Book Title: Gunratnakarchand
Author(s): Sahajsundar, Kantilal B Shah
Publisher: Shrutgyan Prasarak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001192/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Azika raMnikara mujvalAma rAlamA hA sara davA devA daralA // 1 kuzeva haradadAtikAca nAza rAmaka zvasta kamala pustaka vAsudamarA kaoNlanI egula lIga jaba sAlI mutA jagada baalodnaapuraa| zrAdisA lIlA karu dayA dAnAdavi zoka hamadara mahA raacaaryaaH|| caMdA vadanAmRga lo| kamAla jimIjalapoya OM // bhIrakama me va kanI sAmini ||6dridr ne saradaradevAka videyo za la kapAsasaha vivacita apAravinAzimA vA jagamodana a ghamaghamaka tayA OM guNaratnAkarachaMda ti kIrAka zAeM bedArako patana udArAja nidame nideli ramya mo dala velika razka ma la geli malamUta kala pani ma / me 32mAraha mAyApanimayala 10 marimodazamidUrazikhA rAtA nimlana khAdimazka malamu zAyarAtapadivAyarA teja kara jAMcaMdAmahima payavaMdagaMja gamalADa vimalAmirAdAya puraMda zrAya saMvatapanara biUna shivrse| ema baMda racya amana dasmeM muda2bolatrANadae saMzodhana-saMpAhaNaje gAjara vasaMtaRSipAla kAntibhAI bI. zAha likathira zubhadarAvara kalAnika jai kAmadAmana jaya kArIva yarI viyoga na lIlAvi lA raMgadI aka rUma hijasuMdaramayA // 38 vinoda mano vidhikA ramaM ||mNdd opana medhye zrI emAle hAraka zrI vinayapramUri vAcanAcI // zra kalayamastu // Bro rAmasi | 21 , Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda simIkSita vAcanA, AlocanAtmaka abhyAsa, gadyAnuvAda ane zabdakoza saMzodhaka-saMpAdaka * Do. kAntibhAI bI. zAha prakAzaka zrI zrutajJAna prasAraka sabhA amadAvAda Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sahajsundarkrut Gunaratnakarachhand Ed. Dr. Kantibhai B. Shah 1998, Shree Shrutgnana Prasaraka Sabha, Ahmedabad pahelI AvRtti, me 1998 nakala : 400 kiMmata rU. 15%0 pRSThasaMkhyA : 16379 AvaraNa-saMyojana : rohita koThArI prAptisthAna : zAradAbahena cImanalAla ejyu. risarca senTara zAhIbAga, amadAvAda 380 004 prakAzaka : zrI zrutajJAna prasAraka sabhA C/o zrI harSadabhAI bI. zAha, bI/5, gautama phleTa, mANekanagara pAse, sarakheja roDa, pAlaDI, amadAvAda 380 007 lesara TAIpaseTiga : zAradA mudraNAlaya jummA masjida sAme, gAMdhI mArga, amadAvAda 380 001. phona : pa3pa9866 mudraka : bhagavatI ophaseTa 15/sI, baMsIdhara esTeTa, bAraDolapurA, amadAvAda 380 004 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arpaNa pUjya AcAryazrI vijayapradyumnasUrijI ane jayaMta koThArIne jemanAM preraNA, protsAhana ane mArgadarzane mAro vidyAvyAsaMga cAlato rahyo. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAntibhAI bI. zAhanAM pustako saMzodhana-saMpAdana : 1. sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda saMpAdana : 2. sAmAyikasUtra (mo. da. dezAIkRta). 3. jinadevadarzana (mo. da. dezAIkRta) 4. jaina ane bauddha mata : saMkSipta itihAsa ane siddhAMto (mo. da dezAIkRta) 5. paMDita vIravijayajI svAdhyAyagraMtha 6. upAdhyAya yazovijaya svAdhyAyagraMtha (A. vijayapradyumnasUrijI ane jayaMta koThArI sAthe) 7. madhyakAlIna gujarAtI jaina sAhitya (jayaMta koThArI sAthe). 8. sarasvatIcaMdra : vIsarAyelAM vivecano (jayaMta koThArI sAthe) 9. virala viddhapratibhA ane manuSyapratibhA (jayaMta koThArI sAthe) zrI mo. da. dezAInuM jIvanacaritra ane emanAM lakhANonI graMthasUci-lekhasUci 10. premAnaMdakRta abhimanyu AkhyAna vinoda adhvaryuM ane somAbhAI paTela sAthe) 11. udaya-arcanA (vinodacaMdra 2. zAha ane kIrtidA jozI sAthe) [udayaratna upAdhyAyakata laghukAvyakRtiono saMgraha]. 12. zrAvaka kavi RSabhadAsakRta zrI hIravijayasUrirAsa mukhya saMpA. A. zrI vijayahema caMdrasUrijInI sAthe) 13. eka abhivAdana-occhava, eka goSThi (have pachI) lakhana : 14. madhyakAlIna gujarAtI sAhityano paricaya (anyanA sahayogamAM) 15 nibaMdhapradIpa ( , ). 16. laghunibaMdha ane vicAravistAra ( , ) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana kavi sahajasuMdarakRta 'guNaratnAkarachaMda' kRtinuM prakAzana e A saMsthA mATe vizeSa AnaMdanI vAta eTalA mATe che ke saM.1572 (I.sa.1516)mAM racAyelI, kAvyaguNe sabhara evI sthUlibhadra-kozA viSayaka madhyakAlIna gujarAtInI A kathanAtmaka dIrgha kAvyakRti je kevaLa hastapratonAM poTalAMmAM sacavAyelI rahI hatI te have mudrita thatAM prakAzamAM Ave che. prA. kAntibhAI bI. zAha ghaNAM varSothI A kRti upara potAno zodhanabaMdha zrI jayaMtabhAI koThArInA mArgadarzana heThaLa taiyAra karI rahyA hatA. A zodhanabaMdha lakhAto hato tyAre ja pU. AcAryazrI vijyapradhumnasUrIzvarajI mahArAja emAM UMDo rasa laIne kRtinA saMzodhana-saMpAdana paratve preraNA ane protsAhana arpatA rahyA hatA. 1996mAM prA. kAntibhAIe emano zodhanabaMdha 'sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda : enI samIkSita vAcanA ane AlocanAtmaka abhyAsa' gujarAta yunivarsiTImAM rajU karIne pIeca.DI.nI padavI prApta karI. e pachI tarata ja pU. A. zrI pradyumnasUrijInI, prastuta zodhanibaMdhane A saMsthA dvArA prakAzita karavAnI anumati prApta thaI ane enA lasvarUpa AvI suMdara kRti sauprathama prakAzita karavAnuM zreya A saMsthAne sAMpaDayuM che te mATe pU. A. zrI pradyumnasUrijI mahArAjanA ame RNI chIe. cAra adhikAramAM vibhakta evI A kRtinI mukhya vAcanAnI sAthe pratyeka kaDI vAra gadyAnuvAda, vivaraNa, pAThAMtara ane pAThacarcA paNa ApavAmAM AvyAM che ane graMthanA parizIlana" vibhAgamAM kartA, emanuM sAhityasarjana, sthUlibhadra-kozAnA kathAnakano AdhArasrota, saMkalita kathAnaka, A viSayavastune nirUpatuM madhyakAlIna gujarAtI sAhitya, 'chaMda' nAmaka sAhityasvarUpa ane gujarAtI sAhityamAM eno vikAsa, tema ja A kRtinI savistara samIkSA vagerene lagatAM abhyAsa-prakaraNo sAmela karavAmAM AvyAM che. A graMthanuM prakAzana karavAmAM jemanI-jemanI paNa nAnImoTI sahAya maLI che te sau pratye aMtaHkaraNapUrvaka AbhAranI lAgaNI vyakta karIe chIe. AzA rAkhIe ke "guNaratnAkarachaMda' kRtinuM prakAzana madhyakAlIna gujarAtInA padyasAhityamAM eka noMdhapAtra umero banI raheze. zrI zrutajJAna prasAraka sabhA 6-5-1998 amadAvAda Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya nivedana thoDAMka varSo pahelAM mArA mitra DaoN. nagInadAsa jI. zAha jyAre lA.da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdiramAM adhyakSapade hatA tyAre eka divasa mane bolAvIne emaNe kavi sahasuMdarakRta "guNaratnAkarachaMdanI eka suMdara hastaprata mArA hAthamAM mUkIne kaheluM, "A eka sarasa kRti che. hajI apragaTa che. rasa hoya to enA para kAma karavA jevuM che." jUnI hastapratanA lipivAcanathI mAMDI enA saMpAdananI zAstrIya paddhati vize tyAre huM sAva ja ajJAna. paNa e saMsthAmAM kAma karI rahelA vaDIla snehIjana zrI aMbAlAla paMDite guNaratnAkarachaMdanI hastapratanA lipivAcanamAM mane sahAya karatAM pATha-nakalanuM prAthamika svarUpanuM je keTaluMka kAma karI zakAyuM tenA parathI eTaluM to pratIta thayuM ja ke A kRti madhyakAlIna gujarAtInI kAvyaguNe sabhara eka suMdara padyaracanA che, ane enI upara saMzodhana karI zakAya e mATe e pUratI sakSama che. saM.1572 (I.sa.1516)mAM racAyelI, jaina samAjamAM atyaMta suprasiddha ane lokapriya evA sthUlabhadrakozAnA viSayavastuvALI, vaividhyapUrNa chaMdomAM cAraNI paraMparAnI layachaTAmAM chaMdogAna karatI, chaMda svarUpanI A dIrgha kathanAtmaka kRti uparanuM saMzodhanakArya meM prA. jayaMtabhAI koThArInA mArgadarzana nIce vyavasthita rIte hAtha dharyuM. AnI pAchaLano mAro mukhya uddeza to e ja hato ke AjathI lagabhaga pAMca saikA pUrve racAyelI AvI suMdara chatAM hajI sudhI apragaTa rahI gayelI kRti prakAzamAM Ave. kaoNlejanA adhyApanakArya uparAMta saMsthAnI Itara pravRttiomAMnI sakriya sAmelagIrIne kAraNe mArA A zodhanibaMdhanuM kAma vaccevacce ati maMda gatie thatuM rahyuM ane tethI banyuM evuM ke mAro zodhanibaMdha mArI nivRtti pachI aDhI varSe huM gujarAta yunivarsiTImAM me, 1996mAM rajU karI zakyo ane e ja varSe pIeca.DI.nI padavI meLavI. 'guNaratnAkarachaMdanI 18 hastaprato to ekalI lA.da.bhA.saM. vidyAmaMdiramAM hatI. anya 3 prato zrI hemacaMdrAcArya jene jJAnamaMdira, pATaNa khAtethI meLavI. ema kula 21 pratomAMthI, A katinI vAcanA taiyAra karavAmAM meM 10 hastapratone upayogamAM lIdhI che, jemAMthI ekane mukhya pATha mATe svIkArI bAkInI 9 hastapratonAM pAThAMtaro noMdhyAM che. ahIM pratyeka kaDInA pAThanI sAthe gadyAnuvAda, vivaraNa, pAThAMtara ane pAThacarcA ApavAmAM AvyAM che. gadyAnuvAda mATe pratyeka zabdano saMdarbha - artha jANavo e pAyAnI bAbata banI jatAM, enA phalasvarUpa lagabhaga 1800 zabdono zabdakoza paNa taiyAra karI zakAyo. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A ja gALAmAM mArA mArgadarzaka zrI jayaMtabhAI koThArI madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza taiyAra karI rahyA hatA, eno paNa moTo lAbha A kRtinA zabdakozane sahaja rIte maLyo. ahIM kRtinI samIkSita vAcanAnI sAthe parizIlana vibhAga nIce cha abhyAsaprakaraNo sAmela karyo che. guNaratnAkarachaMdanI vistRta samIkSAmAM A kRtimAM prayojAyelA judAjudA chaMdonA chaMdobaMdha aMge paNa rajUAta karI che. prAcIna kRtinuM saMzodhana-saMpAdana keTalI tAlIma, zista, cIvaTa, zrama, niSThA ane dhairya mAgI le che te to A zodhanibaMdhane nimitte ja pAmI zakAyuM. saMzodhana-saMpAdananI zistanA tamAma Agraha rAkhIne, paNa sAthe ArTa karI mUke evI AtmIyatA varasAvIne atyaMta sUjhabUjhabharyuM mArgadarzana pUruM pADavA badala mArA vaDIla mitra prA. jayaMtabhAI koThArIno huM atyaMta RNI chuM. kathaLelI tabiyata paNa zabdanA arthanirNayo mATe "rAjasthAnI sabada kosa' jevA zabdakozanA vividha bhAgo tema ja anya saMdarbhagraMtho jovA mATe temaNe aneka vakhata lA.da.bhA.saM. vidyAmaMdiramAM jAte AvIne mane sahayoga Apyo che, athavA ema ja kaho ke jayaMtabhAI ja emanI sAthe mane tyAM vAraMvAra kheMcI gayA che. mArA A kAryanAM AraMbhanAM varSomAM zrI hemacaMdrAcArya jena jJAnamaMdiramAMthI A kRtinI hastaprato meLavavA teo zrama laIne mArI sAthe pATaNa AvelA enuM paNa atre smaraNa thAya che. mArgadarzaka tarIke Avo khaMtIlo zrama jayaMtabhAI sivAya anya koNa uThAve ! zabdonA artha, pAThanirNaya, chaMdaracanAnuM svarUpa ane kRtiaMtargata chaMdobaMdha te saMdarbhe UbhA thatA keTalAka praznonA ukela mATe DaoN. harivallabha bhAyANIsAheba pAse jyAre jyAre javAnuM banyuM che tyAre tyAre emaNe umaLakAbhera te-te viSayanI carcA karavAnI tatparatA dAkhavI che. A mATe mu. bhAyANIsAhebano huM hRdayapUrvaka AbhAra mAnuM chuM. A katimAM prayukta cAraNI vaparAzanA chaMdo vize dhrAMgadhrAnA gujarAtInA adhyApaka DaoN. ramaNIkalAla mAru pAsethI patravyavahAra dvArA keTaluMka mArgadarzana meLavavAnuM jarUrI banyuM. mArA pratyeka patranA muddAsara javAbo dvArA mane sahakAra ApavA badala huM DaoN. ramaNIkalAla mAruno AbhArI chuM. zAstrAdhyayana ane sAhitya-saMzodhana pratye UMDo lagAva dharAvatA suprasiddha jainAcArya zrI vijayapradyumnasUrijInAM preraka protsAhana ane mArgadarzana A graMthanuM prakAzana thatAM sudhI satata mane sAMpaDatAM rahyAM che. A zodhanibaMdha taiyAra thaI rahyo hato tyArathI ja teo emAM UMDo rasa levA uparAMta avAranavAra kRtimAM AvatA jarUrI jena saMdarbho mane pUrA pADatA rahyA hatA. pUjyazrIe A graMthane zrI zrutajJAna prasAraka sabhA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 dvArA prakAzita karavAnI tatparatA sAme cAlIne darzAvI ane graMthanuM mudraNakArya zarU karavAnuM sUcana karyuM ane huM emano mArA uparano parama upakAra samajuM chuM. Akho graMtha kaMpojha thaI gayA pachI A. zrI vijayapradyumnasUrijIe A graMtha mATe prAstAvika lakhANa karI ApavAnI mArI vinaMtI paNa tatkAla svIkArI; ane e miSe A kRtinuM jhINavaTabharyuM vAcana karatAM karatAM pAThanirNaya, zabdArtha, anuvAda paratve teo keTalAka pheraphAro sUcavatA rahyA. AmAMnAM keTalAMka sthAnonI zuddhi anivAryapaNe karavAnI thaI, to kyAMka evAM sthAnonI vaikalpika noMdha levAnI thaI. Ama A graMtha pragaTa thatA sudhI graMthasAmagrImAM je zuddhivRddhi cAlatI rahI tyAre sAce ja e vAtanI khAtarI thaI ke saMzodhananI prakriyAne kadI pUrNavirAma hotuM nathI. AcAryazrI vijayapradyumnasUrijI pratyenI mArI kRtajJatA ahIM vyakta karuM chuM ane A graMthane emanI prastAvanA parizramane sArthaka banAvIe'no lAbha sAMpaDyo ene mAruM sadbhAgya mAnuM chuM. jaina sAhitya-saMzodhanamAM evA ja anya gaLADUba pU. AcAryazrI vijayazIlacaMdrasUrijIno paNa huM eTalo ja upakRta chuM. emaNe paNa mArA A saMzodhanakAryamAM UMDo rasa lIdho che. graMtha pragaTa thayA pUrve teozrI mAro hastalikhita zodhanibaMdha ane khAsa to guNaratnAkarachaMdanI samIkSita vAcanA rasapUrvaka vAMcI gayA ane kRtinI keTalIka saMdigdha paMktionA artha besADavAmAM jyAM muzkelI anubhavAtI hatI e artho emaNe saraLatAthI besADI ApyA. mane pIecaDI nI padavI maLyAnA samAcAra meM emane ApyA tyAre bhAvanagarathI vaLatI TapAle emaNe patramAM lakhyuM: "AnuM prakAzana sadya thavuM ghaTe. A aMge mAre kAMI karavAnuM hoya te sUcavazo - saMkoca vinA." jemaNe sauprathama A kRtithI mane paricita karyo te mArA mitra DaoN. nagInadAsa jI. zAhano atre aMta:karaNapUrvaka AbhAra mAnuM chuM. mahArAjA sayAjIrAva yunivarsiTI, vaDodarAnA gujarAtI vibhAganA pUrva adhyakSa ane mArA zodhanibaMdhanA eka parIkSaka Do. subhASa davee A graMthane mATe je AvakAravacano lakhI ApyAM te mATe temano paNa atyaMta AbhArI chuM. lA.da.bhA.saM. vidyAmaMdira, amadAvAda tema ja zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira, pATaNa e banne saMsthAoe A kRtinI jarUrI tamAma hastaprato upalabdha karI ApI te mATe huM e saMsthAono upakAravaza chuM. lA.da. saMsthAnA hastaprata vibhAgano havAlo saMbhALatA mArA mitra Do. kanubhAI zeThe mane A kRtinI saMsthAmAMnI tamAma upalabdha hastaprato hAthavagI karI ApavAmAM ghaNI mUlyavAna sahAya karI che eno ahIM RNasvIkAra karuM chuM. e ja rIte e saMsthAnA vayaska lipiniSNAta zrI lakSmaNabhAI bhojaka lipivAcana ane prataparicayanA kAmamAM atyaMta sahRdayatAthI sahAya karatA .. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * rahyA e mATe temanA pratye paNa AbhAranI lAgaNI vyakta karuM chuM. mArA saMzodhana-saMpAdananA kAmamAM pustako, lekho ke anya jarUrI saMdarbha sAmagrI upalabdha karAvI ApavAmAM prA. aMjanI mahetA, DaoN. kIrtidA jozI, DaoN niraMjanA vorA, DaoN. vasaMta dave jevA adhyApakamitronI sahAya maLatI rahI che te sauno paNa AbhAra mAnuM chuM. jarUrI saMdarbhapustako mATe lA.da.bhA.saM. vidyAmaMdira, bho.je. vidyAbhavana jevI saMsthAonAM graMthAlayono tema ja A.zrI vijayadAnasUrIzvarajI jJAnabhaMDArano vAraMvAra upayoga karavAnuM banyuM che te saghaLI saMsthAono huM RNI chuM. suMdara ane sughaDa lesara TAipaseTiMga mATe zAradA mudraNAlayano tathA komyuTara para AvaraNacitra taiyAra karI ApavA mATe zrI rohita koThArIno tathA saphAIdAra mudraNakArya mATe bhagavatI ophaseTanA zrI bhIkhAbhAI paTelano huM AbhArI chuM. AzA rAkhuM chuM ke adyApiparyata apragaTa rahelI, lagabhaga pAMcaso varSa pUrvenI A padyaracanA guNaratnAkarachaMda enA kAvyasauMdaryo karIne madhyakAlIna gujarAtI padyasAhityamAM eka noMdhapAtra umeraNa banI raheze; ane to A kRtinA prakAzana pAchaLa lIdhelo zrama lekhe lAgyAno saMtoSa anubhavAze. tA. 5-5-1998 kAntibhAI bI. zAha Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parizramane sArthaka banAvIe vikramanA soLamA saikAnA trIjA caraNamAM kavi sahajasuMdara dvArA racAyelI guNaratnAkaracheda' racanA eka noMdhapAtra ne adbhuta racanA che. bhale tene "chaMda' evA eka sAhityaprakAranI saMjJAnA zabdanA cokaThAmAM mUkavAmAM Ave che paNa A kRti chaMdanA pracalita sAhityaprakAramAM gaNAya tevI nathI. anekavidha chaMdothI UbharAtI ane sthUlabhadrakozA jevA alaMkAramaMDita viSayavastune supere nyAya ApatI A racanA to madhyakAlIna sAhityamAM potAnuM nizcita sthAna aMkita kare che. A racanA vidvAnathI mAMDI vidyArthIne AkarSita kare che. AmAM cAra adhikAra che ane cAraso ogaNIsa kaDI che e to tenuM pUla ane bAhya mApa che; paNa eTalA zabdavistAramAM je alaMkAramaMDita kAvyano dariyo laherAya che temAM avagAhana karanArane mabalaka motInI chAba hAthamAM Ave che. kathana - kathAvastu to sImita che, paNa tene varNana dvArA evI rIte kavi bahelAve che ke vAcakane AlAda UpajyA vinA na rahe. tenI varNanazailImAM camatkRti ane nAvInya bane che. udAharaNa tarIke bIjA adhikAramAM 56-57mI kaDImAM temaNe kamAla karI che. pUchaI sahIarasAthi IMdra avataryau ki, nA nA, pAravatI-bharatAra caMdrasUrija kaI nA nA, nalakubbara kai dhanada kaI surativalabha nA nA, bharaphesara haricaMda deva nArAyaNa ki nA nA, pekhIu puruSa paravasi thaI akkAvArI navi rahaI. sagaDAlaputra ma ma jhaMkha tuM, sakhI ema nA nA kahaI. (2.56) sakhI suSya je zravaNi saguNa nara soI ki hA hA, piMgala bharaha kavitta gIta guNa jANa ki hA hA, viksAhala vyAkarNa lahaI pArasI ki hA hA, caherAsI Asanna kokarasa lahaI ki hA hA, sukabadhuttarI vinodakathA savi kahaI ki hA hA, kavi kahaI sahajasuMdara sadA karaI goThi mIThI ghaNI prastAva bhAva velA lahaI boli boli hA hA bhaNI. (2.57) AvI rItanuM eka padya kavi dhanapAlanuM rAjA bhojanA saMdarbhamAM Ave che te prasiddha che. te padya A pramANe che : Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 kiM nandiH kiM murAri: kimu ratiramaNa: kiM bala: kiM kuberaH kiM vA vidyAdharo'sau kimuta surapatiH kiM vighu: kiM vidhAtA / ... nAyaM nAyaM na cAyaM va khalu nahi navA nApi vAsau bavaiSaH krIDAM kartuM pravRttaH khayamiha hi hale / bhUpatirmojadevaH // kavi sahajasuMdare paNa kaDInI paMktione aMte "nA nA mUkIne sarasa camatkAra saryo che, to pachInI (57mI) kaDImAM "hA hA mUkI majhAnuM layasauMdarya saryuM che. eka sAdhupuruSane ja labhya vidyAnA asIma sImADA sudhI vistarelI prajJA, cAraNI sAhityamAM bahulatAe vaparAtA chaMdonuM jJAna, e chaMdone samyaka rIte prayojavAnI kaLA, saMgItanA UMDA jJAnanI sAkSI ApatI suramya layabaddha padAvali - AvuM to keTaluMya darzana AmAM padepade thAya che. yathAsthAne prayukta subhASito ane kahevato kavinA bahoLA anubhavane jaNAve che, to viSayane anurUpa siddhAMta-zAstra-Agamakathita bhAvonuM nirUpaNa temanA zAstronA vyApaka avagAhana ane bodhane jaNAve che. cothA adhikAramAM 24-25-26 e traNa kaDI sAthe ja vAMcavAnI che. temAM temaNe caritragraMthomAM AvatI vAta sarasa zabdomAM gUMthI dIdhI che. udara taNAM dukha dohilo kathA kahuM suNi kori, auTha koDi puruSe milI gra00 guNI nara sosi. (4.2) vaci ghAlI pAkhali rahI bhamuha caDAvI bhAli, dhamaNi dhamI tIkhI suI tasu cobhaI samakAli. (4.25) je vedana huI tehanaI ATha guNI te pAMhiM, naraga samI chaI vedanA jina jANaI jagamAMhi. (4.26) 'triSaSTizalAkApuruSacaritramAM A vAta A zlokamAM Ave che : sUcIbhiragnivarNAbhirbhivasya pratiroma yat / / duHkhaM narasyASTaguNaM tad bhavet garbhavAsinaH // 234 yoniyantrAt viniSkrAmana yada duHkhaM lamate bhavI / garbhavAsamavAd duHravAt tadanantaguNaM khalu // 235 (triSTi, :parva, vaturtha saf, paybharavAmiAritrama) AvI rIte viravutti chAyA - e nyAye kavie puSkaLa anya granthakathita bhAvo ahIM saraLa geya gujarAtImAM gUMthyA che. AvA adbhuta graMthano abhyAsa prA. zrI kAntibhAI bI. zAhe ghaNI jahemata laIne karyo che. mahAnibaMdhanI daSTie temane eka eka paDamAMthI pasAra thavAnuM banyuM che. varaso sudhI eka ja kRtinuM saghana adhyayana temaNe karyuM che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekathI vadhAre hastapratonA pATha noMdhavA, teno nirNaya karavo, ne dezI zabdono saMgata artha Apavo - A badhuM teoe ghaNI sArI rIte karyuM che. sAce ja teo dhanyavAdanA adhikArI che ane A graMthane AvakAratAM hRdaya AnaMdano anubhava kare che. Aje AvA prAcIna ane kadamAM moTA kahI zakAya tevA graMthanAM kAma karanArA ja kyAM che ? ghaNA vidvAna/vidyArthIone AvA madhyakAlIna graMtho sAthe kAma pADatA joyA che tyAre teo thoDuMka kAma kare tyAM prazno Ave tethI teo maMdautsAhI bane ane mAMDI vALe. - AvAM nIrasa jaNAtAM kAmomAM to nALiyera jevo anubhava thAya che. je mANaso nALiyeranA uparanA barachaTa, kharabacaDA paDane bhedavAnI dhIraja ane zakti dharAve che, hAthathI ke bIjAnI madadathI paNa temAM maMDyA rahe che temane je madhuramadhura jaLa ane mIThuM ToparuM khAvA maLe che teno svAda to je mANe te ja jANe. zrI kAntibhAI AvA kAmamAM kaMTALyA nathI balka temaNe to AmAMthI lakhalUTa rasa ja lUMTyo che ane lUMTIne gUMje na bharatAM bIjAne lUMTAvyo che, ApaNA badhAne A rasALa khajAno sulabha banAvyo che. temane to A kavi sahajasuMdaranI racanAmAM e kavinA vizeSanAmamAM kAvyanA vizeSaNa tarIke ja darzana thayAM che. je sahajasuMdara hoya tene ja kAvya kahevAya ane A kAvya sahajasuMdara che.' Ane rasika budhajano sArI rIte mANe, tenI khUbIo pichAne ane kAvyanA antastattvane pAmIne tenA rasAsvAda dvArA potAnI jijJAsAne paripuSTa karIne zrI kAntibhAInA parizramane sArthaka banAve e ja zubhakAmanA. pradyumnasUri akSayatRtIyA vi.saM.2054 amadAvAda WWW.jainelibrary.org Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtaHkaraNapUrvaka abhinaMdana DaoN. kAntibhAI bI. zAhano zodhaprabaMdha, have, "sahajasundarakRta guNaratnAkarachaMdanA zIrSakathI prasiddha thAya che eno AnaMda che. sahajasundarakata "guNaratnAkarachaMda' madhyakAlIna gujarAtI jaina paraMparAnA sAhityanI, Azare, pAMcaso varSa jeTalI jUnI, kRti che. A apragaTa rahelI kRtinI dazeka hastaprato upalabdha thaI. ane DaoN. kAntibhAI zAhane e hastapratono abhyAsa karatAM, eka adhikRta samIkSita vAcanA taiyAra karavAnuM 'sUjhayuM. saMzodhakadaSTithI pAThAMtaro noMdhIne pATha-svIkRti mATenI zAstrIya chaNAvaTanI rIti dvArA pasaMdagInI paddhatie temaNe adhikRta vAcanA taiyAra karIne, ahIM prakAzita karI che. A sAthe "guNaratnAkarachaMdanA yUlibhadra ane kozA gaNikAnA viziSTa kathAnakaneya, enI vizALa paraMparAnI bhUmikA sAthe, AsvAdazailImAM prastuta karyuM che. kRtino bhASAsaMdarbha, ApaNA samayathI khAsso dUrano hoI, kRtigata zabdakoza ane kRtino avAcIna gujarAtImAM gadyAnuvAda vAcako mATe upakAraka thaze ja. jIvanano caritArtha zemAM, ane e dizAmAM prasthAna karavA IcchukanI titikSAnI saMbhavita bhUmikAo kevI hoya, eno, mUrta, sa-rasa ane pariNAmakArI upadeza saMpaDAvatI A kRtinuM prakAzana, saMzodhana ane sAhitya ubhaya kSetre samRddhirUpa banI raheze DaoN kAntibhAI bI. zAhane, aMta:karaNapUrvaka abhinaMdana. 23-3-1998 Do. subhASa dave vaDodarA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana saMpAdakIya nivedana parizramane sArthaka banAvIe / A.zrI vijayapradyumnasUrijI aMtaHkaraNapUrvaka abhinaMdana / DaoN. subhASa dave prAstAvika ane parizIlana prAstAvika 1. kavi sahajasuMdara ane emanuM sAhityasarjana 2. sthUlibhadra-kozA kathAnakanA AdhArasrota graMtho ane sthUlibhadra-kozAnuM saMkalita kathAnaka 3. madhyakAlIna gujarAtI sAhitya-paraMparAmAM sthUlibhadra-kozA viSayaka pragaTa-apragaTa kRtio yAdI ane upalabdha kRtiono saMkSipta paricaya 4. 'chaMda' nAmaka kAvyaprakAra ane madhyakAlIna gujarAtImAM chaMdaracanAo 5. 'guNaratnAkarachaMda'nI samIkSA 6. prataparicaya ane pAThasaMpAdanapaddhati guNaratnAkarachaMda' : samIkSita vAcanA pAThAMtara, pAThacarcA, gadyAnuvAda ane vivaraNa sahita] pahelo adhikAra bIjo adhikAra trIjo adhikAra cotho adhikAra zabdakoza pariziSTa anukrama 'guNaratnAkarachaMda'nI vathI 4 sudhInI hastapratomAM nirdiSTa chaMdonI yAdI saMdarbhasUci 1174 36 7-20 21-37 38-69 70-94 95-149 150-173 175-335 177203 204-268 269-303 304-335 336-367 368-375 368-375 376-379 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika ane parizIlana Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika jene ApaNe prAcIna ke madhyakAlIna gujarAtI sAhitya tarIke oLakhIe chIe te sAhitya 12mA zatakathI 19mA zatakanA pUrvArdha sudhInA samayapaTa para patharAyeluM che. aMgrejI keLavaNI ane aMgrejI sAhityano prabhAva jhIlIne kheDAyelA ane vikaselA arvAcIna gujarAtI sAhitya karatAM A madhyakAlIna sAhitya je paraMparAmAM vikasyuM che e enI keTalIka AgavI lAkSaNikatAo dharAve che. hastalikhita ke kaMThastha svarUpa, bahudhA padyanuM mAdhyama, eno mukhyata: dhArmikasAMpradAyika saMdarbha, chatAM anya jIvanaraso pratye paNa enI jaLavAyelI abhijJatA, enI bhASAbhivyakti, racanArIti - A badhI lAkSaNikatAo dharAvatuM madhyakAlIna gujarAtI sAhitya gurjara prajAno eka ati mUlyavAna vAraso che. - madhyakALanA A gujarAtI sAhityanA sarjakomAM paMcotera TakA jeTalA sarjako to jaina sAdhukavio che. chatAM madhyakALanA gujarAtI sAhityane kheDanArA ane vikasAvanArA sarjakomAM narasiMha, mIrAM, akho, premAnaMda, zAmaLa, dayArAma jevI jainetara kavipratibhAonA sarjananAM abhyAsa-mUlyAMkana pramANamAM vizeSa ane vyApaka rIte thatAM rahyAM che; evo lAbha koI jaina kavine bhAgye ja maLyo che. madhyakAlIna gujarAtI sAhitya vize lakhAyelA itihAsomAM ane zALAmahAzALAomAM tadviSayaka abhyAsakramomAM jeTaluM sthAna jainetara gujarAtI sAhityane ApavAmAM AvyuM che eTaluM jaina kavionA sAhityasarjanane ApavAmAM AvyuM nathI. narasiMha pUrvenA 12mAthI 14mA zatakanA gujarAtI sAhityamAM thoDIka apavAdarUpa jainetara kRtio bAda karatAM saghaLuM upalabdha gujarAtI sAhitya jaina sAhitya che. I.sa.1185nuM racanAvarSa dharAvatI sauthI vahelI upalabdha gujarAtI kRti bharatezvara bAhubalirAsa' e jaina sAdhukata zAlibhadrasUrinI racanA che. jyAre gujarAtI bhASAnI racanAvarSa dharAvatI sauthI pahelI jainetara kRti haMsAulI' I.sa. 1371mAM racAI che; je bharatezvara bAhubilarAsa' racAyAnA 200 varSa pachI lakhAyelI che. Ama gujarAtI bhASAmAM sAhityasarjana karavAno AraMbha jaina sAdhukavioe karyo jaNAya che. jaina kavione hAthe vipula sAhityasarjana pAchaLanuM mahattvanuM paribaLa e rahyuM ke teo ghaNuMkharuM nAnI uMmare dIkSAjIvana aMgIkAra karI upAzrayomAM rahI sarasvatInI upAsanA karanArA sAdhuo hatA. jaina sAdhuoe pAra vinAnuM kathanAtmaka : Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya sarjyo che jemAM paurANika-dhArmika, aitihAsika, laukika, rUpakAtmaka ane caritrAtmaka kathAono samAveza thAya che. AvI kathanAtmaka kRtione sAmAnya rIte emaNe 'rAsA' saMjJAthI oLakhAvI che. kevaLa jaina kathAnakone ja nahIM, rAmAyaNa ane mahAbhArata AdinAM kathAvastuone paNa emaNe A kathanAtmaka sAhityasarjanamAM upayogamAM lIdhAM che. rAsA ane phAgu e madhyakALamAM jaina kavione hAthe vikaselA sAhityaprakAro che. A uparAMta bAramAsA, pUjA, vivAhalo, velI, stavana, sajhAya, chaMda, saloko, caityavaMdana, stuti (thoya), prahelikA, hariyALI, gahUMLI - ema dIrghathI mAMDI laghu kAvyasvarUpovALuM vipula sAhityasarjana A kavione hAthe thayuM che. temaja bAlAvabodha, stabaka, Tabo, bolI jevAM gadyasvarUpo paNa moTA pAyA 52 emaNe kheDyAM che. e svIkAravuM paDe ke A jaina sAdhukavionuM sAhitya dhArmika prayojanavALuM hatuM. vizeSe karIne dharma pratyenI A sAdhukavionI pratibaddhatA ane emanA dharmAbhinavezanuM A piraNAma hatuM. paNa, dharmabodhanA A hetuprAdhAnyane laIne ja e saghaLuM sAhitya sAhityika guNavattA ke kAvyatattvanA aMzo dharAvatuM ja nathI ema kahI zakAze nahIM. A jaina kaviomAM paNa samayesamaye evI keTalIka pratibhAo maLatI ja rahI che jemanI kRtiomAM kAvyaguNanA camakArA varatAya che. dhArmika prayojanathI racAyelA A sAhityamAM te kavioe pAtronA bhAvajagatanAM karelAM nirUpaNo temaja bhASAbhivyakti, alaMkAraracanAnuM kauzala, kathananI sacoTatA, prAsAnuprAsa, AMtaryamaka, jhaDajhamaka, chaMdo-dezIo-DhALono viniyoga - vagere dvArA kAvyanAM AMtara-bAhya aMgonI karelI mAvajata ApaNuM dhyAna kheMcyA vinA raheze nahIM. sarjanapratibhA dharAvatA AvA keTalAka jainakaviomAM jinapadmasUra, jayazekharasUri, lAvaNyasamaya, sahajasuMdara, jayavaMtasUri, yazovijaya upAdhyAya, AnaMdaghana, nayasuMdara, samayasuMdara, RSabhadAsa (zrAvaka), jinaharSa, udayaratna, dIpavijaya ane paM.vIravijayano samAveza thaI zake. vaLI, eka mahattvanI vAta e dhyAnamAM rahe ke A badhA vionuM badhuM ja sAhitya pragaTa thayuM nathI. madhyakALanuM jaina sAhitya jeTaluM pragaTa thayuM che te karatAM ghaNuM to hajI apragaTa che ane bhaMDAromAM hastaprato rUpe ja sacavAyuM che. jaino pAse hastapratonI ane enA bhaMDAronI jALavaNInI eka viziSTa sUjha ane cIvaTa hoIne judAMjudAM sthaLonA aneka bhaMDAromAM A hastaprato jaLavAI che ane zrI mohanalAla dalIcaMda dezAI jevA vidvAna sUcikAre ghaNIbadhI hastapratonI zatakavAra 4 / sahajasuMdaskRta guNaratnAkarachaMda Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika / 5 yAdI karIne jaina gUrjara kaviojevA AkaragraMtha rUpe ene pragaTa paNa karI che. hastaprato rUpe ja raheluM A badhuM ja sAhitya jo pragaTa thAya to madhyakAlIna gujarAtI sAhityano samRddha vAraso enA yathArtha svarUpe prakAzamAM Ave. A bhUmikA ahIM eTalA mATe rajU karI ke A zodhanibaMdha mATe sahajasuMdara kavinI kRti guNaratnAkarachaMda vizenuM saMzodhana hAtha dharAyuM tenI sAthe upara kahelI badhI vAta saMkaLAya che. 'guNaratnAkarachaMda' kRti IzunI 16mI sadInA pUrvAdhimAM thayelA jaina sAdhukavi sahajasuMdaranI saM.1572 / I.sa.1516mAM racAyelI, sthUlibhadra-kozAnA kathAnakane rajU karatI, vividha chaMdomAM vahetI, kAvyAtmaka guNavattAthI sabhara eka kathanAtmaka dIrgha (419 kaDInI racanA che ane haju sudhI apragaTa che. kavi sahajasuMdare nAnImoTI thaIne lagabhaga pacIseka kRtionuM sarjana karyuM che. kavie sAhityasarjana karyuM soLamI sadImAM, paNa traNa nAnI sajhAyo jevI laghukRtione bAda karatAM cheka I.sa.1984 sudhI A kavinuM kAMI ja sAhitya pragaTa thayuM nahotuM. cheka 1984-85mAM DaoN. niraMjanA vorAe kavi sahajasuMdaranI be rAkRtio paradezI rAjAno rAsa' ane 'sUDA sAhelI rAsa' anukrame bhASAvimarza'nA julAI-sapTe. '84nA aMkamAM ane oNkTo.-Dise. '85nA aMkomAM saMpAdita karI pragaTa karI. tyArabAda emaNe sahajasuMdaranI e be ane anya keTalIka rAsakRtio, sajhAya, stavana, gIta vagere nAnI-moTI racanAone 1989mAM "kavi sahajasuMdaranI rAsakRtio' pustakamAM pragaTa karI. paNa kavi sahajasuMdaranI badhI racanAomAM sarvottama kRti to che "guNaratnAkarachaMda'; je adyApiparyata apragaTa ja kRti kathanAtmaka che, paNa kavi kevaLa kathA kahI jatA nathI. kathAnA AchApAtaLA dorano AdhAra laIne sthUlibhadra ane kozAnI bhAvasRSTine nirUpatI, kAvyAtmaka varNano AlekhatI ane vaividhyapUrNa layachaTAomAM chaMdogAna karatI A kRtinA aMtaraMgabahiraMganI kavie supere mAvajata karI che. kRti to kAvyarase sabhara kharI ja, te uparAMta enI ghaNI hastaprato amadAvAda, pATaNa, sUrata AdinA jJAnabhaMDAromAM upalabdha che. jaina gUrjara kaviomAM ja A kRtinI 27 hastaprato noMdhAyelI che. lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAdamAM enI 18 hastaprato upalabdha che. chatAM paNa AvI eka rasika kRti hajI sudhI apragaTa ja rahI javA pAmI. jyAM sudhI "guNaratnAkarajIMdA kRti apragaTa che tyAM sudhI kavi sahajasuMdara paNa apragaTa jevA ja che ema kahIe to cAle. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArA A zodhanibaMdhano viSaya che : sahajasuMdarakata "guNaratnAkarachaMda : enI samIkSita vAcanA ane AlocanAtmaka abhyAsa. A saMzodhanakArya hAtha dharavA pAchaLano ane te kArya mATe prastuta viSaya pasaMda karavA pAchaLano mukhya uddeza e ja che ke soLamI sadInA pUvadhinA eka pratibhAzALI kavinI kAvyaguNa dharAvatI eka rasika kRti prakAzamAM Ave; ane madhyakAlIna gujarAtI kAvyaracanAnI vizeSatA darzAvanAruM eka lAkSaNika udAharaNa ApaNe pratyakSa karIe - madhyakAlIna sAhityanI ApaNI abhijJatAne vadhu saMkorIe. 6 / sahajasuMdarakata guNaratnAkaracheda WWW.jainelibrary.org Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi sahajasuMdara ane emanuM sAhityasarjana A jaina sAdhukavi upakezagacchanA siddhasUri - dhanasAranI paraMparAmAM zrI ratnasamudra upAdhyAyanA ziSya hatA. emaNe racelI kRtiomAMthI sauthI vaheluM racanAvarSa dharAvatI kRti "ilAtIputra sajhAya' saM.1570mAM racAyelI maLe che, jyAre sauthI moDuM racanAvarSa dharAvatI kRti tetalimaMtrIno rasa saM.1595mAM racAyelI maLe che. Ama A kavino kavanakALa saM.1570thI saM.1595 (I.sa.1514thI 1539)no nizcita thAya che. e rIte kavi sahajasuMdara IzunA soLamA zatakanA pUvadhinA kavi Thare che. ane IzunA paMdaramA zatakanA aMtima tabakkAmAM teo janmyA hovAnuM saMbhavita gaNI zakAya ema che. kavie racelI keTalIka rAsakRtiomAM temaja "guNaratnAkarachaMda jevI dIrgha kRtiomAM pote je guruparaMparA ane gacchanA nirdezo karyA che te sivAya emanA jIvana vizenI koI vizeSa mAhitI upalabdha nathI. kavi sahajasuMdare racelI nAnImoTI kRtionI saMkhyA lagabhaga 25 jeTalI thavA jAya che. e racanAomAM rAsa, chaMda, saMvAda, velI, stavana, sajhAya Adi svarUpavaividhyavALI racanAono samAveza thAya che. A kavinI pragaTa-apragaTa kRtionI yAdI A pramANe che : 1. RSidanA mahAsatI rAsa : ra.I.1516/saM.1572) 368 kaDInI satI RSidattAnA ziyaLane nirUpatI kati. apragaTa che. 2. "svAmI aMtaraMga rasa / vivAhalo : (ra.I.1516/1572) 64 kiDInI racanA. pragaTa thaI che. "kavi sahajasuMdaranI rAsakRtio' (saM. niraMjanA vorA, prakA. prAkRta vidyAmaMDaLa, amadAvAda)mAM graMthastha che. 3. AtmarAja rAsa : (ra.I. 1526(32)/saM.1582(8), 80 kaDInI kRti. apragaTa che. 4. prasannacaMdra rAjarSi rAsa : ra.I.1536/saM.1592) apragaTa che. patetalimaMtrIno rAsa : (ra.I.1539/maM.1595, Aso suda 8) ra60 kaDInI kathA. pragaTa thaI che. "kavi sahajasuMdaranI rAsakRtio saM. niraMjanA vorA, prakA. prAkRta vidyAmaMDaLa, amadAvAda)mAM graMthastha che. 6. IriyAvahI vicAra rAsa : 87 kaDInI bodhAtmaka racanA. pragaTa thaI che. kavi sahajasuMdaranI rAsakRtio (saM. niraMjanA vorA, prakA. prAkRta vidyAmaMDaLa, Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amadAvAda)mAM graMthastha che. 7. paradezI ( = pradezI) rAjAno rAsa : 212 kaDInI mAnavInAM zubhAzubha karmanAM phaLone nirUpatI kathA. pragaTa thaI che. "kavi sahajasuMdaranI rAsakRtio saM. niraMjanA vorA, prakA. prAkRta vidyAmaMDaLa amadAvAda)mAM graMthastha che. 8. zakarAja/ suDA sAhelI rAsa/prabaMdhaH 160 kaDInI laukika kathAvastuvALI kRti. pragaTa thaI che. "kavi sahajasuMdaranI rAsakRtio' (saM. niraMjanA vorA, praka. prAkRta vidyAmaMDaLa, amadAvAda)mAM graMthastha che. 9. ratnakumAra / ratnasAra copAI/zrAvaka prabaMdha : (.I.1526(30)/saM. 1582(6) 308 kaDInI nAyakanAM sAhasa ane zauryane AlekhatI kathA. pragaTa thaI che. "kavi sahajasuMdaranI rAsakRtio' (saM. niraMjanA vorA, prakA. prAkRta vidyAmaMDaLa, amadAvAda)mAM graMthastha che. 10. guNaratnAkara cheda / sthUlabhadra chaMda : (ra.I.1519/maM.1572) 419 kaDInI, cAra adhikAramAM vibhakta, vividha chaMdomAM racAyelI, sthUlibhadra-kozAnA kathAnakane nirUpatI chaMdasvarUpanI racanA. kRti apragaTa che. 11. sarasvatI mAtAno chaMda : (ra.I.1516/sa1572) 14 kaDInI sarasvatInI devInI stuti karatI, 'guNaratnAkarachaMda-aMtargata paNa prApta thatI kRti. pragaTa thaI che. kavi sahajasuMdaranI rAsakRtio' (saM. niraMjanA vorA, prakA. prAkRta vidyAmaMDaLa, amadAvAdamAM prarthastha che. 12. AMkha-kAna saMvAda H 5 kaDInI, AMkha ane kAna vaccenA saMvAda rUpe nirUpAyelI, aMtamAM banne indriyo vacce sumeLa sadhAvI jinabhaktine mANavA preratI saMvAdaracanA. kRti apragaTa che. 13. yauvana-jarA saMvAda : 25 kaDInI, yauvana ane jarA vaccenA saMvAdane nirUpatI, aMte banne vacceno virodha-vivAda dUra karAvI sumeLa racI ApatI saMvAdaracanA. kRti apragaTa che. 14. gabhavilI : 44 kaDInI kRti. kRti apragaTa che. 15. AdinAtha zaruMjaya stavana : laghu stavanaracanA. kRti apragaTa che. 19. sImaMdhara stavana : 18 kaDInI, sImaMdharasvAmInI stavanA karatI laghukRti. pragaTa thaI che. "kavi sahajasuMdaranI rAsakRtio' (saM. niraMjanA vorA, prakA. prAkRta vidyAmaMDaLa, amadAvAda)mAM graMthastha che. 17. lAtIputra sAya/ asa : (ra.I.1514/saM.1570, jeTha vada 9) 30 kaDInI ilAtIputranA cAritrane AlekhatI kRti. pragaTa thaI che. "kavi sahajasuMdaranI 8 / sahajasuMdarata guNaratnAkarachaMda Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi sahajasuMdara ane emanuM sAhityasarjana / 9 rAsakRtioHsaM niraMjanA vorA, prakA. prAkRta vidyAmaMDaLa, amadAvAda)mAM graMthastha che. 18. zAlibhadra sajhAya athavA dhannA zAlibhadra sa>>ya : 17 kaDInI zAlibhadranA caritrane saMkSepamAM rajU karatI sajhAyaracanA. pragaTa thaI che. kavi sahajasuMdaranI rAsakRtio' (saM. niraMjanA vorA, prakA. prAkRta vidyAmaMDaLa, amadAvAda), moTuM sajhAyamALA temaja anya saMgrahomAM graMthastha che. 19. kAyApura pATaNanI sajhAya : 6 kaDInI bodhAtmaka sajhAyakRti. pragaTa thaI che. "zrI sajhAyamAlA" bhA. 1 prakA. zrAvaka khImajI bhImasiMha mANeka)mAM graMthastha 20. niMdAvAka sajhAya : 6 kaDInI bodhAtmaka sajhAyakRtipragaTa thaI che. A kRti "sajhAyamAlA' (lallubhAI karamacaMda) tathA anya saMgrahomAM graMthastha che. 21. naMdyAnI svAdhyAya : 5 kaDInI bodhAtmaka sajhAyakRti. pragaTa thaI che. kavi sahajasuMdaranI rAsakRtio' (saM. niraMjanA vorA, prakA. prAkRta vidyAmaMDaLa, amadAvAda) tathA "sakjhAyamAlAsaMgrahamAM graMthastha che. 22. sthUlibhadra svAdhyAya : 9 kaDInI, sthUlibhadra-kozAnA viSayavastuvALI sajhAyakRti. pragaTa thaI che. "kavi sahajasuMdaranI rAsakRtio'(saM. niraMjanA vorA, prakA. prAkRta vidyAmaMDaLa, amadAvAda)mAM graMthastha che. 23. kozya-gItaH 7 kaDInI "sthUlibhadra-svAdhyAyane lagabhaga maLatI AvatI laghukRti pragaTa thaI che. kavi sahajasuMdaranI rAkRtio' (saM. niraMjanA vorA, prakA. prAkRta vidyAmaMDaLa, amadAvAdamAM graMthastha che. 24. amakumArarAsa - 25 sAdhuguNamALA : A banne kRtiono "kavi sahajasuMdaranI rAsakRtio' pustakamAM mAtra ullekha ja maLe che. 26. vyAkaraNa prathama pAda : A saMskRta vyAkaraNa graMtha kavi sahajasuMdare se. 1581mAM Aso suda 14ne maMgaLavAre lipibaddha karyo che. kRti apragaTa che. pragaTa kRtiono saMkSipta paricaya * jabUsvAmI aMtaraMga rAsa / vivAhalo 64 kaDInI, rA/vivAhalo banne svarUpanAmothI oLakhAvAyelI jaMbUsvAmInA muktivadhU sAthenA vivAhane nirUpatI A racanA che. kRtinA aMtamAM racanAvarSa prApta nathI. paNa gujarAtI sAhityakozeeno samaya I.1516/saM.1572 hovAno nirdeza karyo che. viraktibhAvamAM jemanuM citta cohyuM che evA jaMbusvAmIne emanI ATheya Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patnIo potAne na tyajavA vinave che. teo kahe che : yauvana-sarovara UlaTaI, prIyaDA baMdhana pAli, nAri nirAsa na choDIi, jima jala viNa taDAli." pachI badhI nArIo prazna kare che ke "amane TALIne tuM kaI anupama nArIne varavA icche che ?" tyAre bUsvAmI uttara Ape che ke, "mokSanagaranA rAjAnI apsarA jevI kuMvarI mukti che. e bAlakumArIne ame paraNazuM.' kamalinInI upamA ApIne A muktisuMdarIne varNavatAM kavi lakhe che : "turaNI te kamaliNi jisI sarasa sugaMdha suvAsa, puruSabhamara vedhyA marai kSaNaha na choDaI pAsa. teha sivuM guNarasa goThaDI je eka vAra karaMti, vedha vidhUMdhuu bhamaralu pAchale te na valaMti." A rIte kavi ahIM nArIonA virahanirUpaNamAM kvacit bhAvotkaTatA ANe che, to muktivadhUnA AlekhanamAM varNanazaktino camakAra dAkhave che. kavinAM varNano AlaMkArika ane citrAtmaka banyAM che. jemake - "Aka taNAM phala kuMNa bhakhaI, jiNi ho cAkhyA aMba' (jeNe eka vakhata kerIno svAda lIdho hoya, pachI AkaDAnA phaLane koNa khAya ) jevI dAMtAtmaka paMktio ahIM che. - vivAhalAnI DhALamAM kavi jaMbusvAmInAM dhyAna-tapa-saMyamane vivAhamaMgalanA rUpakathI varNave che. jemake -. nava tattva puNya vizeSatA e pakavAna bhalI pari nIpanA e, ATha karma iMdhaNa caDhaI e, subha dhyAna taNA dhAna ulaTaI e.' aDhAra sahastra zIlAMgano ratha, caturvidha saMghanuM sAjana, kevaLajJAnano ghoDo, paMcamahAvratanAM chatra - A badhA sameta joDAyelI jAna mokSanagarI jaIne UtarI. A muktivadhUne varIne kAvyanAyakano janmamaraNano bhaya TaLyo. * tetalimaMtrIno rAsa 260 kaDInI A kathAtmaka racanAmAM avAMtare copAI ane duhA-chaMdano upayoga karavAmAM Avyo che. kavi zasa' saMjJAthI oLakhAvAyelI A kathAkRtino sarasvatInI stutithI prAraMbha kare che. saMyamamArge vaLavAno upadeza ApatI A eka dharmaraMgI kathA che. tetalipura nagaramAM kanakaratha nAme rAjA hato. tetaliputra eka suvarNakAranI putrI poTTilAnA dehasoMdaryathI AkarSAIne enI sAthe lagna karI sukhamAM divaso vitAvavA lAgyo. 10 | sahajasuMdakRta guNaratnAkaracheda Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi sahajasuMdara ane emanuM sAhityasarjana / 11 rAjA kanakarathane rAjya bhogavavAnI Asakti eTalI tIvra hatI ke e potAnA janmelA putrone paNa potAnA harIpha gaNI, emane vikalAMga banAvI deto. rANI rAjAnI A AdatathI khUba vyathita rahetI ane yogya piMDadAna karI zakanAra ane rAjavAraso zobhAvI zakanAra suputranI icchA haMmezAM rAjA AgaLa pragaTa karatI. paNa rAjA rANInI vinaMtIne ThukarAvato. AthI rANIe tetalimaMtrInI sAthe vyavasthA goThavI putranA gupta uchera mATe vicAryuM. rANI ane maMtrIpatnI baMne sAthe sagarbhA banatAM maMtrIne e taka maLI. poTTilAne janmelI mRta bALakI rANI padmAvatI pAse mUkI dIdhI, ane rANIne janmelo kuMvara poTilAne soMpyo. maMtrIe rAjakuMvaranuM nAma makaradhvaja pADyuM. samaya jatAM tetaliputrane poTTilA apriya thaI paDI. eka divase sAdhvI suvratAnuM nagaramAM Agamana thatAM polphilAe sAdhvIjIne, patiprema punaH prApta karavAno upAya pUchaDyo. sAdhvInA sadupadezathI poTilAe dIkSA mATe patinI anujJA mAgI. tetaliputra bhaviSyamAM potAne kevala prarUpita dharmano Adeza ApavAnI zarate dIkSA mATe saMmati ApI. rAjA kanakarathanuM mRtyu thatAM makaradhvaja gAdIe beTho. tetaliputra vaibhavanI choLomAM sukhacenanuM jIvana gujAravA lAgyo. poTTilAe ene bodha pamADavA ane eno mada utAravA makaradhvajane enAthI vimukha karyo. rAjA vimukha thatAM badhAMthI maMtrI tiraskRta thayo. poThThiladeve hAjara thaI ene saMyamamArga cIMdhyo. tetaliputrane jAtismaraNa jJAna thatAM pUrvabhava sAMbharyo ane zubhayoge karmakSaya thatAM eNe kevaLajJAna prApta karyuM. makaradhvaje paNa tetaliputra pAse AvI kSamAyAcanA karI saMyamadharma aMgIkAra karyo. A kRtimAM kathA jhaDapathI gati kare che. kramaza: poTTilA, tetaliputra, makaradhvaja saMyamano mArga svIkAre che. kRtinAM keTalAMka sthAno kAvyasparzavALAM banyAM che. kyAMka pAtrarekhAMkana, pAtranuM manomaMthana, pAtranA hRdayabhAvonuM nirUpaNa sukhapaNe thayeluM joI zakAya, to kyAMka varNano paNa AlaMkArika banyAM che. vikalAMga saMtAnanuM citra kavi A pramANe Ape che : pAMkha vihuNA paMkhIA jima jhurai dinarAti, suta jhuraI tima tAharA, kAMi vilaMdhyA tAti." tetalimaMtrInI poTilA taraphanI prItioTanuM citra juo : "jima cUDI caTaluM taMbola, kukama kesaranuM jima rola, janama lagaI na rahaI jima raMga, naranAri tima thayuM ku-raMga." patino prema osarelo joI poTilA potAnA manane samajAve che : Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ re hiyaDA tujha sIkha diuM, nIThura siluM mana vAli, tarUarathI phUla je kharA, te kima basaI DAli." pothrilA jyAre saMyamamArge javA tetaliputra pAse anujJA mAge che tyAre patnI mATenI enI utkaTa saMvedanAnI abhivyakti citrAtmaka banI che : paga bharatAM ghari muha moDatI te pAlI palacaI kima satI' dukha hatuM veNI uhalatAM te kima loca hasyAM hAMsatAM. * IriyAvahI vicAra rAsa 87 kaDInI A bodhAtmaka kRti che. jena dharmamAM ekendriya jIvothI mAMDI paMcendriya jIvo pratye mana-vacana-karmathI thatI hiMsAne tyajavAnI sUkSma vicAraNA thayelI che. ahIM paNa ekendriya jIvothI mAMDI paMcendriya jIvo pratye raste cAlatAM thayelI virAdhanA pApakarma - AzAtanA) mATe kSamAyAcanA - prAyazcita karavA mATeno kavino pratibodha che. madhyakALamAM eka bAjuthI jema kathA-vAtaracanAo rAsa' saMjJAthI oLakhAI che tema dharmopadeza karatI kevaLa bodhapradhAna racanA paNa 'rAsa' saMjJAthI oLakhAI che enuM A kRti eka udAharaNa che. rAjagRhImAM padhArelA mahAvIra prabhunI mIThI vANI sAMbhaLavA bharAyelI bAra parSadAmAM sAdhu-sAdhvIo ane zrAvaka-zrAvikAo beThAM che. tyAM vIraprabhunA mukhya gaNadhara gautama mahAvIrane iriyAvahI vicAra aMge (raste cAlatAM vividha jIvonI thatI virAdhanA aMge) prazna kare che ne mahAvIra eno pratyuttara Ape che e rIte A kAvyanI rajUAta che. * paradezI ( = pradezI) rajAno rasa 212 kaDInI, mAnavInAM zubhAzubha karmonAM phaLane nirUpatI, paradezI rAjAnA adharmamArgamAMthI dharmamArga pratinA hRdayaparivartananI A kathA che. A kRtinA cheDe racanAvarSa apAyuM nathI. kavie mukhyatve duhA-copAImAM kathAne prayojI che. te uparAMta vividha DhALone paNa upayogamAM lIdhI che. jUja sthAnoe AlaMkArika varNano ane kAvyAtmaka aMzonA apavAda sivAya ekaMdare vArtAkathana sIdhesIdhuM gati karatuM jovA maLe che. zvetavatI nagarImAM paradezI rAjA rAjya karato hato. te karmaphaLane nahIM mAnanAro, adharmI. bhogavilAsI ane julamI rAjA hato. tenI patnInuM nAma ravikatA ane putranuM nAma surakaMta hatuM. teno maMtrI citrasAra kAbela ane nipuNa hato. 12 / sahajasuMdarata guNaratnAkarachaMda Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi sahajasuMdara ane emanuM sAhityasarjana / 13 A paradezI rAjAne zrAvastI nagarInA rAjA jitazatru sAthe maitrI hovAthI eka divasa rAjAe maMtrI citrasArane kImatI bheTa sAthe rAjA jitazatru pAse mokalyo. maMtrIe zrAvastI pahoMcIne jitazatru rAjAne paradezI rAjAnI bheTa arpaNa karI. rAjAe paNa teno sAro AdarasatkAra karyo. citrasAra maMtrInA zrAvastI nagarInA rokANa daramiyAna tyAM kezI gaNadhara nAmanA jaina sAdhu padhAya. maMtrI sAdhunI vANIthI prabhAvita thayo ane temane potAnA rAjyamAM padhAravA AmaMtraNa ApyuM. paNa kezI gaNadhara paradezI rAjAnA adharmane jANatA hoI pahelAM to inakAra karyo paNa maMtrIno khUba Agraha thatAM AmaMtraNa svIkAryuM. thoDA samaya pachI maMtrI zvetavatI nagarImAM pAcho pharyo. keTaleka samaye kezI gaNadhara tyAM vihAra karatA AvyA. citrasAre emanuM svAgata karyuM, ane paradezI rAjAne, kaMboja dezanA ghoDAonI parIkSA karavAnA nimitte yukti karIne, kezI gaNadhara pAse laI gayo. sAdhu ane rAjA vacce dharmavivAda thayo. aMte paradezI rAjAe sAdhuvANIthI prabhAvita thaIne jaina dharmano svIkAra karyo. rANIne patinA jinadharmanA svIkAranI vAta na rucatAM pitA viruddha putrane uzkeravAno eNe prayatna karyo. paNa putra emAM saMmata na thatAM, rANIe jAte rAjAne viSamizrita AhAra Apyo. rAjA rANIne kSamA ApI mRtyu pAmyo ane devalokamAM gayo. A kRtimAM kvacit alaMkArasamRddhi jovA maLe che. udAharaNa tarIke kezI gaNadhara paradezI rAjAnA adharmane kAraNe maMtrI citrasAranI vinaMtI svIkAratA nathI, tyAre maMtrI sAdhunA AgamanathI adharmane sthAne paNa kevo dharma pragaTaze ane guNalAbha thaze e vAta upamAo dvArA rajU kare che. "bhUpa rahiu mada-kAdavi lUMkI, huM jANau valayaI tuha thakI, vaMdhyAna) jima pragaTaI gAbha hosaI dharma ane guNalAbha. jima gata-vIrija huI sakAma, kubajA rU5 lahaI abhirAma, aMdha taNAM jima valai sunetra, USara saphala huI jima khetra." paradezI rAjA ane kezI gaNadhara vaccenA dharmavivAda nimitte banne pAtro vaccenA saMvAdamAMthI baMneno vyaktitvabheda paNa sArI rIte pragaTa thayo che. * zukarAja | suDA sAhelI rAsa / prabaMdha kavi sahajasuMdaranI prakAzita kRtiomAM sauthI vadhu rasika ane laukika kathAvastu AlekhatI A eka kathAkRti che. duhA-copAImAM racAyelI A kRtinuM racanAvarSa prApya nathI. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtinuM rasika kathAnaka A pramANe che : ujjayinI nagarImAM makaraketu rAjA rAjya karato hato. rANInuM nAma sulocanA hatuM. emane tyAM sarasvatInA avatAra samI putrIno janma thayo. enuM nAma sAhelI pADyuM. samaya jatAM kuMvarI yauvanakALamAM pravezI. eka rAte, sAhelIe evuM svapna joyuM ke jANe vidyAdharapurImAM jaIne eNe e nagarInA madana rAjAnA zukarAja nAmanA putra sAthe aneka krIDAo karI. prAtaHkALa thatAM ja svapna adazya thayuM. paNa svapnamAM mANelo zukarAjano saMga te vIsarI zakI nahIM. virahavyathAne kAraNe enI sukomaLa kAyA karamAvA lAgI. jIvanamAM ene koI rasa rahyo nahIM. enI A sthiti joI enI sakhIo sAhelIne AnuM kAraNa pUche che. sAhelIe sakhIone pote svapnamAM zukarAja sAthe mANelA praNayanI vAta karI, ane have pote zukarAja sivAya anya koIne nahIM paraNe evo saMkalpa jAhera karyo. - sakhIoe yukti karIne sAhelInA rUpaguNanI ane zukarAja sAthenA snehanI vAta dezavidezamAM phelAvI. sAhelInI AvI prazaMsA zukarAjane kAne pahoMcatAM ene paNa sAhelI pratye AkarSaNa thayuM. svapnamAM potAnA pratye snehAsakta bananAra yuvatIne maLavAno ane enI sAthe lagna karavAno eNe nidhari karyo. zukarAja vividha rUpapalaTA karato, sUDAnuM rUpa dhAraNa karI sAhelInI nagarImAM AvI pahoMcyo. manuSyavANImAM gAthAsamasyAo bolatA A popaTane joI sAhelI AnaMdita banI. eNe popaTano paricaya pUkyo. popaTe jaNAvyuM ke pote vidyAdharapurIno rAjakuMvara hato ane vidyAnA pratApe dezavidezomAM pharato hato. tenI manabhAvana patnI tenAthI risAIne cAlI gaI hatI. tene zodhato chevaTe te sAhelInI rUpaguNaprazaMsA sAMbhaLI ahIM AvI pahoMcyo che. rANIe popaTanI AvI vAto sAMbhaLI ene A mahelamAM rahevA sUcavyuM. sAhelIne A sUcana gamyuM. sUDA mATe ratnajaDita pAMjaruM lAvavAmAM AvyuM. sAhelI sUDAnA sAnidhyamAM potAno samaya vitAvavA lAgI. eka divasa sAhelIe potAnI svapnakathA sUDAne kahI saMbhaLAvI. ane zukarAjane meLavI ApavAmAM enI sahAya mAgI. sUDAe kahyuM ke jene najare joyo ja nathI enA anurAgamAM du:khI thavuM ucita nathI. A sAMbhaLI sAhelI nirAza thaI, ane zakarAja sivAya koInI sAthe lagna karavAnI nathI e nizcaya jaNAvyo. sUDAnA vezamAM rahelA zukarAjane sAhelInA snehanI daDha pratIti thatAM eNe potAno sAco paricaya Apyo. potAno manamAnyo zukarAja pote ja ahIM Avyo che ane e paNa potAnA pratye Asakta che e jANI sAhelI AnaMdita banI gaI. 14 / sahajasuMdakRta guNaratnAkarachaMda Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi sahajasuMdara ane emanuM sAhityasarjana / 15 banne premIonuM milana thayuM. paNa kharI samasyA have ja hatI. eka paMkhI ane bIjuM mAnavI. bannenuM sAhacarya kema saMbhave ? popaTa du:khI hato. kemake vidyAdharI patnInA zApane laIne pote manuSya banI zake tema nahoto. enA pUrvakarmanuM A phaLa hatuM. sAhelI paNa du:khamAM divaso pasAra karavA lAgI. tevAmAM eka divasa AkAzamAMthI devavANI thaI. emAM jaNAvAyuM ke uttara-pazcima dizAe AvelA vanamAM bahurUpI nAme eka vRkSa che. enA rasamAM snAna karanAra puruSa banI zake. sUDo A vANIne anusaryo ane te vanamAM pahoMcI te vRkSanA rasamAM snAna karI puruSarUpa pAmyo. sAhelI-zukarAjanAM lagna thayAM. ane varSo sudhI vividha sukho bhogavyAM. eka divasa vasaMtaRtumAM vihAra karatAM te baMnee kAgaDAne tyAM haMsIne rahetI joI, kAmadevanI ANa jAti-kujAtino viveka kevo vIsarAvI de che enuM bhAna thatAM zukarAjane vairAgya pedA thayo. tApasa banI, varSo sudhI tapa karIne te svarge gayo. joI zakAze ke paradezI rAjAno rAsanI tulanAmAM A kRtinuM kathAnaka rasika che. te uparAMta dAMtonI pracuratAvALAM ahIM varNano che. sAhelInuM rUpasauMdarya. enuM svapnasukha, enI virahAvasthA, popaTa paMkhInuM rUpa dhArI rahelA zukarAja sAthenI sAhelInI prIti vagerenAM AlekhanamAM zRMgArarasa niSpanna thayo che. popaTanuM manuSyamAM rUpaparivartana, AkAzavANI jevAM camatkArI tattvonA viniyogathI kathAnakamAM kautukarasa umerAyo che. ane ekaMdare kati AsvAdya banI zakI che. aNagamatA ane abudha puruSane panAre paDelI nArInI sthiti kevI hoya enuM kavi eka suMdara daSTAntacitra Ape che te juo : 'ratana lohAra ghare jaI paDiuM, lohaDA sAthe leI te ghaDiuM, dhamidhami kIalA guNa aMgAra, mUrakha dhari ehavuM avatAra." sahI e sAMbhalayo suvicAra, vAyasaMgali ghAliu jima hAra, sakhara anopama maNi cUnaDI, kima sobhaI te kAdavi paDI.' ratnakumAra / ratnasAra copAI | zrAvaka prabaMdha duhA-copAImAM temaja dezIomAM racAyelI, 308 kaDInI I.1526 (30)/ saM. 1582(6)mAM racAyelI, mitra sUDAe ApelI vidyAnA baLe rAjakumAra ratnasAranAM sAhasa ane zauryanAM kAryone AlekhatI kathA che. ratnasAra e ratnapurInA rAjA ratnAMgada ane rANI ratnaprabhAno putra che. ATha varSanI vaye te vidyAbhyAsa arthe gurune tyAM jAya che. tyAM kSa upara raheto eka sUDo teno mitra bane che. sUDA sAthe goSThi karatAM e potAnA abhyAsamAM Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa bedarakAra rahe che. guru rAjA pAse jaI A aMge phariyAda kare che. rAjA ratnasArane zikSA karavAnI gurune anumati Ape che. ratnasAra tamAma zikSA sahana kare che. te sUDAne potAnI vyathAnI jANa kare che. sUDo ratnasArane sarasvatIdevIno maMtra Ape che. enA prabhAvathI rAjakumAra aneka vidyAomAM nipuNa bane che. guru ane mAtApitA AthI prasanna thAya che. rAjasabhAmAM eka divasa rAjakumAranI vidyAnaipuNyanI kasoTI karAtI hatI, tyAM ja vanapAlaka AvIne vanamAM gajarAje verelA vinAzanuM varNana kare che. ratnasAra pitAnI AjJA meLavI hAthIne aMkuzamAM levA prayAsa Adare che. hAthI kumArane pITha para besADI dUra jaMgalamAM laI jaI nIce utAre che ne rUpaparivartana karI devapradhAna tarIke potAno paricaya Ape che. te pote pAcho Ave tyAM sudhI ratnasArane ahIM ja thobhavA jaNAve che. kumArane vanamAM pharatAM ahIM UcharI rahelI, caMdrakalA rANInI putrIno meLApa thAya che. baMne paraNe che. te daramyAna eno mitra sUDo ene zodhato AvI pahoMce che, ane rAjadhAnImAM pAchA pharavA vInave che. pAchA pharatAM aneka Aktono sAmano potAnA zauryabaLe karI, aneka kanyAo sAthe lagna kare che. AvI tera kanyAo sAthe te nagaramAM pAcho phare che. rAjA putra ratnasArane rAjagAdI soMpe che. keTalAMka varSo vItyA pachI eka jena AcAryano meLApa thatAM teo ratnasArane rANIo ane popaTanA pUrvabhavanI vAta kare che. pUrvabhavano A vRttAMta jANyA pachI ratnasAra rAjya tyajI dIkSA le che. sAthe enI tera rANIo paNa dIkSA le che, ane lAMbo samaya tapa tapI kevaLapadane prApta kare che. kRtino AraMbha kavie sarasvatIdevIne temaja RSabha, nemi, pArzva Adi tIrthakarone namaskAra karIne karyo che. te pachI gurumahimA gAvAmAM kavie aneka dRSTAMto prayojyAM che. jemake - vRtarasa ghola pakhi jima bhojana, mora pakhaI jame morI re, viNa parimala jima phUlakaraMDI, sIla pakhaI jama gorI re. caMdrakalA pAkhi jama yaNI, bala jisaI viNa veda re, mAraga puNya taNu jima guru viNa koI na bujhaI bheda re.' * sarasvatI mAtAno chaMda sarasvatImAtAno chaMda tarIke oLakhAyelI 14 kaDInI A racanA e hakIkate kavinI adyApiparyaMta apragaTa racanA "guNaratnAkarachaMdanA prathama adhikAranI AraMbhanI 1thI 14 kaDIo ja che. paraMtu A stutiekama alaga rIte lipibaddha thayuM hoI, 16 / sahajasuMdarata guNaratnAkarachaMda Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi sahajasuMdara ane emanuM sAhityasarjana / 17 stutiracanA tarIke judI kRti tarIke e prakAzita thaI che. 'guNaratnAkarachaMda kRti I.sa.1516/saM.1572mAM racAI hoI, alaga oLakhavALI A kRtinuM racanAvarSa paNa e ja gaNavuM joIe. A kRtinI prathama be kaDIo saMskRta zloka rUpe che. emAM sarasvatIdevIne kavijananA sukomaLa hRdayamAM vicAranArI, vipno upadravone haranArI ane sarvanuM sarvathA kalyANa karanArI kahI che. kavi sarasvatIne anya zaktionA avatArarUpa gaNe che. kavi sarasvatInA zveta zaNagArane sAlaMkArika vANImAM varNave che : uuI uuI motInau hAra, jisyau jhabakkaI tAra, kiddhau seta siMgAra, vivaha pare, haMsagAmini hasaMti heli, racaI mohaNaveli, karaI kamalageli, sajala sare, tapatapai kuMDala kAni, sohaI sovanavAni, baIThI sukala dhyAni, prasanamAM, sevau sevau sAradamAya, saMpatti sayala thAI, dAridapAtika jAI kavIya taNuM." jenA vinA ahIM dharma ke karma kAMI thaI zakatuM nathI evI zaktisvarUpA sarasvatIne sevavAno kavi anurodha karI devInuM mahimAgAna kare che. * sImaMdhara stavana jaina paraMparA anusAra vIsa viharamAna jinezvaromAMnA eka ane prathama zrI sImaMdharasvAmI gaNAyA che. 18 kaDInI A laghu kAvyakRtimAM emanI stavanA karavAmAM AvI che. mohanidrA, adharma AcaraNa, chalanA, saMsAranI Asakti vagere aneka karmabaMdhomAM phasAyelA A jIvane ugAravA dhana bhAve bhaktanI yAcanAnuM ahIM Alekhana thayuM che. * IlAtIputra sajhAya / rasa - 30 kaDInI, ilAtIputranA caritrane AlekhatI, sahajasuMdaranI upalabdha saghaLI racanAomAM sauthI vaheluM racyavarSa (I.1514 / saM.1570 jeTha vada 9) dharAvatI A kRti che. sarasvatInI stutithI kAvyano AraMbha thAya che. Ilapura nagaranA ilAtI zreSThIno yuvAna banelo putra eka divasa nagara bahAra vAMsaDe dora bAMdhI nRtya karatA naTono khela jovA gayo. tyAM e naTavRMdanI eka kanyA pratye te anurakta thayo. mAtApitAne avagaNI e pelI kanyA sAthe divaso gujAravA lAgyo. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka vAra bIje deza jaI, IlAtIputra tyAMnA rAjA AgaLa nRtya karato hato. rAjAnuM mana pelI kanyAmAM Asakta thatAM e dAna ApavAmAM vilaMba karavA lAgyo. rAjAe manamAM evI icchA karI ke jo A naTa (ilAtIputra) doraDethI paDI jAya to mAruM kAma siddha thAya. rAjAnA manano bhAva kaLI jatAM ane eka vihAra karatA sAdhu najare paDatAM enA hRdayanA bhAvo palaTAI gayA. A bhavane roLI nAkhavA mATe ene pazcAttApa thayo ane saMyamano svIkAra karyo. ilAtIputranA nRtyanuM varNana noMdhapAtra che. moTA bhAganI paMktiono AraMbhano zabda ahIM bevaDAyo che. * zAlibhadra sajhAya athavA dhannA zAlibhadra sAya 17 kaDInI, zAlibhadranA saMkSipta caritrane rajU karatI A sajhAya che. rAjagRhImAM janmelA, rUpamAM madana samA, batrIsalakSaNA zAlibhadra batrIsa kanyAo sAthe lagna karI sukhasamRddhimAM ALoTe che. zreNika rAjA jAte eka divasa zAlibhadranAM rUpa-vaibhava jovA Ave che. eka vAra vIra prabhunI dezanA sAMbhaLI zAlibhadrane saMsAra pratye tiraskAra pedA thayo. roja eka eka patnIne tyajavA saMyamagrahaNano nirNaya karyo. mAtA TaLavaLavA lAgI, patnIo potAne na tyajavA pAye paDI vinaMtI karavA lAgI paNa saMsAramukti jhaMkhatA zAlibhadra aDaga rahyA. zAlibhadranI bahenane raDatI joI eno pati dhannA rudananuM kAraNa pUche che. dhannA sALA zAlibhadranA vairAgyanI vAta sAMbhaLI kahe che ke zAlibhadra gamAra che. jo dIkSA levI ja hoya to badhI patnIone eka sAthe ja tyajI tatkAla dIkSA levI joIe. zAlibhadranI bahena enA patine ToNo mAratAM kahe che, 'kahevuM sohyaluM che, karavuM dohyaluM che.' A marmavacana sAMbhaLatAM dhannA tatkAla potAnI ATheya patnIone tyajI saMyamano saMkalpa kare che, ane zAlibhadra pAse jaI ene dIkSA mATe hAkala kare che. aMte sALo-banevI zAlibhadra ane dhannA banne vIprabhunI pAse jaI dIkSA le che. kavie keTaleka ThekANe prasaMganirUpaNamAM upamAdi alaMkAro prayojyA che. jemake vIra taNI vANI suNIjI, vuTho meha akAla, eka ekI dina paraharIjI, jima jaLa chAMDe pALa.' * mAtA dekhI TalavalejI, mAchalaDI viNa vAra.' * vayaNa suNI tava UThIojI, jiso paMcAyaNa siMha.' 18 / sahajasuMdaskRta guNaratnAkarachaMda Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi sahajasuMdara ane emanuM sAhityasarjana / 19 * kAyApura pATaNanI sajhAya 6 kaDInI rUpakakAvya tarIke AlekhAyelI A eka bodhapradhAna sajhAya che. ahIM nazvara manuSyadehane kAyApura nagaranuM rUpaka apAyuM che. ene nava poLa-daravAjA che. emAM haMsarAjA - AtmA rAjya kare che. mana eno pradhAna che. jIva sarva kAMI potAnuM che ema mAne che, paNa e evI vela che jene "karahalA' carI jAya che ne dinedine ghaTatI jAya che. muktidhAme pahoMcatAM koI hATaDI mArgamAM maLaze nahIM, eTale bhAthuM jAte ja laI levAnuM che. aMtamAM AtmAne muktirUpI ramaNI paraNAvavAnI vAta kavi prabodhe che. 0 niMdavAka sajhAya 6 kaDInI, pArakI niMdA na karavA vizenI A bodhAtmaka sajhAyakRti che. 'ma ma kara jIvaDA re naMdyA pArakI, ma ma karaje vikhavAda ema kahI kavi pApI jIvaDAne saMbodhana kare che. ahIM AtmanirIkSaNano bhAva rajU thayo che. rAgadveSa ane viSayakaSAye bharelA jIva pratye rasa to ghaNI Upaje che. paNa 'kima pAmuM bhava pAra ?' e prazna che. pachI pote ja mArga cIMdhatAM kahe che ke jinavaranI AjJAnuM pAlana karIe ane anyaguNagrahaNanI nIti rAkhIe : jeha mAMhi jetalA re, guNa lyo teTalA jima rAINanI koli * naMdyAnI svAdhyAya 5 kaDInI, pArakI niMdA na karavAno bodha ApatI kavinI A bIjI sajhAya che. kavi kahe che ochAvattA avaguNa to sahumAM bhaya che, mATe paraniMdAnI Teva tyajavI. niMdAthI vera ane virodha vadhe. kavi A mATe eka suMdara daSThata Ape che : pAMhe jo mala mAMhe dhoyAM lUgaDAM re, to kIma ujatAM hoya che. arthAt niMdAnA melathI kharaDAyeluM mana zI rIte svaccha thAya ? pachI kavi kahe che : niMdyA jo karo to karayo ApaNI re, jIma chUTI pAtika zoka che." * yUlibhadra svAdhyAya 9 kaDInI, sthUlibhadranA virahamAM jhUratI kozAnA vedanAsabhara hRdayodgAra rUpe AlekhAyelI A racanA che. caMdrane sthUlibhadra pAse pahoMcI saMdezo ApavA ane priyatamanA samAcAra laI veLAsara pAchA AvavA mATenI vinaMtI rUpe kozAnA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A udgAro che. kozA potAnI virahadazA varNavatAM kahe che : ghaNuM kaSTa karI dina jAye, rayaNIme paNi na suhAve, vIrajInala khAna na khamAya re cAMdalIyA tuM vego Ave, jai karIne samAcAra tyAre.' kauzyAgIta 7 kaDInuM A gIta virahavyathA anubhavatI kozAnA udgAra rUpe racAyuM che. A kRtinI moTA bhAganI kaDIo uparanI 'sthUlibhadra svAdhyAya'nI kaDIo sAthe bilakula maLatI Ave che. e jotAM lAge che ke judAjudA zIrSakathI oLakhAyelI ane pragaTa thayelI A be kRtio mULe eka ja che. paNa zIrSakabhede ane keTalIka paMktinA pAThabhede alagaalaga gaNAI gaI che. 20 / sahajasuMdaskRta guNaratnAkarachaMda Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthUlibhadra-kozA kathAnakanA AdhArasota graMtho ane sthUlibhadra-kozAnuM saMkalita kathAnaka jaina dharmamAM ane prAcIna-arvAcIna jaina sAhityamAM sthUlibhadra-kozAnuM kathAnaka suprasiddha che. tenA AdhArasota samA je graMtho maLe che emAMthI nIcenA graMthono, sthUlibhadrakozAnuM saMkalita kathAnaka taiyAra karavAmAM, upayoga karyo che. 1. upadezamAlA : A graMthanA katAM zrI dharmadAsagaNi che. mULamAM A graMtha prAkRta bhAgadhI) bhASAmAM 540 gAthAomAM racAyo che. graMthanA kata dharmAsagaNi mahAvIrasvAmInA hastadIkSita ziSya hovAnuM manAya che. jo A vAtane svIkArIe to A graMtha lagabhaga bhagavAna mahAvIranA samayano racAyelo gaNavo joIe. paraMtu emAM mahAvIra pachI thayelA vajasvAmI ane siMhagiri AdinI aitihAsika vigato - Allusions maLatI hoI zrI manasukhalAla kIratacaMda mahetA A graMtha vIra saMvata para0 vi.saM.50)nA arasAmAM racAyo hovAnuM anumAna kare che. dharmadAsagaNino samaya sAtamA saikAno hovAnuM paNa eka anumAna che. kahevAya che ke dharmadhasagaNi pote agAu rAjA hatA ane potAnA putra- ziSya raNasiMhakumArane bodha ApavA A kRti racI hatI. A upadezamAlA" upara visaM.nA dazamA saikAmAM zrI siddharSisUrie saMskRta TIkA lakhI che. A saMskRta vRtti khUba ja upayogI banI. siddharSisUrinI A vRtti parathI ja gAthAthe laIne ratnaprabhasUrie saM.1238mAM "upadezamAlA vRtti racI. ahIM zrI dharmadAsagaNiviracita upadezamAlAnI zrI rAmavijayajIgaNie racelI TIkAnA gujarAtI bhASAMtarane upayogamAM lIdhuM che. bhASAMtara prakAzaka saMsthAe emanA zAstrI pAse karAvyuM che. pustaka : "zrI dharmadAsagaNiviracita upadezamALA' - bhASAMtara, prakA. zrI jaina dharma prasAraka sabhA, bhAvanagara, I.sa. 1910] 2. uttarAdhyayanasUtra' paranI sukhabodhAvRttiH jainomAM je 45 Agamo gaNAyAM che temAMnAM cAra mUla sUtromAMnuM eka mUla sUtra uttarAdhyayanasUtrache. enAM 36 adhyayano che. emAM kathA, daSTAMto ane vivecana dvArA jena dharmanA siddhAMto darzAvavAmAM AvyAM che. A sUtra upara vipula saMkhyAmAM vistRta TIkAo racAyelI che. uttarAdhyayanasUtra' paranI sukhabodhAvRttinA kartA vaDagacchanA nemicaMdrasUri Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (udyotanasUriziSya ApradevasUrinA ziSya) che. vRtti saM.1129mAM pATaNamAM racAI che. A vRttinI saM.134ranI lekhanaprata prApta che. ahIM. sukhabodhAvRttimAM AvatI sthUlibhadranI kathAno sAra je aMgrejI pustakamAM ApavAmAM Avyo che tene upayogamAM lIdhuM che. Clarks : A Treasury of Jain Tales' - Prof. V. M. Kulkarni, Published by Shardaben Chimanbhai Education Research Centre, Ahmedabad, 1994.) 3. yogazAstra (tRtIya prakAza) : A graMthanA kartA zrI hemacaMdrAcArya che. hemacaMdrAcAryano jIvanakALa .sa.1088thI 1173 / saM.1145thI 1229 che. hemacaMdrAcArye A graMtha bAra hajAra zlokapramANa svopaNa TIkA sahita racyo. A graMthanuM bIjuM nAma "adhyAtmopaniSada' che. yogazAstra jaina tattvajJAna ane jaina AcArano eka pAThyagraMtha che. ahIM bhogazAstranA gujarAtI bhASAMtarane upayogamAM lIdhuM che. pustaka : yogazAstrano gUrjarAnuvAda, anuvAdaka AcAryazrI hemasAgarasUri.. 4. "zIlopadezamAlA paranI zIlataraMgiNI vRtti': "zIlopadezamAlA' graMthanA kartA zrI jayakIrtisUri che. A graMtha mULa mAgadhI bhASAmAM lakhAyelo che. rudrapallIpagacchanA zrI saMghatilakanA ziSya zrI somatilakasUriaparanAma vidyAtilaka)e vi.saM.1392mAM "zIlopadezamAlA' para saMskRtamAM "zIlataraMgiNI' nAme vRttinI racanA karI. ahIM enA gujarAtI bhASAMtarane upayogamAM lIdhuM che. prakAzaka saMsthAe bhASAMtara emanA zAstrI pAse karAvyuM che. pustaka : "zrI zIlopadezamAlA - bhASAMtara', prakA. zrI jaina vidyAzAlA, amadAvAda, I.sa.1900). 5. bharatezvara-bAhubalivRtti kathAkoza : A graMthanI racanA muni suMdarasUrinA ziSya zrI zubhazalamunie saM. 1509mAM saMskRtamAM karI che. emAM 67 mahApuruSo ane pa3 satI strIonI kathAo maLIne kula 120 kathAo che. mULa prAkRta 13 gAthAone AdhAre racAyelI, lekhakanI A saMskRta gadyAtmaka vRtti che. ahIM A graMthanA gujarAtI bhASAMtarane upayogamAM lIdhu che. pustaka : "zrI bharatezvara bAhubalivRtti - bhASAMtara' bhA.1-2, anuvAdaka zAha motIcaMda odhavajI, prakA. zAha amRtalAla odhavajI pUrvaprakAzaka jaina vidyAzALA, amadAvAdanI maMjUrIthI), I.sa.1938). 9. upadezaprAsAdA : A graMthanA kata AcAryazrI vijayalakSmI sUrIzvarajI. (zrI vijayasaubhAgyasUrinA ziSya ane paTTadhara) che. lekhake vRtti sahitano A graMtha 22 / sahajasuMdakRta guNAratnAkarachaMda Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthUlibhadra-kozA kathAnakanA AdhArasota graMtho... / 23 saM.1843mAM saMskRtamAM racyo che. kata zrI vijayalakSmIsUrie A graMtha varasanAM 360 vyAkhyAnonI goThavaNI karIne racyo che. A graMtha kavi sahajasuMdara pachInA kALanI racanA che. ahIM A graMthanA gujarAtI bhASAMtarane upayogamAM lIdhuM che. pustaka : "upadezaprAsAda mahAgraMtha (bhAga pamo) - gUrjarAnuvAda', le. ane anu. 5. zrI vizAlavijayajI gaNivarya (virATa), prakA. virATa prakAzana maMdira, muMbaI, I.sa.1974.] sthUlibhadra-kozAnuM saMkalita kathAnaka [A kathanAkanA AdhArasota graMthomAM sauthI prAcIna graMtha "upadezamAlA hoIne e graMtha-aMtargata sthUlibhadranA kathAnakane mukhya AdhArarUpe lIdhuM che. anya graMthomAMnAM kathAnakomAM jyAM vyAvartakatA - judApaNuM dekhAya che e kathAzone te-te sthAne corasa kauMsamAM saMkalita karI lIdhA che. kauMsa bahAranuM lakhANa upadezamAlA" upara AdhArita kathAnaka samajavuM. graMthonAM saMkSipta nAmo ApyAM che te A pramANe samajavAM : uprA.' - upadezaprAsAda, "uma' - upadezamAlA, uM.suva. - uttarAdhyayanasUtra paranI sukhabodhAvRtti, bhaLbA - bharatezvara-bAhubalivRtti, kathAkoza, tho.' - yogazAstra, zI.' - zIlopadezamAlA paranI zIlataraMgiNIvRtti.] * naMdarAjA ane zakayala maMtrI pATaliputramAM naMda nAme rAjA rAjya karato hato. ene zakaTAla nAme nAgara brAhmaNa jJAtino maMtrI hato. [bha.bA.va. zakaTAlane kalpakavaMzano hovAnuM kahe che. zI.' zakaTAlane mahAbuddhivaMta pradhAna tarIke varNave che. tene lAcchalade nAmanI patnI hatI. [bha.bA.va ane zI. lakSmIvatI nAma Ape che.] zakaTAla ane lAcchaladene moTo putra sthUlibhadra, bIjo putra zrIyaka ane yakSA Adi sAta putrIo hatI. [zI.' ane co' zrIyakano naMdarAjAnA aMgarakSaka tarIke ullekha kare che.] * sthUlibhadra ane kozAnuM milana ane sAhacarya yuvAvasthAmAM eka divasa mitrothI vIMTaLAyelo sthUlibhadra vinoda karato vana jovAne gayo. pAchA pharatAM e kozA nAmanI vezyAnI najare caDyo. kozA sthUlibhadranA rUpathI mugdha thaI. kozAe tenI sAthe vAta karavAne bahAne sthUlibhadrane rokI caturAIthI enuM citta vaza karyuM. zI.', bha.bA.4 ane u.va.mAM A prasaMga nathI. "bha.bA.4 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane u.savamAM zakaTAla maMtrInA mRtyune kAraNe naMdarAjAe zrIyakane maMtrIpada svIkAravA prastAva mUkyo tyAMthI kathA zarU thAya che. sthUlibhadra kozAnA rUpaguNathI prabhAvita thaI ene ghera rahyo. tyAM ja rahI viSayasukha bhogavato navAnavA vinoda karavA lAgyo. pitA paNa puSkaLa dravya mokalI tenI IcchA pUrNa karavA lAgyA. bAra varSa A rIte pasAra thayAM. ane sthUlibhadra sADAbAra karoDa sonAmahorano vyaya karyo. tho.mAM sthalibhadra kozAne tyAM bhoga bhogavatAM bAra varSa rahyA eTalo ullekha zrIyakane mukhe ati saMkSepamAM thayo che. tyAM kozA sAthenA prathama milana-prasaMganI vigata nathI.] * vararuci bAhAranuM kathAnaka eka divasa vararuci nAmanA brAhmaNe karelA prayogathI zakaTAla maMtrInuM mRtyu thayuM. te vakhate rAjAe zrIyakane pradhAnapada mATe bolAvyo. [zI.', tho.' mAM vararucinuM kathAnaka ane zakaTAlanI hatyAnI vAta vigate Ave che. bha.bA.va"mAM paNa vararucinuM kathAnaka vIgate kahevAyuM che paNa tyAM e samagra ghaTanA zrIyakanI kathAaMtargata kahevAI che. "zI', co." ane bha.bA.4mAM lagabhaga maLatuM AvatuM vararucinuM kathAnaka A pramANe che : - vararuci eka buddhivaMta - vAcALa kavi hato. te haMmezAM 108 navAM kAvyo racI naMdarAjAnI stuti karato. paNa te mithyAtvI hovAthI maMtrI zakaTAla tenI prazaMsA karato nahIM. tethI rAjA paNa tene kAMI Apato nahIM. eka divasa vararucie zakaTAlanI patnI lakSmIvatI pAse jaI vinaMtI karI ke zakaTAla potAnAM kAvyonI prazaMsA kare. bIje divase naMdarAjAnI sabhAmAM vararucie kAvyaracanA rajU karatAM zakaTAle "aho vANInI zI madhuratA !" ema kahI prazaMsA karI. eTale naMdarAjAe vararucine 108 sonAmahora ApI. ane e pachI ene roja AvI sonAmahora maLavA lAgI. naMdarAjAe zakaTAlane kahyuM ke "tame karelI prazaMsAne kAraNe ja huM A sonAmahora Apato hato." tyAre zakaTAle kahyuM ke "anya dvArA racela kAvyonI vaLI prazaMsA zI? meM to kAvya-guNanI prazaMsA karI hatI; kavinI nahIM. vararaci je kAvyo saMbhaLAve che te to mArI putrIne paNa AvaDe che. huM kAle savAre tamane saMbhaLAvIza." - bIje divase rAjasabhAmAM maMtrIe sAteya putrIone paDadAnI aMdara besADI. sAteyane anukrame eka, be, traNa... sAta vAra sAMbhaLelAM kAvyo yAda rahetAM. eTale sAteya putrIo - yakSA, yakSadattA, bhUtA, bhUtadattA, reNA, veNA, eNA - anukrame kAvyo bolI gaI. AthI krodhe bharAyelA naMdarAjAe vararucine kAMI ja ApyuM nahIM. have vararuci brAhmaNe rAjAne khuza karavAno ane ApavaDAIno navo nusakho 24 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthUlibhadrakozA kathAnakanA AdhArasota graMtho... / rapa zodhI kADhayo. te dararoja gaMgAnA nIramAM 108 sonAmahoronI poTalI mUkI Avato ane bIje divase gaMgAnI stuti karIne te poTalI grahaNa karato. A pramANe kapaTa karIne vararucie sahune Azcaryamugdha karyA. zakaTAla maMtrIe vararucinA kapaTanI vAta potAnA gupta anucaro dvArA jANI lIdhI. pachI eka divasa vararacie gaMgAmAM mUkeluM dravya maMtrIe anucaro dvArA magAvI lIdhuM. bIje divase vararuci gaMgAkAMThe gayo. kautaka jovA maMtrI sAthe rAjA paNa AvyA. vararacie gaMgAstutino DhoMga karyo paNa dravya maLyuM nahIM. te bhoMTho paDyo. maMtrIe guptacaro dvArA meLavI lIdhelI sonAmahoronI poTalI vararucine parata karI ane rAjAne enA saghaLA kapaTanI vAta jaNAvI. rAjA zakaTAlanI buddhinI prazaMsA karavA lAgyo. eka divasa putra zrIyakanA vivAha prasaMge zakaTAla maMtrI naMdarAjAne bheTa ApavA chatra-cAmarAdika taiyAra karAvavA lAgyo. A vAta jANIne vararacie potAnI pAse abhyAsa karatAM bALakone evo pracAra karavAnuM zIkhavyuM ke zakaTAla maMtrI rAjAno nAza karIne zrIyakane rAjya Apaze." bALakonI A vAta rAjA pAse pahoMcI. rAjAne thayuM ke bALako svaye kahe che te khoTuM na hoya. rAjAe guptacarone zakaTAlane tyAM mokalyA. guptacaroe zakaTAlane tyAM je taiyArIo thatI joI tenI vAta rAjAne jaNAvI. A taiyArIo zrIyakane rAjyAsane besADavA mATenI che evI zaMkAthI rAjA maMtrI upara gusse thayo. bIje divase zakaTAla rAjasabhAmAM gayo eTale rAjAe moM avaLuM karI lIdhuM. zakaTAle ghera AvI zrIyakane jaNAvyuM ke "koI duSTa puruSe rAjAne mArI viruddha gusse karyA jaNAya che. pedA thayelo A utpAta potAnA jIvatAM sudhI zamaze nahIM ema vicArI zakaTAle zrIyakane sUcavyuM ke huM kAle savAre rAjasabhAmAM jaI rAjAne praNAma karuM tyAre tAre khagathI mAro ziraccheda karavo." zrIyake AvuM nirdaya kRtya karavAno inakAra karyo. tyAre zakaTAle kahyuM, "he putra, mArA jevA vRddhane mArIne to tuM kharekhara samagra kuLano uddhAra ja karIza. vaLI, hakIkate tAre pitRhatyA karavAnI ja nathI. kemake huM to tAlapuTa viSanuM bhakSaNa karIne marIza. tAre to ziracchedano mAtra dekhAva ja karavAno che." Ama zakaTAle putrane potAnI hatyA mATe taiyAra karyo. * zakayalanuM apamRtyu bIje divase zrIyake rAjasabhAmAM "A rAjadrohI che' ema kahI pitAno ziraccheda karyo. rAjAe zrIyakane pUchyuM ke "teM pitAno vRthA vadha zA mATe karyo ?" tyAre zrIyake kahyuM ke jenAthI kAna tUTI jAya tevA suvarNathI zuM ?" pachI rAjAe zrIyakane maMtrImudrA ApavA mAMDI. tyAre zrIyake potAnA moTA bhAI sthUlibhadrane Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bolAvI maMtrI mudrA ene soMpavAnuM sUcana karyuM. rAjAe sthUlibhadrane teDuM mokalyuM. bha.bAvamAM zakaTAlano agnisaMskAra karyA pachI zrIyakane rAjA maMtrI mudrA dhAraNa karavA kahe che. zrIyaka moTA bhAI sthUlibhadranuM nAma sUcave che.] . * sthUlibhadrano maMtrIpada mATe asvIkAra ane saMsAratyAga potAnA moTA bhAI je atyAre kozAne ghera che te pradhAnapada mATe yogya che ema zrIyake rAjAne kahyuM. naMdarAjAe sthUlibhadrane bolAvavA sevako mokalyA. sthUlibhadra rAjasabhAmAM Avyo. naMdarAjAe potAne maMtrIpada ApavAnA karelA prastAvano sthUlibhadra asvIkAra karyo. rAjAe kAraNa pUchyuM tyAre eNe kahyuM ke "svAmI, huM vicArIne kahIza.' vicArI jovAnI rAjAe rajA ApI. sthUlibhadra azokavATikAmAM ekAMta sthaLe vicAra karavA lAgyo : A saMsAramAM koI koInuM nathI. badhA ja svArthI che. pakSIo phaLa vinAnA vRkSano, sArasa nirjaLa sarovarano, bhramaro karamAyelAM phUlono, mRgo baLelA vanano, gaNikA nidhana puruSono ane sevakajano rAjabhraSTa rAjAno tyAga kare che. jyAre mArA pitA rAjyanAM aneka kAryo karavA chatAM aMte kamote mRtyu pAmyA, tyAre mane A rAjyamudrAthI zuM sukha maLaze ? mATe anarthanA kAraNarUpa rAjyamudrAne svIkAravI te dhikkArapAtra che. ane A viSayasukhane paNa dhikkAra che. kemake A viSayasukhane vaza thayelA evA mane pitAnA mRtyunI paNa khabara paDI nahIM." A pramANe vicArI, vairAgyamaya banI, paMcamuSTi loca karI, zAsanadevIe ApelA sAdhuvezane dhAraNa karI, naMdarAjAnI rAjasabhAmAM AvI sthUlibhadra dharmalAbha Apyo. "zI"mAM sthUlibhadra maMtrIpadanA prastAva saMdarbhe ema vicAre che ke maMtrI mudrA dhAraNa karanAre svAmInuM kAma barAbara karI ApavuM paDe che. vaLI temAM jo te strIne vaza thayo to narakathI vadhu duHkha ahIM bhogavavuM paDe che. vezyAthI paNa vadhAre niMdha A maMtrImudrA che. Ama vicArI te dikSAnA aMgIkArano nirNaya kare che. tho.mAM sthUlibhadra A saMdarbhe ema vicAre che ke rAjasevako sukhanAM sAdhano bhogavI zakatA nathI. aMgata svArthano tyAga karI, rAjAnI sevA karavA chatAM cADiyA khalapuruSo rAjasevakone upadrava kare che. mATe potAnA AtmArthe ja prayatna kema na karavo ? bha.bA.4mAM sthUlibhadra vicAre che ke jo maMtrIpada grahaNa karIza to huM paravaza thaIza. rAjAnA vicArane nahIM anusare te divase te mArA prANa paNa le.] rAjasabhAmAM sAdhuveza dhAraNa karelA sthUlibhadrane joI naMdarAjAe pUchyuM, "A zuM karyuM ?' sthUlibhadra pratyuttara vALatAM kahyuM, "meM sArI rIte vicAryuM ne karavuM ghaTe 26 / sahasuMdarakata guNaratnAkarada Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthUlibhadra-kozA kathAnakanA AdhArasota graMtho... / 27 te ja karyuM.' [AEbA rR.'mAM rAjA pUche che, 'kiM Alocitam ?" ("zo vicAra karyo ?") loca karelA sthUlibhadra kahe che, 'locitam' ('loca karyo' sAdhujIvana svIkAryuM.) zI.'mAM rAjA pUchatA nathI, paNa sAdhuvezI sthUlibhadrane jotAM prazaMsA karatAM kahe che, he maMtrIsuta, teM A bahu sAruM karyuM, bahu sAruM karyuM. du:sAdhya kAryano teM AraMbha karyo. thomAM kezaloca karelA sthUlibhadra jyAre rAjasabhAmAM jaI dharmalAbha ApI pAchA phare che tyAre rAjAne evI zaMkA jAya che ke sthUlibhadra Ama kapaTa karIne vezyAne tyAM pAchA to jatA nathIne ! khAtarI karAvatAM temane sthUlibhadra pratye sadbhAva jAge che. kema ke koI durgaMdhI zabavALA sthAnamAM nAsikA maraDIne jAya tema jatA sthUlibhadrane emaNe joyA. u.su.mAM paNa rAjAne rAjamahelanI agAzIe jaI khAtarI karatA darzAvyA che. u.su.mAM A prasaMga judI rIte apAyo che. vezyAnA ghara pAse rastA upara eka zaba paDyuM hoya che. badhA nAka DhAMkIne, AghA khasIne tyAMthI pasAra thAya che; tyAre sthUlibhadra zabanI durgaMdhathI akaLAyA vinA zabanI najIkathI ja pasAra thAya che. sthUlibhadrane vize khAtarI karavAno prasaMga u.mA.mAM nathI... - sthUlibhadre saMbhUtivijaya AcArya pAse jaI vidhipUrvaka cAritra grahaNa karyuM. [u.mA.mAM A pachI, kozAne sthUlibhadranA dIkSAaMgIkAranI jANa thaI teno mAtra ullekha ja che. paNa zI.'* vistArathI noMdhe che ke jyAre sthUlibhadra vihAra karavA lAgyA tyAre naMdarAjAe zrIyakane maMtrIpada ApyuM. zrIyake pitAnA veranuM smaraNa karI kozAno Azraya karyo; eTalA mATe ke AvAM mANaso kapaTakAryamAM kAma Ave. * zrIyakanI vararuci brAhmaNa sAthe veranI vasUlAta eka divasa zrIyake kozAne kahyuM ke pitAnuM mRtyu ane sthUlibhadranI dIkSAnI sthiti vararucine kAraNe thayAM che. mAre enuM vera levAmAM tArI sahAyanI jarUra che.' kozAe pUchyuM ke "vera kevI rIte levAze ?" tyAre zrIyake kahyuM, "tArI bahenanI sAthe vararucine prIti che. jo tArI bahena varacine madyapAna karAve to huM kRtArtha thAuM.' pachI kozAe enI bahenane vacane madyapAna karAvavAno abhyAsa karAvyo. varaci kavitAthI roja rAjAne khuza rAkhato. eka divasa rAjAe zrIyakane kahyuM ke mArI rAjasabhA zakaTAla maMtrI vinA zobhatI nathI. nizce, meM kAgaDAne uDADavAne mATe ja ratna pheMkI dIdhuM che.' zrIyake rAjAnI A manovedanAnI taka laIne kahyuM ke "zuM karIe ? madyapAna karanArA vara ucie khoTI vAta uDADavAthI Ama thayuM.' rAjA kahe, 'zuM vaci madyapAna kare che ? tyAre zrIyake bIje divase savAre enI khAtarI karAvavAnuM jaNAvyuM. bIje divase sabhAmAM mALIe, zIkhavI rAkhyA pramANe, saune Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kamaLapuSpa ApyuM. zrIyake kamaLa sUMghI enI sugaMdhanAM vakhANa karyA. eTale sau potapotAnAM kamaLa sUMghavA lAgyA. vararucie paNa tema karatAM madanaphaLanuM cUrNa nAkamAM jatAM tene UlaTI thaI. rAjAe tathA anyoe vararucinuM moM sUMghatAM madhanA jevI vAsa AvavA lAgI. vararuci tiraskRta thaI ghera gayo. vararucinA putroe prAyazcitta karavA mAMDyuM. paNa eTalAmAM vararuci mRtyu pAmyo. zrIyaka nirvibe maMtrIpada zobhAvavA lAgyo. - bha.bA.4mAM, zrIyaka rAjAne vararucinA kAvatarAnI sAcI jANa karatAM rAjA vararucine dezanikAla kare che evo ullekha maLe che. tyAM dezanikAlanI ghaTanA zakaTAlanA agnisaMskAra pahelAM ane zrIyakane maMtrIpadanA prastAva agAu banatI darzAvAI che. tho mAM vaLI A prasaMga judI rIte noMdhAyelo che. tyAM madyapAna karIne pastAyelo vararuci zuddhi mATe brAhmaNo pAse prAyazcitta mAge che. tyAre teoe madyapAnanA pApane nAza karanAra, tapAvelA sIsAnA rasanuM pAna karavA kahyuM. vararuci tapAveluM sIsuM pI jatAM tatkAla mRtyu pAmyo.] sthUlibhadranA cAritragrahaNanI vAta sAMbhaLI kozA khUba du:khI thaI. AMkhamAM AMsu sAthe te vilApa karavA lAgI. he cAra cANakya, tame rAjyamudrA tyajI bhikSamudrA zA mATe grahaNa karI ? mAre tamArA vinA koIno AdhAra nathI. huM have zuM karIza ? kevI rIte jIvIza ?" Ama kozA virahavacano bolavA lAgI. cAturmAsa mATe saMbhUtivijaya guruno Adeza A bAju guru pAse eka sAdhue AgAmI cAtumasa siMhaguphA pAse gALavAnI IcchA vyakta karI ne gurunI AjJA mAgI. bIjA sAdhue kahyuM huM sarpanA dara pAse cAturmAsa karavA icchuM chuM' trIjA munie kahyuM, "huM kUvAnI aMtarALe rahelA lAkaDA upara cAtumasa karIza." tyAre cothA sAdhu sthUlibhadra kozAne ghera rahI cAtumasa gALavAnI icchA pragaTa karI. gurue pratyekanI yogyatA pramANI cAreyane ema karavAnI AjJA ApI. ['prA.mAM to sthUlibhadramuninI kathAno AraMbha ja saMbhUtivijaya pAse AvIne sthUlibhadra sahita cAra munioe je-je abhigraho lIdhA tenAthI thAya che. bha.bA.vRka"mAM traNa munione yogya jANIne AjJA ApyA pachI sthUlibhadra evI vinaMtI karI ke pote cAra mAsa sudhI ugra tapa karyA vinA, SaDarasavALA bhojanano AhAra karIne, kozAnA gharamAM raheze. gurue sthUlibhadrane paNa AjJA ApI. umA. ane u.va.mAM siMha ane sApa jevAM prANIoe tyAM pahoMcelA munione joI atyaMta zAMtabhAve potAnA raheThANamAM emane vasavA dIdhA evo 28 / sahajasuMdarakata guNAratnAkaracheda Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthUlibhadra-kozA kathAnakanA AdhArasota graMtho... / 29 ullekha che. u.vamAM sthUlibhadra temaja be muniono ullekha che. siMhaguphA ane sApanA daramAM cAtumasa gALavA mAgatA muniono; cothA munino ullekha nathI.) * sthUlibhadrano kozAnA nivAsasthAne cAtumasa : kozAnA yUlibhadrane rIjhavavAnA prayAso sthUlibhadra kozAne ghera gayA. sthUlibhadrane AvatA joI kozA ati harSa pAmI, sAme AvIne libhadranAM caraNomAM paDI. kozAnI AjJA laI sthUlibhadra tenI citrazALAmAM rahyA. varSARtuno samaya, kozAnA gharano SaTrarasano AhAra, dIvAnakhaMDamAM nivAsa, kozA sAtheno bArabAra varSano jUno sneha, kozAnA mukha ane netranA vilAsa, hAvabhAva, gItasaMgItanA madhura avAjo, nATyavinoda - A vAtAvaraNanI vacce kozA sthUlibhadrane saMsArabhoganuM ijana ApatAM kahe che, "he svAmI, svAdhIna evI kAminInAM kucasparza ane AliMgana tyajIne AvuM kaThora tapa zA mATe ? he sthUlibhadra, A samaya tyAga mATeno nathI. mArI sAthe yatheccha viSayasukha bhogavo. pharIthI A manuSyajanma ane A yauvana durlabha che. tapa vRddhAvasthAmAM karavuM ucita che.' ['zI.' ane bha.bA.vAmAM potAne ghera AvelA sthUlibhadra vize kozAne evo tarka karatI batAvI che ke "sthUlibhadra cAritryane sahana na karI zakavAthI ane pUrvanA snehathI ja mAre ghera punaH padhAryA che. paNa nakkI, te lajjA-saMkocane kAraNe mane kAMI kahI zakatA nathI." umA."mAM paNa sthUlibhadrane AvatA joI kozAne lagabhaga evo ja taka karatI batAvAI che. kozA vicAre che ke "sthUlibhadra cAritrathI udvega pAmI, vratano bhaMga karIne AvyA jaNAya che. uprA.mAM yUlibhadra kozAne sADAtraNa hAtha dUra rahIne nRtyAdi karavA rajA Ape che. kozAnA zRMgArika hAvabhAvanuM varNana A pramANe che : gAtrone vALavAnI caturAI pragaTa karatI, trivalI vaDe suMdara evo madhya bhAga dekhADatI, tathA vastranI gAMTha bAMdhavAne miSe gaMbhIra nAbhi rUpI kUpane pragaTa karatI kozA mugdhakara nRtya-nATaka karavA lAgI. "uprA.mAM kozA vatI sakhIo sthUlibhadrane vinaMtI kare che.] * cUlibhadrano kozAne pratibodha A sAMbhaLIne sthUlibhadra bolyA, "he bhadra, apavitra ane malamUtranA pAtra samAna kAminInA dehane AliMgavAne koNa Icche ? tapAvelA loDhAnA thAMbhalAne AliMgavuM sAruM che, paNa narakanA dvArarUpa strInA jaghananuM sevana karavuM sAruM nathI. vaLI eka vakhatanA strIsaMbhogathI aneka jIvono ghAta thAya che." eka zloka TAMkIne Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthUlibhadra kahe che, maithunanI vRtti vize ArUDha thayelo jIva nava lAkha sUkSma jIvone haNe che ema tIrthaMkara bhagavAne kahyuM che... vaLI he kozA, A viSayo aneka vAra bhogavyA chatAM tRpti to thatI ja nathI. mATe sarpaGgA jevA A viSayone choDI zIla-alaMkArathI tArA aMgane alaMkRta kara. sarva kAryomAM uttama kArya dharma che.' Ama upadeza ApI sthUlibhadre kozAnuM mana palaTAvyuM. kozAe samyaktva ApI potAno uddhAra karavA sthUlibhadrane kahyuM. [zI.mAM u.mA.' jevAM skUlibhadranAM bodhavacano nathI; kozAnA vyartha hAvabhAva sAme sthUlibhadranI nirlepatAnuM ja varNana che : jema parvata upara siMhe mArelI phALa mithyA thAya tema kozAnA zRMgAro phokaTa thayA. ane vezyAe karelA upasargathI muninuM dhyAnateja vadhAre ne vadhAre vRddhi pAmavA lAgyuM. A joIne kozAe sthUlibhadranI kSamA mAgI. lyo."mAM paNa sthUlibhadranAM bodhavacano nathI. uprA.mAM e saMkSepamAM che. paNa bha.bA.nUmAM sthUlibhadra vistArathI kozAne bodhavacano saMbhaLAve che.] sthUlibhadranuM gurujI pAse punarAgamana A pramANe sthUlibhadre kozAne pratibodha pamADI. kozAe bAra vrata aMgIkAra karyAM ane parama zrAvikA thaI. rAjAe mokalelA puruSa sivAya anya puruSano huM vacanathI paNa svIkAra karIza nahIM' e pramANe teNe bhoga saMbaMdhI paccakkhANa (saMkalpa) lIdhuM. cAturmAsa pUrNa karI sthUlibhadra saMbhUtivijaya pAse AvyA. pelA traNa munio paNa emanA cAturmAsa pUrA karI sthUlibhadranI pahelAM ja AvyA hatA. gurue te traNa muniono duSkara kArya karyuM' ema eka-eka vAra kahIne Adara karyo hato. paraMtu sthUlibhadrane duSkara kArya karyuM' ema traNa vAra kahIne vizeSa mAna ApyuM. te joI siMhaguphAvAsI muninA manamAM IrSyA pedA thaI. munine thayuM, 'guruno A kevo viveka ! bhUkha-tarasathI pIDAyelA amone duSkara' ema mAtra eka vAra kahyuM ane SaDsa bhojana AroganArane ane mohaka sthAne rahenArane duSkara' ema traNa vAra kahyuM.' gurue sthUlibhadrane traNa vAra duSkara' kahyAno ullekha mAtra umA' che. zImAM 'duSkara duSkara' kahyAno ullekha che. bhabAtRmAM e vakhate traNe munio mAMhomAMhe sthUlibhadranI IrSyA karatAM kahe che ke maMtrIno putra jANIne gurue temane A pramANe kahyuM.' vaLI teo ema paNa vicAre che ke jo SaDrasanA AhArathI Ama thavAtuM hoya to ApaNe paNa AvatA comAsAmAM tevuM ja tapa karIzuM. pachI e sAdhuoe ATha mAsa kaSTapUrvaka vitAvyA. u.dRmAM gurue potAnA AsanethI UbhA thaIne sthUlibhadrano vizeSa Adara 30 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthUlibhadra-kozA kathAnakanA AdhArasota graMtho.... / 31 kanio ullekha che. ahIM paNa munio sthUlibhadra maMtrInA putra hovAthI emano vizeSa Adara thayAnI zaMkA kare che. uprA.mAM sthUlibhadrane be-vAra ke traNa vAra duSkara' kahevAno ullekha nathI. tyAM AvakAranuM nirUpaNa judI rIte thayuM che. - pelA traNa munio Ave che tyAre guru darekane "he vatsa, duSkara kArya karanAra, tuM bhale Avyo. tane zAtA che ?' ema kahe che. jyAre sthUlibhadrane "he mahAtmA ! he duSkara kAryanA karanAra, tuM bhale Avyo' ema kahe che. Ama potAne "vatsa, jyAre sthUlibhadrane 'mahAtmA'nA thayelA AdarathI pelA traNa munione IrSyA Ave che. emane paNa sthUlibhadra maMtrInA putra hovAthI Ama thayuM hovAnI zaMkA jAya che.] * rathakAranuM kathAnaka have eka divasa naMdarAjAnI AjJAthI koI rathakAra kozAne tyAM Avyo. bArImAM rahIne teNe zarasaMdhAna dvArA AmraphalanI lUba ANI batAvI. to sAme kozAe sarasavano Dhagalo karI, tenA para soya mUkI, tenA para eka puSpa mUkI tenA upara nRtya karyuM. kozAnI A nipuNatA joI rathakAra bolyo, "A ati kaThina kAma che. tyAre kozAe kahyuM ke "zarasaMdhAnathI AMbAnI laMba toDavI te paNa duSkara kArya nathI, ane sarasava para nRtya karavuM te paNa duSkara nathI. duSkara to e che je sthUlibhadra karyuM ane nArI rUpI vanamAM moha na pAmatAM zuddha - pavitra rahyA. parvatamAM, guphAmAM, ekAMtamAM ane vanamAM iMdriyone vaza rAkhanArA hajAro che, paNa ati ramya havelImAM ane nArInA sAmIpyamAM rahIne indriyone vaza rAkhanAra to eka zakaTAlaputra ja che.' A pramANe stuti karIne kozAe sthUlibhadranuM samagra svarUpa rathakArane kahI batAvyuM. pratibodha pAmelA rathakAre sthUlibhadra pAse jaIne cAritra lIdhuM. ['zImAM rathakAranI jagAe suthArano ullekha che. rAjAe mokalelo suthAra kozAmukhe sthUlibhadranI prazaMsA sAMbhaLIne IrSALu banyo. palaMga upara beThAMbeThAM eNe AMbAnI laeNba vIMdhI. pahelA bANane bIjuM, bIjAne trIjuM ema bANo lagADIne, bIjA adhicaMdra bANathI be chedI eNe kozAnA hAthamAM mUkI. Ama ahIM ApraphaLanI laeNba vIMdhavAnuM varNana u.mA.' karatAM vIgatavALuM che. tho. rathakArano ullekha kare che. kathAnaka "zI.ne lagabhaga maLatuM Ave che. bha.bA.vamAM A kathAnaka "zI.ne maLatuM che. "zI.mAM kozAnA nRtyathI prasanna thayelA suthAre kozAne pUchyuM, huM tane zuM ApuM ?" kozAe kahyuM, "ghuvaDa rAtre jue che ne pakSIo AkAzamAM UDe che e Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarva jAtisiddha che. emAM kAMI AzcaryakArI nathI. paNa Azcarya to te che ke, nahIM jAtisiddha ke nahIM abhyAsasiddha evuM duSkara zIlavaMta sthUlibhadra pALI batAvyuM. zImAM suthAre dIkSA lIdhAno ullekha Ave che paNa te sthUlibhadra pAse lIdhAno ullekha nathI. tho."mAM rathakAre ane bhadabAvamAM suthAre sadguru pAse jaI dikSA lIdhI evo ullekha maLe che.]. * sthUlibhadranuM cauda pUrvanuM adhyayana sthUlibhadra paNa anukrame sArtha daza pUrvanuM ane sUtramAtrathI cAra pUrvanuM adhyayana karI, caturdazapUrvamAM chellA thaI, ghaNA bhavya jIvone pratibodha pamADI, nirmaLa kIrtithI jagatane ujjavaLa karI, prasiddhi pAmI, 30 varSa gharamAM, 24 varSa vratamAM ane 45 varSa yugapradhAnapaNAmAM - e pramANe 99 varSanuM AyuSya pALIne mahAvIra svAmInivaNathI 215mA varSe svarge gayA. u.mA.mAM kozAne pratibodha pamADI guru pAse pAchA pharelA sthUlibhadranA cauda pUrvanA adhyayananI, ujvaLa prasiddhinI ane svargagamananI vAta samApana rUpe ati saMkSepamAM sameTI levAI che. jyAre, "zI.', bhaLbA vR' ane tho.'mAM sthUlibhadranuM daza pUrvanuM sAthe adhyayana ane pachInAM cAra pUrvAnuM sUtramAtrathI adhyayana - artha sahita kema nahIM? - tenI vigatavAra kathA rajU thaI che. A kathA sAthe ja sthUlibhadranI sAta bahenonuM kathAnaka paNa ahIM saMkaLAya che. zI.mAM kathA A pramANe AgaLa cAle che : * sthUlibhadra bhadrabAhuvAmI pAse sthUlibhadranA gurue sthUlibhadra Adi 500 sAdhune bhadrabAha pAse daSTivAda bhaNavA mokalyA. A bhadrabAhu koNa hatA tenuM nAnakaDuM kathAnaka paNa ahIM zI mAM che. abhyAsArthe gayelA sarve munio potAne bhadrabAhue ApelI thoDI thoDI vAcanAthI udvega pAmIne potapotAne sthAnake pAchA pharI gayA. mAtra sthUlibhadra ekalA ja bhadrabAhu pAse rahyA. gurusevAmAM rata rahI teo bhadrabAhu pAse daza pUrva bhaNyA. tho." ane "bha.bA..'mAM to bhadrabAhunuM kathAnaka "zI."nA karatAM paNa vadhu vistArathI maLe che. * bhadrabAhasvAmInuM kathAnaka bha.bA.4.mAM maLatuM bhadrabAhunuM kathAnaka A pramANe che : eka vAra bAra varSa sudhI dukALa paDyo. te vakhate sAdhuono saMgha samudravaTe zrI gurunI pAse Avyo. duSkALanI sthitine kAraNe sAdhuo sudhAthI pIDAtA hovAthI 32 / sahajasuMdarakata guNaratnAkaracheda Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthUlibhaddha-kozA kathAnakanA AdhArasota graMtho.. / 33 bhaNatAgaNatA baMdha thayA. ane sau siddhAMto vIsarI gayA A kAraNe pATaliputra nagaramAM saMgha ekaTho maLyo. tyAM jene je-je sUtro AvaDatAM hatAM tene ekaThAM karI 11 aMga (AcArAMga, sUtrakRtAMga, ThANAMga, samavAyAMga, bhagavatI, jJAnadharmakathA, upAsaka dazA, aMtagaDadazA, anuttarovavAI, praznavyAkaraNa ane vipAka) pUrNa karyo. tyAra pachI zrI saMghe bAramA aMga daSTivAda mATe be sAdhuone zrI bhadrabAhusvAmI pAse mokalyA. bhadrabAhune praNAma karIne sAdhuoe kahyuM, "tamane gurumahArAja pATaliputra nagaramAM bolAve che." bhadrabAhue kahyuM, "hamaNAM meM mahAprANa nAmanuM dhyAna AraMbhya hoI mArAthI hamaNAM tyAM AvI zakAze nahIM.' pelA be sAdhuoe pAchA AvI bhadrabAhusvAmIno uttara gurune ane saMghane jaNAvyo. AthI gurue ane saMghe pharIthI be ziSyone bhadrabAhusvAmI pAse mokalyA. temaNe jaIne bhadrabAhune pUchyuM, je vyakti saMghanI AjJA pramANe na varte temane zo daMDa karavo ?" bhadrabAhue uttara vALyo, "tene saMghanI bahAra mUkavo." tyAre ziSyoe temane kahyuM, "A vacanathI to tame ja saMghanI bahAra thayA. tyAre bhadrabAhue saMghano Adeza potAnuM pramANa gaNyo. pachI kahyuM "hamaNAM huM mahAprANa dhyAnamAM chuM tethI mane navarAza nathI. to paNa huM te sAdhuone sAta vAcanA daIza. eka vAcanA gocarIethI AvIne, bIjI madhyAhe, trIjI bahAranI bhUmithI pAchA AvIne, cothI saMdhyA samaye ane traNa vAcanA pratikramaNa samaye ApIza. ema karavAthI zrI saMghanuM ane mAruM kArya paNa thaze.' A uttara sAthe pelA baMne ziSyo pAchA vaLyA. AvIne saMghane badhI vAta karI. tethI harSa pAmIne saMghe sthUlibhadranI mukhyatAmAM pAMcaso sAdhune dRSTivAda zIkhavAne bhadrabAhusvAmI pAse mokalyA. . spelibhadranuM baheno samakSa siMharUpa te pachI eka vAra sthUlibhadranI dIkSita baheno vihAra karatI karatI saMsArakALanA bhAIne vaMdana karavA mATe tyAM AvI. temaNe gurune pUchayuM ke "sthUlibhadra kyAM che ?" gurue kahyuM "azokavRkSanI nIce beThAbeThA svAdhyAya kare che. sthUlibhadre potAnI bahenone AvatI joI ane kautukanI icchAthI siMhanuM rUpa dhAraNa karyuM. baheno siMhathI bhaya pAmI guru pAse pAchI jaI kahevA lAgI, "he prabho, amArA bhAIne to siMha khAI gayo che.' gurue kahyuM, "tame kleza karazo nahIM. tamAro bhAI kuzaLa che. mATe puna: tyAM jaI ene praNAma karo." gurunA kahyA pramANe yakSA Adi sarve baheno tyAM pharI gaI, ne sthUlibhadrane joI bhAIne vaMdanA karI. bahenoe bhAIne pote joyelA siMha vize vAta karatAM sthUlibhadre kahyuM ke "siMhanuM svarUpa meM dhAraNa karyuM hatuM.' : Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * yakSAe yUlibhadrane kahelo zrIyakanA mRtyuno vRttAMta pachI yakSAe sthUlibhadra samakSa bhAI zrIyakanA mRtyunI vAta kahI saMbhaLAvI. yakSAe kahyuM, "he bhagavan, zrIyake paNa amArI sAthe cAritra dhAraNa karyuM hatuM. paraMtu te bhUkha sahana karI zakato nahIM. eka divasa teNe koI parvane divase (co' ane bhadabAva anusAra paryuSaNa parva) porasI pUrI thatAM te pAraNuM karavA Icchuka hato. tyAre meM pharIthI ene kahyuM ke tuM A durlabha parvane dine pUrvAhnanuM vrata zuM nahIM kare ? tyAre zrIyake lajjAne lIdhe te vrata grahaNa karyuM. te vrata pUrNa thatAM meM tenI pAse aparAlanuM vrata karAvyuM. tyAra pachI rAtrI sukhethI vItI jaze' ema kahI upavAsanuM paccakakhANa karAvyuM. pachI aDadhI rAte sudhAkula banelA dehavALo zrIyaka ArAdhanApUrvaka mRtyu pAmI devalokamAM gayo." pachI, yakSA sthUlibhadrane kahe che, he prabho, sAdhunI hatyAnA pApathI bhayabhIta banelI meM prAyazcitta karavA mATe saMghanI AgaLa A vAta nivedita karI. saMghe jaNAvyuM ke AnuM prAyazcitta na hoya, kAraNa ke tame to zrIyakane tAravA mATe enI pAse tapa karAvyuM hatuM. saMghanA uttara chatAM meM AtmaniMdA karatAM kahyuM ke jo AvuM ja jinezvara svamukhe kahe to mAruM samAdhAna thAya. eTale saMghe kAussagga (kAyotsarga) karyo. zAsanadevIe AvIne saMghane kahyuM ke huM A yakSAne sImaMdharasvAmI pAse laI jaIza. yakSAne pAchI lAvuM tyAM sudhI tame kAussagnamAM raho. pachI zAsanadevI mane zrI sImaMdharasvAmI pAse laI gaI. meM prabhune vaMdanA karI. prabhue kahyuM ke A sAdhvI nirdoSa che. prabhue mArI pAse cAra cUlikAnuM vyAkhyAna karyuM. te meM dhArI lIdhuM. pachI zAsanadevI mane A bharatakSetrane vize pAchI lAvI. eTale meM cAreya cUlikA saMghane arpaNa karI." yakSo sthUlibhadrane A pramANe potAno vRttAMta kahIne saparivAra potAnA Azrame gaI. - bha.bA.vRka"mAM zrIyakanA mRtyuno prasaMga ane yakSAno pazcAttApa "sthUlibhadranI kathA" ane "zrIyakanI kathA' baMnemAM apAyo hoI e ghaTanA-prasaMgonI vAta bevaDAI che. tho.'mAM sAta baheno pATaliputramAM sthUlibhadrane maLe che evo ullekha che. vaLI tyAM bhadrabAhu sAta bahenone sthUlibhadra azokavRkSa nIce nahIM paNa upalA mALe svAdhyAya karI rahyA hovAnuM kahe che. tho."mAM sAteya sAdhvIbaheno zrIyakanI vAta kare che. yakSAno vizeSa ullekha nathI. * kakSAe je cAra cUlikAo saMghane arpaNa karI tenAM nAma che bhAvanA, vimukti, ratikalpa ane viviktacaya AmAMthI prathama be cUlikA - bhAvanA ane vimukti - "AcArAMgasUtramAM prApta thAya che. ane pachInI be cUlikA - ratikalpa ane viviktacaya - dazavaikAlikasUtramAM prApta thAya che. 34/ sahasuMdarata guNaratnAkaracheda Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthUlibhaddha-kozA kathAnakanA AdhArasota graMtho / 35 na * sthUlibhadranA aparAdhano gurue Apelo daH chellAM cAra pUvanuM zAna mAtra sUtra rUpe ja zI.', bha.bAva ane tho."mAM bhadrabAhue sthUlibhadrane bAkInAM cAra pUrvonuM adhyayana artha sAthe kema na karAvyuM tenI vAta A pramANe che : sthUlibhadra jyAre vAcanA levA AcArya pAse AvyA tyAre gurue kahyuM, 'have tuM vAcanA ApavA yogya nathI." gurunAM A vacana sAMbhaLI yUlibhadra potAnA aparAdhanuM kAraNa vicAryuM. kAMI kAraNa yAda na AvatAM vRlibhadra gurane kahyuM ke ane jyAM sudhI karelA aparAdhanI smRti AvatI nathI tyAM sudhI huM aparAdhI kahevAuM nahIM." gurue kahyuM, "aparAdha karIne pAcho tuM mAnato nathI?" pote siMha rUpa lIdhAnuM smaraNa thatAM sthUlibhadra tatkAla gurunAM caraNomAM paDyA ane aparAdhanI kSamA mAgavA lAgyA. pote pharIthI Avo aparAdha nahIM kare ema paNa kahyuM. gurue kahyuM, "tuM pharIthI aparAdha kare ke na kare, paNa jema tAvavALAne cIbhaDuM apAya nahIM, tema huM tane aparAdhIne vAcanA ApIza nahIM.' pachI sthUlibhadra gurune zAMta pADavA saMghano Azraya lIdho. saMghanI prArthanA sAMbhaLI sUrie saMghane kahyuM ke jyAre A sthUlibhadra sarakhA paNa A jJAnathI vikAra pAmyA to pachI bIjAo pAme to zuM Azcarya ? mATe bAkInAM je pUrvone huM ja jANuM chuM te pUrve artha vinA sthUlibhadrane zIkhavADIza. eTalo tene daMDa Apavo ghaTe che. * saMghanA AgrahathI gurue - bhadrabAhusvAmIe sthUlibhadrane bAkInAM pUrvo artha vinA bhaNAvyAM. anukrame AcAryapadane pAmIne sthUlibhadra bhavya jIrvone bodha pamADI, tIvra tapa tapI, svarge gayA.]. * siMhaguphAvAsI muninuM kathAnaka u.mA.mAM siMhaguphAvAsI muninuM daSTAMta "sthUlibhadranuM daSTAMta aMtargata nathI paNa juduM apAyeluM che. paNa te sthUlibhadrakozA kathAnaka sAthe saMkaLAyeluM to che ja. ["zI"mAM A kathAnaka yUlibhadranI kathA-aMtargata ja Ave che.] eka divasa pATaliputramAM zrI saMbhUtivijaya AcAryanA siMhaguphAvAsI ziSya sthUlibhadra upara ISya karI bIjuM cAtumasa kozA vezyAnI bahena upakozA vezyAne ghera gALavAnI guru pAse AjJA mAgI. gurue kahyuM ke "he mahAnubhAva ! tyAM tamAruM cAritra jaLavAze nahIM." gurue vAya chatAM e muni tyAM gayA ane cAtumasi-nivAsane mATe yAcanA karI. sAthe ema paNa kahyuM ke jevuM sthUlibhadrane rahevA maLyuM hatuM tevuM sthAna mane Apo.' Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakozAe munine sthAna to ApyuM paNa pAchaLathI eNe jANyuM ke A muni sthUlibhadranI IrSyA karIne ahIM AvelA che. tethI upakozAe sthUlibhadranI IcchA karyAnAM mAThAM phaLa batAvavAno nirNaya karyo. e pachI rAtre suMdara vastrAlaMkAra dhAraNa karI, mukhamAM tAMbula cAvatI, jhAMjharano raNakAra karatI, kokilasvaranAda karatI upakozA muni AgaLa AvI hAvabhAva karavA lAgI. kaTAkSa nAkhatI ane aMgopAMgane maraDatI evI te mRgalocanAne joIne muninuM susthira mana paNa paravaza thaI gayuM. kAmavaza banelA te siMhaguphAvAsI munie upakozA pAse bhoga mATe prArthanA karI. tyAre upakozAe kahyuM ke "ame nirdhanano Adara karatAM nathI. mATe prathama dhana lAvo ane pachI IcchA pramANe varto. - A sAMbhaLI dhana meLavavAnA upAya saMbaMdhI ciMtana karatAM munine yAda AvyuM ke uttara dizAmAM nepAla dezano rAjA apUrva navA sAdhune lakSamUlyanuM ratnakaMbala Ape che. eTale tyAM jaI, ratnakaMbala meLavI lAvI A nArI sAthe viSayasukha sevIne mananI IcchA pUrNa karavAno vicAra karyo. ['zI', tho.', u.va , uprA.' ane bha.bA.va.mAM siMhaguphAvAsI muni kozAne tyAM Ave che; upakozAne tyAM nahIM. kozA-upakozAnA pAtrabhede badhA graMthomAM A kathAnaka, koIkoI gauNa vIgatane bAda karatAM, maLatuM Ave che. bhaLbAvamAM munine kozA nepALa javAnuM sUcana kare che.] siMhaguphAvAsI munie vaSakALamAM ja, puSkaLa vRSTi thatI hovA chatAM nepAla deza prati prayANa karyuM. comAsAmAM asaMkhya nAnA jIvonI hiMsA karatA ane aneka kaSTo sahana karatA A muni keTaleka divase nepAla deza pahoMcyA. rAjAne AzIrvAda ApI ratnakaMbalanI mAgaNI karI. rAjAe munine ratnakaMbala ApyuM. te laIne pAchA pharatAM mArgamAM coroe te lUMTI lIdhuM. tethI munie pharI vAra nepAla jaI rAjAne araja karI. eTale temane pharIthI ratnakaMbala ApavAmAM AvyuM. te ratnakaMbalane vAMsamAM nAkhI gupta rIte lAvatAM, eka popaTe corone te jaNAvavAthI coroe munine gherI lIdhA ane kahyuM ke "tArI pAse eka lAkhanuM ratnakaMbala che te batAva." munie kahyuM, mArI pAse kAMI nathI." coroe kahyuM, "amAro popaTa jUThuM bole nahIM. mATe tuM sAcuM bola. ame te laIzuM nahIM." munie satya vAta jAhera karI coroe bhikSuka jANI temane javA dIdhA. " [zI.mAM, coroe ratnakaMbalane lUMTI letAM muni puna: nepAla jaI bIjuM ratnakaMbala meLave che evuM kathAnaka nathI. paNa ahIM, popaTa lakSa jAya che' ema kahetAM coro muninI tapAsa kare che. kAMI na maLatAM javA de che. eTale popaTa pharIthI 36 / sahajasuMdakRta guNaratnAkaracheda Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthUlibhadrakozA kathAnakanA AdhArasota graMtho... / 37 lakSa jAya che ema kahetAM coro pharI munine rokatAM muni satya kahI de che. coro dayA ANI munine javA de che. tho.... ane umA."mAM paNa A kathAMza lagabhaga "zI"ne maLato Ave che. joke bha.bA.vamAM coroe ratnakaMbalane lUMTI letAM pharI nepAla javuM paDyuM evo ullekha u.mA. ne maLato che. muni pATaliputra AvyA ane upakozAne ratnakaMbala ApyuM. upakozAe e ratnakaMbala vaDe potAnA paga lUchIne tene dUra apavitra sthAne pheMkI dIdhuM. tyAre munie kahyuM ke, "are nibhagiNI, A teM zuM karyuM ? A ratnakaMbala to ati durlabha che." te sAMbhaLI vezyAe kahyuM ke tamArAthI vaLI anya koNa nibhagI-ziromaNi che ? meM to A lakSamUlanuM ratnakaMbala apavitra jagAmAM nAkhI dIdhuM che paNa tame to amUlya ane anaMta bhavamAM pAmavAM dUrlabha evAM jJAna-darzana-cAritra rUpI ratnatrayane naTa-vITa puruSane ghUMkavAnA pAtra jevA ane apavitra maLamUtrathI bharelA evA mArA dehamAM pheMkI dIdhAM che. mATe vagara vicAryuM karanAra evA tamane dhikkAra che. A manuSyabhava durlabha che, temAM uttama kuLa durlabha che, temAM dharmanuM zravaNa durlabha che, temAM zraddhA rUpa tattva durlabha che, ane temAMye sAdhu dhamacaraNa to ati durlabha che. te chatAM muktidAyI sAdhutvane tyajIne mArA aMgamAM moha pAmI, comAsAmAM paNa nepAla dezamAM gamana karI, aneka jIvono ghAta karI, cAritrano tyAga karavAthI dIrghakALa paryata naraka Adi durgatinI vedanAne tame kevI rIte sahana karazo ? upakozAnAM A vacano sAMbhaLI punaH vairAgya prApta thavAthI te muni kahevA lAgyA, tane dhanya che. bhavabhUpamAM paDatA mAro teM uddhAra karyo che. have huM duSkRtyathI nivRtta thayo chuM.' pachI te muni guru pAse AvyA. gurunAM caraNomAM paDyA ane sthUlibhadranI kSamAyAcanA karatAM kahyuM ke "tamane dhanya che. tamAruM kAma amArA jevA sattvahIna jANI zake nahIM." | munie gurune kahyuM ke, "he svAmI, Ape sthUlibhadrane traNa vAra duSkara karanAra' ema kahyuM te satya che." Ama kahI, pApanI AlocanA karI, pharIthI cAritra grahaNa karI te muni sadgatine pAmyA. A siMhaguphAvAsI muninI kathAno bodha rajU karatAM u.mA.' kahe che ke gurunI AjJA anusAra AcaraNa karavuM te ja zreSTha che. munie kAmathI - strIthI aLagA rahevuM joIe. nirguNI sAdhue guNI sAdhujana upara ISya karavI vyartha che. