho jitAkSa (jItendriya) hoya, kAraNa ke iMdriyone jItyA vinA te viSayomAM pravRtti kare che ane dhyAnanI siddhi thaI zakatI nathI. sAtamo saMvRta kahI saMvarayukta hoya. kAraNa ke khAnapAnAdimAM vyAkuLa thaI jAya to, dhyAnamAM citta kevI rIte sthira thAya? Almo dhIra hoya. upasarga (vijJa)AvatAM dhyAnathI cuta na thAya. tyAre dhyAnanI siddhi thAya che. AvA ATha guNa sahita dhyAtAnA dhyAnanI siddhi thaI zake che, anyanI thatI nathI.85 jJAnAvamAM pachI kahevAmAM AvyuM cheH je muni (sAdhakonuM citta kAma bhogomAM virakta thaIne ane zarIramAM spRhAne choDIne sthirIbhUta thayuM che, nizcaya karIne tene ja dhyAtA kahyo che. te ja prazaMsanIya dhyAtA che.86 mokSanI cAha rAkhanArA dhyAtAe uparyukata guNone potAnI aMdara vasAvavAno bharapUra prayatna karavo joIe. ahIM e prazna uThAvI zakAya che ke dhyAna karavAno adhikAra mAtra sAdhu ke munine ja che ke gRhastha paNa dhyAna karI zake che. keTalAka lokonI e dhAraNA che ke dhyAna mAtra gRhatyAgI sAdhu-saMnyAsI ke muni ja karI zake che. gRhastha dhyAnanI sAdhanA karI zakatA nathI. e ThIka che ke gRhastha prAyaH aneka prakAranA gRhakAryomAM phasAyelA rahe che. eTalA mATe temane dhyAna mATe adhika samaya kADhavAmAM kaThinAI thAya che. A kaThinAIthI bacavA mATe prAcIna kALamAM keTalAka utsAhI manuSyoe ghara-bArane choDI jaMgala ke sUmasAma jagyAomAM jaIne sAdhanA karavAno nirNaya lIdho. pachI dhIre-dhIre ghara-bAra tyAgIne sAdhanA karavAnI eka paraMparA banI gaI. A ja paraMparA anusAra mahAvIra ane buddha paNa gRhatyAga karIne satyanI
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza zodhamAM nIkaLyA ane potAnI sAdhanAmAM saphaLatA prAptane karI ghaNAone satyano mArga batAvyo. jJAnArNavamAM paNa A ja paraMparAnI tarapha saMketa karatAM kahevAmAM AvyuM cheH 308 gRhasthagaNa gharamAM rahIne potAnA capaLa (caMcaLa) manane vaza karavAmAM asamartha hoya che, tethI ja cittanI zAMti arthe satpuruSoe gharamAM rahevAnuM choDI dIdhuM che ane teo ekAMta sthAnamAM rahIne dhyAnastha thavAmAM udyamI thayA che.87 enAthI e khabara paDe che ke gRhastha-jIvanamAM dhyAna karavuM kaThina mAnavAmAM AvyuM che. paraMtu gRhastha-jIvanane tyAgIne jaMgala ke sUmasAma jagyAmA rahevuM paNa to kaMI ochuM kaThina kAma nathI. zarIranA pAlana-poSaNa, AvAsa, cikitsA Adi mATe jaMgalanuM ekAMta jIvana AsAna kevI rIte hoI zake che? pachI potAnA manane pUro samaya ciMtAmukta rAkhIne dhyAnamAM lagAvI rAkhavAnuM kAma paNa koI viralA ja karI zake che. A pramANe sAdhaka bhale gRhastha hoya ke saMnyAsI - kaThinAIono sAmano banne ja prakAranA sAdhakoe karavo paDe che. koI paNa mahAna kArya kaThinAIono sAmano karyA vinA saMbhava nathI. paramArthanI prApti karavI cokakasa ja bahAduronuM kAma che, kAyaronuM nahIM. eTalA mATe e mAnavuM ke mAtra munijana ke sAdhu-saMnyAsI ja dhyAna karI zake che ane gRhasthane mATe dhyAna karavuM asaMbhava che (jema ke zubhacaMdrAcArya mAne che), yukti saMgata pratIta thatuM nathI. 88 jo eka tarapha buddha ane mahAvIra jevA paramArthanI prApti karanArA gRhatyAgIonAM udAharaNa che to bIjI tarapha buddhanA ja prasiddha gRhastha ziSya vimalakIrti (jemanA mahimA ane tejasvitAthI buddhanA pradhAna bhikSu ziSya sAriputra, AnaMda Adi prabhAvita hatA) ane rAjA janakanuM udAharaNa che, jemanA vize kahevAmAM Ave che ke emaNe gRhastha jIvanamAM rahIne paNa potAnI pAramArthika sAdhanAmAM pUrNa saphaLatA prApta karI lIdhI hatI. eTalA mATe gRhastha mATe nizcita rUpathI dhyAnanI sAdhanA ane paramArthanI prAptine asaMbhava ghoSita karavuM ucita pratIta thatuM nathI.
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtarmukhI sAdhanA 309 vAstavamAM dhyAnamAM saphaLa thavA mATe rAga, dveSa ane mohathI upara UThIne anAsakta ke nirlipta jIvana vitAvavAno prayAsa karavo Avazyaka bane che ane A kArya gRhastha ane saMnyAsI banne mATe kaThina avazya che, paraMtu ucita sAhasa, pUrNa vizvAsa ane dRDha saMkalpa ane aDaga abhyAsa dvArA A kaThinAI para vijaya prApta karI zakAya che,bIjA zabdomAM, dRDha saMkalpa ane aDaga abhyAsa dvArA gRhastha ane saMnyAsI - banne ja dhyAnanI sAdhanAmAM saphaLa thaI zake che. A ja vicArane pragaTa karatAM sAgaramala jaina kahe cheH aneka samyak dRSTi gRhastha evA hoya che je jaLamAM kamaLavat gRhastha jIvanamAM alipta bhAvathI rahe che. evA vyaktio mATe dharmadhyAnanI saMbhAvanAno asvIkAra karI zakAto nathI.89 potAnA vicArane spaSTa karatAM teo pachI kahe cheH vyakitamAM muni veza dhAraNa karavA mAtrathI dhyAnanI pAtratA AvatI nathI. prazna e nathI ke dhyAna gRhasthane saMbhava thaze ke sAdhune? vastutaH nirlipta jIvana jIvanAro vyakita bhale te sAdhu hoya ke gRhastha, tenA mATe dharmadhyAna saMbhava thaI zake che. bIjI bAju Asakta, daMbhI ane sAkAMkSa vyakita, bhale te muni ja kema na hoya, tenA mATe dharmadhyAna asaMbhava hoya che. dhyAnanI saMbhAvanA sAdhu ane gRhastha hovA para nirbhara karatI nathI. tenI saMbhAvanAno AdhAra ja vyakitanA cittanI nirAkuLatA ke anAsakti che. je citta anAsakta ane nirAkuLa che, pachI te citta gRhasthanuM hoya ke muninuM, enAthI koI aMtara paDatuM nathI. dhyAnanA adhikArI banavA mATe Avazyaka e che ke vyakitanuM mAnasa nirAkAMkSa, anAkuLa ane anudvigna rahe. e anubhUta satya che ke koI vyakti gRhastha jIvanamAM rahIne paNa nirAkAMkSa, anAkuLa ane anudvigna banelo rahe che. bIjI bAju keTalAka sAdhu, sAdhu thaIne paNa
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 jaina dharma sAra saMdeza sadeva Asakta, AkuLa ane udvigna rahe che, ataH dhyAnano saMbaMdha gRhI jIvana ke muni jIvana sAthe na rahIne cittanI vizuddhi sAthe che. citta jeTaluM vizudhdha haze dhyAna teTaluM ja sthira haze.90 enAthI spaSTa che ke gRhastha paNa potAnA cittane vizuddha karIne tathA moharahita ke anAsakta thaIne muninA samAna ja mokSanI prApti karI zake che. mokSa prApti mATe sAdhu-saMnyAsI no veza dhAraNa karavo Avazyaka nathI. jainadharmAmRta ane ratnakara7 zrAvakAcAramAM spaSTa rUpathI moharahita gRhasthane mohagrasta munithI zreSTha batAvatAM kahevAmAM AvyuM cheH moharahita samyagdaSTi gRhastha mokSamArga para sthita che paraMtu mohavAn - muni mokSamArga para sthita nathI, kAraNa ke mohI munithI nirmohI gRhastha zreSTha mAnavAmAM Avyo che." A ja pramANe koI paNa pAramArthika sAdhanAnA saMbaMdhamAM jAti ane kuLano vicAra karavo paNa vyartha che. jenAmAmRtanuM spaSTa kathana cheH nIca kuLamAM janmelo cAMDALa paNa jo samyagdarzanathI yukta che, to zreSTha che - ataH pUjya che. paraMtu ucca kuLamAM janma laIne paNa je mithyAtvayukta che, teo zreSTha ane AdaraNIya nathI.92 ahIM e paNa yAda rAkhavuM Avazyaka che ke potAnI UMcI jAti, kuLa, zArIrika raMga-rUpa, dhana-saMpatti, baLa-buddhi ke anya koI paNa prakAranuM abhimAna, dhyAna ke dhArmika sAdhanA mATe bAdhaka che. bIjAne nIcI najare jonAro ane temanuM apamAna karanAro svayaM ja nIce paDe che ane apamAnita thAya che, jema ke ratnakara7 zrAvakAcAramAM kahevAmAM AvyuM cheH jJAna, pUjA (Adara, satkAra), kuLa, jAti, baLa, dhanasaMpatti, tapasyA ane zarIra - A ATheyane laIne garva karavAne nirahaMkAra AcAryoe (ATha prakAranA) mada kahyo che. je ghamaMDI vyakti potAnA ghamaMDamAM
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtarmukhI sAdhanA 31 anya dharmAtmAonuM apamAna kare che te vAstavamAM potAnA ja dharmanuM apamAna kare che.93 A pramANe sAco ane prazaMsanIya dhyAtA te ja che je rAga-dveSa ane mohathI upara uThIne tathA saMsAra pratye anAsakta bhAva apanAvIne daDha saMkalpa ane pUrNa niSThAnI sAthe aDaga thaIne dhyAnanI sAdhanAmAM lAgelo rahe che. dhyAna ke koI paNa pAramArthika sAdhanAmAM jAti, kuLa ane vezabhUSAnuM koI mahatva nathI. dhyAnanuM Asana, sthAna, samaya ane phaLa dhyAna mATe manane ekAgra ane sthira banI rahevuM Avazyaka che. mana zarIra dvArA prabhAvita thAya che. eTalA mATe dhyAna mATe te ja Asana upayukta thaI zake che je zarIra mATe kaSTakAraka na hoya. sAthe ja zarIrane sIdhuM, sajAga ane sthira banAvI rAkhavuM paNa Avazyaka che. eTalA mATe dhyAna mATe na sUI javuM ThIka che ane na lagAtAra UbhA rahevuM paNa ThIka che. basa zAMtipUrvaka palAMThI lagAvIne saraLa bhAvathI (vizeSa taNAIne nahIM) zarIrane sIdhuM rAkhIne sukhapUrvaka Asana lagAvIne dhyAnamAM besI javuM joIe. jJAnArgavamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH je je AsanathI sukharUpa upaviSTa (beThelA) muni potAnA manane nizcala karI zake te ja suMdara Asana munioe svIkAravuM joIe.94 pataMjalinA yogasUtramAM paNa AsananI paribhASA ApatAM kahevAmAM AvyuM cheH sthira sukhamAsanam 5 arthAt sthira thaIne sukhapUrvaka besavuM ja Asana che. dhyAnanI siddhi mATe halyA-DolyA vinA ane kaSTa vinA daDhatAthI potAnA AsanamAM besI rahevuM Avazyaka che. evuM karavAmAM saphaLa thavuM ja Asanane
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 jaina dharma sAra saMdeza jItavuM che jemAM tana(zarIra) ane mana-bane zAMta ane sthira banelA rahe che. A saMbaMdhamAM jJAnArgavamAM kahevAmAM AvyuM cheH je yogI ke sAdhaka vizeSarUpathI jitendriya che te Asanano jaya kare che, arthAt Asanane jIte che, kAraNa ke jemanuM Asana sArI rIte sthira che te samAdhimAM jarA paNa kaSTa prApta karatA nathI. bhAvArtha - Asanane jItI le to samAdhi (dhyAna)thI calAyamana thato nathI. AsananA abhyAsanI vikaLatAthI zarIranI sthiratA rahetI nathI ane samAdhinA samaye zarIranI vikaLatAthI nizcaya ja kaSTa thAya che. uttama sAdhaka ke yogIe paryakasana karIne (palAMThI lagAvIne) dhyAna karavuM joIe. sAdhaka ke muni jyAre dhyAnanuM Asana jamAvIne bese tyAre evuM thavuM joIe ke tenuM aMga ke mane koI paNa prakAre paNa calAyamAna na thAya, tathA tenA vegono saMkalpa zAMta thaI gayo hoya, tenA samasta bhrama naSTa thaI gayA hoya, evo nizcala hoya ke samIpastha prAza (buddhimAna) puruSa paNa evo bhrama karavA lAgI jAya ke A zuM paththaranI mUrti che ke citrita mUrti che. A pramANe Asana jItavAnuM vidhAna kahevAmAM AvyuM che.96 je sAdhaka saMyamI ane viSayo prati anAsakta bhAva dhAraNa karanAra che, teo koI paNa Asana ke avasthAmAM nizcala thaIne dhyAna karI zake che. eTalA mATe temane dhyAna karavA mATe Asana Adino koI niyama nathI, jevuM ke jJAnAvaNamAM kahevAmAM AvyuM cheH je sAdhaka ke yogI saMvega vairAgya yukta hoya ( potAnA manovegothI udAsIna thaI cUkyo hoya), je saMvara rUpa hoya (kAma, krodha Adi vikAronA pravAhathI saMvRta ke surakSita hoya), dhIra hoya, jeno AtmA
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 313 aMtarmukhI sAdhanA sthira hoya, citta nirmaLa hoya, te muni sarva avasthA sarva kSetra ane sarva kALamAM (samaye) dhyAna karavA yogya che.97 AdipurANamAM paNa palAMThI lagAvIne saraLa bhAvathI sIdhA thaIne sukhapUrvaka dhyAnamAM besavAno upadeza ApatAM kahevAmAM AvyuM cheH sAdhaka paryaka Asana bAMdhIne palAMThI lagAvIne)pRthvItaLa para virAjamAna thAya, te samaye potAnA zarIrane sama saraLa ane nizcala rAkhe. dhyAnanA samaye jenuM zarIra samarUpe sthita hoya che, arthAt UMca-nIcuM thatuM nathI, tene samAdhAna arthAt cittanI sthiratA rahe che ane jenuM zarIra viSamarUpathI sthita che temanA samAdhAnano bhaMga thaI jAya che ane samAdhAnano bhaMga thaI javAthI buddhimAM AkuLatA utpanna thaI jAya che. eTalA mATe munioe upara kahevAmAM AvelA paryaka AsanathI besIne ane cittanI caMcaLatA choDIne dhyAnano abhyAsa karavo joIe. AkuLatA utpanna thavAthI kaMIpaNa dhyAna karI zakAtuM nathI. eTalA mATe dhyAnanA samaye sukhAsana lagAvavuM ja sAruM che. paryaka Asana adhika sukhakara mAnavAmAM Ave che.98 dhyAnanA ucita sthAnanA saMbaMdhamAM e batAvavAmAM AvyuM che ke dhyAna mATe ekAMta sthAnamAM Asana lagAvavuM ThIka che jyAM vizeSa zorabakera, halacala ane azAMti na hoya. ratnAkara takamAM kahevAmAM AvyuM cheH manane ekAgra karavA mATe ekAMtamAM abhyAsa karavo parama Avazyaka che.99 e batAvatAM ke ekAMtamAM ja dhyAnano abhyAsa karavo vyAvahArika che, ratnAkara zataka mAM pachI kahevAmAM AvyuM cheH vyavahAramAM kArya karanArI vidhi A ja che ke ekAMta sthAnamAM besIne lalATanI madhyamAM - bhramara (bhRkuTI)nI vacce enuM (maMtranuM) ciMtana (dhyAna) kare.100 gAvasAra (jJAnasAra)mAM paNa kahevAmAM AvyuM cheH
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 jaina dharmaH sAra saMdeza dhyAna mATe evuM sthAna hoya jyAM dhyAna bhaMganA kAraNe, arthAt bAdhA (vighna)nI saMbhAvanA na hoya.101 dhyAnanA samayanA saMbaMdhamAM paNa A ja vAta lAgu che ke dhyAnano samaya evo hoya jyAre zorabakora, azAMti ke vighna-bAdhAnI saMbhAvanA na hoya. A ja dRSTithI rAtanA aMtima prahara (traNa vAgyAthI cha vAgyA sudhI)ne dhyAnano sauthI upayukta samaya mAnavAmAM Ave che. prAcIna kALathI ja mahAtmAoe A pAramArthika abhyAsa mATe ati suMdara samaya mAnatAM ene 'brahma-veLA' ke 'brahma-muhUrta' nAma ApI rAkhyuM che. rAtanA aMtima praharathI savAra sudhInI A veLA, je divasano zorabakora zarU thavAnA pahelAMnI veLA che ane jenAthI navA divasanI zarUAta thAya che, dhyAna mATe anukULa ane zAMtimaya siddha thAya che. eTalA mATe gaNezaprasAda varNI kahe cheH prAtaH uThIne bhagavadbhakti karo. cittamAM zAMti AvavI ja bhagavadbhaktinuM phaLa che.102 paraMtu saMyamI ane dhIra sAdhaka (dhyAtA) mATe koI paNa samaya upayukta che. eTalA mATe temanA mATe samaya ke sthAnano koI paNa niyama nathI. jaina mahApurANamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH = tene (dhyAtAne) dhyAna karavAno koI niyata kALa hoto nathI, kAraNa ke sarvadA zubha pariNAmonuM thavuM saMbhava che. A viSayamAM gAthA che - kALa paNa te ja yogya che jemAM uttama rItithI yoganuM samAdhAna prApta thAya che. dhyAna karanArAo mATe divasa rAtri ane veLA Adi rUpathI samayamAM koIpaNa prakAranuM niyamana karI zakAtuM nathI.103 vAstavamAM saMyamI ane abhyasta dhyAtA mATe samaya, sthAna, Asana Adino koI khAsa niyama nathI. ene spaSTa karatAM AdipurANamAM paNa kahevAmAM AvyuM cheH dhyAna karavAnA icchuka dhIra-vIra munio ke sAdhako mATe divasa-rAta ane saMdhyAkALa Adi kALa paNa nizcita nathI, arthAt temanA mATe
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 315 aMtarmukhI sAdhanA samayano koI paNa niyama nathI, kAraNa ke dhyAnarUpI dhana badhA samayamAM upayoga karavA yogya che, arthAt dhyAna icchAnusAra badhA samayamAM karI zakAya che, kAraNa ke badhA deza (sthAna), badhA kALa (samaya) ane badhI ceSTAo (Asano)mAM dhyAna dhAraNa karanArA aneka munirAja Aja sudhI siddha thaI cUkyA che, atyAre thaI rahyA che ane AgaLa paNa thatA raheze. eTalA mATe dhyAna mATe deza, kALa ane Asana vagereno koI khAsa niyama nathI. je muni je samaye, je dezamAM ane je AsanathI dhyAnane prApta thaI zake che te muninA dhyAna mATe te ja samaya, te ja deza ane te ja Asana upayukta mAnavAmAM AvyuM che. 104 dhyAnazatakanA zloka 38-40nI vyAkhyA karatAM kahaiyAlAla loDhA ane suSamA siMghavIe paNa dhyAnanA samaya, sthAna ane AsananA saMbaMdhamAM A ja vicAranI puSTi karI che. teo kahe cheH dhyAna karanArAo mATe koI nizcita divasa, rAtri ane veLAno niyama banAvI zakAya nahIM. paripakava dhyAtA koI paNa kALamAM nibaMdha rUpathI (bAdhA vinA) dhyAnastha thaI zake che. dhyAna mATe padmAsana, vajAsana, khagAsana Adi koI AsanavizeSa Avazyaka nathI. je AsanathI sukha ane sthiratA pUrvaka besI zakAya, dhyAna mATe te ja Asana upayukta che. badhA deza, sarvakALa ane sarvaceSTA (Asano)mAM vidyamAna (sthita thaIne), upazAMta doSavALA (vikAra rahita) aneka munioe (dhyAna dvArA) uttama kevalajJAna AdinI prApti karI che, tethI dhyAna mATe deza, kALa ceSTA (Asana)nA koI niyama nathI paraMtu je pramANe mana, vacana ane kAyAnA yogo (kriyAo)nuM samAdhAna (sthiratA) thAya, te ja pramANeno prayatna karavo joIe.105 dhyAna mATe zAMta ane sthira hovuM atyaMta Avazyaka che. A vAtane spaSTa karatAM kanDeyAlAla loDhA potAnA eka anya pustakamAM kahe cheH
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 jaina dharma sAra saMdeza dhyAnanuM sthAna ekAMta tathA zAMta hovuM joIe. dhyAna-kALamAM mona rAkhavuM Avazyaka che. dhyAna mATe koI prakAranuM vizeSa sthAna, vizeSa kALa ane vizeSa Asana hoya, e Avazyaka nathI. je kALa ane sthAna azAMtinuM kAraNa na hoya, te ja kALa ane sthAna dhyAna mATe upayukta che. je AsanathI sthiratA ane sukhapUrvaka besI zakAya, te ja AsanathI besavAmAM Ave. karoDarajju sIdhI rAkho, AMkho baMdha karI lo.06 ajJAnavaza jUThA viSaya-sukhanI zodhamAM bahAra bhaTakanArA manane dhyAna dvArA ja aMdara vALavAmAM Ave che. ajJAna ane duHkhathI jIvane mukta karavAnuM dhyAna ja eka mAtra kAragara sAdhana che. jevuM ke pahelA kahevAI cUkyuM che, jaina dharmamAM dhyAnane eka vyApaka arthamAM levAmAM Ave che jemAM dhyAnanI prAraMbhika avasthAthI laIne enI pUrNa paripakava avasthA sudhInI badhI avasthAo sAmela che. prAraMbhamAM jayAM sudhI ekAgratA ane sthiratAnI kamI rahe che tyAM sudhI dhyAnIne dhyAnanA lAbhano anubhava thato nathI. paraMtu jyAre dhIre-dhIre aMtaramAM ekAgratA AvatI jAya che tyAre aMtaranuM aMdhAruM dUra thavA lAge che ane AMtarika divya prakAza ane divyadhvaninA anubhavathI dhyAnIne dhyAnano AnaMdamaya rasa prApta thavA lAge che. dhyAna dvArA karmonI kAlimA haTe che, aMdhakAra dUra thAya che, prakAza pragaTa thAya che, viSayonI bhUkha maTe che, cittamAM zAMti ane sAmyabhAvano udaya thAya che, badhA pAramArthika guNa ane zaktio prApta thaI jAya che, badhI abhilASAo pUrI thaI jAya che, AtmA paramAtmAthI abheda thaIne paramAtmA banI jAya che ane tene sadAne mATe mokSanA anaMta sukhanI prApti thaI jAya che. A pramANe dhyAna dvArA te badhA padArthonI prApti thaI jAya che je manuSya mATe prApta karavA yogya che ane dhyAnInuM manuSya-jIvana sArthaka thaI jAya che. jJAnAvamAM dhyAna dvArA prApta thanArA phaLono ullekha A zabdomAM karavAmAM Avyo cheH aho juo, A AtmA anaMtavIryavAn (anaMta zaktithI yukta) che tathA samasta vastuone prakAzita karanAro che tathA dhyAna zaktinA prabhAvathI traNeya lokone paNa calAyamAna karI zake che. A AtmAnI
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtarmukhI sAdhanA zakti yogIone paNa agocara che, kAraNa ke enAthI anaMta padArthone jovA jANavAnI zakti pragaTa thAya che. dhyAnI je samaye vizuddha dhyAnanA baLathI karmarUpI IMdhaNone bhasma karI de che te samaye A AtmA ja svayaM sAkSAt paramAtmA thaI jAya che, e nizcaya che. A AtmAnA guNono samasta samUha dhyAnathI ja pragaTa thAya che tathA dhyAnathI ja anAdi kALanI saMcita karavAmAM AvelI karmasantati (karmonI paraMparA) naSTa thAya che. AtmAnI zaktio badhI svAbhAvika che. tethI anAdikALathI karmonA dvArA DhaMkAyelI che. dhyAnAdika karavAthI pragaTa thAya che. badhI navI utpanna thayelI dekhAya che. tethI jJAnarUpI dIpakano prakAza thatAM pragaTa thAya che. A AtmA traNa jagatano bhartA(svAmI) che, samasta padArthono jJAtA che, anaMta zaktivALo che, paraMtu anAdikALathI potAnA svarUpathI cyuta thaIne (paDIne) potAnI jAtane jANato nathI. A AtmAdarzana jJAna netravALo che, paraMtu ajJAnarUpI aMdhakArathI vyApta thaI rahyo che. A kAraNe jANato hovA chatAM paNa jANato nathI ane joto hovA chatAM paNa kaMI joto nathI. samabhAva dhyAnathI nizcala Take che. je puruSanuM dhyAna nizcala che teno samabhAva paNa nizcala che. dhyAnano AdhAra samabhAva che ane samabhAvano AdhAra dhyAna che. samIcIna (ucita) prazasta dhyAnathI mAtra sAmya ja sthira nathI thatuM, paraMtu karmanA samUhathI malina A yaMtravAhaka (karmonA kAraNe yaMtranI jema cAlanAra) jIva paNa zuddha thAya che, arthAt dhyAnathI karmono kSaya paNa thAya che. ja je samaye saMyamI sAkSAt samabhAvane avalaMbana kare che te ja samaye tenA karmasamUhano ghAta karanAruM dhyAna thAya che. bhAvArtha - samatA bhAva vinA dhyAna karmono kSaya karavAnuM kAraNa banatuM nathI. anAdi kALanA vibhramathI utpanna thayelA rAgAdika aMdhakAra 317
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 jaina dharma sAra saMdeza ati nibiDa (saghana) che, tethI dhyAnarUpI sUrya udaya thaIne jIvanA te aMdhakArane tatkALa dUra karI de che. saMsArarUpI agni dvArA utpanna thayelA moTA Atapa (pracaMDa garmI)nI prazAMti mATe dhIravIra puruSo dvArA dhyAnarUpI samudramAM avagAhana (snAna) karavAnI ja prazaMsA karavAmAM Ave che. A prazasta dhyAna ja mokSanuM eka pradhAna kAraNa che, ane e ja pApanA samUharUpI mahAvanane dagdha (bALavA) karavA mATe agninA samAna che. 107 AdipurANamAM dhyAnathI prApta thanArA phaLono ullekha A zabdomAM karavAmAM Avyo cheH mokSanA sAdhanomAM dhyAna ja sauthI uttama sAdhana mAnavAmAM AvyuM che. e karmono kSaya karavArUpa kAryanuM mukhya sAdhana che. RSiomAM zreSTha gaNadharAdi deva anaMta sukhane ja dhyAnanuM phaLa kahe che. je pramANe vAyu sAthe TakrAyelA megha tarata ja vilIna thaI jAya che, te ja pramANe dhyAnarUpI vAyu sAthe TAyelA karmarUpI megha tarata ja vilIna thaI jAya che-naSTa thaI jAya che. eTalA mATe mokSAbhilASI jIvoe niraMtara dhyAnano abhyAsa karavAno ja prayatna karavo joIe. dhyAna karanArA yogInuM citta saMtuSTa thavAthI je parama AnaMda thAya che te ja sauthI adhika aizcarya che, pachI yogathI thanArI aneka riddhionuM to kahevuM ja zuM? bhAvArtha - dhyAnanA prabhAvathI hRdayamAM je alaukika AnaMda prApta thAya che te ja dhyAnanuM sauthI utkRSTa phaLa che ane aneka riddhionI prApti thavI gauNa phaLa che. 108 te manuSyo kharekhara dhanya che je at deva athavA sAcA saMta sadgurunuM zaraNa laIne temanI pAsethI dIkSA grahaNa kare che, temanI pAsethI dhyAnanA svarUpa, tenI vidhi ane tenA bhedone sArI rIte samajIne tenA abhyAsamAM dRDhatAthI lAgI jAya che ane A pramANe potAnA jIvanane saphaLa banAvI le che.
