Book Title: Navtattva Prakaranam Sumangalatikaya Samalankrutam
Author(s): Dharmvijay
Publisher: Muktikamal Jain Mohanmala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600335/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImanmuktikamalajainamohanamAlA puSpa. 32. zrInavatattvaprakaraNam sumaGgalATIkayA samalaGkRtam // / TIkAkAra: pra0 munizrI dhrmvijyH|| Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Wan Wan >Wan Wan -Wan raWan Wan >y) BB00000DOODACOOODOODOODOODOODadaceaepaaleODDOOOODO 80000000000000000200DOSBOOSCORPORAKAROOOO280000000* Wan 0Wan Wan Wan Wan zWan Wan 444 janma-vaDhavANazahera saMvata 1960 upasthApanA-vaDodarA. saM. 1976. vaizAkha shu.1| laghudIkSA-sAMgaNapura (mhesANA) saMvata 1976 mAgha zu. 11 pravartakapada-siddhakSetra [pAlItANA] saMvata 1987 / pravartaka munizrI dharmavijayajI mahArAja. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ izWan < O0000000000000.. 000000000 100000880000880000000 kwwwggii Song samarpaNam // > 00000000000000000000000000000000000 0000000000000000000000000000000 0000000 < -9 000000000000000000000000000000000 je ubhaya pUjyavara prAvacanika puruSonI kRpAprasAdIthI bhavasaMtatino saMhAra karanAra samyagdarzanAdiratnatrayIno hu~ upAsaka banyo, je jagadvandyonI kalpachAyAmAM saMsAranA vividhasaMtApano upazama karavA pUrvaka AtmakalyANanI ArAdhanAno apUrva avasara mhane upalabdha thayo, ane je parama gItArtha jJAnImaharSionA AzrayamAM jIvAjIvAdinavatattvapramukha jainasAhityana parizIlana karavA uparAMta A -- navatattva prakaraNa' upara 'sumaMgalA' TIkA racavAmAM huM saphala thayo-te mhArA paramArAdhya paramagurudeva zAsanaprabhAvaka vyAkhyAnakovida jainAcArya zrI zrI 1008 zrImad vijayamohanasUrIzvarajI mahArAjanA caraNAravindamAM tathA teozrInA paTTAlaMkAra mhArA guruvarya vizuddhacAritracUDAmaNi pAThakapravara upAdhyAyajI zrI zrI 1008 zrImat pratApavijayajI mahArAjanA pAdapaGkajamAM A mhArI laghukRti samarpaNa karI kAika aMze kRtArtha thAuM chu. AjJAMkita namra sevakadharmavi0 nA koTizaH sAdara vandana. 00000000000000000000000000000000000000000000 >Wan rWan >Wan Wan zWan >Wan Cy. - > -RO0000000000000000000000000000 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ZEE // Namo uvajjhAyANaM // janma AdarI [ verAvala ] saMvata 1957. dIkSA mhesANA. saMvata 1963, FSA-E>< Wan 0Wan Wan Wan Wan zyWan Wan -Wan ra vaidhAgyaM vimalaM zamo'tivizadaH zAstrajJatA cA'dbhutA, siddhAntaikarucimanoharatarA bhavyopakAraH paraH / saMvi kaziromaNirbudhavarassaMsevyamAnakramodhImAna pAThakasatpratApavijayo jIyAna madIyo guruH / / paMnyAsapada-surata.. saMvata-1979, . upAdhyAyapada-vaDodarA. saMvata 10.8... Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Z E < Wan > AyariyanamukkAreNa vijAmaMtA ya sijaMti // janma-siddhakSetra. dIkSA-mhesANA. _saM. 1935 / __saM. 1957 / | sphUrjaprauDhaguNaprasUnasurabhiprAvAsitA'rhadvano-- yaH siddhAntavicAracArucarito vyAkhyAnavitkovidaH / zraddhAjJAnavivekazIlavilasatsadratnapAthonidhi staM zrImohanasarirAjamanaghaM vande tridhA bhaktitaH / / -Wan 03Wan haWan naWan z))) >Wan - im paMnyAsapada-rAjanagara, saM. 1973 / AcAryapada-rAjanagara, saM. 1980 / Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIman muktikamalajainamohanamAlAyAM puSpaM [32] dvAtriMzattamam / suvihitaziromaNicirantanAcAryaviracitamArAdhyapAdajainAcAryazrImadvijayamohanasUrIzvarAntiSadupAdhyAyapravarazrImatpratApavijayagaNivaryavineyapravartakamunizrIdharmavijayasaGkalita sumngglaattiikaasmlngktN|| zrI navatattvaprakaraNam // prakAzaka:-zrImanmuktikamalajainamohanamAlAkAryAdhikArI shraaddhgunnsmpnnvkiilnndlaalaa''tmj-laalcndrH| vIra saM. 2460 vIkrama saM. 1990 I. sa. 1934 mudrakaH-zrImahodayamudraNAlayAdhyakSaH zrIman zAha gulAbacaMda lallubhAi, bhAvanagara. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayamAmI Arthika mAnIe chothI temana NAvelA banne utAra sadmA aMtaHkaraNathI AbhAra mAnAkabAI taraphathI tema XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX udAracarita Arthika sahAyako mATe AbhArapradarzana;pUjyapAda AcAryamahArAja 1008 zrI vijayamohanasUrIzvarajI mahArAjanA sadupadezathI A grantha chapAvavAmAM nIce jaNAvelA banne udAra sadgRhastho taraphathI Arthika sahAya ApabAmAM Avela che, te mATe teone dhanyavAda arpaNa karavA sAthe te banneno aMtaHkaraNathI AbhAra mAnIe chiie| . ru0 300 zihoranivAsI sva0 zAha vanamALI kAnajInA dharmapatnI saMtokabAI taraphathI temanI ja putrI vhena harakora-jIvavicArAvi prakaraNa-chakarmagrantha vigere tatvajJAnanA abhyAsI hoI dharmaruci sampanna che, temaNe potAnI vhena lIlAvatInA smaraNArthe arpaNa karyA cha / ru. 300 verAvala (AvarI) baMdara nivAsI zAha lIlAdhara lakhamIcaMda ke je dharmacusta jinAjJAparAyaNa temaja sAdhuonI vaiyAvaca karanArA udAramahAzaya che, temaNe arpaNa karyA che| le0-mu0 ka0 jainamohanamAlA kAryAdhikArI zAha lAlacanda nandalAla vakIla jAIKHISAKAkArArArAmA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >Wan z zrImate jJAta-nandanAya namonamaH // mmjmh lmHmy prakAzakanuM nivedn| -3 >Wan < 10997095 3 zrImanmuktikamala jainamohanamAlAnA 32 mA puSpatarIke sumaGgalATIkAsamalaGkata zrInavatattva prakaraNa nAmanA mahatvapUrNapranthaprakAzana karatAM amane atIva harSa thAya che. naktatva e jainadarzanano pAyo che ane e kAraNathI ja bhUmikAmAM jaNAvyA mujaba aneka prAjJamaharSioe e navatattva upara vizAla sAhityarnu Ayojana karyu cha, yadyapi bhinnabhinna karttAo taraphathI bhinnabhinna praNAlikAmAM upanibaddha navatattvasAhitya dRSTigocara thAya che topaNa 59 gAthAomAM yojAelu je navatatvaprakaraNa che tenA abhyAsano pracAra prAyaH sarvatra jovAmAM Ave che. 59 gAthAmAM upanibaddha e navatattvaprakaraNa upara hiMdI-gurjara anuvAdo aneka mahAzayo taraphathI taiyAra thai aneka saMsthAo taraphathI te anuvAdornu prakAzana thayu che. ema chatAM gIrvANa ( saMskRta ) girAmAM e 59 gAthAo upara vivecana karavAna koi prAjJamahAzayanuM dhyAna gayuM hoya tema jaNAyuM nathI. 9- Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattva sumaGgalA TIkA. // 2 // TA 5z A V A T 55-5! L KHvn 1 pravartakadhInAM saMsArI pU0 mAtAjI chabalabAI paNa dhArmika zikSikA pada bhogavI dIkSA AtmazreyaH sAdhI rahela che. A pranthamAlAnA utpAdaka ArAdhyapAda Agamapra AcAryamahArAja 1008 zrImadvijayamohanasUrIzvarajInA mukhyaziSya prAtaH smaraNIya upAdhyAyajI mahArAja 1008 zrImatapratApavijayajI gaNIvaranA paramavineya vidvadvarya pravarttakajI mahArAjazrI dharmavijayajI mahArAja zrInuM A navatattvaprakaraNa upara saMskRta TIkA lakhavAnuM dhyAna cAyuM, teozrInA ziSyaratna tattvajijJAsu munivarya zrI yazovijayajInI A bAbatamAM vizeSa preraNA thavAthI TIkA karavA sambandhI nizcaya thayo, ane pUjyapAda paramagurudevanI AjJA maLatAM te maMgalakAryano prAraMbha thayo, vyAkaraNa-sAhitya-jaina siddhAnta nyAya vigere viSayonA satata abhyAsanI pravRttimAM paNa A TIkA kArya dhIme dhIme cAlu rathaM. je Aje sampUrNa thatuM hoi tattvajijJAsu samAjanA karakamalamAM dharatAM parama pramoda thAya che. varddhamAnapurI ( vaDhavANa zahera ) mAM jaina jevA uccakulamAM janma, bAlyAvasthAthI ja dhArmika saMskAro, dharmasaMskArI mAtAno yoga, daza varSathI paMdara varSanI umara paryaMta amadAvAda zeTha cimanalAla nagInadAsa borDIMgamAM vyAvahArika-dhArmika zikSaNa, paMdara varSanI umare pUjyapAda gurumahArAjazrInA yogathI cAritra bhAvanA, mAtA bigere vaDIla varganI anukUlatA pUrvaka cAritra grahaNa, sAdhujIvanamAM---vyAkaraNa - kAvya-koSa - sAhitya - nyAya - Agamo - prakaraNo - karmagrantha - karmaprakRti pramukha zAstronuM satata adhyayana-adhyApana, akhaMDa gurukulavAsa, vinayasampannatA, guruzuzrUSA ityAdiguNothI pAlItANAmAM pravarttakapadArpaNa vigere TIkAkAra munizrInA jIvana prasaGgo che. gurukRpAthI prApta thaela tattvajJAnanA yoge teothI 6000 lokapramANa A TIkA racavAmAM sampUrNa phatehamaMda thayA jANI amo grahaNa karI. sAdhvIjI kuzaladhIjI nAme vartamAnamAM L SUM 5<5Z50SAKISA Ini prakAzakanuM nivedana // // 2 // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5555-55-554 ! pUjyapravara pratyUSAbhismaraNIya AcArya mahArAjazrI vijayamohanasUrIzvarajI mahArAja A graMthamAlAnA protsAhaka che, eTalaM ja nahiM paraMtu e mAlA pranthapuSponA saMyogathI suvAsano vistAra kema vizeSa phelAve ! tenI haMmezAM kAlajI rAkhavA sAthe navIna navIna jaina sAhityAnA prakAzanamAM amane vAraMvAra preraka thayA che. Aja sudhI tejazrInI satpreraNAthI 32 puSponuM A mALAmAM anusandhAna hathayuM che; temAM paNa zrIvipAka sUtra saTIka [ chAyA - sahita ] pratimA zataka saTIka, upadezapada mahAgrantha saTIka 14500 zlokapramANa, karmagrantha 1 thI 4 saTIka, abhidhAna cintAmaNi koSa ratnapramATIkA sameta zrImahAvIra caritra, paviMzikAcatuSka prakaraNa savivaraNa, zrIlaghukSetra samAsa sacitra - saMyaMtra savistarArtha vigere aneka suvizAla sugaMdhI manamohaka granthapuSpovaDe mAlAnA saurabhamAM khAsa vaiziSTya thayuM che ane tethIja janasamAjanuM AkarSaNa paNa mAlA tarapha vizeSa thavA pAmyuM che. pUjya AcAryazrI aharniza AvA satprakAzanamAM amane vizeSa preraNA kare ane jaina sAhityanI vizAlatAmAM badhAro karAve tema icchIe chIe / A T A T anumodana karIe chIe, ane samAjopayogI anyagranthonI racanA karI sujJasamAjane samarpaNa karavA pUrvaka tao zrI jaina sAhityanA gauravamAM badhAro kare tema icchIe chIe / V SUN<<< pUjya AcAryazrInA upadezathI bAjunA pRSThamAM jaNAvyA pramANe je je mahAzayoe A pranthanA prakAzanamAM udAra AzayathI je amUlya Arthika sahAya arpaNa karela che te mATe antaHkaraNathI te te mahAzayono AbhAra mAnIe chIe A TIkA granthanA mudraka mahodaya presanA adhipati zAha gulAbacanda lallubhAie nirNayasAgara presa jevI suMdarakArya paddhatithI amane je saMtoSa Apyo che te paNa prazaM- L sanIya che. A mAlAnA uttejaka - granthaprakAzananA preraka pUjya AcAryazrI, granthasaMzodhaka pUjya upAdhyAyajI mahArAjazrI temaja TIkAkAra A A Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 zrInavatattvasumaGgalATIkA. 734> y prakAzakanuM pravartakazrIno upakAra mAnavA sAthe teozrInA caraNAravindamA anekazaH vandana karIe chIe / antamAM vAcakavRnda A TIkA grantha- sAdyanta vAcana manana ane nididhyAsana karavA pUrvaka tatvagrAhaka banavA sAthe jaina jainetara jagatmA tattvajJAnano vizeSa pracAra kare eja antima abhilASA nivedana / / // 3 // zrIman muktikamalajainamohana mandira rAvapurA mahAjanagalI vaDodarA / zrInemijanma kalyANaka saMvat. 1990 // nivedaka, mohanapratApInandacaraNopAsaka lAlacanda. Wan y-'. 2 2 3 4 5 2 #Mo ki * * * // 3 // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akhilalabdhibhRte zrImadgotamagaNabhRte namonamaH // >Wan <>yz pUjyapAdaprAtaHsmaraNIya jainAcArya 1008 zrImadvijayamohanasUrIzvarasadgurubhyo nmH| ArAdhyapAdapAThakapravaropAdhyAya 1008 zrImatpratApavijayagaNiguruvarebhyo namaH / . y33 jJAna ra parama upAya yAda sahita puruSonA vAkyothI nizcaya z samaWan > 'tattvArthazraddhAnaM samyagdarzanam ' ' tattvajJAnAbhizreyasAdhigamaH' ityAdi suvihitapuruSonA vAkyothI nizcaya che, ke akhila vizvamAM tatvajJAna' e parama upAdeya che. yathArtha tattvajJAna ehija samyaktvasvarUpa hoi paramparAe Aheta tatvonI mokSaprAptinuM avandhyakAraNa che. vedAnta, bauddha sAMkhya, vaizeSika vigere darzano svasvamantavyAnusAra sarva shresstthtaa| bhinnabhinnatattvonA pratipAdaka che, paraMtu zAzvataprabhAvazAlI amitaguNAspada trikAlAbAdhita sanAtana zrIjainadarzanasambandhI tattvonI apekSAe ( temaja te te tattvonA lakSaNAdi ) vicAratAM paNa te te darzanAntarIya tattvo pUrvAparavirodhI temaja visaMvAdI hovArnu anubhavAya che, jyAre anantajJAnI arihaMtaparamAtmAnA sanAtana jainadarzanasambandhI tattvomAM tattvarnu yathArthasvarUpa lakSaNaguNadharmaparyAyovaDe pUrvApara avirodhipaNuM temaja avisaMvAdipaNuM niSpakSapAta vaidika kiMvA itara dArzanika vidvAnone paNa svIkAravU paDayuM che ane paDe che. AtmavicAraNA-karmavicAraNA-pudgalAdidravyo vigere viSayo jainadarzanamA je viziSTapaddhatithI AlekhavAmAM AvyA che tevI pUrvApara avirodhinI paddhati anyadarzanomAM aMze paNa dRSTigocara thatI nathI. > > Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Wan z bhUmikA // zrInavatattvasumaGgalATIkAyA Wan yzWan >93Wan CO! -Wan > >Wan -Wan > Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ZE8.> <) pravRtti, azubhamArganI nivRtti ityAdi caraNakaraNAnuyoganA viSayo che, jyAre mahApuruSonI jIvanapraNAlikA, temAthI jhalakatI uttamanIti, sadAcaraNa, pUrvakAlIna itihAsa, dIrghadRSTie vicAratAM pUrvAparakAlano anubhava, upAdeya prati AdarabhAva, asadAcArinA | caritrathI thatI asadAcArapratye gardA e vigere viSayo dharmakathAnuyoga zarIra che|| ___ AgamonI apekSAe zrIsUtrakRtAGgamAM dravyAnuyoga pradhAna che, zrIAcArAGgamAM caraNakaraNAnuyoga, zrIjambUdvIpaprajJapti AdimAM | gaNitAnuyoga, ane zrIjJAtAdharmakathAGgAdimAM dharmakathAnuyoga mukhyapaNe dRSTigocara thAya che / A navatattva prakaraNa yadyapi dravyAnuyoga pradhAna che to paNa gaNitAnuyoga-caraNakaraNAnuyoga tathA dharmakathAnuyogonA varNanamAM te alaga paDatuM nathI, jIvAjIvadravyornu svarUpa dravyAnuyogAntargata che, SaDdravyo paikI kAlasambandhI keTalAka navatattva prakaraNamA vicArano temaja mokSatattvavarNana prasaGge AvatA alpabahuttvapramukhadvArano gaNitAnuyogamA samAveza thAya che, cAre anuyoga / saMvaratattvamA kahevAtA samiti, gupti, dazavidhayatidharma e caraNakaraNAnuyoganA viSayo che, temaja parISaha vigere varNanaprasaMge kahevAmAM AvatAM mahApuruSonAM dRSTAnto e dharmakathAnuyogamAM Ave che. e pramANe cAre | anuyogathI bharapUra hoi A grantha ghaNoja mahattvano cha / sarvaAgamomAM ziromaNi paJcamAGgazrIbhagavatI ( vyAkhyAprajJapti ) sUtramA sthale sthale sAdhuonA tattvajJAnanI paripakvatA mATe siddhavarNana che, parantu zrAvakonI jJAnasamRddhirnu paNa varNana karatAM jaNAbavAmAM AvelA "abhigayajIvA'jIvA uvaladdhapuNNapAvA AsavasaMvaraNijjarakiriyAhigaraNabaMdhappamokkhaMkusalA" ityAdipadothI navatattvanI keTalI mahattA che te samajAi Ave che. 0955204 -) - AM Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImavatattva sumaGgalA TIkAyA // 5 // Z45 A V T Lin U te uparAMta zrAvakasamUhamAM navatatva saMbandhI keTalaM jJAna hovuM joie ? te paNa paramAtmA zrImahAvIradeve upara jaNAvelA mahattvapUrNa - 5 bhUmikA // pado khyAlamA AvI zake tema che / prAcIna kAlamAM 'jaina ' athavA 'zravaka' upanAmane dhAraNakaravAvAlo prAcIna kAlamAM varga punyodayathI prApta thayela e upanAmane saphala karavA mATe jIvAjIvAdi navatattvanA jJAnanI prApti mATe zrAvakonI jJAnasamRddhi satata udyamI hato, e tattvajJAnane ja parama upAdeya mAnI temAM Asakta rahenAra hato, ane eja tattvajJAnanI prAptinA yoge AdhyAtmika unnatimAM haMmezAM te vargamAM tatparatA jovAmAM AktI hatI / paramakRpAlu paramAtmAne temaja sUtraracayitA zrIgaNadhara bhagavaMtone paNa ' abhigayajIvAjIvA' ityAdi padothI zrAvakone sambodhavAno prasaGga e kAraNathIja prApta thayelo hato / jyAre varttamAnamAM duHpamakAlanA prabhAve kiMvA jIvonA bahulakarmIpaNAne aGge arthakAmanIja prAptimAM aharniza Asakta ( amAro bandhuvarga ! ) 'zrAvaka' athavA 'jaina' kulamAM utpanna thavA pUrvaka e punyalabhya upanAmane prApta karavA zrAvaka kiMvA 'jaina' e padano zuM artha che ? e padanI zuM mahattA che ? athavA e upanAmane dhAraNa karanAranI zuM zuM pharajo che ? tenuM vismaraNa thavA sAthe karttavya bhraSTa thai duSprApya 'zrAvaka' nA birudane sAnvartha karI zakato nathI emAM zuM kAraNa che ? te vicAravAnI khAsa jarura che / pAMcadaza gharanI zrAvakonI vastIvAlA nAnA gAmathI laine vizAla vastIvAlA moTA zaheromAM prAyaH pratyekasthale nAnImoTI dhArmikapAThazAlAonuM astitva avazya jovAmAM - jANavAmAM Ave che, ema chatAM jevuM lakSya, jevI kAlajI ane jevI tatparatA ! vyAvahArika keLavaNI tarapha apAya che te apekSAe amuka aMze paNa dhArmikazikSaNa tarapha vidyArthio kiMvA teonA vAlIo taraphathI lakSya apAtuM hota, tatparatA utpanna thai hota ! to Ajano samAja dhArmikatattvajJAnavihoNo nihALavAno avasara Avyo che te FNAFN< M G // 5 // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Wan z < Wan ) -) avazya na prApta thAta / gujarAtI-iMglIza-saMskRta-prAkRta-methemeTiksa (gaNita-bIjagaNita-bhUmiti ) itihAsa-bhUgoLa vigere viSayonA abhyayana mATe sthale sthale vidyamAna skulo hAIskulo temaja kAlejomA mAtapitAnI preraNApUrvaka kiMvA preraNAvinA hajAronI saMkhyAmAM vidyArthio hasate cahere cAlyA jatA pratyakSa joie chIe, jyAre ApaNI AjanI dhArmikapAThazAlAomAM ve AMkaDAthI vadhIne traNa AMkaDAnI saMkhyA bhAgyeja hovA sAthe saMkhyAnI apekSAe ( paNa ) hAjarInuM alpapramANa, hAjarInA pramANanI apekSAe abhyAsamAM kIDInA vege vRddhi (?) temaja zikSakapramukhavaDilanA vinayano lagamaga abhAva vigere bAbatornu AntaISTithI avalokana karatA koipaNa sujJamAnavane kheda thayA sivAya nahiM rhe| temAM paNa vyAvahArikazikSaNanI temaja vayanI amuka hada sudhIja dhArmikaabhyAsanI paripATI cAlu hovAnuM ane te vyAvahArika zikSaNanI temaja vayanI manaHkalpitamaryAdAnuM ullaMghana thatAM 'ame iMglIzamena thayA!' ame 'moTA thayA!' 'A avasthAmA pAThazAlAmAM jaq e amane zobhe nahiM ' ityAdi managhaDantakalpanAothI pojhIzanamA kSati AvavAnA oThA nIce athavA vartamAnamA cAlatI dhArmikazikSaNapraNAlikAnI nIrasatAne aGge kiMvA e viSayamA vidyArthio sAthe teonA mAbApa vigere jJAnasamRddhisambandhI vaDilonI nirapekSavRttinA nimice prathamAvasthAmA cAlu dhArmikaabhyAsane adhavacIja prAyaH tilAMjali AjanA samAjanI ApavAnuM anubhavIothI anubhava bahAra nathI / ' vyAvahArikazikSaNanI AvazyakatA nathI' ema pristhiti| koipaNa vicArazIlavyakti kaheja nahiM, ane koi vicAra karyA sivAya kahe to te yogya paNa gaNAya nahi. paraMtu vyA0 zikSaNa upara dharmazraddhA temaja dharmAcaraNathI vimukha thavAno, vaDilonA vinayathI parAGmukha thavAno Wan Wan 6||Wan z40Wan Wan r -) -) ) >Wan Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zWan 8 bhUmikA // zrInavatattva sumaGgalATIkAyA >Wan tathA svataMtratAnA nAme svacchandatAnI vRddhipAmavAno je AkSepa mukavAmAM Ave che te AkSepane dUra karavA mATe vyA0 zikSaNa sAthe dharmazraddhA temaja dharmAcaraNanA maula kAraNabhUta dhArmikazikSaNano amuka aMze sahayoga thavAnI khAsa jarurIyAta che / je zikSaNa prAyaH aihikasukhanu sAdhana che te zikSaNatarapha vidyArthiono temaja teonA vAlIono sampUrNa khyAla hovA sAthe te zikSaNa mATe tana mana ane dhanano vyaya paNa karavAmAM pAchI pAnI thatI nathI, jyAre aihika temaja AmuSmika sukhanA sAdhanabhUta dhArmikatattvajJAna pratye kevala nirapekSadazA nihAlavAmAM Ave che. vyA0 zikSaNanI apekSA amuka aMze paNa e dhArmikatattvajJAna tarapha lakSya apAyu hota, ane tana mana temaja dhanano sadupayoga thavA sAthe te mArgane uttejana apAyuM hota to AjanI prajA tattvajJAnathI vaMcita rahevA na pAmata / pratidina hAsa pAmatI tattvavidyAnI pragatimATe AjanI bALa temaja yuvAna prajAmA dharmatattvonI abhiruci vizeSa thavA sAthe pratyeka AtmA tattvajJAnano aMze aMze adhikArI thAya te mATe vidyArthioe temaja temanA vAlIoe khAsa apekSA rAkhavAnI jarura che, lAkho temaja hajAronA kharce cAlatI dhArmika ane sAmAjikasaMsthAnA kAryavAhakoe tathA dhArmika zikSakoe zikSaNanI praNAlikAmA dharmanI jaDa rahe tema palaTo karavAnI AvazyakatA che ane zrImantoe rAtridivasa arthakAmanI pravRttimAthI paNa dharmasAdhanamATe avasara kADhI dharmatattvo jANavA sAthe tattvajJAnanI prAptinA paMthe dAnapravAha khullo karavAnuM karttavya avazya dhyAnanA rAkhavA lAyaka che / e pramANe thaze toja zramaNabhagavAn mahAvIraparamAtmAe siddhAntomAM ApelA ' abhigayajIvAjIvA' ityAdi zrAvakonA vizeSaNo yatkiMcit sAnvartha thai zakaze / zrI jainazAsanamA navatattvonuM pratipAdana karanArA aneka Agamo temaja suvihitagItArtha pUrvAcAryaviracita saMkhyAbaMdha graMtho joyWan Wan -Wan <3 1> Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Zyg>Wan 29- vidyamAna cha / zrI samavAyAMgasUtranA upAGgabhUta zrI prajJApanAsUtra e navatattvanA viSaya uparaja racAyeluM che jainazAsanamA navatattva e TIkAkAramaharSi zrImalayagirijImahArAjAnA nIce jaNAvAtA zabdothI jANI zakAya che. sAhitya / teozrI TIkAnA prArambhamAMja A pramANe ullekha kare che ke- asyAM prajJApanAyAM SaTtriMzatpadAni, - tatra prajJApanAbahuvaktavyavizeSacaramapariNAmasaMjJeSu paJcasu padeSu jIvAjIvAnAM prajJApanA / prayogapade kriyApade cAzravasya 'kAyavAGmanaHkarmayoga Azrava' iti vacanAt / karmaprakRtipade bandhasya prarUpaNA / samudghAtapade kevalisamudbhAtaprarUpaNAyAM saMvaranirjarAmokSANAM trayANAM, zeSeSu tu sthAnAdiSu padeSu kvacitkasyaciditi" / zramaNabhagavAn jagabandhu paramAtmA zrImahAvIraprabhunA caramopadezarUpa apRSTavyAkaraNa zrIuttarAdhyayanasUtranA mokSamArgadarzAvanAra aTThAvIzamA mokSamArgagati nAmanA adhyayanamAM paNa A navatattvono ja A pramANe uddeza che, " jIvA jIvA ya bandho ya, puNNaM pAvAsabo tahA / saMvaro NijjarAmokkho sante e tahiyA nava // 1 // tahiyANaM tu bhAvANaM sambhAve uvaesaNaM / bhAveNa saddahaMtassa sammattaM taM viyAhiyaM // 2 // " tathA vAcakaziromaNi dazapUrvadhara bhagavAn zrIumAsvAtivAcaka nirmita zrItattvArthAdhigamasUtra paNa 'tattvArthazraddhAnaM samyagdarzanam / jIvA'jIvAzravabandhasaMvaranirjarAmokSAstattvam ' ityAdi sUtrothI jIvAjIvAditattvonA varNanane uddezIneja racAyAnuM sarva koi sAkSaranI jANa bahAra nathI ja / ' puNyapApayozca bandhe'ntarbhAvAnna bhedenopAdAnam ' puNyapApatattvano bandhatattvamA antarbhAva hovAthI te ubhayatattvonI pRthak gaNanA karI nathI, e tattvArthavRttikAramaharSinA vAkyathI tattvArthAdhigamasUtramA AvatA sAtatattvo ane prastuta navatattvonI saMkhyAmA yadyapi viparyaya chatAM arthApekSayA viparyaya nathI / te uparAMta prazamarati 0Wan 6)Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA // zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM naWan y ->yz prakaraNa, yogazAstravRtti, dharmaratnaprakaraNavRtti, samayasAra prakaraNa, temaja triSaSTizalAkApuruSacaritra vigere dharmakathAnuyogamA Avato navatattva sambandhI upadeza ityAdi grantho navatattvanu viziSTa pratipAdana karanArA ch| e pramANe anekagranthomAM navatattva sambadhI sAhitya dRSTigocara thAya che toSaNa tattvono svataMtra bodhalevA mATe A navatattva prakaraNa ati prasiddha temaja ghaNuM upayogI che. A navatattva prakaraNa 14 gAthAmAM, 27 gAthAmA 59 gAthAmAM, 140 khAsa navatattvamuMja gAthAmAM, vigaire anekaprakAre bhinna bhinna ciraMtanAcAryothI racAyelaM jovAmAM Ave che. ane te navatattva pratipAdana karanArA viSayaka mUlagAthAo upara aneka mahApuruSoe racelI bhASya, avacUri, saMkSiptaTIkA, bAlAvabodha, TabbA temaja grntho| padyabandha vividhastavanonI hAramAlA dRSTigocara thAya che, je nIce Apela lisTathI jaNAi Ave che naivatattva sAhityagranthonI sUcI. prAkRtasaMskRtasAhitya. granthakAra. / prAkRtasaMskRtasAhitya, granthakAra, 1 navatattvaprakaraNamUla 4 navatattvavicArasAroddhAra, gA08 2 navatattvavicAra 2 bhAvasAgara 5 navatattvasAra prakaraNa (kulaka) 5 aMcala0 zrIjayazekharasUri 3 bRhannavatattva 6 navatattvasAra 1 A sUci prAcInabhaMDAronA lIsTo temaja zrI jainagrandhAvali AdimAM navatattva saMbaMdhI thaela ullekhonA AdhAre meLavIne Apela che. ha Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 0 . vivaraNa . ><-y-yyyyz 7 navatattvavRtti 7 zrI ambaprasAda saM. 1220 prAkRtabhASAsAhitya 8 zrI devendrasUri 20 navatattva bAlAvabodha 20 zrI somasundarasUri 9 zrI kulamaMDanasUri ziSya zrI harSavardhanagaNI 1. zrI samayasundaragaNi | 21 , , 21 zrI pArzvacandra [ nIya 11 zrI paramAnandasUri 22 , (kulaka), 22 zrI merutuGgasUrisantA12 zrI devacandrasUri 23 ,, Tabo 23 zrI mAnavijayagaNI , avacUrNi 13 zrI sAdhurattnasUri 24 , 24 zrI maNiratnasUri 14 zrI mAnavijayagaNi , 25 , " bhASAsAhitya 1.6 prakSepagA 113 gAthA 16 / tapogacchAcArya zrI vijayanemisUri ziSya | 26 navatattva rAsa 26 zrI RSabhadAsa nI ( avacUrNi) zrI vijayodayasUri 27 " " 27 zrI bhAvasAgara 17 navatattva prakaraNa 17 zrI devaguptasUri 28 , 28 zrI saubhAgyasundara 18 , bhASya 18 zrI abhayadevasUri 29 navatattva joDa 29 zrI vijayadAnasUri 19 , vRtti / 19 zrI yazodevopAdhyAya / 30 , stavana 30 zrI bhAgyavijayajI ... Wan y>yyyyBc Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z 31 " bhUmikA // zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM 32 . , copAi > // 8 // < - 31 zrI vivekavijayajI | 36 navatattva chandobaddha bhASA 36 zrI jJAnasAramuni 32 zrI kamalazekhara 37 , sAra 33 zrI saubhAgyasundara | 38 samayasAra prakaraNa 34 zrI vardhamAnamuni 38 zrI devAnandasUri 35 , , 35 zrI lumpakamuni | 39 , vRtti upara jaNAvela navatattvaviSayaka sAhityano noMdha jainapranthAvalI temaja prAcIna grantha bhaMDAronI sUcInA AdhAre ApavAmAM Avela che. e sAhitya paikI zrI navatattva bhASya saTIka zrI AtmAnanda sabhA ( bhAvanagara) taraphathI pragaTa thaela vartamAnamA pragaTa che, te uparAMta jainapranthaprakAzaka sabhA ( amadAvAda ) taraphathI navatattva sAhitya saMgraha nAmarnu pustaka thaela navataca bahAra pADavAmAM Avela che jemAM zrI umAsvAtivAcaka-jayazekharasUri vigere mahApuruSoe racelA navatattva sAhitya / prakaraNo, avacUri gurjarabhASAnuvAda temaja stavano vigereno ghaNo saMgraha karavAmAM Avyo che| A sivAya sthale sthale khAsa prasiddhi pAmela temaja vartamAnamA jyAM kyA cAlatI dhArmika pAThazAlAomAM abhyAsa karAvavAmAM AvatuM. 59 ( athavA 60) gAthAogeM navatattva prakaraNa gujarAtI tathA hiMdI bhASAmA saMkSipta kiMvA savistRta anuvAda sAthe saMkhyAbaMdha saMsthAo taraphathI bahAra pADavAmAM Avela che jemAM bhImasI mANeka, mhesANA-yazovijayajI jainapAThazAlA ( zreyaskara maMDala,) zrI jaina prantha prakAzaka sabhA taraphathI pragaTa thaelA anuvAdo pAThyakrama mATe ghaNA upayogI temaja mahattvanA cha / -Wan > // 8 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ izs >) ) zrI sumaGgalATIkA samalaGkata A navatattva prakaraNa paNa hAlamA vizeSa prasiddha ane pAThyakramamAM atIva upayogI 59 gAthAogeM racAyela cha / prathama jaNAvI gayA te pramANe A prakaraNa upara hindI temaja gurjara anuvAdo-vivecano aneka vidvAno taraphathI lakhAyAM che, ane jude jude sthalethI pragaTa thayAM che, paraMtu 59 gAthAthI saMkalita A navatattva prakaraNa upara game te kAraNe koipaNa prAjJa puruSarnu saMskRta bhASAmA TIkA racavAnuM dhyAna khecAyu hoya tema mArA jANavAmAM-jovAmAM Avela nathI, A navatattva prakaraNa upara saMskRta bhASAmAM sarala TIkA lakhavI yogya che e hetuthI pUjyapAda zAsanaprabhAvaka gItArthapravara saccAritracUDAmaNi AcArya mahArAja 1008 zrImadvijayamohanasUrIzvarajI mahArAjazrI temaja teozrInA paramavineya akhaMDagurukulavAsI caraNaguNanidhi-mhane ratnatrayInA pradAtA pUjyapAda pAThaka pravara upAdhyAyajI mahArAja 1008 zrImatpratApavijayajI gaNi mahArAjanI AjJAnusAra temaja bAlamunizrI yazovijayajInA khAsa AgrahathI mArI alpabuddhino vicAra saMskRta TIkA raca- karyA vinAja zrIjinezvara bhagavaMtanA siddhAntane anusarI A navatattvaprakaraNa jevA gaMbhIra viSaya vAnuM prayojana. upara saMskRta bhASAmA TIkA lakhavAnI mane abhilASA pragaTa thai, ane pUjya sadgurukRpAe te abhilASA Aje saMpUrNa thai / A navatattva prakaraNanA mUlakAra koNa che ? te bAbatamAM ghaNo uhApoha thavA chatAM vidvadvarga taraphathI koipaNa nirNaya AjasudhI thai zakyo nathI, topaNa-- " iya navatattavigAro, appamainANajANaNAheuM / saMkhitto uddhario, lihio siridhammasarihiM // 1 // " ) ) )> ra Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iz' bhUmikA // zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM >' // 9 // - navatattva prakaraNanI hastalikhita eka prAcIna pratimA upara jaNAvela 60 mI gAthA jovAmAM AvatI hoi A prakaraNanA karttA zrImAn dharmasUrIzvarajI mahArAja hoya tema mAnI zakAya che / e dharmasUrIzvarajI mahArAja kyA saikAmAM navataca prakaraNanA vidyamAna hatA te saMbaMdhI kAipaNa mAhitI maLI nathI / vRtti avacUrNi-bAlAvabodhakAro A gAthAno ullekha muulkaar| karatA nathI ethI ema paNa mAnavAne kAraNa maLe che ke AmaLa jaNAvavA pramANe navatattvaprakaraNanI mULa gAthAo to 27 ja che, ane te sivAyanI gAthAo ghaNI upayogI jANI koi yogya puruSe prakSepa ko hoya tema kalpI zakAya che / te 27 mUla gAthAonA praNetAno samaya teramA saikA pahelAno hoya tema vRttikAra temaja avacUrNikAranA te te prationA prAntabhAgamA rahela ullekhothI sAbIta thAya cha / vaLI anya eka prAcIna pustakamAM ' iti zrI vAdidevasUri viracitaM navatattvaprakaraNam ' e pramANe vAkya jovAmAM Avela che te uparathI-je apUrva pranthamA strInirvANa siddhi mATe 42000 zlokanI racanA hatI te syAdvAda ratnAkara granthanA praNetA, siddharAjanI sabhAmA kamadracandra jevA digambaravAdIono parAjaya karanAra temaja paramAItaparanArI sahodara kumArapAla bhUpAla prativodhaka kalikAla sarvajJa bhagavAna hemacandrasUrIzvarajI mahArAjanA vidyAguru pUjyapravara bhagavAn zrIvAdIdevasari mahArAja A prakaraNanA racayitA hoya tema paNa anumAna thAya che / upara jaNAvela 'iya nava0' gAthA temaja 'iti zrI vAdideva0' e banne ullekhonI eka vAkyatA karavA mATe ema paNa kalpanA karI zakAya ke 27 gAthA rUpa navatattva prakaraNanA kartA zrI vAdidevasUrijI mahArAja hoya, ane upayogI gAthAonA prakSepaka zrI dharmasUrijI mahArAjA hoya ! prathama jaNAvI gayA te pramANe A navatattva prakaraNanI mUlagAthAo 27 hovI joie, ane te te viSayone upayogI prAsaGgika . - Wan ! Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ izWan Wan >yyyWan >Wan ra gAthAono prakSepa karI ekaMdara 59 (athavA 60) gAthAo thaelI hovI joie ema vRtti avacUrNi bAlAvabodha vigere uparathI joijANI zakAya che / ekaMdara navatattva prakaraNa upara judA judA AcAryo taraphathI eTalI bhinna bhinna racanAo karavAmAM AvI che ke navatattvaprakaraNanI mUlagAthAo keTalI ? te saMbaMdhI koi paNa cokasa nirNaya upara Avaq muzkelI bhayuM che, AtmAnandasabhA-bhAvanagara taraphathI amukavarSoM pahelAM pragaTa thaela 'zrI navatattva bhASya-saTIka' granthamA navatattvanI mUlaMgAthAo 14 che ane te (tyAM) prArambhamAMja judI eka sAthe ApavAmAM Avela che ane te 14 gAthAnA praNetA saMbaMdhI zrI devaguptasUrimahArAjAnuM nAma sarvatra prasiddha cha / A uparathI ApaNe to eTaloja sArAMza kheMcI zakIe chIe ke navatattvanI gAthAo 14 hoya 27 hoya 59-60 hoya ke 140 hoya te viSaya ( carcA ) bAjumA rAkhIne navatattva viSayo upara maLI AvatI saMkhyAbaMdha bhinna bhinna pUrvAcAryanI kRtio upalabdha thatI hoi jainazAsanamAM jIvAjIvAdi navatattvonuM pratipAdana ane te pratipAdananuM gaurava ghaNA vizeSa pramANamA rahela che / punarukti tarIke kahIe ke 'navatattvanA pratipAdana upara jainadarzananuM maMDANa che' to te kathanamA atizayoktine lezapaNa avakAza nathI / 59 gAthAnA A navatattva prakaraNamA 1 thI 7 gAthAmA jIvatattva, 8 thI 14 gAthAmAM ajIvatattva, 15 thI 17 gAthAomAM punyatattva, 18 thI 20 gAthAmAM pApatattva, 21 thI 24 gAthAmAM Azravatattva, 25 thI 33 gAthAmAM ..gAthAomA tattvonI saMvaratattva, 34 thI 36 gAthAmAM nirjarAtattva, 37 thI 42 gAthAmAM bandhatattva, 43 thI 50 gAthAmAM vheMcaNa / mokSatattva, ane 51 thI 59 gAthAomAM prakIrNaka adhikAra ApavAmAM Avela cha / viSayasambandhI vizeSa samaja mATe savistRta viSayAnukrama svataMtra ApavAmAM Avela hovAthI ahiM tadviSayaka vizeSa 10Wan Wan Wan ))))) Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ g bhUmikA // zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM // 10 // ullekha karavo ucita dhAryo nathI / A prakaraNa upara zrI sumaGgalA nAmanI TIkA karavA sambandhI je kArya karavU te eka prakAraceM sAhasa temaja bAlaceSTA che ema mhArA jANavAmAM chatAM 'zubhe yathAzakti yatanIyam' nyAyane AdhAre temana saMskRtabhASAmAM lakhavAthI te bhASAnuM temaja tattvajJAnanuM parizIlana thavAnA uddezathI ane A pramANe lakhavA mATe ummaramA bAla chatAM buddhimAM abAla tattvajijJAsu munivarya zrI yazovijayajInI udAtta preraNA thavAthI pUjya gurumahArAjanI AjJAnusAra A TIkA lakhavAnuM mheM mhArA jIvanamA prathama maMgala kayu che, ane e prAthamika maGgalanI apekSAe TIkArnu 'sumaGgalA' nAma paNa amukaaMze sAnvartha cha / A TIkAgranthamA sthale sthale AcArAMga, sUyagaDAMga, zrI bhagavatIjI , pannavaNAjI-tattvArthasUtrasaTIka-yogazAstra navatattvabhASya vigere aneka granthonA upayogI pramANo ApyAM che koi koi sthAne te te sUtronA akhaMDapATho temaja TIkAnA paNa jarurI pATho ApavA bhUlAyuM nathI / zakya prayatno dvArA granthane jeTalo sugama banAvavAno prayatna thAya teTalo karyo che, viSayonI spaSTatA mATe yogya prayAsa sevAyo che ane upayukta sthAne yaMtro temaja AkRtio paNa ApavAmAM Avela che; topaNa zrutanI agAdhatA, viSayonu gAmbhIrya ane atIndriyapadArthonuM durAvagAhapaNuM hovA sAthe mhArI alpamati, pramAdaparAdhInatA, temaja chadmasthapaNuM e sarva hetuothI aneka skhalanAo thavAnI avazya sambhAvanA ch| sajjanone A skhalanAone sudhAravA temaja mane jaNAvavA sAgraha sUcanA che. paramagurudeva zAsanamAnya vyAkhyAnavizArada ArAdhyapAda AcAryamahArAja zrImad vijayamohanasUrIzvarajI mahArAje A granthay sAdyaMta avalokana karI aneka skhalanAomAMthI mhAru saMrakSaNa kayuM che, temaja pUjyagurudeva prAptaHsmaraNIya upAdhyAyajI mahArAjazrI yzs0 // 10 // ) Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NA V 5 55-55 A pratApavijayajI gaNIjI mahArAje A granthanA lagabhaga badhA pruphonA saMzodhanamAM sahAya karI mhane savizeSa upakRta karyo che, te upakRtinuM anekazaH huM saMsmaraNa karu chu / AgamoddhAraka paramagItArtha tasvavettA pratyUSAbhismaraNIya AcAryamahArAjazrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI mahArAjAne amuka viSayo sambandhI prazno puchatAM teozrIe Apela saMtoSakAraka pratyuttaro mATe punaH punaH te pUjyapAdanA caraNAravindamAM namaskAra karuchu | mhArA gurubandhu munizrI udayavijayajI temaja munizrI bharatavijayajInI A kAryane aGge mArAthI vizeSa samaya rokI zakavAmAM samarpaNa thayelI sahAyane paNa yAda karavA bhulAtuM nathI / prAnte A granthathI jaina jainetara samAjamAM jinezvarabhagavaMtoe pratipAdana karelA jIvAjIvAditattvonuM jJAnavistAra pAmo ! ane T tatvajJAnajanya samyagdarzana- samyakcAritrAdi guNonI prApti karI bhavyAtmAo AtmakalyANamAM abhimukha bano! eja antima mahecchA / jyeSThazuklA 15-saM. 1990 rAjanagara- amadAvAda. le:- zrIgurucaraNAbjamadhukara pra. munizrIdharmavijaya // S phra USMANIA tue Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' viSayAnu Mrunm . nanon JOHP P zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM 0003 krmH|| ' ' // 11 // ' zWan Wan >Wan Wan -Wan Wan Wan >Wan patra sNkhyaa| ' ||vi....ss....yaa....nu....kr....mH|| - ~vissynirdeshH| patra saMkhyA / / viSayanirdezaH / 1 TIkAkarttamaGgalapIThikAdi 8 tattvabhedeSu jIvAjIva-mUrtA'mUrta-heya2 jIvalakSaNam jJeyopAdeyavibhAgayantrakam 3 pratyekatattvasya vyAkhyA 9 jIvabhedaprajJApanA 4 saMvaranijarAtattvasvarUpam 10 jIvAnAM caturdazabhedabhinnattvam 5 bandhamokSatattvavyAkhyA 11 sUkSmajIvAnAM svarUpam 6 mUrtA'mUrta-heyajJeyopAdeyavibhAgaH 12 ekendriyAdijIvAnAM vyAkhyA 7 navatattvabhedapratipAdanam | 13 jIvalakSaNam ' ' | // 11 // ' Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Zy< >Wan 14 nikhileSvapi jIveSu jJAnadarzana| cAritrAdiguNAnAM ghaTanA 15 vIryasvarUpam 16 paryAptisvarUpam 17 bRhatsaMgrahaNItattvArthAdiSu grantheSu paryAptayaH 18 paryAptiprArambhakAlo niSThAkAlazca 19 labdhikaraNabhedAbhyAM paryAptA'paryApta svarUpam 20 paryAptInAM ki kArya ? 21 indriyapazcakavyAkhyA 22 bAhyA'bhyantarabhedAbhyAmindriyapramANam 23 indriyANAM viSayAH24 dravyabhAvabhedAbhyAM manaH ) 25 vacanabalasvarUpam 11 | 26 kAyabalaprasaGgaprAptazarIrapaJcakavyAkhyA 12 27 zarIrapaJcakasvAminaH 13.28 prANavyAkhyAyAmucchvAsa: 29 AyuHsvarUpam 30 AyuSaH sopakramAdibhedAH | 31 sopakramAdibhedabhinnasyA''yuSaH kadA bandhaH ? // athAjIvatattvam 2 // 1 ajIvatattvasya caturdazabhedAH 2 dharmA'stikAyA'dharmAstikAyanirUpaNam 3 AkAzakAlanirUpaNam 4 skaMdhadezapradezasvarUpam 5 paramANunirUpaNam 19 6 dharmA'dharmayoH svabhAvaH >yyy >>y:Wan cy -Wan > < 1> Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Wan zrInavatattva viSayAnu sumaGgalA // krmH|| 3 TIkAyAM // 12 // zyyy))))>Wan ra 7 pudgalalakSaNam 8 zabdasya mUrttattvam 9 andhakAravyAkhyA 10 udyota-prabhA-chAyA ''tapAdInAM pudgalattvam 11 varNa-ndha-rasa-sparzAnAM pudgalAvinAbhAbittvam 12 kAlanirUpaNam 13 samayA''valikApramukhavyavahArakAlavyAkhyA 14 ArakaSaTU svarUpam 15 paDdravyeSu pariNAmittvAdidvAdazadvArANi 16 dazavidho jIvapariNAmaH 17 prAsaGgika vistRtaM lezyAsvarUpam 18 dazavidho'jIvapariNAmaH 19 paTsu dravyeSu mUrtA'mUrtanityA'nityAdivibhAgaH 20 'pariNAmI' tti gAthAyantrakam cccccccmmmmmunity | 21 dravyakSetrakAlabhAvaguNasaMsthAnaiH SaDdravyANi // atha punyatattvam 3 // 1 punyasvarUpam 2 punyabandhasya hetavaH 3 dvicatvAriMzadbhedapratipAdanam 4 gatyAdimArgaNAsu punyaprakRtayaH // atha pApatattvam 4 // 1 pApavyAkhyA 2 pApabandhasya hetavaH 3 tatramatyAdijJAnapaJcakasaMkSiptasvarUpam 4 dvayazItibhedapratipAdanam 5 sthAvaradazakam 6 mArgaNAsu pApaprakRtayaH )zy ) ) ) Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z < > 55-55 // atha Azravatattvam 5 // 1 AzravasvarUpam 2 zubhAzubhAzravau 3 Azravatastve kaSAyAH 4 hiMsAsvarUpam 5 paJcAtratAni 6 turIyamabrahmasaMjJamavratam 7 Azravatattve paJcadazayogAH 8 trividho yogaH 9 pacaviMzatikriyA: // atha saMvaratatvam 6 // 1 saMvarasvarUpam 2 AzravarodhahetavaH 13 deza - sarvasaMvarasvarUpam 63 63 65 6 6 6 m mm f 66 67 67 4 pacasamitayaH sodAharaNAH 5 eSaNAsamitirutpAdanAdidoSavarNanopetA 76 77 78 6 eSaNAyAmudAharaNam 7 dvAviMzatiH parISahAH 8. parISahasahane kAraNam 9 uSNaparISa udAharaNam 10 guNasthAnakeSu parIpahAH 70 11 parISayantrakam 71 12 dazavidho yatidharmaH 72 13 pacavidhA kSamA 14 saptadazavidhassaMyamaH 15 dvAdazabhAvanAH 16 lokabhAvanAyAM lokasvarUpam 17 lokAkRtiH 79 80 81 84 86 87 87 88 88 89 90 91 94 97 FN5C55L5< Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatasva sumaGgalA TIkAyAM A 55-55-55 // 13 // 5 18 ghanIkRto lokassapta rajjuparimitaH 19 paJcavidhaM sAmAyikAdicAritram 20 chedopasthApana parihAravizuddhicAritre 21 sUkSmasamparAyayathAkhyAtacAritre 21 pulAkabakuzakuzIla nirgranthasnAtakAH 22 sAmAyikAdicAritrANAM guNasthAnakAni // atha nirjarAtattvam 7 // 1 nirjarAsvarUpam 2 pradezodayanirUpaNam 3 sakAmA'kAmabhedAbhyAM nirjarA 4 bAhyatapobhedAH 5 pUrvapakSottarapakSAbhyAM bAhyatapasa Avazya kattvam 6 AbhyantaraM tapaH 97 98 99 101 103 103 105 105 106 107 109 110 7 prAyazcittabhedAH 8 vaiyAvRtyam 9 dhyAnabhedAH 10 raudrava caturvidhamArtaM 11 dharmadhyAnasya cAturvidhyam 12 maitryAdibhAvanAcatuSkam 13 dharmadhyAnasya piNDasthapadasthAdibhedAH 14 dharmadhyAnAnupravezaparikarmANi bhAvanAdezakAlAsanA dIna 111 112 112 113 113 114 115 1 bandhasvarUpam 2 bandhapratyayAH 116 15 zukasyopakramastasya bhedAca 116 16 dhyAnacatuSkabheda-guNasthAna - lezyAdipradarzaka yantram 118 // atha bandhatattvam 8 // 120 120 SUSANASIA G 5 viSayAnu kramaH // // 13 // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 / 145 y > -- // atha.mokSatattvam 9 // 1 mokSatattve satpadAdidvArANi 2 satpadadvAram 3 gatyAdimArgaNAH 4 samyaktvamArgaNA 5 aupazamikAdisamyaktvasvarUpam 6 satpadAdipratyekadvArairmokSapratipAdanam 7 mokSapratipattikramaH 148 149 3 guNasthAneSu bandhapratyayAnAM yantrakam 4 guNasthAneSu bandhapratyayAH 5 bandhatattve audArikAdivargaNAH 6 karmabandhasvarUpam 7 prakRtyAdibandhaH 8 paTapratihArAdidRSTAntAni 9 mUlottaraprakRtividhAnam 10 uttaraprakRtibhedAH 11 sahetuko jJAnAvaraNIyAdikramaH 12 sthitibandhanirUpaNamabAdhArahitam 13 jaghanyasthitibandhaH 14 sthitibandhapratyayAH 15 anubhAgabandhaH 16 karaNASTakam 17 pradezabandhaH mou. 0000 wwwww worror duru.. 131 - >Wan ryWan Wan zy>y33cy! >Wan - 0 atha prakIrNakAdhikAraH 10 // 139 140 1 samyaktvasya tattvArthazraddhAnasvarUpatvam 141 2 samyag dRSTeH svarUpaM, samyaktvajanyalAbhazca 142 / 3 sodAharaNAH siddhabhedAzca v < 30 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Wan z sUkSma-zuddhipatrakam // shuddhiptrm| zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM // > // 14 // patram pRSTham, paMktiH , azuddham , zuddham / 3 1 11 abirodhaH, tasmAt / avirodhaH, tathAhi- 2 14 savvajIvANaMpi a NaM akkharassa arNatamo bhAgo NiccugyADio, jai puNa sovi Ava | 49.2 9 rijA teNaM jIvo ajIvattaNaM pAvijA' 511. 12 / iti / tasmAt // vriivrtnte| varIvRttyante / tatra punyapApatattvayorazubhA'- tatra punyapApatattvayo- | 72 2 14 zubhAdhavarUpattvAt / vandhatattve'ntIvAt / / 73 1 5 varIvarttate varIvRttyate )-52 tulyAviti / dvApyanAgatAtItau tulyAviti / jIvapradezAnAmasaMkhyeyalokA- jIvapradezAnAM lokAkAzapradezapramANAnAm / kAzapradezapramANAnAm bhAvinItyeyaM bhAvinItyevaM / tadaudArikAjopAsanAma / tad vaikriyaajopaasnaam| jIvaH sA saa| jIvastAstAH / yogsdbhaavaavytstu| yogaadisdbhaavaavytstu| battate / vattate / abhigRhItamithyAdarzana darzana- abhigRhiitmidhyaadrshnprtyaayikii| pratyayikI / zeSakAle crnnprtiptte| zeSakAle deshcrnnprtiptte| ityAmilASeNa / itpamilASeNa / sahasrAraM yAvat / sahasrAraM yAvat / ucchye na / ucchrayeNa / mukhyeva sargassyAt / sukhyeva sarvassyAt / anantaguNAH / anantaguNA / gRhita / gRhIta / in6Wan yzoWan 34 1 14 31/1 10 // 14 // Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >yz >Wan < ||AUM nmo'rhtprmeshvraay|| zrIsiddhArthapArthivakulagaganAGgaNagabhastimAlijJAtanandanazrImahAvIrakramakamalAbhyAM namonamaH // tribhuvanabhartRzrImajinapatigaditAnavadyaniHzreyasAdhvapradarzaka-paramakAruNika-niravadyacAritrazAli pUjyapAdAravinda-1008 jainAcAryazrImadvijayamohanasUrIzvarebhyo namaH // ||shriinvtttvprkrnnN sumaGgalATIkAsamalaMkRtam // 10Wan yszyoWan - - // zrIzaMkhezvarapArzvanAthAya namonamaH // aindrAlipraNatAya doSavigamAnniHzeSasatsaMvide, saMsArAbdhinimajatAmasumatAM potAyamAnAya ca / kalyANaikaniketanAya jagatIvandArukarmacchide, trailokyaikasuradrumAya satataM syAdvAdine no nmH||1|| zrIsiddhArthapraguNadayitAnandanaM cArutantraM, ApatkoTIvighaTanapaTuM saMpadAkRSTimantram / zreyovallIvanajalagharaM tattvadhIsaudhadIpaM, bhavyA'bjArka madhumatidhavaM nannamAmIzavIram // 2 // 1 arhate ityarthaH / F Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 TIkAkAra maGgala shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||1|| pIThikAdi. ><3 >Wan - vandArujanamandAraM vRndArakaniSevitam / bhavyAmbhojavivasvantaM, vande'haM gaNigautamam // 3 // sadayahRdayakAntaM pUjyamAnaM subhavya-thitalalitapayairvarNyamAnaM kviindrH|| jinacaraNasaroje sarvadaikAgracittaM, vijayakamalasUriM saMstuve prItipUrvam // 4 // yenA'jJAnatamo mamendusadRzasphUrjatsubodhAMzubhi-staM yazca vipazcidIzanikareNA'saMstutaH sddhiyaa| bAlye'pi prajigAya mohanRpatiM kalyANakalpadruma, bho bhavyAHpraNamantu taM budhavaraM sUrIzvaraM mohanam // 5 // ka buddhilezo mama bindutulyaH, kedaM ca zAstraM jaladhIzamAnam / tathApi gItArthagurupratApAt sumaGgalAnAvi susaMsthito'ham // 1 // ___iha hi nArakatiryaDnarAmaragatiskandhasya, garbhaniSekakalalArbudamAMsapezyAdijanmajarAmaraNazAkhasya, dAridyAdyanekavyasanopanipAtapatragahanasya, priyaviprayogA'priyasaMprayogArthanAzA'nekavyAdhizatapuSpopacitasya, zArIramAnasopacitatIvrataraduHkhopanipAtaphalasya saMsAratarorUnmUlane tIkSNakuThArakalpA ahamahamikAvanamraniHzeSasurA'suranikarA amitapuNyaprAgbhArA sakalajagajaMtujAtAmitaikAntahitAnuzAsinastribhuvanabhavanAbhogabhAsinaH pradhvastA'zastatimiranikarAH sarvajJadivAkarA jainendrapravacane samyagdarzanajJAnacAritrANi avandhyamokSaphalaprApakatvena procuH / tatrApi trikamadhye tattvArthazraddhAnAtmakaM samyaga 1 jaladhInAmIzaH svayaMbhUramaNa iti / - < > Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Z Wan < > < darzanaM pradhAnatayA ta eva tIrthakaragaNadharA urarIcakruH, yato nahi samyagdarzanaM vinA jJAnacAritre sveSTakArya prasAdhayataH, samyaktvamUlake eva jJAnacAritre mokSaM prati avandhyakAraNe, uktazcAhatpravacanasaMgrahe tattvArthAdhigamasUtrasambandhakArikAyAM paramakAruNikaiH pAThakapravarairumAsvAtisUrivaraiH;-" samyagadarzanazuddhaM yo jJAnaM viratimeva cAmoti / duHkhanimittamapIdaM tena sulabdhaM bhavati janma // 1 // " samyagdarzanasya tattvArthazraddhAnAtmakatvAt kAni tattvAni kiMnAmadheyAni kiMsvarUpANi ca ? ityantevAsijijJAsAmAkalayya tattvapratipAdikAmimAM prathamAM gAthAM vastusaMkIrtanAtmakamaGgalasvarUpAM ca granthakArastAvadAhaHjIvA'jIvApuNNaM, pAvAsavasaMvaro ya nijaraNA / baMdho mukkho ya tahA, navatattA huMti nAyavA // 1 // TIkA-'jIveti'-jIvaH, ajIvaH, puNyaM, pApaM, AzravaH, saMvaraH, nirjarA, bandhaH, mokSazcaitAni navasaMkhyAtmakAni tattvAni jJAtavyAni bhavanti, heyajJeyopAdeyatayA vivicya nivRttipravRttirUpeNa bhajanIyAni suprasiddhAni ca jinamate iti gaathaakssraarthH|| atha vistareNa pratyekaM tattvaM viviyate, tatra tAvadAdI jIvatattvam , nanu jIva iti kaH padArthaH ? ityAzaGkAyAmucyate, 'jIva prANadhAraNe' iti bhauvAdiko dhAtuH, jIvaMti svasvayogyatayA indriyaprabhRtiprANAn dhArayantIti jiivaaH| prANAzca dravyabhAvabhedAd dvidhA, tatra dravyaprANA-dazaprakArAH paNidiye tigAthAyAM vakSyamANAHbhAvasaMjJakAHprANAzcAnantajJAnadarzanacAritravIryAtmakAzcatuHprakArAH, tatra ye saMsArasthA jIvAste vakSyamANendriyAdiprANAn yathAyoga vibhrati, ye ca dagdhasakalakarmendhanA anantApratimajJAnadarzanazAlino muktisaukhyabhAjassiddhAste tu pUrvoktAn caturo bhAvAbhidhAn prANAn dhArayanti, iti prANadhAraNAtmakaM jIvasya lakSaNam / / athavA vyavahAranayena yastathAvidhA'dhyavasAyavazataH zubhA'zubhAnAM karmaNAM yz50)<- > Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N5A5V A karttA, teSAmeva sukRtaduSkRtAnAM phalamupabhoktA, karmAnusAreNa nArakAdigatiSu saMsarttA, karmmaNAmAtyantikakSayaM vidhAya parinirvAtA ca sa eva jIvo nAnyaH / yaduktam - " yaH karttA karmmabhedAnAM bhoktA karmmaphalasya ca / saMsarttA parinirvAtA sAmA nAnyalakSaNaH " // 1 // athavA ' caitanyalakSaNo jIvaH ' iti vacanAt sukhaduHkhAdyanubhavajJAnAtmako jIvaH srvaishshemussiivdbhi|| 2 // OM ssutarAM pratIyate / athAtra kazcidArakate, jJAnarUpaJcaitanyarUpo vA jIvazcet anavaratameva kasmAt so'rthAn na pazyati, jAnAnaM hi jJAnamucyate, jJAnaM ca na jAnIte vipratiSiddhamidam, jIvazca jJAnarUpo'taH sarvadA tena jAnAnenaiva bhavitavyam na kadAcidanyathA, vijJAnAtmake jIve kasmAt pUrvopalabdhArthaviSayaM vismaraNamavinaSTajJAnasya sato'sya bhavati 1, kiM vA kAraNamAtmanaH avyaktabodhattve, jJAnaM nA'vyaktamiSyate, upalabdhisvarUpatvAcca jJAnasya, caitanyaparyAyajJAnAtmakattvAdAtmano na jAtucicchaGkitena bhavitavyam, lokAlokavartti niHzeSadravyaparyAyajJAtRttvenA'vazyaM bhAvyamAtmanA pratisamayamiti / atrocyate; jJAnAtmatve satyapi jIvasya sarvasminnapi vastuni na nirantaropayogaprasaGgaH, kathaM ? bhavAdbhavAntaraM saMsaraNazIlo'yamAtmA karmavazAt pradezASTakamapahAya sarvapradezeSu jvalanajvAlAkalApopariSTAdvarttamAnaghaTAntargatanIravaccalaH kRkalAzavatsatatamevArthAntareSu pariNAmI cireNaikasmin dravye paryAye vA kathamupayujyeta ?, svabhAvAdeva ca bhavasthajantUnAM upayogasthitirantarmuhUrttapramANotkRSTataH, ityAdihetubhyo jJAnAvArakakarmmapaTalAcchAditattvAnna sarvadAvaiti caitanyalakSaNo'pyayaM jIvaH / yathA prakAzamayatve'pi savitA niviDaghanaghaTAbhibhRtamUrttirna prakAzate spaSTaM tathA'yamAtmetyavagantavyam / smRtirapi ata eva nA'vazyaMbhAvinI jAyate tasya karmAvRtAtmanaH, avyaktabodha - saMzayA' - sarvadravyaparyAyajJAnAni ca AvaraNazIlajJAnA zrInavatattva- 25 sumaGgalA TIkAyAM T A T SUN55 G phra jIva lakSaNam. // 2 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Z55 A >> varaNakarmmasadbhAvAdabhyupeyAni, yadA ca labdhirUpAntaH karaNe-ndriya''bhogikA'nAbhogikavIryasampannasyA''tmano vIryaparyAyakaraNAnusArI kSayopazamassaMjAyate tadA yathAkSayopazamaM jJAnamAvirbhavati, saMkliSTAdhyavasAyena kSayopazamAnukUlavIryApagame ca punarapi tadeva jJAnAvArakaM karmma AvRNoti sadyastamAtmAnam, prAgapAkIrNasaivAlAnAmapAmacchattvamiva, puruSakA - vyApAravirAmAdanantarameva zaivAlapaTalAni yathA punarAcchAdayanti yathA vA bhasmAdyanekadravyoddhRSTavimalAdarzatalamAgantukazyAmikAmalImasamAzujAyate, athavA saMmArjanIzuddhaprAsAde'pi prabalapavanoddhatAni rajAMsi vAtAyanadvArA samAgatya vizuddhamapi harmyaM kacavarasaMpannaM vidadhati tathA'syAtmano muhurmuhurjJAnAvaraNajaladhau nimajjanonmajane kurvataH spaSTaH spaSTataraH spaSTatamaH malImasaH malImasataraH malImasatamazcaH bodhaH prAdurasti, zAradaH zazIva yadA sarvathA nirAvaraNo jJAnAvArakatvAdighAtikarmmApekSayA bhavati tadA hastAmalakavat niHzeSadravyaparyAyAn jAnAtIti pratyetavyam // nanu nigodAdiSu cetanAlakSaNavattvaM jIvasya kathaM jAghaTIti ? na dRzyate tatra caitanyalezo'pi, ucyateH - tatrApi cetanA'vazyaMbhAvinI alpAMzatayA, etaccAgre vakSyAmo vayaM, tathApi yadi - nigodaprabhRtiSvalpacaitanyeSu stokatamo'pi jJAnAMzo na syAttadA jIvA ajIvattvaM prApnuyuH, evaM cA''gamavirodhaH, tasmAt cetanA lakSaNo jIva iti siddham / jIvasya yallakSaNabhedAdyAtmakaM svarUpaM taJjIvatattvam // 1 // Jie SUSANAL dravyabhAvaprANadhAraNAtmakaM karmmakartRtvAdikaM cetanAtmakaM yajIvalakSaNamanupadamevoktaM tadyatra na ghaTate so'jIvaH dharmmA'dhamakAzapudgalakAlAtmako vakSyamANasvarUpaH / yo jIvo na bhavati sa ajIva iti naJsamAse paryudAso vijJeyaH, jIvadravyApekSayA - bhinnAnAmapi ajIvadravyANAM dravyApekSayA'bhinnattvam / tasya lakSaNaprakArAtmakaM svarUpaM tadajIvatattvam // 2 // punAti pavitrIkaroti L 5 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7) zrInavatattva sumaGgalATIkAyAM pratyekatattvasya vyAkhyA. ) z''> prANinaH pApapaGkAditi puNyam / yaiH karmapudgalaijIvasya sAtAnubhavaH saMjAyate te karmANavaH dravyapuNyasaMjJakAH, dravyapuNyanAmakakamrmotpattau hetubhUtA jIvasya ye zubhAdhyavasAyAstad bhAvapuNyamucyate // athavA puNyAnubandhi-pApAnubandhiprakArAbhyAM punyaMdvidhA, tatra punyaM bhujAnasya yannavyaM zubhakarma badhyate, yasyodayena ca punaH zAlIbhadra iva amutra sukhasaMpattiM samyakprakAreNAnubhUya paratrApi sukhameva bhunakti tatpunyAnubandhipunyaM, asmilloke ye dAnazauNDA riddhimantaH paramapAragatapraNItatrikAlAbAdhitavItarAgadharma samyapAlayanta ihabhave zAntisAmrAjyamanubhavanti, dhArAdhanaprabhAvAcca punarAgAmibhave svargAdisukhaM bhokSyante, atra punyAnubandhipunyameva kAraNatAM bhajati, yat kila zubhamanuSyAdejarjIvasya pUrvabhavaprapazcitaM karma mAnuSyatvAdizubhabhAvAnubhavaheturbhavati, tadanantaraM devAdigatiparamparAkAraNaM ca tat punyAnubandhipunyamucyate iti tAtparyArthaH, etacca jJAnapUrvakanirnidAnakuzalAnuSThAnAd bhavati // yasyodayena ca punaH brahmadattacakrI iva amutra bhabe sukhamanubhUya paratra narakavatiryaktvAdikaM anubhavati tat pApAnubandhipunyam / yathA Aryajanapade'nAryadeze vA etAdRzo'pi kecana varIvante yadasmin bhave janmAntaropacitapunyavipAkAtmakaM lakSmIlalanAparikalitaM viSayasukhamanubobhUyante paraM garvAdhmAtamanasaH tripuTIzuddhadevagurudharmamazraddadhAnA devAnAMpriyAH kRtaghnAssantaste dAnazIlAdidhAdikAryamakurvANA asadAcArapravRttattayA hiMsA-mRSAvAda-steya-paradAragAmittvaparigrahagrahilatayA pApAtizayaM baddhA narakAdibhave tIvrazAtanAmanubhavanto darIdRzyante jJAnibhiH, atra pApAnuvandhipunyasya hetutA, asminnavatattvaprakaraNe punyAnuvandhipunyameva sukRtatayA jJeyam , tasya lakSaNaprakArAbhyAM svarUpaM tatpunyatattvamiti // 3 // apagatA nirastA sukhAnAM prAptiryatra tat pApaM, yasyodayena jIvo duHkhadaurbhAgyAdikamanubhavan dRzyate tacca pApasya vilasitam / tatra ))zyoWan 8 ) Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ > Wan Wan >Wan - Wan Wan >yz jIvasya duHkhahetubhRtA ye karmaparamANavaste dravyapApatayA'bhidhmIyante, yacca punarazubhakarmaNa utpattau maulanimittabhUtA ye saMkliyA'dhyavasAyAstad bhAvapApamucyate, etadapi puNyavat pApAnubandhi-punyAnubandhibhedAbhyAM dviprakAram / tatra ye pUrvavihitAszubhakarmaNA tatkarmaphalaM dAsatvAdikamupabhujAnA dhIvarazabarAndaya ihabhave du:khitA vilokyante, parabhavepi matsyakapotaprabhRtikSudrajantuvidhAtopAttAnubhatamakANo vacanA'gocaraM duHkhamanu.bhavanto dRzyantetarAm , etacca pApAnuvandhipApamuktaM medhAvinA / pUrvopArjitakarmaNA'bhiyogyAdiduHkhAnubaddhadehamanaso duHkhenAmasramanutaptacetaskA azaraNAssanto'pi cetasi ye evaM cintayanti yadasmAbhirdurlabhataraM narabhavamavApya kiMcidapi dharmAcaraNaM na vihitaM, kRpAlezo'pi na vyadhAyi kSudraprANiSvasmAbhiranekapApAcaritAni ajJAnatvena kRtAni, ata evedAnImavAcyaM duHkhaM sahyatene paravadbhiramAbhiH, ihabhave'pi yadi karuNAviSTacetaskatayA vayaM na kimapi yathAzakti sukRtaM vidhAsyAmo vItarAgapraNItavizuddhadhyamazaraNaM nAGgIkariSyAmastadA paratrApi kA gatirbhAvinI mAmakInA, ityevaM manasi nirdhArya "saha kalevarakhedamacintayan svavazatA ca punastava durlabhA, ghanataraM ca sahiSyasi jIva re paravazona ca tatra guNo'sti te" // 1 // iti sUktoktamartha saphalIkuvantaH daridrazrAddhacaMDakauzikAdivat zubhakarmopArjanaM kurvanti tat puNyAnubandhi pApam / asminprakaraNe punyAnubandhipApamevorarIkarttavyam , asya pApasya svarUpaM lakSaNabhedAtmakaM tatpApatatvam // 4 // AsamantAt sUyate gRhyate karma yaiste AsravAH shubhaa'shubhkaadvaanhetvH| yathA vividhavivarazatasaMkulAyAM nAvi vivarebhya udakaM pravizati, jalAkrAntA ca naukA jaladhau nimajati, tathAzravanvivarazatasaMkulo'yamAtmA karmodakabharAkrAntassan apArasaMsArapArAvAre bruDati / yayA kriyayA''tmapradezeSu karmaNa AgamanaM sA dravyAzravatvenAkhyAtA, karmopArjane hetavo rAgadveSAtmakA Wan yyyy Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattva - sumaGgalATIkAyAM // 4 // 55-55 A T A 144 ye vizuddhA vizuddhAdhyavasAyA jIvasya te bhAvAzravAH / asyAzravatattvasya lakSaNamedAtmakaM svarUpaM tadAzravatattvam // 5 // tathA saMvRNotyAcchAdayatyAzraSadvArANi, athavA saMkriyante samyaktayA nivAryante samAgacchanti karmANi yasmAtsa saMvaraH, teSAmAzravANAM guptyAdibhirnirodhaH sa saMvara ityarthaH tathAcoktam ; " AzravanirodhaH saMvaraH " ( tattvA0 a. 9. sU. 1 ) / jIvapradezeSu karmmaNa Agamanasya yo nirodhaH sa dravyasaMvaraH, karmmaNa Agamanasya nirodhe ye Atmano vizuddha-vizuddhatara-vizuddhatamA'dhyavasAyAH sa bhAvasaMvaraH, yaduktaM yogazAstre - " sarveSAmAzravANAM tu nirodhaH saMvaraH smRtaH / sa punarbhidyate dvedhA dravyabhAvavibhedataH // 1 // yaH karmmaSudgalAdAnacchedaH sa dravyasaMvaraH / bhavahetukriyAtyAgaH sa punarbhAvasaMvaraH " // 2 // tasya svarUpaM tat saMvaratattvam ||6|| nitarAmatizayena jIryante kSIyante karmANi yayA sA nirjarA, karmmaNAM tu vipAkAt tapasA vA yaH zAH sA nirjarA'thavA, sA sakAmA'kAmabhedAbhyAM dvidhA, tatra vItarAgapAragatagadito bIjabuddhizAligaNadharagumphitaH zrIjinadharma avitatha eva iti manyamAnasya prajJAvatassamyagdRSTeH zubha-zubhatara- zubhatamAdhyavasAyairye karmmaNAM zATaH sA sakAmanirjarA / ekamapi jinAgamA'kSaraM vaiparItyena zraddadhAnasya midhyAdRSTeryaH karmmaNAM parikSayaH sA akAmanirjarA abhidhIyate, uktazcaH" saMsArabIjabhUtAnAM karmmaNAM jaraNAdiha nirjarA sA smRtA dvedhA sakAmA kAmavarjitA // 1 // jJeyA sakAmA yaminImakAmA tvanyadehinAm " || asmin prakaraNe samyagdRSTeryA sakAmanirjarA saiva nirjarAtvena gaNanIyA, yatassamyagdRSTiH zubhAdhyavasAyapariNatassan yAvat pramANaM karmma parizATayati tatpramANAt nUtanakarmmabandhamatIvAlpatayA vidadhAti, anena krameNa 1 ' yaminAm' ityanena samyagdRSTayo'pi prAhmAH, na kevalaM saMyatA eva, yataH samyagdRSTInAM sakAmanirjarA siddhAnte suvikhyAtA / // 4 // US57505ASLSA pratyeka tattvasya vyAkhyA. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAVASTAVA bahunirjarA'lpabandhAtmakena jIvasya mokSA'vAptiH, mithyAdRSTizca punaH alpAM nirjarAM bahubandhaM ca vidhatte ata AtyantikakarmmakSayAvasaro nAsti tasya / punaH sA nirjarA dravvabhAvabhedAd dvividhA, karmmaNa Atmapradezebhyo yaddezena nirjaraNaM sA dravyanirjarA / nirjarAyAM nimittIbhUtA Atmano ye'cchatamAdhyavasAyAH sA bhAvanirjarA / asya lakSaNabhedAtmakaM svarUpaM nirjarAtatvam / / 7 / / mithyAdarzanA'viratikaSAyayogaiH zubhAzubhaM karma banAti iti bandhaH / pUrvoktasvarUpairAsravaiH kSIranIravadvahnayayaH piNDavadvA''tmapradezaiH saha prakRtyAdivizeSato yaH karmmaNAM sambandhaH sa bandha ityarthaH / idamatra tAtparyam - prAgvaddhaM karma vipAko - dayaprAptaM sat tatsAmarthyAttathAvidhA'dhyavasAyavazataH yadi jIvastathAvidhabandhanapariNAmapariNato bhavati tataH karmmavargaNAntaHpAtino jIvapradezA'vagADhA: pudgalA api jJAnAvaraNIyAdikarmmarUpatayA pariNamante, yadAhaH- " jIvapariNAmaheU kammattA puggalA pariNamanti / poggalakammanimittaM jIvo'vi taheva pariNama " // 1 // iti, asya lakSaNabhedAtmakaM yat svarUpaM tad bandhatattvam ||8|| tathA mokSayati mocayati bandhodayadIraNAsattAgatebhyo'STakarmmabhyo jIvamiti mokSaH / kRtsnakarmmakSayAt jJAnazamavIryadarzanAtyantikaikAntikA'nAbAdhanirUpamasukhAtmake sthAne AtmanaH avasthAnaM mokSaH, tasya mokSatattvasya lakSaNabhedAtmakaM svarUpaM tanmokSatatvamiti // 9 // pUrvavyAkhyAteSveSu navatattveSu kiyanti jIvasvarUpANi kiyanti cA'jIvAtmakAni ? iti jijJAsAyAM kiJcidvivriyate, sArdhaM mUrttA mUrttavibhAgAH heyajJeyopAdeyavibhAgA api tattvanavakasyollikhyante / jIvatattvaM jIvena yuktattvAt jIvasvarUpameva, saMvaranirjarAmokSAtmakAni trINi tattvAni jIvaguNAnAM prakAzakatvena tAnyapi jIvAtmakAni / puNyapApA''zravabandhalakSaNAni catvAri <Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM mRrtA'mUrtaheyajJeyopAdeya vibhAgaH. > pudgalavikArAtmakAni ato'jIvatvopetAni, ajIvatattvaM tu ajIvasvarUpameveti jiivaajiivvibhaagH| mRrtA'mUrtaviSaye jIva indriyAyatanayuktattvAn mUrtaH, ajIvastu mUrtA'mUrtasvarUpo yatkatipayadharmA'dharmAdyAni dravyANyamUrtimanti, pudgalAzca muurtimntH| puNya-pApA''zrava-bandhalakSaNAni catvAri pudgalavikArAtmakatvena mRrtAni, saMvaranirjarAmokSAzca jIvapariNAmarUpatvAdamUrtAH / iti mRrtA'mUrttavibhedaH / tattvanavake jIvAjjIvI jJeyau, nahi jIvAjIvayorAdaratyAgau bhvtH| pApA''zrava-bandhasvarUpANi trINi tattvAni AtmaguNavighAtakattvAddheyAni / saMvara-nirjarAmokSAzca jIvaguNaprakAzakatvAdupAdeyAH, puNyasya tu suvarNazRMkhalAbandhanasvarUpatvAt nizcayanayena mumukSuNA tyAjyameva paraM mokSamArgagamanazIlasya mumukSoHpathi pAtheyamiva hitakarattvAdupAdeyamapi // nanu navatattveSu prathamaM jIvatattvaM, dvitIyamajIvatattvaM, tRtIyaM puNyatattvaM ityAdikaH kramo nirhetukassahetukovA ? yadi sahetukastadA ko hetuH? ucyateH sakalatattvAvagantA, pudgaladravyANAmAdAtA AzravasaMvarAdikriyAvidhAtA jIva eva, yAvajIvasvarUpaM samyaktayA na jJAyate tAvajIvavirodhino'jIvasya-puNyapApAzravAdInAM ca nopapattistasmAdAdau jIvatattvam / jIvasyA'mutra paratra ca gatyAgatyAdikarmasu ajIvasvarUpANAM dharmAdharmA'stikAyAdInAM sAhAyyamRte sAmarthya nAsti tasmAdvitIyamajIvatattvam / karmasvarUpI punyapApAvajIvAtmakAveva tatrApi punyaM zastamazastaM ca pApatattvamiti kramazaH tRtIyaturyo punyapApI veyau / punyapApayorapi zubhA'zubhAzravaM vinA grahaNaM na jAghaTIti tataH paJcamamAzravatatvam / yata AzraveNa kammebandho bhavati tataH tannirodhakena kenApi tattvenA'vazyaM bhavitavyam , sa ca saMvaraH tacca SaSThaM tattvam / saMvareNa navakarmasaMtatiryathA'varuddhA 1 saMsArijIvApekSayedam , siddhajIvApekSayA tvamUrta eva / / < - > Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >379 > tadvata purANakarmakSapakaM kimapi tattvaM varttate, tacca nirjarAkhyaM saptamaM tattvam / AzraveNa gRhItAnAM karmaNAM sUcIkalApadRSTAntena baddhaspRSTanidhattanikAcanAprakArairAtmanaH sAkaM yAvatsambandho na syAt tAvadudayadvArA tasya phalamapi na saMbhaveta, yacca punarjI vasambaddhaprAcInakarmavinAzakaM nirjarAnAmakaM tattvamasti tasmAdAtmanA saha karmasaMyogakArakeNa kenApi tattvena bhAvyameva, tacca bandhanAmakamaSTamam / yadA jIvena saha karmasambandho bhavati tadA tasya karmaNa Atmapradezebhyo mokSo'pi saMbhAvanIyaH, punarmokSasya sarvotkRSTatayA tadarthameva samastazrutapravRttiH praposphurIti cAtassarvazreyasAmAspadaM sakalamaMgalamaNimANikyamakarAkarAyamANaM mokSanAmnA suvikhyAtaM navamaM tattvam / / granthAntareSu tattvasaptakaM zrUyate yathA-"jIvAjjIvAzravabandhasaMvaranirjarAmokSAstatvam" iti ( tattvA-a. 1. sU. 4) tatkathaM tattvanavakaM punaH punaH prastUyate ? satyaM, tatvasaptakaM yadasti tatra punyapApatattvayozzubhA'zubhAzravarUpattvAt Azrave tattve eva samAvezo vyadhAyi vAcakamukhyaiH, evaM ca vivakSayA navAnAmapi tattvAnAM jIvAjjIvAtmakatvAt jIvAjjIvalakSaNe tattvadvike nikhilAnAmapi tattvAnAmantarvidhAnaM saMjAyate, ato pUrvoktA''rekA na karttavyeti // nanu granthAdau madhyegranthaM granthAnte ca granthanirmAtRbhirvighnavyUhavyapohA'thaM ziSyazikSAyai pUrvapuruSaparipATIpAlanArthaM ca maGgalamavazyameva karttavyaM, taccAsmin navatattvaprakaraNe nA''lokyate, tatra kiM bIjam ? ucyate; namaskArAzIrvAdavastusaMkIrtanAtmakAni triprakArakANi maGgalAni tattadgrantheSu sutarAM vyAkhyAtAni, asmin granthe namaskArA''zIrvAdA''tmake maMgale dRSTipathaM nAgacchataH paraM vastusaMkIrtanAkhyaM tRtIyaM maGgalamatra varIvartate, tato'tra maGgalA'bhAvaprakArakA vineyaa''shngkaa'paastaa| 'nAyabA' itipadena navatattvAnAM svarUpamabhidheyam / prayojanaM tu jIvAditatvAnAM jJAnaM suparijJAya heyopAdeyeSu nivRttipravRttI 105 3zyog- >3- - < > Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Z shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||6|| navatattvamedapratipAdanam. >' - vidhAya mokSamArge gamanameva suviditam / abhidheyanavatattvAnAM granthasya ca vAcyavAcakasambandho janyajanakasambandho vA, navatattvasvarUpaM jijJAsuratrAdhikArIti anubandhacatuSTayamapi vyAkhyAtam iti // 1 // atha pratitattvaM katibhedAtmakamiti pradarzyatecaudasa caudasa bAyA-lIsA bAsI ya huMti baayaalaa| sattAvannaM bArasa, cau nava bheyA kameNesiM // 2 // TIkA-'caudase 'tti jIvatattvasya caturdazabhedAH, ajIvaktavamapi caturdazabhedalakSaNaM, dvicatvAriMzadbhedAH punyatattvasya, pApasya dUyazItiH, AzravatattvaM dvicatvAriMzadbhedAtmaka, saMvarasya saptapaJcAzat , nirjarAyA dvAdaza, bandhasya catvAro mokSasya ca nava medAH krameNeSAM jnyaatvyaaH| evaM sarvasaMkhyayA SaTsaptatyadhikadvizatabhedA navAnAmapi tattvAnAM sammIlitAnAM bhavanti, teSAM svarUpaM pratitattvaM vistareNAne granthakArassvayameva vakSyati, tathApi prAguktaprathamagAthAvyAkhyAyAM mUlatattvAnAM yathA jIvAjIvamUrtA'mUrtaheyajJeyopAdeyAtmakeSu saptavibhAgeSu bhinnatA pradarzitA tadvat tattvabhedAnAmapi saptavibhAgeSu bhinnatA prAcInagAthAbhiryantreNa ca pradarzyate, tadyathA-"dhammA'dhammA''gAsA, tiyatiya addhA ajIvadasagA y|| sattAvanna saMvara nijara durdasa mutti navaMgA ya // 1 // ahAsi arUvi havai, saMpai u bhaNAmi ceva rUvINaM // paramANudesapaesA, khaMdha cau ajIvarUvINaM // 2 // jIve dasa cau du cau, bAsI bAyAlahuMti cattAri // saya aTThAsIrUvI dusayachasatta navatatte" // 3 // etAsAM gamanikAdharmA'stikAyA'dharmAstikAyA''kAzAstikAyAnAmajIvasvarUpANAM skaMdhadezapradezAkhyairvibhAgairnavabhedAH, addhA kAlaH sa ca dazama iti daza bhedA ajIvasya, saptapaJcAzat saMvarasya, dvAdaza nirjarAyAH, mokSasya ca navamedAH militAssarvasaMkhyayA'STA - > // 6 // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zItisaMkhyAkA amUrttabhedAH saJjAtAH / atha mUrttAH katibhedAstaducyate, pudgalAtmakAH paramANupradezadezaskandhAzcatvAro'JjIA vasya, caturdazajIvasya dvicatvAriMzat punyasya, dvyazIti pApasya, dvAcaccAriMzadAzravasya catvAro bandhasya ceti sarvasaMkhyA Pin gaNanena aSTAzItyadhikazataM mUrttabhedAnAM jAtamiti // sthApanA || 55-55 tattvanAma. jIvatattvam ajIvatattvam punyatattvam pApatattvam Azravatattvam saMvaratattvam nirjarAtattvam bandhatattvam mokSatattvam 276 bhedeSu jIvAS - jIvavi0 14-0 0 - 14 0 - 42 0 - 82 0 - 42 57 - 0 12 - 0 0-8 9-0 92 - 184 276 bhedeSu mUrttA'- mUrttavi0 14 -0 4 - 10 42 - 0 82 -0 ra 0 0 - 57 0 - 12 4-0 188 88 276 bhedeSu heya jJeya- upAdeyavibhAgaH 0 14 0 14 0 9 82 42 0 0 4 0 128 0 0 0 0 0 0 28 G kara 0 0 99 12 0 9 120 SUM75555< Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattva sumaGgalATIkAyAM // 7 // iz 5 5 5 5 N V A Pin T A > prAguktagAthAyAM tattvabhedapratipAdikAyAM jIvatattvasya saMkhyAtazcaturdazabhedA uktAH, etattu svIkRtaM paraM varttante jIvA anyabhedabhinnA na veti zaMkA vyudAsArthaM granthakArastAvadAha;egaviha-duviha-tivihA, cauvvihA paMca chavvihA jIvA / ceyaNa tasa iyarehiM, veyagaIkaraNakAehiM // 3 // TIkA -- "egavihe" ttiH pUrvavyAkhyAtadvitIyagAthAyAM pratijJAtA jIvacaturdazabhedA agre vyAkhyAsyante, asyAM tu jIvasya ekavidhattvaM dvividhatvamityanena prakAreNollikhyate, tadyathA; - sarve jIvA ekendriyAdArabhya paJcendriyaparyantAzcaitanyAtmakena lakSaNena saMgatAH, yata etAdRGnAsti kazcidapi jIvoyazcaitanyaviyukto'pi jIvetyAkhyAM bibhattiM, labdhyaparyAptasUkSmai kendriyakoTipatite'pi jIve caitanyasya sUkSmAMzatayA sarvadA sadbhAvo varIvarttata iti agre sarvaM sphuTaM bhaviSyati / yacca punarjIvasya kiM lakSaNamiti pariprazne sati ' caitanyalakSaNo jIva ' iti lakSaNasvarUpanizcaye jAte, yasya vastuno yallakSaNaM tallakSaNA'bhAve tadvastuno'pyabhAva iti jIvacaitanyayoranvayavyatirekisambandhAt caitanyayukto jIva ityekaprakAraH / athavA karmmavazavarttino ye saMsArasthA jIvAste trasasthAvarabhedAbhyAM vibhinnAssanti kecana trasanAmakamrmodayAtrasatvaM bhajanti, arthAt trAsabhayotpAdakasthAnebhyo bhItvA svecchayA sthAnAtsthAnAntaraM gantuM samarthAH, katipayAzca sthAvaranAmodayAt trAsabhayasthAnakamanubhavanto'pi tatsthAnAtsvairaM gantumasamarthAH sthAvaratvaM bhajante nAstyetAdRkkazcidapi jIvo yastrasasthAvara bhedAbhyAM bahirbhUtassyAt / / athavA puruSaveda strIvedanapuMsakavedAtmakeSu triSu vibhAgeSu saMsAriNo jIvA bhinnatAmanubhavanti / tatra ye dArAn prati svAbhilASamAvirbhAvayanti te puMvedatvaM pipurati / ye ca jIvA pratipuruSaM svecchAM dadhati te strIvedabhAvaM bhajante / ye ca pratinaraM pratinArIM ca svAnubandhaM 12 U Pin 555555 jIvabheda prajJApanA. // 7 // Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z >Wan - badhnanti te tu tRtIyAprakRtitvamanubhavanti / vedatrayabahirvatI karmANuparikalito na vidyate ko'pi jIvo'smi~lloke // athavA kecana jIvA devagatibhAjaH, kecana manuSyagatimanubhavantiH, kecana tiryaggatyAM tiryaktvaM bhujAnAH, katipayAzca svA'zubhakarmAnusAreNa narakagatyAmavAcyA'sahyagADhaduHkhopetaM nArakaparyAyaM bibhrANAzcaturgativibhAgena vibhinnAH saMsAriNo jIvA vartante iti jJAninA jJAnacakSuSA dRzyate'smAbhirapi jinAgamAt zrUyate ca // athavendriyavibhAgena jIvAH paJcadhA vibhaktAH, katijIvAH spazanendriyayuktAH, katipayAzca sparzanendriya-rasanendriyayugalaM dhArayantaH, kecicca sparzana-rasana-prANAkhyAni trINIndriyANi vibhrANAH, pUrvoktamindriyatrikaM cakSurindriyopetaM kecanAdadhantaH, katipayAzca janmAntaropArjitazubhakarmaNo jAgarUkatvena sparzana-rasana-ghrANa-cakSuH-zrotranAmakAni paJcAnyapIndriyANi bibhrantaH sukhaM bhuJjAnA jIvA dRggocarA bhavanti / anantasaukhyazAlinaH karmakardamazoSaNAMzumAlinaHsiddhAn varjayitvA ekendriyAdipazcaprakAratAbahirvatino jIvasya saMbhavo'saMbhAvya eva / / athavA'smijIvaloke pRthvItvamanubhajamAnAH kecana pRthvIkAyikAH, aptvaM bhuJjAnAH kecanApkAyikAH, agnitvaM kecanA'nubhavanti ata evA'gnikAyikAH, vAyusvarUpamanusaranto vAyukAyikAH, vanaspatitvaM dadhantaH katicid vanaspatikAyikAH(ete paJcA'pi prakArAH sthAvarAntargatAH) trasatvaM bhajamAnAH trasakAyikA ityevaM poDhApi saMsArasamApannagA jiivaassmaakhyaataaH|| nanu dvitIyagAthAyAM jIvasya caturdazabhedAH pratijJAtAH, asyAM tu prakArAntareNa jIvA vyAvarNitAH, tatkathaM saMbhavati ? satyaM, pUrvoktagAthAyAM ye jIvasya caturdazamedA vyAvarNitAstAnagre mUlagAthayA kathayiSyanti granthakartAraH, atra tu ye anye bhedA uktAstatra jIvAzcaturdazaprakArA eveti nizcayA'bhAvapratipAdanArtha te bhedA abhyadhAyiSata / anyadapi etad jJeyaM yad jIvAH ) -) > < Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zy zrInavatattvasumaGgalATIkAghAM jIvasya caturdazabhedAnAM vyAkhyAnam. > // 8 // '-Wan 8- pUrvoktaprakArakA eveti na, prakArAntareNa saptavidhA aSTavidhA tripaTyadhikapaJcazatavidhA api prajJApanAdigrantheSu suvikhyAtAH vistarabhayAdatra na pratanyate, tata evAvaseyAH // 3 // ___atha 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyenAdau jIvasya caturdazabhedabhinnatvaM pratipAdayati;egidiya suhamiyarA, sanniyara paNiMdiyA ya sbiticu|apjttaa pajattA, kameNa caudasa jiaTThANA 4 TIkA-'egiMdayatti' 'ekendriyAH-sUkSmetarAH,' sUkSmaikendriyA bAdaraikendriyAzcetyarthaH, 'saMjJItarapaJcendriyAzca' saMjJipaJcendriyA itarazabdenAsaMjJipaJcendriyAzca, 'sa dvitricatuH' dvIndriya-trIndriya-caturindriyasahitAH pUrvoktAzcatvAraH sammIlitAH saptabhedA bhavanti, te saptabhedA aparyAptanAmakarmodayena aparyAptAH, paryAptanAmakarmodayena ca paryAptA iti paryAptA'paryAptavibhAgena krameNa caturdazajIvasthAnAni bhavantIti gAthAkSarArthaH / vyAsArthastvayam-aparyAptasUkSmaikendriyAH, apa ryAptabAdaraikendriyAH, paryAptasUkSmaikendriyAH, paryAptabAdaraikendriyAH, aparyAptadvIndriyAH, paryAptadvIndriyAH, aparyAptatrIndriyAH, paryAptatIndriyAH, aparyAptacaturindriyAH, paryAptacaturindriyAH, aparyAptA'saMjJipaJcendriyAH, paryAptA'saMjJipaJcendriyAH, aparyAptasaMjJipaJcedriyAH, paryAptasaMjJipaJcedriyAzceti jIvasya caturdazabhedAH / karmaparamANuparikalitAH saMsArasthAssarve jIvA eSu caturdazabhedeSu antrgtaaH| caturdazabhedabahirvI nAsti ko'pi saMsAre jiivH| tatrAgre vakSyamANasvarUpANAM svayogyAnAM paryAptInAM samApanaM vinaiva ye maraNazaraNaM gatavantaste'paryAptA ityucyate, ye ca svayogyAH paryAptIH samApayyara paJcatvamaznuvate te paryAptAH smaakhyaataaH|| sUkSmaikendriyAdijIvAnAM svarUpaMprAjJapurandaraijIvAbhigamAdiSu vistareNa proktaM tathA'pi mandamatInAmavabodhAya saMkSepata evollikhyate >yz393 // 8 // > Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAY! kiJcit; ye ekendriyajIvA samuditAssanto'pi dRggocarA na bhavanti kevalaM kevalajJAnazAlinassarvajJA eva sarvaparicchedAtmakena kevalajJAnena tAn dRSTuM sAmarthyabhAjaste sUkSmanAmakamrmodayAtsUkSmA iti procyante / yadyapyatra jIvazarIrayorabhinnaccAjIvAH samuditA ityudalekhi, paraM tatra sUkSmaikendriyajIvAnAM samuditAni zarIrANyapi dRSTipathaM nAyAntItyavagantavyam, anyathAsiddhA'vasthApanneSvapi jIveSu doSaprasaGgaH / ete sUkSmaikendriyAH samagracaturdazarajjvAtmake loke aJjanacUrNapUrNasamudgakavanniraMtaraM khacitAH, yAvallokaikapradezo'pi sUkSmajIvavirahito na bhavati, eSAM jIvAnAM sUkSmanAmakamrmodayAtsUkSmaccamasti, ataeva kenApIA ndriyeNaiteSAM sadbhAvajJAnaM chadmasthAnAM na syAt paraM kevalA''lokA'valokitasamastalokavarttipadArthAnAmatIndriyajJAninAM na kiJcidapyagocaram, taizca kevalajJAnena sarvamapi dravyaparyAyajAtamAlokya teSAM sUkSmajIvAnAmastittvaM pratipAditam, nahi rAgadveSamohaprabhRtiprabalavairivAravijetAraH kadApyanRtaM brUyuH, anRtabhASaNahetUnAM rAgadvepamohAnAM sarvathaiva teSvabhAvattvAt, ataevA'smAzairapi teSAM sUkSmajIvAnAM sadbhAvassvIkarttavya // nanu ye sUkSmArthAH carmacakSurbhyAM durnirIkSyAste sUkSmadarzakayantreNa kathaM na dRzyante ? satyam ;- sUkSmadarzakayantraM tu cakSuSossAhAyyakRt, ata anyA'nyasthUladravyA'pekSayA ye sUkSmA na tu sUkSmanAmoT dayAt sUkSmAste tu sUkSmadarzakayantrasya sAhAyyenAdhikatejobhyAM cakSubhyAM vilokyante parameSAM tu indriyAtItaviSayatvAt na netragocaratvam, bAdaravAyuradRzyamAno'pi jAgarUkasparzanendriyadvArA spaSTaM vijJAyate'stitvena, na ca sUkSmadarzakayantreNAlokyate, v evaM (sUkSmadarzakayantreNAdRzyamAnA api ete sUkSmajIvAssadbhAvatayorarIkarttavyAH / eSu sUkSmasaMjJakeSu jIveSu ye pRthvIkAyikA ye | cAkAyikAstejaskAyikA vAyukAyikAzca te pratyekamasaMkhyAtAssamuditA apyasaMkhyAtA, ye ca sUkSmavanaMspatikAyikAste tvanantAH, vRddha A Pin L A V W z Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catudeza shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||9|| da vyAkhyA. izWan Wan >Wan Wan Wan Wan FWan >Wan ra anantasUkSmavanaspatikAyikajIvAnAM zarIramekaM bhavati yat sUkSmanigodanAmnA sUkSmasAdhAraNazarIranAmnA sUkSmAnantakAyanAmnA vopalakSyate,tAdRzAmasaMkhyAtasUkSmanigodAnAmeko golako bhavati,tAdRzA golakAsmi~lloke'saMkhyAtasaMkhyAkAssanti, yaduktam, "golA ya asaMkhijjA asaMkhanigoyayo havai golo / ikkikami nigoe aNaMtajIvA muNeyavA" // 1 // tathA ye pRthvI-jalA 'gni-vAyu-vanaspatyAdayazcakSurAdIndriyeNA'nubhavamAyAnti te nikhilA'pi pRthvIkAyikAdayo bAdarA avagantavyAH, tatra pRthvIkAyikApkAyikA'gnikAyikavAyukAyikAzca jIvAH pratyekamasaMkhyAtAH, ye ca bAdaravanaspatikAyikAstatra kanda-mUlA''rdrakatrikazevAlAdayaHsAdhAraNazarIriNo'nantAH, yecA''mranimbAdayo vRkSA ye ca phalabIjAdyAste prtyekshriirinno'sNkhyaatsNkhyaakaaH|| tathA zaMkha-kapardikA-candanaka-kRmiprabhRtayo jIvA dvIndriyasaMjJakAH, ete bAdarAH kintu na sUkSmAstathAvidhasUkSmanAmakarmodayA'bhAvAt / evaM trIndriyacaturindriyAdayo'pi bAdarA evA'vagantavyAH / tetu IlikA-pipIlikA-yUkA-markoTakaghRtelikAdaya| strIndriyAH, bhramara-vRzcika-makSikA-mazakAdayazcaturindriyAzca bodhavyAH, tathA paJcendriyeSu ye jananIjanakayossaMyogaM vinaiva tathAvidhajalAdisAdhanenotpadyamAnA maNDUka-sarpa-matsyAdayastiryapaJcendriyAH, mAnAM malamUtrAdicaturdazA'zucisthAnakeSUtpadyamAnAssaMmUchimamanuSyAdayazca te sammRchimapaJcendriyasaMjJakA jJeyAH, ekendriyAdArabhya sammRchimapaJcendriyaparyantA nikhilA api tathAprakArakaviziSTamanovijJAnarAhityena bhUtabhaviSyatkAlasatkavicAraNAzUnyenA'saMjJina ucyante / tathA ye ca jIvA mAtRpitRsaMyogapUrvakaM garbhAzaye utpadyante te garbhajapaJcendriyAH, paryAptAvasthAyAmete sarve'pi atItA'nAgatAddhAsatkaparAmazAtmikadIrghakAlikIsaMjJAyAH sadbhAvena saMjJipaJcendriyAH procyante / evaM lezato jIvasya svarUpaM pradarzitaM, vistarastu jIvAbhigama 10Wan Wan Wan Wan zWan 0Wan 8)! Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7) >Wan Wan >yz prajJApanA-lokaprakAzAdigranthebhyassamavaseyaH // 4 // ___ jIvasya caturdazabhedAnAmato vyAkhyAyAtha jIvalakSaNaM pratipAdayati;nANaM ca daMsaNaM ceva, carittaM ca tavo thaa| vIriyaM uvaogo ya, eyaM jIvassa lakSaNam // 5 // vyAkhyA;-'nANaM' ti, jIvasya caturdazabhedAstu varNitAH, paramayaM jIva iti jJApakaM jIvasya lakSaNavallakSaNaM kimiti zaGkAvyapohArthamidamucyate / pUrvatAvat lakSaNasya vyAkhyA; lakSyate vastvaneneti lakSaNamathavA'sAdhAraNadharmo lakSaNamiti, avyAptyativyAptyasaMbhavadoSA'petaM yallakSaNaM tadeva lakSaNam / yasmin lakSaNe avyAptyAdayaH kecidapi doSAstallakSaNaM lakSaNakoTyAM na ghaTate, yathA 'goH killakSaNaM?' iti guruNAnuyuktAzcatvAro'ntevAsina evamUcuH, prathamastAvat goH kapilattvaM lakSaNamAha, tatrA'vyAptidoSaH, sitAsitavarNavatInAM tatrApravezAt / dvitIyastvAha 'zRGgitvaM gorlakSaNam , tatrAtivyAptirmahiSyAdInAmapi tatra pravezAt , ekazaphavattvaM gorlakSaNamiti tRtIyasyoktau asaMbhavadoSaduSTattvaM yato gavAmekazaphavatvasyA'saMbhavaH, caturthastvevamuvAca, sAsnAvatvaM ca gorlakSaNam , tatra sitA'sitakapilAdivarNabhinnAnAM nikhilAnAmapi gavAM samAvezAt govyatiriktoSTramahiSyAdInAM cApravezAt sarvAsAmapi gavAM sAsnAyAssadbhAvatvAt avyAptyativyAptyasaMbhavadoSavarjituM lkssnnvllkssnnN||tthaavidhgunnjnyvishissttjnyaanrhitaanaaN janAnAM vyavahitA'tIndriyagocarapadArthAvabodhArthamanumAnamapyAvazyakam / yathA kazcinnaraH parvate vahnimapazyan dhUmadarzanAdanumitiM vidadhAti yadatra vahninA bhAvyam , evamanumIyamAnAnAM jJAnadarzanAdiguNAnAmAdhAravatvAdadhikaraNaM ca vinA''dheyasyAsaMbhavattvAt jJAnAdayo jIvadravyAzritA guNatvAd rUpavat / na pRthi >Wan y-> yzWan 0Wan 8- Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zy< 5 lakSaNam. shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||10|| > < z - vyAdibhUtAzritA jJAnAdayo guNAH, pratyekaM teSvanupalabhyamAnatvAt , yannaivaM bannaivaM yathA-satvakaThinatvAdi, bhUtAdivyatiriktA jIvadravyAzritA guNAH bhUtAdyanAzritatve sati sAzritatvAt , yannaivaM tannaivam / anenetthaM nizcitiH sajjAtA yajjJAnAdayo jIvasya lkssnnbhuutaaH| eteSAM jJAnAdiguNAnAM sUkSmanigodaprabhRtiSu nikhileSvapi jantuSu kayA rItyA sadbhAvastatparAmRzyate;asmiJjagati sarve padArthAssAmAnyadharma-viziSTadharmopetAH, tatredaMkiJcidathavA'yaM ghaTo'yaM paTa iti kiJcitva ghaTatva-paTatvaviziSTo yaH padArthadharmaH sa sAmAnyadharmaH, tatredaMkizciditi AkAravarjitaM padArthabhAnaM naizcayikArthA'vagrahaprAdhAnyena darzanameva gaNyate, upalakSaNAd vyaMjanA'vagraha IhA ca darzanarUpeti / 'ayaM ghaTaH' ityatra yadyapi ghaTatvaviziSTanaizcayikA'pAyena jJAnameva, para vyAvahArikArthA'vagrahA'pekSayA darzanatvenA'pyurarIkriyate / tathA ayaM ghaTa eva sa ca zuklAdivarNopetassuvarNamayaH pATaliputre nirmita ityAkArako viziSTadharmopeto yo padArthAvabodhastajjJAnamucyate, evaM dravyasya sAmAnyA'vabodhastaddarzanaM, padArthaviziSTA'vabodhAtmakazca jJAnam / athavA padArthasAmAnyadharmasatkopayogastaddarzanaM,padArthaviziSTadharmasatkopayogastajjJAnam nirAkAropayogAtmakaM darzanaM, sAkAropayogAtmakaJca jJAnaM baite sarve samAnArthAH / ityevaM darzanajJAnaguNAvAtmano mukhyadharmI / alpatayA viziSTatayA vaite guNA jIvamRte nAnyatra staH, prANimAtravartinyA vijJAnazaktyaivA'yaM jIva ityupalakSyate / ete darzanajJAne labdhyaparyAptasUkSmaikendriyamAdaukRtvA paryAptasaMjJipazcendriyaM yAvat yathAkSayopazamaM sakaleSvapi jantuSvavazyaM bhavataH / na ca pRthvIjalAgnivAyuprabhRtiSvekendriyeSu pratyakSaM vijJAnazakteranupalabhyamAnatvAttasyA abhAva iti vAcyam / yathauSadhyAdibhimUrchitamRtimato martyasyAvyaktacaitanyamastyeva, evaM prAgbhavopAttanibiDakauSadhivyAhatacaitanyeSvekendriyAdiSvapi < O 5 < 5 - 9 // 10 // < Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ < AST A ASIS: avyaktavijJAnazaktividyamAnatA varIvarttate, ayaM caitanyAM'zo'smAbhiH karmmapAzA'vaguNThitaiH pratyakSaM nAnubhUyate paraM kevalajJAnabalAvalokitalokatrikaissarvajJaparamezvaraisteSu caitanyAM'zo pratyakSaM darIdRzyate, Agame'pyuktaM - " savvajIvANaMpi a NaM akkharassa aNatamo bhAgo niccugghADio, jai puNa so'vi AvarijA teNaM jIvo ajIvattaNaM pAvijA " || tasmAt pratijIvaM stokatayA vipulatayA sampUrNatayA vA jJAnadarzanaguNAvavazyaM bhavata iti ni pracam / tathA'zeSachadmasthajIveSu pUrva sAmAnyabodhAtmako darzanopayogastato viziSTAvabodhasvarUpo jJAnopayoga utkRSTatayA pratyekamantarmuhUrttakAlikazca, kSapitaghAtikarmmaNAM sarvajJAnAM niHzeSadoSApetAnAM siddhAnAJca prathamo jJAnopayogastato darzanopayogaH pratyekaM samayamAtrakAlikaceti // tathA jJAnena vastudharmaM samyakparijJAya darzanena ca zraddhAnaM vidhAya jIvA'jIva - punyapApA''zravasaMvarAdiSu heyopAdeyAtmikA Atmano yA pravRttistadeva cAritram uktaJca tatvArthabhASyeH - ' viratirnAma jJAtvAbhyupetyAkaraNaM " athavA mohamalaparAjitA ata eva nAnAvidhavadhabandhanAdizAtanAmanubhavanto jantavastamaparAdhinaM mohaM vijetuM sadgurUpadezato laghukarmANassantaH paJcamahAvratadvAdazANuvratAdyAtmakaM kavacaM pidhAya durjayyamapi taM subhaTAgresaraM yena viziSTaguNena parAjayya kebalalakSmImanubhavanti tadeva cAritram, carati AtmA mokSe gacchati yena taccAritramiti hRdayam / jJAnadarzanavadidaM cAritramapi labdhyaparyAptasUkSmaikendriyaprabhRtiSu samagrajIveSu svasvakSayopazamamAzritya alpAMzatayA bahvaMzatayA vA'vazyaM vidyate, tatrA'kSapitamohanIya karmANo ye chadmasthAsteSAmanantatamAMzapramANaM cAritramasti, ayamanantatamAMzo'pi pRthakpRthak jIvAnAzritya tAratamyabhAg vidyate, 1 arzoGkurAdidRSTAntajanyAnumAnena tu asmAbhirapi vijJAyate // 555<5Z505A55 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' zrInavatattva sumaGgalATIkAyAM jIvalakSaNa pratipAdanam ' '6 > // 11 // < yathA sUkSmanigodasya prathamasamaye yo cAritrasyA'nantatamAMzastadapekSayA'nyasUkSmanigodasyAnantatamAMzo vivakSitasUkSmanigodajIvasya cAritrAMzAd anantaguNaH, evamanyatrApi yathAyogaM bhAvanIyam / ye ca punaH kSapitamohanIyakANaH kevalinassiddhAzca teSAM saMpUrNa cAritraM varttate, evaM sarvajIvAnAM cAritraguNayuktatvAt , cAritrasya vinA jIvamananyA''dhAratvAt cAritramapi jIvasya lakSaNam // nanu " sarve jIvAzcAritraguNopetA" iti kathanaM na samyag jAghaTIti, yato dezaviratinAmakaM paJcamaguNasthAnaM yairadyAvadhi nA'lAmi te mithyAdRSTayo'thavA sUkSmanigodaprabhRtijIvA ye'pratyAkhyAnAvaraNA'nantAnubandhisvarUpa sarvaghAtikaSAyodayavantasteSAM jIvAnAM cAritraguNasyAvirbhAvo lezato'pyasaMbhAvya eva, yAvatkAlaM jIvA anantAnubandhikaSAyodayabhAjastAvatsamyaktvamapi na labhante tadA cAritrasya kA vArtA ? punaryadi sUkSmanigodAdayo mithyAdRSTayazcA'pi lezatazcAritraguNopetAstarhi dezaviratyAkhyapaJcamaguNasthAnavartinaH zrIddhA eva viratAviratAH kathamucyante ? hi bhavaduktyA tu pazcamaguNasthAnaparyantaM sarvajIvA dezatazcAritraguNasahitAstasmAnikhilajantuSu cAritraM kathaM saMbhavet ? satyaM paraM vicAraNIyAspadametat, yataH sarvaghAtikaSAyodayavatAmapi jIvAnAM katiciccAritraparyAyA anAvRtA eva, yathA nibiDaghanaghaTAvRte'hni savitU razmayo na dRzyante paraM razmigatAlpaprabhAyuktatvAt taddinena sarvathA'ndhakAramayena na bhUyate, yadi dinasyAtyalpaprabhAsaGgatatvaM na syAttadA dinatriyAmayorbhedo'pi na bhavet / evaM zraddhApUrvako yamaniyamavratAdigrahaNAtmako | nivRttipravRttirUpo vA cAritraguNasteSu sUkSmanigodaprabhRtiSu na barIvartate paramavyaktA'tistokakaSAyamandatAtmakaM cAritraM vidyate eva, anantAnubandhyAdisarvaghAtikaSAyAssarvotkRSTA bhaveyustathApi katipayacAritraparyAyANAM nirAvaraNIyatvAt Wan . Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratijIvamavyaktacAritraM niHzaGkam / taduktaM zrIkarmaprakRtimahAzAstre-"viriyaMtarAyakevaladasaNamohaNIyaNANavaraNANaM / asamatapaJjaesu sabadabvesu u vivAgo" // 1 // asyA gamanikA vIryAntarAya kevaladarzanAvaraNA'STAviMzatividhamohanIyapaJcavidhajJAnAvaraNAnAM paJcatriMzatprakRtInAM asamastaparyAyeSu sarvadravyeSu sarvajIvadravyeSu vipAkaH / tathAhiH-imA vIryAntarAyAdayaH paJcatriMzat prakRtayo dravyatassakalamapi jIvadravyamupananti, paryAyA~stu na sarvAnapi, yathA medhairatinicitatarairapi sarvAtmanAntaritayossUryAcandramasona tatprabhA sarvathA'panetuM zakyate, uktaJca;-"suTTavi mehasamudae hoi pahA caMdasUrANaM" ti, tathAtrA'pi 'bhAvanIyamiti" // tathA icchAyA nirodhastadeva naizcayikaM tapaH, athavA icchAnirodhasya yadabhyAsAtmakaM hetusvarUpaM cihnasvarUpaM vA yadanazanAdisevanaM tadapi vyavahAreNa tapaH prakIyate, yadvA'STaprakArakaM karma tApayatIti tapaH, upoSaNonodaratAprabhRtivyavahAratapasa abhyAsenecchAnirodhAtmakaM naizcayikaM tapaH prApyate, ata eva vyavahAratapo naizcayikatapasazcinhamasti hetusvarUpaM vA / yathA sarvamiSTAnnapAnasAmagrIparikalitaH kazcit paramAIdbhaktastAM puNyalabhyAM sAmagrImavigaNayyA'cAmlacaturthabhaktaSaSThoSTamAdipratyAkhyAnaM kurute tasmAdanumitissaMjAyate yadasyAtmA icchaanirodhaatmktpogunnopetH| ayaM tapoguNassarvajJasya kSapitamohanIyavIryAntarAyakarmaNassaMpUrNatayA vidyate, yatastapasaH prAdurbhAvo mohanIyavIryAntarAyakSaya-kSayopazamAbhyAm / anyeSAM tu nijanijakSayopazamAnusAreNa nyUnAdhikatayA varttate, nanu sarvajJAnAM sAkalyena tapasa AvirbhAvastadA niHzeSairapi kevalibhiranAhArakairbhavitavyam / maivam , dagdhaghAtikarmendhanAssarvajJA AhAramAhArA'bhilASAdhInAH santo na gRhanti, abhilApotpAdakakarmaNasteSAmabhAvAta, kevalamaudArikazarIranirvAhArthamevA''hAramAdatte, dezanAdikarmANi kAyabalasyopabRMhakatvA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iz >) jIvalakSaNa pratipAdanam shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||12|| >Wan kAyabalopabRMhasya cAhAraparatantratvAt , na caivamAhAramupAdIyamAne tapoguNasya hAniprasaGgaH, tapasastu icchAnirodhAtmakena lakSaNena bhRyamAnatvAt, vyAdhigrastena gRhyamANakaTukauSadhavat iti / / itthamidaM tapo'pi jJAnacAritrAdiguNavatsUkSmanigodAdiSvapi prAgavyAvarNitayuktyA'styeva, tasmAdayaM tapoguNopi jIvasya lakSaNaM, jIvaM vihAya na kutracitpravarttate tpH|| tathA vIryamapi jIvasya lakSaNam , tatra vi-vizeSeNa Irayati prerayati AtmAnaM tAsu tAsu kriyAsu tad vIryamucyate, vIrya, utsAhaH, balaM, sthAma, parAkramaH, zaktiriti paryAyAH, idaM vIrya dvidhA, karaNavIrya, labdhivIrya ca, tatra manovAkAyA''lambanena pravarttamAnaM vIrya karaNavIryamucyate, jJAnadarzanacAritropayogeSu pravarttamAnamAtmanassvAbhAvikaM vIrya labdhidhIryaM kathyate / yadvA''tmani zaktitvena sadbhUtaM yadvIyaM tallabdhivIrya, tasyAzzakterhetubhUtaM manovAkAyAtmakaM sAdhanaM tatkaraNavIryam / idaM karaNavIrya sakalasayogisaMsAriNAM bhavati, labdhivIrya tu vIryAMtarAyasya kSayopazamamAzritya chadmasthajIvAnAM nyUna nyUnatara-nyUnatamA'dhikAdhikatarAdhikatamAdyasaMkhyaprakArakaM bhavati, kevalinAM siddhisaukhyazAlinAM ca vIryAntarAyasya samUlakSayeNa saMpUrNatayA labdhivIrya vidyate, idaM vIrya sUkSmaikendriyajIve'pi anantatamAMzena vidyate, tasmAt pratijIvaM vIryasyA'lpA'dhikatayA saMpUrNatayA vA'vazyaM sadbhAvAdvIryasya ca jIvaM vinA'nanyA''dhAratvAd vIryamapi jIvasya lakSaNam / / nanu vIryaparyAyasvarUpA zaktistu pudgale'pi vilokyate, yatassamayamAtreNa paramANuH lokAntAllokaparyantaM yAvadgantuM samarthaH, zaktizca vIryaparyAyatayA samA| khyAtA, tatkathaM vIrya jIvasyaiva lakSaNam ? ucyate:-zaktistu kenA'pi prakoraNa pratidravyaM vidyate, kizcidapi dravyametAdRG nAsti yasmin kasyAzcitzakterapi paryudAsaH / atra tu yoga-utsAha-parAkramAtmikA zaktiriSyate, tathAvidhAyAzca zakteH para- Wan Wan Egyz053 - 3 -Wan // 12 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zy > < naM. nirAkAravizeSaNayukta nikhileSvapi jIveSu sa > | mANuSvasaMbhavaH, ato vIrya jIvasyaiva lakSaNaM, na tu paramANvAtmakapudgaladravyasyA'pi // tathopayogo'pi jIvasya lakSaNatvena vyAkhyAtaH, sa ca dvAdazadhA, tadyathA-paJcavidhaM jJAnaM, trividhamajJAnaM, caturvidhaM darzanazca, tatra paJcavidhajJAnatriprakArakA'jJAnAtmako'STavidhassAkAropayogaH, caturvidhadarzanAtmako nirAkAropayogazca evaM sAkAranirAkAralakSaNeSu dvAdazasUpayogeSu yathAsaMbhavaM jIvo'vazyaM vartate, ayamupayogo jIvasya mUlaguNatvenA''khyAtaH, yadA sa upayogassAkArAdivizeSaNaviziSTastadA jJAnaM, nirAkAravizeSaNayuktastadA darzanamiti kathyate, ityevaM lezataH pradarzitAni jJAna-darzana-tapo-vIrya-upayogAtmakAni jIvasya liGgAni sattApekSayA nikhileSvapi jIveSu saMpUrNatayA vartante, tathApi karmaparamANuparikaraparikalitAnAM saMsAriNAM tu alpA'dhikatayA''virbhUtAni santi, siddhAnAM sAkalyena prAdurbhUtAni bhavanti // 5 // pUrvaprapaJcitagAthayA jIvasya lakSaNaM vyAkhyAya yAbhirjIvAH paryAptA aparyAptA bocyante tatparyAptisvarUpapradarzanapUrvikAM, 'ekendriyAdijIvAnAM katiparyAptayo vartante ' tatpratipAdikAM gAthAmAha: AhAra-sarIra-iMdiya, pajattI aannpaann-bhaas-mnne|| cau-paMca-paMca-chappiya, iga-vigalA'-sanni-sannINaM // 6 // TIkA-'AhAra' ti; ghaNTAlAlAnyAyena madhyavartI 'pajattI' zabda AhArAdipadairAnaprANAdipadaizca saha pratyeka sambandhanIyaH, tadyathA-AhAraparyAptiH, zarIraparyAptiH, indriyaparyAptiH, AnaprANaparyAptiH, bhASAparyAptiH manaHparyAptizca / nanu paryAptizabdasya ko'rthaH ? ityAzaGkAyAmucyate-AyuSaH kSayAnantaraM vivakSitabhavAnnirgatya yasmin bhave jantussamutpadyate tatrA'' inWan Wan Wan Wan zWan 0924 tAni bhavanti / > - < > Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattva sumaGgalA TIkAyAM // 13 // bhavaparyantaM jIvananirvAhArthamAhAraMgrahaNAdyA AvazyakakriyAstenA'vazyaM vidheyAH, tattat kriyArthaM samupajAyamAnA yA zaktissaiva " paryAptiH ' / punarjIveSu yArazaktaya utpadyante tA pudgaladravyopacayasyA''lambanenaivotpadyante, yatassaMsArijIvAnAM sarve paudgalikavyApArAH pudgalasaMghAtasyA'lambanenaiva bhavanti, yadyapi jIvasya zaktissvataMtrA'parimitA ca paraM sA tu siddhivadhUtsaGgazAlinAM siddhAnAmeva, apaugalikA ca sA AtmasAkSAtkArasvarUpA, bhavasthAnAM tu paudgalikA, yaduktaM karmmaprakRtau H- " dravyanimittaM hi saMsAriNAM vIryamupajAyate " atastatzaktyutpattau nimittIbhUto yaH pudgalopacayasso'pi kAraNe kAryasya vyapadezena paryAptitvena vyAkhyAyate, anenaiva hetunA ca paryAptayo'pi pudgalasaMghAtasvarUpAH procyante // tattvArthabhASye tu " paryAptiH kriyAperisamAptirAtmanaH " tattacchaktau nimittIbhRtapudgalasamUhasatkakriyAyA yA parisamAptissA paryAptirityarthaH / evaM zaktiH, T zaktau hetubhRtaH pudgalopacayaH samAptizceti paryAptizabdasya trayo'rthAH // bRhatsaMgrahaNyAdigrantheSu tu paryAptizabdaH sAmarthya - N vizeSArthatvena vyAkhyAtaH, tacca sAmarthyaM pudgaladravyopacayajanyam / utpattisthAnamAgatena jIvena prathamasamayagRhItA ye punaA lAsteSAM tatprathamasamayagRhItapudgalasambandhena tatsvarUpaprAptAnAM dvitIyAdipratisamayagRhyamANapudgalAnAJzcA''hArAdikharUpANAM khalarasAdipariNamane yA zaktissA paryAptiH yathodaravarttinyA tathAprakArakataijasAdipudgalazaktyA gRhItA''hArAdipudgalAH T khalarasAdirUpatayA pariNamyante tathaiva prathamasamayAdigRhItapudgalAnAM tathAvidhA yA zaktisyaiva paryAptirityarthaH // bRhatsaMgra1 pratisamayamAhAragrahaNaM, saptadhAtUnAM racanA, indriyadvArA svasvavipayopAdAnaM, zvAsozvAsagrahaNa visarjanaM, saMbhASaNaM, mAnasikAstarkA iti SaTkAryANyavazyaM karttavyAni iti / / v A SSUM 5A5N5O5A5A paryApta-- svarUpam // // 13 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ < > 9z > >- haNyAM tu-" AhArasarIraiMdiya-UsAsa vao maNo'bhinivatti, hoi jao daliyAo karaNaM pai sA u pajattI" // 1 // asyA gamanikA-" AhArazarIrendriyocchvAsavacomanasAmabhinivRtirabhiniSpattiryato dalikAddalabhUtAt pudgalasamUhAttasya dalikasya svasvaviSaye pariNamanaM prati yat karaNaM zaktirUpaM sA paryAptiH" ityanayA vyAkhyayA''hArAdipariNamanakriyAyAM karaNattvenApi paryAptiH pradarzitA // atha nAmagrAhaM paryAptiAkhyAyate tatra jIvaH pudgalopacayAlambanena samutpannayA yayA zaktyA bAhyamAhAramAdAya khalarasarUpatayA pariNamayati sA AhAraparyAptiH 1, pudgalopacayA''lambanasamutpannayA yayA zaktyA jIvo rasIbhRtamAhAraM rasA'mRGmAMsamedo'sthimajjAnukralakSaNasaptadhAtusvarUpeNa pariNamayya zarIraM racayati sA zarIraparyAptiH 2, pudgalopacayAlambanajanyena yena sAmarthyavizeSeNa rasAdisaptadhAturUpatayA pariNamitamAhAramindriyarUpatayA pariNamayati sA indriyaparyAptiH 3, ayamarthaH prakArAntareNApyanyatroktaH, " paJcAnAmindriyANAM prAyogyAn pudgalAn gRhItvA'nAbhoganivartitena vIryeNa tadbhAvanayanazaktiH [tAn pudgalAn indriyasvarUpeNa pariNamayituM sAmarthya ] sA indriyaparyAptiH" / saMgrahaNyAM tu "jIvo yayA dhAturUpatayA pariNamitAdAhArAdekasya dvayostrayANAM caturNA pazcAnAM vendriyANAM prAyogyAni dravyANyupAdAyaikadvitryAdIndriyarUpatayA pariNamayya svasvaviSayeSu parijJAnasamartho bhavati sendriyaparyAptiH" // jIvaH pudgalasamUhA''lambanasamutpapannayA yayA zaktyA punarucchvAsayogyapudgalAnAdAyocchvAsarUpatayA pariNamayyA''lambya ca muJcati sA ucchvAsa paryAptiH 4, jIvaH pudgalanicayA''lambanasamupajAtena yena zaktivizeSeNa bhASAprAyogyaghudgalAnAdAya bhASAttvena pariNamayyA''lambya ca muzcati sA bhASAparyAptiH 5 / jIvaH pudgalopanicayajAtayA yayA zaktyA punarmanoyogyapudgaladravyAnAdAya manastvena pariNama < > Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >yz ! paryApti zrInavatattva sumaGgalATIkAyAM // 14 // 1052z vyA''lambya ca visRjati sA mnHpryaaptiH6|| tattvArthabhASye vRttau ca-paryAptipazcakamaGgIkRtaM na padakam , manaHparyApterindriyaparyAptyantargaNanAtvAt , indriyaM bAhyaM karaNaM, manastvantaHkaraNamiti, vyAkhyA'pi prakArAntareNaiva vihitA, tccaivm|-(bhaassym ) / paryAptiH paJcadhA, tadyathA-AhAraparyAptiH, zarIraparyAptiH, indriyaparyAptiH, prANApAnaparyAptiH, bhASAparyAptiriti, paryAptiH kriyaaprismaaptiraatmnH|| vyAkhyA ||pryaaptiH paJcavidhetyAdi, paryAptiH pudgalarUpA-AtmanaH karnuH karaNavizeSaH, yena karaNavizeSeNAhArAdigrahaNasAmarthyamAtmano niSpadyate tacca karaNaM yaiH pudgalairnivaya'te te pudgalA AtmanAttAstathAvidhapariNatibhAjaH paryAptizabdenocyante iti sAmAnyenoddiSTam / paryApti nAmagrAhaM vizeSeNa nirdidikSannAha- tadyathetyAdi' AhAragrahaNasamarthakaraNapariniSpattirAhAraparyAptiH, zarIrakaraNaniSpattiH zarIraparyAptiH, indriyakaraNaniSpattirindriyaparyAptiH, prANApAnAbucchvAsanizvAsau tadyogyakaraNaniSpattiH prANApAnaparyAptiH, bhApAyogyapudgalagrahaNa( pariNamanAlambana )visargasamarthakaraNaniSpattirbhASAparyAptiH, yathoktaM-" AhArasarIraiMdiya, UsAsavaumaNobhinivvatti / hoi jao daliyAo karaNaM pai sA u paJjatti" // 1 // iti zabda iyattApratipAdanArthaH / nanu ca pada paryAptayaH pAramarSapravacanaprasiddhAH kathaM pazcasaGkhyAkA iti, ucyate-indriyaparyAptigrahaNAdiha manaHparyApterapi grahaNamavaseyamataH paJcaiveti nizcayaH, nanu ca zAstrakAreNAnindriyamuktaMmanaH, kathamindriyagrahaNAt gRhIpyate tadityucyate, yathA zabdAdiviSayagrAhINi sAkSAccakSurAdIni, na tathA manaH, sukhAdInAM punassAkSAdgrAhakaM mano'saMpUrNamindriyamityanindriyamuktaM, indraliGgacyAnubhavAttu bhavatyevendriyamiti // tatrAhAraparyAptinirUpaNAyAha;-( bhASyam ) zarIrendriyavAGmanaHprANApAnayogyadalikadravyAharaNakriyAparisamAptirAhAraparyAptiH > Wan > < // 14 // > Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N5A5 A55A55>< SUSANA! Pian ka // vyAkhyA // zarIrasyendriyANAM vAco manasaH prANApAnayozcA''gamaprasiddhavargaNAkrameNa yAni yogyAni dalikadravyANi teSAmAharaNakriyA grahaNamAdAnaM tasyAH parisamAptirAhAraparyAptiH karaNavizeSaH, atra ca manograhaNAt parisphuTamindriyagrahaNena manaso'pyupAdAnamiti (bhASyam) gRhItasya zarIratayA saMsthApanakriyAparisamAptiH zarIraparyAptiH, saMsthApanaM racanA ghaTanamityarthaH // vyAkhyA || sAmAnyena gRhItasya yogyapuGgalasaMghAtasya zarIropAGgatayA saMsthApanakriyA viracanakriyA tasyAH paryAptiH zarIraparyAptiH zarIravargaNAyogyapudgalapratiniyatA ca racanA ityarthaH // ( bhASyam) tvagAdIndriyanivartanakriyAparisamAptirindriyaparyAptiH // vyAkhyA / / tvagiti sparzanendriyaM tadAdIndriyaM sparzana - rasana-prANa - cakSuHzrotra-manolakSaNaM tatsvarUpanirvartanakriyAparisamAptirindriyaparyAptiH / / (bhASyam) prANApAnakriyAyogyadravyagrahaNa (pariNamanA''lambana) nisargazaktinirvarttanakriyAparisamAptiH prANApAnaparyAptiH // vyAkhyA || prANApAnAvucchvAsanizvAsakriyAlakSaNau, tayorvargaNAkrameNa yogyadravyagrahaNazaktiH sAmarthyaM tannirvarttanakriyAsamAptiH prANApAnaparyAptiH // (bhASyam) bhASAyogyadravya grahaNa (pariNamanA''lambana) nisargazaktinirvarttanakriyAparisamAptirbhASAparyAptiH / vyAkhyA / / atrApi vargaNAkrameNaiva bhASAyogyadravyANAM grahaNanisargau, tadvipayA zaktiH / sAmarthyaM tannirvarttanakriyAparisamAptirbhASAparyAptiriti / / (bhASyam ) manastvayogyadravyagrahaNa (pariNamanA''lambana) nisargazaktinirvarttanakriyAparisamA- A 1 AhArazarIrendriyaparyAptiSu grahaNapariNamanalakSaNakriyAdvayam prANApAnabhASAmanaH paryAptiSu ca grahaNapariNamanA''lambananisargalakSaNakriyA catuSkaM yatra nisargastatrA''lambanamAvazyakaM, dhanvijIvA''karpaNAdivaditi // Jie ] M Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||15|| >Wan Cyo svarUpam // >Wan Wan > - >Wan > Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iz < > < - paryAptyoH samakAlameva samAptirabhihitA, anayA vivakSayA tayorekatvamAzritya surANAM paJcaparyAptayo vyaakhyaataaH|| AsAM-paryAptInAM madhye ekendriyANAM prathamAzcatasraH paryAptayo bhavanti, dvIndriya-trIndriya-caturindriyalakSaNAnAM vikalendriyANAM manaHparyAptiM vinA paJcaparyAptayo varttante, asaMjJipaJcendriyANAmapi paJca, saMjJipaJcendriyANAM tu SaT paryAptayassanti / nijanijabhavayogyaparyAptIH samAptiM nIcA ye jIvAH paJcattvaM prApnuvanti te paryAptAH, ye ca svakIyabhavaprAyogyAH paryAptInaM samApayanti, prAgevA''yuSaH kSayeNa maraNamaznuvate te aparyAptAH / / imau paryAptA'paryAptanAmAnau dvau bhedau labdhikaraNAbhyAM punadviprakArako, evaJca jIvAH paryAptA'paryAptApekSayA caturbhedabhinnAssaJjAtAH, tadyathA labdhyaparyAptAH 1 karaNA'paryAptAH 2 labdhiparyAptAH 3 karaNaparyAptAzca 4 / tatra ye jIvAH svayogyaparyAptInAM samApanAt prAgevA'vazyaM mriyante, na tu svayogyaparyAptIssamApayanti te labdhyaparyAptasaMjJakAH, yathaikendriyANAM catasro bhavaprAyogyAH paryAptayastatra ye ekendriyA AhArazarIrendriyAkhyAstistraH paryAptIviracayanti, paraM prANApAnaparyAptisamApanAt prAgeva pazcatAmiyanti te labdhyaparyAptakA bhAvanIyA / evaM dvIndriyAdiSvapyUhyam // ye ca jIvAH paryAptanAmakamrmodayena svayogyaparyAptIH samAptiM nIttvaiva kAlaM kurvate te labdhiparyAptA ucyante / yaiH punIvaiH svayogyaparyAptayassamAptiM nItAH te karaNaparyAptAH, athavA matAntareNa indriyaparyAptisamAptyanantaraM sarve'pi karaNaparyAptAH / yaizca jIvairadyAvadhi nijabhavaprAyogyaparyAptayassamAptiM na nItA iti vartamAnakAlA'pekSayA vicAryamANA jIvAH karaNA'paryAptAH kathyante / asmine bhaGge kevalaM vartamAnA'vasthA eva draSTavyA, bhaviSyatkAle labdhiparyAptAH syuH labdhyaparyAptA vA syurnAsti tadvicAraNAtra / - > < Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z >Wan zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM paryAptisvarUpam // <3 // 16 // >Wan nabhavaprathamasamakSanyUnanijA paryAptI samAdhAna -Wan atha labdhyaparyAptAdibhedacatuSke parasparaM saMvedhazcintyate-tadyathA yo labdhyaparyAptaH sa karaNAparyApto'pi bhavati, yo labdhiparyAptamsa karaNaparyAptaH karaNA'paryApto'pi vartate, yaH karaNaparyAptassa labdhiparyApta eva bhavati, yaH karaNA'paryAptaH sa labdhiparyApto labdhyaparyApto vA vidyate, evaM parasparaM saMvedho vicaarnniiyH|| atha pratibhedaM kAlamAnamAhaH labdhyaparyAptasya bhavaprathamasamayAdArabhyA'ntarmuharttapramANaM kAlamAnamuktaM, yato labdhyaparyAptasyAntarmuhUrtAdadhikamAyureva nAsti / labdhiparyAptasya tu bhavaprathamasamayAdArabhyA''bhavaparyantaM yAvannijA''yuSassamApanaM tAvatpramANaM kAlamAnam / karaNA'paryAptasya tu bhavaprathamasamavAdArabhyA'ntarmuhUrta yAvat kAlapramANaM, yatastato'nantaraM labdhiparyApto bhavati labdhyaparyApto vA / karaNaparyAptasyatvantarmuharttanyunanijAyuSassamAptiparyantaM kAlapramANam // yeca jIvA labdhyaparyAptAste'si AhAra-zarIre-ndriyalakSaNAstisraH paryAptIH samApayyaiva kAlaM vidadhati / yato bhavAdbhavAntaraM jigamiSavo jIvAH pArabhavikamAyurabaddhAna bhavAntaraM saMkrAmanti, AyurvandhazcendriyaparyAptiparisamAptimRte na bhvtyeveti|| nanu kati jIvAH pUrvoktaprakAreNa skhayogyaparyAptibhiraparyAptA eva mriyante, kecana ca nijaprAyogyaparyAptIH samAptinItvA mriyante, tatra ko hetuH?; ucyate-yairjIvargatajanmani paryAptanAmakarma upArjitaM te tu paryAptanAmakamrmodayena khayogyaparyAptInAM niSThAM vidadhati, yaizca jIvairgatajanmani aparyAptanAmakarma baddhaM te nijabhavaprAyogyaparyAptInAM samApti na kurvanti // 1. asyAM saMvedhacintAyAM svaskhayogyanikhilaparyAptiparisamAptilakSaNaM karaNaparyAptattvamavaseyam , na tu indriyaparyAptisamAptilakSaNaM matAntarIyamiti / .Wan Wan sy2053-5 >Wan -Wan < // 16 // > Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iz > y- nanu paryAptalabdhiraparyAptalabdhirvA kathaM nAmakarmajanyA mantavyA ? yasmAt paryAptInAM pUrNatAyAmapUrNatAyAM vA dIrghamalpaM vA''yureva nimittaM, dIrgha cAyuSi sati paryAptInAM samApti vinI, alpe ca sati samAptyabhAvaH, tataH kiM nAmakarmaprabhavA paryAptisamAptiruta dIrghA'lpAyurjanyA ? satyam , pakSiNAmuDDayane yathA pavamAnaH, cakSuSAM darzanakriyAyAM yathA prakAzaH, matsyAnAJca taraNakriyAyAM yathA jalamavazyaM sAhAyyakRt paraM pakSicakSuHprabhRtInAM svazaktyA vinA vAyvAdisadbhAve'pi uDDayanAdikriyA na saMbhavanti, evaM paryAptInAM pUrNatAyAmapUrNatAyAM vA Ayurapi sahakArikAraNattvenorarIkriyate, paraM prAdhAnyena tu paryAptAparyAptanAmakarmaNI eva nimitte sta iti // atha samApti gatAH paryAptayaH kiM kArya vidadhati iti pariprazne uttaramucyate-jIva AhAraparyAptilakSaNayA zaktyA pratisamayamAhAragrahaNAtmikA kriyAM kurute'thavA gRhItamAhAraM khalarasAdisaptadhAturUpatayA pariNamayati, zarIraparyApteH samAptyA tajanyasAmarthyavizeSeNa kAyayogAtmikAM ceSTAM kartuM dhAvanavalganAdi kriyAyAM, lomAhAreNa kavalA''hAreNa vA''ttAn pudgalAn zarIratayA pariNamayituzca jIvassamartho bhavati, indriyaparyAptipUrNatAjamyazaktivizeSeNa indriyadvArA indriyagocaraM taM taM viSayaM budhyate jIvaH, prANA'pAnaparyAptyAparyApto jIvaH prANA'pAnayogyadalikAnAdAya tAn dalikAn prANA'pAnakyA pariNamayyA'valambya cocchvAsanizvAsatvenotpAdayati, tathA bhASAparyAptiparyApteSu jIveSu bhASaNAtmakaM vAgbalamutpadyate / manaHparyAptipariniSThayA ca jIvazcintanAtmakaM manobalaM prAmotIti // 6 // ityevaM prAktanagAthAyAM paryAptiSadkasvarUpaM kasya jIvasya katiparyAptayo bhavanti ceti vyAkhyAyA'syAM gAthAyAM jIvasya bAhyalakSaNAtmakAn pUrvoktaparyAptibhizca niSpannAn prANAn vyAcikhyAsurAha; F3> < Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z 109 indriya|svarUpam // zrInavatattva sumngglaattiikaayaaN||17|| > <'-' paNiMdiyattivalUsA-sAUdasapANa cau cha saga atttth|igduticuriNdiinnN, asannisannINa nava dasa y||7|| vyAkhyA:-'paNidaya'tti paJcendriyANi sparzana-rasana-prANa-cakSuH zrotralakSaNAni, 'tibala' iti trINi balAni manobala-vAgbala-kAyabalasvarUpANi, ucchvAsaH, Ayuzceti daza prANAH saMsArodaravartijIvabAhyalakSaNAtmakAH, teSu ca yathAsaMkhyaM catvAraH SaT sapta aSTau prANAH krameNaikendriyadvIndriyatrIndriyacaturindriyANAM bhavanti, asaMjJi-saMjJipaJcendriyANAJca krameNa nava daza ca prANA vartante iti gaathaakssraarthH|| vistarArthastvayam :-" indriyamindraliGgamindradRSTamindrasRSTamindrajuSTamindradattamiti vA" (pANi. a. 5. pA. 2 sU. 93 ) iti sUtreNa indanAdindra AtmA tasya liGga karaNena krturnumaanaadindriyshbdnisspttiH| Atmano vijJAnotpattI yAni prakRSTamupakArakANi tAnyevendriyANi, tAni ca sparzana-rasanA-ghrANa-cakSuH-zrotralakSaNAni paJcadhA, tAnyapi dravyabhAvabhedAbhyAM dvidhA, tatra dravyendriyaM nivRtyupakaraNabhedAd dvividhaM, puinarapi nivRttirAbhyantaravAhyabhedAd dvidhA / tatra karmaNA nivartyata iti nivRttiH, utsedhAGgulA'saMkhyeyabhAgapramitAnAM zuddhAnAmAtmapradezAnAM pratiniyatacakSurAdIndriyasaMsthAnenA'vasthitA yA''bhyantarA svasvaviSayajJAnasamarthA vRttiH sA AbhyantaranirvRttidravyendriyamityucyate / teSvAtmapradezeSu vardhakIsaMsthAnIyena pudgalavipAkinA nirmANanAmnA Aracita aGgopAGganAmnA ca niSpAdita indriyavyapadezabhAk karNazaSkulyAdivizeSo yaH pratiniyatasaMsthAnastad bAhyanivRttidravyendriyamucyate AbhyantarabAhyabhedabhinnAyAstasyA eva nivRtteyenopakAro vidhIyate tadupakaraNam / taccopakaraNamindriyakAryajanakaM, tadupakaraNamapyAbhyantarabAhyabhedAd dviprakArakaM, tatrA'bhyantaropakaraNendriyaM TAd dvivihAnAmAtmanayamita zy09 -42 - // 17 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ <>yz > >y - cakSuSaH kRSNazuklamaNDalaM, bAhyamupakaraNendriyaM patrapakSmadvayAdi jJeyam / evaM zeSeSvapi saMbhAvanIyam / satyAmapi bAhyA''bhyantarabhedabhinnAyAM nivRttI upakaraNendriyasyopaghAtAnna jIvo draSTuM pArayati / / bhAvendriyamapi labdhyupayogabhedAd dvidhA, tatra jJAnadarzanAvaraNakSayopazamAnusAriNIndriyadvArA svasvaviSayagrAhiNI yA zaktistallabdhidravyendriyamiti kathyate, tathA jIva indriyadvArA svasvaviSayagrahaNakriyAyAM pravarttate tadupayogabhAvendriyamucyate / pUrvoktA jJAnadarzanAvaraNakSayopazamAnusAriNI labdhistu pratijIveSu yugapadeva pravartate, paraM viSayA'vabodharUpo vyApArastu pratisamayamekenaivendriyeNa bhavati, ata upayogA'pekSayA eko jIvo vivakSitakendriyopayogavAneva vartate, athavA jJAnadarzanA''varaNakSayopazamalakSaNA landhistu sarveSvapyakendriyaprabhRtiSu jIveSu varttate, paraM dravyendriyaM kasyacidekaM, kasyacicca dve, iti jAtinAmakarmAnusAreNa bhavati, ato labdhIndriyApekSayA sarve jIvA pnycendriylbdhi'bhaajH| dravyendriyA'pekSayA ekendriyA dvIndriyAstrIndriyAzcaturindriyAH paJcendriyAzca, upayogendriyA'pekSayA vekendriyAzca bhavanti / athendriyANAM sthAnaM kutra kutra vidyate taccintyateH-tatra sparzanendriyasthAnaM sakalaM zarIraM, sarvasmin dehe bAhyabhAgo'bhyantarabhAgazcA''bhyantarasparzanendriyapudgalayuktA''tmapradezApto bhvtiityrthH|| tathA mukhe bAhyanivRttIndriyasvarUpAyA jihvA dRzyate tasyAM jihvAyAmupariSTAdadhastAccA''bhyantararasanendriyapudgalayuktA''tmapradezairupetamaGgulasyAsaMkhyAtabhAgapramANasthUlamekaM prataraM (prastaTaM vA) vartate, anenaiva pratarakharUpendriyadvArA jIvo madhuratiktAdirasaM jJAtuM samartho bhavati // tathA nAsikAyAmuparivartisuSirabhAge'GgulA'saMkhyeyabhAgamAtrasthUlamAbhyantaraghrANendriyapudgalayuktA''tmapradezaissahitaM sthAnaM varttate yena sthAnavizeSeNa gaMdhaviSayaM grahItumalaMbhavati jIvaH // tathA cakSuSi kanInikAntaH aGgulA'saMkhyeyabhAgaparimitA''bhyantara - < > Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z > svarUpam // shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||18|| >Wan - cakSurindriyapudgalayuktA''tmapradezaissahitA yA AkRtisti taccakSurindriyasthAnaM, kanInikAyAM satyAmapi tasyA abhAve nahi draSTuM zakto bhavati jiivH|| tathA karNaparpaTikAyAmantaHsuSirabhAge'GgulA'saMkhyeyabhAgapramANA''bhyantarazrotrendriyapudgalayuktA''tmapradezairupetA yA AkRtivartate tacca zrotrendriyasthAnam , anenaiva sthAnena jIvazzabdAdikaM zRNoti, ityevaM bAhyato dRzyamAnAni tvam-jihvA-nAsikA-cakSuH-zrotrANi svayaM-indriyasvarUpANi na, kintu pUrvoktatattadAbhyantarendriyAdhArarUpANIti vijJeyam // atha bAhyA''bhyantarabhedabhinnAnAM paJcAnAmapIndriyANAmAkRtirucyate-tatra pUrvamAbhyantarendriyA''kRtiH kathyate;nijanijazarIrapramANA''kAravattvAnnAnAsaMsthAnA sparzanendriyA''kRtiH, rasanendriyA''kRtiH kSuraprasaMsthAnA, ghrANendriyaM kalambukApuSpasaMsthAnam , cakSurindriyaM masarAkAraka, zrotrendriya tu kadambapuSpAkArakaM bhavati / etA AkRtaya AbhyantarendriyANAM jJeyAH, tAzca sarvajIveSu samAnAH // bAhyendriyANAM tu bhinnabhinnaprakArakANi saMsthAnAnyavagantavyAni // idAnImAbhyantarendriyANAM dIrghatvaM-pRthuttvaM sthUlattvaJca likhyate, tadyathAH-svasvazarIrapramANAyatA, pRthutvenApi svazarIrapramANA'GgulA'saMkhyeyabhAgamAtrasthUlA sparzanendriyA''kRtiH / tathA dIrghattvena pRthuttvena cA'GgulapRthaktvapramANA'GgulA'saMkhyeyabhAgasthUlA rasanendriyA''kRtiH / ghrANendriyAkRtizca dIrghatvena pRthuttvena sthUlatvena cA'GgalA'saMkhyeyabhAgaparimitA / evaM cakSuHzravaNendriyAkRtirapi aGgulA'saMkhyeyabhAgapramANA dIrghatva-pRthuttva-sthUlatvaizca vartate iti / / adhunendriyANAM viSayAH viSayagrahaNaJca kSetraM pradazyate / dravyavartinaH snigdha-lakSa-zIta-USNa-mRda-karkaza-guru-laghulakSaNA aSTasaMkhyAkAH spazAH sparzanendriyagocarA bhavanti, tAn sparzAnutkRSTato navayojanebhya AgatAn dravyAntarairapratihatazaktikAn jAnAti na parato' >Wan - Wan Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A Jie pyAgatAn / parata AgatAnAM mandapariNAmavattvAt // padArthavarttinastikta-kaTu- kaSAyA - ''mla - madhuralakSaNAH paJcarasA rasanendriyaviSayA varttante, te'pi utkarSato navayojanebhya AgatA eva vijJAyante na parata AgatAH / pudgalasthitau sugandhadurgandhalakSaNa gandhau ghrANendriyagocarau tAvapi utkarSato navayojanebhya AgatAveva paricchidyete / tathA pudgalavarttinazzuklakRSNaraktAdayo varNAH pudgalasthitapratiniyatasaMsthAnAni ca cakSurindriyasya viSayattvenorarIkriyante, cakSurindriyamutkarSataH sAtirekAd yojanazatasahasrAdArabhya kaTakuyyAdibhiravyavahitAnaspRSTAn dUrasthitAn abhAsvarapudgalAn pazyati, bhAsvaracandrasUryAdayastu anekailakSayojanAdapi dRzyante / tathA sacittA'cittamizrabhedabhinnAzzabdAH zrotrendriyagocarAH, te ca zabdA utkarSato dvAdazayojanebhya AgatAca zrUyante na paratassamAgatAH, parata AgatAnAM teSAM mandapariNAmavattvAt, tathAhi ; - parata AgatAH khalu te zabdapudgalAstathAsvAbhAvyAnmandapariNAmAstathopajAyante yena svaviSayaM zrotrajJAnaM notpAdayitumIzvarAH, zrotrendriyasyA'pi ca tathAvidhamadbhutataraM balaM na vidyate yena parato'pyAgatAn zabdAn zRNuyAditi / jaghanyaviSayagrahaNakSetraM tu nayanavarjazrotrAdInAM prAptaviSayaparicchedakattvAt aGgulA'saMkhyeyabhAgaparimitaM, tato'GgulA'saMkhyeyabhAgAdapyAgataM zabdAdidravyaM paricchidyate, nayanazcA'prAptakArIti tad jaghanyato'GgulasaMkhyeyabhAgAdavyavahitaM paricchinatti; ayamatrA''zayaH ;jaghanyato'GgulasaMkhyeyabhAgamAtre vyavasthitaM pazyati na tu tato'vakrataram / pratiprANiprasiddhazcAyamarthaH tathA ca nAtisannikRSTamaJjanarajomalAdikaM cakSuH pazyatIti, uktaJcaH - " avaramasaMkheaMgulabhAgato nayaNavajjANaM / saMkhejjaMgulabhAgo nayaNassa " iti // 1 puSkarArdhakSetravarttimanuSyApekSayedam / USPage #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM jIvatattve prANavyAkhyAyAM mnoblm|| // 19 // vyAyate; yena dravyavizaNa garbhajAnAmaupapAtikadevamAnoyogyapudgaladravyAna zyyy-<->< asmilloke karNendriyasaMkhyA sarvAlpA, tatazcaturindriyasaMkhyA vizeSAdhikA, tato ghrANendriyasaMkhyA vizeSAdhikA, tato rasanendriyasaMkhyA vizeSAdhikA, tato'pi sparzanendriyasaMkhyA'nantaguNA iti // punarye saMzijIvAste tu indriyeNa tattadviSayaM gRhItvA manodvArA eva viSayasvarUpaM jAnanti, paraM manassAhAyyaM vinA saMjJijIvAnAM kevalenendriyeNaiva viSayAvabodho na saMjAyate / itareSAmasaMjJinAM tu manasassAhAyyaM vinaiva kevalamindriyadvArA eva viSayajJAnaM saJjAyata itIndriyasvarUpam // atha manobalanAmA SaSThaH prANo vyAkhyAyate;-yena dravyavizeSeNa saMjJijIvAzcintanAtmakaM vyApAraM kartuM prabhavanti tanmana ucyate, etanmano manovargaNAgatapudgaladravyairniSpadyate, punaretanmano garbhajAnAmaupapAtikadevanArakANAzca varttate nAnyeSAm / etacca mano dravyabhAvabhedAt dvividham // tatra manaHparyAptanAmakammodayena kAyayogadvArA manoyogyapudgaladravyAn AdAya cintanAtmakavyApArapravRttamanoyogena tAn manoyogyapudgaladravyAn cintana-mananavyApArasAdhanatayA pariNamayyA'valambya ca visRjati te pudgalA eva dravyamanastvena procyante, tathA coktaM zrInandyadhyayanacUrNI:-maNapajatinAmakammodayato jogge maNodabve ghettuM maNatteNa pariNAmiyA davA davbamaNo bhannaI"tti // dravyamanorUpapudgalasamUhasyA''lambena jIvasya yazcintanAtmako vyApArastad bhAvamanaH kathyate, taduktaM zrInandyadhyayanacUrNI-" maNadabbAlaMbaNo jIvassa maNavAvAro bhAvamaNo bhannai " ti // ato dravyamanasA vinA viziSTabhAvamano na ghaTate, bhAvamanasA vinA dravyamanasta kevalinAM ghaTate / digambarAstvetat pUrvoktaM dravyamanaH aSTadalapadmAkArakaM hRdayasthaM manyante, paraM tanna samIcInam / yata ekadezasthamanaHkaraNena sarvAtmapradazepUpayogapravRttine saMbhavati, upayogapravRttistu sarvA''tmapradezeSu vilokyate, tato manasaH ekadezasthitikalpanA'kalpanIyA, yacca punaH 103432yzWan 0)Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASTAA sukhaduHkhAdyanubhavalakSaNaM manojJAnaM sarvA''tmapradezeSu saMjAyate, yacca sarvatrAdyA''bhyantaradehavyApisparzanendriyeNa sarvapradezeSu sparzajJAnaM prAdurbhavati tadapi sarvAtmapradezavyApinA manasA vinA na saMjAghaTIti, tasmAnmanasa ekadezasthitikalpanamayuktam / / dravya - bhAvAtmakasya dviprakArakasyA'pi manaso vyApArastanmanobalam || atha saptamo vacanabalAssvyaH prANaH; - bhASAparyAptanAmakarmodayena kAyayogadvArA bhASAprAyogya pudgaladravyAn AdAya bhASAttvena pariNamayyA'valambya ca vAgayogena yA visarjanazaktistadvacanabalamucyate, athavA zabdoccAraNalakSaNA jIvasya yA zaktistadapi vAgavalaM prakIrtyate / iyaM pUrvoktasvarUpA bhASA jIvabhASAttvena bhaNyate, ajIvadravyotpannA avyaktazabdalakSaNA bhASA ajIvabhASAtvena kathyate / dviprakArakA'pIyaM bhASA pudgaladravyasaMghAtaniSpannA / tArkikAstu zabdaM nabhoguNatvena khyApayanti tanna yuktam, yato vAyunA UhyamAnA, dhUmra iva saMhiyamANA, jalamitra dvAraM prati anutriyamANA, vAyuriva guhAdiSu pratiskhalyamAnA vividhakriyAlakSaNA bhASA pratyakSamanubhUyate, viziSTAH kriyAzca vinA pudgaladravyaM na bhavanti, ata eva bhASA pudgaladravyaniSpannA mUrttimatI ca, nabhastvakriyamamUrttaJca tato dvidhA'pi bhASA pudgalavikArajA, paraM na nabhoguNarUpA // prathame samaye jIvo bhASApudgalAnAdace, dvitIye ca samaye tAn bhASAyogyapudgalAn bhASAcvena pariNamayyA'valambya ca visRjati evaJca ekasamayAtmikA bhASAyAH sthitiH, satatabhASaNAtmakapravAhApekSayA tUtkarSato'ntarmuhUrttaM yAvadapi sthitiH / punarjIvo yahisanmukho vakti tasyAM dizi sthitA anye zravaNalabdhibhAgjIvAstAM vaktumukhanisRtAM mUlabhASAM zRNvanti, mUlabhASApudgalaizva vAsitAmapi zRNvanti paraM zeSAsu dikSu sthitA jIvA mUlabhASApudgaladravyairvAsitAmeva bhASAM zRNvanti na maulAm / ete bhASA SUMAZA Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ izs zrInavatattva sumaGgalATIkAyAM jIvatattve prANavyA khyAyAM kaayblm|| > // 20 // < pudgalA vaktRmukhamAdau kRtvA lokAntaM yAvat spRzanti iti jIvabhASAsvarUpam // ajIvabhASAsvarUpaM tu pudgalapariNAmavyAkhyA'vasare vyAkhyAsyAmo vayamiti vacanabalasaMjJakaH saptamaH praannH|| .. atha kAyabalaM varNyate;-zarIradvArA vastugrahaNavisarjanAdyAtmako yo jIvasya vyApAraH, athavA zarIrasya yA zaktistat kAyabalamucyate, tacca zarIramaudArika-vaikriyA-''hAraka-taijasa-kArmaNabhedena paJcadhA / tatraudArikazarIraprAyogyapudgaladravyainiSpannamaudArikazarIram , athavA rasA'mRGmAMsamedo'sthimajjAzukralakSaNasaptadhAtubhirniSpannaM yaccharIraM tadaudArikam athavA tIrthakara-gaNadhara-cakri-vAsudevaprabhRtInAmudAraguNavatAM mahAtmanAM yaccharIraM tadaudArikamucyate / vividhaprakArakAH kriyAH kartu samartha yaccharIraM tadvaikriya, yato'nena zarIreNa jIvaH kadAcid gaganagAmI kadAcicca bhUgAmI bhavati, eko bhavati anekepi / bhavanti, gururbhavati laghurapi bhavati, mahAn bhavati, alpo'pi bhavati, dRzyo bhavati adRzyenApi bhUyate ityAdikA nAnA prakArakAH kriyA anena zarIreNa kartuM prabhavati jiivH| athavA vaikriyaprAyogyapudgaladravyaniSpannaM yaccharIraM tadvaikriyamucyate // tathAvidhA''hArakalabdhibhAk caturdazapUrvavita saMyamI pramattaguNasthAnavI paramapAramaizvaryopetazrItIrthakarAdInAM prabhutvaM draSTuM sUkSmArthavicAraNA'vAptasaMdehadolAdhirUDhasya manasassamAdhiM vidhAtuM vA tathAprakArakA''hArakazarIraprAyogyapudgaladravyairnRtanaM yaccharIraM viracayya tIrthakarasamIpe preSayati tadAhArakazarIram // jagdhAhArasya pAcakaM tejolezyA-zItalezyAnimittaM vA taijasazarIraprAyogyapudgaladravyaniSpannaM yaccharIraM tattaijasanAma / matijJAnAvaraNIyAdyaSTapaJcAzadadhikazatakarmaprakRtInAM piNDA''tmaka yaccharIraM tatkArmaNazarIraM, etat kArmaNazarIramAtmAnamanyavapuzcatuSkaJcotpAdayati, bhavAd bhavAntaraM gacchato jIvasya sAhAyya j03339290923- Wan < > 20 // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A kRd utpattiprathamasamaye AhAragrahaNakriyAyAM hetutvamapi bhajati / / zarIrapaJcakamadhye audArikazarIraM zeSazrIracatuSkA'pekSayA sthUlapudgaladravyairniSpannam / vaikriyazarIraM tataH sUkSmapudgaladravyairniSpannam / tata AhArakazarIraM sUkSmatarapudgaladravyaissaAtaM, tato'pi taijasazarIraM sUkSmatama pudgaladravyairniSpadyate, tato'pi kArmmaNazarIrasyA'tIvasUkSmatama pudgaladravyairniSpattizca siddhAnte sukhyAtA // atha kasmin zarIre kati paramANavastaccintyate ; - audArikazarIramatyatpaparamANubhirniSpannam, vaikriyaM ca tato'saMkhyeya guNapuradhU mANuparikalitam, tato'pyAhArakazarIramasaMkhyaguNaparamANubhissaMjAyate, tato'pi taijasazarIramanantaguNaparamANubhirniSpadyate, A tato'pyanantaguNaparamANvAtmakaM kArmmaNazarIraM ca bhavati / / athaiteSAM zarIrANAM svAminaH procyante; audArikazarIraM ekendriyagatasUkSmanigodAdisarvatirazcAM niHzeSamanuSyANAJca vidyate, vaikriyazarIraM sarvadevanArakANAM vaikriya- 5 T labdhimatAM garbhajamanujAnAM garbhajatirathAM ca varttate, keSAJcid bAdaravAyukAyikAnAmapi vaikriyaM zarIraM bhavati, AhArakazarIraM tu AhArakalabdhibhAjAM caturdazapUrvavidAM saMyatAnAmeva nAnyeSAM varttate, AmukteH sarve jIvAH taijasakArmmaNazarIrabhAja- ha A ssarvadaiva labhyante / / athaudArikAdizarIrapramANaM; - audArikazarIraM ( pratyekavanaspatizarIrA'pekSayA) sahasrayojanapramANo- G kaccam / vaikriyaM tu caturaGgulAdhikaikalakSayojanaparimitaM, AhArakazarIramekahastapramANaM, taijasakArmmaNe tu cartudazarajvAtmakaloka- 5. T pramANe bhavataH, etaccotkRSTato vijJeyaM, jaghanyatastu audArikamaGgulA'saMkhyeyabhAgapramANaM, vaikriyamapi aGgulA saMkhyeyabhAga- A parimitaM, uttaravaikriyA'pekSayA caGgulasaMkhyeyabhAgo vijJeyaH, AhArakazarIraM baddhamuSTikahastamitaM, taijasakArmaNe aGgulA - 1 anenesthaM na jJeyaM yat sarve jIvA muktigAminaH, ye bhavyA muktigAminasteSAmAmukteH anyeSAM tu sadaiva iti // SUSAN V Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z > zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM jIvatattve prANavyAkhyAyAM ucchvaasH|| < // 21 // - saMkhyeyabhAgapramANoce bhvtH| iti zarIrasvarUpasya diGamAtramidam , vistarastu zrIprajJApanA-tattvArtha-lokaprakAzAdibhyo'baseyaH // pUrvoktapazcazarIradvArA jIvasya yo vyApAraH sa kAyabalanAmASTamaH praannH|| ucchvAsanAmakarmodayataH ucchvAsaparyAcyA paryApto jIvaH kAyayogena ukAsayogyapudgaladravyAnAdAya ucchvAsatayA pariNamayyA'valambya ca muJcati sa ucchvAsasaMjJako navamaH praannH| ucchvAsanAmakarmodayena jIva ucchvAsalabdhiM prAmoti, ucchvAsaparyAptyA tu ucchvAsayogyapudgaladravyAnAdAya ucchvAsattvena pariNamayituM samartho bhavati / satyAmapi ucchvAsalabdhau paryAptijanyasAmarthya vinA pariNamanA''lambanAdiSu pravRttirnahi bhivati / bANaprakSepavidyAyAM niSNAto'pi dhanurgrahaNAdivyApAramRte bANaprakSepazaktiM na saphalAM karoti, evamatrA'pi ucchvAsaparyAptijanyazaktimantareNa kevalayocchvAsalabdhyA kArya na siddhyati / ayamucvAso bAhyA'bhyantarabhedabhinnaH, ye ekendriyadvIndriyA vinA ghrANendriyamucsanti niHzvasanti sa Abhyantara ucvAsaH, ye ca pipIlikAdayastrIndriyA bhramarAdayazcaturindriyA manujaprabhRtipaJcendriyAzca nAsikayA uccasanto niHzvasanto vA dRzyante teSAM ya ucchvAsaH sa bAhyaH / ayamucchvAsaH pudgalavikArajaH, atisUkSmapariNAmavattvAnendriyapratyakSaH paramavazyaM jnyaangocrH|| yena prANavizeSeNa pratiniyatabhave niyatakAlaparyantaM yadavasthAnaM tadAyuH, athavA parabhave eva jIvaM pratItya udayametIti AyuH, etadAyuH pudgaladravyanicayAtmakaM yena pudgaladravyanicayodayena jIvo jIvati / etacca dvidhA-dravyAyuH kAlAyuzca, Ayu:karmaNo ye pudgalAstad dravyAyuH, telAbhAve dIpo yathA na prakAzate tadvadAyuSaH pudgalAnAmabhAve pratiniyatabhave jIvo jIvituM na zaknoti / AyuHkarmApudgalAnAM sAhAyyena niyatakAlaparyantaM yAvajIvena jIvyate sa jIvanakAlaH kAlAyurnAmnA procyate, ' - <) // 21 > Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N ka V b A Kai T U vakSyamANaprakAreNa dravyAyuSassamAptimantareNa kadAcidapi jIvo maraNaM nAvApnoti paraM kAlAyustu yadyapavarttanIyaM vidyate tadA niyatakAlasamApteH prAgeva jIvo maraNamaznute, yadyAyuranaparvattanIyaM tarhi tu niyatakAlasamAptyanantarameva paJcattvamAnotIti // athA'pavarttanIyA'napavarttanIyAyuSoH svarUpaM likhyate; -- tatra pUrvasmin bhave jIvena tathAvidhA'dhyavasAyairAyuSaH sthitirvivakSitakAlapramANA etAdRzI zithilA baddhA yena zastrAdyupaghAtaprasaGge sati pUrvabhavabaddhAyA AyuSaH sthiteH samApanAt prAgeva M maraNamaznute, tathAprakArakaM yadAyustadapavartanIyamucyate, tathA ca maunIndraM pravacanam ; - " apavattaNijameyaM AuM ahavA asesa kammaMpi / baMdhasamae vibaddhaM siDhilaM ciya taM jahAjogaM " // 1 // tathA prAgbhave jIvena tathA prakArairadhyavasAyairAyuH karmmaNaH A sthitiretAdRzI nivaDA baddhA yena zastrAdyupaghAtaprasaGge'pi prAgjanmopAttA sthitiH samayamAtreNA'pi nyUnA na bhavati, etAdRg yadAyustadanapavarttanIyam / tathAcoktaM; - "jaM puNa gADhanikAyaNa baMdheNa puvvameva kila baddhaM / taM hoi aNapavacaNajuggaM kammaveyaNi- N japhalaM // 1 // iti pUrvoktasvarUpe apavarttanIyA'napavarttanIye AyuSI kAlAyupa eva bhedau bhavataH, na tu dravyAyuSaH, yathA sudIrghamapi kAlApavarttanIyaM sat svalpamapi bhavati, evaM dravyAyurna bhavatyeva, dravyAyuSaH samAptyananantarameva jIvaH paJcattvaM prApnoti / A S nanu AyuSaH karmatvAt tasya ca pudgalAtmakattvAdAyurapi pudgalasvarUpam, sthitirapi AyuH pudgalAnAmeva, tato nikhilAnAmAyuHpudgalAnAM kSaye'pi vivakSitA sthitirna samAptA ityetatkathaM ? satyam, ucyate ; - yathA pradIpasya varttikAyAM vRhatyAM A kRtAyAmantarvarttisnehasya zIghreNa kSaye jAte pradIpe nirviNNe satyevamucyate yadayaM pradIpo'lpakAlamevA'jvalat, tadvadAyuSo nikhilapudgalAnAM vakSyamANopakramaiH zIghreNa kSaye sati kAlA'yuSo 'pavarttanIyatvAdapUrNakAle'pi jantUnAM maraNaM dRSTigocaraM bhavati, A Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Wan z zrInavatattva sumngglaattiikaayaaN||22|| jIvatattve prANavyAkhyAyA maayuH|| | yata AyuHpudgaladravyasadbhAve eva jIvo jIvituM zaknoti nAnyathA / athavA zatahastaparimitA dIrghA rajjurekaparyantAddagdhA satI kramazaH ativilambenAgninA dahyate, sA eva kuNDalIkRtA dagdhA satI tUrNameva bhasmasAd bhavati, evamAyuHpudgalAnAM krameNa kSaye saMjAyamAne yAvat parimitamAyuH tAvat kAlaparyantaM jIvena jIvyate, paraM yadi pratisamayaM vizeSavizeSatarapudgalakSayalakSaNA upakramaprabhavA paripATI syAttadA tu antarmuhUrttamAtreNA'pi kAlena niHzeSapudgalAnAM kSaye sati AyuSassamAptiH zIghraM saMjAyate // zastrAdibAhyanimittena yasyAyuSaH kSayaH syAt tat sopakramamAyuH, athavA''yuSaH samAptyanehasi yatra kiJcidapi bAhyaM nimittaM bhavet tat sopakramasaMjJakamAyuH / yasyAyuSaH samAptikAle bAhyanimicaM na kiJcidapi pratibhAti, paramAyuHkSaya eva yatra kAraNaM tannirupakramAkhyamAyuH / uktasvarUpamanapavartanIyamAyuH sopakramanirupakramabhedabhinnam / apavarjanIya tuM sopakramameva / AyuHkSayahetava upakramA adhyavasAna-nimita-AhAra-vedanA-parAghAta-sparza-zvAsocchvAsaprakAraiH saptavidhAH, tathA cAhuH zrIpUjyAH;" ajjhavasANanimice AhAre veyaNA parAghAe / phAse ANApANu sacavihaM jhijjhae aauu"||1|| sopakramamAyuSkaM vedanayAsya mRcchato jntoH| bandhaprAyogyAbhyAM vigacchati sneharaukSyAbhyAm // 1 // nirupakramaM tu na tathA''yuSkaM dRDhasaMhitaM yadiSTaM tat / nanvagnyAdyairanupakramyaM kaMkaTukamaparAnnam // 2 // AyuSkasyA'vayavA bandhanamuktA jaTanti te tasmAt / Adrod vastrAdyadvata prazoSyamANAjalAvayavAH // 3 // praannaa''haarnirodhaa'dhyvsaaynimittvednaaghaataaH| sparzavAyubheMde, saptaite hetavaH proktAH // 4 // " nanu AyuSaH kSaye upakramA hetutvena vyAkhyAtAH, etairadhyavasAnAdyairupakramairAyuH tvaritaM kSayaM yathA prAmoti, tathA''yuSo Wan Wan Wan yz903) // 22 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N A -- 55 A T vRddhau hetavo varttante na vA ? atrocyate, yathopakramAH khalu AyuSaH kSaye nimittIbhUtA varttante evamAyuSo vRddhau upAyA na vidyante, gatajanmani yadAyuryat sthitiparimitaM baddhaM tat samayamAtreNA'pi kAlenA'nuttaravIryazAlinastIrthakarA api vardhayituM na sAmarthyabhAjaH / yadyapyudvarttanAkaraNena yathA jJAnAssvArakAdikarmmaNAM sthitirasayorvRddhiH saMjAyate evamAyuH karmmaNo'pi - sthitirase vRddhimatI bhavataH paraM sA vRddhirbandhaM yAvadeva pravarttate na parataH, tathA coktaM zrIzivazarmasUrimatallikAbhiH karmaprakRtau udvarttanAkaraNe ' AbandhAuvaTTai ' tti // nanu apavarttanIyAnapavarttanIya bhedalakSaNatAratamyena Ayurbadhyate tatra ko hetuH ? ucyate, AyurbandhA'vasare yadi AyurbandhaprAyogyAstathAvidhatIvA'dhyavasAyA bhaveyustadA taistItrA'dhyavasAyairgRhItA AyuH karmmapudgalAH keSucid AtmapradezeSu atipiNDitA bhavanti, ataH sa AyuHkarmmapiNDa upakramairabhedyo'sti / etatprakArakaM yadAyustadanapavarttanIyam // Ayurba|ndhakAle yadi mandAdhyavasAyAH syustadA tairmandapariNAmairupAttA AyuH karma pudgalAssarvA''tmapradezeSu ativiralatayA vibhinnA bhavanti, tasmAt te pudgalA upakramasAdhyAH piNDitattvA'bhAvAt / etadapavarttanIyamAyuH // ayamarthaH zrItattvArthavRttau vistareNa prapazcitaH, jijJAsubhiH zemuSIvadbhistato'valokanIyaH / / pUrvoktanirupakramAnapavarttanIya-sopakramAnapavarttanIya-sopakramApavarttanIya lakSaNeSu triprakAreSvAyuHSu ke jIvA kasminnAyuSi varttante taccintyate ; -- sarve devAH sarve nArakA asaMkhyeyavarSAyuSkA yugalikatimanuSyA baladevA vAsudevAzcakravarttino gaNadharAstIrthaMkarAzcaramazarIriNazca nirupakramA'napavarttanIyaprakArakAyubhAjI bhavanti, zeSAzca triprakArakAyuSmanto bhavanti, yaduktaM - " uttamacaramasarIrA suraneraiA asaMkhanaratiriA / huMti niruvakamAo duhAvi tKHn SUM<5NSA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattva sumaGgalATIkAyAM jiivtttvsmaaptiH|| // 23 // izs>y)-Wan g sesA munneyvvaa"||1|| ke jIvAH kadAjyubandhaM kurvantIti pariprazne ucaramAhaH-nArakA devA asaMkhyavarSAyuSkatiryamanuSyAzca vidyamAnAyuSaSpaNmAsA'vazeSe pArabhavikamAyurbadhnanti / nirupakramAyuSmantaH pRthvI-apa-tejo-vAyu-vanaspatikAyikA dvIndriyatrIndriyacaturindriyAH paJcendriyAzca svAyuSastribhAgA'vazeSe sati AgAmibhavAyurvandhaM vidadhati / sopakramAyuSkAstu sarve'pi nijanijAyupavibhAgA'vazepe navamabhAgA'vazeSe saptaviMzatitamabhAgA'vazeSe ekA'zItitamabhAgA'vazeSe antarmuharcA'vazeSe vA pArabhavikamAyurvaghnanti / uktazca;-" baMdhaMti devanAraya-asaMkhanaratiri chamAsasesA u / parabhaviyA u sesA niruvakkamattibhAgasesA u // 1 // sovakamAuyA puNa sesatibhAge ahava navabhAge / sattAvIsa ime vA antamuhuttaMtime vAvi" // 2 // ityAyurnAmako dazamaH prANo vyAkhyAtaH, evaJca " paNiMdiya" ti gAthA'pi vyAkhyAtA / iti jIvatattvam // vyAkhyAtaM jIvatattvaM, lezatassumandadhiyA mayakA / tenA'stu bhavyasaMgho jJAnAtmakajIvatattvayutaH // 1 // iti saMvijJazAkhIya-vidvadavadAvataMsa-kumatadhvAntataraNi-municakracuDAmaNi-tapAgacchagaganadinamaNi zrImanmuktivijaya [aparanAmamUlacandajI gaNipAdapadmacaMcarIka-sarvajJazAsanagabhastimAli-niravadyacAritrazAli-tapAgacchAcAryapuraMdara-zrImadvijayakamalasUrIzvarapaTTodayAdrisahasrAMzu-ameyaprabhAvapravacanapravINacetaskA'navadyasaMyamasevAhebAka vyAkhyAprajJA''cAryavaryazrImadvijayamohanasUrIzvaravineyaratna-gItArthavara-pAThakapravaropAdhyAyapadAlaGkata-zrImatpratApavijayagaNiziSyANupravartaka zrIdharmavijayaviracitAyAM navatattvaprakaraNasya sumaGgalATIkAyAM jIvatattvaM samAptam // maWan yWan z309Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 // athA'jIvatattvam // - 37 Wan 949Wan zyoWan Wan jJAnA''vArakakarmasaMkSayajanuryeSAmanantA'malaM, jJAnaM darzanarodhakRddhyapacayA'vasthena saddarzanam / durjayyaM duritaM ca mohanRpati jittvA''pi yairakSayaM, cAritrazca bhavAntakRcchivavaraM siddhAssadA pAntu vH||1|| pUrvoktagAthAsaptakena jIvatattvaM vyAkhyAya " yathoddezaM nirdeza" iti nyAyenA'dhunA'jIvatattvaM vyAcikhyAsurAcAryapurandaraH prathamaM tAvadajIvatattvasya caturdazabhedapratipAdikAmimAM gAthAmAhadhammA'dhammA''gAsA, tiya tiya bheyA taheva addhAya |khNdhaa desa paesA, paramANu ajIva caudasahA 6 vyAkhyA-'dhamma'ityAdi dhArayati gatipariNatAn jIvapudgalA~statsvabhAvatve iti dharmaH / astayaH pradezAsteSAM kAyaH Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z ajIvatattve > caturdaza zrInavatattva sumngglaattiikaayaaN||24|| bhedAH // > - saGghAto'stikAyaH, dharmazcAsAvastikAyo dhA'stikAyo, tadviparIto'dhA'stikAyaH, AkAzA'stikAyaH pratItaH, ete trayo'pi tritribhedAH, yathA dhA'stikAyaskaMdhaH, dharmAstikAyadezaH, dharmA'stikAyapradezaH, tatra sakaladezapradezAnugatasamAnapariNAmavad dravyaM dharmA'stikAyaskaMdhaH, tasyaiva buddhikalpito dezo vyAdipradezAtmako bhAgo dharmAstikAyadezaH, tasyaiva pradezo nirvibhAgabhAgo dhrmaastikaayprdeshH| ayaM dezapradezAdiko vibhAgaH kadAcinnAtItakAle'bhavat , na ca vartamAnakAle'pi varIvartate, na cA''gAmikAle varvarNyati, kevalaM ziSyabuddhivaizadyArthameva matikalpanAparikalpito dezapradezAdiko vibhAgaH smvseyH| evamadharmA'stikAyA''kAzAstikAyayorapi trINi trINi bhedAni samavagantavyAni / tadyathA-adhA'stikAyaskandhaH, adharmAstikAyadezaH, adhA'stikAyapradezaH, AkAzAstikAyaskaMdhaH, AkAzAstikAyadezaH, AkAzAstikAyapradeza iti trayANAM navabhedAH snyjaataaH| tazcaiva addhA kAlaH tasya ca atItA'nAgatayovinaSTA'nutpannatvenA'sattvAd vartamAnasamayalakSaNamekavidhattvameva, na santi tasya prbhedaaH|| "puggalA cauhe" tyAdi vakSyamANamatrApi sambadhyate, tataH pudgalAnAM catvAro bhedAH syuH, tadyathA-skaMdho dezaH pradezaH paramANuzca, tatra vyaNukAdayaH krameNa ekANukAdivRddhyA anantANukA'vasAnA anantasaMkhyAkAH skandhAH, teSveva skandheSu kalpitA vyaNukatryaNukAdayaH kiyanto bhAgA dezA ucyante, teSveva skandheSu dezeSu vA kalpitAsteSAM nirvibhAgA bhAgAH pradezAH kathyante, paramANavastu punaH skandheSu dezeSu vA asaMbaddhAH skaMdhAdikA| raNarUpA atIvasUkSmA nirvibhAgabhAgA jJAtavyAH / ityevaM sarvamilanejjIvasya caturdazabhedA bhavantIti gaathaakssraarthH|| vyAsArthastvayam ;-asmilloke padravyANi varttante, ye kecana jagati padArthA dRSTipathaM samAyAnti kecittu cakSurgoca 5033Wan Wan zWan 0)Wan -Wan ! >Wan -5 <3 24 // > Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ izs y 5 - rAtItattvAnna cAkSuSaviSayA bhavanti te sarve'pi pidrvyaantrgtaaH| tatra dravyaSadkamadhye sthAnAt sthAnAntaraM gamanazIlA jIvapudgalAH, itare niyatasthAnazAlinaH, tatra jIvo yAvatkAlaM saMsAre paryaTati tAvatparyantaM svakIyabhave audArikavaikriyAdizarIrAlambanena bhavAdbhavAntaraM gacchan kArmaNazarIrA''lambanena ca gamanakriyAM kurute, yadA nirmaladhyAnA'gnidagdhakarmendhano bhavati jIvastadA tu svasvabhAvAdeva svA'vagADhA''kAzapradezebhyaH pradezAntaramaspRzan pUrvaprayogAda-saGgatvAd-bandhacchedA-ttathAgatipariNAmAcca siddhisthAnaM gacchati // pudgalA api svasvabhAvatayA jIvasya preraNayA vA gamanakriyAmAjassanti, evamanayA rItyA jIvapudgalAnAM gatiH pravartate, paraM tasyAM gamanakriyAyAmanyadravyasyA'pekSA''vazyakI, yavyasAhAyyena gatipariNAmavatAM jIvapudgalAnAM gamanakriyA bhavati tad dharmA'stikAyanAmakaM dravyam / uDDayanasAmarthyabhAga vihaMga uDDayanazaktisadbhAve'pi vAyunA vinA na vihAyasA gantuM zaknoti, taraNakriyAsAmarthyasaMpanno'pi matsyo jalaM vinA na taraNakriyAkuzalatAM bhajati, AkarNadIrghA''yatalocanenApi puMsA prakAzamantareNa ghaTapaTAdipadArthA na dRzyante, evameva gamanazaktimanto'pi jIvapudgalA dharmAstikAyaM virahayya sthAnAtsthAnAntaraM gantuM na sAmarthyabhAjo bhavanti / asya dhA'stikAyasya nirvibhAjyabhAgarUpA'saMkhyeyAH pradezAH sarve ca te zRGkhalAvayavA iva parasparaM sambaddhA vartante, anena dharmAstikAyasaMjJakadravyeNa caturdazarajjuparimitaH samastaloko vyAptaH, atastasya saMsthAnamapi lokasaMsthAnavat kaTinyastahastapAdaprasAritapuruSavadvA vaizAkhasaMsthAnaM vidyate // iha loke aitavyamekamevA'mRtazca, bhASocchvAsamanaHprabhRtiprAyogyapudgaladravyAdAnaM dhammostikAyaM vinA gamanakriyA'sambhave na saMjAghaTIti, tasmAjIvasya gamanA''gamanAdiceSTAsu bhASAprabhRtiyogyapudgala 5< -g> Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM >< 33z! ajIvatattve dhAsti kaayniruupnnm|| // 25 // dravyagrahaNAtmakacalanakriyAsu ca dharmAstikAya upakArakatvena vyavasthitaH, uktaJca lokaprakAze-"jIvAnAmeva ceSTAsu gamanAgamanAdiSu / bhASAmanovacaHkAyayogAdiSveti hetutAm" // 1 // jIvapudgalAnAM sthirIkaraNe yadupakAridravyaM tadadhA'stikAyasaMjJaM, gatisAhAyyakadhA'stikAyaguNApekSayA viparItaH sthitisAhAyyakaguNaH sa adharmaH, tasya astikAyaH pradezasamUhaH so'dharmAstikAyaH // gatipariNAmapariNatA jIvapudgalA yathA dharmAstikAyA''khyopakAridravyasAhAyyena gamanakriyAkuzalAssaMJjAyante tadvat sthitipariNAmapariNatAnAM jIvapudgalAnAM sthitirdhrmaastikaaysNjnykopkaaridrvysaacivyaadbhvtiityrthH| mArgajanyaparizramaparizrAntaH pathikaH parizramanivAraNArtha pRthivIruhaH chAyAM dRSTvA yathA sthitiM kurute, uDDIyamAnasya vihaGgamasya bhRvRkSo girizikharaM ca sthitI nimittatayA yathA bhavati, evaM sthitipariNAmapariNatAnAM jIvAnAM sthitAvadhA'stikAyaH kAraNavena samAkhyAtaH, yadyasmilloke adhamAstikAyasyA'bhAvassyAt tadA jIvapudgalAnAM gamanameva pravarteta / uktaJca lokaprakAze-" ayaM nipadanasthAna-zayanA''lambanAdiSu / prayAti hetutAM cittasthairyAdisthiratAsu c"||1|| atra prerakazcodayati;-nanu dhA'stikAyA'dhammo'stikAyA''kAzA'stikAyakAlasaMjJakAni catvAri dravyANyapi sthirANyeva, tatrApi sthityupakAriNA'dhammostikAyana bhAvatavyam , tato jIvapudgalAnAmevA'dhA'stikAyaH sthitiheturiti kimarthamucyate ? atrocyate-dharmA'stikAyAdi dravyacatuSkaM tvanAdikAlataH svasvabhAvAdeva sthitipariNAmena sthitaM, tasya dhAdidravyacatuSkasya na kadAcanA'pi gatipariNAma: saMbhavati / gatipariNAmA'bhAve gamananivatilakSaNasthitipariNAmasya kutaH kalpanA? yato'dhammo'stikAyaH sthitAvupabRM 10)Wan 6)Wan zWan 05 > < Wan Wan >Wan // 25 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hakassyAt / yAni dravyANi svasvabhAvatayaivA'nAdikAlataH sthitipariNAmapariNatAni tatra sthitAvanyadravyasyApekSA na varttate / yAni gamanasthitirUpobhayapariNAmavanti tAni dravyANi gamanasthitikarmaNi sApekSANIti / etau dvAvapi dhA'stikAyA'dharmAstikAyau caturdazarajjupramANaparimitau samasaMsthAnau samasaMkhyAkapradezau gamanasAhAyyakasthitisAhAyyakalakSaNau madhyedugdhaM zarkarAvadanyo'nyapraviSTau ca varttate // 2 // dhA'stikAyAdidravyANAmavagAhapradAyakamAdhArabhUtaM yaddavyaM tadAkAzA'stikAyasaMjJakaM procyate, asminnAkAzA'stikAyA''Dhe dravye nikhilAni dravyAntarANyavagAhamAdAyA''dhArA''dheyatayA sthitAni, AkAzA'stikAyAkhyaM dravyamAdhAratvena sthitaM, AkAzadravyavyatiriktAni pazcadravyANyAdheyatayA vyavasthitAnItyarthaH / yadyA''kAzA'stikAyasyA'bhAvo bhavettadA sthAnA'bhAve dhA'stikAyAdidravyANAM kutra sthiItaH syAt / tasmAt sarvatra sakaladravyANAmavagAhadAnalakSaNa AkAzAstikAyo'pyastyeveti nizcapracam , anubhavasiddhazcaitat , adRzyamAnA''kAze kASThastaMbhe kIlikAnAM zataM sahasraM vA mAtItyatra sarvatra AkAzasya sadbhAva eva bIjam / yathA dharmA'dhammau asaMkhyapradezAtmako lokAkAzaM vyApya vyavasthitau vaizAkhasaMsthAnau tathA'yamAkAzAstikAyo'pyanantapradezAtmako'nantayojanapramANA'pArakSetraM vyApya vyavasthito lohagolakasaMsthAnaH / ayamAkAzo lokA''kAzA'lokA''kAzAbhyAM dvidhA vibhaktaH, tatra yAvatparimite AkAze dhA'dhammau jIvapudgalAzca varjante tAvatpramANazcaturdazarajjumAno lokAkAzo'lokA''kAzApekSayA'nantaguNahInaH, anyaH sarvo'pyalokA''kAzo dhAdidravyairvipramukto lokAkAzApekSayA'nantaguNAdhikaH / lokAkAzasya saMsthAnazca dharmA'dharmadravyasaMsthAnavad vaizAkha Wan >Wan rWan >Wan Wan Wan >Wan 39Cyy Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naiyAyikA TIkAyAM zrInavatacca - A saMsthAnaM vijJeyam / / prAcI - pratIcI- kauberItyAdayo dizo'pi AkAzA'stikAyasya vibhAgA''tmikAH paraM natu sumaGgalA- yathAdiGanAmakaM kalpanAkalpitaM nUtanadravyaM manyante tadvad dravyAntaram / AkAzavibhAgenaiva daizikaparatvAparattvAdivyavahAraH saJjAyate, yato lakSayojanapramANocce merugirau adhastAdArAbhya sahasrayojanopari sumadhyabhAge gostanA''kArA uparyadhovyavasthitAzcatvArazvatvAraH saMmmIlitA aSTau rucakapradezAH, tatrataH pratyekaM dikSu kramazo dvAbhyAM dvAbhyAM pradezAbhyAM vRddhimatI pratyekaM dinirgacchati, catasro vidizo'pi truTitamuktAhAravadekaikA''kAzapradezA''tmikAstata eva nirgacchanti / sthApanA;vidizA - bi // dharmA'stikAyA'dharmAstikAyayoryathA prajJAparikalpitAH