Book Title: Savruttik Aagam Sootraani 1 Part 39 Anuyogdwar Mool evam Vrutti
Author(s): Anandsagarsuri, Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Vardhaman Jain Agam Mandir Samstha Palitana
Catalog link: https://jainqq.org/explore/035039/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama 4 Agama namo namo nimmaladaMsaNassa Agama pUjya AnaMda-kSamA lalita- suzIla-sudharmasAgara - gurubhyo namaH savRttika- Agama-suttANi Agama 45 "anuyogadvAra" mUlaM evaM vRttiH Aga ~1~ pUjya zAsanaprabhAvaka AcArya zrI harSasAgarasUrijI kI preraNA se 'vardhamAna jaina Agama maMdira saMsthA' pAlitANA bhAga 39 Agama Agama Agama Agama Agama Agama Agama Agama mUla saMzodhaka :- pUjyapAda AgamoddhAraka AcAryazrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjasAheba Agama.. Agama bhAgama abhinava saMkalanakartA :- Agama divAkara munizrI dIparatnasAgarajI [M.Com., M.Ed., Ph.D., zrutamaharSi] hai Ajama UNI - BUtet bhAgama Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Isa projekTa ke saMpUrNa-anudAna-dAtA zrI Agama maMdira pAlitANA SARIS paHI HMA HAR / RAIPUR ELFOSSONO Bagun ~2~ Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama Ajasa Agama namo namo nimmaladaMsaNassa savRttika- Agama-suttANi mUla saMzodhaka EIGERT pUjyapAda AgamoddhAraka AcArya zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAja Ajama Ajama GREDIEN Agama abhinava saMkalanakartA ~3~ Ajama Agama Cricies Agara AvAma Agama divAkara munizrI dIparatnasAgarajI [M.Com., M.Ed., Ph.D., zrutamaharSi ] 23 Ajama prata- prApti aura peja seTiMga kartA : ke ceramana zrI pravINabhAI zAha, amerikA mudraka : navaprabhAta prinTIMga presa amadAbAda Mo 9825598855 / 9825306275 Ajama Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA majAra pAnAkA mANaka cAya sAmAna jayA shs rs nuuN kaar s j hai s s s s s s gur bs js' s s s s . Agama mAlA vAcanA zatAbdI varSa Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [bhAga-39] anuyogadvAra (cUlikAsUtram - 2) namo namo nimmaladaMsaNassa pUjya zrIAnaMda- kSamA- lalita-suzIla sudharmasAgara gurubhyo namaH "anuyogadvAra" mUlaM evaM vRttiH [mUlaM + maladhAragacchIya-hemacandrasUri-racitA vRttiH ] [Adya saMpAdakazrI] pUjya AgamoddhAraka AcAryadeva zrI AnaMdasAgara sUrIzvarajI ma. sA. (kiJcit vaiziSThyaM samarpitena saha ) punaH saMkalanakartA muni dIparatnasAgara (M.Com., M.Ed., Ph.D., zrutamaharSi) - 'savRttika-Agama-suttANi' zreNi bhAga-39 28/07/2017, zukravAra, 2073 zrAvaNa zukla 5 zrI AgamoddhAraka - vAcanA- zatAbdI varSa - nimitta 'Agama-vRtti - mudraNa- projekTa' ~5~ Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAcArI-saMrakSaka, jJAnadhanI, Agama-saMzodhaka, tIvra-medhAvI, samAdhimRtyu-prApta, bahumukhIpratibhAdhAraka pajyapAda AgamoddhAraka AcAryadeva zrI AnaMdasAgarasarIzvarajI mahArAja sAheba | .jinhone zuddha-zraddhA, samyak-zruta ArAdhanA, yathAkhyAtacAritra ke prati gati aura aMta samaya deha-mamatva ke tyAga ke dvArA kAyotsarga nAmaka : | abhyaMtara-tapa ki mizAla kAyama ki hai aise bahuzruta AcArya zrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI mahArAja kA paricaya karAnA mere lie nAmumakina hai , fira bhI | garubhakti baddhi se zraddhAMjalI svarupa eka mAmalI sI jhalaka paisa karane kA yaha prayAsa mAtra hai| .cAritra-grahaNa ke bAda alpa kAlame jo apane gurudeva kI chatrachAyA se dUra ho gaye , to bhI gurudeva ke svarga-gamana ko sirpha karmo kA prabhAva mAnakara apane saMyama ke lakSya prati sthira rahate hue akele jJAna-mArga ki sAdhanA ke patha para cale / paDhAI ke lie hI kitane mahino taka roja : ekAsaNA tapa ke sAtha bAraha killomiTara paidala vihAra bhI kiyA | lekina apane maMjhila pe DaTe rahe, aura pariNAma svarupa saMskRta evaM prAkRta bhASA kA, | / prAcIna lipio kA, vyAkaraNa-nyAya-sAhitya Adi kA sampUrNa jJAna prApta kiyA | jaina AgamazAstro ke samudra ko bhI pAra kara ge| . eka akelA AdamI bhI kyA nahIM kara zakatA? isa prazna kA uttara hameM isa mahApuruSa ke jIvana aura kavana se mila gayA, jaba ve cala pdd'e| devarddhigaNI kSamAzramaNa ke sthApita patha para. binA kisI sahAya lie hue sirpha akele hI "jaina-Agama-zAstro ko dIrghajIvI banAne ke lie aneka : hastaprato se zuddha-pATha taiyAra kiye | do vaikalpika Agama, kalpasUtra aura niyuktio ko jor3akara 45 Agama-zAstro ko saMzodhita kara ke saMpAdita kiyA || phira pAlItANAmeM Agama maMdira banavAkara Arasa-patthara ke Upara ye sabhI Agama-sAhitya ko kaMDArA , sUratameM tAmapatra para bhI aMkita karavAe aura / : "Agama maMjUSA" nAma se mudraNa bhI karavA ke bar3I bar3I peTImeM rakhavA ke gA~va gA~va bheja die | vartamAnakAlame sarva prathamabAra aisA kArya huA | .sirpha mUla Agama ke kArya se hI una ke kadama ruke nahI the , unhoMne Agamo kI vRtti, cUrNi, niyukti, avacUrI, saMskRta-chAyA Adi kA bhI saMzodhana-sampAdana kiyA | upayogI viSayo ke lie unhoMne eka lAkha zloka pramANa saMskRta-prAkata nae graMtho kI racanA bhI kI / kitane hI graMtho : kI prastAvanA bhI likhI | ye samyak-zruta mudrita karavAne ke lie Agamodaya samiti, devacaMda lAlabhAI ityAdi vibhinna saMsthA kI sthApanA bhI kI | .jJAnamArga ke alAvA sammetazikhara, aMtarIkSajI, kezariyAjI Adi tIrtharakSA kara ke samyaka-darzana-ArAdhanA kA paricaya bhI diyA | rAjAoM . ko pratibodha kara ke aura vAcanAo dvArA apanI pravacana-prabhAvakatA bhI ujAgara karavAI / bAladikSA, devadravya-saMrakSaNa, tithi-prazna ityAdi viSayome | satya-pakSameM aMta taka dRr3ha rahe | jainazAsana ke lie jaba jarurata par3I taba adAlatI kAravAIo kA sAmanA bhI bar3I niDaratA se kiyA thA | .sAgarAnaMdajI ke nAma se mazahUra ho cuke pUjya AnaMdasAgarasUrIzvarajIne apane parivAra svarupa 870 sAdhU-sAdhvIjI bhI zAsana ko bheTa kiye | ...ye the hamAre gurudeva "sAgarajI"... ........muni dIparatnasAgara... : . -.. -.. -.. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyamaikalakSI, upadhAna-tapa-preraka, cAritra-mArga-rAgI, pravacana-paTu, suparivAra-yukta pUjya gacchAdhipatiAcAryadeva zrI devendrasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAheba : ... paramapUjya AcAryazrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI ke pATa-paraMparAme hue tisare gacchAdhipati the pUjya AcArya zrI devendrasAgarasUrIzvarajI , jo eka | pUnyavAn AtmA the, dIkSA grahaNa ke bAda alpakAlame hI eka ziSya ke guru bana gaye | fira kyA ! ziSyo ki saMkhyA bar3hatI calI, bar3hate hue punya ke / * sAtha-sAtha ve Akhira 'gacchAdhipati' pada pe ArUr3ha ho gae | isa mahAtmA kA punya sirpha ziSyoM taka simita nahI thA, ve jahA kahIM bhI 'upadhAna-tapa' kI: preraNA karate the, turaMta hI vahAM 'upadhAna' ho jAte the | pravacanapaTutA evaM parSadApunya ke kAraNa una ke upadeza-prApta bahota AtmAone saMyama-mArga kA / svIkAra kiyA | khuda bhI saMyamaikalakSI hone ke kAraNa cAritramArga ke rAgI to the hI, sAthasAtha jJAnamArga kA sparza bhI una kA niraMtara rahetA thA | Apa kabhI bhI dupahara ko cale jAie, ve khuda akele yA ziSya-parivAra ke sAtha koI bhI grantha ke adhyayana-adhyApanameM rata dikhAI deNge| ... ye to hamane unake jIvana ke do-tIna pahela dikhAe / eka aura bhI anasaraNIya bAta una ke jIvana meM dekhane ko milI thI- 'ArAdhanA-prema'. | kaisI bhI zArIrika sthiti ho, magara unhoMne donoM zAzvatI olIjI, [poSa dazamI, zukla paMcamI, trikAla devavaMdana, parva yA parvatithi ke devavaMdana Adi : | ArAdhanA kabhI nahIM chor3I | AkharI sAlomeM jaba una ko ehasAsa ho gayA kI aba 'aMtima-ArAdhanA' kA avasara najadIka hai, taba una ke muhameM eka hI | raTaNa bArabAra cAlu ho gayA- "arihaMtanuM zaraNa, siddhanuM zaraNa, sAdhunuM zaraNa, kevalI bhagavaMte bhAkhelA dharmanuM zaraNa isI cAra zaraNo ke raTaNa ke sAtha hI ve : | samAdhi-mRtyu-rUpa samyak nidrA ko prApta hue the | aise mahAn sUrivara ko bhAvabarI vaMdanA | ... muni dIparatnasAgara... | ... zrI vardhamAna jaina Agama maMdira saMsthA, pAlitANA ... pUjyapAda AnaMdasAgara-sUrIzvarajI kI bauddhika-pratibhA kA mUrtimaMta svarupa aisI isa saMsthA kI sthApanA vikrama saMvata 1999 me mahA-vada 5 ko hui|| pUjya AcArya harSasAgarasUrijI kI preraNA se jina kI tarafa se isa savRttika-Agama-suttANi ke lie saMpUrNa dravya-sahAya kI prApti hui / zilpa-sthApatya , zilotkIrNa Agama aura samavasaraNa sthita nayanaramya 45 caumukha jina-pratimAjI se suzobhita aisA ye 'AgamamaMdira' hai, jo zatrujaya-girirAja ki taleTIme sthita hai | vartamAna 24 jinavara, 20 viharamAna jinavara aura 1 zAzvata milAkara 45 caumukhajI yahA birAjamAna hai | jahAM : |40 samavasaraNa kI racanA meru parvata ke tino kANDa ke varSoM ke anusAra cAra alaga-alaga raMgo ke Arasa-patthara se banA hai, devo dvArA racita samavasaraNa | ke zAstra varNana-anusAra Agama-maMdira ki samavasaraNa kA sthApatya hai / aisI aneka vizeSatA se yukta ye AgamamaMdira hai| - muni dIparatnasAgara... - .. - .. - .. - .. - .. - .. - .. - . ~7~ . . Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. - .. - .. - . ____ 'sAgara-samudAya-ekatA-saMrakSaka, tIrtha-uddhAra-kArya-pravRtta, guNAnurAgI' isa "savRttika-Agama-suttANi' zreNi bhAga 1 se 40 ke saMpUrNa anudAna ke preraNAdAtA pUjya zAsanaprabhAvaka AcArya zrI harSasAgarasUrijI mahArAja sAheba pUjyapAda sva. gacchAdhipati devendrasAgara-sUrIzvarajI ke vinayI ziSya evaM do gacchAdhipatio ke mukhya sahAyaka ke rupame 'sAgara samudAya' ke sucAru saMcAlaka pUjya harSasAgarasUrijI, jina kI preraNA se ye "savRttika-Agama-sattANi" ke mudraNa ke lie saMpUrNa dravyarAzi prApta huI, unakA atyalpa paricaya yahAM kareMge| samudAya-ekatA ke lie sadaiva prayatnazIla rahate hue ye mahAtmA samudAya ke sAdhu-sAdhvIjI kI AvazyakatAokI pUrtI ke lie bhI pravRtta rahete hai, prAcIna-arvAcIna tIrtho ke jIrNoddhAra evaM vikAza ke lie bhI utsAhita rahete hai, jJAna-kSetra achUtA na rahe isIlie anumodanA, anudAna evaM samaya milane para zAstra-vAMcanameM bhI rUci rakhate hai | samudAya ke jarUratamaMda sAdhvIjI bhagavaMto ke AvAsa kA viSaya ho yA sAdhvIjI ke vihArameM majadUra : kA vetana cukAnA ho, aise choTe-choTe kAryoM ke prati bhI una kA lakSya rahetA hai | darzana-zuddhi ke lie jaba unhoMne samagra bhAratavarSa ke 100 sAla taka ke | purAne jinAlayo meM 18 abhiSeka kI preraNA kI, usa vakta lagabhaga sabhI abhiSeka-sAmagrI kI dravya-zuddhi kA qhayAla rakhate hae apanI medhAvI buddhi kA : paricaya diyA thA, sAthame anukaMpA bhAva se pujArI yA vidhi karAnevAle ko yatkiMcit bahumAna pragaTa karate hue kucha dhana-rAzi pradAna krvaaii| aise bahuguNa-saMpanna mahAtmA pUjya AcAryazrI harSasAgara-sUrijI ko hama bhAvabharI vaMdanA karate hue isa zrutakArya kA prAraMbha karane jA rahe hai / ... muni dIparatnasAgara [kAtrajapUnA, kapaDavaMja, prabhAsapATaNa Adi sthAnome AgamamaMdira ke preraka, karmagraMtha abhyAsa, nispRha mahAtmA pUjyapAda gacchAdhipati AcArya zrI daulatasAgara-sUrIzvarajI mahArAja sAheba (evaM) ajAtazatru, svAdhyAya-rasika, prazAMtamUrtI aura apane guru ke prItipAtra parama pUjya AcArya zrI naMdIvardhanasAgara-sUrijI mahArAja sAheba isa pavitra zruta-kAryame dono sUrivaro kA smaraNa karate hue koTi koTi vaMdanA ke sAtha :-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-..-.. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [-] ............... muni dIparatnasAgareNa saMkalita.....AgamasUtra-[45], cUlikA sUtra-2] "anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: zreSThi devacandra lAlabhAI-jainapustakoddhAre-granthAGkaH 37. maladhAragacchIyAcAryazrImaddhemacandrAcAryaviracitavRttiyuktaM zrImadanuyogadvArasUtram / (uttarArdham) prakAzakaH-zAha nagInabhAI ghelAbhAI-javherI, asyaikaH kAryavAhakaH / idaM pustakaM mohamagyA 'nirNayasAgara' mudraNAlaye kolabhATavIthyo 23 tame gRhe rAmacandra yesu zeDagedvArA mudrayitvA prakAzitam vIrasaMvat 2442. vikamasaMvat 1972. mAISTa 1916. pratayaH 50.. paNyam rupyaka pakaH. Rs 1-0-0 anuyogadvAra sUtrasya mUla "TAiTala peja" Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAkA: 152+141 anuyogadvAra cUlikA-sUtrasya viSayAnukrama dIpa-anukramA: 350 | mUlAMka: | viSaya: | pRSThAMka: | | mUlAMka: viSaya: pRSThAMka: mUlAMka: 001- 092 viSaya: | pRSThAMka: anuyogadavArasUtraM | 012 jJAnaviSayaka varNanaM 013 - Avazyaka-tasya . adhyayanaM, -zruta- tasya nikSepA:, | 039 bhedA:, ....ityAdi 031 102 116 dravyaskandha: -upakramaH, tasya AnupUrvI anugamaM nAma evaM tasya bheda-prarupaNA -pramANa prarupaNA 313 samaya Adi vyAkhyA | 361 jIvAdi dravya 397 -nikSepa-vyAkhyA 510 saptanaya svarupam 538 153 219 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~10~ Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [anuyogadvAra- mUlaM evaM vRtti:] isa prakAzana kI vikAsa-gAthA yaha prata sabase pahale "anuyogadvAra sUtra" ke nAmase sana 1916 (vikrama saMvata 1972) meM devacandra lAlabhAi pustakoddhAra saMsthA dvArA prakAzita huI, isa ke saMpAdaka-mahodaya the pUjyapAda AgamoddhAraka AcAryadeva zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI (sAgarAnaMdasUrijI) mahArAja sAheba | isI prata ko phira apane nAmase 'jinazAsana ArAdhanA TrasTa' kI tarapha se AcArya zrI hemacandrasUrijIne chapavAI, jisame unhoMne khudane to kucha nahIM kiyA, magara isI prata ko oNphaseTa karavA ke, Upara apanA nAma evaM apanI prakAzana saMsthA kA nAma chApa diyA. yaha spaSTa rUpase eka prakArase adattAdAna hI hai, aisI aneka prato ke agale do peja palaTakara yA nae DAlakara unhoMne apane nAmase chapavAi hai, isa taraha vo apane Apako bar3A Agama saMrakSaka sAbita karanekI anucita ceSTA kara cuke hai| isI anayogadavAra sUtra kI prata ko oNphaseTa kI madada se dusarone bhI bhI prakAzita karavAI hai, kisIne pUjyazrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI mahArAjazrI kA nAma bar3I ijjata ke sAtha apanI jagaha pe hI rakhA hai, aura khudakA nAma puna: saMpAdaka rUpa se peza kiyA hai to kisIne apanA nAma Age kara diyA hai aura pUjya sAgarAnaMdasUrIzvarajIkA nAma gauNa kara diyA hai yA ur3A diyA hai| * hamArA ye prayAsa kyoM? * Agama kI sevA karane ke hameM to bahota avasara mile, 45-Agama saTIka bhI hamane 30 bhAgome 12500 se jyAdA pRSThomeM prakAzita karavAe hai, kintu logo kI pUjyazrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI ke prati zraddhA tathA prata svarupa prAcIna prathA kA Adara dekhakara hamane isI prata ko skena karavAI, usake bAda eka speziyala phorameTa banavAyA, jisame bIcame pUjyazrI saMpAdita prata jyoM kI tyoM rakha dI, Upara zIrSasthAname Agama kA nAma, phira sUtra Adi ke naMbara likha die, tA~ki par3hanevAle ko pratyeka peja para kaunasA sUtra Adi cala rahe hai usakA saralatAse jJAna ho zake | bAyIM tarapha Agama kA krama aura isI prata kA sUtrakrama diyA hai, usake sAtha vahA~ 'dIpa anukrama' bhI diyA hai, jisase hamAre prAkRta, saMskRta, hiMdI gujarAtI, iMgliza Adi sabhI Agama prakAzanomeM praveza kara zake | hamAre anukrama to pratyeka prakAzanomeM eka sAmAna aura kramazaH Age bar3hate hue hI hai, isIlie sirpha krama naMbara die hai, magara prata meM gAthA aura sUtroM ke naMbara alaga-alaga hone se hamane jahAM sUtra hai vahA~ kauMsa -] die hai aura jahAM gAthA hai vahA~ ||-|| aisI do lAina khIMcI yA 'gAthA' zabda likhA hai| hara pRSTha ke nIce viziSTha phUTanoTa dI hai| zAsanaprabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. kI preraNAse aura zrI vardhamAna jaina AgamamaMdira, pAlitANA kI saMpUrNa dravya sahAya se ye 'savRttika-Agama-suttANi' bhAga-39 kA mudraNa huA hai, hama una ke prati hamArA AbhAra vyakta karate hai | .......muni dIparatnasAgara. ~11~ Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................... mUlaM [-] / gAthA ||--|| .......................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: KHABHISAXE zreSThi devacandra lAlabhAi jainapustakoddhAra-granthAGke ||ahm // zrImadgaNadharapravaragautamasvAmivAcanAnugatam / zrImanmaladhArIyahemacandrasUrisaMdRbdhavRttiyutam / zrIanuyogadvArasUtram / - enteeronea aiM namaH / zrIvItarAgAya namaH // samyakasurendrakRtasaMstutipAdapadma-muddAmakAmakarirAjakaThorasiMham / saddharmadezakavaraM varadaM nato'smi, vIraM vizuddhatarabodhanidhiM sudhIram // 1 // anuyogabhRtAM pAdAna bande zrIgItamAdisUrINAm / niSkAraNavandhUnAM vizeSato dharmadANAm // 2 // yasyAH prasAdamatulaM saMprApya bhavanti bhanyajananivahAH / anuyogavedinastAM prayataH zrutadevatAM vande // 3 // ihAtigambhIramahAnIradhimadhyanipatitAnarghyaratnamivAtidurlabhaM prApya mAnuSaM janma tato'pi labdhyA tribhuvanaikahitazrImajinapraNItayodhilAbhaM sa SHARESS vRttikAra kRt maMgalaM, vaMdana tathA Arambha-kathanaM ~ 12~ Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................... mUlaM [1] / gAthA ||--|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyora maladhArIyA 550 mAsAdya viratyanuguNapariNAma pratipadya caraNadharmamadhItya vidhivat sUtraM samadhigamya tatparamArtha vijJAya vRttiH khaparasamayarahasyaM tathAvidhakarmakSayopazamasaMbhavinIM cAvApya vizadaprajJA jinavacanAnuyogakaraNe yatitavyaM, anuyo. tasyaiva sakalamano'bhilaSitArthasArthasaMsAdhakatvena yathoktasamagrasAmagrIphalatvAt / sa cAnuyogo yadyapyaneka-151 adhi0 andhaviSayaH saMbhavati, tathApi pratizAstraM pratyadhyayanaM pratyuddezaka prativAkyaM pratipadaM copakAritvAtprathamamanu-dA yogadvArANAmasI vidheyaH / jinavacane hyAcArAdi zrutaM prAyaH sarvamapyupakramanikSepAnugamanayadvArairvicAryate, prastutazAstre ca tAnyevopakramAdidvArANyabhidhAsyante, ato'syAnuyogakaraNe vastuto jinavacanasya sarvasyApyasau kRto bhavatItyatizayopakAritvAtprakRtazAstrasyaiva prathamamanuyogo vidheyaH / sa ca yadyapi cUrNiTIkAbAreNa vRddharapi vihitaH, tathApi tabacasAmatigambhIratvena duradhigamatvAdu' mandamatinA'pi mayA'sAdhAraNazrutabhaktijanitItsukyabhAvato'vicAritakhazaktivAdalpadhiyAmanugrahArthatvAcca kartumArabhyate // ||naannN paMcavihaM paNNattaM, taMjahA-AbhiNibohiyanANaM suyanANaM ohinANaM maNapajava nANaM kevalanANaM (sU01-509) asya ca zAstrasya paramapadaprAptihetutvena zreyobhUtakhAt saMbhAvyamAnavinatvAt tadupazamArtha ziSTasamayapa- // 1 // ripAlanArtha cAdau maGgalarUpaM sUtramAha-nANaM paJcavihaM' ityAdi, vyAkhyA-jJAtirjJAnaM 'kRtyalyuTo bahulaM (pA0 JaERI jJAnasya paJcavidhatvasya prarupaNA ~13~ Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [?] dIpa anukrama [3] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [1] / gAthA ||--II pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH | 3-3-113 ) iti vacanAt bhAvasAdhanaH jJAyate paricchidyate vastvanenAsmAdasminveti vA jJAnaM, jAnAti khaviSayaM paricchinattIti vA jJAnaM jJAnAvaraNakarmakSayopazamakSayajanyo jIvasvatattvabhUto bodha ityarthaH, 'pazcavihaMti' pazceti-saGkhyAvacano vidhAnAni vidhA:-bhedAH paJca vidhA asyeti paJcavidhaM paJcamakAramityarthaH, 'paNNataMti' prajJaptamarthatastIrthakaraiH sUtrato gaNadharaiH prarUpitamityarthaH anena sUtrakRtA AtmanaH khamanISikA parihRtA bhavati, athavA prAjJAt-tIrthakarAdAsaM prAsaM gaNadharairiti prAjJAptam, athavA prAjJaiH gaNadharaistIrthakarAdAttaMgRhItamiti prAjJAsaM, prajJayA vA bhavyajantubhirAptaM prAptaM prajJAptaM, na hi prajJAvikalairidamavApyata iti pratItameva, hrasvatvaM sarvatra prAkRtatvAdityavayavArthaH, akSarayojanA tvevam-jJAnaM paramagurubhiH prajJaptamiti sambandhaH, katividhamiti, atrocyate, paJcavidhamiti // tasyaiva paJcavidhatvasyopadarzanArthamAha- 'taMjahetyAdi' tadyathetyupanyAsArthaH, AbhiniyodhikajJAnaM zrutajJAnam avadhijJAnaM manaHparyAyajJAnaM kevalajJAnaM ceti / tatra abhItyAbhimukhye nIti naipatye, tatazcAbhimukho vastuyogyadezAvasthAnApekSI niyata-indriyANyAzritya svasvaviSayApekSI bodhaH abhinibodha iti bhAvasAdhanaH, svArthikatadvitotpAdAtsa evAbhiniyodhikam, abhinivudhyate AtmanA sa ityabhinibodha iti karmmasAdhano vA, abhinivudhyate vastvasAvityabhinibodha iti kartRsAdhano vA, sa evAbhiniyodhikamiti tathaiva, AbhinivodhikaM ca tad jJAnaM cAbhinivodhikajJAnam-indriyapaJcakamanonimitto bodha ityarthaH / zravaNaM zrutam abhilApalAvitArthagrahaNasvarUpa upalabdhivizeSaH zrutaM ca tad jJAnaM ca zrutajJA Ja on ematen For P&Pase Cnly ~14~ Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .............. mUla [1] / gAthA ||--|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH anuyo0 adhi0 anuyo nam, athavA zrUyata iti zrutaM-zabdaH sa cAsau kAraNe kAryopacArAdU jJAnaM ca zrutajJAnaM, zabdo hi zrotuH maladhA- sAmilApajJAnasya kAraNaM bhavatIti so'pi zrutajJAnamucyate / avadhAnamavadhiH-indriyAdyanapekSamAtmanaH sA-13 rIyA zikSAdarthagrahaNam, avadhireva jJAnamavadhijJAnam, athavA avadhiH-maryAdA tenAvadhinA-rUpidravyamaryAdAtmakena jJAnamavadhijJAnaM / saMjJibhirjIvaiH kAyayogena manovargaNAbhyo gRhItAni manoyogena manastvena pariNamitAni // 2 // dravyANi manAsItyucyante, teSAM manasAM paryAyAH-cintanAnuguNAH pariNAmAsteSu jJAnaM manaHparyAyajJAnam, athavA yathoktakharUpANi manAMsi paryeti-avagacchatIti manaHparyAyamiti karmaNyaNa (pA03-2-1), tacca tad jJAnaM ca manaHparyAyajJAnaM / kevalaM-saMpUrNajJeyaviSayatvAt saMpUrNa taca tad jJAnaM ca kevalajJAnamiti // avagrahAdibhedacintA tveteSAM jJAnAnAmantra na kriyate, sUtre'nuktatvenAprastutatvAt nandyAdiSu vistareNoktatvAceti / anena ca zAstrasthAdAveca jJAnapaJcakotkIrtanena maGgalaM kRtaM bhavati, sakalaklezavicchedahetutvena jJAnasya parama-12 maGgalatvAt / abhidheyaM tu guNaniSpannAnuyogadvAralakSaNazAstranAmata eva sakAzAtpratIyate, upakramAdyanuyogadArANAmevehAbhidhAsyamAnatvAt / prayojanaM tu prakaraNakartRzrotroH pratyekamanantaraparamparabhedAcintanIyaM, tatra prakaraNakarturanantaraM sattvAnugrahaH prayojanaM, zrotuzca prakaraNArthaparijJAnaM, paramparaM tu dvayorapi paramapadaprAptiH, idaM tu yadyapIha sAkSAnnoktaM tathApi sAmodavasIyate, tathAhi-sattvAnugrahapravRttA eva paramagurava idmupdi-4|| zanti, tadanugrahe ca krameNa paramapadaprAptiH pratItaiva, zrotA'pi gurubhyaH prastutaprakaraNArtha vijJAnAti, tatparijJAne // 2 // ~15 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [1] dIpa anukrama [3] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [1] / gAthA ||--II pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH ca sakalajinavacanAnuyogakaraNe kuzalatAmAsAdayati, tatkuzalatAyAM ca viprahAya heyAnupAdAya upAdeyAn saMprApya prakarSacacaraNakaraNaM kRtvA'tiduSkaratapazcaraNaM anubhUya vizadakevalAlokataH sakalatrilokItalasAkSAtkaraNaM pravizya sakalakarmmavicchedakartR zailezIkaraNaM sakalamuktajanazaraNaM paramapadamadhigacchatIti / sambandho'pyupAyopepalakSaNo gampata eva, vacanarUpApannaM hi zAstramidamupAyastadardhastUpeya iti / evaM ca samastazAstrakArANAM samayaH paripAlito bhavati, uktaM ca taiH - "saMbaMdhabhidheyapaoyaNAI taha maMgalaM ca stymmi| sIsa| pavittinimittaM nivvigghatthaM ca ciMtijA // 1 // " ityalaM vistareNa // 1 // tattha cattAri nANAI ThappAI ThavaNijAI No uddisaMti No samuddisaMti No aNuNNavijjaMti, suyanANassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai (sU02-1018 ) yadi nAma jJAnaM paJcavidhaM prajJasaM tataH kimityAha - 'tatthe'tyAdi, 'tatra' tasmin jJAnapaJcake AbhinibodhikAvadhimanaH paryAyake valAkhyAni catvAri jJAnAni 'uppAiti' sthApyAni asaMvyavahAryANi, vyavahAranayo hi | yadeva lokasyopakAre varttate tadeva saMvyavahArye manyate, lokasya ca heyopAdeyeSvartheSu nivRttipravRttidvAreNa prAyaH 1. sambandhAbhidheyaprayojanAni tathA mahala va zAstre ziSyapravRttinimittaM nirviprArthaM ca vintayet // 1 // 2 No uddivinaMti No samuddisati pra Fir P&Pale Cnly ~16~ Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................... mUlaM [2] / gAthA ||-|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo maladhA- rIyA vRttiH anuyo adhika GASCARAS // 3 // zrutameva sAkSAdayantopakAri, yadyapi kevalAdidRSTama) zrutamabhidhatte tathApi gauNavRttyA tAni lokopakArINIti bhAvaH / yayuktanyAyenAsaMvyavahAryANi tAni tataH kimityAha-'ThavaNijjAiMti' tataH sthApanIyAni etAni, tathAvidhopakArAbhAvato'saMvyavahAryatvAttiSThantu, na tairihodezasamuddezAdyavasare'dhikAra ityarthaH, a * thavA sthAppAni-amukharANi khakharUpapratipAdane'pyasamarthAni, na hi zandamantareNa svakharUpamapi kevalAdIni pratipAdayituM samarthAni, zabdazvAnantarameva zrutattvenokta iti khaparakharUpapratipAdane zrutameva samartha, svarUpakadhanaM cedamataH sthApyAni-amukharANi yAni catvAri jJAnAni tAnIhAnuyogadvAravicArapakrame kimityAha-anupayogitvAt sthApanIyAni-anadhikRtAni, yatraiva khuddezasamuddezAnujJAdayaH kriyante, tatraivAnuyogaH taddvArANi copakramAdIni pravarttante, evaMbhUtaM tvAcArAdi zrutajJAnameva ityata uddezAdyaviSayatvAdanupayogIni zeSajJAnAni, ityato'trAnadhikRtAni / abrAha-anuyogo vyAkhyAnaM, taca zeSajJAnacatuSTayasyApi pravartata eveti kathamanupayogitvaM ?, manu samayacaryAnabhijJatAsUcakamevedaM vaco, yato hanta tatrApi tajJAnapratipAdakasU saMdarbha evaM vyAkhyAyate, sa ca zrutameveti zrutasyaivAnuyogapravRttiriti / athavA-sthApyAni-gurvanadhInatvenoddezAyaviSayabhUtAni, etadeva vivRNoti-sthApanIyAnIti, ekAcauM dAvapi, idamuktaM bhavati-anekArthavAdatigambhI-1 ratvAdividhamatrApatizayasampannavAca prAyo gurUpadezApekSaM zrutajJAnaM, taba gurorantike gRhyamANaM paramakalyA-1 NakozatvAduddezAdividhinA gRhyata iti tasyoddezAdayaH pravarttante, zeSANi tu catvAri jJAnAni tadAvaraNa - - // 3 // ~17~ Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ............. mUlaM [2] / gAthA ||--|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: do karmakSayakSayopazamAbhyAM khata eva jAyamAnAni noddezAdiprakramamapekSante / yatazcaivamata Aha-'no uddisi jaMtI'tyAdi, no padizyante no samuddizyante no anujJAyante, tatra idamadhyayanAdi tvayA paThitavyamiti guruvacanavizeSa uddezaH, tasminneva ziSyeNa ahInAdilakSaNopete'dhIte gurornivedite sthiraparicitaM kurvida-15 miti guruvacanavizeSa eva samudezaH, tathA kRtvA gurornivedite samyagidaM dhArayAnyAMbAdhyApayeti tadvacanavizeSa evAnujJA 'suyaNANassetyAdi' zrutajJAnasyoddezaH samuddezo'nujJA anuyogazca pravartate // 2 // | tatroddezAdInAM bayANAM svarUpaM saMkSepata uktamapi vineyAnugrahArthe kicidvistarataH ucyate-tatrAcArAdyaGgasya | | uttarAdhyayanAdikAlikazrutaskandhasya aupapAtikAtkAlikopAgAdhyayanasya cAyamujhezavidhiH-ihAcArAGgAdya-paTU nyatarazrutamadhyetumicchati yo vineyaH sa khAdhyAyaM prasthApya guruM vijJapayati-bhagavana ! amukaM mama zrutamuddi zata, gururapi bhaNati 'icchAma' iti, tato vineyo vandanakaM dadAti 1, tato gururutthAya caityavandanaM karoti, datata Urdhvasthito vAmapArkIkRtaziSyo yogotkSepanimittaM paJcaviMzatyucchrAsamAnaM kAyotsarga karoti, 'caMdesuI nimmalayare'ti yAvaccaturviMzatistavaM cintayatItyarthaH, tataH pAritakAyotsargaH saMpUrNa caturviMzatistavaM bhaNitvA / tathAsthita eva pazcaparameSThinamaskAraMvAratrayamuccArya 'nANaM paJcavihaM paNNatta'mityAdi uddezanandI bhaNati, tadante haica'idaM punaH prasthApanaM pratItya asya sAdhoridamaGgamamuM zrutaskandhaM idamadhyayanaM vA uddizAmi kSamAzramaNAnAM hastena sUtramarthaM tadubhayaM ca uddiSTamityevaM vadati, kSamAzramaNAnAmityAdi tvAtmano'haGkAravarjanArthamabhidhatte, tato RECASSSSSSSSS ~18~ Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................... mUlaM [2] / gAthA ||-|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyoga maladhArIyA // 4 // vineya 'icchAmI'ti bhaNitvA vandanakaM dadAti 2, tata utthito bravIti 'saMdizata kiM bhaNAmI ti, tato guru- vRttiH dati vanditvA pravedaye ti, tato vineya 'icchAmI ti bhaNitvA vandanakaM dadAti 3, tataH punarutthitaH prati- anuyo0 4pAdayati-bhavadbhirmamAmukaM zrutamuddiSTamicchAmyanuzAsti' tato guruH pratyuttarapati-'yogaM kurviti, evaM adhika sandiSTo vineya 'icchAmI'ti bhaNitvA bandanakaM dAti, tato'trAntare namaskAramuccArayannasau guruM pradakSiNapati, tadante ca guroH purataH sthitvA punarvadati-'bhavadbhirmamAmukaM zrutamuddiSTamicchAmyanuzAsti' tato gururAha -'yogaM kundhi'ti, evaM saMdiSTa icchAmIti bhaNitvA vanditvA ca punastathaiva guruM pradakSiNayati, tadante ca punastathaiva guruziSyayorvacanaprativacane, tathaiva ca tRtIyapradakSiNAM vidadhAti vineyA, etAni ca caturthavandanakAdIni zrIpapi vandanakAnyekameva caturthaM gaNyate, ekArthapratibaddhatvAditi 4, tatastRtIyapradakSiNAnte guruniSIdati, niSaNNasya ca guroH purato vanatagAtrI vineyo vakti-'yuSmAkaM praveditaM, saMdizata sAdhUnAM praveda-IA yAmi tato gururAha-pravedaye ti, tata icchAmIti bhaNivA vineyo vandanakaM dadAti 5, pratyutthitazcocAritapazcaparameSThinamaskAraH punarvandanakaM dadAti 6, punarutthito vadati-'yuSmAkaM praveditaM sAdhUnAM ca tat praveditaM, sandizata karomi kAyotsarga' tato gururanujAnIte-'kuci'ti, tataH punarapi vandanakaM dadAti 74 etAni sapta tho(cho)bhavandanakAni zrutapratyayAni bhavanti, tataH pratyutthito'bhidhatte-'amukasyodezanimittaM | karomi kAyotsargamanyatrocchrasitAdityAdi yAvandhutsRjAmIti' tataH kAyotsargasthitaH saptaviMzatimucchAsAM | AThAkara ~19~ Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ................. mUlaM [2] / gAthA ||-|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: cintayati 'sAgaravaragambhIreti'yAvacatuvizatistavaM cintayati ityarthaH, 'uddesasamuddese sattAvIsaM aNuNNavaNayAe' itivacanAt, tataH pAritakAyotsargaH saMpUrNa caturvizatistavaM bhaNitvA parisamAsoddezakriyatvAda guroH thobhavandanakaM dadAti, taca na zrutapratyayaM, kiM tarhi ?, zrutadAtRtvAdinA guruH paramopakArI, tabinayapratipaKItinimittamiti / aGgAdisamuddeze'pyayameva vidhirvaktavyo, navaraM pUrvapravedite yogaM kurvityuktamatra tu sthiraparicitaM kurviti badati, yogotkSepakAyotsargo nandyAkarSaNa pradakSiNAtrayavidhizca na kriyate, zeSaH sasavandanakAdiko vidhistathaiva / anujJAvidhistu yogotkSepakAyotsargavarjaH sarvo'pyudezavidhivadvaktavyo, navaraM pravedite gururvadati-'samyag dhArayAnyeSAM ca pravedayaM anyAnapi pAThayetyarthaH, AvazyakAdiSu taNDulavicAraNAdiprakIrNakeSvapi vaiSa eva vidhiH, navaraM khAdhyAyaprasthApanaM yogotkSepakAyotsargazca na kriyate, evaM sAmAyikAyadhyayaneSUddezakeSu ca caityavandanapradakSiNAtrayAdivizeSakriyArahitaH saptavandanakamadAnAdikaH sa eva vidhiriti tAvadiyaM cUrNikAralikhitA sAmAcArI, sAmprataM punaranyathApi tAH samupalabhyante, na ca tathopalabhya , sammohaH karttavyaH, vicitratvAtsAmAcArINAmiti / idAnImanuyogavidhirucyate-tatrAnuyogo-vakSyamANazabdArthaH, sa yadA'dhItasUtrasthAcAryapadaprasthApanayogyasya ziSyasthAnujJAyate tadA'yaM vidhi:-prazasteSu tidhinakSaprakaraNamuharseSu prazaste ca jinAyatanAdI kSetre bhuvaM pramANaM ekA gurUNAmekA tvakSANAmiti niSadyAdayaM kri 1 ureze samudene saptaviMzatiranumApane. ~20~ Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ............... mUlaM [2] / gAthA ||-|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH anuyoga anuyogya te, tataH prAbhAtikakAle pravedite niSadyAniSaNNasya gurocolapaTTakarajoharaNamukhavatrikAmAtropakaraNo vi-ha maladhA- neyaH purato'vatiSThate, tato dAvapi guruziSyau mukhavastrikA pratyupekSayataH, tayA ca samagraM zarIraM pratyupekSarIyA yataH, tato vineyo guruNA saha dvAdazAvarttavandanakaM datvA vadati-icchAkAreNa saMdizata svAdhyAyaM prasthApa yAmi', tatazca drAvapi svAdhyAyaM prasthApayataH, tataH prasthApite khAdhyAye gururniSIdati, tutaH ziSyo bAdazA-1 varttavandanakaM dadAti, tato gururutthAya ziSyeNa sahAnuyogaprasthApananimittaM kAyotsarga karoti, tato guruniSIdati, tatastaM ziSyo bAdazAva-vandanakena bandate, tato gururakSAnabhimanyottiSThati, utthAya ca niSA &ApurataH kRtvA vAmapAcIkRtaziSyazcaityavandanaM karoti, tataH samAse caityavandane punaH gururUrvasthita eva nama skArapUrva nandimucArayati, tadante cAbhidhatte-'asya sAdhoranuyogamanujAnAmi, kSamAzramaNAnAM hastena, dravyaguNaparyAyairanujJAta' tato vineyaichobhayandanakena vandate, utthitazca bravIti-'saMdizata kiM bhaNAmi? tato gururAha-vanditvA pravedaya' tato vandate ziSyaH, utthitastu bravIti 'bhavadbhirmamAnuyogo'nujJAtaH, icchAmyanuzAsti' tato gururvadati-samyag dhAraya anyeSAM ca pravedaya anyeSAmapi vyAkhyAnaM kubityarthaH, tato bandate'sau, vandittvA ca guruM pradakSiNayati, pradakSiNAnte ca bhavadbhirmamAnuyogo'nujJAta ityAyuktipratyuktirvitIyapradakSiNA ca tathaiya, punastRtIyApi tathaiva, tatastRtIyapradakSiNAnte gururniSIdati, tatpurasthitazca vineyo| vadati-'yuSmAkaM praveditaM, sandizata sAdhUnAM pravedayAmI'tyAdi, zeSamuddezavidhivadvaktavyaM yAvadanuyogAnujJA R- 47 RS-4 -* // 5 // ~21~ Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [2] dIpa anukrama [2] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [2] / gAthA ||--II pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH nimittaM kAyotsarga karoti, tadante ca saniSadyaH ziSyo guruM pradakSiNayati, tadnte ca vandate punaH pradakSiNayati, evaM tisro vArAH, tato gurordakSiNabhujAsanne niSIdati, tato gurupAramparyAgatAni mantrapadAni guruH tisro vArAH ziSyasya kathayati, tadanantaraM yathottaraM pravarddhamAnAH pravara sugandhamizrAstisro'kSatamuSTastasmai dadAti tato niSayAyA gururutthAya ziSyaM tatropavezya yathAsannihitasAdhubhiH saha tasmai vandanakaM dadAti, tato vineyo niSadyAsthita eva 'nANaM paMcavihaM paNNattamityAdisUtramucArya yathAzakti vyAkhyAnaM karoti, tadante ca sAdhavo vandanakaM dadati, tataH ziSyo niSadyAtaH uttiSThati, gurureva punastatra niSIdati, tato dvAvapyanuyogavisargArthaM kAlapratikramaNArthe ca pratyekaM kAyotsarga kurutaH, tataH ziSyo niruddhaM pravedayate, niruddhaM karotItyarthaH / evaM zrutasyaiva uddezAdayaH pravarttante, na zeSajJAnAnAm, atra cAnuyogenaivAdhikAro na zeSaiH, anuyogadvAravicArasyaiveha prakrAntatvAd // jai suyanANassa uddeso samuddeso aNuSNA aNuogo ya pavattai, kiM aMgapaviTThassa uddeso samudeso aNuNNA aNuogo ya pavattai ?, kiM aMgabAhirassa uddeso samuddeso aNNA aNuogo ya pavattai ?, aMgapaviTTassavi uddeso jAva pavattai, aNaMgapeviTTa 1 aMgavAdirasthavi pra. 'zrutajJAna AdInAm 'uddeza- samuddeza- anujJA' pravartana For P&Praise Cly ~ 22~ Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ................ mUla [3] / gAthA ||--|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo maladhA vRttiH anuyo0 adhi0 rIyA // 6 // ssavi uddeso jAva pavattai ?, imaM puNa paTTavaNaM paDucca aNaMgapaviTThassa aNuogo (sU0 3-5040) atra yathAbhihitamupajIvyAha ziSyo-'yadItyAdi, yamuktakrameNa zrutajJAnasyoddezaH samuddezo'nujJA anu-| yogazca pravartate, tarhi kimasAvaGgapraviSTasya pravartate, utAGgabAhyasyeti ?, tatrAGgeSu praviSTam-antargatamaGgapraviSTaM, zrutam-AcArAdi tadvAvaM tu uttarAdhyayanAdi, atra gururnirvacanamAha-'aMgapavihassavI syAdi, apizabdo parasparasamuccayAyau~, aGgamaviSTasyApyuddezAdi pravartate, aGgAhAhyasyApi, 'idaM punaH' prastutaM 'prasthApana prArambha, 'pratItya' AzrityAGgavAdyasya pravartate netarasya, Avazyaka hyatra vyAkhyAsyate, taccAGgabAhyamevetibhAvaH // 3 // jai aNaMgapaviTussa aNuogo, kiM kAliassa aNuogo? ukkAliassa aNuogo?, kAliassavi aNuogo ukAliassavi aNuogo, imaM puNa paTavaNaM paDucca ukkAliassa aNuogo (sU04-5020) atrAGgabAhyasyeti sAmAnyoktau satyAM saMzayAno vineya Aha-jaha aMgabAhirasse'tyAdi, yadyaGgabAhyasyodezAdiH kimasau kAlikasya pravartate utkAlikasya vA?, dvidhA'pyaGgAbAhyasya saMbhavAditibhAvaH, tatra divasanizAprathamacaramapauruSIlakSaNe kAle'dhIyate nAnyatreti kAlikam-uttarAdhyayanAdi, yattu kAlavelAmAtravarja // 6 // ~23~ Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................... mUlaM [4] / gAthA ||-|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: zeSakAlAniyamena paThyate tadutkAlikam-AvazyakAdi / atra guruH prativacanamAha-kAliyassavI'tyAdi, kAlikasyApyasI pravarttate, utkAlikasthApi, idaM punaH prastutaM prasthApanaM-prArambhaM pratItya utkAlikasthAsau masantavyaH, Avazyakameva hyatra vyAkhyAsyate, tabotkAlikameveti hRdayam // 4 // utkAlikasyeti sAmAnyavacane vizeSajijJAsuH pRcchati jai ukAliassa aNuogo kiM Avassagassa aNuogo? Avassagavatirittassa aNuogo?, Avassagassavi aNuogo Avassagavatirittassavi aNuogo, imaM puNa paTTavaNaM paDucca Avassagassa aNuogo (sU05) / __ yagutkAlikasyoddezAdistatkimAvazyakasyAyaM pravartate, yahA''vazyakavyatiriktasya?, ubhayathA'pyutkAlikasya sambhavAditi paramArthaH / tatra zramaNaiH zrAvakaizcobhayasandhyamavazyaMkaraNAdAvazyaka-sAmAyikAdiSaDadhyayanakalApaH, tasmAttu vyatiriktaM-bhinnaM dazavaikAlikAdi, gururAha-'AvassagassI 'tyAdi, dayorapyetayoga sAmAnyenoddezAdiH pravartate, kiMsvidaM prastutaM prasthApana prArambhaM pratItyAvazyakasyAnuyogo netarasya, sakalasAmAcArImUlavAdasyaiveha zeSaparihAreNa vyAkhyAnAditi bhAvanIyam, uddezasamuddezAnujJAstvAvazyake pravartamAnA apyatra nAdhikRtAH, anuyogAvasaratvAd, atastatparihAreNoktam, 'aNuogotti, ayamatra bhAvArtha: anu. 2 + 4 JEScamine ~24~ Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ................. mUlaM [5] / gAthA ||-|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH anuyo0 adhi0 anuyo ra anuyogasya prakrAntattvAt tadvaktavyatAprativaddhAyA asyA gAthAyA ihAvasaraH, tadyathA-nikkhevegaTTha nirutti maladhA-1vihI pavittI ya keNa vA kassa? / tadArabheyalakkhaNatadarihaparisA ya suttttho||1|| asyA vineyAnugrahArtha rIyA vyAkhyA-ihAnuyogasya nikSepo-nAmasthApanAdiko vaktavyaH 1, tathA'nuyogasyaikArthikAni vaktavyAni, yadAha-aNuogo ya niogo bhAsa vibhAsA ya vattiyaM ceva / ee aNuogassa ya nAmA egaTThiyA paMcate // 2 // 2, tathA'nuyogasya niruktaM vaktavyaM, tadyathA-khAbhidhAyakasUtreNa sahArthasya anu-niyataH anukUlo vA yogaH-asyedamabhidhepamityevaM saMyojya ziSyebhyaH pratipAdanamanuyogaH-sUtrAdhekadhanamityarthaH, athavA-ekasyApi sUtrasthAnanto'rtha ityartho mahAn , sUtraM tvaNu, tatavANunA-sUtreNa sahArthasya yogo aNuyogaH, taduktam"niyayANukulo jogo muttassatyeNa jo ya aNuogo / suttaM ca aNuM teNaM jogo atthassa aNuogo // 1 // " 3, tathA'nuyogasya vidhirvaktavyo, yathA-prathama sUtrArtha eva ziSyasya kathanIyaH, dvitIyavArAyAM so'pi niyuktapakathanamizraH, tRtIyavArAyAM tu prasaGgAnuprasaGgAgataH so'pyoM vAcyA, taduktam-"suttattho khalu 1nikSepa ekArthaH niruktiH vidhiH pravRttivya kena vA kasya / tadArANi bhedAH lakSaNaM tadahIM pariSada suutraarthH||1|| 2 anuyogadha niyomo bhASA vibhASA vArtikaM (yaktika) caitra / etAnyanuyogasya ca nAmAnya kArthikAni patra // 1 // niyato'nukUlo yogaH sUtrasvArthena yaH so'nuyogaH / sUrya cANu tena yogo'syAnuyogaH // 1 // 4 sUtrArthaH khala prathamo dvitIyo niyukti midhito bhaNitaH / tRtIyazca niravazeSa epa vidhirbhavati anuyoge // 1 // // 7 // ~25 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ............... mUlaM [5] / gAthA ||--|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: paDhamo bIo nijjuttimIsito bhaNito / taio ya niravaseso esa vihI hoi aNuoge // 1 // " ityAdhanyo'pi atra vidhirvAcyo, dizAtravAdasyeti 4, tathA'nuyogasya pravRttiryathA bhavati tathA vAcyaM, tatrodyamI sUriruyaminaH ziSyAH, udyamI mUriranuyaminaH ziSyAH, anudyamI sariruyaminaH ziSyAH, anudyamI mUriranudyaminaH ziSyA iti caturbhaGgI, aba prathamabhaGge anuyogasya pravRttirbhavati, caturthe tu na bhavati, ditIya-18 tRtIyayostu kAcitkathazcidbhavatyapi 5, tathA'nuyogaH kena karttavya iti tadyogyaH kartA'bhidhAnIyo, yadAha"desakulajAirUvI saMghayaNI thiijuo annaasNsii|aviktynno amAI thiraparivADI gahiyavako // 1 // " ghira-11 parivADitti avismRtsuutrH| "jiyapariso jiyaniho majjhatyo desakAlabhAvannU / Asannaladdhapaibho nANAvihai hadesabhAsapaNU // 2 // paMcavihe AyAre jutto suttatthatadubhayavihiNNU / AharaNaheuuvaNayanayaniuNo gAha NAkusalo // 3 // sasamayaparasamayaviU gaMbhIro dittimaM siyo somo / guNasayakalio jutto pavayaNasAraM parikaheuM ||4||'sivotti mantrAdisAmarthyAdupazAmitopadravaH, yuktaH-ucitaH pravacanasAraM parikathayituM 6, tathA ayamanuyogaH kasya zAstrasyaivaMbhUtena guruNA karttavya ityapi vAcyaM 7, tathA 'taddAratti' tasya-anuyogasya dezakulajAtirUpavAn saMhananI bhUtiyuto'nAzaMsI / avikatyano'mAyAcI sthiraparipATilAvAkyaH // 1 // jitaparSat jitanidro madhyastho deSAkAlabhAvAH bAsanalabdhapratibho nAnAvidhadezabhASAyaH // 2 // panavidhe AcAre yuphaH sUtrArthatadubhayavidhinaH / AharaNahetUpanayanayanipuNaH avagAhanAkupAlaH // 3 // sasamaya| pararAmayavita gambhIro dIptimAn zivaH saumyaH / guNazatakalito yuktaH pravacanasAra parikathayitum // 4 // SCIRCC RECROCOM JaEcAH ~26~ Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [4] dIpa anukrama [5] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [5] / gAthA || --II pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhAyA // 8 // dvArANi upakramAdInyatraiva vakSyamANakharUpANi vAcyAni 8, tathA 'bhedatti' teSAmeva dvArANAmAnupUrvInAmapramANAdiko'traiva vakSyamANasvarUpo bhedo vaktavyaH 9, tathA'nuyogasya lakSaNaM vAcyaM, yadAha - "saMhiyAM ya padaM caiva payattho payaviggaho / cAlaNA ya pasiddhI ya, chavvihaM viddhi lakkhaNaM // 1 // " prazne kRte sati 'pasiddhitti' cAlanAyAM satyAM prasiddhiH samAdhAnaM 'viddhitti' jAnIhi vyAkhyeyasUtrasya ca 'aliyamuvadhAyajaNaya mityAdidvAtriMzaddoSarahitatvAdikaM lakSaNaM vaktavyaM 10, tathA tasyaiva-anuyogasya yogyA pariSavaktavyA, * sA ca sAmAnyatastridhA bhavati, tadyathA- "jaNaMtiyA ajANaMtiyA ya taha dubbiyaDhiyA ceva / tivihA ya hoi parisA tIse nANattagaM vocchaM // 1 // guNadosavisesaNNU aNabhiggahiyA ya kusssuimaesuM / sA khalu | jANagaparisA guNatantillA aguNavajjA // 2 // khIramiva rAyahaMsA je tuhaMti guNe guNasamiDA / dosevi ya chaDUDitA te vasabhA dhIrapurisatti // 3 // " iti jJAyakapariSat / "je huMti pagaisuddhA migasAvagasIhakukuDagabhUyA / rayaNamiva asaMThaviyA suhasaMNappA guNasamiddhA // 4 // sAvagazabdaH sarvatra saMbadhyate, tato mRgasiMhakurkuTazAvo laghumRgAyapatyaM tadbhUtA atyantarjutvasAmyAt tatsadRzI yetyarthaH, sahajaratnamivAsaMskRtA 'suhasa 1 saMhitA va padaM caiva padArthaH padavigrahaH cAlanA ca prasiddhi padvidhaM viddhi lakSaNam // 1 // 12 jAnAnA ajAnAnA ca tathA durvidazyA caiva / trividhA bhavati parSada tasyA nAgAsvaM vakSye // 1 // guNadoSavizeSazA anabhigRhItA ca kuzrutimateSu / sA khalu AyakaparyaMta guNatRptA aguNavarjA // 2 // kSIramiva rAjahaMsA ye pibanti guNAn guNasamRdhyAH / doSAnapi tyaktvA te vRSabhA dhIrapuruSa iti // 3 // yA bhavati prakRti zuddhA mRgasiMhakukuTazAvaka (bAla) bhUtA / ratnamivAsaMsthitA mukhasaMjJapyA guNasamudAH // 4 // For P&Praise City ~27~ vRttiH anuyo0 adhi0 // 8 // Stay w Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ................. mUla [5] / gAthA ||--|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: BREAST kApaNappatti' mukhaprajJApanIyA "jo khalu abhAviyA kussahahiM na ya sasamae ghiysaaraa| akilesakarA saa| 4 khalu vairaM chakoDisuddhaM ca // 5 // " SaTkoNazuI vajramiva-hIraka iva vizuddhA yA sA khalvajJAyakapariSaditi vAkyazeSaH / idAnIM durvidagdhapariSaducyate-"na ya katthavi nimmAo na ya pucchaha paribhavassa doseNaM / va-16 sthivva vAyapuSaNo phuDai gaamillgviydo||6|| kiMcimmattagAhI pallavagAhI ya turiyagAhI ya / duviDhiyA u esA bhaNiyA tivihA imA parisA // 7 // " anAdyapariSaddhayamanuyogArha tRtIyA tvayogyeti 11,4 etatsarvamabhidhAya tataH sUtrArtho vaktavyaH 12 iti lezato vyAkhyAteyaM gAthA / vistarArthinA tu kalpapIThi-1& kA'nveSaNIyetyevaM cAnuyogasya dvAdaza bArANi vaktavyAni bhavanti / tatra zeSabAropalakSaNArthaM kasya zAstra- sthAyamanuyoga iti saptamaM dvAraM cetasi nidhAya 'jai suyanANassa uddesoM' ityAdisUtraprapaJcapUrvakamuktaM sUtra-13 kRtA-'idaM punaH prasthApanaM pratIlyAvazyakasyAnuyoga' iti // 5 // punarapyAha vineyaH jai Avassagassai aNuogo kiM aMga aMgAI suakhaMdho suakhaMdhA ajjhayaNaM ajjhaya SC 1yA sallabhAvitA kudhutibhiH na ca khasamaye gRhItasArA / azakarI khala sA SaTkodidhadavaamira // 5 // na va kutrApi nirmAto na ca pRcchati paribha-17 pasya doSaNa / bastiriya pAsapUrNa sphurati prAmeyako vidagdhaH // 6 // kizcinmAtrapAhiNI pajavagrAhiNI saritapAhiNIbadurvidagdhA vaSA bhaNitA trividhaye parSat // 7 // 2bhAvassayaM NaM isadhika pra. ~28~ Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ................. mUlaM [6] / gAthA ||-|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH anuyo maladhArIyA NAI uddeso uddesA?, Avassayassa NaM no aMgaM no aMgAI suakhaMdho no suakhaMdhA no ajjhayaNaM ajjhayaNAiM no uddeso no uddesA (sU06) anuyo. adhika yadyAvazyakasya prastuto'nuyogaH, tarhi kiM Namiti vAkyAlaGkAre, kimiti paramazne, kimekaM dvAdazAnAntargatamaGgamidam, uta bahUnyaGgAni, athaikaH zrutaskandho bahavo vA zrutaskandhAH, adhyayanaM vaikaM bahani vA'dhyayanAni, uddezako vA eko bahavo vA uddezakA ityaSTau praznAH, tatra zrutaskandhaH adhyayanAni cedamiti pratipattavyaM, SaDadhyayanAtmakazrutaskandharUpatvAdasya, zeSAstu SaT praznA anAdeyAH, anaGgAdirUpatvAditi, etadevAha-'Avassayassa NamityAdi, atrAha-nanvAvazyaka kimaGgamaGgAnItyetat praznayamatrAnavakAzameva, nanyadhyayana evAsyAnaGgapraviSTatvena nirNItatvAt, tathAtrApyaGgavAyotkAlikakrameNAnanta-| ramevoktatvAditi, atrocyate, yattAvaduktaM-nandyadhyayana evetyAdi' tadayuktaM, yato nAvazyaM nanyadhyayanaM 6 vyAkhyAya tata idaM vyAkhyeyamiti niyamo'sti, kadAcidanuyogadAravyAkhyAnasyaiva prathama pravRttaH, aniyamajJApakazcAyameva sUtropanyAsaH, anyathA hyaGgabAhyatve'sya tatraiva nizcite kimihAgAnaGgapraviSTacintAsUbopanyAseneti, maGgalArthamavazyaM nandirAdI vyAkhyeyA iti cenna, jJAnapaJcakAbhidhAnamAtrasyaiva mAlatvAttasya 81 cehApi kRtavAditi, yaccoktam 'atrApyaGgabAhyotkAlikakrameNetyAdi' tatrApi samuditAnAmuddezasamuddezAnu 4-9-4551345645605 26- 2 ~29~ Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ................. mUlaM [6] / gAthA ||-|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: jJAnuyogAnAM praznaprakaraNe taduktam, atra tu kevalo'nuyoga evAdhikRtaH, tatprastAve tvidamevoktam-idaM punaH prasthApanaM pratItyAvazyakasyAnuyoga' ityato bhinnaprastAvatvAt pRcchA kriyate 'Avassayassa NaM.kimityAdi, vismaraNazIlAlpabuddhimASatuSAdikalpasAdhvanugrahArthe vetyadoSaH // 6 // tadevaM yasmAd idaM punaH prasthApanaM pratI-15 tyAvazyakasyAnuyoga' ityanenAvazyakamiti zAstranAma nirNItaM, yasmAcASTamvanantaroktamaneSvAvazyakaM zrutaskandhatvenAdhyayanakalApAtmakatvena ca nirNItaM, tasmAtkimityAha. tamhA AvassayaM nikkhivissAmi suaM nikkhivissAmi khaMdhaM nikkhivissAmi a jjhayaNaM nikkhivissAmi (sU07) yasmAtprastutAnuyogaviSayaM zAstramuktakrameNAvazyakAdirUpatayA nirNItaM, tasmAdAvazyakaM nikSepsyAmi zrutaM nikSepsyAmi skandhaM nikSepasyAmi adhyayana nikSepsyAmi, idamuktaM bhavati-AvazyakAdirUpatayA prkRtshaastrsy| nizcitatvAdAvazyakAdizabdAnAmoM nirUpaNIyaH, sa ca nikSepapUrvaka eva spaSTatayA nirUpito bhavati, ato'mISAM nikSepaH kriyate, tatra nikSepaNaM nikSepo yathAsaMbhavamAvazyakAdernAmAdibhedanirUpaNam // 7 // jattha ya jaM jANejjA nikkhevaM nikkhive niravasesaM / jatthavia na jANejA caukkagaM nikkhive tattha // 1 // (1) ~30~ Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .............. mUlaM [7] / gAthA ||1|| ............. pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata anuyoga maladhArIyA adhika // 10 // gAthA ||1|| 5 tatra jaghanyato'pyasau caturvidho darzanIya iti niyamArthamAha-'yatra ca' jIvAdivastuni yaM jAnIyAt nikSepa nyAsa, yattadonityAbhisaMbandhAttatra vastuni taM nikSepaM 'nikSipet nirUpayet 'niravazeSa samagraM, anayo. yatrApi ca na jAnIyAnniravazeSaM nikSepabhedjAlaM tatrApi nAmasthApanAdravyabhAvalakSaNaM catuSkaM nikSipena, idamuktaM bhavati-patra tAvannAmasthApanAdravyakSetrakAlabhavabhAvAdilakSaNA bhedA jJAyante tatra taiH sarvairapi vastu nikSipyate, yatra tu sarvabhedA na jJAyante tatrApi nAmAdicatuSTayena vastu cintanIyameva, sarvavyApakatvAttasya, na hi kimapi tadvastu asti yannAmAdicatuSTayaM vyabhicaratIti gAthArthaH // 1 // tatra 'yathodezaM nirdeza ityAvazyakanikSepArthamAhahai. se kiM taM AvassayaM?, AvassayaM cauvvihaM paNNataM, taMjahA-nAmAvassayaM ThavaNAvassayaM davvAvassayaM bhAvAvassayaM (sU08) atra se zabdo mAgadhadezIprasiddho'thazabdArthe varttate, athazabdastu vAkyopanyAsArthaH, tathA coktam-"atha prakriyApraznAnantaryamaGgalopanyAsanirvacanasamuccayeSu" iti, kimiti prazne, taditi sarvanAma pUrvaprakAntaparAmarzArthe, tatazcAyaM samudAyArtha:-atha kiMkharUpaMtadAvazyakam?, evaM praznite satyAcAryaH ziSyavacanAnurodhena AdarAdhAnArtha pra-Mn tyuccArya nirdizati-'AvassayaM caubiha'mityAdi, avazyaM kartavyamAvazyakam, athavA guNAnAM A-samantAba dIpa anukrama atha 'Avazyakasya nAma-Adi catvAra: nikSepA: ~31~ Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................... mUlaM [8] / gAthA ||1...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: iyamAtmAnaM karotItyAvazyakaM, yathA antaM karotIti antakaH, athavA-AvassayaMti prAkRtazailyA AvAsakaM, tatra 'vasa nivAse' iti guNazUnyamAtmAnam A-samantAt vAsayati guNairityAvAsakaM, 'caunvihaM paNNattaMti' catasro vidhA-bhedA asyeti caturvidhaM prajJasaM-prarUpitamarthatastIrthakaraiH sUtrato gaNadharaiH, tythaa-'naamaavssymityaadi| nAma-abhidhAnaM tadrUpamAvazyakaM nAmAvazyakam AvazyakAbhidhAnamevetyarthaH, athavA nAnA-nAmamAtreNAvazyaka nAmAvazyakaM jIvAdItyarthaH, tallakSaNaM cedam-"yavastuno'bhidhAnaM sthitamanyArthe tadarthanirapekSam / paryAyAnabhidheyaM ca nAma yAdRcchikaM ca tathA // 1 // " vineyAnugrahArthametadvyAkhyA-yavastuna indrAdeH 'abhidhAnam' indra ityAdivarNAvalImAtramidameva ca AvazyakalakSaNavarNacatuSTayAvalImAtraM yattadorniyAbhisaMbandhAttannAmeti saMTaGkaH, atha prakArAntareNa nAmno lakSaNamAha-'sthitamanyAthai tadarthanirapekSaM paryAyAnabhidheyaM ceti' tadapi nAma, yatkathaMbhUtamityAha-anyavAsAvarcazvAnyArthI-gopAladArakAdilakSaNaH tatra sthitam, anyanendrAdAvarthe yathArthatvena prasiddhaM sadanyatra gopAladArakAdau yadAropitamityarthaH, ata evAha-tadarthanirapekSam' iti, tasya-indrAdinAno'rthaH-paramaizvaryAdirUpastadarthaH, sa cAsAvarthazceti vA tadarthaH, tasya nirapekSa gopAladArakAdau tadarthasthAmAvAt, punaH kiMbhUtaM tadityAha-'paryAyAnabhidheyamiti' paryAyANAM-zakrapurandarAdInAmanabhidheyam-avAcyaM, gopAladArakAdayo hIndrAdizabdarukayamAnA api zacIpatyAdiriva zakrapurandarAdizabdai bhidhIyante, atastanAmApi nAmatadatorabhedopacArAtparyAyAnabhidheyamityucyate, cazabdo nAmna eva lakSaNAntarasUcakA, zacI ~32~ Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................... mUlaM [8] / gAthA ||1...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo maladhA- rIyA patyAdI prasiddhaM tabAma vAcyArthazUnye anyatra gopAladArakAdau yadAropitaM tadapi nAmeti tAtparya, tRtIyama-1 kAreNApi tallakSaNamAha-'yAdRcchikaM ca tatheti' tathAvidhavyutpattizUnyaM DisthaDavitthAdirUpaM 'yAdRcchika khe-10 anuyo. chayA nAma kriyate tadapi nAmetyArthiH // 1 // 8 // atha nAmAvazyakakharUpanirUpaNArtha sUtrakAra evAha adhika se kiM taM nAmAvassayaM?, 2 jassa NaM jIvassa vA ajIvassa vA jIvANa vA ajIvANa vA tadubhayassa vA tadubhayANa vA Avassaetti nAma kajai se taM nAmAvassayaM (sU09) atha kitannAmAvazyakam iti prasatyAhanAmAvassayaM jassa NamityAdi, anna bikalakSaNenAGkena sUcitaM bi-| tIyamapi nAmAvassayaMtipadaM draSTavyam, evamanyatrApi yathAsambhavamabhyUcaM,Namiti vAkyAlaGkAre, yasya vastuno jIvasya vA ajIvasya vA jIvAnAmajIvAnAM vA tabhayasya vAtadubhayAnAM vA Avazyakamiti yannAma kriyate tannAmAvazyakamityAdipadena sambandhaH, nAma ca tadAvazyaka ceti vyutpatteH, athavA yasya jIvAdivastunaH Avazyakamiti nAma kriyate tadeva jIvAdivastu nAmAvazyaka, nAnA-nAmamAtreNAvazyakaM nAmAvazyakamiti vyutpatteH, vAzabdAH pakSAntarasUcakA iti samudAyArthI, tantra jIvasya kathamAvazyakamiti nAma sambhavatIti, ucyate, yadhA loke jIvasya vaputrAdeH kazcitsIhako devadatta ityAdi nAma karoti, tathA kazcit svAbhiprAyavazAdAvazyakaAmityapi nAma karoti, ajIvasya kathamiti ceda, ucyate, ihAvazyakAvAsakazabdayorekAdhetA mAguktA, tatazcorddha -56-05 JEicintil ~33~ Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .............. mUlaM [1] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: zuSko'citto bahukoTarAkIrNo vRkSo'nyo vA tathAvidhaH kazcitpadArthavizeSaH sarpoderAvAso'yamiti lauki-13 kairyapadizyata eva, sa ca vRkSAdiyadyappanantaH paramANulakSaNairajIvadravyairniSpannastathA'pyekaskandhapariNatimAzritya ekAjIvatvena vivakSita iti svArthikakapratyayopAdAnAdekAjIvasyAvAsakanAma siddhaM, jIvAnAmapi bahanAmAvAsakanAma dRzyate yathA-iSTakApAkAyagnirmUSikAvAsa ityucyate, tatra hyagnau kila mUSikAH saMmUcchanti atasteSAmasaMkhyeyAnAmagnijIvAnAM pUrvavadAbAsakaM nAma siddham , ajIvAnAM tu yathA nIDaM pakSiNAmAvAsa ityucyate, taddhi bahubhistRNAyajIvaniSpayate iti bahUnAmajIvAnAmAvAsakanAma bhavati, idAnImubhayasyAvA-12 sakasaMjJA bhAvyate-tatra gRhadIrghikA'zokavanikAyupazobhitaH prAsAdAdipradezo rAjAderAvAsa ucyate, saudhamAdivimAnaM vA devAnAmAvAso'bhidhIyate, atra ca jalavRkSAdayaH sacetanaratnAdyazca jIvA iSTakAkASThAdayocetanaratnAdayazcAjIvAstanniSpannamubhayaM tasya kapratyayopAdAne AvAsakasaMjJA siddhA, ubhayAnAM tvAvAsakasaMjJA yathA saMpUrNanagarAdikaM rAjAdInAmAvAsa ucyate, saMpUNe: sIdhammodikalpo vA indrAdInAmAvAso'bhi-18 dhIyate, ana ca pUrvoktaprAsAdavimAnayolaghutvAdekameva jIvAjIvobhayaM vivakSitamatra tu nagarAdInAM saudharmA dikalpAnAM ca mahatvAihUni jIvAjIvobhayAni vivakSitAnIti vivakSayA bhedo draSTavyaH, evamanyatrApi 18 jIvAdInAmAvAsakasaMjJA yathAsaMbhavaM bhAvanIyA, digamAtrapradarzanArthatvAdasya / nigamayannAha-'se ttamityAdi da se tamityAdi vA kacit pAThaH, tdetnaamaavshykmityrthH||9|| idAnIM sthApanAvazyakanirUpaNArthamAha JaEHA ~34~ Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................. mUlaM [10] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo0 maladhArIyA prata sUtrAMka [10] // 12 // se ki ta ThavaNAvassayaM ?, 2 japaNaM kaTThakamme vA potthakamme vA cittakamme vA leppa vRttiH anuyo kamme vA gaMthime vA veDhime vA pUrime vA saMghAime vA akkhe vA varADae vA ego A adhika vA aNego vA sabbhAvaThavaNA vA asabbhAvaThavaNA vA Avassaetti ThavaNA Thavijai se taM ThavaNAvassayaM (sU010) atha kiM tat sthApanAvazyakamiti prazne satyAha-'ThavaNAcassayaM japaNa'mityAdi, tatra sthApyate amuko'yamityabhiprAyeNa kriyate nirvartyata iti sthApanA-kASThakAdigatAvazyakavatsAdhvAdirUpAsA cAsau AvazyakatabatorabhedopacArAdAvazyakaM ca sthApanAvazyaka, sthApanAlakSaNaM ca sAmAnyata idam-"yattu tadarthaviyuktaM tadabhiprAyeNa | yaca tatkaraNi / lepyAdikarma tatsthApaneti kriyte'lpkaalNc||1||" iti,vineyAnugrahArthamantrApi vyAkhyA-tuzabdo nAmalakSaNAt sthApanAlakSaNasya bhedasUcakA, sacAsAvarthazca tadartho-bhAvendrabhAvAvazyakAdilakSaNastena viyuktaM-rahitaM yabastu tadabhiprAyeNa bhAvendrAdyabhiprAyeNa 'kriyate' sthApyate tat sthApaneti sambandhaH, kiMviziSTaM yadityAha'yacca tatkaraNi' tena bhAvendrAdinA saha karaNiH-sAdRzyaM yasya(tat) tatkaraNi-tatsadRzamityarthaH,cazabdAttadakaraNi cAkSAdi vastu gRhyate, asadRzamityarthaH, kiM punastadevaMbhUtaM vastvityAha-lepyAdikamrmeti' lepyaputtalikAdItyarthaH,sa AdizabdAt kASTaputtalikAdi gRhyate, akSAdi vA'nAkAraM, kiyantaM kAlaM tat kriyata ityAha-alpaH kAlo yasya PRATS*%%ARRIOR dIpa anukrama [11] ~35 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................. mUlaM [10] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [10] dIpa anukrama [11] tadalpakAlam itvarakAlamityarthaH, cazabdAyAvatkathikaM ca zAzvatapratimAdi, yatpunarbhAvendrAyartharahitaM sAkArama-1 nAkAraM vA tadarthAbhiprAyeNa kriyate tat sthApaneti tAtparyamityAryAdhaH // 1 // idAnI prakRtamucyate-'jaMga'ti 'Na'miti vAkyAlaGkAre, yatkASThakarmaNi vA citrakarmaNi vA varATake vA eko vA aneko vA sadbhAvasthApanayA vA asadbhAvasthApanayA vA 'Avassaetti AvazyakatabatorabhedopacArAttadAniha gRhyate, tatazcaiko vA aneko vA, kadhabhUtAH? ata ucyate-AvazyakakriyAvAnAvazyakakriyAvanto vA 'ThavaNA Thavijaitti' sthApanArUpaM sthApyate-kriyate, AvRttyA bahuvacanAntatve sthApanArUpAH sthApyante-kriyante, tat sthApanAvazyakamityAdipadena sambandha iti samudAyArthaH / kASThakAdiSvAvazyakakriyAM kurvanto yat sthApanArUpAH sAdhvAdayaH sthApyante tat sthApanAvazyakamiti tAtparpam / adhunA avayavArtha ucyate-tatra kriyata iti karma kASThe karma kASTha-12 karma-kASThanikuhitaM rUpakamityarthaH, 'citrakarma citralikhitaM rUpakaM potyakamme vatti ana potthaM-potaM vastramityarthaH,8 tatra karma-tatpallavaniSpannaM dhIullikArUpakamityarthaH, athavA potya-pustakaM taceha saMpuTakarUpaM gRhyate, tatra karmatanmadhye vartikAlikhitaM rUpakamityarthaH, athavA potthaM-tADapatrAdi tatra karma-tacchedaniSpanna rUpakaM, 'lepyakarma lepyarUpakaM, 'granthima' kauzalAtizayA' granthisamudAyaniSpAditaM rUpakaM, 'veSTimaM puSpaveSTanakrameNa niSpannamAnandapurAdipratItarUpam, athavA ekaM yAdIni vA vastrANi veSTayan kazcit rUpakaM utthApayati tadeSTimaM, 'pUrima bharima' pittalAdimayapratimAvat 'saMghAtima' bahuvastrAdikhaNDasaMghAtaniSpannaM kazukavat, 'akSA' candanako % anu. 3 ~36~ Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................. mUlaM [10] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [11] dIpa anukrama [12] anuyorATako' kapardakaH, atra vAcanAntare anyAnyapi dantakarmAdipadAni dRzyante tAnyapyuktAnusArato bhAvanI- vRttiH maladhA- yAni, vAzabdAH pakSAntarasUcakAH, yathAsambhavamevamanyatrApi, eteSu kASThakarmAdiSu AvazyakakriyAM kurvantaH anuyo. rIyA ekAdisAdhvAdayaH sahAvasthApanayA asadbhAvasthApanayA vA sthApyamAnAH sthApanAvazyaka, tatra kASThakarmAdi-II adhika pvAkAravatI sadbhAvasthApanA, sAdhvAdhAkArasya tatra sadbhAvAt, akSAdiSu vanAkAravatI asadbhAvasthApanA, // 13 // sAdhvAdyAkArasya tatrAsadbhAvAditi, nigamayannAha-setamityAdi tadetat sthaapnaavshykmityrthH||10|| atra nAmasthApanayorabhedaM pazyannidamAhanAmaTavaNANaM ko paiviseso?, NAmaM AvakahiaM, ThavaNA ittariA vA hojjA AvakahiA vA (sU0 11) nAmasthApanayoH kaH prativizeSo?, na kazcidityabhiprAyaH, tathAhi-AvazyakAdibhAvArthazUnye gopAladArakAdau dravyamAne yathA AvazyakAdi nAma kriyate, tatsthApanApi tathaiva tacchUnye kASThakarmAdau dravyamAne kriyate, ato bhAvazUnye dravyamAne kriyamANasvAvizeSAnnAnayoH kazcidvizeSA, anottaramAha-nAmaM Avakahiyami-| tyAdi' nAma yAvaskathika-skhAzrayagavyasyAstitvakathAM yAvadanuvartate, na punarantarA'pyuparamate(ti), sthApanA punaritvarA-khalpakAlabhASinI vA syAdyAvatkathikA vA, vAzrayadravye avatiSThamAne'pi kAcidantarA'pi nivarttate kA-| cittu tatsattA yAvadavatiSThata itibhAvaH, tathAhi-nAma AvazyakAdikaM merujambUdIpakaliGgamagadhasurASTrAdikaM vA hai| 6 // 13 // yAvat khAzrayo gopAladArakadehAdiH zilAsamuccayAdivA samasti tAvadavatiSThata iti tadyAvatkathikameva, sthA-| ROST CRACCASS ~37~ Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .............. mUla [11] / gAthA ||1...|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [11] panA vAvazyakatvena yo'kSaH sthApitaH sa kSaNAntare punarapi tathAvidhaprayojanasambhave indratvena sthApyate, punarapi |ca rAjAditvenetyalpakAlavartinI, zAzvatapratimAdirUpA tu yAvatkathikA vartate, tasyAzcArhadAdirUpeNa sarvadA tiSThatIti sthApaneti vyutpatteH sthApanAtvamavaseyaM, na tu sthApyata iti sthApanA, zAzvatatvena kenApi sthApyamAnatvAbhAvAditi, tasmAdbhAvazUnyadravyAdhArasAmye'pyastyanayoH kAlakRto vizeSaH / abrAha-nanu yathA sthApanA kAcidalpakAlInA tathA nAmApi kizcidalpakAlInameva, gopAladArakAdau vidyamAne'pi kadAcidanekanAmaparA|vRttidarzanAdU, sasyaM, kintu prAyo nAma yAvatkathikameva, yastu kacidanyathopalambhaH so'lpasvAnneha vivakSita ityadoSaH / upalakSaNamAtraM cedaM kAlabhedenaitayorbhedakathanam, aparasyApi bahuprakArabhedasya sambhavAt, tathAhi-yathendrAdipratimAsthApanAyAM kuNDalAGgadAdibhUSitaH sannihitazacIvanAdirAkAra upalabhyate na tathA nA|mendrAdI, evaM yathA tatsthApanAdarzanAd bhAvaH samullasati naivamindrAdizravaNamAtrAd, yathA ca tatsthApanAyAM lokasyopayAcitecchApUjApravRttisamIhitalAbhAdayo dRzyante naivaM nAmendrAdAvityevamanyadapi vAcya-14 miti // 11 // uktaM sthApanAvazyakam, idAnIM dravyAvazyakanirUpaNAya prazaM kArayati se kiM taM davvAvassayaM?, 2 duvihaM paNNattaM, taMjahA-Agamao a noAgamao a (sU012) a atha kiM tat dravyAvazyakamiti pRSTe satyAha-davvAvassayaM duvihamityAdi tatra dravati-gacchati tA~stAnparyAyAniti dravyaM-vivakSitayoratItabhaviSyadbhAvayoH kAraNam, anubhUtavivakSitabhAvamanubhaviSyadvivakSatabhAvaM vA dIpa anukrama [12] atha dravya-Avazyakasya bheda-prabhedayukta vistRta-varNanaM kriyate ~38~ Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................. mUlaM [12] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH prata sUtrAMka [12] anuyovastvityarthaH, dravyaM ca tadAvazyakaM ca dravyAvazyakam , anubhUtAvazyakapariNAmamanubhaviSyadAvazyakapariNAmaM vA maladhA- sAdhudehAdItyarthaH / dravyalakSaNaM ca sAmAnyata idam bhUtasya bhAvino yA bhAvasya hi kAraNaM tu yalloke / tat anuyo rIyA dravyaM tatvajJaiH sacetanAcetanaM kathitam // 1 // vyAkhyA-tad dravyaM tattvajJaiH kathitaM, yatkathaMbhUtamityAha-yatkA adhi. kAraNaM-hetuH, kasyetyAha-'bhAvasya' paryAyasya, kathaMbhUtasyetyAha-bhUtasya' atItasya 'bhAvino vA' bhaviSyato // 14 // vA, 'loke AdhArabhUte, tacca sacetanaM-puruSAdi acetanaM ca-kASTAdi bhavati, etaduktaM bhavati-yaH pUrva svargAdivindrAditvena bhUtvA idAnIM manuSyAditvena pariNataH so'tItasyendrAdiparyAyasya kAraNatvAtsAmpratamapi dravyata indrAdirabhidhIyate, amAtyAdipadaparibhraSTAmAtyAdivat, tathA agre'pi ya indrAditvenotpatsyate sa idAnImapi bhaviSyadindrAdipadaparyAyakAraNatvAt dravyata indrAdirabhidhIyate, bhaviSyadrAjakumArarAjavat, evamacetanasyApi kASThAderbhUtabhaviSyatparyAyakAraNatvena dravyatA bhASanIyetyAryArthaH // 1 // itaH prakRtamucyate-taceha dravyarUpamAvazyakaM prakRtaM, tanAvazyakopayogAdhiSThitaH sAdhvAdideho bndnkaadisuutrocaarnnlkssnnshcaagmH| AvAdikA kriyA cAvazyakamucyate, AvazyakopayogazUnyAstu tA eva dehAgamakriyA dravyAvazyaka, tathA dvividhaM prajJaptamiti, tadyathA-'AgamataH' AgamamAzritya 'noAgamataH' noAgamamAzritya, noAgamazabdArtha yadhAvasarameva vakSyAmaH, cazabdo bayorapi khakhaviSaye tulyaprAdhAnyakhyApanArtho // 12 // anAyabhedajijJAsurAha se kiM taM Agamao davvAvassayaM?,2 jassa NaM Avassaetti padaM sikkhitaM ThitaM jitaM dIpa anukrama [13] 55 // 14 // JaEarni ~39~ Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [13] dIpa anukrama [14] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [13] / gAthA ||1...|| ..... pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH mitaM parijitaM nAmasamaM ghosasamaM ahINakkharaM aNaJcakkharaM avvAiddhakkharaM akkhaliaM amiliaM avaccAmeliyaM paDipuNNaM paDipuNNaghosaM kaMThohavippamukkaM guruvAyaNovagayaM, se NaM tattha vAyaNAe pucchaNAe pariaTTaNAe dhammakahAe no aNupehAe, kamhA ? 'aNuvaogo davva' mitikaTTu ( sU0 13 ) atha kiM tadAgamato dravyAvazyakamiti, Aha- 'Agamato dabvAvassayaM jassa NamityAdi' 'Na'miti pUrvavat, 'jassa' tti yasya kasyacit 'Avassaettipayati AvazyakapadAbhidheyaM zAstramityarthaH, tatazca yasya kasyacidAvazyakazAstraM zikSitaM sthitaM jitaM yAvat vAcamopagataM bhavati, 'se NaM tatthe 'ti sa-jantustatraAvazyakazAstre vAcanApracchanAparivarttanAdhamrmmakathAbhirvarttamAno'pyAvazyakopayoge avarttamAnaH 'AgamataH ' AgamamAzritya dravyAvazyakamiti samudAyArthaH / atrAha- nanvAgamamAzritya dravyAvazyakamityAgamarUpamidaM | dravyAvazyakamityuktaM bhavati etacAyuktaM yata Agamo jJAnaM jJAnaM ca bhAva eveti kathamasya dravyatvamupapadyate ?, satyametat kintvAgamasya kAraNamAtmA tadadhiSThito dehaH zabdazvopayogazUnyasUtroccAraNarUpa ihAsti, na tu sAkSAdAgamaH, etacca tritayamAgamakAraNatvAtkAraNe kAryopacArAdAgama ucyate, kAraNaM ca vivakSita bhAvasya dravyameva bhavatItyuktamevetyadoSaH / tatrAdita Arabhya paThanakriyayA yAvadantaM nItaM tacchi For P&P Cy ~40~ Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................. mUlaM [13] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: maladhA vRttiH anuyo. adhika prata sUtrAMka [13] dIpa anukrama [14] anuyo0 kSitamucyate, tadevAvismaraNatazcetasi sthita-sthitatvAt sthitamapracyutamityarthaH, parAvarttanaM kurvataH pareNa vA dikacit pRSThasya yacchIghamAgacchati tajitaM, vijJAtazlokapadavarNAdisaMkhyaM mitaM, pari-samantAtsarvaprakArairjitaM rIyA parijitaM-parAvartanaM kurvato yatkrameNotkrameNa vA samAgacchatItyarthaH, nAma-abhidhAnaM tena samaM nAmasamam , idamuktaM bhavati-yathA svanAma kasyacicchikSitaM jitaM mitaM parijitaM bhavati tathaitadapItyarthaH, ghossaa-udaattaa||15|| |dayaH tairvAcanAcAryAbhihitaghoSaiH samaM ghoSasama, yathA guruNA abhihitA ghoSAstathA ziSyo'pi yatra zikSate tat ghoSasamamiti bhAvaH, ekaTyAdibhirakSarahInaM hInAkSaraM na tathA ahInAkSaram , ekAdibhirakSarairadhikamatyakSaraM na tathA anatyakSarama, 'abvAiddhakkhara ti viparyastaratamAlAgataratnAnIva vyAviddhAni-viparyastAnyakSarANi yatra tayAviddhAkSaraM na tathA'cyAviddhAkSaraM, 'abvAiddha'miti kacitpAThaH, tatrApi vyAviddhAkSarayogAdvyAviddhaM na hai| tathA'vyAviddham, upalazakalAdyAkulabhUbhAge lAlamiva skhalati yattat skhalitaM na tathA'skhalitam, anekazAstrasambandhIni sUtrANyekatra mIlayitvA yatra paThati tat militamasadRzadhAnyamelakavat, athavA parAvarttamAnasya yatra padAdivicchedona pratIyate tanmIlitaM na tathA'mIlitam, ekasminneva zAstre'nyAnyasthAnanivahAnyekArthAni sUtrANyekatra sthAne samAnIya paThato vyatyAneDitam, athavA AcArAdisUtramadhye khamaticarcitAni tatsadRzAni sUtrANi kRtvA prakSipato vyatyAneDitam, asthAnaviratikaM vA vyatyAneDitaM na tathA'-18 vyatyAneDitaM, sUtrato bindumAtrAdibhiranUnamarthatastvadhyAhArAkAsAdirahitaM pratipUrNam , udAttAdighoSairavikalaM M // 15 // ~ 41~ Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................. mUlaM [13] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [13] pratipUrNaghoSam / atrAha-ghoSasamamityuktameva tatka iha vizeSa iti, ucyate, ghoSasamamiti zikSAkAlamadhikRtyoktaM, pratipUrNaghoSaM tu parAvartanAdikAlamadhikRtyeti vizeSaH, kaNThoSThazca kaNThoSThamiti prANyaGgavAtsamAhArastena vipramuktaM kaNThoSThavipramuktaM, bAlamUkabhASitavadyavyaktaM na bhavatItyarthaH, gurupradattayA vAcanayA upagataM-prAptaM guruvAcanopagataM na tu karNAghATakena zikSitaM, na vA pustakAt svayamevAdhItamiti bhAvA, tadevaM yasya jantorAvazyakazAstraM zikSitAdiguNopetaM bhavati sa jantumtabAvazyakazAstre vAcanayA-ziSyA-13 dhyApanalakSaNayA pracchabhayA-tadgatArthAderguruM prati praznalakSaNayA parAvartanayA punaH punaH sUtrArthAbhyAsalakSaNayA dharmakathayA-ahiMsAdidharmaprarUpaNakharUpayA vartamAno'pi, anupayuktavAditi sAdhyAhAram , Agamato dravyAvazyakamityanena sambandhaH / nanu yathA vAcanAdibhistatra vartamAno'pi dravyAvazyakaM bhavati tathA'nuprekSayA'pi tatra vartamAnastadbhavati?, netyAha-'no aNuppehAtti anuprekSayA granthArthAnucintanarUpayA, tatra vartamAno na dravyAvazyakamityarthaH, anuprekSAyA upayogamantareNAbhAvAdU, upayuktasya ca dravyAvazyakatvAyogAditi bhAvaH / atrAha param-'kamhatti, nanu kasmAdAcanAdibhistatra vartamAno'pi dravyAvazyakaM ? kasmAcAnuprekSayA datana vartamAno na tatheti pracchakAbhiprAyaH, evaM pRSTe satyAha-'aNuvaogo damvamitikaTThatti' anupayogoda dravyamitikRtvA, upayojanamupayogo-jIvasya bodharUpo vyApAraH, saha vivakSitArthe cittasya vinivezakharUpo guhyate, na vidyate'sau yatra so'nupayogaH-padArthaH, sa vivakSitopayogasya kAraNamAtratvAt dravyameva bhavati dIpa anukrama [14] SCX ~ 42~ Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................. mUlaM [13] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo maladhArIyA vRttiH anuyo| adhi0 prata sUtrAMka // 16 // [13] itikRtvA' asmAtkAraNAd anantaroktamupapadyata iti zeSaH, etaduktaM bhavati-upayogapUrvakA anupayogapUkAzca vAcanApacchanAdayaH saMbhavantyeva, tantreha drabyAvazyakacintAprastAvAdanupayogapUrvakA gRhyante, ata eva sUtre'nabhihitasyApyanupayuktatvasyAdhyAhArastatra kRtaH, anupayogastu bhAvazUnyatA, tacchnyaM ca vastu dravyameva lAbhavatIyato vAcanAdibhistatra vartamAno'pi dravyAvazyakam, anuprekSA tUpayogapUrSikaiva saMbhavati atastatra | vartamAno na tatheti bhaavaarthH| atrAha-nanvAgamato'nupayukto vaktA dravyAvazyakamityetAvataiveSTasiddheH zikSitA|dizrutaguNasamutkIrtanamanarthakam, atrocyate, zikSitAdiguNotkIrtanaM kurvannidaM jJApayati-yaduvaMbhUtamapi nirdoSaM zrutamucArayato'nupayuktasya dravyazrutaM dravyAvazyakameva bhavati, kiM punaH sadoSam ?, upayuktasya tu skha|litAdidoSaduSTamapi nigadataH bhAvazrutameva bhavati, evamanyatrApi pratyupekSaNAdikriyAvizeSAH sarve nirdoSA apyanupayuktasya tathAvidhaphalazUnyA eva saMpadyante, upayuktasya tu mativaikalyAditaH sadoSA apyamI karmamalApagamAryavetyalaM vistareNa / avAha-nanu bhavatvevaM, kintu hInAkSare sUtre samuccArite ko doSo? yenoktamahInAkSaramiti, atrocyate, loke'pi tAvavidyAmazrAdibhirakSarAdihInaruccAryamANairvivakSitaphalabaikalpamanarthAvAptizca dRzyate, kiM punaH paramamazrakalpe sihAnte?, tathAhi-rAjagRhanagare samavamRtasya bhagavatazcaramatIrthAdhipatervandanArtha vibudhavidyAdharanaranivahaH zreNikazca saputraH samAyayo, tato bhagavadantike dharma zrutvA pratinivR-| ttAyAM pariSadi kasyaciniyAdharasya gaganotpatanahetuvidyAsaMbandhyekamakSaraM vismRtipathamavatatAra, vismRte ca dIpa anukrama [14] WHAT // 16 // ~ 43~ Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................. mUlaM [13] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [13] dIpa anukrama [14] tasminkizcinnabhasyutpatya punarnipatatyasau punarutpatati punazca nipatati, evaM ca kuventamamuM vilokya zreNikena bhagavAn pRSTA-kimityayaM mahAbhAgaH khecaro vidhuritapakSa: pakSIva nabhasi kizcidutpatya punarnipatati ?, bhagavatA ca vidyAkSaravismaraNavyatikarastasmai niveditaH, taM ca nivedyamAnaM zrutvA abhayakumAraH khecaramupamRtyaivamavAdItbhoH khecara! yadi mAM samAnasiddhikaM karoSi tadA tvavidyAkSaramupalabhya kathayAmi, pratipannaM ca tena, abhaya-ta. kumArasya caikasmAdapi padAdanekapadAbhyUhanazaktirastIti zeSAkSarAnusAreNopalabhya tadakSaraM niveditaM khecrsy| so'pi saMjAtasaMpUrNaviyo haSTaH zreNikasutAya vidyAsAdhanopArya kathayitvA gataH samIhitapradezamiti, eSa: dRSTAntA, upanayastvayam-yathA tasya vidyAdharasya hInAkSaratAdoSAnnabhogamanamuparataM, taduparame ca vyarthaiva vidyA, tathehApi hInAkSaratAyAmarthabhedastabhede kriyAbhedasta de ca mokSAbhAvastadabhAve ca dIkSAdigrahaNavaiyarthyameveti / evamadhikAkSarAdiSvapi doSAH sadRSTAntA abhyUhya vAcyAH // 13 // negamassa NaM ego aNuvautto Agamao egaM davvAvassayaM dopiNa aNuvauttA Agamao doSiNa davvAvassayAI tiSiNa aNuvauttA Agamao tiNi davvAvassayAI evaM jAvaiA aNuvauttA Agamao tAvaiAI davvAvassayAI, evameva vavahArassavi, saMgahassa NaM ego vA aNego vA aNuvautto vA aNuvauttA vA Agamao davyAva ~44 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [14] dIpa anukrama [15] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [14] / gAthA ||1...|| ..... pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 17 // Ja Ehem ssayaM davvAvassayANi vA, se ege davvAvassae, ujjusuassa ego aNuvaDato Agamato egaM davvAvassayaM puhuttaM necchai, tiNhaM sahanayANaM aNuthu, kamhA ?, jai jANae aNuvautte na bhavati jai aNuvautte jANae Na bhavati, tamhA Natthi Agamao davvAvassayaM / se taM Agamao davvAvassayaM (sU0 14) iha jinamate sarvamapi sUtramarthazca zrotRjanamapekSya nayairvicAryate, 'natthi naehiM vihaNaM suttaM attho ya jiNamae kiMci / Asajja u soyAraM nae nayavisArao bUyA // 1 // iti vacanAt, ata idamapi dravyAvazyakaM nayaizcintyate, te ca mUlabhedAnAzritya naigamAdayaH sapta, taduktam- "nagamasaMgayavahAra ujjusue ceva hoI boddhavve / sade ya samabhirU evaMbhUte ya mUlanayA // 1 // taca naigamastAvatkiyanti dravyAvazyakAnIcchatItyAha - 'negamassetyAdi' sAmAnyavizeSAdiprakAreNa naikaH api tu bahavo gamA-vastuparicchedA yasyAsau niruktavidhinA kakArasya lopAnaigamaH, sAmAnyavizeSAdiprakAraiH bahurUpavastvabhyupagamapara ityarthaH, tasya naigamasyaiko devadattAdiranupayukta Agamata ekaM dravyAvazyakaM, do devadattayajJadatAvanupayuktau Agamato he dravyAvazyake, trayo | devadatayajJadattasomadattA anupayuktA AgamatastrINi dravyAvazyakAni, kiM bahunA ?, evaM yAvanto devadattAda 1 nAsti nayavihInaM sUtrama jinamase kicit AsAdya tu zrotAraM nayA nayavizArado brUyAt // 1 // 2 naigamaH saMgraha vyavahAra jusUtracaiva bhavati boddhavyaH zabdava samabhiruDha evambhUtava mUlanayAH // 1 // For P&Praise Cly ~45~ vRttiH anuyo0 adhi0 // 17 // Categ Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................. mUlaM [14] / gAthA ||1...|| ............ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [14] yo'nupayuktAstAvantyeva tAnyatItAdikAlatrayavartIni naigamasyAgamato dravyAvazyakAni, etaduktaM bhavati-naigamo hi sAmAnyarUpaM vizeSarUpaM ca vastvabhyupagacchatyeva, na punarvekSyamANasaMgrahavatsAmAnyarUpameva, tato vizeSavAdisvAdaspeha prAdhAnyena vivakSitatvAdyAvantaH kecana devadattAdivizeSA anupayuktAstAvanti sarvANyapyasya dravyAvazyakAni, na punaH saMgrahavatsAmAnyavAditvAdekamevetibhAvaH / evameva 'vavahArassavitti vyavaharaNaM vyavahAro laukikamavRttirUpastatpradhAno nayo'pi vyavahAraH, tasyApi 'evameva' naigamavadeko devadattAdi-1 ranupayukta Agamata eka dravyAvazyakamityAdi sarva vAcyam, idamuktaM bhavati-vyavahAranayo lokavyavahAropa8|kAriNa eva padAthoMnabhyupagacchati, na zeSAna, lokavyavahAre ca jalAharaNanaNapiNDIpradAnAdike ghaTanimbA-18 divizeSA evopakurvANA dRzyante na punastadatiriktaM tatsAmAnyamiti vizeSAneva vastutvena pratipAte'sau na sAmAnyaM, vyavahArAnupakAritvAdvizeSavyatirekeNAnupalazyamAnatvAceti, ato vizeSavAdinaigamamatasAmye nAtidiSTaH / atra cAtidezenaiveSTArthasiddhegranthalAghavArtha saMgrahamatikramya vyavahAropanyAsaH kRta iti bhAvanIdayam / 'saMgahassetyAdi sarvamapi bhuvanabrayAntarvarti vastunikurumbaM sNgRhnnaati-saamaanyruuptyaa'dhyvsytiiti| saMgrahastasya mate eko vA aneke vA anupayukto'nupayuktA vA yadAgamato dravyAvazyakaM dravyAvazyakAni vA tatkimityAha-se ege'tti tadekaM dravyAvazyakam, idamatra hRdayam-saMgrahanayaH sAmAnyamevAbhyupagacchati na lAvizeSAna, abhidadhAti ca-sAmAnyAvizeSA vyatiriktAH syuH avyatiriktA vA syuH, yayAyaH pakSastarhi dIpa anukrama CALCCCCCCESS ~46~ Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................. mUlaM [14] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH prata sUtrAMka [14] dIpa anukrama anuyona santyamI, niHsAmAnyatvAt , kharaviSANavat, athAparaH pakSastarhi sAmAnyameva te, tadavyatiriktatvAt , sA-11 maladhA- mAnyasvarUpabat , tasmAtsAmAnyavyatirekeNa vizeSAsiddheyAni kAnicid dravyAvazyakAni tAni tatsAmA- anuyo rIyA nyAvyatiriktavAdekameva saMgrahasya dravyAvazyakamiti / 'ujjusuyasse tyAdi Rju-atItAnAgataparakIyaparihA- adhi0 reNa prAJjalaM vastu sUtrayati-abhyupagacchatIti RjusUtraH, ayaM hi vartamAnakAlabhAvyeva vastu abhyupagacchati, // 18 // nAtItaM vinaSTakhAnApyanAgatamanutpannavAdU, vartamAnakAlabhAvyapi khakIyameva manyate khakAryasAdhakatvAt svadhanavat , parakIyaM tu necchati khakAryAprasAdhakatvAt paradhanavat, tasmAdeko devadattAdiranupayukto'sya mate Agamata ekaM dravyAvazyakamasti 'puhuttaM necchaItti atItAnAgatabhedataH parakIyabhedatazca 'pRthakatvaM' pArthakyaM necchatyasau, kiM tarhi ?, vartamAnakAlInaM khagatameva cAbhyupaiti, tacaikameveti bhAvaH, 'tiNhaM sahanayANa'mityAdi, zabdapradhAnA nayAH zabdanayA:-zabdasamabhirUdvaivaMbhUtAH, te hi zabdameva pradhAnamicchantIti, artha tu gauNaM, zabdavazenaivArthapratIte, teSAM trayANAM zandanayAnAM jJAyako'dha cAnupayukta ityetadavastu, na sambhavatItyarthaH, 'kamhe ti kasmAdevamucyate ityAha-'jaI'tyAdi, yadi jJAyakastAnupayukto na bhavati, jJAnasyopayogarUpatvAd, KIidamatra hRdayam-AvazyakazAstrajJastatra cAnupayukta Agamato dravyAvazyakamiti prAgniItam, etaccAmI na prati-IA padyante, yato yadyAvazyakazAstraM jAnAti kathamanupayukta, anupayuktazcet kathaM jAnAti?, jJAnasyopayogarUpatvAt,kA pA // 18 // yadapyAgamakAraNatvAdAtmadehAdikamAgamatvenoktaM, tadapyaupacArikatvAdamI na manyante, zuddhanayatvena mukhyava ~47~ Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................. mUlaM [14] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [14] dIpa anukrama [15]] stvabhyupagamaparatvAt , tasmAdetanmate dravyAvazyakasyAsaMbhava iti, nigamayannAha-'setta'mityAdi, tadetadAgamato dravyAvazyakam // 14 // uktaM saprapaJcamAgamato dravyAvazyakamidAnIM noAgamatastaducyate se kiM taM noAgamao davAvassayaM ?, 2 tivihaM paNNattaM, taMjahA-jANayasarIradavvAva ssayaM bhaviasarIradavvAvassayaM jANayasarIrabhaviasarIravatirittaM davvAvassaya(sU015) atha kiM tannoAgamato dravyAvazyakamiti praznA, uttaramAha-noAgamao dabvAvassayaM tivihaM paNNattamityAdi, noAgamata ityatra nozabda Agamasya sarvaniSedhe dezaniSedhe vA vartate,yata uktaM pUrvamunibhiH-"A-13 gamasambanisehe nosaddo ahava desapaDisehe / savve jaha NasarIraM bhavvassa ya aagmaabhaavaa||1||" vyAkhyA-Aga-2 Smasya-AvazyakAdijJAnasya sarvaniSedhe vartate nozabdaH, athavA tasyaiva dezapratiSedhe vartate, tatra 'sabveM'tti sarvani-1 Sedhe udAharaNamucyate, yadhetyupapradarzane, 'NasarIraMti jJasya-jAnataH zarIraM jJazarIraM noAgamata iha dravyAvazyakaM, "bhavyasya ca yogyasya yaccharIraM tadapi noAgamata iha dravyAvazyaka, kuta ityAha-Agamasya-AvazyakAdijJAnalakSaNasya sarvadhA'bhAvAda, idamuktaM bhavati-jJazarIraM bhavyazarIraM cAnantarameva vakSyamANasvarUpaM noAgamataH sarvathA AgamAbhAvamAzritya dravyAvazyakamucyate, nozabdasyAtra pakSe sarvaniSedhavacanasvAditi gaathaarthH|| dezapratiSedhavacane'pi nozabde udAharaNaM yathA-"kiriyAgamuccarato AvAsaM kuNai bhAvasunno u / kiriyA anu. 4 ~48~ Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................. mUlaM [15] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [15] anuyogamo na hoI tassa niseho bhave dese // 1 // " vyAkhyA-kriyAm-AvAdikAM kurvannityadhyAhAraH, AgamaM ca-11 vRttiH maladhA- vandanakasUtrAdikamucArayana bhAvazUnyo ya AvazyakaM karoti, so'pi noAgamataH, iha dravyAvazyakamiti1 anuyo0 rIyA zeSaH, atra ca kriyA AvAdikA''gamona bhavati, jaDatvAda, Agamasya ca jJAnarUpatvAd, atastasyA''gamasya adhi. deze kriyAlakSaNe niSedho bhavati, kriyA Agamo na bhavatItyarthaH, ato noAgamata iti, iha kimuktaM bha-IN // 19 // vati?-deze kriyAlakSaNe AgamAbhAvamAzritya dravyAvazyakamidamiti gAthArthaH / / tadevaM noAgamata AgamAbhA-1 vamAzritya dravyAvazyakaM trividhaM prajJasaM, tadyathA-jJazarIradravyAvazyakaM, bhavyazarIradravyAvazyaka, jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyAvazyakam // 15 // tatrA''yabhedaM vivarIpurAha se kiM taM jANayasarIradavvAvassayaM?, 2 Avassaetti payatthAhigArajANayassa jaM sarIrayaM vavagayacutacAvitacattadehaM jIvavippajaDhaM sijjAgayaM vA saMthAragayaM vA nisIhiAgayaM vA siddhasilAtalagayaM vA pAsittA NaM koI bhaNejA-aho! NaM imeNaM sarIrasamussaeNaM jiNadiTreNaM bhAveNaM AvassaettipayaM AdhaviyaM paNNaviaM paraviaM daMsiaM nidaMsiaM uvadaMsiaM, jahA ko diTuMto?, ayaM mahukuMbhe AsI ayaM ghayakuMbhe AsI, setaM jANayasarIradavvAvassayaM (sU016) Acccsex dIpa anukrama [16] // 19 // ~ 49~ Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [16] dIpa anukrama [17] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [16] / gAthA ||1...|| ...... pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH atha kiM tat zazarIradravyAvazyakamiti prazne nirvacanamAha-- 'jANagasarIradavyAvassayaM AvassaesItyAdi, jJAnavAniti jJaH, pratikSaNaM zIryata iti zarIraM jJasya zarIraM jJazarIraM tadeva anubhUtabhAvatvAd dracyAvazyake, kiM tadityAha yaccharIrakaM saMjJAyAM kac vapurityarthaH kasya sambandhItyAha- 'AvassaetItyAdi, Avazyakamiti yatpadaM AvazyakapadAbhidheyaM zAstramityarthaH, tasyArtha evArthAdhikAro'neke vA tadgatArthAdhikArA gRhyante, tasya teSAM vA jJAtuH sambandhi, kathaMbhUtaM tadidaM jJazarIraM dravyAvazyakaM bhavatItyAha-vyapagatacyutacyA vitatyatadehaM jIvavipramuktamityakSarayojanA, idAnIM bhAvArtha: kazciducyate-tatra vyapagataM -caitanyaparyAyAdacaitanyalakSaNaM paryAyAntaraM prAptam, ata eva cyutaM - ucchrAsaniHzvAsajIvitAdidazavidhaprANezyaH paribhraSTam, acetanasyocchvAsAthayogyatvAdanyathA leSTvAdInAmapi tatprasaGgAt, tebhyazca paribhraMzastu khabhAvavAdibhiH kaizcit svabhAvata evAbhyupagamyate, tadapohArthamAha-vyAvitaM balIyasA AyuHkSayeNa tebhyaH paribhraMzitaM, na tu svabhAvataH, tasya sadA'vasthitatvena sarvadA tatprasaGgAdU, evaM ca sati kathaMbhUtaM tadityAha tyaktadehaM - 'diha upacaye tyakto deha AhArapariNatijanita upacayo yena tat tyaktadeham, acetanasyA''hAragrahaNapariNaterabhAvAt, evamuktena vidhinA jIvena-AtmanA vividham- anekadhA prakarSeNa muktaM jIvavipramuktaM, tadetadAvazyakaM jJasya zarIramatItAvazyakabhAvasya kAraNatvAd dravyAvazyakam, asya ca noAgamatvamAgamasya tadAnIM sarvathA'bhAvAt, nozabdasya cAtra pakSe sarvaniSedhavacanatvAditi bhAvaH / nanu For P&Pase Cnly ~50~ Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................. mUlaM [16] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: 5 prata sUtrAMka rIyA [16] dIpa anukrama [17]] anayoyadi jIvavipramuktamidaM, kathaM tahasya dravyAvazyakatvaM?, leSTravAdInAmapi tatprasaGgAt, tatpudgalAnAmapi kadA- vRttiH maladhA-18cidAvazyakavetRbhigRhItvAmuktatvasambhavAdityAzaGkayAha-sejAgata'mityAdi, yasmAdidaM zayyAgataM vA saMstA-14 anuyo. ragataM vA naidhikIgataM vA siddhazilAtalagataM vA dRSTvA ko'pi brUyAd-aho! anena zarIrasamucchrayeNa jina- adhi0 dRSTena bhAvena Avazyakamityetat padaM gRhItamityAdi yAvadupadarzitamiti, tsmaadtiitvrtmaankaalbhaavi||20|| vastvekatvagrAhinayAnusAriNAmevaMvAdinA sambhavAd yathoktazarIrasya dravyAvazyakatvaM na virudhyate, leSTvAdiINIdarzane punasthambhUtaH pratyayaH kasyApi samutpadyata iti na teSAM tatpasaGgaH, tenaiva karacaraNorugrIvAdipariNAma nAnantaramevA''vazyakakAraNatvena vyAptatvAt, tadeva tathAvidhapratyayajanaka dravyAvazyakaM, na leSTvAdaya iti bhAva iti samudAyArthaH / idAnImavayavArtha ucyate-tatra zayyA-mahatI sarvAGgapramANA tAM gataM zayyAgataM zayyAsthitamityarthaH, saMstAro-laghuko'dhatRtIyahastamAnastaM gataM tatrasthamityarthaH, yatra sAdhavastapaHparikarmitazarIrAH khayameva gatvA bhaktaparijJAdyanazanaM pratipannapUrvAH pratipadyante pratipatsyante ca tat siddhazilAtalamucyate, kSetraguNato 4 yathAbhadrakadevatAguNato vA sAdhUnAmArAdhanAH siddhyanti tatretikRtvA, anye tu vyAcakSate-yatra maharSiH OM kazcit siddhastat siddhazilAtalaM, tadgataM tatrasthita siddhazilAtalagatam, iha 'nisIhiyAgayaM tyAdInyapi padAni vAcanAntare dRzyante, tAni ca sugamatvAt svayameva bhAvanIyAni, navaraM naiSedhikI zabaparisthApa // 20 // nabhUmiH, aparaM cAtrAntare 'pAsittA NaM koI bhaNijatti granthaH kacid dRzyate, sa ca samudAyArthakathanAvasare 35555E ~51~ Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................. mUlaM [16] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [16] dIpa anukrama [17]] yojita eva, yatra tu na dRzyate tatrAdhyAhAro draSTavyaH, ahozabdo dainyavismayAmazraNeSu vartate, sa ceha tripvapi ghaTate, tathAhi-anityaM zarIramiti dainye, AvazyakaM jJAtamiti vismaye, anya pArzvasthitamAmanayamANasyA''maNe, 'anena' pratyakSatayA dRzyamAnena zarIrameva pudgalasaGghAtattvAt samucchrayastena, 'jinadRSTena'-tIrthakarAbhimatena, 'bhAvena' karmanirjaraNAbhiprAyeNa, athavA-bhAvena-tadAvaraNakarmakSayakSayopazamalakSaNena, AvazyakapadAbhidheyaM zAkheM 'AghaviyaMti prAkRtazailyA chAndasatvAca guroH sakAzAdAgRhItaM, 'prajJApitaM' sAmAnyato vineyebhyaH kathitaM, 'prarUpitaM tebhya evaM pratisUtramarthakathanatA, 'darzitaM pratyupekSaNAdikriyAdarzanataH iyaM kriyA ebhirakSarairatropAttA itthaM ca kriyate ityevaM vineyebhyaH prakaTitamiti bhAvaH, 'nidarzitaM' kathazcidagRhNataH parayA'nukampayA nizcayena punaH punaH darzitam, 'upadarzitaM' sarvanayayuktibhiH / Aha-nanvanena zarIrasamucchayeNA''vazyakamAgRhItamityAdi nopapadyate, grahaNaprarUpaNAdInAM jIvadharmatvena zarIrasyAghaTamAnatvAt, satyaM, kintu bhUtapUrvagatyA jIvazarIrayorabhedopacArAditthamupanyAsa ityadoSaH / punarapyAha-nanu yadyapi taccharIrakaM zayyAdigataM dRSTvA pUrvoktavatAro bhavanti, tathA'pi kathaM tasya dravyAvazyakatA?, yata Avazyakasya kAraNameva dravyAvazyaka bhavitumarhati, bhUtasya bhAvino vetyAdipUrvoktavacanAt , kAraNa cA''gamasya cetanAdhiSThitameva zarIraM na sthidaM, cetanArahitatvAt , tasyApi tatkAraNatve'tiprasaGgAt, satyaM, kintvatItaparyApAnuvRtyabhyupagamaparanayAnuvRtyA'tItamAvazyakakAraNatvaparyAyamapekSya dravyAvazyakatA'syocyata ityadoSaH / syAdevaM, yadyatrArthe ~52~ Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................. mUlaM [16] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: SAKAC vRttiH prata anuyo maladhArIyA // 21 // sUtrAMka adhika [16] dIpa anukrama [17]] CLASSACROSSACS kazcid dRSTAntaH syAditi vikalpya pRcchati-yathA ko'tra dRSTAntaH?, iti pRSTe satyAha-yathA'yaM ghRtakumbha AsIt, ayaM madhukumbha AsIdityAdi, etaduktaM bhavati-yathA madhuni ghRte vA prakSipyApanIte tadAdhArasvaparyAye'tikrAnte'pyayaM madhukumbhaH ayaM ca ghRtakumbha iti vyapadezo loke pravartate, tathA AvazyakakAraNatvaparyAye'tikrAnte'pi atItaparyAyAnuvRttyA dravyAvazyakamidamucyata iti bhAvaH, nigamayannAha-se tamityAdi, tadetad jJazarIradravyAvazyakam // 16 // ukto noAgamato dravyAvazyakaprathamabhedaH, atha bitIyabheda- nirUpaNArthamAha se kiM taM bhaviasarIradavvAvassayaM?, 2 je jIve joNijammaNanikkhaMte imeNaM ceva AttaeNaM sarIrasamussaeNaM jiNovadiTTeNaM bhAveNaM AvassaettipayaM seyakAle sikkhissai na tAva sikkhai, jahA ko diTuMto?, ayaM mahukuMbhe bhavissai ayaM ghayakuMbhe bhavissai, se taM bhaviasarIradavvAvassayaM (sU0 17) atha kiMtavyazarIradravyAvazyakamiti prazna satyAha-'bhaviyasarIradavyAvassayaM je jIveM'ityAdi, vivakSitaparyAyeNa bhaviSyatIti bhavyo-vivakSitaparyAyAhastayogya ityarthaH, tasya zarIraM, tadeva bhAvibhAvAvazyakakAraNatvAt dravyAvazyakaM, bhavyazarIradravyAvazyakaM, kiM punastadityatrocyate-yo jIvo yonIjanmatvaniSkrAnto CORSCOOKE kaa||21|| ~53~ Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [17] dIpa anukrama [82] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra - 2 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [17] / gAthA ||1...|| ..... pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH 'nenaiva zarIrasamucchrayeNA sena jinopadiSTena bhAvena Avazyakamityetat padaM AgAmini kAle zikSiSyate na tAvacchikSate tajjIvAdhiSThitaM zarIraM bhavyazarIradravyAvazyakamiti samudAyArthaH / sAmpratamavayavArtha ucyate tatra yaH kazcid 'jIvo jantuH yonyA- yoSidvAcyadezalakSaNAyAH paripUrNasamastadeho janmatvena - janmasamayena nikrAnto na punarAmagarbhAvastha evaM patito yonIjanmatvaniSkrAntaH, anenaiva zarIrameva pudgala saGghAtatvAdutpattisamayAdArabhya pratisamayaM samutsarpaNAd vA samucchrayastena Atena-Adattena vA gRhItena prAkRtazailIvazAdAtmIyena vA jinopadiSTenetyAdi pUrvavat 'seyakAli tti chAndasatvAdAgAmini kAle zikSiSyate-adhyeSyate sAsprataM tu na tAvadadyApi zikSate, tajjIvAdhiSThitaM zarIraM bhavyazarIradravyAvazyakaM / noAgamatvaM cAtrApyAgamAbhAvamAzritya mantavyaM tadAnIM tatra vapuSyAgamAbhAvAt, nozabdasya cAtrApi sarvaniSedhavacanatvAt / atrASS - namvAvazyakasya kAraNaM dravyAvazyakamucyate, yadi tvatra vapuSyAgamAbhAvaH kathaM tarhi tasya taM prati kArapaNatvam? na hi kAryAbhAve vastunaH kAraNatvaM yujyate, atiprasaGgAt, ataH kathamasya dravyAvazyakatA ?, satyaM, kiM tu bhaviSyatparyAyasyedAnImapi yo'stitvamupacarati nayastadanuvRttyA'sya dravyAvazyakatvamucyate, tathA ca tadanusAriNaH paThanti - bhAvini bhUtavadupacAra' iti, atrArthe dRSTAntaM didarzayiSuH praznaM kArayati - yathA ko 'tra dRSTAnta iti, nirvacanamAha-yathA'yaM madhukumbho bhaviSyatItyAdi etaduktaM bhavati yathA madhuni ghRte vA prakSe| sumiSTe tadAdhAratva paryAye bhaviSyatyapi loke'yaM madhukumbho ghRtakumbho vetyAdi vyapadezo dRzyate, tathA'trA For P&Praise City ~ 54~ ty Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................. mUlaM [17] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: * adhika prata sUtrAMka [17] // 22 // anuyopyAvazyakakAraNatvaparyAye bhaviSyatyapi tadastitvaparanayAnuvRttyA dravyAvazyakatvamucyata iti bhAvaH, niga-II maladhA- mayannAha-'settamityAdi, tadetadbhavyazarIradravyAvazyakamiti // 17 // ukto noAgamato dravyAvazyakaditI anuyo0 rIyA yabhedaH, tRtIyabhedanirUpaNArthamAha se ki taM jANayasarIrabhaviasarIravatirittaM davAvassayaM ?, 2 tivihaM paNNattaM, taM jahA loiaM kuppAvayaNiyaM louttariaM (sU018) RI atha kiM tata jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyAvazyakam ?, nirvacanamAha-jANagasarIrabhaviyasarIrabaharitte davvAvassae tivihe' ityAdi, yatra jJazarIrabhavyazarIrayoH sambandhi pUrvoktaM lakSaNaM na ghaTate tat tAbhyAM vyatiriktaM-bhinnaM dravyAvazyakamucyate, taca trividhaM prajJapta, tadyathA-laukikaM kumAvacanikaM lokottarikaM ca // 18 // tatra prathamabhedaM jijJAsurAha se kiM taM loiyaM davvAvassayaM ?, 2 je ime rAIsaratalavaramAMDabiakoDaMbiaibbhasedviseNAvaisatthavAhappabhitio kallaM pAuppabhAyAe rayaNIe suvimalAe phulchuppala C // 22 // kamalakomallummiliaMmi ahApaMDure pabhAe rattAsogapagAsakiMsuasuamuhaguMjaddharAgasa SHRESTHA dIpa anukrama [18] ~55~ Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................. mUlaM [19] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: OMOMOM prata sUtrAMka [19] dIpa rise kamalAgaranaliNisaMDabohae uTTimi sUre sahassarasimi diNayare teasA jalaMte muhadhoaNadaMtapakkhAlaNatellaphaNihasiddhatthayahariAliaadAgadhUvapuSphamallagaMdhataMbolavatthAiAI davvAvassayAiM kareMti, tato pacchA rAyakulaM vA devakulaM vA ArAmaM vA ujjANaM vA sabhaM vA parva vA gacchanti, setaM loiyaM davvAvassayaM (sU019) atra nirvacanamAha-loiyamityAdi, loke bhavaM laukika zeSaM tathaiva, atra rAjezvaratalavarAyaH prabhA-18 tasamaye mukhadhAvanAdi kRtvA tata: pazcAdU rAjakulAdI gacchanti, tatteSAM sambandhi mukhadhAvanAdi laukikaM jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyAvazyakamiti samudAyArthaH / tatra rAjA-cakravartI vAsudevo baladevo mahAmaNDalikazca, Izvaro-yuvarAjaH sAmAnyamaNDaliko'mAtyazca, anye tu vyAcakSate-aNimAyaSTavidhaizvaryayukta IzvaraH, parituSTanarapatipradattaratnAlaGkRtasauvarNapaTTavibhUSitazirAstalavaraH, yasya pArzvata AsanamaparaM grAmanagarAdikaM nAsti tatsarvatazchinnajanAzrayavizeSarUpaM maDambamucyate, tasyAdhipatirmADambikA, katipayakuTumbaprabhuH kauTumbikA, ibho-hastI tatpramANaM dravyamahatItIbhyaH-yasya satkapuJjIkRtahiraNyaratnAdidravyeNAntarito hastyapi na dRzyate saH, adhikataradravyo vA ibhya ityarthaH, zrIdevatAdhyAsitasauvarNapavibhUSitosamAGgaH purajyeSTho baNigvizeSaH zreSThI, hastyazvarathapadAtisamudAyalakSaNAyAH senAyAH prabhuH anukrama [20] 6-0-50-58 Jatical ~56~ Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [19] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [19] dIpa anuyo senApati:-"gaNima dharimaM melaM pAricchenaM ca duvbajAyaM tu / ghecUrNa lAbhatthaM vaccA jo anadesaM tu vRttiH mldhaa-18|||1|| nivaSahamao pasiddho dINANAhANa bacchalo paMthe / so satyavAhanAmaM dhaNobva loe samubahaI anuyo. rIyA C // 2 // " etallakSaNayuktaH sArthavAhA, prabhRtigrahaNena zeSaprAkRtajanaparigrahaH, 'kalaM pAuppabhAyAe'ityAdi.5 adhika kalyamiti vibhaktivyatyayAt sAmAnyena prabhAte, prabhAtasyaiva vizeSAvasthAH prAha-'pAuityAdi, praadu:||23|| prAkAzye, tatazca prakAzaprabhAtAyAM rajanyAM, kiJcidupalabhyamAnaprakAzAyAmiti bhAvaH, tadanantaraM 'suvimalAyAM | tasyAmeva kiJcitparisphuTataraprakAzAyAm, athazabda Anantarye, tadanantaraM pANDure prabhAte, kathaMbhUta ityAha-'phullotpalakamalakomalonmIlite' phulaM-vikasitaM taca tadutpalaM ca phullotpalaM,. kamalo-hariNa4/vizeSaH, phullotpalaM ca kamalazca phullotpalakamalI tayoH, komalam-akaThorai dalAnAM nayanayozconmIlitam unmIlanaM yatra prabhAte tat tathA, anena ca prAguktAyAH suvimalatAyAH vakSyamANasUryodayasya cAntarAlabhAvinIM pUrvasyAM dizyaruNaprabhAvasthAmAha, tadanantaraM 'uhie sUrie'tti abhyudgate Aditye, kathambhUte isyAha'raktAzokaprakAzakiMzukazukamukhaguJjArdharAgasadRze' raktAzokaprakAzasya kiMzukasya-puSpitapalAzasya zukamukhasya guJjAdhesya ca rAgeNa sadRzo yaH sa tathA tasmin , Arakke ityarthaH, tathA 'kamalAkaranalinIkhaNDabodhake / gaNya pAtraM mevaM pariyaM ca dravyajAtaM tu / gRhItyA lAbhArtha jati yo'nyadezaM tu // 1 // nRpabahumataH prasiddho dInAnAyeSu vatsalA pathi / sa sArthavA-IC // 23 // hanAma dhanya iva loke samudahati // 3 // anukrama [20] ~57~ Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ......... mUlaM [19] / gAthA ||1...|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [19] kamalAnAmAkarA-utpattibhUmayo hudAdijalAzayavizeSAsteSu yAni nalinIkhaNDAni teSAM bodhako yaH sa tathA tasmin , punaH kiMbhUte tasminnityAha-sahasrarazmI, dinaM karotIti dinakarastasmin , tejasA jvalati sati, tatraivaite bhAvAH sarve'pi santIti jJApanArthaM sUryasya vizeSaNabahutvam, anena cottarottarakAlabhAvinA AvaiyakakaraNakAlavizeSaNakalApena prakRSTamadhyamajaghanyodyamavatAM sattvAnAM taM tamAvazyakakaraNasamayamAha, tathAhi-kecit prakRSTodyaminaH kiJcit prakAzamAnAyAM rajanyAM mukhadhAvanAdyAvazyakaM kurvanti, madhyamodyaminastu tasyAmeva suvimalAyAmaruNaprabhAvasare vA, jaghanyodyaminastu samudgate savitarIti, 'muhadhovaNe'tyAdi, mukha-II 6 dhAvanaM ca dantaprakSAlanaM ca tailaM ca phaNihazca siddhArthAzca haritAlikA ca Adarzazca dhUpazca puSpANi ca mAlyaM teca gandhAzca tAmbUlaM ca vastrANi ca tAnyAdiH yeSAM lAnAbharaNaparidhAnAdInAM tAni tathA, tatra phaNihA-kaGka takastaM mastakAdI vyApArayanti, siddhArthAH-sarSapAH, haritAlikA-dUvA, etadadvayaM maGgalAthai zirasi prakSipanti, AdarzaSu mukhAdi nirIkSante, dhUpena vastrAdi dhUpayanti, agrathitAni puSpANi, tAnyeva grathitAni mAlyam, athavA vikasitAni puSpANi tAnyevAvikasitAni mAlyam , eteSAM ca mastakAdiSUpayogaH, zeSa svarUpata upayogatazca pratItameva, etAni dravyAvazyakAni kRtvA tataH pazcAdrAjakulAdau gacchanti / tatra ramaNIyatAtizayena strIpuruSamithunAni yatrAramanti sa vividhapuSpajAtyupazobhita ArAmaH, vastrAbharaNAdisamalaGkRtavigrahAH sannihitAzanAyAhArA madanotsavAdiSu krIDArtha lokA udAnti yatra tacampakAditarukha SOCIOLSSES dIpa anukrama [20] CH ~58~ Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [19] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH anuyo. adhika prata sUtrAMka [19] dIpa anuyoNDa maNDitamudyAnaM, bhAratAdikathAvinodena yatra lokastiSThati sA sabhA, zeSaM pratItam / atrAha-nanu rAjA-2 maladhA-zadibhiH prabhAte'vazyaM kriyata iti vyutpattimAtreNA''vazyakatvaM bhavatu mukhadhAvanAdInAM, dravyatvaM tu kathamarIyA mISAM?, vivakSitabhAvasya hi kAraNaM dravyaM bhavati, 'bhUtasya bhAvinovA bhAvasya hI'tyAdivacanAt, na ca* // 24 // rAjAdibhiH kriyamANAni mukhadhAvanAdIni bhAvAvazyakakAraNaM bhavanti, satyaM, kintu 'bhUtasya bhAvino veMtyAyeva dravyalakSaNaM na mantavyaM, kiM tarhi ? "appAhaNNevi davvasaddottI(tthI)"ti vacanApradhAnavAcako'pi dravyazabdo'vagantavyaH, apradhAnAni ca mokSakAraNabhAvAvazyakApekSayA saMsArakAraNAni rAjAdimukhadhAvanAdIni, tatazca dravyabhUtAni apradhAnabhUtAnyAvazyakAni dravyAvazyakAni etAnItyadoSaH, 'noAgamatvaM cehApyAgamAbhAvAnozabdasya ca sarvaniSedhavacanavAdityalaM vistareNa, nigamayannAha se taM loiyamityAdi, tadetajjJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM laukikaM dravyAvazyakamityarthaH // 19 // ukto noAgamato dravyAvazyakAntargatajJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyAvazyakaprathamabhedaH / atha dvitIyabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM kuppAvayaNiaM davvAvassayaM ?,2 je ime caragacIriMgacammakhaMDiabhikkhoMDapaMDuraMgagoamagobbatiagihidhammadhammaciMtagaaviruddhaviruddhavuddhasAvagappabhitao pAsaMDatthA kallaM pAuppabhAe rayaNIe jAva teasA jalate iMdassa vA khaMdassa vA ruhassa vA anukrama [20] // 24 ~59~ Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [20] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [20] dIpa anukrama sivassa vA vesamaNassa vA devassa vA nAgassa vA jakkhassa vA bhUassa vA mugudassa vA ajAe vA duggAe vA kohakiriyAe vA uvalevaNasaMmajaNaAvarisaNadhUvapupphagaMdha mallAiAI davyAvassayAiM kareMti, se taM kuppAvayaNiyaM davAvassayaM (sU020) II atha kiM tat kumAvanika dravyAvazyakam ?, atra nirvacanam-'kuppAvapaNiyaM dabbAvassayaM je imeM | ityAdi, kutsitaM pravacanaM yeSAM te kupravacanAsteSAmidaM kuprAvacanika dravyAvazyakaM, kiM punastadityAha je imeM ityAdi, ya ete carakacIrikAdayaH prabhAtasamaye indraskandAderupalepanAdi kurvanti tat kumAvanika dravyAvazyakamiti samudAyAH // tantra dhAdivAhakAH santo ye bhikSA caranti te carakAH, athavA ye bhuJjA-| nAzcaranti te carakAH, rathyApatitacIraparidhAnAcIrikAH, athavA yeSAM cIramayameva sarvamupakaraNaM te cIrikA: carmaparidhAnAzvarmakhaNDikAH, athavA carmamayaM sarvamevopakaraNaM yeSAM te carmakhaNDikAH, ye bhikSAmeva bhuJjate na tu svaparigRhItagodugdhAdikaM te bhikSoNDAH, sugatazAsanasthA ityanye, pANDurAGgA bhasmoddhUlitagAtrAH, vici-18 pAdapatanAdizikSAkalApayuktavarATakamAlikAdicarcitavRSabhakopAyataH kaNabhikSAgrAhiNo gotamAH, goca ryAnukAriNo gotratikAH, te hi vayamapi kila tiryakSu vasAma iti bhAvanAM bhAvayanto gobhirnirgacchantIbhiH IN saha nirgacchanti sthitAbhistiSThantyAsInAbhirupavizanti bhuJjAnAbhistadeva tRNapatrapuSpaphalAdi bhuJjanti, [21] OM ~60~ Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [20] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [20]] * dIpa anukrama anuyotaduktam-"gAcIhi samaM niggamapavesaThANAsaNAi pakaraMti / bhuMjaMti jahA gAvI tirikkhavAsaM vibhAvaMtA vRttiH maladhA- 181 // 1 // " gRhasthadharma eva zreyAnityabhisandhAya tadyathoktacAriNo gRhidharmAH, tathA ca tadanusAriNAM bacA-"P-1 | anuyo0 rIyA hAzramasamo dharmo, na bhUto na bhaviSyati / taM pAlayanti ye dhIrAH, klIvAH paassnnddmaashritaaH||1||" iti / adhi. yAjJavalkyaprabhRtiRSipraNItadharmasaMhitAzcintayanti tAbhizca vyavaharanti(ye) te dharmacintakAH, devtaakssitiishmaa|| 25 // // tApitRtiryagAdInAmavirodhena vinayakArikhAdaviruddhA-bainayikAH, puNyapApaparalokAdhanabhyupagamaparA akri yAvAdino viruddhAH, sarvapApaNDibhiH saha viruddhacAritvAd, anA''ha-nanu yadyate puNyAyanabhyupagamaparAH kathaM taharveSAM vakSyamANamindrAgupalepanaM saMbhavati ?, puNyAdinimittameva tasya sambhavAt, satyaM, kintu jIvikAdihetosteSAmapi tatsaMbhavatItyadoSaH / prathamamevA''dyatIrthakarakAle samutpannatvAt prAyo vRddhakAle dIkSA pratipattezca vRddhAH-tApasAH, zrAvakA-brAhANAH prathamaM bharatAdikAle zrAvakANAmeva satAM pazcAd brAhmaNatvasAbhAvAdU, anye tu vRddhazrAvakA ityekameva padaM brAhmaNavAcakatvena vyAcakSate, eteSAM bandasamAsaH, prabhRtiKgrahaNAt parivAjakAdiparigrahaH, pASaNDa-vrataM tatra tiSThantIti pApaNDasthAH, 'kalaM pAuppabhAyAe' ityAdi, pUrvabadU yAvattejasA jvalatIti / 'iMdassa ve'tyAdi, tatrendraH-pratItaH, skanda-kArtikeyaH, rudro-haraH, zivastvAkAravizeSadharaH sa eva, vyantaravizeSo vA, vaizravaNo-yakSanAyakA, devaH-sAmAnyA, nAgo-bhavanapativizeSaH, EHIM25 // 1 gobhiH samaM nirgamapravezasthAnAsanAdi prakurvanti / bhujate yathA gAyaH tiryamvAsa vibhAvayantaH // 1 // 2prapAlayanti. [21] JaEcuamin ~61~ Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [20] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [20] yakSabhUtI-vyantaravizeSau, mukundo-baladevaH, AryA-prazAntarUpA, durgA saiva mahiSArUDhA, tatkuhanaparA kodRkriyA, anopacArAdindrAdizabdena tadAyatanamapyucyate, atastasyendrAderupalepanasammAjanAvarSaNapuSpadhUpagandhamAlyAdIni dravyAvazyakAni kurvanti, tatra upalepanaM-chagaNAdinA pratItameva, sammArjanaM-daNDapuJchanAdinA, AvarSaNaM-gandhodakAdinA, zeSaM gatArtha, tadevaM ya ete carakAdaya indrAderupalepanAdi kurvanti tat kumA|vacanika dravyAvazyakam , atra drabyatvamAvazyakatvaM noAgamatvaM ca laukikadravyAvazyakorumiva bhAvanIDAyam / nigamayannAha-'seta'mityAdi, tadetajjJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM kumAvacanika dravyAvazyakamityarthaH, ukto noAgamato dravyAvazyakAntargatajJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyAvazyakadvitIyabhedaH // 20 // atha tRtIyabhedanirUpaNArthamAha-- se kiM taM loguttariaM davvAvassayaM ?, 2 je ime samaNaguNamukkajogI chakAyaniraNukaMpA hayA iva uddAmA gayA iva niraMkusA ghaTTA maTTA tuppoTTA paMDurapaDapAuraNA jiNANamaNANAe sacchaMda vihariUNaM ubhaokAlaM Avassayassa ubaTuMti, se taM loguttariaM davvAvassayaM, se taM jANayasarIrabhaviasarIravairittaM davvAvassayaM, se taM noAgamato davAvassayaM, se taM davAvassayaM (sU0 21) dIpa anukrama [21] ~62~ Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [21] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo maladhArIyA - prata sUtrAMka [21] // 26 // -- adha kiM tallokottarika dravyAvazyakam ?, atra nirvacanamAha-lokasyotsarA-sAdhavaH, athavA lokasyottara-pati pradhAnaM lokottaraM-jinazAsanaM teSu tasmin vA bhavaM lokottarikaM, dravyAvazyakamiti vyAkhyAtameva, kiM punasta- anayo dityAha-je imeM ityAdi, ya ete zramaNaguNamuktayogitvAdivizeSaNaviziSTAH sAdhvAbhAsA jinAnAmanA- adhika jJayA svacchanda vihatyobhayakAlamAvazyakAya-pratikramaNAyopatiSThante tatteSAM pratikamaNAnuSThAnaM lokotsarika dravyAvazyakamiti samudAyArthaH / idAnImavayavArtha ucyate-tatra zramaNA:-sAdhavasteSAM guNA-mUlottaraguNarUpAH, tatra jIvavadhaviratyAdayo mUlaguNAH piNDavizuddhyAdayastUttaraguNAH, teSu mukto yogo vyApAro yaistai sarvadhanAderAkRtigaNavAt zramaNaguNamuktayoginaH, ete ca jIvavadhAdiviratimuktavyApArA api manasA kadAcit sAnukampA api syurityAha-padasu kAyeSu-pRthivyAdiSu viSaye nirgatA apagatA anukampA-manAsAItA yebhyaste sathA, niranukampatAcihnamevA''ha-hayA iva-turagA iva, uddAmA:-caraNanipAtajIvopamaInira-18 pekSatvAd drutacAriNa ityarthaH, kimityevaMbhUtAste ityAha-yato gajA iva-duSTadiradA iva niraGkuzAH-gurvAjJA-18 vyatikramacAriNa ityarthaH, ata eva 'ghaTTatti yeSAM jaddhe zlakSNIkaraNArtha phenAdinA ghRSTe bhavataste'vayavAvayavinorabhedopacArAt ghRSTAH, tathA 'maTTha'tti tailodakAdinA yeSAM kezAH zarIraM vA mRSTaM te tathaiva mRSTAH, athavA // 26 // 1vataH pra. dIpa anukrama [22] ~63~ Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [21] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [21] dIpa anukrama [22] kezAdiSu mRSTaM vidyate yeSAM te mRSTavantaH, vatpratyayalopAnmRSTAH, tathA 'tuppoha'tti tupA-mrakSitA madanena vA kAveSTitAH zItarakSAdinimittamoSThA yeSAM te tuproSTAH, tathA malaparISahAsahiSNutAdUrIkRtatvAt pANDurodhautaH paTa:-prAvaraNaM yeSAM te tathA, 'jinAnAmanAjJayA khacchanda vihatya' tIrthakarAjJAvAhyAH svakharucyA vividha ceSTAH kRtvA tatrobhayakAlaM-prabhAtasamaye'stamayasamaye ca catuyethe SaSThItikRrakhA AvazyakAya-pratikramaNAkAyopatiSThante tatteSAmAvazyakaM lokottarika dravyAvazyakam, atra tu dravyAvazyakatvaM bhAvazUnyattvAt tatphalA-13 bhAvAcApradhAnatayA'vaseyaM, noAgamatvamapi deze kriyAlakSaNe AgamAbhAvAnnozabdasya cAtra dezapratiSedhavacanattvAditi / atra ca lokottarike dravyAvazyake udAharaNam-vasantapure nagare'gItArtho'saMvigno gaccha eko vicarati, tatra zramaNaguNamuktayogI saMvignAbhAsaH sAdhurekA pratidinaM puraHkarmAdidoSaduSTamaneSaNIyaM bhaktAdi gRhItvA mahatA saMvegena pratikramaNakAle Alocayati, tasmai ca gacchAcAryo'gItArthatvAt prAyazcittaM prayacchana| bhaNati-pazyata aho ! kathamasau bhAvamagopayana azaThatayA sarva samAlocayati ?, sukhaM hi AsevanA kriyate, duHkhaM cetthamAlocayituM, tasmAdazaThatayaiva zuddhodhasI, tathA ca taM prazasyamAnaM dRSTvA tatra anye'pyagItArthazramaNAH prazaMsanti, cintayanti ca-gurozceditthamAlocyate tarhi doSAsevanAyAmasakRtakRtAyAmapi na kazciddoSaH, AlocanAyA eva sAdhyatvAd, evaM cAnyadA tatra saMvignagItArthaH sAdhuH kazcidAyAtA, tena ca pratidinaM tameva vyatikaramAlokya sUriruktA-vamityamasya prazaMsAM kurvan vivakSitakSitIza iva lakSyase, tathAhi-girinagara ~64~ Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [21] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: | anuyo prata sUtrAMka [21] dIpa anukrama [22] anuyo- vAsI kazcimibhakto vaNika padmarAgaratnAnAM gRhaM bhRtvA prativarSa vahninA pradIpayati, taM cAvivekitayA tannamaladhA- grnrptilokshc lAghate-aho! dhanyo'yaM vaNiga, yo bhagavantaM hutabhujamisthamaudAryabhaktyatizayAd ratnai-* rIyA starpayati, anyadAca pravalapavanapaTalapreritastatpadIpitadahanaH sarAjaprAsAdaM samastamapi tannagaraM dahati sma, | adhika asI ca rAjJA daNDito nagarAca niSkAsitaH, tadevaM yathA rAjJA tasya prazaMsAM kurvatA AtmA nagaralokazca | nAzitastathA khamapi asyAvidhipravRttasya prazaMsAM kurvannAtmAnaM samastagacchaM cocchedayasi, yadi punarenameka zikSayasi tadA tathAvidhanapa iva saparikaro nirapAyatAmanubhavasi, tathAhi-anyena kenacid rAjJA tathaiva | kuven kazcidU vaNigAkarNitaH, tato nagaradAhApAyadarzinA kSitIzena araNyaM gatvA kimitthaM na karoSItyAK divacobhistiraskRtya daNDito niSkAsitazca, evaM tvamapItyAdi,upanayo gatArthI, ityAdi bahuprakAraM bhaNito bhayAvasI tatpazaMsAto na nivartate tAvatsena gItArthasAdhunA zeSasAdhavo'bhihitA:-eSa gaNAdhipo mahA8 nidharmatAspadamagItArtho yadi na parityajyate tadA bhavatAM mahate'narthAya prabhavatIti / tadevaM tat sAdhvAvazya kaprakAraM sarva lokotsarikaM dravyAvazyakamiti / nigamayabAha-se tamityAdi, tadetallokottarika dravyAvazyakaM, etadbhaNane ca jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM trividhamapi drabyAvazyakaM samarthitaM bhavatyatastadapi nigamayati-se tami'tyAdi, etatsamarthane ca noAgamato dravyAvazyakasya saprabhedasya samarthitatvAttadapi nigamayati |-'se taM noAgamato' ityAdi, etatsamarthane ca yat prakrAntaM dravyAvazyakaM tatsottarabhedamapyavasitamato ~65~ Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [21] / gAthA ||1...