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna gujarAtI sAhitya-paraMparAmAM sthUlibhadra-kozA viSayaka pragaTa-apragaTa kRtio : yAdI ane upalabdha kRtiono saMkSipta paricaya [ahIM madhyakAlIna gujarAtI sAhityaparaMparAmAM racAyelI sthUlibhadrakozA viSayaka pragaTa-apragaTa kRtionI yAdI ApI che. kRtinA kata, racanAsamaya, kRtinI kaDI saMkhyA, pragaTa ke apragaTa, prakAzana vagerenI mAhitI, upalabdha hoya to, yAdImAM ja samAvI lIdhI che. apragaTa kRti zemAM noMdhAyelI che te saMdarbha paNa Apyo che. "saMkSipta paricaya peTAzIrSaka nIce mukhyatve pragaTa kRtiono paricaya Apyo che. paNa keTalIka apragaTa kRti vize paNa jo paricaya upalabdha hoya to te ApI nIce eno saMdarbha dazavyio che. - je.gUka' = jaina gUrjara kavio' (saMgrAhaka ane saMprayojaka mohanalAla dalIcaMda dezAIJ. yAdI padya) yUlibhada rA/yUlibhadrarAsa kavi : ajJAta (prAcIna gUrjara kAvyasaMcaya' pramANe A kRtinA kavi ajJAta. je.gu.ka. bhA-1 (rajI A) praznArthacila sAthe kavinAma dharma (?) dazavi che. le.saM. 1381 pahelAM. 49 kaDI. pragaTa, prAcIna gUrjara kAvyasaMcaya', saM.Do. ha.cUM. bhAyANI ane zrI agaracanda nAhaTA, prakA. lA da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda, I.sa.1975. cUlibhadra kavitAcarita kavi : somasuMdarasUri ziSya. 2.saM.(1481. 7ra kaDI. pragaTa. "svAdhyAya', pu.12 aM.4 janmASTamI aMkamAM "somasuMdarasUrita sthUlibhadracarita' le. ane saM. vasaMtarAya bI. dave. sthUlibhadrAsa kavi : siMhadattasUri (Agamagaccha). le.saM.1582 pahelAM. apragaTa. je.ka.' bhA.1 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. sthUlibhadrarAsa kavi : zubhavaddhanapaMDita ziSya, I.16.mI sadI pUrvArdha, apragaTa, gujarAtI sAhityakoza khaMDa-1mAM noMdhAyelI. 38 / sahasuMdarakata guNaratnAkarada Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna gujarAtI sAhityaparaMparAmAM sthUlibhaddha-kozA. / 39 mUlabhadrarAsa kavi : sAdhu kIrtivAcaka. 17mI sadI. 31 kaDI. apragaTa. jai.gu.ka.' bhA. 2 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. - sthUlibhadrarAsa kavi : samayasuMdara (kaviyaNa). 2.saM.1922.41 kaDI. apragaTa, jenika.' bhA.3 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. sthUlibhadrarAsa kavi RSabhadAsa (zrAvaka). ra.saM.1668. 732 kaDI, apragaTa. jai.gUka.' bhA.3 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. guNaratnAkarachedasthUilabhadracheda kavi : sahajasuMdara (upakezagacchanA ratnasamudra upAdhyAyaziSya). 2.saM.1572. cAra adhikAramAM vibhakta. 419 kaDI. apragaTa, je.gu.ka.' bhA.1 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. sthUlibhadra munIndra da kavi : merunaMdana (kha. jinodayasUriziSya). 15mI sadI. 8 kaDI. apragaTa, jaimUka' bhA.1 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. yUlibhadra munIna cheda kavi : merunaMdana (kha. jinodayasUriziSya). 15mI sadI. 25 kaDI. apragaTa, je.gU.ka.' bhA.1 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. sthUlibhadra navarasa kavi : udayaratna (tapA. vijayarAjasUrinI paraMparAmAM zivaratnaziSya). 2.saM.1759 mAgazara suda 11. 9 DhALamAM vibhakta. pragaTa. 1. sthUlibhadra navarasa jaina kavi udayaratnaviracita) saM. jazabhAI kA. paTela, cArutara prakAzana, saM. 2007. 2. prakA. gulAbacaMda lakhamIcaMda kheDAvALA. sthUlabhadra navaraso varasagIta) kavi : jJAnasAgara (aM. gajasAgarasUri - lalitasAgara - mANijyasAgaraziSya. 18mI sadI. 9 DhALamAM vibhakta. 78 kaDI. pragaTa () je.gu.ka.' bhA.4 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. sthUlabhadra avasRSTi/ TyUlibhadranI copAI kavi : lAbhakuzala (tapA. sumatisAdhusUrinI paraMparAmAM vRddhikuzalanA ziSya). 2.saM.1758 caitra vada 10. 37 DhALa Bield: 1912. Kumarapalapratibodha' Ed.by Ludwing Alsdorf, Hamburg Friederichsen de Gruyter & Co. m.b.H., 1928. sthUlibhadra copAI kavi : cAritrasuMdara khara. kIrtiratna zAkhA). 2.saM.1824 zrAvaNa su.5. apragaTa, jai.gU.ke.' bhA.6 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. zrI yUlibhadra lagI siri cUlibhadra phAgu kavi : jinapadrasUri. 14mI sadI. 27 kaDI. pragaTa. 1. prAcIna gUrjara kAvyasaMcaya', saM. DaoN. ha. cUA bhAyANI ane zrI agaracaMda nAhaTA, prakA. lA.da, bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda, I.sa. 1975. 2. prAcIna phAgu saMgraha, saM. bhogIlAla sAMDesarA, somAbhAI dhu. pArekha, prakA. ma.sa. vizvavidyAlaya, vaDodarA, bIjI AvRtti, I.sa. 1960 3. prAcIna WWW.jainelibrary.org Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gUrjara kAvyasaMgraha', saM. sI.DI. dalAla 4. phArbasa traimAsika, eprila-sapTe. 1954. sthUlibhadra phAga kavi : halarAja. 2.saM.1409 vai.su. 13. 36 kaDI. pragaTa. 1. 'svAdhyAya' eprila 1971nA aMkamAM adhayAvat aprasiddha kavi halarAjakRta sthUlibhadra phAgu eka paricaya' le. ane saM. kanubhAI zeTha : sthUlibhadra-kozA premavilAsa RRga kavi : jayavaMtasUri - guNasaubhAgyasUri (vaDatapagacchanA vinayamaMDana upAdhyAyaziSya). 2.saM.1614 AsapAsa. 45 kaDI. pragaTa. 1. 'prAcIna phAgu saMgraha', saM. bhogIlAla sAMDesarA, somAbhAI dhU. pArekha, prakA. ma.sa. vizvavidyAlaya, vaDodarA, bIjI AvRtti, I.sa.1960, sthUlibhadra phAga athavA dhamAla kavi : mAladeva (vaDagacchanA bhAvadevasUriziSya). le.saM. 1650 pahelAM. 107 kaDI. pragaTa. 1. 'prAcIna phAgu saMgraha', saM. bhogIlAla sAMDesarA, somAbhAI dhU pArekha, prakA. ma.sa. vizvavidyAlaya, vaDodarA, bIjI AvRtti, I.sa. 1960. - sthUlabhadra mohananeli kavi : jayavaMtasUri - guNasaubhAgyasUri (vaDatapagacchanA vinayamaMDana upAdhyAyaziSya). 2.saM.1643. 325 graMthAgra. apragaTa. jai.gU.ka.' bhA.ra (rajI A.)mAM noMdhAyelI. : zrI sthUlibhadrajInI ziyaLavelI kavi paM. vIravijayajI (tapA. zubhavijayaziSya). 2.saM.1862. 18 DhALamAM vibhakta. pragaTa. 1. 'sajhAyamAlA', saM. zrAvaka bhImasiMha mANeka, muMbaI, I.sa.1892. 2. "prAcIna sajhAya tathA padasaMgraha', prakA. mAstara hIrAlAla raNachoDabhAI, saM.1996. 3. 'zrI sthUlibhadrajInI ziyaLavelI', prakA. paM. vIravijayajI upAzraya taraphathI zA. maNilAla gokaLadAsa, I.sa.1927. 4. sthUlibhadrajInI ziyaLavela' prakA. sarasvatI chApakhAnuM, I.sa.1911. sthUlibhadra-kozA saMbaMdha 2saveli kavi : mANekavijaya (tapA. gulAlavijayaziSya). 2.saM.1867, 17 DhALamAM vibhakta apragaTa. jai.gU.ka.' bhA.6 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. sthUlibhadra bArahamAsA vi : hIrAnaMdasUri (pIMpalagacchanA vIradevasUri vIprabhasUriziSya). 2.saM.1485 AsapAsa. 15 kaDI. pragaTa. 1. 'prAcIna-madhyakAlIna bAramAsA saMgraha khaMDa-1', saM.DaoN. zivalAla jesalapurA, prakA. narendra jesalapurA, prathama AvRtti, 1974. sthUlibhadra-kozAnA bAramAsa / sthUlibhadra bAramAsA kavi : caMdravijaya (tapA. lAvaNyavijaya - nityavijayaziSya). 2.saM.1734 AsapAsa, 71 kaDI. pragaTa. 1. jainAcArya AtmAnaMda janmazatAbdI smAraka graMtha' saM. mohanalAla da. dezAI. 2. prAcIna-madhyakAlIna bAramAsA saMgraha khaMDa-1', saM. DaoN. zivalAla jesalapurA, prakA. 40 / sahajasuMdaraskRta gunnaratnAkarachaMda Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna gujarAtI sAhityaparaMparAmAM sthUlibhadrakoza. / 41 narendra jesalapurA, prathama AvRtti, 1974. sthUlabhadra bAramAsa kavi : caturavijaya. le.saM.17para pahelAM. 18 kaDI. aMzata: prakaTa. 1. jainayuga' pu.2 aMka 7 (phAgaNa-caitra 1983)mAM prAcIna jaina kavionAM vasaMtavarNana' le.saM. mohanalAla da. dezAI. sthUlibhadra bAramAsA kavi : vinayacaMdra kharataragacchanA samayasuMdaranI paraMparAmAM puNyatilaka ane harSasAgaraziSya). 2.saM.1755. 13 stabakamAM vibhakta. pragaTa, vinayacaMdra-kRti-kusumAMjali', saM. bhaMvaracaMda nAhaTA, bikAnera, saM.2018. sthUlabhadra ekavIso kavi : lAvaNyasamaya (tapA. somasuMdaranI paraMparAmAM lakSmIsAgara - samayaratnanA ziSya). ra.saM.1553. 21 kaDI. pragaTa. 1. cunIlAla gAMdhI vidyAbhavana vArSika aMka 12-13. 2. "kavi lAvaNyasamayanI laghu kAvyakRtio', saM.Do. zivalAla jesalapurA, gurjara graMtharatna kAryAlaya, amadAvAda, I.sa.1969. sthUlabhadra aThavIso kavi : padmasAgara bhahADagacchanA munisuMdarasUriziSya. 16mI sadI. apragaTa, "je.gUka' bhA.1 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. sthUlabhadra bAsaThIo athavA ekatrIso) kavi : jayavallabha mANikyasuMdarasUriziSya). 16mI sadI. 63 kaDI. apragaTa. je.gu.ka. bhA.1 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. [gujarAtI sAhityakoza khaMDa-1 anusAra A kRtinA kavi jayavallabha kyA che te nizcitapaNe kahI zakAya ema nathI.] sthUlibhadra caMdrAyazi kavi : jayavaMtasUri - guNasaubhAgyasUri (vaDatapagacchanA vinayamaMDana upAdhyAyaziSya). 17mI sadI. be khaMDamAM vibhakta, 147 kaDI. apragaTa. gujarAtI sAhityakoza' khaMDa-1mAM noMdhAyelI. sthUlibhadra ravAdhyAya kavi : sahajasuMdara (upakezagacchanA ratnasamudra upAdhyAyaziSya). 16mI sadI. 9 kaDI. pragaTa. "kavi sahajasuMdaranI rAsakatio', saM. niraMjanA vorA, prakA. prAkRta vidyAmaMDaLa, amadAvAda, prathama AvRtti, 1989. sthUlabhadra svAdhyAya kavi : ANaMdasoma (tapA. somavimalasUriziSya). 2.saM.1622. pa3 kaDI. apragaTa. je.gu.ka. bhA.ra (rajI A.)mAM noMdhAyelI. sthUlibhadra sAya | ekavIso kavi : nayasuMdara (vAcaka) vaDatapagacchanA dhanaratnasUri - bhAnumeruziSya). 17mI sadI. apragaTa. "gujarAtI sAhityakoza khaMDa1mAM noMdhAyelI. sthUlibhadra sajhAya / sthUlibhadra-kozA saMvAda saMbhavata: kavi : RSabhadAsa, 17mI sadI. 17 kaDI. pragaTa. 1. caityavaMdana Adi stavanasaMgraha' bhA.3, prakA. zA. zivanAtha laMbAjI, I.sa.1924. 2. "zrI sajhAyamAlA' bhA.1, zrAvaka khImajI Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mudrita, I.sa.1892. 3. "sakjhAyamAlA', prakA. lallubhAI karamacaMda, saM.1921. 4. zrI paMca pratikramaNa sUtra', prakA. mAstara umedacaMda rAyacaMda, amadAvAda, saM.1995. 5. jaina sajhAyasaMgraha', prakA. sArAbhAI navAba, I.sa.1940. mAtra "RSabha" nAmachApa dharAvatI A ja sakjhAya je.gu.ka.' bhA.6 (rajI A.)mAM zrI mo. da. dezAIe kavi RSabhavijayatipA. vijayANaMdasUrinI paraMparAmAM rAmavijayaziSya)ne nAme paNa batAvI che. A kavi 19mI sadInA che. kRti kharekhara kyA RSabhanI che e koyaDo rahe che.] sthUlabhadra sapraya kavi : jJAnasAgara (e. gajasAgarasUri - lalitasAgara - mANijyasAgaraziSya). 18mI sadI. apragaTa. je.gu.ka." bhA.4 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. sthUlibhadra sajhAya kavi : jJAnasAgara (AM. vidyAsAgaraziSya). 18mI sadI. apragaTa, gujarAtI sAhityakoza khaMDa-1mAM tathA je.gu.ka.' bhA.1 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. sthUlabhadra svAdhyAya kavi : jinaharSa - jasarAja (kha. zAMtiSaziSya) 2.saM.1759 Aso suda 5. 17 DhALamAM vibhakta, 151 kaDI. apragaTa. jaimUka.' bhA.4 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. sthUlabhadra sajhAya kavi : jinasamudrasUri kha. vegaDazAkhA jinacaMdrasUriziSya). 18mI sadI. 14 kaDI. apragaTa. je.ka" bhA.4 arajI A.)mAM noMdhAyelI. sthUlibhadra sajhAya / sthUlibhadrajI tathA kozyAnI sajhAya kavi : bhAvaratnabhAvaprabhasUri pI. caMdraprabhasUrinI paraMparAmAM mahimAprabhasUriziSya). 18mI sadI. 15 kaDI. pragaTa, 1. "sajhAyamAlA bAI jAsuda), I.sa.1921. 2. "sakjhAyamAlA', prakA. paMDita maphatalAla jhaveracaMda, 1939. sthUlibhadrajInI sajhAya kavi : udayaratna (tapA. vijayarAjasUrinI paraMparAmAM zivaratnaziSya). 18mI sadI. 6 kaDI. pragaTa. 1. "sajajhAyamAlA' (bAI jAsuda), I.sa.1921. 2. "sakjhAyamAlA', prakA. paMDita maphatalAla jhaveracaMda, 1939, 3. udaya-arcanA', saM. kAntibhAI bI. zAha, vinodacaMdra 2. zAha, kIrtidA jozI, prakA. zrI udayaratnajI zaMkhezvara tIrthayAtrA smRtisaMgha, amadAvAda, prathama AvRtti, 1989. sthUlibhadra svAdhyAya kavi : labdhi. samaya anizcita. 17 kaDI. pragaTa. 1. jaina gUrjara kavio' bhA.3, khaMDa-2 (prathama AvRtti, pR. 2100), saMgrAhaka ane saMprayojaka zrI mohanalAla dalIcaMda dezAI, I.sa.194. sthUlabhaddha sajhAya kavi : kSamAkalyANavAcaka kha. jinalAbhasUri - amRtadharmaziSya). 2.saM.1848. 13 kaDI. pragaTa. 1. "jaina sakjhAyasaMgraha', prakA. 42 | sahajasuMdarata guNaratnAkaracheda Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna gujarAtI sAhityaparaMparAmAM sthUlibhadrako.. / 43 sArAbhAI navAba, I.sa.1940 2. "sakjhAyamAlA', prakA. lallubhAI karamacaMda, saM.1921. 3. "sakjhAyamAlA' bhA.1, prakA. zrAvaka khImajI bhI.mA, I.sa.1892. yUlibhadrajInI sAya kavi : rUpavijaya. 19mI sadI. 6 kaDI. pragaTa. 1. sakjhAyamAlA' prakA. lallubhAI karamacaMda, saM.1921. 2. "sajhAyamAlA' bhA.1, prakA. zrAvaka khImajI bhI.mA. I.sa.1892. - zrI yUlibhadrajInI sAya kavi : khuzAlavijaya (hastivijayanA ziSya). samaya anizcita. 13 kaDI. pragaTa. 1. "sakjhAyamAlA', prakA. paMDita maphatalAla jhaveracaMda, amadAvAda, I.sa.1939, 2. "jinendra bhakti prakAza', prakA. mAstara harakhacaMda kapUracaMda, bIjI AvRtti, I.sa.1938, 3. prAcIna sajhAya tathA padasaMgraha' bhA.1, prakA. mAstara hIrAlAla raNachoDabhAI, saM.1996. sthUlibhadra sajhAya kavi : (RSi) jemala loMkAgaccha). 19mI sadI. apragaTa. je gU.ka.' bhA.6 (rajI A)mAM noMdhAyelI. sthUlibhadrajInI sAya kavi : zAMti. samaya anizcita. 14 kaDI. pragaTa. 1. caityavaMdana-stuti-stavanAdi saMgraha bhA.3, prakA. zA. zivanAtha laMbAjI, punA, I.sa.1924. 2. "sajhAyamAlA', prakA. paMDita maphatalAla jhaveracaMda, amadAvAda, I.sa 1939. ['sakjhAyamAlA' (prakA. maphatalAla jhaveracaMda mAM A kRti kavi mayAvijayajIne nAme darzAvAI che.] zrI skUlibhadrajInI sajhAya kavi : IMdu sUri. samaya anizcita. 34 kaDI. pragaTa. 1. caityavaMdana-stuti-stavanAdi saMgrahabhA.3, prakA. zA. zivanAtha laMbAjI, punA, I.sa.1924. 2. jinendra bhakti prakAza', prakA. mAstara harakhacaMda kapUracaMda, bIjI AvRtti, I.sa.1938. kozyAgIta kavi : sahajasuMdara (upakezagacchanA ratnasamudra upAdhyAyaziSya). 16mI sadI. 7 kaDI. pragaTa. 1. "kavi sahajasuMdaranI rAsakRtio', saM. niraMjanA vorA, prakA. prAkRta vidyAmaMDaLa, amadAvAda, prathama AvRtti, 1989. 2. jenayuga' pu.1 aMka 5. sthUlibhadra gIta kavi : ajJAta. 14mI sadI. 12 kaDI. apragaTa, je.gu.ka." bhA.1 (rajI A.)mAM noMdhAyelI sthUlibhadra gIta kavi : ajJAta. 14mI sadI. 8 kaDI. apragaTa. je.gu.ka.' bhA.1 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. kozAgratibodha kavi : ajJAta, 15mI sadI, 15 kaDI, apragaTa, je.gu.ka.' bhA.1 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthUlibhadra gIta kavi : padmasAgara. 2.I. 1665. 7 kaDI. apragaTa. 'gujarAtI sAhityakoza' khaMDa-1mAM noMdhAyelI. sthUlibhadra gItakavi : samayasuMdara upAdhyAya (kha. jinacaMdrasUri - upA. sakalacaMdraziSya). 17mI sadI. apragaTa. jai.gU.ka.' bhA.2 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. [pIuDA, mAno bola hamAro re' e upADavALuM gIta) sthUlabhadra-kozA gIta kavi : samayasuMdara upAdhyAya (kha. jinacaMdrasUri - upA. sakalacaMdraziSya). 17mI sadI. 4 kaDI. pragaTa. 1. jainayuga' pu.4 aMka 9. (vaizAkha 1985). sthUlabhadra gIta kavi : samayasuMdara upAdhyAya (kha. jinacaMdrasUri - upA. sakalacaMdra ziSya). 2.saM.1689 bhAdaravo. 6 kaDI. pragaTa. 1. 'samayasuMdara - kusumAMjali', saM. agaracaMda nAhaTA. kRti kozAnI caMdra pratye vinati (gIta) kavi : nayasuMdaravAcaka (vaDatapagacchanA dhanaratnasUri - bhAnumeruziSya). 17mI sadI. 19 kaDI. pragaTa. jainayuga', jeTha 1982. sthUlibhadra gIta kavi : guNasAgarasUri (vijayagacchanA padmasAgarasUriziSya). 17mI sadI. 32 kaDI. apragaTa. jai.gU.ka.' bhA.3 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. sthUlibhadra-kozA lekha/kAgaLa/thUlibhadra gIto diva : jayavaMtasUri guNasaubhAgyasUri (vaDatapagacchanA vinayamaMDana upAdhyAyaziSya). 17mI sadI. apragaTa. 'gujarAtI sAhitya koza' khaMDa-1mAM noMdhAyelI. ['mu.pu.gu.ha.sUcI'mAM sajana paMDitane nAme racAyela 'sthUlibhadra-kozA kAgaLa'no ullekha che. paNa sajana paMDita e jayavaMtasUrinuM upanAma che. eTale 'sthUlibhadra-kozA lekha' ane 'sthUlibhadra-kozA kAgaLa' saMbhavata: eka ja kRti che.] thUlibhadra muni (madanayuddha) varNanA bolI kavi : ajJAta, 14mI sadI. 8 kaDI. pragaTa. 1. prAcIna gUrjara kAvyasaMcaya', saM. ha.phU. bhAyANI ane agaracaMda nAhaTA, prakA. lA.da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda, I.sa.197pa. sthUlibhadra madanayuddha kavi : govardhana. 2.saM.1674 mA.su. 12. 37 kaMDI. apragaTa. jai.gU.ka.' bhA.3 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. sthUlibhadranI kakkAvALI kavi : depAla (zrAvaka). 16mI sadI. 36 kaDI. apragaTa. jai.gU.ka.' bhA.1 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. sthUlibhadranI chAhalI kavi : depAla (zrAvaka). 16mI sadI. 10 kaDI. apragaTa. 'gujarAtI sAhityakoza' khaMDa-1mAM noMdhAyelI. sthUlibhadra nATaka kavi : paM. vIravijaya. 19mI sadI. 3 kaDI. apragaTa. jai.gU.ka.' 44 / sahajasuMdakuMta guNaratnAkarachaMda Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna gujarAtI sAhityaparaMparAmAM sthUlibhadra-koza... / 45 bhA.6 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. zrI sthUlibhadrajInI lAvaNI kiva : paM. vIrivajaya. 19mI sadI. 9 kaDI. apragaTa. paMDita zrI vIravijayajInuM janmacaritra' (le. motIcaMda giradharalAla kApaDiyA mauktika)mAM noMdhAyelI. sthUlibhadra sthApanA stavana kavi : kSamAkalyANa vAcaka (kha. jinalAbhasUri amRtadharmaziSya). 2.saM.1848 apragaTa. jai.gU.ka.' bhA.6 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. sthUlibhadra navarasa duhA kavi : dIvijaya (kavirAja) (saMbhavata:). le.saM.1849 pahelAM. aMzata: pragaTa. `Kumarapalapratibodha' Ed. by Ludwig Alsdorf, Hamburg Friederichsen de Gruyter & Co. m.b.H., 1928. kavi udayaratnanI 9 DhALanI 'sthUlibhadra nava2sa' kRtimAM A duhA umerAyelA che.] (gadya) sthUlibhadra caritra bAlAvabodha kartA : vijayajinendrasUriziSya. 2.saM.1762. apragaTa. 'jai.gU.ka.' bhA.pa (rajI A.)mAM noMdhAyelI. [mULa saMskRta racanAnA kati jayAnaMdasUra. e racanA parano A bAlAvabodha] sthUlabhadra caritra bAlAvabodha kartA : vallabhavijaya (tapA. zAMtivajaya sujANavijaya - hitavijayaziSya). 2.saM.1864 jeTha suda 6. apragaTa 'jai.gU.ka.' bhA.6 (rajI A.)mAM noMdhAyelI. [mULa saMskRta racanAnA kartA jayAnaMdasUra. e racanA parano A bAlAvabodha] ** * saMkSipta paricaya thUlibhadda rAsu / sthUlibhadrAsa 49 kaDInI A rAsAskRtinuM racanAvarSa maLatuM nathI. paNa enI eka prAcIna pratano lekhana-samaya saM. 1381no maLato hoI A kRti te agAu racAI hovAnuM nizcita thAya che. prAcIna gUrjara kAvyasaMcaya'mAM saMpAdakoe A kRtinA kati ajJAta darzAvyA che. paNa jaina gUrjara kavio' bhA.1 (2jI A.)mAM kartAnAma dharma (?) darzAvela che. kemake kRtinI chellI paMkti A pramANe che : sthUlabhadda jiNa-dhammu kahevi, devaloka pahutau jAevi.' paNa A kRtimAM dhammu' e kavinAma hovAnuM jaNAtuM nathI. e rIte A kRtinA kavi ajJAta ja rahe che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rAsAmAM, sthUlibhadranA kathAnakanI mahattvanI ghaTanAone saMkSepamAM gUMthI levAmAM AvI che. zakaTAlanuM naMdarAjAnA darabAramAM maMtrIpada, varuci paMDitanI banAvaTa, enI zakaTAla pratyenI vairavRtti, zrIyakane hAthe pitAnI hatyA, sthUlibhadrane rAjAnuM teDuM, maMtrIpadano prastAva, sthUlibhadranA manamAM jAgato vairAgyabhAva, saMyamasvIkAra, kozAne tyAM prathama cAturmAsa, kozAne pratibodha pamADI sthUlibhadranuM pratyAgamana, gurumukhe prazaMsA, anya sAdhune thayelI IrSyA, e sAdhunuM nepALathI ratnakaMbala laI kozAne tyAM Agamana, kozAnAM marmavacanathI sAdhunuM hRdayaparivartana, e sAdhunuM, cAritraratnano svIkAra karI, guru pAse Agamana A badhI ghaTanAone kavi jhaDapathI mAtra ullekhI jAya che. ghaTanAonA achaDatA A ullekhomAM kazI kAvyacamatkRti jaNAtI nathI. cit vesa sasivayaNi mRganayaNi nava-joyaNi suvihi pari vivaha pariri muNi loyaNi' jevI paMktiomAM varNana AlaMkArika banyuM che ane jhaDajhamakano camakAra jovA maLe che. -- sthUlibhadra kavita / carita jaina gUrjara kavio' bhA.3 (prathama AvRtti)mAM zrI mohanalAla dalIcaMda dezAIe A kRtine somasuMdarasUrine nAme mUkI che. 'svAdhyAya' pu.12 aMka 4mAM A kRtinuM saMpAdana karatAM DaoN. vasaMtarAya bI. davee paNa A kRtinA kartA somasuMdarasUri kahyA che. paraMtu, jaina gUrjara kavio' bhA.1 (saMvardhita rajI AvRtti)nA saMpAdaka zrI jayaMta koThArIe A kRtine kavi somasuMdaranI nahIM paNa somasuMdaraziSyanI gaNAvI che. eTalA mATe ke kRtinA aMtamAM paMkti A pramANe che : cAMdragachi girUA supasAd siri somasuMdarasUri' ahIM 'supasAe siri somasuMdarasUri'no artha evo thAya ke zrI somasuMdarasUrinA prasAdathI emanA ziSye A racanA karI che. 72 kaDInI, saM.(14)81mAM racAyelI A kRtimAM thUlibhadra ane kozAnI kathAno AdhAra laIne kozAnA manobhAvone, tenI AMtaravedanAne kavie AlekhI che. sthUlibhadranuM samagra kathAnaka 2jU ka2vAne badale sthUlibhadra guruno Adeza laI prathama cAturmAsa gALavA mATe kozAne tyAM AvyA te prasaMganirUpaNathI kavi kAvyano AraMbha kare che. sthUlibhadrano muniveza ane saMyamanI dRDhatA joI kozAnI vedanA asahya bane che. e kahe che : bAlApaNanuM neha gaNai navi, majha siuM hasai na bolai.' 46 / sahajasuMdaraskRta guNaratnAkarachaMda Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna gujarAtI sAhityaparaMparAmAM sthUlibhadra-kozA.... / 47 sthUlibhadranA pUrvagnehane upAlaMbha ApatAM kozA kahe che : kaMta jisidhuM tuM neha ciNauThI, bhItari bhaMga ji dhaulI." sthUlibhadrane rIjhavavAnA prayAso niSphaLa jatAM kozA vicAre che : dhamatAM loha tapaI lohAgari, pAvaki pAthara pAca, guNaI gIarasi lINII bhujaMgama, e prIya premi ne bhIjaI." aMte kozAnA hRdayaparivartana ane kSamAyAcanA sAthe kRti samApta thAya che. AlaMkArika citrAtmaka varNano ane kozAnA hRdayabhAvanirUpaNane kAraNe kRti rasika ane kAvyasparzavALI banI che. * sthUlibhadra navarasa kavi udayaratnanI saM.1759mAM racAyelI, AraMbhanA ATha duhAnuM ekama ane ATha svAdhyAyo - ema kula nava DhALamAM vibhakta A racanA che. A kRti sthUlibhadrarAsa athavA saMvAda e nAme paNa oLakhAvAI che. AraMbhanI duhAnI 8 kaDIomAM, pitAnI hatyA thayA bAda zrIyaka sthUlibhadrane kozAne tyAM teDavA Ave che tyAM sudhInuM kathAnaka ati saMkSepamAM kavie rajU karyuM che. te pachInuM AkhuM kAvya sthUlibhadra-kozAnA udgAro rUpe judIjudI geya dezIomAM nirUpAyuM che. pahelA svAdhyAyamAM sthUlibhadrane rokavAnA prayAsarUpe kozAno saMvAda che. te kahe che : ... ..jAvA nahIM dauM re.. Ima karatAM paNa jo tumha cAlo to muMhani sAthaIM teDo re." svAdhyAyanI chellI paMktimAM kathAnaka gati kare che. muni gayA ane saMyama lIdho. bIjA svAdhyAyamAM ASADha mAsanI vaSanI pArzvabhUmAM kozAnA virahogAra che : 'Avyo ASADho mAsa nA'vyo dhutAro re. muvi jhUMdhyo viraha-bhujaMga, koI utAro re." 'jharamara jharamara mehalo varasiM, khalahala voMkalA vAji re, bApIyaDo pIupIu prakAre timatima dilaDuM dAjhi re." aMtima kaDImAM yUlibhadranuM Agamana thatAM emane motIDe vadhAvAya che. trIjAmAM, dhUlibhadranA AgamanathI have mananA abhilASa phaLaze evo kozAno AzAvAdI sUra pragaTa thayo che : Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aja mAhari AMgaNi AMbo moya, mUni pUravaja prIte tUThA re." cothA svAdhyAyamAM kozAnI cUlibhadrane sAdhuveza tajI devA vinaMtI che. paNa sthUlibhadra aDaga rahe che. pAMcamAmAM, gAna-vAdana-nartana dvArA sthUlibhadrane rIjhavavAnA kozAnA prayAsonuM varNana AlaMkArika banyuM che. paNa avicala rahelA yUlibhadra chaThThA svAdhyAyamAM virakitabhAvayukta udgAro kADhe che : zazIhara jo aMgAre varase, to samudra mayadA mUke re, topaNi huM tAri vazi nA'vuM suMdarI mAnaje sAcuM re." vaLatA bola rUpe sAtamAM svAdhyAyamAM kozA sthUlibhadrane upAlaMbha ApIne prazna kare che ke "to pachI mane bArabAra varSa lADa zAne laDAvyAM ?' nAgara komane maheNuM mAratAM kozA kahe che : 'nAgara sahijaI niradaya hovi muMhathI boli mIThuM re, kAlaja mAMhithI kATa na chAMDaI te pratyakSa dIThuM re." chellA svAdhyAyamAM sthUlibhadra pote saMyamanArI sAthe lagna karyAno ullekha kare che : meM paraNI saMyamanArI re, tujhane visArI re." pachIno bhAga kathAkathanathI sameTAyo che. kozA pratibodha pAmI, TyUlibhadra guru pAse pAchA AvyA ane gurumukhe "dukkara dukkara' udgAra dvArA Adara pAmyA. Ama, A kRtimAM sthUlibhadranA saMkSipta caritrakathAnaka aMtargata kozAnA ane sthUlibhadranA saMvAda dvArA keTaluMka bhAvanirUpaNa, ane varSARtu, kozAnAM gAna-nartana jevAM keTalAMka varNano ahIM che paNa e sAmAnya prakAranAM che. ekaMdare kRti koI vizeSa kAvyacamatkRti darzAvatI nathI. * skulabhadra avayuri / sthUlibhadranI copAI kavi lAbhakuzalanI saM.1758mAM racAyelI 37 DhALanI A kRti che. jarmana saMpAdaka luDaviga AlsaDophe saMpAdita kumArapALa-pratibodhamAM A kRtinA keTalAka aMzo mudrita che. katino AraMbha kavi 10 duhAnA ekamathI kare che. emAM mahAvIra jinezvaranI ane sarasvatInI stuti karavAmAM AvI che. pachI copAi chaMdanI pahelI DhALamAM kavi pADalapuranagarI, emAM rAjya karatA naMda rAjA, emano pradhAna zagaDAla, enI patnI lAchalade ane zagaDAlanAM be putra, sAta putrIono paricaya Ape che. zagaDAlano paricaya ApatAM kavi kahe che : 48 / sahajasuMdakRta guNaratnAkarachaMda Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna gujarAtI sAhityaparaMparAmAM sthUlibhadrakozA.... / 49 zrI jina-ArAdhaka sadA, hiMsA na karaI sahajaI kadA, vratadhArI bhArI guNavaMta, dIraghadarasI dAtA saMta." bIjI DhALa dezImAM AlekhAI che. A DhALamAM pADalapuramAM vasatI kozA vezyAnA dehalAvaNyanuM, vastrAbhUSaNanuM, enA hAvabhAva ane kalAnipuNatAnuM alaMkArasamRddha varNana thayuM che. rUpavarNana : dAMta jilA dADamakulIre, adhara pravAlI lAla, zukacaMcU sama nAsikA re, phUla gulAba meM gAla. vAMkI jUha bhalI vAlI re, aSTamI zazi zobhAla. zyAmA veNI zobhatI re, mRgamada-vAsita vAla." A varNanamAM upamAo, varNasagAI, larakAranAM Avartano ane aMtyAnuprAsa dhyAna kheMcyA vinA rahetAM nathI. vastrAbhUSaNanuM varNana : "hAra hiyaI vali navalakho re, motIyaI jaDita amola, ukasyA unnata joDalAM re, pari vAdula stana pIna." pATa paMcaraMga pahiraNAM re, oDhaNa navanava raMga, maNi mANika motIye jaDyo re, kaMcanI kasabI raMga." kozAnI cAlanuM varNana : "bhAra nitaMbani nAyakA re, Alasa gati upati, rAjahaMsanI pari hAlatI re, zyAmA ati zobhaMta." pachInA 7 duhAmAM rAjA rAjasevakane dhUlibhadrane teDavA mokale che. navamI DhALamAM rAjasevakane mukhe rAjAnuM teDuM AvyAnI vAta sAMbhaLI kozA sthUlibhadrane na javA vInave che, roke che. 'titalaI te vilagaI ho ki alagI navi jAI yUlibhadra dhaNanaI ho ki bhIDyuM thira thaI kahaI mukhathi ehavo he ki "jatyo suM doDI kaho, kiNa vidha ehavaI ho ki mujhanaI Ima choDI ?' 14mI DhALa duhA ane cAlimAM prayukta thaI che. duhAnA aMtima caraNano cAlimAM Uthalo Ave evI Alekhana-bhAta ahIM jovA maLe che. juo : duho - - - - - - - - - - - akhi akhaMDita dhAra. cAli - AMkhi varasaI akhaMDita dhArA, varasAlaI jima jaladhArA, kAjala jala joga) galiyA, du:kha saghaLAM Ave miliyAM. duho - - - - - - - abalA kavaNa AdhAra, cAli - abalAnAM kavaNa AdhArA, viNa prItama jaga niradhArA. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A prakAranI prayuktithI kavie ahIM kozAnI virahavyathAnuM nirUpaNa karyuM che. chellI 37mI DhALamAM kaviparicaya, lathati vagere sAthe kRti samApta thAya che. * zrI yUlibhadra phAga / siri dhUlibhadra phAgu A phAgukAvyanA kavi kharataragacchanA jaina sAdhu zrI jinapadrasUri che. gujarAtI sAhityanAM upalabdha phAgukAvyomAM samayAnukrame A bIjuM phAgukAvya che. A racanAnuM nizcita varSa prApta thatuM nathI, paNa enA kavi jinapadyasUrine saM.1390mAM AcAryapada prApta thayAno ane saM. 1400mAM teo kALadharma pAmyAno ullekha kharataragacchanI gurupaTTAvalimAM maLato hoI A kRti saM.1390thI 1400nA dAyakAmAM racAI hovAnuM anumAna thaI zake. A kRti 27 kaDInI nAnakaDI phAguracanA che. chaMdoracanAnI dRSTie te sAta vibhAgamAM vibhakta che. ane dareka vibhAgane bhAsa' nAma apAyuM che. pratyeka "bhAsamAM eka duho ane te pachI eka ke ekathI vadhu roLA vRtta Ave che. saMbhUtivijaya guru pAse dIkSA lIdhA pachI prathama cAturmAsa kozAne tyAM gALavA mATe sthUlibhadra pAchA phare che te vakhate sthUlibhadranI pratIkSA karI rahelI kozAnI virahavyathAthI A kRtino AraMbha thAya che. ahIM kathAvastunuM samaya-parimANa comAsAnuM hoI praNAlIgata phAguracanAmAM jovA maLatA vasaMtavarNanane badale ahIM vaSavirNana che. A vaSavarNanamAM kavie emanI nipuNatA batAvavA sAthe kozAnA rUpasauMdaryanuM ane hRdayabhAvonuM Alekhana paNa kAvyAtmaka rIte karyuM che. ravAnusArI zabdone laIne varNana karNamaMjula ane citrAtmaka banyuM che. jhirimiri jhirimiri jhirimiri e mahA varisaMti, khalahala khalahala khalahala e vAhalA vahati, tharahara tharahara tharahara e virahiNimaNu kaMpai." kozAsauMdaryavarNana : "mayaNakhaga jima lahalahaMta jasu veNIdaMDo, saralau taralau sAmalau romAvalidaMDo, taMga payohara ullasaI siMgArathavakkA, kusumabANi niya abhiyakuMbha kira kApaNi mukkA." sthUlibhadra mATenA kozAnA utkaTa praNayanirUpaNamAM zRMgArarasanI niSpatti thaI che. paNa te bahudhA vipralaMbhazRMgAranA svarUpano che. kemake kozA praNayavihvaLa che, paNa sthUlibhadra saMsAravirakta che. sthUlibhadra cAtumasa gALI, potAnA saMyamamArgamAM aDaga rahI pAchA phare che tyAM kAvya pUruM thAya che. kozA ane sthUlibhadra vacce A agAu bArabAra varSano 50 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna gujarAtI sAhitya-paraMparAmAM sthUlibhadra-kozA... / 51 gADha sneha che, e bhUmikA to ahIM sthUlibhadra sAthenA saMvAdamAM mAtra ullekhAI ja che. e rIte ahIM kathana nahIM, varNana ane bhAvinarUpaNa mahattvanAM banyAM che. kozAnuM sauMdaryavarNana kRtino AsvAdya aMza che. be pAtro vacceno TUMko saMvAda paNa bannenI keTalIka vyaktitvarekhAone upasAvI ApanAra banyo che. AkhuM kAvya sugrathitatA ane suzliSTatAnI chApa aMkita kare che. 0 sthUlibhadra laga kavi halarAje saM.1409mAM racelI, 36 kaDInI A nAnI phAguracanA che. kRti 'bhAsa'mAM vibhakta thaI che. kAvyano padabaMdha mukhyatve roLA vRttathI baMdhAyo che. paNa 'bhAsa'ne aMte dohAnI paMkti jovA maLe che. kavi kAvyano AraMbha sarasvatInaMdanAthI kare che. te pachI rAjA naMda, maMtrI sagaDAla ane kozAne tyAM AnaMdavilAsa karatA enA jyeSTha putra sthUlibhadrano ullekha karI, kavi paMDita vacinI sagaDAla sAmenI vairavRttine atyaMta saMkSepamAM Alekhe che. sagaDAlanI hatyA pachI rAjAnuM sthUlibhadrane teDuM, maMtrIpada mATeno prastAva, vairAgya jAgatAM sthUlibhadranuM dIkSAaMgIkaraNa, guru saMbhUtivijaya pAse sthUlibhadranuM prAyazcitta vagere prasaMgone paNa kavi jhaDapI gatie nirUpe che. comAsuM najIka AvatAM sthUlibhadra kozAnA AvAse javAno Adeza mAge che. sthUlibhadrane AvelA joI harSollAsa anubhavatI kozA suMdara vezabhUSA ane zRMgAra sajIne citrazALAmAM sthUlibhadrane rIjhavavA vividha hAvabhAva sahita nRtya kare che. paNa dhyAnastha sthUlibhadra e tarapha AMkha mAMDIne jotA paNa nathI. kozAnI bhoga bhogavavAnI vinaMtIno sthUlibhadra asvIkAra karatAM kahe che, 'ratnAkara choDI khAbociyAne, ciMtAmaNi tyajI paththarane koNa grahe ? arihaMtane uvekhI yakSane koNa name ?" Ama madanarAja ane sthUlibhadra vacce yuddha thatuM kavi nirUpe che, jemAM sthUlibhadra kAmavijetA bane che. sthUlibhadra kozAne bodha pamADI, nirmaLa cAritrya pALI, cAturmAsa pUro karI guru pAse pahoMcyA ane dukkara dukkara' ema be vAra gurunI prazaMsA pAmyA. A phAguracanAmAM kavie sthUlibhadranA pUrvavRttAMtane saMkSepamAM rajU karI, sthUlibhadra-kozA milanaprasaMga-nirUpaNa pratye dhyAna kendrita karyuM che. kozAnI zRMgArasajAvaTa, varSARtu, sthUlibhadra-madanayuddha jevAM keTalAMka varNano kAvyAtmaka banyAM che. saMsArabhoga ane saMyama vacceno bheda kavie vividha dRSTAMtothI citrabaddha karyo che. madanayuddhanA kathAMzamAM sthUlibhadra ane madana vacce je saMvAda thAya che emAM kavie ojasayukta vANInuM sAmarthya pragaTa karyuM che. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthUlibhadra kozA premavilAsa phAga kavi jayavaMtasUri - guNasaubhAgyasUrinI racanAvarSa vinAnI A phAguracanA che. A ja kavie 'zRMgAramaMjarI' nAme zIlavatI satInuM caritra AlekhatI kAvyatattvathI sabhara evI racanA saM.1614mAM karI che. eTale A kRtino racanAsamaya saM.1914nI AsapAsano hovAnuM anumAna karI zakAya. jo maMgalAcaraNanI pahelI kaDImAM thUlibhadra-kozAno nAmollekha na thayo hoya to, 45 kaDInI A racanAnI 41 kaDI sudhI to ema ja lAge ke A koI sAMsArika praNayakAvyanI kRti che. mAtra chellI 4 kaDImAM sthUlibhadra-kozAno achaDato ullekha thayo che. e rIte lAge ke A kavie kRtimAMthI vRttAntakathanano lagabhaga lopa ja karyo che. virahAtura kozAne sthUlibhadra maLyA eTaluM ja vRttAnta chevaTanA bhAgamAM maLe che. kozAnI virahAvasthAne AkhI racanAnuM mukhya kendrabiMdu banAvI kavie saghanapaNe ahIM bhAvanirUpaNanI taka lIdhI che, ane AkhuM kAvya kozAnA udgArarUpe Ave che. ethI kRtimAMnAM varNano paNa jANe ke kozAnA hRdayaraMgamAM jhabakoLAIne AvatAM lAge che. ahIM kozAnA bAhya dehalAvaNya ke zRMgA2sajAvaTanA varNanane tethI ja khAsa avakAza rahyo nathI. ahIM kathana ane varNana sudhdhAM bAda thaI gayAM che, ane kozAnA hRdayabhAvanuM nirUpaNa ja mahattvanuM banyuM che. kozAnAM sthUlibhadra mATenAM vividha praNayasaMvedano - autsukya, ghelachA, vihvaLatA, vyAkuLatA, pratIkSA, roSa vagerene alaMkAro prayojIne, pratIko dvArA, uktilakSaNo dvArA kavie e rIte zabdabaddha karyAM che ke samagra racanA eka rasika kAvyakRti banI rahe che. vIvAha vItao mAMDavo tima huM sUnI kaMta' A paMktimAM virahano bhAva sacoTapaNe upamA dvArA citrita thayo che. kozAnA cittamAM jAgatA vividha abhilASa kalpanAcitro dvArA kAvyAtmaka rIte pragaTa thayA che. juo : huM sid na sarajI paMkhiNi, jima bhamatI prIu pAsi, huM sidna sarajI caMdana, karatI prayatanu vAsa. huM siMna sarajI phUlaDAM, letI AliMgana jANa, muhi suraMga ja zobhatAM, huM sie na sarajI pAna.' zrI jayaMta koThArI A kRti aMge lakhe che : "sAcuM zuddha kavitva anya prayojanone potAnI pAsethI kevAM haDaselI mUke che enuM A kAvya suMdara udAharaNa che.'' pa2 / sahajasuMdaeta guNaratnAkarachaMda Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna gujarAtI sAhityaparaMparAmAM yUlibhadra-kozA.... / pa3 * sthUlibhadra zaga athavA dhamAla kavi mAladeva munie racelI 107 kaDInI A phAgukRti che. A kRtinI hastaprata saM.1950nI prApta thaI hoI kRtino racanAkALa vi.saM.nA 17mA zatakanA pUvadhino gaNI zakAya kRti saLaMga eka ja dezamAM racAyelI che je dezIne pahelI kaDImAM kavie phAga' evuM nAma ApyuM che. guru-ziSyano vasavATa mukhyatve mAravADamAM thayo hoI A kRti upara mAravADInI chAMTa vizeSa pramANamAM jovA maLe che. ahIM sthUlibhadranI pUrvakathAnuM Alekhana kavie vistArathI karyuM che, jene laIne mukhya ghaTanAnI AsapAsano kathAsaMdarbha ghaNo vyApaka banyo che. rAsAsvarUpanI racanA mATe Avo kathAvyApa ucita gaNAta, te A phAgukRtimAM kathanakalAnI daSTie niSphaLa rahyo che. kevaLa prasaMgolekha karatA jaIne kavine AgaLa cAlavuM paDyuM che, jethI yogya prasaMganirUpaNa na thatAM kathArasa paNa jAmI zakyo nathI. - chatAM, kevaLa vRttAMtAtmaka banI jatI A kRtimAM kvacit rasika aMzo jovA maLe che. jema ke, kozAne tyAM sthUlibhadranuM Agamana thAya che e prasaMganA AlekhanamAM kiMcit kAvyasparza anubhavAya che. tyAM kavi varSa ane kozAnA sauMdaryanuM varNana nirAMte kare che. vaLI kozAnA sthUlibhadra pratyenA prItisaMvedanane vyakta karavAnI paNa kavi taka le che. sthUlibhadranA kAmavijayano mahimA kavie vistArIne gAyo che. ekaMdare evI chApa paDe che ke kathanakalAnA abhAvanI nabaLAI kRtine sAmAnya banAvI de che. varNananA keTalAka aMzomAM kavinuM kavitva jhaLake che. virakta sthUlibhadra pratyenA kozAnA ekapakSI prema aMge kavi lakhe che : 'eka aMga kaI neharaI, kachu na hovaI raMgo re, dIvA ke cittimAMhe nahIM. jali jali mari pataMgo re." eka aMga neharu, murakhi madhukari kInuM re, ketakI ke manahIM nahIM, bhamara mari rasa lINa re." * zrI syulibhadrajInI ziyaLavelI jaina sAdhu kavi paMDita vIravijayajI jeo zubhavijayajInA ziSya hovAne nAte "zubhavIrane nAme paNa eTalA ja jANItA che)e saM.1862mAM racelI 18 DhALamAM vibhakta evI A kRtimAM kozAnI virahavyathA ane sthUlibhadranA virala viraktibhAvane gAvAmAM AvyAM che. madhyakALamAM 'velI ke vela' saMjJA 'vivAhanA. arthamAM prayojAI che, to "zubhavelI' jevI racanAmAM e "caritra'nA arthamAM prayojAI che. ahIM e caritranA arthamAM prayojAI che ema kahI zakAya. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavie badhI DhALomAM vividha dezIo prayojIne kRtine sugeya banAvavAno prayAsa karyo che. vaLI A kRti-aMtargata tithi, mahinA, saMvAda jevAM svarUpone paNa kavie judIjudI DhALomAM prayojavAnI taka lIdhI che. - kavi zaMkhezvara pArzvanAtha, sarasvatIdevI ane gurune namaskAra karIne kAvyano AraMbha kare che. prathama DhALamAM kathAnI pUrvabhUmikA che. sthUlibhadranAM mAtApitA, sthUlibhadranuM zAstrAbhyAsa arthe dezAMtara-gamana, sthUlibhadrano kozA pratyeno mohapAza jevI ghaTanAono kavi tvarita gatie ullekha kare che. bIjA DhALamAM kozAnuM paraMparAgata varNana che. sthUlibhadra kozAne tyAM bAra varSa rahI AyuSya ane dhanano kSaya karyo eno ullekha ati saMkSepamAM thayo che. trIjI DhALamAM zakaTAla maMtrI rAjakhaTapaTano bhoga banatAM ane zrIyake maMtrIpadano asvIkAra karatAM rAjA sthUlibhadrane teDuM mokale che. cothI DhALamAM kozAnI dhUlibhadrane rokAI javAnI kAkalUdI ane sthUlibhadranuM kozAne vahelA pAchA pharavAnuM AzvAsana che. pAMcamI DhALamAM sthUlibhadra rAjAnA prastAvano tatkAla svIkAra ke asvIkAra karavAne badale vicAraNA mATe samaya mAge che. azokavanamAM jaIne karelA ciMtana dvArA sthUlibhadranA cittamAM vairAgyabhAva jAgrata thAya che. locakarma karI e rAjasabhAmAM jaI dharmalAbha Ape che. ane mArgamAM maLelA saMbhUtivijaya pAse dIkSA mATe prArthe che. chaThThI DhALamAM kozAnI virahavedanAnuM nirUpaNa che. A varNanamAM kavie paraMparAgata upamAo prayojI che. sAtamI DhALa tithisvarUpe AlekhAI che. ahIM paMdara tithinA varNana dvArA kozAnI virahavyathA ane aMte milananA AnaMdanI kathA che. AThamI DhALamAM parata thayelA sthUlibhadra ane kozA vacceno saMvAda che. kozA sthUlibhadrane rasabhara ramavA Ijana Ape che. paNa virakta banelA sthUlibhadra kozAno e abhilASa saMtoSI zake ema nathI. navamI DhALamAM kozAne tyAM ja cAturmAsi gALI rahelA yUlibhadrane manAvavA kozA caturAIbharyA ugAro kADhe che. te kahe che ke, vezyAne ghera rahIne te koI yoga kare ?" potAnA nivAsane e paMcabANa taNI rAjadhAnI kahe che. kozAnA A udgAro zRMgArarasika banyA che. "rasa-premahIMDoLe hIMco re, taruNI tanavelaDI sIMco re.' dasamI DhALamAM sthUlibhadrano kozAne pratyuttara che. emAM nArIniMdAnI vAta Ave che. 11- 12 DhALamAM paNa saMvAda paraspara AgaLa cAle che. teramI DhALa bAramAsI svarUpe Ave che : emAM virahiNI strIne bAre mAsa virahAvasthA kevI paDe che enuM varNana che. paNa 14mI DhALamAM sthUlibhadra daDhatApUrvaka kahe che : meM dhyAnanI tALI lagAI nIzAna caDhAyA re, sILa sAthe kIdhI sagAI tajI bhavamAyA re.' 54 / sahajasuMdaraphata guNaratnAkarachaMda Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna gujarAtI sAhitya-paraMparAmAM sthUlibhadrakozA... papa nRtya-nATika jovAnA, kozA taraphathI DhaMkAyelA AkharI dAvano sthUlibhadra svIkAra kare che. 15mI DhALamAM kozAnA nRtya-nATikanA AlaMkArika varNananI taka kavi le che : Thamaka Thamaka paga bhUtala Thamake jhamake ramajhama jhAMjhariyAM khalaka khalaka kara kaMkaNa khalaka jhalaka jhalaka TIko jhaLake." kozA sthUlibhadrane ketakIthI ghAyala thayelA bhramaranuM daSTAMta ApI premanI vAta vicAravA samajAve che. paNa sAme sthUlibhadra kozAne bhavanATika sAMbhaLavA jaNAve che. soLamI DhALa sthUlibhadranA kozAne upadezarUpe che. kozA pratibodha pAme che. sattaramI DhALamAM sthUlibhadranA bhAvi jIvanano saMkSipta paricaya apAyo che. chellI aDhAramI DhALamAM sthUlibhadranuM mahimAgAna karI kavi kRtinI phalazruti kahe che. kRti-aMtargata keTalAMka svarUponA prayogo ane keTalAMka AlaMkArika varNano bAda karatAM kRti khAsa koI vizeSa kAvyacamatkRti darzAvatI nathI. * sthUlibhadra bArahamAsA kavi hIrAnaMdasUrie saM.1485 AsapAsa A bAramAsA-kRtinI racanA karI che. kula 15 kaDInI A racanAmAMthI 14 kaDInAM prathama pAMca caraNa doharA chaMdanI dezImAM ane pachInAM cAra caraNa harigItikA chaMdamAM che. doharA chaMdanI dezI mATe kavie zabdone punarAvartita karyA che temaja pAdapUrakono upayoga karyo che. jema ke - polihiM posiDiM niya tanuM posII e, lIjai lIjai saghata-AhAra ke" kozAnI virahavyathA ahIM varNavAI che. jaina paraMparA anusAra sthUlibhadra mAgazaramAM dIkSA lIdhI hoI kAvyano AraMbha kavi mAgazara mAsanA varNanathI kare che. pratyeka mAsanA varNanamAM te samayanI prakRtinAM lakSaNo, sAMsArika jIvana, jete mAsamAM gavAtA rAga vagerenuM varNana che. keTalAMka udAharaNo joIe - mAgazarane varNavatAM kavi lakhe che ke mAgazaramAM nadI pAra karI zakAya evA mArga rUDA banyA che. gaganamAM nakSatro prakAze che. loko jhINAM vastro tyajI jADAM vastro dhAraNa kare che. vepArI, dozI, jozI mATenI temaja lagna ane gUMDagirI rAganI A tuM che. sthUlibhadra vinA kozA AMsu sAre che. phAgaNane varNavatAM kavi lakhe che ke phAgaNamAM vRkSone navI kuMpaLo AvI. ghauM UgI nIkaLyA. hima ogaLyuM ane parvata sadhUma thayA. rasika jano maLIne hoLInA parvamAM phAga khele che. zyAmaLI koyala bole che. nIlAM rAyaNa ne caMdana najare paDe che. paNa sthUlibhadra vinA kozAne badhuM azobhAyamAna che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAtumasa gALavA AvatA sthUlibhadrane kozA aSADha mAsamAM potAnA AvAse vadhAve che. paNa sthUlibhadra to have virakta ane saMyamadhArI banyA che. kozAnAM gAnavAdana-nartana sAme teo aDaga rahe che. chevaTe kozAne pratibodha pamADI sthUlibhadra cAtumasa vItye pAchA AvIne gurune vaMde che. aMtamAM kavie gurunA sthUlibhadra pratyenA prazaMsA-udgArothI dveSa anubhavatA siMhaguphAvAsI muninA kathAnakano saMkSipta ullekha karI kAvyanI samApti karI che. kAvyanA aMtyAnuprAsa, AMtarayamaka, duhA chaMdanI dezI ane harigItikA chaMda e bene sAMkaLato uthalAvelo zabdaprayoga, pratyeka kaDImAM AraMbhe AvatuM zabdaAvartana, prakRtilakSaNa, samAjavyavahAra, rAgagAna AdinuM pratyeka mAsanuM varNana ane A samaye kozAnA hRdayabhAvo - A badhAnA AlekhanamAM kavie eka cokkasa AkAra tarAha jALavyAM che, ane enI ekavAkyatAne laIne AkhI kRti sauSThavayukta nIvaDI AvI che. gujarAtI sAhityanAM svarUpomAM ajJAna kavikRta thUlibhadra zIla bAramAsa' noMdhAyelI che. enI prata saM.1581mAM utArAyelI che. mAgazarathI varNanano AraMbha ane bAre mAsanA viziSTa rAgono emAM ullekha thayo che e jotAM e A kRti ja hovAnuM jaNAya che. * sthUlibhadrakozAnA bAramAsa / yUlibhadra bAramAsA kavi caMdravijaye saM.1734nI AsapAsa racelI A bAramAsA-kRti che. A kRtinuM racanAvarSa prApta nathI, paNa kavinA guru nityavijaye saM.1734mAM eka sajhAya racI che tene AdhAre A kavinI racanA te samayanA AsapAsanI hovAnuM anumAna thaI zake. A kAvyanA bAra mAsanA bAra bhAgamAM kozAnI virahoktio che. chelle 13mA bhAgamAM sthUlibhadrano pratyuttara che. pratyeka bhAga alaga alaga dezImAM racAyo che ane pratyekane potAnI alaga dhruvapaMkti che. 9mA bhAganA apavAda sivAya, pratyeka bhAga pAMca-pAMca kaDI dharAve che. 9bhAmAM nava kaDI che ane 13mAmAM che kaDI temaja eka kaDI kalazanI che. ema kula 71 kaDInuM A kAvya che. pratyeka mAsanA varNanamAM te-te mAsanI prakRtinAM lakSaNo, vyavahArajIvananA aMzone nirUpIne kavie kozAnA virahane gAyo che. chelle sthUlibhadra kozAne saMyamamArge vaLavAno pratibodha pamADe che. kAvyanI bhASAmAM mAravADI bolInI chAMTa kaLAya che. jemake, dilarA mAnyA', "sakharA' jevA zabdo ahIM jovA maLe che. kAvyano AraMbha Aso mAsanA nirUpaNathI thAya che. 56 / sahajasuMdarakUta guNaratnAkaracheda Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna gujarAtI sAhitya-paraMparAmAM sthUlibhadra-kozA... / pa7 mAsavarNananAM keTalAMka udAharaNa joIe : caitra mAsanuM varNana : "caitre caMpo morIo, sakala phalyA sahakAra, koyala kare re TahukaDA, bhamara kare ho guMjAra. sa-sanehI ! suNo vinati, morA ho prANa-AdhAra ! viraha-viyogI mANaso kAM kIdhAM, kiratAra ? sa-snehI aSADhanuM varNana : "AvyA he AsADha udArA, jihAM megha kare jaladhArA, jihAM mora kare kiMgArA, je sulalita janane pyArA, ho lAla, mohana mana mana vasIo0' aSADhamAM sthUlibhadranuM Agamana thatAM kozAne thayelA harakhane varNavatAM kavi kahe che : "vaThA dUdha-sAkara jaladhArA' - jANe ke dUdhasAkaranI ja vRSTi thaI. chelle sthUlibhadranA sadupadezathI kozA pratibodha pAme che. A kAvyamAM kavie upamA, dagaMtAdi alaMkAro prayojIne ane prakRti ane kozAnI manodazAnAM virodhacitro sarjI kAvyane rasika banAvyuM che. jemake, bhAdaravA mAsamAM prakRtinAM tamAma aMgone phaLatAM batAvI kavi kozAnA aphaLa rahelA manorathanI vAta vedhakapaNe nirUpe che. dezIonuM vaividhya noMdhapAtra rahyuM che. * sthUlabhadra bAramAsa - kavi caturavijaye racelI, 18 kaDInI A bAramAsA-kRtino vasaMtavarNanavALo aMza ja prakAzita thayelo maLe che. enI hastaprata saM.175ranI prApta thatI hoI vi.saM.18mI sadInA pUrvAdhinI racanA jaNAya che. A kRtimAM kozA sthUlibhadrane popaTa dvArA saMdezo kahAve che. kozAnI virahasthitinA varNanano AraMbha phAgaNa mAsathI thAya che. phagaNa mAsa ja AvI re sUDA, ramIe te holI phAgo re, kesarabharI kacolaDI re sUDA, zrI thUlabhadra vinA nahi lAgo re." chelle mahAmAsano viraha varNavatAM te kahe che : jama jama bolI sIta paDe re sUDA, tema tema bahu du:kha thAye re, bAra mAsano nehalo re sUDA, malI gayo niradhArI e." * sthUlibhadra bAramAsA kavi vinayacaMdra saM.1755mAM racelI A bAramAsA-kRti che. A kAvya 13 stabakamAM vibhakta che. pratyeka stabaka traNa kaDInuM che. jemAM pahelI kaDI dohA chaMdamAM ane pachInI be kaDIo harigIta chaMdamAM che. dohA chaMda che tyAM "jI umerIne kavie Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhALa siddha karI che. kRtinA DhALane kavie DhALa caumAsiyAnI' tarIke oLakhAvI che. pratyeka dohAno chello zabda pachInA harigItamAM Uthalo pAme e prakAranuM Ayojana karI kavie samagra kAvyane eka cokkasa bhAta ApI che. potAnI sAthe bhogavilAsa mANyA pachI cAlyA gayelA sthUlibhadranA virahamAM jhUratI kozAnI manovyathAnuM nirUpaNa ahIM thayuM che. A mAnavasaMvedanane kavie pratyeka mAsanA RtuvarNana sAthe sAMkaLI lIdhuM che. kRtino AraMbha aSADhanA varNanathI thAya che. katinI anya eka vizeSatA e che ke ahIMthI mAMDIne nava mAsa sudhInA AlekhanamAM kavie bharata-nirdiSTa eka eka rasa laIne naveya rasone kramaza: gUMthI lIdhA che. aSADha sAthe zRMgArarasathI AraMbha karI phAgaNa sAthe zAMtarasane kavie sAMkaLyo che. pachI caitra sAthe sthAyIbhAva, vaizAkha sAthe sAttvika bhAva ane jeTha sAthe saMcArI bhAva varNavIne AkhuM vartuLa pUruM karyuM che. aSADa sAthe saMkaLAtA zRMgAranuM varNana joIe : velaDI vanitA tyAM AliMgana, bhUmi bhAminI jaladharA, jalarAzi kaMThaI nadI vilagI, ema bahu zRMgAramAM, sammilita thaInaI rahai ahanizi, paNi tunhe vatabhAramAM." * sthUlabhadra ekavIso kavi lAvaNyasamayanI saM.1553 | I.1497mAM racAyelI 21 kaDInI A eka laghu kAvyakRti che. pratyeka kaDInI prathama cAra paMkti dezamAM ane pachInI cAra paMkti harigIta chaMdamAM AlekhAI che. AkhI racanA dezI ane harigItamAM avAntare cAlyA kare e prakAre kRtinuM Ayojana thayuM che. gaNikA kozAne tyAM je sthUlibhadra agAu bArabAra varSa paDyApAtharyA rahyA te ja sthUlibhadra have dIkSA grahaNa karIne prathama cAtumasa gALavA pUrvAzramanI premikAne tyAM padhAre tyAMthI kAvyano AraMbha thaI, kozAnA hRdayaparivartana AgaLa kAvyanI samApti thAya che. kAvyanA A AraMbha-aMtanI vacce kozAe potAnA rUpachAkathI, vidhavidha hAvabhAvathI, utkaTa vinavaNIthI sthUlibhadranuM mana calita karavA athAga prayAsa karyo paNa sthUlibhadra to aDaga ane nizcala ja rahyA. emanA A viraktibhAve kozAnA hRdayane palaTAvI nAkhyuM. kRti nAnI che paNa bhAvapUrNa ane kAvyAtmaka banI che. e rIte : eka, kozAnA hRdayabhAvonuM rasika nirUpaNa ahIM che. be, kozAnA aMgasauMdaryanAM, 58 / sahajasuMdakRta guNaratnAkarachaMda Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna gujarAtI sAhitya-paraMparAmAM sthUlibhadra-koza... / 59 hAvabhAvanAM, sthUlibhadranI aDagatAnAM alaMkArapracura ane kalpanAsamRddha varNano ahIM che. kAvyano AraMbha varSARtunA citrathI thAya che. sthUlibhadranA Agamanano pratibhAva kozA A rIte Ape che : 'kuNa murakha re aMbIMba sarakhA gaNai ?' sthUlibhadranI aDagatAnA citraNa mATe yojAyelI dRSTAMtamAlA ke 'ati kuMalai re kiTalIkaiM kesarI hasyaa' paMktimAMno vyatireka dhyAna kheMce che. lagabhaga pratyeka paMktimAM jovA maLatA zabdAnuprAsa, jhaDajhamaka temaja kozAnI AbhUSaNasajjAnA varNanamAM AvatA ravAnusArI zabdaprayogo samagra citrane karNamaMjula banAve che. java dhapamare dho dhoM maddala raNakiyAM nAcaMtAM re kaMkaNaDAM kira khakiyAM sakhi rimijhimi re jhAMjharaDAM pAye jhamikayAM, kuMDalanAM re teja tivAraejhaLakiyAM.' keTalIka kaDIonA pahelA caraNamAM Avato AgalI kaDInA chellA caraNano Uthalo dhyAna kheMce che. vaLI, te vakhate kavi khUbI e kare che ke dezInA paMktikhaMDane uthalAvIne hiragItamAM DhALe che sAMkaLe che. kavinA chaMdaprabhutva vinA A yojanA saphaLa na bane. dA.ta. Uthalo ...raMga valI kIi navau' navaraMga kIjae risa ramId * sthUlibhadra caMdrAyazi kavi jayavaMtasUrie racelI, 17mI sadInI A racanA che. kRti hajI apragaTa che. 147 kaDInI A kRti be khaMDamAM vibhakta che. pahelA khaMDamAM sthUlibhadra ane kozAnA milanaprasaMganuM Alekhana che. bIjA khaMDamAM sthUlibhadre rAjamaMtrIpadano karelo asvIkAra, dIkSAgrahaNa, kozAnI virahAvasthA, sthUlibhadranuM kozAnA nivAse cAturmAsa mATe Agamana ane aMte kozAne pratibodha vagere prasaMgonuM Alekhana thayuM che. pahelA khaMDamAM saMyogazRMgArane kavie niSpanna karyo che. zikArethI pAchA vaLatA sthUlibhadrane kozA jue che ane emanA pratye mugdha bane che, tyAMthI kathAnakano AraMbha thAya che. kavie ahIM kAmaceSTAonuM utkaTa Alekhana karyuM che, ane kozAnAM aMgopAMganI sauMdaryazobhAne rasikatAthI varNavI che. varNana alaMkArasamRddha banyuM che. kRtimAM eka viziSTa prakAranI abhivyaktichaTA joI zakAya che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kozanI anaMgapIDAnuM citra kavi Ama Ape che : mayanaha navama dazA kozi pAi, piu piu japataI khabari gamAI, zItala caMdanabuMda tani lAI, viyeta vayata cetana AI." kRtimAM rAjasthAnI, hiMdI, phArasI zabdonI chAMTa jovA maLatI hoI kRtino bhASAkIya daSTie eka nijI raNako sAMbhaLI zakAya che. saMdarbha : "madhyakAlIna gujarAtI jaina sAhitya' (saM. jayaMta koThArI, kAntibhAI bI. zAha) pustakamAM jayaMta koThArIno paMDita, rasajJa, sarjaka kavi jayavaMtasUri lekha. * sthUlibhadra svAdhyAya kavi sahasuMdare racelI, 16mI sadInI, 9 kaDInI A sajhAya che. sthUlibhadranA virahamAM jhUratI kozAnA vedanAsabhara hRdayodUgAra rUpe enuM Alekhana thayuM che. kozAne viraha asahya banyo che. nAthe potAnI sAthe kapaTa karyuM che, ema kahI e potAno ukaLATa ThAlave che. kozA caMdrane sthUlibhadra pAse vege jaI saMdezo pahoMcADavA vInave * sthUlibhaddha sajhAya / sthUlibhadrakozA saMvAda kavi RSabhadAsa (zrAvake) racelI manAtI, 17mI sadInI, 17 kaDInI A racanA che. A sajhAyakRti "sthUlibhadrakAzAsaMvAdane nAme paNa oLakhAI che. cAtumasi gALavA nyUlibhadra kozAne tyAM Ave che tyAMthI kRtino AraMbha thAya che. ane pachI sthUlibhadra ane kozA vaccenA vArtAlApa rUpe e gati kare che. sthUlibhadra kozAne saMsAranI asAratA AlaMkArika vANImAM samajAve che. jyAre kozA bAra varSanI mAyA sahejavAramAM zuM jatI thAya ema kahI keTalIka dalIlo paNa kare che. te kahe che, vezyAmaMdire AvanAra to managamatA bhoga mATe ja Ave. jogI to jaMgalamAM jAya." kozA jUnI smRtio tAjI karI sthUlibhadranA manane pigaLAvavA prayAsa kare che. A sakjhAyanI pratyeka kaDI vArApharatI sthUlibhadrakozAnA udgAra rUpe che. dareka kaDIno chello zabda upADI laI pachInI kaDImAM bIjuM pAtra ulbodhanano AraMbha karatuM hoya te prakAranuM saMvAda-Ayojana ahIM thayuM che. jema ke - kozA : prItalaDI karatAM te raMgabhera seja jo, ramatA ne dekhADatA ghaNuM heta jo, rIsAvI manAvI mujane sAMbhare jo.' dhUli : sAMbhare to munivara manaDuM vALe jo 60 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarada Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna gujarAtI sAhitya-paraMparAmAM sthUlibhadra-koza.... / 61 DhAMkyo. agni ughADyo parajALe jo. saMyama mAMhe e che dUSaNa moDhuM jo.' kozA : moDhuM AvyuM rAjA naMdanuM teDuM jo....' chevaTe sthUlibhadra kozAne zrAvakanAM bAra vrata prabodhe che. mAtra RSabha nAmachApa dharAvatI A ja sajjhAya 'jai.gU.ka.' bhA.6 (2jI A.)mAM zrI mo. da. dezAIe kavi RSabhavijaya (tapA. vijayANaMdasUrinI paraMparAmAM rAmavijayaziSya)ne nAme batAvI che. A vi 19mI sadInA che. kRti kharekhara kayA RSabhanI che e koyaDo rahe che. * sthUlibhadra sajhAya / sthUlibhadrajI tathA kozAnI sajhAya kavi bhAvaratna bhAvaprabhasUrie racelI, 18mI sadInI, 15 kaDInI A racanA che. kozA ane sthUlibhadranA saMvAdarUpe A kRtinuM Alekhana thayuM che. 1thI 7 kaDI kozAnA udgAro che ane 8thI 15 kaDI sthUlibhadrano kozAne pratyuttara che. sAdhuveza aMgIkArI potAne tyAM padhArelA sthUlibhadrane kozA vividha dRSTAMto dvArA marmavacano kahI saMyamavrata ane sAdhujIvana tyajavAnI Takora kare che. e kahe che : vAya jhakoLe Dole dIvo, agnithI ghI pIgaLAye, tema nArI saMge vrata na rahe, Akhare hAMsI thAya. bolonA jI.' sthUlibhadra pratyuttara vALe che ke citralekhita putalaDI paNa nirakhe nahIM sobhAgI, to kima nizadina nArI saMge rAce vaDa vairAgI cheDo nA jI' sthUlibhadranA A saMyamaTekathI aMte kozAnuM mana bhedAyuM ane eNe paNa zIlavata svIkAryuM. eka vAMjhaNIne beTo moTo te sAco kema prIcho, tima vezyAnI saMge AvI saMyama rAkhaNa iccho. bolonA jI * kAvyamAM dRSTAMto, AMtaraprAsa vagere dhyAna kheMce che. sthUlibhadrajInI sajhAya kavi udayaratne racelI, 18mI sadInI, 6 kaDInI A sajhAya che. A kRtimAM, kozAne tyAM pAchA pharelA sthUlibhadrane rIjhavavA mathatI kozAne pratyuttara rUpe saMyamadhArI sthUlibhadranuM udbodhana che. keTalAMka kalpanacitro dvArA kRtine rasika banAvAI che. jema ke - - Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zazadhara jo aMgArA varase, samudra mayadA mUke, pavane jo kanakAcala Dole, nakSatra mAraga cUke re, topaNa tAhare huM vaza nAvuM suMdarI mAnaje sAcuM." * sthUlibhadra svAdhyAya kavi labdhie racelI 17 kaDInI A sajhAya che. kavi saMbhavataH jaina sAdhu hovAnuM jaNAya che. paNa kyA labdhi te nizcita thaI zakatuM nathI. samaya paNa anirNAta rahe che. , kozA sAthe bhogavilAsamAM rata rahelA sthUlibhadranA varNanathI kRtino AraMbha thAya che. pitAnuM maraNa jANIne yUlibhadra saMyama svIkAratAM kozA dhUlibhadranA virahamAM jhUravA lAgI enuM citra kavi Ape che. kozAnI ekalatA ane vedanAnA nirUpaNamAM vipralaMbha zRMgAra niSpanna thayo che. kozAnA udgAra juo : "kuNa karase aMghola, kuNa prIse dhRta ghola ? Aja ho vAge re, kesarIye kasa kuNa bAMdhaejI." comAsAmAM sthUlibhadra kozAne tyAM pAchA AvyA tyAre kozAnA hRdayamAM harakha mAto nathI. paNa soLe zaNagAra sajelI kozA virakta banelA sthUlibhadranuM mana caLAvI zakatI nathI. kRtine aMte sthUlibhadra kozAne pratibodhe che. * sthUlibhadra sajhAya kavi kSamA kalyANa vAcake saM.1848mAM racelI 13 kaDInI A sajhAya che. mahAvIrasvAmInA AThamA paTTadhara tarIke sthUlibhadranI oLakha ApI kavi kRtino AraMbha kare che. sthUlibhadra-caritrano ati saMkSepamAM paricaya karAvatI, kazI kAvyacamatkRti vinAnI sAmAnya racanA che. * yUlibhadrajInI sajhAya kavi rUpavijayanI, 19mI sadImAM racAyelI, 6 kaDInI A sajhAya che. kRtimAM guruparaMparA nahIM hoI kyA rUpavijayajI te nizcita karI zakAtuM nathI. 'AMbo moryo he AMgaNe parimala puchavI na mAya' jevI varNanAtmaka paMktithI kavi AraMbha kare che. vAsaMtI vAtAvaraNamAM kozA dhUlibhadrane ijana Ape che. prItanI bharatI-vRddhi mATenAM kalpano AkarSaka che. prItavihoNAM janone AvaLanAM phUlanI upamA apAI che, je raLiyAmaNAM dIse che paNa enuM mUlya kAMI ja nathI. chellI kaDImAM kozAne dhUlibhadra samakitasAra Ape che. dara / sahajasuMdakRta guNaratnAkarachaMda Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna gujarAtI sAhitya-paraMparAmAM sthUlibhadra-koza.... / 63 * zrI sthUlibhadra sajjhAya kavi khuzAlavijayanI 13 kaDInI A sajhAyakRti che. kavino samaya nizcita nathI. sthUlibhadrane potAne tyAM parata AvelA jANI, kozAnA AnaMdodgAra sAthe kRtino AraMbha thAya che. Aja mAre motIDe meha vuThayA, deva devI sarve tuchyA, meM to jIvana nayaNe dIThA re.' kozA sthUlibhadrane citrazALAmAM utAro Ape che, bhAvatAM bhojana jamADe che temaja vAjiMtragAna, zRMgArasajAvaTa, nATakaceTaka dvArA sthUlibhadrane rIjhavavAnA prayAso kare che chatAM sthUlibhadra AmAMnuM kAMI ja manamAM dharatA nathI. sthUlibhadrano nirNaya A che, 'huM to paraNIza ziva-paTarANI.' sthUlibhadre saMyamanI dRDhatAthI kozAne bhIMjavI ane samikatadhArI banAvI. * sthUlibhadrajInI sajjhAya kavi zAMtiracita 14 kaDInI A racanA che. kavinI oLakha ke samaya anirNIta che. 'sajjhAyamAlA' (prakA. paMDita maphatalAla jhaveracaMda)mAM A kRti mayAvijayajIne nAme darzAvAI che. bAra varSa sudhI bhogavilAsa bhogavyA pachI rAjyanuM teDuM AvatAM sthUlibhadra pAchA AvavAno kola ApIne jAya che te pachInI kozAnI virahavedanAne nirUpatI A kRti che. kozA sakhIone daze dizAmAM thUlibhadranI tapAsa karavA kahe che. sthUlibhadrane upAlaMbha ApatAM e kahe che ke cAra ghaDIno kola ApIne gayelA tame hajI pAchA AvyA nahIM. tame mane chetarIne gayA.' kozAnI sthUlibhadra mATenI tatparatA, pratIkSA, AturatAnA bhAvo kavie suMdara dRSTAMtothI nirUpyA che. jema bapaiyA meha, macchane jalazuM neha, A bhamarAne mana ketakIjI, cakavo cAhe caMdra, indrANI mana indra, Ava' kozA potAnA karmane doSa de che. eTalAmAM sthUlibhadranuM Agamana thatAM kozA AnaMdivabhora bane che. sthUlibhadranI avicalatA kavi A rIte varNave che : so bALaka sAthe roI, pAvaiyAne pAno na hoya, Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patthara phATyo te kima malejI, samudra mITho na thAya, pRthvI rasAtala jAya, A sUrya uge pazcimejI aMte sthUlibhadra kozAne pratibodha pamADe che. * zrI sthUlibhadrajInI sajhAya IMdu sUrinI 34 kaDInI A sajhAya che. kavinI oLakha ane kRtino samaya anizcita rahe che. saMyamaprahaNa karIne sthUlibhadra kozAnA AvAse cAtumasa gALavA padhAre che tyAre kozA ane sthUlibhadranA saMvAdarUpe A kRtinI racanA thaI che. sthUlibhadrano sAdhuveza joI kozA potAnI vedanA pragaTa kare che. e kahe aNadhAryuM re svAmI A zuM karyuM. lAje suMdara kAyajI, koNa re dhutAre tamane bhoLavyA ?' tyAre sthUlibhadra javAba Ape che : bodha suNI suguru taNo lIdho saMjama bhArajI mAtapitA parivAra sahu jUTho ALapaMpALajI nathI re dhutAre mane bhoLavyo." aMte dhUlibhadra kozAne upadeza dvArA mohajALathI mukta kare che. koI vizeSa kAvyaguNa A kRti dharAvatI nathI. A * kozyAgIta kavi sahajasuMdare raceluM 7 kaDInuM A kozyA-gIta' virahavyathA anubhavatI kozAnA udgAra rUpe che. A kRtinI moTA bhAganI kaDIo A ja kavinI "sthUlibhadra svAdhyAyanI kaDIo sAthe bilakula maLatI Ave che. e jotAM lAge che ke judAjudA zIrSakathI oLakhAyelI ane pragaTa thayelI A be kRtio mULe eka ja racanA che. paNa zIrSakabhede ane keTalIka paMktinA pAThabhede alaga alaga gaNAI gaI che. * sthUlabhadrakozA gIta kavi samayasuMdara upAdhyAyanuM, 17mI sadImAM racAyeluM, 4 kaDInuM A gIta che. enI dhruva paMkti che prItaDiA na kIjaI ho nArI paradesiyA re." traNa kaDI sudhI kozAnI virAvasthAnuM Alekhana enA ja ugArorUpe thayuM che. e kahe che : mananA manoratha savi manamAM rahyA che, kahIe kehani sAthi, kAgalIo lakhatAM bhIno AMsuejI, caDiyo ho durjana hAthi." 64 / sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna gujarAtI sAhitya-paraMparAmAM sthUlibhadrako... / 65 chellI kaDImAM "sIla suraMgI peharo cunaDijI' evA zabdo dvArA sthUlibhadra kozAne pratibodhe che. * sthUlabhadra gIta kavi samayasuMdara upAdhyAyanuM saM.1989mAM racAyeluM 6 kaDInuM A gIta che. gItano AraMbha sthUlibhadramAM mana khoI beThelI kozAnA uddagArathI thAya che. "manaDauM te mohyaluM mAhavuM re, kahaI Ima kozA nAri re' e gItanI dhruvapaMkti che. aMte sthUlibhadra kozAne dharama upari dharau rAga re e bodha Ape che. kavie A nAnakaDA gItamAM aMte racanAvarSa, sthaLa, kavinAmanI mAhitI ApI che. * kozAnI caMdra pratye vinati kavi nayasuMdara (vAcakonuM 17mI sadImAM racAyeluM 19 kaDInuM A gIta che. emAM kozA caMdra dvArA sthUlibhadrane je saMdezo pAThave che emAM enI virahavedanA varNavAI che. * sthUlibhadra-kozA lekha / kAgaLa / yUlibhadra gIto kavi jayavaMtasUri - guNasaubhAgasUrie racelAM 80 jeTalAM gItomAMthI vadhAre gIto to sthUlibhadra-ko temaja tema-rAjula vizenAM che. A gIto apragaTa che. A sthUlibhadra-gItomAM mukhyatve kozAnA virahodgAro che, kyAreka kozAno sakhI sAtheno saMvAda che to kyAreka patralekhananI paddhati paNa prayojAI che. A gItone praNormikAvyo ja kahevAM paDe. hA, gItane aMte kozA pratibodha pAmatI hoya e rIte madhyakAlIna paraMparA anusAra ene bhaktino sparza to karAvyo hoya. paNa e aMtane aLago rAkhIe to samagra racanAmAM virahI nArInI manodazA sarasa rIte abhivyakta thAya che. udAharaNa tarIke - nayanacakorAM TalavalaI re jovA tuhma mukhacaMda (sthUlibhadra-kozA lekha, "gItasaMgraha' - 3) mAchilaDI prItiI bhalI, baholA jala viNa maraI tatakAla, . virahaI mANasa navi maraI, paNa sUkIni thAI sAla ki' | (sthUlibhadra-gIta "gItasaMgraha - 45) vedha lAi, rahyA vegalAM re, valatI na kIdhI sAra, paMjara mAhi palevAM re, nayana na khaMDaLa dhAra." (sthUlibhadra-gIta, gItasaMgraha - 5) Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A gItomAM sArthapatinA kozA pratyenA AkarSaNanuM gIta che, to sthUlibhadranA kAmavijayane rUpaka dvArA nirUpatuM kAvya paNa che. "mu.pu.gu.hasUcImAM sajana paMDitane nAme racAyelA "sthUlibhadrakozA kAgaLano ullekha maLe che. paNa sajana paMDita e kavi jayavaMtasUrinuM ja upanAma che. eTale "sthUlibhadra-kozA lekha" ane "dhUlibhadrakozA kAgaLa saMbhavata: eka ja kRti che. . saMdarbha : madhyakAlIna gujarAtI jaina sAhitya' (saM. jayaMta koThArI, kAntibhAI bI. zAha) pustakamAM jayaMta koThArIno paMDita, rasajJa, sarjaka kavi jayavaMtasUri lekha. * yUlibhadra muni bhadanayuddha) varganA bolI koI ajJAta kavinI 8 kaDInI anumAne caudamI sadInI A racanA che. AkhI kRti harigItamAM racAI che. ahIM madana rUpI mallane jItanAra sthUlibhadranI prazasti karavAmAM AvI che. sthUlibhadrano kAmavijaya yuddhavarNana rUpe AlekhAyo che. kyAMka varNana AlaMkArika banyuM che. keTalIka upamAo noMdhapAtra che. jema ke, jema timira Rtti bhijjaI pikikha ravi gayagaMgaNe. tisva mayaNu mayaNa jimna vilijjaI thUlibhaddaha daMsaNe." bhAgIne potAnA gharamAM pravezelA anaMgane rati zikhAmaNa Ape che ke sthUlibhadranI sAthe spardhA karIne kahyuM phaLa pAmazo ?' 'vezyAne ghera comAsuM rahIne ane rasALa bhojana ArogatA chatAM jeNe madanane jItyo te sthUlibhadrane caraNe praNamuM chuM." kRtinI bhASA apabhraMza jaNAya che. * sthUlibhadra nATaka 5. vIravijaye racelI, 19mI sadInI 3 kaDInI racanA che. kRti apragaTa kavi kRtino AraMbha duhAthI kare che. sthUlibhadranA parivAranI TUMkI mAhitI emAM apAI che. rAjadarabAramAM sthUlibhadra Ave che te veLAnuM zabdacitra Ama dvAdasa tilaka sire dharI, Aje rAjadarabAra karamAlA japato hari." sthUlibhadra rAmanAmano jApa kare che. rAmanAmathI mukti maLe che ema jaNAvIne te rAmano mahimA pragaTa kare che. 66 / sahajasuMdarakUta guNaratnAkarachaMda Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna gujarAtI sAhitya-paraMparAmAM sthUlibhadrakozA.... / 67 jaina sAdhuo to jinezvara - tIrthakarane bhajanArA. to pachI sthUlibhadranA mukhamAM rAma' zabdaprayoga bhagavAnanA paryAyarUpe prayojyo jaNAya che. 'rAmanAma he sakala kAmako, jagatameM Asaro rAmanAma ko, rAmanAma japatA je dharA, jJAnI mugatI lahe zubhavIrA." duhA, soraThI duhA ane dezamAM A laghukRtinI racanA thaI che. ahIM sthUlibhadra sAdhuveza dhAraNa karI rAjadarabAramAM jAya che ene nATyaaMza gaNavo hoya to gaNAya, bAkI nATakanAM koI lakSaNo A kRtimAM nathI. saMdarbha : A kRtiparicaya mATe DaoN. kavinuM zAhanA "paM. vIravijayajI' vizenA apragaTa zodhanibaMdhano upayoga karyo che. * zrI sthUlibhadrajInI lAvaNI paM. vIravijaye racelI, 19mI sadInI, 9 kaDInI racanA che. kRti apragaTa bAra varSa sudhI kozA sAthe bhogavilAsa karIne sthUlibhadra dIkSA aMgIkAra kare che. kozA sthUlibhadranA pAchA vaLavAnI pratIkSA kare che. kozAnA virahabhAvone Urmisabhara vANImAM kavie vyakta karyA che. kRtinI bhASA mukhyatve hindI che. lAvaNInI AraMbhanI kaDI A pramANe che : suNo sakhIrI raMgamahelameM meM phiratI'tI divAnI, merA prItama koI milAve, dharI palaka du:kha kaTa jAve." 1 kozAnA hRdayamAM sthUlibhadra evuM sthAna pAmyA che ke hRdayathI vegaLA thatA nathI. AMsu sAratAM kozA kahe che : gokhameM hotI phiratI jotI, para meM jAkara phira rotI. bAra varasa lage khela khelAI, vAlhime chorI rotI.' chelle jo comAsuM Avaze ne nAtha nahIM Ave to maraNa sivAya koI upAya nathI. koI maMtrathI svAmI maLe to pote sarvasva samarpita karavA taiyAra che. A rIte kozAnA hRdayabhAvone ahIM vAcA apAI che. saMdarbha : A kRti-paricaya mATe DaoN. kavinuM zAhanA 5. vIravijayajI' vizenA apragaTa zodhanibaMdhano upayoga karyo che. * cUlibhadra navarasa duhA A duhA e saMbhavataH dIpavijaya (kavirAjInI racanA che. le.saM.1849 pahelAM e racAyA che, ane kavi udayaratnanI kRti "sthUlibhadra - navarasanI nava DhAlamAM Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e duhA umerAyA che. jarmana saMpAdaka luDaviga AlsaphorDa saMpAdita karela kumArapAlapratibodha graMthamAM dIpavijayanA A duhA AMzika svarUpe pragaTa thayA che. A aMzata: prakAzita 4ra duhAne AdhAre kahI zakAya ke emAM sthUlibhadranuM caritra saMkSepamAM rajU karavAmAM AvyuM che. rAjA naMda, sakaDAlanuM kuTuMba, sthUlibhadra bAra varasa kozAne tyAM vitAvI sADIbAra karoDa jeTalA dravyano karelo vyaya, sakaDAlanuM mRtyu, ane kozAne tyAM rAjAnuM teDuM laI zrIyakanuM Agamana - ATaluM kathAnaka to AraMbhanA nava duhAmAM ja kavie rajU karyuM che. pachInA duhAomAM sthUlibhadrane maMtrIpadano prastAva, sthUlibhadranuM ciMtana, saMbhUtivijaya pAse saMyamasvIkAra e prasaMgonuM kathana Ave che. kozAnA virahane varNavatA duhAo ahIM che. u.ta. - 'ccAra ghaDInI avadhi karI, Avyo AsADha mAsa, kAmaNagAro kaMtajI, (sakhi) nAvyo Aja avAsa' guruno Adeza meLavI cUlibhadra kozAne tyAM cAturmAsa gALavA pahoMcyA. dAsIe vadhAmaNI ApatAM kozA dhUlibhadrane maLavA kevI tatparatA batAve che te juo : tava UThI sA suMdarI, priune malavA kAja cAtuka jima caturAI hui, te UbhI kari lAja.' saMyamamAM daDha rahI chevaTe sthUlibhadra guru pAse AvyA. gurue vAraMvAra duSkara' kahIne emane sanmAnyA. guru kahe che : ... ... ... tuM jaga sAco sIha, kosyAne pratibUjhavI teM rAkhI jaga lIha." aMtima duhAomAM lazruti che. kavie A duhAone udayaratnaracita rAsaaMtargata mUkyA che teno ullekha A aMtima kaDImAM maLe che : eha kIrti sthUlibhadra taNI, udayaratna nava DhAla, duhA dIpavije lakhyA, bhaNatAM maMgala mAla." jaina samAjamAM sthUlibhadra-kozAnuM kathAnaka eTaluM lokapriya ane suprasiddha che ke A viSaya laIne madhyakALanA jaina sAdhukavioe jude jude samaye madhyakAlIna gujarAtInI paraMparAmAM dIrgha ane laghu kAvyaprakArovALI aneka racanAo ApI che. ApaNe sthUlibhadra-kozA viSayaka kRtionI je yAdI joI tene AdhAre keTaluMka vizleSaNa karIe to jaNAze ke cheka prAgu-narasiMhayugamAM lagabhaga 14mI sadInA AraMbhakALe ajJAta kavi dvArA "sthUlibhadrarAsa' racAyo che. e ja sadImAM zrI jinapadrasUrie "siri dhUlibhadraphAgu' jevI kAvyaguNe sabhara evI phAguracanA ApI 68 / sahajasuMdakuta guNaratnAkarada Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna gujarAtI sAhityaparaMparAmAM yUlibhadrako... / 69 che. kavi halarAja pAsethI paNa A ja viSaya paranI bIjI phAguracanA prApta thAya, che. 15mI sadImAM somasuMdarasUriziSya "sthUlibhadra kavita / carita' jevI kAvyasparza dharAvatI racanA karI che. 19mI sadImAM sthUlibhadrakozAnuM viSayavastu laIne kAvyaguNamAM ghaNI ja caDiyAtI evI je racanA maLe che te kavi sahajasuMdarano 'guNaratnAkarachaMda', vaividhyapUrNa chaMdogAnavALI, kathana karatAMye varNana ane bhAvanirUpaNamAM vizeSa rasa dAkhavatI 419 kaDInI dIrgha kRti che. A sadInA lAvaNyasamaye racelI "sthUlibhadra ekavIso' ane 17mI sadImAM jayavaMtasUrinI 'sthUlibhadra premavilAsa phAga' jevI kAvyaguNa caDiyAtI kRtio maLe che. A sadImAM RSabhadAsa (zrAvake) "sthUlibhadrarAsa' jevI dIrgha racanA ApI che. 17mI-18mI sadImAM saMkhyAbaMdha nAnImoTI kRtio A viSaya para racAtI rahI che. cheka 19mI sadInA AraMbhakALe paM. vIravijayajI pAsethI zrI yUlibhadrajInI ziyaLavelI jainomAM khUba jANItI banI che. Ama 14mIthI 19mI sadInA lAMbA samayapaTa para sthUlibhadra-kozA viSayaka je kRtio sarjAtI rahI te vividha sAhityasvarUpe prApta thAya che. rAsA, copAI, chaMda, phAgu, bAramAsA, velI, stavana, sajhAya, nATaka, lAvaNI, ekavIso aThAvIso, ekatrIso, bAsaThIo, gIta, kakkAvALI, chAhalI, lekha/patra, caMdrAyaNi, duhA, saMvAda, temaja gadyasvarUpamAM bAlAvabodha jevA prakAre A viSaya nirUpAyo che. A badhAmAM laghu svarUpa tarIke sajhAyaracanAo vizeSa pramANamAM sarjAyelI maLe che. - sthUlibhadra-kozAnA viSayavastuvALI A nAnI-moTI racanAomAM kyAMka kathAnakane, kyAMka varNanone, kyAMka kozAnA hRdayabhAva-nirUpaNane - enA virahogArane - lakSamAM rakhAyuM che. guNaratnAkarachaMda jevI racanAmAM to chaMdogAnano paNa kavino tIvra rasa bhaLe che. A kRtiomAMthI hajI saMkhyAbaMdha kRtio kevaLa hastaprata rUpe ja sacavAyelI ane apragaTa ja che. gujarAtanA judAjudA bhaMDAromAM ane lA.da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira jevI saMsthAmAM jenI ghaNI badhI hastaprato upalabdha hovA chatAM guNaratnAkarachaMda' jevI mahattvanI dIrgha kRti paNa hajI apragaTa ja rahI che e enuM eka udAharaNa che. kavi RSabhadAsa (zrAvaka) racita "yUlibhadrarAsa' paNa hajI apragaTa ja che. paNa, pragaTa-apragaTa kRtionI yAdI jotAM eka vAta spaSTa che ke sthUlibhadracaritrano ane sthUlibhadrakozA kathAnakano ghaNo moTo prabhAva jaina kavio para paDelo che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda' nAmaka kAvyaprakAra ane madhyakAlIna gujarAtImAM chaMdaracanAo chaMda' nAmaka kAvyaprakAra madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM kAvyabaMdha ane padabaMdhanuM vaividhya asAdhAraNa che. kAvyabaMdha ke padabaMdhane kAraNe apAyelAM prakAranAmonI yAdI karIe to Azare paMcotera jeTalI thavA jAya. eka ja prakAranI kRtine judAMjudAM nAmothI oLakhAvelI hoya che, to bIjI bAju, judAjudA prakArovALI kRtio eka ja prakAranAme oLakhAvAyelI jovA maLe che. udAharaNa tarIke mAdhavAnala-kAmakaMdalAnI vArtA mAdhavAnala kAmakaMdalA kathA / rita / copAI / prabaMdha / rAsa' * ATalAM prakAranAmoe oLakhavAmAM AvI che, to bIjI bAjuthI paradezI rAjAno rAsa' jevI lAMbI kathanAtmaka racanAne paNa 'rAsa' saMjJA maLI che ane iriyAvahI vicAra rAsa' jevI bodhAtmaka kRtine paNa 'rAsa' saMjJAthI oLakhavAmAM AvI che. madhyakALamAM prakAranAmo sAhityakRtinAM viSayavastu, prayojana, racanArIti, chaMdobaMdha ane kaDI-DhALa-pada AdinI saMkhyA vagere kAraNothI astitvamAM AvyAM jaNAya che. jemake, vivAhalu/lo' kRtinA viSayavastunuM sUcana kare che. ('neminAthavivAhalo'). 'sajhAya' kRtinA prayojananuM sUcana kare che. ('zAlibhadra-sajhAya'). 'kakko', 'saMvAda' kRtinI racanArItinuM sUcana kare che. ('sthUlibhadra kakkAvaLI', 'samudra-vahANa saMvAda'). 'copAI', 'savaiyA' vagere kRtinA chaMdobaMdhanuM sUcana kare che. (mAdhavAnalakAmakaMdalA copAI', 'savaiyA bAvanI'). jyAre batrIsI', chatrIsI', 'pacIsI', 'bAvanI', "bahoterI', 'vIsI', 'covIsI' jevAM prakAranAmo kaDI-DhALa-padanI saMkhyAnuM sUcana kare che. ("hitazikSA chatrIsI', "premapacIzI', 'sUDA bahoterI', 'viharamAna jina-vIzI'). upara je keTalAka prakArono ullekha thayo e prakAronI sAthe madhyakALamAM chaMda' nAmaka kAvyaprakAranI paNa ThIkaThIka kRtio maLe che. paNa 'chaMda' e 'rAsA', 'AkhyAna', 'padyavArtA' 'phAgu' ke pada' jevuM svataMtra sAhityasvarUpa nathI. chaMda' e kRtinA 70 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda nAmaka kAvyaprakAra ane madhyakAlIna gujarAtImAM chaMdaracanAo / 71 chaMdobaMdhane anulakSIne apAyeluM nAma che. pachI e kRti laghu stutikAvya hoya ke lAMbI kathanAtmaka racanA hoya paNa enA viziSTa chaMdobaMdhane laIne enI sAthe chaMda saMjJA joDavAmAM Ave che. DaoN. maMjulAla majamudAra emanA gujarAtI sAhityanAM svarUpo' padyavibhAga) graMthamAM chaMda prakAranI oLakha ApatAM kahe che ke chaMda eTale akSara ke mAtrAmeLa - niyamathI banelI kavitA." prazna e thAya ke akSarameLa ke mAtrAmeLa chaMdomAM racAyelI madhyakALanI racanAo badhI "chaMda nAme oLakhAI che ? jaina rAsAo ne prabaMdho bahudhA mAtrAmeLa chaMdomAM racAyA che ane kvacit A mAtrAmeLa chaMdo keTalAMka pAdapUrako ke layAvartano dvArA dezamAM paNa rUpAMtarita thayA che. ghaNI lokakathAo copAI-doharA jevA mAtrAmeLa chaMdomAM vizeSa racAI che. jyAre AkhyAno ghaNuMkharuM dezIbaddha kaDavAMmAM racAyAM che. akSarameLa vRttono upayoga madhyakALamAM alpapramANamAM ja thayo che. e rIte gujarAtI kavitA apabhraMzanI paraMparAne vizeSa anusarI che. mAtrAmeLa chaMdomAM racAyelI A racanAo jo copAImAM racAI hoya to 'copAI', ke duhAmAM racAI hoya to "dompaka | duhA' - evA cokkasa chaMdanAme oLakhAI che, paNa mAtrAmeLa chaMdamAM racAyelI A racanAo badhI kAMI chaMdanAme oLakhAI nathI. to pachI "chaMda prakArasaMzA zAnuM sUcana kare che ? zrI jayaMta koThArI emanI madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM jainonuM pradAna' pustikAmAM "chaMdane saMbhavataH cAraNI paraMparAmAMthI Avelo prakAra gaNe che. cAraNI sAhityaparaMparAe saMskRta piMgaLomAM prasiddha evA akSarameLa-rUpameLa chaMdono ane mAtrAmeLa chaMdono (motIdAma, bhujaMgaprayAta, tomara, paddharI, toTaka, nArAca, savaiyA, duho, udhora, tribhaMgI, jhUlaNA, harigIta, roLA, dumiLA, chappaya vagere) temaja hiMgaLanA piMgaLomAM carcita chaMdono reNakI, carcarI, jhamALa, bhAkhaDI, siMhacalo, trakUTabaMdha vagere) - ema traNa prakAranA chaMdono upayoga karyo che. sAthesAthe cAraNI sAhityamAM aMtyAnuprAsa, zabdAnuprAsa, yatikhaMDonA AMtaraprAsa, varNasaMkalanA, jhaDajhamaka, ravAnusArI zabdAvalino nAdavaibhava - e badhA para vizeSa dhyAna apAyuM che. eTale A badhAnA samanvayathI astitvamAM Avato viziSTa chaMdolaya paNa chaMda oLakhavALI racanAmAM abhipreta hovAnuM samajAya che. jemake, A zodhanibaMdha mATe pasaMda karelI kRti "guNaratnAkarachaMdamAM ja aDayulla, reDakI, paDI, duhA, tribhaMgI, lIlAvatI, vRddhanArAca, sArasI, bhujaMgaprayAta jevA chaMdonuM Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaividhya paNa che, to sAthesAthe e chaMdogAnane pUraka bane evAM aMtyAnuprAsa, AMtaraprAsa, jhaDajhamaka, ravAnusArI zabdAvalino nAvaibhava vageremAMthI sarjAtI chaMdolayanI viziSTa chaTAo paNa jovA maLe che. eTale AvI kRtinuM dRSTAMta laIne chaMda' prakArasaMzAnI sArthakatA siddha karI zakAya ema che. 'guNaratnAkarachaMda'thIye pA sadI pahelAM racAyelA, kavi lAvaNyasamayakRta raMgaratnAkara neminAtha chaMda' (2.saM.1546 / I.sa.1490)mAM paNa cAraNI vaparAzanA chaMdonuM vaividhya ane bhASAprabhutva jovA maLe che. ethI ye AgaLa jaIe to prAgnarasiMha kALamAM IzunI 14mI sadInA cheDA para racAyelA, jainetara kavi zrIdha2 vyAsanA 'raNamallachaMda' (2.saM.1454 / I.sa.1398)mAM paNa bhujaMgaprayAta, Arya, bhujaMgI, hATakI, dumiLA, paMcacAmara, chappaya jevA temaja duhA, copAI, rigIta vagere mAtrAmeLa chaMdo prayojAyelA che. A uparAMta prAsAnuprAsa, jhaDajhamaka, ravAnusArI padAvali e badhI layachaTApUraka lAkSaNikatAo paNa e kRti dharAve che. madhyakAlIna gujarAtI kavitAmAM stuti, stavana, sajhAya, zloko tarIke oLakhAyelI keTalIka laghukRtione paNa 'chaMda' saMjJA apAyelI che. tyAM paNa ema ja abhipreta lAge che ke A racanAo padabaMdha tarIke koI dezI ke rAgano upayoga karavAne badale ghaNuMkharuM koI ne koI cAraNI vaparAzavALA chaMdane upayogamAM laI keTalIka viziSTa layachaTAomAM racavAmAM AvI hoya che tyAre enI sAthe 'chaMda' saMjJA joDavAmAM AvI hovAnuM jaNAya che. - Ame ya madhyakALanuM padyasAhitya zrAvya to hatuM ja; eTale gavAtuM paNa kharuM. A geya tattva be rIte siddha thatuM. (1) jo padyaracanA akSaravRtta ke mAtrAvRttamAM hoya to akSara / gaNanAM ke mAtrAnAM vividha Avartano dvArA. (2) geya dezIonA DhALo dvArA. cAraNI paraMparAe pahelI rIta pramANe saMskRta piMgaLanA akSarameLa-mAtrAmeLa chaMdo ke DiMgaLanA chaMdone upayogamAM lIdhA ane aMtyAnuprAsa, zabdAnuprAsa, AMtaraprAsa, varNasagAI, jhaDajhamaka jevI prayuktione sAMkaLI lIdhI e paNa pelA chaMdonA geyatattvane vizeSa rUpe siddha karavA arthe ja. A prabhAva taLe racAyelI madhyakAlIna gujarAtI chaMdaracanAo dIrgha hoya ke laghu, kathanAtmaka hoya, varNanAtmaka hoya ke stutyAtmaka hoya, chaMdovaividhyavALI hoya ke eka ja chaMdamAM cAlatI hoya, paNa A chaMdaracanAnuM mahattvanuM lakSaNa enuM geyatattva chaMda dvArA pragaTatuM, siddha thatuM geyatattva che; eTaleke chaMdogAna che. 72 / sahajasuMdaraskRta guNaratnAkarachaMda Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda nAmaka kAvyaprakAra ane madhyakAlIna gujarAtImAM chaMdaracanAo / 73 madhyakAlIna gujarAtImAM chaMdaracanAo madhyakALamAM eka prAgnarasiMha kALathI mAMDI 19mI sadI sudhInA samayanA lAMbA paTa upara chaMda' saMjJA dharAvatI racanAo thatI rahI che. 15mI-19mI sadInI AvI racanAo to sAva jUja ja che; sauthI vadhAre 17mI-18mI sadInI chaMdaracanAo prApta thAya che. ane 19mI sadImAM dipavijaya jevA kavine hAthe racAyelI chaMdaracanAo maLe che. to keTalIka chaMdaracanAono samaya anizcita rahe che. IzunI 14mI sadInA cheka cheDe jenetara kavi zrIdhara vyAse saM.1454 | I.sa.1398mAM 70 kaDInA "raNamallada pra.)nI racanA karI che. A uparAMta koI zrIdhara kavi (jene zrI ke. ha. dhruva ane zrI ke. kA. zAstrI "raNamalla chaMdanA kavi zrIdhara vyAsa gaNe che)no 124 kaDIno zAstrI sAhasI) pATha chaMda athavA mAtAjIno % athavA saptazatI Ida / IzvarI chaMda prApta thAya che. raNamalla chaMdanA AraMbhanA 10 zloka saMskRtamAM A chaMdamAM che. bAkInI kaDIo duhA, copAI, harigIta vagere mAtrAmeLa chaMdomAM temaja bhujaMgaprayAta, bhujaMgI, sArasI, hATakI (marahaTTA), dumilA, pacacAmara, chappaya jevA chaMdo ke jemAMnA ghaNAno cAraNI chaMdo tarIke vaparAza thayo che temAM lakhAyelI che. DiMgaLanI pUrvabhUmikAnI cAraNI avaddha bhASAmAM A kRti racAI che. amadAvAdanA musalamAna sUbA jhapharakhAna I.sa.1398 lagabhaga IDara para savArI laI gayo. IDaranI taLeTImAM eNe paDAva nAkhyo ane lUMTelo khajAno pAcho mokalavA kaheNa mokalyuM. rANAe eno kaDaka pratyuttara vALyo ane yuddha mATe tatparatA darzAvI. enI pAse moTuM lazkara hatuM. rajapUtonA prahAro sAme muslimo thAkyA, hAMphI gayA ane pIchehaTha karI bhAgavA lAgyA. A racanA vIrarasapradhAna che. yuddhanAM ane sainyanAM varNanomAM ravAnusArI zabdo, jhaDajhamaka, aMtyAnuprAsa, AMtaraprAsa - A badhAM tattvo viziSTa chaMdolayane gati Ape che, ane kRtimAM prayukta saMyuktAkSarI zabdo bhASAne baLa pUruM pADe che. arabIphArasI zabdonuM pramANa paNa dhyAna kheMce che. zelI prauDha ane ojasvI che. | vividha chaMdomAM prayojAyelI keTalIka kaDIo juo : sArasI chaMda DuMgarAI phUphUMkAra phAraka phoja phari suramANiyA, huMkAra karakaDi, karaI zarajhaDi, karavi kari kammANiyAM, * je chaMdaracanAo prakAzita thayelI che te racanAonA nAmollekha sAthe goLa kauMsamAM tra.) ema darzAvyuM che. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phukkAri, mIra mallika mupharada mUcha maraDI maccharAM, saMcaraI zaka suratANa sAhaNa sAhasI savi saMgara. hATakI chaMda hepAravi hayamara hasamasi khuraravi asaNi kipANa kasanta, uddhasavi kasAkasi asi taratara bisi, dharamasi dhasaNi dhasatta, bhUmaMDali bhaDa kamadhajja bhaDohaDi mujabali bhiDasa bhinta, raNamalla rAkula raNi rosAruNa muNasattANi tuvaratta. paMcacAmara kaDaki bhUMcha bhIMcha meccha malla moli mujhAri, camakki calli raNamalla bhalla pheri samari. dhamakki dhAra choDi dhAna iMDi dhADi-dhaggaDA, paDakki vATi pakaDanta mAri mIra makkaDA. bhujaMgaprayAta ji muddA-samudA, sadA rusaddA, ji bumbAla cumbAla baMgAla bandA, ji jhujhAra tukakhAra kamAla mukki, raNammalla DipheNa te ThAma cuddhi. zrIdhara kavino je "saptazatI chaMda' prApta thayo che temAM mArkaMDeyapurANanAM devIcaritra saMkSepamAM varNavyAM che. kula 124 kaDInA A chaMdakAvyamAM AraMbhe zArdUlavikrIDitamAM saMskRta zloka che. e pachI copAI, Aya, duho ane chelle chappaya chaMdo prayojAyA che. 1pamI sadImAM meranaMdana (kha. jinodiyasUriziSya)nA be sthalibhadra munIndra cheda (8 kaDIno ane 25 kaDIno) prApta thAya che. temaja be "gautamasvAmI chaMda (10 kaDI ane 11 kaDInA) prApta thAya che. "gautamasvAmI chaMda' (11 kaDIno)mAM je chaMdaprayoga kavie karyA che eno ullekha AraMbhanI kaDImAM karatAM kavi kahe che : 'aTTa chaMda dasa dUhaDA chapadu aDillA duni, je nisuNaI goyama taNA, te parivariya) puni." banne chaMdomAM gautamasvAmInI stuti karavAmAM AvI che, e ja rIte banne 'dhUlibhadra munIndra chaMdamAM yUlibhadranI prazasti karavAmAM AvI che. ahIM paNa kavie duhA, aDaya jevA chaMdono upayoga karyo che. eka kaDI juo : dhUlibhadu muNivaru jayauM, dhaNa guNarayaNanihANa, sayala saMgha maMgala kara, dhIrima meru samANuM." 'gujarAtI sAhityanAM svarUpo' (padyavibhAga)mAM zrI maMjulAla majamudAranA 74 / sahajasuMdakRta guNaratnAkarachaMda Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda nAmaka kAvyaprakAra ane madhyakAlIna gujarAtImAM chaMdaracanAo / 75 jaNAvyA pramANe I.sa.1431mAM hayAta evA kIrtimaru kavie "aMbikA chaMda lakhyo che je khaMDa harigItane maLatI cAlamAM che. jayadevanI aSTapadIomAM AvatA anuprAsa ane saMskRta stotromAMnuM ravamAdhurya emAM kavie prayojyAM che. kavi lAvaNyasamaye I.sa.1490mAM 252 kaDInA ane be adhikAramAM vibhakta raMgaratnAkara neminAtha prabaMdha/chaMda (pra.)nI racanA karI che. ane pachInA varSomAM A kavi pAsethI 9 kaDIno gautamamASTaka chaMda pra.), 45/47 kaDIno "AdIzvara jina chaMda (ra.I.1506) (ba), 54 kaDIno aMtarIkSa pArzvanAtha chaMda (ra..1529) pra.), 38 kaDIno "jIrAulA pArzvanAtha chaMda (pra) ane 30 kaDIno 'sUryadIpavAda chaMda prApta thAya che. "raMgaratnAkara neminAtha prabaMdha/chaMdamAM lAvaNyasamaye bAvIsamA tIrthaMkara neminAthanA janmathI mAMDI kevaLapadaprApti sudhInA jIvanaprasaMgone AlekhyA che. joke emAM mukhya nirUpaNa neminAthanA lagnaprasaMganuM che. kRSNanA aMta:puranI rANIonuM neminAtha sAthenuM vasaMtakhelana ane emanAM haMsImajAka, rAjimatInuM dehasauMdarya jevAM varNano noMdhapAtra banyAM che. upamA, uakSA, vyatireka jevA athaliMkAro, kahevato, prAsAnuprAsa, AMtaryamaka, ravAnukArI prayuktiothI keTalAMka varNano citrAtmaka ane layAnvita banyAM che. rAjulanA sauMdaryane varNavatAM "jItA sIhalA kaTine laMke, "jatAM jatAM nayaNe hariNa, veNaI vAsaga jitta java, 'chatAM rAtAM kamala kari jevI paMktio dvArA kavie vyatirekonI AkhI zreNI UbhI karI che. nemakumAra lagnamaMDapethI pAchA pharI jatAM rAjimatInA jIvanamAM vyApI vaLatI zUnyatAne kavie yamakanA prayoga dvArA A rIte nirUpI che ; khiNi khATaiM khiNi vATAM loTaiM, khiNi uMbari khiNi UbhI oTai, khiNi bhItari, khiNi valI AMgaNaI e, prIya viNa sUnI valI gaNaI e;' lagnavidhi, sanmAnanI praNAlI, bhojananI vAnagIo, lagnottara jIvananAM du:kho, pApI jIvone sahana karavAnA daMDa - jevAM vIgatapracura varNanomAM tatkAlIna samAjajIvana pratibiMbita thayuM che. A kRtimAM kavie duhA, roLA, harigIta, Aya, caraNAkula, paddhaDI jevA mAtrAmeLa chaMdo prayojyA che. jyAM chaMdapalaTo Ave che tyAM kavie UthalAnI paddhati paNa prayojI che. bhASAprabhutva e A kRtinuM AkarSaka tattva che. A kavino 'gautamASTaka chaMda jenomAM khUba ja lokapriya banyo che ane gheraghera prAta:kALe gavAto rahyo che. moTA bhAganI kaDIomAM caraNano upADa 'gautama nAme..' Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ema thato hovAthI chaMdogAnane e aMza pUraka - sahAyaka bane che. jemake, gautama nAme nirmaLa kAya, gautama nAme vAdha Aya, gautama jinazAsana zaNagAra, gautama nAme jayajayakAra.' "jIrAulA pArzvanAtha chaMdamAM jIrAulA pArzvanAthano mahimA gavAyo che. anya devo karatAM A devanuM caDiyAtApaNuM dazavivA kavie vIseka kaDImAM thaIne cALIseka daSTAMtonI AkhI mALA rajU karI che. jema ke - jevaDo aMtara bagalA haMsa, tevaDo aMtara kAnaDa kaMsa, jevaDo aMtara rAvaNa rAma, tevaDo aMtara ThAma kuThAma." jevaDo aMtara bAjara kura, tevaDo aMtara kAyara zUra, jevaDo aMtara rANI dAsa, tevaDo aMtara dahIM ne chAza." pachI kavi lakhe che - 'tuM bheTiyo avara devane na namuM, amRta laI AchaNa kima jamuM AkhI racanA copAI chaMdamAM thaI che. A kavino "aMtarikSa pArzvanAtha chaMda aMtarikSa pArzvanAthanI mUrtino uddhava ane enA camatkAranI kathA rajU karatI chaMdaracanA che. kAvyatattvanI daSTie khAsa kazI camatkRti A kRtimAM dekhAtI nathI. sUrya-dIpavAda chaMdamAM kavie sUrya ane dIpaka vaccenA caDiyAtApaNAnA vivAdane chappAnI 30 kaDImAM nirUpyo che. AdIzvara jina chaMda e jude jude nAme oLakhAyelI kRti che. emAM zatruMjaya tIrthanuM stavana che. karmabaMdhane kAraNe asaMkhya bhavapherA pachI sAcA AdIzvara deva prApta thayA che. e devane bhavobhavanA pherA TALavA mATenI yAcanA che. kRtinA AMtaraprAsa dhyAna kheMce che : jaya paDhama jiNesara, ati alavesara, AdIzvara tribhovana dhaNIya, zetruMja sukhakAraNa suNi bhavatAraNa vInataDI sevaka bhaNIya." kRti copAI chaMdamAM cAle che. vacce koI koI kaDI hATakI chaMdamAM paNa prayojAI IzunI soLamI sadInA bIjA dAyakAmAM jaina sAdhukavi sahajasuMdara pAsethI chaMdasvarUpanI eka mahattvanI dIrgharacanA prApta thAya che te guNaratnAkarachaMda (ra.saM.157ra | I.sa.1516). 419 kaDInI, cAra adhikAramAM vibhakta, sthUlibhadrakozAnA viSayavastuvALI kathanAtmaka A kRti vividha chaMdomAM racAI che. chaMdogAna e kavinuM lakSya che ane e mATe kavi sasaMkalpa rahyA che. Aya, beakSarIA, 76 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cheda' nAmaka kAvyaprakAra ane madhyakAlIna gujarAtImAM chaMdaracanAo / 77 reDakI, chappaya, anuSTrapa, aDayala, jaDayala, maDayala, maMDali, sArasI, duhA, tribhaMgI, lIlAvatI, vRddhanArAca, paddhaDI, hATakI, bhujagaprayAta, rasAulI, muttAdAma ema lagabhaga vIseka jeTalA akSarameLa, mAtrAmeLa cAraNI vaparAzavALA chaMdone prayojIne cAraNI chaMdolayanI chaTAmAM kavie A kRtine gAI che ane "chaMda' saMjJAne caritArtha karI che. chaMdogAnanI sAthe, emAM vividha alaMkAro dvArA thayelAM kAvyAtmaka varNano, sthUlibhadra ane kozAnA hRdayabhAvonAM nirUpaNo, kozAnI virahavedanAnuM Alekhana, samagra kRtimAM jovA maLatA aMtyAnuprAsa, zabdAnuprAsa-AMtaprAsa, jhaDajhamaka, lalita komala padAvali, vAjiMtragAnano nAdavaibhava, ravAnusArI zabdAvali - A badhA dvArA A kRti kAvyakalAnI daSTie mahattvanI che. A kRtinI ghaNIbadhI hastaprato upalabdha hovA chatAM, adyApiparyata e apragaTa rahI che. judAjudA chaMdavALI keTalIka kaDIo joIe : lIlAvatI chaMda 'cAlaI camakatauM, ghamaghamayaMtI, ramajhamakaMtau, Thamakatala, rUDau dIsaMtau, mukhi bolatau, hII hIMsaMtau, rIMnaMtaka, lIlA laTakaMtau, kara jhaTakaMtau, kSaNi caTakaMtau, vilakhaMtau, puNavItali paDatau, putra AkhaDatala, na rahaI raDatala, ThaNakaMtau." vRddhanArAja chaMda 'cadaMti mora cittacora hAvabhAva maMDae, juvatti matti rattacitta hatyi nakikha khaMDae, anaMgaraMga aMga aMga koTi vezi dalmae, kaDanma-calma tIra tikakha tikhi timba mukkae' muttAdAma chaMda 'jhabakkaI vIja, cabakkaI cAla, TalakkaI Tola, khalakkaI khAla, bhaDakkaI Dhora, kaDakkaI jhADa, dhaDukkaI meha, phaDakkaI tADa." A sahajasuMdara kavine nAme 14 kaDIno sarasvatI mAtAno cheda pra) maLe che, je hakIkate "guNaratnAkarachaMda-aMtargata sarasvatInI stutinI AraMbhanI 1thI 14 kaDI che. paNa ATalA kAvyAMzanI alaga hastaprata thaI hoI e judI kRti tarIke gaNAIne prakAzita thaI che. "guNaratnAkarachaMdanuM racanA varSa saM.1572 / I.sa.1516 maLatuM hoI A kRtinuM racanAvarSa paNa e ja gaNavuM joIe. A kRtimAM 1thI 5 kaDI Aya chaMdamAM, 6thI 9 kaDI beakSarI AyamAM, Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10thI 13 reDakI chaMdamAM ane 14mI kaDI chappayamAM che. ahIM kavi sarasvatIne anya zaktionA avatAra rUpe varNave che, enI svarUpa-zobhAne prazaMse che ane potAnI upara amRtavANInI kRpA karavA yAcanA kare che. sarasvatInI zobhA varNavatI reDakI chaMdanI eka kaDI juo : 'siri sohaI siMdUra zikhA, rAtA nimmala nakhA, hasaI kamalamukhA, ramali caDaI, kari dharai madhura vINA, vAjaI sarasa jhINA, nAI suguNalINA, gaNi gaI, raNajhaNa) talatAla, suNaI susara DhAla, japaI jAnamAla, rattidigaM. sevau sevau sAra6mAya. harSasAgara nAmanA kavie 11 kaDIno padmAvatIno cheda (ka) (le.I.sa.1575 pahelAM) racyo che. paNa A harSasAgara kayA te nizcita thaI zakatuM nathI. saMskRta bhASAnA prabhAvavALI A racanAmAM jinazAsanadevI padmAvatIdevInI zobhA varNavIne emano mahimA gAvAmAM Avyo che. kRtimAM AvatA AMtaraprAsa, alaMkAro ane layachaTA noMdhapAtra che. ahIM padmAvatIdevInuM varNana vizeSaNa-khacita padAvali yojIne karavAmAM AvyuM che. kRti lIlAvatI chaMdamAM yojAI hovAnuM jaNAya che. A kRtinI padmAvatIdevInI zobhA varNavatI eka kaDI juo : nAsA aNIyAlI adhara pravAlI jIbha rasAlI niradoSI, dADimakaNa detI madhura lavatI jinaguNa yuvatI tAranakhI, jita kinnaravAdI susvaravAdI jinaguNa lAdhI rAgavatI.' A sadInA somasuMdarasUriziSya 36 kaDInA neminAtha samavasaraNa) stavana athavA chaMda pra.) temaja nannasUrie jIrAulA pArzvanAtha chaMda nI racanA karI che. A sadImAM jainetara kavi nAkarano samApracura, stotrazailImAM racAyelo bhavAnI chaMda maLe che. enI jhaDajhamakayukta eka kaDI juo : asura saMhAriNI surahitakAriNI prakaTita rUpa manoharaNA, | bhinna tilaka caraNa zira cAMpita, haratI prANa mahisAsuraNA." 16mI sadI sudhI A chaMdaracanAonuM pramANa pachInI be sadImAM maLatI chaMdaracanAonI tulanAmAM alpa che. have pachI 17-18mAM saikAmAM kavione hAthe moTA bhAganI chaMdaracanAonuM sarjana thAya che. - 17mI sadImAM kavi bhAvavijayano 51 kaDIno aMtarIkSa pArzvanAtha chaMda 78 / sahajasuMdarakata guNaratnAkaracheda Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda' nAmaka kAvyaprakAra ane madhyakAlIna gujarAtImAM chaMdaracanAo / 79 (pra.) maLe che. kRtino AraMbha kavi duhA chaMdathI karI pachI aDayalla, sArasI, hATakI, tribhaMgI, nArAca vagere chaMdomAM viziSTa layachaTAmAM kavie pArzvanAthano mahimA gAyo che. nArAca chaMdanI AMtaprAsa zabdAnuprAsathI khacita eka kaDI juo: suyoti moti yoti the sudaMta paMti dIppae, gulAla lAla uSTa the pravAla mAla chippae, susAsa vAsa vAsa the kapUra pUra bhajjae, ulaMba laMba bAhu the mRNAlanAla lajjae.' samagra kRti enA chaMdovaividhya ane chaMdogAnane kAraNe dhyAnAkarSaka banI che. kavi prItivimale (I.sa.1593-1610 daramiyAna hayAta) 6 kaDIno 'navakAra maMtrano chaMda' (pra.) jhUlaNA chaMdamAM racyo che. emAM navakAramaMtranA smaraNathI maLatAM phaLa darzAvI maMtrano mahimA varNavAyo che. nayaraMga kavie 108 kaDIno 'gautamasvAmIchaMda' racyo che. eka ajJAta kavino 44 kaDIno 'sarasvatIchaMda' (2.saM.1684 [48] ?) maLe che. AraMbhe anuSTupamAM saMskRta zloka che. sarasvatInI stavanA karatI beakSarI AryAnI, caraNAnta prAsasauMdarya jALavatI A kaDI juo : bhagavati bhAvae tujha namijjai, aSTa mahAsiddhi zIghra lahIjjai, maMtra sahita e kavita bhaNijjai, bhaNatAM guNatAM lIla karajjai.' aDayalla chaMdane paNa kavie ahIM prayojyo che. nayapramoda (kha. hIrodayasUriziSya)no A sadInA uttarArdhamAM 13 kaDIno zaMkhezvara pArzvanAtha chaMda' pra.) maLe che. chaMdaracanA sArasI chaMdamAM jhaDajhamakayukta zailImAM thaI che. arabI-phArasI zabdonI pracuratA dhyAna kheMce che. juo : tuMhI mAdara pidara mero, bina birAdara tuM dharA, ajIjI baMdha khalaka terA, bhAgya terA aba khulyA.' kavi bhaktilAbha upAdhyAye 18 kaDIno sImaMdharasvAmI stavana / chaMda'nI racanA karI che. kavi jayacaMdre (pArzvacaMdra-samaracaMdra-rAyacaMdra-vimalacaMdraziSya) pArzvacaMdrasUrinA caritrane nirUpato pArzvacaMdrasUrinA 47 duhA (athavA chaMda)' duhAnI 47 kaDIomAM racyo che. kavi kuzalalAbhe 17 kaDImAM 'navakArachaMda (athavA stotra) (pra.)nI racanA karI che. paMca parameSThIne jemAM namaskAra karavAmAM AvyA che evA navakAramaMtrano mahimA emAM gavAyo che. chaMdanA AraMbhanI 4 kaDIo duhAmAM che. jevI ke sakaLa maMtra zira mukuTamaNi sadguru bhASita sAra, so bhaviyAM mana zuddha zuM nita japIe navakAra.' Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachInI kaDIo hATakI chaMdamAM che. ahIM jaina kathAnakomAM AvatAM zrIpAla rAjA, mayaNAsuMdarI, cArudatta, pAkumAra vagerenAM daSTAMto noMdhIne kavie navakAramahimA Alekhyo che. hATakI chaMdanI eka kaDImAM kavie paMcasaMkhya viSayonI noMdha karI che. paMca parameSThI jJAna ja paMcAha paMca dAna cAritra, paMca sAya, mahAvrata paMcAha paMca sumati samakita paMca pramAdaha viSaya tajo paMca, pALo paMcAcAra." A ja kavie 23 kaDInA goDI pArzvanAtha stavana (athavA Ida)nI racanA karI che. kavie karelA chaMdogAnanI sAthe jhaDajhamakanI camatkRti juo : "asura IMdra nara amara vividha vyaMtara vidyAdhara.' manuSyatara yoni vALA sau surAsurone paNa pArzvanAthanuM nAma japatA varNavI kavie goDI pArzvanAthano mahimA karyo che. vivekacaMdra (bhAnucaMdraziSya)no 27 kaDIno "jIvadayAno cheda (pra) maLe che. jIvadayA jALavavAno dharmabodha ApatI, copAImAM racAyelI A chaMdaracanA che. vAdicaMdra kavie 58 kaDInA kathanAtmaka bharata bAhubali chaMdanI racanA karI che. ANaMdavardhane (khAnA mahimAsAgaraziSya) 9 kaDIno "aMtarIkSa pArzvanAtha chaMda' bhujaMgaprayAtanI cAlamAM racyo che. koI sadhara (zrIdhara) kavino 6 kaDImAM racAyelo tathA bIjo be kaDIno yugala) jagaDUsAha chaMda (le.sa.1670 pahelAM) maLe che. gujarAtI sAhitya koza' khaMDa-1 noMdhe che te pramANe zrAvaka kavi RSabhadAse 32 kaDIno pAlanapurano chaMda pra.) 108 racyo che emAM pAlanapuranA vaNika vaMzonI tathA anya itihAsaprasaMgonI mAhitI apAI che. zrI maMjulAla majamudAre gujarAtI sAhityanAM svarUpo' padyavibhAga)mAM kavi saMghavijaye I.sa.1987mAM adhyala chaMdamAM racelA 42 kaDInA bhAratI / bhagavatI chaMdano ullekha karyo che. A chaMdaracanAmAM 16 vidhAdevI, 24 zAsanadevI, 64 yoginI, navadurgA - badhAMnuM stavana karavAmAM AvyuM che. madhyakALanA jANItA jaina sAdhukavi nayasuMdare 132 kaDInA saMskRta-gujarAtI mizrita zaMkhezvara pArzvanAtha stavana (athavA ida)' pra.)nI racanA karI che. emAM kavi pArzvanAthanAM tIrthonI yAdI rajU karIne emanuM mahimAvarNana kare che ane pArzvanAtha prabhunI ArtabhAve stuti kare che. samayasuMdara upAdhyAye 8 kaDIno kahevAmaMDaNa pAtharvanAtha stavana athavA chaMda' (pra.) toTaka chaMdamAM racyo che. zAMtikuzale 33 kaDInA bhAratI stotra (athavA chaMda athavA ajArI sarasvatI 80 / sahasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda' nAmaka kAvyaprakAra ane madhyakAlIna gujarAtImAM chaMdaracanAo / 81 athavA zArada chaMda' pra.)nI aDayalla chaMdamAM racanA karI che. emAM sarasvatIne judIjudI zaktionA avatArarUpe kavie varNavI che. sarasvatInA sauMdaryanuM ane vastrAbhUSaNanuM varNana AlaMkArika che. ahIM sarasvatInI kRpAyAcanA ane stuti karavAmAM AvI che. kavi gurudAsa RSie 8 kaDIno neminAtha rekhatA chaMda' racyo che. emAM bAvIsamA tIrthaMkara neminAthanI stuti karavAmAM AvI che. 'rekhatA' e phArasI-urdU asaravALI kavitA mATe vaparAya che. kRti apragaTa hovAthI phArasI-urdU asara kevI jhilAI che e kahI zakAtuM nathI. chellI kaDI duhAmAM che : muktisaMga jiu pAiya, Talahi ju sakala kilesa, madanamAna jini khaMDiu, dhyAvo soi jineza.' zrIsAra pAThake 21 kaDIno phlodhI pArzvanAtha stavana athavA chaMdu' (pra.) racyo che. ahIM AraMbhamAM duhA ane pachI bhujaMgI chaMda prayojAyA che. chaMdakRti stutyAtmaka che. guNasAgarasUrie 21 kaDInA zAMtijina vinatirUpa stavana athavA chaMda' (pra.)nI racanA karI che. kRti copAI chaMdamAM che. emAM soLamA tIrthaMkara zAMtinAthe kevaLajJAna prApta karyA pachI caturvidha saMghanI sthApanA karI dezanA ApI, sarva karmano kSaya karI nirvANa pAmyA te vizenI mAhitI apAI che. te agAu zAMtinAthano mahimA varNavAyo che. kavinI bhASAmAM hiMdInI chAMTa jovA maLe che : zAradA mAya namuM zira nAmI, huM guNa gAuM tribhuvana ke svAmI, zAMti zAMti jape saba koI te ghara zAMti sadgha sukha hoI, zAMti japI je kIje kAma, sohi kAma hove abhirAma, zAMti japI je paradeza sadhAve, te kuzaLe kamaLA lei Ave.' 17mI-18mI sadI (pUrvArdha)nA gALAmAM thayelA jJAnavimala - navimale 27 kaDIno covIsa jinezvarano chaMda' racyo che. A kRtinuM chaMdovaividhya ane chaMdogAna cAraNI chaTAmAM thayuM che. copAI, duhA, savaiyA, vRddhanArAca, tribhaMgI Adi chaMdomAM covIse tIrthaMkaronI eka eka kaDImAM stuti karavAmAM AvI che. savaiyAnI eka kaDI juo : ajita jiNaMda dayAla mAla visAla nayana, kRpAla jugaM, anupama gAla, mahAmRga-cAla subhAla sujAnaga bAhu jugaM manuSyameM balIha munisarasiMha abIha nirIha gaye mugati, kahe naya citta dharI bahu bhakti name jinanAtha bhalI .jugatI.' Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18mI sadImAM nayasuMdaraziSyano 32 kaDIno pArzvanAtha chaMda maLe che. kavi jinaharSano 47 kaDIno pArzvanAtha ghaghara nIsANI athavA chaMda) pra.), 37 kaDIne "mahAvIra chaMda', 29 kaDIno gaNezajIno cheda', 22 kaDIno "zrAvaka karaNI sajhAya athavA ida pra.) temaja 47 kaDIno klodhI pArzvanAtha bRhat stavana / Ida pra.) maLe che. emAMthI pArzvanAtha ghaghara nIsAMNI pArzvanAthanI stuti karatI mukhyatayA hiMdI bhASAmAM 47 savaiyAmAM racAyelI kRti che. savaiyAnI eka kaDI juo : sukhasaMpatidAyaka narasuranAyaka paratika pAsa niNaMdA hai, jAMki chabi kAMti anopama upama dIpati jANi jigaMdA hai, mukhajoti jhigAmi jhagamagi jhagamagi punima pUraNa caMdA hai, saba rUpa sarUpa vakhANetta bhUpa so tuMhI traya bhuvaNaMdA hai." mahAvIra chaMdanI aMtima kaDI chappayamAM che. emAM mahAvIrane vividha upamAnothI varNavAyA che. 'tuM suravRkSa samAna tuMhI ja surakuMbha samovaDi, kAmadhenuM kalijuga tuMhI ja suramaNI taDovaDi, tuM dIpatau dIvANa ANa torI ArAdhuM, vaDima caDhAvaNa vaMsa sasa tAharau sarAhuM. dhanadhatra siddhAratha padharA, dhana trisalA uyara IM dharyauM, jinahara jinavara jayau jiNi Atama para uddhayau." "zrAvaka karaNI sajhAya athavA chaMda Akho ja copAi chaMdamAM racAyo che. emAM zrAvakajIvananAM rojiMdAM pavitra kartavyo darzAvavAmAM AvyAM che. e rIte A Akho ja chaMda bodhAtmaka che. copAInI eka kaDI juo : "zrAvaka tuM UThe parabhAta, cyAra ghaDI le pAchalI rAta, manamAM samare zrI navakAra, jima pAme bhayasAyara pAra." labdhirucino 32 kaDIno pArarvanAthano chaMda (ra.saM.1712) pra.) maLe che AkhI kRti toTakanI cAlamAM racAI che. juo : jayajaya jaganAyaka pArijana, praNatAkhilamAnavadeva gata, zaMkhezvaramaMDaNa svAmi jayo, tuma darisana dekhI AnaMda bhayo." sarva bhaya - sarva saMkTavimocana ane riddhi-siddhidAyaka tarIke zaMkhezvara pArzvanAthano mahimA emAM gavAyo che. aMcalagacchanA kavi mohanasAgare paNa 15 kaDImAM pArvanAthajIno cheda (pra.) racyo che. copAImAM racAyelI A kRtimAM kavie vividha sthaLonA pArzvanAthanuM smaraNa 82 / sahasuMdarakRta guNaratnAkarada Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda nAmaka kAvyaprakAra ane madhyakAlIna gujarAtImAM chaMdaracanAo / 83 karyuM che. - kavi rAjazAbhano 28 kaDIno goDI ida (ra.saM.1765 | I.sa.1709) maLe che. raghupatigaNi - rUpavallabhe "goDI chaMda', "karaNI chaMda ane 35 / 36 kaDIno jinadattasUricheda (ra.saM.1839 / I.sa.1783) ApyA che. chaMdasvarUpI laghu racanAomAM udayaratna (tapA. vijayarAjasUrinI paraMparAmAM zivaratnaziSya)no phALo noMdhapAtra che. A kavie 23 kaDIno "zaMkhezvara pArvanAthano zaloko (athavA ida) (ra.saM.1759 / I.sa.1703) (pra.), 11 kaDIno bhIDabhaMjanI pArzvanAtha chaMda pra.), 7 kaDI ane 5 kaDInA be zaMkhezvara pArzvanAtha chaMda (pra.), 8 kaDIno "goDI pArzvanAtha chaMda (pra.), 9 kaDIno gautama svAmIno chaMda (pra.), 11 kaDIno pArzvanAtha chaMda (pra.), 11 kaDIno moharAjA varNana cheda (pra.), 17 kaDIno "soLa satIno chaMda pra.) jevA chaMdo racyA che, jemAM pArzvanAtha viSayaka chaMdonI bahulatA tarata dhyAna kheMce che. - ra3 kaDInA "zaMkhezvara pArzvanAthano zaloko (athavA chaMdomAM zaMkhezvara tIrthanI utpattinA kAraNabhUta kRSNa ane jarAsaMdhanA yuddhane kavie varNavyuM che. ahIM kevaLa kathananirUpaNa che. kavie badhe caraNAnta prAsa jALavyA che. e sivAya koI kAvyaguNa A kRtimAM nathI. eka ja chaMdamAM AkhI kRti racAI che. bhIDabhaMjana pArzvanAtha chaMdanI 11 kaDI toTaka chaMdanI cAlamAM gavAI che. bhIDabhaMjana pArzvanAthanI stuti karatAM kavie saMskRta raNakAvALA caraNAnta prAsa prayojyA che. juo : toTakanI cAla bhIDabhaMjana bhavabhayabhItihara, jayo pAprabha jina prItikara, sevaka manavaMchita siddhipradaM, prabhudarzana koTI game phalade." 