skaMdhadezapradezAtmakA vibhAgAH proktAstathA sskAzA'stikAyasyA'pi ta eva vibhAgAH skaMdhadezapradezasvarUpA boddhavyAH // 3 // // 26 // T T V Boooooo 00 00 0 000 di 0000 phra UA5NSA 5 A Pin ajIvatattve kAladravya niruupnnm|| zA000000 zA atha kAlAsrthavAcako gAthAstho'ddhAzabdo vyAkhyAyate / addhA - kAlaH - anehA :- samaya iti paryAyAH / vidizA - vi kAlo nizvayavyavahArabhedAbhyAM dvividhaH, tatra varttanAdiparyAyasvarUpo naizcayikaH, jyotiScakrasya bhramaNajanyo yaH samayA''valikAmuhUrttAdilakSaNaH kAlaH sa ca vyAvahArikaH / vastutastvayaM kAlo na paramANusamudAyA''tmakaH, kintu sarvadravyeSu varttanAdiparyAyANAM sarvadA sadbhAvAdupacAreNa kAlo dravyattvenocyate, kAlasya dravyattvasambandhivyAkhyAnaM granthAntareSu vistareNa prapaJcitaM, granthagauravabhiyA diGmAtramatra pradarzyate / tadyathAH - varttanA-kriyA - pariNAma - paratvA'parattvalakSaNo naizcayikakAlaH, tatra sAdisAntasAdyanantA'nAdisAntA'nAdyanantabhedabhinneSu catuHprakAreSvekenA'pi kenacit L // 26 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z! > < >Wan prakAreNa dravyANAM varttanaM sA vartanA, iyaM varttanA pratisamayaM parivartanAtmikA, ato vivakSitaikavartanA dvisamayaM yAvadapi sthiti na kurute, ato yA vartanAyAH parAvRttiH sA paryAyattvenAbhidhIyata iti varttanAparyAyaH, uktazca;-" dravyANAM sAdisAntAdibhedaiH sthityAM caturbhidi / yatkenacitprakAreNa varttanaM varttanA hi sA // 1 // prayogapariNAmavizrasApariNAmAbhyAM jAyamAnA navInattva-prAcInattvalakSaNA yA pariNatiH sa pariNAmaH kathyate / kiJcidapi dravyaM na sarvadeva nUtanaM jINaM vA bhavitumarhati / vastuSu yA nUtanattvajIrNavadharmayoH parAvRttiH sa paryAyaH, atra nUtanazabdAnmalAdirahito jIrNazabdAnmalopetaH padArtho | na grAhyaH, kintu abhinavapayAyopetaM tannavaM, purANaparyAyasahitaM tajjIrNadravyamucyate / kAlaloke'pyuktam :-" dravyANAM yA pariNatiH prayogavisrasAdijA / navattvajIrNatAdyA ca pariNAmaH sa-kIrtitaH" // 1 // athavA dravyasya dravyaguNasya ca yaH svabhAvaH sa pariNAmaH, taccoktaM tattvArthabhASya-"dharmAdInAM dravyANAM yathoktAnAM ca guNAnAM svabhAvaH svatattvaM pariNAmaH, ayaM pariNAmaH sAdipariNAmA'nAdipariNAmabhedAbhyAM dvidhA vibhaktaH, tatra dhA'stikAyA'dhA'stikAyA''kA- | zAstikAyajIvAzceti catvAri dravyANyamUrttAnyanAdipariNAmabhAJji, yatasteSAM pUrvoktAnAM caturNA dravyANAM gatisAhAyyakatvasthitisAhAyyakattvA'vagAhadAyakattvacetanAvattvAdiguNAsteSu teSu dravyeSu na kadAcidamukasmin kAle samutpannAH, kintva| nAdikAlAt saJjAtA anantakAlaM yAvacca sthAsyanti, ityatastAni dravyANi anAdyanantapariNAmabhAJji kathitAni / pudgala- | dravyaM tu sAdipariNAmabhAk, yataH pudgalasya sparzapariNAmA rasapariNAmA varNapariNAmAdayassarve'pi na nairantaryeNa tiSThanti paraMtu parAvRttiM bhajante, ato yadA zuklavarNasya nIlavarNatayA parAvarttanaM jAtaM tadA tasya nIlavarNasyAdiH, zuklavarNasya cAntaH, Wan 68)z909 - >y - Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattva sumaGgalATIkAyAM // 27 // 95 > A ityevaM sAdisAntapariNAmavanti pudgaladravyANi / nanu yathA pudgalasthitAnAM varNAdInAM parAvRttidharmmayuktatvAt pudgaladravyaM sAdi pariNAmopetaM vyAkhyAtaM, evaM jIvasya lakSaNattvena vyAkhyAtAnAmupayogAnAmapi parAvRttissiddhAnte samAkhyAtA, tarhi kathaM jIvadravyamanAdipariNAmavat 1, satyaM, upayogAnAM parAvartanamasmAbhirapyavazyamAdriyate, upayogasvabhAvApekSayA jIvadravyaM sAdipariNAmabhAg, na tatra kA'pyArekA, pUrvaM yajJjIvadravyamanAdipariNAmopetatvena vyAkhyAtaM tattu cetanApekSayaiva samabhihitaM, na cetanAyAH parAvRttiH keSAJcidapISTeti, yacca caitanye vyaktAvyaktatvaM nyUnA'dhikattvaJca dRzyate tadapi karmAvaraNaparatantram, sattA'pekSayA tu sUkSmanigodAdArabhya paJcendriyaM yAvat sarve jIvA samAnA'nantacaitanyabhAja ityalamaticarcayA / carcAbhilASukaistu prajJAvadbhiH zrImadarhatpravacanasaMgrahAt tattvArthAdhigamasUtrAt tattadanveSaNIyaM, asmAkaM prayAsastvasmAdRzAM mandamedhAvinAmavabodhAyeti || atItakAle saJjAtA anAgatakAle bhaviSyantyo varttamAnakAle bhavantyazca yA yA dravyANAM ceSTAH sa sa kriyAparyAya iti lokaprakAzA'nusAreNa, tattvArthAnusAreNa tu kriyAzabdena gatirvyAkhyAtA sA ca gatistrividhA, prayogagatiH vizrasAgatiH mizrA ca tatra paraprayogajanyA prayogagatiH, svasvabhAvatvena saJjAtA vizrasAgatiH, ubhayAbhyAM samutpannA ca mizrAgatiH, atra gatizabdena svasvapravRtau gamanamityarthatayA pUrvoktArthena sahA'virodhaH / / yasyA''zrayeNa dravyeSu pUrvabhAvitvapazcAdbhAvitvayorvyapadezaH sa paratvAparatvaparyAyaH, sa ca tridhA - prazaMsAkRta - kSetrakRtakAlakRtabhedaizva, tatra jJAnaM dharmazca paraH, ajJAnamadharbhazcA'para ityAtmako vyapadezaH sa prazaMsAkRtaH / ekasyAM dizisthitayoH padArthayoryaH padArtho dUravatrttI sa paraH, samIpavarttI so'para iti lakSaNo vyapadezaH sa kSetrakRtaH, caturvArSikabAlA'pekSayA paJcavArSiko bAlaH SUSM555555 A M nirUpaNam // N G A L A ajIvatantve vKHn kAladravya // 27 // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z >y >Wan -Wan paraH, paJcavArSikApekSayA caturvArSikazcA'para ityAtmako vyapadezaH kAlakRtaH, iti tribhiH prakAraiH parattvA'parattvaparyAyau suvijJeyau // ityevaM varttanAdiparyAyAH kAlasyopakArakatvena samAkhyAtAH, yadavAdiSata prauDhavijJAnavibhAsanabhAskarAH zrImadumAkhAtisUrayaH " varttanA pariNAmaH kriyAparattvA'paratve ca kAlasya" (tattvA0 a-5-mU-22) paratvA'parattvaparyAyeSu prazaMsAkRta-kSetrakRta-kAlakRtalakSaNeSu prazaMsAkRta-kSetrakRte parattvA'paratve varjayitvA kAlakRtaM parattvA'paratvamevAtra kAlasyopakArakaM vijJeyam / tathA cAhuH-"tadevaM prazaMsAkRtakSetrakRte parattvA'paratve varjayitvA vartanAdIni kAlakRtAni kAlasyopakAraH", ( tattvA0 bhA0 a-5-suu-22)| athavA RjusUtranayA'pekSayA'tItasya vinaSTatvenA'nAgatasya cA'nutpannatvena vartamAnakasamayA''tmako naizcayikaH kAlaH, yaduktam-"vartamAnaH punrvrtmaanaiksmyaatmkH| asau naizcayikaH so'pyanyastu vyAvahArikaH" ||1||iti naizcayikakAlasvarUpam ||vyvhaarkaalstu 'samayAvalImuhuttA' iti vakSyamANagAthayA vistareNAgre vyaakhyaasyte|| ____ atha skaMdhadezapradezAdizabdAnAM vyAkhyA vitanyate-tatra skandante-zuSyanti pudgalavicaTanena, dhIyante-puSyanti pudgalacaTaneneti skandhAH, anayA vyAkhyayA eva prAktanamaharSibhiH dhammA'stikAyAdizAzvatadravyeSu skandhadezapradezAdivyavahAro norarIkRtaH, teSu pudgalavicaTanacaTanayorabhAvatvAt / kecana vidvAMsastu 'kasyacidapi dravyasyA'nekaparamANusamudAyA''tmako yo'khaNDo vibhAgaH sa skandha' iti manyante, anena vyAkhyAnena dhA'stikAyAdiSvapi skaMdha-deza-prabhRtivyavahArapravRttirdarIdRzyate, yathA caturdazarajjupramANo vajrAkAro yo dhA'stikAyaH sa dhA'stikAyaskandhaH, evaM caturdazarajjuparimito vajrAkArako yo'dhA'stikAyaH so'dhA'stikAyaskandhaH, anantayojanapramANopeto dhanagolakAkAro ya AkA >Wan -Wan Wan ) 1 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i z 10)Wan 1 zrInavatattva sumaGgalATIkAyAM ajIvatattva skNdhdeshprdeshaadiniruupnnm|| // 28 // zA'stikAyaH sa AkAzA'stikAyaskandhaH, jaghanyenA'GgalA'saMkhyeyabhAgapramANa utkRSTena caturdazaraMjjupramANo'saMkhyeyapradezAtmako yo jIvaH sa jIvaskandhaH (ajIvatattvavyAkhyAprasaGge nAsti jIvaskandhavyAkhyAnaprayojanaM tathApi prasaGgata uktm)| dvipradezAtmakastripradezAtmakassaMkhyapradezAtmako'saMkhyeyapradezA''tmako yAvadanantapradezA''tmako yaH pudgalavibhAgaH sa pudgalAstikAyaskandhaH / punareSu pudgalaskandheSu vivakSitaikaskandhasya dvau vibhAgau yadA vihitau tadA dvAvapi skandhau vyapadizyete, yathA kazcit kASThastambhaH dvidhAvibhaktastadA dvayorapi vibhAgayoH skaMdhasaMjJA, punastayoreva dvayorvibhAgayoryadi catvAro bhAgA vihitAzcettadA caturNAmapi skandhasaMjJA saJjAyate, yataH pudgaladravyeSu skaMdhadezayorvyapadezau ApekSiko staH, na tathA | dharmA'dhA''kAzadravyeSu, yato teSu dezakalpanA kevalaM buddhijanyA, na kadAcidapi prajJAparikalpito dezaH skaMdhAt pRthagbhUttvA svayaM skaMdhasaMjJAM bhunaktIti // skaMdhA'pekSayA tasyaiva skaMdhasya yo nyUno nyunatamo vA vibhAgassa dezaH, dezaH khaNDo vibhAga ityekArthAH, yathA'kSatAnmauktikAdvibhinno yo vibhAgaH so'khaNDamuktAphalA'pekSayA deza ucyate, punaryadA mahatyAzzilAyAH khaNDaH zilApekSayA deza | ucyate, evamekasmAt prativiziSTAt skaMdhAd bhedena saJjAtaH so'pratibaddhadezaH, punaH skaMdhAdabhinnaH tasminneva skandhe kevalaM prajJAparikalpito yo vibhAgavizeSaH sa prativaddhadezobhidhIyate / ayaM vibhAgAtmako deza ekapradezanyUnA'nantapradezAtmakAd 1. sUkSmabAdarabhedabhinnapRthivIkAyikAderapekSayedaM jJeyam / 2. kevalisamudghAtA'pekSayedam / / yzWan oWan Wan - // 28 // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Wan zyWan isWan 6 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zrInavatattva sumngglaattiikaayaaN||29|| ajIvatattve paramANusvarUpam // > vaskhabhAvavatI, tatra devatva-manujattva-narakatvAdayo jIvasya vibhAvAH, skandhadezAdayaH pudgalasya ca, tasAttattvataH paramANukharUpameva pudgaladravyam , skaMdhAdayastUpacArataH pudglaabhidhaanaaH| nanu paramANupradezayoryadA kSetraM samaM tadA dvayorekameva nAma rakSitavyam ? kimarthaM nAmA'ntaram ? ucyate-pradezaparamANU tulyakSetriNI, paraM skaMdhadezAbhyAM bhinnaHsa paramANuH, tAbhyAmabhinnaH sa pradeza iti | bhinnAbhinnapekSayA nAmA'ntaram / yathA kAcit pitRgRhe tiSThatI satI kanyAsaMjJayA vyapadizyate, saiva zvasuragRhe satI vadhUnAmnA pracakhyate, strItvasAdRzye'pi sthAnabhedAt saMjJAbhedo dRzyate evamatrA'pyavaseyam / ayaM paramANuH tIkSNazastreNa na chidyate, jAtavedasA na dahyate, ambhasA na klidyate,kenacita pudgalAntareNa na pratihanyate c| yadyapi parvatajalAgniSu paramANorgatervighAtA'bhAvAt paramANurapratihatagatirucyate, tathApi tridhA pratighAtI bhavati,tatra vimAtrasnigdharUkSattvena paramANoranyaparamANunA saha sambandhAd bandhanapariNAmapratighAtI bhavati, aloke dharmA'stikAyasyA'bhAvatvena gamanakriyAyAmupakArakA'sambhavAt paramANulokAnte pratihanyate, sa upakArA'bhAvapratighAtI ucyate, tathA visrasApariNAmapariNataH kazcit paramANuratyantazIghragatyAgacchan tAdRgavegavatA AgacchatA kenacidanyataraparamANunA pratiskhalyate, sa vegapratighAtittvena procyate, evaM vivakSitekasmin paramANau pratighAtittvApratighAtittve vartete, paraM sthaladRSTyA paramANurapratidhAtittvenevocyate // ayaM paramANurekAkAzapradezA'vagAhI asti, pUrvoktasvarUpAH paramANavaH saMkhyAtA asaMkhyAtA anantA vA sUkSmapariNAmapariNatA ekatra sammilitAssanti tadA carmacakSuSAmagocarA bhavanti, acittamahAskandhAdivata, yadA te eva anantAH santa ekatra sambhUya bAdarapariNAmaskandhattvena saMbhavanti tadA kecana skaMdhA dRSTipathaM samAyAnti, eSa sUkSmapariNAmo bAdarapariNAmo 7Wan Wan yzoWan -- - - > | // 29 // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >y zy < -> vA na paramANuSu guNatayA'vatiSThati, paraM yadA paramANUnAM skaMdho bhavati tadA ekataraH pariNAmaH svayamupajAyata iti paramANusvarUpaM lezato pradarzitam , diGmAtrametat , vizeSamadhijigAMsavaH prauDhatamAn granthAntarAn vilokayantu // 8 // ajIvasya caturdazabhedAnuktvA dravyapaTu madhye katidravyANyajIvasvarUpANi ? pratyekadravyasya ca kA svabhAva ityAvirbhAvayitumAha;dhammA'dhammA puggala, naha kAlo paMca huMti ajjIvA ||clnnshaavodhmmo, thirasaMThANo ahammo y||9|| ____TIkA; 'dhamma' iti, dharmAstikAyaH, adhA'stikAyaH, pudgalA'stikAyaH, nabha AkAzaH tasyA'stikAyaH kAlazceti paJcadravyANyajIvasvarUpANi jIvadravyeNa saha SaD bhavanti / pUrvoktAjjIvapaJcakamadhye vinA pudgaladravyaM catvAri dravyANyamUrtAni niSkriyANi ca, pudgaladravyaM tu rUpi, rUpaM 'rUpasparzAdisannivezo mUrtiH' iti vacanAt , tadeSAmastIti rUpiNaH, teSAmeva rUpAdimattvAt , rUpagrahaNaM gandhAdInAmuphlakSaNam , tadvyatirekeNa tasyA'sambhavAt / anantA'nantaparamANupracayarUpAH stambhakumbhAdayasskandhAzcarmacakSuAhyAH, acittamahAskandhAdayastu carmacakSuSA na dRzyante / ekajIvasya yAvantaH pradezAstAvantaH pradezA dharmA'dhA'stikAyayoH pratyekaM varttante / AkAzo'nantA'nantapradezAtmako lokA'lokavyApI ca, pudgalA punaranantA lokavyApina eva, kAlastu tattvato vartamAnasamayarUpa eva, ato na dezapradezakalpanA tasya // gAthApazcArdhenA'tha dhA'dharmayorlakSaNamAha-calaNa sahAvo dhammo' ityAdi, gatipariNAmapariNatAnAM jIvapudgalAnAM Wan Wan dhaWan yz gogy-Wan e Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||30|| ajIvatattve | dharmA| dharmayoH svbhaavniruupnnm|| >Wan Wan -Wan -Wan >Wan 8Wan >Wan zE gamanakriyAyAM sAhAyyako dharmA'stikAyaH, evameva sthitipariNAmabhAjAM jIvapudgalAnAM sthitikarmaNi sAhAyyako'dhA'stikAyaH / etau hi dharmA'dhauM manujAdInAM prayatnAdaprayatnAdvA gatisthitipariNAmapariNatAnAM padArthAnAM loke gatisthitihetU , aloke punaranayorabhAvAt siddhAnAmindrAdidevAnAmapi gatisthitI na syAtAmityanayossAmAnyenA'stitvakhyApanam / atra kazcidArekA kurute-nanu jIvapudgaleSu gatisthitizakterabhAvaH ? yata evamucyate yadetau dhA'dhAveva jIvapudgalAnAM gatisthitI kArayataH? ucyate, maivaM manyethAH, yato na dharmA'dhammau jIvapudgalAnAM hastAdyavayavaM dhRttvA prasahya gatisthitI nirvaJjayataH, jIvapudgalAssvayameva gatisthitisAmarthya bhAjaH, kintu pUrvoktarItyA uDDayanazaktibhAjo vihaGgamasya vAyuH, taraNakuzalAnAM matsyAnAmudakaM, AkarNAyatalocanAnAmapi puMsAM darzanakriyAyAM yathA puSpadantayoH prakAza upakArakastathAnApya vagantavyam / kasmi~zcidapi karmaNi kAraNacatuSkamapekSitam , upAdAnakAraNaM 1 apekSAkAraNaM 2 nimittakAraNaM 3 asAdhAraNakAraNazca 4 / kuMbhakAro ghaTaM nirmimIte tatra mRttikA upAdAnakAraNam , daNDacakrAdinimittakAraNaM, cakrabhramaNamasAdhAraNakAraNam , AkAzAdyapekSAkAraNam , evametAvapi dharmA'dhammau jIvapudgalAnAM gatisthitikarmaNyapekSAkAraNatvena samAkhyAtau // 9 // evaM dhammo'mmeyoH svabhAvaM kathayittvA''kAzA'stikAyasya svabhAvaM pudgalasya bhedacatuSTayazca vyAcikhyAsurAcAryo gAthAntaramAha;avagAho AgAsaM, puggalajIvANa puggalA cauhA // khaMdhAdesapaesA, paramANu ceva nAyavA // 10 // TIkA-avagAhante gamanA''gamanaM kurvanti jIvapudgalAdIni yatra so'vagAha avakAza AkAza ityanarthAntaram / pudgalajI Wan yyyzogy-! // 30 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zy > < > vAnAmavagAhadAnasvabhAva AkAzaH, sa ca lokA'lokapramANaparimitaH skaMdha-deza-pradezamedabhinnaH prAgalyAvarNitasvarUpo dharmA'dharmajIvapudgalAnAmavagAhapradAyako jnyaatvyH|| puggalA cauhA' ityAdi, pUraNagalanadharmANaH pudgalAH, idaM pudgaladravyaM caturbhedabhinnaM, tadyathA-skandhaH, dezaH, pradezaH, paramANuzca, eteSAM bhedAnAM vyAkhyA dhammA'dhamma' iti gAthAyAmanupadamevoktA tathApi prasaGgatotrApi lezataH pradaryante, caturdazarajjuparimite kaTivinyastakarazAkhapuruSAkAre vaizAkhasaMsthAnIye'smi~lloke'JjanapeTAyAmaJjanamiva sarvatra pudgalA nicitAH, tatra kecit pudgalAH paramANusvarUpA nirvibhAjyabhAgalakSaNAH, kecid vyAdiparamANumilanAd dvipradeziskandhasvarUpAH, tribhiH paramANubhirniSpannAstripradeziskandhAH, evaM catuHpradezinaH paJcapradezinaHzatapradezinaH sahasrapradezinaH saMkhyapradezino'saMkhyapradezino'nantapradezinaH skandhAH sudhiyA vijnyeyaaH| paramANUnAM parasparasaMyogAdyaH skaMdhaH saJjAyate tatra saMyoge mukhyavRttyA paramANuvartinI snigdhatA rUkSatA ca,hetuH, yata uktaM pUjyapAdAravindaiH zrImadbhirumAsvAtisUriprakANDaistattvArthasUtre pazcamAdhyAye:-" snigdharUkSattvAdvandhaH," iyaM snigdhatA rUkSatA vA kiyatpramANA syAt, samAnA alpA utAdhikA, AdhikyazcA'lpatA kasyA iti vizeSAdhigamastattvArthaTIkAto'vaseyaH, mandamatInAM bodhAyA'yaM prayAsaH, yadi vistarassyAttadA prayAsavaiphalyaM bhavet / / uktalakSaNeSu skaMdheSu kasyaciddezasya kalpanA'thavA vivakSitaskaMdhAdamukavibhAgasya tato bhedaH sa dezaH, teSveva skandheSu dezeSu vA sambaddho nirvibhAjyabhAgalakSaNo yo vibhAgaH sa pradeza iti pudgalasya catvAro bhedaaH| nanvajIvadravyANAM lakSaNavyAvarNanaprasaGge pudgalabhedakathanamayuktam ? satyaM, dhammA'dharmA''kAzadravyANAM tu bhedAH pUrva vyAkhyAtAH paraM pudgalasya medAH prAGnoktA ata idAnIM kathanaM nA'yuktaM, pudgalasya 0Wan yyzy0Wan )-) = > - < > Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM ajIvatattve zabdAdi ha // 31 // svarUpam // -Wan Wan -Wan >Wan ra | lakSaNaM tu 'sabaMdhayAre' ti gAthAyAM, kAlasya ca 'samayAvalImuhutte' tti gAthAyAmagre sphuTatayA vakSyamANaM tathApyatrAtisaMkSepeNa likhyate;-varNagandharasasparzazabdAndhakArA''dilakSaNAH pudgalAH, zItA''tapavarSAdihetuzca kAla iti // 10 // pudgalasya bhedacatuSkamabhidhAya pudgalalakSaNamAha;saiMdhayAra ujjoa, pabhAchAyA tvehiyaa| vaNNagaMdharasAphAsA, puggalANaM tu lakkhaNaM // 11 // TIkA-'saiMdhayAre' tti-zabdAndhakArodyotaprabhAchAyA''tapavarNagandharasasparzAH pudgalAnAM pariNAmAH pudgaladravyasya lakSaNatvena vyAkhyAyante, ebhizzabdAdibhiH pudgaladravyaM lakSyate, tasmAdete pudgalasya lakSaNabhUtA iti gAthAkSarArthaH // atha zabdAdayaH pratyekaM saMkSepato vyAkhyAyante / tatra zabdo-nAdo-dhvaniH-svara ityAdayassamAnArthAH, ayaM zabdaH sacittA'cittamizrabhedAtridhA, tatra jIvena mukhadvAroccAryamANaH zabdaH sacittaH, dvayorazmanoH parasparaM pratiskhalanAd yo jAyate so'cittaH, jIvaprayatnena vAdyamAnasya mRdaGgAdeyaH zabdaH sa mizraH, athavA zubhA'zubhamedAbhyAM vyaktA'vyaktabhedAbhyAM vA dviprakArakazzabdaH, yaM zabdaM zrutvA karNayorAhAdassajjAyate sa zubhaH rAjahaMsazukapikamayurAdInAmiva, yazca karNakaTuH | kharoSTrAdInAmiva so'zubhaH / dvIndriyaprabhRtInAM tiryapaJcendriyaparyantAnAM yazzbdastatra vyaktA'kSarANAmabhAvAdavyaktaH, manuSyAdInAM zabdasya tu vyaktA'kSarAtmakatvAd vyakta iti bhedapramedAH svprjnyyaa'vgntvyaaH| uktaprakArakeSu zabdeSu kazci 1 kIrabhAraNDAdIn varjayittvedaM jJeyaM, yataste spaSTA'kSarAM vAcaM bruvate // z04-5 // 31 // Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >Wan zy >Wan < dapi zabdo'STasparzibAdarapariNAmipudgalaskaMdhAdutpadyate / zabdaH svayaM tu catuHsparzI pudgalaskaMdho'sti, aSTasparzivAdarapariNAmipudgalaskaMdhebhyaH tathAprakArakajIvaprayatnena athavA teSvaSTasparziskaMdheSu tathAsvAbhAvyAdvikArAt teSveva skaMdheSvavagADhA bhASAvargaNApudgalAH zabdattvapariNAmaM saMprApyocchalanti / sA bhASAvargaNA catuHsparzipudgalaskandhalakSaNA, jIva audArikavaikriyA''rahAkazarIraizzabdamutpAdayati, na punastaijasakArmaNazarIrAbhyAmutpAdayituM samarthaH, punarnirjIvAzmabhyo'pi parasparA''sphAlanAdyaH zabdassaJjAyate so'pi nirjIvaudArikadehajanya eva vijJeyaH // naiyAyikAstu zabdamAkAzaguNattvena manyante tathA ca khyApayanti, punarAkAzasyA'mUrttattvAdAkAzaguNabhUtaM zabdamapyamUrtattvena varNayanti, paraM tanna samIcInaM yuktyasaMgatattvAt pratyakSabAdhakattvAcca, taccaivam ;-zabdo nA''kAzaguNo nA'pyamUrtaH, mUrttatA ca zabdasyoccairmeghaniHsvanena siMhakSveDitAdinA anyena kenacidapyucaiHzabdena jAyamAnAt karNAnAM badhirattvAt supratItA, na cA'mUrtabhUtena zabdenA''sphAlyamAnau zravaNau badhirattvamApanIpadyete, uccaizzabdena kadAcijIrNabhittikagRhANyapi vizIrNatAmApnuvanti kadAcid girizikharaNAmapi nipatanaM zAstre zrUyate, nA'mUrtazabdasyaitAvatI zaktiH kalpyante medhAvimiH, anyacca pAzcAttyavaijJAnikasazodhanAnusAreNa 'vAyaralesa-TeligrApha-Teliphona-reDiyo-phonogrApha' saMjJakeSu yaMtreSu zabdasya grAhyatvaM pratyakSamanubobhUyate, na ca mUrttimatAM pudgalAnAmantareNA'mUrtAnAmAkAzadharmAdInAM grahaNaM saMbhAvyate, tasmAt zabdaH pudgalaguNo mUrtazca / tattvArthavRttAvapi coktaM;-zabdaH pudgaladravyapariNAmaH, tatpariNAmatA cA'sya mUrttattvAt , mUrtatA ca dravyAntaravikriyA''pAdanasAmarthyAt pippalA''divat , tADyamAnapaTahasthakaliMcAdiprakampanAt , tathA zaGkhAdizabdAnAmatipravRddhAnAM zravaNabadhirIkaraNasAmarthyam , tacca nA''kAzAdAva Wan Wan Wan Wan yzWan ogy-Wan ra - -Wan >Wan < > Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM <>yzy ajIvatattve zabdAdi kharUpam // // 32 // > >y- mUrte'sti, tathA pratIpayAyittvAt parvatapratihatA'zmavat , dvArA'nuvidhAyitvAdAtapavat , saMhArasAmarthyAdagurudhUpavat, vAyunA preryamANatvAt tRNaparNAdivat , sarvadiggrAhyatvAt pradIpavat , abhibhavanIyatvAt tArAsamUhAdivat , abhibhAvukatvAt savitamaNDalaprakAzavat , mahatA hi zabdenA'lpo'bhibhUyate zabda iti pratItam , tasAt pudgalapariNAmaH zabda " iti / zabdasyA''kAzaguNatvAbhAve-pudgalapariNAmattve vA vizeSa jijJAsubhistattvArthasUtrasthaM vAdasthalaM vilokanIyam // aMdhakAraH, tamaH, tamasaH, timiramiti paryAyAH, aMdhaM karotItyandhakAraH, yathAkuDyAdyAvaraNena vyavahitaM vastu viziSTanamantareNa jIvena na dRzyate tathA'ndhakArA''vRtamapi padArthamAzravaNadIrghanetro'pi dRSTuM na pArayati, ato'ndhakAraH pudgalapariNAmaH, uktazcA'nyatra-" tamastAvatpudgalapariNAmo dRSTipratibandhakAritvAt kuDyAdivadAvArakatvAt paTAdivat " // nanu ca dravyaguNakammaniSpattivaidhAd bhAvA'bhAvastamaH, yadi cedaM dravyaM bhavet tadA'nityattvAd ghaTAdidravyavamniSpota, na ca dravyavabhiSpadyate, amUrttavAdasparzacAt prakAzavirodhAdaNubhirakRtattvAcca, nA'pi guNaH, guNena cA''dhAravatvenA'vazyaM bhAvyaM, asyA''dhArA'nupalandhistu supratItA prakAzavirodhAcca, karmA'pi na bhavati, tadA''zrayA'nupalabdheH saMyogavibhAgasaMskArA'hetutvAta , atastejaso yatrA'bhAvastatra tamaH, tathA tejaso dravyAntarA''varaNAca tamo bhavatIti, atrocyateH vyavadhAnakriyAsAmarthyAt kuDyAvattamaH paudgalam , amUrttattvA'sparzatvaparamANvakRtattvAnyasiddhAni, mUrttattvAdiyogAttamasaH, satyapi ca mUrttavAdimattve na sparzAdayo'sadAdibhilakSyante, tamasastathAvidhapariNatibhAktvAt , vAtAyanadRzyareNuspazAdivat , yattUktaM prakAzavirodhAditi na kila kiJcitkAryadravyaM taijasena prakAzena virudhyate, tamastu prakAzavirodhi tasAna pRthivyAdi kArya tama ityetadayuktam , tejaHprakA <3- // 32 i> Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EZE3> < zyorekatvA'bhyupagamAjaladravyaM ca virodhakamityasiddhArthataiva, svAdArekA nirantaraM dhAraM varSati balAhake pradIpolindakAdivyavasthApitaH pradyotata eva bahiH, yadi ca virodhaH sthAna bahiH prakAzo vibhAvyeta jalapAtenA'panItattvAditi, atrocyate; prAdIpAH pudgalAstAthAtmyamaparityajanto niHsRtAH tathAvidhatAmudabindusamparkAdvijahati, tatsamakAlaM cA'pare pradIpazikhayA vikIrNAH kRzAnupudgalAstamAkAzamaznuvate, na ca te jalapAtena vidhyApayituM zakyAH, pariNAmavaicitryADavAnalA'vayavA iveti, syAdvAdinAM ca kizcidrvyaM kenacitsaha virudhyate dadhyAdi tailAdinA na tu guDAdinA, na ca kizcinna virudhyate tailaM dadhyAdinA, na ca tasya dravyatA hAtuM pAyaMte, ataH pariNatikramavizeSAttathAvidhaM pariNAmamapahAya pudgalAH pariNAmAntareNa varttante, pRthilyAdiparamANujAtiniyamazcA'siddhaH, sarveSAM sparzattve sati rUpAdimattvAt , guNakriyayozca dravyapariNAmamAtratvAt tadA''dhArA'nupalabdhyAdyapyasiddhamiti // candra-graha-nakSatra-tAraka-ratna-khadyotaprabhRtInAM yaH zItaH prakAzaH sa udyotaH, jAtavedaso ya uSNasvarUpaH prakAzaH sa udyotattvena na bhaNyate / ayamudyotazcandrAdInAM vimAnazarIraprabhRtibhyaHpratisamayaM nirgacchan pudgalapravAhA''tmako'sti / vartamAnakAle'pi yathA ilekTrIkAkhyavidyutpradIpebhyo nirgacchan razmisamRhaHpratyakSaM dRSTipathamAyAti, evamudyoto'pi pudgalapravAhA''tmakaH pratisamayaM tattadvimAnebhyo nirgacchati, tathA coktaM tattvArthavRttau;-"udyotazca candrikAdirAhlAdakattvAjalavat prakAzakattvAdagnivat , tathA anuSNA'zItattvAt padmarAgopalAdInAm , ato mUrttadravyavikAra udyotaH" iti / / sUryAcandramasostathAprakArakA'nyatejasvipudgalAnAJca prakAzarazmibhyo nirgacchan yo'nya upaprakAzaH sA prabhetyucyate, yato'prakAzasthAnavartInyapi 092EgyzWan 0Wan Wan < - > K Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Wan zs9 ajIvatattve zabdAdi E shriinktttvsumngglaattiikaayaaN||33|| svarUpam // E ghaTapaTAdidravyANi sukhena dRzyante, iyaM prabhA'pi prakAzapudgalebhyo viralatayA nirjharantI pudgalasamUhA''tmikA, prakAzapudga-1 lebhyo yadi viralatayA prabhApudgalA na nirgaccheyustadA prakAzasthitAni dravyANi vilokayituM zakyante, paraM prakAzasthAnAdanyatravattIni dravyANi na vilokyante, punaH prabhAyAH pudgalasvarUpatvaM na syAttadA yatra sUryAcandramasorgrahanakSatrAdInAmaMzavo na pravizanti tatra gRhAdisthAneSu nirantaraM gADhatimirayA nizayaiva bhAvyam , na caivaM bhavati, tasmAtteSAM prakAzapudgalAnAM yo razmilakSaNaH prakAzastasmAt prakAzAd yo nizA'bhAvasvarUpo'ndhakArA'bhAvasvarUpo vA ya upaprakAzaH sA prabhetyucyate // puSpadantayoH prakAze AtapodyotalakSaNe Adarza jalAdyacchadravyeSu ca dRzyamAnaM yat pudgalapratibimbaM tacchAyAsvarUpam / savitRmaNDalAdyathA pudgalapariNAmAtmako razmipravAho nisRjati tathA bAdarapariNAmipudgalaskaMdhebhyo'pi pratisamayaM 'phuvArA' ''khyajalanirjhara iva tadA''kArakasUkSmaskaMdhasamudAyo nirgacchati, pratisamayaM pudgalaskaMdhebhyo nirgacchan sa sUkSmaskaMdhasamudAyo divAkaraprabhRtInAM prakAze kRSNavarNatayA piNDito bhavati, yatsamudAyo loke 'chAyA' iti nAmnocyate / sa eva bAdarapariNAmipudgalaskaMdhebhya utpannaH sUkSmaskaMdhasamudAya AdarzajalAdinirmalavastUnAmAzrayaM saMprApya yAdRgvAdarapariNAmipudgalaskaMdhasvarUpaM sAkSAttAdRgeva teSu teSvatyacchadravyeSu darIdRzyate yalloke pratibimbanAmnA saMkIrtyate, atazchAyA'pi pudgalapariNAmarUpA eva / vartamAnasamaye'pi AGgaladezIyairyA phoTogrAphasaMjJikA pratikRtinirmitirnissAritA sA'pi chAyAyAH pudgalatvaM pratyakSIkaroti / chAyAyAzca pudalave zrImadbhirmalayagirisUripuraMdaraiH prajJApanopAGgaTIkAyAmullekho vyadhAyi sa caivam :" atha kimAtmakaM prativimbaM ? ucyate chAyApudgalA''tmakaM, tathAhi-sarvamaindriyakaM vastu sthUlaM cayApacayadharma razmivacca, - zWan 0Wan 8-8 - >' // 33 // ba Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Wan 0)Wan 3333->Wan Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatacca - || yA 175555 A sumaGgalATIkAyAM- v // 34 // A T A bn S pratibimbodayaH zucau dRNe'nyatra vA, atachAyAdayaH pudgalapariNativizeSAH " iti divAkaravimAnAdutpadyamAno ya uSNaprakAzaH sa AtapaH, sUryasya vimAnaM svataH zItaM, tathA'pi vakSyamANasvarUpasyA''tapanAmakarmmaNa udayena vimAnasthAnAM pRthivIkAyikajIvAnAM prakAza uSNa svarUpo bhavati ya Atapa AtApo vA ucyate / ayamAtapaH sUryendrasya na vidyate kintu AtapanAmakamrmodayabhAjAM bAdarapRthivIkAyikajIvAnAM piNDAtmakasya sUryavimAnasya / uSNaprakAzA''tmako'yamAtapaH sUryavimAnasthapRthivIkAyikajIvAnAM pudgalasvarUpebhya audArikazarIrebhyaH pudgalapravAhasvarUpatayA nirgacchati, tasmAdyata Atapa utpadyate sa pudgalaH Atapo'pi pudgalalakSaNaH, yAdRkkAryaM yatsvarUpaM ca kAraNaM kAryamapi A tAdRk tatsvarUpameva, tatassidhyati Atapasya pudgalatvam // yaduktaM " Atapo'pi tApakatvAt svedahetutvAduSNattvAdagnivat pudgalapariNAmajaH " / / Kai N G varNo'pi pudgalasya lakSaNam | pudgaladravyaM virahayya na varNAdayo'vatiSThante, varNazca kRSNa-nIla rakta-pIta - zvetabhedabhinnaH, ha paJcavarNavyatiriktA'nye varNAH pUrvoktapaJzcavarNA'nyatarayorvyAdikayorvaNaryormilanena saJjAyante, ataste varNAssAnnipAtikA ucyante / AdhunikavaijJAnikAstu rakta-pIta - nIlA''khyAn trIn varNAneva mukhyatayA'nyazca varNAn sAnnipAtikatayA zraddha vyAcakSante paraM tat sarvajJA''gamavirodhi, tasmAdupekSitavyam / ete varNAdayo na dravyasvarUpAH kintu pudgaladravyavarttigu- A NalakSaNAH, varNarasAdInAM mUrttadravyA''dhAratvAt mUrttattvaM sphuTaM yato dharmmA'dharmmA''kAzaprabhRtidravyaSaGke ekaM pudgaladravyaM mUrtti 1 jIvadravyasyA mUrttattvaM tu tasya zuddhasvarUpA'pekSayA jJeyam // U Inal ajIvatattve zabdAdi pudgala svarUpam // // 34 // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 <9 -Wan >Wan madanyAni sarvANyapyamUrttAni, varNAdayazcendriyAdikaraNaisteSu teSu pudgaladravyeSu pratyakSamupalabhyante, ataH kAraNAttAn varNAdIna pudgalasya lakSaNattvena budhA jgduH| pudgaladravyasthitaH kRSNavarNAdyAtmako guNa ekaguNAdhiko dviguNAdhikakhiguNAdhikassaMkhyaguNA'dhiko'saMkhyaguNA'dhiko'nantaguNAdhika ityAdyanantabhedabhinnaH, alpAdhikatAratamyenA'nantabhedayukta ityarthaH ? tathAhiH lokavartinikhilaparamANuSu paramANusamUhajanyadvipradeziskaMdhaprabhRtyanantapradeziskandhaparyanteSu ca varNAstiSThanti, tatra jagati ye kecitparamANavasteSu pratiparamANu varNapaJcakamadhyAdekatamo varNozyaM bhavati, yasmin paramANau vivakSitasamaye yo varNo dRSTaH sa varNo nairantaryeNa na bhavati, kAlA'ntareNa varNA'ntaratvaM niyamenopajAyate, jaghanyataH samayA'ntare utkRSTastvasaMkhyasamayA'nantaraM varNasya parivartanaM saJjAyate, anenedamapi vijJAyate yat pratiparamANu prakaTatayaikena varNena bhUyate, paraM sattA'pekSayA | tu paJcabhirapi varNaistatra sthIyateH skandheSu tu nizcayanayena paJcavarNAssambhavanti, vyavahAreNa yasya varNasya bAhulyaM tadvarNavAn sa skandhaH procyata iti // ghrANendriyagocaro yo gandhaH so'pi pudgalasya lakSaNatayA vyAkhyAtaH, yato nahi dhA'dhAdiSvamUrttadravyeSu tasya sambhavaH, pudgalaM vihAya nA'nyatra gandhasya sadbhAvaH, etAdRk pudgaladravyamapi na vidyate yatra gandhasyA'bhAvatvaM syAt, tato gandhaH pudgalasya lakSaNam / ayaM gandho dvidhA-janAnAmAnandapradaH sugandhaH, vipriyazca durgandhaH, pratiparamANu prakaTatayA dvayorgandhayormadhye ekataro bhavati, sattA'pekSayA tu dvAvapi, kAlA'ntare tayoH parAvartanaM jAyate, yadA sugandhasyA''virbhAvastadA durgandhasya tirobhAvaH, yadA durgandhasyA''virbhAvastadA sugandhasya tirobhAvitvamavaseyaM, skaMdheSu tu samakAlaM dvAvapi staH, yasya 50Wan yzsoyra >Wan - >>Wan < Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajIvatattve zabdAdi shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||35|| svarUpam // bAhulyaM tadgandhavAn skandho nigadyate, evaM varNasvarUpamiva niHzeSaM vijJeyam // rasanendriyagocarastikta-kaTvA''mla-kaSAya-madhurAdibhinno yo rasaH so'pi pudgalasya lakSaNatvenorarIkriyate labdhavarNaiH, pudgaladravyaM virahayyA'nyatra dravyeSvasya rasasyA'sambhava eva / paramANau spaSTatayaiko rasaH sattA'pekSayA tu rasapazcakamapi, skaMdheSu tu pazcAnAmapi nizcayena sambhavaH, yasyA''dhikyaM tasya prAdhAnyaM bodhyam / dviguNAdhikattva-saMkhyeyaguNAdhikattvA-'saMkhyeyaguNA'dhikattvA'nantaguNAdhikattvahInatvAditAratamyaM tu sarveSvapi skandheSu varasagandhasparzA'pekSayohyaM svadhiyA // sparzanendriyagrAhyo yo viSayaH sa sparzA'bhidhAnaH, sa ca zItoSNa-snigdharUkSa-gurulaghu-mRdukarkazabhedairaSTaprakAraH, amI zItA''dayasparzA dharmA'stikAyA''diSu dravyeSu na bhavanti, amRtattvAtteSAM, sparzAzca guNAH, guNavena sA''dhAreNaiva bhavitavyaM taiH, tataH pudgaladravyameva teSAmadhikaraNaM, te ca sparzAdayastasya pudgaladravyasya lakSaNabhUtAH, yato nahi pudgaladravyaM virahayyA'nyatra teSAM sthitiH| pratiparamANu samakAlaM zItoSNa-snigdharUkSasparzebhyaH parasparAvirodhinI dvau sparTI bhvtH| yathA zItasnigdhI, zItarUkSau, uSNasnigdhau, uSNarUkSau vA, bhinnabhinnakAlA'pekSayA sattA'pekSayA vA zItoSNasnigdharUkSAkhyAzcatvAro'pi sparzAH sambhavanti / tathA coktaM zrItattvArthaTIkAyAM:-" aSTavidhaH sparzo bhagavadbhiruktaH skandheSu yathAsambhavaM, paramANuSu punazcatuvidhaH sparzo nA'nyaH, sa ca zItoSNasnigdharUkSAkhyaH, tatrA'pyekaparamANau parasparAvirodhidvayaM samasti" iti / bRhacchatake tu laghumRdusparzAvapi paramANau aparAvRttibhAvenA'vasthitau ityuktaM, atasteSAM mate paramANuSu yugapaccaturNAmapi spazAnAM saMbhavaH saJjAtaH, sattA'pekSayA yogyatayA vA pada sparzA api / tathA audArikavargaNArvAg vyaNukAdiskaMdheSu samakAlaM catvAraH sparzAH, 09-9Wan Wan zy0Wan -) // 35 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tata audArikavaikriyA''hArakavargaNAyogyapudgalaskaMdheSvaSTasparzAH sambhavanti, tato'pyagravarttinyastaijasa-bhASA-''naprANa-manaH| A| kArmaNavargaNAzcatuHsparzA''tmikAH sUkSmapariNAmapariNatAzceti // ityevaM lezato vyAkhyAtAzzabdA'ndhakArodyotaprabhAchAyA''tapAH pudgalavikArA''tmakA varNarasagandhasparzAzca pudgalasthitaguNasvarUpA bhAvanIyAH // 11 // evaM pudgalasya vikArA''tmakaM guNA''tmakaJca lakSaNaM pratipAdyA'tha kAlasya bhedA'tmakaM lakSaNaM dvAbhyAM gAthAbhyAM pradazyateegAkoDisatasaTThi, lakkhA sattahuttarI sahassA yA doyasayA solahiyA, AvaliyA iga muhuttmmi||12|| TIkA:-'ege' ti--ekAkoTI saptapaSTilakSAH saptasaptatisahasrA dve zate poDazA'dhika saMkhyAkA Avalaya ekasmin muharne saJjAyante // 12 // samayA''valImuhuttA, dIhA pakkhA ya mAsa varisA y| bhaNio paliyA sAgara, usappiNi sappiNi kAlo // 13 // ____TIkA; 'samaye' tti-samayaH paramanikRSTakAlaH, pudgaleSu yathA paramANurnirvibhAjyavibhAgasvarUpastathA kAladravye samaT| yo'pi nirvibhAjyabhAgA''tmakaH, samayAnnAsti sUkSmaH kAlaH, asaMkhyaiH samayairekA''valikA, SaTpaJcAzadadhikadvizatA''vali kAbhirekaH kSullakabhavaH, patriMzadadhikapaJcazatapaJcaSaSTisahasrakSullakabhavarekaM muhUrta ghaTikAdvayapramANaM, triMzadbhirmuhUttairdivasaH, pazcadazabhirdinairekaH pakSaH, dvAbhyAM pakSAbhyAM mAsaH, dvAdazabhirmAsaivarSaH, asaMkhyavarSAtmakaM palyopamaM, dazakoTAkoTIpalyopamairekaM sAgaro Wan zWan >Wan Wan -Wan Wan .Wan dhaWan yzWan 0Wan Wan -dhara >y Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Z zrInavatattva sumngglaattiikaayaaN||36|| ajIvatattve kAlavarNanam // ra pamam , dazakoTAkoTIsAgaropamaparimitA ekA utsarpiNI, utsarpiNItulyAstvavasarpiNI, eSaH sarvo'pi kAlaH sUryagatikriyAparicchiyo jJAtavya iti sNkssepaarthH|| vyAsArthastvayam-kAlo nizcayavyavahArabhedAbhyAM dvividhastatra vartanAdiparyAyalakSaNo varttamAnasamayamAtrapramANo vA naizcayikaH kAlaH prAgvyAvarNitasvarUpaH, samayA''valikAmuhUrtAdimedabhinno vyavahArakAlaH puSpadantayorniyatayA gatyA parimIyate, yato divs-tithi-maas-vrssaadiinaamutpttiyotissckrsy paribhramaNenaiva saJjAyate, tatra yasya kAlasyA'tha vibhAgo na bhavedetAgatyantasUkSmakAlaH sa samayaH, yathA kazcidvIryavAn yuvA nizitabhallasya tIkSNadhArayA kamalAnAM zataM yugapadeva chinatti, tatra chedanasamaye patrAt patrAntaraM gacchato bhallasyA'saMkhyAtasamayAH saMjAyanta iti jJAninA dRSTam / vIryodagro jIvastvevaM manasi harSAyate yanmayA kSaNamAtreNaitat kamalAnAM zataM chinnaM, paraM tatrApi pUrvoktarItyA'saMkhyAtasamayA''tmakaH | kAlo bhavati / yadvA kasyacijIrNatamasya vAsaso vidAraNe tantostantvAntarasya yad vidAraNaM tatrA'pyasaMkhyAtasamayA bhavanti, | nirvibhAjyabhAgalakSaNaH paramanikRSTaH kAlaH sa samayanAmnA sarvajJasamaye nigadyata iti tattvam / pUrvoktasvarUpairasaMkhyAtasamayairekA AvalikA niSpadyate, ekasyAmAvalikAyAmasaMkhyAtasamayAssaMbhavantItyarthaH, keSAJcitsUkSmanigodajIvAnAmAyuH SaTpaJcAzadadhikazatadvayA''valikApramANaM, tasmAt sa kSullakabhava iti procyate, lokavartijIvAnAmAyuH kSullakabhavAnnyUnaM na vidyate / 44463473 AvalikAnAmekaHprANo'thavA zvAsocchvAso niSpadyate, atra nirAmayasya yUnaH puruSasya yaH zvAsocchvAsaH sa prANatvena vijJeyaH, sAmayasya tu niyatattvA'bhAvAnna gaNyate, tathA coktaM;-"haTTassa aNavagallassa, niruvakiTThassa jNtunno| ege UsAsanIsAse esa pANutti vuccai" // 1 // saptabhiH prANairekasstokaH, saptabhisstokaireko lavaH, lavAnAM saptasaptatyA eko muhUrtaH, Wan yyzWan y- iWan Wan // 36 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >Wan <5-99-959zWan ekasmin zvAsocchvAsarUpe prANe sAdhikasaptadazakSullakabhavAnAM niSpattiH, ekasmin muhUrte tu SaTtriMzadadhikapaJcazatA'tiriktapaJcapaSTisahasrasaMkhyAkAH (65536) kSullakabhavA bhavanti, tathA ca pratyapAdi bRhatsaMgrahaNyAM;-"paNasadvisahassapaNasaya chattIsA igamuhUttakhuDDabhavA / AvaliyANaM dosaya chapannA iga khuDDabhave" // 1 // punarnavasamayAdArabhya samayanyUnamuhUrttayAvat sarvo'pi kAlo'ntarmuhUrtA'bhidhAnaH, ato'ntarmuharttamapyasaMkhyaprakAraM, navasamayaparimitaM jaghanyaM, dazasamayAdArabhya dvisamayonamuhUrta yAvan madhyamaM, samayonamuhUrttapramANamutkRSTam / / punaridaM muhUrta candramuhUrtta-sUryamuhUrttabhedAbhyAM dvidhA, loke tu triMzanmuhUrtAtmako divasa iti yadvyavahiyate tatra cAndramuhattaireva vyavahAraH, kizcinyUnasArdhatrayodaza (136) cAndramuhUtrekaM sUryamuhUrta niSpadyate, anena sUryamuhUrteNa loke vyavahAro na pracalati / triMzadbhizcAndramuhUtaireko divasaH saJjAyate, so'pi cAndradivasasauradivasabhedAbhyAM dvividhaH, tatra triMzanmuhUrttapramANaH SaSTighaTikAparimito vA divasaH sa sUryadivasA'khyaH, kizcidadhika sAdhaikonatriMzanmuhUrttapramANA candrakalAnAM hAnivRddhibhyAmutpadyamAnA yA tithiH sa cAndradivasaH, loke sUryadivaso'horAtranAmnA cAndradivasazca tithittvena bhaNyate / ekasmin pakSe paJcadazadinAni paJcadazanizAzca bhavanti, pUrvavyAvarNitasvarUpaiH paJcadazadinairekaH sUryapakSaH, paJcadazatithibhizcaikazcAndrapakSaH, lokaistu cAndrapakSenaiva vyavahAro vidhIyate / dvAbhyAM pakSAbhyAmeko mAsaH, so'pi paJcavidhastadyathA-triMzadbhirahorAtraireka RtumAso'thavA'paranAmnA karmamAsaH, 2963 ahorAtrANAmekacAndramAsaH, 2731 ahorAtrANAmeko nakSatramAsaH, 31334 ahorAtrANAmeko'bhivardhitamAsaH, (sArdhatriMzadahorAtrANAmeka: sUryamAsaH, lokaistu 2933 ahorAtrANAM saMpUrNatriMzattithisvarUpo yazcAndramAsastenaiva vyavahiyate, tathA SaDbhirmAsairekaM sUryA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N zrI navatattva sumaGgalA TIkAyAM A syaNaM, tadapi tryazItyadhikazatA'horAtrapramANaM, sUryAyaNaM dakSiNAyanottarAyaNAtmakabhedAbhyAM dvidhA vibhaktam / cAndrAyaNaM tu 13 ahorAtrANAM bhavati, paraM lokavyavahAre cAndrAyaNasya na vidyate prayojanam, sUryAyaNameva vyAvahArikam / tathA dvAdazabhirmAsairekaH saMvatsaraH, so'pi mAsabhedavat paJcadhA, tadyathAH - 360 ahorAtrANAmekaH RtusaMvatsaraH karmmasaMvatsaro vA, 366 ahorAtrANAmekaH saurasaMvatsaraH, 35433 ahorAtrANAmekazcAndrasaMvatsaraH, 32767 ahorAtrANAmeko nakSatrasaMvatsaraH, // 37 // 38463 ahorAtrANAmeko'bhivardhitamAsasaMvatsaraH / tathA paJcabhiH sauravarSairekaM yugaM, caturazItilakSasaMvatsarairekaM pUrvAGgaM, caturazItilakSapUrvAGgaiH ( 70560000000000 saurasaMvatsaraiH ) ekaM pUrva, caturazItilakSapUrvairekaM truTitAGgam, etatpramANamAyurAsIt zrIyugAdijinezasya / caturazItilakSatruTitAGgairekaM truTitaM, ityevamaDaDAGgA'- DaDA'-vavAGgA'- vava-huhukAGga--huhukautpalAGga-utpala-padmAGga - padma-nalitAGga - nalina - arthanipurAGga - arthanipura-ayutAGga - ayuta - nayutAGga - nayuta - prayutAGga - prayuta - cUlikAGga - cUlikA - zIrSaprahelikAGga - zIrSaprahelikA iti sarvasaMkhyA: pUrvapUrvasaMkhyA'pekSayA caturazItilakSaguNitA jJeyAH, siddhAntaitatparyantA saMkhyAmaryAdA pradarzitA, ito'gravarttinyaH saMkhyAH palyopamasAgaropamAdyabhidhAH, tAzca palyasyopamAnena pradarzyante, taccaivam ;-dhAnyapalyavatpalyastenopamA yasya kAlapramANasya tat palyopamam, tatridhA - uddhArapalyopamam, addhApalyopamam, kSetrapalyopamaJca, tatra vAlA'grANAM tatkhaNDAnAM vA pratisamayamuddharaNamuddhArastadviSayaM tatpradhAnaM vA palyopamamuddhArapalyopamaM 1 | addhA kAlaH sa ca prastAvAdvAlA'grANAM tatkhaNDAnAM voddharaNe pratyekaM varSazatalakSaNastatpradhAnamaddhApalyopamam 2 | kSetramAkAzapradezarUpaM tatpradhAnaM kSetrapalyopamam 3 / punarekaikaM dvidhA, bAdaraM sUkSmaJca tatrA''yAmavistarAbhyAmavagAhena cotsedhA A Pin V T <5> < A V U Da M A A Da L A 21 ajIvatastve kAlaba rNanam // // 37 // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >yzy > iGgalaniSpankayojanapramANo vRttattvAcca paridhinA kizcinyUnapaDbhAgAdhikayojanatrayamAnaH palyo muNDite zirasi ekAhA dvAbhyAmahobhyAM yAvadutkarSatassaptabhirahorAtraiH prarUDhAni yAni vAlAgrANi taiH pracayavizeSAnibiDataramAkIrNaM tathA bhriyate yathA tAni vAlAgrANi vahnirna dahati, vAyu paharati, jalaM na kothayati, tataH samaye samaye ekaikavAlAgrA'pahAreNa yAvatA kAlena sa palyaH sakalo'pi sarvA''tmanA nirlepo bhavati, tAvAn kAlaH saMkhyeyasamayamAno bAdaramuddhArapalyopamam , eteSAM ca dazakoTikoTyo bAdaramuddhArasAgaropamam , mahattvAt sAgareNa samudreNopamA yasyeti kRttvA, bAdare ca prarUpite sUkSmaM sukhA'vaseyaM syAditi bAdaroddhArapalyopamasAgaropamayornirUpaNaM, na punaranayornirUpaNe'nyadviziSTaphalamasti, evaM vAdareSvaddhA-kSetrapalyopamasAgaropameSvapi vaktavyam / tathA ekaikasya vAlA'grasyA'saMkhyeyAni khaNDAni kRtvA pUrvavatpalyo bhriyate, tAni ca khaNDAni dravyataH pratyekamatyantAcchalocanachamastho yadatIva sUkSma pudgaladravyaM cakSuSA pazyati tadasaMkhyeyabhAgamAtrANi, kSetratastu sUkSmapanakazarIraM yAvati kSetre'vagAhate tato'saMkhyeyaguNAni, bAdaraparyAptapRthivIkAyikazarIratulyAnIti vRddhAH, tataH pratisamayamekaikakhaNDA'pahAreNa sakalo nirlepa kAlaH saMkhyeyavarSakoTipramANaH sUkSmamuddhArapalyopama, taddazakoTIkoTyaH sUkSmamuddhArasAgaropamam , AbhyAzca sUkSmoddhArapalyopamasAgaropamAbhyAM dvIpAH samudrAzca mIyante / tathA varSazate varSazate'tikrAnte pUrvoktapalyAdekaikavAlAgrA'pahAreNa nirlepakAlaH saMkhyeyavarSakoTImAno bAdaramaddhApalyopama, taddazakoTIkoTyo cAdaramaddhAsAgaropamam / tathaiva varSazatena varSazatena ekaikavAlAgrA'saMkhyeyatamakhaNDA'pahAreNa nirlepanAkAlo'saMkhyAtavarSakoTImAnaH sUkSmamaddhApalyopamaM, taddazakoTIkoTyasmUkSmamaddhAsAgaropamam , taddazakoTIkovyo'vasarpiNI, etAvatpramANA utsarpiNyapi, utsarpiNyavasarpiNyordvayorekaM 4Wan z0'' Wan - i> Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zyg shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||38|| ajIvatattve SaDArakasvarUpam // > < | kAlacakraM, anantAni kAlacakrANyekaH pudgalaparAvarttaH, anantAH pudgalaparAvartA atItAddhA, tathaivA' nAgatAddhA'pi / AbhyAM ca sUkSmAddhApalyopamasAgaropamAbhyAM suranArakanaratirazcAM karmasthitirbhavasthitiH kAyasthitizca mIyate / tathA prAgvat palyAdvAlAaspRSTanabhapradezAnAM pratisamayamekaikA'pahAreNa( spRSTanabhaHpradeza nirlepanAkAlo'saMkhyeyotsarpiNyavasarpiNImAno bAdaraM kSetrapalyopama, taddazakoTIkoTyo bAdaraM kSetrasAgaropama, tathaivA'saMkhyAtakhaNDIkRtavAlAgraiH spRSTAnAmaspRSTAnAM ca namaHpradezAnAM pratisamayamekaikA'pahAreNa nirlepanAkAlo bAdarAsaMkhyeyaguNakAlapramANaM sUkSmakSetrapalyopamam , prAgvat taddazakoTIkoTyaH sUkSmakSetrasAgaropamaJca, etAbhyAM sUkSmakSetrapalyopamasAgaropamAbhyAM prAyo dRSTivAde pramANacintAyAM prayojanaM sakRdeva nA'nyaveti / / iti palyopamasAgaropamasvarUpam / / uktasvarUpairdazakoTAkoTIsUkSmAddhAsAgaropamairekA utsarpiNI, tAvatpramANA cekAsvasarpiNI, ekaikasyAmutsarpiNyAmavasarpiNyAzca SaDArakAH santi, tatrAdAvasarpiNyAM tAvat prathama: supamasuSamanAmaka Arakazcatu:koTAkoTIsAgaropamapramANaH, suSamAkhyo dvitIyA''rakaH trikoTAkoTIsAgarapramANaH, suSamaduHSamAhvastRtIyA''rako dvikoTAkoTIsAgaropamamAna:, dumpamasupamasaMjJazcaturthA''rako dvicatvAriMzadvarSasahasranyUnaikakoTAkoTIsAgaropamamAna:, duSamanAmA paJcamA''raka ekaviMzativarSasahasraparimitaH, paSTho duHpamaduSamanAmA'pi tAvadvarSapramANaH, evamutsarpiNyAmapi ArakapadakaM vijJeyaM, navaraM tatra vyutkrameNa ArakA bhavanti, yathA prathamo duHSamaHSamaH, dvitIyo du:Sama ityAdi / utsarpiNIkAla: zrImedhAyurvelAdibhiH krameNa vardhamAnaH, avasarpiNIkAlazca taireva lakSmImedhA''yurbalAdibhiH krameNa hIyamAnaH / utsarpiNyavasapiNIsamudAyA''tmako viMzatikoTAkoTIsAgaropamapramANaH kAlaH kAlacakrA'bhidhAnaH siddhAnte procyate / gAthA'ntarvI yaH 10Wan Wan dhaWan zy) - -Wan >Wan // 38 // Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zy > > kAlazabdastena ' kAlacakram ' ityartho gRhyate, samayaparyAyaH kAlo'pi gRhyate ca / uktazcA''cAryapuraMdarehemacandrapAdaiH"kAlo dvividho'vasarpiNyutsarpiNI vibhedataH / sAgarakoTikoTInAM viMzatyA sa samApyate // 1 // avasarpiNyAM paDarA, utsapiNyAM ta eva viparItAH / evaM dvAdazabhirarairvivartate kAlacakramidam // 2 // tatraikAntasuSamArazcatasraH koTikoTayaH / sAgarANAM suSamA tu tisrastUtkoTikoTayaH // 3 / / suSamaduHpamA te dve, duHSamasuSamA punH| saikA sahasrairvarSANAM dvicatvAriMzatonitA // 4 // atha duHSamaikaviMzatirabdasahasrANi tAvatI tu syAt / ekAntaduHSamA'pi ghetatsaMkhyAH pare'pi viparItAH // 5 // prathame'ratraye mAkhidyekapalyajIvitAH / trivyekagavyUtyucchAyAstrivyekadinabhojanAH // 6 // kalpadruphalasaMtuSTAzcaturthe tvarake nraaH| pUrvakoTyAyuSaH paJcadhanuHzatasamuchrayAH // 7 // paJcame tu varSazatAyuSaH saptakarocchrayAH / SaSThe punaH SoDazAbdAyuSo hstsmuchyaaH||8|| ekAntaduHkhapracitA utsrpinnyaampiidRshaaH| pazcAnupUrvyA vijJeyA areSu kila SaTsvapi // 9 // " iti / athavA'tItA'nAgatavartamAnabhedetrividho'pi kAlaH, tatrA'tItA'nAgatAvanantasamayA''tmakau, vartamAnastvekasamayA''tmakA, atItakAlA'pekSayA'nAgatakAlo'nantaguNaH, athavA dvAbapyanAgatA'tItau tulyAviti / matavyayamapi bhinnabhinnayuktyA samyag bhAti, tattvaM tu kevaligamyam // uktasvarUpo'yaM vyAvahArikakAlo'mUrtaH sArdhadvayadvIpA'ntarvatI eva, yato na sArdhadvayadvIpabahirbhUtaM jyotiScakraM bhramaNAtmikAM gatikriyAM kurute, kAlasya samayA'ntarmuhUrtAdiparivarttanaM tu jyotiScakrabhramaNaparicchinnam , tasmAt sArdhadvayadvIpabahivertiSu dvIpasamudreSu mAsa-saMvatsarA-'yana-yugAdivyavahAro na pracalati, yatra kutraciddivasastatra nairantaryeNa divasaH, yatra 39sz9095 - Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||39|| ajIvatattve | dravyANAM pariNAmisvAdi varNanam // >Wan Wan -Wan >Wan -Wan Wan Wan Wan zy rAtristatra rAtrireva, tataH sarvadvIpasamudreSu devalokeSu saptasu narakapRthvISu ityAdisthAneSu AyuHprabhRtiyaH sarvavyavahAro bhavati sa sArdhadvayadvIpAntarvatipuSpadantayoH paribhramaNasvarUpayA gatyA eva pracalati, uktazca;"logA'NubhajaNIyaM joisacakaM bhaNaMti arihaMtA / save kAlavisesA jassa gaivisesanipphannA" // 1 // // 13 // trayodazagAthAbhirjIvadravyasya pazcA'jIvadravyANAzca pRthak pRthak svarUpaM vyAkhyAyedAnIM madhyedravyaSadkaM kiM dravyaM pariNAmitvAdibhiH katibhiH paryAyayuktamiti praznAva'kAzaM manasi nirdhArya tasya samAdhyarthamimAM vakSyamANAM gAthAmAcArya Aha;pariNAmi-jIva-muttaM, sapaesA-ega khitta-kiriyA yA niccaM-kAraNa-kattA, savagaya-iyara appvse||14|| TIkA:-'pariNAmI, ' tyAdi dravyapadakamadhye nikhilAni dravyANi parasparaM samAnadharmANi utA'nyathA ? iti vivecayituM pariNAmItyAdIni sapratipakSAni dvAdaza dvArANi procyante, tadyathA-paTsa dravyeSu kati dravyANi pariNAmIni, kati cA'pariNAmIni? (1) kati jIvA''tmakAni kati cA'jIvalakSaNAni ?(2) kAni mRtA'ni kAnyamUrtAni ?(3) kAni dravyANi sapradezAni kAni ca pradezavarjitAnyakhaNDaskaMdhA''tmakAni ? (4) kati dravyANi ekattvasaMkhyAbhAJji kati cA'nekatvasaMkhyopetAni ? (5) paTsu dravyeSu kati dravyANi kSetrasvarUpANi (AdhArasvarUpANi) kati ca kSetralakSaNAni (AdheyA''tmakAni) ? (6) kati sakriyANi kati cAkriyANi ? (7) kati nityAni kati cA'nityAni ? (8) kati dravyANi dravyAntarANAM kriyA'ntarANAM kAraNasvarUpANi, kati ca kAraNavarahitAni ? (9) kati dravyANi karttalakSaNAni kati ca kartRttva // 39 // Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N A 5 V A 5 ( Da b S viyutAni 1 (10) dravyaSaTke kati dravyANi sarvavyApIni kati ca dezavyApIni 1 ( 11 ) kati ca sapravezicyopetAni kati cA'pravezitvadharmayuktAni 1 ( 12 ) iti dravyANAM paraspareNa sAdharmyamavagantumiyaM gAthA prakIrttitA / / athaiteSAM dravyasatkapariNAmittvA'pariNAmittvaprabhRtInAmanuyogAdvArANAM vivaraNaM likhyate, pUrvaM tu tAvatpariNAmazabdo vivriyate ; -- pariNamanamavasthAvizeSAdavasthA'ntaragamanaM pariNAmaH tathA dravyA'stikanayamatena pariNamanaM nAma yatkathaJcit sadaivottaraparyAyarUpaM MM dharmAntaramadhigacchati, na ca pUrvaparyAyasya sarvathA'vasthAnaM nApyekAntena vinAzaH, uktazca prajJApanATIkAyAM- " pariNAmo dyarthAntaragamanaM na ca sarvathA vyavasthAnam / na ca sarvathA vinAzaH pariNAmastadvidAmiSTaH " // 1 // paryAyA'stikanayamatena punaH pariNamanaM pUrvasatparyAyA'pekSayA vinAza uttareNa cA'satA paryAyeNa prAdurbhAvaH tathAcA'mumeva nayamadhikRtyA'nyatroktam;" satparyAyeNa vinAzaH prAdurbhAvo'sadbhAvaparyayataH / dravyANAM pariNAmaH proktaHkhalu paryayanayasya " // 1 // sa ca jIvapari- N NAmA'jIvapariNAmAbhyAM dvividhaH, dravyeSu SaTsu jIvAtmakaM jIvadravyaM, anyAnyajIva svarUpANi, ajIvA''tmakeSu dravyeSu kevalaM pudgaladravyameva pariNAmi, itarANyazeSANyapi ajIva rUpANi dharmAdharmmAdIni pariNAmaviyutAni avasthA'ntaragamanA'bhAvAt, 1 eteSAM dharmmA'dharmmAdInAM yadapariNAmitvaM pratyapAdi tannizcayanayApekSayA, anyathA''pekSikaM tu teSAmapi pariNAmitvaM, yathA kazcinnA kasmi~zcidvivakSitasthAne sthitaH tadA tatrasthAni dharmmA'dhamrmmA''kAzadravyANi tatpuruSaviziSTAni, 'tatpuruSaviziSTatvaM ' sa eva pariNAmo dharmmAdInAm / yadA sa narastata utthAya anyatropaviSTastadA vivakSitadharmmA'dharmmA''kAzadezastatpuruSaviziSTapariNAmarAhityAt tatpurupaviziSTattva paryAyaviyutaH, yatra ca tena puruSeNopaviSTaM sa dharmmAdInAM dezastatpuruSaviziSTaH sa eva pariNAmaH pariNA 55<550SASLA U G Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvatatva sumaGgalATIkAyAM // 40 // an N S V prinnaamH|| A evaJca dravyaSTrakamadhye jIvapudgaladravye pariNAminI, tatra jIvapariNAmo dazavidhaH, pudgalapariNAmo'pi dazavidhazca tatrA''dau ajIvatattve jIvapariNAmo vyAkhyAyate, - sa caivam:- gatipariNAmaH 1 indriyapariNAmaH 2 kaSAyapariNAmaH 3 lezyApariNAmaH 4 yogapari- dazavidho NAmaH 5 upayogapariNAmaH 6 jJAnapariNAmaH 7 darzanapariNAmaH 8 cAritrapariNAmaH 9 vedapariNAmaH 10 / tatra gamyate prApyate jIvanairayikAdigatinAmakamrmodayeneti gatiH, nairayikattva - tiryaktva-manujattva - devattvaparyAyapariNatiH, gatireva pariNAmo gatipariNAmaH, jIvastaM gatyAtmakaM pariNAmaM dharmAntaraM bhajate, yathA kazcinmanujo vartamAnA'vasthAyAM manujagatiparyAyapariNataH, samApte tu nijAyuSi yadA devavenotpannastadA manujaparyAyasya vinAzaH, devaparyAyasya cotpAdaH, Atmadravyasya ca dhauvyamiti sa gatipariNAmo jIvasyocyate / tathA indati AvArakakarmmaNAM kSayeNA'nantajJAnadarzanacAritravIryasvarUpaM paramaizvaryaM prApnotIti indra AtmA, tasyedamindriyaM prAgvyAvarNitasvarUpaM, paJcavidhamindriyaM jIvenA'vApyate ata indriyapariNAmo'pi jIvapariNAmaH, yathaikendriyaccapariNAma bhAk kazcidekendriyo nijA''yuSassamAptau dvIndriyatveno'tpannastadA ekendriyasaMjJapariNAmasya vinAzaH, dvIndriyAkhyaparyAyasyotpattirAtmanazca dhruvatA, evamagre'pi svamanISikayohyam / / kapanti hiMsanti parasparaM prANino'smi - bhiti kapaH saMsArastamayante gamayanti prApayantIti kapAyA vakSyamANasvarUpAH, kaSAya eva pariNAmaH kaSAyapariNAmaH, tattatkaSAyamohanIyodayavarttinA jIvena tattatkaSAyo'nubhUyata iti kaSAyo'pi jIvapariNAmaH, yathA krodhakaSAyodayavarttI mazca avasthAntaragamanaparicchinnaH taccA'tra pratyakSamanubobhUyate, atasteSAmapi dharmA'dharmmA''kAzadravyANAmApekSikaM pariNAmittvaM L nirvAdhamiti / anayA rItyA ghaTAkAzaH '' maThAkAza: ' ityAdAvapi vijJeyam // N G Jie / / 40 / / A S AST! U Pian M A Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 095 izs<57555555 jIvo'ntarmuharttAnantaraM mAnakaSAyodayavAn saJjAtastadA krodhakaSAyA''tmakapariNAmasya nivRttirmAnakaSAyapariNAmasya cotpttiH| Atmanazca dhruvattvam / liSyate zliSyate AtmA karmaNA sahAnayeti lezyA, yogA'ntargatakRSNAdidravyasAcivyAdAtmanaH pariNAmavizeSo lezyA, uktazca-'kRSNAdidravyasAcivyAtpariNAmo ya aatmnH| sphaTikasyeva tatrA'yaM lezyAzabdaH pravarttate // 1 // nanu kAni kRSNAdIni dravyANi? ucyate, iha yoge sati lezyA, bhavati, yogA'bhAve ca na bhavati, tato yogena sahA'nvayavyatirekadarzanAt yoganimittA lezyeti nizcIyate, sarvatrApi tannimitattvanizcayasyA'nvayavyatirekadarzanamUlattvAt , yoganimittatAyAmapi vikalpadvayamavatarati-kiM yogA'ntargatadravyarUpA, yoganimittakarmadravyarUpA vA ? tatra na tAvadyoganimittakarmadravyarUpA, vikalpadvayA'natikramAt , tathAhiH-yoganimittakamadravyarUpA satI ghAtikamadravyarUpA aghAtikamadravyarUpA vA ? na tAvadvAtikarmadravyarUpA, teSAmabhAve'pi sayogikevalini lezyAyAH sadbhAvAt , nApyaghAtikarmarUpA, tatsadbhAve'pi ayogikevalini lezyAyA abhAvAt , tataH pArizeSyAd yogA'ntargatadravyarUpA pratyeyA, tAni ca yogAntargatAni dravyANi yAvatkapAyAstAvatteSAmapyudayopabRMhakANi bhavanti, dRSTazca yogA'ntargatAnAM dravyANAM kaSAyodayopabRMhaNasAmarthyam , yathA pittadravyasya, tathAhi-pittaprakopavizeSAdupalakSyate mahAn pravardhamAnaH kopaH, anyacca bAhyAnyapi dravyANi karmaNAmudayakSayopazamA''dihetavaupalabhyante, yathA brAhmayauSadhirjJAnAvaraNakSayopazamasya, surApAnaM jJAnAvaraNodayasya, kathamanyathA yuktA'yuktavivekavikalopajAyate, dadhibhojanaM nidrArUpadarzanAvaraNodayasya, tatki yogadravyANi na bhavanti ? api tu bhavantyeva yogA'ntargatadravyANi / tena yaH sthitipAkavizeSo lezyAvazAdupagIyate zAstrAntare sa samyagupapannaH, yataH sthitipAko nAmA'nubhAga ucyate, tasya | FDI KE HO BABA $25059-8y Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ! z Cy > zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM ajIvatattve lezyApariNAmasvarUpam // < // 41 // > -Wan nimittaM kaSAyodayA'ntargatakRSNAdilezyA pariNAmAH, te ca paramArthataH kapAyasvarUpA eva, tadantargatatvAt , kevalaM yogA'ntargatadravyasahakArikAraNa bhedavaicitryAbhyAM te kRSNAdibhedaibhinnAstAratamyabhedena vicitrAzcopajAyante, tena yad bhagavatA karmaprakRtikRtA zivazA''cAryeNa zatakA''khye granthe'bhihitaM " Thii aNubhAgaM kasAyao kuNai" iti tadapi samIcInameva, kRSNAdilezyApariNAmAnAmapi kaSAyodayA'ntargatAnAM kaSAyarUpatvAt , tena yaducyate kaizcityogapariNAmattve lezyAnAM "jogApayaDipaesaM Thii aNubhAgaM kalAyao kuNai" iti vacanAt prakRtipradezavandhahetutvameva syAnna karmasthitihetuccamiti, tadapi na samIcInaM, yathoktabhAvArthAparijJAnAt , api ca na lezyAH sthitihetavaH, kiMtu kapAyAH, lezyAstu kaSAyodayA'ntargatA anubhAgahetavaH, ata eva ca " sthitipAkavizepastasya bhavati lezyAvizeSeNa" ityatrAgnubhAgapratipacyartha pAkagrahaNaM, etaJca sunizcitaM karmaprakRtiTIkAdiSu, tataH siddhAntaparijJAnamapi na samyaktepAmasti, yadapyuktaM-kambheniSyando lezyA, niSyandarUpacce hi yAvatkapAyodayastAvanniSyandasyA'pi sadbhAvAt kammasthitihetucamapi 1 kapAyodayasahacAriNaH kRSNAdilezyApariNAnA anubhAgavandhahetava ityarthaH // 1 karmaprakRtau vandhanakaraNe -- ekekammi kasAyodayammi' itigAthATIkAyAmaH-ekaikasmin kapAyodaye sthitisthAnanibandhanabhUte nAnAjIvA'pekSayA'nubhAgabandhA'dhyavasAyasthAnAni kRSNAdilejhyApariNAmavizeSarUpANi " sakapAyodayA hi kRSNAdilezyApariNAmavizeSA anubhAga bandhahetava" itivacanAt asaMkhyeyA lokA bhavanti asaMkhyeyalokA''kAzapradezapramANAni bhavantItyarthaH [ karmaprakRti-malayagirIyavRttirmudritA-gAthA-52-patra 40] 9552095- >Wan - Wan Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ V ( A --! T A T Tel S yujyate evetyAdi tadapyazlIlaM, lezyAnAmanubhAgabandhahetutayA sthitibandhahetutvA'yogAt, anyacca - karmmaniSyandaH kiM karmakalka uta karmmasAra: ? na tAvatkarmmakalkaH, tasyAsAratayA utkRSTA'nubhAgabandhahetutvAnupapattiprasakteH, kalko hi asAro bhavati, asArazca kathamutkRSTA'nubhAgabandhahetuH ? atra ca utkRSTA'nubhAgabandhahetavo'pi bhavanti / atha karmmasAra iti pakSastarhi kasya karmaNaH sAra iti vAcyaM ? yathAyogamaSTAnAmapIti cedaSTAnAmapi karmmaNAM zAstre vipAkA varNyante, na ca kasyApi karmmaNo M lezyA''tmako vipAka upadarzitaH, tataH kathaM karmmasArapakSI jAghaTIti ? tasmAt pUrvokta eva pakSaH zreyAn ityaGgIkarttavyaH, pUjyazrIharibhadrasUribhirapi tatra tatra tathaivAGgIkRtattvAditi / yathA saptadhAtuvyatiriktA vAtapittakaphAtmikA''hArapariNatirupajAyate tadvanmanovAkkAyayogapariNAmavyatiriktA lezyAlakSaNA yogadravyapariNatirapi sajjAyate, nanu siddhAnte yogadravyANAM yogatraya- ha pariNAmavallezyA pariNAmaH kathaM nokta iti ced vAtapittakaphalakSaNA''hArapariNateravazyaMbhAve'pi gRhItA''hArasya saptadhAtutvena pariNAma eva kevalaM zAstre yathA zrayate tathA'trApi lezyAlakSaNayogapariNAmasadbhAve'pi gRhItamanovAkkAyayogadravyANAM manovAkkAyayogatvena eva pariNAmaH siddhAnte gIyate nacA'tra kAcidanupapattiH, evaJca yogAntargatadravyattvamapi lezyAnAM samyagupapadyata iti me matiH, tattvaM tu kevaligamyamiti / kRSNAdibhedabhinnAyAmasyAM kasyAJcillezyAyAM vartamAno jIvo ka vivakSitalezyAto lezyAntaraM gacchati tadA vivakSita lezyApariNAmasya vinAzaH, anyataralezyApariNAmasya cotpAdaH, jIvasya ca dhruvatvamiti / yogastattvata audArikAdizarIrasaMyogasamuttha AtmapariNAmavizeSavyApAraH, tadyathAH - audArikAdizarIrayuktasyA''tmano vIryapariNativizeSaH kAyayogaH, tathaudArikavaikriyAhArakazarIravyApArAhRtavAgUdravyasamUhasAcivyAJjIvavyA- L N Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iz) in 44 ajIvatatve dravyAnAM pariNAmi vAdiA svarUpam // bhInavatattva- A pAro vAgyogaH, tathaudArikavaikriyAhArakazarIravyApArAhRtamanodravyasamUhasAcivyAjIvavyApAro manoyogaH, sa ca yogastrividhaH, sumaGgalA- manovAkAyalakSaNabhedAt , jIvamRte na kizcidapi dravyaM manovAkAyayogavat , ato'yamapi yogapariNAmo jIvapariNAmaH / saMjJi- TIkAyAM- vl paJcendriyAdiSu keSucijIvasthAneSu trayANAmapi yogAnAM sattApekSayA sadbhAve'pi vivakSitA'nehasi trayANAM yogAnAM sm||42|| kAlaM vyApArA'pekSayA'bhAvAt eka evA'nyatamaH kazcid yogo varIvarttate, yadA'ntarmuhUrtAdyanantaraM yogaparAvRttissaJjAyate tadA pUrvarItyA yogapariNAmasya vinAzotpAdau Atmanazca dhauvyaM svayameva parimAvanIyam // upayujyate sAmAnyatayA vizeSatayA vA vastutattvaparijJAnArthamityupayogaH, sa ca dvAdazaprakArakaH prAgvyAkhyAtasvarUpaH, upayogapariNAmo'pi jIvaM vihAya na kenacidravyeNorarIkriyate tataH so'pi jIvapariNAmaH, pariNAmitvaM cAsya matijJAnopayogino zrutajJAnopayogaM gatasyA'tmano matijJAnopayogazrutajJAnopayogA''tmanAM yathAsaMkhyaM vinAzotpAdadhruvatvA'pekSayA vijJeyam / jJAyate vastutattvaM paricchidyate'nena tajjJAnaM matyAdibhedabhinnaM paJcaprakArakamaSTaprakArakaM vA, jJAnamevapariNAmo jJAnapariNAmaH, so'pi jIvaM vinA'nanyA''dhAratvAt jIvapariNAmaH, jJAnopayogayo dattvaM prAg vyAvarNitamato nAtra spaSTIkurmo vayam , pariNAmitvaM ca matijJAnazrutajJAnavataH samyagdRSTe vasya mithyAtvayogAt matyajJAnaM zrutA'jJAnaM jAyate tadA athavA ghAtikarmakSapaNA'nantaraM kevalajJAnasyotpAde 'naTThammi chAumathie nANe' iti vacanAt matijJAnazrutajJAnayorvinAze ca jAte vinAzotpAdadhruvatvazca 1 matyajJAna-zrutA'jJAna-vibhaGgajJAnAtmakA'jJAnatrikaprakSepAdaSTakaM jJAnasya / Wan 5-5 3230se! -57 // 42 // Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N A ( A -- T V sujJeya'm / dRzyate sAmAnyatayA vastutattvA'vabodho jAyate yena taddarzanaM cakSurdarzanA'cakSurdarzanA'vadhidarzanakevaladarzana medaizvaturvidham, jJAnapariNAmavadayaM darzanapariNAmo'pi jIvapariNAmaH, jIveSveva dRzyamAnattvAttasya pariNAmotpAdavinAzadhruvatvAni ca pUrvavad bodhyAni, / caryate gamyate sarvakarmakSayaM vidhAya mahAnandasthAnasvarUpaM mokSaM prati yena taccAritram, tacca sAmAyikAdibhedaiH paJcavidhaM vakSyamANasvarUpaM, asya cAritrasyA''tmano guNattvAt jIvapariNAmattvaM sukhyAtam / sAmAyikacAritraH chedopasthApanIyacAritro vA parihAravizuddhisaMjJakaM cAritraM sUkSmasaMparAyaM yathAkhyAtaM vA'vApnoti, athavA aupazamikaH sUkSmasaMparAyAd yathAkhyAtAd vA patittvA chedopasthApanIyaM sAmAyikaM saMyamaM vA yAti tadA teSAM cAritrANAmutpAdavinAzApekSayA Atmanazca dhruvatayA pariNAmittvaM cintyam / vedyate'nubhUyate kAmA''saktittvaM yena sa vedaH puMveda - strI veda-napuMsakavedAtmakamedaikhiprakArakaH, amuM vedaM jIvA evA'nubhavanti, nA'jIvA atasso'pi jIvapariNAmaH, vivakSitavedodayAt vedodayA'ntaramupajAyate tadA pariNAmittvamutpattivinAzadhauvyApekSikamiti / dazavidho'yaM pariNAmaH karmopAdhijanyasvarUpaH prAyogiko na tu jIvasya svasvabhAvajaH, ata eva pUrvoktadazavidhajIva pariNAmA'pekSayA siddhAnAmapagatakarmmaprapaJcAnAmapariNAmittvaM sutarAM pratIyate / nanu siddhAnAmapi pratisamayaM jJAnopayogadarzanopayogayoH parAvRttissaJjAyate, yato yasmin samaye vivakSitasiddhaH kevalajJAnopayogapariNataH tatsamayA'nantaraM tasya vivakSitasiddhasya kevaladarzanopayogapariNatattvAt avasthA'ntaraM jAtaM, 1 pariNAmittvaviSaye yayA rItyA pariNAmitvaM udalekhi tayaiva rItyA tad bhavatItyevaM na vijJeyaM, prakArA'ntarairapi pariNAmittvaM bhAvayituM zakyate, granthagauravabhayAnnikhilaprakArANAM nA'tra pradarzanaM kRtaM, zemuSIvadbhissvadhiyA paribhAvanIyam || SUMZALA N Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattva sumngglaattiikaayaaN||43|| ajIvatattve jIvapariNAmavarNanam // Hzyg>Wan Wan -'-> | pariNAmazca avasthA'ntaraprAptilakSaNaH, atrA'pi kevalajJAnopayogA''tmakasya pUrvapariNAmasya vinAzaH, kevaladarzanopayogapariNAmasya cotpAdaH, Atmanazca dhruvaktvamiti siddhasyApi pariNAmittvaM saMghaTate, pariNAmittvaM ca bhavadbhiH karmopAdhijanyaM vyAkhyAyate, kAtra samAdhattiH ? ucyate-siddhAnAmupayogA'pekSayA yA parAvRttirjAyate sA na karmopAdhijanyA, jIvasyA'nantajJAnA'nantadarzanau guNabhUtau, etayorupayogapravarttanaM pratisamayamiti jIvasya svabhAvo na tu parabhAvaH, yadA'yaM jIvaH karmaprapaJcaparikalita AsIttadA na pratisamayamupayogaparAvRttirabhUta nApyanantajJAnadarzane cAvirabhUtAm , samyagdarzanajJAnacAritrA''tmakaratnatrayyArAdhanapUrvakaH karmakSayo yadA sajjAtastadA prAdurbhUtAvetAvanantajJAnadarzanalakSaNAvAtmaguNau, tatotra parAvRttissvabhAvajA na tu karmajanyA / api cA'smin prakaraNe yat pariNAmitvaM tacca dazavidhaM, yadi siddhAnAM jJAnadarzanopayogaparAvRttyapekSayA pariNAmittvaM gaNyate tadA upayogalakSaNamekavidhameva pariNAmitvam , tato'pi pUrvavyAkhyAtaM dazavidhaM pariNAmittvaM atra na ghaTata iti // ukto jIvapariNAmaH // athA'jIvapariNAmaH sa ca dazavidhaH pudgalapariNAmA''tmakaH, tadyathA-baMdhanapariNAmaH 1 gatipariNAmaH 2 saMsthAnapariNAmaH 3 bhedapariNAmaH 4, varNapariNAmaH 5 gandhapariNAmaH 6 rasapariNAmaH 7 sparzapariNAmaH 8 agurulaghupariNAmaH9zabdapariNAmaH 10 / tatra tAvadAdau bandhanapariNAmo vyAkhyAyate, sa caivam samaguNasnigdhasya paramANvAde: samaguNasnigdhena paramANvAdinA saha sambandho na bhavati, tathA samaguNarUkSasyApi paramANvAdeH samaguNarUkSeNa paramANvAdinA saha sambandho na bhavati, kintu yadi snigdhaH snigdhena rUkSaH rUkSeNa saha viSamaguNo bhavati tadA viSamamAtratvAtteSAM parasparaM smbndhH| ayaM bandhanapariNAmojIvapariNAmaH yato na jIvapradezAnAmasaMkhyeSalokA''kAzapradezapramANAnoM bandhanapariNAma upa 94520-s el // 43 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ izs kA // sthApanA citram // > Atmapradeza zreNayaH zarAra Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FZS< ajIvatattve zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM > | pariNAmavarNanam // // 44 // < NAmaH, yathA ThikarikA jale tathAprayatnena prakSiptA satI jalasyA'pAntarAle jalaM spRzantI gacchati, bAlajanaprasiddhametat / tathA'spRzato gatipariNAmo'spRzadgatipariNAmaH, yadvyaM na kenApi sahA'pAntarAle saMsparzanamanubhavati tadrvyasyA'spRzadgatipariNAmaH // pudgaladravyANAM pArimaNDalyAdisaMsthAnapaJcakamadhye kenApi saMsthAnena viracanaM sa saMsthAnapariNAmaH / skaMdhA'vasthAnenA'vasthitAnAM pudgaladravyANAM yo bhedaH sa bhedprinnaamH| pudgaladravyeSu paJcaprakArakavarNAnAmutpattiH sa vrnnprinnaamH| pudgaleSu gandhasyotpattiH sa gandhapariNAmaH / teSveva pudgaleSu paJcaprakArANAM rasAnAmutpattiH sa rasapariNAmaH / pudgaleSvaSTaprakArakasya sparzasyotpAdaH sa sparzapariNAmaH / pudgalaparamANuSu guruttva-laghuttva-gurulaghuttva-agurulaghuttvAnAmutpattiH so'gurulaghupariNAmaH / pudgalepu tena tena prakAreNa zabdAnAmutpattiH sa zabdapariNAmaH / ityuktaprakAreNa pudgaladravyaM dazavidhaiH pariNAmairyuktatvAt pariNAmi, anyAni catvAryapyajIvadravyANi pariNAmavarjitAni / ataH SaTsa dravyeSu dravyayugmaM jIvapudgalA''tmakaM pariNAmi, zeSaM dharmA'dharmA''kAzakAlalakSaNaM dravyacatuSkamapariNAmi // SaTsu dravyeSu eka jIvadravyaM jIvasvarUpaM, zeSANi pazcApyajIvasvarUpANi // mUrttavaparIkSAyAM pudgaladravyamekaM mUrtimat , zeSANi paJcA'pyamUrnAni, varNa-gandha-rasa-sparzA yasmin vidyante tanmUrta, teSAM varNagandhAdInAM yasminnabhAvastadamUrttam / sapradezi-apradezinoH pariprazne dharmA'stikAyA'dharmA'stikAyA''kAzAstikAyajIvA'stikAyapudgalA'stikAyA''tmakAni pazcadravyANi pradezasamUhopetAni, avaziSTaM kAladravyaM pradezavarjitaM, astikAyattvA'bhAvAt / SaTsu dravyeSu ekattvA'nekattva 1 jIvastu svasvarUpA'pekSayA'mUrta ityatra svasvarUpaM cintitamasmin mUrtA'mUrttaviSaye / 1095z095 - -Wan > // 44 // < Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N 55-55 Jie yoranuyoge dharmAdharmmA''kAzA'stikAyAnAM pratyekamekaikattvam, pudgalAnAmAnantyaM suvikhyAtamato pudgaladravyamAnantyabhAk, A loke kASThapustAdInyanantAni pudgaladravyANi, jIvadravyANyapyanantAni pRthivIkAyikAdInAmasaMkhyAtattve'pi nigodavarttijIvAnAmAnantyAt / kAlastu anantacopetaH, ( atItAnAgatakAlA'pekSayA ) anantasamayA''tmakattvAttasya / dravyapaTke kati dravyANi kSetramivA''dhArabhUtAni ? kati ca vIjamivA''veyatayA sthitAni 1 iti cintAyAM kevalamAkAzA'stikAyAkhyaM dravyaM kSetramivA''dhArabhUtaM, anyAni paJcA'pi AdheyatayA sthitAni / ayamatrA''zayaH - AkAzaM virahayya zeSANi paJcA'pi dravyANi avagAhadAnasvabhAve AkAze AdheyatayA sthitAni, tata AkAzaH kSetraM, zeSANi kSetrINi // dravyeSu sakriyA'kriyadravyacintAyAM yad dravyaM gatyAdikriyopetaM tat sakriyaM, anyadakriyaM dravyeSu SaTsu jIvapudgalA''khye dravye sakriye, gatyAdikriyAkartRlakSaNatvAttayoH, zeSANi niSkriyANi dharmAdharmmAssdIni caccAri / nityA'nityayoH pariprazne yad dravyaM nairantaryeNa ekasyAmavasthAyAmeva varttate tannityaM anyadanityaM, SaTsu dravyeSu vyavahAranayamaGgIkRtya jIvapudgale anitye, yato jIvaH svakarmmA'nusArato gatyA gatyantaraM paribhrAmyati, devaparyAyaM vihAya manurjaparyAyaM vibhartti manujattvaM ca tyaktvA tiryaktvaM dadhAti, itthaM paryAyanayApekSayedamanityattvaM, dravyAstikanayApekSaM tu jIvo'pi nitya eva / evaM pudgaladravyamapi paramANuttvaM varja - yitvA skandhavamAdatte, nIlavarNA''tmakaM paryAyamujjhitvA zuklavarNaparyAyamaGgIkurute, ata etadapi pudgaladravyaM paryAyanayA'pekSayA'nityam / nizcayanayena tu paddravyANyapi nityAni anityAni ca tadyathAH- dharmmA'stikAyadravyaM amUrttattvA'-cetanactvA- 1 'kriyacca-gatisahAyakattvAdiguNairnityaM, deza-pradezA-'gurulaghuparyAyairanityazca / adharmmA'stikAyadravyamamUrttattvA'kriyattvA - A V A T A Pin T V 5555550 A M A N G Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >295 zrInavatattva mumngglaattiikaayaaN||45|| ajIvatattve dravyaSave nityA nitya| vibhAga -Wan > 'cetanattva-sthitisahAyakatvAdibhirnityaM, deza-pradezA'-gurulaghuparyAyairanityam / evamAkAzadravye'pi yojyam / navaraM gatisthitisahAyakattvasthAne'vagAhadAyakattvaM jJeyam / tathA kAladravyaM amUrttattvA-'cetanattvA'kriyatvaivartanAdilakSaNaizca nityaM, atItA'nAgata-vartamAnA'pekSayAnityam / tathA jIvadravyaM jJAna-darzana-cAritra-vIryAdyairguNairamUrttattvAdibhiH paryAyaizca nityaM, devatva-manujattvAdibhiranityaM / pudgaladravyamapi mUtatvA'cetanatvAdibhirnityaM, paramANuca-skaMdhatvA''dibhiH paryAyairanityam // nanu siddhAvasthA samApannA jIvA siddhatvamAzritya nityA AhozcidanityAH? ucyate-anityA iti, yato yannityaM taniyamAdanAdyanantaM syAt , siddhattvaM tu naivam , atraidamparyaH-siddhajIvAnAM jIvatvaM tu pUrvoktarItyA nityaM siddhattvaM tu na tathAprakAraM, yato vivakSitakAle siddhatvasyotpAdaH, siddhizilA tu zAzvatI // nanu jinabimba-jinacaitya-sumeruprabhRtIni yAni yAni loke zAzvatAni vastUni tAni nityAni utAnityAni ? atrA''ha-jagatyAM ye ye zAzvatAH padArthAste AkAramAtreNa pramANamAtreNa vA nityAni, yatasteSAmAkAre pramANe vA kAlA'ntare'pi na tAratamyaM syAt, paraM pudgaladravyamAzrityAnityAni, yataH kAraNAt pratisamayaM tebhyaH zAzvatadravyebhyo'nantAH pudgalaparamANavaH pRthak bhavanti, anantAzca tatra gatvA sammilanti, ata AkAre na bhinnatA, paraM pudgaladravyANAM nairantaryeNA'vasthAnasyA'bhAvaH, AkAraH zAzvataH pudgaladravyaM ttrsthmshaashvtmevetyrthH| dravyeSu SaTsu katamad dravyaM kAraNAtmakaM, katamacca kAraNatAvarjitamityanuyoge idaM jJeyam-yad dravyaM dravyAntarANAM kAryeSUpayujyate tat kAraNakhabhAvA''tmakaM, yacca dravyA'ntarakriyAsu kAraNatvena nopayujyate tat kAraNatA'petam / vinA jIvadravya dharmA'dharmA''kAzAdidravyapaJcakaM kAraNacopetaM, jIvadravyaM tvakAraNA''tmakaM, yato dharmA'stikAyo jIvapudgalAnAM gati- | 304 20'3- Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka pariNAmapariNatAnAM gamanakriyAyAmupakArakaH, adharmmA'stikAyaH sthitipariNAmapariNatAnAM jIvapudgalAnAM sthityupakArakaH, A AkAzA'stikAyo jIvapudgalAnAmavagAhadAyakatvenopakArakaH, pudgalAstikAyo jIvasya zarIra - vAda - manaH - prANApAna - sukhaduHkha - jIvita - maraNAdiSUpakArakaH, kAladravyaM tu jIvasya varttanAdiparyAyeSUpayujyate, uktaJca vividhajJAnavitaraNakalpazAkhiV kalpaiH zrImadbhirumAkhAtisUriprakANDaistattvArthasUtre - "gatisthityupagraho dharmmA'dharmmayorupakAraH ( ta05 - 17 ) " " AkAzaPin syA'vagAhaH ( ta0 5-18 ) " " zarIrakhAGmanaH prANA'pAnAH pudgalAnAM ( ta0 5-19 ) sukhaduHkhajIvitamaraNopagrahAzva A ( ta0 5-20 ) " " varttanA pariNAmaH kriyAparattvA'paratve ca kAlasya ( ta0 5-22 ) " ityAdi / evamuktaprakAreNa jIva5 dravyaM prati pazcA'pi dharmAdIni dravyANi upakArakatvena kAraNadravyANi, jIvadravyaM tu dravyAntaraM prati upakAractvA'bhAvavad T ato'kAraNadravyam / nanu jIvadravyaM prati yathA'nyAni dravyANyupakArakANi evaM pudgaladravyaM pratyapyukArakANi dRzyante, ato jIvadravyamiva pudgaladravyamapi kAraNatAvarjitaM bhavediti ? kathaM jIvadravyamekameva tAdRk pratipAdyate ? satyaM, pudgaladravyaM prati A jIvadravyamiva dravyA'ntarANyupayujyante paraM pudgaladravyaM svayamapi jIvadravyamupakurute, akAraNadravyaM tu tatprocyate yat svayaM dravyA'ntaraM pratyanupakArakaM sat svaM prati dravyA'ntarANi upakArakANi bhaveyuH, jIvadravyaM tvetatsvarUpaM, na tu pudgaladravyaM, yataH pudgalA'stikAyaM prati anyAni dravyANyupakArakANi santyapi jIvadravyaM prati svasyopagrAhakattvena tasyA'kAraNadravyattvaM pari- A bhAvanIyam / nanu dharmAdharmAdIni dravyANi dravyA'ntaraM prati yathopakArakANi, evaM jIvadravyaM kiJciddravyaM prati 5 upagrahakArakamasti na vA ? ucyate - " parasparopagraho jIvAnAm " iti tattvArthasUtroktyanusAreNa jIvadravyaM jIvadravyaM T y 5555555! U M A Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ! 