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka SROSORDERROR [21] nigamayati-se taM dabbAvassaya miti, tadetat dravyAvazyakaM samarthitamityarthaH // 21 // uktaM saprapaJca dravyAvazyaka, sAmpratamavasarAyAtabhAvAvazyakanirUpaNArthamAha se kiM taM bhAvAvassayaM?, 2 duvihaM paNNattaM, taMjahA-Agamato a-noAgamato a (sU. 22) atha kiM tad bhAvAvazyakamiti, atra nirvacanamAha-bhAvAvasmayaM duvihamityAdi, vaktRvivakSitapariNAhai masya bhavanaM bhAvaH, uktaM ca-"bhAvo vivakSitakriyA'nubhUtiyukto hi vai samAkhyAtaH / sarvajJairindrAdivadihenda-17 nAdikriyA'nubhavAt // 1 // " vyAkhyA-vaktarvivakSitakriyAyAH-vivakSitapariNAmasya indanAderanubhavanam-anubhU-15 hatistayA yukto yo'rthaH sa bhAvataddhatorabhadopacArAdbhAvaH sarvajJaH samAkhyAtaH, nidarzanamAha-indrAdivadityAdi * yathA indanAdikriyAnubhavAt paramaizvaryAdipariNAmena pariNatatvAdindrAdirbhAva ucyata ityarthaH, ityaaryaarthH| bhAvazcAsau AvazyakaM ca bhAvamAzritya vA Avazyaka bhAvAvazyaka, taca dvividhaM prajJataM, tabadhA-Agamata:da AgamamAzritya noAgamata:-AgamAbhAvamAzritya // 22 // tatrA''dyabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM Agamato bhAvAvassayaM?,2 jANae uvautte, se taM Agamato bhAvAvassayaM (sU023) atha kiM tadAgamato bhAvAvazyakam ?, anAha-'Agamao bhAvAvassayaM jANae' ityAdi, jJAyaka upayukta Agamato bhAvAvazyakam, idamuktaM bhavati-AvazyakapadArthajJastananitasaMvegavizuddhyamAnapariNAmastatra co KASARSA dIpa anukrama [22] JaIRI atha bhAva-Avazyakasya bheda-prabhedayuktaM vistRta-varNanaM kriyate ~66~ Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [23] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [23] - anuyopayuktaH sAdhvAdirAgamato bhAvAvazyakam , AvazyakArthopayogalakSaNasyA''gamasthAtra sadbhAvAt, bhAvAvazya- vRttiH maladhA-18|katA cAtrA''vazyakopayogapariNAmasya sadbhAvAt, bhAvamAzritya Avazyakamiti vyutpatteH, adhavA''vazya-IX anuyo. kopayogapariNAmAnanyatvAt sAdhvAdirapi bhAvaH, tatazca bhAvazcAsAvAvazyakaM ceti vyutpatterapyasau mantavya adhika iti / 'se tamityAdi nigamanam / / 23 / / atha bhaavaavshykdvitiiybhedniruupnnaarthmaah|| 28 // se kiM taM noAgamato bhAvAvassayaM?, 2 tivihaM paNNattaM, taMjahA-loiyaM kuppAvaya NiyaM loguttariaM, (sU024) | atha kiM tannoAgamato bhAvAvazyakam ?, atrA''ha-noAgamato bhAvAvazyakaM trividhaM prajJapta, tadyathA 4aa laukikaM kumAvanika lokottarikaM ca // 24 // tatra prathamabhedanirNayArthamAha se kiM taM loiyaM bhAvAvassayaM ?, 2 puvvaNhe bhArahaM avarapahe rAmAyaNaM se taM loiyaM. bhAvAvassayaM (sU0 25) atha kiM tallokikaM bhAvAvazyakamiti ?, Aha-'loiyaM bhAvAvassayaM puravaNhe' ityAdi, loke bhavaM laukika yadidaM lokaH pUrvAhne bhAratamaparAhe rAmAyaNaM vAcayati zRNoti vA, tallaukikaM bhAvAvazyaka, loke hi bhAratarAmAyaNayorvAcanaM zravaNaMvA pUrvAhAparAhvayoreca rUDhaM, viparyaye doSadarzanAt , tatazcetthamanayoloke'vazyakaraNI-18 - dIpa anukrama [24] ~67~ Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [25] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [25] MORR dIpa yatvAdAvazyakatvaM, tabAcakasya zrotRNAM ca tadarthopayogapariNAmasadbhAvAt bhAvatvaM, tavAcakAH zrotArazca patrakaparAvartanahastAbhinayagAtrasaMyatatvakarakumAlamIlanAdikriyAyuktA bhavanti, kriyA ca noAgamakhena prAgihoktA 'kiriyA''gamo na hoI'si vacanAt, tatazca kriyAlakSaNe deze AgamasyAbhAvAt noAgamatvamapi bhAvanI-14 yaM, nozabdayAtra dezaniSedhavacanavAda, deze khAgamo'sti, laukikAbhiprAyeNa bhAratAderAgamattvAt, tasmAd yathAnirdiSTasamaye laukikAstadupayuktA yadavazyaM bhAratAdi vAcayanti zRNvanti vA tallaukikaM bhAbAvazyakamiti sthitaM bhAvamAzrityA''vazyakaM bhAvAvazyaka, bhAvazcAsAcAvazyakaM ceti vA bhAvAvazyakamityalaM vistareNa / 'se tamityAdi nigamanam / / 25 // ukto noAgamato bhAvAvazyakaprathamabhedaH, atha taddhitIyabhedanirUpaNArthamAha se ki taM kuppAvayaNiyaM bhAvAvassayaM ?, 2 je ime caragacIriMga jAva pAsaMDatthA ijajalihomajapondurukkanamokAramAiAI bhAvAvassayAI kareMti se taM kuppAvayaNiaM bhAvAvassayaM (sU0 26) atra ca nirvacanamAha-kuppAbayaNiyaM bhAvAvassayaM je ime ityAdi, kutsitaM pravacanaM yeSAM te tathA tethe| bhavaM kumAvanikaM bhAvAvazyaka, kiM tad, ucyate, ya ete carakacIrikAdayaH pASaNDasthA yathAvasaraM ijyAja-1 CARRORRECORDS anukrama [26] -5-15345 ~68~ Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [26] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [26] anuyoga lihomAdIni bhAvarUpANyAvazyakAni bhAvAvazyakAni kurvanti tat kuprAvacanikaM bhAvAvazyakamiti sa- vRttiH maladhA-ImbandhaH / tatra carakAdikharUpaM prAgevoktam, ijyAJjalyAdivarUpaM tucyate-tatra yajanamijyA yAga ityathestadi-15 anayo rIyA ||Sayo jalasyAJjaliH ijyAJjaliH yAgadevatApUjAvasarabhAvIti hRdayam , athavA yajanamijyA-pUjA gAyatryA adhika dAdipAThapUrvakaM viprANAM sandhyArcanamityarthaH, tamrAJjaliH ijyAJjaliH, athavA dezIbhASayA ijyeti mAtA tasyA // 29 // namaskAravidhI tadbhaktaH kriyamANaH karakur3amalamIlanalakSaNo'JjalirijyAJjaliH, homaH agnihotrikaiH kriyamANamanihavana, japo manAyabhyAsaH 'uMdurukatti dezIvacanaM untu-mukha tena kapA-vRSabhAdizabdakaraNamunduruka devatAdipurato vRSabhagarjitAdikaraNamityarthaH, namaskAro-namo bhagavate divasanAthAyetyAdikA, eteSAM bande ijyAJjalihomajapondurukanamaskArAste AdiyeSAM tAni tathA, AdizabdAt stavAdiparigrahA, eteSAM ca cara-1 kAdibhiravazya kriyamANavAdAvazyakatvam, etatkaNAM ca tadarthopayogaDAdipariNAmasadbhAvAt bhAva-1 tvam, anyaca carakAdInAM tadarthopayogalakSaNo deza AgamaH dezastu karazirovyApArAdikriyAlakSaNo| noAgamastato deza AgamAbhAvamAzritya noAgamatvamavagantavyaM, nozabdasyahApi dezaniSedhaparatvAt, tasmAcarakAdayastadupayuktA yathAvasaraM yadavazyamijyAjalyAdi kurvanti tat kumAvanikaM bhAvAvazyaka, bhAvA-| vazyakazabdasya ca vyutpattidvayaM tathaiva, 'se tami'tyAdi nigamanam // 26 // ukto noAgamatI bhAvAvazyaka-| | ditIyabhedaH, atha tRtIyabhedanirUpaNArthamAha // 29 // RE dIpa anukrama [27] JaEAKI ~69~ Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [27] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [27] se kiM taM loguttariaM bhAvAvassayaM ?, 2 jaNNaM ime samaNe vA samaNI vA sAvao vA sAviA vA taJcitte tammaNe tallese tadajjhavasie tattivvajjhavasANe tadaTThovautte tadappiakaraNe tabbhAvaNAbhAvie apaNattha katthai maNaM akaremANe ubhaokAlaM AvassayaM kareMti se taM loguttariyaM bhAvAvassayaM, se taM noAgamato bhAvAvassayaM, se taM bhAvA vassayaM (sU0 27) atra nirvacanam-'louttariyaM bhAvAvassayaM jaM NamityAdi 'jaM 'ti Namiti vAkyAlaGkAre, yadidaM zramaXNAdayastacittAdivizeSaNaviziSTA ubhayakAlaM pratikramaNAdyAvazyakaM kurvanti tallokottarikaM bhAvAvazyaka |miti saNTaGkaH, tatra zrAmyatIti zramaNaH-sAdhuH, zramaNI-sAdhvI, zRNoti sAdhusamIpe jinapraNItAM sAmAna cArImiti zrAvaka-zramaNopAsakaH, zrAvikA-zramaNopAsikA, vAzabdAH samucayArthAH, tasminnevA''vazyake cittaM-sAmAnyopayogarUpaM yasyeti sa tacittA, tasminneva mano-vizeSopayogarUpaM yasya sa tanmanAH, tatraiva lezyAzubhapariNAmarUpA yasyeti sa tallezyA, tathA tadadhyavasitaH-ihAdhyavasAyo'dhyavasitaM, tatazca tacittAdibhAvayuktasya satastasminnevA''vazyake'dhyavasitaM kriyAsampAdanaviSayamasyeti tadadhyavasitaH, tathA tattIvrAdhyavasAyA-tasminnevA''vazyake tIvra prArambhakAlAdArabhya pratikSaNaM prakarSayAyi prayatna vizeSalakSaNamadhyavasAnaM yasya dIpa anukrama [28] CRACT ~70~ Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [27] / gAthA ||1...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [27]] dIpa anukrama [28] anuyogasa tathA, tathA 'tadarthopayuktaH tasya-AvazyakasyArthastadardhastasminnupayuktastadapiyuktaH-prazastatarasaMvegavizu-18 vRttiH maladhA- jyamAnaH, tasminneva pratisUtraM pratikriyaM cArtheSUpayukta ityarthaH, tathA 'tarpitakaraNaH' karaNAni-tatsAdhakatamAnianuyoga rIyA II deharajoharaNamukhavatrikAdIni tasmin-Avazyake yathocitacyApAraniyogenArpitAni-niyuktAni tAni yena / adhika sa tathA, samyagyathAsthAnanyastopakaraNa ityarthaH, tathA 'tadbhAvanAbhAvitaH' tastha-Avazyakasya bhaavnaa-avy||30|| vacchinnapUrvapUrvatarasaMskArasya punaH punastadanuSThAnarUpA tayA bhAvito'GgAGgibhAvena pariNatAvazyakAnuSThAnapariNAmastadbhAvanAbhAvitaH, tadevaM yathoktaprakAreNa prastutavyatirekato'nyatra kutracinmano'kurvan upalakSaNatvAdAcaM kAyaM cAnyatrAkurvana, ekArthikAni yA vizeSaNAnyetAni prastutopayogaprakarSapratipAdanaparANi, amUni ca liGgavipariNAmataH zramaNIzrAvikayorapi yojyAni, tasmAt tacittAdivizeSaNaviziSTAH zramaNAdayaH 'ubhayakAlam' ubhayasandhyaM yadAvazyakaM kurvanti tallokottarika, bhAvamAzritya bhAvazcAsAcAvazyakaM ceti vA bhAvAvazyakam, annApyavazyaMkaraNAdAvazyakattvaM tadupayogapariNAmasya ca sadbhAvAt bhAvatvaM mukhavastrikApratyupekSaNarajoharaNabyApArAdikriyAlakSaNadezasyAnAgamatvAt noAgamatvaM bhAvanIyam, 'se tamityAdi nigamanam | // 27 // tadevaM svarUpata uktaM bhAvAvazyakam, anena cAtrAdhikAra ityato nAnAdezajavineyAnugrahArthaM tasyaiva paryAyAbhidhAnArthamAhatassa NaM ime egahiA NANAghosA NANAvaMjaNA NAmadhejjA bhavaMti, taMjahA-Ava // 30 // ~71~ Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39]] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ............. mUlaM [28] / gAthA ||2, 3|| ............ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata [28] gAthA ||2,3|| 45-45 SEXERCS ssayaM avassaMkaraNijaM dhuvaniggaho visohI a| ajjhayaNachakkavaggo nAo ArAhaNAmaggo // 1 // (2) samaNeNaM sAvaeNa ya avassakAyavvayaM havai jamhA / aMto ahonisassa ya tamhA AvassayaM nAma // 2 // (3) se taM AvassayaM (sU0 28) 'tasya Avazyakasya 'amUni vakSyamANAni 'ekArthikAni paramArthata ekArthaviSayANi 'nAnAgho-12 pANi' pRthagabhinnodAsAdikharANi 'nAnAvyaJjanAni' pRthagbhinnakakArAdyakSarANi 'nAmadheyAni' paryAyavanayo bhavanti, tadyathA-"AvassayaM' gAhA, vyAkhyA-zramaNAdibhiravazyaM kriyata iti nipAtanAdAvazyakam , | athavA jJAnAdiguNA mokSo vA A-samantAvazyaH kriyate'nenetyAvazyakam , athavA A-samantAbazyA indriyakaSAyAdibhAvazatrayo yeSAM te tathA, taireva kriyate yat tadAvazyakam , athavA samagrasyApi guNagrAmasyAvAsakamityAvAsakamityAcaparamapi svadhiyA vAcyaM, pUrvamapi ca vyutpAditamidaM, tathA mumukSubhirniyamAnuSTheyatvAdyazyakaraNIyaM, tathA 'dhruvanigraha' iti anAnAditvAt kacidaparyavasitatvAca dhurva-karma tatphalabhUtaH saMsAro vA tasya nigrahahetutvAnnigraho dhruvanigrahaH, tathA karmamalinasyA''tmano vizuddhihetutvAdvizuddhiH, tathA sAmApikAdiSaDadhyayanakalApAtmakatvAdhyayanaSaDargaH, tathA'bhISTArthasiddheH samyagupAyatvAt nyAyaH, athavA jIvakarmasambandhApanayanAnyAyaH, ayamabhiprAyo-yathA kAraNikaidRSTo nyAyo iyorarthipratyArthinobhUmidravyAdi dIpa anukrama [29-32] anu. ~72~ Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ................... mUlaM [28] / gAthA ||2, 3|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata vRttiH anuyo. maladhArIyA zrutani 28 kSepaH // 31 // gAthA ||2,3|| ROR sambandha cirakAlInamapyapanayatyevaM jIvakarmaNoranAdikAlInamapyAzrayAzrayibhAvasambandhamapanayatItyAvazya- kamapi nyAya ucyate, tathA mokSArAdhanAhetutvAdArAdhanA, tathA mokSapuramApakatvAdeva mArga iti gAthArthaH // 1 // uktagAthAyA AdyapadaM sUtrakAra evaM vyutpAdayannAha 'samaNeNa' gAhA, zramaNAdinA ahorAtrasya madhye yasmAdavazyaM kriyate tasmAdAvazyakam , evamevAvazyakaraNIyAdipadAnAmapi vyutpattidraSTavyA upalakSaNavAdasyAH, iti gaathaarthH||1|| se tamityAdi nigamanaM, tadetadAvazyaka nikSiptamityarthaH / tadevaM nAmAdibhedainikSisamAvazyaka, tannikSepe ca yaduktam-'AvazyakaM nikSepsyAmIti tat sampAditam, [iti anuyogabAragranthe | AvazyakAdhikAraH kathitaH / / 28 // atha zrutAdhikAraH kathyate -sAmprataM punaryaduktam-'zrutaM nikSepsyAmIti tatsampAdanArthamAha se kiM taM sutaM 1, 2 caunvihaM paNNattaM, taMjahA-nAmasuaM ThavaNasuaM davvasuaM bhAva suaM (sU0 29) atha kiM tat zrutamiti praznA, ana nirvacanaM 'sujhaM caubvihami'tyAdi, 'zrutaM' mAgnirUpitazabdArtha catu-IN vidha prajJapta, tayathA-nAmazrutaM sthApanAzrutaM dravyazrutaM bhAvazrutaM ca / / 29 // tatrA''dyabhedanirNayArthamAha dIpa anukrama [29-32] // 31 // atha 'zrutasya catvAra: nikSepA: prarupyate ~73~ Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ...... mUlaM [30] / gAthA ||3...|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [30] se kiM taM nAmasuaM?, 2 jassa NaM jIvassa vA jAva suetti nAmaM kajai se taM nAma suaM(sU030) atra nirvacana-nAmazrutaM, 'jassa NamityAdi, yasya jIvasya vA ajIvasya vA jIvAnAM cA ajIvAnAM vA tadubhayasya vA tadubhayAnAM vA zrutamiti yannAmakriyate tannAmaznutamityAdipadena sambandhA, nAma ca tat zrutaM ceti vyutpatteH, athavA yasya jIvAdeH zrutamiti nAma kriyate tajjIvAdivastu nAmazrutaM, nAnA-nAmamAtreNa zrutaM 8 | nAmazrutamiti vyutpatteH / tatra jIvasya kathaM zrutamiti nAma sambhavatItyAdibhAvanA yathA nAmAvazyake tathA tadanusAreNa yathAsambhavamabhyUhya vAcyA, 'se tamityAdi nigamanam // 30 // uktaM nAmazrutam, atha sthApanAzrutanirUpaNArthamAha se kiM taM ThavaNAsuaM?, jaM NaM kaTTakamme vA jAva ThavaNA Thavijjai se taM tthvnnaasuaN| nAmaThavaNANaM ko paiviseso ?, nAma AvakahiaM ThavaNA ittariA vA hojA Ava kahiA vA (sU031) anna nirvacanam-'ThavaNAsuaMjaM NamityAdi, atra vyAkhyAnaM yathA sthApanAvazyake tathA samapartha draSTavyaM. navaramAvazyakasthAne zrutamucAraNIyaM, kASThakarmAdiSu zrutapaThanAdikriyAvanta ekAdisAdhyAdayaH sthaapymaanaaH| dIpa anukrama [34] ~74~ Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [30] / gAthA ||3...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH prata sUtrAMka [31] anuyo sthApanAzrutamiti tAtparyam / 'se tamityAdi nigamanam / 'nAmaThavaNANaM ko paiviseso ?' ityAdi pUrva bhAmaladhA-1 vitameva, vAcanAntare tu 'nAmaThavaNAo bhaNiyAo' ityetadeva dRzyate, AvazyakanAmasthApanAbhaNanena prAyo-10 zrutanirIyA M'bhinnArthatvAt zrutanAmasthApane apyukte eva bhavataH, ityato nAtra te punarucyete iti bhAvaH // 31 // dravyazru- kSepaH tniruupnnaarthmaah||32|| se kiM taM davvasuaM?, 2 duvihaM paNNattaM, taMjahA-Agamato anoAgamato a (sU032) atra nirvacanam-'dabbasuaM duvihamityAdi, dravyazrutaM dvividhaM prajJaptaM, tayadhA-Agamato noAgamatazca // 32 // atrA'dyabhedanirNayArthamAha se kiM taM Agamato davvasuaM?, 2 jassa NaM suetti payaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM jAva No aNuppehAe, kamhA ?, aNuvaogo davvamitikaTTha, negamassa NaM ego aNuvautto Agamato egaM davvasuaM jAva kamhA ?, jai jANae aNuvautte na bhavai / se taM Aga mato davvasuaM (sU0 33) IPI atra nirvacanam Agamao dabvasuami'tyAdi, yasya kasyacit zrutamiti padaM zrutapadAbhidheyamAcArAdi-1 // 32 // zAstraM zikSitaM sthitaM yAvadvAcanopagataM bhavati sa jantustatra vAcanApracchanAdibhirvartamAno'pi zrutopayoge'varta dIpa anukrama [35]] atra dravyazrutasya bheda-prabhedayuktaM vistRta varNanaM kriyate ~75 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [33] / gAthA ||3...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: 25 % prata sUtrAMka [33] mAnavAdAgamata:-AgamamAzritya dravyazrutamiti smudaayaarthH| zeSo'trAkSepaparihArAdiprapaJco nayavicAraNA ca dravyAvazyakavat draSTavyA, ata eva sUtre'pyatidezaM kurvatA 'jAva kamhA , jai jANae' ityAdinA paryantanirdiSTAnAM zabdanayAnAM sambandhI sUtrAlApako gRhItaH / etaca kAJcideva vAcanAmAzritya vyAkhyAyate, vAcanAntarANi tu hInAdhikAnyapi dRzyante, 'se tamityAdi nigamanam // 33 // uktamAgamato dravyazrutam, idAnIM noAgamatastadevocyate se kiM taM noAgamato davvasuaM?, 2 tivihaM paNNattaM, taMjahA-jANayasarIradavvasuaM bhaviasarIradavvasuaM jANayasarIrabhaviasarIravairittaM davvasuaM (sU034) atra nirvacanam-noAgamao dabbasuaMtivihamityAdi 'jANayasarIra bhaviasarIra0 jANayasarIrabhaviasarIravairita dvvsuaN|| 34 // atrA''dyabhedajJApanArthamAha se kiM taM jANayasarIradavvasuaM?, 2 suattipayatthAhigArajANayassa jaM sarIrayaM vavagayacuacAviacattadehaM taM ceva puvvabhaNiaM bhANiavvaM jAva se taM jANayasarIradavvasuaM (sU0 35) anottaram-'jANayasarIradazvasuyaM suattI'tyAdi, jJAtavAniti zastasya zarIraM tadevAnubhUtabhAvatvAd dIpa anukrama [37]] A ~76~ Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [35] / gAthA ||3...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH zrutani prata rIyA kSepaH sUtrAMka [35] dIpa anuyo0 dravyazrutaM jJazarIradravyazrutaM, zrutamiti yatpadaM tadAdhikArajJAyakasya yaccharIrakaM vyapagatAdivizeSaNaviziSTaM maladhA- tajjJazarIradravya zrutamityarthaH / nanu yadi jIvavipramuktamidaM kathaM tAsya dravyazrutatvaM ?, leSTravAdInAmapi tatpa sakAt, tatpudgalAnAmapi kadAcit zrutakartRbhiH gRhItvA mukttvsmbhvaadityaashngkaayaa''h-'sevaagymityaadi| zeSo'trAvayavavyAkhyAdiprapaJco jJazarIradravyAvazyakavat, zrutAbhilApato vAcyaH, yAvat 'setamityAdi nigamanam / / 35 // dvitIyabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM bhaviasarIradavvasuaM?, 2 je jIve joNIjammaNanikkhaMte jahA davvAva ssae tahA bhANiavvaM jAva se taM bhaviasarIradavvasuaM (sU036) atra prativacA-'bhaviasarIravvasuaM je jIveM' ityAdi, vivakSitaparyAyeNa bhaviSyatIti bhavyo-vivakSitaparyAyAhaH tadyogya ityarthaH, tasya zarIraM tadeva bhAvibhAvazrutakAraNatvAt dravyazrutaM bhavyazarIradravyazrutaM, kiM da punastaditi, anocyate, yo jIvo yonijanmatvaniSkrAnto'nenaiva zarIrasamucchrayeNAdattena jinopadiSTena bhAvena zrutamityetat padamAgAmikAle zikSiSyate na tAvacchikSate tajjIvAdhiSThitaM zarIraM bhavyazarIraM dravyazrutamityarthaH / zeSaM vyAvazyakavat zrutAbhilApena sarva vAcyaM, yAvat 'se tamityAdi nigamanam // 36 // tRtIyabhedaparijJAnArthamAha anukrama [39] SEARCH ~77~ Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [37] / gAthA ||3...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [36] se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairittaM davvasuaM?, 2 pattayapotthayalihiaM, ahavA jANayasarIrabhaviasarIravairittaM vvasuaM paMcavihaM paNNattaM, taMjahA-aMDayaM boMDayaM kIDayaM vAlayaM vAgayaM, aMDeyaM haMsagabbhAdi, boMDayaM kappAsamAi, kIDayaM paMcavihaM paNNattaM, taMjahA-paTTe malae aMsue cINaMsue kimirAge, bAlayaM paMcavihaM papaNataM, taMjahA-upiNae uhie mialomie kotave kiDise, vAgayaM saNamAi, se taM jANayasarIrabhavia sarIravairittaM davvasuaM, se taM noAgamato davvasuaM, se taM davvasuaM (sU037) atra nirvacanam-'jANayasarIrabhaviasarIravairitaM dabvasumityAdi, yatra jJazarIrabhavyazarIrayoH sasambandhi anantaroktakharUpaM na ghaTate tat tAbhyAM vyatiriktaM-bhinnaM dravyazrutaM, kiM punastadityAha-'pattayapoltha yalihiyaM ti patrakANi-talatAlyAdisaMbandhIni tatsaMghAtaniSpannAstu pustakAH, tatazca patrakANi ca pustakAzca teSu likhitaM patrakapustakalikhitam, athavA 'potthayaM ti potaM-balaM patrakANi ca potaM ca teSu likhitaM patrakapotalikhitaM jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyazrutam, atra ca patrakAdilikhitasya zrutasya bhAva 1 praznottarapUrva vyAkhyAna za sA tathAvidhAdarzanusAreNa, dIpa anukrama [40] ~78~ Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [37] / gAthA ||3...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo vati zrutani maladhArIyA prata sUtrAMka [37] // 34 // zrutakAraNatvAt dravyatvamavaseyaM, noAgamatvaM tu Agamato dravyazruta iva AgamakAraNasthAtmadehazabdanna-lA yarUpasyAbhAvAd bhAvanIpam / tadevamekena prakAreNa jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravya zrutamuktaM, sAmprataM tadeva prakArAntareNa nirUpayitumAha-'ahavetyAdi, athavA zrutaM paJcavidhaM prajJaptaM, tabadhA-aMDayamityA-31 di, anA''ha-nanu zrute prakAnte sUtrasya prarUpaNamaprastutaM, satyaM, kintu prAkRtazailImagIkRtya zrutasyANDa-13 jAdisUtrasya ca sUtralakSaNenaikena zabdenAbhidhIyamAnatvasAmyAdidamapi prarUpayatItyadoSaH, prasaGgato'NDajA-1 disUtrakharUpajJApanena ziSyavyutpattizcaivaM kRtA bhavati, ata eva bhAvabhute prakrAnte nAmazrutAdinarUpaNamaprastutamityAdyapi preryamapAstaM, tasyApi ziSyavyutpAdanAdiphalatvAt, na ca bhAvabhutapratipakSasya nAmazrutAdeH prarUpaNamantareNa bhAvazrutasya nirdoSatvAdikharUpanizcayaH kartuM pAryate, 'je savvaM jANai se egaM jANaha'tti vacanAdityalaM vistareNa / atrA''yabhedajJApanArthamAha-se kiM tamityAdi, anottaram-'aMDayaM haMsagambhAItti aNDAjAtamaNDaja haMsaH-pataGgazcaturindriyo jIvavizeSaH, garbhastu tannirvartitaH kosikAkAro, haMsasya garbho haMsagarbhaH, tadutpannaM sUtramaNDajamucyate, AdizabdaH khabhedaprakhyApanaparaH / nanu yadi haMsagarbhotpannasUtramaNDajamucyate tarhi sUtre 'aMDayaM haMsaganbhAi'tti sAmAnAdhikaraNyaM virudhyate, haMsagarbhasya prastutasUtrakAraNatvAdeva, satyaM, kAraNe kAryopacArAt tadavirodhA, kozakArabhavaM sUtraM caTakasUtramiti loke pratI-&A // 34 // tamaNDajamucyata iti hRdayaM, paJcendriyahaMsagarbhasambhavamityanye, 'se tamityAdi nigamanam / atha ditIya dIpa anukrama [41] CCCCIENCE +964 ~79~ Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [37] / gAthA ||3...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka 4% [37] bheda ucyate-se kiM tamityAdi, atra nirvacanam-'ghoDayaM phalihamAha'tti boMDaM vamanIphalaM tasmAjjAtaM boNDajaM, phalihI camanI tasyAH phalamapi phalihaM karpAsAzrayaM kozakarUpaM, tadihApi kAraNe kAryopacArAhoNDaja sUtramucyate iti bhAvaH, 'se tamityAdi nigamanam / atha tRtIyabheda ucyate-se kiM tamityAdi, anottaram-'kIDayaM paMcavihamityAdi, kITAjAtaM kITarja-sUtraM tat paJcavidhaM prajJapta, tadyathA-paTTetti paTTasUtraM malaprAyam 'aMzukaM' cInAMzukaM kRmirAgam , atra vRddhavyAkhyA-kila yatra viSaye paTTasUtramutpadyate, tatrAraNye vananikuJja-ga mAsthAne mAMsacIDAdirUpasyA''miSasya puJjAH kriyante, teSAM ca puJjAnAM pAzveto nimnA unnatAzca sAntarA bhvH| & kIlakA bhUmI nikhAyante, tatra banAntareSu saMcarantaH pataGgakITAH samAgatya mAMsAyAmiSopabhogalubdhAH kIla-3 kAntarecitastataH paribhramanto lAlAH pramuanti, tAzca kIlakeSu lagnAH parigRhyante, ityetat pasUtramabhidhI-1 BAyate, anenaiva krameNa malayaviSayotpannaM tadeva malayam, itthameva cInaviSaye bahistAdutpannaM tadevAMzuka, ityameva cInaviSayotpannaM tadeva cInAMzukamabhidhIyate, kSetravizeSAddhi kITavizeSastavizeSAt tu padasUtrAdivyapadeza iti bhaavH| evaM kacidviSaye manuSyAdizoNitaM gRhItvA kenApi yogena yuktaM bhAjanasampuTe sthApyate, tatra 4Aca prabhUtAH kRmayaH samutpayante, teca vAtAbhilASiNo bhAjanacchidranirgatya AsannaM paryaTanto yallAlAjA lamabhimuzcanti tat kRmirAgaM paTTasUtramucyate, taca raktavarNakRmisamutthatvAt khapariNAmata eva raktaM bhavati / / anye tvabhiddhati-yadA tatra zoNite kRmayaH samutpannA bhavanti tadA sakRmikameva tanmalitvA kiTTisaM pari 15755-45515 dIpa anukrama [41] JaElic ~80 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [37] / gAthA ||3...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo0 maladhA rIyA prata sUtrAMka [37]] // 35 // CASSACRACKSOCT dIpa anukrama [41] tyajya raso gudyate, tatra ca kazcida yogaH prakSipyate, tatastena yada rajyate paTTasUtra tat kRmirAgamucyate. taca vRttiH dhautAdyavasthAsu manAgapi kathazcidrAgaM na muJcanti, 'se tamityAdi nigamanam / atha caturthoM bheda ucyate-se zrutanikiM tamityAdi, atrottaram-'vAlayaM paMcavihamityAdi, vAlebhyaH-UraNikAdilomabhyo jAtaM vAlajaM, tat kSepaH paJcavidhaM prajJapta, tadyathA-UrNAyA idamaurNikam , uSTrANAmidamauSTikam, ete de api pratIte, ye mRgebhyo ikhakA mRgAkRtayo bRhatpucchA ATavikajIvavizeSAstallomaniSpannaM mRgalomikam, unduraromaniSpanna kautavaM, UrNAdInAM yaduddharitaM kihisaM taniSpannaM sUtramapi kiTisam , athavA eteSAmevorNAdInAM bikAdisaMyogato niSpannaM sUtraM kihisaM, athavA uktazeSAzvAdilomaniSpanna kisiM 'se tamityAdi nigamanam / atha paJcamo bhedo|'bhidhIyate-se kiM tamityAdi, valkAjAtaM valkajaM, taca saNaprabhRti, kacit punaratasyAdIti pAThaH, tatrAtasIsUtraM mAlavAdidezaprasiddhaM, 'se tamityAdi nigamanam / uktaM pazcavidhamaNDajAdisUtraM, taNane coktaM jJazarIrabhavyazarIrabyatiriktaM dravyazrutam, atastadapi nigamayati-se taM jANage'tyAdi, etadbhaNane ca samarthitaM / noAgamato dravyazrutamatastadapi nigamayati-se taM noAgamao ityAdi, etatsamarthane ca samarthitaM dvividhamapi3 dravyazrutamatastadapi nigamayati-se taM vasuamityAdi // 37 // atha bhAvazrutanirUpaNArthamAhase kiM taMbhAvasuaM?,2 duvihaM paNNattaM, taMjahA-Agamato anoAgamato a (sU038) // 35 // anottaram-'bhAvasuaM duvihamityAdi, vivakSitapariNAmasya bhavanaM bhAvaH sa cAsI zrutaM ceti bhAva-18|| atra bhAvazrutasya bheda-prabhedayuktaM vistRtaM varNanaM kriyate ~81~ Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [38] / gAthA ||3...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [38] zrutaM bhAvapradhAnaM vA zrutaM bhAvazrutaM, tad dvividhaM prajJaptam-Agamato noAgamatazca // 38 // tatrA''dyabhedani-3 rUpaNArthamAha se kiM taM Agamato bhAvasuaM?,2 jANae uvautte, se taM Agamato bhAvasuaM (sU039) atrottaraM-zrutaMpadArthajJastatra copayukta AgamataH-AgamamAzritya bhAva zrutaM, zrutopayogapariNAmasya sadbhA-IN yAt tasya cA''gamattvAditi bhAvaH, se tamityAdi nigamanam // 39 // atha dvitIyabheda ucyate se kiM taM noAgamato bhAvasuaM?, 2 duvihaM paNNattaM, taMjahA-loiaM loguttariaM ca (sU040) atrottaram-'noAgamao bhAvasuaM duvihaM paNNattaM, loiyaM louttariamityAdi // 40 // anA''-14 yabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM loiaM noAgamato bhAvasuaM?, 2 jaM imaM aNNANiehi micchadiTThIhiMsacchaMdabuddhimaivigappiyaM, taMjahA-bhArahaM rAmAyaNaM bhImAsurukaM koDillayaM ghoDayamuhaM sagaDabhaddiAu kappAsiaM NAgasuhumaM kaNagasattarI vesiyaM vaisesiyaM buddhasAsaNaM dIpa anukrama [42] JaticRA ~82~ Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [41] / gAthA ||3...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ni atAne kSepaH prata sUtrAMka [41] dIpa anukrama [45]] anuyo. kAvilaM logAyataM sadviyaMtaM mADharapurANavAgaraNanADagAi, ahavA bAvattarikalAo camaladhA tAri veA saMgovaMgA, se taM loiyaM noAgamato bhAvasuaM (sU041) rIyA atra nirvacanam-'loiyaM bhAvasuaMjaM imamityAdi, lokaiH praNItaM laukikaM, kiM punastadityAha-yadidamajJAnikarmithyAdRSTibhiH khacchandabuddhimativikalpitaM tallIkikaM bhAvabhutamiti sambandhaH, tatrAlpajJAnabhAvato'dhanavadazIlavad vA samyagdRSTayo'pyajJAnikAH procyante'ta Aha-mithyAdRSTibhiH svacchandamatibuddhivikalpitam, iMhAvagrahe buddhiH apAyadhAraNe tu matiH, khacchandena-khAbhiprAyeNa tattvataH sarvajJapraNItArthAnusAra-12 mantareNa buddhimatibhyAM vikalpitaM khacAndabuddhimativikalpitaM-svabuddhivikalpanAzilpinirmitamityarthaH / tatprakaTanArthamevedamAha-tadyathA-bhAratamityAdi, etacca bhAratAdika nATakAdiparyantaM zrutaM lokprsiddhigmym| atha prakArAntareNa laukikazrutanirUpaNArthamAha-'ahavA vAvattarikalAoM' ityAdi, tatra kalanAni-vastupaparijJAnAni kalAstAzca dvisaptatiH samavAyAGgAdigranthaprasiddhAH, catvArazca vedAH (granthAgram 1000) sAmavehaidaRgvedayajurvedAtharvaNavedalakSaNAH sAGgopAGgAH, tatrAGgAni zikSA 1 kalpa 2vyAkaraNa 3 cchando 4 nirukta 5 jyotiSkAyana 6 lakSaNAni SaT, upAGgAni tadvyAkhyAnarUpANi taiH saha vartante iti saanggopaanggaaH| 'se tamilatyAdi nigamanam / / 41 / / uktaM noAgamato laukikaM bhAvazrutam , atha lokottarikaM tadevA''ha RAKHABAR // 36 // ~83~ Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [42] / gAthA ||3...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: SCOR prata sUtrAMka [42]] dIpa se kiM taM louttariaM noAgamato bhAvasuaM?, 2 je imaM arihaMtehiM bhagavatehiM uppaNNaNANadasaNadharehiM tIyapacuppaNNamaNAgayajANaehiM savaNNUhiM sabadarisIhiM tillukkavahitamahitapUiehiM appaDihayavaraNANadaMsaNadharehiM paNIaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM, taMjahA-AyAro sUagaDo ThANaM samavAo vivAhapaNNattI nAyAdhammakahAo uvAsagadasAo aMtagaDadasAo aNuttarovavAiadasAo paNhAvAgaraNAI vivAgasuaM, diTrIvAo a, setaM louttariyaM noAgamato bhAvasuaM, se taM noAgamato bhAvasuaM, se taM bhAvasuaM (sU042) lokottaraiH-lokapradhAnarahadbhiH praNItaM lokottarikaM, kiM punastadityAha-'louttariyaM bhAvasuaMjaM imamityAdi, yadimahadbhiryAdazAGgaM gaNipiTakaM praNItaM tallokottarika bhAvazrutamiti sambandhaH, tadyathA-'AyAro suyagaDami'(Do ityAdi, tatra sadevamanujAsuralokaviracitAM pUjAmahantIti arhantastaiH, evaMbhUtAzcAtIrthakarA api kevalyAdayo bhavantyatastIrthakarapratipattaye Aha-'bhagavadbhiri'ti, samastaizvaryanirupamarUpayazAzrIdharmaprayatnavadbhirityarthaH, itthaMbhUtAzca anAyapratighajJAnAdimantaH kecit kaizcidabhyupagamyante, uktaM caitadAdibhi:-"jJAnama anukrama [46] ~84 ~ Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUla [42] / gAthA ||3...|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata anuyo maladhArIyA sUtrAMka [42] // 37 // 1 dIpa pratidhaM yastha, vairAgyaM ca jgtpteH| aizvaryaM caiva dharmazca, saha siddhaM catuSTayam // 1 // " ityAdi / atastavya-II vRttiH bacchedArthamAha-jJAnAvaraNakSapaNAdiprakAreNotpanne na tu sahaje jJAnadarzane dharantItyutpannajJAnadarzanadharAstaiH, na || zrutanica prastutavizeSaNavyavacchedyA apyevaMbhUtA eva, 'saha siddhaM catuSTayamityAdivacanavirodhaprasahAta, tarhi sugatA81 kSepaH itthaMbhUtA api bhaviSyantItyAzaGkayA''ha-tIyapacuppaNNe tyAdi, atItavartamAnabhaviSyadarpajJAyakairiyarthaH, na ca sugatAnAmatItabhaviSyadarthajJAtRtvasambhavaH, ekAntakSaNabhaGgavAditvena tadasattvAbhyupagamAdU, asatAM ca grahaNe'tiprasaGgAd, atha santAnadvAreNa kAlatraye'pyarthAnAM sahAvAdatItAdyarthajJAtRtvaM teSAmapi na vihanyata ityAzaGkayAha-'sarvadarzibhi'riti, sarvam-ekendriyahIndriyajIvAdi vastu kevalajJAnena jAnantIti sa jJAH, tadeva sarvaM kevaladarzanena pazyantIti sarvadarzinastaiH, zAkyAnAM tvatItAdyarthajJAtRtve'pi sarvajJAditvaM nopapadyate, katipayadharmAyabhISTapadArthajJAtRtvasyaiva teSvabhyupagamAdU, yata uktaM tacchiSyaiH-"sarva pazyatu mA vA'sAviSTamarthaM tu pazyatu / kITasaGkhyAparijJAnaM, tatra naH kopayujyate ? // 1 // " ityAdi, yathoktaguNaviziSTavAt 'tilukavahiyamahiyetyAdi, bahiya'tti vigalahaddalAnandAzrudRSTibhiH saharSa nirIkSitA yathAvasthitAnanyasAdhAraNaguNotkIrtanalakSaNena bhAvastavena mahitA-abhiSTutAH sugandhipuSpaprakarakSepAdinA tu drabyastavena pUjitAH, tata eSAM banye trailokyena-bhavanapativyantaranaravidyAdharavaimAnikAdisamudAyalakSaNena bahi // 37 // 1prasantare nAsti. anukrama [46] ~85 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [42] / gAthA ||3...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: 4% 82-5 prata sUtrAMka [42] tamahitapUjitAstaiH, anA''ha-nanUtpannajJAnadarzanadharairityuktam, utpattimat sapratighaM dRSTaM yathA mUrteSvavadhyAdijJAnaM, utpanne ca tajjJAnadarzane abhyupagate, atastAbhyAM te sapratighajJAninaH prApnuvanti, tathA ca pUrvoktasarvajJatvAdihAnirityAzaGkayA''ha-'apratihatavarajJAnadarzanadharairiti, samastAvaraNakSayasambhUtatvApratihate-mUrtAmUrteSu samastavastuSvaskhalite ata eva vare-pradhAne kevalajJAnadarzanalakSaNe jJAnadarzane dharanti yete tathA taiH, yatvavadhyAdeH sapratighatvaM tanotpattimattvena, kiM tarhi !, AvaraNasadbhAvAda, ato'pratighakevalajJAnadarzane samastAvaraNakSayasambhUtatvAt, tatkSaye'pi sapratighatvAbhyupagame'tiprasaGgAda, idaM ca vizeSaNaM kasyAzci-11 deva vAcanAyAM dRzyate, na sarvatra, tadevaM yathoktaprakAreNa tAvad vyAkhyAtAnyamUni vizeSaNAni, anyathA vA|'virodhataH sudhiyA vyAkhyeyAni / tairarthakathanadvAreNa 'praNItaM' prarUpita, kiM tadU?-'bAdazAGgaM zrutaM' paramapuruSasyAGgAnIvAGgAni dvAdaza aGgAni-AcArAdIni yatra tad dvAdazAjhaM, kiMbhUtaM?-'gaNipiTaka' guNagaNo'syAstIti gaNI-AcAryastasya piTaka-sarvakhaM gaNipiTaka, tadyathA-AcAra ityAdi sugamam / atra bAdazAGgazrutasya caraNaguNasamanvitasya vivakSitatvAnoAgamatvaM bhAvanIyaM, dezasya caraNaguNalakSaNasthAnAgamatvAnozabdasya ca dezapratiSedha(ka)khenAzrayaNAdU, evaM pUrvatrApi laukikabhAvazrute vAcyam, nigamayamAha-se taM louttariya mityAdi / etagaNane ca samarthitaM dvividhamapi noAgamato bhAvazrutam , atastadapi nigamayati -se taM noAgamato bhAvasuaM ityAdi / etagaNane coktaM sarvamapi bhAvabhutamato nigamayati-se taM bhAva-| dIpa anukrama [46] ~86~ Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...................... mUlaM [43] / gAthA ||4|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata IM vRttiH satrAka anuyo maladhArIyA zrutani [43] kSepaH // 38 // gAthA ||1|| sumiti // 42 // tadevaM svarUpata uktaM bhAva zrutamanenaiva cAtrAdhikAra isyato'syaiva paryAyanirUpaNArthamAha tassa NaM ime egaTriA NANAghosA NANAvaMjaNA nAmadhejA bhavaMti, taMjahA-suasuttagaMthasiddhaMtasAsaNe ANavayaNa uvese| pannavaNa Agame'vi a egaTTA pajjavA sutte // 1 // (8) se taM suaM (sU0 43) 'tasya' zrutasya 'amUni' anantarameva vakSyamANatayA pratyakSANi ekAthikAni tatvata ekArthaviSayANi 'nAnAghopANi' pRthagabhinnodAttAdikharANi 'nAnAvyaJjanAni' pRthagabhinnAkSarANi 'nAmadheyAni' paryAyadhvanirUpANi bhava-18 |nti, tadyathA-'suaMgAhA, vyAkhyA-gurusamIpe zruyata iti zrutam, arthAnAM sUcanAt sUtraM, viprakIrNArthagranthanAda grandhaH, siI-pramANapratiSThitamarthamantaM-saMvedananiSThArUpaM nayatIti siddhAntaH, mithyAtvAviratikaSAyAdinavRttajIvAnAM zAsanAt-zikSaNAcchAsanaM, pravacanamiti pAThAntaraM, tatrApi prazastaM pradhAnaM prathamaM vA vacanaM pravacanaM, mokSArthamAjJApyante prANinonayetyAjJA, uktirvacanaM vAgyoga ityarthaH, hitAhitapravRttinivRttyupadezanAdupadezaH, yathAvasthitajIcAdipadArthajJApanAt prajJApanA, AcAryapAramparyeNAgacchatItyAgamaH, AptavacanaM vA''gama iti, 'sUtre mUtraviSaye ekArthAH paryAyA iti gAthArthaH // 1 // 'se taM sumityAdi, tadetannAmAdibhedai ruktaM zrutamityarthaH / [iti anuyogadvAragranthe zrutAdhikAraH kathitaH // 43 // atha skandhAdhikAraH kathyate-] TrAsAmprataM yaduktaM 'skandhaM nikSepsyAmI ti, tatsampAdanArthemupakramate dIpa anukrama [47-49] // 38 // ~87~ Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [44] / gAthA ||4...|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [44] dIpa anukrama [50] se kiM taM khaMdhe ?, 2 cauvihe paNNatte, taMjahA-nAmakhaMdhe ThavaNAkhaMdhe davvakhaMdhe bhAva khaMdhe ( sU044) atha kiM tat skandha ityucyate iti prazne nirvacanamAha-khaMdhe caubbihe' ityAdi / 44 // nAmaTravaNAo puzvabhaNiANukkameNa bhANiavvAo (sU045) atra nAmaskandhasthApanAskandhapratipAdakasUtraM nAmasthApanAvazyakapratipAdakasUtravyAkhyAnusAreNa khayameva bhAvanIyam // 45 // se kiM taM davvakhaMdhe ?, 2 duvihe paNNate, taMjahA Agamato a noAgamato a, se kiM taM Agamao davvakhaMdhe ?, 2 jassa NaM khaMdhetti payaM sikkhiyaM sesaM jahA davvAvassae tahA bhANiavvaM, navaraM khaMdhAbhilAvo jAva se kiM taM jANayasarIrabhaviasarI rakhairitte davvakhaMdhe ?, 2tivihe papaNatte, taMjahA-saccitte acitte mIsae (sU046) dravyaskandhasUtramapi bhavyazarIradrabyaskandhasUtraM yAvad dravyAvazyakoktavyAkhyAnusAreNaiva bhAvanIya, prAya1 gayAo pra. atha 'skandhasya nAma-Adi catvAra: nikSepA: prarupyate ~88~ Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [46] / gAthA ||4...|| ....... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata rIyA sUtrAMka [46] dIpa anukrama [52 anuyostu lyavaktavyatvAditi / 'se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravaharite dabbakhaMdhe' iti prazne nirvacanamAha-jA-151 vRttiH maladhA- NayasarIrabhaviyasarIravairitte davvakhaMdhe tivihe pannatte' ityAdi, jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyaskandhakhi- skandhavidhaH prajJaptaH, tadyathA-sacitto'citto mishrH||46|| tatrA''yabhedaM jijJAsuH pRcchati kSepaH // 39 // se kiM taM sacitte dabvakhaMdhe ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-hayakhaMdhe gayakhaMdhe kinnara khaMdhe kiMpurisakhaMdhe mahoragakhaMdhe gaMdhabvakhaMdhe usabhakhaMdhe se taM sacitte davvakhaMdhe (sU047) anottaram-'sacittadvakhaMdhe aNegavihe paNNatte' ityAdi, cittaM mano vijJAnamiti paryAyAH, saha ci-15 tena vartata iti sacittaH, sa cAso dravyaskandhazceti sacittadravyaskandhaH, 'anekavidhoM vyaktibhedato'nekapa-II kAraH prajJaptaH, tadyathA-'hayaskandha' ityAdi, hayaH-turagaH sa eca viziSTaikapariNAmapariNatatvAt skandho hayaskandhaH, evaM gajaskandhAdiSyapi samAsaH, navaraM kinnarakimpuruSamahoragA vyantaravizeSAH 'usabha'tti vRSabhaH,15 kacidgandharvaskandhAdInyadhikAnyapyudAharaNAni dRzyante, sugamAni ca, navaraM 'pasupasayavihagavAnarakhaMdhetti kacid dRzyate, tatra pazuH-chagalakA, pasayastu ATaviko dvikhuraH catuSpadavizeSaH, vihagaH-pakSI, vAnaraH-pratItaH, skandhazabdastu pratyekaM draSTavyaH / iha ca sacittaskandhAdhikArAjjIvAnAmeva ca paramArthataH sacetanatvAt // 39 // kthshcicchriir| sahAbhede satyapi hayAdInAM sambandhino jIvA eva vivakSitA na tu tadadhiSThitazarIrANIti ~89~ Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [47] / gAthA ||4...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [47] sampradAyA, na ca jIvAnAM skandhatvaM nopapadyate, pratyekamasaGkhyeyapradezAtmakatvena teSAM skandhatvasya supratItatvAditi, hayaskandhAdInAmanyatareNaikenApyudAharaNena siddhaM, kiM prabhUtodAharaNAbhidhAneneti cet, satyaM, kintu pRthagminasvarUpavijAtIyaskandhabahutvAbhidhAnenA''tmAdvaitavAdaM nirasthati, tathA'bhyupagame muktetarAdibyava-| hAroccheprasaGgAt, 'se tamityAdi nigamanam // 47 // athAcittadravyaskandhanirUpaNArthamAha se kiM taM acitte davvakhaMdhe?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-dupaesie tipaesie jAva dasapaesie saMkhijapaesie asaMkhijjapaesie aNaMtapaesie, se taM acitte davvakhaMdhe (sU048) atra nirvacanam-'acittadavvakhaMdhe ityAdi, avidyamAnacitto'cittaH sa cAsau dravyaskandhazceti samAsaH, ayamanekavidhaH prajJaptaH, tadyathA-dvipradezikaH skandha ityAdi, tatra prakRSTaH pudgalAstikAyadezaH pradezaH paramANurityarthaH, bI pradezI yantra sa bipradezikaH sa cAsau skandhazca viprezikaskandhA, evamanyatrApi yathAyogaM samAsaH / 'seta mityAdi nigamanam // 48 // atha mizradravyaskandhanirUpaNAyA''ha se kiM taM mIsae davvakhaMdhe ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-seNAe aggime khaMdhe seNAe majjhime khaMdhe seNAe pacchime khaMdhe, se taM mIsae davvakhaMdhe (sU049) dIpa anukrama [53] SSSSS ~90~ Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [49] / gAthA ||4...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo kSepa: prata sutrAMka [49]] dIpa atrottaram-'mIsae dabvakhaMdhe seNAeM ityAdi, sacetanAcetanasaMkIrNo mizraH sa cAsau dravyaskandhazceti maladhA- mizradravyaskandhaH, ko'sAvityAha-senAyAH-hastyazvarathapadAtisannAhakhaDgakuntAdisamudAyalakSaNAyAH agraskarIyA ndho'grAnIkamityarthaH, madhyamaskandho madhyamAnIkaM, pazcimaskandhaH pazcimAnIkam , eteSu hi hastyAdayaH sa-ol cittAH khaGgAdayastvacittA ityato mizratvaM bhAvanIyamiti / 'se tamityAdi nigamanam / tadevamekena prakAreNa | // 40 // matapatirikto dravyaskandhaH prruupitH||49|| atha tameva prakArAntareNa prarUpayitumAha ahavA jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvakhaMdhe tivihe paNNate, taMjahA-kasiNakhaMdhe akasiNakhaMdhe aNegadaviyakhaMdhe (sU050) | 'athavA' anyena prakAreNa jJazarIrabhavyazarIravyatirikto dravyaskandhastrividhaH prajJaptaH, tadyathA-kRtlaskandhaH akRtsnskndhognekdrvyskndhH||49|| tatrA''dyabhedanirUpaNArthamAha se kiM taM kasiNakhaMdhe ?, 2 se ceva hayakkhaMdhe gayakkhaMdhe jAva usabhakhaMdhe, se taM kasiNa khaMdhe (sU0 51) atrottaram-'kasiNakkhaMdhe' ityAdi, yasmAdanyo bRhattaraH skandho nAsti sa kRsnaH-paripUrNaH skandhaH kR-IXI||4|| tlaskandhaH, ko'yamityAha-se cevetyAdi, sa eva hayakhaMdhetyAdinopanyasto hayAdiskandhaH kRtsnskndhH| Aha anukrama [55] Jantial ~91~ Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [51] / gAthA ||4...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [51] dIpa layadyevaM prakArAntaratvamasihaM, sacittaskandhasyaiva saMjJAntareNoktakhAt, naitadevaM, prAga sacittadravyaskandhAdhikArAt tathA'sambhavino'pi vuddhyA niSkRSya jIvA evoktAH, iha tu jIvatadadhiSThitazarIrAvayavalakSaNaH samudAyaH kRtlaskandhatvena vivakSita ityato'bhidheyabhedAt siddhaM prakArAntaratvam / yadyevaM tarhi hayAdiskandhasya kRtlatvaM nopapadyate, tadapekSayA gajAdiskandhasya bRhattaratvAt, naitadevaM, yato'savayeyapradezAtmako jIvastadadhiSThitAzca zarIrAvayavA ityevaMlakSaNaH samudAyo hayAdiskandhatvena vivakSito jIvasya cAsaGghayeyapradezAtmakatayA sarvatra tulyatvAdjAdiskandhasya bRhattaratvamasiddha, yadi hi jIvapradezapugalasamudAya: sAmastyena vaDheta tadA syAdgajAdiskandhasya bRhattvaM, taca nAsti, samudAyavRddhyabhAvAt, tasmAditaretarApekSayA jIvapradezapudgalasamudAyasya | mahInAdhikyAbhAvAt sarve'pi hayAdiskandhAH paripUrNatvAt kRtsnaskandhAH / anye tu pUrva sacittaskandhavicAre jIvatadadhiSThitazarIrAvayavasamudAyaH sacittaskandho'tra tu zarIrAt buddhyA pRthakkRtya jIva eva kevalaH kRtla-] skandha iti vyatyayaM vyAcakSate, atra ca vyAkhyAne preryameva nAsti, hayagajAdijIvAnAM pradezato hInAdhikyAbhAvena kRtlaskandhatvasya sarvatrAvirodhAdityalaM prasaGgena // 51 // se tamityAdi nigamanam / athAkRnaskandhanirUpaNArthamAha se kiM taM akasiNakhaMdhe ?, 2 so ceva dupaesiyAikhaMdhe jAva aNaMtapaesie khaMdhe, se taM akasiNakhaMdhe (sU0 52) anukrama [57] ~92~ Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [12] / gAthA ||4...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata vRttiH skandhakSepa: sUtrAMka [42] dIpa anuyo0 anottaram-'akasiNakhaMdhe se ceve' tyAdi, na kRtlo'kRtlaH sa cAsau skandhazcAharalaskandho yasmAdamaladhA- nyo'pi vRhattaraH skandho'sti so'paripUrNatvAdakRtsnaskandha ityarthaH / kazcAyamityAha se cevetyAdi, sa evaM rIyA |'dupaesie khaMdhe tipaesie khaMdhe' ityAdinA pUrvamupanyasto dvipradezikAdirakRtlaskandha ityarthaH, bipradezikasya // 41 // tripradezikApekSayA'kRtsnatvAt, tripradezikasyApi catuSpadezikApekSayA'kRtlatvAd, evaM tAvadvAcyaM yAvat kAlyaM nApadyata iti / pUrva bipradezikAdi: sarvotkRSTapradezazca skandhaH sAmAnyenAcittatayA proktaH, iha tu sarvotkRSTaskandhArovartina evottarottarApekSayA pUrvapUrvatarA akRtlaskandhatvenoktA iti vizeSaH / 'seta'-| zAmityAdi nigamanam // 52 // athAnekadravyaskandhanirUpaNArthamAha se kiM taM agadaviyakhaMdhe ?, 2 tassa ceva dese avacie tassa ceva dese uvacie, se taM aNegadaviakhaMphe, se taM jANayasarIrabhaviyasarIvairittedavvakhaMdhe, se taM noAgamao davvakhaMdhe, se taM davvakhaMdhe (sU053) anottaram-'aNegadaviyakhaMdhe tassa cevetyAdi, anekadravyazcAsau skandhazceti samAsaH, tasyaivetyatrAnuvartamAnaM skandhamAnaM saMbadhyate, tatazca tasyaiva yasya kasyacit skandhasya yo 'dezo-'nakhadantakezAdilakSaNa: "apacitoM' jIvapradezaivirahito, yazca tasyaiva 'dezaH' pRSThodacaraNAdilakSaNa 'upacitoM jIvapradezApta ityarthaH, anukrama [58] ~93~ Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [13] / gAthA ||4...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [53] tayoryadhoktadezayoviziSTaikapariNAmapariNatayoyA~ dehAkhyaH samudAyaH so'neka vyaskandhaH, sacetanAcetanAnekadravyAtmakatvAditi bhAvaH / sa caivaMbhUtaH sAmarthyAtturagAdiskandha eva pratIyate / payevaM tarhi kRtsnaskandhAdasya ko vizeSa iti cedU, ucyate, sa kila yAvAneva jIvapradezAnugatastAvAneva vivakSito, na tu jIvapradezAvyAptanakhAdyapekSayA, ayaM tu nakhAdyapekSayA'pIti vizeSaH / pUrvoktamizraskandhAdasya tarhi ko vizeSa iti cedU, ucyate, tatra khagAdyajIvAnAM hastyAdijIvAnAM ca pRthagavyavasthitAnAM samUhakalpanayA mizraskandhatvamuktam / atra tu jIvaprayogato viziSTaikapariNAmapariNatAnAM sacetanAcetanadravyANAmanekadravyaskandhatvamiti vizeSa ityalaM prasanena / 'seta' mityAdi nigamanam / tadevamukto jJazarIrabhavyazarIravyati|rikto dravyaskandhA, tagaNane ca samarthito noAgamato dravyaskandhavicAraH, tatsamarthane ca samarthito dravyaskandha iti // 53 // atha bhAvaskandhanirUpaNArdhamAha se kiM taM bhAvakhaMdhe ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-Agamao a noAgamao a (sU054) atrottarama-bhAvasaMdhe davihe' ityAdi, bhAvazcAsau skandhazca bhAvaskandhaH, bhAvamAzritya vA skandho bhAvaskandhaH, sa ca vividhaH prajJasA, tadyathA-Agamatazca moAgamatazca // 54 // se kiM taM Agamao bhAvakhaMdhe ?,2 jANae uvautte, setaM Agamao bhAvakhaMdhe (sU055) ST dIpa anukrama [59] ~94~ Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [55] / gAthA ||4...|| ............ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo maladhArIyA vRttiH skandhakSepaH prata sUtrAMka [55] // 42 // tannA''gamataH skandhapadArthajJastatra copayuktaH tadupayogAnanyavAdbhAvaskandhaH // 55 // se kiM taM noAgamao bhAvakhaMdhe ?, 2 eesiM ceva sAmAiamAiyANaM chaNhaM ajjhayaNANaM samudayasamiisamAgameNaM AvassayasuakhaMdhe bhAvakhaMdhetti labbhai, se taM noAga mao bhAvakhaMdhe, se taM bhAvakhaMdhe (sU0 56) noAgamatastu eteSAmeva prastutAvazyakabhedAnAM sAmAyikAdInAM SaNNAmadhyayanAnAM samudAyaH, sa caiteSAM vizakalitAnAmapi tathAvidhadevadattAdInAmiva syAdata ucyate-samudayasya samitiH-nairantaryeNa mIlanA, sA ca nairantaryAvasthApitAyaHzalAkAnAmiva parasparanirapekSANAmapi syAdata ucyate-tasyAH smudysmiteyH| samAgamaH-parasparaM sambaddhatayA viziSTaikapariNAmaH samudayasamitisamAgamastena niSpanno ya AvazyakazrutaskandhaH sa 'bhAvaskandha iti 'labhyate' prApyate bhavati iti hRdayam / idamuktaM bhavati-sAmAyikAdiSaDadhyayanasaMhazatiniSpanna Avazyakazrutaskandho mukhavastrikArajoharaNAdivyApAralakSaNakriyAyuktatayA vivakSito noAgamato bhAvaskandhA, nozandasya deze AgamaniSedhaparatvAt kriyAlakSaNasya ca dezasthAnAgamatvAditi bhAvaH / 'se hai tamityAdi nigamanam / tadevaM pratipAdito dvividho'pi bhAvaskandha iti nigamayati-se taM bhaavkhNdheti||56|| idAnIM tvasyaiva ekArthikAnyabhidhitsurAha RAKES dIpa anukrama [61] // 42 // ~95 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ...................... mUlaM [17] / gAthA ||5|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata satrAka [57] gAthA ||1|| tassa NaM ime egaTTiyA NANAghosA NANAvaMjaNA nAmadhejA bhavaMti, taMjahA-gaNa kAe a nikAe khaMdhe vagge taheva rAsI a| puMje piMDe nigare saMghAe Aula samUhe // 1 // (5) se taM khaMdhe (sU0 57) gatArtham / 'gaNa kAe'gAheti, vyAkhyA-mallAdigaNavadgaNaH, pRthivIkAyAdivat kAyaH, SaDUjIvanikAyavanni-2 |kAyaH, zyAdiparamANuskandhavat skandhA, govargavad vargaH, zAlidhAnyAdirAzivad rAziH, viprakIrNapuJjIkRtadhAnyAdipuJjavat puJjaH, guDAdipiNDavat piNDaH, hiraNyadravyAdinikaravannikaraH, tIrthAdiSu sammIlitajanasa sAtavat saGghAtA, rAjagRhAGgaNajanAkulavadAkulaH, purAdijanasamUhavat samUhA, ete bhASaskandhasya paryAyavApacakA dhvanaya iti gaathaarthH||1||'se tamityAdi nigamanam |[iti skandhAdhikAraH kathitaH // 57 // atha AvazyakaSaDadhyayanavivaraNaM kathyate] Avassagassa NaM ime atyAhigArA bhavaMti, taMjahA-sAvajjajogaviraI ukttiNa guNavao a pddivttii| khaliassa niMdaNA vaNatigiccha guNadhAraNA ceva // 1 // (6)(sU058) Aha-nanvAvazyake kimiti SaDadhyayanAni?, atrocyate, SaDAdhikArayogAt, ke punaste ityAzaGkaya tadupadazenArcamAha-'Avassagassa NamityAdi, Avazyakasya 'ete' vakSyamANA arthAdhikArA bhavanti, tadyathA-sA SECCASION-GOGA dIpa anukrama [63-65]] bhatra Avazyakasya SaD arthAdhikArA: varNayate ~96~ Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...................... mUlaM [58] / gAthA ||6|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata satrAkA Avazya [58 rIyA gAthA ||1|| anuyo bajjajoga'gAhA, vyAkhyA-prathame sAmAyikalakSaNe adhyayane prANAtipAtAdisarvasAvadyayogaviratirAdhikAraH, vRttiH maladhA- 131'ukittaNatti dvitIye caturvizatistavAdhyayane pradhAnakarmakSayakAraNatvAllabdhabodhivizuddhihetutvAt punarbodhi-10 lAbhaphalatvAt sAvadyayogaviratyupadezakatvenopakAritvAca tIrthaGkarANAM guNotkIrtanArthAdhikAraH, 'gunnvo| arthAdhika ya paDivattitti guNA-mUlotsaraguNarUpA vratapiNDavizuddhyAdayo vidyante yasya sa guNavA~stasya prtipttiH-vnd||43|| nAdikA kartavyeti tRtIye vandanAdhyayane'rthAdhikAraH, cazabdAt puSTAlambane'guNavato'pi pratipattiH kartavyeti / draSTavyam, uktaM ca-"pariyoya parisa purisaM khettaM kAlaM ca AgamaM nAuM / kAraNajAe jAe jahArihaM jassa jaM jogaM // 1 // " 'khaliyassa niMdaNa'tti skhalitasya-mUlottaraguNeSu pramAdAcIrNasya pratyAgatasaMvegasya janto-11 vizuddhayamAnAdhyavasAyasyAkAryamidamiti bhAvayato nindA pratikramaNe'rthAdhikAraH, 'vaNatigicchatti vaNaci-16 dakitsA kAyotsargAdhyayane'rthAdhikAraH, idamuktaM bhavati-cAritrapuruSasya yo'yamaticArarUpo bhAvavraNastasya daza-16 vidhaprAyazcitsabheSajena kAyotsargAdhyayane cikitsA pratipAdyate, 'guNadhAraNA cevatti guNadhAraNA pratyAkhyA-11 |nAdhyayane ardhAdhikAra, ayamatra bhAvArtha:-mUlaguNottaraguNapratipattistasyAzca niraticAraM sandhAraNaM yathA bhavati tathA pratyAkhyAnAdhyayane prarUpaNA kariSyate, cazabdAdanye'pyavAntarArthAdhikArA vijJeyAH, ebakAro'vadhAraNa iti gAthArthaH // 1 // tadevaM yadAdau pratijJAtam 'AvazyakaM nikSepsyAmI'tyAdi, tatrAvazyaka 1paryAya parSadaM puruSa kSetra kAsaM cAmamaM ca jhAlA / kAraNajAte jAte yathAI yasya yogyam // 1 // dIpa anukrama [66-67] // 53 // ~97~ Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) nnddaayyaa + dzyyaass |||| [68-69] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [58] / gAthA ||7|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH Ja Ebene zrutaskandhalakSaNAni trINi padAni nikSiptAni, sAmprataM tvadhyayanapadamavasarAyAtamapi na nikSipyate, vakSyamANanikSepAnuyogadvAra oghaniSpannanikSepe tasya nikSepsyamAnatvAd, atrApi bhaNane ca granthagauravApatteriti | // 58 // idAnImAvazyakasya yadvyAkhyAtaM taca (yacca) vyAkhyeyaM tadupadarzayannAha - Avassassa eso piMDattho vaNNio samAseNaM / etto ekkekaM puNa ajjhayaNaM kittaistAmi // 1 // ( 7 ) taMjahA - sAmAiaM caDavIsatthao vaMdaNayaM paDikamaNaM kAussaggo paJcakkhANaM / tattha paDhamaM ajjhayaNaM sAmAiyaM, tassa NaM ime cattAri aNuogadArA bhavaMti, taMjahA- ukkame 1 nikkheve 2 aNugame 3 nae 4 ( sU 59 ) vyAkhyA- 'Avazyakasya' AvazyakapadAbhidheyasya zAstrasya 'eSa:' pUrvoktaprakAra: 'piNDArthaH' samu dAyArtho 'varNitaH' kathitaH 'samAsena' saMkSepeNa, idamatra hRdayam - Avazyakazrutaskandha iti zAstranAma pUrva vyAkhyAtaM taca sAnvarthe, tatazca yathA sAnvarthAdAcArAdinAmata eva tadvAcyazAstrasya cAritrAdyAcAro'trAbhidhAsyata ityAdilakSaNaH samudAyArthaH pratipAdito bhavati, evamatrApyAvazyakazrutaskandha iti sAnvarthanAmakathanAdevAvazyaM karaNIyaM sAvadyayogaviratyAdikaM vastvannAbhidhAsyata iti samudAyArthaH pratipAdito bhavati, ata UrdhvaM punarekaikamadhyayanaM 'kIrtayiSyAmi' bhaNiSyAmIti gAthArthaH // 1 // tatkIrtanArthamevA''ha tadyathA For P&Praise City ~98~ www.y Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...................... mUlaM [59] / gAthA ||7|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata satrAkA [58) gAthA anuyosAmAyika caturvizatistavo vandanaM pratikramaNaM kAyotsargaH pratyAkhyAnam / 'tatra' teSu anantaroddiSTeSu SaTsu vRttiH maladhA adhyayaneSu madhye 'prathamam AdyamadhyayanaM sAmAyikam , AgrupanyAsazcAsya niHzeSacaraNAdiguNAdhAratvena | AvazyarIyA pradhAnamuktikAraNatvAt, uktaM ca-"sAmAyikaM guNAnAmAdhAraH khamiva sarvabhAvAnAm / na hi sAmAyikahI- arthAdhi. nAzcaraNAdiguNAnvitA yena // 1 // tasmAjagAda bhagavAn sAmAyikameva nirupamopAyam / shaariirmaansaane||44|| kaduHkhanAzasya mokSasya // 2 // " tana bodhAderadhikamayanaM-prApaNamadhyayanaM prapaJcato vakSyamANazabdArtha, 'sAmA yika mityatra yaH sarvabhUtAnyAtmavat pazyati sa rAgadveSaviyuktaH samaH tasyA''yaH-pratikSaNaM jJAnAdiguNotkarSaprAptiH samAyaH, samo hi pratikSaNamapUrveH jJAnadarzanacaraNaparyAyairbhavATavIbhramaNahetusaMklezavicchedakairnirupamasukhahetubhiH saMyujyate, samAyaH prayojanamasyAdhyayanasya jJAnakriyAsamudAyarUpasyeti sAmAyika, samAya evaM sAmAyika, tasya sAmAyikasya, 'Na'miti vAkyAlaGkAre, 'imetti amUni vakSyamANalakSaNAni catvAryanuyogadArANi bhavanti, tatrAdhyayanArthakathanavidhiranuyogaH, dvArANIva dvArANi mahApurasyeva sAmAyikasyAnuyogArtha-vyAkhyAnArtha dvArANyanuyogadvArANi, atra nagaradRSTAntaM varNayantyAcAryAH, yathA hi akRtadvAraM nagarama nagarameva bhavati, nirgamapravezopAyAbhAvato'nadhigamanIyatvAt, kRtaikaddhikAdivAramapi duradhigama kAryAtipasattaye ca bhavati, caturmUlabAraM tu pratidvArAnugataM sukhAdhigama kAryAnatipattaye ca saMpadyate, evaM sAmAyikapura mapyAdhigamopAyadvArazUnyamazakyAdhigamaM syAd, ekAdivArAnugatamapi duradhigamaM bhavet, saprabhedacaturdA-8 dIpa anukrama [68-69] ~99~ Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...................... mUlaM [59] / gAthA ||7|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata satrAkA (58) gAthA ||1|| rAnugataM tu sukhAdhigamaM bhavati, ataH phalavA~stadadhigamArthoM dvAropanyAsaH / kAni punastAnIti tadarzanArthamAha-taya'tyAdi, tatropakramaNaM-dUrasthasya vastunastaiH taiH pratipAdanaprakAraiH samIpamAnIya nikSepayogyatAkaraNamupakramaH, upakrAntaM hi-upakramAntargatabhedairvicAritaM hi nikSipyate nAnyatheti bhAvaH, upakramyate vA nikSepayogyaM kriyate'nena guruvAgyogenetyupakramaH, athavA upakramyate asmin ziSyazravaNabhAve satItyupa kramaH, athavA upakramyate asmAdinItavinayavinayAdityupakramaH, vinayenArAdhito hi gururnikSepayogyaM zAstraM #karotIti bhAvaH, tadevaM karaNAdhikaraNApAdAnakArakairguruvAgyogAdayo'rthI bhedenoktAH, yadi kheko'pyanyata-IN kAro'rthaH karaNAdikArakavAcyatvena vivakSyate tathApi na doSaH / evaM nikSepaNaM-zAstrAdernAmasthApanAdibhedainya sana-vyavasthApana nikSepaH, nikSipyate-nAmAdibhedairvyavasthApyate anenAsminnasmAditi vA nikSepaH, vAcyArthavivakSA tathaiva / evamanugamanaM-sUtrasyAnukUlamarthakadhanamanugamaH, athavA anugamyate vyAkhyAyate sUtramanenA|sminnasyAditi vA'nugamaH, vAcyArthavivakSA tathaiva / evaM nayanaM nayo nIyate-paricchidyate anenAsminnammAditi vA nayA, sarvatrAnantadharmAdhyAsite vastunyekAMzagrAhako bodha ityarthaH / atra copakAntameva nikSepayogyatAmAnItameva nikSipyata ityupakramAnantaraM nikSepa upanyastaH, nAmAdibhedainikSiptameva cAnugamyata iti nikSepAnantaramanugamaH, anugamyamAnameva ca nayairvicAryate nAnyatheti tadanantaraM naya iti yathoktakameNopanyAsaH phalavAniti // 59 // tatropakramo vidhA, zAstrIya itarazca-lokaprasiddhaH, tatretarAbhidhitsayA prAha dIpa anukrama [68-69] Jatic ~100~ Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [60] dIpa anukrama [70] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM +vRttiH) mUlaM [60] / gAthA ||7...|| ..... pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 45 // se kiM taM vakkame ?, 2 chavvihe paNNatte, taMjahA - NAmovakkame ThavaNovakkame davvovakkame khettokame kAlokame bhAvovakame, nAmaThavaNAo gayAo se kiM taM davvovakkame ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA- Agamao a noAgamao a, jAva jANagasarIrabhaviasarIvairitte davvokame tivihe paNNatte, taMjahA - sacitte acitte bhIsae (sU0 60 ) 'baka chabbihe paNNatte ityAdi, antra kacidevaM dRzyate-- 'ubakame dubihe paNNatte ityAdi, ayaM ca pATha Adhuniko'yuktaca, 'ahavA uvakame chabbihe paNNase' ityAdivakSyamANagranthopanyAsasyAghamAnatAprasaGgAt, yadi zAstrIyopakramo'tra pratijJAtaH syAttadA vakSyamANasUtramevaM syAt 'se kiM taM satthovakame ?, satthovakame chabbihe paNNatte ityAdi, na na caivaM tasmAnneha sUtre daividhyapratijJA, kintvitopakramabhaNanaM cetasi vikalpya yathAnirdiSTameva sUtramuktamityalaM vistareNa, prakRtaM prastumaH tatra nAmasthApanopakramavyAkhyA nAmasthApanAvazyakiM taM jANayasarIra bhavi kavyAkhyAnusAreNa kartavyA dravyopakramavyAkhyA'pi Sasurarunadeva yAvat asarIravairite dabbovakame?' ityAdi, tatra dravyasya naTAderupakramaNaM - kAlAntarabhAvinApi paryAyeNa sahedAnImevopAyavizeSataH saMyojanaM dravyopakramaH athavA dracyeNa-ghRtAdinA dravye bhUmyAdau dravyataH ghRtAderevopakramo dravyopakrama ityAdikArakayojanA vivakSayA kartavyeti / sa ca trividhaH prajJaptaH, tadyathA-sazcittadravyaviSayaH sacittaH, acittadravyaviSayo'cittaH, mizradravyaviSayastu mizraH, dravyopakrama iti vartate / / 60 / / atha 'upakrama'sya nAmAdi SaD nikSepAH varNayate For P&Palle Cinly ~ 101 ~ X vRttiH upakra mAdhi0 // 45 // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [61] / gAthA ||7...|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [61] se kiM taM sacitte davvovakkame ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-dupae cauppae apae, ekike puNa duvihe paNNatte, taMjahA-parikame a varathuviNAse a (sU061) | tatra sacittadravyopakramastrividhaH, tadyathA-dvipadAnAM-naTanartakAdInAM catuSpadAnAm azvahastyAdInAm, a-1 dIpadAnAm-AmrAdInAM tatraikaikaH punarapi vidhA-parikarmaNi vastuvinAze ca, tatrAvasthitasyaiva vastuno guNa-18 vizeSAdhAnaM parikarma, tatra parikarmaNi parikarmaviSayo dravyopakramA, yadA tu vastuno vinAza evopAyavize rupakramyate tadA vastunAzaviSayo dravyopakramaH, tatra dvipadAnAM naTanartakAdInAM ghRtAgupayogena (gha) bala-17 varNAdikaraNaM karNaskandhavardhanAdikriyA vA sa parikarmaNi scittdrvyopkrmH|| 11 // vividhamapyetamupakrama vibhaNiSurAha se kiM taM dupae uvakkame ?, 2 naDANaM nahANaM jallANaM mallANaM muTriyANaM velaMbagANaM kahagANaM pavagANaM lAsagANaM AikkhagANaM laMkhANaM maMkhANaM tUNaillANaM tuMbavINiyANaM kAvoyANaM mAgahANaM, se taM dupae uvakkame (sU062) dIpa anukrama [71] 1 kAvaDiArNa pra. ~102 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [62] / gAthA ||7...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: upakra prata sUtrAMka [62] anuyo TrA atra nirvacanam-'dupayANaM naDANa'mityAdi, tatra nATakAnAM nAdayitAro naTAsteSAM, 'nANaMti nRtyavi- vRttiH maladhA- dhApino nartakAsteSAM, 'jallANaM ti jallA-varacAkhelakAsteSAM, rAjastotrapAThakAnAmityanye, 'mallANati mallA:-17 rIyA pratItAsteSAM, 'muTThiyANaM'ti mauSTikA ye muSTibhiH praharanti mallavizeSA eva teSAM, 'velabagANaM ti viDambakA-131 |mAdhiH lAviSakA nAnAveSAdikAriNa ityarthaH teSAM, 'kahagANaM ti kathakAnA-pratItAnAM 'pavagANaM'ti plavakA ye utaSTha-15 // 46 // vante-gAdikaM jhampAbhila iyanti nadyAdikaM vA taranti teSAM 'lAsagANaM'ti lAsakA ye rAsakAna gAyanti teSAM, jayazabdaprayokUNAM vA bhANDAnAmityarthe, 'AikkhagANaM ti ye zubhAzubhamAkhyAnti te ANyAyakAsteSAM, 'laMkhANaM ti ye mahAvaMzAgramArohanti te laGkhAsteSAM, 'maMkhANaM ti ye citrapaTAdihastA bhikSAM caranti te maGkhAsteSAM, 'tUNaillANIti tUNAbhidhAnavAdyavizeSavatAM, 'tuMbavINiyANaM ti vINAvAdakAnAM, 'kAvoyANa'ti kAvaDivAhakAnAM, 'mAgahANa ti maGgalapAThakAnAm , eSAM sarveSAmapi yad ghRtAgupayogena balavarNAdikaraNaM15 varNaskandhavarddhanAdikriyA vA sa parikarmaNi sacittadravyopakramaH, yastu khaDgAdibhireSAM nAza evopakramyatesaMpAdyate sa vastunAze sacittadravyopakrama iti vAkyazeSaH / anye tu zAstragandharvanRtyAdikalAsampAdanamapi parikarmaNi dravyopakrama iti vyAcakSate, etaccAyuktaM, vijJAnavizeSAtmakatvAt zAstrAdiparijJAmastha, tasya ca bhAvatvAditi, athavA yadyAtmadravyasaMskAramAtrApekSayA zarIravaNodikaraNavaditthamucyate tarkhetadapyaduSTameveti ||daa 4 // se tamityAdi nigamanam // 12 // atha catuSpadAnAM vividhamapyupakramaM vibhaNiSurAha dIpa anukrama [72]] JaEcial ~103~ Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [63] / gAthA ||7...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [63] dIpa se ki taM cauppae uvakrame ?, 2 cauppayANaM AsANaM hatthINaM iccAi, se taM cauppae ubakkame (sU063) anna nirvacanam-'cauppayANaM AsANaM hatthINa'mityAdi, azvAdayaH pratItA eva, teSAM zikSAguNavize-1 karaNaM parikarmaNi khanAdibhistveSAM nAzopakramaNaM vastunAze, sacittadravyopakrama itIhApi vaakyshessH| 'seta'mityAdi nigamanam // 63 // adhApadAnAM dividhamapyupakrama vibhaNipurAha se kiM taM apae uvakkame?, 2 apayANaM aMbANaM aMbADagANaM iccAi, se taM apaovakkame, se taM sacittadavvovakkame (sU064) atra nirvacanam-'apayANaM aMbANaM aMbADagANamityAdi, ihA''mrAdayo dezapatItA eva, navaraM 'cArA-18 Na ti yeSu cArakulikA utpadyante te cAravRkSAH, AmrAdizandaizca vRkSAstatphalAni vA gRhyante, tatra vRkSANAM vRkSAyurvedopadezAbArddhakyAdiguNApAdanaM tatphalAnAM tu gartaprakSepakodravapalAlasthaganAdinA Azveva pAkAdikaraNaM parikarmaNi zastrAdibhistu mUlata eva vinAzanaM vastunAze, sacittadravyopakrama ityatrApi vAkyazeSaH |'se tamityAdi nigamanadayam // 14 // athAcittadravyopakrama vivakSurAha anukrama [73] ~ 104~ Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [ 65 ] dIpa anukrama [75] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM +vRttiH) mUlaM [ 65 ] / gAthA || 7...|| ...... pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH se kiM taM acittadavvovaka me ?, 2 khaMDAINaM guDAINaM macchaMDINaM, se taM acittadavyovakame (sU065) // 47 // 'acittadavvoka me' ityAdi, khaNDAdayaH pratItA eva, navaraM 'macchaMDI' khaNDazarkarA eteSAM khaNDAyacittadravyANAmupAyavizeSato mAdhuryAdiguNavizeSakaraNaM parikarmaNi sarvathA vinAzakaraNaM vastunAze, acittadravyo* pakrama ityatrApi vAkyazeSaH / 'se ta'mityAdi nigamanam // 65 // atha mizradravyopakramamAha anuyo0 maladhArIyA se kiM taM mIsae davvovakkame ?, 2 se ceva thAsagaAyaMsagAimaMDie AsAi, se taM mIsae davvovakame, se taM jANayasarIrabhaviasarIrakhairitte davvovakame, se taM noAgamao davvovakkame se taM davvovakkame ( sU0 66 ) svAsako'zvAbharaNavizeSaH, Adarzastu vRSabhAdigrIvAbharaNaM, AdizabdAt kuGkumAdiparigrahaH / tatazca teSAmazvAdInAmeDakAntAnAM kuGkumAdibhirmaNDitAnAM sthAsakAdibhistu vibhUSitAnAM yacchikSAdiguNavizeSakaraNaM khaGgAdibhirvinAzo vA sa mizradravyopakrama iti zeSaH / azvAdInAM sacetanatvAt sthAsakAdInAmacetanatvAt mizradravyatvamiha bhAvanIyam / atra ca saMkSiptatarA api vAcanAvizeSA dRzyante, te'pyuktAnusAreNa bhAvanIyA: / 'se ta'mityAdi nigamanacatuSTayam / ukto dravyopakramaH / / 66 / / itaH kSetropakramamabhidhitsurAha For P&Pase City ~ 105~ vRttiH upakra mAdhi0 // 47 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [67] / gAthA ||7...|| ............ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [67]] se kiM taM khettovakkame ?, 2 japaNaM halakuliAIhiM khettAI uvakamijaMti, se taM khetto vakkame (sU067) kSetrasyopakramaH-parikarmavinAzakaraNaM kSetropakramaH, sa ka ityAha-khettovakkame jaM NaM halakuliAIhiM khettAI ucakamijati'tti tatra halaM-pratItam , adhonibaddhatiyaktIkSNalohapaTTikaM, 'kulika' laghutaraM kASThaM tRNA-| dicchedArtha yat kSetre vAhyate tat marumaNDalAdiprasiddhaM kulikamucyate, tatazca yadava halakulikAdibhiH kSetrA-14 pyupakramyante-pIjavapanAdiyogyatAmAnIyante sa parikarmaNi kSetropakramaH, AdizabdAdgajendrabandhanAdibhiH kSetrANyupakramyante vinAzyante sa vastunAze kSetropakramaH, gajendra mUtrapurISAdidagdheSuhi kSetreSu vIjAnAmaprarohaNAdU vinaSThAni kSetrANi iti vyapadizyante / Aha-yadyevaM kSetragatapRthivyAdidravyANAmeva etau parikarmavinAzI, itthaM ca dravyopakrama evArya, kathaM kSetropakrama ? iti, satyaM, kintu kSetramAkAzaM tasya cAmUrtatvAt mukhyatayopakramo na saMbhavati, kintu tadAdheyadvyANAM pRthivyAdInAM ya upakramaH sa kSetre'pi upacaryate, dRzyate| ca AdheyadharmopacAra AdhAre, yathA mazcAH kozanti, uktaM ca-"khittamarUvaM nicaM na tassa parikammaNaM na ya viNAso / AheyagayavaseNa u karaNaviNAsovayAro'ttha // 1 // " ityAdi, 'se tamityAdi nigamanam // 17 // idAnIM kAlopakramaH, tatra kAlo dravyaparyAya eva, dravyaparyAyau ca mecakamaNivat saMvalitarUpAviti dravyo kSetramarUpaM nikhaM na tasya parikarma na ca vinAzaH / Adheyagatakonera karaNavinAzopacArodha // 1 // dIpa anukrama [77]] ~106~ Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUla [67] / gAthA ||7...|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH prata sUtrAMka upakramAdhika [67] anuyopakramAbhidhAne kAlopakrama ukta eva bhavati, athavA 'samayAvaliyamuhutte ityAdirUpasya kAlasya khatantrame vopakramamabhidhitsurAha sUtrakAra:rIyA se kiM taM kAlovakkame ?, 2 ja NaM nAliAIhiM kAlassovakamaNaM kIrai, se taM kAlovakkame (sU068) // 48 // MRI kAlasyopakramaH kAlopakramaH, sa ka ityAha-'jaNaM nAliAIhiM kAlassa uvakamaNaM' Namiti vAkyAlaGkAre, yadiha nAlikAdibhirAdizabdAt zaGkucchAyA nakSatracArAdiparigrahastaiH kAla upakramyate, sa kAlopakrama iti zeSaH, tatra nAlikA-tAmrAdimayaghaTikA tayA, zakucchAyAdinA vA nakSatracArAdinA vA etAvatpauruSyAdikA lo'tikrAnta iti yat parijJAnaM bhavati sa parikarmaNi kAlopakramaH, yathAvat parijJAnameva hi tasyeha parikarma, sAyattu nakSatrAdicA kAlasya vinAzanaM sa vastunAze kAlopakramaH,tathAhi-anena grahanakSatrAdicAreNa vinAzita kAlo, na bhaviSyantyadhunA dhAnyAdisampattaya iti vaktAro bhavanti, uktaM ca pUjyaiH-"chAyAeN nAliyAe va parikammaM se jahatyavinANaM / rikkhAiyacArehi ya tassa viNAso vivajjAso // 1 // " ityAdi, 'se ta'mityAdi| nigamanam // 18 // atha bhAvopakramArthamAha se kiM taM bhAvovakkame ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-Agamao a noAgamao a, 1chAyayA mAlikayA yA parikama tasa yathArthavijJAnam / RkSAdikacAraca tasya vinAzo viparyAsaH // 1 // dIpa anukrama [77]] 5645% // 48 // % ~107~ Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [69] / gAthA ||7...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [69] Agamao jANae uvautte, noAgamao duvihe paNNatte, taMjahA-pasatthe a apasatthe a, tattha apasatthe DoDiNigaNiAamaccAINaM pasatthe gurumAINaM, se taM noAgamao bhAvovakkame, se taM bhAvovakkame, se taM uvakkame (sU069) bhAvopakramo dvividhaH prajJaptaH, tadyathA-Agamatazca noAgamataca, tatropakramazabdArthajJaH tatropayuktazcAgamato bhAvopakramaH, 'se kiM taM noAgamao ityAdi, anottaram-'noAgamao bhAvovakkame duvihe ityAdi, ihAbhiprAyANyo jIvadravyaparyAyo bhAvazabdenAbhipretA, uktaM ca-"bhAvAbhikhyAH pazca khabhAvasattAtmayonyabhiprAyAH" tatazca bhAvastha parakIyAbhiprAyasyopakramaNa-yathAvat parijJAnaM bhAvopakramaH, sa ca dividhA-prazasto'prazastazceti, tatrAprazastAbhidhitsayA Aha-se kiM tamityAdi / atra nirvacanam -'appasatthe Do. DiNigaNiAamaccAINati idamiha tAtparyam-brAhmaNyA vezyayA amAtyena ca yat parakIyabhAvasya yathAvat parijJAnalakSaNamupakramaNaM kRtaM so'prazastabhAvopakramaH, saMsAraphalatvAt, tatra kathaM brAhmaNyAdibhiH parabhAvopakramaNamakArIti?, anrocyate, ekasyA brAhmaNyAstisraH putrikAH, tAsAM ca pariNayanAnantaraM tathA karomi yathaitAH mukhitA bhavantIti vicintya mAtA jyeSThaduhitaraM pratyavocat-yaduta tvayA''vAsabhavanasamAgame khabhartA 1 praznottaralekhamUlakAdarzAnusAreNa vRttiratra. dIpa anukrama 7i9aa 845 ~108~ Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [69] / gAthA ||7...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka vRttiH upakramAdhi.' [69] dIpa anuyo|knycidpraadhmudbhaavy mUrti pAdaprahAreNa hantavyo, hatazca yadanutiSThati tanmamA''khyeyaM, kRtaM ca tayA tathaiva, maladhA- so'pyatilehataralitamanA ayi priyatame! pIDitaste sukumAlazcaraNo bhaviSyatItyabhidhAnapUrvakaM tasyArIyA caraNopamardanaM cakAra, amuM ca vyatikaraM sA mAtre niveditavatI, sA'pyupakrAntajAmAtRbhAvA hRSTA duhitaraM pratyavAdIt-putrike! yad rocate tat tvadIyagRhe kuru tvaM, na tavAvacanakaro bhartA bhaviSyatIti / dvitIyA'pi // 49 // tathaiva zikSitA, tayA'pi ca tathaiva khabhartA zirasi prahataH, kevalamasau naitacchiSTAnAM yujyata ityAdi kicit kopaM kRtvA nivartitaH, amuca vyatikaraM sA mAtre niveditavatI, hRSTA putrIM pratyayAdIt-putrike! tvadbhA kSaNamekaM ruSitvA sthAsyati / evaM ca tRtIyayA'pi prahataH, kevalamamunA samucchaladatucchakopena uktam-kulInA tvaM ?, yaivaM ziSTajanAnucitaM ceSTase ityAdyabhidhAya gADhaM kudRyitvA gRhAnniSkAzitA, tayA cA''gatya sarva mAtre niveditaM, tayA'pi vijJAtajAmAtRbhAvayA gatvA tatsamIpe vatsa! kulasthitirasmAkamiyaM yaduta prathamasamAgame vadhvA varasyetthaM kartavyamityAdi kizcidabhidhAya kathamapyanunayito'sau, duhitA ca proktA-vatse! durArAdhaste bhartA bhaviSyati, paramadevatAvadapramattayA samArAdhanIya iti / tathaikasminnagare catuHSaSTivijJAnasahitA gaNikA, 18 tayA ca parAbhiprAyaparijJAnArtha ratibhavanabhittiSu svakhavyApAraM kurvatyaH sarvA api rAjaputrAdijAtayazcitrakarmaNi lekhitAH, tatra ca yaH kazcid rAjaputrAdirAgacchati sa tatraiva kRtAbhyAsatayA svakIyakhakIyavyApArameva 1 kSaNokaM prApilA uparataH, tasbiMdha tayA mAtunivedite mAtrA proktam-marase ! lamapi goSTa tvadhe bijambhakha, kevalaM (iti pA.) 2 nUnaM pra. anukrama 7i9] // 49 // ~109~ Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [69] dIpa anukrama [7] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM +vRttiH) mUlaM [69] / gAthA ||7...|| ...... pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH bADhaM prazaMsati, tato'sau vilAsinI rAjaputrAdInAmanyataratvena taM vinizcitya yathaucityenopacarati, AnukUlyenopacaritAzca bhujaGgAH pracurataramarthajAtaM tasyai prayacchantIti / tathaikasminnagare kazcidrAjA amAtyena sahAzvavAhanikAyAM nirgataH, tatra ca pathi gacchatA rAjaturaGgamena kutracit khilapradeze prazravaNamakAri, taca tatpradeze pRthivyAH sthiratvena baddhacchillarakaM cireNApyazuSkaM vyAvartamAno rAjA tathaiva vyavasthitamadrAkSIt, cirAvasthAyijalaM zobhanamatra pradeze taDAgaM bhavatIti cintaya~zciramavalokitavA~zca tadiGgitAkAraparijJAnakuzalatayA cAmAtyena rAjJA'bhaNitenApi viditatadabhiprAyeNa khAnitaM tatra pradeze mahAsaraH, tatpAlyAM ca ropitAH sarvartukapuSpaphalasamRddhayo nAnAjAtIyatarunivahAH, anyadA ca tenaiva pradezena gacchatA bhUpena dRSTaM, pRSTaM cAho ! mAnasasarovadramaNIyakaM kenedaM khAnitam ?, amAtyo jagAda - bhavadbhireva, rAjA savismayaM prAha-kadA kazca mayaitatkaraNAya nirUpita iti, ataH sacivo yathAvRttaM sarva kathitavAn, aho ! paracittopalakSakatvamamAtyaspeti vicintya parituSTo rAjA tasya vRttiM varddhayAmAseti // tadevamityA (vamA) dikaH saMsAraphalo'paro'pyapraza| stabhAvopakramaH / atha prazasta bhAvopakramamAha - 'pasattho gurumAINaM'ti, tatra zrutAdinimittaM gurvAdInAM yadbhAvopakramaNaM sa prazastabhAvopakramaH / Aha- nanvanuyogadvAravicAro'tra prakAntaH, anuyogazca vyAkhyAnam, tatazca yadeva tadupakAri kiJcit tadeva vaktavyaM bhavati, gurubhAvopakramastvaprastuto, vyAkhyAnAnupakAritvAt, | tadetadayuktaM, gurubhAvopakramasyaiva mukhyavyAkhyAGgatvAt uktaM ca-- "gurvAyattA yasmAcchAstrArambhA bhavanti sarve For P&Pase Cnly ~110~ Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [69] / gAthA ||7...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: upaka prata sUtrAMka [69]] anuyo'pi / tasmAd gurvArAdhanapareNa hitakAGgiNA bhAvyam // 1 // anyacca-"juttaM gurumaNagahaNaM nAUNa tayaM jaha vRttiH hiyaM tatto / jaha hoi suppasannaM taha jaiyavvaM guNatthIhiM // 1 // gurucittAyatsAI bakkhANaMgAi jeNa sbvaaii| teNa jaha suppasannaM hoi tayaM taM tahA kujA // 2 // AgAriMgiyakusalaM jai seyaM vAyasaM vae pujA / taha viya mAdhi // 50 // se navi kUDe virahammi ya kAraNaM pucche // 3 // nivapucchieNa bhaNio guruNA gaMgA kaomuhI vhii| saMpA bAiyavaM sIso jaha taha saMvattha kAyavvaM // 4 // " ityAdi / bhavatvevaM tarhi bhAvopakramasya sArthakatvaM, zeSAstu nAmasthApanAdrabyAApakramA anarthakA eva, naitadevaM, yato gurostathAvidhaprayojanotpattau taccittaprasAdanArtha-X) mevAzanapAnavasnapAtrauSadhAdi dravyaM vyAkhyAsthAnAdi kSetraM pravajyAlagnAdikAlamupakramato vineyasya dravyakSetrakAlopakramA api sArthakA eca, nAmasthApanopakramau tu prakRtAnupayogitve'pyupakramasAmyAgrokto, athavA | sarve'pyamI prakRtAnupayogino'pyanyatropayokSyante upakramasAmyAcAtroktA ityadoSaH // 69 // tadevaM laukikopakramaprakAreNokta upakramA, sAmprataM tu tameva zAstrIyopakramalakSaNena prakArAntareNAbhidhitsurAha 1yukta gurumanograhaNaM jhAlA takat yathAsthitaM ttH| yathA bhavati suprasanna tathA yatittavyaM gunnaarthibhiH||1|| guracittAyatAni vyAkhyAnAmAni thega saaANi / tena yathA suprasanaM bhavati takattarASA kuryAt // 2 // AkAreritakuzala yadi zretaM vAyasaM yadeyuH pUjyAH / naiva teSAM vacanaM kUdayet birahe ca kAraNe pU-IM TIcchet ||1||phen bhaNito gurunA gayA kutomuNI bahati | sampAditavAn ziSyoM yathA tathA rAyaitra karIvyam // 4 // % dIpa * anukrama 7i9] ~111~ Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [70] dIpa anukrama [ 80 ] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM +vRttiH) mUlaM [ 70] / gAthA || 7...|| ..... pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH Jan Eheme in ahavA ukkame chavi paNNatte, taMjahA ANupuvvI 1 nAmaM 2 pamANaM 3 vattavvayA 4 atthAhigAre 5 samoAre 6 ( sU070) athavA anantaraM yaH prazasta bhAvopakramaH uktaH sa hi dvividho draSTavyo- gurubhAvopakramaH zAstra bhAvopakramaJca, | zAstralakSaNo bhAvaH zAstra bhAvastasyopakramaH zAstrabhAvopakramaH, tatraikena gurubhAvopakramalakSaNena prakAreNoktaH, atha dvitIyena zAstrabhAvopakramalakSaNena prakArAntareNa tamabhidhitsurAha-- 'ahavA ubakkame' ityAdi, 'athave 'ti pakSAntarasUcakaH, upakramaH prathamapAtanApakSe zAstrIyopakramo dvitIyapAtanApakSe tu zAstra bhAvopakramaH, 'SaDvidhaH' SadmakAraH prajJaptaH, tadyathA-AnupUrvI 1 nAma 2 pramANaM 3 vaktavyatA 4 arthAdhikAraH 5 samavatAraH 6 / teSAM tu zabdavyutpattyAdikharUpaM yathAvasaraM purastAdeva vakSyAmaH // 70 // tatrA''nupUrvI kharUpanirUpaNArthamAha se kiM taM ANupuvvI ?, 2 dasavihA paNNattA, taMjahA -nAmANupuvvI 1 ThavaNANupuvvI 2 davvANupuvvI 3 khettANupuvvI 4 kAlANupuvvI 5 ukkittaNANupubvI 6 gaNaNANupuvvI 7 saMThANANupuvvI 8 sAmAAraANupuvvI 9 bhAvANupuvvI 10 (sU0 72 ) atha kiM tadAnupurvIvastviti praznArthaH / atra nirvacanam - 'ANupubvI dasavihetyAdi, iha hi pUrva pratha For P&Praise Cly ***atra sUtra kramAMkane yat (sU0 72) mudritaM tat mudraNadoSa:, atra sUtra kramAMka 71 eva varta upakramasya AnupUrvI Adi SaD bhedAH vistareNa varNayate ~ 112~ Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [71] dIpa anukrama [81] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM +vRttiH) mUlaM [71] / gAthA ||7...|| ...... pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 51 // btno mamAdiriti paryAyAH, pUrvasya anu-pazcAdanupUrva, 'tasya bhAva' iti yaNpratyaye striyAmIkAre cAnupUrvI anukramo'nuparipATIti paryAyAH, tryAdivastusaMhatirityarthaH / iyamanupUrvI 'dazavidhA' dazaprakArA prajJaptA, tadyathAnAmAnupUrvI sthApanAnupUrvI dravyAnupUrvI kSetrAnupUrvI kAlAnupUrvI utkIrtanAnupUrvI gaNanAnupUrvI saMsthAnAnupUrvI sAmAcAryAnupUrvI bhAvAnupUrvIti // 71 // nAmaThavaNAo gayAo se kiM taM davvANupuvvI 1, 2 duvihA paNNattA, taMjahA- Agamao a noAgamao a / se kiM taM Agamao davvANupuvvI 1, 2 jassa NaM ANupuvvitti payaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM miyaM parijiyaM jAva no aNuppehAe, kamhA ?, aNuvaogo davvamitikaTTu Negamassa NaM ego aNuvautto Agamao egA davbANupuvvI jAtra kamhA ? jai jANae aNuvautte na bhavai, se taM Agamao davvANupuvvI / se kiM taM noAgamao davvANupuvvI ?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA - jANayasarIradavvANupuvvI bhaviasarIradavvANupubvI jANayasarIrabhaviasarIrakhairittA davvANupubvI / se kiM taM jANayasarIradavvANuputhvI ?, 2 payatthAhigArajANayassa jaM sa For P&Pernaise Cly ~113~ vRttiH upakra bhAdhi0 // 51 // my w Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [72] / gAthA ||7...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [72]] rIrayaM vavagayacuyacAviyacattadehaM sesaM jahA davvAvassae tahA bhANiavvaM, jAva se taM jANayasarIradavvANupuvvI / se kiM taM bhaviasarIradavvANupuThavI ?, 2 je jIve joNIjammaNanikkhaMte sesaM jahA davvAvassae jAva se taM bhaviasarIradavvANupuvI / se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairittA davvANupuvvI ?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-uvaNihiA ya aNovaNihiA ya, tattha NaM jA sA uvaNihiA sA ThappA, tattha NaM jA sA aNovaNihiA sA duvihA papaNattA, taMjahA-negamavavahArANaM saMga hassa ya (sU072) | atra nAmasthApanAnupUrvIsUtre nAmasthApanAvazyakasUtravyAkhyAnusAreNa vyAkhyeye, dravyAnupUrvIsUtramapi dravyA vazyakavadeva bhAvanIyaM, yAvat 'jANayasarIrabhaviasarIrabAritA davANupubbI duvihe'tyAdi, tatra nidhAnaM da nidhirnikSepo nyAso viracanA prastAraH sthApaneti paryAyAH, tathA ca loke-'nidhehIdaM nihitamidamityatra nipUrvasya dhAgo nikSepArthaH pratIyata eva, upa-sAmIpyena nidhirupanidhiH-ekasmin vivakSite'rthe pUrva vyavasthA-| pite tatsamIpa evAparAparasya vakSyamANapUrvAnupUAdikrameNa yanikSepaNaM sa upanidhirityarthaH, upanidhiH prayo dIpa anukrama [82] ~114~ Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [72] / gAthA ||7...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRtti prata sUtrAMka [72]] anuyojanaM yasyA AnupUrvyAH sA aupanidhikIti prayojanArthe ikaNapratyayaH, sAmAyikAdhyayanAdivastUnAM vakSya-|| maladhA- mANapUrvAnupUrvyAdiprastAraprayojanA AnupUrvI aupanidhikItyucyata iti tAtparyam / anupanidhirvakSyamANa pUrvAnupUAdikrameNAviracanaM prayojanamasthA ityanIpanidhikI, yasyAM vakSyamANapUrvAnupAdikrameNa viracanA|BA mAdhiH &na kriyate sA zyAdiparamANuniSpannaskandhaviSayA AnupUrvI anaupanidhikItyucyate iti bhAvaH / aah-nnvaa||52|| nupUrvI paripATirucyate, bhavatA ca tryaNukAdiko'nantANukAvasAna ekaikaH skandho'nopanidhikyAnupUrvItvenAbhipreto, na ca skandhagatatryAdiparamANUnAM niyatA kAcit paripATirasti, viziSTaikapariNAmapariNatatvAt 4 teSAM, tat kathamihAnupUrvItvaM ?, satyaM, kintu vyAdiparamANUnAmAdimadhyAvasAnabhAvena niyataparipATyA vyava sthApanayogyatA'stIti yogyatAmAzrityAtrApyAnupUrvIvaM na virudhyate / tattha Na mityAdi, tatra yA'sAvI4panidhikI dravyAnupUrvI sA sthApyA-sA nyAsikI tiSThatu tAvadalpataravaktavyasvena, tasyA upari vakSyamANa svAditi bhAvaH / anaupanidhikI tu pazcAnnirdiSTA'pi bahutaravaktavyatvena prathamaM vyAkhyAyate, bahutaravaktavyatve hi vastuni prathamamukhyamAne'lpataravaktavyavastugataH kazcidarthestanmadhye'pyukta eva labhyate iti guNAdhikyaM paryAlocya sUtrakAro'nopanidhikyAH kharUpaM vivarISurAha-tastha Na' mityAdi, tatra yA'sAvanaupanidhikI dravyAnupUrvI sA nayavaktavyatAzrayaNAt dravyAstikanayamatena dividhA prajJaptA, tadyathA-naigamavyava- // 52 // hArayoH saGgrahasya ca, naigamavyavahArasaMmatA saGgrahasaMmatA cetyarthaH, ayamatra bhAvArtha:-ihauSataH sapta nayA dIpa anukrama [82] ~115~ Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [72] / gAthA ||7...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [72] dIpa anukrama bhavanti naigamAdayaH, uktaM ca-"naigamasaGgrahavyavahAraRjusUtrazabdasamabhiruDaivaMbhUtA nayAH" ete ca dravyAstikaparyAyAstikalakSaNe nayadaye'ntarbhAvyante, dravyameva paramArthato'sti na paryAyA ityabhyupagamaparo dravyAstikA paryAyA eva vastutaH santi na dravyamityabhyupagamaparaH paryAyAstikaH, tatrA'dyAstrayo dravyAstikAH, zeSAstu paryAyAstikAH, punadravyAstiko'pi sAmAnyato dvividho-vizuddho'vizuddhazca, tatra naigamavyavahArarUpo'vizuddhaH, saGghaharUpastu vizuddhaH, kadham !-yato naigamavyavahArAvanantaparamANvamantavaNukAcanekavyaktyAtmaka kRSNAyanekaguNAdhAraM trikAlaviSayaM vA vizuddhaM dravyamicchatA, sagrahazca paramANvAdikaM paramANvAdisAmyAdekaM tirobhUtaguNakalApamavidyamAnapUrvAparavibhAgaM nityaM sAmAnyameva dravyamicchati, etaca kilAnekatAyabhyupagamakalaGkenAkalaGkitatvAcchuI, tataH zudravyAbhyupagamaparatvAdayameva zuddhaH / atra ca dravyAnupUryeva vicArayituM prakrAntA, ataH zuddhAzuddhakharUpaM drabyAstikamatenaivAsau darzayiSyate na paryAyAstikamatena, paryAyavicArasyAprakrAntavAdityalaM vistareNa // 72 // tatra naigamavyavahArasaMmatAmimAM darzayitumAha se kiM taM negamavavahArANaM aNovaNihiA davvANupuvI ?, 2 paMcavihA paNNatA, taMjahA-aTThapayaparUvaNayA 1 bhaMgasamukttiNayA 2 bhaMgovadaMsaNayA 3 samoAre 4 aNugame 5 (sU073) [82] kakakakakaka JaEarna ~116~ Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [73] dIpa anukrama [83] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM +vRttiH) mUlaM [73] / gAthA ||7...|| ..... pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhAyA // 53 // Jan Eben atra nirvacanam -- 'nagamavavahArANaM aNovaNihiA davvANuputhvI paMcavihetyAdi, arthapadaprarUpaNatAdibhiH paJcabhiH prakArairvicAryamANatvAt paJcavidhA paJcaprakArA prajJaptA, tadyathA-arthapadprarUpaNatA bhaGgasamutkIrtanatA bhaGgopadarzanatA samavatAro'nugamaH / ebhiH paJcabhiH prakArairnaigamavyavahAranayamatena anaupanidhikyAH dravyAnupUrvyAH svarUpaM nirUpyata itIha tAtparyam / tatra aryata ityarthaH vyaNukaskandhAdistadyuktaM tadviSayaM vA padmA nupUrvyAdikaM tasya prarUpaNaM-kathanaM tadbhAvo'rthapaddmarUpaNatA, iyamAnupUrvyAdikA saMjJA ayaM ca tadabhidheyarUyaNukAdirarthaH saMjJItyevaM saMjJAsaMjJisambandhakathanamAtraM prathamaM kartavyamiti bhAvArthaH / teSAmevAnupUrvyAdipadAnAM samuditAnAM vakSyamANanyAyena sambhavino vikalpA bhaGgA ucyante, bhajyante vikalpyante itikRtvA teSAM samutkIrtanaM- samuccAraNaM bhaGgasamutkIrtanaM, tadbhAvo bhaGgasamutkIrtanatA, AnupUrvyAdipadaniSpannAnAM pratyekabhaGgAnAM dhyAdisaM| yogabhaGgAnAM ca samuccAraNamityarthaH / teSAmeva sUtramAtratayA anantarasamutkIrtitabhaGgAnAM pratyekaM svAbhidheyena vyaNukAdyarthena sahopadarzanaM bhaGgopadarzanaM tadbhAvo bhaGgopadarzanatA / bhaGgasamutkIrtane bhaGgakaviSayaM sUtrameva kevalamuccAraNIyaM, bhaGgopadarzane tu tadeva khaviSayabhUtenArthena sahocArayitavyamiti vizeSaH / tathA teSAmevAnupUrvyAdidravyANAM svasthAnaparasthAnAntarbhAvacintanaprakAra: samavatAraH / tathA teSAmeva AnupUrvyAdidravyANAM satpadaprarUpaNAdibhiranuyogadvArairanugamanaM-vicAraNamanugamaH // 73 // tatrA''dyabhedaM vivarIpurAha se kiM taM negamavavahArANaM aTThapayaparUvaNayA 1, 2 tipaesie ANupubvI cauppaesie For P&Praise Cinly ~ 117~ vRttiH upakra mAdhi0 // 53 // Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [74] / gAthA ||7...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [74] ANupuvvI jAva dasapaesie ANupubbI saMkhejapaesie ANupuvI asaMkhijapaesie ANupuvI aNaMtapaesie ANupuvvI, paramANupoggale aNANupuvI, dupaesie avattavvae, tipaesiA ANupuvIo jAva aNaMtapaesiAo ANupuvvIo, paramANupoggalA aNANupuvvIo, dupaesiAI avattavvayAI, se taM gamavavahArANaM aTupayaparUvaNayA (sU074) atha keyaM naigamavyavahArayoH sammatA arthapadaprarUpaNateti, anottaramAha-'negamavavahArANa'mityAdi, tatra trayaH pradezA:-paramANunayalakSaNA yatra skandhe sA AnupUrvItyucyate, evaM yAvadamantA aNavo yatra so'nantANukaH so'pyAnupUrvIsyucyate, 'paramANupoggale'tti ekA paramANuH paramANvantarAsaMsaktonAnupUrvItyabhidhIyate, dvau pradezau yatra sa vipradezikaH skandho'vaktavyakamityAkhyAyate, bahavasnipade-18 zikAdayaH skandhA AnupUryo, yahavazcaikA kiparamANavo'nAnupUryo, bahUni ca dhyaNukaskandhadravyANya vaktavyakAni / AnupUyA prakrAntAyAmanAnupUrvyavaktavyakayoH prarUpaNamasaGgatamiti cet, na tatpratipakSavAtta4 yorapi prarUpaNIyatvAt, pratipakSaparijJAne ca prastutavastunaH sukhAvaseyatvAditi bhAvArthaH / ihA''nupUrvI anuparipATiriti pUrvamuktaM, sA ca yatraivAdimadhyAntalakSaNaH sampUrNo gaNanAnukramo'sti taMtraivopapadyate, nA- dIpa anukrama [84]] Jatic ~118~ Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [74] dIpa anukrama [84] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM +vRttiH) mUlaM [74] / gAthA || 7...|| ...... pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 54 // nyatra etaca tripradezikAdiskandheSveva tathAhi yasmAt paramasti na pUrva sa AdiH yasmAt pUrvamasti na paraM so'ntaH, tayozcAntaraM madhyamucyate, ayaM ca saMpUrNo gaNanAnukramastripradezAdiskandha eva, na paramANau, tasyaikadravyatvenAdimadhyAntavyavahArAbhAvAd, ata evAyamanAnupUrvItvenokto, nApi dvyaNukaskandhaH, tatrApi madhyAbhAvena sampUrNagaNanAnukramAbhAvAd, atrA''ha- nanu - pUrvasyAnu pazcAdanupUrvaM tasya bhAva AnupUrvIti pUrva vyAkhyAtam, etacca dvyaNukaskandhe'pi ghaTata eva, paramANudvayasyApi parasparApekSayA pUrvapaJcAdbhAvasya vidyamAnatvAt, tataH sampUrNagaNanAnukramAbhAve'pi kasmAdayamapyAnupUrvI na bhavati ?, naitadevaM yato yathA mervAdike kacit padArthe madhye'vadhau vyavasthApite loke pUrvAdivibhAgaH prasiddhastathA yadyatrApi syAttadA syAdapyevaM na caivamatrAsti, madhye'vadhibhUtasya kasyacidabhAvato'sAGkaryeNa pUrvapazcAdbhAvasthAsiddhatvAt yadyevaM paramANuvad dvyaNukaskandho'pyanAnupUrvItvena kasmAnnocyate ?, satyaM, kintu parasparApekSayA pUrvapazcAdbhAvamAtrasya sadbhAvAdevamapyabhidhAtumazakyo'sau tasmAdAnupUrvyanAnupUrvI prakArAbhyAM vaktumazakyatvAduvaktavyakameva vyaNuruskandhaH, tasmAdvyavasthitamidam-AdimadhyAntabhAvenAvadhibhUtaM madhyavartinamapekSyAsAGkaryeNa mukhyasya pUrvapaJcAdbhAvasya sadbhAvAt tripradezAdiskandha evA''nupUrvI, paramANustuktayuktyA'nAnupUrvI, dvyaNuko'vaktavyakaH, ityevaM saMjJAsaMjJisambandhakathanarUpA arthapadaprarUpaNA kRtA bhavati / yathaivaM tripradezikA AnupUrvya ityAdibahuvacananirdeza: kimarthaH ?, ekatvamAtreNaiva saMjJAsaMjJisambandhakathanasya siddhatvAt, satyaM, kintvAnupUrvyAdidravyANAM pratibheda For P&Praise City ~ 119~ vRttiH upakra mAdhi0 // 54 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [74] dIpa anukrama [84] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM +vRttiH) mUlaM [74] / gAthA || 7...|| ...... pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anu. 10 manantavyaktikhyApanArthI naigamavyavahArayoritthaMbhUtAbhyupagamapradarzanArthazca bahutvanirdeza ityadoSaH / agrA''hananvanAnupUrvIdravyamekena paramANunA niSpadyate, avaktavyakadravyaM paramANuddhayena, AnupUrvIdravyaM tu jaghanyato'pi paramANutrayeNeti, itthaM dravyavRddhyA pUrvAnupUrvIkramamAzritya prathamamanAnupUrvI tato'vaktavyakaM tatazcA''nupUrvItyevaM nirdezo yujyate, paJcAnupUrvIkramAzrayeNa tu vyatyayena yuktaH, tat kathaM kramadvayamullaGghayAnyathA nirdezaH kRtaH ?, satyametat kintvanAnupUrvyapi vyAkhyAGgamiti khyApanArthaH, yadivA tryaNukaca turaNukAdInyAnupUrvIdravyANyanAnupUrvyavaktavyakadravyebhyo bahUni tebhyo'nAnupUrvIdravyANyalpAni tebhyo'pyavaktavyakadravyANyalpatarANItyatraiva vakSyate, tatazcetthaM dravyUhAnyA pUrvAnupUrvIkramanirdeza evAyamityalaM vistareNa / 'se ta'mityAdi nigamanam // 75 // eAe NaM negamavavahArANaM aTThapayaparUvaNayAe kiM paoaNaM ?, eAe NaM negamavavahArANaM apayaparUvaNayAe bhaMgasamukkittaNayA kajjai ( sU0 75 ) * 'eAe NamityAdi, 'etayA' arthapadaprarUpaNatayA kiM prayojanamiti, atrA''ha - 'etayA' arthapadaprarUpaNatayA bhaGgasamutkIrtanA kriyate, idamuktaM bhavati- arthapadaprarUpaNatAyAM saMjJAsaMjJivyavahAro nirUpitastasmiMzca satyevaM bhaGgakAH samutkIrtayituM zakyante, nAnyathA, saMjJAmantareNa nirviSayANAM bhaGgAnAM prarUpayitumazakyatvAt, tasmAd yuktamuktam-etayA ardhapadprarUpaNatayA bhaGgasamutkIrtanA kriyata iti // 75 // tAmeva bhaGgasamutkIrtanAM nirUpayitumAha For P&Praise City ~ 120~ watyw Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [ 76 ] dIpa anukrama [86] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM +vRttiH) mUlaM [ 76 ] / gAthA || 7...|| ...... pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIcA // 55 // Ja Ekemon se kiM taM negamavavahArANaM bhaMgasamukkittaNayA 1, 2 asthi ANupuvvI 1 atthi aNApuvvI 2 asthi avattavvae 3 atthi ANupuvvIo : atthi aNANupuvvIo 5 atthi avattavvayAI 6 | ahavA atthi ANupuvvI a aNANupuvvI a 1 ahavA atthi ANupubbI a aNANupuvvIo a 2 ahavA asthi ANupuvvIo a aNANupuvI a 3 ahavA asthi ANupuvvIo a aNANupuvvIo a 4 ahavA atthi ANupuvvI a avattavvae a 5 ahavA asthi ANupuvvI a avatavvayAI ca 6 ahavA asthi ANupuvIo a avattavvae a 7 ahavA atthi ANupuvvIo a avattavvayAiM ca 8 ahavA atthi aNANupuvvI a avattavvae a 9 ahavA atthi aNANupuvvI a avatavvayAI ca 10 ahavA atthi aNANupuvvIo a avatavvae a 11 ahavA asthi aNANupuvvIo a avattavvayAI ca 12 | ahavA atthi ANupubvI a aNANupuvvI a avattavvae a 1 ahavA asthi ANupuvvI a aNANupuvvI a avattavva For P&Praise Cinly ~ 121 ~ vRtiH upaR mAdhi0 // 55 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [76] / gAthA ||7...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [76] yAI ca 2 ahavA atthi ANupuvvI a aNANupuvvIo a avattavvae a 3 ahavA atthi ANupuvvI a aNANupuvIo a avattavvayAI ca 4 ahavA asthi ANupuThavIo a aNANupuvI a avattavvae a5 ahavA atthi ANupuvIo a aNANupuvvI a avattavvayAI ca 6 ahavA atthi ANupuvIo a aNANupuvvIo a avattavvae a 7 ahavA atthi ANupuvvIo a aNANupuvvIo a avattavvayAI ca 8 ee aDa bhaMgA / evaM sabve'vi chaThavIsaM bhaMgA / se taM negamavavahArANaM bhaMgasamuktti NayA (sU076) prazna cAnupUrkhAdipavayeNaikavacanAntena trayo bhaGgA bhavanti, bahuvacanAntenApi tena traya eva bhaktAH, evamete'saMyogataH pratyekaM bhaGgAH SaD bhavanti, saMyogapakSe tu padatrayasyAsya prayo bikasaMyogAH, ekaikamiMstu vikasaMyoge ekavacanabahuvacanAbhyAM caturbhaGgIsadbhAvataH triSvapi bikayogeSu bAdacA bhakkAH saMpadyante, trikayogastvatraika eSa, tatra ca ekavacanabahuvacanAbhyAmaSTau bhaGgAH sarve'pyamI SarvizatiH / atra sthApanA ceyam SENIONACOCKROACC dIpa anukrama 86] U ~122~ Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [ 76 ] dIpa anukrama [86 ] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra -2 (mUlaM + vRttiH) mUlaM [ 76 ] / gAthA ||...|| ..... pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra- [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 56 // ....... AnupUrvI 1 BE Sm AnupUrvI 1 anApUrvI 1 anAnupUrvyaH 2 AnupUrvI 1 anAnupUrvI 1 3 anAnupUrvI 1 avatavyakaH 1 AnupUH 3 anAnupUrvyaH 3 avaktavyakAH AnupUrvyaH 3 AnupUrvI 1 avakavyakaH 1 AnupUrvI 1 avakanyakAH 3 avaktavyakaH 1 AnupUrvaH 3 AnupUryaH 3 avaktavyakA 3 anApUrvI 1 pUrvI 1 anAnupUrvyaH 2 anAnupUrvyaH 3 avaktavyakaH 1 avakanyakAH 3 avakanyakaH 1 avakanyakAH ~ 123~ 1 anAnupUrvI anAnupUrvI 1 anAnupUjyaH nAnupUvyaH nuvA AnupUrvA anupU For P&Peale City ...... 168214k h bhAluvA AnupUjyaH 3 AnupUrvyaH 2 AnupUrvyaH AnupUvyeH anAnupUrvyaH anAnupUvyaH trisaMyoge'TI bhaGgAH vRttiH upakra mAdhi0 // 56 // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [76] / gAthA ||7...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: -% prata sUtrAMka -- -- [76] - dIpa sarve'pi SaDvaMzatireva, ete cottaraM prayacchatA anenaiva krameNa sUtre'pi likhitAH santIti bhAvanIyAH / atha | || kimarthaM bhaGgakasamutkIrtanaM kriyata iti ced, ucyate, ihAnupUAdibhitribhiH padairekavacanAntabahuvacanAnta: pratyekacintayA saMyogacintayA ca SaDviMzatirbhaGgAH saMjAyante, teSu ca madhye yena kenacigaGgena vaktA dravyaM pravaktumicchati tena pratipAdayituM sarvAnapi pratipAdanaprakArAnanekarUpatvAnnaigamavyavahAranayAvicchata iti pradapArzanArtha bhaGgAkasamutkIrtanamiti / 'se tamityAdi nigamanam // 76 // uktA bhaisamutkIrtanatA, atha bhaGgopadarzanatAM pratipipAdayiSurAha eAe NaM negamavavahArANaM bhaMgasamukkittaNayAe kiM paoaNaM?, eAe NaM negamavavahA rANaM bhaMgasamukttiNayAe bhaMgovadaMsaNayA kIrai sU0 (77) 'etayAM bhaGgasamutkIrtanatayA kiM prayojanamiti, abottaramAha-eAe Na'mityAdi, 'etayA' bhaGgasamukIrtanatayA bhaGgopadarzanatA kriyate, idamuktaM bhavati-bhaGgasamutkIrtanatAyAM bhaGgakasUtramuktaM, bhopadarzanatAyAM tasyaiva vAcyaM nyaNukaskandhAdikaM kathayiSyate / taca sUtre samutkIrtita eva kavayituM zakyate, vAcakamantareNa vAcyasya kathayitumazakyatvAdU, ato yuktaM bhaGgakasamutkIrtanatApAM bhagopadarzanatAprayojanam / atrA''hananu bhopadarzanatAyAM vAcyasya tryaNukaskandhAdeH kathanakAle AnupUrvyAdisUtraM punarapyutkIrtayiSyati, tat 1 utkarSayiSyati pra. SSSSSSS* anukrama 86] ~124~ Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [bb] dIpa anukrama [87] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM +vRttiH) mUlaM [77] / gAthA || 7...|| ..... pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 57 // Ja Eberh kiM bhaGgasamutkIrtanatayA prayojanamiti, satyaM, kintu bhaGgasamutkIrtanatAsiddhasyaiva sUtrasya bhaGgopadarzanatAyAM vAcyavAcakabhAvasukhapratipattyarthaM prasaGgataH punarapi samutkIrtanaM kariSyate, mukhyatayetyadoSaH, yathA hi 'saMhitA ca padaM caivetyAdivyAkhyAkrame sUtraM saMhitAkAle samucAritamapi padArthakathanakAle punarapyarthakadhanArthamuccAryate tadvadatrApIti bhAvaH // 77 // atha keyaM punarbhaGgopadarzanateti praznapUrvakaM tAmeva nirUpayitumAha se kiM taM negamavavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA ?, 2 tipaesie ANupuvvI 1 paramANupogale aNANupuvI 1 dupaesie avatavvae 2, ahavA tipaesiyA ANupuvIo paramANupoggalA aNANupuvIo dupaesiyA avattavvayAI 3, ahavA tipaesie a paramANupuggale a ANupuvvI a aNANupuvvI a 4 caubhaMgo, ahavA tipaesie ya dupae sie a ANupuvvI a avattavvae ya caubhaMgo, ahavA paramANupoggale ya duSaesie ya aNANupuvvI ya avattavvae ya caubhaMgo 12, ahavA tipaesie a para1 dvAdayAmako pra. For P&Pase Cnly na ~ 125~ vRttiH upakra mAdhi0 // 57 // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [78] / gAthA ||7...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka (78) 444444 mANupoggale a dupaesie a ANupuvI a aNANupuvI a avattavvae a1 ahavA tipaesie a paramANupoggale a dupaesiA ya ANupuvI a aNANupubvI a avattavvayAI ca 2 ahavA tipaesie a paramANupuggalA a dupaesie ya ANupuvI a aNANupuvIo a avattavvae a 3 ahavA tipaesie a paramANupoggalA ya dupaesiyA a ANupuvvI a aNANupuvvIo a avattavvayAI ca 4 ahavA tipaesiA ya paramANupoggale a dupaesie ya ANupuvvIo a aNANuputvI a avattavvae a 5 ahavA tipaesiA ya paramANupoggale a dupaesiA ya ANupuThavIo a aNANupubbI a avattavvayAI ca 6 ahavA tipaesiA ya paramANupoggalA ya dupaesie a ANupuvvIo a aNANupuvvIo ya avattavbae ya 7 ahavA tipaesiA ya paramANupoggalA a dupaesiA ya ANuputvIo a aNANupuvvIo a avattavvayAiM ca 8 / se taM negamavavahArANaM bhaMgovardasaNayA (sU078) dIpa anukrama 8" ~126~ Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [78] / gAthA ||7...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyonA prata sUtrAMka rIyA [78] dIpa 'tipaesie ANupubbI'tti tripradeziko'rthaH AnupUrvItyucyate, tripradezikaskandhalakSaNenArthenAnu-IPI vRttiH pUrvIti bhaGgako niSpadyata ityarthaH, evaM paramANupudgalalakSaNo'rtho'nAnupUrvItyucyate, vipradezikaskandhalakSaNaH|| upakraartho'vaktavyakamucyate, evaM bahabastripradezikA AnupUrvyaH bahavaH paramANupudgalA anAnupUryo bahavo diprade-14 mAdhika zikaskandhA avaktavyakAnIti SaNNAM pratyekabhAnAmarthakathanam / evaM dikasaMyoge'pi tripradezikaskandhaH kAparamANupudgalazcA''nupUya'nAnupUrvIvenocyate, yadA tripradezikaskandhaH paramANupudgalazca pratipAdayitumabhISTo|4 bhavati tadA 'asthi ANupubbI a aNANupubvI ityevaM bhaGgo niSpadyata ityarthaH, evamarthakathanapurassarAH zeSabhaGgA api bhAvanIyAH / abrAha-nanvartho'pyAnupUyAdipadAnAM dhyaNukaskandhAdiko'rthapadaprarUpaNatAlakSaNe prathamahAre kadhita eva tatkimanena ?, satyaM, kintu tatra padArthamAtramuktam, ana tu teSAmevA''nupUAdipadAnAM bhaGgakaracanAsamAdiSTAnAmarthaH kathyata ityadoSo, nayamatavaicitryapradarzanArtha vA punaristhamarthopadarzanamityalaM vistareNa / 'se tamityAdi nigamanam // 78 // uktA bhaGgopadarzanatA, atha samavatAraM vibhaNiSurAha se kiM taM samoAre ?, 2 negamavavahArANaM ANuputvIdavvAI kahiM samoaraMti ?, kiM ANupuDhavIdavvehiM samoaraMti ? aNANuputvIdavvehiM samoaraMti ? avattavvayadavvehi laa||58|| samoaraMti ?, negamavavahArANaM ANupuvvIdavvAI ANupubbIdavvehiM samoaraMti no anukrama LCUSSCDCO M 8" ~127~ Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [79] / gAthA ||7...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sutrAMka [79]] dIpa aNANupubvIdavvahiM samoaraMti no avattavvayadavvehi samoaraMti, negamavavahArANaM aNANuputvIdavvAiM kahiM samoaraMti ?, kiM ANupuvvIdavvehi samoaraMti ? aNANupuThavIdavvehi samoaraMti ? avattavbayadavvehiM samoaraMti ?, no ANuputvIdavvehiM samoaraMti aNANupuvIdavvehi samoaraMti no avattavbayadavvehiM samoaraMti, negamavavahArANaM avattavvayavvAI kahiM samoaraMti ?, kiM ANuputvIdavvehiM samoaraMti ? aNANuputvIdavvehi samoaraMti ? avattavvayadavvehiM samoaraMti?, no ANupubbIdavvehi samoaraMti no aNANuputvIdavvehiM samoaraMti avattavvayadavvehi samoaraMti / se taM samoAre (sU079) atha ko'yaM samavatAra iti prazne satyAha-'samoAre'tti, ayaM samavatAra ucyata iti zeSaH, kA punarayamityAha-'negamavavahArANaM ANupucIdavbAI kahiM samoyaraMtI'tyAdipraznA, atrottaram-'negamavavahArANaM ANupubbI ityAdi, AnupUrvIdravyANi AnupUrvIdravyalakSaNAyAM khajAtAveva vartante, na khajAtyatikrameNetyarthaH, idamuktaM bhavati-samyag-avirodhenAvataraNaM-vartanaM samavatAro'virodhavRttitA procyate, sA ca khajA anukrama JaElicatiN ~128~ Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [79] / gAthA ||7...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAka [80] anuyo0 maladhA- rIyA FAS upakra mAdhika // 59 // gAthA ||1|| tivRttAva syAt, parajAtivRtteviruddhatvAt, tato nAnAdezAdivRttInyapi sarvANyAnupurvIdravyANi AnupU-|| vRttiH vIdravyeSveva vartante iti sthitam / evamanAnupUrvyAdInAmapi khasthAnAvatAro bhaavniiyH| 'seta mityaadi| nigamanam / / 79 / / uktaH samavatAra!, athAnugamaM vibhaNiSurupakramate se kiM taM aNugame ?, 2 navavihe paNNatte, taMjahA-saMtapayaparUvaNayA 1 davvapamANaM ca2 khitta 3 phusaNA ya4 / kAlo ya 5 aMtaraM 6 bhAga 7 bhAva 8 appAbahuM ceva // 1 // (80) atrottaram-'aNugame navavihe ityAdi, tatra sUnnArthasyAnukUlamanurUpaM vA gamanaM-vyAkhyAnamanugamaH, athavA sUtrapaThanAdanu-pazcAdgamanaM-vyAkhyAnamanugamaH, yadivA anusUtramoM gamyate-jJAyate anenetyanugamo-12 vyAkhyAnamevetyAdyanyadapi vastvavirodhena svadhiyA vAcyamiti / sa ca navavidho-navaprakAro bhavati, tadeva navavidhatvaM darzayati-tadyathetyupadarzanArthaH 'saMtapayagAhA, sadarthaviSayaM padaM satpadaM tasya prarUpaNaM-prajJApana satpadmarUpaNaM tasya bhAvaH satpadaprarUpaNatA sA prathamaM kartavyA, idamuktaM bhavati-iha stambhakumbhAdIni padAni sadarthaviSayANi dRzyante, kharazRGgabyomakusumAdIni tvasadarthaviSayANi, tatrA''nupUrvyAdipadAni // 59 // haikiM stambhAdipadAnIva sadarthaviSayANyAhozcit (khit) kharaviSANAdipavat asadarthagocarANItyetat prathamaM meM dIpa anukrama [90-91] SACROG ~129~ Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...................... mUlaM [80] / gAthA ||8|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAka 80] AAAAAAA gAthA ||1|| paryAlocayitavyaM, tathA AnupUrvyAdipadAbhidheyadraSyANAM pramANaM-saGkhyAkharUpaM prarUpaNIya, cA samuccaye, evamanyatrApi, tathA teSAmeva kSetraM-tadAdhArasvarUpaM prarUpaNIyaM, kiyati kSetre tAni bhavantIti cintanIyamityarthaH, tathA sparzanA ca vaktavyA, kiyat kSetraM tAni spRzantIti cintanIyamityarthaH, tathA kAlazca tasthitilakSaNo vaktavyaH, tathA antaraM-vivakSitakhabhAvaparityAge sati punastadbhAvaprAsiviraha lakSaNaM prarUpaNIyaM, tathA AnupUrvIdravyANi zeSadravyANAM katibhAge vartante ityAdilakSaNo bhAgaH prarUpaNIyA, tathA AnupUAdidravyANi kasmin bhAve vartante ityevaMrUpo bhAvaH prarUpaNIyaH, tathA alpabahutvaM cAnupUAdivabyANAM dravyArthapradezArthaubhayArthatAzrayaNena parasparaM stokabahutvacintAlakSaNaM prarUpaNIyam, evakAro'vadhAraNe, etAvatprakAra evAnugama iti gAthAsamAsArthaH // 1 // 80 / / vyAsArtha tu granthakAraH svayameva vibhaNiSurAdyAvayavamadhikRtyA''ha negamavavahArANaM ANupuvvIdavvAiM kiM asthi natthi ?, NiyamA asthi, negamavavahArANaM aNANupuvvIdavvAI kiM atthi Natthi ?, NiyamA asthi, negamavavahArANaM avattavvagadavvAI kiM atthi Natthi ?, niyamA atthi (sU081) naigamavyavahArayorAnupUrvIzabdAbhidheyAni dravyANi vyaNukaskandhAdIni ki santi neti praznA, anottaram / -'niyamA asthi' iti, etaduktaM bhavati-nedaM kharazaGgAdivadAnupUrvIpadmasadarthagocaram, ato niyamAt santi dIpa anukrama [90-91] ~130 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [81] / gAthA ||8...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo maladhArIyA vRttiH upakramAdhi. [81] // 6 // dIpa 6456-53-555 tadbhidheyAni dravyANi, tAni ca tryaNukaskandhAdIni pUrva darzitAnyeva, evamanAnupUryavaktavyakapakSabaye'pi NIvAcyam // 81 / / kRtA satpadaprarUpaNA, atha dravyapramANamabhidhitsurAha negamavavahArANaM ANuputvIdavvAI kiM saMkhijAI asaMkhijAI aNaMtAI?, no saMkhijAI no asaMkhijjAiM aNaMtAI, evaM aNANupuvIdavvAI avattavvagadavvAiM ca aNaM tAI bhANiavvAiM (sU082) 'negamavavahArANaM ANupubbIdavvAI kiM saMkhejAi'mityAdi, ayamatra nirvacanabhAvArtha:-dahAnupUya'nAnupUrvyavaktavyakadravyANi pratyekamanantAnyekaikasimannapyAkAzapradeze prApyante, kiM punaH sarvaloke, ataH saGkhyeyAsaGkhyeyaprakAradrayaniSedhena triSvapi sthAneSvAnantyameva vAcyamiti / na ca vaktavyaM kathamasabjayeye loke anantAni dravyANi tiSThanti ?, acintyatvAt pudgalapariNAmasya, dRzyate caikagRhAntavAkAzapradezeSvekapradIpaprabhAparamANuNyAsaSyapyanekAparapradIpaprabhAparamANUnAM tatraivAvasthAnaM, na cAkSidRSTe'pyarthe'nupapattiH, atima-10 saGgAt ityalaM prapazcana 2 // 82 // idAnI kSetradvAramuruyatenegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAiM logassa kiM saMkhijjaibhAge hojA asaMkhijjaibhAge 4 1 avatiSThantai pra. anukrama [92] // 6 // ~131~ Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [83] / gAthA ||8...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka SSOCN 183] dIpa anukrama hojA saMkhejesu bhAgesu hojjA asaMkhejesu bhAgesu hojA savvaloe hojjA ?, egaM davvaM paDucca saMkhejaibhAge vA hojA asaMkhejaibhAge vA hojA saMkhejesu bhAgesu vA hojA asaMkhijjesu bhAgesu vA hojjA savvaloe vA hojA, NANAdabvAI paDucca niyamA savvaloe hojjA / negamavavahArANaM aNANupuvvIdavvAiM kiM loassa saMkhijjaibhAge hojjA jAva savvaloe vA hojA?, egaM davvaM paDucca no saMkhejaibhAge hojA asaMkhijaibhAge hojA no saMkhejesu bhAgesu hojA no asaMkhejesu bhAgesu hojA no savvaloe hojA, NANAdavvAiM paDucca niyamA savvaloe hojA, evaM ava tabbagadavAI bhANiabvAiM (sU0 83) AnupUrvIdravyANi kiM lokasyaikasmin saGkhyAtatame bhAge 'hojatti ArSatvAdbhavanti avagAhanta itiyAvat, yadivA ekasminnasaGkhyAtatame bhAge bhavanti, uta bahuSu saGkhyeyeSu bhAgeSu bhavanti, AhoznihuSvasayeyeSu bhAgeSu bhavantyatha ca sarvaloke bhavantIti pazca pRcchAsthAnAni, anna nirvacanasUtrasyeyaM bhAvanA-dahAnupU-| 1 spaSTAH prabhAH pratyantare 2 dayAgili pra. 4-%04 [94]] %4%94%EX anu. 11 ~132~ Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [83] / gAthA ||8...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH prata sUtrAMka 183] dIpa anukrama anuyoIdravyANi dhyaNukaskandhAdInyanantANukaskandhaparyavasAnAnyuktAni, tatra ca sAmAnyata eka dravyamAzritya tathAmaladhA- vidhapariNAmavaicitryAt kicillokasyaikasmin sajjayAtatame bhAge bhavati, ekaM tatsaGkhyAtabhAgamavagAhya tiSThatI-31 rIyA tyarthaH, anyattu tadasaGkhyeyabhAgamavagAhate, aparaM tu bahU~statsaGkhyeyAn bhAgAnavagAdha vartate, anyaca bahU~stada- mAdhi0 // 61 // saGkhayeyabhAgAnavagAya tiSThatIti, 'sabbaloe vA hoja'tti ihAnantAnantaparamANupracayaniSpanna prajJApanAdi-1 prasiddhAcittamahAskandhalakSaNamAnupUrvIdravyaM samayamekaM sakalalokAvagAhi pratipattavyamiti / kathaM punarayamacittamahAskandhaH sakalalokAvagAhI syAd?, ucyate, samudghAtavartikevalivat, tathAhi-lokamadhyavyavasthito'sau prathamasamaye tiyegasaGgyAtayojanavistaraM saGkhyAtayojanavistaraM vA UrdhvAdhastu caturdazarajjvAyataM vizrasApariNAmena vRttaM daNDaM karoti, dvitIye kapATa, tRtIye manyAnaM, caturthe lokavyApti pratipadyate, pazcame antarANi saMharati, SaSThe manyAnaM saptame kapATamaSTame tu daNDaM saMhatya khaNDazo bhidyata ityeke, anye vanyathApi vyAcakSate, tattu vizeSAvazyakAdavaseyamiti / vAzabdaH samucaye, evaM yathAsambhavamanyatrApi / 'nnaannaadvvaaii| paDuce tyAdi, nAnAdravyANyAnupUrvIpariNAmapanti pratItya prakRtya vA adhikRtyetyarthaH 'niyamAt niyamena sarvaloke bhavanti, na savayeyAdibhAgeSu, yataH sarvalokAkAzasya sa pradezo'pi nAsti yatra sakSmapariNAmavantyanantAnyAnupUrvIdravyANi na santIti / anAnupUrvyavaktavyakadravyeSu vekaM dravyamAzritya lokasyAsaGkhyeya // 61 // bhAga evaM vRttiH, na sankhyeyabhAgAdiSu, yato'nAnupUrvI tAvat paramANurucyate, sa kAkAzapradezAcagAda| [94]] JEach ~133~ Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [83] / gAthA ||8...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka HABAR [83] eva bhavati, avaktavyakaM tu vyaNukaskandhaH, sa caikapradezAvagADho dinadezAvagAdo vA syAditi yathoktabhAgavRttitaiveti, nAnAdravyabhAvanA pUrvavadU, ityukta kSetradvAram // 83 // sAmprataM sparzanAdAramucyate negamavavahArANaM ANuputvIdavvAiM logassa kiM saMkhejaibhAgaM phusaMti asaMkhejaibhAgaM phusaMti saMkheje bhAge phusaMti asaMkheje bhAge phusaMti savvalogaM phusaMti ?, egaM davvaM paDucca logassa saMkhejjaibhAgaM vA phusaMti jAva savvalogaM vA phusati, NANAdavvAI paDucca niamA sabalogaM phusati / gamavavahArANaM aNANupuvIdavvAiM loassa kiM saMkhejjaibhAgaM phusaMti jAva savvalogaM phusaMti ?, egaM davvaM paDucca no saMkhijaibhAgaM phusaMti asaMkhijjaibhAgaM phusaMti no saMkhijje bhAge phusaMti no asaMkhije bhAge phusaMti no savvaloaM phusaMti, nANAdabvAiM paDucca niyamA savvaloaM phusaMti, evaM avattavvagadavvAI bhANiavvAI (sU084) bhAvanA kSetravAravadeva kartavyA, navaraM kSetrasparzanayorayaM vizeSa:-kSetram-avagAhAkrAntapradezamAtraM, sparzanA 1 spaSTAni uttarANi pra. dIpa anukrama [94]] ~134~ Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [84] / gAthA ||8...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: upaka prata sUtrAMka [84] anuyogAtu padikaH pradezaistadvahirapi bhavati, tathA ca paramANudravyamAzritya tAvadavagAhanAsparzanayoranyatrokto bhedA- vRttiH maladhA-14'egapaesogAI sattapaesA ya se phusaNa'tti, asyArtha:-paramANudravyamavagAda tAvadekasminnevAkAzapradeze,II rIyA sparzanA tu 'se' tasya sapta pradezA bhavanti, padigvyavasthitAn SaT pradezAn patra cAvagAhastaM ca spRzatItyarthaH, mAdhi0 evamanyatrApi kSetrasparzanayoAMdo bhaavniiyH| atra saugatAH prerayanti-yadi paramANoH ssdddiksprshnaa'bhyup||62|| gamyate tahakatvamasya hIyate, tathAhi-praSTavyamatra, kiM yenaiva kharUpeNAsau pUrvAdyanyataradizA sambaddhastenaivAnyadigbhiruta svarUpAntareNa ?, yadi tenaiva tadA ayaM pUrvadikasambandho'yaM cAparadiksambandha ityAdivibhAgo na sthA, ekakharUpakhAt, vibhAgAbhAve ca SaDdiksambandhavacanamupaplavata eca, adhAparo vikalpaH kalpyate tarhi tasya SaTrakharUpApattyA ekatvaM vizIryate, uktaM ca-"digbhAgabhedo yasyAsti, tasyaikatvaM na yujyata" iti, atra pratividhIyate, iha paramANudravyamAdimadhyAntyAdivibhAgarahitaM niraMzamekakharUpamiSyate, ataH sAMzavastusambhavitvAt paroktaM vikalpavayaM nirAspadameva, adhAnabhyupagamyamAnA'pi paramANoH sAMzatA'nantaroktavikalpavalenApAdyate, nanu bhavanto'pi tarhi praSTavyAH kacid vijJAnasantAne vivakSitaH kazcivijJAnalakSaNakSaNaH khajanakapUrvakSaNasya kArya svajanyottarakSaNasya kAraNamityantra saugatAnAM tAvadavipratipattiH, tatrehApi (tatrApi) vicAryate-kimasI yena kharUpeNa pUrvakSaNasya kArya tenaivottarakSaNasya kAraNamuta svarUpAntareNa , yadyAcA pkss-12||6|| lAstarhi yathA pUrvApekSayA'sau kArya tathottarApekSayApi syAd, yathA vA uttarApekSayA kAraNaM tathA pUrvApekSayApi dIpa anukrama [95] ~135 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [84] / gAthA ||8...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [84] dIpa sthAdU, ekakharUpatvAt tasyeti, atha dvitIyaH pakSastarhi tasya sAMzatvaprasaGgo'trApi durvAraH syAd, atha niraMza evAsI jJAnalakSaNakSaNo'kAryAkAraNarUpA tattabastuvyApUtatvAt tathA tathA vyapadizyate, na punastasthAnekakharUpatvamasti, nanvasmAkamapi nedamuttaramatidurlabhaM syAt, yato dravyatayA niraMza eva paramANustathAvidhAcintyapa-1 riNAmasvAt dikaSaTrena saha nairantaryeNAvasthitatvAt tasya sparzaka ucyate, na punastatrAMzaiH kAcit sparzanA samastIti, atra bahu vaktavyaM tattu nocyate, sthAnAntareSu carcitatvAdityalaM vistareNa // 84 // uktaM sparzanA-18 bAram , idAnIM kAladvAraM bibhaNiSurAha NegamavavahArANaM ANupunvIdavvAiM kAlao kevacciraM hoi ?, egaM davvaM paDucca jahapaNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM, NANAdavvAI paDucca NiyamA savvaddhA, aNANuputvIdavvAI avattavyagadavvAiM ca evaM ceva bhANiavvAI (sU085) naigamavyavahArayorAnupUrvIdravyANi 'kAlataH' kAlamAzritya 'kiyaciraM kiyantaM kAlaM "bhavanti' AnupUrvItvaparyAyeNAvatiSThante ?, anottaram-'ega davamityAdi, iyamatra bhAvanA-paramANuyAderaparakAdiparamANumIlane|'pUrva kizcidAnupUrvIdravyaM samutpanna, tataH samayAdRrvaM punarapyekAdyaNI viyukte'pagatastadbhAva ityekamAnupUrvIdravyamadhikRtya jaghanyataH samayo'vasthitikAlaH, yadA tu tadevAsaGkhyAtaM kAlaM tadbhAvena sthitvA'nantaroktakha anukrama [95] JaEc ~136~ Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [85] / gAthA ||8...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [85]] vRttiH upakramAdhi0 dIpa anuyo0 rUpeNa viyujyate tadA utkRSTato'sakhyeyo'vasthitikAlA prApyate, anantaM kAlaM punarnAvatiSThate, utkRSTAyA api maladhA-15 pudgalasaMyogasthiterasakhyeSakAlatvAditi / 'nAnAdravyANi bahUni punarAnupUrvIdravyANyadhikRtya sarvADA sthitirIyA sarbhavati, nAsti sa kazcit kAlo yatrAnupUrvIdravyavirahito'yaM lokaH syAditi bhAvaH / anAnupUrvIavaktavyakadra- vyeSvapi jaghanyAdibhedabhinna etAvAnevAvasthitikAlaH, tathAhi-kazcit paramANurekaM samayamekAkIbhUtvA | // 63 // tataH paramANvAdinA anyena saha saMyujyate, isthamekamanAnupUrvIdravyamadhikRtya jaghanyataH smyo'vsthitikaalaa| yadA tu sa evAsaGkhyAtaM kAlaM tadbhAvena sthitvA anyena paramANvAdinA saha saMyujyate tadotkRSTato'sakhyeyo'vasthitikAlaH saMprApyate, nAnAdravyapakSastu pUrvavadeva bhaavniiyH| avaktavyakadravyamapi paramANubayalakSaNaM yadA samayamekaM saMyuktaM sthitvA tato viyujyate tadavasthameva vA'nyena paramANvAdinA saMyujyate tadA tasyAva-18 ktavyakadravyatayA jaghanyataH samayo'vasthAnaM labhyate, yadA tu tadevAsakhyAtaM kAlaM tadbhAvena sthitvA vighaTate| tadavasthameva vA'nyena paramANyAdinA saMyujyate tadotkRSTataH avaktavyakadravyatayA'sakhyAtaM kAlamavasthAnaM| prApyate, nAnAdravyapakSastu tathaiva bhAvanIya iti // 85 // uktaM kAlabAram, athAntaradvAraM pratipipAdayiSurAha NegamavavahArANaM ANupubbIdavvANaM aMtaraM kAlao kevacciraM hoi?, egaM davvaM paDucca jahanneNaM egaM samayaM ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM, nANAdavvAI paDacca Nasthi aMtaraM / Nega anukrama [96] ~137 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [86] / gAthA ||8...