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 100 AtmAthI paramAtmA AtmA potAnA asalI rUpamAM parama zuddha hoya che. enI zuddhatAmAM abhAva AvavAnA kAraNe ja e saMsAranA baMdhanamAM paDe che ane zuddhatAnI prApti thatAM mukta thaI jAya che. arthAt paramAtmArUpa grahaNa karI le che. azuddhatA ane zuddhatAnI draSTithI jaina dharmamAM AtmAnI traNa mukhya avasthAo batAvavAmAM AvI che, jemanA anusAra AtmAnA nimnalikhIta traNa mukhya bheda karI zakAya cheH bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmA. A bhedone sArI rIte samajI levA Avazyaka che. emane samajavAnI AvazyakatA batAvatAM AcArya kuMthusAgarajI mahArAja kahe cheH je puruSa mohanIya karmanI tIvratAthI bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmA A AtmAnA traNeya bhedone jANato nathI te puruSa unmatta (matavALA) puruSanA samAna atyaMta niMdanIya kAryone karyA kare che ane saMsAramAM mUrkha kahevAya che. paraMtu je puruSa A traNe prakAranA AtmAnA svarUpane jANe che te puruSa bahirAtma-buddhino tyAga karI de che. aMtarAtmAmAM nivAsa kare che ane pachI te uttama puNyavAna puruSa atyaMta zuddha evA paramAtmAne jovAno prayatna kare che. ... tethI pratyeka bhavya (mokSArthI) jIvanuM rtavya che ke te bahirAtma buddhino tyAga karIne aMtarAtmA bane tathA aMtarAtmA banIne paramAtmA banavAno prayatna kare; kAraNa ke paramAtmA ja AtmAnuM sarvotkRSTa kalyANa che. 319
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 jaina dharma sAra saMdeza bahirAtmA jenadharmAmRtamAM bahirAtmAnuM svarUpa A pramANe samajAvavAmAM AvyuM che: AtmabuddhiH zarIrAdo yasya syAdAtmavizvamAt | bahirAtmA sa viSeyo mohanidrAstacetanaH || je jIvane zarIrAdi para-padArthomAM Atma-buddhi che, arthAt je AtmAnA bhramathI zarIra, Indriya vagerene ja AtmA mAne che ane jenI cetanA-zakita moharUpI niMdrAthI asta thaI gaI che, tene bahirAtmA jANavo joIe. spaSTa che ke je jIva mohavaza bhramamAM paDIne zarIrAdi bAhya vastuone AtmA mAne che, temane potAnA samaje che ane temanA prati rAga-dveSa vagere rAkhIne temanAmAM Asakta thAya che, tene janma-maraNanA cakramAM AvavuM paDe che. zarIra ane indriyone AtmA samajavAnI bhUlane kAraNe te temanA dvArA A saMsAramAM aneka prakAranAM karma karavAmAM UlajhAyelo rahe che ane vicAre che ke A karmo dvArA te potAnuM kalyANa karI zakaze ane sukhI banI jaze. paraMtu teNe vAraMvAra A saMsArathI nirAza thaIne ja javuM paDe che. A pramANe zarIrAdine AtmA samajanAra jIvanA zarIrAdi dvArA karelA kAryo AtmAne anukULa na thaIne ene pratikULa ja hoya che, jema ke jenadharmAmRtamAM kahevAmAM AvyuM cheH akSaddhAravizrAnta svatattvavimukhebhraMzam | vyAvRto bahirAtmAyuM vapurAtmati manyate || Indriyo dvArA bAhya vepAromAM UlajhAyelo A bahirAtmA zarIrane ja AtmA mAne che. eno vepAra svatattvathI arthAt potAnA AtmAthI sadA sarvathA vimukha athavA pratikULa ja rahe che.'
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAthI paramAtmA AtmA cetana ane avinAzI che, paNa zarIra jaDa ane nAzavAn che. eTalA mATe A be bilakula bhinna padArthone eka mAnavA sarvathA bhrAmaka ane akalyANakArI siddha thAya che. A saccAI tarapha dhyAna apAvatAM AcArya kundhusAgarajI mahArAja kahe cheH zarIra, AtmA kyAre paNa eka thaI zake nahIM. zarIra jar3a che ane AtmA caitanyamaya ane jJAnamaya che. eTalA mATe zarIra ane AtmAne eka ja mAnanAra buddhi sarvathA mithyA che. je jIva A bhedone jANato nathI te bahirAtma buddhino tyAga karI zakato nathI ane eTalA mATe te AtmAnA kalyANanA kAryone to choDI de che ane zarIra sukha ApavA mATe aneka prakAranAM pApa utpanna karato rahe che, jenAM lIdhe te sadA kALa saMsAramAM paribhramaNa karyA kare che. paraMtu je puruSa A AtmAnA yathArtha bhedone jANe che te tyAga karavA yogya bahirAtma buddhino tyAga karI de che ane aMtarAtmA banIne paramAtmA banavAno prayatna kare che. 321 kAnajI svAmIe paNa zarIra ane AtmAnI bhinnatAne khUba ja spaSTatAnI sAthe vyakta karI che. teo kahe cheH je jaDa che te traNeya kALa jaDa ja rahe che, ane je cetana che te traNeya kALa cetana ja rahe che. jaDa ane cetana kayAre paNa eka thatA nathI; zarIra ane AtmA sadeva judA ja che. A rIte AtmAne anubhavamAM levAthI samyagdarzana thaIne apUrva zAMti thAya che. AvA AtmAnI dharmadraSTi vinA mithyAtva maTatuM nathI, duHkha TaLatuM nathI ane zAMti thatI nathI. ApaNA zarIranI pAMceya indriyo mAtra saMsAranA bAhya viSayo sAthe saMparka banAvavA mATe banAvavAmAM AvI che. teo aMdara jaIne AtmA sAthe saMparka banAvI zakatI nathI. emane potAnI mAnIne emanA dvArA je bAhya viSayone prApta karavAnI ceSTA karavAmAM Ave che, teo badhA bhrAmaka ane akalyANakArI siddha thAya che. jainadharmAmRtamAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 jaina dharma sAra saMdeza na tadastIndriyALyeSu yarlaeNmakaramAtmanaH | tathApi ramata bAlastaavajJAnabhAvanAt | pAMceya IndriyonA viSayomAM evo koIpaNa padArtha nathI je AtmAnuM bhaluM karanAra hoya, to paNa A ajJAnI jIva anAdikALanI ajJAna bhAvanAthI utpanna saMskAranA kAraNe te ja IndriyonA viSayomAM Asakta rahe che. bahirAtma buddhivALA vyakitanA zarIranI sAthe eTalo gADha potApaNAno bhAva thaI jAya che ke te zarIranA guNone ja potAnA guNa mAnavA lAge che. zarIranA kALA-gorA, dubaLA-jADA, surUpa-kurUpa, rogI-nIrogI vagere thatAM te A guNone potAnA ja guNa mAnavA lAge che ane emanA kAraNe sukhI athavA duHkhI thAya che. zarIranI IndriyonI sAthe paNa teno Avo ja potApaNAno bhAva hoya che ane te potAne emanAthI abhinna (samAna) mAnIne emanI vibhinna avasthAonA anusAra potAne AMdhaLo, kANo, bahero, lUlo, laMgaDo vagere mAne che. zarIranI sAthe potApaNAno bhAva hovAne kAraNe ja tene A amara ane avinAzI AtmAnA janma-maraNanA cakramAM paDyA hovAno anubhava thAya che. manuSya, pazu, pakSI vagere vibhinna yoniomAM zarIra dhAraNa karatAM te te ja rUpone potAnuM svarUpa mAne che. A pramANe A badhAmAM teno "huM chuM' no bhAva, arthAt ahaMbhAva daDha thato rahe che. je pramANe te potAnA AtmAne deharUpamAM grahaNa kare che te ja pramANe te bIjA AtmAone paNa deharUpa ja mAne che. A pramANe te potAnA ane pArakAnA bhramamAM paDI jAya che. zarIramAM Atma-buddhi hovAne kAraNe ja te rAga, dveSa ane mohano zikAra bane che ane vibhinna AtmAomAM tene mAtA, pitA, bhAI, strI, putra, mitra, zatru vagereno bhAva utpanna thAya che. zarIramAM Atma-bhAva hovAthI ahaMbhAvanI sAthe ja mamatva-bhAva, arthAt mArApaNAno bhAva paNa utpanna thaI jAya che, jema "A mArI mAtA che', "A mAro putra che', "A mAro mitra che'. vagere. mamatva-bhAva mAtra bIjA AtmAo sudhI ja sImita raheto nathI, balake e anya sAMsArika vastuo para paNa chavAI jAya che, jema ke "A mAruM ghara che", "A mArAM kapaDAM che', "A mArI saMpatti che,' vagere.
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 323 AtmAthI paramAtmA A pramANenA bhramathI utpanna mohanA kAraNe rAga-dveSa vagere vikAra lagAtAra vadhatA jAya che ane saMsAra athavA AvAgamananuM mULa evI avidyAnA saMskAra dRDha thatA jAya che. janma-janmAMtarathI daDha thayelA avidyAnA saMskAranA kAraNe AtmAne zarIra mAnavAno bhAva eTalo svAbhAvika lAgavA lAge che ke vAraMvAra sAdhu-mahAtmAonA upadezone sAMbhaLyA pachI paNa A bhramathI chuTakAro pAmavo atyaMta kaThina thaI jAya che. eTalA mATe AcArya amitagati mokSa-sukhanI prApti mATe Atma-svarUpane prApta karavAno upadeza ApatAM khUba ja spaSTatAthI kahe cheH mohI jIva mohamAM phasAIne potAnA svarUpane bhUlI jAya che. eTalA mATe anaMta sukhane ApanArI muktine kyAre paNa pAmI zakato nathI. vAstavamAM mukti potAnA sAcA AtmAnA svabhAvanI prApti che.? mohI jIvane potAnA kuTuMba prati vizeSa Asakti hoya che. eTalA mATe kuTuMbanI asaliyata batAvatAM teo pharI kahe cheH eka kuTuMbamAM jIvo bhinna-bhinna gatio (yonio)thI AvIne ekaThA thaI jAya che. te ja jIvo Ayu pUrI karIne pota-potAnI bAMdhelI gati anusAra cAlyA jAya che. dharmazALAnA yAtrionA samAna kuTuMbIjanono samAgama (milApa) che. mohI jIva temanI sAthe gADha moha karIne potAnA svAtmA (potAnA AtmA)ne bhUlI jAya che.* jo ApaNe koIpaNa vyakitanA mRtyu samaye dhyAna ApIe to A spaSTa thaI jAya che ke je vyakitao athavA vastuo prati tenI gADha Asakita hatI te badhAne choDIne teNe ekalAe ja saMsAramAMthI javuM paDe che. aMta samayamAM koIpaNa sagA-saMbaMdhI, mAtA-pitA, bhAI-baMdhu, kuTuMba-parivAra athavA kaMIpaNa dhana-saMpati athavA hATa havelI sAthe jatI nathI. eTalA mATe e saunA prati potAnI Asakitane tyAgIne Atma-svarUpanI oLakha karavI joIe. paraMtu A badhuM bAhya rIte joyA ane sAMbhadhyA pachI paNa bAhya viSayothI dhyAnane haTAvavuM ane ene potAnI aMdara lAvIne caitanyasvarUpa AtmAmAM
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 jaina dharma sAra saMdeza lIna karavuM atyaMta kaThina che. paraMtu Aja sAco yoga che jenA dvArA sAcA AtmajJAna ane sAcI muktinI prApti thAya che. A ja tathyane samajAvatAM ekavAzItimAM padmanaMdi muni kahe cheH bahirviSayasambandhaH sarvaH sarvasya sarvadA | atasta bhinnacaitanyabodhayogI tu durlabhI 19 arthAt badhA bAhya viSayothI saMbaMdha hovo badhA jIvo mATe sadA ja sulabha che, paNa A bAhya viSayomAM bhinna caitanyasvarUpa AtmAnuM jJAna (anubhava) prApta karavuM, je vAstavika yoga che, durlabha che. bahirAtma-buddhi jIvane eTalI bUrI rIte jakaDI le che ke teno viveka naSTa thaI jAya che athavA atyaMta maMda paDI jAya che. Avo mUDhabuddhi jIva potAnA hita ane ahitane samajI zakato nathI ane svayaM anaMta AnaMdasvarUpa hovA chatAM paNa potAnA nija svarUpane bhUlIne zuddha Indriya-sukha mATe sAMsArika viSayonI pAchaLa adhIrAIthI doDato rahe che. jenAmAmRtamAM hIrAlAla jene AvA jIvanI dazAnuM khUba ja mArmika citra upasthita karyuM che. teo kahe cheH bahirAtmAne potAnA AtmAnI bhalAI-bUrAInuM parijJAna (sUkSma jJAna) hotuM nathI, eTalA mATe te AtmAnA parama zatrusvarUpa IndriyaviSayonuM khUba premathI sevana kare che. evuM bahirAtmA prANI sAMsArika vastuone prApta karavA mATe niraMtara AkuLa-vyAkuLa (taDapatuM rahe che ane aneka nirarthaka AzAone karatuM rahe che. rAkSasI ane AsurI vRttine dhAraNa kare che, pramAdI, ALasu ane atinidrALu hoya che, krodha, mAna, mAyA, daMbha ane lobha thI yukta hoya che. kAma-sevanamAM Asakta tathA bhogapabhoganA sAdhano ekta karavAmAM salaMgna rahe che ane vicAryA kare che ke Aje meM A pAmI lIdhuM che, kAle mAre A prApta karavAnuM che, mArI pAse ATaluM dhana che, ane AgaLa huM ATaluM kamAIza. mArA amuka zatru che, meM amuka zatrune mArI nAMkhyA che ane amukane hamaNAM mArIza. huM izvara chuM, svAmI chuM, A badhA mArA sevaka ane dAsa che. mArA samAna bIjuM koNa che, huM kulIna chuM, ane
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAthI paramAtmA A akulIna che, A prakAranA vicArothI A bahirAtmA prANI sadA gherAyeluM rahe che.10 enAthI spaSTa che ke saMsArathI mukita ane sAcA sukhanI prApti mATe bahirAtma-bhAvano tyAga karavo atyaMta Avazyaka che. have ApaNe e samajavAnuM che ke jainadharmanA anusAra aMtarAtmA kone kahe che ane aMtarAtmA banavAno zuM upAya che. 325 aMtarAtmA ApaNe joI cUkyA chIe ke AtmA cetana svarUpa che. enAthI viparIta zarIra, indriya ane saMsAranI badhI anya bAhya vastuo jaDa athavA acetana che. eTalA mATe bAhya vastuone AtmA mAnavAnI bhUlane mithyA dRSTi athavA bahirAtmA kahevAmAM Avyo che ane ene tyAgavAno upadeza ApavAmAM Avyo che. je cetana svarUpa AtmAne ApaNe jANavA icchIe chIe te kayAMya bahAra nathI. te ApaNI aMdara ja che ane potAnI aMdara ja ApaNe tene jANI zakIe chIe. potAnI aMdara anubhava karavAmAM AvanArI A cetana sattA athavA AtmAne ja jainadharmamAM aMtarAtmA kahevAmAM Ave che. jayAM sudhI ApaNuM dhyAna AtmAthI bhinna bAhya padArthomAM aTakI rahyuM che ane ApaNe bAhya vastuomAM Asakata rahIe chIe tyAM sudhI ApaNane aMtarAtmAnuM jJAna athavA anubhava thaI zakato nathI. aMtarAtmAno anubhava prApta karavA mATe ApaNe potAnI indriyone bahAra jatI rokIne potAnA dhyAnane aMdara ekAgra karavuM Avazyaka che. tyAre ja ApaNane potAnA aMtaramAM potAnA AtmAno prakAza dekhAI zake che. anya koI paNa upAyathI aMtarAtmAnuM jJAna saMbhava nathI. e samajAvatAM ke aMtarAtmA kone kahevAya che, paMDita hIrAlAla jaina kahe cheH jenI daSTi bAhya padArthothI haTIne potAnA AtmA tarapha rahe che, jene sva-parano (potAno ane potAnAthI bhinna bIjAono) viveka
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 jaina dharmaH sAra saMdeza thaI jAya che, je laukika kAryomAM anAsakta ane Atmika kAryomAM sAvadhAna rahe che, tene aMtarAtmA athavA samyagdaSTi kahe che. aMtarAtmAnuM jJAna koI bAhya indriya dvArA thaI zakatuM nathI, kAraNa ke indriyo kevaLa bAhaya viSayonuM ja jJAna ApI zake che. temanI pahoMca kayAreya aMtaramAM thaI zakatI nathI. eTalA mATe aMtarAtmAnuM jJAna kevaLa potAnA aMtaramAM ja thaI zake che. A rIte pratyeka jIvane 'huM chuM'no anubhava thAya che. A pramANe pratyeka jIvane potAnA AtmAnA astittvano AbhAsa thAya che. paraMtu tene potAnA yarthAtha svarUpano anubhava thato nathI ke te vAstavamAM avinAzI, anaMta jJAnamaya ane AnaMdamaya che. eno anubhava prApta karavA mATe potAnA dhyAnane bAhya viSayothI haTAvIne ekAgratAnI sAthe aMdaramAM lagAvavuM Avazyaka che. ene jainadharmAmRtamAM A pramANe samajAvavAmAM AvyuM cheH saMyamya karaNagrAmamekAgratvena cetasaH | AtmAnamAtmavAn dhyAyedAtmanaivAtmani sthitam|| indriya-samudAyanuM niyamana karIne ane cittane ekAgra karIne AtmA potAnA ja dvArA potAnAmAM avasthita (vidyamAna) thaIne potAnA svarUpanuM dhyAna kare. bhAvArtha- AtmasvarUpanI prApti mATe bAhya koIpaNa vastune grahaNa karavAnI AvazyakatA nathI, paraMtu temanA tyAganI ja AvazyakatA che. jayAre A AtmA cAreya taraphathI potAnI pravRtti haTAvIne, indriyonA viSaya ane mananI caMcaLatAne paNa rokIne potAnI jAtamAM sthira thavAno prayatna kare che, tyAre ja tene Atma- svarUpanI prApti thAya che.12 AtmAnuM svarUpa anaMta jJAnamaya ane parama prakAzamaya che. eTalA mATe jyAre sAdhaka bAhya viSayonI tarapha doDanArI potAnI indriyone niyaMtrita karIne ekAgrabhAvathI potAnA dhyAnane potAnI aMdara laI jAya che, tyAre tene
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 327 AtmAthI paramAtmA ataMrAtmAnA prakAza athavA AMtarika jyotinAM darzana thAya che. eno ullekha jenadhamazritamAM A pramANe karavAmAM Avyo che. A jaDa pArthiva dehamAM Atma-buddhinuM hovuM ja saMsAranA duHkhanuM mULa kAraNa che. tethI A mithyA buddhine choDIne ane bAhya viSayomAM doDatI IndriyonI pravRttine rokIne aMtaraMgamAM praveza karearthAt jJAna-darzanAtmaka aMtajaryotimAM Atma-buddhi kare, tene potAno AtmA mAne. je A IndriyonuM viSayAtmaka rUpa che, te mArA AtmasvarUpathI vilakSaNa che - bhinna che. mAruM rUpa to AnaMdathI bhareluM aMtajaryotimaya che. ataH A zarIrane, Indriyone ane temanA viSayone AtmasvarUpathI sarvathA bhinna jANe. zarIrAdine AtmA samajavAne kAraNe jIva je ajJAnanA ghora aMdhakAramAM paDI A saMsAramAM bhaTakI rahyo che te aMdhakArano vinAza kevaLa A AMtarika jJAna dvArA ja thaI zake che. A jJAnano prakAza trIjA netranA khUlatAM ja prApta thAya che. jenA kRitamAM ene A upamAo dvArA samajAvavAmAM AvyuM cheH je mithyAjJAnarUpa utkaTa (ghora) aMdhakAra caMdrane agamya che (arthAt jyAM caMdramAno prakAza pahoMcI nathI zakato) ane sUryathI paNa durbhedhaka che, (arthAt jyAM sUryanAM kiraNo paNa praveza karI zakatAM nathI) te samyajJAnathI ja naSTa karavAmAM Ave che. A saMsArarUpI ugra (kaThina) marusthaLamAM duHkharUpI agnithI saMtapta (khUba tapelA) jIvone A satyArtha jJAna (AtmarUpI satya padArthanuM jJAna) ja amRtarUpI jaLathI tRpta karavA mATe samartha che, arthAt saMsAranA duHkhone miTAvanAra samyajJAna ja che. jyAM sudhI jJAnarUpI sUryano sAtizaya(pUrNa prakAzanI sAthe) udaya thato nathI, tyAM sudhI A samasta jagata ajJAnarUpI aMdhakArathI AcchAdita rahe che, paraMtu jJAnanA pragaTa thatAM ja ajJAnano vinAza thaI jAya che.
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 jaina dharmaH sAra saMdeza indriyarUpa mRgone bAMdhavA mATe jJAna ja eka daDha pAza (phuMdo) che, kAraNa ke jJAnanA vinA indriyo vazamAM thatI nathI. tathA cittarUpI sarpano nigraha (niyaMtraNa) karavA mATe jJAna ja eka-mAtra gAruDa mahAmaMtra che, kAraNa ke jJAnathI ja mana vazIbhUta thAya che. jJAna ja to saMsArarUpI zatrune naSTa karavA mATe tIkSNa khaDaga (talavAra) che ane jJAna ja samasta tattvone prakAzita karavA mATe trIjuM netra che.4 potAnA aMtaramAM jJAnano prakAza thaI jatA jIvano saMsAra prati dRSTikoNa badalAI jAya che, kAraNa ke tyAre jIva sAMsArika vastuonI nazvaratA ane mithyAtvane yathArtharUpamAM samajavA lAge che. A pramANe jIva potAnA svarUpanuM jJAna prApta karavAnI sAthe ja anya padArthonuM paNa jJAna prApta karI le che. eTalA mATe AtmAne svaparabhAsI, arthAt potAne ane sAthe ja potAnAthI bhinna padArthone prakAzita karanAro kahevAmAM Ave che. A tathyane AcArya kundhusAgarajIe eka upamAnA sahAre A pramANe samajAvyuM cheH je pramANe dIpaka anya padArthone prakAzita kare che ane potanA svarUpane paNa prakAzita kare che, saLagatA dIpakane jovA mATe koI bIjA dIpakane jovAnI AvazyakatA hotI nathI, e ja saLagato dIpaka potAnA svarUpane paNa prakAzita karI de che, e pramANe A jJAnamaya AtmA potAnA jJAnathI anya padArthone paNa prakAzita kare che ane svAnubhUti dvArA potAnA svarUpane paNa prakAzita kare che.15 ahIM dIpakanI upamA kevaLa AtmAnA svaparabhAsI hovAno saMketa ApavAne mATe ApI che. vAstavamAM AtmA alokika che, jenI upamA saMsAranI koIpaNa vastuthI ApI ja zakAtI nathI. ene kevaLa nijI anubhava dvArA ja jANI zakAya che. kAnajIsvAmIe spaSTa rUpamAM kahyuM cheH alaukika cIja AtmA che, tenA svabhAvane anya koI bAhya padArthanI upamA ApI zakAtI nathI, potAnA svAbhAvathI ja te jANI zakAya che. evA AtmAne jyAre svAnubhavathI jANe tyAre samyagdarzana thAya che.