4 zrInavatatva-A ajIvatattve dravyapaddhe krtRttvaadivibhaagH|| 3 sumngglaattiikaayaaN||46|| > < - prati astyupakArakaM parasparA'pekSayA, paraM kAraNAdidvArANAM parapratyayikattvAnnAstyatra virodhaH // atha SaTsu dravyeSu | katisaMkhyAni dravyANi kartRlakSaNAni kati cA'kartRNIti cintAyAM yad dravyaM dravyAntarasya kriyAM prati adhikAravat tat kartRttvopetaM, yacca dravyAntarasya kriyAM pratyanadhikAri tat kartRtvaviyutam / "kriyAM karotIti kartA " iti | sAmAnyazabdavyutpattyanusAreNa tu yadyapi paNNAmapi dravyANAM kartRvaM, tathA'pyasmin prakaraNe sarveSAM dravyAntarANAM khA mitvenopabhoktR tat kartRlakSaNam / SaTsu dravyeSu dharmA'dhAdidravyANAM gatisAhAyyakAdiguNAnAmupabhoktA jIvaH, tato jIva| dravyaM kartRtvopetam , dravyAntarANi krtRtvvrjitaaniityrthH|| dravyeSu sarvavyApittvadezavyApittvavicAraNAyAM yad dravyaM sarvA'vagAhaM vyAmoti tat sarvavyApi, yaccA'vagAhasyaikadeza vyApya tiSThati tad dezavyApi, AkAzAstikArya virahayya catvAro'pyastikAyAzcaturdazarajjuparimitalokA''kAzaM vyApya sthitA atastAni catvAryapi dravyANi dezavyApIni, kAlo'pi sArdhadvayadvIpAntavartitvAd dezavyApI, AkAzadravyaM sarvavyApitvAta sarvavyApi, itthaM dravyaSaTkamadhye AkAzadravyamRte zeSANi pazcA'pi dezavyApIni, AkAzastu sarvavyApI // sapravezivA'pravezittvayoranuyoge-vivakSitadravyasya dravyAntaratayA yat pariNamanaM sa pravezaH, so'syAstIti tat sapravezidravyaM, yacca kadAcidapi dravyAntarakhena na pariNamate paraM svarUpatayaiva tiSThati tadapravezidravyaM, dhammo'dhammodiSu paTsu dravyeSu sarvANyapi apravezidravyANi yato na vivakSitadravyaM svarUpaM tyaktvA dravyAntaratayA pariNamate / ityevaM saMkSepataH 'pariNAmI ' tti gAthAyAmuktAni dvArANi vivRtAni, vizeSastu prajJApanAdimahAzAstrasamUhAdvilokanIyaH // Szs054-5 -529Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyanAmAni jIvaH mUrtaH sapradezI pakA . | pariNAmI kSetram sakriyaH nityaH kartA .] kAraNam 0 sarvagataH apravezI / zWan >Wan 30 0 |0 . 0 'pariNAmI'tti gAthAyantrakam ; |.. Wan Wan Wan Wan >Wan -3><>Wan z 1 | dharmA'stikAyaH 2 | adharmA'stikAyaH 3 | AkAzA'stikAyaH 4 | jIvA'stikAyaH 5 | pudgalA'stikAyaH 6 | kAlaH | > ____idAnIM dravya-kSetra-kAla-bhAva-guNA-kAralakSaNedvAraiH kiJcidviziSTatayA SaD dravyANi viviyante, tadyathA-dharmA'stikAyo dravyata ekaH, kSetratolokA''kAza( caturdazarajju )pramANaH, kAlato'nAdyanantaH, bhAvato varNagandharasasparzarahitaH, > Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z! padravya zrInavatattva sumaGgalATIkAyAM svruupm|| // 47 // | guNato gatisAhAyyakaH, saMsthAnato vjrsNsthaaniiyH||1|| adhA'stikAyo dravyata ekaH, kSetrato lokA''kAzapramANaH, kAlato'nAdyanantaH, bhAvato varNagandharasasparzaviyutaH, guNatassthitisAhAyyakaH, saMsthAnato vajrasaMsthAnIyaH // 2 // AkAzAstikAyo dravyata ekaH, kSetrato lokA'lokamAnaH, kAlato'nAdyanantaH, bhAvato varNagandharasasparzavarjitaH, guNato'vagAhadAyakaH, saMsthAnato golAkArakaH // 3 // jIvAstikAyo dravyato'nantasvarUpaH, kSetrata ekaM jIvamAzritya jaghanyatayA'GgulA:saMkhyeyabhAgaH, utkRSTastvanekAn jIvAn ekaM vA jIvamAzritya lokA''kAzapramANaH, kAlato'nAdyanantaH, bhAvato varNagandharasasparzarahitaH, guNato jJAnadarzanAdiguNopetaH, AkRtyA dehAkArakaH, samudghAtA'pekSayA lokA''kArako vA // 4 // pudgalA'stikAyo dravyato'nantasaMkhyA''tmakaH, kSetrato lokA''kAzaparimito nikhilapudgaladravyajAtA'pekSayA, paramANvapekSayA sUkSmapariNAmapariNatA'nantapradeziskaMdhA'pekSayA vA ekA''kAzapradezAvagAhaH, kAlato'nAdyanantaH, bhAvato varNagandharasasparzAyupetaH, guNataH pUraNagalanasvabhAvaH, sNsthaanttven-diirgh-ctursr-vysr-vrtul-primnnddlaadisNsthaaniiyH||5|| kAlo dravyata ekA kSetrataH sAdhadvayadvIpapramANaH, kAlato'nAdyanantaH, bhAvato varNAdiviyuktaH, AkRtyA avktvyH||6|| ityevaM vyAkhyAtA ajIvatattvasya ctudeshbhedaaH| prakArA'ntareNA'jIvasya mUrtA'mUrtavibhAgena, dravya-kSetra-kAla-bhAva-guNabhedairvarNagandharasasparzasaMsthAnabhedezca SaSTyadhikapaJcazataprabhedA bhavanti, teSAM varNanaM granthavistarabhayAdatra na likhyate, granthAntareSu supratItaM, jijJAsubhizca tatrato vilokanIyam // 15 // vyAkhyAyAJjIvatattvaM, bhedaprabhedairyanmayopAttam / tenA'stuzramaNasaGko, jiivaajiivtvvijnyaanyutH||1|| ityArAdhyapAdAcAryavaryazrImadvijayamohanasUrIzvaravineyAvataMsopAdhyAyapravarazrIpratApavijayajIgaNicaraNAbjacaJcarIka pravartakazrIdharmavijayaviracitAyAM zrInavatattvaprakaraNasumaGgalATIkAyAM dvitIyamajIvatattvaM samAptam // insssz5095 | // 47 // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ !Z5<5><55<5>< A 11 30 11 // atha punyatattvam // paJcA''cAraparAyaNaH samudito bhavyA'bjabodhArthamA, durjayyo'pi jito jitezaharidhAtrAdyantarAriH smaraH / A yena prAstamazeSavAdyahikulaM syAdvAdasauparNinA, so'yaM sArvajanInazaM prakurutAM sUrIzasaGghassadA // 1 // evaM jIvAjIvatattvatyossamyag vivaraNaM vidhAyA'tha tRtIyaM kramAyAtaM punyatattvaM vyAcikhyAsurAcAryastAvAdAdau dvica- 5 T tvAriMzatsaMkhyAkapunyabhedamadhye saptadazabhedAnanayA gAthayA vivRNotiH - T SU <550A55A V sAuMccagoya maNuduga-suradugaMpaMciMdijAi pnndehaa| AititaNuNuvaMgA, AimasaMghayaNa saMThANA // 16 // S TIkA; -- sAtavedanIyaM karmma, uccairgotraM manujadvikaM manujagatimanujAnupUrvIlakSaNaM suradvikaM devagatidevA'nupUrvIsvarUpaM, Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcendriyajAtiH, paJcazarIrANi audArikavaikriyA''hArakataijasakArmmaNarUpANi, AdibhUtAnAM trayANAM zarIrANAmaudArikavaikriyA''hArakA''tmanAmaGgopAGgAni, vakSyamANasaMhananaSaTkamadhye prathama saMhananaM vajrarSabhanArAcanAmakaM, evaM vakSyamANasaMsthAnaSaTkamadhye samacaturasrA''khyaM prathamasaMsthAnaM, ityetAsAM saptadazaprakRtInAM zubhavipAkavattvAt punyaprakRtayaH prakIrttyanta iti gAthA'kSarArthaH / / vyAsArthastvayam ; -- ihaloke mithyAtvA'viratipramAdakaSAyayogA''tmakaiH karmmabandhahetubhirupAttakarmANo jIvAH pradezodayadvArA vipAkodayena vopAttaM karmma yadAnubhavanti tadA'nubhUyamAnazubhAzubhakarmaNAmanusAreNa jIvA api tathAvidhazubhAzubhA'dhyavasAyavantassantaH punaH svA'vagADhA''kAzapradezavarttikArmmaNavargaNApudgalAn sarvA''tmapradezairgRhItvAkarmmatayA tAn pariNamayya zubhAzubhapariNAmAnusAreNa sthitirase teSu karmmapudgaleSu grahaNasamayenaivotpAdya kSIranIravad vahnayayaHpiNDavadvA''tmapradezAnAmabhedA''tmakaM sambandhaM kurvvanti / tat karmma ghAti - aghAtibhedAbhyAM dvividhaM yat karma anantaA jJAnA'nantacAritrA'nantavIryA''tmakamAtmaguNaM sarvathA dezena vA hanti tat ghAti, yaccaivaM na tadaghAti / vakSyamANakarmASTakamadhye jJAnA''vArakadarzanA''varaNIyamohanIyA'ntarAyalakSaNAni catvAri karmANi jJAnAdiguNAnAM ghAtakatvAd ghAtIni, ajJAnAdyazubhavipAkajanakacvAdazubhAni / vedanIya - Ayu- nAma - gotrA''khyAni caccAri aghAtIni karmANi sukhaduHkhaye prabhRtizubhAzubhavipAkajanakactvAt zubhAzubhasvarUpANi / evaM ghAti - aghAtinormadhye yAnyazubhAni karmANi tAH pApav kRtayaH, yAni ca zubhAni karmANi tAzca punyaprakRtayaH / punyaM nAma punAti AtmAnaM pavitrIkarotIti punyam || azubhakarmmapAMzupAMzula AtmA yaiH karmabhiH kramazaH zubhaM karmma arjayitvA pavitrIbhavati, krameNa ca sattAgatakarmmapradezAn AtmapradezebhyaH T T Pin zrInavatattvaA sumaGgalA- 45 TIkAyAM- V 11 86 11 A tbn 555A5N50A5L5< punyatattve punyasvarUpam // 1186 11 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Wan zyg>Wan ra parizATayan zivasukhabhAk ca bhavati tAni karmANi punyasaMjJakAni, taiH punyasaMjJakakarmabhirjIvo yat zubhaM karma banAti tatka mA'pi punyanAmnA ucyate, evaM punyaM kAraNakAryabhedAbhyAM kriyAphalabhedAbhyAM vA dvividhaM, tatra yaiH supAtradAnAdibhiH kAraNaiH kriyAbhirvA zubhavipAkajanakaM punyaM karma upArjayati tat punyasya kAraNaM kriyA vA procyate, yacca sAtodayAdisvarUpeNopabhujyate jIvaistat punyasya kArya phalaM vocyate / keSAzcinmatena pApamevaikaM karma na tu punyakarma vidyate, te ca dArzanikA evamAhuH"pApamevaikamasti na puNyaM, tadeva pApaM uttamAmavasthAmanuprAptaM nArakarbhavAyA'laM apacIyamANaM tu tiryanarA'marabhavAyeti, tadatyantakSayAcca mokSa iti, yathA'tyantA'pathyA''hArasevanAtparamamanArogyaM, tasyaiva kizcitkizcidapakarSAdArogyasukham , azeSA''hAraparityAgAnmRtikalpo mokSa iti" etatsarvamapyayuktaM svamanISikAvijRmbhitaM, yato na tAvatpApamevA'pacIyamAnaM sukhakAraNaM tasya duHkhahetutveneSTatvAt , vipasyANurapi kiM kadAcit pIyUpAya bhavati ? evaM svalpasyA'pi pApasya svalpadukkhanivattakattvamanivAryam , tathA cANIyaso lohapiNDAdaNurapi lohamaya eva ghaTo bhavati na tu sauvarNaH, tasmAdasti sukhajanakaM punyAkhyaM karma iti // atha punyabandhasya hetavo vyAkhyAyante, tatra mukhyavRttyA tu manovAkkAyAnAM yo zubhavyApAraH sa punyabandhasya hetuH, tathA'pyatra kizcid vivicya pradRzyate-supAtrebhyaH tIrthakaragaNadharA''cAryasthaviramunibhyo'nnapradAnaM 1 supAtrebhyo niravadyavasatervitaraNam 2 supAtrebhyo vAsasAM pradAnam 3 supAtrebhyo nirduSTaprAzukajalapradAnam 4 supAtrebhyaH saMstArakasya pradAnam 5 manasaH zubhasaMkalpaH 6 vAcaH zubhavyApAraH 7 kAyasya zubhavyApAraH 8 jinezvarayatiprabhRtInAM namanavaMdanapUjanAdIni 9 ityetAni 505555755-5 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zWan g shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||49|| punyatatve punyabandhasya hetvH|| > nava punyabandhasya hetutvenodAhRtAni, tathA coktaM zrImatsthAnAGgasUtre-"Navavidhe-puNNe-abhapugne 1 pANapugne 2 vasthapune 3 leNapugne 4 sayaNaSune 5 maNapugne 6 vatipugne 7 kAyapugne 8 namokAra puge"9||anyairpi pratyapAdi-annaM pAnaM ca vastraM ca, AlayaHzayanAsanam / zuzrUSA vandanaM tuSTiHpunyaM navavidhaM smRtam // 1 // atha pAtrA'pAtravicAraNA vidhIyate-tIrthakaragaNadharA mokSamArgAnuyAyino munayaca supAtratvenoktAH,dezavirativanto gRhasthAH samyagdRSTayazca pAtratayA samAkhyAtAH, dInamanaskA: karuNAyogyA aGgopAGgavihInA'pi pAtratvenodAhiyante, zeSAH sarve apAtratvenocyante / tatrApi supAtrAya dharmabuddhyA prAzukamazanAdikaM pradadato bhAvukasyA'zubhakarmaNo mahatI nirjarA mahAn punyabandhazca / dezaviratasamyagdRSTizrAvakebhyo'nnAdikaM vitarato munidAnA'pekSayA alpapunyabandhanijare ca bhavataH / aGgAdihInebhyo'thavA tathAprakArebhyo dInAdyavasthA prAptebhyo'nukampAbuGgyA dAnaM dadAturgRhasthadAnA'pekSayA'pi alpatarapunyabandho bhavati / yadvA yaH kazcidapi mama gRhAGgaNe samAyAyAt tasmai yadyahaM na kiJcidapi pradAsyAmi tadA mamA''rhatadharmasya laghutA bhAvinItye manasi nirdhArya dAnaM dadAti tadapi alpatarapunyabandhahetucvena jAyate / zvAnakapotaprabhRtipazupakSINAmabhayadAne'nnAdidAne vA teSAM pAtratvA'bhAve'pi karuNAyAssadbhAvAdavazyaM punyabandhaH / | tathA gehaM prati samAgatAnAM satyasyAdvAdamataparAGmukhAnAM bAhmaNakApAlikatApasAnAM ' ime api dharmabhAja:' yadvA' ebhyo vayaM dAnaM vitariSyAmastadA punyabandho bhAvI' itidhiyA dAnaM na pradeyaM, paraM jinamataproktAvitathadhammebhAjA zrAddhAnAM dvArANyabhaGgAni, mama dvAri samAgato na kazcidapi nirAzo bhUtvA pratigacchet , yadi so'nnAdikamagRhItvaiva prativrajiSyati tadA mamAvitathajainendradharmasya jugupsA bhaviSyati, athavA mama dAkSiNyaguNe'pi nyUnatvaM syAdityAtmikA buddhiM vidhAya tebhyo ) ) ) // 49 // ) Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zss>55-55-5>se jinadharmavimukhebhyo'pi yathAzakti azanAdikaM pradAtavyaM, evaJca svakIyadAnaguNasyopabRMhaNA dharmasya prabhAvanA ca saMjAyeta / pAragatavizuddhadharmasya mahimAnaM dRSTvA kecittaM dharmamapi prapadyeran / tathA ca bhagavantastIrthakarA api tribhuvanaikanAthA pravibajiSavaH sAMvatsarikamanukampayA prayacchantyeva dAnam , uktazca-"savvehi pi jiNehiM dujayajiyarAgadosamohehiM / sattANukaMpaNahA dANaM na kahiMci paDisiddham" // 1 // iti / kecicca vApIvaprakUpataTAkAdividhAne supAtradAnAdivat punyavandhaM manyante yatasteSu teSu sthAneSu bahavaH prANinastRSAkulAssantassamAgatya kaNehatya payaHpAnena gatapipAsAssaMjAyante sukhazcAnubhavanti, tathA kecana kSetrAdiSu teSu teSu pradezeSvadhikaprarohA''zayA dAvAnalaM prajvAlayanti gavAdyartha ca tAni kSetrANi rakSayanti, kaizcittu satrA''gAramasaMyatapoSakaM punyabandhasyA''zaMsayA nirmIyate / etatsarvamapi vicArA''spadam , vastutastveSaH pAtrA'pAtravicAra: dharmamArgamanApAdhya taya' iti / evaM pUrvoktaprakAreNa punyabandhasya hetUn pradarya adhunA yairdvicatvAriMzatprakAraistat punya karma jIvairanubhUyate te prakArAH kramazo likhyante tatra yadudayAdArogyaviSayopabhogAdijanitamAhlAdalakSaNaM sAtaM vedyate tat sAta vedanIyam // 1 // yadudayAduttamajAtikulabalataporUpaizvaryamutasatkArA'bhyutthAnA''sanapradAnAJjalipragrahAdisaMbhavastaduccairgotram // 2 // gamyate tathAvidhakarmAsacivai vaiH prApyata iti gatiH, nArakatvAdiparyAyapariNatiH, tato yayA gatinAmakarmaprakRtyA manujagatitvaM labhate tanmanuSyagatinAmakarma // 3 // vigrahagatyA bhavAntarotpattisthAnaM gacchato jIvasyA'nuzreNiniyatA gamanaparipATI AnupUrvI, yayA'nupUrvInAmakarmaprakRtyA manujagatibaddhAyurjIvo'nyatra gacchan manuSyagatAvAnIyate sA manujA''nu pUrvI / tayormanujagatimanujA'nupUyoMrdvikaM manujadvikam // 4 // evaM suradvikaM suragatisurA''nupUrvIlakSaNaM jJeyaM tadyathA-yena 059sz903 -5 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iz5 zrInavatattva sumngglaattiikaayaaN||50|| )>Wan punyatattve punyameda prtipaadnm|| - Wan gatinAmakarmaNA tathAprakArakakarmasacivairjIvairdevagatittvaM labhyate sA devagatiH // 5 // yena cA''nupUrvInAmakarmaNA suragatibaddhAyurjIvo'nyatra gacchan suragatAvAnIyate sA surA''nupUrvI // 6 // ekendriya-dvIndriyAdInAM ekendriyadvIndriyazabdapravRttinibandhanaM tathAvidhasamAnapariNatilakSaNaM sAmAnya jAtiH, tadvipAkodayavedyA karmaprakRtirapi jAtiH, ayamatra pUrvAcAryANAmAzayaHdravyarUpamindriyamaGgopAGganAmakarmaNA indriyaparyAptijanakaparyAptanAmakarmaNA ca siddham , bhAvarUpaM ( bhAvendriyaM ) tu sparzanAdIndriyA''varaNakSayopazamasAmarthyAt siddham "kSAyopazamikAnIndriyANi" iti vacanAt , yatpunarekendriyAdizabdapravRttinimittaM sAmAnyaM tadanyA'sAdhyacAjAtinAmanibandhanamiti / tato yayA jAtinAmakarmaprakRtyA jIvasya paJcendriyacaM syAt sA pnycendriyjaatiH||7||athaa'ssttmmaudaarikshriirnaamkrm, tatra zIryate iti zarIram , tIrthakaratvAdilAbhA'pekSayA udAraiH pudgalaniSpannamaudArika, audArikazca taccharIramaudArikazarIrama, yaddayAdaudArikazarIrayogyAna pudgalAnAdAyaudArikazarIratayA pariNamayati pariNamayya ca jIvapradezaiH sahA'nyo'nyAnugamarUpatayA sambandhayati tadaudArikazarIranAma // 8 // vikriyayA niSpannaM vaikriya, vaikriyazca taccharIraM vaikriyazarIraM, yadudayAdvaikriyazarIrayogyAna vaikriyavargaNAgatapudgalAnAdAya vaikriyazarIratvena pariNamayati, pariNamayya cA''tmapradezaiH sahA'nyo'nyAnugamasvarUpeNa sambandhayati tadvaikriyazarIranAmakarma / / 9 // yadudayAdAhArakazarIrayogyAn AhArakavargaNAgatapudgalAnAdAya AhArakazarIratayA pariNamayati, pariNamayya ca jIvapradezaiH sahA'nyo'nyAnugamarUpatayA sambandhayati tadAhArakazarIranAmakarma // 10 // yadudayAttaijasazarIrayogyAna taijasavargaNAgatapudgalAnAdAya tejasazarIratayA pariNamayati, pariNamayya ca jIvapradezaiH sahA'nyo'nugamAtmakamabhedaM sambandhaM karoti tattaijasazarIranAmakarma // 11 // yadudayAtkArmaNazarIrayogyAn 043sz90Wan )-) >y // 50 // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52ss>Wan - kArmaNavargaNAntaHpAtipudgalaskaMdhAnAdAya kArmaNazarIratayA pariNamayati pariNamayya cA''tmapradezaiH sahA'nyo'nyA'nugamAtmakamabhinna sambandhaM vidadhAti tat kArmaNazarIranAma ||12||etaani prAG nirdiSTAni paJca zarIranAmakarmANi punyasaMjJakAni, kiJca tattaccharIranAmakarmajanya audayikabhAvaphalasvarUpaM audArikAdizarIramapi punyasaMjJakaM bhavati, punyasaMjJakakarmaNaH kAryatvAt // nanu audArikAdinAmakarmacatuSkasya bhavatu punyasaMjJA zubhavipAkajanakattyAtteSAM, paraM kArmaNazarIranAma kA'pi punyasaJjakaM kathaM pratipAdyate, yata etattu bhavabhramaNasya pradhAnaM nimittaM ? ucyate-satyaM ! sarvANi paudgalikasukhAni duHkhAni vA kArmaNazarIranAmakarmaprabhavANi, evaM satyapi yadatra kArmaNazarIranAmakarma punyasaMjJakatvena procuH prAvacanikAstatra paudgalikasukheSu kArmaNazarIrasya prAdhAnyaM vivakSitaM, nAstyanyA kaa'pyuppttiH| aGgAnyaSTau ziraHprabhRtIni, uktazca;-"sIsamuroyarapiTTi do bAhU UruyA ya aTuMgA" / tadavayavabhUtAnyaGgulAdIni copAGgAni, zeSANi tu tatpratyavayavabhUtAnyaGguliparvarekhAdIni aGgopAGgAni / tato'GgAni copAGgAni cAGgopAGgAni, aGgopAGgAni cA'GgopAGgAni cAGgopAGgAni, (sarUpANAmekazeSa ekavibhaktau 1-2-64-pA0 ) ityekazeSaH / tannimittaM kA'GgopAGgaM, tatridhA-audArikAGgopAGgaM, vaikriyAGgopAGgaM, AhArakAGgopAGgaM tatra yadudayAdaudArikazarIratvena pariNatAnAM pudgalAnAmaGgopAGgavibhAgapariNatirupajAyate tadaudArikAGgopAGganAma / yadudayAdvaikriyazarIratvena pariNatAnAM pudgalAnAmaGgopAGgavibhAgapariNAma upajAyate tadaudArikAGgopAGganAma / yadudayAdAhArakazarIratvena niSpannAnAM pudgalAnAmaGgopAGgavibhAgapariNAma upajAyata iti AhArakAGgopAGganAma / taijasakArmaNavapupostu AtmapradezatulyasaMsthAnattvAttayo styaGgopAGgasambhavaH / atra tanupaJcakamadhye yAni audArikavaikriyA''hArakANi trINi vapUMSi tAnyaGgopAGgo zWan 095 - > Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ZE punyatattve punyameda shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||51|| '> prati|pAdanam // // 51 // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zss>55-55->Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM- v // 52 // A | T : A T 5 V S gaMndhyate AghrAyata iti gandhaH, sa dvidhA, surabhigandho durabhigandhazca tannibandhanaM gandhanAmakarmmA'pi dvividhaM tatra surabhigandhaH zubha itarazcA'zubhaH / ( 'rasa' AsvAdanasnehanayoH ) rasyate AsvAdyate iti rasaH, sa ca paJcavidhaH tiktakaTukaSAyA''mlamadhurabhedAt, tannibandhanaM rasanAmA'pi paJcadhA, tatra kaSAyA''mlamadhurarasAzca zubhAH, anyau tiktakaTU vazubhau / "chupa spRza saMsparze " spRzyata iti sparzaH, sa ca karkazamRdugurulaghu rUkSasnigdhazItoSNa bhedAdaSTabhrA, tannibandhanaM sparzanAmA'pyaSTadhA, tatra mRdulaghusnigdhoSNA''tmakAzcattvAro bhedAH zubhAH, anye paripanthinaHzcaccAro'zubhAzca / ityaivaM zubhAzubhavarNaviMzatimadhye zuklAdyA ekAdaza varNagandharasasparzAH zubhakarmmA'ntaHpAtinaH anye nIlavarNAdyAH saptA'zubhavarNacatuSkA'ntargatA iti / tatra yadudayAJjIvAnAM zarIreSu zuklAdayo varNA marAlabalAkAdInAmiva prAdurbhavanti tad varNanAmakarmma, punyaprakRtittvAdAhlAdajanakatvAcca zubham // 18 // evamagre'pi bhAvanIyam, yadudayAJjantUnAM zarIreSu surabhigandha upajAyate kamalAnAmiva tad gandhanAmakarmma // 19 // yadudayAtsatvAnAM zarIreSu madhurAdayo rasA saMjAyante sahakAraphalAdInAmiva tad rasanAmakarmma // 20 // yadudayAt prANinAM vapuSSu nigdhamRdvAdayasparzA upajAyante kuvalayakesarANAmiva tat sparzanAmakarmma // 21 // yadudayAd jIvAnAM zarIrANi na gurUNi nAspi ca laghUni nApi gurulaghUni kintvagurulaghupariNAmapariNatAni bhavanti tadagurulaghunAmakarmma // 22 // yadudayAdoja - svI bhavati darzanamAtreNa vAk sauSThavena vA mahAsabhAgataH san sabhyAnAmapi trAsamutpAdayati, prativAdinazca pratibhAM pratihanti tatparAdhAtanAma / / 23 / / yadudayAduvAsanizvAsalabdhissaMjAyate taduvAsanAma ||24|| yadudayAJjantuzarIrANi svarUpeNA'nuSNAnyapi uSNaprakAzalakSaNamAtapaM vikurvvanti tadAtapanAma, tadAtapanAmavipAkazca bhAnumaNDalagata bhUkAyikeSveva na vahA~, pravacane prati A punyatastve 45 punyameda M prati 56 pAdanam // A 5z N G L // 52 // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -Wan Wan -Wan Wan ye Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||53|| punyatacabhedapratipAdanam // zy>55-55-5> mizritasakalasarSapavartikAvat prabalarAgadveSopacitavicitrapratyekanAmakarmapudgalodayAtteSAM parasparavimizrazarIrasaMbhavaH // 32 // | yadudayAcchiro'sthidantAdInAM zarIrAvayavAnAM sthiratA syAt tatsthiranAma // 33 // yadudayAnAbheruparitanA avayavAH zobhanA jAyante tacchumanAma // 34 // yadudayAdanupakRdapi sarvasya manaHpriyo bhavati tat saubhAgyanAma // 35 // yadudayAjIvasvaraH zrotRprItiheturbhavati tatsusvaranAma / / 36 // yadudayAlloko yattadapi vacanaM pramANIkaroti, darzanasamanantarameva cA'bhyusthAnAdyAcarati tadAdeyanAma // 37 // tapaHzauryatyAgAdinA samupArjitena yazasA kIrtanaM yazaHkIrtiH, yadvA yazaH sAmAnyena khyAtiH, kIrtiguNotkIrtanarUpA prazaMsA, athavA " ekadiggAminI kIrtiH sarvadiggAmukaM yazaH, dAnapunyabhavAkIrtiH parAkra makRtaM yazaH" // 1 // te yaza-kIrtI yadudayAd bhavatastadyazaHkIrtirnAma // 38 // iti trasadazakam // yadudayAdevabhavanivAsahetukamAyuH prApyate taddevAyuH // 39 // yadudayAnmanujabhavanivAsahetukamAyuravApyate tanmanuSyAyuH // 40 // yadudayAttiryaktvaparyAyakAraNamAyulabhyate tttiryshcaayuH||41|| etAni trINyapyAyUMSi zubhAni zubhavipAkapradAyakasvAtteSAM, nanu yuktamuktaM devamanujAyupI punyasaMjJake zubhAbAdajanakatvAt paudgalikasukhapradhAnatvAt punyakAraNacAdvA tayoH, paraM tiryagAyuH kathaM zubhaM? tattu kSutpipAsAsahanatADanatarjanachedanabhedanaprabhRtiduHkhabahulavAdazubhaM pratyakSameva pazyAmo vayam anyatra kacit kadAcit kathaJcit pArthivaparAyattAnAM hastyazvarAjahaMsazukapikAdInAm , ucyate-yadyapi tiryazcastiyegAyubhojo'nekavidhaduHkhAni parAdhInAssanto nitarAM sahante janmAntare'vicAritakarmavipAkAssahasAkRtakaNistathApi na teSAmAyurazubhamucyate, yato duHkhamanubhavanto'pi te svAyuSassamAptiparyantaM jijivISavo na kadAcanA'pi mRtyuM samIhante nArakavad, pratyakSametad 3-992EzWan 09Wan -) // 53 // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yataHpragRhyamANA matkuNAdayo pradhAvanti, nArakAstu pratikSaNametadevehante kadA vayaM (kSetrajanita-parasparodIrita-saMkliSTAsurodIritatrividha ) duHkhatApAn mokSyAmahe, kadA'smAkaM maraNaM samAyAyAt yena gatyantaraM gatvA sukhabhAjo bhavAmaH // nanu yathA devamanujAyuyAM saha devamanujagatI devamanujAnupUvyauM ca punyaprakRtAvantargaNyete, tathA tiryagAyuSA saha tiryaggatistiryagAnupUrvI ca punyaprakRtimadhye kathaM na paThyate ? ucyate-yAni karmANi vizuddhA'dhyavasAyairbadhyante zubhavipAkatvenA'nubhUyante ca tAnyeva punyakarmANi, yAni ca saMkliSTA'dhyavasAyairAtmasAtkriyante'nubhUyante cA'zubhavipAkatvena tAnyazubhAnIti pravadanti prvcnopnissdvedinH| yaduktaM zatake-"bAyAlaMpi pasanthA visohipuNamukkaDassa jIvassa / bAsIimappasasthAitthukkaDasaMkilissa // 1 // 41 // yadudayAdaSTamahAprAtihAryAdyatizayAH prAdurbhavanti tattIrthakaranAma // 42 // 16 // tasabAyarapajjattaM patteyathiraM subhaM ca subhagaM ca // sussara AijjajasaM, tasAidasagaM imaM hoi // 17 // TIkA; vyAkhyAtArthA // 17 // ityevaM samAsataH punyatattvasya dvicatvAriMzad bhedAH samAkhyAtAH, teSAM madhye nArakAdiSu catasRSu gatiSu kasyAM gatau ke medAssanti tAn pRthakkRlyAhA-narakagatau tAvat sAtavedanIyaM-pazcendriyajAtiH-vaikriyadvikaMtaijasanAma-kArmaNanAma-varNAdicatuSkaM agurulaghunAma-parAghAtanAma-ucchvAsanAma-nirmANanAma-vasanAma-bAdaranAma-paryApta1-azokavRkSaH surapuSpavRSTirdvivyadhvanizcAmaramAsanazca / bhAmaNDalaM duMdubhirAtapatraM satprAtihAryANi jinezvarANAm // 1 // 2-jinezvarANAM janmadIkSAkalyANakAdau narakagatyAmapi kSaNaM sAtavedanIyasyAnubhavaH saJjAyate / / Iuell -yadyapi nArakANAM prAyo'zubhavarNacatuSkaM udayavadvidyate sthUladRSTyA, sUkSmadRSTyA tvalpAMzena zubhavarNAdicatuSkasyA'pi sadbhAvo'sti / ''>Wan Wan -9Wan ->) Wan yyyyy Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||54|| punytttvsyopsNhaarH|| Wan kaWan > Wan 5--> nAma-pratyekanAma-sthiranAma-zubhanAma-cetyetAni zubhakarmANi udayApekSayA vartanta iti sarvavidAM siddhAnte proktam / tiryaggatau tu manuSyatrika-devatrikA-''hAradvika-jinanAmasaMjJakAni navasaMkhyAkAni varjayitvA zeSANi trayastriMzat tatra vidyante / / devatrikatiryagAyurAtapA''khyAni paJca varjayitvA saptatriMzanmanujagatyAmudayena vidyante / manujatrikatiryagAyuraudArikadvikA''tapA''hArakadvikajinanAmavikalAni dvAtriMzatzubhakarmANi devairanubhUyante devagatau / / indriyamArgaNAyAM punarekendriyajAtau sAtavedanIyaudArikAGga-taijasa-kArmaNa-baikriyAGga-varNAdicatuSkA'gurulaghu-parAghAtocchvAsA''tapodyota-nirmANa-bAdara-pratyekasthira-zubha-yaza kIrtitiryagAyussvarUpANi dvAviMzatisaMkhyAkAni punyakarmANi varttante / sAtavedanIyaudArikadvika-taijasakArmaNa-varNAdicatuSkA'gurulaghu-parAghAtocchvAsodyota- nirmANa-tiryagAyustrasa-bAdara-paryApta pratyeka-sthira-zubha-yaza-kIrtirUpA dvAviMzatizubhaprakatayo vIndriyajAtau jIvairanubhUyante / trIndriya-caturandriyajAtAvapyevameva jJAtavyam / AtapaM vihAyaikacavAriMzat paJcendriyajAtau jJeyam / evaM kAyayogAdimArgaNAsvapi svayamevohyam // iti punyatattvam / / punyAkhyatattvavyAkhyAnAdadhigatazca yanmayA punyam // punyAnubandhipunyArjanaparAyaNo bhavatu bhvyaaghH||1|| ityArAdhyapAdA''cAryavaryazrImadvijayamohanasUrIzvaravineyAvataMsopAdhyAyapadAlaGkatazrImatpratApavijayagaNicaraNAjacaJcarIkapravartaka zrIdharmavijayAviracitAyAM zrInavatattvaprakaraNasya sumaGgalATIkAyAM tRtIyaM punyatattvaM samAptam // 1-AhArakadvikasyodayastu caturdazapUrvavidAM saMyatamanujAnAmeva nAnyeSAm / / 2-Atapasyodayastu bAdaraparyAptapRthivIkAyikeSveva naanytreti|| )Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatatva sumaGgalA TIkAyAM // 56 // tasya vighnakarapitrAdInAM puraH kusvano mayA dRSTo'lpA''yuSkasUcaka ityAdikA svaparahitahetuH svapituH samyag yatyAcAragrahaNArthaM zrI AryarakSitaprayuktamAyeva, yataH - ' amAyyeva hi bhAvena mAyyeva nu bhavet kvacit / pazyet svaparayoryatra sAnubandhaM hitodayam ' / / 1 / / aprazasto lobho dhanadhAnyAdau mUrcchA yataH - ' vaMcai mittakalattaM, nAvikkhai piaramAisayaNe a / mArei isarg puraso hoi ghaNo || 1 || prazastaca jJAnadarzanacAritravinayavaiyAvRtyaziSyasaMgrahAdau nAnAzrutArtha saMgrAhakoOM mAsvAtivAcakavat, evaM yogeSvapi aprazastaM mana ArttaraudradhyAnayoH, prazastaM tu dharmmazukladhyAnayoH, vAgaprazastA cauro'yam, jAro'yamityAdi pApamayI, prazastA tu dharmmamayI devaguruvarNanAdau, kAyo'prazasto viSayadyutAdyAsevAhevAkaH, prazastastu dharmakRtyodyuktaH " / ityevaM kapAyayogAdInAM zastA'zastattve jinAgamAnusAreNa samyavicAraNIye zemuSIvadbhiH / yadyapi mokSaT mArgekacittAnAM bhavyAtmanAM zastA'zastayordvividhayorapi kaSAyayogayostyAga eva pradhAnatamaH, tathApi tAmuccakakSAmArurukSUNAM pUrvaM tAvat prazastakapAyayogairaprazastakapAyayogAH pratikSaNaM sAvadhAnIbhUya sutarAM varjayitavyAH, prAnte ca zreNimAruhya dvayorapi udayA'bhAvassvayameva saJjAyata iti // A A A pha V atha pUrvoktairaSTAdazaprakAraissamupArjitamazubhaM karmma yeyazItiprakAraijIMvenopabhujyate te prakArAH kramazaH pradarzyante / 'nANaMtarAya ' ityAdi, tatra ' ekadezagrahaNAt samudAyasyApi grahaNam ' iti nyAyena ' nANaM ' ityAdinA paJcavidhaM jJAnAvaraNIyaMjJeyam / yAvat paJcavidhajJAnasya svarUpaM na vijJAyate tAvat paJcaprakArakajJAnAvaraNIyasyA'zubhakarmmaNo'pi svarUpaM samyagjJAtuM na pAryate, tataH pUrvaM tAvallezato jJAnasvarUpamAlikhyate ; - jJAyate vastuparichidyate'nena viziSTatayeti jJAnam, sAmAnyavizeSA Pin T phra USMAN5L5A ( pApatave pApabandhahetavaH // // 56 // Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Wan Wan maNeNaM jAva micchAdaMsaNasallaveramaNeNaM, evaM khalu goyamA ! jIvA lahuyattaM havamAgacchati / / ityevamaprazastAzayena sevyamAnAH pApasthAnakA jJAnA''varaNAdipApaprakRtInAM vandhahetava uktAH, katipayeSu rAgAdiSu pApasthAnakeSu sevyamAneSu prazastAzayena punyabandho'pi bhavati, yathA devagurudharmeSu yo rAgaH sa prazastaH, kaJcanakAminyAdiSu yo'bhiSvaGgaH so'prazastaH, prazastA'prazastayodvayorapyabhAvaH sa mokSo mokSaheturvA / krodhAdikaSAyANAM prazastatA'prazastatA ca zrAddhapratikramaNasUtravRttAvapyevamabhihitA, sA caivam-krodho'prazastaH kalahAdau, yataH-" dUmei jaNaM tAvei niataNuM nei duggaiM dhiddhi / kovo jalaNodha jae kamaNathaM jaM na pAvei" // 1 // prazastazca durvinItaparijanazikSAyAM yathA zrIkAlakasUreH pramattaziSyANAM suptAnAM tyAgarUpaH, tetalisutamatriprabodhArtha poTTilAdevadarzitanRpakrodhavadvA, yataH 'lAlijaMte dosA tADijaMte guNA bahu huMti / gayavasabhaturaMgANa va to hoja susikkhprivaaro'||1|| aprazasto mAno namanAheSvapi gurvAdiSvanamratA sarvA'niSTahetuH, yataH 'nAsei suyaM viNayaM ca dUsai haNai dhammakAmacthe / gavagiri siMgalaggo naro na roei piuNovi' // 1 // prazastastu svIkRtasatyapratijJAyA Ajanmani ho mantryudayananiryApanArtha kAritayativezavaNThAdivat , yataH-lajjA guNaughajananI jnniimivaaryaa-mtyntshuddhhRdyaamnuvrtmaanaaH| tejasvinaH sukhamasUnapi saMtyajanti, satyasthitivyasanino na punaH pratijJAm // 1 // ApatsvadInavRttitA ca harizcandrAderiva, yataH-'vipadhuccaiH stheyaM padamanuvidheyaM ca mahatAM, priyA nyAyyAvRttirmalinamasubhaGge'pyasukaram / asanto nAbhyarthAH suhRdapi na yAcyaH kRzadhanaH, satAM kenoddiSTaM viSamamasidhArAvratamidam ' // 1 // aprazastA mAyA yadravyAdikAyA paravazvanA vaNijAmindrajAlikAdInAM vA, prazastA tu vyAdhAnAM mRgApalapane vyAdhimatAM kaTukauSadhAdipAne dIkSopasthi 10068yzogy- > - 12)<5 ALL Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattva - sumaGgalATIkAyAM // 55 // N55 A 5 A T A T V A viMzatiprakArA mohanIyakarmmagatAH, tiryaggati - tiryagAnupUrvIrUpaM tiryagdvikaM cetyete dviSaSTibhedAH vizeSato'gre vyAkhyAsyamAnAH duHkhAnubhavahetutvAt pApaprakRtitvena gaNyanta iti gAthAkSarArthaH // riNyA bhAvA'rthastvayam ; --pAzayati guNDayatyAtmAnaM pAtayati cAtmana AnandarasaM zoSayati kSapayatIti vA pApam / asmin saMsAre saMsArodaravarttinAM jantUnAM samayapramANo'pi kAlo etAdRGnAsti yasmin samaye'yaM jIvaH karmmabandhaM na vidadhyAt / " jAva esa jIve eyai veyara calai phaMdara ghaTTai nipphaMdai taM taM bhAvaM pariNamaI tAva NaM aTThavihabaMdhae vA sattavihabaMdhae vA chavihabaMdhae vA egavihabaMdhae vA no NaM abaMdhae " ityAgamaH / tataH pratisamayaM pAramparyeNa mokSamArgakAraNaizzubhAdhyavasAyai jIvena punyaM badhyate, saMsAravRddhinimittakaissaMklezajanitairazubhA'dhyavasAyaizca prANinaH pApaM saMcinvanti / vigatarAgadveSasarvajJapuruSapraNItapravacanAnusA'dRSTvA sAmAnyataH zubhamanovAkkAyayogabhAjo jantavo yadyapi AhlAdapradaM zubhaM karmma arjayanti, tathApi punyatattvavivaraNaprasaGge pAtradAnAdayo hetavaH savizeSato yathA pratipAditAstadvad duSTamanovAkkAyayogeSu azubhakarmmabandhananibandhanabhUteSu satsvapi vizeSapApabandhahetavo nAmagrAhaM pradarzyanteH prANAtipAtaH 1, mRSAvAdaH 2, adattAdAnaM 3, maithunaM 4, parigrahaH 5, aprazastakrodhaH 6, aprazastamAnaM 7, aprazastA mAyA 8, aprazastalobhaH 9, aprazastarAgaH 10, aprazastadveSaH 11, aprazastaklezaH 12, abhyAkhyAnam 13, paizunyam 14, ratyaratI 15, paraparivAdaH 16, mAyAmRSAvAdaH 17, midhyAtvazalyam 18 iti / tathA coktaM zrIvyAkhyAprajJaptau; kahannaM bhaMte ! jIvA garuyattaM havamAgacchaMti ? goyamA ! pANAivAeNaM, musAvAeNaM, jAva micchAdaMsaNa salleNaM, evaM khalu goyamA ! jIvA garuyattaM havamAgacchaMti / kahanaM bhaMte ? jIvA lahuyattaM havamAgacchaMti ? goyamA ! pANAivAyavera S 555<5Z505<5_5< U M A L pApatace pApabandha hetavaH // // 55 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Z <> hai // atha caturthaM pApatattvam // <-5296E> aGgopAGgamayaM jinAgamavaraM ye'dhyApayanto mudA, siddhAntodadhipAragAzca samupAsyante vineyaissadA // mokSAvAptisulakSaNoktipaTavo vijJAnasatsaMpadA-mAdhArA vijayantu pAThakavarA bhvyaughnndprdaaH||1|| dvicatvAriMzadbhedA''tmakaM punyatattvaM vyAkhyAya kramA''yAtaM vyazItibhedA''tmakaM pApatattvaM byAcikhyAsuH sUtrakAro gAthA''tmakaM sUtraM sUtrayatinANaMtarAyadasagaM, navabIe niiasaaymicchttN|thaavrdsnrytigN, kasAyapaNavIsatiriyadurga // 18 // _ vyAkhyA-'nANaMtarAyaM' ityAdi jJAnAvaraNapazcakaM, aMtarAyapaJcakaM cobhayamilane daza, dvitIyasya darzanAvaraNIyasya nidrAdibhedayutA navaprakArAH, nIcaigotram, azAtAvedanIyaM, mithyAtvaM, nAmakAntarvatisthAvaradazakaM, narakagati-narakAyu-narakAnupUrvIrUpaM narakatrikaM, anantAnubandhi-apratyAkhyAna-pratyAkhyAna-saJjvalanabhedAtmakA hAsyaSaTka-vedatrikopetA kaSAyasya paJca 1055555574095 < Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Z55-55-55< ''tmake vastuni vizeSagrahaNA''tmako bodha ityarthaH / mananaM matiH paricchedaH, jJaptirjJAnaM vastusvarUpAvadhAraNam , tato jJAnazabdo sAmAnyajJAnavAcakaH san indriyAnindriyanimittopajAtayA matyA sAmAnAdhikaraNatayA viziSyate, matizca sA jJAnaM matijJAnam , indriyamanonimitto yogyadezA'vasthitavastuviSayaH sphuTapratibhAsarUpo bodhavizeSa ityrthH| tacca zrotrendriyavyatiriktaM cakSurAdIndriyA'nakSaropalabdhiryA tanmatijJAnam / / zrUyate taditi zrutamityasmin pakSe zabdamAtraM gRhyate, taccA'niSTaM, cakSurAdibhyo'pi zrutajJAnasyopajAyamAnatvAt , zravaNaM zrutiH ityasmin pakSe jJAnavizeSa ucyate, sa eva ca grAhyaH zrutamityanena, kIdRzaH sa zrutavizeSa iti ceducyate-zabdamAkarNayato bhASamANasya, pustakAdinyastaM vA cakSuSA pazyataH, ghANasparzanAdibhirvA akSarANyupalabhamAnasya yadvijJAnaM tat zrutamucyate, zrutaM ca tad jJAnaM zrutajJAnam , abhilApaplAvitArthagrahaNaheturupalabdhivizeSaH, evamAkAra vastu ghaTazabdAbhilApyaM jaladhAraNAdyarthakriyAsamarthamityAdirUpatayA pradhAnIkRtatrikAlasAdhAraNasamAnapariNAmaH zabdArthaparyAlocanAnusArI indriyamanonimitto'vagamavizeSa ityarthaH / / avazabdo'dhaH zabdArtho'vadhAnAdavadhiH jJAnaM paricchedaH, etaduktaM bhavati, adhovistRtaviSayamanuttaropapAtikAdInAM jJAnamavadhijJAnaM, yato bahuttvaM ca viSayasyorarIkRtyaivaM vyutpattiH, anyathAtiryagUz2a vA paricchindAnasyAvadhivyapadezo na syAt , athavA avadhirmaryAdA, amUrttadravyaparihAreNa mUrttadravyanibandhanatvAdeva tasyAvadhijJAnavam , tacca catasRSvapi gatiSu vartamAnAnAM jantUnAmindriyanirapekSa manaHpraNidhAnavIryakaM prativiziSTakSayopazamanimittaM pudgalaparicchedi devamanujatiryaGnArakalakSaNe gaticatuSkepi jAyamAnamavadhijJAnamiti, avadhizca tajjJAnazcetyavadhijJAnam / / atha caturtha manaHparyAya(paryava)jJAnaM, pariH savatobhAve, avanamavaH , manasi manaso vA paryavaH sarvatastatpariccheda ityarthaH, >Wan Wan Wan >y33cWan wi > Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApatattve shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||57|| paJcajJAna varNanam // izs<755-5<->jara manaHparyavazca sa jJAnaM manaHparyavajJAnaM, yadvA manaHparyAyajJAnam / tatra saMjhibhijIvaiH kAyayogena gRhitAni manaHprAyogyavargaNAdravyANi cintanIyavastucintanavyApRtena manoyogena manastvena pariNamayyA''lambyamAnAni manAMsItyucyante, teSAM manasAM paryAyAzcintanAnugatAH pariNAmA manaHparyAyAsteSu teSAM vA sambandhinAnaM manaHparyAyajJAnam , yadvA Atmabhirvastucintane vyApAritAni manAMsi paryeti avagacchatIti manaHparyAyam / ayamatrAzayaH, mano dvividhaM dravyamano bhAvamanazca, tatra dravyamano manovargaNA, bhAvamanastu tA eva vargaNA jIvena gRhItAH satyo manyamAnAzcintyamAnA bhAvamano'bhidhIyate, tatreha bhAvamanaH parigRhyate, tasya bhAvamanasaH paryAyAste caivaMvidhAH, yadA kazcidevaM cintayet kiM svabhAva AtmA? jJAnasvarUpo'mUrtaH, karmaNAM kartA sukhAdInAmanubhoktA ityAdayo jJeyaviSayA'dhyavasAyAH paragatAsteSu teSAM vA yajjJAnaM tanmanaHparyAyajJAnam / tAneva mana:paryAyAn paramArthataH samavabudhyate, bAhyA~stvanumAnAdevetyasau tanmanaHparyAyajJAnam / / kevalaM sampUrNajJeyaM tasya tasmin vA sakalajJeye yajjJAnaM tatkevalajJAnam , sarvadravyaparyAyaparicchedIti bhAvaH, athavA kevalamekaM matyAdijJAnarahitamAtyantikajJAnAvaraNakSayaprabhavaM, 'naTTammi chAumathie nANe' iti vacanAt / atrAha:-yadi matyAdIni jJAnAni svakIyakhakIyA''varaNakSayopazamasadbhAve'pi prAdurbhavanti, tato niHzeSataH svIyA''varaNakSaye savizeSeNa bhaveyuzcAritrapariNAmavat , kathaM kSAyikajJAnasyA''virbhAve teSAM matyAdInAmabhAvaH procyate.? bhASyakAro'pyAhuH-'AvaraNadesavigame, jAI vijaMti maisuyANi / AvaraNa sabavigame kaha tAi na hu~ti jIvassa' ? // 2 // iti / ucyate-iha yathA sahasrabhAnoratisamunnataghanAghanapaTalAntaritasyA'pAntarAlA'vasthitakaTakuDyAdyAvaraNavivarapraviSTaprakAzo ghaTapaTAdIni prakAzayati, tathA kevalajJAnAvaraNAvRtasya kevalajJAnasyA'pAnta 1056ysz90s- // 57 // Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N5A5V5AST S A rAlA'vasthitamatijJAnAvaraNAdikSayopazamarUpavivaranirgataprakAzo jIvAdIn prakAzayati, sa ca tathA prakAzayan matijJAnamityAdilakSaNaM tattatkSayopazamAnurUpamabhidhAnamudvahati, tato yathA sakalaghanapaTalakaTakuTyAdyAvaraNApagame sa tathAvidhaH prakAzaH sahasrabhAnoraspaSTarUpo na bhavati kintu sarvAtmanA sphuTarUpo'nya eva, tathehApi sakalakevalajJAnAvaraNamatijJAnAdyAvaraNavilaye na tathAvidho matijJAnAdisaMjJitaH kevalajJAnasya prakAzo bhavati, kintu sarvAtmanA yathAvasthitaM vastu paricchindan parisphuTarUpo'nya evetyadoSaH / uktaJca zrIpUjyaiH 'kaTavivarAgayakiraNA mehaMtariyassa jaha diNesassa / te kaDamehAvagame na haMti jaha taha imAIpi ' // 1 // anyairapi nyagAdi - " malaviddhamaNervyaktiryathAnekaprakArataH / karmmaviddhA''tmavijJaptistathAnekaprakArataH // 1 // yathA jAtyasya ratnasya niHzeSamalahAnitaH / sphuTaikarUpAbhivyaktirvijJaptistadvadAtmanaH " // 2 // anye punarAhuH, santyeva matijJAnAdInyapi sayogikevalyAdau, kevalamaphalatvAt santyapi tadAnIM na vivakSyante, yathA sUryodaye nakSatrAdIni uktazca - ' ane AbhinibohiyanANAINi vi jiNassa vijaMti / aphalANi ya sUrudaye jaheva nakkhattamAiNi ' // 1 // asAdhAraNaM vA kevalamananyasadRzatvAt, anantaM vA kevalaM jJeyAnantattvAt aparyavasitAnantakAlAvasthAyittvAdvA, nirvyAghAtaM vA kevalaM loke'loke vA kvApi vyAghAtA'bhAvAt, kevalazca tajjJAnaM kevalajJAnaM yathAvasthitasamastabhUtabhavadbhAvibhAvasvabhAvA'va bhAsi jJAnamiti bhAvanA // eteSAM matijJAnAdInAM yad yadAvaraNaM tattat tajjJAnAvaraNasaMjJakam / yathA indriyAnindriyajanyaM parokSamakSaralabdhirUpaM matijJAnaM, tadyenA''vriyate tanmatijJAnAvaraNam // 1 // indriyAnindriyajanyaM parokSamarthopalabdhirUpaM jJAnamathavA dvAdazAGgIrUpaM yacchA US5<5Z505Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >Wan zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM pApatattve bhedprti|paadnm|| Wan -Wan strajJAnaM tacchutajJAnaM, tadyenAbriyate tacchutajJAnAvaraNam // 2 // indriyanoindriyanirapekSa mUrtadravyaviSayamAtmapratyakSaM yajjJAnaM tadavadhisaMjJaka, tadyanA''biyate tadavadhijJAnAvaraNIyam // 3 // indriyanoindriyanirapekSaM saMjJipaJcendriyajIvamanogatabhAvajJApakamAtmapratyakSaM yajjJAnaM tanmanaHparyAyajJAnam , tadyanAcchAdyate tanmanaHparyavajJAnAvaraNIyam / / 4 // manaindriyanirapekSaM lokA'lokavartiniHzeSadravyaparyAyapradarzakamAtmapratyakSaM sampUrNamanantaM yajjJAnaM tatkevalajJAnam , tadyenAbriyate tatkevalajJAnAvArakaM karma // 5 // yadudayAdAtavyaniravadyadravyasattAyAmapi guNavatpAtradAnaphalajJo'pi samyagbhAve vidyamAne'pi dAtuM na zaknoti taddAnAntarAyam 6 / yadanubhavAca satyapi deye prasiddhAdapi dAturyAzcAkuzalo'pi na labhate tallAbhAntarAyam 7 / bhogyamupabhogyaM vA vidyamAnamanupahatAGgo'pi yadudayAna samathoM bhavati bhoktumupabhokttuM taddhogAntarAyamupabhogAntarAyaM ca krameNa bodhyam 8-9 / yadudayAdanupahatapInAGgo'pi kAryAvasare zaktivikalo bhavati tabIryAntarAyam // 10 // ityevaM jJAnAvaraNapazcakamantarAyapazcakazca vivRtam / atha darzanAvaraNanavakamazubhaprakRtibhRtaM vyAkhyAyate-'nava bIe' tti, cakSuSA sAmAnyagrAhI bodhazcakSurdarzanaM, tallabdhivighAtakaM cakSurdarzanAvaraNam , yadudayAdandhattvaM netrarogittvaM vA jAyate tacakSudarzanAvaraNamityarthaH 11 / cakSurvarjazependriyacatuSkena manasA ca sparzanAdyAtmakaH sAmAnyabodhastadacakSurdarzanam , tallabdhivighAtakamacakSudarzanAvaraNam , yadudayAd badhiratvAdayo doSAH prAdurbhavanti tadacakSurdarzanAvaraNamityarthaH 12 / tathA'vadhinA rUpimaryAdayA darzanaM sAmAnyabodhastadavadhidarzanam , tasyA''varaNamavadhidarzanAvaraNam , yadayAnmarttadravyANAmAtmapratyakSassAmAnyArthagrAhako bodho na bhavati tadavadhidarzanAvaraNamityarthaH 13 / yadudayAt samastalokA'lokavatinAM mRrtA'mRrttadravyANAmAtmapratyakSena sAmAnyAtmakena bodhena bhRyate tatkevaladarzanam , tasyA 99z50y5-ye >5 - < // 58 // > Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N A 5 V A 5 5-595-5 T A T V ''varaNaM kevaladarzanAvaraNamiti 14 / etadarzanAvaraNacatuSkaM darzanalabdhilAbhaM mUlata eva hanti // N 'drA' kutsAyAM gatau, niyataM drAti kutsitattvamavispaSTattvaM gacchati caitanyamanayeti nidrA, sukhaprabodhA svApA'vasthA nakhacchoTikAmAtreNA'pi prabodho bhavati tadvipAkavedyA karmmaprakRtirapi nidrAkhyayA vyapadizyate 15 / tathA nidrA'tizAyinI M nidrAnidrA, zAkapArthivatvAnmadhyama padalopI samAsaH, sA punarduHkhaprabodhA svApA'vasthA, tasyAM hyatyarthamasphuTatarIbhUtacaitanyattvAdduHkhena bahubhirgholanAdibhiH prabodho bhavati, ataH sukhaprabodhanidrApekSayA asyA atizAyinItvaM tadvipAkavedyA karmmaprakRtirapi kAryadvAreNa nidrAnidretyucyate 16 / upaviSTa Urdhvasthito vA pracalatyasyAM svApA'vasthAyAmiti pracalA, sA hi upaviSTasyordhvasthitasya vA ghUrNamAnasya svapturbhavati, tathAvidhavipAkavedyA karmmaprakRtirapi pracaletyucyate 17 / tathaiva pracalA'tizA - yinI pracalApracalA, sA hi caMkramaNAdikurvataH svapturbhavatyataH sthAnasthitasvaptRbhavAM pracalAmapekSyA'tizAyinI, tadvipAkavedyA karmmaprakRtirapi pracalApracalA, 18 / styAnA bahutvena saMghAtamApannA, gRddhirabhikAGkSA jAgRdavasthA'dhyavasitArthasAdhanaviSayA G yasyAM svApA'vasthAyAM sA styAnagRddhiH, tasyAM hi satyAM jAgRdavasthA'dhyavasitamarthaM sAdhayati, styAnA vA piNDiIbhUtA RddhirAtmazaktirUpA'syAmiti styAnarddhirityucyate, tadbhAve hi svaptuH kezavA'rdhabalasadRzI zaktirAvirbhavati, athavA styAnA jaDIbhUtA caitanyarddhirasyAmiti styAnarddhi:, asyAM nidrAyAM ghUrNito janturjAgRjana iva gRhAntargamanA''gamanaM kurute, ApaNavIthyAM gatvA krayavikrayaM karoti, vanAntarvanapazubhissaha yuddhAdikaM vidadhAti, mataGgajAnAM dantAdi niSkAsyA- 1 ssnayati ca / asyAM nidrAyAM nidritaH prathamasaMhananopetazcettadA kezavA'pekSayA'rdhabalI syAt / yadi prathamavarjasaMhananopeto bhave Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >yz 50D9 zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM pApatattvebhedapratipAdanam // // 59 // > >3- tadA sAmAnyazaktitaH saptASTaguNaM sAmarthya syAt , prasiddhazcAdhyamarthassiddhAnte-'bhikSArthamanyagrAmaM gatasya kSullakasyA''gacchato nyagrodhazAkhAyAM ziraH skhalitam, tatastena ruSTena rAtrAvetannidrodaye sA baTazAkhA bhaktvA pratizrayadvAri prakSiptA' ityAdhudAharaNebhya iti 19 / ityevaM nidrApazcakaM darzanA''varaNakSayopazamAllabdhA''tmalAbhAnAM darzanalandhInAmAvArakacAt pApaprakRtitvena vyAkhyAtam , anyathA nidrAvasthAyAmAtmA cvAtmAnaM sukhito manyate // yena karmaNA nIcakule janma syAttannIcagotram 20 / yasyodayena duHkhaparamparA labhyate nArakAdibhaveSviva tadasAtavedanIyam 21 / 'adeve devabuddhiryA gurudhIragurau ca yA / adhammeM dharmabuddhizca mithyAtvaM tanigadyate // 1 // itilakSaNaM mithyAtvamohanIyam 22 / sthAvaradazakamagre vyAkhyAsyate 32 / yayA jIvo narake prayAti sA narakagatiH 33 / yena karmaNA jIvo narake tiSThati khAyuSassamAptiM yAvattabarakAyuH 34 / yayA karmaprakRtyA jIvo balAnarake nIyate sA narakA''nupUrvI / 35 / kaSAyAH pazcaviMzatiH, te caivaM poDazakapAyA navanokapAyAzca, kapAyAzcatuHprakArAH krodhamAnamAyAlobhabhedAt, pratyeka punazcatudhoM, caturvidhavaM caiSAmanantA'nubandhi-apratyAkhyAna-pratyAkhyAna savalanabhedairjJAtavyam / tatra ye'nantasaMsAramUlakAraNamithyAcodayAkSepitvAdanantabhavAnubandhazIlA yathAsaMkhyaM parvatarekhAzailastambhavaMzImUlakRmirAgasamAnAste'nantAnuvandhikrodhAdaya AjanmAvadhibhAvino narakagatipradAyinassamyaktvaghAtino jnyeyaaH| ye ca namo'lpArthavAdalpamapi pratyAkhyAnamAvRNvanti yathAkrama pRthivIrekhA-asthi-meSazrRGga-kaImarAgatalyAste pratyAkhyAnAH krodhAdayo varSAvadhibhAvinastiyeggatidAyino deshvirtighaatinH| tathA ye pratyAkhyAna sarvabiratyAkhyamAvRNvanti krameNa reNurekhA-kASTha-gomUtrikA-khaJjanarAgasamAnAH pratyA z90' - s - // 59 // i>Wan < Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z58759- khyAnA''varaNAH kopAdayo mAsacatuSTayabhAvino mnussygtidaayinssaadhudhrmghaatinH| ye punassavalayantIpadIpayanti cAritriNamapi kramazo jalarekhA-tinizalatA-avalekhA-haridrArAgasamAnAste saJcalanakrodhAdayaH pakSAvadhayo devagatipradA yathAkhyAtacAritraghAtinaH, evaM krodhAdayaH pratyekaM caturbhedAH poDazA'bhUvan // 51 / / nokaSAyA nava-hAsyAdipadakavedatrayarUpA, tatra hAsyapadakaM hAsya-rati-arati-zoka-bhaya-jugupsAlakSaNaM jJAtavyam , tatra yena sanimittaM ninimittaM vA hAsyaM syAttad hAsyamohanIyam 52 / yena karmaNA manohareSu zabdarUpAdipadArtheSu rAgassyAtadratimohanIyam 53 / yena karmaNA punaramanojJeSu zabdAdipuDhegassyAttadaratimohanIyam 54 / yenA'bhISTaviyogAdiduHkhaM dhriyate tacchokamohanIyam 55 / yena karmaNA jIvAnAM nAnAvidhairnimittairbhayamutpadyate tadbhayamohanIyam 56 / yasyodayena vIbhatsavastudarzanena nindAdikaM karoti tajjugupsAmohanIyam / 57 / atha vedatrayaM puruSaveda-strIveda-napuMsakavedA'tmakaM, tatra yasyodayena puMsaH zleSmodayAdamlAbhilASavat striyaM pratyabhilASaH sa puruSavedastRNadAhatulyaH 58 / yenoditena striyAH pittodaye madhurAbhilASavat puruSaM pratyabhilASaH sa strIvedaH karIpadAhatulyaH 59 / yenoditena karmaNA paNDakasya pittazleSmodaye majikAbhilASavat puMstrIviSaye'bhilASassyAt sa napuMsakavedo nagaradAhatulyaH 60 / evaM poDazakaSAyairnavanokaSAyaiH kaSAyapaJcaviMzatirvivRtA / tiryadvikaM tiryaggatitiryagAnupUrvIrUpam , yena karmaNA tiryaggatau gamyate tattiryaggatinAma 61 / yena tiryaggatau balAnnIyate sA tiryagAnupUrvI // 62 // ityevaM pApatattvasya vyazItibhedeSu dviSaSTirbhedAH prakIrtitAH, atha zeSabhedAn vivariSurAha;igabiticaujAio, kukhagai uvaghAya huMti paavss|appsttthN vaNNacau, apaDhamasaMghayaNa saMThANA 22 insWan 3yzWan 05-5 - >' ! Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z! > shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||6 // pApatattve bhedprti|paadnm|| < >) TIkA- iga' tti- yayA ekendriyo dvIndriyastrIndriyazcaturindriyo veti vyapadezamaznute jIvaH sA sA ekendriyAdi| jAtayaH, ekendriyAdayazcaikadvitricatuH saMkhyasparzana-rasana-prANa-cakSuHsvarUpendriyakramavRddhibhAjo vijJeyAH 63-64-65-66 / yadudayena kharoSTrAdInAmivA'prazastagamanamaGginAmupajAyate sA kutsitA khagatiraprazastavihAyogatirityarthaH, vihAya paryAyavAcakakhazabdazca nAmakarma prathamaprakRtivyavacchedArthaH, anyathA kugatirityukte narakagatyAdibhavagaterapi pratItissyAt / 67 / yadvazena svazarIrAvayavaireva pratijihvA-galavRndalambaka-cauradantAdibhiH svazarIrAntavarddhamAnairupahanyate pIbyate tadupaghAta nAma, 68 / 'huMti pAvassa ' amI pUrvoktA bhedA nikhilA api pApasyA'zubhakarmaNo bhvnti| 'huMti pAvassa' iti padaM DamarUkamaNinyAyena gAthApUrvArdhe yathA yuktaM tathA gAthApazcArdhe'pi yojyam / vakSyamANA aprazastavarNAdayo'pi pApabhedA evetyarthaH / prazasyate stUyate tatprazastaM, na tathA'prazastamazobhanamiti yAvat , yasyodayena jIvasyaudArikAdizarIraM kRSNanIlavarNavadbhavati kAkakokilAdInAM yathA tadaprazastavarNanAma 69 / yadudayena jIvasyaudArikAdizarIraM durgandhi bhavati lazunAdinAmiva tadaprazastagandhanAma 70 / yadudayena jIvasyaudArikAdizarIraM tiktakaTukarasabhAm bhavati yathA nimbamaricAdInAM tadaprazastarasanAma 71 / yadudayenA''tmana audArikAdizarIraMzItakarkazagururUkSasparzabhAg bhavati kramazo jalavRkSaparNavizeSapAragareNUnAmiva tadaprazastasparzanAma 72 / 'apasatthaM vaNNacau apaDhamasaMghayaNa saMThANA' prathamaM saMhananaM prathamazca saMsthAnaM varjayitvA zeSANi pazcasaMhananAni paJcasaMsthAnAni ca pApaprakRtimadhye jJAtavyAni, prathamasaMhananaM prathamasaMsthAnazca puNyaprakRtimadhye prAgeva vyAkhyAtam / antimasaMhananapazcakaM ca RSabhanArAca-nArAcA'-rdhanArAca-kIlikA-sevA bhidham / tatra RSabhaH pariveSTanapaTTaH, nArAca ubhayato 092EEKSzWan 0525-Wan y > - <3 // 6 // > Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iz) inWan Wan 3) ) ) )-y markaTabandhaH, yasminnasthisaMdhAvubhayato markaTabandho markaTabandhasyopariSTAcca paTTaH syAttad RSabhanArAcam , anye tu vajranArAcamidaM vyapadizanti, tanmatena RSabhavarjamarkaTabandhabaddhA'sthnorantaH kIlikaivAna bhavati, vajrazabdasya kIlikAparyAyatvAt / 73 / vajrarSabhavihInamubhayato markaTabandhayuktaM tRtIyaM saMhananaM nArAcam / 74 / yatraikapAdhai markaTabandho'parapArzve ca kIlikA tadardhanArAcam / 75 / yatrA'sthIni kIlikAmAtrabaddhAni syustat kIlikAkhyam / 76.1. yatra punarasthIni pRthaka pRthaka sthitAni parasparaM saMlagnAni bhavaMti tat sevAM RtaM AgataM nipAtanAtsevArtam / 77 / evaM paJcasaMkhyAni saMsthAnAni dvitIyAdIni yathAkramaM nyagrodhaparimaMDala-sAdi-vAmana-kubja-huNDAni / tatra nyagrodhavadvaTa iva parimaMDalaM nyagrodhaparimaMDalam , yathA nyagrodha upari sampUrNA'vayavo'dhastanabhAge tu na tathA, tadvadidamapi nAbherupari vistarabahulaM sampUrNalakSaNAdibhAga, adhastu na tathA / 78 / 'sAdIti' AdirihotsedhA''khyo nAbheradhastano dehabhAgastena yathoktalakSaNapramANabhAjA saha yadvarttate tatsAdiH / 79 / kubjasaMsthAnaM yatra pANipAdazirogrIvAdikaM pramANalakSaNopetam , uraudarAdi ca pramANalakSaNAbhyAM hInaM tat kubjam / 80 / tadviparItaM vAmanasaMsthAnam , yatra uraudaraprabhRtipramANalakSaNayukta pANipAdazirogrIvAdi ca pramANalakSaNarahitaM tad vAmanamityarthaH // 81 / / sarvA'vayavairazubhaM huMDasaMsthAnam / / 82 // 19 // prAguktaM vyazItibhedagataM sthAvaradazakamatha vitriyatethAvarasuhamaapajjaM, saahaarnnmthirmsubhdubhgaanni| dussaraNAijjajasaM, thAvaradasagaM vivajjatthaM // 20 // TIkA-tiSThaMti uSNAditaptA api tatparihArA'samarthA bhavanti te sthAvarAH, yadvipAkataH pRthivyAyekendriyasthAvarakAye zWan 0Wan - - >Wan ! Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N Wan zrInavatacasumaGgalATIkAyAM pApatattve sthAvaradazakam // Wan >) // 61 // ) kAyabhAjaH samAvizanti, tatsthAvaranAma // 1 // yatprabhAvAcca sarvalokavyApisUkSmapRthivyAdijIveSu jIvAssamutpadyante yena jIvAzcarmacakSuSAmadRzyA bhavanti yathA nigodAdayastat sUkSmanAma // 2 // yadudayAdAhAraparyAptyAdipUrvoktAH paryAptaya ekendriyAdijIvAnAM yathAsvaM vikalA aparipUrNA bhavanti yathA sarvakAlaM labdhyaparyAptAnAM tadaparyAptanAma // 3 // yatsAmarthyAdanantAnAM jIvAnAM sAdhAraNamekaM zarIraM bhavati yathA kaMdAdyanantakAyikAnAM tatsAdhAraNanAma // 4 // yena jIvAnAM bhrUjihvauSThAdInAmavayavAnAmasthiratvaM syAttadasthiranAma // 5 // yadudayena nAmeradhaH pAdAdayo'zubhAvayavAssanti tadazubhama, pAdAdibhisspRSTo hi paro ruSyatIti teSAmazubhatvam // 6 // yadudayAdRSTamAtro'pi prANI sarveSAmudvegajanakassyAttadurbhaganAma, asubhaganAmeti yAvat // 7 // yena jIvAnAM kharoSTrAdInAmivA'manojJaH svaraH syAttaduHsvaranAma // 8 // yadudayAdyuktiyuktamapi buvANaH parihAyevacano'grAhyavacano bhavati tadanAdeyanAma // 9 // yadudayAjjJAnavijJAnadAnA''diguNayutasyApi na yaza-kItI prAdurbhavataH pratyutA'zlAdhyatA saMjAyate tadayaza-kIrtinAma // 10 // ityevaM sthAvaradazakaM puNyatacvoktatrasadazakAd viparItA'rthaM bhAvanI yam // vyAkhyAtA vyshiitipaapprkRtyH| tAsAM madhye devanArakAdiSu catasRSu gatiSu kasyAM gatau kati prakRtaya udayavatyo bhavanti ? 'ekendriyAdijAtipaJcakamadhye kasyAM ca jAtau kati prakRtaya udayavatyo varttante tasyA'yaM saMkSepaHdevagatau-sthAvara-sUkSma-sAdhAraNA-'paryApta-narakatrika-napuMsakaveda-tiryagadvika-ekendriyAdijAticatuSka-RSabhanArAcaprabhRtisaMhananapazcaka-nyagrodhAdisaMsthAnapaJcakA-prazastavihAyogati-duHsvara-nIcairgotralakSaNasaptaviMzatiprakRtivarjAH paJcapazcAzat prakRtayaH styAnacitrikahInAzca punardvipaJcAzat prakRtaya udayatvena varIvarttante / / sthAvara-sUkSmA-'paryApta-sAdhAraNa prathamavajesaMha 685230 ) ) ) // 61 // ) Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Zyg>Wan )-55->)! nanapaJcaka-madhyasaMsthAnacatuSka-ekendriyAdijAticatuSka-puMveda-strIveda-tiryadvikasvarUpaikaviMzatiprakRtivarjA ekaSaSTipApaprakRtInarakagatau nArakA vipAkenA'nubhavanti, styAnaIitrikasyA'dhruvodayitvAt trikahInAzca punaraSTapaJcAzadapi vijnyeyaaH| sthAvara-mUkSma-sAdhAraNaikendriyAdijAticatuSka-tiryadvika-narakatrikA''tmakadvAdazaprakRtihInAH saptatiprakRtayo manujagatyAmudayatvena manujairanubhUyante / narakatrikavarjA ekonA'zItipApaprakRtayastiryaggatAvudayatayA'nubobhUyante / duHsvara-narakatrika-puruSaveda-khIveda-dIndriyajAti-trIndriyajAti-caturindriyajAti-aprazastavihAyogati-antimasaMhananapaJcaka-madhyasaMsthAnacatuSkA''tmakaikonaviMzativarjAstriSaSTiprakRtaya ekendiyajAtAvudayatvena vartante / evaM dvIndriyatrIndriyacaturindriyajAtAvapi vijJeyam / kevalaM hIyamAnaikonaviMzatiprakRtiSu ekendriyajAtyAH sthAne yathAkramaM dvIndriya-trIndriya-caturindriyajAtayo vktvyaaH| pazcendriyajAtyAM punarekendriyAdijAticatuSka-sUkSma-sAdhAraNa-sthAvaralakSaNAH sapta prakRtIrvajayitvA zeSAH paJcasaptatiprakRtaya udayavatyo bhavanti, evaM kAyayogAdimArgaNAsvapi svayamabhyUhyam // iti pApatattvam // turIyatattvavyAkhyAnenopAttaM tu yanmayA sukRtam / pApaM vidhUya tena vajantu zivadhAmni vidvaaNsH||1|| ityArAdhyapAdA''cAryavaryazrImadvijayamohanasUrIzvaravineyAvataMsopAdhyAyapadAlaGkRtazrImatpratApavijayagaNiziSyANupravartakamunizrIdharmavijayaviracitAyAM navatattvaprakaraNasumaGgalATIkAyAM turIyaM pApatattvaM samAptam // Wan DEWan yzs05 ! Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zWan zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM // atha Azravatattvam // pshvmaa''shrvtttvpraarmbhH|| >y -5 nairgranthyaM prati prasthitA~zca viratAn sattvAnukampA'mRSA'-steyabrahmasutoSapoSaNaratAn saddhyAnasaMpadgatAn / yogAtItapadAbhilASakuzalAn yogatrayArAdhakAn nidravyAnapi bodhiratnasunidhIna dhyAyAmi yogIzvarAna 1 jIvA'-jIva-punya-pApAkhyAni catvAri tatvAni vyAkhyAtAni, athA'nantaravyAvarNitapunyapApayoH zubhAzubhA''zravasvarUpatvAduddezakramA''yAtamAzravatatvaM viviyate, tatrAdAvAzravatattvasya dvicatvAriMzadbhedapratipAdikAmimAM gAthAmAha indiya kasAya avaya-jogA paMca cau paMca tiNi kmaa| kiriyAo paNavIsaM, imA u tAo annukkmso|| 21 // TIkA-A abhividhinA zravati karma yebhyaste AzravA indriyAdayaH, athavA AzrUyate Agamyate AnIyate iti yAvadanena kammodakaM jIvataDAgeSvivetyAzravaH, yathA pAthodhimadhyavartisacchidrA naujalenA''pUryate jalA''krAntA nimajati cA' ->Wan ra // 62 // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9zss><-54-5> dhassalile, evamindriyAdyAzravacchidrasaMpanno jIvapotaH pratisamayaM karmajalenA''pUryate durantasaMsArapArAvAre nimajati ceti bhAvArthaH / idaM vakSyamANakharUpamAzravatattvaM dvicatvAriMzadbhedA''tmakaM tathApi vivakSayA pazcaprakAraM triprakAraM vA granthAntareSu vivRtaM, tathA ca tadnthaH -"paMcaviho pannatto, jiNehiM iha aNhao aNAdIo / hiMsAmosamadattaM abaMbhapariggaha ceva" // 1 // (praznavyA0 gAthA-2) " kAyavAGmanaHkarmayogaH" "sa AzravaH" "zubhaH punyasya," "azubhaH pApasya" (tacA a0 6-01-2-3-4) / paramAhataparanArIsahodarakumArapAlamahIpAlapratibodhakakalikAlasarvajJA''cAyazrImaddhemacandramUripAdairapi yogazAstre nyagAdi:-" manovAkAyakarmANi yogAH karma zubhA'zubham / yadAzravanti jantUnAmAzravAstena kIrtitAH" // 1 // ityevamAzravasya vivakSayA bhinnabhinnabhedAH saJjAyante, tathApi teSu bhedaprabhedeSu pUrvotAnAM manovAkAyayogAnAM zubhAzubhatvameva zubhA'zubhakarmabandhe nimittatvam / maizyAdibhAvanAbhAvitA'ntaHkaraNaH sadvedyasamyaktva-hAsya-rati-puruSaveda-zubhA''yu-rnAma-gotralakSaNaM zubhaM karma sazcinute / sa evA'nyo vA viSayakaSAyakaluSita cetasko jJAnAvaraNIyAdyazubhaM karma vitanoti, uktaM / cAcAryahemacandramatallikAbhiH:-'maitryAdivAsitaM cetaH karma sUte zubhA''tmakaM / kaSAyaviSayA''krAntaM vitanotyazubhaM punH||1|| dvAdazAGgasvarUpapravacanasyAvirodhena vidyamAnaM jainendramavitathaM vaco bruvANaH zubhaM karma arjayati, tadeva pravacanavirodhi vaco bhASamANaH azubhaM karma badhnAti, tathA coktaM;-'zubhAjenAya nirmithyaM zrutajJAnA''zritaM vcH| viparItaM punajheMyamazubhAjanahetave // 1 // evaM kAyayoge'pyUhyam , taccaiva-kAyotsargAdyavasthAyAmasacceSTArahitena kAyayogena jantuH savedyAdipUrvavyAkhyAtaM satkarma cinute / sa evA'nyo vA''tmA mahArambhiNA 50593yzEOss Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatatva sumaGgalATIkAyAM Azravatattve AzravaNAM shubhaashumcm|| <><-95-9>55 prANivyApAdakenA'zubhakAyayogenA'sadvedyAdipApakarma badhnAti, nyagAdi ca-" zarIreNa suguptena zarIrI cinute zubham / satatArambhiNA jantughAtakenA'zubhaM punaH" // 1 // nanu zubhA'zubhayogAH sadasatkarmaNAM kAraNatvena saJjAyante paraM te zubhA'zubhayogAH kena hetunA zubhAzubhatvamAbhajanti ? ucyate-yadA''tmA pUrvopAttarAgadveSasnehalezAvalIDhasakalA''tmapradezo bhavati tadA yeSvAkAzadezeSvavagADhasteSveva vyavasthitAn kArmaNazarIrayogyAnanekarUpAn pudgalAn skandhIbhUtAnAhAravadAtmani pariNAmayati sambandhayatIti, tatastAnadhyavasAyavizeSAjjJAnAdInAM guNAnAmAvaraNatayA vibhajate haMsaH kSIrodake yathA, yathA vA''hArakAle pariNativizeSakramavazAdAhartA rasakhalatayA pariNatimAnayatyanAbhogavIryasAmarthyAt , evamihApyadhyavasAyavizeSAt kizcij jJAnAvaraNIyatayA kiJciddarzanA''cchAdakatvenA'paraM sukhaduHkhAnubhavanayogyatayA parazca darzanacaraNavyAmohakAritayA'nyannArakatiryaGmanuSyA'marA''yuSkenA'nyadgatijAtizarIrAdyAkAraNA'paramuccanIcagotrA'nubhAvenA'nyadAnAdyantarAyakAritayA vyavasthApayati, tatra prazastakAryeSu niyuktaradhyavasAyairupAttAni zubhaphalapradAni karmANi zubhAni, teSAM karmaNAmupacaye nimittIbhUtA manovAkAyayogA api shstaaH| aprazastakAryeSUpayuktaH pravicArairupacitAni azastaphaladAni karmANi pApasaMjJakAni, teSu kAraNikA manovAkAyayogA apyasantaH iti kRtaM prasaGgeneti / atha sUtroktagAthA vitriyate-tatrendriyasvarUpaM jIvatattve 'paNiMdiya' ti gAthAyAM savistaraM prapazcitaM, tathApi sthAnA'zUnyArthaM nAmato likhyate-spRzyate svaviSayaH sparzalakSaNo'neneti sparzanaM tvagindriyam / rasyate AsvAdyate raso'nayeti rasanA-jihvendriyam / ghrAyate gandho'neneti ghrANam-nAsikendriyam / cakSurlocanam-cakSurindriyam , zrUyate AkarNyate zabdo'neneti zrotram-zravaNendriyam / // 63 // Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Z$$>-34-3>< atrA''ha-etaiH pUrvaprapazcitairindriyaiH karmabandhaH kathaM syAdyata etAni Azravatattve prakIrtitAH ? ucyate-zItoSNasnigdharUkSa-mRdukarkaza-gurulaghuprakAro'STavidhaH sparzaH sparzanendriyasya viSayaH, tatrA'nukUlamuSNa-snigdha-mRdvAdilakSaNaM sparza prApya tuSyati, pratikUlaM zItAdikaM ca labdhvA ruSyati, toparoSau ca karmA''zravasyA'nanyahetU, ato'nukUlapratikUlasparzaryat karma badhyate sa sparzanendriyA''zravaH / amla-madhura-tikta-kapAya-kaTulakSaNaH paJcabhedabhinno raso rasanendriyagocaraH, tatra madhurAdi rasaM saMprApya tuSTiH, tiktAdikaM cA''svAdya dveSaH supratItaH, evaM rasanendriyaviSayazubhA'zubharasA''svAdajanyau rAgadveSau rasanendriyA''zravau / / surabhidurabhigandhau ghrANendriyagocarau, surabhigandhamAghrAya prItiH, durabhigandhaM prati cAprItiH, iti prItyaprItijanyau ghrANendriyA''zravau / rakta-pIta-zveta-nIla-kRSNA''tmakaM paJcaprakArakaM rUpaM cakSurindriyaviSayaM, tatra mano'nukUlaM rUpaM dRSTvA rAgaH, manaH pratikUlaM ca vIkSya dveSaH, iti rAgadveSau cakSurindriyasyA''zravau / sacittAcittamizrabhedabhinnaH zabdaH zravaNendriyagocaraH, tatra manoharANAM turyANAM zabdaM zrutvA ratiH, kharoSTrAdInAM zabdaM nizamya cA'ratiH, zabdamAzrityotpanne ratyaratI ca zravaNendriyasyA'zravau // ityevamindriyapaJcakasya trayoviMzatisaMkhyAkAH sparzAdiviSayA anukUlapratikUlatayA''sevyamAnA rAgadvepotpAdakatvena aashrvaassmaakhyaataaH| yadyapi nikhilA''zravahetavaH saMsArapArAvAraparyaTane pradhAnakAraNAstathApi kecanA''zravAH prazastabhAvenA''sevyamAnAH punyabandhaM vidadhati, aprazastAzayena ca pApabandhaM vitanvanti, yathA yaH kazcillaghukarmA cakSubhyAM prazamarasanimagnaM dRSTiyugmaprasannaM surA'suranikaranipevyamANaM trijagatpUjyaM sAkSAt tIrthaMkarabhagavantaM teSAmabhAve pratinidhitulyAM tanmUrti vA dRSTvA jAtasaMvegaH sannAtmAnandamanubhavati, yazca tAbhyAmevAkSibhyAM lalitalalanAGgapratyaGgadarzanacetaskassan Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN|| 64 // Wan >Wan Azravatatve AzravaNAM shubhaashubhtvm|| Wan - manasi duSprApAna mahodadhikallolakalpAn mRgatRSNAsamAn manorathAn cintayitvA svastha saMsArA'nuSaGgitvaM khyApayati tayoryathAsaMkhyaM Azravasya zubhAzubhatvaM vijJeyam / vividharasA''svAdamugdhaH kazcid virasabhojanaM labdhvA khinnamanaskatayA sUdaM gRhabhAyAM vA virasabhASayA visaMvadati yaSTimuSTiprahAraM vA kurute, sAdhuH sAdhukalpaH zrAddho vA sarasaM virasaM vA bhuJjAnaH 'arasaM virasaM vAvi suiyaM vA asuiyaM / ullaM vA jai vA sukaM maMthu kummAsa bhoynnN'||1|| iti dazavaikAlikoktAM gAthAmanusmaran pudgalapariNAmamavadhArayan dharmasAdhakatvena ca zarIrasya poSyatvaM vicArayan na ruSyati nApi tuSyati tatrApi krameNa zubhA'zubhatvamavavodhyam, evaM sparzanAdiSvapyUhyam / iti rAgadveSAbhyAmAsevyamAnAnAmanukUlapratikUlasparzAdiviSayAnAM viSAdapi kaSTataraM phalamabhyUhya maunIndranigaditasuvizuddhadharmabhAvanAbhAvitAtmanA yena prakAreNendriyA''avanirodhassyAttathA prayatitavyam , yataH punyodayalabhyaM paJcendriyatvamahatpraNItavizuddhadharmArAdhane niyujyeta tadA svargA'pavargaprAptiH, anyathA'tIva viSayA''saktitayA iSTAniSTaviSayagrahaNaparityAgagRddho bhavet tadA nArakatiryagyoniSu durantaduHkhAvAptirapi sulabhA / paJcendriyapaTutAyAH phalamAzravanirodhaH na tu viSayAdiSu lolupatvamiti paribhAvanIyaM jainendravAkyAnusAritayA, uktazca:"ApadAM kathitaH panthAH, indriyaannaamsNymH| tajjayaH sampadA mAgoM yeneSTaM tena gamyatAM // 1 // indriyANyeva tatsarva, yatvagenArakAvubhau / nigRhItavisRSTAni svargAya narakAya ca" // 2 // krodha-mAna-mAyA-lobhasaMjJakAH kaSAyA'pi kazrivAH, krodhAdyAzcatvAraH pApatatve'nantAnubandhyapratyAkhyAnAvaraNapratyAkhyAnAvaraNasaJcavalanabhedaiH sutarAM vivRtAstathApi lezatotra sthAnA'zUnyArtha pradaryante, krodho'prItiH, mAno namratAI - > // 64 // Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N5<5>5<55<55>5< bhAvatvaM, mAyA kApaTyaM, lobhassaMtoSarAhityam / anantAnubandhyapratyAkhyAnAvaraNapratyAkhyAnAvaraNasaJjvalanabhedabhinnA api krodhAdikaSAyAH punarekaikazcatuH prakArAH, tadyathA - anantAnubandhyanantAnubandhikrodhaH 1, apratyAkhyAnAvaraNA'nantAnubandhikrodhaH 2, pratyAkhyAnAvaraNA'nantAnubandhikrodhaH 3, saJjvalanA'nantAnubandhikrodhaH 4, tatra yo'nantAnubandhikrodhaH svasvarUpeNAtizayenograH sa prathamaprakArakaH, yazca svarUpeNa mandapariNAmavAn sa dvitIyabhedabhinnaH yastu svarUpeNa mandataraH sa tRtIyaH, yazca punaH svarUpatayA mandatamapariNAmAtmakaH sa saJjvalanA'nantAnuvRndhikrodhazcaturthaH / evaM zeSeSu mAnamAyAprabhRtibhedaprabhedeSu svadhiyA paribhAvanIyam // uktarUpAH kaSAyAH prazastA''zayenAsevyamAnAH zubhAzravANAM hetutvaM bhajanti, azastA''zayena cAszubhAzravANAM kAraNatAM vibhrati, yathA jagadanugrahavihitAnekagranthasandarbhakalikAlasarvajJa zrIhemacandrasUricaraNapaGkajacaJcarIkAyamANaparamArhataparanArIsahodara kumArapAlA'vanI pAlavihitaM svabhaginIpatyarNorAjasya rasanA''karSaNamitra yadvA saMyamaghaNTApathabhraSTamantevAsinaM prati cAritrarAjamArge sthApayituM guroH kopa iva jinA''jJAnusArisAdhusAdhvIzrAvakazrAvikAsamUhA''tmakasya tIrthakara mahitasya zrI zramaNa saMghabhaTTArakasya niSpArasaMsArasindhUttAraNatarIkalpasya jainendrapravacanasya coDDAhakAriNaM yathecchamutsUpralApinaM prati vA yasya kasyacit pAragatA''jJApravINahRdayasya samyagdRSTerbhavyA''tmanaH kopodbhavassyAttatra zubhAzravaH / nanu mAtRpitrAdayaH putrabhAryAdisvajanAya kupyanti tatra prazastA''zravo'prazastA''zravo vA ? ucyate - jananIjanakAdayaH svArthaparAyaNAssanta ime yadi suzikSitA zubhAyatayo bhaveyustadA vArdhakye vayaM putrakalatrAdibhiH pAlitAH sukhabhAjassyAma iti buddhyA kupyanti tadA tvaprazastAzravaH, yadi te janakAdayo niHsvArthAssanta evaM vicArayeyuryadi me svajanAstattvA'vabuddhA SUMANOSALSA Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattva - jhumaGgalATIkAyAM // 65 // N A >> V A T V S ( kaSAyAH // abhaviSyan tadA samyagdarzanAdiratnatrayyArAdhanapurassaraM durantasaMsArapAzamuktAH syuriti zemuSyA jAyamAnaM zikSaNaM zubhAss- Azravatattve zravasya hetuH, saMsAranimittaM jAyamAnaM tADanatarjanAdi agrazastaM, anantaratayA - paramparatayA vA mokSA'vAptyarthaM jAyamAnaM zikSaNaM zubhAzravatayA vijJeyam / anayA rItyA mAnamAyAdiSvapi prazastA prazastatvaM svamanISayodyaM, tadyathA-svakulaprazaMsAyAmaprazastatA mAnasya, devagurudharma zreSThatAsatkaM mAnaJca prazastam / dhanasvajananimittA mAyA azastA, pravrajyAdidharmmArthaM M vidhIyamAnA ca zubhA / arthakA mA'vAptyarthaM pravardhamAno lobho'sat, jJAnadarzanacAritrArthamedhamAnazca sanniti samyakasiddhAntAnusAriNyA dRSTayA tarkyam / US555555 A ( anena naivaM vijJeyaM yat prazastakaSAya upAdeyaH, yato mumukSuNA tu so'pi tyAjya eva kevalaM karmmasattAparAyattA jantavaH prAyazo'prazastakaSAyodayavanto dRzyante'smiloke, tasmAttamaprazastaM tyaktvA ayaM tAvadupAdeyo yAvatsUkSmasaMparAyaguNasthAnaM, anantaramayamapi svayameva vinaGkSyatItyalaM vistareNa / / athA'vratAniH -avrataM nAma vratasyA'bhAvo'vataM, vrataJca "hiMsA'nRtasteyA'brahmaparigrahebhyo viratirvratam " tadviparItaJcA'vrataM tacca prANAtipAtamRSAvAdA'dattAdAnamaithunaparigrahabhedAt paJcadhA, tatra prANAnAmindriyAdidravyaprANAnAmatipAto viyogaH prANAtipAtaH, nanu sUkSmabAdarAdijIvAnAM yathAyogaM loke sarvatra sadbhAvAd hiMsAnivRttAnAM viratAnAmapi hiMsAprasaGgaH hiMsAvatAJca mokSaprAptiH sudurlabhA !, satyaM bhavatA viratAnAM saMyatAnAM hiMsAprasaGga AsAditaH paraM 'hiMsA' iti zabdasya ko'rthaH ? taM sAvadhAnIbhUya zruNuta, " pramattayogAt prANavyaparopaNaM hiMsA " iti tattvArthavacanAt pramAdAdanupayogAJjAyamAnA hiMsA saiva hiMsAtvenocyate, anenopayogavatA apramattena bhavi- L Ti 11 84 11 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zWan >Wan Wan 3-3>Wan al tavyatAtiyogenA'vazyaMbhAvinI maNDUkIprabhRtikSudrajantujAtavirAdhanA syAttathApi tatrA'nAzravaH, uktazca:-" uccAliyammi pAe iriyAsamiyasya saMkamaTThAe / vAvajeja kuliGgI marija taM jogamAsejA // 1 // na ya tassa tannimitto baMdho suhumo vi desio samae / aNavajo uvaogeNa sababhAveNa so jamhA" // 2 // atra hiMsAyAM caturbhaGgAH, yathA-dravyato hiMsA bhAvato na, 1 bhAvato hiMsA na dravyataH 2, dravyabhAvAbhyAmahiMsA 3, dravyabhAvAbhyAmubhayato hiMsA 4, tatrA''dyo bhaGga apramattaguNasthAnakAdArabhya sayogikevaliguNasthAnaM yAvat , yato'pramattattvAnna bhAvataH yogasadbhAvAvyatastu 'syAdeva hiMsA, dvitIyabhaGgakastu sarpabuddhyA rajjumabhighAtayataH, zailezIkaraNasamApannAssiddhAzca dravyabhAvAbhyAmahiMsakA ataste tRtIyabhaGgavartinaH, caturthe tu hiMsAdhyavasAyayuktAnAM prANavadhakAnAM niSAdapulindaprabhRtInAmantarbhAvaH / iyameva caturbhaGgI sodAharaNaM punarbhAvayAmaH-tatra tAvat kazcidalpakA dravyahiMsAM kRtvA'pi na nArakAdiduHkhabhAga bhavati, dravyahiMsAM prANAtipAtarUpAM tu vidadhAti paraM sukumArahRdayatvena tathAvidhaduSTA'dhyavasAyA'bhAvAt pIDotpAdane satyapi na tathAvidhakarmavandho bhavati yena tatphalabhAjA bhUyeta, dvAdazaguNasthAnavartisAdhuvat , sa hi sakalamor3anIyakSapajanitatIvratIvratarazubhA'dhyavasAyayogavAn pathi gamA''gamaMkurvANaH tIvrA'nuvandharAhityena pAdotkSepe tatsaMyogadravyakSetrakAlabhAvasambandhyavazyaM bhAvibhAvasvabhAvena baddhanikAcitamaraNAt kapotazAvakAdIn athavA pakSmameponmeSeNa vA zarIrA'vaSTambhena vAyukAyajIvAn hinasti, tathApi tasya prathamasamayabaddhA dvitIyasamaye veditA tRtIyasamayanirjIrNA itIryApathikyA na hiMsAphalalavabhAktvam , sadupayogarUpeNa tathaivA'sadbhUtatvAdakalanIyatvAt , taduktaM bhagavatyAM-" aNagArassa NaM bhaMte ! bhAviyappaNopurao jugamAyAe pehAe rIyaM rIyamANassa sssz5Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||66|| Azravatattve hiMsAsvarUpam // 5) Wan Wan Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >Wan <3-3>9-3333zy dadAti kAle tathA phalamanalpam / anyasya mahAhiMsA svalpaphalA bhavati pariNAme // 7 // ekasyaiva satIvasya dizati phalaM saiva mandamanyasya / bhavati sahakAriNAmapi hiMsA vaicitryamatra phalakAle // 8 // prAgeva phalati hiMsA (1) kriyamANA phalati (2) phalati ca kRtArthA (3) / ArabdhA cA'pyakRtA (4) phalati hiMsAnubhAvena // 9 // ekaH karoti hiMsAM, bhavanti phalabhoginastathA bahavaH / bahavo vidadhati hiMsAM hiMsAphalabhuga bhavatyekaH // 10 // kasyApi dizati hiMsA hiMsAphalamekameva phlkaale| anyasya saiva hiMsA dizatyahiMsA phalaM vipulam // 11 // hiMsAphalamaparasya tu dadAtyahiMsA phalaM tu pariNAme / itarasya punarhisA dizatyahiMsA phalaM nA'nyat // 12 // iti hiMsA'bhidhAnaM prathamamavatam / / atha dvitIyaM mRSAvAdasaMjJakamavratamAha;-mRSAvAdo nAmA'satyoktiH, yadvastu yena svarUpeNa vidyate tattathaiva vaktavyamityutsargaH, anena cauraM pratyayaM cauraH, kANamabhilakSyAyaM kANa ityevaM na vaktavyamapriyatvAttasya, evaM satyamapi ahitaM cettadapyasatyameva, yathA mRgayubhiH pRSTasyAraNye mRgAn dRSTavato mayA mRgA dRSTA iti tajjantughAtahetutvAnna tathyam / uktazca kalikAlasarvajJerAcAryahemacandrapurandarogazAstre-" priyaM pathyaM vacastathyaM sUnRtavratamucyate / tattathyamapi no tathyamapriyaM cAhitaJca yat" // 1 // atathyaM vacaH prANI hAsya-lobha-bhaya-krodhAtmakaizcaturbhiH kAraNaibete, yathA hasan hi mithyA brUyAt , lobhaparavazazcArthA''kAiyA bhayAtaH prANAdirakSaNecchayA kruddhaH krodhataralitamanaskatayA mithyA brUyAditi / etaccA'satyaM caturdhA-bhUtanivaH abhUtodbhAvanaM, arthAntaraM, gerhA ca tatra ca bhUtaninhavo yathA-nAstyAtmA, nAsti puNyaM, nAsti pApaM cetyAdi / abhUtodbhAvanaM yathA sarvagata AtmA zyAmAkatandulamAtro vA / arthAntaraM yathA gAmazvamabhidadhataH / garhA tu tridhA, ekA sAvadhavyApArapravarttanI yathA Wan 0955290Wan 5-. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ za < zrInavatattva sumngglaattiikaayaaN||67|| aashrvttvevrtaani|| > < kSetraM kRSetyAdi / dvitIyA apriyA, kANaM kANamiti vdtH| tRtIyA AkrozarUpA, yathA are! bAndhakineya ! ityAdi / ityevaM mRSAvAdanAmakaM dvitIyamavrataM sevamAnasya kANyAzravanti atastadapyAzravatvena samAkhyAtam // kliSTAzayapUrvakamatathyavacanamAzravatvenA''stAM, prAmAdikamapyajJAnasaMzayAdijanitavacanaM kazrivahetubhUtaM, yato mumukSavo'jJAnajanyAM vA prAmAdikAmapi mRSoktiM na buvate, yadAhumaharSayo dazavaikAlike-"aiammi ya kAlammi paccupannamaNAgae / jamardu tu na jANejA evameaMti No ve||1|| aiammi ya kAlammi paccupaNNamaNAgae / jattha saMkA bhave taM tu evameaMti No vae // 2 // aiammi ya kAlammi pccupnnnnmnnaage| nissaMkiyaM bhave jaMtu evameaMti niddise"||3|| iti dvitIyamavratam // ___ adhunA tRtIyamavrataM pratanyate;-vittasvAminA adattasya vittasyA''dAnaM tatsteyanAmakaM tRtIyamavratam / tacca svAmijIvatIrthakaragurvadattabhedena caturvidham / tatra svAmyadattaM tRNopalakASThAdikaM tatsvAminA yadadattam , jIvAdattaM yatsvAminA dattamapi jIvenA'dattaM yathA pravrajyApariNAmavikalo mAtApitRbhyAM putrAdiprubhyo dIyate / tIrthakarA'dattaM yattIrthakaraiH pratiSiddhamAdhAkarmikAdi gRhyate / gurvadattaM nAma svAminA dattamAdhAkarmikAdidoSarahitaM gurUnanujJApya yad gRhyate bhakSyate / pathi gacchato vAhanAdebhraSTaM, kvApi vismRtaM svAminA yanna smAryate, kvApi naSTaM svAminA yanna jJAyate, svAmipAce yadavasthita, sthApitaM nyAsIkRtaM ityAdiprakArakaM parakIyaM dravyaM gRNhato'dattAdAnadoSApattiH, saMkliSTA'dhyavasAyajanakatvAdidamapyavratam / / iti tRtIyam // turya tvabrahmasaMjJakamavatam-brahmaNi mokSe carati yena vratena sarvathA strIsaGgatyAgAtmakena tad brahmacarya, tasyA'bhAvaH strISvabhiSvaGgalakSaNastadabrahmacarya, taccA'STAdazadhA, taccaivam :-vaikriyazarIravatyo devAGganAstAbhissaha manasA vAcA kAyena ca tribhiHprakArai 59Wan yzWan 05 // 67 // < Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5z! 6 maithunasevanaM, anyaizca kArApaNaM, sevamAnAnAmanyeSAmanumodanamiti trayastribhirguNitA nava, evaM audArikAGgavatIbhirmAnupIbhistiryakatrIbhizca saha pUrvoktarItyA manovAkkAyamaithunakaraNaM kArApaNamanyeSAM cAnumodanamiti trayastribhirguNitAzca jAtA nava, ubhayoH sammIlane'STAdaza prakArAH, ityevamabrahmatyAgAtmakaM brahmacaryamapyaSTAdazabhedabhinnam , uktazca-" divyAtkAmaratisukhAt trividhaM trividhena viratiriti navakam // audArikAdapi tathA tad brahmASTAdazavikalpam" // 1 // "prANasandeha jananaM, paramaM vairakAraNam , lokadvayaviruddhazca parastrIgamanaM tyajet // 1 // sarvasvaharaNaM bandhaM zarIrAvayavacchidAm / mRtazca narakaM ghoraM labhate pAradArikaH // 2 // nAsatyA sevanIyA hi svadArA apyupaaskaiH| AkaraH sarvapApAnAM kiM punaH parayoSitaH" // 3 // ityAdipravacanaprasiddhAbrahmaduSTatvena saMkliSTasaMkliSTatarasaMkliSTatamA'dhyavasAyotpAdakatvenA'brahmacaryasyAvatattve AzravasvarUpe suvikhyAte satyapi strIparISahaparAjitAH kAmA''saktittvaM bhajamAnA bhavasamudranistAratarIkalpajainendrapravacanapotaparAGmukhA eke bauddhavizeSA nAthavAdimaNDalapraviSTA bauddhavizeSA vA evamUcuH:-priyAdarzanamevA'stu, kimnyairdrshnaantraiH| prApyate yena nirvANaM sarAgeNApi cetasA // 1 // jainamArgavidveSiNaste evaM prajJApayanti:-" jahA gaMDaM pilAgaM vA, paripileJja muhuttagaM / evaM vinnavaNisthisu doso tastha kao siyA // 2 // jahA maMdhAdae nAma thimizra bhuMjatI dagaM / evaM vinnavaNisthisu doso tatstha kao siyA // 3 // jahA vihaMgamA piMgA, thimi bhuMjatI,dagaM / evaM vinavaNisthisu doso tattha kao siyA // 3 // evamege upAsasthA micchaddichi aNAriyA / ajjhovavannA kAmehiM pUyaNA iva taruNae" // 4 // etAsAmiyaM gamanikA; yena prakAreNa kazcidgaNDIpuruSo gaNDaM samutthitaM piTakaM vA >5Wan -Wan > - Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||68|| in 55 > aashrvtttve'vrtaani|| < >Wan - tajjAtIyakameva tadAkUtopazamanArtha pUyarudhirAdikaM nirmAlya muhUrttamAtraM sukhito bhavati na ca doSeNA'nuSajyate evamatrApi yuvati prArthanAyAM ramaNIsambandhe gaNDaparipIDanakalpe doSastatra kutassyAt ? na tAvatA kledA'pagamamAtreNa doSo bhavediti // 1 // syAttatra doSo yadi kAcit pIDA bhavet , na cAsAvihA'stIti dRSTAntena darzayati; yathA meSaH 'timitaM' anAloDayannudakaM pibati, AtmAnaM prINayati, na ca tathA'nyeSAM kizcanopaghAtaM vidhatte, evamatrApi svIsambandhe na kAcidanyasya pIDA, Atmanazca prINanam , ataH kutastatra doSassyAt // 2 // dRSTAntAntaraM bhAvayati; yathA pakSiNI kapiJjalA sA''kAze eva vartamAnA nibhRtamudakamApicati, evamatrA'pidarbhapradAnapUrvikayA kriyayA'raktadviSTasya putrAdyathaM strIsambandhaM kurvato'pi kapijalA iva na tasya dossH| gaNDapIDanatulyaM strIparibhogaM manyamAnAH, tathaiDakodakapAnasadRzaM parapIDA'nutpAdakatvena parAtmanozca sukhotpAdakatvena kila maithunaM jAyate ityadhyavasAyinaH, tathA kapijalodakapAnaM yathA taDAgodakA'saMsparzena kila bhavati, evamaraktadviSTatayA darbhAdhuttAraNAt svIgAtrA'saMsparzena putrArthana kAmArtha RtukAlAbhigAmitayA zAstroktavidhAnena jAyamAne maithune'pi na doSa ityevaM mantAraste pUrvapakSiNaH svapakSadRDhIkaraNAthaM punarUcuryad-"dharmArtha putrakAmasya, svadArezvadhikAriNaH / RtukAle vidhAnena doSastatra na vidyate" // 1 // atrocyate pAramarSapravacanapravINairuttarapakSakAraiH-"jaha NAma maMDalaggeNa siraM chattUrNa kassai maNuso / acchenja parAhutto kiM NAma tato Na ghippejA ? // 1 // jaha vA visagaNDUsaM koi ghettUNa nAma tuhiko / aNNeNa adIsaMto kiM nAma tato nava marejA? // 2 // jaha nAma sirigharAo, koi rayaNANi NAma ghettUNaM / accheja parAhutto, kiM nAma tato na gheppejA ?" // 3 // gAthAtrikasya gamanikA;-yathA nAma kazcinmaNDalAgreNa kasyacicchiraH chittvA parAGmukhastiSThet , kimetAvatodAsIna >Wan -Wan sz50Wan <-! Wan Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ <>Hz > -- bhAvA'valambanena nA'parAdhI bhavet // 1 // tathA yathA kazcidviSagaNDUSaM pItvA nAma tUSNIbhAvaM bhajet , anyena cA'dRzyamAno'sau kiM nAma anyA'darzanAnna mriyeta ? // 2 // tathA yathA kazcit zrIgRhAdbhANDAgArAd ratnAni mahA;Ni gRhIttvA parAGmukhastiSThet , kimetAvatA'sau na gRhyeteti? ||atra ca yathA kazcit zaThatayA'jJatayA vA ziracchedaviSagaNDUSaratnA'pahArAkhye satyapi doSatraye mAdhyasthamavalambate, na ca tasya tadavalambane'pi niduSTattvamiti, evamatrApyavazyaM bhAvirAgakArya sarvadoSA''spade saMsAravardhake maithune kuto nirdoSatA ?, uktazca-"prANinAM maMdhakaJcaitat zAstre gItaM maharSibhiH / nalikAtaptakaNakApravezajJAtatastathA // 1 // mUlaJcaitadadharmasya bhavabhAvapravardhanam / tasmAdviSAnnavatyAjyamidaM pApamanicchatA // 2 // iti caturtham / / atha paJcamamatrataM viviyate; sarvabhAveSu dravyakSetrakAlabhAvarUpeSu yA mUrchA tat parigrahasaMjJakaM paJcamamavratam , nanu janmAntaropArjitaduSkarmaprabhAvAdye dAridrayabhAjaste tu sarvadeva parigrahanAmakAvratavirahitAH, dravyAdyabhAve kutasteSAM mUrchA ? satyaM, dravyAdyabhAve'pi mUrchA vidyate, yato durbhagodayAniSkiJcanAste, na tu tyAjyabuddhisamalaGkRtAH, asatyapi dhane dhanagarddhavato rAjagRhanagaradramakasyeva cittasaMklezo durgatipAtanibandhanaM bhavati, satyapi vA dravyakSetrakAlabhAvalakSaNe sAmagrIvizeSe tRSNAkRSNAhinirupadravamanasAM prazamasukhaprAptyA cittaviplavA'bhAvaH, ata eva dharmopakaraNadhAriNAM yatInAM zarIre upakaraNe ca nimamatvAnAmaparigrahattvam , yadAha;-yadvatturagaH satsvapyAbharaNabhUSaNeSvanabhiSaktaH / tadvadupagrahavAnapi na saGgamupayAti nirgranthaH // 1 // yathA ca dharmopakaraNavatAmapi mUrchArahitAnAM munInAM na parigrahagrahittvadoSastathA vratinInAmapi gurUpadiSTadharmopakaraNadhAriNInAM ratnatrayavatInAM, tenatAsAM dharmopakaraNaparigrahamAtreNa mokSApavAdaH pralApamAtram / / jinendrapravacane tu "mucchApariggaho .Wan Wan Wan sz90Wan yWan ra -- < Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||69|| Wan z Azravatattve- : vrtaani|| 27Wan :Wan )! vutto" iti vacanAdvastrapAtrAdyupakaraNadhAriNAM saMyatAnAM niSparigrahattvaM, durbhagAnAM tu vastrAdyabhAve'pi mUrchAyAssadbhAvAt saparigrahattvam , uktazca kalikAlasarvajJairAcAryahemacandrapurandaraiH;-" sarvabhAveSu mUrchAyAstyAgassyAdaparigrahaH / yadasatsvapi jAyeta marchayA cittaviplavaH" // 1 // yathA niravadhidhanadhAnyAdibharAkrAntaH potaH samudre majati, tathaivA'parimitaparigrahaH prANI narakAdau nimajati, yadAhuH;-" mahAraMbhayAe mahApariggayAe kuNimA''hAreNaM pazcidiyavaheNaM jIvA narayAuyaM ajaMti " tathA 'bahArambhaparigrahattvaJca nArakasyA''yuSaH' iti, yasmAdevaM tasmAnmumukSuNA dhanadhAnyAdirUpo mUrchArUpo vA parigrahastyAjya eva // nanu jinabhavanavidhAnAdilakSaNaH parigrahasya guNaH zAstre / suvikhyAtaH, kathaM tasya duSTattvamavratattvaJca varNyate ? ucyate-yazca jinaprAsAdanirmANAdisvarUpaH parigrahasya guNaH pravacane vyAvarNyate sa na guNaH, kintu parigrahasya sadupayogaprakhyApanaM na tu tadarthameva parigrahadhAraNaM zreyaH / yadAhu-dharmArtha yasya vittehA tasyA'nIhA garIyasI / prakSAlanAddhi paGkasya dUrAdasparzanaM varam // 1 // kaMcaNamaNisovANaM thaMbhasahassosiyaM suvaNNatalaM, jo kArija jiNaharaM tao vi tavasaMjamo ahio ||1||drvykssetrkaalbhaavessu mUrcchayA cittaviplavasya prazamasaukhyaviparyAsAtmakasya jAyamAnatvAt cittaviplavazcA''zravahetutvAt parigrahasaMjJakamapyavratameva / / atha kramA''gataM yogaM triprakArakaM prabhedataH paJcadazaprakArakaM vA vyAkhyAyate-tatra yujyate kriyAsu vyApAryate athavA sAmparAyikaryApathakarmaNA saha sambadhyate AtmA aneneti yogaH, ayaM mukhyatvena manovAkAyastribhedo'pyavAntareNa paJcadazaprakAro'pi granthAntareSu sutarAM vyAkhyAtaH, taccaivam satyamanoyogaH, santaH padArthAsteSu yathAvasthitavastukharUpacintanena sAdhu satyaM, asti jIvaH sadasadUpo dehamAtravyApItyAdirUpatayA yathAvasthitavastucintanaparaM, satyaM ca -Wan > <1-3 >Wan ry // 69 // > Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AASIA T ( T5V5A tanmanazca satyamanaH tasya yogo vyApAraH satyamanoyogaH, athavA santo munayasteSu muktiprApakattvena sAdhu iti satyamanoyogaH // 1 // asatyamanoyogaH -- satyaviparItamasatyaM, yathA nAsti jIva ekAntasadrUpo vetyAdikuvikalpanaparaM, asatyaJca tanmanazca tasya yogo'satyamanoyogaH // 2 // satyamRSAmanoyogaH - satyAsatye yathA dhavakhadirapalAzAdimizreSu bahuSvAmravRkSeSu Amravanamevedamiti vikalpanaparaM manaH, tatra hi AmravRkSabAhulyasadbhAvAt satyatA, anyeSAmapi dhavakhadirAdInAM sadbhAvAdasatyatA, vyavahAranayamatApekSayA caivamucyate, paramArthataH punaridamasatyam, yathoktAmrabAhulyadhavakhadirAlpatvacintanAbhAvAt // 3 // asatyA'mRSAmanoyoga iti, yanna satyaM nA'pi mRSA tadasatyA'mRpA, iha vipratipattau satyAM vastupratiSThAzayA sarvajJamatA'nusAreNa vikalpyate, yathA asti jIvaH sadasadrUpa iti tatkila satyaM paribhASitamArAdhakatvAt, yatpunarvipratipattau satyAM yadvastupratiSThAzayA'pi sarvajJamatottIrNaM vikalpyate yathA nAsti jIva ekAntanityo vA ityAdi tadasatyaM virAdhakatvAt, yatpunarvastupratiSThAsAmantareNa svarUpamAtraparyAlocanaparaM yathA devadattAd ghaTa Anetavyo gauryAcanIyetyAdi cintanaparaM tadasatyAtmRSA, idaM hi svarUpamAtraparyAlocanaparatvAnna yathoktalakSaNaM satyaM nApi nRpA, etadapi vyavahAranayamatApekSayA dRSTavyamanyathA yadvipratAraNabuddhipUrvakaM tadasatye'ntarbhavati, anyasya tu satye'ntarbhAvaH tacca tanmanazca asatyA'mRpA manaH, tasya yogo vyApAro'satyA mRSAmanoyogaH // 4 // vAgyogo'pi manoyogavaccaturdhA, tadyathA satyavAgyogaH 1 asatyavAgyogaH 2 satyA'mRSAvAgyogaH 3 asatyAmRSAvAgyogaH 4, ete ca satyavAgyogAdayaH satyamanoyogaprabhRtivadbhAvanIyA iti / audArikakAyayogaH, audArikazabdArtho jIvatattve prANavyAkhyAprasaGge sutarAM vyAkhyAtaH, audArikameva zarIraM tadeva pudgalaskandhasamudAyarUpatvAdAbAlyAt S 555 A G L 12 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iz > shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||70|| Azravatattve pnycdshyogaaH|| < >Wan - pratisamayamupacIyamAnattvAcca kAya audArikazarIrakAyaH, tasya yogo vyApAro dhAvanavalganAdyAtmaka audArikazarIrakAyayogaH, ayaJca tiratho manuSyasya ca paryAptasya 2 / audArikamizrakAyayogaH:-audArikaM ca tanmizraM ceti audArikamizra, kena saha mizrita miti cet ? ucyate, kArmaNena, tathA coktaM niyuktikAreNa:-'joeNa kammaeNaM AhArei aNaMtaraMjAvo / teNa paraM mIseNaM jAva sarIrassa nipphttii||1|| nanu mizrattvamubhayaniSThaM, tathAhi-yathA audArikaM kArmaNena mizraM tathA kArmaNamapi audArikeNa mizraM tataH kasmAdaudArikamizrameva taducyate na kArmaNamizramiti ? ucyate-iha vyapadezaH sa pravartanIyo yena vivakSitArthapratipattiniSpratipakSA zrotRNAmupajAyate, anyathA saMdehA''pattito vivakSitArthApratipacyA na teSAmupakAraH kRtassyAditi, kArmaNaJca zarIramAsaMsAramavicchedenA'vasthitattvAta sakaleSvapi zarIreSu sambhavati tataH kArmaNamizramityukte na jJAyate kiM tiryaGmanuSyANAM aparyAptA'vasthAyAM tadvivakSitamuta devanArakANAmiti ? tata utpattimAzrityaudArikasya pradhAnatvAt kAdAcitkatvAcca niSpratipakSavivakSitA'rthapratipattyarthamaudArikeNa vyapadizyate audArikamizramiti / tathA yadaudArikazarIro vaikriyalabdhisampanno manuSyastiryakapaJcendriyaH paryAptabAdaravAyukAyiko vA vaikriyaM karoti tadA kilaudArikazarIraprayoge eva vartamAnaHpradezAn vikSipya vaikriyazarIrayogyAn pudgalAnupAdAya vaikriyazarIraparyAptyA yAvanna samAptimupagacchati tAvat yadyapi vaikriyeNa mizratA audArikasyobhayaniSThA tathApyaudArikasya prArambhakatayA pradhAnatvAttena vyapadeza audArikamizramiti, na vaikriyeNeti / tathA yadA kazcidAhArakalabdhimAn pUrvadharaH saMzayavinivRttyartha tribhuvanabhartusamavasaraNadarzanArtha vA''hArakazarIraM karoti tadA audArikazarIraprayoga eva vartamAnaH pradezAn vikSipya AhArakazarIrayogyAn pudgalAnupAdAya AhArakazarIraparyAptyA yAvanna paryAptimu 3559zs09Wan jara - // 70 // 23 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ! Wan z pagacchati tAvat yadyapyAhArakeNa mizrattvamaudArikasyobhayaniSThaM tathApyaudArikasyArambhakatayA pradhAnamiti tena vyapadezapravRttiraudArikamizramiti, natvAhArakamizracamiti, evaM pUrvoktaprakAratrayeNApyaudArikamizrakAyayogaH // 2 // vaikriyakAyayogo vaikriyazarIraparyApyA paryAptAnAM devanArakANAM vaikriyalabdhimatAM (vaikriyaracanAvasthAyAM ) tiryaGmanujabAdaravAyukAyikAnAzca // 3 // vaikriyamizrakAyayogo devanArakANAmaparyAptA'vasthAyAM, mizratA ca tadAnIM kArmaNena saha veditavyA, tathA yadA manuSyastiryakpaJcendriyo bAdaravAyukAyiko vA vaikriyazarIrIbhUtvA kRtakAryo vaikriya parijihIrgharaudArike praveSTuM yatate tadA kila vaikriyazarIrabalenaudArikopAdAnAya pravartata iti vaikriyasya prAdhAnyAttena vyapadezo naudArikeNeti vaikriyamizramiti // 4 // tathA'shArakakAyayoga AhArakazarIraparyAptyA paryAptasya // 5 // AhArakamizrakAyayoga AhArakAdaudArikaM pravizataH, atraidamparyayadA AhArakazarIrIbhUtvA kRtakAryaH punarapyaudArikaM gRhNAti tadA yadyapi mizrattvamubhayaniSThaM tathApyaudArike praveza AhArakabalenetyAhArakasya pradhAnatvAttena vyapadezo naudArikeNA''hArakamizramiti // 6 // etacca siddhAntA'bhiprAyeNoktaM, kArmagranthikAH punakriyasya prArambhakAle parityAgakAle ca vaikriyamizram , AhArakazarIrasya prArambhakAle parityAgakAle cA''hArakamizra, natvekasyAmapyavasthAyAmaudArikamizramiti pratipannAH, (taijasa ) kArmaNakAyayogo vigrahagatau samuddhAtA'vasthAyAM vA sayogikevalinastRtIyacaturthapaJcamasamayeSu, iha taijasaM kArmaNena sahA'vyabhicArIti yugapattaijasakArmaNagrahaNam // 7 // ityevaM prasaGgataH paJcadazabhedabhinno yogo lezataH pradarzitaH, asminnAzravatattvaprakaraNe tu triprakArako yogo vyAvarNita:, yato dvicatvAriMzadbhedeSu yogasya trayo bhedA evAntargaNitA, paJcadazagaNanAyAM tu saMkhyAvyabhicArassyAt , tadyogatrikaM nAmataH > Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N >' Azravatattve yogaaH|| shriinvtttvmumngglaattiikaayaaN||71|| > pradarzyate, tadyathA-manaHparyAptanAmakarmodayena kAyayogadvArA manaHprAyogyapudgaladravyAnAdAya manastvena pariNamayyA'valambya ca yadvisarjanaM tadAtmako yo vyApAraH sa manoyogaH, atra manoyogyadravyagrahaNakriyAyAM kAyayogaH, pariNamanA''lambanayormanoyoga ityavagantavyam / bhASAparyAptanAmakarmodayena kAyayogadvArA bhASA prAyogyapudgaladravyAnAdAya bhASAcavena pariNamayyA'valambya ca visRjatItyAtmako vyApAraH sa vacanayogaH, // audArikAdizarIrairjIvAnAM gamanA''gamanAdyAtmako yo vyApAraH sa kAyayogaH / ityevaM pUrvoktairmanovAkAyairvidhIyamAnA cintanabhASaNakaraNAtmikA zubhA'zubhA yA kriyA sA zubhA'zubhasaMjJayorAzravayonimittA / pUrvokteSu yogeSu kasyApi yogasya jaghanyataH samayapramANA sthitistato yogaparAvRttirjAyate, utkRSTatastu antarmuhUrttamAtrA sthitistato'vazyameva yogaparAvarttanaM saMjAyate / yogAnAmAzravatattve nAsti kizciddhAdhakaM pramANaM, yAvadyogAstAvadavazyaM karmabandhaH, kaSAyasahacaritayogAH sAmparAyikabandhahetavaH, kaSAyarahitAstu IryApathikakarmavandhanimittAH, yadA'yogittvaM tadA karmabandhA'bhAvaH / iti yogasvarUpam teSu vyAkhyAteSu 'iMdiyakasAya' iti gAthApi vyaakhyaataa| kevalaM | gAthAyAmuktaM 'kiriyAo paNavIsaM ' ityAdipadaM nirvyAkhyAtaM, tadagrimagAthAbhiH kriyANAM nAmagrAhaM vyAkhyAyate kAiya ahigaraNiyA, pAusiyA pAritAvaNI kiriyaa|paannaaivaayaarNbhiy, prigghiyaamaayvttiyaa|22|| micchAdasaNavattI, apaccakkhANI ya diTri puttriy| pAicciya sAmaMto-vaNIa nesattyi saahtthii|23|| ANavaNi viAraNiyA,aNabhogA annvkkhpcciyaa|annaapogsmudaa-nn pijja doseriyAvahiyA / 24|| > - < // 71 // All Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >Wan <--OMOMOMOMz vyAkhyA-karaNaM kriyA, karmabandhanibandhanaceSTA ityarthaH, tAsAM ca paJcaviMzatiH 'kAiya' iti, kAyena dehena nivRttA kAyikI, tadyathA-sA cAsau kriyA kAyikI kriyA. sAca dviprakArA, anuparatakAyikI anupayuktakAyikI ca, tatra anuparatakAyikI nAma yA praduSTamithyAdRSTyAdervAGmanonirapekSA parAbhibhavA''tmakakAyodyamakriyA, asyAzca svAmI avirtmithyaadRttyaadiH| anupayuktakAyakriyA tu pramattasaMyatasya subahuprakArA'nekakarttavyatArUpA duSprayogakAyakriyA, asyAzca svAmI anupyuktsNytH||1||adhikriyte niyujyate narakAdiSu prApyate'nenetyadhikaraNaM, paropaghAtikUTagalapAzAdidravyajAtam , tena nivRttA''dhikaraNikI, sA ca saMyojananirvartanabhedAbhyAM dvidhA, saMyojanA''dhikaraNikI, nirvartanA''dhikaraNikI cetyarthaH, tatra saMyojana viSagarahalakUTadhanuryatrAsimuSTyAdInAM sambandhanam , tadvidyate yasyAM kriyAyAM sA saMyojanA''dhikaraNikI / nirvatanaM tumUlottaraguNabhedAvidhA, tatra mUlaguNanirvarttanaM paJcAnAmaudArikAdizarIrANAM mUlato niSpAdana, uttaraguNanivarttanaM tu pANipAdAdyavayavakaraNam, athavA'sizaktitomarAdInAmAdita eva karaNaM mUlaguNanivarttanaM, teSAmeva pAnojvalIkaraNaM parivArAdisampAdanamuttaraguNanivetanam , tadvidyate yasyAM kriyAyAM sA nirvrtnaadhikrnnikii| teSu khaGgAdiSu mUlaguNottaraguNanivettenAbhyAM niSpanneSu muSTyAdInAM (tsaruprabhRtInAM) saMyojanaM yasyAM kriyAyAM vidyate sA'pi saMyojanA'dhikaraNikI eSA kriyA navamaguNasthAnakaM yAvadvidyate / // 2 // jIvejjIve vA pradoSakaraNaM prAdoSikI, sA ca jIvAjIvaviSayattvena dvividhA, tatra putrakalatrAdisvajanaparajanaviSayA jIvaprAdoSikI, ajIvaprAdoSikI tu krodhotpattinimittabhRtasthANukaNTakadRSacchakalazarkarAdigocareti, eSA'pi navamaguNasthAnakaM yAvat // 3 // paritApanikI dvidhA, svapAritApanikI parapAritApanikI ca, tatra svahastena parahastena vA putrakalatrA Wan jaEgyzs0g)-) Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Azravatve kriyaaH|| shriinvtttvmumaalaattiikaayaaN||72|| 1293955-5 diviyogaduHkhabhArAtipIDitasyA''tmanastADanaziraHsphoTanAdinA svapAritApanikI, Aha-evaM sati locA'karaNatapo'nuSThAnA'karaNaprasaGgaH, yathAyoga svaparA'sAtavedanAhetutvAt , tadayuktaM-vipAkahitattvena cikitsAkaraNavat, locakaraNAderasAtavedanAhetutvA'yogAt, azakyataponuSThAnapratiSedhAcca, uktaca "so hu tavo kAyavo jeNa maNo maGgalaM na ciMtei / jeNa na iMdiyahANI jeNa ya jogA na hAyaMti" // 1 // tathA "kAyo na kevalamayaM paripAlanIyo-mRSTai rasai bahuvidhairna ca laalniiyH| cittendriyANi na caranti yathotpatheSu vazyAni yena ca tathA''caritaM jinAnAm" // 1 // iti / putraziSyAditADanAdinA tu parapAritApanikI, eSA dvividhA'pi bAdarakaSAyajanyattvAdanivRttibAdaraguNasthAnaM yAvadvidyate // 5 // prANAnAmatipAtaH prANAtipAtastena nivRttA prANAtipAtikI, jIvitanAzinItyarthaH, sA ca dvidhA-svaprANAtipAtikI, paraprANAtipAtikI ca, tatrA''dyAgirizikharaprapAtajalajvalanapravezazastrapATanaprabhRteH svaparahastAbhyAmAtmaviSayakaraNakAraNe, ata eva kAraNAdbhagavadbhirakAlamaraNaM pratiSiddham / dvitIyA tu mohalobhakrodhAviSTaiH parasya svaparahastaprANacyAvanamiti / eSA'saMyatAnAmeva ataH paJcamaguNasthAnaparyantabhAvinI // 5 // ArambhAjAtA ArambhikI, sA ca dvividhA-tatra caitanyopetajIvaghAtAtmikA kriyA sA jIvArambhikI, citraprabhRtiSu nirmitacaitanyaviyuktasthApanAjIvaghAtAtmikA yA kriyA sA ajIvArambhikI, pramAdajanyattvAdeSA SaSThaguNaparyaMtabhAvinI ||6||dhndhaanysNgrhlkssnnprigrhaadaagtaa pArigrAhikI, sA ca pUrvavavidhA-jIvapArigrAhikI ajIvapArigrAhikI ca, tatra prathamA dhAnya-pazu-preSyaprabhRtiSu saMgrahasvarUpA jIvapArigrAhikI, dhanAlaMkAravAsogRhAdiSu mamattvalakSaNA ajIvapArigrAhikI, eSA parigrahaprasaktAnAM prajAyate, ato paJcamadezaviratiguNasthAnakaparyantaM vattate / / 7 / / mAyApratyayikI kriyA >Wan 073C' // 72 // > Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Wan zyWan >yWan Wan Wan ->Wan ra dvividhA:-AtmabhAvavacanatA parabhAvavacanatA ca, tatrA''tmabhAvavazcanatA AtmIyaM bhAvaM nigRhati, nikRtimAn RjubhAvaM darzayati, saMyamAdizithilo vA karaNasphaTATopaM pradarzayati, parabhAvavaJcanatA ca tattadAcarati yena paro vaJcyate kUTalekhakaraNAdibhiH, eSA saptamaguNasthAnaparyantavartinI, apramattasya kathamiticeducyate-pravacanoDDAhachAdanArtha vallIkaraNasamuddezAdiSvapramattasyApi bhavati // 8 // 22 // mithyAtvaM viparItavastuzraddhAnaM kAraNaM yasya sa mithyAcapratyayakaH sa vyApAro'styasyAM sA mithyAdarzanapratyayikI, sAdvidhA:-anamigRhItamithyAdarzanapratyayikI-abhigRhItamithyAdarzanaLasapratyayikI, tatrA''dyA'saMjJinAM saMjJinAmapi yairna kizcit kutIrthikamataM pratipanna, abhigRhItamithyAdarzanapratyayikI ca dvidhA-hInAtiriktadarzane tadvyatiriktadarzane ca, hInA yathA aGguSThaparvamAtra AtmA yavamAtraH zyAmAkatandulamAtro vAlAgramAtraH paramANumAtro vA / adhikA yathA paJcadhanuHzatika AtmA sarvagato'kartA acetanaH, evaM hInAtiriktadarzanaM, tavyatiriktadarzanaM, eSA kriyA samyaktvamohodayavajedarzanaSadkodayena jAyate atastRtIyaguNasthAnaM yAvadvidyate // 9 // apratyAkhyAnakriyA dvidhA-jIvApratyAkhyAnakriyA ajIvApratyAkhyAnakriyA, na keSuciJjIveSvajIveSu vA kramazo viratirastIti ume api kriye vijJeye, saMsAracakre parizramatAsumatA atItA'nantabhaveSu yAni vapUMSi vyutsRSTAni yAni ca zastrAstraprabhRtIni svopayogArtha nirmitAni teSAM vapuHzastrAdInAM jJAnapUrvakatyAgo na syAdyadi tadA tattatkalevarazastrAdibhirjAyamAnA hiMsA asmiJjanmanyapi karmavandhAya bhavati, tato virativanitA''liGganotsukaiste sarve'pi vyutsRSTavyAH, punarye padArthAssvapne'pyupabhogAdiSu nopayujyante teSAmaprApyAthAnA yAvanaparityAgastAvadavazyamanayA pratyAkhyAnakriyayA karmabandhaH, tato muktyabhilASukaivirativadbhirbhAvyam / eSA apratyAkhyA Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iz Azravatatve kriyaaH|| shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||73|| > nakriyA aviratijanyattvAccaturthaguNaparyantavartinI // 10 // dRSTijA dvividhA, jIvadRSTijA ajIvadRSTijA ca, jIvadRSTijA turaGgasyandanaprabhRtInAM cakSurdarzanapratyayAya gacchati, ajIvadRSTijA citrakAdInAm , eSA sakaSAyacakSurindriyavAM vidyate dazamaguNasthAnaM yAvat // 11 // sparzanA'tmikA spRSTijA-sA ca dvividhA jIvaspRSTijA ajIvaspRSTijA ca, tatra jIvaspRSTijA striyaM puruSa napuMsaka vA rAgAtsaMghaTTayatIti, ajIvaspRSTijA mRgalomAdivastrajAtaM mauktikAdiratnajAtaM rAgAdikAraNAtsaMghaTTayatIti, sarAgajanyavAdeSA sUkSmasamparAya yAvat // 12 // kazcidanyaM pratItya karmabandho jAyate yayA sA prAtItyakI dvidhA-jIvaprAtItyakI ajIvaprAtItyakI ca, tatra jIvaM pratItya yo bandhaH sA jIvaprAtItyakI, ajIvaM pratItya yo bandhaH sAjIvaprAtItyakI, epA dazamaM guNasthAnaM yAvat // 13 // sAmantopanipAtikI ca dvividhA, jIvasAmantopanipAtikI ajIvasAmantopanipAtikI ca, tatrA''dyA yathA ekazca SaNDastaM jano yathA yathA pralokate prazaMsati ca tathA tathA sa harSa gacchati, ajIvAnapi rathakAdIna, athavA sAmantopanipAtikI dvidhA-dezasAmantopanipAtikI sarvasAmantopanipAtikI ca, athavA pramattasaMyatAnAmanapAnaM anAcchAditaM satsaMpAtimAH sattvA AsamantAd vinazyati / eSA ArambhajanyacAtpazcamaguNasthAnaM yAvat // 14 // naiHzastrikI kriyA dvividhA jIvana zatrikI ajIvanaiHzastrikI ca, jIvanaiHzastrikI yathA rAjAdisaMdezAdyatrAdibhirudakasya kUpAdvahinisarjanam , 1 athavA pRSTijA sA dvividhA-jIvaprAbhikI ajIvaprAbhikIca, jIvaprAbhikI yA jIvAdhikAraM pRcchati rAgeNa vA dveSaNa vA, ajIvAdhikAraM vA pRcchatyanIvaprAzrikI // ____ 2 nAnAvidhanATyA(sInemA)khyaprayogeSu eSA sAmantopanipAtikI kriyA prekSakANAM nATyAdikautukakartRNAM ca jAyate // 055552yzs059- 5 -5>y // 73 // ! Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N < >' ajIvanaiHzastrikI yathA pASANakANDAdIni gophaNadhanurAdibhirnisRjyante, athavA gurbAdInAmeSA evaM;-ziSye putre vA yogye satyapi tasya nisarjanaM sA jIvanaiHzasvikI, bhikSAyAmeSaNIyAyAM satyAmapi tasyAH pariSThApanaM sA'jIvanaiHzastrikI, eSA dezaviratiM yAvat // 15 // svAhastikI kriyA dvividhA jIvasvAhastikI ajIvasvAhastikI ca, tatra jIvasvAhastikI yajIvena (sarpAdinA) jIvaM mArayati, ajIvasvAhastikI yathA'syAdibhirjIvaM mArayati, athavA jIvasvAhastikI yajIvaM svahastena tADayati, ajIvasvAhastikI ajIvaM svahastena tADayati vasraM pAtraM vA / eSA paJcamaguNasthAnakaM yAvat // 16 // AjJApanikI kriyA dvividhAH-jIvAjJApanikI ajIvA''jJApanikI ca,tatrA''dyA-jIvamAjJApayatIti jIvA''jJApanikI, ajIvamAjJApayatItya- | jIvAjJApanikI yathA jAdUgarA''khyAnAm , athavA jIvA'jIvamedenApyAnayanikI dvidhA, tatra jIvasyA''nayane jIvA''nayanikI, ajIvasyA''nayane ajIvA''nayanikI eSA pazcamaguNasthAnaM yAvat , na tu cAritriNAM vidyate // 17 // vidAraNikI api jIvAjjIvaviSayatvena dviprakArA, tatra jIvaM vidArayatIti jIvavidAraNikI, ajIvaM vidArayatItyajIvavidAraNikI, athavA jIvamajIvaM vA''bhASikeSu vikrINAno dvaibhASiko vA vidArayati, prapaJcaM vidhatta iti bhaNitaM bhavati, athavA jIvaM vicArayati asadbhirguNairIdRzastAdRzastvamiti, ajIvaM vA vipratAraNabuddhyA bhaNati, IdRzametaditi, niSkalaMkeSu kalaGkAropaNAdinA keSAJcinmitrasthAnIyAnAM guDavArtAprasphoTanAdinA vA, eSA kriyA AzravarUpavAdavazyaM karmavandhavidhAtrI, bAdarakapAyodayAkhyanavamaguNasthAnaparyantavartinI ceyam // 18 // anAbhogapratyayikI kriyA dvedhA, anAbhogA''dAnajA, anAbhoganikSepajA, tatrAnAbhogo'jJAnamanupayogitvaM vA, AdAnaM grahaNaM, nikSepaNaM sthApanaM, tadgrahaNamanAbhogena yasyAM sA anAbhogA''dAnajA, 595 ' - >ye Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iz Azravatatve kriyaaH|| zrInavatasva sumngglaattiikaayaaN||74|| dravyANAM nikSepaNamanAbhogena yasyAM sA anAbhoganikSepajA, athavA'nAbhogakriyA dvividhA, AdAnanikSepAnAbhogakriyA, utkramaNAnAbhogakriyA ca, tatrA''dAnanikSepAnAbhogakriyA rajoharaNenApramAya' pAtracIvarAdInAmAdAnaM nikSepaM vA karoti, utkramaNAnAbhogakriyA laGghanaplavanadhAvanAsamIkSyagamanAgamanAdikA, eSA sakaSAyANAM jJAnAvaraNIyodayajanyA, ato dazamaguNasthAnaM yAvat // 19 // anavakAsApratyayikI dvidhA, aihalaukikAnavakAsApratyayikI, pAralaukikAnavakAsApratyayikI, ca, tatra prathamA lokaviruddhAni cauryAdIni karoti yairvadhabandhanAni ihaiva prAmoti, paralokAnavakAGkSApratyayikI tu hiMsAdIni karmANi kurvan paralokaM nAvakAsate, eSA bAdarakaSAyodayapratyayA navamaguNasthAnakaM yAvad vartinI // 20 // prayogakriyA trividhA, tadyathA-manaHprayogakriyA, vAkprayogakriyA, kAyaprayogakriyA ca, tatra manaHprayogakriyA AtaraudradhyAyinI aniyamitamanaskA iti, vAkprayogo vAgyogo yastIrthakaraiH sAvadhAdirgarhitastaM svecchayA bhASate, kAyaprayogakriyA kAyena pramattasya gamanA'gamanAkuzcanaprasAraNAdiceSTA kAyasya, eSA zubhA'zubhasAvadhayogavatAM pazcamaguNasthAnaparyantavArtanAM bhavati, nAgetanaguNasthAnabhAvinAmiti // 21 / samagramupAdAnaM samudAnaM, samudAyo'STakammoNi, teSAM yayopAdAnaM kriyate sA samudAnakriyA, sA ca dvidhA prajJaptA, dezopaghAtasamudAnakriyA, sarvopaghAtasamudAnakriyA, tatra dezopaghAtena samudAnakriyA kazcit kasyacidindriyadezopaghAtaM karoti, sarvopaghAtasamudAnakriyA sarvaprakAreNendriyavinAzaM karoti, eSA paJcamaguNasthAnakaM yAvadvidyate // 22 // premapratyayikI dvividhA, mAyAnizritA, lobhanizritA ca, athavA tadvacanamudAharati yena parasya rAgo bhavati, eSA lobhodayajanyaccAddazamaguNasthAnakaM yAvadbhAvinI // 23 // dvepapratyayikI, dhaEEyzWan 05-5 // 74 / / Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Wan zyyyyyyyy sA vividhA, krodha nizritA mAnanizritA ca, krodhanizritA AtmanA kuSyati parasya krodhaM votpAdayati, mAnanizritA svayaM mAdyati, parasya vA mAnamutpAdayatIti, eSA navamaguNasthAnakaM yAvadvarttate // 24 // IryApathikI kriyA dvividhA-kriyamANA vedyamAnA ca, tatrApramattasaMyatasya vItarAgacchadmasthasya kevalino vA''yuktaM gacchata AyuktaM tiSThata AyuktaM niSIdata AyuktaM tvagvarttayata AyuktaM bhuJAnasyA''yuktaM bhASamANasyA''yuktaM vastraM pAtraM kambalaM pAdapoJchanaMca gRhnato nikSipato vA yAvaccakSuHpakSmanipAtamapi kuvato yA sUkSmA kriyA sA kriyamANA IryApathikI, yA ca prathame samaye baddhA satI dvitIyasamaye vedyamAnA sA dvitIyA, yogapratyayatvAdeSA sayogiguNasthAnaM yAvad // 25 // etAH pnycviNshtikriyaaH| nanvAzravANAM dvicatvAriMzadAtmikA saMkhyA proktA, sA kathaM ghaTate ? yataH kepAzcivArANAM parasparamanupravezaH pratyakSameva dRggoccaro bhavati, yathendriyamadhye cakSuHsparzanendriye dRSTispRSTikriyayorantarbhavataH, tadvyatirekeNa cakSuHsparzanayorvidyamAnayorapi AzravattvA'yogAt / kaSAyacatuSTayaM tu premapratyayadveSapratyayakriyayorantarbhavati, mAyAlobhakaSAyadvayasya premattvAt , krodhamAnayozca dveSattvAditi, tathA'vratapazcakasyApi sAmAnyarUpatayA'pratyAkhyAnakriyAyAmantarbhAvaH, vizeSarUpatayA vAdyA'vratasya prANAtipAtakriyAyAma, pazcamasya ca parigrahakriyAyAmanupravezaH, kriyANAM caitAsAM ythoktpdessvnuprveshH| evaM kriyANAmapi parasparAnupravezo vaktavyaH / tathA yogatrayasyApi madhye kAyikI kriyAyAM kAyayogasya, prayogakriyAyAzca zeSadvayasyeti, evaJca dvicatvAriMzatsaMkhyA vighaTate, kimatrapratividhAnaM ? ucyate, evaM parasparAntarbhAvasambhave'pi vizeSaNIyArthabhedanAnAtvA'pekSayA ziSyabuddhivaizadyArthamAzravabhedAnAM parasparA'saMkIrNacaM paribhAvanIyaM, tathAhi-yaduktaM cakSuHsparzanendriyayoISTispRSTikriyA'ntarbhAvaH, tatra cakSuHsparzanayorindriyattvakRto yo 505532z50995 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 5 bhiinvtttvsumngglaattiikaayaaN||75|| vizeSaH sa na dRSTispRSTikriyAbhyAM gamyate, nApi dRSTispRSTikriyAkRto vizeSazcakSuHsparzanendriyAmyAM pratIyata iti vizeSapratipattyartha bhedAnAmabhidhAnamevamanyatrApi bhAvanA kAryeti // ityAzravatattvam // AzravabhedAnuktvA mayopalabdhena zubhena zastena / pihitAzravadvAro'stu nirAzravo jantusaGghAtaH // 1 // Azrava tttvsmaaptiH|| -4 ityArAdhyapAdA''cAryavaryazrImadvijayamohanasUrIzvaravineyAvataMsopAdhyAyapadAlatazrImatpratApavijayagaNicaraNAjacaJcarIkapravartaka zrIdharmavijayaviracitAyAM zrInavatattvaprakaraNasya sumaGgalATIkAyAM paMcamaM AzravatattvaM samAptam // - Wan Wan Wan z50 // 75 // Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Iz STE // atha saMvaratattvam // >-49-3 zreyAzrIsadanaM kSayopazamajaM kalyANavallIghanaM / saMvegapramukhA''khyalakSaNabharaM mUlaM vratAnAM param / mokSA'vAptirapArdhapudgalaparAvartA''khyakAlena ca / yasmAttaM dadhatAM sudarzanavaraM bhavyA guNAliGgitam // 1 // ____ idAnImAzravapratipakSabhUtaM kramA''yAtaM SaSThaM saMvaratattvaM vivariSuH sUtraM gAthA''tmakaM mUlottarabhedapratipAdakaM grathnAti;samiIguttiparisaha-jaidhammo bhAvaNA carittapaNa / paNatiduvIsadasabAra-paMcabhaehiM sagavannA // 25 // TIkA: IryAbhASaNA''dAnanikSepotsargarUpAH paJca samitayaH, pApavyApArebhyo manovAkAyagopanAnmanovAkAyaguptayaH, mArgA'cyavananirjarArthaM pariSoDhavyA vakSyamANA dvAviMzatiH parISahAH, kSAntyAdiko dazavidho yatidharmaH, anityA''dyA dvAdazabhAvanAH, sAmAyikAdyAni paJcaprakArANi cAritrANItyete kramazaH paJca-tri-dvAviMzati-daza-dvAdaza-pazcamedaiH saptapaJcAzat saMvarasya medA bhavantIti gaathaa'kssraarthH| vyAsArthastvayam -anekanaranArIputrakalatraparivArasaMpatsamalaMkRtasaptabhUmikahAli 738 // 25059-5Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zs zrInavatattva sumngglaattiikaayaaN||76|| saMvaratattve sNvrsvruupm|| > < -5 | parikalite vipuladhanadhAnyakrayANakaprabhRtivyApArazatasaMkule kasmiMzcinmahAnagare gacchadAgacchadanekazakaTaghoTakapAdasaMghaTTanosthitapAMzupAMzulacatuSpathavartyanAvRtavividhavAtAyanavezmA'ntaH pravizati yathA rajaHpujaH, pihiteSu ca dvAreSu prAsAdasyAntadhUliprakareNa na pravizyate, sammArjanIzuddhA'pagatarajastvAt prAsAdena ca zuddhena bhUyate, yathA vA sthagitasarvadvArattvAn niruddhanIrapraveze kasmiMzcinmahAsarasi pAnIyaM nidAghArkapracaNDAMzubhiH zuSyate, yathA vA nAnAvidhacchidrazatasaMkulapravahaNaM cchidrapraviSTodakapUrapUritaM nimajatyantarmahodadhau na ca pArayituM zakyate pravahaNopaviSTajanaparikaraM, yadA ca saMruddhacchidravAnicchidraM bhavati yAnapAtraM tadA'nukUle maruti pArAvAraM pArayati nijA'vagAhA'vagADhanaranArInikara svayamapi sukhena saMtarati, tathA yAvatkAlamayaM jIvo mithyAttvA'viratiprabhRtyAzravacchidrasaMkulattvAt pratisamayaM samAvarjitakarmasalilabhArabharito na tAvatkAlaM saMsArapAthodhimullaGghAyituM samartho bhavati, yadA ca nirAzravatvena saMruddhakarmanIro bhavatyayaM jIvaH prAgupAttaM ca kambhiH tapaHprabhRtinA nirjIyate tadA''zravadvArANAM saMvRtaccAnnUtanakamrmodakA'nAgamena prAgupArjitasya ca tapaHkRzAnunA pratikSaNaM daMdadyamAnacAt prAnte niSkarmA'yamAtmA siddhazilAyAmacchasphaTikA''tmikAyAmakSayyasukhabhAga bhavati, tasmAdbhavArNavaM titIrpaNA bhavyasaMdohena pratyahaM saMvRtena bhavitavyam , yAvAn saMvarastAvAn karmAgamasya rodhaH, yAvAn rodhastAvanmuktassAmIpyam / / uktazca" yathA catuSpathasthasya bahudvArasya vezmanaH / anAvRteSu dvAreSu rajaH pravizati dhruvam // 1 // praviSTaM snehayogAca tanmayatvena / badhyate / na vizena ca badhyeta dvAreSu sthagiteSu tu // 2 // yathA vA sarasi kvApi, sarvairIivizealam / kRte randhrapidhAne tu na stokamapi tadvizeta // 3 // yogAdiSvAzravadvAreSvevaM ruddhaSu sarvataH karmadravyapravezo na jIve saMvarazAlini // 4 // - >Wan // 76 // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zs>--> nanu saMvara iti kaH padArthaH ? ucyate;-yaissaMsArabIjabhUtaM kASTakamAnUyate samAdIyate teSAM karmapravezavIthyAtmakAnAM zubhAzubhalakSaNayogendriyakaSAyAvratakriyANAM tripazcacatuHpaJcapaJcaviMzatibhedasvarUpANAM prAprapazcitAnAmAzravANAM yo nirodho nivAraNaM sthaganaM sa saMvaraH, uktazca zrImadarhatpravacanasaMgrahe tattvArthAdhigamasUtre 'AzravanirodhaH saMvaraH' (a0 9 sU. 1) / sa ca sarvadezabhedAd dvividhaH, yadA yogAdinikhilAnAmAzravANAM lirodhastadA'yogyavasthAyAM srvsNvrH| zeSakAle caraNapratipatterasabhya dezasaMvarapariNatibhAgAtmA bhavati, tadyathA-yadA''tmA karaNatrikapUrvakaM samyagdarzanaM saMprAmoti tadA caturthaguNasthAnakAdArabhyA'gretaneSu guNasthAnakeSu mithyAtvasyodayApekSayA'bhAvAt na mithyAcanimittaH karmabandhaH, tasmAn mithyAcapratipakSabhUtasamyagdarzanA'pekSaH ekadezIyaH saMvara / yadA ca caraNapratipattibhAgAtmA bhavati tadA tasya viratattvAdaviratihetukakarmAgamanirodhena dvihetuko deshsNvrH| yadA pramAdatyAgenA'pramatto jAyata AtmA tadAnImapramattaguNasthAnakAdArabhya samyagdarzanasaMyamApramattatAlakSaNavihetuko dezasaMvaraH / yadA ca kSapakazreNyantargatA''tmA sUkSmasaMparAyA'vasthAyAM kaSAyamohaM samUlakApaM nihatya kSINamohasthAnamavAmoti, athavopazamazreNyantargato'yaM jIvo'nivRttibAdarAdau cAritramohamupazamayya prazAntamohaguNasthAnakAdau caturhetuko dezasaMvaraH, yadA ca sayogyantA'vasthAyAM sUkSmavAdarAn trividhAn yogAgnirudhya ayogyavasthA gacchatyayaM jIvastadA niHzeSANAmapyAzravANAM nirodhAt samyaktvaviratipramAdA'bhAvacaniSkaSAyitvA'yogittvalakSaNaH pazcahetukassavasaMvaraH / tathAcoktaM;-guNasthAneSu yo yaH syAt saMvaraH sa sa ucyate / mithyAcA'nudayAdutta-reSu mithyAtvasaMvara: // 1 // tathA dezaviratyAdau syAdavirati sNvrH| apramatsasaMyatAdau pramAdasaMvaro mataH // 2 // prazAntakSINamohAdau bhavet Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |zWan Wan 3 mInavatattvamumaGgalATIkAyAM saMvaratattve aashrvrodhhetvH|| > // 77 // kaSAyasaMvaraH / ayogA''khyakevalini sampUrNo yogsNvrH||3|| atrA''ha, yadi 'AzravanirodhassaMvara' ityuktaM paraM kenopAyenendriyakaSAyA'vratayogakriyAlakSaNAnAmAzravANAmuktasvarUpANAM nirodhaH karttavyaH? ucyate, tattadAzravapratipakSA''sevanena saMvarassaMjAyate, uktazca-"yena yena hyupAyena rudhyate yo ya aashrvH| tasya tasya nirodhAya sa sa yojyo mniissibhiH"||1|| tacaivam :-indriyonmAdena kRtotsekAn ApAtaramyatvena pariNAmadAruNatvena ca viSasannibhAn viSayAnindriyajayalakSaNenA'khaNDena saMyamena nirAkuryAt / krodhaM pratipakSabhUtayA kSamayA, mAnaM mRdubhAvena, mAyAM Rjutvena, lobhaM saMtoSA''tmikayA'nIhayA saMvarArtha kRtodyama AtmA nirAkuryAt / sAvadyayogAnAM tyAgenAvratalakSaNAmaviratiM pratikuryAt , manovAkkAyarakSaNalakSaNAbhistisRbhirguptibhirmanovAkAyavyApAralakSaNAn yogAn saMvRNuyAt , madyaviSayakaSAyanidrAvikathAlakSaNaM paJcavidhamathavA'jJAnasaMzayaviparyayarAgadveSasmRtibhraMzadharmA'nAdarayogaduSpraNidhAnarUpatayA'STavidhaM pramAdaM tapratipakSabhUtenApramAdena sAdhayet / saMvaranimittaM prayatnavAnAtmA saMsArasindhumuttitISumumukSussan saddazenena mithyAdarzanaM, cetasaH sthairyalakSaNena dharmazukladhyAnenA''tarodradhyAnaM vijayeta / yadavAdiSata vicAracaturmukhaparanArIsahodarakumArapAlakSmApAlapratibodhakakalikAlasarvajJabhagavaddhemacandramaripAdA yogazAstre;-'kSamayAmRdubhAvena RjutvenA'pyanIhayA / krodhaM mAnaM tathA mAyAM lobhaM rundhyAd yathAkramam // 1 // asaMyamakRtotsekAn viSayAn viSasaMnibhAn / nirAkuryAdakhaNDena saMyamena mahAmatiH // 2 // tisRbhiguptibhiryogAn pramAdaM cApramAdataH / sAvadyayogahAnenAviratiM cApi sAdhayet // 3 // saddarzanena mithyAvaM zubhasthairyeNa cetsH| vijayetAtaraudre ca saMvarAthaM kRtodymH||4|| ayaM saMvarazca punadravyabhAvabhedAbhyAM dvividhaH, karmApudgalA - >) // 77 // 8 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Zyg>-Wan S->Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zs shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN|| 78 // saMvaratattve dezasarva sNvrsvruupm|| > saMyamapratipattau ki jAnIran , kathaM ca krIDApramattAHsantaste paTukAyAn saMrakSeyuH' tabhiravazeSamapi teSAM pralapitaM mithyAtvamUDhacetaskattvAdajJAnavijRmbhitam, pUrvarSipraNItapaJcasUtra-jinapravacanopaniSadvediharibhadrasAripuMgavapraNIta-paJcavastukapazcAzakASTakaprakaraNAdimahAgrantheSu tathA tathA samyag pratipAdanAt, yuktiyuktattvAcca, jijJAsubhistatrato vilokanIyam, vistarabhayAdatra na prapazcyate, dezasaMyamena ca kazca lAbhassaMjAyate tadarhatpravacanasaMgrAhakazrImadumAsvAtiprakANDapraNItatattvArthabhASyoktAntimA''lApakena samyakaparibhAvanIyaM mumukSubhirbhavyA''tmabhiH / tadyathA-'yastvidAnI samyagdarzanajJAnacaraNasaMpanno bhikSurmokSAya ghaTamAnaH kAlasaMhananAyurdoSAdalpazaktiH karmaNAM cAtigurutvAdakRtArtha evoparamati sa saudharmAdInAM sarvArthasiddhAntAnAM kalpavimAnavizeSANAmanyatame devatayopapadyate, tatra khakRtakarmaphalamanubhUya sthitikSayAtpracyuto dezajAtikulazIlavidyAvinayavibhavaviSayavistaravibhUtiyukteSu manuSyeSu pratyAyAtimavApya punaH samyagadarzanAdivizuddhabodhimavA''moti, anena sukhaparamparAyuktena kuzalA'bhyAsA'nubandhakrameNa paraM trirjanicA sidhyatIti' tattvArthabhASyam a0-10| anenaitanizcIyate yatsamyagdRSTinA''tmahitA''kAziNA mumukSuNA sarvadA sasaMvareNaiva bhavitavyamityalaM prasaGgena, atha prakRtamanusarAmaH / 'samiI ' ityAdigAthArthastu vyAkhyAtassugamazceti // 25 // ___ aryAsamityAdivarUpazca vivakSurAcAryo gAthAM nibadhnAti;iriyA bhAsesaNAdANe, uccAre samiIsu a| maNagutti vayagutti, kAyagutti taheva ya // 26 // TIkA-'iriyA' ityAdi-' dvandvAnte zrUyamANaM padaM pratyekaM sambadhyata' iti nyAyeneryAdipadaissaha samitipadaM yojyam , - payz50 -Wan > - // 78 // ! Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zEEEEEEK! tadyathA-IryAsamitiH, bhASAMsamitiH, eSaNAMsamitiH, 'padaikadezAtpadasamudAyasyApi grahaNam ' ityathavA 'bhImo bhImasena' iti nyAyena gAthAntarvAdAnazabdena AdAnanikSepaNAsamitirlAhyA, utsargasamitiH, tathA manoguptirvacanaMguptiH kAryaguptirityaSTau pravacanamAtara iti gAthArthaH, // vyAsArthastvayam-tatra saMpUrvasya 'iNa' gatAvityasya ktinpratyayA'ntasya samitirbhavati, sam ekIbhAvenetiH samitiH, zobhanaikAgrapariNAmaceSTA ityarthaH, IryAyAM samitirIryAsamitiH, rathazakaTayAnavAhanA''krAnteSu mArgeSu sUryarazmipratApiteSu prAsukavivikteSu pathiSu yugamAtradRSTinA bhUtvA gamanA''gamanaM karttavyamityarthaH, uktaM cAgame:-"purao jugamAyAe pehamANo mahIM care / vajjato bIyahariyAI pANe ya dagamaTTiyaM // 1 // ovAyaM visamaM khANUM vijalaM parivajjae / saMkameNa na gacchejA vijamANe parakkame" // 2 // athavA''gamA'nusAriNI gatirIryAsamitiH, ayamarthaH; sasthAvarajantujAtA'bhayadAnadIkSitasyA''vazyake prayojane gacchato munarjanturakSAnimittaM svazarIrarakSAnimittaM ca pAdA'grAdArabhya yugamAtrakSetra yAvanirIkSya IraNamIryA gatistasyAM samitiH zobhanaikAgrapariNAmaceSTA IryAsamitiH, tathAcoktaM yogazAstre- lokAtivAhite mArge cumbite bhAsvadaMzubhiH / janturakSA'themAlokya gatirIryA matA satAm // 1 // evaMvidhopayogavato vrajato muneH kathazcitprANivadhe'pi prANivadhapApaM na bhavati, 1 purato yugamAtrayA prekSamANo mahIM caret / varjayana vIjaharitAni prANAn ca dakamRttikAn // 1 // 2 avapAtaM viSama sthANu vijalaM parivarjayet / saMkrameNa na gacchet vidyamAne parAkrame // 2 // 5424tzs0 14 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ > zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM saMvaratattve bhaassaasmitiH|| // 79 // - -) yadAha-" uccAliyammi pAe, iriyAsamiyassa saMkamaTThAe / vAvajeja kuliMgI marija taM jogamAsajja // 1 // na ye tassa tannimitto baMdho suhumovi desio samae / aNavajo uvaogeNa sababhAveNa so jamhA / / 2 // tathA-jiadu va maradu va jIvo ajadAcArassa nicchao hiMsA / payadassa NasthibaMdho hiMsAmitteNa samidassa" ||3||iiryaasmityaamudaahrnnN yathA-ekaH sAdhurIryAsamityA yuktaH, tasya prabhAvAt zakrasyAsanaM calitaM, zakrakRtAM prazaMsAM soDhumasamarthaH kazcinmithyAdRSTidevastatrAgatya taM sAdhumupadrotuM parito maNDUkikA vikurute, pRSThatazca hastinaM vikurute, tathApi sa sAdhurgatiM na bhinatti, hastinotkSipya pAtito'pi zarIramaspRhayamANaH svapAtajanyamaNDUkikAvirAdhanArtha pazcAttApaM vidhatta iti / atha bhASAsamitiH -hitamitA'saMdigdhA'navadyArthaniyatabhASaNaM bhASAsamitiH, Atmane parasmai ca hitamAyatyAmupakAraka svalpamapi bahuprayojanasAdhakamarthavarNapratipattau na saMdehakAri vAkyazuddhyadhyayanapratipAditadhUrttakAmukakravyAdacauracArvAkAdibhASitalakSaNadoSavarjitaM mukhavasanAcchAditA''syasya yad bhASaNaM sA bhASAsamitirityarthaH // Aha cA-tyaktA'nRtAdidoSa satyamasatyA'nRtaM ca niravadyam / sUtrAnuyAyi vadato bhASAsamitirbhavati saadhoH||1|| kalikAlasarvajJairapi pratyapAdi-avadyatyAgataH sarvajanInaM mitabhASaNaM / priyA vAcayamAnAM sA bhASAsamitirucyate // 1 // tathA ca siddhAnte-mahuraM niuNaM thovaM 1 uccAlite pAde IyAsamitasya saMkramArtham / vyApadyeta kuliGgI mriyeta taM yogamAsAdya // 1 // na ca tasya tannimitto baMdhaH sUkSmo'pi drshitssmye| anavadya upayogena sarvabhAvena sa yasmAt // 2 // jIvatu vA mriyatAM vA jIbo'sadAcArasya nizcayato hiMsA / prayatasya nAsti bandho hiMsAmAtreNa samitasya // 3 // ) 095Wan ESWan zWan 0Wan Wan y - ) // 79 // >y Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ <> Z e A V T A A kajjAvaDiyaM agavviyamatucchaM / puvviM maikaliyaM bhaNaMti jaM dhammasaMjuttaM // 1 // jAya saccA na vattavA saccA mosA ya jA musA / jAya buddhehiM NANNA Na taM bhAseja pannavaM / / 1 / / bhASAsamityAM dRSTAntaH kazcinnirgranthaH sAdhuH bhikSArthaM nagararodhe sati bahiH kaTake hiNDamAnaH kenacit pRSTaH kiyanto'zvA hastinastathA nicayo dArudhAnyAdInAm ? nirviNNA anirviNNA nAgarikA iti ? idaM brUta yUyam, samitaH sa Aha-svAdhyAya dhyAnayogavyAkSiptA vayamiti na jAnImaH punaH pRSTaH, hiNDamAnA naiva prekSadhvam ? naiva zruNutha kathaM ? tadA bravIti - " bahu suNei kannehiM bahu acchIhiM picchai / na ya diGkaM suyaM savaM bhikkhU akkhAumarihaI " // 1 // athaiSaNAsamitiH- eSaNAsamitirnAma gocaragatena muninA samyagupayuktena navakoTIparizuddhaM grAhyam, athavA annapAnarajoharaNapAtracIvarAdInAM dharmmasAdhanAnAmAzrayasya codgamotpAdanaiSaNAdoSavarjanameSaNAsamitiH, annamazanakhAdyasvAdyabhedaM, pAnamAranAlatandulakSAlanAdi, tathA rajoharaNamukhavasanacolapaTTakAdicIvarapAtrapramukhaH sthavirakalpayogyazcaturdazavidho jinakalpikayogyazca dvAdazavidhaH audhika upadhiH, AryikAyorapazca paJcaviMzatividho'pyupadhirudgamAdidoSarahitaH sAkSAt pAramparyeNa vA zrutacaraNadharmmasAdhakatvena grAhyaH, nahi audhikarajoharaNAdyantareNa aupagrahikapIThaphalakAdyantareNa ca varSAsu hemantagrISmayorapi jalakaNikAkUlAyAmanUpabhUmau mahAvratasaMrakSaNaM karttuM zakyam, nahi pAtrAdyantareNa ca mahAvratasaMrakSaNaM karttuM kSamam / AzrayaH zayyA vasatiriti paryAyAH, sApi udgamAdidoSarahitaiva paribhogyA, uktaJcaH- " utpAdanodgamaiSaNa- dhUmAGgArapramANakAraNataH / saMyojanAcca piMDa zodhayatAmeSaNAsamitiH " // 1 // tatra SoDazAssdhAkamrmmAdaya udgamadoSAH, SoDazaiva dhAtryAdaya utpAdanAdoSAH, M Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 saMvaratattve eSaNA zrInavatattva sumngglaattiikaayaaN||8 // smitiH|| zyyyyy-g>jara dazaiSaNAdoSAH zaGkitAdayaH // ete ca saMkSepato likhyante-AdhAya vikalpya yati manasi kRtvA sacittasyA'cittIkaraNamacittasya vA piAko niruktaadaadhaakrm||1|| uddezaH sAdhvartha saMkalpaHsa prayojanamasya audezikaM yatpUrvakRtamodanamodakakSodAdi tatsAdhUddezena dadhyAdinA guDapAkena ca saMskurvato bhavati // 2 // AdhArmikAvayavasaMmizraM zuddhamapi yattatpUtikarma zucidravyamivA'zucidravyamizritam / / 3 // yadAtmArtha sAdhvathaM cAdita eva mizraM pacyate tanmizram // 4 // sAdhuyAcitasya kSIrAdeH pRthakRtya svabhAjane sthApanaM sthApanA // 5 // kAlAntare bhAvino vivAhAderidAnIM sannihitAH sAdhavaH santi teSAmatyupayoge bhavatviti buddhyA idAnImeva karaNaM samayaparibhASayA prAbhRtikA, sannikRSTasya vivAhAdeH kAlAntare sAdhusamAgamanaM sazcintyotkarSaNaM ( vilambana karaNaM) vA // 6 // yadandhakAravyavasthitasya dravyasya vahnipradIpamaNyAdinA bhittyapanayanena vA bahirnikAsya dravyadhAraNena vA pragaTakaraNaM tatprAduSkaraNam / 7 / yatsAdhvartha mUlyena krIyate tatkrItam / 8 / yatsAdhvarthamannAdi uddhArake gRhItvA dIyate tatprAmityakam / 9 / svadravyamarpayitvA paradravyaM tatsadRzaM gRhIcA yaddIyate tatparivartitam / 10 / gRhagrAmAdeH sAdhvathaM yadAnItaM tadabhyAhRtam / 11 / kutupAdisthasya ghRtAderdAnArtha yat mRttikAdyapanayanaM tadudbhinnam / 12 / yaduparibhUmikAtaH zikyAderbhUmigRhAdvA AkRSya sAdhubhyo dAnaM tanmAlApahRtam / 13 / yadAcchidya parakIyaM haThAt gRhItvA svAmI prabhuzcauro vA dadAti tadAcchedyam / 14 / yad goSThIbhaktAdi sarvairadattamananumataM vA ekaH kazcit sAdhubhyo dadAti tadanisRSTam / 15 / svArthamadhizrayaNe sati sAdhusamAgamazravaNAttadartha punaryo dhAnyAdivApaH so'dhyavapUrakaH / 16 / ete poDazodgamadoSA gRhsthprbhvaaH|| 'EZE09 // 8 // -ye Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zWan Wan >Wan atha sAdhuprabhavA utpAdanAdoSAste cA''mI:-bAlasya kSIramajanamaNDanakrIDanAGkAropaNakarmakAriNyaH pazca dhAtrya, etAsAM karma bhikSArtha kuto munerdhAtrIpiNDaH 1 / mithaH sandezakathanaM datItvaM tatkuvvato bhikSArtha dUtIpiNDa: 2 / atItA'nAgatavartamAnakAleSu lAbhA'lAbhAdikathanaM nimittaM tadbhikSArtha kurvato nimittapiNDaH 3 / jAtikulagaNakammezilpAdipradhAnebhya AtmanastattadguNatvA''ropaNaM bhikSArthamAjIvapiNDa: 4 / zramaNabrAhmaNakSapaNA'tithizvAnAdibhaktAnAM purataH piNDArthamAtmAnaM tattadbhaktaM darzayato vanIpakapiNDaH 5 / vamanavirecanabastikAdikArayato vaidyabhaiSajyAdi sUcayato vA piNDArtha cikitsApiNDaH 6 / vidyAtapaHprabhAvajJApanaM rAjapUjAdikhyApanaM krodhaphaladarzanaM vA bhikSArtha kurvvataH krodhapiNDaH 7 / labdhiprazaMsottAnasya pareNotsAhitasyAvamatasya vA gRhasthAbhimAnamutpAdayato mAnapiNDaH 8 / nAnAveSabhASAparivartanaM bhikSArtha kurvato mAyApiNDaH 9 / atilobhAdbhikSArtha paryaTato lobhapiNDaH 10 / pUrvasaMstavaM jananIjanakAdidvAreNa pazcAtsaMstavaM zvazrUzvazurAdidvAreNA''tmaparicayA'nurUpaM sambandha bhikSArtha ghaTayataH pUrvapazcAtsaMstavapiNDaH 11 / vidyAM mantraM cUrNa yogaM ca bhikSArtha prayuJjAnasya catvAro vidyAdipiNDAH 12-13-14-15 / (mantrajApahomAdisAdhyA strIdevatAdhiSThAnA vA vidyA, pAThamAtraprasiddhaH puruSAdhiSThAno vA mantraH, cUrNAni nayanAJjanAdInyanta nAdiphalAni, pAdapralepAdayaH saubhAgyadaurbhAgyakarA yogaaH|) garbhastambhagarbhAdhAnaprasavasnapanakamUlarakSAbandhanAdi bhikSArtha kuvvato mUlapiNDaH 16 // . gRhamedhisAdhUbhayaprabhavA eSaNAdoSA daza, tadyathA-AdhAkammikAdizaGkAkaluSito yadannAdyAdatte tacchaGkitaM yaM ca doSaM zaMkate tamApadyate 1 / pRthivyudakavanaspatibhiH sacittairacittairapi madhvAdibhirgahitairAzliSTaM yadanAdi tanprakSitam 2 / pRthi im 50499290 -Wan ->Wan ra para Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatatva sumaGgalA TIkAyAM // 81 // N A phra V A S T U vyudakatejovAyuvanaspatiSu traseSu ca yadannAdyacittamapi sthApitaM tannikSiptam 3 / sacitena phalAdinA sthagitaM tat pihitaM 4 | saMvaratacce dAnabhAjanasthayogyaM sacitteSu pRthivyAdiSu nikSipya tena bhAjanena dadataH saMhRtam 5 / bAlavRddhapaNDakavepamAnajvaritAndhamattonmattacchinnakaracaraNanigaDitapAdukArUDhakaNDakapeSaka bharjaka kartakaloThakavIMkhakapiJjakadalakavyAloDakabhojakaSaTkAyavirAdhakA dAtRttvena pratiSiddhAH, yA ca strI velAmAsavatI gRhItabAlA bAlavatsA- vA. sA'pi pratiSiddhA, emyo annAdi gRhItuM sAdhorna kalpate 6 / deyadravyaM khaNDAdi sacittena dhAnyakaNAdinA mizraM dadata unmizram 7 / deyadravyaM mizramacittatvenA'pariNamanAdapariNatam 8 / vasAdinA saMsRSTena hastena pAtreNa vA dadato'nnAdi liptam 9 / ghRtAdi cchaIyan yaddadAti taccharditaM, charghamAne ghRtAdau tatrasthasyA''gantukasya vA sarvasya jantormadhubindudAharaNena virAdhanA sambhavAt / 10 / M A T N A eSaNAyAmudAharaNam ;- yathA mAgadheSu janapadeSu nandInAmagrAmaH, tatrako dhigUjAtIyo gautamAkhyazcakrakaraH, tasya ca ka dhAriNI bhAryA, kadAcicca tasyA garbho jAtaH, SANmAsike ca garbhe dhigjAtIyo mRtaH, garbhakAle pUrNe sA dhigujAtIyA dhAriNI putraM prasUtavatI, mAtulena saMvardhanaM kRtaM karmmakaraNamapi zikSitam / vivAhavicAraNAyAM kenacitkAraNena nirviNo nandivardhanAsscAryANAM sakAze niSkrAntaH, krameNa SaSThA'STakSapako jAtaH imaM cA'bhigrahaM gRhNAti, pratyahaM mayA bAlaglAnAdInAM vaiyAvRttyaM karttavyaM, tIvrazraddhaH sa pratijJAtaM tat karoti, zakreNA'pi sudharmAyAM prazaMsitaH, tacprazaMsAmazraddadhAnaH kazviddevapAzaH parIkSArthaM bhuvamuttIrya dve zramaNarUpe vikurvya taM parIkSete, dvayormadhye eka atisAravyAdhigrasto'TavyAM sthitaH, dvitIyastaM glAnavaiyAvRttyakaraM zramaNaM prati gatvA''ha ' kazcideko glAnazramaNaH patitaH, yo vaiyAvRtyaM zraddadhAti sa kSipramuttiSThatu / SaSThopavAsapAraNakArthA''nI G A L eSaNA smitiH|| // 81 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z > < > tA'hAraM bhoktumudyatena tena zrutamAtre rabhasocthAya bhaNitaM kena kAryamiti ? abhyAgataHsa kRtrimazramaNo bravIti-pAnakadravyaprayojanaM vidyate, pAnakA) nirgate'smin sa mAyAvidevazramaNaH sarvatrA'neSaNAM prakurute / pazcAllabdhaM prAsukajalaM, anukampayA tvarita gataH so'tisAragrastena paruSaniSThuravAkyairAkruSTaH, 'he mandabhAgya ! vRthaiva tvaM vaiyAvRttyakaro'hamiti svaM khyApayasi, anyathA kathaM bhuktalolupastvametAvatA vilambena samAyAtaH, sa nandiSeNastAM paruSagiraM pIyUSamiva manyamAnaH tasya caraNagataH kSamayati / azucimalaliptaM tasya vapuH prakSAlya zarIrasvAsthyAya vasatimAgantumukte sati tenoktam 'nA'haM zaknomi brajitum' tadA nandiSeNena pRSThAvArohaNArthamukte ArUDho'yaM zramaNazaThastasya dehasyopariSTAd viSThAM kurute paramAmazucidurgandhAM vikurute 'dhigUmaNDita' ityAdikAM paruSAM ca giraM saMgirate, so'pi kSamAnidhAno munina gaNayati paruSagiraM nA'pi dUSayati taM gandhaM kevalaM candanamiva manyamAnaH paunaHpunyena kSAmayan kathaJcA'sya sAdhoH samAdhissyAditi cintAparo babhUva / evaM bahuvidhaprakArairapi yadA kSobhayituM na zaktau tadA pratyakSIbhUya punaH punarabhiSTuvantau svasthAnaM jagmatuH, gurubhirapi sa nandiSeNo dhanya iti stutaH / yathA tena naivollavitaiSaNA tathaiva eSaNAyAM yatibhiryatitavyam / athA''dAnanikSepasamitiM bhAvayati;-rajoharaNapAtracIvarAdInAM pIThaphalakAdInAJcA''vazyakA'rtha nirIkSya pramRjya cA'dAnaM nikSepaNamiti AdAnanikSepaNAsamitiH / rajoharaNAsanavasanapAtraphalakapramukhaH pUrvoktazcaturdazavidho dvAdazavidhaH paJcaviMzatividho vA kramazaH sthavirakalpi-jinakalpi-AryikAyogyo vA nikhilo'pyupadhizcakSuSA saMvIkSya rajoharaNAdinA upayogapUrvakaM pratilikhyopabhoktavyaH, yadi upayogA'bhAvo duSTopayogo vA bhavet tadA samyak pratilekhanA na syAt , 09425250)Wan - -3 ; Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavataca-A saMvaratattve mnoguptiH|| sumngglaattiikaayaaN||82|| 35759-- yadAhA-" paDilehaNaM kuNato miho kahaM kuNai jaNavayakahaM vaa| dei paccakkhANaM vAei sayaM paDicchai vA // 1 // puDhavi AukkAe teUvAU vaNassaitasANaM / paDilehaNA pamatto chaNhapi virAhago bhaNio // 2 // saMvIkSita-pratilikhitabhUmau yadAdadIta sthApayedvA tadAdAnanikSepasamitirityarthaH, bhImo bhImasena iti nyAyAdAdAnasamitirapi // adhunotsargasamitiH-sthaDile sthAvarajaGgamajantujAtavarjite nirIkSya pramRjya ca mRtrapurIpAdInAmutsarga utsargasamitiH, mukhanAsikAsazcArI kaphaH, mUtraM, mala:, anyadapi pariSThApanAyogyaM vastrapAtrabhaktapAnAdi tattrasasthAvara jantuvivarjite jagatItale upayogapUrvakaM sAdhuryadutsRjet sotsargasamitiH / uktaJca;-"kaphamUtramalaprAyaM nirjantujagatItale / yatnAdyadutsRjet sAdhuH sotsargasamitirbhavet" // 1 // assAmudAharaNaM dharmaruceranagArasya prasiddham / evaM sAdhoryatamAnasyA'pramattayogasya samitasya ca sato mithyAtvA'viratipratyayaM karma niruddhaM bhavati // atha guptitrikamadhye manoguptimAha;-iha manoguptistridhA-ArtadhyAnaraudradhyAnAnuvandhikalpanAjAlaviyogaH prathamA, zAstrAnusAriNI paralokasAdhikA dharmadhyAnAnubandhinI mAdhyasthyapariNatirdvitIyA, kuzalA'kuzalamanovRttinirodhena yoganirodhAvasthAbhAvinyAtmArAmatA tRtIyA / manogupyAmudAharaNaM-jinadAsazrAvakaH zreSThisutaH, sa yAnazAlAyAM sarvarAtrikI pratimA pratipannaH, aldrAmikA tasya bhAryA kIlakayuktaM paryavaM gRhIcA tatrA''yAtA satI tasyaiva pAdasyopari maJcakapAdaM sthApayitvA kenacihuSTajAreNa sahA'nAcAramAcarantI cirakAlaM tatra sthitA, kIlakayuktena mazcakapAdena jinadAsasya pAdo viddhaH, vipulazca zoNitaM nisRtaM tathApi tAM vedanAM samyagadhyAsayati, na ca vyalIkaM dRSTvA'pi nizcalamanasastasya dhyAne manoduSkRtaM samutpannam / 0593979054 // 82 // Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / ycs. > >Wan > evaM manoguptiH krttvyaa| ___ atha vAgguptiH-mukhanayanabhrUvikArAmulyAcchoTanAdikAnAM saMjJAnAmarthasUcikAnAM ceSTAnAM loSThotkSepahuMkAraprabhRtInAM nikhilAnAmapi pravRttInAM parityAgapUrvakaM yanmaunaM sA vaagguptiH| saMjJAdinA hi prayojanaM sUcayato maunaM niSphalamevetyekA vAgguptiH / vAcanapRcchanapRSTavyAkaraNAdiSu lokA''gamavirodhena mukhavastrikAcchAditavaktrasya bhASamANasyApi yad vAniyantraNaM sA dvitIyA vAgguptiH / AbhyAM bhedAbhyAM vAggupte sarvathA vAinirodhaH samyag bhASaNaM ca pratipAditaM bhavati, bhASAsamitau tu samyag vAkpravRttireveti vAgguptibhASAsamityormedaH // Aha ca:-" samio niyamA gutto gutto samiyattaNami bhayaNijo / kusalavayamuiraMto jaM vaigutto vi samio vi"||1|| vAgguptyAM dRSTAntaH-kecana sAdhavaH svajanAn pratibodhayituM gacchantaH pathi caurairgRhItAH, sAdhUn dRSTvA caurAdhipatinA kazcidanyaM mA cIkatha iti vimocitAH agre calanti, svajanA api vivAhAdikAryAthaM grAmAntaraM brajantaH sammukhaM militAH, tataste sAdhavaH svajanaiH saha pratinivRttAH, punaH pathi cauraH svajanA luNTitAH, pUrvamuktAn sAdhana dRSTvA parasparaM kathayanti, ime ta eva sAdhavo ye asmAbhirmuktAH, teSAM vacanaM zrutvA svajanAH sAdhUna AhuH, yadi bhavadbhiH pazyatoharA dRSTAstadA kathaM vayaM na codhitAH ityuktvA cchurikAM gRhIcA svastanau karttayitumArandhA teSAM sAdhUnAM jananI ' kathaM stanau chinatsi' iti caurAdhipena pRSTA uvAca-eSa sAdhurmayA durjanmajAto yato dRSTamaSyaniSTamasmAn na bravIti, tadA sAdhavaH sAdhudharma prarUpayanti, tataH stenairapi saveH sArthoM muktaH, evaM vAgguptiH kAryA // -> > >9 > Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z saMvaratattve > kAya bhInavatattva sumngglaattiikaayaaN||83|| < guptiH // >Wan atha kAyaguptiH-devamanujatiryakRtopasargaparISahaprasaGgeSu athavopasargaparISahA'bhAve'pi sAdhoH zarIranirapekSatAlakSaNa-| styAgaH yoganirodhaM kurvataH kevalinaH sarvathA zarIraceSTAparihAro vA kAyaguptirnigadyate / nizAprathamayAme'tikrAnte gurUnApRcchaya pramANayuktAyAM vasatau saMvIkSya pramRjya ca bhUmi saMstaraNottarapaTTakadvayacIvarA''tmakaM saMstArakamAstIrya Urdhvamadhazca kArya sapAdaM mukhavasvikArajoharaNAbhyAM pramRjya anujJApitasaMstArakA'vasthAnaH paThitapaJcanamaskArasAmAyikasUtraH kRtavAmabAhUpadhAna AkuJcitajAnukaH kukkuTIvadviyati prasAritajaGgho ghA pramArjitakSoNItalanyastacaraNo vA bhUyaH saMkocasamaye pramArjitasaMdaMzaka udvartanAkAle ca mukhavastrikApramRSTakAyo nAtyantatIvranidro'nyatraglAnA'dhvazrAntavRddhAdeH rAtrAveva na divA AgamoktaM nidrAkAlaM yAvata zayIta / AsanaM yatra pradeze cikIrpitaM taM cakSuSA nirIkSya pramRjya ca rajoharaNena bahirniSadyAmAstIryopavizeta , upaviSTo'pi AkuJcanaprasAraNAdi tathaiva kurvIta varSAdiSu ca pIThaphalakAdipUktayaiva sAmAcAryopavizet / dRNDAdyupakaraNaviSaye ye nikSepA''dAne te api pratyavekSya pramRjya ca vidheye / AvazyakaprayojanavataH sAdhoH purastAdyugamAtrapradezasannivezitadRSTerapramattasya trasasthAvarabhUtAni saMrakSato'tvarayA padanyAsasamAcarato yat prazastaM gamanaM, pratyavekSitapramArjitapradezaviSayamUvasthitilakSaNamavaSTambhAdisthAnaM, etAsu pUrvavarNitAsu zayanA''sanAdiceSTAsu yaH svacchandaceSTAparIhAraH sA aparA kAyaguptiH, uktaJca; "zayanA''sananikSepA''dAnacaGkamaNeSu ca / sthAneSu ceSTAniyamaH kAyaguptistu sA praa"||1|| udAharaNaJcAsyAm-adhvaprapannakaH sAdhuH AvAsite sArthe na labhate kacidapi sthaNDilaM, kathamapi ekaH pAdo pratiSThati etAvanmAtraM sthaNDilaM labdhaM tatra sthitekapAdaH savoM rAtri tatra sthitaH, na - >Wan - <9 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z > sthApita kiJcidasthaNDile, evaM bhavyAtmanA guptena bhavitavyam / etAH paJcasamitayaH tisro guptayazca jainendrapravacane pravacanamAtRttvena prakhyApyante pravacanopaniSadvedibhiH, yathA mAtA putraM prasUte, sarvopadravanivAraNena poSaNena ca vRddhinayanapUrvakaM paripAlanaM putrasya prakurute, putrasya malaklinnavapuH kSAlayati ca tadvadetAH pravacanamAtaraH sAdhUnAM cAritragAtraM prasuvate, janitaM cAritragAtraM upadravanivAraNena poSaNena ca vRddhiM nayanti aticAramalinaM ca gAtraM saMzodhayanti ca, tathAcAhuhemacandrasUripAdAH,-"etAzcAritragAtrasya jananAt paripAlanAt saMzodhanAca sAdhUnAM mAtaroSTau prakIrtitAH" // 1 // 26 // - atha parISahAH;khuhA pivAsAsIuhUM, dNsaa'celaa'rithio| cariyA nisIhiyA sejjA,akosa vaha jAyaNA // 27 // alAbharogataNaphAsA, mlskkaarpriishaa| paeNA aNNANa sammattaM, I bAvasiM parIsahA // 28 // TIkA;-nanu 'parIsaha ' iti kaH padArthaH ? ucyate, parisahyata iti parISahaH " kRtyalyuTo bahulam" itikaraNAdhikaraNAbhyAmanyatrApi karmaNi gha pratyayaH, kimarthazca parisarAta iti jijJAsAyAM tattvArthazraddhAnAdilakSaNAnivRtermArgAn mA pracyoSmahi iti jJAnAvaraNAdikarmakSapaNArthazca siddhiprasthAnaprAptikAraNahetavaH pariSoDhavyA dravyakSetrakAlabhAvApekSayetyavagantavyam / uktazcottarAdhyayanadvitIyA'dhyayane-"suaM me AusaMteNaM bhagavayA eva makkhAya, iha khalu bAvIsaM parIsahA - Wan Wan Wan Wan zyy-jara < > Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zss saMvaratattve priiphaa|| shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||84|| > < samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA, je bhikkhU succA naccA niccA abhibhUya bhikkhAyariyAe parivayaMto puTTho no vihannijjA" iti, tathA cArhatpravacanasaGgrahe tattvArthAdhigamasUtre-" mArgA'cyavananirjarAthaM pariSoDhavyAH parISahAH" iti / ete ca dvAviMzatisaMkhyAkAH pratyekaM vyAkhyAyante-atra sarveSu parISaheSu pUrva kSudhayA nirdezaH, sarveSu kSudhAyA dussahattvAt / kSuvedanAmuditAmazeSavedanAtizAyinI jaTharAntravidAhinI samyagviSahamANasyA''gamavihitenA'ndhasA kSudhAM zamayato'neSaNIyazca pariharataH kSutparISahajayo bhavati, aneSaNIyagrahaNe tu vijitassyAtkSutparISaheNeti prthmH1| evaM pipAsAparISahopi drssttvyH2| 'sI-uNhaM ' ti zItaparISaha uSNaparISahazca, tatra zItaparISaho yathA mahatyapi zIte patite jIrNavasanaH paritrANavarjito nA'kalpyAni vAsAMsi parigRNhIyAt paribhujIta vA, nApi zItA''tto'gniM jvAlayet , anyajvAlita vA nA''sevayet , evamanutiSThatA zItaparISahajayaH kRto bhavati 3 / uSNaparitapto'pi na jalAvagAhanastAnavyajanavAtAdi vAJchayet , naivA''tapatrAdyuSNatrANAyA''dadIta, uSNamApatitaM samyak saheta, evamanutiSThatoSNaparISahajayaH kRto bhavati / 'daMsA celAraithio' ityekapadaM kRtadvandvaM bahuvacanAntam, tatra 'daMsA' iti daMzamazakaparISahaH, daMzamazakAdinA dazyamAnasyApi tatsthAnApagamanecchA tadapanayanAya dhUmAdiyatnastanivAraNAya vyajanAdidhAraNaM vA yasya nAsti tasya tatparIpahajayo boddhavyaH 5 / 'acelA' ityacelaparISahaH nAgnyamapyucyate zrItattvArthAdau, sa ca na nirupakaraNataiva digambarabhautikAdivat, kintvA''gamAbhihitapramANakalpAdidhAraNe'pi niSparigrahattvAniSparigrahattvaM tacca mUrchA'bhAvAta , taduktaM;-'jaMpi-vatthaM va pAyaM vA, kaMbalaM pAyapucchaNaM / taMpi saMjamalajaTThA dhAraMti pariharaMti ya // 1 // na so pariggaho 05552059-Wan ! ->y // 84 // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ < > < vutto, nAyaputteNa tAiNA / mucchA pariggaho vutto, Ii vuttaM mahesiNA' // 2 // iti, celaM ca vastraM, tena zIrNajIrNenA'pi satA akalpanIyavastramanabhilaSato'celaparISahaH, na ca bhikSuramahA_Ni khaNDitAni jIrNAni ca vAsAMsi dhArayan dainyaM gacchet , tathA cA''gamaH;-' parijuNNehiM vattyehiM, hokkhAmitti acelae / aduvA sacelae hokkhaM iti bhikkhu na ciMtae' // 1 // 6 / 'arai' iti aratiparISahaH-ayaM ca yasya viharatastiSThato vA saMyame'ratiraprItirutpadyate tasya tAM samyagadhiSahamANasya ' iha khalu bho pavaieNaM uppannadukkheNaM saMjame araisamAvannacitteNaM ohANuppehiNA aNohAieNaM eva hayarassigayaMkusapoyapaDAgAbhUyAI imAiM aTThArasaThANAI sammaM saMpaDilehiyavAI bhavaMti' ityAgamoktarItyA'STAdazasthAnAnucintanAparasya mantavyaH, utpannA'ratinApi saMsArasvabhAvamAlocya samyag dharmArAmatenaiva bhavitavyamAtmahitAzaMsinA 7 / 'ithio' iti svIparIpahaH-strINAmaGgapratyaGgasaMsthAnahasitalalitanayanavibhramAdiceSTAM na cintayet, na jAtuciccakSurapi mokSamArgArgalAsu tAsu kAmabuddhyA nivezayediti svIparISahajayaH kRto bhavati 8 / 'cariyA' iti caraNaM caryA, tatparISaho varjitAlayasya grAmanagarAdiSvaniyatavasaternirmamattvasya mAsakalpAdicaraNamAcarato bhavati 9 / 'nisIhiyA' niSIdantyasyAmiti niSadyA sthAnaM strIpazupaNDakavivarjitaM, tatparIpahastatra tiSThata iSTAniSTopasargasambhave'pi avicalitacittasya jJeyaH 10 / ' sejA' iti, zerate'syAmiti zayyA saMstArako vasatirvA, tatra saMstArake mRdukaThinAdibhedenoccAvace vasatau ca pAMzUtkarapracurA'pracuraziziraghammopatApajanikAyAmanudvignamAnasasya sataH zayyAparIpahaH 11 / ' akosavahajAyaNA' iti Akrozazca vadhazca yAcanA ceti dvandve AkrozavadhayAcanA iti bahuvacanAntaM padaM parIpatrayasUcakam , tatrA''krozo'niSTavacanam , in 555125033-! < -> 15 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM saMvaratattve priisshaaH| // 85 // tadyadi satyaM kA kopaH, zikSayati hi mAmayamupakArI, na punarevaM kariSyAmi, asatyaM cet sutarAM kopo na karttavya ityevamanucintayata AkrozaparISahaH 12 vadhastADanaM pANitalAdibhiH, tadadhiSahanaM kuvvato'nyadidamAtmanaH zarIramavazyaMtayA vidhvaMsate eva, AtmA tu na zakya eva vidhvaMsayitum , ataH svakRtakarmaphalamidamiti buddhyA vadhaparISahaH 13 / yAcanaM mArgaNaM, bhikSohi vastrapAtrAnapAnapratizrayAdi parato labdhavyaM nikhilameva, zAlInatayA ca na yAJcAM pratyAdriyate, sAdhunA tu prAgalbhyabhAjA saJjAte kArya svadharmakAyaparipAlanAya yAcanamavazyaM kAryamiti, evamanutiSThatA yAzcAparISahajayaH kRto bhavati 14 / 'alAbharogataNaphAsA' iti, idamapi prAgvat kRtadvandvaM bahuvacanAntaM parISahatrayAvedakam , tatrA'lAbho'prAptiH, yAcite'pi, vastUni pareNAdatte 'bahuM paraghare asthi vivihaM khAimaM sAimaM / na tactha paMDio kuppe icchAdija paro na vA // 1 // iti siddhAntavacanAnusmRtyA viSAdamagacchato'lAbhaparISahaH 15 / rogo jvarAtisArakAsazvAsAdistasya prAdurbhAve satyapi na gacchanirgatazcikitsAyAM pravartate, gacchavAsinastvalpabahuttvAlocanayA samyak sahante pravacanoktavidhinA ca pratikriyAmAcarantIti, evamanutiSThatA rogaparIpahajayaH kRto bhavati 16 / azuSirataNasya darbhAdeH paribhogo'nujJAto gacchanirgatAnAM gacchanivAsinAca, tatra yeSAM niSpannAnAM zayanamanujJAtaM te tAn darbhAn bhUmAvAstIya saMstArakottarapaTTakau ca darbhANAmupari vidhAya zerate, caurApahRtopakaraNo vA pratanusaMstArakottarapaTTakAvatyantajIrNatvAt , tathApi taM paruSakuzadarbhAditaNasparza samyak saheta 17 / 'malasakkAraparIsaha' iti, malazca satkArazca malasatkArau tau ca tau pariSayamANatvAt parIsahau ca malasatkAraparISahau " bahuvayaNeNa duvayaNaM " iti lakSaNena bahuvacanAntatA, tatra malaparISaho nAma yasya svedavArisamparkAdrajApuJjaH | Wan ry 30zyyya! // 85 // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ izsWan >55-5 zarIre saJcitya kaThinIbhUto grISmoSmasaMpAtajanitadharmajalArdratocchalahurgandho'pi nodvegA''pAdanena snAnAbhilASamutpAdayati tasya jJeyaH 18 / bhaktalokopapAditavastrapAtrAnapAnAdisatkArasyApi na mAnodvahanaM, nA'pi vipakSe viSAdakaraNaM yasya tasya satkAraparISahaH 19 / 'paNNA' iti prajJAyate'nayeti prajJA buddhyatizayaH, tatprApto'pi yo na garvamudvahate, nApi prajJAvirahito na kizcijAne'haM mahAmUrkhaH sarvaparAbhUtaH' iti paritApamupayAti tasya prajJAparIpahaH 20 / ' aNNANasammattaM' iti, ajJAnazca samyaktvaJcA'jJAnasamyaktvaM samAhArattvAdekavacanam , tatrAjJAnaM jJAnavipakSaH, jJAnazca caturdazapUrvANyekAdazAGgAni copAGgAdisamanvitAni, tatpAragataH samastazrutodadhipAradRSTA'hamiti yo garva nodvahate, nApyAgamaparijJAnavikalo 'ghiG mAM nirakSarakukSim' iti viSIdati, kevalaM jJAnAbaraNakSayopazamodayavijRmbhitametaditi svakRtakarmaphalopabhogAttapo'nuSThAnAccedamapagacchatIti yaH paribhAvayati tasyAjJAnaparISahaH 21 / samyaktvaparISahaH-devatAdisAnnidhyA'bhAve'pi darzanA'ntarIyarddhidarzanAdau vA dRSTisammohamanugacchato vijJeya iti / atra kecidimaM samyaktvaparISahaM 'asamyaktvaparISahaM ' cAhuH, te ca evaM vyAvarNayantisarvapApasthAnebhyo virataH prakRSTatapo'nuSThAyI nissaGgavAhaM tathApi dharmAdharmAtmadevanArakAdibhAvAnnekSe, ato mRSAsamastametadityasamyaktvaparISahaH, tatraivamAlocayet-dhA'dhammau puNyapApalakSaNau yadi karmarUpau pudgalA''tmako tatastayoH kAryadarzanAnumAnasamadhigamyattvam , atha kSamAkrodhAdiko dhA'dhammau tatassvAnubhavatvAdAtmapariNAmarUpatvAt pratyakSavirodhaH, devAstvatyantasukhA''saktattvAnmanujaloke kAryA'bhAvAhuHSamAnubhAvAcca na darzanagocaramAyAnti, nArakAstu tIbravedanA''rtAH pUrvakRtakammodayanigaDabandhanavazIkRtattvAdasvatantrAH kathamAyAntItyevamAlocayato'samyaktvaparISahajayo bhavati 22 // 7EEEEZEOS -5>Wan Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM 25<> saMvaratattve priisshaaH| // 86 // < nanu parIpahasahane vAtmani duHkhaM saJjAyate, kathaM jJAnapUrvakamAtmA duHkhaudadhau pAtanIyaH, yathA parA''tmA dayanIyastathA svA''tmA'pi, kSudhAlurazanA'lAme AdhyAnopagataH karmabandhaM vidadhyAt karmabandhazca saMsAravRddhikAraNaM, evaM sarvatrApi draSTavyam , tataH kimartha parISahasahanaM saMvarattvena jAyate ? satyam , ucyate-duHkhapUrNe'smin bhavodadhau na kutracidapi sAtaM vidyate, kizcidapi sukhaM syAt tat saMvarapradhAne dhameM eva, yadyapyanAdivAsanA saMskArasaGgato'yaM jIvo merugirisannibhaM saMyamabhAraM voDhuM na zaknoti, tathApi jJAtatattva evaM dhyAyati yat saMyamaparipAlanasaMgatamalyaM duHkhaM mahate phalAya yAvadapavargalAbhAyA'pi bhavati, paravazenAnena jIvAtmanA narakatiryaggatiSu asahyA'varNanIyA'zrAvyaduHkkhAni soDhAni, tatpArzve kiyadidaM duHkhaM, anyacca svAdhInattvena duHrakasahanaM duHrakameva nAsti, yathA''paNikAyAM vyApArakuzalA vaNijo vyApAraniyuktAH santo'rthalAbhAdhInA bubhukSAdikaM manAgapi na gaNayanti, tathA mokSakAmA bhavyA''tmAnaH samyagdarzanAdiratnatrayImArAdhayantaH saMyamasevAnugataM locAyanuSThAnaprabhRtika parISahadukkhaM karmanirjarAkAraNatvena mattvA manasi na dhArayanti, iSTanagaraM prAptukAmaH kazcitpAntho'dhvaparizrAntaH pathi evaM cintayedaho ahamadhvazrAnto na zaknomi padamapyagre gantumiti tatraivAdhitiSThet tataH svepsitasthAnA'vAptivazcito bhavet , tadvan muktipurI prAptukAmo'yaM samyagdRSTiH saMvaranimittaM parIpahAdiduHrakA''krAntamanA nAgretanaguNasthAnazreNimadhiroDhuM yatate tadA kathaM lokAgravartisiddhisaudhaM saMprApnuyAt , tasmAt karmakSayakAraNatvena, manyamAno bhavyA''tmA AgamAnusAreNa parISahAdisahane samyag yatate, evazcA''rAdhako bhUtvA svargA'pavargasukhabhAg bhavati, yastu naivaM sa saMsAramahodadhau nimaati / zrImaduttarAdhyayanAdiSpatraviSaye pratiparISahaM bAlAvabodhAya dRSTAntAni bhAvitAni, vistarabhayAt > | // 86 // ! Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zs> Wan Wan Wan >Wan da! sarvANi na pradarzyante, tathApi prasaGgAzUnyArthamekaM vibhAvayAmastaccaivam :-" tagarA nagaryAmahanmitrAcAryapAdhai matApitRbhyAM sahArhanakaputraH prabajitaH, pitrA sarvavaiyAvRtyakaraNenetastataH paribhramya bhavyabhikSAbhojanasaMpAdanena sa bAlo'tyantaM sukhIkRtaH, upaviSTa eva bhuMkte, kadApi bhikSAyai na bhramati, tadbhikSArtha svabhikSArthazca pitureva bhramaNAt , anyadA pitari mRte sAdhubhiH preritaH sa bAlo grISmamAse bhikSArtha gataH, tApAbhibhUtaH prottuGgagRhacchAyAyAmupavizati, punastata uttiSThati zanaizzanairyAti, evaM kurvantamatisukumAraM tamahannakaM kumAraM rUpeNa kandarpAvatAraM dRSTvA kAcit proSitavaNigabhAryA tamAkArya gRhe sthApitavatI, tayA saha viSayA''sakto'bhUt, atha tanmAtA sAdhvI putramohena athilIbhRya are ! arhanaka! 2 iti nirghoSayantI catuSpathAdiSu bhramati, ekadA gavAkSasthenAhanakena saJjAtadInA'vasthA mAtA daSTA, saJjAtA'ntaHsaMvego gavAkSAduttIya pAdayoH patittvA mAtaramevA''ha-he mAtaH! so'hamahannaka iti tadvacazravaNAtsvasthacittA mAtA tamevamAha-vatsa ! bhavyakulajAtasya tava keyamavasthA ? sa prAha-mAtazcAritraM pAlayituM na zaknomi, sA prAha-tarhi anazanaM kuru, mAtRvacasA taptazilAyAM susvA pAdapogamanaM cakAra, samyaguSNaparIpahaM viSahya samAdhibhAga devatvaM prAptavAn" / evamarhanakena yadA parISahaH soDhastadA sukhabhAg jAtaH, tata ete, dvAviMzatiriti na nyUnAdhikA dharmavighnahetavaH saMvaraphalamabhisamIkSyA''samaMtAt pariSoDhavyA iti / ___ nanu keSAM karmaNAmudayenaite prAdurbhavantItyAhaH-jJAnAvaraNIyavedanIyadarzanacAritramohanIyAntarAyakarmaNAmudayAdete prAdurbhavanti, tatra prajJAjJAnaparIpahI jJAnAvaraNIyodayena bhavataH, prajJAjJAne jJAnAvaraNakSayopazamajanye, jJAnAvaraNakSayopazamazca jJAnA Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattva sumaGgalATIkAyAM V || 612 || A A phra T A T S 5 saMvaratattve U parISahAH // varaNodaye satyeva labhyate / darzanamohanIyodayaprabhavaH samyaktvaparISahaH, antarAyodayajanyo'lAbhaparISahaH / acelA'ratistrInipadyA''krozayAcanAsatkArAdayaH saptaparISahAzcAritramohodayaprabhavAH / nAgnyA'paraparyAyA'celaparISaho jugupsodayAt, aratyudayAdaratiH, strIvedodayAt strIparISahaH, bhayodayAnniSadyAparISahaH, krodhodayAdAkrozaH, mAnodayAdyAJcAparISahaH, lobhodayAtsatkAraparISahaH, zeSAH kSutpipAsAzItoSNadaMzacaryAzayyAvadharogatRNasparzamalasaMjJA ekAdaza parISahA vedanIyajanyA iti / A N atha kasmin guNasthAnake ke kati ca parISahAH saMbhavantItyetadAha; -- kSudhA - pipAsA - zItoSNa-daMza-caya-zayyA- 5 mala - vadha - roga - tRNa - sparzA''khyA ekAdazaparISahAH prathamaguNasthAnakAdArabhya trayodazaM guNasthAnaM yAvat, prajJA'jJAnA'lAbhaparISahAH prathamAd dvAdazaguNasthAnakaM yAvat, Akroza-arati - strI - naiSedhikI- acela - yAcanA - satkAraparISahAH prathamAdAnavamaM dha guNasthAnakaM (yAvat), samyaktvaparISahastu saptamaM guNasthAnaM yAvat, / atra sarvatra prathamaM guNasthAnakamAdau kRtaM tathApIdaM cintyaM, parISahasahanaM tu viratAnAmeva siddhAnte prakIrttitaM yato'gre yadA vakSyAmaH kati saMvarabhedAH kasyAM gatau ? tadA nArakadevatiryakSu 5 sarvatra parISahabhedAH pratiSiddhAH, tasmAdyadatrollikhitaM tat sakAmA'kAmA'pekSayA jJeyaM, sakAmA'pekSayA tu viratAnAmeva tatsahanaM G vijJeyamiti / atha samakAlamekaM jIvamAzritya kati parISahA iti cintAyAM zItoSNayozcaryAniSadyayozca yugapadabhAvAt yathAsaMbhavaM 55 tatra tatra guNasthAne viMzatyAdyA jJeyA / iti paraSahAH saMkSepato varNitAH, vistarArthinA tu yathAyogaM zrItattvArthabhASyAdayaH A protamA granthA vilokanIyA iti / 1 ' ekAdayo bhAjyA yugapadekonaviMzatiH' iti zrItattvArthavacanAt samakAlamekonaviMzatirapi vijJeyA iti / L / / 87 / / Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ > 55-55 T V parISahanAmAni 1. kSudhA pa0 2. pipAsA pa0 3. zIta pa0 4. uSNa pa0 5. daMza pa0 6. acela pa0 7. arati pa0 8. strI pa0 9. caryA pa0 10. niSadyA pa0 11. zayyA pa0 kasya karmmaNa udayena, vedanIya " 35 33 55 39 cA0 mohanIya , 93 33 vedanIya. cA0 mohanIya. vedanIya. atha kramaprAptAn yatidharmAnAha; -- 1. 1. // parISayantrakam // guNasthAna. .13 **"" ....... 13 13 parISahanAmAni 12. Akroza pa0 13. badha pa0 14. yAcanA pa0 15. alAbha pa0 16. roga pa0 17. tRNasparza pa0 18. mala pa0 19. satkAra pa0 20. prajJA pa0 21. ajJAna pa0 22. samyaktva pa0 kasya karmmaNa udayena, 0 mohanIya vedanIya cA0 mohanIya. lAbhAntarAya. vedanIya. 55 1.. 1. 33 cA0 mohanIya. jJAnAvaraNasyakSayopazamaH 1. jJAnAvaraNasyodayaH 1. darzanamohanIya 1... guNasthAna. ( . 13 .12 . 13 ....... 95 Le .12 . 12 USMAN<_Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zs saMvaratattve priisshaaH|| shriinvtttvmumaalaattiikaayaaN||88|| > // 4 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zyWan >ysWan dayo doSA bhavantIti, tathAhi-kruddhaH kaSAyapariNato vidveSI san karma baghnIte, paraM vAmitraM vyApAdayati ataH prANAtipAtanivRttivratalopassyAt, gurUnadhikSipedato nirvANasAdhanAnAM jJAnAdInAM parihANiravazyaMbhAvinI, kopAkulo vA bhraSTasmRtiko mRSA'pi bhASeta, vismRtapravrajyApratipattiH pareNAdattamapyAdadIta, dveSAt parapAkhaNDinISu brahmavratabhaGgamapyAseveta, tathA pradviSTaH sahAyabuddhyA gRhastheSvavirateSu mUrchAmapi kuryAt , krameNottaraguNaparikSayo'pi syAt , ityetAn doSAn paribhAvya kSamitavyamiti / kizca svakRtakarmaphalAbhyAgamo'yaM mama, nimittamAtraM para iti kSamitavyam , janmAntaropAttasya karmaNo yadA vipAkastadA''krozati tADayati paraH, sa tu nimittamAtraM karmodayasya, yasmA vyakSetrakAlabhavabhAvA'pekSaH karmaNAmudayo bhagavadbhirAkhyAtaH, svakRtazca karma bhoktavyamavazyaMtayA nikAcitaM tapasA vA kSapaNIyamiti kSamitavyam / kiJca kSamAyA guNAnanAyAsAdIn dhyAvA kSamitavyam , taccaivam -pradviSTastu praharaNasahAyA'nveSaNasaMrambhAvezA''ruNalocanasvedadravapravAhaprahAravedanA''tmakA''yAsajanya karma prakRSTatayA baghnAti, saMsAragahanATavyAM saMbaMbhramIti, kSamApradhAnasya tu pUrvoktalakSaNasyA''yAsasya virahAt svasthena bhUyate, AyAsanimittakakarmarAhityaM saMkliSTacittA'bhAvaHzubhadhyAnA''dhyavasAyittvaM stimitaprasannAntarAtmatvAdayo guNAHprAdurbhavanti, tataH kSamitavyamiti nisskrssH| iyaM kSamA paJcavidhA; sAparAdhinamapi 'ayaM mama upakArI, iti kSamate sA upakArakSamA 1, bhAvinamapAyaM vicintya zaktyabhAvAca yA kSamA sA apakArakSamA 2, dukkhaphalakaH karmanibandhanazca kopa iti cintAparA kSamA vipAkakSamA 3, svagarhAvacanazravaNenApi na khidyate na ca kasmaicidapi duhyatIti vacanakSamA 4, paranikArasAmarthyasadbhAvepi 'kSamA eva Atmadharma' iti buddhiparA yA sA dharmakSamA 5, saiva yadyapi garIyasI tathApi kvacit kadAcit kathaJcit Wan Wan 52095-5 > Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhiinvtttvsumngglaattiikaayaaN||89|| saMvaratace dazavidho ytidhrmH|| pUrvoktAzcatasro'pyupAdeyA iti 1 // ___atha mArdavaM, tatra mRdorbhAvo mAIvaM, abhyutthAnA''sanadAnAJjalipragrahayathArhavinayakaraNalakSaNanIcairvarttanam , garvarUpacittapariNAmasya viparyayo'nutsekaca, tanmArdavasya lakSaNam , ukaJca zrItattvArthabhASye nIcairvRtyanutseko mArdavalakSaNam, mRdubhAvo mRdukarma madanigraho mAnavighAtazceti pryaayaaH| tatra mAnasyemAnyaSTau sthAnAni bhavanti, tadyathA-jAtiH kulaM rUpaM aizvarya vijJAnaM zrutaM lAbho vIryazceti, 'ebhirjAtyAdibhiraSTAbhirmadasthAnamattaH parA''tmanindAprazaMsA'bhiratastIvA'haMkAropahatamatirihAmutra cAzubhaphalaM karmopacinoti' ityupadizyamAno'pi mattaHzreyo na pratipadyate, tasmAdeSAM madasthAnAnAM nigraho mAIvaM dharma iti 2 / saMpratyArjavamabhidhIyate; kAyavAGmanasAM zAThyavirahitattvaM mAyApratipakSabhUtaM RjubhAvaH Rjukarma ArjavaM bhAvadoSavajanamityekArthakAH, mAyAvI tu kapaTapaTupracchAditakAyatvAt sarvA'bhizaMkanIyaH, 'bhAvadoSayukto hi chamanikRtisaMyuta ihAmutra ca duHrakaphalakamakuzalaM karma badhnAti' ityupadizyamAno'pi mAyAvI mutyasAdhAraNakAraNasamyagdarzanAdizreyo na zraddhatte, tasmAdArjavaM dharma iti 3 // tathA mocanaM bAhyA'bhyantaragranthatyajanaM muktiH, muktirlobhaparityAgaH parigrahagrahilatA'bhAvAdayaH paryAyAH, bAhyA'bhyantaropadhizarIrA'nnapAnAdyAzrayo pariSvaGgajanyabhAvadoSaparityAgo muktiH, tathAvidhamuktivikalaH parigrahagrahilastu ihA'mutra ca duHrakaphalakamakuzalaM karma sazcinvan samyagupadizyamAno'pi na zreyase yatate, evazca na dharmaH, tasmAnmuktiyatidharmaH, evaM svadhiyA sarvatrohyam 4 // 'Wan Egyzs0Wan Wan -Wan ra // 89 // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 1295755-545552 tathA tapodhoM bAhyA'bhyantarabhedAd dvividhaH, bhedau tu purastAd vakSyete nirjarAprasaGge / tatra tapatIti tapaH 'kartaryasun,' zarIrendriyatApanAta karmanirdahanAca tapo'nazanAdi, prakIrNakazca tapo'nekavidham , tadyathA-yavavajramadhye candrapratime he. kanakaratnamuktAvalyastistraH, siMhavikrIDite dve, saptasaptamikAdyAH pratimAzcatastraH, bhadrottaramAcAmlaM vardhamAnaM sarvatobhadramityAdi, tathA dvAdazabhikSupratimA mAsikAdyA AsaptamAsikyAH sapta, saptarAtrikayAstisraH, ahorAtrikI rAtrikI cetyAdi 5 // tathA manovAkkAyAnAM pravacanapraNItavidhinA saMyamanaM saMyamaH, evaM cintayitavyamevaM vaktavyamevazca gantavyamevaM sthAtavyamiti niyamanaM, sa ca saptadaza vidhaH, yadAha vAcakamukhyaH,-'paJcA''zravAdviramaNaM, paJcendriyanigrahaH kaSAyajayaH daNDatrayaviratizceti saMyamaH sptdshbhedH||1|| athavA'nyathA saptadazavidhattvam-pRthvIkAyasaMyamaH, apkAyasaMyamaH, tejAkAyasaMyamaH, vAyukAyasaMyamaH, vanaspatikAyasaMyamaH, dvIndriyasaMyamaH, trIndriyasaMyamaH, caturindriyasaMyamaH, paJcendriyasaMyamaH, prekSyasaMyamaH, upekSyasaMyamaH, pramArjanIsaMyamaH, apramArjanAsaMyamaH, manaHsaMyamaH, vAsaMyamaH, kAyasaMyamaH, ajIvakAyasaMyamazceti, tatra pRthivIkAyikAnAM jIvAnAM manovAkkAyakRtakAritAnumatibhiH saMghaTTaparitApavyApAdanavarjanaM pRthvIkAyasaMyamaH, evamakAyasaMyamAdayo'pi yAvat paJcendriyasaMyama iti / cakSuSA nirjIvasthaMDilAyavalokya sthAnAyAsevanaM prekSyasaMyamaH, vyApAryAn sAdhvAdIn pravacanavihitAsu kriyAsu vyApArayato'vyApAryAn gRhasthAdIMzca saMyamavyApAreSvavyApArayata upekSamANasyaudAsInyaM bhajataH saMyamo bhavatIti upekSyasaMyamaH, vyApAryA'vyApAryasaMyamo vA'parAbhidhAnaH, pramArjanApramArjanAsaMyamau ca sthaMDilA'sthaMDilAbhyAmasthaNDilasthaNDilayossaMkrAmato rajoharaNena caraNau sAgArikA'sadbhAvasadbhAve pramArjanApramArjane samAcarato boddhavyau, manaso'bhidrohA'bhimAnAdi EZ0gs-! Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||9 // saMvaratattve dazavidho ytidhrmH|| zss>sE39>Wan Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __'zaucam ' iti, zucirnirmalaH, niSkalmaSaH, tadbhAvaH zaucam , tacca dravyabhAvamedAvidhA-tatra dravyazaucaM prAsukaiSaNIyajalAdinA zarIragatamahAvraNaprakSAlanAdi, bhAvazaucaM tu manonirabhiSvaGgatA dharmasAdhanarajoharaNamukhavatrikAcolapaTTakapAtrAdiSvapyanAsaktiriti tAtparyam / ___'akiMcaNa' iti nAsya kizcanamastItyakiJcanaH, tasya bhAva Akizcanyam , zarIradharmopakaraNAdiSu nirmamattvam , tatra zarIramAzrayamAtramAtmano yadA kadAcidyatra kutracittyajanIyaM cedamazucittvaGmAMsA'sthipaJjaraM ca kevalaM dharmasAdhanaceSTAyAH saMyamabharakSamAyAH sAhAyake vartate tadidaM zakaTAkSa ivopAJjanenA''hArAdinopaSTambhanIyam, natvavayavasanivezazobhAthai mamAtrAyamAdara iti buddhyA paripAlyamAne'tra mUrchA'bhAvatvam , dharmopakaraNe'pi rajoharaNAdau prANirakSAhetupramArjanAdikriyAsAdhane dhAryamANe'pi nirmamattvaM pratItam / __ 'bhaM' iti brahma brahmacarya maithunavarjanamitiyAvat , yadyapi manojJA'manojJaviSayarAgavirAgatyAgo brahmacarya, bRhattvAdAtmA brahmA, tasya vRttirAtmani brahmacaryamAkhyAtaM, brahmaNi caraNamAtmArAmattvamaraktadviSTA''tmani vyavasthAnamiti vacanAt , tathApi maithunavarjanameva pradhAnatvena brahmacaryam , tatparipAlanAya bhagavadbhirvasatikathAniSadyendriyakuDyaMtarapUrvakrIDitapraNItA''hArAMtimAtrabhojanavibhUSaNA''khyaguptinavakapratipAdanAd gurukulavAsaniyamanAcceti, tathA ca bhASyam-vrataparipAlanAya jJAnAbhivRddhaye kaSAyaparipAkAya ca gurukulavAso brahmacaryamasvAtantryaM gurvadhInattvaM gurunirdezasthAyitvamityarthazca" brahmacaryArtha gurukulavAso'vazyamupAdeyaH, yato 'nANassa hoi bhAgI, thirayarao daMsaNe caritte ya / dhannA AvakahAe gurukulavAsaM na muzcanti' // 1 // 109EEZE09 15 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattva sumaGgalATIkAyAM 1755 - guruvirahitasya hi pariNAmavaicitryAdvikathAdidoSAdasajjanasamparkAt sadya eva mokSamArgAd bhraMzaH syAt tasmAdAprANitAd gurukulavAsaH zreyaH, gurukulavAsena vA svataMtrIkRtasya jJAnadarzanacaraNavratabhAvanAgutyAdiparivRddhiH, ata eva sAdhordvisaMgRhItatvamAcAryopAdhyAyAbhyAM nirgranthyAstu pravarttinIsaMgRhItattvaM cetyalamativistareNa / itidazavidho yatidharmmaH // 29 // sAmprataM gAthAyugalena kramaprAptA bhAvanA nAmagrAhamAcaSTe: // 91 // A paDhamamaNiccamasaraNaM, saMsAro egayA ya aNNattaM / asuittaM Asava, saMvaro 'ya taha NijjarA navamI // 31 // logasahAvo bohI, ya dullahA dhammassa sAhagA arihA / eyAo bhAvaNAo bhAveyadvA payatteNaM // 32 // zra TIkA; - ' paDhamaM ' iti, gAthAkSarArthassugamaH / nanu bhAvaneti zabdasya ko'rthaH ? ucyate; iSTaviyogA'niSTasaMyogAdiprasaGgeSu mA bhUt Atmani dausthyamiti cittasthirIkaraNArthaM bhAvyante anuprekSyanta iti bhAvanA anuprekSA ityarthaH / tatra zarIrazayyAsssanavastrAdIni bAhyAbhyaMtarANi dravyANi sarvasaMyogAzcA'nityAH, " taDittaralajIvitaM, kSaNadRSTaM yauvanaM jarArogabhajuraM zarIraM, sandhyArAgA'sthiraM rUpam, viyogaparyavasAnAH kSaNamAtraramaNIyA iSTasaMyogAH, kuzAgrodakabinducaJcalA lakSmyaH " evaM cintayata AtmanasteSu bAhyA'bhyantarasaMyogeSvabhiSvaGgo na bhavati, tadviyogajaM duHkkhamapi na syAditi prathamA'nityabhAvanA 1 / zArIramAnasA'nekaduH kkhadaMdahyamAnasya prANisArthasya zaraNaM bhayApahAri sthAnaM tadabhAvo'zaraNatA, yathA nirAzraye janavi- ka rahite vanasthalItale balavatA kSudhAtunA''bhiSaiSiNA siMhenA'bhyAhatasya mRgazizoH zaraNaM na vidyate evaM janmajarAmaraNavyAdhi- // 91 // A L A V T A W55 T M 5N55< G saMvarata A dvAdaza bhAvanAH // Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zy57Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z_< bhiinvtttvmumngglaattiikaayaaN||92|| | saMvaratattve dvAdaza bhaavnaaH|| > < -E tRtIyA saMsArabhAvanA // 3 // 'egayA ya' iti ekatA, eko'sahAyastadbhAva ekatA, eka evA'haM na me kazcitsvaH paro vA vidyate, eka evAhaM jAye, eka evAhaM mriye, na me kazcitsvajanasaMjJaH parajanasaMjJo vA vyAdhijarAmaraNAdIni duHkvAnyapaharati pratyaMzahArI vA bhavati, eka evA'haM svakRtakarmaphalamanubhavAmIti cintayet , evaM hyasya cintayataHsvajanasaMjJakeSu snehAnurAgapratibandho na bhavati parasaMjJakeSu ca na dveSA'nubandhaH, tato niHsaGgatAmabhyupagato mokSAyaiva yatata ityekattvA'nuprekSA uktazca ekaH pApAt patati narake yAti punyAt svarekaH,punyApunyapracayavigamAn mokSamekaH prayAti / evaM jJAtvA ciramavitathA nirmamattvasya heto-rekattvAkhyAmavihatadhiyo bhAvanAM bhaavyntu||1||3||'annttN' iti, anyobhinnastadbhAvo'nyatvam , tadanyatvabhAvanA, zarIravyatirekeNAtmAnamanucintayet , anyaccharIramanyo'ham , indriyagocaraM zarIramatIndriyo'ham , anityaM zarIraM nityo'ham, ajhaM zarIraM jJo'ham , AdyantavaccharIramanAdyananto'ham , bahUni ca me zarIrazatasahasrANyatItAni saMsAre paribhramataH, sa evAyamahamanyastebhya ityanucintayet, evaM hi cintayataH zarIrapratibandho na bhavatIti anyazca zarIrAnityo'hamiti niHzreyase saMghaTata ityanyattvA'nuprekSA tathA coktam-'mametimatimAzritAH paratare'pi vastunyaho, nibadhya dadhatetarAM svamiha kozakArA iva / vivicya tadidaM muhurvitathabhAvanAvarjanAd , bhajeta mamatAcchide sttmnyttvbhaavnaam||1||4||'asuittN' iti zuci malarahitaM na zuci azuci, tadbhAvo'zucitvam , taccaivam :-azuci khalvidaM zarIramiti cintayet , tatra tAvaccharIrasyA''dya kAraNaM zukraM zoNitaM ca, tadubhayamatyantA'zuci, tadyathA-kavalA''hAro hi astamAtra eva zleSmAzayaM prApya zleSmaNA dravIkRto'tyantA'zucirbhavati, tataH pittA -17 -5 // 92 // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253> <5-5< zayaM prApya pacyamAno'mlIkRto'zucirevabhavati, pakko vAyvAzayaM prApya vAyunA vibhajyate pRthak khalArasaH, khalAn mUtrapurISAdayo malAH prAdurbhavanti, rasAcchoNitaM, zoNitAnmAMsaM, mAMsAnmedaH, medaso'sthIni, asthibhyo majjA, majAbhyazca zukraM pariNamatIti, sarva caitat zleSmAdizukrAntamazucirbhavati, eteSAmazucidravyANAM padaM kAyaH, tataH tasmin kAye'zucittvasya ko vivAdaH 1 purupANAM netra-zrotra-nAsA-mukha-pAyU-pasthebhyo navabhyaH strINAM tu payodhasyugalayonisahitebhyo dvAdazabhyaH srotobhyo nirantaramAmagandhIrasaH syandate, etAdRze'pi kAye yaH zaucasaGkalpaH sa kaivalaM mohavijRmbhitam , snAnAnulepanadhUpapragharSavAsayuktimAlyAdibhirapi asya zarIrasyA'zucitvamazakyapratIkAraM khalu, surabhidravyANyapi azucizarIrasamparkAdurgandhIni jAyante, tasmAdazuci zarIramiti cintayato bhavyA''tmanaH zarIranirvedo bhavati, nirviNNazca zarIraprahANAya ghaTata ityshucittvbhaavnaa| uktazca;-zarIrakasyaivamazaucabhAvanAM madAbhimAnasmarasAdadAyinIm / vibhAvayan nirmamatA mahAbharaM voDhuM dRDhassyAd bahunoditena kim ? // 1 // 6 // 'Asava' iti, AzrUyate kammoMpAdIyate yena sa Azrava / indriyAdiprAgvyAkhyAtasvarUpaH, 'Asava' iti luptavibhaktiko nirdezaH / ihAmutrA'pAyayuktAn mahAnadIsrotovegatIkSNAn akuzalA''gamakuzalanirgamadvArabhUtAnindriyAdInAzravAn jIvasyA''tmadhanalumpakatvena cintayet , tadyathA;-spArzanendriyaprasaktacittaH siddho'nekavidyAbalasaMpanno'pyAkAzago'STAGgamahAnimittapArago gArgyaH satyakinidhanaM jagAma / tathA sparzanamaithunasukhaprasaGgAhitagarbhAzvatarI prasavakAle prasavitumazaknuvantI tIvaduHkvAbhihatA'vazA maraNamabhyupaiti / svecchAvihAriNo madotkaTA balavanto hastino'pi hastibandhakISu sparzanendriyaprasaktacetaskA grahaNamupagacchanti tIvrANi duHkkhAnyanubhavanti ca, evaM sarve eva sparzanendriyA''saktA ihAmutra ca gr_25033333! ->Wan da Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 bhInavatacasumaGgalATIkAyAM saMvaratattve bhaavnaaH|| 3 > // 93 // < vinipAtamRcchanti / tathA rasanendriprasaktAH mAMsapezIlubdhazyenavat baDizAmiSagRddhamatsyavad hemantodbhavazItaghanIbhRtaghRtakumbhapraviSTamUSakavad vinipAtaM prayAnti / tathA ghrANendriyaprasaktA auSadhigandhalubdhapannagavat puSpaparAgaraktamadhukaravanidhanaM yAnti / tathA cakSurindriyaprasaktAH strIdarzanaprasaGgAdarjunakacoravad dIpA''lokalolapataGgavadvinipAtamRcchanti / tathA zrotrendriyaprasaktA gItasaMgItadhvanilolamRgavad vinipAtaM gacchanti / evaM hi cintayannAsravanirodhAya ghaTata ityAsravA'nuprekSA / uktazca'manovAkAyakarmANi yogAH karmazubhA'zubham / yadAzravanti jantUnAmAzravAstena kIrttitAH' ||1||7||'sNvro' iti vyAkhyAyamAnalakSaNo janmajarAmaraNaklezAdinibandhanapApapaTalopArjananivAraNahetuAyamAnaH saMvaraH, sarve hyete AsravadoSAH saMghRtA''tmano na bhavantIti cintayet , evazca saMvarAyaiva matirghaTata iti saMvarabhAvanA, uktaJca;-' evamAzravanirodhakAraNaM saMvaraH prakaTitaH prapaJcataH / bhAvanAgaNaziromaNistvayaM bhAvanIya iha bhvyjntubhiH||1||8||' taha NijarANavamI' iti, tathA nirjarA navamI bhAvanA, dvAdazabhAvanAnAM madhye saMvarabhAvanAM yAvadaSTabhAvanAH prAk prakIrtitA iyazca navamI nirjarA bhAvanetyarthaH / nirjarA vedanA vipAka iti paryAyAH, tatra nirjaraNaM nirjarA Atmapradezebhyo'nubhUtarasakammepudgalaparizATaH, sA nirjarA dvedhA, sakAmanirjarA akAmanirjarA ca, tatra 'nirjarA me bhRyAd' ityAbhilASeNa yuktA sakAmA, na punarihalokaparalokaphalAdikAmena yuktA, tasyAH 'no iha logaTThayAe tavamahiTThijA' ityAdinA niSiddhatvAt , sA ca sakAmanirjarA yatInAM vijJeyA, te hi nirjarAparamakAraNaM tapaH karmakSaryArtha tapyante / anyA tu karmakSayalakSaNaphalanirapekSA akAmanirjarA yativyatiriktAnAM narakatiryaGmanuSyA'marANAM vijnyeyaa| asmin bhAvanAprakaraNe tu sakAmanirjarA guNato'nucintanIyA, evamanu - - > // 93 // < Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12435-5<5529Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAA55A55V5 zrInavatattva - sumaGgalATIkAyAM- v // 94 // T T A ritanayojanasahasrasyAdha upari ca yojanazataM muktvA madhye'STAsu yojanazateSvaSTavidhAnAM pizAcabhUtayakSarAkSasa kinnarakimpuruSamahoragagandharvANAM kadambavRkSasulasavRkSavaTavRkSakhadvAGgA'zokavRkSacampakavRkSanAgavRkSatumbaruvRkSacinhAnAM tiryaglokavAsinAM vyantarANAM nagarANi teSvapi dakSiNottaradigvyavasthiteSu dvau dvAvindrau sarvasaMkhyayA SoDaza / ratnaprabhAyAmeva prathamasya zatasyAdha upari ca dazadaza yojanAni muktvA madhye'zItau yojaneSu ' aNapania paNapania ' prabhRtayastathaiva dakSiNottaradigvyavasthitA aSTau vyantaranikAyAH, tathaiva dvau dvAvindrau / tathA ratnaprabhAyAH pRthivyAH samartalAdupari saptasu navatyadhikeSu yojanazateSu jyotiSAmadhastalapradezaH, tadupari dazayojaneSu sUryaH, taduparyazItiyojaneSu candraH tadupari viMzatiyojaneSu tArA grahAca, evamayaM jyotirloko dazottaraM yojanazataM bAhalyena, ekAdazabhiryojanazatairekaviMzatyuttarairjambUdvIpastha merumaspRzan sarvAsu dikSu maNDalikayA vyavasthitaM jyotizcakraM dhruvavaaM bhrAmyati, lokAntaM ca ekAdazabhiryojanazatairekAdazottarairaspRzan maNDalikayA tiSThati / atra sarvopari kila svAtinakSatram, sarveSAmadho bharaNinakSatram, sarvadakSiNo mUlaH srvottrshcaabhiiciH| tatra jambUdvIpe dvau candrau dvau sUryau, lavaNasamudre catvArazcandrAH sUryAzca dhAtakIkhaNDe dvAdazacandrAH sUryAzca, kAlode dvicatvAriMzaccandrA sUryAzca, puSkarava rAdhe dvAsaptatizcandrAH sUryAzca, evaM manuSyaloke dvAtriMzaMcandrazataM sUryazataM ca bhavati, aSTAzItirgrahAH aSTAviMzatirnakSatrANi SaTSaSTisahasrANi navazatottarapaJcasaptatyadhikAni koTAkoTIpramANAni tArakANi caikaikasya candramasaH parigrahaH / tatra ekaSaSTibhAgIkRtasya yojanasya SaTpaJcAzadbhAgA AyAmaviSkambhAbhyAM 1 merumadhyagatASTarucakapradezA'parAbhidhAnasamabhUtalA pRthvI tadeva samatalam // A N G . A L saMvaratatve loka bhAvanA // // 94 // Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92359- candravimAnam , aSTacatvAriMzadbhAgAH sUryavimAnaM, grahANAmardhayojanaM, nakSatrANAM gavyUtaM, AyuSA sarvotkRSTAyAstArAyA ardhakrozaH, sarvajaghanyAyAH paJcadhanu zatAni, bAhalyaM tu sarveSAmAyAmasyArdham / ete ca paJcacatvAriMzallakSayojanapramite manuSyakSetre bhavanti / candrAdivimAnavAhanAni ca purataH siMhAH, dakSiNato gajAH, aparato vRSabhAH, uttrto'shvaaH| te cAbhiyogikadevAzcandrasUryayoH pratyekaM SoDazasahasrANi bhavanti, grahANAmaSTau, nakSatrANAM catvAri, tArakANAM dve, te ca svayameva pravRttagatInAmapi candrAdInAmAbhiyogyakarmavazAttatropatiSThanti / mAnuSottarAt parataH pazcArzatA yojanasahauH parasparamantaritAH sUryAntaritAzcandrAH candrAntaritAH sUryAH manuSyakSetrIyacandrasUryapramANAdardhapramANA yathottara kSetraparidhivRddhathA saMkhyayA vardhamAnAH zubhalezyA grahanakSatratArAparivArA ghaNTAkArA asaMkhyeyA AsvayaMbhUramaNAllakSayojanAntaritAbhiH patibhistiSThantIti / madhyaloke tu jambUdvIpalavaNAdayaH zubhanAmAno dvIpasamudrA asaGkhyAtA dviguNadviguNavistArAH pUrvapUrvaparikSepiNo valayAkRtayaH prathamo jambUdvIpaH, antyaH svayambhRramaNasamudraH, jambUdvIpamadhye meruH kAJcanasthAlamiva vRtto yojanasahasramadho dharaNitalamavagAdo, navanavatiyojanasahasramucchUto dazayojanasahasrANi sAtirekanavatyadhikAni kande vistRto, dharaNitale dazayojanasahasrANi vistRtaH upari yojanasahasravistRtaH, trikANDaH, trilokavyavasthitaH, caturbhivanairbhadrazAlanandanasaumanasapANDukaiH privRtH| tatra zuddhapRthivyupalavajrazarkarAbahulaM yojanasahasramekaM prathamaM kANDa, dvitIyaM triSaSTiryojanasahasrANi rajatajAtarUpAGkasphaTikabahulaM, tRtIyaM SaTtriMzadyojanasahasrANi jAmbUnadabahulaM, vaiDUryabahulA'sya cUlikA cacAriMzadyojanAni ucchrayeNa, mUle dvAdazaviSkambheNa, madhye'STI, upari catvArIti / meromUlabhUmau valayAkRti bhadrazAlavanaM, bhadrazAlavanAt pazcabhyo yojanaza 10525s2055-5 - Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ < bhInavatattvasumaGgalATIkAyAM saMvaratatve lokbhaavnaa|| > < tebhya Urdhva paJcayojanazatavistAraM mekhalAyAM valayAkRti nandanavanaM, tataH sArdhadviSaSTiyojanasahasrebhya Urdhva dvitIyamekhalAyAM paJcayojanazatavistAraM valayAkRti saumanasaM vanaM, tato'pi SaTtriMzadyojanasahasrebhya Urdhva tRtIyamekhalAyAM caturnavatyadhikacatuyojanazatavistAraM valayAkRti meroH zirasi pANDakavanam // jambUdvIpe saptavarSANi, tatra dakSiNato bharatakSetra, taduttarato haimavataM, tato'pi harivarSa, tato'pi videhAH tato'pi ramyaka kSetrama, tato'pi hairaNyavataM, tato'pyarAvatamiti / kSetravibhAgakAriNastu himavanmahAhimavanniSadhanIlarukmizikhariNo varSadharaparvatAH / tatra bharate gaGgAsindhU mahAnadyau, haimavate rohitAMzArohite, harivarSe harikAntAharite, mahAvidehe zItAzItode, ramyake nArInarakAnte, hairaNyavate suvarNakUlArUpyakule, airavate raktAraktode / prathamAH pUrvagA dvitIyAH pazcimagAH, tatra caturdazanadIsahasraparivRte pratyekaM gaGgAsindhU , yathottaraM dviguNanadIparivRte dve dve nadyau zItAzItodAbhyAmarvAk, te tu pratyekaM dvAtriMzatsahasrAdhikapazcalakSanadIparivRte / uttarAstu dkssinnaabhistulyaaH| bharatakSetraM viSkambhataH pazcayojanazatAni paDviMzAni ekonaviMzatibhAgIkRtasya yojanasya SaDbhAgAH, tadviguNaviSkambhA yathottaraM varSadharavarSA videhAntAH / uttarA dakSiNatulyAH / jambUdvIpasya prAkArabhUtA vajramayI aSTayojanocchAyA jagatI, dvAdazayojanAnyasyA mUle viSkambhaH, madhye'STau yojanAni, upari catvAri yojanAni, tadupari dvigavyatyucchAyo jAlakaTako vidyAdharakrIDAsthAnam / tasyApyupari padmavaravedikA devabhogabhUmiH / asyAzca jagatyAH pUrvAdiSu dikSa vijayavaijayantajayantA'parAjitA''khyAni catvAri dvArANi // tathA jambUdvIpaparikSepI tadviguNavistAraH yojanasahasrAvagADho madhye dazasahasravistAre poDazayojanasahasrocchAyazikharo -S< - > 95n < Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 -5 lavaNodaH smudrH| lavaNodadhiparikSepI tadviguNo dhaatkiikhnnddH| dhAtakIkhaNDaparikSepI aSTayojanalakSaviSkambhaH kAlodaH smudrH| kAlodaparikSepI tadviguNavistAraH puSkaravaradvIpaH, tadadhaM yAvanmAnuSaM kSetram / tataH paraM mAnuSottaro nAma parvato mAnuSalokaparikSepI mahAnagaraprAkAravRttaH puSkaravaradvIpAdhaviniviSTaH kAJcanamayaH saptadazayojanazatAnyekaviMzatyucchritaH catvAri yojanazatAni triMzAni krozaM cAdho dharaNitalamavagADho yojanasahasraM dvAviMzamadhastAdvistRtaH saptayojanazatAni trayoviMzAni madhye catvAri yojanazatAni caturviMzAnyupari / na kadAcidasmAtparato manuSyA jAyante mriyante vA / ye'pi cAraNavidyAdhararddhiprAptA manuSyAstamallaGghya paratogatAste'pi tatra na mriyante / ataeva mAnuSottara ityucyate / na ca tatparo baadraa'gnimeghvidyunndiikaalprivessaadyH| mAnuSottarAdAk punarjanmato manuSyA pazcacatvAriMzatkSetreSu sAntaradvIpeSu bhavanti, saMharaNavidyArddhayogAttu sarveSvardhatRtIyeSu dvIpeSu samedizikhareSu samudradvaye ceti // mAnuSottarAtparatastu puSkaravaradvIpasyA dvitIyam / puSkaravaradvIpAt paratastatparikSepI dvIpadviguNavistAraH puSkarodaH samudraH, tato vAruNivaradvIpasamudrau, kSIravaradvIpasamudrau, ghRtavaradvIpasamudrau, ikSuvaradvIpasamudrau ca bhavataH / aSTamo nandIzvaradvIpaH, sa ca caturazItilakSopetatriSaSTikoTyadhikayojanakoTizatapramANavalayaviSkambho vividhavinyAsodyAnavAn devalokapratispardhI jinendrapUjAvyApRtadevasaMpAtAtiruciraH svecchaavividhkriyaadevsNbhogrmyH| nandIzvaradvIparikSepI nandIzvaraH samudraH, tataH paramaruNo dvIpaH aruNodaH samudraH, tato'ruNavaro dvIpaH, aruNavaraH samudraH, tato'ruNabhAso dvIpaH, aruNabhAsaH samudraH, tataH kuNDalo dvIpaH kuNDalodaH samudraH, tato rucako dvIpaH, rucaka: samudraH, evaM prazastanAmAno dviguNamAnA dvIpasamudrAH, antyaH svayaMbhUramaNaH Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z zrInavatattva sumaGgalATIkAyAM loka // 96 // > y - ><3-Wan 3 smudrH|| tathA jambUdvIpe jaghanyena catvArastIrthakRtaH cakravarttino baladevA vAsudevAzca sadA bhavanti / utkarSeNa catusviMzajinAH saMvaratattve triMzaca cakriNaH / dhAtakIkhaNDe puSkarArdhe ca dvigunnaaH|| tiryaglokAcaM navayojanazatonasaptarajjupramANa UrdhvalokaH / tatra saudharmezAnasanatkumAramAhendrabrahmalokalAntakamahA~zukra mAhandrabrahmAlAkalAntakamahAzukra IMbhaavnaa|| sahasrArAnaMtINatAraNAcyutA dvAdaza kalpAH, tadupari nava graiveyakAH, tadupari vijayavaijayantajayantAparAjitAni vimAnAni prAkkramAt , madhye sarvArthasiddham / tadupari dvAdazayojaneSu paJcacatvAriMzadyojanalakSAyAmaviSkambhA IpatprAgabhArA nAma pRthvI, sA siddhazilA, tato'pyupari gavyUtatrayAdUrdhvaM caturthagavyUtaSaSThabhAge AlokAntAt siddhAH / tatra dharaNitalAt samabhAgAt saudharmezAnau yAvat sArdharajjuH / sanatkumAramAhendrau yAvat sAdhaM rajjudvayaM, sahasrAraM yaat| pazca rajjavaH, acyutaM yAvat SaT rajjavaH, lokAntaM yAvat saptarajavaH / / tatra prathamau kalpau ghanodadhipratiSThAnau, taduparitrayo vAyupratiSThAnAH, tataH paraM trayo ghanodadhidhanavAtapratiSThAnAH, tdupryaakaashprtisstthaanaaH| evamayamadhastiryagUrdhvamedo lokaH, asya ca madhye rajjupramANA''yAmaviSkambhA UrdhvAdhazcatudezarajvAtmikA trasanADI, trasAH sthAvarAzca jIvA atra bhavantIti kRtvA, sanADyA bahiH sthAvarA eva jIvA mavantIti / / caturdazarajjupramANo'yaM lokaH ucchrayena vijJeyaH, anyathA adhastAddezonasaptarajjuvistaraH, tiryagalokamadhye ekarajjuvistaraH, brahmalokamadhye pazcarajjuvistIrNaH upari tu lokAnte ekarajjuvistRtaH, zeSasthAneSvaniyatavistaraH, ayaM lokaH matiparikalpanayA ghanIkriyate tadA AyAmaviSkambhabAhalyaiH saptarajjupramANaH / kathaM ca ghano vidhIyate iti jijJAsA lokaprakAzazatakAdibhyaH pUraNIyA / atra tu prasaGgasaGgaterAkRtaya eva pradarzyante, tAzcemAH // 96 // Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ < > <5- // caturdazarajjuparimito lokaH // trasanADI...... .....AyAmaviSkambhAbhyAM rajjuparimitA-ucchayetacaturdazarajjuparimitA ca // - < Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattva sumaGgalA TIkAyAM N A V A T ghanIkRto'dholokassaptarajjUcchritazcatUrajjuvistRtaH // 1 2 3 4 2 2 4 ANNA 5 6 6 5 ayaM loka uktasvarUpo na kenA'pi prakRtIzvaraviSNubrahmapuruSaprabhRtInAmanyatamena vihitaH / prakRteracetanatvAt karttRttvA'nupapatteH, IzvarAdInAM ca na karttRttvaM prayojanAbhAvAt / krIDA prayojanamiti cenna, krIDAyAH kumArakANAmiva rAgiNAmeva saMbha ghanIkRtordhvalokaH saptarajjUcchritastrirajjuvistRtaH // 1 2 7 dhanIkRto lokaH sarvataH saptarajjuparimitaH // 1 55555505Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka U 55 V vAt, krIDAsAdhyAyAzca prItesteSAM zAzvatikatvAt, krIDAnimittAyAM tu prItau teSAM pUrvamatRptaprasaGgaH / kRpayA pravRttirAiM. ticet saMkhyeva sassyAt na duHkhI, karmmA'pekSaH sukhaduHkhamayaH sarga iti cet tarhi kammaiva kAraNamastu karmmApekSatve teSAM svAtantryavighAtaH / karmmajanye ca bhAvAnAM vaicitrye kimIzvarAdibhiH prayojanam ? atha prayojanamantareNaiva teSAM sargakramastadvayuktaM, na bAlo'pi prayojanamantareNa kiJcitkaroti, tasmAnna kenacidayaM loko niSpAdita iti / na ca kenacidayaM dhiyate, zeSpakUrma- M varAhAdayastasya dhArakA iti cetteSAmapi kiM dhArakamiti vAcyaM, AkAzamiti cet tasyA'pi kiM dhArakaM ? svapratiSTham mevedamiti cet loko'pi tathA'stu evaM ca sati kenacidanutpAditatvAtsvayaMsiddhaH, kenacidadhRtattvAnnirAdhAraH, AkAze eva prati- A SThita ityarthaH // nanu lokabhAvanAyA bhAvanAttvaM kathaM bhavet ? ucyate, iteo'pi nirmamattvaM syAt tadyathA - " sukhahetau kvacidbhAve, mano rajyanmuhurmuhuH / lokabhAvanayA'tyarthaM viprakIrNaM vidhIyate // 1 // bhUdvIpasAgarAdIni dharmadhyAnasya gocaraH / ityuktaM dhyAnazatake nartte tallokabhAvanAm // 2 // jinokte lokarUpe ca svAdini vinizcite / atIndriye mokSamArge'thavAdhatte pratyayaM janaH " // 3 // iti lokasvabhAvabhAvanA // 10 // 5 A -- 'bohI dullahA' iti, bodhiH pretya jinadharmmA'vAptiH, durlabhA duSprApa, anAdau saMsAre narakAdiSu teSu bhavagrahaNeSvAnantakRttvaH parivarttamAnasya jantorvividhaduHkhAbhihatasya midhyAdarzanAdyupahatamarjJAnadarzanAvaraNamohAntarAyodayAbhibhUtasya sammyagdarzanAdivizuddho bodhirdurlabho bhavatItyanucintayet / evaM hyasya bodhidurlabhacamanucintayato bodhiM prApya pramAdo na bhakAtIti bodhidurlabhattvAnuprekSA // 11 // | N G L S A Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 izWan zrInavatattva sumaGgalATIkAyAM saMvaratattve sAmAyi kAdi caaritrm|| // 98 // >55-55-Wan >Wan 'dhammassa sAhagA arahA' durgatipatitaprANisArthasya samuddharaNAtsugatisthApanAcca dharmaH zrutacAritrabhedabhinnaH, tasya sAdhako niSpAdakaH kathako veti, sa ca 'arhan ' iti aSTamahAprAtihAryapUjAyAH surAsurendraviracitAyA arhattvAdarhan , sa copalakSaNaM gaNadharAdInAm , yaduktaM " tithayaragaNaharo, kevalivva patteyabuddhapuvvadharo / paMcavihAyAradharo dullaMbho Ayariyaovi" // 1 // aho samyagdarzanadvAraH paJcamahAvratasAdhanaH dvAdazAGgopadiSTatattvo guptyAdivizuddhavyavasthAnaH saMsAranirvAhako niHzreyasaprApako dhamoM bhagavatA paramarSiNA'rhatA vyAkhyAtaH svayamanuSThitazcetyevamanucintayet / evaM hi cintayato'sya dharmabahumAnaM tadanuSThAne ca vyavasthAnaM jAyate iti dvAdazI bhAvanA // 12 // 'eyAo bhAvaNAo, bhAveyavA payatteNa' iti, etA anantaroditasvarUpA anityAdibhAvanA mokSamArgAbhilApukaivyAtmabhiH pramAdAdidasyuparihAreNa bhAvitavyA Atmani dhyeyaviSayIkartavyA ityarthaH // 30-31 // bhAvanA varNayittvA'tha kramAgataM sAmAyikAdibhedabhinnaM cAritradvAraM gAthAyugalena vivarNayiSuH sUtrakAragAthAyugalamupanibadhnAti;sAmAiyattthapaDhama, cheovaThThAvaNaM bhave biiaN| parihAravisuddhIaM, suhumaM taha saMparAyaM ca // 32 // tatto aahakkhAyaM, khAyaM savami jIvalogammi / jaMcariUNa suvihiyA, vaccaMti ayarAmaraM tthaannN||33|| TIkA-prathamaM sAmAyikacAritram , dvitIyaM chedopasthApanIyam , tRtIyaM parihAravizuddhikaM, tathA caturtha sUkSmasaMparAyacAritram / tato yadArAdhya suvihitAH sAdhavo'jarAmaraM mokSaM sthAnaM gacchanti tat sarvajIvaloke prasiddhaM yathAkhyAtacAritraM paJcamamiti gAthAdvayA'kSarArthaH // vyAsArthastvevam samAnAM jJAnadarzanacAritrANAmAyo lAbhaH samAyaH, samAya eva sAmA 5Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ><><5555>5< A T S S yikaM, vinayAderAkRtigaNatvAt svArthe ikaNU pratyayaH / yadvA samo rAgadveSavipramukto yaH sarvabhUtAnyAtmavat pazyati, Ayo lAbhaH prAptiriti paryAyAH, samasyAyaH samAyaH, samo hi pratikSaNamapUrvairjJAnadarzanacaraNaparyAyairbhavATavI bhramaNasaMklezavicchedakairnirupamasukhahetubhiradhaHkRtacintAmaNikAmadhenukalpadrumopamairyujyate, samAya evaM sAmAyikaM mUlaguNAnAmAdhArabhUtaM sarvasAvadyaviratirUpaM cAritraM / yadAha vAcakamukhya: ; - 'sAmAyikaM guNAnAmAdhAraH khamiva sarvabhAvAnAm / nahi sAmAyikahInAzcaraNAdiguNAnvitA yena // 1 // tasmAjjagAda bhagavAn, sAmAyikameva nirupamopAyam / zArIramAnasAnekaduHkhanAzasya mokSasya ' // 2 // yadyapi ca sarvamapi cAritramavizeSataH sAmAyikaM tathApi chedAdivizeSairvizeSyamANamarthataH zabdAntaratazca nAnAtvaM bhajate / prathamaM punaravizeSaNAt sAmAnyazaddha evA'vatiSThate ' sAmAyikamiti ' / tacca sAmAyikaM dvidhA iccaraM yAvatkathikaM ca, tatretvaraM bhAvivyapadezAntaractvAdicaraM svalpakAlaM, tacca prathamacaramatIrthakaratIrthe bharatairavateSu yAvadadyApi zaikSasya mahAvratAni nAropyante tAvadvijJeyam / AtmanaH kathAM yAvadAste yAvatkathaM yAvajjIvamityarthaH / yAvatkathameva yAvatkathikaM etacca bharatairavateSu prathamacaramavarjamadhyamadvAviMzatitIrthakaratIrthAntargatasAdhUnAM mahAvidehatIrthakaramunInAM cAvaseyam teSAmupasthApanAyA abhAvAt, uktaJcaH - ' saGghamiNaM sAmohaya cheyAi visesiyaM puNa vibhinnaM / avisesaM sAmAiyaciyamiha sAmanta sannAe // 1 // sAvaja - jogaviraitti tattha sAmAiyaM duhA taM ca / ittaramAvakahaMti ya paDhamaMtimajiNANaM / / 2 / / tithesu aNAroviyavayassa sehassa thovakAlIyaM / sesANamAvakahiyaM titthesu videhayANaM ca // 3 // " nanu ca invaramapi sAmAyikaM karomi bhadantaM ? sAmAyikaM ' yAvajjIvam' ityevaM yAvadAyustAvatsvIkRtaM, tata upasthApanA kAle tat parityajataH kathaM na pratijJAbhaGgaH ? ucyate, Pin UM<5Z5 A Pin L A Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattva sumaGgalATIkAyAM // 99 // * > - -> < T nanu prAgevoktaM-sarvamevedaM cAritramavizeSataH sAmAyika, sarvatrA'pi sarvasAvadyayogaviratisadbhAvAt, kevalaM chedAdivizuddhivizeSaivizeSyamANamarthataH zaddhAntaratazca nAnAcvaM bhajate, tato yathA yAvatkathikaM sAmAyikaM chedopasthApanaM ca paramavizuddhivizeSarUpasUkSmasaMparAyaparihAravizuddhiprabhRticAritrAvAptau na bhaGgamAskandati, tathetvaramapi sAmAyikaM vizuddhivizeSarUpachedopasthApanAvAptau nirbAdhameva, yadi hi pravrajyAparityAgaH syAttarhi tadbhaGgamApadyate, na tasyaiva vizuddhivizeSA'vAptau, uktaJcaH - unnikkha- M mao bhaGgo jo puNa taM ciya karei suddhayaraM / sannAmettavisiGkaM suhumaMSi-va tassa ko bhaGgo " // 1 // A 'cheovaDAvaNaM ' iti, tatra pUrvaparyAyasya chedena upasthApanA mahAvrateSvAropaNaM yatra cAritre tacchedopasthApanaM bharatairavataprathamacaramatIrthakaratIrtha eva nAnyatra / tacca dvidhA - sAticAraM niraticAraM ca, tatrAnaticAramityarasAmAyikasya zaikSakasya yadAropyate, tIrthAntaraM vA saMkrAmataH sAdhoryathA zrIpArzvanAthatIrthAdvarddhamAnakhAmitIrthaM saMkrAmataH paJcayAmadharmapratipattau, sAticAraM punaryanmUlaguNaghAtinaH punarvratoccAraNam / uktaJca " sehassa niraiyAraM tithaMtarasaMkameva taM hojjA / mUlaguNadhAraNo sAiyAramubhayaM ca Thiyakappe " // 1 // ' ubhayaM ca ' iti sAticAraM niraticAraM sthitakalpa iti prathamapazcimatIrthakaratIrthakAla ityarthaH U N 5 G saMvaratacce sAmAyi kAdi cAritram // ' parihAravisuddhIyaM ' iti tatra pariharaNaM parihArastapovizeSastena vizuddhiryasmi~zcAritre tat parihAravizuddhikaM tacca dvidhA nirvizamAnakaM nirviSTakAyikaJca tatra nirvizamAnakA vivakSitacAritrAsevakAH, nirviSTakAyikA AsevitavivakSitacAritrakAyikAH, tadavyatirekAccAritramapi evamucyate / iha navako gaNaH, tatraikaH kalpasthito vAcanAcAryo gurukalpaH, catvAro L nirvizamAnakAstapaHprapannAzcatvArazcAnucAriNo vaiyAvRtyakarakalpA, yadyapi sarve'pi zrutAtizayasaMpUrNAstathApi tathA kalpatvA eDa // 99 // Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N A V A - - - T A S U M tteSAmekaH kazcit kalpasthito'vasthApyate, ayameva ca teSAM parihArakANAmatrakalpe kvacit skhalitAdau prAyazcittaM dAtuM pramANaM, yat prAyazcittamasau dadAti tattairvoDhavyamiti bhAvaH evamanuparihArikANAmapyaparAdhapadamApannAnAmayameva vidvAn prAyazcittadAne pramANam, yaduktaM bRhatkalpabhASyeH- " pamANaM kappaTTio tatthavavahAraM vavaharattie / aNuparihAriyANaM pi pamANaM hoi se 5 viU " // 1 // atra " vyavahAraM " prAyazcittaM ' vyavahatuM' dAtumiti bhAvaH / nirvizamAnakAnAM cA'yaM tapovizeSaH, grISmakAle jaghanyamadhyamotkRSTaM caturthaSaSThASTamabhaktalakSaNam, pAraNake cA''cAmlaM, zizire SaSThA'STamadazamabhaktarUpaM jaghanyamadhyamo - tkRSTaM tapaH, pAraNake cA''cAmlaM, varSAsu aSTamadazamadvAdazabhaktasvarUpaM tapo jaghanyamadhyamotkRSTatayA vijJeyam, pAraNake tvAcA- A mlameva, tatsAhAyyakAriNazcAnuparihAriNo niyatA''cAmlabhaktAH, kalpasthito vAcanAcAryo'pi niyatA''cAmlabhakta eva / 5 itthaM ca SaNmAsAn kRttvA parihAriNo'nuparihAritvaM pratipadyante, anuparihAriNazca parihAriNo bhavanti, te'pi SaNmAsAMstattapo vidadhati / pazcAtkalpasthita ekAkyeva SaNmAsAvadhikaM tattapaH pratipadyate, tasya ca zeSA'STakamadhyAdeva ekaH kalpasthito bhavati, anye niHzeSA eko vA anuparihAritvaM pratipadyate / / athaite parihAravizuddhikAH kasmin kSetre kAle vA bhavanti ? ucyate, st kSetrAdinirUpaNArthaM viMzatidvArANi tadyathA; - kSetradvAra, kAladvAraM, cAritradvAraM, tIrthadvAraM, paryAyadvAraM, AgamadvAraM, vedadvAraM, kalpadvAraM, liGgadvAraM, lezyIdvAraM, dhyAnaMdvAraM, gaNedvAraM, abhigraihadvAraM, pravajyAdvAraM, muMDApanadvAraM, prAyazcittavidhidvAraM, kAraNadvAraM, niSpratikarmmadvAraM, bhikSAdvIraM, bandhadvAraM ca / tatra kSetradvAre dvidhA mArgaNA - janmato sadbhAvataztha, yatra kSetre jAtastatra janmato mAgaNA yatra ca kalpe sthito varttate tatra sadbhAvataH / tatra janmataH sadbhAvatazca paJcasu bharateSu paJcasvaizvateSu na tu 57555LA N G I- Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvaratattve zrInavatattva sumaGgalATIkAyAM | sAmAyi kAdi // 10 // cAritram // zsg>Wan Wan Wan Wan mahAvideheSu, na caiteSu saMharaNamasti yena jinakalpikA iva saMharaNataH sarvAsu karmabhUmiSvakarmabhUmiSu vA prApyeran / kAladvAre-avasarpiNyA tRtIye caturthe vArake janma, sadbhAvaH paJcame'pi, utsarpiNyAM dvitIye tRtIye caturthe vA janma, sadbhAvaH punastRtIye caturthe vA, notsarpiNyavasarpiNIrUpe caturthArakapravibhAge kAle na sambhavanti, mahAvidehe teSAmasambhavAt / cAritradvAre-saMyamadvAreNa mArgaNA, tatra sAmAyikasya chedopasthApanasya ca cAritrasya yAni jaghanyAni saMyamasthAnAni tAni parasparaM tulyAni, samAnapariNAmattvAt , tato'saMkhyeyalokAkAMzapradezapramANAni saMyamasthAnAnyatikramyovaM yAni saMyamasthAnAni tAni parihAravizuddhiyogyAni, tAnyapi ca kevaliprajJayA paribhAvyamAnAni asaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAni, tAni prathamadvitIyacAritrAvirodhIni teSvapi sambhavAt / uktaJca-"tullA jahannaThANe saMjamaThANAi paDhamabiiyANaM / tatto asaMkhaloe gaMtuM parihAriyaTThANA // 9 // tevi asaMkhA logA aviruddhA ceva paDhamabIyANaM / uvaripi to asaMkhA, saMjamaThANAu dunnddNpi"||2|| atra uvariMpi' iti dvitIyagAthArddhana parihAravizuddhiyogyasaMyamasthAnebhya Urdhvamapi yAni saMyamasthAnAni teSAM yogyatA pratipAditA, tatra parihAravizuddhikakalpapratipattiH svakIyeSveva saMyamasthAneSu vartamAnasya bhavati na zeSeSu, yadA vatItanayamadhikRtya pUrvapratipanno vivakSyate tadA zepeSvapi saMyamasthAneSu bhavati, parihAravizuddhikakalpasamAptyanantaramanyeSvapi ca cAritreSu sambhavAta , teSvapi ca vartamAnasyAtItanayamapekSya pUrvapratipannacAt / uktazca" saTThANe paDivatti anesu vi hunJja putvapaDivanno / tesu vi vaTuMto so tIyanayaM pappa vuccaIu / / 1 / / tIrthadvAreHparihAravizuddhiko niyatamtIrthe pravarttamAna eva bhavati, na tUcchede'nutpattyAM vA tadabhAve jAtismaraNAdinA / paryAyadvAre-paryAyo 53Wan 209-- Wan > // 10 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvidhA-gRhasthaparyAyo yatiparyAyazca, ekaiko'pi dviprakAraH, jaghanya utkRSTazca, tatra gRhasthaparyAyo jaghanyata ekonatriMzadvarSANi yatiparyAyo viMzatiH, dvAvapi cotkRSTato dezonapUrvakoTIpramANau / AgamadvAre;-apUrvAgamaM sa nA'dhIte, yasmAttaM kalpamadhikRtya pragRhItocitayogArAdhanata eva sa kRtakRtyatAM bhajate, pUrvAdhItaM tu vizrotasikAkSayanimittaM nityamevaikAgramanAH samyak praayo'nusmrti| vedadvAre-pravRttikAle napuMsakavedaHpuruSavedo vA bhavet , na strIvedaH, striyAH parihAravizuddhikakalpapratipattyasambhavAt / atItanayamadhikRtya punaH pratipannazcintyamAnaH savedo bhavedavedo vA, tatra savedaH zreNipatipattyabhAve upazamazreNipatipattI vA kSapakazreNipratipattau cvaveda iti / kalpadvAre sthitakalpa evAyaM, nAsthitakalpe Thiikappammi vi niyamA" iti vacanAt , tatrAcelakyAdiSu dazasvapi sthAneSu ye sthitAH sAdhavastatkalpaH sthitakalpa ucyate, ye punazcaturyu zayyAtarapiNDAdiSvasthiteSu kalpeSu sthitAH zeSeSu cA''celakyAdiSu padasvasthitAH tatkalpo'sthitakalpaH / liGgadvAre-niyamato dvividhe'pi liGga bhavati, tadyathA dravyaliGge bhAvaliGge ca, ekenApi vinA vivakSitakalpocitasAmAcAryayogAta / lezyAdvAre-tejaHprabhRtikAsUttarAsu tisRSu vizuddhAsu lezyAsu parihAravizuddhikaM kalpaM pratipadyate, pUrvapratipannaH punaHsarvAsvapi kathazcidbhavati, tatrApItarAsvavizuddhalezyAsu nAtyantasaMkliSTAsu varttate, tathAbhUtAsu vartamAno na prabhUtaM kAlamavatiSThate, kiM tu stokaM, yataH svavIryavazAjjhaTityeva tAbhyovyAvarttate, atha prathamata eva kathaM pravartate ? karmavazAt / dhyAnadvAre-dharmadhyAnena pravarttamAnena parihAravizuddhikaM kalpaM pratipadyate, pUrvapratipannaH punarAtaraudrayorapi bhavati, kevalaM prAyeNa niranubandhaH / gaNadvAre-jaghanyatastrayo gaNAH pratipadyante, utkarSataH zatasaGkhyAH / pUrvapratipannA jaghanyata utkarSato vA zatazaH / puruSagaNanayA jaghanyataH pratipadyamAnAH saptaviMzatiH, utkarSataH Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||1.1|| saMvaratacce parihAravizuddhicAritram // Wan Wan >549--> sahasraM / pUrvapratipannAH punarjaghanyataH zatazaH utkarSataH shsrshH| anyacca yadA pUrvapratipannaH kalpamadhyAdeko nirgacchati anyaH pravizati tadonaprakSepe pratipattau kadAcideko'pi bhavati pRthaktvaM vA / abhigrahadvAre-abhigrahAzcaturvidhAH, tadyathAdravyAbhigrahAHkSetrAbhigrahAHkAlAbhigrahAHbhAvabhigrahAzca vicitrA bhavanti, tatra parihAravizuddhikasyeme'bhigrahAna bhavanti, yasmAdetasya kalpa eva yathoditarUpo'bhigraho vartate / pravrajyAdvAre-nAsAvanyaM pravrAjayati kalpasthitirepa iti kRtvA / uktazca:-' pavvAie na eso annaM kappaTThiitti kAUNaM' / upadezaM punaryathAzakti prayacchati / muMDApanadvAre'pi nAsAvanyaM muNDApayati, atha pravrajyA'nantaraM niyamato muNDanamiti pravrajyAgrahaNenaiva tadgRhItamiti kimarthaM pRthagUdvAraM? tadayuktaM, pravrajyA'nantaraM niyamato muMDanasyA'saMbhavAt , ayogyasya kathaJciddattAyAmapi pravrajyAyAM punarayogyatAparijJAne muMDanAyogAdataH pRthagidaM dvAramiti / prAyazcittavidhidvAre-manasA'pi mUkSmamapyaticAramApanasya niyamatazcaturgurukaM prAyazcittamasya, yata epa kalpa ekAgratApradhAnastatastadbhaGge gurutaro doSa iti / kAraNadvAre kAraNaM nAmAlambanaM tatpunaH suparizuddhaM jJAnAdikaM taccAsya na vidyate yena tadAzrityA'pavAdapadasevitA syAt , eSa hi sarvatra nirapekSaH kliSTakarmakSayanimittaM prArabdhameva svaM kalpaM yathoktavidhinA samApayanmahAtmA vartate / niSpratikarmatAdvAre-eSa mahAtmA niSpratikarmazarIro'kSimalAdikamapi kadAcinnApanayati, na ca prANAntike'pi vyasane samApatite dvitIyapadaM sevate / bhikSAdvAre-bhikSAvihArakramazcAsya tRtIyasyAM pauruSyAM bhavati, zeSAsu ca pauruSISu kAyotsargaH, nidrA'pi cA'sya alpA draSTavyA, yadi punaH kathamapi javAbalamasya parikSINaM bhavati tathApyeko'viharabapi mahAbhAgo na dvitIyapadamApadyate, kintu tatraiva yathAkalpamAtmIyayogAn vidadhAti / ete ca parihAravizuddhikA dvividhAH, tadyathA-ivarA 105552059- // 101 // Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhazpha> yAvatkathikAca, tatra ye kalpasamApyanantarameva kalpaM gacchaM vA samupayAsyanti te itvarAH, ye punaH kalpasamAsyanantaramavyavadhAnena jinakalpaM pratipatsyante te yaavtkthikaaH| uktazca ' ittariyatherakappe jiNakappe Avakahiyatti' / atra sthavirakalpagrahaNamupalakSaNaM sve kalpe veti draSTavyam / tatrevarANAM kalpaprabhAvAddevamanuSyatiryagyonikakRtA upasargA sadyoghAtina AtaGkA atIva viSayAzca vedanA na prAduHSanti, yAvatkathikAnAM saMbhaveyurapi, te hi jinakalpaM pratipatsyamAnA jinakalpabhAvamanuvidadhati, jinakalpikAnAM copasargAdayaH saMbhavantIti / uktazca-' ittariyANuvasaggA AyaMkA veyaNA na havaMti / AvakahiyANa bhaiyA'' iti / 'suhumaM taha saMparAyaM ca ' iti, tatra saMparaiti paryaTati saMsAramaneneti saMparAyaH krodhAdikapAyaH, sUkSmo lobhAMzamAtrAvazeSatayA samparAyo yatra tatsUkSmasaMparAyam / idamapi sasaMklizyamAnakavizuddhyamAnakabhedAvidhA, tatropazamazreNiM pracyavamA| nasya saMklizyamAnakaM, zreNimArohato vizuddhathamAnakam / / tatto ya ahakkhAyaM khAyaM sabaMmi jIvalogammi' iti, tataH sUkSmasaMparAyacAritrAnantaraM sarvasmiJjIvaloke akapAyattvena khyAtaM prasiddhaM athAkhyAtaM cAritraM bhavati, atha zabdotra yAthAtathye, AG abhividhau, AsamantAdyAthAtathyena khyAtaM kaSAyodayA'bhAvato niraticArattvAt pAramArthikarUpeNa khyAtamathAkhyAtamiti / 'jaM cariUNa suvihiyAvacaMti ayarAmaraM ThANaM' iti yadathAkhyAtacAritraM caritvA ekAgrapraNidhAnenArAdhya suvihitAH samyagdarzanajJAnacaraNArAdhanaparA jinAjJAnuyAyinojarAmaraM janmajarAmaraNavarjitaM mahAnandapadaM vrajanti gcchntiityrthH|| etadapi upazAmakakSapakApekSayA -5 -3>ya Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI navatattva - sumaGgalATIkAyAM // 102 // N<5>5<55<>< ( pu dvividhaM, upazamazreNIM prapannasyopazAntamohaguNasthAnakavarttinaH sarvathA kaSAyANAmupazAntattvAdudayAbhAvAdAntarmuhUrttasthitikamathAkhyAtacAritram | kSapakazreNiM pratipannasya kSINamohAdiguNasthAnakavarttinaH kaSAyANAM sarvathA kSINattvAdudayAbhAvAJjaghanyata AntarmuhUrttasthitikAlInamutkRSTatazca dezonapUrvakoTipramANamathAkhyAtacAritraM bhavati, atra dvividhe'pi cAritre kaSAyANAmanudayAdathAkhyAtatvaM bhavati, paraM prathamaM kaSAyodayA'petamapi sat sattAyAM kaSAyANAmastittvAt zreNipratipAtakAle'dhastanIyaguNasthAneSu upazamakrameNa kaSAyANAmudayAt pratipAti, dvitIyazcA'pratipAti, kaSAyANAM sarvathA kSINaccAdapratipAtAcca kSapakazreNita iti / athavopazAntamoha-kSINamohaguNasthAnayoH chadmasthavattvAt tatrasthaM athAkhyAtacAritraM chadmasthA'thAkhyAtacAritram, sayogikevalyayogikevalyavasthAyAM tu kevaliyathAkhyAtacAritramiti dvaividhyamapi / nanu ' jaM cariUNa suvihiyA vaccati ayarAmaraM ThANaM ' ityanena tu prAgvyAvarNitasvarUpANAM sAmAyikAdicAritrANAM vaiphalyaM prajAyate, punarairdayugInamunivarANAM tattatsAmAyikAdicAritrAcaraNasaMgataloca - vihArAdikaSTAnuSThAnamapi niSphalattvaM yAti, yataH kAlamahimnaiva parihAravizuddhika-sUkSmasaMparAyaathAkhyAtasaMjJakAH saMyamabhedAH sAprataM na varttante, sAdhavazca mokSArthaM yatante, mokSazca prAguktarItyA athAkhyAtacAritrasAdhyaH, tasya ca duHSamArakadoSAt sAMpratamabhAvaH, tataH kathaMkAramaidaMyugInamunInAM sAmAyikAdinAM saphalatvaM saGgacchate ? atrocyateyadyapi mokSAvAtistu kSINakaSAyAthAkhyAtacAritreNaiva, nApyupazAntakaSAyAthAkhyAtasaMyamena tathApi sAmAyikAdicAritrANAmAtmaguNaprAsAdArohaNe sopAnakalpatvAnna teSAM niSphalattvam, yathA sarvathA prAsAdAdhirohaNaM tu niHzeSasopAnamAlAdhirohaNena jAyate, paraM sarvasopAnAdhirohaNasAmarthyA'bhAve yAvanti sopAnAnyadhirUDhAni tAvanti mUlasaMkhyAto hInAni bhavanti, eva 55555555< M A phra saMvaratatve yathA khyAta cAritram // // 102 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25Wan 9- matrApi draSTavyam , yAvAnAmaguNAvirbhAvo jAtastAvAnadhirohaNA''yAsassaphala eva, siddhAnte'pi sAmAyikAdInAM saMyamAnAM prAptiH prAyaH kramaza eva pratipAditA, yato mithyAdRSTayo'pi kecana antarmuhUrtA'nantaraM mokSa pratipadyante te'pi kSAyopazamikabhAvayuktasAmAyikacAritrAvAptyanantaraM kramazaH sUkSmasaMparAyamathAkhyAtasaMyamaM prApnuvanti, etena paTkhaNDAdhipabharatacakrIdRSTAntapratipAdanapurassaraM sAmAyikAdInAM nirupayogittvaM prajalpatAM vAvadUkAnAM. mahAmohAvartagartapatitAnAmajJAtatattvAnAM matamapAstaM draSTavyamiti / ciraMtanAcAryavarairapi medhA''yurbalavaibhavAdibhiH samantAt parihIyamANe'smin duHSamAbhidhAne karAlakAle bAhulyena bakuzakuzIlasaMjJakaM cAritraM pratipAditaM, sevArtasaMhananopetattvAt sAMpratakAlInasAdhUnAM, kutassUkSmasaMparAyAdInAM sambhAvanApi / atra prasaGgasaGgateH pulAkabakuzAdInAM nAmagrAhaM lezato varNanaM likhyate-pulAko bakuzaH kuzIlo nirgranthaH snAtaka ityete paJca nirgranthavizeSA bhavanti / tatra dharmopakaraNAdRte parityaktabAhyA'bhyantaropadhayo nirgranthA iti nirgranthasAmAnyalakSaNaM, atha pratyekamucyate-jinoktAdAgamAt satatamapratipAtino jJAnAnusAreNa kriyA'nuSThAyino labdhimupajIvanto nirgranthapulAkAH, bakuzaH zabalaH karbura ityarthaH, zarIropakaraNavibhUSAnuvartitayA zukSyazuddhivyatikIrNacaraNa iti, mohanIyakSayaM prati prasthitAH zarIropakaraNavibhUSA'nuvartinaH nigrenthabakuzAH, tatra zarIre karacaraNavadanaprakSAlanamakSikarNanAsikAdyavayavebhyo vidRSikAmalAyapanayana dantadhAvanalakSaNaM kezasaMskAraM ca dehavibhUSArthamAcarantaH zarIrabakazAH, upakaraNabakuzAstu akAla eva prakSAlitacolapaTTakAntarakalpAdicokSavAsa:priyAH pAtradaNDakAdyapi tailamAtrayojvalIkRtya vibhUSArthamanuvartamAnA bibhrati, ubhaye'pi ca RddhiyazaskAmAH, tatra RddhiM prabhUtavastrapAtrAdikAM khyAtiM ca guNavanto viziSTAH sAdhava ityAdipravAdarupAM kAmayante, sAtagauravamAzritAH nAtI ->para 18 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 biinvtttvmumngglaattiikaayaaN||103|| sNvrtttvopsNhaarH|| >< vAhorAtrA'bhyantarAnuSTheyAsu kriyAsvabhyudyatAH sarvadezacchedAhA'ticArajanitazabalatvena yuktA ityAdisvarUpA nirgranthabakuzAH / tathA kutsitaM uttaraguNapratiSevayA saJcalanakaSAyodayena vA pitattvAt zIlaM aSTAdazazIlAGgasahasrabhedaM yasya sa kuzIla iti, ete'pi dvividhAH, pratisevanAkuzIlAH kaSAyakuzIlAca, tatra ye nairgrandhyaM prati prasthitA aniyatendriyAH kathaJcit kizcidevottaraguNeSu piNDavizuddhisamitibhAvanAtapaHpratimAbhigrahAdiSu virAdhayantaH sarvajJAjJollacanamAcaranti te pratisevanAkuzIlA, yeSAM tu saMyatAnAmapi satAM kathazcitsavalanakaSAyA udIryanta te kaSAyakuzIlA iti / nirgato granthAnmohanIyAkhyAt nirgranthaH kSINakaSAya upazAntakapAyo vA, vItarAgacchadmasthA yogasaMyamalakSaNeryApathaprAptAste nirgranthA ityarthaH / kSAlitasakalaghAtikamemalapaTalattvAt snAta iva snAtaH sa eva snAtakaH, sayogAH zailezIpratipannAzca kevalinasnAtakA ityrthH| uktasvarUpANAM sAmAyikAdicAritrANAM kiyanti guNasthAnakAni tatpradaryate-sAmAyikacAritraM pramattaguNasthAnakAdArabhya caturdazaguNasthAnaM yAvat , chedopasthApanIyaM pramattApramattaguNasthAnasaGgataM, parihAravizuddhikamapi tathA, sUkSmasaMparAyA''khya sUkSmasaMparAyaguNasthAnavarti, athAkhyAtaM upazAntamohAdiSu caturSa guNasthAnakeSu varttata iti / / kAlaparimANaM tu tattaccAritravyAkhyAprasaGge prAyaH pradarzitamevAto bhUyo na likhyate // 32 // 33 // evaM saMvaratattvasya saptapazcAzadbhedAn saMkSepato varNayitvA gatyAdimAgeNAsu kiyanto bhedA iti digdarzanaM vidhIyate-tatrAdau narakagatyAM samiti-gupti-parIpaha-yatidhamma-cAritrANAmabhAvAta kevalamanityAdidvAdazabhAvanAsvarUpasaMvarabhedAH kepAzcitsamyagadRSTinArakANAM vartante nA'nye, yato sAmatyAdayo bhedAH sarvaviratisvAdhInAH, na ca narakagatyAM sarvaviratiriti samityAdInAM tatrA'bhAvaH // tiryaggatAvapi tathaiva dvAdazabhedAH, 3ry0972953Wan CE > <3- // 103 // > Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ > yadyapi atra dezavirateH sadbhAvAdapekSayA samityAdyantargatAH bhedAH kecidAgacchanti paraM virateralpatvAdatra na vivakSitA iti / devagatau tathaiva dvaadshbhaavnaabhedaaH| manujagatyAM sarvaviratisadbhAvAt saptapazcAzadapi ghaTante // ekendriyamArgaNA saMvarabhedazUnyA, yato dezasarvasaMyamA'bhAvAt , samityAdayo bhedAstu na santi, paraM manoyogA'bhAvAd bhAvanA api na varttanta iti / evaM dvIndriya-trIndriya-caturindriyamArgaNAsvapyUhyam / paJcendriyamArgaNAyAM garbhajamanujamAzritya saptapaJcAzadapi // kAyamArgaNAmAzritya pRthvyaptejovAyuvanaspatimArgaNAsvekendriyavat , trasakAyamArgaNAyAM paJcendriyamArgaNAvat saptapazcAzadapIti, evamanyAsvapi mArgaNAsu svadhiyA paribhAvanIyamiti saMvaratattvaM samAptam // mahAnandapadA'vApti-nimittasaMvarasubhedavyAkhyAtaH / sadyo'stu zramaNasaGgho saMvaravarabhaktihevAkaH // 1 // iti saMvizazAkhIya-vidvaddhRndAvataMsa kumatadhvAntataraNi-municakracUDAmaNi-tapAgacchagaganadinamaNi-zrIman-muktivijaya (aparanAma mUlacandajI ) gaNipAdapadmacaJcarIka-sarvazazAsanagabhastimAli-niravadyacAritrazAli-tapAgacchAcAryapurandarazrImadvijayakamalasUrIzvarapaTTodayAdrisahasrAMzu-aprameyaprabhAvapravacanapravINacetaskA'navadyasaMyamasevAhevAka-vyAkhyAprazA''cAryavaryazrImadvijayamohanasUrIzvaravineyaratna-gItArthavara-pAThakapravaropAdhyAyapadA'laGkRtazrImatpratApavijayagaNiziSyANupravartakamunizrI dharmavijayaviracitAyAM navatattvaprakaraNasya sumaGgalATIkAyAM SaSThaM saMvaratattvaM samAptam / / - Wan Wan EWan yz50Wan 8)-ge < < Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >zy zrInavatattva sumaGgalATIkAyAM nirjarA tttvpraarmbhH|| -<995-> jJAnaM mohamahAndhakAralaharIsaMhArasUryodayaH, jJAnaM durjykrmkunyjrghttaapshctvpshcaannH|| jIvAjIvavivekavistaravidhau jJAnaM paraM locanaM, matyAdipravibhedapaJcakayutaM jJAnaM samArAdhyatAm // 2 // nUtanakarmAgamanirodhalakSaNaM saptapazcAzadbhedabhinna saMvaratattvaM samAkhyAya kramA''yAtaM purAtanakarmakSayopAyabhUtaM nirjarAtattvaM vyAcikhyAsurAcAryo nirjarAbhedamAtrapratipAdikAM 'bandhAvinAbhAvinI nirjarA' iti vijJAyA'vasarasaGgataM agre vakSyamANasvarUpaM prakRtisthitirasapradezA''tmakacaturbhedabhinnaM bandhatattvaM ca pratipAdayantI gAthA racayati:bArasavihaM tavo ni-jarA ya bandho cauvigappo yA payai ThiDa aNubhAga-paesameehiM naayvvo||34|| 1 granthapraNAlisaMrakSaNArthamayaM krama upAdattaH, anyathA ' aNasaNamuNoyariyA, pAyacchittaM viNao' iti gAthAdvayavyAkhyAnA| nantaramiyaM gAthA vyAkhyeyA iti / 109594250) Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA-'bArasavihaM' tti-nirjarA dvAdazavidhA, sA ca tapolakSaNA 'aNasaNamUNoyariyA' 'pAyacchittaM viNao' ityAdi gAthAbhyAM vakSyamANasvarUpA, baddhAnAmeva karmApudgalAnAM nirjarA AtmapradezebhyaH parizATo nattvabaddhAnAmiti kIdRzo bandhaH kiMvikalpaka iti ziSyaparipraznasamAdhAnArthamAha-'bandho cauvigappo ya'tti, Atmapradezaissaha mithyAtvAdinimittopAttAnAM karmaparamANUnAM kSIranIravad vahathayApiNDavadvA'bhedalakSaNasambandho bandhaH, sa ca catvAro vikalpAH prakArA yasyeti caturvikalpaH caturbhedabhinnaH, ke ca te caturbhedA ityAha-'payai' ityAdi, prakRti-sthiti anubhAga-pradezabhedaissa bandho jJAtavya iti gaathaa'kssraathH|| vistarArthastvayam-nirjarA nAma anubhUtarasakarmApudgalAnAmAtmapradezebhyaH krameNa parizATa:, ayaM ca dvidhA bhavati vipAkodayataH pradezodayatazca, tatra vipAkodayo rasodayo'nubhAgodaya iti paryAyAH, vipAkodayo nAma mithyAtvAdibhirbandhahetubhirupacitAnAM bandhakAlasahacArikaSAyalezyAvizeSaniyamitajaghanyotkRSTasthititIvramandAnubhAvAnAM yogAnusArasaMgRhItapradezAnAM kSIranIravadAtmasAtkRtAnAM karmapudgalAnAM svAbhAvikenA''bAdhAkAlakSayeNodIraNAkaraNena vodayAvalikApraviSTAnAM rasodayapUrvakAnubhavanaM vipaakodyH| pradezodayaH stibukasaGkamA'paraparyAyaH-mandodaya ityrthH| anudayaprAptAyAH karmaprakRteryatkarmadalika sajAtIyaprakRtAvudayaprAptAyAM samAnakAlasthitau saGkamayati saGkamayya cAnubhavati sa pradezA'nubhavaH, yathA manujagatAvudayaprAptAyAM zeSa gatitrayaM, ekendriyajAtau zeSajAticatuSTayamityAdi / nanu manujagaterekendriyajAtezca yadA vipAkodayastadA zeSasya gatitrayasya jAticatuSTayasya ca pradezodaya ukta iti jJAtaM paraM tasyaiva gatitrayasya jAticatuSTayasya ca tadA kathaM na vipAkodayaH / iti ceducyate:-vipAkodayo dvidhA nirudhyate, bhavapratyayato guNapratyayatazca, bhavapratyayato yathA manujagatyAM vipAkodayavatyAma insWan <5-5 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattva sumaGgalATIkAyAM yz nirjarAtacce pradezo dyH|| // 105 // > - nyagatitrayasya vipAkodayamAzritya rodhaH, na caikasmin bhave dvayorgatyorvipAkodayena bhavitavyamiti, evamekendriyajAteryadA vipAkodayastadA zeSajAticatuSTayasya vipAkodayamapekSya rodhH| guNapratyayato yathA-kSayopazamasamyaktvAvasthAyAM mithyAtvamohanIyasya vipAkodayamanulakSya rodhH| ubhayatrApi yasya vipAkodayastaM vinA'nyeSAM pradezodayaH / asatkalpanayA yathA zatasamayapramANAyA manujagatervipAkodayo vattate, atra yadodayAvalikAprathamasamayavArtikarmANavo vipAkodayamAyAnti tadA tatsamakAlameva sattAyAM gatasya vipAkodayakAlamaprAptasyAvazeSasya gatitrayasyA'pi prathamasamayagatA kamrmANavaH svAnubhAgamapradazye pUrvoktavipAkodayavanmanujagatiprathamasamayagatakaNuibhissahodayamAyAnti, atasteSAM trayANAM pradezodayo manujagatezca vipAko dayaH, evamanyatrApyUhyam / etena saGkramAdibhiH