Gunratnakarchand

SR No.: 001192
Original Sutra Author: N/A
Author: Sahajsundar, Kantilal B Shah
Publisher: Shrutgyan Prasarak Sabha
Publication Year: 1998
Total Pages: 398
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Literature
File Size: 18 MB

Page 189

વિરચિત કવિજનહૃદયે સદયે સંસારભયહરણી.’
અહીં બીજી પંક્તિમાં ‘વિરચિત’ શબ્દ સ્પષ્ટ લેખનદોષ છે. વિષયસંદર્ભે ત્યાં ‘વિચરતિ’ પાઠ જ જોઈએ. અને અન્ય બધી પ્રતો વિચરતિ' પાઠ
આપે પણ છે. એટલે મુખ્ય પ્રતનો ‘વિરચિત' પાઠ છોડ્યો છે. (ખ) ઃ પ્રતનો કોઈ પાઠ છંદદષ્ટિએ બંધબેસતો ન થતો હોય અને વધારાનો જણાતો હોય તો તેવો પાઠ છોડી અન્ય પ્રતોનો બંધબેસતો પાઠ સ્વીકાર્યો છે. જેમકે, ૧.૩.૧માં રૂ પ્રતની પંક્તિ આ પ્રમાણે છે : ‘હસ્ત કમંડલ પુસ્તક વીણા, સુહમસઝાણનાણગુણલીણા,’ અહીં ‘મણ’ પાઠ અન્ય કોઈ પ્રત આપતી નથી, તેમજ મણ' પાઠ છંદોબંધની દૃષ્ટિએ પણ વધારાનો જણાતાં છોડ્યો છે.
ઃ પ્રતના ૪.૨.૧માં ચરણ છે : ઘણે દિવસે પ્રીઉડઉ ઘરિ આવ્યઉ.’ અહીં ‘ઘણે’ને બદલે અન્ય પ્રતોનો ઘણ’ પાઠ લીધો છે જે છંદોલયમાં સરળતાથી બેસે છે.
(ગ) ક્યારેક પ્રાસદૃષ્ટિએ અન્ય પ્રતનો પાઠ સ્વીકાર્ય બનતાં વરુ પ્રતનો પાઠ છોડ્યો છે. જેમકે ૧.૭.૨ માં ૢ પ્રતનો પાઠ આ પ્રમાણે છે : ભગત મુગતિ દેયો શુભ લક્ષણ, મૂઢમતીનઇં કરુ વિચક્ષણ.' કવિ અંત્યાનુપ્રાસ, આંતરપ્રાસ, ઝડઝમક, યમકપ્રયોગ વગેરેમાં કૃતિના બહિરંગની માવજતમાં એટલા સભાન હોય છે કે અહીં ‘મુગતિ’, ‘મતી’ શબ્દોના આંતરપ્રાસમાં ‘ભગત’ નહીં, પણ ‘ભગતિ’ પાઠ જ વધુ સ્વીકાર્ય બને. એથી ત્યાં ‘ભગત’ પાઠ છોડી અન્ય પ્રતનો ભગતિ’ પાઠ સ્વીકાર્યો છે.
(ઘ) ક્યારેક અર્થદૃષ્ટિએ અન્ય પ્રતોનો પાઠ વધુ બંધબેસતો થતો હોય અને ઘણી પ્રતોનો એને આધાર હોય તો રૂ પ્રતનો પાઠ છોડ્યો છે. જેમ કે ઃ પ્રત ૨.૧૩૧.૭ માં પાઠ આ પ્રમાણે છે :
:
નિત બોલઇ ન સૂઇ નારી.'
:
મોટા ભાગની પ્રતો થોડાક ઉચ્ચારભેદે પાઠ આ પ્રમાણે આપે છે તવ બોલ ન સોહઇ નારી.' (= ત્યારે નારીનો બોલ શોભતો નથી). અહીં અન્ય પ્રતોનો આ અર્થ જ બંધ બેસે છે. ઃ પ્રતના પાઠમાં ‘સૂઈ’ કોઈ રીતે બંધબેસતું થતું નથી. એટલે અહીં અર્થદૃષ્ટિએ ઃ પ્રતનો પાઠ બદલવાનો થયો છે.
(૧૩) ક્યાંક ઇતર કારણોએ પણ મુખ્ય પ્રતનો પાઠ સુધારી લેવાનું બન્યું છે. જેમકે ૨.૧૨.૨માં ‘સિરિગમ મપદ્ધમિ’ને બદલે ‘સિરિગમ મપનિ’ સંગીત-સૂરાવલિની
૧૭૨ / સહજસુંદત ગુણરત્નાકરછંદ
⚫ For Private & Personal Use Only