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 329 AtmAthI paramAtmA AtmAnA AnaMda svarUpano ullekha karatAM paNa teo AtmAnI bAhya padArthothI bhinnatA dekhADe che. teo kahe cheH AtmA svayaM sukhadhAma che pachI viSayonuM zuM kAma che? jene AtmAmAMthI ja sukhano anubhava thaI rahyo che tene bAhya viSayonuM zuM kAma che? jyAM AtmAnA sahaja sukhamAM lInatA che tyAM bAhya padArthanI icchA ja rahetI nathI. sukha to AtmAmAMthI utpanna thAya che, koI bAhya vastumAMthI AvatuM nathI. bAhya padArthono upabhoga karavA koNa icchaze?- ke je icchAthI duHkhI haze, te. je svayaM ApameLe sukhI haze te anya padArthanI icchA zAmATe karaze? je nirogI hoya te davAnI icchA zAmATe kare?17 jainadharmamAM bheda-vijJAna dvArA paNa AtmAne anya vastuothI bhinna batAvyuM che ane tenA svarUpano anubhava prApta karavA para jora ApavAmAM AvyuM che, jema ke, hukamacaMda bhArillanA nimnalikhita kathanathI spaSTa cheH para (pArakA)thI bhinna nijAtmAne jANavo ja bheda-vijJAna che. bheda-vijJAna 'sva' ane 'para'nI vacce karavAmAM Ave che, ataH ene svapara bheda vijJAna paNa kahevAmAM Ave che. vastutaH A Atma-vijJAna ja che, kAraNa ke emAM para thI bhinna nijAtmAne jANavo ja mULa prayojana che. bheda vijJAnamAM mULa vAta bannene mAtra jANavAnI athavA eka samAna jANavAnI nahIM, bhinna-bhinna jANavAnI che. bhinna-bhinna jANavAnI paNa nahIM, parathI bhinna svane jANavAnuM che. para ne choDavA mATe jANavAnuM che ane svane pakaDavA mATe para ne mAtra jANavAnuM che ane svane jANIne temAM jAmavAnuM che, ramavAnuM che.18 jayAM sudhI jIvane aMtarAtmAno anubhava thato nathI tyAM sudhI pAramArthika dRSTithI te sUtelo rahe che; aMtarAtmAnA anubhava dvArA ja te jAgRta thAya che. A AtmAnuM jJAna indriyo dvArA thaI zakatuM nathI ane na vacana dvArA enuM varNana karI zakAya che. aMtarAtmAnuM jJAna kevaLa AMtarika anubhava dvArA ja thAya
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 jaina dharma sAra saMdeza che ane A jJAnanA thatAM ja anya padArthonuM yathArtha jJAna prApta thAya che. eTalA mATe pAramArthika dRSTithI aMtarAtmAnA jJAna vinA anya badhAM jJAnane nirarthaka kahevAmAM AvyAM che. aneka jaina graMthomAM A vAto tarapha ApaNuM dhyAna doravAmAM AvyuM che. udAharaNa mATe, jenAmAmRtamAM kahevAmAM AvyuM cheH je zuddhAtma- svarUpanI prApti na thavAthI huM atyAra sudhI mohanidrAmAM sUto rahyo ane je zuddhAtma- svarUpanI prApti thatAM huM jAgRta thayo chuM, arthAt yathAvat vastu svarUpane jANavA lAgyo chuM te zuddhAtma- svarUpa atIndriya che arthAt Indriyo dvArA grAhya (grahaNa karavA yogya) nathI ane anirdezya che arthAt vacanAdine paNa agocara che. te to mAtra potAnA dvArA pote ja anubhava karavA yogya che, te ja rUpa huM chuM." AtmajJAna vinA anya padArthonA jJAnane mithyAjJAna athavA ajJAna batAvatAM zrAvaNaka pratikamaNasAramAM kahevAmAM AvyuM che. je potAnA AtmAnA svarUpane jANatAM jANatAM anya padArthonA svarUpane jANe che te ja samyajJAna kahevAya che, je jJAna potAnA AtmAnA svarUpane jANatuM nathI te anya padArthonA svarUpane yathArtha rIte jANI zakatuM nathI. A ja kAraNa che ke AtmajJAna vinA jeTaluM jJAna che te badhuM mithyA-jJAna athavA ajJAna kahevAya che.20 badhA dhArmika prayatnonuM lakSya paNa AtmajJAnanI prApti ja che. eTalA mATe je dhArmika kArya AtmajJAnanI prAptimAM sahAyaka na hoya, tene nirarthaka ja samajavuM joIe. te batAvatAM ke potAnA AtmAnI anubhUti (anubhava) vinA badhA dhArmika prayatno nirarthaka che, hukamacaMda bhArilla potAnA pustaka tIrthakara hAvIra aura unakA sarvodaya tIrthamAM kahe che? samyagdarzananI prApti mATe anivArya zarata che AtmAnubhUtinuM prApta thavuM. AtmAnubhUti vinA samasta prayatno nirarthaka che.... aMtimarUpathI
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 331 AtmAthI paramAtmA eTaluM kahevuM che ke ekamAtra paramArtha svarUpa AtmAno anubhava karo, ... ekamAtra nija zuddhAtmAno anubhava karavo ja sAra che. AtmAnA AMtarika anubhava dvArA jyAre abhyAsIne AtmAnA svarUpanuM jJAna thAya che tyAre te AtmAne nitya amara ane avinAzI tathA badhA bAhya padArthothI bhinna samajIne temanAthI vItarAga athavA anAsakta thaI jAya che. jenAmAmRtanA anusAra tenI vicAradhArA A prakAranI thaI jAya cheH jJAna ane darzanathI saMpanna mAro A AtmA sadA eka akhaMDa, dhruva (aDaga), avinAzI ane amara che. enA sivAya jeTalA bAhya padArtha che, teo badhA mArAthI bhinna che ane nadI-nAva saMyoganI samAna karma-saMyogathI prApta thayA che. eTalA mATe mAre para padArthomAM rAgadveSane choDIne ekamAtra potAnI AtmAmAM ja anurAga karavo joIe. huM sadAkALa eka chuM (paranA saMyogathI rahita chuM) nirmama chuM, (mamatva bhAvathI rahita chuM), zuddha chuM, jJAnI chuM (sva paranA bheda-vijJAnarUpa vivekajyotithI prakAzamAna chuM) ane yogIndragocara chuM (kavala-zrutakevalI vagere mahAna yogIonA jJAnano viSaya chuM) karma-saMyogathI prApta bAhaya badhA padArtho mArAthI sarvathA bhinna che, teo trikALamAM paNa mArA thaI zakatA nathI.22 sAMsArika viSayo prati rAga athavA Asakti hovAne kAraNe ja jIva baMdhanamAM paDe che ane temanAthI vItarAga athavA anAsakta thaI jatAM mukta thaI jAya che. A ja jaina dharmano mULa upadeza che, jema ke jainadhAmRtamAM spaSTa karavAmAM AvyuM cheH badhyate mucyate jIvaH samamAM nirmamaH kramAt | tasmAtsarvaprayatnana nirmamatva vicintayet | strI-putra-dhanAdimAM mamatA rAkhanAra jIva karmothI baMdhAya che ane temanAmAM mamatA bhAva nahIM rAkhanAra jIva karmothI chuTI jAya che. eTalA mATe jJAnIjano mATe jarUrI che ke teo sarva prakAranA prayatno dvArA nirmamatvabhAvanuM ciMtana kare; arthAt para padArthomAM mamatAno tyAga kare.
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 jaina dharma sAra saMdeza rAgI bajJAti karmAri vItarAgI vimugaMti | jIvo jinopadezoDayaM saMkSepA bandhamokSayoH II rAgI jIva karmone bAMdhe che ane vItarAgI karmothI vimukta thAya che. saMkSepamAM jinadeve baMdha ane mokSano ATalo ja upadeza Apyo che.23 vItarAgatA athavA anAsaktinA bhAva daDha karavA mATe abhyAsIe sAMsArika vyaktio ane padArtho prati potAnA mamatvano pUrI rIte tyAga karI devo bilakula Avazyaka che. A mamatvathI chuTakAro pAmavA mATe jenAmAmRtamAM abhyAsIne nimnalikhita vicAradhArAne apanAvavAno upadeza ApavAmAM Avyo che. kuTuMba, dhana ane zarIrAdinA saMyogathI ja dehIone (zarIradhArI saMsArI prANIone) A saMsAramAM sahastro duHkha bhogavavA paDe che. eTalA mATe huM mana-vacana-kAyAthI A sarva parapadArthone choDuM chuM arthAt temanAmAM mamatvabhAvano parityAga karuM chuM. zarIranI bALa-vRddhAdi dazAonA thavAthI tathA vyAdhi ane mRtyunA AvavAthI jJAnI jIva kevo vicAra kare che- jayAre huM ajara-amara chuM, tyAre mAruM mRtyu thaI zakatuM nathI, pachI teno bhaya kema hoya? jyAre muja caitanyamUrtine koI vyAdhi thaI zakatI nathI, tyAre tenI vyathA mane kema hoya? vAstavamAM huM na bALa chuM, na vRddha chuM ane na yuvAna chuM. A badhI avasthAo to pudgala (jaDa paramANuo)mAM hoya che. pachI A avasthAonA parivartanathI mAre rajamAtra paNa duHkhI thavuM joIe nahIM. zArIrika viSaya-bhogonI tarapha doDanArI manovRtti athavA viSayAbhilASAne dUra karavA mATe athavA rokavA mATe jJAnI jIva vicAre che- mohavaza meM pAMceya IndriyonA viSayabhUta rUpa-rasa-gaMdhaspardhAtmaka badhAM pudgala jyAre vAraMvAra bhogavI-bhogavIne choDyAM che, tyAre Aje ucchiSTa (eThuM) bhojananA tulya te ja pudgalomAM muja jJAnInI abhilASA kevI?24
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAthI paramAtmA 333 jyAre sAdhaka potAnA aMtaramAM uThanArI rAga-dveSAdi laherone zAMta karavAmAM saphaLa thAya che tyAre te aMtarAtmAno anubhava karI zake che. tyAre tene samatva-bhAvanI prApti thaI jAya che ane te badhAne samadaSTithI jovA lAge che. A avasthAne jenAmAmRtamAM A pramANe vyakta karavAmAM AvI cheH jenuM manarUpI jaLa rAga-dveSa-kAma-krodha-mAna-mAyA lobhAdika taraMgothI caMcaLa thatuM nathI te ja puruSa AtmAnA yathArtha svarUpane jue che arthAt anubhava kare che. te Atmatattvane Itara (bIjo) jana arthAt rAga-dveSAdi kallolo (lahero)thI Akulita (vyAkuLa) cittavALo manuSya joI zakato nathI. jene Atma-darzana thaI jAya che, te aMtarAtmA zatru ane mitra para sama-bhAvI thaI jAya che, tenA mATe mAna ane apamAna samAna banI jAya che, te sAMsArika vastuonA lAbha athavA alAbhamAM samAna rahevA lAge che ane loSTha-kAMcana (mATIno DhagalA ane sonuM) ne sama-daSTithI jovA lAge che.25 potAnA aMtarAtmAnuM jJAna thavAthI ja paramAtmAnuM jJAna thAya che. eTalA mATe paramAtmAnuM jJAna karatAM pahelA potAnA aMtarAtmAnuM jJAna prApta karI levuM Avazyaka che. ene spaSTa karatAM zubhacaMdrAcArya potAnA 'jJAnArNava graMthamAM kahe cheH ajJAtasvasvarUpeNa paramAtmA na budhyate | Atmava prAnvinizcayo vijJAtuM puruSa parA artha-jeNe potAnA AtmAnuM svarUpa jANyuM nathI te parama puruSa paramAtmAne jANI zakato nathI. A kAraNe parama puruSa-paramAtmAne jANavAnI icchA rAkhanAra pahelAM potAnA AtmAno ja nizcaya kare. eTalA mATe aMtarAtmA para vicAra karyA pachI have ApaNe paramAtmAnA saMbaMdhamAM vicAra karIzuM.
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 jaina dharma sAra saMdeza paramAtmA badhAM jIva paramAtmA banavA cAhe che, badhA nI AMtarika pravRtti paramAtmA banavAnI che; kAraNa ke badhA paramAtmAnAM ja avyakta athavA apragaTa rUpa che, athavA ema kahIe ke badhAmAM paramAtmA avyakata rUpathI vartamAna (hAjara) che." jIvanA paramAtmarUpa prApta karI levAne ja mokSa kahevAmAM Ave che. potAnA svarUpanuM jJAna na hovAne kAraNe ajJAnI jIva potAnAthI bhinna bAhya vastuo athavA vyaktio (dhana-saMpati, kuTuMba-parivAra vagere)ne potAnA samajIne temanAmAM sukha zodhavAnI koziza kare che. paraMtu A badhAM mithyA ane nazvara che. temanAthI sAcuM sukha prApta thaI zakatuM nathI. sAcuM sukha paramAtmapada, mokSa athavA nirvANanI prApti karavAthI ja maLe che. jenAmAmRtamAM A parama kalyANarUpa sukhanuM svarUpa A pramANe batAvavAmAM AvyuM che. janmajarAmayamaraNeH zokedra paibhavaizca parimuktam nirvANa zuddhasukha niH zreyasamiSyate nityam | te nivArNa, janma-jarA-maraNa, roga-zoka, duHkha ane bhayathI parimukta (saMpUrNa mukta) che, tyAM AtmAnuM zuddha sukha che ane te nitya parama kalyANarUpa kahevAmAM AvyuM che.28 - jyAre jIva badhAM karmothI mukta thaIne ane sthULa sUkSma ane kAraNa A traNeya zarIrothI chuTakAro pAmIne pUrI rIte zuddha thaI jAya che, tyAre e paramAtmA banI jAya che. tene ja jenadharmamAM jina, Izvara, paramAtmA vagere nAmothI pokAravAmAM Ave che, jema ke jene dhamakRtamAM spaSTa karavAmAM AvyuM cheH nirmala kevalaH zuddho viviktaH prabhurakSayA parameSThI parAtmati paramAtmazvaro jinaH || je nirmala che (karmamalathI rahita che), kevala che (zarIrAdinA saMbaMdhathI vimukta che), zuddha che, vivikta che (zarIrarUpano karma (je
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAthI paramAtmA 335 karmanirmita che) thI vimukta che) akSaya che ( anaMta jJAna, darzana, sukha, vIryarUpa anaMtacatuSTayane dhAraNa karavAthI kSaya-rahita che), parameSThI che (indrAdipUjita paramapadamAM vidyamAna che), paramAtmA che (sarva saMsArI jIvothI utkRSTa che), izvara che (anya jIvomAM jovA na AvanAra evA anaMta jJAnAdirUpa aizvaryathI yukata che) ane jina che (sarva karmonA unmelana (jaDamULathI ukheDavuM te) karanAra vijetA che) tene paramAtmA kahe che." je jIva pahelAM bahirAtmA hato, te ja jyAre viSaya-vikArothI potAnA dhyAnane haTAvIne ane tene potAnI aMdara lAvIne tene AMtarika prakAzathI joDe che, tyAre te aMtarAtmA banI jAya che. pachI te ja jIva jyAre AMtarika dhyAna athavA samAdhinI sauthI UMcI avasthAmAM pahoMcI jAya che, tyAre te paramAtmA banI jAya che. ene jenAmAmRtamAM A pramANe kahevAmAM AvyuM cheH je A uttama aMtarAtmAnI sarvocca dazAmAM pahoMcIne potAnA sarva AMtarika vikArono abhAva karIne parama kevalyane prApta karI le che, tene paramAtmA, kevalI, jina, arahanta, svayajU... vagere nAmothI pokAre che.30 paramAtmAnA guNonuM na yathArtharUpe varNana karI zakAya che ane na koI saMsArI padArtha sAthe tenI upamA ja ApI zakAya che. to paNa jIvonI bauddhika kSamatA anusAra temane samajAvavA mATe zubhacaMdrAcAryae potAnA jJAnArNava graMthamAM paramAtmAnA svarUpanA saMbaMdhamAM A pramANe kahyuM che. nirlepo niSkalaH zuddho niSpannoDatyantanivRtaH | nirvikalpa zuddhAtmA paramAtmati varNitaH | je nirlepa che, arthAt jemAM karmono lepa nathI, je niSkala (zarIra rahita) che, zuddha che, arthAt jemAM rAga, dveSa vagere vikAra nathI, je niSpanna che, arthAt pUrNarUpa che (jene kaMI karavAnuM zeSa nathI),
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 jaina dharmaH sAra saMdeza je atyaMta nivRta che, arthAt badhAthI sarvathA mukta sukharUpa che ane je nirvikalpa che, arthAt, jemAM bheda nathI, evA zuddhAtmAne paramAtmA kahevAmAM AvyA che.31 teo pharI kahe cheH siddha (pUrNa) bhagavAna zarIrarahita, indriyarahita, mananA vikalpothI rahita niraMjana che( jemane mela lAgato nathI), teo anaMta vIrya (zakti) ane akhaMDa AnaMdathI yukta AnaMdarUpa che. teo parameSThI (paramapadamAM virAjamAna), parama prakAzamaya, paripUrNa ane sanAtana (sadA banelA rahenAra) che. pUrNataH tRpta (tRSNAthI bilakula rahita) paramAtmA traNeya lokanA zikhara para sadA virAjamAna che. A saMsAramAM koIpaNa evo sukhadAyaka padArtha nathI jenA sukhathI paramAtmAnA sukhanI upamA ApI zakAya. temanuM sukha anupama che. paramAtmAno mahimA ane temanA anaMta jJAnano vaibhava vacanothI kahevA yogya nathI. temanA guNono samUha kevaLa sarvajJa puruSanA jJAna (anubhava)no viSaya che.32 AdipurANamAM sarvajJatA athavA kevalajJAnanA AdhAre paramAtmAnA aneka uttama guNo tathA paramAtmAthI pragaTa thanAro divyadhvaninI prazaMsA karatAM temanI stuti A zabdomAM karavAmAM AvI cheH he bhagavan, A dedIpyamAna kevalajJAnarUpI sUryano udaya thavAthI e spaSTa pragaTa thaI gayuM che ke Apa ja dhAtA arthAt mokSamArganI sRSTi (sarjana) karanArA cho ane Apa ja traNeya lokanA svAmI cho. enA sivAya Apa janmajarArUpI rogono aMta karanArA cho, guNonA khajAnA cho ane lokamAM badhAMthI zreSTha cho. eTalA mATe he deva, Apane ame loko vAraMvAra namaskAra karIe chIe. he nAtha, A saMsAramAM Apa ja mitra cho, Apa ja guru cho, Apa ja svAmI cho,
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAthI paramAtmA Apa ja sraSTA (sarjanahAra) cho ane Apa ja jagatanA pitAmaha cho. ApanuM dhyAna karanAro jIva avazya ja mRtyurahita sukha arthAt mokSasukhane prApta thAya che. ApanI A divyadhvani, jJAnIjanone zIghra ja tattvonuM jJAna karAvI de che. he bhagavana, ApanuM vANIrUpI A pavitra puNya jaLa amArA lokonA mananA samasta melane dhoI rahyuM che, vAstavamAM A ja tIrtha che ane A ja ApanA dvArA kahevAyeluM dharmarUpI tIrtha bhavyajanathI ne saMsArarUpI samudrathI pAra thavAno mArga che. he bhagavan, muni loko Apane ja purANa puruSa arthAt zreSTha puruSa mAne che, Apane ja RSionA izvara ane akSaya Rddhine dhAraNa karanArA acyuta arthAt avinAzI kahe che tathA Apane ja acintya yogane dhAraNa karanAra ane samasta jagatanA upAsanA karavA yogya yogIzvara arthAt munionA adhipati kahe che. he bhagavana, Apa traNeya lokonA eka pitAmaha cho. eTalA mATe Apane namaskAra che, Apa parama nivRtta arthAt mokSa athavA sukhanA kAraNa cho. eTalA mATe Apane namaskAra che. Apa guruonA paNa guru cho tathA guNonA samUhathI paNa guru arthAt zreSTha cho eTalA mATe paNa Apane namaskAra che, enA sivAya Ape samasta traNeya lokone jANI lIdhA che eTalA mATe paNa Apane namaskAra che. he jinendra, ApanI stuti karIne ame loko ApanuM vAraMvAra smaraNa karIe chIe ane hAtha joDIne Apane namaskAra karIe chIe.33 337 AdipurANanA ukta kathanathI e spaSTa thaI jAya che ke paramAtmAnuM dhyAna karanAra sAdhaka (abhyAsI) ja mokSasukhanI prApti kare che. A abhyAsI paramAtmAnA divyadhvaninA sahAre ja dhyAnamagna thaIne paramAtmAnuM jJAna (anubhava) prApta kare che. eTalA mATe ApaNe ekamAtra A paramAtmAnuM ja ciMtana ane dhyAna karavuM joIe. A paramAtmAne ja badhA guruonA guru kahevAmAM Ave che, kAraNa ke saMsAramAM AvanArA badhA sAcA guru vAstavamAM te nirAkAra paramAtmAnuM ja sAkArarUpa hoya che.
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 jaina dharma sAra saMdeza zubhacaMdrAcArya e paNa jJAnAvamAM A tathyonI puSTi (samarthana) ghaNI ja spaSTatAnI sAthe karI che. paramAtmAnuM svarUpa temanA dhyAnanI mahattA ane tenAthI prApta paramAtmAnA jJAnanI sarvazreSThatA batAvatAM teo kahe cheH jenA dhyAnamAtrathI jIvonA saMsAramAM janma levAthI utpanna (rAgadveSa vagere) roga naSTa thaI jAya che, anya koI prakArathI naSTa thatA nathI, te ja tribhuvananAtha avinAzI paramAtmA che. emAM saMdeha nathI ke jene jANyA vinA anya badhA padArthone jANavA paNa nirarthaka che ane jenuM svarUpa jANavAthI samasta vizva jANI zakAya che, te ja paramAtmA che. je paramAtmAnA jJAna vinA A prANI nizcitarUpathI saMsArarUpI gahana vanamAM bhaTakatuM rahe che, tathA je paramAtmAne jANavAthI jIva tatkALa IndrathI paNa adhika mahattAne prApta thaI jAya che, tene ja sAkSAt paramAtmA jANavA. te ja samasta lokane AnaMda ApanArAM nivAsasthAna che, te ja parama jyoti (parama prakAzamaya jJAnarUpa) che, ane te ja trAtA (rakSaka) che. parama puruSa che, acijyacarita che, arthAt jenuM caritra koInA ciMtavanamAM AvatuM nathI. je paramAtmAnA svarUpane jANyA vinA AtmatattvamAM sthiti (sthiratA) thatI nathI, ane jene jANIne munioe tenA ja ezvaryano sAkSAt anubhava prApta karyo che, te ja paramAtmA muktinI icchA karanArA munijano dvArA niyama-pUrvaka dhyAna karavA yogya che. eTalA mATe anya badhAnuM zaraNa choDIne temAM ja potAnA ataMrAtmAne lagAvIne tene jANavo joIe. je vacana dvArA kahI zakAto nathI, Indriyo dvArA jANI zakAto nathI, je avyakata, anaMta, vacanathI para, ajanmA ane AvAgamanathI rahita che, te paramAtmAnuM nirvikalpa (avicalita) thaIne dhyAna karavuM joIe. je paramAtmAnA jJAnanA anaMtamA bhAgamAM, dravya paryAyothI bhareluM A aloka sahita loka sthita che, te ja paramAtmA traNa lokanA guru che. 4
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAthI paramAtmA 339. jainadharmanI ja samAna yogadarzanamAM paNa paramAtmA athavA Izvarane badhA gunA guru kahevAmAM AvyA che. paMtajali racita yogasUtramAM spaSTa kahevAmAM AvyuM cheH saH pUrveSAmapi guru kAlenAnavacchedatAt 5 arthAt te (Izvara) pUrvakALamAM AvelA badhA gunA guru che, kAraNa ke te kALa (samaya) dvArA sImita nathI. bhAva e che ke A saMsAramAM AvanArA badhA sAcA guru, bhale te bhUtakALamAM, vartamAnakALamAM athavA bhaviSyakALamAM AvyA, teo badhA tattvataH paramAtmAthI abhinna hoya che, kAraNa ke teo badhA te avyakata athavA nirAkAra paramAtmAnA ja vyakti athavA sAkAra rUpa hoya che. aMtara mAtra eTaluM ja che ke koIpaNa guru koI nizcita samaya mATe ja saMsAramAM Ave che, jyAre anAdi ane anaMta paramAtmA sadA kAyama rahenAra che; te samayanI sImAthI para che. have e batAvatAM ke smaraNa (sumirana) ane dhyAna athavA samAdhinA niyamita abhyAsa dvArA sAdhakano AtmA paramAtmAthI ekAkAra thaI jAya che, zubhacaMdrAcArya kahe cheH A pramANe niraMtara smaraNa karatAM karatAM yogI te paramAtmAnA svarUpanA avalaMbanathI yukta thaIne tenA tanmayatva (temAM lIna thavAnI avasthA)ne prApta thAya che.36 AtmA kayA prakAre paramAtmAmAM lIna thaIne paramAtmAthI pUrNataH ekAkAra thaI jAya che, athavA ema kaho ke paramAtmA ja banI jAya che - ene zubhacaMdrAcAryae A zabdomAM vyakta karyuM cheH te dhyAna karanAra sAdhaka anya badhAnuM zaraNa choDIne te paramAtmAsvarUpamAM evo lIna thAya che ke, dhyAtA ane dhyAna - A bannenA bhedano abhAva thaIne dhyeya (paramAtmA)svarUpathI ekatAne prApta thaI jAya che. A lInatAnI avasthAmAM dhyAtA, dhyAna ane dhyeya nA bheda maTI jAya che. je bhAvamAM AtmA abhinnatAthI paramAtmAmAM lIna thAya che, te samarasIbhAva AtmA ane paramAtmAno samAnatA (samAna) svarUpabhAva che,
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmaH sAra saMdeza tethI te paramAtmA ane AtmAne eka karanAra svarUpa kahevAmAM AvyuM che. (bhAvArtha, AtmA ane paramAtmAnA A ekatva bhAvamAM dvaita bhAva dUra thaI jAya che; AtmA paramAtmA banI jAya che.) 340 jyAre AtmA paramAtmAnA dhyAnamAM lIna thAya che tyAre te ekIkaraNanI avasthA kahevAmAM Ave che. e ekIkaraNa(akhaMDatA) ananyazaraNa che, paramAtmA sivAya anya Azraya nathI. tyAre AtmA potAnA zuddha svarUpamAM hoya che ane tatsvarUpatAthI te paramAtmA ja hoya che. A pramANe paramAtmAnA dhyAnathI AtmA paramAtmA thaI jAya che.37 jainadharma anusAra bahirAtmAne paramAtmA banAvavo ja paramArthI sAdhanAnuM lakSya che. je AtmA pahelAM zarIrAdi bAhya padArthomAM apanatva-bhAva (potApaNAno bhAva) rAkhavAnA kAraNe bahirAtmA banelo rahe che, tene bAhya viSayothI haTAvIne Atmika dhyAnamAM lagAvavAmAM Ave che. A aMtarmukhI sAdhanAthI te aMtarAtmA banI jAya che. pachI aMtarAtmA paramAtmAnA dhyAnamAM lIna thavAnA abhyAsa dvArA paramAtmA banI jAya che. eTalA mATe jaina graMthomAM vAraMvAra bahirAtma-bhAvane choDIne aMtarAtma-bhAvamAM dRDhatAthI sthita thaI ane pachI aMtarAtmAne paramAtmAnA dhyAnamAM lIna karIne tene paramAtmA banAvavAno upadeza ApavAmAM Avyo che. udAharaNa mATe jainadharmAmRtamAM kahevAmAM AvyuM cheH tyakatvevaM bahirAtmAnamantarAtmavyavasthitaH / bhAvayet paramAtmAnaM sarvasaMkalpavarjitam / / A pramANe AtmAnA traNeya bhedone jANIne bahirAtmApaNAne choDavuM joIe ane potAnA aMtarAtmAmAM avasthita thaIne sarvasaMkalpa-vikalpothI rahita paramAtmAnuM dhyAna karavuM joIe.38 haDhAlAmAM paNa A vAtanI puSTi A zabdomAM karavAmAM AvI che. bahirAtamatA heya jAni ji, antara Atama hUje; paramAtama ko dhyAya nirantara jo nita Ananda pUje 119
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAthI paramAtmA 341 arthAt bahirAtmapaNAne choDavA yogya (heya, tyAjaya)samajIne tene choDIne aMtarAtmA thaI javuM joIe ane sadA paramAtmAnuM dhyAna karavuM joIe, jenA dvArA nitya (avinAzI) AnaMdanI prApti thAya che. ahIM e samasyA ubhI thAya che ke je paramAtmAne ApaNe kyAreya paNa joyA nathI, je Indriya, buddhi ane vacanathI para che, temanuM dhyAna ApaNe kevI rIte karI zakIe. dhyAna karavA mATe sAdhane zarU zarUmAM koIne koI mUrtimAna athavA sAkAra svarUpano AdhAra levo Avazyaka hoya che. ahIM A samasyAnA samAdhAna mATe ApaNe jaina dharmamAM batAvavAmAM AvelA paramAtmAnA be bhedo para dhyAna ApavuM joIe. jaina dharma anusAra paramAtmAnA be bheda A pramANe cheH () sakaLa (zarIra sahita) athavA sAkAra ane (2) niSkaLa (zarIra rahita) athavA nirAkAra. svayaM jIvana mukta thaIne je mahAtmA anya saMsArI manuSyone potAnA upadeza dvArA kalyANano mArga dekhADe che temane sakaLa athavA sAkAra paramAtmA kahevAmAM Ave che ane je zarIrathI mukta thaIne avinAzI paramadhAmanA svAmI banI cUkayA che, temane niSkaLa athavA nirAkAra paramAtmA che che. A bannemAM tattvataH koI bheda nathI. banne ja eka samAna sarvajJa ane sarvadraSTA hoya che. eTalA mATe sAdhaka potAnA upadezadAtA parameSThI athavA sAcA jIvanamukta mahAtmAnuM dhyAna karatAM karatAM A dhyAnanA sahAre nirAkAra paramAtmAnA dhyAnamAM lIna thaI jAya che. A pramANe jaina dharmamAM ukta samasyAnuM AsAnIthI samAdhAna thaI jAya che. sakaLa (sAkAra) ane niSkaLa (nirAkAra) nAmanA paramAtmAnA banne bhedone batAvatAM jenAmAmRtamAM kahevAmAM AvyuM cheH jinAgama (jaina dharmagraMtho)mAM paramAtmAnA be bheda kahevAmAM AvyA che - eka saphaLa paramAtmA ane bIjA nikaLI paramAtmA. sa-zarIra hovA chatAM paNa je jIvanamukta che ane kevalya avasthAne prApta karIne sarvajJa-sarvadarzI banI gayA che, evA arahanta parameSThIne sakaLa paramAtmA kahe che. tathA jemaNe sarva-karma baMdhanothI chuTIne avinAzI paramadhAma prApta karI lIdhuM che, evA anaMta guNonA
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 jaina dharmaH sAra saMdeza svAmI siddhaparameSThIne niSphaLa paramAtmA kahe che. sakaLa paramAtmAne sAkAra athavA saguNa paramAtmA ane niSphaLa paramAtmAne nirAkAra athavA nirguNa paramAtmAnA nAmathI saMbodhita karavAmAM Ave che.40 jJAnArNavamAM paNa A ja banne bhedono ullekha karatAM kahevAmAM AvyuM cheH sAkAra nirgatAkAra artha- paramAtmA kevA che, tenuM svarUpa kahe cheH prathama to sAkAra che (AkAra sahita che arthAt zarIrAkAra mUrtIka che) tathA nirgatAkAra (AkAra vagara) kaho nirAkAra paNa che. A ja banne bhedone batAvatAM haDhAlAmAM kahevAmAM AvyuM che ke paramAtmA potAnI banne ja avasthAomAM eka samAna badhAne jANanAra ane jonAra cheH paramAtmAnA be prakAra che- sakaLa(sAkAra) ane nikaLa (nirAkAra) ( / ) zrI arihanta paramAtmA teo sakaLa (zarIra sahIta) paramAtmA che, (2) siddha paramAtmA nikaLa paramAtmA che. teo banne sarvajJa hovAthI loka ane aloka sahita sarva padArthonuM trikALavartI saMpUrNa svarUpa eka samayamAM yugapat (eka sAthe) jANanAra, jonAra badhAnA jJAtA-draSTA che.42 A pramANe sAkAra paramAtmAnA dhyAnanA sahAre sAdhaka nirAkAra paramAtmAnA dhyAnamAM lIna thaIne paramAtmA banI jAya che. paramAtmAnI prApti athavA avinAzI mokSasukhanI prApti mATe traNa vAtonI AvazyakatA hoya cheH (1) guruthI dIkSA prApta karavI (2) tenA anusAra niyamitarUpathI abhyAsa karavo ane (3) emanA phaLasvarUpe bAhya padArthothI bhinna AtmasvarUpano anubhava prApta karavo. pahelAM kahevAmAM AvI cUkyuM che ke gurue jIvana mukta hovuM joIe. je svayaM mukta nathI, te bIjAne muktino upadeza kevI rIte ApI zake? je svayaM muktinA mArgathI paricita nathI, te bIjAMone muktino mArga kevI rIte batAvI zake che?