7 kaDInA zaMkhezvara pArzvanAtha chaMdamAM kavie anya devadevIonI upAsanA choDIne zaMkhezvara pArzvanAthanI bhakti ekAgra bhAve karavAnuM kahI eno mahimA vividha dAMto ApIne varNavyo che. bhujaMgI chaMdamAM A kRti racAI che. juo : kihAM kAMkaro ne kihAM mera-zaMga ? kihAM kesarI ne kahyuM te kuraMga ? kihAM vizvanAthA kihAM anya devA ? karo eka citte prabhu pAsa-sevA.' 5 kaDIno nAno zaMkhezvara pArzva chaMda jainomAM khUba ja lokapriya che ane ghaNo ja gavAya che. zaMkhezvara pArzvanAtha bhagavAnanI mUrti samakSa prabaLa bhaktibhAve namra yAcanA karatI A stuti che. pUjArIe baMdha karelAM dvAra kholAvavA mATenI Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktakavinI A prArthanA che. jhUlaNA chaMdanI cAlamAM lakhAyelI A kRtinI pahelI kaDI juo : pAsa zaMkhezvarA, sAra kara sevakA, deva kAM evaDI vAra lAge, koDI kara joDI darabAra Age khaDA, ThAkurA cAkurA mAna mAge.' goDI pArzvanAtha chaMdamAM A kavie aneka bhayonA nivAraka evA goDI pArzvanAthano mahimA gAyo che. 'gautamasvAmIno chaMda' paNa jhUlaNAnI cAlamAM gavAyo che. emAM bhagavAna mahAvIranA prathama gaNadhara gautamanA caritrano saMkSipta paricaya ane gautamanI stuti karavAmAM AvyAM che. kyAMka kRtimAMnA AMtaraprAsa noMdhapAtra banyA che. jema ke vasubhUtinaMdana vizvajanavaMdana duritanikaMdana nAma jehanuM.' gautamane mATe ahIM cintAmaNi, surata ane kAmadhenunAM upamAno apAyAM che. 11 kaDIno 'pArzvanAtha chaMda' bhujaMgaprayAtamAM racAyo che. emAM paNa AMtaraprAsa zabdAnuprAsanI pracuratA dhyAna kheMce che; jo ke e kyAMka kRtaka paNa lAge che kharA. juo : krodhAlA bhUpAlA haThAlA karAlA, vaDA thiMga trisiMga mahAsiMdhavAlA, rosAlA dosAlA mosAlA te rUThA, tosAlA posAlA have pAsa tUThA.' udayaratne racelA soLa satIno chaMda'mAM jaina kathAomAM AvatI, pavitra jIvana jIvI gayelI soLa satIono saMkSipta paricaya kavi Ape che. A satIomAM brAhmI, suMdarI, caMdanabALA, dhAriNI, rAjimatI, draupadI, kauzalyA, mRgAvatI, sulasA, sItA, subhadrA, kuMtA, padminI, damayaMtI, puSpacUlA ane prabhAvatIno samAveza thAya che. kavie A racanA ATha ATha mAtrAnI be madhya yatiovALA rucirA chaMdamAM karI jaNAya che. - kavi satInAmasmaraNanI phlazruti jaNAvatAM kahe che 1:0 vIre bhAkhI, zAstra zAkhI, udayaratna bhAkhe mudA e, vahANuM vAtAM, je nara bhaNase, te lahese sukhasaMpadA e.' 'moharAjA varNana chaMda' paNa Akho bhujaMgaprayAta chaMdamAM racavAmAM Avyo che. jemane ApaNe devo, maharSio, mahApuruSo mAnyA che te paNa mohanA phaMdAmAM . kevA phasAyA che tenAM pratyeka kaDImAM alaga alaga dRSTAMto ApIne kavie A chaMdane rasika banAvyo che. kAvyAMte, AvA mohane naSTa karanAra nAthane bhajavA kavino pratibodha che. kRtinI eka kaDI juo : vRMdAvane gopInArI vihArI, kadaMbe caDhayA cIra corI mudira, kubajA bhajI prIti seM mUkI mAjhA.' 84 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda' nAmaka kAvyaprakAra ane madhyakAlIna gujarAtImAM chedaracanAo / 85 - kavi udayane nAme 7 kaDIno goDI pArzvanAtha chaMda' .) che; paNa te kayA udaya te nirNaya thaI zakato nathI. e ja rIte udayavAcakano 7 kaDIno "zrI paMca prabhu ida (pra.) maLe che paNa te udayavAcakane nAme jANItA banelA udayaratnano che ke anya koI udayavAcakano che te spaSTa thatuM nathI. e ja rIte udayane nAme 5 kaDIno bhIDabhaMjana pArzvanAtha chaMda (ra.saM.1778 | I.sa.1722) jhUlaNA chaMdamAM racAyelo maLe che. - kavi mAvajIe 101 kaDIno pArzvanAtha chaMda' (le.saM.1760 pahelAM) racyo che. emAM judAMjudAM gAmonA pArzvanAthanuM varNana che. kRtino AraMbha duhAthI thAya che. aMte chappaya che. kavi jJAnasAgara - udayasAgarasUrie 134 atizayano cheda pra.) nAmanI jJAnAtmaka kRti ApI che. temaja A ja sadInA mahilAbha / mayAcaMde paNa 13 kaDIno 'jinezvaranA 34 atizayano cheda (pra.) racyo che. copAI chaMdanI A racanAmAM prabhunA 34 atizayo - vizeSa lAkSaNikatAo - varNavavAmAM AvyA che. kAMtivijayagaNi premavijayaziSya)no pa1 kaDIno goDI pArzvanAtha chaMda (pra.) duhA, nArAca, bhujaMgI ema vividha chaMdomAM cAraNI layachaTAmAM racAyelo maLe che. zabdAnuprAsa, jhaDajhamaka, saMyuktAkSarI zabdAvali vagere chaMdolayane pUraka bane che. nArAca chaMdanI eka kaDI juo : pravitta kaMtti kIrti ditti satti jutti sohae. apAra sAra rUpa bhAra ArapAra mohae, kalatra suta putra vitta tatra matidAyaka, prabhAti bhakti jutti nitya pUjI pAsa nAyakaM." kavie ahIM sabhiya, saMgrAmabhaya, samudrabhaya, rogabhaya, rAjabhayanAM citrAtmaka Alekhano karI, emAM pArzvanuM nAma kema sukhakArI bane che e darzAvI goDI pArzvanAthano mahimA gAyo che. kavinuM pAMDitya paNa ahIM dhyAna kheMce che. bIjA eka kAMti / kAMtivajaye 24 kaDIno aMbikA chaMda', 15 kaDIno tAvano chedI .) ane 39 kaDIno "goDIjIro cheda' pra) racyA che. A kavi paNa AgaLanA kAMtivijaye racelA goDI pArzvanAtha chaMdanA jevI ja chaTAo dAkhave che ane vividha bhayomAM goDI pArzvanAthanuM nAma kevuM saMkaTanivAraka che te darzAve che. 'tAvano chaMdamAM tAvane AnaMdapura nagaranA ajayapAla rAjAne tyAM janmelA putra tarIke kavi kalpa che. e sAta rUpe enI zakti pragaTAve che. e sAta rUpo eTale ekAMtaro, beyAMtaro, traIyo, cothiyo, zIta, uSNa ane viSama vara. kavi tAvane A rIte varNave che: Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'Avato tharahara kaMpAve, DAhyAne jimatima bahekAve, hIMhAMhuMhuMkAra karAve, pAMsaliyA hADA kakaDAve." rAmavijaye 63 kaDInA goDI pAsa stavana (athavA daI' (ra.saM.1772/ I.sa.1716)nI racanA karI che. aMtima kaDI soraThAmAM che. jitavijaye paNa 25 kaDInA goDI pArzvanAtha jina cheda' pra.)nI bhujaMgI chaMdamAM racanA karI che. A kavie paNa vividha bhayo (sarpa, roga, agni, vAyu AdinI sAme saMkaTamocana goDI pArzvanAthano mahimA gAyo che. jIvaNavijaye (tapA.nA jIvavijayajIziSya) 12 kaDImAM zaMkhezvara pArzvanAtha cheda (ra.I.1742) (pra.)nI pahuDI chaMdamAM racanA karI che. jhaDajhamakayukta hiMgaLI bhASAzailI dhyAna kheMce che. dharmavardhane 29 kaDIno goDI pArvachaMda athavA aSTabhaya nivAraNa chaMda pra.) racyo che. jJAnasAre 133 kaDIno pUrvadizavarNana cheda (ra.saM.185ra / I.sa. 1796)nI racanA karI che. A kRtinI bhASA gujarAtI-hiMdI mizra che. AraMbha jAti tribhaMgIthI karyo che te cheka 132 kaDI sudhI cAle che. chellI kaDI chappayamAM che. kaI meM dekhA deza vizeSA nahi re abakA sabahI meM jiha rUpa na rekhA nArI puruSA phiraphira dekhA nagarImeM. jiha kAMNI cucarI aMdharI badharI laMgarI paMgurI have kAI pUrava mati jAjyo pazcima jAjyau dakSiNa uttara ho bhAI." jJAnasAra kavie saM.1849thI 185ra ema cAra cAturmAsa pUrvadizamAM karyA hatAM. e anubhavane AdhAre emaNe pUrvadiza ane enA janapadane ahIM varNavyo muni megharAje 9 kaDInA zrI zaMkhezvara pArzvanAtha jina cheda' pra.) racyo che. saMskRta raNakAvALI viziSTa layachaTA dAkhavatuM, tribhaMgI chaMdamAM thayeluM gAna dhyAna kheMce che. juo eka kaDI : pavitrAbharaNe tribhuvanasaraNaM mukaTAbharaNe AcaraNe, suravara citacaraNa, zivasukhakaraNa, dAridraharaNa AvaraNa, sukhasaMpattibharaNe, bhavajalataraNa, aghasaMharaNe uddharaNe, go amRtajharaNuM, janamanaharaNa, varaNAvaraNa, AdaraNuM." sarUpacaMda (kha. harSanA ziSya)no hindI-rAjasthAnImAM 'upAdhyAya jayamANikyajI ro cheda (ra.I.sa.1765) pra.) racAyo che. 86 / sahajasuMdakRta guNaratnAkaracheda Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "chaMda nAmaka kAvyaprakAra ane madhyakAlIna gujarAtImAM chaMdaracanAo / 87 kAMtivijaye (darzanavijayaziSya) 32 kaDIno cAra kaSAya cheda (krodhamAnamAyAlobhano cheda') (ra.saM.1835 | I.sa.1779) pra.) racyo che. emAM krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAyo vizenuM nirUpaNa che. kavi bhaktivijayano 29 kaDIno "saruSa cheda athavA sAdhuvaMdanA sajhAya' (ra.saM. 1803 | I.sa.1747) maLe che. lakSmIvallabhe 99 kaDInA "bharata bAhubalI chaMda, 96 kaDInA mahAvIra gautamasvAmI chaMda (le.saM.1741 pahelAM) temaja 46 kaDInA "goDI pArzvanAtha) dezAMtarI chaMda' pra.)nI racanA karI che. 'bharata bAhubalI chaMdamAM RSabhadevanA putro bharata ane bAhubali vacce thayelA yuddhane varNavI pachI aMte bAhubalie karelA saMyama svIkAranI prazasti karAI (goDI pArzvanAtha) dezAMtarI chaMda kavie tribhaMgI chaMdamAM racyo che. pArzvanAtha je dezamAM janmyA te dezanuM AMtaraprAsa ane jhaDajhamakayukta, anunAsikatAnI pracuratAne kAraNe saMskRta raNakAravALI kAvyabAnImAM kavie varNana karyuM che. juo : jihAM jApa japatA dhyAna dharatA solaha vidyA sAdhaMtA, hoI vidyAdharI te naranArI aMbAcArI uDatA." prAcIna chaMda saMgraha' pustakamAM A kRti anukramaNikAmAM vipAsa kavine nAme darzAvAI che te bhUla ja che. A bhUla paMktipATha khoTI rIte besADavAne lIdhe thaI che. koI muni udayasAgare bhIDabhaMjana pArzvanAthano chaMda ) saM.1778 / I.sa.1722mAM racyo che. viveka kavie 15 kaDIno "zrI vIra svAmIno chaMda' (le.saM.1854 pahelAM) (pra.) racyo che. prAcIna chaMda saMgraha' pustakamAM A kRti kavi punyaudayane nAme darzAvAI che. paNa te kartAnAma zaMkAspada jaNAya che. kRtinI aMtima kaDI A pramANe 'punya udaya huo gurU Aja mero, viveke lahyo meM prabhu darzana toro." bhujaMgaprayAtamAM A racanA thaI che. lakSmIkallolano 16 kaDIno "zrI jJAnabodha chaMda' pra.) maLe che. katanI oLakha aspaSTa rahe che. copAInI dareka kaDImAM uttama che." "ThAkura te...", "girUo te..." ema AraMbha karI kavie sAmAnya jJAna-bodha pIrasyAM che. 19mI sadImAM uttamavijaye khuzAlavijayaziSya) zrI pArzvanAtha prabhunA 108 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmano chaMda' (2.saM.1881 / I.sa.1825) pra.) racyo che. A kRti jhUlaNAnI cAlamAM racAI che. jemanI bhaktithI sarve manokAmanA pUrNa thAya che evA pArzvanAthano mahimA gavAyo che. kavi lakhe che : sAca jANI stavyo mana mAhare gamyo, pArzva hRdaye ramyo parama prIte, samIhita siddhi navanidhi pAmyo sahU, mUja thakI jagatamAM koNa jIte.' A uparAMta A kavie 13 kaDIno pArzvanAtha svAmIno chaMda' (2.saM.1880 / I.sa.1824) (pra.) toTaka chaMdamAM racyo che. kRSNavijayaziSyano 56 kaDIno bhRgasuMdarI mAhAtmya garbhita chaMda' (2.saM.1885 / I.sa.1829) maLe che. emAM mRgasuMdarInuM mAhAtmya copAI chaMdamAM gavAyuM che. copAI khAMDaNa pIsaNa cUlakaThAma caitya sAmAyaka jalavizrAma, poDhaNa dhAna vigaya bhojana, e daza ThAmeM karIye jatana.' amRtavijaye 'kaliyugano chaMda' (2.saM.1902 / I.sa.1846) racyo che. A kRti paNa copAI chaMdamAM racAI che, jemAM kaliyuganAM lakSaNo varNavAyAM che. chelle kiva kaliyuganuM A ciratra joIne mohamamatA tyajavAnI zIkha Ape che. kavi rUpano 112 kaDIno goDI pArzvanAtha chaMda' ane 'AbujIno chaMda' prApta thAya che. kavi dIpavijaya kavirAje 5 kaDImAM mANibhadra chaMda' racyo che. (pra.). jainomAM ghaMTAkarNa vIranI jema mANibhadra eka vIra gaNAyA che. ane aihika sukhanI apekSAe emanI upAsanA karavAmAM Ave che. duhAmAM racAyelI A kRtimAM mANibhadra vIrano prabhAva varNavAyo che : tuM hi ciMtAmaNI ratana citrAvela vicAra, mANika sAheba mAhare dolatano dAtAra.' raghunAtha nAmanA jaina sAdhu kavie 16 kaDIno zAMtinAtha svAmIno chaMda' (2.I.sa.1838) (pra.) hiMdI mizra gujarAtImAM racyo che. racanA copAI chaMdamAM thaI che. prAcIna chaMda saMgraha'mAM A kRtinA kavi khuzAlavijayajI hovAnuM jaNAvyuM che. jyAre DaoN. kavina zAha jaina sAhityanI chaMda racanAono paricaya'e lekha pustaka jaina sAhitya samAroha guccha * 4')mAM A chaMdanA kavi khuzAladAsa hovAnuM jaNAve che. paNa gujarAtI sAhitya koza khaMDa-1'mAM A kRti uttamavijaya (khuzAlavijayaziSya)nI darzAvAI che je hakIkata kRtinI aMtima kaDI jotAM sAcI jaNAya che. juo kaDI : 'aDhAra ekAsIe phAlguna mAsIe, bIja ujjvala pakhe chaMda karIyo, guru gautama taNA vijayakhuzAlano, uttame sukha saMpatti varIyo.' 88 / sahajasuMdaraskRta gunnaratnAkarachaMda Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda' nAmaka kAvyaprakAra ane madhyakAlIna gujarAtImAM chaMdaracanAo / 89 kavi kAna (zvetAMbara)no 122 kaDIno "klavadhI pArzvanAthano ida maLe che. A chaMdanI bhASA rAjasthAnI che. kAvyano AraMbha zArdUlavikrIDita chaMdamAM pArzvanAtha bhagavAna ane padmAvatInI stutithI karavAmAM Avyo che. bIjI kaDI "gAhAnI che. trIjI kaDImAM vachUA (vastu) chaMda prayojAyo che. kaDI mAM aDalsa, pathI 43mAM motIdAma, 4thI 48mAM duhA, 49thI 73mAM trATakI jAti, 74mAM kavitta, 75mAM duhA, 76thI 109mAM vRddhanArAca, 110thI 121mAM jAti kesarI ane chellI kaDI 'kalazanI che. Ama A kRtinuM chaMdovaividhya dhyAna kheMcanAruM che. AMtaraprAsa ane varNasagAIyukta eka kaDI juo : jaya vijaya saMpada sAnakAraka dukhanivAraka pAsa jina, paramANaMda ANaMda prema praphullata netra vikasmata pratimatra, nikalaMka niraMjaNa nAtha namo namahuM saraNe prabhu tribhayaNa, jayati jaya pArasanAtha jayo phalavidha adhipati jayati jirNa." lokAgacchanA RSi jemalajIe 26 kaDImAM 'zAMtinAthano chaMdanI racanA karI che. temAM soLamA tIrthaMkara zAMtinAthanAM pAMca kalyANakanI ane emaNe karelI ArAdhanAnI mAhitI apAI che. e rIte zAMtinAthanuM saMkSipta caritra rajU karatI A kRtimAM zAMtidAyaka A tIrthakarano mahimA gavAyo che. kRti toTaka chaMdamAM racAI 'tuma nAma liyA savi kAja sare tuma nAme mugati-mahela maLe tuma nAme zubha bhaMDAra bharo." A sadInI jainetara chaMdaracanAomAM kavi lAlanI 85 kaDInI saM.1834 AsapAsa hiMdImAM lakhAyelI "abhaya ciMtAmaNi' (garbhacetAvaNI ] nAmanI chaMdaracanA maLe che. A kRti duhA chaMdamAM racAI che. "gabhacetAvaNInAM kAvyonI paraMparA heThaLa A kAvyanI racanA thaI hovAnuM jaNAya che. juo : garabhavAsakI trAsa meM rahyo, rahyo Urdhva dasa mAsa, hAtha pAMva suka pyAra hai, dvAra na Ave sAsa." koI jenetara ajJAta kavie A sadImAM 65 kaDIno "vIsahathI mAtAjIno athavA bhavAnIno chaMda racyo che. emAM zaktimAtAno mahimA varNavAyo che. samayanI anizcitatAvALI chaMdaracanAo : bIjI paNa keTalIka chaMdaracanAo che jemano samaya nizcita nathI. emanuM racanAvarSa to prApya na hoya, paNa emanA katano samaya paNa nizcita thaI zakato nathI. ane kyAMka to katanI anya koI Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oLakha paNa spaSTa thatI nathI. DaoN. maMjulAla majamudAre gujarAtI sAhityanAM svarUpo (padyavibhAga)mAM koI mayaNabanma kavinI "mayacheda nAmanI 34 chappAmAM racAyelI, virahane aMte saMbhogazRMgArane varNavatI chaMdaracanAno ullekha karyo che. prAcIna gujarAtI chaMda' pustakamAM jasavijayajIne nAme 12 ane 15 kaDInA be zaMkhezvara pArzvanAtha chaMda (pra.) maLe che. A be chaMdomAMthI 15 kaDIno je chaMda che ene "gujarAtI sAhitya koza khaMDa-1 jasasaubhAgyaziSyane nAme dazavei che. kavino samaya aspaSTa rahe che. prAcIna gujarAtI chaMda' pustakamAM jasavijayajIne nAme 9 kaDIno gautamasvAmIno Ida pra.) jhUlaNA (prabhAtI)nI cAlamAM maLe che. A saMvijaya paNa koNa che ane kayA samayanA che te nakkI thaI zakatuM nathI. ahIM koI rUpacaMdaziSya caMda racita 6 kaDIno gautamasvAmIno chaMda' pri.) che. anukramaNikAmAM A kRtinuM kartutva rUpacaMdane nAme darzAvAyuM che te bhUla che. chellI kaDI A pramANe che : kavi rUpacaMdagaNi kero ziSya, gautama guru praName nizadiza, kahe caMda e samatAgAra, jayo jayo gautama gaNadhAra." kavino samaya aspaSTa rahe che. koI svarUpacaMdrano 21 kaDIno tresaTha zalAkAno cheda' ) A pustakamAM graMthastha che paNa kavinI oLakha ane samaya aspaSTa rahe che. A chaMdamAM 24 tIrthakara, 12 cakravartI, 9 vAsudeva, 9 baladeva ane 9 prativAsudeva ema maLI 63 zalAkAnuM smaraNa karavAmAM AvyuM che. kRti copAI chaMdamAM cAI che. udayakuzala (sukhakuzalaziSya) kavie 27 kaDInA "zrI mANibhadrajIno chaMda (pra.)nI racanA karI che. samaya anizcita che. A racanA duhA ane aDayalla chaMdamAM thaI che. emAM mANibhadravIranuM saMkSipta caritra rajU karIne emano mahimA gAvAmAM Avyo che. e ja rIte zivakIrti racita 9 kaDIno zrI maNibhadrajIno chaMda (pra.) maLe che. samaya aspaSTa che. kRti toTaka chaMdamAM gavAI che. kavi lalitasAgararacita 63 kaDIno ane 31 kaDIno ema be zanizcarano chaMda. pra.) maLe che. kavinI oLakha ane kRtisamaya anizcita che. 93 kaDIvALI racanA copAInI dezImAM gavAI che. emAM sahune raMjADatA zaninI ane ene vazamAM ANatA vikramarAjAnI sIdhesIdhI kathA kahevAI che. kAvya tarIke taddana sAmAnya che. 31 kaDIno zanizcara chaMda e koI alaga racanA nathI jaNAtI, paNa 63 kaDIvALI racanAno saMkSepa ja che. keTalIka kaDIo to baMne racanAomAM sarakhI ja che. prAcIna 90 | sahajasuMdarakRta guNaratnAkarada Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda nAmaka kAvyaprakAra ane madhyakAlIna gujarAtImAM chaMdaracanAo / 91 chaMda saMgraha' pustakamAM 16 kaDIno eka trIjo "zanizcara chaMda pra.) paNa maLe che, paNa kata aMge kazI mAhitI ja nathI, katanAma paNa nathI. kaliyugamAM zani kevuM potAnuM dhAryuM karI zake che e varNavIne kavi eno mahimA gAya che. ahIM, 42 kaDIno "zrI sarasvatI mAtAno cheda pra.) aDiyala chaMdamAM racAyelo maLe che paNa katanAma nathI. samaya anizcita che. A chaMdamAM sarasvatIdevInuM AlaMkArika varNana ane mahimAgAna thayuM che. zIlamunie 65 kaDIno "zaMkhezvara pArzvanAtha chaMda (pra.) racyo che. katanI oLakha ane kRtisamaya aspaSTa rahe che. A chaMdanI AraMbhanI 11 kaDIo duhAmAM che. bAkInI kaDIo rasAvaLI chaMdamAM prayojAI jaNAya che. judAMjudAM sthaLonA pArzvanAthanI nAmAvali sAthe zaMkhezvara pArzvanAthano mahimA gAyo che. 24 kaDIno paMcAMgulIdevI chaMda pra.) maLe che. paNa ahIM katanAma ke kRti samaya nathI. A kRti hATakI rahaTTA) chaMdamAM racAI hovAnuM jaNAya che. emAM paMcAMgulIdevInI zobhAnuM varNana karI kavie devIno mahimA gAyo che. - kavi haMsano 11 kaDIno saMbhavajina vijJapti chaMda pra.) maLe che. paNa kavinI oLakha ane kRtisamaya aspaSTa che. | tilaka kavino 9 kaDIno tribhaMgI chaMdamAM "zrI mahAvIra jina. chaMda pra.), dharmasiMha munino 5 kaDIno copAImAM "mahAvIra svAmIno chaMda pra.), 7 kaDIno covIsa jinavarano chaMda pra.), 7 kaDIno copAImAM "pAMsaDiyA yaMtrano chaMda (pra.) maLe che. paNa kavinI oLakha ane kRtionA samaya aspaSTa rahe che. ahIM, koI uttama kavino 9 kaDIno toTaka chaMdamAM 'zikhAmaNano chaMda (pra.) maLe che. ahIM nemavAcaka kavino 4 kaDIno zaMkhezvara pArzvanAthano chaMda pra) maLe che. harSasAgarano 97 kaDIno "sudarzana zreSThi chaMda maLe che. paNa kyA harSasAgara kavi te nizcita nathI. kRtino samaya paNa aspaSTa rahe che. cAraNI ane rAjasthAnI sAhityamAM keTalIka chaMdaracanAo : cAraNI sAhityamAM saM.1651 | I.sa.1595 AsapAsa cAraNa sUko nAgarAjota kRta "rAja jetasIno chaMda nAme eka chaMdaracanA maLe che. humAyUna bAdazAhanA bAMdhava kAmarAne bikAnera para AkramaNa karyuM. rAva jetasIe vizvAsu senApatione gaDhamAM rAkhI madharAte zatruo para chApo mAryo. mogaloe jetasIne hAthe hAra khAdhI. A viSayavastunuM prauDha ane tejasvI vANImAM Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavie katimAM Alekhana karyuM che. padvarI jevA cAraNa chaMdo emAM prayojAyA che.' vikrU mehAe 16mI sadInA uttarArdhamAM keTalIka racanAo karI che temAM pAbujI. Raa chedI, bhATI somasI ratanAvata ro chedA, 'karaNIjI rA cheda Adi chaMdaracanAo che. 19mI sadInA uttarArdha ane 17mI sadInA prAraMbhanA kaviomAMnA eka jADA mehaDUe sAdUla paramAra ro IdanI racanA karI che. kesodAse caMda mahAdevajI ro ke zaMkara chaMda) ane chaMdazrI gorakhanAtha' jevI kRtio ApI che. A badhI chaMdaracanAonuM viSayanI daSTie vargIkaraNa karatAM jaNAya che ke A racanAo (1) kathanAtmaka (2) stutyAtmaka (3) aitihAsika ane (4) jJAnAtmaka - bodhAtmaka che. (1) kathanAtmaka chaMdomAM bAvIsamA tIrthaMkara neminAtha, kAmavijetA jaina sAdhu sthUlibhadraRSabhadevanA putro bharata-bAhubali, mRgasuMdarI, sudarzana zreSThI AdinAM kathAnakone nirUpatA chaMdono samAveza thAya che. kavi udayaratnano zaMkhezvara pArzvanAthano saloko athavA chaMda zaMkhezvara tIrthanI utpattinA kAraNabhUta kRSNa-jarAsaMdhanA yuddhanI ghaTanAne nirUpe che. to zanizcarano chaMda lalitasAgarakRta)mAM sahune raMjADatA zaninI ane ene vazamAM ANatA vikramarAjAnI kathA rajU karAI che. kyAreka tRtyAtmaka chaMdomAM paNa iSTadeva-devInI stuti-prazasti ke mahimAgAna karatAM agAu temanuM caritra paNa saMkSepamAM kahevAmAM AvyuM hoya che. jemake, RSi jemalajIracita "zAMtinAthano chaMdamAM 19mA tIrthaMkara zAMtinAthano mahimA gavAyAnI sAthe emanuM saMkSipta caritra paNa rajU karavAmAM AvyuM che. () chaMdaracanAomAM sauthI vadhu racanAo stuti-prazatinI maLe che. sauthI vizeSa chaMdo 23mA tIrthaMkara pArzvanAthanI stutinA che. judAM judAM sthAnoe pArzvanAthajInI mUrti pratiSThita thavAne kAraNe temaja anya mahimAne kAraNe pArzvanAtha aneka nAmabhede oLakhAyA che. jemake, zaMkhezvara pArzvanAtha, goDI pArzvanAtha, aMtarIkSa pArzvanAtha, jIrAulA pArzvanAtha, mahevAmaMDaNa pArzvanAtha, phlodhi pArzvanAtha, bhIDabhaMjana pArzvanAtha. A badhA ja pArzvanAthanI stuti karatA chaMdo maLe che. emAMye sauthI vizeSa goDI pArzvanAtha ane zaMkhezvara pArzvanAthanA chaMdo racAyA hovAnuM jaNAya che. pArzvanAtha aSTabhayanivAraka gaNAyA hovAne kAraNe paNa A viSayanA stutyAtmaka chaMdo vadhAre prApta thAya che. 1, pustaka : "cAraNo ane cAraNI sAhitya', le. jhaveracaMda meghANI. 2. pustaka : rAjasthAnI sAhityanA itihAsanI rUparekhA', le. hIrAlAla mAhezvarI, anu. upendra paMDyA. 92 / sahajasuMdakRta guNaratnAkarachaMda Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda' nAmaka kAvyaprakAra ane madhyakAlIna gujarAtImAM chaMdaracanAo / 93 A uparAMta 22mA tIrthaMkara neminAtha, Adi tIrthaMkara RSabhadeva, 24mA tIrthaMkara mahAvIrasvAmI, 16mA tIrthaMkara zAMtinAtha, 3jA tIrthaMkara saMbhavanAtha, viharamAna jinezvara sImaMdharasvAmI vagere tIrthaMkaronI stutinA chaMdo maLe che. uparAMta eka ja chaMdaracanAmAM covIse tIrthaMkaronI stuti sAMkaLI levAmAM AvI hoya evI chaMdaracanA paNa maLe che. mahAvIrasvAmInA mukhya gaNadhara gautamasvAmInI stutinA chaMdo ThIkaThIka saMkhyAmAM lakhAyA che. sarasvatI, aMbikA, bhavAnI / vIsahathA mAtAjI, jinazAsanadevI padmAvatI Adi devIonI stutinA, sthUlibhadra jevA caudapUrvadhara sAdhunI stutinA, soLa satIonI stutinA, mANibhadra vIranI stutinA chaMdo racAyA che. (3) aitihAsika viSayavastuvALA chaMdomAM IDaranA rAva raNamalla ane muslima sUbA jhapharakhAnanA sainya vacce IDaranI taLeTImAM khelAyelA yuddhaprasaMgane varNavato jaineta2 kavi zrIdhara vyAsano 'raNamalla chaMda', jaina sAdhu pArzvacaMdra temaja jinadattasUrinAM caritro rajU karatA pArzvacaMdrasUrinA 47 duhA athavA chaMda' ane 'jinadattasUrichaMda', kacchanA zreSThI jagaDUzAhanI saM. 1315nA duSkALa samayanI dAnavIratA varNavato jagaDUsAha chaMda', Abu vizenI mAhitI arpato 'AbujIno chaMda', pArzvanAtha je dezamAM janmyA te dezanuM varNana karato '(goDI pArzvanAtha) dezAMtarI chaMda" temaja "pUrvadeza varNana chaMda' vagere chaMdono samAveza thAya che. (jI zAnAtmaka - bodhAtmaka chaMdomAM zrAvaka karaNI vize, karaNI vize, 34 atizayo vize, kaliyuga vize, krodha-mAna-mAyA-lobha e cAra kaSAyo vize, satpuruSanAM lakSaNo vize, abhaya ciMtAmaNi - garbha cetAvaNI vizenA chaMdo uparAMta moharAjA varNana chaMda', 'tAvano chaMda', 'navakAra chaMda', 'jIvadayAno chaMda', 'jJAnabodhano chaMda', 'zikhAmaNano chaMda' vagere chaMdono samAveza thAya che. nAnI-moTI chaMdaracanAomAM thayelI chaMdaprayukti vize vicAratAM A chaMdaracanAo be bhAgamAM vaheMcAya che. (1) chaMdovaividhya dharAvatI chaMdaracanAo : chaMdovaividhyavALI keTalIka mahattvanI chaMdaracanAomAM raNamallachaMda', 'saptazatIchaMda', 'raMgaratnAkara neminAtha chaMda', 'guNaratnAkara chaMda', bhAvavijayano 'aMtarIkSa pArzvanAtha chaMda', jJAnavimala navimalano covIsa jinezvarano chaMda', kAMtivijayagaNino goDI pArzvanAtha chaMda', kavi kAna (zvetAMbara)no 'phalavardhI pArzvanAthano chaMda' vagereno samAveza thAya che. (2) saLaMga chaMdavALI racanAo : upara darzAvyA sivAyanI racanAo sAmAnyata: koI saLaMga chaMdamAM racAyelI kRtio che. khAsa karIne laghukRtio koI Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka saLaMga chaMdamAM racAyelI maLe che. lAvaNyasamayano gautamASTaka chaMda ane jIrAulA pArzvanAtha chaMda copAImAM, "sUryadIpavAdachaMda chappAmAM, nayapramodano "zaMkhezvara pArzvanAtha chaMda' sArasImAM, jayacaMdrano pArvacaMdrasUrinA 47 duhA (athavA chaMda) duhAmAM, samayasuMdarano "mahevAmaMDaNa pArzvanAtha stavana athavA chaMda' toTakamAM, zAMtikuzalano "bhAratI stotra (athavA zAradA chaMda) aDayalsamAM, jinaharSano pArzvanAtha ghaghara nisANI chaMda savaiyAmAM ane "zrAvaka karaNI sajhAya athavA chaMda copAImAM, udayaratnano gautamasvAmIno chaMda jhUlaNAmAM, 11 kaDIno pArzvanAthano chaMda ane "moharAjA varNanachaMda bhujaMgaprayAtamAM, lakSmIvallabhano "(goDI pArzvanAtha) dezAMtarI chaMda tribhaMgImAM, uttamavijayano "pArzvanAtha prabhunA 108 nAmano chaMda jhUlaNAmAM racAyelA che. saLaMga chaMdavALI racanAomAM paNa kavi AraMbhe ISTadeva-devInI stuti karatI kaDI zloka rUpe ke duhAmAM race che. to aMtima kaDI - "kalaza' chappayamAM hovAnuM vizeSa jaNAyuM che. A badhI racanAomAM chaMdanA baMdhAraNane custa rIte vaLagI rahevAne badale emAM chUTachATa laIne kavi e chaMdanI cAlamAM paNa racanA kare che. akSarasaMkhyA, gaNa, mAtrA, tAla, yamaka, prAsa ema kavi kevI chUTachATa le che enA para te chaMdanI cAla - cAlino AdhAra rahe che. to kyAreka kavi navAM pAdapUrako paNa umere che. paNa A badhuM kavi eNe racelI kRtinA chaMdogAnane - chaMda dvArA sadhAtA geyatattvane puSTi ApavA mATe kare che. chaMdogAna e A chaMdaracanAonuM eka mANavA jevuM tattva che. 94 / sahasuMdarakata guNaratnAkara Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 'guNaratnAkarachaMda"nI samIkSA 'guNaratnAkarachaMda' e jaina sAdhuvi sahajasuMdaranI saM.1572 / I.sa.1516mAM eTale ke AjathI barAbara 481 varSa pahelAM racAyelI madhyakAlIna gujarAtInI dIrgha kRti che. kavi sahajasuMda2e nAnImoTI thaIne pacIseka racanAo karI che. (jeno paricaya ApaNe AgaLa 'kiva sahajasuMdara ane emanuM sAhityasarjana' viSayaka abhyAsamAM karyo.) paNa 'guNaratnAkarachaMda' A kavinI zreSTha racanA che. ane jyAM sudhI A racanA apragaTa che tyAM sudhI sahajasuMdara paNa apragaTa jevA ja che ema kahevAmAM vAMdho nathI. A kRtinA zIrSakamAM jeno saMketa che te pramANe A kRti judAjudA chaMdomAM racAyelI che. e chaMdomAM cAraNI paraMparAnA chaMdono paNa samAveza thato hoI kRti mukhyatve cAraNI chaMdolayanI chaTAmAM gavAya evI banI che. cheka I.sa.1398mAM 'raNamallachaMda' jevI racanAthI mAMDI madhyakALanA vividha tabakkAomAM je nAnImoTI chaMdaracanAonI eka paraMparA UbhI thaI hatI temAM chaMdasvarUpanI eka racanA lekhe 'guNaratnAkarachaMda' paNa mokharAnuM sthAna dharAve evI kRti che. A kRti cAra adhikAramAM vibhakta ane 419 kaDInI banelI che. jaina samAjamAM suprasiddha sAdhu sthUlibhadra ane kozAnuM ciratra AlekhatI A eka dIrgha kathanAtmaka kRti che. A kRtinuM aparanAma sthUlabhadrachaMda' ema paNa maLe che, paNa mukhyatve saghaLI hastapratomAM e 'guNaratnAkarachaMda'ne nAme ja oLakhAI che. kAvyanAyaka sthUlibhadrane ahIM guNonA ratnAkara kahyA che. mukhyatve pAMca muddAone dhyAnamAM rAkhIne A kRtinI samIkSA karavAno ahIM upakrama che : 1. A kRti sthUlibhadranI ciratrakathA rajU karatI kathanAtmaka racanA che, paNa kathana e kavinuM gauNa lakSya rahyuM che. 2. kathana nahIM, varNana ahIM vizeSa dhyAna kheMce che. 3. kRtinA bahiraMganI mAvajata e A kRtino savizeSa AsvAdya aMza rahyo che. 4. chaMda' saMjJAne sArthaka karatI A racanA che. 5. kRtimAM kavinAM pAMDitya ane bahuzrutatva jovA maLe che. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNaratnAkarachaMda' sthUlibhadranI caritrakathA rajU karatI dIrgha kathanAtmaka kRti hoI emAM kathana kharuM, paNa kathana e kavinuM gauNa lakSya rahyuM che. A muddo sthApita karavA mATe sauprathama ApaNe kaDIvAra kRtinuM vastuvizleSaNa karIe. pahelo adhikAra 1-14 sarasvatInI stuti. 15-20 sthUlibhadranA guNavarNana mATe devI pAse mati-vANIyAcanA. 21-40 sthUlibhadra-guNaprazasti. 41-45 nemikathAnaka karatAM sthUlibhadrakathAnakanuM caDiyAtApaNuM. 46-58 pADalapura nagaranuM varNana. 59-60 naMdarAjA-paricaya. 61-68 zakaTAla-lAchaladevIne ghera putrajanma. bIjo adhikAra 1-3 zAradAstuti. 4-15 sthUlibhadra-janmamahotsavavarNana - nAmakaraNa. 16-22 sthUlibhadranA zaizavanuM, ucheranuM, mAtApitAnA vAtsalyanuM varNana. 23 sthUlibhadrano vidyAbhyAsa. 24-35 sthUlibhadranA yauvanasaMkramaNanuM varNana. 36-38 sthUlibhadranI rAjasavArInuM varNana. 39-48 sthUlibhadrano vanavihAra. 49-51 sthUlibhadrane potAne tyAM AvatA jANI kozAnA manoratho. 52-59 sthUlibhadranA svAgata ane darzana pachI kozAnA manobhAvo. 60-61 akkAnI salAha sAme kozAno anurAgabharyo pratyuttara. 62-75 rUpasauMdarya, zRMgAra sajAvaTa ane gAna-vAdana-nartana Adi kalAnaipuNya dvArA sthUlibhadrane rIjhavavAnA kozAnA prayAsonuM varNana. 79-83 vezyAcaritra vize sthUlibhadranA udgAro. 84-101 kozAnA vaLatA uttaramAM akulIna strInA AcAro vize rajUAta. 102-108 sthUlibhadra pratyenI prItimAM kozAnI nizcalatA ane sthUlibhadrane ijana. 109-111 kozAnA AvAsanuM varNana. 112-160 sthUlibhadra ane kozAnA bhogavilAsa ane raMgarAganuM varNana: 99 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkaracheda Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNaratnAkaraidanI samIkSA / 97 trIjo adhikAra 1-4 trIjA adhikArano prastAva ane sarasvatI pAse vANIyAcanA. 5-13 sthUlibhadranA bhogavilAsa daramiyAna pitAnI hatyAnuM saMkSipta kathAnaka. 14-17 rAjyanuM teDuM laIne zrIyakanuM Agamana ane moTA bhAIne salAha. 18-20 sthUlibhadranuM manoddha. 21-26 na javA mATe kozAnI vinaMtI - kAkalUdI. 27-28 kozAne samajAvIne sthUlibhadranuM prayANa. 29-30 rAjasabhAmAM sthUlibhadranuM Agamana; rAjAno maMtrIpada mATe prastAva. 31-45 sthUlibhadrano AMtaravimarza rAjakhaTapaTa ane strI-Asakti pratye dhikkArabhAva.. 46-49 jJAnaprakAza. vairAgya mATeno nirNaya. 50-para rAjAne vicAranirNayanI jANa. sau rAjapuruSono Thapako. 5378 sthUlibhadranA saMyama svIkAranI vAta sAMbhaLI kozAnA hRdayabhAvo virahavedanAnuM nirUpaNa. 79-81 sthUlibhadranAM vadhAmaNAM. guru pAse sthUlibhadrano zAstrAbhyAsa. 82-92 AgAmI cAtumasa kozAne tyAM gALavA sthUlibhadrano nirNaya. cetavaNI sAthe guruno Adeza. sthUlibhadranuM kozAne tyAM Agamana. 94-96 kozAno AnaMda. sthUlibhadrano judA ja khyAla AdarasatkAra. 97-98 cAtumasa-mukAma mATe sthUlibhadranI mAgaNI ane svIkAra. 99-104 AnaMdamahotsavanI taiyArInuM varNana. cotho adhikAra cothA adhikArano prastAva 2-9 kozAnA sthUlibhadrane rIjhavavAnA prayAsonuM varNana. kozAno upAlaMbha. 10-51 sthUlibhadrano kozAne pratibodha. te aMtargata garbhavikAsanI prakriyA, garbhastha jIvanI vedanA, narakanAM duHkho, paramAdhAmIonA julmo, moTA duzmana samI viSayavAsanA, jarjarita vRddhatva vagere vizenuM varNanAtmaka nirUpaNa. 52-60 sthUlibhadranI zikhAmaNano svIkAra, paNa dIkSApAlana mATenI kozAnI lAcArI. aMte samyaktathI raMgAIne kozAnuM zuddha zrAvakavratanuM pAlana. sthUlibhadranuM guru pAse pratyArAmana. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 guru dvArA sthUlibhadrano anya munio karatAM vizeSa Adara. 63-65 anya munione sthUlibhadranI IrSyA. 66-81 siMhaguphAvAsI muninuM kathAnaka. 82-87 sthUlibhadraguNaprazasti, phalazruti, racanAvarSa-kavinAma Adi. uparyukta vastuvizleSaNamAM joI zakAze ke moTA bhAganI kaDIo varNano ane pAtronA manobhAvo - hRdayabhAvonAM nirUpaNomAM rokAyelI che. pahelA adhikAranI 21thI 40 kaDIomAM sthUlibhadranI guNaprazastimAM emanA jIvananA keTalAka prasaMgonA kevaLa alapajhalapa ullekho ja kavie karyA che. mitra dhanadevane sukhI karyAnA, kuTuMbane saMyamamArga dekhADyAnA, potAnI bahenone siMharUpa darzAvyAnA temaja rathavAhanA kathAnakanA ahIM mAtra ullekho ja che. sthUlibhadranA caritranI anyathA jANakArI na hoya to kevaLa A prasaMgolekhathI te-te kathAprasaMgono paryApta paricaya pAmI zakAya nahIM. naMdarAjA, zakaTAla maMtrI, lAchalade ane zrIyakanA nirdezo traNeka kaDImAM kavie karyA che. sthUlibhadranA janmaprasaMga AgaLa kavi pahelo adhikAra pUro kare che. bIjA adhikAramAM paNa kavi kathAnA pAtaLA dora upara eka pachI eka AvatAM varNanomAM ja kRtine AgaLa vadhAre che. sthUlibhadranA kozAne tyAM AgamanathI mAMDI bIjA adhikAranA aMta sudhIno badho ja bhAga (kaDI parathI 160) sthUlibhadra-kozA vaccenA saMvAdo, kozAnA sthUlibhadrane rIjhavavAnA prayAso ane sthUlibhadrakozAnA bhogavilAsa ane raMgarAganAM varNanomAM ja rokAyo che. trIjA adhikAranA AraMbhamAM rAjakhaTapaTane kAraNe pitA zakaTAlanA apamRtyunA prasaMgane kavie ati saMkSepamAM Alekhyo che. vararuci paMDitanI zakaTAla pratyenI dveSavRttino Akho kisso sthUlibhadracaritranA AdhAragraMthomAM maLe che, te ahIM ati saMkSepane kAraNe Upasyo ja nathI. sthUlibhadranA manoddhaddha ane parivartananI eka bhUmikA pUrI pADavA pUrato je eno ahIM alpanirdeza thayo che. - A adhikAramAM sthUlibhadrano saMyama svIkAra ane kozAne tyAM cAturmAsa gALavA mATe emaNe guruno mAgelo Adeza - A be mahattvanA banAvono AdhAra laIne sthUlibhadranA manojagatane, emanA daDha saMkalpane, sthUlibhadranA sAdhuvezanI jANa thatAM kozAnI hRdayavyathA ane virahavedanAne kAvyAtmaka rIte varNavavAmAM ja kavie vizeSa rasa dAkhavyo che. cothA adhikAranI 87 kaDIomAMthI 65 kaDI sudhIno bhAga kozAne tyAM AvelA sthUlibhadra kozAne upadezavacanothI pratibodha pamADI emAM ja rokAyelo 98 / sahajasuMdarakata guNaratnAkaracheda Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'guNaratnAkarachaMda'nI samIkSA / 99 che. te pachI, IrSyAvRttithI prerAI guruno sthUlibhadrane maLyo tevo ja Adara pAmavA kozAne tyAM cAturmAsa gALavA tatpara banelA siMhaguphAvAsI muninuM kathAnaka Ave che. paNa tene kavie mAtra paMdareka kaDImAM ja sameTyuM che. 75mI kaDImAM to muni ratnakaMbala levA nepALa deza pahoMce ne pachInI 76mI kaDImAM to pravAsa kheDI kozAne tyAM parata Ave eTalI tvarAe vAta karI che. eTale joI zakAze ke jyAM kathana karavuM che tyAM kavie jhaDapa rAkhI che ne saMkSepa karyo che; jyAre varNano - bhAvanirUpaNomAM mana mUkIne jANe varasyA che, vistaryA che. jo kavino mukhya rasa kathAkathanano ja rahyo hota to AdhAragraMthomAM maLatA sthUlibhadracaritranA anya ghaNA prasaMgone vistArathI rajU karIne kRtine kevaLa kathAkathanathI ja hajI vadhu daLadAra karI zakyA hota. paNa kathana e kavinuM gauNa lakSya rahyuM ane sthUlibhadra-kozAnA saMbaMdhonA mukhya vastuphtaka upara ja kavie kAvyasarjananuM lakSa rAkhyuM che. * AdhAragraMthomAM maLatA sthUlibhadracaritrano guNaratnAkarachaMdamAM viniyoga : A zodhanabaMdhamAM, A agAu, AdhArasrota graMthomAM maLatAM sthUlibhadrakathAnakono AdhAra laIne saMkalita kathAnaka rajU karyuM che. tyAM judAjudA graMthomAM A kathAprasaMgonI vyAvartakatA paNa je-te sthAne darzAvI che. ahIM, 'guNaratnAkarachaMda'mAM e kathAnakono kevoka viniyoga thayo che tenI thoDIka tulanA karIzuM. ahIM pADalapura (pATaliputra) nagara, naMdarAjA, eno maMtrI zakaTAla, zakaTAlanI nAgara brAhmaNanI jJAti, zakaTAlanI patnI lAchaladevI, sthUlibhadra ane zrIyaka e be putro ane sAta putrIonA ullekho mULa kathAnaka pramANenA che. sthUlibhadrano janmamahotsava, sthUlibhadranuM zaizava, bALauchera, mAtApitAnuM vAtsalya vagerenAM varNano kavie karyAM che. mULa kathAnakamAM AvAM vistRta varNanono AdhAra nathI. 'u.mA.'mAM yuvAna banelo ane mitrothI vIMTaLAyelo sthUlibhadra vanapradezamAM vihAra karIne pAchA pharatAM kozA nAmanI vezyAnI najare caDhyo ane kozA enA rUpathI mugdha thaI e kathAnakano AdhAra laI kavie ahIM sthUlibhadranI rAjasavArI, vanadarzana, vanavihAranAM varNano pachI, kozAnA nivAse sthUlibhadra AvyA e prakAranuM nirUpaNa karyuM che. 'u.mA.'mAM kozAe sthUlibhadranuM citta caturAIthI vaza karyuM e prasaMgano AdhAra laI sthUlibhadra-kozA-milanane khUba ja vistArIne rajU karyuM che. kozA sthUlibhadrane joI kevA abhilASa kare che, prItibhAva anubhave che, rUpasauMdarya, hAvabhAva ane kalAnaipuNya dvArA sthUlibhadrane rIjhave che, kozAne sthUlibhadra vezyAcaritra saMbhaLAve che, enA javAbamAM kozA akulIna gRhiNInAM lakSaNo varNave che e badhI Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavinI sarajata che. sthUlibhadra kozAne tyAM bAra varSa bhogavilAsamAM rata rahyA ane sADAbAra karoDa sonAmahora jeTalo dravyavyaya karyo e prasaMgane u.mA.'no AdhAra che. vararuci paMDitanI dveSavRttinuM kathAnaka 'zI.", 'bha.bA.vR.', 'yo.' Adi graMthomAM vIgate Ave che. emAMthI ahIM ekalasaMthI vidyA jANatI putrIoe paMDitane bhoMTho pADyo e prasaMga, potAno mahimA darzAvavA gaMgAtaTe prapaMca karIne varica gaMgAnA jaLamAMthI roje dhana meLavato e prasaMga, zakaTAla viruddha duho lakhI eno gheraghera prasAra karAvI vararRcie rAjAnI apratyakSa kAnabhaMbheraNI karI e prasaMga, naMdarAjA gusse thatAM zrIyake pitAnI hatyA karI. e prasaMga tathA maMtrIpadano prastAva thatAM sthUlibhadrane rAjAnuM teDuM gayuM e badhA kathAprasaMgo sAteka kaDImAM ja atisaMkSepamAM sthUlibhadra-kozAnA kathAnakanI bhUmikArUpe mAtra nirdezAyA ja che. paNa pitA zakaTAle jAte ja viSapAna karI lIdhuM ane AkhA kuTuMbane rAjAnA kopamAMthI ugArI levA mATe ja putra zrIyakane rAjasabhAmAM potAnI hatyA karavA samajAvyo evA mULa kathAnakamAM AvatA prasaMgano koI nirdeza ahIM maLato nathI. A prasaMgakathana vinA, ahIM, tava sirIi mAryau pitA' - zrIyake tyAre pitAnI hatyA karI - e prasaMganI mArmikatA agrAhya rahe che. ane zrIyakanA pAtra vize gerasamajabharyo praznArtha Ubho karI zake ema che. 'u.mA.'mAM naMdarAjAe sthUlibhadrane bolAvavA sevako mokalyAno ullekha che, jyAre ahIM, zrIyaka jAte moTA bhAIne bolAvavA jAya che. paNa A pheraphArathI sthUlibhadranA manosaMgharSane sAro uThAva maLyo che. kemake eka tarapha kozAnI prIti ane bIjI tarapha laghubAMdhava zrIyakanI rAjya ane kuTuMba pratyenI pharajone preratI zikhAmaNa e be pirabaLo sakSama banyAM che. sthUlibhadranuM rAjasabhAmAM gamana, rAjAe maMtrIpadano karelo prastAva ane vicArIne pote nirNaya leze evo sthUlibhadrano javAba - e prasaMgo 'u.mA.'ne anusare che. mULamAM paNa sthUlibhadra ekAMte jaI AMtaravimarza kare che, ahIM paNa, kavie rAjA, rAjyataMtra, viSayAsakti, strImAM Asakti vagere vize UMDuM vicAratA sthUlibhadrane nirUpyA che. zAsanadevIe ApelA sAdhuvezane dhAraNa karI, kezaloca karI sthUlibhadra rAjasabhAmAM AvyA te prasaMga paNa 'u.mA.'nA kathAnakane anusarato che. 'yo.', 'u.su.pR.' rAjasabhAmAMthI pAchA pharatA sthUlibhadra kozAne tyAM pAchA to nathI jatAne evI khAtarI rAjAe karAvI ema kahe che. ahIM kavi yo.' ane 'u.su.pR.'nA A prasaMgane anusaryA nathI. sthUlibhadra, pachI, saMbhUtivijaya pAse cAritrya grahaNa 100 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'guNaratnAkarachaMdanI samIkSA / 101 karI emanI pAse rahyA e prasaMga 'u.mA.'ne anusare che. 'u.mA.'mAM sthUlibhadranA saMyama-aMgIkAranI kozAne jANa thatAM vilApa karavA lAgI e prasaMgano upayoga karI vie kozAnI hRdayavyathA ane virahavedanAnA nirUpaNanI suMdara taka lIdhI che. lagabhaga 26 kaDIomAM yamakaprayoga sAthenuM A varNana alaMkArasamRddha ane vipralaMbhazRMgAranuM niSpAdaka banyuM che. 'zI.'mAM varuci paMDita sAthenI zrIyakanI veranI vasUlAtano kisso vistArathI kahevAyo che. A vasUlAta mATe zrIyaka kozA dvArA kozAnI bahena upakozAne madadamAM le che. mALIne zIkhavyA pramANe madanaphaLanA cUrNavALuM kamaLapuSpa varucine rAjasabhAmAM apAya, varuci te sUMghe, tene UlaTI thAya ane e takano lAbha laI eNe madyapAna karyuM hovAnuM ALa varaci upara mukAya ne piraNAme e tiraskRta - bahiSkRta thAya A AkhAye prasaMgano 'guNaratnAkarachaMda'mAM kyAMye nirdeza thayo nathI. traNa munio ane sthUlibhadra AgAmI cAturmAsa gALavAno saMbhUtivajaya guru pAse Adeza mAge che e kathAnaka u.mA.'ne anusare che. sthUlibhadra cAturmAsa mATe kozAne tyAM gayA, kozA harSa pAmI, sthUlibhadra kozAnI citrazALAmAM rahyA, kozAe bAra varSano jUno sneha tAjo karavAno prayatna karyo, bhogavilAsa mATe ijana ApyuM, e mULanA kathAnakane kavi ahIM anusaryA che. arathIu vyasanI thayau eha, tau AvIyau mina dharIa neha' ema ahIM kozA sthUlibhadrane joIne vicAre che te prasaMgamAM 'zI.' ane bha.bA.pR.'ne kavi anusaryA che. tyAM kozAne evo tarka karatI batAvI che ke 'sthUlibhadra cAritra sahana na karI zakavAthI ane pUrvanA snehathI ja mAre ghera punaH padhAryA che. vratano bhaMga karIne teo AvyA jaNAya che.' sthUlibhadra kozAne pratibodhe che e prasaMga u.mA.'mAM che. tyAM mULamAM mukhya vAta e che ke 'apavitra ane malamUtranA pAtra samAna kAminInA dehane AliMgavAne koNa icche che ? strIne narakanA dvAra samI tyAM varNavI che. maithunane kAraNe lAkho sUkSma jIvonI thatI hiMsAnI vAta emAM kahevAI che. asaMkhya bhoga bhogavyA pachI paNa viSayanI tRpti thatI nathI. ahIM paNa, kozAne pratibodhatAM sthUlibhadra viSayane moTo verI kahI enA vyApa ane prabhAvane varNave che. viSayane agni, kaLaNa, dhADapADu, madhubiMdu, narakano dUta jevI upamAo ApI enA duSkRtyane kavie varNavyuM che. paNa te uparAMta kavie ahIM gavikAsanI prakriyA, garbhastha jIvanI vedanA, nArakInAM du:kho ane paramAdhAmIonA julmo paNa varNavyA che. aMte kozA saMpUrNapaNe samyaktvathI bhIMjAI gaI, pratibodha pAmI ane parama zrAvikA banI e ullekho mULa kathAnakone Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusaratA che. u.mAmAM kozAne tyAMthI pAchA pharelA dhUlibhadrane guru duSkara kArya karyuM ema traNa vAra kahIne vizeSa mAna Ape che. ahIM, "dukkara dukkara taI vacha kidhdhI ema be vAra kahIne mAna Ape che; emAM "zI.'nuM anusaraNa che. traNe munione sthUlibhadranI IrSyA thaI e prasaMga badhAM kathAnakomAM che. 'u.mA." temaja anya graMthomAM rathakAranuM kathAnaka Ave che, jemAM rathakAre enI zarasaMdhAnanI nipuNatA dazavI enI sAme kozAe enuM nRtyakalAkauzalya batAvyuM. rathakAre kozAnI prazaMsA karI kahyuM ke A kaThina kAma che. tyAre kozAe mArmika javAba ApatAM kahyuM ke "zarasaMdhAnathI AMbAnI laMba toDavI te paNa kaThina nathI ke sarasava paranuM nRtya paNa kaThina nathI; kaThina to te che je sthUlibhadra karyuM. rathakAra kozAnA A uttarathI pratibodha pAmI sthUlibhadra pAse jaI cAritragrahaNa kare che evo prasaMga che. ahIM kRtinA lagabhaga AraMbhe sthUlibhadranI guNaprazasti karatAM kavi eka ja kaDImAM A kathAnakano saMkSapti nirdeza kare che. rathakAra nahIM paNa rathavAha - sArathIno ullekha ahIM thayo che. yUlibhadra kozAne tyAMthI pAchA pharI bhadrabAhasvAmI pAse jaI cauda pUrvenuM adhyayana kare che tenI vAta badhAM mULa kathAnakomAM Ave che. emAMye dazapUrvonuM jJAna arthathI ane pachInAM cAra pUrvonuM jJAna kevaLa sUtrathI ja gurue kema ApyuM enI vIgatavAra kathA "zI.", "bha.bA..', tho." vageremAM Ave che. paNa ahIM kavie sthUlibhadranA A uttaracaritranI vAtane AlekhavAnuM ucita gaNyuM nathI. kevaLa, sthUlibhadranI guNaprazasti rUpe bhadrabAhunaI pATi e AvyA ane emane dazapUrvadhara evA mahAgiri ane suhasthI ziSyo hatA enA ullekho ja karavAnuM paryApta mAnyuM "zI.mAM, jyAre sthUlibhadra bhadrabAhusvAmI pAse adhyayana mATe gayA tyAre potAne vaMdana karavA AvatI bahenone joIne kautuka khAtara siMharUpa pragaTa karI bahenone bhayabhIta karI e prasaMgano paNa ahIM sthUlibhadranI guNaprazasti-aMtargata kevaLa eka ja paMktimAM ullekha ja karavAmAM Avyo che, "AvatI bahini dekhI karI, sIha rUpa dAkhyau valI." yo." ane "bha.bA.va.mAM bhadrabAhu svAmI vizenA vistArathI maLatA kathAnakamAM A kavi saheja paNa gayA nathI. e ja rIte zI.' Adi kathAnakomAM bahena yakSAe zrIyakanA mRtyuno vRttAMta sthUlibhadrane kahI saMbhaLAvyo enuM je vistRta Alekhana che ene paNa kavi spazya nathI. 'u.mA." ke "zI.' Adi graMthomAM nahIM, paNa 102 sahajasuMdarakRta guNaratnAkaracheda Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNaratnAkaradanI samIkSA / 103 uttarAdhyayanasUtra'nA bIjA adhyayanamAM jJAnaparISahanA dRSTAMta rUpe sthUlibhadra emanA saMsArI avasthAnA mitra dhanadevane maMtranA prabhAve sukhI karyAnuM je kathAnaka Ave che teno A kavie sthUlibhadranI guNaprazasti-aMtargata eka paMktimAM TUMko ullekha karyo che. siMhaguphAvAsI muninuM daSTAMta mULa graMthomAM Ave che teno AdhAra laI A kavie kRtinA cothA adhikAramAM paMdareka kaDImAM A kathAnakane nirUpyuM che. u.mA.mAM A muni saMbhUtivijaya guru pAse kozAnI bahena upakozAne tyAM cAtumasa gALavAno Adeza mAge che ane e Adeza laI upakozAne tyAM jAya che. paNa "zI", "bha.bA.vR', yo.' vagere graMthomAM A munine kozAne tyAM jatA darzAvyA che. ahIM kavi "u.mA. ne nahIM, paNa anya graMthonAM kathAnakane anusarI, siMhaguphAvAsI munine kozAne tyAM jatA AlekhyA che. paNa ema karavAthI A kRtimAMnA vastunirUpaNamAM sugrathitatA ane saghanatA AvI zakyAM che. kemake "A muni sthUlibhadranI spardhAmAM ane ISyamAM AvyA jaNAya che e vAta kozA ja yogya saMdarbhamAM barAbara pakkI zake. ane agAu sthUlibhadrathI pratibodha pAmelI kozA ja A munine padArthapATha ApI bodha pamADe emAM vastuviSayano sugrathitapaNe mArmika kAvyAtmaka uThAva Ave che. Ama dhUlibhadranA prasiddha caritrakathAnakamAM, anya graMthonI tulanAmAM kavi 'u.mA.ane vizeSa anusaratA ane kyAMka anya graMthone anusaratA dekhAya che. mULa graMthono jarUrI AdhAra laIne, vistRta kathAnakano ThIkaThIka bhAga choDI daIne, kyAMka kevaLa nirdeza karavo ja paryApta gaNIne kavie nija sarjaka-zaktithI A kAvyakRtinuM nirmANa karyuM che. A kRtinI samIkSAno ApaNo bIjo muddo e che ke kathana nahIM, varNana ahIM vizeSa dhyAna kheMce che. ApaNe samIkSAnA prathama vibhAgamAM vastuviSayanuM kaDIvAra je vizleSaNa karyuM tenA parathI paNa varNana-viSayonI keTalIka yAdIno khyAla Avyo haze ja. ahIM sarasvatIdevInAM, pADalapuranagaranAM, dhUlibhadra-janmamahotsavanAM, sthUlibhadranA zaizavanAM, mAtApitAnA vAtsalyanAM, sthUlibhadranA yauvanasaMkramaNanAM, rAjasavArInAM, vanavihAra ane vanazobhAnAM, kozAnA rUpasauMdaryanAM, vastrAbhUSaNanAM, zRMgArasajAvaTanAM, kozAnAM gAna-vAdana-nartana AdinI kalAnipuNatA dvArA sthUlibhadrane rIjhavavAnA prayAsonAM, dhUlibhadra-kozAnA bhogavilAsanAM, kAmakrIDAnAM, kozAnA AvAsanAM, sthUlibhadranA punarAgamane kozAne tyAM AnaMdamahotsavanI taiyArInAM, garbhastha jIvanI Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vedanAnAM, narakanI yAtanAnAM, vasaMtanAM, varSARtunAM - ema aneka varNano ahIM thayAM che. - A badhAM sthaLa, samaya, mahotsava, vyakti AdinAM bAhya varNano to kharA ja, sAthesAthe sthUlibhadranA manoheMdranAM, AMtaravimarzano, kozAnI hRdayavyathAnAM, kozAnI viraha vedanAnAM paNa varNano kavie ApyAM che. paNa kevaLa varNana-viSayonI pracuratA e kaMI kavinI siddhi banI zake nahIM. e varNano kevo kAvyasparza pAmI zakyAM che emAM kavinI siddhi che. kyAMka kavie svAbhAvika vIgatovALAM varNano ApyAM che to kyAMka vividha alaMkArothI vibhUSita karI, kyAMka bhAvanI utkaTatA siddha karI, kyAMka sarasa majhAnAM kalpanAcitro sarjI, kyAMka nAvInyapUrNa abhivyaktichaTA ANI e varNanone rasasauMdaryamaMDita paNa karyA che. * svAbhAvika vIgatovALAM varNano AvAM varNanomAM kavi je viSaya varNave che tenI aneka jhINI jhINI vigatone kavi nirUpe che. jemake, pADalapuranagaranuM varNana karatAM e nagaranAM koTa, gaDha, pharatI jalakhAI, daravAjA, zaiva-jaina maMdiro, pauSadhazALAo, coryAsI cauTAM, vADI, udyAna vagere sthaLonI vigato kavi Ape che. sAthe e nagaranI prajAne paNa varNave che. rAjAthI mAMDI sAmAnya pagapALA jano, zUravIrothI mAMDI chogALA puruSo, zrImaMto ane aMtyajo - ema vividha vyaktitva dharAvatA nagarajano - naranArIonI jhINavaTabharI vigatone kavi samAve che. sthUlibhadranA janmamahotsavanuM evuM ja vIgatabharyuM rasika varNana kavi Ape che. maMgala-dhoLa gavAya che, rAsa ramAya che, aSyANAM bharI lAvI naranArIo vadhAmaNe Ave che, nobato vAge che, mAtApitA AziSa Ape che, cAmuMDAne caMdaravo caDhAvAya che, guru, gotraja, gaurIne rIjhavavAmAM Ave che, dAna apAya che, gharo zaNagArAya che, ToDale keLa ropAya che, vaMdanamAlAnAM toraNo baMdhAya che, pratyeka kuTuMbane sahakuTuMba bhojana apAya che. Ama vigatomAM paNa rasa paDe evuM A varNana che. yuvAna yUlibhadranI rAjasavArInuMenA vanavihAranuM, vanavihAra karatAM karatAM eNe karelA prakRtidarzananuM varNana paNa AvuM ja vigatapracura banyuM che. vananAM pazupaMkhIo, vananI vanaspati, vRkSa paranAM vividha phaLono sthUlibhadra karelo AsvAda vagereno kavi A varNanamAM samAveza kare che. kozAnA AvAsanuM varNana karatAM enI citrazALA, paTazAla, gokhajharUkhA, staMbho, ghummaTa, tAra, ToDalA temaja e saunI sajAvaTanAM varNano kavie ahIM ApyAM che. 104 / sahajasuMdakRta guNaratnAkarachaMda Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNaratnAkaradanI samIkSA / 105 A uparAMta garbhastha jIvanI vedanA, garbhavikAsanI prakriyA, narakanI yAtanA, paramAdhAmIonA julmo, akulIna strIno gharakaMkAsa, gRhasthajIvanano rojiMdo kakaLATa jevA viSayone, kevaLa tadviSayaka sAhajika vigato rajU karIne, kavi varNave che. * kAvyasparza pAmelAM rasika varNano upara darzAvyAM te varNanonI sAthe, A kRtimAM sarasvatIdevInAM, sthUlibhadranA zaizavanAM, emanA lAlanapAlananAM, mAtapitAnAM vAtsalyanAM, kozAnA rUpasauMdaryanAM, enI zRMgAraceSTAonAM, sthUlibhadrakozAnAM viziSTa vyaktitvane nAvInyapUrNa abhivyaktithI uThAva ApanAra, sthUlibhadra-kozAnA bhogavilAsanAM, dhUlibhadranI manaHsthitinAM, kozAnI hRdayavyathA ane virahavedanAnAM je varNano che. te bhAvanI utkaTatAne laIne, alaMkAravibhUSita thaIne ke suMdara kalpanacitra rUpe aMkita thaIne - koI ne koI rIte kAvyasparza pAmyAM che. kavi sarasvatInA sAttvika sauMdaryanAM, vastrAlaMkAronAM, devInA zveta zaNagAranAM - enI samagra zobhAnAM kalpanAsamRddha ane AlaMkArika varNano kare che. kyAMka kavi A zobhA varNavatAM nAdavaibhavanI choLa uDADe che. jema ke - ghamaghama ghUghara ghamaghamakaMtaya jhaMjhara rimajhima raNaraNakaMtaya kari cUDI raNakaMti ki diLI, tuha siMgAra kau saha uuI." (1.9) kyAMka kavinI kalpanA gaganamaMDaLanAM nakSatrone potAnA UMDaLamAM le che : ravizazimaMDala kuMDala kiddhA, tArA masi mugatAla viddhA' (1.8) bALa sthUlibhadranI zaizavaceSTAonuM citra kriyArUponI bahulatA dvArA kavi kevuM upasAve che te juo : lIlA laTakaMtau, kara jhaTakaMtau, kSaNi caTakaMtau, vilanaMtI, havItali paDatauM, putra AkhaDataluM, na rahaI raDatau, DhaNakatau" (2.20) ahIM be ja paMktimAM bALakanI kevI kevI mudrAo citrAMkita thaI che ! sthUlibhadra bALakanAM thatAM lAlanapAlana ane mAtAnA vAtsalyanuM citra juo : dhAI tava mAtA thaNahara mAtA dUdhibhaya te mukhi ThavaI, rAkhaI vali rotau, rahaI vigotau pahiraNi potau, mAya cavaI, pAlaNI paDhADaI, vastra oDhADaI, bahini ramADaI, lalIa lalI, siNagAra suhAvaI, lADa karAvaI, vara pahirAvaI jhuli vali' (ra.21) A AkhAya varNanamAM bALakanA lAlanapAlana arthe mAtAnI eka pachI eka badalAtI kriyAo dvArA gatizIla citra to UbhuM thAya ja che; paNa emAM vAtsalyanAM amI varSAvatI mAtAnI eka maMgala - manohara mUrti paNa Upase che. dhAI tavA Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtA...' eTalA paMkitakhaMDamAM ja raDatA bALaka mATe mAtAnA ucATa ane raghavATa kevA mUrta thayA che ! bALakane jhaTajhaTa chAno rAkhavA tatkSaNa dUdhabharyA puSTa stanane bALakanA mukhamAM mUkatI mAtAnuM citra mAtRsaMvedanAno sparza karAve che. kozAne tyAM AvelA sthUlibhadranA vyaktitvano paricaya kavi kevI nAvInyapUrNa viziSTa abhivyaktichaTAthI karAve che te juo : pUchai sahIarasAthi iMdra avataryaGka nA nA, pAravatI-bharatAra caMdra sUrija kaI nA nA, nalakumbara kaI dhanada kai surativalabha nA nA, bharahesara hiracaMda devanArAyaNaka nA nA.' (2.56) * sakhI suNyau je zraNi, saguNa nara soI ki hA hA, piMgala bharaha kavitta gIta guNa jANa ka hA hA, vijjAhala vyAkarNa lahai pArasIka hA hA caurAsI Asatra kokarasa lahai ki hA hA, sukabahuttarI vinodakathA savi kahaika hA hA.' (2.57) ahIM banne kaDIo jANe ke praznottarI svarUpe AlekhAI che. eka kaDImAM praznAvalino alpAkSarI uttara nA nA,' ane bIjI kaDImAM praznAvalino alpAkSarI uttara 'hA hA.' A eka viziSTa abhivyakti che. zuM ahIM Avyo che te A che ? A che ? A che ?" ema manomana prazna UbhA karIne ADakatarI rIte to sthUlibhadranA vyaktitvane A badhAnI sAthe sarakhAvavAmAM AvyuM che; paNa viziSTa rIte. tema pachInI kaDImAM thUlibhadranI nipuNatAno paricaya apAyo che; te paNa viziSTa rIte. puruSane ghAyala karavAnI kozAnI nipuNatA kevI che ? juo : bhamuha kamANi karI tihAM tAkai tIra-kaDA, guruja gadA bhujadaMDa sthauM bhedai bhIma bhaDA.' (2.65) kozAne ahIM nayanabhramaranI kamAna karIne (AMkhonAM) kaTAkSa-tIra tAkatI, gadA samA bhujadaMDa vaDe puruSane bhedatI kalpI che. kozAnAM aMgopAMganuM sauMdarya ane AbhUSaNo ja kAmakalAkauzalyamAM enAM zastro che. nIcenI kaDIomAM kozAnI kAmoddIpaka ceSTAonuM je varNana che emAM citrAtmakatA che, gati che; ane e samagra varNana dvArA kozAnI praNayasaMvedanAnuM pratyakSIkaraNa che. 106 / sahajasuMdaskRta guNaratnAkarachaMda Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNaratnAkarachedanI samIkSA / 107 calaiMti mora cittacora hAvabhAva maMDae, jUvatti matti raktacitta hatyi nakti khaMDae, asaMgaraMga aMga aMga koTi vezi dambae, kaDakna-calma tIra tilma tiSmi timba mukkae" (2.69) 'aneka bola miTha gIA, nAda bheda kijae, pataMti pAya dAsi tumbha mAna mukla dijae, vilagni kaMThi bAhu ghalli hatthaDA maroDae, sujANa thUlibhadra sAthi bhogayoga loDae." (2.70). AvI kaDIomAM kavie kAvyanA bahiraMganI je mAvajata karI che e muddo to ApaNe have pachInA vibhAgamAM joIzuM. sthUlibhadra ane kozAnA bhogavilAsanAM varNano paNa zRMgArarasika banyAM che. emAM paNa kalpana ane abhivyaktinI tAjagI jovA maLaze. nIcenI kaDImAM sthUlibhadrakozAnI praNayakrIDAne kavie "kusumakeli' rUpe varNavI che e eka viziSTa prayoga jaNAya che. juo : kuzamagaMdhavAsita jala gaMgaha, kusumaseji kusumAyudha raMgaha, kusumareDi sAtharA suvitthara, kuzamakeli Ima karai niraMtara." (2.127) sthUlibhadrane vAta to karavI che vezyAcaritranI. 'vezyA kadI eka puruSaniSTha rahI nathI. e anekanI sAthe chaLa kare che. paNa A AkhIye vAta sUraja ane caMdra baMnenI sAthe kapaTa karatI rAtrinuM eka citra kalpIne kavi kare che. : sUrija java atyamAM, keza tava mUkI roI, java velA jehanI, tAma hasyauM mana mohI, phulla tAra siri ghalli, ramai te caMdA sAthaI sUra samaI jANevi, phulla paNi nAkhaI hAthaI, ima ramaNi phUDa bihuM cauM karaI, vezi kahIM sAcI nau hAM, jANayo jANa yugataI valI, sahijasuMdara kavi Ima kahaI." (2.83) -- "jyAre sUrya Athame che tyAre rAtri keza chUTA mUkIne sUryanA viyogamAM) raDe che. te ja rAtri tArA rUpI phUlo mAthAmAM nAkhIne caMdranI sAthe rame che. paNa sUryane AvavAno samaya thatAM rAtri tArA rUpI phUlo hAthathI nAkhI de che (savAre tArAnuM asta thavuM te). Ama rAtri bannenI sAthe kapaTa kare che. e ja rIte vezyA paNa kadI sAcI hotI nathI.' rAtrinuM A AkhuM ja kalpanAcitra kAvyAtmaka banyuM che ane virala jaNAya che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthUlibhadra ane kozAnI praNayakrIDAveLAnuM eka suMdara kAvyAtmaka citra kavie ahIM ApyuM che. kozA jyAre piyunA saMgamAM snAna kare che, mukhamAM sugaMdhI rAtuM pAnabIDuM che, rAgathI ramata rame che tyAre A dekhIne bhamarAonI zreNI jAgI jAya che. te veLA kozA bolyA vinA ja mauna rahevAnuM pasaMda kare che. kema ? enA uttara rUpe kavi pachInI kaDI A pramANe Ape che : jANI ali parimalaguNavAhyA, kamala varAMsaI UDI AyA, mujha bolaMtAM ahara ja Dasaie, pAsa paNi prIuDau hasaIe." (2.132) - parimalanA guNathI chetarAyelA bhamarAo kamaLanI bhrAMtithI ja (kozAne ja kamaLa samajIne) UDI AvyA che. kozA vicAre che ke pote bolavA jAya to adhara upara e (bhramara) Dase." Ama vicArIne kozAe mauna rahevAnuM pasaMda karyuM. A AkhuM varNana kalpanasamRddha ane rasika che. bhramara rakhene adharane Dase evI kozAnI bhItimAM adharacuMbanano zRMgArika bhAva paNa bhaLyo che te joI zakAze. * mana:sthitinAM - hRdayabhAvanAM nirUpaNo : ApaNe AgaLa nirdeza karI gayA te pramANe A katimAM kavie kevaLa sthaLa-samayAdinAM bAhya varNano ja kayAM nathI, paNa sthUlibhadra-kozA je A kAvyanAM nAyakanAyikA che temanI bhAvasRSTine, manojagatane, manoddhane, hRdayavyathAne paNa suMdara rIte citrabaddha karyA che, rasikatAthI nirUpyAM che. potAne tyAM sthUlibhadrane sauprathama AvatA jANI kozA vezyAsahaja bhAve zuM vicAre che ? 'gADhA dhUrata mA~ ThagyA chokara chalyA chayela dhorIDA dhari jotaruM, havaI e karuM bayalla." (2.5O) pote vezyA che eTale dhananI lAlaca to kharI ja, ane AvanAro zrImaMta che e saMdarbhamAM kozA AgaLa vicAre che : 'sonAnI parasau lahI, koDi karIsyai kAma, dhAta kharI jau lAgasthaI, taka choDavasyauM kAma." (2.51) | (sonAno puruSa huM pAmI. e mArAM koTi kAma karaze. jo kharo saMbaMdha baMdhAze to nANuM choDAvIza.). paNa A to sthUlibhadrane joyA pahelAM mananA ghoDA ghaDyA hatA. paraMtu, enA prathama darzane to kozAno hRdaya-pratibhAva kevo che ! pahilauM ThagavidyA huMtI, dIThAM thayau sa-bhAva, sAMhAmuM lAgI rRrivA,jala viNa jisyau talAva." (2.54) 108 / sahajasuMdarata gujaratnAkarachaMda Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'guNaratnAkarachaMda'nI samIkSA / 109 ThagavidhAne sthAne have e judI ja, prItinI lAgaNIno anubhava kare che. pahelAM ThagAIno bhAva hato, have sva-bhAva (nArIhRdayanI puruSa mATenI praNayajhaMkhanA) prakaTe che. aneka puruSo sAthe raMgarAga mANavA chatAM sAcA prItijaLathI enuM hRdaya bhIMjAyuM ja nathI. mATe to kavi ene pANI mATe jhaMkhatA jaLa vinAnA taLAvanI upamA Ape che ne ! sakhI AgaLa premanI kabUlAta karatAM e kahe che : chayala puruSa chai koDi, sakhI paNi e mujha bhAvai' (2.59) tethI ja to sthUlibhadre vezyAcaritra saMbhaLAvIne je ALa mUkyuM enI kevI vedanA A premaghelIe anubhavI hoya ! paNa priyatamane to zuM kahI zakAya ? A mathAmaNane kavie A rIte citrAMkita karI che : agina balai to jala bUjhAvauM nIra jalai tu kema samajAvauM, avara kubola suNI mana khIjai, kaMta kahai tauM kisyauM kahIjai.' (2.87) (agni saLagato hoya to jaLathI bujhAvuM, paNa pANI baLatuM hoya to zI rIte ThAruM ? bIjAnA kharAba bola sAMbhaLI mana khinna thAya, paNa kaMtha ja jo kahe to emane zuM kahevAya ?) raMgarAga pachIno kozAno prasannatApUrNa tatkAla pratibhAva A che : *prIUDA kisI kahuM tujha karaNI, jagadhUrati kIdhI te gharaNI.' (2.152) (he piyuDA, tArI A karaNI (kRtya)ne huM kevI kahuM ! jagatane dhUtanArIne teM gRhiNI kIdhI.) priyatama sAthenA viSayabhoganI paritRptinuM citra eka ja lasarakAmAM kavi UbhuM kare che : (mane sarasa ...mujha gulAla milIu havai sUdhau.' (2.153) zuddha gulAla have prApta thayo che.) potAne maLI cUkelA svAmI pratye e kevo samarpita-bhAva vyakta kare che : niya mAlI vADI saMbhAlauM.....' (2.154) nijanA mArA mALI have A tamArI vADI saMbhALo...) priyatama pratye kozAne gRhiNI tarIke kevAkevA abhilASa jAge che : paga cAMpauM ne pAya talahAMsa, tujha sevatI na choDaa pAsauM' (2.155) pitAnuM maraNa thatAM rAjyanuM teDuM laI nAno bhAI zrIyaka sthUlibhadrane bolAvavA Ave che. zrIyaka moTA bhAIne sukhanidrA tyajI rAjamudrAnA svIkAra mATe porasa caDAve che. hRdayamAM vyAkuLatA anubhavatA sthUlibhadra kozAne tyAM javA to nIkaLe che, paNa - - Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bArabAra varSanuM sAhacarya choDatAM enI zI hAlata che ! AghA pAu na pAThavaI, phiriphiri pAchauM joI." (3.18) (AgaLa Daga mAMDato nathI. pharIpharI pAchuM jue che.) pachInuM sthUlibhadranuM citra juo : je hIMcauM mokalavaTaI, mAthaI na paDavau bhAra, te dhorI dhari jotarAM, dhUNaI sIsa apAra." (3.19) mokaLo - chUTo pharelo baLada navInavo dhaMsarIe joDavAmAM AvatAM mastaka dhuNAvIne eno aNagamo vyakta kare evI mana:sthiti atyAre sthUlibhadranI che. kozAne yUlibhadrano viraha asahya banatAM e zuM kare che ? Agali pAchali UtarI, prIpha pAlava jhAlaMti." (3.23) (AgaLa-pAchaLa UtarIne priyano (vastrano) cheDo pakaDe che) sthUlibhadra be paristhitio vacce kevI raheMsAmaNa anubhave che ! " koNyA mana pADaI baMdhava trADaI rAyataNI ghaI ANa, haIDaI dukhi dAdhala, bihuM pari bAdhau kahau kima karavuM vinANa." (3, 27) (eka bAjuthI kozA mana DagamagAve che ne bIjI bAju bhAI moTethI avAja karI rAjAnI AjJA jaNAve che. haiyAmAM du:khathI dAjhelo huM banne prakAre muzkelImAM mukAyo. kaho, zo upAya karuM ? maMtrIpadano prastAva thatAM pote vicArIne kaheze" ema kahIne rAjasabhAmAMthI nIkaLelo sthUlibhadra bhAre vicAravimarza kare che. rAjA, rAjyataMtra, puruSanI strIAsakti tarapha dhImedhIme dhikkArabhAva anubhavavA mAMDe che enuM nirUpaNa kavie kaDI 3.4rathI 50mAM karyuM che. sthUlibhadranA saMyama svIkAranA samAcAra jANatAM ja kozAno prathama pratyAghAta to A ja : "vezyA paDI bhUmaMDali raDatI." (3.53) Izvarane phariyAda karatAM kozA kahe che : 'dAdhA upara phoDalau taIM kIdhau kiratAra." (3.55) e ja rIte devane Thapako ApatAM e kahe che : manapaMkhI mAlu karI, rahitu ghaNauM sadaiva, te mAlau tujha bhAMjatAM, dayA na AvI deva." (356) manapaMkhIno mALo naSTa karI nAkhatA devanI sAmenI kozAnI A hRdayacIsa Adra karI mUke evI che. kozAnI virahavedanAne kavie yamaka-prayoga sahita kaDI 3.61thI 78mAM varNavI 110 - sahajasuMdakRta guNaratnAkarachaMda Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNaratnAkarachaMdanI samIkSA / 111 che je ApaNe vibhAga-3mAM joIzuM. * kavinI alaMkArasajjatA A kRtimAM je kAvyAtmaka varNano prApta thAya che emAM kavinI alaMkArasajjatA paNa sArI evI kAme AvI che. bahiraMganI mAvajatamAM zabdAlaMkAra AdinI je prayuktio che e to ApaNe vibhAga-3mAM joIzuM paNa ahIM, kavie prayojelA upamA, rUpaka, uakSA, daSTAMta, atizayokti, athansiranyAsa, svabhAvokti jevA arthAlaMkAronAM keTalAMka udAharaNo TAMkIzuM. upamA : * "zazikaranikasamuvala marAla...' (1.1) (caMdranA kiraNarAzi sama samunlala haMsa) * 'tuM sukamAla jisI jalapoyaNI' (16) * 'uuI motInau hAra jismau jhabakkaI tAra' (1.1O). jema tArA jhabake che ema motIno hAra Ape - zobhe che.) >> 'nirdaya kAga milI ati kAlA, paMkhInA jima sodhaI mAlA, nagaratalAra lahaI tima AlA..." (1.58) jema ghaNA nirdaya kALA kAgaDA maLIne paMkhInA mALA zodhe che tema nagaranA koTavALa makAno tapAse che.) svAti nakSatra sIpa jima garabha dharaI tima heli.' (1.62) pUrava dizi jima UgIuM, zrI sUrija suvizAla, tima mAtA uri Upanau lIlAvaMta bhUpAla." (1.64) : 'tava vANI madhura jirAu mevau kharasANI" (2.3) (jevo madhura khurasANI mevo evI tArI vANI che.) * kuMlI kamala jasI pAMkhaDalI, aNIAlI AMjI AMkhaDalI" (2.18) * "mukha caMda sarIsau, jisyau arIsau..." (2.23) (mukha caMdra sarakhuM, arIsA jevuM che.) : "sAMhAmuM lAgI rRrivA jala viNa sthiu talAva" (2.54) (jaLa vinA jevuM taLAva tema te UlaTAnuM jhUravA lAgI.) * madhamattA mayagala jisyA thaNahara sUra subhaTTa' (2.6). bhadamatta hAthI jevA, zUravIra subhaTa samA stana che) kaH 'gaNikAbhAva syA mAMhi jismau jala Upari lekhuM' (ra.73) (gaNikAbhAva zI visAtamAM ? e to jema jaLa uparanuM lakhANa.) Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * phala Upari maMkaDa gatti karaI jima tAkIya tAkIya phAla bharaI tima dekhIya atyaM mahArasa maMDaya.." (2.81) jema vAMdaro tAkI tAkIne phALa bhare che ane phaLa tarapha gati kare che tema vezyA) dhana joIne mahArasa Adare che.) : "kaMThi vilagnai trAdhi jisi" (2.81). (te vezyA) vyAdhinI jema kaMThe vaLage che.) * "jisyau dhavala IDauM paMkhi taNauM' (2.110) ((ghummaTa) paMkhInA zveta IMDA jevo che.) * "rAjA sAyaranI paraIM bharyau na bharacaI koI (340) (rAjA sAgaranI peThe bharelo thato nathI ke ene koI bharI zakaze nahIM). : "kozA haIDaI AvaI jima kAMcalIuM nAga' (3.54) kAMcaLIvALA nAganI jema kozA hRdayamAM duHkhI thAya che.) * UMdira mAMjArI tijII nArI jima rAyaNinIkola' (3.88). jema uMdara bilADIne tyaje ane rAyaNanA ThaLiyAne tajavAmAM Ave ema strIne tajIe.) ja koacinI pari keDa lAgai." (390) ( (madana) kauvacanI peThe pAchaLa paDe che.) rUpaka : * "ravizazimaMDala kuMDala kiddhA, tArA masi mugatAla viddhA.' (1.8) (sUrya-caMdranAM kuMDaLa karyA ane tArA rUpI motI emAM parovyAM.) * "nAri-nadIjali kiddhau satthara' (1.21) (nArI rUpI nadInA jaLamAM pathArI karI) "rAjA naMda sukhI sadA, guNamaNirayaNakaraMDa' (1.60) (naMda rAjA sadA sukhI che. te guNarUpI maNiratnono karaMDiyo che.) * kheDAM sovina khIMTalI, veNI kari tarUAri, (2.66) (suvarNanI khIMTalIne DhAla ane veNIne talavAra karIne) avicala giri thaNa-juela, ramaNa yauvana bhaMDAraha, gaMgA-siMdhu pravAha, hAra mugatAphala sAraha" (2.115) (stanayugma te avicaLa parvata che. yauvana (enA) bhaMDAranuM ratna che. uttama muktAphalahAra te gaMgA-siMdhuno pravAha che.) ka kaMcUkasa bAMdhI golA sAMdhI ghUmaI gophaNa-gAtrA' (ra.14pa) 112 / sahajasuMdarakata guNAratnAkarachaMda Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'guNaratnAkarachaMdanI samIkSA / 113 (kaMcukInI* kasa bAMdhIne, (nizAna tAkavA) goLA joDIne gAtrarUSI gophaNa ghUme che.) huM nava jANa sAcavI, bhUpati sApa-karaMDa' (3.32) sAMga rUpaka : kavie ahIM sAMga rUpakavALAM keTalAMka suMdara ane rasika varNano karyAM che. rUpaka alaMkAramAM jyAre upameya ane upamAna vacce abheda darzAvavA uparAMta e baMnnenAM keTalAMka aMgo vacce paNa abheda darzAvavAmAM Ave che tyAre te rUpaka sAMga athavA sAvayava rUpaka bane che. sthUlibhadranI guNaprazasti karatAM thUlibhadrane rAjAnuM rUpaka ApIne emanA saMyamajIvananI keTalIka vAtone kavie AlekhI che. A AkhuM sAMga rUpaka (1.26thI 30) pAMca kaDI sudhI cAle che. * A sthUlibhadra rUpI rAjA nava tattvarUpI nagaramAM vase che. mAyA-mohanuM daLa enAthI kaMpe che. puNyanI saMpatti che. paMcamahAvratanI vakhAra che, zubhadhyAnanuM chatra che, zIlanA alaMkAra che, sadbodha ane jJAnarUpI koTavALo che. aDhAra sahasra zIlAMgavALo ratha che, buddhi, zuddhi, cAritra rUpI hAthIo che, upazamazreNI rUpI ghoDA che, pAMca saMvaranI nobato che, ane anAsakti rUpI nArI be hAtha joDI AvA narendranI bhakti kare che. sthUlibhadra sAthe bhogavilAsamAM rata ane snehasikta kozAne kavie navavarSAnuM rUpaka ApIne varNavI che. juo : * alikula kajjala sarala, veSThi chala meha suunnata, hasata daMta nava hita, pimmajala varasata sulalita, pIu pIu mukhi bappIha raNaNaraNa neura duddara, iMdradhanuSa sImaMta, sarihiM siMdUra ta suMdara, nava jlada sarasa nArI nipuNa, aMgi veli phulati lati, sigaDAlatatra nitu raMgari, thUlibhadra bhogI ramati.' (2.113) A sAMga rUpakamAM kozA navavarSA, kALo coTalo te megha, hasatA dAMta te vIjaLI, premI rUpI jaLa, piyu piyu' vatuM mukha te bapaiyo, nUpura te deDakAM, seMtho te indradhanuSa. kozA rUpI navavarSamAM aMga rUpI vela phUle-Le che. A ja bhogavilAsarata kozAne mATe sarovaranuM rUpaka apAyuM che te juo : nAri sarovara sabala, sakala mukhakamala manohara, bhamuha bhamara raNajhaNati, nayanayuga mIna sahodara, C Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prema taNau jala bahula, vayaNarasalahiri lalatti, kabarI jalazevAla, pAli yauvana mayamarI, nava cakravAka thazaharayugala, karaI raMga rAmati ramali, zrI yUlibhadra jhillaI tihAM, ramaI haMsahaMsI jamali" (2.114) ahIM kozA nArI te sarovara, mukha te kamaLa, bhavAM te kamaLa upara guMjArava karatA bhramaro, AMkho te mInadraya, prema te jaLa, madhura vacana te rasalaharI, coTalo te zevALa, madamAtuM yauvana te sarovarapALa, stanayugma te cakravAkanI joDa. AvA nArIsarovaramAM sthUlibhadra snAna kare che. kavie vasaMta mAsane rAjAnuM rUpaka ApIne varNavyo che. AvIu mAsa vasaMta bhUpati pAyadalapati cAtaryauM, raNajhaNati madhukaramAla kamale, te sabala pathadala paravaryauM, sahakAra sAra saMpatta pambara, guDIa mayagala mAlikA, dhUlibhadra, puraSaratatra pabiu karIya kezu ti dIpikA." (2.118) ahIM vasaMta mAsa rAjA che, bhamarAonI mALa rUpI pAyadaLathI te vIMTaLAyelo . che. uttama saMpatti rUpI AMbA e hAthIonI mALA che. e vasaMta rUpI rAjA ahIM sthUlibhadranuM madanarUpa jovAnA kutUhalathI padhAryA che. temaNe kesUDA rUpI dIvo karIne sthUlibhadra puruSaratnane joyo. ubhekSA : kozAnA AvAsane varNavatAM kavi enA ghummaTane mATe be uakSA Ape che : * jANe kayeuM rasaNa mIMDauM gomaTa saragachIMDauM' (2.110) (jANe rasanuM mIMDuM karyuM hoya evo, svarganuM chIMDuM hoya evo ghummaTa) .... madhura vayaNa bolaI mukhi jhINI jANe phUla khiraI.." (2.151). mukhathI jhINAM madhura vacana bole che, jANe phUla khare che.) daggata : * "aMdhAraI dIpaka jima kinnaI ajUAlaI paramAratha lijjaI, - yUlibhadra tima dhyAna dharatAM nAma jAu phala hoI anaMtAM." (1.19) jema aMdhArAmAM dIvo karavAmAM Ave tyAre ajavALAmAM parama satyanuM grahaNa thAya tema sthUlibhadranuM dhyAna dharatAM ane nAma japatAM agaNita phaLa maLe.) * "bolaI sahu mana milatA mATai, dekhI dADha galaI jima khAI, pANI lUNa bhalyau jima ATaI, kima UThaI bAMThA guNa sATache." (2.86) 114 / sahajasuMdarakata guNaratnAkaracheda Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "guNaratnAkarachaMdAnI samIkSA / 115 khATI vastu joI jema dADha gaLe tema mana maLyuM hoya tethI sahu koI bole. loTamAM jema pANI ane mIThuM bhaLyuM hoya tema guNane kAraNe beThelA kema aLagA thAya ?) * 'agani balaI tu jali bUjhAvauM, nIra jalaI tu kima samajAvauM, avara kubola suNI mana khIjaI, kaMta kahaI tau kisyauM kahI jaI" (2.87) (agni saLagato hoya to jaLathI bujhAvuM, paNa pANI baLatuM hoya to zI rIte ThAruM ? bIjAnA kharAba bola sAMbhaLI mana khinna thAya, paNa kaMtha ja jo kahe to emane zuM kahevAya che attaranyAsa : "jAti kujAti taNau navi aMtara, guNa avaguNanI achaI paTaMtara, kAdava thikI kamala guNavAsaha, sAyari zaMkha taNau nivAsaha." (2.101). (jAti-kujAtino bheda nathI. guNa-avaguNano bheda ja che. kAdavamAMthI guNayukta kamala pragaTe che ane sAgaramAM zaMkhano nivAsa che.) atizayokti : 9 heva UDADauM kema hAthi popaTa baIDhau" (2.61) (hAtha upara je popaTa beTho che tene have kema uDADuM ) sthUlibhadra jevo je priya maLyo che tenI prIta have zI rIte choDuM ? - AvI lAcAra sthiti kozA vaDIla vezyAnI AgaLa rajU kare che. * popaTa kAkha taNau rasa ghUMTa) pAsi paDI sUDI navi chUTache." (2.149) popaTa drAkSanA rasanA ghUMTa le che. pAzamAM paDelI sUDI popaTI) chUTI zakatI nathI.) sthUlibhadra ane kozAnI kAmakrIDAnA varNana saMdarbhe. svabhAvokticitra : sthUlibhadranI bALaceSTAone nirUpatuM, kriyArUponI pracuratAvALuM eka citra : * "cAlaI camakaMtau, ghamaghamakaMtau, ramajhamaketau, ThamakaMtI, rUDau dIsaMtauM, mukhi bolaMtau, hII hIMsaMtala, rakhetau, lIlA laTakaMta, kara jhaTakaMtau, kSaNi caTakaMtau, vilabaMu, puchavItali paData, putra AkhaDatI, na rahaI rahatuM, ThaNakaMtau." (2.20) kozA AvatA sthUlibhadrane kevI rIte nIrakhe che te juo : - vezyAnaIM TolaI milI, bharI karI mukha patra, ToDe kosa lalIlalI, pekhaI puruSaratatra' (2:53). Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vezyAnI TolI sAthe, mukhamAM pAna bharIne bAraNe kozA laLIlaLIne puruSaratnane nihALe che.) sthUlibhadrane rIjhavatI kozAnI vividha ceSTAonuM citra juo : * "vadaA pannabhaMga raMga juttamutta mohae, katUhalA vinodahAsa keligeli sohae, manoharA vacagabheda Avi Avi kaMtaDA, hasaMti mohabANa-reha dAkhavaMti daMtaDo." (2.71) patrabhaMga (suzobhana, citarAmaNa)nA sauMdaryathI yukta ke mukta enuM vadana moha pamADe che. vismayakArI vinodahAsya, krIDA-ramata zobhe che. enA manohara vacanaprakAra che, "he kaMtha, Avo, Avo." dAMta dekhADatI, mohabANanI rekhA samuM te hase bAra varSa sudhI kozAne tyAM bhogavilAsarata rahyA pachI rAjasabhAmAM javA nIkaLelA sthUlibhadranuM hUbahU citra juo : - "AghA pAu na pAThavaI, phiriphiri pAchauM joI." (3.18) (AgaLa Daga mAMDato nathI, pharIpharIne pAchuM jue che.) sthUlibhadrane jatA rokatI kozAnuM citra juo : * jimajima prIU pagalAM bharaI, timatima adhika raheMti, Agali pAchali UtarI, prIpha pAlava jhAlaMti." (3.23) kRtinA bahiraMganI mAvajata e A kRtino savizeSa AsvAdya aMza rahyo che. joke kAvyanA A "aMtaraMga'-bahiraMga" evA bheda to ApaNI sagavaDa mATe pADIe chIe. madhyakALanA kavi mATe to A prakAranI mAvajata e paNa samagra kAvyasauMdaryano eka avibhAjya aMza ja hato. kavitAne ApaNA mUrdhanya vivecake "kAnanI kaLA' kahI che. ene yAda karIne ema avazya kahI zakAya ke A kRtino AsvAdaka jo kAna saravA na rAkhe to kRtinuM ghaNuMbadhuM sauMdarya cUkI jAya. A kRtimAM jovA maLatA aMtyAnuprAsa, zabdAnuprAsa - AMtaprAsa, varNasagAI, ...jhamaka, vAjiMtranAdasaMgIta, yamaprayoganI pracuratA, ravAnukArI zabdAvali, vIseka chaMdonuM vaividhya, cAraNI vaparAzavALA A chaMdonI layachaTA, ane ene anurUpa prayojayelI padAvali - A kRtimAM UDIne AMkhe vaLage, kaho ke kAnane sparze evAM aMgo che. 116 / sahajasuMdarakata guNaratnAkaracheda Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "guNaratnAkarachaMda"nI samIkSo / 117 caraNAntaprAsa / aMtyAnuprAsa : A AkhI kRtine kavie eTalI badhI prAsAnuprAsamAM DhALI che ke e kyAM nathI evI kaDIo vINIne zodhavI paDe. ahIM caraNAntaprAsa - aMtyAnuprAsanAM keTalAMka udAharaNa joIe : caMdAvadanI tuM mugaloagni, tuM sukamAla jisI jalapoyaNi, tuM payakali bhamara gajagAmina, sAra karu sevakanI sAmini.' (1.6) * uppai uppai motInau hAra, jismau jhabakkaI tAra, ddhiu setasiMgAra, vivaha pare, haMsagAmini hati heli, ramai mohaNaveli, karai kamalageli, sajja sare, tapatapai kuMDala kAna, sohai sovanavAni, baiThI sukala dhyAni, prasanamaNaM, sevau sevausAraddamAya, saMpatti sayala thAi, dAriddAtika jAi, kIya taNuM. (1.18) ahIM cAra-cAra caraNanAM kula cAra ekama che. emAM pratyeka ekamamAM traNa caraNanA caraNAntaprAsa maLe che. uparAMta pahelA ane bIjA ekamamAM chelluM TUMkuM caraNa che emano caraNAntaprAsa maLe che. pare sare." e ja rIte trIjA ane cothA ekamamAM chellAM TUMkAM caraNano caraNAnta prAsa maLe che "maNuM tAM.' kaDI 1.49thI 1.59 sudhInI 11 kaDIomAM to 'AlA' uccAraNavALo ekasarakho caraNAntaprAsa saLaMga Ave che. ghara ghara sohai vannaravAlA, daMDa dhajA sovina kalasAlA, bhAmini oDhai navaraMgaphAlA, nAnAvidha pira caMpakamAlA. (1.49) dhUpa-ghaTI parimala suvizAlA, madhukara guNa gAi jhINAlA, kevi vasai mAnava suguNAlA, ke laTakAlA ziri chogAlA. (1.50) catura caupaTa naIM vedhAlA, rUpad madana samA ratanAlA, dAnI alavesara sukamAlA, pahuvae paragaTa te causAlA. (1.51) deza dhaNI te raNa rosAlA, pUrI jhUjha taNI kara jhAlA, rAjA naMda jasyA rakhavAlA, vayarI-prANa harai tatakAlA.' (1859) cothA adhikAranI eka kaDImAM ekasarakho caraNAntaprAsa juo : * kozyA vezyA 2maNi, keli jaIsI namaNa, haMsalIlA gaNi, catura caMpakavaraNa, Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghumaI ghUghara ghaNi, jamali jhaMjhara jhaNaNi, nAcaI elaI taruNi, dhasaI dhaDahaDaI dharaNi, lalIlalI lAgaI caraNi, cavAI bola mIThA vayaNi. guNa vedha bheda dAkhaI gharaNi, prANanAtha torAM zaraNi. (47) zabdAnuprAsa / tadmAsa : zabdAnuprAsa - AMtaraprAsanI paNa kavie jANe ramajhaTa mAMDI hoya ema ja lAge. AvI keTalIka paMktio | kaDIo tapAsIe : * lAlaI pAlaI naI saMsAlai, suta sAMhAmauM vali valI nihAlaI" (2.16) * hasta kamaMDala pustaka vINA suha jhANa nANu guNa lINA' (1.3) ahIM AMtaraprAsanI eka viziSTa bhAta Upase che. "vINA - lINAno caraNAnta e prAsa. vacce 'jhANa - nANa'no AMtaprAsa. * hAtha sAMkalAM sovina vITalaDI, hathi vAMkaDalI valI kaDalI, kulI kamala jasI pAMkhaDalI, aNIAlI AMjI AMkhaDalI." (2.18) * "cAlaI camakatau, ghamaghamakatau, ramajhamakaMtau. ThamakatauM, u dIsaMtau, mukhi bolaMtauM. hai hIMsaMtauM, rIMkhatauM, lIlA laTakaMta, kara jhaTakatau, kSaNi caTakaMtI, vilanaMtau, "havItali paDatauM, putra AkhaDatI, na rahaI raDatauM ThaNakatau" (2.20) ahIM vartamAna kRdaMtonI pracuratAvALA AMtaprAsa lIlAvatI chaMdanI layachaTAne kevA pUraka banyA che te joI zakAze. * "kSaNi loTaI oTaI dukha moTai, prIja viNa dhAna kisyauM navi boTaI" (3.64) nIcenI kaDImAMnI dareka paMktimAM AMtaprAsa che. sAthe pahelI ane bIjInA patyanta prAsa ane trIjI ane cothInA patyanta prAsa maLe che. * "mukha caMda sarIsau, jisthau arIsI paMca varasau harakhabhare, mUkyau sAla, rUpa nihAlaI suta saMsAI, phUla pare, dhurathI te sumatI, na gamaI kumatI, vidyA gamatI, sayala bhaNaI, akSaralipi sIkhaI sAthe sarakhAM, pAtra parakhaI bAlapaNaI." nIcenI kaDImAM lagA lagA lagA - mAM gati karatA vRddhanArA chaMdanI layachaTAne AMtaraprAsanI kevI saMgata maLI che te juo : * suvatradeha rUpareha kAmagaha gajajae, urahara hIracIra kaMcukI virajUe, kaTakki laMki jhINa vINa khagni khagni drammae, 118 / sahajasuMdaraphata guNaratnAkaracheda Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNaratnAkarachedanI samIkSA / 119 payoharANa pambi pakikha loka lakha ghummae" (2.68) * "calUMti mora cittacora hAvabhAva maMDae, jUvatti matti rattacitta hatyi nakhi khaMDae, anaMgaraMga aMga aMga koTi vezi dalmae, kaDakna-cakakha tIra tilma tiSmi tikSma mukae." (2.69) nIcenI be kaDIomAM kriyApadonI pracuratAvALA zabdAnuprAsa che. emAMthI pahelI kaDImAM to badhAM kriyApado ravAnukArI che temaja saMyuktAkSaranA bhAravALAM * 'jhabakkaI vIja cabakkaI cAla, TelakaI Tola, khalakkaI khAla, bhaDakkaI Dhora, kaDakaI jhaDa dhaDukkaI meha phaDakkaI tADa." (471) * pAlaNaI paDhADai, vastra oDhADaI, bahini ramADaI lalIa lalI, siNagAra suhAvaI, lADa karAvaI, vara pahirAvaI jhUli valI. (2.21) varNasagAI : haMsagAmini hasaMti heli." (1.10) ka kanIrAma = 8 bhagatA jArDa jugatI jAlavaI' (1.30) * "madirApAna kari matavAlA, bhogI bhamara bhamaI bhamarAlA' (1.para) * "chatra chAtra chati chekaDAM chAMya chayelI nAri" (2.44) * 'kosi kahaI kara joDI, kara kukamanA rolA." (2,72) * 'visahara vikaba varAha, veDi vIMchaNi naIM visanara." (2.77) * "kanaka keli kulavaMti kamala, kailAza kavIzvara' (2.77) * kusumareDi sAtharA suvitthara, kuzana-keli Ima karaI niraMtara" (2.127) jhaDajhamaka : * guNa rola lola kalola karati capala cihuM dizi hiMsae' (1.28) kaka lAlaI pAlaI naI saMsAlaI suta sAMhAmauM vali valI nihAla" (2.16) eka kulI kamala jasI pAMkhaDalI, aNIAlI AMjI AMkhaDalI" (2.18) ka: "madhukara kamali jamali bhamaMtau, hIMDaI harakhaI bhayau vani ramatau" (2.40) * "nayaNa vayaNa kara caraNa mukha, dADhI mUMcha maroDa" (2.55) : "kaDakha calma tIra tio tikhi timba mukkae" (2.69) ka: "kari kuMkamarola jhakola karatI kaMThi vilammI vAdhi jisi' (2.81) * "nAri kamala bhamara nara saMgI, jaDatI joDi milI java caMgI' (2.117) * "vejhuM kari maMDaI, khaMDa vikhaMDaI kalirava karaI katAla' (4.32) Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalita komala padAvaliyukta jhaDajhamaka : ahIM noMdhelI keTalIka paMktio paNa jhaDajhamakanAM udAharaNo che paNa emAM lalita komala padAvalino raNako paNa bhaLe che : * "nAri sarovara sabala sakala mukhakamala manohara' (2.114) [A paMktimAMnI padAvali kavi kAntanI "snehaghana kusumavana vimala parimala gahana' e paMkti je lalita komala kAnta padAvalinA udAharaNa tarIke khUba ja jANItI banI che)nI acUka yAda apAvaze.. * 'alikula kajjala sarala, veNi chala mehasuti hasata daMta nava taDita pimpala varasata sulalita' (2.113) * "phUla-harI kadalIhara dIhara kijaI raMga jhamAla manohara' (.121) karkazavarNa padAvali : kavi eka sthaLe narakanI vedanAnuM je kalpanAcitra rajU kare che te jugupsAbhAvane pragaTa karanAruM che. e vastuviSayane anurUpa, kavi upara che tenAthI viruddha karkazavarNa padAvali pas .... che. * 'jhUMTe vali jhAlI, bhItari ghAlI maraDA mArA us v.00) * "navi thAI ADA, kucikuhADA, leI dhAI dhaDadhuMba." (443) yamaprayoga : chaMda chaMda sahu ko bhaNaI, chaMda vinA cau chaMda' (1.38) (chaMda = laganI, chaMda = vRtta) * "eha asaMbhama vAta - kahANI. hUI sarI jau pahuvi kahANI' (1 (kahANI = kathanI, kahANI = kahevAI) * moTe maMdira bahu koraNI. nayaNi na dIsaI tihAM ko raNI.) sUra vahaI nitu kari kodaMDaha, kaha tIraIM navi deha ko daMDaha." (1.48) (koraNIAM = kotaraNI, ko raNI = koI devAdAra, kodaMDaha = dhanuSya, ko daDaha = koI zikSA) * pAlakhI basaI narapAlA, hIMDaI eka valI nara pAlA' (1.54) (narapAlA = nRpALa, rAjavI, nara pAlA = pagapALA loko) * "dizA vAlI gharanI valI tAjI ApaI managamatA je tAjI" (2.7) (tAjI = navI, tAjI = ghoDA) kaH "sAva zRMgAra samAna racAvI, eNI pari teNaIM pAtra nacAvI, hasatAM kehanI kUtha nacAvI, koI na mUkyAM valI nacAvI." (2.13) 120/ sahajasuMdarata guNaratnAkaracheda Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "guNaratnAkaradanI samIkSA / 121 (nacAvI = (vArAMganAne) nacAvI, nacAvI = (bhUkuTi, bhamAvI, nacAvI = nacAvavAmAMthI, badanAma karyA vagara) "lIlApati lahUu dhana mAnuM, dhAvaI thAna valI ghaNa mAnuM' (2.16) bhAnuM = mAnuM chuM, mAnuM = mAtAnuM * dhAI tava mAtA, thaNahara mAtA, dUdhibharyA te mukhi ThavAI." (2.2 1) bhAtA = bA, mA, mAtA = puSTa) * "akka nahIM re akka, aMba e surataru sarikhu" (2.61) (akka = vaDIla vezyA ne saMbodhana), akka = AkaDo) na hU ramatI jaNajaNa svau korI huM ghaNa kaThaNa jama korI." (2.88) (korI = alipta, korI = kotare) * sUNi bhUpati mAha Alocaha rekhau mujha mastaki Alocaha' (350) (Aloca = AlocanA, vicAraNA, Alocaha = kezaloca, vALa cUMTI kADhavA te.) * huM yauvanabhari taI kAM TAlI, lAgai seji havaI kAMTAlI' (362) (kAM TAlI = zAne tarachoDI, kAMTAlI = kAMTAvALI) : 'jharamari varasaI nayaNe kAjala, rotAM galI gayau savi kAjala. kSaNi chAMhiiM kSaNi UbhI taDakaI, rIsabharI sahIara syauM taDakai." (3.63) (kAjala = vAdaLa, kAjala = kAjaLa, peza. taDakaI = taDakAmAM, taDakaI = tADUke, gussAthI bole) * sovina sAli gaNaI mani vekara, eka suhAvaI prIUnA be kara' (3.66) (vekara = retI, be kara = be hAtha) * bhogI mAga na lahaI tuM pAdhari, kima te pAlo laI. pAdhari." (3.67) pAdhari = sIdho, pAdhari = dUra sudhI, lAMbI musApharIe, lakSya sthAne (?) * 'viraha viyoga bharI AkaMThaha, na lahaI dukhasAgaranau kaMThaha kAgiNinI pari karallaI kaMThaha, milIha jau milaI vikaMThaha." (3.68) (AkaMThaha = gaLA sudhI, kaMThaha = kAMTho, kinAro. kaMThaha = gaLAmAM, vikaMThaha = vaikuMTha) * 'kSiNi basaI caMpaka ulavaIe, gADhi rosi bharIu lavaIe, nara viNa kavaNa vasaI kholaDaie. eka gamaI prIyanaIM kholaDaie." (37) (ulavaIe =othe, (rosi bharIu) lavaIe = (roSathI bharelI) baDabaDe che. kholaDaie = khoraDAmAM, kholaDaIe = khoLAmAM) "ka hAra dora dosaI navi galaI e, bhojana mukhi sarasau navi galai e, hama taNau bhara jima uMgalaI e, tima nArI raDatI galagalaie." (371) Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (galaI e = gaLAmAM, galaI e = gaLAtuM, gaLAya. ugalaie = ogaLe, galagalaI e = gaLagaLI thAya che, Adra bane che.) ka ' kisyauM karuM pahirI bhuSaNa e, paIsevA prIya viNa bhUSaNa e, kataviyoga Talai tapa tapatAM, kari nAMkhaI kuMDala tapatapatAM." (372) (bhUSaNa = AbhUSaNo, bhUSaNa = atRpta, nirarthaka. tapa tapatAM = tapa karatAM, tapatapatAM = tagatagatAM, caLakatAM) * "bhamarInI pari prIka guNa gaNatI. kari cUDI nAMkhaI guNagaNatI." (3.73) (guNa gaNatI = (priyanA) guNa gaNagaNe, guNagaNatI = baDabaDatI, gaNagaNATa karatI) = "pagi pagi varasAlaI vara sAlaI..." (378) | (varasAlaI = vaSakAlamAM, vara sAlaI = patino viraha) sAle che.) vAjiMtranAda-saMgItayukta padAvali : ahIM keTalIka kaDIomAM kavie vAjiMtranAdanI ravAnukArI padAvali paNa prayojI che. cAraNI chaMdolayanI chaTAmAM pUraka banatI AvI padAvalino paNa eka anokho vaibhava hoya che. kRtimAM jovA maLatAM evAM sthAno tapAsIe : sarasvatInI zobhA varNavatAM : * ghamaghama ghUghara ghamaghamakataya, jhaMjhara rimajhima raNaraNakaMtaya, kari cUDI raNakati ki diuI, tuha siMgAra kIu saha uuI." (1.9) sthUlibhadranA janmamahotsavanA eka bhAga rUpe thatuM gAnavAdana : * "ghaNa gajjaI jima karIya suvala, vajjaI dhadhikiTa DhaMkaTa maddala, cacapaTa cacapaTa tAla taraMgA, thagini tithaMga nirAkaTa thIMgA." (2.11) * "tAthagini tAthagini tighugini tighugini sirigama apadhani susara sara, nIcANa ki kamakati madrama drahakaMti kahaha kuTukAra kare, jhalUri jhaNajhaNakaMti bherI bhaNakaMti bhoM bhoM bhUgala bharaharaya, gheghura ghamaghamakaMti raNaNa raNakaMti sasabada saMgiti saddasaya." (2.12) potAne tyAM pAchA pharelA dhUlibhadrane gAna-vAdana-nartanathI kozA rIjhavavAno prayAsa kare che tyAre : * "nAcaI nAca karI siMgAraha dhidhikaTa TaeNkTanA dhoMkAraha, colI cIra kasI kari caraNA ghamakAvaI ThamakAvaI caraNA." (4.4) * "caraNa ThamakAvaI, ghamaghamakAvaI dekhADaI navanavI kalA, gAvaI guNa maMgala, bheraha bhugala cacapaTa chaMdaI bharaMti nalA." (4.5) 122 / sahajasuMdarakata guNaratnAkaracheda Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNaratnAkarachedanI samIkSA / 123 * "taMtI tala tAla tavala damadamakaI, dhapamapa draDhaMkAra karyo, dhoMkaTa kaTakaTa TaeNgagama jhejhe tithanagi tithanagi tirADa gayuM, siri siri gama gama majhi mari gaga mama padhama mA dhuni gIya rasa. nAcaI Ima kozi kalAguNa dAkhaI, bolati chaMda ti kavita jasaM." (46) kavie A kRtine chaMda' saMjJAthI oLakhAvI che. oLakhAvI che eTaluM ja nahIM, sAcA svarUpe e saMjJAne sArthaka paNa karI che. chaMdogAnano rasa e kavinuM lakSya rahyuM che. kavi kRtinA AraMbhamAM ja ene mATe saMkalpabaddha che. ane cheka sudhI chaMdogAnanuM prAdhAnya jALavIne e saMkalpa emaNe siddha karyo che. kaDI 1.18mAM svasaMkalpa rajU karatAM kavi jaNAve che : ANI navanava baMdhuM, navanava chaMdeNa navanavA bhAvA, guNaratnAkarachaMda, vaLisu guNa dhUlibhadrassa." vaLI kaDI 1.37-38mAM kavi kahe che : navanava gAha kavitarasa, dUhA chaMda rasAla, raMga-vinoda guNI taNA, havaI bolauM causAla. chaMda chaMda sahu ko bhaNaI, chaMda vinA cau chaMda, chaMdau kari jANaI ji ke, teha ghari parimANaMda." ahIM kavie judAjudA vIsa uparAMta chaMdo prayojyA che jemAM prathama AryA, beakSarI Aya, reDakI, aDayala, jaDayala, sArasI, dUhA, maDayala, maMDali, tribhaMgI, lIlAvatI, vRddhanArA, paddhaDI, chappaya, zloka (anuSTrapa), hATakI, gaganagati, bhujaMgaprayAta, rasAulauM, muktAdAma, gAthA - eTalA chaMdono samAveza thAya che. A badhA chaMdo saMskRta piMgaLamAM AvatA akSarameLa ke mAtrAmeLa chaMdo che ane A badhA ja chaMdono cAraNI paraMparAnI racanAomAM upayoga thayo che. AmAMthI reDakI' chaMda bRhat piMgaLa'mAM maLato nathI ke cAraNI paraMparAmAM paNa e nAmano chaMda jaNAto nathI. "guNaratnAkarachaMdanI anya pratomAM reDakIne sthAne bhamarAuli', reNukI" ane "rUDilAM' evAM nAmo maLe che. paNa "bRhatapiMgalamAM bhamarAuli (bhramarAvali)nuM chaMdabaMdhAraNa ane cAraNI paraMparAmAM reNakI) chaMdanuM baMdhAraNa alaga paDe che. reDakI ane "rUDilo eka ja jaNAya che. paddhaDIno upayoga apabhraMzamAM vizeSa thayo che. e pachI e chaMda cAraNa kavioe jeTalo prayojyo che eTalo madhyakALanA gujarAtI kavioe A paddhaDIno Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 upayoga karyo nathI. paNa ApaNA A kavie ahIM 'paddhaDI' chaMda prayojyo che e darzAve che ke chaMdogAnanI bAbatamAM cAraNI paraMparAno A kavi upara sAro prabhAva paDyo che. rAulau e cAraNa kavioe yojela rasAvaLo' tarIke jANIto chaMda banyo che. sArasI chaMda paNa cAraNa kavioe vizeSa prayojyo che. vRddhanArAne cAraNI paraMparAmAM "dUNo aThTho" paNa kahe che. hATakI chaMda bRhat piMgalamAM marahaTTA'ne nAme oLakhAyelo che. bhujaMgaprayAta' cAraNI paraMparAmAM mahAbhujaMga, deva, sudhApa, mahAnAga - AvAM nAme paNa maLe che. guNaratnAkarachaMdanI kaDIonuM chedavAra vargIkaraNa : prathama Aya 1.1thI 5] A kaDIonuM baMdhAraNa ekasarakhuM Aya 1.16, 17 E 8 che. ahIM 30 + 27 = 57 gAthA 1.18 | ' mAtrAvALo A chaMda che. beakSarI Aya ahIM chaMdanAmanirdeza 1.6thI 8, 19, 20, 2.1thI 11, vinAnI 2.100, 101 [beakSarI Ayo 2.10, 101 e be kaDIo beakSarI Aya ja che. ahIM Aya 2.13thI 19, 30thI 43, 78, Aya' nAmathI dazarvila 86thI 91, 107, 116, 117, A kaDIo e AgaLa nirdezela pa7 mAtrAvALA 119thI 129, 132thI 141, 'Apa'nI nathI, paNa 'be akSarI Aya' che. 146thI 157, 3.39, 41, 42, AyanAmathI dazavelI 4pathI pa3, 85, 86, 89thI 93, A kaDIone "aDayala maDalla jUthanA chaMdamAM 100thI 103, 4.1thI 4, 85, 86 ! paNa mUkI zakAya. pratanAM pAThAMtaromAM to 'athala maDathala duArI reDakI 1. 1thI 13, 2.109thI 112, 131 ] = 9 maLe ja che. chappaya / kalaza 1.14 jyAM mAtra "kalaza'no nirdeza che praya 1.31, 32, 68 te kaDIo "chappayamAM che. SaTrapada 2.56thI 61, 7rathI 77, = ra4 adhikArane aMte AvatI hovAthI 83thI 85, 113thI 115. | A chappayanI kaDIne "kalaza' saMjJA apAI che. kalaza. 2.160, 4.87. zloka (anuSTrapa) 1.15 ] = 1 aDayala. 3.68thI 83 A badhAM ja chaMdo 16 mAtrAnA caraNanA che. caraNAnta catuSkalanA prAsa maLe che. kyAMka cAreya caraNanAM janDayala 1.21thI 26 aMtima catuSkala ekasarakhAM hoya che to kyAMka be mI 1.40thI 59, 3.6, 7, = 65 caraNanA aMtima catuSkalanA prAsa maLe che. prAsanuM A tattva paraMparA anusAra juduM paDe che. ahIM 4.56thI 70 pAThAMtaromAM aDayala/ maDayala / jaDayala ! beakSarI maMDali. 362thI 67 evAM nAmo ekabIjAnA vikalpa maLe che. 124 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkaracheda Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNaratnAkaradanI samIkSA / 125 sArasI, 1.ra7thI 30] gaganagati sArasI 2.118 | = 5 1.33thI 30, 60thI 67, 2.24thI 29,] jathI pa5, 6rathI 67, 98, 105, 106, | = 114 108, 130, 3.1thI 5, 8thI 14, 18thI 23, 31thI 35, 40, 54thI 61, 104, 4.8thI 28, 37thI pa5. tribhaMgI 2.12 ] = 1 lIlAvatI 2.20thI 23, 27thI ra9, 70thI 82, 4.5, 6 ] = 13 vRddhanArAja - 2.68thI 71 ] = 4 2.92thI 97, 3.94thI 99 ] = 12 hATakI 2.99, 142thI 145, 3.15thI 17, 1. 24thI 30, 36thI 38, 43, 4, = 41 84, 87, 88, 4.29thI 36, 75thI 84] paddhaDI toTaka] 2.10rathI 104] 3 A traNa kaDIno ahIM chedanirdeza nathI, paNa e toTaka chaMdamAM che. bhujaMgaprayAta rasAula mutrAdAma 2.158, 159 4.7 4.71thI 74 ] = 2 ] = 1 . ] = 4 kula kaDI 419 A vargIkaraNane AdhAre joI zakAze ke sauthI vadhAre ahIM duhA chaMda prayojAyelo che. te pachI 16 mAtrAvALA beakSarI A AyanA chaMdo che. te pachI aDayala-jayala-maDala-maMDali jUthanA chaMdo che. e badhA paNa 16 mAtrAnA caraNavALA ja chaMdo che. caraNAnta prAsanI paraMparAne kAraNe emane judA pADI zakAya. te pachI saMkhyAnA kramamAM hATakI, chappaya, lIlAvatI, paddhaDI, reDakI, sArasI, vRddhanArA, muttAdAma, toTaka, bhujaMgaprayAta, zloka (anuSTrapa, tribhaMgI, rasAulau chaMdo prayojAyA che. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * "guNaratnAkaradamAM chaMdobaMdha : Aya : (A kRtimAM prathama AryA chaMdanAmanirdezavALI 1.1thI 5, 'AryA nirdezavALI 1.16,17 ane 'gAthA nirdezavALI 1.18 kaDIonuM baMdhAraNa A chaMdanuM A chaMdamAM kula pa7 mAtrA ane 15 tAla hoya che. pahelA caraNamAM cha catuSkala ane eka SaTrakala hoya che. ema 30 mAtrA. prathama traNa catuSkale eTale ke 12 mAtrAe yati Ave che. bIjuM catuSkala jagaNa (U - U) athavA cAra laghu hoya che. e ja rIte cothuM ane chaThuM catuSkala ja gaNa athavA cAra laghu hoya che. jo ja gaNane sthAne cAra laghu hoya to pahelA laghue zabda pUro thAya. bIjA caraNamAM pAMca catuSkala, pachI eka laghu (C) ane pachI eka SaTrakala Ave. ema kula 27 mAtrAmAM prathama traNa catuSkale eTale ke 12 mAtrAe yati Ave. chello varNa guru. -12 - -184 + 4 + 4 | 4 + 4 + 4 + 6 = UHU 57 mAtrA -12 - ---15 - 4 + 4 + 4 | 4 + 4 + 4 + 6 = 27] bRhatapiMgala' mAtrA, yati, tAlanuM mApa A pramANe Ape che : 57 mAtrA dAdA dedA dAdA | daddA dAdA udAla dAdA gA 1 dAdA dedA dedA | daddA dAdA la dAdA gA | 15 tAla --- -12 ---18 zazikara + nikara sa + mukvala | marAla + mAruhya + sarasva thatI devI 126 / sahajasuMdaraphata guNaratnAkarachaMda Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ' ' vicarati + kavijana + hRdaya 4 bhayaharaNI 4 4 4 6 ahIM, pahelA ane bIjA caraNanI thaIne 30 + 27 = 57 mAtrA thAya che. bAra mAtrAe yati che. bIjA catuSkalamAM cAra laghu che. cothA ane chaThThA catuSkalamAM ja gaNa che. ANI 4 ahIM 'gAthA' nirdezavALI kaDIno A ja chaMdobaMdha tapAsIe. -18 + baMdha | navanava + chaMde + Nanavana + 4 4 ww + 12 navanava 12. ' ' guNarat + nAkara + 4 1 1 3 2 1 1 1 1 hari ha 2 4 ww degdeg 2 jo DI. s 1 1 bha ga ti " cha chaMda *guNaratnAkarachaMda'nI samIkSA / 127 15 sadaye + saMsA + 2 + 4 3 2 1 be bha beakSarI AryA : (A kRtimAM beakSarI Arya' chaMdanAmanirdezavALI kaDIo, nAmanirdeza vinAnI be kaDIo (2.100, 101) temaja 'A' nirdezavALI kaDIonuM baMdhAraNa A chaMdanuM che. 'AryA' nirdezavALA kaDIkramAMko mATe juo chaMdavAra vargIkaraNa) A chaMdanuM pratyeka caraNa 16 mAtrAnuM che. caraNane aMte laghu-guru ANavAno koI khAsa niyama nathI. sAmAnyata: babbe caraNano caraNAnta prAsa yojAya che. 1 1 ni tu trisu 4 1 2 1 1 pu 2 da 2 + 2 1 1 mA ga i 1 1 1 2 2 1 1 mu gati deyo zu bha guNa v 15 4 ww 22 de vA + 2 2 se vA 1 1 la kSa Na vA bhAvA bhadasta li + bha = 16 mAtrA = 16 mAtrA = 16 mAtrA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 1 m Dha 1 ma 2 1 2 tI na I 1 1 ka sa 1 2 1 1 vi ca kSa Na = 16 mAtrA ahIM pratyeka caraNa 16 mAtrAnuM thAya che. pahelA ane bIjAnA temaja trIjA ane cothAnA caraNAnta prAsa maLe che. reDakI chaMda bRhat piMgalamAM reDakI chaMda aMge kAMI paricaya maLato nathI. e ja rIte A nAmano koI chaMda cAraNI paraMparAnA chaMdomAM hovAnuM paNa jaNAtuM nathI. paNa ahIM "guNaratnAkarachaMdamAM apAyelI reDakI chaMdanI kaDIone AdhAre enA baMdhAraNa aMge keTaloka vicAra karI zakAya. ahIM cAra caraNanuM eka ekama evAM cAra ekamonI kula 16 caraNanI eka kaDI banelI che. pratyeka ekamamAM prathama traNa caraNa kvacit apavAda sivAya 8 akSaranAM banelAM che. jyAre cothuM caraNa 5 akSaranuM baneluM che. jema cothuM caraNa TUMkuM che tema pahelA caraNanA upADamAM keTalAka akSaro (2 ke 3) vadhI jaIne paheluM caraNa moTuM thAya che. upADamAM ghaNI vAra prathama zabda dvirukti pAme che to kyAreka prathama zabda sAthe prAsamAM maLato dhvaniekama umerAIne prathama caraNanI akSarasaMkhyAne vadhAre che. ahIM pratyeka ekamamAM prathama traNa caraNa prAsathI saMkaLAyelAM che. eTale ke emano caraNAnta prAsa maLe che. uparAMta pahelA ane bIjA ekamanA chellA TUMkA caraNano prAsa maLe che. e rIte trIjA ane cothA ekamanA chellA TUMkA caraNano prAsa maLe che. ga ane 4 pratamAM reDakI chaMdanI 1.10thI 13 kaDIo vikalpa "bhamarAuli' chaMda-nAmathI nirdezAI che ane 4 pratamAM reDakI chaMdanI 2.131mI kaDI vikalpa "rUDilA' chaMdanAmathI nirdezAI che bRhatiMgala'mAM bhamarAuli'nuM baMdhAraNa maLe che paNa e A kaDIonA chaMdabaMdhAraNathI juduM paDe che. paNa reDakI' ane 'rUDilA" e be eka ja chaMdanAM vaikalpika nAmo hovAnuM jaNAyuM che. eno vadhu purAvo e che ke "anusaMdhAna' aMka 8 (I.sa.1997)mAM IsarasUri-viracita "lalitAMgacaritra/rAsa-cUDAmaNi' kAvyakRti , (saMpAdaka : DaoN. harivallabha bhAyANI) prakAzita thaI che emAM "roDillA' chaMdanAmanirdezavALI 370thI 379 temaja 40 kramAMkavALI kaDIo maLe che. enuM baMdhAraNa guNaratnAkarachaMdanI reDakI chaMdanI kaDIone pUrepUruM maLatuM Ave che. tyAM paNa cAra caraNanuM eka ekama evAM cAra ekamonI kaDI che, pratyeka ekamamAM pahelA caraNanA upADamAM 2 ke 3 akSara vadhI jaIne caraNa moTuM thAya che, rajA-3jA caraNamAM ghaNuMkharuM 8 akSara che (kvacit 7 ke 9), ane cothuM caraNa TUMku 5 akSaranuM che. ahIM paNa 128 / sahasuMdarakRta guNaratnAkara Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'guNaratnAkarachaMda'nI samIkSA / 129 pratyeka ekamanAM prathama traNa caraNanA caraNAnta prAsa maLe che uparAMta pahelA-bIjA tathA trIjA-cothA ekamanA chellA TUMkA caraNanA prAsa maLe che. paNa A agAu, DaoN. harivallabha bhAyANIe 'paraba' (juna, 1991)nA aMkamAM prAcIna gujarAtI ovI' e lekhamAM kavi lAvaNyasamayakRta nemiraMgaratnAkarachaMda'nI keTalIka kaDIone tapAsIne ene 'ovI' chaMdanI banatI kahI che, joke tyAMye emane pahelA caraNanA upADamAM bevaDAyelA zabdane kAraNe vadhI jatA 2 ke 3 akSarone gaNatarImAM na levAno apavAda to karavo ja paDyo che. paNa ema lAge che ke 'naimiraMgaratnAkarachaMda'nI chaMdanirdeza vinAnI e kaDIone A reDakI ke rUDilA/rohillA chaMdanI najIkanI ja gaNavI joIe. phera eTalo che ke 'nemiraMgaratnAkarachaMdanI e kaDIo cAra caraNanI ja che (tyAM cAra ekama thatAM nathI). ane tyAM bIjA-trIjA caraNanI akSarasaMkhyAmAM ekavAkyatA ochI jaLavAI che. te sivAya tyAM pahelA caraNanI akSara saMkhyA, upADano zabda bevaDAtAM, vadhe che, bIjA-trIjA caraNanI akSarasaMkhyA lagabhaga sarakhI rahe che. (8 akSaranI AsapAsanI) ane cothuM caraNa TUMkuM (5 akSaranuM) hoya che. eTaluM spaSTa che ke reDakI ke rUphiMDalA chaMdane eno cokkasa padyalaya che ane ahIM 'guNaratnAkarachaMda'mAM e vadhAre custatAthI jaLavAyo che. 'guNaratnAkarachaMda'nI reDakI chaMdanI eka AkhI kaDI tapAsIe : 8 akSara 9 akSara-- jhabakkai tAra, upADa vadhArAnA 3 mAra (uppai) uppai upADa vadhArAnA 2 ara (haMsa) upADa vadhArAnA 2 mAra (tapa) motInau []] 8 akSara ddhiu setasiMgAra, 8 akSara gAmini hasaMti heli, 8 akSara karai tapai baiThI. . 8 akSara hAra, jisyau kuMDala 8 akSara kamalageli, kAni, sukaladhyAni, ramai sohai 5 akSara vivaha pare 8 akSara mohaNaveli, -5 akSara sajala sare c 8 akSara sovanavAni, 5 akSara prasanamaNuM Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upADa vadhArAnA 3 Ara (sevau) sevau oLA 1 1 1 ana De 8 akSara 8 akSara dAriddapAtika jAi, kavIya uparanI kaDInuM mApa A pramANe thAya che : upADa + ca.1 ca.3 paheluM ekama 3 + 8 8 bIjuM ekama 2 + 8 8 . 8 trIjuM ekama 2 + 8 8 8 cothuM ekama 3 + 8 8 8 cAra caraNanA pratyeka ekamamAM prathama traNa caraNanA prAsa maLe che. uparAMta pahelA ane bIjA ekamamAM cothA caraNanA prAsa maLe che. (paresare) ane trIjA ane cothA ekamamAM cothA caraNanA prAsa maLe che. (maNuM-taNuM) 1 1 sAraddamAya, bI. akSaro akSaro akSaro akSaro ' dAdA dAla | 11 chappaya / SaTpada : A chaMda cha caraNano che. jemAMnAM pahelAM cAra caraNa roLAnAM ane chellAM be caraNa ullAlAnAM hoya che. 1 2 2 2 1 ' na DI kha 11 'bRhad piMgala'mAM roLAnuM mAtrA, tAla ane yatinuM mApa A pramANe che : emAM catuSkala saMdhinAM 6 Avartano hoya che. kula mAtrA 24, 11mI mAtrAe yati. yatie zabda pUro thAya. caccAra mAtrAe tAla Ave. ullAlAmAM 28 mAtrA hoya che. ane 15mI mAtrAe yati Ave. ahIM kRtimAMthI chappayanI eka kaDI tapAsIe: dAdA 1 1 1 1 1 2 1 ka rya u na t 130 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda saMpatti la / dAdA 2 1 meM tra 8 akSara cAra 9 1 dAdA 13. sayala thAi, 5 akSara taNuM. dAdA 1 1 1 2 1 1 1 1 2 2 sa ba la se va i gu NavA U -13 24 1 1 2 1 1 2 2 dha na aa ma dikhA DI rarara ra 11 + 13 = 24 mAtrA 11 + 13 = 24 mAtrA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ roLA ullAlA ra 1 5. pa dA 11 1 1 1 talu u -11 1 dAdA 2 2 1 1 1 1 2 2 preti bo dhI su ka Teba | karyA jigni saMyama vI ka ThA ra r badA 2 1 1 2 vyA pA 2 kriyA 15 2 1 1 1 1 2 2 2 AvatI bahini dekhI -15 1 dAladA | -ta 8 akSara RSirAja 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 kavi karI / 2 1 2 1 1 1 2 1 2 * kahai saheja suMdara na ma | thUlIbhadda zrutakevalI "guNaratnAkarachaMda"nI samIkSA / 131 13 1 1 1 1 2 1 2 2 va li ba IM ii jA NI 13 guNAntakSe dAdA dAdA dAladA 13 21 2 1 21 2 1 2 sIha rU 5. dAkhyau valI 13 ahIM pahelA-bIjA caraNano, trIjA-cothA caraNano ane pAMcamA-chaThThA caraNano caraNAnta prAsa maLe che. zloka anuSTupa] : (A kRtimAM 'zloka' nirdezavALI kaDI 1.15 saMskRta zloka che ane te anuSTupamAM che.) pratyeka caraNamAM ATha akSara, cAreya caraNamAM pAMcamo akSara laghu ane chaThTho akSara guru. bIjA ane cothA caraNamAM sAtamo akSara laghu Ave. zrI rA. vi. pAThaka bRhatapiMgalamAM noMdhe che te pramANe dareka caraNamAM bIjo ane trIjo akSara banne laghu na Ave. A lakSaNa cheka vedakALathI cAlyuM AvyuM hovAnuM teo jaNAve che. 8 akSara bhAratI caraNAM bhoja 8 akSara pUjayitvA manoramaM 18 * akSara jagadAnaMda 11 + h-n 24 mAtrA kArakAn -U 11 + 13 = 24 mAtrA 15 + 13 = 28 mAtrA 15 + 13 = 24 mAtrA 8 + 8 akSara 8 + 8 akSara Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDayala : bRhat piMgalamAM AnuM baMdhAraNa 'sAvaka aDala'ne nAme maLe che. kavi kisanAjI A chaMdanuM nAma "aDiyala' ke 'sAvajha aDiyala' Ape ja che. eTale e eka ja jaNAya che. A chaMdamAM dareka caraNa 16 mAtrAnuM hoya che. dareka caraNane aMte ekasarakhuM catuSkala prAsa rUpe Ave che. joke A kRtimAM "aDayulla nirdezavALI badhI kaDIomAM chelluM catuSkala ekasarakhA prAsavALuM nathI. ene badale pahelA-bIjA ane trIjA-cothA caraNanA prAsa maLatA hoya evI kaDIo paNa che. ahIM "aDayala chaMdane kRtimAMnI eka kaDI laIne tapAsIe : -- -- -- -- 1 11 12 1 1 2 2 11 viraha viyoga bharI AkaMThaha = 16 mAtrA 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 2 1 1 ne lahaI dumba sAgaranI kaMThaha = 16 mAtrA ("dukha' uccAra karatAM) 2 1 1 2 1 1 1 1 1 1 2 1 1 kagiNinI pari kerallAM kaThaha = 16 mAtrA (karalaI uccAra karatAM 1 2 1 1 1 2 1 2 1 2 1 1 milImAM jeha milaI viThaha = 16 mAtrA (milaine mIlaI uccAratAM) ahIM cAra catuSkala thatAM jaNAya che. pratyeka caraNanuM chelluM catuSkala kaMThaha eka sarakhuM che. pratyeka navA catuSkale tAla Ave che. maDayala - maMDali - jaDayala : - brahata piMgalamAM A chaMdono ullekha nathI. paraMtu A chaMdonuM paNa mAtrAbaMdhAraNa jotAM e "aDalsa' chaMdane ja maLatA chaMdo jaNAya che. A chaMdonI paNa 16 mAtrA che. sAmAnyata: pahelA-bIjA caraNanA ane trIjA-cothA caraNanA caraNAnta prAsa maLe che. aDalamaDalanuM A prAsatattva paraMparA anusAra juduM paDe che. guNaratnAkarachaMdanI vAcanA ane pAThAMtaro mATe upayogamAM lIdhelI 10 hastapratomAM aDayela / maDayela / maMDali / beakSarI Aya ema ekabIjAnA pAThabhede noMdhAyelA maLe che. (juo : pariziSTa) mAtra pratanI 1.21thI 20 kaDIo jaDayala' chaMdanAmathI noMdhAyelI maLe che. 13ra / sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "guNaratnAkaradanI samIkSA / 133 mahayala : -4- -4- -4- -41 1 1 1 2 1 1 2 1 1 2 1 1 jiNaI sadA tila tela ja dIThauM 2 1 1 1 1 2 1 1 1 1 2 1 1 te kahI kima jANaI vRta mIThauM = 16 mAtrA = 16 mAtrA (kahaune kahu uccAratAM) 2 1 1 2 1 1 2 1 1 2 2 eha asaMbhama vAta kahANI = 16 mAtrA 2 1 1 2 1 1 1 1 1 1 2 2 hUI sarI jau pahuvi kahANI = 16 mAtrA pahelA-bIjA caraNanA caraNAnta prAsa maLe che (dIThau - mIThI). trIjA-cothA caraNanAM aMtima catuSkala ekasarakhAM che. (kahANI-kahANI) maDayala'nuM rajuM udAharaNa -4- -4- -4- -4- 11 11 211 21122 ghari ghari sohaI vannaravAlA = 16 mAtrA ra1 1 2 2 11 1 1 2 2 daMDa dhajA sovina kalasAlA = 16 mAtrA 2 1 1 2 1 1 1111 2 2 bhAmini oDhaI navaraMga phAlA = 16 mAtrA (navaraMgamAM raMnuM komaLa nAsikaya uccAraNa karatAM) 2 2 11 11 211 2 2 nAnAvidhi pari caMpaka-mAlA = 16 mAtrA ahIM cAra catuSkala pratyeka caraNamAM thAya che. pratyeka navA catuSkale tAla Ave che. caraNAtta prAsa maLe che. maMDali : 2 2 2 1 1 2 2 2 2 AsAvali vizuddhI bAlI ja = 16 mAtrA Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 111 11 11 11 22 raDaI paDaI virahiNi vikarAlI = 16 mAtrA 2 21111 11 2 2 2 huM yauvanabhari taI kAM yalI = 16 mAtrA (huMnuM darda uccAraNa karatAM ra11 21 111 222 lAgaI seji havaI kAMTAlI = 16 mAtrA pratyeka caraNamAM cAra catuSkala che. navA catuSkale tAla Ave che. pahelA bIjA caraNano prAsa maLe che. trIjA-cothA caraNanAM aMtima catuSkala ekasarakhAM che. jayala : -4- -4- -4- -42 2 2 1 1 2 1 1 22 vADI zIla taNI jiNi ropI = 16 mAtrA 2 1 1 111 2211 22 kADhyau mayaNa dezAMtari kopI = 17 mAtrA ('dazAMtari' jevuM uccAraNa karIe to 16mAtrA thAya) 21 111 211 11 2 2 dharma taNau darpaNa vili opI = 16 mAtrA 2 11 21 12 11 2 3 zrI jina ANa kadA navi lopI = 16 mAtrA ahIM paNa pratyeka caraNamAM 16 mAtrA che. pratyeka caraNamAM cAra catuSkala che. pratyeka catuSkale tAla Ave che. caraNAnta prAsa maLe che. Ama joI zakAze ke 'aDala', "maDala', "maMDali', jaDayalamAM caraNanI mAtrAsaMkhyA, catuSkalo, tAla badhAnuM mApa sarakhuM ja jaNAya che. prAsatattva - ekasarakhuM aMtima catuSkala - e badhe jaLavAtuM jaNAtuM nathI. sArasI : raNapiMgaLa'mAM sArasI chaMdanuM baMdhAraNa A pramANe che. sArasInA pratyeka caraNamAM 28 mAtrA, sAmAnyata: caraNAtte eka guru varNa. ane 9, 7, 7, 5 mAtrAe yati. joke yatikhaMDonuM vibhAjana anivArya lakSaNa nathI. DaoN. ramaNIkalAla mAru sArasIne harigIta chaMda ja gaNe che. (juo chandatattvaprakAza', pR. 61) sArasImAM 3, 6, 134 / sahajasuMdarata guNaratnAkarachaMda Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNaratnAkarajIMdAnI samIkSA / 135 10, 13, 17, 20, 24 ane 27 mAtrAe tAla hoya che. tAlamAM ja gaNa hovo na joIe. - - - - - - ---7- - -pa11 21 21 1 | 21 211, 111 1 1 1 1 | 2 1 2 guNa rola lola kaI lola karati caMpala cihuM disi hiMsae = 28 mAtrA - -9 - - 7- --7-A-pa11111 1 1 11 | 21 2 1 1 21 211|ra 1 ra jhalahalaI siri suIjhANa sIkari zIlabhUSaNa disae = 28 mAtrA ahIM caraNAne guru che. caraNAnta prAsa maLe che. duho : duhAmAM pahelA ane trIjA caraNamAM 13 mAtrA ane bIjA ane cothA caraNamAM 11 mAtrA hoya che. Ama paheluM ane bIjuM caraNa kula 13 + 11 = 24 mAtrAnuM. e ja rIte trIjuM ane cothuM caraNa 13 + 11 = 24 mAtrAnuM aMtya varNa laghu hoya. tAlamAM ja gaNa na Ave. bRhat piMgalamAM mAtrA, yati, tAlanuM mApa A pramANe che : dAdA dAdA dAladA | dAdA dAdA gala _13211 1111 11 1 11 | 11 211 11 2 1 13 + 11 = TUMdha munivara jala milyau | tala sIdhau tasu kAja 24 mAtrA - 11 -13- -- 1 11rara 1 1 2 2 1 2 1 2 2 1111 21 13 + 11 = bIjA paNi tAya ghaNA | pAmyA avicala rAja 24 mAtrA rajA, 4thA caraNamAM ahIM aMtya vargo gurulaghu che. bIjA-cothA caraNanA prAsa maLe che. tribhaMgI : A cheda 3ra mAtrAno. 