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [86] mavavahArANaM aNANupuvIdavvANaM antaraM kAlao kevaJciraM hoi?, ega davvaM paDucca jahapaNeNaM ega samayaM ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM, nANAdavvAiM paDDucca Natthi aMtaraM / NegamavavahArANaM avattavyagadavvANaM aMtaraM kAlao kevacciraM hoi? egaM davvaM paDucca jahanneNaM egaM samayaM ukkoseNaM aNataM kAlaM, nANAdavvAiM paDucca Natthi aMtaraM (sU086) naigamavyavahArayorAnupUrvIdravyANAmantaraM kAlataH kiyaciraM bhavatIti praznaH, 'antaraM' vyavadhAnaM, taca kSetrato'pi bhavati yathA bhUtalasUryayoraSTI yojanazatAnyantaramityatastavyavacchedArthamuktam-'kAlataH' kAlamAzritya, tayamatrArtha:-AnupUrvIdravyANyAnupUrvIkharUpatAM parityajya kiyatA kAlena tAnyeva punastathA bhavanti, Anu8. pUrvIvaparityAgapunalAbhayorantare kiyAn kAlo bhavatItyarthaH / anna nirvacanam -'egaM davamityAdi' iyamatra bhA-18 banA-iha vivakSitaM dhyaNukaskandhAdikaM kimapyAnupUrvIdravyaM vizrasApariNAmAt prayogapariNAmAvA khaNDazo viyujya parityaktAnupUrvIbhAvaM saJjAtam, ekamAca samayAdRrva vizrasAdipariNAmAt punastareva paramANubhistathaiva tanniSpannamityevaM jaghanyataH sarvastokatayA eka dravyamAzrityA'nupUrvItvaparityAgapunarlAbhayorantare samayaH prApyate, utkRSTataH sarvabahutayA punarantaramanantaM kAlaM bhavati, tathAhi-tadeva vivakSitaM kimapyAnupUrvIdravyaM tathaiva bhinnaM, mitvA ca te paramANavo'nyeSu paramANuvrapaNukazyaNukAdiSu anantANukaskandhaparyanteSu anantasthAneSUtkRSTAntarA SAR SANGA dIpa anukrama [97] +CANCE 45-45 ~138~ Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [86] / gAthA ||8...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: dAvRttiH prata sUtrAMka [86] rIyA pa anuyoradhikArAdasakRt pratisthAnamuskRSTAM sthitimanubhavantaH paryaTanti, kRtvA cetthaM paryaTanaM kAlasyAnantatvAd vizrasA-rA maladhA- dipariNAmato yadA taireva paramANubhistadeva vivakSitamAnupUrvIdravyaM niSpadyate tadA'nanta utkRSTAntarakAlaH prA pyate, nAnAdravyANyadhikRtya punarnAstyantaraM, na hi sa kazcit kAlo'sti yatra sarvANyapyAnupUrvIdravyANi yuga-4 mAdhi padAnupUrvIbhAvaM parityajanti, anantAnantarAnupUrvIdravyaiH sarvadaiva lokasyAzUnyakhAditi bhAvaH / anaanupuurvii||64|| dravyAntarakAlacintAyAM 'egaM davvaM paDucca jahanneNaM ekaM samaya'ti, iha yadA kizcidanAnupUrvIdravyaM paramANulakSaNamanyena paramANuTyaNukacyaNukAdinA kenacid dravyeNa saha saMyujya samayAdUz2a viyujya punarapi tathAsvarUpameva bhavati tadA samayalakSaNo jaghanyAntarakAlaH prApyate, 'ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM'ti tadevAnAnupUrvI-1 dravyaM yadA anyena paramANudyaNukatryaNukAdinA kenacid dravyeNa saha saMyujyate, tatsaMyuktaM cAsaGkhyeyaM kAlaM sthitvA viyujya punastathAkharUpameva bhavati tadA'saGkhyAta utkRSTAntarakAlo labhyate / atrAha-nanu anA&nupUrvIdravyaM yadA anantAnantaparamANupracitaskandhena saha saMyujyate, tatsaMyuktaM cAsaGkhyeyaM kAlamavatiSThate, tato'sau skandho bhidyate, bhinne ca tasmin yastasmAllaghuskandho bhavati tenApi saha saMyuktamasaGkhyAtaM kAlamavatiSThate, punastasminnapi bhidyamAne yastasmAllaghutaraH skandho bhavati tenApi saMyuktamasaGkhyeyaM kAlamavatichate, punastasminnapi bhidyamAne yastasmAllaghutamaH skandho bhavati tenApi saMyuktamasaGkhyeyaM kAlamavatiSThate, i-1 saataa||64|| yevaM tatra bhidyamAne krameNa kadAcidanantA api skandhAH saMbhAvyante, tatra ca pratiskandhasaMyuktamanAnupUrvIdravyaM 500 dIpa anukrama [97] ~139~ Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [86] dIpa anukrama [7] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM +vRttiH) mUlaM [86] / gAthA ||8...|| ...... pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH yadA yathoktAM sthitimanubhUya tata ekAkyeva bhavati tadA tasya yathoktAnantaskandhasthityapekSayA ananto'pi kAlo'ntare prApyate kimityasaGkhyeya evoktaH ?, atrocyate, syAdevaM hanta yadi saMyukto'NuretAvantaM kAlaM tiSThed, etaca nAsti, pudgalasaMyogasthiterutkRSTato'pyasaGkhyeyakAlatvAdityuktameva, atha brUyAd-yasminneva skandhe saMyujyate'sau paramANuH sa cetskandho'saGkhyakAlAdbhiyate tatAvataiva caritArthaH punalasayogAsakhyeyakAlaniyamo, vivakSita paramANu dravyasya tu viyogo mA bhUdapIti, naitadevaM yasyAnyena saMyogo jAtastasyAsaGkhyeyakAlA viyogazcintyate, yadi ca paramANvAzrayaH skandho viyujyate tarhi paramANoH kimAyAtaH, | tasyAnyasaMyogasya tadavasthatvAt tasmAdaNutvenAsau saMyukto'saGkhyakAlAdaNutvenaiva viyojanIya iti yathokta evAntarakAlo na tvananta iti, kathaM punaraNutvenaiva tasya viyogazcintanIya iti cet sUtraprAmANyAt, prastutasUtre vyAkhyAprajJatyAdiSu ca paramANoH punaH paramANubhavane'saGkhyeyarUpasyaivAntarakAlasyoktatvAdityalaM vistareNa / 'nANAdavvAhaM paDuce'tyAdi pUrvavadbhAvanIyam / avaktavyakadravyANAmantaracintAyAm 'egaM davvaM pahucetyAdi, atra bhAvanA-iha kazcid dvipradezikaH skandho vighaTitaH, svatantraM paramANudvayaM jAtaM, samayaM caikaM tathA sthitvA punastAbhyAmeva paramANubhyAM dipradezikaH skandho niSpannaH, athavA vighaTita eva viprade zikaH skandho'nyena paramANvAdinA saMyujya samayAdUrdhvaM punastathaiva viyukta ityavaktavyakasya punarapyavaktavyakabhavane ubhayathApi samayo'ntare labhyate, 'ukkoseNaM aNataM kAlaM' iti, katham ?, atrocyate, avaktavyakadravyaM For P&Pase Cinly ~ 140~ Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [86] / gAthA ||8...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo0 maladhA- upakra rIyA [86] // 65 // dIpa kimapi vighaTitaM vizakalitaparamANudvayaM jAtaM, tacAnantaH paramANubhiranantaryaNukaskandharanantaikhyaNukaskandha-11 vRttiH ryAvadanantairanantANukaskandhaiH saha krameNa saMyogamAsAya utkRSTAntarAdhikArAcca pratisthAnamasakRdutkRSTAM saMyogasthitimanubhUya kAlasyAnantatvAt yadA punarapi tathaiva vyaNukaskandhatayA saMyujyate tadA avaktavyakaika- mAdhi. dravyasya punastathAbhavane ananto'ntarakAlaH prApyate, nAnAdravyapakSabhAvanA loke sarvadaiva tadbhAvAt pUrvavad vaktavyA / / 86 // uktamantaradvAram , sAmprataM bhAgadvAraM nirdidikSurAha NegamavavahArANaM ANuputvIdavvAI sesavvANaM kaibhAge hojA ? kiM saMkhijjaibhAge hojA asaMkhijjaibhAge hojA saMkhejesu bhAgesu hojA asaMkhejesu bhAgesu hojA?, no saMkhijaibhAge hojjA no asaMkhijjaibhAge hojA no saMkhejesu bhAgesu hojjA niyamA asaMkhejesu bhAgesu hojA / NegamavavahArANaM aNANuputvIdavvAI sesadavvANaM kaibhAge hojA kiM saMkhijaibhAge hojA asaMkhijjaibhAge hojA saMkhejesu // 65 // bhAgesu hojA asaMkhejesu bhAgesu hojA?, no saMkhejaibhAge hojA no asaMkhejaibhAge anukrama [97] ~141~ Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [87] / gAthA ||8...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [87] hojA no saMkhejesu bhAgesu hojA asaMkhejjesu bhAgesu hojA / evaM avattavvagadavvA Nivi bhANiavvANi (sU087) naigamavyavahArayokhyaNukaskandhAdInyanantANukaskandhaparyantAni sarvANyapyAnupUrvIdravyANi zeSadravyANAM samastAnAmanAnupUvyavaktavyakadravyalakSaNAnAM 'kahabhAge hojjatti katibhAge bhavantItyarthaH, kiM sakhyAtatame bhAge| bhavanti, yathA asatkalpanayA zatasya viMzatimitAH, kimasaGkhyAtatame bhAge bhavanti , yathA zatasyaiva daza, atha saGkhyAteSu bhAgeSu bhavanti ?, yathA zatasyaiva catvAriMzat SaSTiA, kimasaGkhyAteSu bhAgeSu bhavanti, yathA zatasyaivAzItiriti praznaH, atra nirvacanam-'no saMkhevAbhAge honA ityAdi, niyamAt 'asaMkhenesu bhAgesu hojjatti, iha tRtIyArthe saptamI, tatazcAnupUrvIdravyANi zeSebhyo'nAnupUrvyavaktavyakadravyebhyo'saGkhyayai gairadhikAni, bhavantIti vAkyazeSo draSTavyaH, tatazcAyamarthaH pratipattavyA-AnupUrvIdravyANi zeSadravyebhyo-12 saGkhyeyaguNAni, zeSadravyANi tu tadasakhyeyabhAge vartante, na punaH zatasyAzItirivAnupUrvIdravyANi ze-18 pebhyaH stokAnIti, kasmAdevaM vyAkhyAyate ?, stokAnyapi tAni bhavanviti cet, naitadevam , aghaTamAnatvAt, tathAhi-anAnupUrvyavaktavyakadravyeSu ekAkinaH paramANupudgalA paNukAzca skandhA ityetAvantyeva dravyANi labhyante, zeSANi tu jyaNukaskandhAdInyanantANukaskandhaparyantAni dravyANi samastAnyapyAnupUrvIrUpANyeva, dIpa anakrama RECRkA ~142~ Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [87] / gAthA ||8...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [87] anuyo. maladhArIyA mAdhika // 66 // tAni ca pUrvebhyo'saGkhyeyaguNAni, yata uktam-"eesi NaM bhaMte! paramANupoggalANaM saMkhijapaesiyANaM asaMkhejapaesiyANaM aNaMtapaesiyANa ya khaMdhANaM kayare kayarehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ?, goyamA! samvatthovA aNaMtapaesiyA khaMdhA, paramANupoggalA aNaMtaguNA, saMkhijjapaesiA khaMdhA saMkhijjaguNA, asaMkhejapaesiyA khaMdhA asaMkhejaguNA" tantra sUtre pudgalajAte. sarvasyA api sakAzAdasakhyAtapradezikAH skandhA asakhyAtaguNA uktAH, te cA''nupUjyomantarbhavanti, atastadapekSayA AnupUSI/dravyANi zeSAt samastAdapi dravyAdasaDUnakhyAtaguNAni, kiM punaranAnupUrvyavaktavyakadravyamAnAta, tato yatho raktameva vyAkhyAnaM kartavyamityalaM visteraNa / 'aNANupuvvIvAImityAdi, ihAnAnupUrvIdravyANyavaktavyaka dravyANi ca zeSarabyANAM yathA'sakhyAtatama eva bhAge bhavanti, na zeSabhAgeSu, tathA'nantaroktanyAyAdeva bhAvanIyamiti // 87 // uktaM bhAgadvAraM, sAmprataM bhAvadvAramAha NegamavavahArANaM ANuputvIdavvAiM kataraMmi bhAve hojA? kiM udaie bhAve hojA uvasamie bhAve hojA khaie bhAve hojA khaovasamie bhAve hojA pAriNAmie bhAve 1 eteSAM bhadanta ! paramANupudgalAnAM sahayapradezikAnAmasameyapradezikAnAmanantapradezikAnAM ca skandhAnAM ke kebhyo'lpA vA bahukA vA tulyA vA vizeSAvikA vA 1, gautama! sarvastokA anantapradezikAH skandhAH paramANupuralA anantaguNAH soyapradezikAH skandhAH saloyaguNAH asaloyapradezikAH skandhA asakke 35555 dIpa anakrama 98 // 696 // 66 // vaguNAH ACT ~143~ Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [88] / gAthA ||8...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sutrAMka [88] dIpa anukrama [99] hojA saMnivAie bhAve hojA ?, NiyamA sAipAriNAmie bhAve hojjA, aNANuputvIdavANi avattavbagadavvANi a evaM ceva bhANiavvANi (sU088) gamavavahArANamityAdi praznaH, atra caudayikAdibhAvAnAM zabdArtho bhAvArthazca vistareNopariSTAt svasthAna eva vakSyate, atra nirvacanasUtre 'niyamA sAipAriNAmie bhAve hojatti pariNamanaM-dravyasya tena tena rUpeNa vartanaM-bhavanaM pariNAmaH, sa eva pAriNAmikaH, tatra bhavastena vA nivRtta iti vA pAriNAmikaH, sa ca dvividhaH-sAdiranAdizca, tatra dharmAstikAyAdyarUpidravyANAmanAdiH pariNAmaH, anAdikAlAttadravyatvena teSAM pariNatatvAd, rUpidravyANAM tu sAdiH pariNAmaH, abhrendradhanurAdInAM tathApariNateranAditvAbhAvAda, evaM ca zasthite 'niyamAd' avazyaMtayA''nupUrvIdravyANi sAdipAriNAmika eva bhAve bhavanti, AnupUrvItvapariNateranAditvAsambhavAta, viziSTaikapariNAmena pudgalAnAmasaGkhyeyakAlamevAvasthAnAditi bhAvaH / anAnupUrvyavaktavyakadravyeSvapItthameva bhAvanA kAryA iti / / 88 // uktaM bhAvadvAram, idAnImalpabahuvahAraM vibhaNiSurAha epasiM NaM bhaMte ! NegamavavahArANaM ANuputvIdavvANaM aNANupuvIdavvANaM avattavvagadavANa ya davvaTTayAe paesaTTayAe davaTrapaesaTTayAe kayare kayarehito appA vA anu. 12 ~144~ Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [89] / gAthA ||8...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka vRttiH upakramAdhi0 89 dIpa anukrama [100 anuyo. vahayA vA tullA vA visesAhiyA vA ?, goyamA ! savvatthovAiM gamavavahArANaM avamaladhArIyA tavvagadavvAiM davaTThayAe aNANupubIdavvAI davvaTTayAe visesAhiAI ANupu vvIdavvAiM davaTTayAe asaMkhejjaguNAI, paesaTuyAe NegamavavahArANaM savvatthovAI // 67 // aNANupuvIdavvAiM apaesaTTayAe avattavvagadavvAiM paesaTTayAe visesAhiAI ANuputvIdavvAiM paesaTTayAe arNataguNAI, davaTThapaesaTTayAe savvasthovAI NegamavavahArANaM avattavvagadavvAiM davvaTTayAe aNANupuvvIdavvAiM davvaTrayAe apaesaTTayAe visesAhiAiM avattavvagadavvAiM paesaTTayAe visesAhiAI ANupuvIdavAI davvaTThayAe asaMkhejaguNAI tAI ceva paesaTTayAe aNaMtaguNAI, se taM aNugame, se taM negamavava hArANaM aNovaNihiA davvANupuvI (sU089) dravyamevArtho dravyArthaH tasya bhAvo dravyArthatA tayA, dravyatvena ityarthaH, prakRSTo-niraMzo dezaH pradezaH sa cAsAvizva pradezArthaH tasya bhAvaH pradezArthatA tayA, paramANutveneti bhAvaH, dravyArthapradezArthatayA tu yathoktobhayarUpa tayeti bhAvaH tadayamartha:-eteSAM bhadanta! AnupUrvyAdidravyANAM madhye 'kayare kaparehiMto'tti katarANi kAnyAzritya R 67 // EARNI ~145 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [89] / gAthA ||8...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sutrAMka 4646459 [89 dravyApekSayA pradezApekSayA ubhayApekSayA vA'lpAni vizeSahInasvAdinA bahUni asakhyeyaguNatvAdinA tulyAni samasaGkhyatvena vizeSAdhikAni kiJcidAdhikyeneti, vAzabdAH pakSAntaravRttidyotakAH, iti pRSTe dU vAcaH kramavartitvAd dravyArthatApekSayA tAvaduttaramucyate, tatra-'sabvatthovAI negamavavahArANaM avasabbagadambAI vvaTTayAe'tti naigamabyavahArayoH dravyArthatAmapekSya tAvadvaktavyakadravyANi sarvebhyo'nyebhyaH stokAni sarva| stokAni, anAnupUrvIdravyANi tu dravyArthanAmevApekSya vizeSAdhikAni, katham ?, vastusthitikhabhAvAda, uktaM ca-" eeMsi Na bhNte| paramANupoggalANa dupaesipANa khaMdhANaM kayare kayarehiMto bahuyA?, goyamA! dupaesiehiMtokhaMdhehiMto paramANupoggalA bahuga"tti,tebhyo'pi AnupUrvIdravyANi dravyArthatayaivAsaGkhyeyaguNAni, yato'nAnupUrvIdravyeSvavaktavyakadravyeSu ca paramANulakSaNaM vyaNukaskandhalakSaNaM cakaikameva sthAnaM labhyate, AnupUrvIdravyeSu tu vyaNukaskandhAdInyekottaravRddhayA'nantANukaskandhaparyantAmyanantAni sthAnAni prApyante, ataH sthAnabahutvAdAnupUrvIdravyANi pUrvebhyo'sakhyAtaguNAni / nanu yadi teSu sthAnAnyanantAni tAnantaguNAni pUrvebhyastAni kasmAnna bhavantIti cet, naivaM, yato'nantANukaskandhAH kevalAnAnupUrvIdravyebhyo'pyanantabhAgavartitvAt khabhAvAdeva stokA iti na kizcittairiha barddhate, ato vastuvRttyA kilAsaGkhyAtAnyeva teSu sthAnAni prApyante, tadapekSayA svasaGkhyAtaguNAnyeva tAni, etaca pUrva bhAgadvAre likhitaprajJApanAsUtrAt sarva bhAvanIyamityalaM| 1 eteSAM bhavanta ! paramANupudgalAnAM vipradezikAnAM skandhAnAM katare katarebhyo bahukAH 1, gautama ! vipradezikebhyaH skandhebhyaH paramANupudgalA bahukAH. CAREERICA dIpa anukrama [100 ~146~ Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [89] / gAthA ||8...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka rIyA 89] anuyo|vistareNa / utaM vaSyAtayA alpabahutvam , idAnI pradezArthatayA tadevA''ha-'paesaTTayAe savyasthovAiM nega- II vRttiH maladhA- mavavahArANamityAdi, naigamavyavahArayoH pradezArthatayA alpabahutve cintyamAne anAnupUrvIdravyANi sarvebhyaH upakrastokAni, kuta ityAha-apaesaTTayAe'tti pradezalakSaNasyArthasya teSvabhAvAdityarthaH, yadi hi teSu pradezAH mAdhika syustadA dravyArthatAyAmiva pradezAdhatAyAmapyavaktavyakApekSayA'dhikatvaM syAt, na caitadasti 'paramANurapradeza // 68 // iti vacanAd, ataH sarvastokAnyetAni, nanu yadi pradezArthatA teSu nAsti tarhi tayA vicAro'pi teSAM na zayukta iti cet, naitadevaM, prakRSTaH-sarvesakSmaH pudgalAstikAyasya dezo niraMzo bhAgaH pradeza iti vyutpatteH pratipa-12 ramANu pradezArthatA'bhyupagamyata eva, AtmavyatiriktapradezAntarApekSayA tvapradezArthatetyadoSaH, avaktavyakadravyANi pradezArthatayA'nAnupUrvIdravyebhyo vizeSAdhikAni, yataH kilAsatkalpanayA avaktavyakadravyANAM SaSTiH anAnupUrvIdravyANAM tu zataM, tato dravyArthatAvicAre etAnItarApekSayA vizeSAdhikAnyuktAni, aba tu prde-| zArthatAvicAre'nAnupUrvIdravyANAM niSpradezatvAt tadeva zatamavasthitam avaktavyakadravyANAM tviha pratyeka dipradezatvAd dviguNitAnAM viMzatyuttara pradezazataM jAyata iti teSAmitarebhyaH pradezAtayA vizeSAdhikatvaM bhAvanIyam / AnupUrvIdravyANi pradezArthatayA avaktavyakadravyebhyo'nantaguNAni bhavanti, kadham ?, yato dravyAthetayA'pi tAvadetAni pUrvebhyo'sakhyAtaguNAnyuktAni, yadA tu sakhyAtapradezikaskandhAnAmasakhyAtapradezikaskandhAnAmanantANukaskandhAnAM ca sambandhinaH sarve'pi pradezA vivakSyante tadA mahAnasI rAzirbhavatI dIpa anukrama [100 68 ~147~ Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [89] / gAthA ||8...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sutrAMka [89 dIpa anukrama [100 tIti pravezArthatayA'bhISAM pUrSebhyo'nantaguNatvaM bhAvanIyam / uktaM pradezArthatayA'lpabahutvam, idAnImubhayArtha tAmAzritya tadAha-'dabbaThThapaesaTTayAe'ityAdi, ihobhayArthatAdhikAre'pi yadevAlpaM tadevAdI dayate, avavaktavyakadravyANi ca sarvAlpAni iti prathamamevoktam , 'savvatthovAI gamavavahArANaM avattabvagadabyAI dabva yAe'tti(ca), aparaM cobhayArthatAdhikAre'pi 'aNANuputhvIdavAI dacaTThayAe'ityAdi yaduktam 'apaesadvayAdApatti, tadAtmavyatiriktapadezAntarAbhAvato'nAnupUrvIdravyANAmapradezikatvAditi mantavyaM, tatazcedamaktaM bhava-10 ti-dravyArthatayA apradezArthatayA ca viziSTAnyanAnupUrvIdravyANyavaktavyakadravyebhyo vizeSAdhikAni, zeSabhAvanA tu pratyekacintAvat sarvA kAryA / Aha-yadyevaM pratyekacintAyAmeva prastuto'rthaH siddhaH kimanayobhayArthatAcintayeti cet, naivaM, yata AnupUrvIdravyebhyastatpradezAH kiyatA'pyadhikA iti pratyekacintAyAM na nizcitam , atra tu tAI cava paesaTTayAe aNaMtaguNAI' ityanena taniItameva, tato'navagatArthapratipAdanArthatvAta pratye-18 kAvasthAto bhinnayobhayAvasthA vastUnAmiti darzanArthatvAca yuktamevobhayArthatAcintanamityadoSaH / tadevamukto navavidho'pyanugama iti nigamayati-se taM aNugame 'tti / tadbhaNane ca samarthitA naigamavyavahArayoranaupanidhikI dravyAnupUrvI iti nigamayati-se le negameM yAdi / / 89 // vyAkhyAtA naigamavyavahAranayamatena anaupanidhikI dravyAnupUrSI, sAmprataM saMgrahanayamatena tAmedha vyAzcikhyAsurAha ~148~ Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [90] / gAthA ||8...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo0 vRttiH prata sUtrAMka maladhA upakra rIyA mAdhi [90] // 69 // dIpa anukrama [101] se kiM taM saMgahassa aNovaNihiA davANupuvvI ?, 2 paMcavihA paNNattA, taMjahAaTrapayaparUvaNayA 1 bhaMgasamukkittaNayA 2 bhaMgovadaMsaNayA 3 samoAre 4 aNugame 5 (sU090) sAmAnyamAtrasaMgrahaNazIlaH saMgraho nayaH, atha tasya saMgrahanayasya kiM tadastvanIpanidhikI dravyAnupUrvIti praznaH, Aha-nanu naigamasaMgrahavyavahAretyAdisUtrakramaprAmANyAnagamAnantaraM saMgrahasyopanyAso yuktaH, taskimiti vyavahAramapi nirdizya tato'yamucyata iti, satyaM, kintu naigamavyavahArayoratra tulyamatatvAllAghavArtha yugapat tannirdezaM kRtvA pazcAt saMgraho nirdiSTa ityadoSaH / atra nirvAcanamAha-saMgahassa aNovaNihiyA davvANuputhvI paMcavihA paNNatta'tti, saMgrahanayamatenApyanopanidhikI dravyAnupUrvI-prAgnirUpitazabdArthA paJcabhirarthapadaprarUpaNatAdibhiH prakArairvicAryamANatvAt paJcavidhA-pazcaprakArA prajJaptA / tadeva darzayati-taMjahetyAdi, atra vyAkhyA pUrvavadeva // 10 // se kiM taM saMgahassa aTTapayaparUvaNayA ?, 2 tipaesie ANupuvvI cauppaesie ANupuThavI jAva dasapaesie ANupuvvI saMkhijjapaesie ANupuvvI asaMkhijapaesie // 69 // ~149~ Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [1] dIpa anukrama [102] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM +vRttiH) mUlaM [91] / gAthA ||8...|| ...... pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH ANupubbI apaesae ANupuvvI paramANupoggale aNANuputhvI dupapasie avatta aar, se taM saMgahassa aTThapayaparUvaNayA ( sU0 91 ) yAvat 'tipaesie ANupubbI ityAdi, iha pUrvamekastripradezika AnupUrvI aneke tripradezikA AnupUrvya ityAdyuktam, atra tu saMgrahasya sAmAnyavAditvAt sarve'pi tripradezikA ekaivA''nupUrvI, imAM cAtra yukti| mayamabhidhatte- tripradezikAH skandhAstripradezikatvasAmAnyAd vyatirekiNo'vyatirekiNo vA ?, payAyaH pakSastarhi te tripradezikAH skandhAH tripradezikA eva na bhavanti, tatsAmAnyavyatiriktatvAt, dvipradezikAdivaditi, atha caramaH pakSastarhi sAmAnyameva te, tadavyatirekAt, tatkharUpavat, sAmAnyaM caikasvarUpameveti sarve'pi tripradezikA ekaivAnupUrvI, evaM catuSpradezikatvasAmAnyAvyatirekAt sarve'pi catuSpradezikA ekaivAnupUrvI, evaM yAvadanantapradezikatvasAmAnyAvyatirekAt sarve'pyanantapradezikA ekaivA''nupUrvI ityavizuddhasaMgrahanayamataM, vizuddha saMgrahanayamatena tu sarveSAM tripradezikAdInAmanantANukaparyantAnAM skandhAnAmAnupUrvItva sAmAnyAnyatirekAdvyatirikte cAnupUrvItvAbhAvaprasaGgAt sarvA'pyekaivAnupUrvIti / evamanAnupUrvItvasAmAnyAvyatirekAt | sarve'pi paramANupudgalA ekaivAnAnupUrvI, tathA'vaktavyakatva sAmAnyAvyatirekAt sarve'pi dvipradezikaskandhA ekamevAvaktavyakamiti sAmAnyavAditvena sarvatra bahuvacanAbhAvaH, 'se ta'mityAdi nigamanam // 91 // bhaGgasamuskIrtanatAM nirdidikSurAha For P&Praise Cnly ~ 150~ Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [12] / gAthA ||8...|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo. prata sUtrAMka maladhArIyA vRttiH upakramAdhi. [11] // 70 // eAe NaM saMgahassa aTrapayaparUvaNayAe kiM paoaNaM?, eAe NaM saMgahassa aTrapayaparUvaNayAe saMgahassa bhaMgasamukttiNayA kajjai // se kiM taM saMgahassa bhaMgasamuktitaNayA ?, 2 asthi ANupuvI 1 asthi aNANupuvvI 2 asthi avattavvae 3, ahavA atthi ANupuvvI a aNANupuvvI a4 ahavA asthi ANupuvI a avattavvae a 5 ahavA asthi aNANupuvvI a avattavvae a 6 ahavA atthi ANuputvI a aNANupuvvI a avattavbae a7, evaM satta bhaMgA, se taM saMgahassa bhNgsmukittnnyaa|| eAe NaM saMgahassa bhaMgasamukittaNayAe kiM paoyaNaM?, eyAeNaM saMgahassa bhaMgasamukki taNayAe saMgahassa bhaMgovadaMsaNayA kIrai (sU092) annApi vyAkhyA kRtaiva draSTavyA yAvat 'atthi ANupuvvI'tyAdi, ihaikavacanAntAtraya eca pratyekabhaGgAH, sAmAnyavAditvena byaktibahutyAbhAvato bahuvacanAbhAvAdU, AnupUSyoMdipadmayasya ca yo dikasaMyogA| bhavanti, ekaikasiMga nikayoMge ekavacanAnta eka eva bhaGgaH, trikayoge'pi eka evaikavacanAnta iti, sarve'pi sapta- I bhaGgAH saMpadyante, zeSAstdhekonaviMzatirbahuvacanasambhavisvAnna bhavanti / atra sthApanA-AnupUrvI 1 anAnu dIpa anukrama [102] OMOMOM n Jal ~151~ Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [12] / gAthA ||8...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [12] dIpa anukrama [104] pUrvI 1 avaktavyaka 1 iti trayaH pratyekabhaGgAH, AnupUrvI 1 anAnupUrvI 1 iti prathamo dvikayogaH, AnupUrvI 1 avaktavyaka 1 iti dvitIyo bikayogaH, anAnupUrvI avaktavyaka iti tRtIyo dikayogaH, AnupUrvI 1 anAhai|nupUrvI 1 avaktavyaka 1iti trikayogaH, evamete sapta bhnggaaH| 'seta'mityAdi nigamanam // 12 // bhopadarza-IN |natAM vibhaNiSurAha se kiM taM saMgahassa bhaMgovadaMsaNayA ?, 2 tipaesiyA ANupuThavI paramANupoggalA aNANupuvI dupaesiyA avattavvae, ahavA tipaesiyA ya paramANupoggalA ya ANupubbI ya aNANupuTavI ya, ahavA tipaesiyA ya dupaesiyA ya ANupuvvI ya avattavvae ya ahavA paramANupoggalA ya dupaesiyA ya aNANupuvI ya avattavvae ya ahavA tipaesiyA ya paramANupoggalA ya dupaesiyA ya ANupubbI ya aNANupuvvI ya avattavvae ya, se taM saMgahassa bhaMgovadaMsaNayA (sU093) se kiM taM saMgahassa samoyAre ?, 2 saMgahassa ANupuvvIdavvAI kahiM samoyaraMti ?, kiM ANuputvIdavvehiM samoyaraMti ? aNANupuvIdavvehiM samoyaraMti ? avattavvagadavvehi XCHAR 6-18SE ~152 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [4] dIpa anukrama [105 ] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM +vRttiH) mUlaM [94] / gAthA ||8...|| ...... pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 saladhA rIyA // 71 // samoyaraMti ?, saMgahassa ANupubvIdavvAiM ANupubbIdavvehiM samoyaraMti no aNApuvvadavvehiM samoyaraMti no avasavvagadavvehiM samoyaraMti, evaM donnivi sahANe saTTANe samoyaraMti se taM samoyAre ( sU0 94 ) atrApi saptabhaGgAsta evArthakathanapurassarA bhAvanIyAH, bhAvArthastu sarvaH pUrvavat, 'se ta'mityAdi nigamanam / atha samavatArAbhidhitsayA prAha-'se kiM taM saMgahassa samoyAre ityAdi idaM ca dvAraM pUrvavannikhilaM bhAvanIyam / / 93-94 // athAnugamaM vyAcikhyAsurAha se kiM taM aNugame 1, 2 aTuvihe pannatte, taMjahA saMtapaya parUvaNayA davvapamANaM ca khittaphusaNA ya / kAlo ya aMtaraM bhAga bhAve appAbahuM natthi // 1 // saMgahassa ANupu0vIdavvAI kiM atthi Natthi ?, niyamA asthi, evaM donnivi / saMgahassa ANupuvvIdavvAI kiM saMkhijjAI asaMkhejjAiM anaMtAI ?, no saMkhejAiM no asaMkhejAiM no anaMtAI niyamA ego rAsI, evaM donnivi / saMgahassa ANupuvvadavvAI logassa kaibhAge hojA? kiM saMkhejar3abhAge hojA asaMkhejaibhAge hojjA saMkhejjesu bhAgesu hojA asaM For P&Pale Cnly ~ 153~ vRttiH upakra mAdhi0 // 71 // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...................... mUlaM [95] / gAthA ||9|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka gAthA // 1 // khejesu bhAgesu hojA savvaloe hojjA ?, no saMkhejaibhAge hojjA noasaMkhejjaibhAge hojA no saMkhejesu bhAgesu hojjA no asaMkhejesu bhAgesu hojA niyamA savvaloe hojjA, evaM donnivi / saMgahassa ANuputvIdavvAiM logassa kiM saMkhejaibhAgaM phusaMti asaMkhejaibhAgaM phusaMti saMkhije bhAge phusaMti asaMkhije bhAge phusaMti savvalogaM phusaMti ?, no saMkhejaibhAgaM phusaMti jAva niyamA savvalogaM phusaMti, evaM donnivi / saMgahassa ANuputvIdavvAiM kAlao kevacciraM hoMti ?, savvaddhA, evaM dopiNavi / saMgahassa ANupuvvIdavvANaM kAlato kevaJciraM aMtaraM hoMti ?, natthi aMtaraM, evaM doSiNavi / saMgahassa ANupuvIdavvAiM sesadavvANaM kaibhAge hojjA ? kiM saMkhejaibhAge hojA asaMkhejaibhAge hojjA saMkhejjesu bhAgesu hojA asaMkhejesu bhAgesu hojjA ?, no saMkhejaibhAge hojjA no asaMkhejaibhAge hojA no saMkhejesu bhAgesu hojjA no asaMkhejesu bhAgesu hojjA niyamA tibhAge hojA, evaM donnivi / CCESSAGE dIpa anukrama [106-108] / ~154~ Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...................... mUlaM [95] / gAthA ||9|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka vRttiH anuyo maladhArIyA upakramAdhi gAthA // 72 // // 1 // saMgahassa ANupuvvIdavvAI kayaraMmi bhAve hojjA ?, niyamA sAipAriNAmie bhAve hojA, evaM donivi / appAvaDaM nasthi / se taM aNugame, se taM saMgahassa aNova 'NihiyA davvANupuvvI, se taM aNovaNihiyA davvANupuvvI (sU0 95) ___ atrottaram-'aNugame aTThavihe pannatte iti pUrva navavidha ukto'tra tvaSTavidha eva, alpabahutvavArAbhAvAt, tadevASTavidhatvaM darzayati-tayathetyupadarzanArthI, saMtapaya gAhA, iyaM pUrva vyAkhyAteva, navaraM 'appaabhN| natthi' saMgrahasya sAmAnyavAditvAt sAmAnyasya ca sarvatraikatvAdalpabahutvavicAro'tra na sNbhvtiityrthH| tatra satpadanarUpaNatAbhidhAnArthamAha-saMgahasse'tyAdi, nanu saMgrahavicAre prakrAnte AnupUrvIdravyANi santItyanupapannam , AnupUrvIsAmAnyasyaivaikasya tenAstitvAbhyupagamAt, satyaM, mukhyarUpatayA sAmAnyamevAsti, guNabhUtaM |ca vyavahAramAtranivandhanaM dravyabAhulyamapyasau vadatItyadoSaH, zeSabhAvanA pUrvavaditi / dravyapramANabAre yaduktaM 'niyamA ego rAsisi, atrAha-nanu yadi sankhyeyAdisvarUpANi etAni na bhavanti tayeko rAzirityapi kAnopapadyate, dravyavAhulye sati tasyopapadyamAnatvAda, bIdyAdirAziSu tathaiva darzanAt, satyaM, kintveko rAzi-14 riti vadataH ko'bhiprAyaH ?, bahanAmapi teSAmAnupUrvItvasAmAnyenakena koDIkRtatvAdekatvameva, kiM ca-yathA X viziSTaikapariNAmapariNate skandhe tadArambhakAvayavAnAM bAhulye'pyekataiva murUyA,tahabA''nupUrvIdravyavAhulye'pi dIpa anukrama [106-108] // 72 // ~155~ Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...................... mUlaM [95] / gAthA ||9|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka gAthA // 1 // tatsAmAnyasyaikarUpatvAdekatvameva mukhyamasau nayaH pratipadyate, tadazenaiva teSAmAnupUrvItvasiddheH, anyathA tadabhAvaprasaGgAt, tasmAnmukhyasyaikatvasthAnena kakSIkRtatvAt saGkhyeyarUpatAdiniSedho guNabhUtAni dravyANyAzritya rAzibhAvo'pi na virudhyate, evamanyatrApi bhAvanIyamityalaM prapazcena / kSetradvAre 'niyamA savvaloe hoja'tti AnupUrvIsAmAnyasyaikatvAt sarvalokavyApitvAceti bhAvanIyam, evamitaradaye'pyabhyUhyamiti / sparzanAdAramapyevameva cintanIyamiti / kAladvAre'pi tatsAmAnyasya sarvadA'vyavacchinnatvAt trayANAmapi sarvAddhA'vasthAnaM bhAvanIyamiti, ata evAntarabAre jAstyantaramityuktaM, tadabhAvavyavacchedasya kdaacidpybhaavaaditi| bhAgadvAre 'niyamA tibhAge hojjatti trayANAM rAzInAmeko rAzistribhAga evaM vartata iti bhAvaH, yattu rAziOMAgatadravyANAM pUrvoktamatpabahutvaM tatra na gaNyate, dravyANAM prastutanayamate vyavahArasaMvRttimAtreNaiva sattvA-18 diti / bhAvahAre 'sAdipAriNAmie bhAve hoja'tti yathA AnupUAdidravyANAmetadbhAvavartitvaM pUrva bhAvitaM | tathA'trApi bhAvanIyaM, teSAM yathAkhaM sAmAnyAvyatiriktatvAditi / alpavahutvadvArAsambhavastUkta eca, iti samarthito'nugamaH, tatsamarthane ca samarthitA saMgrahamatenAnIpanidhikI dravyAnupUrvI, tatsamarthane ca vyAkhyAtA sarvathA'pIyam . ataH 'se ta'mityAdi nigamanatrayam // 15 // gatA'nopanidhikIdravyAnupUrvI, sAmprataM prAguddiSTAmevopanidhikI tAM vyAcikhyAsurAha mAnupUrvAsAmAnyIkarUpatvAta ekatyameva mukhpamasI nayaH pratipadyate, tadazenaiva teSAmAnupUrvAdvAramapi (pra.) idamekatyayodhanAya TopitagabhaviSyaditi kSavitvopekSitam, dIpa anukrama [106-108] anu. 13 HETAN ~156~ Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [96] dIpa anukrama [109 ] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 96] / gAthA ||9...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA se kiM taM uvaNihiyA davvANupuvvI 1, 2 tiMvihA pannattA, taMjahA- puvvANupuvvI pacchApuvvI aNANupuvIya ( sU0 96 ) // 73 // atha keyaM prAganirNIta zabdArthamAtrA aupanidhikI dravyAnupUrvIti praznaH atra nirvvacanam aupanidhikIOM dravyAnupUrvI trividhA prajJaptA, tadyathA pUrvAnupUrvItyAdi, upanidhirnikSepo viracanaM prayojanamasyA ityaupanidhikI dravyaviSayA''nupUrvI-paripATirdravyAnupUrvI, sA triprakArA, tatra vivakSitadharmmAstikAyAdidravyavizeSasamudAye yaH pUrvaH - prathamastasmAdArabhyAnupUrvI anukramaH paripATiH nikSipyate viracyate yasyAM sA pUrvAnu pUrvI, tatraiva yaH pAzcAtyaH- caramastasmAdArabhya vyatyayenaivAnupUrvI-paripATiH viracyate yasyAM sA niruktavidhinA pazcAnupUrvI na AnupUrvI anAnupUrvI, yathoktaprakAradvayAtiriktasvarUpetyarthaH // 96 // tatrAdyabhedaM tAvannirUpayituM praznamAha se kiM taM puvvANupuvI 1, 2 dhammatthikAe adhammatthikAe AgAsatthikAe jIvasthiare poggalatthakAe addhAsamae se taM puvvANupuvvI se kiM taM pacchANupuvvI 1, 2 asama poggalatthakAe jIvatthikAe AgAsatthikAe ahammatthikAe dhammatthi For P&Peale Cinly ~ 157 ~ vRttiH upakramAdhi0 // 73 // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [97] / gAthA ||9...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [97] kAe, se taM pcchaannupuvvii| se kiM taM aNANupuvvI?, 2 eyAe ceva egAiAe egu ttariAe chagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso dUrucUNo se taM aNANupuThavI (sU097) iha ca dravyAnupUrvyadhikArAd dharmAstikAyAdInAmeva ca dravyatvAdityaM nirvacanamAha-'dhammatdhikAe' ityAdi, tatra jIvapudgalAnAM khata evaM gatikriyApariNatAnAM tatsvabhAvadhAraNAdU dharmaH, astayaH-pradezAsteSAM kAyaH-saGghAto'stikAyaH, dharmazcAsAvastikAyazceti samAsaH, sakalalokavyApyasaGkhyeyapradezAtmako'mUrtadravyavizeSa ityarthaH, jIvapudgalAnAmeva tathaiva gatipariNatAnAM tatvabhAvAdhAraNAdadhame, jIvapudgalAnAM sthityu-8 paSTambhakAraka ityarthaH, zeSaM dharmAstikAyavat sarva, sarvabhAvAvakAzanAdAkAzam, A-maryAdyA tatsaMyoge'pi khakIyasvarUpe'vasthAnataH sarvathA tatsvarUpatvAprAptilakSaNayA prakAzante-khabhAvalAbhena avasthitikaraNena ca dIpyante padAdhesArthA yatra tadAkAzamiti, athavA A-abhividhinA sarvAtmanA tatsaMyogAnubhavanalakSaNena kAzante-tatraiva dIpyante padArthA yatra tadAkAzamiti bhAvaH, taca tadastikAyazceti AkAzAstikAyA, lokAlokavyApyanantapradezAtmako mUrtadraSyavizeSa ityarthaH, jIvanti jIviSyanti jIvitavanta iti jIvA:18 te ca te'stikAyAzceti samAsaH, pratyekamasaMkhyeyapradezAtmakasakalalokabhAvinAnAjIvadravyasamUha ityarthaH pUraNagalanadharmANaH pudgalA:-paramANvAdayo'nantANukaskandhaparyantAH, te hi kutanidravyAgalanti-viyujyante / kizcittu dravyaM tatsaMyogataH pUrayantIti bhAvaH, teca te'stikAyAti samAsaH, addhAzandaH kAlavacana: 4 dIpa anukrama [110] ~158~ Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [7] dIpa anukrama [110] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 97] / gAthA ||... || pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 74 // samayaH saGketAdivAcako'pyasti tato viziSyate - addhArUpaH samayo'ddhAsamayaH, vakSyamANapaTTasATikAdipATanadRSTAntasiddhaH sarvasUkSmaH pUrvAparakoTivipramukto vartamAna ekaH kAlAMza ityarthaH, ata evAtra astikAyatvAbhAvaH bahupradezatva eva tadbhAvAd, atra tvatItAnAgatayorvinaSTAnutpannatvena vartamAnasyaikasyaiva kAlapradezasya sadbhAvAt, nanvevamAvalikAdikAlAbhAvaH, samayabahutva eva tadupapatteriti ced bhavatu tarhi ko nivArayitA ?, 'samayAvaliyamuhuttA divasamahorattapakvamAsA ya ityAdyAgamavirodha iti cet, naivam, abhiprAyAparijJAnAd, vyavahAranayamatenaiva tatra tatsattvAbhyupagamAd, atra tu nizcayanayamatena tadasattvapratipAdanAt na hi pudgalaskandhe paramANusaGgAta ivAvalikAdiSu samayasaGghAtaH kazcidavasthitaH samastIti tadasattvamasau pratipadyata ityalaM carcayeti / atra ca jIvapudgalAnAM gatyanyathA'nupapatterdharmAstikAyasya teSAmeva sthityanyathA'nupapatteradharmAstikAyasya satvaM pratipattavyaM, na ca vaktavyaM taGgatisthitI ca bha |viSyato dharmAdharmAstikAyI ca na bhaviSyata iti pratibandhAbhAvAdenakAntikateti, tAvantareNApi tadbhavane'loke'pi tatprasaGgAt, yadi tu aloke'pi tadvatisthitI syAtAM tadA'lokasyAnantatvAllokAnnirgatya jIvapudgalAnAM tatra pravezAdekavidhyAdijIvapudgalayuktaH sarvathA tachanyo vA kadAcillokaH syAt na caitaddRSTamiSTaM vetyAdhanyadapi dUSaNajAlamasti, na cocyate granthavistarabhayAditi / AkAzaM tu jIvAdipadArthAnAmAdhArAnya 1 samaya AvalikA muhatoM divaso'horAtraM pakSo mAsava. For P&Praise Cly ~ 159~ vRttiH upakra mAdhi0 // 74 // watyw Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [7] dIpa anukrama [110] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 97] / gAthA ||9|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH Jan Ehem thA'nupapatterastIti zraddheyaM, na ca dharmAdharmAstikAyAveva tadAdhArau bhaviSyata iti vaktavyaM, tayostadgatisthitisAdhakatvenoktatvAt, na cAnyasAdhyaM kAryamanyaH sAdhayati, atiprasaGgAditi / ghaTAdijJAnaguNasya pratiprANi svasaMvedanasiddhatvAjjIvasyAstitvamavasAtavyaM, na ca guNinamantareNa guNasattA yuktA, atiprasaGgAt, na ca deha evAsya guNI yujyate, yato jJAnamamUrta cidrUpaM sadaivendriyagocarAtItatvAdidhammopetam, ataH tasyAnurUpa eva kazcidguNI samanveSaNIyaH, sa ca jIva eva na tu deho, viparItatvAd, yadi punarananurUpo'pi guNAnAM guNI kalpyate tarhyanavasthA, rUpAdiguNAnAmapyAkAzAderguNitvakalpanAprasaGgAditi / pudgalAstikAyasya tu ghaTAdikAryAnyathAnupapatteH pratyakSatvAcca satvaM pratItameveti / kAlo'pyasti bakulAzokacampakAdiSu puSpaphalapradAnasyAniyamenAdarzanAd, yastu tatra niyAmakaH sa kAla iti, svabhAvAdeva tu tadbhavane 'nityaM sattvamasattvaM vetyAdidUSaNaprasaGgaH, atra bahu vaktavyaM tattu nocyate, granthaduravagamatAbhayAditi / Aha-dharmAstikAyasya prAthamyamatramastikAyAdInAM tu tadanantaraM krameNetthaM nirdezaH kutaH siddho ? yenAtra pUrvAnupUrvIrUpatA syAditi, atrocyate, Agame itthameva paThitatvAt tatrApi kathamitthameva pATha iti cedU, ucyate, dharmAstikAya ityatra yadArtha dharmeti padaM tasya mAGgalikatvAddharmAstikAyasya prathamamupanyAsaH, tatastatpratipakSatvAdadharmAstikAyasya, tatastadAdhAratvAdAkAzAstikAyasya tataH khAbhAvikAmUrtatva sAmpAjIvAstikAyastha, tatastadupayogitvAt pudgalAstikAyastha, tato jIvAjIvaparyAyatvAt tadanantaramaddhAsamayasyopanyAsa iti pUrvAnupUrvIsiddhiriti / atha For P&Paley ~ 160~ Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [97] / gAthA ||9...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka maladhA- rIyA [97] // 75 // dIpa anukrama [110] pazcAnupUrvI nirUpayitumAha-'se kiM taM pacchANupubbI'tyAdi, pAzcAtyAdArabhya pratilomaM vyatyayenaivAnupUrvI-pari vRttiH pATiH kriyate yasyAM sA pazcAnupUrvI, atrodAharaNamutkrameNa, idamevAha-'ahAsamayetyAdi,gatArthameva / athA upakranAnupUrvI nirUpayati-se kiM tamityAdi, ana nirvacanam-'aNANupubbI eyAe ceveM'tyAdi, na vidyate Anu mAdhi0 pUrvI-yathoktaparipATidvayarUpA yasyAM sA anAnupUrvI, vivakSitapadAnAmanantarotakramavayamullAtha parasparAsadazaiH sambhavadbhirbhaGgakairyasyAM viracanA kriyate sA'nAnupUrvItyarthaH, kA punariyamityAha-'annamanabhAso'tti, anyo'nya-parasparamabhyAso-guNanamanyo'nyAbhyAsaH 'dUruvoNoti birUpanyUnaH AdyantarUparahitaH anAnupUrvIti saNTaGkaH, kasyAM viSaye yo'sAvabhyAsa ityAha-zreNyAM' patI, kasyAM punaH zreNyAmityAha-eyAe ceveM'ti, 'asyAmeva' anantarAdhikRtadharmAstikAyAdisambandhinyAM, kathaMbhUtAyAmityAha-eka AdiryasyAM sA ekAdikI,13 ekaika uttaraH pravarddhamAno yasyAM sA ekottarA tasyAM punaH kathaMbhUtAyAmityAha-'chagacchagayAe'tti, SaSaNAM gaccha:-samudAyaH SaDgacchastaM gatA-prAptA SaDgacchagatA tasyAM, dharmAstikAyAdivastuSadaviSayASAmityatheM, AdI vyavasthApitakakAyAH paryante nyastaSaThAyA dharmAstikAyAdivastuSaviSayAyAH paGgeyoM parasparaguNane bhanAkasayA bhavati sA AcantabhaGgakabayarahitA anAnupUrvIti bhAvArthaH / tatrodhiH kilaikakAdayaH SaTparyantA| aGkAH sthApitAH, tatra caikakena bike guNite jAtau dAveva, tAbhyAM triko guNito jAtAH SaT, tairapi catu-10 VI // 75 // Skako guNito jAtA caturviMzatiH, paJcakasya tu tadguNane jAtaM viMzaM zataM, SaTrasya tadguNane jAtAmi viMzatya ~161~ Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [7] dIpa anukrama [110] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 97] / gAthA ||... || pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH Ebcman |dhikAni sapta zatAni / sthApanA 654321, Agatam 720, atrA''yo bhaGgaH pUrvAnupUrvI antyastu pazcAnupUvati tadapagame zeSANyaSTAdazottarANi sapta bhaGgakazatAnyanAnupUrvIti mantavyAni / atra ca bhaGgakasvarUpAnayanArtha karaNagAthA - 'puSvANupucvi hiTThA samayAbheeNa kuru jahAje / uvarimatulaM purao naseja pugvakamo sese // 1 // iti, vyAkhyA iha vivakSitapadAnAM krameNa sthApanA pUrvAnupUrvItyucyate, tasyAH 'heTTha'tti adhastAd dvitIyAdibhaGgakAn jijJAsuH 'kuruti sthApaya ekAdIni padAnIti zeSaH, kathamityAha-jyeSThasyAnatikrameNa yathAjyeSThaM, yo yasyAdau sa tasya jyeSTho, yathA dvikasyaikako jyeSThaH, trikasya tvekako'nujyeSThaH, catuSkAdInAM tu sa eva jyeSThAnujyeSTha iti, evaM trikasya dviko jyeSThaH sa eva catuSkasyAnujyeSThaH, paJcakAdInAM tu sa eva jyeSThAnujyeSTha ityAdi, evaM ca sati uparitanAGkasya adhastAjjyeSTho nikSipyate, tatrAlabhyamAne anujyeSThaH, tatrApyalabhyamAne jyeSThAnujyeSTha iti yathAjyeSThaM nikSepaM kuryAt, kathamityAha - 'samayAbhedene ti samayaH saGketaH prastutabhaGgakaracanavyavasthA tasya abhedaH - anatikramaH, tasya ca bhedastadA bhavati yadA tasminneva bhaGgake nikSiptAGkasadRzo'paro'GkaH patati, tato yathoktaM samayabhedaM varjayanneva jyeSThAyaGkanikSepaM kuryAd, uktaM ca- "jahiyaMmi u nikkhise puNaravi so ceva hoi kAyavvo / so hoha samayabheo vajjeyabvo payaseNaM // 1 // " nikSiptasya cAkasya yathAsambhavaM 'purao'tti agrataH uparitanAstulyaM sadRzaM yathA bhavatyevaM nyaset, uparitanAGkasadRzAne 1 yasmiMstu nikSipte punarapi sa caiva bhavati kartavyaH sa bhavati samayabhedo varjayitavyaH prayamena // 1 // For P&Praise Chly ~162~ Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [97] / gAthA ||9...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: upakra prata sUtrAMka mAdhi [97) anuyo vAGkAnikSepedityarthaH, 'puvakamo sese'tti sthApitazeSAnakAnnikSipsAGkasya yathAsambhavaM pRSThataH pUrvakrameNa sthApaye-II maladhA- 1ditya, yaH sayapAladhurekakAdiH sa prathama sthApyate vastutayA mahAna vikAdiH sa pazcAditi pUrvakramaH, pUrSAnupU-II rIyA lakSaNe prathamabhanake ityameva dRSTatvAditi bhAva ityakSaraghaTanA / bhAvArthastu digmAtradarzanArtha sukhAdhigamAya ca trINi padAnyAzritya tAvad daryate-teSAM ca parasparAbhyAse Sar3a bhaGgakA bhavanti, te caivamAnIyante-pUrvAnupUrvI-11 // 76 // lakSaNastAvat prathamo bhagaH, tadyathA-123, asyAzca pUrvAnupUrvyA adhastAd bhaGgakaracane kriyamANe ekakasya tAva-| jyeSTha eva nAsti, dikasya tu vidyate ekaH, sa tadadho nikSipyate, tasya cAgrataritrako dIyate, 'uvarimatulla-4 mityAdivacanAt, pRSTatastu sthApitazeSo dviko dIyate, tato'yaM dvitIyo bhaGgaH 213, atra ca dvikasya vidyate / ekako jyeSThaH paraM nAsI tadadhastAnikSipyate, agrataH sadRzAGkapAtena samayabhedaprasaGgAda, ekasya tu jyeSTha eva nAsti, trikasya tu vidyate biko jyeSThA, sa tadadhastAnnikSipyate, anna cAgrabhAgasya tAvadasambhava eva, pRSThatastu sthApitazeSAvekakatrikI krameNa sthApyete 'puvvakkamo sese'ttivacanAt , tatastRtIyo'yaM bhaGgaH 132, atrApyekakasya | jyeSTha eva nAsti, trikasya jyeSTho chiko, na ca nikSipyate, agne sadRzAGkapAtena samayabhedApatte, tato'syaivAnujyeSTha ekakaH sthApyate, agratastu dvikaH 'uvarimatulla mityAdivacanAt, pRSThatastu sthApitazeSastriko dIyate iti caturtho'yaM bhaGgaH312, evamanayA dizA paJcamaSaSThAvapyabhyUhyo, sarveSAM cAmISAmiyaM sthApanA-atrApyAdyabhaGgasya Ans pUrvAnupUrvItvAdantyasya ca pazcAnupUrvItvAnmadhyamA evaM catvAro'nAnupUrvItvena mantabyAH, evamanayA dizA dIpa anukrama [110] bara JaEaru ~163~ Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [7] dIpa anukrama [110] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 97] / gAthA ||9|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH | 123 caturAdipadsambhavino'pi bhaGgA bhAvanIyAH, bhUyAMsa behottarAdhyayanaTIkAdinirdiSTA prastutabhaGgAnayano| 132 pAyAH santi, na cocyante'tivistarabhayAt, tadarthinA tu tata evAvadhAraNIyAH / tadidamatra tAtparyam312 pUrvAnupUrvyA tAvaddharmAstikAyasya prathamatvameva, tadanukrameNAdharmAstikAyAdInAM dvitIyAditvaM paJcAnu231 pUrvyaM tvaddhAsamayasya prathamatvaM, pudgalAstikAyAdInAM tu pratilomatayA dvitIyAditvam, anAnupUrvyaM tva321 niyamena kacidbhaGgake kasyacit prathamAditvamityalaM vistareNa / 'se ta'mityAdi nigamanam // 97 // tadevamatra pakSe dharmAstikAyAdIni SaDapi dravyANi pUrvAnupUrvyAdisvenodAhRtAni, sAmprataM tvekameva puGgalAstikAyamudAhartumAha ahavA uvaNihi davvANupuvvI tivihA pa0 taM0-puvvANupuvvI pacchANupubvI a puvI, se kiM taM puvvANupuvvI ?, 2 paramANupoggale dupaesie tipaesie jAva dasapaesie saMkhijjapaesie asaMkhijapaesie anaMtapae sie se taM puvvANupubvI, se kiM taM pacchANupuvvI 1, 2 anaMtapaesie asaMkhijapaesie saMkhijapaesie jAva dasapae sie jAva tipae lie dupapasie paramANupoggale se taM pacchANupuvvI, se kiM taM aNANupubbI ?, 2 eAe cetra egAiAe eguttariAe anaMtagacchagayAe se For P&Praise City ~164~ Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [98] / gAthA ||9...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka vRttiH upakramAdhi [98] anuyo0 DhIe annamaNNabbhAso durUvUNo se taM aNANupuvI, se taM uvaNihiA davvANupubI, maladhA se taM jANagavairittA davvANuputvI, se taM noAgamao davvANupuvvI, se taM davANurIyA puThavI (sU098) // 77 // atra cApainidhikyA dravyAnupUrdhyA jJAtamapi traividhyaM yatpunarapyupanyastaM tatprakArAntarabhaNanaprastAvAdeveti hai mantavyam / 'aNaMtagacchagayAe'tti atraikottaravRddhimatskandhAnAmanantatvAdanantAnAM gaccha:-samudAyo'nantaga-15 cchastaM gatA anantagacchagatA tasyAm, ata eva bhaGgA atrAnantA evAvaseyA iti| zeSabhAvanA ca sarvA pUrvo-14 ktAnusArataH khayamapyacaseyeti / Aha-nanu yathaikaH pudgalAstikAyo nirdhArya punarapi pUrvAnupUrkhAditvenodAhatA, evaM zeSA api pratyeka kimiti nodAhiyante?, anocyate, dravyANAM kramA-paripATyAdilakSaNaH pUrvAnupUAdivicAra iha prakAntA, sa ca dravyabAhulye sati saMbhavati, dharmAdharmAkAzAstikAyeSu ca pudgalAsti kAyavannAsti pratyekaM dravyabAhulyam , ekaikadravyatvAtteSAM, jIvAstikAye khanantajIvadravyAtmakatvAdasti dravya-14 4bAhulyaM, kevalaM paramANuddhipradezikAdidravyANAmiva jIvadravyANAM pUrvAnupUrvyAditvanivandhanaH prathamapAzcAtyA-| dAdibhAvo nAsti, pratyekamasadayeyapradezatvena sarveSAM tulyapradezatvAt, paramANuvipradezikAdidrabyANAM tu viSa-1 1 pratsandAre nAsti. SASANCHALEGACASSADOES dIpa anukrama [111] - - ~165 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [98] / gAthA ||9...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [98] manadezikatvAditi, addhAsamayasyaikatvAdeva tadasambhava ityalamaticarcitena / tadevaM samardhitA aupanidhikI dravyAnupUrvI, tatsamarthane ca samarthitA prAguddiSTA bimakArA'pi dravyAnupUrvI, tataH 'se tamityAdi nigamanAni, iti dravyAnupUrvI samAptA // 98 // uktA dravyAnupUrvI, atha prAguddiSTAmeva kSetrAnupUrvI vyAcikhyAsurAha se kiM taM khettANupuvvI ?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-uvaNihiA ya aNovaNihiA ya (sU099) tattha NaM jA sA uvaNihiA sA ThappA, tattha NaM jA sA a NovaNihiA sA duvihA paNNattA, taMjahA-NegamavavahArANaM saMgahassa ya (sU0 100) iha kSetraviSayA AnupUrvI kSetrAnupUrvI, kA punariyamityatra nirvacana-kSetrAnupUrvI dividhA prajJaptA, tadyathAaupanidhikI-pUrvoktazabdArthA anaupanidhikI ca, tatra yA sA aupanidhikI sA sthApyA, alpavaktavyatvAdupari vakSyata ityarthaH, tatra yA'sAvanIpanidhikI sA nayavaktavyatAzrayaNAdU dvividhA prajJaptA, tadyathA-naigamavyavahArayoH saGgrahasya ca, sammateti zeSaH // 10 // tatra naigamavyavahArasammatAM tAvadarzayitumAha se kiM taM gamavavahArANaM aNovaNihiA khettANupu0vI ?, 2 paMcavihA papaNattA, taM dIpa anukrama [111] ~166~ Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [101] / gAthA ||10|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka vRttiH [101] anuyo. maladhArIyA upaka mAdhika // 78 / / gAthA // 1 // jahA-apayaparUvaNayA bhaMgasamukittaNayA bhaMgovadaMsaNayA samoAreM aNugame, se kiM taM gamavavahArANaM aTThapayaparUvaNayA?, 2 tipaesogADhe ANupuvvI jAva dasapaesogADhe ANuputvI jAva saMkhijapaesogADhe ANupuvI asaMkhijapaesogADhe ANupuvvI, egapaesogADhe aNANupuvI, dupaesogADhe avattavvae, tipaesogADhA ANupuvvIo jAva dasapaesogADhA ANupuvvIo jAva asaMkhijapaesogADhA ANupuvIo egapaesogADhA aNANupubIo dupaesogADhA avattavvagAI, se taM gamavavahArANaM aTupayaparUvaNayA / eAe NaM NegamavavahArANaM atRpayaparUvaNayAe kiM paoaNaM?, eyAe NegamavavahArANaM aTupayaparUvaNayAe NegamavavahArANaM bhaMgasamukittaNayA kjji|se kiM taM NegamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayA?, 2 atthi ANupuvvI asthi aNANuputvI asthi avattavvae, evaM davvANupubvigameNaM khettANupuvIe'vi te ceva chavvIsaM bhaMgA bhANiavvA, jAva se taM gamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayA / eAe NaM NegamavavahArANaM bhaMgasama. dIpa anukrama SC-DRESS 555552 [114-116] saa||78|| ~167~ Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [101] / gAthA ||10|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [11] gAthA ||1|| 54545454545994%2595%2565 kittaNayAe kiM paoaNaM?, eAe NaM NegamavavahArANaM bhaMgasamuktittaNayAe gamavavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA kajai / se kiM taM gamavavahArANaM bhaMgovadasaNayA ?, 2 tipaesogADhe ANupubbI egapaesogADhe aNANupavvI dupaesogADhe avattavbae tipaesogADhA ANuputvIo egapaesogADhA aNANupuvvIo dupaesogADhA avattavvagAI, ahavA tipaesogADhe a egapaesogADhe a ANupuvvI a aNANuputvI a evaM tahA ceva davvANupubvigameNaM chaThavIsaM bhaMgA bhANiavvA jAva se taM gamavavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA / se kiM taM samoAre?, 2 NegamavavahArANaM ANuputvIdavvAIM kahi samoaraMti ? kiM ANupuThavIdavvehiM samoaraMti aNANupubbIdavvehiM samoaraMti ? avattavvagadavvehiM samoaraMti ?, ANupuvvIdavvAI ANuputvIdavvehi samoaraMti no aNANupuvIdavvahiM no avattavvayadavvehiM samoyaraMti, evaM tiNNivi saTTANe samoaraMtitti bhANiavvaM, se taM samoAre / se kiM taM aNugame?, 2 navavihe paNNate, taM dIpa anukrama [114-116] bhana.14 ~168~ Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [101] / gAthA ||10|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [101] vRttiH anuyoga maladhArIyA mAdhi gAthA // 79 // ||| kAla jahA-saMtapayaparUvaNayA jAva appAbaDaM ceva ||1||nnegmvvhaaraannN ANupuvIdavvAI kiM atthi Nasthi?, NiyamA asthi, evaM dupiNavi / gamavavahArANaM ANupuvvidavvAI kiM saMkhijjAiM asaMkhijAI aNaMtAI?, no saMkhijjAI asaMkhijjAiM no aNaMtAI, evaM dunnnnivi|| iha vyAkhyA yathA dravyAnupUrdhyA tathaiva kartavyA, vizeSaM tu vakSyAmaH, tatra 'tipaesogADhe ANupubbi'tti, dAtriSu-nabhApradezeSvavagADhaH-sthitaH tripradezAvagADharUyaNukAdiko'nantANukaparyanto dravyaskandha evAnupUrvI, nanu yadi dravyaskandha evAnupUrvI kathaM tarhi tasya kSetrAnupUrvIvaM, satyaM, kintu kSetrapradezatrayAvagAhapayoMyavi|ziSTo'sI dravyaskandho gRhIto nAviziSTA, tato'tra kSetrAnupUya'dhikArAt kSetrAvagAhapayoMyasya prAdhAnyAt so'pi kSetrAnupUrvAti na doSaH, pradezatrayalakSaNasya kSetrasyaivAtra mukhyaM kSetrAnupUrvItvaM, tadadhikArAdeva, kintu tadavagAda dravyamapi tatparyAyasya prAdhAnyena vivakSitatvAt kSetrAnupUrvItvena na virudhyata iti bhAvaH, yadyevaM tarhi mukhya kSetraM parityajya kimiti tavagADhadravyasyAnupUAdibhAvazcintyate ?, ucyate, 'saMtapayaparUvaNayetAtyAdivakSyamANabahutaravicAraviSayatvena dravyasya ziSyamativyutpAdanArthatvAt, kSetrasya tu nityatvena sadA vasthitamAnatvAdacalatvAca prAyo vakSyamANavicArasya supratItatvena tathAvidhaziSyamativyutpattyaviSayatvAdU, dIpa anukrama 4.99-2564%-0-994-582-% 844 [114-116] // 79 // ~169~ Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................... mUlaM [101] / gAthA ||10|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [11] gAthA ||1|| ACCESCRCE evamanyadapi kAraNamabhyUdyamityalaM vistareNa / evaM catuSpadezAvagADhAdiSvapi bhAvanA kAryA, yAvadasajayAtapradezAvagADhA AnupUrvIti, asaGkhyAtapradezeSu cAvagADho'saGkhyAtANuko'nantANuko vA dravyaskandho mantavyo, yataH pudgaladravyANAmavagAhamitthaM jagadguravaH pratipAdayanti-paramANurAkAzasyaikasminneva pradeze'vagAhate, dvipradezikAdayo'saGkhyAtapradezikAntAstu skandhAH pratyekaM jaghanyata ekasminnAkAzapradeze'vagAhante, utkRSTatastu yatra skandhe yAvantaH paramANavo bhavanti sa tAvatsveva nabhApadezeSvavagAhate, anantANukaskandhastu jaghanyatastathaiva utkRSTatastvasaGkhyeyeSveva nabhaHpradezeSvavagAhate, nAnanteSu, lokAkAzasyaivAsaGkhyeyapradezatvAta, alokAkAze ca dravyasthAvagAhAbhAvAdityalaM prasaGgena, prakRtamucyate / tatrAnupUrvIpratipakSavAdanAnupUSyoMdivarUpa|mAha-'egapaesogADhe aNANupubvi'tti, ekasminnabhApradeze avagADhaH-sthita ekapradezAvagADhaH paramANusaGghAtaH skandhasaGghAtazca kSetrato'nAnupUrvIti mantavyaH, 'duppaesogADhe avattabbae'tti, pradezadvaye'vagAdo dinadezikAdiskandhaH kSetrato'vaktavyakaM, zeSo bahuvacananirdezAdiko andho yathA'dhastAd dravyAnupUyA vyAkhyAtastathehApi taduktAnusArato vyAkhyeyo, yAvad dravyapramANadvAre 'NegamavavahArANaM ANuputvIdavvAiM kiM saMkhejAI' ityAdi praznA, anottaram-'no saMkhejAi'mityAdi, zyAdipradezavibhAgAvagADhAni dravyANi kSetrata AnupUrvItvena nirdiSTAni, vyAdipradezavibhAgAzcAsaGkhyAtapradezAtmake loke'saGkhyAtA bhavanti, ato dravya-15 tayA bahUnAmapi kSetrAvagAhamapekSya tulyapradezAvagADhAnAmekatvAt kSetrAnupUAmasaGkhyAtAnyebAnupUrvIdravyANi dIpa anukrama [114-116] ~170~ Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................... mUlaM [101] / gAthA ||10|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [101] anuyo maladhArIyA upakramAdhi gAthA // 8 // ||1|| 4645-55645C%5 bhavantIti bhAvaH, evamekapradezAvagADhaM bahapi dravyaM kSetrata ekaivAnAnupUrvItyuktaM, loke ca pradezA asaGkhyAtA | bhavanti, atastattulpasaGkhyatvAdanAnupUrvIdravyANyapyasaGkhyeyAnIti, evaM pradezadraye'vagADhaM bahvapi dravyaM kSetrata ekamevAvaktavyakamukta, bipradezAtmakAca vibhAgA loke'saGkhyAtA bhavantyatastAnyapyasaGkhayeyAnIti // kSetrabAre nirvacanasUtre NegamavavahArANaM ANuputvIdavvAiM logassa kiM saMkhijjaibhAge hojjA asaMkhijaibhAge hojA jAba savvaloe hojA?, egaM davvaM paDucca logassa saMkhijjaibhAge vA hojjA asaMkhijaibhAge vA hojA saMkhejesu asaMkhejjesu bhAgesu vA hojA desUNe vA loe hojjA, nANAdavvAiM paDucca niyamA savvaloe hojA, NegamavavahArANaM aNANupuvIdavvANaM pucchAe egadavvaM paDucca no saMkhijjaibhAge hojjA asaMkhijjaibhAge hojjA no saMkhejesu no asaMkhejesu no savvaloe hojA, nANAdavvAiM paDucca niyamA savva loe hojA, evaM avattavvagadavANivi bhANiavvANi // iha skandhadravyANAM vicitrarUpatvAt kazcit skandho lokasya saGkhayeyaM bhAgamavagAhya tiSThati, anyastvasa dIpa anukrama IH8." [114-116] ~171~ Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [101] / gAthA ||10|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [11] gAthA ||1|| 35-45-45555 yeyam, anyastu saddhayeyAstadbhAgAnavagAya vartate, anyastvasaGkhayeyAnityatastatskandhadravyApekSayA saGkhayeyAdibhAgavartivaM bhAvanIyaM, viziSTakSetrAvagAho (grandhAnam 2000) palakSitAnAM skandhadravyANAmeva kSetrAnupUrvItvenoktatvAditi bhAvaH / 'desUNe vA loe hoja'tti, dezone vA loke AnupUrvIdravyaM bhavediti, atrA-2 |''ha-nanvacittamahAskandhasya sarvalokavyApakatvaM pUrvamuktaM, tasya ca samastalokavartya saGkhyeyapradezalakSaNAyAM kSetrAnupUrdhyAmavagADhatvAt paripUrNasyApi kSetrAnupUrvItvaM na kizcid virudhyate, atastadapekSaM kSetrato'pyAnupUrvIdravyaM sarvalokavyApi prApyate, kimiti dezonalokavyApitA procyate ?, satya, kintu loko'yamAnupUrvyanAnu-18 pUrvavaktavyakadravyaiH sarvadevAzUnya evaiSTavya iti samayasthitiH, yadi cAtrA''nupUrvyAH sarvalokavyApitA nigardizyeta tadA'nAnupUrvyavaktavyakadravyANAM niravakAzatayA'bhAvaH pratIyate(yeta), tato'cittamahAskandhapUrite'pi loke jaghanyato'pyekaH pradezo'nAnupUrvIviSayatvena pradezavayeM cAvaktavyakaviSayatvena vivakSyate, AnupUrvIdravyasya tatra satve'pyaprAdhAnyavivakSaNAdanAnupUrvyavaktavyakayostu prAdhAnyavivakSaNAditi bhAvaH, tato'nena pradezatrayalakSaNena dezena hIno'tra lokaH pratipAdita ityadoSaH, uktaM ca puurvmunibhiH"mhkhNdhaapunnnneviavsvvgnnaannupubbivvaaii| jaddesogADhAI taddeseNaM sa logUNo // 1 // " nanu yayevaM tarhi dravyAnupUAmapi sarvalokanyApitvamAnupUrvIdravyasya yaduktaM tadasaGgataM prApnoti, anAnupUrvyavaktavyakadravyANAmanavakAzasvena 1 mahAskandhApUrNe'pi bhaktavyakAnAnupUrvAivyApi / yaddezAvagAdAni tadezena sa loko naH // 1 // dIpa anukrama [114-116] ~172~ Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [101] / gAthA ||10|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [101] vRttiA upakramAdhika gAthA // 81 // anuyo tatrApyabhAvapratItiprasaGgAt, sarvakAlaM ca teSAmapyavasthitipratipAdanAt, naitadevaM, yato dravyAnupUjyA dravyANAmaladhA- | mevAnupUAdibhAva ukto, na kSetrasya, tasya tatrAnadhikRtatvAdU, dravyANAM cAnupUAdInAM parasparabhinnAnArIyA mapyekatrApi kSetre'vasthAnaM na kizcidvirudhyate, ekApavarakAntargatAnekamadIpaprabhAvasthAnadRSTAntAdisiddhatvAt, ato na tatra kasyApyanavakAza:, anna tu dravyANAmaupacArika evAnupUAdibhAvo mukhyastu kSetrasyaiva, kSetrAnupUyadhikArAt, tato yadi lokapradezAH sAmastyenaivAnupUrvyA koDIkRtAH syustadA kimanyadanAnupUSyavaktavyakatayA pratipadyeta?, yastvihaica yeSvAkAzapradezeSvAnupUrvyasteSvevetarayorapi sadbhAvaH kathayiSyate sa dravyAvagAhabhedena kSetrabhedasya vivakSaNAd, atra tu tadavivakSaNAditi, tasmAdanAnupUrvyavaktavyakaviSayapradezatrayalakSaNena dezena lokasyonatA vivakSiteti, athavA AnupUrvI drabyasya svAvapavarUpA dezAH kalpyante, yathA| puruSasyAGkalpAdayaH, tatazca vivakSite kasmiMzciddeze dezino'sadbhAvo vivakSyate, yathA puruSasyaivAGgulIdeza, dezivasyaiva tatra prAdhAnyena vivakSitatvAditi bhAvaH, na ca vaktavyaM dezino dezo na kazcidinno dRzyate, ekAntAbhede dezamAtrasya dezimAtrasya cAbhAvaprasaGgAt, tatazca samastalokakSetrAvagAhaparyAyasya prAdhAnyAnadayaNAdabrAcisamahAskandhasyA''nupUrvIkhe'pi dezona eva lokA, khakIyaikasmin deze tasyAbhAvavivakSaNAt, tammizcAnupUrvavyApsadeze itarayoravakAzaH siddho bhavatIti bhAvaH, na ca dezadezibhAvaH kalpanAmAtraM, samma-100 tyAdinyAyanirdiSTayuktisiddhavAdityalaM prasaGgena, 'nANAdabbAi'mityAdi, jyAdipradezAvagAvaddhyabhedato' SRORSCOREGARDS ||1|| dIpa anukrama [114-116] // 81 // ~173~ Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................... mUlaM [101] / gAthA ||10|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [11] gAthA ||1|| bA''nupUrvINAM nAnAtvaM, taizca cyAdipradezAvagAvyabhedaiH sarvo'pi loko vyApta iti bhAvaH / atrAnAnupUrvIcintAyAmekadravyaM pratItya lokasyAsayayabhAgavartitvameva, ekapradezAvagADhasyaivAnAnupUrvItvena pratipAdanAd, ekapradezasya ca lokAsaGkhayeyabhAgavartitvAditi, 'nANAdabvAI paDucca niyamA savvaloe hoja'tti, ekaikamahA dezAcagArapi dravyabhedaiH samastalokavyAseriti evam 'avattabbagadabvANiciti, avaktavyakadravyamapyeka lokAsaGkhyeyabhAga eva vartate, vipradezAvagADhasyaivAvaktavyakatvenAbhidhAnAt, pradezadrayasya ca lokAsaGkhyeyabhAgavartitvAditi, tathA pratyekaM vipradezAvagADairapi dravyabhedaiH samastalokavyApsarnAnAdravyANAmatrApi sarvalokavyApitvamavaseyamiti / atrAha-nanvAnupUAdidravyANi trINyapi sarvalokavyApInItyuktAni, tatazca yeSvevAkAzapradezeSvAnupUrvI teSvevetarayorapi sadbhAvaH pratipAdito bhavati, kathaM caitat parasparaviruddhaM bhinnaviSayaM vyapadezatrayamekasya syAt ?, anocyate, iha zyAdipradezAvagAdAdU dravyAninnameva tAvadekapradezAvagAda, tAzyAM ca bhinnaM vipradezAvagAda, tatazcAdheyasthAvagAhakadravyasya bhedAdAdhArasyApyavagAhyasya bhedaH syAdeva, tathA ca vyapadezabhedo yukta eva, anantadharmAdhyAsite ca vastuni tattatsahakArisannidhAnAttattaddharmAbhivyaktI dRzyata eva samakAlaM vyapadezabhedo, yathA khagakuntakavacAdiyukte devadatte khaDgI kuntI kavacItyAdiriti, iha kacidra vAcanAntare "aNANupubbIdavvAI avattavvagadvyANi ya jaheva hiDe"ti atideza eva dRzyate, tatra hiDeti dIpa anukrama [114-116] ~174~ Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................... mUlaM [101] / gAthA ||10|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka vattiH [101] anuyo0 maladhArIyA mAti gAthA // 82 // ||1|| yathA'dhastAd dravyAnupUrdhyAmanayoH kSetramuktaM tathA'trApi jJAtavyamityarthaH, tacca vyAkhyAtameva, ityeSamanyatrApi yathAsambhavaM vAcanAntaramavagantavyamiti // gataM kSetradAraM, NegamavavahArANaM ANupuvIdavvAiM logassa kiM saMjaibhAgaM phusaMti asaMkhijar3abhAgaM phusaMti saMkheje bhAge phusaMti jAva savvaloaM phusaMti ?, egaM davvaM paDucca saMkhijaibhAgaM vA phusai saMkhijjaibhAge asaMkhijjaibhAge saMkheje bhAge vA asaMkheje bhAge vA desUrNa vA logaM phusai, NANAdavvAiM paDucca NiyamA savvaloaM phusaMti, aNA NupuvvIdavvAiM avattavvagadavvAiMca jahA khettaM navaraM phusaNA bhANiyavvA // sparzanAdvAramapi cetthameva nikhilaM bhAvanIyaM, navaramantra kasyAzcivAcanAyA abhiprAyeNAnupUrdhyAmekadravyasya saGkhyeyabhAgAdArabhya yAvaddezonalokasparzanA bhavatIti jJAyate, anyasyAstvabhiprAyeNa saGkhyayabhAgAdArabhya pAyAvat sampUrNalokasparzanA syAdityavasIyate, etaca dvayamapi budhyata eva, yato yadi mukhyatayA kSetrapradezA-14 nAmAnupUrvItvamaGgIkriyate tadA anAnupUrvyavaktavyakayorniravakAzatAmasaGgAt pUrvavaddezonatA lokasya vAcyA, athAnupUrvIrUpe kSetre'vagADhatvAdacittamahAskandhasyaivAnupUrvItvaM tarhi cyAnupUrvyAmivAtrApi sampUrNatA lo-15|| 82 // kasya vAcyeti, na cAtrAnupUA sakalasthApi lokasya spRSTatvAditarayoravakAzAbhAva iti vaktavyam, ekai dIpa anukrama OMOMOMOM [114-116] ~175 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [101] / gAthA ||10|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [11] gAthA ||1|| kapradezarUpe vidhipradezarUpe ca kSetre'vagADhAnAM pratyekamasalayeyAnAM dravyabhedAnAM sahAyatastayorapi pratyekamahai saGkhayeyabhedayoloke sadbhAvAd, dravyAvagAhabhedena ca kSetrabhedasyeha vivakSitatvAditi bhAvaH, vRddhabahumatazcAya mapi pakSo lakSyate, tattvaM tu kevalino vidanti / kSetrasparzanayostu vizeSaH prAg nidarzita eveti, gataM sparzanAdvAram, atha kAladvAra NegamavavahArANaM ANupuvIdavvAiM kAlao kevazciraM hoi?, evaM tipiNavi, erga davvaM paDucca jahanneNaM erga samayaM ukkoseNaM asaMkhijaM kAlaM, nANAdavvAI paDucca Ni yamA savvaddhA // tatra kSetrAvagAhaparyAyasya prAdhAnyavivakSayA vyAdipradezAvagADhadravyANAmevAnupUrvyAdibhAvaH pUrvamuktA, asatasteSAmevAvagAhasthitikAlaM cintayannAha-'ega dabvaM paDacetyAdi, ana bhAvanA-daha bipradezAvagADhasya baa4|| ekapradezAvagADhasya vA dravyasya pariNAmavaicitryAt pradezatrayAyavagAhabhavane AnupUrvIvyapadezaH saJjAtaH, samayaM caikaM tadbhAvamanubhUya punastathaiva vipradezAvagADhamekapradezAvagAda vA tavyaM saMjAtamityAnupUAH samayo jaghanyAvagAhasthitiH, yadA tu tadeva dravyamasaMkhyayaM kAlaM tadbhAvamanubhUya punastathaiva vipradezAvagADhamekapradezA&IvagArda vA jAyate tadA utkRSTatayA asaGkhyeyo'vagAhasthitikAla: siddhyati, anantastu na bhavati, vivakSite dIpa anukrama SXEWS [114-116] ~ 176~ Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [101] / gAthA ||10|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [101] anuyo. maladhA rIyA // 83 // vRttiH upakramAdhi gAthA ||1|| GARACCORREAK kadravyasyaikAvagAhenotkRSTato'pyasaGkhyAtakAlamevAvasthAnAditi, nAnAdravyANi tu 'sarvAddhA' sarvakAlameva bhavanti, vyAdipradezAvagADhadravyabhedAnAM sadaivAvasthAnAditi, evaM yadA samayamekaM kiJcid dravyamekasmin pradeze'vagAdaM sthitvA tato yAdipradezAvagAdaM bhavati tadA'nAnupUAH samayo jaghanyAvagAhasthitiH, yadA tu tadevAsaGkhyAtaM kAlaM tadrUpeNa sthitvA tato dvayAdipradezAvagADha bhavati tadotkRSTato'saGkhayeyo'vagAhasthitikAlaH, nAnAdravyANi tu sarvakAlam, ekapradezAvagAbadravyabhedAnAM sarvadaiva sadbhAvAditi, avaktavyakasya tu dvipradezAvagADhasya samayAdUrdhvamekasmiyAdiSu vA pradezeSvavagAhapratipattI jaghanyaH samayo'vagAhasthitiH, asaGkhayeyakAlAvaM vipradezAvagAhaM parityajata utkRSTato'saGkhyeyo'vagAhasthitikAlA siddhyati, nAnAdravyANi tu sarvakAlaM, vipradezAvagADhadravyabhedAnAM sadaiva bhAvAditi, evaM samAnavaktavyakhAdatidizati'evaM doNivitti / idAnImantarabAram NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvANamaMtaraM kAlao kevacciraM hoi?, tiNhapi egaM davvaM paDucca jahaNNeNaM eka samayaM ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM, nANAdavvAI paDucca Natthi aMtaraM // 'jahaNNeNaM ekaM samarSa'ti, atra bhAvanA-iha yadA vyAdipradezAvagA kimapyAnupUrvIdravyaM samayamekaM tamA-1 dIpa anukrama [114-116] // 83 Jatil ~177~ Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [101] + gAthA |||| dIpa anukrama [114 -116] [bhAga-39] "anuyogadvAra" - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM +vRttiH) mUlaM [101] / gAthA ||10|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH dvivakSitakSetrAdanyatrAvagAhaM pratipadya punarapi kevalamanyadravyasaMyuktaM vA teSveva vivakSitatryAdyAkAzapradezedhvavagAhate tadaikAnupUrvIdravyasya samayo jaghanyo'ntarakAlaH prApyate, 'ukoseNaM asaMkhejaM kAlaM ti tadeva yadA'nyeSu kSetrapradezeSvasaGghayeyaM kAlaM paribhramya kevalamanyadravyasaMyuktaM vA samAgatya punarapi teSveva vivakSitatryAdyAkAzapradezeSyavagAhate tadotkRSThato'saGghayeyo'ntarakAlaH prApyate, na punardravyAnupUrvyAmivAnanto, yato dravyAnupUrvyA vivakSitadravyAdanye dravyavizeSA anantAH prApyante, taizca saha krameNa saMyoge ukto'nantaH kAlaH, atra tu vivakSitAvagAhakSetrAdanyat kSetramasaGkhyeyameva, pratisthAnaM cAvagAhanAmAzritya saMyogasthitiratrApyasaGghadheyakAlaiva, tatazcAsaGghayeye kSetre paribhramatA dravyeNa punarapi kevalenAnyasaMyuktena vA'saGghayeyakAlAtteSveva | nabhaH pradezeSvAgatyAvagAhanIyaM, na ca vaktavyamasaGkhyeye'pi kSetre paunaH punyena tatraiva paribhramaNe kasmAdananto'pi kAlo nocyata iti ?, yata ihAsaGghayeyakSetre'saGkhyeyakAlamevAnyatra tena paryaditavyaM tata UrdhvaM punastasminneva vivakSitakSetre niyamAdavagAhanIyaM, vastusthitisvAbhAvyAditi tAvadekIyaM vyAkhyAnamAdarzitam / anye tu vyAcakSate yasmAt vyAdipradeza lakSaNAdvivakSitakSetrAt tadAnupUrvI dravyamanyatra gataM, tasya kSetrasya svabhAvA| devAsaGghayeyakAlA dUrdhvaM tenaivAnupUrvIdravyeNa varNagandharasasparzasaGkhyAdidharmaiH sarvathA tulyenAnyena vA tathAvidhAdheyena saMyoge sati niyamAt tathAbhUtAdhAratopapatterasaGkhyeya evAntarakAla iti, tattvaM tu kevalino vidanti, gambhIratvAt sUtrapravRtteriti / 'nANAdavvAI' ityAdi, na hi jyAdipradezAvagADhAnupUrvIdravyANi yugapat sarvA For P&Praise Chly ~178~ Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [101] + gAthA |||| dIpa anukrama [114 -116] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 101 ] / gAthA ||10|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 84 // vyapi tadbhAvaM vihAya punastathaiva jAyanta iti kadAcidapi sambhavati, asatyeyAnAM teSAM sarvadevoktatvAditi bhAvaH / anAnupUrvyavaktavyakadravyeSvapyasAvevaikAnekadravyAzrayA antarakAlavaktavyatA, kevalamanAnupUrvIdravyasyaikapradezAvagADhasyAvaktavyakadravyasya tu vipradezAvagADhasya punastathA bhavane'ntarakAlacintanIyaH, zeSA tu vyAkhyAdayabhAvanA sarvA'pi tathaiveti / uktamantaradvAram, sAmprataM bhAgadvAramucyate mahArANaM ANupuvIdavvAI sesadavvANaM kaibhAge hojA ?, tiSNivi jahA davvANuvva // tatra yathA dravyAnupUrvyA tathA'trApyAnupUrvIdravyANi anAnupUrvyavaktavyakalakSaNebhyaH zeSadravyebhyo'saGkhyeyerbhAgairadhikAni, zeSadravyANi tu teSAmasaGghayeyabhAge vartanta iti / atrAha - nanu tryAdipradezAvagADhAni dravyA|NyAnupUrvya ekaikapradezAvagADhAnyanAnupUrvyo dvidvipradezAvagADhAnyavaktavyakAnIti prAk pratijJAtam, etAni cAnupUrvyAdIni sarvasminnapi loke santyato yuktyA vicAryamANAnyAnupUrvIdravyANyeva stokAni jJAyante, tathAhi asatkalpanayA kila loke triMzat pradezAH, tatra cAnAnupUrvIdravyANi triMzadeva, avaktavyakAni tu paJcadaza, AnupUrvIdravyANi tu yadi sarvastokatayA tripradezaniSpannAni gaNyante tathApi dazaiva bhavantIti zeSebhyaH stokAnyeva prApnuvanti, kathamasaGghayeyaguNAni syuriti, atrocyate, ekasminnAnupUrvIdravye ye namaHma For P&Praise Cly ~ 179~ vRttiH upakra mAdhi0 6 // 84 // Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [101] + gAthA |||| dIpa anukrama [114 -116] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [101] / gAthA ||10|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anu. 15 Ja Ekemarin | dezA upayujyante te yadyanyasminnapi nopayujyeraMstadA syAdevaM taca nAsti yata ekasminnapi pradezatrayaniSpanne AnupUrvIdravye ye trayaH pradezAsta evAnyAnyarUpatayA'vagADhenAdheyadravyeNAkrAntAH santaH pratyekamanekeSu trikasaMyogeSu gaNyante, pratisaMyogamAdheyadravyasya bhedAt, tadbhede cAdhArabhedAditi bhAvaH evamanyAnyapi catuSpra| dezAvagADhA dyAdheyenAdhyAsitatvAtta evAnekeSu catuSkasaMyogeSvanekeSu paJcakasaMyogeSu yAvadanekeSvasaGkhyeyakasaMyogeSu pratyekamupayujyante, evaM caturAdipradezaniSpanneSvapyAnupUrvIdravyeSu ye caturAdayaH pradezAsteSAmapyanyAnyasaMyogopayogitA bhAvanIyA, tasmAdasaGkhyeyapradezAtmake svasthityA vyavasthite loke yAvantastrikasaMyogAyo'saGghayeyakasaMyogaparyantAH saMyogA jAyante tAvantyAnupUrvIdravyANi bhavanti, pratisaMyogamAdheyadravyasya bhedenAvasthiti sadbhAvAd, Adheyabhede cAdhArabhedAt, na hi nabhaHpradezA yenaiva svarUpeNaikasminnAdheye upayujyante tenaiva svarUpeNAdheyAntare'pi, AdheyaikatAprasaGgAd, ekasminnAdhArakharUpe tadavagAhAbhyupagamAdU, ghaTe tatsvarUpavat tasmAtyAdisaMyogAnAM loke bahutvAdAnupUrvINAM bahutvaM bhAvanIyam, avaktavyakAni tu stokAni, dvikasaMyogAnAM tatra stokatvAd, anAnupUrvyo'pi stokA eva, lokapradeza saGkhayamAtratvAd / atra sukhapratipatyarthe loke kila paJcAkAzapradezAH kalpyante, tadyathA-:, atrAnAnupUrvyastAvat paJcaiva pratItAH, avaktavyakAni tvaSTau dvikasaMyogAnAmihASTAnAmeva sambhavAd, AnupUrvyastu SoDaza saMbhavanti, dazAnAM trikasaMyogAnAM paJcAnAM catuSkasaMyogAnAmekasya tu paJcakayogasyeha lAbhAd, daza trikayogAH kathamiha labhyante ? For P&Praise City ~180~ Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................... mUlaM [101] / gAthA ||10|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [101] mAdhika gAthA // 85|| ||1|| anuyo| iti ced, ucyate, SaT tAvat madhyavyavasthApitena saha labhyante catvArastu trikasaMyogA digvyavasthApitaimaladhA caturbhireva kevalairiti, catuSkayogAstu catvAro madhyavyavasthApitena saha labhyante, ekastu tannirapekSaidigvyava-15 rIyA sthitaireveti sarve paJca, paJcakayogastu pratIta eveti, tadevaM pradezapazcakaprastAre'pyAnupUrvINAM bAhulyaM dRzyate, ata eva tadanusAreNa sadbhAvato'saGkhyeyapradezAtmake loke'nnAnupUrvIdravyANAM zeSebhyo'saGkhyAtaguNatvaM bhAvanIyamityalaM vistareNa / uktaM bhAgadvAram, sAmprataM bhAvadAram NegamavavahArANaM ANupubvIdavvAI kayaraMmi bhAve hojA?, NiyamA sAipAriNAmie bhAve hojA, evaM dossinnvi| tatra ca dravyANAM vyAdipradezAvagAhapariNAmasya ekapradezAvagAhapariNAmasya dvipradezAvagAhapariNAmasya ca |sAdipAriNAmikatvAt trayANAmapi sAdipAriNAmikabhAvavartitvaM bhAvanIyamiti / alpabahutvavAre* eesi NaM bhaMte ! NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvANaM aNANuputvIdavvANaM avattavvagadavvANa ya davvaTTayAe paesaTTayAe davvaTupaesaTTayAe kayare kayarehito appA vA bahuA vA tullA vA visesAhiA vA?, goyamA ! savvatthovAI gamavavahArANaM avattavvaga CREKAR %2595%256 dIpa anukrama [114-116] // // 85 // Jatic ~181~ Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUla [101] / gAthA ||10|| ......................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [11] gAthA ||1|| davvAI davaTTayAe aNANuputvIdavvAiM davaTTayAe visesAhiyAiM ANuputvIdavvAI davvaTTayAe asaMkhejaguNAI, paesaTTayAe savvatthovAiM gamavavahArANaM aNANupuThavIdavvAiM apaesaTTayAe avattavvagadavvAI paesaTTayAe visesAhiyAI ANupuvIdavvAI paesaTTayAe asaMkhejaguNAI, davvaTupaesaTTayAe savvatthovAI NegamavavahArANaM avattavvagadavvAI dabaTTayAe aNANupuvvIdavvAiM davaTrayAe apaesaTTayAe visesAhiAI avattavvagadavvAI paesaTTayAe visesAhiyAiM ANuputvIdavvAI davvaTTayAe asaMkhejaguNAI tAI ceva paesaTTayAe asaMkhejjaguNAI, se taM aNugame / se taM gamavavahArANaM aNovaNihiA khettANupuvI (sU0 101) iha dravyagaNanaM dravyArthatA pradezagaNanaM pradezArthatA ubhayagaNanaM tUbhayArthatA, tatrAnupUyA viziSTadravyAPvagAhopalakSitAkhyAdinabhApradezasamudAyAstAvad dravyANi samudAyArambhakAstu pradezAH, anAnupUI svekai kapradezAvagAhidravyopalakSitAH sakala nabhApradezAH pratyekaM dravyANi, pradezAstu na saMbhavanti, ekaikapradezadravye hi pradezAntarAyogAd, avaktavyakeSu tu yAvanto loke vikayogAH saMbhavanti tAvanti pratyekaM dravyANi tadA dIpa anukrama SARAcckta [114-116] kala ~182~ Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................... mUlaM [101] / gAthA ||10|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata S sUtrAMka + [101] maladhA upaka. + rIyA // 86 // gAthA ||1|| anuyo0 zarambhakAstu pradezA iti, zeSA svatra vyAkhyA dravyAnupUrvIvat kartavyeti, navaraM 'savvatyobAI gamavavahArANaM vRttiH avattabvagadambAI mityAdi, atrAha-nanu yadA pUrvoktayuktyA ekaiko nabhaHpradezo'nekeSu dikasaMyogeSUpayujyate tadA anAnupUrvIdravyebhyo'vaktavyakadravyANAmeva vAhulyamavagamyate, yataH pUrvoktAyAmapi paJcapradezanabhAkalpa mAdhi0 nAyAmavaktavyakadravyANAmevASTasaGkhayopetAnAM paJcasaGkhayebhyo'nAnupUrvIdravyebhyo bAhulyaM dRSTaM, tatkathamatra vyatyayaH pratipAdyate?, satyam, astyetat kevalaM lokamadhye, lokaparyantavartiniSkuTagatAstu ye kaNTakAkRtayo vizreNyA nirgatA ekAkinaH pradezAste vizreNivyavasthitatvAvaktavyakatvAyogyA ityanAnupUrvIsaGkhyAyAmevAntarbhavanti, ato lokamadhyagatAM niSkuTagatAM ca prastutadravyasaGkhyAM mIlayitvA yadA kevalI cintayati tadA'vaktavyakadravyANyeva stokAni, anAnupUrvIdravyANi tu tebhyo vizeSAdhikatAM pratipadyante, atra niSkuTasthApanA 444, atra vizreNilikhitau do avaktavyakAyogyau draSTavyAviti, evambhUtAzca ki lAmI sarvalokaparyanteSu bahavaH santItyanAnupUrvINAM bAhulyamityalaM vistareNa / AnupUrvIdravyANAM tu tebhyoR'saGkhyAtaguNastvaM bhAvitameva, zeSa dravyAnupUrvyanusAreNa bhAvanIyaM, navaramubhayArthatAvicAre AnupUrvIdravyANi khadravyebhyaH pradezArthatayA'saspeyaguNAni, katham ?, ekaikasya tAvad dravyasya cyAdibhirasakhyeyAntabhaHprade-12 zairArabdhatvAt, nabhApradezAnAM ca samuditAnAmapyasaGkhyeyatvAditi / 'seta'mityAdi nigamanadayam // 1.1 // // 86 // ukkA naigamavyavahAramatenAnopanidhikI kSetrAnupUrvI, atha tAmeva saMgrahamatena vibhaNipurAha dIpa anukrama [114-116] JaE ~183 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ............. mUlaM [102] / gAthA ||11|| ........................ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [102] gAthA ||1|| se kiM taM saMgahassa aNovaNihiA khettANupubbI ?, 2paMcavihA paNNattA, taMjahAaTThapayaparUvaNayA bhaMgasamukttiNayA bhaMgovadaMsaNayA samoAre aNugame, se kiM taM saMgahassa aTupayaparUvaNayA?, 2 tipaesogADhe ANupuvvI cauppaesogADhe ANupuvvI jAva dasapaesogADhe ANupuvvI saMkhijapaesogADhe ANupuvI asaMkhijapaesogADhe ANupuvI egapaesogADhe aNANupubbI dupaesogADhe avattavvae, se taM saMgahassa aTrapayaparUvaNayA / eAe NaM saMgahassa aTTapayaparUvaNayAe kiM paoaNaM?, saMgahassa aTupayaparUvaNayAe saMgahassa bhaMgasamukittaNayA kajjai, se kiM taM saMgahassa bhaMgasamukittaNayA ?, 2 asthi ANupubvI asthi aNANupuvvI asthi avattavbae, ahavA asthi ANupuvI a aNANupuvI a evaM jahA davANupubIe saMgahassa tahA bhANiavvaM jAva se taM saMgahassa bhaMgasamukittaNayA / eAe NaM saMgahassa bhaMgasamukitaNayAe kiM paoaNaM?, eAe NaM saMgahassa bhaMgasamukttiNayAe saMgahassa bhaMgo dIpa anukrama [117 ~184~ Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [102] / gAthA ||11|| ........................ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka bhanuvo. [102]] makhyArIyA gAthA // 87 // ||1|| RSSCRACCES vardasaNayA kajai, se kiM taM saMgahassa bhaMgovadaMsaNayA ?, 2 tipaesogADhe ANupuvvI egapaesogADhe aNANupuvvI dupaesogADhe avatavvae ahavA tipaesogADhe a egapaesogADhe a ANupuvI a aNANupuvvI a evaM jahA davvANupubIe saMgahassa tahA khettANupuThavIe vi bhANiavvaM jAva se taM saMgahassa bhaMgovadaMsaNayA / se kiM taM samoAre?, 2 saMgahassa ANuputvIdavvAI kahiM samoaraMti ? kiM ANupuvIdavvehi samoaraMti aNANuputvIdavvehi avattavvagadavvahiM ?, tiSiNavi saTANe samoaraMti, se taM samoAre / se kiM taM aNugame?, 2 aTravihe paNNatte, taMjahA-saMtapayaparUvaNayA jAva appAbahuM natthi // 2 // saMgahassa ANupuvvIdavvAI kiM asthi Natthi ?, niyamA atthi, evaM tiSNivi, sesagadArAI jahA davANupuThavIe saMgahassa tahA khettANupubIe vi bhANiavvAI, jAva se taM aNugame / se taM saMgahassa aNovaNihiA khetaannupuvii| se taM aNovaNihiA khettANupuvI (sU0 102) 1994-954:584 dIpa anukrama [117 // 87 // Jatica ~185 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [102] / gAthA ||11|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [102] gAthA ||1|| iha saMgrahAmimatavyAnupUrvyanusAreNa nikhilaM bhAvanIyaM, navaraM kSetraprAdhAnyAdA 'tipaesogATA ANupubbI jAva asaMkhejapaesogADhA ANupubvI egapaesogADhA aNANupubdhI dupaesogADhA avattabvae' ityAdi vaktavyaM, zeSaM tathaiveti // 102 // uktA anaupanidhikI kSetrAnupUrvI, athopanidhikIM tAM nirdidikSurAha se kiM taM uvaNihiA khettANupuvI?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA-puvvANupuvvI pacchANupuThavI annaannupuvvii|se kiM taM puvvANupuvI?, 2 aholoe tirialoe uGkaloe, se taM puvvANupuvvI / se kiM taM pacchANupuvI?, 2 uGkaloe tirialoe aholoe, se taM pacchANupuvvI / se kiM taM aNANupuvI?, 2 eAe ceva egAiAe eguttari Ae tigacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, se taM annaannupuvii|| atra vyAkhyA pUrvavat kartavyA, navaraM tatra dravyAnupUya'dhikArAd dharmAstikAyAdidravyANi pUrvAnupUrvyAdisvenodAhRtAni, ana tu kSetrAnupUrNyadhikArAdholokAdikSetravizeSA iti, iha cordhvAdhazcaturdazarajvAyatasya vistaratastvaniyatasya paJcAstikAyamayasya lokasya tridhA parikalpane'dholokAdivibhAmAH sampayante, tatrAsyA ratnaprabhAyAM bahusamabhUbhAge merumadhye nabhAprataradaye'STapradezo rucakaH samasti, tasya ca prataravayasya madhye eka dIpa anukrama [117 ~186~ Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [104] / gAthA ||12-15|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo0 haivRttiH [104] maladhA rIyA gAthA ||1-4|| smAdadhastanapratarAdArabhyAdho'bhimukhaM nava yojanazatAni parihasya parataH sAtirekasaptarajjyAyato'dholokaH, tatra lokyate-kevaliprajJayA paricchidyata iti lokA, adhovyavasthito loko'dholokaH, athavA adhAzabdo- upakrazubhaparyAyaH, tatra ca kSetrAnubhAvAda bAhulyenAzubha eva pariNAmo dravyANAM jAyate, ato'zubhapariNAmavad- mAdhi. dravyayogAdadhA-azubho loko'dholokA, uktaM ca-"ahava ahopariNAmo khettaNubhAveNa jeNa osapaNaM / asubho ahotti bhaNio vvANaM teNa'hologo ||1||"tti, tasyaiva rucakapataradvayasya madhye ekasmAdupari-3 tanapratarAdArabhyova nava yojanazatAni parihatya parataH kiJcinyUnasasarajjvAyata acelokaH, Um-upari vyavasthApito lokaH UrddhalokaH, athavA UrdhvazabdaHzubhaparyAyaH, tatra ca kSetrasya zubhatvAttadanubhAvAd dravyANAM prAyaH zubhA eva pariNAmA bhavanti, ataH zubhapariNAmavadravyayogAdUrdhva-zubho loka UbailokA, uktaM ca-1 "uhRti upari jaMciya subhakhittaM khesao ya davvaguNA / uppajati subhA vA teNa tao udduulogotti||1||" tayozcAdholokordhvalokayormadhye aSTAdazayojanazatAni tiryagalokaH, samayaparibhASayA tiryag-madhye vya-12 vasthito lokastiryagalokaH, athavA tiryakazabdo madhyamaparyAyaH, tatra ca kSetrAnubhAvAt prAyo madhyamapariNAmavantyeva dravyANi saMbhavanti, atastadyogAttiryaG-madhyamo lokastiryaglokaH, athavA khakIyo dhobhA athavA adhaHpariNAmaH kSetrAnubhAvena yenotsanam / azubho'dha iti bhaNitaH dravyANAM tenAtholokaH // 1 // 2Uyamiti upari yadeva zubhakSetraM kssetrtc*||88|| dravyaguNAH / utpadyante zubhA vA tena saka Urcaloka iti // 1 // dIpa anukrama [120-125] SOCTOR JEET ... sUtrasya kramAMkane mudraNadoSatvAt sU0 103' sthAne 104' iti krama: mudritaM. tat kAraNAt atra mayA api 104' iti likhitam ~187~ Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [104] + gAthA // 1-4 // dIpa anukrama [120 -125] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [104] / gAthA || 12-15 || pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH Ja Econ gAttiryagbhAga evAtivizAlatayA'tra pradhAnam, atastena vyapadezaH kRtaH, tiryagbhAgapradhAno lokastiryaglokaH, uktaM ca- "maijjhaNubhAvaM khetaM jaM taM tiriyaMti vynnpjjvo| bhaNNai tiriyaM visAlaM ato va taM tiriyalogonti // 1 // " 'vayaNapajjavao'ti madhyAnubhAvavacanasya tiryagdhvaneH paryAyatAmAzrityetyarthaH / atra ca jaghanyapariNAmavadravyayogato jaghanyatathA guNasthAnakeSu mithyAdRSTerivAdAvevAdholokasyopanyAsaH, tadupari madhyamadravyavattvAt madhyamatayA tiryaglokasya tadupariSTAdutkRSTadravyavattvAdUrdhvalokasyopanyAsa iti pUrvAnupUrvItva siddhiH, paJcAnupUrvI tu vyatyayena pratIteva, anAnupUrvyAM tu patrayasya SaD bhaGgA bhavanti, te ca pUrva darzitA eva, zeSa bhAvanA viha prAgvadeveti / atra ca kacidvAcanAntare ekapradezAvagADAdInAM asaGkhyAtapradezAvagADhAntAnAM prathamaM pUrvAnupUrvyAdibhAva ukto dRzyate, so'pi kSetrAnupUrghyadhikArAdaviruddha eva, sugamatvAcoktAnusAreNa bhAvanIya iti // sAmprataM vastvantaraviSayatvena pUrvAnupUrvyAdibhAvaM didarzayiSuradholokAdInAM ca bhedaparijJAne ziSyavyutpattiM pazyannAha - aholoakhettANupuvI tivihA paNNattA, taMjahA- puvvANupulvI pacchANupuvvI aNANupuvvI se kiM taM puvvANupuvvI 1, 2 rayaNappabhA sakarappabhA vAluappabhA paMkappabhA 1 madhyAnumA kSetraM yat tatiryagiti vacanaparvavAt bhaNyate tiryaga vizAlamatI yA sarvakhoka iti // 1 // For&Pase Cinly *** sUtrasya kramAMkane mudraNadoSatvAt sU0 103' sthAne 104' iti krama: mudritaM tat kAraNAt atra mayA api 104' iti likhitam ~188~ watyw Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [104] / gAthA ||12-15|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [104] anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakramAdhika // 89 // gAthA ||1-4|| dhUmappabhA tamappabhA tamatamappabhA, se taM puvvANupuvvI / se kiM taM pacchANupuvI ?, 2 tamatamA jAva rayaNappabhA, se taM pacchANupuvvI / se kiM taM aNANupuvvI ?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe sattagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, se taM aNANupuvvI / tirialoakhettANupuvvI tivihA papaNattA, taMjahA-puvvANupuvvI pacchANupuvvI annaannupuvii| 'aholoyakhettANupuvvI tivihe'tyAdi, adholokakSetraviSayA AnupUrvI 2, aupanidhikIti prakramAllabhyate, sA trividhA prajJaptA, tadyathetyAdi, zeSaM pUrvavadbhAvanIyaM yAvadratnaprabhetyAdi, indranIlAdibahuvidharatnasambhavAnnarakavarjaprAyo ravAnAM prabhA-jyotlA yasyAM sA ratnaprabhA, evaM zarkarANAm-upalakhaNDAnAM prabhA-prakAzanaM svarUpeNAvasthAnaM yasyAM sA zarkarAmabhA, vAlukAyA vAlikAyA vA-paruSapAMzatkararUpAyAH prabhA-kharUpAvasthitiryasyAM sA vAlukAprabhA vAlikAprabhA veti, paGkasya prabhA yasyAM sA paGkaprabhA, paGkAbhadravyopalakSitetyarthaH, dhUmasya prabhA yasyAM sA dhUmaprabhA, dhUmAbhadravyopalakSitetyarthaH, tamasaH prabhA yasyAM sA tamaHprabhA, kRSNadravyopalakSitetyarthaH, kacittamati pAThaH, tatrApi tamorUpadravyayuktatvAttamA iti, mahAtamasaH prabhA yasyAM sAhU mahAtamAmabhA, atikRSNadravyopalakSitetyarthaH, kvacittamatameti pAThaH, tatrApyatizayavasamastamastamastadrUpadra dIpa anukrama [120-125] ... sUtrasya kramAMkane mudraNadoSatvAt sU. 103' sthAne 104 iti krama: mudritaM. tat kAraNAt atra mayA api 104' iti likhitam ~189~ Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [104] / gAthA ||12-15|| ...... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: .................. prata sUtrAMka [104] gAthA ||1-4|| vyayogAt tamastamA iti, ana prajJApakapratyAsanneti ratnaprabhAyA AdAvupanyAsaH kRtaH, tataH paraM vyavahitavyavahitatarAditvAt krameNa zarkarAprabhAdInAmiti pUrvAnupUrvIsvaM, vyatyayena pazcAnupUrvItvam, amISAM ca saptAnAM padAnAM parasparAbhyAse pazca sahasrANi catvAriMzadadhikAni bhaGgAnAM bhavanti, tAni cAyantabhadkadayarahitAnyanAnupUjyA draSTavyAnIti, zeSabhAvanA pUrvavaditi se kiM taM puvvANupuvvI ?, 2 jaMbUddIve lavaNe dhAyaikAloa pukkhare varuNe / khIraghayakhoanaMdI aruNavare kuMDale ruage // 1 // AbharaNavatthagaMdhe uppalatilae a puDhavinihirayaNe / vAsaharadahanaIo vijayA vakkhArakappiMdA // 2 // kurumaMdaraAvAsA kUDA nakkhattacaMdasUrA ya / deve nAge jakkhe bhUe a sayaMbhuramaNe a||3|| se taM puvvANupuvI / se kiM taM pacchANupuvvI?, 2 sayaMbhUramaNe a jAva jaMbUddIve, se taM pacchANupuvI / se kiM taM aNANupuThavI ?, 2 eAe ceva egAiAe paguttariAe asaMkheja gacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durupUNo, se taM annaannupuvii| tiryagloke kSetrAnupUA 'jaMbUdI' ityAdigAdhAvyAkhyA gAbhyAM prakArAbhyAM sthAnavAibAmAyaNa dIpa anukrama [120-125] ... sUtrasya kramAMkane mudraNadoSatvAt sU0 103' sthAne 104' iti krama: mudritaM. tat kAraNAt atra mayA api 104' iti likhitam ~190~ Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [104] / gAthA ||12-15|| ...... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [104] anuyo maladhArIyA vRttiH upakra|mAdhi // 10 // gAthA ||1-4|| hetutvalakSaNAbhyAM prANinaH pAntIti dIpA:-jantvAvAsabhUtakSetra vizeSAH, saha mudrayA maryAdayA vartanta | iti samudrA:-pracurajalopalakSitAH kSetravizeSA eva, ete ca tiryagloke pratyekamasankhyayA bhavanti, tatra samastadIpasamudrAbhyantarabhUtatvenAdau tAvajambUvRkSaNopalakSito dvIpo jambUdvIpaH, tatastaM parikSipya sthito lavaNarasAsvAdanIrapUritaH samudro lavaNasamudraH, ekadezena samudAyasya gamyamAna vAd, evaM purastAdapi yathAsambhavaM draSTavyaM, 'dhAyai kAlo yatti, tato lavaNasamudra parikSipya kAsthito dhAtakIvRkSakhaNDopalakSito bIpo dhAtakIkhaNDaH, tatparito'pi zuddhodakarasAkhAdaH kAlodaH samudraH, taM ca parikSipya sthitaH puSkaraiH-padmavarairupalakSito dvIpaH puSkaravaradIpaH, tatparito'pi zuddhodakarasAsvAda eva puSkarodaH samudraH, anayozca dvayorapyekenaiva padenAtra saMgraho draSTavyaH 'pukkharaitti, evamuttaratrApi, tato 'varupaNo'si varuNavaro dvIpastato vAruNIrasAkhAdo vAruNodaH samudraH, 'khIra'tti kSIravaro dvIpaH kSIrarasAsvAdaH kSIrodaH samudraH, 'ghaya'tti ghRtavaro dIpaH dhRtarasAsvAdo ghRtodaH samudra, 'khoya'tti ikSuvaro bIpaH ikSurasA| khAd evekSurasaH samudraH, ita Udhrva sarve'pi samudrAH bIpasadRzanAmAno mantavyA, aparaM ca svayambhUramaNavarjAH sarve'pIkSurasAkhAdAH, tatra dIpanAmAnyamUni, tadyathA nandI-samRddhistayA Izvaro dvIpo nandIzvara, eva|maruNavaraH aruNAvAsaH kuNDalavaraH zakhabaraH rucakavara ityevaM SaD dIpanAmAni cUrNI likhitAni dRzyante, sUtre tu 'nandI aruNavare kuNDale ruyage' ityetasmin gAthAdale catvAryeva tAnyupalabhyante, ataH cUrNilikhi dIpa anukrama [120-125] // 9 // 4 JaEl. c om ... sUtrasya kramAMkane mudraNadoSatvAt sU. 103' sthAne 104 iti krama: mudritaM. tat kAraNAt atra mayA api 104' iti likhitam ~191~ Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [104] / gAthA ||12-15|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [104] gAthA ||1-4|| tAnusAreNa rucakatrayodazaH, sUtralikhitAnusAratastu sa evaikAdazo bhavati, tattvaM tu kevalino vidantIti gAthArthaH / idAnImanantaroktabIpasamudrANAmavasthitikharUpapratipAdanArdhaM zeSANAM tu nAmAbhidhAnArthamAhaM"jaMbuddIvAo khalu nirantarA sesayA asaMkhaimA / bhuyagavarakusavarAviya kocavarAbharaNamAI y||1||" iti, vyAkhyA-ete pUrvoktAH sarve'pi jambUdIpAdArabhya 'nirantarA' nairantaryeNa vyavasthitAH, na punaramISAmantare'paro mAdIpaH kazcanApi samastIti bhAvaH, ye tu zeSakA bhujagavarAya ita UdhvaM vakSyante te pratyekamasaGkhyAtatamA|5 TradraSTavyAH, tathAhi-'bhujagavareti pUrvoktAdU rucakabarAdU dvIpAdasakhyeyAn bIpasamudrAn gatvA bhujagavaro|M nAma dvIpaH samasti, 'kusavara'tti tato'pyasaGkhyeyA~stAn gatvA kuzavaro nAma dvIpaH samasti, apiceti samucaye, 'koMcavare'tti tato'pyasakhyeyA~stAnatikramya krauzcavaro nAma dvIpaH samasti, 'AbharaNamAI yatti TrAeSamasakhyeyAna dIpasamudrAnullaghyA''bharaNAdayazca-AbharaNAdinAmasahazanAmAnava dIpA vaktavyAH, samu* dAstu tatsadRzanAmAna eva bhavantItyuktameveti gAdhArthaH // iyaM ca gAthA kasyAJcidvAcanAyAM na dRzyata eva, kevalaM kApi vAcanAvizeSe dRzyate, TIkAcUyostu tadvyAkhyAnamupalabhyata ityasmAbhirapi vyAkhyAteti / tAnevAbharaNAdInAha-'AbharaNavatthetyAdi gAthAdvayam, asaGkhyeyAnAm asakhyeyAnAM dIpAnAmante AbharaNavastragandhotpala tilakAdiparyAyasadRzanAmaka ekaiko'pi dvIpastAvadvaktavyo yAvadante svayambhUramaNo bIpaH, |zuddhodakarasaH svayambhUramaNa eva samudra iti gAthAdayabhAvArthaH // nanu yadyevaM tarthasakhyeyAn bIpAnatikramya ye dIpa anukrama [120-125]] anu. 16 JaE ... sUtrasya kramAMkane mudraNadoSatvAt sU0 103' sthAne 104' iti krama: mudritaM. tat kAraNAt atra mayA api 104' iti likhitam ~192~ Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [104] / gAthA ||12-15|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata ba sUtrAMka [104] upaka gAthA ||1-4|| anuyo haivartante teSAmeva dIpAnAmetAni nAmAnyAkhyAtAni, ye tvantarAleSu dIpAste kinAmakA iti vaktavyaM, sadhyaM,TI maladhA- loke padArthAnAM zaGkhadhvajakalazasvastikazrIvatsAdIni yAvanti zubhanAmAni taiH sarvairapyupalakSitAsteSu dIpAH rIyA prApyanta iti khayameva draSTavyaM, yata uktam-"dIvasamuddA NaM bhaMte! kevaiyA nAmadhijjehiM paNNattA, goyamA! mAdhi // 91 // jAvaDyA loe subhA nAmA subhA khvA subhA gaMdhA subhA rasA subhA phAsA evaDhyA NaM dIvasamudA nAmavijehiM paNNattA" iti, saGkhyA tu sarveSAmasaGkhyeyasvarUpA 'uddhArasAgarANaM aTThAIjANa jattiyA samayA / duguNAduguNapavitthara dIvodahi rajju evajhyA // 1 // iti gAthApratipAditA draSTavyA, tadevamatra kramopanyAse | pUrvAnupUrvI vyatyayena pazcAnupUrvI, anAnupUrvI tvamISAmasakhyeyAnAM padAnAM parasparAbhyAse ye'saGkhyeyA| sabhA bhavanti bhaGgakadvayonA tatsvarUpA draSTavyeti // uDaloakhettANupuvvI tivihA paNNattA, taMjahA-puvvANupubvI pacchANupuThavI aNANupuvI / se kiM taM puvvANupuvI?, 2 sohamme IsANe sarNakumAre mAhide baMbhaloe laMtae mahAsukke sahassAre ANae pANae AraNe accue gevejavimANe aNuttaravimANe 1dvIpasamudrA bhadanta 1 kiyanto nAmadheyaH prAptAH 1, gautama! yAvanti loke zubhAni nAmAni zubhAni rUpANi zubhA gandhAH bhA rasAH chabhA spardhA iyanto // 11 // WIdvIpasamuhA nAma: prazakSA: uddhArasAgarANAmatRtIyAnAM yAvantaH samayAH / diguNadviguNapravistArAdIpodaSayo rajvAmiyantaH // 1 // 6-05-5645-4584% dIpa anukrama [120-125] ... sUtrasya kramAMkane mudraNadoSatvAt sU. 103' sthAne 104 iti krama: mudritaM. tat kAraNAt atra mayA api 104' iti likhitam ~193~ Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [104] / gAthA ||15...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [104] gAthA ||1-4|| IsipabbhArA, se taM puvvANupuvI / se kiM taM pacchANupuThavI ?, 2 IsipambhArA jAba sohamme, se taM pacchANupubbI / se kiM taM aNANupuvvI?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe pennarasagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, se taM annaannuputvii| ahavA uvaNihiA khettANupuvvI tivihA paNNattA, taMjahA-puvvANupubvI pacchANupuvvI aNANupuvvI, se kiM taM puvvANupuvI?, 2 egapaesogADhe dupaesogADhe dasapaesogADhe saMkhijapaesogADhe jAva asaMkhijjapaesogADhe, se taM puvvANupuvvI / se kiM taM pacchANupubbI?, 2 asaMkhijapaesogADhe saMkhijapaesogADhe jAva egapaesogADhe, se taM pcchaannupuvii| se kiM taM aNANupuvvI ?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe asaMkhijjagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, se taM aNANuputvI / se taM uva NihiA khettANupuvI / se taM khettANupuvvI (sU0 104) UrdhvalokakSetrAnupU` 'sohamme'tyAdi, sakalavimAnapradhAnasaudharmAvataMsakAbhidhAnavimAnavizeSopalakSi dvAdaza devalokAH yaiveyakA anuttarA ISaprArabhArAca. dIpa anukrama [120-125] ... sUtrasya kramAMkane mudraNadoSatvAt sU0 103' sthAne 104' iti krama: mudritaM. tat kAraNAt atra mayA api 104' iti likhitam ~194~ Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [104] + gAthA // 1-4 // dIpa anukrama [120 -125] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [104] / gAthA ||15...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 92 // tatvAt saudharma:, evaM sakalavimAnapradhAnezAnAvataMsakavimAnavizeSopalakSita IzAnaH, evaM tattadvimAnAvataMsakaprAdhAnyena tattannAma vAcyaM yAvat sakalavimAnapradhAnAcyutAvataMsakAbhidhAnavimAnavizeSopalakSito'cyutaH, lokapuruSasya grIvAvibhAge bhavAni vimAnAni graiveyakAni, naiSAmanyAnyuttarANi vimAnAni santItyanuttaravimAnAni, ISadvArAkrAntapuruSavannatA anteSvitISatprAgabhAreti, atra prajJApakapratyAsatterAdau saudharmasyopanyAsaH, tato vyavahitAdirUpatvAt krameNezAnAdInAmiti pUrvAnupUrvItvaM, zeSabhAvanA tu pUrvoktAnusArataH kartavyeti kSetrAnupUrvI samAptA // 104 // uktA kSetrAnupUrvI, sAmprataM prAguddiSTAmeva kramaprAptAM kAlAnupUrvI vyAcikhyAsurAha- se kiM taM kAlANu0 1, 2 duvihA paNNattA, taMjahA - uvaNihiA ya aNovaNihiA ya ( sU0 105 ) / tattha NaM jA sA uvaNihiA sA ThappA, tattha NaM jA sA aNovaNihiA sA duvihA paNNattA, taMjahA - NegamavavahArANaM saMgahassa ya ( sU0 106 ) / se kiM taM gamavavahArANaM aNovaNihiA kAlANu0 1, 2 paMcavihA paNNattA, taMjahA - aTupayaparUvaNayA bhaMgasamukkittaNayA bhaMgovadaMsaNayA samoAre aNugame (sU0 107 ) / se kiM taM gamavavahArANaM aTThapayarUvaNayA ?, 2 tisamayaTThiie ANu0 jAva dasasama Ja Eco Intematona For P&Palise Cnly *** sUtrasya kramAMkane mudraNadoSatvAt sU0 103' sthAne 104' iti krama: mudritaM tat kAraNAt atra mayA api 104' iti likhitam ~195~ vRttiH upakra mAdhi0 // 92 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [105-112] | gAthA ||15...|| ..................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [105 -112]] dIpa anukrama [126-135] yaTriIe ANu0 saMkhijasamayadiIe ANu0 asaMkhijjasamayaTriIe ANu0, egasamayaTTiIe aNANu0 dusamayaTTiIe avattavvae, tisamayaThiiAo ANupubbIo egasamayadiIAo aNANuo dusamayaTiiA avattavvagAI, se taM gamavavahArANaM aTupayaparUvaNayA / eAe NaM NegamavavahArANaM aTupayaparUvaNayAe kiM paoaNaM ?, eAe NaM NegamavavahArANaM aTupayaparUvaNayAe NegamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayA kajjai (sU0 108) / se kiM taM gamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayA?, 2 asthi ANu0 asthi aNANu0 asthi avattavvae, evaM davvANupuvIgameNaM kAlANupuvvIevi te ceva chavvIsaM bhaMgA bhANiavvA jAva se taM gamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayA / eAe NaM NegamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayAe kiM paoaNaM?, eAe NaM NegamavavahArANaM bhaMgasamukttiNayAe NegamavavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA kajaI (suu0109)|se kiM taM NegamavavahArANaM bhaMgovardasaNayA?, 2 tisamayaTriIe ANu0 egasamayaTriIe aNANu0 ~196~ Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [105-112] / gAthA ||15R|| ............ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka vRtti anuyo maladhArIyA [105-112] upakra mASika // 13 // gAthA dusamayaTTiIe avattavvae, tisamayaTTiIA ANupubbIo egasamaTTiiA aNANupuvvIo dusamayaTTiIA avattavvagAI, ahavA tisamayaTTiIe apagasamayaTTiIe a ANu0 aNANu a, evaM tahA ceva davANu0 gameNaM chaThavIsaM bhaMgA bhANiavvA, jAva se taM gamavavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA (sU0 110) / se kiM taM samoAre? 2NegamavavahArANaM ANuvdavvAiM kahiM samoaraMti ? kiM ANuvdavehiM samoaraMti ? aNANu0davbehiM ?, evaM tiNNivi saTANe samoaraMti iti bhANiavvaM / se taM samoAre (sU0 111) |se kiM taM aNugame?, 2 Navavihe paNNatte, taMjahA-saMtapayaparUvaNayA jAva appAbahuM ceva ||1||nnegmvvhaaraannN ANuputvIdavvAiM ki asthi Nasthi?, niyamA tiSiNavi asthi / NegamavavahArANaM ANu0davvAI kiM saMkhejjAI asaM khejjAiM aNaMtAI?, tipiNavi no saMkhijjAi asaMkhejAI no aNaMtAI abrAkSaragamanikA yathA dravyAnupUA tathA kartavyA, yAvat 'tisamayahiIe ANupubdhI'tyAdi, trayaH samayAH sthitiryasya paramANupaNukatryaNukAyanantANukaskandhaparyantasya dravyavizeSasya sa trisamayasthitivyavi // 1 // dIpa // 92 anukrama [126-135] ~197 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [105 -112] gAthA // 1 // dIpa anukrama [126 -135] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [105-112] / gAthA ||15|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH zeSa AnupUrvIti, Aha- nanu yadi dravyavizeSa evAtrApyAnupUrvI kathaM tarhi tasya kAlApUrvIva, naitadevam, abhiprAyAparijJAnAdU, yataH samayatrayalakSaNakAlaparyAyaviziSTameva dravyaM gRhItaM, tatazca paryAya paryAyaNoH kathaJcidabhedAt kAlaparyAyasya ceha prAdhAnyena vivakSitatvAd dravyasyApi viziSTasya kAlAnupUrvItvaM na duSyati, mukhyaM samayatrayasyaivAtrAnupUrvItvaM kintu tadviziSTadravyasyApi tadabhedopacArAttadukta iti bhAvaH evaM catuHsamayasthityAdiSvapi vAcyaM, yAbaddaza samayAH sthitiryasya paramANvAdidravyasaGghAtasya sa tathA, saGkhyeyAH samayAH sthitiryasya paramANvAdeH sa tathA, asaGkhyeyAH samayAH sthitiryasya paramANvAdeH sa tathA, anantAstu samayA dravyasya sthitireva na bhavati, svAbhAvyAd ityuktameveti zeSA bahuvacananirdezAdibhAvanA pUrvavadeva, ekasamayasthitikaM paramANvAdyanantAzukaskandhaparyantaM dravyamanAnupUrvI, dvisamayasthitikaM tu tadevAvaktavyakamiti, zeSaM pUrvoktAnusAreNa sabai bhAvanIyaM yAvad dravyapramANadvAre 'no saMkhejjAI asaMkhejAI no anaMtAI' iti, asya bhAvanA-iha vyAdisamayasthitikAni paramANvAdidravyANi loke yadyapi pratyekamanantAni prApyante tathA'pi samayatrayalakSaNAyAH sthiterekakharUpatvAt kAlasya ceha prAdhAnyena dravyavahutvasya guNIbhUtatvAt trisamayasthitikairanantairapyekamevAnupUrvIdravyam, evaM catuHsamayalakSaNAyAH sthiterekatvAdanantairapi catuHsamayasthi| tikadravye rekamevAnupUrvIdravyam, evaM samayavRddhyA tAvanneyaM yAvadasaGkhyeyasamayalakSaNAyAH sthiterekatvAdananterapyasaGkhyeya samayasthitikairdravyereka mevAnupUrvIdravyamiti, evamasaGkhyeyAnyevAtrAnupUrvIdravyANi bhavanti, eva For P&Praise Cinly ~198~ Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [105 -112] gAthA |||| dIpa anukrama [126 -135] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [105-112] / gAthA ||15|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH manAnupUrvyavaktavyakadravyANyapi pratyekamasaGkhyeyAni vAcyAni atrAha - nanvekasamayasthitikadravyasyAnAnupUrvItvaM hisamayasthitikasya tvavaktavyakatvamuktaM, tatra yadyapyekadvisamayasthitIni paramANvAdidravyANi loke pratyekamanantAni labhyante tathA'pyanantaroktatvAduktayuktyaiva samayalakSaNAyA dvisamayalakSaNAyAzca sthiterekaikarUpatvAd dravyabAhulyasya ca guNIbhUtatvAdekamevAnAnupUrvI dravyamekameva cAvaktavyakadravyaM vaktuM yujyate, na tu // 94 // 4 pratyekamasakhyeyatvam, atha dravyabhedena bhedo'GgIkriyate tarhi pratyekamAnantyaprasaktiH, ekasamayasthitInAM OM dvisamayasthitInAM ca dravyANAM pratyekamanantAnAM loke sadbhAvAditi, satyametat kintvekasamayasthitikamapi yadavagAhabhedena vartate tadiha bhinnaM vivakSyate, evaM dvisamayasthitikamapyavagAhabhedena bhinnaM cintyate, loke cAsaGkhyeyA avagAhabhedAH santi, pratyavagAhaM caikadvisamayasthitikAnekadravyasambhavAda nAnupUrvyavaktavyakadravyANAmAdhArakSetrabhedAt pratyekamasaGkhyeyatvaM na vihanyate iti, anayA dizA'tigahanamidaM sUkSmadhiyA paryAlocanIyamiti / kSetradvAre anuyo0 maladhA rIyA Ja Eco intematon NegamavavahArANaM ANu0davvAI logassa kiM saMkhijjaibhAge hojjA ? asaMkhijjaibhAge hojA? saMkhejesu bhAgesu vA hojjA ? asaMkhejjesu bhAgesu vA hojjA ? savvaloe vA 'hojA?, egaM davvaM paDucca saMkhejjaibhAge vA hojA asaMkhejjaibhAge vA hojA saMkhejjesu For P&Pase Cnly ~ 199~ vRttiH upaRmAghi0 // 94 // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [105-112] / gAthA ||15R|| ............ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [105-112] SHESASUSA gAthA // 1 // vA bhAgesu hojA asaMkhejesu vA bhAgesu hojA desUNe vA loe hojjA ?, nANAdavvAI paDucca niyamA savvaloe hojA, evaM aNANupuvvIdavvaM, AesaMtareNa vA savvapucchAsu hojA, evaM avattavvagadavvANi vi jahA khettANupuvIe / phusaNA kAlANupuvIevi tahA ceva bhANiavvA / 'egaM bvaM pahuca logassAsaMkhejaibhAge hojA, jAva desUNe vA loge hoja'tti, iha tryAdisamayasthitikanyasya tattadavagAhasambhavataH sakhyeyAdibhAgavartitvaM bhAvanIyaM, yadA ThyAdisamayasthitikA sUkSmapariNAmaH | skandho dezone loke'vagAhate tadaikasyAnupUrvIdravyasya dezonalokavartitvaM bhAvanIyaM, anye tu 'padesUNe vA loge hoja'tti pAThaM manyante, tatrApyayamevArthaH, pradezasthApi vivakSayA dezatvAditi, sampUrNe'pi loke kasmAdidaM na prApyata iti ceda, ucyate, sarvalokavyApI acittamahAskandha evaM prApyate, sa ca tadvyApitayA ekameva samayamavatiSThate, tata UrdhvamupasaMhArasyoktatvAta, na caikasamayasthitikamAnupUrvIdravyaM bhavitumarhati, jyAdisa-18| INmapasthitikasvena tasyoktatvAta, tammAjyAdisamayasthitikamanyada dravyaM niyamAdekenApi pradezenona eca loke 'vagAhata iti pratipattavyam / atrAha-nanvacittamahAskandho'pyekasamayasthitiko na bhavati, daNDAyavasthA-12 samayagaNanena tasyApyaSTasamayasthitikatvAda, evaM ca sati tasyApyAnupUrvItvAt sampUrNalokanyApitvaM yujyate dIpa anukrama [126-135] EARTHI ~200~ Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [105-112] / gAthA ||15R|| ............ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo0 [105-112] upakra maladhArIyA // 95 // SAKC+% gAthA // 1 // tra vaktumiti, naitadevam, avasthAbhedena vastubhedasveha vivakSitatvAt , bhinnAzca parasparaM daNDakapATAdyavasthA, vRttiH tatastadredena vastuno'pi bhedAdU anyadeva daNDakapATAdyavasthAdravyebhyaH sakalalokavyAppacittamahAskandhadravyaM, tacaikasamayasthitikamiti na tasyAnupUrvItvam, etaccAnantarameva punarvakSyata ityalaM vistareNa / athavA yathA mAdhika kSetrAnupUyI tathA'trApi sarvalokavyApino'pyacittamahAskandhasya vivakSAmAtramAzritya ekasminnabhANadeze'-15 prAdhAnyAddezonalokavartitvaM vAcyam , ekasamayasthitikasthAnAnupUrvIdravyasya disamayasthitikAvaktavyakasya hai ca tatra pradeze prAdhAnyAzrayaNAditi bhAvaH, evamanyadapi AgamAvirodhato vaktavyamiti / 'nANAbvAiM pahuMca |NiyamA sabbaloe hoja'tti, vyAdisamayasthitikadravyANAM sarvaloke'pi bhAvAditi bhAvanIyam / anAnupUrvI dravyacintAyAM yathA kSetrAnupUyA tathA avApyekadravyaM lokasyAsaGkhyeyabhAga eva vartate, kathamidam ?, uhAcyate, yatkAlata ekasamayasthitikaM tatkSetrato'pyekapradezAvagADhamevehAnAnupUrvIkhena vivakSyate, taca lokAsa-11 khyeyabhAga eva bhavati, 'AesaMtareNa vA savvapucchAsu hoja'tti, asya bhAvanA-ihAcittamahAskandhasya daNDAdyavasthAH parasparaM bhinnAH, AkArAdibhedAt, dvitricatuHpradezakAdiskandhavat, tatazca tA ekaikasamayavR. kAttitvAt pRthaganAnupUrvIdravyANi, teSu ca madhye kimapi kiyatyapi kSetre vartata ityanayA vivakSayA kilaikamanAnupUrvIdravyaM matAntareNa sayeyabhAgAdikAsu paJcakhapi pRcchAsu labhyate, etaca sUtreSu prAyo na dRzyate, TI laa||95|| kAcUyostvevaM vyAkhyAtamupalabhyata iti / nAnAdravyANi tu sarvasminnapi loke bhavanti, ekasamayasthitika dIpa anukrama [126-135] ~ 201~ Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [105-112] / gAthA ||15R|| ............ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [105-112] gAthA dravyANAM sarvatra bhAvAditi / avaktavyakadravyacintAyAM kSetrAnupAmiyaikadravyaM lokaskhAsa-khyeyabhAga eva 4 vartate, kathamiti, ucyate, yatkAlato bisamayasthitikaM tat kSetrato bipradezAvagAnamevehAvaktavyakakhena gR-1 hyate, taca lokAsa-khyeyabhAga eva syAd, athavA disamayasthitika dravya khabhAvAdeva lokasyAsakhyeyabhAga evAvagAhate, na paratA, AdezAntareNa vA 'mahAkhaMdhavajamannadabvesu AilaMcaupucchAsu hoja'tti, asya hRdayaM-matAntareNa kila disamayasthitikamapi dravyaM kiJcillokasya sakhyeyabhAge'vagAhate kizcizvasaGkhyeye anyattu saGkhyeyeSu tadbhAgeSvavagAhate aparaM tvasakhyeyeSviti, mahAskandhaM varjayitvA zeSadravyANyAzritya | yathoktakharUpAkhAdyAsu catasRSu pRcchAkhekamavaktavyakadravyaM labhyate, mahAskandhasya tvaSTasamayasthititvenoktatvAnna | dvisamayasthitikatvasambhava iti tarjanam, ata eva sarvalokavyAptilakSaNAyAH paJcamapRcchAyA atrAsambhavaH, mahAskandhasyaiva sarvalokavyApakatvAt, tasya cAvaktavyakatvAyogAditi / etadapi sUtraM vAcanAntare kacideva dazyate / nAnAdravyANi tu sarvaloke bhavanti, dvisamayasthitInAM sarvatra bhAvAditi / gataM kSetradAraM, sparzanA-13 dvAramapyevameva bhAvanIyaM / kAladvAre NegamavavahArANaM ANupubbIdavvAI kAlao kevacciraM hoti?, egaM davvaM paDucca jahaNNeNaM tipiNa samayA ukkoseNaM asaMkheja kAlaM, nANAdavAI paDucca sambaddhA, // 1 // dIpa anukrama [126-135] ~202~ Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [105-112] / gAthA ||15R|| ............ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [105-112] anuyo maladhA rIyA mAdhi // 96 // * gAthA NegamavavahArANaM aNANupuThavIdavvAI kAlao kevaJciraM hoi ?, ega davvaM paDucca ajahannamaNukoseNaM ekaM samayaM nANAdavvAiM paDucca savvaddhA, avattavvagadavvANaM pucchA, pagaM davvaM paDucca ajahaNNamaNukkoseNaM evaM samayaM nANAdavvAI paDucca sa vvddhaa| 'egaM davyaM paDaca jahaNaNeNaM tiNNi samaya si, jaghanyato'pi trisamayasthitikasyaivAnupUvItvenoktatvAditi bhAvaH / 'ukoseNaM asaMkheja kAlaM ti asankhyeyakAlAt parata ekena pariNAmena dravyAvasthAnasyaivAbhAvA-11 |diti hRdayam / nAnAgavyANi tu sarvakAlaM bhavanti, pratipradeza lokasya sarvadA tairazUnyasvAditi / anAnupUrvyavaktavyakacintAyAm-'ajahannamaNukkoseNaM ti jaghanyotkRSTacintAmutsRjyetyarthaH, na hi ekasamayasthitikasyaivAnAnupUrvIkhe disamayasthitikasyaiva cAvaktavyakatve'bhyupagamyamAne jaghanyatotkRSTacintA sambhavatIti bhAvaH, nAnAdravyANi tUbhayatrApi sarvakAlaM bhavanti, pratipradezaM tairapi sarvadA lokasyAzUnyattvAditi // antaradvAre NegamavavahArANaM ANuputvIdavANamaMtaraM kAlao kevaccira hoi?, ega davvaM paDucca jahaNNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM do samayA nANAdavvAiM paDucca natthi aMtaraM / // 1 // R **45 dIpa // 96 // anukrama [126-135] ~203~ Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [105-112] / gAthA ||15R|| ............ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka -CC [105-112] gAthA // 1 // NegamavavahArANaM aNANupuThavIdavvANamaMtaraM kAlao kevaJcira hoi ?, egaM davvaM paDucca jahapaNeNaM do samayA ukkoseNaM asaMkhejaM kAlaM, NANAdavvAiM paDucca Nasthi aMtaraM |nnegmvvhaaraannN avattavvagadavvANaM pucchA, egaM davvaM paDucca jahaNaNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM, NANAdavvAI paDucca Nasthi aMtaraM / bhAgabhAvaappAbahuM ceva jahA khettANupuvvIe tahA bhANiavvAI, jAva se taM aNugame / se taM gamavavahArANaM a NovaNihiA kAlANupuvI (sU0 112) 'egaM davvaM paDaca jahapaNeNaM eka samayaMti, anna bhAvanA-iha vyAdisamayasthitikaM vivakSitaM kizcidekamA-1 nupUrvIdravyaM taM pariNAma parityajya yadA pariNAmAntareNa samayamekaM sthitvA punastenaiva pariNAmena vyAdisama yasthitikaM jAyate tadA jaghanyatayA samayo'ntare labhyate, 'ukoseNaM do samayatti, tadeva yadA pariNAmATrAntareNa bI samayI sthitvA punastameva zyAdisamayasthitiyuktaM prAktanaM pariNAmamAsAdayati tadA hI samayA butkRSTato'ntare bhavataH, yadi punaH pariNAmAntareNa kSetrAdibhedataH samayadayAtparato'pi tiSThettadA tatrApyAjAnupUrvItvamanubhavet, tato'ntarameva na syAditi bhAvaH / nAnAdravyANAM tu nAstyantaraM, sarvadA lokasya tad dIpa anukrama [126-135] ~204~ Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [105-112] / gAthA ||15R|| ............ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [105-112] anuyo. maladhArIyA upakra // 17 // tos gAthA // 1 // ta zUnyatvAditi / anAnupUrvIcintAyAM 'ega davvaM paDuca jahaNNeNaM do samayasi, ekasamayasthitika dravyaM yadA vRttiH [pariNAmAntareNa samayadvayamanubhUya punastamevaikasamayasthitika pariNAmamAsAdayati tadA samayadayaM jaghanyontarakAlA, yadi tu pariNAmAntareNApyekameva samayaM tiSThet tadA antarameva na syAt, tatrApyanAnupUrvItvAdU, mAdhi0 atha samayadayAt paratastiSThettadA jaghanyatvaM na syAditi bhAvaH / 'ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM ti, tadeva yadA pariNAmAntareNAsaDUnakhyeyakAlamanubhUya punarekasamayasthitika pariNAmamanubhavati tadotkRSTato'saGkhyayontarakAlaH prApyate / Aha-nanu yadi ca anyAnyadravyakSetrasambandhe tasyAnanto'pi kAlo'ntare labhyate ki|mityasaGkhyeya evoktaH, satyaM, kintu kAlAnupUrvIprakramAt kAlasyaiveha prAdhAnyaM kartavyaM, yadi tvanyAnyad-4 vyakSetrasambandhato'ntarakAlabAhulyaM kriyate tadA tadvAreNaivAntarakAlasya bahutvakaraNAtsayordayoreva prAdhAnyamAzritaM syAnna kAlasya, tasmAdekasminneva pariNAmAntare yAvAn kazcidutkRSTaH kAlo labhyate sa evAntare cintyate, sa cAsakhyeya eva, tataH paramekena pariNAmena vastuno'vasthAnasyaiva niSiddhatvAdityevaM bhagavataH sUtrasya vivakSAvaicitryAt sarva pUrvamuttaratra cAgamAvirodhena bhAvanIyamiti / nAnAdravyANAM tu nAstyantaraM, pratipradezaM loke sarvadA tallAbhAditi / avaktavyakadravyacintAyAM 'jahapaNeNaM egaM samayaMti, disamayasthitikaM| kizcidvaktavyakadravyaM pariNAmAntareNa samayamekaM sthitvA yadA pUrvAnubhUtameva dismysthitikprinnaammaa-||9|| sAdayati tadA samayo jaghanyAntarakAlaH / 'ukoseNaM asaMkhez2a kAlaM ti, tadeva yadA pariNAmAntareNAsaGkhyeyaM dIpa anukrama [126-135] 414 Jaticha ~205~ Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [105-112] / gAthA ||15R|| ............ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [105 -112]] kAlaM sthitvA punastameva pUrvAnubhUtaM pariNAmamAsAdayati tadA'saGkhyAta utkRSTAntarakAlo bhavati, AkSepaparihArAcantrApyanAnupUrvIvat draSTavyAviti / nAnAdravyAntaraM tu nAsti, sarvadA loke taGkAvAditi / ukta-18 mantaradvAra, bhAgabAre tu yathA dravyakSetrAnupUlyoMstathaivAnupUrvIdravyANi zeSadraSyebhyo'sakhyepai gairadhikAni| vyAkhyayAni, zeSadravyANi khAnupUrvIdravyANAmasaGkhyeyabhAga evaM vartanta iti, bhAvanA vitthaM kartavyA-ihA-12 nAnupUyomekasamapasthitilakSaNamekameva sthAna labhyate, avaktabyakeSvapi bisamayasthitilakSaNamekameva tll-14|| bhyata, AnupUcyA tu trisamayacatuHsamayapaJcasamayasthityAdInyekottaravRjyA'sakhyeyasamayasthityantAnyasaGkhyeyAni sthAnAni labhyanta ityAnupUrvIdravyANAmasarUpeyaguNatvam, itarayostu tadasa-khyeyabhAgavartisvamiti | |bhAvadvAre sAdipAriNAmikabhAvavartivaM trayANAmapi pUrvavadbhAvanIyam / alpabahutvadvAre sarvastokAnyavaktavyakadravyANi, disamayasthitikadravyANAM khabhAvata eva stokasvAdu, anAnupUrvIdravyANi tu tebhyo vizeSAdhikAni, ekasamayasthitikadravyANAM nisargata evaM pUrvebhyo vizeSAdhikatvAdU, AnupUrvIdravyANAM tu pUrvebhyo| saGkhyAtaguNatvaM bhAgabAre bhAvitameva, zeSaM tu kSetrAnupUrvyAyuktAnusArataH sarva vaacymiti| ata eva keSuci-18 vAcanAntareSu bhAgAdivAratrayaM kSetrAnupUrNyatidezenaiva nirdiSTaM dRzyate, na tu vizeSato likhitamiti / se hAtamityAdi nigamanam / uktA naigamavyavahAranapamatenAnopanidhikI kAlAnupUrvI, atha saMgrahanayamatena tAmeva davyAcikhyAsurAha dIpa anukrama [126-135]] ~206~ Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [113-114] / gAthA ||15...|| ............ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata RSSC vRttiH anuyo maladhArIyA sUtrAMka upakara mAdhi [113 -114 // 98 // se kiM taM saMgahassa aNovaNihiA kAlANupuvI ?, 2 paMcavihA paNNattA, taMjahAaTrapayaparUvaNayA bhaMgasamukittaNayA bhaMgovadaMsaNayA samoAre aNugame (sU0 113) / se kiM taM saMgahassa aTThapayaparUvaNayA?, 2 eAiM paMcavi dArAiM jahA khettANupuvIe saMgahassa tahA kAlANu0 evi bhANiavvANi, NavaraM ThiiabhilAvo, jAva se taM a Nugame / se taM saMgahassa aNovaNihiA kAlANu0 (sU0 114) / yathA kSetrAnupUrvyAmiyaM saMgrahamatena prAgnirdiSTA tathA'trApi vAcyA, navaraM 'tisamayaTTiiA ANupubbI jAva asaMkhejasamayaThiiA ANupumvI'tyAdi abhilApaH kAryaH, zeSaM tu tathaiveti // 114 // uktA saMgrahamatenApyanIpanidhikI kAlAnupUrvI, tathA ca sati avasitastadvicAraH, idAnIM prAguddiSTAmevopanidhikIM tAM nirdidikSurAha se kiM taM uvaNihiA kAlANupuvvI?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA-pubvANu0 pacchANu0aNANulAse kiM taM puvvANu01, 2 samae AvaliA ANa pANU thove lave muhatte dIpa anukrama [136 // 98 // -137] atha 'samaya' gaNitaM prakAzyate ~207~ Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................. mUlaM [115] / gAthA ||15...|| ................. pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: -2 (mUlaM vAna (45) gareNa saMkAla 111] / gAthA prata sUtrAMka [115] dIpa anukrama [138] ahoratte pakkhe mAse uU ayaNe saMvacchare juge vAsasae vAsasahasse vAsasayasahasse puvvaMge puvve tuDiaMge tuDie aDaDaMge aDaDe avavaMge avave huhuaMge huhue uppalaMge uppale paumaMge paume NaliNaMge NaliNe atthiniUraMge athiniUre auaMge aue nauaMge naue pauaMge paue cUliaMge cUliA sIsapaheliaMge sIsapaheliA paliovame sAgarovame osappiNI ussappiNI poggalapariaDhe atItaddhA aNAgataddhA savvaddhA, se taM puvvANulAse kiM taM pacchANu01, 2 savvaddhA aNAgataddhA jAva samae, se taM pacchANu se kiM taM aNANu0?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe aNaMtagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durUvUNo, se taM annaannupuvii| ahavA uvaNihiA kAlANuputvI tivihA paNNattA, taMjahA-puvvANupuvvI pacchANupubvI aNANuputvI / se kiM taM puvvANupuvvI?, 2 egasamayaThiie dusamayaThiie tisamayaThiie jAva dasasamayaThiie saMkhijasamayaThiie asaMkhijasamayaThiie, se taM puvvANuputvI / Uraha ~208~ Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [115] dIpa anukrama [138] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [115] / gAthA || 15...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 99 // se kiM taM pacchA puvI ? 2 asaMkhijjasamayaDiie jAva egasamayaDiie, se taM pacchApuvvI / se kiM taM aNANupuvvI 1, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe asaMkhijjagacchagayAe seDhIe annamannabhAso durUvUNo, se taM aNANupuvvI / se taM uvaNihi kAlApuvvI se taM kAlANupuvvI ( sU0 115 ) ekaH samayaH sthitiryasya dravyavizeSasya sa tathA evaM yAvadasaGkhyeyAH samayAH sthitiryasya sa tatheti pUrvAnupUrvI, zeSabhAvanA tvatra pUrvoktAnusAreNa sukaraiva / atha kAlavicArasya prastutatvAtsamayAdeva kAlatvena prasiddhatvAd anuSaGgato vineyAnAM samayAdikAlaparijJAnadarzanAcca tadviSayatvenaiva prakArAntareNa tAmAha - 'ahave'tyAdi, tatra samayo- vakSyamANasvarUpaH sarvasUkSmaH kAlAMzaH, sa ca sarvapramANAnAM prabhavatvAt prathamaM niIiSTa 1, tairasakhyeyairniSpannA AvalikA 2, saGkhyeyA AvalikAH 'ANa'ti ANaH, eka ucchAsa ityarthaH 3, tA eva saGkhyeyA niHzvAsaH, ayaM ca sUtre'nukto'pi draSTavyaH, sthAnAntaraprasiddhatvAditi 4, dvayorapi kAlaH 'pANu'ti ekaH prANurityarthaH 5, saptabhiH prANubhiH stokaH 6, saptabhiH stokairlayaH 7, saptasaptatyA lavAnAM muhUrtaH 8, triMzatA mUhUtairahorAtraM 1, taiH paJcadazabhiH pakSaH 10, tAbhyAM dvAbhyAM mAsaH 11, mAsadvayena RtuH 12, RtutrayamAnamayanam 13, apanadvayena saMvatsaraH 14, paJcabhistairyugaM 15, viMzatyA yugairvarSazataM 16, tairdaza For P&Praise Cnly ~209~ vRttiH upakra mAdhi0 // 99 // Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [115] / gAthA ||15...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [115] bhirvarSasahasraM 17, teSAM zatena varSazatasahasra, lakSamityarthaH 18, caturazItyA ca lakSaiH pUrvAGgaM bhavati 19, tadapi caturazItila:guNitaM pUrva bhavati 20, taca saptatikoTilakSANi SaTpazcAzazca koTisahasrANi varSANAm, uktaM ca-"puvassa u parimANaM sayarI khalu huti koDilakkhAu / chappaNNaM ca sahassA boddhabbA vAsakodADINaM // 1 // " sthApanA 70560000000000, idamapi caturazItyA lakSaiguNitaM truTitAGgaM bhavati 21, etadapi|| caturazItyA lakSaguNitaM truTitaM bhavati 22, tadapi caturazItyA lakSairguNitamaTaTAGgaM 23, etadapi tenaiva guNa8kAreNa guNitamaTaTam 24, evaM sarvatra pUrvaH pUrvo rAzicaturazItilakSakharUpeNa guNakAreNa guNita uttarottara rAzirUpatAM pratipadyata iti pratipattavyaM, tatazca avavAGgaM 26 avavaM 26 huhukAjhaM 27 hahukaM 28 utpalAGgaM 29 utpalaM 30 padmAGgaM 31 padmaM 32 nalinAGgaM 33 nalinaM 34 arthanipUrAGga 35 arthanipUraM 36 ayutAGgaM 37 ayutaM 38 nayutAGgaM 39 nayutaM 40 prayutAnaM41 prayutaM 42 cUlikA 43 cUlikA 44 zIrSaprahelikAGgaM 45, evamete rAzayazcaturazItilakSakharUpeNa guNakAreNa yathottaraM vRddhA draSTavyAstAvad yAvadimeva zIrSaprahelikAGgaM caturazItyA lakSaiguNitaM zIrSaprahelikA bhavati 46, asyAH svarUpamaGkato'pi dazyate 75826325307 |3010241157973569975696406218966848080183296 agre ca catvAriMzaM zUnyazataM 140, tadevaM zIrSaprahelikAyAM sarvANyamUni caturNavatyadhikazatasaGkhyAnyaGkasthAnAni bhavanti, anena caitAvatA kAlamA 1 pUrvasya tu parimANaM saptatiH saGa bhavanti koTIlakSAH / SaTpaJcAzana sahasrANi boddhavyAH varSakoTInAm // 1 // dIpa anukrama [138] ~210~ Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [115] dIpa anukrama [138] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [115] / gAthA || 15...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 100 // nena keSAJcid ratvambhAnArakANAM bhavanapativyantarasurANAM suSamaduSSamArakasambhavinAM naratirazrAM ca yathAsUmbhavamAyUMSi mIyante, etasmAta parato'pi saGkhyeyaH kAlo'sti, kiMtvanatizayinAmasaMvyavahAryatvAt sarpapAdyupamayA'caiva vakSyamANatvAca neoktaH, kiM tarhi ?, upamAmAtrapratipAdyAni patyopamAdInyeva, tatra palyopamasAgaropame - atraiva vakSyamANasvarUpe, dRzasAgaropamakoTAkoTimAnA tvavasUrpiNI, tAvanmAnaivotsarpiNI, anantA utsarpiNyavasarpiNyaH pudgalaparAvartaH, anantAste atItAddhA, tAvanmAnaivAnAgatAddhA, atItAnAgatavartamAnakAlasvarUpA sarvAddhetyeSA pUrvAnupUrvI, zeSabhAvanA tu pUrvoktAnusArataH sukaraiva, yAvat kAlAnupUrvI samAptA // 114 // sAmprataM prAzuddiSTAmevotkIrtanAnupUrvI vibhaNipurAha se kiM taM uttiNANupuvI ?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA- puvvANuputrI pacchANupuvvI aNANupuvvI / se kiM taM puvvANupuvvI 1, 2 usame ajie saMbhave abhinaMdaNe sumatI paumapahe supAse caMdappahe suvihI sItale sejjase vAsupuje vimale anaMte dhamme saMtI kuMthU are mallI muNisuvvae NamI ariTThaNemI pAse vaddhamANe, se taM puNvANupuvvI / se kiM taM pacchANupuvvI 1, 2 vaddhamANe jAva usame se taM pacchANupuvvI / se kiM taM aNANupuvvI 1, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe cauvIsagacchaga For P&Praise Cinly atra sUtrAnte || 1915 || mudritaM tathA vRttyante || 114 | mudritaM, anantara sUtrAnte ||116 || mudritaM, tat kAraNAt mayA ||115 || krama svikRtam ~ 211~ vRttiH upakramAdhi0 // 100 // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [116] dIpa anukrama [139] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [116] / gAthA || 15...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH yA seDIe aNNamaNabhAso durUvUNo, se taM aNANupuvvI / se taM ukittaNANupuvI ( sU0 116 ) utkIrtanaM saMzabdanamabhidhAnocAraNaM tasyAnupUrvI anuparipATiH sA pUrvAnupUrvyAdibhedena trividhA, tatra RSabhaH prathamamutpannatvAt pUrvamutkIrtyate, tadanantaraM krameNa ajitAdaya iti pUrvAnupUrvI, zeSabhAvanA tu pUrvavadU, atrAhU-nanu aupanidhikyA dravyAnupUrvyA asyAtha ko bhedaH ?, ucyate, tatra dravyANAM vinyAsamAtrameva pUrvAnupUrvyAdibhAvena cintitam atra tu teSAmeva tathaivotkIrtanaM kriyata ityetAvanmAtreNa bheda iti, bhavatvevaM, kintvAvazyakasya prastutatvAdutkIrtanamapi sAmAyikAdyadhyayanAnAmeva yuktaM kimityaprakAntAnAM RSabhAdInAM tadvihitamiti ?, satyaM, kintu sarvavyApakaM prastutazAstramityAdAvevoktaM, taddarzanArthamRSabhAdisUtrAntaropAdAnaM, bhagavatAM ca tIrthapraNetRtvAt tatsmaraNasya samastazreyaH phalakalpapAdapatvAd yuktaM tannAmotkIrtanaM, tadviSayatvena coktamupalakSaNatvAdanyatrApi draSTavyamiti, zeSaM bhAvitArtha yAvat se tamityAdi nigamanam // 116 // idAnIM pUrvoddiSTAmeva gaNanAnupUrvImAha se kiM taM gaNaNANuputhvI 1, 2 tivihA paNNattA, taMjahA- puvvANupuvvI pacchANupuvvI aNANupuvI / se kiM taM puvvANupuvvI 1, 2 ego dasa sayaM sahastaM dasasahassAiM saya For P&Pase City ~ 212~ Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [117] / gAthA ||15...|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: HSSPEAK prata sUtrAMka anuyo maladhArIyA vRttiH upakramAdhi [117] // 101 // dIpa sahassaM dasasayasahassAI koDI dasakoDIo koDIsayaM dasakoDisayAI, se taM puvaannupuvii| se kiM taM pacchANupuvI?, 2 dasakoDisayAI jAva eko, se taM pacchANupuvvI / se kiM taM aNANupuvI?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe dasakoDisayagacchagayAe seDhIe annamannabhAso durUvUNo, se taM aNANupuvvI / se taM gaNaNANupuvvI (sU0 117) gaNanaM-parisa-khyAnaM ekaM de trINi catvAri ityAdi, tasya AnupUrvI-paripATirgaNanAnupUrvI, atropalakSaNamAtramudAhartumAha-ege'tyAdi sugamam , upalakSaNamAtraM cedamato'nye'pi sambhavinaH sakhyAprakArA atra draSTavyAH, utkIrtanAnupU- nAmamAtrotkIrtanameva kRtam, atra khekAdisaGkhyAbhidhAnamiti bhedaH / 'se ta'mityAdi nigamanam // 117 // atha prAguddiSTAmeva saMsthAnAnupUrvImAha se kiM taM saMThANANupuvI ?, 2 tivihA paNNatA, taMjahA-puvvANupubbI pacchANupuvvI aNANupuvI / se kiM taM puvANupuvvI?, 2 samacauraMse niggohamaMDale sAdI khuje vAmaNe huMDe, se taM puvvANupuvvI / se kiM taM pacchANupubbI ?, 2 huMDe jAva samacauraMse, anukrama [140] 256 JEACHI ~213~ Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [118] / gAthA ||15...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [118] CAKACEBACC se taM pacchANupuTavI / se kiM taM aNANupuThavI?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe chagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvaNo, se taM aNANupuvI / se taM saMThANANupuvvI (sU0 118) AkRtivizeSAH saMsthAnAni tAni ca jIvAjIvasambandhitvena vidhA bhavanti, tatreha jIvasambandhIni, tatrApi pazcendripasambandhIni vaktumiSTAni, atastAnyAha-samacauraMseM'tyAdi, tantra samA:-zAstroktalakSaNAvi saMvAdinyazcaturdigvartinaH avayavarUpAzcatasro'trayo yatra tat samAsAntAtpratyaye samacaturasra saMsthAna, tulyAThArohapariNAhaH sampUrNalakSaNopetAjhopADAvayavaH khAGgalASTAdhikazatoSyaH sarvasaMsthAnapradhAnaH pazcendriyajIva zarIrAkAra vizeSa ityarthaH 1, nAbherupari nyagrodhavanmaNDalam-AghasaMsthAnalakSaNayuktatvena viziSTAkAraM nyagrodhamaNDalaM, nyagrodho-vaTavRkSaH, yathA cAyamupari vRsAkAratAdiguNopetakhena viziSTAkAro bhavatyavastu na tathA, evametadapIti bhAvaH 2, saha AdinA-nAbheradhastanakAyalakSaNena vartata iti sAdi, nanu sarvamapi saMsthAnamAdinA sahaiva vartate tato nirarthakaM sAdivavizeSaNaM, satyaM, ki khata eva vizeSaNavaiphalyaprasaGgAdAyasaMsthAnalakSaNayukta Adiriha gRzyate, tatastathAbhUtena AdinA saha yavartate nAbhestUparitanakAye AghasaMsthAnalakSaNavikalaM tatsAdIti tAtparyam 3, yatra pANipAdaziromIvaM samanalakSaNaparipUrNa zeSaM tu hRdayodarapRSThalakSaNaM dIpa anukrama [141] + ~214~ Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [118] / gAthA ||15...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo prata rIyA sUtrAMka [118] dakoSTha-lakSaNahInaM tat kunja, yatra tu hRdayodarapRSThaM sarvalakSaNopetaM zeSaM tu hInalakSaNaM tavAmanaM, kujavi- vRttiH maladhA- parItamityarthaH 5, yatra sarve'pyavayavAH prAyo lakSaNavisaMvAdina eva bhavanti tatsaMsthAnaM huNDamiti 6 / atra cA upakra sarvapradhAnatvAt samacaturasrasya prathamatvaM, zeSANAM tu yathAkramaM hInatvAd dvitIyAditvamiti pUrvAnupUrvItvaM, mAdhi. zeSabhAvanA pUrvavaditi / Aha-padItthaM saMsthAnAnupUrvI procyate tarhi saMhananavaNerasasparzAyanupUyo'pi vkt||10 // vyAH syuH, tathA ca satyAnupUrvINAmiyatteva vizIyete, tato niSphala evaM prAgupanyasto dazavidhatvasaGkhyA niyama iti, satyaM, kintu sarvAMsAmapi tAsAM vaktumazakyatvAdupalakSaNamAtramevArya samayAniyamaH, etadanusAreNAnyA apyetA anusartavyA iti tAvallakSayAmaH, sudhiyA vanyathA'pi vAcyaM, gambhIrArthatvAt paramamuni-13 praNItasUtravivakSAyAH, evamuttaratrApi vAcyamityalaM vistareNa // 118 // sAmAcAryAnupUrvI vivakSarAha se kiM taM sAmAyArIANupuvI?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA-puvvANupuvvI pacchANupuvvI aNANupuvvI / se kiM taM puvvANupuvI?, 2 icchAmicchAtahakAro AvassiA ya nisiihiaa| ApucchaNA ya paDipucchA chaMdaNA ya nimNtnnaa||1||uvsNpyaa ya kAle sAmAyArI bhave dasavihA u|| se taM puvvaannupuvvii| se kiM taM pacchANupuvI, 2uva // 102 // saMvayA jAva icchAgAro, se taM pcchaannupuvii| se kiM taM aNANupuvvI,2 eAe dIpa anukrama [141] ~215~ Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .................. mUlaM [119] / gAthA ||16|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [119] kara gAthA ||1|| ceva egAiAe eguttariAe dasagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, se taM aNANupuvvI, se taM sAmAyArIANupuvvI (sU0 119) tatra samAcaraNaM samAcAra:-ziSTajanAcaritaH kriyAkalApastasya bhAva iti (upamAne vatiH 509 tatvau bhAve 510 yaNa ca 511 iti kA0 rU0) yaNpatyaye khiyAmIkAre ca sAmAcArI, sA ca trividhA-oghaniyuktyabhihitArtharUpA oghasAmAcArI 1, icchAmicchAmarthaviSayA dazadhA sAmAcArI 2, nizIthakalpAdyabhihitaprAyazcittapadavibhAgaviSayA padavibhAgasAmAcArI 3, uktaM ca-"sAmAyArI tivihA ohe dasahA payavibhAgetti, tatreha dazadhA sAmAcArImAzrityoktam-'icchAmicchAtahakAroM'ityAdi, anna kArazabdaH pratyekamabhisambadhyate, tatazcaiSaNamicchA-vivakSitakriyApravRttyabhyupagamastayA karaNamicchAkAraH, AjJAvalAbhiyogarahito vyApAra ityarthaH 1, mithyA-asadetad yanmayA''caritamityevaM karaNaM mithyAkAraH, akRtye kasmiMzcit kRte mithyAvitathamidaM na punaryathA bhagavadbhiruktaM tathaivaitanmaveSTitamato duSkRtaM-durAcIrNam ityevamasakriyAnivRttyabhyupagamo midhyAkAra iti tAtparyam 2, sUtravyAkhyAnAdau prastute gurubhiH kasmiMzcid vacasyudIrite sati yathA bhavantaH pratipAdayanti tathaivaitadityevaMkaraNaM tathAkAraH, avikalpaguvoMjJAbhyupagama isa 3, avazyakatevyamAvazyakaM tatra bhavA AvazyakI-jJAnAdhAlambanenopAzrayAt bahiravazyaMgamane samupasthite avazyaMkarta 1 sAmAcArI trividhA bhoghe dazathA pada vibhAge iti. dIpa anukrama [142-144] 85 sana.18 ~216~ Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ................. mUlaM [119] / gAthA ||16|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [119] anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakra mAdhiH gAthA // 10 // ||1|| vyamidamato gacchAmyahamityevaM guruM prati nivedanA AvazyakIti hRdayaM 4, niSedhe bhavA naiSedhikI upAzrayAhiH kartavyabyApAreSvavasiteSu punastatraiva pravizataH sAdho zeSasAdhUnAmutrAsAdidoSaparijihIrSayA bahiyApAraniSedhenopAzrayapravezasUcanAnnaSedhikIti paramArthaH 5, bhadanta! karomIdamityevaM guroH prcchnmaaprcchnaa| ekadA pRSTena guruNA nedaM kartavyamityevaM niSiddhasya vineyasya kizcidvilambya tatazcedaM cedaM ceha kAraNamastyato yadi pUjyA Adizanti tadA karomItyevaM guroH punaH pracchanaM pratipracchanA, athavA grAmAdau preSitasya gamanakAle punaH pracchanaM pratipracchanA 7, chanda chadi saMvaraNa'ityasyAnekArthatvAt kuru mamAnugrahaM paribhukSvedamityevaM pUrvAnItAzanAdiparibhogaviSaye sAdhUnAmutsAhanA chandanA 8, idaM vastu labdhvA tato'haM tubhyaM dAsthAmItyevamadyApyagRhItenAzanAdinA sAdhUnAmAmazraNa nimantraNA, uktaM ca-pubvagahieNa chaMdaNa nimaMtaNA hoI agahieNaM|"ti 9, tvadIyo'hamityevaM zrutAyadhamanyadIyasattAbhyupagama upasampaditi 10 / evaM ete dazaprakArAH kAle yathA|vaM prastAve vidhIyamAnA dazavidhA sAmAcArIti gAdhArthaH / iha dharmasthAparopatApamUlatvAdicchAkArasyAjJA-1 balAbhiyogalakSaNaparopatApavarjakatvAt prAdhAnyAt prathamamupanyAsaH, aparopatApakenApi ca kathaJcit skhalane midhyAduSkRtaM dAtavyamiti tadanantaraM mithyAkArasya, etau ca guruvacanapratipattAveva jJAtuM zakyI, guruvacanaM ca tathAkArakaraNenaiva samyaka pratipannaM bhavatIti tadanantaraM tathAkArasya, pratipannaguruvacanena copAzrayAhRhi 1 pUrvagrahItena undanA nimazracyA bhavatyagRhItena. dIpa anukrama [142-144] // 103 5- 4 JaEcIN ~217~ Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [119] / gAthA ||16|| ............. pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [119] gAthA ||1|| nirgacchatA gurupRcchApUrvaka nirgantavyamiti tathAkArAnantaraM tatpRcchArUpAyA AvazyakyAH, bahirnigatena ca naiSe-1 dhikIpUrvakaM punaH praviSTavyamiti tadanantaraM naiSedhikyAH , upAzrayapraviSTena ca gurumApRcchaya sakalamanuScheyamiti tadanantaramApracchanAyAH, ApRSTe ca niSiddhe punaH praSTavyamiti tadanantaraM pratipracchanAyAH, pratiprazne cAnujJAtenAzanAdyAnIya tatparibhogAya sAdhava utsAhanIyA iti tadanantaraM chandanAyAH, eSA ca gRhIta evAzanAdau sthAda' agRhIte tu nimantraNaiveti tadanantaraM nimantraNAyAH, iyaM ca sarvA'pi nimantraNAparyantA sAmAcArI gurUpasa mpadamantareNa na jJAyata iti tadanantaramupasampada upanyAsa iti pUrvAnupUrvItvasiddhiriti / zeSaM pUrvavaditi | 11 // 119 / / atha bhAvAnupUrvImAha se kiM taM bhAvANupuvvI?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA-puvvANupubvI pacchANupuvvI aNANupuvI / se kiM taM puvANupuvI?, 2 udaie upasamie khAie khaovasamie pAriNAmie saMnivAie, se taM puvaannupuvii| se kiM taM pacchANupuvvI?,2 sannivAie jAva udaie, se taM pcchaannupuvvii| se kiM taM aNANupuvI ?, 2 eAe ceva egAiAe eguttariAe chagacchagayAe seDhIe annamannabbhAso durUvUNo, se taM annaannupuvii| se taM bhAvANupuvvI, se taM ANupuvvI, ANupuvvIti padaM samattaM (sU0 120) dIpa anukrama [142-144] ~218~ Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [120] / gAthA ||16...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH upakramAdhi maladhArIyA prata sUtrAMka [120 // 104 // dIpa anukrama [145] M iha tena tena rUpeNa bhavanAni bhAvA:-vastupariNAmavizeSA:-audayikAdayaH, athavA tena tena rUpeNa bhava-13 ntIti bhAvAsta eva, yahA bhavanti taiH tebhyasteSu vA satsu prANinastena tena rUpeNeti bhAvA yathoktA eva, teSAmAnupUrvI-paripATirbhAvAnupUrvI, audayikAdInAM tu kharUpaM purastAtryakSeNa vakSyate, atra ca nArakAdigatiraudayiko bhAva iti vakSyate, tasyAM ca satyAM zeSabhAvAH sarve'pi yathAsambhavaM prAdurbhavantIti zeSabhAvAdhAratvena pradhAnatvAdAdayikasya prathamamupanyAsaH, tatazca zeSabhAvapaJcakasya madhye aupazamikasya, stokaviSayatvAt stokatayA pratipAdayiSyata iti tadanantaramaupazamikasya, tato bahuviSayatvAt kSAyikasya, tato bahutaravirApayatvAt kSAyopazamikasya, tato bahutamaviSayatvAt pAriNAmikasya, tato'pyeSAmeva bhAvAnAM bikAdisaM-1 yogasamutthatvAt sAnnipAtikasyopanyAsa iti pUrvAnupUrvIkramasiddhiriti / zeSaM pUrvoktAnusAreNa bhAvanIyam / tadevamuktAH prAguddiSTA dazApyAnupUrvIbhedAH, tadbhaNane copakramaprathamabhedalakSaNA AnupUrvI samApsA // 120 // sAmpratamupakramasyaiva prAguddiSTaM dvitIya bhedaM vyAcikhyAsurAha se kiM taM NAme?, NAme dasavihe paNNatte, taMjahA-egaNAme duNAme tiNAme cau NAme paMcaNAme chaNAme sattaNAme aTraNAme NavaNAme dasaNAme (sU0 121) iha jIvagatajJAnAdiparyAyAjIvagatarUpAdiparyAyAnusAreNa prativastu bhedena namati-tadabhidhAyakatvena pravartata // 104 // atha upakramasya dvitiya-bhedaH 'nAma'sya bheda-prabhedAnAm varNanaM Arabhyate ~219~ Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [121] dIpa anukrama [146 ] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [121] / gAthA ||16|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH iti nAma, vastvabhidhAnamityarthaH, uktaM ca- ""jaM vatthuNo'bhihANaM pajjayabheyANusAriyaM nAmaM / pahale aM jaM namaI pahabheaM jAi jaM bhaNiaM // 1 // idaM ca dazaprakAraM kathamityAha- 'eganAme' ityAdi, iha yena kenacinnAnnA ekenApi satA sarve'pi vivakSitapadArthA abhidhAtuM zakyante tadekanAmocyate, yakAbhyAM tu nAmabhyAM dvAbhyAmapi sarve vivakSitavastujAtamabhidhAnadvAreNa saMgRhyate tad dvinAma, paistu tribhirnAmabhiH sarve'pi vivakSitapadArthA abhidhAtuM zakyante tat trinAma, yaistu caturbhirnAmabhiH sarva vivakSitaM vastvabhidhIyate taccaturnAma, evamanayA dizA jJeyaM, yAvad yairdazabhirnAmabhiH sarva vivakSitaM vastu pratipAdyate tad dazanAmeti // 121 // tatra 'yathoddezaM nirdeza' ityekanAmodAharannAha se kiM taM egaNAme ?, 2 - NAmANi jANi kANivi davvANa guNANa pajavANaM ca / tesiM Agamanihase nAmaMti parUviA saNNA // 1 // se taM egaNAme ( sU0 122 ) 'nAmANi gAhA' vyAkhyA- 'dravyANAM' jIvAjIva bhedAnAM 'guNAnAM jJAnAdInAM rUpAdInAM ca tathA 'paryAyANAM' nArakatvAdInAmekaguNakRSNatvAdInAM ca nAmAni abhidhAnAni yAni kAnicilloke rUDhAni tadyathA-jIvo janturAtmA prANItyAdi, AkAzaM nabhastArApatho vyomAmbaramityAdi, tathA jJAnaM vuddhiryodha ityAdi, tathA rUpaM raso gandha ityAdi, tathA nArakastiryaG manuSya ityAdi, ekaguNakRSNo dviguNakRSNa ityAdi, teSAM sarveSAmapya 1 bastuno'bhidhAnaM paryAyabhedAnusArikaM nAma / pratibhedaM yannamati pratibhedaM yAti yadbhaNitam // 1 // For P&Pase Cinly ~220~ Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................... mUlaM [122] / gAthA ||17|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [122] vRttiH upakramAdhika gAthA ||1|| anuyo bhidhAnAnAmAgama eva nikaSo-hemarajatakalpajIvAdipadArthasvarUpaparijJAnahetutvAt kaSapaTTakastasminnAmetyemaladhA-18|varUpA saMjJA-AkhyA prarUpitA-vyavasthApitA, sarvANyapi jIvo janturityAdyabhidhAnAni nAmatvasAmAnyAvya-15 rIyA bhicArAdekena nAmazabdenocyanta iti bhAvaH, tadevamihaikenApyanena nAmazabdena sarvANyapi lokarUDhAbhidhA-16 nAni vastUni pratipAdyanta ityetadekanAmocyate, ekaM sannAmaikanAmetikRtvA iti gaathaarthH| 'se taM egaNAmetti // 105 // | nigamanam // 122 // se kiM taM dunAme?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-egakkharie a aNegakkharie a, se kiM taM egakkharie ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-hIH zrIH dhIH strI, se taM egakkharie / se kiM taM aNegakkharie?,2 kannA vINA latA mAlA, se taM aNegakkharie / ahavA dunAme duvihe paNNatte, taMjahA-jIvanAme a ajIvanAme a, se kiM taM jIvaNAme ?, 2 aNegavihe papaNatte, taMjahA-devadatto jaNNadatto viNhudatto somadatto, se taM jIvanAme / se kiM taM ajIvanAme ?,2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-ghaDo paDo kaDo raho, se taM ajiivnaame|ahvaa dunAme duvihe paNNatte,taMjahA-visesie aavisesie |a dIpa anukrama SECRE [147 -149] // 105 // -EM ~221~ Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [123] / gAthA ||17...|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [123] visesie davve visesie jIvadavve ajIvadavvea,avisesie jIvadavve visesieNeraie tirikkhajoNIe maNusse deve,avisesie Neraie visesie rayaNappahAe sakkarappahAe vAluappahAe paMkappahAe dhUmappahAe tamAe tamatamAe, avisesie rayaNappahApuDhaviNeraie visesie pajjattae a apajjattae a, evaM jAva avisesie tamatamApuDhavINeraie visesie pajattae a apajattae a| avisesie tirikkhajoNie visesie egidie beiMdie teiMdie cauridie paMciMdie, avisesie egidie visesie puDhavikAie AukAie teukAie vAukAie vaNassaikAie, avisesie puDhavikAie visesie suhumapuDhavikAie a bAdarapuDhavikAie a, avisesie suhumapuDhavikAie visesipa pajattayasuhumapuDhavikAie a apajjattayasuhamapuDhavikAie a, avisesie a bAdarapuDhavikAie visesie pajjattayabAdarapuDhavikAie a apajjattayabAdarapuDhavikAie a, evaM AukAie teukAie vAukAie vaNassaikAie avisesiavisesiapajja dIpa anukrama [150] 44%95% ~222~ Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [123] / gAthA ||17...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: 5 anuyoga vRttiH upakramAdhi prata maladhArIyA sUtrAMka [123] 5 // 106 // dIpa tayaapajattayabhedehiM bhANiavvA / avisesie beiMdie visesie pajattayabeIdie a apajattayabeiMdie a, evaM teiMdiacauridiAvi bhANiavvA / avisesie paMciMdiatirikkhajoNie visesie jalayarapaMciMdiyatirikkhajoNie thalayarapaMciMdiatirikakhajoNie khayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, avisesie jalayarapaMciMdiatirikkhajoNie visesie saMmucchimajalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a gabbhavakaMtiajalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, avisesie samucchimajalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie visesie a pajattayasaMmucchimajalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a apajattayasaMmucchimajalayarapaMciMdiatirikkhajoNie, avisesie gabbhavatiyajalayarapaMciMdiatirikkhajoNie visesie pajattayagabbhavatiajalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a apajattayagambhavakaMtiajalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, avisesie thalayarapaMciMdiatirikkhajoNie visesie cauppayathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie * anukrama [150] 45* * // 106 // ** ~223~ Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [123] / gAthA ||17...|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [123] dIpa anukrama [150] aparisappathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, avisesie cauppayathalayarapaM0 visesie saMmucchimacauppayathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a gabbhavakkaMtiacauppayathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, avisesie saMmucchimacauppayathalayara0 visesie paja. tayasaMmucchimacauppayathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a apajattayasaMmucchimacauppayathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, avisesie ganbhavatiacauppayathalayarapaMciMdia0 visesie pajattayagabbhavakaMtiacauppayathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a apajjattayagabbhavatiacauppayathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, avisesie parisappathalayara0 visesie uraparisappathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a bhuaparisappathalayarapaMciMdiatirikkhajoNie a, ete'vi saMmucchimA pajattagA apajattagA ya gambhavakaMtiAvi pajattagA apajattagA ya bhANiavvA / avisesie khahayarapaMcidia0 visesie saMmucchimakhahayarapaMciMdiatirikkhajoNie a gabbhavatiakhayarapaMciMdia ~224~ Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [123] / gAthA ||17...|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [123] anuyo0 maladhArIyA vRtti upakra mAdhi0 // 107 // dIpa anukrama [150] tirikkhajoNie a, avisesie samucchimakhahayarapaMciM0 visesie pajattayasamucchimakhahayarapaMciMdiatirikkhajoNie a apajattayasaMmucchimakhahayarapaMciMdiatirikkhajoNie, avisesie gabbhavakkaMtiakhahayarapaMciM0 visesie pajattayagabbhavakaMtiakhahayarapaMciMdiyatirikkhajoNie a apajjattayagabbhavatiakhahayarapaMciMdiatirikkhajoNie y| avisesie maNusse visesie samucchimamaNusse agabbhavakaMtiamaNusse a, avisesie samucchimamaNusse visesie pajjattagasamucchimamaNusse a apajjattagasaMmucchimamaNusse a, avisesie gabbhavatiamaNusse visesie kammabhUmio ya akammabhUmio ya aMtaradIvao ya saMkhijavAsAuya asaMkhijjavAsAuya pajatApajattao / avisesie deve visesie bhavaNavAsI vANamaMtare joisie vemANie a, avisesie bhavaNavAsI visesie asurakumAre nAgaku0 suvaNNaku0 vijuku0 aggiku0 dIvaku0 udadhiku0 disAku0 vAuku0 thaNiakumAre, savvesipi avisesiavisesiaapajattagapajjattagabhedA REACHECKERALASSE // 107 ~225 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [123] / gAthA ||17...|| .................. pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [123] dIpa anukrama [150] bhANiabvA / avisesie vANamaMtare visesie pisAe bhUe jakkhe rakkhase kiNNare kiMpurise mahorage gaMdhavve, etesipi avisesiavisesiapajjattayaapajattagabhedAbhANi abvaa|avisesie joIsie visesie caMde sUre gahagaNe nakkhatte tArArUve, etesipi avisesiyavisesiyaapajjattayapajattayabheA bhANiavvA |avisesie vemANie visesie kappovage a kappAtItage a, avisesie kappovage visesie sohammae IsANae saNaMkumArae mAhiMdae baMbhaloe laMtayae mahAsukkae sahassArae ANayae pANayae AraNae acuyae, etesipi avisesiavisesiaapajjattagapajjattagabhedA bhANiavvA / avisesie kappAtItae visesie gevejjae a aNuttarovavAie a, avisesie gevejae visesie heTimaheTimagevejjae heTTimamajjhimagevejae hiDimauvarimagevejae, avisesie majjhimagevijae visesie hiTimamajjhimagevijae majjhimamajjhimagevejae majjhimauvarimagevejjae, avisesie uvarimagevejae visesie uvarimaheTThimage %AX % % % ~226~ Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [123] / gAthA ||17...|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata anuyo maladhArIyA upakra sUtrAMka [123] // 108 // dIpa vejae uvarimamajjhimagevejae uvarimauvarimagevejae a, etesipi savesiM avi vRttiH sesiavisesiapajattagApajattagabhedA bhANiavvA / avisesie aNuttarovavAie mAdhi0 visesie vijayae vejayaMtae jayaMtae aparAjiae sabvaTasiddhae a, etesiMpi savvesiM avisesiavisesiapajattagApajjattagabhedA bhANiavvA / avisesie ajIvadavve visesie dhammasthikAe adhammatthikAe AgAsasthikAe poggalasthikAe addhAsamae a, avisesie poggalasthikAe visesie paramANupoggale dupaesie tipaesie jAva aNaMtapaesie a, se taM dunAme (sU0 123) M yata evedaM dinAmAta eva vividha-viprakAra, tadyathA-ekaM ca tadakSaraM ca tena nivRttamekAkSarikam , anekAni ca tAnyakSarANi ca tainivRttamanekAkSarika, cakArI samuccayAyau~, tatraikAkSarike hI:-lajjA devatAvizeSo vA, zrI:-devatAvizeSaH, dhI:-buddhiH, strI-yoSiditi, anekAkSarike-kanyetyAdi, upalakSaNaM cedaM balAkApatAkAdInAM lavyAdyakSaraniSpannanAnAmiti, tadevaM yadasti vastu tat sarvamekAkSareNa vA nAnA'bhidhIyate'nekAkSareNa vA, ato-IIMeen 'nena nAmayena vivakSitasya sarvasyApi vastujAtasyAbhidhAnAd dvinAmocyate, dirUpaM sat sarvasya nAma* anukrama [150] ~227~ Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [123] / gAthA ||17...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [123] dIpa anukrama [150] dvinAma, dayorvA nAno samAhAro dvinAmamiti / etadeva prakArAntareNAha-'ahavA dunAmeM ityAdi, jIvasya nAma jIvanAma ajIvasya nAma ajIvanAma, atrApi yadasti tena jIvanAmnA'jIvanAmnA vA bhavitavyamiti jIvAjIvanAmabhyAM vivakSitasarvavastusaGghaho bhAvanIyaH, zeSaM sugamaM / punaretadevAnyathA pAha-'ahavA dunAmeM'ityAdi, dravyamityavizeSanAma jIve ajIve ca sarvatra sadbhAvAt, jIvadravyamajIvadravyamiti ca vizeSanAma, ekasya jIva evAnyasya tvajIva eva sadbhAvAditi, tataH punaruttarApekSayA jIvadravyamityavizeSanAma, nArakastiryaDityAdi tu vizeSanAma, punarapyuttarApekSayA nArakAdikamavizeSanAma ratnaprabhAyAM bhavo rAnaprabha ityAdi tu vi-14 zeSanAma, evaM pUrva pUrvamavizeSanAma uttarottaraM tu vizeSanAma sarvatra bhAvanIyaM, zeSa sugama, navaraM sammUrcchanti-11 tathAvidhakarmodayAda garbhamantareNaivotpadyanta iti sammUrchimAH, garbhe vyutkrAnti:-utpattiryeSAM te garbhavyutkrA|ntikAH, urasA bhujAbhyAM ca parisarpanti-gacchantIti viSadharagodhAnakulAdayaH sAmAnyena parisarpAH, vizepastUrasA parisarpantItyura parisaH sarpAdaya eva, bhujAbhyAM parisarpantIti bhujaparisI:-godhAnakulAdaya, eva, zeSa sukhonneyaM / tadevamuktAH sAmAnyavizeSanAmabhyAM jIvadravyasya sambhavino bhedAH, sAmprataM prAguddiSTamajIvadravyamapi bhedatastathaivodAhartumAha-'avisesie ajIvadabve ityAdi, gatArtha, tadevaM yadasti vastu tatsarva sAmAnyanAmnA vizeSanAmnA vA abhidhIyate, evamanyatrApi dvinAmatvaM bhAvanIyaM, 'se taM dunAmeM'tti nigamanam / / 123 // anu. 11 JaEcon nA ~228~ Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [124] / gAthA ||18-23|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [124] anuyo maladhArIyA vRttiH upakra mAdhi // 109 // dIpa anukrama [151-158] se kiM taM tinAme ?, 2 tivihe papaNatte, taMjahA-davaNAme guNaNAme pajjavaNAme ase kiM taM davaNAme ?, 2 chavvihe paNNatte, taMjahA-dhammatthikAe adhammatthikAe AgAsatthikAe jIvasthikAe puggalatthikAe addhAsamae a, se taM ddhvnaame| kiM taM guNaNAme ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-vaNNaNAme gaMdhaNAme rasaNAme phAsaNAme saMThANaNAme / se kiM taM vaNNaNAme ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-kAlavaNNanAme nIlavaNNanAme lohiavaNNanAme hAliddavaNNanAme sukillavaNNaNAme, se taM vpnnnaame| se kiM taM gaMdhanAme ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-surabhigaMdhanAme a durabhigaMdhanAme a, se taM gaMdhanAme / se kiM taM rasanAme ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-tittarasaNAme kaDuarasaNAme kasAyarasaNAme aMbilarasaNAme mahurarasaNAme a, se taM rasaNAme / se kiM taM phAsaNAme ?, 2 aTTavihe paNNatte, taMjahA-kakkhaDaphAsaNAme mauaphA garuaphA0 lahuaphA0 sItaphAsaNAme usiNaphAsaNAme NiddhaphA0 lukkhaphAsaNAme, se taM phAsaNAme / se ~229~ Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [124] / gAthA ||18-23|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [124] kiM taM saMThANanAme ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-parimaMDalasaMThANanAme vadasaM0 taM sasaM0 cauraMsasaM0 AyatasaMThANaNAme, se taM saMThANanAme, se taM guNaNAme / yata evedaM trinAma tata eva vividha-triprakAra, dravyanAmAdibhedAt , tatra dravati-gacchati tA~stAn paryA-IN | yAn prAmotIti dravyaM tasya nAma dharmAstikAya ityAdi, dharmAstikAyAdayazca prAk vyAkhyAtA eva, guNyante-saMkhyAyante iti guNAsteSAM nAma guNanAma, 'vaNNanAmeM ityAdi, tatra vaparyate-alakiyate vastvaneneti varNa:kRSNAdiHpaJcadhApratIta eca, kapizAdayastvetatsaMyogenaivotpadyante na punaHsarvathA etadvilakSaNA iti nehodAhRtAH, gandhyate-AghAyata iti gandhastasya nAma gandhanAma, sa ca vividha:-surabhirdurabhizca, tatra saumukhyakRt surabhiH, vaimukhyakRd durabhiH, atrApyubhayasaMyogajaH pRthagroktaH, etatsaMsargajatvAdeva bhedAvivakSaNAta, rasyate-AsvA dyata iti rasastasya nAma rasanAma, sa ca tiktakaTukaSAyAmlamadhurabhedAt paJcavidhA, tatra zleSmAdidoSahantA lAnimbAyAzritastikto rasaH, tathA ca bhiSakzAstram-"zleSmANamaruciM pittaM, tRSaM kuSThaM viSaM jvaram / hanyAta tikto raso buddhaH, kartA mAtropasevitaH // 1 // " galAmayAdiprazamano maricanAgarAdyAzritaH kaTuH, uktaM | ca-"kaTurgalAmayaM zophaM, hanti yuktyopasevitaH / dIpanaH pAcako rucyo, bRMhaNo'tikaphApahaH // 2 // " raktadoSAdyapahartA bibhItakAmalakakapitthAdyAzritaH kaSAyaH, Aha ca-"raktadoSaM karpha pitta, kaSAyo hanti dIpa anukrama [151-158] - - JaER ~230 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [124] / gAthA ||18-23|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo prata sUtrAMka vRttiH upakramAdhi0 rIyA [124] // 110 // dIpa anukrama [151-158] sevitaH / rUkSaH zIto guNagrAhI, rocakazca svarUpataH // 3 // " agnidIpanAdikRdamlIkAdyAzrito'mlA, paThyate| lAca-"amlo'gnidIptikRta nigdhaH, zophapittakaphApahaH / kledanaH pAcano rucyo, mUDhavAtAnulomakaH // 4 // " pittAdiprazamanaH khaNDazarkarAdyAzrito madhuraH, tathA coktam-"pittaM vAtaM viSaM hanti, dhAtavRddhikaro guruH / / jIvanaH kezakRdvAlavRddhakSINIjasA hitaH // 5 // " ityAdi, sthAnAntare stambhitAhArabandhavidhvaMsAdikatA| sindhulavaNAdyAzrito lavaNo'pi rasaH paThyate, sa ceha nodAhato, madhurAdisaMsargajatvAt tadabhedena vivakSa-1 NAt, sambhAvyate ca tatra mAdhuryAdisaMsargaH, sarvarasAnAM lavaNaprakSepa eva svAdutvapratipatterityalaM vistareNa / spRzyata iti sparza:-karkazAdiraSTavidhaH, tatra stabdhatAkAraNaM dRSadAdigataH karkazaH, sannatikAraNaM tinizalatAdigato mRduH, adhaHpatanaheturayogolakAdigato guru, prAyastiryagarbhAdhogamanaheturarkatUlAdinizrito laghuH, dehastambhAdihetuH pAleyAdyAzritaH zItaH, AhArapAkAdikAraNaM vahayAdyanugata uSNaH, pudgaladravyANAM mithaH saMyujyamAnAnAM bandhanivandhanaM tailAdisthitaH snigdhA, teSAmevAbandhanivandhanaM bhasmAdyAdhAro rUkSaH, etatsaMsargajAstu noktAH, eSvevAntarbhAvAditi / saMsthAnakharUpaM tu pratItameva / se kiM taM pajavaNAme ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-egaguNakAlae duguNakAlapa tiguNakAlae jAva dasaguNakAlae saMkhijjaguNakAlae asaMkhijaguNakAlae anaMta saa||110|| ~231~ Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [124] / gAthA ||18-23|| ................ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [124] dIpa anukrama [151-158] guNakAlae, evaM nIlalohiahAlihasukillAvi bhANiavvA / egaguNasurabhigaMdhe duguNasurabhigaMdhe tiguNasuNa jAva aNaMtaguNasurabhigaMdhe, evaM durabhigaMdho'vi bhaannianvo| egaguNatite jAva aNaMtaguNatitte, evaM kaDuakasAgaaMbilamahurAvi bhANiavvA / egaguNakakkhaDe jAva aNaMtaguNakakkhaDe, evaM mauagarualahuasItausiNaNiddhalu kkhAvi bhA0, se taM pjjvnnaame| pariH-samantAdavanti-apagacchanti na tu dravyavat sarvadaivAvatiSThanta iti paryavA:, athavA pariH-samantAd avanAni-gamanAni dravyasthAvasthAntaraprAptirUpANi paryavA:-ekaguNakAlavAdayasteSAM nAma paryavanAma, yatra tu paryAyanAmeti pAThaH, tatra pari:-samantAdayante-apagacchanti na punadravyavat sarvadeva tiSThantIti paryAyAH, athavA pariH-sAmastyena eti-abhigacchati vyAmoti vastutAmiti paryAyAH-ekaguNakAlavAdaya eva, teSAM nAma paryAyanAmeti, tatreha guNazabdo'zaparyAya:, tatazca sarvasyApi trailokyagatakAlavasyAsatkalpanayA piNDitasya ya ekaH-sarvajaghanyo guNa:-aMzastena kAlakaH paramANvAdirekaguNakAlakaH-sarvajaghanyakRSNa iti / dAbhyAM guNAbhyAM-tadaMzAbhyAM kAlakaH paramANvAdireva dviguNakAlakA, evaM tAvanneyaM yAvadanantairguNaistadaMzaiH kAlako'nantaguNakAlakaH sa eveti, evamuktAnusAreNaikaguNanIlakAdInAmekaguNasurabhigandhAdInAM ca sarvatra bhAvanA 969 4% ~232~ Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [124] / gAthA ||18-23|| ........................ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [124] anuyo maladhArIyA upakra dIpa anukrama [151-158] kAryeti / Aha-guNaparyAyayoH kA prativizeSaH ?, ucyate, sadaiva sahavartitvAvarNagandharasAdayaH sAmAnyena vRtti guNA ucyante, na hi mUrte vastuni varNAdikamAtraM kadAcidapi vyavacchidyate, ekaguNakAlatvAdayastu dviguNakAlattvAdyavasthAyAM nivartanta eveti, ataH kamavRttitvAt paryAyAH, uktaM ca-"sahavartino guNA yathA jIvasya mAdhi0 caitanyAmUrtatvAdayA, kramavartinaH paryAyA yathA tasyaiva nArakatvatiryaktvAdyaH" iti, nanu yadyevaM tarhi varNAdisAmAnyasya bhavatu guNatvaM, tadvizeSANAM tu kRSNAdInAM na syAd, aniyatatvAt teSAM, satyaM, varNAdisAmAnyabhedAnAmapi kRSNanIlAdInAM prAyaH prabhUtakAlaM sahavartitvAt guNatvaM vivakSitamityalaM vistareNa / Aha / bhavatvevaM, kintu pudgalAstikAyadrabyasyaiva saMbandhino guNaparyAyAH kimiti guNaparyAyanAmatvenodAhatAH?, na dharmAstikAyAdInAM, na ca vaktavyaM-teSAM te na santIti, dharmAdharmAkAzajIvakAladravyeSvapi yathAkrama gatisthityavagAhopayogavartanAdiguNAnAM pratyekamanantAnAmagurulaghuparyAyANAM ca prasiddhatvAt, satyaM, kintvindriyapratyakSagamyatvAt supratipAdyatayA pudgaladravyasyaiva guNaparyAyA udAhatA na zeSANAmityalaM vistareNa, tasmAd yatkimapi nAma tena sarveNApi dravyanAmnA guNanAmnA paryAyanAmnA vA bhavitavyaM, nAtaH paraM kimapi nAmAsti, tataH sarvasyaivAnena saMgrahAt trinAmaitaducyata iti / taM puNaNAmaM tivihaM itthI purisaMNapuMsagaM ceva / eesiM tiNhaMpi a aMtami aparUvaNaM vocchaM // 1 // W111 // tatpunarnAma dravyAdInAM sambandhi sAmAnyena sarvamapi strIpunapuMsakaliGgeSu vartamAnatvAt trivigha-triprakAra, ~233~ Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ......... mUlaM [124] / gAthA ||18-23|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [124] ACC+C+ dIpa anukrama [151-158] tatra strIliGge nadI mahItyAdi, puMlliGge ghaTaH paTa ityAdi, napuMsake dadhi madhvityAdi, eSAM ca strIliGgavRttyAdInAM brayANAmapi nAmnAM prAkRtazailyA uccAryamANAnAmante yAnyAkArAdInyakSarANi bhavanti tatparUpaNAdvAreNa lakSaNaM 18|nirdidikSuruttarArddhamAha-eesimityAdi, gatArthameveti gAthArthaH / / tattha purisassa aMtA AIUo havaMti cttaari| te ceva ithiAo havaMti okAraparihINA // 2 // 'tatra' tasmin trividhe nAni 'puruSasya' puMlliGgavRtternAnnaH 'antA'antavartInyakSarANi catvAri bhavanti, tadyathA-AkAra IkAra UkAra okArazcetyarthaH, etAni vihAya nAparaM prAkRtapuMlliGgavRtternAnno'nte'kSaraM sambhavatItyarthaH, strIliGgavRtternAnno'pyante okAravarjAnyetAnyevAkArakArokAralakSaNAni trINi akSarANi bhavanti | nAparamiti, ana cAnantaragAthAyAM itthIpurisamiti nirdizyApi yadihAdI puMllinAno lakSaNakathanaM tatpu ruSaprAdhAnyakhyApanArthamiti gAthArthaH // 181 aMtiaiMtia utia aMtAuNapuMsagassa boddhvvaa| etesiM tiNhapi avocchAmi nirdasaNe etto||3|| RI napuMsakavRttinAmnAM tvante aMkAraH iMkAra ukArazcetyetAnyeva zrINyakSarANi bhavanti nAparaM / eteSAM ca trayAWNAmapi nidarzanam-udAharaNaM pratyeka vakSyAmIti gAthArthaH / tadevAha AgAraMto rAyA IgAraMto girI a siharI / UgAraMto viNhU dumo a aMtA u puri RCMCALCOACANCCCESCOACHCock ~234~ Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [124] dIpa anukrama [151 -158] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [124] / gAthA || 18-23|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 112 // aa%% % % sANaM // 4 // AgAraMtA mAlA IgAraMtA sirI a lacchI a / UgAraMtA jaMbU bahU a aMtA itthINaM // 5 // aMkAraMtaM dhannaM iMkAraMtaM napuMsagaM asthi / ukAraMto pIluM mahuM ca aMtA NapuMsANaM // 6 // se taM tiNAme ( sU0 124 ) gAthAtrayaM vyaktaM, navaraM saMskRte yadyapi viSNurityukArAntameva bhavati tathApi prAkRtalakSaNasyaiveha vaktumiSTatvAdUkArAntatA na virudhyate, evamokArAnto druma ityAdiSvapi vAcyaM, jambUH strIliGgavRttirvanaspativizeSaH, 'pIlu'ti kSIraM, zeSaM sugamaM, 'se taM tinAmeti nigamanam // 124 // se kiM taM cauNAme ?, 2 cauvvihe paNNatte, taMjahA- AgameNaM loveNaM payaIe vigAreNaM / se kiM taM AgameNaM ?, 2 padmAni payAMsi kuNDAni, se taM AgameNaM / se kiM taM loveNaM ?, 2 te atra te'tra paTo atra paTo'tra ghaTo atra ghaTo'tra se taM loveNaM / se kiM taM parAIe 1, 2 agnI etau paTU imau zAle ete mAle ime se taM pgie| se kiM taM vigAreNaM ?, 2 daNDasya ayaM daNDAyaM sA AgatA sA''gatA dadhi idaM dadhIdaM For P&Praise Cinly ~ 235~ 77 vRtiH upakra mAdhi0 // 112 // Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [125] dIpa anukrama [159] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [125] / gAthA ||23...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH Ja Eber nadI iha nadIha madhu udakaM madhUdakaM vadhU UhaH vadhUhaH, se taM vigAreNaM, se taM canAme ( sU0 125 ) AgacchatItyAgamo nvAgamAdistena niSpannaM nAma yathA padmAnItyAdi, ghuTkharAdU ghuTi nuH (kA0 rU0 24 ) ityanenAtra nvAgamasya vidhAnAdU, upalakSaNamAtraM cedaM saMskAra upaskAra ityAderapi suDAthAgamaniSpannatvAditi, lopo varNApagamarUpastena niSpannaM nAma, yathA te'tretyAdi, 'edotparaH padAnte' (lopamakAraH kAtarUpamAlAyAM 115 ) ityAdinA akArasyeha luptatvAt, nAmatvaM cAtra tena tena rUpeNa namanAnnAmeti vyutpatterasyeveti, itthamanyatrApi vAcyam / upalakSaNaM cedaM manasa ISA manISA-buddhiH bhramatIti bhrUrityAderapi sakAramakArAdivarNalopena niSpannatvAditi, prakRtiH svabhAvo varNalopAdyabhAvastayA niSpannaM nAma, yathA agrI etAvityAdi, dvivacanamanAvi (kA0 sU0 60 ) tyanenAtra prakRtibhAvasya vidhAnAt, nidarzanamAtraM cedaM sarasirja kaNThekAla ityAdInAmapi prakRtiniSpannatvAditi, varNasyAnyathAbhAvApAdanaM vikArastena niSpannaM daNDasyAyaM daNDAgramityAdi, samAnaH savarNe dIrghIbhavati paraca lopam (kA0 rU0 24) ityAdinA dIrghatvalakSaNasya varNavikArasyeha kRtatvAda, udAharaNamAtraM caitat taskaraH SoDazetyAderapi varNavikArasiddhatvAditi / tadiha yadasti tena sarveNApi nAmnA AgamaniSpannena vA lopaniSpannena vA prakRtinirvRttena vA vikAraniSpannena vA 1 vivakSayAnaikapadatvaM nAna ekatvena vivakSayAt vRttikA reNApi nirUDaprAcInavyAkaraNApekSayA tathA pratipAditaM padatvamiti, adhunA yathA sosapargasya / For P&Praise Cly ~236~ Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [126] / gAthA ||23...|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: OM%25 prata sUtrAMka [125] anuyo0 maladhArIyA upakramAdhi0 // 113 // dIpa anukrama [159] bhavitavyaM, DityAdinAnAmapi saniruktatvAt 'nAma ca dhAtujamAhe tyAdivacanAt, tatazcaturbhirapyaitaiH sarvasya | sanahAcatunoMmedamucyate, 'se taM caunAmetti nigamanam // 125 // se kiM taM paMcanAme ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-nAmikaM naipAtikaM AkhyAtikam aupasargikaM mizra, azva iti nAmikaM, khalviti naipAtikaM, dhAvatItyAkhyAtikaM, parItyaupasargikaM, saMyata iti mizra, se taM paMcanAme (sU0 126) ihAzva iti kiM ?-nAmika, vastuvAcakatvAt, khalviti naipAtikaM, nipAteSu paThitatvAt, dhAvatItyAkhyAtikaM, kriyApradhAnatvAt, parItyaupasargikam , upasargeSu paThitatvAt, saMyata iti mizram, upasarganAmasamudAyaniSpannatvAditi / etairapi sarvasya kroDIkaraNAdU paJcanAmatvaM bhAvanIyam, 'se taMpaMcanAmeM'tti nigamanam // 12 // se kiM taM chaNNAme 1, 2 chavihe paNNatte, taMjahA-udaie uvasamie khaie khaova samie pAriNAmie saMnivAie kA atraudayikAdayaH SaD bhAvAH prarUpyante, tathA ca sUtram-'udaie' ityAdi, annAha-nanu nAni prakrAnta 1 nAma va bhAtujamAda niruke, vyAkaraNe zakaTasa ca sokam / bana padArtha vizeSasamutthaM, pratyayataH prakRtezca tAm // 1 // iti vAmdAnuzAsanavRttI zrIhema-16 1 candrasUribhirudAhRtam / // 113 // JaEl. com ~237~ Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [127] dIpa anukrama [161] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [127] / gAthA ||23...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH tadabhidheyAnAmarthAnAM bhAvalakSaNAnAM prarUpaNamayuktamiti, naitadevaM, nAmanAmavatorabhedopacArAt tatprarUpaNasyApyadRSTatvAdU, evamanyatrApi yathAsambhavaM vAcyaM tatra jJAnAvaraNAdInAmaSTAnAM prakRtInAmAtmIyAtmIyasvarUpeNa vipAkato'nubhavanamudayaH sa evauddhikaH, athavA yathoktenavodayena niSpanna audadhiko bhAva iti sAmarthyAd gamyate, upazamanamupazamaH karmaNo'nudayAkSINAvasthA bhasmapaTalAvacchannAnivat sa eva aupazamika:, tena vA nirvRtta aupazamikaH kSayaH-karmaNo'pagamaH sa eva tena vA nirvRttaH kSAyikaH, karmaNo yathoktau kSayopazamAveva tAbhyAM vA nirvRttaH kSAyopazamikaH daravidhyAta bhasmacchannavahnivat, pariNamanaM tena tena rUpeNa vastUnAM bhavanaM pariNAmaH sa eva tena vA nirvRttaH pAriNAmikaH, anantarokAnAM dvyAdibhAvAnAM melakaH sannipAtaH sa eva tena vA nirvRttaH sAnnipAtikaH // tatrAmISAM pratyekaM svarUpanirUpaNArthamarthamAha se kiM taM udaie ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA- udaie a udayaniSkaNNe a / se kiM taM udaie 1, 2 ahaM kammapayaDINaM udapaNaM, se taM udie| se kiM taM udayani nne 1, 2 duvihe paNNatte, taMjahA- jIvodayaniSpanne a ajIvodayaniSpanne a / se kiM taM jIvodayaniphanne ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-Neraie tirikkhajoNie maNusse deve puDhavikAi jAva tasakAie kohakasAI jAva lohakasAI itthIvedae purisaveyae For P&Praise Cinly ~238~ yung Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [127] dIpa anukrama [161] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [127] / gAthA ||23...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 114 // puMgaveda kaNhale se jAva sukkalese micchAdiTTI 3 avirae asaMNI aNNANI AhArae chaumatthe sajogI saMsAratthe asiddhe, se taM jIvodayanipphanne / se kiM taM ajIvodayaniphanne ?, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-urAliaM vA sarIraM urAliasarIrapaogapariNAmiaM vA davvaM, veDavviaM vA sarIraM veDavviyasarIrapaogapariNAmiaM vA davvaM, evaM AhAragaM sarIraM teagaM sarIraM kammagasarIraM ca bhANiavvaM, paogapariNAmie vaNNe gaMdhe rase phAse, se taM ajIvodayaniSkapaNe / se taM udayaniSphaNNe, se taM udaie / audayiko bhAvo dvividhaH - aSTAnAM karmaprakRtInAmudayastanniSpannazca, ayaM cArthaH prakAravayena vyutpattikaraNAdAdAveva darzitaH, udayaniSpannaH punarapi dvividho-jIve udadyaniSpanno jIvodayaniSpannaH ajIve udayaniSpanno'jIvodayaniSpanno, jIvodayaniSpannasyodAharaNAni- 'zeraie' ityAdi, idamuktaM bhavati-karmaNAmudayenaiva sarve'pyete paryAyA jIve niSpannAH, tadyathA - nArakastiryaG manuSya ityAdi, aMgrAha- nanu yadyevamapare'pi nidrApaJcakavedanIyahAsyAdayo bahavaH karmodayajanyA jIve paryAyAH santi, kimiti nArakatvAdayaH kiyanto'pyupanyastAH ?, satyam, upalakSaNatvAdamISAmanye'pi sambhavino draSTavyAH, aparastvAha-nanu karmoM For P&Praise Chly ~ 239~ vRttiH upakramAdhi0 // 114 // Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [127] / gAthA ||23...|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] dIpa anukrama [161] dayajanitAnAM nArakatvAdInAM bhavatvihopanyAsoM lezyAstu kasyacit karmaNa udathe bhavantItyetanna prasiddhaM | tatkimitIha tadupanyAsaH, satyaM, kintu yogapariNAmo lezyAH, yogastu trividho'pi karmodayajanya eva, tato lezyAnAmapi tadubhayajanyatvaM na vihanyate, anye tu manyante-karmASTakodayAt saMsArasthatvAsiddhatvavallezyA-14 vatvamapi bhAvanIyamityalaM vistareNa, tadarthanA tu gandhahastivRttiranusartavyeti, 'se taM jIvodayaniSphapaNe'tti nigamanam / athAjIvodayaniSpannaM nirUpayitumAha-se kiM tamityAdi, 'orAliyaM vA sarIrIti viziSTAkArapariNataM tiryaGmanuSyadeharUpamaudArikaM zarIraM, 'urAliasarIrappaoge'ityAdi, audArikazarIraprayogapa|riNAmitaM dravyam , audArikazarIrasya prayogo-vyApArastena pariNAmitaM svaprayogitvAt gRhItaM tattathA, tacca varNagandharasasparzAnApAnAdirUpaM svata evopariSTAd darzayiSyati, vAzabdau parasparasamuccaye, etadvitayamapyajIvepudgaladravyalakSaNe audArikazarIranAmakarmodayena niSpannatvAdajIvodayaniSpanna audadhiko bhAva ucyate, evaM vaikriyazarIrAdiSvapi bhAvanA kAryA, navaraM vaikriyazarIranAmakarmAdyudayajanyatvaM yathAvaM vAcyamiti / audArikAdizarIraprayogeNa yat pariNamyate dravyaM tat khata eva darzayitumAha-paogapariNAmie vapaNe ityAdi, pazcAnAmapi zarIrANAM prayogeNa-vyApAreNa pariNAmitaM-gRhItaM varNAdikaM zarIravarNAdisampAdaka dravyamidaM draSTavyam , upalakSaNatvAca varNAdInAmaparamapi yaccharIre saMbhavatyAnApAnAdi tat svata eva dRzyamiti / atrAha-nanu yathA nArakatvAdayaH paryAyA jIve bhavantIti jIvodayaniSpanne audayike paThyante, evaM zarIrANyapi jIva eva bhava bhanu.20 JEcomania ~240~ Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [127] dIpa anukrama [161] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [127] / gAthA ||23...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA yA // 115 // nti atastAnyapi tatraiva paThanIyAni syuH kimityajIvodayaniSpanne'dhIyante ?, astyetat kiMtvaudArikAdizarIranAmakarmodayasya mukhyatayA zarIrapuGgaleSveva vipAkadarzanAt tanniSpanna auvadhiko bhAvaH zarIralakSaNe'jIva eva prAdhAnyAd darzita ityadoSaH / 'se ta' mityAdi nigamanatrayam // ukto dvividho'pyaudayikaH, athopazamikaM nirdidikSurAha - se kiM taM uvasamie 1, 2 duvihe paNNatte, taMjahA uvasame a uvasamanipphaNNe ase kiM taM usame ?, 2 mohaNijassa kammassa uvasameNaM, se taM uvsme| se kiM taM uvasamaniphaNe 1, 2 aNegavihe paNNatte, taMjahA-uvasaMtakohe jAva uvasaMtalobhe uvasaMtapejje ubasaMtadose uvasaMtadaMsaNamohaNijje uvasaMtamohaNije uvasamiA sammattaladdhI uvasamiA caritalI uvasaMtakasAyachaumatthavIyarAge, se taM uvasamaniSphaNNe / se taM uvasamie / ayamapi dvividhaH - upazamastanniSpannazca tatra 'uvasame NaM'ti Namiti vAkyAlaGkAre, upazamaH pUrvoktarUpo mohanIyasyaiva karmaNo'STAviMzatibhedabhinnasyopazamazreNyAM draSTavyo na zeSakarmaNAM, 'mohassevovasamo iti vacanAt upazama evopazamikaH / upazamaniSpanne tu 'ubasaMtakohe' ityAdi, ihopazAntakrodhAdayo vyapadezAH kApi vAcanAvizeSAH (Se) kiyanto'pi dRzyante, tatra mohanIyasyopazamena darzanamohanIyaM cAritramo For P&P ~ 241~ vRttiH upakra mAdhi0 // 115 // Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [127] / gAthA ||23...|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] dIpa anukrama [161] hanIyaM copazAntaM bhavati, tadupazAntatAyAM ca ye vyapadezAH saMbhavanti te sarve'pyantrAduSTA na zeSA iti bhAvanIyam / 'se tamityAdi nigamanadvayam / nirdiSTo dvividho'pyaupazamikA, atha kSAyikamAha se ki taM khaie?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-khaie a khayaniSphaNNe a / se ki taM khaie 1, 2 aTuNDaM kammapayaDINaM khae NaM, se taM khaie / se kiM taM khayaniSphapaNe?, 2 aNegavihe paNNate, taMjahA-uppaNNaNANadaMsaNadhare arahA jiNe kevalI khINaAbhiNibohiaNANAvaraNe khINasuaNANAvaraNe khINaohiNANAvaraNe khINamaNapajjavaNANAvaraNe khINakevalaNANAvaraNe aNAvaraNe nirAvaraNe khINAvaraNe NANAvaraNijakammavippamuke kevaladaMsI savvadaMsI khINanidde khINanidAnide khINapayale khINapayalApayale khINathINagiddhI khINacakkhudaMsaNAvaraNe khINaacakkhudaMsaNAvaraNe khINaohidaMsaNAvaraNe khINakevaladasaNAvaraNe aNAvaraNe nirAvaraNe khINAvaraNe darisaNAvaraNijakammavippamukke khINasAyAveaNije khINaasAyAveaNijje aveaNe nivveaNe ~242~ Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [127] / gAthA ||23...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo0 vRti X maladhArIyA mAdhi prata sUtrAMka [127] // 116 // khINaveaNe subhAsubhaveaNijjakammavippamukke khINakohe jAva khINalohe khINapeje khINadose khINadasaNamohaNije khINacarittamohaNije amohe nimmohe khINamohe mohaNijakammavippamuke khINaNeraiAue khINatirikkhajoNiAue khINamaNussAue khINadevAue aNAue nirAue khINAue Aukammavippamukke gaijAisarIraMgovaMgabaMdhaNasaMghAyaNasaMghayaNasaMThANaaNegavoMdiviMdasaMghAyavippamukke khINasubhanAme khINaasubhaNAme aNAme nipaNAme khINanAme subhAsubhaNAmakammavippamukke khINauccAgoe khINaNIAgoe agoe niggoe khINagoe uccaNIyagottakammavippamukke khINadANaMtarAe khINalAbhaMtarAe khINabhogaMtarAe khINauvabhogaMtarAe khINaviriyaMtarAe aNaMtarAe NiraMtarAe khINaMtarAe aMtarAyakammavippamukke siddhe buddhe mutte pariNivvue aMtagaDe savvadukhappahINe, se taM khayaniSphaNaNe / se taM khie| eSo'pi dvidhA-kSayastanniSpannazca, tantra 'khae ' atra Namiti pUrvavat, kSayo'STAnAM jnyaanaavrnnaadikrmprkR-18|||116 // tInAM sottarabhedAnAM sarvathA'pagamalakSaNaH sa ca svArthikekaNapratyaye kSAyikA, kSayaniSpannastu tatphalarUpaH, tatra dIpa anukrama [161] ~243~ Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [127] / gAthA ||23...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] dIpa anukrama [161] ca sarveSvapi karmasu sarvathA kSINeSu ye paryAyAH saMbhavanti tAn krameNa didarzayiSurjJAnAvaraNakSaye tAvad ye bhavanti tAnAha-'uppaNNaNANadaMsaNe'yAdi, utpanne-zyAmatApagamenAdarzamaNDalaprabhAvat sakalatadAbaraNApagamAdabhivyakta jJAnadarzane dharati yaH sa tathA, 'arahA' avidyamAnarahasyo, nAsya gopyaM kizcidastIti bhAvaH, AvaraNazatrujetRtvAjinA, kevalaM-sampUrNa jJAnamasyAstIti kevalI, kSINamAbhiniyodhikajJAnAvaraNaM yasya sa tathA, evaM neyaM yAvat kSINakevalajJAnAvaraNaH, avidyamAnamAvaraNaM yasya sa vizuddhAmbare zvetarocirivAnAvaraNaH, tathA nirgata AgantukAdapyAvaraNAdU rAhurahitarohiNIzavadeva nirAvaraNaH, tathA kSINamekAntenApunarbhAvitayA AvaraNamasyetyapAkRtamalAvaraNajAtyamaNivat kSINAvaraNaH, nigamayannAha-jJAnAvaraNIyena karmaNA vividham-anekaiH prakAraiH prakarSeNa mukto jJAnAvaraNIyakarmavipramuktA, ekArthikAni vA etAnyanAvaraNAdipadAni, anyathA vA nayamatabhedena sudhiyA bhedo vAcyaH / tadevametAni jJAnAvaraNIyakSayApekSANi nAmAnyukAni, atha darzanAvaraNIyakSayApekSANi tAnyevAha-'kevaladaMsI'tyAdi, kevalena-kSINAvaraNena darzanena pazyatIti kevaladarzI kSINadarzanAvaraNatvAdeva sarvaM pazyatIti sarvadarzItyevaM nidrApazcakadarzanAvaraNacatuSkakSayasambhavInyaparANyapi nAmAnyatra pUrvoktAnusAreNa vyutpAdanIyAni, navaraM nidrApaJcakasvarUpamidam-"suha-| 1 mukhapratiyothA nidA duHkhapratibodhA ca nivAnidrA ca / pracalya bhavati sthitasya pracalApracalA va bahamataH // 1 // atisakniSTakarmANuvedane bhavati sthAnalagadistu / mahAnidrA dinacintitavyApAraprasAdhanI prAyaH // 2 // ~244~ Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [127] dIpa anukrama [161] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [127] / gAthA ||23...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 117 // Econ | paDiyohA nihA duhapaDibohA va nidaniddA ya / payalA hoi ThiyassA payalApayalA ya caMkramao // 1 // aisaMkilikammANuveyaNe hoi thINagiddhI u / mahanidA diNaciMtiyavAvArapasAhaNI pAyaM // 2 // aparaM ca-anAvaraNAdizabdAH pUrva jJAnAvaraNAbhAvApekSAH pravRttA atra tu darzanAvaraNAbhAvApekSA iti vizeSaH, vedanIyaM dvidhA prItyutpAdakaM sAtamaprItyutpAdakaM tvasAtaM, tatkSayApekSAstu kSINasAtAvedanIyAdayaH zabdAH sukhoneyAH, navaramavedano-vedanArahitaH, sa ca vyavahArato'lpavedano'pyucyate tataH prAha-nirvedana:- apagatasarvavedanaH, sa ca punaH kAlAntarabhAvivedano'pi syAdityAha-kSINavedana:- apunarbhAvivedana:, nigamayannAha - 'subhAsubhaveaNijjakammavippamukke nti / mohanIyaM dvidhA- darzanamohanIyaM cAritramohanIyaM ca tatra darzanamohanIyaM tridhA samyaktvabhizramidhyAtvabhedAt, cAritramohanIyaM ca dvidhA - krodhAdikaSAyahAsyAdinokaSAya bhedAt, tata etatkSayasambhavIni sUtralikhitAni kSINakrodhAdIni nAmAni subodhAnyeva, navaraM mAyAlobhI prema, krodhamAnau tu dveSaH, tathA amoha:- apagatamohanIyakarmA, sa ca vyAvahArikairalpamohodayo'pi nirdizyate ata Aha-nirgato mohAnirmoha:, sa ca punaH kAlAntarabhAvimohodayo'pi syAdupazAntamohabat tadvyavacchedArthamAha-kSINamoha: apunarbhAvimohodaya ityarthaH, nigamayati- mohanIya karmavipramukta iti / nArakAyAyuSkabhedenAyuzcaturddhA tatkSayasamudbhavAni ca nAmAni sugamAni, navaramavidyamAnAyuSko'nAyuSkastadbhavikAyuHkSayamAtre'pi syAdata uktaM nirAyuSkaH, sa ca zailezIM gataH kiJcidavatiSThamAnAyuH zeSo'pyupacArataH syAdata uktaM For P&Praise C ~ 245 ~ vRtti upakramAdhi0 // 117 // my Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [127] / gAthA ||23...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] S4% dIpa anukrama [161] -kSINAyuriti, AyuHkarmavipramukta iti nigamanaM / nAmakarma sAmAnyena zubhAzubhabhedato dvividhaM, vizeSatastu| gatijAtizarIrAGgopAGgAdibhedAda dvicatvAriMzadAdibhedaM sthAnAntarAdavaseyaM, taha tatkSayabhAvIni kiyanti tannAmAni abhidhatte-'gaijAisarIretyAdi, iha prakramAnnAmazabdo yathAsambhavaM draSTavyaH, tatazca nArakAdigaticatuSTayahetubhUtaM gatinAma, ekendriyAdijAtipaJcakakAraNaM jAtinAma, audArikAdizarIrapaJcakanivandhanaM zarIranAma, audArikavaikriyAhArakazarIratrayAGgopAGganivRttikAraNamaGgopAGganAma, kASThAdInAM lAkSAdidravyamiva zarIrapanakapudgalAnAM parasparaM bandhaheturvandhananAma, teSAmeva pudgalAnAM parasparaM bandhanArthamanyo'nyasAMnidhyalakSaNasaGghAtakAraNaM kASThasannikarSakRt tathAvidhakarmakara iva saGghAtanAma, kapATAdInAM lohapahAdirivIdArikazarIrAsthA parasparabandhavizeSanivandhanaM saMhanananAma, etacca bandhanAdipadatrayaM kacidvAcanAntare na dRzyata iti, yondistanuH zarIramiti paryAyAH, anekAca tAnAnAbhaveSu bahInAM tAsAM bhAvAt tasminneva vA bhave jaghanyato'pyIdArikataijasakArmaNalakSaNAnAM tisRNAM bhAvAda bondyazcAnekabonyastAsAM vRnda-paTalaM tadeva pugalasa vAtarUpatvAt saGghAto'nekabondivRndasarAtaH, gatyAdInAM ca dvandve gatijAtizarIrAGgopAGgabandhanasaMghAtana|saMhananasaMsthAnAnekapondivRndasaghAtAstairvipramukto yaH sa tathA, prAktanena zarIrazabdena zarIrANAM nivandhanaM nAmakarma gRhItaM, bondivRndagrahaNena tu tatkAryabhUtazarIrANAmeva grahaNamiti vizeSA, kSINam-apagataM tIrthakarazubhasubhagasukharAdeyayazAkIyAdikaM zubhaM nAma yasya sa tathA, kSINam-apagataM narakagatyazubhadurbhagaduHkharA --- + ~246~ Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [127] / gAthA ||23...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: SCREESH upakra prata sUtrAMka [127] // 118 // dIpa anukrama [161] nayanAdeyAyazaHkAdikamazubhaM nAma yasya sa tathA, anAmanirnAmakSINanAmAdizabdAstu pUrvoktAnusAreNa bhA-II vRstiH maladhA vanIyAH, zubhAzubhanAmavipramukta iti nigamanam / gotraM dvidhA-uccairgAnaM nIcairgotraM ca, tatastatakSayasambha-| rIyA &Avani kSINagotrAdinAmAnyuktAnusArataH sukhAbaseyAnyeva / dAnAntarAyAdibhedAdantarAyaM pazcadhA, tatkSaya-| mAdhi. niSpanAni ca kSINadAnAntarAyAdinAmAnyaviSamANyeva, tadevamekaikaprakRtikSayaniSpannanAmAni pratyekaM nirdizya sAmprataM punaH samuditaprakRtyaSTakakSayaniSpanAni sAmAnyato yAni nAmAni bhavanti tAnyAha-siddhe'ityAdi, siddhasamastaprayojanatvAt siddhA, bodhAtmakatvAdeva buddha, bAhyAbhyantaragrandhavandhanamuktatvAt mukta, pari:samantAt sarvaprakAraiH nirvRtaH-sakalasamIhitAcelAbhaprakarSaprAptatvAt zItIbhUtaH parinirvRtaH, samastasaMsArAntakatvAdantakaditi, ekAntenaiva zArIramAnasaduHkhaprahANAt saveMduHkhamahINa iti / 'se ta'mityAdi nigama-1 nadvayam / ukto dvividho'pi kSAyikA, atha kSAyopazamikamAha se kitaM khaovasamie?, 2 duvihe papaNatte, taMjahA-khaovasamie ya khovsmnissphnnnney| se kiM taM khaovasame ?, 2 cauNhaM ghAikammANaM khaovasameNaM, taMjahA-NANAvaraNijjassa dasaNAvaraNijassa mohaNijassa aMtarAyassa khaovasameNaM, se taM khovsme| se kiM taM khaovasamaniSphapaNe?, 2 aNegavihe paNNate, taMjahA-khaovasamiA A ~247~ Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [127] / gAthA ||23...|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] dIpa anukrama [161] bhiNibohiaNANaladdhI jAva khaovasamiA maNapajjavaNANaladdhI khaovasamiA maiaNNANaladdhI khaovasamiA suaaNNANaladdhI khaovasamiA vibhaMgaNANaladdhI khaovasamiA cakkhudaMsaNaladdhI acakkhudaMsaNaladdhI ohidasaNaladdhI evaM sammadasaNaladdhI micchAdasaNaladdhI sammamicchAdaMsaNaladdhI khaovasamiA sAmAiacaritaladdhI evaM chedobaTTAvaNaladdhI parihAravisuddhialaddhI suhamasaMparAyacarittaladdhI evaM carittAcarittaladdhI khaovasamiA dANaladdhI evaM lAbha0 bhoga0 uvabhogaladdhI khaovasamiA vIrialaddhI evaM paMDiavIrialaddhI bAlavIrialaddhI bAlapaMDiavIrialaddhI khaovasamiA soiMdialaddhI jAva khaovasamiA phAsiMdialaddhI khaovasamie AyAraMgadhare evaM suagaDaMgadhare ThANaMgadhare samavAyaMgadhare vivAhapaNNattidhare nAyAdhammakahA. uvAsagadasA0 aMtagaDadasA0 aNuttarovavAiadasA0 paNhAvAgaraNadhare vivAgasuadhare khaovasamie diTrivAyadhare khaovasamie NavapuvI khaovasamie jAva ~248~ Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [127] dIpa anukrama [161] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [127] / gAthA ||23...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 119 // causapuvvI khaovasamie gaNI khaovasamie vAyae, se taM khaovasamaniSkaSaNe, se taM khaovasamie / asAvapi dvirUpaH kSayopazamastanniSpannaJca tatra vivakSitajJAnAdiguNavidhAtakasya karmaNa udayaprAptasya kSayaH sarvadhA'pagamaH anudIrNasya tu tasyaivopazamo - vipAkata udayAbhAva ityarthaH, talaca kSayopalakSita upazamaH kSayopazamaH, nanu caupazamike'pi yadudayaprAptaM tatsarvathA kSINaM zeSaM tU na kSINaM nApyudayaprAptamatastasyopazam ucyata ityanayoH kaH prativizeSaH ?, ucyate, kSayopazamAvasthe karmaNi vipAkata evodayo nAsti, pradezatastvastyeva, upazAntAvasthAyAM tu pradezato'pi nAstyudaya ityetAvatA vizeSaH / tatra caturNAM ghAtikarmaNAM kevalajJAnapratibandhakAnAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNamohanIyAntarAyANAM yaH kSayopazamaH kSayopazamarUpaH sa kSAyopazamiko bhAvaH, Namiti pUrvavat, tadyathetyAdinA svata eva ghAtikarmANi vivRNoti, zeSakarmaNAM tu kSayopazamo nAstyeva, niSidatvAt / 'se ta' mityAdi nigamanam / tenaiva kSayopazamenoktasvarUpeNa niSpannaH kSAyopazamiko bhAvo'nekadhA bhavati, tamAha- 'khAovasamiyA AbhiNibohiyaNANaladdhI' vyAdi, AbhinivodhikajJAnaM matijJAnaM tasya labdhi:- yogyatA khakhAvaraNakarmakSayopazama sAdhyatvAt kSAyopazamikI, evaM tAvad vaktavyaM yAvanmanaH paryAyajJAnalabdhiH, kevalajJAnalabdhistu khAvaraNakarmaNaH kSapa evotpathata iti nehotA, kutsitaM jJAnamajJAnaM matireva For P&False Cnly ~ 249~ vRttiH upakra mAdhi0 // 119 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [127] / gAthA ||23...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: % prata sUtrAMka [127] ajJAnaM matyajJAnaM, kutsitattvaM ceha mithyAdarzanodayadUSitatvAt draSTavya, dRSTA ca kutsArthe natro vRttiH, yathA kutsitaM zIlamazIlamili, matyajJAnasya labdhi:-yogyatA, sA'pi vAvaraNakSayopazamenaiva niSpadyate, evaM zrutAjJAnalabdhirapi vAcyA, bhaGgaH prakAro bheda ityarthaH, sa ceha prakramAdavadhireva gRhyate, virUpa:-kutsito bhaGgo vibhaGgaH sa evArthaparijJAnAtmakatvAt jJAnaM vibhaGgajJAnaM, mithyAdRSTidevAderavadhirvibhaGgajJAnamucyate ityarthaH, iha ca vizabdenaiva kutsitArthapratItene no nirdezaH, tasya labdhiH-yogyatA sA'pi vAvaraNakSayopazamenaiva prAdu|rasti, evaM mithyAtvAdikarmaNaH kSayopazamasAdhyA zeSA api samyagdarzanAdilabdhayo yathAsambhavaM bhAvanIyAH, navaraM vAlA-aviratAH paNDitAH-sAdhavaH bAlapaNDitAstu-dezaviratAH teSAM yathArakhaM vIryalabdhiIryAntarAdipakarmakSayopazamAdAvanIyA, indriyANi ceha labdhyupayogarUpANi bhAvendriyANi gRhyante, teSAM ca labdhiH yogyatA matizrutajJAnacakSuracakSurdarzanAvaraNakSayopazamajanyatvAt kSAyopazamikIti bhAvanIyam, AcAradharatvAdiparyAyANAM ca zrutajJAnaprabhavatvAt tasya ca tadAvaraNakarmakSayopazamasAdhyatvAdAcAradharAdizabdA iha pazyante iti pratipattavyam / 'se tamityAdi nigamanadvayam // atha pAriNAmikabhAvamAzrityAha se kiM taM pAriNAmie?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-sAipAriNAmie a aNAipAriNAmie a / se kiM taM sAipAriNAmie?, 2 aNegavihe paNNatte taMjahA-juNNasurA %%25-259+% dIpa anukrama [161] % 1% ~250~ Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [127] / gAthA ||24|| .................. pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] anuyo. maladhArIyA dRttiH upakramAdhika // 120 // gAthA ||1|| juNNagulo juNNaghayaM juNNataMdulA ceva / abbhA ya abbharukkhA saMjhA gaMdhavvaNagarA ya // 1 // ukAvAyA disAdAhA gajjiyaM vijjU NigghAyA jUvayA jakkhAdittA dhUmiA mahiA rayugghAyA caMdovarAgA sUrovarAgA caMdaparivesA sUraparivesA paDicaMdA paDisUrA iMdadhaNU udagamacchA kavihasiyA amohA vAsA vAsadharA gAmA NagarA gharA pavvatA pAyAlA bhavaNA nirayA rayaNappahA sakarappahA vAluappahA paMkappahA dhUmappahA tamappahA tamatamapahA sohamme jAva aJcae geveje aNuttare IsippabhArA paramANupoggale dupaesie jAva aNaMtapaesie, se taM sAipAriNAmie / se kiM taM aNAipAriNAmie 1, 2 dhammatthikAe adhammatthikAe AgAsasthikAe jIvasthikAe puggalathikAe addhAsamae loe aloe bhavasiddhiA abhavasiddhiA, se taM aNAipAriNAmie / se taM pAriNAmie / sarvathA aparityaktapUrvAvasthasya yadrUpAntareNa bhavana-pariNamanaM sa pariNAmaH, taduktam-"pariNAmo vardhA dIpa anukrama [161-163] // 120 // mA ~251~ Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [127] / gAthA ||24|| .......................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] 454 gAthA ||1|| KARXXXX**** ntaragamanaM na ca sarvathA vyavasthAnam / na ca sarvathA vinAzaH prinnaamstdvidaamissttH||1||" iti, sa eva tena | vA nirvRttaH pAriNAmikA, so'pi dvividhaH-sAdiranAdizca, tatra sAdipAriNAmiko 'juNNamuretyAdi, jIrNazasurAdInAM jIrNavapariNAmastha sAditvAt sAdipAriNAmikatA, iha cobhayAvasthayorapyanugatasya surAdravyasya' navyatAnivRttI jIrNatArUpeNa bhavanaM pariNAma ityevaM mukhapratipattyarthe jIrNAnAM murAdInAM grahaNam , anyathA navepvapi teSu sAdipAriNAmikatA astyeva, kAraNadravyasyaiva nUtanasurAdirUpeNa pariNate, anyathA kAryAnutpattiprasaGgA, atra bahu vaktavyaM tattu nocyate sthAnAntaravaktavyatvAdasthArthasyeti / abhrANi sAmAnyena pratItAnyeva, abhravRkSAstu tAnyeva vRkSAkArapariNatAni, sandhyA-kAlanIlAvabhrapariNatirUpA pratIteca, gandharva nagarA-14 Nyapi-surasadmaprAsAdopazobhitanagarAkAratayA tathAvidhanabhaHpariNatapudgalarAzirUpANi pratItAnyeva, ulkApAtA api vyomasammUchitajvalanapatanarUpAH prasiddhA eca, digdAhAstu-anyatarasyAM dizi chinnamUlajvala-IX najvAlAkarAlitAmbarapratibhAsarUpAH pratipattavyAH, garjitavidyunnirghAtAH pratItAH, yUpakAstu-saMjhAccheyAvaraNo ya jUyao suka diNa tinIti gAthAdalapratipAditakharUpA AvazyakAdavaseyA, yakSAdIptakAni na-18 bhodRzyamAnAnipizAcAH, dhUmikA-rukSA praviralA dhUmAmA pratipattavyA, mahikA tu ligdhA ghanA, nigdhaghanatvAdeva bhUmI patitA sAtRNAdidarzanadvAreNa lakSyate, rajaudghAto-rajaskhalA dizaH, candrasUryoparAgA rAhugrahaNAni, 1 sandhyAchedAvaraNava yUpakaH zule dinokhIna, dIpa anukrama [161-163] anu. 21 ~252~ Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [127] / gAthA ||24|| ..................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] anuyo maladhA- rIyA vRttiH upakra mAdhi gAthA ||1|| bahuvacanaM cAtrA tRtIyadvIpasamudravarticandrArkANAM yugapaduparAgabhAvAt mantavyamiti cUrNikAraH, candrasUryapariveSAH-candrAdityayoH parito valayAkArapudgalapariNatirUpAH supratItA eva, praticandraH-utpAtAdisUcako dvitIyazcandrA, evaM pratisUryo'pi, indradhanu:-asiDameva, udakamatsyAstu-indradhanuHkhaNDAnyeva, kapihasitAniakasmAnnabhasi jvaladbhImazabdarUpANi amoghAH-sUryabimbAdadhaH kadAcidupalabhyamAnazakaTorddhisaMsthitazyAmAdirekhAH varSANi-bharatAdIni varSadharAstu-himavadAdayaH pAtAlA:-pAtAlakalazAH, zeSAstu grAmAdayaH prasiddhA eva / atrAha-nanu varSadharAdayaH zAzvatatvAt na kadAcittadbhAvaM muzcanti tatkathaM sAdipAriNAmikabhAvava-TU hai tittvaM teSAM ?, naitadevaM, tadAkAramAtratayaiva hi te'vatiSThamAnAH zAzvatA ucyante, pudgalAstvasaGkhyeyakAlAdUrva na teSvevAvatiSThante, kiM svaparApare tadbhAvena pariNamanti, tAvatkAlAdUrvA pudgalAnAmekapariNAmenAvasthiteH prAgeva niSiddhatvAditi sAdipAriNAmikatA na virudhyate, anAdipAriNAmike tu dharmAstikAyAdayaH, teSAM tadrUpatayA anAdikAlAt pariNateH, vAcanAntarANyapi sarvANyuktAnusArato bhAvanIyAni / 'se tamityAdi |nigamanadvayam / uktaH pAriNAmikaH, atha sAnnipAtikaM nirdizati se kiM taM sapiNavAie ?, 2 eesiM ceva udaiauvasamiakhaiakhaovasamiapAriNAmiANaM bhAvANaM dugasaMjoeNaM tiyasaMjoeNaM caukkasaMjoeNaM paMcagasaMjoeNaM je dIpa anukrama [161-163] x // 121 // ~253 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [127] / gAthA ||24|| .................. pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] gAthA ||1|| nipphajjai sabve se sannivAie nAme, tattha NaM dasa duasaMjogA dasa tiasaMjogA paMca caukasaMjogA ege pNcksNjoge| sannipAta:-eSAmevIdapikAdibhAvAnAM vyAdimelApakaH sa eva tena vA nivRttaH sAnipAtikA, tathA cAha'eesiM cece'tyAdi, eSAmaudayikAdInAM pazcAnAM bhAvAnAM dvikatrikacatuSkapazcakasaMyogairye SaDUviMzatirbhaGgAH bhavanti te sarve'pi sAnnipAtiko bhAva ityucyate, eteSu madhye jIveSu nArakAdiSu SaDeva bhaGgAH sambhavanti, |zeSAstu viMzatirmanakA racanAmAtreNaiva bhavanti, na punaH kacit sambhavanti, ataH prarUpaNAmAtratarIya te avagantavyAH, etat sarva purastAdvayaktIkariSyate, kiyantaH punaste TyAdisaMyogAH pratyekaM sambhavanti ityAha'tattha NaM dasa dugasaMjogA' ityAdi, paJcAnAmaudayikAdipadAnAM daza dvikasaMyogAH dazaiva trikasaMyogAH paJca catuHsaMyogAH ekastu pazcakasaMyogaH saMpadyata iti, sarve'pi ssddvNshtiH| tatra ke punaste daza dvikasaMyogA iti jijJAsAyAM prAha ettha NaM je te dasa dugasaMjogA te NaM ime-asthi NAme udaieuvasamanipphapaNe 1 asthi NAme udaiekhAiganipphaNNe 2 asthi NAme udaiekhaovasamaniSphaNNe 3 asthi NAme udaiepAriNAmianiSphapaNe 4 asthi NAme uvasamiekhayaniSphapaNe 5 dIpa anukrama [161-163] ~254~ Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [127] / gAthA ||24|| ..................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyoga maladhA vRttiH [127] rIyA upakamAdhi. // 122 // gAthA atthi NAme uvasamiekhaovasamaniSphaNNe 6 atthi NAme uvasamiepAriNAmianiSphaNNe 7 asthi NAme khaiekhaovasamanipphapaNe 8 asthi NAme khaiepAriNAmianipphapaNe 9 atthi NAme khaovasamiepAriNAmianiSphapaNe 10 / kayare se.nAme udaieuvasamanipphapaNe ?, udaietti maNusse uvasaMtA kasAyA, esa NaM se NAme udaieuvasamaniSphaNNe 1, kayare se NAme udaiekhayanipphapaNe ?, udaietti maNusse khai sammattaM, esa NaM se nAme udaiekhayaniSphapaNe 2, kayare se NAme udaiekhaovasamaniSphaNNe ?, udaietti maNusse khaovasamiAI iMdiAI, esa NaM se NAme udaiekhaovasamanipphapaNe 3, kayare se NAme udaiepariNAmianiSphaNNe ?, udaietti maNusse pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaiepAriNAmianipphaNNe 4, kayare se NAme uvasamiekhayaniSphapaNe ?, uvasaMtA kasAyA khai sammattaM, pasaNaM se NAme uvasamiekhayanipphapaNe 5, kayare se NAme uvasamiekhaovasamanipphaNNe ?, OMOMOM ||1|| dIpa anukrama [161-163] // 122 // SA ~255~ Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [127] / gAthA ||24|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] 5454545 gAthA ||1|| uvasaMtA kasAyA khaovasamiAI iMdiAI, esa NaM se NAme uvasamiekhaovasamanipphapaNe 6, kayare se NAme uvasamiepAriNAmianipphaNNe ?, uvasaMtA kasAyA pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme uvasamiepAriNAmianiSphapaNe 7, kayare se NAme khaiekhaovasamanipphaNNe ?, khaiyaM sammattaM khaovasamiAI iMdiAI, esa NaM se NAme khaiekhaovasamanipphaNNe 8, kayare se NAme khaiepAriNAmianipphaNNe ?, khai sammattaM pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme khaiepAriNAmianipphapaNe 9, kayare se NAme khaovasamiepAriNAmianipphapaNe ?, khaovasamiAI iMdiAI pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme khaovasamiepAriNAmiani pphaNNe 10 / nAmAdhikArAditthamAha-asti tAvatsAnnipAtikabhAvAntarvati nAma, vibhaktilopAdodayikaupazamikalakSaNabhAvadbhayaniSpannamityeko bhaGgaH, evamanyenApyuparitanabhAvatrayeNa saha saMyogAdaudayikena catvAro dvika . dIpa anukrama [161-163] ~256~ Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [127] / gAthA ||24|| ........................ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] vRttiH upakramAdhi0 gAthA ||1|| 9-% anuyo saMyogA labdhAH, tatastatparityAge aupazamikasyoparitanabhAvatrayeNa saha cAraNAyAM labdhAstrayaH, tatparihAre maladhA- kSAyikasyoparitanabhAvadvayamIlanAyAM labdhau dvau, tatastaM vimucya kSAyopazamikasya pAriNAmikamIlane labdha rIyA eka iti sarve'pi daza, evaM sAmAnyato dvikasaMyogabhaGgAkeSu darziteSu vizeSatastatsvarUpamajAnan vineyH| // 123 // pRcchati-'kayare se NAme udaie? ityAdi, anottaram-'udaietti maNusse ityAdi, audayike bhAve manuSyatvaM-manuSyagatiriti tAtparyam, upalakSaNamAtraM cedaM, tiryagAdigatijAtizarIranAmAdikarmaNAmapyatra sambhavAda, upazAntAstu kaSAyA aupazamike bhAva iti gamyate, atrApyudAharaNamAtrametat, darzanamohanIyanokaSAyamohanIyayorapyaupazamikatvasambhavAdU, etanigamayati-'esa se NAme udaieuvasamaniSphapaNe tti, Namiti vAkyAlaGkAre etattannAma yaduddiSTaM prAgaudayikaupazamikabhAvadvayaniSpannamiti prathamadvikayoge bhaGgakavyAkhyAnam, ayaM ca dvikayogavivakSAmAtrata eva saMpadyate, na punarIhazo bhaGgaH kacijIve saMbhavati, tathA ? hi-yasyaudayikI manuSyagatirIpazamikAH kaSAyA bhavanti tasya kSAyopazamikAnIndriyANi pAriNAmika jIvatvaM kasyacit kSAyikaM samyaktvamityetadapi saMbhavati, tatkathamasya kevalasya sambhavaH?, evametadvyAkhyAnuda sAreNa zeSA api vyAkhyeyAH, kevalaM kSAyikapAriNAmikabhAvadvayaniSpannaM navamabhaGgaM vihAya pare'sambhavino draSTavyAH, navamastu siddhasya saMbhavati, tathAhi-kSAyike samyaktvajJAne pAriNAmikaM tu jIvatvamityetadeva bhAvadvayaM tasyAsti nAparaH, tasmAdayamekaH siddhasya saMbhavati, zeSAstu nava dvikayogAH prarUpaNAmAtramiti sthi dIpa anukrama [161-163] SC // 123 // RCHEST ~257~ Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [127] | gAthA ||24|| ......................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka *OM [127] gAthA ||1|| COCOC datam, anyeSAM hi saMsArijIvAnAmaudayikI gatiH kSAyopazamikAnIndriyANi pAriNAmikaM jIyattvamityetadbhAvatrarya jaghanyato'pi labhyata iti kathaM teSu dvikayogasambhava ? iti bhAvaH / trikayogAnirdivikSurAha tattha NaM je te dasa tigasaMjogA te NaM ime-asthi NAme udaieuvasamiekhayanipphapaNe 1 asthi NAme udaieuvasamiekhaovasamanipphapaNe 2 asthi NAme udaieuvasamiepariNAmianipphapaNe 3 asthi NAme udaiekhaiekhaovasamanipphaNNe 4 asthi NAme udaiekhaiepAriNAmianiSphapaNe 5 asthi NAme udaiekhaovasamiepAriNAmianiSphapaNe 6 atthi NAme uvasamiekhaiekhaovasamanipphapaNe 7 asthi NAme uvasamiekhaiepAriNAmianiSphapaNe 8 asthi NAme uvasamiekhaovasamiepAriNAmianipphaNNe 9asthi NAme khiekhovsmiepaarinnaamianissphnnnne10| kayare se NAme udaieuvasamiekhayaniSphapaNe ?, udaietti maNusse uvasaMtA kasAyA khaiaM sammattaM, esa NaM se NAme udaieuvasamiekhayaniSphapaNe 1, kayare se dIpa anukrama [161-163] C ASSESC ~258~ Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [127] / gAthA ||24|| .................. pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo maladhA [127] rIyA // 124 // gAthA ||1|| NAme udaieuvasamiekhaovasamiyanipphaNNe ?, udaietti maNusse uvasaMtA kasAyA khaovasamiAI iMdiAI, esa NaM se NAme udaieuvasamiekhaovasamanipphapaNe 2, kayare se NAme udaieuvasamiepAriNAmianipphaNNe?, udaietti maNusse uvasaMtA kasAyA pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaieuvasamiepAriNAmianipphaNNe 3, kayare se NAme udaiekhaiekhaovasamanipphaNNe ?, udaietti maNusse khai sammattaM khaovasamiAI iMdiAI, esa NaM se NAme udaiekhaiekhaovasamanipphapaNe 4, kayare se NAme udaiekhaiepAriNAmianipphapaNe?, udaietti maNusse khai sammattaM pAriNAmie jIve, esa NaM se nAme udaiekhaiepAriNAmianiSphaNNe 5, kayare se NAme udaiekhaovasamiepAriNAmianiSphaNNe ?, udaietti maNusse khaovasamiAI iMdiAI pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaiekhaovasamiepAriNAmianiSphapaNe 6, kayare se NAme upasamiekhaiekhaovasamanipphapaNe ?, uvasaMtA + dIpa anukrama [161-163] // 124 // ~259~ Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................... mUlaM [127] / gAthA ||24|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] kasAyA khai sammattaM khaovasamiAI iMdiAI, esa NaM se NAme upasamiekhaiekhaovasamaniSphapaNe 7, kayare se NAme uvasamiekhaiepAriNAmianiSphaNNe ?, uvasaMtA kasAyA khaiaM sammattaM pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme upasamiekhaiepAriNAmianiSphaNNe 8, kayare se NAme uvasamiekhaovasamiepAriNAmianipphapaNe? uvasaMtA kasAyA khaovasamiAI iMdiAI pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme uvasamiekhaovasamiepAriNAmianipphaNNe 9, kayare se NAme khaiekhaovasamiepAriNAmianipphapaNe ?, khai sammattaM khaovasamiAiM iMdiAI pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme khaiekhaovasamiepAriNAmianipphapaNe 10 / etadapyaudayikaupazamikakSAyikakSAyopazamikapAriNAmikabhAvapaJcakaM bhUmyAdAvAlikhya tata AyabhAvadayasyoparitanabhAvatrayeNa saha cAraNAyAM labdhAtrayaH ityAdikrameNa dazApi bhAvanIyA, etAneva svarUpato vivarISurAha-kayare se NAme udaieupasamie ityAdi, vyAkhyA pUrvAnusArato'trApi kartavyA, navaramazatraudayikakSAyikapAriNAmikabhAvanayaniSpannaH paJcamo bhagaH kevalinaH saMbhavati, tathAhi-audayikI manuSya karavAkara gAthA ||1|| dIpa anukrama [161-163] ~260~ Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [127] gAthA |||| dIpa anukrama [161 -163] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [127] / gAthA ||24|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH 1 1: gatiH kSAyikANi jJAnadarzanacAritrANi pAriNAmikaM tu jIvatvamityete trayo bhAvAstasya bhavanti, aupazamikastitvaha nAsti, mohanIyAzrayatvena tasyoktatvAt, mohanIyasya ca kevalinyasambhavAt, tathA kSAyopazamiko'pyantrApAsya eva, kSAyopazamikAnAmindriyAdipadArthAnAmasyAsambhavAda, 'atIndriyAH kevalina ityAdivacanAt tasmAt pArizeSyAdyathoktabhAvatrayaniSpannaH paJcamo bhaGgaH kevalinaH sambhavati, SaSThastvaudayikakSA+ yopazamikapAriNAmikabhAvaniSpanno nArakAdigaticatuSTaye'pi saMbhavati, tathAhi audayikI anyatarA gatiH kSAyopazamikAnIndriyANi pAriNAmikaM jIvatvamityevametadbhAvatrayaM sarvAsvapi gatiSu jIvAnAM prApyata iti, zeSAstvaSTau trikayogAH prarUpaNAmArtha, kApyasambhavAditi bhAvanIyaM / catuSkasaMyogAnnirdizannAha // 125 // tattha NaM je te paMca cakkasaMjogA te NaM ime-asthi NAme udaieuvasamiekhaiekhaovasamaniSphaNNe 1 asthi NAme udaieuvasamiekhaie pAriNAmianiSphaNNe 2 asthi NAme udaieuvasamiekhaovasamiepAriNAmianiSphaNNe 3 asthi NAme udaiekhaiekhaovasamiepAriNAmianipphaNNe 4 asthi NAme uvasamiekhaiekhaovasamiepAriNAmianiSphapaNe 5, kayare se NAme udaieuvasamiekhaiekhaovasama anuyo0 maladhA rIyA For P&Peralise Cinly ~261~ vRttiH upakra mAdhi0 | // 125 // 1 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ........... mUlaM [127] / gAthA ||24|| ..................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] gAthA ||1|| ACCOCALSCRECASS nipphaNNe ?, udaietti maNusse uvasaMtA kasAyA khai sammattaM khaovasamiAI iMdiAI, esaNaM se NAme udaieuvasamiekhaiekhaovasamaniSphaNNe 1, kayare se nAme udaieuvasamiekhaiepAriNAmianipphaNNe ?, udaietti maNusse uvasaMtA kasAyA khaiaM sammattaM pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaieuvasamiekhaiepAriNAmianiSphaNNe 2, kayare se NAme udaieuvasamiekhaovasamiepAriNAmianiSphaNNe ?, udaietti maNusse uvasaMtA kasAyA khaovasamiAI iMdiAI pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaieuvasamie khaova0 pAriNA0 3, kayare se NAmaM udaiekhaiekhaovasamiepAriNAmiaNipphapaNe ?, udaietti maNusse khai sammattaM khaovasamiAiM iMdiAI pAriNAmie jIve, esa NaM se nAme udaiekhaiekhaovasamiepAriNAmianipphanne 4, kayare se nAme uvasamiekhaiekhaovasamiepAriNAmianipphanne ?, uvasaMtA kasAyA khai sammattaM khaovasamiAI iMdiAI pAriNA dIpa anukrama [161-163] ~262~ Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [127] gAthA |||| dIpa anukrama [161 -163] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [127] / gAthA ||24|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH mie jIve, esa NaM se nAme uvasamiekhaiekhaovasamiepAriNAmianiSphapaNe 5 / bhaGgakaracanA akRcchrAvaseyaiva / idAnIM tAnyeva paJca bhaGgAn vyAcikhyAsurAha - 'kamare se nAme udaie ityAdi, bhAvanA pUrvAbhihitAnuguNyena kartavyA, navaramatraudayikau pazamikakSAyopazamikapAriNAmikabhAvaniSpannastRtIyabhaGgo gaticatuSTaye'pi saMbhavati, tathAhi - audayikI anyatarA gatiH nArakatiryagdevagatiSu prathamasamyaktvalAbhakAle evaM upazamabhAvo bhavati, manuSyagatau tu tatropazamazreNyAM caupazamikaM samyaktvaM kSAyopazamikAnIndriyANi pAriNAmikaM jIvatvamityevamayaM bhaGgakaH sarvAsu gatiSu labhyate, yatviha sUtre proktam- 'udaipatti maNusse vasaMtA kasAya'tti, tattu manuSyagatyapekSayaiva draSTavyaM, manuSyatvodayasyopazamazreNyAM kaSAyopazamasya ca tasyAmeva bhAvAd, asya copalakSaNamAtratvAditi, evamaudayikakSAyikakSAyopazamikapA| riNAmikabhAvaniSpannazcaturthabhaGgo'pi catasRSvapi gatiSu saMbhavati, bhAvanA svanantaroktatRtIyabhaGgakavadeva kartavyA, navaramaupazamikasamyaktvasthAne kSAyikasamyaktvaM vAcyam asti ca kSAyika samyaktvaM sarvAkhapi gatiSu, nArakatiryagdevagatiSu pUrvapratipannasyaiva, manuSyagatau tu pUrvapratipannasya pratipadyamAnakasya ca tasyAnyatra pratipAditatvAditi, tasmAdatrApyetI dvau bhaGgako sambhavinI, zeSAstu trayaH saMvRtimAtraM tadrUpeNa vastunpasambhavAditi / sAmprataM paJcakasaMyogamekaM prarUpayannAha - For P&Pase Cly ~263~ vRttiH upakra mAdhi0 / / 126 / / www.y Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [127] gAthA |||| dIpa anukrama [161 -163] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [127] / gAthA ||24|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH tattha NaM je se ekke paMcagasaMjoe se NaM ime asthi nAme udaieuvasamiekhaovasamiekhaiepAriNAmianiSphaNNe 1, kayare se nAme udaieuvasamiekhaiekhaovasamiepAriNAmianiSphaNNe ?, udaipatti maNusse uvasaMtA kasAyA khaiaM sammattaM khaovasamiAI iMdiAI pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme jAva pAriNAmiaroor, se taM sannivAie, se taM chaNNAme (sU0 127) ayaM ca savivaraNaH sugama eva kevalaM kSAyikaH samyagdRSTiH san yaH upazamazreNIM pratipadyate tasyAyaM bhaGgakaH saMbhavati nAnyasya, samuditabhAvapaJcakasyAsya tatraiva bhAvAditi paramArthaH, tadevameko dvikasaMyogabhaGgako dvau dvau trikayogacatuSkayogabhaGgakAvekastvayaM paJcakayoga ityete SaD bhaGgakA atra sambhavinaH pratipAditAH, zeSAstu viMzatiH saMyogotthAnamAtratayaiva prarUpitA iti sthitam, eteSu ca SaTsu bhaGgakeSu madhye ekatrikasaMyogo dvI catuSkasaMyogAvityete prayo'pi pratyekaM catasRSvapi gatiSu saMbhavantIti nirNItam, ato gaticatuSTayabhedAt te kila dvAdaza vakSyante, ye tu zeSA dvikayogatrikayogapaJcakayoga lakSaNAstrayo bhaGgAH siddhakevalyupazAnta4) mohAnAM yathAkramaM nirNItAH te yatho ke kekasthAnasambhavitvAt zraya evetyanayA vivakSayA'yaM sAnnipAtiko anu. 22 For P&False Cly ~ 264~ Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [128] / gAthA ||25|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [127] vRttiH upakra mAdhiH gAthA ||1|| anuyogabhAvaH sthAnAntare paJcadazavidha ukto draSTavyo, yadAha-'aviruddhasannivAiyabheyA emeva paNNarasa'tti, 'setaM maladhA- saNNivAiya'tti nigamanam / uktaH sAnnipAtiko bhAvaH, taNane cokkAH SaDapi bhAvAH, te ca tadbAcakainAmarIyA bhivinA prarUpayituM na zakyanta iti tadvAcakAnyaudayikAdIni nAmAnyapyuktAni, etaizca Sabhirapi dharmA-12 // 127 // stikAyAdeH samastasyApi vastunaH saGgrahAt SaTprakAraM sat sarvasyApi vastuno nAma par3anAmetyanayA dizA sarvamidaM bhAvanIyaM, 'se taM chapaNAmeti nigamanam // 127 // uktaM SaDnAma, atha saptanAma nirUpayitumAha se kiM taM sattanAme ?, 2 satta sarA paNNattA, taMjahA-saje risahe gaMdhAre, majjhime paMcame sare / revae ceva nesAe, sarA satta viAhiA // 1 // 'svR zabdopatApayoM riti svaraNAni kharA:-dhvanivizeSAH, te ca sapta, tadyathA-'sajje'ttizloko, vyAkhyASaDbhyo jAtaH SaDjaH, uktaM ca-"nAsAM kaNThamurastAlu, jihAM dantA~zca saMzritaH / SabhiH saMjAyate yasmAt , tasmAt SaDja iti smRtH||1||" tathA RSabho-vRSabhastadvat yo vartate sa RSabhaH, Aha ca-"vAyuH samu tthito nAbheH, kaNThazIrSasamAhataH / nardana vRSabhavad yasmAt, tammAnuSabha ucyate // 2 // " tathA gandho vidyate dayasya sa gandhAra, sa eva gAndhAro-gandhavAhavizeSa ityarthaH, abhANi ca-"vAyuH samutthito nAbhehadi kaNThe samAhataH / nAnAgandhAvahaH puNyo, gAndhArastena hetunA // 3 // " tathA madhye kAyasya bhavo madhyamA, yada dIpa anukrama [164-204] %259--58 25-45 // 127 / / ~265~ Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................... mUlaM [128] / gAthA ||25|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka -15% [128] 84-56-55-4 gAthA: ||1-32|| vAci-"vAyuH samutthito nAbheruro hRdi samAhataH / nAbhiM prApto mahAnAdo, madhyamatvaM samaznute // 4 // " tathA pazcAnAM SaDjAdikharANAM nirdezakramamAzritya pUraNaH pazcamaH, athavA paJcasu-nAbhyAdisthAneSu mAtIti pazcamaH kharo, yadabhyadhAyi-"vAyuH samutthito nAbherurohatakaNThazirohataH / paJcasthAnotthitasyAsya, paJcamatvaM vidhIyate // 5 // " tathA'bhisandhayate'nusaMdhayati zeSasvarAniti niruktivazAddhaivataH, yaduktam-"abhisaMdhayate yasmAdetAn pUrvoditakharAn / tasmAdasya kharasyApi, dhaivatavaM vidhIyate // 6 // " pAThAntareNa raivatazcaiveti, tathA niSIdanti kharA yasmin sa niSAdaH, yato'bhihitam-"niSIdanti svarA yasminiSAdastena hetunA / sarvAMzvAmibhavatyeva, yadAdityo'sya daivatam // 7 // " iti, tadevaM kharA:-jIvAjIvanidhitadhvanivizeSAH 'satta viyAhiyatti vividhaprakArarAkhyAtAstIrthakaragaNadharairiti shlokaarthH| Aha-nanu kAraNabhedena kAryasya bhedAt kharANAM ca jihAdikAraNajanyatvAt tadvatAM ca dvIndriyAditrasajIvAnAmasakhyeyatvAjIvanisRtA api tAvat kharA asakhyAtAH prApnuvanti kimutAjIvanimRtA iti kathaM saptasaGkhyAniyamo na virudhyata iti ?, anrocyate, asankhyAtAnAmapi svaravizeSANAmeteSveva saptasu sAmAnyakharedhvantarbhAvAda bAdarANAM cA keSAzcidevopalabhyamAnaviziSTavyaktInAM grahaNAdgItopakAriNAM viziSTakharANAM vaktumiSTavAdadoSa iti / kharAnAmato nirUpya kAraNatastAnevAbhidhitsurAha 1 navAkSaro'yaM padaH. % dIpa anukrama [164-204] %25646400-% ~266~ Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ........... mUlaM [128] / gAthA ||26-31|| ................ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [128] anuyoga maladhArIyA vRttiH upakamAdhi // 128 // gAthA: ||1-32|| eesi NaM sattaNhaM sarANaM satta saraTTANA paNNattA, taMjahA-sajjaM ca aggajIhAe, ureNa risahaM saraM / kaMTuggaeNa gaMdhAraM, majjhajIhAe~ majjhimaM // 2 // nAsAe paMcama bUA, daMtoTeNa a revataM / bhamuhakkheveNa NesAha, saraTThANA viAhiA // 3 // satta sarA jIvaNissiA paNNattA, taMjahA-sajaM rakhai maUro, kukuDo risabhaM srN| haMso ravai gaMdhAraM, majjhimaM ca gvelgaa|| 4 // aha kusumasaMbhaveM kAle, koilA paMcama saraM / chaTuM ca sArasA kuMcA, nesAyaM sattamaM go|| 5 // sattasarA ajIvanissiA paNNattA, taMjahA-saja ravai muaMgo, gomuhI risahaM saraM / saMkho ravai gaMdhAraM, ma. jjhimaM puNa jhallarI // 6 // causaraNapaiTThANA, gohiA paMcamaM srN| ADaMbaro revaiyaM, mahAbherI a sattamaM // 7 // tatra nAbherutthito'vikArI svara Abhogato'nAbhogato vA yantra jihAdisthAna prApya vizeSamAsAdayati tat svarasyopakArakamataH kharasthAnamucyate, tatra 'sanna mityAdizlokadvayaM sugama, navaraM cakAro'vadhAraNe, SaD dIpa anukrama [164-204] // 128 // ~267~ Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [128] / gAthA ||26-31|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata 25% sUtrAMka [128] gAthA: ||1-32|| jameva prathamakharalakSaNaM brUyAt , kayetyAha-agrabhUtA jilA agrajihvA jihvAnamityarthastayA, iha yayapi SaDjabhaNane sthAnAntarANyapi kaNThAdIni vyApriyante agrajihvA ca kharAntareSu vyApriyate tathApi sA tatra bahuvyApAravatItikRtvA tayA tameva byAdityuktam, idamatra hRdayam-SaDjakharo'grajihvAM prApya viziSTa vyaktimAsAdayatyatastadapekSayA sA kharasthAnamucyate, ecamanyatrApi bhAvanA kAryA, uro-vakSastena RSabha kharaM, yAditi sarvatra saMbadhyate, 'kaMTuggaeNa'ti kaNThAdudgamanamudgatiH-svaraniSpattihetubhUtA kriyA tena kaNTho-| dgatena gAndhAraM, jihvAyA madhyo bhAgo madhyajihvA tayA madhyamaM, tathA dantAdhISThI ca dantoSThaM tena dhaivataM / mAravataM veti, bhRtkSepAvaSTambhena niSAdamiti / ita Urdhva sarva nigadasiddhameva, navaraM 'jIvanissiya'tti jIvA-15 |zritAH jIvebhyo vA nistA-nirgatAH, 'sajja ravaI'tyAdizlokA, ravati-nadati gavelasi gAvazca elakAzcapAUraNakA gavelakAH, athavA gavelakA-UraNakA eca, 'aha kusume tyAdi, atheti vizeSaNArthoM, vizeSaNAprArthatA caivaM-yathA gavelakA avizeSeNa madhyamakharaM madanti na tathA pazcama kokilA, api tu vanaspatiSu bAhu lyena kusumAnAM-mallikApATalAdInAM sambhavo yasmin kAle sa tathA tasmin , madhumAsa ityarthaH, 'ajIva|nissiya'tti tathaiva, navaramajIveSvapi mRdaGgAdiSu jIvavyApArotthApitA evAmI mantavyAH, aparaM SaDjAdInAM mRdaGgAdiSu yadyapi nAzAkaNThAgutpannavalakSaNo vyutpattyartho na ghaTate tathApi sAdRzyAt tadbhAvo'vagantavyaH, sajvamityAdizlokadvayaM, gomukhI kAhalA yasyA mukhe gozRGgAdi vastu dIyata iti, caturbhizcaraNaiH pratiSThAna dIpa anukrama [164-204] ~268~ Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [128] / gAthA ||32-38|| ................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [128] vRttiH upakamAdhi0 // 129 // gAthA: ||1-32|| SACROSC anuyo nam-avasthAnaM bhuvi yasyAH sA godhA cauvanaddhA godhikA-vAdyavizeSo dadariketyaparanAmnA prasiddhA, ADamaladhA-16 mbara:-paTahaH, saptamamiti nissaadmityrthH| rIyA epasi NaM sattaNhaM sarANaM satta saralakkhaNA paNNattA, taMjahA-sajeNa lahaI vittiM, kayaM ca na viNassai / gAvo puttA ya mittA ya, nArINaM hoi ballaho // 8 // risaheNa u esajja (paseja), seNAvaccaM dhaNANi a / vatthagaMdhamalaMkAraM, ithio sayaNANi ya // 9 // gaMdhAre gItajuttipaNA, vajavittI klaahiaa| havaMti kaiNo dhaNNA, je aNNe satthapAragA // 10 // majjhimasaramaMtA u, havaMti suhajIviNo / khAyaI piyaI deI, majjhimasaramassio // 11 // paMcamasaramaMtA u, havaMti puhavIpaI / sUrA saMgahakattAro, aNegagaNanAyagA // 12 // revayasaramaMtA u, havaMti duhajIviNo / kuMcelA ya kuvittI ya, corA caMDAlamuTriyA // 13 // NisAyasaramaMtA u, hoti kalahakAragA / jaMghAcarA lehavAhA, hiMDagA bhAravAhagA // 14 // 1 sAuziyA gAuriyA soyariyA ya muhiA iti pAThAnusAriNI mRttiH. dIpa anukrama [164-204] ORE // 129 // JECT ~269~ Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ......... mUlaM [128] / gAthA ||32-38|| ............... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: t prata sUtrAMka [128] gAthA: ||1-32|| eteSAM saptAnAM kharANAM pratyeka lakSaNasya vibhinnatvAt sapta svaralakSaNAni-yathAkhaM phalaprAptyavyabhicA-15 rINi kharatattvAni bhavanti, tAnyeva phalata Aha-'sajeNe'tyAdi sapta zlokAH, SaDjena labhate vRttim, ayahAmarthaH-SaDjasyedaM lakSaNaM-kharUpamasti yena tasmin sati vRtti-jIvanaM labhate prANI, etaca manuSyApekSayA lakSyate, vRttilAbhAdInAM tatraiva ghaTanAt, kRtaM ca na vinazyati, tasyeti zeSaH, niSphalArambho na bhavatItyarthaH, gAvaH putrAzca mitrANi ca bhavantIti zeSaH / gAndhAre gItayuktijJA varyavRttayaH-pradhAnajIvikAH kalAbhiradhikAH kavaya:-kAvyakartAraH prAjJAH-sabodhAH ye coktebhyo gItayuktijJAdibhyo'nye-zAstrapAragAH caturvedAdizAstradApAragAminaste bhavantIti / zakunena-iyenalakSaNena caranti pApadhi kurvanti zakunAna vA mantIti zAkunikAH, vAgurA-mRgabandhanaM tayA carantIti vAgurikAH, zUkareNa sannihitena zUkaravadhArtha carati zUkarAn vA prantIti zaukarikAH, mauSTikA mallA iti / pAThAntarANyapyuktAnusAreNa vyAkhyeyAni // eesiNaM sattaNhaM sarANaM tao gAmA paNNatA, taMjahA-sajjagAme majjhimagAme gaMdhAragAme, sajjagAmassa NaM satta mucchaNAo paNNattAo, taMjahA-maggI koraviA hariyA, rayaNI a sArakaMtA ya / chaTrI a sArasI nAma, suddhasajjA ya sattamA // 15 // majjhimagAmassa NaM satta mucchaNAo paNNattAo, taMjahA dIpa anukrama [164-204] ~270~ Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [128] / gAthA ||39-42|| ................ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo0 maladhA vatiH [128] rIyA upakramAdhi0 // 130 // gAthA: ||1-32|| uttara maMdArayaNI, uttarA uttarAsamA / samokaMtA ya sovIrA abhirUvA hoi sattamA // 16 // gaMdhAragAmassa NaM satta mucchaNAo paNNattAo, taMjahA-naMdI a khaDDiA pUrimA ya cautthI a suddhgNdhaaraa| uttaragaMdhArAvi a sA paMcamiA havai mucchA // 17 // suTTattaramAyAmA sA chaTThI savvao ya NAyavvA / aha uttarAyayA koDimA ya sA sa ttamI mucchA // 18 // etacirantanamunigAthAbhyAM vyAkhyAyate-yathA sajAitihAgAmo, sasamUho mucchaNANa vinneo / tA satta ekamekke to sattasarANa igavIsA // 1 // annannasaravisese uppAyaMtassa mucchaNA bhaNiyA / kattA va mucchio iva kuNaI muccha va so vatti // 2 // kartA vA mUJchita iva tAH karotIti mUrcchanA ucyante, 'muccha va so vatti' mUrcchanniva vA sa kartA tAH karotIti mUrchanA ucyanta ityarthaH, maGgIprabhRtInAM caikaviMzatimUrchanAnAM svaravizeSAH pUrvagatakharaprAbhRte bhaNitAH, idAnIM tu tadvinirgatebhyo bharatavizAkhilAdizAstrebhyo vijJeyA iti| satta sarA kao havaMti ? gIyassa kA havai joNI / kaisamayA osAsA, kai vA dIpa anukrama [164-204] 65S543 // 13 // ~271 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [128] gAthAH // 1-32|| dIpa anukrama [164 -204] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [128] / gAthA ||43-45 || pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH Ja Ehrm gIyasa AgArA // 19 // sata sarA nAbhIo havaMti gIyaM ca ruiyajoNI / pAyasamA UsAsA tiSNi ya gIyassa AgArA // 20 // Aimau ArabhaMtA samuvvahantA yamajjhayAraMmi / avasANe ujjhatA, tinnivi gIyarasa AgArA // 21 // iha catvAraH praznAH tatra kutaH iti kasmAt sthAnAt sapta kharA utpadyante, kA yoniriti kA jAtiH, tathA kati samayA yeSu te katisamayA ucchAsAH kiMparimANakAlA ityarthaH tathA AkArAH - AkRtayaH svarUpANi ityarthaH / uttaramAha - 'sattasarA nAbhIo' ityAdigAthA spaSTA, navaraM ruditaM yoniH samAnarUpatayA jAtiryasya tad ruditayonikaM, pAdasamA ucchvAsAH, yAvadbhiH samayairvRttasya pAdaH samApyate tAvatsamayA ucchvAsAgIte bhavantItyarthaH, AkArAnAha - 'AI' gAhA, trayo gItasyAkArAH-svarUpavizeSalakSaNA bhavanti iti paryante sambandhaH, kiM kurvANA ityAha- 'AraMbhantati ArambhamANA gItamiti gamyate, kathaMbhUtamityAha - 'Aimati Adau prathamato mRdu-komalaM AdimRdu, tathA samudrahantazca kurvantazca mahatIM gItadhvanibhiti gamyate, 'madhyakAre' madhyamabhAge tathA avasAne ca kSapayanto gItadhvaniM mandrIkurvanti ityarthaH, AdI mRdu madhye tAraM paryante mandraM gItaM kartavyam, ata ete mRdutAdayastrayo gItasyAkArA bhavantIti tAspardhe / kintu -- For P&Praise Cnly ~272~ Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [128] / gAthA ||46-45|| ................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [128] anuyo0 maladhArIyA RI vRttiH upakramAdhika // 131 // --1 gAthA: ||1-32|| chaddose aTTaguNe tiNi a vittAiM do ya bhnniiio| jo nAhI so gAhii, susikkhio raMgamajjhami // 22 // bhIaM duaM uppicchaM uttAlaM ca kamaso muNeavvaM / kAgassaramaNuNAsaM chaddosA hoti geassa // 23 // puNNaM rattaM ca alaMkiaM ca vattaM ca thevmvighuttuN| mahuraM samaM sulaliaM aTra guNA hoti geassa // 24 // urakaMThasiravisuddhaM ca girjate mauaribhiapadabaddhaM / samatAlapaDukkhevaM sattassarasIbharaM giiy||25|| akkharasamaM padasama, tAlasamaM layasamaM ca gehasamaM / nIsasiosasiasamaM, saMcArasamaM sarA satta // 26 // nidosaM sAramaMtaM ca, heujuttamalaMkiyaM / uvaNIaM sovayAraM ca, miaM mahurameva ya // 27 // samaM addhasamaM ceva, savvattha visamaM ca ja / tiSiNa vittapayArAI, cautthaM novalabbhai // 28 // sakkayA pAyayA ceva, bhaNiIo hoti dopiNa vA / saramaMDalaMmi gijate, pasatthA isibhaasiaa|| 29 // kesI gAyai mahuraM kesI gAyai kharaM ca rukkhaM ca / kesI gAyai caura kesI avilaMbiaM dutaM kesI? // 30 // dIpa ASCARIC anukrama [164-204] // 131 // ~273~ Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [128] gAthAH | // 1-32|| dIpa anukrama [164 -204] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [128] / gAthA ||46-56 || pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH **+ 6 C++ vistaraM puNa kerisI / gAthA'dhikamidaM / gorI gAyati mahuraM sAmA gAyai kharaM ca rukkhaM ca / kAlI gAyai cauraM kANA ya vilaMbiaM dutaM aMdhA // 31 // vistaraM puNa piMgalA | gAthA'dhikamidamapi / satta sarA tao gAmA mucchaNA ikvIsaI / tANA egUNapaNAsaM, sammattaM saramaMDalaM // 32 // se taM sattanAme ( sU0 128 ) SaD doSA varjanIyAstAnAha - 'bhIyaM' gAhA bhItamutrastamAnasaM yadgIyate ityeko doSaH 1, dutaM tvaritam 2, uppicchaM-zvAsayuktaM tvaritaM ca pAThAntareNa 'rahassa'ti hakhakharaM laghuzabdamityarthaH 3, uttAlam utprA| balyAyeM anitAlamasthAnatAlaM cetyarthaH, tAlastu kaMsikAdizabdavizeSaH 4, kAkasvaraM zlakSNAzravyavaram 5, anunAsaM nAsAkRtakharam 6 / ete SaD doSA gItasya bhavanti / aSTau guNAnAha - 'puSNaM' gAhA, kharakalAbhiH sarvAbhirapi yuktaM kurvataH pUrNa 1, geyarAgeNa raktasya-bhAvitasya raktam 2, anyAnyasphuTazubhakharavizeSANAM karaNAdalaGkRtam 3, akSarakharasphuTakaraNAdvyaktaM 4, vikrozanamiva yadvikharaM na bhavati tadavighuSTaM 5, madhumattako kilArutanmadhurakharaM 6, tAlavaMzakharAdisamanugataM samaM 7, kharagholanAprakAreNa suSThu atizayena lalatIba yat sukumAlaM tat sulalitam 8, ete aSTau guNA gItasya bhavanti, etadvirahitaM tu viDambanAmAtrameva taditi / kiM copalakSaNatvAdanye'pi gItaguNA bhavanti, tAnAha-'Dara' gAhA, cakAro geyaguNAntarasamucayArthaH, uraH kaNTha For P&Praise City ~274~ Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [128] gAthA: // 1-32|| dIpa anukrama [164-204] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [128] / gAthA ||46-56|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 132 // zirovizuddhaM ca, ayamarthaH yadyurasi kharo vizAlastarchurovizuddhaM, kaNThe yadi kharo vartito'tisphuTitazca tadA kaNThavizuddhaM, zirasi prApto yadi nAnunAsikastataH zirovizuddham, athavA uraH kaNThazirassu leSmaNA'vyAkuleSu vizuddheSu prazasteSu yajJIyate taduraH kaNThazirovizuddha, gIyate geyamiti saMbadhyate, kiMviziSTamityAha-mRdukaM mRdunA-anidhureNa khareNa yadgIyate tanmRdukaM yatrAkSareSu gholanayA saMcaran kharo raGgatIva tat | gholanAbahulaM riGgitaM geyapadairbaddhaM viziSTaviracanayA racitaM padabaddhaM tatazca padatrayasya karmadhArayaH, 'samatAlapaDukrakhevaM'ti tAlazabdena hastatAlAsamuttha upacArAcchando vivakSitaH murajakAMsikAdigItopakA|rakAtodyAnAM dhvaniH pratyutkSepaH nartakIpadaprakSepalakSaNo vA pratyutkSepaH samau gItakhareNa tAlapratyutkSepau yatra tat samatAlapratyutkSepaM, 'sattassarasI bharaM' ti sapta kharAH sIbharanti-akSarAdibhiH samA yatra tatsaptakharasIbharaM gItamiti, te cAmI sapta svarA:- 'akkharasamaM' gAhA, yatra dIrghe akSare dIrghA gItasvaraH kriyate hastre hrasvaH srute lutaH sAnunAsike tu sAnunAsikaH tadakSarasamaM yaGgItapadaM - nAmikAdikaM yatra khare anupAti bhavati tat tatraiva yatra gIte gIyate tat padasamaM yatparasparAbhihatahastatAlakharAnusAriNA khareNa gIyate tattAlasamaM zRGgadArvAyanyataravastumayenAGgulIkozakena samAhataM, tatrIsvaraprakAro layastamanusaratA khareNa yadgIyate talayasamaM, prathamato vaMzatayAdibhiyaH kharo gRhItastatsamena khareNa gIyamAnaM grahasamaM, niHzvasitocchusitamAnamanatikramato yaGgeyaM tanniHzvasitocchvasitasamaM vaMzatavyAdiSvevAGgulIsavArasamaM yadgIyate tatsa For P&Pase Cly ~275~ vRttiH upakamAdhi0 // 132 // Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [128] gAthA: | // 1-32|| dIpa anukrama [164 -204] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [128] / gAthA ||46-56 || pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anu. 23 cArasamam / evamete kharAH sapta bhavanti, idamuktaM bhavati - eko'pi gItakharo'kSarapadAdibhiH saptabhiH sthAnaiH saha samatvaM pratipadyamAnaH saptadhAtvamanubhavatItyevaM sapta svarA akSarAdibhiH samA darzitA bhavantIti / gIte ca yaH sUtrabandhaH so'STaguNa eva kartavya ityAha- 'nihosa' mityAdi, tatra 'aliyamuvadhAyajaNaya mityAdidvAtriMzatsUtradoSarahitaM nirdoSaM 1 viziSTArthayuktaM sAravat 2 gItanibaddhArthagamakahetuyuktatayA dRSTaM hetuyuktam 3 upamAyalaGkArayuktamalaGkRtam 4 upasaMhAropanayayuktamupanItam 5 aniSThurAviruddhAlajjanIyArthavAcakaM sAnuprAsa vA sopacAram 6 ativacanavistararahitaM saMkSiptAkSaraM mitaM 7 madhuraM zravyazabdArtha 8 geyaM bhavatIti zeSaH / 'tiSNi ya vittAI'ti yaduktaM, tatrAha - 'sama'mityAdi, yatra vRtte caturSvapi pAdeSu saGkhyayA samAnyakSarANi bhavanti tatsamaM yatra prathamatRtIya yo dvitIyacaturthayozca pAdayorakSarasaGkhyAsamatvaM tadarddhasamaM yattu sarvatra sarvapAdeSyakSarasaGkhyA vaiSamyopetaM tadviSamaM, 'jaM'ti yasmAdvRttaM bhavatIti zeSaH, tasmAt traya eva vRttaprakArA bhavanti, caturthastu prakAro nopalabhyate'sattvAdityarthaH evamanyathA'pyavirodhato vyAkhyeyamidamiti / 'duNi ya bhaNiiotti yaduktaM tatrAha - 'saka' tyAdi bhaNitirbhASA kharamaNDale-SaDDAdikharasamUhe, zeSaM kaNThyaM, gItavicAraprastAvAdidamapi pRcchati - 'kesI gAyaI' tyAdipraznagAthA sugamA, navaraM 'kesi'tti kIdRzI strI ityarthaH, 'kharaM'ti kharasthAnaM, rUkSaM pratItaM, caturaM dakSam, vilambitaM parimantharaM drutaM zIghramiti / 'vissaraM puNa kerisitti gAthA'dhikamidaM / atra krameNottaramAha - 'gorI gAyai mahara'mityAdi, atrApi 'vissaraM puNa For P&Praise City ~276~ y Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [128] / gAthA ||46-56|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [128] vRttiH upakramAdhi0 gAthA: ||1-32|| anuyo tApiMgala'tti gAthA'dhikameva, vyAkhyA sukaraiva, navaraM-piGgalA-kapilA ityarthaH / samastakharamaNDalasaMkSepAbhimaladhA- dhAnenopasaMharannAha-sattasare tyAdi, tatAtantrI tAno bhaSayate, tatra SaDjAdayaH svarAH pratyeka saptabhistAnarIyA rgIyanta ityevamekonapaJcAzattAnAH saptatatrikAyAM vINAyAM bhavantIti / evaM tadanusAreNaikatantrIkAyAM // 133 // STHAN tritatrikAyAM kaNThenApi vA gIyamAnA ekonapaJcAzadeva tAnA bhavantIti / tadevametaiH SaDjAdibhiH saptabhi-] nAmabhiH sarvasyApi svaramaNDalasyAbhidhAnAt saptanAmedamucyate, 'se taM sattanAme tti nigamanam // 128 // athASTanAma pratipAdayannAha se kiM taM aTunAme, 2 aTravihA vayaNavibhattI papaNattA, taMjahA-nidese paDhamA hoi, bitiA uvaesaNe / taIyA karaNaMmi kayA, cautthI saMpayAvaNe // 1 // paMcamI a avAyANe, chaTThI sassAmivAyaNe / sattamI saNNihANatthe, aTumA''maMtaNI bhave // 2 // tattha paDhamA vibhattI niddese so imo ahaM vatti / biiA puNa uvaese bhaNa kuNasu imaM va taM vatti // 3 // taiA karaNaMmi kayA bhaNiaMca kayaM ca teNa va mae vA / haMdi Namo sAhAe, havai cautthI payAmi // 4 // avaNaya giNha ya etto iutti dIpa anukrama [164-204] 133 // ~277 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [129] gAthA: // 1-6 // dIpa anukrama [205 -212] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [ 129] / gAthA ||57-62|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH vA paMcamI avAyA / TTI tassa imassa va gayassa vA sAmisaMbaMdhe // 5 // havai puNa sattamI taM imaMmi AhArakAlabhAve a / AmaMtaNI bhave aTTamI u jahA he juvAtti // 6 // se taM aTTaNAme ( sU0 129) ucyanta iti vacanAni vastuvAcIni vibhajyate prakaTIkriyate artho'nayeti vibhaktiH vacanAnAM vibha | ktirvacanavibhaktiH, nAkhyAtavibhaktirapi tu nAmavibhaktiH prathamAdiketi bhAvaH, sA cASTavidhA tIrthakara| gaNadharaiH prazasA, kA punariyamityAzaGkya yasmina yA vidhIyate tatsahitAmaSTavidhAmapi vibhaktiM darza| yitumAha-'tayathetyAdi 'niddese' ityAdizlokadvayaM nigadasiddhaM navaraM-liGgArthamAtrapratipAdanaM nirdezaH, tatra si au jasiti prathamA vibhaktirbhavati, anyatarakriyAyAM pravartanecchotpAdanamupadezastasmin am au zas iti dvitIyA vibhaktirbhavati, upalakSaNamAtraM cedaM, kaTaM karotItyAdipUpadezamantareNApi dvitIyAvidhAnAdU, evamanyatrApi yathAsambhavaM vAcyaM vivakSitakriyAsAdhakatamaM karaNaM tasmiMstRtIyA 'kRtA' vihitA, sampradIyate yasmai tadgavAdi dAnaviSayabhUtaM sampradAnaM tasmiMzraturthI vihitA, apAdIyate viyujyate yasmAt tadviyujyamAnAvadhibhUtamapAdAnaM tatra paJcamI vihitA, svama-AtmIyaM sacittAdi khAmI - rAjAdiH tayorvacane tatsambandhapratipAdane SaSThI vihitetyarthaH saMnidhIyate - AdhIyate yasmiMstatsannidhAnam - AdhArastadevArthasta For P&Praise Cinly ~278~ www Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [129] / gAthA ||57-62|| .................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [129] // 134 // gAthA: ||1-6|| anuyosmin saptamI vihitA, aSTamI samyuddhiH-AmantraNI bhaved, AmantraNArthe vidhIyata ityarthaH / enamevArtha : vRttiH maladhA- sodAharaNamAha-tattha paDhameMtyAdigAthAzcatasro gatArthA eva, navaraM prathamA vibhaktirnirdeze, ka? yadhesyAha upakrarIyA -sotti saH tathA 'imotti ayaM 'ahaM'tti ahaM vAzabda udAharaNAntarasUcakA, upadeze dvitIyA, kI mAdhi0 yathetyAha-bhaNa kuru vA, kiM tadityAha-'idaM' pratyakSaM tadvA-parokSamiti, tRtIyA karaNe, ka? yathetyAha-18 bhaNitaM vA kRtaM vA, kenetyAha-tena vA mayA veti, atra yadyapi kartari tRtIyA pratIyate, tathApi vivakSA-1 dhInatvAt kArakapravRttestena mayA vA kRtvA bhaNitaM kRtaM vA, devadatteneti gamyata iti, evaM karaNavivakSA'pi| na duSyatIti lakSayAmaH, tattvaM tu bahuzrutA vidantIti, 'haMdi namo sAhAe'ityAdi, handItyupadarzane, namo devebhyaH svAhA agnaye ityAdiSu sampradAne caturthI bhavatItyeke, anye tUpAdhyAyAya gAM dadAtItyAdiSveva sampradAne caturthImicchanti, apanaya gRhANa etasmAdito vetyevamapAdAne paJcamI, tasyAsya gatasya, kasya ?bhRtyAderiti gamyate, ityevaM khasvAmisambandhe SaSThI, tadvastu badarAdikaM asmin kuNDAdau tiSThatIti gamyate, ityevamAdhAre saptamI bhavati, tathA 'kAlabhAve atti kAlabhAvayozcayaM draSTavyA, tatra kAle yathA madhau ramate, bhAve tu cAritre'vatiSThate, AmantraNe bhavedaSTamI yathA he yuvanniti, vRddhavaiyAkaraNadarzanena ceyamaSTamI gaNyate, sAdhUnAM hi prayaha bahupelapharaNAta pratikAryamAcAryapRcchAsadbhAvAna kArako'prAcAryaH vivazyate karaNaM ca sAdhavasAdA saMgatiratra. 