________________
• “ગુણરત્નાકરદમાં છંદોબંધ :
આય :
(આ કૃતિમાં પ્રથમ આર્યા છંદનામનિર્દેશવાળી ૧.૧થી ૫, ‘આર્યા નિર્દેશવાળી ૧.૧૬,૧૭ અને ‘ગાથા નિર્દેશવાળી ૧.૧૮ કડીઓનું બંધારણ આ છંદનું
આ છંદમાં કુલ પ૭ માત્રા અને ૧૫ તાલ હોય છે. પહેલા ચરણમાં છ ચતુષ્કલ અને એક ષટ્રકલ હોય છે. એમ ૩૦ માત્રા. પ્રથમ ત્રણ ચતુષ્કલે એટલે કે ૧૨ માત્રાએ યતિ આવે છે. બીજું ચતુષ્કલ જગણ (U – U) અથવા ચાર લઘુ હોય છે. એ જ રીતે ચોથું અને છઠું ચતુષ્કલ જ ગણ અથવા ચાર લઘુ હોય છે. જો જ ગણને સ્થાને ચાર લઘુ હોય તો પહેલા લઘુએ શબ્દ પૂરો થાય.
બીજા ચરણમાં પાંચ ચતુષ્કલ, પછી એક લઘુ (C) અને પછી એક ષટ્રકલ આવે. એમ કુલ ૨૭ માત્રામાં પ્રથમ ત્રણ ચતુષ્કલે એટલે કે ૧૨ માત્રાએ યતિ આવે. છેલ્લો વર્ણ ગુરુ. –૧૨ –
–૧૮૪ + ૪ + ૪ | ૪ + ૪ + ૪ + ૬ =
UHU
૫૭
માત્રા
–૧૨ – –––૧૫ –
૪ + ૪ + ૪ | ૪ + ૪ + ૪ + ૬ = ૨૭] બૃહતપિંગલ' માત્રા, યતિ, તાલનું માપ આ પ્રમાણે આપે છે :
૫૭ માત્રા
દાદા દેદા દાદા | દદ્દા દાદા ઉદાલ દાદા ગા 1 દાદા દેદા દેદા | દદ્દા દાદા લ દાદા ગા | ૧૫ તાલ --- -૧૨
---૧૮ શશિકર + નિકર સ + મુક્વલ | મરાલ + મારુહ્ય + સરસ્વ
થતી દેવી
૧૨૬ / સહજસુંદરફત ગુણરત્નાકરછંદ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