10, 8, 8, 6 mAtrAe yati. dareka caraNane aMte eka guru varNa pratyeka yatikhaMDane aMte yojAto AMtajhAsa dhyAna kheMce. bRhat piMgala' 3ra mAtrA ane 8 tAla hovAnuM jaNAve che. emAM mAtrA, yati, tAlanuM mApa A pramANe che. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dA dAdA dAdA | dAdA dAdA | dAdA dAdA | dedA gA - 10- - - - - - - 6 - 2 11 111111 , 22 1111 , 2 2 211, 11112. jhaluM lari jhaNajhaNakaMti | bherI bhaNakaMti 1 bhoM bhoM bhUgalA bharaharaya -32 mAtrA -10 - - -8--- --8 - -62 11 111111 111 1121 1111 211 2112 ghugughara ghamaghamakaMti raNaNa raNakaMti sasabada sAgati saddasaya = 32 mAtrA banne caraNamAM jhaNakaMti', "bhaNataMti' ane "ghamakaMtimAM kaMnuM ucAraNa hasvakomaLa anusvarita karavuM paDe to yati - mAtrAno meLa bese. baMne caraNamAM aMtima varNa guru che. lIlAvatI chaMda : A chaMda 32 mAtrAno che. e rIte tribhaMgI chaMda sAthe enI samAnatA che. kula 32 mAtrAnI samAnatA tribhaMgI, lIlAvatI, padmAvatI, deDakaLa, dumiLA ane jalaharaNa reNakI) e cha chaMdomAM jovA maLatI hoI zrI kisanajI ADhAe "e sama chachuM likhaMta' ema kahyuM che. lIlAvatI chaMdamAM 10, 8, 14 mAtrAe yatikhaMDo che. paNa A yatikhaMDo sarvamAnya nathI. "raNapiMgaLa'kAra 18, 14 ema be ja yatikhaMDo svIkAre che. - dalapatarAme lIlAvatI chaMdamAM caraNAne be guru athavA vikalpa "sa gaNa hovAnuM lakhyuM che. yatikhaMDane AvatA AMtaAsa anivArya nathI. paNa nAdavaibhava ANavA e sAmAnyataH jarUrI bane che. 3, 7, 11, 15, 19, 23, 27 ane 31 mAtrAe - ema ATha sthAnoe tAla Ave che. bRhat piMgalamAM yati, tAla, mAtrAnuM mApa A pramANe che : dA dAdA dAdA | dAdA dAdA dAdA dAdA dAgA gA = 32 mAtrA - -10- - - -8--- 1 -14-- ----- 11 21 1211 | 1 1 1 1211 | 21 1211 11112 mukha caMda sarIsau | jisyau arIsI | paMca varIsa harakhabhare - -10 8 211 2211 | 21 1211 mUkyau sAlaI ! rUpa nihAlaI 14 | 11 2211 21 12 | suta saMsAlaI phUla pare. 136 / sahajasuMdakuta guNaratnAkarachaMda Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNaratnAkaradanI samIkSA / 137 ahIM mAtrA, yati barAbara jaLavAyAM che. chellA 14 mAtrAnA patine hajI banne caraNamAM 8 + 6mAM vaheMcI zakAya ema che. yatyanta AMtaraprAso temaja caraNAnta prAsa jaLavAya che. chelle be gurane vikalpa Avato "sa' gaNa ( -) banne caraNamAM cheDe che. vRddhanArAca cheda : A chaMdane cAraNI paraMparAmAM dUNo addo' paNa kahe che. dUNo aThThI eTale chaMdamApamAM 8 akSarane bevaDAvIne 16 akSara karavA te. A chaMdamAM dareka caraNamAM 16 akSara hoya che. ane laghuguruno krama A rIte jaLavAya che. lagA lagA lagA lagA lagA lagA lagA lagA = 16 akSara zuM va deha rU5 re huM kAma ge huM gaja ja e - - - - - - - - u ratu tha hA 2 hI racI raka cukI virajU ja e = 16 akSara ahIM caraNAnta prAsa maLe che. pratyeka caraNamAM maLatA AMtaprAsa paNa dhyAna kheMce che. paddhaDI chada : A chaMda cAraNI paraMparAmAM paddharI, padhaDI' nAme paNa oLakhAya che. bRhatuM piMgalamAM ene mATe paddhati' evuM nAma paNa maLe che. A chaMda apabhraMzamAM ja vizeSa karIne vaparAyo che. gujarAtImAM e kvacita ja vaparAyelo jovA maLe che. paNa DiMgaLamAM eno prayoga vizeSa thayo che. kavi kisanAjI paddhaDIpAdhaDI chaMdanAM lakSaNo A pramANe Ape che. dareka caraNamAM 16 mAtrA ane dareka caraNane aMte ja' gaNa ( - ). baMdhAraNamAM prAsa aMge nirdeza nathI. braha, piMgalamAM zrI rA. vi. pAThaka noMdhe che ke cAra catuSkala saMdhio ane caraNane aMte prAsa hoya tyAre "paddharI' chaMda thAya. aMtya catuSkala "ja' gaNa hoya (U -- ) athavA cAra laghu (UUUU)nuM hoya. bRhat piMgala' A chaMdanAM mAtrA-tAla A pramANe Ape che : dAdA daddA dAdA ladAla. (tAla 1, 5, 9, 13 mAtrA upara paDe) 1112 2 1 2 2 1 2 1 navanavI bhoga lIlA vilAsa = 16 mAtrA Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 21 21 221 2 1 kaMra krUra pUra kaMmpUruM vAsa 11 21 21 1121 2 1 nava cIre hIra kheMcalIya cola 221 21 221 21 siMgAra sAra kukarmI rola 10 ahIM pratyeka caraNanI 16 mAtrA pratyeka caraNane aMte "ja" gaNa che. pahelAbIjA ane trIjA-cothA caraNAnta prAsa maLe che. hATakI chaMda 'hATakI' chaMda e 'marahakA' tarIke paNa oLakhAyo che. (juo : 'gujarAtI sAhityano itihAsa' graMtha-1, prakA. gujarAtI sAhitya pariSada. pR. 232.) 'bRhad piMgala'mAM 'maraTThA' chaMdanuM baMdhAraNa A pramANe che : 211 11211 grISama va2sAlau caraNanI kula mAtrA 29 che. 10, 8, 11 mAtrAe yati. 7 tAla che. ahIM doharAno aMtya khaMDa gAla aMte Ave che. cAra caraNano chaMda. dA dAdA dAdA dAdA dAdA dAdA = 29 mAtrA dAdA dAdA gAla 11 10- 8 24 112 2 1 121 11 112 211112 sarakhI joDa sarekha = 29 mAtrA AvI mani harakhI kautuka nirakhI = 16 mAtrA 10 2 2 1 1 112 lakSmI jima kuMmarI 138 / sahajasuMdaraskRta guNaratnAkarachaMda = 16 mAtrA ('kaMcalIya'mAM 'ka'nuM uccAraNa komaLa karatAM hU~sva) = 16 mAtrA 2 1 1 1 1 2 bhogiNi bhamarI *C. 11 211211 2 2 1 1 1121 raMgarasAlau sIAlau savizeSa ---- -- 11 1121 1 1121 amarInau avatAra = 29 mAtrA - 29 mAtrA Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNaratnAkaradAnI samIkSA / 139 - 10 -- - - I - -11- - 11112 211 22 211 5 11 11 1111 21 tapatapatAM meDala kone kuMDala jhabajhaba jhabakaI sAra = 28 mAtrA dareka caraNanA aMtya khaMDamAM gurulaghu (- )nuM mApa jaLavAyuM che. ahIM dareka caraNamAM pahelA-bIjA yatyanta prAsa maLe che. pahelA-bIjA caraNanA ane trIjAcothA caraNanA caraNAnta prAsa maLe che. toTaka chaMda : pratyeka caraNamAM 12 akSara. cAra "sa' gaNa. sa sa sa sa w - U U - w - ujava caMdra taNI nava sIta kalA w -vu-w --UUhima Alaya maMDaya agijhalA trIjA caraNamAM - "nakhatau' pAThano nakhatau' uccAra karatAM na guru thaze. wow -Uv - uv Ameya A pATha "nakSatra' parathI Avyo. gayaIgaNi tAra na na(pha) kha ta uM trIjA-cothA caraNamAM aMtya "u" daI prabhu pAsa na choDauM tumbha tau gaNavo. ahIM pahelA-bIjA caraNanA ane trIjA-cothA caraNanA caraNAnta prAsa maLe che. bhujaMgaprayAta : A chaMdanAM cAraNI paraMparAmAM mahAbhujaMga, deva, sudhApa, mahAnAga - evAM nAmo paNa maLe che. dalapatarAma Ane deva' chaMda kahe che. bhujaMgI chaMdamAM 12 akSara 4 tha' gaNayukta hoya che, jyAre A bhujaMgaprayAtamAM eka caraNamAM 24 akSara 8 tha' gaNayukta hoya che. ya ya ya ya ya ya ya ya - - - - - - - - - - - - - - - - 4 - lahI kapa pa rasne gaNe pimmavatI aho dhanna dhanna suappa murNatI ya ya ya ya ya ya ya ya - - - - - - - - - - - - mahA miTha guThI vinodA karatI sadA lIlavaMtI hasatI ramatI ahIM ATha ya gaNa ane 24 akSara che. bIjA caraNamAM miTha' pAThamAM "mi'no ane 'guThI pAThamAM "guno uccAra dIrgha karavAno rahe. U - - U Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAulau : raNapiMgala' pratyeka caraNamAM 11 mI mAtrAe yati hovAnuM jaNAve che. bRhatu piMgala' noMdhe che ke dayArAmanI rasAvalImAM 11mI mAtrAe yatino niyama paLAyo nathI. 10mI ke 12mI mAtrAe paNa e Ave che. vaLI bRhat piMgala' dayArAmanI rasAvalI' ane 'rasAvalAMne chaMdadaSTie A chaMdathI bhinna nahIM hovAnuM kahe che. ahIM A chaMdanI eka ja kaDI (47) che. ene tapAsIe. -11- 2 2 2 2 111 | 21 12 2 111 kozA vezyA ramaNi | keli jaIsI namaNi 11, 11 mAtrA -11 -10-- - -11- 2 1 2 2 111 ] 121 211111 haMsalIlA gamaNi | catura caMpakavaraNi 10, 11 mAtrA - - - - 1 1 -11 211 211 111 | 112 211 111 ghumaI ghUghara ghaNaNi | jali jhaMjhara jhaNaNi 11, 11 mAtrA - 1pa -11 - -11211 211 111 | 111 11111 111 nAcaI khelaI taruNiI dhasaI dhaDahaDaI dharaNi 11, 11 mAtrA -11 - 1111 211 111 | 111 2 1 1 2 111 lalIlalI lAgaI caraNi ' cavaI bola mIThA vayaNi 11, 12 mAtrA -13 - 1121 21 211 111 21 21 211 111 guNavedha bheda dAkhaI dharaNi prANanAtha toraI zaraNi 15 + 13 mAtrA ahIM cha caraNanI A kaDImAM pAMca caraNa sAmAnyata: 11, 11 mAtrAnA yatikhaMDovALAM banyAM che. kavacit 10 ke 12 mAtrAe paNa yatikhaMDa Ave che. paNa chelluM caraNa 15 + 13 = 28 mAtrAnuM baneluM che. eno AgaLanAM pAMca caraNa sAthe meLa besato jaNAto nathI. 140 | sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNaratnAkarachedanI samIkSA / 141 murAdAma : A chaMda "guNaratnAkarachaMdanI judIjudI hastapratomAM ghaNA uccArabheda maLe che. jemake muttIyadAma, muttAIdAma, motIdAma, muktAdAma vagere. A chaMdamAM 12 akSara hoya che. pahelI mAtrA bAda karIne pachI gAlala saMdhinAM Avartano zarU thAya che. nIce pramANe : la gAlalagAlalagAlalagAla 12 akSara jha bakaI vIca baphakaI cAla Ta laphakaI Tola kha lakaI khAla bha DakaI Dhora ka DaphakaI jhADa dha DukakaI meha pha DakaI tADa ahIM pahelA ane bIjA temaja trIjA ane cothA caraNanA caraNAnta prAsa maLe che. ravAnukArI zabdAvalino nAdavaibhava chaMdolayane pUraka banato jaNAya che. dharmabodhanuM prayojana kAvyAtmakatAnA aMzo dharAvatI A kRtinuM prayojana to dharmabodhanuM che e to svIkAravuM ja paDe. Ameya madhyakALanuM moTA bhAganuM sAhitya dhArmika prayojanathI racAyeluM che. jaina sAhitya mukhyatve jaina sAdhukavione hAthe sarjAyeluM hoI vadhAre custatAthI A dhArmika prayojanane vaLagI rahevAnuM valaNa jovA maLe che. paNa sahajasuMdara jevA keTalAka kavioe kAvyaguNano cheda uDADIne kRtimAM dharmabodhano hetu siddha karyo che ema kahI zakAze nahIM. A kRtimAM mukhyatayA karyuM prayojana siddha thayuM che te joIe. kRti-aMtargata kathAno ja eka prasaMga TAMkIne vAta karIe to sthUlibhadra kozAne tyAM cAturmAsa pUruM karI, kozAne pratibodhI pAchA pharyA tyAre emanA gurue dukkara dukkara' ema be vAra bolIne ziSyano Adara karyo. A duSkara karma te sthUlibhadrano kAmavijaya. je kozAnA premamAM paDIne bAra varSa sudhI enA AvAsamAM raMgarAga ane bhogavilAsamAM racyApacyA rahyA e ja kozAne tyAM, dhUlibhadre dIkSita thayA pachIno pahelo cAtumasa gALavAno guruno Adeza meLavyo ane pAra pADyo. potAne rIjhavavAnA kozAnA aneka prayAso chatAM, dhUlibhadra aTala - aDaga rahyA ane kAmavijetA banI zakyA. jaina dharmamAM sthUlibhadrano mahimA A kAraNe ja vizeSa Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayo che. ane A kRtimAM paNa sthUlibhadranI prazastimAM kavie A vAtane ja mukhya gaNI che : nAri-nadIjali kiddha satvara, paNi RSirAja na bhedya patthara. ethI ja to nemicaritra sAthe tulanA karIne kavie sthUlibhadra caritrane moTuM - caDiyAtuM kahI ene biradAvyuM che. uttarAdhyayanasUtramAM paNa sthUlibhadranuM kathAnaka strI-parISahanA dAnta rUpe ja apAyuM che. ane A kRtimAM paNa, sthUlibhadra pahelo cAtumasa kozAne tyAM gALavAno nizcaya karyo tyAre paNa e pAchaLanuM emanuM sUkSma prayojana paNa A ja hatuM ke "nArIkaTika sabala dala jIpuM, chAya rasa vigaya grahuM navi chIpuM, dharamavaMta jehathI jau nAsaI, pAsaI rahI na paDuM te pAsaI. (nArIrUpI sabaLa senAsamUhane jItuM. chaye rasanA vikArajanya AhArane grahuM nahIM ke sparze nahIM. dharmavaMta paNa jenAthI nAse tenI pAse rahIne tenA pAzamAM paDuM nahIM) je rathavAhanA kathAnakano ahIM saMkSipta ullekha thayo che tenA mULa kathAnakamAM paNa rathakAra jyAre kozAnA kalAkauzalanI prazaMsA kare che tyAre ene pratibodhatAM kozA kahe che ke "kaThina teM karyuM e paNa nathI, ne meM karyuM e paNa nathI. kaThina - duSkara to je sthUlibhadra karI batAvyuM e che." siMhaguphAvAsI muninuM je kathAnaka ahIM che enuM tAtparya kRtinA prayojanane pUraka bane che. A kAmavijaya keTalo dohyalo che. kevaLa koInI ISyavRttimAM ke spardhAmAM UtarIne e siddha thato nathI. ema karavA jatAM to sAdhu jevA sAdhu paNa niSphaLa gayA. dharmabodhanA prayojanavALI A kRtimAM dharmabodha-vairAgyabodhanI sAthe samAja, rAjA, rAjyataMtra, gRhasthI jIvana, pariNItAnA AcAro, vezyAcaritra, viSayAsakti, garbhastha jIvananI vedanAo, narakanI yAtanAo ema bahuvidha viSayo paratvenAM kavinAM nirIkSaNo ane anubhavajJAna ahIM rajUAta pAmyAM che jemAM A kavinuM pAMDityA ane bahuzrutatva paNa joI zakAya che. (ka) vyavahArajJAnanI jANakArI pADalapura nagaranuM varNana karavAne nimitte nagararacanAnA keTalAka ullekho karavAmAM AvyA che. nagaranAM gaDha, koTa, gaDha pharatI jalakhAI, cAre dizAmAM nagaranAM vizALa pravezadvAro, coyaziI cauTAM, ThekaThekANe AvelAM zaiva-jaina maMdiro, poSadhazALAo, parabo, dharmazALAo, vADI, udyAna, vAva, sarovara, kUvA, nagara bahAra gorala vIra 142 / sahajasuMdarakata guNaratnAkaracheda Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'guNaratnAkarachaMdanI samIkSA / 143 jevAnAM sthAnako A badhI naga2aMtargata vIgatono kavi ullekha kare che. emAM makAno uparanI daMDadhajA, suvarNakaLaza ane ghareghara laTakAvAtI naMdanamALA sudhI kavinuM nirIkSaNa pahoMcyuM che. nagaranAM rAjA-prajAno paNa kavi paricaya Ape che. pAlakhImAM besatA rAjavIo, zUravIro, sadguNI sajjano, chogALA puruSo, matavAlA ne mastIkhoro, zrImaMto ane aMtyajo, makAnonI tapAsa rAkhatA koTavALo, navaraMga oDhaNI oDhatI ane caMpakamALA dhAraNa karatI strIo A saune kavi nagaraparicayane miSe AvarI le che. janmamahotsava veLAe gAmamAM jayanAda thAya, maMgaLa-dhoLa gavAya, Dhola-nobata Adi vAjiMtro vAge, mAtApitA AziSa Ape, cAmuMDAne caMdaravo caDhAvAya, gurugotraja-gaurIne rIjhavavAmAM Ave, yAcakavargane dAna apAya, saubhAgyavatI strIo bhegI maLI hAsyavinoda kare, akhyANAM bharI lAvIne vadhAve, rAse rame, sahakuTuMba gheraghera bhojananuM notaruM apAya, nAmakaraNavidhi TANe pAna, sopArI, zrIphaLa ApIne tilaka karavAmAM Ave A badhAnI rasaprada vIgato ahIM sAMpaDe che. nAnA bALakane jarI ane rezamanA vastranI phiraMgI TopI ane hIrAgala jhabhaluM paherAvAya. pagamAM nAnI mojaDI hoya. ane AbhUSaNamAM hAthasAMkaLAM, vIMTI ne kaDalI paherAvAya ema bALavastrAlaMkAranI vIgato paNa ahIM apAI che. = yauvanasaMkramaNanI avasthA vize paNa kavinAM nirIkSaNo noMdhapAtra che. bALaka jyAre yuvAna bane che tyAre enAmAM evA kazAka sattvano saMcAra thAya che je ene catura banAve che. mohano dora vadhe che. yuvatIne joIne pachI A yuvAna phaLanI AkAMkSA dharAvatA popaTapaMkhI jevo banI jAya che. kAmakalAne laIne parAyI strI gamavA mAMDe che. caturAI ane rasikatAno te abhilASI bane che. vastrAlaMkAro ane kesarachAMTaNa, suramAnA aMjana vagerethI e dehanI zobhA vadhAre che. rAjyavArImA hAthI, ghoDA, ghoDesavAro, pAyadaLanA sainiko, te vakhate vAgatAM paDo (Dhola), nizAna, bherI Adi vAjiMtro vagerenI vIgato ahIM apAI che. vanapradezanuM varNana karatAM aDhAre prakAranI vanaspati, vividha prakAranAM vRkSo, te paranAM phaLo, jAtajAtanAM pazupaMkhIonA kavi ahIM ulle kare che. bhagavAna rIjhe tene A badhuM maLe chatra, chAtra, chata (samRddhi), chekaDAM, chAMya ane chabIlI nAra. -- vidvAna - kalAnipuNa te hoya je piMgaLa, bharata (nRtya-nATya), kavita, gIta, lavidyA (jyotiSa), vyAkaraNa, pArasI (sAMketika bhASA), kokazAstra, coryAsI bhogAsana, zukabahoMterI' jevI kathAo Adino jANakAra hoya. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vezyAcaritra A kavie sthUlibhadramukhe kozA AgaLa kahevaDAvyuM che. kavi vezyAne ATha tyAjya vastuomAMnI eka tarIke varNave che, sApa, viSa, sUvara, aTavI, vIMchaNa, agni, vAghaNa ane vezyA e ATha tyajavA yogya che. jyAre suvarNa, keLa, kulavatI strI, kamala, kailAsa, kavIzvara, kapaDAM, gaDha ane kapAsa e nava grahaNa karavA yogya che. vezyA vIMchaNa ane rIMchaNa jevI che. vAghaNanI jema te vaLage che. mana vinA ja puruSa sAthe hAsyavinoda kare che, premanuM kevaLa chaLa kare che. vezyA nirlajja ne laMpaTa che. madathI mAtelI ane chakelI hoya che. te madirApAna paNa kare che ane ghenamAM - nazAmAM cakacUra thaIne ghUme che. e mukhathI bole kAMI ane manamAM vicAre juduM. eTale to vezyAne ahIM caNoThI jevI kahI che. eno bahArano ane aMdarano raMga alagaalaga hoya che. kulavadhu je prema Ape emAMno ratibhAra paNa te ApatI nathI. ethI ja vezyA sAthe to ghaDIbeghaDInI goSThI ja sArI. phaLa tarapha tAkItAkIne phALa bharatA vAMdarAnI jema tenuM eka ja lakSya hoya che dhana. dhana joIne te game tene vyAdhinI jema vaLage che. te raktapittiyA rogIne, phakIrane ke bhogapuraMdarane ekasarakhA gaNe che. ene mana kAMkara ane sAkara vacce koI bheda ja nathI. rAtri jema samaya pramANe sUraja ane caMdra bannenI sAthe goThaDI mAMDe che tema vezyA kadI ekapuruSaniSTha hotI nathI dhUlibhadra varNavelA vezyAcaritranA pratyuttaramAM kozA kulIna gaNAtI gRhiNInA darAcArI varNave che. kapaTa kevaLa vezyA ja kare che ema nahIM, pariNItA strI paNa kapaTa kare che. pati paradeza hoya tyAre te nirguNI banIne pativratA dharmanuM khaMDana kare che. putrane haNavA sudhInuM duSkRtya e karI zake che. pariNItAno prema dorA sAthe bAMdhelA jevo che. te haMmezAM mAgatI ja rahetI hoya che. te sArA zaNagAra, sAruM bhojana, moMghAM vastrono abhilASa rAkhe che. ane e na maLatAM kaMkAsa zarU thAya che. jo pati patnIne mAgyuM lAvIne na Ape to jANe sanepAta thayo hoya tema baDabaDATa kare che, gharamAMthI patine bahAra javAnuM kahe che ane roSe bharAyelo pati pachI doDIne patnIne ghA kare che. eTale strI patine vagovatI gharanI bahAra pAgala jevI cAlI nIkaLe che te lokone A badho tamAzo banI jAya che. rAjA ane rAjyasattA vizenA vicAro ahIM sthUlibhadranA AMtaravimarza rUpe rajU thayA che. sthUlibhadra rAjAne sApano karaMDiyo kahe che. jo te dubhAya to deza ApatAM acakAya nahIM. rAjAne sAcavavo - jIravavo muzkela che. rAjA khetaranA vAvetarano aMdAja kaDhAve che, nokarone mokalIne khAnagI dastAvejo magAve che ne jo mAgeluM koI na Ape to tevAone sainyano ghero nAkhIne pakaDe che. rAjA navAnavA 14 / sahajasuMdakRta guNaratnAkaracheda Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gararatnAkaraIdanI samIkSA / 145 kara nAkhI dhana bheguM kare che. emAM e kAMI ja viveka rAkhato nathI. jyAre pradhAnano duzamana rAjAnA kAna bhaMbhere tyAre e pradhAnane paNa mAratAM acakAto nathI. rAjA samudra jevo che, je kadI bharelo thato nathI ne ene koI bharI zakatuM paNa nathI. kha) vairAgyabodha strIAsakti vize AMtaravimarza karatAM sthUlibhadra vicAre che ke A saMsAranuM mULa strI che. te mananA sthAnakamAM vase che. jyAM strI che tyAM svapnamAM paNa meLa nathI. strI kuTuMbakalaha karAve che. chatAMye viSayarasathI baMdhAyelA puruSo strInI Asakti rAkhe che. nArI pratyeno moha e jIvananI moTI viTaMbaNA che. gabhavikAsanI prakriyA ane garbhastha jIvanI vedanA vize ahIM vAta karatAM kavi kahe che : strI ane puruSanA ekAMtamilanathI strI garbha dhAraNa kare che. e pachI kavi garbhavikAsanI prakriyAne nirUpe che. alabatta A AkhuM varNana, sthUlibhadra kozAne vairAgya prati dorI javAnA prayojanathI pratibodha pamADavA karatA hoya e rIte thayuM che. RtudharmamamAM AvelI strIe puruSa sAthe ekAMtamilanane laIne garbha dhAraNa karyA pachI, A garbha sAtame divase kalala rUpe garbhanI prAthamika avasthA) hoya che. bIjA sAta divase e bubuda bane che. trIsa divase mAMsapiMDa rUpe garbha subaddha thAya che. bIje mAse pezIno AkAra dhare che. trIje mAse mAtA dohada dhare che. cothe mAse mAtAnA udarano vikAsa thAya che. pAMcame mAse zaktizALI pAMceya aMkuro racAya che. chaThTha mAse pitta ane lohI vahetuM thAya che. sAtame mAse nasa, nADI, pezI, zirA ane roma thAya che. AThame mAse aMga paripUrNa thAya che. ane pUrA divase prasUtinI vedanA UpaDe che. garbha jo vacce hoya to napuMsaka, jamaNI bAjue hoya to nara ane DAbI bAjue hoya to nArI janme che. A garbhanI vedanA atyaMta kaSTadAyI che. sADA traNa karoDa puraSoe maLIne koI jIvane gherI lIdho hoya ane dhamaNa dhamAvIne tapAvelI tIkSNa soya ene bhoMkatA hoya e samaye pelA jIvane je vedanA thAya tenAthI ke ATha gaNI vedanA A garbhakALanI che, je narakanI vedanA samI che. narakanI vedanA asahya che. jIva tyAM pAzamAM paDelo ane ekalo che. ene khUNAmAM ghAlavAmAM Avyo che. baMdhana gamatuM nathI, paNa ahIMthI nAsI paNa zakAtuM nathI. narakavAsIone zikSA karanArA paramAdhAmIo tenA para julma gujAre che. tapAvelA TIna ane tAMbAnuM pANI potAne na pAvA te vinaMtI kare che. e jIva tyAM bhUkhyotarasyo che. jema samudranAM pANIthI tarasa chIpe nahIM, ema saghaLAM annAdika enI AgaLa Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUkavA chatAM enI bhUkha bhAMgatI nathI. ene jhaTiye pakaDIne mAra mAravAmAM Ave che, phAMso karIne ene pakaDI rAkhavAmAM Ave che, talavAranuM pAnuM jhIMkI zarIranA TukaDA karavAmAM Ave che, karavatathI ene vaheravAmAM Ave che. AthI saMtApa pAmelo jIva vaitaraNImAM paDe che paNa tyAMye enA du:khano koI cheDo nathI. A paramAdhAmIo narakavAsI jIvone gophaNamAMnA goLAnI jema uchALe che, tIra ane trizUlathI vIMdha che, pArAnI jema masaLe che ne sUkSma daLI nAkhe che. AganI jvALAnI dhagadhagatI pUtaLI ene AliMgana Ape che. parastrI sAthe prema karyAnAM phaLa ene ahIM Ama veThavAM paDe che. durgadhavALA lohI ane parunA AhAra A jIvone levA paDe che. atyaMta zItaLa himAlaya ane atyaMta UnI jvALAonI vedanAnuM A kSetra che. janmadhAraNano koI paNa jIve kazo garva karavA jevo nathI. jIvanI utpattinI. sAthe duHkho vaLagelAM ja che. tethI ja utpanna thatA jIvanI vedanAne ahIM moranA du:kha sAthe sarakhAvAI che. jema mora suMdara nartanakalA karavA chatAM potAnA paga sAme joIne raDe che ema koI paNa yonimAM utpanna thayelA jIvane kaSTa, du:kha, kSati, apUrNatA vaLagelAM ja che. kAmAsakti e A garbhanI vedanAonA ane narakanI yAtanAonA mULamAM che. kAmaviSaya e evo verI che je mAtA-pitA ane bhAIo pratyenA snehane paNa toDI nAkhe che. madana sagAMsnehIono vizvAsaghAta karAve che. madana drohI ane sarvavyApI che. cakamaka paDatAM jema agni saLagI UThe che tema naranI najare nArI ane nArInI najare nara paDatAM ja banne kAmatapta thaI UThe che. joke AvA yauvanane paNa chevaTe vRddhatva gaLI jatuM hoya che. paNa yuvAnImAM to kAma evA agninuM kAma kare che je mANasanA vivekavinayane, vicArazaktine bALI mUke che. viSayavAsanAnuM kaLaNa evuM atAga che ke emAM khUMpelo jagatanA phaMdAmAM pUro phasAya che. viSayavAsanA evuM madhubiMdu che je sevatAM mIThuM to lAge che; paNa sarasava jeTalo AnaMda ApIne pachI parvata jevaDuM du:kha paNa Ape che. mATe ja AvA kAmaviSayane tyajavo joIe. jinadharma e upAya sthUlibhadra kozAne A yAtanAomAMthI UgaravA mATe sUcave che. jinadharmanuM pAlana sAcuM cAritraratna dekhADI zake ema che. Ama, A kRtimAM bodha-upadezanuM tattva che paNa enuM Alekhana karavAmAM paNa kavie alaMkAro - daSTAMtone upayogamAM lIdhAM che, kyAMka citrAtmaka varNano dvArA enI rajUAta thaI che, ane AvA bodhAtmaka kAvyakhaMDomAM paNa kavie aMtyAnuprAsa, AMtaraprAsa, jhaDajhamaka, chaMdolayachaTA vagere jevI bahiraMganI mAvajata to lIdhI ja che. 146 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'guNaratnAkarachaMda'no bhASAvaibhava : (ka) ravAnukArI zabdAvali 'guNaratnAkarachaMda'nI samIkSA / 147 (kriyApado) tapatapai, raNajhaNai, jhalahalai, DahaDai, gaDaaDai, haNahaNai, jhaNakkarDa, raNakkai, jhabakai, raNaraNakai, khalakai, ghamakAvai, ThamakAvai, ghamaghamakAvai, damadamakai, jhabakkaI, cabakkaI, TalakkaI, khalakkaI, bhaDakkaI, kaDakkaI, dhaDukkaI, phaDakkaI, kahukkaI. (kriyArUpo) lahalahatI, dhaDahaDI, jhaNajhaNakaMti, bhaNakaMti, ghamaghamakRti, raNakaMti, dramakita. (nAma/vizeSaNa/kriyAvizeSaNa) ghamaghama, rimajhima, haNahaNahaNahaNa, bhaDakkha, veMTeMkAra, brukAra, jhabajhaba, vraNa, jhaNaNa. A ravAnukArI zabdAvalimAM ghaNA zabdo dvirukta prayogo paNa che e paNa dhyAnamAM levuM joIe. (kha) saMyuktAkSarI zabdAvali (AkhyAtika) vajjai, gajjai, gajjue, virajjue, drummae, pazni pakkhi, ghummae, dippai, uppai, callai, klii, vatrisu, kijjai, lijjai, bullai, vajjue, vanavarNa, catkaMti, dakhkhae, mukkae, kijjue, dijjue, vilagni, ghalli, jhilli, atyamai, tuTTai, karijjai, jhabakkai, cabakkaI, TalakkaI, khalakkaI, bhaDakkaI, kaDakkarTa, dhaDukkaI, phaDakkai, suNijjaI, kahukkaI. (nAmika) suvanna, kaTakki, khagni khagni, lakSya, sarassai, guNalacchI, traNi, nimmala, ratti, vInattI, vitthara, satthara, tattaha, atrANa, maddala, kaMdappa, vitrANa, ajja, jhallari, ghUgvera, sad, vijjAhala, suvratra, kaDakkha, ratta, matta, cakksa, ti, tikkhi, tubna, mubta, hatthaDA, juttamutta, mitta, anna, atya, sakkara, kakkara, phulla, kapUra, cauTTa, agni, kanakavanna, patra, dhannadhatraM, duThThANa, kapparukkha, pimmavaMtI, dRDhaha, gaDhaha, dukkara, vaddala, kitti. (ga) jaina pAribhASika zabdo A kRtinuM kathAvastu bhogavilAsamAMthI bahAra AvI mokSamArga grahaNa karatA saMyamadhArI sAdhunuM hoI, ane A kRtinA kavi paNa eka jaina sAdhu hoI, sAdhujIvanano saMdarbha dharAvatA temaja jaina darzana sAthe saMkaLAyelA keTalAka jaina pAribhASika zabdo ahIM Ave che. (enAM artha / samajUtI vAcanAnAM anuvAda, vivaraNa ke zabdakozamAM apAyAM che.) Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navatattva, paMcamahAvrata, bhAvanA, aDhAra sahastra zIlAMga, upazama, pAMca saMvara, daza pUrvadhara, ATha karmo, cauda pUrava, IgyAra aMga, ughau (ogho), paDagho, aMgopAMga dvAdazAMgI ane upAMgasUtro), saMyamanA sattara bheda, Adeza, comAsuM rahevuM, vigaya, navavidha vADa, AchaNa, dhoaNanIra, tahatti, jayaNA, caraNa-karaNa, navakAra, gamaNAgamaNa pApa, paDikamavuM, samakita, cauviha (caturvidha) saMgha, parajujI, dharmalAbha devo vagere. (gha) rUDhiprayogo - gharauMbara saMkaTaMba jimADaI, jala Upari lekhuM, balihArI kare, bhari pIuM kosa gaMgA taNau, dADha galaI, sUtaka sApa jagADIla, vIsa vimAsaNa hoi, lokaboka bAMdhyA kima jAI, dAdhA Upari phoDalauM, koza paDAvauM, caMda lihAvauM nAma, lAbhaI cheha, caDyA gayaNe vagere. madhyakALamAM sthUlibhadra-koza viSayaka je nAnImoTI kRtio racAI che (A zodhanibaMdhanA parizIlana 3mAM AvI pragaTa-apragaTa kRtionI yAdI prApta mAhitIne AdhAre ApavAmAM AvI che) e parathI lAge che ke jaina samAjamAM sthUlibhadra-kozAnuM kathAnaka ghaNuM ja lokapriya banyuM che ane cheka prAnarasiMhakALathI mAMDI samayanA jude jude tabakke aneka kavione hAthe A viSaya AlekhAto rahyo che. paNa sarjAyelI A badhI ja racanAomAMthI ghaNI to hajI apragaTa ja rahI javA pAmI che. je pragaTa kRtio che temAMthI moTA bhAganI to sajhAya, stavana, gIta jevI laghukRtio ja vizeSa che. mahattvanI cAreka phAgu racanAo pragaTa thayelI che. emAM zrI jinapadrasUrikRta "zrI yUlibhadra phAga', kavi halarAjakRta 'sthUlibhadra phAga', kavi jayavaMtasUrikRta sthUlibhadrakozA premavilAsa phAga' ane kavi mAladeva munikRta yUlibhadra phAga athavA dhamAlano samAveza thAya che. emAMye jinapadyasUrinI ane jayavaMtasUrinI phAguracanAo ja kAvyaguNanI daSTie caDiyAtI Thare evI che. enI tulanAmAM mAladeva muninI racanA kevaLa vRttAntAtmaka banI jatI kathanakalAnA abhAvavALI racanA che. halarAjanI racanAmAM paNa prathama be phAgukavionA jevo kAvyasparza varatAto nathI. phAguracanAonI peThe, keTalIka bAramAsA racanAo paNa maLe che. kavi hIrAnaMdasUrikRta "sthUlibhadra bAramAsA', kavicaMdravijayakRta "sthUlibhadra-kozAnA bAramAsa" ane kavi vinayacaMdrakRta "sthUlibhadra bAramAsA' prakAzita thaI che. temaja kavi lAvaNyasamayanI "sthUlibhadra ekavIso' jevI laghukAvyakRti pragaTa thaI che. paNa chevaTe to A phAgu, bAramAsA ke ekavIso svarUpavALI racanAne bhAvAtmaka - varNanAtmaka 148 / sahajasuMdarakata guNaratnAkaracheda Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNaratnAkarachaMdanI samIkSo / 149 laghu racanAo ja gaNavI paDe. - udayaratnanI "sthUlibhadra - navarasa' saMvAda) kAvya maLe che. paNa emAM sthUlibhadra ane kozAnA saMvAdo dvArA keTaluMka bhAvanirUpaNa thayuM che ane varSARtu ke kozAnAM gAna-nartana AdinAM sAmAnya koTinAM varNano che. ethI vizeSa koI kAvyasiddhi e racanA pragaTa karatI nathI. sthUlibhadracaritrane nirUpatI, kathanAtmaka evI 'rAsa' saMjJAthI oLakhAyelI ghaNI kRtio to apragaTa ja che. I.sa.1566mAM kavi samayasuMdare (kaviyaNa) racela 411 kaDIno sthUlibhadrarAsa' ke i.sa.1612mAM kavi RSabhadAse (zrAvaka) racela 732 kaDIno sthUlibhadra rAsa jevI dIrgha kRtio hajI pragaTa thavI bAkI ja che. je kRti vize A zodhanibaMdha che te 418 kaDInI dIrgha racanA "guNaratnAkarachaMda to A bannethI ya vahelI racAI che ane ghaNI prato prApya hovA chatAM hajI apragaTa ja hatI. - hA, cheka IzunI 13mI sadImAM racAyelI ajJAta kavi kRta yUlibhadra rAsu kati prakAzita thaI che paNa te kevaLa 49 kaDInI racanA che. eTale sthUlibhadracaritranI ghaTanAo ahIM saMkSepamAM ja gUMthAI che. saM. ( 181mAM somasuMdaraziSyakata "sthUlibhadrakavita / carita' kRti pragaTa thaI che. e 72 kaDInI racanA che. paNa emAM sthUlibhadra prathama cAturmAsa gALavA kozAne tyAM AvyA te pachInuM ja prasaMganirUpaNa thayuM che. I.sa.1806mAM 5. vIravijayajIe "sthUlibhadrajInI ziyaLavelI' nAme 18 DhALanI lAMbI racanAmAM sthUlibhadrakozAnA kathAnakane AlekhyuM che. emAM kavie tithi, mAsa, saMvAda jevAM svarUpone vaNI levAnI taka lIdhI hoI e kRti noMdhapAtra ane jANItI avazya banI che. chatAMya, A kRti paNa koI UMcI kAvyAtmakatA siddha karatI nathI. A viSayanA sarjananuM vihaMgAvalokana karatAM lAge che ke, sthUlibhadra-kozAnA viSayavastune nirUpatI chaMda svarUpa guNaratnAkarachaMda racanA enA vaividhyapUrNa chaMdogAnanI sAthe sAthe je kAvyarUpa pAmI che te ene A viSayanI nAnI-moTI racanAomAM eka ati mahattvanI kRti Therave che ane e pragaTa thavA sAthe madhyakAlIna kAvyaracanAnI vizeSatA dazavanAruM eka lAkSaNika udAharaNa pratyakSa karI zakAyuM che. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prataparicaya ane pAThasaMpAdanapaddhati (1) prApya prato jaina sAdhukavi sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda' (racanA saMvata 1572)nI 27 hastaprato jaina gUrjara kavio' bhA-1 (bIjI AvRtti)mAM zrI mohanalAla dalIcaMda dezAIe AjathI 70 varSa pahelAM noMdhelI che. A sivAya paNa A kRtinI aneka hastaprato upalabdha che ja. emAMthI mane lA.da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAdamAMthI 18 hastaprato ane zrI hemacaMdrAcArya jene jJAnamaMdira, pATaNa khAtethI 3 hastaprato ema kula 21 hastaprato jovA maLI che. upalabdha A 21 hastapratomAMthI lA.da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAdanI 8 ane zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira, pATaNanI ra hastaprato maLIne kula 10 hastaprato A kRtinA pAThasaMpAdana ane pAThAMtaro mATe pasaMda karavAmAM AvI che. jo prApta badhI ja hastapratono upayoga karavAmAM Ave to to pAThAMtaronuM AkhuM jaMgala ja UbhuM thaI jAya. vaLI badhI hastaprato saMpAdanakAryanA upayogamAM laI zakAya evI emanI sthiti ke kSamatA paNa nahotI. keTalIka hastaprato apUrNa (AgaLa ke pAchaLanAM pAnAM vinAnI) hatI, keTalIka pAra vinAnA lekhanadoSovALI hatI, koIka pramANabhUtatAnI UNapavALI hatI, keTalIka sudhArAvadhArAvALI jaNAI hatI to keTalIka lekhanasaMvata vinAnI hatI. A rIte vicAratAM je 11 hastapratono upayoga karyo nathI te A pramANe che : lAda bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAdanI hastaprato : (1) sUci-kramAMka kha. 1125 (sU) A pratanuM paheluM pAnuM nathI. (2) sUka. 1572 A prata lekhanasaMvata vinAnI ane ghaNA sudhArAvadhArAvALI che. (3) sUka. 4174 A prata lekhanasaMvata vinAnI ane ghaNA sudhArAvadhArAvALI che. kha. 4245 sU) A pratanuM paheluM pAnuM nathI. (5) sUka. 4380 A pratanuM paheluM tathA chelluM pAnuM nathI. temaja prata lekhanasaMvata vinAnI che. 150 | sahajasuMdakRta guNaratnAkarachaMda Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prataparicaya ane pAThasaMpAdanapaddhati / 151 pa187 A prata lekhana saMvata 1727 dharAve che. paraMtu enA pATha pheraphAra pAmelA ane ochA zraddheya jaNAya che. 8817 A prata lekhanasaMvata vinAnI ane ghaNA lekhanadoSovALI jaNAya che. 13792 A prata apUrNa che; kRtinA traNa adhikAra sudhI ja. cotho adhikAra nathI. temaja prata lekhanasaMvata vinAnI che. 15836 A prata apUrNa che; kRtinA traNa adhikAra sudhI ja. cotho adhikAra nathI. temaja prata lekhanasaMvata vinAnI che. (10) sUka. 30239 A prata ochI pramANabhUtatAvALI jaNAya che. temaja prata lekhanasaMvata vinAnI che. zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira, pATaNanI hastaprata : (11) sU.kra. 12965 A prata lekhanasaMvata 1784 dharAve che, paNa pAchaLanA samayanI ane pheraphArovALI jaNAya che. (2) mukhya pratanI pasaMdagI 'guNaratnAkarachaMdanI maLelI kula 21 hastapratomAMthI je 10 hastapratone kRtinA saMpAdana ane pAThAMtaro mATe pasaMda karavAmAM AvI che te A pramANe che : lAda bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAdanI hastaprato : (1) sU.kra. 2645 (2) sU.. kha 2774 (sU.) (3) sU.ka. 5068 (4) sUka. pa287 (5) sUka. 11437 (6) sUka. 18321 (7) sU.ka. 18322 (8) sUka. 30238 tathA zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira, pATaNanI hastaprato : (9) sUka. 9079 (10) sUka. 9984. ahIM dazarvilA 1, 4, 9, 3, 10, 6, 2, 7, 8, 5 kramavALI hastapratone anukrame , 23, ga, gha, , , , 3, 4, 4 hastaprata tarIke nAmAMkita karavAmAM AvI che. A dasa hastapratomAMthI hastaprata (lA.da, bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amadAvAdanI sUka. 2645 vALI)ne "guNaratnAkarachaMda' kRtinI vAcanA mATe, mukhya prata tarIke svIkArI che. Ama to ahIM upayogamAM levAyelI 10 hastapratomAM sauthI vaheluM lekhanavarSa (saM.1918) dharAvatI hastaprata rava che. paNa rava pratanA aneka pATho bhraSTa jaNAyA che. ane tene kAraNe kRtinI vAcanA mATe mukhya AdhAra rUpe e svIkArI zakAya ema nathI. keTalAMka udAharaNo joIe. 1. "vatrisu guNa dhUlibhadrassa' (1.18.2)* A caraNamAM rava pratamAM 'guNa pATha nathI. 2.je nara calaIne sthAne rava pratamAM "ji na callaI' che. (1.24.2) 3."aMgi thakI Alasa savi cheDaune sthAne rava pratamAM "aMga thakI Alasa chaDauM' che. (1.40.1) 4. "bAjI bola kahaI bhAvAlAne sthAne 24 pratamAM bAjI loka kahaI bhAmAlA lA" che. (1.57.1) 5. samarAvI ne sthAne rava pratamAM mAtra vI" che. (3.371) 24 prata pachInA krame lekhanasaMvata dharAvatI be prato ga ane che. ga pratano lekhanasaMvata 1643 ane gha pratano lekhanasaMvata 1670 che. e pachInA krame che pratano lekhanasaMvata 1716 che. paNa 4 pratane mukhya pATha mATe eTalA mATe svIkArI che ke A prata atyaMta svaccha, suMdara, sughaDa akSarovALI to che ja, paNa sAthe sAthe, cAraNI chaMdo sameta vividha chaMdomAM racAyelI A kRtinA chaMdolayane, thoDAka apavAdo bAda karatAM, bahu ja custatAthI jALave che. sAthe sAthe e paNa mAluma paDyuM che ke emAMnI kaDIonA aMtyAnuprAsa, AMta>>Asane paNa custa rIte vaLagI rahevAnuM valaNa A cha prata ja vizeSa dharAve che. aneka jagAe evuM lAgyuM che ke anya pratonA pATha karatAM A hastapratanA pATho ja kRtinA AMtara-bAhya sauMdaryane kAvyAtmaka opa ApavAmAM vadhu sahAyaka banI zake ema che. udAharaNa tarIke A paMkti juo (1.8.2) : ravizazimaMDala kuMDala kilkA, tArA masi mugatAphala viddhA." paMktinA chellA zabdanuM kriyArUpa ra3 prata 'kIddhA Ape che. ga prati lidhA' * aMkono krama 4 pratamAM kRtino adhikAra, te adhikAranI kaDI, ane te kaDInI paMkti sUcave che. anya udAharaNomAM paNa ema ja samajavuM. 15ra / sahajasuMdarakRta guNaratnAkaracheda Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prataparicaya ane pAThasaMpAdapaddhati / 153 Ape che ane te prata lIdhAM Ape che. jyAre ja prata viddhA Ape che. ahIM paMktino artha to rava. ga, gha e traNa pratomAMnuM koIpaNa kriyArUpa mUkIne besADI to zakAya, paNa ra pratano pATha svIkAratAM kriyArUpa bevaDAya che. 4 pratanA "kIddhA pATha ke ga, i pratonA lidhA' lIdhAM" pATha karatAM 6 pratano 'viddhA" pATha ja vadhAre kAvyocita Thare che. sUrya ane caMdranAM kuMDaLa karyA ane tArA rUpI motI emAM jaDyAM- parovyAM' AvuM citra "viddhA" pATha svIkAravAthI maLe che. , 3 sivAyanI koI pratamAM A "viddhA pATha nathI, badhe uccArabhede kIdhA" ke "lIdhA' ja maLe che. pADalapuranuM varNana karatI eka paMkti juo (1:48.2) : sUra vahaI nitu kari kodaMDaha, kaha tIra navi deha ko daMDaha." ahIM 24 pratA chellA caraNano pATha A pramANe Ape che : kaha tIrai navi dii ko daMDaha." ga prata pATha A pramANe Ape che : "kahi tIri navi dIsiI daMDaha." prata pATha A pramANe Ape che : "kahi tIri navi diI ko daMDaha" ga pratanA "dIsiI' pAThane kAraNe ane "ko' nIkaLI javAne kAraNe kodaMDaha - "ko daMDahamAMnI yamaka-camatkRti ja cAlI jAya che. kavi A kRtimAM aneka jagAe ane pADalapura nagarInA varNanamAM paNa yamaka prayoga karatA hovAthI ahIM e taka cUkyA nathI ja. ra3 ane 4 prata jyAM anukrame "diI' 'diI' pATha Ape che tyAM $ prata deha pATha Ape che. ahIM artha to deno ja che (= Ape); paNa "kahe "daMDaha zabdonA hakAranA uccAraNa sAthe deha kriyArUpano paNa hakAra bhaLavAthI eka viziSTa layachaTA - layasauMdarya jaLavAya che. kAvyasauMdaryanAM AvAM aneka sthAno 4 pratamAM jaLavAyAM hoI taka prata ja kRtinI vAcanA mATe vadhAre pasaMdagI yogya jaNAI che. pratamAM AgaLanI pratonI ThIkaThIka kaDIo nIkaLI gaI che. A pratamAM bIjA adhikAramAMthI 3, trIjA adhikAramAMthI 10 ane cothA adhikAramAMthI 6 kaDI ochI thaI gaI che. sAme cothA adhikAramAM 2 kaDI navI umerAI paNa che. eTale e prata sudhArAvadhArAvALI jaNAya che. AthI 6 sudhInI no lekhanasaMvata vinAnI che. 8 pratamAM lagabhaga badhe sthaLe 'aIno "thaI gayo che. 4 pratamAM bhraSTa pAThonuM pramANa sAruM evuM che. Ama saMpAdana ane pAThAMtaro mATe pasaMda karelI thI 8 sudhInI kula 10 hastapratomAMthI mukhya pATha mATe $ pratanI pasaMdagI ja sarvazreSTha jaNAI che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3) prataparicaya # prata lA.da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda. hastaprata sUcikramAMka 2645. pratanAM kula patra 21 che. pratanA pAnAnI laMbAI 24.5 se mi. che. tathA pahoLAI 1 se.mi. che. banne bAju 2.0 se.mi. jeTalo hAMsiyo che. dareka patranI upara ane nIce 1.0 semi. jeTalI jagA choDelI che. dareka patramAM vacce kuMDaAkRti karI korI jagA choDI che ne emAM cAra akSaro pUrelA che. hastapratanA patranI dareka bAjue 14 ke 15 lITI che. eka lITImAM ghaNuMkharuM 43-44 akSaro che. patrakramAMka patranI pAchaLanI bAjue jamaNI taraphanA hAMsiyAmAM nIce Apelo che. jyAre pAchaLanI bAjue DAbI taraphanA hAMsiyAmAM kRtinAma "guNaratnAkarachaMda' uparanA cheDe lakheluM che. hAMsiyAnI banne bAju be lAla rekhAo karI vacce haLadariyA raMganI pUraNI karI che. temaja banne bAju pAnAnI cheka dhAra pAse paNa be lAla rekhAnI vacce haLadariyA raMganI pUraNI karI che. kaDIkramAMka temaja chaMdanAma upara geruA raMganAM nizAna che. pratyeka kaDIkramAMkanI DAbI bAjue be UbhA daMDa karelA che ne caraNane aMte eka daMDa che. chaMdanA nAmanirdeza pachI be UbhA daMDa che. prata suvAcya che. akSaro moTA, maroDadAra, sughaDa, suMdara ane ekadhArA lakhAyelA che. paDimAtrA ane UbhI mAtrA banneno upayoga thayo che. pratanI lipi jaina jaNAya che. brahma' jevA zabdamAM 4 no 4 maLe che. kha' mATe 24 ane 6 banne cihnano upayoga thayo che. jemake zirava, narava paNa che ane manamuNT (1.10.1), ravAnA (1.59.2), suSI (1.601) jevA zabdo paNa che. "jane sthAne 'ya' paNa prayojAyo che caracA (1.59.2), varmana sarakI (2.18.2). 'guNaratnAkarachaMdanI A pratanI lekhanasaMvata 1716 vaizAkha suda 10 maMgaLavAra maLe che. lekhana-sthaLa pATaNa che. kRtinA AraMbhe bhale mIMDuM karAyuM che. AgaLa | AkAranA UbhA be daMDa che. AraMbha A pramANe che : davA zrI gurubhyo nama: 154 / sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prataparicaya ane pAThasaMpAdanapaddhati / 155 aMte puSpikA A pramANe che : iti zrI guNaratnAkarachaMda mahAvinoda manohare catuthadhikAra saMpUrNa: || saMvata 1716 varSe, vaizAkha sudi 10 bhome, agheha zrI pattana maLe, zrI pUrNimAga, bhaTTAraka zrI vinayaprabhasUriNA likhitamiti || munizrI rAjaratnavAcanArtha surbha bhavatu | zrIraDu || kalyANamastu | cha | A pratamAM prathama adhikAramAM 68, bIjA adhikAramAM 160, trIjA adhikAramAM 104 ane cothA adhikAramAM 87 kaDI maLIne kula 419 kaDI che. bIjA, trIjA adhikAramAM 100 pachInI kaDIo 101, 102 vagere anukrame 1,2.. AMkathI darzAvI che. trIjA adhikAramAM 100mI kaDI 300 kramAMkathI darzAvI che. trIjA adhikAranI 10mI kaDI 303 AMkathI darzAvI che. cothA adhikAramAM 7mI kaDIne saratacUke 8 kramAMka apAyo che. cothA adhikAranI 87mI kaDI 387 kramAMkathI darzAvI che. 24 prata lA.da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda, hastaprata sUcikramAMka pa287. pratanAM kula patra 20 che. pratanA pAnAnI laMbAI 26.5 se.mi. che. tathA pahoLAI 105 se.mi. che. banne bAju 2.0 se.mi. jeTalo hAMsiyo che. sAmAnyata: dareka patranI upara nIce 1.0 se.mi. jagA choDelI che. keTalAMka pAnAMmAM nIce 0.8 se.mi. jagA choDelI hastapratanA patranI dareka bAjue 13thI 16 lITI che. chellA 20mA pAnAnI pAchaLanI bAjue 4 lITI che. eka lITImAM ghaNuMkharuM 39thI 46 akSaro che. (akSaro bhegA-chUTA lakhAvAne kAraNe A akSarasaMkhyA badalAtI rahI che.) patrakramAMka patranI pAchaLanI bAjue jamaNI taraphanA hAMsiyAmAM nIce cheDA para Apelo che. mAtra prathama patranI AgaLanI bAjue paNa DAbI taraphanA hAMsiyAmAM uparanA bhAge patrano 1 kramAMka dazavyio che. hAMsiyAnI banne bAju babbe kALI UbhI rekhAo be vakhata karI vacce jagA choDelI che. 8 pAnAM pachI AvI jagA choDelI nathI. kaDIkramAMka ane chaMda upara gerUA raMganAM nizAna che. paNa temAM badhe ja ekarUpatA jaLavAI nathI. pratyeka kaDIkramAMkanI AjubAju be UbhA daMDa karelA che, jyAre caraNane aMte eka Ubho daMDa karelo che. chaMdanA nAmanirdeza pachI be UbhA daMDa karelA che. pratanA akSaro sAmAnya che. badhAM ja patra para akSaro ekasarakhA maroDanA Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke kadanA jaLavAyA nathI. kyAMka gIca, kyAMka chUTA, kyAMka nAnA to kyAMka moTA lakhAyA che. jemake prathama patranA AgaLanI bAjue akSaro nAnA ne bhegA che, jyAre chellA patranA AgaLa-pAchaLanA akSaro chUTA, moTA ne pAtaLA che. paDimAtrAno upayoga kvacit thayo che. brahma' jevA zabdamAM ja no maLe che. "kha mATe "6 cihna che. A pratanI lekhanasaMvata 1618 vaizAkha suda 11 guruvAra maLe che. lekhanasthaLa pATaNa che. kRtinA AMrabhe bhale mIMDuM karAyuM che. AgaLa zu AkAranA UbhA be daMDa che. kRtino AraMbha A pramANe che : [ 60 || zrI sAradAI nama: aMte puSpikA A pramANe che : iti zrI guNaratnAkara mahAchaMdasi caturthAdhikAra samApta: graMthasaloka saMkSA 1000 saMvata sola 18 varSe vaizAkha mAse sukla pakSe ekAdasI dini guruvAre che a de zrI pattanava madhe DhaMDheravATake zrI vidyaprabhasUri bhaTTArakazaSa celA goviMda lakhita zubha bhavatu || ekasmin bhuvane sapaMca navame prItistadhA saptame, maitrIkAdazame tRtIya aticet dvidvAdaza saptatA ! prItisyAdhika gaMha. pothI pa.18 A pratamAM prathama adhikAramAM 68, bIjA adhikAramAM 160, trIjA adhikAramAM 104 ane cothA adhikAramAM 84 kaDI maLIne kula 416 kaDI che. varu pratanI kaDIomAMnI keTalIka kaDIo ahIM UlaTasUlaTa krame goThavAI che. jemake pratanI prathama adhikAranI rajI kaDI ahIM 3jI che, jyAre 3jI kaDI ahIM rajI che. varu pratanI koIkoI paMktio A pratamAM nathI jeno nirdeza pAThAMtaramAM karyo che. # pratanA trIjA adhikAranI 1ramI kaDI ahIM nathI. paNa e ja adhikAranI cAra paMktinI 28mI kaDI ahIM babbe paMktinI 27mI ane 28mI ema be kaDIo tarIke darzAvI che jethI A adhikAranI ekaMdara kaDIsaMkhyA maLI jAya che. kyAMka saratacUke kaDIkramAMka apAvo rahI gayo che. kyAMka eka ja kramAMka be kaDIone apAI gayo che, jethI kaDIkramAMko badalAtA rahe che. 5 pratanA cothA adhikAranI kaDI 51, para, pa3, 54 A pratamAM nathI. to va pratanI A adhikAranI 33mI kaDIne babbe paMktinI be kaDI tarIke darzAvI che. ja prata - zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira, pATaNa. hastaprata sUcikramAMka 9879. 156 / sahajasuMdakRta guNaratnAkarachaMda Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prataparicaya ane pAThasaMpAdanapaddhati / 157 pratanAM kula patra 19 che. pratanA pAnAnI laMbAI 26.0 se.mi. che. tathA pahoLAI 10 3/4 se.mi. che. banne bAju 2.0 se.mi. jeTalo hAMsiyo che. dareka pAtranI upara ane nIce 1.0 se.mi. jeTalI jagA choDelI che. dareka patramAM vacce kuMDa-AkRti karI korI jagA choDI che. hastapratanA patranI dareka bAjue ghaNuMkharuM 14 lITI che. kavacit 13 ke 15 lITI paNa che. eka lITImAM moTe bhAge 44thI 47 akSaro che. patrakramAMka patranI pAchaLanI bAjue jamaNI taraphanA hAMsiyAmAM nIce cheDA para Apelo che. hAMsiyAnI banne bAju baLe UbhI rekhAo be vakhata karI vacce jagA choDelI che. kaDIkramAMkanI DAbI bAjue be UbhA daMDa karelA che, ane caraNane aMte eka Ubho daMDa karela che. chaMdanA nirdeza pachI be UbhA daMDa karela che. prata suvAcya che. akSaro suMdara, sughaDa, svaccha, moTA ane ekadhArA che. 19mA chellA patranI pAchaLanI bAjue "guNaratnAkarachaMdanI puSpikAnA cheDe, chellI aDhI lITImAM khUba nAnA akSaroe (eka lITImAM 95 akSaro samAya e rIte) pArzvanAtha prabhunI stuti lakhavAmAM AvI che temaja DAbI bAjunA hAMsiyAmAM svastika doya che. ahIM paDimAtrAno upayoga thayo che. 8 mATe ja cita maLe che. A pratanI lekhanasaMvata 1643 prathama vaizAkha suda 1 guruvAra maLe che. lekhanasthaLa mahIzAnapura (mahesANA) che. - kRtinA AraMbhe bhale mIMDuM karAyuM che. AgaLa ju AkAranA UbhA be daMDa che. kRtino AraMbha A pramANe che : 60 | zrI gurubhyo nama: | zrI sAradAye nama: II. kRtine aMte puSpikA A pramANe che : itizrI yUlibhadrachaMdasi guNaratnAkare catuthadhikAra saMpUrNa | saMvata 1943 varSe prathama vaizAkha mAse zukala pakSe pratipadA tithI jIvavAre zrI mahIzAnapura, zrIdevI pakSe paMDitazrI ratnavimalagaNi zasyAnuzastra sIha vimalakena likhitamida | svayameva paThanArtha, paraMtu paropakArAya: II zrIrastu: || kalyANamastu I ghaTI [? ] yAdaza pustaka davA, tAdaza likhita mayA, yadi zuddhamazuddha vA, mama doSo na dIyate || zrI: || ccha || puSpikAne cheDe 3 kaDInI pArzvanAtha-stuti lakhavAmAM AvI che. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pratanA bIjA adhikAramAM 11pamI kaDIne bhUlathI bIjI vAra 14 [114 kramAMka apAyo che. bIjA adhikAranI 2pamI kaDIne 26 kramAMka apAyo che, e rIte eka eka kramAMka khoTo AvatAM ka pratanI 40 mI kaDI ahIM 41mI thAya che. paNa ahIM 45 pratanI 41mI kaDI nathI. eTale 4ramI kaDIthI kramAMka barAbara thaI jAya che. cothA adhikAramAM 4 pratanI 51, para, pa3, 54 kaDIo ahIM nathI. e rIte vara prata karatAM kula 5 kaDI ochI thAya che. prata lA.da, bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda, hastaprata sUcikramAMka 5068. A pratamAM guNaratnAkarachaMda tathA "jagaDUsAhachaMdanI kRtio lakhavAmAM AvI pratanAM kula patra 14 che. pratanA pAnAnI laMbAI 245 se.mi. che. tathA pahoLAI 11.0 se.mi. che. banne bAju 2.0 se.mi. jeTalo hAMsiyo che. dareka patranI upara ane nIce 1.0 se mi. jeTalI jagA choDelI che. dareka patramAM vacce kuMDa-AkRti karI korI jagA choDelI che ne emAM cAra akSaro pUrelA che. paNa vaccenAM pAnAM 8-9-10 para kaLazAkRti karI che. hastapratanA patranI dareka bAjue 1pathI 20 lITI che. eka lITImAM 47thI para akSaro che. chellA 14mA patranI pAchalI bAjue trIjI lITIe "guNaratnAkarachaMda pUro thAya che. te pachI khUba ja jhINA akSaromAM 16 lITImAM jagaDUsAha chaMda kRti (6 ane 2 kaDInI) lakhavAmAM AvI che. ( patra kramAMka patranI pAchaLanI bAjue jamaNI taraphanA hAMsiyAmAM nIce cheDA para Apelo che. hAMsiyAnI banne bAjue lAla raMganI najIka-najIka traNa-traNa UbhI rekhAo karelI che. kaDIkramAMka upara geraA raMganAM nizAna che. pratyeka kaDIkramAMkanI banne bAjue eka eka Ubho daMDa karelo che. temaja pratyeka caraNane aMte paNa eka Ubho daMDa che. chaMdanA nAmanirdeza pachI be UbhA daMDa karelA che. A pratanA prathama traNa patra sudhI akSaro madhyama kadanA ane sughaDa rahyA che; paNa cothA patrathI akSaro jhINA ne gIca lakhAyA che. brahma' jevA zabdamAM no 4 maLe che. "kha mATe cihna che. rahI gayeluM 158 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prataparicaya ane pAThasaMpAdanapaddhati / 159 lakhANa hAMsiyAnI DAbI bAjue to kvacit pAnAnA uparanA bhAge lakhAyeluM che. A pratanI lekhanasaMvata 1670 poSa suda 13 maMgaLavAra che. lekhana-sthaLa saurASTranuM vanasthalI che. kRtinA AraMbhe bhale mIMDuM che. AgaLa zu AkAranA UbhA be daMDa che. - kRtino AraMbha A pramANe che : [ 60 | ai nama: II zrI gurubhyo namonamaH || kRtinA aMte puSpikA A pramANe che : itizrI ukezagaccha vibhUSaNavAcaka cakra cakravarti, mahopAdhyAyazrI ratnasamudragaNi caraNapaMkaja caMcarIkAmANa, upAdhyAyazrI sahajasuMda: gaNi viracita, zrI guNaratnAkaramahAchaMdasi, caturthAdhikAra: | saMpUrNa: || saMvata 1670 varSe, posa mAse, zukala pakSe, trayoda nI tithau, bhaumavAre, saurASTra janapade, vaNathalIgrAme, livIkRta: || zrImattapAgacchAdhirAja paramaguru bhaTTAraka puraMdara zrI 19 zrI vijayasenasUrirAjya, pUjyArAdhyaAyatama sakalapaMDita koTIra hIra paMDita zrI 5 zrI kalyANakuzalagaNi, paMDita zrI dayAkuzalagaNi, tat ziSya, sumatikuzalagaNinA likhita:, svavAcanakRta, zrIrantu II lekhakavAcakayo: II mAMgalikA bhUyAt II zrI zramaNasaMghasya | zreyastu | cha || cha || cha || zrI: || A pratamAM prathama adhikAramAM 68, bIjA adhikAramAM 160, trIjA adhikAramAM 104 ane cothA adhikAramAM 83 kaDI maLIne kula 415 kaDI che. # pratanI cothA adhikAranI 51, para, pa3, 54mI kaDIo ahIM nathI. Ama kula 4 kaDI A pratamAM ochI thAya che. ja prata zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira, pATaNa. hastaprata sUcikramAMka 9984. pratanAM kula patra 29 che. pratanA pAnAnI laMbAI 200 se.mi. che, tathA pahoLAI 11.5 se.mi. che. banne bAju 2.5 se.mi. jeTalo hAMsiyo che. dareka pAtranI upara ane nIce 1.0 se mi. jeTalI jagA choDelI che. hastapratanA patranI dareka bAjue 13thI 15 lITI che. prathama patranI eka lITImAM moTe bhAge 30thI 34 akSaro che. paNa pachInAM patronA akSaro moTA hoI eka lITImAM 27thI 30 akSaro che. chellA pAnA upara lakhANano keTaloka bhAga cerAI gayelo che. patrakramAMka patranI AgaLanI bAjue jamaNI taraphanA hAMsiyAmAM nIce Apelo Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAMsiyAnI banne bAju baLe UbhI rekhAo be vakhata karI vacce jagA choDelI che; ane baMne bAjue pAnAnI cheka dhAra pAse be UbhI rekhA karelI che. kaDIne aMte, 15 patra sudhI, daMDa nathI. pachInAM pAtromAM kaDI kramAMkanI AjubAju UbhA be daMDa karelA che. caraNane aMte daMDa karela nathI. chaMdanA nAmanirdeza pachI (8 pAnAM sudhI) UbhA be daMDa karelA che. prata suvAcya che. akSaro moTA, svaccha ane suMdara che. paDimAtrAno upayoga thayo nathI. "brahma' jevA zabdamAM no 4 maLe che. kha" mATe cihna che. dIrgha I ane dIrgha UnI pracuratA jaNAya che, jema ke - vIcakSaNa', "yUla.padrA, "avIcala', pUstaka', 'sUha', mUgati', "bhUja'. auno 'okAra badhe thaI gayo che. jema ke - moTo, paDyo', khoTo', beTho' vagere.. e ja rIte "aIno badhe "e" kAra thayo che. jema ke - dikheM', 'ukheM', 'tapatape', "sohe vagere. A pratanI lekhanasaMvata 1672/82 zrAvaNa suda pa che. kRtinA AraMbhe bhale mIMDuM karAyuM che. AgaLa ; AkAranA UbhA be daMDa kRtino AraMbha A pramANe che : [ 60 | zrI sAradAI nama: kRtine aMte puSpikA A pramANe che : itizrI sthUlabhadraguNotkIrtanuM rUpa guNaratnAkara [1] zAstra catubaMDe samApta | saMvata netragiririSI IMdra varSe zAke 1648 pravartamAne, dakSiNAyane, uttara gole uttama mAze zrAvaNa zita paMcamI likhatI. cUDAmaNi pUro sakala paMDitauttama paMktI 109 li. | yAdaza pUstake davA I 0 | prIti rahasya saMpUraNa. pampikAno keTaloka bhAga cerAI gayelo che. lekhanakAre ja eTalo bhAga rada karyo jaNAya che. A pratamAM prathama adhikAramAM 68, bIjA adhikAramAM 157, trIjA adhikAramAM 94 ane cothA adhikAramAM 81 kaDI maLIne kula 40 kaDI che. ahIM keTalIka kaDIo UlaTasUlaTa krame goThavAI che. jemake 4 pratanI prathama adhikAranI rajI kaDI ahIM 3jI che, jyAre 3jI kaDI rajI che. bIjA adhikAramAM # pratanI 123, 124, 125 - e traNa kaDIo ahIM nathI. trIjA adhikAramAM # pratanI 12, 65, 67, 68, 70, 71, 75, 80, 84 kramAMkavALI kaDIo che ja nahIM. temaja 4 pratanI trIjA adhikAranI 13mI ane 14mI kaDInI ekaeka 160 | sahajasuMdarakUta guNaratnAkarachaMda Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prataparicaya ane pAThasaMpAdanapaddhati / 161 lITI maLIne eka ja kaDI banI che. ema trIjA adhikAranI kula 10 kaDIo ochI thatAM ahIM 94 kaDI thAya che. cothA adhikAramAM ja pratanI 8, 22, 36, 38, 58, 68 kramAMkavALI kaDIo nathI. = pratanI 23mI kaDInI pahelI lITI ahIM nathI ane bIjI lITI che pratanI 21mI kaDImAM goThavAI jatAM = pratanI 23mI kaDI paNa nathI. temaja H pratanI para ane 53mI kaDIonI eka eka lITI maLIne eka ja kaDI banI che. ema kula 8 kaDIo ochI thAya che. to ja pratanI 54mI kaDI pachI ahIM be kaDIo vadhArAnI che; jene ahIM 49 ane 50mo kramAMka apAyo che. ema have kula 6 kaDIo ochI thatAM cothA adhikAranI kula kaDIsaMkhyA 81 thAya che. A pratamAM paNa kyAMka kyAMka krama Apavo rahI gayo che, to eka ja kramAMka be vAra apAyo che. jemake cothA adhikAramAM 33 ane 63mA kramAMka be vAra apAyA che. Ama kaDIkramAMko A pratamAM kSatiyukta che. " prata lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda. hastaprata sUcikramAMka 18321. pratanAM kula patra 12 che. pratanA pAnAnI laMbAI 26.0 se.mi. che tathA pahoLAI 11.0 se.mi. che. banne bAju 2.2 se.mi. jeTalo hAMsiyo che. dareka patranI upara ane nIce 1.0 se.mi. jeTalI jagA choDelI che. hastapratanA patranI dareka bAjue ghaNuMkharuM 16 lITI che. kvacit 17 ke 18 paNa che. chellA pAnA para 18 lITI che, eka lITImAM 58thI 60 akSaro che. patrakramAMka patranI pAchaLanI bAjue jamaNI tarapha hAMsiyAmAM nIce Apelo che; jyAre pAchaLanI bAjue DAbI taraphanA hAMsiyAmAM uparanA bhAge kRtinAma 'guNaratnAkarachaMda' ema lakhI tyAM paNa patrakramAMka Apelo che. hAMsiyAnI banne bAju be kALI UbhI rekhAo karI vacce geruo raMga pUryo che. caraNa ane kaDIne aMte AvatA daMDa lAla raMgathI karelA che. chaMda ane kaDIkramAMka upara geruA raMganAM nizAna che. kaDIkramAMkanI AjubAju be UbhA daMDa karelA che, ane caraNane aMte eka Ubho daMDa karela che. chaMdanA nAmanirdeza pachI be UbhA daMDa karelA che. prata suvAcya che. akSaro madhyama kadanA, sughaDa ane maroDadAra che. rhy Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDimAtrAno upayoga moTebhAge thayo nathI. paNa kyAMkakyAMka thayelo jaNAya che. "brahma jevA zabdamAM 4 no 4 maLe che. A mATe ja karelo che. A pratanAM lekhanasaMvata ke lekhanasthaLano nirdeza thayo nathI. kRtinA AraMbhe bhale mIMDuM karAyuM che. AgaLa ju AkAranA UbhA be daMDa kRtino AraMbha A pramANe che : [ 60 || namoMkArAya. aMtamAM ATaluM ja lakhANa che : ItizrI guNaratnAkarachaMda saMpUrNa pratanA bhASAsvarUpane AdhAre e vi.saM.17mA zatakamAM lakhAI hovAnuM anumAna karI zakAya. A pratamAM prathama adhikAramAM 68, bIjA adhikAramAM 160, trIjA adhikAramAM 104 ane cothA adhikAramAM 89 kaDI maLIne kula 418 kaDI che. prathama adhikAramAM ja pratanI rajI kaDI ahIM 3jI che, jyAre 3jI kaDI rajI che. bIjA adhikAramAM ja pratanI pa4mI kaDI ahIM pAmI che, jyAre A pratanI 54mI kaDI vadhArAnI che je pAThAMtaramAM darzAvI che). eka kaDI vadhatAM kaDIkramAMko badalAIne ekaeka vadhI jAya che. 4 pratanI 120mI ane 121mI kaDI ahIM bhegI thaI gaI che. eTale 121thI kaDIkramAMka pratanI barAbara thaI jAya che. trIjA adhikAramAM 17mI kaDIno kramAMka ahIM bhUlathI 18 darzAvAyo che. 21mI kaDIno kramAMka lakhavo rahI gayo che. 83mI kaDI hastapratapatranA uparanA bhAge pAchaLathI lakhI hoI tyAM paNa kramAMka apAyo nathI. pariNAme ja pratanI 84mI kaDI 83mI, 85mI kaDI 84 mI - ema kramAMkabhUla cheka trIjo adhikAra pUro thatAM sudhI cAlu rahI che. cothA adhikAramAM ja pratanI 51mI kaDI prata pAnA 11ba upara hAMsiyAmAM pAchaLathI lakhAI che ane tene vadhArAno 1 kramAMka apAyo che. i pratanI paramI ane pa3mI kaDI bhegI thaI jaIne, keTaloka bhAga nIkaLI jaIne, eka ja kaDI banI che. A kaDI prata pAnA 11ba upara pAchaLathI umerI ene kaDIkamAMka 2 apAyo che. Ama 4 prata karatAM ahIM eka kaDI ochI thAya che. ja pratanI 54mI kaDI prata pAnA 11ba upara hAMsiyAmAM pAchaLathI lakhAI che ane tene vadhArAno kramAMka 3 apAyo che. A badhAne kAraNe 4 pratanI pa5mI kaDIne ahIM 51mo kramAMka apAyo che. paNa 4 pratanI 56mI kaDIne 58mo kramAMka ja apAyo che. pachInA kramAMko 4 prata pramANe cAle che. ja prata lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda. hastaprata sUcikramAMka kha 19ra / sahajasuMdakuta guNaratnAkarachaMda Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prataparicaya ane pAThasaMpAdanapaddhati / 193 2774 (sU). pratanAM kula patra 28 che. pratanA pAnAnI laMbAI 25.5 se.mi. che tathA pahoLAI 11.0 se.mi. che. banne bAju 2.5 se.mi. jeTalo hAMsiyo che. dareka patranI upara 1.5 ane nIce 13 se.mi. jeTalI jagA choDI che. dareka patramAM vacce kuMDa-AkRti karI jagA korI rAkhI che. hastapratanA patranI dareka bAjue 11 lITI che. eka lITImAM lagabhaga 43thI 45 akSaro che. prathama patramAM phakta AgaLanI bAjue ja lakhANa che, pAchaLanI bAju korI che. tethI patrakramAMka 1 patranI AgaLanI bAjue jamaNI tarapha hAMsiyAmAM nIce Apelo che. jyAre bAkInAM patromAM patrakramAMka pAchaLanI bAjue jamaNI taraphanA hAMsiyAmAM nIce ApelA che. pratanAM keTalAMka pAnAMnuM jamaNI taraphanA cheDAnuM keTaluMka lakhANa UdhaIthI khavAI gayuM che. chellA patra 28nI pAchaLanI bAjue cAra lITI che ane tyAM DAbI bAjunA hAMsiyAmAM uparanI bAjue kRtinuM nAma bhUlIbhadraguNotkIrtana guNaratnAkarachaMda ema ApIne tyAM paNa patrakramAMka 28 Apyo che. hAMsiyAnI banne bAju UbhI kALI rekhAo karelI che. chaMda ane kaDIkramAMka upara gerUA raMganAM jhAMkhAM nizAna che. ghaNuMkharuM kaDIkramAMkanI DAbI bAju be UbhA daMDa ane jamaNI bAju eka Ubho daMDa karela che. paNa emAM ekarUpatA nathI. kyAMka banne bAjue eka eka daMDa paNa che. caraNane aMte eka Ubho daMDa che. chaMdanA nAmanirdeza pachI be UbhA daMDa che. prata suvAcya che. akSaro moTA, svaccha-sughaDa, ekadhArA che. paDimAtrA ane UbhI mAtrA banneno upayoga thayo che. brahma' jevA zabdamAM no 7 maLe che. A mATe ja cihna che. thakAranI pracuratA che. jemake "tapatapaiya', baiThIya', 'sevauya", "raNajhaNaIya'. A pratanAM lekhanasaMvata ke lekhanasthaLano nirdeza thayo nathI. kitinA AraMbhe bhale mIMDuM karAyuM che. AgaLa ju AkAranA be UbhA daMDa che. kRtino AraMbha A pramANe che : [ 60 || namo zrI jinAgamAya. aMte puSpikA A pramANe che : iti zrI yUlibhadra guNotkIrtane guNaratanAgara chaMde caturthAdhikAra, saMpUrNatAmastu Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puSpikAne cheDe zrI yUlibhadra chaMdaprazasti6-6 paMktiovALI traNa kaDIomAM apAI che, jene 94, 95, 96 kramAMka apAyo che. A chaMdaprazasti nIce pramANe che : meru mahI dhU acala sUra zazihara supayaThI, sAyaralahira mayadi gaMga siMdhu vAsu saMDI, graha gaNa tAra vicAra bhAra adaza tarUara, puNyaprasiddhi ja lagaI bhaNu guNau tAM lagaI sukhakara surapati phaNapati sama dharaI AsaNa e ApApaNaI vistaru vANi vistArasiuM sahijasuMdara kavi Ima bhaNaI. 94 dAnI zI jina zAMti sadhara paMcamu sucakIya, mAnI dazanakumAra, IMdra jasu huuM asakkIya, sAlibhadra suprasiddha sabala suravara sama bhogIya, yUlibhadra guNarayaNa kavaNa kahuM samavaDi yogIya, erasu puruSa ANaMdakara cauvIsI mATe valI. kavi kahaI sahijasuMdara sadA vAravAra praNamuM lalI. 95 javuM nAma jAga je te dukha duha durIanivAraNa . javuM nAma jaga jaM tu sayala saMsArahattAraNa javuM nAma jaga jaM tu lacchilIlA sukhadAyaNa, javuM nAma jAga jaM tu riddhi buddhI vara pAyaNa, ripu roga zoga bhavaThiharaNa japu nAma jayakArakara, nizidivasi nAma nizcaI ja, jima pAmu pada avicala amara. 96 Iti zrI yUlibhadra chaMdaprazasti | I 0 | zrIratu I A chaMdaprazastimAM sahajasuMdaranI nAmachApa che paNa te eka ja prata (saMbhavata: moDA)mAM maLe che, tethI kavi sahajasuMdarakata hovA saMbhava nathI. chaMdaprazasti puSpikAnA bhAga tarIke che eTale lahiyAnuM ja kartutva kahevAya. prata anumAne vi.saM.nA 17mA zatakamAM lakhAI hovAnuM jaNAya che. A pratamAM prathama adhikAramAM 68, bIjA adhikAramAM 165, trIjA adhikAramAM 103 ane cothA adhikAramAM 93 kaDI maLIne kula 429 kaDI che. prathama adhikAramAM 4 pratanI rajI kaDI ahIM 3jI, ane 3jI kaDI rajI che. bIjA adhikAramAM 1thI 83 kaDI 4 prata pramANe che. paNa pachI 8thI 87 164 / sahajasuMdarakata guNaratnAkara Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prataparicaya ane pAThasaMpAdanapaddhati / 195 kaDIo A ja pratamAM navuM umeraNa che. (juo bIjo adhikAra, kaDI 84 nIcenuM pAThAMtara). eTale ja pratanI 84mI kaDI ahIM 88 kramAMkanI bane che. te pachInI kaDIo cArano kramAMkaphera dharAve che. 121mA kramAMkavALI kaDI saratacUke "21ne badale "22' aMkathI batAvAI che. 4 pratanI 13pamI (eTale pratanI 139mI) kaDI pachI ahIM eka kaDI vadhArAnI che, jene 140mo kramAMka apAyo che. eTale ja pratanI 136mI kaDI ahIM pAMcanA kramAMkaphere 141mI bane che. tethI ahIM ja pratanI chellI 160 mI kaDI 165mI bane che. trIjA adhikAramAM ja pratanI 12mI kaDI ahIM nathI tethI pachInI kaDIo eka eka ochA kramAMkaphere cAle che. trIjA adhikAramAM eka kaDI ochI thAya che. cothA adhikAramAM 4 pratanI paramI ane pa3mI kaDIo, amuka aMza nIkaLI jatAM, bhegI thaI jaIne ahIM paramI kaDI tarIke AvatAM eka kaDI ochI thAya che. tethI 4 pratanI 54mI kaDI ahIM pa3mI bane che. te pachI ahIM traNa kaDIo vadhArAnI che jene 54, 55, 56 kramAMko apAyA che. eTale ja pratanI 1pamI kaDIne ahIM pa7 kramAMka apAyo che. ane A kramaphera pachI cAlu rahe che. saratacUkathI 65mo kramAMka lakhavo rahI gayo che. # pratanI 66mI (= pratanI 68mA kramAMkanI) kaDI pachI cAra kaDIo vadhArAnI che; jene 69thI 7ranA kramAMkothI darzAvAI che. pariNAme have 4 pratanI 67mI kaDI ahIM 73mA kramAMkanI banI e kramaphere 4 pratanI chellI 87mI kaDI ahIM 93mI banI che. ja prata | lA.da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda. hastaprata sUcikramAMka 1832. pratanAM kula patra 22 che. pratanA pAnAnI laMbAI 255 semi. che tathA pahoLAI 13 se.mi. che. banne bAju 23 se.mi. jeTalo hAMsiyo che. dareka patranI upara ane nIce 1} se mi. jJA choDelI che. dareka patramAM vacce kuMDa-AkRti karI korI jagA choDI che ne vacce moTo lAla raMgano cAMdalA jevo goLa karelo che. hastapratanA patranI dareka bAjue 13 lITI che. ane eka lITImAM 4thI 46 akSaro che. 22mA chellA patranI AgaLanI bAjue kRti pUrI thAya che tyAM 6 lITI che. kyAMka rahI gayelA lakhANano umero kvacit DAbI taraphanA hAMsiyAmAM to kvacit uparanI korI jagAmAM karela che. prathama patramAM mAtra AgaLanI bAjue lakhANa che, pAchaLanI bAju korI che. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTale patrakramAMka 1 patranI AgaLanI bAjue jamaNI taraphanA hAMsiyAmAM nIce cheDA para Apelo che. DAbI bAjunA hAMsiyAmAM uparanI bAjue kRtinAma guNaratnAkarachaMda lakhyuM che ne sAthe patrakramAMka Apelo che. bAkInAM patromAM dareka patranI pAchaLanI bAjue jamaNI taraphanA hAMsiyAmAM nIce patrakramAMka apAyo che ane DAbI taraphanA hAMsiyAmAM uparanA bhAge kRtinAma ane patrakramAMka apAyAM che. hAMsiyAnI banne bAjue be kALI UbhI rekhAo karI vacce lAla raMga pUrelo che. joke koIkoI pAnA upara kyAMka Avo lAla raMgano goLa ane rekhAo vacceno lAla raMga karelAM nathI. kaDIkramAMka ane chaMda upara lAla raMganA khUba jhAMkhAM nizAna che. kaDIkramAMkanI DAbI bAjue be UbhA daMDa karelA che. pratyeka caraNane aMte eka Ubho daMDa karela che. chaMdanA nAmanirdeza pachI be UbhA daMDa karelA che. prata suvAcya che. akSaro moTA, maroDadAra, sughaDa ane suMdara che. paDimAtrA ane UbhI mAtrA banneno upayoga thayo che. brahma' jevA zabdamAM 4 no 3 maLe che. "kha" mATe " cihna che. "cano maroDa ghaNI jagAe vano bhrama Ubho kare che. A pratanAM lekhanasaMvata ke lekhanasthaLano nirdeza thayo nathI. kRtinA AraMbhe bhale mIMDuM karAyuM che. AgaLa AkAranA be UbhA daMDa katino AraMbha A pramANe che : [ 60 || zrI vItarAgAya nama: aMte puSpikA A pramANe che : itizrI guNaratnAkarachaMdasi caturthAdhikAra: samApta: || cha || prata vi.saM.nA 17mA zatakamAM lakhAI hovAnuM anumAne jaNAya che. A pratamAM prathama adhikAramAM 68, bIjA adhikAramAM 160, trIjA adhikAramAM 101 ane cothA adhikAramAM 83 kaDI maLIne kula 412 kaDI che. prathama adhikAramAM 4 pratanI badhI ja kaDIo 3 pratamAM che, paNa saratacUkathI 41mI kaDIne 3mo kramAMka apAI jatAM benA kramAMkapheranI bhUla adhikAranA aMta sudhI cAlu rahI che. bIjA adhikAramAM pratanI 28mI kaDIne bhUlathI ahIM 2mo kramAMka apAtAM 29mI kaDI 30mI, ane 30mI kaDI 31mI bane che. 4 pratanI 31mI kaDIne 31mAM kramAMkathI ja batAvAI che. paNa vaLI, 4 pratanI 32mI kaDIne ahIM 33mo kramAMka apAyo che. paNa 34mI kaDIne 34mo ja kramAMka apAtAM pachI kramAMko barAbara cAle che. 4 pratanI 81mI kaDI je cAra paMktinI che te ahIM babbe paMktinI 196 / sahajasuMdarakata gujaratnAkaracheda Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prataparicaya ane pAThasaMpAdanapaddhati / 197 81mI ane 82mI kaDIo banI che. eTale ahIMthI ekano kramAMkaphera rahetAM 4 pratanI chellI 160 mI kaDI 191mI tarIke darzAvAI che. trIjA adhikAramAM 5 pratanI pamI kaDI ahIM nathI. pariNAme pachInI kaDIo ekaeka ochA kramAMkavALI bane che. paNa 4 pratanI 9mI kaDIne ahIM 9 kramAMka ja apAyo che, kemake 8no AMka Apavo rahI gayo che. 4 pratanI 12mI kaDI ahIM nathI. eTale kaDIo ekaeka ochA kramAMka pheravALI bane che. paNa bhUlathI 4 pratanI paramI kaDIne parano ja kramAMka apAtAM kramAMka 4 prata sAthe sarakhA thaI jAya che. 4 pratanI 56mI kaDI ahIM nathI. eTale eka ochA kramAMkaphere kaDIo cAle che. e rIte $ pratanI 80mI kaDI je ahIM 79mI banavI joIe tene bhUlathI 78 no kramAMka apAyo che. Ama cheka sudhI lekhanakAre vAraMvAra kramAMkadoSo karyA che. A trIjA adhikAramAM 4 pratanI pamI, 12mI ane pa6mI ema traNa kaDIo ahIM nathI. eTale 4 pratanI pa5mI kaDI ahIM 51mI bane che. e rIte cArano kramaphera rahe che. 68mo kramAMka be vAra apAtAM pAMcanA kramaphere chellI 87mI kaDI ahIM 82mI bane che. Ta prata lA.da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda hastaprata sUcikramAMka 30238. pratanAM kula patra 7 che. pratanA pAnAnI laMbAI 26.5 se.mi. che. tathA pahoLAI 11.0 se.mi. che. banne bAju 1 3/4 se.mi. jeTalo hAMsiyo che. dareka patranI upara ane nIce 1.0 se.mi. jeTalI jagA choDelI che. hastapratanA patranI dareka bAjue 23thI 24 lITI che. ane eka lITImAM ghaNuMkharuM 66thI 68 akSaro che. patrakramAMka patranI pAchaLanI bAjue jamaNI tarapha hAMsiyAmAM nIce cheDA para Apelo che. pahelAM be ane chellA sAtamA patramAM UdhaIthI kyAMka kyAMka kANAM paDI gayAM che. hAMsiyAnI banne bAjue kALA raMganI UbhI najIkanajIka traNa rekhAo karelI che. chaMda ane kaDIkramAMka para geruA raMganAM khUba ja jhAMkhAM nizAna che. kaDI ke caraNane aMte UbhA daMDa karavAmAM kazI ekarUpatA jaLavAI nathI. kyAMka kaDIkramAMkanI DAbI bAjue to kyAMka jamaNI bAjue be UbhA daMDa karelA che ne kyAMka che ja nahIM. e rIte caraNane aMte eka Ubho daMDa kyAMka che ne kyAMka che ja nahIM. chaMdanA nAmanirdeza pachI be UbhA daMDa karelA che. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratanAM pAnAM khUba ja pILAM paDI gayAM che. prata jUnI jaNAya che. akSaro khUba ja jhINA ane gIca lakhelA che. paDimAtrAno upayoga nathI. brahma' jevA zabdamAM 4 no ya maLe che. kha' mATe "nuM cihna che. ahIM 'kSa' "Spa' jevo vaMcAya che. 'ai' badhe 'ai' rUpe pracurapaNe maLe che. jemake, pote, paDe, upai, jANe, kare, praNamai, dhUrNa, dIpai, baiThI, sohai, hIthai vagere. 'au'nuM 'o' maLe che. jemake, pAcho, pahilo, lAgo, mITho vagere. A pratanAM lekhanasaMvata ke lekhanasthaLano nirdeza thayo nathI. kRtinA AraMbhe bhale mIMDuM karAyuM che. AgaLa r AkAranA UbhA be daMDa che. kRtino AraMbha A pramANe che : 6 60 | e~ nama: aMte puSpikA A pramANe che : itizrI guNaratnAkarachaMde caturthAdhikAra: lipIkRta / paM. manojJacaMdra gaNivareNa premacaMdamuni paThanAya subhaM bhavatu. zreyostu. A pratamAM prathama adhikAramAM 68, bIjA adhikAramAM 160, trIjA adhikAramAM 104 ane cothA adhikAramAM 94 kaDI maLIne kula 426 kaDI che. bIjA adhikAramAM H pratanI 115mI tathA 117mI kaDIno kramAMka ahIM bhUlathI 14[114] apAyo che. H pratanI 118mI kaDIno kramAMka ahIM 117 apAyo che. ekano kramaphera cAlu rahetAM chellI kaDIno kramAMka 159 che. paNa A adhikAranI kula kaDIsaMkhyA to 160 ja che. trIjA adhikAramAM 13mI kaDIne bhUlathI bIjI vAra 12no kramAMka apAyo hoI ekano kramaphera cAlu rahe che. vacce 36no kramAMka darzAvavAno rahI gayo che. H pratanI 81mI kaDIne bhUlathI 70 kramAMkathI ane 82 mI kaDIne 71 kramAMkathI darzAvAI che. jJa pratanI 83mI kaDI 82nA kramAMkathI darzAvAI che. pratanI 96mI kaDI ahIM 96 kramAMkathI ja darzAvAI che. te pachI 102 sudhI kramAMka barAbara * cAle che. paNa pratanI 103mI kaDIne bhUlathI 4[104] kramAMka apAyo che. 104mI kaDIne paNa 4[104] kramAMka apAyo che. cothA adhikAramAM, jJa pratanI 3 kaDI pachI vadhArAnI 11 kaDIo 4thI 14 kramAMkothI mukAyelI che. (juo cotho adhikAra, kaDI 3 nIcenuM pAThAMtara.). A rIte H pratanI 4thI kaDI ahIM 15mA kramAMkanI bane che. agyArano A kramaphera cAlu rahetAM ja pratanI 50mI kaDI ahIM 61mI che. paNa pratanI 51thI 54nA kramAMkovALI cAra kaDI ahIM da pratamAM nathI. eTale H pratanI 55mI kaDI ahIM 62mI bane che. A kramaphere pratanI 86mI kaDI ahIM 93mI bane che. paNa 87mI chellI kaDInI paMktio ahIM 94 ane 95mI kaDI rUpe vibhakta thaI che. 1968 / sahajasuMdaskRta guNaratnAkarachaMda Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prataparicaya ane pAThasaMpAdanapaddhati / 169 4 prata lA.da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda. hastaprata sUcikramAMka 11437. pratanAM kula patra 26 che. pratanA pAnAnI laMbAI 25.5 se.mi. che, tathA pahoLAI 11 1/4 se.mi. che. banne bAju 1 3/4 se.mi. jeTalo hAMsiyo che. dareka patranI upara ane nIce 1.0 se.mi. jeTalI jagA choDelI che. hastapratanA patranI dareka bAjue ghaNuMkharuM 14 lITI che. kvacit 12, 13 ke 15 paNa che. eka lITImAM 31thI 36 akSaro che. rahI gayeluM lakhANa pAchaLathI jamaNI taraphanA hAMsiyAmAM umeryuM che. prathama patranI pAchaLanI bAju korI choDelI che. eTale prathama patramAM patrakramAMka AgaLanI bAjue jamaNI taraphanA hAMsiyAmAM nIce cheDA upara Apelo che, jyAre bAkInAM patromAM patrakramAMka patranI pAchaLanI bAjue jamaNI bAjunA hAMsiyAmAM nIce cheDA upara che. hAMsiyAmAM banne bAju traNa lAla raMganI UbhI rekhAo najIkanajIka dorelI che. badhe ja kaDIkramAMka lAla raMgathI lakhAyelA che. kaDIkramAMkanI AjubAju be UbhA daMDa karelA che, jyAre caraNane aMte eka Ubho daMDa karelo che. chaMdanA nAmanirdeza pachI be UbhA daMDa karelA che. prata suvAcya che. akSaro sAmAnya, khUba moTA che. moTe bhAge paDimAtrAno upayoga thayo che. paNa keTaleka upayoga paNa thayo che. brahma' jevA zabdamAM ya no TM maLe cihna che. anusvAranI pracuratA che. jemake, mIThAM, pAMmai, havad, jAMNI, kAMne, catura, mad, karadeM, thAd, sohad, raNajhaNad, suNaU vagere. che. 'kha' mATe 'vanuM 'va' ghaNI jagAe 'ca' jevo vaMcAya che. A pratanAM lekhanasaMvata ke lekhanasthaLano nirdeza thayo nathI. kRtinA AraMbhe bhale mIMDuM karAyuM che. AgaLa r AkAranA be UbhA daMDa che. kRtino AraMbha A pramANe che : 6 60 || lakhANa chUTuM che. ThekANe UbhI mAtrAno aMte puSpikA A pramANe che : itizrI guNaratnAkarachaMdasi caturthodhikAra sapta. ['sapta' zabdamAM lekhanadoSa che. 'samApta' joIe.] A pratamAM prathama adhikAramAM 68, bIjA adhikAramAM 160, trIjA adhikAramAM Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ane cothA adhikAramAM 83 kaDI maLIne kula 411 kaDI che. bIjA adhikAramAM 4 pratanI 22mI kaDI ahIM 23mI che, ane 23mI kaDI 22mI che. 24mI kaDIne saratacUkathI 25no kramAMka apAyo che. tethI eka vadhu kramaphere va pratanI 8mI kaDI ahIM 81mI thAya che. 4 pratanI 81mI kaDIne ahIM babbe paMktinI 82mI ane 83mI kaDI tarIke batAvAI che. e rIte ahIMthI be vadhu kaDIno kramaphera rahetAM 5 pratanI 10pamI kaDIno kramAMka 107 thAya che. paNa pratanI 106mI kaDI paNa 107 kramAMkathI darzAvAI che. e rIte ekanA kramaphere va pratanI 160mI kaDI ahIM 161mI che. trIjA adhikAramAM, 2 pratanI pamI, 12mI ane pamI kaDI ahIM nathI. $ pratanI 38mI kaDInI cAra paMktio ahIM babbe paMktivALI be kaDIomAM vibhakta thaI che. 3 pratanI 96 ane 97mI kaDInI kula cAra paMktimAMthI be paMktio nIkaLI jaI be paMktinI eka ja kaDI banI che, je ahIM 95nA kramAMkanI che. trIjA adhikAramAM khUba ja kramAMkadoSo thayA hoI badhA ahIM noMdhyA nathI. cothA adhikAramAM $ pratanI pa1, para, 53, 54 kramAMkanI cAra kaDIo ahIM 4 pratamAM nathI. eTale varu pratanI papamI kaDI ahIM 51mA kramAMkanI bane che. cAranA kramaphere 4 pratanI chellI 87mI kaDI ahIM 83nA kramAMkavALI thAya che. jI pAThasaMpAdanapaddhati (1) prathama 10 kaDI sudhI joDaNIbheda sahitanAM tamAma pAThAMtaro noMdhyAM che. (2) prathama 10 kaDI pachI thoDAka joDaNIbhedavALAM ke bhraSTa pAThAMtaro noMdhyAM nathI. (3) gAna-vAdananAM ravAnusArI varNanomAM thoDAka uccArabhedavALAM bahusaMkhyA pAThAMtaromAMthI mahattvanAM ja dhyAna kheMcanArAM pAThAMtaro noMdhyAM che. () ravAnusArI zabdomAM ramajhima', 'ramijhimi', ramajhama', "ramijhami' -- ema ghaNA uccArabhede A zabda maLato hoI enuM rimajhima' evuM eka pramANita - Standard - rUpa karI lIdhuM che. (u.ta. 1.9.1). jyAM zabda, artha, nAmika-AkhyAtika rUpa, mahattvanA padakama, caraNakrama ke paMktikrama badalAI jatAM hoya evAM pAThAMtaro noMdhyAM che. (6) jyAM zabdono sAmAnya kramabheda thayo hoya paNa chaMdolaya yathAvat jaLavAyo hoya to tevAM pAThAMtaro, sAmAnya rIte, noMdhyAM nathI. udAharaNa tarIke 4 pratanA 3.6.1mAM caraNa A pramANe che : "Ugyau te navi jANaI sUraha." rA, , gha vagere prato e caraNano pATha A rIte Ape che : "Ugyau navi jANaI te sUraha." 170 / sahajasuMdaraskRta guNaratnAkarachaMda (5) Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prataparicaya ane pAThasaMpAdanapaddhati / 171 e ja rIte pratanA 2.151.1mAM caraNa A pramANe che : madhura vayaNa bolaI mukhi jhINI' 23, prato e caraNano pATha A rIte Ape che : madhura vayaNa mukhi bolaI jhINI" AvA sAmAnya kramabhedanAM pAThAMtaro noMdhyAM nathI. kaDInA AraMbhe apAyelA chaMdanAmanAM pAThAMtaro noMdhyo che. chaMda eka ja hoya paNa uccArabhede judI rIte darzAvAyo hoya to evAM pAThAMtaro noMdhyAM nathI. dA.ta. 3.94mAM paddhaDI | pAdhaDI / padhaDI evA uccArabhedavALAM pAThAMtaro jarUrI gaNyAM nathI. e ja rIte 4.71mAM muttAdAma | muttIyadAma | motIdAma | muktAdAma | motiyadAma vagere jevAM pAThAMtaro noMdhyAM nathI. * pratamAM tatsama zabdanI joDaNI kvacit sudhArI lIdhI che. jema ke 1.1.1mAM AvatA "samukvala' pAThanuM "samukvala' karI lIdhuM che. 1.15.1mAM AvatA niSphara' pAThanuM niSphara' karI lIdhuM che. paNa tatsama zabdomAMye badhe ja Avo joDaNI sudhAra iSTa gaNyo nathI; kemake ema karavA jatAM chaMdolayanI muzkelI UbhI thAya. (9) jUnI hastapratalipimAM "ba ne 'va' tarIke lakhavAnI paraMparA paNa hatI. eTale = pratanA "brahmANI', 'brahmasutA" jevA zabdone brahmANI", "brahmasutA' ema karI lIdhA che. juo (1.4.1). (10) $ pratamAM anunAsikane saMyoge maLato vadhArAno anusvAra tatsama-taddhava badhA ja zabdomAMthI kADhI nAkhyo che. jemake 1.4.ramAM "bhavAnI"nuM bhavAnI', 1.6.2mAM gajagAmininuM gajagAmini', 2.28.ramAM "kAma"nuM kAma karI lIdhuM (11) kyAMka thano ja karI lIdho che. jemake, 1.59.2mAM yasyAnuM janmyA', 2.18.2mAM vasI'nuM "sI" karI lIdhuM che. (12) kRtinI vAcanA mATe mukhya prata tarIke svIkArelI 3 pratanA pATha keTalIka jagAe choDavAnuM banyuM che, ane tene sthAne anya pratomAMthI pATha pasaMda karI tyAM mukAyA che. mukhyatve nIcenAM kAraNoe Ama karavAnuM valaNa rahyuM che. (ka) $ pratamAM saratacUkathI ja zabda khoTo lakhAyo hoya ane anya prato sAthe sarakhAvatAM ane viSayasaMdarbhe paNa e spaSTata: lekhanadoSa jaNAyo hoya. udAharaNa tarIke, 4 pratanI pahelI kaDIno pATha A pramANe che. "zazikaranikasamuvala marAlamAhya sarasvatIdevI, WWW.jainelibrary.org Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viracita kavijanahRdaye sadaye saMsArabhayaharaNI.' ahIM bIjI paMktimAM 'viracita' zabda spaSTa lekhanadoSa che. viSayasaMdarbhe tyAM 'vicarati' pATha ja joIe. ane anya badhI prato vicarati' pATha Ape paNa che. eTale mukhya pratano 'viracita' pATha choDyo che. (kha) H pratano koI pATha chaMdadaSTie baMdhabesato na thato hoya ane vadhArAno jaNAto hoya to tevo pATha choDI anya pratono baMdhabesato pATha svIkAryo che. jemake, 1.3.1mAM rU pratanI paMkti A pramANe che : 'hasta kamaMDala pustaka vINA, suhamasajhANanANaguNalINA,' ahIM 'maNa' pATha anya koI prata ApatI nathI, temaja maNa' pATha chaMdobaMdhanI dRSTie paNa vadhArAno jaNAtAM choDyo che. H pratanA 4.2.1mAM caraNa che : ghaNe divase prIuDau ghari Avyau.' ahIM 'ghaNe'ne badale anya pratono ghaNa' pATha lIdho che je chaMdolayamAM saraLatAthI bese che. (ga) kyAreka prAsadRSTie anya pratano pATha svIkArya banatAM varu pratano pATha choDyo che. jemake 1.7.2 mAM pratano pATha A pramANe che : bhagata mugati deyo zubha lakSaNa, mUDhamatInaiM karu vicakSaNa.' kavi aMtyAnuprAsa, AMtaraprAsa, jhaDajhamaka, yamakaprayoga vageremAM kRtinA bahiraMganI mAvajatamAM eTalA sabhAna hoya che ke ahIM 'mugati', 'matI' zabdonA AMtaraprAsamAM 'bhagata' nahIM, paNa 'bhagati' pATha ja vadhu svIkArya bane. ethI tyAM 'bhagata' pATha choDI anya pratano bhagati' pATha svIkAryo che. (gha) kyAreka arthadRSTie anya pratono pATha vadhu baMdhabesato thato hoya ane ghaNI pratono ene AdhAra hoya to rU pratano pATha choDyo che. jema ke H prata 2.131.7 mAM pATha A pramANe che : : nita bolai na sUi nArI.' : moTA bhAganI prato thoDAka uccArabhede pATha A pramANe Ape che tava bola na sohai nArI.' (= tyAre nArIno bola zobhato nathI). ahIM anya pratono A artha ja baMdha bese che. H pratanA pAThamAM 'sUI' koI rIte baMdhabesatuM thatuM nathI. eTale ahIM arthadRSTie H pratano pATha badalavAno thayo che. (13) kyAMka itara kAraNoe paNa mukhya pratano pATha sudhArI levAnuM banyuM che. jemake 2.12.2mAM 'sirigama mapaddhami'ne badale 'sirigama mapani' saMgIta-sUrAvalinI 172 / sahajasuMdata guNaratnAkarachaMda Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * prataparicaya ane pAThasaMpAdanapaddhati / 173 oLakhane dhyAnamAM rAkhIne karyuM che. 2.856mAM paNi caDhaI do, ahma siri sadA' A caraNamAM lekhanadoSa jaNAvAthI do-nuM 'doSa karI ja lIdhuM che. (1) kyAreka mAtra 4 prata ja amuka pATha ApatI hoya ane bAkInI badhI prato ke moTA bhAganI prato anya pATha ApatI hoya to paNa artha, chaMda, prAsa vageremAMnA koI kAraNe mukhya pratano pATha ja vadhu baMdhabesato jaNAyo hoya to ene yathAvatu jALavyo che. jema ke, 2.65.1 mAM mAtra 8 prata ja "tAkaI tIra-kaDabba' pATha Ape che. bAkInI prato "tAkaI tIra taDakka/taDabda pATha Ape che. tema chatAM ru pratano pATha yathAvat eTalA mATe jALavyo che ke "taDAka daIne tIra tAke che e karatAM 'kaTAkSa-tIra' tAke che' e varNana ja viSayasaMdarbhe vadhu kAvyocita bane che. (15) daMDane sthAne alpavirAma, pUrNavirAmanAM cilo mUkyAM che. (16) sAmAnya rIte be caraNa ke yatikhaMDone eka paMkti gaNI e pramANe ahIM ene utArI che. (17) pAThAMtaro mATe paMktikramAMkone dhyAnamAM lIdhA che. chaMdanAmanirdezanAM pAThAMtaro sauthI pahelAM lIdhAM che. (18) hastapratomAM evAM ThIkaThIka sthAno che jyAM mukhya pratanI sAthe sarakhAvatAM navI kaDIo umerAyelI che, kyAMka kaDIo nIkaLI gayelI che. kyAMka 4 pratanI be kaDIomAMthI amuka paMktio nIkaLI jaI, bAkInI paMktio bhegI thaI jaI eka ja kaDI banI gaI che. A badhA umerA, ghaTADA, pheraphAro je te sthAne pAThAMtaromAM noMdhyA che. umerAyelI kaDIo paNa pAThAMtaramAM yathAsthAne pUrepUrI utArI che. paraMtu, hastapratomAM lekhanakArone hAthe thayelA kramAMkadoSo pAra vinAnA hovAthI e badhA pAThAMtaramAM noMdhavAnuM yogya gaNyuM nathI eTale e kramAMkadoSonI vigata ahIM prataparicaya" vibhAgamAM ApI che. (19) je zabda ke zabdAMza pAse 5 hastapratanA patranI AgaLanI bAju pUrI thatI hoya tyAM uparanA bhAge hastapratano patrakramAMka + a (jemake 1 a), ane pAchaLanI bAju pUrI thatI hoya tyAM uparanA bhAge hastapratano patrakramAMka + ba jemake 1ba)no nirdeza karyo che. (20) 4 pratanI vAcanAmAM jyAM lahiyAnI saratacUkathI kaDIonA khoTAM kramAMko lakhAyA che athavA to 101, 102... kramAMko anukrame 1, 2. AMkathI dazAvAyA che tyAM sudhArIne sAco kramAMka batAvyo che. For Private & Personal Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNaratnAkarachaMda : samIkSita vAcanA [pAThAMtare, pAThacarcA, gadyAnuvAda ane vivaraNa sahita) Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelo adhikAra prathama Aya zazikaranikarasamukvalamarAlamAruhya sarasvatIdevI, vicarati kavijanahRdaye sadaye, saMsArabhayaharaNI. 1 gadyAnuvAda: caMdranA kiraNarAzi sama samunlala haMsa upara ArUDha thaIne, saMsAranA bhayone haranArI sarasvatIdevI kavijananA sukomaLa hRdayamAM vicare che. vivaraNa : sarasvatIdevInuM varNana ane stavana. (kaDI 1thI 14) pAtara : ra, ga, gha, , , 4, 8, 4 chaMdanuM nAma nathI ja AryA; 1. 1 sisikara Ta zazIkara; gha samukvala 4, 3, 4 samukkala; ra0 murAribAru0 ga. 4, 8 murAlamAruhya 4 3 marAlamAM rUDha; rava svarasvatIdevI . 3, 4 vizvasAdevI 4 sarasvatidevI. 2. # viracita; kavijInaridaye 3 kavijanaridaye kavIjanahRdaye; 4 sadAi; gha bhayaharaNa 3 bhayaharaNi. pAkya : bIjI paMktimAM mAtra 4 prata ja "viracita' pATha Ape che je spaSTa lekhanadoSa hovAthI bAkInI anya tamAma pratono vicarati pATha lIdho che. dropadravaharaNa, dadAti dhanadhAnyakAMcanAbharaNuM. sakalasamIhitakaraNa, devIsmaraNa nirAvaraNa. 2 gadyAnuvAda : adhama upadravone haranAra, sarva icchita karanAra, devInuM pragaTa smaraNa dhanadhAnya rUpI suvarNa AbhUSaNane Ape che. pAThAMtara : 23, 4, 5, 3 mAM A kaDI 3jA krame. 1. 22, i kSadropadravaharaNa 4 zUdropadravarNa; Ta dadAtu; 4 dhanya dhAnya cha dhanadhAna; = kAMcanAMbharaNe Ta kaMcanAbharaNe. 2 4 sakalasamihita.; 22, cha devIsaraNa; ra3, 5, 6, 4 naravarANuM. hasta kamaMDala pustaka vINA, suhajhANanANaguNalIlA, aLI lIlavilAsa, sA devI sarassaI jau. 3 gadyAnuvAda: hAthamAM kamaMDala, pustaka ane vINA dhAraNa karelI, zubha dhyAna, jJAna ane guNamAM lIna banelI, ane je lIlAvilAsane Ape che te devI sarasvatI jaya pAmo. pAThAMtara: 22, , , mAM A kaDI rajA krame. 1 2, 4, 3, 4, 4 hasti; ja kamaMDalu ja pUstaka, ga, 4 viNA; 5 suhamaNajhANanANa... ga. 3 suhanANajhANa... 4 sUjhANanANa... 2 suhajhANamANa... 4 sahanANajhANa.... 2. ga, apaya; , 3, 4 lIlavilAsA; ra sA jayau sarassaI devI; 22, 3, 4 sarasaI ga, gha sarasvatI; Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ga jayau 4 jaI8. pAThacarcA: prathama paMkitamAM mAtra 4 prata ja "suhamaNajhANanANa...' ema pATha Ape che. bAkInI pratomAM bhaNa' nathI. chaMdadaSTie paNa "maNa' vadhArAno jaNAtAM maNa' pATha rada karyo che.. bahArI brahmasatA te jagadaMbA trilocanA tripurA, * Adi bhavAnI mAtA, tuM trAtA tAruNI taruNI. 4 gadyAnuvAda : tuM brahmAnI putrI brahmANI, jagadaMbA trilocanA tripurA che. tuM Adi bhavAnI mAtA temaja rakSaNa karanArI tAriNIdevI che. vivaraNa: kavi sarasvatIne ahIM anya zaktionA avatArarUpa paNa gaNe che. tAruNI' eTale utAranArI' ema vizeSaNa-pada thaI zake, paNa ahIM anya zakti-avatAronA ullekho hoI 'tAriNIdevI" artha ucita jaNAyo che. pAThAMtara H 1. ga, Ta brahmANI tuM brahmasutA; ra3, 4 tU , tuM. 3 trilocanAM; i trIpUrA. 2. ra tu ga, 4 4 tuM, 4 tAraNI taraNI ga tAraNI devI tAruNi taruNi. ghau lIlA guNalacchI, karu dayAdAna devi bharUacchI, zoka hara harasiddhI, kiri karu mAya parasiddhI 5 gadyAnuvAda : he guNalakSmI, lIlA (AnaMdakIDA) Apo. he devI bhRgukacchI, dayAnuM dAna karo. he harasiddhi, zoka nivAro. he mAtA, kIti ane khyAti karo prasAro). vivaraNa : "bharUacchI' te bhRgukaccha pradezanI koI devI hovAnuM jaNAya che. pAThAMtara H 1. rava, ga, gha, . 4, 5, 7, 8, 3 di8; lIlAM; rava, cha, Ta, 3 guNalachI; , karo; , , 2, 4, 5, 8 "dAna" nathI; i, 2 dhI 3. 3 deva; ra3 bharUchI na bharUaccI bharyacchI bharuacI 8 bharUachI 3 mUha bharUAcchI Ta bharuIcchI. 2 soga cha zoka va Ta soka; gha harau ja haro; 22, aa harisiddhI - hariziddhI 4, 3 harasidhI ja harasidhi H hirasiddhi 3 harisiddhi, 8 kItti; ga karUM ja karo Ta ka ra mAa, ga, parisiddhI 4 supasidhI ja parasIdhi parasidhI : parasiddhi 4 parisiddhi. be akSarI Aya * caMdyavadanI tuM mRgaloari, tuM sukamAla jisI jalapoyari, tuM payakamali bhamara gajagAmini, sAra karu sevakanI sAmini. 6 gavAnuvAda: tuM caMdravadanI ane mRgalocanI che. tuM jalapoyaNI samI sukomaLa che. tuM gajagAminI che. tArA padakamalano huM bhramara chuM. he svAminI (adhiSThAtrI devI), sevakanI sahAya karo. 178/ sahajasuMdarata guNaratnAkarada Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelo adhikAra / 179 vivaraNa: loaNi-poyaNi', 'gAmini-sAmini jevA prAsa temaja samagra kaDImAM IkAranAM AvartanonI pracuratA dhyAna kheMce che. pAThAMtara : 24, ga, 4, 6, 8, 3 chaMdanuM nAma nathI i a lla chaMda 2, 3 chaMda. 1 = caMdravadana caMdAvadani; rava - ga, 3, 4. 4 ra3 pragaloyaNi ga, gha, . mRgaloyaNi Ta mRgaloani; ga, 3, 4 ( rava sakamAla , , Ta, 4 sukumAla; rava, ga jasI, i, tu jalapoaNi Ta jalapoiNa 2 22, , 4, 5, zuM tuha nA tU raTa tujha 4 tUha; ra3, 2, 3, 4, 4, 8, 3 pathakamala; gha gajagAmInI 8 gayagAmani; 2 3, 4 karo; ga zevakanI; ra3, 4, 3, 4 svAmini sAmInI. hari hara gaMbha puraMdara devA, kara joDI nita mAgai sevA. bhagati mugati deyo zubha lakSaNa, mUDhamatInaI karu vicakSaNa. 7. gadyAnuvAda : viSNu ane zaMkara, brahmA ane puraMdara (I) jevA devo hAtha joDI nitya tArI sevA mAge che. he devI !) bhakti, mukti ane zubha lakSaNa (sadguNa) Apo. mUDhamativALA mane vicakSaNa karo. pAThAMtara : 1. 4 pUraMdara, 4 joDi; rava, ga, Ta nita ja niti : nItya; ja mAguM 4 mAgaI 2 mAge; ga zevA 2 ru bhagata; ja mUgati; rava dejyo dejo; rava, , subha; ra3 lakSaNa, rava mUDhamatInaI na mUDhamatIni ja mUDhamatinaeN Ta mUDhamatIne 4 mUDhamatinaI; 4 karo 3 karaupha rava vacakSaNa vicakSaNa vicikSaNa. pAkyarcA : mAtra 4 prata ja "bhagata' pATha Ape che; anya prato "bhagati." artha temaja "bhagati-mugatinA zabdAnuprAsanI dRSTie paNa "bhagati' vadhu svIkArya bane ema hoI e pATha lIdho che. tribhuvana traSTi racyau tai maMDapa, vasi karavA jaga mohana tuM japa, vizazimaDala kaDala kitA, tArA masi mugatAla viddhA. 8 gadyAnuvAda: traNe bhuvana rUpI maMDapanI te racanA karI che. jagatane vaza karavA mATe tAro japa mohanamaMtra che. sUrya-caMdranAM teM kuMDaLa karyA che ane tArA rUpI motI emAM parovyAM che. pAThatara : 1. i tribhuvani 2, 3 tribhUvana jI triha bhuvana; ra3, ga triNi i, , 3 traNa ra Ta triNa triSNi; rava racauM ga racivuM , , 3 raciu 4 racyo 3 rahyu Ta racIo 4 raca6; rata taI te = tiI Ta teM ga, gha vazi; ga karivA; ga, 4, 3 jagi; i mohana; 22 ga. ka. 3, 4 tuM 2, 4, zasi.Ta..zazI..; su..maMDala; ga, kuDala; ra3, 4, 4 kIdhA i kidhAM cha kidhdhAM 8 kIdhdhA; na mizi mIsa; rava, cha muktAphla; rava kIdhdhA ga, 3 lidhdhA i lIdhAM lIdhA cha kidhdhAM Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ta lIdhdhA. pAThacarcA : moTA bhAganI prato 4 pratanA 'viddhA' pAThane sthAne "kIdhdhA" ke "lIdhdhA" pATha Ape che. paNa arthadaSTie viddhA' pATha vadhu baMdhabesato ane kAvyocita hovAthI te yathAvat rAkhyo che. ghamaghama ghUghara ghamaghamakataya jhaMjhara rimajhima rasaraNakataya. kari cUDI raNakati ki dimbaI, tuha siMgAra kiha saha upaI. 9 gadyAnuvAda : ghamaghama ghUgharI ghamake che, jhAMjhara rimajhima raNake che, hAthe raNakatI cUDI dIpe che. te karelo zaNagAra opI rahyo che. pAThAMtara : 1 ghUghara ghamaghama ghamaghama karatI; da paya ghamaghama ghUghara ghamakataha; ghamaghamaghama ghughara; ra3, ga, gha, rU ghughara cha ghUdhdhara; ga ghamaghamakataI ra ghumaghamakate = payi ghamakataya; i jhAMjhara; 4 ramajhima ra3, 4 ramijhima ga, gha, i rImajhIma , Ta ramajhama , 4 rimijhimi; rava, , 3, 3, 4 raNajhaNataya gha raNajhaNakatI raNajhaNakaMte Ta raNaraNakaMtaha 2 2, Ta kara; na cUDIyA cuDi 4 cUDi; 23, , , 3, , 4 raNata raNakaMtIya Ta raNakatI; ga, ki nathI; 4 dikheM cha dIpa) Ta dIpatuhi Ta tai; zRMgAra 4 sigAra da siNagAra; ra3, 4 kiuM, ga sahI 3 sahu su sahi, ga upi ja upe Ta upai 4 uppaI. chaMda reDakI uuI ukhaI motInI hAra, jisthau jhabakkaI tAra, kidhdha setasiMgAra, vivAha pare, haMsagAmini hasati heli. ramaI moharAveli, karaI kamalageli, sajala sare, tapatAI kuMDala kAni, sohaI sovanavAni, baIThI sukala dhyAna, prasanamaNe sevau sevau sAra6mAya, saMpatti sayala thAI, gharipAtika jAI, kavIya taNe. 10 gadyAnuvAda: jema tArA jhabake che tema motIno hAra ope (zobhe che. vividha prakAre teM zveta zaNagAra karyo che. haMsagAminI (sarasvatI) sahajapaNe hase che. mohanali rame che - kIDA kare che. jaLabharyA sarovaramAM kamalanI sAthe gela kare che. kAne kuMDala tagatage che. suvarNavaNa te zobhe che. prasannamanavALI te zukla dhyAnamAM beThI che. AvI mAtA zAradAne sevo (bhajo). to sakala saMpatti prApta thAya. kavijananAM dAridrazya-pAtaka nAza pAme. 181 sahajasuMdarakRta guNaratnAkarada Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelo adhikAra / 181 pAThAMtara : , 3 chaMdanuM nAma nathI chaMda bhamarAulI i. su chaMda cAli aa chaMda cAla chaMda reNakI = bhamarAuli chaMda : chaMda.1 gagha, 5, upaI upaI 4 upe upeTa upa upa sa upaI upadaM; , su, 2 motInuM i motIno 4 motinu; 22, , , 3, 4 jisiha ga jisivuM 4 jijyo jisa 22, , 3, 4 jhabaka ga jhabukai 4 jhabakaeN = jhabakaI 4 jhabuka: 3 tAraIM. 2. ra0 kidhdhau ga, sa, Ta, 4 kidhu gha, i, kidhau ra kedhdha; ga, , 5, 4 sveta 3 oNte; ga ziNagAra , Ta sIMgAra; i Ta viviha; ja pare 3 23, , , , , , 4 haMsagamani ga haMsagamaNi 9 haMsagamanI; rava, 4, 5, 6, hasati , 3 haMsati A hasatI; 1 hela; , 23, 4 ramaya ga rami 4 rameM 4 ramIi 4 ramai, 1 mohaNavela. 4 rava, cha karaya 4 kara = karadaya Ta karata 3 karazuM; rava. 4 kamali kamalagela Ta kamalageha; rava sAra na sire 5 20 tapatAya gaA tapaitapaI ja tapatape 3 tapatapadaya Ta tapatapa Dha tapatapaI; , 3 kuDala; ra3, 4, 5, 8 kAni kAnti ja kAna, 4 sohi ja haraI 4 soha = sohaIya Ta sohai 4 sohaI; 4 sovannavAna sovinavAni 6 4 beThI bAMThIya ra baiThI hai 3 baIga, zukala su sala; , 4, 8 dhyAna; sannamaNe A prasanama 3 3, 4 prasannamaNe 7 22, 4 levu tevu ga zevu zevu , Ta sevo tevo sevauM sevauMya; 24 sAradamAya 2, 3 sAradAmAya Ta zAradamAya; 22, ga, gha, 3, 4, 8, 4 saMpati; rava sayala sukha sayalA 4 saya; ra thAa ga, gha, 4, pa thAya 4 thAI. 8 20 dAridapAtika ga, 3 dharidapAtaka , dAlidapAtaka ja dAridrapAtiga cha dArida ra pAtikadAridra 4 dArIdapAtika; rava, ga, gha, i jAya i jaI 4 jAI; rava kavIaNa taNuM na kavIya taNAM gha kaviya taNauM kaviya taNuM , 4 kavIya taNuM sevaka taNuM. siri sohaI siMdUrazikhA, rAtA nimmala nakhA. hasaI kamalamukhA, ramali caDaI, kari dharaI madhura vINA, vAjAM sarasa jhINA. nAI sugurAlIsA, gari gaI, raNajhaNaI tavalatAla, suNaI susara DhAla, japaI ja5namAla, ridize, sevI sevau sAradamAya. 11 gadyAnuvAda : mAthAmAM siMdUrazikhA zobhe che. nakha rAtA ane nirmaLa che. kamaLa samA mukhavALI te hase che, ane krIDA kare che. madhura vINA hAthamAM dhAraNa kare che. te sarasa jhINA sUre vAge che. enA suMdara guNomAM lIna banelA jANe AkAzamAM pahoMce che. tabalAno tAla raNajhaNe che. susvara (madhura) DhALa sAMbhaLe che. nizadina japamALa Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jape che. AvI zAradAmAtAne sevo (bhajo). pAThAMtara : 1. ra6 sari; va sIrisikhA; rava, 8 nimala.2. ga harsi; 7 kamalimukhA; 4 2mala. 36 kara; ga, 4, 4 dharIya 7 reM haiM dharaiya; va, cha, na vINa ga, jJa vINi 4 veNi 8, 4 vINI; 1 vAjaiya8 vAge; TM susira Ta susara; ca, cha, 5, ph jhINa ga, gha, 8, 4 jhINIM 4 0 nAdaihiM. 5 6 raNajhaNaiyaTa raNajhaNa; gha samarai haiM varaNa zu (susara'ne sthAne) cha sira nA jJa, Ta, 4 sarasa. 6. 6 jaUya = japajapai; Ta mana sAhi (japanamAla'ne badale). pAThacarcA : jJa sivAyanI koI prata nAdaohiM' pATha ApatI nathI. chaMdadRSTie paNa hiM'vadhArAno jaNAvAthI nAdaIM' pATha lIdho che. tu tripura totalA tArI, cAmuMDA uThi nArI, tuM hi ja bAlakuMArI, vighanaharI, sura sevaI kamala joDI, kumati kaThina moDI, yoginni chapana koDI, ridhdhi karI, tuM aMbA aMbiga ThAma, kAlI koili kAma, moTauM mohaNa nAma, maNaharaNuM, sevau sevau sAraddamAya. 12 gadyAnuvAda : tuM tripurA, totalA, tAriNI (durgAnuM svarUpa), cAmuMDA vagere cosaTha nArI (yoginI) rUpe che. tuM ja bAlakumArI (sarasvatI) che. tuM vighna haranArI che. devo (ka2)kamala joDI tane seve che. tuM kaThina kubuddhi dUra kare che. tuM yoginI chappana koTi riddhi karanArI che. tuM aMbA ane aMbikAne sthAne che. tuM kAlikA, kokilAdevI ane kAminIdevI che. moha pamADanAruM tAruM moTuM nAma che, je manane harI lenAruM che. AvI zAradA mAtAne sevo. vivaraNa : ahIM paNa, kaDI 4nI jema, kavi sarasvatIne anya zaktionA avatA2rUpe stave che. pAThAMtara : 1. sva tArI ga ArI 4 nArI; 4 cAmuMDA....nArI' e caraNa nathI. 3 2 seva na sevaIya; 5 4 Ai ('tuM'ne sthAne); ga, gha, cha, ga, Ta kAlIya; jJa nAma ('kAma'ne badale). 6 / moya i mohiu (moTauM"ne sthAne) 6 mohana' nathI; cha manahare haNairaNuM - harNaraNuM. pUjauM pUrUM pAulAM tuja, valIya caturabhuja, bAMdhauM sukati-dhaja, prema dharu, eka dharuM tAharuM dhyAna, mAguM etalauM mAna, vAdhaI sujasa vAna, timma karu, 182/ sahajasuMdaraskRta guNaratnAkarachaMda Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AI Apu amRtavANi, kasI ma karazu kANi, hIi sumati Azi, kavita bharNa, sevau sevau sAramAya, saMpatti sayala thAya, dAridrapAtika jAya, kavIya tasa. 13 pahelo adhikAra / 183 gadyAnuvAda : tArAM caraNonI ane cAra bhujanI pUjA karuM. huM kavi tarIke pratiSThA pAmuM (evuM icchuM chuM.) (mArA upara) prema dharo. eka tAruM dhyAna dharuM chuM. eTalI AjIjI karuM chuM ke kIrti ane mAna (ijjata) vadhe ema karo. he mAtA, amRtavANI Apo. emAM kAMI kasara (saMkoca) karazo nahIM. haiye sumati ANIne kavitA kahuM chuM. mAtA zAradAne sevo (bho) to sakala saMpatti prApta thAya, kavijananAM dAridrayapAtaka nAza pAme. pAatara : 1. - pUjaya pUjaya; 4 valIya caturabhuja e caraNa nathI. 2. 4 sakalavidhaja. 3 4 paMkti nathI; 4 4 paMkti nathI; 5 ga, Ta, 6 kisIya; sva, ga, gha, ga, Ga, Ta, 4 6 ga bhaNa. chappaya, kalaza zakita vahau sahu koi, sakati viNa kiMpi na callai, zakati karai dhanavRddhi, zakita vayarI vila killaI, sakati vinA nahu dharma, karma paNi eka na hoI, zakati ramaI tribhuvatri, zakati sevau nitu soI, navanave rUpi raMgaU 2mai, nAma eka mAtA satI, kavi kahai sahajasuMdara sadA, soI pUjau sarasvatI. 14 gadyAnuvAda : sahu koI zaktisvarUpa prApta karo. zakti vinA kAMI paNa cAlatuM nathI. zakti dhanavRddhi kare che, vaLI verIne pADe che. zakti vinA dharma hoto nathI, vaLI eka paNa kAma thatuM nathI. zakti tribhuvanamAM rame che. te ja zaktine nitya sevo. te navanavA rUpe AnaMdapUrvaka rame che. kavi sahajasuMdara kahe che, je satI mAtAnuM e eka nAma che te sarasvatIne sadA pUjo. pAThAMtara : rava, 4, 5, 4 chaMdanuM nAma nathI gha kalaza: TM kavita SaTpada: cha SaTpada 6 kalaza chaMda Ta kavitta. 1. gha zakti; gha varzi ('vahau' sthAne) 6 varSe cha kahai Ta kahi 4 vahad; gha zakti; Ta koI. 2. gha zakti; Ta dhanaRddhi; gha zakti; ga, 4 ghaNa ('vali'ne badale) pa bala 1 dala; rava, 6, 7, 4 rillai ga rislipa releM jJa rallai Ta rI. 3. 6 zakti; = piNa 3 paNaIM. 4. gha zakti; = vahai (2mai'ne badale); haiM, 6, 8 trihuM bhuvani; dda zakti; ga, 4, 4 sahU('nitu'ne badale); ga, 5, 4 koI. 5. 6, 2, 4 raMga rUpiM; rava manA Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ga nAmi "mAtAne sthAne). da i niti sarasvatI. pAThacarcA : 4 pratamAM pamI paMktino "satI' zabda "satA' jevo lakhAyelo che. kAM e lekhanadoSa hoya kAM to lipimaroDathI ema lakhAyuM hoya. viSayasaMdarbhamAM ane prAsadaSTie paNa e spaSTa "satI ja hoI zake. temaja badhI ja prato "satI' pATha Ape paNa che. eTale $ pratano pATha sudhArI lIdho che. ' zloka bhAratI-caraNAMbhoja pUjayitvA manorama, RSirAjaguNAnuM vaye jagadAnaMdakArakAnU. 15 gadyAnuvAda : bhAratI (sarasvatI)nA manorama pAdapaMkajane pUjIne jagatane AnaMda pamADanAra RSirAja (sthUlibhadra)nA guNo kahuM chuM. pAThAMtara : rara, , , 4 mathALe "zloka nathI - AryA ja ArjA = saMskRta A chaMda: 1 ra3, 4 iti bhAratI; caraNoMTa caraNa ; pUrayitvA. 2. 4 guNe ja guNanuMH ra1, ga, gha, , , 3, 6, 8 vakSe ra.kAraituM , 3, 4.dAyakAnuM 2.kAra. pAThacaca: A saMskRta zlokanI prathama paMktimAM 4 pratanA pUjayatA pAThanI jagAe pUjayitA' zuddha pATha karI lIdho che. Aya guramukuTe gatakapaTe, jimadavikaTe tapAMbupUNarNaghaTe, madanamahotkaTaniSpharamalla-pratimallabhIDe te. 16 gadyAnuvAda : e guNomAM ziramora, niSkapaTa, vikaTa madane jItanAra, parUpI jalathI bharelA ghaTa samA ne madanarUpI atyaMta tejIlA ne niSphara mallane mATe pratimalla samA te (RSivara)ne huM stavuM chuM. pAThAMtara : rava, ga, , kha, ga, 3, 4, 3 chaMdanuM nAma nathI. 1 Ta yatmada; rave, ga, gha, i, 3, 4, 8, 3 kRpAMbu 1 kripAMbu 2 ga nadana; 4 mohotkaTa; . nIDe te .mIDi .mIDhe te 3.mIDhe tuM 3.mIDha tu. pAkya : prathama paMktimAM 4 sivAyanI badhI prato tapAbune sthAne uccArabhede pAMba' pATha Ape che. paNa sthUlibhadra-saMdarbhe tapAMbu' (AparUpI jala) pATha eTalo ja baMdhabesato hoI mukhya pratano pATha badalyo nathI. bIjI paMktimAM 4 pratano 'niSphara' pATha azuddha hovAthI niSphara' ane nIDe te pATha bhIDe te karI lIdho che. tamanema ? te ema zuddha pATha che. 184 sahajasuMdarata guNaratnAkarada Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelo adhikAra / 185 paya paNam sarasattI, mAtA susi vAta eka vInattI, mAguM avirala vANI. dejyo varadAna guNa jANI. 17 gadyAnuvAda : he sarasvatI mAtA, caraNomAM praNAma karuM chuM. mArI eka vAta - vinaMtI sAMbhaLo. huM avirala pracura, saghana) vANI mAguM chuM. guNa jANIne varadAna dejo. pAThAMtara : 4 gAhA chaMda. 1 ga paNamI; = siri sarasatti; ga "vAta' nathI Ta mAgu (vAtane badale). 2 mANe (mAguM ne badale; ga mA dayo. gAthA ANI navanava baMdha, navanava deNa navanavAba bhAvA, guNaratnAkarachaMda, vatrisu guNa dhUlibhadasya. 18 gadyAnuvAda : navAnavA racanAbaMdha lAvIne, navanavA chaMdathI, navanavA bhAva sAthe sthUlibhadranA guNa - "guNaratnAkarachaMda' huM varNavIza (cIza). pAThAMtara : rara, ga, gha, 2, 4, 5, 6, 8, 3 chaMdanuM nAma nathI. 1 ga, 4 ANI ANI. 2. va vatrissaI na vatrasa i viisa 3, 4 naMdisu da vinavasu 23 "guNa" nathI ja muNi ("guNa'ne sthAne). beakSarI Aya aMdhAraI dIpaka jima kijaI, ajUAlaI paramAratha liI, yUlibhadra tima dhyAna dharatAM, nAma japale phla hoI anaMtAM. 