1vyAyAdivattA tatsaMjJAkaraNAta dIpa anukrama [205-212] 663-56-4-28-3 ~279~ Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [129] gAthA: // 1-6 // dIpa anukrama [205 -212] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [129] / gAthA ||57-62|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH aidayugInAnAM tvasau prathamaiveti mantavyamiti / iha ca nAmavicAraprastAvAt prathamAdivibhaktyantaM nAmaiva gRhyate, tathA (ccA) STavibhaktibhedAdaSTavidhaM bhavati, na ca prathamAdivibhaktyantanAmASTakamantareNAparaM nAmAsti, ato'nena nAmASTakena sarvasya vastuno'bhidhAnadvAreNa saGgrahAdaSTanAmedamucyate iti bhAvArtha: / (granthAgraM0 3000 ) se taM aTTanAmetti nigamanam // 129 // atha navanAma nirdizannAha se kiM taM navanAme ?, 2 Nava kavvarasA paNNattA, taMjahA - vIro siMgAro abbhuo a rodo a hoi bodhavvo / velaNao bIbhaccho hAso kalluNo pasaMto a // 1 // navanAgni nava kAvyarasAH prajJaptAH, tatra kaverabhiprAyaH kAvyaM, rasyante antarAtmanA'nubhUyanta iti rasAH, tattatsahakArikAraNasannidhAnodbhUtAzcetovikAravizeSA ityarthaH, uktaM ca- "bAhyArthAlambano yastu, vikAro mAnaso bhavet / sa bhAvaH kathyate sadbhistasyotkarSo rasaH smRtaH // 1 // " kAvyeSUpanibaddhA rasAH kAvyarasAH- vIrazRGgArAdayaH, tAnevAha - 'vIro siMgAro' ityAdigAthA sugamA, navaraM 'zUra vIra vikrAntA' viti vIryati - vikrAmayati tyAgatapovairinigraheSu prerayati prANinamityuttamaprakRtipuruSacaritazravaNAdihetusamudbhUto dAnAdyutsAhamakarSAtmako vIro, rasa iti sarvatra gamyate, zRGgaM sarvarasebhyaH paramaprakarSa koTilakSaNamiyati gacchatIti kamanIyakAminIdarzanAdisambhavo ratiprakarSAtmakaH zRGgAraH, sarvarasapradhAna ityarthaH, ata eva For P&Praise City ~280~ Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................... mUlaM [130] / gAthA ||63|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [130] rIyA gAthA: ||1-20|| anuyo0 "zRGgArahAsyakaruNA, raudravIrabhayAnakAH / bIbhatsA'dbhutazAntAzca, nava nATye rasAH smRtAH // 1 // " ityAdi-II vRttiH maladhA- dhvayaM sarvarasAnAmAdAveva paThyate, ana tu tyAgatapoguNo vIrarase vartate, tyAgatapasI ca 'tyAgo guNo guNa-18 upakrazatAdadhiko mato meM paraM lokAtigaM dhAma tapaH zrutamiti dvaya' mityAdivacanAt samastaguNapradhAna ityanayA|| mAdhi vivakSayA vIrarasasyAdAvupanyAsa iti 2, zrutaM zilpaM svAgatapaHzauryakarmAdi vA sakalabhuvanAtizAyi kim||135|| pyapUrva vastvadbhutamucyate, taddarzanazravaNAdibhyo jAto raso'pyupacArAdvismayarUpo'dbhutaH 3, rodayati-atidAruNa tayA azrUNi mocayatIti raudraM-ripujanamahAraNyAndhakArAdi, taddarzanAyudbhavo vikRtAdhyavasAyarUpo raso'pi hAraudraH 4, brIDayati-lajAmutpAdayatIti lajjanIyavastudarzanAdiprabhavo manovyalIkatAdisvarUpo brIDanakA, asya sthAne bhayajanakasaGgrAmAdivastudarzanAdiprabhavo bhayAnako rasaH paThyate anyatra, sa ceha raudrarasAntarbhAvadhivakSaNAt pRthaga noktaH 5, zukrazoNitocAramazravaNAdyaniSTamudvejanIyaM vastu bIbhatsamucyate, taddarzanazravaNAdiprabhavo jugupsAprakarSavarUpo raso'pi bIbhatsaH 6, vikRtAsambahaparavacanaveSAlaGkArAdihAsyApadApa-12 bhavo manAprakarSAdiceSTAtmako raso'pi hAsyaH 7, kutsitaM rautyaneneti niruktavazAt karuNaH, karuNAspadatvAt karuNaH, priyaviprayogAdiduHkhahetusamutthA zokaprakarSakharUpaH karuNo rasa ityarthaH 8, prazAmyati krodhAdijanitautsukyarahito bhavatyaneneti prazAntaH, paramaguruvacaHzravaNAdihetusamullasita upazamaprakarSAtmA prazAnto 135 // rasa ityalaM vistareNa 9 // etAneva lakSaNAdidvAreNa vibhaNiSurvIrarasaM tAvallakSaNato nirUpayannAha dIpa anukrama [213-234] SSCRECORRECOR EARCHERE ~281~ Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [130] / gAthA ||64-65|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [130] gAthA: ||1-20|| tattha pariccAyaMmi a dANatavacaraNasattujaNaviNAse a / aNaNusayadhitiparakkamaliMgo vIro raso hoi // 2 // vIro raso jahA-so nAma mahAvIro jo raja payahiUNa pabba io / kAmakohamahAsattU pakkhanigghAyaNaM kuNai // 3 // 'tatra teSu navasu raseSu madhye 'parityAge' dAne 'tapazcaraNe tapovidhAne zatrujanavinAze ca yathAsaGkhyama-16 nanuzayadhRtiparAkramaciho vIro raso bhavati, idamuktaM bhavati-dAne datte yadA'nuzayo gAH pazcAttApo vA taM | na karoti, tapasi ca kRte dhRtiM karoti nArtadhyAnaM, zatruvinAze ca parAkramate na tu vailavyamavalambate tadA etairliGgaiAyate'yaM prANI vIrarase vartate. ityevamanyatrApi bhAvanA kAyeti / udAharaNanidarzanArthamAha-vIro raso yathetyupadarzanArthametat, 'so nAma gAhA pAThasiddhA, navaraM viirrsvtpurusscessttitprtipaadnaadevprkaaressu| kAvyeSu vIrarasaH pratipattavya iti bhAvArthaH, aparaM cehottamapuruSajetavyakAmakrodhAdibhAvazatrujayenaiva vIrara-15 sodAharaNaM mokSAdhikAriNi prastutazAstre itarajanasAdhyasaMsArakAraNadravyazatrunigrahasyAprastutatvAditi mantabyamiti, evamanyatrApi bhAvArtho'vagantavya iti // zRGgArarasaM lakSaNatastvAha saMgAro nAma raso ratisaMjogAbhilAsasaMjaNaNo / maMDaNavilAsavivvoahAsalIlArama dIpa anukrama [213-234] *555575645 ~282~ Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [130] / gAthA ||66-69|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka pati [130] anuyo. maladhArIyA mAdhi // 136 // gAthA: ||1-20|| nnliNgo||4|| siMgAro raso jahA-mahuravilAsasalaliaM hiyaummAdaNakara juvA NANaM / sAmA saduddAmaM dAetI mehalAdAmaM // 5 // zRGgAro nAma rasaH, kiMviziSTa ityAha-ratItyAdi, ratizabdeneha ratikAraNAni suratavyApArAGgAni lalanAdIni gRhyante, te sAI saMyogAbhilASasaMjanakA, tasya tatkAryatvAdeva, tathA maNDanabilAsavibvokahAsthalIlAramaNAni liGgaM yasya sa tathA, tatra maNDanaM kaGkaNAdibhiH, vilAsaH-kAmagarbho ramyo nayanAdivibhramo, vivvoyatti dezIpadaM aGgajavikArArtha, hAsyaM pratItaM, lIlA-sakAmagamanabhASitAdiramaNIyaceSTA, ramaNa-krIDa-18 namiti / udAharaNamAha-'siMgAroM'ityAdi, 'mahuraMgAhA, zyAmA strI mekhalAdAma-rasanAsUtraM darzayati, prakaTayatItyarthaH, kathaMbhUtamityAha-raNanmaNikiGkiNIkharamAdhuryAnmadhuraM, tathA vilAsai:-sakAmaizceSTAvizeSairlalitaMmanohAri, tathA zabdoddAma-kiGkiNIkhanamukharaM, kimiti tatprakaTayatItyAha-pato 'hRdayonmAdanakara' prayalasmaradIpanaM yUnAmiti, zRGgArapradhAnaceSTApratipAdanAdayaM zRGgAro rasa iti // adbhutaM svarUpato lakSaNatazcAha vimhayakaro aputvo anubhUapuvo ya jo raso hoi / harisavisAuppattilakSaNo abbhuo nAma // 6 // abbhuo raso jahA-abbhuataramiha etto annaM kiM asthi jIvalogaMmi / jaM jiNavayaNe atthA tikAlajuttA muNijaMti ? // 7 // dIpa AMAC anukrama [213-234] // 136 // Jamacm ~283~ Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [130] / gAthA ||66-69|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [130] gAthA: ||1-20|| kasmiMzcidadbhute vastuni dRSTe vismayaM karoti, vismayotkarSarUpo yo raso bhavati so'dbhutanAmeti saphTaGkA, kathaMbhUtaH ?-apUrvaH-ananubhUtapUrvo'nubhUtapUrvo cA, kiMlakSaNa ityAha-harSaviSAdotpattilakSaNaH, zubhe vastunya&Adbhute dRSTe harSajananalakSaNa: azubhe tu viSAdajananalakSaNa ityatheM, udAharaNamAha-'abbhuya'gAhA, iha jIva loke'dbhutataram ito jinavacanAt kimanyadasti?, nAstItyarthaH, kuta ityAha-'yadU' yasmAlinavacanenArthAH jIvAdayaH sUkSmavyavahitatirohitAtIndriyAmUrtAvikharUpAH atItAnAgatavartamAnarUpatrikAlayuktA api jJAyanta iti // atha raudraM hetuto lakSaNatazcAha bhayajaNaNaruvasabaMdhayAraciMtAkahAsamuppaNNo / saMmohasaMbhamavisAyasaraNaliMgo raso roho // 8 // rodo raso jahA-bhiuDIviDaMbiamuho saMdaTThoTa ia ruhirmaakipnno| haNasi pasuM asuraNibho bhImarasia airoha ! roddo'si // 9 // rUpaM zatrupizAcAdInAM, zabdasteSAmeva, andhakAra bahulatamonikurumbarUpam , upalakSaNavAdaraNyAdayazca padArthA iha gRhyante, teSAM bhayajanakAnAM rUpAdipadArthAnAM yeyaM cintA-tatsvarUpaparyAlocanarUpA, kathA tatsvarUpabhaNanalakSaNA, tathopalakSaNatvAdu darzanAdi ca gRhyate, tebhyaH samutpanno-jAto raudro rasa iti yogaH / kiMlakSaNa ityAha-saMmohA' kiMkartavyatvamUDhatA sambhramo-vyAkulatvaM viSAdA-kimahamatra pradeza samAyAta dIpa anukrama [213 -234] ~284~ Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [ 130 ] gAthAH | // 1-20 // dIpa anukrama [213 -234] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [ 130] / gAthA ||70-73|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH ityAdikhedakharUpaH maraNaM bhayoddhAntagajasukamAlahantRsomiladvijasyeva prANatyAgastAni 'liGgaM' lakSaNaM yasya + sa tathA Aha-nanu bhayajanakarUpAdibhyaH samutpannaH saMmohAdiliGga bhayAnaka eva bhavati, kathamasya raudratvaM 3, OM satyaM, kintu pizAcAdiraudravastubhyo jAtatvAd raudratvamasya vivacitamityadoSaH, tathA zatrujanAdidarzane tacchiraH karttanAdipravRttAnAM pazuzukarakuraGgavadhAdipravRttAnAM ca yo raudrAdhyavasAyAtmako bhrukuTIbhaGgAdiliGgo // 137 // raudro rasaH so'pyupalakSaNatvAdatraiva draSTavyaH, anyathA sa nirAspada evaM syAd, ata eva raudrapariNAmavatpurupaceSTApratipAdakamevodAharaNaM darzayiSyati, bhItaceSTApratipAdakaM tu tat svata evAbhyamityalaM prasaGgena / udAharaNamAha- 'bhiuDI' gAhA, trivalItaraGgitalalATarUpayA kuDyA viDambitaM vikRtIkRtaM mukhaM yasya tat sambodhanaM getfastenmukha ! saMdaSThauSThaH 'ta' iti ita itaca 'rurimAkiNNanti vikSiptarudhira ityarthaH, 'haMsi' vyApAdayasi pazum, asuro- dAnavastannibhaH- tatsadRzaH bhImaM rasitaM zabditaM yasya tatsambodhanaM he bhImarasita ! 'atiraudra' atizayaraudrAkRte ! raudro'si raudrapariNAmayukto'sIti // atha vrIDArasaM hetuto lakSaNatazcAha anuyo0 maladhA rIyA viNaovayAragujjhagurudAramerAvaikamuppaNNo / velaNao nAma raso lajjAsaMkAkaraNaliMgo // 10 // velaNao raso jahA-kiM loiakaraNIo lajaNIataraMti lajjayAmutti / vArijaMmI guruyaNo parivaMdai jaM vahuppottaM // 11 // For P&Palle Cnly ~285~ vRttiH upakra mAdhi0 // 137 // Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [130] / gAthA ||70-73|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata R sUtrAMka [130] ANCE gAthA: ||1-20|| PI binayopacAraguhyagurudAramaryAdAnAM vyatikramaH-sthitilaghanaM tadutpanno brIDanako nAma raso bhavati, tatra | 18 vinayAAnAM vinayopacAravyatikrame ziSTasya pazcAt brIDA prAdurasti, pazyata mayA kathaM pUjyapUjAvyatikramaH kRta iti?, tathA guhyaM-rahasyaM tasya ca vyatikrame'nyakathanAdilakSaNe brIDArasaH prAdurbhavati, tathA guravaH-pUjyA: pitRvyakalAgrAhakopAdhyAyAdayastadAratha sahAbrahmasevAdilakSaNe maryAdAvyatikrame kRte lajjArasaH prAdurbhava4AtIti, evamanyo'pi draSTavyaH, kiMlakSaNa ityAha-lajjAzaGkayoH karaNaM-vidhAnaM liGgaM yasya sa tathA, tatra ziraso'dho'vanamanaM gAtrasaGkocAdikA lajjA, mAM na kacit kazcit kizcidbhaNiSyatIti sarvatrAbhizaGkitatvaM zaGketi / atrodAharaNaM-'kiM loiyagAhA, iha kaciddeze'yaM samAcAro, yaduta-abhinavavadhvAH khamatro yat prathamayonyujde kRte zoNitacarcitaM tannivasanaM akSatayoniriyaM na punaragre'pyAsevitAnAcAreti saMjJApanArtha da pratigRhaM bhrAmyate, sakalajanasamakSaM ca zvadhUzvazurAdistadIyagurujanaH satItvakhyApanArthaM tadvandata iti, evaM vyavasthite sakhIpurato vadhUrbhaNati-kiM loiyakaraNIutti karaNI-kriyA, tatazca laukikakriyAyA-laukika4 kartavyAt sakAzAt kimanyallajjanIyataraM ?, na kiJcidityarthaH, ityato lajjitA'haM bhavAmi, kimiti?-yato 'vArejo' vivAhaH tatra gurujano vandate 'vahuppottaMti vadhUnivasanamiti // atha bIbhatsaM hetuto lakSaNatazcAha asuikuNimaduIsaNasaMjogabbhAsagaMdhanipphaNNo / nivveavihiMsAlakkhaNo raso dIpa anukrama [213-234] ~286~ Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [130] / gAthA ||74-75|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [130] anuyo maladhA rIyA // 138 // vRttiH upakramAdhi0 gAthA: ||1-20|| hoi bIbhatso // 12 // bIbhatso raso jahA-asuimalabhariyanijjharasabhAvaduggaMdhi savvakAlaMpi / dhaNNA u sarIrakaliM bahumalakalusaM vimuMcaMti // 13 // azuci-mUtrapurISAdi vastu kuNapaM-zavaH aparamapi yadurdarzanaM galallAlAdikarAlaM zarIrAdi teSAM saMyogAbhyAsAd-abhIkSNaM taddarzanAdirUpAt tadgandhAca niSpanno bIbhatso raso bhavatIti sambandhaH, kiMlakSaNa ityAha-nirvedazca, akArasya lupsasya darzanAdavihiMsA ca tallakSaNaM yasya sa tathA, tatra nirvedaH-udvegaH avi[hiMsA-jantughAtAdinivRttiH, iha ca zarIrAderasAratAmupalabhya hiMsAdipApebhyaH kazcinnivartate ityavihiMsA'pi tallakSaNatvenokteti / 'asuI tyAgadAharaNagAthA, iha kazcidupalabdhazarIrAdyasAratAsvarUpaH prAha-kaliH-jadhanyaH kAlavizeSaH kalaho vA tatra sarvAniSTahetutvAt sarvakalahamUlatvAdvA zarIrameva kaliH zarIrakalistaM mU tyAgena muktigamanakAle sarvathAtyAgena vA dhanyAH kecidvimuJcantIti saphTaGkaH, kathaMbhUtam ?-azucimalabhRtAni nirjharANi-zrotAdivivarANi yasya tattathA, sakAlamapi khabhAvato durgandhaM, tathA bahumalakaluSamiti, evaM vAcanAntarANyapi bhAvanIyAni // atha hAsyarasaM hetulakSaNAbhyAmAha ruuvvyvesbhaasaavivriiavilNbnnaasmuppnnnno| hAso maNappahAso pagAsaliMgo raso dIpa anukrama [213-234] 1 // 138 // ~287~ Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [130] / gAthA ||76-77|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [130] gAthA: ||1-20|| hoi // 14 // hAso raso jahA-pAsuttamasImaMDiapaDibuddhaM devaraM paloaMtI / hI jaha thaNabharakapaNapaNamiamajjhA hasai sAmA // 15 // rUpavayoveSabhASANAM hAsyotpAdanArthaM vaiparItyena yA viDambanA-nivartanA tatsamutpanno hAsyo raso bhava-1 pratIti saMyogaH, tatra puruSAdeyoMSidAdirUpakaraNaM rUpavaiparItya, taruNAdeva'ddhAdibhAvApAdAnaM vayovaparItyaM, rAja-IX putrAdervaNigAdiveSadhAraNaM veSavaiparItyaM, gurjarAdestu madhyadezAdibhASAbhidhAnaM bhASAvaiparItyaM, sa ca kathaMbhUtaH kasyAdityAha-maNappahAsoMti manAmaharSakArI prakAzo-nenavakAdivikAzakharUpo liGgaM yasya sa tathA, a-14 dhavA prakAzAni-prakaTAnyudaraprakampanA'hAsAdIni liGgAni yasyeti sa tatheti ||14||'paasuttmsiityaadi-14 nidarzanagAthA, iha kayAciddhvA prasupto nijadevarazcasUryA maSImaNDanena maNDitaH, taM prabuddhaM ca sA hasati, tAM ca hasantImupalabhya kazcitpArzvavartinaM kazcidAmacya prAha-hIti kandarpAtizayadyotakaM vacaH, pazyata bhoH zyAmA strI yathA hasatIti sambandhaH, kiM kurvatI?-devaraM pralokayantI, kathaMbhUtaM?-'pAsutte'tyAdi, chinnaprarUDhAdivadatra karmadhArayaH, pUrva prasuptazca asau tato maSImaNDitazcAsau tato'pi prabuddhazca sa tathA taM, kathaMbhUtA?-stanabharakampanena praNataM madhyaM yasyAH sA tatheti // 15 // atha hetuto lakSaNatA karuNarasakharUpamAha piavippaogabaMdhavahavAhiviNivAyasaMbhamuppaNNo / soiavilaviapamhANarupaNaliMgo dIpa anukrama [213-234] anu.24 ~288~ Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [130] gAthA: ||1-20|| dIpa anukrama [213 -234] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [ 130] / gAthA ||78-79|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA yA // 139 // raso karuNo // 16 // karuNo raso jahA- pajjhAyakilAmiayaM vAhAgayapappuacchiaM bahuso / tassa vioge puttiya ! dubbalayaM te muhaM jAyaM // 17 // priyaviyogabandhavadhavyAdhivinipAtasambhramebhyaH samutpannaH karuNo rasa iti yogaH, tatra vinipAtaH - sutAdimaraNaM sambhramaH -paracakrAdibhayaM, zeSaM pratItaM, kiMlakSaNa ityAha-zocitavilapitapramlAnaruditAni liGgAni| lakSaNAni yasya sa tathA, tatra zocitaM-mAnaso vikAraH, zeSaM viditamiti // 16 // 'pajjhAye' tyAgudAharaNagAdhA, atra priyaviprayogabhramitAM bAlAM prati vRddhA kAcidAha-tasya kasyacit priyatamasya viyoge he putrike! durbalakaM te mukhaM jAtaM, kathaMbhUtaM ? - 'pajjhAyakilAmitayaMti pradhyAtaM priyajanaviSayamaticintitaM tena klAntaM 'vAhAgayapappu acchiyaMti vASpasyAgatam AgamanaM tenopaplute-vyApte akSiNI yatra tattathA, bahuza:-abhIkSNamiti // 17 // atha hetulakSaNadvAreNaiva prazAntarasamudAharati nidosamaNasamAhANasaMbhavo jo pasaMtabhAveNaM / avikAralakkhaNo so raso pasaMtoti NAyavva // 18 // pasaMto raso jahA-sambhAvanivvigAraM uvasaMtapasaMtasomadiTTIaM / hI jaha muNiNo sohai muhakamalaM pIvarasirIaM // 19 // ee nava kavvarasA battIsA For P&Praise Cly ~289~ vRttiH upakra mAdhi0 | // 139 // stery Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [130] / gAthA ||80-82|| pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [130] gAthA: ||1-20|| dosavihisamuppaNNA / gAhAhiM muNiyavvA havaMti suddhA va mIsA vA // 20 // se taM navanAme (sU0 130) nirdoSa-hiMsAdidoSarahitaM yanmanastasya yatsamAdhAna-viSayAdyautsukyanivRttilakSaNa svAsthya tasmAtsambhavo, yasya sa tathA, prazAntabhASena-krodhAdiparityAgena yo bhavatIti gamyate, sa prazAnto raso jJAtavya iti ghaTanA, sa cAvikAralakSaNo-nirvikAratAcihna ityarthaH 18 / 'sambhAve'tyAAdAharaNagAthA, prazAntavadanaM kazcitsAdhumavamAlokya kazcitsamIpasthitaM kazcidAzritya prAha-hIti prazAntabhAvAtizayadyotakA, pazya bho! yathA munermukha-12 kamalaM zobhate, kathaMbhUtaM?-sadbhAvato na mAtRsthAnato nirvikAraM-vibhUSAdhUkSepAdivikArarahitam , upazAntA-|| rUpAlokanAdyautsukyatyAgataH prazAntA-krodhAdidoSaparihArato'ta eva saumya dRSTiryatra tattathA, asmAdeva ca piivrshriikm-upcitopshmlkssmiikmiti||19|| sAmprataM navAnAmapi rasAnAM saMkSepataH svarUpaM kathayannupasaMharannAha -ee navakava' gAhA, ete nava kAvyarasAH, anantaroktagAthAbhiryadhoktaprakAreNaiva 'muNitavyA jJAtavyAH, do kathaMbhUtA?-'aliyamubaghAyajaNayaM niratyayamavatthayaM chalaM duhila'mityAdayo'traiva vakSyamANA ye dvAtriMzat sUtradoSAsteSAM vidhi:-viracanaM tasmAt samutpannAH, idamuktaM bhavati-alIkatAlakSaNo yastAvat sUtradoSa ukta-| stena kazcidU raso niSpadyate, yathA-'teSAM kaTataTabhraSTairgajAnAM madabindubhiH / prAvartata nadI ghorA, hastyazva SSSSTORok dIpa anukrama [213-234] ~290~ Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [130] / gAthA ||80-82|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [130] upakra gAthA: ||1-20|| anuyorathavAhinI // 1 // ityevaMprakAraM sUtramalIkatAdoSaduSTa, rasazcAyamadbhutaH, tato'nenAlIkatAlakSaNena sUtradoSe-4 vRttiH maladhA-rANAdbhuto raso niSpanA, tathA kazcidrasa upaghAtalakSaNena sUtradoSeNa nivasyete yathA-'sa eva prANiti prANI, rIyA pItena kupitena ca / vittairvipakSaraktazca, prINitA yena maargnnaaH||1|| ityAdiprakAraM sUtraM paropaghAtalakSaNado- mAdhi0 paduSTa, vIrarasazcArya, tato'nenopaghAtalakSaNena sUtradoSeNa vIraraso'tra nivRtta ityevamanyatrApi yathAsambhavaM suutr||14|| doSavidhAnAdrasaniSpattirvaktavyA, prAyovRttiM cAzrityaivamuktaM, tapodAnaviSayasya cIrarasasya prazAntAdimarasAnAM ca kacidanutAdisUcadoSAnantareNApi niSpatteriti / puna: kiMviziSTA amI bhavantItyAha-hati| suddhA va mIsA vatti sarve'pi zuddhA vA mizrA vA bhavanti, kacitkAvye zuddha eka eva raso nibadhyate, ka-18 cittu dvayAdirasasaMyoga iti bhAva iti gAthArthaH // tadevametairvIrazRGgArAdibhirnavabhirnAmabhiratra vatumiSTasya rasasya sarvasyApyabhidhAnAnnavanAmedamucyate / 'se taM navanAme'tti nigamanam // 130 // atha dazanAmAbhi-14 dhAnArthamAha se kiM taM dasanAme?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-goNNe nogoNNe AyANapaeNaM paDivakkhapaeNaM pahANayAe aNAiasiddhaMteNaM nAmeNaM avayaveNaM saMjogeNaM pamANeNaM / se kiM taM goNNe?, 2 khamaItti khamaNo tavaitti tavaNo jalaitti jalaNo pavaitti pavaNo, // 140 // dIpa anukrama [213-234] ~291 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [131] / gAthA ||82...|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] dIpa anukrama [235] se taM goNNe / se kiM taM noguNNe?, akuMto sakuMto amuggo samuggo amuddo samuddo alAlaM palAlaM akuliA sakuliA no palaM asaitti palAso amAivAhae mAivAhae abIavAvae bIavAvae no iMdagovae iMdagove se taM nogoNNe / se kiM taM AyANapaeNaM?, 2 (dhammomaMgalaM cUliA) AvaMtI cAuraMgijaM asaMkhayaM ahAtasthijja adaija jaNNaijaM purisaija (usukArijaM) elaija vIriyaM dhammo maggo samosaraNaM jamaiaM, se taM aayaannpennN| gauNAdinAmnAmeva svarUpanirNayArthamAha-se ki taM guNNe ityAdi, guNairniSpannaM gauNaM, yathArthamityarthaH, taccA-| nekaprakAraM, tatra kSamata iti kSamaNa ityetat kSamAlakSaNena guNena niSpannaM, tathA tapatIti tapana ityetattapanalakSaNena guNena nivRttam , evaM jvalatIti jvalana itIdaM jvalanaguNena saMbhUtamityevamanyadapi bhAvanIyam 1 / 'se kiM taM noguNNe' ityAdi, guNaniSpanna yanna bhavati tannogauNam-ayathArthamityarthaH, 'akuMte sakuMteM' ityAdi, avidyamAnakuntAkhyapaharaNavizeSa eva sakuntatti pakSI procyata ityayathArthatA, ebamavidyamAnamuddo'pi ka| rAyAdhAravizeSaH samudgaH, aGgulyAbharaNavizeSamudrArahito'pi samudro-jalarAziH, 'alAlaM palAlaM'ti iha ~292~ Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [131] / gAthA ||82...|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRtti prata upakra mAdhi sUtrAMka [131] dIpa anukrama [235] anuyo0 IPmakRSTA lAlA yatra tatpalAlaM vastu prAkRte palAlamucyate, yatra tu palAlAbhAvastatkathaM tRNavizeSarUpaM palAla-| maladhA- mucyata iti, prAkRtazailImaGgIkRtyAtrAyathArthatA mantavyA, saMskRte tu tRNavizeSarUpaM palAlaM niyutpattikamerIyA vocyate iti na yathArthAyathArthacintA saMbhavati, 'aliyA sauliya'tti atrApi kulikAbhiH saha vartamA- naiva prAkRte sauliyatti bhaNyate, yA tu kulikArahitaiva pakSiNI sA kathaM sauliyatti?, ityevamihApi praak||141|| tazailImevAGgIkRtyAyathArthatA, saMskRte tu zakunikaiva sA'bhidhIyata iti kutastacintAsambhavaH ?, ityevamanyatrA'pyavirodhataH sudhiyA bhAvanA kAryA, palaM-mAMsamanaznannapi palAza ityAdi tu sugama, navaraM mAtRvAhakAdayo . vikalendriyajIvavizeSAH 'se taM noguNNetti nigamanam 2 / 'se kiM taM AyANapaeNamityAdi, AdIyatetatprathamatayA uccArathitumArabhyate zAstrAyanenetyAdAnaM tacca tatpadaM cAdAnapadaM, zAstrasyAdhyayanoddezakAdezvAdipadamityartheH, tena hetubhUtena kimapi nAma bhavati, taca 'AvaMtI'tyAdi, tatra AvaMtItyAcArasya pazcamAdhyayanaM, tatra vAdAveva 'AvantI keyAvantI'syAlApako vidyata ityAdAnapadenaitannAma, 'cAuraMgiti etaduttarAdhyayaneSu tRtIyamadhyayanaM, taba cAdI 'cattAri paramaMgANi, dullahANIha jaMtuNoM' ityAdi vidyate, 'asaMkhayaMti idamapyuttadArAdhyayaneSveva caturthamadhyayana, tatra ca AdAveva 'asaMkhayaM jIviya mA pamAyae' ityetatpadamasti, tatastenedaM nAma, evamanyAnyapi kAniciduttarAdhyayanAntarvartInyadhyayanAni kAnicittu dazavakAlikasUyagaDAyadhyayanAni khadhiyA bhAvanIyAni / 45450564567 SANSKRRENERAGECT // 14 // Jatichaar ~293~ Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [131] / gAthA ||83-84|| pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] gAthA ||1-2|| se kiM taM paDivakkhapaeNaM?, 2 navesu gAmAgaraNagarakheDakabbaDamaDaMbadoNamuhapaTTaNAsamasaMvAhasannivesesu saMnivissamANesu asivA sivA aggI sIalo visaM mahuraM kahallAlagharesu aMbilaM sAuaM je rattae se alattae je lAue se alAue je subhae se kusubhae AlavaMte vivalIabhAsae, se taM paDivakkhapaeNaM / se kiM taM pAhaNNayAe ?, asogavaNe sattavaNNavaNe caMpagavaNe cUavaNe nAgavaNe punnAgavaNe ucchavaNe dakkhavaNe sAlivaNe, se taM paahnnnnyaae| se kiM taM aNAisiddhateNaM?, dhammasthikAe adhammatthikAe AgasatthikAe jIvatthikAe puggalatthikAe addhAsamae, se taM aNAiyasiddhaMteNaM se kiM taM nAmeNaM ?, 2 piupiAmahassa nAmeNaM unnAmijai(e), se taMNAmeNaM / se kiM taM avayaveNaM?, 2-siMgI sihI visANI dADI pakkhI khurI nahI vaalii| dupaya cauppaya bahupayA naMgulI kesarI kauhI // 1 // pariarabaMdheNa bhaDaM jANijjA mahiliaM nivasaNeNaM / sittheNa doNavAyaM kaviM ca ikkAe gAhAe // 2 // se taM avayaveNaM / dIpa anukrama [235-237] kAmakAraka ~294~ Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [131] / gAthA ||83-84|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] anuyoga maladhA rIyA // 14 // mAdhi gAthA ||1-2|| vivakSitavastadharmasya viparIto dharmoM vipakSastadvAcakaM padaM vipakSapadaM taniSpanna kiJcinnAma bhavati, yathAvRttiH zRgAlI azivA'pyamAGgalikazabdaparihArArtha zivA bhaNyate, kiM sarvadA?, netyAha-nayesu'ityAdi, tatra grasate: buddhyAdIn guNAniti grAma:-pratItaH, Akaro-lohAdyutpattisthAnaM, nagara-kararahitaM, khedaM-dhUlImayamAkAropetaM, kaTa-kunagaraM, maDamba-sarvato dUravartisannivezAntaraM, droNamurkha-jalapathasthalapathopetaM, pattanaM-nAnAdezAgata-II kApaNyasthAnaM, taca dvidhA-jalapattanaM sthalapattanaM ca, ratnabhUmirisyanye, AzramaH-tApasAdisthAnaM. sambAdha:-ati-18 bahuprakAralokasaGkIrNasthAnavizeSaH, sanivezo-ghoSAdirathavA grAmAdInAM dvandva te ca te sannivezAzcetyevaM yobhAjyate, tatasteSa grAmAdiSu nUtaneSu nivezyamAneSvazivApi sA maGgalArthaM zivetyucyate. anyadA svaniyamaH.12 tathA ko'pi kadAcitkenApi kAraNavazenAgniH zIto viSaM madhuramityAdyAcaSTe, tathA kalpapAlagRheSu kilAmla|zabde samucArite surA vinazyati ato'niSTazabdaparihArArthamamlaM khAdacyate, tadevametAni zivAdIni vizeSa-IX viSayANi darzitAni, sAmprataM tvavizeSato yAni sarvadA pravartante tAnyAha-'jo alattae' ityAdi, yo rakto lAkSArasena prAkRtazailyA kanpratyayaH, sa eva razruterlazrutyA alaktaka ucyate, tathA yadeva lAti-AvRtte dharati prakSiptaM jalAdi vastu iti nirukterlAbu tadeva alAvu tumbakamabhidhIyate, ya eva ca sumbhakA zubhavarNakArI sa| eva kusumbhakaH, AlavaMte'tti Alapan-atyartha lapannasamaJjasamiti gamyate, sa kimityAha-'vivalIyabhAsae'ti // 142 // bhASakAdU viparIto viparItabhASaka iti, rAjadantAdivat samAsaH, abhASaka ityarthaH, tathA hi subahasambaddhaM dIpa anukrama [235-237] ~295 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [131] / gAthA ||83-84|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] OMOM gAthA ||1-2|| pralapantaM kaJcid dRSTvA loke vaktAro bhavanti-abhASaka evAyaM draSTavyo'sAravacanatvAditi, pratipakSanAmatA yathAyogaM sarvatra bhAvanIyA, nanu ca nogauNAdidaM na bhiyate iti cet, naitadevaM, tasya kuntAdipravRttinimittAbhAvamAneNayoktatvAdU, asya tu pratipakSadharmavAcakatvasApekSatvAditi vizeSaH4 / 'se kiM taM pAhaNNayAeityAdi, pradhAnasya bhAvaH pradhAnatA tayA kimapi nAma bhavati, yathA bahuSvazokavRkSeSu stokeSvAmrAdipAdapeSvazokapradhAnaM vanamazokavanamiti nAma, saptaparNAH-saptacchadAstatpradhAnaM vanaM saptaparNavanamityAdi sugama, navaramatrApyAha-nanu guNaniSpannAdidaM na bhidyate, naivaM, tatra kSamAdiguNena kSamaNAdizabdavAcyasthArthasya sAmastyena vyAptatvAdanna tvazokAdibhirazokavanAdizabdavAcyAnAM vanAnAM sAmastyena vyApterabhAvAditi bhedaH 5 / 'se kiM taM aNAisiddhateNa mityAdi, amanaM anto-vAcyavAcakarUpatayA paricchedo'nAdisiddhavAsAvantazcAnAdisiddhAntastena, anAdikAlAdArabhyedaM vAcakamidaM tu vAcyamityevaM siddhaH-pratiSThito yo'sAvanta:-paricchedastena kimapi nAma bhavatItyarthaH, taca prANyAkhyAtArtha dharmAstikAyAdi, eteSAM ca nAnAmabhidheyaM dharmAstikAyAdivastu na kadAcidanyathAtvaM pratipadyate, gauNanAmnastu pradIpAderabhidheyaM dIpakalikAdi parityajatyapi kharUpamityetAvatA gauNanAmnaH pRthagetaduktamiti 6 / 'se kiM taM nAmeNa mityAdi, nAma-pitRpitAmahAdevAcakamabhidhAnaM tena hetubhUtena putrapautrAdinAma bhavati, kiM punastadityAha-'piupiAmahassa nAmeNaM unnAmie'tti pitA ca pitAmahazca tayoH samAhArastasya, athavA pituH pitAmahaH pitRpitAmahastasya vAcakena bandhudattA dIpa anukrama [235-237] ~2964 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [131] / gAthA ||83-84|| .................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] vRttiH mAdhi gAthA ||1-2|| anuyo dinAnA yaH putrAdinAmita-patkSiptaH prasiddhiM gata itiyAvat sa eva nAmatadvatorabhedopacArAnAnA hetu- maladhA- bhUtena nAmocyate ityarthaH, pitrAderyadvandhudattAdinAmAsIttatputrAderapi tadeva vidhIyamAnaM nAnA nAmocyata rIyA I iti tAtparyam, 'se taM nAmeNaM' / 'se kiM taM avayaveNa'mityAdi, avayavo'vayavina ekadezastena nAma yadhA 'siMgI siMhI tyAdigAthA, zRGgamasyAstIti zRGgItyAdInyavayavapradhAnAni sarvANyapi sugamAni, navaraM dvipdN||143|| ruyAdi catuSpada-gavAdi bahupadaM-kaNezRgAlyAdi, atrApi pAvalakSaNAvayavapradhAnatA bhAvanIyA, 'kahi'ti kakuda-skandhAsannonnatadehAvayavalakSaNamasyAstIti kakudI-vRSabha iti, 'pariyara gAhA parikarabandhena-viziSTanepathyaracanAlakSaNena bhaTa-zarapuruSa jAnIyAt-lakSayet, tathA nivasanena-viziSTaracanAracitaparidhAnalakSaNena | mahilAM-strI, jAnIyAditi sarvatra sambadhyate, dhAnyadroNasya pAkaH-khinnatArUpastaM ca tanmadhyAdgRhItvA nirIsAkSitenaikena sikadhena jAnIyAda, ekayA ca gAdhayA lAlityAdikAvyadharmopetayA zrutayA kaviM jAnIyAd, aya mantrAbhiprAyo-yadA sa nepathyapuruSAyavayavarUpaparikarabandhAdidarzanadvAreNa bhaTamahilApAkakavizabdaprayogaM karoti tadA bhaTAdInyapi nAmAnyavayavapradhAnatayA pravRttavAdavayavanAmAnyucyanta iti iha tadupanyAsa iti / idaM cAvayavapradhAnatayA pravRttatvAt sAmAnyarUpatayA'pravRttAtvAdgauNanAno bhiyata iti 8 / se kiM taM saMjoeNaM ?, saMjoge cauvvihe paNNate, taMjahA-davvasaMjoge khettasaMjoge SAC45 dIpa anukrama [235-237] // 143 // ~297 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [131] / gAthA ||84...|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] kAlasaMjoge bhaavsNjoge| se kiM taM dadhvasaMjoge ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-sacitte acitte miise| se kiM taM sacitte?.2 gohiM gomie mahisIhi mahisae UraNIhiM UraNIpa uddIhiM uddIvAle, se taM sacitte / se kiM taM acitte ?,2 chatteNa chattI daMDeNa daMDI paDeNa par3I ghaDeNa ghaDI kaDeNa kaDI, se taM acitte| se kiM taM mIsae ?, 2 haleNaM hAlie sagaDeNaM sAgaDie raheNaM rahie nAvAe nAvie, se taM dvvsNjoge| se kiM taM khittasaMjoge?, 2 bhArahe eravae hemavae eraNNavae haribAsae rammagavAsae devakurue uttarakurue puvvavidehae avaravidehae, ahavA mAgahe mAlavae soraTue marahaTThae kuM. kaNae, se taM khettsNjoge| se kiM taM kAlasaMjoge?, 2 susamasusamAe susamAe susamadusamAe dusamasusamAe dusamAe dusamadusamAe, ahvA pAvasae vAsArattae saradae hemaMtae vasaMtae gimhae, se taM kAlasaMjoge / se kiM taM bhAvasaMjoge ?,2 dubihe papaNate, taMjahA-pasatthe a apasatthe a / se kiM taM pasatthe ?, 2 nANeNaM nANI daMsaNeNaM RECSCCCCCASEARS dIpa anukrama 238] %-0675%25% % R-50- ~298~ Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [131] / gAthA ||84...|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: vRttiH upakramAdhi0 prata sUtrAMka [131] dIpa anukrama [238] anuyo dasaNI caritteNaM carittI, se taM pstthe| se kiM taM apasatthe?, 2 koheNaM kohI mANeNaM maladhA mANI mAyAe mAyI loheNaM lohI, se taM apasatthe, se taM bhAvasaMjoge, se taM sNjoennN| rIyA saMyogaH-sambandhA, sa caturvidhaH prajJaptA, tathadhA-dravyasaMyoga ityAdi, sarva sUtrasiddhameva, nvrN-scittr||144|| vyasaMyogena gAvo'sya santIti gomAnityAdi, acittadravyasaMyogena chatramasyAstIti chantrItyAdi, mizradravyasaMyogena halena vyavaharatIti hAlika ityAdi, aba halAdInAmacetanavAdU balIvonAM sacetanattvAnmizra-12 dravyatA bhAvanIyA, kSetrasaMyogAdhikAre bharate jAto bharate vA'sya nivAsa iti tatra jAtaH (kA 0507) so'sya nivAsa iti vA'Npratyaye bhArataH, evaM zeSeSvapi bhAvanA kAryA, kAlasaMyogAdhikAre suSamasuSamAyAM jAta iti 'saptamI paJcamyante janerDa' (kA0rU0691) iti Dapratyaye suSamasuSamajA evaM suSamajAdiSvapi bhApavanIyaM, bhAvasaMyogAdhikAre bhAvaH-paryAyaH, sa ca dvidhA-prazasto jJAnAdiraprazastazca krodhAdiH, zeSa sugamam , idamapi saMyogapradhAnatayA pravRttatvAgauNAdbhidyata iti 9 // se kiM taM pamANeNaM ?, 2 cauvihe paNNatte, taMjahA-nAmappamANe ThavaNappamANe davvappamANe bhaavppmaanne| se kiM taM nAmappamANe?, 2 jassa NaM jIvassa vA ajIvassa saa||144|| ~299~ Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [131] / gAthA ||84...|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] dIpa anukrama 238] vA jIvANa vA ajIvANa vA tadubhayassa vA tadubhayANa vA pamANetti nAmaM kajai se taM nnaamppmaanne| anottaraM-'pamANe caubbiteM'ityAdi, pramIyate-paricchidyate vastu nizcIyate'neneti pramANaM nAmasthApanAdravyabhAvakharUpaM caturvidham / atha kiM tannAmapramANaM?, nAmaiva vastuparicchedahetutvAt pramANaM nAmapramANaM, tena hetubhUtena kiM nAma bhavatIti praznAbhiprAyaH, evamanyatrApi bhAvanIyam, atrottaramucyate-yasya jIvasya vA ajIvasya vA jIvAnAM vA ajIvAnAM vA tadubhayasya vA tadubhayAnAM vA yatpramANamiti nAma kriyate tannAmapramANaM, na tatsthApanAdravyabhAvahetukaM, api tu nAmamAtraviracanameva tatra heturiti tAtparyam / se kiM taM ThavaNappamANe 1, 2 sattavihe paNNatte, taMjahA-Nakkhattadevayakule pAsaMDagaNe a jIviAheuM / AbhippAiaNAme ThavaNAnAmaM tu sattavihaM ||1||se kiM taM NakkhataNAme ?, 2 kittiAhiM jAe kittie kittiAdipaNe kittiAdhamme kittiAsamme kittiAdeve kittiAdAse kittiAseNe kittiArakkhie rohaNIhi jAe rohiNie rohiNidinne rohiNidhamme rohiNisamme rohiNideve rohiNidAse rohiNiseNe rohi 561875555555 anu. 25 atra pramANasya bheda-prabhedAnAM varNanaM kriyate ~300~ Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [131] / gAthA ||85-90|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] anuyo maladhArIyA vRttiH upakramAdhika gAthA: // 145 // ||--|| Nirakkhie ya, evaM savvanakkhattesu nAmA bhaanniabvaa| etthaM saMgahaNigAhAo-kittiarohiNimigasiraadA ya puNavvasU a pusse a| tatto a assilesA mahA u do phagguNIo a||1|| hattho cittA sAtI visAhA taha ya hoi aNurAhA / jeTThA mUlA puvvAsADhA taha uttarA ceva // 2 // abhiI savaNa dhaNiTrA satabhisadA do a hoti bhaddavayA / revaI assiNi bharaNI esA nakkhattaparivADI // 3 // se taM nakkhattanAme / se kiM taM devayANAme ?, 2 aggidevayAhi jAe aggie aggidipaNe aggisamme aggidhamme aggideve aggidAse aggiseNe aggirakkhie evaM savvanakkhattadevayAnAmA bhANiavvA / etthaMpi saMgahaNigAhAo-aggipayAvai some rudo aditI vihassaI sappe / piti bhaga ajjama saviA taTrA vAU aiMdaggI // 1 // mitto iMdo niraI AU visso a baMbha vinnhaa| vasu varuNa ayavivaddhi pUse Ase jame ceva ||2||se taM devayANAme / se kiM taM kulanAme ?, 2 umge bhoge rAyapaNe khattipa dIpa anukrama [238 45457 -247] // 145 // ~301~ Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [131] gAthA: II--II dIpa anukrama [238 -247] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [131] / gAthA ||85-90|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH Ja Inte mat ikkhAge jAte koravve, se taM kulanAme se kiM taM pAsaMDanAme ?, 2-samaNe ya paMDuraMge bhikkhU kAvAlie a tAvasae parivAyage, se taM pAsaMDanAme / se kiM taM gaNanAme 1, 2 ma madine mamme mallasamme mahadeve malladAse mahaseNe maharakhie, se taM gaNanAme / se kiM taM jIviyanAme 1, 2 avakarae ukkuruDae ujjhiae kajjavae suppae, se taM jIviyanAme / se kiM taM AbhipyAianAme 1, 2 aMbae niMbae bakulae palAsae sire pilUe karIrae, se taM AbhippAianAme se taM ThavaNappamANe / are fkaM tatsthApanApramANaM', 'sthApanApramANaM saptavidha' mityAdi, 'nakkhata' gAhA, idamatra hRdayaM-nakSatradevatAkulapASaNDagaNAdIni vastunyAzritya yatkasyacinnAmasthApanaM kriyate seha sthApanA gRhyate, na punaH yantu tadarthaviyuktaM tadabhiprAyeNa yaca tatkaraNI'tyAdinA pUrva paribhASitasvarUpA, saiva pramANaM tena hetubhUtena nAma saptavidhaM bhavati, tatra nakSatrANyAzritya yannAma sthApyate taddarzayati- kRttikAsu jAtaH kArtikaH kRttikAbhirdattaH kRttikAdatta evaM kRtikAdharmaH kRttikAzarmaH kRttikAdevaH kRttikAdAsaH kRttikAsenaH kRttikArakSitaH evamanyAnyapi datvAdadantatA. Fir P&Praise Cnly ~302~ Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [131] / gAthA ||85-90|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] gAthA: ||--|| anuyogArohiNyAdisaptaviMzatinakSatrANyAzritya nAmasthApanA draSTavyA, tatra sarvanakSatrasaGgrahArthaM 'kttipaarohinnii'tyaadi| vRttiH maladhA- gAthAtrayaM sugama, nabaramabhIcinakSatreNa saha pazyamAneSu nakSatreSu kRttikAdireva krama ityazvinyAdikramamutsa- upakrarIyA jyetyameva paThitavAniti, eSAM cASTAviMzatinakSatrANAmadhiSThAtAraH krameNAnyAdayo'STAviMzatireva devatAvi- mAdhi zeSA bhavantyataH kRttikAdinakSatrajAtasya kazcidicchAdivazatastadadhiSThAtRdevatA evAzritya nAmasthApanaM vidhatta // 146 // ityetadarzanArthamAha-se kiM taM devayANAmeM ityAdi, agnidevatAsu jAtaH AgnikaH evamagnidattAdInyapi, nakSatradevatAnAM savahArtham 'aggI'tyAdi gAthAdvayaM, tatra kRttikAnakSatrasyAdhiSThAtA agniH, rohiNyAH prajApatiH, evaM mRgaziraprabhRtInAM krameNa somo rudraH aditiH bRhaspatiH sarpaH pitR bhagaH aryamA savitA tvaSTA vAyuH indrAgniH mitraH indraH niRtiH ambhaH vizvaH brahmA viSNuH vasuH varuNaH ajaH vivarddhiH asya sthAnenyatra ahirbudhaH paThyate, pUSA azvaH yamazcaiveti, 'se taM devatAnAmeM', 'se kiM taM kulanAmeM'ityAdi, yo yasminnugrAdikule jAtastasya tadevogrAdi kulanAma sthApyamAnaM kulasthApanAnAmocyata iti bhAvArthaH / 'se kiM taM|* pAsaMDaNAmeM ityAdi, iha yena yatpASaNDamAzritaM tasya tamAma sthApyamAnaM pASaNDasthApanAnAmAbhidhIyate, tatra 'niggaMdhasakvatAvasageruyaAjIva paMcahA samaNA' iti vacanAnnigraMndhAdipaJcapApaNDAnyAzritya zramaNa ucyate, TrA evaM naiyAyikAdipASaNDamAzritAH pANDurAGgAdayo bhAvanIyAH, navaraM bhikssurbuddhdrshnaashritH| 'se kiM taM gaNa-18| nAmeM ityAdi, iha mallAdayo gaNAH, tatra yo yasmin gaNe vartate tasya tannAma gaNasthApanAnAmocyate iti, malle dIpa anukrama [238 -247] ~303~ Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [131] gAthA: II--II dIpa anukrama [238 -247] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [131] / gAthA ||85-90|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH Education malladipaNe ityAdi / 'se kiM taM jIviyA heDa' mityAdi, iha yasyA jAtamAtramapatyaM mriyate sA lokasthitivaicitryAjjAtamAtramapi kiJcidapatyaM jIvananimittamavakarAdiSvasyati, tasya cAvakarakaH utkuruTaka ityAdi yanAma kriyate tajjIvikAhetoH sthApanAnAmAkhyAyate, 'suppae'tti yaH sUrSe kRtvA tyajyate tasya sUrpaka eva nAma sthApyate, zeSaM pratItam / 'se kiM taM AbhippAiyanAme' ityAdi, iha yat vRkSAdiSu prasiddhaM ambako nimbaka ityAdi nAma dezarUDhyA svAbhiprAyAnurodhato guNanirapekSaM puruSeSu vyavasthApyate tadAbhiprAyikaM sthApanAnAmeti bhAvArthaH / tadetat sthApanApramANaniSpannaM saptavidhaM nAmeti / se kiM taM davvapyamANe 1, 2 chavvihe paNNatte, taMjahA - dhammatthikAe jAva addhAsamae, se taM davvapyamANe / ayamatra bhAvArtha:-dharmAstikAyo'dharmAstikAya ityAdIni paD dravyaviSayANi nAmAni dravyameva pramANaM tena niSpannAni dravyapramANanAmAni dharmAstikAyAdidravyaM vihAya na kadAcidanyatra vartanta iti taddhetukAnyucyanta iti tAtparyam / anAdisiddhAntanAmatvenaivaitAni prAguktAnIti cedU, ucyatAM, ko doSaH ?, anantadharmAtmake vastuni tattaddharmApekSayA'nekavyapadezatAyA aduSTatvAd, evamanyatrApi yathAsambhavaM vAcyamiti / se kiM taM bhAvappamANe 1, 2 cauvvihe paNNatte, taMjahA - sAmAsie tadbhiyae dhAue For P&Pl ~304~ Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [131] / gAthA ||91-|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] anuyo maladhArIyA vRttiH upakramAdhi CCTO SKAR gAthA // 147 // ||1|| niruttie| se kiM taM sAmAsie ?, 2 satta samAsA bhavaMti, taMjahA-daMde a bahuvvIhI, kammadhAraya diggu a / tappurisa avvaIbhAve, ekkasese a sattame ||1||se kita daMde ?, 2 dantAzca oSThau ca dantoSTaM, stanau ca udaraM ca stanodara, vastraM ca pAtraM ca vastrapAtram, azvAzca mahiSAzca azvamahiSam, ahizca nakulazca ahinakulaM, se taM daMde samAse / se kiM taM bahubbIhIsamAse?, 2 phullA imaMmi giriMmi kuDayakayaMbA so imo girI phulliyakuDayakayaMbo, se taM bahuvvIhIsamAse / se kiM taM kammadhArae ?, 2 dhavalo vasaho dhavalavasaho, kiNho miyo kiNhamiyo, seto paDo setapaDo, ratto paDo rattapaDo, se taM kammadhArae / se kiM taM digusamAse ?, 2 tipiNa kaDugANi tikaDugaM, tipiNa mahurANi timahuraM, tiNi guNANi tiguNaM, tiSiNa purANi tipuraM, tiSiNa serANi tisaraM, tiNi pukkharANi tipukkharaM, tipiNa biMduANi tibiMduaM, tiNi pahANi tipaha, paMca naIo paMcaNayaM, satta gayA sattagayaM, nava turaMgA navaturaMga, dasa gAmA dasa dIpa anukrama [247-249] RROSTATES+ // 147 // ~305~ Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUla [131] / gAthA ||91-|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] gAthA ||1|| gAma, dasa purANi dasapuraM, se taM digusamAse / se kiM taM tappurise ?, 2 titthe kAgo titthakAgo, vaNe hatthI vaNahatthI, vaNe varAho vaNavarAho, vaNe mahisovaNamahiso, vaNe mayUro vaNamayUro, se taM tppurise| se kiM taM avvaIbhAve ?, 2 aNugAmaM aNuNaiyaM aNupharihaM aNucariaM, se taM abbaIbhAve samAse / se kiM taM egasese ?, 2 jahA ego puriso tahA bahave purisA jahA bahave purisA tahA ego puriso, jahA ego karisAvaNo tahA bahave karisAvaNA jahA bahave karisAvaNA tahA ego karisAvaNo, jahA ego sAlI tahA bahave sAlI jahA bahave sAlI tahA ego sAlI, se taM egasese samAse / se taM sAmAsie / bhAvo-yuktArthatvAdiko guNaH, sa eva tadvAreNa vastunaH paricchicamAnakhAt pramANaM tena niSpanna-sadAzrayeNa nivRttaM nAma sAmAsikAdi caturvidhaM bhavatItyatra prmaarthH| tatra 'se kiM taM sAmAsie' ityAdi, dvayorSahUnAM |vA padAnAM samasanaM-saMmIlanaM samAsastena nivRttaM sAmAsikaM, samAsAzca dvandvAdayaH sasa, taba samucayamadhAno dvandUra, dantAzcauSThI ca dantoSThaM, stanau ca udaraM ca stanodaramiti, prANyaGgatvAt samAhAraH, vastrapAtra dIpa anukrama [247-249] ~306~ Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [131] / gAthA ||91-|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] gAthA ||1|| anuyo mityAdau tvaprANijAtivAdazvamahiSamityAdau punaH zAzvatikavairitvAda, evamanyAnyapyudAharaNAni bhAvanI-1 vRttiH maladhA- yAni, anyapadArthapradhAno bahuvrIhiH puSpitAH kuTajakadambA yasmin girI so'yaM giriH puSpitakuTajakadambA, upakrarIyA I/tatpuruSaH samAnAdhikaraNa: karmadhArayaH, sa ca dhavalazcAsau vRSabhazca dhavalavRSabha ityAdi, sankhyApUrvo dvigu:- mAdhiH trINi kaTukAni samAhRtAni trikaTukam, evaM trINi madhurANi samAhatAni trimadhuraM, pAtrAdigaNe darzanA-1 // 148 // diha paJcapUlItyAdivat striyAmIppratyayo na bhavati, evaM zeSANyapyudAharaNAni bhAvanIyAni, dvitIyAdivibhaktyantapadAnAM samAsastatpuruSaH, tatra tIrthe kAka ivAste tIrthakAka: dhvADreNa kSepa' (kAtaM0) iti saptamItatpuruSaH, zeSaM pratItaM, pUrvapadArthapradhAno'vyayIbhAvaH, tatra grAmasya anu samIpena madhyena vA'zanirgatA anugrAmam, evaM nadyAH samIpena madhyena vA nirgatA anunadItyAdyapi bhAvanIyaM, 'sarUpANAmekazeSa ekavibhaktA visyanena sUtreNa samAnarUpANAmekavibhaktiyuktAnAM padAnAmekazeSaH samAso bhavati, sati samAse ekaH ziSyate'nye tu lupyante, yazca zeSo'vatiSThate sa AtmArthe luptasya lupsayolapsAnAM cArthe vartate, atha ekasya luptasyAtmanizcArthe vartamAnAttasmAt dvivacanaM bhavati, yathA puruSazca puruSazceti puruSI, dvayozca lusayorAtmanazcArthe vartamAnAhahuvacanaM yathA puruSazca 3 puruSA, evaM bahUnAM lusAnAmAtmanazvArthe vartamAnAdapi bahuvacanaM yathA puruSazca 4 puruSA iti, jAtivivakSAyAM tu sarvatraikavacanamapi bhAvanIyam / ataH sUtramanuzrIyate-'jahA ego purisotti|nevan yathaikaH puruSaH, ekavacanAntaH puruSazabda ityarthaH, ekazeSa samAse sati baharthavAcaka iti zeSaH, 'tahA bahave 40-50-%-5565561545 dIpa anukrama [247-249] JaEcIT ~307~ Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [131] / gAthA ||92-|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] gAthA ||1|| 4% 82-%9- purisa'tti tathA bahavaH puruSAH, bahuvacanAntaH puruSazabda ityarthaH, ekazeSa samAse sati baharthavAcaka iti zeSaH, yathA caikazeSe samAse bahuvacanAnta: puruSazabdo bahvarthavAcakastathaikavacanAnto'pIti na kazcidvizeSA, etaduktaM bhavati-pathA puruSazca 3 iti vidhAya ekapuruSazabdazeSatA kriyate tadA yathaikavacanAntaH puruSazabdo bahAn vakti tathA bahuvacanAnto'pi, yathA bahuvacanAntastathaikavacanAnto'pIti na kazcidekavacanAntabahuvacanA-12 zAntayorvizeSaH, kevalaM jAtivivakSAyAmekavacanaM barthavivakSAyAM tu bahuvacanamiti / evaM kArSApaNazAlyA diSvapi bhAvanIyam / ayaM ca samAso bandUvizeSa evocyate, kevalamekazeSatA'tra vidhIyate ityetAvatA | pRthagupAtta iti lakSyate, tattvaM tu sakalavyAkaraNavedino vidantItyalaMmativijRmbhitena, gataM sAmAsikam / se kiM taM taddhitae ?, 2 aTTavihe paNNatte, taMjahA-kamme sippasiloe saMjogasamIvao a saMjUho / issaria avacceNa ya taddhitaNAmaM tu aTTavihaM // 1 // se kiM taM kammaNAme ?, 2 taNahArae kaTTahArae pattahArae dosie sottie kappAsie bhaMDaveAlie kolAlie, se taM kammanAme / se kiM taM sippanAme ?, 2 tuNNae taMtuvAe paTTakAre upaTTe baruDe muMjakAre kaTakAre chattakAre dIpa anukrama [247-249] ~308~ Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [131] / gAthA ||92-|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] anuyo maladhArIyA vRttiH upakramAdhi R gAthA // 149 // ||1|| vajjhakAre potthakAre cittakAre daMtakAre leppakAre selakAre kohimakAre, se taM sippanAme / se kiM taM siloanAme ?, 2 samaNe mAhaNe savvAtihI, se taM siloanaame| se kiM taM saMjoganAme 1, 2 raNNo sasurae raNNo jAmAue raNo sAle raNo bhAue raNo bhagiNIvaI, se taM saMjoganAme / se kiM taM samIvanAme ?, 2 girisamIve NayaraM giriNayaraM vidisAsamIve NayaraM vedisaM NayaraM bennAe samIve NayaraM bennAyaDaM tagarAe samIve NayaraM tagarAyaDaM, se taM samIvanAme / sekiM taM saMjUhanAme?, 2 taraGgavaikAre malayavaikAre attANusaTrikAre biMdukAre, se taM saMjUhanAme / se kiM taM IsarianAme?, 2 rAIsare talavare mADaMbie koDubie ibbhe seTrI satyavAhe seNAvaI, se taM IsarianAme / se kiM taM avaccanAme ? 2 arihaMtamAyA cakavaTTimAyA baladevamAyA vAsudevamAyA rAyamAyA muNimAyA vAyagamAyA, se taM avaccanAme / se taM taddhitae / se kiM taM dhAue ?, 2 bhU sattAyAM parasmaibhASA edha vRddhau sparddha saMharSe gAdha pratiSThAlipsayormanthe dIpa anukrama [249-251] ECRockSACROSOCIAL // 149 // ~309~ Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [131] gAthA |||| dIpa anukrama [ 249 -251] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [131] / gAthA ||92-|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH cabATa loDane se taM dhAue / se kiM taM niruttie 1, 2 mahyAM zete mahiSaH, bhramati ca rauti ca bhramaraH muhurmuhurlasatIti musalaM kaperiva lambate ttheti ca karoti kapitthaM caditikaroti khalaM ca bhavati cikkhalaM UrdhvakarNaH ulUkaH mekhasya mAlA mekhalA, se taM niruttie / se taM bhAvapamANe / se taM pamANanAme / se taM dasanAme se taM nAme / nAmeti payaM samattaM / ( sU0 131 ) tatijJAtaM tadvitajam, iha tadvitazabdena taddhitaprAptihetubhUto'rthI gRhyate, tato yatrApi tunnAe taMtuvAe taddhitapratyayo na dRzyate tatrApi taddhetubhUtArthasya vidyamAnatvAttadvitajatvaM siddhaM bhavati, 'kamme' gAhA pAThasiddhA, navaraM zloka:- lAghA saMyUtho- grantharacanA, ete ca karmazilpAdayo'stadvitapratyayasyotpitsonimittI bhavantItyetadbhedAttadvitajaM nAmASTavidhamucyata iti bhAvaH, tatra karma tadvitajaM 'dosie sottie' ityAdi, dRSyaM paNyamasyeti doSikaH, sUtraM paNyamasyeti sautrikaH, zeSaM pratItaM, navaraM bhANDavicAraH karmAsyeti bhANDavaicArikaH, kaulAlAni mRdbhANDAni paNyamasyeti kolAlikaH, atra kApi 'taNahArae' ityAdipATho dRzyate, tatra kazcidAha- nanvanna tatipratyayo na kazcidupalabhyate tathA vakSyamANeSvapi 'tunnAe taMtuvAe' ityA For P&Praise Cly ~310~ Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [131] / gAthA ||92-|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo [131] upakra rIyA // 15 // gAthA ||1|| diSu nAyaM dRzyate tatkimityevaMbhUtanAmnAmihopanyAsaH, atrocyate, asmAdeva sUtropanyAsAt tRNAni harati-|| vRtti haivahatItyAdikaH kazcidAyavyAkaraNadRSTastaddhitotpattihetubhUto'rthoM draSTavyaH, tato yadyapi sAkSAttaddhitapratyayo / nAsti tathApi tadutpattinibandhanabhUtamarthamAzrityeha tannirdezo na virudhyate, yadi taddhitotpattiheturathoM'sti mAdhi0 tarhi taddhito'pi kasmAnotpadyata iti cet ? loke ityameva rUDhatvAditi bemA, athavA asmAdevAMdyamunipraNItasUtrajJApakAdevaM jAnIyA:-taddhitapratyayA evAmI kecit pratipattavyA iti / atha zilpataddhitanAmocyate vastraM zilpamasyeti vAstrikA, tatrIvAdanaM zilpamasyeti tAtrikA, tunnAe taMtuvAe ityAdi pratItam, AkSepiparihArau uktAveva, yaha pUrva ca kacidvAcanAvizeSepratItaM nAma dRzyate taddezAntararUDhito'vaseyam / atha zlAghAtaddhitanAmocyate-'samaNe ityAdi, zramaNAdIni nAmAni zlAghyeSvartheSu sAdhvAdiSu rUDhAnyato'smAdeva sUtranivandhAt zlAghyArthAstaddhitAstadutpattihetubhUtamarthamAtraM vA atrApi pratipattavyam / saMyogata- dvitanAma rAjJaH zvazura ityAdi, atra sambandharUpaH saMyogo gamyate, atrApi cAsmAdeva jJApakAt taddhitanAmatA, citraM ca pUrvagataM zabdaprAbhRtamapratyakSaM ca naH ataH kathamiha bhAvanAkharUpamasmAdRzaiH samyagavagamyate / / samIpataddhitanAma girisamIpe nagaraM girinagaram , atra 'adUrabhavazcetyaNa (pA04-2-70) na bhavati, girinagaramityeva pratItatvAta, vidizAyA adUrabhavaM nagaraM vaidizam , ana tvadUrabhavokhaNU bhavatyeva, isthameva rUDha-la tvAditi / saMyUthataddhitanAma 'taraMgavaikArae ityAdi, taddhinAmatA cehottaratra ca pUrvavadbhAvanIyA / aizvaryata dIpa anukrama [249 // 15 // -251] ~311 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [131] / gAthA ||92-|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [131] gAthA ||1|| dvitanAma-rAIsareM' ityAdi, iha rAjAdizabdanivandhanamaizvaryamavagantavyaM, rAjezvarAdizabdArthastvihaiva pUrva vyAkhyAta eva / apatyataddhitanAma-'titthayaramAyA' ityAdi, tIrthakaro'patyaM yasyAH sA tIrthaMkaramAtA, evamanyatrApi suprasiddhenAprasiddhaM viziSyate, ata eva tIrthakarAdibhirmAtaro vizeSitAH, taDitanAmasvabhAvanA tathaiva, gataM taddhitanAma / atha dhAtujamucyate-se kiM taM dhAue' ityAdi, bhUrayaM parasmaipadI dhAtuH sattAlakSamANasyAsya vAcakatvena dhAtujaM nAmeti, evamanyatrApi, abhidhAnAkSarAnusArato nizcitArthasya vacanaM-bhaNanaM, niruktaM tatra bhavaM nairuktaM, taca madyAM zete mahiSa ityAdikaM pAThasiddhameva, tadevamuktaM nairuktaM nAma / tagaNane| cAvasita bhAvapramANanAma, tadavasAne ca samarthitaM pramANanAma, tatsamarthane ca samApitaM gINAdikaM dazanAma, etairapi ca dazanAmabhiH sarvasyApi vastuno'bhidhAnadvAreNa saGgrahAddazanAmevamucyate, tatsamAptau ca samApsamupakramAntargataM dvitIyaM nAmadvAram, ataH 'se taM niruttie' ityAdi pazca nigamanAni, nAmadvAraM samAptam // 131 // uktamupakramAntargataM dvitIyaM nAmadvAramatha tadantargatameva kramaprAptaM tRtIyaM pramANadvAramabhidhitsurAha se ki taM pamANe?, 2 caubihe paNNate, taMjahA-davvapamANe khettapamANe kAlappamANe bhAvappamANe (sU0 132) / se kiM taM datvapamANe ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahApaesaniSkapaNe a vibhAganipphapaNe a / se kiM taM paesaniSphapaNe ? 2 paramANupo SHA dIpa anukrama [249-251] anu. 26 METESCR atha "pramANa vaktavyatA Arabhyate ~312~ Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [133] / gAthA ||92...|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [133] vRttiH anuyo upakrame maladhArIyA pramANadvAra gAthA: ||--|| // 151 // ggale dupaesie jAva dasapaesie saMkhijapaesie asaMkhijapaesie aNaMtapaesie, se taM pesnissphnnnne| se kiM taM vibhAganipphapaNe ?,2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-mANe ummANe avamANe gaNime paDimANe / se kiM taM mANe ?, 2 dubihe paNNate, taMjahAdhannamANappamANe arasamANappamANe a|se kitaM dhannamANapamANe 1,2 doasaIopasaI do pasaIo setiyA cattAri seiAo kulao cattAri kulayA pattho cattAri patthayA ADhagaM cattAri ADhagAi doNo saTTi ADhayAI jahannae kuMbhe asIi ADhayAI majjhimae kuMbhe ADhayasayaM ukkosae kuMbhe aTra ya ADhayasaie vAhe, eeNaM dhaNNamANapamANeNaM kiM paoaNaM?. eeNaM dhaNNamANapamANeNaM muttolImukhaiduraaliMdaocArasaMsiyANaM dhaNNANaM dhaNNamANappamANanivittilakkhaNaM bhavai, se taM dhaNNamANapamANe / se kiM taM rasamANappamANe 1, 2 dhaNNamANappamANAo caubhAgavivahie abhitarasi'hAjutte rasamANappamANe vihijai, taMjahA-causaTiA4[caupalapamANA] battIsiA dIpa anukrama [253-256] // 151 // ~313~ Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .................. mUlaM [133] / gAthA ||92...|| ................. pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [133] gAthA: ||--|| 8 solasiA 16 aTrabhAiA 32 caubhAiA 64 addhamANI 128 mANI 256 do causaTiAo battIsiA do battIsiAo solasiA do solasiAo aTTabhAiA do aTubhAiAo caubhAiyA do caubhAiyAo addhamANI do addhamANIo mANI, eeNaM rasamANapamANeNaM kiM paoaNaM?,2 eeNaM rasamANeNaM vArakaghaDakakarakakalasiagAgaridaiakaroDiakuMDiasaMsiyANaM rasANaM rasamANappamANanivittila kkhaNaM bhavai, se taM rasamANapamANe, se taM maanne| 'se kiM taM pamANe ityAdi, pramIyate-paricchidyate dhAnyadrabyAyaneneti pramANam-asatiprasatyAdi, athavA idaM cedaM ca kharUpamasya bhavatItyevaM pratiniyatakharUpatayA pratyeka pramIyate-paricchidyate yattatpramANa-payoktameva, dAyadivA dhAnyadravyAdereva pramiti:-paricchedaH svarUpAvagamaH pramANam, ana pakSe'satiprasRtyAdestadetutvAt pramANatA, taca pramANe dravyAdiprameyavazAcaturvidhaM, tadyathA-dravyaviSayaM pramANaM dravyapramANam, evaM kSetrakAlabhAvapramANeSvapi vAcyam // 132 / / 1kuMDiyaghosaMsiyANa pra. dIpa anukrama [253-256] ~314~ Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [133] / gAthA ||92...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [133] anuyo0 maladhArIyA // 152 // gAthA: ||--|| tatra dravyapramANaM dvividha-pradezaniSpannaM vibhAganiSpannaM ca, tatra pradezA-ekadvizyAyaNavastairniSpannaM pradeza- vRttiH niSpanna, tatraikapradezaniSpannaH paramANuH, dvipradezanivRtto dvipradezika: pradezatrayaghaTitastripradezikA, evaM upakrame yAvadanantaH pradezaiH sampanno'nantapradezikA, nanvidaM paramANvAdikamanantapradezikaskandhaparyantaM dravyameva, tata- pramANadvAra stasya prameyatvAt pramANatA na yukteti cet, naivaM, prameyasyApi dravyAdeH pramANatayA rUDhatvAt , tathAhi-prasthakA-3 dipramANena mitvA puJjIkRtaM dhAnyAdi dravyamAlokya loke vaktAro bhavanti-prasthakAdirayaM puJjIkRtastiSThatIti, tatazcaikadvicyAdipradezaniSpannatvalakSaNena svasvarUpeNaiva pramIyamANatvAtparamANcAdidravyasyApi karmasAdhanapramANazabdavAcyatA'duSTeva, karaNasAdhanapakSe khekadvitryAdipradezaniSpannatvalakSaNaM svarUpameva mukhyatayA pramANa-11 mucyate, dravyaM tu tatsvarUpayogAdupacArataH, bhAvasAdhanatAyAM tu pramiteH pramANaprameyAdhInasvAdupacArAdeva pramA-14 NaprameyayoH pramANatA'vagantavyA, tadevaM karmasAdhanapakSe paramANvAdi dravyaM mukhyatayA pramANamucyate, karaNabhAvasAdhanapakSayostUpacArata ityadoSaH / idaM ca yathottaramanyAnyasaGkhyopetaiH khagataireva prdeshnisspnntvaat| pradezaniSpannamuktaM. dvitIyaM tu svagatapradezAn vihAyAparo vividho viziSTo vA bhAgo bhaGgo vikalpaH prakAra itiyAvattena niSpanna vibhAganiSpannaM, tathAhi-na dhAnyamAnAdeH svagatapradezAzrayaNena svarUpaM nirUpayiSyate, api tu 'do asaIo pasaItyAdiko yo viziSTaH prakArasteneti / tacca paJcavidhaM, tadyathA-mAnam unmAnam | avamAnaM gaNimaM pratimAnaM, punarapi mAnapramANaM dvidhA-dhAnyamAnapramANaM ca rasamAnapramANaM ca, tatra mAnamevara dIpa anukrama [253-256] ~315 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [133] / gAthA ||92...|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [133] gAthA: ||--|| dIpa anukrama [253-256] pramANaM mAnapramANaM ghAnyaviSayaM mAnapramANaM dhAnyamAnapramANaM, tacca 'do asaIoM ityAdi, aznute tatmabhavatvena samastadhAnyamAnAni vyAmotItyasatiH-avAGmukhahastatalarUpA, tatparicchinnaM dhAnyamapi tathocyate, tadyena niSpannA nAvAkAratAgyavasthApitamAJjalakaratalarUpA prasUtiH, dve ca prasUtI setikA, sA ca neha prasiddhA gRhyate, mAgadhadezamasidasyaivAna mAnasya pratipipAdayiSitatvAd, ata iyaM tatpasiddhA kAcidavagantabyA, catasraH setikAH kuDavA, te carakhAraH prasthA, amI catvAra ADhaka ityAdi sUtrasiddhameca, yAcadaSTabhirADhakazatairnivRtto vAhaH, atrAha ziSyaH-etenAsatyAdinA dhAnyamAnapramANena kiM prayojanaM-kimanena vidhI yate ityarthaH, atrottaraM, etena dhAnyamAnapramANena 'muktolImukhenurAlindApacArisaMzritAnAM muktolyAdyAdhA& ragatAnAM dhAnyAnAM dhAnyasya-panmAnam iyattAlakSaNaM tadeva pramANaM tasya nivRtti-siddhistasyA lakSaNa-pari-1 jJAnaM bhavati, etAvatra dhAnyamastIti parijJAnaM bhavatItyarthaH, tatra muktolI-mohA[dA adha upari ca saGkIrNA yAmadhye tvISadvizAlA koSTikA, mukhaM gacyA upari yaddIyate, sumbAdivyUtaM DhazcanakAdi tadidUraM, Alindaka-13 kuNDulkam apcaari-diirghtrdhaanykosstthaakaarvishessH| rasamAnapramANamAha-se kiM tamityAdi, raso-madyAdistadviSayaM mAnameva pramANaM rasamAnapramANaM, kimityAha-dhAnyamAnapramANAt setikAdezcaturbhAgavivarjitaMcaturbhAgAdhikam abhyantarazikhAyuktaM yad rasamAnaM vidhIyate-kriyate tadrasamAnapramANamucyate, dhAnyasyAdra varUpakhAtkila zikhA bhavati, rasasya tu dravarUpatvAnna zikhAsambhavo'to bahi:zikhAbhAvAt dhAnyamAnA-1 I ~316~ Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [133] / gAthA ||92...|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata S sUtrAMka [133] anuyo maladhArIyA // 153 // gAthA: ||--|| caturbhAgavRddhilakSaNayA abhyantarazikhayA yuktatvAccAbhyantarazikhAyuktamityuktaM, tadyathA-catuHSaSTiketyAdi, vRttiH | idamuktaM bhavati-SaDpazcAzadadhikazatadvayapalamAnA mANikAnAma vakSyamANaM rasamAnaM, tasya catuHSaSTitamabhA-|| upakrama ganiSpannA arthAdeva catuSpalapramANA catuHSaSTikA, evaM mANikAyA eva dvAtriMzattamabhAgavartitvAdaSTapala- pramANadvAraM pramANA dvAtriMzikA, tathA mANikAyA eva SoDazabhAgavartitvAt SoDazapalapramANA SoDazikA, tasyA evATamabhAgavartitvAt dvAtriMzatpalapramANA aSTabhAgikA, tasyA eva caturbhAgavartitvAt catuHSaSTipalamAnA catubhaugikA, tasyA evA bhAgavartinI aSTAviMzatyadhikapalazatamAnArdUmANikA, idaM ca bahuSu vAcanAvizeSeSu na dRzyata eva, SaTpaJcAzadadhikazatadvayapalapramANA mANikA, dvAbhyAM catuHSaSTikAbhyAmekA dvAtriMzikA 'bhavatItyAdi gatArthameva, yAvadetena rasamAnapramANena kiM prayojanam ?, atrottaram-'etena' rasamAnapramANena vArakaghaTakakarakagargarItikakaroDikAkuNDikAsaMzritAnAM rasAnA-rasasya yanmAnaM tadeva pramANaM tasya nivRttiH-siddhistasyA lakSaNaM-parijJAnaM bhavati, tatrAtIvavizAlamukhA kuNDikaiva karoDikA ucyate, zeSaM pratItaM, kacit 'kalasie'si dRzyate, tatra laghutara kalaza evaM kalaziketyabhidhIyate, evamanyadapi vAcanAntaramabhyUyam / 'seta' mityAdi nigamanadvayam / athonmAnamabhidhitsurAha ||153 // se kiM taM ummANe ?, 2 jaNNaM ummiNijai, taMjahA-addhakariso kariso palaM addha dIpa anukrama [253-256] CRACK EARCANESERECE ~317 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [133] gAthA: II--II dIpa anukrama [253 -256] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [133] / gAthA ||92...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH palaM atulA tulA addhabhAro bhAro, do addhakarisA kariso do karisA addhapalaM do apalAI palaM paMca palasaiA tulA dasa tulAo addhabhAro vIsaM tulAo bhAro, eeNaM ummANapamANeNaM kiM paoaNaM ?, eeNaM ummANapamANeNaM pattAgaratagaracoaakuMkumakhaMDagulamacchaMDiAINaM davvANaM ummANapamANanivvittilakkhaNaM bhavai, se taM ummANapamANe / unmIyate tadityunmAnam unmIyate aneneti vA unmAnamityAdi, tatra karmasAdhanapakSamadhikRtyAha - 'jaM NaM ummiNijAI tyAdi, yadunmIyate - pratiniyatakharUpatayA vyavasthApyate tadunmAnaM tadyathA-arddhakarSa ityAdi, palasyASTamAMzo'rddhakarSaH, tasyaiva caturbhAgaH karSaH, palasyArddha arddhapalamityAdi, sabai mAgadhadezaprasiddhaM sUtrasiddhameva, navaraM palAzapantrakarmArIpatrAdikaM patraM, cIyao phalavizeSaH, matsyaNDikA- zarkarAvizeSaH / avamAnaM vivakSurAha se kiM taM omANe 1, 2 jaNNaM omiNijjai, taMjahA - hattheNa vA daMDeNa vA dhaNukeNa 1 paMcuttara pra. tulA pati kozayoH 2 anuru pra. For P&Pase Cly ~318~ www Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [133] gAthA: II--II dIpa anukrama [253 -256] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [ 133] / gAthA ||93-94|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 154 // vA jugeNa vA nAliAe vA akkheNa vA musaleNa vA daMDadhaNU juganAliA ya akkhamusalaM ca cauhatthaM / dasanAliaM ca rajjuM viANa omANasaNNA // 1 // vatthumi hatthamejjaM khite daMDaM dhaNuM ca patthaMmi / khAyaM ca nAliAe viANa omANasaNNAe // 1 // ee avamANapamANeNaM kiM paoaNaM ?, eeNaM avamANapamANeNaM khAyaciakarakaciyakaDapaDabhittiparikkhevasaMsiyANaM davvANaM avamANapamANanivvittilakkhaNaM bhavai, se taM avamANe / se kiM taM gaNime 1, 2 japaNaM gaNijjai, taMjahA- ego dasa sayaM sahassaM dasa sahassAiM sayasahassaM dasa sayasahassAiM koDI, eeNaM gaNimappamANeNaM kiM paoaNaM ?, eeNaM gaNimapamANeNaM bhitagabhitibhattaveaNaAyavyayasaMsiANaM davvANaM gaNiyappamANanivvittilakkhaNaM bhavai, se taM gaNime / avamIyate paricchidyate khAtAdyaneneti avamAnaM hastadaNDAdi, athavA avamIyate paricchidyate hastAdinA yattadavamAnaM khAtAdi, tatra karmasAdhanapakSamadhikRtya tAvadAha- 'jaM NamityAdi, yadavamIyate khAtAdi tadavamAnaM, kenAvamIyate ityAha- 'hattheNa vA daMDeNa vA' ityAdi, tatra hasto- vakSyamANakharUpaJcaturviMzatyaGgula For P&Praise Cnly ~ 319~ vRttiH upakrame pramANadvAraM // 154 // Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [133] / gAthA ||93-94|| .................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [133] gAthA: ||--|| mAnaH, anenaiva hastena caturbhihastairniSpannA avamAnavizeSA daNDadhanuryuganAlikA'kSamuzalarUpA SaT saMjJA sAlabhyante, ata evAha-vaMrDa'gAhA, daNDaM dhanuyugaM nAlikAM cAkSaM muzalaM ca karaNasAdhanapakSamaGgIkRtyAbamAna-13 saMjJayA vijAnIhIti sambandhaH, daNDAdikaM pratyekaM kathaMbhUtamityAha-caturhastaM, dazabhirnAlikAbhiniSpannAM raj ca vijAnIyavamAnasaMjJayeti gAthArthaH / nanu yadi daNDAdayaH sarve caturhastapramANAstathaikenaiva daNDAyanyata| ropAdAnena caritArthatvAt kimiti SaNNAmapyupAdAnam ?, ucyate, meyavastuSu bhedena cyApriyamANatvAt , tathA cAha-vatthumi'gAhA, vAstuni-gRhabhUmau mIyate'neneti meyaM-mAnamityarthaH, lusadvitIyaikavacanatvena hastaM |vijAnIhIti sambandhaH, hastenaiva vAstu mIyata iti tAtparyam, kSetre-kRSikarmAdiviSayabhUte caturhastavaMzalakSaNaM daNDameva mAnaM vijAnIhi, dhanurAdInAM caturhastatve samAne'pi rUDhivazAiNDasaMjJAprasiddhenaivAvamAnavizeSeNa kSetraM mIyate iti hRdayaM, pathi-mArgaviSaye dhanureva mAnaM, mArgagavyUtAdiparicchedo dhanuHsaMjJAprasiddhenaicAvamAnavizeSeNa kriyate na daNDAdibhiriti bhAvaH, khAtaM ca-kUpAdinA nAlikayaiva yaSTivizeSarUpayA mIyata iti gamyate, evaM yugAdirapi yasya yatra vyApAro rUDhastasya tatra cAcyaH, yatkathaMbhUtaM hastadaNDAdikamityAhaavamAnasaMjJayopalakSitamiti gAthArthaH / etenAvamAnapramANena kiM prayojanamityAdi bhAvitArthameva, navaraM khAtaM-kUpAdi citaM viSTikAdi racitaM-prAsAdapIThAdi RkacitaM-karapatravidAritaM kASThAdi, kaTAdayaH pratItA eva, parikSepo-bhityAdereva paridhiH nagaraparikhAdirvA, eteSAM khAtAdisaMmRtAnAmabhede'pi bhedavi dIpa anukrama [253-256] ~320 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [133] / gAthA ||93-94|| .................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [133] anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakrama pramANadvAraM gAthA: // 155 // ||--|| kalpanayA khAtAdiviSayANAM dravyANAM khAtAdInAmeveti tAtparyam, avamAnameva pramANaM tasya nirvRttilakSaNaM bhavatIti, tadetadavamAnamiti nigamanam / 'se kiM taM gaNime' ityAdi, gaNyate-sakhyAyate vastvaneneti gaNimam-ekAdi, athavA gaNyate-sakhyAyate yattadaNima-rUpakAdi, tatra karmasAdhanapakSamaGgIkRtyAha-'jaNNa'- mityAdi, gaNyate taddaNimaM, kathaM gaNyate ityAha-'ekko' ityAdi, etena gaNimapramANena kiM prayojanamityAdi *gatArthameva, navaraM bhRtaka:-karmakaro bhRti:-padAtyAdInAM vRttiH bhaktaM-bhojanaM cetnk-kuvindaadinaa(diinaa| vyUtavastravyatikare'rthapradAnam, eteSu viSaye AyavyayasaMzritAnAM-pratibaddhAnAM rUpakAdidravyANAM gaNimapramArANena nikhilakSaNam-iyattAvagamarUpaM bhavati, tadetadgaNimamiti / atha pratimAnapramANa nirUpayitumAha se kiM taM paDimANe ?, 2 japaNaM paDimiNijai, taMjahA-guMjA kAgaNI niSphAvo kammamAsao maMDalao suvaNNo, paMca guMjAo kammamAsao kAgaNyapekSayA, cattAri kAgaNIo kammamAsao tiNi niSphAvA kammamAsao evaM caukko kammamAsao kAkaNyapekSayetyarthaH, bArasa kammamAsayA maMDalao evaM aDayAlisaM kAgaNIo maMDalao solasa kammamAsayA suvaNNo evaM causadri kAgaNIo suvaNo, eeNaM paDi dIpa anukrama [253-256] // 155 / / JamacXI ~321 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [133] / gAthA ||93-94|| ................ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [133] SRC++% gAthA: ||--|| mANapamANeNaM kiM paoaNaM?, eeNaM paDimANapamANeNaM suvaNNarajatamaNimottiasaMkhasilappavAlAINaM davvANaM paDimANappamANanivittilakSaNaM bhavai, se taM pddimaanne| se taM vibhAganiSphapaNe / se taM dadvapamANe (sU0 133) mIyate'neneti mAnaM meyasya-suvarNAdeH pratirUpaM-sadRzaM mAnaM pratimAna-guJjAdi, athavA pratimIyate taditi pratimAnaM, tatra guJjA caNoThiyA 1 sapAdA guJjA kAkaNI 2 satribhAgakAkaNyA vibhAgonaguJjAdvayena vA nivRtto niSpAvaH 3, yo niSpAvAH karmamASakaH 4, dvAdaza kameMmASakA eko maNDalakA 5, SoDaza karmamA-1 SakA ekaH suvarNa: 6 / amumevArtha kiJcit sUtre'pyAha-paMca guMjAoM ityAdi, pazca guJjA ekA karmamASakaH, athavA catasraH kAkaNya ekaH karmamASakA, yadivA trayo niSpAvakA ekaH karmamASakaH, idamuktaM bhavati-asya prakAratrayasya madhye yena kenacit prakAreNa pratibhAti tena vaktA karmamASakaM prarUpayatu pUrvoktAnusAreNa, na kazcidarthabheda iti / evaM 'caukko kammamAsao'ityAdi, catasRbhiH kAkiNIbhirniSpannatvAccatuSko yaH karmamAdipaka iti kharUpavizeSaNamAtramidaM, te dvAdaza karmamASakA eko maNDalakA, evamaSTacatvAriMzatkAkiNIbhirma NDalako bhavatIti zeSaH, bhAvArthaH pUrvavadeva, SoDaza karmamASakAH suvarNaH, athavA catuHSaSTiH kAkaNya ekaH suvarNo, bhAvArthaH sa evaM, etena pratimAnapramANena kiM prayojanamityAdi gatArtha, navaraM rajataM-rUpyaM maNayaH dIpa anukrama [253-256] ASA4%9 4 ~322~ Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUla [134] | gAthA ||95-98|| ................ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] anuyo maladhA- rIyA vRttiH upakrame pramANadvAra // 156 // gAthA: ||--|| candrakAntAdayaH zilA-rAjapaTTakA, gandhapaTa ityanye, zeSaM pratItaM, yAvattadetatpatimAnapramANaM, tadevaM samarthita mAnonmAnAdibhedabhinna paJcavidhamapi vibhAganiSpannaM dravyapramANaM, tatsamarthane ca samarthitaM dravyapramANam // 133 // atha kSetrapramANamabhidhitsurAha se kiM taM khettapamANe?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-paesaNipphapaNe avibhAgaNiphaNNe a| se kiM taM paesaNiphaNNe 1, 2 egapaesogADhe dupaesogADhe tipaesogADhe saMkhijapa0 asaMkhijjapa0, se taM paesaNipphapaNe / se kiM taM vibhAgaNipphaNNe?,2-aMgulavihatthirayaNI kucchI dhaNu gAuaMca boddhavvaM / joyaNa seDhI payaraM logamaloge'vi a taheva // 1 // se kiM taM aMgule ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-AyaMgule ussehaMgule pamANagule / se kiM taM AyaMgule ?, 2 je NaM jayA maNussA bhavaMti tesi NaM tayA appaNo aMguleNaM duvAlasaaMgulAI muhaM navamuhAI purise pamANajutte bhavai, doSiNae purise mANajutte bhavai, addhabhAraM tullamANe purise ummANajutte bhavai,-mANummANapamANajuttA(Naya) lakkhaNavaMjaNaguNehi uvveaa| uttamakulappasUA uttamapurisA muNe dIpa anukrama ACCROCOCCC [257 // 156 // -270] ~323 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [134] gAthA: II--II dIpa anukrama [257 -270] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [134 ] / gAthA ||95-98|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anu. 27 avvA // 1 // hoMtiM puNa ahigrapurisA aTTasayaM aMgulANa uvviddhA / chaNNau ahammapurisA cauttaraM majjhimillA u // 2 // hINA vA ahiyA vA je khalu sarasattasAraparihINA / te uttamapurisANaM avassa pesattaNamurveti // 3 // eeNaM aMgulapamANeNaM cha aMgulAI pAo do pAyA vihatthI do vihRtthIo rayaNI do rayaNIo kucchI do kucchIo daMDaM dhaNU juge nAliA akkha musale do dhaNusahassAi gAuaM cattAri gAuAI joaNaM / idamapi dvividhaM pradezaniSpannaM vibhAganiSpannaM ca tatra pradezA iha kSetrasya nirvibhAgA bhAgAstairniSpannaM pradezaniSpannaM, vibhAga:-pUrvoktakharUpastena niSpannaM vibhAganiSpannaM / 'se kiM taM parasaniSkaNNe' tatraikapradezAvagA| DAyasa iyeyapradezAvagADhaparyantaM pradezaniSpannam, ekapradezAdyavagADhatAyA ekAdibhiH kSetrapradezairniSpannatvAd atrApi pradezaniSpannatA bhAvanIyA, pramANatA tvekapradezAvagAhitvAdinA svasvarUpeNaiva pramIyamAnatvAditi / vibhAganiSpannaM tvaGgulAdi, tadevAha - 'aMgula vihatthi' gAhA, aGgulAdikharUpaM ca svata eva zAstrakAro nyakSeNa vakSyati / tatrAGgulakharUpanirddhAraNAyAha- 'se kiM taM aMgule' ityAdi, aGgulaM trividhaM prajJasaM, tadyathA For P&False Cinly ~324~ Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [134] gAthA: II--II dIpa anukrama [257 -270] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [134 ] / gAthA ||95-98|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH // 157 // AtmAGgulam utsedhAGgulaM pramANAGgulaM, tatra ye yasmin kAle bharatasagarAdayo manuSyAH pramANayuktA bhavanti teSAM ca sambandhI atrAtmA gRzyate, Atmano'GgulamAtmAGgulam, ata evAha - 'je 'mityAdi, ye bharatAdayaH pramANayuktA yadA bhavanti teSAM tadA svakIyamaGgulamAtmAGgulamucyata iti zeSaH, idaM ca puruSANAM kAlAdibhedenAnavasthitamAnatvAdaniyatapramANaM draSTavyam, anenaivAtmAGgulena puruSANAM pramANayuktatAdinirNayaM kurva2 nnAha - 'appaNo aMguleNaM dubAlasetyAdi, yadyasyAtmIyamaGgulaM tenAtmano'Ggulena dvAdazAGgulAni mukhaM pramANayuktaM bhavati, anena ca mukhapramANena nava mukhAni sarvo'pi puruSaH pramANayukto bhavati, pratyekaM dvAdazAGgulainavabhirmukhairaSTottaraM zatamaGgalAnAM saMpadyate, tatazcaitAvaducchrayaH puruSaH pramANayukto bhavatIti paramArthaH / atha tasyaiva mAnayuktatApratipAdanArthamAha-droNikaH puruSo mAnayukto bhavati, droNI- jalaparipUrNA mahatI kuNDikA tasyAM pravezito yaH puruSo jalasya droNaM pUrvoktasvarUpaM niSkAzayati droNonajalasyonAM vA tAM pUrayati sa droNikaH puruSo mAnayukto nigadyate iti bhAvaH / idAnImetasyaivonmAnayuktatAmAha-sArapudgalaracitatvAt tulAropitaH sannarddhabhAraM tulayan puruSa unmAnayukto bhavati, tatrottamapuruSA yathokteH pramANamAnonmAnaiH anyaizca sarvaireva guNaiH sampannA eva bhavantItyetaddarzayannAha - 'mANummANa' gAhA, anantaroktasvarUpairmAnonmAnapramANairyuktA uttamapuruSAH cakravartyAdayo muNitavyA iti sambandhaH, tathA lakSaNAni zaGkhasvastikAdIni vyaJjanAni - maSItilakAdIni guNAH- kSAntyAdayastairupetAH, tathottamakulAni ugrAdIni tatprasUtA iti gAthArthaH // athAtmA For P&Pale Cy anuyo0 maladhA rIyA ~ 325~ vRttiH upakrame pramANadvAraM // 157 // Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [134] / gAthA ||95-98|| ................ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||--|| lenaivottamamadhyamAdhamapuruSANAM pramANamAha-huMti purNa' gAhA, bhavanti punaradhikapuruSA-uttamapuruSAcakra4 vAdayaH aSTazatamaGgalam ubbiddhA-unmitA uccastvena vA, punaHzabdastveSAmevAdhikapuruSAdInAmanekabhe datAdarzakaH, AtmAGgulenaiva SaNNavatyakulAnyadhamapuruSA bhavanti, 'cauruttara majjhamillA utti tenaivAGgulena caturuttaramaGgulazataM madhyamAH, tuzabdo yathAnurUpazeSalakSaNAdibhAvapratipAdanapara iti gAthArthaH / ye aSTottarazatAgulamAnAddhInA adhikA vA te kiM bhavantItyAha-hINA vA' gAhA, aSTottarazatAGgulamAnAt hInA vA adhikA vA ye khalu svara-sakalajanAdeyatvaprakRtigambhIratAdiguNAlaGkato dhvaniH satva-dainyavinirmukto mAnaso'vaSTambhaH sAra:-zubhapudgalopacayajaH zArIraH zaktivizeSaH taiH parihInAH santaste uttamapuruSANAm-12 upacitapuNyaprArabhArANAm avazA-anicchanto'pyazubhakarmavazataH preSyatvamupayAnti, svarAdizeSalakSaNavaikalpasahAyaM ca yathoktapramANAdInAdhikyamaniSTaphalapradAyi pratipattavyaM, na kevalamiti lakSyate, bharatacakravayodInAM khAGgulato viMzatyadhikAGgulazatapramANAnAmapi nirNItatvAt, mahAvIrAdInAM ca keSAzcinmatena, caturazItyAdyaGgulapramANatvAd, bhavanti ca viziSTAH kharAdayaH pradhAnaphaladAyino, yata uktam-"asthivarthAH Re|sukhaM mAMse, tvaci bhogAH khiyo'kSiSu / gatI yAnaM svare cAjJA, sarva sattve pratiSThitam // 1 // " iti gAdhAthaiH ||aad etenAlapramANena paDalAni pAdaH, pAdasya madhyatalapradezaH SaDaGgulavistIrNaH, pAdekadezatvAt pAdaH, dvI |ca yugmIkRtI pAdau vitastiH, dve ca vitastI raniH, hasta ityarthaH, ranidayaM kukSiA, pratyeka kukSidvayaniSpannAstu dIpa anukrama [257 435-%%% -270] ~326~ Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUla [134] / gAthA ||95-98|| ....................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata vRttiH sUtrAMka [134] anuyo0 maladhA- upakrame pramANadvAre rIyA // 158 // gAthA: ||--|| SaT pramANavizeSA daNDadhanuryuganAlikAkSamuzalalakSaNA bhavanti, tatrAkSo-dhUH zeSAzca gatArthAH, dve dhanuHsahasra gavyUtaM, catvAri gavyUtAni yojanam / eeNaM AyaMgulapamANeNaM kiM paoaNaM ?, 2 eeNaM AyaMguleNaM je NaM jayA maNussA havaMti tesi NaM tayA NaM AyaMguleNaM agaDatalAgadahanadIvAvipukkhariNIdIhiyaguMjAliAo sarA sarapaMtiAo sarasarapaMtiAo bilapaMtiAo ArAmujANakANaNavaNavaNasaMDavaNarAIo deulasabhApavAthUbhakhAiaparihAo pAgAraadyAlayacariadAragopurapAsAyagharasaraNalayaNaAvaNasiMghADagatigacaukkacaccaracaummuhamahApahapahasagaDarahajANajuggagillithillisiviasaMdamANiAo lohIlohakaDAhakaDillayabhaMDamattovagaraNamAINi ajakAliAI ca joaNAI mavijaMti, se samAsao tivihe papaNatte, taMjahA-sUIaMgule payaraMgule ghaNaMgule, aMgulAyayA egapaesiyA seDhI sUiaMgule, suI sUIguNiyA payaraMgule, payaraM sUie guNitaM ghaNaMgule / eesi NaM bhaMte! sUiaMgulapayaraMgulaghaNaMgu dIpa anukrama [257 -270] ~327 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUla [134] / gAthA ||95-98|| .................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] 4544 gAthA: ||--|| lANaM kayare kayarohito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA?, savvathove sUiaMgule, payaraMgule asaMkhejaguNe, ghaNaMgule asaMkhijaguNe, se taM aayNgule|| gatArtha, navaraM ye yadA manuSyA bhavanti teSAM tadA Atmano'Ggulema svakIyakhakIyakAlasambhavInyavaTahadAdIni mIyanta iti saNTaGkaH, tatra avaTa:-kUpaH taDAga:-khAnito jalAzayavizeSaH vApyA-caturasrA jalAzayavizeSAH, puSkariNyo-vRttAstA eva puSkaravantyo bA dIrghikAH-sAriNyaH sAriNya evaM vakrA guAlikA | bhaNyante saraH-svayaMsambhUto jalAzayavizeSa eva sarapaMtiyAutti-patibhirvyavasthApitAni sarAMsi sara:-* patayaH sarasarapaMtiyAutti-yAsu sarapatiSvekasmAtsaraso'nyatra tato'pi anyatra kapATasaJcArakenodakaM saMcarati tAH sarAsaraHpatayaH bilapatayaH pratItAH mAdhavIlatAdiSu dampatyAdIni yeSvAramanti-krIDanti te ArAmAH puSpaphalAdisamRddhAnekavRkSasakulAnyutsavAdI bahujanaparibhogyAnyudyAnAni sAmAnyavRkSajAtiyuktAni nagarAbhyarNavartIni kAnanAni, athavA strINAM puruSANAM vA kevalAnAM paribhogyAni kAnanAni, yadivA yebhyaH parato bhUdharoSTavI vA tAni sarvebhyo'pi canebhyaH paryantavartIni kAnanAni, zIrNavRkSakalitAni vA kAnanAni, ekajAtIyavRkSAkIrNAni vanAni, anekajAtIyairuttamaizca pAdapairAkIrNAni banakhaNDAni, ekajAtIyAnAmitareSAM vA tarUNAM paGkayo vanarAjayaH, santo bhajantyetAmiti sabhA-pustakavAcanabhUmibahujanasamAgamasthAnaM yA adha upari ca samakhAtarUpA khAtikA adhaH saGkIrNopari vistIrNA khAtarUpA tu - dIpa anukrama [257 -270] ~328~ Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUla [134] / gAthA ||95-98|| ....................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] vRttiH gAthA: ||--|| anuyo parikhA prAkAropari AzrayavizeSAH adyAlakAH gRhANA prAkArasya cAntare aSTahastavistAro hastyAdisaJcA upakrame pAramArgazcarikA pratolIdvArANAM parasparato'ntarANi gopurANi rAjAnAM devatAnAM ca bhavanAni prAsAdAH maladhArIyA utsedhabahulA vA prAsAdAH gRhANi sAmAnyajanAnAM sAmAnyAni vA, zaraNAni tRNamayAvasarikAdIni layanAni-utkIrNaparvatagRhANi giriguhA vA kArpaTikAyAvAsasthAnaM vA ApaNA-havAH naanaahgRhaadhyaa||159|| |sitatrikoNo bhUbhAgavizeSaH zRGgATaka, sthApanA tripathasamAgamo vA zRGgATakaM trikaM tu tripathasamAgama eva datathA prabhUtagRhAzrayazcaturasro bhUbhAgazcatuSkaM yathA(dvA) catuSpathasamAgamo vA catuSkaM, catvaraM catuSpadhasamAgama | eca, SaTpathasamAgamo vA catvaraM, caturmukhadevakulikAdi caturmukha mahAn rAjamArgoM mahApathaH itare panthAnaH deva4AkulasabhAdIni padAni kacidvAcanAvizeSe atraivAntare dRzyante, zakaTa-gahukAdi ratho dvidhA-pAnarathaH saGgrA-13 miracakSa, tatra saGkAmarathasyopari prAkArAnukAriNI kaTIpramANA phalakamayI vedikA kriyate, aparasya vasI[] na bhavatIti vizeSaH, yAnaM-gaDyAdi juggatti-gollaviSayaprasiddha dvihastapramANaM caturasravedikopazobhita jampAnaM, gillitti-hastina upari kollararUpA yA mAnuSaMgilatIva, thillitti-lATAnAM yadaDapallANaM rUr3ha tada-12 hAnyaviSayeSu dillItyucyate sIyatti-zikSikA kaTAkArAcchAdito jampAnavizeSa: 'saMdamANiya'tti puruSapramA-14 MNAyAmo jampAnavizeSa eva lohitti-lohI maNDanakAdipacanikA kavillI lohakaDAhitti-lohamayaM bRhatka- // 159 // 18 dillaM bhANDe-mRnmayAdibhAjanaM mAtra:-kAMza(sya)bhAjanAdyapakaraNamAtrAyA AdhAravizeSaH upakaraNaM khanekavidha dIpa anukrama [257 -270] JEN ~329~ Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [134] / gAthA ||95-98|| ................. pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||--|| kaTapiTakazUrpAdikaM, zeSaM tu yadiha kacitkiJcinna vyAkhyAtaM tatsugamatvAditi mantavyaM / tadevamAtmAGgulenA-13 tmIyAtmIyakAlasambhavIni vastunyadyakAlInAni ca yojanAni mIyante, ye patra kAle puruSA bhavanti tadakApekSayA'yazabdo draSTavyaH // idaM cAtmAGgalaM sUcyaGgalAvibhedAt trividhaM, tatra deryeNAGkalAyatA bAhalyatastvekaprAdezikI namApadezazreNiH sUkhyaGgalamucyate, etaca sadbhAvato'sakhyeyapradezamapyasatkalpanayA sUcyAkAravyavasthApitapradezatrayaniSpannaM draSTavyaM, tayathA 000,sUcI sUcyaiva guNitA pratarAGgalam , idamapi paramAtheMto'sakhye-hai yapradezAtmakam , asadbhAvatastveSaivAnantaradarzitA tripradezAtmikA sUcistayaiva guNyate, ataH pratyeka pradeza-10 yaniSpannasUcItrayAtmakaM navapradezasaGkhyaM saMpadyate, sthApanA pratarazca sUcyA guNito dairyeNa viSkambhataH18 piNDatazca samasaLayaM ghanAGgulaM bhavati, daiyAdiSu triSvapi sthAneSu samatAlakSaNasyaiva samayacaryayA ghana-16 sveha rUDhatvAt, pratarAGgula tu daiyaviSkambhAzyAmeva samaM, na piNDataH, tasyaikapradezamAtratvAditi bhAvaH, idamapi vastuvRttyA'sakhyeyapradezamAnam asatparUpaNayA tu saptaviMzatipradezAtmakaM, pUrvoktasUcyA ananta roktanavapradezAtmake pratare guNite etAvatAmeva pradezAnAM bhAvAd, eSAM ca sthApanA anantaranirdiSTanavapradekazAtmakapatarasyAdha uparica nava nava pradezAn dattvA bhAvanIyA, tathA ca vaiyaviSkambhapiNDastulyamidamApa yte| eesi NaM bhaMte' ityAdinA sUcyaGgulAdipradezAnAmalpavahutvacintA yathAnirdiSTavyAkhyAnusArataH sukhAbaseyaiva, tadetadAtmAGgulamiti / adhotsedhAkulanirNayArthamAha * dIpa anukrama [257 -270] CRASA ~330~ Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [134] / gAthA ||99-100|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka vRttiH [134] anuyo. maladhArIyA upakrame pramANadvAra // 16 // gAthA: ||--|| se kiM taM ussehaMgule ?, 2 aNegavihe paNNate, taMjahA-paramANU tasareNU rahareNU aggayaM ca vAlassa / likkhA jUA ya javo aTTaguNavivaDiA kamaso ||1||se kiM taM paramANU?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-suhume a vavahArie a, tattha NaM je se suhame se Thappe, tattha NaM je se vavahArie se NaM aNaMtANatANaM suhamapoggalANaM samudayasamitisamAgameNaM vavahArie paramANupoggale nipphajai, se NaM bhaMte ! asidhAraM vA khuradhAraM vA ogAhejA ?, hantA ogAhejA, se NaM tattha chijjeja vA bhijeja vA?, no iNaTre samahe, no khalu tattha satthaM kamai, se NaM bhaMte ! agaNikAyassa majjhamajjheNaM vIivaejjA?, haMtA viivaejA, se NaM bhaMte ! tattha DahejjA?, no iNaDhe samaDhe, no khalu tattha satthaM kamai, se NaM bhaMte! pukkharasaMvadRgassa mahAmehassa majjhamajjheNaM vIivaejjA ?, haMtA vIivaejjA, se NaM tattha udaulle siA?, no iNaTe samaTe, No khallu tattha satthaM kamai, se NaM bhaMte! gaMgAe mahANaIe paDisoyaM havvamAgacchejjA?, haMtA havvamAga OMOMOMOMOM dIpa anukrama [257 10 -270] ~331 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [134] / gAthA ||99-100|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||--|| cchejA, se NaM tattha viNighAyamAvajejjA ?, no iNaTe samaDhe, No khalu tattha satthaM kamai, se NaM bhaMte! udagAvattaM vA udagabiMduM vA ogAhejjA ?, haMtA ogAhejA, se NaM tattha kucchejA vA ? pariyAvajjeja vA ?, No iNaTe samaThe, no khalu tattha satthaM kamai,-sattheNa sutikkhaNavi chittuM bhettuM ca jaM kira na sakkA / taM paramANuM siddhA va yaMti AI pamANANaM // 1 // utsedhaH-'aNaMtANaM muhumaparamANupoggalANa'mityAdikrameNocchyo vRddhinayanaM tasmAjAtamaGgulamutsedhAGgulam , athavA utsedho-nArakAdizarIrANAmucastvaM tatsvarUpanirNayArthamagulamutsedhAGgulaM, taca kAraNasya paramANunasarepavAderanekavidhattvAdanekavidha prajJaptaM, tadeva kAraNAnekavidhatvaM darzayati-tadyathe'tyAdi, 'paramANU' ityAdigAthA sUtrakRt khayameva vivarIpurAha-se kiM taM paramANU ityAdi, paramANurdvividhaH prajJapta:-sUkSmo vyAvahArikaca, tatra sUkSmastatvarUpArupAnaM prati sthApyA, anadhikRta ityarthaH, 'se kiM taM vavahArie' ityAdi, nanu kiyadbhiH sUkSmaineMzvayikaparamANubhireko vyAvahArikaH paramANuniSpadyate?, atrottaram, 'anaMtANa'mityAdi, anantAnAM sUkSmaparamANupudgalAnAM samvandhino ye samudAyA:-kSyAdisamudAyAtmakAni vRndAni teSAM yAH samitayo-bahuni mIlanAni tAsAM samAgamaH-saMyoga ekIbhavanaM samudayasamitisamAgamaH, tena vyAvahArikaparamANupudgala eko ni dIpa anukrama [257 -270] ~332~ Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [134] gAthA: II--II dIpa anukrama [257 -270] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [134] / gAthA ||99-100 || pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 161 / / Ja Eben Spadyate, idamuktaM bhavati-nizcayanayaH - "kAraNameva tadantyaM sUkSmo nityazca bhavati paramANuH / ekarasavarNagandho dvisparzaH kAryaliGgazca // 1 // " ityAdilakSaNasiddhaM nirvibhAgameva paramANumicchati, yastve tairanekairjAyate taM sAMzatvAt skandhameva vyapadizati, vyavavahArastu tadanekatAniSpanno'pi yaH zastracchedAgnidAhAdiviSayo na bhavati tamadyApi tathAvidhasthUlatApratipatteH paramANutvena vyavaharati, tato'sau nizcayataH skandho'pi vyavahAranayamatena | vyAvahArikaH paramANuruktaH, na ca vaktavyam-ayaM tarhi zastracchedAdiviSayo bhavati, yatastanniSedhArthameva praznamuutpAtayati - 'se NaM bhaMte!' ityAdi, sa bhadanta! vyAvahArikaparamANuH kadAcit asiH khaGgaM tadvArAM vA kSuronApitopakaraNaM taddhArAM vA avagAheta - AkrAmed ?, atrottaraM, 'hantAvagAheteti' hanteti komalAmantraNe abhyupagamayotane vA avagAheteti ziSyapRSTArthasyAbhyupagamavacanaM, punaH pRcchati sa tatrAvagADhaH saMzchidyeta vAdvidhA kriyeta bhiyeta vA anekadhA vidAryeta sUcyAdinA vastrAdivadvA sacchidraH kriyate ?, uttaramAha-nAyamarthaH samarthaH, naitadevamiti bhAvaH, atropapattimAha-na khalu tatra zastraM krAmati, idamuktaM bhavati-yadyapyanantaiH paramANubhirniSpannAH kASThAdayaH zastracchedAdiviSayA dRSTAstathApyanantakasyApyanantabhedatvAt tAvatpramANenaiva paramANvanantakena niSpanno'sau vyAvahArikaH paramANuryAyo yAvatpramANena niSpanno'dyApi sUkSmatvAnna zastracchedAdiviSayatA mAsAdayatIti bhAvaH / punarapyAha-sa bhadantAnikAyasya- vahermadhyemadhyena - antare vyativrajed-gacchet ?, hantetyAdyuttaraM pUrvavat, navaraM zastramihAnizastraM grAhyaM punaH pRcchati - 'se NaM bhaMte! pukkhale' For P&Praise City ~333~ vRttiH upakrame pramANadvAraM / / 161 // Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [134] gAthA: II--II dIpa anukrama [257 -270] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [134] / gAthA ||99-100 || pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH tyAdi, idamapi sUtraM pUrvavadbhAvanIyaM, navaraM puSkarasaMvartasya- mahAmeghasyeyaM prarUpaNA ihotsarpiNyAmekaviMzativa rSasahasramAne duSSamaduSpamAlakSaNe prathamArake'tikrAnte dvitIyasyAdI sakalajanasyAbhyudayArthaM krameNAmI paJca mahAmeghAH prAdurbhaviSyanti tadyathA- puSkalasaMvartaka udakarasaH prathamaH dvitIyaH kSIrodstRtIyo ghRtodacaturthI'mRtodaH paJcamo rasodaH, tatra puSkalasaMvata'sya bharatakSetrasya puSkalaM - pracuramapi sarvamazubhAnubhAvaM bhUmirUkSatAdAhAdikaM prazastodakena saMvartayati-nAzayati, evaM zeSameghavyApAro'pi prathamAnuyogAdavagantavyaH, 'udaulle siyatti udakenArdraH syAdityarthaH, zastratA cAtrodakasyAvaseyA, 'se NaM bhaMte! gaMgAe' ityAdi, gaGgAyA mahAnadyAH pratizroto havyaM zIghramAgacchet, pUrvAdyabhimukhe gaGgApravAhe vahati sati pazcimAbhimukhaH sa Agacchet tanmadhyeneti bhAvaH, 'viNihAya'mityAdi, vinighAtaH- tatsrotasi pratiskhalanaM tamApadyeta prAzuyAt, zeSaM pUrvavat, 'se NaM bhaMte! udagAvatta' mityAdi, udakAvatodakavindormadhye avagAdya tiSThedityarthaH 2, sa ca tatrodakasamparkAt kuthyedvA-pUtibhAvaM yAyAt paryApadyeta vA jalarUpatayA pariNamedityarthaH, zeSaM tathaiva, pUrvoktamevArthe saMkSepataH prAha-'sattheNa' gAhA gatArthA, navaraM lakSaNamevAsyedamabhidhIyate, na punastaM ko'pi chetuM bhettumArabhate ityetat kilazabdena sUcayati, siddhatti - jJAnasiddhAH kevalino, na tu siddhAH siddhigatAH teSAM vadanasyAsambhavAditi / anaMtANaM vavahAria paramANupoggalANaM samudayasamitisamAgameNaM sA egA usaNhasa Fir P&Pealise Chly ~334~ Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [134] / gAthA ||100...|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] anuyo. maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvAraM // 162 // gAthA: hiA i vA sahasahiA i vA uDhareNU i vA tasareNU i vA rahareNU i vA, aTTha usahasaNhiAo sA egA sahasaNhiA, aTTha sahasaNhiAo sA egA uDDureNU, aTTa utareNuo sA egA tasareNU, aTTa tasareNUo sA egA rahareNU, aTTha rahareNUo devakuruuttarakurUNaM maNuANaM se ege vAlagge, aTTa devakuruuttarakurUNaM maNuANa vAlaggA harivAsarammagavAsANaM maNuANaM se ege vAlagge, aTTa harivassarammagavAsANaM maNussANaM vAlaggA hemavayaheraNNavayANaM maNussANaM se ege vAlagge, aTra hemavayaherapaNavayANaM maNussANaM vAlaggA putvavidehaavaravidehANaM maNussANaM se ege vAlagge, aTra puvvavidehaavaravidehANaM maNussANaM vAlaggA bharahaeravayANaM maNussANaM se ege vAlagge, aTTha bharaheravayANaM maNussANaM vAlaggA sA egA likkhA, aTTha likkhAo sA egA jUA, aTTha jUAo ege javamajjhe, aTTa javamajhe se ege aMgule / eeNaM aMgulANapamANeNaM cha aMgulAI pAdo bArasa aMgulAI vihatthI cauvIsaM aMgulAI ra vayANaM mAgavidehANaM maNussAvAlagA sA egA mAjhe se ege aMgulagulAI ra dIpa anukrama [257 // 162 // -270] ~335~ Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [134] gAthA: II--II dIpa anukrama [257 -270] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [134 ] / gAthA ||100...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anu. 28 yaNI aDavAlIsaM aMgulAI kucchI channavai aMgulAI se ege daMDe i vA dhaNU i vA juge i vA nAliA i vA akkhe i vA musale i vA, eeNaM dhaNuppamANeNaM do dhaNusahassAI gAuaM cattAri gAuAI joaNaM / eeNaM ussehaMguleNaM kiM paoaNaM ?, eeNaM ussehaMguleNaM NeraiatirikkhajoNiamaNusta devANaM sarIrogAhaNA mavijati / anantAnAM vyAvahArikaparamANupudgalAnAM samudayasamitisamAgamena yA paramANuteti gamyate sA ekA atizayena lakSNA lakSNalakSaNA saiva lakSNalakSNikA, uttarapramANApekSayA ut-prAbalyena zlakSNalakSNikA utlakSNalakSNikA, itizabdaH svarUpapradarzane, vAzabda uttarApekSayA samuccaye, evaM zlakSNalakSNiketi vA ityAdiSvapi vAcyam, ete collakSNalakSNikAdayo yadyapi yathottaramaSTaguNatvena pratipAdayiSyante tathApi | pratyekamanantaparamANu niSpannatva sAmyaM na vyabhicarantyataH prathamaM nirvizeSitamapyuktaM 'sA egA usaNhasahiyAi vA ' ityAdi, prAktanapramANAdaSTaguNatvAdUrdhvareNvapekSayA tvaSTamabhAgavartitvAt zlakSNazlakSNiketyucyate, khataH parato | vA UrdhvAdhastiryak calanadharmA reNurUrdhvareNuH, etAni coralakSaNalakSNikAdIni zrINi padAni 'paramANU tasareNU' ityAdigAdhAyAM anuktAnyapyupalakSaNatvAd draSTavyAni trasyati - paurastyAdivAyuprerito gacchati yo reNuH For P&P Cy ~336~ Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [134] gAthA: II--II dIpa anukrama [257 -270] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [134 ] / gAthA ||100...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 163 // sa trasareNuH, rathagamanotkhAto reNU rathareNuH, vAlAgralikSAdayaH pratItAH, devakurUttarakuruharivarSaramyakAdinivAsimAnavAnAM kezasthUlatAkrameNa kSetra zubhAnubhAvahAnirbhAvanIyA, zeSaM nirNItArthameva, yAvat iANaM bhaMte! ke mahAliA sarIrogAhaNA paNNattA?, goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA - bhavadhAraNijjA ya uttaraveDavviA ya, tattha NaM jA sA bhavadhAraNijA sA NaM jahaNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM paMca dhaNusayAI, tattha NaM jA sA utta uvvasA japaNeNaM aMgulassa saMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM dhaNusahassaM, rayaNappahAe puDhavIe nera ANaM bhaMte! ke mahAliA sarIrogAhaNA paNNattA ?, go0 ! duvihA papaNattA, taMjahA bhavadhAraNijA ya uttarakheDavviA ya, tattha NaM jA sA bhavadhAraNijA sA jahanneNaM aMgulassa asaMkhijjaibhAgaM ukkoseNaM satta dhaNUiM tiNNi rayaNIo chacca aMgulAI, tattha NaM jA sA uttaraveuvviA sA jahanneNaM aMgulassa saMkhejaibhAgaM ukoseNaM paNNarasa dhaNu donni rayaNIo vArasa aMgulAI, sakarappahApuDhavIe NeraiANaM Fir P&Pallie Caly ~337~ vRttiH upakrame pramANadvAraM // 163 // Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ......... mUla [134] / gAthA ||100...|| ................ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] SSCCE gAthA: ||--|| ACCUSESCASSESSAGESGA bhaMte ! ke mahAliA sarIrogAhaNA paNNatA?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-bhavadhA0 uttarave0, tattha NaM jA sA0 sA ja0 aMgulassa a0 ukkoseNaM paNNarasa dhaNUiM duNNi rayaNIo bArasa aMgulAI, tattha NaM jA sA uttaraveubviA sA jahanneNaM aMgulassa saMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM ekatIsaM dhaNUI ikkarayaNI a, vAluappahApuDhavIe NeraiyANaM bhaMte ! ke mahAliA sarIrogAhaNA pa0, go! duvihA paNNattA, taMjahAbhavadhA0 uttarave0, tattha NaM jA sA bhava0 sA ja. aMgulassa a0 ukkoseNaM ekatIsaM dhaNUI ikkarayaNI a, tattha NaM jA sA uttara0 aMgulassa saMkhejaibhAgaM ukkoseNaM bAsaTTi dhaNUI do rayaNIo a, evaM savvAsiM puDhavINaM pucchA bhANiyavvA, paMkappahAe puDhavIe bhavadhAraNijjA jahanneNaM aMgulassa asaM0 ukkoseNaM bAsaTTi dhaNUI do rayaNIo a, uttarave0 jahanneNaM aM0 saM0 ukkoseNaM paNavIsaM dhaNUsayaM, dhUmappahAe bhavadhA. aMgula0 a0 ukkoseNaM paNavIsaM dhaNusayaM, uttarave0 aMgulassa saMkhe0 ukkoseNaM aTThAijAI dIpa anukrama [257 -270] ~338~ Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [134 ] gAthA: II--II dIpa anukrama [257 -270] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [134] / gAthA ||100...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 164 // NUsayAI, tamAe bhavadhAraNijjA0 aMgulassa asaM0 ukkoseNaM aDDAijAiM dhaNUsayAI, uttarave0 aMgulassa saM0 ukkoseNaM paMca dhaNUsayAI, tamatamAe puDhavIe neraiyANaM bhaMte! ke mahAliA sarIrogAhaNA paM0 ?, go0 ! duvihA paNNattA, taMjahA-bhavadhAraNijA ya uttarave0, tattha NaM jA sA bhavadhAraNijjA sA jahanneNaM aMgulassa asaM0 ukkoseNaM paMca sAI, tattha NaM jA sA uttaraveuvviA sA jahanneNaM aMgulassa saM0 ukkoseNaM dhnnushssaaiiN| asurakumArANaM bhaMte! ke mahAliA sarIrogAhaNA paM0 ?, go0 ! duvihA paM0 taM0-bhavadhAraNijA uttaraveDavviA ya, tattha NaM jA sA bhavadhAraNijA sA jahanneNaM aM0 a0 ukkoseNaM satta rayaNIo, uttarakheDavviA sA jahanneNaM aMgulassa saM0 ukkoseNaM joyaNasayasahassaM, evaM asurakumAragameNaM jAva thaNiyakumArANaM bhANiavvaM / avagAhante - avatiSThante jIvA asyAmityavagAhanA-nArakAditanusamavagADhaM kSetraM nArakAditanureva vA, yayanenotsedhAGgulena nArakAdInAM zarIrAvagAhanA mIyate tarhi bhadanta ! nArakANAM tAvat 'ke mahAliyA kiyanmahatI kiM mahattvopetA kiyatItyarthaH, zarIrasyAvagAhanA zarIrameva vA avagAhanA bhavadbhiranyaizca tIrthakaraiH / For P&Praise Cly ~339~ vRttiH upakame pramANadvAraM 2 / / 164 // Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [134] / gAthA ||100...|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||--|| sadevamanujAsurAyAM parSadi prajJaptA-prarUpitA?, atra bhagavAn gautamamAmalyottaramAha-gautama! dvividhA-dviprakArA prajJaptA, tadyathA-bhavadhAraNIyA cottaravaikriyA ca, nanu zarIrAvagAhanAyAH pramANe pRSTe tavaividhyalakSaNabhedakathanamaprastutamiti cet, naivaM, tatpramANakathanAGgatvAttasya, na hi vilakSaNapramANayuktena bhedadvayena vyavasthitAyA avagAhanAyAstajhedakathanamantareNa pratiniyataM kiJcitpramANaM prarUpayituM zakyate, bhedopanyAsetu pratibhedaniyataM tatkathyata iti bhAvaH, tatra bhave-nArakAdiparyAyabhavanalakSaNe Ayu:samAptiM yAvatsatataM dhiyate yA sA bhavadhAraNIyA, sahajazarIragatetyarthaH, yA tu tadhaNottarakAlaM kAryamAzritya kriyate sA utsaravai|kriyA, taba bhavadhAraNIyA jaghanyato'GkhalAsa-khyeyabhAgamAtrA utpadyamAnAnAM, utkRSTA tu pazcadhanuHzatamAnA saptamapRthivyAm, uttaravaikriyA vAdyasamaye'pyanulasya saGkhyayabhAga eva bhavati, tathAvidhaprayatnAbhAvatosaGkhyeyasya bhAgasya kartumazakyatvAditi bhAvaH, utkRSTA tu dhanuHsahasrapramANA saptamapRthivyAmeva, oghato nArakANAM zarIrAvagAhanAmAnaM pratipAdya tadeva vizeSato nirUpayitumAha-rayaNappahA puDhavI' ityAdi, sUtrasiddhameva, navaramutkRSTAvagAhanA sarvAsvapi pRthivISu vakIpakhakIyacaramaprastaTeSu draSTavyA, bhavadhAraNIyAyAzcomotkRSTAyAH sakAzAdusarakriyA sarvatra dviguNA'vaseyA, tadevaM-'nerahayA asurAI puDhavAI diyAdao tahaya / paMceMdiyatiriyanarA vaMtara joisiya vemANI // 1 // ' iti samayaprasiddhacaturvizatidaNDakasyAdyapade'vagAhanA gairapikA amurAdayaH pRthivyAdayaH vIndriyAdayastathA ca / paJcendriyAstiryazrI narA vyantarA jyotikA vaimAnikAH // 1 // dIpa anukrama [257 -270] ~340~ Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [134] / gAthA ||100...|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] vRttiH upakrama pramANadvAra rIyA gAthA: ||--|| anuyo.18|mAnaM nirUpitaM / sAmpratamasurAdipade tanmAnaM nirUpayitumAha-'asurakumArANaM bhaMte! ke mahAliye'tyAdi maladhA- dAsarva pAThasiddhaM, navaram-uttaravaikriyAvagAhanA'nApi jaghanyA aGgulasya sanNyeyabhAga eva, utkRSTA tu vaza- khapi nikAyeSu yojanazatasahasramAnA, anye tvAhuH-nAgakumArAdinavanikAyepUskRSTA'sI yojanasahasramAnai18veti / atha pRthivyaadipde'vgaahnaamaanmaah||165|| puDhavikAiANaM bhaMte! ke mahAliA sarIrogAhaNA paM0?, go0! jahanneNaM aMgulassa asaMkhejaibhAgaM ukkoseNavi aM0, evaM suhamANaM ohiANaM apajjattagANaM pajjattagANaM ca bhANiavvaM, evaM jAva bAdaravAukAiyANaM pajattagANaM bhANiavvaM, vaNassaikAiANaM bhaMte! ke mahA0paM0?, go0 jahanneNaM aMgulassa asaM0 ukkoseNaM sAtiregaM joyaNasahassaM, suhumavaNassaikAiyANaM ohiANaM apajattagANaM pajjattagANaM tiNDaMpi jahanneNaM aMgulassa asaMkhejaibhAgaM ukkoseNavi aMgulassa a0, bAdaravaNassaikAiyANaM jahanneNaM aMgulassa a0 ukoseNaM sAtirega joyaNasahassaM, apajattagANaM ja. aMgulassa asaM0 ukkoseNavi aMgulassa a0, pajattagANaM jahanneNaM aMgulassa a0 uko CACASSAGAR dIpa anukrama ESSAMACHAR [257 // 165 // -270] ~341 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [134] gAthA: II--II dIpa anukrama [257 -270] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [134] / gAthA ||100...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH seNaM sAtiregaM joaNasahassaM / beiMdiANaM pucchA, go0 ! jahanneNaM aMgulassa asaM0 ukkoseNaM bArasa joaNAI, apajjatagANaM jahaneNaM aMgulassa a0 ukkoseNavi aMgulassa a0, pajattagANaM ja0 aMgulassa saM0 ukkoseNaM bArasa joaNAI / teiMdiANaM pucchA, go0 ! jahanneNaM aMgulassa a0 ukkoseNaM tiSNi gAuAI, apajjattagANaM jahanneNaM aMgulassa a0 ukkoseNavi aMgu0, pajjattagANaM jahanneNaM aMgulassa saM0 ukkoseNaM tipiNa gAuAI / cauriMdiANaM pucchA, go0 ! jahanneNaM aMgulassa a0, ukkoseNaM cattAri gAuAI, apajjattagANaM jahanneNaM ukkoseNavi aMgulassa a0, pajjattagANaM ja0 aMgula0 saM0 ukkoseNaM cattAri gAuyAI / ihaudhika pRthivIkAyikAnAM prathamamavagAhanAmAnaM nirUpyate 1 tatasteSAmevaughataH sUkSmANAM 2 tataH sUkSmANAmapyaparyAsAnAM 3 tathA paryAptAnAM 4 tata audhikabAdarANAM 5 tato'mISAmevAparyAptavizeSitAnAM 6 tathA paryAptavizeSitAnAM 7 teSu ca saptasvapi sthAneSu pRthivIkAyikAnAmaGgulAsakhyeyabhAga evAvagAhanA, kintvasasyeyakasya asaGkhyeyabhedatvena tasyApi tAratamyasambhavAt jaghanyotkRSTatAvicAro na virudhyate, evamase For P&Palle Chly ~342~ watyw Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [134] / gAthA ||100...|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata * sUtrAMka [134] anuyo maladhArIyA ** // 166 // gAthA: ||--|| * jovAyavanaspatiSvaGgalAsakhyeyabhAgAvagAhIni yadhoktAni sapta sapta sthAnAni vAcyAni, navaramaughikavAdarava-II vRttiH naspatiSu paryApteSu ca teSu jaghanyato'GgulAsasyeyabhAgarUpA, utkRSTatastu samudagotIrthAdigatapadmanAlAdyA-1 zritya sAtirekayojanasahasramAnA avagAhanA draSTavyA, atrAha-manu yadItthaM bhedato'vagAhanA cinsyate tadApramANadvAra nArakAsurakumArAdiSvapyaparyAptaparyAptabhedataH kasmAdasau na proktA, satyaM, kintu te labdhitaH sarve'pi paryAptA eva bhavanti, ato'paryAptatvalakSaNasya prakArAntarasya kila tatrAsambhavAnna bhedatastacintA, vicitratvAdvA sUtragaterityalaM vistareNa / atha dvIndriyAdipade avagAhanAmAnamAha-tatraudhikabIndriyANAM aparyAptAnAM paryApsAnAM ceti sthAnatraye avagAhanA'tra cintyate, eteSu bAdaratvasyaiva sadbhAvAt, sUkSmatvAbhAvato na taccintAsambhavaH, dvAdaza ca yojanAni zarIrAvagAhanA svayambhUramaNAdizazrAdInAmabaseyA, evaM zrIndriyeSvapi sthAnatraye avagAhanA bhAvanIyA, navaraM gavyUtatrayaM zarIrAvagAhanA bahirdIpavartikarNazRgAlyAdInAmabagantavyA, evaM caturindriyeSvapi, navaraM gabyUtacatuSTayaM zarIramAnaM bahirdIpavartinAM bhramarAdInAm / atha paJcendriyatiryakapade'vagAhanAM nirUpayitumAha paMceMdiyatiri0 mahAliA0 paM0?, go0! jahanneNaM aM0 ukkoseNaM joyaNasahassaM, jalayarapaMcidiyati0 pucchA, go0! evaM ceva, saMmucchimajalayarapaMciMdiyati. pucchA, go0! SHARE ** dIpa anukrama [257 // 16 // -270] ~343~ Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [134] / gAthA ||100...|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||--|| jahanneNaM aMgu0 a0 ukkoseNaM joyaNasahassaM, apajattagasamucchimajalayarapaMciMdiyapucchA, jahanneNaM aMgulassa asaMkhijaibhAgaM ukkoseNavi aMgulassa a0 pajattagasaMmucchimajalayara0 pucchA, go0 jahanneNaM aM0saM0 ukkoseNaM joyaNasahassaM, gabbhavatiyajalayarapaMciMdiyapucchA, go0! jahanneNaM aMgulassa asaMkhijjaibhAgaM ukkoseNaM joyaNasahassaM, apajjattagagabbha0 ja0 go0! jaha0 aMgu0a0 ukkoseNavi aMgu0 a0, pajattagagabbhavakkaMtiajalayarapucchA, go0! jahanneNaM aMgulassa saM0 ukkoseNaM joaNasahassaM, cauppayathalayarapaMciMdiyapucchA, go0 jahannaNaM aMgulassa a0 ukkoseNaM cha gAuAI, saMmucchimacauppayathalayarapucchA, go! jahanneNaM aMgulassa asaM0 ukkoseNaM gAuapuhattaM, apajattagasaMmucchimacauppayathalayarapucchA, go0! jahanneNaM aMgulassa a0 ukkoseNavi aMgu0 a0, pajattagasamucchimacauppayathalayarapucchA, go0 jahanneNaM aMgulassasaM0 uko gAuapuhuttaM, gabbhavatiacauppayathalayarapucchA, go0! jahanneNaM aMgulassa a0 ukko cha gAuAI, dIpa anukrama [257 -270] ~3444 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [134] / gAthA ||100...|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka vRttiH [134] anuyo. maladhArIyA upakrama pramANadvAraM // 17 // gAthA: ||--|| apajattagagambhavakkaMtiacauppayathalayarapucchA, go.! jahanneNaM aMgulassa a0 ukkoseNavi aMgulassa asaM0, pajattagagabbhavatiacauppayathalayarapucchA, go0! jahanneNaM aMgulassa saM0 ukko cha gAuAI, uraparisappathalayarapaMciMdiyapucchA, go0! jaha0 aMgu0 asaM0 ukkose0 joaNasahassaM, samucchimauraparisappathalayarapucchA, go0! jaha* aMgula. asaMkhe0 uko. joaNapuhuttaM, apajattagasaMmucchimauraparisappathalayarapucchA, go.! jaha* aMgulassa a0 ukkoseNavi aMgula0 asaM0, pajattagasammucchimauraparisappathalayarapucchA, go0! jaha* aMgu0 saMkhe0 ukoseNaM joaNapuhattaM, gabbhavatiyauraparisappathalayarapucchA, go0! jahanneNaM aMgu0 asaM0 ukko. joaNasahassaM, apajattagagabbhavakkaMtiyauraparisappathalayarapucchA, go0! jahanneNaM aMgulassa a0 ukkoseNavi aM0 asaM0, pajataMgagambhavatiyaurapa0 pucchA, go0! jahanneNaM aMgu0 saMkhejaibhAgaM ukoseNaM joaNasahassaM, bhuaparisappathalayarapaMciMdiyANaM pucchA, go! jaha0 aMgu0 a0 dIpa anukrama [257 // 167 // -270] ~345~ Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............................. mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] FACEBCASEARC gAthA: ||--|| ukkoseNaM gAuapuhuttaM, samucchimabhua0 pucchA, go0! jaha* aMgu0 asaM0 ukko0 dhaNupuhuttaM, apajattagasamucchi0, go0! jahanneNaM aMgu0 a0 ukko0 aMgu0 asaM0, pajattagasaMmucchimabhu0, go0! ja0 aM0 saM0 ukko0 dhaNu0, gabbha0 bhua0 thala0, go0 ! jaha0 a0 asaM0 ukko0 gAu0, apaja0 bhuapa0, go0! jahanneNaM aM asaM0 ukkoseNavi aM0, pajjatta0 bhuapa0 pucchA, go0! jahaH aMgu0 saMkhe0 ukko0 gAuapuhuttaM, khahayarapaMciMdiyapucchA, go0! jaha0 aMgu0 asaM0 ukko. dhaNupuhuttaM, samucchimakhahayarANaM jahA bhuagaparisappasaMmucchimANaM tisuvi gamesu tahA bhANiavvaM, gabbhavakkaMtiakhahayarapucchA, go0 ! jaha0 aMgu0 asaM0 ukko. dhaNupuhuttaM, apajattagaga0 khahayarapucchA, go0! jaha0 aM asaM0 ukkoseNavi aM0, pajattagaga0 kha0, go0! jaha0 aM0 saMkhe0 ukko0 dhaNu0, etya saMgahaNigAhAo bhavaMti, taMjahA-joaNasahassagAuyapuhuttaM tatto a joaNapuhuttaM / doNhaM tu dhaNupuhuntaM samucchime hoi uccattaM // 1 // jo RSACROCCASS55% dIpa anukrama CCCC [257 -270] X ~346~ Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| ......................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||--|| anuyo yaNasahassa chaggAuAI tatto a joyaNasahassaM / gAuapuhutta bhuage pakkhIsu bhave maladhAdhaNupuhuttaM // 2 // upakrame rIyA pramANadvAraM // 168 // 1 ihaudhikapazcendriyatirazcAM prathamamavagAhanA cintyate-sA cotkRSTA yojanasahasraM jaghanyaM tu padaM sarvatrAjalAsaGkhyeyabhAgarUpatvenAvizeSAnocyate, khayameva bhAvanIyam, ete ca paJcendriyatiryazco jalacarasthalacarakhaca- rabhedAtridhA bhavanti, tatrAdhikA jalacarANAM prathamamavagAhanA nirUpyate-sA'pyutkRSTA yojanasahasraM 1, tata|steSAmeva sammUrcchajAnAM tAvanmAnaiva 2, tata eteSAmevAparyAptatvavizeSitAnAmutkRSTA'pyanulAsaGkhyayabhAgamAnava 3, tadanantaramamISAmeva paryAptatvaviziSTAnAmutkRSThA yojanasahasram 4, itasteSAmeva garbhavyutkrAntikAnAmutkarSato yojanasahasram 5, ata eteSAmevAparyAptatvAliGgitAnAmutkRSTA'pyanulAsakhyeyabhAgaH 6, tatopyamISAmeva paryAptAnAM utkRSTA yojanasahasram 7 iti jalacarapaJcendriyatirazcAM sapta avagAhanAsthAnAni, atra ca sarvatra yojanasahasramAnaM khayambhUramaNamatsyAnAmavaseyam / idAnI sthalacareSu nirUpyate-te'pi catukASpadoramparisarpabhujaparisabhedAtrividhA bhavanti, ata AdAvIdhikacatuSpadasthalacarANAmucyate-sA cotkRSTa-12 padavartinI devakurvAdigatagarbhajadviradAnAzritya SagavyUtapramANA nizvetavyA 1, tatasteSAmeva sammUchenajatva maa||168|| vizeSitAnAM sA gabyUtapRthaktvaM 2, tato'paryAptAnAmutkuSTA'pyanulAsaGkhyeyabhAgaH 3, paryAptAnAM gavyUta dIpa anukrama CENTRACKGRSESS [257 -270] ~347~ Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| .......................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||--|| dhaktvaM 4, teSAmeva garbhajAnAM gavyUtaSaT 5, teSAmevAparyAptAnAmaGgulAsaGkhyeyabhAgaH 6, paryAptAnAM SaGgavyUtAni 7 iti catuSpadasthalacarapazcendriyatirazcAmapi saptAvagAhanAsthAnAni, sAmprataM viSadharAgura parisarpasthalacarapazcendriyatiryazvavagAhanA procyate-tatraudhikora parisarpANAM bahirdIpavartigarbhajasAnAzrityotkRSTA yojanasahasraM 1 sammU-najAnAM yojanapRthaktvaM 2, teSAmapyaparyAptAnAM aGgulAsaGkhyeyabhAgaH3, paryAptAnAM yojanapUthaktvaM 4, garbhajAnAM sarpANAM yojanasahasram 5, aparyAptAnAmagulAsaGkhyeyabhAgaH 6, paryAptAnAM yojanasahasram 7 ityura parisapeSu sapta sthAnAni, evaM bhujaparisaSvapi godhAnakulAdisthalacareSvapItvameva saptAvagAhanAsthAnAni draSTavyAni, navarameteSvAdyapade sAmAnyagarbhajapade paryAptagarbhajapade ca gavyUtapRthakvaM, sAmAnyasammUchenajapade paryAptasammUrchanajapade ca dhanuHpRthaktvaM, zeSapadaye'GgulAsaGkhyayabhAgaH, tadevaM sthalacareSu trividheSvapyavagAhanA cintitA, evaM khacareSvapi saptasu sthAneSu sA vAcyA, navaramatrApyaparyAptasammUrcchajAparyAptagarbhajalakSaNasthAnadvaye utkRSTA'vagAhanA pratyeka aGgulAsakhyeyabhAgaH, zeSeSu paJcamu sthAneSu dhanuHpRthaktvaM, tadevaM SaTtriMzatsthAneSu paJcendriyatirazcAmavagAhanAM nirUpya saGgrahaM kurvannAha-ettha saMgahaNigAhAo bhavaMti, taMjahA-joaNasahassa gAuapuhutta tatto a joyaNapuhuttaM / duhaM tu dhaNupuhuttaM samucchima hoi uccattaM // 1 // ' sammUrchajAnAM jalacarapaJcendriyatirazcAmutkRSTA'vagAhanA yojanasahasrameva na parataH, sammUrchanajacatupadAnAM tu gavyUtapathaktvameva, sammUcchejora parisarpANAM yojanapRthaktvameva, sammUrchanajanujaparisarpakhacarala dIpa anukrama [257 -270] Jaticinaarin.nl ~348~ Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............................. mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo0 [134] maladhA- rIyA gAthA: ||--|| kSaNayordvayoH pratyekaM dhanu pRthaktvameveti / tadevaM sammU-javiSayaH saGgrahaH kRtH| atha garbhajaviSayaM taM kurvannAha- vRttiH "joyaNasahassa chaggAuAI tatto ya joyaNasahassaM / gAuyapuhuttabhuyage pakkhIsu bhave dhaNupuhuttaM // 1 // " upakrame garbhajAnAM jalacarapaJcendriyatirazcAmutkRSTA'vagAhanA yojanasahasrameva, garbhajacatuSpadAnAM SaDeva gabyUtAni, pramANadvAraM garbhajora parisANAM yojanasahasraM, garbhajabhujagAnAM gavyUtapRthaktvaM, garbhajapakSiNAM dhanuHpRthaktvamiti / idaM / gAthAdvayaM kacideva vAcamAvizeSe dRzyate, sopayogatvAttu likhitam / atha manuSyANAmavagAhanA procyate maNussANaM bhaMte ! ke mahAliA sarIrogAhaNA paM0?, go0! jaha0 aMgulaa0 ukko0 tiNNi gAuAI, saMmucchimamaNussANaM pucchA, go0! jaha0 aMgu0 asaMkhe0 ukko0 aMgu0 asaM0, apajjattagagabbhavatiyamaNussANaM pucchA, go! jaha* aMgu0 asaM0 ukkoseNavi aMgu0 asaM0, pajjattagaga0 pucchA, go0! jaha0 aMgula0 saM0 ukkoseNaM tipiNa gaauaaii| tatraudhikapar3e devakurvAdimanuSyANAmutkRSTA trINi gabyUtAni 1 vAtapittazukrazoNitAdiSu sammUchitamanuSyANAmutkarSato'pyanulAsaGkhyayabhAga eva, te hotAvadavagAhanAyAmeva vartamAnA aparyApsA eva niyante, dIpa anukrama [257 -270] // 169 / / JaEl.com.ink ~349~ Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| ....... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] eva paryAsAparyAsacintA'pyatra na kRtA, aparyAptatvAdevaiSAmiti 2, evaM sAmAnyato garbhajAnAM tato'payoptAnAM payopsAnAM ca bhAvanA kAryA, tadevaM paJcasu sthAneSu manuSyANAmavagAhanA proktaa| vANamaMtarANaM bhavadhAraNijjA ya uttaraveuThivaA ya jahA asurakumArANaM tahA bhANiyavvA, jahA vANamaMtarANaM tahA joisiyANavi / sohamme kappe devANaM bhaMte ! ke mahAliA050?, go! duvihA paNNattA, taMjahA-bhavadhAraNijjA ya uttaraveuvviA ya, tatya NaM jA sA bhava0 sA jaha* aMgulassa a0 ukko0 satta rayaNIo, tattha NaM jA sA uttara0 sA jaha0 aM0 saMkhe0 ukkoseNaM joyaNasayasahassaM, evaM IsANakappe'vi bhANiavvaM, jahA sohammakappANaM devANaM pucchA tahA sesakappadevANaM pucchA bhANiavvA jAva acuakppo| sarNakumAre0 bhava0 jaha* aMgu0 asaM0 ukkoseNaM cha rayaNIo, uttara0 jahA sohamme, bha0 jahA saNaMkumAre tahA mAhidevi bhANiyavvA, baMbhalaMtagesu bhavadhAraNijA jahANeNaM aM asaM0 ukko0 paMca rayaNIo, uttaraveuvviA jahA so SAKAKKAR gAthA: ||--|| dIpa anukrama [257 -270] ~350~ Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] anuyo maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvAre RECCANOCAL // 17 // gAthA: hamme, mahAsukasahassAresu bhavadhAraNijjA jaha* aMgulassa asaM0 ukko cattAri rayaNIo, uttara0 jahA sohamme, ANatapANataAraNaaccuesu causuvi bhavadhAraNijjA jahanneNaM aMgu0 asaMkhe0 ukkoseNaM tiNNi rayaNIo, uttaraveuviA jahA sohamme, gevejagadevANaM bhaMte ! ke mahAliA sarIrogAhaNA paM0?, go0! ege bhavadhAraNije sarIrage paM0, se jaha* aMgulassa asaM0 ukkoseNaM dunni rayaNIo, aNuttarovavAiadevANaM bhaMte ! ke ma. paM0?, go0! ege bhava0 se jaha0 aMgu0 asaM0 ukko0 egA rayaNI u| se samAsao tivihe paNNatte, taMjahA-sUiaMgule payaraMgule ghaNaMgule, egaMgulAyayA egapaesiA seDhI sUIaMgule, sUI sUIe guNiA payaraMgule, payaraM sUIe guNiyaM ghaNaMgule, eesi NaM sUIaMgulapayaraMgulaghaNaMgulANaM kayare kayarehiMto appe vA bahue vA tulle vA visesAhie vA ?, savvathove sUiaMgule, payaraMgule asaMkhejaguNe, ghaNaMgule asaMkhejaguNe, se taM ussehNgule| 2005 dIpa anukrama 515 [257 // 17 // -270] ~351~ Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||--|| vyantarajyotiSkANAmasurakumAravadbhAvanIyA, vaimAnikAnAmapi tathaiva, navaraM saudharmazAnayorutkRSTA bhavadhAraNIyazarIrAvagAhanA saptahastA, sanatkumAramAhendrayoH SaT, brahmalokalAntakayoH paJca, mahAzukrasahasrArayozcatvAra, AnataprANatAraNAcyuteSu trayaH, aveyakeSu dvau, aveyakeSu uttaravaikriyA tu na vAcyA, praiveyakeghUttaravaikriyazarIranirvartanasyAbhAvAd, evamuttaratrApi, anuttaravimAneSu tveko hastaH, tadevameSAmavagAhanA sarvA:pyutsedhAGgulena mIyate, etacca sUcIpataradhanabhedAt trividhamAtmAGgulavadbhAvanIyam // uktamutsedhAGgulam , atha pramANAGgulaM vivakSurAha se kiM taM pamANaMgule ?, pamANagule egamegassa raNo cAuraMtacakkavahissa aTrasovapiNae kAgaNIrayaNe chattale duvAlasaMsie aTrakaNNie ahigaraNasaMThANasaMThie paM0, tassa NaM egamegA koDI ussehaMgulavikkhaMbhA taM samaNassa bhagavao mahAvIrassa addhaMgulaM taM sahassaguNaM pamANaMgulaM bhavai, eeNaM aMgulapamANeNaM cha aMgulAI pAdo duvAlasaMgulAI vihatthI do vihatthIo rayaNI do rayaNIo kucchI do kucchIo dhaNU do dhaNusahassAI gAuaM cattAri gAuAI joyaNaM / eeNaM pamANaMguleNaM kiM pao 4555555554 dIpa anukrama 5555 [257 -270] ~352~ Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [134] gAthA: II--II dIpa anukrama [257 -270] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 171 // aNaM?, eeNaM pamANaMguleNaM puDhavINaM kaMDANaM pAtAlANaM bhavaNANaM bhavaNapatthaDANaM nirayANaM nirayAvalINaM nirayapatthaDANaM kappANaM vimANANaM vimANapatthaDANaM TaMkANaM krUDANaM selANaM siharINaM padabhArANaM vijayANaM vakkhArANaM vAsANaM vAsaharANaM vAsaharapavvayANaM velANaM [ valayANaM ] veiyANaM dArANaM toraNANaM dIvANaM samuddANaM AyAmafaridaparikkhevA mavijaMti / sahasraguNitAdutsedhAGgulapramANAjJAnaM pramANAGgulam, athavA paramaprakarSarUpaM pramANaM prAptamaGgulaM pramANAGgulaM, nAtaH paraM bRhattara maGgalamastIti bhAvaH, yadivA-samastalokavyavahArarAjyAdisthitiprathamapraNetRtvena pramANabhUto'sminnavasarpiNIkAle tAvadyugAdidevo bharato vA tasyAGgulaM pramANAGgulam, etaca kAkaNIratnasvarUpaparijJAnena ziSyavyutpattilakSaNaM guNAdhikyaM pazyaMstadvAreNa nirUpayitumAha-'egamegassa NaM raNNo ityAdi, ekekasya rAjJaH caturantacakravartino'STasauvarNikaM kAkaNIratnaM SaTtalAdidharmopetaM prajJataM, tasyaikaikA koTirutseghAGgalaviSkambhA, tacchramaNasya bhagavato mahAvIrasyArddhAGgulaM, tatsahasraguNaM pramANAkulaM bhavatIti samudAyArthaH, tatrA| nyAnyakAlotpannAnAmapi cakriNAM kAkaNIratnatulyatApratipAdanArthamekaikagrahaNaM nirupacaritarAjazabdaviSaya| jJApanArtha rAjagrahaNaM dikatraya bhedabhinnasamudratrayahimavatparvata paryanta sImAcatuSTayalakSaNA ye catvAro'ntAstA~zca For P&Praise City ~ 353~ vRttiH upakrame pramANadvAraM // 171 // catesyung Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||--|| turoM'pi cakreNa vartayati-pAlayatIti caturantacakravartI tasya-paripUrNaSaTkhaNDabharatabhoktarityarthaH, catvAri ma-18 TAdhuratRNaphalAnyekaH zvetasarSapaH, SoDaza sarSapA eka dhAnyamASaphalaM, dve dhAnyamASaphale ekA guJjA, pana gujArAta ekA karmamApakA, SoDaza karmamASakA eka suvarNaH, etairaSTabhiH kAkaNIranaM niSpacate, etAni ca madhuratUNa-101 bAphalAdIni bharatacakravaMtikAlasambhavInyeva gRhyante, anyathA kAlabhedena tadvaiSamyasambhave kAkiNIratnaM sarvacakriNAM tulyaM na syAt, tulyaM ceSyate taditi, catvAri catasRSvapi dikSu dve UrdhvAdha ityevaM SaT talAni yatra tat SaTtalam , adha upari pArzvatamya pratyeka catasRNAmastrINAM bhAvAt dvAdaza atrayA-koThyo yatra tabAdazA-12 zrika, karNikA:-koNAsteSAM cAdha upari ca pratyekaM caturNA sAvAdaSTakarNikam , adhikaraNiH-suvarNakAropa-18 karaNaM tatsaMsthAnena saMsthitaM-tatsadRzAkAraM samacaturasramiti yAvat prajJapta-marUpitaM, tasya kAkiNIratnasyaikaikA koTirutsedhAGgulapramANaviSkambhA dvAdazApyazraya ekaikasya utsedhAGgulapramANA bhavatItyartha:, asya samacatura khAdAyAmo viSkambhazca pratyekamutsedhAGgulapramANa ityuktaM bhavati, yaiva ca koTirUvIkRtya AyAma pratipadyate saiva tiryaka vyavasthApitA viSkambhabhAgo bhavatItyAyAmaviSkambhayorekataranirNaye'pyaparanizcayaH syAdeveti sUtre viSkambhasyaiva grahaNaM, tadbrahaNe cAyAmo'pi gRhIta eva, samacaturasratvAttasyeti / tadevaM sarvata utsedhAGgalapramANamidaM siddhaM, yaccAnyatra-'cauraMgulappamANA suvaNNavarakAgaNI neyeti zrUyate, tanmatAntaraM saMbhAvyate, 1 caturaGgalapramANA suvarNavarakAkiNI zeyA. dIpa anukrama RECAPSARAICCRE BHAGRAT [257 -270] ~354~ Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| .......................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka vRtti upakrama [134] rIyA gAthA: ||--|| anuyonizcayaM tu sarvavedino vidantIti / tadekaikakoTigatamutsedhAGgulaM zramaNasya bhagavato mahAvIrasyAGguilaM, kathamaladhA- midam ', ucyate, zrImahAvIrasya saptahastapramANatvAdekaikasya ca hastasya caturvizatyutsedhAGgulamAnatvAdaSTaSa-31 nATyadhikazatAGgalamAno bhagavAnutsedhAGgulena siddho bhavati, sa eva cAtmAGgulena matAntaramAzritya khahastena pramANadvAra sArddhahastatrayamAnatvAcaturazItyaGgulamAno gIyate, ataH sAmodekamutsedhAjulaM shriimnmhaaviiraasmaangglaape||172|| kSayA ardhAGgalameva bhavati, yeSAM tu matena bhagavAnAtmAGgulenASTottarazatAGgulamAnaH khahastena sArddhahastacatu-18 |STayamAnatvAt tanmatena bhagavata ekasminAtmAGgule-ekamutsedhAGgulaM tasya ca paJca navamabhAgA bhavanti, aSTa-13 SaSTyadhikazatasyASTottarazatena bhAgApahAre etAvata eva bhAvAt, yanmatena tu bhagavAnvizatyadhikamaGgulazataM khahastena paJcahastamAnatvAt, tanmatena bhagavata ekasminnAtmAGgula ekamutsedhAjulaM tasya ca dvau pacabhAgI bhavataH, aSTaSaSTyadhikazatasya viMzatyadhikazatena bhAge hRte iyata eva lAbhAt, tadevamihAyamatamapekSyaikamutsedhADalaM, bhagavadAtmAGgalasthAIrUpatayA proktamityavaseyamiti / taducchrayAGgulaM sahasraguNitaM pramANAmulaM bhavati, kathachAmivamavasIyate ?, ucyate, bharatazcakravartI pramANAGgulenAtmAGgulena ca kila viMzatizatamaGgalAnAM bhavati, bhara-13 tAtmAGgulasya pramANAGgulasya caikarUpatvAt , utsedhAGgulena tu paJcadhanu zatamAnatvAt pratidhanuzca SaSaNavatyaGgulasadbhAvAda aSTacatvAriMzat sahastrANyagulAnAM saMpadyate, ataH sAmodekasmin pramANAGgule catvAri zatAnyu- 172 // tsedhAGgulAnAM bhavanti, viMzatyadhikazatena aSTacatvAriMzatsahasrANAM bhAgApahAre etAvato lAbhAt, dIpa anukrama [257 -270] ~355 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [134] gAthA: II--II dIpa anukrama [257 -270] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH yadyevamutsedhAGgulAtpramANAGgulaM catuHzataguNameva syAt kathaM sahasraguNamuktaM ?, satyaM, kintu pramANAGgulasyAtRtIyotsedhAnurUpaM bAhulyamasti tato yadA svakIyabAhulyena yuktaM yathA'vasthitamevedaM cintyate tadotsedhAGgulAccatuH zataguNameva bhavati yadA svardhatRtIyotsedhAGgulalakSaNena bAhalyena zatacatuSTayalakSaNaM dairdhya guNyate tadA aGgulaviSkambhA sahasrAGguladIrghA pramANAGgulaviSayA sUcirjAyate, idamuktaM bhavati-arddhatRtIyAGgulaviSkambhe pramANAGgule tisraH zreNayaH kalpyante, ekA aGgulaviSkambhA zatacatuSTayadIrghA, dvitIyA'pi tAvanmAnaiva, tRtIyA'pi dairyeNa catuHzatamAnaiva viSkambhe svarddhAGgulaM, tato'syApi daiyacchatadvayaM gRhItvA viSkambho'lapramANaH saMpadyete, tathA ca satyahulazatadvayadIrghA aGgulaviSkambhA iyamapi siddhA, tatastisRNAmapyetAsAmuparyupari vyavasthApane utsedhAGgulato'GgulasahasradIrghA aGgulaviSkambhA pramANAGgulasya sUciH siddhA bhavati, tata imAM sUcimadhikRtyotsedhAlA tatsahasraguNamuktaM, vastutastu catuHzataguNametra, ata eva pRthvIparvatavimAnAdimAnAnyanenaiva catuHzataguNena arddhatRtIyAGgulalakSa| NakhaviSkambhAnvitenAnIyante na tu sahasraguNayA aGgulaviSkambhayA sUcyeti zeSaM bhAvitArthe, yAvat 'puDha vINaM'ti ratnaprabhAdInAM 'kaMDANaM'ti ratnakANDAdInAM 'pAtAlANaM'ti pAtAlakalazAnAM 'bhavaNANaM'ti bhavanapa tyAvAsAdInAM 'bhavaNapatthaDANa'ti bhavaprastaTA narakaprastaTAntare teSAM 'nirayANaM'ti narakAvAsAnAM 'nirayAva 1] antarbhUtyA saMpAyate iti. For P&Pase City ~356~ Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| .......................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] vRttiH upakrame gAthA: ||--|| anuyo0 liyANa'ti narakAvAsapatInAM 'nirayapatthaDANati 'terakArasa nava satta paMca tini ya taheva eko yetyAdinA 8 maladhA TIpratipAditAnAM narakagrastaTAnAM, zeSaM pratItaM, navaraM 'TakANaM ti chinnaTakAnAM kUDANa'ti ratnakuTAdInAM 'selA-I rIyA jati muNDaparvatAnAM 'siharINa'ti parvatAnAmeva zikharavatAM 'padabhArANaM ti teSAmeveSannatAnAM 'velANaM'ti jaladhivelAviSayabhUmInAmUrkhAdhobhUmimadhye'vagAhaH, tadevam 'aNgulvihtthirynnii'tyaadigaathopnystaanggulaa||17||diini yojanAvasAnAni padAni vyAkhyAtAni / sAmprataM zeSANi zreNyAdIni vyAcikhyAsurAha se samAsao tivihe paNNatte, taMjahA-seDIaMgule payaraMgule ghaNaMgule, asaMkhejAo joyaNakoDAkoDIo seDhI, seDhI seDhIe guNiyA payaraM, payaraM seDhIe guNiyaM logo, saMkhejaeNaM logo guNio saMkhejA logA asaMkhejjaeNaM logo guNio asaMkhejjA logA aNaMteNaM logo guNio aNaMtA logA / eesi NaM seDhiaMgulapayaraMgulaghaNaMgulANaM kayare kayarehiMto appe vA bahue vA tulle vA visesAhie vA?, savvathove seDhiaMgule, payaraMgule asaMkhejaguNe, ghaNaMgule asaMkhijaguNe, se taM pmaannNgule| se taM vibhAganiSphapaNe / se taM khettappamANe (sU0134) M dIpa anukrama COMSACANACAN [257 -270] // 173 // ~357~ Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............................. mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [134] gAthA: ||--|| CCCCESCAR 'assaMkhejjAu joyaNakoDAkoDIo seditti anantaranirNItapramANAGgalena yadyojanaM tena yojanenAsaGkhyayA yojanakoTIkovyaH saMvartitasamacaturasrIkRtalokasyaikA zreNirbhavati, kathaM punalokaH saMvarya samacaturazrIkriyate?, ucyate,iha svarUpato lokastAvaJcaturdazarajUcchritA, adhastAddezonasasarajjuvistaraH, tiryaglokamadhye ekapArajjuvistRtaH, prahmalokamadhye paJcarajjuvistIrNI, upari tu lokAnte ekarajjuviSkambhA, zeSasthAneSu kacisko-4 |'pyaniyato vistaraH, rajjupramANaM tu svayambhUramaNasamudrasya paurastyapAzcAtyavedikAntaM yAvaddakSiNottaravedikAntaM | dAvA yAvadavaseyam / evaM sthito'sau loko buddhiparikalpanayA saMvartya dhanIkriyate, tathAhi-rajjuvistIrNAyA-ISK khasanADikAyA dakSiNadigvabaMdholokakhaNDamadhastAddezonarajjunayavistIrNa krameNa hIyamAnavistaraM tadevoparidhAdrajjvasaGkhyeyabhAgaviSkambhaM sAtirekasasarajjUcchritaM gRhIkhAtrasanADikAyA evottarapArve viparItaM saGghAtyate, adhastanaM bhAgamuparikRtvA uparitana cAdhaH samAnIya saMyojyata ityarthaH, evaM ca kRte adhovartilokasyAI de-18 zonarajjucatuSTayavistIrNa sAtirekasaptarajUcchritaM vAhalyato'pi adhaH kaciddezonasaptarajjumAnamanyatra tvaniyatavAhalyaM jAyate, idAnImuparitanalokArddha saMvartyate-tatrApi rajjuvistarApAstrasanADikAyA dakSiNadigvartinI brahmalokamadhyAdadhastanamuparitanaM ca dve api khaNDe brahmalokamadhye pratyeka dvirajjuvistIrNe uparyalokasamIpe| aghastu ratnaprabhAkSullakAtarasamIpe aGgulasahasrabhAgavistaravatI dezonasArddharajjutrayocchrite buddhyA gRhItvA / tasyA evottarapAce pUrvoktasvarUpeNa vaiparIvena sahAyete, evaM ca kRte uparitanaM lokasyAI dvAbhyAmaGgulasaha-15 dIpa anukrama C [257 -270] ASS KC ~358~ Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [134] gAthA: II--II dIpa anukrama [257 -270] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.... AgamasUtra [45], cUlikAsUtra -[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri- racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 174 // prabhAgAzyAmadhikaM rajjutrayaviSkambham, iha caturNAM khaNDAnAM paryanteSu catvAro'kula sahasrabhAgA bhavanti, kevalamekasyAM dizi yau tAbhyAM dvAbhyAmapyeka evAGgulasahasrabhAgaH, ekadigvartitvAdeva, aparAbhyAmapi dvAbhyAmisthamevetyatastadvyAdhikatvamuktaM dezonasaptarajjUcchritaM, bAhalyatastu brahmalokamadhye paJca rajjubAhalyamanyatra tvaniyataM jAyate, idaM ca sarve gRhItvA AghastyasaMvartitalo kArDasyottarapArzve saMghAtyate, evaM ca yojite AdhastyakhaNDasyocchraye yaditarocchrayAdadhikaM tad khaNDitvA uparitanasaGghAtitakhaNDasya bAhalye UrdhvAyata saMghAtyate, evaM ca sAtirekAH paJca rajavaH kacidvAhatyaM siddhyati, tathA Adhastya khaNDamadhastAdyathA sambhavaM dezonasasarajjubAhulyaM prAguktam, ata uparitanakhaNDabAhalyAdezonarajjudvayamatrAtiricyata ityasmAdatiricyamAnabAhalyAdarddha gRhItvA uparitanakhaNDabAhalye saMyojyate, evaM ca kRte bAhalyatastAvatsarvamapyetacatura zrIkRtana bhAkhaNDaM kiyatyapi pradeze rajjvasaGkhyeyabhAgAdhikAH SaT rajjavo bhavanti, vyavahAratastu sarve saptarajjubAhalyamidamucyate, vyavahAranayo hi kiJcinyUnasa sahastAdipramANamapi paTAdivastu paripUrNa saptahastAdimAnaM vyapadizati, dezato'pi ca dRSTaM bAhalyAdidharma paripUrNe'pi vastunyadhyavasyati, sthUladRSTitvAditi bhAvaH ata eva tanma| tenaivAtra saptarajjubAhalyatA sarvagatA draSTavyA, AyAmaviSkambhAbhyAM tu pratyekaM dezonasaptarajjupramANamidaM jAtaM, vyavahAratastvatrApi pratyekaM saptarajjupramANatA dRzyate, tadevaM vyavahAranayamatenAyAmaviSkambhabAhalyaiH 1 khad khapuN bhede iti cIrAdipAThe'pi anilyo NicurAdInAmiti nAtra pijAgamaH For P&Pase City ~359~ vRttiH upakrame pramANadvAra // 174 // by Mr Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [134] gAthA: II--II dIpa anukrama [257 -270] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [134] / gAthA ||101-102|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anu. 30 Jan Ebertor pratyekaM saptarajjupramANo ghano jAtaH, etaca vaizAkhasthAnasthita puruSAkAraM sarvatra vRttakharUpaM ca lokaM saMsthApya sarva bhAvanIyaM, siddhAnte ca yatra kacidavizeSitAyAH zreNyAH sAmAnyena grahaNaM tatra sarvatrAsya ghanIkRtalokasya sambandhinI saptarajjupramANA sA grAhyA, tathA prataro'pyetAvatpramANa eva boddhavyaH, tadiyaM saptara|jjvAyAmatvAt pramANAGgulato'saGkhye prayojana koTikoTyAyatA ekaprAdezikI zreNiH, sA ca tathaiva guNitA prataraH, so'pi yathoktazreNyA guNito lokaH, ayamapi saGkhyeyena rAzinA guNitaH saGkhyeyA lokAH, asaG|khyeyena tu rAzinA samAhato'saGkhyeyA lokAH, anantezca lokairalokaH nanvaGgulAdibhirjIvAjIvAdivastUni pramIyanta iti teSAM pramANatA yuktA, alokena tu na kiJcitpramIyate iti kathaM tasya pramANatA ?, ucyate, yadyapi bAhyaM vastvanena na pramIyate tathApi svasvarUpaM tena pramIyata eva tadabhAve tadviSayabuddhyabhAvaprasaGgAt, tadevam ' aMgulavihasthirayaNI'tyAdi gAthA vyAkhyAtA / samAptaM ca kSetrapramANamiti // 134 // atha kAlapramANamucyate se kiM taM kAlappamANe 1, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-paesaniSkapaNe a vibhAganiSphaNNe a (sU0 135) // se kiM taM paesaNikapaNe 1, 2 egasamayaTTiIe dusamayadiIe tisamaTTiIe jAva dasasamayaTTiIe asaMkhijasamayaTTiIe, se taM paesaniSkaNNe ( sU0 For P&Pase Cinly ~360~ www.w Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [135-137] / gAthA ||103|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [135-137] gAthA: ||1|| anuyo0 136) // se kiM taM vibhAganipphaNNe ?,-samayAvaliamuhuttA divasaahorattapakkhamAsA vRttiH mldhaay| saMvaccharajugapaliA sAgaraosappipariahA // 1 // (sU0 137) upakrame rIyA pramANadvAraM gatArthameva, navaramiha pradezA:-kAlasya nirvibhAgA bhAgAH, tairniSpanna pradezaniSpanna, ttraiksmysthitikH| // 175 // paramANuH skandho vA ekena kAlapradezena niSpanno, dvisamayasthitikastu dvAbhyAm , evaM yAvadasaGkhyeyasamaya sthitiko'sakhyeyaiH kAlapradezanivRttaH, paratastvekena rUpeNa pudgalAnAM sthitireva nAsti, pramANatA ceha prade-11 zaniSpannadravyapramANavadbhAvanIyA, vibhAganiSpannaM tu samayAdi, tathA cAha-samayAvaliya'gAhA, etAM ca FgArdhA svayameva vivarISuH sarveSAmapi kAlabhedAnAM samayAditvAt tannirNayArtha tAvadAha se kiM taM samae?, samayassa NaM parUvaNaM karissAmi, se jahAnAmae tupaNAgadArae siA taruNe balavaM juga juvANe appAtaMke thiraggahatthe daDhapANipAyapAsapiTuMtarorupariNate talajamalajuyalaparighaNibhavAhU cammeTragaduhaNamuTiasamAhatanicitagattakAe urassabalasamaNNAgae laMghaNapavaNajaiNavAyAmasamatthe chee dakkhe pattaTTe kusale mehAvI niuNe niuNasippovagae egaM mahatIM paDasADiyaM (vA) paTTasADiyaM vA gahAya sayarAha SCIENDSAX MOSHDSACROSS dIpa anukrama [271-274] // 175 / / atha 'samaya' vaktavyatA Arabhyate ~361~ Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ......... mUla [138] / gAthA ||103...|| pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [138] gAthA: ||--|| ASSESSES hatthamettaM osArejA, tattha coae paNNavayaM evaM vayAsI-jeNaM kAleNaM teNaM tuNNAgadAraeNaM tIse paDasADiAe vA paTTasADiAe vA sayarAhaM hatthamette osArie se samae bhavai ?, no iNa? samaDhe, kamhA?, jamhA saMkhejANaM taMtUNaM samudayasamitisamAgameNaM egA paDasADiA nipphajai, uvarillaMmi taMtumi acchiNNe hiDille taMtU na chijjai, aNNaMmi kAle uvarille taMtU chijai aNNami kAle hiTille taMtU chijjai, tamhA se samae na bhavai / evaM vayaMtaM paNNavayaM coyae evaM vayAsI-jeNaM kAleNaM teNaM tuNNAgadAraeNaM tIse paDasADiAe vA paTTasADie vA uvarille taMtU chipaNe se samae bhavai ?, na bhavai, kamhA?, jamhA saMkhejANaM pamhANaM samudayasamitisamAgameNaM ege taMtU nipphajjai, uvarille pamhe acchipaNe heTille pamhe na chijjai, apaNaMmi kAle uvarille pamhe chijai aNNaMmi kAle heTTille pamhe chijai, tamhA? se samae na bhavai / evaM vayaMtaM paNNavayaM coae evaM* vayAsI-jeNaM kAleNaM teNaM tuNNAgadArapaNaM dIpa anukrama [275-279] ~362~ Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [138] / gAthA ||103...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: .................. prata sUtrAMka [138] anuyo maladhArIyA upakame gAthA: tassa taMtussa uparille pamhe chipaNe se samae bhavai?, na bhavai, kamhA?, jamhA aNaM vRttiH tANaM saMghAyANaM samudayasamitisamAgameNaM ege pamhe nipphajjai, uvarille saMghAe avisaMghAie heTrille saMghAe na visaMghAijjai, aNNaMmi kAle uvarille saMghAe visaMghAijai pramANadvAra apaNami kAle hiTille saMghAe visaMghAijai, tamhA se samae na bhavai / etto'vi a NaM suhamatarAe samaya paNNatte smnnaauso!|| atha ko'yaM samaya iti pRSTe satyAha-samayasya prarUpaNAM-vistaravatI vyAkhyAM kariSyAmi, sUkSmatvAt saMkSe. pataH kathito'pi nAsau samyak pratItipathamavataratIti bhAvaH, tadevAha-'se jahAnAmae' ityAdi, sa kazcit | yathAnAmako-yatprakAranAmA devadattAdinAmetyarthaH, 'tuSaNAgadArae' sUcika ityarthaH, 'syAt bhavet, yaH kimikAtyAha-taruNAdivizeSaNaviziSTaH paTasATikA paTTasATikAM vA gRhItvA 'sayarAha jhaTiti kRtvA hastamAtrama-19 pasArayet-pATayediti saNTaGkaH, athavA 'saM iti pUrvavat 'yathetyupadarzane nAmeti sambhAvanAyAm 'e' iti vAkyAlaGkAre, tatazca sa kazcideva tAvatsaMbhAvyate tupaNAgadArako yastaruNAdivizeSaNaH 'syAt kadAcit paTasATikA paTTasATikAM vA gRhItvA jhaTiti hastamAtramapasArayet-pATayediti tathaiva sambandhaH, tatra taruNaH- 176 // pravarddhamAnavayAH, Aha-dArakaH pravarddhamAnavayA eva bhavati, kiM vizeSaNena?, naivam, AsannamRtyoH pravarddhamAna dIpa anukrama [275-279] ~363~ Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [138] gAthA: II--II dIpa anukrama [275 -279] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 138] / gAthA || 103...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH vayastvAbhAvAt tasya cAsannamRtyutvena viziSTasAmarthyAnupapatteH, viziSTasAmarthyapratipAdanArthazcAyamArambhaH anye tu varNAdiguNopacito'bhinavastaruNa iti vyAcakSate, balaM sAmarthyaM tadasyAstIti balavAn, yugaM suSamaduSyamAdikAlaH so'dRSTo - nirupadravo viziSTava lahe tu ryasyAstyasau yugavAn, kAlopadravo'pi sAmarthyavighnaheturitItthaM vizeSaNaM, 'juvANoti yuvA-yauvanasthaH prAptavayA eSa ityaivam aNati vyapadizati loko yamasau niruktivazAt yuvAnaH, bAlyAdikAle'pi dArako'bhidhIyate ato viziSTa vayo'vasthAparigrahArthametadvizeSaNam, alpazabdo'bhAvavacanaH, alpa AtaGko rogo yasya sa tathA nirAtaGka ityarthaH sthiraH prakRtapadaM pAThyato'kampo'grahasto- hastAgraM yasya sa tathA dRDhaM pANipAdaM yasya pArzva pRSThyantare ca UrU ca pariNate-parini SThitatAM gate yasya sa tathA, sarvAvayavairuttamasaMhanana ityarthaH, 'talayamalajuyalaparighaNibhavAhU' talau-tAlavRkSau tayoryamala samazreNIkaM yada yugalaM dvayaM pariSazca-argalA tannibhau-tatsadRzau dIrghasaralapInatvAdinA bAha yasya sa tathA AgantukopakaraNajaM sAmarthyamAha - 'carmeSTakAdrughaNamuSTikasamAhatanicitagAtra kAya:' carmeSTakayA dughaNena muSTikena ca samAhatAni pratidinamabhyAsapravRttasya nicitAni - niviDIkRtAni gAtrANi skandhorupRSTAdIni yatra sa tathAvidhaH kAyo- deho yasya sa tathA carmeSTakAdayazca lokapratItA eva, 'aurasya yala samanvAgata' AntarotsAhavIryayuktaH, vyAyAmavattAM darzayati- 'laGghanaplavanajavanavyAyAmasamarthaH ' javanazabdaH zIdhavacanaH, chekaH-prayogajJaH dakSaH zIghrakArI prAptArthaH- adhikRte karmaNi niSThAM gataH, prAjJa ityanye, kuzala:-A For P&Praise Cly ~364~ entery Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [138] / gAthA ||103...|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [138] gAthA: anuyolocitakArI medhAvI-sakRcchrutadRSTakarmajJaH nipuNa-upAyArambhakaH nipuNazilpopagataH-sUkSmazilpasamanvitaH vRttiH maladhA evaMvidho hyalpenaiva kAlena sATikAM pATayatIti bahuvizeSaNopAdAnaM, sa ityambhUta ekA mahatI paTasATikAM | upakrama rIyA paTTasATikA vA paTasATikAyA iyaM zlakSNatareti bhedenopAdAnaM, gRhItvA 'sayarAhamiti sakRt jhaTiti kRsve- pramANadvAraM // 17 // tyarthaH, hastamAtramapasArayet-pATayedityarthaH, tatraivaM sthite prerakaH-ziSyaH prajJApayatIti prajJApako-gurustamevamavAdIt, kim ?-yena kAlena tena tuNNAgadArakeNa tasyAH paTasATikAyAH pasATikAyA vA sakUddhastamAtramapasArita-pATitamasI samayo bhavati?, prajJApaka Aha-nAyamarthaH samartha:-naitadevamityuktaM bhavati, kasmAditi | pRSTa upapattimAha-yasmAt sakhyeyAnAM tantUnAM samudayasamitisamAgameneti pUrvaveda, ekArthA vA sarve'pyamI samudAyavAcakAH, padasATikA niSpadyate, tatra ca 'uvarilletti uparitane tantau acchinne-avidArite 'heDihalle'tti Adhastyatanturna chidyate, ato'nyasmin kAle uparitanastantuH chiyate anyasmin kAle AdhastyA, tasmAdasI samayo na bhavati, evaM vadantaM prajJApakaM preraka evamavAdIt-yena kAlena tena tunnAgadArakeNa tasyA:paTasATikAyA uparitanastantuzchinnaH sa samayaH?, kiM bhavatIti zeSaH, atra prajJApaka Aha-na bhavatIti, ka| smAt ?, yasmAtsaGkhyeyAnAM 'pakSmaNAM' loke pratItasvarUpANAM samudAyetyAdi sarva tathaiva yAvattasmAdasau samayo na bhavati, evaM vadantaM prajJApakamityAzuparitanapakSmasUtramapi tathaiva vyAkhyeyaM, navaramanantAnAM paramANUnAM vi IA|177 // |ziSTaikapariNAmApattiH sAtaH, teSAmanantAnAM yaH samudayaH-saMyogasteSAM samudayAnAM yA anyo'nyAnugati kara CALSACCASCENERALA dIpa anukrama [275-279] ~365~ Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [138] gAthA: II--II dIpa anukrama [275 -279] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 138] / gAthA ||103...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH rasau samitiH, tAsAM samAgamena-ekavastunirvartanAya mIlanena uparitanapakSmotpadyate, samudAyavAcakatvenaikArthA vA samudayAdayaH tasmAdasAvuparitanaikapakSmacchedanakAlaH samayo na bhavati, kastarhi samaya ityAha- 'etto'vi aNamityAdi, etasmAd uparitanaikapakSmacchedanakAlAt sUkSmataraH samayaH prajJapto he! zramaNAyuSmanniti, atrAhananu yadyanantaiH paramANusaGghAtaiH pakSma niSpadyate te ca saGghAtAH krameNa chidyante tacaikasminnapi pakSmaNi vidAryamANe anantAH samayA lageyuH, etacAgamena saha virudhyate, tatrAsaGkhye yA svapyutsarpiNyavasarpiNISu samayAsaGkhyeyakasyaiva pratipAdanAt, yata uktam- "asaMkhejAsu NaM bhaMte! ussappiNiavasappiNI kevaIyA sa mayA paNNattA ?, goyamA!, asaMkhejA, anaMtAsu NaM bhaMte! ussappiNiavasappiNIsu kevaiyA samayA paNNasA?, goyamA !, anaMtA" tadetatkatham, atrocyate, astyetat, kintu pATanapravRttapuruSaprayatnasyAcintyazaktitvAt pratisamayamanantAnAM saGghAtAnAM chedaH saMpadyate, evaM ca satyekasmin samaye yAvantaH saGghAtArichyante tairanantairapi sthUlatara eka eva saGghAto vivazyate, evambhUtAH sthUlatarasaGgAtA ekasminpakSmaNi asaGkhyeyA eva bhavanti teSAM ca krameNa chedane asaGkhyeyaiH samayaiH pakSma chidyate, ato na kazcidvirodhaH, itthaM ca vizepataH sUtre anuktamapyavazyaM pratipattavyam, anyathA granthAntaraiH saha virodhaprasaGgAt sUtrANAM ca sUcAmAtra 1] asalyAsa bhadanta utsarpiNyavasarpiNISu kiyantaH samayAH prajJatAH ! gautama asalyevAH, anantAsu bhadanta utsarpivyavasarpiNISu kiyantaH samayAH prAptAH gautama! anantAH, For P&Praise Cly ~366~ Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [138] / gAthA ||103...|| ........... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [138] // 178 // gAthA: ||--|| anuyo tvAditi, tato'saGkhyeyaireva samayairyathoktapakSmaNo vidAryamANatvAcchadmasthAnubhavaviSayasya ca samayaprasAdhakasya / vRttiH maladhA- viziSTakriyAvizeSasya kasyaciddarzayitumazakyatvAd 'etto'vi NaM suhumatarAe samae' iti sAmAnyenaivo-IN upakrame rIyA JalktavAniti, ekasmAduparitanapakSamacchedanakAlAdasaGkhyAtatamo'zaH samaya iti sthitaM, yugapadanantasaGghAtavidA-pramANadvAra raNahetupUrvoktaprayatnavizeSasiddhizca nagarAdipasthitAnavaratapravRttapuruSAdeH prayatnavizeSAt pratikSaNaM bahanabha:pradezAn vilayAcireNaiveSTadezaprAptirbhAvanIyA, yadi punarasau krameNaikaikaM vyomapradezaM lapayet tadA asakhyeyotsarpiNIavasarpiNIbhireveSTadezaM prAmuyAd 'aMgulaseDhImitte ussappiNIu asaMkhejA ityAdivacanAditi |bhAvaH, na cAtIndriyeSvarthepu ekAntena yuktiniSTha vyaM, sarvajJavacanaprAmANyAd, uktaM ca-"Agamacopapa-IN kAttizca, sampUrNa viddhi lakSaNam / atIndriyANAmarthAnAM, sadbhAvapratipattaye // 1 // AgamazcAptavacanamAptaM doSa kSayAdviduH / vItarAgo'nRtaM vAkyaM, na yAtvisambhavAt // 2 // upapattirbhaveyuktiH sadbhAvaprasAdhikA / &sA'nvayavyatirekAdilakSaNA sUribhiH kRtA // 3 // " iti, nidarzitaM cehobhayamapItyalaM vistareNa / asaMkhijjANaM samayANaM samudayasamitisamAgameNaM sA egA Avaliatti vuccai, saMkhejAo AvaliyAo UsAso, saMkhijjAo AvaliAo nIsAso,-hassa aNavaga1 prAptibhAvanayeti saMbhAvyate. 2 ahalamAtrazreNI utsarpiyo'sadasyeyAH, dIpa anukrama [275-279] // 178 // OM ~367~ Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ................. mUlaM [138] / gAthA ||104-106|| .............. pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [138] gAthA: ||-|| lassa niruvakiTrassa jNtunno| ege usAsanIsAse, esa pANutti vuccai ||1||sttpaannuunni se thove, satta thovANi se lave / lavANaM sattahattarIe, esa muhutte viAhie // 2 // tiSiNa sahassA satta ya sayAI tehuttariM ca UsAsA / esa muhatto bhaNio savvehiM aNaMtanANIhi // 3 // eeNaM muhuttapamANeNaM tIsaM muhuttA ahorataM, paNNarasa ahorattA pakkho, do pakkhA mAso, do mAsA UU, tiSiNa uU ayaNaM, do ayaNAI saMvacchare, paMca saMvaccharAI juge, vIsaM jugAI vAsasayaM, dasa vAsasayAI vAsasahassaM, sayaM vAsasahassANaM vAsasayasahassaM, corAsIiM vAsasayasahassAiM se ege puvvaMge, caurAsIi puvaMgasayasayassAI se ege puve, caurAsII puvvasayasahassAiM se ege tuDiaMge, caurAsII tuDiaMgasayasahassAiM se ege tuDie, caurAsIiM tuDiasayasahassAI se ege aDaDaMge, corAsIiM aDaDaMgasayasahassAI se ege aDaDe, evaM avavaMge avave huhuaMge hue uppalaMge uppale paumaMge paume naliNaMge naliNe acchaniUraMge accha dIpa anukrama [275-279] NAGARLS ~368~ Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUla [138] / gAthA ||104-106|| ......................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45, cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka 454643 [138] vRttiH anuyo. maladhArIyA // 179|| gAthA: ||--|| niure auaMge aue pauaMge paue NauaMge Naue cUliaMge cUliyA sIsapaheliyaMge caurAsII sIsapaheliyaMgasayasahassAiM sA egA sIsapaheliA / eyAvayA ceva upakrame pramANadvAraM gaNie, eyAvayA ceva gaNiassa visae, ettovaraM ovamie pavattai (sU0 138) zeSaM gatArtha, yAvat 'havassa' gAhA, hRSTasya-tuSTasya anavakalpasya-jarasA apIDitasya nirupakliSTasya-vyAdhinA prAka sAmprataM cAnabhibhUtasya jantoH-manuSyAdereka uccAsayukto ni:zvAsaH eSa prANa ucyate, zokajarAdibhiravasthasya jantorunTAsani:zvAsaH tvaritAdisvarUpatayA khabhAvastho na bhavasyato haSTAdivizeSaNo-18 pAdAnaM / 'satta pANUNI'tyAdi zlokaH, sapta prANA-yathoktakharUpAH sa ekaH stokaH sapta stokAH sa eko lavaH lavAnAM saptasaptatyA yo niSpadyate eSa muhatoM vyAkhyAtaH / sAmprataM saptasaptatilavamAnatayA sAmAnyena nirUpitaM muhUrtamevocchAsasaGkhyayA vizeSato nirUpayitumAha-tiNi sahassA' gAhA, asyA bhAvArtha:-saptabhirucvAsairekaH stoko nirdiSTaH, evaMbhUtAzca stokA ekasmillave sapta proktAH, tataH sapta sasabhireva guNitA ityekamiMllave ekonapazcAzaducchAsAH siddhAH, ekasmiMzca muharte lavAH saptasaptatinirNItAH, ata ekonapazcAza-1 saptasaptatyA guNyate tato yathoktamucchAsaniHzvAsamAnaM bhavati, ucchrAsazabdasyopalakSaNatvAt, ahorAtrA-18||179 // dayaH zIrSaprahelikAparyantAstu kAlapramANavizeSAH prAkAlAnupUrvyAmeva nirNItArthAH, 'eyAvayA ceva gaNie' MAR dIpa anukrama [275-279] JERHI ~369~ Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [138] gAthA: II--II dIpa anukrama [275 -279] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [138] / gAthA ||104-106 || pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH ityAdi, etAvat-zIrSaprahelikAparyantameva tAvadguNitaM etAvatAmeva zIrSaprahelikAparyantAnAM caturNavatyadhikaza talakSaNAnAmevAGkasthAnAnAM darzanAdetAvadeva gaNitaM bhavati na parata iti bhAvaH, etAvAneva ca zIrSaprahelikApramitarAziparyamto gaNitasya viSayoM, gaNitasya prameyamityarthaH, ataH paraM sarvamaupamikaM // 138 // tadeva nirUpayitumAha se kiM taM omie 1, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-palio me ya sAgarovame ya, se kiM taM pa lio me 1, 2 tivihe paNNatte, taMjahA- uddhArapalio me addhApaliovame khettapaliovame a, se kiM taM uddhArapaliovame?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-suhume a vAvahArie a, tattha NaM je se sahame se Thappe, tattha NaM je se vavahArie se jahAnAmae palle siA joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM joaNaM uGkaM uccatteNaM taM tiguNaM savisesaM parikkheveNaM, se NaM pale egAhiabeAhiateAhia jAva ukkoseNaM sattaratarUDhANaM saMsaTTe saMnicite bharie vAlaggakoDINaM te NaM vAlaggA no aggI DahejjA no vAU harejA no kuhejA no palivinddhaMsijjA No pUitAe havvamAgacchejA, tao NaM samae 2 egamegaM For P&Praise Cly ~ 370~ Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [139] / gAthA ||107-110|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [139] anuyoga maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvAra // 18 // gAthA: ||--|| vAlaggaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se palle khINe nIrae nilleve NiTrie bhavai, se taM vavahArie uddhArapaliovame / eesiM pallANaM koDAkoDI haveja dasaguNiyA / taM vavahAriassa uddhArasAgarovamassa egassa bhave parimANaM // 1 // eehiM vAvahAriauddhArapali ovamasAgarovamehiM kiM paoaNaM?, eehiM vAvahAriauddhArapaliovamasAgarovamehi Natthi kiMcippaoaNaM, kevalaM paNNavaNA paNNavijai, se taM vAvahArie uddhaarpliovme| se kiM taM suhame uddhArapaliovame?, 2 se jahAnAmae palle siA joaNaM AyAmavikkhaMbheNaM joaNaM uvveheNaM taM tiguNaM savisesaM parikkheveNaM, se NaM palle egAhiabeAhiateAhia ukkoseNaM sattarattaparUDhANaM saMsaTe saMnicite bharie vAlaggakoDINaM, tattha NaM egamege vAlagge asaMkhijjAiM khaMDAI kajai, te NaM vAlaggA diTTIogAhaNAo asaMkhejaibhAgamettA suhamassa paNagajIvassa sarIrogAhaNAu asaMkhejjaguNA, te NaM vAlaggA No aggI DahejA No vAU harejjA No kuhejA No palividdhaMsijjA No pUi dIpa anukrama [280-288] NCE // 18 // JaEhtrina ~371 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUla [139] / gAthA ||107-110|| .......................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [139] gAthA: ||--|| tAe havvamAgacchejA, tao NaM samae 2 egamegaM vAlaggaM avahAya jAvaieMNa kAleNaM se palle khINe nIrae nilleve NiTThie bhavai, se taM suhume uddhArapaliovame / eesiM pallANaM koDAkoDI haveja dsgunniaa| taM suhamassa uddhArasAgarovamassa egassa bhave parimANaM // 1 // eehiM suhumauddhArapaliovamasAgarovamehiM kiM paoaNaM?, eehiM suhamauddhArapaliovamasAgarovamehiM dIvasamudANaM uddhAro gheppai / kevaiANaM bhaMte ! dIvasamudA uddhAreNaM paM01, go! jAvaiANaM aDDAijANaM uddhArasA0 uddhArasamayA eva iyA NaM dIvasamuddA uddhAreNaM paNNattA, se taM suhume uddhaarpliovme| se taM uddhaa| . upamayA nivRttamIpamikam , upamAnamantareNa yatkAlapramANamanatizayinA grahItuM na zakyate tadIpamikamiti bhAvaH, taca dvidhA-palyopamaM sAgaropamaM ca, tatra dhAnyapalyavat palyo vakSyamANavarUpaH tenopamA yasmin tatpalyopamaM, tathA mahattvasAmyAt sAgareNopamA yatra tatsAgaropama, tatra palyopamaM vidhA, tadyathA-'uddhA|rapaliovameM ityAdi, tatra vakSyamANakharUpavAlAgrANAM tatkhaNDAnAM vA tadvAreNa dvIpasamudrANAM vA pratisa|mayamuharaNam-apoddharaNamapaharaNamuddhAra tadviSayaM tatpadhAnaM vA palpopamamuddhArapalyopama, tathA addheti-kaalaa| dIpa anukrama [280-288] anu. 31 Jiatical ~372~ Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [139] gAthA: II--II dIpa anukrama [ 280 -288] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 139] / gAthA ||107-110|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 181 // sa ceha prastAvAdvakSyamANavAlAgrANAM tatkhaNDAnAM vA pratyekaM varSazatalakSaNa uddhArakAlo gRhyate, athavA yo nArakAyAyuHkAlaH prakRtapalyopamameyatvena vakSyate sa evopAdIyate, tatastatpradhAnaM patyopamamadvApalyopamaM tathA kSetram-AkAzaM taduddhArapradhAnaM pasyopamaM kSetrapalyopamam / tatrAyaM nirUpayitumAha- 'se kiM laM uddhA rapalio meM ityAdi, uddhArapalyopamaM dvividhaM prajJaptaM, tadyathA-vAlAgrANAM sUkSmakhaNDakaraNAt sUkSmaM ca teSAmeva sAMvyavahArikapratyakSavyavahAribhirgRhyamANAnAmakhaNDAnAM yathAvasthitAnAM grahaNAt prarUpaNAmARyavahAropayogitvAdvyAvahArikaM ceti, tatra yat sUkSmaM tat sthApyaM tiSThatu tAvad, vyAvahArikaprarUpaNApUrvakatvAdetatmarUpaNAyAH, pazcAt prarUpayiSyate iti bhAvaH / tatra yasadvyAvahArikamuddhArapalyopamaM tadidamiti zeSaH, tadeva vivakSurAha - 'se jahAnAmae' ityAdi, tadyathAnAma dhAnyapatya iva palyaH syAt sa ca vRttatvAdAyAmaviSkambhAbhyAM vairghyavistarAbhyAM pratyekamutsedhAGgulakramaniSpannaM yojanaM UrdhvamucatvenApi tathojanaM triguNaM savizeSaM 'parikveveNaM' bhramitimaGgIkRtyeti, sarvasyApi vRttaparidheH kiJcinyUna SaDbhAgAdhikatriguNatvAdasyApi |palyasya kiJcizyUnaSaDbhAgAdhikAni trINi yojanAni paridhirbhavatItyarthaH, sa patyaH 'egAhiyaveyAhiyateAhiyati SaSThIbahuvacana lopAdekAhikadvayAhikaJyAhikAnAmutkarSataH saptarAtraprarUDhAnAM bhRto vAlAgrakoTInAmiti sambandhaH, tatra muNDite zirasyekenAhA yAvatpramANa vAlAgrakoTya uttiSThanti tA ekAhikyaH, dvAbhyAM 1 karo prAdhAnyAzrAtrAtmanepadamiti saMmbhAvanA. For P&Praise Cly ~373~ IC vRttiH upakrame pramANadvAraM // 181 // Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [139] / gAthA ||107-110|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [139] gAthA: ||--|| tu yA uttiSThanti tA vyAhikyaH tribhistu yAhikyA, kathaMbhUta ityAha-saMsRSTa' AkarNa pUritaH 'sannicitaH' pracayavizeSAnibiDIkRtaH, kiMbahunA ?, evaMbhUto'sau bhRto yena tAni vAlAgrANi mAnidehet ma vAyurapahareta, atIva nicitavAdagnipacanAvapi na tatra kramete ityarthaH, 'no kuheja'ttino kuthyeyuH pracayavi-10 zeSAdeva zuSirAbhAvAt vAyorasambhavAca nAsAratAM gaccheyuH, ata eva ca 'no parividdhaMseja'tti katipaya-12 parizATanamapyaGgIkRtya na parividhvaMserannityarthaH, ata eva ca 'no pUittAe habbamAgacchejatti na pUtikhena kadAcidapyAgaccheyuH-na kadAcidurgandhitAM prApnuyurityarthaH, 'tao kati tebhyo vAlAgrebhyaH samaye samaye ekaikaMda vAlAgramapahatya kAlo mIyate iti zeSaH, tatazca 'jAvaieNa' mityAdi, yAvatA kAlena sa palyaH 'kSINoM havAlAprakarSaNAt kSayamupAgataH AkRSTadhAnyakoSThAgAravat, tathA 'nIraetti nirgato rajAkalpasUkSmavAlAgro-18 |'pakRSTadhAnyarajAkoSThAgAravat, tathA 'nillevitti atyantasaMzleSAt tanmayatAgatavAlAgralepApahArAnirlepaH apanItabhittyAdigatadhAnyalepakoSThAgArabadU, ebhitribhiH prakArairniSThito-vizuddha ityarthaH, ekArthikA vA ete zabdAH atyantavizuddhipratipAdanaparAH, vAcanAntaradRzyamAnaM ca anyadapi padamuktAnusAreNa vyAkhyeyam, etA-18 vatkAlakharUpaM bAdaramuddhArapalyopamaM bhavati, etacca palyAntargatavAlAgrANAM saGkhyeyatvAt sakhyeyaiH samayaistadapahArasambhavAt saGkhyeyasamayamAnaM draSTavyam / 'se tamityAdi nigamanam / vyAvahArika palyopamaM nirUpyAtha sAgaropamamAha-eesiM pallANa' gAhA, 'eteSAm anantaroktapalyopamAnAM dazabhiH koTAkoTibhirekaM vyA dIpa anukrama [280 -288] ~374~ Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) (45) ............ mUla [139] / gAthA ||107-110|| .......................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [139] gAthA: ||--|| anuyovahArika sAgaropamaM bhavatIti tAtparya, ziSyaH pRcchati-etairvyAvahArikapalyopamasAgaropamaiH kiM prayojanaM ?- 4aa vRttiH maladhA ko'rthaH sAdhyate ?, tatrottaraM-nAsti kizcitprayojanaM, nirarthakastarhi tadupanyAsa ityAzaGkayAha-kevalaM prajJApanAlA upakrame rIyA prajJApyate-grarUpaNAmAnaM kriyata ityarthaH, nanu nirarthakasya prarUpaNayA'pi kiM kartavyam ?, ato yatkiJcidetat, pramANadvAra naivam , abhiprAyAparijJAnAda evaM hi manyate, bAdare prarUpite sUkSmaM sukhAvaseyaM syAd ato bAdaraprarUpaNA sU-14 // 182 // mopayogitvAnnaikAntato nairarthakyamanubhavati, tarhi nAsti kiJcitprayojanamityuktamasatyaM prAmotIti cet, naivam , etAvataH prayojanasyAlpakhenAvivakSitatvAd, evaM bAdarAddhApalyopamAdAvapi vAcyam / 'se kiM taM suhameM ityAdi, gatArthameva, 'jAva tattha NaM egamege vAlagge asaMkhejAi mityAdi, pUrva vAlAgrANi sahajAnyeva gRhI. tAni, atra tvekaikamasaGkhyeyakhaNDIkRtaM gRhyata iti bhAvaH, evaM satyekaikakhaNDasya yanmAnaM bhavati tannirUpayitamAha-te NaM vAlaggA diTTIogAhaNAoM ityAdi, 'tAni' khaNDIkRtavAlAgrANi pratyeka dRSTyavagAha-12 nAtaH kim ?-asakhyeyabhAgamAtrANi, dRSTiA-cakSudvArotpannadarzanarUpA sA'vagAhate paricchedadvAreNa pravartate |yantra vastuni tadeva vastu dRSTyavagAhanA procyate, tato'saGkhyeyabhAgavartIni pratyekaM vAlAgrakhaNDAni mantavyAni, idamuktaM bhavati-yat pudgaladravyaM vizuddhacakSudarzanI chadmasthaH pazyati tadasaGkhyayabhAgamAtrANyekaikazastAni bhavanti, dravyato nirUpyAtha kSetratastanmAnamAha-'suhamasse'tyAdi, ayamana bhAvArtha:-sUkSmapa-13 IM // 182 // nakajIvazarIraM yAvati kSetre'vagAhate tato'saGkhyeyaguNAni pratyeka tAni bhavanti, bAdarapRthivIkAyikaparyA-1 AAS5555 dIpa anukrama [280 -288] ~375 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [139] / gAthA ||107-110|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [139] gAthA: ||--|| sazarIratulyAnIti vRddhavAdaH, eSA ca vAlAgraskhaNDAnAmasaGkhyeyatvAt pratisamayamuddhAre kila saGkhyeyA | varSakovyo'tikrAmanti, ataH saGkhyeyavarSakoTimAnamidamavaseyaM, zeSaM tUktArthaprAyaM yAvat 'jAvaiyA aDDAijjA NaM uddhArasAgarovamANa'mityAdi, yAvanto tRtIyasAgaropameSu 'uddhArasamayA' vAlAgroddhAropalakSitAH samayA uddhArasamayAH etAvanto dviguNadviguNaviSkambhA dvIpasamudrA yathoktenoddhAreNa prajJasAH, asarUyeyA ityarthaH / uktamuddhArapalyopamam , athAddhApalyopamaM nirUpayitumAha se kiM taM addhA0?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-suhume a vAvahArie a, tattha NaM je se suhame se Thappe, tattha NaM je se vAva0 se jahA0 palle. joaNaM AyA. joaNaM u0taM tiguNaM sabi0 pari0, se NaM palle egAhiabeAhiateAhia jAva bharie vAlaggakoDINaM, teNaM vAlaggA No aggI DahejA jAva No palividdhaMsijA no pUittAe havvamAgacchejA, tao NaM vAsasae 2 egamegaM vAlaggaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se palle khINe nIrae nilleve niTThie bhavai, se taM vAvahArie addhApaliovame / eesiM pallANaM koDAkoDI bhavija dsgunniyaa| taM vavahAriassa addhAsA0 egassa bhave parimANaM ||1||eehiN PRAKASBASE dIpa anukrama [280 -288] ~376~ Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [139] gAthA: II--II dIpa anukrama [ 280-288] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 139] / gAthA ||107-110|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 183 // vavahAriehiM addhA0 pa0 sAgaro0 kiM pa01, eehiM va0 addhApa0 sAga0 natthi kiMcippaoaNaM, kevalaM paNNava, se taM vavahArie advApa0 / se kiM taM suhune addhApa0 1,20 palle siA joaNaM AyA0 joaNaM uGkaM0 taM tiguNaM savise0 pari0, se NaM palle egrAhia 0 A0 jAva bharie vAlaggakoDINaM, tattha NaM egamege vAlagge asaMkhejAiM khaMDAI kajjai, te NaM vAlaggA diTTIogAhaNAo asaMkhejaibhAgamettA suhumassa paNaga0 sarIrogAhaNAo asaMkhejjaguNA, te NaM vAlaggA No aggI0 jAva no palivinddhasijA no ittAe havvamA0, tao NaM vAsasae 2 egamegaM vAlaggaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se pa0 khI0 nI0 nilleve NiTTie bhavai, se taM suhune addhA0 / eesiM palANaM koDA koDi bhaveja dasaguNiyA / taM suhumassa addhAsA0 egassa bhave parimANaM // 1 // ehiM sumehiM aApa sAgarovamehiM kiM paoaNaM ?, eehiM suhumehiM addhApa0 sAga0 neraiatirikkhajoNiamaNussadevANaM AuaM mavijjai ( sU0 139 ) For P&False Cnly ~377~ vRttiH upakrama pramANadvAraM // 183 // Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [139] gAthA: II--II dIpa anukrama [ 289 -292] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 139] / gAthA ||107-110|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH idamaprapatthopamavatsarvaM bhAvanIyaM, navaramuddhArakAlasyeha varSazatamAnatvAdvyAvahArikapalyopame saGkhyeyA varSakovyo'vaseyAH, sUkSmapalyopame tvasaGkhyeyA iti // 139 // raiyANaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM ThiI paM0 1, go0 ! jahantreNaM dasavAsasahassAI ukkose tettIsa sAgarovamAI, rayaNappahApuDhaviNerayANaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM Thii paM0 1, go0 ! jahanneNaM dasa vA0 ukkoseNaM evaM sAgarovamaM, apajattagarayaNappahApuDhaviNeraiyANaM bhaMte! kevaiyaM0 paM01, go0 ! jahanneNavi aMtomuhuttaM ukoseNavi aMtomuhuttaM, pajjattagarayaNappa0 neraiyANaM bhaMte! kevai0 paM0 1, go0 ! jahaneNaM dasavA0 aMtomuhutUNAI ukkoseNaM evaM sAgarovamaM aMtomuhuttoNaM, sakarappahApuDhavineraiANaM bhaMte! kevai0 paM0 1, go0 ! jahaneNaM egaM sAgarovamaM ukkoseNaM tiSNi sAgarovamAI, evaM sesa puDhavIsu pucchA bhANiyavvA, vAluappahApuDhavineraiyANaM jaha0 tiSNi sAgarobamAI ukko0 satta sAgarovamAI, paMkappahApu0 jaha0 satta0 uko0 dasa sA0, dhUmappahA For P&Pase City asya sUtrasya krama: '140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt '142' iti krama mudritaM ~378~ Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUla [142] / gAthA ||111-112|| .......................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [142] anuyo maladhArIyA pramANatAreM // 184 // gAthA: ||--|| pu0 jaha. dasa sA0 ukko0 sattarasa sAgarovamAiM, tamappahApu0 jaha0 sattarasa0 ukkoseNaM bAvIsa0, tamatamApuDhavineraiyANaM bhaMte! ke0?, go0! jaha0 bAvIsaM sA0 ukko seNaM tettIsaM saagrovmaaiN| yadi nArakAdInAmAyUMSyetairmIyante tarhi nArakANAM bhadanta ! kiyantaM kAlaM sthitiH prajJaptA? sthIyate nArakA4 dibhaveSvanayeti sthitiH-AyuHkarmAnubhavapariNatiH, iha yadyapi karmapudgalAnAM bandhakAlAdArabhya nirjaraNakAlaM yAvatsAmAnyenAvasthitiH karmazAstreSu sthitiHpratItA(granthAyaM 4000) tathA'pyAyuHkarmapudgalAnubhavanameva jIvitaM rUDhaM, zAstrakArasyApi ca dazavarSasahasrAdikAM sthiti pratipAdayatastadevAbhidhAtumabhipretam, anyathA baddhenAkAyuSA prAgbhave yAvantaM kAlamavatiSThate jantustena samadhikaiva dazavarSasahasrAdikA sthitiruktA syAt, na caivaM,12 tasmAnnArakAdibhavaprAptAnAM prathamasamayAdArabhyAyuSo'nubhavakAla evAvasthitiH, sA ca nArakANAmaudhikapade jaghanyato daza varSasahasrANi, utkRSTatastu trayastriMzatsAgaropamANi, ratnaprabhAyAM jaghanyA tathaiva utkRSTA tu sAgaropamam , aparyAptapade jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhUrtameva, tataH paramavazyameSAM paryAptattvasambhavAt, paryAptapade cAparyAptakAlena hInA audhikyeva sthitidraSTavyA, evamanyAsvapi pRthivISu vAcyaM, navaramutkRSTA sthitiH sarvAsu dIpa anukrama [289 // 184 // -292] 4 asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt 142' iti krama mudritaM ~379~ Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [142] 56-1564592 gAthA: ||--|| itthamavaseyA-"sAgaramegaM tiya satta dasa ya sattarasa taha ya baaviisaa| tettIsaM jAva ThiI sattasuvi kameNa puDha-- vIsu // 1 // " si jaghanyA tu-jA paDhamAe jeTTA sA bIyAe kaNiDhiyA bhaNiyA' ityAdikramAdbhAvanIyA. aparyAptakAlastu sarvatrAntarmuhartameva, aparyApsakAle caudhikasthitervizodhite sarvatra zeSA paryApsasthitiH, apayoptAzca nArakA devA asalayeyavarSAyuSkatiryamanuSyAzca karaNata eva draSTavyAH, landhitastu paryAptA eva, zeSAstu labdhyA paryAptA aparyAptAzca sambhavanti / tadevaM pUrvAbhihitaM caturvizatidaNDakamanusRtya nArakANAmAyuHsthitinirUpitA, athAsurakumArANAM nirUpayitumAha asurakumArANaM bhaMte! kevaiaM kAlaM ThiI paM0?, go0! jahanneNaM dasa vAsasahassAI ukko sAtiregaM sAgarovamaM, asurakumAradevINaM bhaMte! kevai0 50?, go0! jahanneNaM dasa0 vA. ukko addhapaMcamAiM paliovamAI, nAgakumArANaM bhaMte ! keva050?, go0 jaha. dasa vAsa0 ukkoseNaM desUNAI duNNi paliovamAI, nAgakumArINaM bhaMte! 1 sAgaropamameka zrIgi sapta mA 5 saptadaza tathaiva dvAviMzatiH / araviMzat yAvat sthitiH saptakhapi kameNa pRthvISu // 1 // 2 yA prathamAyA jyeSThA sA dIpa anukrama [289 -292] 94584 dvitIyAyAM kaniSTA bhagitA. asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt 142' iti krama mudritaM ~380 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [142] anuyo maladhA vRttiH upakrame pramANadvAra rIyA gAthA: ||--|| // 185 // keva0 501, go0 ja0 dasa vAsa0 ukko0. desUrNa paliovamaM, evaM jahA NAga0 devANaM devINa ya tahA jAva thaNiyakumArANaM devANaM devINa ya bhANiyavvaM / puDhavIkAiyANaM bhaMte! ke0?, go0! jaha* aMtomu0 ukko. bAvIsaM vAsasahassAI, suhumapuDhavIkAiyANaM ohiyANaM apajattayANaM pajattayANa ya tiNNivi pucchA, go0! jaha0 aMtomuhattaM ukkoseNavi aMtomuhuttaM, bAdarapuDhavikAiyANaM pucchA, go0! jaha0 aMtomuhuttaM ukkoseNaM bAvIsaM vAsasahassAI, apajattagabAdarapu0 pucchA, go0! jahapaNeNavi aM0 ukkoseNavi aMka, pajattagavAdarapu0 pucchA, go0! jaha. aMtomuhurta uko bAvIsaM vA0 aMtomuhattRNAI, evaM sesakAiyANaMpi pucchAvayaNaM bhANiyavvaM, AukAiyANaM jaha* aMto0 ukkose0 satta vA0, suhumaAukAi. ohiANaM apajjattagANaM pajattagANaM tiNhavi jahaNNeNavi aMto0 ukkoseNavi aMka, bAdaraAukA. jahA ohiANaM, apajjattagabAdaraA0 jahanneNavi aMto. ukkoseNavi aM0, pajattaga dIpa anukrama [289 -292] asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt 142' iti krama mudritaM ~381~ Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [142] CANDRA gAthA: ||--|| bAdaraA0 jaha. aMtomuhattaM uko sattavAsasa0 aNtomuhttuunnaaii| teukAiANaM jaha aM0 ukko tiNNi rAiMdiAI, suhamate. ohiANaM apajjattagANaM pajattagANaM tiNhavi jahaNNeNavi aMto. ukkoseNavi aMka, bAdarateukAiyANaM ja0 anto. ukoseNaM tiNNi rA0, apajattabA0 te0 jahanneNavi anto ukko0 anto0 pajattagabAda0 jaha0 aMtomu0 ukko tiNNi rA0 aNtomuH| vAukA. jahanneNaM aMtomuhuttaM uko tipiNa vAsasahassAI, suhamavAu0 ohiANaM apajattagANaM pajattagANa yatiNhavi jahaNNeNa'vi aMto0 ukkose0 aMka, bAdaravA0 ja0 anto0 ukko tiSiNa vA0, apajjattagabAdaravAukAi0 jaha0 aM0 ukkoseNavi aM0, pajattagavAdaravAu0 jaha* aMtomuhattaM ukko tiNNi vA0 aMtomu0 / vaNassaikAiANaM jahanneNaM aM0 ukko0 dasa vAsasahassAiM, suhamavaNassaikA. ohiANaM apajattagANaM pajjattagANa ya tiNhavi jahaNNeNavi aMtomu0 ukkose0 aMka, bAdaravaNassaikAiANaM jaha. dIpa anukrama [289 -292] Jamiac asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt 142' iti krama mudritaM ~382~ Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [142 ] gAthA: II--II dIpa anukrama [ 289 -292] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [142] / gAthA ||111-112 || pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA / / 186 // Ja Econ aMto0 ko dasa vA0, apajattagabA0 jaha0 aM0 ukkose0 aMto0, pajjattagabAdaravaNa0 jahanneNaM aM. ukkoseNaM dasa vAsa0 aMtomuhutUNAI / veiMdiANaM bhaMte! keva0 paM0 ?, go0 ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukko0 bArasa saMvaccharANi, apajjattagabeiMdiANaM pucchA, go0 ! jahaneNavitomuhuttaM ukkoseNavi aM0, pajjattagaveI0 jaha0 aM0 ukko0 bArasasaM0 aMtomuttUNAI | iMdiANaM pucchA, go0 ! jaha0 aM0 ukko0 eguNapaNNAsaM rAidiANaM, apajattagateiMdiANaM pucchA, go0 ! jahaNaNeNavi aMto0 ukkose aM0, pajjattagateiM0 pucchA, go0 ! jaha0 aMtomuhuttaM ukko0 eguNapaNNAsaM rAIdiAI aMtomuhuttUNAI | cauriMdiANaM bhaMte! kevai0 paM0 ?, go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 chammAsA, apajjattagaca uriMdiANaM pucchA, go0 ! jahanneNavi aMto0 ukkoseNavi aMto0, pajjatagacauriMdiANaM pucchA, go0 ! jahanneNaM aM0 ukko0 chammAsA aMto0 / paMciMdiyatirikkhajoNiANaM bhaMte! kevai0 paM0 ?, go0 ! jaha0 aMtomuDutaM ukko0 tipiNa pali asya sUtrasya krama: '140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt '142' iti krama mudritaM ~383~ se City vRttiH upakrame pramANadvAraM // 186 // Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [142 ] gAthA: II--II dIpa anukrama [ 289 -292] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [142] / gAthA ||111-112 || pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anu. 32 ovamAI, jalayarapaMciMdiyatirikkhajoNiANaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM ThiI paM0 1, go0 ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM puvvakoDI, saMmucchimajalayarapaMciMdiyapucchA, go0 ! janeNaM aMto0 ukko0 puvvakoDI, apajjattayasaMmucchimajalayarapaMciMdiyapucchA, go0 ! jahanneNavi aMto. ukkoseNavi aMto0, pajjattayasaMmucchimajalayarapaMciMdiyapucchA, go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 puvvakoDI aMtomuhuttUNA, ganbhavakkaMtiyajalayarapaMciMdiyapucchA, go0 ! jahaneNaM aMtomuhutaM ukkoseNaM puNvakoDI, apajjattagagabbhavakaMtiyajalayarapaMciMdiyapucchA, go0 ! jahanneNavi aMto0 ukkoseNavi aMto0, pajjattagagabbhavakkaMtiyajalayapaMciMdipucchA, go0 ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM puvvakoDI aMtomuhuttUNA, cauppayathalayarapaMciMdiyapucchA, go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 tiNNi paliovamAI, saMmucchimaca uppayathalayarapaMciMdiya jAva go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 caurAsIiM vAsasaha - ssAI, apajjattayasaMmucchimacauppayathalayarapaMciMdiyajAva go0 ! jahanneNavi aMto0 For P&False Cinly asya sUtrasya krama: '140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt '142' iti krama mudritaM ~ 384~ ww Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [142 ] gAthA: II--II dIpa anukrama [ 289 -292] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [142] / gAthA ||111-112 || pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA yA // 187 // Ja Elem ukkoseNavi aMto0, pajjattayasaMmucchimacauppayathalayarapaMciMdiyajAva go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 caurAsI vAsasahassAiM aMtomuhuttUNAI, gabbhavakaMtiyacauppayathalayarapaMciMdiya jAva go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 tipiNa paliovamAI, apajattagaganbhavakaMtiyaca uppayathalayarapaMciMdiyajAva go0 ! japaNeNavi aMto0 ukkoseNavi aMto0, pajjatagagagbhavakkaMtiyaca uppayathalayarapaMciMdiyajAva go0 ! jaha0 aMto0 ukko tiNNi palio mAI aMtomuhuttUNAI, uraparisappathalayara paMciMdiyapucchA, go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 puvvakoDI, saMmucchimauraparisappathalayarapaMciMdiyapucchA, go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 tevannaM vAsasahassAI, apajjattayasaMmucchima uraparisappathalaya ra paMciMdiya jAva go0 ! jahaNNeNavi aM0 ukkoseNavi aMto0, pajjattayasaMmucchimauraparisappathalayarapaMciMdiyajAva go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 tevaNNaM vAsasahassAI aMtomuhuttUNAI, gabbhavakkaMtiyauraparisappathalayarapaMciMdiyajAva go0 jaha0 aMto0 ukko0 puvyakoDI, apajja For P&Praise Cinly asya sUtrasya krama: '140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt '142' iti krama mudritaM ~385~ vRttiH upakrame pramANadvAraM / / 187 // Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [142 ] gAthA: II--II dIpa anukrama [ 289 -292] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH Ja Eber tagaganbhavatiyauraparisappathalayarapaMciMdiyajAva go0 ! jahanneNavi aMto0 ukkoseNavi aMto0, pajattayagabbhavakaMtiyaura parisappathalayarapaMciMdiyajAva go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 puvvakoDI aMtomuhuttUNA, bhuaparisappathalayarapaMciMdiyajAva go0 ! jahapaNa aMto ukkoseNaM puvvakoDI, saMmucchimabhuyaparisappathala0 go0 ! jaha0 aM0 ukko0 bAyAlIsaM vAsasahassAI, apajjattayasaMmucchimabhu aparisappathalayara paMciMdiya jAva go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 aMtoM0, pajjattagasaMmucchima bhuaparisappathalayarapaMciMdiya jAva go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 bAyAlIsaM vAsasahassAiM aMto0, gabbhavakaMtiyabhuaparisappathalayara paMciMdiya jAva go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 puvvakoDI, apajattayagabbhavakkaMtiyabhuaparisappathalayarapaMciMdiyajAva go0 ! jahanneNavi aMto0 ukkoseNavi aMto0, pajjattayaganbhavatiyabhu aparisappathalayarapaMciMdiya jAva go0 ! jaha0 aMto0 rato yovakoDI aMtImuttUNA, khahayarapaMciMdiya jAva go0 ! jaha0 aMto0 ukko0 For P&Pealise Cinly asya sUtrasya krama: '140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt '142' iti krama mudritaM ~386~ Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUla [142] / gAthA ||111-112|| .......................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [142] anuyo maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvAraM // 188 // gAthA: ||--|| paliovamassa asaMkhejaibhAgo, saMmucchimakhahayarapaMciMdiya jAva go0 ! jaha* aMto0 ukko0 bAvattari vAsasahassAI, apajjattagasaMmucchimakhahayarapaMciMdiyapucchA, go0! jaha0 aMto0 uko0 aMto0, pajattagasaMmucchimakhahayarapaMciMdiyajAva go0! jahanneNaM aMto0 ukko0 bAvattari vAsasahassAI aMtomuhuttUNAI, gabbhavakkaMtiyakhahayara0 jAva go! jaha* aMto0 ukko0 paliovamassa asaMkhejaibhAgo, apajjattagagabbhavakkaMtiyakhahayara jAva go0 ! jahANeNavi aMto0 ukko0 aMto0, pajjattagagakhahaya0 paMciMdiyatirikkhajoNiANaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM ThiI paNNattA, go0! jaha* aMto0 ukkopaliovamassa asaMkhijaibhAgo aMtomuhuttUNo / ettha eesi NaM saMgahaNigAhAo bhavaMti, taMjahA-samucchimaputvakoDI caurAsIiM bhave sahassAI / tevaNNA bAyAlA bAvattarimeva pakkhINaM // 1 // ganbhami putvakoDI tipiNa ya paliovamAiM paramAU / uragabhuapuvakoDI paliovamAsaMkhabhAgo a||2|| maNussANaM bhaMte ! keva --- dIpa anukrama - [289 188 // -292] asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt 142' iti krama mudritaM ~387~ Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [142] gAthA: ||--|| iyaM paNNattA, go ! jaha0 aMto0 ukko tiSiNa paliovamAiM, saMmucchimamaNussANaM jAva go0! jahaNNeNavi aMto0 ukkose. aMto0, gabbhavakkaMtiyamaNussANaM jAva go0! jaha* aMto0 ukko tiNi paliovamAI, apajjattagagabbha0 maNussANaM bhaMte! kevai0 paNNattA?, go0! jaha* aMto0 ukko0 aMto0, pajjattagagabbha0 maNussANaM bhaMte! kevai0, go0! jaha0 aMto0 ukko tiNNi pali0 aMtomuhattUNAI / vANamaMtarANaM devANaM kevai0 paNNattA ?, go0! jaha0 dasa vAsasahassAI ukko0 pali ovamaM, vANamaMtarINaM devINaM bhaMte! keva0 paNNatA?, go0! jaha0 dasa vAsasahassAI ukko addhapaliovamaM / joisiyANaM bhaMte! devANaM kevai0?, go! jaha. sAtiregaM aTrabhAgapaliovamaM ukko0 paliovamaM vAsasayasahassamabbhahiyaM, joisiyadevINaM bhaMte ! kevai0?, go0! jahanneNaM aTrabhAgapaliovamaM ukkoseNaM addhapaliovamaM paNNAsAe vAsasahassehiM abbhahiaM, caMdavimANANaM bhaMte! devANaM keva0?, go0! jaha dIpa anukrama [289 -292] JaEled asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt 142' iti krama mudritaM ~388~ Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyoga dRttiH [142] maladhArIyA upakrama pramANadvAra // 189 // gAthA: ||--|| caubhAgapaliovama ukko0 paliovamaM vAsasayasahassamabbhahi, caMdavimANANaM bhaMte ! devINaM go0! jaha0 caubhAgapaliovama ukko0 addhapaliovamaM papaNAsAe vAsasahassehiM abbhahiaM, sUravimANANaM bhaMte! devANaM, go0! jaha0 caubhAgapaliovama uko paliovamaM vAsasahassamabbhahiaM, sUravimANANaM devINaM, go0! jaha. caubhAgapaliovama ukko addhapaliovamaM paMcahiM vAsasaehiM abbhahiaM, gahavimANANaM devANaM go0! jaha0 caubhAgapaliovama ukko0 paliovama, gahavimANANaM bhaMte! devINaM, go0 jaha* caubhAgapaliovama ukko. addhapaliovama, NakkhattavimANANaM bhaMte! devANaM, go! jaha0 caubhAgapaliovama ukko addhapaliovama, NakkhattavimANANaM bhaMte ! devINaM go! jaha0 caubhAgapaliovamaM ukko0 sAtiregaM caubhAgapaliovama, tArAvimANANaM bhaMte! go0! jaha0 sAiregaM aTThabhAgapaliovamaM ukko caubhAgapaliovama, tArAvimANANaM devINaM bhaMte! kevaiaM0 paNNattA?, go! dIpa anukrama CCCCES [289 -292] ||189 // asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt 142' iti krama mudritaM ~389~ Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka %4564562 [142] gAthA: ||--|| jaha aTThabhAgapaliovamaM ukko0 sAiregaM aTThabhAgapaliovamaM / vemANiANaM bhaMte! devANaM keva0 paNNattA?, go0! jaha. paliovama ukko tettIsaM sAgarovamAiM, vemANiANaM bhaMte! devINaM kevai0 paNNatA?, go0! jaha0 paliovama ukko. paNapaNNaM paliovamAiM, sohamme NaM bhaMte! kappe devANaM, go0 jaha. paliovama ukko. do sAgarovamAI, sohamme NaM bhaMte! kappe pariggahiAdevINaM, go0! jaha0 paliobamaM ukko0 satta paliovamAI, sohamme NaM apariggahiAdevINaM bhaMte ! ke01, go! jaha0 paliovama ukko papaNAsaM paliovama, IsANe NaM bhaMte ! kappe devANaM, go! jaha sAiregaM paliovarma ukko sAiregAiM do sAgarovamAI,IsANe NaM bhaMte! kappe pariggahiAdevINaM, go0! jaha* sAiregaM paliovama ukko nava paliovamAI, apariggahiAdevINaM bhaMte ! ke0?, go0 jaha. sAi. paliovamaM ukko. paNapapaNaM paliovamAiM, saNaMkumAre NaM bhaMte ! kappe devANaM, go0! jaha0 do sAgarovamAiM u dIpa rakakarAvara anukrama [289 -292] asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt 142' iti krama mudritaM ~390 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [142] anuyo0 maladhArIyA vRttiH upakrame pramANadvArI // 19 // gAthA: ||--|| 55 koseNaM satta sAgarovamAI, mAhiMde NaM bhaMte! kappe devANaM, go0! jaha. sAiregAI do sAgarovamAiM, ukko sAiregAiM satta sAgarovamAiM, baMbhaloe NaM bhaMte! kappe devANaM, go0! jaha satta sAgarovamAI ukko0 dasa sAgarovamAiM, evaM kappe kappe kevai050?, go0! evaM bhANiyavvaM-laMtae jaha0 dasa sAgarovamAI ukko0 cauddasa sAgarovamAI, mahAsukke jaha0 cauddasa sAgarovamAiM ukko0 sattarasa sAgarovamAiM, sahassAre jaha. sattarasa sAgarovamAI ukko0 aTThArasa sAgarovamAI, ANae jaha aTArasasAgarovamAI ukko0 egUNavIsaM sAgarovamAI, pANae jaha0 egUNavIsaM sAga0 uko0 vIsaM sAgarovamAI, AraNe jaha0 vIsaM sAgarovamAI ukko ekavIsaM sAgarovamAI, accue jaha0 ekavIsaM sAgarovamAI ukko0 bAvIsaM sAgarovamAI, heTrimaheTrimagevijabimANesu NaM bhaMte! devANaM kevai0 50?, go0! jaha0 bAvIsaM sAgarodhamAI uko0 tevIsaM sAgarovamAI, heDimamajjhimagevejavimANesu NaM bhaMte! devANaM keva0?, dIpa anukrama [289 // 19 // -292] asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt 142' iti krama mudritaM ~391~ Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata -% % sUtrAMka [142] gAthA: ||--|| 15-5 go0 ! jaha0 tevIsaM sAgarovamAI ukko0 cauvIsaM sAgarovamAiM, heTThimauvarimagevejavimANesu NaM bhaMte! devANaM, go0! jaha0 cauvIsaM sAga0 ukko0 paMcavIsaM sAga0, majjhimaheTThimagevejavimANesu keva. jaha. paNavIsaM sAgarovamAI ukko0 chaThavIsaM sAgarobamAI, majjhimamajjhimagevejavimANesu NaM bhaMte ! go0! jaha0 chaThavIsaM sAgarovamAI ukko sattAvIsaM sAgarovamAI, majjhimauvarimageve0, go0! jaha. sattAvIsaM sA0 uko aTThAvIsaM0, uvarimahedvimagevi0 devANaM, go0! jaha0 aTThAvIsaM sA0 ukko egaNatIsaM sAgarovamAI, uvarimamajjhimagevijavimANesu NaM bhaMte ! devANaM, go0 jaha0 egaNatIsaM sAgarovamAiM ukko tIsaM sAgarovamAI, uvarimauvarimagevejjavimANesu NaM bhaMte ! devANaM, go0! jaha tIsaM sAgarovamAiM ukko0 ekkatIsaM sAgarobamAI, vijayavejayaMtajayaMtaaparAjitavimANesu NaM bhaMte ! devANaM kevai0 paNNatA ?, go0! jahaNaNeNaM ekatIsaM sAgarovamAI ukko0 tettIsaM sAgarovamAI, savvaTThasiddhe NaM dIpa anukrama - [289 -292] 15 asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt 142' iti krama mudritaM ~392~ Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [142] / gAthA ||111-112|| ..................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [142] anuyo maladhA rIyA // 191 // gAthA: ||--|| bhaMte! mahAvimANe devANaM kevai. paNNatA?, go0! ajahapaNamaNukkoseNaM tettIsaM vRtti sAgarovamAI / se taM suhame addhApaliovame / se taM addhApaliovame (sU0 142) upakrame pramANadvAraM sUtrasiddhameva yAvanmanuSyasUtraM, navaraM pRthivyAdInAmaparyAptAnAM jaghanyata uskRSTatavAntarmuhartameva sthitiH, tataH paramavazyaM paryAptatvasambhavAt maraNAdveti bhAvanIyam / vyantarAdisUtrANyapi vaimAnikasUtraparyantAni pATha-15 siddhAnyeva, navarameteSAM paryAptAnAM jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhUrtameva sthitiH, tataH paramavazyaM paryAptatvasaMbhavAdeva bhAvanIyaM, aveyakasUtre cAdhastanApo'dhastanauveyakazabdenocyante, madhyamAstu vayo madhyamaveyakazabdena, upa-| |ritanAstu zraya uparitanaveyakazabdena, punarapyadhastaneSu triSu prastaTeSu madhye'dhastanaH prastaTo'dhastanAdhastanauve-| yakazabdena vyapadizyate, madhyamastvadhastanamadhyamazabdena, uparitanasvadhastanoparimazabdena, evaM madhyameSyapi triSu prastaTeSu madhye'dhastanaprastaTo madhyamAdhastanauveyakazabdenAbhidhIyate madhyamastu madhyamamadhyamazabdena uparitanastu| madhyamoparitanazabdena, evamuparitaneSvapi triSu prastaTeSu krameNoparimAdhastanoparimamadhyamauparimoparimazabdavAcyatA bhAvanIyeti // 142 // se kiM taM khettapaliovame?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-suhume a vAvahArie a, tattha NaM je se suhame se Thappe, tattha NaM je se vavahArie se jahAnAmae palle siA joaNaM dIpa anukrama [289 -292] 191 // JaEarmer asya sUtrasya krama: 140' vartate, parantu mudraNa azuddhitvAt 142' iti krama mudritaM ~393 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [143] | gAthA ||113-114|| ....... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [143] gAthA: ||--|| AyAmavikkhaMbheNaM joaNaM uvveheNaM taM tiguNaM savisesaM parikkheveNaM, se NaM palle egAhiabeAhiateAhia jAva bharie vAlaggakoDINaM, te NaM vAlaggA No aggI DahejA jAva No pUittAe havvamAgacchejjA, je NaM tassa pallassa AgAsapaesA tehiM vAlaggehiM apphunnA tao NaM samae 2 egamegaM AgAsapaesaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se palle khINe jAva niTrie bhavai se taM vavahArie khettapaliovame / eesiM pallANaM koDAkoDI bhaveja dasaguNiyA / taM vavahAriassa khettasAgarovamassa egassa bhave parImANaM // 1 // eehiM vavahAriehiM khetapaliovamasAgarovamehiM kiM paoaNaM?, eehiM va0 nasthi kiMcippaoaNaM, kevalaM paNNavaNA paNNavijai, se taM vava0 se kiM taM suhume khetapaliovame 12 se jahANAmae palle siA joaNaM AyAma0 jAva parikkheveNaM se NaM palle egAhiabeAhiateAhia jAva bharie vAlaggakoDINaM tattha NaM egamege vAlagge asaMkhijAI khaMDAI kajai, te NaM vAlaggA diTThIogAhaNAo asaMkhejaibhA dIpa anukrama [293-297] ~394 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [143] / gAthA ||113-114|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka vRttiH [143] anuyo maladhArIyA upakrame pramANadvAra // 192 // gAthA: gamettA suhumassa paNagajIvassa sarIrogAhaNAo asaMkhejjaguNA, te NaM vAlaggA No aggI DahejA jAva No pUittAe havvamAgacchejjA, je NaM tassa pallassa AgAsapaesA tehiM vAlaggehiM apphunnA vA aNAphupaNA vA taoNaM samae 2 egamegaM AgAsapaesaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se palle khINe jAva NiTTie bhavai, se taM suhame khettapaliovame / tattha NaM coae paNNavarga evaM vayAsI-asthi NaM tassa pallassa AgAsapaesA je NaM tehiM vAlaggehiM aNAphuNNA?, haMtA asthi, jahA ko diTuMto?, se jahANAmae koTue siA kohaMDANaM bharie tattha NaM mAuliMgA pakkhittA tevi mAyA, tattha NaM billA pakkhittA tevi mAyA, tattha NaM AmalagA pakkhittA tevi mAyA, tattha NaM bayarA pa0 te'vi mAyA, tattha NaM caNagA pakkhittA te'vi mAyA, tattha NaM muggA pakkhi0, tattha NaM sarisavA pa0, tattha NaM gaMgAvAluA pakkhittA sAvi mAyA, evameva eeNaM diTuMteNaM asthi NaM tassa pallassa AgAsapaesA je NaM tehiM vAlaggehi aNAphuNNA / eesiM dIpa anukrama [293-297] 545056-56*%A5% // 192 // ~395 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [143] | gAthA ||113-114|| ...................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [143] gAthA: ||--|| pallANaM koDAkoDI bhaveja dsgunniyaa| taM suhamassa khettasAgarovamassa egassa bhave parImANaM // 1 // eehiM suhamehiM khettapa0 sAgarovamehiM kiM paoaNaM ?, eehiM suhamapali. sAga0 diTTivAe davvA mavijaMti (sU0 143) uktaM saprayojanamaddhApalyoparma, kSetrapalyopamamapyuktAnusArata evaM bhAvanIyaM, navaraM vyAvahArikapalyopame 'je NaM tassa pallassetyAdi, tasya palyasyAntargatA nabhApradezAstailAyeM 'apakuNNa'tti AspRSTA-vyAptA AkAntA itiyAvat, teSAM sUkSmatvAt pratisamayamekaikApahAre asakhyeyA utsarpipayavasarpiNyotikrAmantyato'sakhyeyotsarpiNyavasarpiNImAnaM prastutapalyopamaM jJAtavyaM, sUkSmakSetrapalyopame tu sUkSmA-12 lApraiH spRSTA aspRSTAzca nabhaHpradezA gRhyante, atastavyAvahArikAdasa-khyeyaguNakAlamAnaM draSTavyam / Ahayadi spRSTA aspRSTAzca nabhaHpradezA gRhyante tarhi bAlAH kiM prayojanaM ?, yathoktapalyAntargatanabhApradezA-| pahAramAtrataH sAmAnyenaiva vaktumucitaM syAt, satyaM, kintu prastutapalpopamena dRSTivAde dravyANi mIyante, tAni ca kAnicidU yathoktavAlAgraspRSTareva nabhaHpradezairmIyante kAnicivaspRSTarityato dRSTivAdoktadravyamA-14 nopayogitvAdAlAgraprarUpaNA'tra prayojanavatIti / 'tattha NaM coyae paNNavaga'mityAdi, tatra nabhApradezAnAM spRSTAspRSTatvaprarUpaNe sati jAtasandehaH prerakaH prajJApakam-AcAryamevamavAdIt-bhadanta ! kimastyetad yaduta / dIpa anukrama [293-297]] anu. 33 ~396~ Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [143] gAthA: II--II dIpa anukrama [293 -297] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [143] / gAthA ||113-114|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 193 // tasya palyasyAntargatAste kecidapyAkAzapradezA vidyante ye tairvAlAprairaspRSTAH 1, pUrvoktaprakAreNa vAlAgrANAM tatra niviDatayA'vasthApanAcchidrasya kacidapyasambhavAd durupapAdamidaM yattatrAspRSTA nabhaHpradezAH santIti pracchakAbhiprAyaH, tatrottaraM hantAstyetat nAtra sandehaH kartavyaH, idaM ca dRSTAntamantareNa vAGmAtrataH pratipatumazaktaH punarvineyaH pRcchati yathA ko'tra dRSTAntaH ?, prajJApaka Aha- 'se jahAnAmae' ityAdi, ayamatra bhAvArtha:- kUSmANDAnAM puMsphalAnAM bhRte koSTake sthUladRSTInAM tAvad bhRto'yamiti pratItirbhavati, atha kUSmANDAnAM vAdaratvAt parasparaM tAni chidrANi saMbhAvyante yeSvadyApi mAtuliGgAni - bIjapUrakANi mAnti, tatprakSepe ca punarbhUto'yamiti pratItAvapi mAtuliGgacchidreSu vilvAni prakSiptAni tAnyapi mAntItyevaM tAvad yAvatsarSapa cchidreSu gaGgAvAlukA prakSiptA sA'pi mAtA, evamavagadRSTayo yadyapi yathoktapatye zuSirAbhAvatospRSTanabhaH pradezAnna saMbhAvayanti tathApi vAlAgrANAM bAdaratvAdAkAzapradezAnAM tu sUkSmatvAt santyevAsakhyAtA aspRSTA nabhaH pradezAH dRzyate ca niviDatayA sambhAvyamAne'pi stambhAdau AsphAlitAyaH kIlakAnAM bahUnAM tadantaH pravezaH na cAsau zuSiramantareNa saMbhavati, evamihApi bhAvanIyam // 143 // kaivihANaM bhaMte! davvA paNNattA ?, go0 ! dubihA paNNattA, taMjahA jIvadavvA ya ajIvadavvA ya / ajIvadavvA NaM bhaMte! kaivihA paNNattA ?, go0 ! duvihA pa0, taM atha jIvAdi 'dravya prarUpaNA kriyate For P&Pase City ~397~ 2 vRttiH upakra pramANadvAraM // 193 // Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [144] dIpa anukrama [298] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [144] / gAthA ||114...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH jahA - rUvIajIvadavvA ya arUvIajIvadavvA ya / arUvIajIvadavvANaM bhaMte! kaivihA paNNattA ?, go0 ! dasavihA paNNattA, taMjahA-dhammasthikAe dhammatthikAyasa desA dhammatthikAyassa paesA adhammatthikAe adhammatthikAcassa desA adhammatthikAyassa parasA AgAsatthikAe AgAsatthikAyassa desA AgAsa0 paesA, addhAsamae | ruvIajIvadavvANaM bhaMte! kaivihA paM0 ?, go0 ! cauvvihA paNNattA, taMjahA -khaMdhA khaMdhadesA khaMdhappaesA paramANupoggalA, te NaM bhaMte! kiM saMkhijjA asaMkhijA anaMtA ?, go0 ! saMkhejjAno asaMkhejA anaMtA, se keNaTTeNaM bhaMte! evaM buccai - no saMkhejjA no asaMkhejjA aNaMtA ?, go0 ! anaMtA paramANupoggalA anaMtA dupaesiA khaMdhA jAva anaMtA anaMtapaesiA khaMdhA, se eeNa'TTeNaM go0 ! evaM buccai-no saMkhejjA no a0 aNaMsA / jIvadavvANaM bhaMte / kiM saMkhijA asaMkhijA anaMtA ?, go0! no saMkhijA no asaMkhijA anaMtA, se keNaTTeNaM bhaMte! evaM buccai-no saMkhijA no asaM For P&Pealise Cinly ~398~ Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [144] / gAthA ||114...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: pramANadAra prata sUtrAMka [144] dIpa anuyo khijjA aNatA?, go0! asaMkhejA jeraiyA asaMkhejA asurakumArA jAva asaMkhejjA vRttiH maladhAthaNiyakumArA asaMkhijA puDhavIkAiyA jAva asaMkhijjA vAukAiA aNaMtA vaNassa upakama rIyA ikAiA asaMkhejA veiMdiA jAva asaMkhijjA cauriMdiyA asaMkhijjA pNciNdiyti||194|| rikkhajoNiA asaMkhijjA maNussA asaMkhijjA vANamaMtarA asaMkhijA joisiA asaMkhejA bemANiA aNaMtA siddhA, se eeNa'TeNaM go0! evaM vuccai-no saMkhijA no asaMkhijjA aNaMtA (sU0 144) P yayetaiSTivAde dravyANi mIyante tahi katividhAni bhadanta ! tAvad dravyANi prajJaptAni?, gautama! dvivi-12 dhAni prajJaptAni, tadevAha-'jIvadabdhA ya ajIvadavA ' / tatrAlpavaktavyatvAt pazcAnirdiSTAnyapyajIvadravyANi vyAcikhyAsurAha-ajIvadabbANaM bhaMte! kaivihe tyAdi sugamaM yAvad 'dhammatyikAeM' ityAdi, eko'pi dharmAstikAyo nayamatabhedAtridhA bhidyate, tacca saGgrahanayAbhiprAyAdeka eva dharmAstikAya:-pUrvoktapa-10 18| dArthaH, vyavahAranayAbhiprAyAttu buddhiparikalpito dvibhAgatribhAgAdikastasyaiva dezaH, yathA sampUrNI dhrmaasti-18||194|| kAyo jIvAdigatyupaSTambhakaM dravyamiSyate evaM taddezA api tadupaSTambhakAni pRthageva drabyANIti bhAvaH, kAju anukrama [298] ~399~ Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [144] dIpa anukrama [298] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [144] / gAthA ||114... || pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH sUtrAbhiprAyatastu svakIyasvakIyasAmarthyena jIvAdigatyupaSTambhe vyApriyamANAstasya pradezA buddhiparikalpitA nirvibhAgA bhAgAH pRthageva dravyANi, evaM adharmAkAzAstikAyayorapi pratyekaM trayastrayo bhedA vAcyAH, 'advAsamaya' ityatraikavacanaM vartamAnakAlasamayasyaiva ekasya sattvAdatItAnAgatayostu nizcayanayamatena vinaSTatvAnutpannatvAbhyAmasattvAd, ata eveha dezapradezacintA na kRtA, ekasmin samaye niraMzatvena tadasambhavAt, tadevaM dazavidhAnyarUpyajIvadravyANi / rUpyajIvadravyANi tu skandhAdibhedAcaturddhA tatra skandhA-dvyaNukAdayo'nantANukA vasAnAH, dezAstu tadvibhAgavibhAgAdirUpA avayavAH, pradezAH punastadavayavabhUtA evaM niraMzA bhAgAH paramANupudgalAH skandhabhAvamanApannAH ekAkinaH paramANavaH tAni ca rUpadravyANyanantAni kathamityAha- 'anaMtA paramANupoggalA' ityAdi, ete ca skandhAdayaH pratyekamanantAH / atha jIvadravyANi vicArayitumAha- 'jIvadanvANaM bhaMte! kiM saMkhejA' ityAdi, yasmAnnArakAdirAzayaH pratyekamasaGkhyAtAH vanaspatayaH siddhAvAnantA ato jIvadravyANyanantAnyevetyarthaH // 144 // tatra nArakAdayo'saGkhyeyAdikharUpataH sAmAnyena proktA vizeSatastu tadasaGkhyeyakaM kiyatpramANamiti na jJAyate, audArikAdizarIravicAre ca tatparajJAnaM siddhyati audArikAdizarIrakharUpayeodhazva vineyAnAM saMpayate iti cetasi nidhAya jIvAjIvadravyavicAraprastAvAccharIrANAM tadubhayarUpatvAttAni vicArayitumupakramate kaivihA NaM bhaMte! sarIrA paM0?, go0 ! paMca sarIrA paNNattA, taMjahA - orAlie veDa atha 'zarIra' prarUpaNA kriyate For P&Perase Cinly ~ 400~ Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [145] dIpa anukrama [299] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 145] / gAthA ||114...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 195 // Erie vie AhArae teae kammae, NeraiANaM bhaMte! kai sarIrA paM0 1, go0 ! tao sarIrA paM0 taM0 veuvvie teae kammae, asurakumArANaM bhaMte! kai sarIrA paM0 1, go0 ! tao sarIrA paNNattA, taMjahA-veu0 tea0 kammae, evaM tiSNi 2, ee caiva sarIrA jAva thaNiyakumArANaM bhANiavvA / puDhavIkAiANaM bhaMte! kai sarIrA paNNattA ?, go0 ! tao sarIrA paNNattA, taMjahA-orAlie teae kammae, evaM AuteuvaNassaikAiyANavi ee caiva tiSNi sarIrA bhANiyavyA, vAukAiyANaM jAva go0 ! cattAri sarIrA paM0 taM0 urAlie veuvvie teyae kammae / beiMdiyateiMdiyacauriMdiyANaM jahA puDhavIkAiyANaM, paMciMdiatirikkhajoNiANaM jahA vAukAiyANaM / maNustANaM jAva go0 ! paMca sarIrA paM0 taM0-orAlie veDavvie AhArae teae kammae / vANamaMtarANaM joisiANaM vemANiANaM jahA neraiyANaM / kevaiyA NaM bhaMte! urAliasarIrA 1 ivihAnaM pra. For P&Pase City ~ 401 ~ vRttiH upakrame pramANadvAre // 195 // Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [145] / gAthA ||114...|| ........ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] papaNattA?, go! duvihA papaNattA, taMjahA-baddhellagA ya mukkellagA ya, tattha NaM je te baddhellagA te NaM asaMkhijjA asaMkhijAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao asaMkhejA logA, tattha NaM je te mukkellagA te NaM aNaMtA aNaMtAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao aNaMtA logA davvao abhavasiddhiehiM aNaMtaguNA siddhANaM annNtbhaago| 'orAlie'tti udAraM-tIrthakaragaNadharazarIrApekSayA zeSazarIrebhyaH pradhAnaM udAramevaudArikam , athavA-udAraM-sAtirekayojanasahasramAnavAccheSazarIrebhyo mahApramANaM tadevIdArikaM, kriyaM tUttaravaikriyAvasthAyAmeva lakSayojanamAnaM bhavati, sahaja tu pazcadhanuHzatapramANameva, tataH sahajazarIrApekSayA idameva mahApramANaM, 'veudAvie'tti vividhA viziSTA vA kriyA vikriyA tasyAM bhavaM vaikriyaM, viziSTaM kurvanti taditi vA vaikurvikam , AhArae'si tathAvidhaprayojane caturdazapUrvavidA Ahiyate-gRhyata ityAhArakam , athavA Ahriyante-gRhyante 4 kevalinaH samIpe sUkSmajIvAdayaH padArthA anenetyAhArakaM, 'teyae'tti rasAdyAhArapAkajananaM tejonisargalabdhinibandhanaM ca tejaso vikArastaijasaM, 'kammaetti aSTavidhakarmasamudAyaniSpannamaudArikAdizarIrAneSandhanaM ca dIpa anukrama [299] ~402~ Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [ 145 ] dIpa anukrama [299] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 145] / gAthA ||114...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 196 // bhavAntarAnuyAyi karmaNo vikAraH karmaiva vA kArmaNam, atra svalpapudgalaniSpannatvAdvAdarapariNAmatvAca prathamamaudArikasyopanyAsaH, tato bahubahutarabahutamapudgalanirvRttatvAt sUkSmasUkSmatarasUkSmatamatvAca krameNa zeSazarIrANAmiti / tadevaM sAmAnyena zarIrANi nirUpya caturviMzatidaNDake tAni cintayitumAha-'neraiyANaM bhaMte! kai sarIrA' ityAdi pAThasiddhameva, yAvat 'kevaiyA NaM bhaMte! urAliyasarIrA' ityAdi kiyanti-kiyatsaGga- 4 syAnyaudArikazarIrANi sarvANyapi bhavanti, atrottaraM - 'goyamA duvihetyAdi, audArikazarIrasaGkhyAyAM pRSTAyAM baddhamuktatvalakSaNaM tadvaividhyakathanamaprastutamiti cet, naivaM, baddhamuktayorbhedena saGkhyAkathanArthatvAttasya, | idaM ca baddhamuktaudArikAdipramANaM kacid dravyeNa abhavyAdinA vakSyati kacittu kSetreNa-zreNipratarAdinA ka cittu kAlena samayAvalikAdinA, bhAvena tu na vakSyati, tasyeha dradhyAntargatatvena vivakSitatvAt, tatra baddhAnAmAdArikazarIrANAM kAlataH kSetratazca mAnaM nirUpayitumAha-'tattha NaM je te baddhelyA' ityAdi, iha nArakadevAnAmaudArikazarIrANi yaddhAni tAvanna sambhavantyeva, vaikriyazarIratvAtteSAm, ataH pArizeSyAt tiryAnuSyaistathAvidhakammodagAd yAni baddhAni - gRhItAnItyarthaH pRcchAsamaye taiH saha yAni sambaddhAni tiSThantItiyAvat, tAni sAmAnyataH sarvANyasaGkhyeyAni, na jJAyate tadasaGkhyeyaM kiyadapItyato vizinaSTi- 'asaMkhejjAhi mityAdi, pratisamayaM yadyekaikaM zarIramapahiyate tadA asaGkhyeyotsarpiNyavasarpiNIbhiH sarvANyapahiyante, asaGkhyeyotsarpiNyavasarpiNISu yAvantaH samayAstAvanti tAni baddhAni prApyanta iti paramArthaH, tade For P&Pase Cinly ~403~ vRttiH upakrame pramANadvAra // 196 // Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [145] / gAthA ||114...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] dIpa anukrama [299] tatkAlato mAnamuktam , aba kSetratastadAha-khettao asaMkhejA loga'tti, ivamuktaM bhavati-pratyekamasaGkhyeyapradezAtmikAyAM khakIyakhakIyAvagAhanAyAM yadyekaikaM zarIraM vyavasthApyate tadA'sakhyeyA lokAstairdhiyante, ekaikasminnapi nabhApradeze pratyekaM tairvyavasthApyamAnairasakhyeyA lokA bhriyante eva, kevalaM zarIrasya jaghanyato'pyasaGasyeyapradezAvagAhitvAdekasmin pradeze'vagAhA siddhAnte niSiddha iti netvamucyate, asatkalpanayA ucyatAmevamapi ko doSa iti cet, ko nivArayitA?, kevalaM siddhAntasaMvAdiprakAreNa prarUpaNe'juSTe lazyamAne sa eva khIkartuM zreyAniti, Aha-bhavatvevaM, kiMvaudArikazarIriNAM manuSyatirakSAmanantatvAt kathamanantAni zarIrANi na bhavanti yenAsakhyeyAnyevoktAni?, ucyate, pratyekazarIriNastAvadasaNyAtA evAtasteSAM zarIrANyapyasaGkhyAtAnyeva, sAdhAraNazarIriNastu vidyante anantAH, kinta teSAM naikaikajIvasyai Mkai zarIraM kinvanantAnAmanantAnAmekaikaM vapurityata audArikazarIriNAmAnanye'pi zarIrANyasakhyeyAnye veti / tattha gaMje te mukallayetyAdi, bhavAntarasaGkrAntI mokSagamanakAle vA jIvairyAnyaudArikANi muktAnityaktAni samujjhitAni tAnyanantAni prApyante, anantakasthAnantakatvAnna jJAyate kiyadapyanantakamidaM, tataH kAlena vizeSayati-pratisamayamekaikApahAre anantAbhirutsarpiNyavasarpiNIbhirapahiyante, tatsamayarAzitulyAni kAbhavantItyarthaH, atha kSetrato vizinaSTi-khettao arNatA loga'tti, kSetrata:-kSetramAzrikhyAnantAnAM lokapramANa khaNDAnAM yaH pradezarAzistattulyAni bhavantIti bhAvaH, dravyato niyamayati-'abhavasiddhiehi'mityAdi, 25A4%95E555454 ~404~ Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [145] / gAthA ||114...|| ............ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo maladhArIyA [145] // 197 // dIpa anukrama [299] abhavyajIvadravyasakhyAto'nantaguNAni siddhajIvadravyasakhyAyAstvanantabhAgavartIni / Aha-yayevaM yaH vRttiH samyaktvaM labdhvA punarmithyAtve gamanAt tattyaktaM te pratipatitasamyagdRSTayo'pyabhavyezyo'nantaguNAH siddhAnA | | upakrama manantabhAge prajJApanAmahAdaNDake paThyante, tatkimetAni tattulyAni bhavanti ?, naitadevaM, yadi tatsamasaGkhyAni | bhaveyustadA tathaiveha sUtre tAni nirdiSTAni syuH, na caivaM, tataH pratipatitasamyagdRSTirAzeH kadAciddhInAni kadAcitulyAni kadAcittvadhikAni iti pratipattavyamiti / punarapyAha-nanu jIvaiH parityaktazarIrANAmAnantyameva tAvannAvagacchAmaH, tathAhi-kimetAni zmazAnAdigatAnyakSatAnyeva yAni tiSThanti tAni gRhyante uta khaNDIbhUya paramANvAdibhAvena pariNAmAntarApannAni?, yadyAyaH pakSastarhi tessaamnntkaalaavsthaanaabhaavaat| stokasvAdAnantyaM nAstyeva, atha cAparaH pakSastarhi sa kazcid pugalo'pi nAsti yo'tItAddhAyAmekaikajIvenIdArikazarIrarUpatayA anantazaH pariNamayya na muktaH, tataH sarvasyApi pudgalAstikAyasya grahaNamApanam , evaM ca satyabhavyebhyo'nantaguNAni siddhAnAmanantabhAge ityetadvirudhyate, sarvapudgalAstikAyagatapudgalAnAM sarvajIvezyo'pyanantAnantaguNatvAda, atrocyate, naiSa doSo, bhavadupanyastapakSadvayasyApyanagIkaraNAta, kintu jIvavipramukte ekaikaminnaudArikazarIre yAnyanantakhaNDAni jAyante tAni ca yAvayApi taM jIvaprayoganivartitamaudArikazarIrapariNAma parityajya pariNAmAntaraM nAsAdayanti tAvadaudArikazarIrAvayavatvAdekadezadAhe'pi grAmo // 197 // dagdhaH paTo dagdha ityAdivadavayave samudAyopacArAdiha pratyekamaudArikazarIrANi bhaNyante, tatazcaikaikasya jIva GACAS ~405~ Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [145] / gAthA ||114...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] dIpa anukrama [299] C4SACROGRA SASSASSASSEX viSamuktaudArikazarIrasthAnantabhedabhinnatvAt teSAM ca bhedAnAM pratyekaM tadavayavatvena prstutshriiropcaaraad| eteSAM ca bhedAnAM prakRtazarIrapariNAmatyAge anyeSAM tatpariNAmavatAmutpattisambhavAd yathoktAnantakasakhyAnyaudArikazarIrANi loke na kadAcidvyavacchidyanta iti sthitaM, tadevamoghata uktA audArikazarIrasaiNyA, vibhAgatastUpariSTAt kramaprAptAmimAM vakSyati / athaughata eva vaikriyasaNyAmAha kevaiANaM bhaMte! veuvviasarIrA paM0? go! duvihA paM0, taM0-baddhelayA ya mukellayA ya, tattha NaM je te baddhelyA te NaM asaMkhijA asaMkhejAhiM ussappiNiosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao asaMkhijAo seDhIo payarassa asaMkhejaibhAgo, tattha NaM jete mukkelyA te NaM aNaMtA aNaMtAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao sesaM jahA orAliassa mukkellayA tahA eevi bhANiavvA / kevai0 AhAragasa0? go0! duvihA0 baDhe0 mukke0, tattha NaM je te baddhellayA te NaM sia asthi sia natthi, jai asthi jahaNNeNaM ego vA do vA tiSiNa vA ukkoseNaM sahassapuhataM, mukkellayA jahA orA. tahA bhANiavvA / kevaiyA NaM bhaMte! teagasarIrA paM01, go0! duvihA ~406~ Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [ 145 ] dIpa anukrama [299] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 145] / gAthA || 194...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA / / 198 / / Ja Ebe paM0 taM0- baddhelyA ya mukelyA ya, tattha NaM je te baddhelyA te NaM anaMtA anaMtAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao aNaMtA logA davvao siddhehiM anaMtaguNA savvajIvANaM anaMtabhAgUNA, tattha NaM je te mukkellyA te NaM anaMtA arNatAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao anaMtA logA davvao savvajIvehiM anaMtaguNA savvajIvavaggassa aNaMtabhAgo / kevai0 kammagasarIrA paM0 1, go0 ! duvihA paNNattA, taMjahA- baddhe0 mukke0 jahA teagasarIrA tahA kammagasarIrAvi bhANiavvA / tatra nAradevAnAmetAni sarvadaiva baddhAni saMbhavanti, manuSyatirazcAM tu vaikriyalabdhimatAmuttaravaikriyakaraNakAle, tataH sAmAnyena caturgatikAnAmapi jIvAnAmamUni baddhAnyasaGkhyeyAni labhyante tAni ca kAlato'saGkhyeyotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzitulyAni kSetratastu pUrvoktapratarAsaGgarUyeya bhAgavartya saGkhyeyazreNInAM yaH pradezarAzistatsaGkhyAni saMbhavanti, muktAni yathaudArikANi tathaiva 2 / athadhata evAhAra kANyAhU'kevaiyA NaM bhaMte! AhAragetyAdi, etAni baddhAni caturdazapUrvavido vihAya nAparasya saMbhavanti, antaraM caiSAM For P&Pase Cnly ~ 407~ vRttiH upakrame pramANadvAraM // 198 // Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [145] dIpa anukrama [299] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 145] / gAthA ||114...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anu. 34 zAstrAntare jaghanyataH samayaM utkRSTatastu SaNmAsAnyAvadabhihitam, ata uktaM baddhAni kadAcit santi kedAcinna santi, yadi bhavanti tadA jaghanyata ekaM dve trINi vA, utkRSTatastu sahasrapRthaktvaM dviprabhRtyA navabhyaH | samayaprasiddhyA pRthaktvamucyate, muktAni yathaudArikANi tathaiva, navaramanantakasyAnantabhedAttadeveha laghutaraM dra|STavyam 3 / tathaiva taijasAnyAha - 'kevaiyA NaM bhaMte! teyagetyAdi, etAni baddhAnyanantAni bhavanti, kAlato'nantotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzisaGkhyAni kSetrato'nantalokapradezarAzimAnAni dravyataH siddhebhyo'nantaguNAni anantabhAganyUna sarvajIvasaGkhyApramANAni, tatsvAminAmanantatvAt nanvaudArikasyApi khAmino vidyante'nantA na ca tAnyetAvatsaGkhyAnyuktAni atrocyate, audArikaM manuSyatirazcAmeva bhavati, tatrApi | sAdhAraNazarIriNAmanantAnAmekaikameva, idaM caturgatikAnAmapyasti, sAdhAraNazarIriNAM ca pratijIvamekaikaM prApyate, tatastaijasAni sarvasaMsAri jIvasaGkhyAni bhavanti, saMsAriNazca jIvAH siddhebhyo'nantaguNAH, ata etAnyapi siddhebhyo'nantaguNAnyuktAni sarvajIvasaGkhyAM tu na prApnuvanti, siddhajIvAnAM tadasambhavAt, siddhAzca | zeSajIvAnAmanantabhAge vartante, ataH siddhajIvalakSaNenAnantabhAgena hInA ye sarvajIvAstatsaGkhyAnyabhihitAni, muktAnyapi anantAni, kAlato'nantotsarpiNyavasarpiNIsa mayarAzitulyAni, kSetrato'nantalokAnAM ye pradezAstattulyAni dravyataH sarvajIvebhyo'nantaguNAni, tarhi jIvarAzinaiva jIvarAzirguNito jIvavargo bhaNyate, etAvatsaGkhyAni tAni bhavanti ?, netyAha - 'jIvavaggassa anaMtabhAgotti, sarvajIvAH sadbhAvato'nantA api For P&Pale City ~408~ Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [145 ] dIpa anukrama [299] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 145] / gAthA ||114 ...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 199 // Jan Ehema kalpanayA kila daza sahasrANi tAni ya taireva guNitAni tato'satkalpanayA dazakoTisaGkhyAH, sadbhAvatastvanantAnantasaGkhyo jIvavargoM bhavati, tasyAnantaguNakalpanayA zatatame bhAge etAni vartante, ataH sadbhAvato'nantAnyapi kila dazalakSasaGkhyAni tAni siddhAni, kiM kAraNaM jIvavargasaGkhyAnyeva na bhavanti ?, ucyate, yAni yAni taijasAni muktAnyanantabhedairbhidyante tAni tAnyasaGkhyeyakAlAdUrdhvaM taM pariNAmaM parityajya niyamAt pariNAmAntaramAsAdayanti, ataH pratiniyatakAlAvasthAyitvAdutkRSTato'pi yathoktasaGkhyAnyevaitAni samuditAni prApyante nAdhikAnItyalamativistareNa / 'kevaiyA NaM kammae' ityAdi, taijasakArmaNayoH | samAnasvAmikatvAtsarvadeva sahacaritatvAcca samAnaiva vaktavyateti / tadevamoghataH paJcApi zarIrANyuktAni, sAsprataM tAnyeva nArakAdicaturviMzatidaNDake vizeSato vicArayitumAha neraiyANaM bhaMte! kevaiyA orAliasarIrA paM0 1, go0 ! duvihA paNNattA, taMjAbaddheyA ya mukkellyA ya, tattha NaM je te baddhechyA te NaM natthi, tattha NaM je te mukelyA te jahA ohio orAliasarIrA tahA bhANiavvA, neraiyANaM bhaMte! kevaiyA vevvisarIrA paM0 ?, go0 ! dubihA paNNattA, taMjahA- baddhelyA ya mukkeyA ya, tattha NaM je te baddhelagA te NaM asaMkhijA asaMkhijAhiM ussappiNIosa For P&Praise Cnly ~409~ vRttiH upakrame pramANadvAraM // 199 // Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUla [145] / gAthA ||114...|| ...................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] dIpa anukrama [299] ppiNIhi avahIraMti kAlao khettao asaMkhejjAo seDhIo payarassa asaMkhijaibhAgo tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUIaMgulapaDhamavaggamUlaM biiavaggamUlapaDuppaNNaM ahava NaM aMgulabiiavaggamUlaghaNapamANamettAo seDhIo, tattha NaMje te mukkellayA te NaM jahA ohiA orAliasarIrA tahA bhANiavvA, NeraiyANaM bhaMte ! kevaiyA AhAragasarIrA paNNatA ?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhe0 mukke0, tattha NaM je te baddhellayA te NaM natthi, tattha NaM je te mukkellayA te jahA ohiA orAliA tahA bhANiavvA, teyagakammagasarIrA jahA eesiM ceva veuvviasarIrA tahA bhANiavvA / asurakumArANaM bhaMte ! kevaiA orAliyasarIrA paM0?, go0! jahA neraiyANaM orAli0 tahA bhA0, asurakumArANaM bhaMte ! ke0 veuvviasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhelyA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM asaMkhijjA asaMkhijAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao asaMkhejAo seDhIo ~410~ Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [ 145 ] dIpa anukrama [299] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 145] / gAthA ||114...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 200 // Ja Ekem payarassa asaMkhijjaibhAgo tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI aMgulapaDhamavaggamUlassa asaMkhijjaibhAgo, mukelayA jahA ohiyA orAliasarIrA, asurakuH kevaiA AhAragasarIrA paM0 ?, go0 ! duvihA paNNattA, taMjahA- baddhe0 mukke0, jahA eesiM ceva orA0 tahA bhA0, teagakamma0 jahA ee0 veu0 tahA bhANiavvA, jahA asurakumArANaM tahA jAva thaNia0 tAva bhANiavvaM / 'dvividhAni prajJaptAnIti yaducyate tatra baddhAnAmasadrUpeNaiva nArakeSu sattvamavaseyaM, na sadrUpeNa, ata evoktaMtatra pAni baddhAni tAni na santi teSAM vaikriyazarIratve naudArikabandhAbhAvAt, muktAni tu prAk tiryagAdinAnAbhaveSu saMbhavanti, tAni caudhikamuktaudArikavadvAcyAni yAni vaikriyazarIrANi tAni tu baddhAnyeSAma sakhyeyAni, pratinArakamekaika vaikriyasadbhAvAt, nArakANAM cAsasyeyatvAt, tAni ca kAlato'saGkhyeyotsarpiNyava sarpiNIsamayarAzitulyAni, kSetratastu pratarAsaGkhyeyabhAgavartya saGkhyeyazreNInAM ye pradezAstatsaGkhyAni bhavanti, nanu pratarAsaGkhyeyabhAge asaGkhyeyA yojanako vyo'pi bhavanti, tatkimetAvatyapi kSetre yA nabhaHzreNyo bhavanti tA iha gRhyante, netyAha--'tAsi NaM seDINaM vikkhaMbhasUItyAdi, tAsAM zreNInAM viSkambhasUciH- vistarazre NijJeyeti zeSaH kiyatItyAha - 'aMgulI' tyAdi, aGgulapramANe pratarakSetre yaH zreNiH-rAzistatra kilAsarUyeyAni For P&Pase Cnly ~ 411~ * vRttiH upakrame pramANadvAraM // 200 // Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] dIpa anukrama [299] vargamUlAni tiSThantyatA prathamavargamUlaM dvitIyavargamUlena pratyutpanna-guNitaM tathA ca sati yAvansyo'tra zreNyo labdhA etAvatpramANA zreNInAM viSkambhasUcirbhavati, etAvatyaH zreNyo'tra gRhyanta ityarthaH, idamuktaM bhavatiaGgulapramANe pratarakSetre kilAsatkalpanayA SaTpazcAzadadhike dve zate zreNInAM bhavatastadyathA 256, atra prathamavargamUlaM SoDaza 16 dvitIyaM catvAraH 4 caturbhiH SoDaza guNitA jAtAzcatuHSaSTiH, eSA catuHSaSTirapi sadbhAvato'saNyeyAH zreNyo mantavyAH, etAvatsa-khyA zreNInAM vistarasUciriha grAdyA / 'ahava 'mityAdi, Na| miti vAkyAlaGkAre, athavA-anyena prakAreNa prastuto'rtha ucyate ityarthaH, 'ahava 'tti kacitpAThaH, sa caivaM vyAkhyAyate-athavA naiSa pUrvoktaH prakAro'pi tu prakArAntareNa prastuto'rtho'bhidhIyate iti bhAvaH, samudito vA'yaMzabdo'thavAzabdasyArthe vartate, tadeva prakArAntaramAha-'aMgulavIyavagamUlaghaNe'tyAdi, aGgulapramANapatarakSetravartizreNirAzeryadvitIyavargamUlamanantaraM catuSTayarUpaM darzitaM tasya yo ghana:-catuHSaSTilakSaNastatpramANA:tatsaGkhyAH zreNyo'tra gRhyanta iti, prarUpaNaiva bhidyate arthastu sa eveti, tadevaM kalpanayA catuHSaSTirUpANAM sadbhAvato'sakhyeyAnAM zreNInAM yaH pradezarAziretAvatsakhyAni nArakANAM baddhavaikriyANi prApyanta iti, pratyekazarIritvAnnArakA apyetAvanta eca, evaM ca sati pUrva nArakAH sAmAnyenaivAsakhyeyAM uktAH, atra tu zarIravicAraprastAvAtadapyasalayeyakaM pratiniyatasvarUpaM siddhaM bhavati, evamanyatrApi pratyekazarIriNaH sarve khakIyasvakIyabaddhazarIrasakhyAtulyA draSTavyAH, muktavaikriyANi muktIdArikavadvAcyAni, AhArakANi baddhA C ~412~ Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo. maladhA -456 rIyA prata sUtrAMka [145] // 201 // dIpa anukrama [299] AACANK nyeSAM na sambhavanti, caturdazapUrvadharasambhavitvAttadvandhasya, muktAni tu muktaudArikavadvAcyAni, manuSyabhave kRtojjhitAhArakazarIrANAM pratipatitacaturdazapUrvavidAM nArakeSUtpattisambhavAdaudArikoktanyAyenAnantAnAM teSAM upakrama sambhava iti bhAvaH, taijasakArmaNAni tu vaddhAni muktAni ca yathaiSAmeva vaikriyANi tathA vaktavyAni / uktAni pramANadvAra paJcApi zarIrANi nArakepu,athAsurakumAreSu tAni vaktumAha-'asurakumArANaM bhNte|' ityAdi, audArikANya-1 trApi nArakavadvAcyAni, vaikriyANyapi tathaiva, navaramasurakumArANAM nArakebhyaH stokasvAt prastutazarIrANyapi |stokAnyato viSkambhasUcyA vizeSaH, sA ceyaM-'tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasaI'tyAdi, tAsAm-anantaroktazreNInAM viSkambhasaciH-vistarazreNiraGgalaprathamavargamUlasyAsakhyeyabhAgaH, idamuktaM bhavati-patarasyAGgulapramANe kSetre yAvantyaH zreNayo bhavanti tAsAM yatprathamavargamUlaM tasyApyasaGkhyeyabhAge yAH zreNayo bhavanti tatpramANaiva vistarasUciriha grAhyA, sA ca nArakoktasUcerasaGkhyAtatame bhAge siddhA bhavati, tato nArakANA-IC masurakumArA asaGkhyeyabhAge vartanta iti pratipAditaM bhavati, itthameva caitat, yataH prajJApanAmahAdaNDake kevalaratnaprabhAnArakANAmapi samastA api bhavanapatayo'saGkhyAtatamabhAgavartitvenoktAH kiM punaH samastanAra-13 kANAM kevalA(a)surakumArA iti, AhArakANi nArakavadeva, taijasakArmaNAnyatraivoktavaikriyavaditi / evaM | samAnaiva vaktavyatA yaavtstnitkumaaraaH| - puDhavikAiyANaM bhaMte ! kevaiyA orAliasarIrA paM01, go0! duvihA paNNattA, taM / 201 // ~413~ Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [145] dIpa anukrama [299] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 145] / gAthA ||114 ...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH jahA - baddhelyA ya mukkelayA ya, evaM jahA ohio orAliasarIrA tahA bhA0, puDha vikA0 kevaiyA vevviasarIrA paM0 1, go0 ! duvihA paNNattA, taMjahA- baddhelyA ya mukkellyA ya, tattha NaM je te baddhelyA te NaM Natthi, mukkellyA jahA ohiANaM orAliasarIrA tahA bhA0, AhAragasarIrAvi evaM caiva bhANiyavvA, teagakammasarIrA jahA eesiM ceva orAliasarIrA tahA bhANiavvA, jahA puDhavikAiyANaM evaM AukAiyANaM teukAiyANa ya savvasarIrA bhANiyavvA / vAukAiyANaM bhaMte! kevaiyA orAliasarIrA paM0 1, go0 ! duvihA paNNattA, taMjahA- baddhelyA ya mukelyA ya, jahA puDhavikAiyANaM orAliyasarIrA tahA bhANiavvA, vAukAiyANaM bhaMte! kevaiyA veuvviasarIrA paM0 1, go0 ! duvihA paNNattA, taMjahA- baddhelyA ya mukkellyA ya, tattha NaM je te baddhelyA te NaM asaMkhijA samae 2 avahIramANA 2 khettapalio massa asaMkhijjaibhAgametteNaM kAleNaM avahIraMti no ceva NaM avahiA siA, mukelayA ve For P&Praise Cinly ~414~ Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [ 145 ] dIpa anukrama [299] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 145] / gAthA ||114 ...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 202 // uvviyasarIrA AhAragasarIrA ya jahA puDhavikAiANaM tahA bhANiavvA, teagakammasarIrA jahA puDhavikAiyANaM tahA bhANiavvA / vaNassaikAiANaM orAliaveuvvaaAhAragasarIrA jahA puDhavikAiyANaM tahA bhANiavvA, vaNassaikAiyANaM bhaMte! kevaDyA teagasarIrA paM0 1, go0 ! duvihA paNNattA, jahA ohiA teagakammasarIrA tahA vaNassaikAiyANavi teagakammagasarIrA bhANiavvA / audArikANi baddhAni muktAni cAtraudhikaudArikavadvAcyAni kevalaM yadoghikabaddhAnAmasaGkhyeyapramANatvamuktaM tadiha laghutarAsaGkhyeyakena draSTavyaM tatrApkAyAdizarIraiH saha sAmAnyena cintitatvAd, atra tu kevalaTathvIkAyamAzraprastAvAditi bhAvaH, vaikriyAhArakANi vaddhAni amISAM na santi, muktAni tu prAvadeva manuSyAdibhaveSu saMbhavanti, tAni tu muktaudhikaudArikavadabhidhAnIyAni tejasakArmaNAnyatraivoktaudArikavaddRzyAni, evamaprakAdhika tejaH kAyikeSvapi sarve vAcyaM vAyuSu tu vaikriyakRto vizeSaH samasti, tadabhidhAnArthamAha - 'vAukAiyANaM bhaMte!' ityAdi, ihApi sarva pRthivIkAyikavadvAcyaM, navaraM vaikriyANi baddhAnyamISAmasaikhyeyAni labhyante tAni ca pratisamayamapaTTiyamANAni kSetrapalyopamasyAsaGkhyeyabhAge yAvanto nabhaH pradezA bhavanti tatsaGkhyaiH samayairapaTTiyante, kSetrapalyopamAsaGkhye pabhAgavartipradezarAzitulyAni bhavantItyarthaH, 'no For P&Pase Cnly ~415~ vRttiH upakrame pramANadvAraM // 202 // Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| ............................ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] ceva NaM avahiyA siya'tti parapratyAyanArtha prarUpaNaivetthaM kriyate, na tu tAni kadAcitkenaciditthamapahiyanta iti bhAvaH, nanu vAyavaH sarve'pyasaGkhyeyalokAkAzapradezapramANA uktAH, tadvaikriyazarIriNaH kimitthaM stokA eva paThyante?, ucyate, caturvidhA vAyavaH-sUkSmA aparyAptAH paryAptAzca bAdarA aparyApsAH paryAsAzca, tatrAdyarAzitraye pratyekaM te asaGkhyeyalokAkAzapradezapramANA vaikriyalabdhizUnyAzca, bAdaraparyA sAstu sarve'pi pratarAsakhyeyabhAgavartipradezarAzisaGkhyA eva, tatrApi vaikriyalabdhimantastadasaGkhyeyabhA& gavartina eva na zeSAH, yeSAmapi ca vaikriyalandhisteSvapi madhye'sahayAtabhAgavartina eva baddhavaikriyA zarIrAH pRcchAsamaye prApyante nApare, ato yathoktapramANAnyevaiSAM baddhavaikriyazarIrANi bhavanti nAghikAnIti, atra kecinmanyante-ye kecana vAnti vAyavaste sarve'pi vaikriyazarIre vartante, tadantareNa teSAM ceSTAyA evAbhAvAt, taca na ghaTate, yataH sarvasminnapi loke yantra kacit zuSiraM tatra sarvatra calA vAyavo niyamAt santyeva, yadi ca te sarve'pi vaikriyazarIriNaH syustadA baddhavaikriyazarIrANi prabhUtAni prAmuvanti, na tu yathoktamAnAnyeveti, tasmAdavaikriyazarIriNo'pi vAnti vAyavaH, uktaM ca-"asthi NaM bhaMte! IsiM purevAyA 1 ati (eSa bhASaH) bhadanta ! yat ISat pUrvavAlAH pazcAdvAtA mandabAtA mahAbAtA yAnti , hanta asti, kadA bhadanta ! yAvat bAnti ?, gautama ! yadA vAyukAyo yathArIti rIyate yadA vAyukAya uttarakriyaM rIyate, yadA vAyukumArA vAyukumAryoM cAtmano vA parasya vA tadubhayo'rthAya vAyukAyamudIrayanti tadA iSada yAvat bArita. *5-550 dIpa anukrama [299] ~416~ Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [145] / gAthA ||114...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] anuyo maladhArIyA // 203 // dIpa anukrama [299] pacchAvAyA maMdAvAyA mahAyAyA vAyaMti?, haMtA asthi, kayA NaM bhaMte! jAva vAyaMti?, goyamA! jayA NaM vRttiH vAuyAe AhAriyaM rIyai, jayA NaM jAva vAuyAe uttarakiriyaM rIyaI, jayA NaM vAukumArA vAukumArIo upakrame vA appaNo vA parassa vA tadubhayassa vA aDhAe vAuyAyaM udIraMti, tayA NaM isiM jAva vAyaMti" 'AhAriyaM| pramANadvAra rIyahattirItaM rItiH khabhAva ityarthaH, tasyAnatikrameNa yathArItaM rIyate-gacchati, yadA svAbhAvikaudArikazarI-18 ragatyA gacchatItyarthaH, uttarakiriyaMti-uttarA-uttaravaikriyazarIrAzrayA gatilakSaNA kriyA yatra gamane taduttarakriyaM tadyathA bhavatItyevaM yadA rIyate / tadevamatra vAtAnAM vAne prakAratrayaM pratipAdayatA svAbhAvikamapi gamanamuktam , ato vaikriyazarIriNa eva te vAntIti na niyama ityalaM vistareNa / vanaspatisUtre'pi sarva pRthvI kAyikavadvaktavyaM, navaraM pRthivIkAyikAnAM pratyekazarIritvAt svasthAnabaddhaudArikasakhyAtulyAni tejasakAkANAnyuktAni, ana tu vanaspatInAM yahUnAM sAdhAraNazarIratvAccharIriNAmAnantye'pyaudArikazarIrANyasa-12 ikhyAtAnyeva, taijasakArmaNAni tu pratijIvaM pRthagbhAvAdanantAni, tato na svasthAnabaddhaudArikakAyatulyAni vaktavyAni, kintu yathaudhikataijasakArmaNAnyabhihitAni tathaivAtrApi bhAvanIyAni / beiMdiyANaM bhaMte ! kevaiyA orAliyasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahAbaddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM asaMkhijjA asaMkhijAhiM u // 20 // ~417~ Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUla [145] / gAthA ||114...|| ...................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] ssappiNIosappiNIhi avahIraMti kAlao khettao asaMkhejAo seDhIo payarassa asaMkhijjaibhAgo tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI asaMkhejAo joaNakoDAkoDIo asaMkhijjAI seDhivaggamUlAI beiMdiyANaM orAliyabaddhellaehiM payaraM avahIrai asaMkhijjAhiM ussappiNIosappiNIhiM kAlao khetao aMgulapayarassa AvaliAe asaMkhijaibhAgapaDibhAgeNaM, mukkellayA jahA ohiA orAliasarIrA tahA bhANiavvA, veubviaAhAragasarIrA baddhellayA natthi mukkellayA jahA ohiA orAliasarIrA tahA bhANiavvA, teagakammagasarIrA jahA eesiM ceva orAliasarIrA tahA bhANiavvA, jahA beiMdiANaM tahA teiMdiyacauriMdiyANavi bhANiavvA / paMciMdiyatirikkhajoNiyANavi orAliasarIrA evaM ceva bhANiavvA, paMciMdiatirikkhajoNiANaM bhaMte ! kevaiyA veubviasarIrA paNNatA?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM asaMkhijjA asaMkhi dIpa anukrama [299] % +5 + JaEcol ~418~ Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| ......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo0 prata maladhArIyA sUtrAMka [145] // 204 // dIpa anukrama [299] jAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao asaMkhijAo seDhIo vRttiH payarassa asaMkhijjaibhAgo tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI aMgulapaDhamavaggamUlassa a upakrame pramANadvAra saMkhijaibhAgo, mukellayA jahA ohiA orAliA tahA bhA0, AhArayasarIrA jahA beiMdiANaM teagakammasarIrA jahA oraaliyaa| atra baddhaudArikANyasaGkhyeyAni kAlato'sakhyeyotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzitulyAni, kSetratastu pratarAsakhyeyabhAgavayaMsakhyeyazreNInAM yaH pradezarAziH tattulyAni, tAsAM ca pratarAsakhyeyabhAgavartizre-18 NInAM viSkambhasUcirasaGkhyeyayojanakoTIkoTipramANA'tra grAhyA / etadeva vizeSataramAha-'asaMkhejjAiM sedivaggamUlAIti, ekasyA nabhaHzreNeyaH pradezarAziH sa sadbhAvato'saGkhyAtapradezAtmako'pi kalpanayA | pazcaSaSTisahasrANi pazca zatAni patriMzadadhikAni 65536, asya prathama vargamUlaM 256, dvitIyaM 16, tu| tIyaM 4, caturthaM 2, etAni kalpanayA catvAyapi sadbhAvato'saGkhyeyAni vargamUlAni, eteSAM ca mIlane kalpanayA aSTasaptatyadhike dve zate sadbhAvatastvasakhyeyAH pradezA jAyante, tata etAvatpradezA prastutaviSkambhasUacibhevati, idAnIM prastutazarIramAnameva prakArAntareNAha-beiMdiyArNa orAliyasarIrehiM baheDaeDi'mityAdi. dvIndriyANAM yAni baddhAnyaudArikazarIrANi taiH prataraH sarvo'pyapahiyate, kiyatA kAlenetyAha-asaGkhyeyo ~419~ Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| ............................ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: 1 prata sUtrAMka [145] dIpa anukrama [299] 555%%% tsarpiNyavasarpiNIbhiH, kena punaH kSetrapravibhAgena kAlapravibhAgena ca, etAvatA kAlenAyamapahiyata ityAhaaGgulamataralakSaNasya kSetrasya AvalikAlakSaNasya ca kAlasya yo'sakhyeyabhAgarUpaH pravibhAga:-aMzastena, idamuktaM bhavati-yokaikena dvIndriyazarIreNa pratarasyaikaiko'GgulAsakhyeyabhAga ekaikenAvalikA'sakhyeyabhA|gena kramazo'pahiyate tadA'saLapeyotsarpiNyavasarpiNIbhiH sarvo'pi prataro niSThAM yAti, evaM pratarasyaikaikasmimAnaGgalAsakhyeyabhAge ekaikenAvalikA'saGyeyabhAgena pratyeka krameNa sthApyamAnAni dvIndriyazarIrANyasa-khye-13 yotsarpiNyavasarpiNIbhiH sarva prataraM pUrayantItyapi draSTavyaM, vastuta ekArthatvAditi, muktIdArikavaikriyAhArakANi pRthvIkAyikavadvAcyAni, tejasakArmaNAni tu yathaiSAmevaudArikANi / zrIndriyacaturindriyANAmapyevameva vAcyam / pazendriyatirazcAmapIthameya, navarameteSu keSAzcidvaikriyalabdhisambhavato baddhAnyapi vaikriyazarIrANix labhyante, atastatsaGkhyAnirUpaNArthamAha-paMciMdiyatirikkhajoNiANaM bhaMte ! kevaiyA veubviyasarIrA ?' ityAdi, iha ca sAmAnyenAsakhyeyatAmAnAvyabhicAratastrIndriyAdInAmatidezo mantavyo, na punaH sarvathA parasparaM sakhyAsAmyameteSAM, yata uktam-"eaisi NaM bhaMte! egidiyayeiMdiyateiMdipacaridiyapaMciMdiyANaM kayare kaparehiMto appA vA bahuyA vA tullA vA bisesAhiyA cA?, goyamA! savvathoyA paMciMdiyA cAuri sAmAnyAtideze vizeSAnatideva iti bhyAyAt 1 eteSAM bhadanta ! ekendriyadvIndriyatrIviyacaturindriyapatheniyANAM katare katarebhyaH alyA yA bahavo vA talyA yA vizeSAdhikA yA !, gautama ! sarvasatokAH pavendriyAH caturindriyA vizeSAdhikAra trIndriyA vizeSAdhikA dvIndiyA vizeSAdhikA ekendriyA anantaguNAH, anu. 35 ~420~ Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [ 145 ] dIpa anukrama [299] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 145] / gAthA ||114...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 205 // diyA visesAhiyA teiMdiyA visesAhiA beiMdiyA visesAhiyA egiMdiyA anaMtaguNA" tadevamiha sUtre dvIndriyAdInAM kiyato'pi jIvasaGkhyAvaicitryasyoktatvA saccharIrANAmapi tadiha draSTavyaM pratyekazarIrANAM jIvasaGkhyAyAH zarIrasaGkhyAyAH tulyatvAdityalaM prasaGgena, prakRtamucyate tatra paJcendriyatirakSAM baddhAni vaikriyazarIrANyasaGkhye yAni sarvadeva labhyante tAni ca kAlato'saGkhyeyotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzitalyAni, kSetratastu pratarAsaGkhyeya bhAgavartyasaGkhyeyazreNInAM yaH pradezarAziH tatulyAni, tAsAM ca zreNInAM viSkambha saciragulaprathamavargamUlasyAsaGkhyeyabhAgaH zeSabhAvanA asurakumAravatkAryA / massANaM bhaMte! kevaiyA orAliyasarIrA paM0 1, go0 ! duvihA paNNattA, taMjahA- baddhelyA ya mukkellyA ya, tastha NaM je te baddhelyA te NaM sia saMkhijA sia asaMkhijA jahaNNapae saMkhejjA, saMkhijjAo koDAkoDIo eguNatIsaM ThANAI tijamalapayassa uvariM caujamalapayassa heTTA, ahava NaM chaTTo vaggo paMcamavaggapaDuppaNNo, ahava NaM chaNNauicheaNagadAyirAsI, ukkosapae asaMkhijA, asaMkhijAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao ukkosapae rUvapakkhittehiM maNUssehiM seTI avahIrai kAlao asaMkhi For P&Praise City ~421~ vRttiH upakrame pramANadvAraM // 205 // Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] jAhiM ussappiNIosappiNIhiM khettao aMgulapaDhamavaggamUlaM taiyavaggamUlapaDappaNNaM, mukkelayA jahA ohiA orAliA tahA bhANiavvA, maNussANaM bhaMte ! kevaiA veuvviasarIrA paM0?, go! duvihA paM0 20-baddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM saMkhijA samae 2 avahIramANA 2 saMkhejeNaM kAleNaM avahIraMti, no ceva NaM avahiA siA, mukkellayA jahA ohiA orAliANaM mukkellayA tahA bhA0, maNussANaM bhaMte! kevaiyA AhAragasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaM je te baddhellayA te NaM sia asthi sia nasthi, jai asthi jahanneNaM eko vA do vA tiSiNa vA ukkoseNaM sahassapuhattaM, mukkellayA jahA o. hiA, teagakammagasarIrA jahA eesiM ceva orAliA tahA bhANiavvA / iha manuSyA dvividhAH-vAntapittAdijanmAnaH sammUrchajAH strIgarbhotpannA garbhajAzca, tatrAdyAH kadAcinna bhavantyeva, jaghanyataH samayasyotkRSTatastu caturvizatimuhUrtAnAM tadantarakAlasya pratipAditatvAdU, utpannAnAM tu 445 dIpa anukrama [299] 1-964-56 JanticXH ~422~ Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [ 145 ] dIpa anukrama [299] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 145] / gAthA ||114...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhUrtasthitikatvena parataH sarveSAM nirlepatvasambhavAt yadA tu bhavanti tadA jaghanyata eko dI bhayo vA utkRSTatastvasaGkhyAtAH itare tu sarvadaiva saGkhyeyA bhavanti, nAsaGkhyeyAH; tatra sammUchejA yadA na bhavanti tadaiva jaghanyapadino garbhajA eva gRhyante, anyathA jaghanyapavartitvameva na syAt, te ca svabhAvAt saGkhyeyA eva, atastaccharIrANyapi baddhAni saGkhyeyAnyeva, ata uktaM- 'jahaNapae saMkheja 'nti, // 206 // saGkhyeyakasya saGkhyAta bhedatvAnna jJAyate kiyadapi sakhyeyakamityAha-saGkhyeyAH koTI koTayaH, punarvizeSitaM tamAha - 'tijamalapayassa uvariM caujamalapayassa heDa'ti idamuktaM bhavati-aSTAnAmaSTAnAmaGkasthAnAnAM yamalapadamiti sAmayikI saMjJA, tatastrayANAM yamalapadAnAM samAhArastriyamalapadaM caturviMzatyaGkasthAnalakSaNam, athavA tRtIyaM yamalapadaM SoDazAnAmaGkasthAnAnAmuparitanAGkASTakalakSaNamiti sa evArthaH, tasya triya| malapadasya upari prastutamanuSyA bhavanti, caturviMzatyaGkasthAnAnyatikramya jaghanyapadavartinAM garbhajamanuSyANAM saGkhyA vartata ityarthaH tarhi caturAdInyapi yamalapadAni bhavanti ? netyAha- 'caujamalapayassa heTThati caturNI yamalapadAnAM samAhArazcaturyamalapadaM- dvAtriMzadaGkasthAnalakSaNam, athavA caturtha yamalapadaM caturyamalapadaM caturviMzateraGkasthAnAnAmuparitanAGkASTakalakSaNamityeka evArthaH, tasya caturyamala pada syAdhastAdekonatriMzadaGkasthAneSvanantarameva vakSyamANakharUpeSu prakRtamanuSya saGkhyA vartata iti bhAvaH, athavA dvau vargAvanantarameva vakSyamANasvarUpau 4 // 206 // yamalapadamiti sAmayikyeva paribhASA, tatastrayANAM yamalapadAnAM samAhArastriyamalapadaM vargaSalakSaNaM tasyopari anuyo0 maladhA rIyA For P&Praise City ~423~ vRttiH upakrame pramANadvAraM Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] dIpa anukrama [299] OMOMOMOM caturyamalapadasya-vargASTakalakSaNasyAdhastAdetanmanuSyasaGkhyA labhyate, SaSThavargasyopari saptamavargasya vadhastA prastutamanuSyasaGkhyA prApyata iti hRdayam, atrApyetAnyevaikonatriMzadaGkasthAnAni mantavyAni, athavA PAkimetarasphuTaiH prakAraiH, sphaTatarameva prakAramAha-'ahava 'mityasya zabdasya pAThAntarasya vyAkhyA pUrvavat, Sa-12 vargaH paJcamavargeNa yadA pratyutpanno-guNito bhavati tadA prastutamanuSyasaGkhyA samAgacchatItyarthaH, atha ko'yaM &SaSTho varga:? kazca paJcamavarga iti, atrocyate, vivakSitaH kazcidrAzistenaiva rAzinA yatra guNyate sa tAvadUrgaH, tatraikavargasya varga eka eva bhavatyato vRddhirahitavAdeSa varga eva na gaNyate, dvayozca vargazcatvAro bhavantItyeSa prathamo vargaH, caturNI varga: SoDazeti dvitIyo varga: 16, SoDazAnAM vargoM dve zate SaTpaJcAzadadhike iti tRtIyo varga: 256, asya rAzervargaH pazcaSaSTisahasrANi pazca zatAni SatriMzadadhikAnIti caturthoM vargaH 65536, asya rAzevaMrga: sArddhagAthayA procyate-'cattAri ya koDisayA auNattIsaM ca huMti koDIo / auNAcanaM lakakhA sattahi ceva ya sahassA // 1 // do ya sayA channajyA paMcamavaggo imo viNichiTTo tti aGkato'pyeSa daryate 4294967296, asyApi rAzergAthAtrayeNa vargaH pratipAdyate-lakkhaM koDAkoDI caurAsIyaM bhave saha-13 |ssAI / cattAri a sattaTThA huMti sayA koDIkoDINaM ||1||cjyaal lakkhAI koDINaM satta- ceva ya sa-13 |hassA / tinni ya sayA ya sattari koDINaM haMti nAyavvA // 2 // paMcANaUha lakkhA egAvannaM bhave sahassAI / / chassolasottarasayA eso chaTTo havaha bggo||3|| aGkato'pi daryate 18446744073709551616, tadayAlA JaE ~424~ Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [145 ] dIpa anukrama [299] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 145] / gAthA ||114...