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAthI paramAtmA 343 abhyAsa karavA mATe abhyAsIe ekAMta sthAnamAM besIne potAnI indriyone bAhya viSayothI haTAvIne, cittane ekAgra karIne tathA ALasa, niMdrA ane asAvadhAnI (lAparavAhI)ne dUra karIne potAnA aMtaramAM dhyAna lagAvavuM joIe. janma-janmAMtara thI je dhyAna bAhya viSayomAM lAgeluM rahyuM che tene dhIredhIre ja aMtaramAM lagAvI zakAya che. eTalA mATe emAM utAvaLa karavI joIe nahIM. jema-jema dhyAna aMtaramAM lAgavA lAge che, tema-tema AMtarika AnaMda maLavA lAge che ane sAMsArika viSayonuM sukha phIkuM lAgavA lAge che. tyAre AtmAnubhava athavA AtmasAkSAtkAra ja abhyAsInA jIvananuM lakSya banI jAya che. te saMsAranA lobhAmaNA viSayothI AkRSTa (Asakata) athavA prabhAvita thato nathI. te A saMsAramAM anAsakta bhAvathI vyavahAra kare che ane ekamAtra paramAtmabhAvanI prAptinI ja abhilASA rAkhe che. A vAtone jainadharmAmRta mAM A pramANe spaSTa karavAmAM AvI che. je * puruSa gurunA upadezathI, abhyAsathI ane saMviti arthAt svAnubhavathI sva ane paranA aMtara-bhedane jANe che te ja puruSa niraMtara mokSasukhano anubhava kare che.43 jaina dharma anusAra sAcA guru "jIna, zuddha, buddha, nirAmaya (rAgadveSa vagere rogothI mukata) sarvajJa, sarvadarzI ane kevalajJAnanA dhAraka arahanna parameSThI kahevAya che. te aMrahanta avasthAmAM rahetAM teo sarvadezomAM vihAra karIne ane bhavya jIvone mokSamArgano upadeza ApIne aMtamAM ... sarva karmathI rahita thaIne teo arahanta parameSThI nirvANane prApta thaI jAya che.'4 abhyAsa ane Atmanubhavane jainadharmAmRtamAM A pramANe spaSTa karavAmAM Avyo cheH citta-vikSepa (vyagratAthI) rahita thaIne ane ekAMta sthAnamAM besIne AtmAnA vItarAga zuddha svarUpanI bhAvanA karavAne abhyAsa kahe che. jenA cittamAM rAga-dveSAdirUpa koI prakArano vikSepa na hoya, je jana-saMparkathI rahita ekAMta zAMta sthAna para avasthita hoya ane
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 jaina dharma sAra saMdeza heya-upAdeyarUpa (choDavA ane grahaNa karavA yogya) tattva viSayamAM jenI nizcala buddhi hoya, evo yogI saMyamI jitendriya puruSa abhiyogathI arthAt ALasa, nidrA ane pramAda vagerene dUra karIne potAnA AtmAnA yathArtha svarUpanI bhAvanA (dhyAna) kare. jeNe AtmabhAvanAno abhyAsa karavAno hamaNAM AraMbha karyo che, te yogIne potAnA purANA saMskArone kAraNe bAhya-viSayomAM sukha mAlUma thAya che ane AtmasvarUpanI bhAvanAmAM duHkha pratIta thAya che. paraMtu yathAvat AtmasvarUpane jANIne tenI (daDha) bhAvanAvALA yogIne bAhya viSayomAM duHkhanI pratIti thavA lAge che ane potAnA AtmAnA svarUpa ciMtanamAM ja sukhanI anubhUti thAya che. saMvitti arthAt AtmAnubhUti athavA svAnubhavamAM jema-jema uttama tattva arthAt AtmAnuM zuddha svarUpa sanmukha AvatuM jAya che, tema-tema ja sahaja sulabha paNa indriyonA viSaya arucikara lAgavA lAge che. ane jema-jema sahaja sulabha paNa indriya-viSaya arucikara lAgavA lAge che, tema-tema ja svAnubhavamAM AtmAnuM zuddha svarUpa sAme AvatuM jAya che. jene svAtma-saMvitti (potAnA AtmAno nijI anubhava athavA anubhUti) thaI jAya che, tene A samasta jagat IndrajALa (mAyAjALa) samAna dekhAvA lAge che, te mAtra svAtma-svarUpanA lAbhanI ja abhilASA kare che, ane koI vastune pAmavAnI IcchA tene rahetI nathI. jo kadAcit koI padArthamAM tenI pravRtti thaI jAya che, to tene atyaMta pazcAttApa thAya che. manuSyonI sAthe besIne manoraMjana karavAmAM tene koI AnaMda Avato nathI, eTalA mATe te ekAMta vAsanI icchA kare che.45 manuSya ghaNuM ja saMvedanazIla prANI che. je sArA ane bUrA vyakitao, padArtho ane guNonuM te smaraNa, ciMtana ane dhyAna kare che, temanA samAna te banI jAya che. A ja kAraNa che ke, jainadharmamAM smaraNa ane dhyAnane vizeSa mahatva ApavAmAM AvyuM che ane sAdhakone Atmatattva athavA paramAtmatattvanuM
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 345 AtmAthI paramAtmA ciMtana ane dhyAna karavAno upadeza ApavAmAM Avyo che. sadguru athavA arahanta deva parama pavitra ane sadgaNonA bhaMDAra hoya che. eTalA mATe temanA prati karavAmAM AvelI bhakti ApameLe bhaktonA hRdayanA melane dhoIne temane pavitra karI de che. A pramANe je bhakta sAkAra paramAtmArUpa sAcA mahAtmA athavA arahanta devanA prati bhakti-bhAva rAkhIne daDhatAnI sAthe abhyAsamAM lAge che te potAnI bhakti-pUrNa sAdhanA dvArA paramAtmA banI jAya che. nAthUrAma DoMgarIya jaine A viSayane ghaNI ja spaSTatAnI sAthe samajAvyo che. e samajAvatAM ke koInA guNa-doSothI manuSya kevI rIte prabhAvita thAya che ane kevI rIte paramArthano rAha batAvanAra sadguru athavA arahanta devanA prati tenI bhakti umaTI paDe che, teo kahe cheH guNonuM ciMtavana karavAthI guNo ane doSonA vicAra karavAthI doSonI vRddhi thavI svAbhAvika niyama che. pachI paramAtmAnA guNonuM, je ke mohAdi Atmazatruo para vIratApUrvaka vijaya prApta karIne Adarza banI cUkayA che, ciMtavana karIne ApaNe loko paNa, je ke rAga, dveSa mohAdikanA kAraNe potAnI vAstavikatAne bhUlelA chIe ane durbhAvanAo ane vAsanAonI jaMjIramAM jakaDAyelA chIe, jo Atmazatruo para vIratApUrvaka vijaya prApta karavAnI alaukika kaLAne zIkhI laIe ane Atmabodha ane jAgRtine prApta karIne duHkha sAgaranA vamaLanA cakkarathI nIkaLavAno upAya jANI laIe to emAM Azcarya ja zuM che? zraddhAno bhaktinI sAthe atUTa saMbaMdha che. je vyaktimAM guNa hoya che, mAnavIya viveka zraddhApUrvaka tenA svabhAvathI bhakta banI jAya che. pachI jene ApaNe pavitra samajatA hoIe ane potAnA sanmArga pradarzakanA rUpamAM mahAna upakArI paNa mAnatA hoIe, ane tenA jevA sukhI, pUrNa ane nirdoSa banavAnI utkaMThA paNa ApaNA aMtaHkaraNamAM ghara karela hoya, tathA je vizvanA zreSThamAM zreSTha lokomAM paNa Adarza ane sarvazreSTha vyakita hoya, tenA prati hRdayamAM zraddhA thaI jatAM bhaktino strota umaTI paDavo e to ghaNuM ja svAbhAvika che.
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 jaina dharma sAra saMdeza te bhakita-strota umaTI paDavAthI ... tenAM guNagAna, namaskAra ane prArthanA vagere karIne tenA premanA divya pravAhamAM pravAhita thaI javuM jarA paNa Azcaryajanaka nathI... tenA pavitra guNonI smRti ApaNA malina hRdayane doSo ane pApothI rahita karIne pavitra karI de che. je pramANe sUryathI dUra ane vItarAga rahevA mAM paNa hajAro mAIla dUra rahenAra kamaLa tenI prabhA mAtrathI praphullita thaI jAya che ane rAtrino bhayAnaka aMdhakAra jota-jotAmAM vilIna thaI jAya che, te ja pramANe bhavya puruSonA bhakitabhAvathI pUrNa hRdaya kamaLa bhagavAnanA darzana to dUra, nAma mAtrathI praphullita thaI jAya che. enAthI temane e samaye je anupama AnaMda, apUrva zAMti ane saMtoSa prApta thAya che te kathana nahIM, anubhava karavAnI cIja che.46 A pramANe sAcI bhakti dvArA bhakta bhagavAna banI jAya che. AtmA paramAtmA banI jAya che. ene jainadharmAmRtamAM eka upamA dvArA A pramANe samajAvavAmAM AvyuM cheH A AtmA potAnAthI bhinna aInta, siddharUpa paramAtmAnI upAsanA (bhakita) karIne temanA samAna paramAtmA thaI jAya che. jevI rIte dIpakathI bhinna vATa paNa dIpakanI upAsanA karIne dIpakarUpa thaI jAya che.? ahIM A vAtane sArI rIte yAda rAkhavI Avazyaka che ke bhaktanI bhakti sAcI ane gahana hovI joIe, kevaLa uparI ane banAvaTI nahIM. ene spaSTa karatAM nAthurAma DoMgarIya jena kahe cheH je pramANe samudranA ataLa taLa (garbha) mAM bharelA bahumUlya ratna, upara DUbakI lagAvanArA athavA utarAvanArA vyakitaonA hAtha lAgatAM nathI, te ja pramANe bhArapUrvaka tanmaya thaIne bhagavad bhakitamAM magna thayA vinA ane vItarAgatAnuM adhyayana karyA vinA te cIja (paramAtma tattvonI prApti thaI zakatI nathI.18
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAthI paramAtmA ahIM e sArI-rIte yAda rAkhavuM joIe ke AtmAnA paramAtmA banavAno artha AtmAno potAnAthI koI bhinna padArtha banI javAno nathI, balake tenA potAnA ja vAstavika svarUpanI oLakhANa karI levAno che. jayAM sudhI AtmA karmothI utpanna sthULa, sUkSma ane kAraNa zarIrathI DhaMkAyelo rahe che tyAM sudhI tenuM vAstavika svarUpa chupAyela rahe che. paNa jyAre dhyAnanA baLathI karma naSTa thaI jAya che ane traNeya zarIranA paDadA haTI jAya che tyAre parama prakAzamaya AtmAnuM vAstavika svarUpa potAnI-jAte pragaTa thaI jAya che ane te paramAtmA banI jAya che. A tathyane jJAnArNavamAM A pramANe samajAvavAmAM AvyuM cheH A AtmA svayaM sAkSAt guNarUpI ratnono bharelo samudra che tathA e ja AtmA sarvajJa che, sarvadarzI che, sarvanAM hitarUpa che, samasta padArthomAM vyApta che, parameSThI (paramapadamAM sthita) che ane niraMjana che, arthAt jemAM koI prakAranI kAlimA nathI. A AtmA svayaM to jayotirmaya (prakAzamaya) che, paNa A traNa prakAranA zarIro(sthULa, sUkSma ane kAraNa zarIra)thI DhaMkAyelo che. jayAM sudhI ene potAnI jAtanuM jJAna thaI jatuM nathI tyAM sudhI bhalA A baMdhanathI kevI rIte chuTI zake che? jyAre A AtmA vizuddha dhyAnanA baLathI karmarUpI IMdhaNone bhasma karI de che tyAre e svayaM ja sAkSAt paramAtmA thaI jAya che, A nizcaya che. A AtmAnA guNono samasta samUha dhyAnathI ja pragaTa thAya che tathA dhyAnathI ja anAdikALanI saMcita karelI karma-saMtati (karmonI paraMparA) naSTa thAya che. moharUpI kIcaDa naSTa thatAM tathA bhramamAM nAkhanArA rAga vagere doSo pUrI rIte zAMta thaI jatAM yogI jana(abhyAsI) potAnAmAM ja paramAtmAnA svarUpane jue che, arthAt anubhava kare che. 347
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 jaina dharmaH sAra saMdeza ajJAnathI bhraSTa cittavALo jIva potAnA vAstavika svarUpathI dUra thaI jAya che, paNa samyajJAna (yathArtha jJAna)thI suvAsita thaI jatAM te ja potAnA ataMramAM prabhu paramAtmAne jue che.9 AtmAnA yathArtha svarUpano anubhava thaI javAthI e spaSTa thaI jAya che ke A AtmA vAstavamAM paramAtmA ja che. A ekatAnA jJAnathI atabhAva bilakula maTI jAya che; AtmA ane paramAtmAmAM koI aMtara rahI jatuM nathI. ene spaSTa karatAM jainadharmAmRtamAM kahevAmAM AvyuM cheH yaH parAtmA sa evA N yo'haM sa paramastataH / je paramAtmA che, te ja huM chuM, tathA je svAnubhavagamya huM chuM, te ja paramAtmA che. A pramANe jJAnAvimAM paNa kahevAmAM AvyuM cheH yaH siddhAtmA paraH soDae yo'haM sa paramezvaraH / / je siddhAtmA (pUrNatA prApta AtmA)nuM svarUpa che te ja paramAtmarUpa huM chuM ane je huM chuM te ja paramAtmA che. AtmA ane paramAtmAnA abheda athavA ekarUpa thavAnuM A jJAna buddhi ane vacanano viSaya nathI, balake sAkSAt svAnubhava (potAno nijI anubhava)no viSaya che. ene batAvatAM jainadharmAmRtamAM kahevAmAM AvyuM cheH AtmasvarUpane bIjAothI sAMbhaLatAM tathA bIjAone potanA mukhathI bolIne samajAvatAM paNa jayAM sudhI jIvane zarIrathI AtmAnA bhinna thavAno anubhava thato nathI tyAM sudhI te mokSane pAtra banato nathI. 52 A anubhavanI prApti mATe ghara choDIne vana javAnI AvazyakatA nathI, kAraNa ke A to eka AMtarika anubhava che je kyAMya bahArathI nahIM, balake potAnA aMtarathI ja prApta thAya che. ene spaSTa karatAM jainadharmAmRtamAM kahevAmAM AvyuM cheH
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 349 AtmAthI paramAtmA AtmasvarUpanA sAkSAtkArathI rahita ajJAnI jIvone, A gAma che. A araNya(vana)' che, A be prakAranA nivAsonI kalpanA hoya che, paraMtu AtmAno sAkSAtkAra karanAra jJAnIjanonuM to rAgAdi-rahita nizcala AtmA ja nivAsa sthAna che.53 A pramANe sAcA sAdhakonI samasta sAdhanA aMtarmukhI hoya che. teo koI sAcA mArgadarzaka gusnA upadezAnusAra samyaka darzana (zraddhA), samyakajJAna ane samyaka cAritrane grahaNa karIne smaraNa, ciMtana ane dhyAnanA aMtarmukhI abhyAsanA sahAre potAnA samasta karmone naSTa karI de che. enA phaLasvarUpe teo AtmAthI paramAtmA banI jAya che, je manuSya-jIvananuM vAstavika lakSya che.