19 gadyAnuvAda: jema aMdhAre dIvo karavAmAM Ave tyAre ajavALAmAM parama satya kharI vAstavikatA)nuM grahaNa thAya che, tema sthUlibhadranuM dhyAna dharatAM ane emanuM nAma japatAM agaNita phaLa maLe che. vivaraNa: kAvyanAyaka sthUlibhadranuM ane emanA utkRSTa zIlasaMyamanuM mahimAgAna bhUmikArUpe kavi kare che. (kaDI 19thI 45) pAThAMtara : ra3, ga, 4, 5, 8, 3 chaMdanuM nAma nathI i, 4 adhyaO chaMda dvipadI chaMda 1 ga ajUali 2. gaIma (tima'ne badale) A jima; gha japi , 3 jAI Ta jamai. huM to mUrakha mUli niTolaha, bolI navi jAuM vali bolaha, paNi AkAsi rahI vikhyAtA. jANavuM mati ApaI mujha mAtA. 20 gadyAnuvAda: huM mULathI ja sAva mUrakha chuM. vaLI kazA bola (udgAra) bolI jANato nathI. paNa AkAzamAM rahelI prasiddha mArI mAtA devI) mane mati Ape che ema jANuM chuM. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAThAMtara: 1, 2, Ta to, ga, 4 mAMhi (mUline badale) cha mUDha, jha, Ta Ika ("vali'ne badale) 5 guNa (jaivaline badale). 2. 4 suvikhyAtA 3, 4 savikhyAtA; i Apu. pAkya : bIjI paMktimAM varu pratano 'suvikhyAtA pATha rada karI anya pratono 'vikhyAtA" pATha lIdho che. chaMdanI daSTie "su' vadhArAno jaNAya che. jaDayala tithi AdhAri karuM guNavisthara, mIThI vAta suNau jima sakkara, nAri-nadIjali kile satthara, paNi SirAja na bhedyauM patthara. 21 gadyAnuvAda : tene AdhAre guNavistAra karuM chuM. sAkaranA jevI mIThI vAta sAMbhaLo. nArI rUpI nadInA jaLamAM pathArI karI hovA chatAM paNa RSirAja (sthUlibhadra) rUpI paththara bhedAyo nahIM. vivaraNa : kozAnA raMgamahelamAM cAtumasa gALIne paNa sthUlibhadra avicalita rahyA e saMdarbha ahIM che. pAThAMtara : ra3, ga, gha, 2, 4, 5, , , 3 chaMdanuM nAma nathI. 1 vANi ('vAta'ne badale); ga suNI. 2 3, 8, 3.jala; sakkara ("satthara'ne badale). vADI zIla taNI jiri ropI, kAcau mayaNa dezAMtari kopI, dharma taNake darpaNa vali opI. zrI jina-ANa kadya nava lopI. 22 gadyAnuvAda : jemaNe zIlanI vADa (eTaleke maryAdi, nItiniyamo) bAMdhI, kopa karIne madanane dezAMtare kADhyo. vaLI dharmanuM darpaNa apAvyuM ane zrI jinezvaranI AjJA kadIye lopI nahIM. pAThAMtara : 1. ga sala; ru. 4 upI (ropI'ne badale); kADhi ra0 disajarI. 2 ra3 jaNi ('vali'ne badale) 5, 6, 7, 3 jiNi 3, 3 jeNaI. mAyA mUla thakI jili vArI, sUdhavaTaI thayau saMyamadhArI, saghalA jIva taNau hitakArI, e jAmali kahu kuNa upagArI. 23 gadyAnuvAda: jemaNe mULamAMthI ja mAyAne haThAvI, zuddhapaNe je saMyamadhArI thayA, saghaLA jIvonA je hitakArI banyA emanA samAna anya koNa upakArI hoya te kaho. pAThAMtara H 2. ra3, ga, gha, pa, 6, 8 eha. pAlI zIla kharuM navi jANa, vali baIThA mani moTima ANaI, sAtaI mAragi je nara callaI, tehanA guNavitthara kuNa bullaI. 24 gadyAnuvAda: jeo kharuM zIla cAritrya) pALI jANatA nathI, vaLI manamAM moTAI ANIne jeo beThA che ane sAteya (vyasananA mArge je cAle che temanA guNavistAra koNa bole ? vivaraNa : "sAtaI mAragi' dvArA sAteya kumArga - vyasananA mArgo ema abhipreta 18 sahajasuMdakRta guNaratnAkarada Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelo adhikAra / 187 jaNAya che. sAta vyasananA mArgo A : 1. dhUta, 2. mAMsa 3, madirA, 4. vezyA 5. zikAra 6. corI 7. paradArAgamana. pAThatara : 1. i dharuM (kharuMne sthAne); 23, , jANaha ra0 thI 4 bAMTha / baIThuM | beTho / baiTho / baIThuM; ra3, 3 ANaha. 2. sArce 1 vATe: 22. i. 2. i, 3, 3, 4, tehanuH 3, 3 kima (kuNa'ne badale). mahA munIzvara e jaga moTauM, kehI vAti paDavI navi khoTauM, teha tArA guNa zIla vakhANauM, potaI puNya karI Ima ANauM. 25 gadyAnuvAda : jagatamAM e (sthUlibhadra) moTA munIzvara che je koI vAtamAM khoTA paDyA nathI. emanAM guNa ane zIla varNavuM chuM, ane Ama mArA bhaMDAramAM puNya bharuM chuM. pAThAMtara : 1. i vAtana; 3, 4 paDaI; s na. 2. rU ghaNuM ('karI'ne badale); Ta jANuM (ANauMne badale). zrI jinazAsana kera bhUpati, mAyA moha taNauM dala kapati. punya taNake potaI dhanaviraha moTauM nagara vasaI nava tattaha. 29 gadyAnuvAda : zrI jinazAsananA e rAjavI che; (emanAthI) mAyA-mohanuM daLa kaMpe che. emanA bhaMDAramAM puNyarUpI dhanasaMpatti che. nava tattvanA moTA nagaramAM e vase che. vivaraNa : 26thI 30 kaDImAM sthUlibhadra jevA virakta sAdhune rAjapadavI bhogavatA rAjAnuM rUpaka ApIne kavi varNave che. sthUlibhadra rUpI rAjAne nava tattvonA nagaramAM vasatA kahyA che. jaina darzana anusAra nava tattvo A pramANe che : 1. jIva 2. ajIva 3. puNya 4. pApa 5. Azrava 6. saMvara 7. nirjarA 8. baMdha ane 9, mokSa. pAThAMtara : 1. ga zrI; rava taNola; gha kaMpIta. 2. nuM potuM; tu ghaNa (dhanane badale); 22. i tatvaha/tattvaha. chaMda sArasI nava tatta nagara vasaMta nirmala, nyAya mAraga saMcaraI, vrata mUla paMca vakhAri maMDaI, bhAvanA vahirAta karAI, agANa cora virodha kapaTI, deza bAhira trAsavAM, Ima sthUlibhadra sujANa gaNadhara, rAjapadavI bhogavaI. 27 gadyAnuvAda : navatattvarUpI nagaramAM e vase che, nyAyane mArge saMcare che, pAMca mUlA vatanI vakhAra mAMDe che, bAra) bhAvanAne vahore - kharIde - prApta kare che. ajJAnI, cora, virodhI, kapaTIne deza bahAra kADhI parezAna kare che. ema sukhyAta gaNadhara Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthUlibhadra rAjapadavI bhogave che. vivaraNa: ahIM pAMca mUla vratano vepAra thato kalyo che. sAdhu jIvananAM pAMca mUla vrata (jene paMca mahAvrata paNa kahe che, te A : 1. prANAtipAta viramaNa. eTale jIvahiMsA na karavI. 2. mRSAvAda viramaNa. eTale jUThuM na bolavuM. 3. adattAdAna viramaNa. eTale corI na karavI. 4. maithuna viramaNa. eTale ziyaLapAlana. 5. parigraha viramaNa. eTale dhanadhAnyAdi parigraha na rAkhavo. jaina darzana anusAra bhAvanA bAra prakAranI che : 1. anitya bhAvanA 2. azaraNa bhAvanA 3. saMsAra bhAvanA 4. ekatva bhAvanA pa. anyatva bhAvanA 6. azuci bhAvanA 7. Azrava bhAvanA 8. saMvara bhAvanA 9. nirjarA bhAvanA 10. lokasvarUpa bhAvanA 11. bodhidurlabha bhAvanA 12. dharma bhAvanA. nava tattva mATe juo kaDI ra6nuM vivaraNa. pAThAMtara : ra3 chaMdanuM nAma nathI , 4 cAli 9 pAhaDa 4, 8, 4 chaMda. 1 rava, ga, gha, 1, tattva; Ta jAI. 2 ja voharata kare. 3 deha (deza'ne badale); ga, 3, 4 kaThuvaI/kahaekiddaIe ("trAsavaI'ne badale). 4 5 zrI (Imane sthAne; ra0 suNa (sujANane sthAne); 4 rAjapadamI. guNarola lola-kalola karati, capala cihu disi hiMsae, jhalahalaI siri suha-jhANa-sIkari zIlabhUSaNa dIsae. viANa-nAsatalAra gharighari, sadA bhavIaNa gavaI, Ima yUlibhadra sujANa gaNadhara0 28 gadyAnuvAda: guNano pravAha ne kIrtinAM caMcaLa mojAMo capaLa rIte cAre dizAmAM ghUghave che. mAthe zubha-dhyAnanuM dhajALuM chatra jhaLahaLe che. zIla rUpI alaMkAra dIse che. sabodha-jJAna rUpI koTavALa gheraghera sadA mokSane yogya janone jagAve che. ema sukhyAta gaNadhara sthUlibhadra rAjapadavI bhogave che. vivaraNa: A kaDImAMnI jhaDajhamaka ane zruti-AvartanomAMthI UbhuM thatuM nAdasaMgIta avazya dhyAna kheMcaze. pAThAMtara : 1. ra3, , 3, 4 kallola 4 kapola. 2 hala; na sujhANa gha jANa 3 4 talAva; ga sa6; ra bhaviayaNa. sIlAMga sahasa aDhAra rahavara, jotaya dhara dhaDahaDaI, varabuddhasUddha carita-mayagala, malapatA gaja gaDaaDada, hAhAI upazama-zrerihayavara, dharA dhapamapa gajavaI, ima yUlibhadra sujANa0 29 188ii sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelo adhikAra / 189 gadyAnuvAda : baLada jotarelA, zIlanA aDhAra hajAra aMgavALA uttama ratha dhadhaDATa kare che. uttama buddhi, zuddhi ne cAritryarUpI mada gaLatA hAthIo malapatA gaDagaDa dhvani kare che. upazama zreNirUpI uttama ghoDA haNahaNe che, ane dharAne dhamadhama gajAve che. ema sukhyAta gaNadhara sthUlibhadra rAjapadavI bhogave che. vivaraNa : jaina sAdhu zIlanAM aDhAra hajAra aMgonuM pAlana kare che. AvA zIlane rathanuM rUpaka apAyuM che. kSamA, mRdutA, RjutA, mukti, tapa, saMyama, satya, zauca, akicanatva ane brahmacarya ema zIlanAM mukhya 10 aMga. e dareka aMga saMdarbhe dasa samAraMbhano tyAga - e rIte zIlanAM 100 aMga. A samAraMbhatyAga pAMca indriyo saMdarbhe karatAM 500 aMga. vaLI A samAraMbhatyAga cAra saMjJAthI rahita, mana-vacana-kAyA e traNa karaNathI sahita ane karavA-karAvavA-anumodavA rUpa traNa yogathI sahita hoya. A rIte 500 x 4 x 3 X 3 = 18000 aMgo. krodha, mAna, mAyA, lobha e kaSAyone zAnta karavA ane dabAvavA tene "upazama' kahe che. pAThAMtara : 1. . sa hayavara; gaja 3, 4 ratha (dharane badale). 2 = budhizudhi; 20 gaja gaDaI = gajja jagahiM (dhamalapatA gajane badale). 3 Ta dharaNi; ga dhamadhama; rava gajaI i, jaggavai (gajjavaine badale). pAkyarcA : "dhara"no artha dhara, dhUsarI ja thAya. te parathI dhuri=dhurIbaLada thAya. ga, 4 prato "dhuri Ape paNa che. paNa ahIM baLada evo artha abhipreta rAkhI mukhya prata 4 no dhara' pATha yathAvat rAkhyo che. siri dhaNG zrI jina-Ara-chattaha, pavitta cAmara chajajae. nIsANa paMca zabada maddala, paMca saMvara vajIe. nIrAga nAri nariMda bhagatI. joDi jugatI jAlavaI, Ima DyUlibhadda sujANa munivara0 30 gadyAnuvAda : mastake zrI jina-AjJAnuM chatra dharyuM che. pavitra cAmara zobhe che. pAMca saMvara rUpI nobata, mAdala jevAM pAMca maMgalasUcaka vAdyo dhvani kare che. anAsakti rUpI nArI (dhUlibhadra) nRpatinI bhakti (hAtha) joDIne barAbara rIte jALave che. ema sukhyAta munivara yUlibhadra rAjapadavI bhogave che. vivaraNa : jaina darzana anusAra jenAthI navAM karmo AvatAM rokAya che tene 'saMvara' kahevAmAM Ave che. saMvaranA pAMca bheda te 1. pravacanamAtA 2. parISaha 3. yatidharma 4. bhAvanA ane 5. cAritra. A pAMca saMvaranA vaLI pa7 peTAbhedo che. trIjI paMktimAM evuM paNa eka arthaghaTana karI zakAya ke (dhUlibhadra) anAsakti Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpI nArI ane narendra prabhujInI bhakti (hAtha joDIne kare che. paNa ahIM narendra = prabhu, tIrthaMkara evo artha karavo muzkela lAge che. sthUlibhadrane ja narendra (rAjA) kahyA che. ra6mI kaDIthI sthUlibhadrane rAjAnuM rUpaka apAyuM che ane e rUpakamAM varNana cAle che. eTale anuvAdamAM darzAvyA pramANeno vAkyothe ucita lAge che. pAThAMtara : 1. na dharaI; 3, 4 chatta/chatra; rava. i vitta ('pavittane badale) na pavara. 2 22, 3, 4 zabada 4 sadda. pAkya : ghaNI prato pratanA joDane sthAne joDi pATha Ape che. eno artha vadhAre baMdhabesato thavAthI joDi pATha lIdho che. chaDya anaDa naDI kadaL. sabala sevaI gurAvADI, sukhI kayeu dhanadeva, maMtra dhana-ThAma dikhADI, pApa tANa vyApAra, kriyA vali baIThI jANI, pratibodhI sukakba, karyA jiri saMyama ThANI AvatI bahini dekhI karI, sIha rUpa dakhyau valI kavi kahaI sahajasuMdara namauM, dhUlibhadda zrutakevalI. 31 gadyAnuvAda : udaMDa kAmadevane kaSTa ApIne je sabaLa guNavADIne seve che, jeNe maMtra (prabhAve) dhananuM sthAna dekhADIne dhanadevane sukhI karyo, pApano vyApAra ane vaLI dharmakriyAnuM apravartana jANI jeNe AkhA kuTuMbane bodha pamADIne saMyamasthAne sthApyA, bahenone AvatI joIne vaLI jeNe siMharUpa darzAvyuM, sahajasuMdara kavi kahe che, te sthUlibhadra zrutakevalIne huM namaskAra karuM chuM. vivaraNa: bIjI paMktimAM dhanadevane sukhI karyAno saMdarbha uttarAdhyayana sUtra'nI bhAvavijayakRta vRttimAM maLe che. 'uttarAdhyayana sutra'nAM 36 adhyayanomAMnA bIjA "jJAna/prajJA parISaha adhyayanamAM jJAna-parISahanA dAMta tarIke A kathA Ave che. dhanadeva sthUlibhadrano saMsArI avasthAno mitra hato. te zrAvastI nagarImAM raheto hato. dIkSA lIdhA pachI sthUlibhadra A zrAvatI nagarImAM gayA. dhanadeva potAne maLavA na Avyo eTale sthUlibhadra sAmethI ene ghera gayA ne dhanadeva kyAM che e aMge enI patnIne pUchyuM. patnIno uttara sAMbhaLIne sthUlibhadra jAgyuM ke mitra atyAre raka avasthAmAM che ne dhana kamAvA dezAMtare gayo che. sthUlibhadra jJAnaprabhAve sAMketika rIte dhanadevanI patnIne kahyuM ke "A Ama che ne te tevo che !" matalaba ke "dhana to ahIM thAMbhalA nIce che ne te dhanadeva nakAmo dezAMtare gayo che. dhanadeva raMka hAlatamAM ja pAcho pharyo. patnInI badhI vAta sAMbhaLI thAMbhalA 190 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelo adhikAra / 191 niIce khodatAM dhananuM moTuM nidhAna prApta thayuM. 'uttarAdhyayana sUtramAM AvatI kathAnuM tAtparya e che ke sthUlibhadra jJAnano parISaha karI zakyA nahIM. "zrI vicArasAra' nAmanA prakaraNamAM Avo ullekha maLe che : so jayau thulabhaddo, tinna pamannAI jAyA haiM, sIhaviuvAM gamakhaM, kahAM atyassa mittANuM." (sAdhvI zrI yakSAne AvatAM joIne) siMhanuM rUpa karavuM, (dhanadeva mitrane tyAM) javuM ane mitrane dravya kyAM che te kahevuM - batAvavuM e traNa pramAda jemanAthI thayA che evA zrI yUlibhadra jayavaMtA varto. A kaDInI bIjI paMktimAM keTalIka prato maMtrane sthAne mitra pATha Ape che. e pATha laIe to maMtraprabhAve dhananuM ThAma dekhADIne dhanadevane sukhI karyo. ene badale "mitra dhanadevane dhananuM ThAma dekhADIne sukhI karyo' ema anvayArtha thAya. A kaDInI pAMcamI paMktimAM, bahenone sthUlibhadra siMharUpa dazavyiAno je ullekha che tenuM kathAnaka A pramANe che : eka vAra, sthUlibhadranI sAta dIkSita baheno vihAra karatI sAdhu banelA bhAIne maLavA AvI. teo sthUlibhadranA guru bhadrabAhune pUche che ke "sthUlibhadra kyAM che ?' gurue kahyuM, "azokavATikAmAM beThA svAdhyAya kare che.' tyAre sthUlibhadra potAnI bahenone AvatI joI kautukanI IcchAthI siMhanuM rUpa dhAraNa karyuM. baheno bhaya pAmI guru pAse pAchI gaI ne kahyuM ke bhAIne to siMha khAI gayo che. gurue du:kha na karavAnuM AzvAsana ApI kahyuM ke, "tamAro bhAI kuzaLa che. punaH tyAM jaI ene praNAma karo." badhI baheno tyAM gaI ne TyUlibhadrane joI vaMdanA karI. sthUlibhadra pote siMharUpa dhAraNa karyAnuM kabUlyuM. sthUlibhadrano A jJAnano vikAra joI guru bhadrabAhue emane daza pUrve pachInAM bAkInAM cAra pUrvonuM mAtra sUtra-jJAna ja ApyuM artha-jJAna ApyuM nahIM cauda pUrvenuM jJAna dharAvatA hovAne kAraNe sthUlibhadra "zrutakevalI' kahevAyA. pAThAMtara : ra4, ga chaMdanuM nAma nathI i, Ta kalaza 3, 4 kavitva. 1. i paMkti nathI; ga, 3, 4 naDiuM. 2. 4 paMkti nathI; 4 karI; rava, ga, gha, jha, Ta, 3 mitra; ga, 3, 4 divADI. 4. 3 saMdhyamadhArI. 5 6 bihiNi; ra3, pa, 6, , 5, ru, 8. 4 jANI karI. 6 na. 4, sadA ('namaune badale). joyo jasu pratibodha, dharmanala raMga baITha6 nara Avyau rathavAha, kozamani thayau abITha, Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMbAnI phla lUMbi, gaukhi baiThAM jinni ANI, thAlI zaraziva mAMhiM, zucIa ziri caDai vinANI, rIMjhavai gi nAcI. karI, pratibodhI vizAza-chali, jima karyau kozi sahaO bhag2ai, isyauM koi na karaMti kali. 32 gadyAnuvAda : jeno pratibodha joyo ane (kozAne) dharmano raMga beTho. koI tha calAvanAra nara Avyo. kozAnA manamAM te arucikara thayo. gokhe beThAMbeThAM ja eNe (rathavAhe) AMbAnA phaLa (kerI)nI laMbane (bANasaMdhAnavidyAthI) lAvI dIdhI. (eTale) sarasavanI thALImAM soyanI Toca upara caDI kalAkauzalavALI strI (kozA) AnaMdabhera nRtya karI, potAnI e AvaDatathI ene pratibodhI rIjhave che. (kavi) sahaja(suMdara) kahe che ke jevuM kozAe karyuM evuM kalikAlamAM koI kare nahIM. vivaraNa : sthUlibhadranI kathA-aMtargata rathakAra (ahIM rathavAha sArathi che)nuM kathAnaka Ave che. eka divasa naMdarAjAnI AjJAthI koI rathakAra kozAne tyAM Ave che. bArImAM rahI bANasaMdhAna dvArA eNe AmraphalanI luMba ANI batAvI. eTale kozAe sarasavano Dhagalo karI, tenA para soya mUkI tenA upara nRtya karyuM. A joI rathakAre kahyuM, 'A ati kaThina kAma che' tyAre kozAe kahyuM ke, A rIte AMbAnI laMba toDavI te paNa duSkara nathI ke sarasava para nRtya karavuM te paNa duSkara nathI. duSkara to e che je sthUlibhadre karyuM. pratibodha' pAmelA rathakAre pAchaLathI cAritra lIdhuM. ga pratano pratibodhiu' pATha ke rava, dda pratanA pratibodhai/pratibodhe pATha laIe to pAMcamI paMktino anuvAda karatAM vAkya juduM thAya. (koza) AnaMdabhera nRtya karI ene rIjhave che ane potAnI e AvaDatathI pratibodha pamADe che / pamADyo. pAThAMtara : 1. rava, jJa, Ta jojyo 7 jyojo 4, 3 jojo 5 joyyo; Ta tasa upadesa ('jasu pratibodha'ne badale); Ta rAga. 2. 8 ghira ('nara'ne badale); sva, 6, 8 sArathavAha; abhiThau. 4. gha ghAli. 5 4 rujhavai pha rIjhavau; 4, 4 rAcI karI; rU pratibodhai vinANa na pratibodhiu vitrANi 4 pratibodhe vinANa. T, - tima ('jima'ne badale); ga karuM: ga lijJa, 4 chali ('kali'ne badale). dahA sudhau munivara jauM milyauM, tau sIdhau tasu kAja, bIjA pazi tAryA ghaNA, pAmyA avicala rAja. 33 gadyAnuvAda : jo zuddha (nirmaLa) munivara maLyA to tenuM kAma siddha thayuM. bIjA paNa emaNe ghaNAne tAryA ane avicala rAja pAmyA. pAThAMtara : - dugdhaghaTA chaMda. 1. sIdhuM; na, 6 vi (tasu'ne badale). 2. rava 192 / sahasuMdaraskRta guNaratnAkarachaMda Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelo adhikAra / 193 tArI; rava, ga, gha, 4, 5, 3, 4, 8, 3 pAmI. gachanAyaka guNavaMta nara, bhadrabAhunaI pATi, vAdI vali chatA ghANA, vidyAnA bala mA2i. 34 gadyAnuvAda : te guNavaMta puruSa bhadrabAhunI pATe gacchanAyaka thayA. vaLI vidyAnA baLane lIdhe temaNe ghaNA vAdIne jItyA. vivaraNaH kRtimAM anyatra sthUlibhadra saMbhUtivijayanA ziSya darzAvAyA che. saMbhUtivijaya ane bhadrabAhu banne sthUlibhadranA gurubhrAtA che. cauda pUrvanuM jJAna yUlibhadra bhadrabAhu pAsethI prApta karyuM. pAThAMtara : 4 kaDI nathI. 2. 4 paNi (vili'ne badale; jIpIya i jIpiyA ja Ape. daza pUravadhara jehanA, bhalA mahAgiri sIsa, ajaja sahI vali namauM, dhyAna dhare nasidIsa. 35 gadyAnuvAda : jaina aMga-zAstranA daza vibhAgonuM jJAna dharAvanArA, mahAgiri ane suhastI jemanA ziSyo che te sthUlibhadra)ne vaLI Aje namuM chuM ane nizadina emanuM dhyAna dharuM chuM. vivaraNa : mahAvIra svAmIe ApelA upadezane emanA gaNadharoe sAMbhaLIne je bAra zAstronI racanA karI ene bAra aMgo - dvAdazAMgI kahe che. kahevAya che ke gaNadharoe racelAM bAra aMgo paikI bAramuM aMga dRSTivAda' viccheda pAmyuM. A bAramA aMganA je pAMca bhAga hatA emAMno eka bhAga "pUrvagata hato. pUrvanA 14 prakAro hatA : 1. utpAda pUrva 2. AjhAyanIya pUrva 3. vIryapravAda pUrva 4. astinAsti pravAda pUrva 5. jJAnapravAda pUrva 6. satyapravAda pUrva 7. AtmapravAda pUrva 8. karmapravAda - samayapravAda pUrva 9. pratyAkhyAna pravAda pUrva 10. vidyApravAda pUrva 11. kalyANapravAda pUrva 12. prANavAda pUrva 13. kriyA vizAla pUrva 14. loka - biMdusAra pUrva A cauda pUrvonuM jJAna dharAvanAra chellA maharSi te zrI sthUlibhadrajI. emaNe bhadrabAhusvAmI pAsethI daza pUrvonuM jJAna arthasahita ane cAra pUrvonuM jJAna kevaLa sUtrathI meLavyuM. sthUlibhadranA daza pUrvonuM jJAna dharAvanAra mahAgiri ane suhastI e be ziSyono ahIM ullekha che. pAThAMtara : 2, adha. potaI puNya tarau dhaNI. pAlaI dayA dIva, , girUAnA guNa vatravauM, dukhI Talai jima jIva. 36 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyAnuvAda : je puNyanA bhaMDAranA svAmI che, je sadeva dayAnuM pAlana kare che, evA garavA (puruSa)nA guNa varNavuM chuM. jethI jIva du:khI na rahe. vivaraNa: pahelI paMktimAM "potaI puNya taNau dhaNIno sIdhesIdho artha je pote puNyanA dhaNI che ema besI jAya, paNa kavie aneka jagAe potaI' zabda bhaMDAramAM - silakamAM' arthamAM vAparyo che ane ahIM paNa e artha ja levo ThIka lAge che. ahIM pota=bhaMDAranI bAbatamAM. kavi sthUlibhadrane "puNyanA bhaMDAranA svAmI kahe che. pAThAMtara : 2vinavuM ("vatravauMne badale) vivuM 5 vInavuM che vInavavuM. navanava gAha kavitarasa, dUhA chaMda rasAla, raMga-vinoda guNI taNA, havaI bolauM causAla. 37. gadyAnuvAda : guNIjana (kadaradAna lokonA AnaMdavinoda arthe have navanavI gAthA, kavitarasa, rasALa duhA-chaMda vistArIne kahuM chuM. pAThAMtara: 1, 2, 4, 8 kavita gAhA rasa i, , 1 kavitta gAha rasa. 2 23. 2, 4, 8 guNa gItanA ga guNa taNuM 3, 4 guNa taNA. cheda cheda sahu ko bhaNaI, cheda vinA svau chaMda, chadauM kari jANaI ji ke, teha ghari parimANaMda. 38 gadyAnuvAda : "chaMda chaMda' ema sahu koI kahe che paNa laganI vinAno chaMda kevo? je chaMda - laganI karI jANe che tene ghare paramAnaMda che. pAThatara : 1. 3 kahaI ("bhaNaI'ne badale). 2 2 chaMdA. sArada nAma taNau sadA, dIvau karaI prakAza, chaMda baMdha rUDA havaI, sAMbhalayo savilAsa. 39 gadyAnuvAda : zAradAnA nAmano dIvo sadAye prakAza kare che. have rUDA chaMdobaMdha (chaMdaracanAo) AnaMdabhera sAMbhaLajo. pAThAMtara : 1. 22 dIThau. 2. # DAhA (rUDA'ne badale) 23, , i suvizala suvikAza ("savilAsa'ne badale). atha maDayala Ida aMgi thiki Alasa savi cheDauM, AThaI karama taNI dala khaMDauM, pragaTa karI guNaratnakaDa, munivaranA guNa gAvA maMDa. 40 gadyAnuvAda : aMgethI badhI ALasa tyajuM chuM. ATheya karmanA samUhano cUro karuM chuM. guNaratnonA karaMDiyAne pragaTa karI munivaranA guNa gAvA mAMguM . vivaraNa : jaina darzana anusAra ATha karmo A pramANa che : 1. jJAnAvaraNIya 2. 194 / sahajasuMdaraskRta guNaratnAkarada Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelo adhikAra / 195 darzanAvaraNIya 3. vedanIya 4. mohanIya pa. AyuSya 6. nAma 7. gotra 8. aMtarAya. AmAMnAM prathama cAra ghAtikarmo ane pachInAM cAra aghAtikarmo gaNAya che. pAThAMtara : rava Daala 6, 6, 7, na aDayalla chaMda Ta chaMda. 1 rU 'savi' nathI ga, haiM, kha, jJa hivad ('savi'ne badale) haiM hUM ('savi'ne badale); rava khaMDe. 2. ga, gha, 4 maMDauM cha maMDuM. sIlavaMta mujha eha suhAvai, e jAmali koi citti na Avai, Agai nemi-kathAnaka moTAM, teha taNAM e Agali choTAM. 41 gadyAnuvAda : e zIlavaMta (sthUlibhadra) mane sukha Ape che. enI peThe anya koI cittamAM AvatuM nathI. AgaLa nemi-kathAnako moTAM che, paNa te badhAM enI (sthUlibhadra kathAnaka) AgaLa nAnAM che. vivaraNa : ahIM jainonA bAvIsamA tIrthaMkara neminAthanA kathAnakano ullekha che. khUba mahimA pAmelA nema-rAjimatInA kathAnakane sthUlibhadranA kathAnaka AgaLa vi nAnuM gaNe che. enuM kAraNa darzAvatAM have pachInI cAra kaDIomAM banne kathAnakonI saMkSipta tulanA kavi kare che. ja pAThAMtara : 1. gha, ca, cha, jJa eka ('eha'nebadale); ~ eka ('e'ne badale); - jAmali' pachI 'jaMga' zabda vadhArAno; ga koe nive Avai. 2. gha teha taNI Agali e. choTAM; Ta iNa ('e'ne badale); Ta khoTA (choTAM'ne badale). tarka jAgrata jauM pahilauM paraNI, tajata pachai navayauvana turaNI, pAchau valIu pekhati toraNa jouM vicakSaNa huMtau toraNa. 42 gadyAnuvAda : e (neminAtha) toraNa joIne ja pAchA vaLyA. jo pahelAM paraNI pachI navayauvanA strIne tajata to jANata ke e vicakSaNonA toraNarUpa - zobhArUpa agraNI che. (?) vivaraNa : rAjimatIne paraNavA gayelA neminAtha pazucitkAra sAMbhaLIne ja toraNethI pAchA vaLI gayA hatA e saMdarbha che. sthUlibhadrano mahimA varNavatAM kavine e apekSita che ke sthUlibhadra to kozA sAthe bhogavilAsa AsvAdyA pachI paNa ane cAturmAsa ene tyAM ja gALIne kozAnI upasthitimAMye virakta rahyA. - chellA caraNamAM sIdho padAnvaya besato nathI; e muzkelIthI besADavo paDe ema che. bIjI vArano 'toraNa' zabda pahelA 'toraNa' zabdathI judA arthamAM ja hovo joIe. 'zobhArUpa' - 'agraNI' evo eno artha ahIM hoI zake. (?) 'to raNa' ema zabdo chUTA pADI 'raNavicakSaNa' ema samAsa karIe to ema anvayArtha karI zakAya ke 'to tame raNavicakSaNa cho ema mAnuM.' joke A anvayArtha paNa Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muzkelIthI ja besADI zakAya ema che. pArkIMtara : 1. rava tae haiM tyajati; rU, gha, 4, 5, 4 taraNI/taruNI. 2. i jAI (pekhavi'ne badale); cha jayau (jou'ne sthAne). te tau hi paNi kAmiNi bhAgau, jaI panvaya tapa karavA lAgu, navi teNad nArI-rasa cAkhyauM, ima ApaNapai sIla ja rAkhyauM. 43 gadyAnuvAda : paNa te to kAminI (choDIne) bhAgyA ane parvata para jaI tapa karavA lAgyA. temaNe nArIrasa cAkhyo nahIM. e rIte ApoApa ja cAritrya jALavyuM. vivaraNa : neminAtha rAjimatIne choDI daIne giranAra parvata upara gayA ane tapazcaryA AraMbhI eno ullekha. bIjI paMkti dvArA kavi sthUlibhadranA saMyamabaLane ja upasAve che. pAThAMtara : 1. ga te hu paNi te kAmiNi... pAvai na parvata gha pacchai 2 pa2ti. 2. 26, 6 ApaNapuM ga, 7, 8, 4 ApopUM maiM ApaNu; 4 zIlaguNa ('sIla ja'ne sthAne); g i (ja'ne sthAne). jig2arTe sA tila-tela ja dIThauM, te kahau kima jANai dhRta mIThauM, eha asaMbhama vAta kahANI, hUI sarI jau pahuti kahANI. 44 gadyAnuvAda : jeNe sadA talanuM tela ja joyuM che te ghI mIThuM che te kaho, kevI rIte jANe ? evI asaMbhavita vAta-kathanI che. paNa pRthvImAM e kahevAI tenAthI zobhA thaI. (?) ** vivaraNa : chellA caraNano sIdho artha besADavAnuM muzkela jaNAya che. ahIM 'kahANI' eTale 'kahevAI' ema kriyArUpa tarIke laIne, enAthI 'hUi sarI' eTale 'zrI zobhA thaI' ema caraNano saMbhavita anvayArtha karyo che. pArmAMtara : 1. 6 jeNai sadAi tela...; Ta kahau' nathI; Ta....jANI je dhRta mITho; 26, 1, 2, 3, 4 ghI. 2. rava kavahANI; Ta sarakhI (sarI jau'ne badale). jeNad nAri taNuM rasa cAkhI, jANyau sIla tannau guNa rAkhI, eNad vahirai zisa suraja sAkhI, Agama vAta isI jau bhAkhI. 45 gadyAnuvAda : jeNe nArIno rasa cAkhIne zIla (cAritrya)no guNa rAkhI jANyo tenI premakrIDAmAM (?) sUrya ane caMdra sAkSI che. zAstramAM AvI vAta kahevAI che. vivaraNa : 19mI kaDIthI AraMbhIne, sthUlibhadranA ciratranA keTalAka noMdhapAtra prasaMgo ullekhIne kavie ahIM sudhI sthUlibhadra-mahimA racanAnI bhUmikA rUpe rajU karyo che. bIjI paMkitamAM'vahirai' premakrIDAmAM' evo artha besADyo che. viharaa (de.) = surata, saMbhoga. Ano AdhAra laIne A artha karyo che, paNa te nizcita nathI. 196 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda = Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelo adhikAra / 197 pAThatara : 1. 24 jeNi e nAri taNo, ga, nArInuM rasa. 2. ra3, iNa eNaIne badale) 4 4. INi; 4 zrI "zasine badale); A AgaI. gAma nAma tasu ThAma vakhAsauM, AdihiM punya taNau jihAM thAuM, nagara bhaluM te laMka samAuM, pADalapura sacarAcara jAuM. 49 gadyAnuvAda : temanuM gAma, nAma ane sthAna varNavuM chuM. AraMbhathI jyAM puNyanuM sthAnaka che te laMkA samAna suMdara nagara pADalapura vizvamAM jANItuM che. vivaraNa : pADalapura nagaranuM varNana (kaDI 46thI 58). prathama paMktimAM "AdihiM mAM jovA maLato 'hiM pratyaya A kALe vaparAzamAM che. pAThatara : 1. ra3, , 5, , gAma ThAma tasa nAma vakhANa | vakhANuM.... ga, i, 2, 4 Adi ja AdiI; je (jihAMne badale) cha ji. 2. ra je tene badale). gaDha pAkhali moTI lakhAI, paDakoThaI valI sabala sakhAI, cihuM disi caupaTa poli pagArA ThAma ThAmi ziva jana vihAra. 47 gadyAnuvAda: gaDha pharatI moTI lakhAI che. vaLI paDakoTa sAthe enuM sabaLa saMkhya ke sahAyatA ?) che. cAre dizAmAM vizALa poLa (daravAjA) ane gaDha-koTa che. ThAmaThAme ThekaThekANe) zaiva ane jaina vihAro che. pAThAMtara : 1 i te (valI'ne badale) 2 tihAM , sajAI ("sakhAI'ne badale). 2 ga, 4 savi ('zivAne badale) 4 ziba; 1 vihArI. moTe maMdiri bahu koriNI, nayaNi na dIsa tihAM ko rANIA, sUra vahaI nita kari kodaDaha, kaha tIraI navi deha ko daDaha. 48 gadyAnuvAda : moTAM maMdiromAM bahu ja kotaraNI che. tyAM koI RNI devAdAra) najare paDatA nathI. zUravIro haMmezAM hAthamAM dhanuSya dhAraNa kare che. teo koIne tIrathI koI zikSA ApatA nathI. vivaraNa : A kaDInI banne paMktiomAM kavie prayojelA yamaka acUka dhyAna kheMcaze. anyatra paNa kavie AvA yamakaprayogono bharapUra upayoga karyo che. pAThAMtara : 1. su moTo 4 moTA; i nara Ta bhIMtari ((nayaNi'ne badale). 2 , = kahaI; na navi dIsiI daMDaha; ra3, pa, 6, 4 diI (dehane badale); s laI Ta le 3, 3 liI (dehane badale). pAThacarcA : 4 sivAyanI koI prata "deha pATha ApatI nathI. dii/dIi' spaSTa pATha gaNAya. paNa bIjI paMktimAMnuM kodaMDaha - kaha - deha - daMDaha e prAsasauMdarya jaLavAya te mATe mukhya pratano deha pATha yathAvat rAkhyo che. kavie paNa nAdasoMdaryanA AvA prayojanathI ja denI sAthe hakAranuM uccAraNa jovuM jaNAya che. . * FO Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghari ghari sohaI vannaravAlA, daDa dhajA sovina kalasAlA, bhAmini oDhI navaraMga phAlA, nAnAvidhi pari caMpakamAlA. 49 gadyAnuvAda : gheraghera dvAre laTakAvAtI) vaMdanamALA, daMDadhajA ane suvarNanA kaLaza zobhe che. strIo navaraMgI oDhaNI oDhe che ane vividha prakAre caMpakamALA dhAraNa vivaraNa: 49thI 59 ema saLaMga 11 kaDI sudhI ekasarakhA caraNAnta-prAsa kavie prayojyA che. pratyeka caraNane aMte "AlA" uccAraNanI prAsatarAha kavie jALavI che. pAThAMtara: 1. rara ghari sohaI ghari sohaI; Ta ghari eka ja vAra); ga sovana ("sohane badale). 2 Ta bhAmini o bhAmini oDhe; oDha; 4 phalI; ra gali ('parine badale); ga caMpaka parimAlA; 4mAlI. dhUpa-ghaTI parimala suvizAlA, madhukara guNa gAI jhINAlA, kevi vasaI mAnava sugurAlA ke laTakAlA ziri chogAlA. 50 gadyAnuvAda : dhUpadAnIno parimala suvizALa (vyApaka) che. madhukara jhINA (maMda) guNa gAya che (gaNagaNATa kare che). tyAM saddaguNI, laTakALA ke mAthe chogALA keTalAya mANaso vase che. vivaraNa: 'guNa gAIno sIdho artha to 'guNa gAya che' ema thAya. paNa prAkRtakoza guNa = uccAraNa evo artha Ape che. hiMdImAM gunagunAnI ane guja. mAM gaNagaNavuM che ja. eTale ahIM "guNano artha gaNagaNATa, guMjArava' () laIe to "madhukara guNa gAI'no anvayArtha "madhukara gaNagaNATa kare che - guMjArava kare che ema paNa thaI zake. pAThAMtara : 2. ga suvizAlA (suguNAlAne badale). caturacaupaTa naI vedhAlA, rUpaI madana samA ratanAlA. ghanI alasara sukamAlA, mahuvaI paragaTa te causAlA. 51 gadyAnuvAda : (teo) ghaNA catura ne vidagdha (rasika) che. rUpe kAmadeva jevA ratnamaya (suMdara?) che. dAnI, alabelA ane sukomaLa che. pRthvI upara te khUba prasiddha che. pAThAMtara : 1. i, 2, 3, 4, 8, 4 cAtura; i cughaTa; 1 ati ('naine badale). 2 i saguNAlA; i pu4i v. 1 naI ("tene sthAne). madirApAna kari matavAlA, bhogI bhamara bhama bhamarAlA. serI merI loka aTAlA, vaci vaci aMtyajanA huI yalA. para. gadyAnuvAda ; matavAlA puruSo) madirApAna kare che, bhamarALA (caMcaLa) bhogI bhramaro bhame che, zerIe zerIe mastIkhora loko che, vaccevacce aMtyajo - zUdronA vADA che. 198 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarada Jain. Education International Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelo adhikAra / 199 pAThAMtara: 1, 2, 3, 4 karI; Ta raMgAlA ("bhamarAlAne badale). 2. 3 kaI TAlA. pAkyarcA : 4 nA karI' pAThane sthAne anya pratono 'kari pATha vyAkaraNadaSTie zuddha hoI te svIkAryo che. poDhI parava bhalI posAlA, bIjI dharama taNI valI zAlA, maMgala dhavala bhAI jayamAlA, raMgavinoda karaI vara bAlA. 53. gadyAnuvAda : (tyAM) moTI paraba ane suMdara poSadhazALAo che. ane vaLI anya dharmazALAo che. suMdara strIo maMgala dhoLa ane jayamAlA gAya che temaja AnaMdavinoda kare che. pAThAMtara : 1. nA pavara; ga, 4 bIjA; 4 bahu sAlA. 2. rava raMgi (raMgane badale). pAlakhITha basaI narapAlA, hIMDaI eka valI nara pAlA. loka vasaI dhanavaMta mayAlA, khaTa darazana sevaI taraDAlA. 54 gadyAnuvAda : rAjavIo pAlakhImAM bese che. vaLI keTalAka loko pagapALA cAle che. dhanavAna ane dayALu loko tyAM vase che, ane padarzana rUpI vRkSaDALane seve che. vivaraNa: SaDradarzana A pramANe : 1 jaina 2. mImAMsaka 3, bauddha 4. naiyAyika 5. vaizeSika 6. sAMkhya. pAThAMtara : 1. ra eka pAlakhI bairsa narapAlA, hIMDi vivahArI DAkaDamAla. 2. ja darasaNe. karamI koDi game kuzAlA, mohana mUrati nara mUchAlA, caherAsI cuTe duMdAlA, sAjaNa sahijaI kiraI saMhAlA. 55 gadyAnuvAda : asaMkhya bAjue - badhI bAjue kuMcAlA, muchALA, suMdara rUpavALA bhAgyazALI puruSo jovA maLe che. coryAsI cauTe phAMdavALA ne suMvALA sAjana svAbhAvikatAthI phare che. vivaraNa: koDi game' = asaMkhya bAjue, badhI bAjue evo artha vadhu saMbhavita lAge che. gama=prakAra evo artha laIe to "asaMkhya prakAranA arthamAM "koDi game ahIM darzAvelA mANaso sAthe baMdha besaze. gama = yukti, buddhi, daSTi evo artha paNa thAya che. rAja. zabdakoza karamI = kAryaniSTha evo artha Ape che. pAThAMtara : 2 24 cahoTaI; ra mUchAlA (duMdAlAne sthAne); x sAjana sahita... va vasaI (phiraIne sthAne). vADI vana udyAna jhamAlA, vAvi sarovara kupa rasAlA, gaMgAnIra vahaI asarAlA, jalacara jIva karaI katAlA. 16 gadyAnuvAda: vADI, vana, udyAna zobhItAM che. vAva, sarovara, kUvA rasALa che. gaMgAnIra Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pracurapaNe vahe che. jemAM) jalacara prANIo kApAkApI kare che. vivaraNa: urdUkoza kitAla = mArakATa, raktapAta, phA.-guja. koza ane bha.go. kitAla = kApAkApI, kaMkAsa evA artho Ape che. e AdhAre ahIM katAlA = kApAkApI evA arthanI saMbhAvanA karI che. pAThAMtara : 1. 4 nava (vanane badale). 2 4 asurAlA; ru. 4 karaMti ('karane badale); ga..kaI ti karAlA; ra3, 4 tAlA i kuMtAlA. bAjI bola kahaI bhAvAlA, mIThA jhUjha karaI macharAlA, cADI cora taNA nahIM cAlA, suMhaNaI koI na bharAI UcAlA. 57. gadyAnuvAda: bhAvavALA (rasiko) bAjIbola (gammatabharyA bola) kahe che. matsaravALA (garvIlA) mIThAM yuddha kare che. cugalIkhora ane coranA tyAM cALA pravRtti) nathI. svapnAmAM paNa koI ucALA bharatuM nathI. pAThAMtara : 1. 4 bIjA bola; rava bAjI loka kahaI bhAmAlA lA; i, kahuM; 3 mIDhArU (mIThA jhUjhane sthAne); 7, 8, 4 mIMDhA; $ marAlA (macharAlAne badale). 2. ra3 nahI tihA ('taNA nahIM'ne sthAne); 4, 8 taNI. pAThacarcA: sivAyanI anya prato bAjI ane macharAlA" pATha Ape che. arthadaSTie A zabdo vadhu baMdhabesatA hoI ane anya badhI pratono AdhAra hoI e pATha svIkAryA che. . nirdaya kAga milI ati kAlA, paMkhInA jima sodhaI mAlA, nagaratalAra lahaI tima AlA, kapaTI kima thobhaI vikarAlA. 58 gadyAnuvAda : jema ghaNA nirdaya kALA kAgaDA maLIne paMkhInA mALA zodhe che, tema nagaranA koTavALa makAno tapAse che. tyAM vikarALa kapaTI jano kema rahI zake ? pAThAMtara : 1. ga karI (milIne badale); ru milII ti; rava tiha kAlA; "ati' nathI i, ra tihAM naI tihi ('ati'ne badale); ga te 3, 4 tihAM (jimane badale; 4 sArdha ("sodhaI ne badale). 2 - vasaMti mayAlA (lahaI tima AlAne badale) da hIMDe matavAlA 4 lahati mayAlA; gha rahe lahaI ne badale); rava, i, 2, s, 2 vikaTI ("kapaTIne badale). . dezadhaNI te razi rosAlA, pUrI jhUjha taNI kari jhAlA, rAjA naMda tyA rakhavAlA. vayarI-prANa haraI tatakAlA. 59 gadyAnuvAda : dezasvAmI te raNamAM roSavALA che. hAthathI yuddhanI jvALA saLagAve (pragaTAve che. naMda rAjA jevo rakSaNahAra che, je duzmananA prANa tatkAla hare che. vivaraNa : pahelI paMktimAM pUrI pATha pUraI ke pUrinA arthamAM ahIM laIe 200 / sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda , Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelo adhikAra / 201 to 'jvALA saLagAve che' ema anvaya bese che. pUrIne jvALAnA vizeSaNa tarIke paNa laI zakAya. pAThAMtara H 1. 4 valI mAlA (kari jhAlA'ne badale). 2. na ripunA ('vayarI'ne badale; 4 haNe tatakAlA. rAjA naMda sukhI sadA, guNamaNirayANakaraMDa, hayagayarathapAyakadhaNI, pAlaI rAja akhaMDa. 60 gadyAnuvAda : naMdarAjA sadA sukhI che. te guNa rUpI maNiratnono karaMDiyo che. ghoDA, hAthI, ratha ane pAyadaLano te dhaNI rAjyanuM akhaMDa pAlana kare che. pAThAMtara : dugdhaghaTA chaMda. 2 $ ghaNA (dhaNI'ne sthAne). pAThacarcA : 8 sivAyanI badhI prato "ghaNAne sthAne "dhaNI' pATha Ape che. vastu saMdarbhamAM e yogya rIte baMdhabesato thato hoI e pATha svIkAryo che. maMtrIsvara mAhe mUlagau mahiMta zrI zagaDAla lAchalade likhimI kisI gharanI ghari sukamAla. 61 gadyAnuvAda : maMtrIzvaromAM mukhya zrI zakaTAla mahetA che, jene lakSmI samI lAchalade nAme sukumAra gRhiNI ghera che. pAThAMtara : 1, 3, 4 valI ("zrI"ne sthAne). 2 3 lAchaladevI; ga..ghara gharaNI , 3 ghari gharaNI; ga suvighala 2, 4, 5, su sukumAla. padamini padamasarovaraO, kata karaI jalakeli, svAti nakSatraI sIpa jima, garama dharaI tima heli. 62 gadyAnuvAda : padmasarovaramAM padminI (kamalinI)nI jema e priyatama sAthe jalakrIDA kare che, ane svAti nakSatramAM chIpanI jema te tatkAla garbha dhAraNa kare che. pAThatara : 1. ga prIti ('padama'ne badale); $ jalageli ga guNageli. 2. Ta nakSatraha; Ta dhari jima helipha Ta teNaI meli (tima heli'ne badale). deva taNI ridhi bhogavI, jANe cavIha suriMda, mAnavabhava ajUAlivA, pUnimana kari caMda. 63 . gadyAnuvAda : devanI riddhi bhogavI, mAnavabhava ajavALavA mATe pUnamanA caMdranI jema jANe devendra manuSyagatimAM (garbhamAM) AvyA. vivaraNa : ahIM "suriMda' = devendra, Indra, surendra evo artha hovAnuM jaNAya che. ubhekSA alaMkAramAM ahIM sthUlibhadranA upamAna tarIke 'suriMda' zabda che. - jIva devagatimAMthI manuSya ke tipha avatAramAM Ave tene "cyavana' kahe che. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM juo "cavau" kriyArUpa. pAThAMtara : 2, 4 mAnabhava; za kare 3 jima caMda. pUrava dizi jima UgIla, zrI sUrija suvizAla, tima mAtA-uri Upanau, lIlAvaMta bhUAla. 64 gadyAnuvAda : pUrva dizAmAM jema suvizALa sUrya Ugyo tema mAtAnA udare lIlAvaMta bhUpAla jamyo. pAThatara : 1, 2, 3, 4, 4 yama (jima ne badale). 2 ti ('timAne badale). - laghu baMdhava bIjau valI, zirIu hasyAM sujANa, vilasInaI viramaI ji ke, tehanauM karuM vakhANa. 65 gadyAnuvAda : vaLI eka bIjo DAhyo (samajadAra) nAno bhAI zrIyaka pedA thaze. bhogavilAsa bhogavIne je virakta thayA temanuM varNana karuM chuM. vivaraNa; pahelI paMkti zrIyaka vize, paNa bIjI paMktimAM yUlibhadrano saMdarbha che. pAThAMtara : 1. 23, gha, , 3, 4, 8 samANa ('sujANane badale). havaI ucchava putra ja taNA karasyAM pitA pavitra, te je kautuka hoimya jIsvaI loka vicitra. 66 gadyAnuvAdaH have pitA putranA pavitra utsava karaze. tenAM je bhAtabhAtanAM manoraMjano - tamAzA thaze te loka joze. pAThAMtara : 1. hive janmamahocchava putranA, na putraha taNA; 1 ja nathI. 2. che te jovA ("te jene badale). ghari maMDANa hasya ghaNA, guNa gAsya) naranAri, bhogavaccai bhogIpaNauM, te bIjaI adhikAri. 67 gadyAnuvAda: ghera ghaNI taiyArIo thaze. naranArIo (enA) guNa gAze. te (sthUlibhadra) bhogIpaNuM bhogavaze te vAta bIjA adhikAramAM kahevAze. pAThAMtara : 1. ghaNuM 2 4 bhogI bhamara (bhogIpaNaune badale) , 8 bhogI priya nIra thakI jima kamala, dasaI disi mUkaI vAsI, vaI guhira nIsANa, loka tihAM milaI tamArI janama taNI adhikAri eka akhyANAM lyAvaI, dhavala maMgala thaI rAsa, nAri-nara malI vadhAvaI, 202 / sahajasuMdarata guNaratnAkarachaMda Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelo adhikAra / 203 Ima raMga sahasuMdara kahI, devi dIla mujha sAradA, navanavA bhAva kahivA, valI lADakoDa pUru sadA 68 gadyAnuvAda : nIramAMthI janmela kamalanI jema dase dizAmAM e suvAsa phelAve che. gherAM - gaMbhIra nizAna (nobata) vAge che. loka tyAM tamAzo jovA bhegA maLe che. janmanA prakaraNa prasaMga)mAM keTalIka strIo akhANuM (zubhakAryamAM bharavAmAM AvatI cokhA jevA akhaMDa anAjanI sAmagrI) lAve che. maMgaLa dhoLa (gAI) ne rAse ramI naranArI bhegAM maLI vadhAve che. sahajasuMdara ema kahe che, he devI zAradA, mane navAnavA bhAva kahevA mATe umaLako Apo. vaLI sadA lADakoDa pUrA karo." vivaraNa : A adhikAranI aMtima traNa kaDIomAM bIjA adhikAranA AraMbha - janma mahotsavavarNanano pUrvanirdeza thayo che. pAThAMtara : 22 chaMdanuM nAma nathI gha, ga, Ta kalaza i kalasa Sapada che, kavitA kalaza su kavitva. 3 ga, 4 ehivi ('eka'ne sthAne). 4. , nira ("nara'ne sthAne); mala (malI'ne badale ja milIya. 5 23, ga, gha regi ja raMge; na bhaNaI ('kahaIne badale) 3 "kahaI nathI; ra3, 4 deva; cha devI vara dila mujha sadA; Ta devi' nathI; 4 dho 3 dii; ra dile vANI... 6 4, 4 kahisyauM, 4 lAkha koDa ("lADakoDane badale). pAThacarcA: 6, 4 sivAyanI badhI prato chellI paMktimAM "kahisyau'ne sthAne "kahivA' pATha ApatI hoI ane chaMdadaSTie e vadhu svIkArya jaNAtAM mukhya pratano pATha badalyo che. Iti zrI guNaratnAkarachede, mahAvinodarase, prathamodhikAraH 1 | cha || pAThAMtara : 24 iti zrI guNaratnAkarasi mahAchaMdasi prathamodhikAra. na iti zrI guNaratnAkarachaMde prathamodhikAra saMpUrNa: I ccha || 1. i iti zrI guNaratnAkara mahAchaMdasi prathamodhikAra: saMpUrNa: # 1 || cha || 4 iti zrI guNaratanAkara mahAchaMde prathamo adhikAra samApta: | i iti zrI yUlibhadra guNaratnAkarachaMde prathamAdhikAra: samApta: 1 iti raMgaratanAgara chaMde prathamodhikAra su iti zrI guNaratnAkarachaMdasi prathamodhikAra: saMpUrNa: che. 1. 4 iti zrI guNaratnAkarachede prathamodhikAra: || 3 iti zrI guNaratnAkarachaMdasi prathamodhikAra: | cha | Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra be akSarI Aya havi tuM saMbhali sArada mAyA. pahilA maI adhikAra surAyA, vali AthI naranaI raDhi lAgI. e suzivA savihu mati jAgI. 1 gadyAnuvAda : he zArada mAtA, have tuM saMbhALa le. meM pahelo adhikAra saMbhaLAvyo. vaLI AgaLa, narane raDha lAgI e sAMbhaLavA sarvanI mati jAgI. vivaraNa : "saMbhali' AjJArthanuM rUpa "saMbhALa le' e arthamAM hovAnuM jaNAya che. hiM saMmenanA rUpa che ja. pAThAMtara : rava, ga, gha, za, Sa. 3, , 4 chaMdanuM nAma nathI ja aDaalla chaMda. 1 - hivaI saMbhali tuM... 4 'tuM nathI; ga mAM 2, 3 sahunaI 4 hUI ('savihune badale). pAThacarcA : 6 pratamAM "savituM pATha hato te sudhArIne rava pratamAM maLatA pAThanI jema "savihu' karI lIdho che. savihu = sarva koI (saM. sarva + rava7) vAra vAra tujha paya zira nAmauM, valI kahu tu jau vara pAmauM, tava bolI kahaI sArada mujhanaI, AgaI dIdhau chaI vara tujhanaI. 2 gadyAnuvAda : vAraMvAra tArAM caraNe zira namAvuM chuM. jo varadAna pAmuM to AgaLa kahuM. tyAre zAradA mane bolI kahe che, "AgaLa tane varadAna dIdhuM che." pAThAMtara: 1, 2, 3 pAya; .pAI sira lAguM, valI kahu tu tujha vara mAguM; rava valIvalI kahuM; jo ('tu jau'ne badale). 2. i tu bullaI tu bola ! tu bolara ('tava bolIne badale). mujha mukhi isI vasI tava vANI, madhura sthiu mevau kharasANI, janama mahocchava hive huM bolisa, kari vistAra ghaNI pari vatrisu3 gadyAnuvAda : mArA mukhamAM tArI vANI evI vasI che, jevo madhura khurasANI mevo hoya che. have huM janmamahotsava kahIza. eno bahu prakAre vistAra karI varNavIza. vivaraNa: IrAnano pradeza khurAsAna. te parathI vizeSaNa kharasANI. pAThAMtara : 1. i tiNi vANI i java vANI; ru madhurasa (madhura sthiune badale). 2. ga ja huM rava bollasi; ga kavi ("karine badale); ra3 vastAri; ga vatrisi vijJavasu. mahitake rAja taNake adhikArI, vitta vecaI ghaNa paraupagArI, vAraI vahita kara navi aMcaI, mahimA jaza karati guNa saMcaI. 4 204 / sahajasuMdaraphata guNaratnAkaracheda Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra | 205 gadyAnuvAda : maheto rAjyano adhikArI che. e paropakArI che ane ghaNuM dhana vApare che. madada karatAM eno hAtha acakAto nathI. (A rIte te) mahimA, yaza, kIrti, guNa saMcita kare che. pAThAMtara : 1. rava rAja pAtra; Ja vitta vecaMtu paraupagArI; sva, gha, ca, cha, ga, phA, Ta te (ghaNa'ne badale). 2, 6, 6 jAsa ('jaza'ne badale). janamyuM putra karai mahocchava, Akhai gAmi thayau jyajya rava, paMca zabada vAjai li Dholaha, mRganayaNI maMgala mukhi bolaha. 5 gadyAnuvAda : putra janmyo eTale te mahotsava kare che. AkhAya gAmamAM jayajayanAda thayo. paMcazabda (pAMca maMgalasUcaka vAdyo) ne Dhola vAge che. mRganayaNI strIo mukhe maMgala bole che. pAThAMtara : 1. va, ga janamiu; haiM havai ucchava (mahocchava'ne sthAne) Ja hivi ucchava; jJa nagara ('gAmi'ne badale) 4 naga2; va thauM. mAtApitA bihu thai AsIsaha, suta jIve cheM koDi vIsaha, cAmuDA caMdrau caDhAvai, guru gotraja naIM gara manAvai. 6 gadyAnuvAda : mAtApitA banne AziSa Ape che, he putra, tuM koTi varSa jIvaje.' teo cAmuMDAne caMdaravo caDhAve che. guru, gotraja ne gaurIne rIjhave che. pAatara : 1. 6, 4, 6, 4 bahu; 6 dia; rava jIta. 28 caMdraDU; = naIM' nathI; , cha guri; ga manAvuM. pUrI dAna taNI tiNi nAvA, baiThau yAcaka loka manAvA, dizA vAlI gharanI valI tAjI, Apai managamatA je tAjI. 7 gadyAnuvAda : te dAnanI pUrI aMjali bharIne yAcaka lokone rIjhavavA beTho. vaLI gharanI dazA sudhArI navI kare che ane managamatA ghoDA Ape che. pAThAMtara : 1. >= pUrI na dAna taNI tihAM nAvA; gha taNo; haiM kira nAvA; gha jIvaka (yAcaka'ne badale); 6 janna manAvA. 2. rava, rU, 8, 4 dizA valI; rU ghara (valI'ne badale); Ta che gharanI tAjI; rava, gha, cha, 2, 3, 4 te ga valI (je'ne badale); Ta te vAjI (je tAjI'ne badale). sahI samANI milI suhAsaNi, hasai vinoda karaMti vilAsanni, kulavardhana kuMa kuladIvau, baMdI bolai kahaI ciraMjIvau. 8 gadyAnuvAda : sarakhesarakhI saubhAgyavatI sakhIo bhegI maLI. te vilAsinIo hase che ne vinoda kare che. 'kuMvara kulavardhana ane kuLadIpaka che.' ema baMdIjano bole che ane kahe che, 'lAMbuM jIvo.' Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAThAMtara : 1. ga, TM sahIya; ga, 7 milIya; chu, Ta karai ('karaMti'ne badale). 2 21, 5, 6, 7, 6, 8 baMdIjana bolaI carajIvau/cirajIvau; 4 bola. dUhA gIta bhAi guNagAthA, TuMkama kesaranA ghai hAthA, nava nava nAdira vadhAvai koDe, roparTI keli dhanohara ToDe. 9 gadyAnuvAda : duhA, gIta ane guNagAthA gAya che. kumakuma-kesaranA hAthA de che. navInavI nArIo umaMgathI vadhAve che. (bAraNAnA) ToDalA pAse manohara keLa rope che. pAThAMtara : 1. gAhA (dUhA'ne badale); 7 bhaNajJa guNaI; pa Iye 2. 4 navanavI; , 4 rUpad Ta ropI. pAThacarcA : chaeN, 4 sivAyanI tamAma prato 'ropai/ropI' pATha Ape che. annayArthanI dRSTie e ucita jaNAvAthI roparTI' pATha lIdho che. talIAtoraNa naIM dhaja gUDI, lahalahatI. dIsai ati rUDI, caMdraaDA UbhavyA vicitraha, nAcai pAtra sarUpa vicitraha. 10 gadyAnuvAda : talIAtoraNa ne halatI dhajA-patAkAo khUba suMdara dIse che. vividha raMgovALA (citrita) caMdaravA laTakAvyA che. rUpALI vArAMganA suMdara nRtya kare che. pAThAMtara : 1. 4 gUDI (rUMDI'ne sthAne). 2. 6, 8, 4 caMdra; 4 UbhA ('UbhavyA'ne sthAne); Ta nATAraMbha nATAraMbha kari vicitraha (chelluM caraNa); 4 pavitraha ('vicitraha' (2)ne sthAne). ghaNa gajjai jima karIya suvaddala, vajjai kiTa reMkaTa maddala, cacapaTa cacapaTa tAla taraMgA, thoMgini tirthaMga nirAkaTa thIMgA. 11 gadyAnuvAda : jema ghaNAM vAdaLovALo hovAne kAraNe megha gAje che tema mAdala dhidhikaTa veMkaTa evo avAja kare che. cacapaTa cacapaTa ema tAlanA taraMga phelAya che. thoMgini tirthaMga nirAkaTa thIMgA (ema dhvani thAya che). vivaraNa : bIjI paMkti lagabhaga ravAnukArI zabdonI ja banelI hoI zabdArtha ane anvayanI muzkelI che. pAThAMtara : 1 va vadhai ('vajjai'ne badale); 4 vadhyai dhidhikaTi dhidhikaTi maddala. 2 ga, Ta cacapaTa caupaTa tAla suraMgA; sva raMgA (taraMgA'ne badale) suraMgA; rasta thogina thogana thogana thaugA; ga tathugini thoMgini thoMkaTha thaMgA; gha, 7, 8 thogini oMgini thAMgini thaMgA; 6, 6, jJa thoMganI tithigini thoMgiTi thaMgA; 4 thoMgIni tiyugini thoMgaTa thoMgA. tribhaMgI chaMda tArthogini tArthogini tighugini tighugini sirigama mapani susara saraM, nIsANa kadrati mama drahadraha dvaMdvrakAra drati kara, 206 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra / 207 jhalUri jhaNajhaNakati bherI bhaNakati bhau bhau bhUgala bharahAya, ghugdara ghamaghamakati raNaNa raNakata sasabada samiti sadasaye. 12 gadyAnuvAda : tAthagini hAthoMgini tighugini tighugini sirigama apadhani ema madhura dhvani thAya che. nizAna dramake (Dhamake) che. kamadrama drahake che. drahadraha kUddhakAra kare che. jhAlara jhaNajhaNe che. bherI bhaNake che. bhUMgaLa bhoM bhau bharaure che (avAja kare che). ghUghara ghamaghame che, raNajhaNa evo raNakAra kare che. suzabda evuM, aneka dhvanivALuM vAjiMtra saMgatamAM che. pAThAMtara : 22, 3, 4 chaMdanuM nAma nathI ja cAli 2, 4, 8 chaMda 1 ga sAthoMgi thaoNgini; rava, gha, 4 tighugini tighugini nathI; ka mapadhami 23, ga padhani cha mapadhapani Ta padhapa; ra3 sura sara. 2 , 4 'ki nathI; zu kahati (dramakati'ne badale); , i, 2, 4, dramakati (drakaMti'ne badale); ra3, 4 dukA/TuMkAra kare. 3 ga raNakkati i, 1 jhaNakaMti ('jhaNajhaNakaMti'ne badale); 4 bheNI ("bherI'ne badale). 4 raja paMkti nathI; ga ghughara ghamaghamakaMtaya ghughara ghamakaMti ki zudhdhari ghamakati 3 ghughari ghamaghamakati; ga, gha, 2, 3, 4, 3 jhaMjhara jhamakaMti rasaraNataMti ('raNaNa raNakaMti'ne badale); A jhaMjhara jhamakaMti ("raNaNa raNakaMti'ne badale); ga, gha, pa, 6, 3, 4 "sasabada saMgiti' nathI; Ta neura raNajhaNa (sasabada saMgitine badale); 5 sadvare Ta sadayasaya. AyI sAva mUMgAra samAna racAvI, eNI pari teNaI pAtra nacAvI, hasatAM kehanI kUTI nacAvI, koI na mUkyA valI nacAvI. 13 gadyAnuvAda: sarva sapramANa zRMgAra racAvI, e prakAre teNe vArAMganAne nacAvI. hasatAM hasatAM koInI bhRkuTi bhamAvI. vaLI nacAvavA khelAvavA)mAMthI koIne choDyA nahIM. vivaraNa : ahIM traNa vAra 'nacAvI Ave che. e yamaka prayoga che. traNenI arthacchAyAo judIjudI jaNAya che. chellA caraNanA anvayArthInI bIjI paNa eka zakyatA che. cAva=badanAmI (hi) evo artha karIe to "badanAma karyA vagara koIne choDyA nahIM. (2) evo saMbhavita anvayArtha thaI zake. pAThAMtara : rava, ga, gha, za, Sa, su, 4 chaMdanuM nAma nathI ja aDayulla chaMda : dUhA. 1 20 seta saNagAra samAna. ga, gha, 5, 7, 8, 4 savi ("sAva'ne sthAne); Ta ziNagAra; ra iNa pari bahuvidha ('eNI pari teNane badale). 2. ra3, hasatI kahinI kUTa, 4 uchava mahocchava ati banAvI (hasatAM....nacAvI'ne badale) 4, 8 hasatI kahitI kUDa nacAvI 4 hasatAM katAM kahinI.; su kahinI; ga koTi (kUTIne sthAne); mukyo; 3 mukayA viNa ja manAvI; rava lacAvI ('nacAvI' (2)ne badale) Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i lajAvI. deI dAna ghauM vali poSaI, pADalapura saghalauM saMtoSaI, gharauMbara sukuTaMba jimADaI, kulanI karati bhalI bhavAI. 14 gadyAnuvAda : vaLI ghaNuM dAna ApIne saghaLA pADalapurane poSe che ane saMtoSe che. gharane uMbare (athavA ekeeka gharane) sahakuTuMba jamADe che. kuLanI kIrtine rUDI - ujvaLa karI batAve che. pAThatara : 1. 23, , 3, 4, deI dAna valI ti poSa(kha); gavalI ghaNa poSaI; 23, 5, , , sAcaluM (saghalauM'ne badale). 2.8 sakala kuTuMbanuM ja bhamADe ("bhavADaIne badale). pAcarcA : prathama paMktimAM poSaI saMtoSano uccAra to pokhaI', "saMtokhaI ja gaNavo joIe. anya ghaNI pratomAM ane sthAne kha' ja lipibaddha thayelo maLe che. phokla pAna anaI la nIlAM, ApI zrIla kIdhAM calAM, kula AcAra karI savi kAmaha, thUlibhadra dIdhauM tasu nAmaha. 15 gadyAnuvAda : pAna, sopArI, nIlAM phaLa ane zrIphaLa ApIne tilaka karyo. kuLanA AcAra pramANenI sarve kriyAo karIne tenuM nAma sthUlibhadra ApyuM. pAThAMtara : 1 4 phala ane nIlA ('anaI hala nIlAM' ne badale). 2 'karI nathI. lIlApati lahUu dhana mAnuM. dhAvaI thAna valI ghaNa mAnuM, lAlaI pAlaI naI saMsAI, suta sAMhAmauM vali valI nihAla I. 16 gadyAnuvAda : laghu vayanA e krIDA karanArane dhanya mAnuM chuM. vaLI te mAtAnAM stana ghaNuM dhAve che. mAtA putranuM) lAlanapAlana kare che ne paMpALe che. putranI sAmuM vaLIvaLIne nihALe che. vivaraNa: sthUlibhadranAM bALapaNa ane ucheranuM varNana (kaDI 16thI 22). A kaDImAM AvatAM dhAvaI, lAlai, pAla, nai, saMsAlai, nihAlaI-mAM "AI kAra ane kAranAM Avartano, enAthI sadhAtI jhaDajhamaka temaja kriyApadonI pracuratA acuka dhyAna kheMcaze. pAThAMtara : 12, , ghaNuM valI ('valI ghaNa'ne badale). 2 , 4, 3, , 4 saMbhAle/saMbhAla) ("saMsAlaIne badale); ra3, 4 lalilalIya ('vali valI'ne badale). TopI siri sohaI ati caMga, jarabAphI navanavI phiraMgI, hIrAgala AgalauM duraMguM, bAla ramaI tihAM hoI suragR. 17 gadyAnuvAda : jarI ane rezamanA vastranI, avanavIna, phiraMgI ati suMdara TopI mAthe zobhe che. be raMgavALuM hIrAgala jhabhaluM paheryuM che. Avo bALaka tyAM rame che ethI 208 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkaracheda Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnaMdotsava thAya che. vivaraNa : phiraMgI eTale porTugIjha. bhAratamAM yuropanA vepArIonuM Agamana 15mI sadIthI zarU thayuM hatuM. emAM porTugIjho paNa kharA. 16mI sadIthI porTugIjhoe dIva-damaNamAM sattA jamAvI. paNa A kRtino samaya e pahelAMno che. pAThAMtara : 1. 6 navaraMgI Ta navaraMga (navanavI'ne badale). 2 sva, jJa hIrAlaga; ra, gha, Ga, 8, 3 AgalAM duraMgAMga AMgalAM duraMgI cha AgalAM suraMgAM; rava, TM bAlaka ga bAyaDU; va saraMgAM na sUraMgI gha, cha, jJa, 8, 4 suraMgAM. hAthasAMkalAM sovina vITalaDI, hAthi vAMkaDalI, valI, kaDalI, kuMlI kamala jI pAMkhaDalI, annIAlI AMjI AMkhaDalI. 18 gadyAnuvAda : hAthasAMkaLAM ane sonAnI vIMTI paheryAM che. vaLI hAthe vAMkI kaDalI che. kamaLanI pAMkhaDI jevI kumaLI ane aNiyALI AMkha AMjI che. pAThAMtara : 1.4 hathasaMkaDalI; va valI kaDalI' nathI; Ta navalI kaDalI. 2. va kulI; va pI. sva, gha, cha, 6, 8 taNI ga jisI (jasI'ne badale), ga pratamAM anukrame rU pratanuM 2juM caraNa 4thuM, 3juM caraNa rahyuM ane 4thuM caraNa 3juM che. tra ane 4 pratamAM anukrame H pratanuM 2juM caraNa 3 ane 3juM caraNa rahyuM che. nAnhaDalI bIjo adhikAra | 209 khAsaDalI rAtI, doraMgI moDI sabhAtI, putra vAdhai ghara sukha vila saMtau hastamukhau cAlai camaketau. 19 gadyAnuvAda : rAtuM nAnuM pagarakhuM che. be raMgavALI mojaDI zobhItI che. sukhamAM vilAsa karato (2mamANa) putra gharamAM moTo thAya che. hasatA mukhavALo camakato te cAle che. vivaraNa : rAtI khAsaDalI ane doraMgI mojaDInA varNana aMge prazna thAya. punarAvartana ane virodha banne ahIM che. 'hastamukhau'mAMnuM 'hasta' e 'hasita'nuM saMkocAIne baneluM rUpa jaNAya che. pAThAMtara : 1 ga khAsaDI 4 khATalI (khAsaDalI'ne badale); ga surAtI; ra, ga. gha, ca, cha, na moraMgI ('doraMgI'ne badale) 4 soraMgI. 2. rava, ga, gha, 6, 4, 6, 6, 8, 4 suta (putra'ne badale); gha hastamukheM cAleM camakaMto; haiM hasatamukha. pAThacarcA : bIjI paMktimAM rU sivAyanI badhI ja prato putra'ne sthAne 'suta' pATha Ape che. paNa banne samAnArtha zabdo hovAne kAraNe mukhya pratano pATha yathAvat rAkhyo che. chaMda lIlAvatI cAlai camaketa, ghamaghamaketa, ramajhamaketae, ThamaketaI, rUDau IsaMtau; mukhi bolaMtau, hIi hIMsaMtau, rIMkhaMtau, Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lIlA laTakatad, kara jhaTakatau, kSa icaTakata, vilanaMtauM, puchavItali paDatauM, putra AkhaDatala, na rahaI raDatau, Thakatau. 20 gadyAnuvAda: camakato, ghamaghama karato, ramajhama karato, Thamakato (putra) cAle che. suMdara dekhAto, mukhe bolato, hRdayamAM harSa pAmato, rUdana karato, krIDAsabhara laTakAM karato, hAtha jhATakato, kSaNamAM cAnaka anubhavato, udAsa thato, jamIna upara paDato, AkhaDato putra raDato, ThaNakaluM karato (rahIrahIne raDato) aTakato nathI... vivaraNa : bALa sthUlibhadranI vividha kriyAo, ceSTAo, e sahanuM tvarita thatuM saMkramaNa - enuM eka suMdara svabhAvokticitra ahIM che. e mATe kavie eka sAthe keTalAM kriyArUpone upayogamAM lIdhAM che ! thoDI thoDI mAtrAe AvatA tAla, yati ane zabdAnuprAsa dvArA lIlAvatI chaMdolayanI chaTA ane nAdasaMgIta mANI zakAze. pAThAMtara : rava, ga chaMdanuM nAma nathI . 4, cAli chaMda hATakI 4 lIlAvalI da ru, 4 chaMda. 1 i tu cAlaI; 4 thamamikatau Ta ghamaghama karatu Ta ramajhama karata: 22, 4, 2 camakaMta ('Thamakatau'ne badale). 2 3 rUaDu dIsaMtu haya hIsaMtu mukhi bolaMtu rIkhaMtu; 24 haya Ta hIMDe (hIne badale; 3 bIjI paMkti nathI. 3 ga AkhI paMkti A pramANe : "lIlA laTakaMtu kara jhaTakaMtu suta AkhaDatu nara raDatu; A "kSaNi caTakaMtau' nathI. 4 ga AkhI paMkti A pramANe : "pahuvatali paDatu kSaNa caTakaMtu vilabaMtu naI ThaNakaMtu'; rava, ga, gha, 2, 4, 5, 7, 8, 3 suta (putrane badale); rava na rahaI raDatau nathI; "na' nathI. dhAI tava mAtA, thazahara mAtA, dUdhibhaya te muni ThavI, rAkhaI vali rIta7, rahaI vigotI pariNi potau mAya cavAI, pAlaNaI paDhADaI, vastra oDhADaI, bahini ramADaI, lalIa lalI, siNagAra suhAvaI, lADa karAvaI vara pahirAvaI, li valI. 21 gadyAnuvAda:tyAre mAtA doDI Ave che, dUdhathI bharelA puSTa stana tenA mukhamAM mUke che ane ene raDato aTakAve che. bALaka) vyAkuLa thAya che. paheravAmAM potaDI che mAtA ene bole che eTale bolAve che. pAraNe poDhADe che, vastra oDhADe che. laLIlaLIne bahena ramADe che, zaNagAra sajAve che, lADa karAve che ane vaLI uttama jhUlaDI paherAve che. vivaraNa: bALakanAM pAlanapoSaNa-ucheranI mAtAnI vividha kriyAonuM gatyAtmaka suMdara svabhAvokticitra. pahelI paMktimAM "mAtA - mAtAjIno yamakaprayoga juo. bIjI paMktimAM "rotau, vigotau, potau', trIjImAM puDhADaI, oDhADaI, ramADaI' ane cothImAM "suhAvaI, karAvaI, pahirAvaI' jevAM kriyArUpo dvArA zabdAnuprAsanI AgavI bhAta dhyAna kheMce che. 210 | sahajasuMdakRta guNaratnAkarachaMda Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra / 211 keTalIka pratomAM bIjI paMktiomAMno 'rahi/raha' pATha AjJArthanuM rUpa banatuM hoI du:khI thato rahe (aTaka)....'; ema paNa anvaya besADI zakAya. pAThAMtara : 1. 6, 7 dhAvaiTa vi; 4 tharahara; rasa, 6 dUdha bharaMtA mukhi vai - dUdha jhiraMtA muhi vai Ta dUdha jharaMtu mukhi vai. 2 H hirana; 4 vai ('cavai'ne sthAne). 46 vara' nathI. 4 navI (vara'ne badale); cha jhUlaDI. mani rAga ni rosau, nANai sosau, mUMjhai tosau, bharai sukhaDI, taruNI ni tAmauM, na gaNai bhAmauM, tyaI vIsAmauM, khaMdhi caDI, na lahai bhaya-bhANauM, rokaDa nANauM, sAhai gANauM, sAda sunnI, pUrI ThakurAI, adhika vaDAI, bhalI sajAI, bAla tI. 22 gadyAnuvAda : (te) manamAM rAga, roSa ke kheda ANato nathI. tuSTa thaIne khIsAmAM mIThAI bhare che. taruNIonA zarIrane pIDA Ape che. gussAne gaNato nathI. khabhe caDIne visAmo le che. bhayanuM bhAna pAmato nathI. rokaDa nANuM rAkhe che. sAda sAMbhaLIne gAna kare che. bALakanI ThakurAI (vaibhavazAlitA) pUrepUrI che, ghaNI moTAI che ane suMdara sajAvaTa che. vivaraNa : trIjI paMktimAM sAhai'ne sthAne sohai' pATha paNa laI zakAya. to 'enI pAse rokaDa nANuM zobhe che.' evo artha laI zakAya. 'sohai'ne pAchaLa joDAya ? to sAda sAMbhaLI kareluM gAna zobhe che' evo artha levAya. anvayo aspaSTa che. pAThAMtara : 1. rava, gha rosa na ANai; mosau ('sosau'ne badale) rU sarasu i sosa na; rU, 4 guDai (mUMjhai'ne badale); 4 tosyu; va, ga, gha, cha, pa, pha, 8, 4 khaDI ('sukhaDI'ne sthAne). 2 6 tanu; 4 gamai (gaNai'ne badale); = nAmuM ('bhAmau'ne badale). 3 rU bhuya-bhANaM Ta bhuMI bhANuM; va sui ga, gha, ca, cha sohaI, suhAi Ta sohi 4 sohyae; cha sadA ('sAda'ne badale). 4 4 pUrIu; 5 sabala (bhalI'ne badale). jJa ane 4 pratamAM A kaDI 23mI che. pAThacarcA : prathama paMktimAM ane TM prata sivAyanI badhI prato 'sukhaDI'ne sthAne khaDI' pATha Ape che. paNa khaDI'no artha aspaSTa che, jyAre 'sukhaDI' vastusaMdarbhamAM baMdhabesato thato hoI e pATha yathAvat rAkhyo che. mukha caMda sarIsau, jismau arIsau, paMca vIsau harakhabhare, mukyauM nesAlaU, rUpa nihAlaI suta saMsAlai, phUla pare, dhurathI te sumatI, na gamai kumatI, vidyA gamatI, sayala bhannai, akSara lipi sIkhai, sAtha sarIkhai, pAtra parIkhai, bAlapaNai. 23 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyAnuvAda : mukha caMdra sarakhuM, arIsA jevuM che. pAMca varSano thayo tyAre harakhabhera ene nizALe mUkyo. tyAre mAtA enuM) rUpa nihALe che ane phUlanI peThe putrane paMpALe che. mULathI ja te buddhivALo che. kumati ene gamatI nathI. vidyA game che ane badhI ja vidyA) te bhaNe che. akSaralipi zIkhe che. bALapaNamAM paNa sarakhesarakhA sAthamAM lAyakane parakhI le che. pAThAMtara: 1, 3, 4 jima ArIsu. 2. 4pUta ("suta'ne sthAne); 4 sabhAla ("saMsAlaIne sthAne); rava vivaha pari ('phUla pare'ne sthAne). 3. rava samutI. 4. , Ta sAva (sAthIne sthAne); 3 "sAtha sarIkhaI nathI; ibhAi parIkhaI saMgha sarIkhAM ('sAtha sarIkhaI pAtra parIkhai ne sthAne); 24 pAtra parIkhaI nathI; Ta chelle caraNa : "rahika nirIkha bAlapaNi'. 4 ane pratamAM A kaDI 22mI. dUA bhaNI gaNI poDhau thayauM, moTau maraDa muchAla nAnyapaNahuM te vIsaryauM, diva maMDaI jaMjAla. 24 gadyAnuvAda : bhaNIgaNIne te paripakva thayo. moTo, garvIlo, muchALo yuvAna) banyo. bALapaNane te vIsaryo; have te saMsAranI) jaMjALa Adare che. pAThAMtara : 1. ga, paDhI gaNI; ra maraTa. 2. 4 tava (hivAne badale); ra4 mAthaMla ga. 3, 4 mAMDiuM i maMDi , Ta maMDyo che, ka maMDau. bAlapaNA sarikhauM bhalauM avara nahIM saMsAri, java yauvana AvI milaI, tava bhedaI naranAri. 25 gadyAnuvAda : A saMsAramAM bALapaNa jevuM rUDuM anya kAMI nathI. jyAre yauvana AvI maLe che tyAre te nara ane nArIne bheTe che - pIDe che. vivaraNa : yauvananI sAhajika asaro. (kaDI 1pathI 27) pAThAMtara : 1. ra4 bAlapaNi 4 pAlApaNa A bALapaNamAM 4 vAlapaNA; 4 bhaNuM ('bhalauM ne badale). teha ja hatyA teha ja paya, teha ji nayana vadatra, paNi kAMI kaNa saMcaraI, catura karaI yauvatra 26 gadyAnuvAda: te ja hAtha ane te ja paga. te ja AMkha ne mukha. paNa kazAka evA sattvano saMcAra thAya che je yauvanane catura kare che. pAThAMtara : 2. i kAMIka kAriya; Ta kirNi; Ta na saMcare. 212 / sahajasuMdaraphata guNaratnAkarachaMda Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra / 213 chaMda lIlAvatI yauvanarasa jAgyauM, AvI lAgauM, vAdhaI trAgau, moha taNau, ghari khANaupINaluM, valI sukulI aNauM, nara lAkhINau, sahisaguNauM, moTa6 paratApI, mAyA vyApI, sajala tApI vahaI jisI, joI harizaMkhI, thayau kenI popaTa paMkhI ramAI rasI. 27 gadyAnuvAda : yauvanarasa jAgyo. AvI lAgyo. mohano trAgo (dora) vadhe che. gharamAM khANIpINI cAle che. vaLI sahastra guNavALo sukulIna lAkheNo nara che. te moTo pratApI che. (tene) evI mAyA vyApI ke jANe pANIthI bharapUra tApI nadI vahe che. hariNAkSI (strI)ne joIne e phaLanI AkAMkSAvALA popaTa paMkhI jevo thayo je rasathI rame che. vivaraNa : chellI paMktimAMnuM varNana dhyAna kheMce che. yauvanarasa jAgrata thayelA sthUlibhadranI vAta garbhita rIte phalAkAMkSI banelA popaTa paMkhInA citrathI thatAM samagra abhivyakti rasALa ane manorama banI che. chellA zabda "rasI'ne sthAne "zI" pATha paNa maLe che. e vadhu baMdhabesato lAge. paraMtu eka ja prata e pATha ApatI hoI eno Teko alpa gaNAya. pAThAMtara : 20, ga, su chaMdanuM nAma nathI i, cAli 4, 8, 4 da = tribhaMgI chaMda. 1. yovani jasa Tu yauvanna (yauvanarasane badale); i lAgu (jAgyane badale sujAgu, i trAgai; ; prema (mohAne badale). 2. 8 vari (valI'ne badale). 4. ja jUi, ra0, lapaMkhI Ta phirapaMkhI; 4 rai ("rama" ne badalena IzI ("rasIne badale). manataruara chedaI, vedhaka vedhaI, bhAmini bhedaI, bhAva karI, cAhaI caturAI, nAri parAI, kAmakalAI gaI kharI, bAvatrA caMdana, kesara-chaTana, saramau aMjana soha caDaI, mugatAlahArA, uri siNagArA, savi saMsArA mohi paDaI. 28 gadyAnuvAda : (dhUlibhadra) potAnA ) mana-taruvarane chede che. te rasika (anyone) vIMdhe che. bhAva karIne bhAminI (strI)ne bheTe che. caturAIne icche che - pasaMda kare che. khare ja, kAmakalAne lIdhe parAyI nArI game che. bAvanAcaMdana (no lepa), kesaranuM chAMTaNa, suramAnuM AMjaNa zobhA vadhAre che. muktAphalahAra, ura parano zaNagAra (joI) sAroye saMsAra mohamAM paDe che. vivaraNa : pahelI ane bIjI paMktinA anvayArtha bahu spaSTa thatA nathI. pAThAMtara H 1. 3 dharI (karIne badale). 2. ra kAma lagAI. 3. ga bAvaDyuM. rava, Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ta sariso ("saramIne badale) ga zaraNu gha sarisau i siriyuM che sarir 4. sahu "savine sthAne; 4 nara tArA ("saMsArAne sthAne); 4 sohaM paDe. mITha6 makhi bhAkhaI, nava rasa cAkhaI, te nara AkhaI nagari phiraI, joI guNavAnI, moTaG mAnI jaNajaNa gyAnI duSpa haraI, radhigArava joru, nIchaTa gora kaDi kaNadora veDha valI. Asana caucasI, koka abhyAsI, lIla vilAsI karaI ralI. 29 gadyAnuvAda : mukhathI madhuruM bole che, naveya rasa cAkhe che, te nara AkhA nagaramAM phare che. juo, e guNavaMta, moTo mAnI, dareka jaNane jANanAra (badhAMnAM) duHkha hare che. te riddhi-gauravamAM baliSTha, atyaMta gaura varNano che. keDe kaMdoro ane vaLI veDha paheryA che.) coryAsI bhogAsana ane koka (kAma) zAstrano abhyAsI, krIDAno vilAsI te AnaMda kare che. vivaraNa : 20thI 23 kaDInI jema ahIM paNa zabdAnuprAsa - AMtaraprAsanI ramaNA dhyAna kheMcaze. (kaDI ra7thI ra9). pAThAMtara : 1. 3 navanava (nava rasane badale); = sAraI nagari. 2. ra4 guNavANI; ja moDala, 24, ga, gha, 2, 4, 5, 3, 4, 4 jayajaya (jaNajaNane badale). 3. RddhigArava; 4 goro (jorune badale); 24 vaDi ('kaDine badale) : kaDihiM 4. 4 lIla abhyAsI, 4 ramAI ralI. pAkya : 4 sivAyanI badhI ja prato "jaNajaNa'nA sthAne "jayajaya' pATha Ape che, paNa eno anvaya besADavo muzkela jaNAvAthI pratano pATha ja yathAvat rAkhyo che. Aya desividesi ti kIrati cAlI kirapI koDi taNAM mani sAlI, pUru puNya taNau vAhulI, sabala sIha jisyau pAtalIu. 30 gadyAnuvAda : dezavidezamAM tenI kIrti prasarI. koTi paNa janonA manamAM te sAlavA khaTakavA lAgI. puNyano e pUro jalastrota che. siMha jevo te baLiyo ane pAtaLiyo che. pAThAMtara : 22, ga, Ta chaMdanuM nAma nathI , i aDacella chaMda ra da va chaMdesI 3, 4 dUA. 1, 3, ga, gha, 2, 4, 5, 3, 4 'ti nathI; 3 kIri; na kirapaNa Ta kRpaNa, 1 game ('taNaIne badale). 2. 4 pAtalI. pAkya : Ama to 4. 4 sivAyanI prato ti' pATha ApatI nathI. paNa enAthI chaMdanuM mApa jaLavAtuM hovAthI e pATha rahevA dIdho che. bhogika bhamara isyau nahIM jAmali, saghalaI kSati huI guNa sAMbhali, vezyAghari puchatA guNadUtaha, saMbhali soI thaI avadhUtaha. 31 214 / sahajasuMdarakata guNaratnAkarada Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra / 215 gadyAnuvAda : Avo koI bhogI bhamaro nathI. enA guNa sAMbhaLI saghaLe enI khyAti thaI. guNo rUpI dUta vezyAne ghera pahoMcyA. e sAMbhaLIne te (vezyA) unmatta kSubdha thaI. pAThAMtara : 1. 6, 6 bhogI; jJa bhara ('bhamara'ne badale); - jisiu = jisyo (isyau'ne badale); ra, ga, gha, ca, cha, 6, 6, 4 khyAti; Ta uM. 2. ga vezyAghara paNi puhatA dutaha; dda kozAghara cha vezyAnad ri; sva pahUtau 7 pohato Ta pahatu; 4 thaI' nathI. yauvanaraMga lahI unamAdaha, nArI sayala karai saMvAdaha, prApati bhugati vinA vitapannaha, kahau kima lahIMi puruSaratatraha 32 gadyAnuvAda : unmAdabharyo yauvanaraMga pAmIne saghaLI nArIo saMvAda kare che, bhAgya ane (bhogavavAnA) bhoga vinA, pravINa puruSaratnane, kaho, kema pAmIe?" vivaraNa : bIjI paMktimAM prApati bhugati vinA'no artha 'bhAgyamAM bhoga vinA' ema paNa thaI zake. pAThAMtara : 1. 4 dharai ('karai'ne badale). 2. 4 bhagati Ta yuti ('bhugati'ne badale). madabharIu mUd vala ghAlai, dAtA dAna bhalI para AlaI, saralapaNau naIM mokala cittaha, kahi sthauM vayara nahIM gamittaha, 33 gadyAnuvAda : madabharyo te mUche vaLa ghAle che. e dAtA dAna rUDI pere Ape che. saraLapaNuM ne mokaLuM (udAra) citta che. A jagamitrane koInI sAthe vera nathI. pAThAMtara : 1. sva li; haiM Ape (Alai'ne sthAne). 2. radda komala cittaha; rava kahi siM pa keha suM; cha ika mittaha. parimala kamala tannau jima sAraha, igni pari cihuM disi guNa vityAraha, laghu baMdhava sirIu samaratnaha, sarakhI joDa sadA vaDahatyaha. 34 gadyAnuvAda : kamaLanA sAratattva jevo parimala jema, te rIte cAre dizAmAM enA guNano vistAra che. eno nAno bhAI zrIyaka samartha che. A AjAnabAhu (lAMbA hAthavALA)nI sarakhI joDa che. vivaraNa : sAra = uttama, zreSTha Avo artha paNa che. to uttama kamaLano parimala jema...' ke 'kamaLano uttama parimala jema...' evA anvayArtho paNa thaI zake. pAThAMtara : 1. svari ('parimala'ne badale) 8 upari; na jina sAraha; ga paNi ("iNi'ne badale). 2. 6 sasamatvaha; gha varahatyaha. -- baMbhanna nAgara nyAti sulakSaNa, dAtA bhuktA jANa vicakSaNa, kastUrImRga mayaNa jabAdI, chai tunau rasaraMga sAdI 35 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyAnuvAda : (enI) nAgara brAhmaNanI sulakSaNI jJAti che. e dAtA, bhoktA, jJAnI ne vicakSaNa che. mRganI kastUrI, mIMDhaLa, jabAdI (eka sugaMdhI dravya) temaja chaye RtunA rasaraMgano e svAda lenAro che. vivaraNa: mayaNa = mIMDhaLa. te eka vanaspati che. mIMDhaLa = aMkola, dhaMtUro Avo artha paNa maLe che. dhaMtUro artha paNa ucita Thare, kemake e paNa kAmapreraka gaNAya che. pAThAMtara : 1. 20, ga, gha, 2, 4, 5, 3, 4, 4 vicakSaNa (sulakSaNa'ne badale); na jAti ("jANa'ne badale); 3, 4 sulakSaNa ('vicakSaNa'ne badale). 2. , ga nayaNa; che (cha)ne badale); 24 ratinI 4 rati ('ritunaune badale); $ rataraMga ga te stra niti raMga. pratamAM pratanI 3pamI ane 30mI kaDInI cAra paMktiono krama badalAI gayo che. krama A pramANe che : 35.2, 36.2; 5.1, 36.1. pAkyarcA : prathama paMktimAM 4 sivAyanI badhI prato "sulakSaNa'ne sthAne vicakSaNa' pATha Ape che. paNa ema thatAM "vicakSaNa" vizeSaNa banne caraNamAM bevaDAtuM hovAthI sulakSaNa pATha yathAvat rAkhyo che; joke . prato jema "sulakSaNAne sthAne 'vicakSaNa', tema 'vicakSaNa'ne sthAne "sulakSaNa pATha Ape che kharI. 4, ga sivAyanI prato nayaNa'ne sthAne mayaNa' pATha Ape che, te svIkAryo che. nayaNa' pATha letAM kastUrI, mRganayaNa (strI), jabAdI.no e svAda lenAro che' ema artha paNa thAya. paNa padArthonI vacce strIno ullekha asaMgata lAge. vaLI strI mATe "mRganayaNI' prayoga maLe che, "mRganayaNa' nahIM. savi siMgAra bhaI sobhAgI, Itara dekhIta varaNAgI, tehanI koIpa karaI navi cADI, eka divasi pupataka ravADI. 36 gadyAnuvAda: sarve zRMgArathI bharelo te saubhAgyavaMta che. vaLI te jovAmAM varaNAgI che. enI koI cADIcugalI kare nahIM. eka divasa te rAjasavArI sAthe tyAM pahoMcyo. vivaraNa: kavi nyUlibhadranI savArI ane vanavihAranuM varNana kare che. (kaDI 36thI 47) pAThAMtara : 2. ra tehanaI ( tehanI koIne badale); ? te kahinI na kari valI cADI; # pRhataka chaI = "hatuya; 4 ravADI. ga juo 3pamI kaDInuM pAThAMtara. haNahaNahaNahaNa haya hIMsArava, gayaghaTaghaMTa tANA TekArava, payabala pAra pakhaI taravarIA, AgalithA cAlaI pAkharIA. 37 gadyAnuvAda : haNahaNa haNahaNa ghoDAno haNahaNATa (hevArava) thAya che. gajaghaTA (hAthIonA samUha)nA ghaMTanA TaMkArava thAya che. pAyadaLamAM pAra vinAnA taravarATavALA (sainiko) che. ghoDesavAra sainiko mokhare cAle che. 219 / sahajasuMdarata guNaratnAkarada Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra | 217 pAThAMtara: 1, 4, 5, haNahaNa sa haNahaNanA; gha huI (haya'nI pahelAM); ? hayavara; ra3, 3, 4 ghaDa ('ghaTa'ne badale); ga ghaMTArava. 2. 8 gayadala; Ta pAkhali te ('pAra pakhaI'ne badale); , , 8 paravarIyA ('taravarIA'ne badale); ga, gha, 2, 4, , , 4 AgalathI | AgalithI. paDaha bheri vAjaI nIsANaha, jANe mAyaNa taNuM uddhANaha, tArAgaNa mAMhi jima caMdaha, birudAuli bullaI guNa chaMdaha. 38 gadyAnuvAda : paDo (Dhola), bherI ne nizAna lAge che. jANe e madanano Ubharo (bharatI) na hoya ! tArAnA vRdamAM e caMdra jevo che. (baMdIjano) chaMdamAM enA guNanI biradAvali bole che. pAThAMtara: 1. # bharatabheda (5Daha bherine badale). 2. ga, gha, , 3, 4 tArAyaNa Ta tArAgaNa; Ta "jima nathI; 22 iNa ga valI (guNa'ne badale). pAThacarcA: sivAyanI badhI ja prato bharatabheda vAjaine sthAne paDaha bhera vAI pATha Ape che. paDaha bheri asaMdigdhapaNe vAjiMtranAmo hoI e pATha svIkAryo che. khaDokhalI caMdanabhari jhIlaI, kSaNa basaI caMpakatali nIlaI, vApI kupa katUhala nirakhI, sajala sarovara dekhI harakhaI. 39 gadyAnuvAda : (te) pracura caMdanavALI, krIDA mATenI vAva (ho)mAM snAna kare che. thoDo samaya lIlAchama caMpaka taLe bese che. vAva-kUvAne kutUhalapUrvaka nIrakhe che. jaLabharyuM sarovara joIne harakhe che. vivaraNa : "caMdanabhari e vizeSaNapada jema khaDokhalI sAthe tema dhUlibhadra (ahIM adhyAhAra) sAthe paNa jaI zake. pAThAMtara : 1. baiii; Ta caMpakavani. 2. ga kutUhali; ja nirNa. sala sadA phUlI vanavADI, phla cAkhaI navanava pari pADI, madhukara kamali jamali bhamaMtau, hIMDaI harakhaI bhayela vani ramatau. 40 gadyAnuvAda: sadAye khIlelI ane phaLovALI vanavATikA che. te avanavA prakAre phaLa pADIne cAkhe che. jema madhukara kamaLanI pAse bhame che tema te vanamAM harakhabhaya ramato cAle che. pAThAMtara : 1. 3 kala; na phalI; 9, vADI (pADIne badale). 2. rava, ga, gha, che. 3, 4, 8, 4 madhukara kamali kamali jima bhamatu madhukara kamali ramAI jima bhamatu; ra3, pa, 6, hIaDaI nahIMDa'ne badale); ga harSabhariu Ta harSabharI 4 harSabharai; 8 vali ("vani'ne badale 4 mani. bhAra aDhAra lata ghaNa vRkSaha paMkhI pari parinA tihAM lakSaha, tAMDava mora kalAI maMDaI hasI-haMsa na pAsauM ThaMDaI. 41 WWW.jainelibrary.org Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyAnuvAda: aDhAra prakAranI vanaspativALAM ghaNAM vRkSo phaLe che. jAtajAtanAM lAkho paMkhIo tyAM che. mora kaLA karIne tAMDava nRtya) mAMDe che. haMsI ane haMsa parasparanuM) paDakhuM sAtha) choDatAM nathI. pAThatara : ga kaDI nathI. 1.bhAva ('bhArane badale); rava tihi. 2. ra4 A maMDaI ja maMDaha; Ta hasI hasI; paraNuM (pAsaune badale); ? pAsu navi (na pAsaune badale); iMDaha. sArasa popaTa kokila cAsaha cakavAM joDi ramaI kailAsaha, kesari kaTilakI mani bhAlaha mRgalAnAM mukhanaNNa nihAlaha 42 gadyAnuvAda : sArasa, popaTa, kokila, cAsa ane cakavAnI joDI kailAse rame che. keDanA lAMkavALA kesarIne mana daIne (UlaTathI) juo. mRgalAMnAM mukha ane nayanane nihALo. pAThAMtara : 1. ra3, 2 3 vAsaha; rava, , 3, Ta koDi; ra3, 4, 5, 7, 3, 4, Ta, 4 gamaI | game - kari ("ramaIne sthAne). 2. ga vali ("manine sthAne); rava, . , , , 8, 4 bhAlaI na sAla0; ga mukha nayaNi, 2, 4, 5, 6, 8, 4 nihAlaI | nihAle. zrIla dADimala bIjorAM, khaMti karI khAvaI vali borAM. jotAM jANa taNAI mani yuvatI, AvI koi milaI guNa AvatI. 43 gadyAnuvAda: zrIphaLa, dADamaphaLa, bIjorAM ne borAM khaMtathI khAya che. (A prakRtizobhA jotAM) jANakAranA manamAM guNa kahetI - pragaTa karatI (guNavaMtI) koI yuvatI AvI maLe che. pAThAMtara : 1, 2, 3, 4 valI ('la (2)ne sthAne) naI bIjora; ga calI borAM. 2. 21, 2, , , , 8 guNavaMtI ('guNa cavatI'ne badale). pAThacarcA : bIjI paMktimAM ghaNI prato 'guNa cavatI'ne sthAne "guNavaMtI' evo pATha Ape che. paNa mukhya pratano pATha eTalo ja baMdhabesato hovAthI ane ga Adi anya pratono AdhAra hovAthI pATha badalyo nathI. dUhA chatra chAtra chati chekaDAM chAMya challI nAri, la chatAM tau pAmIi, jo tusaI tripurAri. ja gadyAnuvAda : jo tripurAri (ziva) tuSTamAna thAya to chatra, chAtra, chata (samRddhi), chekaDAM, chAMya ane chabIlI nArI - eTalAM phaLa pamAya. vivaraNa : chAtra' eTale zaraNa lenAra, vidyArthI, ziSya, anuyAyI - emAMthI 218 / sahajasuMdarakUta guNaratnAkarachaMda Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra / 219 koIka artha hoI zake. lakSaNAthI "chAtrano artha putra' paNa thAya. "chAtra' eTale madhano eka prakAra' evo artha paNa saMskRtamAM maLe che. paNa madhyakALamAM AvA koI arthamAM chAtra' zabda vaparAyo hovAnuM jANamAM nathI. chatino hoziyArI, kauzala evo artha paNa laI zakAya. ("enAmAM chata nathI' evo prayoga thAya che.) cheka = puSkaLa. Avo artha maLe che. ene AdhAre chekaDAM'no "samRddhi evo artha paNa laI zakAya. ke pachI e koI gADA jevA vAhanane mATe vaparAyo haze ? AvI yAdIomAM varNasagAInuM tattva paNa noMdhapAtra bhAga bhajave che. pAThAMtara : 1. chAMha (chAtrAne sthAne); gha naIM (chatine sthAne); ra3, , gha, 2, 3, 4 chAha | chAMha ('chAMyane sthAne). 2. ga ju ('taune sthAne); rava, ga, g, , , 3, 4, 8, 3 pUjII murAri ('tUsaI tripurArine sthAne). pAkya : chellA caraNamAM 4 sivAyanI badhI ja prato "tUsaI tripurAri'ne sthAne pUjII murAri pATha ApatI hovA chatAM, 4 pratano pATha paNa eTalo ja baMdhabesato thato hoI, mukhya pratanA pATha rUpe ene yathAvat rahevA dIdho che. keTalau uMcau kaThina, kAlake dekhI tADa, sahajasuMdara kahaI guNa vinA, kAMI karaI latADa. 45 gadyAnuvAda: UMco, kaThina kaMTALo (eka vanaspati) tathA moTo tADa dekhIne, sahajasuMdara kahe che, guNa vinA (guNa to che nahIM ne) zAne (mithyA) parizrama kare che ? pAThAMtara : 2, 3 kahi re ga kisiE ("kAMi'ne sthAne); ra3, 4 letADa ga, gha, ga, 4 letADa laI tADa Ta tADa. keli veli drAkhaha tI pAkI thaI mIThasi, saralapAI nIcI namai, jajaNa dhaI sAbAsi.46 gadyAnuvAda : keLa ane drAkSanI vela pAke tyAre mIThAza Ape, saraLapaNe nIcI name ane dareka jaNa zAbAzI Ape. pAThAMtara : 1. i valI (veline badale); ga taNAM. 2. rava nIcA AMbo rAMI ighaDimI, vaTa kupodaka ThAma, akhi na dubaI te bhaNI, likhyauM kaDhAImAM nAma. 47 gadyAnuvAda : (tyAM) AMbA, rAyaNa, dADamaDI, vaDa, kUvo ane jaLAzaya che. AMkha dukhe nahIM te mATe lakhelAM nAma kADhI nAkhavAmAM Ave che. vivaraNa : kiDhAIno artha prAkRta koza pramANe koI eka vanaspati' ema thAya. paNa ahIM anvayArtha kevI rIte besADavo ? "AMkho na dukhe mATe vanaspatimAM nAma lakhyuM e anvayArtha aspaSTa rahe che. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTale prathama paMktimAM prakRtitattvo (vRkSo - jaLAzaya Adi)nI kavie je yAdI ApI che enA saMdarbhamAM abhipreta ema lAge che ke "AMkho na dukhe mATe (upara che tevI hajIye laMbAvI zakAtI yAdImAMthI lakhelAM nAma kADhI nAkhavAmAM Ave che. matalaba ke, prAkRtika sthAnonI yAdI to ghaNI lAMbI thAya paNa te vAMcatAM vAcakanI AMkho ja dukhavA mAMDe. pAThAMtara H 2. tehanI (te bhaNI'ne badale); Ta teha bhaNI; ga, 4, 8 kaDAhi. bAhira devI deharAM, khetala gorala vIra, paga pUjI pAchauM valyauM, girUu sAhasa dhIra. 48 gadyAnuvAda : bahAra devI, kSetrapAla (ke khetala vIra) ane gorala vIranAM daherAM che. tyAM garavo, sAhasika, dhIra puruSa paga pUjIne page lAgIne) pAcho vaLyo. vivaraNa : khetala vIra ane gorala vIra e koI daMtakathAtmaka varanAM nAma jaNAya che. "goralanuM goraDa' evuM paNa eka pAThAMtara ahIM che. pAThAMtara : 1. ra3, 5, , 3, 4 deharaI | dehari 4 devaharA; rava goraDa. 2. 3 paya praNamI. puruSa paytaka Avatad, jANI jaMgama deva, kozi catura ciMtaI havaI, ehanI karasyauM seva. 49 gadyAnuvAda: jaMgama (haratApharatA) deva jevo panoto puruSa Avato jANI catura kozA have vicAra kare che, "enI sevA karIza." vivaraNa: bIjI paMktimAM 'havaIne pachInAM pada sAthe joDatAM Ama paNa anvayArtha, thAya : .catura kozA vicAra kare che, have enI sevA karIza.' sthUlibhadrane AvatA jANI kozA vezyAnA tatkAla - prAthamika manobhAvanuM nirUpaNa. (kaDI 49thI 51) pAThAMtara : 1. 4 jagameM (jaMgama'ne sthAne). 2. ra3, 4, 5, 6, IsiluM | IsuM ("havaIne badale); rava karasiM ga karUM chuM. gADhA dhUrata maI ThagyA chokara chalyA chaNllA dhorIDA dhari jotare, havaI e karuM bayalla. 50 gadyAnuvAda : "moTA dhUne meM ThagyA che, chela chokarAone meM chetaryA che. (A) dhorIDAne dhurAe jotaruM. ene have baLada karuM.' pAThAMtara : 1. 4 karyA ("chalyAne badale); ru chaillaI. 2. ra0 dhari; ga jotaryA; ga, 4 karuM A ehanaI karuM, rava, ga chaalla | challa (ballIne badale). sonAna parasau lahI, koDi karIsya kAma, dhAta kharI ja lAgaNyAM, tI choDavauM kAma. 21 220 / sahajasuMdakRta guNaratnAkaracheda * Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra / 221 gadyAnuvAda : sonAno puruSa huM pAmI. e koTi kAma karaze. jo kharo saMbaMdha baMdhAze to nANuM choDAvIza." pAThAMtara : 1. 4 sonone pUrato sahI. 2. # choDIsyauM. pAThaca : chellA caraNamAM 5 pratanA choDIsyauM' pAThane sthAne anya pratono uccArabhede "choDavasyau pATha maLe che je padAnvayamAM vyAkaraNadaSTie yogya jaNAtAM choDavasyauM pATha lIdho che. ratha kheDI Avyau tispaI, Ima karatAM guNagoThi, UThI UlaTi ApAI, utAraI dhanapoThi. para gadyAnuvAda : ema guNagAna karatAmAM te ratha kheDIne Avyo, tyAre potAnI UlaTathI UThIne te dhanapoTha (samA sthUlibhadra)ne utAre che. vivaraNa : 3 pratamAM poTha'ne sthAne "moTa' pAThAMtara che. moTa = poTaluM. e pATha paNa ahIM baMdhabesato thAya. pAchalI kaDImAM nANAM - dravya choDAvavAnuM vicAratI kozAnA saMdarbhamAM sthUlibhadra mATe vaparAyelo "dhanapITha' zabda keTalo ucita Thare che ! pAThAMtara H 1. 6 jisiI ('tisyaIne badale). 2. 4 ApapaNai; 3 moTi (poThine badale). vezyAnAM TolaI milI, bharI karI mukha patra, ToDe kosa lalIlalI, pekhaI puruSarata. pa3 gadyAnuvAda : vezyAnI ToLI sAthe, mukhamAM pAna bharIne, bAraNe kozA laLIlaLIne puruSaratnane nihALe che. pAThAMtara : 1. rava melI; = patra (patra'ne sthAne). 2. i, , ra teDa" ("ToDe ne sthAne); $ lalI laDe, 4 khepaI (15khaIne badale; rava, 2, 4, 8 rUparatana. pahilauM ThagavidyA hutI. dIThAM thayau sabhAva, sAMhAmuM lAgI rRrivA, jala viNa jisyau talAva. 54 gadyAnuvAda : pahelAM ThagavidyAvALI hatI. paNa (sthUlibhadrane) dIThe sva-bhAva pragaTa thayo. jaLa vinA jevuM taLAva tema te UlaTAnuM jhUravA lAgI. vivaraNa : prathama paMktimAM "sabhAva' zabdanA banne artha thAya. 1. sAro bhAva 2. sva-bhAva, sahajapaNuM. bIjo artha vadhAre kAvyacamatkRtivALo ane mArmika che. kozAnI vezyA tarIke atyArasudhI anya puruSo pratyenI je svArthasabhara manovRtti hatI enI jagAe sthUlibhadrane jotAM judI ja prItinI lAgaNI te anubhave che. pahelAM dhUrtatA hatI, have sva-bhAva (nArIhRdayanI sAhajika praNayajhaMkhanA) pragaTe Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. eNe aneka puruSo sAthe raMgarAga mANyA haze paNa prItinA jaLathI enuM hRdaya bhIMjAyuM nathI. mATe ja ene pANI mATe jhaMkhatA nirjaLa taLAvanI upamA apAI che. pAThAMtara: cha pratamAM A kaDI 15mI. enI AgaLa 54mI kaDI tarIke eka vadhArAnI kaDI A pramANe che : INi pari cittaIM ciMtavaI, e nizcaI sura koI, yUlibhadranuM masi karI, kaI makaradhUja hoI." 54 4 pratamAM 4 pratanI A pa4mI kaDI nathI. 1. ga subhAva. nayara vayaNa kara caraNa mukha, DADhI muMcha maroDa, pAtalIka nara phUTara, IsI na dIsaI joDa. 25 gadyAnuvAda : AMkho, veNa, hAtha, paga, mukha, dADhI, mUcha ane aMgabhaMgivALo e pAtaLiyo nara phUTaDo che. AvI koI joDa dekhAtI nathI. pAThAMtara : 1. "mukha nathI; 4 tADI (DADhI'ne badale); ra3, pa, 6, 4 maroDi. 2. ra3, 4, 8, 3 joDi. papada pUchaI sahIarasAthi IMdra avataryau ki, nA nA, pAravatI-bharatAra caMdrasUrija kaI nA nA, nalakubbara kaI dhanada kaI surativalabha nA nA.. bharaphesara haricaMda deva nArAyaNa ki nA nA, pekhIha puruSa paravasi thaI akkAvArI navi rahaI, sagaDAlaputra ma ma jhakhi tuM sakhI ema nA nA kahaI. 59 gadyAnuvAda : sahiyarono sAtha pUche che ke "zuM indra avataryo ?" "nA re nA." "zuM e pArvatI-pati (zaMkara) che ke caMdra-sUraja ?" "nA re nA." "zuM e nalakubera (kuberano putra), kubera ke surativallabha (kAmadeva) che ?" "nA re nA." "zuM e bharatezvara, harizcandra ke nArAyaNadeva che ? "nA re nA." puruSane joyo ne kozA) paravaza thaI; vaDIla vezyA (akka)nI vArI na rahI. 'e zakaTAlaputrane tuM jhaMkhIza nahIM, sakhI !" ema akkA "nA nA' kahe che. vivaraNa : badhI sahiyarono A manobhAva che ema abhipreta jaNAya che; jene cAraNI layachaTAmAM praznottarInuM svarUpa ApIne kavie pragaTa karyo che. pAThAMtara : 23, ga chaMdanuM nAma nathI ja kavita 8 kavitta. 1. . sAthiIM; na avatAri 3 avariuM. 2. paMkti nathI. 3. ga pratamAM 4 pratanI 3jI paMkti 4thI; ane 4thI paMkti 3jI; "kaI' (1) nathI; da dha i dhanadatta; suravallabha ga, rU, 222 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra / 223 4 surapativallabha 6 siuritivallabha. 4. rava, gha, ca, jJa, 3 ki' nathI; 6 nA. 5, ga rUpa ('puruSa'ne badale). 6. ca Ja Ta ma jhaMkha (ma ma jhaMkhi'ne sthAne). sakhI suNyau je zravatti, saguNa nara soika hA hA, piMgala bharata kavitta gIta guNa jANa ki hA. hA, vijjAhala vyAkarlR lahai pArasI ki hA hA, cauMcasI Asatra kokarasa lahaI ke hA hA, sukabahuttarI vinodakathA savi kahaI ki hA hA, kavi kahai sahasuMdara sadA karaI goSThi mIThI ghaNI prastAva bhAva velA lahai boli boli hA hA bhaNI. 57 gadyAnuvAda : 'sakhI, kAne je sAMbhaLyo te ja A saguNa puruSa ke ?" 'hA hA.' piMgaLa, bharata (nRtya-nATya), kavita gItanA guNano jANakAra ke ?' 'hA hA.' lavidyA (jyotiSa), vyAka2Na, pArasI jANe che te ja ke ?" 'hA hA.' 'coryAsI bhogAsana, kAmakrIDAno 2sa jANe che te ke ?" hA hA.' 'zukabahoMterI, vinodakathA sarva kahe che te ke " 'hA hA.' kavi sahajasuMdara kahe che ke, te sadA mIThI goSThI kare che ? vividha viSayo ne bhAvono samaya oLakhe che ? kahe, kahe.' 'hA hA' bolI. vivaraNa : pAchalI kaDImAM sakhIonA manobhAvane je praznottarInuM rUpa apAyuM temAM uttara 'nA nA' rUpe hatA; ahIM kozAnA manamAM sthUlibhadranAM jJAna-naipuNya saMdarbhe udbhavatA praznonA uttara 'hA hA' rUpe che. pAThAMtara : TM kavitta. 1. 8 sakhI o suNayo zravaNa ki suguNa nara sohai ki hA hA; haiM suNa; sohai ('soi'ne badale). 2. rava paMkti nathI; ga jANai. 3. rava, ga, gha, rU. 8, 4 paMkti nathI; cha pratamAM rU nI 3jI paMkti pamI; 6 pratamAM jJa nI 3jI paMkti 4thI. 4. rava, 5, 6 paMkti nathI; cha pratamAM nI 4thI paMkti jI. 5. 4 paMkti nathI; cha pratamAM 6 nI pamI paMkti 4thI; 4 pratamAM nI 5mI paMkti 3jI. 9. 4 sadA ('ghaNI'ne badale). 7. i ima bolai ('boli boli'ne sthAne). pAca[ : o ane Ta sivAyanI tamAma prato 'sohai'ne sthAne soi' pATha Ape che. saMdarbhamAM 'soi' pATha ja ucita che. nara soi ki ?" = te ja A nara ke ?" ema prazna che. AthI 'soi' pATha svIkAryo che. A 'SaTpada' hovA chatAM H pratamAM sAta caraNa che. anya pratomAM paNa caraNasaMkhyAnI ekavAkyatA nathI. saghalI gaNikA mAMhi, kosi mUlagI sapallava, raNajhaNatA nara bhamara, phiraI pAkhatI narahita, Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAhaNa sovina khAli, bhamara guMjArava maMDai, 25NInahuM eka lakSa, rAya rANA pira DaMDai, bhUbhaMgi bhAvad jaga bholavyau chalyA loka chaMdA karI, zrI thUlibhadra pekhI karIba thaI vezi te kiMkarI. 58 gadyAnuvAda : saghaLI gaNikAomAM kozA mukhya pallavita choDa che; (jenA upara) nara-bhramaro raNajhaNe che (guMjArava kare che), jenI AsapAsa narAdhipa (rAjA) phare che. snAnajaLanI sonerI khALe bhramara guMjArava mAMDe che. - rAjArANAnI peThe (kozA) rAtrino eka lAkha daMDa kare che (dravya vasUla kare che). jeNe bhU-bhaMga vaDe bhAvathI jagatane bhoLavyuM ane ceSTAo (hAvabhAva) karIne lokane chetaryA te vezyA zrI sthUlibhadrane joIne enI dAsI banI. pAThAMtara : 2. 6 bhamai ('phirai'ne sthAne). 3. ga pratamAM rU nI 3jI paMkti 4thI; ga thAlida lAkha (khAli'ne badale). 4. ga pratamAMnI 4thI paMkti 3jI; ga nau' nathI. pa. H lobhavyau. 6. jJa 'zrI' nathI; 6 puruSa ('thUlibhadra' pachI); Ta dekhI ('pekhI'ne badale); TM vesAthI (vezi te'ne badale); 4, 4 kosa (vezi'ne badale). * gotraja gaura gaNeza, mayA mujha jhAjhI karo, thUlibhadra vasi karuM, vighana saghalAM pariharayo, daiyo buddhiprakAza, hAthi mAharai jima Avai, chayala puruSa chai koDa, sakhI paNi e mujha bhAvai, saMsAra mAMhiM jotAM isyau, sajjana ko dIsai nahIM, jAgiyo devadevI sahU, Asa eha pUru sahI. 59 gadyAnuvAda : 'he gotraja, gaurI, gaNeza, mArI upara jhAjherI kRpA karajo. huM sthUlibhadrane vaza karuM emAM saghaLAM vighno dUra karajo. mane evo buddhiprakAza dejo jethI te mAre hAtha Ave. chelachabIlA puruSo to koTi (asaMkhya) che, paNa he sakhI, mane to e ja game che. saMsAramAM najara karatAM evo svajana koI dekhAto nathI. he sahu devadevIo, jAgajo. mArI e AzA jarUra pUrI karo.' pAThAMtara : 1. rava guru ga, la, guz2ara ga, Ta guru; / guNeza. 2. jJa upaha2yo (pariharayo'ne badale). 3. ga te (jima'ne badale). 4. rava, gha, cha 'sakhI' nathI; ga ko paNi i, cha eha ja paNi; Ja 'e' nathI; va, gha, ca, ga, rU, Ta, 4 mujhanai / mujhane 5. ra4 saja ga, gha sujana ~ suguNa ('sajjana'ne badale); ga, gha koi. 6. haiM hi ('sahU'ne badale); T'eha' nathI. akkA bhaNaI suNi kosi, prema adhikau na karaI, naha samajhaI jIha lUkhi jAti ApaNI bhag2ijjai, 224 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra / 225 navanava nara pimvi Apa jauM Apisi pADI, para gharanI tuM riddhi lesi. kima jaganI lADI, kula jAti rIti lopyA pachai, pachatAvau tujhanaI hasyAM, kahaI kahAM re dAsi dIkoDalI, hasaI nahIM kAraNa kisyaI. 60. gadyAnuvAda : vaDIla vezyA kahe che, "he kozA, sAMbhaLa. adhiko prema karIe nahIM. jema lukhI jIbha (svAdane, samaje nahIM tevI ApaNI jAti kahevAya che. navAnavA puruSa joIne potAnI jAtane tuM pADI nAkhIza to jagatanI lADI evI tuM para gharanI riddhi kema laIza ? kuLa-jAta-rIta lopyA pachI tane pastAvo thaze. re dAsI dIkarI, kahe kahe, zA kAraNe tuM hasatI nathI ?' vivaraNa : jema gRhiNIne emano kulAcAra, ema vezyAne paNa emanI jAtinAM AgavAM AcAra ane rItinIti. vaDIla vezyA kozAne potAno gaNikAdhama nahIM choDavA eTaleke koI puruSa pratye adhiko pratibhAva nahIM darzAvavA samajAve che. vezyA jAti mATe apAyelI lukhI jIbhanI upamA dhyAna kheMcaze ja. pAThAMtara : 1. rara, i, 3, 4 eka ('akkAne badalekahaI ("bhaNaIne badale); su, Ta, 3 navi 4 karinja dharInjaI 3, 4, 4 kIja. 2. 23. ga, gha, . che, 5, rU. 3 paMkti A pramANe : lukhI jIbha samAna jAti ApaNI bhaNI jaI'; 8 tIkhI (lukhine badale). 3. i .Apa ApaI ju pADI. 5. 23, ga, gha, 4, i, 3. 8, 4 kula rIti. cAli.; 3 kulAcAli (kula jAtine sthAne); 1 husyo. 6. i kahi nAri dAsi; ra6 kolaDI; hameM kAraNa kiseM. hasau kisyauM re mAya sAla mana mAMhi pIThauM, heva UDADauM kema, hAthi popaTTa bITha, akka nahIM re akka, aMba e surataru sarikha, dezyaI navaI nidhAna, puruSa paraSottama parakhu na na vedha bheda valya Talai, ma ma vAru caMdAmukhI, Ima suNI vayaNa kozyA taNAM, milI tava saghalI sakhI. 61 gadyAnuvAda : re mAtA, huM kevI rIte hasuM ? mArA manamAM zalya (khaTaka) peThuM che. hAtha upara popaTa beTho che, tene have kema uDADuM ? akkA, e (sthUlibhadra) AkaDo nathI, paNa surataru (kalpavRkSa) sarakho AMbo che. te naveya nidhAna Apaze. e puruSane huM puraSottama tarIke jouM chuM. (enAthI) vIMdhAvuM ne bhedavuM TALyuM TaLe tema nathI. mATe he caMdramukhI, mane aTakAva nahIM." kozAnAM AvAM vacana sAMbhaLI saghaLI sakhIe tyAre ekaThI maLI. ' Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAThAMtara H 1. ra3, 4, 5, 4, , Ta hAsuM 2. ra8 : popaTala ga, i popaTaDu. 3. * : 'aMba' nathI; 2 surata - 4. ra3, ga, gha, , , 5, 6, 8 pavara (puruSane badale; Ta sarikho ('parakhane badale). 5. 4 nava vedha ga da navanave / navanavi. 6. 3 "ima' nathI; rava "suNI" nathI; ga vAta; ga taNI; rava, ga, , , , , , 3 tihAM ('tavane badale). pAThacarcA : cothI paMktimAM pratanA puruSanA sthAne pavara' ane chaThThI paMktimAM nA tava ne sthAne tihAM'nAM vyApaka pAThAMtaro maLe che. paNa e pAThabhedo eTalA mahattvanA na hoI mukhya pratanA pATha yathAvata ja rAkhyA che. samajhAvI sahIara save saMpa karI dhari saMca, puruSa tasau mana pADavA, havaI maMDaI parapaMca. 62 gadyAnuvAda : saghaLI sahiyarone samajAvI, saMpa karI yukti yoje che. puruSanuM mana pADavA mATe have te tajavIja Adare che. pAThAMtara : rava, ga chaMdanuM nAma nathI. 1. 2 savii; saMpa na ghari ghara saMca; * ghari ra ghaNa (dharine badale). 2. ra3, , 4 maMDau / maMDila na mAMDiu Ta mAMDyo. pAThacarcA: prathama paMktimAM 4 prata ghari pATha Ape che. paNa anya pratono dhari pATha baMdhabesato hovAthI te svIkAryo che. ratanajaDita siMgAra siu karaI ghaNau udyota. kari colI kaMcU kasI pahiraI cIra sapota. 63 gadyAnuvAda : ratnajaDita zaNagAra vaDe khUba prakAza kare che. hAthathI coLI - kaMcukI kasIne bAMdhI sArAM potavALAM cIra pahere che. pAThAMtara : 1. 4 siNagAranU (siMgAra siune sthAne). 2. i kaMcuka. mayamattA mayagala jilyA, thazahara sUra subhaTTa, pekhI nara pAchA paDaI, mehula mAna maraDha. 64 gadyAnuvAda : madamasta hAthI jevA, zUravIra subhaTa samA stana che. e joIne puruSo pAchA paDe che. mAna ane maraDa (garva) mUkI de che. pAThAMtara : 1. jisI. bhamuha kamANa karI tihAM, tAkaI tIra-kaDakta, guruja gadA bhujadaDa syauM, bhedaI bhIma bhaDalma. 65 gadyAnuvAda: tyAM bhramaranI kamAna karIne kaTAkSa-tIra tAke che. gurja ane gadA samA 226 / sahajasuMdakRta guNaratnAkara Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra / 227 bhujadaMDa vaDe bhaDAka daIne vIra puruSane bheTe che. vivaraNa : phArasImAM 'gujha' zabda che jeno artha gadA jevuM eka zastra' thAya che. pAThAMtara H 1. ga, Ta bhamahi; rava kamiNi Ta kAminI, 20, ga, gha, 2, 4, 3, 4, , taDakka/kta ("kaDaktane badale). 2. 4 gadaMDa; Ta bhedI. pAkya : sivAyanI tamAma prato kaDakjha'ne sthAne taDakka | taDabba' pATha ApatI hovA chatAM "kaDamba" pATha vadhu kAvyocita ane baMdhabesato jaNAtAM mukhya pratano pATha yathAvat rAkhyo che. "tAkaI tIra-kaDabba' = 'kaTAkSa-tIra tAke che e kozA saMdarbhe vadhu aucityapUrNa che. je prato 5 pratanA kamANi'ne sthAne "kAmiNi' ke "kAminI' pATha Ape che tyAM to spaSTa arthabheda ja thaI gayo che. kheDAM sovina khaTalI, veNI kari tarUAri, yauvanarasa joI caDI, mAraI mUli kuThAri. 66 gadyAnuvAda : suvarNanI khIMTalI (eka AbhUSaNa)ne DhAla ane veNIne talavAra karIne, yauvanarasanA jore caDIne (baLa karIne) mULamAM kuhADI mAre che. pAThAMtara : 1. 4, , , , Ta khIMTelAM. 2. 4 kuThIra i kaTAri ((kuThAri'ne badale). AgaI ati phUTarapaNauM, devi jisI suprasanna kari kakasa kAne dhaDI, maNimudrI suva. 67 gadyAnuvAda : suprasanna devI jevI (enAmAM) pahelethI ja ati phUTaDApaNuM sauMdarya) che. hAthe kaMkaNa, kAne dhaDI (eka AbhUSaNa) ane sonAnI maNimudrA che. pAThAMtara = 2. Ta sovana dhaDI; ra3, ga, gha, , , 6, 8, 4 mUDI / muMdraDI. vRddhanArA chaMda suvanna deha rUpareha kAmagaha gajajae. uratya hAra hIracIra kacukI virajIe, kaSkilaMki jhINa vINa khagni khagni tummae, payoharANa pakina padhdhi loka lakakha ghummae. 68 gadyAnuvAda : (kozAno) rUpanI parisImA ane kAmagRha samo suvarNamaya deha gAje che. ura para rahela hAra, hIranAM cIra ane kaMcukI virAje che. keDano lAMka, jhINI veNI - e khago (taravAro) dhamadhame che. payodhara (stana) joIjoIne lAkho loka ghUme che, (bhaTake che, bhrAnta thAya che.) vivaraNa: TUMkA aMtare AvatA yativALA vRddhanArAja chaMdanI layachaTA temaja jhaDajhamaka ane AMtaraprAsanuM sauMdarya ahIM mANI zakAze. (kaDI 68thI 71) Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAThAMtara : va chaMdanuM nAma nathI ga, 6, 7 nArAca chaMda gha cAbakhI chaMda cAli cha cAli chaMda jJa chaMda gaganagati Ta chaMda. 1. 4 meha ('geha'ne badale). 2. da opiM ('urastha'ne badale); va virajjaie. 3. rava kaTalaMka; 8 kiTalaMka jhINI vINa vINa; TUMka ('vINa'ne sthAne). pAThacarcA : trIjI paMktimAM sivAyanI badhI prato 'veMka'ne badale 'vINa' pATha Ape che. arthadRSTie e vadhu ucita che. veNIne mATe khaDganuM upamAna madhyakAlIna paraMparAmAM jANItuM che. vaLI 'jhINa - vINa'no zabdAnuprAsa paNa ethI sadhAya che. mATe anya pratono 'vINa' pATha ahIM lIdhI che. cati mora cittacora hAvabhAva maMDae, jUtti tti ratnacitta sthi nakksi khaMDae, atraMgaraMga aMga raMga kosi vezi kkhae, kaDakLa-cakba tIra tikSma tikkhi tikba mukkae. 69 gadyAnuvAda : cittacora mo2 (samI) cAlatI te hAvabhAva kare che. anurakta cittavALI te madamAtI yuvatI nakhathI hAtha upara kSata pADe che. te kozA vezyA anaMga (kAma)no raMga ane suMdara deha darzAve che. cakSukaTAkSa rUpI tIkSNa tIra kaThora ane vegIlAM choDe che. pAThAMtara : 1. 6'so2 (bhora'ne badale); va citti corI 4 cittacorI. 2. 6, 4 yovatra matta...; Ta paMkti A pramANe : suvitti citta ratti citti nakhi nikha khaMDae; sva 'ratta' nathI.. 3. 4 paMkti nathI; va vesaha dikhaie. 4. 4 paMkti nathI; rU, cha kaDakha; rava, cha cakha gha cakku Ta cakhya; rava, 6, 7, 8 tIra tIra (tIra ti'ne bale) 4 'tIra' pachI tikSma' nathI; radda, cha tikSi tikSi 6, 8 takki takki jJa, OM takka takka ('tikkhi ti'ne badale). atreka bola miTha gIa, nAdabheda kijjue, paDaMta pAya dAsi tubja mAna-mubja dijjue, vilagni kaMThi bAhu ghalli hatthaDA maroDae, sujANa thUlibhadda sAthi bhogayoga loDae. 70 gadyAnuvAda : (te) aneka mIThA bola, gIta ane nAdabheda kare che. tArI A dAsI page paDe che. mane mAna-mobho Apa.' kaMThe vaLagIne, bAhumAM ghAlIne enA hAtha maroDe che. sujANa sthUlibhadra sAthe bhoga-yogamAM jhUme che. pAThAMtara : 1. rava kijjaie. 2. 4, 8 tujha; OM mona; cha, Ta mujha; sva dijjaie. 3. gha bAha ghAli = bAMhi ghalla. 4. 6 sujANa jANa ('sujANa'ne badale); 7 jAga (yoga'ne badale); rava loDaie. 228 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra | 229 vadanna pannabhaMga raMga juttamutta mohae. katUhalA vinodahAsa keligeli sohae. manoharA vacatrabheda Avi Avi kataDA, hasati mohabAza-reha dAkhaveti dataDA. 71 gadyAnuvAda : patrabhaMga (suzobhana, citarAmaNa)nA sauMdaryathI yukta ke mukta banne sthitimAM) enuM vadana moha pamADe che. vismayakArI vinoda-hAsya, krIDA-ramata zobhe che. enA manohara vacana-prakAra che. "he kaMtha, Avo Avo." dAMta dekhADatI mohabANanA rekhAMkana samuM te hase che. vivaraNa : kozAnA hAvabhAvanA varNanavALI A kaDIomAM puruSane vaza karavAnI tamAma ceSTAo rasikapaNe kavi varNave che. kAmuka cAla, nayanakaTAkSa, madhura vacana, mIThAM gIta, caraNavaMdanA, AliMgana, hAthamaroDa, hAsyavinoda, hasatI detapaMktinuM phuTa darzana. - AkhuM varNana citrAtmaka, gatyAtmaka banyuM che. pAThAMtara : 1. ga raMgabhaMga; rava, ga, gha, Ta jata/jutta mAtra i. i jatra matra; rava mohaie. 2. A vinodahAtha; rava sohaIe. 3. 3, 4 bhedika Ta Avi raMga.... SaTrapada kosi kahaI kara joDi, karI kukamanA rolA, gaNikAgasara mAMhi jhilli jhili-na nara bholA, jima jAuM gamarma karma saMsAra sarIkhyauM, kisyauM vimAsyauM citi pAtra paNi kAM na parikhyauM, hIMDolA-khATi bAMsI karI, karu raMgalIlA rasI, bhogavI Rddhi sahija bhaNaI eka vAra bolau hasI. 72 gadyAnuvAda : kumakumanA lepa karIne, hAtha joDI kozA kahe che, gaNikAnA guNa rUpI sarovaramAM he bhoLA puruSa, snAna karo, snAna karo ne ! guNakarma ane saMsArane yogya karma huM jANuM chuM. cittamAM vimAsaNa AnI che ? pAtrane paNa kema parakhatA nathI ? hIMDoLAkhATe besIne rasabharI raMgalIlA karo. sahajasuMdara kahe che, "Rddhi bhogavo. eka vAra hasIne bolo." pAThAMtara : 2, 4 chaMdanuM nAma nathI ja kavitA 3, 4 kavitva. 1. 3 koDi (kosine badale). 2. 4 gaNasara ga, gha, i. 5 guNarasa; gha jhAli jhIliha; ga, za, su, Ta, 4 jhillinamAMno ne pratyaya nathI. 3. i je jima ne badale); ghaNuM jANavuM ne badale); $ saMsArI sIkha. 4. ra vimAsi; ra3, ga citti , 4, 8 cItta; 4 navi Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parIkha pa. 4 hIMcolATi ('hIMDolA'ne badale; 22, 4, 3, 4 hIMDolATi (ahIMDolAkhATine badale); ra3 bAMsI karu. 6. = kahaI (bhaNaine badale). mani vallaha suri mitta, puruSa saghalAthI bhAgI, jANauM chauM tujha sAthi, rahauM havaI calaNe lAgI, garikA-bhAva syA mAMhi jisyauM jala Upari lekhuM, kAMkacinI jima jAli. aratha eko navi dekhuM, navaraMga premi kAdavi kalI, kADhi kADhi kari kari sukhI. tujha vAravAra pAya paDuM TAli yali mujhanaI dukhI. 73 gadyAnuvAda : he mananA vallabha, mitra, sAMbhaLa. huM saghaLA puruSothI (dUra) bhAgelI chuM. mAtra tAro sAtha jANuM chuM. have caraNe lAgIne rahuM chuM. gaNikA-bhAva zI visAtamAM? e to jema jaLa uparanuM lakhANa ane kAMkaca (eka vanaspati)nI jALa (jhuMDa). eno ekeya artha huM jotI nathI. navasaundaryabharyA premathI kAdavamAM khUMpelIne bahAra kADhIne sukhI kara. tane vAraMvAra page paDuM chuM. mArAM du:khone dUra kara, dUra kara. vivaraNa : yUlibhadrane joyA pachI kozAno gaNikAbhAva gayo ne pratibhAva jAgyo. kozAnuM bhAvasaMkramaNa enA vyaktitvane navo opa Ape che. gaNikAbhava' evuM pAThAMtara laIe to '(A) gaNikAno avatAra have zI visAtamAM ?' ema vAkyAthe karavo paDe. pAThAMtara : 1. 23, 4 maNavallaha ga, ga manavallabha I maNavallabha; ra3, pa, 6, , Ta huM bhAgI. 2. 23, 4, 2, , 5, , 4 4 pAsi ("sAthi'ne badale); gara caraNe ja pAya. 3. ra4, ga, gha, , 3, 4 bhava ("bhAvane badale); Ta sara ("syAne badale). 4. Ta DAli; Ta lekhuM (dekhuM ne badale). 5 phu madhubiMdu pAva 4 madhubiMdu kaMtha (navaraMga premi'ne badale); ra3, ga kAdava; 4 valI (kalIne badale) 8 kaliu; kari ((karikari'ne badale); 4 kari e sakhi Ta pIu kari sukhI. pAThacaca: bIjI paMktimAM 9 ane 1 sivAyanI badhI prato sAthine badale pAsi' pATha ApatI hovA chatAM rU no sAthi' vadhu baMdhabesato lAgavAthI badalyo nathI. vaLI ga pratano A pAThane AdhAra che ja. trIjI paMktimAM 'gaNikAbhAva'ne sthAne 'gaNikAbhava"nuM vyApaka pAThAMtara maLe che paNa kAvyasaMdarbhe gaNikAbhAva' pATha vadhu ucita lAgavAthI mukhya pratano pATha yathAvat rAkhyo che. esaI rahita sahavAsa, sadA maI kUDa karevauM, milauM jaNa jaNa sa0i valI para hatyi caDevauM, 230 / sahajasuMdarata guNaratnAkarachaMda Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra 231 pakhuM navanava puruSa, havaI na ramavuM tujha velI, balihArI tujha ghasi karuM na na havaI acAlI. pUsliuM pAya tAharA sadA, bolabaMdha mAhaTa sahI, bhari pIuM kosa gaMgA taNau, Aja pachI vihaDauM nahIM. 74 gadyAnuvAda : e pramANe sahavAsamAM rahetAM sadA meM kapaTa - chaLa karyuM che. dareka jaNanI sAthe maLavuM ane vaLI bIjAne hAthe caDavuM. navanavA puruSane jouM chuM, paNa have tane TALIne huM emanI saMge) ramIza nahIM. tArI dAsI tArA para vArI jAuM chuM. have huM calita na thAuM. sadAye huM tArA paga pUjIza. A mAro kola che. have gaMgAno koza bharIne pIuM (gaMgAjaLa lauM, sogaMda khAuM. Aja pachI aLagI nahIM thAuM. vivaraNa: sahavAsinI = paDozaNa strI, anekanI sAthe rahetI strI - vezyA evA arthano saMbhava svIkArIe to ahIM prathama paMkti "sahavAsa' eTale "aneka puruSo sAtheno saMbaMdha' ema abhipreta jaNAya che. balihArI karavI e "vArI javuM, nyochAvara thavuM' e arthamAM madhyakALamAM eka viziSTa rUDha prayoga che. e ja rIte aparAdhIo potAnI nirdoSatA darzAvavA je aMjali bhare, pANI pIe tene mATe koza bharI pIvo' evo prayoga che. pote jene priya ke pavitra mAnI hoya e nadInA sogaMda khAvAnI rasama paNa jANItI che. pAThAMtara : 1. ra4, ga, gha, , , , , rahI, 24 karivuM 2. ra4 milavuM; 4 sAthi che hatyi "salvine badale); hatha; ra6 hathi caDevu = hAthi pArake caDevuM. 3. ra3 pekha rekha nava puruSa; ra pekhI; ga havaI nara mUke TAlI. 4. A cita niI vAlI (bIjuM caraNa) 8. tana hIuM bAlI (bIjuM caraNa). 5. Ta pUruM paya; ra3 "baMdha' nathI, 2, 3tAharu (mAharune badale). pAThacarcA: pahelI paMktimAM 5 pratanA rahita pAThane sthAne rahI"nuM vyApaka pAThAMtara maLatuM hovA chatAM rU no pATha eTalo ja baMdhabesato thato hoI yathAvat rAkhyo che. bIjI paMktimAM vara pratanA sAthi' pAThane sthAne rava, i jevI pratono "sacaii" pATha eTalA mATe lIdho che ke enAthI "salthi - hatyi'no AMtaprAsa jaLavAya che. pAMcamI paMktimAM 4 pratanA 'tAharune badale "mAharunuM vyApaka pAThAMtara maLe che. kozAnI uktinA saMdarbhamAM mAhara ucita jaNAya che ane ghaNI pratono ene AdhAra che ethI mAharu' pATha lIdho che. ahma ghari AvaI koDa, loka paradezI parathI vizanI vedha-vilagna, bhamI bhamarA jima arathI, Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahudhA maradda, rAya caNA gala jovA, sabalAba sArathavAha, seThi senAnI choDavA, dhanalobha-thobha detA ji ke, haIyAthI te atyamai, saMtoSa(kha)pokha pUrI havai, eka nAma tAhanuM gamai. 