|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIvA // 207 // SaSTho varga: pUrvoktena paJcamavargeNa guNyate, tathA ca sati yA saGkhyA bhavati tasthA jaghanyapadino garbhajamanuSyA vartante sA ceyam 79228162514264337593543950336 ayaM ca rAziH koTIkoTyAdiprakAreNa kenApyabhidhAtuM na zakyate ataH paryantAdArabhyAGkamAnasaGgrahArtha gAthAdvayam -'chattinni tinni sunnaM paMcaiva ya nava yU pramANadvAra tinni catAri / paMceva tiSNi nava paMca satta tinneva tinneva // 1 // caDa cha do caDa ekko paNa do chakkago ya aheva / do do nava satteva ya aMkadvANA parAhRntA // 2 // tadevameteSvekonatriMzadaGkasthAneSu jadhanyapadino garbhajamanuSyA vartante iti sthitam / amumevArtha prakArAntareNAha - 'ahava NaM chanauIccheyaNagayAI rAsitti chedanakaM rAzeraddhakaraNaM tataH SaNNavaticchedanAni yo rAzidadAti paryante ca paripUrNaikarUpaparyavasito bhavati na tu khaNDitarUpaparyavasitaH sa prakRtamanuSyasaGkhyAkharUpo mantavyaH, sa cAyamevaikonatriMzadaGkasthAnaniSpanno'nantaradarzito nAnyaH, ayaM hi punaH punazchidyamAno'ddhIkriyamANaH SaNNavaticchedAn kSamate, paryante ca paripUrNekarUpaparyavasito bhavatIti SaNNavaticchedanakadAyI procyate, kathaM punaH SaNNavaticchedanAni bhAvyante ?, ucyate, prathamo vargavatuSTayarUpo yo darzitastatra dve chedane bhavataH, tathAhi caturNAma dvau tayorapyarddha eka ityevamuttareSvapi vargeSu bhAvanIyaM, dvitIye tu varge catvAri chedanAni saMpayante, tRtIye aSTA, caturthe SoDaza, paJcame dvAtriMzat, SaSThe catuHSaSTiH, paJcamastu SaSThena guNita Aste, ataH paJcamasatkAnyapi chedanakAni SaSThe praviSTAni prApyanta ityubhayagatAnyapi mIlyante, tato jAtAni prastutarAzau SaNNavaticchedanakAni khayameva vA punaH punazchedaM kRtvA For P&False City ~425~ vRttiH upakrame // 207 // Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [145] / gAthA ||114...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata KAR sUtrAMka [145] Tra abhiyuktena bhAvanIyAni, tadevaM jaghanyapadamuktam , athotkRSTapadamabhidhitsurAha-'ukkosapae asaMkhejati, utkRSTapade manuSyabaddhAnyaudArikazarIrANyasakhyeyAni kAlato'saGkhyeyotsarpiNyavasarpiNIsamayarAzitulyA-| ni, kSetratastvekamin manuSyazarIrarUpe prakSipte tairmanuSyazarIrairakA nabhaHpradezazreNirapahiyate, kiyatA kAlene-12 tyAha-asakhyeyotsarpiNyavasarpiNIbhiH, kiyatA kSetrakhaNDApahAreNetyAha-'aMgulapaDhamavaggamUlaM taiyavaggamUlapaTuppaNNa'nti zreNerajulapramANe kSetre yaH pradezarAzistasya yatprathamaM vargamUlaM tattRtIyavargamUlapradezarAzinA guNyate, guNite ca yaH pradezarAzirbhavati tatpramANaM kSetrakhaNDamekaikaM manuSyazarIraM krameNa pratisamayamapaharati, idamuktaM bhavati-zreNemadhyAda yathoktapramANa kSetrakhaNDaM yokaikaM manuSyazarIraM krameNa pratisamayamapaharati[6] tadA'sakhyeyotsarpiNyavasarpiNIbhiH sarvA'pi zreNirapahiyate yadyeka manuSyazarIraM syAt, tantra nAsti, sarvotkRSTAnAmapi samuditagarbhasaMmUrchajamanuSyANAmetAvatAmeva bhAvAditi / tadevaM manuSyANAM baddhAnyaudArikazarIrANyuktAni, muktAni tvoghabadbhAvyAni / adha vaikriyANyAha-'kevaiyA veubbiasarIrA' ityAdi, vaikriyANyamISAM saGkhyeyAnyeva baddhAni prApyante garbhajeSu, tatrApi vaikriyalabdhimatsu tatrApi pRcchAsamaye kiyatkheva teSu tadvandhasambhavAditi, tAni ca pratisamayamekaikazo'pahiyamANAni asakhyeyena kAlenApahiyante, muktAnyoghavadAcyAni / AhArakANi tu baddhAni muktAni ca yathaudhikAni tathaiva, tejasakArmaNAni tu yathai-18 pAmevaudArikANi / dIpa anukrama [299] ~426~ Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo masabhA vRtti upakrame prata rmANadvAra sUtrAMka rIyA [145]] // 208 // dIpa anukrama [299] vANamaMtarANaM orAliasarIrA jahA neraiANaM, vANamaMtarANaM bhaMte ! kevaiA veuvviasarIrA paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhellayA ya mukkellayA ya, tattha NaMje te baddhellayA te NaM asaMkhejA, asaMkhijjAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao khettao asaMkhijAo seDhIo payarassa asaMkhijaibhAgo tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI saMkhejajoaNasayavaggapalibhAgo payarassa, mukke0 jahA ohiA orAliA tahA bhA0, AhA0 duvihA vi jahA asu0 tahA bhA0, vANa. bhaMte ! kevaiyA teagasa0 paM01, go0! jahA eesiM ceva veuvi0 tahA teag0bhaanniavvaa| joisiyANaM bhaMte! keva0 ve0 paM0? go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhe0 mukke0, tattha NaM je te ba0 jAva tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI bechappaNNaMgulasayavaggapalibhAgo payarassa, mukke0 jahA o0 orA0 tahA bhA0, AhAraya0 jahA nera0 tahA bhA0, tea0 jahA eesiM ceva veu0 tahA0 / vemANiyANaM bhaMte ! keva0 orA0 paM0?, go0! jahA ne tahA0, vemA 11208 // ~427~ Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [145] / gAthA ||114...|| ...................... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] dIpa anukrama [299] Ni keva0 veu0 paM0?, go0! duvihA paNNattA, taMjahA-baddhe0 mukke0, tattha NaM je teva0 te NaM asaMkhijA asaMkhejAhiM ussa0 avahIraMti kAlao khettao asaM0 seDhIo payarassa asaMkhe0 tAsiNaM seDhINaM vikkhaMbhasUI aMgulabIyavaggamUlaM taiyavaggamUlapaDuppaNNaM ahava NaM aMgulataiyavaggamUlaM ghaNappamANamettAo seDhIo, mukkellayA jahA ohiA orAliyANaM tahA bhA0, AhA. jahA neraiyANaM, teaga0 jahA eesiM ceva veubdhiasarIrA tahA bhANiavvA, se taM suhame khettapalioyame, se taM khettapaliovame, se taM paliovame, se taM vibhAgaNipphapaNe, se taM kAlappamANe (sU0 145) / vyantarANAM sarva nArakavadvAcyaM, navaraM nArakebhyo vyantarANAmasaGkhyeyaguNatvena mahAdaNDake paThitatvAdviSkambhasUcyA vizeSa ityAha-'tAsi NaM seDhINa mityAdi, tAsAmasaGkhyeyAnAM zreNInAM viSkambhamUciH pUrvo-13 ktasya prajJApanAmahAdaNDakoktasya cAnusAreNa khayameva dRzyati vAkyazeSaH, sA ca pUrvoktAyAH paJcendriyatiyeMgaviSkambhasUcerasakhyeyaguNahInA draSTavyA, paJcendriyatiryagbhyo vyantarANAmasakhyeyaguNahInatvena mahAdaNDake (paThitakhAt, kiyatA punaH pratibhAgena vyantarAH sarva prataramapaharantItyAha-saMkhijajoyaNe'tyAdi, saGkhyeya JaEETA ~428~ Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................. mUlaM [145] / gAthA ||114...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: anuyo0 vRttiH prata sUtrAMka [145] maladhA rIyA // 209 // yojanazatAnAM yo vargastadrUpo yaH pratibhAgaH-aMzaH, kasyetyAha-pratarasya, idamuktaM bhavati-saGkhyeyayojanazatavargamUlaM pratarasya bhAgaM yokaiko vyantaro'paharati tadA sarvo'pi prataro'pahiyate, yadivA tAvati bhAge ekaika- upakrame smin vyantare'vasthApyamAne sarvo'pi prataraH pUryate / jyotiSkasUtre'pi 'tAsi NaM seDhINaM vikkhabhasUI' khayameva pramANadvAraM dRzyeti vAkyazeSo'vaseyaH, sA ca vyantaraviSkambhasUce sakhyeSaguNA draSTavyA, vyantarebhyo jyotiSkANAM saGkhyeyaguNavena mahAdaNDake paThitatvAd, ihApi ca pratarApahArakSetrasya tatkSetrAdamISAM saGkhyeyaguNahInanyAbhidhAnAt, tadAha-'bechappannaMgulasayavaggapalibhAgoM'tti SaTpaJcAzadadhikAGgulazatadvayavargarUpaM pratibhAga-12 pratarasyAMzaM yadyakaiko jyotiSako'paharati tadA sarva prataramapaharanti, pratyeka sthApyamAnA vA tAvati pratibhAge sarva prataraM pUrayanti, vyantarebhya ete sakhyeyaguNatvAihavaH, tato vyantaroktapratarapratibhAgakSetrakhaNDAdyadhoktakarUpatayA sakhyeyaguNahInena khalpenApi kSetrakhaNDena prataramete'paharanti pUrayanti vA iti bhAvaH / vaimAnika-12 sUtre'pIsthameva, navaraM vaimAnikAH prajJApanAyAM bhavanapatinArakavyantarajyotiSkebhyaH pratyekaM sarvebhyo'pyasakhye-18 yaguNahInAH pazyante, ato viSkambhasUcyA vizeSaH, tamAha-tAsi NaM seDhINa'mityAdi, tAsAM zreNInAM viSkambhasUcirakulasya dvitIyavargamUlaM tRtIyavargamUlena guNitam, idamuktaM bhavati-aGgulapramANe pratarakSetre sadbhAvato'sakhyeyA api kalpanayA dve zate SaTpaJcAzadadhike zreNImA bhavataH 256, atra prathamavargamUlaM 16|| dvitIyaM 4 tRtIyaM 2, tantra dvitIya vargamUlaM catuSTayalakSaNaM tRtIyena dvikalakSaNena guNitaM, jAtA aSTI, eva SANG dIpa anukrama [299] ~429~ Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ................ mUlaM [145] / gAthA ||114...|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [145] metAH sadbhUtatayA'saGkhyeyAH kalpanayA tvaSTau zreNayo vistarasUciriha gRhyate, 'ahava NamityAdi, athavA akulatRtIyavargamUlasya dvikalakSaNasya yo ghanaH aSTau, etAvatyaH zreNayo'tra viSkambhasUcyAM gRhyante iti sa evArthaH, tadevaM bhuvanapatyAdisUcireSA'saGkhyeyaguNahInA mantavyA, zeSaM sukhoneyaM yAvat se taM khettapaliovametti / tadevaM 'samayAvaliyamuhuttetyAdigAthAnirdiSTAstadupalakSitAzcAnye'pyucchAsAdayo vyAkhyAtAH kAlavibhAgAH, ata Aha-se taM vibhAgaNipphapaNe tti, evaM ca samarthitaM kAlapramANamityAha-se taM kAlappamANe'tti // 145 // atha bhAvapramANamabhidhitsurAha se kiM taM bhAvappamANe ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-guNappamANe nayappamANe saMkhappamANe (sU0 146) se kiM taM guNappamANe?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-jIvaguNappamANe ajIvaguNappamANe a / se kiM taM ajIvaguNappamANe?, 2 paMcavihe papaNatte, taMjahA-vaNNaguNappamANe gaMdhaguNappamANe rasaguNappamANe phAsaguNappamANe saMThANaguNappamANe, se kiM taM vaNNaguNappamANe?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-kAlavaNNaguNappamANe 1nArakAdisUcibhya eSA pra. dIpa anukrama [299] ~430~ Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| .............. pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo [146-147] maladhArIyA // 21 // gAthA: ||--|| jAva sukillavapaNaguNappamANe, se taM vaNNaguNappamANe / se kiM taM gaMdhaguNappamANe ?, vRttiH upakrame 2 duvihe paNNatte, taMjahA-surabhigaMdhaguNappamANe durabhigaMdhaguNappamANe, se taM gaMdhaguNa pramANadvAra ppmaanne| se kiM taM rasaguNappamANe?, 2 paMcavihe paNNate, taMjahA-tittarasaguNappamANe jAva mahararasaguNappamANe, se taM rasaguNappamANe / se kiM taM phAsaguNappamANe ?, 2 aTravihe paNNatte, taMjahA-kakkhaDaphAsaguNappamANe jAva lukkhaphAsaguNappamANe, se taM phAsaguNappamANe / se kiM taM saMThANaguNappamANe ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-parimaMDalasaMThANaguNappamANe baddasaM0 sa0 cauraMsa. AyayasaMThANaguNappamANe, se taM saMThANaguNappamANe, se taM ajIvaguNappamANe / bhavanaM bhAvo-vastunaH pariNAmo jJAnAdivarNAdizca, pramitiH pramIyate anena pramIyate sa iti vA pramANaM, bhAva evaM pramANa bhAvapramANa, bhAvasAdhanapakSe pramitiH-vastuparicchedastaddhetutvAdbhAvasya pramANatA'vaseyA, taca bhAvapramANaM trividhaM prajJapta, tathadhA-guNapramANa'mityAdi, guNo-jJAnAdiH sa eva pramANaM guNapramANaM, pramIyate // 10 // |ca guNairdravyaM, guNAzca guNarUpatayA pramIyante'taH pramANatA, tathA nItayo nayA:-anantadharmAtmakasya vastuna e-k dIpa anukrama -309]] ~431~ Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ......... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| ................. pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [146-147]] gAthA: ||--|| kAMzaparicchittayaH ta evaM pramANaM nayapramANa, sakhyAnaM sankhyA saiva pramANaM sakhyApramANaM, nayasaGkhye api guNatvaM na vyabhicarataH, kevalaM guNapramANAt pRthagabhidhAne kAraNamupariSTAdazyate, tatra guNapramANaM dvidhAjIvaguNapramANaM ca ajIvaguNapramANaM ca, tatrAlpavaktavyatvAdajIvaguNapramANameva tAvadAha-se kiM taM ajIvaguNappamANe ityAdi, etatsarvamapi pAThasiddhaM, navaraM parimaNDalasaMsthAnaM ghalayAdivat, vRttamayogolakavat, vyasraM trikoNaM zRGgATakaphalavat, caturasraM samacatuSkoNam , aaytN-diirghmiti| se kiM taM jIvaguNappamANe?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-NANaguNappamANe daMsaNaguNappamANe carittaguNappamANe / se kiM taM gANaguNappamANe?, 2 cauvihe paNNatte, taMjahA-paccakkhe aNumANe oMvamme Agame / se kiM taM paJcakkhe ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-iMdiapaJcakkhe a NoiMdiapaJcakkhe ase kiM taM iMdiapaccakkhe?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-soiMdiapaccakkhe cakkhuriMdiyapaccakkhe ghANidiapaccakkhe jibhidiapaJcakkhe phAsiMdiapaJcakkhe, se taM iMdiyapaccakkhe / se kiM taM NoiMdiyapaccakkhe ?, dIpa anukrama ARRESSES anu. 36 -309] ~432~ Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .............. mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| ............. pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo0 [146-147]] maladhA rIyA // 211 // gAthA: ||--|| 2 tivihe paNNatte, taMjahA-ohiNANapaJcakkhe maNapajavanANapaJcakkhe kevalaNANapaJcakkhe, vRttiH se taM NoiMdiyapaccakkhe, se taM paJcakkhe / upakrame pramANadvAraM jIvasya guNA-jJAnAdayastadrUpaM pramANaM jIvaguNapramANaM, taca jJAnadarzanacAritraguNabhedAnidhA, tatra jJAnarUpoTA yo guNastadrUpaM pramANaM caturvidhaM, tadyathA-pratyakSamanumAnamupamAnamAgamaH, tatra 'azU vyAptA bityasya dhAtora-12 inute-jJAnAtmanA arthAn vyAmotIti akSo-jIvaH 'aza bhojane ityasya vA anAti-bhuGge pAlayati vA savArthAnityakSo-jIva evaM pratigatam-AzritamakSaM pratyakSamiti, atyAdayaH kAntAyarthe dvitIyaye (kA0 rU0430)ti samAsaH, jIvasyArthasAkSAtkAritvena yad jJAnaM vartate tatpratyakSamityarthaH, anye tvakSamakSaM prati vartata ityavyayIbhAvasamAsaM vidadhati, taca na yujyate, avyayIbhAvasya napuMsakaliGgatvAt pratyakSazabdasya triliGgatA na sthAt, dRzyate ceyaM, pratyakSA buddhiH pratyakSo bodhaH pratyakSa jJAnamiti darzanAt, tato yathAdarzitastatpuruSa e-14 vAyaM, tacca pratyakSaM dvividham-indriyapratyakSaM noindriyapratyakSaM ca, atrendriyaM-zrotrAdi tannimitta-sahakArikAraNaM yasyotpitsostadaliGgika zabdarUparasagandhasparzaviSayajJAnamindriyapratyakSam, idaM cendralakSaNajIvAt paraM vyatiriktanimittamAzrisyotpadyate iti dhUmAdagnijJAnamiva vastuto'rthasAkSAtkAritvAbhAvAt parokSameva, kevalaM 1tabhittaM pra. dIpa anukrama R // 211 -309] JaEAXI ~433~ Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ......... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| ................ pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [146-147]] gAthA: ||--|| loke'sya pratyakSatayA rUDhakhAt saMvyavahAratotrApi tathocyata ityalaM vistareNa, tadAkAziNA tu nanyadhyayanamanveSaNIyam / indriyapratyakSaM tu yanna bhavati tannoindriyapratyakSaM, nozabdasya sarvaniSedhaparatvAt, yatrendriyaM sarvathaiva na pravartate kintu jIva eva sAkSAdarthaM pazyati tannoindriyapratyakSam-avadhimanaHparyAyakevalAsyamiti bhaavaarthH| se kiM taM aNumANe ? 2 tivihe paNNatte, taMjahA-puvva sesavaM diTusAhammavaM / se kiM taM puvvavaM? 2-mAyA puttaM jahA na,, juvANaM puNarAgayaM / kAI paJcabhijANejjA, puvvaliMgeNa keNaI // 1 // taMjahA-khatteNa vA vaNNeNa vA laMchaNeNa vA maseNa vA tilapaNa vA, se taM putvavaM / se kiM taM sesavaM?, 2 paMcavihaM paNNattaM, taMjahA-kajeNaM kAraNeNaM guNeNaM avayaveNaM AsaeNaM / se kiM taM kajeNaM?, 2 saMkhaM saddeNaM bheriM tADieNaM vasabhaM DhakkieNaM moraM kiMkAieNaM hayaM hesieNaM gayaM gulagulAieNaM rahaM ghaNaghaNAieNaM, se taM kajeNaM / se kiM taM kAraNeNaM?, 2 taMtavo paDassa kAraNaM Na paDo taMtukAraNaM vIraNA kaDassa kAraNaM Na kaDo vIraNAkAraNaM mippiDo ghaDassa kAraNaM Na ghaDo mippi dIpa anukrama -309]] ~434~ Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [146 -147] gAthA: |I--II dIpa anukrama [ 300 -309] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [146- 147] / gAthA ||115-118|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhArIyA // 212 // * % %% Ja intematon kAraNaM, setaM kAraNaM / se kiM taM guNeNaM 1, 2 suvaNaM nikaseNaM puSkaM gaMdheNaM lavaNaM raseNaM mairaM AsAyaeNaM vatthaM phAseNaM, se taM guNeNaM / se kiM taM avayaveNaM 1, 2 mahisaM siMgeNaM kukkuDaM sihAeNaM hariMtha visANeNaM varAhaM dADhAe moraM piccheNaM AsaM khureNaM vagdhaM naNaM camariM vAlaggeNaM vANaraM laMguleNa dupayaM maNussAdi caupayaM gavamAdi bahuparya gomiAdi sIhaM kesareNaM vasahaM kukuheNaM mahilaM valayavAhAe, gAhA-pariarabaMdheNa bhaDaM jANijA mahiliaM nivasaNeNaM / sittheNa doNapAgaM kaviM ca ekkAe gAhAe // 1 // setaM avayaveNaM / se kiM taM AsaeNaM 1, 2 aggiM dhUmeNaM salilaM balAgeNaM buddhiM abha vikAreNaM kulaputtaM sIlasamAyAreNaM - [iGgitA kAritaijJeyaiH, kriyAbhirbhASitena ca / netravakravikAraizca gRhyate'ntargataM manaH // 1 // ] se taM AsaeNaM / se taM sesavaM / anu-liGgagrahaNasambandhasmaraNasya paJcAnmIyate paricchidyate vastvaneneti anumAnaM taca trividhaM pUrvavat ze 1 viSa kobhadanta yorityabhidhAnanAmamA ko ke danto'rthI viSANasya. Fir P&Praise Cnly ~ 435~ vRttiH upakrame pramANadvAraM ) // 212 // Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| .................. pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [146-147]] gAthA: ||--|| 4ASavat dRSTasAdharmyavaceti / 'se kiM taM pubvava mityAdi, viziSTaM pUrvopalabdhaM cihnamiha pUrvamucyate, tadeva nimittarU patayA yasyAnumAnasyAsti tatpUrvavat, tadvAreNa gamakamanumAnaM pUrvavaditi bhaavH| tathA cAha-mAtA putra'mityAdi zlokaH, yathA mAtA svakIyaM putraM bAlyAvasthAyAM naSTaM yuvAnaM santaM kAlAntareNa punaH kathamapyAgataM kAcittathAvidhasmRtipATayavatI, na sarvAH, pUrvadRSTena linena kenacit kSatAdinA pratyabhijAnIyAt-matputro'yamiti anuminuyAdityarthaH, kena punarliGgenetyAha-'kSatena vetyAdi, khadehodbhavameva kSataM, Agantukastu zvadaMSTrAdikRto vraNA, lAJchanamaSatilakAstu pratItAH, tadayamatra prayogo-matputro'yam, ananyasAdhAraNakSatAdilakSaNaviziSTaliGgopalabdheriti, sAdhayaMvaidharmyadRSTAntayoH sattvetarAbhAvAdayamaheturiti cet, naivaM, hetoH paramArthenaikalakSaNatvAt, tahalenaiva gamakatvopalabdheH, uktaM ca nyAyavAdinA puruSacandreNa-"anyathA'nupapannatvamAtra hetoH khalakSaNam / sattvAsattve hi taddhamauM, dRSTAntadvayalakSaNe // 1 // " taddharmAviti-anyathAnupapannatvadhamauM, kathambhUte sattvAsattve ityAha-sAdharmyavaidharmyarUpe dRSTAntadvaye lakSyate-nizcIyate,atha yadi dRSTAntadvayalakSaNena ca dharmisattAyAM dharmAH sarve'pi sarvadA bhavantyeva, paTAdeH zuklattvAdidharmaiyabhicArAt, tato dRSTAntayoH satvAsattvadharmoM yadyapi kaciddhetau na dRzyete tathApi dharmikharUpamanyathAnupapannatvaM bhaviSyatIti na kazcidvirodha iti bhAvaH / yatrApi dhU4mAdau dRSTAntayoH satvAsattve hetodRzyate tatrApi sAdhyAnyathAnupapannakhasyaiva prAdhAnyAttasyaivaikasya hetulakSa NatA'vaseyA, tathA cAha- dhUmAdeyeMdyapi syAtAM, sattvAsatve ca lakSaNe / anyathAnupapannavaprAdhAnyAllakSaNekatA dIpa anukrama -309]] JEic ~436~ Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| .......... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [146-147]] gAthA: ||--|| anuyo0 // 1 // " kiMca-yadi dRSTAnte sattvAsattvadarzanAddheturgamaka iSyate tadA lohalekhyaM vajaM pArthivatvAt kASThAdi- vRttiH maladhAvadilyAderapi gamakatvaM syAd, abhyadhAyi ca-"dRSTAnte sadasattvAbhyAM, hetuH samyag yadiSyate / lohalekhyaM upakrame rIyA bhavedvajaM, pArthivatvAd dumAdiva // 1 // " iti / yadi ca-pakSadharmatvasapakSasattvavipakSAsattvalakSaNaM hetobairU di pramANadvAraM // 21 // sApyamabhyupagamyApi yathoktadoSabhayAt sAdhyena sahAnyathAnupapannatvamanveSaNIyaM tahiM tadevaikaM lakSaNatayA yaktu-IN mucitaM, kiM rUpatrayeNeti, Aha ca-"anyathAnupapannatvaM, yatra tatra trayeNa kim ? / nAnyathAnupapannatvaM, yatra tatra trayeNa kim ? // 1 // " ityAdi, atra bahu vaktavyaM tattunocyate, andhagahanatAprasaGgAt, anyatra yatenoktatvAceti / / Aha-pratyakSaviSayatvAdevAnnAnumAnapravRttirayuktA, naivaM, puruSapiNDamAtrapratyakSatAyAmapi matputro na veti sandehAyukta evAnumAnopanyAsa iti kRtaM prasaGgena / 'se kiM taM sesamityAdi, puruSArthopayoginaH parijijJAsitAtturagAderAdanyo heSitAdirarthaH zeSa ihocyate, sa gamakatvena yasyAsti taccheSavadanumAnaM, tacca paJcavidhaM, tadyathA-kAryeNetyAdi, tatra kAryeNa kAraNAnumAnaM yathA-hayam-azvaM hepitena anuminute ityadhyAhAraH, heSitasya tatkAryatvAt, tadAkArya hayo'breti yA pratItirutpadyate tadiha kAryeNa-kAryadvAreNolpanaM zeSavadanumA-15 namucyata iti bhAvaH, kacittu prathamataH zaGkhaM zabdenetyAdi dRzyate, tatroktAnusArataH sarvodAharaNeSu bhAvanA kAryo / 'se kiM taM kAraNeNa'mityAdi, iha kAraNena kAryamanumIyate, yathA viziSTameghonnatidarzanAt kazcit // 21 // vRSTyanumAnaM karoti, yadAha-"rolambagavalabyAlatamAlamalinatviSaH / vRSTiM vyabhicarantIha, naivaMprAyAH pa dIpa anukrama -309] JEcatarina ~437~ Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ......... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| ............... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [146-147]] yomucH||1||" iti, evaM candrodayAjaladhevRddhiranumIyate kumudavikAzaca, mitrodayAjalaruhapayodhI ghUkamadamokSaba, tathAvidhavarSaNAtsasyaniSpattiH kRSIvalamanApramodazcetyAdi, tadevaM kAraNamevehAnumAparka sAdhyasya nAkAraNaM, tatra kAryakAraNabhAva eva keSAzcidvipratipatti pazyastameva tAvanniyataM darzayannAha-tantavaH paTasya kAraNaM na tu paTastantUnAM kAraNaM, pUrvamanupalabdhasya tasyaiva tadbhAve upalambhAda, itareSAM tu paTAbhAve'pyupala mbhAdU, abrAha-nanu yadA kazcinipuNaH paTabhAvena saMyuktAnapi tantUn krameNa viyojayati tadA paTo'pi ta18ntanAM kAraNaM bhavatyeva, naivaM, sattvenopayogAbhAvAt, yadeva hi labdhasattAkaM sat svasthitibhAvena kAryamapa-15 kurute tadevaM tasya kAraNatvanopadizyate, yathA mRtpiNDo ghaTasya, ye tu tantuviyogato'bhAvIbhavatA paTena tantavaH samutpadyante teSAM kathaM paTaH kAraNaM nirdizyate, na hi jvarAbhAvena bhavata ArogitAsukhasya jvaraH kAraNa miti zakyate vaktuM, yadyevaM paTe'pyutpadyamAne tantavo'bhAvIbhavantIti te'pi tatkAraNaM na syuriti ceta, naivaM, TUtantupariNAmarUpa eva hi paTo, yadi ca tantavaH sarvathA'bhAvIbhaveyustadA mRdAve ghaTasyaiva paTasya sarvathaivopa*labdhirna syAt , tasmAt paTakAle'pi tantavaH santIti sattvenopayogAtte paTasya kAraNamucyante, paTaviyojanakAle tve kaikatanvavasthAyAM paTo nopalabhyate atastatra sattvenopayogAbhAvAnnAsI teSAM kAraNam, evaM vIraNakaTAdiSvapi bhAvanA kAryA, tadevaM yadyasya kAryasya kAraNavena nizcitaM tattasya yathAsambhavaM gamakatvena vaktavyamiti / 'se kitaM guNeNa mityAdi, nikaSaH-kaSapaTTagatA kaSitasuvarNarekhA tena suvarNamanumIyate, yathA paJca gAthA: ******** ||--|| dIpa anukrama *** -309] Eston ~438~ Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| ................. pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka anuyo maladhA [146-147] rIyA BROADCAM // 214 // gAthA: ||--|| dazAdivarNakopetamidaM suvarNa, tathAvidhanikaSopalambhAt, pUrvopalabdhobhayasammatasuvarNavat, evaM zatapatrikA-1 vRttiH dipuSpamatra, tathAvidhagandhopalambhAt, pUrvopalabdhavastucat, evaM lavaNamadirAvastrAdayo'nekabhedasambhavato- upakrame niyatakharUpA api pratiniyatatathAvidharasAvAdasparzAdiguNopalabdheH pratiniyatakharUpAH saadhyitvyaaH| ' sepramANadvAra kiM taM avayayeNamityAdi, avayavadarzanenAvayavI anumIyate, yathA mahiSaH, atra tadavinAbhUtazRGgopalabdheH, pUrvopalabdhobhayasammatapradezavat, ayaM ca prayogo vRttivaraNDakAdyantaritatvAdapratyakSa evAvayavini draSTavyaH tatpratyakSatAyAmadhyakSata eva tatsiddheranumAnavaiyarthyaprasaGgAditi / evaM zeSodAharaNAnyapi bhAvanIyAni, navaraM | dvipadaM manuSyAdItyAdi, manuSyo'yaM tadavinAbhUtapadadvayopalambhAt, pUrvadRSTamanuSyavad, evaM catuSpadabahupadedhvapi 'gomhIkaNNazRgAlI pariyarabaMdheNa bhaDamityAdi gAthA pUrva vyAkhyAtaiva, tadanusAreNa bhAvArtho'pyUhya iti / 'se kiM taM AsaeNamityAdi, AzrayatItyAzrayo-dhUmavalAkAdiH, tatra dhUmAdagnyanumAnaM balAkAdestu jalAnumAnaM pratItameva, AkAregitAdibhizca pUrva byAkhyAtakharUpairdevadattAyAzritastadantargataM mano'numAna suprasiddhameva, atrAha-nanu dhUmasyAgnikAryatvAt pUrvoktakAryAnumAna evaM gatatvAt kimihopanyAsaH?, satyaM, |kintvanyAzrayatvenApi loke tasya rUDhatvAdatrApyupanyAsa kRta ityadoSaH, tadetat zeSavadanumAnam / se kiM taM disAhammavaM?, 2 duvihaM paNNattaM, taMjahA-sAmannadiTuM ca visesadiTuM ca / 214 // se kiM taM sAmaNNadiTuM?, 2 jahA ego puriso tahA bahave purisA jahA bahave purisA ARRESS dIpa anukrama [300-309]] J EAcatun ~439 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| .............. pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [146-147] gAthA: ||--|| tahA ego puriso jahA ego karisAvaNo tahA bahave karisAvaNA jahA bahave karisAvaNA tahA ego karisAvaNo, se taM saamnnnndittuN| se kiM taM visesadiTuM ?, 2 se jahANAmae keI puruse kaMci purisaM bahaNaM purisANaM majjhe puvadiTuM paJcabhijANejA-ayaM se purise, bahuNaM karisAvaNANaM majjhe puvadiTuM karisAvaNaM paJcabhijANijA, ayaM se karisAvaNe / tassa samAsao tivihaM gahaNaM bhavai, taMjahA-atIyakAlagahaNaM paDuppaNNakAlagahaNaM annaagykaalghnnN| se kiM taM atIyakAlagahaNaM ?, 2 uttaNANi vaNANi nippaNNasassaM vA meiNi puNNANi a kuMDasaraNaidIhiAtaDAgAI pAsittA teNaM sAhijai jahA-suvuTTI AsI, se taM atIyakAlagahaNaM / se kiM taM paDuppaNNakAlagahaNaM ?, 2 sAhuM goaraggagayaM vicchaDDiapaurabhattapANaM pAsittA teNaM sAhijai jahA subhikkhe vaddaI, se taM paDuppaNNakAlagahaNaM / se kiM taM aNAgayakAlagahaNaM?, 2-abbhassa nimmalattaM kasiNA ya girI savijjuA mehA / thaNiyaM vA ubbhA 554555555 dIpa anukrama [300-309] ~440~ Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| .............. pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka vaniH [146-147]] anuyo maladhArIyA upakrame pramANadvAra // 215 // gAthA: CACANCERCOSMOCRACY ||--|| mo saMjhA rattA paNiTTA (khA) y||1|| vAruNaM vA mahiMdaM vA aNNayaraM vA pasatthaM uppAyaM pAsittA teNaM sAhijai jahA-suvuTTI bhavissai, se taM aNAgayakAlagahaNaM / eesiM ceva vivajAse tivihaM gahaNaM bhavai, taMjahA-atIyakAlagahaNaM paDuppaNNakAlagahaNaM aNAgayakAlagahaNaM se kiM taM atIyakAlagahaNaM?, nittiNAI vaNAI aniSphaNNasassaM vA meiNI sukkANi a kuMDasaraNaIdIhiataDAgAI pAsittA teNaM sAhijai jahA-kuvuTI AsI, se taM atIyakAlagahaNaM / se kiM taM paDuppaNNakAlagahaNaM ?, 2 sAI goaraggagayaM bhikkhaM alabhamANaM pAsittA teNaM sAhijjai jahA-dubhikkhe vai, se taM paDupaNNakAlagahaNaM / se kiM taM aNAgayakAlagahaNaM?, 2 dhUmAyaMti disAo saMviameiNI apaDibaddhA / vAyA neraiA khalu kuvuTImevaM niveyaMti // 1 // aggeyaM vA vAyavvaM vA aNNayaraM vA appasatthaM uppAyaM pAsittA te NaM sAhijjai jahA-kubuTI bhavissai, se taM aNAgayakAlagahaNaM, se taM visesadiTuM, se taM diTusAhammavaM, se taM aNumANe / dIpa anukrama [300-309] // 215 // ~441 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ......... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| ............... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [146-147] AGRORE gAthA: ||--|| dRSTena pUrvopalabdhenArthena saha sAdharmya dRSTasAdhaye, tadgamakatvena vidyeta yatra tad dRSTasAdharmyavat, pUrvadRSTa-| 18 zvArthaH kazcit sAmAnyataH kazcittu vizeSato dRSTaH syAd, atastadbhedAdidaM dvividhaM, sAmAnyato dRSTArthayo-5 gAtsAmAnyadRSTaM, vizeSato dRSTArthayogAdvizeSadRSTaM, tatra sAmAnyadRSTaM yathA ekaH puruSastathA bahavaH puruSA i-4 tyAdi, idamuktaM bhavati-nAlikeradvIpAdAyAtaH kazcit tatprathamatayA sAmAnyata eka kaJcana puruSaM dRSTvA anumAnaM karoti yathA ayamekaH paridRzyamAnaH puruSa etadAkAraviziSTastathA bahavo'trAparidRzyamAnA api puruSA etadAkArasampannA eva, puruSatvAvizeSAd , anyAkAratve puruSatvahAniprasaGgAd, gavAdivat, bahuSutu puruSeSu tatprathamato vIkSiteSvevamanuminoti yathA'mI paridRzyamAnAH puruSA etadAkAravantaH tathA'paro'pyekaH kazcitpuruSaH etadAkAravAneva, puruSatvAd , aparAkAratve taddhAniprasaGgAd , azvAdivaditi, evaM kArSApaNA|diSvapi vAccha, vizeSato dRSTamAha-'se jahAnAmae'ityAdi, atra puruSAH sAmAnyena pratItA eva, kevalaM yadA kazcit kacit kazcitpuruSavizeSaM dRSTvA taddarzanAhitasaMskAro'saJjAtatatpramoSaH samayAntare bahupuruSasamAjamadhye tameva puruSavizeSamAsInamupalabhyAnumAnayati-yaH pUrva mayopalabdhaH sa evAyaM puruSaH, tathaiva pratya-18 bhijJAyamAnatvAd, ubhayAbhimatapuruSavaditi, etattadA vizeSadRSTamanumAnamucyate, puruSavizeSaviSayatvAd, evaM kArSApaNAdiSvapi vAcyaM / tadevamanumAnasya traividhyamupadarya sAmprataM tasyaiva kAlatrayaviSayatAM darzayanAha-tassa samAsao tivihaM gahaNa'mityAdi, tasyeti-sAmAnyenAnuvartamAnamanumAnamAtraM saMbadhyate, tasyA dIpa anukrama -309] JisEdirational ~442~ Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [146 -147] gAthA: |I--II dIpa anukrama [ 300 -309] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [146- 147] / gAthA ||115-118|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH anuyo0 maladhA rIyA // 216 // Jan Educat numAnasya trividhaM grahaNaM bhavati, tadyathA-atItakAlaviSayaM grahaNaM grAhyasya vastunaH paricchedo'tItakAlagra haNaM, pratyutpanno vartamAnaH kAlastadviSayaM grahaNaM pratyutpannakAlagrahaNam, anAgato bhaviSyatkAlastadviSayaM grahaNamanAgatakAlagrahaNaM, kAlatrayavartino'pi viSayasyAnumAnAtparicchedo bhavatItyarthaH, tatra 'uttiNAIti udgatAni tRNAni yeSu vaneSu tAni tathA, ayamatra prayogaH- sudRSTirihAsId unnRNavananiSpanna sasyapRthvItalajalaparipUrNakuNDAdijalAzayaprabhRtitatkAryadarzanAd, abhimatadezavAdityatItasya vRSTilakSaNaviSayasya paricchedaH, sAdhuM ca 'gocarAgragataM' bhikSApraviSTaM vizeSeNa charditAni gRhasthairdattAni pracura bhaktapAnAni yasya sa tathA taM tAdRzaM dRSTvA kazcitsAdhayati - subhikSamiha vartate, sAdhUnAM taddhetukapracura bhaktapAnalA bhadarzanAt, pUrvadRSTapradezavaditi / 'abbhassa nimmalansa' gAhA sugamA, navaraM stanitaM meghagarjitaM 'vAunbhAmo'ti tathAvidho vRSTayavyabhicArI pradakSiNaM dikSu bhraman prazasto vAtaH 'vAruNaM'ti ArdrAmUlAdinakSatraprabhayaM mAhendraro|hiNIjyeSThA dinakSatrasambhavaM anyataramutpAtam - ulkApAtadigdAhAdikaM prazastaM vRSTyavyabhicAriNaM dRSTvA'nu mIyate, yathA-suSRSTiratra bhaviSyati, tadvyabhicAriNAmabhranirmalatvAdInAM samuditAnAmanyatarasya vA darzanAt, yathA'nyadeti, viziSTA hyabhranirmalatvAdayo vRSTiM na vyabhicarantyataH pratipatraiva tatra nipuNena bhAvya| miti / 'eesiM ceva vivajjAse' ityAdi, eteSAmevottRNavanAdInAmatItavRSTyAdisAdhakatvenopanyastAnAM hetUnAM vyatyAse - vyatyaye sAdhyasyApi vyatyayaH sAdhayitavyoM, yathA-kudRSTirihAsInistRNavanAdidarzanAdityAdivya For Pale & Personal Use Only ~443~ vRttiH upakrame pramANadvAraM // 216 // Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [146 -147] gAthA: ||--|| dIpa anukrama [ 300 -309] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [146- 147] / gAthA ||115-118|| pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra [45], cUlikAsUtra -[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH anu. 37 tyayaH sUtrasiddho navaramanAgatakAlagrahaNe mAhendravAruNaparihAreNAtreyavAyatryotpAtA upanyastAH teSAM vRSTivighAtakatvAditareSAM sudRSTihetutvAditi / 'se taM visesadihaM se taM divasAhammava mityetannigamanadvayaM dRSTa| sAdharmyalakSaNAnumAnagata bhedatrayasya samarthanAnantaraM yujyate, yadi tu sarvavAcanAsvatraiva sthAne dRzyate, tadA dRSTasAdharmyavato'pi sabhedasyAnumAnavizeSatvAt kAlatrayaviSayatA yojanIyaivAtastAmapyabhidhAya tato niga manadvayamidamakArIti pratipattavyaM, tadetadanumAnamiti / athopamAnamabhidhitsurAha-- se kiM taM ovamme ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA- sAhammovaNIe a vehammovaNIe a / se kiM taM sAhammovaNIe ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA - kiMcisAhambhovaNIe pAyasAhammovaNIe savvasAhammovaNIe / se kiM taM kiMcisAhammovaNIe 1, 2 jahA maMdaro tahA sarisavo jahA sarisavo tahA maMdaro jahA samuddo tahA goppayaM jahA goppayaM tahA samuddo jahA Aicco tahA khajjoto jahA khajoto tahA Aico jahA caMdo tahA kumudo jahA kumudo tahA caMdo, se taM kiMcisAhammo0 / se kiM taM pAyasAhammovaNIe 1, 2 jahA go tahA gavao jahA gavao tahA go, se taM pAyasAhammo0 / se For Priva&Peronale Only ~444~ www.bryg Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ......... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| ................. pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [146-147] anuyo0 maladhA vRttiH upakrame pramANadvAraM rIyA // 217 // gAthA: ||--|| kiM taM savvasAhammovaNIe?, 2 savvasAhamme ovamme nasthi, tahAvi teNeSa tassa ovammaM kIrai jahA-arihaMtehiM arihaMtasarisaM kayaM caMkavaTTiNA cakkavaTTisarisaM kayaM, baladeveNa baladevasarisaM kayaM vAsudeveNa vAsudevasarisaM kayaM sAhuNA sAhusarisaM kayaM, se taM savvasAhamme, se taM sAhammovaNIe / se kiM taM vehammovaNIe ?, 2 tivihe papaNatte, taMjahA-kiMcivehamme pAyavehamme savvavehamme / se kiM taM kiMcivehamme ?, 2 jahA sAmalero na tahA bAhulero jahA bAhulero na tahA sAmalero, se taM kiMcivehamme / se kiM taM pAyavehamme ?, 2 jahA vAyaso na tahA pAyaso, jahA pAyaso na tahA vAyaso, se taM pAyavehamme / se kiM taM savvavehamme?, savvavehamme ovamme nasthi, tahAvi te va tassa ovamma kIrai, jahA NIeNaM NIasarisaM kayaM dAseNa dAsasarisaM kayaM kAkeNa kAkasarisaM kayaM sANeNa sANasarisaM kayaM pANeNaM pANasarisaM kayaM, se taM savvavehamme / se taM vehammovaNIe / se taM ovamme / dIpa anukrama [300-309] PROCEROSASSASS ||217 // ~445 Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ......... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| .......... pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45), cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [146-147]] gAthA: ||--|| | upamIyate-sahazatayA vastu gRyate anayetyupamA saivIpamyaM, taca dvividhaM-sAdhamryeNopanItam-upanayo yantra tatsAdhamryopanItaM, vaidhamrpaNopanItam-upanayo yatra tadvaidhamyopanItaM, tatra sAdhamryopanItaM trividhaM-kizcitsAdhA-13 dibhedAt, kiJcitsAdharmya ca mandarasarSapAdInAM, tatra mandarasarSapayordvayorapi mUrtavaM sAdRzya, samudragoSpadayoH sodakatvamAtram , AdityakhadyotayorAkAzagamanoyotakatvarUpaM, candrakumudayoH zuklatvamiti / 'se kiM taM pAyasAhamme' ityAdi, khurakakudaviSANalAGgalAderdvayorapi samAnatvAt , navaraM sakambalo gIrvRttakaNThastu gavaya iti praapHsaadhrmytaa| sarvasAdharmya tu kSetrakAlAdibhirbhedAnna kasyApi kenacitsAI saMbhavati, sambhave tvekatAprasaGga, tarjupamAnasya tRtIyabhedopanyAso'narthaka evetyAzakyAha-tathApi tasya-vivakSitasyAhaMdAdestenaiva-ahaMdAdinA aupamyaM kriyate, tadyathA-'arhatA arhatsadRzaM kRtaM tatkimapi sarvottamaM tIrthapravartanAdi kAryamarhatA kRtaM ydhai| hanneva karoti nAparaH kazciditi bhAvaH, evaM ca sa eva tenopamIyate, loke'pi hi kenacidatyadbhute kArya kRte vaktAro dRzyante-tatkimapIdaM bhavadbhiH kRtaM yadbhavanta eva kurvanti nAnyaH kazciditi, evaM cakravartivAsudevA|diSvapi vAcyam / 'se kiM taM vehammovaNIe' ityAdi, yatheti-yAdRzaH zavalAyA gorapatyaM zAbaleyo na tAdRzo bahulAyA apatyaM bAhuleyo, yathA cAyaM na tathetaraH, atra ca zeSadhamaistulyatvAdbhinnanimittajanmAdimA-1 vratastu vailakSaNyAt kiJcidvaidhayaM bhAvanIyam / 'se kiM taM pAyavehammeM ityAdi, ana bAyasapAyasayoH sace-| tanakhAcetanatvAdibhirbahubhidharmarSisaMvAdAta abhidhAnagatavarNadvayena sattvAdimAtratazca sAmyAtprAyovaidharmyatA dIpa anukrama -309] ~446~ Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| ............... pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45], cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: prata sUtrAMka [146-147]] rIyA gAthA: ||--|| anuyo bhAvanIyA, sarvavaidhamrya tu na kasyacitkenApi saMbhavati, satvaprameyatvAdibhiH sarvabhAvAnAM samAnatvAt , taira-14 vRtti maladhA-IpyasamAnatve'satyaprasaGgAt, tathApi tRtIyabhedopanyAsavaiyarthyamAzaGkayAha-tathApi tasya tenaivIpamyaM kriyate upakrame yathA nIcena nIcasadRzaM kRtaM gurudhAtAdItyAdi, Aha-nIcena nIcasadRzaM kRtamityAdi bruvatA sAdharmyamevoktaMpramANadvAra sthAna vaidhayaM, satyaM, kintu nIco'pi prAyo naivaMvidhaM mahApApamAcarati kiM punaranIcaH, tataH sakalajagadvila-18 // 218 // kSaNapravRttatvavivakSayA vaidharmyamiha bhAvanIyam, evaM dAsAgudAharaNeSvapi vAcyam / 'se taM savvavehamme ityAdi nigamanatrayam / se kiM taM Agame?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-loie alouttarie a / se kiM taM loie?, 2 jaNNaM imaM aNNANiehiM micchAdiTTIpahiM sacchaMdabuddhimaivigappiyaM, taMjahA-bhArahaM rAmAyaNaM jAva cattAri veA saMgovaMgA, se taM loie aagme| se ki loutarie?.2 japaNaM imaM arihaMtehiM bhagavaMtehiM uppaNNaNANadaMsaNadharehiM tIyapaJcappaNNamaNAgayajANaehiM tilukkavahiamahiapUiehiM savvaNNUhiM savvadarasIhiM paNIaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM, taMjahA-AyAro jAva diTrivAo / ahavA Agame tivihe pa SC // 18 // dIpa anukrama [300-309] atha 'Agama' zabdasya artha evaM bhedasya kathanaM kriyate ~447~ Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ...... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| ......... prata sUtrAMka [146-147]] paNate, taMjahA-suttAgame atthAgame tadubhayAgame / ahavA-Agame tivihe paNNatte, taMjahA-attAgame aNaMtarAgame paraMparAgame, titthagarANaM asthassa attAgame gaNaharANaM suttassa attAgame atthassa aNaMtarAgame gaNaharasIsANaM suttassa aNaMtarAgame asthassa paraMparAgame, teNa paraM suttassavi atthassavi No attAgame No aNaMtarAgame paraMparAgame, se taM loguttarie, se taM Agame, se taM nnaanngunnppmaanne| gurupAramparyeNAgacchatItyAgamaH, A-samantAdgamyante-jJAyante jIvAdayaH padArthA aneneti vA AgamaH, ayaM |ca dvidhA prajJaptaH, tadyathA-'lohae'tyAdi, idaM cehaiva pUrva bhAvazrutaM vicArayatA vyAkhyAtaM, yAvat se taM loie, se kiM taM loguttarie Agametti, 'ahavA Agame tivihe' ityAdi, tatra sUtrameva sUtrAgamaH, tadabhidheyazcA) evAthoMgamA, sUtrArtho bhayarUpastu tadubhayAgamaH, athavA anyena prakAreNAgamavividhaH prajaptaH, tadyathA-AtmAgama ityAdi, tatra gurUpadezamantareNAtmana eva Agama AtmAgamo, yathA tIrthakarANAmarthasyAtmAgamaH, khayamava kevalo(leto)palabdheH, gaNadharANAM tu sUtrasyAtmAgamaH, khayameva grathitatvAd, arthasthAnantarAgamaH, anantarameva tIrthaMkarAdAgatavAda, uktaM ca-"atthaM bhAsai arahA muttaM gaMdhati gaNaharA niuNa"mityAdi, gaNadharaziSyANAM ardha bhASate bhaIn sUtra praznanti gaNadharA nipuNam / gAthA: ||--|| dIpa anukrama [300-309] JamElication pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~448~ Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ............... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| .......... prata sUtrAMka vRttiH upakrame pramANadvArI [146-147]] // 219 // anuyo jambUsvAmiprabhRtInAM sUtrasyAnantarAgamaH-avyavadhAnena gaNadharAdeva zruteH, arthasya paramparAgamaH gaNadhareNaiva maladhA- vyavadhAnAt , tata Urva prabhavAdInAM sUtrasyAtheMsya ca nAtmAgamo nAnantarAgamaH, tallakSaNAyogAdU, api tu pararIyA damparAgama eva, anena cAgamasya tIrthakarAdinabhavasvabhaNanenaikAntApauruSeyatvaM nivArayati, pauruSatAlyAdivyA pAramantareNa nabhasIya viziSTazabdAnupalabdheH, tAlvAdibhirabhivyajyata eva zabdo na tu kriyate iti cet, nanu yayevaM tarhi sarvavacasAmapauruSeyatvaprasaGgaH, teSAM bhASApudgalaniSpannakhAd, bhASApudgalAnAM ca loke sarvalidaivAvasthAnato'pUrvakriyamANatA'yogena tAlvAdibhirabhivyaktimAtrasyaiva nirvartanAt, na ca vaktavyaM vacanasya paudgalikatvamasiddha, mahAdhvanipaTalapUritazravaNavAdhiryakujyaskhalanAdyanyathAnupapatteH, tasmAnnaikAntenApauruSeya mAgamavayaH, tAlvAdivyApArAbhivyaGgayatvAda, devadattAdivAkyavat, ityAdyatra bahu vaktavyaM tattu nocyate sthAdAnAntaranirNItasvAditi / 'se saM loguptarie ityAdi nigamanatrayam // uktaM jJAnaguNapramANamatha darzanaguNapramA gAthA: ||--|| NamAha se kiM taM dasaNaguNappamANe ?, 2 cauvihe papaNatte, taMjahA-cakkhudaMsaNaguNappamANe abakkhudaMsaNaguNappamANe ohidasaNaguNappamANe kevldsnngunnppmaanne| cakkhudaMsaNaM cakkhudaMsaNissa ghaDapaDakaDarahAipasu davvesu acakkhudaMsaNaM acakkhudaMsaNissa 4 dIpa anukrama [300-309] // 219 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~449~ Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [146 -147] gAthA: ||--|| dIpa anukrama [300 -309] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| AyabhAve ohidaMsaNaM ohidaMsaNissa savvarUvidavvesu na puNa savvapajjavesu keva lahaMsaNaM kevaladaMsaNissa savvadavvesu a savvapajjavesu a, se taM daMsaNaguNappamANe / darzanAvaraNa karmakSayopazamAdijaM sAmAnyamAtragrahaNaM darzanamiti, uktaM ca-- "jaM sAmannaragahaNaM bhASANaM neya kahumAgAraM / avisesiUna atthe daMsaNamiha bucae samae // 1 // " tadevAtmamo guNaH sa eva pramANaM darzanaguNapramANam idaM ca cakSurdarzanAdibhedAcaturvidhaM tatra bhAvacakSurindriyAvaraNakSayopazamAd vradhyendriyAnupaghAtAca cakSurdarzanina:-cakSurdharzanalabdhimato jIvasya ghaTAdiSu dravyeSu cakSuSo darzanaM cakSurdarzanaM bhavatIti kriyAdhyAhAraH, sAmAnyaviSayatve'pi cAsya yad ghaTAdivizeSAbhidhAnaM tatsAmAnyavizeSayoH kathaJcidabhedAdekAntena vizeSebhyo vyatiriktasya sAmAnyasyAgrahaNasyApanArtham uktaM ca- "nirvizeSaM vizeSANAM graho darzanamucyate" ityAdi, cakSurvarjazeSendriyacatuSTayaM manazcApadhurucyate, tasya darzanamacakSurdarzanaM tadapi bhAvAca kSurindriyAvaraNakSayopazamAd dravyendriyAnupaghAtAca acakSurdarzanina:- acakSurdarzanalabdhimato jIvasyAtmabhAve bhavati, Atmani-jIve bhAvaH saMzliSTatayA sambandho, viSayasya ghaTAderiti gamyate, tasmin sati idaM mAdurbhavatItyarthaH, idamuktaM bhavati-cakSuraprApyakAri tato dUrasthamapi svaviSayaM paricchinattItyasyArthasya sthApanArtha 1 yatsAmAnyamadaNaM bhAvAnAM naiva vAkAram avizeSayitvA arthAn darzanamityucyate samaye // 1 // For hate & Personal Use City pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[45] cUlikAsUtra [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH ~450~ Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ...... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| ......... prata vRtti sUtrAMka [146-147]] anuyo0/ghaTAdiSu cakSurdarzanaM bhavatIti pUrva viSayasya bhedenAbhidhAnaM kRtaM,zrotrAdIni tuprApyakArINi tato dravyendriyasaM-12 maladhA- zleSadvAreNa jIvena saha sambaddhameva viSayaM paricchindantItyetaddarzanArthamAtmabhAve bhavatItyevamiha viSayasyAbhedena upaka rIyA pratipAdanamakArIti, uktaM ca-"puDhe sui saI rUvaM puNa pAsaI apuDhaM tu ityaadi| avadherdarzanamavadhidarzanam, pramANadvAra avadhidarzanina:-avadhidarzanAvaraNakSayopazamasamudbhUtAvadhidarzanalabdhimato jIvasya sarveSvapi rUpidravyeSu // 220 // bhavati,na punaHsarvaparyAyeSu, yato'vadherutkRSTato'pyekavastugatAH saGkhyayA asaGkhyayA vA paryAyA viSayetvenoktA, jaghanyatastu dvau paryAyau dviguNitI, rUparasagandhasparzalakSaNAzcatvAraH paryAyA ityarthaH, uktaM ca-"davAo asojje sojje Aci pajAve lhaa| do pajjave duguNie lahai ya egAu dabbAo // 1 // " atrAha-nanu payoMyA| vizeSA ucyante, na ca darzanaM vizeSaviSayaM bhavitumarhati, jJAnasyaiva tadviSayatvAt, kathamihAvadhidarzanaviSalAyatvena paryAyA nirdiSTAH, sAdhuktaM, kevalaM paryAyairapi ghaTazarAvodaJcanAdibhirmavAdi sAmAnyameva tathA tathA viziSyate na punaste tata ekAntena vyatiricyante, ato mukhyataH sAmAnyaM guNIbhUtAstu vizeSA apyasya |viSayIbhavantIti khyApanArtho'tra tadupanyAsaH, kevalaM-sakaladRzyaviSayatvena paripUrNa darzanaM kevaladarzaninaHtadAvaraNakSayAvirbhUtatallabdhimato jIvasya sarvadravyeSu mUrtAmUrteSu sarvaparyAyeSu ca bhavatIti / manaHparyAyajJAnaM 1 spRSTaM gaNoti zabda rUpaM punaH pazyatyaspRSTameva. 2 dravyeSu arAloyAna soyAn vApi paryavAn labhate / hI paryAyau dviguNitI labhate jaikasmin dravye // 1 // +BHASHASHIKARANA gAthA: ||--|| // 220 // dIpa anukrama [300-309] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~451~ Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ...... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| .......... prata sUtrAMka [146-147]] tu tathAvidhakSayopazamapATacAt sarvadA vizeSAneva gRhNadutpadyate na sAmAnyam , atastadarzanaM noktamiti, tadetadarzanaguNapramANam / se kiM taM carittaguNappamANe ?, 2 paMcavihe paNNatte, taMjahA-sAmAiacarittaguNappamANe cheovaTThAvaNacarittaguNappamANe parihAravisuddhiacarittaguNappamANe suhamasaMparAyacaritaguNappamANe ahakkhAyacarittaguNappamANe / sAmAiacarittaguNappamANe duvihe paNNatte, taMjahA-ittarie a Avakahie a| cheovaTrAvaNacarittaguNappamANe duvihe paNNatte, taMjahA-sAiAre a niraiAre a / parihAravisuddhiacarittaguNappamANe duvihe papaNate, taMjahA-NivvisamANae a NivviTakAie a / suhumasaMparAyacarittaguNappamANe duvihe paNNatte, taMjahA-paDivAI a apaDivAI a / ahakkhAyacarittaguNappamANe duvihe papaNatte, taMjahA-chaumathie a kevalie ya / se taM carittaguNappamANe, se taM jIvaguNappamANe, se taM guNappamANe (sU0 147) gAthA: ||--|| dIpa anukrama [300-309] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~452~ Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| ........ prata sUtrAMka [146-147]] 45 gAthA: ||--|| anuyo / carantyaninditamameneti caritraM, tadeva cAritraM, cAritrameva guNaH 2 sa eva pramANaM 2-sAvadyayogaviratirUpaM, vRtti maladhA- rAtaca pazcavidha sAmAyikAdi, paJcavidhamapyetadavizeSataH sAmAyikameva, chedAdivizeSaistu vizeSyamANaM paJcadhA upakrame rIyA bhiyate, satrAcaM vizeSAbhAvAt sAmAnyasaMjJAyAmevAvatiSThate sAmAyikamiti, sAmAyika pUrvoktazabdArtha. mANadvAra tacettvaraM yAvatkathikaM ca, latrevaraM bhAvivyapadezAntaratvAt khalpakAlaM, taccAyacaramatIrthakarakAlayoreva yaav||221|| dadyApi mahAnatAni mAropyante tApacchiSyasya saMbhavati, AtmanaH kathAM yAvadAste tad yAvaskartha-yAvajjIvami arma tyarthaH, yAvalkathameva yAvatkathikam , etaca bharatairAvateSvAdyacaramavarjamadhyamatIrthakarasAdhUnAM mahAcidehatIrthakarayatInAM ca saMbhavati, pUrvaparyAyasya chedenopasthApanaM mahAnateSu yatra sacchedopasthApana, bharatairAvataprathamapazcimatI-12 rthakaratIrtha eva, nAnyatra, tacca sAticAraM niraticAraM ca, tatrevarasAmAyikasya zaikSakasya yadAropyate tIrthAntaraM vA saGkAmataH sAdhoryadhA pArzvanAthatIrthAnmahAdhIratIrtha saGkAmatastabhiraticAraM, mUlaguNaghAtinastu yat punarbratAropaNaM tatsAticAraM, parihAraH-sapovizeSastena vizuddhaM, athavA parihAra:-aneSaNIyAdeH parityAgo vizeSeNa zuddho yatra tatparihAravizuddhaM tadeva parihAravizuddhikaM, tadapi dvividha-nirvizyamAna nirviSTakAyikaM ca, tatra nirvizyamAnam-AsepyamAnam, athavA tadanuSThAtAra sAdhabo nirvizyamAnakAH, tatsahayogAttadapi nirvizvamAnakaM, |nirviSTa-AsevitaH prastutatapovizeSa: kAyo yeSAM te nirviSTakAyAH, ta eva nirviSTakAyikAH sAdhavA, tdaashr-1||221|| yatvAt prastutacAritramapi nirviSTakAyikam , idamatra hRdayam-tIrthakaracaraNamUle yena tIrthaMkarasamIpe adH| 4560-% % dIpa anukrama [300-309] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~453~ Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| ........... prata sUtrAMka [146-147]] pratipannapUrva sadantike vA naSako gaNaH parihAravidyuddhicAritraM pratipayate, nAnyasya samIpe, tatraikaH kalpasthito| yadantike sarvA sAmAcArI kiyate, catvArastu sAdhavo vakSyamANaM tapaH kurvanti, te ca parihArikA isyucyante, anye tu catvAro vaiyAvRttyakartRvaM pratipadyante, te cAnuparihArikA iti vyapadizyante, tatra parihArakANAM tapaH priocyate-grISme jaghanyatacaturthaM madhyamapade SaSThaM uskRSTatastvaSTama, zizire jaghanyamadhyamotkRSTapadeSu yathAsaGkhya SaSThamaSTamaM dazamaMca, bAsu jayanyAdipavaye'pi yathAkramamaSTamaM dazamaM dvAdazaM ca, zeSAstu kalpasthitAnupadAriharikAH pazcApi prAyo nityabhaktA nopavAsaM kurvanti, bhaktaM ca pazcAnAmapyAcAmAmlameva, nAnyat, tataH pari hArikAH SaNmAsAnyAvadyadhoktaM tapaH kRtvA anuparihArikatA pratipadyante, anuparihArikAstu parihArikatAM, | tairapi SaNmAsAnyAvadyadA tapaH kRtaM bhavati, tadA kRtatapasAmaSTAnAM madhyAdekaH kalpasthito vyavasthApyate, a-18 gretanamAsau SaD mAsAnyAvayathoktaM sapaH karoti, zeSAstu saptAnucaratAmAzrayanti, evaM cASTAdazabhirmAsairayaM| kalpaH samApyate, tatsamAtI ca bhUSastameva kalpaM jinakalpa vA pratipayaran gacchaM yA pratyAgaccheyuriti apI gatiH, aparaM caitacAritraM chedoSasyApamacaraNaSatAmeva bhavati, nAnyeSAmityalamatiprasaGgema, tadevamiha yo yastapaH kRtyA anuparihArikatAM kalpasthitalA vA'GgIkaroti tatsambandhi parihAravizuddhikaM nirciSTakAyikamucyate, ye tu tapaH kurvanti tatsambandhi miDipamAnakamiti khitam / saMparaiti-paryaTati saMsAramaneneti samparAyaHkoSAvikaSApA, lobhAsamAtrApazeSalayA sUkSmA samparAyo yatra tatsUkSmasamparAyam, idamapi salidayamA gAthA: ||--|| kAra . dIpa anukrama [300-309] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~454~ Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ...... mUlaM [146-147] / gAthA ||115-118|| ......... prata anuyo maladhA sUtrAMka rIyA [146-147]] // 222 // navizukhyamAnakabhedAdvidhaiva, tatra zreNimArohato vizudhyamAnakamucyate, tataH pracyavamAnasya salizyamAna- vRttiH kamiti / 'ahakkhAyaMti athazabdo'tra yAthAtathye AGabhividhau A-samantAdyAthAtathyena khyAtamathAkhyAtaM upakrame kaSAyodayAbhAvato niraticAratvAt pAramArthikarUpeNa khyAtamathAkhyAtamityarthaH, etadapi pratipAtyapratipAti-pramANadvAraM bhedAt dvedhA, tatropazAntamohasya pratipAti kSINamohasya tvapratipAti, athavA kevalinazchadmasthasya copazA-14 tamohakSINamohasya tadbhavatyataH khAmibhedAd dvaividhyamiti / tadetacAritraguNapramANaM, tadetajjIvaguNapramANaM, tadetadguNapramANamiti // 147 // tadevaM jIvAjIvabhedabhinnaM guNapramANaM pratipAdya kramaprApta nayapramANaM pratipAdayannAha se kiM taM nayappamANe ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-patthagadiTuMteNaM vasahidiDhateNaM paesadiTuMteNaM / se kiM taM patthagadiTuMteNaM?, 2 se jahAnAmae keI purise parasuM gahAya aDavIsamahutto gacchejjA taM pAsittA keI vaejA-kahiM bhavaM gacchasi ?, avisuddho negamo bhaNai-patthagassa gacchAmi, taM ca keI chiMdamANaM pAsittA vaejA-kiM bhavaM chiMdasi ?, visuddho negamo bhaNai-patthayaM chiMdAmi, taM ca keI tacchamANaM pAsittA vaejA-kiM gAthA: ||--|| // 222 // dIpa anukrama [300-309] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~455~ Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [148] dIpa anukrama [310] anu. 38 [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [148] / gAthA ||118...|| bhavaM tacchasi ?, visuddha tarAo Negamo bhaNai - patthayaM tacchAmi, taM ca kei ukkIramANaM pAsittA vaejjA-kiM bhavaM ukkIrasi ?, visuddhatarAo Negamo bhaNai-patthayaM ukkIrAmi, taM ca kei (vi) lihamANaM pAsittA vaejA-kiM bhavaM (vi) lihasi ?, visuddhatarAo gamo bhai - patthayaM (vi) lihAmi evaM visuddhatarassa Negamassa nAmAuDio patthao, . evameva vavahArassavi, saMgahassa miumejjasamArUDho patthao, ujjusuyassa patthao vi patthao mepi patthao, tinhaM sahanayANaM patthayassa atthAhigAra jANao jassa vA vaseNaM patthao niSphajjai, se taM patthayadiTTaMteNaM / anantadharmaNo vastuna ekAMzena nayanaM nayaH, sa eva pramANaM nayapramANaM, trividhaM prajJaptamiti, yadyapi naigamasaGgrahAdibhedato bahavo nayAstathApi prasthakAdidRSTAntatrayeNa sarveSAmiha nirUpayitumiSTatvAtraividhyamucyate, tathA cAha-tadyathA-prasthakadRSTAntenetyAdi, prasthakAdidRSTAntatrayeNa hetubhUtena trividhaM nayapramANaM bhavatItyarthaH, tatra prasthakadRSTAntaM darzayati tadyathAnAmakaH kazcitpuruSaH parazuM kuThAraM gRhItvA aTavImukho gacchedityAdi, idamuktaM bhavati-prasthako mAgadhadezaprasiddho dhAnyamAnavizeSastaddhetubhUtakASTha kartanAya kuThAravyagrahastaM takSAdipuru For hate & Personal Use Oily pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45] cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH ~456~ Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............... mUlaM [148] / gAthA ||118...|| ............... vRttiH prata sUtrAMka [148] // 223 // anuyoSamaTavIM gacchantaM dRSTvA kazcidanyo vadet-ka bhavAn gacchati?, tatrAvizuddhanagamo bhaNati-avizuddhanaigamanaya-5 maladhA- matAnusArI sannasau pratyuttarayatItyarthaH, kimityAha-prasthakasya gacchAmi, idamuktaM bhavati-nake gamA-vastupari- upakrame rIyA cchedA yasya api tu bahavaH sa niruktavazAt kakAralopato naigama ucyate, ato yadyapyatra prasthakakAraNabhUtakASTha- pramANadvAra nimittameva gamanaM, na tu prasthakanimittaM, tathA'pyanekaprakAravastvabhyupagamaparatvAtkAraNe kAryopacArAt tathAvyavahAradarzanAdevamapyabhidhatte'sau-prasthakasya gacchAmIti, taM ca kazcit chindantaM, vRkSamiti gamyate, pazyedU, dRSTvA / ca vadet kiM bhavA~chinatti?, tataH prAktanAt kiJcidvizuddhanaigamanayamatAnusArI sannasau bhaNati-prasthakaM chi-18 nadhi, anApi kAraNe kAryopacArAttathAvyavahatidarzanAdeva kASThe'pi chinyamAne prasthaka chinamItyuttaraM, kevalaM kASThasya prasthakaM prati kAraNatAbhAvasyAtra kizcidAsannatvAdvizuddhatvaM, prAka punarativyavahitatvAt malImasakAsvam, evaM pUrvapUrvApekSayA yathottarasya vizuddhatA bhAvanIyA, navaraM takSNuvantaM tanakurvantam utkirantaM-vedhanakena kA madhyAdvikirantaM vilikhantaM-lekhanyA mRSTaM kurvANam , evamanena prakAreNa tAvanneyaM yAvadvizuddhataranegamasya 'nA-15 mAuDiGa'tti AkuhitanAmA prasthako'yamityevaM mAmAGkito niSpannaH prasthaka iti / evameva vyavahArasyApIti, lokavyavahAraprAdhAnyenArya vyavahAranayaH, loke ca pUrvoktAvasthAsu sarvatra prasthakavyavahAro dRzyate'to vyavahAtAranayo'pyevameva pratipayate iti bhAvaH / 'saMgahasse'tyAdi, sAmAnyarUpatayA sarva vastu sNgRhnnaati-kroddiikro-||22|| tIti saGgrahastasya matena citAdivizeSaNairviziSTa eva prastho bhavati, nAnyaH, tatra cito-dhAnyena vyApsaH, sa! dIpa anukrama [310] A mbanyang pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~457~ Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ........ mUlaM [148] / gAthA ||118...|| .............. 45 prata sUtrAMka [148] ci dezato'pi bhavatyata Aha-mitaH paritaH, anenaiva prakAreNa meyaM samArUDhaM yatra sa AhitAderAkRtigaNa-11 svAnmeyasamArUDhA, ayamantra bhAvArtha:-prAktananayanyasyAvizuddhatvAt prasthakakAraNamapi prasthaka uktA, aniSpannaH | dAprasthako'pi khakAryAkaraNakAle'pi prasthaka iSTaH, asya tu tato vizuddhatvAddhAnyamAnalakSaNaM svAthai kunneva pra sthakA, tasya tadardhatvAt, tadabhAve ca prasthakavyapadeze'tiprasaGgAditi yathokta eva prasthakA, so'pi prasthakasAmAnyAvyatirekAt vyatireke cAprasthakatvaprasaGgAt sarva eka eva prasthaka iti prastutanayo manyate, sAmAnya vAditvAditi / 'ujjamupasse'tyAdi, RjusUtraH-pUrvoktazabdArthaH tasya niSpannakharUpo'dhekriyAhetuH prasthakoPISpi prasthakaH, tatparicchinnaM dhAnyAdikamapi vastu prasthakaH, ubhayatra prasthako'yamiti vyavahAradarzanAt, tathA-18 pratIteH, aparaM cAsau pUrvasmAdvizuddhatvAdvartamAne eva mAnameye prasthakatvena pratipadyate, nAtItAnAgatakAle,8 tyorvinssttaanutpnntvenaastvaaditi| tiNhaM sahanayANa mityAdi, zabdapradhAnA nayAH zabdanayAH-zabdasamabhirUhaivaMbhUtAH, zabde'nyathAsthite'rthamanyathA necchantyamI, kintu?, yathaiva zabdo vyavasthitastathaiva zabdenArtha gamayantI-10 tyataH zabdanayA ucyante, AbAstu yathAkathaJcicchabdAH pravartantAmarthA evaM pradhAnamityabhyupagamaparatvAdarthanayAH prakIrtyante, ata eSAM trayANAM zabdanayAnAM 'prasthakArthAdhikArajJaH' prasthakasvarUpaparijJAnopayuktaH prasthakA, bhAvapradhAnA ghete nayA ityato bhAvaprasthakamevecchanti, bhAvazca prasthakopayogo'taH sa prasthaka, tadupayogavAnapi ca tato'vyatirekAt prasthakaH, yo hi yatropayuktaH so'mISAM mate sa eva bhavati, upayogalakSaNo jIvaH, upayo dIpa anukrama [310] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~458~ Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ............ mUlaM [148] / gAthA ||118...|| ......... vRttiH upakame prata sUtrAMka [148] anuyogazcet prasthakAdiviSayatayA pariNataH kimanyajIvasya rUpAntaramasti ? yatra vyapadezAntaraM syAditi bhAvaH, 'jassa cA baseNe'tyAdi, yasya vA prasthakakartRgatasyopayogasya vazena prasthako niSpadyate tatropayoge vartamAna rIyA kartA prasthako, na hi prasthake'nupayuktA prasthakaM nirvartayituM kA samarthaH, tatastadupayogAnanyatvAt sa eva pra-19 sthakA, imAM ca te'tra yuktimabhidadhati-saveM bastu khAtmanyeva vartate, na tvAtmavyatirikta AdhAre, vakSyamANa-1 // 224 // yuktyA etanmatenAnyasyAnyana vRttyayogAt, prasthakazca nizcayAtmakaM mAnamucyate, nizcayazca jJAnaM, tatkathaM jaDAtmani kASThabhAjane vRttimanubhaviSyati?, cetanAcetanayoH sAmAnAdhikaraNyAbhAvAt, tasmAt prasthakopaprayukta evaM prasthakaH / 'se tamityAdi nigamanam // se kiM taM vasahidiTuMteNaM?, 2 se jahAnAmae keI purise kaMci purisaM vaejA-kahiM bhavaM vasasi ?, taM avisuddho Negamo bhaNai-loge vasAmi, loge tivihe paNNatte, taMjahA-uDaloe aholoe tirialoe, tesu savvesu bhavaM vasasi?, visuddho Negamo bhaNai-tirialoe vasAmi, tirialoe jaMbUddIvAiA sayaMbhUramaNapajavasANA asaMkhijjA dIvasamuddA paNNattA, tesu savvesu bhavaM vasasi?, visuddhatarAo Negamo bhaNai-jaMbUdIve vasAmi, jaMbUddIve dasa khettA paNNattA, taMjahA-bharahe eravae hemavae dIpa anukrama [310] 3224 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~459~ Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ............ mUlaM [148] / gAthA ||118...|| ............ prata sUtrAMka eraNNavae harivasse rammagavasse devakurU uttarakurU puvvavidehe avaravidehe, tesu saThavesu bhavaM vasasi ?, visuddhatarAo Negamo bhaNai-bharahe vAse vasAmi, bharahe vAse duvihe paNNatte, taMjahA-dAhiNabharahe uttaraDhabharahe a, tesu savvesu (dosu) bhavaM vasasi?, visuddhatarAo Negamo bhaNai-dAhiNabharahe vasAmi, dAhiNaDDabharahe aNegAiM gAmAgaraNagarakheDakabbaDamaDaMbadoNamuhapaTTaNAsamasaMvAhasapiNavesAiM, tesu savvesu bhavaM vasasi ?, visuddhatarAo Negamo bhaNai-pADaliputte vasAmi, pADaliputte aNegAI gihAI, tesu savvesu bhavaM vasasi?, visu0 Nega0 bhaNai-devadattassa ghare vasAmi, devadattassa ghare aNegA koTagA, tesu savvesu bhavaM vasasi ?, visu0 je0 bhaNai-gabbhaghare basAmi, evaM visuddhassa Negamassa vasamANo, evameva vavahArassavi, saMgahassa saMthArasamArUDho vasai, ujjusuassa jesu AgAsapaesesu ogADho tesu vasai, tiNhaM saddanayANaM AyabhAve vasai / se taM vasahidiTuMteNaM / / [148] dIpa anukrama [310] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~460~ Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .............. mUlaM [148] / gAthA ||118...|| .............. prata sUtrAMka [148] anuyo vasatiH-nivAsastena dRSTAntena nayavicAra ucyate, tadyathAnAmakaH kazcitpuruSaH pATaliputrAdI vasantaM ka bamanivAra maladhA-18/citpuruSaM vadet-ka bhavAn vasati?, tatrAvizuddhanagamo. bhaNati-avizuddhanaigamanayamatAnusArI sannasau pratyu-181 upakrame rIyA ttaraM prayacchati-loke basAmi, tannivAsakSetrasyApi caturdazarajjvAtmakalokAdanAntaratvAd, itthamapi ca vya-pramANadvAraM PIvahAradarzanAt, vizuddhanaigamastvativyAptiparatvAdidamasaGgataM manyate, tatastiryaloke vasAmIti saMkSipyottara // 225 // |dadAti, vizuddhatarastvidamapyativyAptiniSThaM manyate tato jambUdvIpe basAmIti saMkSipsataramAha, evaM bhAratava-18 harSadakSiNArddhabharatapATaliputradevadattagRhagarbhagRheSvapi bhAvanIyama, evaM 'visuddhassa Negamassa vasamANo vasaI | evamuttarottarabhedApekSayA vizuddhataranaigamasya vasanneva vasati, nAnyathA, idamuktaM bhavati-patra gRhAdI sarvadA nivAsitvenAsau vivakSitaH tatra tiSThanneva eSa tatra vasatIti vyapadizyate, yadi punaH kAraNavazato'nyatra rathyAdau vartate tadA tatra vivakSite gRhAdI vasatIti na procyate, atiprasaGgAditi bhAvaH / evamevetyAdi. lokavyavahAraniSTho hi vyavahAranayo, loke ca naigamoktaprakArAH sarve'pi dRzyante iti bhAvaH, atha caramanai gamoktaprakAro loke neSyate, kAraNato grAmAdau vartamAne'pi devadatte pATaliputre eSa vasatIti vyapadezadarza-18 hai| nAditi cet, naitadevaM, moSite devadatte sa iha vasati na veti kenacitpRSTe proSito'sau neha vasatItyasyApi lo-ta kavyavahArasya darzanAditi / 'saMgahassetyAdi, prAktanAt vizuddhakhAt saGgrahanayasya gRhAdau tiSThannapi saMstAra- 25 // kArUDha eva zayanakriyAvAn vasatItyucyate, idamuktaM bhavati-saMstArake'vasthAnAdanyatra nivAsArtha eva na gha dIpa anukrama [310] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~461~ Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ............. mUlaM [148] / gAthA ||118...|| ............. ENGA prata sUtrAMka [148] RECTORAGE Tate, calanAdikriyAvattvAt, mArgAdipravRttavat, saMstArake ca basato gRhAdI vasatIti vyapadezAyoga eva, atiprasaGgAta, tasmAt kAsau vasatIti nivAsajijJAsAyAM saMstArake-zayyAmAtrakharUpe basatItyetadevAsya matenocyata, nAnyaditi bhAvaH, sa ca nAnAdezAdigato'pyeka eva, saGghahasya sAmAnyavAditvAditi / RjumUtrisya tu pUrvamAdvizuddhatvAda yeSvAkAzapradezeSvavagADhasteSveva vasatItyucyate, na saMstArake, sarvasyApi vastuvRttyA nabhasyevAvagAhAt, yeSu pradezeSu saMstArako vartate-saMstArakeNaivAkrAntA vartante, tato yeSveva pradezeSu svayamavagADhasteSveva vasatItyucyate, sa ca vartamAnakAla evAsti, atItAnAgatayovinaSTAnutpannatvenaitanmate'satyAditi / trayANAM zabdanayAnAmAtmabhAve-khakharUpe sarvo'pi vasati, anyasyAnyatra vRttyayogAt, tathAhianyo'nyatra vartamAnaH kiM sarvAtmanA vartate dezAtmanA vA?, yadyAdyaH pakSastarhi tasyAdhAravyatirekiNA svakIyarUpaNApratibhAsanaprasaGgo, yathA hi saMstArakAdhAdhArasya svarUpaM sarvAtmanA tatra vRttaM na tadvyatirekeNopalabhyate evaM devadattAdirapi sarvAtmanA tatrAdhIyamAnastaddhyatirekeNa nopalabhyeta, atha dvitIyo vikalpaH svIkriyate | tarhi tatrApi deze anena vartitavyaM, tataH punarapi vikalpadvayaM-kiM sarvAtmanA vartate dezAtmanA veti?, sarvA8|tmapakSe dezino dezarUpatApattiH,dezAtmapakSe tu punastatrApi deze dezinA vartitavyaM, tataH punarapi tadeva vi-10 TrakalpadvayaM, tadeva dUSaNamityanavasthA, tasmAtsarvo'pi khakhabhAva eva nivasati, tatparityAgenAnyatra nivAse tasya mAni:khabhAvatAprasaGgAdityalaM bahubhASitayA / 'se tamityAdi nigamanam / dIpa anukrama [310] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~462~ Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [148] dIpa anukrama [310] anuyo0 maladhArIyA // 226 // [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [148] / gAthA ||118...|| Education se kiM taM paesaditenaM 1, 2 Negamo bhaNai chaNhaM paeso, taMjahA- dhammapaeso adhamma eso AgAsapaeso jIvapaeso khaMdhapaeso desapaeso, evaM vayaMtaM NegamaM saMgaho bhAi-jaM bhaNasi chahaM paeso taM na bhavai, kamhA ?, jamhA jo desapaeso so taseva davvassa, jahA ko diTTaMto?, dAseNa me kharo kIo dAso'vi meM kharo'vi me, taM mA bhaNAhi-chahaM paeso, bhaNAhi paMcaNhaM paeso, taMjahA-dhammapaeso adhammapa eso AgAsapaeso jIvapaeso khaMdhapaeso, evaM vayaMtaM saMgahaM vavahAro bhaNai-jaM bha si - paMcaNhaM paeso, taM na bhavai, kamhA ?, jai jahA paMcaNhaM goTTiANaM purisANaM kei dabajAe sAmapaNe bhavai, taMjahA-hirapaNe vA suvaNNe vA dhaNe vA dhapaNe vA, te juntaM vasuM tahA paMca paraso, taM mA bhaNihi-paMcaNhaM paeso, bhaNAhi-paMcaviho paraso, taMjA - dhammapaeso adhammapaeso AgAsapaeso jIvapaeso khaMdhapaeso, evaM vayaMtaM vavahAraM ujjusuo bhaNai-jaM bhaNasi-paMcaviho paeso, taM na bhavai, kamhA?, jai te vRttiH * ~463~ upakrame pramANadvAra Forte & Personal Use City brary dig pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[45] cUlikAsUtra [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH // 226 // Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .............. mUlaM [148] / gAthA ||118...|| ............... prata sUtrAMka [148] paMcaviho paeso evaM te ekeko paeso paMcaviho evaM te paNavIsativiho paeso bhavai, taM mA bhaNAhi-paMcaviho paeso, bhaNAhi-bhaiyavvo paeso-sia dhammapaeso sia adhammapaeso sia AgAsapaeso sia jIvapaeso sia khaMdhapaeso, evaM vayaMtaM ujjusuyaM saMpai sadanao bhaNai-jaM bhaNasi bhaiyavvo paeso, taM na bhavai, kamhA?, jai bhaiavvo paeso evaM te dhammapaeso'vi sia dhammapaeso sia adhammapaeso sia AgAsapaeso sia jIvapaeso sia khaMdhapaeso, adhammapaeso'vi sia dhammapaeso jAva khaMdhapaeso, jIvapaeso'vi sia dhammapaeso jAva sia khaMdhapaeso, khaMdhapaeso'vi sia dhammapaeso jAva sia khaMdhapaeso, evaM te aNavatthA bhavissai, taM mA bhaNAhi-bhaiyavvo paeso, bhaNAhi-dhamme paese se paese dhamme, ahamme paese se paese ahamme, AgAse paese se paese AgAse, jIve paese se paese nojIve, khaMdhe paese se paese nokhaMdhe, evaM vayaMtaM sadanayaM samabhirUDho bhaNai dIpa anukrama [310] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~464~ Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [148] / gAthA ||118...|| ......... anuyo. maladhArIyA SRDCCCCCESS A pramANadvAra prata // 227 // sUtrAMka [148] jaM bhaNasi-dhamme paese se paese dhamme jAva jIve paese se paese nojIve khaMdhe paese se paese nokhaMdhe, taM na bhavai, kamhA?, itthaM khalu do samAsA bhavaMti, taMjahAtappurise a kammadhArae a, taM Na Najai kayareNaM samAseNaM bhaNasi ?, kiM tappuriseNaM kiM kammadhAraeNaM?, jai tappuriseNaM bhaNasi to mA evaM bhaNAhi, aha kammadhAraeNaM bhaNasi to visesao bhaNAhi, dhamme ase paese a se paese dhamme ahamme a se papase a se paese ahamme AgAse ase paese a se paese AgAse jIve a se paese a se paese nojIve khaMdhe ase paese ase paese nokhaMdhe, evaM vayaMtaM samabhirUDhaM saMpai evaMbhUo bhaNai-jaM jaM bhaNasi taM taM savvaM kasiNaM paDipuNNaM niravasesaM egagahaNagahiyaM dese'vi me avatthU paese'vi me avatthU / se taM paesadiTuMteNaM / se taM nayappamANe (sU0 148) prakRSTo dezaH pradezo-nirvibhAgo bhAga ityarthaH, sa eva dRSTAntastena nayamatAni cintyante tatra naigamo bha FAC dIpa anukrama [310] 5 // 227 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~465 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [148] / gAthA ||118...|| ........... prata sUtrAMka [148] SASSES pati-paNNAM pradezaH, tayadhA-'dhammapaese' ityAdi, dharmazabdena dharmAstikAyo gRhyate, tasya pradezo dharmapradeza, evamadharmAkAzajIvAstikAyeSvapi yojyaM, skandhaH-pudgaladravyanicayastasya pradeza: skandhapradezA, deza:-eSAmeva 13 pazcAnAM dharmAstikAyAdidravyANAM pradezadvayAdinivRtto'vayavastasya pradezo dezapradezaH, ayaM ca pradezasAmA-8 nyAvyabhicArAt SaNNAM pradeza ityuktaM, vizeSavivakSAyAM tu SaTU prdeshaaH| evaM vadantaM naigamaM tato nipuNataraH sakaho bhaNati-paddhasi SaNNAM pradeza iti, tanna bhavati-tanna yujyate, kasmAt, yasmAd yo dezapradeza iti SaSThe sthAne bhavatA pratipAditaM, tadasaGgatameva, yato dharmAstikAyAdidravyasya sambandhI yo dezastasya yaH pradezaH sa vastuvRttyA tasyaiva dravyasya yatsambandhI dezo vivakSyate, dravyAvyatiriktasya dezasya yaH pradezaH sa drabya8 syaiva bhavati, yathA ko'tra dRSTAnta ityAha-'dAseNe tyAdi, loke'pyevaM vyavahatidRzyate, yathA kazcidAha-ma-13 dIdIyadAsena kharaH krItaH, tatra dAso'pi madIyaH kharo'pi madIyA, dAsasya madIyatvAt tatkrItaH kharo'pi ma dIya ityarthaH, evamihApi dezasya dravyasambandhitvAttatpradezo'pi dravyasambandhyeveti bhAvaH, tasmAnmA bhaNa -SaSaNAM pradezaH, api tvevaM bhaNa-paJcAnAM pradeza iti, tvaduktaSaSThapradezasyaivAghaTanAdityarthaH, tadeva darzayati-tadyathA-dharmapradeza ityAdi, etAni ca paJca dravyANi tatpadezAzvetyevamapyavizuddhasaGgraha eva manyate, avAntaradravye sAmAnyAyabhyupagamAt, vizuddhastu dravyabAhulyaM pradezakalpanAM ca necchatyeva, sarvasyaiva vastusAmAnyakroDIkRtatvenaikavAdityalaM prasaGgena / prakRtamucyate-evaM vadantaM saGgrahaM tato'pi nipuNo vyavahAro bhaNati-yagaNasi dIpa anukrama [310] moryang pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~466~ Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ............... mUlaM [148] / gAthA ||118...|| ........... anuyo0 maladhArIyA // 228 // prata sUtrAMka [148] pazcAnAM pradeza iti, tanna bhavati-na yujyate, kasmAd?, yadi yathA pazcAnAM goSThikAnAM kizcid dravyaM sAmA- vRttiH nyam-ekaM bhavati, tadyathA-hiraNyaM vetyAdi, evaM yadi pradezo'pi syAttato yujyate vaktuM-paJcAnAM pradeza iti, upakrame idamuktaM bhavati yathA keSAzcitpazcAnAM puruSANAM sAdhAraNaM kizciddhiraNyAdi bhavati, evaM paJcAnAmapi dharmA-pramANadvAra stikAyAdidravyANAM yadyekaH kazcitsAdhAraNaH pradezaH syAttadeyaM vAcoyuktirghaTeta, na caitadasti, pratidravyaM prade-14 zabhedAt, tasmAnmA bhaNa pazcAnAM pradezaH, api tu bhaNa-paJcavidhaH paJcaprakAraH pradezaH, dravyalakSaNasyAzrayasya paJcavidhatvAditi bhAvaH, tadevAha-'dharmapradeza' ityAdi / evaM vadantaM vyavahAramRjusUtro bhaNati-yaNasi pazcavidhaH pradezaH, tanna bhavati, kasmAdU?, yasmAdyadi te paJcavidhaH pradeza evamekaiko dharmAstikAyAdipradezaH paJcavidhaH prApsaH, zabdAdatra vastuvyavasthA, zabdAcaivameva pratItirbhavati, evaM ca sati paJcaviMzatividhaH pradeza prAmoti, tasmAnmA bhaNa-paJcavidhaH pradezaH, kinvevaM bhaNa-bhAjyaH pradezaH, sthAharmasyetyAdi, idamuktaM bhavatibhAjyo-vikalpanIyo bibhajanIyaH pradezaH, kiyadbhirvibhAgaiH?-sthAddharmapradeza ityAdi pazcabhiH, tatazca paJcabheda eva pradezaH siddhyati, sa ca yathAsvamAtmIyAtmIya evAsti na parakIyaH, tasvArthakriyA'sAdhakatvAt prastutanayamatenAsattvAditi / evaM bhaNantamRjusUtraM sAmprataM zabdanayo bhaNati-yadbhaNasi-bhAjya: pradezaH, tanna bhavati, kuto?, yato yadi bhAjyaH pradezaH, evaM te dharmAstikAyapradezo'pi kadAcidadharmAstikAyAdi // 228 // pradezaH syAd, adharmAstikAyapradezo'pi kadAciddharmAstikAyAdipradeza: sthAdU, itthamapi bhajanAyA a dIpa anukrama [310] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~467~ Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ............... mUlaM [148] / gAthA ||118...|| ................ - -- - - prata -- - sUtrAMka [148] |nivAritatvAdU, yathA eko'pi devadattaH kadAcidrAjJo bhRtyaH kadAcidamAyAderiti, evamAkAzAstikAyAdipradeze'pi vAcyaM, tadevaM naiyatyAbhAvAttavApyanavasthA prasajyeteti, tanmaivaM bhaNa-bhAjya: pradezaH, api tu itthaM bhaNa-'dhamme paese [ se paese dhamme ] ityAdi, idamuktaM bhavati-dharmaH pradeza iti-dharmAtmakaH pradeza ityarthaH, atrAha-nanvarya pradeza: sakaladharmAstikAyAdavyatiriktaH san dharmAtmaka ityucyate AhovittadekadezAvya|tiriktaH san yathA sakalajIvAstikAyaikadezaikajIvadravyAvyatiriktaH sa~statpradezo jIvAtmaka iti vyapadizyata ityAha-'se paese dhammati sa pradezo dharma:-sakaladharmAstikAyAvyatirikta ityarthaH, jIvAstikAye hi parasparaM bhinnAnyevAnantAni jIvadravyANi bhavanti, ato ya ekajIvadravyasya pradezaH sa niHzeSajIvAstikAyaikadezavRttireva san jIvAtmaka ityucyate, atra tu dharmAstikAya ekameva dravyaM tataH sakaladharmAstikAyAvyatirikta eva sa~statpradezo dharmAtmaka ucyata iti bhAvaH / adharmAkAzAstikAyayorapyekaikadravyatvAdevameva bhAvanIyaM / jIvAstikAye tu 'jIve paese se paese nojI tti, jIvaH pradeza iti-jIvAstikAyAtmakaH pra-- deza ityarthaH, sa ca pradezo nojIyaH, nozabdasyaha dezavacanatvAt sakalajIvAstikAyaikadezavRttirityarthaH, yo| kajIvadravyAtmakaH pradezaH sa kathamanantajIvadravyAtmake samastajIvAstikAye varteta iti bhAvaH, evaM skandhAtmakaH pradezo noskandhA, skandhadravyANAmanantatvAdekadezavartirityarthaH / evaM vadantaM zabdanayaM nAnAdhesamabhirohaNAt samabhirUDhaH sa pAha-pagaNasi-dharmaH pradezaH sa pradezo dharma ityAdi, tanna bhavati-na yujyate, kasmA dIpa anukrama [310] anu. 39 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~468~ Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ............... mUlaM [148] / gAthA ||118...|| ............. prata sUtrAMka [148] anuyo. dityAha-iha khalu dvau samAsau bhavataH, tadyathA-tatpuruSaH karmadhArayazca, idamuktaM bhavati-'dhamme parase se pa-KI vRttiH maladhA- ese dhamma' ityukte samAsadyArambhakavAkyadvayamatra saMbhAvyate, tathAhi-yadi dharmazabdAt saptamIyaM tadA sapta- upakrama rIyA mItatpuruSasyArambhakamidaM vAkyaM, yathA bane hastItyAdi, atha prathamA tadA karmadhArayasya, yathA nIlamutpalami- pramANadvAraM datyAdi, nanu yadi vAkyadvayamevAtra saMbhAvyate tarhi kathaM dvau samAsau bhavata ityuktam ?, ucyate, smaasaar||229|| mbhakavAkyayoH samAsopacArAdU, athavA aluksamAsavivakSayA samAsAvapyetI bhavato, yathA kaNThekAla ityAdItyadoSaH, yadi nAma dvau samAsAvatra bhavatastataH kimityAha-tanna jJAyate katareNa samAsena bhaNasi?, kiM| tatpuruSeNa karmadhArayeNa cA?, yadi tatpuruSeNa bhaNasi, tanmaivaM bhaNa, doSasambhavAditi zeSaH, sa cAyaM doSo-dharme pradeza iti bhedApattiH, yathA kuNDe badarANIti, na ca pradezadezinau bhedenopalabhyete, atha abhede'pi saptamI dRzyate yathA ghaTe rUpamityAdi, yadyevamubhayatra darzanAt saMzayalakSaNo doSaH syAt , atha karmadhArayeNa bhaNasi, tato vizeSeNa bhaNa 'dhamme ase paese ya se'tti, dharmazca sa pradezazca sa iti samAnAdhikaraNaH karmadhArayaH, evaM ca sapsamyAzaGkAbhAvato na tatpuruSasambhava iti bhAvaH / Aha-nanvayaM pradezaH samastAdapi dharmAstikAyAdavyatiriktaH san samAnAdhikaraNatayA nirdizyate ? uta tadekadezavRttiH san ? yathA jIvAstikAyaikadezavRttirjIvapradeza ityAzakyAha-'se paese dhamma'tti sa ca pradezaH sakaladhostikAyAdavyatirikto na pun-||229|| stadekadezavRttirityarthaH, zeSabhAvanA pUrvavat, 'se paese nojIce se paese nokhaMdhe ityatrApi pUrvavadevArthakatha dIpa anukrama [310] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~469~ Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [148] dIpa anukrama [310] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [148] / gAthA ||118...|| Education i nam / evaM vadantaM samabhirUDhaM sAmpratamevaMbhUto bhaNati yadyaddharmAstikAyAdikaM vastu bhaNasi tattatsarvaM samastaM kRtsnaM dezapradezakalpanArahitaM pratipUrNamAtmasvarUpeNAvikalaM niravazeSaM tadevaikatvAnniravayavameka grahaNagRhItamekAbhidhAnAbhidheyaM na nAnAbhidhAnAbhidheyaM, tAni hyekasminnarthe'sau necchati, abhidhAnabhede vastubhedAbhyupagamAt, tadevaMbhUtaM taddharmAstikAyAdikaM vastu bhaNa, na tu pradezAdirUpatayA, yato dezapradezau mamAvastubhUtau, akhaNDasyaiva vastunaH satvenopayogAt, tathAhi pradezapradezinorbhedo vA syAdabhedo vA ?, yadi prathamaH pakSastarhi bhedenopalabdhiprasaGgo, na ca tathopalabdhirasti, athAbhedastarhi dharmapradezazabdayoH paryAyataiva prAptA, ekArthaviSayatvAt, na ca paryAyazabdayoryugapaduccAraNaM yujyate, ekenaiva tadarthapratipAdane dvitIyasya vaiyarthyAt tasmAdekAbhidhAnAbhidheyaM paripUrNamekameva vastviti / tadevamete nijanijArthasatyatApratipAdanaparA vipratipadyante nayAH ete ca parasparaM nirapekSA durnayA:, saugatAdisamayavat, parasparasApekSAstu sunayAH, teca parasparasApekSaiH samuditaireva sampUrNa jinamataM bhavati, naikaikAvasthAyAm, uktaM ca stutikAraNa - "udadhAviva sarvasindhavaH, samudIrNAstvayi | nAtha ! dRSTayaH / na ca tAsu bhavAn pradRzyate, pravibhaktAsu saritsvivodadhiH // 1 // " / ete ca nayA jJAnarUpAstato jIvaguNatvena yadyapi guNapramANe'ntarbhavanti tathApi pratyakSAdipramANebhyo nayarUpatAmAtreNa pRthaka prasi ddhatvAihuvicAraviSayatvAjjinAgame pratisthAnamupayogitvAcca jIvaguNapramANAtpRthaguktAH / tadetatpradezadRSTAnteneti nigamanam / prasthakAdidRSTAntatrayeNa ca nayapramANaM pratipAdyopasaMharati-tadetannayapramANamiti / anena ca For ane & Personal Use City pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[45] cUlikAsUtra [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH ~470~ Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ....... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| ..... prata anuyo vRttiH upakame pramANadvAra sUtrAMka [150] // 230 // gAthA: dRSTAntatrayeNa digmAtradarzanameva kRtaM, yAvatA yatkimapi jIvAdi vastvasti tatra sarvatra nayavicAraH pravartate maladhA-18| ityalaM bahujalpiteneti / / 148 // itaH kramaprApta samApramANaM vivarIpurAharIyA se kiM taM saMkhappamANe ?, 2 aTravihe paNNatte, taMjahA-nAmasaMkhA ThavaNasaMkhA davvasaMkhA ovammasaMkhA parimANasaMkhA jANaNAsaMkhA gaNaNAsaMkhA bhAvasaMkhA / se kiM taM nAmasaMkhA ?, 2 jassa NaM jIvassa vA jAva se taM nAmasaMkhA / se kiM taM ThavaNasaMkhA?, 2 japaNaM kaTrakamme vA potthakamme vA jAva se taM ThavaNasaMkhA / nAmaThavaNANaM ko paiviseso?, nAma [pAeNaM] AvakahiyaM ThavaNA ittariyA vA hojjA AvakahiyA vA hojaa| se kiM taM vyasaMkhA ?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-Agamao ya noAgamao ya, jAva se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairittA davvasaMkhA ?, 2tivihA paNNattA, taMjahAegabhavie baddhAue abhimuhaNAmagotte a| egabhavie NaM bhaMte! egabhavietti kAlao kevaccira hoi ?, jahaNaNeNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM puvvakoDI, baddhAue NaM bhaMte ! ||--|| dIpa anukrama || 230 // [311 -317] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM atha 'saMkhyA' viSayaka prarupaNA kriyate ~471~ Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ........ mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| ......... prata sUtrAMka [150] gAthA: ||--|| baddhAuetti kAlao kevacciraM hoi ?, jahaNNeNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM puvvakoDItibhAgaM, abhimuhanAmagoe NaM bhaMte! abhimuhanAmagoetti kAlao kevaJciraM hoi ?, jahanneNaM ekaM samayaM ukkoseNaM aMtomuhattaM / iyANI ko Nao ke saMkhaM icchai-tattha NegamasaMgahavavahArA tivihaM saMkha-icchaMti, taMjahA-egabhaviaM baddhAuaM abhimuhanAmagotaM ca, ujjusuo duvihaM saMkhaM icchA, taMjahA-baddhAuaMca abhimuhanAmagotaM ca, tiNi saddanayA abhimuhaNAmagottaM saMkhaM icchaMti, se taM jANayasarIrabhaviasarI ravairittA davvasaMkhA / se taM noAgamao davvasaMkhA / se taM dvvsNkhaa| sayAnaM sajJayA saMkhyAyate'nayeti vA saGkhyA, saiva pramANaM sayApramANam , iha ca saGkhyAzabdena saGgyAzalayo yorapi grahaNaM draSTavyaM, prAkRtamadhikRtya samAnazabdAbhidheyakhAt, gozandena pazubhUmyAdivat, uktaM ca 1-"gozabdaH pazubhUmyapsu, vAgdigarthaprayogavAn / mandaprayoge dRSTyambuvajravargAbhidhAyakaH // 1 // " evamihApi saMkhA itiprAkRtokto saGkhyA zaGkhAzca pratIyante, tato dvayasyApi grahaNam / evaM ca nAmasthApanAdravyAdivicAre'pi pakrAnte saGkhyA zaGkhA vA yantra ghaTante tattatra prastAvajJena svayameva yojymiti| 'se kiM taM nAmasaMkhe'tyAdi, sabai pUrvA dIpa anukrama [311 -317] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~472~ Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ........... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| prata anuyo sUtrAMka KAROSAROS [150] rIyA // 231 // gAthA: ||--|| bhihitanAmAvazyakAdivicArAnusArataH svayameva bhAvanIyaM yAvat 'jANayasarIrabhaviasarIravaharitte dabvasaMkhe vRttiH tivihe paNNatte' ityAdi, iha yo jIvo mRtvA'nantarabhave zabbeghu utpatsyate sa teSvavadvAyuSko'pi janmadinA-131 upakrama dArabhya ekabhavikaH sa zaGkha ucyate, yantra bhave vartate sa evaiko bhavaH zaGkhapUtpatterantare'stItikRtvA, evaM zaGkhamA-16 pramANadvAraM yogya baddhamAyuSkaM yena sa badAyuSkA, zaGkhabhavaprAptAnAM jantUnAM ye avazyamudayamAgacchataste dvIndriyajAtyA|dinIcItrAkhye abhimukhe jaghanyataH samayenotkRSTato'ntarmuhartamAtreNaiva vyavadhAnAt udayAbhimukhaprApte nAmagotre karmaNI yasya so'bhimukhanAmagotraH, tadeSa trividho'pi bhAvazalatAkAraNatvAt jJazarIrabhavyazarIravyatirikto dravyazaGkha ucyate, yadyayaM dvibhavikatribhavikacatarbhavikAdirapi kasmAnnetthaM vyapadizyata iti ceta, naivaM, tasyAtivyavahitatvena bhAvakAraNatA'nabhyupagamAt , tatkAraNasyaiva dravyatvAd, idAnIM trividhamapi zaGkha kAlataH krameNa nirUpayannAha-egabhavie NaM bhaMte ! ityAdi, ekabhavikaH zaGko bhadanta ! ekabhavika iti vyapadezena kAlataH kiyaciraM bhavatIti, anottaraM-'jahaNNaNa' mityAdi, idamuktaM bhavati-pRthivyAyanyatarabhave'ntamuhAra jIvitvA yo'nantaraM zoputpadyate so'ntarmuhUrtamekabhavikaH zaGkho bhavati, yastu matsyAyanyatamabhave pUrvakoTI jIvitvaiteputpadyate tasya pUrvakoTirekabhavikatve labhyate, ana cAntarmuhartAdapi hInaM jantUnAmAyureva nAstIti jaghanyapade'ntarmuhurtagrahaNaM, yastu pUrvakoTyadhikAyuSkaH so'saGkhyAtavarSAyuSkabAheveSvevotpadyate na shdvessci-1||231|| |tyutkRSTapade pUrvakoTyupAdAnam , AyurvandhaM ca prANino'nubhUyamAnAyuSo jaghanyato'pyantarmuhUrte zeSa eva kurva dIpa anukrama [311 -317] meboryang pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~473~ Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ....... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| ........ prata sUtrAMka [150] gAthA: tyutkRSTatastu pUrvakoTinibhAga eva na parata iti baddhAyuSkasya jaghanyato'ntarmuhUrtamutkRSTataH pUrvakoTItribhAga uktA, AbhimukhyaM tvAsannatAyAM satyAmupapadyate ato'bhimukhanAmagotrasya jaghanyataH samaya utkRTatastvantarmuhUrta kAla uktaH, yathoktakAlAt paratatrayo'pi bhAvazaGkhatAM patipayanta iti bhAvaH / idAnIM naigamAdinayAnAM madhye ko nayo yathoktatrividhazaGkhasya madhye kaM zaGkhamicchatIti vidhAryate-tatra naigamasaGgrahavyavahArAH sthUladRSTitvAtrividhamapi zaGkhamicchanti, dRzyate hi sthUladRzAM kAraNe kAryopacAraM kRtvA itthaM vyapadezapravRttiA, yathA rAjyAIkumAre rAjazabdasya ghRtaprakSepayogye ghaTe ghRtaghaTazabdasyetyAdi, RjusUtra ebhyo CIvizaddhakhAdAyasyAtivyavahitatvenAtiprasaGgabhayAdvividhamevecchati, zabdAdayastu vizuddhataratvAd dvitIyamapyativyavahitaM manyante, ato'tiprasaGganivRttyarthamekaM caramamevecchanti / 'se ta' mityAdi nigamanam // se kiM taM ovammasaMkhA?, 2 caubihA paNNattA, taMjahA-asthi saMtayaM saMtaeNaM uvamijai, asthi saMtayaM asaMtaeNaM uvamijjai, asthi asaMtayaM saMtaeNaM uvamijjai, atthi asaMtayaM asaMtaeNaM uvamijai, tattha saMtayaM saMtaeNaM uvamijjai, jahA saMtA arihaMtA saMtaehiM puravarehiM saMtaehi kavADehiM saMtaehiM vacchehi uvamijai, taMjahA-pura ||--|| X-SCk0RANCE dIpa anukrama [311 -317] + pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~474~ Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ....... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| ........... battiH prata anuyo maladhArIyA sUtrAMka pramANa dvAra [150] CHECHACK // 232 // gAthA: varakavADavacchA phalihabhuA duNduhitthnniaghosaa| sirivacchaMkiavacchA savve'vi jiNA cauvvIsaM // 1 // saMtayaM asaMtaeNaM uvamijai, jahA saMtAI neraiatirikkhajoNiamaNussadevANaM AuAI asaMtaehiM paliovamasAgarovamehiM uvamijaMti, asaMtayaM saMtaeNaM u0 taM0-parijUriaperaMtaM calaMtabiMTa paDatanicchIraM / pattaM va vasaNapattaM kAlappattaM bhaNai gAhaM // 1 // jaha tubbhe taha amhe tumhe'vi a hohihA jahA amhe / appAhei paDataM paMDuapattaM kisalayANaM ||2||nnvi asthi Navi a hohI ullAvo kisalapaMDupattANaM / uvamA khallu esa kayA bhaviajaNavibohaNaTrAe // 3 // asaMtayaM a saMtapahiM uvamijai, jahA kharavisANaM tahA sasavisANaM / se taM ovmmsNkhaa| saGkhyAnaM saGkhyA-paricchedo vastunirNaya ityarthaH, aupamyena upamApradhAnA vA saGkhyA aupamyasayA, iyaM copa-15 mAnopameyayoH satvAsattvAbhyAM caturdA, tadyathA-'saMtayaM saMtaeNa'mityAdi, tatra prathamabhaGge tIrthakarAderupame yastha kapATAdinA upamAnena kharUpaM saMkhyAyate-nizcIyate ityaupamyasaGkhyAtvaM bhAvanIyaM, yasya tIrthakarAH kharUkApato nizcitA bhavanti tasya puravarakapATopamavakSaso-nagaraparighopamavAhavaste bhavantItyAgrupamayA tatkharUpa-10 ||--|| dIpa anukrama [311 -317] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~475 Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ........... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| prata sUtrAMka [150] gAthA: ||--|| nizcayasyehotpAdyamAnatvAditi bhAvaH / dvitIyabhaGge palyopamasAgaropamANAM yojanapramANapalyavAlAgrAdika-2 lpanAmAtreNa prarUpitattvAdasattvamavaseyam, upamAnatA caiSAmetanmahAnArakAyAyumahattvasAdhanAditi, tRtIyabhane 'parijUriyaperaMta'mityAdi gAthA, tatra vasantasamaye parijIrNaparyantaM khaparipAkata eva pracalantaM vRkSAspatad-bhrazyatpatraM gAthAM bhaNatIti sambandhaH, pariNatatvAdeva nikSIraM vRkSaviyogAditvalakSaNavyasanaM prApta kAlaprApta-vinAzakAlamAptamiti / tAmeva gAthAmAha-jaha tumbhe'ityAdi, vRkSAtpatatA kenacijIrNapatreNa kizalayAnAzrityoktaM, kiMta?, ucyate-zRNuta bho udgacchatkomalapatravizeSarUpANi kizalayAnyavahitAni bhUtvA, vRkSAtpatat mallakSaNaM pANDupatraM yuSmAkaM 'appAheI' iti kathayati, kiM tadityAha-jaha tunbhe taha amhe'tti, yathA puSpadabhinavasnigdhakAntIni kamanIyakAminIkaratalasparzalakSmIkAni sakalajanamanonetrAnandadAyIni sAmprataM bhavanti dRzyante tathA kyamapi pUrvamAsmeti kriyAdhyAhAraH, yathA ca parijIrNaparyantAdisvarUpANi sAmprataM vayaM vartemahi yUyamapi nizcita kAlena tathA bhaviSyatha iti na kAcit svasamRddhI garvabuddhiH parAsamRddhautu helAmatirvidheyA, anityatvAtsakalasamRddhisambandhAnAmiti bhAvaH / nanvalaukikamidaM yatpatrANi parasparaM jalpanti,satyamityAha-navi atthi' gAhA sugamA, navaraM vRkSapatrasamRddhayasamRddhizravaNato'nityatAvagamena bhavyAnAM sAMsArikasamRddhiSu nivedo yathA syAdityasadbhUto'pi patrANAmihAlApa ukta iti bhAvaH, tadevaM 'jaha tumbhe taha amheM ityatra kizalayapatrAvasthayA pANDapatrAvasthA upamIyate, evaM copamAnabhUtakizalayapatrAvasthA tatkAlabhAvi dIpa anukrama [311 -317] braryang pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~476 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| .......... % prata 15 sUtrAMka [150] gAthA: ||--|| anuyodatvAtsatI pANDupatrANAM tUpameyabhUtA sA'vasthA bhUtapUrvatvAdasatI 'tumbheviya hohihA' ityAdau tu pANDapatrA- vRttiH maladhA-1vasthayA kizalayapatrAvasthA upamIyate, tatrApyupamAnabhUtA pANDupatrAvasthA tatkAlayogisvAtsatI kizala-: upakrama rIyA 18 yadalAnAM tUpameyabhUtA sA bhaviSyatkAlayogitvAdasatI, ato'satsatA upamIyata iti tRtIyabhaGgaviSayatA pramANadvAra saMgacchate, sudhiyA tu yadi ghaTate tadA'nyathA'pi sA vAcyeti / caturthabhaGge 'asaMtayaM asaMtaeNe'tyAdi, yathA // 233 // kharaviSANamabhAvarUpaM pratItaM tathA zazaviSANamapyabhAvarUpaM nizcetavyaM, yathA vA zazaviSANamabhAvarUpaM nizci8/tamityamitaradapi jJAtavyamiti bhAvaH, evaM copamAnopameyayorasattvaM sphuTameveti // se kiM taM parimANasaMkhA?, 2 duvihA paNNattA, taM0-kAliasuyaparimANasaMkhA dihivAyasuaparimANasaMkhA ya / se kiM taM kAliasuaparimANasaMkhA?, 2 aNegavihA papaNattA, taMjahA-pajjavasaMkhA akkharasaMkhA saMghAyasaMkhA payasaMkhA pAyasaMkhA gAhAsaMkhA silogasaMkhA veDhasaMkhA nijjuttisaMkhA aNuogadArasaMkhA uddesagasaMkhA ajjhayaNasaMkhA suakhaMdhasaMkhA aMgasaMkhA, se taM kAliasuaparimANasaMkhA / se kiM taM didivAyasuaparimANasaMkhA ?, 2 aNegavihA paNNattA, taMjahA-pajjavasaMkhA jAva aNuogadArasaMkhA dIpa anukrama SCSCRC [311 // 233 // -317] Jamedicination pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~477~ Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [150 ] gAthA: II--II dIpa anukrama [311 -317] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [ 150 ] / gAthA ||119-122|| pAhuDasaMkhA pAhuDiAsaMkhA pAhuDapAhuDiAsaMkhA vatthusaMkhA, se taM diTTivAyasuaparimANasaMkhA / se taM parimANasaMkhA / se kiM taM jANaNAsaMkhA ?, 2 jo jaM jANai taMjahA -sadaM saddio gaNiyaM gaNio nimittaM nemittio kAlaM kAlaNANI vejjayaM vejjo, se taM jANaNAsaMkhA / saMkhyAyate anayeti saGkhyA, parimANaM paryavAdi tadrUpA saGkhyA parimANasaGkhyA, sAdha kAlikatadRSTivAdaviSayatvena dvividhA, tatra kAlikazrutaparimANasaGkhyAyAM paryavasaGkhyA ityAdi, paryavAdirUpeNa parimANavizeSeNa kAlikazrutaM saMkhyAyata iti bhAvaH, tatra paryavAH paryAyA dharmA itiyAvat tadrUpA saGkhyA paryavasaGkhyA sA ca kAlikazrute anantaparyAyAtmikA draSTavyA, ekaikasyApyakArAdyakSarasya tadabhidheyasya ca jIvAdivastunaH pratyekamanantaparyAyatvAt evamanyatrApi bhAvanA kAryA, navaraM saGkhyeyAnyakArAyakSarANi, yAdyakSarasaMyogarUpAH saGkhyAH saGghAtAH, suptiGantAni samayaprasiddhAni vA saGkhyeyAni padAni, gAdhAdicaturthAMzarUpAH saGkhyeyAH pAdAH saGkhyeyA gAthAH, saGkhyeyAca zlokAH pratItAH, evaM chandovizeSarUpAH saGkhyeyA veSTakAH, nikSepaniryutyupodghAtaniryuktisUtrasparzakaniryuktilakSaNA trividhA niryuktiH, vyAkhyopAyabhUtAni satpadaprarUpaNatAdInyupakramAdIni vA saGkhyeyAnyanuyogadvArANi, soyA uddezAH saGkhyeyAnyadhyayanAni saGkhyeyAH zrutaskandhAH, For hate & Personal Use Oily pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~478~ Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ......... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| ......... prata anuyo maladhArIyA sUtrAMka [150] // 234 // gAthA: CASEASE sakyeyAnyaGgAni eSA kAlikazrutaparimANasaNyA, evaM dRSTivAde'pi bhAvanA kAryA, navaraM prAbhRtAdayaH pUryA-II vRttiH ntargatAH zrutAdhikAravizeSAH / 'se tamityAdi nigamanadvayam // se kiM taM jANaNAsaMkhA' ityAdi, 'jANaNA' upakrame jJAnaM saMkhyAyate-nizcIyate vastvanayeti sakhyA, jJAnarUpA sakhyA jJAnasakhyA, kA punariyam ?, ucyate, pramANadvAra yo devadattAdiryacchandAdikaM jAnAti sa tajjAnAti, taca jAnannasAvabhedopacArAdU jJAnasakhyetyupaskAraH, | zeSa pAThasiddham // se kiM taM gaNaNAsaMkhA?, 2 ekko gaNaNaM na uvei, duppabhii saMkhA, taMjahA-saMkhejae asaMkhejjae aNaMtae / se kiM taM saMkhejjae?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-jahaNNae ukkosae ajahaNNamaNukkosae / se kitaM asaMkhejjae ?, 2tivihe paNNate, taMjahA-paritAsaMkhejae juttAsaMkhejae asaMkhejjAsaMkhejae / se kiM taM parittAsaMkhejae?, 2 tivihe paNNate, taMjahA-jahaNNae ukkosae ajahaNNamaNukkosae / se kiM taM juttAsaMkhejjae?, 2tivihe paNNate, taMjahA-jahapaNae ukosae ajahapaNamaNukosae / se kiM taM asaMkhejjAsaMkhejae ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-jahapaNae ukkosae ajahaNNamaNukosae / ||--|| dIpa anukrama // 234 // [311 -317] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~479~ Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ........ mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| ........ prata sUtrAMka [150] gAthA: se kiM taM aNaMtae ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-parittANatae juttANatae aNatANatae / se kiM taM parittANatae ?, 2 ti0pa0, taM-jahaNNae ukkosae ajahaNNamaNukko. sae / se kiM taM juttANatae ?, 2 tivihe paNNate, taMjahA-jahaNNae ukkosae ajahapaNamA se kiM taM aNaMtANatae?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-jahaNNae ajahaNNamaNukosae / jahaNNayaM saMkhejayaM kevai hoi?, dorUvayaM, teNaM paraM ajahaNNamaNukkosa yAI ThANAI jAva ukkosayaM saMkhejayaM na paavi| etAvanta ete iti sakhyAnaM gaNanasaGkhyA, tatra 'ego gaNaNaM na ubeI' ekastAvadgaNana-sakhyAM nopaiti, yata ekasmin ghaTAdI dRSTe ghaTAdi vastvidaM tiSThatItyevameva prAyaH pratItirutpadyate, naikasaGkhyAviSayatvena, athavA AdAnasamarpaNAdivyavahArakAle eka vastu prAyo na kazcidgaNayatyato'saMvyavahAryatvAdalpatvAdvA nako | gaNanasarUpAmavatarati, tasmAdvimabhUtireva gaNanasaGkhyA, sA ca sakhyeyakAdibhevabhinnA, tayathA-salayeyakamasaGkhyeyakamanantaka, tatra saGkhyeyakaM jaghanyAdibhedAt trividham, asaGkhyeyakaM tu parItAsaGkhyeyakaM yuktAsakhyeyakaM asaGkhyeyAsaGkhyaka, punarekaikaM jaghanyAdibhedAtrividhamiti sarvamapi navavidham , a 20-04-%ARKARI ||--|| dIpa anukrama [311-317] -anu. Gill pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~480~ Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| ........ prata sUtrAMka anuyo0 maladhA [150] rIyA // 235 // gAthA: ||--|| nantakamapi parItAnantakaM yuktAnantakaM anantAnantakam , atrAdyAnantabhedadvaye jaghanyAdibhedAt pratyekaM traivi-80 vRttiH dhyama, anantAnantakaM tu jaghanyamajaghanyotkRSTameva saMbhavatIti, utkRSTAnantAnantakasya kApyasambhavAditi upakrame sarvamapIdamaSTavidhaM, tadevaM saMkSepataH saGkhyeyakAdibhedaprarUpaNAmAtraM kRtvA vistarataH tatsvarUpanirUpaNArthamAha- pramANadvAra 'jahaeNayaM saMkhejayaM kevaiyamityAdi, atra jaghanyaM sahadheyaka dvau, tataH paraM tricaturAdikaM sarvamapyajaghanyotkRSTaM yAvadutkRSTaM na prAmoti, ukkosayaM saMkhejayaM kevai hoi ?, ukkosayassa saMkhejayassa parUvaNaM karissAmi-se jahAnAmae palle siA ega joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM tiNi joyaNasayasahassAI solasa sahassAI doSiNa a sattAvIse joyaNasae tipiNa a kose aTTAvIsaM ca dhaNusayaM terasa ya aMgulAI addhaM aMgulaM ca kiMci visesAhiaM parikkheveNaM paNNatte, se NaM palle siddhatthayANaM bharie, tao NaM tehiM siddhasthapahiM dIvasamudANaM uddhAro gheppai, ego dIve ego samudde evaM pakkhippamANeNaM 2 jAvaiA dIvasamuddA tehiM siddhasthapahiM apphuNNA esa NaM evaie khette palle [AiTTA] paDhamA salAgA, eva dIpa anukrama [311-317] 235 // A maranyang pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~481~ Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ...... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| ...... prata sUtrAMka [150] RAKES gAthA: iANaM salAgANaM asaMlappA logA bhariA tahAvi ukkosayaM saMkhejayaM na pAvai, jahA ko diTuMto?, se jahAnAmae maMce siA AmalagANaM bharie tattha ege Amalae pakkhitte se'vi mAte aNNe'vi pakkhite se'vi mAte anne'vi pakkhitte se'vi mAte evaM pakkhippamANeNaM 2 hohI se'vi Amalae jaMsi pakkhitte se maMcae bharijihii je tattha Amalae na mAhii: tatra kiyatpunarutkRSTa sahAyakaM bhavatIti vineyena pRSTe vistareNa tasya prarUpayiSyamANatvAdityamAha-utkRSTasya saGkhyeyakasya prarUpaNAM kariSyAmi, tadevAha-tadyathA nAma kazcitpalyaH syAt, kiyanmAna ityAha-AyAmaviSkambhAbhyAM yojanazatasahasraM, paridhinA tu-parihI tilakakha solasa sahassa do ya saya sttviishiyaa| kosatiya aTThavIsaM, dhaNusaya teraMguladdhahiyaM // 1 // iti gAdhApratipAditamAno, jambUdvIpapramANa iti bhaavH| ayaM cAdhastAdyojanasahasramavagADho draSTavyaH, ratnaprabhAvRthivyA ratnakANDaM bhittvA vajrakANDe pratiSThita ityarthaH, sa caivaMpramANaH palyo jambUdvIpavedikAta upari sapazikhaH siddhArthAnAM sarSapAnAM bhriyate, 'tao NaM tehiM mityAdi, idamuktaM bhavati-te sarSapA asatkalpanayA devAdinA samutkSipya eko dvIpe ekaH samudre ityevaM sarve 1. paridhinayo lakSAH SoDaza sahasrA dve ca zate rAptaviMzatyadhike / kozatrikamaSTAviMzaM dhanuzataM prayodazAnulAni aAdhikAni // 1 // SSSSS ||--|| dIpa anukrama [311-317] - pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~482 Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ...... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| ..... (45) prata upakrame sUtrAMka [150] gAthA: anuyo'pi prakSipyante, yatra ca dvIpe samudre vA te itthaM prakSipyamANA niSThAM yAnti tatparyavasAno jambUdvIpAdirana vRtti maladhA- vasthitapalpaH kalpyate, ata evAha-esa NaM evaie khette palle'tti, yAvanto dvIpasamudrAstaiH sarvapaH 'appu-11 paNa tti vyAptA ityarthaH, etadetAvatpramANaM kSetramanavasthitapalyA, sapabhRto buddhyA parikalpyata itya, tataHpramANahAra // 236 // kimityAha-'paDhamA salAgatti tataH zalAkApalye prathamazalAkA-ekaH sarSapaH prakSipyata ityarthaH, 'evaiyANaM 4 salAgANaM asaMlappA logA bhariya'tti lokyante-kevalinA dRzyanta iti lokA-vyAkhyAnAdiha vakSyamANAH zalAkApalyarUpA gRhyante, te caikadazazatasahasralakSakoTiprakAreNa saMlapitumazakyA asaMlapyA, atibahava ityarthaH, yathoktazalAkAnAmasatkalpanayA bhRtA:-pUritAstathApyutkRSTaM sakhyeyakaM na pAmoti, AkaNThapUritA api hi lokarUDyA bhRtA ucyante, na caitAvataivotkRSTaM saGkhyeyakaM saMpadyate, kintu yadA sapazikhatayA tathA te niyante yathA naiko'pi sarSapastatrApale mAti tadA tadbhavatIti bhAvaH, nanu sapazikhatayA sarvathA abhRtamapi loke kiM bhRtamucyate, satyaM, procyata eva, tathA cAtrArthe dRSTAntaM vidarzayiSurAha-yathA ko'tra dRSTAntaH2, iti ziSyeNa pRSTe satyuttaramAha-tadyathA nAma kazcinmazcaH syAt, sa cAmalakAnAM bhRta iti zikhAmantareNApi lokena vyapadizyate, atha ca tatraikamAmalakaM prakSiptaM tanmAtamaparamapi prakSiptaM tadapi mAtamanyadapi prakSiptaM tadapi mAtamevamaparAparaiH prakSipyamANaiH bhaviSyati tadAmalakaM yenAsau maJco bhariSyati, yacca taduttarakAlaM tatra mace na mAsyati, itthaM cAtrApyaparAparairyathoktazalAkArUpaiH prakSipsaryadA saMlapitumazakyA ativahayaH sama ||--|| dIpa anukrama [311-317] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~483~ Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| ........ prata sUtrAMka [150] gAthA: zikhA palyA asatkalpanayA bhRtA bhavanti tadotkRSTaM sakhyeyakaM bhavatItyadhyAhAro draSTavya iti tAvadakSarArthaH / bhAvArthastvayaM-pUrvanidarzitasvarUpAdanavasthitapalyAdapare'pi jambUdvIpapramANA yojanasahasrAvagADhAstrayaH palyA buddhyA kalpyante, tatra prathamaH zalAkApalyo dvitIyaH pratizalAkApalyastRtIyo mahAzalAkApalyA, tatrAnavasthitapalyo bhRtaH zalAkApalye ca prathamA zalAkA prakSipteti pUrvamAdarzitaM, tadanantaraM punarapyanava|sthitapalyasarSapAH samutkSipyaiko dvIpe ekaH samudre ityevaM prakSipyante, taizca niSThitaH zalAkApalye dvitIyA zalAkA prakSipyate, sarSapAzca prakSipyamAnA yatra dvIpe samudre vA niSThitAstatparyavasAnaH pUrveNa saha bRhattaro'navasthitapalyaH sarSapabhRtaH parikalpyate, ata evAyamanavasthitapalya ucyate, avasthitarUpAbhAvAta, punaH so'pyutkSipyakaikasarSapakrameNa dvIpasamudreSu prakSipyate, zalAkApalye ca tRtIyA zalAkA prakSipyate, te ca sarSapAH makSipyamANA yatra dvIpe samudre vA niSThitAstatparyavasAnaH pUrveNa saha bRhattamo'navasthitapalpaH sarSapabhRtaH parikalpyate, punaH so'pyutkSipya tenaiva krameNa dvIpasamudreSu prakSipyate, zalAkApalye ca caturthI zalAkA prakSipyate, evaM yathottaraM vRddhasthAnavasthitapalyasya bharaNariktIkaraNakrameNa tAvadvAcyaM yAvadekaikazalAkAprakSepaNa zalAkApalyo bhriyate, aparAM zalAkA na pratIcchati, tato'navasthitapalyo bhRto'pi notkSipyate, kintu zalAkApalpa evoDriyate, ayamapyanavasthitapalyAkrAntakSetrAtparata ekaikasarvapakrameNa dvIpasamudreSu prakSipyate, yadA ca niSThito bhavati tadA pratizalAkApalyalakSaNe tRtIye palye prathamA pratizalAkA prakSipyate, tato'navasthi ||--|| dIpa anukrama [311-317] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~484~ Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ........ mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| ....... prata sUtrAMka [150] rIyA gAthA: *-5649 ||--|| anuyotapalyaH samukSipya zalAkApalye niSThAsthAnAtparatastenaiva krameNa nikSipyate, niSThite ca tasin zalAkAmaladhA 4palye zalAkA prakSipyate, itthaM punarapyanavasthitapasyapUraNarecanakrameNa zalAkApalyaH zalAkAnAM bhiyate. tato- upakrame dAnavasthitazalAkApalpayo tayoH zalAkApalya evotkSipya pUrvoktakrameNaiva nikSipyate, pratizalAkApalpe capramANadvAra dvitIyA pratizalAkA prakSipyate, tato'navasthitapalyA samudatya zalAkApalyaniSThAsthAnAtparatastenaiva nyAyena | prakSipyate, zalAkApalye ca zalAkA prakSipyate, evamanavasthitapalyasyotkSepaprakSepakrameNa zalAkApalyaH zalAkAnAM bharaNIyaH, zalAkApalyasya tUrakSepaprakSepavidhinA pratizalAkApalyaH pratizalAkAnAM pUraNIyo, yadA ca pratizalAkApalyA zalAkApalyo'navasthitapalyazca trayo'pi bhRtA bhavanti tadA pratizalAkApalya evotkSipya dvIpasamudreSu tathaiva prakSipyate, niSThite ca tasmin mahAzalAkApalye prathamA mahAzalAkA prakSipyate, tataH zalAkApalya utkSipya tathaiva prakSipyatepratizalAkApalye ca pratizalAkA prakSipyate, tato'navasthitapalya utkSipya tathaiva prakSipyate, zalAkApalye ca zalAkA prakSipyate, evamanavasthitapalyotkSepaprakSepakrameNa zalAkApalyo bharaNIyaH, zalAkApalyodaraNavikiraNavidhinA pratizalAkApalyA pUraNIyaH, pratizalAkApalyotpATanaprakSepaNAbhyAM mahAzalAkApalyA pUrayitavyo, yadA tu catvAro'pi paripUrNA bhavanti tadotkRSTaM saGkhyeyakaM rUpAdhikaM bhavati / iha yathokteSu caturyu palyeSu ye sarSapA ye cAnavasthitapalyazalAkApalyapratizalAkApalyo- 237 // takSepaprakSepakrameNa dvIpasamudrA vyAptA etAvatsalyamutkRSTasaGkhyeyakamekena sarSaparUpeNa samadhikaM saMpardheta iti dIpa anukrama [311-317] P anyang pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~485 Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ...... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| ........ prata SR4 sUtrAMka [150] gAthA: CROSAROKAR bhAvaH / etAvadbhizca sarSapairasaMlapyA lokA: zalAkApalyalakSaNA niyanta eveti sUtramavirodhena bhAvanIyam / idaM ca tAvadutkRSTaM sankhyeyaka, jaghanyaM tu dvau, jaghanyotkRSTayozcAntarAle yAni saGkhyAsthAnAni tatsarvamajaghanyotkRSTam , Agame ca yatra kacidavizeSitaM saGkhyeyakagrahaNaM karoti tatra sarvatrAjaghanyotkRSTaM draSTavyam, idaM cotkRSTaM sakhyeyakamisthameva prarUpayituM zakyate, zIrSaprahelikAntarAzibhyo'tibahUnAM samatikrAntasyAt prakArAntareNAkhyAtumazakyatvAditi / uktaM trividhaM sakhyeyakam , atha navavidhamasaGkhyeyakaM prAguddiSTa / nirUpayitumAha evAmeva ukkosae saMkhejae rUve pakkhitte jahaeNayaM parittAsaMkhejayaM bhavai, teNa paraM ajahaNNamaNukosayAI ThANAI jAva ukkosayaM parittAsaMkhejjayaM na pAvai / ukkosayaM parittAsaMkhejayaM kevai hoi?, jahANayaM parittAsaMkhejayaM jahaNaNayaM parittAsaMkhejametANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso rUvUNo ukkosaM parittAsaMkhejayaM hoi, ahavA jahannayaM juttAsaMkhejjayaM rukhUNaM ukkosayaM parittAsaMkhejayaM hoi / jahannayaM juttAsaMkhejayaM kevaiaM hoi?, jahapaNayaparittAsaMkhejjayamettANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso paDipuSaNo jahannayaM juttAsaMkhejaya hoi, ahavA ukkosae parittAsaMkhejae rUvaM pakkhittaM jahaNayaM juttAsaM ||--|| dIpa anukrama [311 -317] JanEd.cahanel pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~486~ Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ...... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| ........ prata anuyoga maladhA vRttiH | upakrame pramANadvAraM sUtrAMka OMOMOM rIyA [150] // 238 // gAthA: khejayaM hoi, AvaliAvi tattiA ceva, teNa paraM ajahaeNamaNukkosayAI ThANAI jAva ukkosayaM juttAsaMkhijayaM na pAvai / ukkosayaM juttAsaMkhejayaM kevai hoi ?, jahaNNaeNaM juttAsaMkhejaeNaM AvaliA guNiA aNNamaNNabbhAso rUvUNo ukkosayaM juttAsaMkhejayaM hoi, ahavA jahannayaM asaMkhejjAsaMkhejayaM rUvUNaM ukkosayaM juttAsaMkhejayaM hoi / jahANayaM asaMkhejjAsaMkhejayaM kevaiaM hoi?, jahannaeNaM juttAsaMkhejaeNaM AvaliA guNiA aNNamaNNabbhAso paDipuNNo jahaeNayaM asaMkhejAsaMkhejaya hoi, ahavA ukkosae juttAsaMkhejjae rUvaM pakkhittaM jahaNNayaM asaMkhejjAsaMkhejaya hoi, teNa paraM ajahaNNamaNukosayAI ThANAiM jAva ukkosayaM asaMkhejjAsaMkhejayaM Na pAvai / ukkosayaM asaMkhejAsaMkhejjayaM kevaiaM hoi ?, jahaeNayaM asaMkhejAsaMkhejayamettANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso rUvUNo ukkosayaM asaMkhejjAsaMkhejayaM hoi, ahavA jahaNNayaM paritANatayaM rUvUNaM ukkosayaM asaMkhejjAsaMkhejjayaM hoii| ||--|| dIpa anukrama 655 // 238 // [311 -317] Mumbayang pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~487~ Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ..... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| ...... prata sUtrAMka [150] gAthA: ||--|| asaGkhyeyake'pi nirUpyamANe evamevAnavasthitapalyAdinirUpaNA kriyata ityarthaH, tAvad yAvadutkRSTaM sa-11 yeyakamAnItaM, tasmiMzca yadekaM rUpaM pUrvamadhikaM darzitaM tad yadA tatraiva rAzI prakSipyate tadA jaghanyaM parI-2 tAsaGkhyeyakaM bhavati / teNa para mityAdi sUtra, tataH paraM parItAsakhyeyakasyaivAjaghanyotkRSTAni sthAnAni bhavanti, yAvadutkRSTaM parItAsaGkhyeyakaM na prAmoti, ziSyaH pRcchati-kiyatpunarutkRSTaM parItAsankhyeyakaM bha-2 vati?, anottaraM-jahaeNayaM parIttAsaMkhejjaya'ityAdi, jaghanyaM parItAsaGkhyeyakaM yAvatpramANaM bhavatIti zeSaH,4 latAvatyamANAnAM jaghanyaparItAsaGkhyeyakamAtrANAM-jaghanyaparItAsaGkhyeyakagatarUpasaGkhyAnAmityarthaH, rAzI nAmanyo'nyamabhyAsaH-parasparaM guNanAsvarUpa ekena rUpeNonamutkRSTaM parItAsaDUkhyeyakaM bhavati, idamatra hRdayaM-12 pratyekaM jaghanyaparItAsanyeyaka eva yAvanti rUpANi bhavanti tAvantaH punA vyavasthApyante, teca parasparagujANitaryo rAzirbhavati, sa ekena rUpeNa hIna utkRSTaM parItAsankhyeyakaM mantavyam / atra sukhapratipazyarthamudAha-16 raNaM daryate jaghanyaparItAsaGkhyeyake kilAsatkalpanayA pazca rUpANi saMpradhAryante, tataH paJcaiva vArAH paJca paJca vyapasthApyante, tathAhi-55555, atra paJcabhiH paJca guNitAH paJcaviMzatiH, sA ca paJcabhirAhatA jAtaM pazcavizaM zatamityAdikrameNAmISAM rAzInAM parasparAbhyAse jAtAni paJcaviMzatyadhikAnyekatriMzacchatAni, etatpa| kalpanayA etAvanmAnaH sadbhAvatastvasakhyeSarUpoM rAzirekena rUpeNa hIna utkRSTaM parItAsaGkhyeyaka saMpadyate, sAyadA tu tadapyadhikaM rUpaM gaNyate tadA jaghanyaM yuktAsasyeyakaM jAyate, ata eSAha-'ahavA jahaSaNayaM juttA dIpa anukrama [311-317] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[4] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~488~ Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| .......... 44 prata sUtrAMka anuyo maladhA [150] rIyA // 239 // gAthA: ||--|| saMkhejaya'mityAdi, anantaroktAddhi yuktAsaGkhyeyakAdekasmin rUpe samAkarSita utkRSTaM parItAsaGkhyeyakaM niSpa-15 vRttiH yate iti pratIyate eveti / uktaM jaghanyAdibhedabhinnaM trividhaM parItAsaGkhyeyakam , atha tAbadbhedabhinnasyaiva yu- upakrama kAsakhyeyakasya nirUpaNArthamAha-jahaNNayaM juttAsaMkhejjayaM kittiya mityAdi, anottaraM 'jahaNayaM parittAsaM-pramANadvAra khejaya mityAdi, vyAkhyA pUrvavadeva, navaram-'annamannabbhAso paDipunno'tti anyo'nyAbhyastaH sa paripUrNa eva rAziriha gRhyate, na tu rUpaM pAtyata iti bhAvaH, (graM0 5000) 'ahavA ukkosae parittAsaMkhejae ityAdi, bhAvitArthameva, AvaliyA tattiyA ceva'tti yAvanti jaghanyayuktAsaGkhyeyake sarSaparUpANi prApyante AvalikAyAmapi tAvantaH samayA bhavantItyarthaH, tataH sUtre yatrAvalikA gRhyate tatra jaghanyayuktAsaGkhyeyakatulyasamayarAzimAnAsA drssttbyaa| teNa para'mityAdi tato jaghanyayuktAsaGkhyeyakAt parataH ekottarayA vRtyA asaGkhyeghAnyajaghanyotkRSTAni yuktAsasyeyasthAnAni bhavanti yAvadutkRSTaM yuktAsaGkhyeyakaM na prAmoti / atra ziSyaH pR|cchati-'ukkosarya juttAsaMkhejaya mityAdi, atra prativacanam-'jahaNNaeNamityAdi, jaghanyena yuktAsaGkhyehai yakenAbalikAsamaparAzirguNyate, kimuktaM bhavati?-anyo'nyamabhyAsaH kriyate, jaghanyayuktAsaGkhyeyakarAzi-10 stenaiva rAzinA guNyata iti tAtparyam, evaM ca kRte yo rAzibhavati sa eva ekena rUpeNonaH utkRSTaM yuktAsakhyeyakaM bhavati, yadi punastadapi rUpaM gaNyate tadA jaghanyamasaGkhyeyAsakhyeyakaM jAyate, ata evaah-a-18|239|| havA jahaNNaya asaMkhijAsaMkhijayaM rUbUNa'mityAdi,gatArtham / uktaM yuktAsaGkhyeyakaM vividham , idAnImasakhye-- dIpa anukrama 45465 [311 -317] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~489~ Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ....... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| ........ prata sUtrAMka [150] gAthA: yAsakarUyeyakaM trividhaM vibhaNiSurAha-jahaNNayaM asaMkhijAsaMkhejaya mityAdi, idaM tu sUtraM bhAvitArthameva, navaraM paDipuNNotti-paripUrNo, rUpaM na pAtyata ityarthaH, ahavetyAdyapi gatArtham / teNa para'mityAdi, tataH paramasaGkhyeyAsalyeyakasya asalayeyAnyajaghanyotkRSThasthAnAni bhavanti, yAvatkRSTAsakhyeyAsakhyeyakaM na praamoti| atra vineyaH praznayati-'ukkosaM asaMkhejAsaMkhejakaM kettiya mityAdi, anottaram-jahapaNayaM asaMjjAsaMkhejamityAdi, jaghanpamasa-khyeyAsakhyeyakaM yAvadbhavatIti zeSaH, tAvatpramANAnAM jaghanyAsakhyeyAsaGkhyeyakamAtrANAM jaghanyAsaGkhyeyAsaMkhyeyakarUpasaGkhyAnAmityarthaH, rAzInAmanyo'nyamabhyAsaH-parasparaM guNanAsvarUpaH | ekena rUpeNonaH utkRSTamasaGkhyeyAsasyeyakaM bhavati, ayamatra bhAvArtha:-pratyekaM jaghanyAsaNyeyAsaNyeyakarUpA jaghanyAsakhyeyAsaGkhyeyaka eva yAvanti rUpANi bhavanti tAvanto rAzayo vyavasthApyante, taizca parasparaguNitaiyA~ rAzirbhavati sa ekena rUpeNa hIna: utkRSTamasakhyeyAsaDUkhyeyakaM pratipattavyam, udAharaNaM cA bApyutkRSTaparItAsaGkhyayakoktAnusAreNa vAcyam , atra ca yadekaM rUpaM pAtitaM tadapyatra yadi gaNyate tadA 4 jaghanyaM parItAnantakaM saMpadyate, ata evetthaM nirdizatti-'ahavA jahaeNayaM parittANataya'mityAdi, gatArthameva, ityekIyAcAryamataM tAvadarzitam / anye tvAcAryA utkRSTamasarUyeyAsaGkhyeyakamanyathA prarUpayanti, tathAhijaghanyAsaDUnarupeyAsaDUkhyeyakarAzervargaH kriyate, tasyApi vargarAzeH punarvargo vidhIyate, tasyApi vargavargarAzeH | punarapi vargo niSpAcate, evaM ca vAratrayaM varge kRte'nye'pi pratyekamasakhyeyakharUpA daza rAzayastatra prakSipyante, ||--|| REBEEXXX SO90 dIpa anukrama [311 -317] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~490~ Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| .... prata sUtrAMka [150] gAthA: anuyotadyathA-"logAgAsapaesA dhammAdhammegajIvadesA ya / vvaDiA nioA patteyA ceva boddhavvA // 1 // vRttiH maladhA |ThiibaMdhajjhavasANA aNubhAgA jogccheaplibhaagaa| doNha ya samANa samayA asaMkhapakkhevayA dasa u // 2 // " upakrame rIyA idamuktaM bhavati-lokAkAzasya yAvantaH pradezAstathA dharmAstikAyasya adharmAstikAyasya ekasya ca jIvasya mANadvAraM // 24 // yAvantaH pradezAH 'dabvaTiyA nioya'tti-sUkSmANAM bAdarANAM cAnantakAyikavanaspatijIvAnAM zarIrANItyarthaH, 'patteyA ceva'tti anantakAyikAn varjayitvA zeSAH pRthivyaptejovAyuvanaspatitrasAH pratyekazarIriNaH sarve'pi jIvA ityarthaH, te cAsakhyeyA bhavanti, 'ThiibaMdhajjhavasANa tti sthitibandhasya kAraNabhUtAni adhyavasAyasthAnAni tAnyapyasaGkhyeyAnyeva, tathAhi-jJAnAvaraNasya jaghanyo'ntarmuhUrtapramANaH sthitibandha utkRSTastu triMza sAgaropamakoTIkoTIpramANaH, madhyamapade tvekadvitricaturAdisamayAdhikAntarmuhUrtAdiko'sakhyeyabhedaH, eSAM ca kAsthitivandhAnAM nirvatakAni adhyavasAyasthAnAni pratyeka bhinnAnyeva, evaM ca satyekasminnapi jJAnAvaraNe'saGga khyeyAni sthitibandhAdhyavasAyasthAnAni labhyante, evaM darzanAvaraNAdiSvapi vAcyamiti / 'aNubhAga'tti a-14 nubhAgA:-jJAnAvaraNAdikarmaNAM jaghanyamadhyamAdibhedabhinnA rasavizeSAH, eteSAM cAnubhAgavizeSANAM nirvata|kAnyasakhyeyalokAkAzapradezapramANAnyadhyavasAyasthAnAni bhavanti, ato'nubhAgavizeSA apyetAvanta eva draSTavyAH, kAraNabhedAzritatvAt kAryabhedAnAM, 'jogaccheyapalibhAga'tti yogo-manovAkAyaviSayaM vIrya tasyA kevaliprajJAcchedena prativiziSTA nirvibhAgA bhAgA yogacchedapratibhAgAH, te ca nigodAdInAM saMjJipaJcendriyapa ||--|| ||240 dIpa anukrama [311-317] 456 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~491~ Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| ........ prata sUtrAMka [150] gAthA: yantAnAM jIvAnAmAzritAH jaghanyAdibhedabhinnA asaGkhyeyA mantavyAH 'duNha pa samANa samaya'tti dvayozca samayoH-utsarpiNyavasarpiNIkAlakharUpayoH samayAH asalayeyakharUpAH, evamete pratyekamasaGkhyeyasvarUpAH daza prakSepAH pUrvokte vAratrayavargite rAzI prakSipyante, itthaM ca yo rAziH piNDitaH saMpadyate sa punarapi pUrvavadvAratrayaM vaya'te, tatazca ekasmin rUpe pAtite utkRSTAsaGkhyeyAsaGkhyeyakaM bhavati / uktaM navavidhamapyasayeyakaM, sAmprataM prAguddiSTamaSTavidhamanantakaM nirUpayitumAha jahaNNayaM parittANatayaM kevai hoi?, jahaNNaya asaMkhejAsaMkhejayamevANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso paDipuNNo jahaNaNayaM parittANatayaM hoi, ahavA ukkosae asaMkhejAsaMkhejae rUvaM pakkhittaM jahaNNayaM parittANatayaM hoi, teNa paraM ajahaNNamaNukkosayAI ThANAI jAva ukkosayaM parittANatayaM Na pAvai, ukkosayaM parittANatayaM kevaiaM hoi ?, jahaNaNayaparittANatayamettANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso rUkhUNo ukosayaM parittANatayaM hoi, ahavA jahaNNayaM juttANatayaM rUvaNaM ukkosayaM parittANatayaM hoi, jahaNNaya juttANatayaM kevai hoi?, jahapaNayaparittANatayamettANaM rAsINaM apaNamaNNa ||--|| dIpa anukrama [311-317] anu.41 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM atha 'aSTavidha-anantakam' prarupyate ~492~ Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ........... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| ....... prata vRttiH sUtrAMka anuyoga maladhA upakrame pramANadvAraM [150] rIyA // 241 // gAthA: ||--|| bbhAso paDipuNNo jahaNNayaM juttANaMtayaM hoi, ahavA ukkosae parittANaMtae rUvaM pavikhattaM jahannayaM juttANatayaM hoi, abhavasiddhiAvi tattiA hoi, teNa paraM ajahaNNamaNukkosayAI ThANAiM jAva ukkosayaM juttANatayaM Na pAvai / ukkosayaM juttANatayaM kevaiaM hoi ?, jahaNNaeNaM juttANataeNaM abhavasiddhiA guNiyA. aNNamaNNabbhAso rUvUNo ukkosayaM juttANatayaM hoi, ahavA jahaNNayaM aNaMtANatayaM rUvUNaM ukkosayaM jutANatayaM hoi / jahANayaM aNaMtANatayaM kevai hoi?, jahaNNaeNaM juttANataeNaM abhavasiddhiA guNiA aNNamaNNabbhAso paDipuNNo jahaNaNayaM aNaMtANatayaM hoi, ahavA ukkosae juttANatae rUvaM pakkhittaM jahaeNayaM aNatANatayaM hoi, teNa paraM ajahaNNamaNukosayAI ThANAI / se taM gaNaNAsaMkhA / se kiM taM bhAvasaMkhA?, 2 je ime jIvA saMkhagainAmagottAI kammAI vedei(nti)| se taM bhAvasaMkhA, se taM saMkhApamANe, se taM bhAvapamANe, se taM pamANe / pamANetti payaM samattaM (sU0150) dIpa anukrama [311-317] 1 // 24 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~493~ Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ....... mUlaM [150] / gAthA ||119-122|| ....... prata sUtrAMka [150] gAthA: 45 bhAvitAmeva, navaraM paripUrNa iti rUpaM na pAtyate ityarthaH / teNa paraM' ityAdi, gatArthameSa, 'ukosayaM paritANataya'mityAdi, jaghanyaparItAnantake yAvanti rUpANi bhavanti tAvatsaGkhyAnAM rAzInAM pratyeka jaghanyaparItAnantakapramANAnAM pUrvavadanyo'nyAbhyAse rUponamutkRSTaM parItAnantakaM bhavati, 'ahavA jahaNNa juttANataya'mityAdi, spaSTa, 'jahaeNayaM juttANatayaM kettiyamityAdi vyAkhyAtArthameva / 'ahavA ukkosayaM parittANatae'ityAdi, subodha, jaghanye ca yuktAnantake yAvanti rUpANi bhavanti abhavasiddhikA api jIvAH kevalinA tAvanta eva dRSTAH, 'teNa para'mityAdi, kaNThyam, 'ukkosayaM juttANatayaM kettiya'mityAdi, jaghanyena yuktAnantakenAbhavyarAziguNito rUpona: sannutkRSTaM yuktAnantakaM bhavati, tena tu rUpeNa saha jaghanyamanantAnantaka saMpadyate, ata evAha-'ahavA jahaeNayaM aNaMtANatayamityAdi, gatArtha, 'jahaSaNayaM aNaMtANatayaM keliya'mityAdi, bhAvitArthameva, 'ahavA ukkosae juttANatae'ityAdi, pratItameva, 'teNa paraM ajahaNNukosayAI ityAdi, jaghanyAdanantAnantakAt parataH sarvANyapi ajaghanyotkRSTAnyevAnantakAnantakasya sthAnAni bhavanti, utkRSTaM svanantAnantakaM naastyevetybhipraayH| anye tvAcAryAH pratipAdayanti-jaghanyamanantAnantakaM vAratrayaM pUrvavat vayete, tatazcaite SaDanantakaprakSepAH prakSipyante, tadyathA-"siddhA nigoyajIvA vaNassaI kAla puggalA ceva / savvamalogAgAsaM chappete'NatapakkhevA // 1 // " ayamarthaH-sarve siddhAH sarve sUkSmavAdaranigodajIvAH pratyekAnantAH 8 sarve vanaspatijantavaH sarvo'pyatItAnAgatavartamAnakAlasamayarAziH sarvapudgaladravyasamUhaH sarvo'lokAkAzapa ||--|| dIpa anukrama [311 -317] Jamaicahan IN pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM ~494~ Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [150 ] gAthA: II--II dIpa anukrama [311 -317] anuyo0 maladhArIyA // 242 // [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [ 150] / gAthA ||119-122|| dezarAziH ete ca pratyekamanantasvarUpAH SaT prakSepAH, etaizca prakSisaiya rAzirjAyate sa punarapi vAratrayaM pUrvavadvargyate, tathA'pyutkRSTamanantAnantakaM na bhavati, tatazca kevalajJAnakevaladarzanaparyAyAH prakSipyante, evaM ca satyutkRSTamanantAnantakaM saMpadyate, sarvasyaiva vastujAtasya saGgRhItatvAt, ataH paraM vastusattvasyaiva saGkhyAviSayasyAbhAvAditi bhAvaH, sUtrAbhiprAyastvitthamapyanantAnantakamutkRSTaM na prApyate, ajaghanyotkRSTasthAnAnAmeva tatra pratipAditatvAditi, tasyaM tu kevalino vidantIti bhAvaH / sUtre ca yatra kutrApi anantAnantakaM gRhyate tatra sarvatrAjaghanyotkRSTaM draSTavyam / tadevaM prarUpitamanantAnantakaM, tatprarUpaNe ca samAptA gaNanasaGkhyA // atha bhAvasaGkhyAnirUpaNArthamAha- 'se kiM taM bhAvasaMkhA' ityAdi, iha saGkhyA (khA) zabdena prAguktayuktyA zaGkhAH parigRhyante, ata eva nAmasthApanAdibahuvicAraviSayatvAt saGkhyApramANAt guNapramANaM pRthaguktam, anyathA saGkhyAyA api guNatvAd guNapramANe evAntarbhAvaH syAditi / tatra bhAvazaGkhasvarUpaM darzayitumAha-- 'je ime' ityAdi, ye ime prajJApakapratyakSA lokaprasiddhA vA jIvAH' AyuHprANAdimantaH 'zaGkhagatinAmagotrANi' iti zaGkhagatinAmagotrazabdeneha zaGkhaprAyogyaM tiryaggatinAma gRhyate, tasya copalakSaNArthatvAd dvIndri yajAtyAdArikazarIrAGgopAGgAdInyapi gRhyante, tatakha zaGkhaprAyogyaM tiryaggatyAdinAmakarma nIcairgotralakSaNaM gotrakarma ca vipAkato vedayanti ye jIvAsta ete bhAvazaGkhAH procyante, tadevaM samAptaM saGkhyApramANam, ato nigamayati--' se taM saMkhaSpamANeti tatsamAptI cAvasitaM bhAvapramANamityAha - 'se taM bhAvappamANe'ti, vRttiH upakrame pramANadvAraM ~ 495~ | // 242 // For ne&Personal Use City pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH atra mudraNadoSAt sUtrakramAMka 149 sthAne sUtrakramAMka 150' iti mudritaM Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [151] dIpa anukrama [318] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 151] / gAthA || 122... || etadavasAne ca niHzeSitaM pramANadvAramityupasaMharati- 'se taM pamANe 'ti / pramANadvAraM samAsam // 150 // atha kramaprApsaM vaktavyatAdvAraM nirUpayitumAha atha 'vaktavyatA' vyAkhyAyate se kiM taM vattavvayA ?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA sasamayavattavvayA parasamayavattavvayA sasamayapara samayavattavvayA / se kiM taM sasamayavattavvayA 1, 2 jattha NaM sasamae Aghavijai paNNavijjai parUvijai daMsijjai nidaMsijai uvadaMsijai, se taM sasamayavatavvayA / se kiM taM parasamayavattavvayA 1, 2 jattha NaM parasamae Aghavijai jAva uvadaMsijai, se taM parasamayavattavvayA se kiM taM sasamayaparasamayavatavvayA ?, 2 jattha NaM sasamae parasamae Aghavijai jAva uvadaMsijai, se taM sasamayaparasamayavantavvayA / iANIM ko Nao kaM vattavvayaM icchai ?; tattha NegamasaMgahavavahArA tivihaM vattavvayaM icchaMti, taMjahA- sasamayavattavvayaM parasamayavattavvayaM sasamayapa rasamayavattavvayaM, ujjusuo duvihaM vattavvayaM icchai, taMjahA sasamayavattavvayaM parasa For e&Personal Use City pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH ~ 496~ Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [151] dIpa anukrama [318] anuyo0 maladhArIyA // 243 // [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 151] / gAthA || 122... || mayavattavvayaM, tattha NaM jA sA sasamayavattavvayA sA sasamayaM paviTThA, jA sA parasamayavattavvA sA parasamayaM paviTThA, tamhA duvihA vaktavvayA, natthi tivihA vattavvayA, tiSNi saNayA evaM sasamayavattavvayaM icchaMti, natthi parasamayavattavvayA, kamhA ?, jamhA parasamae aNaTTe aheU asambhAve akirie ummagge aNuvaese micchAdaMsaNamiti - kaTTu, tamhA savvA sasamayavanttavvayA Natthi parasamayavattavvayA Natthi sasamayaparasamayavaktavvayA / se taM vattavvayA ( sU0 151 ) vRttiH upakrame vaktavya 0 tatrAdhyayanAdiSu pratyavayavaM yathAsambhavaM pratiniyatArthakathanaM vaktavyatA, iyaM ca trividhA- svasamayAdibhedAtU, tatra yasyAM Namiti vAkyAlaGkAre khasamaya:- svasiddhAntaH AkhyAyate yathA - paJca astikAyAH, tadyathA-dharmAstikAya ityAdi, tathA prajJApyate yathA-gatilakSaNo dharmAstikAya ityAdi, tathA prarUpyate yathA sa evAsaiGkhyAtapradezAMtmakAdikharUpaH, tathA darzyate dRSTAntadvAreNa yathA matsyAnAM gatyupaSTambhakaM jalamityAdi, tathA nirdizyate upanayadvAreNa yathA tathaivaiSo'pi jIvapudgalAnAM gatyupaSTambhaka ityAdi, tadevaM digmAtrapradarzanena // 243 // vyAkhyAtamidaM sUtrAvirodhato'nyathA'pi vyAkhyeyamiti / seyaM svasamayavaktavyatA, parasamayavaktavyatA tu For ane & Personal Use Oily pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[45] cUlikAsUtra [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH ~ 497~ Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ........ mUlaM [151] / gAthA ||122...|| ............ prata sUtrAMka [151] yasyAM parasamaya AkhyAyata ityAdi, yathA sUtrakRdaGgamathamAdhyayane "saMti pazca mahanbhUyA, ihamegesi aahiyaa| puDhavI AU teU (ya), vAU AgAsapaMcamA // 1 // ee paMca mahanbhuyA, tenbho egoti aahiyaa| aha tesiM viNAseNaM, viNAso hoi dehiNo // 2 // " ityAdi, asya ca zlokadayasya sUtrakRvRttikAralikhita evArya bhAvArtha:-'ekeSAM nAstikAnAM khakIyAsena 'AhitAni' AkhyAtAni 'iha loke 'santi' vidyante paJca samasta loke vyApakatvAnmahAbhUtAni, tAnyevAha-pRthivItyAdi, paJcabhUtavyatiriktajIvaniSedhArthamAha-ee paMcesatyAdi 'etAni' anantaroktAni pRthivyAdIni yAni paJca mahAbhUtAni 'tebhya' iti tebhya:-kAyAkArapa-13 |riNatebhyaH 'eka' kazcicidrUpo bhUtAvyatiriktaH AtmA bhavati, na tu bhUtavyatiriktaH paralokayAyItyevaM te *'Ahiya'tti AkhyAtavantaH, atha teSAM bhUtAnAM vinAzena dehino-jIvasya vinAzo bhavati, tadanyatirikta-18 svAdevetyevaM lokAyatamatapratipAdanapastvAt parasamayavaktavyateyamucyate, AkhyAyate ityAdipadAnAM tu vibhAgaH pUrvoktAnusAreNa khavujyA kaaryH| seyaM parasamayavaktavyatA / khasamayaparasamayavaktavyatA punaryatra khasamayaH parasamayA AruyAyate, yathA-'AgAramAvasaMtA vA, ArapaNA vAvi panvayA / imaM darisaNamAvannA, savvadukkhA vimucaI ||1||"tyaadi, vyAkhyA-'AgAraM gRhaM tatrAvasanto gRhasthA ityarthaH 'AraNyA vA taapsaadyH| 'pabvaiya'tti pravajitAzca zAkyAdayaH, 'idam asmadIyaM matamApannA-AzritAH sarvaduHkhebhyo vimucyanta ityevaM 1 vidyAdagAramAgAramiti dvirUpakozAta. dIpa anukrama [318] JawE IPL pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~498~ Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [151] dIpa anukrama [318] anuyo0 maladhArIyA // 244 // [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 151] / gAthA || 122... || yadA sAGkhyAdayaH pratipAdayanti tadevaM (paM) parasamayavaktavyatA, yadA tu jainAstadA khasamayavaktavyatA, tataJcAsI svasamaya para samayavaktavyatocyate / atha vaktavyatAmeva nayairvicArayannAha -- 'iANi ko nao ityAdi, atra naigamavyavahArau trividhAmapi vaktavyatAmicchataH, naigamasyAnekagamatvAdvyavahAra [para]sya tu lokavyavahAraparatvAt, loke va sarvaprakArANAM rUDhatvAditi bhAvaH, RjusUtrastu vizuddhataratvAdAyAmeva dvividhAM vaktavyatAmicchati, svaparasamayavaktavyatAnabhyupagame yuktimAha- 'tattha NaM jA sA ityAdi, tRtIyavaktavyatAbhede yA'sau khasamayavaktavyatA gIyate sA khasamayaM praviSTA, ko'rthaH ? - prathame vaktavyatAbhede antarbhUtA ityarthaH, yA tu parasamayavaktavyatA sA parasamayaM praviSTA, dvitIye vaktavyatAbhede antarbhAvitA ityarthaH, tatazcobhayarUpavaktavyatAyAH prastutanayamate'sattvAt dvividhaiva vaktavyatA na trividheti bhAvaH / saGgrahastu sAmAnyavAdinaigamAntargatatvena vivakSitatvAt sUtragativaicitryAdvA na pRthagukta iti / trayaH zabdanayAH - zabdasamabhirUDhaivaMbhUtAH zuddhatamatvAdekAM svasamavaktavyatAmicchanti, nAsti parasamayavaktavyatA iti manyante, kasmAdityAha yasmAt parasamayo'narthaH, ityAdi, itthaM ceha yojanA kAryA nAsti parasamayavaktavyatA, parasamayasyAnarthatvAdityAdi, anarthatvaM parasamayasya nAstyevAtmetyanarthapratipAdakatvAd, Atmano nAstitvasya cAnarthatvamAtmAbhAve tatpratiSedhAnupapatteH uktaM ca - "jo ciMtei sarIre natthi ahaM sa eva hoi jiivotti| na hu jIvaMmi asaMte saMsayaupAyao aNNo 1 yazcintayati zarIre nAsmyahaM sa eva bhavati jIva iti| naiva jIve'sati saMzayotpAdako'nyaH // 1 vRttiH upakrame vaktavya0 ~499~ // 244 For te&Personal Use Oily pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[ 45], cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [151] dIpa anukrama [318] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM+vRttiH) mUlaM [ 151] / gAthA || 122... || // 1 // ityAdyanyadapyabhyudham / ahetutvaM ca parasamayasya hetvAbhAsavalena pravRtteH, yathA nAstyevAtmA atyantAnupalabdheH hetvAbhAsacArya, jJAnAdestadguNasyopalabdheH uktaM ca- "nANAINa guNANaM aNubhavao hoi jaMtuNo sattA / jaha ruvAiguNANaM uvalaMbhAo ghaDAINa // 1 // mityAdi prAgevoktamiti, asadbhAvatvaM caikAntakSaNabhaGgAsadbhUtArthAbhidhAyakatvAd, ekAntakSaNabhaGgAdezAsadbhUtatvaM yuktivirodhAt, tathAhi - "dhammAghammuvaeso kayAkaryaM parabhavAigamaNaM ca / sabvAvi hu lopaThiI na ghaDa etakhiNayammI // 1 // "tyAdi, akriyAtvaM caikAntazUnyatApratipAdanAt sarvazUnyatAyAM ca kriyAvato'bhAvena kriyAyA asambhavAdU, uktaM ca - "savyaM sunaMti jayaM paDivanaM jehi te'vi vaktavyA / sunnAbhihANa kiriyA kacurabhAveNa kaha ghaDaI // 1 // - tyAdi, unmArgatvaM parasparavirodhasthANvAdyAkulatvAt, tathAhi - "na hiMsyAt sarvabhUtAni, sthAvarANi carANi c| AtmavatsarvabhUtAni yaH pazyati sa dhArmikaH // 1 // ityAdyabhidhAya punarapi "paTU sahasrANi yujyante, pazUnAM madhyame'hani / azvamedhasya vacanAzyUnAni pazubhistribhiH // 1 // " ityAdi pratipAdayantIti, anupa|dezitvaM caikAntakSaNabhaGgAdivAdinAmahite'pi pravartakatvAt, taduktam - "sarva kSaNikamityetad, jJAtvA ko na pravartate / viSayAdau vipAko me, na bhAvIti vinizcayAd // 1 // " ityAdi, yatazcaivaM tato mithyAdarzanaM, tatayathA rUpAdiguNAnAmupalambhAd ghaTAdInAm // 2 // 2 dharmAdharmopadezaH kRtAkRtaM parabhapagamanAdikaM ca 3 sarva zUnyaM jagaditi pratipatraM yaiste'pi vaktavyAH / zUnyAbhidhAnakiyA karturabhAve kathaM ghaTate ! // 1 // 1] jJAnAdInAM guNAnAmanubhavAjjantoH sattA sarvo'pi lokasthitirna paTata ekAntakSaNike // 1 // For Pane&Personal Use Oily pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[45] cUlikAsUtra [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH ~500~ Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ....... mUlaM [152] / gAthA ||123-|| ........... upakrame prata sUtrAMka [151] anuyo : amithyAdarzanamitikRtvA nAsti parasamayavaktavyateti vartate, evaM sAyAdisamayAnAmapyanardhavAdiyojanA vRttiH maladhA- khabuddhyA kAryeti / tasmAt sarvA khasamayavaktavyataiva, loke prasidvAnapi parasamayAn syAtpadalAJchananiraperIyA kSatayA durnayasvAdasattvenaite nayAH pratipadyanta iti bhAvaH, syAtpadalAJchanasApekSatAyAM tu khasamayavaktavya-III arthAdhi0 tA'ntarbhAva eva, proktaM ca mahAmatinA-"nayAstava syAtpadalAnchitA Ime, rasopadigdhA iva lohdhaatvH| bhavantyabhipretaguNA yatastato, bhavantamAryAH praNatA hitaissinnH||1||" ityAdi, seyaM vaktavyateti nigamanaM // vaktavyatA samAsA // 151 // sAmpratamAdhikArAvasara: se kiM taM asthAhigAre?, 2 jo jassa ajjhayaNassa atthAhigAro, taMjahA-sAvajjajogaviraI ukittaNa guNavao ya paDivattI / khaliyassa niMdaNA vaNatigiccha guNadhA raNA ceva ||1||se taM asthAhigAre (sU0152) | tatra yo yasya sAmAyikAyadhyayanasthAtmIyo'rthastadutkIrtanamAdhikArasya viSayaH, tacca 'sAvajjajogaviraI-13 dityAdigAthAvasare prAgeva kRtamiti na punaH pratanyata iti / vaktavyatArthAdhikArayostvayaM bhedaH-arthAdhikAroDa-da dhyayane AdipadAdArabhya sarvapadeSvanuvartate, pudgalAstikAye pratiparamANu mUrtavavat, vaktabyatA tu dezAdini-1 yateti // 152 / / atha samavatAraM nirUpayitumAha // 245 // 1 vibho pra. 3 viddhA pA0. dIpa anukrama [318] M inabraryang pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~501~ Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [153 ] gAthA |||| dIpa anukrama [322 -324] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [153 ] / gAthA ||924- || se kiM taM samoAre 1, 2 chavtrihe paNNatte, taMjahA-NAmasamoAre ThavaNAsamoAre davvasamoAre khettasamoAre kAlasamoAre bhAvasamoAre / nAmaThavaNAo puvvaM va piNaAo jAva se taM bhaviasarIradavvasamoAre / se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvasamoAre ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA - AyasamoAre parasamoAre tadubhayasamoAre, savvadavvAvi NaM AyasamoAreNaM AyabhAve samoaraMti, parasamoAreNaM jahA kuMDe badarANi, tadubhayasamoAreNaM jahA ghare khaMbho AyabhAve a, jahA ghaDe gIvA AyabhAve a, ahavA jANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvasamoAre duvihe paNNatte, taMjahA - AyasamoAre a tadubhayasamoAre a / causaTTiA Ayasamo - AreNaM AyabhAve samoyarai, tadubhayasamoAreNaM battIsiAe samoarai AyabhAve a, battIsiA AyasamoAreNaM AyabhAve samoyarai tadubhayasamoyAreNaM solasiyAe samoyarai AyabhAve a, solasiA AyasamoAreNaM AyabhAve samoarai, tadubhaya For re&Personal Use City pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[45] cUlikAsUtra [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH ~502~ Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [153] / gAthA ||124-|| ............ prata anuyo sUtrAMka kakakakaka [153] // 246 // gAthA ||1|| samoAreNaM aTThabhAiAe samoarai AyabhAve a, aTubhAiA AyasamoAreNaM vRttiH maladhAAyabhAve samoarai tadubhayasamoAreNaM caubhAiAe samoarai AyabhAve a, upakrame rIyA samavatA0 caubhAiyA AyasamoAreNaM AyabhAve samoarai, tadubhayasamoAreNaM addhamANIe samoarai AyabhAve a, addhamANI AyasamoAreNaM AyabhAve samoarai, tadubhayasamoAreNaM mANIe samoarai AyabhAve a, se taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvasamoAre / se taM noAgamao davvasamoAre / se taM davvasamoAre / samavataraNaM-yastanAM khaparobhayeSvantarbhAvacintanaM samavatAraH, sa ca nAmAdibhedAt poDhA, tatra nAmasthA-1 pine sucarcite, evaM dravyasamavatAro'pi dravyAvazyakAdivadabhyUdha vaktavyA, yAvad jJazarIrabhavyazarIrabya tirikto dravyasamavatArastrividhaH prajJaptA, tadyathA-AtmasamavatAra ityAdi, tatra sarvadravyANyapyAtmasamavatAreNa acintyamAnAnyAtmabhAve-khakIyasvarUpe samavataranti-vartante, tadavyatiriktatvAteSAM, vyavahAratastu parasamaya-12 dAtAreNa parabhAve samavataranti, yathA kuNDe badarANi, nizcayataH sarvANyapi vastUni prAguktayuktyA khAtmanyeva XI // 246 // vartante, vyavahAratastu khAtmani AdhAre ca kuNDAdike vartanta iti bhAvaH, tadubhayasamavatAreNa tadubhaye vastUni / KAS5+ dIpa + anukrama [322-324] N abraryang pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~503~ Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [153] / gAthA ||124-|| ......... prata sUtrAMka [153] gAthA vartante, yathA kaTakuDyadehalIpaTTAdisamudAyAtmake gRhe stambho vartate AtmabhAve ca, tathaiva darzanAditi, evaM vumodarakapAlAtmake ghaTe grIvA vartate AtmabhAve ceti, Aha-yadyevamazuddhaM tadA parasamavatAro nAstyeva, kuNDAdau vRttAnAmapi badarAdInAM svAtmani vRttervidyamAnatvAta, satyaM, kintu tatra svAtmani vRttivivakSAmakRtvaiva tathopanyAsaH kRto, ghastuvRtyA tu dvividha eva samavatAraH, ata evAha-athavA jJazarIrabhavyazarIravyatirikto| dravyasamavatAro dvividhA prAptaH, tadyathA-AtmasamavatArastadubhayasamavatAraca, azuddhasya parasamavatArasya kApyasambhavAta, na hi khAtmanyavartamAnasya vAndhyeyasyeva parasmin samavatAro yujyata iti bhAvaH, pUrva cAtma-II vRttivivakSAmAtreNaiva vaividhyamuktamityabhihitaM / 'causahiA AyasamoAreNa mityAdi suyodhameva, navaraM catuHSaSTikA catuSpalamAnA pUrva nirNItA, tatazcaiSA laghupramANavAdaSTapalamAnatvena bRhatpramANAyAM dvAtriMzati-10 kAyAM samavataratIti pratItameva, evaM dvAtriMzatikA'pi SoDazapalamAnAyAM SoDazikAyAM SoDazikA'pi dvAtri-8 zatpalamAnAyAmaSTabhAgikAyAm aSTabhAgikA'pi catuHSaSTiphlamAnAyAM caturbhAgikAyAM caturbhAgikA'pyaSTAviMzatyadhikazatapalamAnAyAmarddhamANikAyAM eSA'pi SaTpaJcAzadadhikapalazatadvayamAnAyAM mANikAyAM samavatarati, AtmasamavatArastu sarvatra pratIta eva / samAso dravyasamavatAra:, atha kSetrasamavatAraM vibhaNiSurAha-se kiM / khettasamoAre'ityAdi, iha bharatAdInAM lokaparyantAnAM kSetravibhAgAnAM yathApUrva laghupramANasya yathottaraM bRhakSetre samavatAro bhAvanIyaH, RA-REAKRA ||1|| dIpa anukrama [322-324] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~504~ Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............. mUlaM [153] / gAthA ||124-|| .............. prata sUtrAMka anuyo. maladhArIyA vRttiH upakrame samavatA0 [153] // 247 // gAthA se kiM taM khettasamoAre?, 2 duvihe paM0, taM0-AyasamoAre a tadubhayasamoAre a, bharahe bAse Ayasa0 AyabhAve sa0, tadubhayasamoAreNaM jaMbUddIve samo0 AyabhAve a, jaMbUddIve Ayasamo0 AyabhAve samoarai, tadubhayasamoAreNaM tiriyaloe samoyarai AyabhAve a, tiriyaloe AyasamoAreNaM AyabhAve samoarai, tadubhayasamoAreNaM loe samoarai AyabhAve a, se taM khettasamoAre / se kiM taM kAlasamoAre?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-AyasamoAre a tadubhayasamoAre a, samae AyasamoAreNaM AyabhAve samoyarai, tadubhayasamoAreNaM AvaliAe samoyarai AyabhAve a, evamANApANU thove lave muhatte ahorate pakkhe mAse UU ayaNe saMvacchare juge vAsasae vAsasahasse vAsasayasahasse puvvaMge puve tuDiaMge tuDie aDaDaMge aDaDe avavaMge abave huhuaMge huhue uppalaMge uppale paumaMge paume NaliNaMge NaliNe ||1|| dIpa // 247 // anukrama [322-324] 1itaH baDhoe gAgarAmoAreNa AyabhAce samoyaraha, tadubhayasamoAreNaM aloe samoyarai mAyabhAye atyadhika pra. JamElication pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~505~ Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ..... mUlaM [153] / gAthA ||124-|| .... prata sUtrAMka [153] gAthA acchaniuraMge acchaniure auaMge aue nauaMge nae pauaMge paue cUliaMge cUliA sIsapaheliaMge sIsapaheliA paliovame sAgarovame AyasamoAreNaM AyabhAve sa0 tadubhayasamoAreNaM osappiNIussappiNIsu samoyarai AyabhAve a, osappiNIussappiNIo AyasamoAreNaM AyabhAve0, tadubhayasa0 poggalapariaTTe samo0 AyabhAve a, poggalapariahe AyasamoAreNaM AyabhAve samoyarai tadubhayasa. tItaddhAaNAgataddhAsu samoyarai Aya0, tItaddhAaNAgataddhAu Ayasa. AyabhAve. tadubhayasamoAreNaM savvaddhAe samoyarai AyabhAve a / se taM kaalsmoaare| se kiM taM bhAvasamoAre?, 2 duvihe paNNatte, taM-Aya0 tadubhayasa0, kohe Aya. AyabhAve sa0, tadu0 mANe samo0 AyabhAve a, evaM mANe mAyA lobhe rAge mohaNije aTTa kammapayaDIo AyasamoAreNaM AyabhAve samoarai tadubhayasamoAreNaM chavihe bhAve samoparai AyabhAve a, evaM chavihe bhAve, jIve jIvatthikAe Aya CASSA ||1|| dIpa anukrama [322-324] R ambraryanvi pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~506~ Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [153] / gAthA ||124-|| ..... (45) prata sUtrAMka [153] gAthA anuyo samoAreNaM AyabhAve samoyarai tadubhayasamoAreNaM savvadabvesu samoaraI AyabhAve vRttiH maladhAa / ettha saMgahaNIgAhA-kohe mANe mAyA lobhe rAge ya mohaNije a / pagaDI upakame rIyA bhAve jIve jIvatthikAya davvA ya // 1 // se taM bhAvasamoAre / se taM samoAre / se samavatA0 // 248 // taM ubakkame / uvakkama iti paDhamaM dAraM (sU0 153) evaM kAlasamavatAre'pi samayAdeH kAlavibhAgasya laghutvAdAvalikAdau bRhati kAlavibhAge samavatAraH subodha eva, AtmasamavatArastu sarvatra spaSTa eva, atha bhAvasamavatAraM vicakSurAha-se kiM taM bhAvasamoAretyAdi, ihaudAyikabhAvarUpatvAt krodhAdayo bhAvasamavatAre'dhikRtAH, tatrAhakAramantareNa kopAsambhavAnmAnavAneca kila kupyatIti kopasya mAne samavatAra uktaH, kSapaNakAle ca mAnadalikaM mAyAyAM pra-17 |kSipya kSapayatIti mAnasya mAyAyAM samavatAraH, mAyAdalikamapi kSapaNakAle lobhe prakSipya kSapayatIti mAghAyA lobhe samavatAraH, pathamanyadapi kAraNaM parasparAntarbhAve'bhyUhya sudhiyA vAcyaM, lobhAtmakatvAttu rAgasya lobho [3] rAge samavatarati, rAgo'pi mohabhedatvAnmohe, moho'pi karmaprakAratvAdaSTasu karmaprakRtiSu, karmaprakRtayo'pyaudayi18 kaupazamikAdibhAvavRttitvAt SaTsu bhAveSu, bhAvA api jIvAzritatvAjjIve, jIvo'pi jIvAstikAyabhedatvAt // 248 // jjIvAstikAye, jIvAstikAyo'pi dravyabhedatvAtsamastadravyasamudAye samavataratIti, tadeSa bhAvasamavatAro nirU ||1|| dIpa anukrama [322-324] D inabraryang pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~507~ Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ......... mUlaM [153] / gAthA ||124-|| ............ prata sUtrAMka [153] 24-24 OMOMOMOM gAthA pitH|| ana ca prastute Avazyake vicAryamANe sAmAyikAdyadhyayanamapi kSAyopazamikabhAvarUpatvAt pUrvoktesvAnupUAdibhedeSu ka samayataratIti nirUpaNIyameva, zAstrakArapravRttaranyantra tathaiva darzanAt, taca sukhAvaseyatvAdikAraNAt sUtre na nirUpita, sopayogatvAt sthAnAzUnyatvArtha kiJcidvayameva nirUpayAmaH-tatra sAmAyikaM caturviMzatistava ityAgutkIrtanaviSayatvAtsAmAyikAdhyayanamutkIrtanAnupUI samavatarati, tathA gaNanAnupUyA ca, tathAhi pUAnupUA gaNyamAnamidaM prathama, pazcAnupUrdhyA tu SaSTham, anAnupUyoM tu dvayAdisthAnavRttitvAdaniyatamiti prAgevoktaM, nAni ca audayikAdibhAvabhedAtSaNNAmapi prAguktam, tatra sAmAyikAdhyayanaM zrutajJAnarUpatvena kSAyopazamikabhAvavRttittvAt kSAyopazamikabhAvanAni samavatarati, Aha ca bhASyakAra:-"chabbihanAme bhAve khaovasamie suyaM samoyarai / jaM suyanANAvaraNakakhaovasamayaM tayaM savvaM // 1 // pramANe ca dravyAdibhedaiH prAgniIte jIvabhAvarUpatvAd bhAvapramANe idaM samavataratIti, uktaM ca-"debvAicaunbheyaM pamIyae jeNa taM pamANaMti / iNamajhayaNaM bhAvotti bhAva[pa]mANe smoyri||1||" bhAvapramANaM ca guNanayasaGkhyAbhedatanidhA proktaM, tatrAsya guNasaGkhyApramANayorevAvatAro, nayapramANe tu yadyapi-Asaja u soyAraM nae nayavisArao bUyA' ityAdivacanAt kacinnayasamavatAra uktaH, tathApi sAmprataM tathAvidhanayavicArA 1panidhanAni bhAva kSAyopazamike bhurI samayatarati / yasmAt zrutajJAnAvaraNakSayopazama takatsanam ||1||1vyaadicturd pramIyate yena tatprabhASa|miti / ipamadhyayanaM bhAva iti bhAvapramANe rAmavattarati // 2 // 3 AsAya tu zrotAraM nayAna nayavizArayo nUyAta. ||1|| 4-555 dIpa anukrama [322-324] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~508~ Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [153] / gAthA ||124-|| ............ prata sUtrAMka [153] gAthA ||1|| vRttiH anuyo bhAvAdvastuvRttyA'navatAra eva, yata idamapyuktam-"mUDhanaiyaM suyaM kAliyaM tu na nayA samoyaraMti iha"mityAdi, upakrame mahAmatinA'pyuktam-"mUDhanayaM tu na saMpaI nayappamANAvaAro se"tti, guNapramANamapi jIvAjIvaguNabhedato rIyA samavatA0 | dvidhA proktaM, tatrAsya jIvopayogarUpatvAjjIvaguNapramANe samavatAraH, tasminnapi jnyaandrshncaaritrbhedtkhyaa||249|| smake asya jJAnarUpatayA jJAnapramANe'vatAraH, tatrApi pratyakSAnumAnopamAnAgamabhedAccaturvidhe prakRtAdhyayanasyA sopadezarUpatayA Agame'ntarbhAvaH, tasminnapi laukikalokottarabhedabhinne paramagurupaNItatvena lokottarike tatrApi AtmAgamAnantarAgamaparamparAgamabhedatastrividhe'pyasya samavatAra, sayApramANe'pi nAmAdibhedabhinne| prAgukte parimANasaGkhyAyAmasyAvatAraH, vaktavyatAyAmapi khasamayavaktavyatAyAmidamavatarati, yatrApi parobhayasamayavarNanaM kriyate tatrApi nizcayataH svasamayavaktavyataica, parobhayasamayayorapi samyagdRSTiparigRhItatvena khasamayatvAt , samyandRSTihi parasamayamapi viSayavibhAgena yojayati natvekAntapakSanikSepeNetyataH sarvo'pi tatparigRhItaH khasamaya eva, ata eva paramArthataH sarvAdhyayanAnAmapi khasamayavaktavyatAyAmevAvatAra, taduktamhai| "pairasamao ubhayaM vA sammaddihissa sasamao jeNaM / to sabbajjhayaNAI ssmyvttvvniyyaaii||1||" // 249 // 1 mUtanayika bhutaM kAlikaM tuma bhavAH samabatarantIha. 2 mUvanayaM tu na samprati naya pramANAvatArarUsya. 3 parasamaya ubhayaM yA samyagaSTeH kharAmayo thena / / tataH sarvAjyadhyayanAni khasamayavatavyatAniyatAni // 1 // Jan 18 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: SCREENA dIpa anukrama [322-324] ~509~ Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| ........... prata sUtrAMka [154] gAthA: ||--|| RECENGACASSROCCCCC evaM caturvizatistavAdiSvapi vAcyamityalamativistareNeti samAptaH samavatAraH, tatsamarthane ca samAptaM prathamamupakramadvAram / / 153 // atha nikSepadAraM nirUpayitumAha se kiM taM nikkheve?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-ohanipphapaNe nAmaniSphaNNe suttAlAvaganiSphapaNe / se kiM taM ohanipphaNNe ?, 2 cauvihe paNNatte, taMjahA-ajjhayaNe ajjhINe Ae khavaNA / se kiM taM ajjhayaNe ?, 2 cauvvihe paNNatte, taMjahA-NAmajjhayaNe ThavaNajjhayaNe davajjhayaNe bhAvajjhayaNe, NAmaTravaNAo puvvaM vapiNaAo, se kiM taM davyajjhayaNe ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-Agamao a NoAgamao a / se kiM taM Agamao davyajjhayaNe?, 2 jassa NaM ajjhayaNatti payaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM miyaM parijiyaM jAva evaM jAvaiA aNuvauttA Agamao tAvaiAI davvajjhayaNAI, evameva vavahArassavi, saMgahassa NaM ego vA aNego vA jAva, se taM Agamao davyajjhayaNe / se kiM taM NoAgamao davvajjhayaNe?, 2 tivihe paNNatte, dIpa anukrama [325-336] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~510 Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [154 ] gAthA: II--II dIpa anukrama [ 325 -336] anuyo0 maladhA rIyA / / 250 / / [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [154] / gAthA || 125-132|| taMjahA - jANayasarIradavvajjhayaNe bhaviasarIradavvajjhayaNe jANayasarIrabhaviasarIravairice da0 / se kiM taM jANaga0 1, 2 ajjhayaNapayatthAhigArajANayassa jaM sarIraM vavagayacuacAviacattadehaM jIvavippajaDhaM jAva aho NaM imeNaM sarIrasamussaeNaM jiNadiNaM bhAveNaM ajjhayaNettipayaM AghaviyaM jAva uvadaMsiyaM, jahA ko dito ? - ayaM ghayakuMbhe AsI ayaM mahukuMbhe AsI, se taM jANayasarIradavvajjhayaNe / se kiM taM bhaviasarIradavvajjhayaNe 1, 2 je jIve joNijammaNanikkhate imeNaM ceva AdataNaM sarIrasamussaeNaM jiNadiTTeNaM bhAveNaM ajjhayaNettipayaM seakAle sikkhissai na tAva sikkhar3a, jahA ko diTTaMto ? - ayaM mahukuMbhe bhavissai ayaM ghayakuMbhe bhavissai, setaM bhaviasarIravvajjhayaNe / se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairine davvajjhaya?, 2 pattayapotthayali hiyaM, se taM jANayasarIrabhaviasarIrakhairitte davvajjhayaNe / se taM NoAgamao davvajjhayaNe / se taM davvajjhayaNe se / kiM taM bhAvajjhayaNe 1, 2 duvihe vRttiH upakrame nikSepAnu0 ~511~ / / 250 / / For ane & Personal Use City pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[45] cUlikAsUtra [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ......... mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| ........ prata sUtrAMka [154] CROCHAKAASCACACCCCC gAthA: ||--|| paNNatte, taMjahA-Agamao a NoAgamao a / se kiM taM Agamao bhAvajjhayaNe ?, 2 jANae uvautte, se taM Agamao bhAvajjhayaNe / se kiM taM noAgamao bhAvajjhayaNe?, 2-ajjhappassANayaNaM kammANaM avacao uvaciANaM / aNuvacao a navANaM tamhA ajjhayaNamicchati ||1||se taM NoAgamao bhAvajjhayaNe / se taM bhAvajjhayaNe, se taM ajjhynne| kA nikSepa:-pUrvoktazabdArthastrividhaHprajJaptaH, tadyathA-oghaniSpanna ityAdi, tatraudhaH-sAmAnyamadhyayanAdikaM zrutA-12 lAbhidhAnaM tena niSpannaH oghaniSpannaH, nAma-zrutasyaiva sAmAyikAdivizeSAbhidhAnaM tena niSpanno nAmaniSpannaH.li sUtrAlApakA:--'karemi bhaMte! sAmAimityAdikAstaniSpannaH sUtrAlApakaniSpannaH / etadeva bhedatrayaM vivarIpurAha-se kiM taM ohanipphaNNe ityAdi, oghaniSpannazcaturvidhaH prajJaptaH, tadyathA-adhyayanam akSINam AyaH, kSapaNA, etAni catvAryapi sAmAyikacaturvizatistavAdizrutavizeSANAM sAmAnyanAmAni, yathA (yadeva)hisAmAyikamadhyayanamucyate tadevAkSINaM nigadyate idamevA''yaH pratipAdyate etadeva kSapaNA'bhidhIyate, evaM caturviMzatistavAdiSvapyabhidhAnIyaM / sAmpratameteSAM caturNAmapi nikSepaM pratyekamabhidhitsurAha-se kiM taM ajjhayaNe dIpa anukrama [325-336] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~512~ Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ........ mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| ........ (45) prata anuyoga sUtrAMka maladhA [154] rIyA // 25 // % -0- gAthA: ||--|| 4aa ityAdi, nAmasthApanAdravyabhAvabhedAccaturvidho'dhyayanazabdasya nikSepaH, tatra nAmAdivicAraH sarvo'pi pUrvokta-131 vRttiH dAdravyAvazyakAnusAreNa vAcyo yAvannoAgamato bhAvAdhyayane 'ajjhappassANayaNamityAdi gAthAvyAkhyA, 'a-16 upakrame jhappassa ANayaNaM' iha niruktavidhinA prAkRtakhAbhAbyAca pakArassakAraAkAraNakAralakSaNamadhyagatavarNacatuSTa-nikSepAnu0 hAyalope ajjhayaNamiti bhavati, adhyAtma-cetastasyAnayanamadhyayanamucyate iti bhAvaH, AnIyate ca sAmA|yikAdyadhyayane zobhanaM cetaH, asmin satyazubhakarmapravandhavighaTanAt, ata evAha-karmaNAmupacitAnA-prAgupanibadvAnAM yato'pacayo-hAso'smin sati saMpadyate, navAnAMcAnupacayaH-avandho yatastasmAdidaM yathoktazabdArtha pratipatteH ajjhayaNaM prAkRtabhASAyAmicchanti sUrayaH, saMskRte vidamadhyayanamucyata iti, sAmAdhikAdikaM cAdAdhyayanaM jJAnakriyAsamudAyAtmakaM, tatazcAgamasyaikadezavRttitvAnozabdasya ca dezavacanatvAt noAgamato adhyagAyanamidamuktamiti gAthArthaH / / 'se tamityAdi nigamanatrayam // uktamadhyayanam, athAkSINanikSepaM vivakSurAha se kiM taM ajjhINe ?, 2 caubihe paNNatte, taMjahA-NAmajhINe ThavaNajjhINe davvajjhINe bhAvajjhINe / nAmaThavaNAo puvvaM vaNNiAo, se kiM taM davyajjhINe ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-Agamao a noAgamao a / se kiM taM Agamao davva kaa||251|| jajhINe?, 2 jassa NaM ajjhINettipayaM sikkhiyaM jiyaM miyaM parijiyaM jAva se taM A -0-9 - dIpa anukrama [325-336] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~513~ Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ......... mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| .... prata sUtrAMka [154] gAthA: ||--|| gamao davvajjhINe / se kiM taM noAgamao davyajjhINe?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA -jANayasarIradavvajjhINe bhaviasarIradavvajjhINe jANayasarIrabhaviasarIravairitte davyajjhINe / se kiM taM jANayasarIradavvajjhINe?, 2 ajjhINapayatthAhigArajANayassa jaM sarIrayaM vavagayacuyacAviacattadehaM jahA davyajjhayaNe tahA bhANiavvaM, jAva se taM jANayasarIradavyajjhINe / se kiM taM bhaviasarIradabvajjhINe?, 2 je jIve joNijammaNanikkhaMte jahA davvajjhayaNe, jAva se taM bhaviasarIradavyajjhINe / se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvajjhINe?, 2 savvAgAsaseDhI, se taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvajjhINe / se taM noAgamao davvajjhINe, se taM davvajjhINe / se kiM taM bhAvajjhINe ?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-Agamao a noAgamao a / se kiM taM Agamao bhAvajjhINe?, 2 jANae uvautte, se taM Agamao bhAvajjhINe / se kiM taM noAgamao bhAvajjhINe? 2-jaha dIvA dIvasayaM paippae dippae a so dIpa anukrama [325-336] nabraryang pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~514 Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ..... mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| .... prata sUtrAMka [154] gAthA: ||--|| anuyo dIvo / dIvasamA AyariyA dippaMti paraM ca dIvati // 1 // se taM noAgamao bhA vRttiH maladhA-1 vajjhINe / se taM bhAvajjhINe, se taM ajjhINe / upakrame rIyA nikSepAnu0 // 252 // atrApi tathaiva vicAro yAvat 'sabvAgAsaseditti sarvAkAza-lokAlokanabhaHsvarUpaM tasya sambandhinI | |zreNiH pradezApahArato'pahiyamANA'pi na kadAcit kSIyate ato jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyAkSINatayA |procyate, dravyatA cAsyA''kAzadravyAntargatatvAditi / 'se kiM taM Agamao bhAvajjhINe?, 2 jANae upautte' atra vRddhA vyAcakSate-yasmAcaturdazapUrvavidaH AgamopayuktasyAntarmuhUrtamAtropayogakAle yerthopalambhopayogaparyA-12 | yAste pratisamayamekaikApahAreNAnantAbhirapyutsarpiNyavasarpiNIbhi pahiyante ato bhAvAkSINatehAvaseyA. no-1 Agamatastu bhAvAkSINatA ziSyebhyaH sAmAyikAdizrutapradAne'pi svAtmanyanAzAditi, etadevAha-jaha dIvAgAhA, vyAkhyA-yathA dIpAd avadhibhUtAhIpazataM pradIpyate pravartate, sa ca mUlabhUto dIpaH tathApi dIpyate-tenaiva rUpeNa pravartate, na tu svayaM kSayamupayAti, prakRte sambandhayannAha evaM dIpasamA AcAryA dIpyante-svayaM vivakSi tazrutayuktakhena tathaivAvatiSThante, paraM ca-ziSyavarga dIpayanti-zrutasampadaM lambhayanti, atra ca noAgamato| TrAbhAvAkSINatA zrutadAyakAcAryopayogasyAgamatvAdvAkAyayogayozcAnAgamattvAnozabdasya mizravacanasvAdbhAvanI yeti vRddhA vyAcakSate iti gAthArthaH // athA''yanikSepaM kartumAha 0-9- -- - dIpa anukrama [325-336] // 252 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~515 Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [154 ] gAthA: II--II dIpa anukrama [325 -336] anu. 43 [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [ 154] / gAthA || 125-132 || se kiM taM Ae ?, 2 cauvvihe paM0 taM0-nAmAe ThavaNAe davvAe bhAvAe, nAmaTavaNAo puvvaM bhaNiAo, se kiM taM davvAe ?, 2 duvihe paM0 taM0-Agamao a noAgamao a / se kiM taM Agamao davAe 1, 2 jassa NaM AyattipayaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM miyaM parijiyaM jAva kamhA ?, aNuvaogo davvamitikaTTu, negamassa NaM jAvaiA aNuvauttA Agamao tAvaiA te davvAyA, jAva se taM Agamao davvAe / se kiM taM noAgamao davvAe ?, 2 tivihe paM0, taM0 - jANayasarIradavvAe bhaviasarIradavvAe jANayasarIrabhaviasarIravairitte dvvaae| se kiM taM jANayasarIradavvAe ?, 2 AyapayatthAhigAra jANayassa jaM sarIrayaM vavagayacuacAviacattadehaM jahA davvajjhayaNe, jAva se taM jANayasarIradavvAe / se kiM taM bhaviasarIradavvAe ?, 2 je jIve joNijammaNaNikkhate jahA davvajjhayaNe jAva se taM bhaviasarIradavvAe / se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvAe ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-loie kuppA For ane & Personal Use City pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[45] cUlikAsUtra [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH ~516~ Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [154] gAthA: II--II dIpa anukrama [ 325 -336] anuyo0 malaghArIyA // 253 // Education *9*964-56+ [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [154] / gAthA || 125-132|| vayaNie loguttarie / se kiM taM loie ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA - sacite acitte mI ase kiM taM sacitte ?, 2 tivihe paNNatte, taMjahA-dupayANaM cauppayANaM apayANaM, dupayANaM dAsANaM dAsINaM cauppayANaM AsANaM hatthINaM apayANaM aMbANaM aMbADagANaM Ae, se taM sacitte / se kiM taM acitte ?, 2 suvaNNarayayamaNimottiasaMkhasilappavAlarattarayaNANaM (saMtasAvaejassa) Ae, se taM acitte / se kiM taM mIsae?, 2 dAsANaM dAsINaM AsANaM hatthINaM samAbhariAujjAlaMkiyANaM Ae, se taM mIsae, setaM loie / se kiM taM kuppAvayaNie ?, 2 tivihe paNNate, taMjahA- sacitte acitte mIsae a, tiNivi jahA loie, jAva se taM mIsae, se taM kuppAvayaNie / se kiM taM loguttarie ?, 2 tivihe paM0 taM0- sacitte acitte mIsae a / se kiM taM sacitte ?, 2 sIsANaM sissaNiANaM, se taM sacitte / se kiM taM acitte?, 2 paDiggahANaM vatthANaM kaMbalAnaM pAya puMkhaNANaM Ae, se taM acitte / se kiM taM mIsae 1, 2 sissANaM sissa vRttiH upakrame oSani0 Forte & Personal Use City pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra -[45] cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH ~ 517 ~ // 253 // ibrary dig Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| ........ prata sUtrAMka [154] gAthA: ||--|| NiANaM sabhaMDovagaraNANaM Ae, se taM mIsae, se taM loguttarie, se taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davAe, se taM noAgamao davAe, se taM dvaae| se kiM taM bhAvAe?, duvihe paM0, taM0-Agamao a noAgamao a| se kiM taM Agamao bhAvAe?, 2 jANae uvautte, se taM Agamao bhAvAe / se kiM taM noAgamao bhAvAe?, 2 duvihe paM0, taM-pasatthe a apasatthe a| se kiM taM pasatthe ?, 2 tivihe paM0 taM.-NANAe daMsaNAe carittAe, se taM pasatthe / se kiM taM apasatthe ?, 2 cauThivahe paM0 ta0-kohAe mANAe mAyAe lohAe, se taM apasatthe / se taM NoAgamao bhAvAe, se taM bhAvAe, se taM aae| AyaH prApsirlAbha ityanarthAntaram , asyApi nAmAdibhedabhinnasya vicAraH sUtrasiddha eva, yAvat 'se kiM taM acitte?, 2 suvaNNe tyAdi, laukiko'cittasya suvarNAderAyo mantavyaH, tatra suvarNAdIni pratItAni 'silatti hai zilA muktAzailarAjapaTTAdInAM, raktaratnAni-padmarAgaratnAni 'saMtasAvaejassati sad-vidyamAnaM khApateyaM dIpa anukrama [325-336] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~518~ Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [154] gAthA: II--II dIpa anukrama [ 325 -336] anuyo0 maladhA rIyA // 254 // [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [ 154] / gAthA || 125-132 || Education dravyaM tasyA''yaH, 'samAbhariyAjjjAlaMkiyANaM 'ti A (samA) bharitAnAM suvarNasaGkalikAdibhUSitAnAM Atoye| jhallarIpramukhairalaGkRtAnAm || atha kSapaNAnikSepaM citrakSurAha se kiM taM jhavaNA 1, 2 caDavvihA paNNattA, taMjahA - nAmajjhavaNA ThavaNajjhavaNA davvajhavaNA bhAvajjhavaNA / nAmaThavaNAo puvvaM bhnniaao| se kiM taM davvajjhavaNA ?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA- Agamao a noAgamao a / se kiM taM Agamao davvajjhavaNA ?, 2 jassa NaM jhavaNetipayaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM miyaM parijiaM jAva se taM Agamao davvajjhavaNA / se kiM taM noAgamao davvajjhavaNA 1, 2 tivihA paNNattA, taMjahA - jANayasarIradavvajjhavaNA bhaviasarIravvajjhavaNA jANayasarIrabhaviasaMrIvairittA davvajjhavaNA / se kiM taM jANaya0 1, 2 jhavaNApayatthAhigAra jANayassa jaM sarIrayaM vavagayacua0 sesaM jahA davvajjhayaNe, jAva se taM jANaya0 / se kiM taM bhavi0 davva0 1, 2 je jIve joNijammaNaNikkhate sesaM jahA davvajjhayaNe, jAva se taM bhavi vRttiH upakame oghani0 For one & Personal Use City pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[45] cUlikAsUtra [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH ~519~ // 254 // Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| ....... prata sUtrAMka [154] gAthA: ||--|| asarIradavvajjhavaNA / se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairittA davvajjhavaNA?, 2 jahA jANayasarIrabhaviasarIravairitte davAe tahA bhANiavvA, jAva se taM mIsiA, se taM loguttariA, se taM jANayasarIrabhaviasarIravairittA davvajjhavaNA, se taM noAgamao davyajjhavaNA, se taM davvajhavaNA / se kiM taM bhAvajjhavaNA?, 2 duvihA papaNattA, taMjahA-Agamao a NoAgamao ase kiM taM Agamao bhAvajjhavaNA?, 2 jANae uvautte, se taM Agamao bhAvajjhavaNA / se kiM taM NoAgamao bhAvajjhavaNA?, 2 duvihA paNNattA, taMjahA-pasatthA ya apasatthA ya / se kiM taM pasasthA ?, 2 tivihA paNNattA, taMjahA-nANajjhavaNA daMsaNajjhavaNA carittajjhavaNA, se taM pasatthA / se kiM taM apasatthA?, 2 cauvvihA papaNattA, taMjahA-kohajjhavaNA mANajjhavaNA mAyajjhavaNA lohajjhavaNA, se taM apasatthA / se taM noAgamao bhAvajjhavaNA, se taM bhAvajhavaNA, se taM jhavaNA, se taM ohnissphpnne| dIpa anukrama [325-336] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~520~ Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| ....... prata sUtrAMka vRttiH upakrame [154] nAmani // 255 // gAthA: ||--|| anuyoga kSapaNA apacayo nirjarA iti paryAyAH, zeSa sUtrasiddhameva, yAvadoghaniSpanno nikSepaH samAptaH / sarvatra ceha hi bhAve vicArye'dhyayanamevAyojanIyam // atha nAmaniSpannanikSepamAharIyA se kiM taM nAmanipphaNNe?, 2 sAmAie, se samAsao cauvihe paM0, taM0-NAmasAmAie ThavaNAsAmAie davvasAmAie bhAvasAmAie / NAmaThavaNAo puvvaM bhaNiAo / davvasAmAievi taheva, jAva se taM bhaviasarIradavvasAmAie / se kiM taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvasAmAie ?, 2 pattayapotthayalihiyaM, se taM jANayasarIrabhaviasarIravairitte davvasAmAie, se taM NoAgamao davvasAmAie, se taM davvasAmAie / se kiM taM bhAvasAmAie?, 2 duvihe paM0, taM0-Agamao a noAgamao a / se kiM taM Agamao bhAvasAmAie?, 2 jANae uvautte, se taM Agamao bhAvasAmAie / se kiM taM noAgamao bhAvasAmAie?, 2-jassa sAmANio appA, saMjame Niame tave / tassa sAmAiaM hoi, ii kevalibhAsi // 1 // jo samo sa EACCESSAREER dIpa anukrama [325-336] // 255 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~521 Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [154 ] gAthA: II--II dIpa anukrama [ 325 -336] [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [154] / gAthA || 125-132|| vvabhUesu, tasesu thAvaresu a / tassa sAmAiyaM hoi, ii kevalibhAsiaM // 2 // jaha mama Na piaM dukkhaM jANia emeva savvajIvANaM / na haNai na haNAvei a samamaNai teNa so samaNo // 3 // Natthi ya se koi veso pio a savvesu caiva jIvesu / eeNa hoi samaNo eso anno'vi pajjAo // 4 // uraMgagirijalaNasAgaranahatalataruMgasamo a jo hoi / bhamaramiyadharaNijalaruharavipavaNasamo a so samaNo // 5 // to samaNo jai sumaNo bhAveNa ya jai Na hoi pAvamaNo / sayaNe a jaNe a samo samo amANAvamANe // 6 // se taM noAgamo bhAvasAmAie, se taM bhAvasAmAie, se taM sAmAie, se taM nAmaniSphaNNe / ihAdhyayanAkSINAdyapekSayA sAmAyikamiti vaizeSikaM nAma, idaM copalakSaNaM caturviMzatistavAdInAm, asyApi pUrvoktazabdArthasya sAmAyikasya nAmasthApanAdravya bhAvabhedAcaturvidho nikSepaH, ata evAha-'se samA sao caubbihe' ityAdi, sUtrasiddhameva, yAvat 'jassa sAmANio appA' ityAdi, yasya-sattvasya sAmAnika: For ane & Personal Use City pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[45] cUlikAsUtra [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH ~ 522~ Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ......... mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| ......... prata sUtrAMka [154] gAthA: ||--|| anuyosannihita AtmA sarvakAlaM vyApArAt ka?-saMyame-mUlaguNarUpe niyame-uttaraguNasamUhAtmake tapasi-anazamaladhA- nAdau tasyetthaMbhUtasya sAmAyika bhavatItyetatkevalibhASitamiti zlokArthaH // 'jo samo' ityAdi, yaH samaH upakrame rIyA sarvatra maitrIbhAvAcalyA 'sarvabhUteSu sarvajIveSu baseSu sthAvareSu ca tasya sAmAyikaM bhavatItyetadapi kevali- nAmani0 sAbhASitaM, jIveSu ca samatvaM saMyamasAnnidhyapratipAdanAtpUrvazloke'pi labhyate, kintu jIvadayAmUlavAddharmasya / // 256 // tatprAdhAnyakhyApanAya pRthagupAdAnamiti / yata eva hi sarvabhUteSu samo'ta eva sAdhuH samaNo bhaNyate iti bhAvaM | darzayannAha-jaha mama' gAhA, vyAkhyA-yathA 'mama' svAtmani hananAdijanitaM duHkhaM na priyaM evameva sarvajIvAnAM tannAbhISTamiti 'jJAtvA' cetasi bhAvayitvA samastAnapi jIvAnna hanti svayaM, nApyanyairghAtayati, cazabdAt pratazcAnyAnna samanujAnIta ityanena prakAreNa samamaNatitti-sarvajIveSu tulyaM vartate yatastenAsI samaNa iti gaalaathaarthH|| tadevaM sarvajIveSu samatvena samamaNatIti samaNa ityekaH paryAyo darzitaH, evaM samaM mano'syeti samanA | ityanyo'pi paryAyo bhavatyeveti darzayannAha-Nasthi ya se gAhA, vyAkhyA-nAsti ca 'seM tasya kazcid dveSyaH priyo vA, sarveSvapi jIveSu samamanastvAd , anena bhavati samaM mano'syeti niruktavidhinA samanA ityeSo'-12 Tranyo'pi paryAya iti gaathaarthH|| tadevaM pUrvoktaprakAreNa sAmAyikavataH sAdhoH svarUpaM nirUpya prakArAntareNA'pi tannirUpaNArthamAha-uraga'gAhA, sa zramaNo bhavatIti sarvatra saMbadhyate, yaH kathaMbhUto bhavatItyAha-uraga: ma // 256 // sarpastatsamaH parakUtAzrayanivAsAditi, evaM samazabdo'pi sarvatra yojyate, tadhA girisamA parISahopasarga-18 dIpa anukrama [325-336] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~523~ Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| ........ prata sUtrAMka [154] gAthA: ||--|| niSpakampatvAt , jvalanasamA tapastejomayatvAt , tRNAdiSviva sUtrArtheSvatRpteH, sAgarasamo gambhIratvAd jJAnAdiratnAkaratvAt khamaryAdAnatikramAca, nabhastalasamaH sarvatra nirAlambanatvAt, tarugaNasamaH sukhaduHkhayoradarzitavikAratvAt, bhramarasamo'niyatavRttitvAt, mRgasamaH saMsArabhayodvignatvAt , dharaNisamaH sarvakhedasahiSNutvAt , jalaruhasamaH kAmabhogodbhavatve'pi paGkajalAbhyAmiva tava'vRtteH, ravisamA dharmAstikAyAdilokamadhikRtyAvizeSeNa prakAzakatvAt, pavanasamazca sarvatrAprativaddhatvAt , sa evaMbhUtaH zramaNo bhavatIti gAdhArthaH / yathoktaguNaviziSTazca zramaNastadA bhavati yadA zobhanaM mano bhavediti darzayati-to samaNoM'gAhA, vyAkhyA-tataH zramaNo yadi dravyamana Azritya sumanA bhavet, "bhAvana ca' bhAvamanazcAzritya yadi na bhavati pApamanAH, sumanastvacihAnyeva zramaNaguNatvena darzayati-khajane ca-putrAdike jane ca-sAmAnye smo-nirvishessH| mAnApamAnayozca sama iti gAthArthaH // iha ca jJAnakriyArUpaM sAmAyikAdhyayanaM noAgamato bhAvasAmAyikaM bhavatyeva, jJAnakriyAsamudAye AgamasyaikadezavRttitvAt, nozabdasya ca dezavacanavAd, evaM ca sati sAmAyikavataH sAdhorapIha noAgamato bhAvasAmAyikatvenopanyAso na virudhyate, saamaayiktdbtorbhedo| pacArAditi bhAvaH // nAmanirUpanno nikSepaH samAptaH // atha sUtrAlApakaniSpannaM nikSepaM nirdidikSurAha mAstrIdaM pra. 2 guNaratmaparipUrNatvAd jJAnAdiguNairagAyatvAdA sa.pra.3 saMsAra prati niyodvimatvAt pra. 4 sarvasahatvAt pra.5 niSpakatvAt paGkajalasthAnIyamAkAmabhogoparizteriyarthaH pra.6 tamovighAtakatvAt pra. dIpa anukrama [325-336] RAKESARE* pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~524~ Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [154] / gAthA ||125-132|| ....... prata sUtrAMka anuyo. maladhA [154] rIyA // 257 // gAthA: ||--|| se kiM taM suttAlAvaganipphapaNe ?, 2 iANi suttAlAvayaniSphaNNaM nikkhevaM icchAvei se dRttiH a pattalakkhaNe'viNa Nikkhippai, kamhA?, lAghavatthaM, asthi io taie aNuogadAre upakrame sUtrAlA aNugametti, tattha Nikkhitte iha Nikkhitte bhavai, iha vA Nikkhitte tattha Nikkhitte bhavai, tamhA iha Na Nikkhippai tahiM ceva nikkhippai, se taM nikkheve (sU0154) atha ko'yaM sUtrAlApakaniSpanno nikSepaH?, 'karomi bhadanta ! sAmAyika' ityAdInAM sUtrAlApakAnAM nAmasthApanAdibhedabhinno yo nyAsaH sa sUtrAlApakaniSpanno nikSepa iti zeSaH, 'iyANimityAdi, sa cedAnIM sUtrAlApakaniSpanno nikSepa eSa ityavasaramAptatvAdisthamAtmAnaM pratipAdayituM vAJchAmutpAdayati, sa ca prAptalakSaNo'pi-prAptatatsvarUpAbhidhAnasamayo'pi na nikSipyate-na sUtrAlApakanikSepadvAreNAbhidhIyate, kasmAdityAha--lAghavArtha, tadeva lAghavaM darzayati-asti ato'gre tRtIyamanuyogadvAramanugama iti, tatra ca nikssiptH| sUtrAlApakasamUha iha nikSipto bhavati, iha vA nikSiptastatra nikSipto bhavati, tasmAdiha na nikSipyate, tatraiva nikSepsyata iti, Aha-yadyevamatraiva nikSipyate na punastatretyapi kasmAnnocyate ?, naivaM, yataH sUtrAnugame eva | sUtramucArayiSyate, nAtra, na ca sUtrocAraNamantareNa tadAlApakAnAM nikSepo yuktaH, tato yuktmuktN-tsmaa-15257|| diha na nikSipyate ityAdi / punarapyAha-yayevaM kimartha sUtrAlApakanikSepasya anopanyAsaH?, ucyate, nikSepa dIpa anukrama [325-336] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~525 Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH) ...... mUlaM [155] / gAthA ||133-134|| ..... prata sUtrAMka [155] sAmyamAtrAdityalaM vistareNa / nikSepalakSaNaM dvitIyamanuyogadvAraM samAptam // 154 // atha tRtIyamanuyogadvAraM nirUpayitumAha se kiM taM aNugame?, 2 duvihe paNNatte, taMjahA-suttANugame a nijuttiaNugame / se kiM taM nijjuttiaNugame 1, 2tivihe paNNatte, taMjahA-nikkhevanijjuttiaNugame uvagghAyanijjuttiaNugame suttapphAsianijjuttiaNugame / se kiM taM nikkhevanijjuttiaNugame ?, 2 aNugae, se taM niklevanijjuttiaNugame / se kiM taM uvagghAyanijjuttiaNugame ?, 2 imAhiM dohiM mUlagAhAhiM aNugaMtavvo, taMjahA-uddese 1 nidese a2 niggame 3 khetta 4 kAla 5 purise ya 6 / kAraNa 7 paccaya 8 lakkhaNa 9 nae 10 samoAraNANumae 11 // 1 // kiM 12 kaivihaM 13 kassa 14 kahiM 15 kesu 26 kaha 17 kicciraM havai kAlaM 18? / kai 19 saMtara 20 mavirahiyaM 21 bhavA 22 garisa 23phAsaNa 24 niruttI 25 // 2 // se taM uvagyAyanijuttiaNugame / gAthA: ||1-2|| CROSSSSSCRIGANGRESS dIpa anukrama [337-340 JanEducatarina pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~5264 Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ...... mUlaM [155] / gAthA ||133-134|| ........ prata vRtti anuyo maladhA sUtrAMka rIyA anugamA [155] gAthA: ||1-2|| HEART anugamaH-pUrvoktazabdArthaH, sa ca dvidhA-sUtrAnugama:-sUtravyAkhyAnamityarthaH, 'niryuktyanugamazca nitarAM yuktAHlA -sUtreNa saha lolIbhAvena sambaddhA niryuktA-arthAsteSAM yuktiH-sphuTarUpatApAdanam ekasya yuktazabdasya / upakrame lopAniyukti-nAmasthApanAdiprakAra: sUtravibhajanetyarthaH, tadrUpo'nugamastasthA vA anugamo-vyAkhyAnaM niyuktyanugamaH, sa ca vividho-nikSepo-jAmasthApanAdibhedabhinnaH tasya tadviSayA vA niyukti:-pUrvoktazabdArthA nikSepaniyukti, tadrUpastasyA vA'nugamo nikSepaniyuktyanugamaH / tathA upodUdhananaM-vyAkhyeyasya sUtrasya vyAkhyAmAvidhisamIpIkaraNamupodghAtastasya tadviSayA vA niyuktistadrUpastasyA vA anugamaH upodghAtaniyuktyanugamaH, tathA sUtraM spRzatIti sUtrasparzikA sA cAsI niyuktizca suutrsprshikniyuktiH| sUtranikSepaniyuktyanugamo'nugato vakSyate ca, idamuktaM bhavati-atraiva prAgAvazyakasAmAyikAdipadAnAM nAmasthApanAdinikSepadvAreNa padvyAkhyAnaM | kRtaM tena nikSepaniyuktyanugamo'nugataH-prokto draSTavyaH, sUtrAlApakAnAM nAmAdinikSepaprastAve punarvakSyate ca / upodUdhAtaniryuktyanugamastvAbhyAM dvAbhyAM dvAragAthAbhyAmanugantavyaH, tadyathA-'uddese'gAhA 'kiM kahavihaMgAhA, vyAkhyA-uddezanamuddezaH-sAmAnyAbhidhAnarUpo, yathA adhyayanamiti, vaktavya iti sarvatra kriyA draSTavyA, tathA nirdezanaM nirdezo-vizeSAbhidhAnaM, yathA sAmAyikamiti, abrAha-nanu sAmAnyavizeSAbhidhAnadvayaM nikSepadvAre poktameva, taskimitIha punarucyate?, naitadevaM, yato'tra siddhasyaiva tatra tasya nikSepamAtrAbhidhAnaM kRta- 25 // mityadoSaH / tathA nirgamanaM-nirgamaH, kutaH sAmAyika nirgatamityevarUpo vaktavyA, tathA kSetrakAlIca yayoH dIpa anukrama [337-340 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~527~ Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ... mUlaM [155] / gAthA ||133-134|| ......... prata sUtrAMka [155] 1 gAthA: ||1-2|| sAmAyikamutpannaM to vaktavyau, yadvakSyatyAvazyake-"vaisAhasuddhaephArasIeN pubvaNhadesakAlaMmi / mahaseNavamANujANe arNatara paraMparaM sesaM ||1||"ti tathA kutaH puruSAttannirgatamiti vaktavyaM, tathA kena kAraNena gautmaadyH| sAmAyika bhagavataH samIpe zRNvantItyevaMrUpaM kAraNaM vAcyaM, yadabhidhAsyati-"goryamAI sAmAiyaM tu kiM kAraNaM nisAmitItyAdi, tathA pratyAyayatIti pratyayaH, kena pratyayena bhagavatedamupadiSTaM ?, kena vA pratyayena gaNadharAstenopadiSTaM tacchRNvantItyetadvaktavyamityarthaH, tathA ca vakSyati- kevala nANitti ahaM arihA sAmAiyaM parikaheI / tesipi pacao khalu savvannU to nisAmiti ||1||"tti, tathA samyaktvasAmAyikasya tattvazraddhAnaM lakSaNaM, zrutasAmAyikasya jIvAdiparijJAnaM, cAritrasAmAyikasya sAvadhaviratiH, dezaviratisAmAyikasya tu virasyaviratikharUpa mizraM lakSaNaM, nirdeSyati ca-"saddahaNa jANaNA khalu viraI mIsaM ca lakSaNaM kahae'i. tyAdi, evaM naigamAdayo nayA vAcyA, teSAM ca nayAnAM samavataraNaM samavatAro yantra saMbhavati tatra darzanIyo, yato nivedayiSyati-"mUDhanaiyaM suyaM kAliyaM tu na nayA samoarati ihaM / apuhutte samoyAro natthi puhutte smoyaaro||1||" ityAdi, tathA kasya vyavahArAdeH kiM sAmAyikamanumatamityabhidhAnIyaM, bhaNiSyati ca 1 vaizAkhAkAdazyAM pUla hadezakAle / mahAsenAnIbAne anantaraM paramparaM zeSamiti // 1 // 1mItamAdayaH sAmAyika kAraNaM nizAmyanti. 13 kevalajJAnIkhahamaIn sAmAyika parikathayati / teSAmapi pratyayaH khala sabaizaH tato nizAmyanti // 1 // 4 zraddhAnaM jJAnaM baLa viratimi ca lakSaNaM kathayati. IPL5mUDhanayikaM zrutaM kAlikaM tu na nayAH samayatarantIha / aSTavaktve samavatAro nAsti pRthaktve samavatAraH // 1 // bhayu. 44 % dIpa anukrama [337-340 braryang pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~528~ Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [155] gAthA: // 1-2|| dIpa anukrama [3369 -340] anuyo0 maladhA rIyA // 259 // [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [ 155] / gAthA ||1933-134 || "tevasaMjamo aNumao niggaMdhaM pavayaNaM ca vavahAro / sahujjusuyANaM puNa nivvANaM saMjamo ceva // 1 // "ti, kiM sAmAyikamityatra pratyuttarayiSyati - "jIvo guNapaDivaNNo Nayassa davvadviyassa sAmaiya" mityAdi, katividhaM tadityatra nirvacanaviSyati - "sAmAiyaM ca tivihaM samatta suyaM tahA caritaM cetyAdi, kasya sAmA| vikamityatrAbhidhAsyati - "jaissa sAmANio appA' ityAdi, ka sAmAyikamityetadapi - "khettadisakAlagaibhaviyasa NiussAsadiTTimAhAre ityAdinA dvArakapAlena nirUpayiSyati, keSu sAmAyikamityatrottaraM sarvadravyeSu, tathAhi "sarvvagayaM sammattaM sue carite na pajjavA savve / desavirahaM pahuMcA duNhavi paDisehaNaM kujA ||21||" iti darzayiSyati, kathaM sAmAyikamavApyata ityatra - "mANussa kheta jAI kulakhvAroga AuyaM buddhItyAdi pratipAdayiSyati, kiyaciraM kAlaM tadbhavatIti cintAyAmabhidhAsyati - "sammattassa suparasa ya chAvahi sAgarovamAi Thii / sesANa puSvakoDI desUNA hoi ukkosA // 1 // " 'kaiti kiyantaH sAmAyikasya yugapat pratipadyamAnakAH pUrvapratipannA vA labhyante iti vaktavyaM, bhaNiSyati ca - "sammattadesavirayA paliyassa asaMkha vRttiH upakrame anugame0 1 tapaHsaMyamo'numato nairgranthaM pravacanaM ca vyavahAraH zabdasutrANAM punarnirvANaM saMgamacaiva // 1 // 2 jIyo guNapratiyo nayasya dravyArthikasya sAmAyikam 3 sAmAyikaM ca trividhaM samyaktvaM zrutaM tathA cAritraM ca 4 yasya sAmAnikaH (satrihita) AtmA 5 kSetra vikAlagatibhavyasaMyucchrAsaha 6 sarvagataM samyaktvaM te cAritre na paryavAH sarve dezaviratiM pratItya dvayorapi pratiSedhanaM kuryAt // 1 // 7 mAnuSyaM kSetra jAtiH kulaM rUpamArogyamAyurbuddhiH 8 samyaktvasya 4 // 259 // zrutasya ca SaTSaSTiH sAgaropamANi sthitiH zeSayoH pUrvakoTI dezonA bhavatyutkRSTA // 1 // 9 samyaktva deza viratI pasyAsa sayabhAgamAtrAstu. For & Personal Use City pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[45] cUlikAsUtra [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH ~ 529~ Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ..... mUlaM [155] / gAthA ||133-134|| ...... 6. *- *- prata sUtrAMka [155] *- gAthA: ||1-2|| bhAgamettA u"ityAdi, sahAntareNa vartata iti sAntaramiti vicAraNAyAM nirNeSyati-"kAlamarNataM ca sue addhApariyao ya desuunno| AsAyaNabahulANaM ukosaM aMtaraM hoI ||1||"tti, avirahitaM-nirantaraM kiyantaM kAlaM sAmAyikapatipattAro labhyanta ityatrAvedayiSyati-"sammasuyaagArINaM AvaliyaasaMkhabhAgamettA u| aDasamayA caritte sabvesu jahaNNao samao // 1 // " ityAdi, kiyanto bhavAn utkRSTatastadvApyata ityatra prativacanaM dAsyati-"sammatsadesavirayA paliyassa asaMkhabhAgamettA u / aTThabhavA u carite aNaMtakAlaM ca supasamae // 1 // " AkarSaNamAkarSa:-ekasminnAnAbhaveSu vA punaH punaH sAmAyikasya grahaNAni pratipattaya iti vAcyaM, taca vakSyati-"timahaM sahasapuhutaM sayappuhutaM ca hoi viraIe / egabhave AgarisA evaiyA hoMti nAyabbA // 1 // tiNha sahassamasaMkhA sahasapuhutaM ca hoha viraIe / nANAbhave AgarisA evaiyA huMti nAyabbA // 2 // " iti, 'phAsaNa'tti kiyat kSetraM sAmAyikavantaH spRzantItyabhidhAnIyaM, tacaivam-"sammattacaraNasahiyA savvaM logaM phuse niravasesaM / satta ya caudasabhAe paMca pa suyadesaviraIe // 1 // " ityAdi, kAlo'nantaba zrute ardhaparAvartava dezonaH / AzAtanAbahulAnAmutkaTamantaraM bhavati // 1 // 2 sampakatva tAgAriNAmAvalikAsakhyabhAgamAtrAstu / asamayAvArine sarveSu jaghanyataH samayaH // // 3 samyaktvadeza miravAH palyasyAsatyabhAgamAnAstu / aSTabhavAzcAritre'nantakAlaya zrutasamaye // 1 // 4 prayANAM sahapRthaktvaM vAtapRthak ca bhavati viratI ekasmin bhave AkaSarSA etAvanto bhavanti jnyaatvyaaH||1|| trayANAM sahasamasadasyAH sahaspRthaktvaM ca bhavati piratI / nAnAbhaveSAkarSA etAvanto bhavanti zatavyAH // 2 // 5 sabhyakravacaraNasahitAH sarve loka spRzebhiravazeSam / sapta ca caturdazabhAgAna paJca ca zrutadezapiraloH // 1 // dIpa anukrama [337-340 JEScitam pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~530~ Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [155 ] gAthA: // 1-2 // dIpa anukrama [337 -340] anuyo0 maladhA rIyA // 260 // [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [ 155] / gAthA || 133-135 || nizcitA uktirniruktirvaktavyA, tatra ca - " saMmadiTThi amoho sohI sambhAva daMsaNaM vohI / avivajrao sudidvitti evamAI niruttAi // 1 // " mityAdi vakSyati, evaM tAvadgAthAdvayasaMkSepArthaH, vistarArthastvAvazyakaniyuktiTIkAbhyAmavaseya iti / tadevametadgAthAdvayavyAkhyAne upodghAtaniryuktiH samarthitA bhavati, asyAM ca prastutAdhyayanasyAzeSavizeSeSu vicAriteSu satsu sUtraM vyAkhyAnayogyatAmAnItaM bhavati, tataH pratyavayavaM sUtravyAkhyAnarUpAyA: sUtrasparzaka niryukteravasaraH saMpadyate, sUtraM ca sUtrAnugame satyeva bhavati, so'dhyavasara prApta eva, tatastamabhidhitsurAha-- se kiM taM suttaphAsinijjuttiaNugame 1, 2 sutaM uccAreavvaM akkhaliaM amiliaM avaccAmeliaM paDipuNNaM paDipuNNaghosaM kaMThoTTavippamukkaM guruvAyaNovagayaM, tao tattha Najihiti sasamayapayaM vA parasamayapayaM vA baMdhapayaM vA mokkhapayaM vA sAmAiapayaM vA NosAmAiapayaM vA, tao tammi uccArie samANe kesiM ca NaM bhagavaMtANaM kei athAhigArA ahigayA bhavanti, kei atthAhigArA aNahigayA bhavanti, tato tesiM 1] samyagdRSTiramohaH zodhiH sadbhAyo darzanaM yodhiH / aviparyayaH suraSTiriti evamAdIni nirutAni // 1 // vRttiH upakrame anugame0 ~531~ // 260 // For late & Personal Use City pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[45] cUlikAsUtra [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [155] / gAthA ||133-135|| ki prata sUtrAMka [155] -%A5 gAthA: ||1-3|| aNahigayANaM ahigamaNahAe payaM paeNaM vannaissAmi,-saMhiyA ya padaM ceva, payattho payaviggaho / cAlaNA ya pasiddhI a, chavvihaM viddhi lakkhaNaM // 1 // se taM suttapphAsiyanijjutiaNugame, se taM nijjuttiaNugame, se taM aNugame (sU0 155) Aha-nanu yadi yathoktanItyA sUtrAnugame satyeva sUtrasparzikaniyuktyA prayojanaM, tarhi kimityasAvupodghAtaniyuktyanantaramupanyastA?, yAvatA sUtrAnugarma nirdizya pazcAtkimiti nocyate?, satyaM, kintu niyuktisAmyAsatprastAva eva nirdiSTetyadoSaH / prakRtamucyate-tatrAskhalitAdipadAnAM vyAkhyA yahaiva prAndradhyAvazyaka-1|| vicAre kRtA tathaiva draSTavyA, ayaM ca sUtradoSaparihAraH zeSasUtralakSaNasyopalakSaNaM, tacedam-"apparagaMthamahatya battIsAdosavirahiyaM jaM ca / lakkhaNajuttaM suttaM, ahi ya guNehi uvaveyaM // 1 // " asthA vyAkhyA-alpagranthaM ca tat mahAdha ceti samAhAradvandvaH 'utpAdavyayadhrauvyayuktaM sadi'tyAdivatsUtramalpagranthaM mahAthai ca bhavatItyarthaH, yacca dvAtriMzaddoSavirahitaM tatsUtraM bhavati, ke punaste dvAtriMzaddoSAH ye sUtre varjanIyAH?, ucyate, "aliyamabaghAyajaNayaM niratyayamatthayaM chalaM duhila / nissAramahiyamUNaM puNarutaM vAhayamajuttaM // 1 // karmabhinavayaNabhinna vibhattibhinnaM ca liMgabhinnaM c| aNabhihiyamapayameva ya sahAvahINaM vavahiyaM ca // 2 // kAlajaticchavidoso samayaviruddhaM ca vayaNamittaM c| asthAvattIdoso neo asamAsadoso y||3|| uva % dIpa anukrama [337-342] kambraryang pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~532~ Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ........... mUlaM [155] / gAthA ||133-135|| .......... prata sUtrAMka vRttiH upakrame anugame0 [155] rIyA gAthA: ||1-3|| anuyomArUSagavoso nidesarpayasyasacivoso ya / ee a suttadosA battIsA huMti nAyabvA // 4 // " tatrAvRtamabhUmaladhA- toDAvanaM bhUtanivArtha, yathA IzvarakartRkaM jagadityAcabhUtodbhAvanaM, nAstyAtmetyAdikastu bhUtanihavaH 1, upa-| ghAtaH sattvaghAtAdiH, saMjanakaM yathA vedavihitA hiMsA dharmAyetyAdi 2, nirarthakaM yatra varNAnAM krmnirdeshmaa||26|| mupalabhyate na tvarthoM, yathA aAiItyAdi DityAdivadvA 3, asambaddhArthakamapArthakaM yathA daza dADimAni / SaDappAH kuNDamajAjinaM palalapiNDastvara kITike dizamudIcImityAdi 4, yatrAniSTasyArthAntarastha sambhavato vivakSitArthIpaghAta: kartuM zakyate tacchalaM yathA-navakambalo devadatta ityAdi 5, jantUnAmahitopadezakatvena pApacyApArapoSakaM duhilaM yathA 'etAvAneva loko'yaM, yaavaanindriygocrH| bhadre! vRkapadaM paThya, ydbdntyphuNshrutaaH||1|| piya khAda ca cArulocane !, yadatItaM varagAtri! tanna te / na hi bhIru! gataM nivartate, samudayamAtramidaM kalevaram // 2 // ityAdi 6, vedavacanAdivat tathAvidhayuktirahitaM pariphalgu niHsAraM 7, akSarapadAdibhiratimAtramadhikaM 8, taireva hInamUnam, athavA hetodRSTAntasya vA''dhikye satyadhikaM, yathA-anityaH | zabda: kRtakasvaprayatnAnantarIyakatvAbhyAM ghaTapaTavadityAdi, ekasmin sAdhye eka eva heturdRSTAntA vaktavyaH / atra ca pratyekaM pAbhidhAnAdAdhikyamiti bhAvaH, hetudRSTAntAbhyAmeva hInamUnaM, yathA anityaH zabdo ghaTavaditi, | yathA anityaH zabdaH kRtakavAdityAdi 9, punaruktaM dvidhA-zabdato'rthatazca, tathA'rthAdApannasya punarvacanaM punaruktaM, | tatra zabdataH punaruktaM yathA ghaTo ghaTa ityAdi, arthataH punaruktaM yathA ghaTaH kuTaH kumbha ityAdi, arthAdApannasya R dIpa anukrama [337-342] ECRece 261 // pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~533~ Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ....... mUlaM [155] / gAthA ||133-135|| ........ prata sUtrAMka [155] gAthA: ||1-3|| punarvacanaM yathA pIno devadatto divA na bhuGkte ityukte arthAdApannaM rAtrau bhuGga iti, tatrArthApanamapi ya etamAtsAkSAd yAttasya punaruktatA 10, vyAhataM yatra pUrveNa paraM vihanyate yathA-'karma cAsti phalaM cAsti. kartA na tvasti karmaNA'mityAdi 11, ayuktamanupapattikSama yathA-teSAM kaTataTabhraSTaigajAnAM madabindubhirityAdi 12,12 kramabhinnaM yatra kramo nArAdhyate yathA-sparza narasanaghrANacakSuzrotrANAmarthAH sparzarasagandharUpazabdA iti vaktavye sparzarUpazabdagandharasA iti brUyAt ityAdi 13, vacanabhinnaM yatra vacanavyatyayo yathA vRkSAH RtI puSpitaH tyAdi 14, vibhaktibhinnaM yatra vibhaktivyatyayo yathA vRkSaM pazya iti vaktavye vRkSaH pazya iti brUyAdityAdi| 15, liGgabhinnaM yatraliGgavyatyayo yathA ayaM strItyAdi 16, anabhihitaM-skhasiddhAntAnupadiSTaM yathA saptamaH padArthoM vaizeSikasya,prakRtipuruSAdhyadhika sAlayasya, duHkhasamudAyamArganirodhalakSaNacatarAryasatyAtiriktaM vA bauddhasyetyAdi| 17, yatrAnyacchando'dhikAre'nyacchando'bhidhAnaM tadapadaM, yathA''yopade'bhidhAtavye vaitAlIyapadamabhidhyAdityAdi 18, yantra vastukhabhAvo'nyathAsthito'nyathA'bhidhIyate tatsvabhAvahInaM, yathA zIto bahiH mUrtimadAkA zamityAdi 10, yatra prakRtaM muktvA'prakRtaM vyAsato'bhidhAya punaH prakRtamucyate tadvyavahitaM 20, kAladoSo 4 yatrAtItAdikAlavyatyayo yathA rAmo vanaM pravivezeti vaktavye rAmo vanaM pravizatItyAha 21, yatidoSo'sthAnaviratiH sarvathA'viratirvA 22, chaviralaGkAravizeSastena zUnyaM chavidoSaH 23, samayaviruddha khasiddhAntaviruddhaM 8 yathA sAyasyAsat kAraNe kArya, vaizeSikasya vA saditi 24, vacanamAtra nirhetukaM, yathA kazcidyathecchayA kaJci dIpa anukrama [337-342] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~534~ Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [155] gAthA: ||1-3|| dIpa anukrama [337 -342] anuyo0 malA rIyA / / 262 / / [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [ 155] / gAthA || 133-135|| tmadezaM lokamadhyatayA janebhyaH prarUpayati 25, yatrArthApattyA'niSTamApatati tatrArthApattidoSo, yathA gRhakukkuTo na hantavya ityukte'rthApattyA zeSaghAto'dRSTa ityApatati 26, yatra samAsavidhiprAptau samAsaM na karoti vyatyaOM yena vA karoti tatrAsamAsadoSaH 27, upamAdoSo yatra hInopamA kriyate, yathA meruH sarSapopamaH, aghikopamA vA kriyate yathA sarSapo merusannibhaH, anupamA yathA meruH samudropama ityAdi 28, rUpakadoSaH kharUpabhUtAnAmavayavAnAM vyatyayo yathA parvate nirUpayitavye zikharAdastadavayavAnnirUpayati, anyasya vA samudrAdeH sambandhino'vayavastatra nirUpayatIti 29, nirdezadoSastatra yatra nirdiSTapadAnAmekavAkyatA na kriyate, yatheha devadattaH sthAlyAmodanaM pacatItyabhidhAtavye pacatizabdaM nAbhidhatte 30, padArthadoSo yatra vastuni paryAyo'pi san padArthAntaratvena kalpyate yathA sato bhAvaH sattetikRtvA vastuparyAya eva sattA, sA ca vaizeSikaiH SaTsu | padArtheSu madhye padArthAntaratvena kalpyate taccAyuktaM, vastUnAmanantaparyAyatvena padArthAnantyaprasaGgAditi 31, yatra sandhimAsau taM na karoti duSTaM vA karoti tatra sandhidoSaH 32, ete dvAtriMzatsUtradoSAH, etairvirahitaM yattallakSaNayuktaM sUtraM / aSTAbhizca guNairupapetaM yattallakSaNayuktamiti vartate / te ceme guNAH- "niddosaM sAravataM ca, heujuttamalaMkiyaM / uvaNIyaM sovayAraM ca, miyaM mahurameva ya // 1 // tatra nirdoSaM sarvadoSavipramuktaM 1, sAravagozabda bahuparyAyaM 2, hetavaH - anvayavyatirekalakSaNAstairyuktam 3, upamotprekSAlaGkArairalaGkatam 4, upanayopasaMhRtamupanItaM 5, grAmyabhaNitirahitaM sopacAraM 6, varNAdiniyataparimANaM mitaM 7, zravaNamanoharaM madhuram 8 / anyaizca kaizcidU SaD vRti: upakrame anugame0 ~535~ // 262 // For Tate & Personal Use City pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita ... AgamasUtra -[45] cUlikAsUtra [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri - racitA vRttiH Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ......... mUlaM [155] / gAthA ||133-135|| ........ prata sUtrAMka [155] gAthA: ||1-3|| guNAH sUtrasya pazyante, tadyathA-"appakkharamasaMdidaM, sAravaM vissaomuhaM / asthobhamaNavajaM ca, suttaM savvaNNubhAsiyaM // 1 // yatrAlpAkSaraM-mitAkSaraM yathA sAmAyikasUtram, asandigdhaM-saindhavazabdavadyallavaNavasanaturagAdyanekArthasaMzayakAri na bhavati, sAravattvaM ca pUrvavat, vizvatomukhaM pratisUtraM caraNAnuyogAdyanuyogacatuSTayavyAkhyAkSama, yathA-'dhammo maMgalamukimityAdizloke catvAro'pyanuyogA vyAkhyAyante, athavA anantArthatvAd yato vizvatomukhaM tataH sAravadityevaM sAravattvasyaiva hetubhAvenedaM yojyate, asmiMzca vyAkhyAne paJcaivaite guNA bhavanti, stobhakA:-cakAravAzabdAdayo nipAtAstairviyuktamastobhakam, anavayaM kAmAdipApacyApArAprarUpakaM, evaMbhUtaM sUtraM sarvajJabhASitamiti / yaistu pUrve aSTa sUtraguNAH proktAste'nantarazlokoktaguNAstejvevASTasu guNeSvantarbhAvayanti, ye tvanantarazlokoktAneva sUtraguNAnicchanti te amIbhireva pUrvoktAnAmaSTAnAmapi saGgrahaM pratipAdayanti / evaM sUtrAnugame samastadoSavipramukte lakSaNayukte sUtre ucArite tato jJAsyate yadu-pAla taitatvasamayagatajIvAdyarthapratipAdakaM padaM khasamayapadaM, parasamayagatapradhAnezvarAdyarthapratipAdakaM padaM parasamayapadaM, anayoreva madhye parasamayapadaM dehinAM kuvAsanAhetukhAindhapadamitaratu sadbodhakAraNatvAnmokSapadamiti tAvadeke, anye tu vyAcakSate-prakRtisthityanubhAvapradezalakSaNabhedabhinnasya bandhasya pratipAdakaM padaM bandhapadam , sadbodhakArakoNatvAt kRtlakarmakSayalakSaNasya mokSasya pratipAdakaM padaM mokSapadamiti / Aha-nanvatra vyAkhyAne vandhamokSapratipA dakaM padadvayaM khasamayapadAnAtiricyate tatkimiti bhedenopanyAsaH?, satyaM, kintu svasamayapadasthApyabhidheyavai dIpa anukrama [337-342] 355 Pra nabraryang pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~536~ Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [155] / gAthA ||133-135|| prata sUtrAMka [155] ACCOct gAthA: ||1-3|| citryadarzanArtho bhedenopanyAsaH, ata eva sAmAyikapratipAdaka padaM sAmAyikapadamityAdAvapi bhedenopAdAnaM vRtti maladhA- sArthakamiti, sAmAyikavyatiriktAnAM nArakatiryagAdyarthAnAM pratipAdakaM padaM nosAmAyikapadamityetaca sUtrocA- upakrame rIyA raNasya phalaM darzitam , idamuktaM bhavati-yataH sUtre samuccArite khasamayapadAdiparijJAnaM bhavati tatastaduccAraNIya-16 | anugame0 ||26||d meva, tatastasmin sUtre uccAritamAtra eva sati keSAzcidbhagavatAM sAdhUnAM yathoktanIyA kecidarthAdhikArA a-15 adhigatA:-parijJAtA bhavanti, kecittu kSayopazamavaicitryAdanadhigatA bhavanti, tatasteSAmanadhigatAnAmardhAdhikArANAmadhigamArthaM padena padaM varNayiSyAmi, ekaikaM padaM vyAkhyAsyAmItyarthaH / tatra vyAkhyAlakSaNameva tAvadAha -'saMhiyA ye'tyAdi, tatrAsvalitapadocAraNa saMhitA, yathA 'karomi bhayAnta! sAmAyika mityAdi, padaM tu karomIsyeka padaM bhayAnta iti dvitIyaM sAmAyikamiti tRtIyam ityAdi, padArthastu karomIyabhyupagamo bhayAnta iti gumazraNaM samasyAyaH sAmAyikamityAdikA, padavigrahaH samAsaH, sa cAnekapadAnAmekatvApAdAnaviSayo yathA bhayasyAnto bhayAnta ityAdi, sUtrasyArthasya vA anupapattyudbhAvanaM cAlanA, tasyaivAnekopapattibhistathaiva sthApanaM prasiddhiH, ete ca cAlanAprasiddhI Avazyake sAmAyikavyAkhyAvasare khasthAna eva vistarabatyo dra8STavye, evaM SaDvidhaM viddhi'jAnIhi lakSaNaM vyAkhyAyA iti prakramAgamyate iti zlokArthaH / atrAha-nanvasyAH| dApadhivyAkhyAyA madhye kiyA sUtrAnugamasya viSayaH? ko vA sUtrAlApakanikSepasya? kazca suutrsprshikni-3||263|| AyukteH? kiM vA nayairviSayIkriyate?, ucyate, sUtraM sapadacchedaM tAvadabhidhAya sUtrAnugamaH kRtaprayojano bhavati, A dIpa anukrama [337-342] ambraryang pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~537~ Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [155] / gAthA ||133-135|| ........... prata sUtrAMka [155] gAthA: ||1-3|| sUtrAnugamena ca sUtre samucArite padacchede ca kRte sUtrAlApakAnAmeva nAmasthApanAdinikSepamAtramabhidhAya mUbAlApakanikSepaH kRtArthoM bhavati, zeSastu padArthapadavigrahAdiniyogaH sarvo'pi sUtrasparzikaniyukte, vakSyamANanegamAdinayAnAmapi prAyaH sa eva padArthAdivicAro viSayaH, tato vastuvRttyA sUtrasparzikaniyuktyanta cina evaM nayA:, Aha ca bhASyakAra:-"hoI kayattho vottuM sapayaccheyaM surya suyANugamo / suttAlAvaganAso nA-1 mAinnAsaviNiogaM // 1 // suttaphAsiyanijjuttiviNiogo sesao payatthAi / pArya so ciya negamanayAimayagoyaro hoi // 2 // " anena ca vidhinA sUtre vyAkhyAyamAne sUtraM sUtrAnugamAdayazca yugapatsamApyante, yata Aha bhASyasudhAmbhonidhiH-"suttaM suttANugamo suttAlASayakao ya nikkheyo / suttaphAsipanijjuttI nayA ya samagaM tu vacaMti // 1 // " ityalaM vistareNa / 'se taM aNugamo'tti anugamaH samAptaH // 155 // atha nayadvAramabhidhitsurAha seM kiM taM Nae ?, satta mUlaNayA paNNattA, taMjahA-Negame saMgahe vavahAre ujjusue sade samabhirUDhe evaMbhUe, tattha-NegehiM mANehiM miNaitti Negamassa ya niruttI / sesANaMpi 1 bhavati kRtArtha uktvA sapadaccheda sUtra sUtrAnugamaH / sUtrAlApakanyAso nAmAdinyAsaviniyogam // 1 // sUtrasparzakanithukiviniyogaH zeSakaH padArthAdiH / prAyaH sa eva naigamanayAdimatagocaro bhavati // 2 // 2sUrya sUtrAnugamaH sUtrAlApakakRtazca nikSepaH / sUtraspakiniyuktinayAya samakaM tu maNanti // 1 // dIpa anukrama [337-342] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: atha 'naya' prarupaNA Arabhyate ~538~ Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ....... mUlaM [156] / gAthA ||136-141|| .... vRttiH prata anuyo maladhArIyA upakrame sUtrAMka nayANaM lakkhaNamiNamo suNaha vocchaM // 1 // saMgahiapiMDiatthaM saMgahavayaNaM samAsao biti / vaccai viNicchiatthaM vavahAro svvdbvesuN||2|| paJcappannaggAhI ujjusuo NayavihI muNeavvo / icchai visesiyataraM paJcuppaNNaM Nao sado // 3 // vatthUo saMkamaNaM hoi avatthU nae samabhirUDhe / vaMjaNaatthatadubhayaM evaMbhUo vise nayAdhi0 [156] // 264 // gAthA: ||1-6|| atha ko'yaM pUrvoktazabdArtho nayaH?, tatrottarabhedApekSayA sasaiva mUlabhUtA nayA mUlanayAH, tayathA-naigama ityAdi, tatra naigama vyAcikhyAsurAha-NegehimityAdi gAthA, vyAkhyA-na ekaM naikaM prabhUtAnItyarthaH, naikarmAnamahAsattAsAmAnyavizeSAdijJAnarmimIte minoti vA vastUni paricchinattIti naigamaH itIyaM naigamasya ni-2 ruktiH-vyutpattiH, athavA nigamA-loke vasAmi tiryagloke vasAmItyAdayaH pUrvoktA eva bahavaH paricchedAsteSu bhavo naigamaH, zeSANAmapi nayAnAM saGgrahAdInAM lakSaNamidaM zRNuta vakSye'hamiti gAthArthaH // yathApratijJAtamevAha-saMgahigAhA, vyAkhyA-samyag gRhIta-upAttaH saGgRhItaH piNDita ekajAtimApanno'rthoM viSayo yasya saGgrahavacanasya tatsaGgRhItapiNDitAthai saGgrahasya vacanaM saGgrahavacanaM 'samAsataH' saMkSepato bruvate tIrthakaragaNadharAH, ayaM hi sAmAnyamevecchati na vizeSAn, tato'sya vacanaM sagRhItasAmAnyArthameva bhavati, // 26 // dIpa anukrama [343-350] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~539~ Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ...... mUlaM [156] / gAthA ||136-141|| ....... prata sUtrAMka [156] ata eva saGkagRhNAti sAmAnyarUpatayA sarva vastu kroDIkarotIti saGghaho'yamucyate, yuktizcAtra lezataH prA-12 gdarzitaiva, 'baccaItyAdi, nirAdhikye cayanaM cayA-piNDIbhavanaM adhikazcayo nizcayaH-sAmAnyaM vigato niOMzcayo cinizcayo-sAmAnyAbhAvaH tadartha-tannimittaM vrajati-pravartate, sAmAnyAbhAvAyaiva sarvadA yatate vyava hAro naya ityarthaH, ka?-'sarvadravyeSu sarvadravyaviSaye, loke hi ghaTastambhAmbhoruhAdayo vizeSA evaM prAyo jalAharaNAdikriyAsUpayujyamAnA dRzyante na punastadatiriktaM sAmAnyam, ato lokavyavahArAnaGgatvAtsAmAnyamasau necchattIti bhAvaH, ata eva lokavyavahArapradhAno nayo vyavahAranayo'sAvucyate, yuktizcAtrApi lezataH mAguktava, athavA vizeSeNa nizcayo vinizcaya:-AgopAlAdyaGganAdyavayodho na katipayavidvatsambaddhaH tadartha vrajati vyavahAranayaH sarvadravyeSu, idamuktaM bhavati-yadyapi nizcayena ghaTAdivastUni sarvANyapi pratyekaM paJcavapani dvigandhAni paJcarasAnyaSTasparzAni tathApi gopAlAGganAdInAM yatraiva kacidekasmin sthale kAlanIlava dI vinizcayo bhavati tamevAsau sattvena pratipadyate na zeSAna, lokavyavahAraparatvAdeveti gAthArthaH // 'paJcusappanna gAhA, sAmpratamutpannaM pratyutpannamucyate, vartamAnakAlabhAvItyarthaH, tadU grahItuM zIlamasyeti pratyutpannagrAhI RjusUtro nayavidhiMNitavyA, tatrAtItAnAgatAbhyupagamakuTilatAparihAreNa Rju-akuTilaM vartamAnakAlasAbhAvi vastu sUtrapatIti phAjusUtrA, atItAnAgatayorvinAzAnutpattibhyAmasattvAdU, asadabhyupagamA kuTila iti bhAvaH, athavA Rju-avakraM zrutamasyeti RjuzrutaH, zeSajJAnamukhyatayA tathAvidhaparopakArAsAdhanAt zrutajJA %A4545453 gAthA: ||1-6|| dIpa anukrama [343-350] anu. 5 nabraryana pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~540~ Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ......... mUlaM [156] / gAthA ||136-141|| ........ prata anuyo0 sUtrAMka maladhA rIyA [156] // 265 // gAthA: ||1-6|| CCCCCCX namevaikamicchattItyarthaH, uktaM ca-"suyanANe aniutta, kevale tayaNaMtaraM / appaNo ya paresiM ca, jamhA taM pari-8 vRttiH bhAvagaM ||1||"ti, ayaM ca nayo vartamAnamapIcchan khakIyamevecchati, parakIyasya vAbhimatakAryAsAdhakatvena vastuto'sattvAditi, aparaM ca-bhinnaliGgairminnavacanaizca zabdairekamapi vastvabhidhIyata iti pratijAnIte, yathA | nayAdhi0 taTaH taTI taTamityAdi, tathA gururgurava ityAdi, tathA indrAdernAmasthApanAdibhedAna pratipadyate, vakSyamANanayastvativizuddhatvAlliGgavacanabhedAvastubhedaM pratipatsyate nAmasthApanAdravyANi ca nAbhyupagamiSyatIti bhAvaH, ityukta RjusUtraH, atha zabda ucyate-tatra 'zapa Akroze' zapyate-abhidhIyate vastvaneneti zabdaH, tameva guNIbhUtArtha mukhyatayA yo manyate sa nayo'pyupacArAcchabdaH, ayaM ca pratyutpanna-vartamAnaM tadapi RjusUtrAbhyupagamApekSayA vizeSitataramicchati, tathAhi-taTastaTI taTamityAdizabdAnAM bhinnAnyevAbhidheyAni, bhinnaliGgattitvAt, strIpuruSanapuMsakazabdavadityasau pratipadyate, tathA gururgurava ityatrApyabhidheyabheda eva, bhinnavacana-1 ttitvAtpuruSaH puruSA ityAdivaditi, nAmasthApanAdravyarUpAzca nendrAH, tatkAryAkaraNAt , khapuSpavaditi, prAktanAdvizuddhatvAdvizeSitataro'syAbhyupagamA, samAnaliGgavacanAnAM tu bahUnAmapi zabdAnAmekamabhidheyamasau manyate, yathendraH zakraH purandara ityAdi, iti gAthArthaH // 'vatthUoM'ityAdi, vastunaH-indrAdeH saGkamaNamanyatra zakrAdAviti dRzyaM, bhavati avastvasaMbhavatItyarthaH, ketyAha-naye samabhirUDhe, samabhirUDhanayamatenetyarthaH, tatra 1 dhutajJAne ca niyuktaM, (niyoktuM yogya ) kevale tadanantaram / Atmanazca pareSAM ca yasmAttat paribhAnakam // 1 // CAMCEOCCASEACHERS dIpa anukrama [343-350] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~541~ Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ....... mUlaM [156] / gAthA ||136-141|| ........ prata sUtrAMka [156] gAthA: ||1-6|| vAcakabhedenAparAparAn vAcyavizeSAn samabhirohati-samabhigacchati pratipadyata iti samabhirUDhA, apamatra bhAvArtha:-indrazakrapurandarAdizabdAn anantaraM zandanayena ekAbhiSeyatveneSTAnasI vizuddhataratvAt pratyekaM|8/ dAbhinnAbhidheyAn pratipadyate, bhinnapravRttinimittatvAt , suramanujAdizabdavat, tathAhi-indatIti indraH zakro-| tIti zakraH puraM dArayatIti purandaraH, iha paramaizvaryAdIni bhinnAnyevAtra pravRttinimittAni, evamapyekArthatve | 31 atiprasaGgo, ghaTapaTAdizabdAnAmapyekArthatA''patteH, evaM ca sati yathA indrazabdaH zakrazabdena sahakArtha ucyate tadA vastunaH paramaizvaryasya zakanalakSaNe vastvantare saGkamaNaM kRtaM bhavati, tayorekatvamApAditaM bhavatItyarthaH, ticAsambhavivAdavastu, na hi ya eva paramaizvaryaparyAyaH sa eva zakanaparyAyo bhavitumarhati, sarvaparyAyasAGkaryA pattito'timasaGgAdityalaM vistareNa, uktaH samabhirUDhaH / 'vaMjaNaatthe' tyAdi, yatkriyAviziSTaM zabdenocyate tAmeva kriyAM kurvadvastvevaMbhUtamucyate, evaM-yA zabdenocyate ceSTAkriyAdikaH prakArastamevaM bhUtaM-prApsamitikRtvA, satazcaivaMbhUtavastupratipAdako nayo'pyupacArAdevaMbhUtaH, athavA evaM-yaH zabdenocyate ceSTAkriyAdikaH prakAra-17 stadviziSTasyaiva vastuno'bhyupagamAttamevaM bhUta:-prApta evaMbhUta ityupacAramantareNApi vyAkhyAyate, sa evaMbhUto, dinayaH kimityAha-vyajyate'rtho'neneti vyaJjanaM-zabdaH arthastu-tadabhidheyavasturUpaH, vyaJjanaM cArthazca vyaJjanArthI tIca tI tadubhayaM ceti samAsaH, vyaJjanArthazabdayorvyastanirdezaH prAkRtatvAt tadvyaJjanArthatadubhayaM vizeSayati-17 4 naiyatyena sthApayati, idamatra hRdayam-zabdamarthanArthaM ca zabdena vizeSayati, yathA 'ghaTa ceSTAyAM ghaTate yoSinma-18 AAAAAAAS dIpa anukrama [343-350] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~542~ Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ...... mUlaM [156] / gAthA ||136-141|| ........... prata anuyo sUtrAMka maladhArIyA [156] // 266 // gAthA: ||1-6|| stakAdyAruDhazceSTata iti ghaTa iti, atra tadaivAsI ghaTo yadA yoSinmastakAdyArUDhatayA jalAharaNaceSTAvAnnA-2 vRttiH nyadA, ghaTadhvanirapi ceSTAM kurvata eva tasya vAcako nAnyadetyevaM ceSTAvasthAto'nyatra ghaTasya ghaTatvaM ghaTazabdena hai| upakrame nivartyate, ghaTadhvanerapi tadavasthAto'nyatra ghaTena khavAcakatvaM nivartyata iti bhAvaH, iti gAthArthaH // uktA nayAdhika mUlanayA, eSAM cottarottarabhedaprabhedA aavshykaadibhyo'vseyaaH| ete ca sAvadhAraNAH santo durnayA:, avadhAraNavirahitAstu sunayAH, sarcazva sunaumIlitaiH syAdvAda ityalaM bahubhASitayA // atrAha kazcit-nanUktA ete nayAH, kevalaM prastute kimetaiH prayojanamiti nAvagacchAmaH, ucyate, upakrameNopakrAntasya nikSepeNa ca yathAsambhavaM nikSiptasyAnugamenAnugatasya ca prakrAntasAmAyikAdhyayanasya vicAraNA'mISAM prayojanaM / punarapyAhananveSA nayairvicAraNA kiM pratisUtramabhipretA sarvAdhyayanasya vA?, yadyAdyA pakSaH sa na yuktaH, pratisUtraM nayavicArasya 'na nayA samoyaraMti ihamityanena niSiddhatvAdU, athAparaH pakSaH so'pi na yuktaH, samastAdhyayana-IA viSayasya nayavicArasya prAgupodghAtaniyuktI 'nae samoyAraNANumae' ityatropanyastatvAt, na ca sUtravyatiriktamadhyayanamasti yannayairvicAryate, anocyate, yastAvatpratisUtraM nayavicAraniSedhaH preryate, tatrAvipratipattireva, kiMca-'Asajja u soyAraM nae nayavisArao bUyA' ityanenApavAdikaH so'nujJAta eva, yadapyucyate-sa-1 mastAdhyayanaviSayasya nayavicArasya prAgupodghAte'tyAdi, tatsamayAnabhijJasyaiva vacanaM, yasmAdidameva cturthaanu-18||16|| AsAtha tu zrotAraM navAn nAvizArado brUyAt / dIpa anukrama [343-350] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~543~ Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRtti:) ......... mUlaM [156] / gAthA ||136-141|| ........ prata --5 sUtrAMka [156] gAthA: ||1-6|| yogadvAraM nayavaktavyatAyA mUlasthAnam, atra siddhAnAmeva teSAM tatropanyAsaH, yadapyuktam 'na ca sUtravyatiritamadhyayana'mityAdi, tadapyasAraM, samudAyasamudAyino kAryAdibhedataH kazcidbhedasiddheH, tathAhi-pratyekAvasthAyAmanupalabdhamapyudvahamasAmarthyalakSaNaM kArya zivikAvAhakapuruSasamudAye upalabhyate, evaM ca pratyekasamulAditAvasthayoH kAryabhedaH zivikAvAhanAdiSu sAmAsAmarthyalakSaNo viruddhadharmAdhyAsazca dRzyate, yadi cAyamapi na bhedakastahi sarva vizvamekaM syAta, tatazca sahotpattyAdiprasaGgAH, tasmAtkAryabhedAdviruddhadharmAdhyAsAca samu-10 sAdApasamudAyinormeMdaH pratipattavyaH, evaM saGkhyAsaMjJAdibhyo'pi tadbhedo bhAvanIpA, tasmAtkazcitkacitsUtravi-13 lASayaH samastAdhyayanaviSayazca nayavicAro na tuSyati, bhavatvevaM tathA'SyadhyayanaM nayairvicAryamANaM kiM sarvaireva vi-16 cAyeMte? AhokhidU kiyadbhireSa?, yadi sarvariti pakSaH sa na yuktaH, teSAmasahayeyatvena tairvicArasya kartumaza-12 kyatvAt, tathAhi-yAvanto vacanamArgAstAvanta eva nayAH, yathoktam-"jAvaiyA vayaNapahA tAvaiyA ceva hoti nayavAyA / jAvaiyA nayavAyA tAvaDyA ceva parasamayA // 1 // " na ca nijanijAbhiprAyaviracitAnAM vacanamArgANAM saGkhyA samasti, pratiprANi prAyo bhinnatvAdabhiprAyANAM, nApi kiyadbhiriti vaktuM zakyam, anavasthAprasaGgAt, saGkhyAtIteSu hi teSu yAvadebhirvicAraNA kriyate tAvadebhirapi kiM netyanavasthApreraNApAM na nayatyAvasthApakaM hetumutpazyAmaH, athApi sthAvasaMkhyeyave'pyeSAM sakalanayasaGghAhibhinayairvicAro vidhIyate, 1 yAvanto vacanapavAsAmantavaiva bhavanti navavAdAH / yAvanto nayavAdAvAvantara parasamayAH // 1 // dIpa anukrama [343-350] 36- 05 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~544~ Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ......... mUlaM [156] / gAthA ||136-141|| ........ prata sUtrAMka [156]] gAthA: ||1-6|| anuyo. nanu teSAmapi saGkrAhinayAnAmanekavidhatvAt punaranavasthaiva, tathAhi-pUrvavidbhiH sakalanayasaGgrAhINi sapta naya- vRttiH maladhA-18|zatAnyuktAni, yatpratipAdakaM saptazatAraM nayacakrAdhyayanamAsId, uktaM ca-"ekeko ya sapaviho sattanaya-151 upakrame rIyA dasayA havaMti emevetyAdi, saptAnAM ca nayazatAnAM saGgrAhakAH punarapi vidhyAdayo dvAdaza nayAH, yatprarUpakami-IX nayAdhi0 dAnImapi dvAdazAraM nayacakramasti, etatsaGgrAhiNo'pi sapta naigamAdinayAH, tatsaGghAhiNI punarapi drvypryaa||267|| yAstikI nayI jJAnakriyAnayo vA nizcayavyavahArau vA zabdArthanayI vetyAdi, iti sAhakanayAnAmapyanekavidhavAtsaivAnavasthA, aho atinipuNamuktaM, kintu prakrAntAdhyayane sAmAyika vicAryate, taba muktiphalaM, tato yadevAsya muktiprAptinivandhanaM rUpaM tadeva vicAraNIyaM, taca jJAnakriyAtmakameva, tato jJAnakriyAnayAbhyAX| mevAsya vicAro yuktataro nAnyaiH, tantra jJAnanayo jJAnameva muktinApakatayA pratijAnIte, tatastanmatAviSkarahoNArthamAha NAyaMmi givhiavve agihiavvami ceva atthaMmi / jaiavvameva ii jo uvaeso so nao nAma // 5 // savvesipi nayANaM bahuvihavattavvayaM nisAmittA / taM savvanayavisuddhaM jaM caraNaguNaDio sAhU // 6 // se taM nae / aNuogaddArA sammattA (sU0156) 1 ekaika zatavidhaH saptazatAni nayA bhavanti evameSa. RER dIpa anukrama [343-350] 267 // T umbraryang pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~545 Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) .... mUlaM [156] / gAthA ||136-141|| ....... prata sUtrAMka [156] gAthA: ||1-6|| solasasayANi cauruttarANi hoti u imaMmi gAhANaM / dusahassamaNuTubhachaMdavittappamANao bhaNio ||1||nnyrmhaadaaraa iva uvkkmdaaraannuogvrdaaraa| akkharabiMdugamattA lihiyA dukkhakkhayaTAe // 2 // gAhA 1604 anuSTup graMthA // 2085 // aNuo gadAraMsuttaM samattaM // vyAkhyA-'jJAta'samyag avagate 'gihiyavveM' grahItavye upAdeya ityarthaH, 'agrahItavye anupAdeye. saca heya upekSaNIpA, dvayorapyagrahaNAvizeSAta, cazabda uktasamuccaye, athavA agrahItavyazabdena heya evaiko ga-1 khate, upekSaNIyaM svanuktamapyayameva cakAra: samucinoti, evo gAthAlaGkAramAtre, 'atthaMmiti 'arthe aihikAma|mike, taba aihiko grahItavyaH sakacandanAGganAdiH agrahItavyo hiviSakaNTakAdirUpekSaNIyastRNAdiH, AmaTimako grahItavyaH samyagdarzanacAritrAdiH agrahItavyo mithyAtvAdirUpekSaNIyastu khargavibhUtyAdiH, evaMbhUte'rthe / yatitavyameveti, atraivakAro'vadhAraNe, tasya ca vyavahitaH prayogaH, tadyathA-jJAta eveti, tadayamartho-grAghAgrAyo|pekSaNIye'rthe jJAta eva tatprAptiparihAropekSArthinA yatitavyaM, pravRttyAdilakSaNaH prayatnaH kArya iti, 'iti' evaMbhUtaH sarvavyavahArANAM jJAnanivandhanatvapratipAdanaparo ya upadezaH, sa kimityAha-'naya' iti prastAvAjjJAnanayo 'nAmeti ziSyAmazraNe ityakSaraghaTanA / bhAvArthastvayam-iha jJAnanayo jJAnaprAdhAnyakhyApanArtha pratipAda dIpa anukrama [343-350] 4%-26 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~5464 Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ......... mUlaM [156] / gAthA ||136-141|| ......... (45) prata sUtrAMka anuyoga maladhArIyA CASSESCASE [156] // 268 // gAthA: ||1-6|| yati-nanvaihikAmuSmikaphalArthinA tAvatsamyagvijJAta evArthe pravartitavyam , anyathApravRttI phalavisaMvAdadarza- vRttiH nAda, Agame'pi ca proktam-'paDhamaM nANaM tao dae tyAdi 'jaM annANI kammaM khaveI'tyAdi, tathA aparamapyu-4 upakrame ktam-"pAvAo viNiyattI pavattaNA taha ya kusalapakkhaMmi / viNayassa ya paDivattI tinnivi nANe sama- nayAdhika paMti // 1 // " tathA anyairapyuktam-"vijJaptiH phaladA puMsAM, na kriyA phaladA mtaa| mithyAjJAnAtpravRttasya, phalAsaMvAdadarzanAdU // 1 // " iti, itaca jJAnasyaiva prAdhAnyaM, yatastIrthakaragaNadharairagItArthAnAM kevalAnAM vihAro'pi niSiddhaH, tathA ca tadvacanam-"gIyattho ya vihAro bIo gIyatthamIsio bhnnio| iso taiyavihAro nANunAo jiNavarehiM ||1||"n yasmAdandhanAndhaH samAkRSyamANa: samyak pandhAnaM pratipadyata iti bhAvaH, evaM tAvat kSAyopazamikaM jJAnamadhikRtyoktaM, kSAyikamapyaGgIkRtya viziSTaphalasAdhakatvaM tasyaiva vijJeyaM, yasmAdahato'pi bhavAmbhodhitaTasthasya dIkSA pratipannasyotkRSTatapazcaraNavato'pi na tAvadapavargaprAptiH saMjAyate | yAvadakhilajIvAdivastustomasAkSAtkaraNadakSaM kevalajJAnaM notpannaM, tasmAjjJAnameva puruSArthasiddhernivandhanaM, prayogazcAtra-yad yena vinA na bhavati tattannibandhanameva, yathA bIjAcavinAbhAvI tannibandhana evAGkuro, jJAnA-14 vinAbhAvinI ca sakalapuruSArthasiddhiriti, tatazcAyaM nayazcaturvidhe sAmAyike samyaktvasAmAyikazrutasAmA pASAdvinivRttiH pravartanA tathA ca kuzalapakSe / vinayasya ca pratipattistrIpyapi jJAnAtsamApyante // 1 // 2 gItArthava bihAro dvitIyo gItArtha mizrito bh-18||26|| samitaH / etAbhyAM tRtIyo bihAro nAnujJAto jinavaraiH // 1 // dIpa anukrama [343-350] yebruaryang pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~547~ Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ................ mUlaM [156] / gAthA ||136-141|| ....... 2 prata - sUtrAMka [156] gAthA: ||1-6|| yike evAbhyupagacchati, jJAnAtmakatvena pradhAnamuktikAraNatvAt, dezaviratisarvaviratisAmAyike tu necchati, jJAnakAryatvena gauNatvAt tayoriti gaathaarthH|| vicAritaM jJAnanayamatena sAmAyikam, atha kriyAnayamatena2| tadvicAryate-tatrAsau kriyaiva sakalapuruSArthasiddhaH pradhAna kAraNamiti manyamAno jJAnanayamatavyAkhyAtAmeva gAdhAmAha-nAyammI'tyAdi, iyaM ca kriyAnayamatenetthaM vyAkhyAyate-iha jJAte grahItavye agrahItavye caivArthe sarvAmapi puruSArthasiddhimabhilaSatA yatitavyameva-pravRtyAdilakSaNA kriyaiva kartavyeti, evamantra vyAkhyAne evakArara khasthAna eva yojyate, evaM ca sati jJAte'pyarthe kriyaiva sAdhyA, tato jJAnaM kriyopakaraNavAdgauNamityataH sakalasthApi puruSArthasya kriyaiva pradhAna kAraNamityevaM ya upadezaH sa nayaH prastAvAt kriyAnayaH, zeSa pUrvavad / ayamapi khapakSasiddhaye yuktIrudbhAvapati-nanu kriyaiva pradhAnaM puruSArthasiddhikAraNaM, yata Agamepi tIrthakaragaNadharaiH kriyAvikalAnAM jJAnaM niSphalameva uktaM, 'subahaMpi suyamahIyaM kiM kAhI caraNavippamukkassa? aMdhassa jaha palittA dIvasayasahassakoDIvi // 1 // nANaM sabisayaniyayaM na nANamitroNa kajaniSphattI / maggaSNU diDhato hoI saciTTho aciTTho ya // 2 // jANato'viya tari kAiyajogaM na jujaha jo u / so bujhAi soeNaM evaM nANI caraNahINo // 3 // jahA kharo caMdaNabhAravAhI"tyAdi tathA anyairapyuktam-"kripeva phaladA puMsAM, na subahapi dhutamadhItaM ki kariSyati caraNavinamuktAsandhasya yathA pradIptA dIpazatasahasaphogyapi ||1maan khaviSayaniyartanamAnamAtreNa kAyaniSpatiH / mArgako raTAnto bhavati sacezo'zaSa // 2 // jAmamapi sarItaM kAbikayocana yanakti bastu / sa udyate dhovatA evaM jJAnI dharaNahInaH // 2 // yathA kharacandanabhAravAhI dIpa anukrama [343-350] pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~548~ Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ........... mUlaM [156] / gAthA ||136-141|| prata sUtrAMka anuyo maladhArIyA upakrame [156] // 269 // gAthA: ||1-6|| jJAnaM phaladaM matam / yataH strIbhakSyabhogajJo, na jJAnAtsukhito bhaved // 1 // " iti, evaM tAvat kSAyopazamikI vRttiH dAcaraNakriyAmaGgIkRtya prAdhAnyamuktam, atha kSApikImapyAzritya tasyA eSa prAdhAnyamavaseyaM, yasmAdarhato'pi bhagavataH samutpannakevalajJAnasyApi na tAvad muktyavAptiH saMpadyate yAvadakhilakarmendhanAnalajvAlAkalAparU- nayAdhika pAyAM zailezyavasthAyAM sarvasaMvararUpAM cAritrakriyAM na prAmoti, tasmAd kriyaiva pradhAnA sarvapuruSArthasiddhikAraNaM, prayogazcAtra-yadyatsamanantarabhAvi tattatkAraNaM, yathA antyAvasthAprAptapRthivyAdisAmagyanantarabhAvI taskAraNo'GkaraH, kriyA'nantarabhAvinI ca sakalapuruSArthasiddhiriti, tatazvaiSa caturvidhe sAmAyike dezaviratisarvavira|tisAmAyike eva manyate, kriyArUpatvena pradhAnamuktikAraNatvAt, samyaktvazrutasAmAyike tu tadupakArikhamAtrato gauNatvAnecchatIti gAthArthaH / nanu pakSadvaye'pi yuktidarzanAtkimiha tatvamiti na jAnIma iti zipyajanasammohamAzakya jJAnakriyAnayamatapradarzanAnantaraM sthitapakSaM darzayannAha| 'sabvesipi'gAhA, na kevalamanantaroktanayadvayastha, kiM tarhi ?-'sarveSAmapi khatanasAmAnyavizeSavAdinAM hai nAmasthApanAdivAdinAM vA nayAnAM vaktavyatAM parasparavirodhinI proktiM 'nizamya'zrutvA tadiha 'sarvanayavizuddha sarvanayasammataM tattvarUpatayA grAkhaM, yat kimityAha-'yacaraNaguNasthitaH sAdhuH caraNaM-cAritrakriyA guNo'tra jJAnaM tayostiSThatIti caraNaguNasthaH, jJAnakriyAbhyAM dvAbhyAmapi yukta eva sAdhuH muktisAdhako na punarekena 8 // 29 // hai kenaciditi bhAvaH, tathAhi-yatsAvajjJAnavAdinA proktaM-yayena vinA na bhavati tattannivandhanamevetyAdi, tatra NAsa dIpa anukrama [343-350] CAROKAR JanElicatatli pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~549 Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ....... mUlaM [156] / gAthA ||136-141|| ............. prata sUtrAMka [156] tadavinAbhAvivalakSaNo heturasiddha eva, jJAnamAtrAvinAbhAvinyAH puruSArthasiddheH kApyadarzanAt, na hi dAhapAkAdyarthinAM dahanaparijJAnamAtrAdeva tatsiddhirbhavati, kintu tadAnayanasandhukSaNajvAlanAdikriyAnuSThAnAdapi, na ca tIrthakaro'pi kevala jJAnamAvAnmuktiM sAdhayati, kintu yathAkhyAtacAritrakriyAto'pi, tasmAtsarvatra jJAnakriyA'vinAbhAvinyeva puruSArthasiddhiH, tatastadavinAbhAvivalakSaNo heturyathA puruSArthasiddheninivandhanavaM sAdhayatti tathA kriyAnivandhanatvamapi, tAmapyantareNa tadasiddherityanaikAntiko'pyasAviti, evaM kriyAvAdi-15 nA'pi yadyatsamanantarabhAvi tattatkAraNamityAdi prayoge yastadanantarabhAvivalakSaNo heturuktA, so'pyasiddhoPInaikAntikazca, tathAhi-trIbhakSyabhogAdikriyAkAle'pi jJAnamasti, tadantareNa tatra pravRtterevAyogAdU, evaM | 4 zailezyavasthAyAM sarvasaMghararUpakriyAkAle'pi kevalajJAnamasti, tadantareNa tasthA evAprAptaH, tasmAtkevalakriyAnadantarabhAvitvena puruSArthasya kApyasiddharasiddho hetuH, yathA ca tadanantarabhAvitvalakSaNo hetuH kriyAkAraNatvaM mu tyAdipuruSArthasya sAdhayati tathA jJAnakAraNatvamapi, tadapyantareNa tasya kadAcidapyabhAvAdityanaikA|ntikatA'pyasyeti, tasmAd jJAnakriyobhayasAdhyaiva muktyAdisiddhiH, uktaM ca-"hayaM nANaM kiyAhINaM, hayA 8. annANao kiyA / pAsaMto paMgulo daho, dhAvamANo ya aNdho||1|| saMyogasiddhIa phalaM vayaMti, na hu ega hataM jJAnaM kriyAhInaM hatA ajJAnataH kriyA / pazyan pArdagdho dhAzcAndhaH // 1 // saMyogasiddhayA phalaM badanti naibaikacapheNa sthaH prazAti / andhazca pakSaca bane saMmela tI samprayuktau nagaraM praviSTau // 2 // AAAAAALANCE gAthA: ||1-6|| dIpa anukrama [343-350] anmbraryang pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~550~ Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"-cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH ) ........ mUlaM [156] / gAthA ||136-141|| ...... prata sUtrAMka anuyo. maladhArIyA vRttiH upakrame nayAdhika [156] // 270 // gAthA: ||1-6|| cakkeNa raho payAi / aMgho ya paMgU ya vaNe samecA, te saMpauttA nayaraM paviTThA // 2 // " ityAdi, atrAha-nanvevaM jJAnakriyayormuktyavApikA zaktiH pratyekamasatI samudAye'pi kathaM syAt ?, na hi yayeSu pratyekaM nAsti tatteSu samuditeSvapi bhavati, yathA pratyekamasatsamuditeSvapi sikatAkaNeSu tailaM, pratyekamasatI ca jJAnakriyayormuktyavA- pikA zaktiH, uktaM ca-"patteyamabhAvAo nivvANaM samudiyAsuvi na jutaM / nANakiriyAsu vottuM sikatAsamudAyatellaM va // 1 // ", ucyate, syAdetad, yadi sarvathA pratyekaM tayormuktyanupakAritA'bhidhIyeta, yadA tu tayoH pratyekaM dezopakAritA samudAye tu sampUrNA hetutA tadA na kazciddoSaH, Aha ca-"vIsuM na sabbahacciya sikatAtellaM va sAhaNAbhAvo / desovagAriyA jA sA samavAyaMmi saMpuNNA // 1 // " ataH sthitamidaM-jJAnakriye samudite eva muktikAraNaM, na pratyekamiti tattvaM, tathA ca pUjyA:-"nANAhINaM savvaM nANanao bhaNai kiMca kiriyAe ? / kiriyAe caraNanao tadubhayagAho ya sammattaM // 1 // " tasmAdbhAvasAdhuH sarvairapi navairiSyata eva, sa ca jJAnakriyAyukta evetyato vyavasthitamidaM-tatsarvanayavizuddhaM yaccaraNaguNavyavasthitaH sAdhuriti / tadevaM samarthita nayadvAraM, tatsamarthane ca samarthitAni catvAryapyupakramAdIni dvArANi, tatsamarthane cAnuyogadvArazAstraM samAptam // prAyo'nyazAstradRSTaH sarvo'pyartho mayA'tra sngklitH| na punaH khamanISikayA tathA'pi yatkiJcidiha vitadham pratyekamabhAvAnirvANaM samuditayorapi na yuktam / jJAnakivayovaktuM sikatAsamudAye tailamitra // 1 // 2 viSvak na sarvathaiva sikatAlavat saadhnaabhaavH| dezopakAritA yA sA samavAye sampUrNA ||1||3jaanaadhiinN sarva jJAnanayo bhaNati kiM ca kiyA hai / kriyAyA (adhInaM) paraNanapastadubhayagrAhazca samyaktvam // 1 // SSS 355555 dIpa anukrama [343-350] 30 // 270 pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~551~ Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) [bhAga-39] "anuyogadvAra"- cUlikAsUtra-2 (mUlaM+vRttiH) ......... mUlaM [-] / gAthA ||-||| ......... prata satrAka gAthA: ||-II // 1 // sUtramatiladhya likhitaM tacchodhyaM mayyanugrahaM kRtvA / parakIyadoSaguNayostyAgopAdAnavidhikuzalaiH // 2 // chadmasthasya hi buddhiH skhalati na kasyeha karmavazagasya / sadbuddhivirahitAnAM vizeSato madvidhAsumatAm R // 3 // kRtvA yaduvRttimimAM puNyaM samupArjitaM mayA tena / muktimacireNa labhatAM kSapitarajAH sarvabhabyajanAH // 4 // zrIpraznavAhanakulAmbunidhiprasUtaH, kssonniitlprthitkiirtirudiirnnshaakhH| vishvprsaadhitviklpitvsturuccaiichaayaashtprcurnirvRtbhvyjntuH||5|| jJAnAdikusumanicitaH phalitaH zrImanmunIndraphalavRndaiH / kalpadruma iva | gacchaH zrIharSapurIyanAmAsti // 6 // yugmam / etasmin guNaratnarohaNagirirgAmbhIryapAthonidhistuNatvAnukRtakSamAdharapatiH saumytvtaaraaptiH| sampagajJAnavizuddhasaMyamatapaHkhAcAracaryAnidhiH, zAntaH zrIjayasiMhasUrirabhavaniHsaGgacUDAmaNiH // 7 // rakhAkarAdivaitasmAcchiSyaratnaM babhUva tt|s vAgIzo'pi no manye, yadguNagrahaNe prabhuH // 8 // zrIvIradevavibudhaiH sanmantrAdhatizayamavaratoyaiH / druma iva yaH saMsiktaH kastadguNavarNane vibudhaH // 9 // tathAhi-AjJA yasya narezvarairapi zirasyAropyate sAdaraM, yaM dRSTrA'pi mudaM brajanti paramAM prAyo'tiduSTA api yadbakAmbudhiniryadujavalavacApIyUSapAnodyatairgIrvANairiva dugdhasindhumathane tRptine lebhe jnaiH||10|| kRtvA yena titapaH suduSkarataraM vizvaM prabodhya prabhostIrtha sarvavidaH prabhAvitamidaM taistaiH khakIyairguNaiH / zuklIkurvadazeSavizva kuharaM bhavyairnibaddhaspRhaM, yasyA''zAsvanivAritaM vicarati zvetAMzugauraM yshH||11|| yamunApravAhavimalazrIma 4|nmunicandramarisamparkAt / amarasariteva sakalaM pavitritaM yena bhuvanatalam // 12 // visphujetkalikAladustaraanu. 46 dIpa anukrama pUjya AgamoddhArakarI saMzodhita: muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra-[45] cUlikAsUtra-[2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRtti: ~552~ Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama (45) prata sUtrAMka [-] gAthA: 11-11 dIpa anukrama [-] anuyo0 maladhA rIyA // 271 // [bhAga-39] "anuyogadvAra " - cUlikAsUtra - 2 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [--] / gAthA ||--||| tamaHsantAna luptasthitiH, sUryeNeva vivekabhUdhara zirasyAsAya yenodayam / samyagajJAnakaraizcirantanamunikSuNNaH samudyotito, mArgaH so'bhayadevasUrirabhavattebhyaH prasiddho bhuvi // 13 // tacchiSyalayaprAyairavagItArthA'pi ziSTa2 janatuSTayai / zrIhemacandrasUribhiriyamanuracitA prakRtavRttiH // 14 // anuyogadvArANi samAptAni // atra pratyakSaragaNanayA granthAgram 5900 zivamastu // AAAAAANNNYEZ iti zrImanmaladhAropAdhidhAra kaharSapurIya gaccha gaganabhomaNihemacandrasUrisaMdabdhavRttiyutamanuyogadvAramadhyayanaM samAptimagAt zreyase cAstu. iti zreSThi devacandra lAlabhAI - jainapustakodvAre granthAGka: 37. vRttiH upakrame nayAdhi0 // 271 // For ane & Personal Use City pUjya AgamoddhArakazrI saMzodhitaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita...AgamasUtra -[45] cUlikAsUtra - [2] anuyogadvAra mUlaM evaM hemacandrasUri-racitA vRttiH ~ 553~ bhAga [Agama-45 ] 'anuyogadvAra' - cUlikAsUtra [1] mUlaM evaM malayagirijI racitA TIkA parisamAptAH mUla saMzodhakaH sampAdakazca pUjya AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAheba 39 kiMcit vaiziSTya samarpitena saha punaH saMkalanakartA muni dIparatnasAgarajI [M.Com., M.Ed., Ph.D., zrutamaharSi] Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga kalapRSTha 314 586 498 392 594 494 338 592 552 savRttika-Agama-sattANi bhAga 1 se 40 meM kahAM kyA milegA? isa bhAgame samAviSTa Agama ke nAma aura Agama-krama 01 | Agama 01 AcAra mUlaM evaM vRtti bhAga-1 zrutaskandha-1, adhyayana-1,2 02 | Agama 01 AcAra mUlaM evaM vRtti, bhAga-2 zrutaskndha -1, adhyayana- 3 se 9, zrutaskandha-2 03 | Agama 02 sUtrakRta mUlaM evaM vRtti, bhAga-1 zrutaskndha -1, adhyayana- 1 se 13 04 | Agama 02 sUtrakRta mUlaM evaM vRtti, bhAga-2 zrutaskndha -1, adhyayana 14 se 16, zrutaskandha-2 05 | Agama 03 sthAna mulaM evaM vatti, bhAga-1 sthAna- 1 se 4 06 | Agama 03 sthAna mUlaM evaM vRtti, bhAga-2 sthAna- 5 se 10 saMpUrNa 07 | Agama 04 samavAya mUlaM evaM vRtti. 08 | Agama 05 bhagavatI mUlaM evaM vRtti, bhAga-1 zataka-1 se 6 09 | Agama 05 bhagavatI mUlaM evaM vRtti, bhAga-2 zataka-7 se 11 10 | Agama 05 bhagavatI mUlaM evaM vRtti, bhAga-3 zataka- 12 se 20 11 | | Agama 05 bhagavatI mUlaM evaM vRtti, bhAga-4 zataka- 21 se 41 saMpUrNa 12 | Agama 06 jJAtAdharmakathA mUlaM evaM vRtti. 13 | Agama-7,8,9,10upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa mUlaM evaM vRtti. 14 | Agama-11,12, vipAka, uvavAI mUlaM evaM vRtti. 15 | Agama 13 rAjapraznIya mUlaM evaM vRtti. 16 | Agama14 jIvAjIvAbhigama bhAga-1 mUlaM evaM vRtti. [pratipatti-3-atargata] sUtra-1 se 138 17 | Agama14 jIvAjIvAbhigama bhAga-2 mUlaM evaM vRtti. [pratipatti-3-atargata sUtra- 139 se pratipattI-10 saMpUrNa 18 | | Agama 15 prajJApanA bhAga-1 mUlaM evaM vRtti. pada-1 se 5 19 | Agama 15 prajJApanA bhAga-2 malaM evaM vatti. pada-6 se 22 20 | Agama 15 prajJApanA bhAga-3 mulaM evaM vatti. pada- 23 se 36 saMpUrNa 21 | Agama 16 sUryaprajJapti mUlaM evaM vRtti. 514 384 522 538 384 314 480 488 426 514 336 610 ~554~ Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalapRSTha 614 376 426 344 312 kalpavatapsikA puSpikAligAyA 27 330 466 442 savRttika-Agama-suttANi bhAga 1 se 40 meM kahAM kyA milegA? bhAga isa bhAgame samAviSTa Agama ke nAma aura Agama-krama Agama 17 candraprajJapti mUlaM evaM vRtti. Agama18 jaMbUdvipaprajJapti bhAga-1 mUlaM evaM vRtti. vakSaskAra- 1 evaM 2. | AgamA8 jaMbUdavipaprajJapti bhAga-2 mUlaM evaM vRtti. vakSaskAra- 3 evaM 4. Agama18 jaMbUdvipaprajJapti bhAga-3 mUlaM evaM vRtti. vakSaskAra- 5 se 7. Agama 19-32 nirayAvalikA, kalpavataMsikA, puSpikA, pRSpacUlikA, vRSNidazA, catuHzaraNa, AturaparatyAkhyAna, mahApratyAkhyAna, bhaktaparijJA, taMdalavaicArika, saMstAraka, gacchAcAra, gaNividayA, devendrastava malaM evaM chAyA Agama 33 thI 39 maraNasamAdhi mUlaM evaM chAyA, nizItha, buhatkalpa, vyavahAra, dazAzrutaskaMdha, jItakalpa/paMcakalpa, mahAnizItha mUlaM eva 28 Agama 40 Avazyaka mUlaM evaM vRtti, bhAga-1, niyukti-1 se 521 29 Agama 40 Avazyaka mUlaM evaM vRtti, bhAga-2, niyukti- 522 se 951 Agama 40 Avazyaka mUlaM evaM vRtti, bhAga-3 niyukti- 952 se 1273 apUrNa, [adhyayana- 1 se 4 apUrNa] Agama 40 Avazyaka mUlaM evaM vRtti, bhAga-5 niyukti- 1273 apUrNa se 1623, [adhyayana-4 apUrNa se 6 saMpUrNa) | Agama 41/1 oghaniyukti mUla evaM vRtti. Agama 41/2 piMDaniyukti mUlaM evaM vRtti. | Agama 42 dazavaikAlika mUlaM evaM vRtti. 35 Agama 43 uttarAdhyana mUlaM evaM vRtti, bhAga-1, adhyayana- 1 se 5 36 | Agama 43 uttarAdhyana mUla evaM vRtti, bhAga-2, adhyayana- 6 se 21 37 | Agama 43 uttarAdhyana mUlaM evaM vRtti, bhAga-3, adhyayana- 22 se 36 | Agama 44 nandisUtra mUlaM evaM vRtti. 39 | | Agama 45 anuyogadvAra mUlaM evaM vRtti. 40 | kalpa[bArasA]sUtra... catuHzaraNa, tandulavaicArika, gacchAcAra mUlaM evaM vRtti. 464 426 472 376 590 522 482 466 38 | 528 560 394 ~555~ Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namo nimmaladasaNassa pUjya AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurubhyo nama: bhAga-391 Agama 45 pUjya AgamodhdhAraka AcArya zrI sAgarAnaMdasUrIzvareNa saMzodhita: saMpAditazca 1)sUtra" [mUlaM + hemacandrasUri-racitA vRtti:] (kiMcita vaiziSThayaM samarpitena saha) muni dIparatnasAgareNa puna: saMkalitaM | - "anuyogadvAra" mUlaM evaM vRtti: nAmeNa parisamAptaM > "savRttika-Agama-suttANi" zreNi, bhAga-39 ~556~ Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trn tk bls ki us dii ptnii m it gugs rivaadhk rs nuuN gaahk srl jaat R nuuN S nuuN bbaar gr Agama vAcanA zatAbdI varSa dii skh't l g hil gii ~ 557 ~ Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ajama Ajama akAma Agama Ajama Ajama namo namo nimmaladaMsaNassa savRttika- Agama-suttANi mUla saMzodhaka TISTAT Ajama pUjyapAda AgamoddhAraka AcArya zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAja mAlAma *** SETT Ajama abhinava saMkalanakartA ~558~ Ajama Agama Agama. bhAra Ajama Agama divAkara munizrI dIpatnasAgarajI [M.Com., M.Ed., Ph.D., zrutamaharSi] rAjama AjyA prata- prApti aura peja seTiMga kartA : ke ceramana zrI pravINabhAI zAha, amerikA mudraka : navaprabhAta prinTIMga presa amadAbAda Mo 9825598855 / 9825306275 Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Isa projekTa ke saMpUrNa-anudAna-dAtA zrI Agama maMdira HA pAlitANA HEOSHO ~559~ Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANam Agam Agamana Aga AjamA mUla saMzodhaka pUjyapAda AgamoddhAraka AcArya zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjasAheba Agama Agama Agama Agara Agama 45 "anuyogadvAra" mUlaM evaM vRttiH Aja abhinava-saMkalanakartA AjamA Agama divAkara munizrI dIparatnasAgarajI [M.Com., M.Ed., Ph.D., zrutamaharSi] Ajama Ajama Ajama Agamana ~560~