Gunratnakarchand

SR No.: 001192
Original Sutra Author: N/A
Author: Sahajsundar, Kantilal B Shah
Publisher: Shrutgyan Prasarak Sabha
Publication Year: 1998
Total Pages: 398
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Literature
File Size: 18 MB

Page 250

બીજો અધિકાર | ૨૩૩ એનો જાતિસ્વભાવ જાણે છે કે વેશ્યા હૃદયની ભીંતર ખોટી હોય છે, બહારથી જ રંગ દાખવે છે. ચતુર એને ચણોઠી જેવી લેખવે છે. એની સાથેની ગોઠડી (વાતચીત) બે ઘડી જ સારી. અ-સતી સતી કેમ બને ? જેવો પ્રેમ કુલવધૂ રાખે છે તેવો તે રતીભાર પણ આણે નહીં.
વિવરણ : કોશાને સાંભળ્યા પછી સ્થૂલિભદ્રનો તત્કાલ પ્રતિભાવ તો એ જ રહ્યો કે આ તો સઘળો વેશ્યાનો કપટભાવ.' સ્થૂલિભદ્રના પ્રત્યુત્તરરૂપે કવિ અહીંથી વેશ્યાચરિત્ર રજૂ કરે છે જેમાં વેશ્યાજીવનની ઘણીબધી લાક્ષણિકતાઓ જોવા મળે. (કડી ૭૬થી ૮૩)
અહીં વેશ્યાના કપટભાવ માટે કવિ એને ચણોઠીની ઉપમા આપે છે. પંચતંત્ર'માં આવો શ્લોક મળે છે :
अन्तर्विषमया येता बहिश्चैव मनोरमाः I
गुञ्जाफल समाकाराः योषितः केन निर्मिताः ॥
બીજી પંક્તિમાં ફોકટ ભાવ કટ્ટ'નો અન્વયાર્થ ‘કપટથી જૂઠો ભાવ કરે છે' એમ પણ થઈ શકે. (જુઓ કડી ૭૯ની બીજી પંક્તિ.) પાઠાંતર : ૧. ઘ વયણ સુર્ણવિ; ર૬, ૬, ૪ સયણ જ્ઞ સયલ (‘સૂઅણ’ને બદલે). ૩. ૪ જાસ્તિસ્વભાવ; ઞ ઘર (ઘટ'ને સ્થાને); ટ ઉપર (ભીંતરી’ને સ્થાને). ૪. ન રાખઇ દેખઇ; = ચિણઉઠી. ૬. ન આણઇ (પાલઇ’ને સ્થાને); ૬, ૪ તિસિઉ (જિસ્યઉ'ને સ્થાને); . ૪ ઇસિઉ (તિસ્યઉ'ને સ્થાને); સ્વ, ગ, ઘ, ચ, છ, ગ, રૂ. ૮, ૪ નેહ (તે’ને સ્થાને).
પાઠચર્ચા : છેલ્લા ચરણમાં ∞ સિવાયની બધી પ્રતો તે' પાઠને સ્થાને નેહ’ પાઠ આપે છે. અન્વય બન્ને વિકલ્પોથી જળવાય છે. જ્ઞ પ્રતના ‘તે’ પાઠમાં કર્તાનો અન્વય છે. વળી છેલ્લી પંક્તિનું જે વાક્ય બને છે તેમાં કર્મ-પદ તરીકે ‘પ્રેમ’ શબ્દ આવ્યો જ છે. છંદદૃષ્ટિએ પણ ‘તે' વધુ બંધબેસતો છે. તેથી મુખ્ય પ્રતનો પાઠ યથાવત્ રાખવાનું યોગ્ય ગણ્યું છે.
વિસહર વિક્ખ વરાહ, વેડ વીંછણ નઈ વિસનર, વૈશ્યા વાઘિણિ આઠ પરા પરહરીઇ નિખર, કનક કેલિ કુલવંતિ કમલ, કૈલાશ કવીશ્વર, કપ્પડ કોટ કપાસ ભન્નઈ સહિઉ કરિ આદર, પાડૂ પાસ પડીઈ નહી, સજન ગોષ્ઠિ કરીઇ સદા, એતલા ભેદ જાણઇ જિ કે, તિ કે ન લહઇ આપદા. ૭૭
ગદ્યાનુવાદ : વિષધર (સાપ), વિષ, વરાહ (સૂવર), અટવી, વીંછણ, વૈશ્વાનર (અગ્નિ),