75 gadyAnuvAda : amAre ghera asaMkhya paradezI loka dUrathI Ave che. vyasanI, rasikatA (Asakti)mAM racyApacyA evA te lAlacu bhamarAnI jema bhame che. mukuTadhArIo (sAmaMto), ekAkIo (ananyo) (?) ane rAjavIone gaLethI pakaDyA, AMkaDAmAM (lAlacamAM) phasAvyA. balavaMta puruSo, sArthavAho, zeThiyA, senAnIo sarvane have choDI dIdhA che. jeo dhananI lAlaca ApatA ane prazaMsA karatA te have haiyAmAMthI Athame che (aLagA thAya che). (tuM) have saMtoSanuM poSaNa kara. eka mAtra tAruM ja nAma game che. vivaraNa : prathama paMktimAM, parathI' pATha kadAca parasthita parathI vyutpanna thayo hoya, to 'bIjethI' ke ajANyA loka' evo paNa artha thAya. (?) - trIjI paMktimAM AvatA 'mapharadda' pATha mATe ekAkIo - ananyo - ekalavIra (?) evA arthanI saMbhAvanA e AdhAre karI che ke 'murada'no artha hiMdI koza 'akelA' ane rAja. za.ko. 'eka, akelA' artha Ape che. chaThThI paMktimAM 'pUrI' pATha che te pUri' (= pUra) ema AjJArthanuM rUpa gaNavuM yogya lAge che. pAThAMtara : 1. 4 kosi (koDine badale); jJa arathI. 2. sva vidhi (vedha'ne badale). 3. rava maMDaudhAgha muDadhA che, 8 mauDabadhA 4 muDodhAM ja muDaba; gha makaraMda ('mapharadda'ne badale) 6 naridda cha maMDalIkaTa maMgalika. 4. 4 paMkti nathI. 5. TM devA jivA ji ke; sva, gha, 6, 7, 6, 8, 4 hIyA thiMkI; 6, 8 je (te'ne sthAne). 6. 0 pekhi (pokha'ne sthAne); sva, gha, cha, Ta pUrI karI; rava, 7 hivai 6 hituM Ta harvi ('gamai'ne sthAne). iza pira saMbhali vayaNa, sUaNa manamAMai vimAsai, phokaTa bhAva kapaTTa, karaI mukhi anna pAsai, jANai jAtisabhAva, vesi ghaTa bhIMtarI khoTI, bAhira dAkhaI raMga, catura lekhavai ciNoThI, ehanI goThi bi ghaDI bhalI, kima thAi asatI satI, kulavahu prema pAlaI jisyau tisyau te nANai ratI. 76 gadyAnuvAda : A pramANe vacana sAMbhaLIne (te) sujana manamAM vicAra kare che : eno bhAva phogaTa che. e kapaTa kare che. mukhe bIjuM ja prakAzI (bolI) rahI che. catura 232 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra | 233 eno jAtisvabhAva jANe che ke vezyA hRdayanI bhIMtara khoTI hoya che, bahArathI ja raMga dAkhave che. catura ene caNoThI jevI lekhave che. enI sAthenI goThaDI (vAtacIta) be ghaDI ja sArI. a-satI satI kema bane ? jevo prema kulavadhU rAkhe che tevo te ratIbhAra paNa ANe nahIM. vivaraNa : kozAne sAMbhaLyA pachI sthUlibhadrano tatkAla pratibhAva to e ja rahyo ke A to saghaLo vezyAno kapaTabhAva.' sthUlibhadranA pratyuttararUpe kavi ahIMthI vezyAcaritra rajU kare che jemAM vezyAjIvananI ghaNIbadhI lAkSaNikatAo jovA maLe. (kaDI 76thI 83) ahIM vezyAnA kapaTabhAva mATe kavi ene caNoThInI upamA Ape che. paMcataMtra'mAM Avo zloka maLe che : antarviSamayA yetA bahizcaiva manoramAH I guJjAphala samAkArAH yoSitaH kena nirmitAH // bIjI paMktimAM phokaTa bhAva kaTTa'no anvayArtha 'kapaTathI jUTho bhAva kare che' ema paNa thaI zake. (juo kaDI 79nI bIjI paMkti.) pAThAMtara : 1. gha vayaNa surNavi; ra6, 6, 4 sayaNa jJa sayala ('sUaNa'ne badale). 3. 4 jAstisvabhAva; Ja ghara (ghaTa'ne sthAne); Ta upara (bhIMtarI'ne sthAne). 4. na rAkhai dekhai; = ciNauThI. 6. na ANai (pAlai'ne sthAne); 6, 4 tisiu (jisyau'ne sthAne); . 4 isiu (tisyau'ne sthAne); sva, ga, gha, ca, cha, ga, rU. 8, 4 neha (te'ne sthAne). pAThacarcA : chellA caraNamAM sivAyanI badhI prato te' pAThane sthAne neha' pATha Ape che. anvaya banne vikalpothI jaLavAya che. jJa pratanA 'te' pAThamAM kartAno anvaya che. vaLI chellI paMktinuM je vAkya bane che temAM karma-pada tarIke 'prema' zabda Avyo ja che. chaMdadRSTie paNa 'te' vadhu baMdhabesato che. tethI mukhya pratano pATha yathAvat rAkhavAnuM yogya gaNyuM che. visahara vikkha varAha, veDa vIMchaNa naI visanara, vaizyA vAghiNi ATha parA paraharIi nikhara, kanaka keli kulavaMti kamala, kailAza kavIzvara, kappaDa koTa kapAsa bhannaI sahiu kari Adara, pADU pAsa paDII nahI, sajana goSThi karIi sadA, etalA bheda jANai ji ke, ti ke na lahai ApadA. 77 gadyAnuvAda : viSadhara (sApa), viSa, varAha (sUvara), aTavI, vIMchaNa, vaizvAnara (agni), Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vezyA ane vAghaNa e ATha kharAba (cIjo)ne dUra tyajavI joIe. suvarNa, keLa, kulavatI strI, kamala, kailAsa, kavIzvara, kapaDAM, gaDha ane kapAsano Adara karIe, ema sahajasuMdara kahe che. durjanone panAre paDIe nahIM, sajjano sAthe sadAye goThaDI (vAtacIta) karIe. je koI ATalA bheda jANe te koI kadI Apatti pAme nahIM. vivaraNa : ATha tyAjya bAbatomAM kavi vezyAne emAMnI eka gaNe che. enI sAme nava svIkArya cIjonI yAdI paNa kavi Ape che. AvI yAdI sAthe varNasagAInuM tattva paNa saMkaLAtuM hoya che te joI zakAze. 'vikma'ne sthAne 'vili' pATha laIe to, koI ghena karanArI ke nidrA lAvanArI veli abhipreta hoI zake. pAThAMtara : 1. 26, ga, gha, ca, cha, ga, la, Ta, 4 vili ('vikma'ne sthAne); cha virAdhi ('varAha'ne sthAne); rata, ga, 4, jJa visahara (visanara'ne sthAne) 4 visahanara. 2. cha vAgha; cha vaNikka (ATha'ne sthAne); Ja paha Ta eha (parahA'ne sthAne); ga, i narakara 4 nirakbara. 3. rava kailAsi. 4. 6 kapaTa; = sahajo; rava kahaI haiM kahyuM. 5 hra, 8 vasti (pasi'ne sthAne); 4 koTi (goThi'ne sthAne); va karIyai. 6. 7 bola jANai; ga ja ke 6 ji ko; ravati gati ko; ga kisI na lahiM te ApA da tehaneM kisI na Avi ApadA; gha pAmaI OM haIM (lahai'ne sthAne). pAThacarcA : prathama paMktimAM hra sivAyanI badhI ja prato 'vikkha'ne sthAne 'vili' pATha Ape che. paNa tyAjya vastu tarIke 'vidhna' jeTaluM spaSTa thAya che eTaluM 'vili' = vela spaSTa thatuM nahIM hovAthI mukhya pratano 'vikma' pATha ja rahevA dIdho che. e ja rIte jJa pratanA 'visanara'ne sthAne keTalIka prato 'visahara' pATha Ape che. paNa e svIkAratAM 'visahara' bevaDAya che (kema ke AraMbhamAM to che ja). vaLI 'visana2' eTale vaizvAnara, agni e tyAjya vastuonA saMdarbhamAM ucita ja che. pAMcamI paMktimAM chaeN, Ta sivAyanI badhI ja prato vasti'ne sthAne pAsi' pATha Ape che. vasti pAsi' vacce koI moTo arthabheda che nahIM, chatAM varNasagAInuM tattva jaLavAtuM hovAthI 'pAsi' pATha svIkAryo che. A vezyAcaritta cavauM tujha Agali, kozA kamalanayazi tUM saMbhali, kai vIMchaNi kai rIMchaNi rUThI, vAghiNinI pari vilagai UThI. 78 gadyAnuvAda : tArI AgaLa vezyAcaritra kahuM chuM (saMbhaLAvuM chuM). he kamalanayanI kozA, tuM sAMbhaLa. (vezyA) vIMchaNa ke rUThelI rIMchaNa jevI che. vAghaNanI peThe te UThIne vaLage che. 234 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda - Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra | 235 pAThAMtara : rava, ga, cha, jJa, 8, 4 chaMdanuM nAma nathI gha, = aDayalla chaMda - chaMda. 1. haiM vaMcu (cavauM'ne badale); sva, ga, gha, 6, 7, 8 kamalavayaNa / Ni - komalavayaNa. 2. 6 iMka vIMchaNi; T ...pareM valaga juThI. lIlAvatI chaMda jima UDIa vAghiNi sUdhIa zAzi pApiNi dhana sthauM matra harai, chalII chala loka aneka karI pira phokaTa bhAva kapaTTa karai, hasatAM nara hAsa karai mana pakbai, bAMhuDalI. gali ghAli rahai, vali rUsaNa premavacatra taNAM kira, bhogIaDA mana mAMhiM dahaI. 79 gadyAnuvAda : vAghaNanI jema UThatI (tarApa mAratI), DAkaNanI jema pUrI te pApiNI dhana sAthe mana hare che. lokone aneka prakAre chaLa karIne chetare che, kapaTathI khoTA bhAva kare che. mana vinA ja puruSa pratye hasatAMhasatAM hAMsImajAka kare che, hAtha gaLe vIMTALI rahe che. vaLI prema-vacananAM rUsaNAM karI bhogIjanonA manane bALe che. vivaraNa : prathama paMktinA zabdAnuprAsa-AMtaraprAsa, bIjI paMktimAMnA 'la' ane 'ka' varNanAM Avartano ane trIjI paMktimAM sarjAtI jhaDajhamaka dhyAna kheMcyA vinA nahIM rahe. bIjI paMktimAM, jJa pratano 'sAca' pATha laIe to khoTA zapatha khAIne kapaTa kare che' ema anvayArtha thAya. chellI paMktimAM premavacananAM rUsaNAM eTale premavacana mATenAM, rUsaNAM ema abhipreta haze. (?) pAThAMtara : rava, ga, ca, cha, rU, Ta, 4 chaMdanuM nAma nathI gha cAli - desI chaMda. : 1. zAkaNa; ga, jJa ...dhana/nna survana harai TM mana suM dhanna rahi; 4 'syauM manna' nathI. 2. 8 pari' nathI; chaeN sAca (bhAva'ne sthAne) 6 bhAvi 3. Ta hasatAM mana hIsI kira...; 4 mahA (nara'ne badale); gha hAsya; gha pAkhaI. 4. 6 vila rUsaNuM prema taNuM vacana kahi pAThacarcA : ru pratanA zANa' pAThane badale rava pratano 'zAkiNi' pATha, 'vAghiNi' ane pApiNi'nI sAthe prAsamAM besato hoI, lIdho che. bIjI paMktimAM vjha sivAyanI badhI ja prato 'sAca'ne sthAne bhAva' pATha Ape che. (ghu prata 'bhAviM' Ape che.) Ama to 'sAca'no eka artha 'zapatha' thAya; paNa te artha madhyakALamAM virala jaNAya che. eTale 'bhAva' pATha sahajapaNe baMdhabesato thavAthI te svIkAryo che. vaLI kaDI 76mAM paNa phokaTa bhAva kapaTTa karai' maLe ja che. mudi mAtIya saMDa taNI pira nIlija, laMpaTa chAkIa choDi bhamai, mukha Agali moha DADi jhAraya, mArai loyaNa koNa khamai, Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madirA-ghaTa-ghUMTa pII madaghArita ghummati ghoraNa paNa ghaNI, ana bolaI citi aneruM cAhi vAhaya lobha jhaDappa ghaNI 80 gadyAnuvAda : e nirlajja ane laMpaTa, sAMDhanI peThe madathI mAtelI ane chakelI AvezapUrvaka bhame che. mukha AgaLa mohanI avirata vaSa relAve che. locanaprahAra kare che te koNa khamI zake ? madirAghaTanA ghUMTa pIe che. madanA ghenavALI te ghUme che. enI bhramita dazA ghaNI bhAre che. bole kAMI ane cittamAM IcchuM juduM ja. (e) lobha kare che. enI tvarA ghaNI che. vivaraNa : vezyAnA unmAdaka, nirlajja, chakelA hAvabhAvonuM, nAdasaMgIta sAthenuM gatyAtmaka citra. pAThAMtara : 1. ga gehi bhamAM. 2. ra mAhi (mohane badale); rava, cha, ja, jha, Ta kArae | kAraI ga mArAM 3 maMDaI ('jhArayane badale); mAyA lAviNa (mAraI loyaNane badale). 3. 4 ghaTi ga ghaTaghaTa ra, 3, 4 ghaTTaghaTTa ("ghaTaghUTane sthAne); " madighArI; rava, ga, gha, 3, 4 ghumita ('ghummati'ne sthAne; $ pIta ghaNI. 4. $ aruM ('ana'ne badale) i anya cha thAI (cAhine badale); $ jaDappa. pAThacaca : $ sivAyanI badhI ja prato bIjI paMktimAM 4 nA mAyA lAviNa'ne sthAne "mAraI loyaNa pATha Ape che. "mAyA lAviNa' = mAyA lAvIne - Avo artha anvayamAM subhaga rIte besato nathI eTale mArAM loyaNa pATha lIdho che. trIjI paMktimAM, $ sivAyanI badhI prato pIta'ne sthAne "pINa' pATha Ape che. "ghoraNa'nA vizeSaNa tarIke "pINa' arthadaSTie baMdha bese che, sAthe paMktinI DajhamakamAM vizeSa sAtha Ape che. la Upari maMkaDa gatti karo, jima tAkIya tAkIya phala bharaI, tima dekhIe anya mahArasa maMDaya ThaMDaya nIrasa soI saraI, kari kukamarola jhakola karatI kaThi vilagI vA'adhi jisi, dhana choDaya moDaya aMga kaDakkama niraguNa nIThara jAti sI. 81 gadyAnuvAda : jema vAMdaro tAkItAkIne phALa (lAMga) bhare che ane phaLa tarapha gati kare che tema vezyA) dhana joIne mahArasa Adare che ane chevaTe te ja nIrasane tyaje che. kumakumanA lepa karI, moja (3) karatI, vyAdhinI jema kaMThe vaLage che, dhana choDe che, kaDakaDATa karI aMga maroDe che. enI AvI nirguNa ne niSphara jAta che. pAThAMtara : 1. pagati karaI; cha mijima. 3. Ta kalola ('jhakolane badale); rava, 4, 2, 3, 4 virAdhi ga vyAdhi. 3 ane 4 pratamAM A kaDIne babbe paMktinI be kaDIo tarIke darzAvAI che. 236 / sahajasuMdakRta guNaratnAkarachaMda Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra / 237 jasu nAzika aMguli mukha gayuM gali, cAmara liMba taNA ji phiraI, khIrodaka rUpa kaThora kulakSaNa, koDha aDhArasa dukhi maraI, vikarAla kalaMdara bhogapuraMdara sakkara kakkara eka guNauM, sapanaMtari sAca nahIM suzi suMdari, pAra na lAbho tuhya taNau. 82 gadyAnuvAda : jenAM nAka, AMgaLIo, mukha gaLI gayAM che ane jenA para lImaDAnA cAmara pheravAya che, jenuM kSIrodaka (sapheda cAThAM ane paruvALuM) rUpa kaThora ane kharAba lakSaNovALuM che te koDhiyo (raktapittiyo) aDhAreya duHkhothI mare che. vikarALa phakIrane ane atyaMta bhogavilAsIne, sAkarane ane kAMkarane tame eka gaNo. he suMdarI sAMbhaLa, svapnamAM paNa (tamArI pAse) sAca hotuM nathI. tamAro pAra koI pAmI zakatuM nathI. vivaraNa : kSIrodaka = dhoLuM rezamI vastra. ahIM raktapittiyAnA sapheda cAThAM ane paruvALA dehanI AvA dhoLA vastra sAthe sarakhAmaNI karavAmAM AvI che. pAThAMtara : 1. i nAsaI ('nAzikane badale); i mAya gali : galagali; gha cAri liba; 22, 5, taNI; i jisI 3 4 jasi. 2. ga vararuddaka rUpa ja raMgarukkurUpa 4 rUparudakurUpa Ta rUpakarUpa raviruhakarUpa; 4 tulakSaNa; A doSa maraI. 3. 4 ema guNa3; Ta guNe 4. 4 te suMdari; ra0 pApa (pAra'ne badale); gha ..pAva na lAbha tAM taNe che. pAra nahI tumha guNaha taNa7; 4 sarai ('taNau'ne badale). pAkya : bIjI paMktimAM 4 sivAyanI badhI ja prato kulakSaNa' pATha Ape che. varu pratano tulakSaNa' lekhanadoSa ja jaNAya che. eTale kulakSaNa' pATha lIdho che. trIjI paMktimAM 4 sivAyanI badhI prato 'emane sthAne "eka pATha Ape che. viSayanA saMdarbhamAM eka pATha ja vadhu baMdhabesato thato hoI ane anya badhI pratono ene AdhAra hoI e pATha svIkAryo che. 5paya sUrija java atyamaI, keza tava mUkI roDa, jaya velA jehanI, tAma tehasyauM mana mohaI, kullatAra siri ghalli, ramaI te caMdA sAtha, sUra samaI jANevi, kulla paNi nAkhaI hAthaI, Ima rayadi kUDa bihu syauM karaI, vezi kahIM sAcI na haI, jANayo jANa yugataI valI, sahijasuMdara kavi chema kahI. 83 gadyAnuvAda jyAre sUrya Athame che tyAre rAtri) keza (chUTA mUkIne raDe che. jyAre jenI veLA tyAre tenI sAthe tenuM mana mohe che. te rAtri) tArA rUpI phUlo mAthAmAM nAkhIne caMdra sAthe rame che. paNa sUryano (AvavAno) samaya jANIne e phUlo hAthathI nAkhI de Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. ema rajanI bannenI sAthe kapaTa kare che. vezyA kadI sAcI hotI nathI ema A yuktithI - dAkhalAthI samaju loko samajajo. ema kavi sahajasuMdara kahe che. vivaraNa : A kaDImAMnuM AkhuM ja kalpanacitra virala ane advitIya jaNAya che. 'phulla-tAra'mAM 'tArA rUpI phUlo' ema rUpaka alaMkAra che. vezyAne kavie ahIM rAtri sAthe sarakhAvI che. jema rAtri sUraja ane caMdra bannenI sAthe goThaDI mAMDe che, ema vezyA paNa eka puruSaniSTha nathI. sUrya UgavAnA samaye rAtri mAthAmAM gUMthelAM tArA rUpI phUlone pheMkI de che evA kalpana dvArA vezyAnA chadmacaritrane kavie rasikatAthI mUrta karyuM che. pAThAMtara : rava, cha chaMdanuM nAma nathI TM kavitA ga, Ta, 3 kavita: jJa dUhA chaMda. 1. 6, 4 sUra; TM jatra (java'ne badale); haiM, 4 kozi ("keza'ne badale); tima va tama 4 tanuM (tava'ne badale); i soi 6, Ta joi (roi'ne badale). 2. 4 jeha Ta jAma (java'ne badale). 3. bhAra (tAra'ne badale) radda rAti 6 tAreM 4, ja pulla; / te ('pazi'ne badale). 5. ga, jJa ramai ('karai'ne badale); 4 na hui ('kahIM'ne badale); gha, na, jJa, 4 nuhai = na hIIMTa nu hai ('nau hai'ne badale). 6. 4 jANajo jugati sahI; ga vigati karI (yugatae valI'ne badale); cha karI (valI'ne badale); 4 'kavi' nathI. pAThacarcA : prathama paMktimAM H pratanA kozi' pAThane sthAne 'keza / kesa'nuM vyApaka pAThAMtara maLe che. keza' pAThathI kaDI-aMtargata kalpanacitra vadhu spaSTa ane surekha banatuM hoI mukhya pratano 'kozi' pATha choDIne anya pratano keza' pATha lIdho che. vezi kahaI sugni svAmi, Aja huM bhalI bhavADI, jAti abhArI nibala sabala UghADI pADI, mAharai tujhasya kAma, vAda karatAM kali thAi, Atmau avasari bola soi haiaDai na samAi, tima marma mosa bolI karI. vakhoDI mehalyAM musI, kulakarmI ahma jANaI sahu, lAja gAli aAnad kisI. 84 gadyAnuvAda : vezyA kahe che, he svAmI sAMbhaLa, Aje tame mane sArI karI batAvI ! amArI jAti nirbaLa che ene sabaLa rIte tame ughADI pADI. mAre to tamArI sAthe kAma che. vAvivAda karatAM kajiyo-kaMkAsa thAya. avasare Avelo hoya tyAre te ja bola haiyAmAM samAya nahIM. tema jUThAM (ALabharelAM) vacano bolIne (tame) amane vakhoDIne lUMTI lIdhAM. ame saghaLAM kulakarma jANIe chIe. amane vaLI lAja ke gALa kevI ! 238 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra | 239 4. na AviO; Ta so tumhe ('tima'ne badale). pAThAMtara 3. gha moha ('kAma'ne badale); TM vAta karatAM. ('soi'ne badale); = hIyaIM. 5. 4 meM ga, 4, 6, 4 tad 6. jJa marma jANai; sva, gha lAgai ('gAli'ne badale). 4 pratamAM pratanI 84mI kaDI 88mI tarIke maLe che. te agAu 84thI 87 ema cAra kaDIonuM navuM umeraNa 4 pratamAM che. e cAra kaDIo A pramANe che : kAvya chaMda nija mukha macakoDai Alarse aMga moDai, nita sira ja pakhoDai, kAramI vAta joDai, dhanarahita vikhoDai pAga si N gAMThi choDai, jima kimatima loDai aratha vezA vichoDai. 84 uttama madhyama teDai artha letI na jeDai, jima nara taru veDai eka si N eka bheDai, priya siri 2ja reDai veza pAikha beDai, vilagaI jehuM keDai tehanuM ThAma pheDai. 85 surata-rasiM na bhIMjai koDi uchaMgI lIjai, tuhi mana japatI jai hAthi lIdhI vilIjai, samasapathi nai dhIje garatha nai kAji khIjai, tumhe ghira raha kIjai tu daiva siu dosa dIjai. 86 vaNa dAmuhi rasIyA, neha vihuNA vilaggae kaMThe, pacchA karaI vIyAruM, caNavU sArikhI vesA. 87 kulavaMtI nita phUDa karai paNi koi na chaMDai, nAri niraguNI viSaMDai, Agi parajAlai calaNI jima paradezad vAsa, lAkhaharA ghara mAMhiM, naMdana haNavA kAja, evaDAM kapaTa kulavaMtinA, avara li. ketAM. kahyuM, phUDa kelavai kugharaNI, . paNa caDhaI dosa] ama siri sadA, valI bola toru sahUM. 85 gadyAnuvAda : kuLavatI strI haMmezAM kapaTa kare paNa koI ene tyaje nahIM. jemake (patino) paradezamAM vAsa hoya tyAre nArI nirguNI banIne (pativratAdharmanuM) khaMDana kare che. (brahmadattanI mAtA) calaNI putrane haNavA mATe lAkSAgRhamAM Aga lagADe che; kugRhiNI (banI) kapaTa kare che. kuLavatInAM evAM evAM kapaTa che. vaLI anya Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAM kahuM ! paNa sadAye amAre zire ja doSa caDhe. vaLI huM to tAro bola paNa sahI lauM. vivaraNa: jema sthUlibhadra kozAne vezyAcaritra saMbhaLAvyuM tema kozA have kulavaMtI hovAno mAtra dekhAva karatI, patine chetaratI pariNItA kugRhiNInAM "caritara' - apalakSaNo varNavI batAve che. A varNana pAtramukhe thatuM hoI pAtragata lAgaNIono saMsparza pAmyuM che. kozAnA udgAromAM ALa sahI levAnI namratA - udAratA che, to kugRhiNI mATenA marmaprahAro ane cAbakhA paNa che. pAThAMtara : 1. 2 kAi na. 2. ra3, ga, gha, pa, , 3, 4, 8 paradesI/zI tAsa (paradezaI vAsane badale). 4. 8 "kAji' nathI; UM lekhavai kuvaraNI. 6. ra4 amanaI sadA; 3 sahI valI; $ dosa tora; ga tAhArA toro na tumhacA (tora'ne badale); 4 ketAM kahyuM ("toru sahuM' ne badale). pAThacarcA : bIjI paMktimAM 5 pratanA "paradezai vAsane sthAne moTA bhAganI pratonuM paradesI/zI tAsa' nuM vyApaka pAThAMtara maLe che paNa 5 no anvayArtha vadhu spaSTa thato hovAthI pATha yathAvat rAkhyo che. chellI paMktinA prathama caraNamAM pratamAM mAtra "do - ' lakhAyo che je spaSTata: lekhanadoSa hoI dosa] karI lIdhuM che. chellA caraNamAM mAtra 6 prata ja dosa' pATha Ape che; bAkInI prato "bola' Ape che. "tAro doSa sahI lauM' e karatAM "tAro bola sahI lauM' kozAno A udgAra ahIM vadhu ucita jaNAvAthI bola" pATha lIdho che. ethI dosa" zabdanuM punarAvartana paNa TaLe che. Aya bolaI sahU mana milatA mATaI, dekhI ghaDha galaI jima khATI, pANI lUNa bhalyau jima ATaI, kima UThaI baITha guNa sATache. 89 gadyAnuvAda : khATI vastu joI jema dADha gaLe che tema mana maLyuM hoya tethI sahu koI bole che. jema loTamAM pANI ane mIThuM bhaLyuM hoya tema guNane kAraNe beThelA hoya te kema UThe ? - aLagA thAya ? vivaraNa: A kaDImAM daSTAMta ane vicAranI saMgati bahu spaSTa nathI. khATI vastuthI jema ApoApa dADha gaLe che tema snehasaMbaMdhamAM sahaja rIte bolavAnuM thAya che; loTamAM pANI ane mIThuM pachI alaga thaI zakatAM nathI tema guNathI kheMcAyelA paNa pachI alaga thaI zakatA nathI - ema abhipreta jaNAya che. pAThatara : 22, ga, gha, 4, 6, 8, 3 chaMdanuM nAma nathI i aDalla chaMda : chaMda. 1. ra3, ga, gha, 2, 4, 3, 4 bola; 4 managamatA ("mana milatA'ne badale); ra3, . 240 / sahajasuMdarata guNaratnAkarachaMda Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra / 241 , , 3, dAta (dADhane badale). 2. 5 miliuM jima 8 bhile jima; ra3 chUTa (UThaine badale); ga, gha, , , , , 4 chUTaUM baIThI. 4 pratamAM caraNano krama 1-3, 2-4 che. pAThyaca : sivAyanI badhI prato chellA caraNamAM "UThaI ne sthAne "chUTa / chUTa pATha Ape che, paNa bAMThAnI sAthe UThaInuM virodhI kriyArUpa vadhu kAvyocita jaNAtAM mukhya pratano pATha yathAvat rAkhyo che. e ja rIte "nA "baIThA' pAThane sthAne 'baIThI'nuM vyApaka pAThAMtara hovA chatAM, daSTAnna ApIne eka vyApaka kathana karavAnA saMdarbhamAM "baIThA' eTaluM ja baMdhabesatuM thatuM hoI pATha yathAvat rAkhyo che. agani balaI tu jali bUjhAvavuM, nIra jalaI tu kima samajhAvavuM, avara kubola suNI mana khIjI, kata kahaI ta6 kisyauM kahIi. 87 gadyAnuvAda : agni saLagato hoya to jaLathI bujhAvuM, paNa pANI baLatuM hoya to zI rIte ThAruM ? bIjAnA kharAba bola sAMbhaLI mana khinna thAya, paNa kaMtha ja jo kahe to (emane zuM kahevAya ? vivaraNa : yUlibhadra mATenAM kozAnAM prema, dhairya, sahiSNutA ane audArya jevA guNo pragaTAvatI uktinI sacoTatA. potAnI hRdayavyathAnI abhivyakti prathama paMktimAMnA datta alaMkAra dvArA thaI che. madhyakALanuM 'samajhAvauM rUpa saM. sa + jugate > sa + bujhaI e rIte baneluM pahelA puruSavALuM rUpa che, jeno artha "sArI rIte ThAruM - bujhAvuM' ema thAya. pAThAMtara H 1. , , , 3 balaI (jalaIne badale). 2. 4 "ku' nathI; i kahu 2, Ta karInaI. huM ramatI jANajaNa AuM korI teNuM ghaNa kaThaNa jama korI, taI lIdhauM mAruM mana corI, havaI callaI tujha syau sI jora. 88 gadyAnuvAda : huM dareka jaNa sAthe ramatI (chatAM) alipta chuM. jema ghaNa (eka kIDo) lAkaDAne kotarI khAya che tema teM mAruM mana corI lIdhuM che. have tArI sAthe zuM jora cAle ? pAThAMtara : 1. 4 "uM nathI; 1 tiI hauM ghaNaha; cha ghuNI ("ghaNane badale); ra4, ga, gha, Ta Tha ka ka2i ('kaThahane badale). 2. ga caraNano krama 4-3; 3 cita corI; thAI tu cAluM "callaI'ne badale). su "sI" nathI. vaTakupodaka jima huI caDhauM, tAruM vayaNa gamaI tima gADhauM, pari sakulIzI naI akulINI temanI vAta kahuM guNalINI. 89 gadyAnuvAda : vaDAnI chAyA)vALA vRkSa pAsenA kUvAnuM jaLa jema TADhuM hoya tema tAruM Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacana mane atyaMta game che. paNa guNamAM lIna evI huM kulIna ane akulIna strInI vAta kahuM chuM. vivaraNa: kozAno pratiyoga evo ke sthUlibhadranAM ALavacano paNa ene TADhaka karatA jaLanI jema manabhAvana lAge che. pAThAMtara H 1. ga hauche; rava gama; ra3, , , , 4, 4 cha8/che gADhauM; A "tima' nathI; ga mujha tAtU (tima gADhauM' ne badale). 2. i tehaI; sa hivaTa mana ('guNa'ne badale). suri svAmI tujha vAta parIcchI, taI tau vezi niTola nibaMchI, pazi paraNInu je AcAraha, te paNi kahitAM kaI vistAraha 90 gadyAnuvAda : he svAmI sAMbhaLa, meM tamArI vAta jANI. (e rIte) to tame vezyAne saMpUrNapaNe tiraskArI che. paNa pariNItAno je AcAra che te kahetAM paNa vistAra thAya tema che. vivaraNa : gRhasthajIvananI rojiMdI jhaMjhaTa ane pariNItAnA AcAranuM varNana. (kaDI 90thI 1O) pAThAMtara : 1, 3, 4 maI vAta. 2. ra3, , , 5, 8 para/NI chaI (paraNIne badale) , sukulINInu; cha je' pachI 'I' vadhArAno; ra kahatI; = vadhaI vistAraha. java paragaI tava dharaI soheluM naravahitAM kaI khara doheluM bAMdhyau katasaneha syauM trAgaI, nitunita navanava parai mAgai. 91 gadyAnuvAda : (strI) jyAre paraNe che tyAre saraLa - saheluM lAge che; paNa eno nibhAva karatAM te kharuM dohyaluM - kaparuM che. eno patiprema dorA sAthe bAMdhelA jevo che. nitanita navenava prakAre te mAge che. pAThAMtara : 1. ga paraI (paraNa'ne badale); 2 aNaparaNyAno nAma duhelo (bIjuM caraNa); 3, 4 paNi (chaDane badale). 2. rava, ga, gha, 2, 3, 4, 4 pari kari 4 pari te ("paraIne badale). pAThI : bIjI paMktimAM 4 pratanA paraI' pAThane sthAne pari karinuM vyApaka pAThAMtara maLe che; paNa banne pAThano artha ekasarakho thato hovAthI mukhya pratano pATha yathAvat rAkhyo che. chaMda pAdhaDI navanavA bhoga lIlAvilAsa, kari dUra pUra kapUravAsa, nava cIra hIra kacalIya cola, siMgAra sAra kukamma rola. 92 gadyAnuvAda : (strI) navAnavA bhoga ane lIlAvilAsa kare che. te kapUranI sugaMdhathI 242 / sahajasuMdakRta guNaratnAkaracheda Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra | 243 bharapUra (rAMdhelo) bhAta, hIranAM navAM cIra ane lAla kAMcaLI, sarasa zRMgAra ane kumakumanA lepa - vivaraNa: A kaDInuM vAkya apUrNa che. anvaya pachInI kaDI sAthe che. pAThAMtara : ra3, pa, Ta chaMdanuM nAma nathI chaMda hanumaMta paddhaDI ja chaMda bhASA. 1. 23, kUra kapUra na pUrapUra (kUrapUrane badale); Ta kapUranivAsa kapUsugaMdhavAsa. 2. ga kaMcUya; ; "sAra nathI. joIi vAnAM lAkhalAkha,ghari miria luNa vali nahI sarAkha. vRta ghola zAka taNI zAha kima jimasya lakhuM Aja nAha 93 gadyAnuvAda: - ema lAkhalAkha vastuo joIe. gharamAM marI, mIThuM ne vaLI sarAkha (koI masAlo ? khAdya padArtha ) nathI. ghI, (dahIMnuM) ghoLavuM, zAkanI relachela hoya paNa) he nAtha, Aja lUkhuM (bhojana) kema jamIzuM ? pAThAMtara : 1. lAkha (eka ja vAra) Aja lAkha Ta navanavA lAkha. 2. i sAha taNI; ru nahI 4 valI nahI ('taNI'ne badale). re nizuri nAtha mArA sucaMga, IdhaNa bhArA joII hIMga, valI nathI taNi davaI na tela dhupela dhUpa sIMdUra mela. 94 gadyAnuvAda : re mArA suMdara nAtha, sAMbhaLo. iMdhaNanA bhArA ane hIMga joIe che. vaLI tRNi (i nathI ne dIvAmAM tela nathI; dhupela, dhUpa, siMdUrano meLa (sagavaDa) nathI. pAThAMtara : 1. . 4 nAha, ga, rU. 3 suhiMga. 2. ra, dIvela tela; ga su ('nA'ne badale); gha tela (mela'ne badale). malA kisyuM AvI A dhauMba, pAchA valau ma karu vilaMba, tuma kisI hIaDaI nathi sAna, lAvyA na vArU phUlapAna. 95 gadyAnuvAda : bAghA gamAra) jevA ThAlA zAne AvyA ? pAchA vaLo, vilaMba karo nahIM. tamane haiDAmAM kazI sAna (gatAgama) nathI. rUDAM phUlapAna paNa lAvyA nahIM. vivaraNa : "lADI jue lAvato ne mADI jue Avato' e lokakahevatanA pUrvArdhanI yathArthatA ahIM samajI zakAze. pAThAMtara : 1. ga kisyA; lAvI A kisaMuM, 5 ghauMba. 2. 4, 5, 3 nahI vArU; ra pholapAna 3 payaphUlapAna. pAkya: prathama paMktimAM 4 pratanA "ghauMba' pAThamAMno "gha' lekhanadoSa jaNAya che. e dhauMba joIe. anya pratonA dhuMba' pAThano Ane AdhAra hoI dhauMba' pATha karyo che. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAgyauM na ANaI kaMta jAma, dhaDahaDI krodhad su karaI tAma, re ghaTina pApIa tuA nAma, ghara taNIa bAhira gamIa mAma. 96 gadyAnuvAda : jyAre kaMtha mAgyuM lAve nahIM tyAre krodhathI dhaDabaDATa macAve che. re pApI, tAruM nAma dATI de ne (naSTa ka2). bahAra gharano mahimA cAlyo gayo na rahyo.' pAThAMtara : 1. 4 Apai 4 Alad (ANai'ne badale); haiM dhaDahaDatI; gha, 4, 6, rU. 8. 4 krodha; i tasu (suMne badale). 2. rasa, ga, gha, cha, 4, 5, 4 dATa; ga, 4, 5, 6, 8, 4 jha, dha tubja ('tuhma'ne badale). tujha sAthaU kehau sukhavAsa, ek na puhatI kisIa Asa, mukhi baralai jANe sannipAta, tava dhAIu dhUMbaDa karaI ghAta 97 gadyAnuvAda : 'tArI sAthe sukhathI rahevAnuM kevuM ? koI ekeya AzA pUrI thaI nahIM.' jANe sanepAta thayo hoya tema (patnI) mukhathI babaDe tyAre gamAra (pati) doDIne * ghA kare che. pAThAMtara : 1. 8 gharavAsa, ga amhe haiM, 4 mujha (kasIa'ne badale). 2. rava, ga, i, haiM, i, 2, jJa, 4 bolaI baralai; da boli jima (baralai jANe'ne badale); rasa, 6 5, 6, 'tava' nathI; ja dhAIya; gha, OM dhAi; cha dhAIu' nathI; gha dhaDadhuMbaDa. pAThacarcA : bIjI paMktimAM rU pratanA baralai jANe' pAThane sthAne anya pratonuM bolai baralai' vyApaka pAThAMtara maLe che paNa 'baralai' pada AvyA pachI 'bolai' nirarthaka jaNAya che; vaLI jANe' pATha 'sannipAta' sAthe sahaja rIta anvita thato hoi pratano pATha ja cAlu rAkhyo che. dRhau bhayara bhUta bhAmini bhaI, caDI cauTTai prANi, hatau bhasau jehanau, te cAlI dIvANi. 98 gadyAnuvAda : strI bhayaMkara bhUta jevI banI. baLa karIne e cauTe caDI. jeno bharoso hato te pAgala jevI banIne cAlI. bhayaara bhayara vivaraNa : 'bhayara' zabda bhayakara ema vyutpanna thayo hovAnI saMbhAvanA gaNI, ahIM 'bhayara'no bhayaMkara' evo artha karyo che. - pAThAMtara : va chaMdanuM nAma nathI. 1. gha, ca, cha bhayarava; Ta bhairava; i. rU. 4 thaI; ga cA; 4 jAma ('prANi'ne badale). - chaMda hATakI. dIvANI su cAlI pAlava jhAlI, karatI tAotANi, milIuM tihAM jog2auM puruSa vigog2auM, hovai nAri pramANi, 244 / sahajasuMdaeta guNaratnAkarachaMda Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra / ra5 sukulInI nArI huI akalINI guNa viNa daI neha, kuNa kArari vasaI vakholmakI svAmI, Apake uttara eha 99 gadyAnuvAda : te dIvAnI pAlava pakaDIne kheMcAkheMcI karatI cAlI. puruSane vagovanAra tamAzo tyAM maLyo. strI A pramANe hoya che. kulIna nArI akulIna banI. guNa vinA sneha tUTe che. to he svAmI, ye kAraNe vezyAne tame vakhoDI eno uttara Apo. pAThAMtara : rava, ga chaMdanuM nAma nathI i, cha cAli ja chaMda bhASA 5 lIlAvatI chaMda Ta chaMda. 1. ra3 sucalI . ru sucallI; $ jhallI. 2. Ta tava (tihAMne badale). 3. ga tUTTa , 3, 3 kUu tuTaze 4. i vesa. pAkya : 6 pratanA 'jhallI' pAThane sthAne ga no 'jhAlI" pATha eTalA mATe lIdho che ke enAthI cAlI - jhAlIno AMtaraprAsa jaLavAya che. IhAM ghari raviNauM jA mani bhAvaI, dhana khUTa) tava UThI jAva, jAtAM koI na pAlava jhallaI, paraNI syau kahuM bala calaI. 100 . gadyAnuvAda : jyAM lagI manane IcchA thAya tyAM sudhI A ghare rahevAnuM. dhana khUTe to UThIne cAlI jAya. jatAM koI pAlavathI pakaDe nahIM. paraNelInI patnInI) sAthe keTaluM baLa cAle ? " pAThAMtara : 7 chaMda aDayala 3, 4 AryA Ta cAli. 1. 23, ga, gha, , , 4 astu ghari; 8 Avai ("rahiNauM'ne badale); ga, 4 navi bhAvaI; 4 bhAvaha; ra6 khUTavuM , i khuTuM ra to , 4 valI ('tavane badale); gha UThavuM. 2. 23, ga, i pallava; ka aNaparaNyAM. jAti kujAti taNau navi aMtara, guNa avaguNanI achaI paTetara, kAdava thikI kamala guNavAsa, sAyari zaMkha taNau nivAsaNa 101 gadyAnuvAda : jAtinujAtino bheda nathI. guNa-avaguNano bheda ja che. kAdavamAMthI guNayukta kamala pragaTe che. ane sAgaramAM zaMkhano nivAsa che. vivaraNa : bheda jAti-kujAtino nathI, guNa-avaguNano che. A vAta sacoTapaNe rajU karavA bIjI paMktimAM be suMdara daSTAMtono upayoga. pAThAMtara : 1, 2, , , 5, Ta e chaI ("nau achaIne badale). 2. 3 kAdama; Ta jima vAsaNa, 3 zaMkhalikhamIya ("zaMkha taNau'ne badale). kaNayAcala calaI vAyaI thirI, dUamaMgala cheDaI ThAmi phirI, disI pazcama UgaI sUra jau tuha prabhu pAsa na cho tulma tau. 102 gadyAnuvAda : jo kanakAcala parvata) calAyamAna bane, vAyumAM sthiratA thAya, dhruva Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ enuM sthAna choDI phare (ane) sUrya pazcimamAM Uge, topaNa he prabhu, tAro saMga (huM) choDuM nahIM. vivaraNa : koI paNa bhoge sthUlibhadrano saMga nahIM choDavAno makkama nirdhAra karyo hoya ema kaDI 102thI 104mAM prabhu pAsa na choDuM tumbha tau' e caraNa dhuvA tarIke Ave che. traNeya kaDIomAM daSTAMtonI pracuratA dhyAna kheMce che. (kaDI 102thI 104) pAThAMtara : i toTaka chaMda ja cheda 3 chaMdAMsi. 1. kUmamaMgala. 2. 4 suraja ga sUra ta6 4 jo ravI ("sUra jaune badale); i, Dha "tuhada' nathI; 4, 5, pAya ('pAsa'ne badale); , , , , 8, 4 tujha tI; $ "u" nathI. pAThacarcA: bIjI paMktimAM 4 nA "surajja' pAThane sthAne "sUra jau'nuM vyApaka pAThAMtara maLe che. jau - tano prAsa besato hoI anya pratono "sUra jau pATha lIdho che. moTA bhAganI prato va pratanA mAtra 'tumbha' pAThane sthAne "tumbha tau pATha Ape che. pachInI kaDIomAM to 4 pratamAM paNa 'tumbha tau pATha che ja. eTale ahIM A kaDImAM kevaLa saratacUke ja "u" rahI gayo lAge che. eTale "tumbha tau' , pATha karI lIdho che. avalAM jala gaMga vaheMti kayA, valI pannaga mUkaI vimba sayA, - dhana yauvana jIvI kAya khale, prabhu pAsa na choDauM talma ta. 103 gadyAnuvAda : kadAcita gaMgAnAM pANI avaLAM vahe, vaLI sarpa sadA viSa tyajI de, dhana, yauvana, jIvana ane kAyAno kSaya thAya, tyAreye he prabhu, tAro saMga (huM) choDuM nahIM. pAThAMtara : 1. i abalA jala; , 23 "gaMga' nathI. 2. jIvita; 5 kAMa Ta khayo; = pAya na. pAThacaca : ra sivAyanI badhI prato "gaMga vaheMti pATha Ape che. gaMganA umeraNathI chaMda paNa jaLavAto hoI e pATha svIkAryo che. kAya khau" pATha keTalIka pratomAM bhraSTapaNe lakhAyo che. java caMdra taNI nava sItakalA, hima Alaya maMDaya agijhalA, gayAMga itAra na nakhata, prabhu pAsa na choDauM tulma tau. 104 gadyAnuvAda : jyAre caMdranI zItakalA na hoya, himAlaya agnijavALA mAMDe, gaganAMgaNamAM tArA ane nakSatro na hoya, tyAreye he prabhu, tAro saMga (huM) choDuM nahIM. pAThAMtara : 1. 4 na na sIta, 4, 4 himAcala 8 mAlo; Ta mUke (maMDayAne sthAne). 2. 8 gayagaMgaNa tArA teja raco; $ tara na; 1 pAya na; 3, 3 tujha lauM. 246 / sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda * Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUhA mugatAphala manadoraDai, navanava pira vedhAla, hAra karI kaMThad vyauM, jANe tuM sugurAla. 105 gadyAnuvAda : he rasika, navenave prakAre mana rUpI dorImAM motI (parovIne) hAra karIne gaLAmAM mUkyo. (e hAra te) he guNavaMta, jANe tuM che. pAThAMtara : sva, cha chaMdanuM nAma nathI. 2. 4 ThavuM; 6 jANe to cha jANai te. eka vAta sAcI sunnau, sugurNA suguNa milaiMti, manamohana mana mAnatai, haMsA kamala vasaMti. 106 gadyAnuvAda : eka sAcI vAta sAMbhaLo, guNIjano guNIjanane maLe che. he manamohana, mana mAne che tyAre (goThe che tyAre) haMso kamaLamAM vAsa kare che. pAThAMtara : 1. i suguNine suguNa. 2. haMsI. AryA bIjo adhikAra | 247 ema suNInad vAta vicArI, navayauvanabhara Isai nArI, rikhA-sirakhau chai saMyogaha, manamAnyau kIjai saMbhogaha. 107 gadyAnuvAda : ema sAMbhaLIne vAta vicAro. nArI yauvanavaMtI dIse che. sarakhesarakhAno saMyoga thayo che. manamAnyo saMbhoga (bhogavilAsa) karo. pAThAMtara : rava, ga, gha, 8, 3 chaMdanuM nAma nathI TM chaMda aDayalla cha, na dvAkSarI dA maDayalla. 1. 6 vIcAre; cha dhanayauvana. 2. 6 chai' nathI; haiM manavaMchita kIi; Ta kIjai saMyoga tihAM bhogaha; 7 saMjogaha ('saMbhogaha'ne badale). dUu tAtad dhana ApyauM ghaNauM, sADhI bAraha koDa, dhanauni mAtI sadA, bihuM milI bhala joDi. 108 gadyAnuvAda : sADIbAra karoDa jeTaluM aDhaLaka dhana pitAe (tamane) ApyuM che. yauvanadhanathI huM sadA matta chuM. bannenI bhalI joDa maLI che. pArzvatara : sva, ga, gha, cha, Ta, chaMdanuM nAma nathI. Ta bhalI gha, 6 e (bhala'ne badale). 14 tava ApyauM. 2. ga, chaMda reDakI bihuM milIa bhalIa joDa, sADhIa bAraha koDi, khelaiMti ApaNai koDi, dhavalahare, Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ati cokhI caupaTTa zAla, caukhaMDI caumukha cauzAla, ucau Upari mAla, vivAha pare, navaraMgI vara pravAlI, kadI gukha sajAlI, bhamarI bhaI, citrazAlI saMhAlI khATa, bahu thaMbhA sovina ghATa, pahalA para pATa, bAMdhyA bArasAI trATa, vAhaNa vahI. 109 gadyAnuvAda : bannenI bhalI joDa maLI che. (sthUlabhadra pAse) sADAbAra karoDa che. dhavalagRha (mahela)mAM te potAnA umaMgathI khele che. cAre bAju daravAjAvALI svaccha, khullI, vizALa cokhaMDI zALA baMDa, gRha) che. upara UMco mALa che. navaraMgI uttama ratnothI khacita jALIvALA vividha prakAranA gokha banAvyA che. tyAM te phudaraDI phare che (?) citrazALA dIvAnakhAnuM, raMgabhavana)mAM sukomaLa khATa che. sonAnA ghaDelA ghaNA thAMbhalA che. uttama pahoLA pATa che. zrama karIne (2) bAraNe paDadA bAMdhyA che. vivaraNa : pahelI paMkti AgaLanI kaDImAMnA punarAvartana rUpe che. hiMdI za.ko.mAM "vAhaNa' = udyoga, prayatna evo artha maLe che. saM. va6i = prayatna karavo, udyama karavo, ceSTA karavI artha maLe che. eTale saMbhavata: rUDhaprayogAtmaka "vAhaNa vahI' pATha "zrama karIne evA arthamAM hoya. () pAThAMtara : ra chaMdanuM nAma nathI ja, 4 cAli : chaMda. 1. i, gha te behua milIya joDa. 3. 4 camaka (caumukhane badale); , , 5, 3, 4 vAla ga, 4 cAla che bAla. Ta DhAla ("cauzAla'ne badale). 5 Ta "vara' nathI; Ta kIdhI gukhIya jAlIyA sIdhI bhamara bhame 6. 23, ga, gha, , 4, 5, 6, 8. 4 citrazAlI hasI rahI; , 2 bihuM 4 thaMbhyA; ghaNAvana ghATa; 9, 9 sovana khATa. 7. 4 bahulA paTebara pATa; ra cIvara ("pavarane badale). pAThacaca : chaThThI paMktimAM 4 sivAyanI badhI prato siMhAlI khATa'ne sthAne hasIya rahI' pATha Ape che. paNa mukhya pratamAM khATa'no ghATa, pATa, trATa sAthe caraNAnta prAsa besato hoI mukhya pratano pATha yathAvat rAkhyo che. samagra varNanamAM paNa A pATha eTalo ja baMdhabesato thAya che. matavAraNa mAdala phAra, kullabhI vidgama sAra, nayANa zobhanakAra, maMDapa ghauM, jANe kaG rasaNa maDauM, gomaTa saragachIMDauM, jisyau dhavala Isu pani taNauM, varU dIpamaMdira dasaI, jhINI korANI dIsaI, pUtalI pavara hIMsaI, uMcI caDI, 248 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkaracheda Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra / 249 jima vAdali mehala gAjara, tisyA mAdala vAI, vIrA sarasa bAjai, mayaNatuDI. 110 gadyAnuvAda:vizALa mAdala() jharUkho che. uttama thAMbhalAnI besaNI che. maMDapa AMkhane ghaNo ja AnaMda pamADanAra che. jANe rasanuM mIMDuM karyuM hoya evo, svarganA chIMDA jevo, paMkhInA zveta IMDA jevo ghummaTa che. dIpamaMdira suMdara dIse che. jhINI kotaraNI dekhAya che. UMce rahelI uttama pUtaLI harSa pAme che. jema vAdaLamAM mehuliyo gAje che tema mAdala (eka prakAranuM Dholaka) vAge che. madanasUrI (eka mukhavAdya) ane sarasa vINA vAge che. vivaraNa: ahIM ekalA ghummaTane mATe ja kavie uakSA - upamA jevA traNa alaMkAro prayojyA che. mAdala = mardala, DholanA prakAranuM vAdya e artha maLe che. paNa ahIM pahelI paMktimAM e saMgata thato nathI. anvaya jotAM tyAM "mAdala' zabda "matavAraNa' (jharUkho)nuM vizeSaNa lAge che, paNa artha spaSTa thato nathI. trIjI paMktimAM rasaNa mIMDauM = rasanuM mIMDuM evo sIdho artha karyo che. paNa rAja. zako.mAM rasaNa = sUrya evo artha paNa maLe che. to "sUryabiMba jevo ghummaTa' evo anvayArtha paNa karI zakAya. pAThAMtara : 1. 4. ra4, ga, gha, , 5, rU, 3 matavAlaNa; ; zAla ("sAra'ne badale). 2. sovanakAra. 3. 3 IDauM "mIMDauM'ne badale); Ta gomaTi svara eNDiuM. 4. Ta dhavalahara 5 3, 4 vAru dIpai maMdira; rava, ga, gha, , , 5, 8 "dIpa' nathI; ga. , 3, 4 hIMsaI (dasaIne badale). 6. 3 sovana pUtalI hIsa); a> paraka che parava (15varane badale); ga dasaI (hIMsaIne badale). 7. cha mAdala ('vAdaline badale); rava. , 5, 7, 8 mihAu gAjaI ra meha gAje, 23, , 2, 4, 5, IsyA 8. ra3 : vINa sasara/sasara; na sari "sarasAne badale); ga, gha, 2, su mayaNakuDI 3 gayaNi guDaI (mayaNatuDI'ne badale). pAThacaca : mukhya prata 4 sahita moTA bhAganI prato prathama paMktimAM 'matavAlaNa' pATha ApatI hovA chatAM 'jharUkhA'nA arthamAM madhyakALamAM "matavAraNa' zabda ja vaparAzamAM hoI i. 8 pratono matavAraNa' pATha lIdho che. dhaja kalaza kaNayapiMDa, racyau mayaNadeDa, mohyA navaI khaMDa, pahuvi lagaI, navanavA caMdruma bAMdhyA, motI jhuMbakha sAdhyA, suguNa sabala vAdhyA. teji tagaI, Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jalanAhaNa sovitra khAla, kIdhalAM kamalanAla, bhogI bhamaramAla, guMji rahaI, bhUmi DhAlyA sabala kAca, nAcaI navalA nAca, bolI madhurI vAca, mora tihaI. 111 gadyAnuvAda : dhvaja, sonAnA piMDa jevo kalaza, madanadaMDa racyA che. pRthvI lagI naveya khaMDa mohyA che. navAnavA caMdaravA bAMdhyA che. motInA jhUmakhA lagADyA che. enA guNa ghaNA vadhyA che ane tejathI tagatage che. jalasnAna mATe sonAno hoja che. kamaLadaMDa karyA che. tyAM bhogIjanonI bhamaramAla guMjI rahI che. bhUmi para majabUta kAca DhALyA che. (te para) navalA nAca nAce che. tyAM mora madhurI vANI bole che. vivaraNa : ahIM kozAnA AvAsanA vividha bhAgo ane te antargata sajAvaTanuM varNana che. "madanadaMDano artha spaSTa nathI. saM. mavaSTivez = dhajAno eka prakAra evo artha Ape che. ene lagato koI ullekha hovAnI saMbhAvanA che. pAThAMtara H 2. vara mAMDyA navaI = mAhIlA navaya. 4. 23, ga, Ta guNa , 6, i, , , 3 guNe; ra3 vAdhyo ga, gha, pa, 6 bAMdhyA ("vAdhyAne badale). 5 20, ga, gha, cha, rU. 8, 3 kIdhAM. 6. rava "bhogI bhamaramAla' nathI; 1 AvIya Ta bhame ("bhogI'ne badale); i bhamara ("bhamaramAlAne badale); 4 bhamara bhalA suguNAla; 9 bhamara karaI bhamAla; ga guDIya rahaI. 7. 6 jihAM DhAliyA 8. i madhukarI (madhurAM ne badale); 3 mahura saraI (mora tihAM'ne badale). pAThacarcA : 4 sivAyanI badhI prato bIjI paMktimAM "mAMDyAne sthAne "mohyA | mohiyA" pATha Ape che. eno anvayArtha vadhu spaSTa thato hoI ane badhI ja pratono ene AdhAra hoI "mohyA' pATha lIdho che. a pratamAM cothI paMktimAM "tagaI" mAMno 'ta' "na' jevo vaMcAya che. paNa e 'ta' ja hovAnuM jaNAya che; to ja artha bese che. anya pratomAM to 'tagaI che ja dhUpaghaTI sugaMdha vAsa, sadA vasaMta mAsa, kijaI bhogavilAsa, taruNapaNaI, vArU sarasa gavila AhAra, lIjaI la saMsAra, dIjai dAna apAra, mAna ghaNI, navi paDaI ghaDI viyoga, karaI sabalA bhoga, milyau sarasa yoga, kozi tANaje, nita pahiraI navala veza, navI yauvanaveza, nahIM kisyau kilesa, suguNa suNau. 112 250 / sahajasuMdakRta guNaratnAkarachaMda Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra | 251 gadyAnuvAda : dhUpadAnInI sugaMdhita vAsa che. ahIM sadAye vasaMta mAsa che. taruNapaNAthI bhogavilAsa kare che. gorasanuM (dUdhadravyonuM) sarasa majAnuM bhojana che. saMsAranuM phaLa pAme che. mAna sahita ghaNuM dAna Ape che. eka ghaDIno paNa viyoga paDato nathI. ghaNA bhoga kare che. kozAno sarasa sAtha maLyo che. (te) hamezAM navalA veza pahere che. navI (UgatI) yuvAvasthA che. ahIM kazoya kleza nathI. he guNIjana sAMbhaLo. pAThAMtara : 1. OM sovina vAsa. 2. 6 bhogatamAsa. 3. gva 'vila' nathI; cha kIjai (lIjai'ne badale); sasAra. 5. 6 na na paDai; karai te sabalA... 6. na miliu sarIkhu yoga mAnavapaNai. 7. 6, 4 bihuM (navau'ne badale); 4 navala vesa (yauvanaveza'ne badale). 8. 6 suNai. pAThacarcA : pAMcamI paMktimAM cha sivAyanI badhI prato karai sabalA bhoga' pATha Ape che. H pratano 'te' vadhArAno jaNAvAthI rada karyo che. SaTpada alikula kajjala sarala, vezi chala meha suunnata, hasata daMta nava taDita, pimmajala varasata sulalita, pIuM pIu mukhi bappIha raNazaraNa neura 66, IMdradhanuSa sImaMta, siihaM siMdUra ta suMdara, nava jalada sarasa nArI nipuNa, aMgi veli kuti ti, sigaDAlatatra nitu raMgabhari, thUlibhadra bhogI ramati. 113 gadyAnuvAda : bhramaronA samUha samo kALo, lAMbA coTalA rUpe UMce rahelo megha che. hasatA dAMta te navIna vIjaLI che. suMdara prema rUpI jaLa varase che. piyu piyu karatuM mukha bapaiyo che. raNajhaNa raNakatAM nUpura te dardura (deDakA) che. seMtho te iMdradhanuSa che. mAthAmAM sarasa siMdUra che. A sarasa nipuNa nArI navI varSA che. emAM aMga rUpI vela phUle-phaLe che. zakaTAlaputra bhogI sthUlibhadra raMgabhera nitya rame che. vivaraNa : kozAnAM aMgopAMga, AbhUSaNa ane zRMgArasajAvaTa mATe kavie yojelI rUpakazreNi dhyAna kheMce che. kozAne navavarSAnuM mukhya rUpaka ApI enI sAthe saMbaddha anya upamAnone kavie samagra varNanamAM prayojyAM che. pAThAMtara : ya kavita. 1. alikala va ali = alikali; cha salila ('sarala'ne badale). 2. catuDituM. 3. DaNaNaraNa. 4. 6, 6, 7 sAmaMta; sva, ga, 6, 7, 2, jJa. 8, 4 sAra siMdUra. 5. cha sama nArI; rava, gha, cha, 7, 4 phUlita phalita Ta saphTe phalita. 6. 6 bhamara (2mati'ne badale). Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAThacarcA : moTA bhAganI prato ja pratanA 'sAmaMta' pAThane sthAne 'sImaMta' pATha Ape che. varNanano saMdarbha jotAM 'sImaMta' ja baMdhabesato pATha jaNAvAthI te svIkAryo che. nAri sarovara sabala, sakala mukhakamala manohara, bhamuha bhamara raNajhati, nayanayuga mIna sahodara, prema tannau la bahula, vayaNasara latti, kabarI jalazevAla, pAli yauvana mayamattI, nava cavAka thaNahara-yugala, karai raMga rAti ramali, zrI. thUlibhadra jhillaI tihAM, ramai haMsahaMsI li. 114 gadyAnuvAda : nArI e moTuM sarovara che. emAM samagra mukharUpI manohara kamala che. tyAM (AMkhanI) bhramara rUpI bhamarA raNajhaNe (guMjArava kare) che. be AMkho joDiyAM mIna (mAchalIo) che. premanuM pracura jaLa che. tyAM UchaLatI (ramya) vANIrasanI lahara Ave che. coTalo te jalazevALa che. madamAtuM yauvana (sarovaranI) pALa che. stanayugma rUpI navAM cakravAka raMge ramata krIDA kare che. tyAM zrI sthUlibhadra snAna kare che. (A rIte) haMsa-haMsI sAthamAM rame che. vivaraNa : jema AgaLanI kaDImAM kozAne nava varSAnuM tema ahIM sarovaranuM rUpaka apAyuM che. tenAM aMgopAMgone sarovara sAthe saMbaddha vividha upamAno yojI rUpakothI maDhI lIdhAM che. A rUpakacitra sarjatI veLA vi lilata-madhura nAdasaMgItane vIsaryA nathI ja. kaDInI prathama paMkti nArI sarovara sabala sakala mukhakamala manohara' kavi kAntanI suprasiddha paMkita 'snehaghana kusumavana vimala parimala gahana'mAMnI lalita komala kAnta padAvalinI yAda apAvyA vinA nahIM rahe. - pAThAMtara : 1. ga nAri sarovara kamala kamalamAMhiM mukta manohara 4 nAri sarovara sakala mukha tihAM kamala manohara; rava, 5 'sabala' nathI; Ta sakala sajala ('sabala sakala'ne badale). 2. jJa bhamahi ('bhamara'ne sthAne). 4. ga kabaya; jala2savAla gha thaNasevAla 6 jalasarova2; 6, 7 pANi ('pAli'ne badale). 5. cha ramati ('mali'ne badale). 6. 4 'zrI' nathI; yamala (jamali'ne badale). avicala giri * thaNa-juala, ra5Na yauvana bhaMDAraha, gaMgA-siMdhu-pravAha, hAra mugAla sAraha, kozi nAbhi draha trivala, vimala sopAna ki suMdara, nayaNa vaNa kara kamali,lacchilIlA guNamaMdira, vana romarAya taruara sala, kanakavatra jaMgama khaDI, tinni thUlibhadra bhogika bhamara, ramai raMgi himagiri caDI. 115 252 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra / 253 gadyAnuvAda : stanayugma te avicaLa parvata che. yauvana (enA) bhaMDAranuM ratna che. uttama muktAphalahAra te gaMgA-siMdhuno pravAha che. kozAnI nAbhi te dharo che. trivali (udara paranI traNa rekhAo) vimala suMdara sopAna che. AMkho, vANI ane hAtha kamaLa che. lakSmInI lIlA mATenAM e guNabharyA maMdira che. kanakavarNI jaMgama romarAji sala vRkSovALA vana rUpe khaDI che. tyAM bhogIbhramara sthUlibhadra himagiri caDIne raMge rame che. pAThAMtara : 3. 8 praha nathI; 4 kamala (trivala'ne badale). 4. 4 narayaNa vimala kari kamali. 5 3, 4, 4 nava ('vanane badale); s sakala 3, 4 sabala. 6. 20 bhogI ramati i bhogI bhamaI; pa, Ta geli caDI. Aya Ima vilasaI sukha bAra mAsaha jaNajaNanI mani pUraI Asaha, pahiraI cIra paTaulAM caMgaha, navanava raMga ramaI navaraMgaha 116 gadyAnuvAda : Ama bAreya mAsa bhoga bhogave che. mana daIne dareka jaNanI AzA pUrI kare che. suMdara cIra - paToLAM pahere che. navAnavA AnaMdabharyA - suMdara raMge rame che. pAThAMtara : rava, ga chaMdanuM nAma nathI , 4 aDacella chaMda , 1 caAkSarI chaMda 3, 4 maDayulla. 1. 4 jaNajaNa pure manaasaha; cha mana Asa ('Asahane badale). 2. 20 navanava ragi Ta navarUpi; 4 mani raMgaha ('navaraMgahane badale). nArI kamala bhamara nara saMgI, jaDatI joDi milI java caMgI, mAyaNa rUpa jANI jasavaMtaha, Avyau tava jovA suvasaMtaha. 117 gadyAnuvAda: nArI kamaLa che. ane eno saMgI nara bhramara che. baMnenI suMdara baMdhabesatI joDa jyAre maLI tyAre yazavaMtuM evuM madanarUpa jANIne te jovA vasaMta (Rtu) Avyo. vivaraNa : yUlibhadra ane kozAnA madanarUpane jovA jANe vasaMta padhAryo hoya e rIte kalpanA karIne kavie enA Agamanane varNavyuM che. vasaMta ane enI asaranuM varNana. (kaDI 117thI 130) pAThAMtara : 1. i nava saMgI. 2. cha caraNakrama 43 jiva caMgaha (jasavaMtahIne badale. ra jo jovAne badale); , cha mAsa vasaMtaha ra vasaMtaha (suvasaMtahIne badale). pAThacaca: 4 pratanA "mAsa vasaMtaha' pAThane sthAne ga, gha, , 5, 3 pratano "suvasaMtaha' pATha lIdho che. chaMdadaSTie te baMdhabesato Ave che. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaganagati cheda / sArasI AvI6 mAsa vasaMta bhUpati, pAyadalapati cAtaryauM, raNajhAti madhukaramAla kamale, te sabala pathadala paravaryauM, sahakAra sAra saMpatta pambara, guDIe mayagala mAlikA, thUlibhadra puruSaratatra pekhila karI kezu ti dIpika118. gadyAnuvAda : vasaMta mAsa rUpI rAjA Avyo. pAyadaLapati phaMTAyo. () kamaLa upara bhamarAonI mALa (hAra) raNajhaNe che, tenA rUpI baLiyA pAyadaLathI te vIMTaLAyo. uttama saMpatti rUpe sAjavALA AMbA jANe sajja karelI hAthIonI mALA che. kesUDAno dIvo karIne puruSaratna sthUlibhadrane joyo. vivaraNa: A kaDImAM vasaMtane bhUpatinuM rUpaka apAyuM che. chellI paMktimAM khIlelA kesUDAne dIvAnuM rUpaka apAyuM che temAM aucitya che. kesUDo ane dIpakajyota vacce raMga ane AkAranuM sAmya to kharuM ja; vaLI vasaMta to sthUlibhadranuM madanarUpa jovA Avyo hato ne ! eTale jANe kesUDAno dIvaDo pragaTAvIne e rUpane nIrakhuM evuM kalpanacitra che. ajJAta kavikRta 'vasaMtavilAsamAM Ane maLatuM eka kalpana A pramANe che : cAMpalA tarUaranI kalI nIkalI sovanavAni, mAra-mAraga-UdIpaka dIpaka-kalIya samAna." pAThAMtara: 4 gamanagati chaMda cha gagani chaMda su "sArasI nathI ra chaMdanuM nAma nathI. 1. rava, ga, gha, , 4, 3, , 8, 4 catura dalapati. 2. rata paMkti nathI. 3. i supatta ("saMpattane badale; rava maMgalamAlikA. 4. zrI yUlibhadra; ru dekhIya (pekhikane badale); Ta pekhIya karI karI; rava, ga, gha, pa, 6, 8, 4 kezRMdIpikA i kiMzukadIpikA = kiMsUyadIpikA. pAkya : pahelI paMktimAM 9 sivAya badhI ja prato pAyadalapatine sthAne "catura dalapati pATha Ape che. paNa varNana-saMdarbhe banne pATha ekasarakhA baMdha bese che ane banne pAThathI varNasagAI jaLavAya che, eTale mukhya pratano pATha yathAvat rAkhyo che. AyA koili rUpa karI guNa gAvA, baIThau svara saMgIta suNAvA, bhamarA zruti pUraI te navanavA, nAcAM mora karaI hiMgArava. 119 gadyAnuvAda : kokilanuM rUpa dhAraNa karI te (rAjA) guNa gAvA ane saMgItanA svara suNAvavA beTho. bhamarA navInavI zruti pUre che. mora nAce che ne kekArava kare che. 254 / sahajasuMdakuta guNaratnAkarachaMda Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra / 255 vivaraNa : saMgIta-saMdarbhe 'zruti'no artha 'eka svarathI bIjA stara para jatI veLAno atyaMta sUkSma svarAMza' evo thAya. pAtara : va, ga, gha, cha, ga, Ta chaMdanuM nAma nathI TM chaMda aDayalla. 1. gha sura saMgIta; ga karIvA 4 suhAvA ('suNAvA'ne badale). 2. 4 rava ('zruti'ne badale); tehanA rava (te navanava'ne badale); 6 cakora ('karai'ne badale); haiM, ga, cha kekArava. pAThacarcA : bIjI paMktimAM 'tehanA 2va'ne sthAne 'te navanava'nuM vyApaka pAThAMtara maLe che. chaMdamAM e pATha baMdhabesato thavAthI ane ghaNI pratono ene AdhAra hovAthI e pATha svIkAryo che. vinaya vasaMta vahaI vanamAlI, tarUara misi praNamai kara vAlI, bheTi karai phlaphUla mahocchava, malayAnila parimala pasarvau tava. 120 gadyAnuvAda : vanamALI vasaMta vinaya darzAve che. vRkSane rUpe hAtha joDIne praNAma kare che. mahotsavapUrvaka phlaphUlanI bheTa kare che. tyAre malayAnilano parimala prasaryo. pAThAMtara : 4 pratamAM H pratanI 120 ane 121mI kaDIo bhegI thaI gaI jaNAya che. kaDI A pramANe che : vinaya saMta vahai vanamAlI, kIjai raMga jhamAla manohara, toraNa vakSaramAla bhalerI, maMDapa sohai karI adhikerI. 1. 8 vina (vinaya'ne badale). 2. 6 'phUla' nathI; ra, gha, ca, kha, 8 malayAcala. kula harI kadalIhara dIhara, kijjai raMga jhamAla manohara, toraNa vannaravAla bhaleI, maMDiva soha karai adhikerI. 121 gadyAnuvAda : khIleluM ane hariyALuM dIrgha kadalIgRha che. (tyAM) manohara AnaMdavilAsa thAya che. rUDI vaMdanamAlAnAM toraNa che je maMDapamAM adakerI zobhA kare che. vivaraNa : pahelI paMktimAM 'la', 'ha', ane '2'nAM AvartanomAMthI UbhuM thatuM nAdasaMgIta dhyAna kheMce che. phUla = khIleluM (saM. pru) ane harI = hariyALuM (saM. rita). A banne 'kadalIha2' kadalIgRhanAM vizeSaNo che. pAThAMtara : cha juo kaDI 120nuM pAThAMtara. 1. 6, 4 phUlaharAM; kadalIdala. 2. Ta vannaramAla; zobha karai. = pAThacarcA : prathama paMktimAM pratanA 'kadalIdala' pAThane sthAne 'kadalIhara'nuM vyApaka pAThAMtara maLe che. 'dIhara' vizeSaNa sAthe 'kadalIhara'no anvaya vadhu baMdhabesato jaNAvAthI e pATha svIkAryo che. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhogI mAsa vasaMta vilAsI, thUlibhadra elaI kalAsI, pIjai prema taNau rasa kSiNi kSiNi. vINAnAda sAI valI giri jhiri. 122 * gadyAnuvAda: vasaMtamAsanA vilAsI bhogI zUlibhadra jANe kailAse khele che. kSaNekSaNe premano rasa pivAya che, ane jhINo jhINo vINAnAda sAMbhaLe che. pAThAMtara : 1. 8 thUlibhadra dekhI kavilAsI. 2. i lINa ("kSiNi kSiNi'ne badale); ra4 jhaNi cha jhINa (jhiNijhiNi'ne badale). kihAM sukhela sogaThAM suhAsaNa, kihAM sukoka caucasI AsaNa, kihAM sunAda nATikka nirakhaNa, kihAM surAsa ramayaMti vicakSaNa. 123 gadyAnuvAda : kyAMka sogaThAMbAjI ne sukhAsane besavAnuM che, kyAMka sarasa coryAsI kAmAsana che; kyAMka suMdara dhvani ane nATakanAM nirIkSaNa che; to kyAMka vicakSaNa (strIpuruSa) suMdara rAsa rame che. vivaraNa: pratyeka caraNa 'kihAM'thI AraMbhAya, 'kihAM" pachIno pratyeka zabda "su varNathI zarU thAya, caraNAnta prAsa badhe ja jaLavAya ane varNasagAIno sAtha - A badhA dvArA kavie bahiraMganI kevI mAvajata lIdhI che te joI zakAze. (kaDI 123 - 12) pAThAMtara : 4 kaDI nathI. 1. A kihAM sakhela; $ sakoka i sakhela (sukokane badale); che.sakhela koka caudAsI Asana. 2. sanAda sinAda; da vicakSaNa (nirakhaNane badale); ra3, ga, gha, , , 4, 8 ramaI 4 valI ramaI; 3 suvicakSaNa. pAThacaca : 4 pratamAM "sakoka' ane "sanAda' pATha hatA te badalIne na pratanA "sukoka' ane 'sunAdI pATha ahIM lIdhA che. tema karavAthI 'kihAM' pachIno zabda badhe ja "su pratyayathI AraMbhAya che. A pachInI kaDImAM paNa AvI ja bhAta jovA maLaze. kihAM sujabAdi abIra vasaMtaha kihAM sugulAla lAla vilasaMha, kahI sukapUra karaI kari cUraNa, kihAM surola kesaranAM chAMTaNa 124 gadyAnuvAda : kyAMka suMdara japAkusuma, abIlanI sugaMdha) rahelI che, kyAMka suMdara lAla gulAla vilase che, kyAMka hAthathI kapUrano cUro kare che, kyAMka sArI rIte ghoLelA kesaranAM chAMTaNAM che. pAThAMtara : 4 kaDI nathI. 1. Ta salAla gulAla vasaMtaha; 4 4 veli vasaMtaha (lAla vilasaMtahane badale). 2. Ta "kari nathI, 4 caMdaNa (chAMTaNane badale). kihAM sugaMdhi sUkaDi kasturI, chAMTI zyala ramAI rasapUrI, kihAM subola bolaI baMdIjana, thalibhadra jIvau jagajIvana- 105 - gadyAnuvAda : kyAMka sugaMdhI sukhaDa-kastUrI che, kyAMka chelachabIlAo ekabIjAne chaMTakAva kare che, ne khUba rasapUrvaka rame che. kyAMka baMdIjano suMdara bola bole che : 256 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra | 257 jagajIvana dhUlibhadra, (ghaNuM) jIvo." vivaraNa : rasapUrI = rasapUri ema samajIe to eno artha "rasanA pUra sAthe ema thaI zake. pAThAMtara : 6 kaDI nathI. 1. 1 kesarakastUrI. kihAM sukhela jalakeli karijjaI, kihAM sumadala nAda sujiI, | kihAM subheri jhallarI jhaNakkaI, kihAM sutra raNatura raNakka0. 129 gadyAnuvAda : kyAMka suMdara khela ane jalakrIDA karAya che, kyAMka mAdalano nAda saMbhaLAya che, kyAMka suMdara bherI ne jhAlara jhaNake che, kyAMka tUra ane raNatura raNake che. pAThAMtara : 1. Ta kahI sikhela khaDokhali kIje, kihI si sarasa madalaha suNije; ra3, gha jali 1 keri; rava, ga, gha, cha kihI susamaddala maddalaha suNijaI; susamaddala samadda suNIjaM; ; sabada maddalaha su 4 susadda maddalaha ("sumadala nAdane badale). 2. 4 subhera; ; "raNadUra nathI. kuzamagaMdhavAsita jala gaMgaha, kusumaseji kusamAyudha raMgaha, kasumati sAtharA vitthara, kazamakeli Ima karaI niraMtara. 127. gadyAnuvAda : kusumanI gaMdhathI suvAsita gaMgAnAM jaLa che. kusumonI sejamAM kusumAyudha (kAmadeva)no AnaMdapramoda che. kusumo pAtharelI suvistIrNa pathArI che. ema niraMtara kusumakeli kare che. pAThAMtara : 1. 23ga i, 2, 3, 4 vAsi/sI 3 4 vAsyA Ta vAsila (vAsita'ne badale). 2. , Ta kusumakaraMDa i kusumaseja; ra3, , i kusumAkali ('kuzamakeli'ne badale); niraMtara. pAThacarcA: 4 pratanA "rama pAThane sthAne badhI prato uccArabhede karaI' pATha Ape che. keli karaI' evo prayoga ja ukti gaNAya. eTale "karaI' pATha lIdho che. mayamarI navayauvanaTolI, bhAmini bhAva karaI te bholI, kasara kasI kari kukama role, prIjI sarisI hIMcaI hIMDole. 128 gadyAnuvAda : navayauvananA nivAsasthAna rUpa madamatta te bhoLI bhAminI (strI) bhAva kare che. (kaMcakInI) kasa bAMdhIne, (hAthamAM) kaMkuno lepa karIne priyanI sAthe hIMDoLe hIMce che. pAatara : 1. ra4, , 6, 4, 5, 8 nita mana ( tene badale). 2. 5 kusamakalI (kasaNa kasIne badale; 4 prIu ("karine badale; t "kari nathI; 24, ga, gha, , A 3 Ta hIMcole. pAThacarcA : 4 ane 4 sivAyanI badhI prato ahIMDone sthAne hIMcole' pATha Ape Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. paNa banne ekabIjAnA paryAyisamA hoI mukhya pratano pATha yathAvat jALavyo che. pAmI sakla lyA savi taruara, jima jhaMkAra karaI vani mahuari, na khamaI viraha jisyau jalacArI, tima guNagoThi karaI naranArI. 129 gadyAnuvAda : badhAM ja vRkSo saphaLa rIte phaLyAM che tema jANIne jema madhukarI (bhamarI) jhaMkAra kare che ane jema jalacara (jIvo) viraha khamatAM nathI tema naranArI goSThI kare che. pAThAMtara H 1. i phalI. dUhale cUAnI jima pilI bharI sugaMdhI sAra, khokhalI tima jalabharI jhIlaI jhIlaNahAra. 130 gadyAnuvAda: jema cUA mizra gaMdhadravya)nI kUMpI uttama sugaMdhathI bharelI che tema hoja (kuMDa) jaLathI bharelo che. snAna karanAra emAM snAna kare che. pAThAMtara : 2. ga, gha, 3 jali bharI. cheda reDakI cUA caMdana karI aMghola, kIdhau kukamarola, cata mukhi taMbola. sugaMdha sahI, caMdamukhI caMpakavAni, caDI catura tAni, rahaI mayarimAni, sughaDa laDI. prIla jamali jhIlaNa lAgI, ramaI ramati rAgI, mAlA bhamara jAgI, dekhI isyauM, tava bola na sohaI nArI, jUha sumati sArI. kahuM jANa vicArI, teha kisyauM. 131 gadyAnuvAda : cUA mizra gaMdhadravya) ane caMdananAM snAna karIne kaMkuno lepa karyo. mukhamAM sugaMdhI rAtuM pAnabIDuM che. caMdramukhI, caMpakavaNa te caturA mastIe caDe che. sughaDa puruSane ?) pAmIne madanamAM ane mAnamAM rahe che. piyunA sAthamAM snAna karavA lAgI. rAgathI ramata rame che. AvuM dekhI bhramaramALa jAgI. tyAre nArIno bola zobhato nathI (nArI bolatI nathI). (enI) sarasa buddhi juo. te kema te jJAnI vicArIne kaho. vivaraNa: chellI be paMktimAM, "nArI kema bolatI nathI evA jJAnIjanane puchAyelA praznano khulAso pachInI kaDImAM maLI rahe che. pAThAMtara : ra3, , 4, 8, 4 chaMdanuM nAma nathI rUDilA chaMda. 1. rava, . 2 3 4 karIya khola ga4, 3, 4 karI ghola; rava, ga, gha, , 4, 8 dIdhu 258 / sahajasuMdakuta guNaratnAkarachaMda . Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra / 259 ('kIdhau'ne badale). 3. 4 paMkti nathI; 3, 4 AkhI paMkti A pramANe : jhabajhabai kuMDala kAni sohai sovinavAni; 2, 6, 6 vAni ('tAnine badale). 4. 4 paMkti nathI; rava, ga, gha, rU. 8, 4 4 sukhaDa lI. 5. 6 ratI rAgI. 6. da mAlA samaM; haiM jANI pha jogI. niva bolai na sUi nArI..., 4 bolad. 8. hi; 7. Ta jUu jANa; TM neha karuM. pAThacarcA : sAtamI paMktimAM prata sivAyanI moTA bhAganI prato thoDAka uccArabheda tava bola na sohai nArI' pATha Ape che. pachInI kaDInA saMdarbhamAM paNa e pATha baMdhabesato thAya che. A paMktine pachInI kaDI sAthe sAMkaLI zakAya che. jJa pratanA 'vi bolai na sUi nArI'mAM sUi' baMdhabesatuM thatuM nathI. AryA jANI ali parimalaguNavAhyA, kamala varcasai UDI. AyA, mujha bolaMtAM ahara ji Dasaie pAsad paNi prIUu e hasaie. 132 gAnuvAda : jANe parimalaguNathI chetarAyelA bhamarAo kamalanI bhrAMtithI ja UDI AvyA che. huM boluM tyAre adhara para hase. pAse (rahelo) priyatama (e joI) hase. vivaraNa : A kaDImAM, pAchalI kaDIne aMte jJAnIne je prazna puchAyo hato teno khulAso che. nArI bolatI nathI kemake bolatAM hoTha khullA thAya to bhamarA hase. ahIM eka suMdara kalpanacitra che. kozAnA mukhamAM bhramarone jANe kamaLanI bhrAMti thAya che. kozAe karelA dravyalepanI sugaMdhamAM bhramarone puSpaparimalanI bhrAMti thAya che. adharane DasavAnA citramAM cuMbanano zRMgArabhAva nirUpita thayelo joI zakAya. ahIM mahAkavi kAlidAsakRta 'abhijJAna zAkuntalam' nATakanA prathama aMkano 21mo zloka smRtie caDaze. rAjA duSyanta bhramaranI irSyA karatAM, ghapAnAM...thI AraMbhAtA zlokanI chellI be paMktimAM kahe che : karau vyAdhunvatyAH pibasi ratisarvasvamadharaM / vayaM tattvAnveSA madhukara hatAstvaM khalu kRtI // pAThAMtara : va, ga, 4, 5, 6, 8, 4 chaMdanuM nAma nathI ghu ca aDayala. 1. 4 vahAM ('vAhyA'ne badale). 26 prIyuDe 4 prIyaDu tiha 6, 4 valI prIUMDuM; 6, 7, 4 hasae Ta harsi. sahI e sohilauM prIti karatAM, cheha lagad dohilauM naravahatAM, bhamarA puruSa jabAdI jalamahara, kahau kima te viMsa Avai suMdara. 133 gadyAnuvAda : sakhI, prIta karavI e sohyaluM che, paNa cheka sudhI nibhAvavI e dohyaluM che. bhramara, puruSa, jabAdI (sugaMdhI dravya) ane vAdaLa - suMdara evAM te badhAM, kaho, Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kema vazamAM Ave ? pAThAMtara : 1. ga, 4 4 "e nathI; sohelI. 2. ra1, , , 5, , Ta thAI ('AvaI'ne badale). vAlhAnuM vali vinaya vahetAM, vasi thAI prI bhagati karatAM, milatAM mANasa naI mana daI, tala sukhasaMpati lIla karI jaI. 134 gadyAnuvAda: vaLI vahAlA pratye vinaya batAvatAM ane bhakti karatAM piyu vaza thAya. maLatA (anurU5) mANasane mana ApIe to sukhasaMpattino AnaMda bhogavAya. pAThAMtara : 1. 4 vAhIlInu 1 valI (prIU'ne badale). pAThacarcA: mAtra prata ja "vAhIlInu pATha Ape che. bAkInI prato thoDAka uccArabhede vAldAnu pATha ApatI hoI te lIdho che. arthadaSTie paNa te baMdhabesato che. puruSane vaza karavAno saMdarbha hoI "vAlhAnuM ja baMdha bese. anusvAra umerIne "vAldAnuM pATha karyo che. 4 prata to "vAldAnuM pATha Ape ja che. prIU baIThaI ApaNAI gaIsaI, mukha chaMdha karatI mani paisaI, bhAva navA jaDatA jau lAvaI, tava prIUDau nArI vasi AvaI. 135 gadyAnuvAda : priyanA besatAM pote bese, mukhe khuzAmata karatI manamAM praveze tyAre navA yukta bhAvo lAve tyAre piyuDo strIne vaza Ave. pAThAMtara : 1. 2 prie baIsaI, Ta ApaNapuM 3 Apopii; vihasaI (paIsane badale). 2. 3 4 bhalA jaDatA. 3 pratamAM 4 pratanI A 13pamI kaDI pachI eka kaDI vadhArAnI che. te A pramANe che : kahiuM karIjaI kaMthanau, lakSaNa rAkhI ThAI, muhi mIThau bolI Ima vAhalabha vasi thAI. 40 [14] prIti vahaI nakhamasa taNI pari, adhikau bhamaI nahI vali gharighari, kAja kahI jau pIhari jAvaI tu prIUDau nArI vasi AvaI. 136 gadyAnuvAda : (strI) nakhamAMsanI peThe (atUTa) prIti dazarvi, vaLI gheraghera adhikuM bhame. nahIM, piyaramAM zuM kAma che te) kahIne jo piyara jAya to piyuDo nArIne vaza Ave. pAThAMtara : 1. ati ghaNuM navi jAI paraghari. (bIjuM caraNa). 2. ra3, , kAja karI; ra Ta thAI ('AvaI'ne badale). na pratamAM 4 pratanI 139mI ane 137mI kaDI UlaTA krame che. pahelAM 137mI, . pachI 136mI. 260 | sahajasuMdarakUta guNaratnAkarada Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra | 261 pAThacarcA : ra3, 3, prato ru pratanA 'kAja kahIne sthAne kAja karI' pATha Ape che. kAja karI' pATha sIdho spaSTa rIte baMdhabesato lAge che paNa 'kAja kahIne upara mujaba ghaTAvI zakAya che ane mukhya tathA anya maLI vadhAre pratono ene Teko che tethI e rAkhyo che. prIU jima tau paMkhAI guNavaMtI, caturapaNaI cAlaI camakatI, java tava nayaNAM nayaNa milAvaI, tau prIUDau nArI vasi AvaI. 137 gadyAnuvAda : guNavaMtI strI priyanI peThe premabhAve) tene nihALe, caturAIthI camakatI cAle, jyAre tenI AMkho AMkho sAthe meLave tyAre piyaDo nArIne vaza Ave. pAThAMtara : 1. 24 3 dekhaI guNavaMtI. 2. 1 ju ('javAne badale). kAyA pAsa na choDaI chAyA, tima cAlaI jima ANaI mAyA, pAya paDI jau kopa samAvaI, tala prIUDau nArI vasi AvaI. 138 gadyAnuvAda : chAyA jema kAyAno saMga choDe nahIM, tema mAyA lAgI hoya tevI rIte (enI sAthe) cAle, page paDIne jo kopa zamAve to piyuDo nArIne vaza Ave. pAThAMtara : 1. 1 chUTAM kAyA (choDa) chAyAne badale). 2. 1 paDaMtI kopa; 4 huM jau ne badale). nArI nAma kahaI sahU abalA, pUrA puruSa panautA sabalA, sabalaI nibalauM jAuM ThelAI, tau kuNa phokaTa kUDa kamAI. 139 gadyAnuvAda : nArI mAtrane sahu abalA kahe che. puruSa pUrepUrA puNyazALI sabaLA che. paNa sabaLA vaDe nirbaLane jo nIcuM pADavAmAM Ave to phogaTamAM kapaTa koNa kare ? vivaraNa : bIjI paMktimAnA vicAranI saMgati spaSTa thatI nathI. pAThAMtara H 2. tuM ('taune badale); 1 kamAnDe. ahma ghari AvaI puruSaratatraha kelavIi navanavAM visatraha, take huM kUha karuM nahIM e syauM, paraNyAnI pari rAgi malesyauM. 140 gadyAnuvAda : amAre ghera puruSaratna Ave che. navInavI lata (vyasana) lagADavAmAM Ave che. topaNa huM e sAthe kapaTa karuM nahIM. ApaNe paraNyAnI peThe rAtre maLIzuM. pAThAMtara : 1. i jatana (visagrahane badale). 2. 1 tuM , 7, 8 te 4 hiva (takane badale); uMga, gha, Ta, eha spe i, i, kha, ga, 3. Ta raMgi ("rAgine badale); 3 dharesiE ("malesyau'ne badale). sahIara sAthi karI Ima vAtaha tava lIdhe prAUnala saMghAtaha, bAhiri keli-katuhala nirakhI AvI nija maMdiri mani harakhI. 141 gadyAnuvAda : sahiyara sAthe ema vAta karIne teNe priyano saMgAtha lIdho. bahAra Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriIDAvinoda nIrakhIne, manamAM harakhIne, te nija maMdira (AvAsa)mAM AvI. pAThAMtara : 1. i kahI ima; ga suNI maI vAtaha. 2. ga parakhI nirakhI'ne badale). chaMda hATakI AvI mani harakhI, kautuka nirakhI, sarikhI joDa sarekha, grISama varasAlauM, raMgarasAla, sIAlI savizeSa, lakSmI jima kamarI, bhogiNi bhamarI, amarInau avatAra, tapatapatAM maMDala, kAne kuMDala, jhabajhaba jhabakaI sAra. 142 gadyAnuvAda : kautuka (kIDA) nIrakhIne, manamAM harakhIne te AvI. temanI suMdara sarakhI joDI che. grIkha, vaSakALa karatAM ziyALo savizeSa raMgarasabharyo che. bhogiNI madhamAkhI samI, lakSmI jevI te strI devAMganAno avatAra che. caLakatA sUryabiMba mAM kAnanAM uttama kuMDaLa jhabajhaba jhabake che. pAThAMtara : rada chaMdanuM nAma nathI cAli Tu Ta, 3 2. grIkhi. 3. amarI ('bhamarI'ne badale). 4. cha jhabuka jhabakki sAra; jhabaI sAra; Ta hAra ('sAra'ne badale). rasaraNakaI nehara, kaMkaNa kelara, jhaMjharanI jhamakAra, nAsyA guNalI, te bahumUlI, TIlI tapaI apAra, mRganayaNa rasAlI naI aNIAlI, kIdhI kAjalareha, rAtA paravAlI, ahara jhamAlI, dADima data sugeha 14311 gadyAnuvAda : nUpura, kaMkaNa, keyUra raNake che. jhAMjharano jhamakAra thAya che. nAsikAe guNavaMtI phUlI (eka AbhUSaNa) che. te bahumUlI che. TIlaDI khUba ja caLake che. mRgalInA jevI rasALa, aNiyALI AMkho che. kAjaLanI rekhA karI che. rAtA paravALA jevA adhara zobhAvALA che. suMdara mukha rUpI) nivAsasthAna dharAvatA dAMta dADama jevA che. vivaraNa : "sugeha' eTale suMdara nivAsasthAna. ahIM e zabda dAMtanA vizeSaNa tarIke che. dAMtanuM nivAsasthAna mukha che. eTale 'mukha rUpI nivAsasthAna dharAvatA dAMta' evo anvayArtha karyo che. pAThAMtara : 1. 4 raNaraNa raNake neura; ra3 jhaMjhaNanA; ka jhabaka jhabakke sAra ("jhaMjharanI jhamakArane badale). 4. , rAtI; Ta ahara pravAlI; 4 sUrIha (sugehane badale). pAThacarcA : 4thI paMktimAM 4 pratano 'sUrIha pATha laIe to dADama jevA surekha dAMta" ema sIdho anvayArtha thAya. paNa ra sivAyanI, mukhya prata sahitanI badhI prato sugeha pATha ApatI hoI e pATha svIkAryo che. ethI kAjalarehanI sAthe "sugehano prAsa paNa jaLavAya che. 262 / sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra | 263 kaTimepala khalakaI, cUDI calaI, jhalakaI bAjubaMdha, sovinimaya ToDara, kaThi nigodara, caMpAkulI sugaMdha. motInI jAlI, vezi rasAlI, sohaI siri siMdUra, mugatAphala hArA, jhalakaI tArA, teja taNA te pUra. 144 gadyAnuvAda : kaTimekhalA khaLake che. cUDI caLake che. bAjubaMdha jhaLake che. suvarNamaya DamarAnI) kalagI che. kaMThamAM nigodara eka AbhUSaNa) che. caMpAkaLInI sugaMdha che. motInI jALI che. rasALI veNI (coTalo) che. mAthAmAM siMdUra zobhe che. motIno hAra tArAnI jema jhaLake che. te tenuM pUra che. pAThAMtara : 1. na khalaka. 2. 6 paMkti nathI. 4. 4 ura ziNagArA ('jhalakaI tArAone badale; 4 jhabake; 24 rAtA ("tArAne badale). rAtA nakhavAlI, mayamatavAlI, loyaNa tAkaI tIra. jhUnA vali jhINA. navalAkhINA, pariraI jAdara cIra, kacUkasa bAMdhI, golA sAMdhI, ghUmaI gophaNa gAtra, jhUmaNa jhabakAvaI, mayaNa jagAvaI, gaNikA te guNapAtra. 145 gadyAnuvAda : te rAtA nakhavALI che. made matavAlI che. locananAM tIra tAke che. vaLI navalAkheNA jhINA jhUnA (vastraprakAra), jAdara cIra pahere che. kaMcakInI kasa bAMdhIne, (nizAna tAkavA) goLA joDIne, gAtra rUpa gophaNa ghUme che. te guNanA pAtra samI gaNikA jhUmaNuM (kAnanuM ghareNuM) jhabakAve che ne madanane jagAve che. vivaraNa: kavi kozA ane sthUlibhadranI praNayakrIDAne kramaza: gherA raMge AlekhI zRMgArarasa niSpanna kare che. A praNayanirUpaNa bIjA adhikAranA aMta sudhI cAlu rahyuM che. ahIM zRMgArasajja kozAnI ghUmatI kAyAne kavie gophaNa kalpI che. pAThAMtara : 1. rAtI su tArA ("rAtA'ne badale); 3 mAyaNa pravAlI ('mayamatavAlI'ne badale). 2. 3 4 nakha lAkhINA; 3 pariNi Ta pahiraNa (pahiraI'ne badale); Ta mAdara cIra. 3. 22 trAga ('gAtrane badale). 4. 2 jhUmaNa jhamakAvai. AyA Ima siMgAra karI havaI turaNI, ucaI mAli caDaI te gharaNI, galai AropI caMpakamAlA, ramaNIbhari khelaI varavAlA. 149 gadyAnuvAda : have Ama zRMgAra karIne te taruNI gRhiNI UMcI meDIe caDe che. gaLAmAM caMpakamAlA AropIne te suMdara strI AkhI rAta khele (kIDA kare) che. pAThAMtara : 23, ga za , 1 chaMdanuM nAma nathI ja chaMda aDayala. 1. te (havaIne badale ga, , 3, taruNI; da meDI caDai; ra3, 4 caDI. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. ra4, ga, gha, 2, 4, 5, 3, 4 nA bAlA Ta te bAlA. pAThacarcA : 5 sivAyanI badhI prato 'varabAlAne sthAne 'sA bAlA | te bAlA' pATha Ape che. paNa 'varabAlA" pATha vadhu svAbhAvika - sAhajika lAgavAthI mukhya pratano pATha yathAvat rAkhyo che. dipaka hAthi karI te kAmini, prIu pAsaI AvI gajagAmini, nAgaraveli grahI tizi nAgari, behu raMgaI ramaI sukhasAgari. 147 gadyAnuvAda : te gajagAminI kAminI hAthamAM dIvo karIne (laIne) piyu pAse Ave che. te nAgare nAgaraveline grahaNa karI ane banne jaNAM sukhasAgaramAM raMgabhera rame che. pAThAMtara : 1. ra3, ga, gha, 2, 3, 3, 4 sI Ta sahI karIne badale); ga sAmini ka gAmini ("kAmini ne badale). 2. 23, , 5, 4, pa ra te (tiNi'ne badale; va bahu 3 tehu "behUne badale); ra3, 4 raMga; Ta ramaI te sukhasAgara. pAThacaca : prathama paMktimAM varu pratanA 'karIne sthAne "grahI'nuM vyApaka pAThAMtara maLe che. saMdarbhamAM banne pAThano artha baMdhabesato che. paNa bIjI paMktimAM paNa 'grahI' zabda Ave ja che, eTale punarAvartana na thAya e mATe mULa pratano pATha yathAvat rAkhyo che. vADI nAri taNau rasa mIThau catura taNaI pAsaI maI dIThauM, keli keli karaI java jaMgaha, tava jhalaI zrIla nAriMgaha. 148 gadyAnuvAda : nArI rUpI vADIno rasa mITho che. e (rasa) caturanI pAse meM dITho. jyAre te praNayakelino jaMga kare che tyAre zrIphaLanAraMgIne pacche che. vivaraNa : kAmakrIDAne kavi AlaMkArika vANImAM varNave che. zrIphaLa te stana ane nAraMgI te hoTha hovAnuM anumAna thaI zake. pachInI kaDImAM eno aNasAra maLe che. pAThAMtara : 1. i vaDI; i sara ("rasa'ne badale); rava, Ta caturapaNaI. 2. na jagi jaMgaha; i Ta caMgaha saMgaha (jaMgahIne badale). kari tADI tADI phla laI, Upari ahara sudhArasa pIja, popaTa drAkha taNI rasa ghUMTai, pAsi paDI sUDI navi chUTache. 149 gadyAnuvAda : hAthathI prahAra karI karIne stana rUpI) phaLa levAya che. uparathI vaLI adharasudhArasa pivAya che. jANe) popaTa drAkSanA rasanA ghaMTa le che - pIe che. pAzamAM paDelI sUDI popaTI) chUTI zakatI nathI. vivaraNa : kAmakrIDAnuM sAMketika varNana. sthUlibhadra-kozAne kavie ahIM popaTa-sUDI kahyAM che. pAThAMtara : 1. 1 kari te taDI taDI.; 3 rasa lIjaI; Ta amIrasa. 2. cha navi (1rasane badale); na pAsaI paDI. 264 / sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda vaLa ALa kA tI nathI Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra / 265 doI kara pAkhara baMdhana bhIDai, AMkasa nakha dei tana pIDaI, prIyu poMtAra sabala siri Avyau, yauvana-hAthI mIlI manAvyau. 150 gadyAnuvAda : banne hAthanA kavacathI baMdhana bhIDe che. nakha rUpI aMkuza mArI zarIrane pIDe che. piyu rUpI baLiyo mahAvata mAthe Avyo che. yauvana rUpI hAthIne maLIne ene manAvyo che (rAjI karyo che). vivaraNa : A kaDImAMno rUpaka alaMkAra dhyAnapAtra. kAmakrIDAnuM varNana ahIM mahAvatahAthInA rUpakacitrathI thayuM che. pAThAMtara : 1. 24 pAli 6 pAkhai ('pAkhara'ne badale); 7 upara nakha; 6 muM pIDai. 2. 6 puratAra 6, 8, 4 kuMtAra (potAra'ne badale); sva, gha, cha, rU, 8, 4 rasi 6 tana (sisira'ne badale); mIla 6, 4 mIna (mIlI'ne badale). kozA kAma tannai si prINI, madhura vayaNa bolai mukhi jhINI, jANe phUla khiraI jaga jotI, kavi ahinANa kahai mukhi motI. 151 gadyAnuvAda : kozA kAmakrIDAnA rasathI prasanna banI che. mukhathI jhINAM madhura vacana bole che. jANe phUla khare che, jagatamAM jyotirUpa che. mukhamAM motI che ema kavi oLakha Ape che. vivaraNa : kozAnI kAmakrIDAnI prasannatAne kavie alaMkAravibhUSita karI che. pAThAMtara : 1. 6 amIya vANi 6, 4 madhukara vayaNa (madhura vayaNa'ne badale). 2. 6 khiyara; 4 kavijana kahaU kSarae mukhI motI. pAradhIu tuM pADalipuraNau, nayaNANi mArI sikaraNauM, prIUMDA kisI kahuM tujha karaNI, jagadhUta kIdhI te gharaNI. 152 gadyAnuvAda : pADalapurano tuM pAradhI che. nayanabANa mArIne vazamAM lenAro che. he piyuDA, tArI A karaNI (kRtya)ne huM kevI kahuM ! jagatane dhUtanArIne teM gRhiNI kIdhI. vivaraNa : jagadhUrati kIdhI te gharaNI' kozAnA e udgAramAM ipsita lakSyaprAptino saMtoSa DokAya che ! pAThAMtara : 1. rU pAdharIu. 2. ga tumhe karaNI; haiM, 3 jagadhUtAraNa che jiMga dhUtArI; haiM, cha, maiM 'te'nathI. prItad prIti milI chai tujhasyauM, havaMi ma thAisi dumana mujhasyauM, ridayakamali tuM bhamara viludghauM, mujha gulAla milIu havai sUdhauM. 153 gadyAnuvAda : tArI sAthe prItathI prIta maLI che. have mArI sAthe tuM durbhAvavALo (udAsIna) thaIza nahIM. hRdayakamaLamAM lubdha thayelo tuM bhramara che. mane have sarasa zuddha gulAla prApta thayo che. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivaraNa: sthUlibhadrane prApta karyAnA AnaMdanI kozAnI kAvyAtmaka abhivyakti : mane have sarasa-zuddha gulAla prApta thayo che." pAThAMtara: 1. 22 prIti gha prIti (prIta'ne badale); 5 duzmana. 2.govAla ('gulAlane badale); 1 kaI Ta jaga ('havaI'ne badale). kSaNa kSaNa na rahu juhI guNAtI. hAthi caDI kima zodhyuM jAtI. niya mAlI vADI saMbhAlau, kevaDe bhAva karuM mana vAlau. 154 gadyAnuvAda : guNathI anurakta evI huM kSaNamAtra paNa judI na rahuM. hAthe caDelI have hAthamAMthI jAtI kema zobhe ? nijanA (mArA) mALI, have (A) tamArI vADI saMbhALo. keTalA bhAvathI have manane vALavAnuM rAjI rAkhavAnuM) kArya karuM ! pAThAMtara : 1. ra, ga, gha, , 4, 5, 6, 3 kSiNa/kSaNa na rahuM; = hUI tuhya rAtI (juhI guNarAtI'ne badale). 2. ga, , , 4 karI; ru mana cAlI. paga cAMpAuM naI pAya talahAMsaluM, tujha sevatI na choDavuM pAsauM, vayarI viraha viyoga nivAra, mogara hAthi grahInaI mAru. 155 gadyAnuvAda : paga cAMpu ne pAya taLAmuM; tAruM sevana karatI have huM (tAra) paDakhuM saMga) choDuM nahIM. verI viraha-viyogane dUra karo. ene magadaLa (zastra) hAthamAM pakaDIne mAro. vivaraNa : kSaNano paNa viyoga kozA mATe have asahya. viyoga-verIno zastrathI ghAta karavAnuM e kahe che. pAThAMtara : 1. 4 mujha ('tujhane badale). 2. ra0, , 5, 6, 8 karInaI ('grahInaIne badale). hai re nayaNAM pApI ma rUu, avihaDa nAha milyau cha0 girUuM, jAsUaNanI kitti anaMtI, vaulasirI vilasaI guNavaMtI 159 gadyAnuvAda : he re, pApI nayaNAM, tame raDo nahIM. garavo akhaMDa (saMbaMdhavALo) nAtha maLyo che. jabAkusumanI kIrti anaMta che. guNavaMtI bakulazrI (borasalI) vilase che. vivaraNa: potAnI AMkhone rudana nahIM karavAnI vinaMtI kozAnA hRdayabhAvane coTadAra banAve che. potAnI suMdara joDI mATe jabAkusuma ane bakulazrInI kalpanA paNa suMdara che. ahIM, potAne akhaMDa nAtha maLyAno kozAno uddagAra mIrAMnI A paMktinuM smaraNa karAve : "akhaMDa varane varI." pAThAMtara H 1. ga hai nathI; 4 rahi re; 24 ma rUyA ga ma ma rou; cha e chaIne badale). bola suvedha kahI Ima navanava, mohaNaveli thaI navapallava, maMgala dhavala karaI jayakAraha ANa bhavi tRhi ja bharatAraha. 157 ra66 / sahajasuMdaraphata guNaratnAkaracheda Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo adhikAra / ra67 gadyAnuvAda : ema navanavA vidagdhatA (rasikatA) bharelA bola kahIne mohanavali (moha pamADanAra velI samI koza) navapallavita thaI. maMgala dhavala ane jayakAra kare che. A bhavamAM tuM ja bharatAra che. pAThAMtara : 1. ra3, kaI kahInaIM ? kahesi Ta kahI te ("kahI Ima'ne badale); Ima' nathI. 2. bhaNaI ('karAMne badale); 2, 3 tRha ji tUha. atha bhujaMgaprayAtaH kalA koDi jANaMti katAranI kalApI vanadesu gIe lalittI, jahA caMda cakkara mahA mayUre tahAM dhaa durANa nehANa pUre. 158 gadyAnuvAda : kaMthamAM anurakta thayelI te koTi kalA jANe che. vanapradezamAM mora lalita gIta gAya che. jema caMdra ane cakora, megha ane mayUranI bAbatamAM che, tema akaLa evuM snehanuM pUra dhanya che. vivaraNa : akaLa evA snehapUranI dhanyatA darzAvatI be kaDIo prAkRta bhASAmAM che. (kaDI 158-159) pAThAMtara : 1. vaDa te kalA, 23, ga, gha, , 3, , , 4 stA; rada kapAlI; 4 navadesu 20, ga, gha, 2, 3, 3. Ta, 4 lalitA. 2. 4 moha; Ta dulyANa. pAThacarcA : 5 sivAyanI koI prata kaDInA AraMbhe "te' pATha ApatI nathI. chaMdadaSTie paNa te vadhArAno jaNAvAthI kADhI nAkhyo che. prathama paMktimAM 4 sivAyanI badhI ja prato anukrame rastI ane lalittI' pAThane sthAne "rattA" ane "lalittA' pATha Ape che. paNa artha ane chaMdolayamAM banne sarakhA ja baMdhabesatA thatA hoI mukhya pratanA pATha yathAvat rAkhyA che. lahI kaparakhe guNe pigmavatI aho dhanna dhanna su akhaM munnatI, mahA miTha guThI vinodA karatI sadA lIlavaMtI hasatI ramatI. 159 gadyAnuvAda: guNamAM prema rAkhatI, kalpavRkSane meLavIne potAnI jAtane dhanyadhanya mAnatI, mahA mIThI vinodagoSThI karatI te lIlAvaMtI sadA hase che, rame che. pAThAMtara H 1. 4 gaNe rada guNi 1 guNo, 24, "su nathI; rava, i appa ga, 2, 4, 3, 4 apa + adhdhahe ('akhaMne badaletu Ta sa sutI. 2. 4 chelluM caraNa nathI. kalaza pAThaka ratanasamuka, caraNa tasu nAmI sIsaha, guru guNanidhi bhaMDAra, amIrasa vaya ivarasaha, Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tUTI sAradamAya, pAya paNi praNamI bhagatad, krIDA kAma vinoda, teha ma bolyau vigatad, adhikAra eha bIjauM hUMu, bhAva bheda navanava kahI, vairAga raMga AghauM havai, kahauM bola avasara lahI. 160 gadyAnuvAda : pAThaka ratnasamudra je guNanidhinA bhaMDAra che, vacanamAM amRtarasa varasAvatA che e gurune caraNe mastaka namAvIne, prasanna thayelI zAradamAtAnA caraNe bhaktithI praNamIne, kAmakrIDA - vinodane vize meM vIgate kahyuM. navanavA bhAvabheda kahIne A bIjo adhikAra thayo. vairAgyano raMga (hajI) AgaLa che. have avasara oLakhIne (avasarane yogya) bola kahuM chuM. pAThAMtara : 'kalaza' nathI; jJA, 4 papada. 1. ra, ga, gha, ca, cha, tra, jJa, 8, 4 nAmuM ('nAmI'ne badale). 2. 6 amIyaratnA. 3. 4 bahu ('paNi'ne badale); rata, ca, cha bhagatihi 64 bhagatiIM. 4. ga teha boliuM ima vigataO; 3, 4 bolI ('bolyau'ne badale); sa vigatihi. 5. Ta pUruM ('bIjau'ne badale); 4 thayau/huu (banne zabdo pratamAM nIce-upara mUkelA che.) 6. ga, gha, cha Aviu havai. pAThacarcA : : prathama paMktimAM hra sivAyanI badhI prato 'nAmI'ne sthAne 'nAmuM' pATha Ape che. A pATha paNa baMdhabesato thAya ema che. paNa gurune caraNe jema 'nAmI'ema trIjI paMktimAM zAradamAtane pAye 'praNamI' kriyArUpa Ave che. Ama 'nAmI' ane 'praNamI'nAM sarakhI bhAtavALAM kriyArUpothI thato vAkyAnvaya vadhu svIkArya bane ema hoI, mukhya pratano pATha badalyo nathI. iti zrI guNaratnAkara mahAchaMde dvitIyo adhikAra saMpUrNamati | 2 cha | pAThAMtara : radda iti guNaratnAkarachaMda dvitIyodhyAya samApta: 7 iti zrI guNaratnAkarachaMdasi dvi[tI]yodhikAra saMpUrNa: gha iti mahopAdhyAya zrI 5 zrI sahajasuMdaragaNi viracite, guNaratnAkara mahAchaMdasi dvitIyodhikAra: saMpUrNa: // 2 // 6 itizrI guNaratnAkarachaMda dvitIyodhyAyA | cha iti thUlibhadra guNaratnAkarachaMdasi dvitIyodhikAra: ga iti zrI guNaratanAgarachaMdo paMDita zrI sahijasuMdaraviracite dvitIyodhikAra: // 7 iti guNaratnAkarachaMdasi dvitIyodhikAra: // cha // 2 // 8 iti guNaratnAkarachaMde dvitIya adhikAra saMpUrNa. 4 iti zrI guNaratnAkarachaMdasi dvitIyodhikAra II 268 / sahajasuMdaraskRta guNaratnAkarachaMda Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjo adhikAra dUhA saMbhalavA harakhyauM sahu, AghauM vila adhikAra, mujha mana te raMga ja thayauM, girUu sarasa apAra. 1 gadyAnuvAda : vaLI AgaLano adhikAra sAMbhaLavA sahu utsuka thayuM. mArA manamAM paNa AnaMda ja thayo. (e adhikAra) gauravavaMto ne apAra rasabharyo che. pAThAMtara : rava, ga, 5, 8 chaMdanuM nAma nathI. 2. ga, cha mujhanad (mujha mina'ne badale); 7 thauM. - citi cokhai rayaNI samaya, hIi dharI bahu dhyAna, supanaMtira AvI rI, te sarasati paradhAna. ra gadyAnuvAda : svaccha citte, rAtrine samaye, haiyAmAM bahu ja dhyAna dharatAM svapnamAM te zreSTha prasiddha sarasvatI AvI rahI. pAThAMtara : 1. sva citta; cha hIyaDai; sva, gha, pa, 6 dhirauM. UThava lAgau pAule, hUMu ti jayajayakAra, vara vANI mAgauM sadA, te karo upakAra. 3 gadyAnuvAda : UThIne page lAgyo tyAre jayajayakAra thayo. haMmezAM uttama vANI mAguM chuM, to upakAra karajo. pAThAMtara : 1. OM te (ti'ne badale). 2. rava kajyo. sArada sAra dayArSI karI, dii mujha avirala vANi, jima vanamAlI phUlanI, mAlA raI vinAzi. 4 gadyAnuvAda : he zreSTha zAradA, dayA karIne mane avirala (pracura, saghana) vANI Apo. jema vanamALI kalAkauzalyathI phUlanI mALA race (tema huM kAvya racI zakuM). pAThAMtara : 1. thai ga, Ta utta dho. dUra gaI bhAvaThi sarve, nAThAM alIa vighatra, vANIrasa havai kelavauM, suNo sahU sajana. 5 gadyAnuvAda : sarva saMkTa dUra thayAM, aniSTo ne vighno nAza pAmyAM: have huM vANI (kAvya)no rasa niSpanna karuM chuM to sahu sajjano sAMbhaLajo. pAThAMtara : jJa, 4 kaDI nathI. 1. rava nAThauM. 2. cha vANI sarasa ja kelavuM; sva suNijyo. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha maDayela lIlApati lIlArasapUraha, Ugyau te navi jANaI sUraha, navayauvanabhara lAhau lIjai, ahanisi prema taNau rasa pIjai. 6 gadyAnuvAda : kIDAno karanAra (sthUlibhadra) krIDArasanuM pUra che. sUrya Ugyo che te te jANato nathI. navayauvanapUrNa lahAvo levAya che. aharniza premano rasa pivAya che. pAThAMtara : 2, 5, 6, , 5, 8 aDaala chaMda Izi pari sukha bhogavatAM sAraha, vaulyAM varasa tihAM vali bAraha, pAchali maraNa pitAnuM hUuM, te juu caritra achAM vali jUuM. 7 gadyAnuvAda : A pramANe uttama sukha bhogavatAM tyAM vaLI bAra varasa vItyAM. pAchaLa pitAnuM maraNa thayuM. e caritra to vaLI juduM ja che, te juo. vivaraNa: ahIMthI kavi sthUlibhadranA pitA zakaTAla maMtrInI hatyAnuM kathAnaka saMkSepamAM rajU kare che. (kaDI 7thI 13) pAThAMtara H 1. ga viuliyAM. 2. ga teha ji caritra; I te jo paNi caratAM kaI jUuM, 4 teha carita, 4 9 3 jocyo 4 harvi (juune badale); pa, 6, , 4 te ("vali'ne badale). duhA pitAmaraNa pAchali havauM, te kaI ghaNA vistAra, avasara jANInaIM kahuM, thoDaughau vicAra. 8 gadyAnuvAda: pAchaLa pitAnuM maraNa thayuM teno (kathA)vistAra ghaNo che. thoDoghaNo vicAra, prasaMga jANIne, kahuM chuM - prasaMgocita rIte thoDuMghaNuM vivaraNa karuM chuM. pAThAMtara : Ta chaMdanuM nAma nathI. 1. i te te ghaNe visatAra; bahu (ghaNa'ne badale). 2. rava, , gha, , 2, 3, 4 thoDaI. ekalarsathI anukramaI, jasu ghara beTI sAta, phIkau paMDita pADIla, avara karI avAta. 9 gadyAnuvAda : jene ghera anukrame ekalasaMthI eka vakhata sAMbhaLavAthI jene yAda rahI jAya tevI) sAta putrIo che temaNe paMDitane jhAMkho pADyo ane te bIjA karatUta paNa kare che. vivaraNa : zakaTAla maMtrIne sAta putrIo hatI. 1. yakSA 2. yakSadattA 3. bhUtA 4. bhUtadattA pa. reNA 6. veNA ane 7. eNA. emanI pAse ekalasaMthI vidyA (Anukramika) hatI. ekalasaMthI eTale eka vakhata sAMbhaLavAthI yAda rahI jAya che. pahelIne eka 270 | sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjo adhikAra | 271 vAra sAMbhaLavAthI, bIjIne be vAra sAMbhaLavAthI. ema anukrame sAtamIne sAta vAra sAMbhaLavAthI yAda rahI jatuM. A vidyAthI rAjasabhAmAM emaNe zakaTAlanA ISaLui paMDita vararuci brAhmaNane jhAMkho pADyo. A vararuci roja 108 navAM kAvyo racI naMdarAjAnI stuti karato. paNa te mithyAtvI hoI zakTAla enI prazaMsA karato nahIM. tethI rAjA paNa vararucine kAMI Apato nahIM. zawAle rAjAne kahyuM ke A kavi je kAvyo kare che te to mArI putrIone paNa AvaDe che. bIje divase maMtrIe sAteyane paDadAnI aMdara besADI. dareka putrI anukrame eka vAra, be vAra, traNa vAra ema sAMbhaLIne kAvya bolI gaI. AthI rAjA vararuci upara krodhe bharAyo. pAThAMtara H 2. na kahuM ("karaI'ne badale); 4 vidyAnA bala mATi. (chelluM caraNa) sUtau sApa jagADIla, paMDita cheDaI jAma, gaMgAtaTi baddha karI. bAhari kADhaI drAma. 10 gadyAnuvAda : paMDitane cheDyo eTale sUtelA sApane jagADyo. paMDita) gaMgAkinAre buddhipUrvaka nANuM bahAra kADhe che. vivaraNa : chaMcheDAyelA vararacie eka yukti karI. te haMmezAM gupta rIte AgalI sAMje gaMgAnA jaLamAM 108 sonAmahoronI poTalI mUkI Avato ne bIje divase gaMgAstutino DoLa karI jANe gaMgAe prasanna thaI mahoro ApI hoya tema grahaNa karato. zakATAla maMtrIe tenA A kapaTanI vAta gupta anucarothI jANI lIdhI ne vararucie gaMgAmAM mUkeluM dravya anucaro dvArA maMgAvI lIdhuM. pachI bIje divase vararucinuM kautuka jovA naMda rAjA maMtrI sAthe gaMgAkAMThe AvyA. vararucie stuti karI paNa dravya maLyuM nahIM. te lajjita thayo. zawAle agAuthI maMgAvelI sonAmahoronI poTalI vararucine pAchI ApI. pAThAMtara H 1. 24, ga, gha, , , Ta, 4 eriucheDiG; Ta dAma (jAmane badale). 2. 24, , , 4, , 8 gaMgAtaTi teNi buddhi karI; , 4 kADhiu. pAThacarcA: pahelI paMktimAM 2 pratanA cheDaIne sthAne cheDiucheriunuM vyApaka pAThAMtara maLe che. paNa jAma' ane 'drAmanA aMtyAnuprAsanI jema ja najIkanA cheDa' ane 'kADhaIno prAsa besato hoI mukhya pratano pATha yathAvatu jALavyo che. vaLI ene anya pratono AdhAra to che ja. kutakalA mahilaI laDI, paMDita bhAgau bharama. pIDavarka paMDita parikaraI, dUhau likhaI samaramma. 11 gadyAnuvAda : mahetAe kapaTakalA pAmI jaIne paMDitano bhrama bhAMgyo - enuM rahasya khulluM karI nAkhyuM. saparivAra pIDAyelo paMDita marmabharyo dUho lakhe che. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivaraNa: AgaLanI kaDImAM darzAvyA pramANe zakaTAla maMtrI paMDitanI kapaTakalA khullI pADe che tyAre paMDita saMtApa pAmIne potAnI pAse abhyAsa karatA bALakone eka duho lakhIne zIkhave che jemAM zakyAla upara ALa mUkavAmAM Ave che. juo pachInI kaDI. pAThAMtara : 1. rava mahutaI. 2. likhyo. rAya loka jANaI nahIM, je siMgaDAla karija, naMdarAya mArI karI, sirIu pATi Thavija. 12 gadyAnuvAda : "je zakaTAla kare che te rAjA-prajA jANatA nathI. e naMdarAjAne mArIne zrIyakane gAdIe sthApe che." pAThAMtara : rava, ga, , , 3, 4 kaDI nathI. 1. i bholu rAjA ka bholu loka 2 naMdarAya ('rAyalokane badale); gha kAMI na jANaI che na jANaI (jANaI nahIM ne badale); gha kare 8 karesa (karijjane badale). 2. i mArevi karI; gha rAji (pATine badalegha, cha haveI Ta Thavesa ('Thavijjane badale). ghari ghari dUhau saMbhalI, kopa karaI bhUpAla tava sirImAM mAryau pitA, kari kahRhI karavAla. 13 gadyAnuvAda : gheraghera dUho sAMbhaLIne rAjA kopa kare che. tyAre zrIyake hAthathI taravAra kheMcIne pitAne mAryA vivaraNa : A kaDImAM zakyAlanI hatyAno prasaMga eTalA badhA saMkSepathI ullekhAyo che ke AkhI vAta aspaSTa rahI jAya kAM to khoTI rIte samajAya. zrIyake sajjana pitAne kema mAryo? enI mULa kathA A pramANe che : bALakone moDhe duho sAMbhaLI rAjAne zaMkA jatAM gupta anucarone zakTAlane tyAM mokalyA. zAlane tyAM siMhAsana-chatra AdinI taiyArI thatI hovAnA hevAla rAjAne maLyo. hakIkate to A taiyArI zrIyakanA vivAhanI hatI, paNa gerasamajano bhoga banelo rAjA zAla para kopAyamAna thayo. teNe maMtrIne mArI nAkhavAnuM vicAryuM. A jANIne zawAle jAte ja viSa pI lIdhuM. pachI teNe putra zrIyakane sAmethI kahyuM ke "tuM ja rAjasabhAmAM mane tArA hAthe mArI nAkhaje. tema karavAthI bAkInuM AkhuM kuTuMba rAjAnA kopamAMthI UgarI jaze. Ameya viSapAnane kAraNe mAruM maraNa to thavAnuM ja che.' pachI zawAla rAjasabhAmAM gayo. rAjAe moM pheravI lIdhuM. zrIyake kahyuM ke dezadrohIno vadha thavo ghaTe. A khagra ja enuM mastaka chedaze." ema kahI zrIyake svahaste pitAno vadha karyo. joke pachI rAjAne sAcI paristhitinI jANa thatAM vararuci paMDitane dezatyAga karAvyo. pAThAMtara : 1. Ta sIkhavio ("saMbhalIne badale); 4 pradhAna ("bhUpAla'ne badale). 2. 272 / sahajasuMdarata guNaratnAkarachaMda Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjo adhikAra / 273 ga, 4 tava sirIu mArAM pitA; rava, ga, gha, 5, , 8, 4 kADhI. 1 pratamAM 4 pratanI 13mI kaDInI 1lI ane 14mI kaDInI rajI paMkti maLIne A kaDI banI pAThacarcA : bIjI paMktimAMno 'kaDhI' pATha 4 pratamAM "kadI' jevo vaMcAya che, paNa e spaSTa lekhanadoSa ja jaNAya che. e sudhArIne "kaDhI' karI lIdho che. anya pratomAM maLato "kADhI' pATha eno AdhAra che. beTAna teDI karI, bhUpa karaI paradhAna, vaDa baMdhavanaI teDavA, AvyauM rUpanidhAna. 14 gadyAnuvAda putrane teDIne rAjA ane pradhAna kare che. moTA bhAIne teDavA rUpanidhAna (zrIyaka) Avyo. vivaraNa: naMdarAjAe zrIyakane maMtrIpada grahaNa karavA kaheluM paNa zrIyake moTA bhAIne maMtrIpada maLe evo Agraha rAkhyo. pAThAMtara : 2. Ta vaDA; ra3, pa, Ta Avi/AvaI: 4 juo 13mI kaDInuM pAThAMtara. Ida hATakI AvyauM tava teDauM, lyau hita kheDu kari jhAla karavAla, garikA-sahavAsa, muki tamAsau sAda karaI bhUpAla, karayo savizeSa pati lekha, saMbhAlake bhaMDAra mUkI sukhanidrA, pahira mudrA, lyau saghalaka vyApAra, 15 - gadyAnuvAda : "tamane teDuM AvyuM che. have DhAla lo. hAthamAM taravAra pakaDo. gaNikAno sahavAsa ane A tamAzo mUko. rAjA bolAve che. bhUpatie je gaNanA karI che tene savizeSa karI batAvo. bhaMDAra saMbhALo. sukhacenanI nidrA choDo. (rAjI mudrA dhAraNa karo. ane saghaLo kArobAra (hAthamAM) lo. .' pAThAMtara : 1. i lahaI (lyau'ne badale). 2. 24 suhavA - ('sahavAsaune badale). 3. ra3, 4 karijyo; ga saMbhalau. 4. ga savinidrA. nija maMdira AvauM, cAla calAvauM, bApa tarau vali pATa, sevakajana saghalA. rAkhala jamalA, ghau vayarI-mukhi ghaTa, sukulIzI gharaNI, bhogavi paraNI, kIjaI kula-AcAra, padavI pratipAlauM, kula ajUAlau saMtokhale parivAra16 gadyAnuvAda : nija nivAsamAM Avo. rivAjane cAlato rAkho. vaLI pitAnI gAdI saMbhALo. saghaLA sevakajanone pAse rAkho ane duzmanone mukhe dATo dyo. kuLavAna gRhiNIne paraNIne bhogavilAsa karo. kuLano AcAra pALo. padavInuM rakSaNa karo, kuLane Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajavALo ane parivArane saMtoSo. pAThAMtara : 1. 4 bhAra ('cAla'ne badale); pitA (bApa'ne badale). 2. 6, 7 sabalA ('saghalA'ne badale); TM karasyuM (rAkhau'ne badale). 3. 4 bhogiNi bhamarI (bhogiva paraNI'ne badale). 4. 6 niti pAlau (pratipAlau'ne badale). avicala jaga bhItari, lyau sacarAcaara, jasa kIti jyavAda, kIi ghara ciMtA, suSi guNavaMtA, pariharIi paramAda, bhUpati viMsa Ag2au, janaka mANau kAMI jANau gharasUtra, haIDaI gahiMbarI9, tava nIsarIla lAchalidevIpUtra gadyAnuvAda : A jagatamAM ane sacarAcaramAM avicala yazakIrti ane jayavAda (jayajayakAra) pAmo. gharanI ciMtA karo. guNIjanone sAMbhaLo ane pramAdane tyajo. rAjAne vazamAM ANo. pitA marAyA che to (have) kAMI vyavahAra jANo.' 17 tyAre hRdayamAM vyAkuLa thayelo lAchaladevIno putra nIkaLyo. pAThAMtara : 1. 6 gaja (jaga'ne badale); ga, 4 jasavAda. 2. 2 karIyai. 4. T hIneM gRhagIu; rU, ga, gha, 2, 4, 6, 8, 4 devara (devI'ne badale). pAThacarcA : jJa pratanA 'devIpUtra' pAThane sthAne ghaNI prato devara putra' pATha Ape che. 'devara' mAMno '2'kAra e saMbaMdhArthe vaparAyelo anuga che. baMne pATha sarakho artha ApatA hoI ane baMdhabesatA thatA hoI mukhya pratano pATha cAlu rAkhyo che. dUhA AghA pAu na pAThavai, iiAira pAchauM joi, chayela tAI mina chAMDatAM, vIsa vimAsaNa hoi. 18 gadyAnuvAda : AgaLa Daga mAMDato nathI. pharIpharI pAchuM jue che. chelachabIlAnA manamAM A choDatAM vIsa vAra vicAra thAya che. vivaraNa : bAra varSa sudhI jene ghera rahIM raMgarAga mANyo te choDatAM sthUlibhadranI mAnasika tANanuM citra sacoTa banyuM che. pAThAMtara : 1. 1, 2, jJa Aghau; Ta sAhamo joi. 2. 1, 3, 4 chayalapaNai mina. je hoMu mokalavaTai, mAthai na paDyaG bhAra, te dhorI ri jotarai, dhUnnai sIsa apAra. 19 gadyAnuvAda : je mokaLAza (mokaLI vRtti)thI cAlyo che (ane) jene mAthe bhAra paDyo nathI te baLada have dhUMsarIe jotarAtAM, potAnuM mAthuM khUba dhUNe che. 274 / sahajasuMdaskRta guNaratnAkarachaMda Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - trIjo adhikAra | 275 vivaraNa : eka suMdara kalpanacitra. kalpana dhUMsarIe navAsavA jotarAtA baLadanuM che. vAraMvAra mastaka dhuNAvIne baLada A navI paristhiti pratyeno aNagamo - Dara vyakta kare che. e ja rIte jeNe Ajadina sudhI koI javAbadArI ja vahana karI nathI ane svataMtra viharyo che te sthUlibhadranI bhAvaparisthitine vyakta karatuM A kalpanAcitra sacoTa banyuM che. pAThAMtara H 1. 4 mokalapaNaI. 2. 20 dhara (dhurine badale; , ga za sa jotariu ja jotaryA. gaNikAguNikAdavi kalyauM, bAMdhavi kAcau tAri, tava UbhI Agali rahI, koThyA vaDaI vinAri. 20. gadyAnuvAda: gaNikAnA guNakAdavamAM khUMpyo hato. tene bhAIe bahAra) tANI kADhyo. tyAre kozA khUba caturAIthI AgaLa AvIne UbhI rahI. pAThAMtara : 1. ra galyo ('kalyau'ne badale); rara, ga, gha, 3, 4, 4 kADhaiM. 2. 3 AMgaNi rahI; Ta khaDI (rahI'ne badale). catura na cAtaratau kimaI, Aghau mujha viNa pAuM, vIsAsI maMdiri rahI, Ima kima daI dau. 21 gadyAnuvAda : catura, tuM mArA vinA kemeya AgaLa paga khaseDato - mUkato nahIM. vizvAsa rAkhIne, A nivAsamAM rahIne Ama zAne moko meLavAya che, lAga jovAya vivaraNa: bIjA adhikAranI aMtima kaDIomAM, dhUlibhadra sAthenA sahacAranAM kevAMkevAM svakho kozAe joyAM hatAM ! ane have je viparIta paristhiti sarjAI che tyAre kozAnA udgAro hRdayadrAvaka bane che. pAThAMtara : 1. rava cAtura (cAtaratajIne badale); Ta pAI. 2. 4 vezyAsI i vesa IsI Ta vimAsI ("vAsI'ne badale); Ta raho; dhraha Ta dAI (dAune badale). bhamarA tuM navi mUkatauM, kAzikamala guNageha, kSiNa virahaya khamatI nahIM, te kihAM gayau saneha 22 gadyAnuvAda : he bhamarA, pahelAM to) tuM kadI guNonA gRha jevuM kozA rUpI kamala mUkato nahIM, kSaNano paNa viraha khamato nahIM. te (tAro) sneha kyAM gayo ? pAThAMtara H 1. ga, Tu vara ("guNane badale). 2. 1 "nahIM' nathI. jima jima prIja pagalAM bharaI, timatima adhika rati, Agali pAchali UtarI, prIpha pAlava jhAlati. 23 gadyAnuvAda : jema jema piyu pagalAM bhare che tematema kozA) adhika raDe che. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgaLapAchaLa UtarIne priyano (vastrano) cheDo pakaDe che. vivaraNa : eka suMdara svabhAvokti citra. kazAya kalpano - upamAno vinAnuM citra paNa keTaluM bhAvapUrNa banI zakyuM che ! pAThAMtara : 1. 22 palA bharai. chaMda hATakI pAlava kari jhAlAM, prI java cAlaI sAlaI sAla samAna, maMtrIsvara thAvA, nahIM ghauM jAvA, UbhA rahu sujANa, vAsau prIla morA, UjaDa orA pAya paDauM ghauM mAna, sobhAgIsuMdara, bhogapuraMdara pAchA valau pradhAna. 24 gadyAnuvAda : hAthathI cheDo pakaDe che. jyAre priya cAle che tyAre te zalyanI peThe kheMce che. maMtrIzvara banavA mATe huM javA nahIM dauM. he sujANa, UbhA raho. he mArA priya, tame A ujjaDa oraDAmAM vAsa karo. huM tamAre) page paDuM chuM. vinaMtI svIkAro. () he saubhAgyasuMdara, he bhogavilAsamAM Indra samAna, he (agraNI) puruSa, pAchA vaLo. vivaraNa : madhyakALamAM "mAna mAgavuM prayoga vinaMtI karavI'nA arthamAM pracalita che. ahIM ethI viruddha "ghau mAna' - mAna Apo evo prayoga che. eTale vinaMtI mAgaNI) svIkAro' evo artha abhipreta hovAno saMbhava gaNI zakAya. pAThAMtara H 2. ra3, pa, 6, 4 UbhA; ru rahaI Ta rahi. 3. cha vimAsu ('vAsaune badale); ujajala orA. 4. ra4 vAluM. nisanehA thAsyauM, maMdiri jAsyauM, milaspaI sahu kuTuMba mujhanaI vIsArI, varasyau nArI hisyau karI vilaMba, gaNikA guNavaMtI, ima vilatI kima rahisyAM niradhAra, yauvanabhari mAtAM. iDI jAtAM kima zobhau suvicAra. 25 gavAnavAda: tame niHsneha thazo, maMdire nija AvAsa) jazo, sarva kaTuMba bheguM thaze. mane visArIne strIne paraNazo. vilaMba (dUratA ?) karIne rahezo. guNavaMtI gaNikA ema vilApa kare che. te nirAdhAra (have) kema raheze ? bharapUra yauvanamAM matta hatAM te veLA choDI jatAM, he suvicArI, kevI rIte zobho ? pAThAMtara H 1. 4 milau. 3. ra, ga, gha, Ta e 4 bahU (Ima'ne badale); rava rahisu su 4 rahI. 4. 4 mAtI; navi sobho ("kima zobhau'ne badale). bhUpAla bhalerA, puruSa anerA te nAvaI AvAsi, vezyA akulIzI thaI sakulIzI, jauM baIThI tujha pAri, 276 / sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjo adhikAra | 277 cihuM disi causAlI, e paTazAlI tujha viNa sUnI Aja, Ima kozyAvayaNa saNI navanava pari tava bolaI kavirAja. 26 gadyAnuvAda : uttama rAjAo, ananya puruSo te (A) AvAsamAM AvatA nathI. A akulIna vezyA jyAre tArI pAse beThI tyAre sakulIna banI. cAreya bAju khullI e parasALa Aje tArA vinA sUnI che. Ama jude jude prakAre kozAnAM vacana sAMbhaLIne tyAre kavirAja bole che. pAThAMtara : 1. ga te AvaI, 4 nAve te ghari AvAsi. 2. 8 jai ("jIne badale); 4 nuha prIya ('tujha'ne badale). 3. 4 citrazAlI ("causAlIne badale); tuhma. 4. 3, 4 ima ('tava'ne badale); 4 bolyo. kozyA mana pADaI baMdhava trADaI rAya taNI daI ANa, haIDaI dukhi dAdhau, bihuM pari bAdhau kahI kima karavuM vinAza1, manasyauM mana milatI, hi vilavaMtI vAre vArovAra, mAharaI tuM prItI jagatra vadatI navi cUkauM vyavahAra. 27 gadyAnuvAda: eka bAju kozA mana pADe (DagamagAve che. bIjI bAju bhAI moTethI avAja kare che ane rAjAnI AjJA jaNAve che. haiyAmAM du:khathI dAjhelo huM banne prakAre muzkelImAM mukAyo. kaho, zo upAya karuM ? mana sAthe mana meLavyuM che evI tuM vilApa karatI aTaka. huM vAraMvAra tene aTakAvuM chuM. mAre tArI sAthe prIti che e to traNe jagatamAM prasiddha che. huM vyavahAra nahIM cUkuM. vivaraNa AgaLanI kaDIomAM kozAnA manokaMThanuM Alekhana hatuM to ahIM sthUlibhadranuM hRdayadruddha che. pAThAMtara H 1. Tu vezyA; ra naI ('mana'ne badale; ga trATaI; dhU 2. hIMDAM dukhi; i karaI vinANa. 3. na tUTyuM mana milatI; ru. , 4 rahaI; ra0 vilatI i. 4 vilavilatI 4 lavalavatI. 4. 4 prItama ('prItI'ne badale); 3 nahIM; 22, Ta mUkuM cUkauMne badale). pAThacaca: trIjI paMktimAM 4 pratanA rahaI' pAThane sthAne anya pratono rahi pATha svIkAryo che. kemake "rahimAMnuM AjJArthanuM rUpa ahIM baMdha bese che. 'vilApa karatI rahe - aTaka.' - ema anvayArtha che. Izi pari samajhAvIkozi manAvI cAlyA cAlaNahAra, pathadala paravarIA, ratha jotarIA, taravarIA tokhAra, jayamaMgala bherI, sarasa napharI vajaI guhIra damAma, jovA jana milIA, raNarAulIA, dekhI karaI praNAma. 28 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyAnuvAda: A prakAre samajAvIne, kozAne manAvIne cAlanArA cAlyA. pAyadaLathI (te) vIMTaLAyelA che. ratho joDyA che. taravarATabhaya ghoDA che. jayamaMgala bherI, sarasa napherI ane gherI nobato vAge che. e jovA loko ane rAjadarabArIo ekaThA maLyA. (sthUlibhadrane) joIne teo praNAma kare che. pAThAMtara : 1. rara cAlu ka, cha, Ta, Tha cAliu. 2. vara paravI; sa 'ratha jotarIA' nathI. 3. dUra napherI 4 susari napherI; nAda = ninAda 4, 8, 4 dudAma / dadAma ("damAmane badale). 4. rara jovA naI; 3 te dekhI. jehanaIM nga jANa, sahu vakhAI, vayarI paDaI parANa, sAjaNa nara harakha, jimajima nirakhaI maMtrIsara maMDANa, bhUpati-ghari putau, Ima gahimahitI detI avirala dAna, kuladevI tUThI, sAhAmau UThI rAjA daI bahu mAna. 29 gadyAnuvAda : jene jagata jANe che, sahu vakhANe che, jenI pAse) verInA prANa paDe che, te maMtrIzvaranI savArI jemajema nIrakhe che tematema sahu svajano harakhe che. Ama AnaMda pAmato ane puSkaLa dAna Apato te rAjAnA AvAse pahoMcyo. kuladevI prasanna thaI. rAjA sAmo UThIne - AvIne ene) bahu mAna Ape che. pAThAMtara H 1. jana jANaI. 2. i. 4, 8 mani 3, 4 savi ('nara'ne badale); ga sahU ko nirakhaI. 3. puhutaI. 4. 3, 4 kuladevati. e kAja tuhmA, rAja amAruM aA mani karau niyaMta, saghalI lyau kUcI padavI uMcI hospaI valI anaMta, bisau INi Asahi, pATi sukhAsaNi lIlA karu vilAsa vadhasya guNavAnau, bola ja mAnI e pUra mani Asa. 30 gadyAnuvAda: 'A kArya tamAruM che. rAjya amAruM che. amArA manane nizcita karo. saghaLI kUMcIo lo. vaLI (tamArI) atyaMta UMcI padavI haze. A Asana para beso. sukhapUrNa - ArAmadAyaka AsanavALI gAdI para besI) lIlAvilAsa karo. guNagaurava vadhaze. bhAro) bola mAno ane mananI AzA pUrI karo." pAThAMtara : 1. na eka Aja ("e kAjane badale); rava, ga, gha, , 3, 3, 4, 8 adhyAra/ adhyAruM tulbAruM'ne badale); 23ga, , 2, , 4, 8, 4 takhtAra/tumbhAruM ('ahmAsune badale); rava, ga, gha, 2, 3, 4, 8, 4 ahanaI karI. 3. tiNi hu eNa("INi'ne badale); 3 sejapATa (pATine badale). 4. 4 vadhasesi; na manakI Asa Ta mujha Asa. pAcarcA: prathama paMktimAM A sivAya anya prato tulbAruM ahmAruM' pAThane sthAne 278 / sahajasuMdarata guNaratnAkarachaMda Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjo adhikAra / 279 'ahmAruM' "tuhmA pATha uccArabheTe Ape che. paNa viSayasaMdarbhe mukhya pratano pATha saMgata . ane baMdhabesato jaNAtAM yathAvat rAkhyo che. duhA yUlibhadra valatauM bhaNI, karuM vimAsI kAja, tava baITha AlocavA, girUu zrI kavirAja. 31 gadyAnuvAda: sthUlibhadra vaLatuM kahe che, "vicArIne kArya karuM.' tyAre garavA zrI kavirAja vicAra karavA beThA. pAThAMtara: 1.4 visi kAja. 2. na java ("tavAne badale); ra bolyo ("baIThaune badale. huM navi jAuM sAcavI bhUpati sApa-karaMDa, karatAM olaga dehilI, dUhaAu karaI susa. 32 gadyAnuvAda : "rAjA rUpI sapano karaMDiyo huM sAcavI jANuM nahIM. enI dohyalI sevAcAkarI karatAM dubhAyelo te (rAjA rUpI sarpa) tIvra daMza Ape ! vivaraNa: sthUlibhadranA AMtaravimarzanI paLomAM rAjA kevo hoya che tenI AlocanA thaI che. (kaDI 32thI 40) pAThAMtara : 2, 3, 4 soMDa ga, gha, , 3, 4 sudaMDa/sadaMDa; Ta karasi daMDa. havaDAM chauM vasi ApaNaI, jima kIjai tima hoi, paravasi pAsi paDyA pachI, bala navi cAlaI koI. 33 gadyAnuvAda : hamaNAM to potAne vaza chuM. jema karIe tema thAya. paNa) paravazatAnA pAzamAM paDyA pachI kAMI jora cAle nahIM. pAThAMtara H 1. ra3 hita chADa vasi; ra3, 4 che/chaS ("chau'ne badale). rAjA java lagaI pAdhara, tava lagi te paradhAna, cAla calAvaI ApaNa3, sukha vilasaI guNavAna. 