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA 1. 2. 3. 4. adhyAya 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. saMdarbha sUci raNajItasiMha kUmaTa, dhyAnase svabodha, prAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, 2007, pR.XIX hukamacaMda bhArilla-saMpAdaka, bRhajinavANI saMgraha, dasam saMskaraNa, akhila bhAratIya jaina yuvA pheDarezana, jayapura, 2006, pR.644 zrI AtmArAmajI mahArAja, zrI jainatattva kalikA vikAsa, tRtIya saMskaraNa, AtmajJAna-zramaNa-ziva Agama prakAzana samiti, ludhiyAnA, 2004, pR.9 vahI, pR. 10 - 1 paMDita ToDaramala, mokSamArga prakAzaka, satsAhitya prakAzana evaM pracAra vibhAga, jayapura, 1989, pR.10 tiloyapaNattI 1/1476-78 skanda purANa, adhyAya 37 saMgave, vilAsa e. AsapekTsa opha jaina rilijana, bIju saMskaraNa, nyu dilhIH bhAratIya jJAnapITha, 1999, pR.23 epigrAphikA iMDikA 1.386, abhilekha VIII vahI / .383, abhilekha III vahI 1.396, abhilekha VIII Rgaveda X.136.1-3; IV.6.8; V.1.22 ane VIII.8.24 Rgveda, maMDala 2, sUkta 33, varga 17 saMgave, vilAsa e.,AsapekTsa opha jaina rilijana, bIju saMskaraNa, nyu dilhIH bhAratIya jJAnapITha, 1999, pR.21 350
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 351 saMdarbha sUci 1. uttarAdhyayana sUtra XXII.3-4 12, epigrAphikA iMDikA ..389 ane 1.208-210 13. kalpasUtra 150 mAM enuM nAma azvasena ApavAmAM AvyuM che. kalpasUtra 168 15. uttarAdhyayana sUtra XXIII.23 16. uttarAdhyayana sUtra XXIII.29 | uttarAdhyayana sUtra XXIII.24 ane 30 18. uttarAdhyayana sUtra XXIII.25-32 kalpa sUtramAM kahevAmAM AvyuM che ke valabhInuM saMmelana mahAvIranuM parinirvANa (IsA pUrva 527)nA 980 ke 993 varSa pachI thayuM hatuM je anusAra A saMmelana athavA to lagabhaga isvIsana 454 mA athavA tenA 13 varSa bAda lagabhaga isvIsana 467mAM thayuM haze. 20. jaina sUtrAja, bhAga 1, sekreDa buksa oNpha dha IsTa, aMka XXII, saMpAdaka, ekameksamUlara, anuvAdaka, haramana jAkobI, punarmudraNa, dilhIH motIlAla banArasIdAsa, 1964, prastAvanA, pR.3IVI adhyAya 2 1. nAthurAma DoMgarIya jaina, jena-dharma, jaina dharma prakAzaka kAryAlaya, dvitiya saMskaraNa, bijanaura, 1941, pR.16-17 2. narendra vidyArthI (sampAdaka), varNa-vANI, prathama bhAga "paMcama saMskaraNa, zrI gaNezaprasAda varmI jaina granthamAlA, vArANasI, 1968, pR.369 377 3 nAthurAma DoMgarIya jena, jaina-dharma, "jainadharma" prakAzaka kAryAlaya, dvitiya saMskaraNa, bijanaura 1941, pR.26 paramAtma prakAza, mUla 2/68 rAjacandra granthamAlA, dvitiya saMskaraNa, vikrama saMvata 2017 5. mahApurANa 47 302, bhAratIya jJAnapITha, banArasa, 1951 6. cAritrasAra 31, mahAbIrajI prakAzana, vIra nirvANa saMvata 2488 1. pravacanasAra tAtparya vRtti,7 8 9
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 jaina dharma sAra saMdeza 8. sarvArthasiddhi 9 2 409 11 (ISTa sthAne dhanne Iti dharma), bhAratIya jJAnapITha banArasa, 1955 rAjavArtika 9/2/3/59/32, bhAratIya jJAnapITha banArasa, vi.saMvata, 2008 ratnakaraSTha zrAvakAcAra 2 (saMsAra duHkhata satyAnuM, yo dharatyutame sukhe) 1, mahApurANa 2 37 2. paMcAdhyAyI uttarArdha 715, paMDita devakInaMdana, 1932 13. zubhacandrAcArya, jJAnArNava 2104, pannAlAla bAklIvAla (hindI anuvAdaka), zrI paramazruta prabhAvaka maMDala, muMbaI, 1927, pR.- 50 4. bodha pAhuDa, mUla 25, mANika caMdra granthamAlA, muMbaI, vikrama savaMta 1977 5. kurala kAvya 252, paM. govindarAja jaina zAstrI, vIra nirvANa saMvata 2480 16, zubhacandrAcArya, jJAnArNava 2101, pannAlAla bAllIvAla (hindI anuvAdaka), zrI paramazrata prabhAvaka maMDala, muMbaI 1927, pR.49 7. nAthurAma DoMgarIya jaina, jaina-dharma, "jaina dharma" prakAzana kAryAlaya dvitiya saMskaraNa, bijanaura 1941, pR.26-27 18. rAjavArtika 6 13 5 5246, bhAratIya jJAnapITha banArasa, vikrama saMvata 2008 19. dravyasaMgraha TIkA 35 145 3, dilhI prakAzana, 1953 20. sarvArthasiddhi 97 419 2, bhAratIya jJAnapITha, banArasa 1955 2. kArtikeyAnuprekSA 478, rAjacandra granthamAlA, 1960 22. darzana pAhuDa TIkA 985, mANika candra granthamAlA, muMbaI vikrama saMvata 1977 23 narendra vidyArthI (saMpAdaka), vargI-vANI, prathama bhAga, paMcama saMskaraNa, zrIgaNezaprasAda varmI jaina grantha mAlA, vArANasI, 1968, pR. 74 13 24. vahI, pR.162-163 #1 ane 3 25 rAjavArtika 89 5 574 32 26. dhavalA 12 4, 2, 8, 8 283 8, amarAvatI prakAzana 27. narendra vidyArthI (saMpAdaka), varNa-vANI, prathama bhAga, paMcama saMskaraNa, zrIgaNeza prasAdavartI jaina grantha mAlA, vArANasI, 1968, pR. 75 20 28. tattvArthAdhigama sUtra, 9 6,je.ela.jenI (saMpAdaka), dhi senTrala jaina pabliziMga hAusa, ArA
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdarbha sUci 353 29. cAritrasAra 58 1, mahAvIrajI prakAzana, vIra nirvANa saMvata 2488 30.. zubhacandrAcArya, jJAnArNava 2/10/20, pannAlAla bAkalIvAla (hindI anuvAdaka), zrI paramazruta prabhAvaka maMDala, muMbaI, 1927 31. ratnakaraNDa zrAvakAcAra 3; kArtikeyAnuprekSA mUla 478; tattvAnusAsana 51; ane dravyasaMgraha TIkA 145/3 paNa juo. 32. puruSArthasiddhayupAya 220 33. nAthurAma DoMgarIya jaina, jena-dharma 'jainadharma prakAzaka kAryAlaya, dvitiya saMskaraNa, bijanaura 1941 pR.31 34. narendra vidyArthI (saMpAdaka), varNa-vANI, prathama bhAga, paMcama saMskaraNa, zrIgaNeza prasAdavarNa jaina grantha mAlA, vArANasI, 1968, pR. 31 # 36 35. bhAva pAhuDa, mUla 85, mANikacaMdra granthamAlA, muMbaI, vikrama saMvata 1977 36. bhAva pAhuDa, mUla 83; paramAtma prakAza, mUla 2/68 ane tattvAnuzAsana para 37. nAthurAma DoMgarIya jaina, jaina-dharma jainadharma prakAzana kAryAlaya, dvitiya saMskaraNa, bijanaura 1941, pR.31 38, kAnajI svAmI, mokSamArga prakAzakanI kiraNo, kahAna jene zAstramAlA, puSpa 44, svAdhyAya maMdira TrasTa sonagaDha, vIra saMvata 2476, pR.18 39. vahI, pR.191 40. narendra vidyArthI (saMpAdaka), varNa-vANI, prathama bhAga, paMcama saMskaraNa, zrIgaNeza prasAdavarNa jaina grantha mAlA, vArANasI, 1968, pR. 73/2 4. vahI, pR. 73/4 42. hIrAlAla jaina, jainadharmAmRta, dvitiya saMskaraNa, bhAratIya jJAnapITha, vArANasI 1965 pR.31 43yogasAra yogendu deva, gAthA 65 44. paramAtma prakAza TIkA 2/68/190/8, rAjacaMdra graMthamAlA, dvitIya saMskaraNa, vikrama saMvata 2017 45. zubhacandrAcArya, jJAnArNava 2/10/21, pannAlAla bAkalIvAla (hindI anuvAdaka), zrI paramazrata prabhAvaka maMDala, muMbaI, 1927 46. vahI, 2/10/6, 11, 13 ane 15
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 jaina dharmaH sAra saMdeza 47. narendra vidyArthI (saMpAdaka), varNI-vANI, prathama bhAga, paMcama saMskaraNa, zrIgaNezaprasAda varNI jaina grantha mAlA, vArANasI, 1968, pR. 75 #2 48. kurala kAvya 46 paMDita goviMdarAja jaina zAstrI, vIra nivArNa saMvata 2480 nAthUrAma DoMgarIya jaina, jena-dharma 'jainadharma' prakAzaka kAryAlaya, dvitiya saMskaraNa, bijanaura 1941, pR.3 49. 5. vahI, pR.34 narendra vidyArthI (saMpAdaka), varNI-vANI, prathama bhAga, paMcama saMskaraNa, zrIgaNezaprasAda varNI jaina granthamAlA, vArANasI, 1968, pR. 101/4 52. nAthUrAma DoMgarIya jaina, jena-dharma 'jainadharma' prakAzaka kAryAlaya, dvitIya saMskaraNa, bijanaura 1941, pR.15 51. 53. vahI, pR.20 54. vahI, pR.21-22 55. vahI, pR.24 paMDita ToDaramala, mokSamArga prakAzaka, saMpAdaka-hukamacaMda bhArilla, satsAhitya prakAzana ane pracAra vibhAga, jayapura, 1989 prastAvanA, pR.25 hukamacaMda bhArilla, tIrthaMkara mahAvIra ane temanA sarvodaya tIrtha, cothu saMskaraNa, zrI vItarAga-vijJAna sAhitya prakAzana, AgarA, 1975, pR.1/32 nAthUrAma DoMgarIya jaina, jena-dharma, 'jainadharma' prakAzaka kAryAlaya, dvitiya saMskaraNa, bijanaura 1941, pR.32 gaNezaprasAda varNI, varNI-vANI, prathama bhAga, paMcama saMskaraNa, saMpAdaka, narendra vidyArthI, zrI gaNezaprasAda varNI jaina graMtha mAlA, vArANasI, 1968, pR.74/15 nAthUrAma DoMgarIya jaina, jena-dharma 'jainadharma' prakAzaka kAryAlaya, dvitiya saMskaraNa, bijanaura 1941, pR.23-24 vahI, pR.23 ane 25 zubhacandrAcArya, jJAnArNava 22/14, pannAlAla bAkalIvAla (hindI anuvAdaka), zrI paramazruta prabhAvaka maMDala, muMbaI, 1927 pR.234 vahI rara 19, pR.235 bhAva pAhuDa, mUla 3/5/89, mANikacaMdra graMthamAlA, muMbaI, vikrama saMvata 1977 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64.
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdarbha sUci 355 5. gaNezaprasAda varNI, varNI-vANI, prathama bhAga, paMcama saMskaraNa, narendra vidyArthI, (saMpAdaka) zrI gaNezaprasAda varNI jaina graMtha mAlA, vArANasI, 1968, pR. 15 #4, pR.16#7 ane, 8, pR. 17# 13, pa.19 #33 ane pU.20 #42 vahI, pR.30 # 22 66. 7. nAthUrAma DoMgarIya jaina, jena-dharma 'jainadharma' prakAzaka kAryAlaya, dvitiya saMskaraNa, bijanaura, 1941, pR.27 gaNezaprasAda varNI, varNI-vANI, prathama bhAga, paMcama saMskaraNa, saMpAdaka, narendra vidyArthI, zrI gaNezaprasAda varNI jaina graMtha mAlA, vArANasI, 1968, pR.74 # 13 9. vahI, pR.15 #2 kAnajI svAmI, mokSamArga prakAzakanI kiraNoM, kahAna jaina zAstramAlA, puSpa 44, jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha, vIra saMvata 2476, pR.191 paMDita ToDaramala, mokSamArga prakAzaka, satsAhitya prakAzana ane pracAra vibhAga, jayapura, 1989, pR. prastAvanA, pR.32 72. hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, dvitiya saMskaraNa, bhAratIya jJAnapITha prakAzana, vArANasI 1965 pR.96 73. nAthurAma DoMgarIya jaina, jaina-dharma 'jainadharma' prakAzaka kAryAlaya, dvitiya saMskaraNa, bijanaura 1941, pR.39 gaNezaprasAda varNI, varNI-vANI, prathama bhAga, paMcama saMskaraNa, saMpAdaka, narendra vidyArthI, zrI gaNezaprasAda varNI jaina graMtha mAlA, vArANasI, 68. 70. 71. 74. 1968, .29 # 210 bhagavatI ArAdhanA, chaMda mUlagAthA, 3/ 1347, sakhArAma dozI, solApura, 1935 AcArya kundhusAgara, sudharmopadezAmRtasAra, AcArya kundhusAgara graMtha mAlA, solApura, 1940, pR.63 7. hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, dvitIya saMskaraNa, bhAratIya jJAnapITha prakAzana, vArANasI, 1965, pR.64 gaNezaprasAda varNI, varNI-vANI, prathama bhAga, paMcama saMskaraNa, saMpAdaka, narendra vidyArthI, zrI gaNezaprasAda varNI jaina graMtha mAlA, vArANasI, 75. 76. 78. 1968, pR.182 # 1, pR. 183 # 13, pR.183 # 14, pR.344, pR.20 # 39, pR.106 #7, pR. 20 #41, ane pR. 178 # 16
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 jaina dharma sAra saMdeza 19. aSTapAhuDa (bhAva pAhuDa), gAthA 67, 68 ane 73; hukamacaMda bhArila (hindI anuvAda), tIrthakara mahAvIra ane temanA sarvodaya tIrtha, dvitiya saMskaraNa, zrI vItarAga-vijJAna sAhitya prakAzana, AgarA, 1975, pR.133 80. gRhastho mokSamArgastho nirmoho naiva mohavAn anagAro gRhI zreyAn nirmohI mohinI muneH | jainadharmAmRta, hIrAlAla jaina (saMpAdaka), pR.96-97, juo samantabhadra kRta ratnakaraSTha zrAvakAcAra, zloka 33 . paMDita ToDaramala, mokSamArga prakAzaka, dasama saMkraNa, hukamacaMda bhArilla (saMpAdaka), satsAhitya prakAzana ane pracAra vibhAga, pura, 1989, pR.15-17 82.. gaNezaprasAda varNI, varNa-vANI, prathama bhAga, paMcama saMskaraNa, saMpAdaka, narendra vidyArthI, zrI gaNezaprasAda varmI jaina graMtha mAlA, vArANasI,. 1968, pR.17 # 15 83. zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 2/4/60 vahI.pR.82 84. bhAva pAhuDa, mUla 84 ane samayasAra, mUla 154 85. nayacakra bRhada gAthA 291 ane 376, mANikacaMdra graMthamAlA, muMbaI vikramI saMvat 1977 86. samayasAra, pravacanakAra-gaNezaprasAda varNa, saMpAdaka-paMDita pannAlAla, zrI gaNezAprasAda varNa graMthamAlA, vArANasI, 1969, pR. prastAvanA 26 87. rayaNasAra, gAthA 70 88, amRtAzIti 59 adhyAya 3 1. nAthurAma DoMgarIya jaina, jena-dharma, "jainadharma prakAzaka kAryAlaya, dvitiya saMskaraNa, bijanora, 1941, pR.34-35 ane 37 2. padarzana-samcaya 47 para guNaratnanI TIkA 3 tattvArthadhigama sUtra /:22 vahI II:23 5. siddhasena divAkarano nyAyAvatAra, zloka 31 ane nemicaMdra siddhAMta cakravartIno dravyasaMgraha, zloka 2
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdarbha sUci 357 6. hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, dvitiya saMskaraNa bhAratIya jJAnapITha prakAzana, vArANasI, 1965, pR.ra31-23ra 7. vahI, pR.229-230 8. tattvArthIdhigama sUtra VII:2 hukamacaMda bhAritsa, tIrthakra mahAvIra ane temanA sarvodaya tIrtha, cothu saMskaraNa, zrI vItarAga-vijJAna sAhitya prakAzana, AgarA, 1975, pR.13-14 10. tattvArthAdhigama sUtra IX:1. 1. vahI 1X:2 12. hIrAlAla jena (saMpAdaka), jainadharmAmRta, dvitiya saMskaraNa bhAratIya jJAnapITha, vArANasI 1965,XILpR.252 13. tattvArthadhigama sUtra :3 14. dhavalA pustaka 13, khaMDa 5, bhAga 4, sUtra 26; paMDita ToDaramala mokSa mArga, prakAzaka satsAhitya prakAzana tathA pracAra vibhAga, jayapura, 1984, pR.230mAM udbhUta 15 hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, dvitIya saMskaraNa bhAratIya jJAnapITha, vArANasI 1965 pR.rapa1 16 tattvArthadhigama sUtra 1.1 17. ratnakara7 zrAvakAcAra, zloka 4 hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, dvitIya saMskaraNa bhAratIya jJAnapITha, vArANasI 1965, II:3 pR.51 19. tattvArthAdhigama sUtra 1:2 20. paMDita ToDaramala, mokSamArga prakAzaka, satsAhitya prakAzana ane pracAra vibhAga, dasama saMskaraNa, jayapura, 1989, pR.323 21. puruSArthasiddhayupAya, zloka 216 22. hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, dvitiya saMskaraNa, bhAratIya jJAnapITha, vArANasI 1965 / 5, pR.52 23. nAthurAma DoMgarIya jaina, jaina-dharma jainadharma' prakAzaka kAryAlaya, dvitIya saMskaraNa, bijanaura 1941, pR.37-38
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 jaina dharma sAra saMdezA 24. narendra vidyArthI (saMpAdaka), vargI-vANI, prathama bhAga, paMcama saMskaraNa, zrIgaNezaprasAda varmI jaina grantha mAlA, vArANasI, 1968, pR. 345 ane 347 25. hIrAlAla jaina, jainadharmAmRta, dvitIya saMskaraNa, bhAratIya jJAnapITha, vArANasI 1965, II: 105-106 ane 15no bhAvArtha, pR.96 ane 99 26. hukamacaMda bhAritsa, tIrthaMkara mahAvIra ane temanA sarvodaya tIrtha zrI vItarAga vijJAna sAhitya prakAzana, cothu saMskaraNa, AgarA, 1975, pR.107 27. dravyasaMgraha, TIkA sahita zloka 43 ane 44 28. pramANa-mImAMsA para TIkA :1,26. 29. pakhaMDAgama para vIrasena kI dhavalA TIkA :1.4; esaH gopAlana, jaina darzananI parekhA, vAIlI IsTarna limiTeDa, nyu dilhI, 1973, pR.50mAM udbhUta 30. nathamala TATiyA, sTaDIjha Ina jaina philosophI, jaina kalcarala risarca sosAyaTI, banArasa, 1951, pR.73 3hukamacaMda bhAritsa, tIrthakara mahAvIra ane temanA sarvodaya tIrtha, zrI vItarAga vijJAna sAhitya prakAzana, cothu saMskaraNa, AgarA, 1975, pR.147 32. zubhacandrAcArya, jJAnArNava 7/8-9, anuvAdaka-pannAlAla bAlIvAla, zrI paramazrata prabhAvaka maMDala, 1927 pR.105 33. hIrAlAla jena (saMpAdaka), jainadharmAmRta, dvitIya saMskaraNa bhAratIya jJAnapITha prakAzana, vArANasI 1965 1:13, 14 ane 16, pR.109 34. dravyasaMgraha, zloka 46 35 hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, dvitiya saMskaraNa bhAratIya jJAnapITha prakAzana, vArANasI 1965 1:3, pR.113 36. paMDita ToDaramala, mokSamArga prakAzaka, satsAhitya prakAzana ane pracAra vibhAga, jayapura, 1989, pR.230 37. hukamacaMda bhAritsa, tIrthaMkara mahAvIra ane temanA sarvodaya tIrtha, cothu saMskaraNa, zrI vItarAga-vijJAna sAhitya prakAzana, AgarA, 1975, pR.185 38 AcArya jinasena, Adi purANa, prathama bhAga (saMpAdakaH pannAlAla jaina), sAtamuM saMskaraNa, bhAratIya jJAnapITha, nyu dilhI, 1944, parva 24, zloka 122, pR.585-586
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdarbha sUci 39. 40. 41. 42. 43. 1. 2. adhyAya 4 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 359 kAnajI svAmI, mokSamArga prakAzakanAM kiraNo, bIjo bhAga, dvitiya saMskaraNa, anuvAdakaH maganalAla jaina, zrI di.jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha, vIra saMvaMta 2486, pR.262-263 10. tattvArthAdhigama sUtra X.2 hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, dvitiya saMskaraNa, bhAratIya jJAnapITha prakAzana, nyu dilhI, 1965, XIII.6 pR.266 tattvArthAdhigama sUtra X.6 hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, dvitiya saMskaraNa bhAratIya jJAnapITha prakAzana, nyu dilhI, 1965, XIII.7, vizeSArtha, pR.268 amRtacaMdrasUri, puruSArthasiddhiyupAya, bhASATIkAsahita, zrI paramazruta prabhAvaka maMDala, muMbaI, 1915 zloka 44, pR.31 hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, bhAratIya jJAnapITha, kAzI, 1960, 9-10, .109 amRtacaMdrasUri, puruSArthasiddhiyupAya, bhASATIkAsahita, zloka 45, pR.32 hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, bhAratIya jJAnapITha kAzI, 1960,IV.II, 9-10, .109-110 amRtacaMdrasUri, puruSArthasiddhiyupAya, bhASATIkAsahita, zloka 51, pR.35 rAjavArtika, bhAratIya jJAnapITha prakAzana, 1952, 7/13/12/541/5; juo, jenendra siddhAntakoza, bhAga 1, pR.227 bhAratIya jJAnapITha prakAzana, dilhI, vArANasI 1944 zubhacandrAcArya, jJAnArNava hindI bhASAnuvAda sahita, zrI paramazruta prabhAvaka maMDala, muMbaI, 1927, VIII.9 pR.110 hIrAlAla jaina (saMkalana-anuvAda kartA), jina-vANI, bhAratIya jJAnapITha prakAzana, nyu dilhI, vArANasI, 1944 zloka 420-421, pR.107 ane 109 AcArAMga sUtra adhyAya 5 uddezya 5, gAthA 98 raNajIta siMha kUmaTa, dhyAna se svabodha, prAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, 2007, .71-72
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 jaina dharma sAra saMdeza 1. hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jenadharmAmRta, bhAratIya jJAnapITha kAzI, 1960,11.25 pR.116 12. hIrAlAla jena (saMklana-anuvAdakta), jina-vANI, bhAratIya, jJAnapITha prakAzana, nyu dilhI, vArANasI, 1944 zloka 409 ane 425, pR.105 ane 109 13. zubhacandrAcArya, jJAnArNava, pannAlAla bAkalIvAlakRta hindI bhASAnuvAda, zrI paramakRta prabhAvaka maMDala, 1972 muMbaI 25, 30, 31 ane 52, pR.111, 114 115 ane 19 14. vahI 7, pR.110 15. hIrAlAla jena (saMpAdaka), jainadharmAmRta, bhAratIya jJAnapITha, kAzI, 1960, 6, pR.107 16 nAthurAma DoMgarIya jaina, jaina-dharma, dvitiya saMskaraNa jaina dharma prakAzaka kAryAlaya bijanaura 1941, pR.63-64 7. vahI, pR.68 18. amRtacaMdrasUri, puruSArthasiddhayupAya, bhASATIkA sahita, zloka 77, pR.43 hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, bhAratIya jJAnapITha kAzI, 1960, IV.20, pR.114 20. nAthurAmaDe garIya jaina, na-dharma, jaina dharmaprakAza kAryAlaya, bijanera, 194, pR.9 zahukamacaMda bhAritsa, tIrthakara mahAvIra ane temanA sarvodaya tIrtha, tRtIya zrI vItarAga-vijJAna sAhitya prakAzana, AgarA, 1975, pR.193 22. nAthUrAma DoMgarIya jaina, jena-dharma, jaina dharma prakAzaka kAryAlaya, bijanaura 1941, pR.57 zubhacandrAcArya, jJAnArNava, hindI bhASAnuvAda sahita zrI paramazruta prabhAvaka maMDala, muMbaI 1927 VIII. 4 ane 47, pR.117 ane 118 24. hIrAlAla jaina (saMklana-anuvAdakartA), jina-vANI, bhAratIya jJAnapITha prakAzana, nyu dilhI, vArANasI, 1944 zloka 413 ane 415, pR.107 25. zubhacandrAcArya, jJAnArNava, hindI bhASAnuvAda sahita, VIII.32, 33, 42 ane 49, pR.115, 117 ane 118
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdarbha sUci | 361 26. hIrAlAla jena (saMpAdaka), jainadharmAmRta, bhAratIya jJAnapITha, kAzI, 1960 29, 31 ane 32, pR.17 27. zubhacandrAcArya, jJAnArNava, hindI bhASAnuvAda sahita, 35 ane 57, pR.116 ane 120 vahI, 55, pR.119 29. vahI, 48, pR.118 30. vahI, 38, ane 44 pR.16 ane 117 31 nAthurAma DoMgarIya jaina, jena-dharma, dvitiya saMskaraNa, jaina dharma prakAzaka kAryAlaya, bijanaura 1941, pR.52-53 pataMjali, yogasUtra ||.35 33. hIrAlAla jena (saMpAdaka), jainadharmAmRta, bhAratIya jJAnapITha, kAzI, 1960 IV.27-28, pR.116 34. zubhacandrAcArya, jJAnArNava, pannAlAla bAlIvAlakRta hindI bhASAnuvAda, zrI paramakRta prabhAvaka maMDala, muMbaI 1927, 13-14 ane 58, pR.112 ane 120 35. vahI, 12, 15 ane 51 pR.111, 112 ane 119 36. hIrAlAla jaina (saMkalana-anuvAdakta), jina-vANI, bhAratIya jJAnapITha prakAzana, nyu dilhI, vArANasI, 1944 zloka 417, pR.107 37. zubhacandrAcArya, jJAnArNava, pannAlAla bAkalIvAlakRta hindI bhASAnuvAda, zrI paramakRta prabhAvaka maMDala, muMbaI 1927, 16, pR.112 38. vahI, 17, pR.112 39. vahI 18, 21, 22 ane 24, pR.13-14 40. vahI, 23 ane 29, pR.114-115 vA. hukamacaMda bhAritsa, zAkAhAra, jainadarzananA pariprekSyamAM, paMdaramuM saMskaraNa, 1994, rAjezakumAra jaina tathA zAMtinAtha pATIla dvArA saMpAdita sUktisudhAmAM udbhUta, paMDita ToDaramala smAraka TrasTa, jayapura 2000 pR.90 42. hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, bhAratIya jJAnapITha, kAzI, 1960, 38, pR.119 amRtacaMdrasUri, puruSArthasiddhayupAya, bhASATIkA sahita, zrI parama zruta prabhAvaka maMDala, muMbaI, 1915, zloka 66, pR.39-40
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 1. adhyAya 5 2. 5. 3. 4. jaina dharmaH sAra saMdeza hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta IV, 41, pR.119-120 amRtacaMdrasUri, puruSArthasiddhayupAya, bhASATIkA sahita, zrI paramazruta prabhAvaka maMDala, muMbaI, 115, zloka 82, pR.45 sUtrakRtAMga 2.6.37-38, jaina sUtra, sekreDa buka opha dhi IsTa sIrija, aMka 45, pR.416 AcArAMga sUtra 1.1.6.5, jainasUtra, sekreDa buka opha dhi IsTa sIrija, aMka 22, pR.12 nAthUrAma DoMgarIya jaina, jaina-dharma, 'jainadharma' prakAzaka kAryAlaya, bijanaura, 1941, pR.85-86 amRtacaMdrasUri, puruSArthasiddhayupAya, bhASATIkA sahita, zrI paramazruta prabhAvaka maMDala, muMbaI, 1915, zloka 62, pR.38-39 hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, bhAratIya jJAnapITha, kAzI, 1952, IV.36, pR.125 vahI, IV.37, pR.125 hukamacaMda bhArilla, ciMtananI gaharAiyAM, dvitIya saMskaraNa, 1999, rAjezakumAra jaina evaM zAMtinAtha pATIla dvArA saMpAdita sUktisudhAmAM uddhRta, paMDita ToDaramala smAraka TrasTa, jayapura, 2000, pR.95 hIrAlAla jaina jina-vANI, bhAratIya jJAnapITha, nyu dilhI, 1975, 4.173 # 723 724 nAthUrAma DoMgarIya jaina, jaina-dharma dvitIya saMskaraNa, 'jainadharma' prakAzaka kAryAlaya, bijanaura 1941, pR.81-82 kArtikeyAnuprekSA, mUla 299, rAjacaMdra graMthamAlA, 1960 gaNezaprasAda varNI, varNI-vANI, prathama bhAga, paMcama saMskaraNa, saMpAdaka, narendra vidyArthI, zrIgaNezaprasAda varNI jaina graMthamAlA, vArANasI, 1968, 9.71 22 vahI, pR.75 17