patagRhaprakRtisamAnapariNAmAnantaraM saGkamAvalikAmatItya yathA saGkrAntaprakRtInAmudayo bandhAnyarUpeNa saJjAyate na tathA pradezodayAvasthAyAm / na ca kSayopazamasamyaktvAvasthAyAM mithyAtvamohanIyasya yatra pradezodayastatra sarvasvaghAtyaguNaghAtanasvabhAvAnAM mithyAtvamohanIyasarvaghAtirasaspardhakAnAM pradezodaye'pi kathaM nu jinAjJArucivAdisamyaktvaguNAnAmAvirbhAva iti vAcyam , teSAM sarvaghAtirasaspardhakapradezAnAmadhyavasAyavizeSeNa manAgmandAnubhAvIkRtaviralavedyamAnadezaghAtirasaspardhakeSvantaHpravezitAnAM yathAsthitasvabalaprakaTanAsamarthatvAt samyaktvaguNAvirbhAve na kAcidvipratipattiH, pradezodayena saha tadgatarasasya vedane'pi rasasya sUkSmattvAt , bhakSitailAphalasya kadalyAdivikArA'bhAvavaditi / guNasaGkamAdibhiH saGkramyamANAH karmaparamANavaH sarvathA yathA para ( patadgraha) prakRtitayA pariNamayya para (patadgraha) prakRtivyapadezamaznuvate, na tathA stibukasaMkrameNa saGkrAntAH karmANavaH sarvathA paraprakRtittvena vyapadizyante, kintu svavyapadezaM rakSittvaiva prAgevodayavatI <3- // 105 // > Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ in z < y >Wan -Wan svajAtIyaprakRteH sthityA samAnAM sthitiM vidhAya tatsamasthitikAyAH svajAtIyaparaprakRteH vipAkodayena sahopabhujyante / kecittu pradezodayamApaneSu karmasu kevalaM pradezAnAmudaya iti pradezodaya iti vigrahamAzritya rasAbhAvaM manyante paramasaGgataM tad yataHpradezodayAvasthAyAmapi rasasadbhAvo'vazyaM vidyate, anyathA kSayopazamasamyaktvA'vasthAyAM mithyAtvamohanIyasya pradezodayaH, samyaktvamohanIyasya ca vipAkodayaH kathaM saMghaTate ? na ca samyaktvamohanIyasya vipAkodayAn mithyAcamohanIyasya pradezodayo bhinnakAlInaH, yadA samyaktvamohanIyasya vipAkodayaH tadeva mithyAtvamohanIyasya pradezodayaH, tasyAM cA'vasthAyAM raso vidyate "taM kAlaM bIyaThiI, tihANubhAgeNa desaghAipatha / sammattaM samissaM micchattaM svvghaaiio"||1|| iti karmaprakRtivacanAta / yatsvarUpeNa yA prakRtibaddhA tatsvarUpeNa svavipAkamapradazye udayavatyA samAnakAlasthitikayA prakRtyA saha yadvedanaM sa pradezodaya ityAzayaH, atra bahucarcA, paramaprastutattvAd vistarabhayAca na carcyate, jijJAsubhiH karmaprakRtipazcasaGgrahAdayo vilokniiyaaH| atha prakRtamanusriyate-evaM pUrvoktarItyA pradezodayavipAkodayAbhyAM jAyAmAnA nirjarA sakAmA'kAmabhedAbhyAM dvividhA, yadyapyubhayatra karmaparizATastathApi vakSyamANarItyA kAraNabhedAt kAryabhedo jnyeyH| tatra saha kAmena varttata iti sakAmA, 'anenA'nuSThAnena tapasA vA me karmakSayo bhUyAd' itilakSaNAbhilASA yasyAM sA sakAmA samyagdRSTidezaviratasarvaviratAdInAm / akAmA tu karmakSayalakSaNaphalanirapekSA samyagdRSTivyatiriktAnAmekendriyAdInAM vijJeyA, tathAhi;-ekendriyAH pRthivyAdayo banaspatiparyantAH zItoSNavarSAjalAgnizastrAdyabhighAtacchedabhedAdinA'savedyaM karmA'nubhUya nIrasaM karma svA'stmapradezebhyaH parizATayanti, vikalendriyAzca kSutpipAsAzItoSNAdibhiH paJcendriyatiryazcazva chedabhedadAhazastrAdibhiH, nArakAca -Wan >5 gyzs05-5 < Wan Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . nirjarAsakAmA shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||106|| kAmanirja >Wan ->Wan yWan z! >Wan 33 | rAcam // trividhayA vedanayA, manuSyAzca kSutpipAsAvyAdhidAridyAdinA, devAzca parAbhiyogakilbiSatvAdinA'sadvedyaM karmA'nubhUya svapradedezebhyaH parizATayanti, ityeSAmakAmanirjarA, nirjarAyAM satyAmapi nirjarAyAH paramparasya mokSaphalasya nAvAptirityakAmA / iyameva dvibhedabhinnA nirjarA tattvArthAdiSu saMjJAntareNa vyAkhyAtA, tadyathA;-abuddhipUrvA kuzalamUlA ca, tatra buddhiH karma zATayAmItyevalakSaNA pUrvA Adau yasyAmiti buddhipUrvA, na buddhipUrvA abuddhipUrvA, iyamabuddhipUrvA narakAdiSu karmaparizATalakSaNAnirjarA'vadyato'nucintanIyA, nahi tAdRzA nirjarayA mokSaH zakyo'dhipantumiti, yasmAdupabhujyA'pi tat karmaphalaM punarbandhakatvAt punaH saMsRtAveva bhramitavyam / yato'buddhipUrvikAyAM nirjarAyAM nahi nArakAdibhiH tapaH parISahajayo vA manISita iti / karma zATayAmi tapasA parISahajayeNa vetyAtmikA buddhiH pUrvA yasyAM sA kuzalamUlAbhidhAnA, kuzalaM krameNa mahAnandapadaprAptilakSaNaM mUlaM yasyA ityarthaH, sA ca kuzalamUlAbhidhAnA zubhAnubandhinI niranubandhinI vA, yatastAdRzo vipAkaH zubhamanubadhnAti nirjarAM ca vidhatte, zubhA'nubandhazca amareSu tAvadindrasAmAnikAdiprAptilakSaNaH, manujeSu ca cakravartibaladevamahAmaNDalikAdipadAni labdhvA punyAnubandhipunyaktvAt pAramparyeNa muktilAbhasvarUpaH tapaHparISahajayakRto vipAkaH sakalakarmakSayalakSaNaH niranubandhattvAt sAkSAnmokSAyaiva jAyate / nanu ca yadi buddhipUrvA zubhA'nubandhinI nirjarA devAdiphalapradAyinI tata Agamena saha virodhaH 'no iha logaTTiyAe tavamahidukhA' ityAdi dazavaikAlikavacanaprAmANyAt, bhaNyate, naivaM, yato na mumukSuNA devAdiphalamiSTaM, sa hi tu mokSArthameva ghaTate, yadantarAlikaM phalaM devatvAdi tadAnuSaGgikam ikSuvanaseke tRNAdisekavata, manISitaM tu tena tapaHparISahajayAbhyAM mokSaH prApya iti / nanu sakAmA'kAmabhedAbhyAM kSayamupagatAnAM karmaNAM satyapi bandhasAdRzye > <3- // 106 // > > Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ izsWan S - kathaM dvidhA paripAkaH ? yata uktarItyA samAnakAlabaddhAnAM samasthitirasAnAM karmANUnAmapi dvidhA paripAkavattvaM samAmoti tatkathaM ?, satyaM, yadyapi bandhasAdRzyaM tathApi vipAkamede na virodhaH, yathA vRkSaikazAkhAniSpannAnAM phalAnAM dvidhA pAko dRSTaH, palAlacchannAnAM phalAnAM yathA zIghrapAkittvaM na tathA vRkSasthAnAM dRzyate, evaM saGkramodvartanApavarttanodIraNAdikaraNasAdhyAnAM karmaparamANUnAM dvividhe pAke na virodha iti // atha gAthApadAni viviyante,-'bArasavihaM tavo nijarA' ityAdi, dvAdazavidhaM tapo nirjarA, vakSyamANaSaTpadabhedabhitrabAhyA'bhyantaratapasA nijarA bhavatItyarthaH / nanu 'caudasa caudasa' iti gAthAyAM nirjarA dvAdazabhedabhitroktA, atra yA dvAdazabhedasaMkhyA sA tapaso na tu nirjarAyAH, astu sakAmA'kAmabhedAbhyAM pUrvoktaprakAreNa dvividhattvaM tasyAH, kathaM dvAdazavidhAvacchimatvaM', ucyate yadyapi dvAdazamedAstu tapasastathApi nikhilAste tapobhedAH ( sakAma) nirjarAyAM hetutvena bhavanti, ataH kAraNe kAryAropAd ye tapobhedAsta eva nirjarAyAH, nAva kAcidvipratipattiH, ghRtamAyurityAdi darzanAt / ____ atha 'bArasavihaM ' iti prakRtagAthA'nantaraM ' aNasaNamaNoariyA' 'pAyacchittaM viNao' iti gAthAdvayaM vyAkhyAya vakSyamANabandhatattvasambandhaM pradarzayituM prastutagAthAyAM nirjarAlakSaNena sAkameva bandhatatvamapi vidhAnataH sUtrakAraH pratipAdayati, taccaivam -' bandho cauvigappo ya, payaDiThiDa aNubhAgo paesameehiM nAyavyo' iti, bandho vakSyamANasvarUpazcaturvikalpaH prakRti-sthityanubhAga-pradeza dezcatuHprakAra ityrthH| kiMsvarUpo bandhaH, kiMlakSaNAzca tasya prakRtibandhAdibhedA ityAdi nikhilamagre vakSyAma iti // 55525059- < Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhInavatattva sumaGgalATIkAyAM nirjarAtattve baahytpobhedaaH|| // 107 // atha pratijJAtadvAdazavidhatapolakSaNAM nirjarAM vidhAnato vaktukAmassUtrakAraH prathamaM bAhyatapobhedAnAcaSTeaNasaNamUNoyariA, vittisaMkhevaNaM rsccaao| kAyakileso saMlI-NayA ya bajjho tavo hoii||35|| ___TIkAH- aNasaNa' ityAdi, anazanaM UnodarikA vRttisaMkSepo rasatyAgaH kAyaklezaH saMlInatA cetyetAH SaD bAhyatapobhedA bhavantItyarthaH / atha pratyeka vyAkhyAyate;-azanamAhArastatparityAgo'nazanam , tad dvidhA itvaraM yAvajIvikaM ca / ittvaraM namaskArasahitAdi zrImanmahAvIratIrthe SaNmAsaparyantam , zrInAmenyatIrthe tu saMvatsaraparyantam , madhyadvAviMzatitIrthakaratIrtheSu tvaSTau mAsAn yAvat / yAvajIvikaM tu pAdapopagamaneGginIbhaktapratyAkhyAnabhedAt trividham / tatra pAdapogamanaM dvidhA-savyAghAtamavyAghAtaM ca, tatra sato'pyAyuSaH samupajAtavyAdhividhureNotpannamahAvedanena vA dehinA yadutkrAntiH kriyate tat savyAghAtam / nirvyAghAtaM tu pravrajyAzikSApadAdikrameNa jarAjarjaritavigrahaH karoti yadupahitacaturvidhA''hArapratyAkhyAno nirjantukaM sthaNDilamAzritya pAdapa ivaikena pArzvena nipatyA'parispandastAvadAste prazastadhyAnavyApRtAntaHkaraNo yAvadutkrAntAH prANAH, tadetat pAdapogamanA''khyaM dvividhamanazanam / iGginI zrutavihitakriyAvizeSastadviziSTaM maraNamiGginImaraNam , ayaM hi pravrajyAdipratipattikrameNaivAyuSaH parihANimavagamya AttanijopakaraNaH sthAvarajaGgamavivarjitasthaNDilazAyI ekAkI kRtacaturvidhAhArapratyAkhyAna: chAyAta uSNaM uSNAcchAyAM sAman saceSTaH samyagUjJAnaparAyaNaH prANAn jahAti, etadiGginImaraNamaparikarmapUrvakaM bhavati / yastu gacchamadhyavartI samAzritamRdusaMstArakaH samutsRSTazarIropakaraNamamattvastrividhaM caturvidhaM vA''hAraM pratyAkhyAya svayamevodgrAhitanamaskAraH samIpavartisAdhudattanamaskAro vA udvartanaparivartanAdikurvANaH samAdhinA kAlaM karoti, // 107 // Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9259755-55- tasya bhaktapratyAkhyAnamanazanamiti / / UnamavamamudaraM yasya sa Unodarastasya bhAva aunodayyam , tacca caturdA-alpAhAraunodaryam , upAdhaunodaryama . adhaunoTIsa pramANaprAptAta kizcinaunodaryam ca, tatra puMsAmAhAraH dvAtriMzatkavalapramANaH, kavalazcotkRSTApakRSTau varjayitvA madhyama iha gRhyate. sa caa'viktsvmkhvivrprmaannH| tatra kavalA'STakA'bhyavahAro'lpAhArInodayyam , adhasya samIpamupAdhaM dvAdazakavalAH, yata: kavalacatuSTayaprakSepAt sampUrNamadhaM bhavati, tato dvAdazakavalA upA(nodaryam , poDazakavalA ardhAnodaryam , pramANaprApta AhAro dvAtriMzatkavalAH sa caikAdikavalairUnazcaturviMzatikavalAn yAvat pramANaprAptAt kizcidUnaunodaryam , caturvidhe'pyasmin ekaikakavalahAnena bahUni sthAnAni jAyante, sarvANi caamuunyaanodyyvishessaaH| yoSitastvaSTAviMzatikavalAhArapramANama, yadAhaH'battIsaM khala kavalA AhAro kacchipUrao bhnnio| purisassa mahiliAe aTThAvIsaM bhave kvlaa'||1|| tasyA api puruSAnusAreNa nyUnAhArAdikaM bhAvanIyam // 2 // tathA vaya'te yayA sA bRttiH-bhaikSaM tasyAH saMkSepaH parigaNanaM vA, Agamavihito'bhigraho dattipramukhabhikSANAM vA parigaNanamityarthaH, etacca dattiparimANarUpaM ekadvitryAcagAraniyamo rathyAgrAmA'rdhagrAmaniyamaca, dravyakSetrakAlabhAvAbhigrahANAmatravAntarbhAvaH // 3 // tathA rasyante svAdyante'tizayeneti rasAH, teSAM tyAgo rasatyAgaH, athavA rasAnAM matuplopAd viziSTarasavatAM vRSyANAM vikArahetUnAM ata eva vikRtizabdavAcyAnAM madyamAMsamadhunavanItAnAM dugdhadadhighRtatailaguDAvagAhyAdInAM ca tyAgo varjanaM rasa 509555750 -5 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z bhInavatatva samAlATIkAyAM nirjarAtace vAyatapomedAH // // 108 // y5gy->). tyAgaH / tatra macaM gauDapiSTadrAkSAvarjurAdidravyasambhAropajAtamadasAmarthya viSagarAdivajIvamasvatantraM karoti, asvastha tadvazaH kAryAkAryavivekazUnyo bhraSTasmRtisaMskAro marhitamAcarati, atassarvathA ttprityaagH| mAMsa tu prANizarIrAvayavaH, tacca prANavyaparopaNamantareNa duSprApam, prANAtipAtazca svazarIrasambhUtaduHkhAnumAnena na zakyaH prAjJena kartuM, svayaM na karoti anyena kAryata ityetadapi na, kurvan na cA'numodanIyaH, evaM kRtakAritAnumatibhiH parihAraH sarvathA mumukSorupadiSTaH zAsanapraNAyinA sarvajJeneti / atha yat kRtakAritAnumatiparizuddhamodanAdivat tada kimiti na varNyate ? tadapi gArthyaparihArArtha yatayaH pariharantyeva dravyAdicatuSTayApekSAH, narnu caivamodanAdayo'pi gAyaparihAriNA tyAjyAH 1 naitadevam , mAMsaraso hi sarvarasAtizAyI vRSyatamazca kila, tatra cA'vazyaMbhAvi gAya'm , na caivmodnaadyH| nanu ca kSIradadhighRtAdayo'pi rasA vRSyA eveti, ucyatete'pi hi mumukSoH sarvadA naivAnujJAtA bhagavadbhiH, yadA kadApyanujJAtAstadApi mAtrayA taptAyobhAjanaprakSiptaghRtAdivindukSayavanna caraNabAdhAyai pratyalAH, lokaviruddhamapi mAMzAzittvamato sarvathA heyamiti / madhu triprakAram-mAkSikaM kauttikaM bhrAmaraM ca, etadapi prANyupaghAtaniSpannameveti parihAryam / gomahiSyajAvikAnAM navanItaM caturdhA, sa cApi vRSyo rasa iti parihAryaH / dugdhavikRtiH paJcaprakArA gomahiSyajAvikoSTrINAm / dadhivikRtiH karabhIvarjAnAM catuHprakArA / ghRtavikRtirdadhivikRtivaccaturdheva / tailavikRtirapi caturvidhA, tilA'tasIsiddhArthakakusumbhakAruyAni tailAni / ikSuvikArA''tmikA ca guDavikRtiH / avagAyakavikRtirapUpAdikA AdigrahaNAt ghRtAdhavagAhaniSpannAni dazamI pramukhadravyANi jJeyAni / etAH pUrvoktA nikhilA api vikatayazcittavikArahetubhUtattvAnna sarvadA'bhyavahAryAH, vikArajanakattvAdvikRtaya ityanvarthasaMjJA tAsAM, ato mumukSuNA lalanAGgapratyaGga // 108 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Wan maWan <397 vilokanavat pratyAkhyeyAH, itthaM ca rasaparityAgalakSaNaM viziSTaM tpH||4|| atha kAyaklezaH, kAyaH zarIraM tasya klezo bAdhanamityarthaH / saMsAryavasthAyAM kAyA''tmanoramedo'nyo'nyAnugatattvAttayoH kSIrodakAdevi, ataH kAyabAdhAyAmAtmano bAdhA'vazyaMbhAvinI, ekattvapariNatezca vinA saMsAryAtmanaH sukhaduHkhAbhAva eva syAt, evamAtmanaH kAyadvAreNa klezotpattiriti kAyaklezaH, AgamAnusAriNI samyakklezotpattinirjarAyai nyAyyA, tathA coktaM dazaveMkAlike-'dehadukkhaM mahaphalam' iti / sa ca kAyakleza Agame'nekaprakAreNopanyasto viziSTA''sanakaraNenApratikarmazarIratvakezolluzcanAdinA / nanu parISahebhyaH ko'sya vizeSaH ? ucyate; svakRtaklezAnubhavarUpaHkAyaklezaH, parISahAstu svaparakRtaklezarUpA iti vizeSaH // 5 // samyak prakAreNa lIyate sthIyate jJAnadarzanacAritraguNeSvAtmA'nayeti saMlInatA, sA cendriya-kaSAya-yoga-viviktacaryAbhedAccaturvidhA, tatra prApteSvindriyaviSayeSu araktadviSTena bhavitavyamiti indriysNliintaa| krodhasya tAvadudayanirodhaH prAptodayasya ca vaiphalyApAdanam , evaM zeSakaSAyANAmapIti kaSAyasaMlInatA / tathA akuzalamanonirodhaH, kuzalacittodIraNaM vA, evaM vAgapi vAcyA, kAyavyApArastu samutpannaprayojanasya yatnavataH saMlInatAvyapadezamaznute, vinA tu prayojanena nizcalAsanameva zreya iti yogasaMlInatA / ekAnte'nAbAghesaMsakte strIpazupaNDakavarjite zUnyAgAradevakulasabhAparvataguhAdInAmanyatamasmin sthAne'vasthAna viviktacaryAsaMlInateti / sAntaHkaraNAnIndriyANi saMyamya krodhAdikadambakaM nirudhya samAdhyartha viviktaM zayyAsanamAsevamAnasya saMlInatA bhavatIti taatpryaarthH||6|| 50Eyzs0g-Wan na 19 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zh5> 55 zrInavatattva itthaM SaTprakAraM bAhyaM tapaH bAhyatvaJca bAhyadravyApekSatvAt parapratyakSatvAt kutIrthikairgRhasthaizca kAryyatvAditi / nanu sumaGgalA- kiM punarito bAhyatapasaH phalamavApyata ityucyateH -- asmAt SaDvidhAdapi bAhyAttapasaH saGgatyAgaH zarIralAghavaM indriyaTIkAyAMvijayaH saMyamarakSaNaM karmmanirjarA cetyanekavidhaM phalamAsAdyate / tatra niHsaGgattvaM bAhyA'bhyantaropadhiSvanabhiSvaGgo nirmamatA / pratidinamatimAtrAhAropayogAt praNItAhAropayogAcca zarIrasya gauravaM tatazca mAsakalpavihAritvAyogyatA, tadvarjanAttu zakaTAbhyaJjanavadupayogAd vA zarIralAghavamupajAyate, tatazcA'praNItazarIrasyonmAdAnudrekAdindriyavijayaH, bhaktapAnArthamahiNDamAnasya caryAjanitajantUparodhAbhAvAt saMyamarakSaNaM niHsaGgAdiguNayogAdazanAditaponutiSThataH zubhadhyAnavyavasthitasya karmanirjaraNamavazyaM bhavatIti bAhyatapo'pi mumukSubhiH svIkarttavya iti // // 109 // T atra kecinmohAndhatamaso mAyAsUnavIyA evamAcakSate,--yadAtApanaziroluJcanA'nazanAdikAyaklezopakrameNa na karmmavikacchedo bhavati, yuktyA cainamarthaM prasAdhayanti, te caivamAhuH AtApanaziroluJcanapramukhakAyaklezopakrameNa pUrvabaddhaM karmma udayaprAptaM sat kAyaklezadvArA yadi kSayamApnoti tadA''tApanAdiyanno vyarthaH yato yatkarmmabaddhaM tatprayatnena vinApi pAkakAle svAnubhavaM pradarzayiSyati tathAsvAbhAvyAtkarmmaNaH, athavA baddhakarmmodayAbhAvastadA kasya karmmaNaH kSayArtha anazanapramukhakAyaklezasamArambhaH 1 sati karmmaNi tasya kSayaH saMbhAvyaH, na ca vAcyaM vijAtIyakamrmmakSapaNArthaM AtApanAdyupakrama iti, yato'nubhUyamAnasyaiva kSayo netarasya tasmAdAtApanA'nazanaziroluJcanaprabhRtikAyaklezaprakramasya vaiyarthyamiti / atrocyate ;- dvividhaH karmmaparipAkaheturbhagavadbhiruktaH, sthitikSayaH V A 55-5> < S USWAZ<_< nirjarAtave bAhyatapo medAH // // 109 // Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iz 5 > 55-55-5 > 5 A V A T T tapazca, tatra praNidhAnAdigamanamantareNa karmmakSayaH sthitikSayAt, jJAnAvArakadarzanAvArakAntarAyakarmmaNAM triMzatsAgaropamakoTIkoTyaH, mohanIyasya saptatikoTIkoTya, nAmagotrayoviMzatisAgaropamakoTIkoTyaH, AyuSastrayastriMzatsAgaropamANIti sthitipramANaM jainAgame suvikhyAtaM, tattatkarmmaNAM praNidhAnamantareNa sthitikSayAtkarmmavinAzaH sphuTamidaM / tathA aparaM karmakSapaNArthamarhatA darzitaM tapaH, tacca dvividhaM, AbhyantaraM bAhyaM ca, ekaikaM cA'pi SaDbhedam, loke parasamayeSu ca prathitaM yattadbAhyaM tapaH / abhyantaramaprathitaM kuzalajanenaiva tu grAhyam / tathA ubhayamapyetadAgopAlAGganAdiprasiddhamazubhakarmmakSapaNakArIti / rAtrAvabhojanaM caikabhojanaM niSpratikriyattvaM ca romanakhadhAraNaM vRkSamUlavIrAsanAdikaraNaM bhikSArthamapratibaddha maTanamAjIvitAt bhUkASThazayyAsevana- A mityevamAdayaH kAyasya klezAH prasahyante nanu sarvairapi pASaNDibhiH / kAyaklezasya guNAH prabhAvanA dhyAnadArvyaJca / tatazcaivaM- 5 pramANayato mAyAsUnavIyasya ' ArhatAnAmAtmasaMtApanAdyupakramavizeSavaiyarthyam iti lokavirodhinI pratijJA / loke N svavigAnato'nazanAditapaH prasiddhaM karmmakSayakRt, tadapahnavAnasya parisphuTa eva lokavirodhaH / kAlavizeSAzrayaNena nIrujasyApi azanapratiSedhavRkSamUlAsevittvAdikAyaklezalakSaNaM tapaH svAgame'bhyupetamiti, atastapo'kiJcitkaramiti svAgamavirodhaH / tathA sarvajJapraNItAgamAnusArilocamauNDyAtApanAdikaH kAyaklezaH prativiziSTeSTaphalaH Agamacoditattve sati kAyaklezatvAd vRkSamUlAsevitvaniSpratikriyAdivat / api ca sopakramanirupakramabhedabhinnakarmmaNAM madhye karaNasAdhyasopakramakarmmaNAM praNidhAnalakSaNena tapasA kSayo'pi sAdhyaH kaizcittu ' tavasA nikAiyANaM pi' iti vacanAnnirupakramANAmapi kSaya iSTa ityanena tapasaH sAphalyaM sidhyatItyalamaticarcayA // athA'bhyantaraM tapo vyAcaSTeH L A Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||11|| nirjarAtattve prAyazcittamedAH // izyg>Wan Wan -''->) pAyacchittaM viNao, veyAvaccaM taheva sjjhaao| jhANaM ussaggo vi a, abhitarao tavo hoi // 36 // ___TIkA; 'pAyacchittaM' iti, prAyazcittaM, vinayaH, vaiyAvRttya, tathA svAdhyAyaH, dhyAnaM utsargazceti, paimedaminna AbhyantaraM tapo bhavatIti gAthAkSarArthaH / atha pratyekaM vyAkhyAyate;-mUlottaraguNeSu svalpo'pyaticAro cittaM malinayatIti tatprakAzanAya tacchuddhyarthaM prAyazcittam, prakarSaNa ayate gacchatyasmAdAcAradharma iti prAyo munilokaH, tena vicintyate smayate'ticAravizuddhyarthamiti niruktAt prAyazcittamanuSThAnavizeSaH / athavA prAyo bAhulyena vratAtikramaM cetasi saJjAnIte cetazca na punarAcaratItyataH prAyazcittam, athavA prAyo'parAdha ucyate sa yena cetati vizudhyati tat prAyazcittam 'citI saMjJAnavizuddhayoH' iti vacanAt / taJca dazavidham-Alocanam, pratikramaNam , mizram , vivekaH, vyutsargaH, tapaH, chedaH, mUlam , anavasthApyatA, pArAzcikamiti / tatrAlocanaM guroH purataH svAparAdhasya prakaTanam , taccA''sevanAnulomyena prAyazcittAnulomyena ca, AsevanAnulomyaM yena krameNAticAra Asevitastenaiva krameNa guroH purataH prakaTanam , prAyazcittAnulomyaM ca gItArthasya ziSyasya bhavati, sa hi paJcaka-dazaka-paJcadazakakrameNa prAyazcittAni guruladhvaparAdhAnurUpANi vijJAya yo'parAdho gurustaM taM prathamamAlocayati, pazcAllaghu laghutaraM ca 1||aticaaraamimukhyprihaarenn pratIpaM kramaNamapasaraNaM pratikramaNaM, mithyAduSkRtasaMyuktena pazcAttApena 'punarevaM na kariSyAmi' iti pratyAkhyAnam 2 // prAgvyAkhyAtamAlocanaM pratikramaNazcetadubhayaM | yatra tanmizra, prAgAlocanaM pazcAdgurusandiSTasya pratikramaNam / etaccobhayaM prAyazcittaM sambhramabhayAturApatsahasA'nAbhogAnAtmavazagatasya duSTacintitabhASaNaceSTAvatazca vihitam 3 // samprati vivekaprAyazcittAvasaraH-eSa vivekaH saMsaktAnapAnopakaraNAdiSu bhavati, | 43zmara // 110 // Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5555555 ( A upayuktena gItArthena gRhItaM prAk pazcAdavagatamazuddhaM vivekArhamiti 4 // vyutsargo'neSaNIyAdiSu tyakteSu gamanAgamanasAvadyasvapnadarzananausantaraNoccAraprazravaNeSu ca viziSTapraNidhAnapUrvakaH kAyavAGmanovyApAratyAgaH / tathAvidhadoSasadbhAve AlocanAyAM dazaviMzatisaMkhyAkalokodyotakarapramukhakAyotsargapradAnaM cittavizuddhyarthamiti bhAvaH 5 // tapastu chedagranthAnusAreNa jItakalpAnusAreNa vA yena kenacittapasA vizuddhirbhavati tattaddeyamAsevanIyaM ca 6 / / chedastapasA, durdamasyAhorAtrapaJcakAdinA krameNa zramaNaparyAyacchedanam 7 // mUlaM mahAvratAnAM mUlata AropaNaM 8 // tathA avasthApyata ityavasthApyastaniSedhAdanavasthApyastasya bhAvo'navasthApyatA, duSTatarapariNAmasya akRtatapovizeSasya vratAnAmAropaNam yena punassAgharmikAdisteyaprahArAdipratisevitena ucthApanAyA apyayogyaH kiJcitkAlaM na vrateSu sthApyate yAvannAdyApi prativiziSTaM tapazcaraNaM bhavati, pazcAcca cIrNatapastaddoSAt parato vrateSu sthApyata iti viziSTakAlaM yAvadupasthApayitumayogyatvAdanavasthApya ityarthaH / paraspareNa puruSayorvedavikArakaraNaM, paJcamanidrAvazavarttatvam, kaSAyato viSayatazca krameNa rAjavadharAjadArasevApramukhaduSTAtikaraNaM, tIrthakarAdyAzAtanAkaraNaM cetyAdiduSTatamapariNAme sati samayoktena caturthAdinA tapasA SaNmAsAdinA dvAdazavarSAntena kAlena aticArapAraM gacchati, tatazcA'ticArapAragamanA'nantaraM rAjapratibodhAdipravacanaprabhAvanAtaH pravrAjyate nAnyatheti pArAzcitaprAyazcitam | tatvArthAdau anavasthApyapArAzcitayorekaviSayatvena saMkhyAtaccAdAlocanAdinava bhedAH prAyazcittasya / etacca chedaparyantaM prAyazcitaM vraNacikitsAtulyaM pUrvasUribhirabhihitaM, tatra tanuratIkSNamukho rudhiramaprAptastvaglagnaH zalyo dehAdudhiyate, na tatra vraNasya mardanaM vidhIyate zalyAlpatvena vraNasyAlpaccAt, dvitIye tu lagnoddhRtazalye mardanaM kriyate na tu karNamalena pUryate, tRtIye tu dUrataragatazalye zalyoddhArama UA5N5OSALS Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattva sumaGgalA TIkAyAM // 111 // V M InakaraNamalapUraNAni kriyante, caturthe tu zalyakarSaNa mardanamalapUraNarudhiragAlanAni vedanApahArArthaM kriyante, paJcame tu gADhatarAvagADhazalyoddharaNAdi, tato gamanAdiceSTA nivAryate, SaSThe hitamitabhojyabhojano'bhojano vA zalyoddhArAnantaraM bhavati, saptame zalyoddhArAnantaraM bhavati, saptame zalyoddhArAnantaraM yAvacchalyena mAMsAdidUSitaM tAvat chidyate, gonasabhakSitAdau pAdavalmI ke vA pUrvoktakriyAbhiranupazamAt zeSAGgarakSaNArthaM asthnA sahAGgacchedo vidhIyate / evaM dravyavaNadRSTAntena mUlottaraguNarUpasya cAritra puruSasyAparAdharUpo vraNa AlocanAdinA chedAntena prAyazcittavidhinA zodhanIya iti / etaddazavidhamapi prAyazcittaM dezaM kAlaM zaktiM saMhananaM saMyamavirAdhanAM ca kAyendriyajAtiguNotkarSakRtAM ca prApya vizudhyarthaM dIyate Acaryate ca / prAyazcitta5 phalaM tu pramAdadoSavyudAsabhAvaprasAdanaiH zalyAnavasthAvyAvRttimaryAdAtyAgasaMyamadArvyArAdhanAdikaM samavaseyam / uktaJcaH'pAvaM chiMdai jamhA, pAyacchittaM ti bhaNNaI teNaM' pAeNa vAvi cittaM, sohayati teNa pacchittaM ' // 2 // A Pin A atha vinayamAha; -- vinayate kSipyate'STaprakArakaM karmAneneti vinayaH sa caturdhA - jJAnadarzanacAritropacArabhedAt, tatra A sabahumAnaM jJAnagrahaNA'bhyAsAdi jJAnavinayaH / sAmAyikAdau lokabindusAraparyante zrute bhagavatprakAzitapadArthA'nyathAtvAsambhavAt nizaGkitattvAdinA tattvArthazraddhA darzanavinayaH / sAmAyikAdicAritrasvarUpa zraddhAnapUrvakaM anuSThAnavidhinA ca prarUpaNamityeSa cAritravinayaH cAritravatazcAritre samAhitacittatetyarthaH / samyagdarzanajJAnacAritrAdiguNAdhikeSu AcAryAdiSu pratyakSeSu satsu abhyutthAnAbhigamanA'JjalikaraNAdi upacAravinayaH, parokSeSvapi kAyavAGmanAbhiraJjalikaraNaguNasaMkIrttanAnusmaraNAdirupacAravinaya iti // Pin T Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 s > Wan Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zfa zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM nirjarAtatve dhyAnacatukam // // 112 // >-->Wan Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tu zy339- z Atmaiva rudra ityrthH| dharmaH kSamAdilakSaNastassAdanapetaM dharmyam / zuklaM zuci nirmalaM sakalakarmakSayahetutvAditi / zugvA duHkhamaSTaprakAraM karma tAM ca zucaM klamayati glapayati nirasyatIti zuklam / yadyapyatra dharmyazukle eva nirjarAnimittattvAn mokSahetU tathApi prasaGgasaGgatyA Arttaraudre api kizcidvivicyete;__tatrA''ttaM caturvigha-iSTaviprayogA'niSTasamprayogarogacintAnidAnamedaiH / tatra manonnaviSayANAM viprayoge kathaM nu nAma tairmanojJaviSayaissaha bhUyo'pi mama samprayogassyAditi cintAlakSaNamiSTaviprayogArcadhyAnam 1 / amanojJAnAM zabdAdiviSayANAM samprayoge sati teSAmaniSTazabdAdiviSayANAM viprayogArthamAtmanaH praNidhAnavizeSaH kenopAyenAmISAM viyogassyAdityekatAnamanonivezanalakSaNo'niSTasamprayogasaMjJako dvitIyo bhedaH 2 / prakupitapavamAnapittazleSmasanipAtanimittairupajAtAyAH zUlazira:kampajvarAkSizravaNadazanAdikAyA vedanAyA vipraNAzAya yadAtmanaH praNidhAnaM tadrogacintA''rtadhyAnam 3 / nidAyate lUyate lupyate yenAtmahitamaikAntikAtyantikAnAbAdhasukhalakSaNaM tanidAnamiti / nipUrvAd dAterlavanArthasya lyuTi rUpam / mokSaphalaprApakANAM svAnuSThitatapazcaraNAdiguNAnAmaihikA'muSmikapaudgalikaviSayaprabhRtisukhalipsayA viSayasukhagRddhAnAM kAmopahatacittAnAM svAbhIpsitaviSayAdyayaM yatpraNidhAnaM tannidAnArtadhyAnamiti caturthaH prakAraH 4 // catuHprakArakasyApyetasyArtadhyAnasya zokAdIni lakSaNAni bhavanti, yaiH karatalavinyastavadanakrandanavilapanahAhetizabdoccAraNadIrghanizvAsapramukhalakSaNairArtadhyAyI ayamiti lakSyate / etaccArtadhyAnamaviratadezaviratapramattasaMyatAnAM krameNa mandamandataramandatamapariNAmavadbhavati, navapramattasaMyatAdInAM tathAvidhavizuddhisthAnasamparkAdA-dhyAnayogyasaGkzaparimANA'bhAvAditi, punaretadAtaM nAtisaMkliSTakApotanIla 9- y05'- > Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N < zrInavatattva mumngglaattiikaayaaN||113|| nirjarAtattve dharmadhyAnam / / > < kRSNalezyAnuyAyi, vakSyamANaraudradhyAnA'pekSayA mandasaMklezamiti // tiryag gatizcAsya phalam // atha raudram -taccaturvidham , hiMsAnubandhi, mRSA'nubandhi, steyAnubandhi, saMrakSaNA'nubandhi ca / tatra vdhbndhnaadiprkaaraiH| sattvAn hinasti pIDAmutpAdayati hiMsAtha prAyaH satataM praNidhatta ityevaM zIlaM taddhiMsAnubandhi 1 / pizunA'sabhyA'sadbhUtAdivacanaprakArairmRSAasatyamanubadhnAtIti mRSAnubandhi 2 / tIvrakrodhAdyAkulatayA steyaM caurakarma tasmin satataM yena pravRttistatsteyAnubandhi 3 / viSamiva yAnti visarpanti paribhujyamAnA iti viSayAH, pRSodarAditvAt zabdaniSpattiH / athavA 'piJ' bandhane (pA0 dhA01478) bhoktAraM vizeSeNa vividhena vA sinvanti baghnantIti viSayAH zabdAdayaH, tatsAdhanAni ca cetanA'cetanavyAmizravastUni viSayazabdavAcyAni / viSIdanti vA prANinA yeSu paribhuJjAnAste viSayAH / yathoktaM prazamaratau;-" yadyapi niSevyamANA, manasaH parituSTikArakA vissyaaH| kimpAkaphalAdanavad, bhavanti pazcAdatidurantAH" // 1 // viSayasAdhanadhanadhAnyAdisaMrakSaNapraNidhAnalakSaNaM saMrakSaNAnubandhi raudradhyAnamiti / hiMsAdisAvadyakAryeSvAnandaH adharme dharmabuddhiH pracaNDakrodhAviSTattvaM mahAmohAbhibhUtattvaM tIvravadhaviSayakasaMkliSTA'dhyavasAyittvaM pazcAttApA'bhAvatvamityAdilakSaNairayaM raudradhyAnAnugata iti lakSyate / atisakliSTakRSNanIlakApotalezyAnuyAyi raudram // etaccA'viratadezaviratayoreva nAnyeSAmagraguNasthAnavartinAmiti // prAyeNa narakagatiphalapradaM raudradhyAnam / / atha dharmadhyAnam-etacca AjJAvicaya-apAyavicaya-vipAkavicaya-saMsthAnavicayabhedAccaturvidham / tatrAjJA sarvajJapraNIta AgamaH tAmAjJAmitthaM vicinuyAt paryAlocayet-pUrvAparavizuddhAmatinipuNAmazeSajIvakAyahitAmanavadyAM mahA* mahAnubhAvAM 93979059 - - > | // 113 // Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Z 5 > 55-55 A 5 nipuNajanavijJeyAM dravyaparyAyaprapaJcavatIM " icceiyaM dubAlasaMgaM gaNipIDagaM na kayAha NAsI" ityAdivacanAdanAdyanidhanAM dvAdazAGgIM sUtrato'rthatazca sAvaraNajJAnatvAt prajJAyAH paridurbalaccAt kadAcinna jAnAti tathApyevaM vicinuyAdyadavitathavAdinaH kSINarAgadveSamohAH sarvajJA nA'nyathAvyavasthitamanyathA bhASante'nRtakAraNA'bhAvAt, yaduktaM :- " vItarAgA hi sarvajJA mithyA na buvate kvacit // yasmAttasmAdvacasteSAM tathyaM bhUtArthadarzanam " || ataH satyamidaM zAsanamanekaduHkhagahanAt saMsArasAgarAduttArakami- M tyAjJAyAM yatpraNidhAnaM tadAjJAvicayA''khyadharmadhyAnam 1 // apAyAH vipadaH, zArIramAnasAni duHkhAni teSAM vicayo'nveSaNaM, ha kathaM jIvA apAyabahulAH prabhavantIti tadapAyavicayAkhyaM dvitIyaM dharmadhyAnam / ayamatra bhAvaH, -rAgadvepA''kulitacetovRttayaH sattvA mUlottara prakRtivibhAgabhinnakarmmAyajanyajanmajarAmaraNArNavabhramaNaparikheditAntarAtmAnaH sAMsArikasukhaprapaJceSvavitRptamAnasAH kAyendriyAdiSvAsravapravAheSu varttamAnA mithyAtvAjJAnAviratipariNatibhiH pariNatAH paryAptaM karmajAlamAdAya narakAdigatiSu N durantaM dIrgharAtramapAyairyujyante / kecidihA'pi kRtavairAnubandhAH parasparamAkrozavadhabandhAdyapAyabhAjo dRzyante klizyante cetyataH 45 pratyavAyaprAye'smin saMsAre'tyantodve gAya yatpraNidhAnaM so'pAyavicayA''khyo bheda iti 2 / tRtIyaM dharmadhyAnaM vipAkavicayAka rUyamucyateH, vividho viziSTo vA poko vipAkaH - anubhAvaH rasAnubhava ityarthaH / karmaNAM vipAkasya narakatiryaGa manuSyAmarabhaveSu vicayo'nucintanamiti vipAkavicayaH / jJAnAvaraNAdikamaSTaprakAraM karmma prakRtisthityanubhAvapradeza bhedamiSTA'niSTavipAkapariNAma jaghanyamadhyamotkRSTasthitikaM vividhavipAkam / tadyathAH - jJAnAvaraNAd durmedhastvam, darzanAvaraNAccakSurAdivaikalyaM nidrAdyudbhavazca, asadvedyAd duHkhaM, sadvedyAtsukhAnubhavaH, mohanIyAdviparItagrAhitA cAritravinivRttizca, AyuSo'nekabhavaprAdurbhAvaH, nAmnaH G V Kai U Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zWan nirjarAtatve maitryAdibhAvanAmA > zrInavatattva IA prazastA'prazastadehAdinivRtiH, gotrAduccanIcakulopapattiH, antarAyAdalAbhAdiH, evaM karmavipAkacintAparasyA''zravanirodhArtha sumaGgalA- yatpraNidhAnaM tattRtIyaM dharmadhyAnamiti 3 / / atha caturtha saMsthAnavicayasaMjJakaM dharmadhyAnamucyate-saMsthAnaM AkAravizeSo lokasya TIkAyAM- dravyANAM ca / tatra loke'dholokastAvadadhomukhamallakasaMsthAnaH, sthAlAkRtistiryaglokaH, Urdhvaloko mallakasaMpuTAkArakaH / tatrApi tiryagloko jyotiy'ntraakulH| jambUdvIpaM vihAyA'saMkhyeyA dvIpasamudrA valayAkRtayaH dhrmaa'dhrmaa''kaashpudgljii||11|| vAstikAyA anAdinidhanasanivezamAjo vyomprtisstthaaH| dharmA'dhamnau lokAkArau gatisthitihetU, AkAzamavagAhalakSaNamayogolasaMsthAnaJca, pudgaladravyaM zarIrAdikArya nAnAsaMsthAnaM, jIva upayogalakSaNo'nAdinidhanaH zarIrAdarthAntarabhUto nIrUpaH karmaNAM kartA upabhoktA zarIrAkRtiH / itthaM saMsthAnAdyanveSaNaparaM yatpraNidhAnaM tatsaMsthAnavicayA''khyaM caturtha dhrmdhyaanmiti|| saMsthAnAdyanveSaNe ko lAbhaH ? ityucyate-padArthavartiguNasaMsthAnAdisvarUpaparijJAnAt tattvAvabodhaH tattvAvabodhAca kriyAnuSThAnaM, tadanuSThAnAnmokSAvAptiriti // . AjJAvicayAdibhedairyathA dharmadhyAnasya cAturvidhyaM tadvat prakArAntareNa maitryAdibhAvanAprakAraiH piNDasthAdidhyeyaprakAraizca dharmadhyAnaM caturvidham / tadyathA-upakAryanupakArI vA kazcidapi janturduHkhanibandhanAni pApAni mA kArSIt , mA ca bhUta ko'pi duHkhitaH; devamAnuSatiryanArakaparyAyA''pannaM sakalamapi jaganmokSamavApnuyAditi dhyAnaparAyaNA bhAvanA maitrIzandena nigadyate, nahi kasyacidekasya mitraM mitrazabdenocyate, vyAghrAderapi svApatyAdau maitrI darzanAt , tasmAdazeSasattvaviSayA maitrI yasyAM vidyate sA maitrIbhAvanA kaSAyopazamakSayaphalalakSaNeti / yaduktaM yogazAstre:-" mA kArSIt ko'pi pApAni, mA ca bhUta // 114 // Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >Wan z > ko'pi duHkhitaH / mucyatAM jagadapyeSA matimaitrI nigadyate" // 1 // prANivadhAdidoSanivRttAnAM vastutasyA'valokinvaM jJAnakriyAlakSaNobhayamokSAGgapravRttAnAM munipuGgavAnAM kSAyopazamikAdibhAvA''panneSu zamadamaucityagAmbhIryadhairyAdiguNeSu kiM vA tathAvidhaguNAdhArasattveSu vinayaprayogavandanastutivarNavAdavaiyAvRtyakaraNAdibhiH sarvendriyAbhivyaktaH pakSapAtarUpo yo mana maharSaH sa pramodaH, takhyAnaparA bhAvanA pramodabhAvaneti // uktaJca, "apAstAzeSadoSANAM, vastutattvAvalokinAM / guNeSu pakSapAto yaH sa pramodaH prakIrtitaH" // 2 // matizrutA'jJAnavibhaGgajJAnabalena pravartitakuzAstreSu svayaM naSTeSu parAnapi nAzayatsu ata eca dayApAtratvAddIneSu " aho kuzAstrapraNetArastapasvino yadi kumArgapraNayanAnmocyeran, tato varam yatatribhuvanagururmagavAnapi unmArgadezanAt sAgaropamakoTAkoTiMyAvadbhave prAntastatkA'nyeSAM svapApapratIkAraM kartumazakuvatAM gatiH" ityevaM pratikAraparA buddhiH, kizca navanavaviSayArjanapUrvArjitaparibhogajanitatRSNAgninAdaMdahyamAnA hitAhitaprAptiparihAraviparItavRttayorthAjanarakSaNavyayanAzapIDAvanto'nantabhavA'nubhUteSvapi viSayeSvasaMtRptamanaso viSayArjanabhogataralahRdayAH kathaM nAma prazamA'mRtapuSkarAvarttameSadhArayA vItarAgadazAM netuM zakyA iti paropakAraparA matiH, kizca vividhabhayahetubhyo bhItamanaso vAlavRddhAdayaH kathaM nAmaikAntikA''tyantikabhayaviyogabhAjanIkariSyanta iti lakSaNo mAnasikapariNAmaH, tathA svadhanadAraputrAdiviyogamatprekSamANA mAraNAntikI pIDAmanubhavanto mRtyumukhamadhizayitAH sakalabhayarahitena pAramezvaravacanAmRtena siktAH kathamajarAmarIkariSyante' ityevaM pUrvoktavividhapratikAraparA yA buddhirna tu sAkSAta pratikAra eva, sarveSvazakyapratikAracAt , sA kAruNyabhAvanA / / tathA coktaM yogazAstre-"dIneSvArseSu bhIteSu yAcamAneSu jIvitam / pratikAraparA buddhi kaarunnymbhidhiiyte"||1|| 104544240' '- -' < ra i> Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattva sumaGgalATIkAyAM // 115 // 755 V A 5 A T 5 nirjarAtatve U abhakSyabhakSaNA'peyapAnA'gamyagamanamunibAlastrI bhrUNaghAtAdIni krUratamakarmANi kurvvatsu catustriMzadatizayuyuktadevAdhidevAnAM guruyogyAnuSThAnArAdhanaparaguruNAM ca nindAkAriSu sadoSamapyAtmAnaM zaMsantItyevaMzIleSu puSkarAvarttavAribhirmudgazaileSviva dezanA - dharmadhyAbhirmRdUkarttumazakyeSu yopekSA tanmAdhyasthyamiti / / tathA coktam ; krUrakarmasu niHzaGkaM devatAgurunindiSu / AtmazaMsiSu yopekSA tanmAdhyasthyamudIritam " // 1 // AbhimaitrI pramodakAruNyamAdhyasthyabhAvanAbhirAtmAnaM bhAvayanmahAmatiH truTitAmapi vizuddhadhyAnasaMtatiM saMdhatte atastAsAM dharmadhyAnasyopakArakattvAddharmmadhyAnAntargatatvamiti // nam // athavA dhyeyabhedApekSayA piNDastha - padastha - rUpastha - rUpAtItA'bhidhaM dharmadhyAnaM caturvidham / tatra sacetanajinapiNDaM bhAvajinazarIramAzritya yaddhyAnaM tatpiNDastham, piNDaM zarIraM tatra tiSThatIti piNDasthaM dhyeyamiti yogazAstravacanAt, athavA piNDaM dhyAtRdehaM tatrasthaM piNDasthadhyAnamiti, yena svazarIravarttipArthivI - AgneyI - mArutI - vAruNI - tatra bhUsaMjJakapazJcadhAraNApUrvakaM yaddhyAnaM tatpiNDasthamiti / " namo arihaMtANaM " itidhyeyapadAnAmathavA padazabdena kaivalyAdipadaM tatra tiSThantIti padasthAstIrthakaragaNadhara munayasteSAM dhyAnamathavA padazabdenA''gamapadAni teSAM dhyAnaM vicAraNamiti padasthadhyAnam / uktaJca " yatpadAni pavitrANi samAlambya vidhIyate / tatpadasthaM samAkhyAtaM dhyAnaM siddhAntapAragaiH " // 1 // tathA rAgadveSAdimahAmohavikArairakalaGkitaM prazamarasanimagnaM yogamudrAmanoramamanyatIrthikairaparijJAtaM jinendrapratimA'pratimarUpaM dhyAyan rUpasthadhyAnavAn bhavet / tathA coktaMH- rAgadveSamahAmohavikArairakalaGkitam / zAntaM kAntaM manohAri sarvalakSaNalakSitam // 1 // tIrthikairaparijJAtaM yogamudrAmanoramam / akSNoramandamAnandaniHsyandaM dadadadbhutam ||2|| jinendrapratimArUpamapi nirmalamAnasaH / M A N55 A // 115 // Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zyg> nirnimeSadRzA dhyAyana rUpasthadhyAnavAn bhavet " // 3 // niraJjananirAkAracidAnandarUpasyA'mUrtasya paramAtmano yadrUpavarjitaM dhyAnaM tadrUpAtItam , Aha ca:-" amUrtasya cidAnandarUpasya paramAtmanaH / niraJjanasya siddhasya dhyAnaM syAdrUpavarjitam" // 1 // asya caturthabhedasya rUpAtItattvAt zukladhyAnAntarvarttitvamapi manyate dhyAnakovidaH / / ityevaM lezataH pradarzitaM bhinnabhinnaprakAraidharmadhyAnaM, vistarastu yogazAstrAdAvavalokanIya iti // dharmadhyAnAnupravezaparikarmANi bhAvanAdezakAlAsanAdIni, tatra jJAnadarzanacAritrA''khyA bhAvanAzca tisraH / brAne nityAbhyAsAnmanasaH tatraiva praNidhAnamavagataguNasArazca nizcalamatiranAyAsenaivaM dhayaM dhyAyati / tathA vigatazaGkAdizalyaH prazamasaMveganirvedAnukampA''stikyasthairyaprabhAvanAyatanAbhaktiyukto'sammUDhacetA darzanabhAvanayA vimalIkRtamatiraskhalitameva dharmya dhyAyati / tathA caraNabhAvanAdhiSThitaH kANyaparANi nAdatte, purAtananirjaraNaM vA zubhAni sazcinute tatazcAyatnenaiva dharmadhyAyI bhavati tathA jagatkAyasvabhAvAlocanAt suviditajagatsvabhAvo niHsaGgo nirbhayo virAgo vairAgyabhAvanAvaSTabdhacetA lIlayaiva dharmadhyAyI bhavati / dezo'pi strIpazupaNDakalakSaNakaNTakavarjito dhyAnayogyaH, tyAdInAM sadbhAve vighnasambhavAt / kAlo'pi yasminneva kAle manasaH samAdhirutpadyate sa eva dhyAnakAlaH / AsanaM dhyAnayogyakAyA'vasthAvizeSaH / yaduktam-"kAla: samAdhirdhyAnasya, kAyAvasthA jitAsanam / zuciniSkaNTako dezAste ca strIpazupaNDakAH" // 1 // 'bhAvanAdezakAlAsanAdIni' ityatrAdizabdAdAlambanAni vAcanApRcchanAparivarttanacintanAni sAmAyikA''vazyakAni ca grAhyAni / ityAdibhissAdhanairdharmadhyAnaM vRddhi prApnoti / tIvramandAdibhedAH pItapadmazuklA''khyA lezyA asmin dhyAne vartante / etacca dharma -Wan 9- $$7055-5! Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirjarAtatve zrInavatattva sumngglaattiikaayaaN||116|| dhyaanm|| dhyAnamagramattasaMyataguNasthAnakamAdau kRtvA kSINamohaM yAvat sambhavati, na tu tatorvAk dhyAnayogyavizuddhiparyudAsAt / agre tu vizaddherutkarSAt vakSyamANazukladhyAnAntarbhAva iti / nisargA'dhigamAbhyAmazeSajIvAdipadArthazraddhAnaM jinasAdhuguNotkIrtanaM prazaMsAvinayadAnAni ca dharmadhyAnaliGgAni / AnantaryapAramparyAbhyAM svargApavargaprAptizca phalam // ___atha zuklasyopakramaH-tatra pRthaktvavitarkasavicAraM prathama, ekasvavitarkamavicAraM dvitIyaM, sUkSmakriyamapratipAti tRtIyaM, urasammakriyamanivartIti caturtha zukladhyAnamiti / tatra pRthaktvaM nAnAsvaM, vitarkaH zrutaM, vicArorthavyaMjanayogasaGkrAntiriti pRthakvavitarkasavicAraM, paramANvAdau ekasmin dravye utpAdasthitivyayamUrsattvA'mRrtavAdInAM paryAyANAM dravyArthikaparyAyArthikAdibhirvividhanayaiH pUrvavidAM pUrvagatazrutAnusAreNetareSAmanyathA arthavyaJjanayogAntarasaGkramaNayuktaM yadanucintanaM tadAdyaM zuklamiti / asminnAdyamede paramANvAdhekadravyavartibhitraminaparyAyAnAzritya pRthaktvaM, pUrvagatapUrvaminnAnyatarazrutAnusAritvAt savitarkatvaM, arthAdarthAntare zabdAcchabdAntare vivakSitamanaHprabhRtiyogAdvAgAdiyoge saGkramaNasya ca jAyamAnatvAt savicAratvam / evaM trINyapi vizeSaNAni svadhiyA paribhAvanIyAni / nanu arthavyaMjanayogAntareSu saGkramaNasambhavAt kathaM manaHsthairya ? tada 1 sAlambananirAlambanagauNamukhyadharmadhyAnamAzrityaitadapramattaguNasthAnakaM bhAvyamanyathA " ArttaraudraM bhavedana mandaM dhayaM tu madhyamam / SaTkarmapratimAzrAddha-vratapAlanasambhavam // 1 // astittvAnokaSAyANAmatrArtasyaiva mukhytaa| AjhAdyAlambanopetadharmadhyAnasya gauNatA // 2 // yAvatpramAdasaMyuktastAvattasya na tiSThati / dharmadhyAnaM niraalmbmityrjinbhaaskraaH||3||" ityAdiguNasthAnakakramArohagranthoktayaH kathaM saMgaccheran ? iti svadhiyA samAdheyam / / // 116 // Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7Wan -93-55Wan >5z bhAvAcca kathaM dhyAnatvaM ? ucyate;-arthAdisaGkrAntisattve'pi ekadravyaviSayattve manaHsthairyasambhavAzyAnattvamaviruddham / atha dvitIya; ekattvaM nAnAtvA'bhAvaH, vitarkaH zrutaM, avicAraM arthavyaJjanayogasaGkrAntirAhityam // pUrvavidAM pUrvagatazrutAnusAreNetareSAM pUrvabhinnazrutAnusAreNa arthavyaJjanayogeSvasaGkramaNarUpamekaparyAyaviSayaM yakhyAnaM tadekatvavitarkamavicAram / Adyabhede tAvat ekadravyaviivavidhaparyAyagocaraM yogAdisaGkramaNopetaM zrutAnusAri dhyAnamuktaM, asmin tu vizuddhyavAptasthairyaguNayogena ekadravyavartivivakSitaikaparyAyaviSayaM yogAdisaGkrAntivarjitaM zrutAnusAridhyAnamuktamato prathamabhedA'pekSayA'sya vaiziSTyamiti / mokSagamanapratyAsanakAle sayogikevalino yoganirodhAvasthAyAM sUkSmabAdaramanoyogavAgyogadvayaniruddhe sati sUkSmaparispandalakSaNocchvAsaniHzvAsAdikA yatra kriyA tat sUkSmakriya, tataH pratipAtasyA'bhAvAdapratipAti ceti sUkSmakriyamapratipAtisaMjhaM tRtIyaM zukladhyAnam // dvitIyabhedA'pekSayA guNasthAnavizuddhiyoganirodhApratipAtittvAdibhirasya vaiziSTyam / merugirivadakampanIyasya zailezIkaraNasampannasyA'yogino yaddhyAnaM tatturIyamutsanakriyamapratipAti paramazuklazcaitat / / bhedacatuSke'sminnayaM vizeSaH, AdhaM pRthaktvavitarka savicAraM manaHprabhRtyekayogabhAjAM yogatrayabhAjAM vA, tacca bhaGgikazrutapAThakAnAM bhavati / aparamekattvavitarkamavicAraM manaHprabhRtyanyataraikayogAnAM, yogAntare saGkamA'bhAvAt / tRtIyaM sUkSmakriyamanivarci tat sUkSme kAyayoge, na tu yogAntare / caturtha vyuparatakriyamapratipAti zailezIgatAnAmayogikevalinAM bhavati // nanu manaHsthairyalakSaNaM dhyAna, zukladhyAnoparitanabhedadvaye ca manaso'bhAvaH, amanaskatvAtkevalinaH kathaM dhyAnaM bhavati ? ucyate-yathA chaasthasya mana:sthiraM sat dhyAnaM bhaNyate tathA kevalino'pi sunizcalaH kAyo yogatvA'vyabhicArAd dhyAnazabdAbhidheyo bhavati / nanu caturthe zukladhyAne kAya yzs09-! >ma Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >y nirjarAtace zrInavatattva mumaalaattiikaayaaN||117|| < dhyAnam // > yogasyApi niruddhattvAdasau pUrvokto'rtho virudhyate, kathaM tatra dhyAnazabdavAcyatA ? ityatrAha;-yathA kulAlacakraM bhramaNanimittadaNDAderabhAve'pi pUrvA'bhyAsAddhAmyati, tathA manaHprabhRtisarvayogoparame'pi ayogino dhyAnaM bhavati, tathA yadyapi dravyato yogA na santi tathApi jIvopayogarUpabhAvamanaHsadbhAvAdayogino dhyAnam / yadvA dhyAnakAryasya karmanirjaraNasya hetoH hetutvAjhyAnaM, yathA putrakAryakaraNAdaputro'pi putra ucyate, bhavati hyasya bhavopagrAhikarmanirjarA / athavA zabdArthabahuttvAjhyAnaM, yathA harizabdasyArkamarkaTAdayo bahavorthAH, evaM dhyAnazabdasyApi, tathAhi-"dhya cintAyAM, dhya kAyayoganirodhe, dhya ayogittve'pi " / badanti hi;-"nipAtazcopasargAzca dhAtavazceti te trayaH / anekArthAH smRtAH sarve pAThasteSAM nidarzanam" // 1 // iti / jinAgamAdvA'yogino'pi dhyAnaM, yadAha;-"Agamazcopapattizca sampUrNa dRSTilakSaNaM / atIndriyANAmarthAnAM sadbhAvapratipattaye // 1 // ___ AdyaM zukladhyAnaM apUrvakaraNaguNasthAnakamAdaukRtvA kSINamohaM yAvat bhavati, dvitIya kSINamohaguNasthAne varttate, 'pUrvavidaH' (ta. 9.40) iti sUtrabhASyavRttiprAmANyena upazAntamohakSINamohayorubhayasyApi tacca pUrvavida eva na tu ekAdazAGgavida iti| dvitIyabhedAdanu tRtIyAdarvAka kevalajJAnaM saJjAyate, tRtIyaM sUkSmakriyamapratipAti yoganirodhakAlInaM, tacca AyurvedanIyAdInAM viSamasthitisattAkasya kevalinaH kevalisamuddhAtA'nantaraM jaayte| caturtha tu zailezIkaraNAvasthAyAM paJcahasvAkSarakAlamiti / / lezyAzcAtra vizuddhapItapadmazuklA''khyA avagantavyAH tatrApyantyabhedadvaye zuklaiva / kSapakopazAmakaikAnyatarazreNisamArohaH, 1-pUrvavidaH' iti tatvArthasUtravRttau anuvRttasya * upazAntakSINakaSAyayozca' itipadasya tAtparya dharmadhyAnaguNasthAnacintAva | gauNamukhyadhyAnaviSayamAzritya mukhyadhyAnagocaramavagantavyamanyathA'trApi guNasthAnaprabhRtigranthoktayo virudhyeraniti // >yyyyy - >Wan - < // 117n > Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >5<5-55-5><5Z - raudradhyAnam saMrakSaNAnabandhi 7 mRSAnubandhi hiMsAnubandhi navandhi 4 A : : Ov - ArttadhyAnam - rogacintA aniSTasamprayogArtta. iTaviyogA nidAnA (agrazaucA) 0 51 - - : * atisaMkliSTakApota- anatisakliSTakA nIlakRSNalezyAH potanIlakRSNalezyAH abhavyApekSayA anAdyanantaH, bhavyApekSayA'nAdisAntaH, AntarmauhUrttikazca ArttaraudrApekSaH / narakagatiH / tiryaggatiH / hiMsAdisAvadyakAryedhvAnandaH, adharme dharma karatalavinyastavabuddhiH, pracaNDakrodhA dana- krandanavilapanaviSTattvaM, mahAmohAbhi- hAhetizabdoccAraNabhUtattvaM, pazcAttApA- dIrghanizvAsAdIni // bhAvatvAdi ca // 555555 bhedAbhidhAnAni guNasthAnAni lezyAH // dhyAnacatuSkabheda-guNasthAna - lezyAdipradarzakayantrakam // zukladhyAnasya liGgAnIti dhyAnavicArasya saMkSepaH / vistarastu dhyAnazataka-tatvArthAdibhyo'vaseyaH / / kAlapramANa dhyAnaphalam kaivalyAvAptirayogitvAdIni liGgA Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirjarAtattve dhyAna bhInavatattva sumngglaattiikaayaaN||118|| AzAvicayaH apAyavicayaH vipAkavicayaH saMsthAnabicayaH tIvamandAdibhedAH pItapadmazuklalezyAH pratibhedamAnityAntamuharttam , bhedasamudA| yamAzritya dezonA puurvkottiH| yntrkm|| -zukladhyAnam -|-dharmadhyAnam - iz45549->phara! AnantaryapAramparyA praaptiH|| mokssH| svrgH| bhyAM svargApavarga akSapakopazA nisargAdhigamAbhyAma | makAnya- zeSajIvAdipadArthazratarazroNisa-dAnaM, jinasAdhuguNo kIrtanaM, prazaMsA|vinaya-dAnAni ca // / pRthaktvavitarkasavicAram ekattvavitarkamavicAram sUkSmakriyamapratipAti vyucchinnakriyamanivarti issPage #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiM punaratra pRthagupAdAnam ? satyam, so'ticAravizuddhasartha uktaH, ayaM tu sAmAnyena nirjarArtha ityapaunaruktyam / / iti SaDvidhamAbhyantaraM tapaH / etadAbhyantaraM tapaH saMvaratctvAdabhinavakarmopacayapratiSedhakaM, nirjaraNaphalatvAt karmanirjarakam pAramparyeNa cAminavakarmApacayapratiSedhakattva - pUrvopacitakarmanirjarakattvAbhyAM mokSapradamiti samAptaM nirjarAtattvam / / 55-554 SAR vyAkhyAya nirjarAkhyaM tattvazca yathAmati prApi yatpunyaM / tenAstu- bhavyasandohassakAmanirjarApravaNaH // 1 // laoNTarI ityArAdhyapAdAcAryavaryyazrImadvijayamohanasUrIzvaravineyAvataMsopAdhyAyapadAlaGkatazrImatpratApavijayagaNicaraNAbja caJcarIkapravarttakamunizrIdharmavijayaviracitAyAM zrInavatattvaprakaraNasumaGgalATIkAyAM nirjarAtattvaM samAptam // 555<5Z505<5 U Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnavatattvasumaGgalATIkAyAM <>5z bndhttvpraarmbhH|| KHERWASNA // 119 // atha bandhatattvam -Wan > i0555525054-5 -Wan > yajjJAnasya phalaM mahodayapadAvAptAvalaM kAraNa, yasyA''rAdhanataH prayAnti nikhilA doSA astkrmjaaH| yaccAzeSabhavATavIbhramaNasaMklezArditAnAM nRNAM, vizrAmapradapAdapaM ca caraNaM bhavyaiH samArAdhyatAm // 1 // saptame tattve lakSaNabhedAbhyAM nirjarAM vyAkhyAya 'bandhA'vinAbhAvinI nirjarA' iti vijJAyoddezakamAyAtamaSTamaM bandhatattvaM prakramate, tatra nirjarAprArambhe 'bArasavihaM' iti gAthAyAM 'baMdho cauvigappo ya, payaiDii aNubhAga-paesameehiM nAyavo' iti padena prakRtisthityanubhAvapradezabhedairvandhazcaturvikalpo jJAtavya ityuktam / atha kiMlakSaNA prakRtiH kiMlakSaNA sthitiH kiMsvarUpo'nubhAgaH kiMrUpAca pradezA iti pratipipAdayiSurAcAryaH sUtraM nirmimIte; i>Wan < Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ <9 9z > payai sahAvo vutto, ThiI kAlAvahAraNaM // aNubhAgo raso yo, paeso dalasaMcao // 39 // TIkA;-'payai ' iti, prakRtiH svabhAvassyAt , sthitiH kAlaniyamanam , anubhAgo raso jJeyaH, pradezo dalasaJcayassyAditi gaathaakssraarthH| vistarArthastvayam-candho nAma kArmaNavargaNA'ntaHpAtikarmapudgalAnAmAtmapradezAnAzca kSIranIravadvayayApiNDavadvA'nyo'nyA'nugamAtmako'bhedalakSaNo yaH sambandhaH sa bandhaH / nanUktalakSaNassambandhaH kiM sapratyaya utAjyatyayaH ? iti ceducyate-nA'kAraNA kAryaniSpattiriti nyAyAd yathA vIjAdikAraNAdakarakAryasya prasavo dRSTastadvadvakSyamANamithyAdarzanAdikAraNAduktalakSaNabandhakArya saJjAyate / mithyAdarzanam , aviratiH, kaSAyAH, yogAzceti caturvidhabandhapratyayairaSTavidhassaptavidhaSpaividha ekavidhabandho vA bhavati / yadyapi 'mithyAdarzanAviratipramAdakaSAyayogA bandhahetavaH' iti tattvArthavacanAt pramAdApekSayA bandhapratyayasya paJcavidhattvam , tathApi 'indriyadoSAnmokSamArgAdarazaithilyam , athavA pracurakarmendhanaprabhavanirantarAvidhyAtazArIramAnasA'nekaduHkhahutavahajvAlAkalApaparItamazeSameva saMsAravAsagRhaM pazyan tanmadhyavartyapi sati ca tannirgamanopAye vItarAgapraNItadharmacintAmaNau yato vicitrakarmodayasAcivyajanitAtpariNAmavizeSAdapazyanniva tadbhayamavigaNayya viziSTaparalokakriyAvimukha evA''ste jIvaH sa khalu pramAdaH, kiMvA vikathAdivyagracetaskattva-smRtibhraMzatva-AgamavihitakriyAnuSThAneSvanutsAhava-duSTayogapraNidhAnacAdilakSaNaH pramAdaH' iti pramAdasya vyAkhyayA kaSAyayogeSvantarbhAvatvAtpramAdasya bandhapratyayasya cAturvidhye paJcavidhattve vA na kazcidvisaMvAdaH / pUrvoktA mithyAdarzanAdayaH pratyayAH punaranekabhedabhinnAH, tadyathA-tatra mithyAdarzanaM tattvArthA'zraddhAnalakSaNaM, etacA''bhigrahikA''nAmigrahikA''minivezikasAMzayikA'nAbhogikaprakAraiH paJcavidham / >Wan <9-Wan >Wan - >yyyyzyyycy. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinvtcsumngglaattiikaayaaN||12|| bandhatatve bndhprtyyaaH|| abhigraheNedameva darzanaM zobhanaM nAnyadityevaMrUpeNa kudarzanaviSayeNa nivRttamAbhigrahikaM yadazAboTikAdidarzanAnAmanyatamaM gRhnnaati| tadviparItamanAbhigrahikaM, yadazAtsarvANyapi darzanAni shobhnaaniityevmiissnmaadhysthymupjaayte| AminivezikaM yadabhinivezena nirvRttaM yathA goSThAmAhilAdInAm / sAMzayikaM yatsaMzayena nirvRttaM yadvazAdbhagavadarhadupadiSTeSvapi jIvAjIvAditattveSu:saMzaya upajAyate | yathA na jAne kimidaM bhagavaduktaM dhA'stikAyAdi stymutaa'nytheti| anAbhogaM yadanAbhogena nirvRttaM tccaikendriyaadiinaamiti|| hiMsAdyavratebhyo manovAkAyaiH kRtakAritAnumatibhiryadviramaNaM sA viratiH, ma viratiH aviratiH, asaMyama iti yAvat / sA cAvirati dizaprakArA, tadyathA-manaH paJcendriyANi ca,teSAM SaNNAM svasvaviSaye pravarttamAnAnAmaniyamanam , tathA pRthivyaptejovAyuvanaspatitrasarUpANAM padaprakArakajIvAnAM hiMsA / kaSAya-nokaSAyamedAbhyAM kaSAyaH paJcaviMzatividhaH,tatra kaSAyo'nantAnubandhyapratyAkhyAnAvaraNIyapratyAkhyAnAvaraNIyasavalanabhedabhinnaH krodhamAnamAyAlomalakSaNaH SoDazaprakAraH, strIvedapuruSavedanapuMsakavedahAsyaratyarati-| zokabhayajugupsArUpo nokaSAyo navadhA kaSAyasahacaritattvAdupacAreNa kaSAya ityucyate / manovAkAyavyApAralakSaNo yogaH, sa ca paJcadazavidhastadyathA-satyamanoyogaH, asatyamanoyogaH, satyAsatyamanoyogaH, asatyA'mRSAmanoyogazca, satyavAgyogaH, asatyavAgyogaH, satyAsatyavAgyogaH, asatyAmRSAvAgyogaH, audArikakAyayogaH, audArikamizrakAyayogaH, vaikriyakAyayogaH, vaikriyamizrakAyayogaH, AhArakakAyayogaH, AhArakamizrakAyayogaH, kArmaNayogazceti paJcadazavidho yogH| sarve militAzca sptpnycaashdvndhprtyyaaH| ete ca pratyayAzcaturdazasu guNasthAneSu na sarve sarvatra bhavanti kintu kecideva kvacidbhavantIti tadbhAvyatemithyAdRSTAvAhArakAhArakamizralakSaNadvikonAH paJcapaJcAzadvandhahetavo bhavanti, AhArakadvikavarjanaM tu 'saMyamavatAM tadudayo | Isl // 120 // Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zWan Wan > Wan nAnyasyeti' vacanAt sAsvAdane mithyAtvapaJcakena vinA paMcAzadvandhahetavo bhavanti / audArikamizravaikriyamizrakArmaNA'nantAnubandhicatuSkaM vinA mizre tricatvAriMzadvandhahetava uktAH, 'na sammamiccho kuNai kAlaM' iti vacanAt samyagmithyAdRSTeH paralokagamanAbhAvAdaudArikamizravaikriyamizrakArmaNayogAnAmasambhavaH, anantAnuvandhyudayasya cA'sya niSiddhattvAdanantAnubandhicatuSTayaza nAsti, ataH pUrvoktapazcAzatsaMkhyAyAH sptaanaamphaarH| aviratasamyagdRSTau tasya paralokagamanasambhavAt pUrvApanItamaudArikamizravaikriyamizrakArmaNalakSaNatrikaM tricatvAriMzati punaH prakSipyate, ataH ssttcttvaariNshdvndhprtyyaaH|deshvirte ekonacatvAriMzaddhandhahetavaH, tatkathamityAha;-vigrahagatAvaparyAptA'vasthAyAzca dezaviraterabhAvAtkArmaNaudArikamizradvayaM na sambhavati, prasA'saMyamAdviratattvAtrasAviratirna jAghaTIti / nanu trasAsaMyamAt saGkalpajAdevAsau virato na tvArambhajAdapi tatkathamasau trasAviratiH sarvApyapanIyate ? satyaM, kintu gRhiNAmazakyaparihAratvena satyapyArambhajA prasA'viratirna vivakSitetyadoSaH, bRhacchatake'pyevameva paribhAvitamiti / tathA'pratyAkhyAnAvaraNodayasya niSiddhatvAdasmin guNasthAnake pratyAkhyAnAvaraNacatuSTayaM na ghaTAM prAzcati, tata ete sapta pUrvoktAyAH SaTcatvAriMzato'panIyanta iti dezavirate ekonacatvAriMzadvandhahetavaH / tathA pramatte paiviMzatibandhahetavaH, idamatra hRdayam-pramattaguNasthAne ekAdazadhAviratiH pratyAkhyAnAvaraNacatuSTayazca na sambhavati, AhArakadvikaM ca bhavati, tataH pUrvoktAyA ekonacatvAriMzataH pazcadazake'panIte dvike ca tatra prakSipse pramatte pavizatibandhapratyayAssaJjAyante / tathA'pramattasya labdhyanupajIvanenAhArakamizravaikriyamizralakSaNadvikarahitA saiva SaDviMzatizcaturvizatirbandhahetavo'pramatte bhavanti / 03454z905-5 Wan Wan -Wan >Wan 21 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ s & w N3 20. // 121 // z 55-55-55 - mithyAttvam- mUlabandhahetavaH anAbhogikami0 sAMzayikami0 0 00 | Abhinivezikami0 | anAbhigrahikamithyA0 O grAhaka mithyA0 no 0 0 0 0 00 o o 00 0 0 0 O 0 uttarabandhahetavaH // 121 // mithyAtvaguNa0 sAsvAdanaguNa0 mizraguNa0 aviratasamya0 guNa0 *afaiganjia pramattaguNa0 apramattaguNa0 apUpaMkaraNa anivRttivAdaguNa TIkAyAMsumaGgalA sUkSmasamparAya guNa0 upazAntamoha0 kSINamohaguNa0 sayogikevaliguNa0 ayogikevaliguNa0 20 ra 57 55 50 43 guNasthAneSu bandhapratyayAnAM yantrakam // 2 Po M 10 G zrInavatatva 9) 0 Wan 55555zoSa ! pratyayAH // bandha bandhatave Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z 55 > 55-55 A m 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 -aviratiH mano'viratiH sparzanendriyA'vira0 rasanendriyA'vira0 ghrANendriyA'vira0 cakSurindriyA'vira0 zrotrendriyA'vira0 pRthivIkAyA'vira0 apkAyA'vira0 tejaskAyA'vira0 vAyukAyA'vira0 vanaspatikAyA'vira0 sakAyA'vira0 anantA0 krodhaH mAnam mAyA 35 33 lobhaH "" apratyA0 krodhaH 1 1 1 1 1 1. 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 1 o 0 0 0 1 1 1 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 o 0 O 0 0 0 0 O 0 0 0 0 0 7 0 0 0 0 7 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 O 0 0 0 0 0 0 .......... 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 ....... 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 w w . . . . . . . . . . ooooooooooooooooo 0 0 0 0 0 0 O 0 0 O O 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 USMS<5Z505Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vandhatatve bndhprtyyaaH|| // 12 // 0495790Wan Wan -Wan ! 000000000000000000 000000000000000000 000000000000000000 w w w w w w w w w w w w w w w w w w 000000000000000000 00000000000000 0000000Nanaraananor 0000000narroronarror 00000000norrora.ornar 000/oronorrorrorraranoran arooranardarnorr ara.ooo Mororanoonorrorororanararanoral morronorarana.orrnanoraman WarranoransarMaroranarm mAyA mAnam mAyA lobhaH mAnam pratyAkhyA0 krodhaH lobhaH mAnam sajvalana krodhaH " mAyA lobhaH ratiH aratiH bhayam zokaH jugupsA puMvedaH (nokaSAya) hAsyam - - izs ) ) ) ) ) ) mInavatattvasumAlATIkAyAM // 122 // Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ WE < &z so x < - 2 00 000000000000000 00 00000000000000 00 00000000 00 0.aaaaaa.000000 naaranorarrorm o n o Marwasaarana. o00 avor oradoronorroramanaro o0 0 0 ona aaoraaroraranaroo oor MarororanarMarwaroo khIvedaH " napuMsakabedaH satyamanoyogaH asatyamanoyogaH satyAsatyamanoyogaH asatyA'mRSAmanoyogaH satyavAgyogaH asatyavAgyogaH satyAsatyavAgyogaH asatyA'mRSAvAgyogaH audArikakAyayogaH audAmizrakAyayogaH vaikriyakAyayogaH vaikriyamizrakAyayogaH AhArakakAyayogaH AhArakamizrakAyayogaH kArmaNakAyayogaH " -yogaH zss> 55-5>Wan ra Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||123|| Z33>Wan 5- bandhatatve gunnessubndhprtyyaaH|| apUrvakaraNe saiva caturviMzatikriyadvikarahitA dvAviMzatibandhahetavaH / anivRttibAdarasaMparAyaguNasthAnake pUrvoktA dvAviMzatibandhahetavo hAsyaratyaratizokabhayajugupsAlakSaNahAsyaSaTkarahitAH SoDazabandhapratyayA bhavanti / ta eva poDazabandhapratyayAH strIpuMnapuMsakalakSaNavedatrikasavalanakrodhamAnamAyArUpasaJjavalanatrikAbhyAM varjitA daza bandhahetavaH sUkSmasamparAyAkhye dazame guNasthAnake vartante / kSINamoha upazAntamohe ca ta eva daza lobhaM vinA nava bandhapratyayAH / manoyogacatuSkavAgyogacatuSkaudArikakAyayogalakSaNA ye nava bandhahetavaH kSINamoha upazAntamohe ca bhavanti tebhyo madhyamamanoyogadvikamadhyamavAgyogadvikalakSaNAzcatvAro hetava apasArayitavyAH, kArmaNaudArikamizrau ca prakSiptabyau, ataH sayogikevalini sapta prtyyaaH| tatraudArikaM sayogyavasthAyAmaudArikamizrakArmaNakAyayogau kevalisamuddhAtAvasthAyAm , " mizraudArikayoktA saptamaSaSThadvitI yeSu / kArmaNazarIrayogI caturthake paMcame tRtIye c"||1|| iti vacanAt / prathamAntimamanoyogI bhagavato'nuttarasurAdibhimanasA pRSTasya manasaiva dezanAt, prathamAntimavAgyogau tu dezanAdiprasaGge, ayogikevalini na kazcidvandhaheturyogasyA'pi vyavacchinnatvAditi // ___ evamupapAdite vistareNa bandhahetau iyamAzaGkA syAd! yat, kathamamUrtasyA''tmano hastAdyasambhave sati AdAnazaktivirahAna karmagrahaNamiti ? ucyate-prakriyA'nabhijJasya tAvadiyamevA'yogyA''zaGkA, yataH kathamamUrtattvamabhyupetamAtmanaH karmajIvasambandhasyAnAditvAdekattvapariNAme sati kSIrodakavanmUrta AtmA eva karmagrahaNe vyApriyate nattvamUrtaH, na ca bAhyahastAdikaraNavyApArA''deyaM ghaTAdivat karma paudgalamapi sat , kintvadhyavasAyavizeSAd rAgadveSamohapariNAmA'bhyaJjanalakSaNAdAtmanaH karmayogya 5533Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Zyg>55- pudgalajAlazleSaNamAdAnaM, snehAbhyaktavapuSo rajolaganavaditi / tathA coktam :-'sakapAyavAjIvaH karmaNo yogyAna pudgalAnAdatte' (tacA0, a08, sU0 2) / nanvagre vakSyamANaprakAreNa karmapradezA''dAnaM manovAkAyA'nyatamayogasAdhyaM, tat kathaM 'sakaSAyattvAjIvaH karmaNo yogyAn pudgalAnAdatte' ityuktam ? satyam / bandho dvividhaH, sAmparAyikabandhaH, IryApathikabandhazca, yadyapi karmapradezAdAnaM 'jogA payaDipaesaM ' iti vacanAd yogasAdhyaM tathApi sUkSmasaMparAyaguNasthAnaM yAvat kaSAyasahacaritA yogAH karmapradezagrahaNaM vidadhati, sakapAyayogenAttA karmapradezA eva Atmapradezaissaha saMzleSamupayAnti, na tu kevalayogenopAttAH, yata upazAntamohakSINamohasayogikevaliguNeSu kevalaM yogapratyayato yo bandho dvisAmayikaH saiva IryApathikaH, tasya 'bandha' iti saMjJAyAM satyAmapi bandhazabdasya na caritArthatvam , Atmapradezaissaha kSIranIravadabhedasambandhA'bhAvAt , sammRSTabhittiprakSiptavAlukAsamudAyavaditi / ataH 'sakaSAyavAjIvaH karmaNo yogyAn pudgalAnAdatte' iti satyam ! yadAha vAcakamukhyaH;- 'snehA'bhyaktazarIrasya, reNunA zliSyate yathA gAtram / rAgadveSaklinnasya karmabandho bhavatyeva' // 1 // nanu 'karmaNo yogyAni' itipadena anye'pi karmaNo'yogyAH pudgalAH santIti jJAyate, tatra yogyA'yogyasvarUpaM vibhAvayituM prasaGgasaGgatyA kizcid vargaNAsvarUpamullikhyate;-iha samastalokAkAzapradezeSu ye kecana ekAkinaH paramANavo vidyante, tatsamudAyasajAtIyattvAdekA vargaNA, vargaNA nAma sajAtIyAnAM samudAyaH, evaM dviprAdezikAnAmanantAnAmapi skandhAnAM sajAtIyavAdvitIyA vargaNA, triprAdezikAnAmanantAnAmapi skandhAnAM sajAtIyattvAttRtIyA vargaNA, evamekaikaparamANuvRddhyA saMkhyeyaprAdezikAnAmanantAnAmapi skandhAnAM sajAtIyasamudAyarUpAH saMkhyAtA vargaNAH, asaMkhyAtaprAdezikaskandhAnAmekaikaparamANu 19555095-fara! Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N bandhatattve zrInavatattva mumaGgalATIkAyAM vargaNAH // > // 124 // - vRddhAnAmasaMkhyeyA vargaNAH, anantaparamANuniSpannaskandhAnAmanantA vargaNAH, anantAnantaprAdezikaskandhAnAmanantAnantavargaNAH, sarvA apyetA alpaparamANumayatvena sthUlapariNAmatayA ca svabhAvavAjIvAnAM grahe na samAgacchanti yataH sarvA apyetA vargaNAH agrahaNaprAyogyA ityucyante / etAzca sarvAH samatikramya abhavyAnantaguNaiH siddhAnantabhAgavartibhiH paramANubhiniSpannaH skaMdhairArabdhA grahaNaprAyogyA jaghanyaudArikavargaNA, tata ekaparamANvadhikaskandharUpA dvitIyA grahaNaprAyogyA vargaNA, dviparamANvadhikaskandharUpA tRtIyA grahaNaprAyogyA vargaNA, evamekaikapasmAvadhikaskandharUpA vargaNAstAvadvAcyA yAvadutkRSTA audArikazarIragrahaNaprAyogyA vargaNA bhavati, jaghanyAyAzca vargaNAyAH sakAzAdutkRSTA vargaNA vizeSAdhikA, vizeSazca tasyA eva jaghanyAyA vargaNAyA anantatamo bhAgaH / audArikazarIragrahaNaprAyogyotkRSTavargaNApekSayA caikaparamANvadhikaskandharUpAvargaNA'grahaNaprAyogyA sA jaghanyA, tato dviparamANvadhikaskaMdharUpA dvitIyA'grahaNaprAyogyA vargaNA, evamekaikaparamANvadhikaskandharUpA vargaNAstAvadvAcyA yAvadutkRSTA grahaNaprAyogyA vargaNA bhavati, jaghanyAyAzca vargaNAyAH sakAzAdutkRSTA vargaNA anantaguNA / guNakArazcA'bhavyAnantaguNasiddhAnantabhAgakalparAzipramANo drssttvyH| etAsAM cAgrahaNaprAyogyatA audArika prati prabhUtaparamANuniSpannacAt sUkSmapariNAmattvAcca veditavyA / vaikriya prati punaH svalpaparamANvAtmakattvAt sthUlapariNAmattvAccA'vaseyA / evamuttaratrApi bhAvanA kAryA / agrahaNaprAyogyotkRSTavargaNApekSayA caikaparamANvadhikaskandharUpA vargaNA vaikriyazarIramAyogyA jaghanyA vargaNA, tato dviparamANvadhikaskandharUpA dvitIyA vaikriyazarIrasya grahaNaprAyogyA vargaNA, evamekaikaparamANvavikaskandharUpA vargaNA vaikriyazarIraviSaye grahaNaprAyogyAstAvadvaktavyA yAvadutkRSTA grahaNaprAyogyA vargaNA bhavati, jaghanyAyAzca 39zs0g ->) // 12 // Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zy455Wan jaWan >y vargaNAyA utkRSTA vizeSAdhikAH, vizeSazca tasyA eva jaghanyAyA vargaNAyA anantatamo bhaagH| vaikriyazarIrotkRSTavargaNA'pekSayA | caikaparamANvadhikaskandharUpA jaghanyA'grahaNaprAyogyA vargaNA, tato dviparamANvadhikaskandharUpA dvitIyAgrahaNaprAyogyA vargaNA, evamekaikaparamANvadhikaskandharUpA agrahaNaprAyogyA vargaNAstAvadvaktavyA yAvadutkRSTA'grahaNaprAyogyA vargaNA, jaghanyAyAzcotkRSTA anantaguNA, guNakArazcA'bhavyA'nantaguNasiddhAnantabhAgakalparAzipramANo drssttvyH| tata utkRSTAgrahaNaprAyogyavargaNApekSayA ekaparamAvadhikaskandharUpA vargaNA AhArakazarIraprAyogyA jaghanyA vargaNA, tato dviparamANvadhikaskandharUpA dvitIyA AhArakazarIraviSaye grahaNaprAyogyA vargaNA, evamekaikaparamANvadhikaskandharUpA AhArakazarIraviSaye grahaNaprAyogyA vargaNAstAvadvAcyA yAvadutkRSTA grahaNaprAyogyA vargaNA bhavati, jaghanyAyAzca vargaNAyA utkRSTA vizeSAdhikA, vizeSazca tasyA eva jaghanyAyA vargaNAyA anantatamo bhAgaH / AhArakazarIraprAyogyotkRSTavargaNApekSayA caikaparamANvadhikaskandharUpA'grahaNaprAyogyA jaghanyA vargaNA, tato dviparamANvadhikaskandharUpA dvitIyA'grahaNaprAyogyA vargaNA, evamekaikaparamAvadhikaskaMdharUpA agrahaNaprAyogyA vargaNAstAvadvaktavyA yAvadutkRSTA'grahaNaprAyogyA vargaNA bhavati, jghnyaayaashcotkRssttaa'nntgunnaa| guNakArazcA'bhavyA'nantaguNasiddhA'nantabhAgakalparAzipramANo draSTavyaH / AhArakazarIrAgrahaNaprAyogyotkRSTavargaNApekSayA caikaparamANvadhikaskandharUpA vargaNA taijasazarIraprAyogyA jaghanyA vargaNA bhavati, tato dviparamANvadhikaskandharUpA dvitIyA taijasazarIraprAyogyA vargaNA, evamekaikaparamANvadhikaskandharUpAstaijasazarIraviSaye grahaNaprAyogyavargaNAstAvadvaktavyA yAvadutkRSTA grahaNaprAyogyA vargaNA bhavati, jaghanyAyAzcotkRSTA vizeSAdhikA, vizeSazca tasyA eva jaghanyAyA anantatamobhAgaH, taijasa iny3394573054-5 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ candhatatve zrInavatattva mumaGgalATIkAyAM vrgnnaaH|| // 125 // 8)>Wan Wan zarIraprAyopayotkRSTavargaNApekSayA caikaparamANvadhikaskandharUpA jaghanyA grahaNaprAyogyA vargaNA, tato dviparamANvadhikaskaMdharUpA dvitIyA grahaNaprAyogyA vargaNA, evamekaikaparamANvadhikaskaMdharUpA agrahaNaprAyogyA vargaNAstAvadvaktavyA yAvadutkRSTA'grahaNaprAyogyA vargaNA, jaghanyAyAzcotkRSTA'nantaguNA, guNakArazcA'bhavyAnantaguNasiddhA'nantabhAgakalparAzipramANo drssttvyH| agrahaNaprAyogyotkRSTavargaNApekSayA caikaparamANvadhikaskaMdharUpA jaghanyA bhASAprAyogyA vargaNA, yAni pudgaladravyANi gRhItvA jantavaH satyAdibhASArUpatayA pariNamayyAlambya ca visRjanti tAni bhASAprAyogyA vargaNA, tato dviparamANvadhikaskandharUpA dvitIyA bhASAprAyogyA vargaNA, evamekaikaparamANvadhikaskandharUpA bhASAprAyogyAstAvadvaktavyA yAvadutkRSTA bhASAprAyogyA vargaNA bhavati, jaghanyAyAzcotkRSTA vizeSAdhikA, vizeSazca tasyA eva jaghanyAyA vargaNAyA anantatamo bhaagH| utkRSTabhASAprAyogyavargaNApekSayA caikaparamANvadhikaskandharUpA jaghanyA'grahaNaprAyogyA vargaNA, tato dviparamANvadhikaskandharUpA dvitIyA'grahaNaprAyogyA vargaNA, evamekaikaparamANvadhikaskaMdharUpA agrahaNaprAyogyA vargaNAstAvadvaktavyA yAvadutkRSTA'grahaNaprAyogyA vargaNA, jaghanyAyAzcotkRSTA'nantaguNA, guNakArazcA'bhavyA'nantaguNasiddhA'nantabhAgakalparAzipramANo draSTavyaH / agrahaNaprAyogyotkRSTavargaNA'pekSayA caikaparamANvadhikaskandharUpA jaghanyA prANApAnayogyA vargaNA, yAni pudgaladravyANi gRhItvA jantavaH prANApAnarUpatayA pariNamayyAlambya ca visRjanti tAni prANApAnayogyA vargaNA, tato dviparamANvadhikaskandharUpA dvitIyA prANApAnayogyA vargaNA, evamekaikaparamANvadhikaskandharUpAH prANApAnayogyA vargaNAstAvadvaktavyA yAvadutkRSTA prANApAnayogyA vargaNA bhavati, jaghanyAyAzcotkRSTA vizeSAdhikA, vizeSazca tasyA eva jaghanyAyA anantatamo bhaagH| prANApAnayogyotkRSTa ->Wan 4 // 125 // Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N A vargaNApekSayA caikaparamANvadhikaskandharUpA jaghanyA'grahaNaprAyogyA vargaNA, tato dviparamANvadhikaskaMdharUpA dvitIyA'grahaNaprAyogyA vargaNA, evamekaikaparamANvadhikaskandharUpA agrahaNaprAyogyA vargaNAstAvadvaktavyA yAvadutkRSTA'grahaNaprAyogyA vargaNA bhavati, jaghanyAyAzcotkRSTA'nantaguNA, guNakArazcA'bhavyA'nantaguNasiddhA'nantabhAgakalparAzipramANo draSTavyaH / tato'grahaNaprAyogyotkRSTavargaNApekSayA ekaparamANvadhikaskandharUpA manaHprAyogyA jaghanyA vargaNA, iha yAni pudgaladravyANi jantavaH satyAdi- M manorUpatayA pariNamayyAlambya ca visRjanti tAni manaHprAyogyA vargaNI / tato dviparamANvadhikaskandharUpA dvitIyA mana:prAyogyA vargaNA, evamekaikaparamANvadhikaskandharUpA manaHprAyogyA vargaNAstAvadvAcyA yAvatdutkRSTA manaHprAyogyA vargaNA bhavati, A ka jaghanyAzrotkRSTA vizeSAdhikA, vizeSazca tasyA eva jaghanyAyA vargaNAyA anantatamo bhAgaH / tata utkRSTamanaH prAyogyavargaNApekSayA ekaparamANvadhikaskandharUpA vargaNA jaghanyA'grahaNaprAyogyA vargaNA, tato dviparamANvadhikaskandharUpA dvitIyA'grahaNaprA- N yogyA vargaNA, evamekaikaparamANvadhikaskaMdharUpA agrahaNaprAyogyA vargaNAstAvadvAcyA yAvadutkRSTA'grahaNaprAyogyA vargaNA, jaghanyAyAzcotkRSTA'nantaguNA, guNakArazcA'bhavyA'nantaguNasiddhA'nantabhAgakalparAzipramANo draSTavyaH / tato'grahaNaprAyogyotkRSTa - G vargaNApekSayaikaparamANvadhikaskandharUpA karmaprAyogyA jaghanyA vargaNA, tato dviparamANvadhikaskandharUpA dvitIyA karmaprAyogyA vargaNA, evamekaikaparamANvadhikaskandharUpAH karmaprAyogyA vargaNAstAvadvAcyA yAvadutkRSTA karmaprAyogyA vargaNA bhavati jaghanyAyAzvotkRSTA vizeSAdhikA, vizeSazca tasyA eva jaghanyAyA vargaNAyA anantatamo bhAgaH / idAnImetAsAmevaudArikAdiprAyogya vargaNAnAM varNAdi nirUpyate; tatraudArikazarIraprAyogyA vargaNA anantA'nantaparamANvAtmakAH paJcavarNA dvigandhAH paJcarasA T A V A : -> ka A L ( A Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI navatatva sumaGgalA TIkAyAM // 126 // N A aSTasparzAzca / evaM vaikriyAhArakazarIraprAyogyA api vargaNA draSTavyAH / taijasazarIraprAyogyA vargaNAH paJcavarNA dvigandhAH ha paJcarasAzcatuHsparzAH, tatra mRdulaghurUpau dvau sparzAvavasthitau, anyau tu dvau sparzo snigdhoSNau snigdhazItau vA, rUkSazItau vA, evaM V bhASA prANApAnamanaHkarmaprAyogyA api vargaNA draSTavyAH / tathaudArikavargaNAH pradezArthatayA sarvastokAH, tAbhyo vaikriyazarIraprAyogyA vargaNA anantaguNAH, tAbhya AhArakazarIraprAyogyA vargaNA anantaguNAH, tAmyo'pi taijasazarIraprAyogyavargaNA anantaguNAH, evaM bhASAprANApAnamanaH karmaprAyogyA api vargaNA yathottaramanantaguNA vAcyA iti / / (zrImalayagirIyA krmmprkRtivRttiH)|| nanUktaprakAreNa caturdazarajjuparimite loke kArmaNapudgalAnAM yadA sarvatra sadbhAvaH pratipAditastadA kAn karmayogyapudgalAn kutra sthito jIva upAdatte ! Atmano'cintyazaktikattvAditi ceducyate yathA jAtavedAH svasambaddhAnIndhanAnyeva dahati navasambaddhAni tathA'yamAtmA'pi yeSvAkAzapradezeSvavagADhastatra varttamAnAneva karmayogyapudgalAnAdatte na tvanantaraparamparapradezA'vagADhAniti / ' egapaesogADhaM niyasavvapaesao gahei jio ' iti vacanAt / asyA gamanikA ; - ekasminpradeze'vagADhamekapradezAvagADhaM yeSvAkAzapradezeSu jIvo'vagADhasteSveva yatkarmapudgaladravyaM tadrAgAdisnehaguNayogAdAtmani lagati ' // nanu karmaT grahaNaM yadA ca saJjAyate tadA lokAkAzapradezaparimitA''tmapradezairnikhilaireva karttRbhUtaiH karmagrahaNaM jAyata uta nyUnairiti / ucyateHzRGkhalA'vayavAnAmiva sarvAtmapradezAnAM sambaddhacvAdekasminnAtmapradeze svakSetrAvagADhagrahaNaprAyogyadravyagrahaNAya vyApriya- pu mANe sarve'pyAtmapradezA anantaraparamparatayA tadravyagrahaNAya vyApriyante yathA hastAgreNa kasmiMzridvA ghaTAdike gRhyamANe maNibandhakUrparAMsAdayo'pi tadgrahaNIyAnantaraparamparatayA vyApriyante / yato vIryAntarAyasya dezakSayeNa ( kSayopazamena ) sarva - |A A 56 // 126 // A Da |T V U bandhatattve karmabandhaM svarUpam // A N G Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >5<-> 5-5 >5<5> A Pin kSayeNa vopajAyamAnA kSAyopazamikA kSAyikA vA vIryalabdhissamAnarUpA sarvA''tmapradezeSu tato yadA yadA pratisamayaM karmapudralAnAM grahaNamAtmapradezaissyAttadA tadA ekasyAM pratolikAyAM nivasatAM samakAlameva vivAhAdikAryaprasaktAnAM zatAnAM gRhamedhinAM yathA svasya anantaraparamparasambaddhatvenA'nyeSAmapi upagrAhakatvaM dRzyate tadvadanantaraparamparatayA nikhilAnAmAtmapradezAnAM svA'tmapradezArthamanyAtmapradezArthaM ca alpAdhikatayA vyApAra upajAyata iti / ayaM ca viSayaH karmmaprakRti-paJcasaMgraha-zatakaprakaraNAdiSu vistareNa prapaJcitastato draSTavyaH // evaJca rAgadveSasnehalezAvalIDhasakalAtmapradezo jIvo baddhoditamithyActvAdibhirhetubhiryeSvAkAzapradezeSvavagADhasteSvevAvasthitAn kArmaNavigrahayogyAn pudgalaskandhAnAdAya prakRtisthitirasatayA tAn yatpariNamate sa prakRtyAdibandha iti niSkarSaH / sa ca prakRtyAdibhedaizcaturvidhaH prakRtibandhaH, sthitibandhaH, anubhAgabandhaH, pradezabandhazca / tatra sthityanubhAgapradezabandhAnAM yaH samudAyaH sa prakRtibandhaH, "prakRtiH samudAyaH syAd" itivacanAt / raktadviSTenA''tmanA svA'vagADhA''kAzapradezavartikArmaNaskandhA yadA upAdIyante adhyavasAyavizeSAccA''tmasAtkriyante tadA haMsaH kSIrodake iva athavA gaucarvitatRNakavalAnAM dugdhasahitasaptadhAtutayA pariNamanamiva ekasamayagRhitakArmaNaskandhAnAM madhye kecana jJAnAvaraNIyatayA keciddarzanAcchAdakatvenA'pare sukhaduHkhAnubhavayogyatayA pare ca darzanacaraNavyAmohakAritayA'nye nArakatiryaGmAnuSyA'marAssyunA'nye gatizarIrAdyAkAreNA'pare uccanIcagotrAnubhAvenA'nye dAnAdyantarAyakAritayA yad vyavasthApyante sa prakRtibandhaH / jJAnAvaraNIyAdiprakAratayA pravibhaktAnAM karmaskandhAnAmadhyavasAyavizeSAdeva jaghanyamadhyamotkRSTasthitikAlaniyamanaM sa sthitibandhaH / niyamitasthitikAnAM svasvapAkakAle paripAkamupagatAnAM karmaskandhAnAM ghRtakSIrakozAtakIrasasadRzazubhAzubha- bhU 22 <5>Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z zrInavatattva sumngglaattiikaayaaN||127|| vandhatattve prakRtyAdibandhaH // ><3-Wan Wan Wan > rasAkAreNa yA'nubhUyamAnA'vasthA so'nubhAgabandho'nubhAvabandho rasabandho vA / prakRtisthitirasavivakSAnirapekSadalikasaMkhyAprAdhAnyenaiva karmapudgalAnAM yadhaNaM sa pradezabandha iti // idazca prakRtisthitirasapradezabandhAnAM svarUpaM modakadRSTAntena bhAvanIyam , yathA vAtavinAzidravyotpanno modakaH prakRtyA vAtamupazamayati, pittopazamakadravyanirvRttaH pittam , kaphApahAridravyasamudbhUtaH kaphamityevaM svabhAvA prakRtiH / sthitistu tasyaiva kasyacidinamekaM, aparasya tu dinadvayaM evaM yAvat kasyacinmAsAdikamapi kAlaM bhavati, tataH paraM vinAzAditi / rasaH punaH snigdhamadhurAdirUpaH tasyaiva kasyacidekaguNo'parasya dviguNo'nyasya triguNa ityAdikaH / pradezAzca kaNikAdirUpAstasyaiva kasyacidekaprasUtipramANAH, anyasya tu prasUtidvayapramANA yAvadaparasya setikaadiprmaannaaH| evaM kamaNo'pi kasyacijjJAnAcchAdanasvabhAvA prakRtiH, aparasya darzanAvaraNarUpA, anyasyA''hAdAdipradAnalakSaNA, kasyacitsamyagdarzanavighAtajananasvabhAvetyAdi / sthitizca tasyaiva kasyacitriMzatsAgaropamakoTIkoTIrUpA, aparasya tu saptatisAgaropamakoTIkoTIlakSaNetyAdi / rasastvanubhAgAnubhAvazabdavAcyastasyaivaikasthAnakadvisthAnakatristhAnakAdirUpaH / pradezA alpabahutarabahutamAdirUpA iti // nanvekAdhyavasAyavizeSeNa prakRtyAdayazcacAro bandhA yugapadeva saJjAyanta Ahozcit prAk prakRtibandhastataH sthitibandha iti krameNa sampadyante ? yaugapadyena bandha iti cet kathamekAdhyavasAyalakSaNenaikena kAraNena kAryarUpAH prakRtyAdayazcatvAro bandhAH? yadi krameNeti dvitIyo bhaGga urarIkriyate tadA prakRtyAdiSu pratyekabandheSu bhinna bhinnAdhyavasAyAnAM kAraNavaM sampanIpota, na caivaM pratipAdyate, kimatra pratividhAnam ? ucyate; ekAdhyavasAyavizeSeNa yugapadeva prakRtyAdInAM bandhassaJjAyate, na caikAdhyaka in%D9Wan zs0g) // 127 // Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >Wan 9-35->'<>Wan z sAyarUpakAraNasyaikavidhattvena ekameva kArya sampadyata iti vAcyam , yato manovAkAyA'nyatamayogena prakRtipradezavandhau, kaSAyeNa / ca sthityanubhAgabandhAviti yadyapi vastutattvam . 