________________
ગુણરત્નાકરદાની સમીક્ષા / ૧૩૯ – ૧૦ –– – – I – –૧૧– – ૧૧૧૧૨ ૨૧૧ ૨૨ ૨૧૧ ૫ ૧૧ ૧૧ ૧૧૧૧ ૨૧ તપતપતાં મેડલ કોને કુંડલ ઝબઝબ ઝબકઈ સાર = ૨૮ માત્રા
દરેક ચરણના અંત્ય ખંડમાં ગુરુલઘુ (- )નું માપ જળવાયું છે. અહીં દરેક ચરણમાં પહેલા-બીજા યત્યન્ત પ્રાસ મળે છે. પહેલા-બીજા ચરણના અને ત્રીજાચોથા ચરણના ચરણાન્ત પ્રાસ મળે છે. તોટક છંદ : પ્રત્યેક ચરણમાં ૧૨ અક્ષર. ચાર “સ' ગણ.
સ સ સ સ w -
U U - w - uજવ ચંદ્ર તણી નવ સીત કલા w -vu-w --UUહિમ આલય મંડય અગિઝલા
ત્રીજા ચરણમાં - “નખતઉ' પાઠનો
નખતઉ' ઉચ્ચાર કરતાં ન ગુરુ થશે. wow -Uv - uv
આમેય આ પાઠ “નક્ષત્ર' પરથી આવ્યો. ગયÍગણિ તાર ન ન(ફ) ખ ત ઉં
ત્રીજા-ચોથા ચરણમાં અંત્ય “ઉ” દઈ પ્રભુ પાસ ન છોડઉં તુમ્ભ તઉ ગણવો.
અહીં પહેલા-બીજા ચરણના અને ત્રીજા-ચોથા ચરણના ચરણાન્ત પ્રાસ મળે છે. ભુજંગપ્રયાત :
આ છંદનાં ચારણી પરંપરામાં મહાભુજંગ, દેવ, સુધાપ, મહાનાગ – એવાં નામો પણ મળે છે. દલપતરામ આને દેવ' છંદ કહે છે.
ભુજંગી છંદમાં ૧૨ અક્ષર ૪ થ' ગણયુક્ત હોય છે, જ્યારે આ ભુજંગપ્રયાતમાં એક ચરણમાં ૨૪ અક્ષર ૮ થ' ગણયુક્ત હોય છે.
ય ય ય ય ય ય ય ય - - - - - - - - - - - - - - - - ૪ - લહી કપ પ રસ્ને ગણે પિમ્મવતી અહો ધન્ન ધન્ન સુઅપ્પ મુર્ણતી ય ય ય ય ય ય ય ય
- - - - - - - - - - - - મહા મિઠ ગુઠી વિનોદા કરતી સદા લીલવંતી હસતી રમતી અહીં આઠ ય ગણ અને ૨૪ અક્ષર છે. બીજા ચરણમાં મિઠ' પાઠમાં “મિ'નો અને ‘ગુઠી પાઠમાં “ગુનો ઉચ્ચાર દીર્ઘ કરવાનો રહે.
U
-
-
U
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