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. 2 saMdarbha sUci 363 6. vahI, pR. 71 21 1. dolatarAma kRta chaThaDhAlA, saTIka, bIjI AvRtti, anuvAdaka-maganalAla jI jena, zrI seThI dhi. jaina graMthamAlA, vIra saMvata 2489, pR.11 zubhacandrAcArya, jJAnArNava 3/1-2, anuvAdaka-pannAlAla bAkalIvAla, zrI paramazrata prabhAvaka maMDala, muMbaI 1927, pR.61 9. caMpaka sAgarajI mahArAja, Atma-maMthana, zrI jaina sadAcAra sAhitya samiti, jUnAgaDha, 1965, pR.86 AcArya paddhanaMdi, anitya-bhAvanA (anityapaMcAzata), saMpAdaka ane anuvAdaka, jugala kizora mukhtAra, vIra-sevA-maMdira, sahAranapura, 1946 zloka 28, pR.21 u. vahI, zloka 4, pR.4 12. caMpaka sAgarajI mahArAja, Atma-maMthana, zrI jaina sadAcAra sAhitya samiti, jUnAgaDha, 1965, pR.71-72 13. AcArya paddhanaMdi, anitya-bhAvanA (anityapaMcAzata) saMpAdaka ane anuvAdaka, jugala kizora mukhtAra, vIra-sevA-maMdira, sahAranapura, 1946 zloka 26, pR.19-20 zubhacandrAcArya, jJAnArNava 1/49, anuvAdaka-pannAlAla bAkalIvAla, zrI paramakRta prabhAvaka maMDala, muMbaI, 1927, pR.15 15. AcArya padmanaMdi, anitya-bhAvanA (anityapaMcAzata) saMpAdaka ane anuvAdaka, jugala kizora mukhtAra, vIra-sevA-maMdira, sahAranapura, 1946 zloka 47, pR.34-35 16. caMpaka sAgarajI mahArAja, Atma-maMthana, zrI jaina sadAcAra sAhitya samiti, jUnAgaDha, 1965, pR.79 hirAlAla jena (saMpAdaka), jainadharmAmRta, bhAratIya jJAnapITha vArANasI, 1965 pR.276 18. AcArya paddhanaMdi, anitya-bhAvanA (anityapaMcAzata) saMpAdaka ane anuvAdaka, jugala kizora mukhtAra, vIra-sevA-maMdira, sahAranapura, 1946, bloka 19, pR.14-15
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. zubhacandrAcArya, jJAnArNava 1/46-47, anuvAdaka-pannAlAla bAkalIvAla, zrI paramazruta prabhAvaka maMDala, muMbai, 1927, pR.14 AcArya padmanaMdi, anitya-bhAvanA, zloka 20, pR.15 hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, pR.323 kuMthusAgarajI mahArAja, sudharmopadezAmRtasAra, AcArya kuMthusAgara graMtha mAlA, solApura, 1940 pR.94-95 31. . vahI, pR.81 30. 32. jaina dharmaH sAra saMdeza 33. vahI, zloka 7-8, pR.6-7 hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, bhAratIya jJAnapITha, vArANasI, 1965 pR.271 bRhajinavANI saMgraha (saMpAdaka hukamacaMda bhArilla)mAM saMkalita bhUdharadAsa kRta bAraha bhAvanA, dazama saMskaraNa, akhila bhAratIya jaina yuvA pheDarezana, jayapura 2006, pR.657 caMpaka sAgarajI mahArAja, Atma-maMthana, zrI jaina sadAcAra sAhitya samiti, jUnAgaDha, 1965, pR.86 gaNezaprasAda varNI, varNI-vANI, prathama bhAga, paMcama saMskaraNa, saMpAdaka - narendra vidyArthI, zrI gaNezaprasAda varNI jaina graMtha mAlA, vArANasI, 1968, .377/75 hukamacaMda bhArilla, vItarAga-vijJAna pAThamAlA, bhAga 2, navA saMskaraNa, paMDita ToDaramala smAraka TrasTa, jayapura pR.6 gaNezaprasAda varNI, varNI-vANI, prathama bhAga, paMcama saMskaraNa, saMpAdaka - narendra vidyArthI, zrI gaNezaprasAda varNI jaina graMtha mAlA, vArANasI, 1968, pR.235/94 hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, bhAratIya jJAnapITha vArANasI, 1965, .271/1 hukamacaMda bhArilla, tIrthaMkara mahAvIra ane temanA sarvodaya tIrtha, trIjuM saMskaraNa, zrI vItarAga-vijJAna sAhitya prakAzana, AgarA, 1975, pR.91 amitagati AcArya, tattvabhAvanA, TIkAkAra-brahmacArI sItalaprasAda,
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdarbha sUci mUlacaMda kisanadAsa kApaDiyA, surata, 1930, pR.15-16 gaNezaprasAda varNI, varNI-vANI, prathama bhAga, paMcama saMskaraNa, saMpAdaka - narendra vidyArthI, zrI gaNezaprasAda varNI jaina graMtha mAlA, vArANasI, 1968, pR.29/15 35. vahI, pR.228 # 41 ane pR.230 55 36. vahI, pR.234 # 86 vahI, pR.69 # 1-6 vahI, pR.22 # 1-3 vahI, pR.227# 31 ane pR. 230 # 52 ane 60 ane 5, 34. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 365 48. zubhacandrAcArya, jJAnArNava 24/1 anuvAdaka-pannAlAla bAkalIvAla, zrI paramazruta prabhAvaka maMDala, muMbaI 1927, pR.246 gaNezaprasAda varNI, varNI-vANI, prathama bhAga, paMcama saMskaraNa, saMpAdaka - narendra vidyArthI, zrI gaNezaprasAda varNI jaina graMtha mAlA, vArANasI, 1968, pR.6/41-43 ane pR.28/13 - AcArya padmanaMdi, anitya bhAvanA, zloka 17, pR.13-14 hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jina-vANI, bhAratIya jJAnapITha prakAzana, nyu dilhI, 1975, pR.199 dolatarAmakRta chahaDhAlA, saTIka, bIjI AvRtti, anuvAdaka-maganalAlajI jaina, zrI seThI dhi. jaina graMthamAlA, 1955, pR.150-152 gaNezaprasAda varNI, varNI-vANI, prathama bhAga, paMcama saMskaraNa, saMpAdakanarendra vidyArthI, zrI gaNezaprasAda varNI jaina graMtha mAlA, vArANasI, 1968, pR.370-371 # 17 ane rR.377 # 76 caMpaka sAgarajI mahArAja, Atma-maMthana, zrI jaina sadAcAra sAhitya samiti, jUnAgaDha, 1965, pR.87 - gaNezaprasAda varNI, varNI-vANI, prathama bhAga, paMcama saMskaraNa, saMpAdaka - narendra vidyArthI, zrI gaNezaprasAda varNI jaina graMtha mAlA, vArANasI, 1968, pR.238-239 # 107 ane #11f kuMthusAgarajI mahArAja, sudharmopadezAmRtasAra, AcArya kuMthusAgara graMtha
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 49. 50. 51. nAthUrAma DoMgarIya jaina, jena-dharma, dvitIya saMskaraNa, 'jainadharma' prakAzaka kAryAlaya, bijanaura 1941, pR.54-55 caMpaka sAgarajI mahArAja, Atma-maMthana, zrI jaina sadAcAra sAhitya samiti, jUnAgaDha, 1965, pR.89 53. vahI, pR. 10f 52. 54. 55. 56. 59. kuMthusAgarajI mahArAja, sudharmopadezAmRtasAra, pR.81 zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 4/57-58, pR.81-82 57. 5. gaNezaprasAda varNI, varNI-vANI, prathama bhAga, paMcama saMskaraNa, saMpAdakanarendra vidyArthI, zrI gaNezaprasAda varNI jaina graMtha mAlA, vArANasI, 1. 2. 3. mAlA, solApura, 1940, pR.80-81 kuMthusAgarajI mahArAja, zrAvaka pratikramaNasAra, tRtIya saMskaraNa, zikharacaMdra kapUra caMda jaina, jabalapura, 1957, pR.2-3 hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, pR.272 adhyAya 6 4. vahI, pR.76-77 5. jaina dharmaH sAra saMdeza kuMthusAgarajI mahArAja, zrAvaka pratikramaNasAra, tRtIya saMskaraNa, zikharacaMdra kapUra caMda jaina, jabalapura, 1957, pR.7 1968, ch.71 # 20 vahI, pR. 373 # 38 ane 39 kuMthusAgarajI mahArAja, zrAvaka pratikramaNasAra, saMzodhita tRtIya saMskaraNa, zikharacaMdra kapUracaMda jaina, jabalapura, 1957, pR.21 paMDita ToDaramala, mokSamArga prakAzaka, saMpAdaka hukmacaMda bhArilla, dasama saMskaraNa, satsAhitya prakAzana ane pracAra vibhAga, jyapura, 1989 prathama adhikAra pR.5 hukamacaMda bhArilla, tIrthaMkara mahAvIra ane temanA sarvodaya tIrtha, cothu saMskaraNa, zrI vItarAga-vijJAna sAhitya prakAzana, AgarA, 1975, pR.120-121 vahI, pR. 133 vahI, pR.127
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 367 saMdarbha sUci 6. gaNezaprasAda varNI, varNa-vANI, prathama bhAga, saMpAdaka - narendra vidyArthI, paMcama saMskaraNa, zrI gaNezaprasAda varmI jaina graMtha mAlA, vArANasI, 1968, pR.91 #1 1. amitagati AcArya, tattvabhAvanA, TIkAkAra-brahmacArI sItalaprasAda, mUlacaMda kisanadAsa kApaDiyA, sUrata, 1930, pR.268 8. hakamacaMda bhAri, tIrthakara mahAvIra ane temanA sarvodaya tIrtha, pR.149 9. vahI, pR.130 paMDita ToDaramala, mokSamArga prakAzaka, saMpAdaka-hukmacaMda bhAritsa, dasama saMskaraNa, satsAhitya prakAzana ane pracAra vibhAga, kyapura, 1989 prathama adhikAra pR.10 1. hukamacaMda bhAritsa, tIrthakara mahAvIra ane temanA sarvodaya tIrtha, pR.129-130 12. AcArya zrI kuMthusAgarajI mahArAja, sudharmopadezAmRtasAra, AcArya zrI kuMthusAgara graMthamAlA, solApura 1940, pR.49 3. zubhacandrAcArya, jJAnArNava, hindI anuvAdaka-pannAlAla bAkalIvAla, zrIparama zrutaprabhAvaka maMDala, muMbaI 1927, 42, 33-34 pR.437 14. harilAla jaina, vItarAga vijJAna, bhAga 2, dolatarAmajI racita chAhaDhAlA nI dvitIya DhAla para kAnajI svAmInA pravacana, zrI dhi jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha, 1971, pR.90 15 zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 2.1.22, pR.20 16. AcArya kuMthusAgarajI mahArAja, zrAvaka pratikramaNasAra, tRtIya saMskaraNa, zikharacaMdra kapUracaMda jaina, jabalapura, 1957, zloka 80, pR.90-91. 17. AcArya kuMthusAgarajI mahArAja, sudharmopadezAmRtasAra, AcArya zrI kuMthusAgara graMthamAlA, solApura, 1940, zloka 68-69 pR.so 18. pannAlAla jaina-saMpAdaka, rAma kathA, padyAnuvAda lekhaka-paMDita zrIguNabhadrajI jaina, jaina sAhitya prakAzana, nyu dilhI, 1970, pR.306 19. brahmacArI mUlazaMkara desAI, deva guru zAstranuM svarUpa, jaina darzana vidyAlaya, jayapura, 1961, pR.57 20. jaina siddhAMta praveza ratnamAlA, pAMcamo bhAga, bIjuM saMskaraNa, vItarAga vijJAna sAhitya prakAzana samiti, daherAdUna, AgarA, 1974, pR.230
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 jaina dharma sAra saMdeza 2. zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 5.1.6, 14 ane 18 pR.84-87. 22. harilAla jaina, vItarAga vijJAna, bhAga 2, dolatarAmajI racita chAhaDhAlA nI dvitIya DhAla para kAnajI svAmInA pravacana, zrI dhi jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha, 1971, pR.149 23. paMDita ToDaramala, mokSamArga prakAzaka, pahelo adhikAra, pR.20 24, hukamacaMda bhAritsa-saMpAdaka, bRhajinavANI saMgrahamAM saMgrahita bhUdharadAsa kRta bAraha bhAvanA, dasama saMskaraNa, akhila bhAratIya jaina yuvA pheDarezana, jayapura 2006, pR.657 25. amRtacaMdrasUri, puruSArthasiddhayupAya, hindI bhASA TIkA sahita, saMpAdaka nAthUrAma premI, zrI paramazrutaprabhAvaka maMDala, muMbaI, 1915, pR.2 26. paM. ToDaramala kRta, mokSamArga prakAzaka para kAnajI svAmInA pravacana, mokSamArga prakAzanI kiraNo, anuvAdaka-maganalAla jaina, zrI jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha 1950, pR.196 21. AcArya zrI zivamunijI mahArAja dvArA zrI AtmArAmajI mahArAjanI zrI jainatattva kalikA vikAsanA saMpAdakIya, AtmajJAna-zramaNa-ziva agama prakAzana samiti, ludhiyAnA, 2004, pR.6 AcArya zivamuni, bhAratIya dharmomAM mukti-vicAra, dvitIya saMskaraNa, pAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, 2001, pR.123 AcArya samatabhadra, ratnakaraSTha zrAvakAcAra, zloka 5, 7 ane 8 hindI anuvAdaka- jayakumAra jalaja, hindI grantha kAryAlaya, muMbaI, 2006, pR.8 30. zubhacaMdrAcArya jJAnArNava 42.30-32, pR.436-437 hIrAlAla jaina saMpAdaka, jainadharmAmRta, dvitIya saMskaraNa, bhAratIya jJAnapITha, vArANasI, 1965 prathama adhyAya, zloka 48, 50 ane 51, pR.47-48 32. harilAla jaina, vItarAga vijJAna, bhAga 2, dolatarAmajI racita chAhaDhAlA nI dvitIya DhAla para kAnajI svAmInA pravacana, zrI dhi jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha, 1971, pR.112-113 33. hukamacaMda bhAritsa, vItarAga-vijJAna pAThamAlA, bhAga 2, navA saMskaraNa, paMDita ToDaramala smAraka TrasTa, jayapura 1989, pR.13
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 369 saMdarbha sUci 34. dIpacaMdajI zAha kAzalIvAla, saMpAdaka-paMDita paramAnaMdajI jaina zAstrI, anubhava prakAza, zrI digaMbara jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, 1963, pR.50 35. brahmacArI mUlazaMkara desAI, deva guru zAstranuM svarUpa, zrI digaMbara jaina maMdira, AgrA, 1961, pR.33-34 36. paMDita ToDaramala, mokSamArga prakAzaka, pahalo adhikAra, pR.16-17 37. vahI, pR.15 38. nATaka samayasAra, utthAnikA, chaMda 6; hukamacaMda bhAritsa, tIrthakara mahAvIra ane temanA sarvodaya tIrtha pR.141mAM udbhUta 39. dolatarAmajI, chAhaDhAlA, anuvAdaka-maganalAlajI jaina, bIjI AvRtti, zrI di.jena svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha, 1963, chaThavI DhAla, chaMda 6 ane 11, pR.137 ane 146 40. bhakti-pATha-saMgraha, pR.25; hukamacaMda bhAritna, tIrthakara mahAvIra ane temanA sarvodaya tIrtha, pR.134-135mAM udadhRta vI, paddhasiMha munirAja, sANasAra (jJAnasAra), bhASA TIkAkAra-trilokacaMda jena, mUlacaMda kisanadAsa kApaDiyA, sUrata, 1944, zloka 32, pR.26, 42. hukamacaMda bhAritsa,vItarAga-vijJAna pAThamAlA, bhAga 2 navA saMskara, paMDita ToDaramala smAraka TrasTa, jayapura 1989, pR.48 43. AcArya padmanaMdI, anitya-bhAvanA (anityapazcAza), anuvAdaka - jugalakizora mukhtAra tRtIya saMskaraNa, vIra-sevA-maMdira, sahAranapura, 1946 zloka 17(bhAvArtha), pR.13-14 44. AcArya amitagati, tattvabhAvanA, TIkAkAra-brahmacArI sItala prasAdajI, mUlacaMda kisanadAsa kApaDiyA, sUrata, 1930, pR.181 45. dIpacaMdajI zAha kAzalIvAla, anubhava prakAza, zrI di.jena svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha, 1963, pR.23 46. vahI, pR.31-32 47. hIrAlAla jaina-saMpAdaka, jainadharmAmRta, dvitIya saMskaraNa, bhAratIya jJAnapITha prakAzana, vArANasI 1965 tRtIya adhyAya, zloka 13, 14 ane 16 ane prathama adhyAya, zloka 36, pR.109 ane 45 48, dIpacaMdajI zAha kAzalIvAla, anubhava prakAza, pR.24-25
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 49. 50. 51. 52. 53. 54. vahI, pR.30-31 vahI, pR.11-12 caMpaka sAgarajI mahArAja, Atma-maMthana, zrI jaina sadAcAra sAhitya samiti, jUnAgaDha, 1965, pR.81-83 dIpacaMdajI zAha kAzalIvAla, anubhava prakAza, pR.36 57. 58. narendra vidyArthI-saMpAdaka, varNI-vANI, paMcama saMskaraNa, zrI gaNezaprasAda varNI jaina graMthamAlA, vArANasI, 1968, pR.160.7 ane pR.161.9 55. 56. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. jaina dharmaH sAra saMdeza paM.ToDaramala kRta mokSamArga prakAzaka para kAnajI svAmInA pravacana, mokSamArga prakAzakanA kiraNoM, anuvAdaka-maganalAla jaina, zrI jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha, 1950, pR.205-206 hIrAlAla jaina saMpAdaka, jainadharmAmRta, dvitIya saMskaraNa, bhAratIya jJAnapITha, vArANasI 1965 caudamo adhyAya, zloka 33 ane 63, pR.285 ane 298 AcArya dezabhUSaNa mahArAja-anuvAdaka ane saMpAdaka, ratnAkara zataka, zrI syAdvAda prakAzana maMdira, ArA, 1950, pR.13 66. vahI, pR.227-228 dIpacaMdajI zAha kAzalIvAla, anubhava prakAza, pR.56 vahI, pR.92-93.8 dIpacaMdajI zAha kAzalIvAla, anubhava prakAza, pR.25 jJAnadarpaNa, pada 43, dIpacaMdajI zAha kAzalIvAla racita anubhava prakAza, pR.25 meM udhRta paMDita ToDaramala, mokSamArga prakAzaka, pahalA adhikAra, pR.17 kuMthusAgarajI mahArAja, zrAvaka pratikramaNasAra, saMzodhita tRtIya saMskaraNa, zikharacaMdra kapUracaMda jaina, jabalapura, 1957, pR.25-29 hukamacaMda bhArilla, tIrthaMkara mahAvIra ane temanA sarvodaya tIrtha, cothu saMskaraNa, vItarAga-vijJAna sAhitya prakAzana, AgarA, 1975, pR.123 mUlazaMkara desAi, deva guru zAstranuM svarUpa, zrI digaMbara jaina maMdira, AgarA 1961, pR.59 caMpaka sAgarajI mahArAja, Atma-maMthana, zrI jaina sadAcAra sAhitya samiti, jUnAgaDha, 1965, pR.87
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 371 saMdarbha sUci 67. kuMthusAgarajI mahArAja, sudharmopadezAmRtasAra, AcArya kuMthusAgara graMtha mAlA, solApura, 1940, pR.51 hIrAlAla jaina-saMkalana-anuvAdakartA, jina-vANI, bhAratIya jJAnapITha prakAzana, nyu dilhI, vArANasI 1944, pR.17-21 69. dIpacaMdajI zAha kAzalIvAla, anubhava prakAza, pR.35 70. hIrAlAla jena vItarAga vijJAna, bhAga 2, dolatarAmajI racita chAhaDhAlAnI dvitIya DhAla para kAnajI svAmInA pravacana, zrI di.jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha, 1971, pR.52-55 ane 57 1. AcArya amitagati, tattvabhAvanA, TIkAkAra-sItala prasAdajI, mUlacaMda kisanadAsa kApaDiyA, sUrata, 1930, pR 59-60 mAM udbhUta 72. AcArya kuMthusAgarajI mahArAja, zrAvaka pratikramaNasAra, tRtIya saMskaraNa, zikharacaMdra kapUracaMda jaina, jabalapura, 1957, zloka 18, pR.20 73. jaina siddhAMta praveza ratnamAlA, pAMcamo bhAga, bIjuM saMskaraNa, vItarAga vijJAna sAhitya prakAzana samiti, daherAdUna, AgarA, 1974, pR.1 74. hukamacaMda bhAritsa-saMpAdaka, bRhanivANI saMgraha, dasama saMskaraNa, akhila bhAratIya jaina yuvA pheDarezana, jayapura, 2006, pR.644 75. hukamacaMda bhAritsa, vItarAga-vijJAna pAThamAlA, bhAga 2, navamuM saMskaraNa, 1989, pR.48 16. mUlazaMkara desAI, devaguru zAstranuM svarUpa, zrIdigambara jaina maMdira, AgarA, 1961, pR.58-59 nemIcaMda jaina, bhaktinA aMgUra ane saMgIta-samayasAra, muni zrI vidyAnacaMda cAtumati samAroha samiti, iMdora 1972mAM udbhUta, pR.31 78. hukamacaMda bhAritsa, tIrthaMkara mahAvIra ane temanA sarvodaya tIrtha, cothu saMskaraNa, zrI vItarAga-vijJAna sAhitya prakAzana, AgarA, 1975, pR.132 19. nAthurAma DoMgarIya jaina, jaina-dharma dvitiya saMskaraNa, "jainadharma' prakAzaka kAryAlaya, bijanaura 1941, pR.32-33 80. AcArya kuMthusAgarajI mahArAja, zrAvaka pratikramaNasAra (saTIka), tRtIya saMskaraNa, zikharacaMdra kapUracaMda jaina, jabalapura, 1997, pR.29-31 kA. paMDita ToDaramala, mokSamArga prakAzaka, saMpAdaka-hukamacaMda bhAritsa, dasama
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 82. 83. 84. 85. adhyAya 7 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. jaina dharmaH sAra saMdeza saMskaraNa, satsAhitya prakAzana ane pracAra vibhAga, jayapura, 1989, chaThTho adhikAra, pR.175-177 ane 180 harilAla jaina, vItarAga vijJAna, bhAga 2, daulatarAmajI racita chahaDhAlAnI dvitIya DhAla para kAnajI svAmInA pravacana, zrI di. jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha, 1971, pR.109, 115 ane 116 AcArya samantabhadra, ratnakaraNa zrAvakAcAra, zloka 30, hindI anuvAdaka -jayakumAra jalaja, hindI graMtha kAryAlaya, muMbaI 2006, pR.13 AcArya kuMthusAgarajI mahArAja, zrAvaka pratikramaNasAra saMzodhita, tRtIya saMskaraNa, zikharacaMdra kapUracaMda jaina, jabalapura, 1955, pR.75 brahmacArI mUlazaMkara desAi, deva guru zAstranuM svarupa, zrI digambara jaina maMdira, AgarA, 1961, pR.33 10. prakAzacaMda jaina ane jayasena jaina dvArA saMpAdita zruta paMcamI mahAparvamAM prakAzita devendrakumAra zAstrI, nImacanuM "zruta zuM che?'' zIrSaka nibaMdha, iMdoraH zrI digambara jaina udAsIna Azrama, 1980, pR.45 ane 48 divyamahAdhvanirasya mukhAjAjmegharavAnuM kRtirniragacchat| bhavya manogatamonan atadeSa yathaiva tamoriH ||-mahApurANa 23.69 vahI 24/83 nAdabindupaniSad III.2.1 kasAyapAhuDa-1/97/129/14, saMpAdaka-phUlacaMdra, mahendrakumAra ane kailAzacaMdra, mathurAH bhAratIya digambara jaina saMgha 1944, pR.129, paMkti 14 tiloyapaNattI 1/62; 4/902 zolApura H jaina saMskRti saMrakSaka saMgha, 1943, pR.8 ane 263; juo harivaMza purANa / / .113 mahApurANa / .186 ane niyamasAra tAtparyavRtti 174 svayaMbhU stotra 74, sarasAvAH vIra sevA maMdira, 1951 samAdhizataka mUla 2, dilhIH vIra sevA maMdira, 1964 amRtanAdopaniSad 24
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdarbha sUci 11. 12. jayadhavalA 9/4,1, 44/120/10 kasAyapAhuDa 1/1-1,1/76/3, sapAMdaka-phUlacaMdra, mahendrakumAra ane kailAzacaMdra, mathurAH bhAratIya digambara jaina saMgha 1944(pR.76, paMkti 3); juo tenI vIrasena viracita jayadhavalA TIkA, vahI, pR.76, paMkti 10-13 paMDita ToDaramala, mokSamArga prakAzaka, jayapuraH satsAhitya prakAzana tathA pracAra vibhAga, dazama saMskaraNa 1989, pR.18 kuMdakuMdAcArya, samayasAra, saMpAdaka-paMDita pannAlAla, vArANasIH zrIgaNezaprasAda varNI graMthamAlA, 1969, prastAvanA, pR.13 chAndogTayopaniSad IV.9.3 muNDakopaniSad 1.2.12 jayadhavalA 1/1,1,122/368/3, (amarAvatI prakAzana) ekatayo'pi ca sarvatRbhASAH, AdipurANa 23/70 nyu dilhIH bhAratIya jJAnapITha, 1944 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 373 kasAyapAhuDa 1 1,1/57/75/5, mathurAH bhAratIya digambara jaina saMgha, 1944; pR.75-76 paMkti 5-1, juo, tiloyapaNatI 1 68-69 - 3 4 AdipurANa 23/70-23/72 harivaMza purANa 58/15; juo mahApurANa 1/187 svayaMbhU stotra 97 kasAyapAhuDa 1/1, 1/126/1, mathurAH bhAratIya digambara jainasaMgha, 1944, (pR.126 paMkti 1) gommaTasAra, jIvakANDa 227/488/15 kalakattAH jaina siddhAMta prakAzanI saMsthA kArtikayAnuprekSA, tAtparyavRtti 1/6/15 harivaMzapurANa 58/3, nyu dilhIH bhAratIya jJAnapITha 27. AdipurANa 1/188-189, nyu dilhIH bhAratIya jJAnapITha, 1944 28. raNajItasiMha kUmaTa, dhyAna se svabodha, prAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, 2007,pR.9 TakhaNDAgama, dhavalA TIkA-samanvita, prathama jilda, pR.61 alaMkAra-ciMtAmaNi 1/102, bhAratIya jJAnapITha saMskaraNa AdipurANa 23/154, nyu dilhIH bhAratIya jJAnapITha, 1944
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 jaina dharma sAra saMdeza 32. vahI 23/155 33 mUla meM bhUla, bhaiyA bhagavatIdAsajI ane zrI banArasIdAsajI kRta dohA para zrI kAnajI svAmInA pravacana, sonagaDhaH zrI jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, 1947, pR.29 34 nAdabindrapaniSad III.1.2.5 35. vahI aa.2.4-5 36. jinabhASADadharaspaMdamaMtaraNa vijaMbhitA / tiryadevamanuSyANAM dRSTi mohamanInazat |-harivaMza purANa 2/113 31. pataMjali racita yogasUtra ||.35 38. amitagati AcArya, tattvabhAvanA, TIkAkAra-sItala prasAdajI, mUlacaMda kisanadAsa kApaDiyA, sUrata, 1930 pR.320 39. bRhanivANI saMgraha, pR.425 40. AcArya pAadava, bhaktinA aMgUra ane saMgIta-samayasAra, saMpAdaka nemIcaMda jaina, muni zrI vidyAnaMda cAturmAsa samAroha-samiti, iMdora, 1972, zloka 2, pR.4 4. vahI, pR.3 42. vahI, pR.27 (mahAcaMda jaina bhajanAvalI, 20) 43 mUla meM bhUla, bhaiyA bhagavatIdAsajI ane zrI banArasIdAsajI kRta dohA para zrI kAnajI svAmInA pravacana, sonagaDhaH zrI jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, 1947, pR.32 adhyAya 8 1. tattvArthAdhigama sUtra .7 2. padmasiMhamunirAjakRtaNANasAra (jJAnasAra), zloka 60, bhASATIkAkAra trilokacaMdajI jaina, mUlacaMda kisanadAsa kApaDiyA, sUrata, 1944, pR.44 3. hIrAlAla jena (saMkalana-anuvAda kartA), jina-vANI, bhAratIya jJAnapITha prakAzana, nyudilhI, vArANasI, 1975 pR.165 # 684-686 kuMthusAgarajI mahArAja, sudharmopadezAmRtasAra, zrI AcArya kuMthusAgara graMthamAlA, solApura, 1940, pR.60