34 gadyAnuvAda : rAjA jyAM lagI sIdho hoya tyAM lagI ja te pradhAna potAnI cAla calAvI zake ane e guNavAna sukhe vilasI zake. pAThAMtara : 1. ra3, 4, 4, 4 tA/tAM tene badale); laiMgaI (lagi'ne badale). 2. 1 guNavAni ja guNavaMta. - madi caDIuM Utara na thaI, jaNajaNa karaI pokAra, | paravarIe pagalAM bharaI, pathadala naI asavAra. 35 gadyAnuvAda : made caDelo te (rAjA) uttara Ape nahIM. dareka jaNa pokAra kare. pAyadaLa ne asavArathI vIMTaLAyelo te pagalAM bhare. pAThAMtara : 1. rada caDi. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaMda hATakI pathadala asavAra, talAra masArA, mAgaI te kara joDi. pradhAna taNAM maMdira sahu AvaI, lAvaI kacANa koDa, khAMpAI jima khIjaDa, vacharI vegaDa ApaI sahu paMcAsa, tharahara sahu kAMpaI, para ghara cAMpaba mAMDaI moTau vAsa. 36 gadyAnuvAda : pAyadaLa, asavAro, koTavALa hAtha joDIne vetana mAge che. pradhAnane AvAse sahu Ave che ne koTi suvarNa lAve che. khIjaDAnI jema pratApI duzmanane ujeDI nAkhe che ane te pacAsa-so (suvarNadravya) Ape che. sahu tharathara kAMpe che. pradhAna) bIjAnuM ghara cAMpe che - dabAve che ane potAno moTo AvAsa mAMDe che. vivaraNa: A kaDImAMno vicAra ekadama spaSTa thato nathI. paNa sthUlibhadranA manamAM rAjA ane rAjyataMtra vize je vicAracakra cAle che enA bhAga rUpe A citra che. pAThAMtara : A chaMdanuM nAma nathI. 1. 1 tarala (talArane badale); ra3 susIrA . Ta suArA 4, 5, sumArA (masArAne badale); 8 mAMgata jana kara joDi; 3, 4 be kara. 2. 22, , gha, ca, cha, , 3, 4 pradhAnapaNamAM ja te AvaI; kaMkaNa koDi. 3. i pokhaI jima; ApI su paMcAsa. 4. 3, 4 moTA vAsa; 22 avAsa. ghoDA ghaNa chayala kharA samarAnI kIjaI sarala sanebhatra, nagarI pura pATaNa gAma navese kalavA karasaNa khetra, saha desi vasi karInaI cAkara marama aNAvaI lekha, mAgyauM navi AlaI tehanaI jhala, kaDa karI sarekha. 37 gadyAnuvAda : ghaNA catura (dakSa, kuzaLa) ghoDAne zaNagArI, temane lagAma nAkhIne vinayI banAvavAmAM Ave che. nagara, pura, pATaNa, gAma ane nivezamAM khetaranA vAvetarano aMdAja kaDhAve che. saghaLA dezavidezamAM cAkara rAkhIne mokalIne) khAnagI lekha magAve che. mAgeluM na Ape temane sainyano barAbara ghero nAkhIne po che. vivaraNa : "chayala'ne sthAne bayala' pAThAMtara maLe che. e pATha laIe to bayala 8 bela = baLada thAya. ahIM "ghoDAne mATe vaparAyelA sunetra' zabdano artha lagAma nAkhelAema samajavo joIe. netra = netaruM. paNa ahIM ghoDAnA saMdarbhamAM netra = lagAma.navesa = niveza, gAmathI nAnuM ghaTaka. pAThAMtara : 1, 2, 4 bayala ja badalA; 22, rakharA vI kIjaI i kharA vI khIjai ja kharA suhelA ja kharA tihAM samaravi (kharA samarAvI'ne badale); dIjai sarala; a saralAM netra. 2. ga nagara (gAmane badale); 22, 5, , , , 4, 8, 4 karavA ('kalavAne 280 | sahajasuMdaSkRta guNaratnAkarachaMda * Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjo adhikAra / 281 badale). 3. karI nara cAkara; radda marma ANai. 4. 4 nAmuM niva. dhana melaI navanava kara baisAI nANai kisyau viveka, khAvA khayagAla milai sahu koI veaNu sahasad eka, letAM para uMcA nahIM khala kheMcA karavI ghaNI kavATa, vayarI java kAna bharai bhUpatinA tana mArai te sATa. 38 gadyAnuvAda : navAnavA kara besADI (nAkhI) dhana bheguM kare. kazoya viveka ANe nahIM. mRtyu samaye khAvA sahu koI bhegA maLe, paNa vedanA to eka ja sahana karaze. bIjAnI pAsethI lAMca letAM duSTane khacakATa hoto nathI. te ghaNo ja prapaMca kabADuM (?) kare che. jyAre duzmana rAjAnA kAna bhaMbhere tyAre tenA badalAmAM - tene kA2Ne tene mAre che. pAThAMtara : 1. 6 nava kara. 2. jJa paMkti nathI; 4 khAvAnai loka milai; khayagala 6 khayalAgA cha sagAM (khayagAla'ne badale). 3. rU 52 saMcA; haiM paNi ('ghaNI'ne badale). 4. cha java' nathI; Ta jana ('java'ne badale); 6, 8 te mArai. AryA www je nara caDhatau caMcala ghoDai, te ghAlyau jhAlI kara khoDai, rAjA DaMDa karaI lAkhInnau, Upara mAra sahai li jhINau. 39 gadyAnuvAda : je mANasa caMcaLa ghoDA para caDhato hato tene hAthathI pakaDIne (paganI lAkaDAnI) beDImAM nAkhyo. rAjA lAkha rUpiyAno (ghaNo moTo) daMDa kare che. ne uparathI vaLI te tIkSNa (sUkSma) mAra sahana kare che. pAzrvatara : rava, ga, gha, cha, Ta chaMdanuM nAma nathI pa chaMda aDayalla 4 desI chaMda 6, 4 dUA. 1. 6 te ghAleM; haiM kAlI. ga ANI ('jhAlI'ne badale); Ta kara sAhI ('jhAlI kira'ne badale). 2. 6 te jhINau. pAThacarcA : pahelI paMktimAM pratamAM maLato 'kAlI' pATha spaSTa lekhanadoSa jaNAya che. 'jhAlI' pATha ja baMdha bese che. anya pratono ene AdhAra che. Ameya hastapratanA ane jJa" nA lipimaroDamAM taphAvata ghaNo ocho hoya che. dUhau rAjA sAyaranI parad bharyuu na bharasyai koi, pApa karyuMuM potai rahai bApa taNI. pari joI. 40 gadyAnuvAda : rAjA sAgaranI peThe bharelo thato nathI ke ene koI bharI zakaze nahIM. pApa kareluM ja silakamAM rahe che. pitAnI je pera (dazA) thaI te (sthUlibhadra) jue che. pAThAMtara : sva, jJa chaMdanuM nAma nathI. 1. ga ...bharauM bharai sahU koi. 2. 2 karuM; Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rata rahauM 4 rahiuM, 2, 4 gati joI; 4 jAI. Aya rAjasabhA thAnaka chaI jUnauM, mAharA bApa vinA savi sUnavuM te ThAkara te cAkara hIMsaI, paNi sagaDAla kihAM navi dIsAI. 41 gadyAnuvAda : rAjasabhAnuM sthAnaka jUnuM che. mArA pitA vinA saghaLuM sUnuM che. te ja ThAkara ne cAkara AnaMda karI rahyA che. paNa zakaTAla kyAMya dekhAtA nathI. pAThatara : rava, ga, i, 3, 4, chaMdanuM nAma nathI i chaMda aDayulla aa chaMda cAli = dUAkSarI. 1. ga sUnuM (jUnane badale); 4 pakhuM (vinAne badale); = sahu sUnauM. 2, rava kaI cAkara; 9 "te' (2) nathI; , , Ta dIsaI (hIMsa'ne badale; 1 kali ("kihAMne badale). AvyauM pApa karthauM je potaI, iNi saMsAri nathI sukha joI, ko kahinuM nahI saguMsaNIjauM, havaI huM kumatikalAdala varajauM. 42 gadyAnuvAda : je pApa karyuM te silakamAM AvyuM. jotAM - vicAratAM, A saMsAramAM sukha nathI. koI koInuM saguM-snehI nathI. have huM dubuddhibharI vidyAnA daLano tyAga kare. vivaraNa: AMtaravimarzanA phalasvarUpa saMsAra pratye janmavA mAMDelo viraktibhAva. (kaDI 4rathI 4) pAThAMtara : 1. ra4 kari 4 kare 'karyau'ne badale); i te potaI; 4 saMsAra mahIM sukha jote; , 4, 4nahI ('nathI'ne badale). 2. 2, 3 kalAdara 4 kahAgraha ('kalAdalane badale). chaMda hATakI dala raju kumatikalAnAM saghalAM, mala kADhau jima vatya, saMsAra asAra sagau nahIM koI mAyAbaMdha nirarthI, pApI jalayauvanapUra vahetaya jIva karaI unamAda, jima jANyau tAta nahIM maI marataka te take viSayavAda. 43 padyAnuvAda : dubuddhibharI viMdyAnAM saghaLAM daLono tyAga karyuM, je rIte nakAmAM maLa - melane dUra karuM. A saMsAra asAra che. koI koInuM) saguM nathI. mAyAbaMdha nirarthaka che. pApI yauvanajaLanuM pUra vahe che. ne emAM jIva unmAda kare che. pitAnuM mRtyu pAmatA meM jANyA nahIM te to (mArA) viSayasvAdane kAraNe. vivaraNa : rAjA ke rAjakhaTapaTa e ja mAtra viraktibhAvanuM kAraNa nahIM, paNa potAno viSayasvAda paNa kemake emAM rata rahevAne kAraNe to pitAnA mRtyune paNa jANI zakyo nahIM. pAThAMtara : 2 chaMdanuM nAma nathI ga chaMda bhASA ja cAli 3, 4 4 chaMda. 1. 4 dala 282 / sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjo adhikAra / 283 varajuM huM kumatikalAnA. 2. 4 sasAra; 4 mAya bApa jhava niratna; cha anaratya. 3. T java yauvana; na hite; va jI ('jIva'ne badale). 4. rava 'tAta' nathI; ga, gha, ca, cha, Ja, rU. 8, 4 bApa ('tAta'ne badale); vikhaprasAda ('viSayasavAda'ne badale). pAThacarcA : jJa sivAyanI badhI ja prato 'vikhaprasAda'ne sthAne 'viSayasavAda' pATha Ape che. emAM sthUlibhadranA svadoSadarzana ane doSasvIkRtino bhAva Avato hoI vadhu aucityapUrNa lAgavAthI e svIkAryo che. mahilA tihAM mela nahIM sapanaMtira, kakaravau kalaha kuTuMba, ghauMbaDa dhanavaMta ramai rasabAdhauM, jojyo moviTaMba, vanitA bhavamUla vasaI mana-thANaI kADhI nAkhauM sAla, ta mAraga mokSa tannau jai sAdhauM ArAdhauM guru cAla. 44 gadyAnuvAda : jyAM strI che tyAM svapnamAM paNa meLa nathI. (tenA thakI) kuTuMbakalaha karAya che. gamAra (ghelo) dhanavaMta (viSaya) rasathI baMdhAyelo rame che. A mohanI viTaMbaNA jojo. saMsAranA mULa samI nArI mananA sthAnakamAM vase che. e zalya kADhI nAkhuM. to (have) jaIne mokSano mArga sAdhuM ne gurunI cAla (rIta, mArga) ArAdhuM. vivaraNa : viSayAsakti nirmULa karavAno ane mokSamArga sAdhavAno sthUlibhadrano nirdhAra. pAThAMtara : 1. cha karavuM 2. gha. 6 risa bAMdhiu; ga, gha, ca, na joyo. 3. rava bhAvamUle; rU, gha, cha, Ta vamaya/i (vasai'ne badale). AryA bAraha koDi khapI je sADhI nAkhyauM sAla sahU te kADhI, narabhaya nara nikalaMka bayaThau upasamarasabhaMDAra payaThau. 45 gadyAnuvAda : je sADI bAra koDI (dravya) vaparAyuM te saghaLuM zalya kADhI nAkhyuM. nirbhaya nara niSkalaMka thaIne beTho (ane) upazamarasa (vairAgyarasa)nA bhaMDAramAM pravezyo, vivaraNa : upazamarasanA bhaMDAranI upalabdhi AgaLa khAlI thayela dhanabhaMDAra (kharcAyeluM sADA bAra koDI dravya)nuM kAMI zalya sthUlibhadranA manamAM na rahyuM. pAThAMtara : rava, ga, gha, ga, rU, Ta, 4 chaMdanuM nAma nathI i chaMda aDayalla cha chaMda. 1. 6 pakhI ('khapI'ne badale); 6 jihAM (je"ne badale); cha java kADhI (je sADhI'ne badale); haiM paruM ('sahu'ne badale). nyAna rUpa Ugyau dinakAraha vahisyAM kozakamala suvicAraha, Uu bhamara thayau pratikUlI vighanaveli nAkhI unamUlI. 46 gadyAnuvAda : jJAna rUpI sUrya Ugyo. suvicArathI kozA rUpI kamala vikasyAM - khUlyAM. bhramara UDyo ane pratikULa thayelAe aNarAgIe vighnavelIne ukheDI nAkhI. - Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivaraNa: suMdara rUpaka alaMkAra ahIM prayojAyo che. pAThAMtara: 1. ga udayo; da dinakaraha; ga vezyA (vahisyAM'ne badale); ru. 4 kamalakozi. 2. 2 Ugiu , 3, 4, 8, 4 ugyo "UDyau'ne badale); 3 lAkhI ("nAkhI'ne badale). baDinara sAta sahojadara bhAsada pAlauM maMtripaNauM guru pAsa, zrI jinaANa vahauM kari khAMDauM paMca mahAvrata lekhuM mAMDauM. 47 gadyAnuvAda: sAta baheno ane bhAIne kahe che, "gurunI pAse jaIne maMtrIpaNuM nabhAvuM. zrI jinezvaranI AjJA rUpI khAMDuM (taravAra) hAthamAM dhAraNa karyuM ane pAMca mahAvratanuM lekhuM (hisAba) mAMDuM.' vivaraNa : ahIM sthUlibhadranA saMyamanidharinI vAta rUpakamAM rajU thaI che. pote maMtrI to banaze, paNa guruno; zastra prahaze paNa jina-AjJAnuM. sAdhujIvananAM pAMca mahAvrata mATe juo adhikAra 1, kaDI ra7nuM vivaraNa. pAThatara : 1. 23 bahinaI; ga bhAsasi bhAsaha cha vAsaNa ('bhAI'ne badale); na maMtrataNaI; 22, 5 pAsaha 'pAsane badale). 2. 1 siri khAMDauM; gha khole mAMDauM. kura anyA prANI taI kiddhau tehanau daDa karuM tapi diddhauM, potaI dharma taNauM dhana melauM vighana viyoga thikI uvelauM. 48 gadyAnuvAda : he prANI, te kayAM duSkarma karyAM che ? teno (have, tapathI apAyelo daMDa karuM. silakamAM bhaMDAramAM) dharmanuM dhana bheguM karuM. viddha ane viyogane jagatamAMthI ulecI kADhuM. pAThAMtara : 1. 2 - ("tai'ne badale); ga karI tava dIdhuM. 2. 4 dala melauM, 3, 4 vighanayoga; ra3, 4, 2, , 5, 3, 4, 3 "jaga' nathI. pAThacarcA: bIjI paMktimAM , na prata vinA anya prato "jaga" pATha ApatI nathI, paNa "jagatamAMthI' ema sIdho anvayArtha besato hovAthI mukhya pratano A pATha cAlu rAkhavAnuM yogya gaNyuM che. vaLI ga pratano ene AdhAra paNa che ja. Ayau hRdaya thikI pratibodhaha chAMDarAu mada macchara ghaNa krodha, jItyau mayaNa mahA bhaDa yodhaha INi pari kIdhI kAyAzodhaha. 49 gadyAnuvAda: hRdayapUrvaka pratibodha svIkAryo. ati mada, matsara ane krodha dUra karyA mahAna bhaDa yoddhA evA madanane jItyo. A prakAre kAyAzuddhi karI. pAThAMtara : 1. jI ANI; cha chAMDuM choDiG; i macha2 ati ("mada maccharane badale). 2. , ga jItya imANa mayaNa bhaDa yodhaha mAyaNa mahA bhaDa moTau yodhaha; . 8 mAyAzodhaha. tava cakesari Apai vezaha pahirai pavara guNI savisesaha suzi bhUpati mAru Alocaha pekhI mujha mAstaki Alocaha 50 284 | sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjo adhikAra / 285 gadyAnuvAdaH tyAre cakrezvarIdevI (sthUlibhadrane) (sAdhu) veza Ape che. moTA guNavaMta puruSa vizeSa rIte te pahere che. he rAjA, meM je vicAryuM che (AlocanA karI che, te sAMbhaLa. mArA mastaka uparanI AlocanA (vALa cUMTI kADhavA te, kezaloca) jo. vivaraNa : jaina dharmamAM je devadevIonA ullekho Ave che temAMnI eka mahattvanI devI cakrezvarI. bIjI paMktimAM "Alocaha - AlocamAM yamakaprayoga che. jaina sAdhu potAnA hAthe ja mastaka paranA keza cUMTI kADhe tene kezaloca" paNa kahe che. pAThAMtara : 1. i, cha, 4 Apyo/Apila ('Apane badale). 2.4 mAharai Alocaha; 2, 5 kariu pekhi mastaka Alocaha. rAjAdika jaNajaNa tasu jhaTakaI, maMtripaNauM e pAlI na sakaI, nAhAnaDI naI chokarabuddhaI kari AvI nAMkhaI savi riIM. 51 gadyAnuvAda : rAjA Adi dareka jaNa temanI jhATakaNI kADhe che, "maMtrIpaNuM e pALI zakato nathI. e nAnaDiyo chokarabuddhithI hAthamAM AvelI saghaLI riddhi vaibhava)ne nAkhI de che. pAThAMtara : 1. 4 rAjAdika sahu jaNajaNa jhalakkega jANa ("jaNajaNa'ne badale; sahu (tasune badale); $ jhabakaI ("jhaTakaI'ne badale); rava maMtrapaNuM. 2. 4 "na" nathI; 23, ga, chokarabuddhI; , , , 4 ghari AvI. pAThacarcA : pahelI paMktimAM 4 pratanA 'jhabakaI pAThane sthAne moTA bhAganI prato 'jhaTakaI pATha Ape che. kaDInA viSayasaMdarbhamAM 'jhaTakaI' pATha ja baMdhabesato thAya che. rAjA Adi saunA uddagAro ja eno purAvo che. ethI e pATha svIkAryo che. je nara vAdhyau vezyAvADaI kima te mayagalanAM dala pADI, bhAra na bhUpa taNA naravAhaI lokaboka bAMdhyA kima jAI. para gadyAnuvAda : je puruSa vArevAre vezyAvADe gayo hoya te hAthInAM daLa kevI rIte pADe ? rAjAno kAryabhAra te nibhAvI zake nahIM. lokaboka enAthI kema bAMdhI zakAya ?" vivaraNa : lokaboka' e rUDha dvirakta prayoga hovAno saMbhava che. pAThAMtara : 1 ga, gha, Ta, 4 mada pADaI sumana pADaI; ra paDaI. 2. na bhUmi taNA; rava taNI gha taNuM 7 sAhmA ("bAMdhyAne badale); 23, ga, 4, 4 navi jAI. chayelapaNAuM chAMDI naI dhAdhala pahiyala nayari thayau kolAhala, saghaLI vAta suNI java niratI vezyA paDI bhUmaMDali raDatI. pa3 gadyAnuvAda: raMgIlApaNuM tyajIne (sthUlibhadra) dhAbaLo paheryo. nagaramAM kolAhala thayo. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAre saghaLI vAta spaSTa sAMbhaLI tyAre vezyA (kozA) rudana karatI dharaNI para paDI. pAThAMtara : 1. ga pahirid Ta pahilo (pahiyaMu'ne badale); cha Akhai nayiMra. 2. 5, 6 neM (va'ne badale); gha, 7, na koza ("vezyA"ne badale). dUhA AgaI pazi dukha chai ghAu, valI suNyau vayarAga, kozA haIDaI AvaTai, jima kAMcalIu nAga 54 gadyAnuvAda : pahelethI ja duHkha ghaNuM che. temAM vaLI vairAgya vize sAMbhaLyuM. kAMcaLIvALA nAganI jema kozA hRdayamAM du:khI thAya che. vivaraNa : bIjI paMktimAMnI upamAnuM tAtparya spaSTa thatuM nathI. kahevAya che ke sApa kAMcaLI utAravAnI thAya tyAre pIDAto - du:kha pAmato hoya che. pAThAMtara : 2. cha AvaTa. mayaNarUpa TAlI karI, dIdhauM veza gamAra, ghadhA Upara phoDalauM, tad kIdhau kiratAra. 55 gadyAnuvAda : kAmadeva sarakhuM rUpa TALIne gamAra veza paherAvyo. he kiratAra, A to dAjhyA upara phoDalo teM karyo. pAThAMtara : 1. ga, 4 lIdhu veza. 2. 6 dAdho; va tiiM; dIdhau kiratAra. manapaMkhI mAlu karI, rahitu ghaNauM sadaiva, te mAlau tujha bhAjatAM, dayA na AvI daiva. 56 gadyAnuvAda : manapaMkhI mALo karIne sadAye ghaNuM rahetuM hatuM. he deva, te mALo bhAMgatAM tane dayA na AvI ? vitaraNa : kozAnA mananI abhilASAonI zIvizIrNatA, manapaMkhIno mALo deve bhAMgI nAkhyAnA kalpanacitra dvArA kavie kAvyAtmaka rIte mUrta karI che. pAdvaMtara : jJa, 4 kaDI nathI. 2. ga bhAMjavA; va deva (daiva'ne badale). vAhAlA tad virUa karyauM, chAMysau sAjaNavAsa, mehalI mAyA mAyanI, kozA karI niAza. 57 gadyAnuvAda : he vahAlA, A teM kharAba karyuM. sAjaNano - priyajanano vAsa teM choDI dIdho. nArInI mAyA choDIne teM kozAne nirAza karI. vivaraNa : kozAno priyatama sthUlibhadrane upAlaMbha. (kaDI pathI 62) pAThAMtara : 1. ga vAhaluM. 4 vAlvaneM virUuM..; radda kIuMgha karI ('karyau'ne badale); rava sAjaNasAtha Ta saguNAvAsa. 2. 4, 8 mAninI (bhAyanI'ne badale). 286 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjo adhikAra | 287 AgaI vayara vahaI ghauM, vezyA viratI sAthi, karyauM vigoNauM vAlahA, dohaga dIdhau hAthi. 58 gadyAnuvAda : vezyA virati sAthe AgaLathI ghaNuM vera dazavei che. vahAlA, teM pIDA UbhI karI. (tAre) hAthe ja durbhAgya ApyuM. vivaraNa : pratanA 'vigoNauMne sthAne su ane prata anukrame "ANuM', pIANuM pATha Ape che. e pramANe "teM prayANa karyuM. (tAre) hAthe ja durbhAgya ApyuM' ema paNa anvayArtha besI zake. pAThAMtara : 1. ra4 vairahe jI hui (vahaIne badale). 2. ra0 vinANuM paiANuM 4 pIANuM 'vigoNane badale). olaMbhA jaNajaNa taNA kema sahuM guNavaMta. tujha viNa avara na ko gamaI nAha male je aMta. 59 gadyAnuvAda : he guNavaMta, dareka jaNanA upAlaMbha (ThapakA) kema sahana karuM ? he nAtha, aMte tArA vinA anya koI maLe te mane game nahIM. pAThaMtara H 1. ga UlaMbhaDA; ru sAjaNa taNA; hu kahuM guNavaMta. pAkya: 4 sivAyanI badhI ja prato prathama paMktimAM "sAjaNa'ne sthAne jaNajaNa" pATha Ape che. viSayasaMdarbhe e pATha vadhu baMdhabesato thato hoI e svIkAryo che. je manamAnyA ApaNaI te tasu mIThA hoi, pAravatI Izvara lahI keDi na chAI to. 60 gadyAnuvAda: je ApaNane manamAnyA hoya te ja mIThA lAge. pArvatI Izvara (zaMkara)ne pAmIne temano keDo mUkatI nathI. pAThAMtara : 1. i ApaNA. 2. 4 pArabatI; ra3, 4, 8, 4 Isara. kamala sugaMdhI pariharI baITha bhamara karIri, Izi pari dukhabhari jhUratAM vAgI lahira zarIri. 61 gadyAnuvAda : sugaMdhI kamaLa tyajIne bhamaro keraDA upara jaI beTho. A prakAre du:khapUrNatAthI jhUratAM zarIra mUchavaza thayuM. vivaraNa: kozA kamaLa, sthUlibhadra bhramara ane sAdhuvezasvIkRti te keraDo. Ama pahelI paMktimAM AlaMkArika citra dorAyuM che. bIjI paMktimAMnuM varNana kozAnuM ke yUlibhadranuM ema prazna thAya. paNa AgalI-pAchalI kaDInA saMdarbho jotAM ahIM kozAno ja pratyAghAta varNavAyo hovAno saMbhava vadhu che. pAThAMtara : 1. choDi karI (pariharIne badale). 2 4 Ima eNI pari jhUratAM; 1 lAgI ('vAgIne badale). Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMjhila AsAveli viluddhI bAlI, Dai paDai virahaNi vikAlI, huM yauvanabhara tai kAM TAlI, lAgaI seji havai kAMTAlI. 62 gadyAnuvAda : AzA rUpI velathI lobhAyelI A vikSubdha virahiNI bALA raDe che, (DhaLI) paDe che. bharayauvanamAM mane teM zAne tarachoDI ? have seja kAMTALI lAge che. vivaraNa : kozAnI virahAvasthAnuM vipralaMbhazRMgAra niSpanna karatuM citra. (kaDI 62thI 78) virahAvasthAnA nirUpaNamAM kavie pracurapaNe karelA yamakaprayogo paNa dhyAna kheMcaze ja. (kaMDI 62thI 73) pArmAMtara : rava Duala ga, ga, jJa maDayala 6, 6, 7, 8, 4 aDayalla chaMda. 1. gha vezyAvedha vilUdhI; cha AsAveza 4 AsyAvedha; sva raDae paDae viraha vikarAlI; 4 2i (2RsiM'ne badale). 2. 4 ati (tae'ne badale); 6, 4 valI kaMTAlI. jharamara varasai nayaNe kAjala, rotAM galI gayauM sati kAjala, kSatri chAMDirTI kSagni UbhI taDakai, rIsabharI sahIara sthauM taDakai. 63 gadyAnuvAda : nayanomAM vAdaLa jharamara varase che. raDatAM saghaLuM kAjaLa gaLI gayuM. ghaDIka chAMyaDe to ghaDIka taDake te UbhI rahe che. rIse bharelI (kozA) sakhI pratye tADUkI UThe (gussAthI bole) che. pAThAMtara : 1. rava nayaNae cha nayaNAM; gha rotI; Ta gahilyo te (galI gayauM"ne badale); gha gayAM; jJa valI kAjala. 2. ga kSaNa bhItara UMbara kSaNa khelai ( pratanI 64mI kaDInuM 1luM caraNa ahIM rajA caraNa tarIke che.); sva, i chAhi / chAMhid khiNa khiNa UbhI taDakai; - bAhira 4 chAyAM (chAMhiiMne badale); 6, 4 rIsa caDI; ga rIsiI sahIyara skrU valI takai; cha rosa bharI sahIara syuM bhaDakai. pAThacarcA : bIjI paMktimAM H pratanA bAhi'i pAThane sthAne ra6, 4, 4 vagere pratono 'chAMhiiM' pATha lIdho che; kema ke chAMhid' ane 'taDakai' dvArA UbhuM thatuM virodhacitra ja kAvyocita bane che. zi bhItira uMbari sinni khelaI, caka caDI nIsAsA mehalai, zi loTai oTai dukha moTai, prIU viNa dhAna kissauM navi boTaI. 64 gadyAnuvAda : ghaDIka aMdara to ghaDIka uMbare te khele che. cokIe caDIne nisAsA mUke che. ghaDIka moTA duHkhe te oTalA upara ALoTe che. priya vinA kAMI paNa anAja te cAkhatI (eThuM karatI, moDhe aDADatI) nathI. vivaraNa : AMtaprAsa zabdAnuprAsa dhyAna kheMce che. bIjI paMktimAM loTai moTai boTai' nA prAsa noMdhapAtra. oTai 288 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda - Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjo adhikAra / 289 pAThAMtara : 1. 4 khIla ("khelaIne badale); i khiNa bAMsaI taruara tali nIlaI (bIjuM caraNa); 4 gokhe caDI. 2 na dukhi. rovAI rIbaI AMsu pADaI, kolAhala thayau AkhaI pADaI, dhavadhava dhAInaI UjAI, UThADaI sahIara kari sAhI. 65 gadyAnuvAda : te raDe che, vilApa kare che, AMsu pADe che. AkhA pADAmAM poLamAM) kolAhala thayo. dhavadhava karatI te doDI dhasI) ne nIkaLI paDe che. hAthathI pakaDIne sahiyara ene uThADe che. pAThatara : 4 kaDI nathI. 1. i. 0I. 2. 1 tava te (dhavadhavAne badale). dIThau na gamaI nayari nizAkara, mahaI na bhAvaI gholI sAkara, sovina sAli garAI mani vekara, eka suhAvaI prIUnA be kara. 66 gadyAnuvAda : caMdra AMkhe dITho gamato nathI. gholI sAkara (sAkarano eka prakAra) mukhe bhAvatI nathI. suvarNazAli (UMcI jAtanA cokhA)ne manathI retI gaNe che. mAtra priyanA be hAtha ja sukha Ape ema che. pAThAMtara : 1. 4 mahUra ja madhura 4 mukhe muhira (muhane sthAne); 4 navI bhAveM; 2, 4, 5, , 5, 8, 3 mIThI "gholIne sthAne). 2. 8 game ('gaNaIne sthAne; te ('mani'ne sthAne); ra chekara (vekara'ne sthAne); s e suhAvaI. prIU pAkhaI saghalA nga sUnA phiriphiri guNa saMbhAraI jUnA. bhogI mAga na lahaI tu pAdhari, kima te pAlo palaspaI pAdhari. 47, gadyAnuvAda : piyu vinA saghaLuM jagata sUnuM che. pharIpharIne jUnA (AgaLa anubhavelA) guNa saMbhAre che. bhogI pAdharo (sIdho) mArca leto nathI. te pagapALo dUra sudhI - lAMbI musApharIe (lakSya sthAne ?) kevI rIte jaze ? pAThAMtara : kaDI nathI. 2. 6 bhogI mAsa vasaMta vilAsI, thUlibhadra kima jAI nAsI. (AkhI paMkti alaga paDe che.); $ pAga ne; 3 sAkari (upAdharine badale); Ta paDasi ('palaTyuI'ne badale). pAkya : bIjI paMktimAM mAtra 4 prata ja "pAga' pATha Ape che. anya pratono mAga pATha vadhAre baMdha besato hovAthI ane anvayArtha saraLa banatAM e svIkAryo che. aDayala virahaviyoga bharI AkaThaha na lahaI dukhasAgaranau kaThaNa kAgirinI pari karalaI kaThaha milII jau milaI viThaha 98 gadyAnuvAda: AkaMTha gaLA sudhI) viraha-viyoga bharIne te du:kha-sAgarano kAMTho pAmatI nathI. kAgaDInI peThe gaLAmAM cIso pADe che. jo ene maLAya to vaikuMTha maLI jAya. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAddhatara : 23, ga, gha, , 5, 6, 8, 3 chaMdanuM nAma nathI. 4 kaDI nathI. 1. ka, duSNasAgara upakaMThaha 2. 4, 4 kAMgiNi nIra ra4 kAgaNi niri tu kAgiNi nIri ("kAgiNinI pari'ne badale); 22, , karayalaI kaThaha; ra4. , 6, , 4, 4 melaI jau; 4 zrIkaMThaha (vikeTahAne badale). pAThacaca : sahita keTalIka prato "kAgiNi nIra' pATha Ape che. eno artha aspaSTa rahe che. eTale ja, da. 4 pratano "kAgiNinI pari pATha lIdho che. bhUSaNa mayala dharaI aparIThAM, Akhe kaMkaNa valI dIThAM, mekhala mekhala pari saMtAvaI, ogaNIo yUlibhadra suhAvaI. 69 gadyAnuvAda : badalAvyA vinAnAM AbhUSaNo mela dhAraNa kare che. kaMkaNane rudrAkSamAM parivartana pAmelAM joyAM. mekhalA khala - durjananI peThe mane saMtApa Ape che. avaguNiyo sthUlibhadra ja AnaMda Ape che. vivaraNa: pahelI paMktinA uttarArdhamAM Akhe ne sthAne "AMkhe pATha laIe to anvayArtha sIdho bese che : "AMkhe kaMDALAM vaLI gayelAM dIThAM." paNa eka paNa pratamAM Akhe ne sthAne "AMkhe pAThAMtara maLatuM nathI. bIjI paMktinA bIjA "me-khala' zabdano banne rIte artha ghaTAvI zakAya. mekhala = ghoDAnI lagAma. to vAkyartha A pramANe thAya : mekhalA lagAmanI jema saMtApa Ape che ! paNa e khala' ema zabdane chUTo pADIe to mekhalA mane khalanI peThe saMtApa Ape che.' - Ama vAkyartha thAya. A bIjo anvayArtha vadhu camatkAraka ane mArmika lAge che. pAThAMtara : 1. ra3, ga, , 5, , ala/sayala i sayaNa (mayala'ne badale); A aparIyAM, 4 Akhe kaMkali viTAM dIThAM. 2. suhAvaI ("saMtAvane badale); ga ghari AvaI ("suhAvaI'ne badale). kSiri bAIsaI caMpaka ulavaI e, gADhi rosi bharI u lavaI e, - nara viNa kavaNa vasaI kholaDaieeka gamai prIyana kholaDaie. 70 gadyAnuvAda: ghaDIka caMpakanI othe bese che. gADhA (gherA) roSathI bharelI te baDabaDe che. puruSa vinA khoraDAmAM koNa rahe? eka mAtra priyanA khoLAmAM ja besavuM game che. pAThAMtara : 4 kaDI nathI. 1. ra3 paMcaka ulalavaI ga, gha, , 3, 4 ulavae, ga, che, 3, 4, 4 lavae; ra3 caraNAnta "e" nathI. 2. A caraNano krama 4-3, 4 kisyuM ('kavaNa'ne badale); kholaDae; $, daprIunA bolaDae (prIyanai kholaDaIe'ne badale; 3 kholaDae. hAra dora dasaI navi galaI e. bhojana mukhi sarasavuM navi galaI e. hIma taNau bhara jima ugalaI e. tima nArI raDatI galagalaI e. 71 290 / sahajasuMdaSkata guNaratnAkarachaMda Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjo adhikAra | 291 gadyAnuvAda: gaLAmAM hAra ke doro dekhAtA nathI. mukhathI bhojana gaLAtuM nathI. himano rAzi jema ogaLe tema nArI gaLagaLI thAya che - Adra bane che. pAThAMtara : 4 kaDI nathI. 1. 3 caraNakrama 1-3; ga ulavae ("navi galai ene badale), za, Sa sarasa; ga sarasuM naha ugalae; 22 , 3 nahu gala; ra4 caraNAnta "e" nathI. 2. = caraNakrama ra-4; da hIma taNI pari jima; 3 hema; ga, gha, ga ugalae 3, 4 ravi galae ("ugalai ene badale); 4 eka gamaI prIUnaI kholaDae ( pratanI 70mI kaDInuM chelluM caraNa ahIM punarAvartita); 3 rAI (raDatIne badale); na ugalaI , 5 galagalae ('galagalai ene badale); rava caraNAtta "e' nathI. kisyauM karuM pahirI bhUSaNa e, parasevA prIya viNa bhUSaNa e.paLa, kataviyoga Talai tapa tapatAM. kari nAkhaI kuDala tapatapatAM. 72 gadyAnuvAda: AbhUSaNo paherIne zuM karuM ? priyanI padasevA () vinA e AbhUSaNo) nirarthaka che. tapa tapatAM kaMthano viyoga TaLe. tagatagatAM (caLakatAM) kuMDaLa te hAthathI pheMke che. vivaraNa : pahelI paMktinuM bIjuM caraNa paIsevA prIya viNa bhUSaNa e ekadama spaSTa thatuM nathI. eno artha thoDoka tANIne karavo paDyo che. paisevA = padasevA = sevA (2) priyanI pada-sevA vinA e AbhUSaNo bhUkhaNa - atRpta - nirarthaka che' ema saMbhavita artha karyo che. pAThAMtara : 1. ra4, i karI; 8 piNa lAgi khaNae (pahirI bhUSaNa ene badale); rava bhUSaNaI; supahiraNi (prIya viNa'ne badale); rava bhUSaNaI e. 2.gu paDaI (Talaine badale); 3 te nAkhaI; na kuMDalaDAM tapatAM, rU nAkhaI kaMkaNa te tapatapatAM chelluM caraNa). pahiya pari na gamaI siMgArA, lAgaI aMgi jityA aMgArA, bhamarInI pari prIka guNa gaNatI. kari cUDI nAkhaI guNagaNatI. 73 gadyAnuvAda : paheryA che paNa te zRMgAra gamatA nathI. jANe zarIre te aMgArA jevA lAge che. bhamarInI jema priyanA guNa gaNagaNe che. gaNagaNatI (baDabaDatI) te hAthathI cUDI kADhI nAkhe che. pAThAMtara : chaMda aDayala. 1. Ta piu pAkhI na gami siNagArA; rava, ga, gha, 5. va. 8 Agi taNA aMgArA. 2. 20, ga, cha gaNa gaNatI ('guNa gaNatI'ne badale); ga, gha, za, Sa gaNagaNatI 7, 8, 3 raNakatI (guNagaNatIne badale).. pAThacarcA: pratanA "aMgika jimyA aMgArAne sthAne "Agi taNA aMgArAnuM vyApaka pAThAMtara maLe che. paNa karelo zaNagAra "agninA aMgArA jevo' ema kahevA karatAM Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIre aMgArA jevo' e udgAra vadhu ucita hovAthI mukhya pratano pATha yathAvat rAkhyo che. choDI khATa suraMgI pAtha, baiThI bhUmi tAI jaI sAthira, pANI dhAna gamad nahIM dIThauM, saMbhArai prIu nAma sumIThauM. 74 gadyAnuvAda : bichAvelI suraMgI khATa choDIne te jamInanI pathArImAM jaI beThI. atra ane pANI dIThAM paNa gamatAM nathI. priyanuM sumadhura nAma saMbhAre che. pAThAMtara : 1. 6, 7 sugaMdhI 4 suhAsaNa (suraMgI'ne badale); Ta vila sAtha. 2. 6, 4 navi dIThauM; rU sAbharai ga, gha, 5 ja mIThauM, pAThacarcA : moTA bhAganI prato pratanA 'sugaMdhI'ne sthAne 'suraMgI' pATha Ape che. te vadhu baMdhabesato jaNAvAthI svIkAryo che. sAdhAraNa nArI je bhoginni, eka puruSa Upari thaI yoginni, te paNi viratI sIla na cUkai, vezyA tauhai vedha na mUkai. 75 gadyAnuvAda : je vezyA ane rakhAta strI hatI te eka puruSa upara jogaNa banI. vaLI virakta thayelI te zIla cUkatI nathI. vezyA che topaNa Asakita (eka puruSaprIti) mUkatI nathI. pAThAMtara : = kaDI nathI. 1. ~ te eka. 2. 8 piyu viNa ('te paNi'ne badale); na valatI sIla. japamAlI guMthaI guNa parakhai, jANe maMtra bhaNI Akarakhai, sAra karu tUsau jgadIsaha, iNi pari dhyAna karai nizIsaha. 76 gadyAnuvAda : te japamAlA gUMthe che, guNa parakhe che, jANe maMtra bhaNIne AkarSe che, he jagadIza, tuM tuSTa thaIne madada kara.' A prakAre te nizadina dhyAna kare che. pAThAMtara : 1. ra6, 6, 7, 6, 4 javamAlI Ta vanamAlI; Ta guNI ('bhaNI'ne badale). 2. jJa sAra kare tU jagadIsaha i tu hi sAra karai jagadIsaha; ga, gha, ca, cha, ga, OM dhyAna dharaI. ima karatAM Avyau varasAlau, jhabakai vIja karai ghaNu cAlu, bApIaDu pIU. pIU pokArai, maratAM mANasanaU li mAraI. 77 gadyAnuvAda : ema karatAM varSARtu AvI. vIjaLI jhabake che, ane vAdaLa cALA kare che. bapaiyo piyu piyu pokAre che. maratA mANasane vaLI vadhu mAre che. pAatara : 1. 6 bahu cAlu. 2. cha bappIhA; Ta 'vila' nathI. gi gi varasAlai vara sAlai, mAli caDI prIupaMtha nihAlai, cihuM disi cAhaI prANa ciMtAmaNi, paNi pekhai saghalai kolAmaNa. 78 292 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjo adhikAra / 193 gadyAnuvAda: varasAdamAM (vaSakAlamAM) DagaleDagale vara (kaMtha) sAle che. meDIe caDIne priyano paMtha nihALe che. cAre dizAmAM priya rUpI ciMtAmaNinI pratIkSA (jhaMkhanA) kare che. paNa saghaLe sphaTikakhaMDa (kAcano TukaDo) ja jue che. vivaraNa : bIjI paMktimAM mananI jhaMkhanA ane vAstavikatA vaccenuM virodhacitra. pAThAMtara : 1. 2, 3 varasAlo lu; A 'varasAlaI' nathI; Ta nAle ("varasAlaIne badale). 2. na dekhI cha pekhaI ("cAhane badale). - havaI saMbaMdha hUu je pAchali. suNiyo rAya patrale vAcAchali. moTauM kAma karyauM taI karamI, guNa bolaI maramI jinadharamI. 79 gadyAnuvAda: have, pachI je vRttAnta thayuM te sAMbhaLajo. rAjA vAhmapaMcamAM sapaDAyo. he karamI, teM moTuM kAma karyuM. jJAnI jinadharmI jinadharmano marma jANanAra) enA guNa bole che. pAThAMtara H 1. 2 suNajo 4 supAyo 'suNiyo'ne badale). 2. 4 kAja karyauM, Ta saghalA jinadharamI. saghalA loka milyA ravirAuli, suhavi nAri vadhAvaI cAuli, bhari bhANAM agANAM lAvaI, sAsanadevi milI guNa gAvaI. 80 gadyAnuvAda: saghaLA loka rAjadarabAramAM maLyA. saubhAgyavatI nArI cokhAthI vadhAre che. akhiyANAM (akSata anAjanAM) bhANAM bharIne lAve che. zAsanadevI maLIne guNa gAya che. pAThAMtara: 4 kaDI nathI. 8 pratamAM 4 pratanI 80mI ane 81mI kaDIonI paMktio ekabIjImAM vaheMcAI gaI che. 4 pratanI 81mI kaDInI rajI paMkti 80mI kaDInI 1lI paMkti; $ pratanI 80mI kaDInI rajI paMkti 81mI kaDInI 1lI paMkti. 1. A sabalA; rava milo raNa, cha rAula; ra3, 3, 4 sUhava; cha cAula. 2. A deva; 4 vadhAvaI ('guNa gAvaI'ne badale). ughau kamala- komala jhINaluM, paDaghau pazi lIdhau lAkhIza, zrI saMbhUti sugurunaI pAsaI, AvI aMgopAMga abhyAsa. 81 gadyAnuvAda : kamaLa jevo sukomaLa jhINo ogho (rajoharaNa) lIdho. vaLI lAkheNuM mUlyavaMtuM) bhikSApAtra paNa lIdhuM. zrI saMbhUti sadgurunI pAse AvIne aMga-upAMgo (zAstro)no abhyAsa kare che. vivaraNa : "ughau' (ozo) ane paDagho' pAtarAM) e zvetAmbarIya jaina sAdhunAM Avazyaka upakaraNo che. ogho te UnamAMthI banAveluM rajoharaNa che jenA vaDe besatAM pahelAM jagAne pUMjI-pramAjIne upayogamAM levAya che ane aMga upara caDI gayelA Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvajaMtane enAthI dUra karavAmAM Ave che. sAdhu niraMtara A upakaraNane potAnI sAthe ja rAkhe che. jyAre, paDagho te gRhasthIne tyAMthI gocarI dvArA vahorelI rasoI mUkavAnuM pAtra che. zrI saMbhUtivijaya te dIkSArthI sthUlibhadranA guru, aMgo te aMgasUtro. e gaNadharonI racanA che. emaNe dvAdazAMgI - bAra aMgo racyAM hatAM. e ja rIte upAMga-sUtro paNa bAra che. pAAMtara : 8 juo 80 mI kaDInuM pAThAMtara. 1. 2 paDhago. satara bheda saMyama guNa vahatAM, guru pAsaI sUdhaI mani rahatAM, laItAM puNya tAuM nita pAsauM, Ima karatAM Avyau cAumAsuM. 82 gadyAnuvAda: saMyamanA sattara prakAranA guNa dhAraNa karatAM, guru pAse zuddha manathI rahetAM, puNyano nitya pakSa letAM puNya AcaratAM) - ema karatAM comAsuM AvyuM. vivaraNa: jaina zAstro anusAra saMyamanA 17 prakAranA guNa A pramANe che : 1. prANAtipAta viramaNa 2. mRSAvAda viramaNa 3. adattAdAna viramaNa 4. maithuna viramaNa 5. parigraha viramaNa 6. sparzendriyanigraha 7. rasanendriyanigraha 8. dhrANendriyanigraha 9. cakSurindriyanigraha 10. zrotrendriyanigraha 11. krodhajaya 12. mAnajaya 13. mAyAjaya 14. lobhajaya 15. manadaMDanigraha 16. vacanadaMDanigraha 17. kAyadaMDanigraha A kaDImAM "comAsuM eTale vaSakALa. jaina sAdhune mATe comAsAnuM Agamana mahattvanI ghaTanA che. kemake aSADha suda 14thI kArataka suda 14nA cAra mAsa sudhI jena sAdhu eka ja sthaLe sthiratA kare che; vihAra karatA nathI. AvI cAra mAsanI jaina sAdhunI sthiratAne mATe jaina paribhASAmAM "cAtumasi' ke 'comAsuM' zabda pracalita che. pAThAMtara : 1. jI sudha vahita ('guNa vahatAM'ne badale). 2. rava guNa ga havaI 4, valI (nitu'ne badale). ko riSi mAga guru Adesaha, sApa taNAM bili kUI niveza, sIha taNaI bAraI ko pahacAM, dhUlibhadra tivarSa Aloca. 83 gadyAnuvAda : koI sAdhu sApanA dara pAse, kUvAnA thALe nivAsa karavA guruno Adeza mAge che. koI siMhanI guphAe pahoMce che. sthUlibhadra kyAM rahevuM te vicAre che. vivaraNa : "Adesaha eTale Adeza. jaina sAdhue jyAM cAturmAsa karavAno hoya te sthAna mATe potAnA guruno Adeza meLavavo paDe che. jaina dharmamAM tapazcaryAno mahimA hoI sAdhu kaThina tapazcaya thaI zake evuM sthAna pasaMda kare che. A kaDImAM zrI saMbhUtivijayanA ziSyo gurujI pAse AvAM sthAnosApanuM dara, kUvAnuM thALuM, siMhanI guphA)e cAturmAsa mATeno Adeza mAge che. 294 / sahajasuMdakRta guNaratnAkarachaMda Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjo adhikAra / 295 pAThAMtara: 1, 2, 4 koI; ga . koi bili nivesaha; , 4, 7, 8, 4 kUpa nivezaha. 2. 4 bAraha 4 valiraI (bAraI'ne badale); da eka (ko'ne badale); rava, 8 rahiuM; 4 Alocaha. chaMda hATakIma ravivuM AlocaI kozyAmaMdiri, pUravi jihAM kI bhoga, teha nArI pAsai rahau cAumAsaI, jaI jouM manayoga, ko kaTha vikaTha karInaI laI, mayaNa taNauM UdhANa, jauM khAtAMpItAM mayaNa vihAruM, tau mujha pahuvi pramANa. 84 gadyAnuvAda : te kozAnA nivAse rahevAnuM vicAre che, jyAM agAu bhoga bhogavyA hatA. "te nArInI pAse comAsuM rahyuM. jaIne manano yoga jouM. koI, madanano Ubharo khUba kaSTabharyo che ema gaNIne A (sahavAsa) TALe. jo khAtAMpItAM madanane naSTa karuM to ja mAruM pRthvImAM janmya) pramANa - sArthaka thAya. vivaraNa: sthUlibhadra kozAnA nivAsasthAne cAturmAsa gALavAno nirNaya kare che, jyAM emaNe bAra varSa bhogavilAsamAM vitAvelAM. A nirNayanuM kAraNa sthUlibhadra pote ja manomana ApatA hoya e prakAre ahIM rajUAta che. A nirNayamAM kAmavRtti sAmeno paDakAra che. sAmAnya rIte to kAmane jItavA enAM sthAno tyajavAM paDe, paNa ahIM yUlibhadra to sAme cAlIne kAmanI soDamAM jaIne kAmavijetA banavAno nirdhAra kare che. 'kaTha vikaTha'nA zabdArthanI be saMbhAvanA che. "kaSTa + vikaTa' laIe to vikaTa kaSTa, khUba muzkela kaSTa evo artha thAya. "kaSTa + vikaSTa' parathI banelo gaNIe to kaSTa + vizeSa kaSTa ema artha karavo paDe. pAThAMtara : 24, 2, 4, 8, 4 cAli ga da ja kaDI nathI. 1. ra4 rahila, ga vezyAmaMdiri, 4 jeha (jihAMne badale); rava kIdho bhoga. 2. 3 taruNI ("nArI'ne badale); ga jouM je (jaI jouM ne badale); i jaI jo karmayoga. 3. ga kaMThavikaMTha; A samayaNa. 4. rava, ga, gha, , , , 8, 3 kAma ('mayaNa'ne badale); 4 nivAruM ('vivArune badale). pAThacarcA : 4 sivAyanI prato cothI paMktimAM 'mayaNa'ne sthAne "kAma' pATha Ape che. paNa banne zabdo ekabIjAnA paryAyo ja hoI pATha badalavo jarUrI nathI. Aya nArI kaTika sabala dala jIpuM, chagya rasa vigaya grahuM navi chIpuM. dharamavaMta jehathI ja nAsaI, pAsaI rahI na paDuM te pAsaI. 85 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyAnuvAda : nArI rUpI sabaLa senAsamUhane jItuM. chaye rasanA vikArajanya AhArane grahuM nahIM ke sparze nahIM. dharmavaMta paNa jenAthI nAse tenI pAse ja rahIne huM tenA pAzamAM paDIza nahIM. vivaraNa : jenomAM cha rasavALA vikArajanya AhArane 'vigaya' kahe che. A cha rasa te 1. tikta 2. kaTu 3. kaSAya 4. amla pa. madhura 6. lavaNa. pAThAMtara : ra3, ga, gha, 1, 2, 3 chaMdanuM nAma nathI ja aDalla chaMda che biyAkharI chaMda, 1. 4, mArI kaTika; i sabalaha jIvuM; ra grahI; cha tasa chIpuM. 2. jau' nathI; Ta te nAsai; nAsaha; 9, 8 pAsaha. pAThacaca : 4, prata sivAya bAkInI prato "mArI' pAThane sthAne "nArI' pATha Ape che. mArI' paNa baMdha bese, paNa nArI-kaTika'nuM rUpaka ahIM spaSTa banatuM hoI ane ghaNI pratono ene Teko hoI e pATha svIkAryo che. mayaNabANa mahilA jaga mArari, tyAgI tyAga karaI tiNi kAraNi, nava vidhi vADi karI guNa thAvA, khapaI tapaI nArIrasa jAvA. 86 gadyAnuvAda : strI jagatane madanabANa mAranArI che. te kAraNe tyAgI teno tyAga kare che. khaMta ane tapathI nArI mATeno rasa dUra karavA mATe tathA guNa thAya te mATe nava prakAranI (saMyamanI) vADa karI che. vivaraNa: jaina dharmamAM sAdhune mATe ziyaLanI - cAritryanI nava vADa (mayadA) bAMdhelI che. te A pramANe che : 1. strI, pazu ane napuMsakathI rahita evA sthAne vasavATa. 2. strInI sAthe rAgapUrvaka kathA-vAtano tyAga. 3. strI je Asane beThI hoya te sthAne bese nahIM. 4. strInAM aMgopAMgo rAgapaNe na jovAM. 5. strI-puruSa sUtAM hoya tyAM bhIMtanI ADaze na rahevuM. 6. pUrve strI sAthe bhogavelAM sukha na saMbhAravAM. 7. vikAra jagave evo susvAdu AhAra na karavo. 8. nIrasa AhAra paNa adhika mAtrAmAM na levo. 9. potAnA dehanI zobhAthI aLagA rahevuM. pAThAMtara : 1. 4 nayaNabANa. 2. rava navi vidhA; cha guNa gAvA; ru khAI jAI 2 khapi tape. pAThacaca : bIjI paMktimAM sivAyanI badhI ja prato khAI japa'ne sthAne uccArabhede khAI tapaI pATha Ape che. viSayasaMdarbhe tapaI pATha ja baMdhabesato gaNAya. vaLI bAkInI badhI ja pratono ene Teko hoI e pATha svIkAryo che. ida hATakI nArIrasa jAvA mayaNa samAvA kIjaI kAyakileza, cAlaI pagapAlaI valI utpAlaI tAvaDa sahaI visesa, 296 / sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjo adhikAra / 297 unhIM jala lIjai AchaNa pIi, nIrasa dhoaNa nIra, mailA maladhArI, bhikSAcArI, na karai sAra zarIra. 87 gadyAnuvAda : nArI2sa jato (dUra) karavA, madanane zamAvavA mATe kAyAkleza (dehadamana) karavAmAM Ave che. te pagapALA cAle che, vaLI unALAmAM vizeSa tApa sahe che. UnAM jaLa le che. Acharela pANI (cokhA vagerenuM nitarAmaNa) pIe che. emane mATe to nI2sa dhovaNapANI che. meluM malamala paheranArA bhikSAcArIo zarIranI saMbhALa rAkhatA nathI. vivaraNa : jaina sAdhuo ThaMDuM - kAcuM pANI pItA nathI. ukALeluM pANI ThArIne pIe. e rIte cokhA vagerenuM nitarAmaNa te AchaNanIra jene dhovaNa paNa kahe che; AvuM nIrasa AchaNa-dhovaNa nIra teo pIe che. pAThAMtara : rava, cha, Ta chaMdanuM nAma nathI ga, jJa, OM chaMda 6 cAla. 1. 6 nArI syU jAvA; cha manAvA jJa, samA; sva, gha, ca, cha, 5, 6, Ta kAA/kAyA kai kalesa, 2. 4 cAli para cali vividha unAleM; na pagacApAlaI; 1, 6, 6, 4 vici i retu 4 ati ('valI'ne badale); Ta unAlo; 4, 6 asesa (visesa'ne badale). 3. T pIjai ('lIjai'ne badale); lIjai ('pIjai'ne badale); s taMdula ('nIrasa'ne badale). 4. 6 bhikhyAhArI. uMdira mAMjArI, tijIi nArI, jimarAyaNinIkola, kAmAgina TalavA, naIM ni valavA, sAcA zrI jinabola, padmi karyuM pavADauM, tUra vajADauM, jIrUM jagavizrAma, jinasoha caDAvauM, koza paDAvauM, caMda lihAvauM nAma. 88 gadyAnuvAda : jema uMdara bilADIne tyaje ane rAyaNanA ThaLiyAne (tajavAmAM Ave) tema strIne tajIe. kAmAgni dUra karavA ane manamAM vaLavA mATe zrI jinezvaranI vANI ja sAcI che. huM paNa parAkrama karuM, (vijayanuM) raNaziMguM vagADuM ne jagavizrAmane jItuM - * saMsAranuM zamana pAmuM. jinazobhA vadhAruM, sikkA paDAvuM pratiSThA meLavuM) ane e rIte caMdramAM nAma lakhAvuM (nAma kADhuM). vivaraNa : bAhya dRSTie to sthUlibhadrano kozAnA nivAsasthAne cAturmAsa karavAno nirNaya sAdhujIvananI nava vADa (maryAdA)thI viparIta lAge. paNa sAcA 'kAmavijetA' banavA mATenA paDakAra rUpe A nirNaya che. tethI to jaina caritrakathAnakomAM sthUlibhadra kAmavijayanuM eka virala dRSTAnta gaNAyA che. e pUrvAvasthAnI premikA pAse jaze paNa e to 'kAmAgni TalavA, naIM ni valavA mATe ja; mAthe to caDAvyA che sAcA zrI jinabola.' pAThAMtara : 1. tima tiji ('tijIi'ne badale); ga, Ta nIkoli. 2. 4 kAmI Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana ('kAmAgani'ne badale); ga, gha, cha, , malavA (valavAne badale). 4. 20 sAha A sobha (sohane badale); 4 kozyA pADavA kosA pADuM. pAThacaca : 4 sivAyanI badhI ja prato 'tima tijIne sthAne tijaI | tijII' pATha Ape che. tijII rUpa ja sAcuM gaNAya eTale bAkInI anya pratono pATha lIdho che. AyA jANI bhAva kahaI guru valauM, celA avara kahu e Talad, re mUrakha tujhanaI syau kahII, sahavAsaNi pAsaI kima rahI. 89 gadyAnuvAda : (A) bhAva jANI guru vaLatuM (sAmuM) kahe che, "he celA, A sivAya tuM bIjuM kahe. re mUrkha, tane zuM kahIe ? rakhAta strI pAse kema rahevAya ? vivaraNa : sahavAsaNi (saM. davAsinI) strI eTale sAthe rahetI paDozaNa strI." e arthanI sAthe anekanI sAthe vasatI strI - rakhAta evo artha paNa hoI zake. pAThAMtara : ra3, ga, kha, ga, . 2, chaMdanuM nAma nathI i, i chaMda aDayala. 1. ru nAma kahaI tAma kahaI; vahila ('valatauM ne badale); , Ta kahaI ('kahune badale); eTalaDI ("e halatuM ne badale). rAhaI caMda galyau chaI AgaI, vayarI mayaNa taNauM dala jAgaI, kauacinI pari keDaI lAgI, tiNi sthAnaki Ayasa kuNa mAgaI. 90 gadyAnuvAda : pUrve rAhue caMdrane gaLyo che. verI madananuM sainya jAge ne kavacanI peThe pAchaLa paDe tevuM sthAnake Adeza koNa mAge ?" vivaraNa: pUrve rAhue caMdrane gaLyAnuM daSTAnna ApIne, vezyAnA nivAsasthAne saMyamanI sAme rahelA bhayasthAna vize guru dhUlibhadrane cetavatA jaNAya che. kauvaca nAmanI vanaspati e prakAranI hoya che ke zarIrane e lAgatAM khaMjavALa pedA kare che, ane ene zamAvavAno prayatna karavA jatAM vadhu ne vadhu caLa, pedA kare che. verI madananI tIvratA - AkramakatAnA daSTAnta rUpe kauvacano ullekha ahIM thayo che. pAThAMtara : 1. 4 rAI ('rAhaI'ne badale) , viSaya taNauM. tahati karI bolAI vali helo, tala huM sahI tulbAru celauM, mayagala mayaNa tAuM dala gAlauM, sIha thaInai bhava ajUgalauM. 91 gadyAnuvAda: vaLI te tarata ja 'tahatti' 'temaja) karIne bole che, "to ja huM tamAro celo kharo. siMha thaIne madanarUpI hAthInuM daLa gALI nAkhyuM ane A janmane ajavALuM. vivaraNa: 'tahatti e jaina pAribhASika zabda che. 'tahatti eTale temaja - 'tame jema kaho cho te pramANe ja che." madana kevo kAramo che e gurujInI vAta svIkAratAM yUlibhadra 'tahatti kahe 298 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjo adhikAra | 299 che. paNa pachI AgaLa potAnA nirNayano khulAso kare che. - pAThAMtara : 1. i vahilau ja hireM vahilo ja te vahila 4 vahalou ("vali helone badale). 2. 'taNauM nathI; ra mada gAlauM; ru "naI nathI; ja ajUAle. sahiguru sIsa lahI gADhau daha sIla taNau jAlavasyAe gaha, saMgha vadIta Ayasa dadhauba, harakhI heli priyANa kIdha6. 92 gadyAnuvAda : ziSya atyaMta daDha che ane zIlano gaDha e jALavaze ema pAmIne sadgurue saMghathI prasiddha rIte (saMghanI sAkSIe) Adeza dIdho. harakhIne (emaNe) satvare prayANa karyuM. pAThAMtara: 1.8 sahiguru sIkha lahInaI cAliuM, daDha zIla jAlavayo gADho; 9 lahila; 20, , , i jAlavaziI na jAlavasiuMe; ra3, ga, gha, 3, 4 gaDha. 2. 4 harakhe; 3, 3 pIyANuM. jIva taNI jayaNA parajujI, paga paga muni mUkaI paga pUMjI, mRgamada caraNa-karaNa mahimahitau, kosyAghari 5hatau gatigahitau. 93 gadyAnuvAda : jIvanI jayaNA pALIne (jIvahiMsA na thAya enI kALajI rAkhIne) Dagale Dagale muni pUMjIne paga mUke che. caraNa-karaNa bhUla AcAra ane kriyAkAMDa) rUpI kastUrIthI maghamaghatA AnaMda pAmatA te kozAne ghera pahoMcyA. vivaraNa : 'jayaNA jena pAribhASika zabda che. saM. yatna - jatana. lagabhaga e arthamAM A "jayaNA' zabda che. jIvahiMsA na thAya tenI kALajI rAkhavI tene "jayaNA pALavI' kahe che. caraNa-karaNa' e paNa jaina paribhASAno zabda che. caraNa = cAritrya bhUla AcAra) ane karaNa = kriyAkAMDa. A cAritrya ane kriyAkAMDanuM nirUpaNa cAra 'anuyoga paikInA caraNakaraNAnuyogamAM karavAmAM AvyuM che. pAThAMtara : 1. jIva taNI pari jayaNA raMjI; jayatanA; "jayaNA' nathI; cha jaMjI (parajujIne badale; cha pagipaga paga mUkaI dhara pUMjI. 2. 4 'karaNa' nathI; na gahiMgahita (mahimahitI'ne badale); 3 Avau (puhatau'ne badale). chaMda paDI darasaNI Thau kosi vAsi tava caDI uMcAI mAli si. vadhAmaNI ghaI eka sAsa yUlibhadra Avyau pADi pAsi. 94 gadyAnuvAda : kozAnA nivAsamAMthI te najare paDyA tyAre dAsI UMcI meDIe caDI eke zvAse vadhAmaNI Ape che, "yUlibhadra pADA poLa) pAse AvyA che." vivaraNa : citra gatyAtmaka ane rasika che. sthUlibhadrane jotAM ja dAsI eke zvAse Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ doDIne vadhAmaNI Ape che emAM enAM AnaMda, sUkya, Azcarya ane sakhyano sumeLa che. pAThAMtara : 4 8 1 4 darasana dITho koza AvAze UjANI dAsI eka sArse 8 daramaNi dITho kosi vAsi, vadhAmaNi tava daI dAsi; i kozA avAsi (kosi vAsine badale); 4 vesi (vAsi'ne badale); bIjuM caraNa nathI. 2.4 muniveSa dharI putacaI ullAsI 2, vadhAmaNI deI mana ulhAse ra dhavadhava thaI uThI Ika dAsI (trIjuM caraNa); ra3, , dAsi ("sAsi'ne badale); A pADi nathI; ru paDi; 4 paDile pAsa. arathIla vyasanI thayau ehatala AvIya mani dharIe neha, hya dukha nATha sayala dari, havaI tahma Utarau ANaMdapUri. 95 gadyAnuvAda : "e vyasanI abhilASAvALo thayo eTale manamAM neha dharIne Avyo che. tArAM saghaLAM duHkha dUra nAThAM. have tame AnaMdanA pUramAM Utaro' vivaraNa: "tArAM saghaLAM duHkha dUra thayAM' ema jyAre dAsI kahe che tyAre to ene abhipreta eTaluM ja che ke tArA AnaMdapUra-pravezanI, raMgarAganI veLA pAchI AvI. paNa sthUlibhadra dvArA kozAno je samuddhAra thavAno che te saMdarbhamAM to 'tuhya duSNa nAThAM sayala dUrino garbhitArtha kAMI judo ja che ! pAThAMtara H 1. i tanu Ta tava ('tIne badale); ga, i dharI saneha dharIa nehane badale). 2. tujha jha tujha ('tuhma' (1)ne badale); Ta saghalAM dUra, 5 tume ('tubha'(ra)ne badale; 22. ga, gha, 3, 4, 8, 4 'tuhma (ra) nathI; utAro. Ima suNI sAcauM nAha nAma. ghaNAM ghana mAna didhA sudAma, prIU pAsi AvI namAM keli. yUlibhadra bolaI avara meli. 96 gadyAnuvAda : Ama nAthanuM sAcuM nAma sAMbhaLIne ghaNAM dAna, mAna ne dravya ApyAM. priyanI pAse AvIne te lIlApUrvaka name che. sthUlibhadra judA ja meLathI (saMdarbhathI) bole che. pAThAMtara : 1. i "nAha' nathI; ra3, , 4 ghaNa; 4 mana ('mAna'ne badale); rava, i daI sudrAma; Ta suThAma (sudrAmane badale). 2. 3 vrata pAMcamuM valI bahu bhAra tapa tapU saMyama karUM sAra ( pratanI 7mI kaDInI bIjI paMkti ahIM mukAI che. 5 pratanI 96mI kaDInI 2jI paMkti ane 97mI kaDInI pahelI paMkti 4 pratamAMthI nIkaLI jaIne eka kaDI ochI thaI jAya che.); ka namIA kelI; amara meli. ahma yogi ghau cAumAsi ThAma, jima javuM zrI navakAra nAma, vrata pAMcanu valI vahu bhAra, tapa tape saMyama karuM sAra. 97 300 / sahajasuMdakRta guNaratnAkarada Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjo adhikAra / 301 gadyAnuvAda : "ama jogIne comAsAmAM rahevAnuM) sthaLa Apo; jethI karI zrI navakAranAma japuM ane pAMca vratano bhAra upADuM, tapa tapuM ane zreSTha saMyama AcaruM.' vivaraNa: "navakAra te jaina dharmamAM mahAmaMtra gaNAyelo 'navakAramaMtra" - 'namaskAramaMtra." emAM arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu e pAMca parameSTine namaskAra karavAmAM AvyA che. pAMca vrata te sAdhue pALavAnAM pAMca mahAvrata (juo adhikAra 1 : kaDI 27nuM vivaraNa.) pAThatara : 4 paMkti nathI. (juo kaDI 96nuM pAThAMtara) 1 Ta abhiyoga ('ahma yogi'ne badale); 4 yogya. 2. vrata paMca hu na vahu A bhAra; su pAMcamuM; sAra ("bhAra'ne badale). paTalAla ApI suNI ema. TUkaDaG rAkhyau karI nema, paDikamI gamaNAgamANa pApa, te rahAu niramalapaNAI Apa. 98 gadyAnuvAda : Ama sAMbhaLIne (emane) parasALa (mukhya gRha ?) ApI. nizcayapUrvaka emane najIka rAkhyA. gamaNAgamaNa (AvajAthI) thatA pApane pratikramIne te ApameLe nirmalapaNAnA bhAve rahyA. vivaraNa: gamaNAgamaNa pApa eTale Ava-jAne kAraNe thatI jIvonI hiMsA ke emane paDatuM kaSTa. paDikamavuM eTale pratikramavuM - pApamAMthI pAchA pharavuM, pApanuM prAyazcitta karavuM. pAThAMtara H 1. ra4 ema (nemAne badale). 2 = paDimI (paDikamI'ne badale); $ pAra (pApane badale); rahu ja niramala ApaNAM Apa; 4 apAra ('Apa'ne badale). pAThacarcA: bIjI paMktimAM 4 sivAyanI badhI ja prato pAra ne sthAne pApa ane apAra'ne sthAne 'Apa' pATha Ape che. ahIM gamaNAgamaNa nAmanA pApano saMdarbha hoI "pApa" pATha ja baMdha besato thAya che. tethI "pApa" ane "Apa" pATha lIdhA che. navi rUsavaI sAcavaI cAla, mana pADavA gUMthaI nava jAla, vAMkI valI vAluM kamANi, vasi karuM hAthI avasi jANi. 99 gadyAnuvAda: kozA temane) nArAja karatI nathI, rUDha vyavahAra sAcave che ne (sthUlibhadranuM) mana pADavA navI jALa gUMthe che. "vAMkI vaLIne kamAna (racuM) ane emane avaza jANIne hAthI (samA sthUlibhadra)ne vaza karuM. vivaraNa: chellA caraNamAM jo hAthi" pAThAMtara laIe to ..hAthathI vaza karuM' ema anvayArtha thaI zake. paNa moTA bhAganI prato 'hAthI pATha ApatI hoI hAthIne vaza karuM eTale ke "hAthI samA sthUlibhadrane vaza karuM ema anvayArtha karyo che. prata to hAthIne sthAne "vayarI" pATha Ape che. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAThAMtara : 1. navi rUsarve sAcavuM guNa rasAla 3, 4 navi rUva8/rUsavaI isIya sAcavaI cAla paheluM caraNa); s savi sAcavaI; A Apa ("cAlIne badale); ga, gha, che. ru. , 4 'mana' nathI; i Ima (manane badale); A pADavA valI guMthyaue jAla; = paDavA. 2. bAMkIya; kabANa; 4 vayarI (hAthI'ne badale). AyA munivara jANaI sahI e tarasyAM, jANaI kozi valI e paDasTaI, sabalaI sabala milyA jhUjhAraha, pari jayavAda varaI aNagAraha. 10 gadyAnuvAda : munivara jANe che ke e kozA) jarUra taraze. ane kozA jANe che ke e (sthUlibhadra) paDaze. baLiyA sAthe baLiyA yoddhA maLyA che. paNa sAdhu ja jayajayakArane vare che. vivaraNa : kavie sthUlibhadra ane kozA bannene ahIM yoddhA tarIke varNavyAM che. paNa aMte jaya kono che e kahevAnI lAlaca kavi rokI zakyA nathI. pAThAMtara : ra3, ga, cha, 3, Ta, Tha chaMdanuM nAma nathI i. 2 chaMda aDayalsa 3 . 1. rava, gagha, 2, 4, 5, 7, 8, 4 munivara mani jANaI e tarasyAM ; 24 jANae koza valIda pAse; jANuM. 2.5 sabalA sabalA milyA; ra3, 3 jayavAra , jayakAra; rava paDu , Ta caDhiuM. , 4 kariu ("varane badale). pAThacarcA: 5 sivAyanI badhI pratomAM pahelA caraNano pATha thoDAka uccArabhede A pramANe che : "munivara muni jANaI e tarasyaI'. 4 pratamAM mani' nIkaLI gayo che ane "sahI' umerAyo che. vAkyarthamAM, pATha badalavo paDe evo bheda na jaNAtAM mukhya pratano pATha yathAvat rAkhyo che. catI raMga dharAI havaI agiri, gAvaI maMgala dhavala sohAgari. valI maMDANa karaI UjANI. AvaI ghari gaNikA UjANI. 101 gadyAnuvAda: rAgavALI ane anurakta evI te have ullAsabharI bane che. sohAgiNI maMgaLa dhavala gAya che. ane utsavanI te taiyArI kare che. gaNikA gharamAM doDIne Ave che. pAThAMtara : 1. 2, 4, 8 vayarAgiNi ('havaI rAgiNi'ne badale; vaDa havaI raMgaNi; 23, 4 sohAsaNi ga, gha, , 4, 5, 3, 4 suhAsiNi. pAThacaca : prata ja 'raMgaNi" pATha Ape che. ene sthAne ghaNI prato "rAgiNi' pATha Ape che e lIdho che. "vayarAgiNi" pATha paNa maLe che. ene e rIte ghaTAvI zakAya ke 'virahamAM je vairAgiNI hatI te have ullAsabharI bane che." paNa A pAThane alpa pratono ja Teko che. 302 / sahajasuMdarata guNaratnAkarachaMda Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjo adhikAra / 303 UbhI munivaranuM mukha joI, darasaNa dekhInaI mani roDa, koI karaI DhAMkI mukha hAsauM, koe valI tANaI tasu pAse. 10ra gadyAnuvAda : munivaranuM mukha joIne te UbhI rahI. darzana karIne manamAM raDavA lAgI. koI mukha DhAMkIne hAsya (hAMsI) kare che. koI vaLI teno pakSa tANe che. pAThAMtara : 1. jovaI, 20, 4, 4, 3, 4, 4 mana mohaI ('mini roDane badale). 2. ra3, 4 mukhi hAsauM; da mukhi (tasune badale). karai mahocchava vannaramAlaNa, bAMdhaI bAri satejI thAlaya, ropAM keli satoraNa nIlaI, kozA raMgasarovari jhIlaI. 13 gadyAnuvAda : te mahotsava kare che. bAraNe vaMdanamAlA ane tejayukta (caLakatA) thALa bAMdhe che. lIlA toraNa sAthe keLa rope che. kozA AnaMdasarovaramAM snAna kare che. pAThAMtara : 1. rava vanaravAla ga, , 4 varavAlaha gha vaMdanamAlaha 1 vannaratAla; Ta bAMdhe dora.; 23, , , , 6, 4 tejA; i toraNa bAlA ("satejI thAlahane badale); ga vAlaha (thAlahane badale). 2. rU, regi sarovara. dUha prema taNau0ma jala nAmatAM valI karaI vistAra, sahijasuMdara munivara bhagaI e trIja adhikAra. 104 gadyAnuvAda : premanuM jaLa reDatAM vaLI vistAra kare che. sahajasuMdara munivara kahe che ke e trIjo adhikAra thayo. pAThatara : , i chaMdanuM nAma nathI : chaMda: 1. 4 vAgatAM 3 nAma jAM ("nAmatAMne badale; ga, ru, 4 veli 4 valivali. 2. ga, i sahijasuMdara kavi ima kahi / kahaI. iti zrI raMgaratnAkarachede tRtIyodhikAra saMpUrNa: | 3 cha || pAThatara : ra9, itizrI guNaratnAkarachaMda tratIiidhakAra | ga iti guNaratnAkarachaMdasi tRtIyodhikAra: saMpUrNa: rUA da iti zrI guNaratnAkara mahAchaMdasi tRtIyodhikAra: / saMpUrNa: lia ja iti zrI guNaratnAkarachaMde trItiyodhyAya JISA. Iti zrI yUlibhadra guNaratnAkarachaMdasi tRtIyoDadhikAra: || iti zrI guNaratnAgarachaMde tratIyodhikAra: || tu iti zrI guNaratnAkarachaMdasi tRtIyodhikAra: IchA 3 | Ta iti zrI guNaratnAkarachaMde trItIyodhikAra: || 4 iti zrI guNaratnAkarachaMdasi tRtIyodhikAra: 3 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cotho adhikAra Aya gadaMbA jagamAMhi prasiddhI vANI sarasa valI mujha dihI, kelavasyauM cauthau adhikAraha suriyo nara karayo jAkAraha 1 gadyAnuvAda : jagatamAM jagadaMbA prasiddha che. vaLI eNe mane sarasa vANI ApI che. cotho adhikAra racIzuM. he nara, sAMbhaLajo ane jayakAra karajo. pAThAMtara : 23, ga, 4, 5, 7, 8, 4 chaMdanuM nAma nathI i, aDayulla chaMda, 1 4 saralavatI ("sarasa valI'ne badale). 2. 4 kevalasiuM; rava jayajayakAraha. ghaNA divasi prIuDau ghari Avyau bharibhari motIthAli vadhAvyauM, jimajima saMyamanaI guNi cAlaI timatima sAla taNI pari sAlI. 2 gadyAnuvAda: ghaNe divase piyuDo ghera Avyo. bharIbharIne motIthALe vadhAvyo. jemajema (e) saMyamanA guNathI cAle che tematema zalyanI peThe kheMce che. pAThatara H 1. 4 ghaNe ga gha bahu divasi; s vAlibha ghari. pAThacarcA : 4 pratanA "ghaNe pAThathI chaMda jaLavAto na hoI, anya pratono "ghaNa" pATha svIkAryo che. ga, 4 prata bahu' pATha Ape che. savi siMgAra karI mana pATuM mAMkaDanI pari mAyaNa ramADauM, bAlA biruda karaI mana moTauM paNi Agali hospaI te khoTauM. 3. gadyAnuvAda : saghaLA zaNagAra karIne enuM mana pADuM mAMkaDAnI peThe madanane ramADuM bALA manamAM moTo saMkalpa kare che. paNa AgaLa upara te khoTo Tharaze (thaze. pAThAMtara : 2. ra0 bolAM ja bolau cha bolI 4, 8, 4 bola0 ('bAlA'ne badale); ga bola karaI 4 mada kare 'biruda karaI'ne badale); i mani moTauM, 4 5 Ta kAryo te 3 choTuM ("khoTau'ne badale). 8 pratamAM 4thI 14 kramAMkavALI 11 kaDIo vadhArAnI che je 4 pratamAM nathI. A kaDIo nIce pramANe che : DNa anasari kozyA taNe, pI3 aMga anaMga, sira sitho sIMdUrI, saMkala jema pataMga. 4 cAli panagali dIvalo vizAla bhAla caMdalo, subhaMga bhaMga ja kiratA, suraMga nayaNa ca pUritA. 5 304 / sahajasuMdakRta guNaratnAkaracheda For Private & Persona Jse Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cotho adhikAra / 305 zukara caMcu nAzikA, lagaMti rayaNa rAzikA, dazaNa yoti hIralA anaMga teja nIralA. 6 sohaMti mukhakamalA, bhamaMti bhaMgayamalA, vacaMti vayaNa vAsanA, phiraMti teNa AsanA. 7 pravAlaraMga adhure japati vANa madhura, payoharANi chajjae, nAriMga jema rajUe. 8 samAna sIha laMka e, vilokya gaja saMka e, yugma jaMgha mela e, udhama jaSNa keli e. 9 calati haMsa cAlinI, vizuddha jANi vaMsanI, samIpa sAma Ava e. karaMti hAvabhAva e 10 tuM prANanAtha keraDA, karaMti koI aneraDA, pataMti pAya teraDA vacani mAni ameraDA. 11 suraMga seja vidhurI, sugaMdha phUla tvarI, supathi svAmi tattharI, sunaMti kema satyari. 12 suvAravAra bola e zrI yUlibhadra na Dola e, dharati dhyAna mAtra e, sanAta zIla tatra e. 13 vilokya koza ehave, upAya eha cIMtave, munI e na racae, karaMti koza nacae. 14 nAcaI nAca karI DhiMgAraha zidhikaTa TaeNkaTanA dhokAraha, colI cIra kasI kari caraNA ghamakAvaI ThamakAvaI caraNA. 4 gadyAnuvAda : zaNagAra karIne te nAca nAce che. dhidhikaTa TaeNkaTa dhoM dhoM ema nAda thAya che. hAthathI coLI, cIra, caNiyA kheMcIne bAMdhIne te caraNane ghamakAve, ThamakAve che. pAThAMtara : 1. 4 saMgItaha (siMgArahane badale); 4 baMdhIkkaTi brokTa dhoMkAraha. 2 ga colA cola kasI tiNi caraNA; 4 dhamakAvaI jhamakAvaI. pAThaca: bIjI paMktimAM 4 pratanA dhamakAvaI jhamakAvaI' pAThane sthAne "ghamakAvAI ThamakAva'nuM vyApaka pAThAMtara maLe che. "ghamakAvaI uccAraNa vadhu yogya jaNAtAM ane ja prate ja pachInI pamI kaDImAM "ghamakAvaI' pAThano upayoga karyo ja hoI ahIM anya pratono pATha lIdho che. Ida lIlAvatI caraNa ThamakAI, ghamaghamakAvaI dekhADaI navanavI kalA, gAvaI guNa maMgala. bheraha bhuMgala, cacapA. daI bharati nalA. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAhuDIla nAda karI kara cAlI, kaDi vAlaI te mora thaI, mAdala vara vINA vaMza vajADaI aMga namADaI pAsa jaI. 5 gadyAnuvAda : (kozA) caraNa ThamakAve che, ghamakAve che, navInavI kalA dekhADe che. guNabharyA maMgala gIto gAya che. bherI-bhUMgaLa vAge che. cacapaTa evA chaMda (nAda)thI nalA (koI vAdya) bharAya che. moTo avAja karIne hAthathI (jamIna para hAtha mUkI) cAle che. vaLI te mora banIne kaMThya vALe che. uttama mAdala, vINA, vAMsaLI vagADe che. pAse jaIne aMga namAve che. vivaraNa : nartana-gAna, vAdikavAdana ane nartana veLAnI kozAnI aMgabhaMgionA varNana dvArA eka suMdara zabdacitra UbhuM thayuM che. pAThAMtara : 2, 4, 8, 3 chaMdanuM nAma nathI ga, 4 cAli , aDalla chaMda = maDayalla chaMda. 1 2 jhamakAvaI (ThamakAvaIne badale); na dekhAvaI. 2. A cacapaTa chaMda ki saddhi kalA; ga, gha chaMda; nilA ja valA. 3 4 mana cAlaI ka kari calaI Ta kari vAli (kara cAlaIne badale). 4 4 vajAI. ja $ pratanI rajI paMkti ahIM 3jI, ane 3jI rajI che. 4 pratanAM caraNa 3-4-5-6 ahIM anukrame pa-4-3-6 che. taMtI tala tAla tavala damadamakaI, dhapamapa draDhaMkAra karyo, dhoMkaTa kaTakaTa eMgagama tithanaga tithanaga ta pADa gayuM. sirisiri gama gama majhimari gagamama padhama mapa dhani gIya rasa, nAcaI Ima kozi kalAgura dAkhI, bolati chaMda ti kavita saM. 6 gadyAnuvAda : taMtI tala tAla sAthe tabaluM Damake che. dhapamapa DhaMDhaMkAra thAya che. dhoMkaTa kaTakaTa TaeNgagama OMOM tithanagi tithanagi temajI siri siri gamagama majhimari gagamama padhama mAnA dhvanithI gItarasa (jAme che). ema kozA nRtya kare che, kalAguNa dAkhave che. te chaMda ane kavita vaDe yaza bole che. vivaraNa : saMgItadhvaninuM varNana karavAmAM ravAnukArI zabdone kavie pracurapaNe upayogamAM lIdhA che. "ti pADa gayeno artha spaSTa thato nathI. anya prato paNa pADagayuM" pATha Ape che. "ti pADa gaya' pATha anuvAdamAM lIdho nathI. pAThAMtara : 1. Ta taMti latAla tivala; tava su taravala ('tavalane badale); ra3 damakaI; 4 dhamadhama (dhapamapa'ne badale); 20 TaeN TaeN kariaM.2. ra TrikTa kTa kaeNri gagagama OM OM 4 dhoMkaTa dhoMkaTa kaTa jhUri gagame jheDa prathama caraNa); . meM gigama haiM tithigigi jamali jhaMjhara jhaNaNi nAce dhanaga tidhagani pADagayuM; 4, 3.jhe eM rigamaga OM OM tithigIni tithigIni pADagayuM 8.jha jha rigamaga jhagRni dhanaga 306 / sahajasuMdarata guNaratnAkarada Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cotho adhikAra / 307 tithaga tipADagayuM .. dvigamaga jhuM tithagini tithagini pAgaDayo; atithana gati gati pADagayuM; ra.pADa gayuM ja paDayuM (tipADagaya'ne badale). 3 sasarigama ramajhima rigagama mapadhama padhani dhuni gIyarasa = sirigama rimijhimi ramagama dhapamapa mAdhuni gIya rasa 3 siri sirigama rimijhimi rimijhimi gamaga mapudhama mayudhama gIya rasa.. majhimari magagama padhuni madhuni gIarasa ... gama dhapamapa dhapamapani gItarasa ...magaga mapadhuni mAdhuni gIyarasa Ta mirAga mAdhuni mAdhuni gIyarasaM; cha migima gagama ("gagamama'ne badale); i padhuni padhuni ('padhama mAdhuni'ne badale). 4 Ta kalA dekhADe ('kalAguNa dAkhaIne badale); rava, ga, gha, 2, 4, 5, 3, 4 bolaI chedika Ta bole (bolati'ne badale). rasAulau chaMda kozA vezayA ramaNi, keli IsI namari, haMsalIlA gama icatura caMpakavari, ghumaI ghUghara ghazi, jamali jhajhara jhAri, nAca khelaI tarapha dhasaI dhaDahAI dharAra, lalIlalI lAgaI caravi, cavAI 71 bola mIThA vayari, guNavedha bheda dAkhaI gharavi, prANanAtha tIraI zaraNa 7 gadyAnuvAda : ramaNI kozA vezyA keLa jevI namaNI suMdara che. haMsa krIDA karatA hoya tevI cAlavALI che. caMpakavartI ne catura che. ghUghara ghaNaNaNa ghUme che, sAthamAM jhAMjhara jhamake che. taruNI nAce che, khele che, jamIna upara dhaDadhaDatI dhase che, laLIlaLIne caraNe lAge che, mukhethI madhura bola bole che. gRhiNI (strI) guNarasikatA ane marmajJatA dazavi che, he prANanAtha, huM tAre zaraNe chuM.' vivaraNa: A kaDImAM kozAnA lAvaNya mATenI upamAo, tamAma yatisthAnoe AvatA ramaNi, namaNi, gamaNi, varaNi, ghaNi, jhaNaNi zaraNi-nAM AMtaprAso ane varNasagAIo dhyAnapAtra che. pAThAMtara : 4 kaDI nathI. 1 2 jaIsA. 2 3, 4 "haMsalIlA gamaNi nathI. 3. ghura (ghUghara'ne badale). 4 i dhaDahaDa dhaDaha (dhaDahaDaIne badale). 5 4 valI lalI lAgai 4 4 vali lalilali lAgaI; vacai ("cavAI'ne badale); ga bola; , Ta bola' nathI. dara bola ("vedhane badale); A talAI (dAkhaIne badale). duhA guNa samarI bhamarI kara, kumArI amaratatra, troDaI tAla rahI tihAM bolaI amIvacana 8 , Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadyAnuvAda : devAMganA jevI kumArI guNa smarIne phudaraDI phare che. tyAM rahIne tAla toDe che (Ape che ), ane amRtavacana kahe che. vivaraNa : bIjI paMktimAM troDai tAla' prayoga spaSTa thato nathI. troDai = toDe. 'tAla toDe' eTale 'tAla Ape che' (?) AvA koI arthanI saMbhAvanA che. pArzvatara : ga chaMdanuM nAma nathI 6 dugdhaghaTA chaMda. 1 ghU kahai ('karai'ne badale). 2 rava, ga, gha, 2, 3, 6, rU. 8, 4 aprata/amRta ('amI'ne sthAne). pAThacarcA : sivAyanI badhI prato amI'ne sthAne 'amrata/amRta' pATha Ape che. zabdo parasparanA paryAyarUpe hoI mukhya pratano pATha yathAvat rAkhyo che. catura kahaI tujhanaI sahu, catura nahIM tauM nAtha, gorI gorApaNa gamyuM, bAuli dIdhI bA.. 9 gAnuvAda : tane sahu catura kahe che. (paNa) he nAtha, tuM catura nathI. gorInuM gorApaNuM gumAvyuM (choDI dIdhuM) ane bAvaLiye bAtha dIdhI che. pAThAMtara : 1. 6 priya catura; na tuja i tu (tauM"ne badale). 2. 8 gorapaNo; namyuM va ga gha, cha, Sa, jJa gayuM 6 thayuM Ta gayo ('gamyuM'ne badale). havigirUG gujAratau, jismau paMcAyau sIha, tava Utara valarjI karai upasama bharyau nirIha. 10 gadyAnuvAda : jevo chaMcheDelo (paDakAra pheMkelo) siMha garjanA kare tevo have garavo (sthUlibhadra) garjanA kare che. eSaNA vinAno ne upazamathI bharelo te tyAre vaLato uttara kare che. pAThAMtara : 1. sva gira guMjArato; va paMcAiNa sIha . 4 pAkharIu sIha. 2. rava kahiI = varSoM cha Iina, rU, Ta kahai ('karai'ne badale); sva upasama bhirau jima sIha. bhAva karyA tad evaDA te mujha lekhai vAya, kozA te kAraNa sunnau tUThA zrI jinarAya. 11 gadyAnuvAda : "teM evaDA bhAva karyA te mane vAyu samAna che. (?) he kozA, sAMbhaLo, tenuM kAraNa zrI jinarAya (mane) prasanna thayA che. vivaraNa : lekhai vAya = vAyu samAna (?) anvayArtha aspaSTa rahe che. pAThAMtara : 1. da kahyA (karyA'ne badale); cha...je tad vaDA; sva italA ('evaDA'ne badale); gha muM (mujha'ne badale); TM kheleM (lekhai'ne badale). 2. rava, cha, jJa, 4 vezA. caUdaha. pUrava abhyasyA bhaNIA aMga iMgyAra, paramAratha prIchyA pachI vikha jANyau saMsAra. 12 308 / sahajasuMdaskRta guNaratnAkarachaMda . Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' cotho adhikAra / 309 gadyAnuvAda: cauda pUno meM abhyAsa karyo, agyAra aMgo bhaNyo. paramArtha oLakhyA pachI A saMsAra viSa jevo jANyo. vivaraNa: cauda pUrve ane agyAra aMgo mATe juo adhikAra 1, kaDI 35nuM vivaraNa. pAThAMtara H 1. 4 caUdaI. prIya parimAnaMdasyauM pApaDila gayAM dUra, niramala nayaNAM UghaDyAM jima Ugamata sUri. 13 gadyAnuvAdaH paramAnaMdathI huM prasanna karAyelo chuM. pApanAM paDaLo dUra thayAM che; jema sUrya UgatAM nirmaLa nayano UghaDyAM che. pAThatara : 2, 4 jima jhagamigati sUra; rasa UgataI. jiri thAnaki rAta ram davaI jisyau pataMga jANInaI paDatA hatA te mujha thayau viraga. 14 gadyAnuvAdaH jema dIvAmAM pataMgiyuM, ema je sthAnake huM rAgI banIne ramyo ne jANIbUjhIne paDato hato te sthAnaka mAre mATe nIrasa banI gayuM. pAThatara : 1. Ta ramyo; dIThaI dIvaIne badale). 2. na jANI nara; paDato have. garabha taNI pari dohilI virUI viSama apAra, suNatAM haIDaluM kamakamaI dumba taNauM bhaMDAra. 15 gadyAnuvAda: garbhanI prakriyA kaSTabharI, virUpa ane atyaMta viSama che. e sAMbhaLatAM paNa haiyuM kamakame che. e du:khano bhaMDAra che. vivaraNa: dIkSita thayelA sthUlibhadrano kozAne pratibodha - dharmopadeza che. ahIM bhavobhavanI - janmajanmAMtaronI vedanAne, garbhadhAraNa ane garbhavikAsanI prakriyAne, narakagatinAM duHkho sAthe sarakhAvI, kavie vistArathI gAI che. paNa tyAMye kavinuM pAMDityasabhara sarjakavyaktitva joI zakAze. (kaDI 15thI pa5) pAThatara : 1. A vira1, 6, 7 viSaya na viSamI; cha vikAra ('apArane badale). pAThacarcA : 4 pratanA viSaya' pAThane sthAne "viSamanuM vyApaka pAThAMtara maLe che. ahIM garbhaprakriyAnA vizeSaNa tarIke e hoI viSama' pATha svIkAryo che. mora ghauM nAcaI ramaI paNa paga joI roya, tima utapati chaI ApaNI garava ma karasyau koya. 19 gadyAnuvAda : mora ghaNuM ja nAce che, rame che paNa paga sAme joI raDe che. tevI ja ApaNI utpatti che. koI eno) garva karazo nahIM. vivaraNa : mora suMdara nartana - kalA kare che paNa potAnA paga sAme joIne rahe Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. kahevAya che ke moranA paga eTalA pAtaLA che ke enA du:khathI e raDe che. ahIM tAtparya e che ke koI paNa yonimAM utpanna thayelA jIvane kaSTa, du:kha, kSati, apUrNatA vaLagelAM ja che. pAatara : 1. phA...paga sAham joI. 2 = hIiM vImAsI joi (chelluM caraNa); jJa...dharasiu koi. pitA pa yauvanI tivatI li. mAya, java ekAMti milai tihAM garabha dharmau kahivAya. 17 gadyAnuvAda : bhAgyazALI pitA ane yuvAna ne RtudharmamAM AvelI mAtA jyAre ekAMtamAM maLe tyAre garbha dhAraNa thAya che ema kahevAya che. vivaraNa : ahIM 'ratidvaMtI' no artha, saMdarbhamAM RtuvatI, RtukALa - RtudharmamAM AvelI ema che. RtuvaMtI > tuivaMtI > ratinaMtI ema zabda vyutpanna thayo jaNAya che. pAThAMtara : 1. 6 pahoM ('patu'ne badale); cha yovanA; ga rituvaMtI. 2. 6, 6 java' nathI; haiM ekAMte ekaThe milyA cha ekAMtid ekaThAM thayAM; = milyA Ta maliu ('milai'ne badale); ga valI tava ('tihAM'ne badale); 7, na 'tihAM' nathI. kalala huI sAte dine sAte budabuda joi, pala rUpI trIse dine thAuM sabaddhau hoi. 18 gadyAnuvAda : sAta divase kalala (garbhanI prAthamika avasthA) thAya che, ane bIjA sAta divase burbuda bane che. ane trIsa divase mAMsapiMDa rUpe (garbha) ghaNo ja subaddha thAya che. pAThAMtara : 1. gha kalala divasa sAte thayu; ga, ga hUMu; rava sAta dini; 4 hoI (joi'ne badale). 2. rava, gha, cha, 4 patra/putra rUpI; TM putrapUtrI ('palarUpI'ne badale); rasa, gha, cha, Ga, 8, 4 vIsi dina, ga trIjai diniiM; cha savuTho hoi; 7 joya ('hoi'ne badale). bIjai mAsi valI. karai pesInau AkAra, mAya dharai mina dohalau trIjDa joi vicAra. 19 gadyAnuvAda : bIje mAse vaLI pezIno AkAra dhAraNa kare che. trIje mAse mAtA manamAM dohada dhare che. A vicArI juo. pAThAMtara : 1. 6 adhikAra (AkAra'ne badale). 25, 6, 4 mAsi vicAri. mAsa cathauM mAyanuM moTauM karaI zarIra, aMkUca pAMcaI racai paMmi mAsa sudhIra. 20 gadyAnuvAda : cotho mAsa mAtAnuM zarIra moTuM kare che. pAMcame mAse zaktizALI 310 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cotho adhikAra / 311 () pAMceya aMkura race che. pAThAMtaraH 2. ra4, , 4 4 sarIra , dhIra (sudhIrane badale). pitta anaI lohI vahaI chaThaI mAsi vimAsi nasa nADI pesI saca romama huI sata mAsi. 21 gadyAnuvAda : e jANo ke chaThTha mAse pitta ane lohI vahetuM thAya che. sAtame mAse nasa, nADI, pezI, zirA ane roma thAya che. pAThAMtara : 1. # tvacA cha mAsa (pitta'ne badale); , ga vadhaI cha valI havaI ('vahaIne badale). 2. i karama vinANa kahII kisyuM rame valI sukhavAsa ($ pratanI 23mI kaDInI rajI paMkti ahIM mukAI che.); cha pasaraI (pesI'ne badale); ga sarI 4 saraI ("sarAne badale); ga tasa ("sata'ne badale). aThama mAsaI suNI sahu paripUraNa huI aMga, pUrA dina 5hatA pachI huI jAvana jaMga. 22 gadyAnuvAda : AThame mAse aMga paripUrNa thAya che, te sahu sAMbhaLo. pUrA divasa pahoMcyA pachI jaNavAno prasUtino) jaMga zarU thAya che. pAThatara : 4 kaDI nathI. 1 ra3 saNola, 2 Ta huA pachI. vici kilIva nara dAhinuM nArI DAvaI pAri, karamavinANa kahuM kisyuM ramaI valI suhavAsi. 23 gadyAnuvAda : garbha jo) vacce hoya to napuMsaka, jamaNe hoya to) nara ane DAbI bAjue hoya to) nArI janme che). karmanuM zAstra-rahasya zuM kahuM ? vaLI te (karmayoga) sukhabhaya vAsamAM krIDA kare che. pAThatara : 1. paMkti nathI. 2 4 paMkti nathI (A paMkti 4 pratanI 21mI kaDInI rajI paMkti tarIke goThavAI che. juo 21mI kaDInuM pAThAMtara); Ta vinA e (vinAzane badale); ra4 karsi ('kisyune badale; karaI valI; va sahavAsa ra4 suhavAsa 5 Ta sukhavAsi 3 sahavAsa. pAcarcA : 4 pratanA "sahavAsi' pAThane sthAne ra3, 4, 5, 8 prato "suhavAti, suhavAsa/sukhavAsi" pATha Ape che je viSayasaMdarbhe vadhAre arthapUrNa lAgavAthI suhavAsi' pATha lIdho che. udara taNAM dukha doDilAM kathA kahuM suNi kosi. auTha koDi para milI grAu guNI nara sosi. 24 gadyAnuvAda : udaranAM duHkha kaSTadAyI che. enI kathA kahuM te, he kozA, sAMbhaLa. sADAtraNa karoDa puruSoe maLIne guNI narane vedanAmAM rahyo che. (che. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivaraNa: ahIM bIjI paMktino artha spaSTa thato nathI. paNa garbhastha avasthAnI tIvra vedanAnuM varNana abhipreta jaNAya che. kavi e vedanAnuM kalpanAcitra rajU kare che. (kaDI 24thI 27). pAThAMtaraH 2.2 puruSa melI; 4 grahau niguNI; ga sesi 3 4 soI (sosi'ne badale). vaci ghAlI pAli rahI bhamuha caDAvI bhAli, dhamaNi dhamI tIkhI suI talsa cobhaI samakAli. 25 gadyAnuvAda : vacce ghAlIne, paDakhe rahIne, kapALe bhavAM caDAvIne, dhamaNa dhamAvIne tIkSNa soya tene cAMpe bhoke) che. e samaye.... vivaraNa : A kaDIno vAkyAnvaya pachInI 26mI kaDImAM jAya che. ahIM chello zabda che "samakAli.' tyAM vAkya adhUruM che. samakAlie samaye...e samaye zuM thAya che e vAta pachInI kaDImAM Ave che. pAThatara : 1. 4 thAlI ja khAlI; rava, ga, gha pAchali; ga bhamahi. 2. 5, 6 zucI. je vedanA huI tehanaI ATha guNI te pahiM naraga samI chaI vedanA jina jANaI jJamAMhiM 29 gadyAnuvAda : tene je vedanA thAya che tenA karatAM paNa ATha gaNI A (garbhakALanI) naraka samI vedanA che, e jagatamAM mAtra jinezvaradeva ja jANe che. vivaraNa : udaranI vedanAne kavie narakanI vedanA samI kaSTadAyI gaNAvI che. pAThAMtara: 12, 4 teha (tene badale). bhavi bhati veNa bhogavI vali vali IsI anata. kaI jANaI te jIvaDauM kaI jANaI bhagata. 27 gayAnuvAda : pharIpharIne bhavobhava (A) anaMta vedanA bhogavI che. A (vAta) eka jIvaDo jANe che ke eka bhagavaMta jANe che. pAThAMtara : 1. valI IsI. 2 4 kaeN valI jANe jIvaDo... sagAM saNIjAM posII navi kIjai jinadharma, pApa karI naragaI paDaI kima chUTAM kRta kamma 28 gadyAnuvAda : sagAMsnehIone poSavAmAM Ave che, paNa) jinadharma karato nathI. te pApa karI narakamAM paDe che. karelAM karmo kema chUTe ? pAThAMtara H 2. Ta tUTe (chUTa'ne badale). Ida hATakI kima chUTAM pAsi pahaau te paravasi, baITha karaI vicAra, duhajya bhogavasyauM, kima jogavasyauM, ekalaDau niradhAra, 312 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkara Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cotho adhikAra / 313 tava ghAlyau khUgaI, mAthuM dhuNaI, hA hA devadayAla, e na gamaI pAsauM, UThI nAsa, mehala mujha mayAla. 29 gadyAnuvAda: pAza (baMdhana)mAM paDelo ne paravaza te kema chUTe? (te) beTho vicAra kare che, "duHkharUpI phaLa bhogavIzuM, ene kema pAra pADazuM? pote nakkI ekalo che. tyAre ene khUNAmAM ghAlyo. mAthuM dhUNe che, 'hA hA, daivadayALa, A baMdhana gamatuM nathI. UThIne nAsuM . he dayALu, mane choDI dyo." vivaraNa: narakanI yAtanAnuM varNana. (kaDI 29thI 36) ahIM bIjI paMktimAMno niradhAra' zabda "nirAdhAra'nA arthamAM paNa laI zakAya. madhyakALamAM nirAdhAra, anAtha' evA arthamAM paNa niradhAra' zabdaprayoga thayo che. e artha laIe to "pote nirAdhAra ekalo che' ema anvayArtha thAya. pAThatara : ra3, Ta chaMdanuM nAma nathI ga, 4, 3, 4 % ja cAli. 1 Ta... paDiuM vimAsi mAri marmaprahAra. 2. cha IsuM jANI niradhAra. 3 ga ghAlaI ra ghAli. 4 4 eka na; da UThI jAsuM ga, gha murbha; sa dayAla ("khayAla'ne badale). dhAyA dhara pAmI, paramAdhAmI, dIThA dAnava dIva, karANI saMbhAraI, Upari mAraI, bola macArI jIva, d) madirApAna caDyau rasi chAkaya kima detau nara ghAle, lAgaI mujha virUuM, tAtuM tarUuM, trALuM nIra ma pAu. 30 gadyAnuvAdaH enuM mULa () pAmI jaIne paramAdhAmI (narakavAsIone zikSA karanAra devayoni) doDI AvyA. eNe deva ane dAnavane joyA. teo ene karaNI yAda karAve che, uparathI mAre che, jIvane vacananA ToNA mAre che, "madirApAnamAM (nazo) caDelo, rasamAM chakI gayelo tuM kema narane ghA de che ?" mane e varavuM lAge che. tapAveluM TIna (kalAI) ane tAMbAnuM pANI na pAo. vivaraNa: A kaDImAMnuM AkhuM citra pUrepUruM spaSTa thatuM nathI. pAThAMtara: 1. i dhAI (dhAyA ne badale); 8 para dharIne badale); , i dhAmI ("pAmIne badale); rava, daiva 4, 8. 4 deva (dIvAne badale). 2. 4 kAraNa; navali bola. 3. ra3, ga, gha, 2, 4, 5, 6, 8, 3 tU pItu madirApAna; 23, ga, gha, , , , 3, 4, 3 chAkyau' nathI. 4. 4 mukha mujha'ne badale); A sarauM = bhAtuM ('tAtuM'ne badale); 22, ga, gha, , 5, 3 Ta trAbA 4 zaMbA (trAbUne badale); A khAya (pAu'ne badale). pAThacarcA: bIjI paMktimAM 4 prata sivAya tamAma prato "kAraNa'ne sthAne karaNI' pATha Ape che, je vadhAre arthasUcaka ane baMdhabesato lAgavAthI svIkAryo che. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratanI 3jI paMktimAM "tuM" chaMdadaSTie vadhArAno lAgavAthI ene kauMsamAM mUkyo che. badhI ja prato 'tuM pATha ApatI hovAthI ene rahevA dIdho che. huM bhUkhyA tarasyau, sI gati- karasyauM, troDI thaI hanumasa, jima aMtara gohI, Atama lohI pItau bharaI prahaMsa, aAdika saghalAM, mUkaI jamalo, kima na bhAI bhUkha, sAyaranAM pANI ApavuM ANI, chIpaI tarasa na dUkha. 31 gadyAnuvAda: "huM bhUkhyo-tarasyo chuM. mArI zI gati karazo ?" A deha-mAMsa toDI rahe che. jemajema gohI (eka jaMta) potAnuM lohI aMdarathI pIe che tematema e DUsakAM bhare che. saghaLAM atrAdika pAse mUke topaNa kemeya bhUkha bhAMgatI nathI. samudranAM pANI lAvI Apo, to ethI kAMI tarasanuM du:kha chIpatuM nathI. pAThAMtara : 1. rasa hau (hune badale 3, 4 saMgati (sI gatine badale); 4 karasyau nathI; ra4 kADhI thaI; ka tuM mAMsa. 2. asarata ("aMtara'ne badale); ra3 lAhI; ra3, 4, 5, 6 potu potai (pItIne badale); na karaI ('bharaIne badale). 4 su Apa; 4, 4 chIpaI nahIM traNabhUkha; ga tarasanuM dUkha; sUkha Ta bhUkha (dUkhane badale). jhUTe vali galI, bhIMtari ghAlI, maraDI mAraI mAra, baiTha aMdhAraI, maNi pokAro, pADaI bUba apAra, JpaI % vAhaI, valivali sAhi pAsa karI jima jAla, te kari maMDaI, khaDavikhaMDaI kalirava karaI katAla. 32 gadyAnuvAda: vaLI jhaTiyAMthI pakaDIne, aMdara ghAlIne, maraDIne mAra mAre che. aMdhArAmAM beTho che. mukhathI pokAra kare che, ghaNI ja bUmo pADe che. jhapaTa mAre che, prahAranI) jhaDI varasAve che, pharIpharIne jALanI jema phAMso karIne pakaDe che. hAthathI nizAna sAMdhe che. cUrecUrA kare che. vadhano bhoga bananAra kakaLATa (kolAhala) kare che. / vivaraNa : A kaDInI badhI paMktiomAM sarjAtI jhaDajhamaka noMdhanIya che. udUkoza katalavadhita ane kitAla =mArakATa, raktapAta evA artho Ape che. e AdhAre ahIM katAla vadhano bhoga bananAra evA arthanI saMbhAvanA karI che. pAThAMtara : 1. 4 ghAlI (jhAlIne badale). 3 ga jhaDapAI ('jhaDa vAhane badale). kamalANI kAyA, sItala chAyA, bAMsaI tarUara heThi. asidhArA pAna paDaI tana khaMDa, raDatau nAsaI neTi, karavata syauM kApyauM, nara saMtApyau joI jalaparavAha, vaitaraNI mAMhi paDagrI paravAhaI, lAbhaI cheha na mAha 33 314 / sahajasuMdaraphata guNaratnAkarachaMda Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cotho adhikAra / 315 gadyAnuvAda : kAyA karamAI che. vRkSanI nIce zItaLa chAyAmAM bese che. taravAranI dhAra pAnuM) paDe che. zarIranA TukaDA kare che. (te) nakkI 2Dato nAse che. (tene) karavatathI kApyo. nara saMtApa pAmyo. jalapravAha joIne vaitaraNInA pravAhamAM paDyo. emAM koI cheDo prApta thato nathI - pAra pamAto nathI. pAThAMtara : 1. 4 kayA (kAyAne badale). 3 4 leI ("DuMne badale); 4 kalaha pravAha. 4 4 pravAhi. ra4 pratamAM A kaDI babbe paMktinI be kaDIo tarIke che. navi thAI ADA, kutikuhADA, leI dhAI dhaDadhUba, jAI jasu pAsaI, soeji vizAsaI kima nAsaI thirathabha, UchAlaI gokSi,i golAnI pari, vadhaI tIra trazula, pArA pari milIi, sUkSma dalII, tanu UDaI jima tula. 34 gadyAnuvAda : koI madadamAM AvatuM nathI. () koza-kuhADA laIne atyaMta jaMgalI (anADI) paramAdhAmI devo) doDe che. jenI pAse jAya che teno ja vinAza kare che. thAMbhalA sAthe sthira thayelo kevI rIte nAse ? gophaNamAM goLAnI peThe uchALe che. tIra ane trizUlathI vIMdhe che. pArAnI jema masaLavAmAM Ave che. (2) sUkSma daLI nAkhavAmAM Ave che, ne rUnI jema zarIra UDe che. vivaraNa: ahIM madhyakAlIna gujarAtIno ADA thavuM' zabdaprayoga che te avacIna bhASAmAM je arthamAM prayojIe chIe enAthI judo paDe che. ahIM "ADA thavuM" eTale madadamAM AvavuM' evA arthamAM prayojAyo hovAnI saMbhAvanA che. madhyakAlIna gujarAtI zabdakozamAM ADaInvacce, madade ane ADI Arsa madadarUpa thaze - evA artho maLe che. pAatara : kaDI nathI. 1 Ta dhAvai 2 24 jAI saI i jAI jaDa jAsaI ("jAI jasu pAsaI'ne badale); , soji , i 3, 4 soi; 24 thikuMbha. 3. ja UchAlaI gorala gophiNanI pari 4 UchAlaI golA gophINinI pari; ra vAdhaI 24 bAdhaI ("vIMdhaI'ne badale; leI trisUli; 4 tIrache. dhagadhagatI pUtali, Agi taNI jhali ehanaI ghauM AliMga, paradAraprema kayAMnA e bhogavi bhoga suraMga, duragaMdhA jUnA, rudhira pirUnA lIjai AhAra sareha, bhara sIta himAcala, ati unhI jhala, kSetraja vedana eha. 35 gadyAnuvAda : AganI jvALAthI dhagadhagatI pUtaLI ene AliMgana apAve che. raMgarAgabharyA bhoga bhogavIne, parastrI sAthe prema karyAnAM A phaLa che. vAsI (), durgadhavALA lohI ane parunA AhAra nizcitapaNe (sArI rIte ?) levAya che. atyaMta WWW.jainelibrary.org Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zItaLa himAlaya ane ati UnI jvALAo evuM A vedanAnuM kSetra che. pArmAMtara : 1. sva agana 6, 4, 4, 6 ani; 4 samI li; haiM tehane ghauM. 26 5radArAgamana karyAM te.; ra, gha, 4, 5, 8....karAM e te phla; ga taNAnAM ('karyAMnA'ne badale); gha bhaMga ('bhoga'ne badale). 3 7 pureha (sareha'ne badale). 4. Ta sira (bhara'ne badale); rava, gha, 5, 6, 8, 4 ati unhA jala haiM adhika unhA jala; 7 iti ('ati"ne badale); Ta hoi ('eha'ne badale). - varNIkRta vedana, karaI vaDhAvaDha, kAlA anad karUpa, kehAM dukha samarai, mAryau na marai, jima atulIbala bhUpa, atrANa avIji asaraNa abalI, veanna sahai anaMta, ima kAla anAdi anaMtai pAmI te jANai bhagavaMta. 36 gadyAnuvAda : A vairIoe karelI vedanA che. e kALA ane kadarUpA (vairI) mArAmArI kare che. keTakeTalAM du:kho yAda kare ? atula baLavALA rAjAnI jema e mAryo marato nathI. arakSita, nirvIrya, azaraNa, abaLo te anaMta vedanA sahana kare che. Ama adi anaMta kALa sudhI (vedanA) pAmI te bhagavaMtane jANe che. pAThAMtara : 7 kaDI nathI. 14 vayarI tuM vedana; cha kAlI. 3 Ta ehavA dukha deaNa asaraNa veaNa ghANI sahi anaMta; cha AsaNa (atrANa'ne badale); ga, ku, 4 'veyaNa' pachI 'valI/valIya' vadhArAno. dUhA e dukha zravaNe saMbhalI, kuza rAcaI saMsAra, vayarI viSaya valI vaDauM, bolaI gatra mAri. 37 gadyAnuvAda : AvuM du:kha kAne sAMbhaLI saMsAramAM koNa rAce ? vaLI viSaya e moTo duzmana che ema traNe jagatamAM kahevAya che. vivaraNa kAmaviSayanAM prabhAvakatA, baLiyApaNuM ane vyApakatA vize. (kaDI 37thI : 50) pAThAMtara : 1. 6, 8 zravaNe suNI. 2 4 vayara ('viSaya'ne badale); vilApaDau rava valI khaDau (valI vaDau'ne badale); haiM, 4 paDiu ('vaDau'ne badale); 3, 4 boliu; jJa jaga. pitAmaraNa jANyau nahIM, pizuna tannau paravesa, maratAM milI sau nahIM, joyo mayaNikalesa. 38 gadyAnuvAda : kaThora (nIca) (kAmadeva)no praveza thatAM pitAnA maraNane paNa jANI zakayo nahIM; ane (emanA) maratAM (samaye) maLI zakayo nahIM. kAmadevano A saMtApa jojo. 316 / sahajasuMdaraskRta guNaratnAkarachaMda Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cotho adhikAra / 317 pAThAMtara : 4 kaDI nathI. 1 ga jANI taNe karaI ('taNaune badale). 2. ra jojo te tu tu jojyo (joyo'ne badale); Ta vayarakilesa. mAtapitA baMdhava taNA, tANI troDaI moha, sagAsIjAM vaMcII, viSaya karAvaI droha 39 gadyAnuvAda : mAtA, pitA ane baMdhuonA moha (sneha)ne te (kAma) tANIne toDI nAkhe che. sagAMsnehIono vizvAsaghAta thAya che. viSaya (kAma) droha karAve che. pAThAMtara : 1. ? mAyatAya; 3 baMdha; gha taNau; neha (mohane badale). 2 3, , Ta vikAraI karIvaI vikAro rU. 3 vikari ((karAvaIne badale). pAThacarcA : bIjI paMktimAM ghaNI prato pratanA "karAvaI' pAThane sthAne 'vikAraI' 'vikari pATha Ape che. paNa viSaya karAvaI droha' e anvayArtha eTalo spaSTa che ke mukhya pratano pATha yathAvat rAkhyo che. mAyaNa taNI vyApati ghaNI, 1lmamayaNa samau nahIM koI, catara pagaI cihuM dizi bhamaI, vedha vigocara joI. 40 gadyAnuvAda : madananI vyApti ghaNI che. madana samo (anya) koI nathI. (te) caturapaNAthI cAre dizAmAM bhame che. enAthI thatI) Asakti ane vyAkuLatA juo. pAThAMtara : 4 4 pratanI 1lI paMkti rajI, rajI paMkti 1lI. 1 ja viSaya samo. 2 rava, cha, ja, jha, Tu, Ta, 4 pharaI ga gamaI ("bhamaIne badale); A veDhi Ta veza ('vedhane badale). bAlapaNacha dina ketalA nagamA bhogavilAsa. - ghara bhIMtari paIsI havaI, yauvana karaI viAsa. 41 gadyAnuvAda : bALapaNamAM keTalAka divasa bhogavilAsamAM nirgame pasAra thAya) che. hRdayanI bhItara pesIne have yauvana vinAza kare che. te pAThAMtara : 1. 4 dina' nathI. 2 3 vahaI ("havaIne badale). - nara dekhI nArI tapaI, nara naI nAri saneha, cakamaka parAu jima parajalaI, pekhi paTetara eha 42 gadyAnuvAda : narane joIne mArI ne nArIne joIne nara) tape che (kAmatapta thAya che). nara ane nArI snehayukta thAya che, cakamaka paDatAM (ghasAtAM) jema agni saLagI UThe che tema. A saMketa samajo. pAThAMtara: 2. ra0, ga, 4, 5, 6, 8, 3 pASiuM pADaI pADyo (paDyaune badale); ga, , , 5, 3, 4, 8, 3 jima nathI. cha khi; rava joI ("ehane badale). Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAThacarcA: mAtra 6 prata ja "paDyau temaja vadhArAno "jima pATha Ape che. bAkInI badhI pratomAM jima nathI. paDyau'ne sthAne pADi9/pADapADyo' pATha che. paNa chaMdadaSTie mukhya pratano pATha baMdhabesato thato hoI ane vAkyartha badalAto nahIM hoI pATha yathAvat rAkhyo che. te yAvana gAlaI jA, khArakanaka pari joI, aMga manohara je valI, hAM abIThAM soI. 43 gadyAnuvAda : kSAra jema sonAne, tema ghaDapaNa te yauvanane, juo, gALI nAkhe che. vaLI je manohara aMgo che te ja amArAM (arucikara) thaI jAya che. pAbaMtara : 1. , 3 tiNi (tene badale); ra3, 2, 3 lAgaI rA; ga, 3, 4 khArikinI. 2. ra valI manohara; 4 balI ("valI'ne badale); $ aMgIThA ra4 amITha6. ga, gha, 3, 4 abIdga 4 mAThuM i anIThau abhITha6 adITho. pAkya : keTalIka prato $ pratanA "gAlaIne sthAne "lAgaI' pATha Ape che. paNa vRddhatva - ghaDapaNa yauvanane gALI nAkhe che e arthamAM "gAla' pATha ja arthasUcaka Thare che. vaLI ga, gha jevI pratono ene AdhAra che. tana dekhI tapatA ji ke, gaDha UtaratAM DAki, 2 jAja dekhI tihAM, salakhAlaI te nAki. 44. gadyAnuvAda : zarIra joIne je koI tapatA hatA ane ThekaDo mArIne (2) gaDha UtaratA hatA te nAka chIMkyA kare che. A jarjarita vRddhatva juo. vivaraNa: rAjasthAnamAM DAkavuM=nAgavuM evo artha maLe che. zrI jhaveracaMda meghANInA lokasAhitya' bhA.1 pR. 300mAM A paMktio maLe che : kuvo to huM to piyA DAkaluM jI DholA samadara DAkiyo, samadara DAkiyo nava jAya." A paMktiomAM paNa DAkanuM zabda "tAgavuM'nA arthamAM che. paNa ahIM e artha baMdha bese ema nathI. ahIM DAkavuM = ThekavuM (2) evA arthanI saMbhAvanA che. pAAMtara : 1 3 DhAki = jhAki Ta tAka (DAkine badale). 2 v ; ra3 salavAI ga, gha, , , , , , salavAI. pAzcarcA : 4 pratanA "salakhAlaI pAThane sthAne "salaghAlanuM vyApaka pAThAMtara maLe che. bhASAkIya rIte e azuddha jaNAya che. saM. uttejha parathI jema "saLekhama' zabda Avyo che te ja rIte "nAka chIMkavuM" ke "kapha kADhavo'nA arthamAM A salakhAla' kriyArUpa che. ethI pATha yathAvat rAkhyo che. 318 / sahajasuMdakuta guNaratnAkarachaMda Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cotho adhikAra / 319 viSaya vakhANayau pADU, agani taNI jima jhAla. vinaya viveka vicAranauM, vana bAlaI tatakAla. 45 gadyAnuvAda : agninI jvALAnI jema viSaya aniSTa (naThArA) tarIke varNavAyo che. vinaya, viveka ane vicAra rUpI vana te tatkALa bALe che. pAThAMtara : 1. 4 pIDIu 4 pApIo ("pADUkane badale). 2 Ta ke vinaya viveka vilAsa sivuM.; 4 vilAsanauM. pAkya : 4 pratanA pIDIu' pAThane sthAne pADUkanuM vyApaka pAThAMtara maLe che. eno anvayArtha vadhu baMdhabesato thato hoI e pATha svIkAryo che. viSayakalaNa visamI ghaNauM, uMDI anaI atAga, mRtaka jJadhadhaI paDayala, dharama taNI nahIM lAga. 46 gadyAnuvAda : viSayanuM kaLaNa ghaNuM viSama, UMDuM ane atAga che. emAM khUMpelo jagatanA phaMdAmAM paDyo che. ene dharmano koI lAga moko) maLato nathI. pAThatara : 1. i nadI ("ghaNaune badale); 4 uDI nahI athAgi. 2 4 jagabaMdhI gahila 3, 4 gavedhaya paDi6. jinamAragi dhAryuM karaI, mayaNa thaI avadhUta. kaNa sevaI te pApIuM, naraga taNI je dUta. 47 gadyAnuvAda : madana unmatta banIne jinadevanA mArgamAM dhADa pADe che. narakano je dUta che evA e pApiyAne koNa seve ? pAThAMtara H 2. 4 nagara ("naragane badale; 22. i. , 4, 4 te dUta. mIThau lAgai sevatAM. viSaya tarau madhubiMdu, parabata pari dohilima karaI zaradavanau ANaMda. 48 gadyAnuvAda : viSayanuM madhubiMdu sevatAM bhogavatAM) mIThuM lAge che. paNa (te) parvata jevaDuM duHkha kare che, ne sarasava jeTalo AnaMda Ape che. pAAMtara : 2. na parvati; A sama; gha dohili 2 dAha ja. - janama taNI jihAM kaDalI, jIva taNI tihAM rAzi. Ima jANI mUrakha vinA kavaNa paDaI te pAsi. 49 gadyAnuvAda : janmanI jyAM kuMDaLI che tyAM jIvanI rAzi che. ema jANIne, mUrakha vinA (anya) koNa tenA pAzamAM paDe ? vivaraNa : pahelI paMktimAM kavine zuM abhipreta che ane eno ahIM zuM saMbaMdha che te aspaSTa rahe che. pAThAMtara H 1. ga, 3 tihAM (jihAMne badale); ga, 4 jIvI; ga ra jihAM ("tihAMne Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badale); 4 rAtri ("rAzine badale). 2. ka tasu pAsi. ti ikAra mAM parihaNG, virUu viSayavikAra, prema vahaI jauM pativratA, tau parihari saMsAra. 50 gadyAnuvAda : te kAraNe meM varavo (aniSTa) viSayavikAra tyajyo che. jo pativratA strI prema rAkhe topaNa saMsArano tyAga kara. pAThAMtara : 1. ga te kAraNi te pariharu. 2. i nema vahaI; Ta tu (jane badale); a prativratA; , i parihari tuM saMsAra (chelle caraNa). pAchali parivajIuM hatuM. huM navi lopauM lIha 2 guNavaMtI goraDI, te saMbhArina raha 51 gadyAnuvAda: pUrve svIkAryuM hatuM ke huM rekhA (madiA) lopuM nahIM. re guNavaMtI gorI, te divasane yAda kara ne !' vivaraNa : 11mI kaDIthI zarU thayelA sthUlibhadranA sarbodhabharyA uddagAro ahIM 51mI kaDI sudhI cAle che. pUrve, maryAdA nahIM oLaMgavAnuM svIkAreluM te koNe ? sthUlibhadra ke kozAe? jo ke pAchaLa kaDI 2.73mAM AMgaNe AvelA sthUlibhadrane vinaMtI rUpe kozAnA AvA udgAra che : gaNikAbhAva syA mAMhi, jisya jala Upari lekhuM.' ane kaDI 2.74mAM kozAe sasaMkalpa kaheluM : balihArI tujha dAri karuM na na havaI acAlI, pUjisyau pAya tAharA sadA, bolabaMdha tAharu sahI, bhari pIuM kosa gaMgA taNau Aja pachI vihaDauM nahIM." kozAnA AvA koI saMkalpanI yAda sthUlibhadra devaDAvatA hoya ema bane. paNa anya koI saMdarbhanI paNa saMbhAvanA nakArI na zakAya. pAAMtara : ra, ga, gha, 4, 8, 4 kaDI nathI. 1 , 3 nahI ("navine badale). 2 4 saMbhAri ma bIha saMbhAlau dIha. svAmi saMbhArI DhuM karuM, nahi thAI tuhma seva, taDi tAharI kA kari sakaI, yUlibhadra Ika kheva. para gadyAnuvAda : "he svAmI, yAda karIne zuM karuM ? tamArI sevA thaI zake tema nathI he sthUlibhadra, eka kSaNa paNa tamArI barobarI koNa karI zake ? vivaraNa : ahIMthI kozAno saMvAda che. sthUlibhadranA pratibodhathI kozAmAM AvavA mAMDelA parivartanano aNasAra enA udgAromAM kaLI zakAze. vairAgya ke anAsaktinI 320 / sahajasuMdarakata guNaratnAkaracheda : Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cotho adhikAra / 321 bAbatamAM e sthUlibhadranuM prabhutva kabUla kare che. pAThAMtara : 20, ga, gha, 4, 8, 3 kaDI nathI; , 4, kaDI A pramANe : - svAmi saMbhArI suM karuM, saMyama suNi suguNa, sIkha tumbhArI sira dharuM paNa na pale dIkha dayAla. ( pratanI paramI ane pa3mI kaDInAM keTalAMka caraNa ahIM bheLaseLa thaI gayAM che. keTalAka aMza nIkaLI gayo che.) kheva seva nuhaI suhA taNI, saMjaya suNi suguNAla, sIkha tArI siri dhare, pari na palaI dana dayAla. pa3 gadyAnuvAda : tamArI sevA kSaNa paNa thaI zakatI nathI. he su-guNavAna vijayavaMta sAMbhaLo, tamArI zikhAmaNa mAthe dharuM chuM. paNa he dayALa, dIkSAnuM pAlana thaI zake : nahIM. pAThatara : 24, ga, gha, 4, 8, 4 kaDI nathI; 4, 5, 6 juo kaDI paranuM pAThAMtara. dIkSA palatAM dahilI jima khAMDAnI dhAra, kaha UpADI kuNa saka, paMcamahAvratabhAra. 54 gadyAnuvAda: taravAranI dhAranI jema dIkSA pALavI te dohyalI che. pAMca mahAvratano bhAra kaho koNa upADI zake ?' pAThAMtara: ra. ga 5, 3, 4, 4 kaDI nathI. 1 ja zi 4 = dIsaI (palatAne badale) 2 4. 4 kaho. 4 pratamAM, 4 pratanI A 54mI kaDI ane papamI kaDInI vacce, be kaDIo vadhArAnI che, jene 49, 50 kramAMka apAyelA che. te A pramANe che : bhAra kesyo bhAmini bhalA jeha taNo daDha manna saMyama sarikhuM suMdarI bhUtili nahI ratatra. 49 vasavA lAbha mugatino to kuNa savuiM veDi : kari saMvara sohiluM hoe yuvati ma karIsa Di. 50 ja pratamAM, prata pAnA 11ba para, hAMsiyAmAM lakhAyelI kramAMka 4, 5, 6 vALI traNa kaDIo vadhArAnI che je 4 pratamAM nathI. e traNa kaDIomAMnI kaDI 4 ane 6 anukrame 4 pratanI 49 ane 50mI kaDI (upara dazavilI) sAthe lagabhaga maLatI Ave che. A traNa kaDIo A pramANe che. bhAra kisau bhAmini bhalA jihanA cha daDha manna, saMyama sarikhuM suMdarI, bhUtali mahAratatra. 4 tana soSI jaI tapa karI, tapathI viSaI-viNAsa. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya viNaThaI suMdarI, lahII sukhanuM vAsa. 5 sukhaI lAbhaI mugati jauM, tau kuNa sevaI caMDa, kari saMvara sohiluM hasika yuvatI e karIsi khaMDa. 6 = pratamAM paNa traNa kaDIo vadhArAnI maLe che jene e pratamAM 54, 55, pa6 kramAMko apAyA che ane 4 pratanI pamI ane papamI kaDInI vaccenA sthAne che. A traNa kaDIo anukrame 4 pratanI vadhArAnI 4, 5, 6 kramAMkovALI (upara darzAvelI) kaDIone maLatI che. emAMnI 54 ane 56 kramAMkavALI kaDIo 4 pratanI 49, 50 kramAMkavALI che. Ama, 4 pratanI 54mI ane papamI kaDInI vacce , , pratamAM maLatI vadhArAnI kaDIono koTho A pramANe thAya : kramAMka kramAMka kramAMka 2 49 50 ja kI 54 55 56 e yauvana e viSayarasa, saghalI raMga ruhADa, sIlarayaNa jinadharma viNa, kozyA kihIM dekhADi. 25 gadyAnuvAda : "e yauvana, e viSayarasa, saghaLI AnaMdanI bhogavilAsanI abhilASA manokAmanA) (e badhuM to che ja; paNa jinadharma vinA zIla rUpI ratna, he kozA, kyAMya (hoya to) dekhADa." pAThAMtara : 1. ga viSayarasi. 2 2 sIyalaraIza. A pratamAM pRSTha 11ba ane 12a upara pAchaLathI hAMsiyAmAM lakhAyelI 4, 5, 6 kramAMkovALI kaDIo vadhArAnI maLe che (juo kaDI 54nuM pAThAMtara) te uparAMta A pRSTho upara bIjI cAra kaDIo vadhArAnI maLe che. je 5 prata ke anya pratomAM paNa nathI. A cAra kaDIone para, pa3, 54, 55 ema kramAMko apAyA che. te A pramANe che : sau dhammAyati je namaI, hasIa laIha cita, vizvAnara jala sama sahu, sItA vizva vadIta. para cAlaNIzuM jala kADhIuM subhadrA sIla pramANi, kalAvatInA kara navA, prabhAvatI sIla pramANi. 53 dvapadI cIra ja pahirI, ekotara sucaMga, sADalII ravi thaMbhIuM, ehavau sIla raMga. 54 322 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cotho adhikAra / 323 sovana nAya hari jhavaI, sIla sudarzana jANi, nArada nava je udhaya te tu sIla pramANa. 55 atha maDayala ISi pari vayaNa suNI mani bIhanI, kAcA kubha taNI pari bhInI. sAte dhAtaI bheghauM samakittaha, puNya vara vecaI nija viraha 56 gadyAnuvAda : A prakAranAM vacana sAMbhaLIne (kozA) manamAM DarI gaI. e vacanathI) kAcA ghaDAnI peThe bhIMjAI gaI. samyakatva (satya dharmatattva pratyenI zraddhA sAte dhAtue (saMpUrNapaNe) prasarI gayuM. te puNyano mArga le che ne potAnuM dhana vApare che. vivaraNa : zarIranI mULabhUta sAta dhAtu te 1. rasa 2. rudhira 3. mAMsa 4. meda 5. asthi 6. majjA 7. zuka (vIrya). pAThatara : rava, i maDali chaMda 2, 4, 8 aDayulla. 1 22. i. 2, 4, , 7, Ta, 4 suNInaI bIhanI; na pari bInhI. 2 4 sAta; rava, ga, gha, , 3, 4, Ta, 4 dhAta i dhAta: ga bhariuM 2, 3, 4 milve 3 bhilaI bhedyau'ne badale); A puNyaI vara veca; vaMce (vecaI'ne badale). kozyAna dhana dIha suvalIu, thUlibhadra thiratAmaya malIla, tAri tAri svAmi havaI mujhanaI, khami aparAdha karyauM je tujhanaI. pa7 gadyAnuvAda : kozAno dhanya divasa sArI rIte vaLyo. sthiratAmaya sthUlibhadra maLyA. kahe svAmI, have mane tame tAro, tAro. tamaro je aparAdha karyo che tenI kSamA Apo. pAThAMtara H 1. ga te ..mayane badale). 2. p. 4 kariyA, na tuM (havaIne badale). tuM svAmI huM ghasI torI, abhagati hIaDaI mAhiti morI, jayajaya jogIzvara avatArA, UtAru ahmanaIM bhavapArA. 58 gadyAnuvAda : tame svAmI cho. huM tamArI dAsI chuM. mArI a-sevA hRdayamAM ANazo nahIM. he yogIzvaranA avatAra, jayajaya thAo. amane bhavapAra utAro. pAThAMtara : 4 kaDI nathI. 1 ga I; cha mAharI. 2 jayajayajaya; majhanaI. tava harakhI jinavayaza suNAvaI, dharama taNau mukhi pATha aNAvaI, sudhI zrAvakanAM vrata pAlaI, bhava bhItari te bhava ajuAlaI. 59 gadyAnuvAda : tyAre harakhIne (sthUlibhadra) jinavacana saMbhaLAve che. ene mukhe dharmano pATha levaDAve che. (kozA) zrAvakanAM zuddha vrata pALe che. A saMsAranI aMdara (rahIne) janma ajavALe che. pAThAMtara H 1. 4 tava harakhyo nija vacana suNAveM; $ miSi (mukhine badale); 6, ra3 pADha A gADha (pAThane badale). 2. vara ghaTa bhItari, 4 sIhaNI thaIne bhava Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajUAleM. joyo saMgatinaI gaNadekhAha, vezyA virati karaI saviseSaha. je pApiNi sApiNi jima dhAmiNi, thaI gaIThI te sUdhI sAMtAgiri. 60 gadyAnuvAda : saMgatinA guNadoSa jojo. vezyA savizeSa virati vairAgya) dhAraNa kare che. viSayukta sApa samI je pAriNI che te zuddha pavitrI svAminI thaI beThI. pAThatara : 1. ga joyo; rava, i, sa, za, Sa. Ta. 4 saMgatinA; rava, gagha, ca i, , 7, 8, 3 guNadosaha/guNadoSaha, ga karaI saMtoSaha. 2 jI huMtI ("sApiNiIne badale, (jimane badale); , 4 sAkiNa (dhAmiNine badale); rava, ga, gha, 2, , 5, 7, 8, 3 dhAmaNi ("sAhamiNine badale). pAkya : pahelI paMktimAM 4 sivAyanI badhI prato "guNadosaha/guNadoSaha' pATha Ape che ane arthadaSTie e vadhu baMdhabesato paNa thAya che. paNa prAsadaSTie saviseSaNanI sAthe "guNadekhaha ja anurUpa bane ema che. eTale ahIM "guNadekhaha' (guNaSa) pATha cAlu rAkhyo che paNa ene "guNadoSanA arthamAM levAno rahe. gagAmini jItI jaga sUrI, Ima cumAsi karI tiki pUrI, jaya jasavAda grahI kari AvyauM, sUdhava8 sahiguri bolAvyau. 61 gadyAnuvAda : sAdhue jagatamAM gajagAminI (strI)ne jItI. Ama temaNe "comAsuM pUruM karyuM. hAthamAM jayanI kIrtigAthA (kIrtipatAkA) grahIne te AvyA. sadgurue temane sArI rIte bolAvyA. pAThAMtara : 1. ga gasUrI Ta te sUrI; ga, , 4 te pUrI. 2 ja jayavAda; Ta karI te ('grahI karine badale); i 3 ghari Avyau; i sadagari 4 sahagurUIM. dukkara vratadhArI suprasiddhau dukkara dukkara taI vachA kiuM, sAsana-mAnasarovara-haMsaha cauvidha saMgha karaI suprasaMsaha dara gadyAnuvAda : "duSkara vratadhArI suprasiddha che. paNa he vatsa, teM to duSkara duSkara karI batAvyuM. tuM jinazAsana rUpI mAnasarovarano haMsa che. caturvidha saMgha (tArI) khUba prazaMsA kare che.' vivaraNa : potAnA pUrvajIvananI premikA kozAnA AvAsamAM ja cAtumasa rahevA chatAM sthUlibhadra avicalita rahyA ane kAmavijetA banIne AvyA. saMyamanI A viralatA guru pAse duSkara duSkara' ema be vAra udgAra kaDhAve che. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA - ema cAra aMgono banelo saMgha jainomAM caturvidha saMgha' tarIke oLakhAya che. pAThAMtara H 1. na duSkara , 8 dukara cha dukkara, na duSkara duSkara . 4 dukara 324 / sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'cotho adhikAra / 325 duSkara cha dukkhara dukbara. 26 mAMhi sarovara 4 mAnasasarovara; = suprasIddhaha. vAra vAra ima suNI sudukkara, munivara avara gannaI te kakkara, muni parasa bharyA guruvayaNe, kara ahaMkAra caDyA vila gayo. 63 gadyAnuvAda : vArevAre Ama 'suduSkara' sAMbhaLIne anya munivaro te (zabdone) kAMkarA samAna gaNe che. gurunAM vacanathI, du:khanI lAgaNInA AvegathI bharelA te munio ahaMkAra karIne vaLI gaganamAM caDhyA. (ghoDA ghaDavA lAgyA.) pAThAMtara : 1. 4 'suNI' nathI; suduSkara rava sadukara; = avaguNe te hou kaka2 (bIjuM caraNa); 4 vara ('avara'ne badale); TM kiMkara. 2 rava, ca, cha, ga, rU, Ta mana huMsa bharyA jJa mAnI rosabharayA ('muni parasa bharyA'ne badale); 4 bharauM; haiM guNavayaNe; 6 bharI ('kira'ne badale); 6, 6 te gayaNe. ghora parIsahanA sahanAraha, thAnika viSama taNA rahizAraha, navi girU guNavaMta vakhANyA, gurunA bhAva manogata jANyA. 64 gadyAnuvAda : ghora parISahanA sahanArA (kaSTa veThanArA), viSama (bhayaMkara) sthAnakamAM rahenArA garavA guNavaMtone vakhANyA nahIM. gurunA manogata bhAva jANyA. vivaraNa : bhAre kaSTa veThanArA ane viSama sthAnoe rahenArA munijano koNa ? juo adhikA2 3, kaDI 83. tyAM judAjudA munioe sApanA dara pAse, kUvAnA thALA pAse, siMhanI guphAmAM cAtumasa gALavAno Adeza mAgelo. A munijanone dveSa-IrSA thayAM. jaina dharmamAM nava tattvo paikInuM eka saMvara tattva che. jenAthI navAM karmo AvatAM baMdhAtAM rokAya te saMvara. e saMvaranA kula 57 bhedamAMthI 22 parISahanA bhedo che. parISaha eTale kaSTo veThavAM - duHkha sahana karavuM te. parISahanA 22 bheda A pramANe che : 1. kSudhA 2. pipAsA 3. zIta 4. uSNa 5. haMsa 6. acelaka 7. ati 8. strI 9. caryA 10, niSadhikI 11. zayyA 12. Akroza 13. vadha 14. yAcanA 15. alAbha 16. roga 17. tRNaphAsa 18. mala 19. satkAra 20 prazA 21. ajJAna 22. samyaktva. pAThAMtara : 1. 4 parIsahaNAraha (parIsahanA sahanAraha"ne badale); sva, ga, gha rahanAra/rahinAraha. bhAjI sIla taNI jizi vADI, jauM tasu guNa bolaI guru trADI, tau RSirAja valI ko jAsyai, te paNi sIlaguNI kahivAsyai. 65 gadyAnuvAda : jeNe zIlanI vADa (maryAdA)ne bhAMgI tenA guNa jo guru tADUkIne (gAjIne) bolatA hoya to vaLI bIjA koI RSirAja (kozAne tyAM) jaze ane te paNa zIlaguNI (cAritryavAna) kahevAze.' Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAThAMtaraH 1. 8 nava vADI; i jaI; da jou suguNa bole guru cADI; , 4 bolyA; 4 guNa tADI cha gurUvADI 3, 3 guNa trADI. 2. 4 sAsi (jAsyaIne badale); 4 sIlaguNe gavarATyuM rIsAvI gurUne pagi lAgaI Ayasa koni ghari mAgaI, guru vAra ma karu ehanI taDi kavaNa sahaI paMcAyaNanI jhaDa. 69 gadyAnuvAdaH (te sAdhu) risAIne gurune page lAge che. kozAnA ghera (javAno Adeza mAge che. guru ene aTakAve che. enI spardhA na karo. paMcAnana (kAmadeva)nI jhaDI (varSA) koNa sahana kare ? vivaraNa: siMhaguphAvAsI muninA kathAnakane A kavie ahIMthI saMkSepamAM AlekhyuM che. (kaDI 66thI 80) pAThAMtara : pratamAM A kaDInI 1lI paMkti rajI ane 2jI paMkti 1lI che. 3 AkhI kaDI lagabhaga judI paDe che .. guru kahaI kAMI karu ehanI tuDI, zasi naI sUra bharaI ehanI paDi, tANI jaI nahI bAMdhInaI thaDi, kihAM kAca phaphTa kihAM sonA dhaDi. 68 1 4, ga, 4 pAya lAgaI. 2 4 guru kahe kAM karo ehanI toDi, zasa kimata puharce sIha samovaDi paMkti alaga paDe che); rava vaDi ga suDi ('taDi'ne badale); na kuNa sahisi. 3 pratamAM A kaDI pachI bIjI cAra kaDIo vadhArAnI che je 4 pratamAM nathI. ene ahIM = pratamAM 69thI 72nA kramAMka apAyA che. e vadhArAnI cAra kaDIo A pramANe che : sIhagujJa muni garva ji Ayu, kima hau kAca samuM tuhe jANi3. ri mAsa upavAsa ji karII tihAM rahII nidrA pariharIda. 69 guru kahaI vaccha sahu e sohiluM, paNi padamaninai pAsiI dohiluM, kozA sivuM kAMI nahI cAlai, mahIyAM mAhu thAsiu varasAla. 70 prIchi chacha tihAM cauMmAhu thAvuM. diu Adeza uMhaNa tihAM jAvuM, munivara mana siu kAM dUkhAI, pahuce saMyama rakhe dUkhAi. 71 rIsAvI gurune pAe lAgai, Ayasa kozAnAM ghari mAgai, * ehave hAmi caumAsauM rahII, duHkara dukara kahivA lahI. 72 pAThya : keTalIka prato pratanA pAyAne sthAne pagi' pATha Ape che. chaMda ane prAsamAM e vadhu baMdhabesato lAgavAthI e pATha lIdho che. 326 / sahajasuMdakuta guNaratnAkaracheda Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cotho adhikAra / 327 madamacchara manamAMhi vimAsI, gahigaDitA puNatA caumAsI, dharmalAbha jaI dIdhau maMdiri, navi harakhI nirakhInaI saMdari. 67 gadyAnuvAda : manamAM abhimAna ane ISya rAkhIne AnaMda pAmatA te comAsuM karavA pahoMcyA. AvAse jaIne dharmalAbha dIdho. munine joIne suMdarI harakhI nahIM. vivaraNa : jaina sAdhu gRhasthane ghera praveza karatAM "dharmalAbha' evo uccAra kare che. sAdhunuM Agamana e gRhasthane mATe dhamaciraNano lAbha maLyAno prasaMga gaNAya. pAThAMtara : 1. i puhatu. 2. 4 tava harakhI; nirakhI te = dekhInaI (nirakhInaIne badale).. jima AvaI mujha maMdira parathI e mAhAru tima disaI arathI, e tApasa tapasI tapa cUko, tale AvI mAharaI ghari (kau. 68 gadyAnuvAdaH jevI rIte mArA AvAse dUrathI bIjethI ?) (ajANyA loka ) Ave che tevI rIte te mArA pratye abhilASAvALo dekhAya che. e tapasvI sAdhu tapa cUkayo che. tethI ja mAre ghera AvI pahoMcyo che. vivaraNa : parathI' = dUrathI - Avo artha hovAno saMbhava che. kadAca paricata parathI vyutpanna thayo hoya to bIjethI", "ajANyA loka' evo paNa artha thaI zake. pAThAMtara : 4 kaDI nathI. 1. 3 nija maMdira; mahAtamA ("mAhAru tima'ne badale); 4 disi che arathI (tima dasaI arathI'ne badale). 2. tapathI 24 patasI (tapasIne badale); A tau AvyA e ama ghari.... pAThacaca : 4 prata "tapathI pATha Ape che. paNa tapathI tapa cUkyo' evo anvayArtha yogya lAgato nathI. paNa anya pratonA 'tapasI' pATha dvArA "tapasvI sAdhu tapa cUkyo' e anDayAthe yogya rIte besato hoI e pATha lIdho che. zrI saMbhUtivijayanA dIkhyA, havaI jouM mana taNI parIkhyA. bhalaI padhAya maMdira AvauM, kebalarAyaNa jaInaI lyAvau. 69 gadyAnuvAda : zrI saMbhUtivijayanA te dIkSita che. have (emanA) mananI parIkSA karI jouM. "maMdire (AvAsa) bhale padhAryA. Avo. jaIne ratnakaMbala (ratnajaDita kAMbaLo) lAvo." pAThatara : 1. 4 saMbhUti sugurunA 24 saMta vijaana Tu saMprabhUtivijayanA; ru dikSA; ra hati jovo; jJa tapa taNI; ru parikSA. pAThacaca : $ sivAyanI badhI prato uccArabhede "saMbhUtivijayanA-pATha Ape che. rava pratano A pATha bhraSTa jaNAya che. moTA bhAganI prato "dIkhyA-parIkhyA pATha ApatI hoI e lIdhA che. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahilAvayaNa sunnI mana mAhAlaI, tava nepAla bharI te cAlai, jharamara jharamara meha TabUkaI jhalahala jhalahala vIja jhabUka. 70 gadyAnuvAda : nArInAM vacana sAMbhaLIne (te) manamAM AnaMda pAme che. pachI te nepALa tarapha cAle che. jharamara jharamara varasAda Tapake che. jhaLahaLa jhaLahaLa vIja jhabake che. pAThAMtara : 1. rava, gha, ca, cha, , Ga, 8, 4 suNInad ('suNI ni'ne badale); ra, ga, ca, cha, jJa, 8, 4 mAlhaI; 5, 6 deza nepAla. muuAma chaMda jhabakkaI vIja, cabakkaI cAla, Talakkai Tola, khalakka khAla, bhaDakkaI Dhora, kaDaI jhADa, dhaDukkaI meha, DekkaI tADa. 71 gadyAnuvAda : vIja jhabake che, cAla cabake che (jI, makAno kaMpe che, nALAM chalakAya che, Dhora bhaDake che, jhADa kaDakaDATa kare che, megha dhaDUke (gaDagaDe) che, tADa (vRkSa) phaDake che (phlazDa dhvani kare che). vivaraNa : varNasagAi, ravAnukArI ane saMyuktAkSarI zabdaprayogo, AMtaraprAsanI jaLavAtI bhAta ane e badhAmAMthI UbhuM thatuM nAdasaMgIta AsvAdya bane che. varSAnA vAtAvaraNane kavie zabdanAdanA mAdhyamathI supere citrabaddha karyu che. rAjasthAnI zabdakoza cAla' = dharatI, jIvana, loka evA artho Ape che. ane 'cabakanA' = kasaka UThanA, raharaha kara pIDAkA UThanA evA artho Ape che. eTale ahIM cabakkai cAla'no dharatI kaNase che' evo saMbhavita artha laI zakAya. rA.za.ko. khalakkai'no chalakAya' evo artha Ape che. pAThAMtara : 1. 26 jhabakai; 7 camakke cAla Ta camaka cAli; TM TabakkaI ga TabUkkaI ('Talakkai'ne badale); va khalakaI. 2 4 jhAla (jhADa'ne badale); 21, ga, gha, ca, 4, pa, rU, Ta, 4 TabakkaI meha; rava, cha phuTakai tADa da na khaMDi dhArA (phaDakkai tADa'ne badale). pAThacarcA : , ga jevI pratone bAda karatAM bAkInI prato Talakkai Tola' pATha Ape che. arthadRSTie temaja kavie prayojelA AMtaraprAsa-sauSThavane jotAM TalakkaI Tola' pATha svIkArya bane ema che. ki vajjaI vAula, sIyala vAu, sugai eMbara mora kiMgAya, dhaDukkaI meha, na khaMDaI dhAra, karIi rAga suraMga malhAra 72 gadyAnuvAda : vaMToLa avAja kare che, zItala vAyu (vAya che), AkAza khUba gAje che, mora kekArava kare che, megha dhaDUke che, dhArA khaMDita thatI nathI, suMdara malhAra rAga kADhavAmAM Ave che (gavAya che). 328 / sahajasuMdarakRta gug2aratnAkarachaMda Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cotho adhikAra / 329 vivaraNa: "vAli' () = vyAkRta, phelAyeluM evo artha Ape che. rA.za.ko. "vAvaLa' = AMdhI, jhaMjhAvAta, vAyu evA artho Ape che. e parathI ahIM "vAula mATe vaMToLa' evo artha lIdho che. pAThatara : 1. zuM sagaya; 4 kiMgAra. 2. vara akhaMDaI meha; i, paMca dhAra; Ta tava (dhAra'ne sthAne); 23, , 5, 4, pa, phu, Ta, 4 kIjai; i rAgaraMga ("rAgane badale). pAThyaca: bIjI paMktimAM 4 sivAyanI badhI ja prato "akhaMDaIne sthAne "dhaDukkaI" pATha Ape che. "akhaMDaI meha, na khaMDaI dhAra'mAM citranuM punarAvartana thAya che. vaLI dhaDukkaI' pAThane bAkInI tamAma pratono AdhAra che ethI e pATha svIkAryo che. savadala chaha na dIsaI dIha ki bolaI bola rasAla bapIha, kahukkaI koIli paMcama nAda vilAsa vinoda surIjaI sAda. 73 gadyAnuvAda : vAdaLayukta (vAdaLiyo) chAMyo che. divasa dekhAto nathI. bapaiyo rasALa bola bole che. kokila paMcama nAde kuhUrava kare che. vilAsavanoda bhaya) sAda saMbhaLAya che. pAThatara H 1. 23, 2 sabadala; ra3, 4, 5, 6, 8 ki nathI; i bolaI pila (ki bolaIne badale); Ta tava bola. 2. vara, ra3, Tahukai. i sahU ("kahukkaI ne badale); Ta kokila (koDaline badale); vizAla vinoda; ja jara sAda. pAcarcA: 4 pratanA TahukaI' pAThane sthAne kahukkaI"nuM vyApaka pAThAMtara maLe che. varNasagAInuM tattva jaLavAtuM hoI ane kokilano kuhUrava vadhAre ucita jaNAvAthI e pATha lIdho che. munIzvara cIkaNa cIkhalla mAMhi nadI nayanAla, saU tari jAI, valI vrata paMca guyA nahI nema, pahataI deza nepAlaI ema. 74. gadyAnuvAda : munIzvara cIkaNA kAdavamAM (cAle che.) nadI, nada, nALAM sahu tarI jAya che. vaLI pAMca vratanA niyama gaNakAryA nahIM. ema nepALa dezamAM pahoMcyA. vivaraNa: sAdhujIvananAM pAMca mahAvrata mATe juo adhikAra 1, kaDI 27nuM vivaraNa. pAThatara : 1, 2, 3 mahI/hA manIsvara cIkhala mAheM nadI ne nAlA utari jAI; ra...vIkaNa cIkaNa mAMhi; nadIya nalAM savi Uchari jAMhi; ra4 anaya; Upari. 2. ra4, ga gha, ku, pahutA ja pahutu i dini thoDe nepAla ema (deza nepAla) emane badale). cheda hATakI nepAlaI AvI, rAya vadhAvI dIdhI valI AsIsa cira kAla sajIvale, tuM kuladIvaDe, naMdau koDa varasa Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAgyau vara kaMbala, je jga saMbala, yajJa amUlika nAma rAjA mani raMjI, dAlida bhaMjI, ApyauM kabala tAma. 75 gadyAnuvAda : nepALamAM AvIne, rAjAne vadhAvIne vaLI AziSa ApI. cirakALa jIvo. tuM kuLadIpaka koTi varasa AnaMda ka2 (sukha bhogava).' jagatamAM bhAthA samo, 'ratna' nAme amUlya uttama kAMbaLo mAgyo. tyAre manamAM rAjI thaIne, dAridraya bhAMgIne, rAjAe kAMbaLo Apyo. pAThAMtara : 1. ga vaMdAvI cha manAvI (vadhAvI'ne badale); cha dIi; 7 teNeM ('valI'ne badale). 2. 25 ja jIvau gha tu jIvau 7 jIvo jJa, 4 sujIvuM ('sajIvau'ne badale); rava nadeu ga pratipau ('naMdau'ne badale). 3. rava je kaMbala, jJa gi; nayaNa ('rayaNa'ne badale). 4. 6 raMgI; ga, 4 dAridra 6 dri; ga, 4 bhaMgI; na ANia ('Apya'ne badale). pAThacarcA : trIjI paMktimAM - pratamAM 'nayaNa' pATha spaSTatayA khoTo ja che. kemake kaMbalanuM nAma 'rayaNa' ('ratna') che ane ahIM e nAmano ja ullekha che. tethI bAkInI badhI pratono rayaNa' pATha lIdho che. nahi~da ehanaIM ko tArI lesyai ghaNI, bolaI buddhi ghAlauM kari jorI DAMDau korI, cAlyau pachai murzida hitazikhyA AkhI, chAnau rAkhI mAnI thaya vacana jima girivAhulIAba pAchA valIma, AvyA nagari prasanna. 76 gadyAnuvAda : ene koI dANI (kara ugharAvanAra) tANI leze' ema narendranI buddhi kahe che. dAMDo korIne emAM hAtha vaDe jorathI ghAlo.' hitazikSA ApIne, chAnuM rAkhIne, rAjAnuM vacana mAnIne pachI munIndra cAlyA. parvatanA vaheLAonI jema te pAchA vaLyA ane prasanna (thatA) nagaramAM AvyA. pAThAMtara : 1.6 nida cha nidhAna (nariMda'ne badale). 2 na kara joDI. 3 ga rAkhI ('dAkhI'ne badale); ' dAkhI ('rAkhI'ne badale); 4 mAnau rAya. 4. 6 kIdhI khapa gADhI ApiuM kADhI karayo valI yatatra ( pratanI 77mI kaDInI 1lI paMkti ahIM goThavAI che.); . 4 jagi/jiMga (giri'ne badale). kIdhI. khapa ghADhI, ApyauM kADhI, karayo valI. jita, phiratAM paradesa ghaNai kilesad ANyauM eha ratatra, samajhAvA lakSaNa, karai vicakSaNa, rUpa taNI te Ali, DAvai gi jhAlI kAdava ghAlI, nAkhyauM colI khAli. 77 gadyAnuvAda : atyaMta zrama karyo. (kaMbala) kADhIne Apyo. vaLI (AnuM) jatana karajo. 330 | sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cotho adhikAra / 331 paradezamAM pharatAM ghaNAM kaSTa pachI A ratna ApyuM che." samajAvavA mATe rUpanI zreNi samI vicakSaNa te (kozA) sUcaka - datta rUpa vartana kare che. (ratnakaMbalane) DAbe page jhAlIne, kAdavamAM ghAlIne, coLIne khALamAM nAkhyuM. vivaraNa: trIjI paMktimAM, ahIM lakSaNa karaI'no vizeSa artha che : "sUcaka - daSTAnta rU5 vartana kare che.' pAThAMtara : 1. zu ApaI. 2 , i paradezi ghaNuM ja Apyo eha. 3 4 jima giri vAhulIA pAchA valIA AvyA nagari prasanna (pratanI 76mI kaDInI 4thI paMkti ahIM goThavAI che.); samajhAvyA 4 samajhAvI; cha valI Ali. 4. cha rAlI ('jhAlIne badale); gha kAdima ghAlI; ka nAkhiuM te valI khAli; hu cAlI ('colI'ne badale). bolyA pokArI, gaNikA vArI kabala dhUli ma meli. Utara thaI valatu. munivara milatI jima sAyaranI veli, caumAsi virAdhI, sumati na sAdhI navi lAdhI gusakhANi, vAyasa UDAmaNi. vara ciMtAmaNiI nAkhyauM te bala prANi. 78 gadyAnuvAda : (muni pokArIne bolyA. gaNikAne aTakAvI, kaMbala dhULamAM meLava nahIM - ragadoLa nahIM. munivarane sAgaranI bharatInA jevo maLato baMdhabesato) vaLato uttara (kozA) Ape che, "(tame) comAsAnI virAdhanA (niyamabhaMga) karI subuddhi sAdhI nahIM. guNanI khANa prApta thaI nahIM kAgaDAne uDADavAmAM uttama ciMtAmaNi ratna baLapUrvaka nAkhI dIdhuM.' pAThItara : 1. ra bolyo. 3 22 viradhI; rava "sumati na sAdhI' nathI; ga munivara sAdhI; ra ni virAdhI (navi lAdhI'ne badale); i, lAgo 2 sAdhAM (lAdhI'ne badale; 4 gurUkhANi. 4. paMkti nathI; 4, ta/tiI tene badale); ? te' nathI; pramANi (prANi'ne badale). prImyA mujha vayaNe, UDyA gayaNe, jAu nahIM paramatya, maryAdA lopI, huM paNi kopI, ekaI na saryau atya, yUlibhadra taNI taDi sIha samI jhaDi kavaNa sahaI te sUra, kaMbala jima saMyama, rolyA te tima, lahisyau la dhaMtura. 79 gadyAnuvAda: "mArA vacanathI prasanna thayelA tame gaganamAM UDyA khoTA vicAra karyA. paramArtha jANyo nahIM. tame mayadA lopI. huM paNa gusse thaI. ekeya artha saryo nahIM. sthUlibhadranI barobarImAM, siMha samI jhaDI kayo zUravIra sahana kare ? kaMbalanI jema tame saMyamane roLI nAkhyo. tame dhatUrAnuM phaLa prApta karazo." Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAThAMtara : 2, 3, 4 ekR; ra sajyo su kariuM (sayau'ne badale); 4, 8 araW. 3. cha samI ('taNI'ne badale); g 'taNI' nathI; ga.ra taNI ("samI'ne badale); ; "samI' nathI. 4.8 kebala jima saMbalI, saMyama roliu; 4 saMbala (saMyamane badale); ja rolyuM tima; ra3 lahasi na lahisiI lAyuM (lahisyane badale); 4 tima (degphalane badale). pAThacarcA: 4 pratamAM "rAlyau pAA hato te lekhanadoSa hovAthI rolyau' karI lIdho vayaNAM ima sAMbhali, valI bhAMbhali, haIi vimAsI Apa. madamayagala bhAMjI, gADhau lAjI, sayala khamAvaI pApa, bhavasAyaratAraNi, naraga nivAraNi, gorI tuM guNarAzi, saMyama ya guDIA, upasami caDIA, AvyA zrI guru pAsi. 80. gadyAnuvAdaH AvAM vacano sAMbhaLI, vyAkuLatA TALIne (muni) haiyAmAM svayaM vicAra kare che. mada rUpI hAthIne bhAMgIne, atyaMta zaramAIne sakala pApa khamAve che pApanI kSamApanA yAce che). he bhavasAgara tarAvanArI, naraka nivAranArI gorI, tuM guNano bhaMDAra che. saMyamarUpI hAthIne sajja karIne, (kaSAyonA) upazame caDelA te (muni) zrI guru pAse AvyA. pAThatara : 1. cha mana maI saMkA (TAli bhAMbhali'ne badale); ra3, 2 3 vimAsaI. 2. bhAgI; ra lAgI "lAjIne badale); 4 sabala pakhAle pAya (chelluM caraNa). 3. 4 vAraNi ('tAraNine badale). 4. v saMyamaguNa jaDIA uDIA ('guDIA'ne badale) lAchilade naMdana, jaya jagavaMdana, karaI pradakSiNa tA. pagi pagi guNa bhAkhaI, sAla na rAkhaI, valivali karaI praNAma. nArI nayaNAle. jala asaragale, navi bUDale paravADi ima vataka vItuM, jagatra-nadItuM, te chatuM jagamAMhiM. 81 gadyAnuvAda : "lAchaladevInA putra, jagatavaMdya (sthUlibhadra)no jaya ho.' (kahI) pachI pradakSiNA kare che. DagaleDagale guNa bole che. koI zalya rAkhatA nathI. vaLIvaLI praNAma kare che. "nArInI AMkho rUpI pracura jaLanA pravAhamAM have bUDuM nahIM. A pramANe vItaka vItyuM. traNe jagamAM prasiddha je che have) tene (saMyamamArgane) A jagatamAM jItuM.' pAThAMtara : 1. 4 jayajaya vaMdana. 2 23, 3, 4 vali kara. 3 nAlI nayanAle ja nArI navanAle; 4 nasa asarAle; 4, 4 chUTaka (bUDau'ne badale). 4. 4 ahma vItaka; 20, ga, gha, A taI 4 naI ( tene badale); 4 "te jItuM nathI. pAzcaca: trIjI lITImAM 4 pratanA chUTI pAThane sthAne moTA bhAganI prato "bUDa 33ra | sahajasuMdaraphata guNaratnAkarachaMda Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cotho adhikAra / 333 pATha Ape che. pracura jaLanA pravAhamAM bUDuM nahIM e citramAM pravAhanI sAthe bUDavuM' kriyArUpa ja vizeSa baMdhabesatuM gaNAya. ethI mukhya pratano pATha badalyo che. bhAgI mana saMsA. karAM, prasaMsA, sevaI suranara pAya, jinasAsanahasaha niramala vasaha, guNa bolaI gururAya, sudhau brahmAcArI. paraupagArI, naranArI ghaI rAsa, lesyaI surariddhi, kaI zivasiddhi, jasa tihuarajaNa dAsa. 82 gadyAnuvAda : manamAMnA saMzayo dUra thayA. (te) prazaMsA kare che. devo ane mAnavo caraNa seve che. jinazAsananA haMsa samAna, nirmaLa vaMzanA (sthUlibhadranA) gururAya guNa bole che. (sthUlibhadra) paropakArI, zuddha brahmacArI che. naranArI rAsa rame che. tribhuvananA loko jemanA dAsa che tevA te (sthUlibhadra) devanI riddhine ke zivasiddhine (mokSapadane pAmaze. vivaraNa : kAvyanAyaka sthUlibhadranI guNaprazasti. siMhaguphAvAsI muninA kathAnakanI upayogitA ke hatusiddhi e ke sthUlibhadra vizenA saMzayo nirmULa thayA. sthUlibhadrano kAmavijaya anya muninA svAnubhave pramANita - pratIta thayo. pAThAMtara : 1. ra3, , , , 3, 4 bhAga. 2. ga haMsA; ga vaMha 3 Tu vratadhArI ("brahmacArI'ne badale). 4 4 laharse 3 lahaIsAI; 4 suraridvaI; # zivasiddhaI zivasuddhI, ga "jaNa' nathI; Ta jaya dAsa (...jaNa dAsane badale). ika AvaI jAi, harakha na mAI, guNa gAI cirakAla. maMgala dhaja dhavalA, daI sabalA, gAjai vara posAla, motIbhari bhAvaI, thAla vadhAvaI, phitti karaI naranAra, guNavaMta munI:zvara, jaya yogIzvara, vighana haraI saMsAri. 83 gadyAnuvAda: keTalAka Ave ne jAya che. harSa mAto nathI. cirakALa guNa gAya che. maMgala ane zubhra moTI dhajA pharakAvAya che. uttama poSALa poSadhazALA) gAje che. naranArIo thALamAM motInA Dhaga lAve che, ane vadhAve che; kIrtigAna kare che : "guNavaMtA munIzvara, yogIzvara jaya pAmo, je saMsAramAM vikho hare che." pAThAMtara: 1.Ima (Ikane badale; AMbaI ("Ava ne badale). 2. cha dIsaI navalA (dIjaI sabalA'ne badale); cha guNa bolAI cusAla ("gAjaI vara posAla'ne badale). 3 ga dhavala (thAla'ne badale). 4 $ e guNavaMta; rava muNIsara jayau jogIsara; Ta jou (jayane badale); 4 vighanaharaNa saMsAri. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jalabharIA sAyara, tapaI divAyara, teja karaI jA caMda, sahigurupaya vadau, tAM lagi naMdau, guNaratanAgarada, uvaesagachamaMDaNa, duritavihaMDaNa, girUA rayAsamudra, uvajhAyapuraMdara, mahimAmaMdira, maMgala karu subhadra. 84 gadyAnuvAda : jyAM sudhI sAgara jaLathI bharelA hoya, sUrya tapato hoya ane caMdra teja karato hoya tyAM sudhI sadgurunAM caraNa vaMdo ane guNaratnAkarachaMda AnaMda Apo. upakezagacchanA bhUSaNa rUpa, aniSTane haranArA, mahimAnA maMdira samA, upAdhyAyomAM puraMdara (mukhya) garavA ratnasamudra maMgala ane subhadra (sukalyANa) karo. pAThAMtara H 2. 4 suhagurU, 3, 53, 4 pAya. 4 4 paMkti nathI; 2, 4, 5, 7, Ta, 3 mahimA suMdara, Aya saMvata pannara bihutari varase. e maI chaMda racyau manaharase, girUu gaNahara navanava dahaiM, sahijasuMdara bolaI ANaMdaI. 85 gadyAnuvAda: saMvata paMdaraso boMtera varSe, mananA harSathI e chaMda meM racyo. navAnavA chaMdothI sahajasuMdara garavA gaNadhara (sthUlibhadra)ne AnaMdapUrvaka varNave che. pAThatara : ra, ga, gha, , , Ta, 3 chaMdanuM nAma nathI ja aDayulla chaMda na chaMda: 1. ra4 varasida; 24 ema ("e mane badale; cha e chaMda raciu mananiI harase; chedahi; ta kariu manaharasi; su mani harase. 2. 2 ANaMdaheM. e RSirAja saguNa je gAsya, ara amara mAnava te thAsya, " ghari maMDANa-mahocchava saMtati, dvivRddhi lahasyAM te saMpati. 86 gadyAnuvAda: guNavaMta e RSirAja (sthUlibhadra)ne je gAze te mAnava ajaraamara thaze. gharamAM mahotsavanI racanA, saMtati, Rddhi-vRddhi ane saMpattine te prApta karaze. vivaraNa: A kaDImAM kavi 'guNaratnAkarachaMdanI phalazruti kahe che. bIjI paMktimAM saMtatino artha "sAtatya, paraMparA' paNa hoI zake. to "maMDANa-mahocchava-saMtati'no anvayArtha mahotsavaracanAnI paraMparA ema paNa hovAno saMbhava che. pAThAMtara : 1. 4 e RSirAya taNA guNa gArsi paheluM caraNa); 23, , , , 3, guNa gAze; i ajarAmara thAnaka te thAsiI; ; ara ("ara'ne badale). 2. ga ghari ucchava maMDANa ja saMtati (trIjuM caraNa); 1 saMpatti (saMtati'ne badale); rava radhivadhi lahasi; gha lahase; , rU, 4, 4 saMtatti ("saMpati'ne badale). 334 / sahajasuMdakRta guNaratnAkara Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cotho adhikAra / 335 kulasa pADalapuri sigaDAla, sabala maMtrIzvara bhag2Ii, naMdarAya naramugaTa, subhaTa jsa kIti suNIi, thUlibhadra thiramanna, kosi yuvatI jiNa tArI, caMdrakalA nikalaMka, sA sAsana kArI, vayI-viyoga-bhAvaThiharaNa, karaNa riddhIsiddhI sayA, lIlAvilAsa rasaraMga ghau, karuM sahisuMdara mA. 87 gadyAnuvAda : pADalapuramAM baLiyo maMtrIzvara zakaTAla kahevAya che. naramukuTa naMdarAjAnA e subhaTa; jemanI kIrti saMbhaLAya che. jemaNe kozA yuvatIne tArI te sthira manavALA sthUlibhadra che. niSkalaMka caMdrakalA samA te zAsanano jaya karanArA che. verI, viyoga ne saMkaTonuM haraNa karanArA ane sadA riddhi-siddhi karanArA che. te lIlAvilAsa ne rasaraMga Apo. sahajasuMdara para kRpA karo. pAThAMtara : rava, ga 'kalasa' nathI Sa Sapada chaMda. 1. rava 'sabala' nathI; radda bhaNIjai i suNIi ('bhaNIi'ne badale). 2. vara mugaTa cha naresa (naramugaTa'ne badale); T, 6 ghira (narane badale); gha subhaga ('subhaTa'ne badale); sva suNIe cha thuNIi. 3. rava...koza javatI guNarAtI. 4. ra caMdrali. 5 gha, 4 vayara; ga 'karaNa' nathI; cha vRddhI ('siddhI'ne badale). 6 6 lIlA sarasa raMge dIu... chaeN, gha saraMga ('rasaraMga'ne badale). pAThacarcA : chellI paMktimAM rU pratamAM 'saraMga' pATha che paNa e lekhanadoSa jaNAya che. anya ghaNI prato 'rasaraMga' pATha Ape che. e yogya jaNAvAthI svIkAryo che. [ thI 4 sudhInI badhI pratonI puSpikAo mATe juo 'parizIlana' prakaraNa 6 : prataparicaya ane pAThasaMpAdanapaddhati'] Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdakoza prityeka zabda sAthe darzAvela AMka anukrame adhikAra ane kaDIkramAMka sUcave che. kyAMka goLa kauMsamAM darzAvelA (1), (2), (3) kramAMko, kaDImAM eka ja zabda ekathI vadhu vAra Avyo hoya to eno anukrama sUcave che. rUDhaprayoga hoya tyAM samagra padasamUhano artha Apyo che.] akka(1) 2.61 AkaDo anaDa 1,31 anamra, uddaMDa, nirbaMdha akka (ra), akkA 2.56, 2.60, 2.61|atrANa 1.27 ajJAna vaDIla vezyA anyA 3.48 duSkarma akhyANAM 1.68, 3.80 zubha kAryamAM bharavAmAM aparIThAM 3.69 badalAvyA vinAnAM AvatI cokhA vagere akhaMDa anAjanI (saM. aparyasta) appai 1.3 Ape (saM. arpayati) appauM 2.159 potAnI jAta (saM. Atma) acAlI 2.74 acalita, acaLa, aTala abIThau, abIhUM 1.32, 4.43 arucikara, achai 2.101, 3.7 che ajUAlai 1.19 ajavALAmAM akAruM abIra 2,124 abIla, eka sugaMdhI dravya aAlai 4.59 ajavALe, ujvaLa kare sAmagrI (saM. akSatavAyana, akSatadAna) agnijhalA 2.104 agnijvALA (saM. ujvala - parathI) - ajUAlau 3.16 ajavALo ajja 1.35 Aja (saM. adha) aTAlA 1.52 aTArA, mastIkhora aDhArasa 2.82 aDhAreya (saM. aSTAdaza) aNagAra 3.100 sAdhu (saM. anAgAra) aNAvai 3.37 magAve che aNAvai 4.59 levaDAve juo pADha aNAvai atulIbala 4.36 atula baLavALo atya 2.81 dhana attha 4.79 artha, hetu asthamai 2.75, 2.83 Athame (a.) abhagati 4.58 a-sevA abhyasyA 4.12 abhyAsa karyo amarI 2.142 devAMganA amarItatra 4.8 devAMganA zarIravALI apsarAnA jevA arathI, arathIu 2.75, 3.95, 4.68 lAlacu, lobhI, lAlasAvALA, icchuka, abhilASAvALA (saM. arthin) alavesara 1.51 alabelA, suMdara ali 2.132 bhamarA alikula 2.113 bhamarAono samUha alIa 3.5 apriya, aniSTa (saM. alIka) aivadAta 3.9 karata avadhUta 2.31, 4.47 unmatta, ghelI, kSubdha avara 3.9 ane, vaLI avisa 3.99 avaza atrANa 4.36 arakSita agheha 4. puSpikA Aje ja adhikAra 1.68 prakaraNa, prasaMga, viSaya ana, anna 2.76, 2.80 anya 336 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda - Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdakoza / 337 avirala 1.17, 3.4, 3.29 pracura, saghana, ANaOM 2.1pa7 A bhava)mAM puSkaLa | ANauM 1.25 lAvuM avihaDa 2.156 akhaMDa (saM. avighaTa) | ANaMdaI 4.85 AnaMdapUrvaka avIrija 4.36 avIrya, nirvIrya ANaMdapUra 3.95 AnaMdanuM pUra asarAla 4.81 pracura, atyaMta, puSkaLa | Au 3.49 ANyo, svIkAryo asaMbhama 1.44 asaMbhavita AdihiM 1.46 pahelethI, AraMbhathI asurAlA 1.56 pracura, khUba Adesa 3.83 Adeza ahanisi 3.6 ahoniza, haMmezAM ApaNaI 2.5ra potAnI UlaTa)thI ahara 2.132, 2.143, 2.149 adhara, | ApaNaI 3.33, 3.60 potAne hoTha ApaNapaI 1.43 ApoApa ahinANa 2.151 eMdhANa, oLakha (saM. | ApaNAI 2.135 pote abhijJAna) Ayasa 30, 3.92, 466 Adeza ahma 2.75 amAruM AlA 1.58 Alaya, makAno aMga 4.12 jena paraMparAnAM aMgazAstro | Ali 4.77 Avali, zreNI aMgopAMga 3.81 aMga ane upAMga nAmanAM AlocavA 331 vicAra karavA jaina zAstro Aloca (1) 3.50 vicAra, vicAraNA aMghola 2.131 snAna Aloca (2) 3.50 kezaloca, vALa kheMcI aMtara 2.101 bheda kADhavA te aMba 2.61 AMbo AvaI 354 pIDAya, duHkhI thAya, vyAkula aMbiga 1.12 aMbikA thAya AI 1.13 mAtA | Asana, Asatra 2.29, 2.57 bhogAsana AkarakhaI 3.76 AkarSe, kheMce (coryAsI Asana) Akha 3.69 akSa, rudrAkSa AsAvali 3.62 AzArUpI velathI AgaI 2.67, 3.54, 3.58 AgaLathI, AsIsa 2.6, 4.75 AziSa pahelethI AMkasa 2.150 aMkuza AgaI 3.90 AgaLa, pUrve (saM. agra) |AMgalauM 2.17 jhabhaluM Agama 1.45 AgamamAM, zAstramAM | Ika 4.52 eka AgalithA 2.37 AgaLa thaIne, mokhare |Ika 4.83 keTalAka Agi 2.85, 4.35 agni IgyAra 4.12 agiyAra Aghau 2.160, 3.1, 3.21 Agho, AgaLa IsI 2.55, 2.81 AvI (sarva). AghA, AthI 2.1, 3.18 AgaLa | isyau-uM 2.59, 2.131 Avo - AvuM AchaNa 3.87 (cokhA vagerenuM) nitarAmaNa | (sarva) ATa) 2.86 ATAmAM, loTamAM u 3.70 e ANa 3.27 AjJA ugalAM 3.71 ogaLe Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ughala 3.81 ogho, jaina sAdhunuM rajoharaNa |auTha 4.24 sADAtraNa utapati 4.16 utpatti kaI 4.82 ke udvAhaNa 2.38 udhANa, bharatI, Ubharo kakkara 2.82, 4.63 kAMkarA udyota 2.63 prakAza kanjala 2.113 kALo upasama 4.10, 4.80 (kaSAyono upazama, kaTakkilaMki 2.68 kaTi - kezyano vaLAMka vairAgya kaTika 3.85 senA (saM. kaTaka) uMI 1.9 ope, zobhe kaTilaMkI 242 keDano lAMka-vaLAMka ulavaI 3.70 othe, ADaze kaThavikai 3.84 khUba muzkela, khUba kaSTabharyuM uvaesagachamaMDaNa 4.84 upakeza gacchanA (saM. kaSTa + vikaTa) bhUSaNa kaThaha 2.88 kASThane, lAkaDAne vijhAyapuraMdara 4.84 upAdhyAyomAM puraMdara- kaDI 3.37 sainya, ghero (saM. kaTaka) zreSTha kaDakkAM, kaDakya 2.81, 4.71 kaDakaDATa kare uvelauM 3.48 ulecuM kaDakha 2.65, 2.69 kaTAkSa UgamataI 4.13 UgatAM kaDi 2.29, 4.5 keDya (saMkaTi) UjAI 3.65 nIkaLI paDe che (saM. uddezyA) kaDhAIi 2.47 kADhI nAkhavAmAM AvyuM, koI UjANI(1) 3.101 utsava, samAraMbha | vRkSanAma ? vanaspati ? UjANI(2) 3.101 doDIne kaDhI 3.13 kADhIne, kheMcIne UThavi 3.3 UThIne, jAgIne kaNa 2.26 sattva, zakti, buddhi (rAja.za.ko.). UDAmaNi 4.78 uDADavAmAM kaNadora 2.29 kaMdoro UdhANa 3.84 Ubharo kaNayapiMDa 2.111 sonAno piMDa Upanau 1.64 pedA thayo, jamyo kaNayAcala 2.102 kanakAcala, meru parvata UbhI 3.24 UbhA raho katAla 4.32 hatyAno vadhano bhoga bananAra UbhavyA 2.10 UbhA karyA, laTakAvyA katAlA 1.56 hatyA, kApAkApI, raktapAta UlaTi 2.para UlaTathI, umaMgathI katUhala juo kelikatUhala eka 1,54, 1.68 keTalAka, keTalIka kadalIhara 2.121 kadalIgRha, keLano maMDapa ekalasaMthI 3.9 eka vakhata sAMbhaLavAthI jene kaMDa 2.77 kapaDAM yAda rahI jAya te (saM. ekasaMstha) kipUrakha 2.159 kalpavRkSa prA.) eNai 2.74 A (sahavAsa)mAM kipUravAsa 2.92 kapUranI sugaMdha ogaNIo 3.69 avaguNiyo, doSita |kabarI 2.114 coTalo oTa) 3.64 oTalA upara kamalanAla 2.111 kamaLadaMDa opI 1.22 caLakatuM karI kamalANI 4.33 karamAI orA 3.24 oraDA |kamAI .2.139 kare olaga 3.32 sevA, cAkarI kamANi 2.65, 3.99 kamAna olaMbhA 3.59 upAlaMbha, ThapakA kaya 4.6 karyuM, thayuM (saMkRtam) 338 | sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kayA 2.103 kadA, kadAca, kyAreka karaNa 3.93 kriyAkAMDa kali 2.84 kaMkAsa, kajiyo (saM.) kalirava 4.32 kakaLATa, kolAhala karamI 1.55 bhAgyazALI, kAryaniSTha (rA.) (?) | kalI 2.73 khUMpI, khUMpelI karallai 3.68 cIso pADe, du:khano avAja kalola 1.28 taraMga, mojuM (saM. kallola) kalyau 3.20 kaLyo, khUMpyo kavATi3.38 prapaMca, kabADuM (?) kare kasaNa 2.128 kAMcaLInI kasa, bAMdhavAnI dorI karavAla 3.13, 3.15 talavAra karasaNa 3.37 khetI, vAvetara (saM.karSaNa) karasyau 4.16, 4.31 karazo kadaMDa 1.40, 1.60, 3.32 karaMDiyo juo |kasI 2.128 bAMdhI yaNakaraMDa kira 1.52, 2.128 kare kira 1.59 kare, (ahIM) pragaTAve kaha 4.54 kaho kira 2.124, 3.13, 3:24, 3.39, 3.65, kahANI(1) 1.44 kathanI 4.76 kahANI(2) 1.44 kahevAI, jAhera thaI kahi 2.33 koI 3.72, 3.73, 4.4, 4.32, karathI, hAthathI kira 3.15, 3.47, 3.51, 4.61 hAthamAM kahivAsyai 4.65 kahevAze karajja 3.12 kare kahIjai 2.87 kahevAya karijjai 2.126 karAya che kahukkaI 4.73 kuhUrava kare kaMcalIya 2.92 kAMcaLI kiravau 3.44 karAya che karIjai 2.134 karAya, bhogavAya kaMcU 2.63 kAMcaLI karIjai 4.72 (rAga) kADhavAmAM Ave che, kaMcUkasa 2.145 kAMcaLInI kasa gavAya che kaMTAlau 2.45 eka vanaspati, kaMTALo kaMTha(1) 3.68 kAMTho kaMTha(2) 3.68 kaMThe, gaLAmAM kaMThi 2.144 kaMThamAM, gaLAmAM zabdakoza / 339 kastUrImRga 2.35 mRganI kastUrI kaha 1.48 koIne karI 3.61 keraDo karevauM 2.74 karyuM kalaNa 4.46 kaLaNa, kAdava, kIcaDa kalala 4.18 garbhanI prAthamika nAma kalavA 3.37 khetaramAM pAkelA anAjanA kaMdappa 1.31 kaMdarpa, kAmadeva kaMbala 4.75 kAmaLo aMdAja kADhavA kalasAlA 1.49 kaLazayukta kalaMdara 2.82 yogI, masta phakIra (phA.) kalA juo kumatikalA kalAI 2.41 kaLA karIne kali 1.32 kaLikALa (saM. kAla) avasthAnuM kaMta 1.62 priyatama kaMtANurattI 2.158 graMthamAM anurakta (prA.) kaMbalayaNa 4.69 ratnakaMbala, ratnajaDita kAmaLo kAgiNi 3.68 kAgaDI kAjala(1) 3.63 vAdaLa kAjala(2) 3.63 kAjaLa Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kANi 1.13 saMkoca kumatikalA 342, 3:43 dubuddhibharelI kaLAkAma 1.12 kAminIdevI vidyA kAma 2.15 kamoM, kriyAo kumarI 2.142, 4.8 kumArI, strI kAmakalAI 2.28 kAmakaLAne lIdhe kuzama 2.127 kusuma, phUla kAmagaha 2.68 kAmadevanuM nivAsasthAna kucikuhADA 434 kozakuhADA kAyAzodhaka 3.49 kAyAzuddhi | kuMcAlA 1.55 dADhIvALA (saMkUca) kAlau 2.45 moTo (rA) || kuMbhI 2.110 thAMbhalA nIcenI paththara athavA kAlI 1.12 kALI mAtA lAkaDAnI besaNI (saM.kuMbhaka) kAMkaci 2.73 kAMkI. eka vanaspati | kUiniveza 3.83 kUvAnA thALe nivAsa kAMcalIka 3.54 kAMcaLIvALo phUTI 2.13 bhrakuTi - bhamara (2) kijjaI, kijae 1.19, 2.121 karAya, kUDa 2.74, 2.83, 2.85, 2.139, 2.140 karavAmAM Ave 2.70 karAya che, thAya che | 3.11 kapaTa, chaLa kitti 1.5, 2.156, 4.83 kIrti kUipodaka 2.89 kUvAnuM jaLa kiddhau 1.10, 4.62 karyo, karI batAvyuM kUira 2.92 (rAMdhelo) bhAta (saM.) kirapI 2.30 kRpaNa, kaMjUsa | dUpilI 2.130 phUpI, zIzI jevuM pAtra kilIva 4.23 napuMsaka (saM. klIba) kelara 2.143 keyUra, kAMDAnuM AbhUSaNa kilesa 2.112, 4.38, 4.77 kleza, ketAM 2.85 keTalAM saMtApa, kaSTa kelava6 3.5 niSpanna karuM kisI 2.84 kevI (saM.kIdaza) kelavasyauM 4.1 karIzuM, racIzuM kissaI 2.60 kazA, zA, kayA, kevA kelavI2.140 karavAmAM Ave, lagADavAmAM kisyau 2.112 kazoya Ave kisyauM 2.61, 2.72, 2.87, 2.131, keli 2.9, 246, 2.77, 3,103, 4.7 3.72 zuM, kevuM, zAnuM, zAne keLa kisse 2.95 zAne keli 3.96 kIDApUrvaka, lIlApUrvaka kir 4.23 zuM kelikatUhala 2.141 krIDAvinoda, krIDAutsava, kihAM 2.123 kyAMka, keTaleka sthAne keligeli 2.71 krIDA - ramata kihIM 4.55 kyAMya kevi 1.50 keTalAya kiMgAya 4.7ra kiMgArava kare, kekArava kare kezu 2.118 kesUDo kiMgArava 2.119 kekArava kehau 2.97 kevuM kiMthI 1.14 kAMIpaNa (saM. kimapi) kahAM 4.36 keTalAM kIjaI 3.16 karo, pALo kahI 1.25 koIpaNa kIjaI 3.87 karAya, karavAmAM Ave kevuM 2. 10 keTaluM kugharaNI 2.85 kugRhiNI | koili 1.12 kokilAdevI kuThAri 2.66 kuhADI koili 2.119, 4.73 kokila, koyala 340 | sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koka 2.29 kokazAstra, kAmazAstra kokasa 2.57 kAmakrIDAno rasa kheMcai 2.4 khacakAya, acakAya kheMcA 3.38 khacakATa koTa 2.77 gaDha khaMDae 2.69 kSata pADe, ghA pADe koDi (1) 2.59, 2.108, 2.109, 4.24 khaMDai-uM 1.40, 4.33 TukaDA kare--karuM karoDo, asaMkhya (saM. koTi) khaMvikhaMDai 4.32 cUrecUrA kare koDi(2) 2.109 koDe, hoMzapUrvaka khATai 2.86 khATI vastuthI khANaupINau 2.27 khAvuMpIvuM te koDha 2.82 e nAmano roga kodaMDa 1.48 dhanuSya koraNI 2.110 kotaraNI, zilpa koraNIAM 1.48 kotaraNI, zilpa korI(1) 2.88 alipta korI(2) 2.88 kotarI nAkhI kolAmaNi 3.78 sphaTikakhaMDa, kAcano TukaDo koza paDAvauM 3.88 sikkA paDAvuM (kIrti -|khAsaDalI 2.19 nAnuM pagarakhuM nAmanA pratiSThA meLavuM) kosa 2.74 aparAdhIo potAnI nirdoSatA khAMpai khAMDauM 3.47 khAMDuM, talavAra, zastra 3.36 nAza kare, ujharaDI nAkhe batAvavA pIe te pANI, aMjali khIjai 2.87 khinna thAya (saM.khidyate) kauci 3.90 kauvaca nAmanI vanaspati khIjaDa 3.36 khIjaDAnuM vRkSa kautuka 1.66, 2.142 tamAzo, manoraMjana | khIrodaka 2.82 dhoLuM rezamI vastra (saM. kSaNa 2.39 thoDo samaya kSAti 2.31 khyAti -- kSudra 1.2 adhama, nIca, duSTa khau 2.103 kSaya khagni 2.68 talavAra (saM.khaDga) khaDI 2.115 UbhI che -- zabdakoza / 341 khapa 3.86, 4.77 zrama, mahenata, udhama, khaMta khapI 3.45 vaparAI, kharcAI (saM. kSap) khamAvai 4.80 khamAve, kSamAyAcanA kare mi 4.57 kSamA Apa khAra 4.43 kSAra khAla 2.111, 4.77 khALa, khADo, nhAvA mATeno hoja (de. khalla=khADo) khAla 4.71 nALuM khAli 2.58 khALa, khADo, nhAvA mATeno hoja (de. khalla) khaDokhalI 2.39, 2.130 krIDA mATenI vAva, khUtau 4.46 khUMpelo hoja, kuMDa kSIrodaka) khIrodakarUpa 2.82 kSIrodaka rUpa, koDhiyAnuM (raktapittiyAnuM) sapheda cAThAMyukta ane paruvALuM rUpa khIMTalI 2.66 eka AbhUSaNa khurasANI 2.3 khurAsAna pradezanA kheDAM, kheDU 2.66, 3.15 DhAla khetala 2.48 kSetrapALa, khetalavIra khetra 3.37 khetara kheva 4.52, 4.53 paLa, kSaNa khoDai 3.39 paganI lAkaDAnI beDImAM khayagAla 3.38 mRtyu samaye (saM. kSayakAla) kholaDaie(1) 3.70 khoraDAmAM, oraDImAM khala 3.38 duSTa kholaDaie(2) 3.70 khoLAmAM gaukha 1.32 gaoNkha khalakaI 4.71 vahe, chalakAya (rA.) Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (rA) gauri 2.6 gaurI, devI gAha 1.37 gAthA gajae 2.68 gAje che girUu, girUA 1.36, 2.48, 2.156, gajjavaI 1.29 gajAve 3.1, 3.31, 4.10 4.64, 4.85 gaDaaDaI 1.29 gaDagaDe che, gaDagaDa dhvani | garavo-vA, gauravavaMto-tA kare che gIa 2.70 gIta gaDaI 1.11 pese, dhase, sudhI pahoMce, phelAya gIe 2.158 gIta gAya che. gIya 4.6 gIta gaNahara 4.85 gaNadhara gukha 2.109 gokha gamaNAgamaNapApa 3.98 gamanAgamana -|guThI 2.159 goSThI, vAtacIta AvajAthI thatuM pApa guDIa, guDIA 2.118, 4.80 sajja karyA gamaNi 4.7 gamana-gativALI, cAlavALI guNa 1.50 gaNagaNATa (?), guMjArava (2) prA. gamIa 2.96 cAlyo gayo, na rahyo | guNa=uccAraNa) sarakhAvo hiM. gunagunAnA, game 1.55 bAjue, prakAre gu. gaNagaNavuM gamyuM 4.9 gumAvyuM guNagaNatI 3.73 gaNagaNatI gayaNa 1.11, 4.63, 4.79 gagana guNagoSThi 2.para, 2.129 guNagAna, prazaMsA, gayagaMgaNa 2.104 gaganAMgaNa guNabhAvabharI goSThI gaya 2.82 gayuM guNadUta 2.31 guNo rUpI dUta gala 2.75 gaLuM, kaMTha, mAchalI pakaDavAno guNa dekha 4.60 guNadveSa, (ahIM) guNadoSa AMkaDo guNaphUlI 2.143 guNayukta - uttama prakAranI galai 2.86 gaLe, Tapake, pIgaLe | phUlI, nAkanuM eka AbhUSaNa galai(1) 2.146, 3.71 gaLe, gaLAmAM guNarAtI 2.154 guNathI anurakta galaI(2) 3.71 gaLAya, gaLAmAM Utare guNalacchI 1.5 guNalakSmI, guNanA galagalaI 3.71 gaLagaLI bane - Adra bane aizvaryavALI,guNayukta uttama lakSmIdevI gali 2.82 gaLI (aMga gaLI javuM) guNalIsI 2.89 guNalIna (strI) galya 3.90 gaLI gayo, koLiyo karyo |guNavAna 3.30 guNagaurava gavila 2.112 gorasanuM, dUdha-dravyonuM guNavAnI 2.29 guNavaMta (2) gahigahita, gahigahitA 3.29, 393, guNavAsa 2.101 guNanA nivAsarUpa, guNayukta 4.67 AnaMda pAmato-tA guNasara 2.72 guNanuM sarovara gahiMbarIka 3.17 vyAkuLa thayelo guNyA 4.74 abhyAsa karyo, anupAlana karyuM gADhauM 2.89 gADhuM, atyaMta guruja 2.65 gadA jevuM eka zastra (phA. gujha gArava juo radhigArava guhira, guhIra 1.68, 3.28 gaMbhIra, gherA, gAlAM 443 gALe, gALI nAkhe ghora gAlauM 391 gALuM guMjAratI 4.10 garjanA karato gAli 2.84 gALa gUDI 2.10 nAnI dhajA, patAkA 342 / sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda -- Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdakoza | 343 gUMjhaI 2.22 guMjAmAM, khIsAmAM cIrAsI 2.57 coryAsI gomaTa 2.110 ghUmaTa cauhi 4.62 caturvidha, cAra prakArano, cAra goSThi 2.57, 2.76, 2.77 goSThI, vAtacIta, aMgavALo saMlApa cauzAla 2.109 vizALa, vistRta gorala 2.48 daMtakathAtmaka koI vIranuM nAma ciusAla 1.37 vistArIne goru 2.29 gaura ciusAlA 1.51 khUba, vistRta rIte golA 2.145 goLA (ahIM stanarUpI). causAlI 3.26 cAre bAju khullI gohI 431 eka jaMtu, gho (?) (saM. godhikA) cahiTTa) 2.98 cauTe gyAnI 2.29 jJAnI, jANanAra caktAka 2.1 14 cakravAka ghaTa 2.37 ghaTA, samUha cakkesari 3.50 cakrezvarIdevI ghaTa 2.76, 441 hRdaya caSma 2.69 cakSu ghaTI 1.50 pAtra caTakatI 220 caTaka - cAnaka anubhavato ghaNa 2.11 megha (saM.ghana). caDevauM 2.74 caDavuM ghaNa 2.88 eka kIDo (saM. ghuNa) cabakkaI 4.71 kaNase () (rA. cabakanA= ghaNa 3.77 ghana, vAdaLa kasaka UThanA) gharauMbara 2.14 gharane uMbare, ghera camakatau 2.20 camakato gharaNi, gharaNI 1.61, 2.146, 2.15ra, caraNa 3.93 cAritra, mUla AcAra 3.16, 4.7 gRhiNI caraNA(1) 4.4 caNiyo ghalli 2.70, 2.83 ghAlI, ghAle caraNA(2) 44 caraNa, paga ghAu 4.30 ghA, prahAra calaNa 2.73 caraNa, paga ghADhI 4.77 gADha, khUba callAI 1.24 cAle che ghAta 2.97 ghA calUMti 2.69 cAle ghArita 2.80 gherAyelo, -nA ghenavALo cavaI 2.21, 4.7 kahe, bole ghummae 2.68 ghUme, bhaTake, brAnta thAya civa6 2.78 kahuM gheTAM 2.149 ghaMTa le, pIe cavatI 2.43 kahetI, prazaMsA karatI ghoraNa 2.80 cakkara khAvA te, bhramita -AcavIla 1.63 devamAMthI manuSya ke tiryaka asthira gati, Dolana, lathaDiyAM | avatAramAM Avelo ghola 293 ghoLavuM (dahIMnuM) caMga 2.69 suMdara gholIsAkara 3.66 sAkarano eka prakAra caMgI 2.17, 2.117 suMdara cauki 3.64 cokI, eka prakAranuM bAMdhakAma caMda, caMdA 2.83, 3.88 caMdra cauthaI 4.20 cothe caMdanabhari 2.39 caMdananI pracuratAvALI capaTa-TTa 1.47, 2.109 vizALa, moTuM, caMdraaDA, caMdruA, caMu 2.6, 2.10 2.11 caMdaravA caupaTa 1.51 ghaNA, saMpUrNa, sAva, pUrA caMpaka 3.70 caMpakavRkSa khulluM Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMpAkulI 2.144 caMpAkaLI hoMziyArI, kauzala cAuli 3.80 cokhAthI chatta 1.30 chatra cADI 1.57 cugalI, cugalIkhora chayala-lla 2.50, 2.59, 2.125 cAtaratau 3.21 khaseDato chelachabIlo, raMgIlo puruSa cAtaryau 2.118 cAtaryo, phaMTAyo chayela 3.37 catura, dakSa, kuzaLa cAmara 2.82 pavana nAkhavA mATenuM upakaraNa, chillI 2.44 chabIlI, raMgIlI pUMcha (rA) chala, chali 1.32, 2.113 chalathI, rUpathI, cAmuDA 2.6 cAmuMDAdevI rUpe, -nA bahAne cAla 3.16, 3.99 rivAja chalIi 2.79 chetaravAmAM Ave cAla 4.71 dharatI (2) (rA.). chalyA 2.50, 2.58 ThagyA, chetaryA cAla 3.44 rIta, mArga ThaMDI, ThaMDaya 2:41, 2.81, 2.85, 2.102 cAlA 1.57 pravRtti | chAMDe, tyaje cAlu 3.77 cALA chaMDau 1.40 chAMDo, tyajo cAsa 242 cAsa pakSI chaMDI 3.25 choDI cAhaI 2.28, 3.78 premadRSTithI jue, chaMda(3) 1.38 laganI, abhilASA, ruci Icche, pasaMda kare, pratIkSA kare chaMdA 2.58, 2.135 cALA, khuzAmata cAhi 2.80 icche chAkIe 2.80 chakela thaIne, chakelI cAMpaI 3.36 cAMpe, dabAve chAkyau 4.30 chakI gayelo ciNoThI 2.76 caNoThI chAtra 2.44 zaraNa lenAra, vidyArthI, ziSya, citi 3.2 cittathI anuyAyI citrazAla 2.109 divAnakhAnuM, raMgabhavana chAMDya3 3.49, 3.57 dUra karyA, choDI dIdhuM cIkaNa 4.74 cIkaNo chAMha, chAMhi 3.63, 4.73 chAMyo cIkhalla 4.74 kAdava chIpuM 3.85 sparza cUA 2.130, 2.131 vividha dravyonA chakaDAM 2.44 samRddhi cheka = puSkaLa - e mizraNavALuM eka gaMdhadravya parathI) () koI vAhana (?) cokhaI 3.2 cokhe, svaccha che 4.33 cheDo cokhI 2.109 cokhkhI, svaccha cheha lagaI 2.133 cheDA sudhI, cheka sudhI, cobhaI 4.25 bhoke aMta sudhI cola 2.92 majIThanA raMganuM, rAtuM chokara 2.50 chokarA, juvAnaDA colI 4.77 coLIne choDavasyauM 2.51 choDAvIza chaI 2.35 chaye chohi 2.80 roSapUrvaka, AvezapUrvaka (saM. chau 3.33 chuM kSobha) chajjae 1.30 chAje, zobhe jaIsI 47 jevI chati 2.44 chata, samRddhi, saMpatti, zakti, jau 3.26 jyAre 344 / sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdakoza / 345 jau 3.68 jo jaMgama 2.49, 2.115 harato pharato, jagatra 3.27, 4.37, 4.81 traNe jagata | haratIpharatI jagabaMdha 446 jagatano vyavahAra, jagatanA jaMgamadeva 2.49 harato pharato deva phaMdA - mAyA jAjara 4.44 jarjarita, khakhaDI gayela jagadhUrati 2.15ra jagatane dhUtanArI | jANa 2.35, 2,43, 2.83, 2.131 jJAnI, jagavizrAma 3.88 saMsAranuM zamana jANakAra jaggavaI 1.28 jagADe, jAgrata kare | jANauM 1.46 jANItuM jaDatA 2.135 yukta, jaDelA jANayo 2.83 jANajo, pAmajo jaDatI 2.82, 2.117 joDAtI, yukta, | jANevi 2.83 jANIne maLatI, baMdhabesatI jAtI 2.154 jatI rahetI japamAlI 3.76 japamALA jAma 2.96, 3.10 jyAM sudhI, eTale, jyAre jabAdI 2.35, 2.133 eka sugaMdhI dravya | jAmali 1.23, 1941, 2.31 samAna, jevuM juo sujalAdi | jali 2.72 jALa, jhuMDa jamalA-lAM 3.16, 4.31 sAthe, pAse |jAvA 3.86, 3.87 dUra karavA jamali 2.40, 2.114, 2.131, 4.7] jAsUa 2.156 jAsUda prA. jAsuyaNa) sAthamAM, pAse | jAsya) 4.65 jaze jayau 1.3 jaya pAmo jAM 4.84 jyAM sudhI jayaNA 3.93 jIvahiMsA na thAya enI | jAsUaNa 2.156 japAkusuma kALajI (saM.yatna) ji ke 1.65, 2,75, 2.77 je koI jara, jarA 4:43, 444 jarA, vRddhatva | jitana 4.77 jatana, jALavaNI jarabA 2.17 karI ane rezamanA vaNATavALA | jina 4.26 jinezvaradeva eka vastra prakAranuM baneluM jima 2.137 jema, peThe jalacArI 2.129 jaLamAM rahenAra mAchalI | jisi 2.81 -nI jema, jevI jisyau-uM 1.10, 2.73, 2.129, 4.10, jalada 2.113 varSa 4.14 jevo, jevuM jalanAhaNa 2.111 jalasnAna | jItA 1.34 jItyA jalahara 2.133 jaladhara, vAdaLa jIpuMrUM 3.85, 3.88 jItuM jasa 4.82, 4.87 jenI jIvI ra.103 jIvita, jIvana jasavAda 4.61 kIrtigAthA, kIrtigAna jIha 2.60 jIbha jasaM 4.6 yaza juala 2.115 yugala, yugma jasu 1.32, 2.82, 3.0, 4.34 jenuM juuM, jUu 2.131, 3.7 juo jalsA 1.59 jevA juttamutta 2.71 yukta ke mukta, vALuM ke jahA 2.158 jema vagaranuM je 3.12 je juhI 2.154 judI vagere Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhINau 3.39 sUkSma, tIkSNa jUvatti 2.69 yuvatI jhINAlA 1.50 jhINA, maMda joI 440, 4:43 juo jhIlaI 2.130, 3.103 snAna kare joIi 2.93, 2.94 joIe, jarUra paDe jhIlaNa 2.131 snAna karavuM te jogavasyauM 4.29 pAra pADazuM, vyavasthA jhIlaNahAra 2.130 snAna karanAra karazuM jhuMbakha 2.11 jhUmakhAM joDyA 2.75 pakaDyA jhUjha 1.59 yuddha jouM 2.99 joNuM, jovA mATeno khela- jhUjhAra 3.100 yoddhA tamAzo. jhUnA 2.145 eka vastraprakAra jotAM 3.42 jotAM, vicAratAM jhUmaNa 2.145 jhUmaNuM, kAnanuM ghareNuM jotarAM 3.19 jotarAtAM jhUMTa 4.3ra jhaTiyAM jotarIA 3.28 joDyA TabUkaI 4.70 Tapake jotI 2.151 jyoti TilakkaI 4.71 kaMpe, Dagamage joru 2.29 baliSTha TalatuM 3.89 sivAya jossaI 1.66 jaze TAlA 1.para vADA jhakola 2.81 moja (2) TAli 2.73 TALa, miTAva (AjJArtha) jhaTakaI 3.51 jhATakaNI kADhe TAlI 3.62 tarachoDI jhaDa 4.3ra jhaDI TIlI 2.143 TIlaDI jhaDapaI 4.32 jhapaTa mAre che |ToDara 2.144 DamarAnI ke anya kalagI, jhaDappa 2.80 tvarA choguM jhaDAjhaDi 2.80 niraMtara varSa TioDe 2.9, 2.53 bAraNAnA ToDale, bAraNe jhaDi 4.66, 4.79 jhaDI, varSA Tola 4.71 makAna, ghara jhamAla 2.121 vilAsa TolI 2.128 (navayauvananA) nivAsasthAna jhamAlA, jhamAlI 1.pa6, 2.143 (jhAka) rUpa jhamALa, zobhItAM, zobhAvALA ThakurAI 2.22 vaibhavazAlitA, gauravazAlitA jhala, jhali 4.35 jvALA ThaNakata 2.20 rahIrahIne raDato (sA.jo.ko.) jhallAM 2.100 pakaDe, jhAle ThavAI 2.21 mUke jhallari-rI 2.12, 2.126 jhAlara (eka Thavija 3.12 sthApe vAdha) Thavyau 2.10pa mUkyo jhANa 1.3, 1.28 dhyAna ThANI 1.31 sthAnakarUpa jhAraya 2.80 chAMTe, reDe, relAve ThAma, ThAmi 2.102, 3.97 sthAna jhAla, jhAlA 1.59, 445 jvALA, jhALa |ThillAM 1.14 nIcA pADe, verIne) pADe jhillAM 2.114 snAna kare keilAI 2.139 nIcA paDAya jhilli 2.72 snAna karo (AjJArtha) DisaI 2.132 Dise, deza de 346 / sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tuti zabdakoza | 347 DAki 444 ThekaDo mArIne (?) tasu 4.25 tene DAvaI 4.23, 4.77 DAbe, DAbI bAjue tahati 3.91 tahatti, temaja, barAbara (8). (saM.tathA Iti) DhAla 1.11 DhALa, kAvyano geya vibhAga tA 2.158 tema TUMka 4.68 TUkayo, pAse Avyo, AvI taMbola 2.131 pAnanuM bIDuM pahoMcyo tAjI(1) 2.7 navI tala 2.137 tene (saM. ta) tAjI(2) 27 ghoDA (phA) tau 3.91 to tADItADI 2.149 prahAra karI tahaI 3.75 topaNa tANItANi 2.99 kheMcAkheMcI tauM 4.9 8 (saM. tvam, apa. tutuM) tAtuM 4.30 tapAveluM tagaI 2.111 tagatage, camake tAni 2.131 tAna, tAnamAM taDakaI(1) 3.63 taDakAmAM tApI 2.27 tApI nadI taDakaI(2) 3.63 tADUke, moTethI bole tAma 2.96, 4.75, 4.81 tyAre, pachI taDi 4.66, 4.79 barobarI, spadha juo(saMtAvatu) tAmau 2.22 pIDA Ape taDita 2.113 vIjaLI (saM. taDita) tAra 1.10, 2.83, 2.104 tArA tatta 1.26 tattva (AkAzanA) hanumaMta 431 deha-mAMsa tArI 1.12 tAriNI, duganuiM eka svarUpa tapaI ra.143 caLake tAruNI 1.4 tAriNIdevI tapaI 3.86 tapa kare che tAvaDa 3.87 tApa, taDakA tapatapatAM 3.72 caLakatAM tAMDava 2.41 nRtya (khAsa karIne naranuM tamAsau 3.15 tamAzo, vihAra, krIDA |ti 3.3 tyAre tamAsI 1.68 tamAzo jonAra, kutUhala |ti 4.6 te dharAvatA tike 2.77 te koI tarUAri 2.66 taravAra tiSpa 2.69 tIkSNa, dhAradAra tarUuM 4.30 TIna (eka dhAtu), kalAI |tikhi 2.69 tIkSNa, paruSa, kaThora, vegavAna, talahAMsauM 2.1papa taLAMsuM, dabAvuM, coLuM ! dhAradAra talAra 1.28, 158, 3.36 koTavALa (de. | tiNi 2.7, 2.147 teNe (saM. tena) talavara) tipADagaya 4.6 ? talIAtoraNa 2.10 bAraNe laTakAvavAnAM tisyAM rApara tyAre khAsa prakAranAM toraNa tihaI 2.111 tyAM tavala 4.6 tabaluM (a. tabla) tihUaNajaNa 4.82 tribhuvanajana, tribhuvananA tasu 1.46, 2.15, 2.160, 3.51 tenuM -| loko temanuM (saM.tasya) tIkhI 4.25 tIkSNa, aNIdAra Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tujhanaI 4.57 tArA pratye thaNajuala 2.115 stanayugala tuDi 4.5ra barobarI juo taDi guthaNahara 2.21, 2.64, 2.114 stana (saM. tumbha 2.70, 2.102 tAro, tArI (sarva) | stanabhara). turaNI 1.42, 2.146 strI (saM. taruNI) | thaMbhA 2.109 thAMbhalA (saM.stambha) tuhaI 2.102 topaNa (saM. tata: parathI) thANAM 344 sthAnakamAM tUThA, tUThI 2.160, 3.29, 4.11 tuSTa, thANa3 1.46 thANuM, sthAna prasanna thAna 2.16 stana tRNi 2.94 rojiMdA gharavaparAzanI koI cIja thAnaki 4.64 sthAnakamAM thAsya) 4.86 thaze tUra 2.126, 3.88 zaraNAInA prakAranuM ekathAsyau 3.25 thazo vAdha, raNaziMguM (saMtUrya) thirathaMbha 4.34 thAMbhalAnI sAthe sthira - tUla 4.34 3 baddha athavA thAMbhalA jevA sthira tUsaI 2.44 saMtuSTa thAya (saM. tuSyati) |thirI 2.102 sthiratA tUsa 3.76 tuSTa thaIne thobha ra.75 prazaMsA (saM.stobha) tehU 2.88 tema, tevI rIte dalmae 2.69 batAve che to) 3.60 temano damadamakaI 4.6 Damake, dhamadhame tokhAra 3.28 ghoDo damAma 3.28 nobata (pha. damAma) torAM 4.7 tAre (sarva) darasaNI dITha 3.94 najare paDyA toraNa(2) 14ra zobhArUpa, agraNI) dala 3.42, 3:43 samUha tosau 2.22 tuSTa thaIne dalIi 4.34 daLAya che, cUro karAya che traNi 1.8 traNeya (saM.trINi) daza pUravadhara 1.35 daza pUrva eTale ke trAgai 2.91 dorA sAthe, trAgaDA sAthe aMgazAstranA daza vibhAgonuM jJAna dharAvanAra trAgau 2.27 dora dahaI 2.79 bALe trATa 2.109 paDadA (de. taTTI) dAu dIkaI 3.21 lAga - moko sadhAya che, trADai 3.ra7 moTethI avAja kare lAga - moko jovAya che. trADI 4.65 tADUkIne, gAjIne dAkhaI 2.76 dAkhave, batAve trALuM 4.30 trAMbuM (saM.tAmra) dAkhI 4.76 dAkhavI, ApI trAsavaI 1.27 trAsa Ape che, parezAna kare dAkhala 1.31 dAkhavyuM. darzAvyuM che. (saM.trAsayati) dATina) ra.96 dATa, naSTa kara, bagADa(ne) tripurAri 2.44 ziva (AjJArtha) tripala 2.115 udara paranI traNa rekhAo | dADha galaI 2.86 dADha gaLe, lAlasA thAya (saMpatrivalI) dANI 4.76 kara ugharAvanAra trADaI 4.8, 4.39 toDe che (saM. troTaTyati) dAdha 3.27 dAjhelo (saM. dagdha) troDI 4.31 toDIne, chedIne dAdhA 3.55 dAjhayA 348 / sahajasuMdakRta guNaratnAkarachaMda Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdakoza | 349 dAridra 1.10 dAriya doraMgI 2.19 be raMganI dAlida 4.75 dAritrya, garIbI dohaga 3.58 durbhAgya, durbhAgI avasthA (saM. dAhir 4.23 jamaNuM, jamaNI bAjue (saM.) daubhagya) dakSiNa) dohalau 4.19 dohada, garbhavatI strInI dijjae 2.70 Ape che IcchA diddhau 3.48 apAyelo dohilauM, dohila, dohilI, doheluM 2.91, dinakAra 346 sUrya 2.133, 4.15, 4.24, 4.54 dohyaluM, dippaI 1.9 dIpe kaparuM, kaThina, du:kha ApanAruM, kaSTabharyu (saM. divAyara 4.84 sUrya (saM. divAkara) du:khaIlsa) dizA vAlI 2.7 dazA vALI, sthiti sudhArI dohilima 448 dohyalApaNuM, du:kha disi 3.25 bAjue ghau 435 do, Apo (ahI) devaDAve dIkoDalI 2.60 dIkarI praha 2.115 dharo (saM. hRda) dikha 4.53 dIkSA drAma 3.10 nANuM, paisA (saM. dramma). dIkhyA 469 dIkSita, dIkSA pAmelA, ziSya drammae 2.68 dhamadhame che. dijaI 4.83 apAya (saM. dIyate) dUamaMDala 2.102 dhruvano tAro dIva 4.30 deva | dhauMba, dhauMbaDa 2.95, 3.44 bAgho, gamAra, divaI ra.94, 4.14 dIvAmAM bothaDa, anADI, jaMgalI divANiNI 2.98, 2.99 dIvAnI, pAgala dhaja 1.13, 2.10, 2.111 dhvaja diha 4.51, 4.57, 473 divasa, dahADA dhaDadhUba 4.34 atyaMta jaMgalI, anADI dihara 2.121 dIdhuM dhaDahaDaI 1.29, dhaNadhaNe, dhaDadhaDe, dhadhaDATa dukkara 4.62 duSkara kare, 4.7 dhaDahaDatI (prA. dhaDadhaDiya) duddara 2.113 deDako (saM. dadura) | dhaDahaDI 2.96 dhaDabaDATa, dhadhaDATa dutrANa 2.158 durgAna, muzkelIthI jANI dhaDI 2.67 kAnanuM eka ghareNuM zakAya tevuM, akaLa (prA.) dhaDukkaI 4.71, 4.7ra gaDagaDe, garjanA kare dumanau 2.153 dubhavavALo, udAsIna dhana 2.16, 4.57 dhanya duraMgUM 2.17 be raMganuM dhanada 2.56 kubera (saM.) duritavihaMDaNa 4.84 aniSTane haranArA dhanapoSThi 2.5ra dhananI poTha duhala 4.29 du:kharUpI phaLa | dhanna 2.158 dhanya (prA.) duMdAlA 1.papa phAMdavALA dhannadhanna 2.159 dhanya dhanya (prA.) dUhavyau 3.32 dUbhavyo, dubhAyelo dhamaNi 4.25 dhamaNa dekha juo guNadekha dhamI 4.25 (dhamaNa) dhamAvI dekhItI ra.36 dekhavAmAM, jovAmAM dhara 1.29 baLada (mULa artha "dhUMsarI." te deyo 1.7 dejo, Apo parathI) dezyartha 2.61 Apaze | dhara 4.30 mULa (2) Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhira 2.62 yoje, kare dhavalahara 2.109 dhavalagRha, mahela dhaMtUra 4.79 dhaMtUro dhArUM 4.47 AkramaNa (de.) naravAhai 3.52 nibhAve dhAta lAgasyai 2.51 meLa thaze, saMbaMdha |narAhita 2.58 rAjA (saM. narAdhipa) riMda 1.30, 4.76 narendra joDAze dhAbala 3.53 dhAbaLo nalakumbara 2.56 nalakubera (kuberano putra) dhAmiNi 4.60 sarpanI eka jherIlI jAtanalA 4.5 naLAkAra koI vAvizeSa (rA. (saM.himan) dhAyA 4.30 doDI AvyA narabhaya 3.45 nirbhaya naravahatAM, naravahitAM 2.91, 2.133 nirvahatAM, nibhAvatAM, pAlana karatAM dhura 2.23 mULa dhUpaghaTI 2.112 dhUpadAnI, dhUpanuM pAtra (saM.) dhUrata 2.50 dhUrta pUra 2.50, 3.19 rAe, dhUMsarIe dhUMbaDa 2.97 juo dhauMba dhoaNa 3.87 dhoNa (dhovAnI kriyA)nuM pANI, dhovaNa (saM. dhauta parathI) nalInAdhavizeSa) navakAra 3.97 namaskAramaMtra navaraMga 2.116 tAjA AnaMdabharyA, suMdara navavivadha vADi 3.86 (brahmacaryanI) nava prakAranI vADa maryAdA - navesa 3.37 niveza, gAmathI nAnuM ghaTaka nazidIsa, nasidIsa 1.35, 3.76 nizadina, rAtadivasa nahu 1.14 nahIM (saM. nakhalu) naMdau 4.75, 4.84 AnaMda karo, AnaMdamAM nau 2.83 na, nA, nava ro nadhdhi 2.69 nakhathI nakhatau 2.104 nakSatro naMdana 2.85 putra (saM.) nika 4.44 nAka nagamai 4.41 nirgame, pasAra thAya nacAvI(1) 2.13 nAca karAvI nAThAM 3.5 nAza pAmyAM (saM.naSTa) nacAvI(2) 2.13 bhamAvI nANa 1.3, 1.28 jJAna nacAvI(3) 2.13 nacAvavAmAMthI, nANai 2.22, 2.76, 3.38 na ANe khelAvavAmAMthI (na cAvI = badanAma karyA nAmauM 2.2 namAvuM vagara. (hiM.) cAva = badanAmI - e parathI) |nAmatAM 3.104 reDatAM naDI 1.31 pavI, kaSTa ApI nasthi 2.95 nathI (saM. na asti) napherI 3.28 vAghano eka prakAra namaNi 4.7 komaLa, suMdara naya 4.74 na6, moTI nadI nayaNAMle 4.81 AMkhomAM nAmI 2.160 namAvIne nAriMga 2.148 nAraMgI |nAvai 3.25 AvatA nathI nAvA 2.7 aMjali, khobo nAzika 2.82 nAka (saM. nAsikA) nAsyA 2,143 nAka, nAsikA naraga 4.26, 4.28, 4.47, 4.80 naraka |nAha 2.93, 2.156, 3.59 nAtha narapAlA 1.54 nRpALo, rAjavIo nAhaNa 2.58 snAnajaLa 350 / sahajasuMdaraskRta guNaratnAkarachaMda Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikalaMka 3.45, 4.87 niSkalaMka nikhara 2.77 kharAba (rA.) nigodara 2.144 kaMThanuM eka AbhUSaNa niTola 1.20, 2.90 saMpUrNa, sAva, nakkI, nehANa 2.158 snehanuM (prA.) avazyapaNe (de. Nittuliya) nyAna 3.46 jJAna (saM. narIha) nivAraNi 4.80 nivAranArI nema 4.74 niyama nema 3,98 nizcaya nibala 2.84 nirbaLa paisevA 3.72 caraNasevA, padasevA (?) nibhraMchI 2.90 tiraskRta karI (saM. nirbhars paznai 2.79 vinA (saM. pakSasman) nimmala 1.11 nirmaLa pambara 2.118 pAkhara, ghoDAno sAja, niya 2.154 nija palANa (de. padmarA) nivArlR 2.155 dUra karo niveza 3.83 nivAsa, vasavuM te nizuddhi 2.94 sAMbhaLo nIkola 3.88 pholavA, ThaLiyA nIchaTa 2.29 khUba ja, atyaMta nIThara 2.81 niSThura nIrAga 1.30 vairAgya, anAsakti nIlai 2.39, 3.103 lIlAchama nIlaja 2.80 nirlajja nIsarIu 3.17 nIkaLyo nIsANa 1.30, 1.68, 2.12, nobata (saM. ni:svAna) nuhai 4.53 na hoya neu2 2.143 pura niTa 4.33 nakkI netra 3.37 netaruM, (ahIM) lagAma zabdakoza / 351 nirakhaNa 2,123 nirIkSaNa, darzana niratI 3.53 spaSTa (saMnirukti) nitya 3.43 nirartha, nirarthaka niradhAra 3.25 nirAdhAra, asahAya niradhAra 4.29 nakkI, cokkasa nirAvaraNaM 1.2 pragaTa nirIha 4.10 icchA rahita, eSaNA vinAno pachatAvau 2.60 pastAvo nesAla 2.23 nizALa (saM.lekhazAlA) pazni 2.68 joI (pAra) pakhai 2.37 (pA2) vinAnA (saM.pakSasmin) pagArA 1.47 gaDha, koTa, killo (saM. prAkAra) pacArI 4.30 ToNo mArI pacAryau 4.10 chaMcheDelo, paDakArelo paTaulAM 2.116 paToLAM (saM. paTTadukUla) paTazAlI 3.26 parasALa (saM. pratizAlA) paTasAla 3.98 parasALa, mukhya gRha (?) paTaMtara 2.101 paDado 5daMta2 4.42 saMketa paDakoTha 1.47 parakoTa paDaghauM 3.81 dAna levA mATenuM pAtra, bhikSApAtra paDaha 2.38 paDo, Dhola (saM.paTaha) paDikamI 3.98 pratikramI, pApamAMthI pAchA pharI paDivajIuM 4.51 svIkAryuM 2.38 padmau 3.78, 4.29 sapaDAyo, paDelo pataMga 4.14 pataMgiyuM (saM.) pattana 4.puSpikA pATaNa zahera panautA, pattutau, pattutu 2.49, 2.139, 4.17 panotA, puNyazALI, bhAgyazALI (saM. puNyavaMta) Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ panna 2.53 pAna, tAMbula (saMpa) |paravAha 4.81 pravAha pannaga 2.103 sapa (saM.) parasau 2.51 puruSa prA. puraso, mAgu.za. pannabhaMga 2.71 parNabhaMga, patrabhaMga. caMdana pharaso) vagerethI zarIranA avayavo upara karavAmAM parasiddhI 1.5 prasiddhi, khyAti AvatuM citarAmaNa - suzobhana parA 2.77 dUra (saM. paramin) paya 1.17, 2.26, 4.84 paga (saM. pada) |paraNuM 4.63 du:khanI lAgaNIno Avega paThau 3.45 peTho (saM. praviSTa) parANa 3.29 prANa, jIva payAsai 2.76 prakAze, pragaTa kare | pari 1,49, 2.80, 2.105, 2.136, payohara 2.68 stana (saM. payodhara) 2.140, 3.7, 3.26, 3.68, 3.69, parazuM 2.91 prakAre, 3.40 peThe, rIte (saM. 4.43 pere, rIte, prakAra, jema prakAra) pari 4.15 rIta, prakriyA parakhaI 3.76 parakhe pari 3.40 pera, dazA parakhu 2.61 jouM | parikaraI 3.11 saparivAra paragaTa 1.51 prasiddha pariparinA 2.41 jAtajAtanA parajalaI 4.4ra prajaLe, saLage, baLe (saM. parimAnaMda 4.13 parama AnaMda parivalati) parihari, pariharI) 3.17, 4.50 tyajI parajAlaI 2.85 prajALa, saLagAve, bALe | pariharSala 450 paraharyo, tyajyo paraNuMjI 393 prayojI, rAkhI parIkhyA 4.69 parIkSA paraNI 2.100 paraNelI parIcchI 2.90 prIchI, jANI paratApI 2.27 pratApI parIsaha 4.64 pariSaha, karmanI nirjarA arthe parathI 2.75, 4.68 dUrathI, bIjethI (?) (saM. svecchAe bhogavavAnAM kaNe prA) pasthita ) pare 1.10, 2.109 prakAre prakAranA paradhAna 3.2 zreSTha prasiddha, agraNI puraSa pala 4.18 mAMsapiMDa (rA.) palaI 4.53 paLAya, pAlana thAya parapaMca 2.6ra tajavIja, khaTapaTa, upAya pilatAM 4.54 pAlana karatAM paramatya 4.79 paramArtha palasya) 3.67 paLaze, jaze paramAdhAmI 4.30 narakavAsIone zikSA para 2.109, 2.110, 3.50 pravara, moTA, karanAra devayoni (saM. parama+adhArmika) | uttama paramAratha 1.19 parama satya, kharI vAstavikatA|pavADI 3.88 parAkrama para 1.53 paraba (saM. prapA) pavyaya 1.43 parvata paravarIA, paravarIu 3.28, 3.35 -thI pasau 2.120 prasaryo, phelAyo vIMTaLAyelA (saM.parivRta) pihiraNi 2.21 paheravezamAM, paheravAmAM paravaryau. 2.118 vIMTALAyo pahira 3.15 dhAraNa karo paravasi 3.33, 4.29 paravaza, paravazatAmAM pahilauM 2.54 pahelAM 35ra | sahajasuMdarakata guNaratnAkaracheda Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdakoza | 353 pahuvaI 1.51 pRthvIe pAdhari(1) 3.67 pAdharo, sIdho (saM.prAdhvara) pahuvi 1.44, 3.84 pRthvImAM pAdharira) 3.67 dUra sudhI, lakSyasthAne (2) pahuvi 2.111 pRthvI pAdharu 3.34 pAdharo, sIdho (saM. prAdhvara) paMcazabada-6 1.30, 2.5 pAMca maMgalasUcaka | pAna 4.33 hathiyAranuM dhAravALuM pAnuM vAdyo ke emano dhvani pAmIi 2.44 pamAya, meLavAya, meLavIe paMcAyaNa 4.66 siMha (saM. paMcAnana). pAyaka 1.60 pAyadaLa, pagapALA sainiko paMcAsa 3.66 pacAsa (saM. paMcAza) pAradhIu 2.15ra pAradhI, zikArI (saM. pAu 3.18, 3.21 paga, Daga (saM. pAI pArdIika) pAu 4.30 pAo (AjJArtha) pArasI 2.57 sAMketika bhASA pAula, pAulAM 1.13, 3.3 caraNa, paga pArA 4.34 pAro - eka dravya pAkhaI 3.67 vinA, sivAya (saM.pakSa) pAlaI juo lAlabapAlaI pAkhatI 2.58 AsapAsa, pharatI pAlauM 3.47 pALuM, nabhAvuM pAkhara 2.150 kavaca pAlava 3.23, 3.24 (vastrano cheDo : pAkharIA 2.37 ghoDesavAra sainiko, pAkharelA pAlA, pAlo 1.54, 3.67 pagapALA, page ghoDA cAlanAra pAkhali 1.47, 4.25 AsapAsa, pharatI, pAli 2.114 pALa (saM.) paDakhe (saM.pakSa-) | pAsa 2.138 saMga, sAtha pAchali 3.79 pachI, pachIthI (saM. pazca- pAsa 4.32 phAMso parathI) pAsaI(1) 3.85, 3.94, 4.34 pAse (saM. pAchali 451 pUrve pA) pATa 3.12, 3.16, 3.30 gAdI (saM.paTTa) pAsaI(2) 3.85 pAzamAM, baMdhanamAM (saMpAza) pAThavaI 3.18 mAMDe, mUke pAsauM 2.41, 2.155, 3.82, pAsuM, sAtha, pADaI 3.27 pADe, DagamagAve paDakhuM, pakSa (saM. pAzvamuM) pADaI(1) 3.65 pADe (kri) pAsauM 4.ra9 pAza, baMdhana pADaI(2) 3.65 pADAmAM, poLamAM (saMpAdaka) pAsi 2.149, 3.33, 4.29, 4:49 pADa 3.94 pADo, poLa (saMpAdaka) | pAzamAM pADI Apisi 2.60 pADI daIza, pADI | pAsuM 3.102 pakSa, paDakhuM nAkhIza, samarpita karI nAkhIza | pAhuDI 4.5 moTo, khUba pADUAM 2.77 kharAba mANasa, durjana | pAhi 4.26 -nA karatAM (saMpAzva) pADUu 445 aniSTa, naThAruM piksevi ra.60 pekhIne, joIne (saM. prekSa) pADha aNAvaI 4.59 pATha levaDAve pimajala 2.113 prema rUpI jaLa pAtika 1.10 pApa pigmavaMtI 2.159 premavatI, prema rAkhatI pAtra 2.10, 2.13 vArAMganA pirU 4.35 paru pAthari 3.74 bichAvelI, pAtharelI pizuna 4.38 kaThora, nIca Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pII 2.80 pIe : posaI 4.28 poSavAmAM Ave, sAcavavAmAM pIjai 2.122, 2.149, 3.6 pivAya che. Ave pIDya3 3.11 pIDAyelo poMtAra 2.150 hAthIno mahAvata (saM prayokta) pINa 2.8, 2.80 pIna, puSTa, khUba ja, bhAre pratikUlI 3.46 pratikULa, avaLo, (ahIM) (saM. pIna) | aNarAgI pItau 4.31 pIe che pratipAlau 3.16 pAlana karo, rakSaNa karo pIhara 2.136 piyara (saMpitRgRha) pratimalla 1.19 pratispardhA yoddho (saM.) puraMdara juo bhogapuraMdara pradhAna 3.24 zreSTha, prasiddha, agraNI puruSa puhataI, puhata, puhatA, puhatI 2.36, pramANi 2.99 (A) pramANenI 2.97, 4.22, 4.74 pahoMcyo-cyA-cI, pravAlI 2.109 paravALAvALI, vidgama (eka pUrI thaI (saM. prabhUta, prA. pahad) | ratna)thI khacita (saM. pravAla) pahalA 2.108 pahoLA (saM. pRthula) prastAva 2.57 viSaya, prasaMga (saM.) puhItala 2.20 pRthvItaLa, bhoMya prahUsa 4.31 DUsakAM (ma.zi.ko. prahasu = pUra 2.92 jaththo, bharapUra, pUrA (saMpUra) | du:khanI lAgaNIno Avega) pUrI 1.59 pUre, (ahIM) (jvALA) pragaTAve- prANi 2.98, 4.78 jozathI, baLapUrvaka saLagAve prApati 2.32 bhAgya pUrva 4.12 jaina aMgagraMthano eka vizALa prayANa 3.92 prayANa vibhAga (saM.) |prIuDau 2.132 priyatama pUMjI 393 kacaro vALI (saM.proMjI prIU 2.135 piyu, premI, priya pekha) 2.137 nihALe, jue prINI 2.151 prasanna thaI, rAjI thaI. pakhavi 1.42 joIne (saMprINita) pekhi 4.4ra juo, samajo prISya 4.13 prasanna karAyelo, rAjI thayelo pekhila 2.118 joyo | (saM. prINita) pesI 4.19, 4.21 pezI prImyA 4.79 prasanna thayA, rAjI thayA pokha 2.75 poSa, poSaNa, puSTi phiDakkaI 4.71 phaDaphaDa dhvani kare poDhau 2.24 prauDha, paripakva philakaMkhI 2.27 phalAkAMkSI, phaLanI poDhI 1.53 moTI, vizALa (saM. prauDha) | AkAMkSAvALo potaI 1.25, 1.26, 1.36, 3.40, 3:42, philasaMsAra 2.112 saMsAranuM phaLa 348 bhaMDAramAM, silakamAM phAra 2.110 puSkaLa, vizALa, moTuM (saM. potau 2.21 potiyuM, potaDI phAra) poli 1.47 poLa, daravAjo (saM. pratoli) phAla 2.81 phALa, phalAMga (saMsphAla). poSaI 2.14 poSe, saMvardhana kare phAlA 1.49 oDhaNI, sADI (de. phAli) posAlalA 153, 4.83 pozALa, poSadhazALA phiraMgI 2.17 pocugIjha (saM. pauSadhazAlA) phulla 2.83 phUlo, puSpo 354 / sahajasuMdakRta guNaratnAkarachaMda Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdakoza / 355 phUTarapaNauM 2.67 sauMdarya bullAM 1.24 bole (de. bola) phUTa 2.55 phUTaDo, suMdara (saM. phuTatara) boTAM 3.64 cAkhe, eMThuM kare, moDhe aDADe phUla 2.121 khIleluM (saM.phulla) bolabaMdha 2.74 kolakaMrAra, vacanabaddha thavuM te phUlI juo guNaphUlI bolyau 2.160 kahyuM phoDalau 3.555 phoDalo (saM. sphoTa-parathI) bhaI ra.98 thaI phola 2.15 sopArI (saM. pUgala) bhagataI 2.160 bhaktithI baIThaI ra.135 besatAM bhagati 1.7 bhakti (kara) baUsArI 3.38 besADI, (kara) nAkhI bhaDakha 2.65 bhaDAka daIne bayaThaka 3.45 beTho (saM. upaviSTa) bhaNaI 1.38, 3.104 kahe (saM. bhaNati) bayala-lla 2.50, 3.37 baLada bhAI 2.9 gAya (saM. bhaNati) baralaI 2.97 babaDe bhaNijjaI ra.60 kahevAya che, gaNAya che balihArI karuM 2.74 vArI jAuM, nyochAvara bhaNI 2.47 mATe thAuM bhaNI) 4.87 kahevAya che bahinara 3:47 baheno bhamarAlA 1.para caMcaLa (2) baMdha 1.18 racanAbaMdha, padhabaMdha bhamari .109 ghUmarI, phudaraDI baMbha 1.7 brahmA (saM. brahma) bhamarI 2.142 madhamAkhI bAula 4.9 bAvaLa (de. babUla) bhamarI karaI 4.8 phudaraDI phare che, nRtya kare che bAjIbola 1.57 gammatabharyA bola () |bhamuha 2.65, 2.114, 4.25 AMkhanI bAdha 3.27 viba pAmelo, avarodhAyelo, bhramara, bhavuM (saM. bhramukha) muzkelImAM mukAyelo bhayara 2.98 bhayakara, bhayaMkara prA. bhayaa2) bAdha 3.44 baMdhAyelo bhara 2.39, 2.107, 2.146, 3.6, 3.25, bApIaDu 3.77 bapaiyo (de. bappIha) 3.61, 3.62, 3.71, 4.35, 4.83 bAraI 2.116 bAreya . bharAvo, jaththo, pracuratA, Dhaga (saM.) bAra) 3.83 bAraNe, dvAre, guphadvAre bharasya) 3.40 bharaze bAri 3.103 bAraNe, dvAre bharaha 2.57 bharata, nATya, nRtya bAlI 3.62 bALA, strI bharaphesara 2.56 bharatezvara (bharata cakravartI) bAvatrAcaMdana 2.28 eka prakAranuM caMdana bharUacchI 15 (bhRgukaccha pradezanI koI biruda 4.3 pratijJA, saMkalpa (saM.) devInuM sthAnika nAma bili 3.83 dara bharyau 340, 4.10 bharelo bisau 3.30 baso bhalI 2.84 sArI rIte bihuM 2.6, 2.83 banne, beya (saM. krikhala) bhilya 2.86 bhaLyuM bihuttari 4.85 boMtera (saM. dvisaptati) bhava(1) 4.59 saMsAra bIhanI 4.56 bInI, DarI bhava(2) 3.91, 4.59 janma buddha 1.29 buddhi, jJAna bhavasAyaratAraNi 4.80 bhavasAgara tarAvanArI Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavADaI 2.14 karI batAve che || 4.5 eka vAjiMtra bhavADI 2.84 karI batAvI bhogapuraMdara 2.82, 324 bhogamAM puraMdara - bhavi 2.157 bhavamAM Indra samAna, atyaMta bhogavilAsI bhavIaNa 1.28 bhavajana, mokSane yogya jana|bhogavi 3.16 bhogavilAsa karo (saM. bhavyajana, bhavikajana) bhogiNi 3.75 rakhAta bhaMjI 4.75 bhAMgIne, naSTa karIne (saM. bhaM bhogIaDA 2.79 bhogIjano bhAkhaI 4.81 kahe, bole (saMbhA) |ma 4.30 na, nA bhAga 1.43 bhAgyo, nAsI gayo machalA 3.87 meluM bhAgI 4.82 dUra thaI (saM.bhagna) ma 2.160, 4.85 meM (saM. mayA) bhAjI 4.65 bhAMgI, chedI mahudhA 2.75 mukuTadhArI (sAmaMto) (saM. bhANavuM 2.22 bhAna mukuTabaddha) bhAmauM 2.22 roSa, gusso (saMbhAma) macchara 4.67 ISa (saM. matsara) bhAra aDhAra 2.41 aDhAra prakAranI (vanaspati) macharAlA 1.57 matsaravALA, garvIlA bhAlaha 2.42 bhALe che, jue che (saM. bhAlu) maNaharaNa 1.12 mana haranAruM bhAvaThi 3.5 4.87 upAdhi, saMkaTa |matavAraNa 2.110 jharUkho, aTArI (saM. bhAvanA 1.27 saMsAra anitya che vagere | mattavAraNa) prakAranI bAra bhAvanA matti 2.69 matta, madamAtI bhAvAlA 1.57 bhAvavALA mANaso, rasiko madaghArita 2.80 madanA ghenavALI bhAsaI 3.47 kahe, bole madula 1.30, 2.11, 2.126 mAdala, mRdaMga, bhAMbhali 4.80 vyAkuLatA eka prakAranuM vAdha (saM. mardIla) bhInI 4.56 bhIMjAI manathANaI 3.44 mananA sthAnakamAM bhIma 2.65 baLavAna, vIra puruSa manavAlau 2.154 manane vALavAnuM - rAjI bhaktA 2.35 bhoktA, bhogavanAra rAkhavAnuM kArya bhugati 2.32 (bhogavavAnA) bhoga manaharasa 4.85 manano harSa - bhugala 45 bhUMgaLa - eka mukhavAdya debhugala) manAvaI 2.6 rIjhave bhUla 1.64 bhUpAla, rAjA manAvyau 2.150 rAjI karyo bhUSaNa(1) 3.69, 3.72 AbhUSaNo |mani 242, 2.116 manathI, mana daIne, bhUSaNa(2) .7ra bhUkhaNa, bhUkhyA, atRpta, anurAgathI, UlaTathI nirarthaka maphara6 2.7pa ekalo (?) ananya (?) bheTi 2.120 bheTa, bakSisa ekalavIra ((phA. muphrada, hiM. mupharada) bheda 2.61, 4.7 -thI bhedAvuM te, marmajJatAmaya 2.14pa mada bhedyau 1.21, 4.56 bhedAyo, -thI otaprota mayagala 2.64, 2.118, 4.80 maMgaLa, thayo hAthI (saM. madakala) bheraha, bheri, bherI 2.38, 2.126, 3.28, mayaNa 2.35 kAmapreraka phaLa, mIMDhaLa, enuM 356 / sahajasuMdaraphata guNaratnAkaracheda Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUrNa mayaNatUDI 2.110 eka mukhavAgha mayaNadaMDa 2.111 madanadaMDa zobhAno eka bhAga mayamattA-ttI 2.64, 2.114, madamAtA-tI (saM. madamatta) mayala 3.69 mela mA 2.59, 4.87 dayA, kRpA mayAla-lA 1.54, 4.29 dayALu, kRpALu maraTTa 2.64 maraDa, eMTa, ahaM, garva (de.) maraDa 2.24 garvIlo mAga 3.67 mArga maTi 1.34 ne lIdhe, kAraNe AvAsanI mAiiNasa 4.58 ANIza nahIM mAtA(1) 2.21 mA, bA 2.128 mAtA(2) 2.21 matta, puSTa mAtAMntI 2.108, 3.25 matta mAtIya 2.80 mAtelI mAdala(1) 2.110 ? mAdala(2) 2.110, 4.5 mRdaMga, eka prakAranuM vAgha (saM. mardala) mAnatai 2.106 mAne che tyAre mAna ghau 3.24 vinaMtI (mAgaNI) svIkAro (?) maladhArI 3.87 malamala paheranArA mAna mAguM 1.13 vinaMtI karuM, AjIjI karuM |mani 2.131 mAnamAM, abhimAnamAM mAnI 2.29 garvIlo malesyauM 2.140 maLazuM masArA 3.36 mAsika vetana, pagAra (a.mAma 2.96 mahimA, gaurava, pratiSThA (saM. marama 3.37 khAnagI, gupta (saM. marma) maramI 3.79 jJAnI, marma jANanAra maroDa 2.55 aMgabhaMgi zabdakoza / 357 muzAha) mAhAtmya) masi 1.8 miSe, bahAne, rUpe mAya 1.5 mAtA (devI) mahAgiri 1.35 sthUlibhadranA paTTadhara ziSya mAya 3.57 strI (prA. mAi) mahitai 3.11 mahetAe mAya 4.20 mAtA mahimahitau 3.93 maghamaghato (de.) mANi 3.86 mAranArI mAla 3.78 meDI (de.) mahiMtau 1.61, 2.4 maheto (saM. mahat) mahUri 2.129 madhukarI, bhamarI maMkaDa 2.81 mAMkaDuM, vAMdaruM (saM. markaTa) maMDai, maMDaya 1.27, 2,24, 2.62, 2.81, mAhAlai 4.70 mahAle (kri.) 4.32 mAMDe, sthApe, Adare (saM. maMDayati) mAMkaDa 4.3 mAMkaDuM, vAMdaruM (saM. markaTa) mAlau, mAlu 3.56, 3.94 mALo mAha 4.33 mAMhI, emAM maMDala 2.102 pradeza, sthAna mAMjArI 3.88 bilADI (saM. mArjara) miTha 2.70, 2.159 mIThAM-ThI mitta 2.73 mitra maMDala 2.142 sUryabiMba maMDava 2.121 maMDapa maMDANa 1.67, 3.101, 4.86 sAjasaraMjAma, taiyArI, utsava, racanA, 3.29 savArI maMsa 2.136 mAMsa mAi 4.83 samAya (kri.) miria 2.93 marI (mirayAM) milatau 4.78 maLato, prasaMgAnurUpa milatAM 2.134 maLatA, anurUpa milatI 3.27 meLavatI, meLavyuM che evI Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ milauM 2.74 maLavuM mehalau 4.29 mUko, choDo (prA. melDa) milakSyamAM 3.25 bheguM thaze mokala ra.33 mokaLuM, khulluM, udAra (de. milI3.68 maLAya, milana thAya mokkala) milI 4.34 masaLAya che (2) mokalavaTa 3.19 mokaLAza, mokaLI vRtti, misi 2.120 bahAne, rUpe (saMmiSa) baMdhanarahitatA mIThAsi 2.46 mIThAza mogara 2.155 magadaLa, eka zastra (saM. mIlI 2.150 maLIne, bhegA thaIne (saM. mila)| muDjhara) mukkae 2.69 mUke, choDe (saM. mukta) moTima 1.24 moTAI mukhi pATha aNAvaI 4.59 moDhe pATha levaDAve |moDaya 2.81 karoDa moDI 1.12 maraDI munjha 4.29 mane (saM. mahyam) mosa 2.84 jUThAM, asatya, ALabharelAM murNatI 2.159 mAnatI, vicAratI | (saM.mRSA, prA.musA) muNiMda 4.76 munIndra, zreSTha muni yugataI ra.83 yuktie, dalIlathI, tarkathI mutta juo jutta-mutta yogiNi 3.75 jogaNa mukla 2.70 mobho yauvanI 4.17 yuvAna musI 2.84 lUMTI raNarAulIA 3.28 rAjadarabArIo, mUkaI 1.68 phelAve rAjasevako mUkaI 2.103 tyaje (saM. mukta parathI) riNi 1.59 raNayuddha)mAM mUkI 2.67 mudrA, vIMTI raNirAuli 3.80 rAjadarabAramAM mUlagau, mUlagI 1.61, 2.58 mukhya (saM. raNa 148 RNavALAM, devAdAra (saM. mUlagata) RNinuM) mali 1 20. 2.66 maLamAM. mULathI ratanAlA 1.51 ratnamaya, suMdara (?) mRgamada 3.93 kasturI (saM.) rativaMtI 4.17 RtuvatI, RtukALamAM AvelI mekhala(1) 3.69 mekhalA kaMdoro ratI 2.76 ratIbhAra, taddana thoDuM mekhala (2) 3.69 ghoDAnI lagAma, rannacitta 2.69 rakta (anurakta) cittavALI (zabdane chUTo pADatAM) me khala = khalanI jema rathavAha 1.32 ratha calAvanAra, sArathi mane..... | radhigArava 2.29 riddhi-gaurava, riddhithI AvatI mela 2.94 meLa, prApti, sagavaDa (saM. milu) | moTAI mela 3.44 meLa, ekarAga |ramati 2.131 ramata, krIDA melaI 3.38 ekaThuM kare, bheguM kare ramali 1.11, 2.114 kIDA melauM 3.48 ekaThuM karuM, bheguM karuM rayaNa 2.115, 4.75 ratna meli 4.78 meLava, ragadoLa rayaNakaraMDa 1.60 ratnano karaMDiyo meli 3.99 meLathI, athasaMdarbhathI rayaNasamudra 4.84 ratnasamudra (e nAmanA guru) mehalau 2.110 mehuliyo, megha ramaNi 2.58, 2.83 3.2 rajanI, rAtri 358 / sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdakoza / 359 rayavADI 2.36 rAjasavArI, savArI (saM.rUsavaI 399 cIDave, nArAja kare rAjapATikA) reDi 2.127 pAtharelI ralI 2.29 AnaMda (de) reha 2.68, 2.71 rekhA, sImA, rekhAMkana, rasaNa mIMDauM 2.110 rasanuM mIMDuM AkRti: juo rUpareha rasapUrI 2.125 rasapUrvaka, rasanA pUra sAthe ropI 1.22 bAMdhI rasI 2.27 rasathI romarAya 2.115 romarAji. romAvali, rUMvADAM rahaI 3.27 rahe, aTaka rola, rolA 1.28, 2.72, 2.92, 2.128, rahaI vigotau 2.21 du:khI thAya che | 2.131 ghaTTa pravAhI, lepa rahavara 1.29 rathavara, uttama ratha rolyau 4.79 roLyo, naSTa karyo, ragadoLyo raviNauM 2.100 rahevAnuM rosa, rosau 2.22, 3.70 roSa, gusso rahitatu 2.74, 356 rahetAM to rosAlA 1.59 roSavALA, yuddhanA AvezavALA rativarSa 3.83, 3.84 rahevuM laItAM 3.82 letAM rahII 3.89 rahevAya lakha 2.68 lAkha (saM.lakSa) raMga 1.14, 1.68, 2.127, 3.1, 4.55 lakSa 2.41 lAkha umaLako, AnaMda, AnaMdapramoda lakSaNa 477 sUcaka - dagaMtarUpa vartana raMga 271 ronaka, zobhA lacchi 2.115 lakSmI, vaibhava, mahimA rajI 475 AnaMdIne, rAjI thaIne laTakaMtau 2.20 laTakAM karato, laTakamaTaka rAula 3.80 rAjamaMdira, rAjadarabAra (saM.) karato rAjakula) latADa 2.45 parizrama rAulIA 3.28 rAjasevako lilatti 2.114 UchaLatI, ramya rAgiNi 3.101 rAgavALI lalittI 2.158 suMdara rAgI 2.131 anurAgI, premI lavaI 3.70 baDabaDe (saM. lapu) rAtau, rAtI 3.101, 4.14 Asakta, lahaI 1.58 tapAse anurakta, rAgI (saM. rakta) lahaIsya) 4.86 meLavaze, prApta karaze rAmati 2.114 ramata, kIDA lahalahatI 2.10 halatI rAyaNi 2.82 rAyaNa (saM. rAjAnI) lahira 3.61 mUcha (?) rAhaI 3.90 rAhue lahisyau 4.79 meLavazo, prApta karazo rIMkhaI 365 vilApa kare lahI 2.51, 2.159, 2.160, 3.11 pAmI rIkhaMtau 2.20 rudana karato, raDato (rA. laghuu 2.16 laghuvayano, nAno (saM. laghuka) rIMkaNI) liMka 1.46 laMkAnagarI ruhADi 4.55 icchA, manokAmanA, abhilASA |laMki, laMkI juo kaTakkilaMki, kaTilaMkI ruhira 4.35 lohI (saM. rudhira) liMki 2.68 lAMkavALI, vaLAMkavALI rUu 2.156 raDo (AjJArtha) laMcA 3.38 lAMca (saM.) rUpareha 2.68 rUpanI parisImA; juo reha lAkhaharA 2.85 lAkhanuM baneluM ghara, lAkSAgRha Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAkhINau 3.39, 3.81 lAkha rUpiyAno, pelyau 3.15 lo ghaNo moTo, mUlyavaMto tuM lyAvau 4.69 lAvo lAkhINA 2.145 mUlyavAna valasirI 2.156 borasalI (saM.bakulazrI) lAbhAI 4.33 prApta thAya, pAra Ave (saM. vaulyAM 37 vItyAM labhyate). vauharati 1.27 vahoravuM te, kharIdavuM te, lAladapAlaI 2.16 lAlanapAlana kare | prApta karavuM te (saM. vyavaha). lAhau 3.6 lahAvo vakhANa 1.65 varNana (saM. vyAkhyAna) likhimI 1.61 lakSmIdevI vakhANavuM 1.25 varNavuM lijjaI 1.19 laIe, prApta karIe vakhANya3 4.45 varNavAyo lihAvauM 3.88 lakhAvuM vakhAri 1.27 vakhAra (de. vakakhAra) liMba 2.82 lImaDo vacatrabheda 2.71 vacananA prakAra lIjai 2.112 meLave, pAme vaci 4.25 vacce lIjai 2.149, 3.6 levAya che vacha 4.62 vatsa lINA 1.3 lIna banelA (saM.lIna) vajai-e 1.30, 1.68, 2.11, 4.72 lIla 2.29, 2.134 lIlA, kaDA, AnaMda| vAge, avAja kare (saM.vAdyate) lIlApati 2.16, 3.6 aizvaryayukta, krIDAvaDa, vaDa9 3.14, 4.37 moTo (deviThTha) karanAra vaDai 3.20 khUba lIha 451 lITI, rekhA, maryAdA (saM. lekhA) vaDahastha 2.34 lAMbA hAthavALo, AjAnabAhu lUbi 1.32 laMba, lUma, jhUmakhuM vaDhAvaDhi 4.36 mArAmArI lekhaI vAya 4.11 lekhe thAya, sArthaka thAya vitya 3:43 vyartha lekhuM 315 gayuM, gaNanA karI vidItI, vadItI, vadItuM 3.27, 3.92, lekhuM 3.47 hisAba 4.81 prasiddha (saMvadita). lekhuM 2.73 lekha, lakhANa vadhasya) 3.30 vadhaze lesi 2.60 laIza vanamAlI 2.120 vanamAlA dhAraNa karanAra, lesya) 406, 4.82 leze vasaMta lokaboka 3.para sAmAnya loko ("boka' vinnaramAla 3.103 vaMdanamAlA, utsava prasaMge dvirukta prayoga) dvAra para laTakAvAtI mAlA loTaI 3.64 loTa, ALoTe vannaravAla-lA 1.49, 2.121 juo vannaramAla loDae 2.70 ALoTe, rata rahe, jhUme (saM. vinnavaluM 1.36 varNavuM loTati) vasisa 1.18, 2.3 varNavIza lobha vAhaya 2.80 lobha kare, lobha karAve, viyaNa 2.160, 4.7, 4.70 vacana lalacAya, lalacAve vayaNarasalahiri 2.114 vacanarasanI lahara, loyaNa 2.145 locana varajauM, varakhuM 3:42, 3.43 tyAga karuM, tyajuM lola 1.28 caMcaLa varabAlA 1.53, 2.146 suMdara strI-strIo 360 | sahajasuMdaSkata guNaratnAkarachaMda Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdakoza | 361 varasAlamAM 3.78 varasAdamAM, varSARtumAM | rA. vAvaLa=jhaMjhAvAta, AMdhI) varasAlau 2.142, 3.77 varSAkAla, vaTatu vAcAchali 3.79 vAkaprapaMcamAM, vANInI varasyau 3.25 varazo, pAmazo, paraNazo | caturAImAM varAha 2.77 eka prANI, sUvara | vADi, vADI 1.22, 3.86, 4.65 (saMyamanI) varAMsaI 2.132 bhrAntithI (saMvipayasi). vADa, maryAdA, nItiniyamo varIsa 475 varSa, varasa | vAdI 1.34 vAdavivAda karanAra (saM.) varasau 2.23 varasano, varSanI uMmarano |vAdhyau 3.52 gayo, vArevAre gayo, varIsaha 2.160 varasatA, varasAvatA AdatavALo thayo, paidhyo valatauM 3.89, 4.10 vaLatuM, sAmuM | vAna 1.13 mAna, Ijjata (rA.) juo vali, valI 243, 397, 3.100, 3.101, | guNavAnI 4.17 ne, ane | vAya 4.11 vAyu () valivali 4.27, 4.32 pharIpharIne vAyai 2.102 vAyumAM valI 2.2 vaLI, uparAMta, AgaLa | vAyasa 4.78 kAgaDo valI 369 vaLyAM, parivartita thayAM | vAraI vahita 24 vahAra karatAM, madada valaha 2.73 vallabha, priya karatAM vasaMta 2.124 vaselI, rahelI | vAru 2.61 vAro, aTakAvo, roko vasi 1.8, 2.59, 2.133thI 138, vArU 2.95 rUDAM, suMdara 2.152, 3.17, 3.33, 3.99 vazamAM | vAlA, vAlvA 2.134, 3.58 vahAlA vahaI 2.120, 2.136, 3.58, 4.50 (saM.vallabha) dhAraNa kare, batAve, dazave, rAkhe (saM.vaha) (kara) vAlI 2.120 (kara) halAvIne, (kara) vaha3 1.14 dhAraNa karo, prApta karo | joDIne vahau 3.47 dhAraNa karuM vAsa 2.85 vasavATa vahatAM, vahetAM 2.134, 3.82 batAvatAM, vAsa 2.112 sugaMdha dhAraNa karatAM vAsau 3.24 nivasita karo, -mAM vasavATa vahitaI juo vAraI vahitaI vahirai 145 vihAramAM, premakIDAmAM . vAsi 3.94 nivAsamAMthI) vihariasurata, saMbhoga) vAsI 1968 sugaMdha vahiyAM 346 vikasyAM (saMvikasa) | vAhaIya 2.80, 4.32 varasAve che vahuM 397 upADuM vAhaNa vahI 2.109 udyama - prayatna - zrama vika 2.68 vAMkuM, maroDadAra (saM.vakra) karIne (?) (saM. vAprayatna-udyama karavo) vaMcAI 4.39 -no vizvAsaghAta thAya | vahulIA-u 2.30, 4.76 vaheLA, jalasrota vaMza 4.5 eka vAdya, vAMsaLI vAhyA 2.132 chetarAyA vAu 4.72 vAyu, pavana vikai 3.84 vikaTa (athavA vizeSa kaSTa) vAula 4.72 vaMToLa () de. vAula vyAmRta | vikarAla 3.6ra vikSubdha, vyAkuLa karo Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikaMTha 3.68 vaikuMTha virati, viratI 358, 4.60 virakti, vimba 2.77, 2.103 viSa | vairAgya vigaya 3.85 vikArajanaka ghI vagere khAdya viratI 3.75 virakta thayelI padArtha (saM. vikRti) viramai 1.65 (bhogamAMthI) aTakyA, virakta vigocaNa 4:40 vyAkuLatA thayA (saM.viramati) vigoNauM 2.99 vagovanAruM viraMga 4.14 nIrasa, AnaMda vagaranuM (saM.) vigoNauM 3.58 pIDA, du:kha virAdhI 4.78 virAdhanA karI, niyamabhaMga vigotau 2.21 vyAkuLa thato (saM. vigupta) | karyo vicAra joI 4.19 vicArI juo virUi, virU, virUuM 3.57, 4.15, 4.30, vici 4.23 vacce 4.50 varavo-va-vuM, kharAba, aniSTa, khoTuM vicitra 1.66 bhAtabhAtanA (saMvirU5) vicitra(1) 2.10 vividha raMgovALA, citrita vilakhaMtau 2.20 udAsa thato (saMvilak-) vicitra(2) 2.10 suMdara vilagai 2.78 vaLage saMvistagu) vikkAhala 2.57 vidyA, phala-jyotiSa |vilagna ra.75 -ne vaLagelA, -mAM racyApacyA viDAruM 3.84 nAza karuM vilavaMtI 3.25, 3.27 vilApa karatI viNAsa 441 vinAza vilasaI 2.116 bhoga bhogave che viNAI 4.34 naSTa kare (saM. vinAzayati) vilasInaI 1.65 bhoga bhogavIne vitapatra 2.32 pravINa (saM. vyutpanna) |vilaMba 3.25 dUratA () vitthara, vityAra 1.21, 2.34 vistAra viluddha 2.153 lubdha thayelo, magna thayelo vidgama 2.110 paravALAM, eka jAtanAM ratna |vizuddhI 3.62 -thI lobhAyelI viddhA 1.8 parovyA, jaDyA vivAha 1.10, 2.109 vividha vinAza 3.4, 3.20 kalAkauzala, caturAI vizanI 2.75 vyasanI vinANa 3.27 yukti, upAya visanA 2.77 vaizvAnara, agni vinANa 4.23 zAstrarahasya - bheda, visatra 2.140 lata (saM.vyasana) | kriyAkAritva (saMvijJAna) visahara 2.77 viSadhara, sApa vinANI 1.32 catura - kalAkauzalavALI strI vihaDauM 2.74 aLagI thAuM (saM. vigha) vitrANa 1.28 vizeSa jJAna, saddhodha vihaMDai 2.85 patidharmanuM khaMDana kare che, vijJANa 1.32 AvaData, kauzala | bhraSTatA Acare che. (saMvigha) vimAsaNa 3.18 vicAra (saMvimarzana) vITalaDI 2.18 vIMTI (saM.veSTikA) vimAsi 4.ra1 vicAro, jANo vINa 2.68 veNI, coTalo vimAsI 3.31 vicArIne vInattI 1.17 vinaMtI vimAsI 4.67 (vicAra) rAkhIne vIsa vimAsaNa hoI 3.18 vIsa vAra vicAra vimAsyauM 2.72 vimAsaNa | thAya, khUba vicAra thAya viraktae 2.68 virAje, zobhe vIsAsI 3.21 vizvAsa ApIne 392 / sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdakoza | 363 veaNa 3.38, 4.27 vedana, vedanA |saU 4.74 sahu (saM.sarva+khalu) vekara 3.66 retI sakati 1.14 zakti (mAtRsvarU5) vegaDa 3.36 jorAvara, pratApI sakulINI 2.89 kulIna strI vecaI 2.4, 4.56 vApare, kharce prA.vecca)| sakhAI 1.47 sakhya, sahAyatA (2) venuM 4.32 prahAranuM nizAna (saM.vedhya) sagAMsaNIjAM, sagUMsaNIjauM 3.42, 4.28, veDi 2.77 aTavI, jaMgala, vana, rAna (rA.) 4.39 sagAMsnehI (saM.svakasni ) prA. veNi 2.113. 2.144 coTalo siNijhaHsnehI). vedha 2.61 vIMdhAvuM te, Asakti sajAi 2.22 sajAvaTa (saMsajjatA) vedha 2.75, 3.75, 4.7, 4.40 rasikatA, sajAlI 2.109 jALIvALuM rasavaidadhya, Asakti sajIvau 4.75 jIvo (AjJArtha) vedhaI 2.28 vadhe sajjana 2.59 svajana vedhaka 2.28 vidagdha. rasika, catura satara bheda 3.82 (saMyamaguNanA) sattara prakAra vedhAla-lA 1.51, 2.105 vidagdha, rasika satejI 3.103 tejayukta, caLakatA veli 4.78 bharatI satthara kiddhau 1.21 pathArI karI veza 2.112 vaya (saM. vayasu) sandhi ra.74 sAthe (saM. sAthe) veza 3.50 (ahIM) sAdhuveza sadIva 1.36 sadeva, haMmezAM vezi, vesa, vesi 2.58, 2.76, 2.83, saddasaya 2.12 aneka dhvanivALuM koI 2.84, 2.90, 2.99 vezyA vAjiMtranAma (?) (saM. zabdazata) vyAkarNa 2.57 vyAkaraNa sa-neha 4.42 snehayukta vyApati 4:40 vyApti, phelAvo sapanaMtari 3.44 svapnamAM vAdhi 2.81 vyAdhi, pIDA sapallava 2.58 DALapAMdaDAMvALI, vikasita, zarazava, zaraziva 1.32, 4.48 sarasava (saM. khIlelI; (ahIM) premIo - yArovALI sarSapa) sipIta 2.63 sArA potavALuM zarA 2.93 saravANI, pravAha sabaddhau 4.18 subaddha zAkiNi 2.79 DAkaNa sabala-lA 2.111, 2.112 ghaNuM zAla 2.109 zALA, khaMDa, gRha sabala-lA 2.114, 4.83 moTImoTuM zirIla 1.65 zrIyaka (sthUlibhadrano nAno bhAtI 2.19 zobhatI bhAI) sabhAva 2.54 sAro bhAva, sArI lAgaNI, zivasiddhi 4.82 muktipada - mokSapadanI, svabhAva, sahajapaNuM prApti samaI 2.83 samaya zucIa 1.32 soya samakAli 4.25 e vakhate zravaNi 2.57 kAne samakita 4.56 samakita, samyakta, satya saIjala .27 pANIthI bharapUra dharmatattva paranI zraddhA sau 3.36 so (saMzata) samajhAvauM 2.87 sArI rIte ThAruM (saM. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambu bate) dhvanivALuM samaratva 2.34 samartha sahakAra 2.118 AMbo samarakha 3.11 marmabharelo, mArmika | sahavAsaNi 3.89 sAthe rahetI paDozanI samarAvI 3.37 sajja karI, zaNagArI strI, anekanI sAthe vasanArI - rakhAta samANI 2.8 samAna, sarakhesarakhI (saM. sahavAsinI) samAna 2.13 sapramANa sahasaI 3.38 sahana karaze samAvA 3.87 zamAvavA sahiguru 3.92, 4.61, 4.84 zubhaguru, samIhita 1.ra icchita sadaguru samudra juo rayaNasamudra sahijaI 1.55 saraLatAthI, svAbhAvika rIte sayala 3.95, 4.80 sakala, saghaLAM sahita 2.27 sahastra sayA 2.103, 4.87 sadA sahI 2.8, 2.133 sakhI, sakhIo saraI 2.81 aMte, chevaTe sahI 2.59, 3.100 jarUra saraga 2.110 svarga sahI 3.91 kharo, sAco saramau 2.28 suramo saMgiti 2.12 saMgatamAM, sAthe sarala 2.113 lAMbo saMghAta 2.141 saMgAtha, sAtha sarala 3.37 vinayI saMca 2.62 yukti, goThavaNa sarasa6 3.71 sAthe. -thI saMcaI 24 ekaThuM kare sarasastI 1.17 sarasvatIdevI saMjaya 4.53 vijayavaMta sarassaI 1.3 sarasvatIdevI saMDa 2.80 sAMDha (saM. SaDu) sarA 4.21 zirA, nasa saMtAvaI 3.69 saMtApa Ape che (saM. saMtApathati) sarAkha 2.93 koI masAlo (?), khAdya padArtha saMtokha 3.16 saMtoSa Apo saMpatta 2.118 saMpatti, samRddhi sarihiM 2.113 mAthAmAM saMbala 4.75 bhAthuM (rA) (saM.caMbala) sarI 1.44 zrI, zobhA (2) saMbaMdha 3.79 vRttAnta (saM.) sarIkha 2.23 sarakhesarakhA (saM. sadakSa) saMbhalavA 3.1 sAMbhaLavA sarIkhyau 2.72 -ne yogya | saMbhali 2.1 saMbhALa le sarekha 2.14ra suMdara saMbhali 2.78 sAMbhaLI sareha 4.35 spaSTagaNe, nizcitapaNe, sArI saMbhali 2.31, 3.13, 4.37 sAMbhaLIne rIte (?) (phA sarIhaspaSTa, sApha, vyakta) | saMbhAraI 4.30 yAda karAve che salakhAlaI 4.44 (nAka) chIke saMbhArina) 4.51 saMbhArane, yAda karane savAdI 2.35 svAda - rasa lenAra, bhogavanAra saMyamamaya 4.80 saMyamagaja, saMyama rUpI hAthI savi 2.15 sarva saMvara 1.30 jenAthI navAM karmo AvatAM savihu 2.1 sarva koI (saM. sarva khalu) | rokAya te sasabada 2.12 dhvaniyukta, suzabda, suMdara | saMsA 4.82 saMzayo 364 / sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAlai 2.16, 2.23 paMpALe sAMhAmiNi 4.60 svAminI sAca 2.79 zapatha, kola (saM.satya) sAMhArUM 2.54 sAmuM, badalAmAM, UlaTAnuM siuM 2.63 vaDe sAjaNa 3.29 svajano sATai, sATi 2.86, 3.38 -ne kAraNe, sigaDAla 2.113, 3.87 zakaTAla (maMtrI) siri 1.28, 2.83, 2.144, 2.150, 453 mAthe -nA badalAmAM sADhI, sADhIa 2.108, 2.109, 3.45 sArdha, ardhasahita, sADI (bAra) (saM. sa+ardha) sirIi 3.13 zrIyake sAte dhAtad 4.56 sAte dhAtue, zarIranI sirIu 2.34, 3.12 zrIyaka (sthUlibhadrano nAno bhAI) sAta mULabhUta dhAtuomAM, saMpUrNapaNe sAtho 2,127, 3.74 pathArI (saM. sastara) sAda karai 3.15 bolAve sAdhAriNa 3.75 vezyA sAdhyA 2.111 lagADyA sAmini 1.6 svAminI, adhiSThAtrI devI sAyara 2.101, 3.40, 4.78, sAgara zabdakoza / 365 sIAlau 2.142 ziyALo (saM. zItakAla) sIkira 1.28 dhajAvALuM chatra (saM. zrIkara) sIta 4.35 zItaLa (saM.zIta) sIdhau 1.33 siddha thayuM, pAra paDyuM sImaMta 2.113 seMtho (saM.) 4.84sIyala 4.72 zItala sIla 4.65 zIla sAra 1.6, 3.76 sahAya, madada sIlarayaNa 4.55 zIlarUpI ratna sAra 2.92, 2.110, 2115, 2.130, sIlAMga 1.29 zIlanA aMgarUpa 2.142, 34, 3.7, 3.97 uttama sIsa 1.35, 3.92 ziSya sAra 3.87 saMbhALa sAra 2.34 sAratattva sIsa 2.160, 3.19 mastaka (saM.zIrSa) sIha 4.10, 4.79 siMha su 2.99, 2.159 te sAra6mAya 1.10 zAradAmAtA sAla 2.61, 3.24, 3.44, 3.45, 4.81 zalya, DaMkha, khaTaka sAla 3.24, 3.78, 4.2 khUMce che sAli 3.66 DAMgara, cokhA sAlI 2.30 khaTakI, DaMkhI sAva 2.13 sarva, saMpUrNa sAsa 3,94 zvAsa sAhai 2.22 2Akhe sAhAmau 3.29 sAmo sAhi 4.32 pakaDe sAMdhI 2.145 nizAna tAkavA joDI. (saM.|suguNAM 2106 suMdara guNovALAM saM+dhA) sugeha 2.143 suMdara nivAsasthAna (saM.) 4.2,| su-unnata 2.113 UMce rahelo | sukabahuttarI 2.57 sUDAboterI (eka vArtAgraMtha) sukamAla-lA 1.6, 151, 1.61 sukumAra, sukomaLa | sukaladhyAna 1.10 zukla dhyAna, dhyAnano eka prakAra, zuddha AtmasvarUpanuM dhyAna sukoka 2.123 suMdara kAmazAstra (anusAranAM) sukhaDI 2.22 mIThAi sukhAsaNa 2.123, 3.30 ArAmadAyaka Asana Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sughola 2.124 sughaTTa, sArI rIte ghoLelA / tevuM Asana sucaMga 2.94 suMdara suhAsaNi 2.8 saubhAgyavatI strI, suvAsinI sujalAdi 2.124 suMdara japAkusuma; juo 2.96 sahita, sAthe jabAdI (tyAM artha judo). suhaNAI 1.57 svapnamAM sujasa 1.13 suyaza siMhAlA-lI 1.55, 2.109 suMvALA-LI, mRdu sujANa 1.65 samajadAra, DAhyo (saM. su+jJAna) | (saM. sukumAra) suNijaI 1.126 saMbhaLAya sUaNa 2.76 sujana suNiyo 3.79, 4.1 sAMbhaLajo sUkaDi 2.125 sukhaDa (saM.zuSka) suNI) 4.87 saMbhaLAya che sUDI 2.149 popaTI, mAdA popaTa (saM. zuka) suNIjai 4.73 saMbhaLAya sUdha, sUdhau, sUdhAM, sUdhI 1.33, 3.82, suddha 1.29 zuddhi 4.59, 4.60, 4.82 zuddha, nirmala sunetra 3.37 lagAma nAkhelA (netra=netaruM; sUdhau 2.153 sarasa, pUrepUruM ahIM lagAma) (saM.netra) sUdhavaTai-1.23, 4.61 zuddhapaNe, yogya subhadra 4.84 subhadra, kalyANa A rIte, sArI rIte subheri 2.126 suMdara bherI sUdhIe 2.79 pUrepUrI, pUrI surativallabha 2.56 kAmadeva sUra 1.48, 2.64, 4.79 zUra, zUro surariddhaI 4.82 devanI riddhi sUra 2.83, 2.102, 3.6, 4.13 sUrya suraMga 4.35 raMgarAgabhaya sUrI 4.61 sAdhue suraMguM 2.17 AnaMdotsava sUvi 3.80 saubhAgvatI strI (saM. sudhavA) suriMda 1.63 surendra, devendra, Indra sija, seji 2.127, 3.6ra zayyA, pathArI suvala 2.11 ghaNAM vAdaLavALuM sita 1.10 zveta suvitthara 2.127 ghaNA vistAravALuM, soI 1.14, 2.31, 2.57, 2.81, 2.84, suvistIrNa 4.43 te, te ja (saM. sa: api) suvedha 2.157 vidagdhatAbhareluM soeji 4.34 ene ja suvatra 2.67 sonAnuM sobhAgI 2.36 saubhAgyavaMta susara 2.12 mIThA svaravALuM, madhura sivina, sovitra 1.49, 2.18, 2.66, suha 1.3, 1.28 zubha 2.109, 2.111, 2.144, 366 sonAnuMsuhasthI 1.35 suhastI - sthUlibhadranA eka ! nI, suvarNa (saM.sauvarNa paTTadhara sosa 4.24 sukAI javuM te, kSINa thavuM te, suhavAsa 4.23 sukhabharyo vAsa | vedanA (saM. zoSa) suhAvaI 1.41, 3.66, 3.69 sukha Ape, siosau 2.22 aphasosa, kheda soha 2.121 zobhA suhAvaI 2.21 sajAve siha caDai .28 zobhA thAya, zobhA vadhe suhAsaNa 2.123 sukhAsana, sukhe besI zakAya |soha caDAvavuM 3.88 zobhA vadhAruM 369 / sahajasuMdarakRta guNaratnAkarachaMda game - Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdakoza / 367 sohaI 2.131 zobhe (saM. zobhate) hAsau 3.102 hAMsI, hAsya sohilauM, soheluM 2.91, 2.133 sohyaluM, hitazikhyA 476 hitazikSA saraLa, sukhakara (saM.sukha- parathI) hiva 2.3, 3.15 have cala, svauM 1.38, 3.89 zo, zuM (saM. hiMsae 1.28 ghUghave (saMhiSati) kIdazakam) hIaDaI, hai, 2.20, 3.2, 4.58 hRdayamAM syauM ra.33, 2.79, 2.83, 2.100, hIrAgala 2.17 eka vastraprakAra 2.140, 3.27, 3.63, 4.13 sAthe (saM. hIMsaI ra.110, 341 harSa pAme, AnaMda samam) syauM 2.65, 4.33 -thI, vaDe hasaMta .20 harSa pAmato haI 2.83 hoya (saM. bhavati) hIMsArava 2.37 haNahaNATa (saMhiSArava) haII, haIDai 3.17, 3.27, 3.pa4, 4.80 huI 4.18, 4.22 443 hoya, thAya (saM. haiyAmAM (saMhRdaya). bhavati) hathi 2.69 hAtha upara hiMcai 1.65, 1,67, 2.60 thaze harakhabhare 2.23 harSabhera, harSapUrvaka hUu 3.3, 3.79 thayo haragaNuM 3.1 utsuka thayuM hili 1.10 sahajapaNe, saralatAthI harasa 4.85 harSa hali 1.62, 3.92 tatkALa, satvare harizaMkhI 2.27 hariNAkSI hilo 3.91 tarata ja harI 2.121 hariyALuM, lIluM (saMharita) hava 2.61 have hala juo viksAhala hiaDaI 2.84 hRdayamAM hasavuM 2.61 hasavuM te, hAsya hoicaI 1.66 thaze (saM. bhaviSyati) hastamukhau 2.19 hasatA mukhavALo hisya) 3.30, 43 haze, thaze, Tharaze (saM. hAthasAMkalAM 2.18 hAthanuM eka AbhUSaNa | bhaviSyati) Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa : guNaratnAkarachaMdanI '4 thI 4 sudhInI hastapratomAM nirdiSTa chaMdonI yAdI [ahIM rajU karelA koThAmAM, pahelA khAnAmAM kRtinA adhikAra ane kaDIkramAMka (4 pratanA), bIjA khAnAmAM prataoLakha ane trIjA (chellA) khAnAmAM chaMdanAma darzAvyAM che. thI 4 sudhInI hastapratomAM je-je kaDI AgaLa chaMdanAma-nirdeza thayo che eno artha ema samajavAno nathI ke mAtra te-te kaDI ja e chaMdamAM prayojAI che. ghaNuMkharuM chaMdanAmanirdiSTa kaDI pachInI kaDI ke kaDIo paNa e ja chaMdamAM che ema abhipreta gaNavAnuM che. dA.ta. varu pratamAM 2.68 kaDI AgaLa vRddha rAca chaMdano nirdeza che. paNa pachInI 2.69thI 2.71 kaDIo paNa e ja chaMdamAM prayojAyelI che. chatAM eka chaMdanirdeza pachI bIjo chaMdanirdeza Ave tyAM sudhInI badhI kaDIomAM badhe ja ema thayuM che evuM paNa samajavAnuM nathI dA.ta. 4 pratamAM 2.99mI kaDI AgaLa hATakI chaMdano nirdeza che. paNa pachInI 2.100thI 2.104 kaDIo hATakI chaMdamAM nathI. zloka, cAli, kalaza - evI je saMjJAo che e chaMdanAmano nahIM paNa judo nirdeza karanArI che. "zloka kaDI saMskRta bhASAmAM hovAno, cAli' kaDI koI cokkasa chaMdanI cAlamAM gavAtI hovAno, 'kalaza'e adhikArane aMte AvatI ghaNuMkharuM chappaya chaMdamAM prayukta kaDIno nirdeza kare che.) pratanA adhikAra ane kaDI-kramAMka 11 prathama AryA 1.6 beakSarI Aya aDayala prata chaMda 101 8 p chaMda [ P 1.10 reDakI gha, jha " cAli cAla reNukI bhamarAuli chaMda 6' 0 368 / sahaka suMdarakUta guNaratnAkarachaMda Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.14 gha, S 2, che 1.15 , 2 pariziSTa / 369 chappaya, klaza kliza kavita papada kavitta zloka AryA Aja Aya gAthA beakSarI Aya aDayallA dvipadI ga, 3 , g 1.16 1.18 ka 1.19 ka i, 2 1.21 jayala 1.27. sArasI vara, ga, 3 - da, 4 cAlI. pAhaDa 3, 8, 3 chaMda 131 chappaya klaza che. 3. Ta ca, cha 1.33 kyI che, thI SaTrapada kavitvakavitta dUhA dugdhaghaTA maDayalsa Daala aDayala 1.40 4, ga, rU. 3 i, 2, 4, 5 ra kadhI cha, jhI Tha chaMda 1.60 dUhA dugdhaghaTA chappaya SaTrapada 1.68 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ g, s, Ta kliza klaza Sapada: kavitta klaza . 8 kavitva 2.1 A B ! beakSarI AryA aDaalla tribhaMgI 2.12 ka, gaja cAli 2, 4, 8 chaMda 2.13 Aya aDayalsa, 2.20 dUhA lIlAvatI cAli hATakI lIlAvalI chaMda, 2. 24 ii 4 2.27 che. Ta. 3 4 2.30 * A i. cha B lIlAvatI cAli chaMda tribhaMgI AryA aDayalsa chaMda chaMdesI dUhA dUhA papada kavi/kavitta chapayu E 2.44 2.56 kI Tha 2, 4, 5, 6, 3 i, 8 370 | sahajasuMdarakata guNaratnAkarachaMda Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. pa7 2.62 , gha, , 4, 3, 4, 8, 3 2.68 ga, 2, 3 2.72 $, 4, 5 Ta, 3 ga, 2, gha 3, 3 | 2.78 pariziSTa I 371 kavitta dUhA vRddhanArAca nArAca cAbakhI chaMda cAli cAli gaganagati chaMda SaTrapada kavitA kavitva AryA aDayala chaMda lIlAvatI cAli desI chaMda SaTrapaya kavitA/kavi/kavitva dUhA AI aDayalsa chaMda pAdhaDI | paddhaDI hanumaMta paddhaDI chaMda bhASA i, 2 ' 2.79 2.83 , ga, Ta 2 | | ThaM 2.86 2 92 [ , ga / 4, 3, 2.98 4. garI 3 dUhau - hATakI 2.99 gha, cha cAli chaMda bhASA lIlAvatI Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2.100 bha 2.102 aDayalsa Aya cAli toTaka chaMda chaMdAMsi dUhA AryA aDayala kAkSarI mayala dUhau , ga, gha, ca, jha, , 8, 3| 2.10pa 2.107 cha, ja 2.108 2,109 reDakI 2, , , i, 2 3, 8, 3 2, 20, ga, jarI 2.113 3 | 2.116 2, Ta , ja i, 3 3, 3 2.118 cAli chaMda SaTrapada kavita Aya aDayala cuAkhAkSarI chaMda maDayala gaganagati sArasI gaganagati gamanagati gagani AryA aDayalsa dUhau/duhA reDakI cAli rUDilA chaMda ra, ga, gha, 3, 4, 3| 2.119 a | thI 2.130 2.131 ga, 8, 3 ga, ja ka, 372 / sahajasuMdakRta guNaratnAkarachaMda Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa / 373 2.132 g, AryA aDayalsa hATakI cAli 2.142 4, ga, gha, 8, 9 chaMda 2.146 2.158 2.160 3.1 3.6 3.8 3.15 3.18 3.24 , , 4 Aya aDayalsa 2, 5, 6, 3, , 4 bhujaMgaprayAta 20/ /s/s | bhujaMgapriA/ bhujaMgapriyAti, bhujaMgapriyAta / bhugaprayAti $, ga, gha, 2, 3, 4, 8 kalaza SaTrapada 2, , 6, 7, 3, 9 dUhA, 4, 5, 3, 4 maDayala ra3, 4, , ga, Ta aDaala/aDayala kI jha,Tha dUhA hATakI ii 3 ii 4 kI 4 varI , vadhI 4 AryA aDayala desI dUhA ja, ga, gha, 2, 3, 4, 8 kssl AryA aDayala cAli. dUAkSarI 2, 2, 4, 5 ga bhASA hATakI 3.31 hATakI 3.36 3.39 : 3.40 3.41 3.43 hATakI Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jha 3, 4, 8 cAli chaMda Aya 3.45 aDayalsa chaMda 3.54 dUhA maMDali 3.62 haala malla ga, 4, 3 i, , 4, 8, 4 aDayalsa 3.68 3.84 23, 5, 6, 8, 3 3.85 * 3.87. 10 . 3 ga, 3, 4 3.89 aDayala hATakI cAli chaMda AryA aDayalsa biyAkharI hATakI chaMda cAli AryA aDayala paddhaDI/pAdhaDI/padhaDI chaMda AryA aDayala, chaMda dUhau chaMda Aya aDayallA 3.94 ,,/2vana,phAgaDha 3, 100 ka 3.104 2, ga, gha, , rU, 8, 3 4.1 gha, ca 374 / sahasuMdarakata guNaratnAkarachaMda Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.5 4.7 4.8 4.29 4.37 pariziSTa / 37pa lIlAvatI cAli ca, cha aDayala maDayala #,rava,,gha,cha,pha, rasAulau/rasAlu , 8 rasAyelI/rasAlo karava,5,6,7,38, dUhA dugdhaghaTA 2, 2, 3 hATakI ga, 4, 3, 4 chaMda cAli. ii 4 dUhA , , ga, , 3 maDayala ra3, maDali 2, 4, 8 aDayala / rava, gha / gana, muttAdAma/muttIyadAma/muttAIdAma 2, | | 4, 3 motIdAma/marIyAdA/muktAdAma motiyadAma TI 4 AryA aDayalsa chaMda 4i,,5,7,3,4,3 kala/klaza SaTrapada 4.56 4.71 47pa hATakI 4.85 : 4.87 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdarbhasUci [zodhanibaMdha mATe upayogamAM lIdhelA mahattvanA graMtho ane lekhonI A sUci che.] adyayAvat aprasiddha kavi halarAjakRta yUlibhadra phAgu - eka paricaya', le. ane saM. | DaoN. kanubhAI zeTha, "svAdhyAya', eprila 1971 udaya-arcanA, saM. kAntibhAI bI. zAha, vinodacaMdra ra. zAha, kIrtidA 2. jozI, prakA. zrI udayaratnajI zaMkhezvara tIrthayAtrA smRtisaMgha, amadAvAda - 7, prathama AvRtti, 1989 upakrama, le. jayate koThArI, prakA. zabdamaMgala, amadAvAda, prathama AvRtti, 1969 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhA. 5 gUrjarAnuvAda), anu. paM. zrI vizAlavijayajI gaNivarya virATa), prakA. virATa prakAzana maMdira, muMbaI - 4, 1974 upadezamAlA (bhASAMtara), prakA. zrI jaina dharma prasAraka sabhA, bhAvanagara, 1910 kavi lAvaNyasamayanI laghu kAvyakRtio, saM. DaoN. zivalAla jesalapurA, gUrjara graMtharatna kAryAlaya, amadAvAda, prathama AvRtti, 1969 kavi sahajasuMdaranI rAsakRtio, saM. vaeN. niraMjanA vorA, prakA. prAkRta vidyAmaMDaLa, amadAvAda - 8, prathama AvRtti, 1989 gujarAtI sAhitya (bhAga pahelo) (madhyakAlIna), le. anaMtarAya rAvaLa, prakA. mekimalana ane kaMpanI li., muMbaI, 1954 gujarAtI sAhityakoza khaMDa-1, mukhya saM. jayaMta koThArI, jayaMta gADIta, prakA. gujarAtI sAhitya pariSada, amadAvAda, prathama AvRtti, 1989 gujarAtI sAhityanAM svarUpo (padyavibhAga), le. DaoN. maMjulAla majamudAra, prakA. AcArya buka Depo, vaDodarA, prathama AvRtti, 1954 gujarAtI sAhityano ItihAsa graMtha 1-2, saM. umAzaMkara jozI, anaMtarAya rAvaLa, yazavanta zukla, prakA. gujarAtI sAhitya pariSada, amadAvAda, prathama AvRtti 1973, 1976 cAraNo ane cAraNI sAhitya, le. jhaveracaMda meghANI, prakA. gujarAta varnAkyulara sosAyaTI, prathama AvRtti, 1943 caityavaMdana stuti-stavanAdi saMgraha bhA.3, prakA. zA. zivanAtha laMbAjI, pUnA, 1924 chaMdatattvaprakAza, le. DaoN. ramaNIkalAla che. mAru, prakA. pote, prathama AvRtti, 1994 chaMdamImAMsA, le. DaoN. ramaNIkalAla cha. mAru, prakA. pote, prathama AvRtti, 1991 chaMdonI duniyAmAM, le. DaoN. ramaNIkalAla che. mAru, pra. pote, prathama AvRtti, 1988 chaMdovicAra, le. Do. ramaNIkalAla cha. mAru, pra. pote, prathama AvRtti, 1987 chaMdovimarza, le. DaoN. ramaNIkalAla che. mAru, pra. pote, prathama AvRtti, 1985 jinapasUrikRta zrI sthUlibhadra phAgu, saM. DaoN. harivallabha bhAyANI, phArbasa traimAsika, eprila-sapTe. 1954 (zrI jinendra bhakti prakAza (stavanAdi saMgraha), prakA. mAstara harakhacaMda kapuracaMda, muMbaI, 376 / sahajasuMdakRta guNaratnAkarachaMda Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdarbhasUci / 377 bIjI AvRtti, 1938 jaina gUrjara kavio bhAga 1thI 7, saMgrAhaka ane saMprayojaka mohanalAla dalIcaMda dezAI, saMzodhita-saMvardhita bIjI AvRttinA saMpAdaka jayaMta koThArI, prakA. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI, bIjI saMzodhita AvRtti, (anukrame) 1986, 1987, 1987, 1988, 1988, 1989, 1991 jaina gUrjara kavio bhA. 3 khaMDa 2, saMgrAhaka ane saMprayojaka mohanalAla dalIcaMda dezAI, prakA. zrI jaina zvetAmbara kaoNnpharansa, muMbaI, prathama AvRtti, 1944 jaina dharma paricaya bhA.1-2, le. dhIrajalAla TokarazI zAha, prakA. vanecaMdabhAI avicala mahetA, pahelI AvRtti, saM.2014, saM.2018 jaina sajhAyasaMgraha, prakA. sArAbhAI navAba, prathama AvRtti, 1940 jaina sAhitya samAroha guccha-4, saM. ramaNalAla cI. zAha, prakA. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI, prathama AvRtti, 1995 jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, le. mohanalAla dalIcaMda dezAI, prakA. zrI jaina zvetAmbara kaoNnpharansa, muMbaI, prathama AvRtti, 1933 jainAcArya zrI AtmAnaMda zatAbdI smAraka graMtha, saM. mohanalAla dalIcaMda dezAI, prakA. jainAcArya zrI AtmAnaMda janmazatAbdI smAraka samiti, muMbaI, 1936 nemiraMgaratnAkarachaMda (kavi lAvaNyasamayaracita), saM. Do. zivalAla jesalapurA, prakA. lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda, prathama AvRtti, 1965 (zrI) paMca pratikramaNa sUtrArtha, prakA. mAstara umedacaMda rAyacaMda, amadAvAda, saM. 1995 paMDita vIravijayajI apragaTa zodhanibaMdha), le. DaoN. kavinuM zAha paMDita zrI vIravijayajInuM janmacaritra, le. mauktika (motIcaMda giradharalAla kApaDiyA), prakA. paMDita zrI vIravijayajI jaina upAzraya, amadAvAda, bIjI AvRtti, 1995 paMdaramA zatakanAM prAcIna gurjara kAvya, saM. rA. ba. kezavalAla harSadarAya dhruva, prakA. gujarAta varnAkyulara sosAyaTI taraphathI hIrAlAla tri. pArekha, 1927 prAcIna gurjara kAvyasaMcaya, saM. Do. harivallabha bhAyANI, zrI agaracaMda nAhaTA, prakA. lA. da, bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda, 1975 (zrI) prAcIna chaMda saMgraha, prayojaka munirAja zrI vidyAnaMdavijayajI mahArAja, prakA. kIkAbhaTTanI poLa jaina upAzrayanA kAryavAhako, amadAvAda, saM.2002 prAcIna phAgu saMgraha, saM. bhogIlAla sAMDesarA, somAbhAI dhU. pArekha, prakA. ma. sa. vizvavidyAlaya, vaDodarA, bIjI AvRtti, 1960 prAcIna sajhAya tathA padasaMgraha : 1, prakA. mAstara hirAlAla raNachoDabhAI, saM.1996 bAramAsA saMgraha khaMDa 1, saMzodhaka-saMpAdaka DaoN. zivalAla jesalapurA, prakA. narendra jesalapurA, amadAvAda-7, prathama AvRtti, 1974 bharatezvara bAhubali vRtti bhA.1-2 (bhASAMtara), anu. zAha motIcaMda odhavajI, prakA. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAha amRtalAla odhavajI pUrvaprakAzaka jaina vidyAzALA, amadAvAdanI maMjUrIthI), 1938 madhyakAlIna gujarAtI jaina sAhitya, saM. jayaMta koThArI, kAntibhAI bI. zAha, prakA. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI, prathama AvRtti, 1993 madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM jainonuM pradAna, le. jayaMta koThArI, prakA. zabdamaMgala, amadAvAda, prathama AvRtti, 1985 (zrI) mANibhadrAdikonA chaMdono pustaka, prakA. nirNayasAgara presa, saM.1940 yogazAstrano gUrjarAnuvAda, anu. AcAryazrI hemasAgarasUri rAjasthAnI sAhityanA itihAsanI rUparekhA, le. hIrAlAla mAhezvarI, anu. upendra paMDyA, prakA. sAhitya akAdamI, dilhI, prathama AvRtti, 1984 vinayacaMdra-kRtikusumAMjali, saM. bhaMvaracaMda nAhaTA, bikAnera, saM.2018 virala vidvatratibhA ane manuSya pratibhA, saM. jayaMta koThArI, kAntibhAI bI. zAha, prakA. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI, prathama AvRtti, 1992 (zrI) zIlopadezamAlA (bhASAMtara), prakA. zrI jaina vidyAzAlA, amadAvAda, 1900 sajhAyamAlA, prakA. lallubhAI karamacaMda, saM.1921 sajajhAyamAlA bhA.1-2, saM. bAI jAsuda, 1921 sakjhAyamALA, prakA. paM. maphatalAla jhaveracaMda, amadAvAda, 1939 sajhAyamAlA-1, saM. bhImasiMha mANeka, muMbaI, 1982 samayasuMdara-kRti-kusumAMjali, saM. agaracaMda nAhaTA ane bhaMvaralAla nAhaTA, 1961 sthUlibhadra navarasa (jaina kavi udayaratna viracita), saM. jazabhAI kA. paTela, cArutara prakAzana saM.207 (zrI) sthUlibhadrajInI ziyaLavelI, le. paM. zrI vIravijayajI, prakA. zAha maNilAla gokaLadAsa, vIravijayajI upAzraya taraphathI, amadAvAda, prathama AvRtti, 1927 hastapratone AdhAre pAThasaMpAdana, le. DaoN. harivallabha bhAyANI, prakA. prAkRta vidyAmaMDaLa, amadAvAda, 1987 (zrI) haMsaratnamaMjUSA bhA. 2, prayojaka zrI munIndrasAgarajI ane zrI narendrasAgarajI mahArAja, prakA. zrI zAsana kaMTakoddhArakasUrijI jaina jJAnamaMdira, ThaLiyA, prathama AvRtti, 1984 Kumarapalapratibodha, Ed. by Ludwig Alsdort, Hamburg Friederichsen, De Gruyter & Co. m. b. H. 1928 ) Treasury of Jain Tales, Ed. by Prof. V. M. Kulkarni, Pub. by Shardaben Chimanbhai Edu. Research Centre, Ahmedabad, First Edition, 1994 A uparAMta nIcenA zabdakozono ochovatto upayoga karyo che jena pAribhASika zabdakoza (saM. dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA) phArasI zabdono sAthe vyutpattikoza (choTubhAI nAyaka) 378 | sahajasuMdarata guNaratnAkarachaMda W\WW.jainelibrary.org Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdarbhasUci / 379 bRhad gujarAtI koza khaMDa 1-2 (kezavarAma kA. zAstrI) bRhad hindI koza (saM. kAlikAprasAda vagere) bhagavadgomaMDala bhA.1thI 9 (bhagavatasiMhajI) madhyakAlIna gujarAtI zabdakoza (saM. jayaMta koThArI rAjasthAnI sabada kosa khaMDa 1thI 4 (graMtha 1thI 9) (saM. sItArAma lAlasa) varNakasamuccaya bhA.1-2 (saM. bhogIlAla sAMDesarA) saMskRta-IMgliza DikzanarI (sara moniera viliaccha) sArtha gujarAtI joDaNIkoza gUjarAta vidyApITha) (bI) TuDanTsa saMskRta-IMgliza DikzanarI vI. esa. ArTa) Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALa05jhINIne rAcinakaviha TIrila jI) rInaJva813818 vinikasamAyarAna @ 12dikaro 2 DI 'hanI 2732 @i 2287 kidipyazauhasinA gaDhavarti 1rAphika pkaravezotrA yAdA riyAni eka sAdhupuruSane ja labhya vidyAnA asIma sImADA sudhI vistarelI prajJA, cAraNI sAhityamAM bahulatAe vaparAtA. chaMdonuM jJAna, e chaMdone samyaka rIte prayojavAnI kaLA, saMgItanA UMDA jJAnanI. sAkSI ApatI suramya layabaddha padAvali - AvuM to keTaluMya darzana AmAM pade pade thAya che. yathAsthAne prayukta subhASito. ane kahevato kavinA bahoLA anubhavane jaNAve che, to viSayane anurUpa siddhAMta-zAstraAgamakathita bhAvonuM nirUpaNa temanA zAstronA vyApake avagAhana ane bodhane jaNAve che. ' che. AvA adbhuta graMthano abhyAsa prA. zrI kAntibhAI bI. zAhe ghaNI jahemata laIne karyo che. mahAnibaMdhanI dRSTie temane eka eka paDamAMthI pasAra thavAnuM banyuM che. varaso sudhI eka ja kRtinuM saghana adhyayana temaNe karyuM che, ekathI vadhAre hastapratonA pATha noMdhavA, teno nirNaya karavo, ne dezI zabdono saMgata artha Apavo - A badhuM teoe ghaNI sArI rIte karyuM che. sAthe ja teo dhanyavAdanA adhikArI che. ane A graMthane AvakAratAM hRdaya AnaMdano anubhava kare che. - AcArya zrI vijayapradyumnasUrijI uNAra nAkA vipanadarasaMsAnirI ke riTAre || hAphijhITiva. niya3)] jIra rIte fa]notA tarata vaTirA 2 || s11 (Rajg0 || vivivAdita kriAtivilii