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 375 saMdarbha sUci 5. zubhacandrAcArya, jJAnArNava 2/1 zloka 8, 17, 26, 45 ane 46, anuvAdaka pannAlAla bAlIvAla, zrI paramazrata prabhAvaka maMDala, muMbaI, 1927, pR.17, 19, 21, 24 ane 25 AcArya padmanaMdi, anitya-bhAvanA saMpAdaka ane anuvAdaka - jugala kizora mukhtAra, tRtIya saMskaraNa, vIra-sevA-maMdira, sahAranapura, 1946 zloka 37, 38, 40, 42 ane 43 pR.27, 28, 29, 30 ane 31 1. vahI, zloka 5, 13 ane 50, pR. 10-11 ane 36-37. zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 2/A 15, 23, 37-39, pR.18, 20 ane 23 amRtacaMdrAcArya, puruSArthasiddhayupAya, paramazruta prabhAvaka maMDala, muMbaI, 1915, pR.98 10. hIrAlAla jaina (saMkalana-anuvAda kartA), jina-vANI, pR.67 693 1. zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 2/2/8, 12, 16 ane 19, pR.27-30 12. vahI 2/3/2, 8, 15, 16 ane 17, pR.31-34 13. hIrAlAla jaina (saMkalana-anuvAda kta), jina-vANI, pR.167 694 ane 696 14. amRtacaMdrAcArya, puruSArthasiddhayupAya, hindI bhASATIkAkAra ane saMpAdaka - nAthUrAma premI, paramazrutaprabhAvaka maMDala, muMbaI, 1975, pR.99 15. hIrAlAla jaina (saMkalana-anuvAda kartA), jina-vANI, pR.169 697-699 16. zubhacaMdrAcArya jJAnArNava 2/4/5, 6 ane 10, pR. 3-36 17. kuMthusAgarajI mahArAja, zrAvaka pratikramaNasAra (saTIka), zikharacaMdra kapUracaMda jaina, jabalapura, 1957, pR.83 18, amRtacaMdrAcArya, puruSArthasiddhayupAya, hindI bhASATIkAkAra ane saMpAdaka nAthurAma premI, paramakRta prabhAvaka maMDala, muMbaI, 1915, pR.100 19. hIrAlAla jena (saMkalana-anuvAda kartA), jina-vANI, pR.169 701-702 20. zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 2/5/6, 7 ane 12, pR.38-39 za. hIrAlAla jaina (saMkalana-anuvAda kartA), jina-vANI, pR.169 703 22. amRtacaMdrAcArya, puruSArthasiddhayupAya, pR.100 23. zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 2/6/3, 5, 7, 9 ane 11, pR.40-41 24. hIrAlAla jaina (saMkalana-anuvAda kartA), jina-vANI, pR.169 707
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 41. 42. 37. 38. vahI, 2/12/upasaMhAra-zloka 2, pR.59 39. bhagavatI ArAdhanA mUla TIkA sahita, sakhArAma dozI, solApura, 1935, pR.1679 4. hIrAlAla jaina (saMkalana-anuvAda kartA), jina-vANI, pR.165# 683 tattvArthAdhigamasUtra VII.11 zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 27 zloka 4 pR.272 vahI, 27 zloka 7, pR.272 hIrAlAla jaina (saMklana-saMpAdana-anuvAdaktta), jainadharmAmRta, dvitIya saMskaraNa, bhAratIya jJAnapITha prakAzana, vArANasI, 1965, pR.40 zloka 20-21 zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 27 zloka 11-12 pR.273 vahI 27 zloka 8-10, pR.272-273 vahI 27 zloka 13-14, pR.273 nAthUrAma DoMgarIya jena, jena-dharma dvitIya saMskaraNa, 'jainadharma' prakAzana kAryAlAya, bijanaura 1941, pR.84 pataMjali, yogasUtra 1.33 43. 45. 46. 47. 48. jaina dharmaHsAra saMdeza 49. zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 2/7/2, pR.43 tattvArthAdhigamasUtra IX.1 zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 2/8, zloka 1, 4, 5, 6, 7, 9, 10 ane 11, pR.45-47 hIrAlAla jaina (saMkalana-anuvAda kartA), jina-vANI, pR.171 714 amRtacaMdrAcArya, puruSArthasiddhayupAya (hindI bhASA TIkA sahita), pR.11 zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 2/9 zloka 2 ane 8, pR.47-48 hIrAlAla jaina (saMkalana-anuvAda kartA), jina-vANI, pR.173 718 zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 2/11/zloka 1, 6 ane 7, pR.54-55 zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 2/12/zloka 12 pR.58 hIrAlAla jaina (saMkalana-anuvAda kartA), jina-vANI, pR.173 725 amRtacaMdrAcArya, puruSArthasiddhayupAya, hindI bhASATIkAkAra ane saMpAdakanAthUrAma premI, paramazruta prabhAvaka maMDala, muMbaI, 1915, pR.102 zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 2/10/zloka 6, 7, 15 ane 16, pR.50-52 agl, 2/10/ocus 20, u.52
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 377 saMdarbha sUci adhyAya 9 1. harilAla jaina, vItarAga vijJAna, bhAga 2, dolatarAmajI racita chaThaDhAlAnI dvitIya DhAla para kAnajI svAmInA pravacana, zrI di. jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha, 1971, pR.112 zubhacandrAcArya, jJAnArNava saMpAdaka-pannAlAlajI bAkalIvAla, zrI paramakRta prabhAvaka maMDala, muMbaI, 1927, 3.20, pR.65 vahI, 41.1, pR.424 4. vahI, 22.6, 7, 11, 14, ane 19, pR.233-235, vahI, 22.21-23, 25 26, 34, 35 ane dohA 22, pR.235-238 vahI, 23.2,4,6,7,11,16,17,27,29,30 ane 33, pR.239-244 AcArya deza bhUSaNa mahArAja-anuvAdaka ane saMpAdaka, ratnAkara zataka, dvitIya bhAga, zrI syAdvAda prakAzana maMdira, ArA, 1950, pR.8 &, paddhasiMha munirAja, sANasAra (jJAnasAra), bhASATIkAkAra-trilokacaMda jaina, mUlacaMda kisanadAsa kApaDiyA, sUrata, 1944 pR.6-7 9. gaNezaprasAda varNI, varNa-vANI, prathama bhAga, paMcama saMskaraNa, saMpAdaka - narendra vidyArthI, zrI gaNezaprasAda varmI jaina graMtha mAlA, vArANasI, 1968, pR.230, 232, 235 ane 240 RSibhAsita, adhyAya 22, gAthA 14 1. kanDeyAlAla loDhA, jaina-dharmamAM dhyAna, pAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, 2007, pR.64 12. kanDeyAlAla loDhA, jaina-dharmamAM dhyAna, pAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, 2007, pR.247 vahI, pR.10 4. zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 3. 12, 13 ane 16, pR.63-64 15. amitagati AcArya, tattvabhAvanA yA bRhat sAmayika pATha, TIkAkAra-sItala prasAdajI, mUlacaMda kisanadAsa kApaDiyA, sUrata, 1930 pR.109 ane 292 16. paddhasiMha munirAja, sANasAra (jJAnasAra), bhASATIkAkAra trilokacaMdajI jena, mUlacaMda kisanadAsa kApaDiyA sUrata, 1944, zloka 36, pR.28 10,
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 jaina dharma sAra saMdeza . AcArya jinasena, Adi purANa, prathama bhAga, saMpAdaka tathA anuvAdaka pannAlAla jaina, sAtamuM saMskaraNa, bhAratIya jJAnapITha, nyu dilhI, 1944, 21.8, pR.474 18. vahI, 21.9, pR.474 19 zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 25.15 ane 16, pR.255-256 20. dravyasaMgraha 59, juo kayAlAla loDhA, jaina-dharmamAM dhyAna, pAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, 2007, pR.247 2. kanveyAlAla loDhA, jena-dharmamAM dhyAna bhUmikA, pAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, 2007, pR.11 22. sAgaramala jaina, kanveyAlAla loDhAnI, jena-dharmamAM dhyAna, pAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, 2007, pR.21 23 zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 40.17, pR.420 24. paMcAstikAya, mUla 146, paramazrata prabhAvaka maMDala, muMbaI, 1976, juo, jainendra siddhAMta koza, bhAga 2, pR.494 25 anagAradharmAmRta 14.117, khUbacaMda, zolApura, 1927, juo, jenendra siddhAMta koza, bhAga 2, pR.494 26. AcArya jinasena-saMpAdaka, AdipurANa, prathama bhAga, 21.12, pR.475 27. vahI, 21.132, pR.488 28. rAjavArtika 9/27/24/627/10, bhAratIya jJAnapITha prakAzana, dilhI, 1952, juo, jenendra siddhAMta koza, bhAga 2, pR.481-482 29. zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 25.19, pR.256 30. paddhasiMha munirAja, mANasAra (jJAnasAra), zloka 1, pR.9 za. zubhacaMdrAcArya jJAnArNava 26.2 ane 3, pR.262 32. AdipurANa, prathama bhAga 21.42-43, pR.478-479 1. zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 407, pR.418 34. AdipurANa 21.133, pR.489 35 paddhasiMha munirAja, sANasAra (jJAnasAra), zloka 17,jenenTa siddhAMta koza bhAga 2, pR.477 36. AdipurANa, prathama bhAga 21.134, 135, 139 ane 141, pR.489
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 379 saMdarbha sUci 37. zubhacaMdrAcArya jJAnArNava 33.22 ane aMtima dohA, pR.341 38. AdipurANa, prathama bhAga 21.141-142, pR.489-490 39. zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 341, 9, ane aMtima dohA, pR.341, 343 ane 345 40. AdipurANa 21.143 ane 147, pR.490 . zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 36.3, 14, 20, 21, 57 ane 185, pR.3degf, 354, 355, 361 ane 380 42. vahI, 42.6, pR.431 43. vahI, 42.9-11, pR.432 44. AdipurANa 21.213-214, pR.497 zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 42.31 ane 39, pR.436 ane 438 46. paddhasiMha munirAja, sANasAra (jJAnasAra), bhASA TIkAkAra-trilokacaMda jena, mUlacaMda kisanadAsa kApaDiyA, sUrata, 1944, zloka 13, pR.12 47. svAmI panaMdi sarbodha caMdrodaya, zloka 26, amitagati AcAryanI tattvabhAvanAmAM udbhUta, TIkAkAra-sItalaprasAdajI, mUlacaMda kisanadAsa kApaDiyA, jaina pustakAlaya, sUrata 1930, pR.216 48, paddhasiMha munirAja, sANasAra (jJAnasAra), bhASATIkAkAra-trilokacaMda, mUlacaMda kisanadAsa kApaDiyA, sUrata, 1944, zloka 3, pR.4 49. vahI, zloka 18, pR.15 che. vahI, zloka 48, pR.34-3 5. vahI, zloka 18, pR.15 52. vahI, zloka 28, pR.21 53. zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 37. 1, pR.381 54. jenendra siddhAMta koza, bhAga 2, pR.480 55 paddhasiMha munirAja, sANasAra (jJAnasAra), pR.15 56. vahI, pR.17-18 51. zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 38.1, pR.387 58. hIrAlAla jaina-saMpAdaka, jainadharmAmRta, dvitIya saMskaraNa, bhAratIya jJAnapITha, vArANasI, 1965, pR.86-87
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 59. 60. 63. 61. 62. vahI, 38.38 ane 43-44, pR.394-395 AcArya dezabhUSaNa mahArAja ratnAkara zataka, dvitIya bhAga, zrI syAdvAda prakAzana maMdira, ArA, 1950, pR.237 zubhacaMdrAcArya jJAnArNava 42.37, pR.437 ane 38.14-15, pR.390 hukamacaMda bhArilla - saMpAdaka, bRhaz2inavANI saMgraha, dasamuM saMskaraNa, akhila bhAratIya jaina yuvA pheDarezana, jayapura, 2006, pR.177 zubhacaMdrAcArya jJAnArNava 38.23, pR.392 vahI, 38.24-26, 28, ane 38.30-32, pR.392-393 64. 65. 66. 70. 67. 68. vahI, 3.25, pR.66 9. pataMjali, yogasUtra 1.27-28 AcArya pAzvadeva, bhaktinA aMgUra ane saMgIta-samayasAra, saMpAdakanemIcaMda jaina, muni zrI vidyAnaMda cAturmAsa samAroha-samiti, iMdora, 1972, zloka 2, pR.34 71. vahI, pR.25 (jainapada saMgraha, 106) 72. dravyasaMgraha TIkA 50, pAtanikA 209/8, dehalI prakAzana, 1953 juo, jainendra siddhAMta koza, bhAga 2, pR.500 amitagati AcArya tattvabhAvanA, TIkAkAra-sItala prasAdajI, mUlacaMda kisanadAsa kApaDiyA, sUrata, 1930, pR.319-320 AdipurANa prathama bhAga 21.120-130, pR.487-488 vahI 23.61-62, 64, 66; 24.168 ane 170, pR.547-548 ane 591 zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 39.1, 4-6, 18-20 ane 23, pR.409-410 ane 412 76. 77. vahI, 39.32, 37 ane 41-42, pR.413-415 vahI, 39.46 ane aMtima soraThA, pR.416 73. 74. na jaina dharmaH sAra saMdeza AcArya dezabhUSaNa mahArAja-anuvAdaka ane saMpAdaka, ratnAkara zataka, dvitIya bhAga, zrI syAdvAda prakAzana maMdira, ArA, 1950, pR.235-237 ane 240 dIpacaMdajI zAha kAzalIvAla, anubhava prakAza, zrI digambara jaina svAdhyAya maMdira, sonagaDha, 1963, pR.13 padmasiMha munirAja, NANasAra (jJAnasAra), 75. pR.18 78.
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 381 saMdarbha sUci 79. vahI, 40.15, 16, 19;31.35;40.28-31 ane aMtima dohA, pR.419-420, 314 ane 422-423 80, dIpacaMdajI zAha kAzalIvAla, anubhava prakAza, zrI digambara jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, sonagaDha, 1933, pR.29 8aa. jainendra siddhAMta koza, bhAga 4, pR.31 82. niyamasAra tAtparyavRtti 12 3; juo jenendra siddhAMta koza, bhAga 1, pR.32 83 pamasiMha munirAja, sANasAra (jJAnasAra), bhASA TIkAkAra trilokacaMdajI jaina, mUlacaMda kisanadAsa kApaDiyA, sUrata, 1944 zloka 37, 38, 41-45 ane 47, pR.29-34; juo jenendra siddhAMta koza, bhAga 4, pR.33 84. AcArasAra 77-79 ane 81; juo jainendra siddhAMta koza, bhAga 1, pR.33 85. zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 4.6, pR.69-70 86. vahI, 5.3, pR.85 87. zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 4.10, pR.71 vahI 4.17, pR.72 mAM zubhacaMdrAcArya kahe cheH "AkAzanA puSpa ane gadheDAnA zIMgaDA hotA nathI. kadAca koI deza ke kALamAM enA hovAnI pratIti thaI zake che, paraMtu gRhasthAzramamAM dhyAnanI siddhi thavI te koI deza ke kALamAM saMbhava nathI." 89. sAgaramala jaina, kanDeyAlAla loDhAnI jena dharmamAM dhyAnanI bhUmikA, prAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, 2007, pR.37 90. vahI, pR.37-38 hirAlAla jena(saMpAdaka), jainadharmAmRta, dvitIya saMskaraNa, bhAratIya jJAnapITha prakAzana, vArANasI, 1965, pR.96-97 ane samantabhadrata ratna karaSTha zrAvakAcAra, hindI graMtha kAryAlaya, muMbaI, 2006, zloka 33, pR.13 92. hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, dvitIya saMskaraNa, bhAratIya jJAnapITha prakAzana, vArANasI, 1965, pR.96 samantabhadrakRta ratnakaraSTha zrAvakAcAra, hindI anuvAdaka-jayakumAra jalaja, hindI graMtha kAryAlaya, muMbaI, 2006, zloka 25 ane 26, pR.12
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 94. 95. 96. 97. 98. 99. 102. 103. 100. 11. paddhasiMha munirAja, NANasAra (jJAnasAra), zloka 9, pR.8 gaNezaprasAda varNI, varNI-vANI, prathama bhAga paMcama saMskaraNa, saMpAdaka - narendra vidyArthI, vArANasI, 1968, pR.94# 13 mahApurANa 21.8, juo jenendra siddhAMta koza, bhAga 2, pR.497 Adi purANa, prathama bhAga 21.81-83 pR.483 jinabhadrakSamAzramaNa, dhyAnazataka, saMpAdaka ane vyAkhyAtA-ka -naiyAlAla loDhA ane suSamA siMghavI, prAkRta bhAratI akAdamI, muMbaI, 2007, pR.83-84 kanaiyAlAla loDhA, jaina dharmamAM dhyAna, prAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, 2007, pR.142 104. 105. 106. 107. 108. 1. 2. adhyAya 10 3. jaina dharmaH sAra saMdeza zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 18.11, pR.278 pataMjali, yogasUtra 2.46 zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 18.30-31, 33 ane 39-40, pR.282-284 4. vahI, 18.21, pR.280 AdipurANa, prathama bhAga 21.60, 21.67-68 ane 21.70-72, pR.480-482 AcArya dezabhUSaNa mahArAja-anuvAdaka ane saMpAdaka, ratnAkara zataka, dvitIya bhAga, zrI syAdvAda prakAzana maMdira, ArA, 1950, pR.8 100. vahI, pR.240 zubhacaMdrAcArya jJAnArNava, 21.5-8, 20, 21, 23 ane 25.2,3,5,6 ane 7, pR.221, 230 ane 253-254 Adi purANa, prathama bhAga 21.5,7, 212, 213,215 ane 237, pR.474, 497 ane 499-500 kuMthusAgarajI mahArAja, sudharmopadezAmRtasAra, AcArya kuMthusAgara graMtha mAlA, solApura, 1940, pR.108-109 hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, dvitIya saMskaraNa, bhAratIya jJAnapITha prakAzana, vArANasI, 1965 pR.32 vahI pR.33 kuMthusAgarajI mahArAja, sudharmopadezAmRtasAra, vahI pR.108-109
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdarbha sUci 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 14. 15. 12. 13. vahI, pR.35-36 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. kAnajI svAmI, vItarAga vijJAna, bhAga 2 (chaThThaDhAlAnA bIjA adhyAya para kAnajI svAmInuM pravacana), kahAna jaina zAstramAlA, sonagaDha 1971, pR.54 hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, vahI pR.307 amitagati AcArya, tattvabhAvanA, TIkAkAra-brahmacArI sItala prasAda, mUlacaMda kisanadAsa kApaDiyA, 1938, pR.34-35 vahI, pR.35 vahI, pR.126 mAM udhRta hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, pR.35 26. vahI, pR.29 vahI, pR.281-282 vahI, pR.108-109 vahI, pR.282-283 24. vahI, pR.284-285 25. vahI, pR.298-299 ane 37 383 kuMthusAgarajI mahArAja, sudharmopadezAmRtasAra, AcArya kuMthusAgara graMtha mAlA, solApura, 1940, pR.103 kAnajI svAmI, vItarAga vijJAna, bhAga 2, chaThThaDhAlAnA bIjA adhyAya para kAnajI svAmInA pravacana, kahAna jaina zAstramAlA, sonagaDha 1971, pR.35 vahI pR.93 hukamacaMda bhArilla, tIrthaMkara mahAvIra ane temanA sarvodaya tIrtha, cothuM saMskaraNa, zrI vItarAga-vijJAna sAhitya prakAzana, AgarA, 1975, pR.136 hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta pR.295 kuMthusAgarajI mahArAja, zrAvaka pratikamaNa sAra, trIjuM saMskaraNa, zikharacaMdra kapUracaMda, jabalapura, 1957, pR.23 hukamacaMda bhArilla, tIrthaMkara mahAvIra ane temanA sarvodaya tIrtha, pR.141-142 hIralAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, pR.36 ane 283 zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 32/1, pR.316
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. jaina dharmaH sAra saMdeza A tathyane jenendra siddhAMta kozamAM A pramANe spaSTa karavAmAM AvyuM cheH "kAraNa paramAtmA deza kAlAvacchinna (sthaLa ane samayamAM sImita na rahevAvALA) zuddha cetana sAmAnya tattva che, je mukta athavA saMsArI tathA kIDI athavA manuSya badhAmAM anvaya rupathI (anupasthita thayA vagara) meLavavAmAM Ave che.''-jenendra siddhAMta koza, bhAga 3, vIra sevA maMdira dehalI, saMvata 2021, pR.19 hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, pR.268 47. vahI, pR.42 vahI, pR.29 zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 32/8, pR.317 vahI 42/73-75 ane 81 pR.443-445 (lekhaka dvArA anUdita) AdipurANa 23 142-143 154-155, 158, 160 ane 162 pR. 560-561 ane 563-564 zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 31/29-30, 41, 31-34 pR.313-316 (lekhaka dvArA anUdita) pataMjalikRta yogasUtra 1.26 zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 31/36, pR.314 zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 31/37-39 pR.315 hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta pR.43 dolatarAmajI, chahaDhAlA, saTIka, dvitIya AvRtti, zrI seThI di.jaina graMtha mAlA, muMbaI, vIra saMvata 2489, pR.51 hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta pR.42-43 vahI, pR.266 45. vahI, pR.287-288 ane 306 4. nAthurAma DoMgarIya jaina, jena-dharma, dvitIya saMskaraNa, jaina dharma prakAzana kAryAlaya, bijanaura, 1941, pR.94-96 hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, pR.321 zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 31/22, pR.312 dolatarAmajI, chahaDhAlA, saTIka, pR.50 hIrAlAla jaina(saMpAdaka), jainadharmAmRta, pR.285
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 385 saMdarbha sUci 48. nAthurAma DoMgarIya jaina, jena-dharma, pR.96 49. zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 21/1 pR.220; 32/74 pR.329; 21/7 ane 8, pR.221;23/11 pR.240 ane 32/51 pR.325 hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, pR.297 Saa zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava 32/45, pR.324 52. hIrAlAla jaina (saMpAdaka), jainadharmAmRta, pR.316 s3, vahI, pR.313
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukhya graMthakAraH saMkSipta paricaya amitagati AcAryaH zrI amitagati eka parama tattvajJAnI,parama yogI AcArya che. temaNe ghaNAM graMtho racyA che. teomAM dharmaparIkSA, subhASitaratnasaMdoha, yogasAra, tattvabhAvanA ane zrAvakcAra mudrita thaI cUkyAM che. tamArA guru zrI devasenajI hatAM. AcAryajInA vacana bilakula niSpakSa ane jinavANInA sArane laIne che. kAnajI svAmIH zrI kAnajI svAmI bhagavAna kundrAcAryanA parama bhakta hatA. temaNe kundrAcArya dvArA racita zAstra samayasAranA artha-gaMbhIra sUkSma siddhAMtone ati spaSTa ane saraLa banAvyuM che. samayasAramAM bharelA amolakha tattva ratnonA mUlya jJAnionA hRdayamAM chupAyeluM hatuM. temaNe te jagatane darzAvyuM che. zrI kAnajI svAmI e ghaNI badhI prasiddha racanAo para pravacana ryA che jemanA mULamAM bhUla, vItarAga vijJAna, ane chAlA para pravacana vizeSa rupathI ullekhanIya che. mokSamArga prakAzanI kiraNo temanI jANItI racanA che. kAzalIvAla, dIpacaMdajI zAhaH paMDita dIpacaMdajI zAha aDhAramI zatAbdInA pratibhA sampanna vidvAna ane kavi hatA. teo AdhyAtmika graMthonA marmajJa ane sAMsArika deha bhogothI udAsa rahe che. temanI badhI racanAo jevA anubhava prakAza, AtmAvalokana stotra, cidvilAsa, paramAtma purANa, upadeza ratnamALA ane jJAna darpaNa AdhyAtmika rasathI ota-prota che. A racanAomAM jJAna darpaNane choDIne bAkI badhI racanAo hiMdI gadyamAM che je DhUMDhArI bhASAmAM che. kundhusAgarajI mahArAja, AcAryaH AcArya kundhusAgarajI mahArAja, paramapUjaya guru zrI AcArya zAntisAgarajI mahArAjanA pramukha gaNya ziSya 386
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 387 mukhya graMthakAraH saMkSipta paricaya hatA. munirAja zrI sudharmasAgarajI pAsethI saMskRta bhASAno abhyAsa karyo hato. tenA cAra varSa bAda AcArya mahArAjae temanA caritranI nirmaLatAne joIne temane "ailakapadathI dIkSita karyA jo ke zrAvakapadamAM uttama sthAna che. pachI temane muni kunthasAgarajIthI nAmathI alaMkRta karyA. sva. pUjaya kunthasAgarajI mahArAjanA upadezathI gujarAta, kAThyiAvADa, mahArASTra vagere prAMtonA aneka rAjA ghaNA prabhAvita thayA ane te mahArAjanA sArA bhakata banI gayA hatA. temanuM muni avasthAnu nAma zrI 108 gaNezakIrti mahArAja hatuM ane temanI pramukha racanAo zrAvaka pratikramaNasAra ane sudharmopadezAmRtasAra che. kundukundrAcArya bhagavAn kundakundrAcArya devanuM digambara jaina paraMparAmAM sarvotkRSTa sthAna che. digambara jainanA dharmAnuyAyI zAstrA-pana pahelAM je pavitra zlokane maMgalAcaraNanA rUpamAM bole che tenAthI siddha thAya che ke bhagavAna zrI mahAvIra svAmI ane gaNadhara bhagavAna zrI gautama svAmInA tarata pazcAtuM, bhagavAna kundakundrAcAryanuM sthAna Ave che. bhagavAna kundakundrAcAryanA racAyelA aneka zAstra che jemAM paMcAstikAya, pravacanasAra, aSTapAhu, samayasAra ane niyamasAra ghaNA prasiddha che. kUmaTa, raNajIta siMhaH zrI raNajIta siMha kUmaTajI dhyAnathI svabodhanA racayitA che. A pustakamAM kUmaTajIe jaina Agama, buddha tripiTika, pAtaMjala yogathI laI Adhunika ciMtaka je. kRSNamUrti, nisargadarajI mahArAja AdinA vicAro ane svayaMnA varSonA anubhavanuM mizraNa samAhita karI ene eka upayogI pustakanA rUpamAM prastuta karyu che. guNabhadrAcAryaH guNabhadrAcArya temanA samayamAM moTA vidvAna thayA che. teo utkRSTa jJAnathI yukata, tapasvI ane bhAvaliMgI munirAja hatA. temaNe uttarapurANa nAmaka graMthanI racanA karI. temanA guru jinasenae potAnA aMtima samayamAM potAnA badhAthI yogya ziSya guNabhadrAcAryane bolAvI adhUrA lakhelA mahApurANa graMthane pUruM karavAnI AjJA ApI.
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 jaina dharma sAra saMdeza jinasena, AcAryaH AcArya jinasena eka siddhAMtaNanI sAthe sAtha-sAtha ucca koTinA kavi hatA. temaNe pArvAkyudaya kAvyanI racanA karI je saMskRta sAhityanI eka anupama ane utkRSTa racanAomAM gaNavAmAM Ave che. AcArya jinasena, vIrasena svAmInA ziSya hatA. temanI anya racanAomAM AdipurANa, vardhamAnapurANa ane jayadhavalA TIkA pramukha che. jaina, nAthurAma DoMgarIyaH paMDita zrI nAthurAmajI iMdora nagarInA prakhyAta vidvAna che. temaNe jaina-dharma nAmaka graMthanI racanA karI. temanA pUrvaja madhyapradezanA DoMgarA gAmanA rahevAvALA hatA jenAthI teo DoMgarIya upanAmathI prasiddha che. temaNe bhagavAna kundakundrAcArya dvArA be hajAra . varSa pUrva racita eka apUrva AdhyAtmika kRti samayasAra joke prAkRta bhASAmAM hatI, ne Adhunika rASTrIya bhASA hindInA padyamAM nirmANa karI samayasAra vaibhavanA nAmathI prastuta karyA che. jaina, hIrAlAla DaoN. hIrAlAla jena, jaina sAhityanA marmajJa vidvAna, adhyetA ane adhyApaka hatA. temaNe bhagavAna mahAvIranA vacano para AdhArita atyaMta prAcIna ane prAmANika gAthAonA saMkalana karyu jene jinavANInA nAmathI jANavAmAM Ave che. DaoN. hIrAlAlajI bhAratIya jJAnapIThanA saMcAlaka maMDalamAM hatA ane mUrtidevI graMthamAlAnA saMpAdaka paNa rahyA. ToDaramala, paMDitaH paMDita zrI ToDaramalajI jaina vidvAnomAM mahAna pratibhAzALI mAnavAmAM Ave che. eka gaMbhIra prakRtinA mahApuruSa hatA. svAbhAvika komaLatA, sadAcAritA, janmajAta vidvattAnA kAraNe gRhastha thaIne paNa AcAryakalpa' kahevaDAvavAnuM saubhAgya temane ja prApta che. paMDitajI e prAcIna jaina graMthonI vistRta, gahana paraMtu subodha bhASA-TIkAo lakhI. paMDita ToDaramalajInI racanAomAM sAta to TIkA graMtha che ane pAMca maulika racanAo che. mokSamArga prakAzaka paMDita ToDaramalajInuM mahattvapUrNa graMtha che. A graMthanA AdhAra koI eka graMtha na thaI saMpUrNa jaina sAhitya che.
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukhya graMthakAraH saMkSipta paricaya 389 dezabhUSaNajI mahArAja, AcAryaH zrI AcAryaratna dezabhUSaNajI mahArAjanI prAcIna graMthone saraLa ane Adhunika bhASAmAM prakAzita karAvavAmAM tIvra ruci rahe che. te saMskRta, prAkRta, apabhraMza, kannaDa, tamila, marAThI, hindI vagere aneka bhASAonA samartha vidvAna che. temanA dvArA saMpAdita graMthomAM ratnAkara zataka ane paramAtmA prakAza pramukha che je hindI bhASAmAM prakAzita thaI cUkayA che. dezAI, brahmacArI mUlazaMkaraH brahmacArI mUlazaMkara dezAI zrItattvasAra, deva guru zAstranuM svarUpa ane paMcalabdhi nAmaka pustakonA racayitA che. dolatarAmaH paMDita zrI dolatarAmajI no janma hAtharasamAM thayo. teo eka kavi hatA. temaNe chahAlA kAvyanI racanA karI. saMsAranA jIvone duHkhathI chUTavAno ane sukhanI prAptino patha dekhADavAvALI A chahAlA badhA jainonA mATe upayogI che. A ghaNI jagyAe pAThazALAomAM bhaNAvavAmAM Ave che. padmanandhi, AcAryaH jaina sAhityamAM A nAmanA aneka graMthakAra thayA che. AcArya padmanandi dvArA racita aneka kRtiomAM anitya bhAvanA graMtha pramukha che. teo AdhyAtmanA vizeSa premI hatA. bhArilla, hukumacandraH DaoN. hukumacandra bhArilla eka prakhyAta vicAraka hatA. temaNe jaina sAhitya para ghaNA badhA pustako lakhyA jemAM tIrthaMkara mahAvIra ane temanA sarvodaya tIrtha, bRhajjinavANI saMgraha, vItarAga-vijJAna pAmALA, nimitta-upAdAna, nayacakra Adi pramukha che. zrI kAnajI svAmI temanA guru hatA. temanA ghaNA puraskArothI navAjyA jema ke 'vIra nirvANa bhAratI eNrvADa'. te akhila bhAratIya digambara jaina pariSadanA adhyakSa paNa rahI cUkyA che.
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390 jaina dharma sAra saMdeza loDhA, kanDeyAlAlaH zrI kanveyAlAla loDhA vipazyanA ke pAtaMjala banne paraMparAonA ucca starIya sAdhaka che. teo jaina darzana ke dhyAna praNAlInA paNa pramukha vidvAna che. potAnI pustaka jaina dharmamAM dhyAna mAM temaNe badhI pracalita sAdhanA paddhatio ane temanA aMtarnihita siddhAMtonI pRSThabhUmimAM jaina dharmamAM pratipAdita dhyAna praNAlIne prastuta karyA che. varNa, gaNeza prasAda zrI gaNeza prasAda varNajInA jaina samAjamAM vizeSa sthAna che. buddelakhaMDanA jaina samAjamAM jaina saMskRti, zrI gaNeza prasAda varNIjInA athAka prayAsothI ja jIvIta rahI zake che. temaNe aneka pAzALAo, vidyAlayo, zikSA-maMdiro ane gurukulonI sthApanA karI. teo pahelA vargI, pachI kSullaka ane aMtima samayamAM digambara muninA padanA dhAraka thayA. dezabharamAM temaNe dharma pracArane mATe yAtrAo karI. AcArya vinobA bhAve, baMgALanI prasiddha saMta AnandamayImA, eTale sudhI ke bhAratanA pahelA rASTrapati rAjendra prasAda paNa temanA prati zraddhA ane mAna rAkhatA hatA. narendra vidyArthInA saMpAdanamAM varNa-vANI temanI sauthI jANItI racanA che. zubhacandrAcAryaH AcArya zubhacandrAcAryajI IsA pU. agiyAramI sadImAM thayA che. teo hoyasalA viSNuvardhananA zAsanakALanA samaya jaina mAdhIza hatA. evuM kahevAya che ke jayAre temaNe rAjAno kaSTa dUra karyo to rAjAe khuza thaI temane "cArakIrti'nI padavIthI navAjyA. AcArya zubhacandrAcAryajI jJAnAvarNanA racayitA che. A prasiddha racanAnuM bIjuM nAma yogArNava che. emAM yogIzvaronA AcaraNa karavAne yogya, jANavAne yogya saMpUrNa jainasiddhAMtanuM rahasya bhareluM che. jenIAno A eka advitIya graMtha che. enA paThana-mananathI je AnaMda prApta thAya che, te vacana agocara che. A mAnavuM ja paDaze ke evI svAbhAvika, zIdhrabodhaka, saumya, suMdara ane hRdayagrAhI saMskRta kavitA ghaNI ochI jovA maLe che.
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 391 mukhya graMthakAraH saMkSipta paricaya samaMtabhadra AcAryaH AcArya samatabhadra e ratnakaraSTha zrAvakAcAra nAmaka graMthanI racanA karI. A jaina zrAvakonI vagere AcAra saMhitA che. A kAraNa tenA prati sadeva eka asAdhAraNa AkarSaNa badhAmAM che. mUlataH saMskRta bhASAmAM thavAne kAraNa kaThinAIthI samajamAM AvanArA A graMtha prAyaH pravacanonA mAdhyamathI ja jeno sudhI pahoMcI rahI che.
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdarbha graMtha anagAradharmAmRta, khUbacaMda zolApura prakAzana, 1927 amitagati, AcArya, tattvabhAvanA yA bRhat sAmayika pATha, brahmacArI sItala prasAdajI (TIkAkAra), sUrataH mUlacaMda kisanadAsa kApaDiyA, 1930 amRtanAdopaniSad amRtAcArya, puruSArthasiddhayupAya, hindI bhASA TIkAkAra ane saMpAdakanAthUrAma premI, paramazruta prabhAvaka maMDala, muMbaI, 1915 amRtAzIti alaMkAra ciMtAmaNi, bhAratIya jJAnapITha prakAzana AcArasAra AcArAMga sUtra, haramana jekobI (aMgrejI anuvAdaka), sekreDa buka opha dhI IsTa sIrijha, aMka 22, punarmudraNa, dilhIH motIlAla banArasIdAsa, 1964 AtmArAmajI mahArAja, zrI jainatattva kalikA vikAsa, trIjuM saMskaraNa ludhiyANAH AtmajJAna-zramaNa-ziva Agama prakAzana samiti, 2004 uttarAdhyayana, bhAga 27, haramana jekobI (aMgrejI anuvAdaka), sekreDa buka opha dhI IsTa sIrijha, aMka 42, punarmudraNa, dilhIH motIlAla banArasIdAsa, 1964 Rgaveda RSibhAsita epigrAphikA iMDikA kabIra sAkhI-saMgraha, bhAga 1 ane 2, dasamI vAra, alhAbAdaH belavIDiyara priMTiga varkasa, 1996 kalpasUtra kArtikayAnuprekSA, rAjacaMdra graMthamAlA, 1960 kAnajI svAmI mUla meM bhUla, bhaiyA bhagavatIdAsajI ane zrI banArasIdAsajI 392
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ 393 kRta dohA para zrI kAnajI svAmInA pravacana, sonagaDhaH zrI jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, 1947 kAnajI svAmI, mokSamArga prakAzakanA kiraNo, kahAna jaina zAstramAlA, sonagaDhaH jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, 1950 kAnajI svAmI, vItarAga vijJAna, bhAga 2, chahaDhAlAnA bIjA adhyAya para kAnajI svAmInA pravacana, kahAna jaina zAstramAlA, sonagaDhaH 1971 kAzalIvAla, dIpacaMdajI zAha anubhava prakAza, paMDita paramAnaMdajI jaina zAstrI (saMpAdaka), zrI digambara jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, 1963 kuMthusAgarajI mahArAja, AcArya, zrAvaka pratikamaNasAra, trIjuM saMskaraNa, jabalapura, zikharacaMdra kapuracaMda jaina, 1957 kuMthusAgarajI mahArAja, AcArya, sudharmopadezAmRtasAra, solApuraH AcArya kundhusAgara graMthamAlA, 1940 saMdarbha graMtha kundukundAcArya, niyamasAra, brahmacArI zItalaprasAdajI kRta hindI bhASATIkA sahita, muMbaIH jaina graMtharatnAkara kAryAlaya, 1916 kundakundrAcArya, samayasAra, paMDita pannAlAla (saMpAdaka), vArANasIH zrI gaNezaprasAda varNI jaina granthamAlA, 1969 kUmaTa raNajIta siMha, dhyAna se svabodha, prAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, 2007 gopAlana, esa, jaina darzananI rUparekhA, nyu dilhIH vAilI IsTarna limiTeDa, 1973 gommaTasAra, karmakANDa kalakattAH jaina siddhAMta prakAzinI saMsthA gommaTasAra, karmakANDa agAsaH zrI paramazruta prabhAvaka maMDala, 1978 gommaTasAra, jIvakANDa agAsaH zrI paramazruta prabhAvaka maMDala, 1972 caMpakasAgarajI mahArAja, Atma-maMthana, jUnAgaDha: zrI jaina sadAcAra sAhitya samiti, 1965 cAritrasAra, mahAbIrajI prakAzana, 1962 chAndogyayopaniSada jayadhavalA, amarAvatI prakAzana jinabhadrakSamAzramaNa, dhyAnazataka, vyAkhyAtA-kanaiyAlAla loDhA ane suSamA
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 jaina dharma sAra saMdeza siMghavI, prAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, 2007 jinasena, AcArya, Adi purANa, bhAga 1-2, pannAlAla jaina (saMpAdaka tathA anuvAdaka), sAtamuM saMskaraNa, nyu dilhIH bhAratIya jJAnapITha prakAzana, 1944 jaina, narendra, karuNAnuM jharaNuM, prAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, 2005 jena, nAthurAma DoMgarIya, jena-dharma, dvitIya saMskaraNa, bijanauraH "jainadharma prakAzaka kAryAlaya, 1941 jaina, pannAlAla (saMpAdaka), rAma kathA, paMDita zrI guNabhadrajI jena (padyAnuvAda lekhaka), nyu dilhIH jaina sAhitya prakAzana, 1970 jena, prakAza caMda ane jayasena jaina (saMpAdaka), zruta paMcamI mahAparva, iMdora digambara jaina udAsIna Azrama, 1980 jena, rAjArAma, zorasenI prAkRta bhASA ane tenA sAhityano saMkSipta itihAsa, navI dilhIH kundukunda bhAratI, 2001 jaina siddhAMta praveza ratnamAlA, pAMcamo bhAga, bIjuM saMskaraNa, daherAdUna, AgarA: vItarAga vijJAna sAhitya prakAzana samiti, 1974 jenI, je.ela. (saMpAdaka), tattvArthAdhigama sUtra, ArA digambara senTrala jena pablisiMga hAusa ToDaramala, paMDita, mokSamArga prakAzaka, hukamacaMda bhArilla (saMpAdaka), magana lAla jaina (anuvAdaka), dasamuM saMskaraNa, jayapuraH satsAhitya prakAzana tathA pracAra vibhAga, 1989 tiloyapaNastI, zolApuraH jaina saMskRti saMrakSaka saMgha, 1943 dariyA sAheba (bihAravAlA), gaNeza-goSThI, hastalikhita graMtha, darzanapAhuDa TIkA, muMbaIH mANikacaMdra graMthamAlA, vikramI saMvata 1977 dAdU dayAlanI vANI, bhAga-1, alhAbAdaH belavIDiyara prinTiMga varksa, 1974 dIgha nikAya, bhAga 1-3, laMDanaH pAli TesTa sosAyaTI deva, yogendu, yogasAra devasenAcArya, bRhada nayacakra, muMbaI: mANikacaMdra graMthamAlA, 1977 devakInaMdana, paMDita, paMcAdhyAyI, 1932 dezabhuSaNa mahArAja, AcArya (anuvAdaka ane saMpAdaka), ratnAkara zataka,
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ 395 saMdarbha graMtha AgarAH zrI syAdvAda prakAzana maMdira, 1950 desAI, brahmacArI mUlazaMkara, deva guru zAstranuM svarUpa, AgarAH zrI digambara jaina maMdira, 1961 dolatarAma, chAhaDhAlA, maganalAlajI jaina (anuvAdaka), bIjI AvRtti, sonagaDhaH zrI seThI digambara jaina graMthamAlA, 1963 dravyasaMgraha mUla athavA TIkA, dehalI prakAzana, 1953 nAdabiMdUpaniSad bhAga-3 paMcAstikAya, muMbaIH paramazruta prabhAvaka maMDala, 1916 pataMjali, yogasUtra paDmanaMdi, AcArya, anitya-bhAvanA (anityapaMcAzata), jugalakizora mukhtAra (saMpAdaka ane anuvAdaka), trIjuM saMskaraNa, sahAranapuraH vIra sevA maMdira, 1946 padmanaMdi, AcArya, paMcaviMzatikA, zolApuraH jIvarAja graMthamAlA, 1832 padmanaMdi, AcArya, saddhodha caMdrodaya, paramAtma prakAza, dvitIya saMskaraNa, rAjacaMdra graMthamAlA, 1960 palaTu sAhebanI vANI, bhAga-1, alhAbAdaH belavIDiyara prinTiMga varksa, 2002 pArvedava, AcArya, bhaktinA aMgUra ane saMgIta-samayasAra, nemIcaMda jaina (saMpAdaka), iMdoraH muni zrI vidyAnaMda cAturmAsa samAroha samiti, 1972 pravacanasAra tAtparya vRtti, phUlacaMda siddhAMtazAstrI, mahendrakumAra tathAkelAzacaMdra (saMpAdaka), kasAyapAhuDa, bhAga 1-13, mathurAH bhAratIya digambara jaina saMgha, 1944-1972 bodha pAhuDa, muMbaIH mANicaMdra graMthamAlA, 1920 bhagavatI ArAdhanA, mUla ane TIkA, sakhArAma dozI, solApura, 1935 bhagavatI sUtra bhAga-1-2, pradhAna saMpAdaka-zrI amara munijI mahArAja, padma prakAzana, dilhI, 2005-2006 bhAritsa, hukamacaMda, sUktisudhA, saMkalana ane saMpAdana kartA-rAjezakumAra jena tathA zAMtinAtha pATIla, paMDita ToDaramalasmAraka TrasTa, jayapura, 2000 bhAritsa, hukamacaMda, tIrthakara mahAvIra ane temanA sarvodaya tIrtha, cothuM saMskaraNa, AgarAH zrIvItarAga-vijJAna sAhitya prakAzana, 1975
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 396 jaina dharma sAra saMdeza bhAritsa, hukamacaMda, vItarAga-vijJAna pAThamAlA, bhAga 2, navA saMskaraNa ane bhAga 3 pAMcamI AvRtti, jayapuraH paMDita ToDaramala smAraka TrasTa, 1989 ane 1984 bhAritsa, hukamacaMda (saMpAdaka), bRhajinavANI saMgraha, dasamuM saMskaraNa, jayapuraH akhila bhAratIya jaina yuvA pheDarezana, 2006 bhAva pAhuDa, muMbaI: mANikacaMdra graMthamAlA, 1920 majhima nikAya, bhAga 1-3, laMDanaH pAli TesTa sosAyaTI, 1949-1951 mahApurANa, bhAratIya jJAnapITha prakAzana, banArasaH 1951 muDakopaniSad munirAja, paddhasiMha, mANasAra (jJAnasAra), trilokacaMda jaina (bhASATIkAkAra), sUrataH mUlacaMda kisanadAsa kApaDiyA, 1944 yajurveda ratnakaraSTha zrAvakAcAra, samantabhadra kRta hindI anuvAdaka-jayakumAra jalaja, hindI graMtha kAryAlaya, muMbaI, 2006 rayaNasAra rAjavArtika, dilhIH bhAratIya jJAnapITha prakAzana, 1951 loDhA, kanaiyAlAla, jaina dharmamAM dhyAna, prAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, 2007 varNa, gaNezaprasAda, varNa-vANI, prathama bhAga, narendra vidyArthI (saMpAdaka), paMcama saMskaraNa, vArANasIH zrI gaNezaprasAda varmI jena graMthamAlA, 1968 varNa, gaNezaprasAda (pravacanakAra), samayasAra, paMDita pannAlAla (saMpAdaka) vArANasIH zrI gaNezaprasAda varmI jena graMthamAlA, 1969 varNI, jInendra (saMpAdaka), jenendra siddhAMta koza, bhAga 1-4, dilhI, vArANasIH bhAratIya jJAnapITha prakAzana, 1970-1986 zAstrI, paMDita goviMdarAja jena, kurala kAvya, 1954 zivamuni, AcArya, bhAratIya dharmomAM mukti-vicAra, dvitIya saMskaraNa, prAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, 2001 zubhacaMdrAcArya, jJAnArNava, pannAlAla bAlIvAla (saMpAdaka ane anuvAdaka), muMbaIH zrI paramazruta prabhAvaka maMDala, 1927
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ 397 saMdarbha graMtha pakhaMDAgama saMgave vilAsa e. AsapenTsa opha jaina rilijana, bIju saMskaraNa, nyu dilhIH bhAratIya jJAnapITha prakAzana 1999 santabhadra, AcArya, ratnakaraSTha zrAvakAcAra, hindI anuvAdaka-jayakumAra jalaja, hindI graMtha kAryAlaya, muMbaI, 2006 sarvArthasiddhi banArasaH bhAratIya jJAnapITha prakAzana, 1955 sAgara, lalitaprabha, jyoti kalaza chalake, prAkta bhAratI akAdamI, jayapura, 1993 sogANI, kamalacaMda, uttarAdhyayana-cayanikA, cothuM saMskaraNa, prAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, 1998 skanda purANa svayabhU stotra, sarasAvAH vIra sevA maMdira, 1951 samAdhizataka, dilhIH vIra sevA maMdira, 1964 sUri, AcArya amRtacaMdra, puruSArthasiddhayupAya, nAthurAma premI (hindI bhASATIkAkAra ane saMpAdaka), muMbaI zrI paramazruta prabhAvaka maMDaLa, 1915 sUri, nAgasena, tattvAnuzAsana, dilhIH vIra sevA maMdira, 1963 sUtrakRtAMga, sekreDa buka opha dhI IsTa sIrijha aMka 45 svAmIjI, sAravacana, chaMda-baMda, teramI vakhata, vyAsaH rAdhAsvAmI satsaMga, 1994 harilAla jaina, vItarAga vijJAna, bhAga 2, dolatarAmajI racita chAhaDhAlAnI bIjI DhAla para kAnajI svAmInA pravacana, sonagaDha zrI digambara jaina svAdhyAya maMdira TrasTa, 1971 harivaMzapurANa, muMbaI: mANikacaMdra jaina graMthamAlA hIrAlAla jaina, (saMpAdaka-anuvAdaka), jina-vANI, nyu dilhI, vArANasIH bhAratIya jJAnapITha prakAzana,1944 hIrAlAla jaina, (saMpAdaka-anuvAdaka), jina-vANI, nyu dilhI, vArANasIH bhAratIya jJAnapITha prakAzana,1944.
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ hajUra svAmIjI mahArAja sArabacana rAdhAsvAmI vArtika bAbA jaimalasiMhajI amArA prakAzano paramArthI patro : bhAga -1 mahArAja sAvanasiMhajI 5ramArthI patro : bhAga - 2 saMtamata prakAza : bhAga - 1 thI 5 prabhAtano prakAza gurumata sAra paramArthanI vAto mahArAja saradAra bahAdura jagatasiMhajI Atma-jJAna AdhyAtmika puSpo mahArAja caraNasiMhajI saMta-saMvAda : bhAga -1 ane 2 saMtamata darzana saMta-mArga divya prakAza (saMtamata darzana bhAga -1) jIvata marie bhavajala rie prakAzanI zodha (saMtamata darzana bhAga - 3) pArasanA sparze pArasa satsaMga saMgraha 398
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano sadguruonA viSayamAM ruhAnI DAyarI, bhAga 1,2,3 dharatI para svarga - dariyAilAla kapUra aNamola khajAno - zAnti seThI - rAya sAheba muMzIrAma mArA sadguru - jUliyana pI. jaoNnasana 'pUrva nA saMta-mahAtmA' pustaka-mALAnA aMtargata saMta nAmadeva - janaka purI, vIrendra kumAra seThI, TI.Ara.bhaMgArI saMta kabIra - zAnti seThI saMtamatanA saMbaMdhamAM guru ravidAsa - ke.ena.upAdhyAya guru nAnakano rUhAnI upadeza - janaka purI guru arjunadeva - mahindara siMha jozI bhAi gurudAsa - mahindara siMha jozI saMta tukArAma - candrAvatI rAjavADe nAma-bhaktiHgosvAmI tulasIdAsa - ke.ena.upAdhyAya,paMcAnana upAdhyAya mIrA : prema-dIvAnI - vIrendra kumAra seThI saMta dAdU dayALa - ke.ena.upAdhyAya saMta palaTU - rAjendra kumAra seThI, Ara.sI.bahala saMta caranadAsa - TI.Ara.zaMgArI saMta dariyA (bihAravALA) - ke.ena.upAdhyAya tulasIsAheba - janaka purI, vIrendra kumAra seThI upadeza rAdhAsvAmI (svAmIjI mahArAja) - sahagala, zaMgArI, khAka, bhaMDArI hajharata sulatAna bAhU - kRpAla siMha 'khAka' saramada zahIda - TI.Ara.zaMgArI, pI. esa. 'Alama' bole zekha pharIda - TI.Ara.zaMgArI 399 saMta-samAgama - dariyAIlAla kapUra saMtamata vicAra - TI.Ara.bhaMgArI, kRpAla siMha 'khAka' saMta-saMdeza - zAnti seThI
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 jaina dharma sAra saMdeza aMtarano avAja - sI. DablayU. seMDarsa jIvaMta dhyAna sAdhanA - hekTara espaoNnDA Dabina haka-halAlanI kamAI - TI.Ara.zaMgArI jijJAsuo mATe - TI.Ara.zaMgArI vinaMtI ane prArthanA - saMkalita amRta vacana - saMkalita paramArtha paricaya - hekTara esponDA Dabina vizva dharmomAM adhyAtma mArga rAmacaritamAnasano saMdeza - esa. ema. prasAda jaina dharma sAra saMdeza - ke.ena.upAdhyAya bALako mATenA pustako AtmAnI saphara - vikToriyA jonjha prakAza eka dIvA aneka - vikToriyA jonjha To order books on the internet, please visit: www.rssb.org bhAratamAM pustako kharIdavA mATe kRpayA nIce lakhelA saranAmAM para lakhoH rAdhAsvAmI satsaMga vyAsa bI. e. vI. DisTribyuzana seMTara, 5 guru ravidAsa mArga, pUsA roDa, navI dilhI 110 005
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharma koI vADAomAM, saMpradAyamAM, vezamAM ke zarIranI kriyAomAM nathI, paraMtu AtmasvarUpanI oLakhamAM ja jaina dharma che - jainatva che. yaH parAtmA sa evAI yoDahaM sa paramastataH | je paramAtmA che, te ja huM chuM, tathA je svAnubhavagamya huM chuM, te ja paramAtmA che. satveSa maitrI guNipu pramoda, kliSTapu jIveSa kRpAparatvam | mAdhyastha-bhAva viparIta-vRtto, sadA mamAtmA vidadhAtu deva! bhagava! saMsAranA saMpUrNa prANIothI mitratA, guNI puruSone joIne prasannatA, duHkhI jIvo para dayArdratA (dayA) ane akAraNa dveSa karanArAo ke duSTa jIvo para mAdhyasthatA arthAt na rAga, na Sa, | mAro AtmA niraMtara dhAraNa kare. Jain Dharm-Saar Sandesh (Gujarati) ISBN 978-81-8466-141-5