'jogA payaDipaesaM Thii aNubhArga kasAyao kuNai' ti vacanAt tathApi tattakSayopazamavatInAmudayavatInAzca zarIra(yoga)kaSAyaprabhRtiprakRtInAM samakAlamevodayAt kSayopazamAt adhyavasAyasya ca tattatprakRtikSayopazamodayaniSpannavAd vicitrA'dhyavasAyena vicitrakAryaniSpattiriti nirbAdham / yathA citravicitramayUrazizoH niSpattau cakSurgocarAtItamapi garbhavIjasyaiva vaicitryaM pratIyate tathA samakAlameva prakRtyAdivicitrabandheSu adhyavasAyavaicitryaM sutarAM vijJAyate / na ca kevalamekavidhA'dhyavasAyena prakRtyAdibandhacatuSkamapi tu saGkramodvarttanA'pavarttanodIraNAdInyapi tenaivAdhyavasAyena pravarttante, saGkramAdayazca karaNavizeSAH, yaduktam -baMdhaNa saMkamaNuvaTTaNA ya avavaTTaNA udIraNayA / uvasAmaNA nihattI NikAyaNA ca tti karaNAI // 1 // asyAzceyaM gamanikA-badhyate jIvapradezaiH sahA'nyo'nyAnugatIkriyate'STaprakAraM karma yena vIryavizeSeNa 1 anubhAgabandho yadyapi kaSAyodavapratyayikastathApi lezyAsahacaritakaSAyodayo'nubhAgavandhaheturiti vijJeyam / yato bhinnabhinnajIvAnAM sthitibandhasya sAmye'pi anubhAgasya tIna-tIvratara-manda-mandatarApekSayA tAratamyaM pratIyate, anenaiva ca ekasmin sthitibandhA'dhyavasAyasthAne'nubhAgavandhA'dhyavasAyasthAnAnAmasaMkhyeyalokAkAzapradezatulyattvaM yuktisaGgatamiti / / tathA coktaM;-sthitipAkavizeSastasya bhavati lezyAvizeSeNeti // 2 atra zarIrazabdenopalakSaNAdvAGmanasI api svIkarttavya iti // 3 'vIryavizeSeNa ' ityanena na kevalaM yogavAcyaM vIrya gRhItavyaM kintu salezyAdivizeSaNaviziSTaM vijJeyaM / / >Wan rWan 7505742539Cg Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatatva sumaGgalA TIkAyAM // 128 // A ( tadbhandhanam / saGkramyante'nyakarmarUpatayA vyavasthitAH prakRtisthityanubhAgapradezA anyakarmarUpatayA vyavasthApyante yena tatsaGkramaNam / tadbhedAveva udvarttanA'pavarttane, te ca karmaNAM sthityanubhAgAzraye, tatrodvarttete prabhRtIkriyete sthityanubhAgau yayA vIryapariNatyA sA udvarttanA / apavartyete isvIkriyete tau sthityanubhAgau yayA sA'pavarttanA / udIryate'nudayaprAptaM karmadalikamudayAvalikAyAM pravezyate yayA sA udIraNA / upazamyate udayodIraNAnidhattinikAcanAkaraNA'yogyactvena vyavasthApyate karma yayA sA upazamanA / nidhIyate udvarttanA'pavarttanA'nyazeSakaraNA'yogyacvena vyavasthApyate karma yayA sA nidhattiH / pRSodarAditvAdiSTarUpasiddhiH / 'kaca bandhane' nitarAM kacyate svayameva bandhamAyAti tathAvidhasaMkliSTA'dhyavasAyasya jIvasya karma tatprayuGkte jIva eva tathAnukUlyena bhavanAditi prayoktRvyApAre NiG pratyayaH, tato nikAcyate sakalakaraNA'yogyactvenA'vazyavedyatayA vyavasthApyate karma jIvena yayA sA nikAcanA, athavA 'kaca bandhane' iti caurAdiko'pyastIti tasyedaM rUpam // 1 // " karaNaJca salezyavIryam, sa evA'dhyavasAyaH / na ca prAgbandhastato saGkramaH pazcAdudvarttaneti krameNa karaNapravRttirvAcyA, yato yadA bandhastatsamakAlameva saGgamAdIni karaNAdIni yathAyogaM pravarttante, kevalaM yadA bandhasya vivakSA tadA tannimittako'dhyavasAyaH bandhanakaraNanAmnA procyate, yadA saMkramasya vivakSA tadA saivA'dhyavasAyaH saGkamakaraNasaMjJayocyate, yathaikaH puruSaH putrApekSayA pitA bhavati, kAntApekSayA patirbhavati, ambApekSayA putro bhavati, bhAtrApekSayA bhrAtA'pi bhavati / yato dvividhaM hi vIryaM, chAdmasthikaM kaicalikaM ca, ubhayamapi pratyekamakaSAyi salezyaM ca bhavati, tatra chAdmasthikamakapAyi salezyamupazAntakSINamohAnAM, kaivalikaM ca salezyaM sayogikevalinAM, ayogikevalinAM siddhAnAJca kaivalikamapyalezyaM bhavati / sUkSmasamparAyAntAnAM chAdmasthikaM salezyaM kASAyikaM vIryaM ca bhavati, atra vida A Pin V A SUSAN T Pin SOFASLA G bandha tattve karaNAsSTakam // | // 128 // Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 5 7 N Pin T A T Pin V A <5>55<5>55<_< meva kASAyikaM salezyaM vIryaM parigRhyate, tasyaiva bandhAdihetuccAditi / api ca upAdAnaM tu yathAyogaM karmaskandhAnAmeva jAyate paramupAdIyamAnakarmaskandheSu tatsamayavartikaSAyodayalezyAnusAriNau jaghanyotkRSTatItramandasthitirasAvutpadyete, prAguktarItyA ca sthitirasapradezAnAM samudAyaH prakRtibandha ityuktaM kevalaM vAcaH kramavarttittvAt prAk prakRtibandhaH paJcAtsthitibandha ityAdikrameNa pratipAdanaM jAyata iti / / 39 / / yogakaSAyAnusArabadhyamAnakarmmaNAM kathaMbhUtA prakRtiriti dRSTAntena bhAvayatiH-- paDapaDihAra'simajja-haDacittakulAlabhaMDagArINaM / jaha eesiM bhAvA, kammANa'vi jANa taha bhAvA // 36 // TIkA; - paTapratihArAsimadyanigaDacitrakAra kulAlakoSAdhyakSAnAM yathA tatra tatra tattacceSTitaM vijJAyate tathA karmmaNAmapi kramazaH paTapratIhArAdInAM ceSTitattvamiva vividhAzreSTAH prakRtittvenAnubhUyanta iti gAthAsaMkSepArthaH / atrAyamAzayaHAkarNAyatanirmalataranetro'pi ghaTTapaTAcchAditadRSTikassan sanmukhavarttino'pi padArthAn draSTuM na pArayati, kizcittanupaTacchannacakSuSkaH padArthagocaramIpadAbhAsaM janayati, pratanupaTAvRtalocanaH pUrvApekSayA vizeSaM pazyati, vigatasamUlapaTAdyAvaraNavAdacchalocanaH spaSTAM dRSTimaryAdAM sAdhnoti, evaM nibiDaniviDataraniviDatamajJAnAvaraNAvRtAtmA jJAnamayatve'pyAtmano'nantajJAnAMzamRte vivekAdivikalassan kiJcijIvAjIvAdipadArthavijJAne na samartho bhavati, jAte ca jJAnAvaraNIyasya kSayopazame kSayopazamAnusArI spaSTaH spaSTataraH spaSTatamo bodhassaJjAyate, yadA cA'zeSajJAnAvaraNIyasyApagamastadA lokAlokavarNyazepamapi hastAmalakavat L AtmagocaraM jAyata ityato jJAnAvaraNasya paTaupamyamiti / G A Da A Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >yz shriinvtcsumngglaattiikaayaaN||129|| bandhatatve paTapratihA| rAdidRSTAntAni // naradevadarzanAbhilASI kazcinmanujo rAjabhuvanadvArisamAgato'pi pratIhAreNa niSiddhaH san darzanecchAyAM satyAmapi tallAbhavazcito bhavati, evaM citravicitrapadArthAlokanasugaMdhidravyAghrANanasaMgItapramukhadhvanizravaNAdInyabhilapannapi cakSuracakSurdarzanAvaraNasaMjJakakarmodayAvAptA'ndhattvabadhiravAdikaH svAbhilASApUraNe'samartho bhavati tasmAddarzanAvaraNaM pratIhArakalpam // madhuliptA'sidhArA mukhe prakSiptA satI yAvatkAlaM madhvaMzastAvatsvAdAtizayaM prayacchati, kintvanantaraM jihvAcchedaM vidhatte tadvad yAvatsAtodayastAvatsukhAnubhavassyAdanantaramazAtodayenA'zubhavipAkodayo bhavatItyato vedanIyaM madhuliptAsitulyam / madirApAnamatto mAtRkalatrAdivivekavikalassaJjAyate tathA mohanIyakamrmodayavAnAtmA zraddhAmUlakaM heyopAdeyanivRttipravRttilakSaNaM vivekaM na saJjAnIte tato madirApAnopamaM mohanIyam / nigaDanikSiptakaracaraNo naro yathAparAdhaM yAvaddaNDakAlastAvanna nigaDAnmucyate, evaM yAvadvivakSitabhavAyurudayastAvattaddhavAnmoktuM nA) bhavatItyAyunigaDasaMnibham / vicitracitraparikarmakuzalo yathAcAturya zukapikanarAmarAdInAM citrANi racayati tathA tattanAmakodayena kazcidAtmA zukaH kazcinnArakaH kazciddevaH kazcinaraH kazcidekendriyaH kazcitpazcendriyaH kazcitsusaMsthAnaH kazcidvAmano jAyate, tasmAnnAmakarma citrakArakalpam / kulAlaniSpannAnAM ghaTAnAM samatve'pi ekasmin ghaTe ikSurasAdyAni peyAni niyante, ekasmiMzca madirApramukhamAdakadravyANi kSipyante, evamAtmacce samAne'pi uccairgotrodayena prazasyakule samutpattiH, nIcairgotrodayena ca nindyakule upapAtaH, Wan Wan EWan 5209 > >Wan 4-> // 129n Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ <>yz Wan -Wan > ato gotrakarma kumbhakArakalpam / dAridyabhAgadvijAzIrvacaH zruttvA prasabena nRpatinA jIvitAhadAnArthamAdeze datte'pi kArparNyadoSAkulo bhANDAgArikastasmai dvijAya na kizcitprayacchati tathA yogyasAmagrIsadbhAve'pi dAnaM dAtumAdAtuM vA antarAyodayabhAgaya jIvo na zaknoti tasmAdvANDAgArikakalpamantarAyakarma iti // 38 // atha prakRtibandhaM vidhAnato bhAvayati:iha naanndNsnnaavrnnveymohaaunaamgoyaanni| vigdhaM ca paNa nava duaTTavIsa cutisydupnnvihN||39|| ___TIkA;-' iha ' iti asmin bandhaprakaraNe prakRtibandho mUlabhedA'pekSayA'STavidhaH, uttarabhedA'pekSayA aSTApaJcAzadadhikazataprakAra ityupariSTAdvijJeyam , te ca mUlottarabhedAH kiMnAmAnaH kasya mUlabhedasya katisaMkhyAkA uttarabhedA ityanayA gAthayA pradarzyate / tatrAdau mUlabhedAnAmagrAhamAhA-'nANadaMsaNAvaraNaveyamohAunAmagoyANi vigdhaM ca' iti, atrA''varaNazabdasyobhayatra sambandhAt jJAnAvaraNadarzanAvaraNe, jJAnAvaraNazca darzanAvaraNazca vedyazca mohazca Ayuzca nAma ca gotrazceti jJAnAvaraNadarzanAvaraNavedyamohAyurnAmagotrANIti dvandvaH / tatra jJAyate parichidyate vastvaneneti jJAnaM, jJaptirvA jJAnam , sAmAnyavizeSA''tmake vastuni vizeSagrahaNAtmako bodha ityarthaH / tathA dRzyate'neneti darzanaM, dRSTiA darzanaM, sAmAnyavizeSAtmake vastuni sAmAnyagrahaNAtmako bodhaH / Abriyate AcchAdyate'nenetyAvaraNaM, yadvA''vRNotyAcchAdayati 'ramyAdibhyaH karttari, ityanaTi pratyaye AvaraNaM, mithyAccAdisacivajIvavyApArAhRtakarmavargaNA'ntaHpAtI viziSTapudgalasamUhaH / tato jJAnazca - 17Wan < Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >Wan zrInavatattva sumngglaattiikaayaaN||130|| bandhatattve mUlottaraprakRtividhAnam // Wan >Wan -Wan darzanazca jJAnadarzane tayorAvaraNaM jJAnadarzanAvaraNaM, jJAnAvaraNaM darzanAvaraNaM cetyarthaH / tathA vedyate sukhaduHkharUpatayA'nubhUyate yattadvedyam , vedanIyamityarthaH, yadyapi sarva karma vedyate tathApi paMkajAdizabdavadvedyazabdasya rUDhiviSayatvAtsAtA'sAtarUpameva karma vedyamityucyate na zeSam / tathA mohayati jAnAnamapi prANinaM sadasadvivekavikalaM karotIti mohaH, lihAdittvAdacpratyayaH, mohniiymityrthH| tathA eti gacchatyanena gatyantaramityAyuH, yadvA eti Agacchati pratibandhakatAM svakRtakarmAvAptanarakAdidurganirgantumanaso'pi jantorityAyuH / ubhayatrApi uNAdiko Nus pratyayaH, yadvA''yAti bhavAdbhavAntaraM saMkrAmatAM jantUnAM nizcayenodayamAgacchati, pRSodarAdittvAcchabdasiddhiH, yadyapi ca sarva karmodayamAyAti tathApyastyAyuSo vizeSaH yataH zeSaM karma baddhaM sat kiMcittasminneva bhave udayamAyAti, kizcittu pradezoyabhuktaM janmAntare'pi svavipAkata udayaM nAyAtItyevetyubhayatrApi vyabhicAraH, AyuSi tvayaM nAsti, baddhasya tasminneva bhave'vedanAt , janmAntarasaGkrAntau tu svavipAkato'vazyaM vedanAditi viziSTasyaivodayAgamanasya vivakSitattvAttasya cAyuSyeva sadbhAvAttasyaivaitannAma, athavA AyAntyupabhogAya tasminnudite sati tadbhavaprAyogyANi sarvANyapi zeSakANItyAyuH / tathA nAmayati gatijAtiprabhRtiparyAyAnubhavanaM prati pravaNayati jIvamiti nAma / tathA 'guG' zabde, gUyate zabdyate uccAvaccaiH zabdairAtmA yasmAttadgotram / tathA vizeSeNa hanyante dAnAdilabdhayo vinAzyante'neneti ' sthAsnAyudhivyAdhihanibhyaH kaH' iti kapratyaye vinamantarAyam / 'caH' samuccaye / ' paNanavaduaTThavIsa' ityAdi, atra dvandvagarbho bhuvriihismaasH| bhAvArthaH punarayam :-paJcavidhaM jJAnAvaraNam , navavidhaM darzanAvaraNam , dvividhaM vedyaM, aSTAviMzatividho mohaH, caturvidhamAyuH,tryuttarazatavidhaM nAma, dvividhaM gotraM paJcavidhaM vighnamiti / tatra pazcavidhaM jJAnAvaraNaM,yathA mati in 405552250<-para -) - ) // 130 // >Wan Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z > > jJAnAvaraNaM, zrutajJAnAvaraNaM, abadhijJAnAvaraNaM, manaHparyayajJAnAvaraNaM, kevalajJAnAvaraNaM / tatrA''tmano jJasvabhAvasya prakAzarUpasya jJAnAvaraNakSayopazamakSayasamudbhavAH prakAzavizeSA matijJAnAdivyapadezyA bhuviklpaaH| tatra ca jJAnAvaraNasya svasthAne yAvanto vikalpAH sambhavanti te sarve jJAnAvaraNenaiva graahyaa| vikalpAzcame-indriyAnindriyanimittattvAdavagrahAdayo matijJAnasya, aGgAnaGgavikalpAH zrutajJAnasya, bhavakSayopazamajapratipAtyAdivikalpAzcAvadhijJAnasya, Rjuvipulamativikalpau manaHparyAyajJAnasya, sayogA'yogasthAdivikalpAH kevalajJAnasyeti / tatrendriyanimittaM zrotrAdipaJcakasamudbhavaM kSayopazamajaM jJAnaM yogyadezAvasthitasvaviSayagrAhi, anindriyaM tu manovRttiroghajJAnazca, tadetanmatijJAnaM caturaSTAviMzatidvAtriMzatpatriMzaduttaratrizatabhedamAbriyate yena tanmatijJAnAvaraNam dezaghAti locanapaTalavaccandraprakAzA'bhrAdivad vA 1 / tathA zrotrandriyalabdhiH zrutaM zeSendriyamanovijJAnazca zrutagranthAnusAri svArthAbhidhAnapratyalaM zrutajJAnaM, tadanekabhedamAcakSate pravacanA'bhijJAH / yathAha bRhatkalpe- jAvaMti askarAI, askarasaMjoga jattiyA loe| evaiA pagaDIo, suyanANe hoMti nAyavvA' // 1 // tasyAvaraNaM zrutajJAnAvaraNam , etadapi dezaghAtIti 2 / antargatabahutarapudgaladravyAvadhAnAdavadhiH, pudgaladravyamaryAdayaiva vA''tmajaHkSayopazamajaH prakAzAvirbhAvo vA'vadhirindriyanirapekSaH sAkSAt jJeyagrAhI lokAkAzapradezamAnaprakRtibhedaH, tadAvaraNamavadhijJAnAvaraNam , idamapi dezaghAtyeva 3 / tathA manuSyakSetrA'ntarvartisaMjJipazcendriyagRhItacintitamanodravyaparyAyAn nimittIkRtya palyopamA'saMkhyeyabhAgAvacchinnabhUtabhaviSyatsambandhisAmAnyavizeSagrAhI Atmano yaH pratibhAsastanmanaHparyAyajJAnaM, tasyAvaraNaM manaHparyAyajJAnAvaraNaM, etadapi dezaghAti 4 / samastAvaraNakSayAvirbhUtamAtmaprakAzatattvamazeSadravyaparyAyagrAhi kevalajJAnaM, tadAcchAdanakRt kevalajJAnAvaraNa > - < > Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bandhatatve shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||131|| -Wan >Wan 8Wan >Wan uttaraprakRtibhedAH // etacca sarvaghAtIti 5 // atha navavidhaM darzanAvaraNaM, tadyathA-sarvamevendriyaM sAmAnyavizeSabodhasvabhAvasyA''tmanaH karaNadvAraM, pazyatyaneneti cakSuH, tadvArakaM ca sAmAnyamAtropalambhanamAtmapariNatirUpaM cakSurdarzanaM, tallabdhighAti cakSurdarzanAvaraNam 1 / zeSendriyamanoviSayamaviziSTamacakSurdarzanaM, tallamdhighAti acakSudarzanAvaraNam 2 / avadhireva darzanamavadhidarzanam , tadAvaraNamavadhidarzanAvaraNam 3 / kevalameva darzanaM kevaladarzanaM, tadAvaraNaM kevaladarzanAvaraNam 4 / 'drA' kutsAyAM, niyataM drAti avispaSTatayA kutsitattvaM gacchati caitanyaM yasyAM svApAvasthAyAM sA nidrA, nakhacchoTikAmAtrasAdhyaprabodhyasvApAvasthetyarthaH 5 / nidrAto'tizAyinI nidrA nidrAnidrA, madhyamapadalopI samAsaH, tasyA hyatyantamasphuTIbhUtaM caitanyaM bahubhiryanaiH prayodhamupayAti 6 / upaviSTa Urdhvasthito vA pracalati ghUrNate yasyAM svApAvasthAyAM sA pracalA 7 / pracalAto'tizAyinI pracalA pracalApracalA, iyaM hi caGkramaNAdi kurvato'pyudayamAgacchatIti pracalAto'syA atizAyinItvaM, 8 / styAnA piNDIbhUtA RddhirAtmazaktirUpA yasyAM svApAvasthAyAM sA styAnarddhiH, tadbhAve hi prathamasaMhananasyArdhacakravardhavalasadRzI zaktirupajAyate 9 / atra nidrAdayaH samadhigatAyA eva darzanalabdhepaghAte vartante, darzanAvaraNacatuSTayaM tu udgamoccheditvAtsamUlaghAtaM darzanalandhiM hantIti bahuzrutavacanam / tathA ca prAptasya darzanasya nAzakatvenA'prAptasya ca prativandhakattvena navAnAmapi prakRtInAM darzanAvaraNacaM paribhASitaM bhavati / / vedanIyasya dve prakRtI, sAtamasAtaMca, tatra yadudayAdArogyaviSayopabhogAdijanitamAlAdalakSaNaM sAtaM vedyate tatsAtavedanIyam 1 / tadviparItamasAtavedanIyam 2 / darzanamohanIya-cAritramohanIyabhedAbhyAM mohanIyaM dvividhaM, tatra mithyAcca-samyagmithyAttva-samyaktvabhedairdarzana Wan Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N V A mohanIyaM tridhA, tatra yadudayAjjinapraNitatacvAzraddhAnaM tanmithyAtvaM / yadudayAjJjinapraNItatattvaM na samyak zraddhatte nApi nindati tat A samyagmithyAttvaM / yadudayavazAJjinapraNItatattvaM samyak zraddhatte tat samyaktvam 3 / kaSAyanokapAyabhedAbhyAM cAritramohanIyaM dvidhA, tatra SoDaza kaSAyabhedAH, kaSasya saMsArasyAyo lAbho yebhyaste kaSAyAH krodhamAnamAyAlobhAH, te ca pratyekamanantAnubandhyapratyAkhyAnAvaraNapratyAkhyAnAvaraNasaMvalanabhedAccaturdhA, tatrAnantaM saMsAramanubadhnantItyevaMzIlA anantAnubandhinaH, eSAM ca saMyo5 janA iti dvitIyamapyasti nAma saMyojyante sambadhyante'nantairbhavai jantavo yaiste saMyojanA iti vyutpatteH 7 / na vidyate svalpamapi pratyAkhyAnaM yeSAmudayAtte'pratyAkhyAnAH 11 / pratyAkhyAnaM sarvaviratirUpamAvriyate yaiste pratyAkhyAnAvaraNAH 15 / parIpaho - pasarganipAte sati cAritriNamapi saM ISajvalayantIti saMjvalanAH 11 / nokaSAyA ityatra nozabdaH sAhacarye, tataH kaSAyaiH T sahacAriNaH sahavartino ye te nokaSAyAH, kaiH kaSAyaiH sahacAriNa iti cedAdyairdvAdazabhiH / tathAhi ; - nAdyeSu dvAdazasu kaSAyeSu kSINeSu nokapAyA avatiSThante, tadanantarameva teSAmapi kSapaNAya kSapakasya pravRtteH / yadvaite samujRmbhamANA avazyaM kaSAyAnuddIA payanti tataH kaSAyasahacAriNaH / uktaJcaH - 'kaSAyasahavarttittvAtkaSAyapreraNAdapi / hAsyAdinavakasyoktA nokaSAyakaSAyatA || ( 1 // te ca nokaSAyA nava, hAsyAdiSaTkaM vedatrikaJca / tatra hAsyAdiSaTkaM hAsyaratyaratibhayazokajugupsAlakSaNaM / tatra yadudayAtsanimittamanimittaM vA hasati taddhAsyamohanIyam 20 / yadudayAdvAhyAbhyantareSu vastuSu prIti tadratimohanIyaM 21 / yadudayAteSvaprItistadaratimohanIyaM, 22 / prItyaprItI sAtAsAtAtmake eveti vedanIyakarmaNaivAnayoranyathAsiddhiriti nAzaGkanIyaM, tadupanItasukhaduHkhahetusaMnidhAne'pi cittA'nyathAbhAvasyaitadvyApAratvAt, yadudayAt priyaviprayogAdAvAkrandati bhUpIThe luThati UA5N50A L Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N CS! bhInavatattvasumaGgalATIkAyAM bandhatattve uttaraprakRtibhedAH // // 132 // >Wan -gWan Wan Wan dIrgha niHzvasiti tacchokamohanIyaM, 23 / yadudayAtsanimittamanimittaM vA svasaGkalpato bibheti tadbhayamohanIyaM, 24 / yadudayAcchubhamazubhaM vA vastu jugupsate tajjugupsAmohanIyaM 25 / vedatrikaM strIvedaH puruSavedo napuMsakavedazca / tatra yadudaye striyAH puMsyabhilASaH pittodaye madhurAbhilASavat sa strIvedaH, 26 / yadudayAtpuMsaH striyAmabhilASaH zleSmodayAdamlAbhilASavat sa puruSavedaH, 27 / yadudayAtstrIpuMsayoruparyabhilASaH pittazleSmodaye majjikAbhilASavat sa napuMsakavedaH 28 / ete SoDaza kaSAyA nava ca nokssaayaashcaaritrmohsNjnyaaH|| surAyunarAyustiryagAyunarAkAyuzceti catasra AyuSaH prkRtyH|| atha nAmakarmaNa uttarabhedAnAha caturdazapiNDaprakRtayo'STA'pratipakSAH pratyekaprakRtayastrasadazakaM sthAvaradazakaM ceti dvicatvAriMzanmUlanAmaprakRtayaH / tatra gatijAtizarIrAGgopAGgabandhanasaGghAtasaMhananasaMsthAnavarNagandharasasparzAnupUrvIvihAyogatayazcaturdaza pinnddprkRtyH| piNDattvaM avAntarabhedayuktattvaM, tatra gamyate tathAvidhakarmasacivairjIvaiH prApyata iti gatiH nArakatvAdiparyAyapariNatiH, sA caturdhA narakagatistiryaggatirmanuSyagatirdevagatizca, tadvipAkavedyA karmaprakRtirapi gatiH, sApi caturddhA / ekendriyAdInAmekendriyAdizabdapravRttinibandhanaM tathAvidhasamAnapariNatilakSaNaM sAmAnyaM jAtiH, tadvipAkavedyA karmaprakRtirapi jAtiH / ayamatra pUrvasUrINAmabhiprAyaH-dravyarUpamindriyamaGgopAGganAmendriyaparyAptisAmarthyAtsiddhaM, bhAvarUpaM tu sparzanAdIndriyAvaraNakSayopazamasAmarthyAt 'kSAyopazamikAnIndriyANi' iti vacanAt / yatpunarekendriyAdizabdapravRttinimittaM sAmAnyaM tadanyA'sAdhyatvAjAtinAmanibandhanamiti, jAtiH paJcadhA-ekendriyajAtibhandriyajAtisvIndriyajAtizcaturindriyajAtiH paJcendriyajAtizceti / tadvipAkavedyaM jAtinAmakarmApi 6Wan EZ_05 - // 132 // Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ZE >; paJcadhA 9 / zIryata iti zarIraM, tacca paJcadhA-audArikaM vaikriyaM AhArakaM taijasaM kArmaNaM ca, tadvipAkavedyaM karmApi zarIranAma paJcadhA / yadudayAdaudArikazarIrayogyAn pudgalAnAdAyaudArikazarIrarUpatayA pariNamayati, pariNamayya ca jIvapradezaiH sahAnyonyAnugamarUpatayA saMbandhayati tadaudArikazarIranAma evaM zeSazarIranAmAnyapi bhAvanIyAni 14 / aGgAnyaSTau ziraHprabhRtIni / uktazca;-'sIsamuroyarapiTThI do bAhU UruyA ya aTuMgA' / tadavayabhUtAnyaGgulyAdInyupAGgAni / zeSANi tu tatpratyavayava- / bhUtAnyaGguliparvarekhAdInyaGgopAGgAni / tato'GgAni copAGgAni cAGgopAGgAni, aGgopAGgAni cAGgopAGgAni cAGgopAGgAni | 'sarUpANAmekazeSaH' ityekazeSaH, tannimittaM karmAGgopAGgaM tatridhA, audArikAGgopAGga, vaikriyAGgopAGgaM AhArakAGgopAGga ca / tatra yadudayAdaudArikazarIratvena pariNatAnAM pudgalAnAmaGgopAGgavibhAgapariNatirupajAyate tadaudArikAGgopAGganAma, evaM vaikriyA''hArakAGgopAGganAmnI api bhAvanIye / taijasakArmaNayostu jIvapradezasamAnasaMsthAnattvAnnAstyaGgopAGgasambhavaH17 / badhyate'neneti bandhanaM, yadudayAdaudArikapudgalAnAM gRhItAnAM gRhyamANAnAM ca parasparamekatvamupajAyate kASThadvayasyeva jatusambandhAt , taccaudArikabandhanAdibhedena paJcaprakAraM 22 / saGghAtyante gRhIcA piNDIkriyante audArikAdipudgalA yena tatsaMghAtanaM, tadapyaudArikasaGghAtanAdibhedena paJcavidhaM / atha ko'sya vyApAraH ? pudgalasaMhatimAtramiti cenna, pudgalasaMhatimAtrasya grahaNamAtrAdeva siddhatvAt tatra saMghAtananAmakarmaNo'nupayogAd, audArikAdizarIraracanAnukArisaGghAtavizeSastadvyApAra iti saMpradAyamataM, tadapi na, tantusaMhateH paTa ivaudArikAdivargaNAprabhavapudgalasaMhaterevaudArikazarIrAdau hetutvAt tatrAdhikavizeSAnAzrayaNAditi cetsatyaM, pratiniyatapramANaudArikAdizarIraracanArtha saMhativizeSasyAvazyAzrayaNIyatvAttanimittatAratamyabhAgitayA isWan Wan yzWan 095- - - > Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhInavatattvasumaGgalATIkAyAM 8) bandhatatve uttrprkRtyH|| ) // 133 // ) | saGghAtananAmakarmasiddhiriti saMpradAyAbhiprAyasyaiva yuktattvAt 27 / saMhananaM nAmAsthiracanAvizeSaH, tat poDhA;-vajrarSabhanArAcaM RSabhanArAcaM nArAcaM arddhanArAcaM kIlikA sevAttaM c| tatra vajra kIlikA, RSabhaH pariveSTanapaTTaH, nArAcamubhayato markaTabandhaH, tatazca dvayorasthnorubhayato markaTabandhena baddhayoH paTTAkRtinA tRtIyenAsthnA pariveSTitayorupari tadasthitrayamedi kIlikAkhyabajranAmakamasthi yatra bhavati tadbajrarSabhanArAcasaMjJamAcaM saMhananaM 28, yatpunaH kIlikArahitaM tadRSabhanArAcaM dvitIyaM, 29 / yatrAsthnormarkaTabandha eva kevalastannArAcasaMjJaM tRtIyaM, 30 / yatra punarekapArthe markaTabandho dvitIyapArzve ca kIlikAbandhastadardhanArAcaM caturtha, 31 yatrAsthIni kIlikAmAtrabaddhAnyeva bhavanti tatkIlikAkhyaM paJcamaM, 32, yatra punaH parasparaM paryantasparzamAtralakSaNAM sevAmAgatAnyasthIni bhavanti nityameva snehA'bhyaGgAdirUpAM sevAM pratIcchanti vA tatsevArtAkhyaM SaSThaM, 33 / etannibandhanaM saMhanananAmakarmA'pi poDhA / saMsthAnamAkAravizeSaH saGgRhItasaGghAtitabaddheSvaudArikAdipudgaleSu yadudayAdbhavati tatsaMsthAnanAma, evamagre'pi bhAvanIyaM / samAH sAmudrikazAstroktapramANalakSaNavisaMvAdinyazcatasro'srayazcaturdigbhAgopalakSitAH zarIrAvayavA yasya tatsamacaturasraM, 34 / nAbherupari sampUrNapramANatvAdadhastvatathAcvAdupari saMpUrNapramANAdhohInanyagrodhavat parimaMDalaM yasya tanyagrodhaparimaMDalaM 35 / AdirihotsedhAkhyo nAbheradhastano dehabhAgo gRhyate, tataH saha AdinA nAbheradhastanabhAgena yathoktapramANalakSaNena varttata iti sAdi, vizeSaNA'nyathA'nupapattyA vishissttaarthlaabhH| apare tu sAcIti paThanti, tatra sAcIti samayavidaH zAlmalItarumAcakSate, tataH sAcIva yatsaMsthAnaM tatsAci, yathA zAlmalItaroH skandhakANDamatipuSTaM upari ca na tadanurUpA mahAvizAlatA tadvadasyApi saMsthAnasyAdhobhAgaH paripUrNo bhavati uparibhAgastu na tatheti bhAvaH 36 / ) )- >) // 133 // Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zWan >Wan Wan 55->Wan ! yatra zirogrIvaM / hastapAdAdikaM ca yathoktapramANalakSaNopetaM uraudarAdi ca maDabhaM tatkubja 37 / yatra punaruraudarAdi pramANalakSaNopetaM hastapAdAdikaM ca hInaM tadbAmanaM 38 / yatra tu sarve'pyavayavAH pramANalakSaNaparibhraSTAstat huMDaM 39 / varNyate'laMkriyate zarIramaneneti varNaH, sa ca paJcadhA-zvetapItaraktanIlakRSNabhedAt tannibandhanaM nAmApi paJcadhA / tatra yadudayAjantUnAM zarIre zvetavarNaH prAdurbhavet yathA balAkAdInAM taczvetavarNanAma, evamagre'pi bhAvanIyam 44 / 'bastagaMdhaardane' gandhyate AghrAyate iti gandhaH, sa dvidhA-surabhigandho durabhigandhazca, tannibandhanaM nAmApi dvidhA / tatra yadudayAjantUnAM zarIreSu surabhigandha upajAyate yathA zatapatrAdInAM tatsurabhigandhanAma 45, etadviparItaM durabhigandhanAma bhAvanIyaM 46 / ' rasa AsvAdanasnehanayoH' rasyate AsvAdyate iti rasaH, sa ca paJcadhA;--tiktakaTukaSAyAmlamadhurabhedAt, tinnivandhanaM nAmApi paJcadhA / tatra yadudayAjantUnAM zarIreSu tikto raso bhavati yathA maricAdInAM tattiktarasanAma / evamagre'pi bhAvanIyam 51 / 'chupa spRza saMsparza' spRzyate iti sparzaH, sa ca karkazamRdulaghugurusnigdharUkSazItoSNabhedAdaSTaprakAraH, tannibandhanaM sparzanAmApyaSTabhedaM / tatra yadudayAjantUnAM zarIreSu pASANAdInAmiva kArkazyaM bhavati tatkarkazasparzanAma / evamagre'pi bhAvanIyam 59 / vigraheNa bhavAntarotpattisthAnaM gacchato jIvasyAnuzreNiniyatA gamanaparipATyAnupUrvI, tadvipAkavedyA karmaprakRtirapyAnupUrvI, sA caturdhA;-narakagatyAnupUrvI tiryaggatyAnupUrvI manuSyagatyAnupUrvI devagatyAnupUrvI ceti 63 / vihAyasA gatirvihAyogatiH, prathamaprakRtivyavacchedAya vihAyaseti vizeSaNaM sA prazastA prazastA haMsagajavRSabhAdInAM, aprazastA kharoSTramahiSAdInAM tadvipAkavedyA karmaprakRtirapi dviprakArA vihAyogatiH 65 / uktAH piNDaprakRtayaH,etAsAM cAvAntarabhedAH pnycssssttiH| atha pratyekaprakRtayo vaktavyAH, .55Wan 8Wan zoss. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha zrInavatattva sumaGgalA TIkAyAM V // 134 // <5>5< A A T A -> 5 tAzca sapratipakSA apratipakSAzceti dvividhAH / tatra pUrvamalpavaktavyattvAdapratipakSA ucyante, tAvAgurulaghUpaghAtaparAghAtocchvA sAtapodyotanirmANatIrthakaranAmabhedAdaSTa / tatra yadudayAtprANinAM zarIrANi na gurUNi na laghUni nApi gurulaghUni kiM vagurulaghupariNAmapariNatAni bhavanti tadagurulaghunAma 1 / yadudayAtsvazarIrAvayavaireva pratijihvAgalavRndalambakacauradantAdibhirjanturupahanyate svayaMkRtodbandhana bhairavaprapAtAdibhirvA tadupaghAtanAma 2 / yadudayAdojasvI darzanamAtreNa vAksauSThavena vA mahAsabhAgataH sabhyAnAmapi trAsamutpAdayati prativAdinazca pratibhAM pratihanti tatparAghAtanAma 3 / yadudayAducchvAsaniHzvAsalabdhirupajAyate taducchvAsanAma 4 / yadudayAJjantuzarIrANi svarUpeNAnuSNAnyapyuSNaprakAzalakSaNamAtapaM kurvanti tadAtapanAma 5, tadvipAkazca bhAnumaNDalagata bhUkAyikeSveva, na vahni, pravacane niSedhAt, tatroSNattvamuSNasparzodayAdutkaTalohitavarNanAmodayAcca prakAzakattvamiSyata iti / yadudayAjjantuzarIrANyanuSNaprakAzarUpamudyotaM kurvanti yathA yatidevottaravaikriyacandragrahanakSatratArAvimAnaratnauSadhayastadudyotanAma 6 / yadudayAJjantuzarIreSvaGgapratyaGgAnAM pratiniyatasthAnavarttitA bhavati tannirmANanAma sUtradhArakalpaM, tadabhAve hi tadbhRtakakalpairaGgopAGganAmAdibhirnirvarttitAnAmapi zirauraudarAdInAM sthAnapravRtteraniyamassyAt 7 / yadudayAdaSTamahAprAtihAryAdyatizayAH prAdurbhavanti tattIrthakaranAma 8 / uktA apratipakSAH pratyekaprakRtayaH / atha sapratipakSA ucyante, tAzca trasabAdaraparyAptapratyekasthirazubhasusvarasubhagAdeyayazaH kIrttayaH sthAvarasUkSmAparyAptasAdhAraNAsthirA zubhadusvaradurbhagAnAdeyAyazaH kIrtirUpapratipakSasahitA viMzatiH / tatra trasantyuSNAdyabhitaptAH sthAnAntaraM gacchantIti sA dvIndriyAdayaH, tadvipAkavedyA karmaprakRtirapi trasanAma 1 / tadviparItaM sthAvaranAma, yadudayAduSNAdyabhitApe'pi sthAnaparihArAsamarthAH pRthivyAdayaH FUSN5AZALA uttara M prakRtayaH // G bandhata 15 // 134 // Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z 5 > 5 - 5 -> A T A sthAvarA bhavanti 2 / yadudayAjIvAnAM cakSugrAhyazarIratvalakSaNaM bAdaratvaM bhavati tadvAdaranAma, pRthivyAderekaikazarIrasya cakSurgrAhyatvAbhAve'pi bAdarattvapariNAmavizeSAdbahUnAM samudAye cakSuSA grahaNaM bhavati 3 / tadviparItaM sUkSmanAma, yadudayAdvahUnAM samuditAnAmapi jantuzarIrANAM cakSurgrAhyatA na bhavati 4 / yadudayAtsvayogyaparyAptinirvarttanasamartho bhavati tatparyAptanAma 5 / tadviparItamaparyAptanAma, yadudayAtsvayogya paryAptinirvarttanasamartho na bhavati 6 / yadudayAtpratijIvaM bhinnazarIramupajAyate tatpratyekanAma, nanu kapitthAzva - thapIluprabhRtinAM mUlaskaMdhatvakchAkhAdayaH pratyekamasaMkhyeyajIvAH pravacaneM procyante, mUlAdayazca devadattazarIrakhadakhaNDaikazarIrAkArA upalabhyanta iti kathaM teSAM pratyekazarIratvaM ? pratijIvaM zarIrabhedA'bhAvAt iticenmaivaM, tanmUlAdiSvasaGghatheyAnAmapi jIvAnAM bhinnabhinnazarIrAbhyupagamAt, kevalaM zleSadravya mizritasakalasarpapavartivatprabalarAgadveSopacitavicitrapratyekanAmakarmapudgalodayAtteSAM parasparavimizrazarIrasaMbhavAt 7| yadudayAdanantAnAM jIvAnAmekaM zarIraM bhavati tatsAdhAraNanAma 8 / yadudayAcchiro'sthidantAdInAM zarIrAvayavAnAM sthiratA bhavati tat sthiranAma 9 / tadviparItamasthiranAma, yadudayAjihvAdInAM zarIrAvayavAnAmasthiratA 10 / yadudayAnnA bheruparitanA avayavAH zubhA jAyante tacchubhanAma, 11 / tadviparItamazubhanAma, yadudayAnnAbheradhastanAH pAdAdayo'vayavA azubhA bhavanti, tathAhi :- zirasA spRSTastuSyati manuSyaH pAdena tu ruSyati, kAminyAH pAdasparzena ca yastopaH sa mohanibandhano na tu vAstava iti na tena vyabhicAraH 12 / yadudayAjIvasvaraH zrotRprItiheturbhavati tatsusvaranAmA, 13 / tadviparItaM duHsvaranAma, yadudayAtsvaraH zrotRRNAmaprItiheturbhavati 14 / yadudayAdanupakRdapi sarvasya manaHpriyo bhavati tatsubhaganAma 15 / tadviparItaM durbhaganAma, yadudayAdupakArakRdapi janasya dveSyo bhavati 16 / yacca tIrthakaro'pyabhavyAnAM dveSyo bhavati tatra na phra UM<550A5. N A Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Zys shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||135|| 55ye bandhatave uttrprkRtimedaaH|| > <9- tIrthakaragatadurbhagattvaM nimittaM, kiMtu tadgatamithyAtvadoSa evetyavadheyaM / yadudayAlloko yattadapi vacanaM pramANIkaroti darzanasamanantarameva cAbhyutthAnAdhAcarati tadAdeyanAma 17 / tadviparItamanAdeyanAma, yadudayAdupapannamapi buvANo nopAdeyavacano bhavati, nApyabhyutthAnAdiyogya: 18 / tapaHzauryatyAgAdinA samupArjitena yazasA kIrtanaM yaza kIrtiH, yadvA yazaH sAmAnyena khyAtiH, kIrtiguNotkIrtanarUpA prazaMsA, athavA 'ekadiggAminI kIrtiH sarvadiggAmukaM yshH| dAnapuNyabhavA kIrtiH parAkramakRtaM yazaH // 1 // ' te yaza-kIrtI yadudayAdbhavatastadyaza-kIrtinAma 19| tadviparItamayaza-kIrtinAmayadudayA nmadhyasthasyApi janasyAprazasyo bhavati 20 / uktAH sapratipakSAH prtyekprkRtyH| atra trasAdayo daza prakRtayastrasAdidazakaM, sthAvarAdayazca daza sthAvarAdidazakamiti saMjJA grAhyA / gotrasya dve uttaraprakRtI-uccairgotraM, nIcairgotraM ca / yadudayAduttamajAtikulabalataporUpaizvaryazrutasatkArAbhyutthAnAsanapradAnAJjalipragrahAdisambhavastaduccairgotram / yadudayAt punarjJAnAdisaMpanno'pi nindA labhate hInajAtyAdisaMbhavAM tannIcairgotram / antarAyasya dAnalAbhabhogopabhogavIryAntarAyabhedAt pazcottaraprakRtayaH, tatra yadudayAt sati vibhave samAgate ca guNavati pAtre dattamasmai mahAphalamiti jAnannapi dAtuM notsahate taddAnAntarAyaM / yadudayAdAtuhe vidyamAnamapi deyaM guNavAnapi yAcamAno'pi na labhate tallAbhAntarAyaM / yadudayAdviziSTAhArAdiprAptAvapyasati ca pratyAkhyAnAdipariNAme kArpaNyAnnotsahate bhoktuM tadbhogAntarAyaM / evamupabhogAntarAyamapi bhAvanIyaM, navaraM bhogopabhogayorayaM vizeSaH-sakRdbhujyata iti bhogaH, punaHpunarupabhujyata ityupbhogH| yadudayAtsatyapi nIruji zarIre yauvane'pi vartamAno'lpaprANo bhavati tadvIryAntarAyaM / ityevaM mUlottarabhedataH '-g> // 135 // Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7) 25s>Wan prakRtivandho vyaakhyaatH| nanu prathamaM jJAnAvaraNaM dvitIyaM darzanAvaraNaM yAvadaSTamamantarAyamitikramassahetuka uta nirhetuka ? ucyate yadyapi bandhakAlacintAmAzritya tu prAguktarItyA samakameva saptAnAmaSTAnAM vA karmaNAM bandhaH natu prAg jJAnAvaraNaM tato darzanAvaraNamantimamantarAyazceti, tathApi siddhAntasiddhakramasAdhanAyeyaM paripATI sahetukA vidhIyate / tatra jJAnadarzane jIvasya svatatvabhRte, tayorabhAve jIvatvasyaivAyogAt , tayorjJAnadarzanayorapi ca madhye jJAnaM pradhAnaM, jJAnopayogayuktasyaiva labdhiprAptermokSAvAnezca, sakalazAstrAdivicArapravRttirapi jJAnAdhInA eva tato jJAnaM pradhAnaM tadAvArakaM ca jJAnAvaraNaM karma yatastatprathamamuktaM, tadanantaraM ca darzanAvaraNaM, jJAnopayogAcyutasya darzanopayoge'vasthAnAt, ete ca jJAnadarzanAvaraNe skhavipAkamupadarzayantI yathAyogamavazyaM sukhaduHkharUpavedanIyakarmavipAkodayanimitte bhavataH, tathAhi;-jJAnAvaraNamupacayotkarSaprAptaM vipAkato'nubhavan sUkSmasUkSmataravastuvicArA'samarthamAtmAnaM jAnAnaH khidyate bhUrilokaH, jJAnAvaraNakarmakSayopazamAt pATavopetazca sUkSmatarANi vastUni nijaprajJayAbhijAnAnaH bahujanAtizAyinamAtmAnaM pazyan sukhaM vedayate / tathAtinibiDadarzanAvaraNodaye jAtyandhAdiranubhavati duHkhasandohaM vacanagocarAtikrAntam / darzanAvaraNakSayopazamasauSThavaparikalitazca spaSTacakSurAdyupeto yathAvadvastunikurambaM samyagavalokamAno vedayate'mandamAnandasandohaM, tata etadarthapratipattyartha darzanAvaraNAnantaraM vedanIyagrahaNam / vedanIyaM ca sukhadukhe janayati, sukhaduHkhAbAptau cAvazyaM saMsAriNAM rAgadveSau tau ca mohanIyahetukAviti vedanIyAnantaraM mohniiym| mohanIyamUDhAzca jantavo bahArambhaparigrahaprabhRtikarmAdAnAsaktA narakAdyAyuSkamAracayanti tato mohanIyAnantaramAyugrahaNam / narakAdyAyuSkodaye cAvazya Wan yzWan ) - ->) -kara Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM zy bandhatacce uttrprkRtibhedaaH|| // 136 // narakagatyAdIni nAmAnyudayamAyAntIti AyuranantaraM nAmagrahaNam , nAmakarmodaye ca niyamAduccanIcAnyataragotrakarmavipAkodayena bhavitavyamato nAmagrahaNAnantaraM gotragrahaNam / gotrodaye coccaiH kulotpannasya prAyo dAnalAbhAntarAyAdikSayopazamo bhavati, rAjaprabhRtInAM prAcuryeNa dAnalAbhAdidarzanAt , nIcaiH-kulotpannasya prAyo dAnalAbhAdyantarAyodayo bhavati nIcajAtInAM tathAdarzanAt, tata etadarthapratipacyartha gotrAnantaramantarAyagrahaNamiti // 39 // prakRtibandhanirUpaNaM vidhAya atha sthitibandhanirUpaNaprasaGge prAgutkRSTasthitibandhaM nirUpayati;nANe adaMsaNAvaraNe, veyaNie ceva aMtarAe a| tIsaM koDAkoDI, ayarANaM Thii a ukkosaa||40|| sittari koDAkoDI mohaNIe vIsa nAma goesu / tittIsaM ayarAiM, AuTTii baMdha ukkosaa||41|| ___TIkA;-padaikadezAtpadasamudAyasyApi grahaNamiti nyAyena ' nANe' iti padena jJAnAvaraNIyasya grahaNam , ayamarthaHjJAnAvaraNasya darzanAvaraNasya vedanIyasya aMtarAyasya ca karmaNaH utkRSTA sthitiH triMzatkoTIkoTIsAgarapramANA, mohanIyasya saptatikoTIkoTIsAgarapramANA, mohanIyasya viMzatikoTIkoTIsAgarapramANA, AyuSazcotkRSTA sthitiH trayastriMzatsAgaramAnA / iti gAthAdvayAkSarArthaH / vistarArthastvayam -AtmanA (kartA) parigRhItasya karmapudgalarAzerAtmapradezeSvavasthAnaM sthitiH, vivakSitabadhyamAnalatAmAzritya bandhakAlamAdau kRtvA yAvatkAlaM saMkramodvarttanApavarttanAdivyAghAtA'bhAve vivakSitalatAgataM dalikamazeSaM na jIrNa bhavati tAvatkAlInA tallatAyAH sthitiriti tAtparyam / sA ca jaghanyotkRSTabhedAbhyAM dvividhA, tatra tAvadAdau utkRSTAM sthitimAha:-jJAnAvaraNadarzanAvaraNavedanIyAntarAyANAmutkRSTA sthitistriMzatsAgaropamakoTIkoTyaH, varSa 509- // 136 // Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ izs9>ysWan Wan ->Wan sahasratritayaM cA''bAdhAkAlaH, bAdhA( niSeka )kAlastu varSasahasratritayanyUnatriMzatsAgaropamakoTIkoTyaH, yatprabhRti jJAnAvaraNIyAdikarma udayAvalikApraviSTaM yAvacca niHzeSamupakSINaM tAvad bhavati, tacca bandhakAlAdArabhya triSu varSasahasreSvatIteSu udayAvalikAM pravizati sAmAnyataH, sa khalvabAdhAkAlo yatastatkarma nAnubhUyate tAvantaM kAlamiti / evaM sarvatrApyabAdhAkAlaviSaye svadhiyA paribhAvanIyam / idamatra hRdayam :-iha dvidhA sthitiH, karmarUpatAvasthAnalakSaNA'nubhavaprAyogyA ca / karmarUpatAvasthAnalakSaNAmeva sthitimadhikRtya jaghanyotkRSTapramANAbhidhAnamidamavagantavyam / anubhavaprAyogyA punaravAdhAkAlahInA / yeSAM ca karmaNAM yAvatyaH sAgaropamakoTIkoTyasteSAM tAvanti vrssshtaanybaadhaakaalH| tathA mohanIyasya saptatisAgaropamakoTIkovya utkRSTA sthitiH, idaM ca darzanamohanIyamAzritya vijJeyamanyathA cAritramohanIyasya catvAriMzatsAgaropakoTIkoTyaH, ubhayorapi darzanacAritramohayoH krameNa sptshsrctusshsrvrssaannybaadhaakaalH| nAmagotrayoviMzatisAgaropamakoTIkoTyaH, varSasahasradvayaM cAbAdhAkAlaH / AyuSaH trayastriMzat sAgaropamANi pUrvakoTItribhAgA'bhyadhikAni, pUrvakoTItribhAgazcAbAdhAkAlaH / mUlaprakRtInAmutkRSTaH sthitibandha uktaH, idAnImuttaraprakRtimAzritya saiva utkRSTacandho bhAvyateH-tatra jJAnAvaraNadarzanAvaraNAnta 1 nanu zeSakarmaNAmutkRSTA sthitirabAdhAsahitaiva sUtrakAreNa gaNitA, kathamAyuSo'bAdhA sthiterbhinnA pradaryate ? satyam ! sarvatra prAyo granthakAramaharSerevaMbhUtaiva vivakSA dRzyate, yathA 'trayastriMzatsAgaropamANyAyuSkasya' ( tattvA0 adhyA08-sU-18) 'tettIsudahI suranArayAu sesAu pallatigaM' (karmaprakRtiH gAthA 73) tathApi tatra tatra TIkAkArapUjyairutkRSTasthityA abAghA pRthagukteti nAsti kAcidvipratipattiH // my45204 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z zrI navatatva sumaGgalA TIkAyAM- V // 137 // pra A A 55-55-55 100 S rAyamAzritya mUlottaraprakRtiSu sthitibandhaH samAnaH, vedanIye tAvadasadvedyasya triMzatsAgaropamakoTIkoTayaH parA sthitiH, sadvedyasya paJcadaza sAgaropamakoTIkoTya utkRSTA sthitiH, paJcadazavarSazatAnyabAdhA / nAmaprakRtInAM tAvat manuSyagatimanujAnupUrvyAratkRSTaH sthitibandhaH paJcadaza sAgaropamakoTI koTyaH paJcadazavarSazatAnyabAdhA / narakagatinarakA nupUrvItiryaggatitiryagaunupUrvyakendriyajAtipaJcendriyajAtitaijasakArmaNaudArikevai kriyazarIraudArikAMgopAGgavaikriyAGgopAGgavarNagandharasaMsparzAgurulaighUpaghAtaparIghAtozvAsApodyotI prazaistavihAyogatitra saMsthAvarabadaraparyAptipratyekAsthirA zubha durbhagaduH svarAnadeiyayAryezaH kIrttinirmANalakSaNAnAM paJcatriMzatprakRtInAM viMzatisAgaropamakoTIkoTayaH parAsthitiH, viMzativarSazatAni cAbAdhAkAlaH / devagatidevAnupUrvIsamacaturasrasaMsthAnavajUrSabhanArAcasaMhananaprazastavihAyogatisthirazubhasubhagasusvarAdeyayazaH kIrttilakSaNAnAmekAdaza prakRtInAM daza sAgaropamakoTIkoTyaH dazavarSazatAnyabAdhA ca / nyagrodhasaMsthAnavajranAracisaMhananayordvAdaza sAgaropamakoTIko yaH parA sthitiH, dvAdazavarSazatAnyabAdhA | sAcisaMsthAnanArAcasaMhananayorutkRSTA caturdaza sAgaropamakoTIkoTyaH sthitiH, caturdaza varSazatAnyabAdhA / kubjasaMsthAnArdhanArAcasaMhananayorutkRSTA sthitiH SoDazasAgaropamakoTI koTyaH, poDazavarSazatAnyabAdhA / vAmanasaMsthAnakIlikAsaMhananadvIndriyatrIndriyacaturindriyajAtInAM sUkSmAparyAptasAdhAraNanAmnAM cotkRSTA sthitiraSTAdazasAgaropamakoTIkoTyaH aSTAdazavarSazatAnyabAdhA, sevArttaseMhananahuMDakasaMsthAnayorviMzatisAgaropamakoTIkovyaH parA sthitiH, varSasahasradvayaM cAbAdhAkAlaH / AhArakazarIrAhArakAGgopAGgatIrthakaranAmnAmutkRSTA sthitirantassAgaropamakoTIkoTipramANA, abAdhA vantarmuhUrttam / gotrakarmaNi uccairgotrasya dazasAgaropamakoTIkoTyaH, dazavarSazatAnyabAdhA / nIcairgotrasya viMzatisAgaropamakoTI koTyaH L SUSMANA U bandhatatve jaghanyotkRSTAsthitiH // Jie // 137 // Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 > parA sthitiH varSasahasradvayaM cAbAdhA // ___AyuHkarmaNi devAyuSaH parA sthitistrayastriMzatsAgaropamANi, abAdhAyAM pUrvakoTitribhAga utkarSeNa, jaghanyAcAdhA tvantamuhartam , yata AyuSo'bAdhAyAM caturbhaGgAH, utkRSTA sthitirutkRSTAbAdhA, utkRSTAsthitijaghanyAbAdhA, jaghanyAsthitirutkRSTAbAdhA, jaghanyA sthitizca jaghanyAbAdhA / tatra pUrvakoTyAyuSko manuSyaH tribhAgAvazeSe AyuSi AgAmidevabhavAyuSamutkRSTasthitikaM yadA badhnAti tadA prathamo bhaGgaH, sa eva jaghanyamadhyamAyuSko vA manujo'ntarmuhUrtAvazeSe AyuSi AgAmidevabhavAyuSamutkRSTasthitikaM badhnAti tadA dvitIyo bhaGgaH / pUrvakoTyAyuSko manujo yadA pUrvakoTitribhAgAvazeSe nijAyuSi dazasahasrapramANaM jaghanyasthitikaM devAyurvaghnIte tadA devAyuSamapekSya tRtIyo bhnggH| jaghanyAyuSko'ntarmuhUrtAvazeSe nijAyuSi dazavarSasahasramAnaM devAyuSaM badhnAti tadA jaghanyasthitirjaghanyAbAdhAsaMjJakazcaturtho bhaGgakaH / evaM zeSANAmapyAyuSAmabAdhAviSayaH svadhiyA paribhAvanIyaH / manujAyuSaH parAsthiti tripalyopamamAnA, tiryagAyuSo'pyevameva, nArakAyuSastrayastriMzat sAgaropamANi / ityutkRssttsthitivndhH||40||41|| utkRSTasthitibandhAnantaraM jaghanyasthitivandhaM bhAvayaviH bArasa muhatta jahannA veyaNie aTTa nAma goesu / sesANaMtamahattaM eyaM baMdhaTriImANaM // 42 // TIkA;-'bArasa' iti, dvAdazamuhUrtAni jaghanyA sthitiH, kasya karmaNaH ? vedanIyasya zAtAvedanIyasyetyarthaH / aSTau muhUrttAni nAmagotrayojaghanyA sthitiH, zeSANAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNamohanIyA''yurantarAyANAM jaghanyA sthitirantarmuhUrttamiti / 'eyaM' iti, etat prAg nANetyAdigAthAdvaye vyAkhyAtamidaM ca jadhanyotkRSTabhedabhinnaM karmaNAM candhasthitimAnam / asyAM 03979095-! -Wan -> Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||138|| bandhatatve jghnyotkRssttaa|sthitiH|| zyg>ys->st gAthAyAM jaghanyasthitibandho mUlaprakRtimAzritya pradarzitaH / athottaraprakRtimAzritya jaghanyasthitibandhaH pradIte-paJcAnAM jJAnAvaraNaprakRtInAM cakSuracakSuravadhikevaladarzanalakSaNadarzanAvaraNacatuSkasya paJcAnAM cAntarAyaprakRtInAM jaghanyA sthitirantarmu. hUrttakAlaH, abAdhApyantamuhUrtameva / darzanAvaraNe nidrApazcakasya jaghanyA sthitiH sAgaropamasya trayaH saptabhAgAH (3) palyopamAsaMkhyeyabhAgena nyUnAH / vedanIye sAtavedanIyasya jaghanyA sthiti daza muhUrtAH, antmuhuurttshcaabaadhaakaalH| iha kASAyikyA eva sthiterjaghanyattvapratipAdanamabhipretaM, ato dvAdaza muhartA ityuktaM, anyathA sAtavedanIyasya jaghanyA sthitiH samayadvayamAtrApi sayogikevalyAdau prApyate / azAtAvedanIyasya jaghanyA sthitiH sAgaropamasya trayaH saptabhAgAH palyopamAsaMkhyeyabhAgahInAH / mohanIyaprakRteH palyopamAsaMkhyeyabhAgahInaH ekassAgaropamaH, savalanavarjAnAM dvAdazakaSAyANAM catvAraH saptabhAgAH plyopmaasNkhyeybhaaghiinaaH| puruSavedavarjAnAmaSTAnAM nokaSAyANAM sAgaropamasya dvau saptabhAgau palyAsaMkhyeyabhAgahInau / saMjvalanakrodhasya mAsadvayaM, saJjavalanamAnasya mAsaH, savalanamAyAyA ardhamAsaH, savalanalobhasyAntamuhUrta jaghanyA sthitiH, abAdhA tu sarveSAmantarmuhUrttam / puMvedasya jaghanyAsthitiraSTau varSANi, abAdhA antarmuhUrttakAlaH / devanArakAyuSAM jaghanyA sthitirdaza varSasahasrANi, abAdhA antarmuhUrtam , jaghanyAyuHsthitirutkRSTA''bAdhAsaMjJakabhaGgApekSayA pUrvakoTitribhAgo'pi / tiryagmanuSyAyuSAM jaghanyA sthitiH kSullakabhavagrahaNam , abAdhA antarmuhUrttakAlaH / devadvikanarakadvikavaikriyadvikAhArakadvikayaza-kIrtitIrthakaravarjazeSanAmaprakRtInAM sAgaropamasya dvau saptabhAgau jaghanyA sthitiH, devagatidevAnupUrvInarakagatinarakAnupUrvIvaikriyazarIravaikriyAGgopAGgalakSaNasya vaikriyapadakasya dvau saptabhAgau sahasraguNitau (2000) palyopamAsaMkhyeya 8)Wan 0) Wan -Wan da // 138 // Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ins 5 - -9 bhAgahInau jaghanyA sthitiH, abAdhAkAlo'ntarmuhUrtaH, yatastasya vaikriyaSaTkasya jaghanyasthitibandhakA asaMjJipaJcendriyAsteca jadhanyAM sthitimetAvatImeva badhnanti, na nyuunaaN| taduktaM-"veuviyachakke taM sahassatADiyaM jaM asaNNiNo tesiM / paliyAsaMkhaMsUNaM Thir3a abAhUNiyanisego // 1 // " AhArakazarIrA''hArakAGgopAGgatIrthakaranAmnAM yotkRSTA sthitiH prAguktA'ntaHsAgaropama koTIkoTIpramANA sA saMkhyeyaguNahInA jaghanyA sthitirbhavati, sApi cAntaHsAgaropamakoTIkoTIpramANaiva, abAdhA tvantarmuhUtam , yaza-kIrterjaghanyA sthitiraSTau muhUrtAH, abAdhAtvantarmuhUrttakAlInA gotrakarmaNi nIcairgotrasya sAgaropamasya dvau. saptabhAgI jaghanyA sthitirantarmuhUrtamabAdhA, uccairgotrasya cASTau muhUrtAH, abAdhA antarmuhUrtapramANA / iti jghnysthitibndhH| atra paJcasaMgrahaprajJApanAdigrantheSu jaghanyasthitibandhe kizcinmatAntaram , yato'tra prAgvyAkhyAte jaghanyasthitibandhe karmakalmaSavivekapravaNaiH zrImacchivazarmasUrivaraiH karmaprakRtyAM yaduktaM ' vaggukkosa ThiINaM' ityAdi, tasyAdhAreNa jaghanyasthitibandhaH pradarzitaH, tatra jJAnAvaraNaprakRtisamudAyo jnyaanaavrnniiyvrgH| darzanAvaraNaprakRtisamudAyo drshnaavrnniiyvrgH| vedanIyaprakRtisamudAyo vedanIyavargaH / darzanamohanIyaprakRtisamudAyo darzanamohanIyavargaH, cAritramohanIyaprakRtisamudAyazcAritramonIyavargaH, nokaSAyamohanIyaprakRtisamudAyo nokssaaymohniiyvrgH| nAmaprakRtisamudAyo nAmavargaH / gotraprakRtisamudAyo gotrvrgH| antarAyaprakRtisamudAyo'ntarAyavargaH / eteSAM vargANAM yA''tmIyAtmIyotkRSTA sthitistriMzatsAgaropamakoTIkoTyAdilakSaNA, tasyA mithyAtvasyotkRSTayA sthityA saptatisAgaropamakoTIkoTIlakSaNayA bhAge hRte sati yallabhyate tatpalyopamAsaMkhyeyabhAganyUna saduktazeSANAM prakRtInAM jaghanyasthiteH parimANamavaseyamiti / etanmatAnusAreNAtra jaghanyAsthiti vitA / <250 - > - 24 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . z >y zrInavatattva sumaGgalATIkAyAM bandhatatve sthitibandha prtyyaaH|| 3 < // 139 // >Wan -Wan paJcasaGghahe tu svasvotkRSTasthitermithyAttvasyotkRSTayA sthityA bhAge hRte sati yallabhyate tatpalyopamAsaMkhyeyabhAgahInaM sat jaghanyasthitiparimANamavaseyam / tathA ca prajJApanopAGge-'isthiveyassa pucchA, go ! jahaneNaM sAgarovamassa divaDhe sattabhAgaM palitovamassa asaMkhaijeNa bhAgeNa UNayaM, ukkoseNaM paNNarasasAgarovamakoDIkoDIto paNNarasa vAsasatAI avAhA' ityAdi / nanu 'jogA payaDipaesaM ' iti vacanAdyathA prakRtipradezabandhau yogapratyayau tathA prAk prapazcito jaghanyotkRSTabhedabhinnassthitivandhaH kiMpratyaya ? iti ceducyate-sarvo'pi sthitibandhaH saMkleza( kaSAyodaya )pratyayaH, tatra narAmaratiryagAyUMSi vajayitvA zeSANAM nikhilAnAmapi zubhA'zubhAnAM prakRtInAmutkRSTasthitibandhe utkRSTasaMklezaH kAraNam, krameNa ca hIyamAne saMkleze sthitibandho'pi nyUno nyUnataro nyUnatamazca bhavati, yaduktaM zatakAkhye pazcamakarmagranthe zrImaddevendrasUrizekharaiH'sabANa vi jiThii asuhA jaM sAisaMkileseNaM / iyarA visohio puNa muttuM naraamaratiriAuM // 1 // bRhacchatake'pi jyeSThasthitibandhaprastAve tathaivoktaM ' ukkosasaMkileseNaM IsiM ahamajjhimeNAvi / ' tatazcAyaM prastutArthaH, sarvAsAmapi prakRtInAM jyeSThA sthitiratyantasaMkleza( kaSAyodaya )janyA, ata eva sA azubhA, azubhAtizayakaSAyodayarUpakAraNajanyattvAt / etaduktaM bhavatiH-sarvAsAmapi zubhAzubhAnAM prakRtInAM sthitayaH saMklezavRddhau varddhante tadapacaye ca hIyanta ityanvayavyatirekAbhyAM saMkleza( kaSAyodaya )meva sthitayo'nuvartanta ityazubhA azubhakAraNaniSpannatvAt , azubhavRkSAzubhaphalavat / nanvevaM tarhi 'Thii aNubhAgaM kasAyao kuNai' iti vacanAdanubhAgopi kaSAyapratyaya eva, tato'yamapyazubhakAraNavAdazubha eva prAmoti, atha ca zubhaprakRtInAmasau zubha eveSyata iti, naivamabhiprAyAparijJAnAt , yataH satyapi hi kaSAyajanyatve kaSAyavRddhAvanubhAgo'zubha >Wan jaWan 240Wan Wan -) - Wan Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRtInAmeva vardhate, zubhAnAM tu parihIyata eva, kaSAyamandatayA tu zubhaprakRtInAmevAnubhAgo vardhate'zubhaprakRtInAM tu hIyata iti na kaSAyamanuvartate'nubhAgaH, sthitayastu zubhAnAmazubhAnAM ca prakRtInAM kaSAyavRddhau niyamAdvardhante tadapacaye capacIyanta ityekAntena kaSAyAnvayavyatirekAnusAritvAdazubhA eveti / yadi vA yathA yathA zubhaprakRtInAM sthitibaMdhate tathA tathA zubhAnubhAgastatsaMbadhI hIyate, parigAlitarasekSuyaSTikalpAni zubhakarmANi bhavantItyarthaH / azubhaprakRtInAM tu sthitivRddhAvazubharaso'pi tatsambandhI vardhata evetyato'pi kAraNAt sthitInAmevAzubhacca, tavRddheH zubhAnubhAgakSayahetutvAdazubhAnubhAgavRddhihetucvAceti / nanUktarUpeNa jyeSThA sthitiH saMklezena badhyate, jaghanyA tu kiMpratyayA ? ucyate, jaghanyA punaH kaSAyApacayarUpayA vizuddhyA badhyate, idamuktaM bhavati-iha ye ye vivakSitamUlottaraprakRtInAM bandhakAsteSAM madhye yo yaH sarvotkRSTavizuddhiyuktaH sa tattadvivakSitakarmasthiti jaghanyAM badhnAtIti bhAvaH / ayaM pUrvoktaH prakAro narAmaratiryagAyUMSi varjayitvA vijJeyaH, yatasteSAM trayANAmAyuSAM sthitiH zubhaiva bhavati, vizuddhilakSaNasya tasya kAraNasya zubhatvAt , manuSyatiryagAyuporhi vRddhikhipalyopamAvasAnA, devAyuSastu vRddhistrayastriMzatsAgaropamAvasAnApi zubhA, vizuddhirUpakAraNatvAttasyA iti / athavA prastutAyuSkasthitivRddhau raso'pi vardhate sa ca zubhaH sukhajanakatvAt , ityato'pi prastutAyuSkasthiteH zubhatvaM, tavRddhaH zubharasavRddhihetutvAt / kiM ca narAmaratiryagAyurlakSaNaM prakRtitrayaM muktvA zeSaprakRtInAM prakRSTasaMklezavizuddhibhyAM sthityupacayApacayau draSTavyau, prastutAyuskhayasya tu tadvandhakeSu sarvotkRSTavizuddhirutkRSTasthitibandhaM karoti, sarvasaMkliSTastu sarvajaghanyamiti viparItaM draSTavyamiti // iha jJAnAvaraNAdikarmaNaH sarvajaghanyAyA api sthitenivartakAni asaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAnyadhvavasAyasthAnAni, Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ > zrInavatattva sumaGgalATIkAyAM vandhatatve'nubhAga bandhaH // < // 14 // >_ nikhilairapi tairadhyavasAyasthAnairekA sthitirnivartyata ityarthaH / tataH samayAdhikA jaghanyAM sthitiM yAni nivartayanti tAnyapyasaMkhyeyalokAkAzapradezatulyAni, kevalaM pUrvebhyo vizeSAdhikAni / evaM yAvadutkRSTasthitibandhanirvarttakAni tAnyapi asaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAni adhyavasAyasthAnAni bhavantItyarthaH / iti saMkSepataH sthitibndhH| yadyapi granthakAramaharSibhirmUlagAthAbhiryathA prakRtibandhasthitibandhau bhAvitau na tathA'nubhAgapradezabandhau, tathApi bandhatatvavivaraNaprasaGge tayorapi varNanaM dAtuM samucitamityavasarasaGgatinyAyena tayoranubhAgapradezabandhayorapi saMkSapo bhAvyate iha gabhIrApArasaMsArasaritpatimadhyaviparivartI rAgAdisacivo janturabhavyAnantaguNasiddhAnantabhAgakalpaiH paramANubhiniSpannAn karmaskandhAn atisamayaM gRhNAti, yathA ca yogAnusArabadhyamAnakarmaskandheSu tatsamayavartisthitibandhAdhyavasAyasthAnaH sthitipramANaM nirvaya'te jIvena tathA tatsamayavarti lezyAsahacArikaSAyodayarUpAnubhAgabandhAdhyavasAyasthAnairvadhyamAnakarmaskaMdheSu zubhAzubhavipAkotpAdakarasAMzA api utpAdyante tatraikasmin karmaskandhe pratiparamANu yaH sarvajaghanyo rasaH so'pi kevaliprajJayA chidyamAnaH kila sarvajIvebhyo'nantaguNAn rasabhAgAn prayacchati, anyastu karmaparamANustAnavibhAgAnekAdhikAn prayacchati, aparastu tAnapi vyadhikAn, anyastu tAnapi vyadhikAn , anyastu tAnapi caturadhikAn, ityAdi vRddhyA tAvanneyaM yAvadantya utkRSTaH karmaparamANumolarAzeranantaguNAnapi rasAvibhAgAn prayacchati / iyamatra bhAvanA;-iha pUrva karmaprAyogyavargaNA'ntaHpAtinaH santaH karmaparamANavona tathAvidhaviziSTarasopetA AsIran , kintu prAyo nIrasA ekasvarUpAzca, yadA tu jIvena gRhyante tadAnIM 1 pudgalavarttivarNagandharasApekSayA nAtra nIrasattvaM, kintu zubhAzubhavipAkajanakarasApekSayA nIrasattvaM bhAvanIyam / > - < // 140 // > Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z > Wan >Wan -Wan grahaNasamaye eva teSAM lezyAsahacaritakApAyikeNAdhyavasAyena sarvajIvebhyo'pyanantaguNA rasAvibhAgA Apadyante, jJAnAvArakattvAdi vicitrasvabhAvatA ca, acintyatvAJjIvAnAM pudgalAnAM ca zakteH, na caitadanupapanna, tathA darzanAt , yathA zuSkatRNAdiparamANavo'tyantanIrasA api gavAdibhirgRhItAH santo viziSTakSIrAdirasarUpatayA saptadhAturUpatayA ca pariNamyanta ityetaduktaM praayH| / ihAnubhAgabandhAdhyavasAyasthAnAnAM zubhA'zubhabhedAbhyAM saMklizyamAnavizudhyamAnabhedAbhyAM vA dvividhatvaM, tatra zubhaiH kSIrakhaMDarasopamamAhAdajanakamanubhAgaM karmapudgalAnAmAdhatte, niMbaghoSAtakIrakhopamaM cA'zubhaiH / te ca zubhA azubhA vA anubhAgabandhAdhyavasAyA: pratyekamasaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAH, kevalaM kSapakazreNyArohaNanibandhanabhUtAnubhAgavandhAdhyavasAyasthAnA'pekSayA zubhA'nubhAgabandhAdhyavasAyasthAnAnAmAdhikyaM, yato yAnevAnubhAgabandhAdhyavasAyAn kramazaH sthApitAn saMklizyamAnaH krameNAdho'dha Askandati, tAneva vizuddhyamAnaH kremaNoordhvamArohati, tato yathA prAsAdAdavatarato yAvanti sopAnasthAnAni bhavanti tAvantyevArohato'pi, tathAtrApi yAvanta eva saMklizyamAnasyA'zubhAdhyavasAyAstAvanta eva vizudhyamAnasyApi zubhAdhyavasAyAH, kevalaM kSapako yeSvadhyavasAyeSu vatamAnaH kSapakazreNimArohati tebhyaH punarna nivartate, tasya pratipAtA'bhAvAt , atastadapekSayA vizeSAdhikAH shubhaadhyvsaayaaH| anubhAgabandhAdhyavasAyasthAnakairutpAdyamAno raso yadyapyanantabhedabhinnastathApi spaSTArthaM vibhAgacatuSke tasyopanyAsastadyathA-ekasthAnako dvisthAnakasvisthAnakazcatuHsthAnaka iti / tatra svAbhAviko yo rasaH saikasthAnakaH, dvayoH karSayorAvartitayorya ekaH karSo'vaziSyate tadupamo dvisthAnakaH, trayANAM karSANAmAvarttitAnAM ya ekaH karpo'vaziSyate tadupamastristhAnakaH, caturNAM karSANAmAvarttane kRte styuddhritaikkrssopmshctuHsthaankH| ekasthAnakA insWan Wan Wan -Wan Wan Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z bhiinvtttvsumngglaattiikaayaaN||14|| >Wan ycy bandhatatve karaNASTakam // dirasA iha yathottaramanantaguNA draSTavyAH / atra ca matizrutAvadhimanaHparyAyajJAnAvaraNAni cakSuracakSuravadhidarzanAvaraNAni puruSavedazcatvAraH sasvalanAH paJcavidhamantarAyaM ceti saptadazaprakRtaya ekadvitricatuHsthAnakapariNatAH prApyante bandhamadhikRtya / tatra yAvanna zreNipratipattistAvadAsAM saptadazaprakRtInAM yathAdhyavasAyaM dvisthAnakasya tristhAnakasya catuHsthAnakasya vA rasasya bndhH| zreNipratipattau canivRttibAdarAddhAyAH saMkhyeyeSu bhAgeSu gateSu tadanantarametAsAmazubhatvAdatyantavizuddhAdhyavasAyayogenaikasthAnakasyaiva rasasya bandha ityetA vandhamadhikRtya catuHsthAnapariNatAH prApyante / zeSAstu zubhA azubhA vA dvisthAnakarasAstristhAnakarasAzcatuHsthAnakarasAzca prApyante, na tu kdaacnaapyeksthaankrsaaH| yata uktAnAM saptadazavyatiriktAnAM hAsyAdyAnAmazubhaprakRtInAmekasthAnakarasavandhayogyA zuddhirapUrvakaraNapramattApramattAnAM na bhavati, yadA cekasthAnakarasavandhayogyA paramaprakarSaprAptA zuddhiranivRtibAdarAddhAyAH saMkhyeyebhyo bhAgebhyaH parato jAyate tadA bandhameva na tA AyAntIti na tAsAmekasthAnako rasaH / na ca yathA zreNyArohe'nivRtivAdarAddhAyAH saMkhyeyeSu bhAgeSu gateSu parato'tivizuddhaccAnmatijJAnAvaraNAdInAmekasthAnakarasabandhastathA kSapakazreNyArohe sUkSmasamparAyasya caramadvicaramasamayAdiSu vartamAnasyAtIva vizuddhaccAt kevaladvikasya sambhavadvandhasyaikasthAnakarasabandhasambhavaH kathaM na bhavatIti zaGkanIyaM, svalpasyApi kevaladvikarasasya sarvaghAtitvAt , sarvaghAtinAM ca jaghanyapadepi dvisthAnakarasasyaiva sambhavAt / zubhAnAmapi prakRtInAM mithyAdRSTiH saMkliSTo naikasthAnakarasaM badhnAti, manAgvizudhyamAna. eva tadvandhasambhavAt , atisaMkliSTe mithyAdRSTau tadvandhAsambhavAt , saMklezotkarSe ca zubhaprakRtInAmekasthAnakarasabandhasambhAvanAnavakAzAt / yAstvatisaMkliSTe'pi mithyAdRSTau narakagatiprAyogyA vaikriyataijasAdhAH zubhaprakRtayo - > < // 14 // > > Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z 5 5 5 V A T 5 A bandhamAyAnti tAsAmapi tathAkhAbhAvyAt jaghanyato'pi dvisthAnaka eva raso bandhamAyAti, naikasthAnaka iti / punA rasamadhikRtya dvividhAH prakRtayaH, ghAtinyaH, aghAtinyazca / ghAtinISvapi sarvaghAtittvadezaghAtitvApekSayA dvividhavattvam, tatra yAH prakRtayaH svaviSayaM kAtsnrtsnyena ghnanti tAH sarvaghAtinyaH kevaladvikamAdyadvAdazakaSAyA mithyAttvaM nidrApaJcakazceti viMzatiH / etA hi prakRtayo yathAyogamAtmaghAtyaM guNaM samyaktvaM jJAnaM darzanaM cAritraM vA sarvAtmanA ghAtayantIti / svaviSayaM dezatoH ghnanti tA dezaghAtinyaH jJAnAvaraNacatuSkadarzanAvaraNatrika ( samyaktvamizramohanIya ) saJjvalanacatuSkahAsyAdipadaka vedatrikA'ntarAyapaJcakalakSaNAH paJcaviMzatiprakRtayaH / zeSA aghAtinyaH / aghAtinInAmapi tAsAM sarvadezaghAtiprakRtisampakattadrasavipAkopadarzakatvaM bhavatIti / atra sarvaghAtinInAM dezaghAtinInAM vA prakRtInAM yAni catuHsthAnakarasAni tristhAnaka - rasAni vA spardhakAni tAni niyamataH sarvaghAtIni bhavanti, dvisthAnakarasAni tu sarvaghAtinInAM sarvaghAtinyeva, dezaghAtinInAM N tu kAnicitsarvaghAtIni kAniciddezaghAtInItyevaM mizrANi, ekasthAnakarasAni ca dezaghAtinInAmeva bhavanti, tAni ca dezaghAtinyeva / atrAnubhAgabandhe jIvapudgalabhavakSetravipAkAdikamadhikRtyAnyo'pi vizeSo'sti, diGmAtramatra darzitaM vistarastu bandhazatakAdibhyo'vaseyaH // SUSMA5N50A5L5A atha pradezabandhassaMkSepato bhAvyate, tasmin viSaye zrItattvArthAdhigamasUtre " nAmapratyayAH sarvato yogavizeSAt sUkSmaikakSetrAvagADhasthitAH sarvAtmapradezeSvanantAnantapradezAH (a0 8, sUtra 25)" iti sUtraM, tatrASTau praznAH kasya pratyayAH kAraNI bhUtAH kiM pratyayA vA pudgalA badhyante / ityekaH praznaH 1 / jIvo'pi tAn badhnAnaH pudgalAn kimekena dikpradezena baghnAtyuta Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bandhatattve bhiinvtttvmumngglaattiikaayaaN||142|| pradezabandhaH // 39-994<>Wan sarvadikpradezairiti ? 2 / so'pi bandhaH kiM sarvajIvAnAM tulyaH Ahosvit kutazcinnimittAdatulyaH ? 3 / kiMguNAH kevalAH, pudgalA bandhAspadaM bhavanti 14 / yatra cAkAzadeze vyavasthitAH pudgalAstatraivAvagADhA ye jIvapradezAH kiM teSAmeva pudgalAnAM tatra candhaH, AhosvijIvapradezAvagADhagaganadezavyatiriktapradezavartino'pi badhyante15 / kiMvA sthitipariNatA badhyante athavA gatipariNatAH 16 / te ca kimAtmanA sarvapradezeSu athaikadeze zliSyanti ? 7 / skaMdhA vA kiM saMkhyeyA'saMkhyeyA'nantapradezA badhyante, utA'nantA'nantapradezA iti ? 8 / eSAmaSTAnAM praznAnA pUrvoktasUtrasya aSTAvayavAnAzritya nirAkAGkSIkaraNam, tadyathA-' nAmapratyayAH' iti, jJAnAvaraNAdyantarAyaparyavasAnAnAmanvarthasaMjJAnAM karmaNAM kAraNAni pudgalA bhavantItyarthaH, athavA 'kiMpratyayA' iti vigrahe yogA audArikAdizarIranAmakarmalakSaNAstannimittAH pudgalA bandhamAyAnti, athavaudArikAdibandhananAmanimittAH pudgalA bandhamAyAntIti 1 / 'sarvataH' iti, sarvAsu dikSu AtmAvadhikAsu vyavasthitAn pudgalAnAdatte / athavA sarvata iti sarvairAtmapradezaiH pudgalAn gRhNAti 2 / 'yogavizeSAt ' iti, nApi sarveSAM bandhakAnAM sambandhastulyaH, kutaH ? yogavizeSAt , AtmanA yujyata iti yogaH, kAyAdviceSTA, yogAnAM vizeSaH tIvramandAdiko bhedastasmAttulyabandhA'bhAva iti 3 / 'sUkSmAH ' iti, sUkSmapariNatirUpAH karmavargaNAyogyA eva vadhyante, na bAdarapariNatibhAjaH, 4 / 'ekakSetrAvagADhAH' iti, ekasminnabhinna kSetre jIvapradezaissaha ye'vagADhAste badhyante, tatra ca vartamAnAste rAgAdisnehaguNayogAdAtmani laganti, na kSetrAntarAvagADhA iti 5 / 'sthitAH' iti, sthitipariNAmapariNatAH sthitA eva badhyante, na gatipariNatAH, te tu gatipariNAmavizeSAnAtmani zliSyanta iti 6 / 'sarvAtmapradezeSu' iti, sarvaprakRtipudgalAH sarvAtmapradezeSu vadhyante, // 142 // Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z <$ > -Wan ekaiko hyAtmapradezo'nantA'nantaiH karmapradezairbaddha iti 7 / 'anantA'nantapradezAH' iti, anante rAzau bhUyo'nantapudgalaprakSepAdathavA'nantarAzibhUyo'pyanantena guNito'nantAnanta iti vyapadezamaznute, te cAtmana ekaikasmin pradeze jJAnAvaraNAdipudgalA anantAnantapradezAH skandhAH karmavargaNAyogyA badhyante, ayogyAstu nabandhamupayAntIti 8 pradezabandhaviSayako'nyo'pyanuyogo karmagranthakarmaprakRtyAdiSu dRzyate, tasyAyaM saMkSepaH-ihASTavidhabandhakena jantunA yadekenAdhyavasAyena vicitratAgarbheNa gRhItaM dalikaM tasyASTau bhAgA bhavanti, saptavidhabandhakasya saptabhAgAH, SaDvidhabandhakasya SaDbhAgAH, ekavidhabandhakasyaiko bhAgaH / tatra yadA''yurvandhakAle'STavidhabandhako janturbhavati tadA zeSakarmasthityapekSayA''yuSo'lpasthitittvena gRhItasya tasyAnantaskaMdhAtmakakarmadravya syAMzaH sarvastokaH, tato nAmni gotre ca tulyasthititvena svasthAne dvayorapi samo bhAgaH, AyuSkabhAgA'pekSayA vizeSAdhikaH / tato jJAnAvaraNadarzanAvaraNA'ntarAyANAM tulyasthitikattvAt svasthAne trayANAmapi samo'zaH, nAmagotrApekSayA vizeSAdhikaH, jJAnadarzanAvaraNAntarAyApekSayA mohanIye vizeSAdhikaH, tato vedanIyasya sarvato vizeSAdhikaH / vedanIyasya karmaNaH sthityA alpatve'pi bhAgasya yatsarvato vizeSAdhikattvaM tatra ki bIjamiti ceducyate sukhaduHrakajananasvabhAva vedanIyaM karma, tadbhAvapariNatAzca pudgalAH svabhAvAtpracurA eva santaH svakArya sukhaduHrakarUpaM vyaktIkartuM samarthAH, zeSakarmapudgalAH punaH svalpA api svakArya niSpAdayanti / dRzyante ca pudgalAnAM svakAryajanane'lpabahutvakRtaM sAmarthyavaicitrya, yathA svalpamapi viSa mAraNAdikArya sAdhayati, leSTukAdikaM tu pracuramityevamihApi upanayaH kAryaH, vedanIyamRte zeSANAmAyuSkAdInAM sthityanusAreNa bhAgasya hInAdhikyaM vijJeyam / uttaraprakRtInAM bhAmasya hInAdhikyamanyato'vaseyamiti / iti pradezabandhasya saMkSepaH, tasmin 105555750Wan Wan ra >Wan Wan <3 1> Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinvtttvsmngglaattiikaayaaN||143|| ca samarthite samAptaM vandhattattvam // 42 // saMkhyAya banghatattvaM yadarjitaM zubhaM mayA tena / bandhavidhi vijJAyA'bandhako bhavatu bhvyaussH||1|| izWan Wan >yy- Wan bandhatattve pradezabandhaH // 50'Essz90Wan y- ityArAbhyapAdA''cAryavaryazrImadvijayamohanasrIzvaravineyAvataMsapAThakapravaropAdhyAyapadAlaGkRtazrImatpratApavijayagaNivarAntiSatpravartakamunizrIdharmavijayaviracitAyAM navatattvasumaGgalAyAmaSTamaM bandhatattvaM samAptam // S >Wan // 143 // Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iz < vivittvinnnikr Tu Tu Tu Han ; > 73'3gy atha mokSatattvam // < - <- yadbhAvA'mayanAzanaM bhavatarucchedA'sidhArAnibham , yaccA'zeSahRSIkadoSadamanaM kAmAttikhedApaham / yasmAllabdhinidhAnasiddhivanitA AyAnti svairaM varA-stIrthezairvihitaM svayaM nigaditaM saMrAdhyatAM tttpH||1|| bandhavidhAnA'nantaraM ' mokkho kammAbhAvo ' ' kRtsjakarmakSayAnmokSaH' ityAdivacanAd baddhasya karmaNaH sarvathA kSayaH sa eva mokSaH, ityato nikhilasamyagdRSTisAdhyatvAcca sarvAntimaM mokSatattvaM vaktukAmo granthakArastadviSayakanavAnuyogadvArapratipAdikAM gAthAmAha;saMtapayaparUvaNayA, davapamANaM ca khitta phusaNA ya / kAlo aMtarabhAgo bhAve appAbahu ceva // 43 // TIkA; 'saMtapayaparUvaNayA' iti, satpadaprarUpaNameva satpadaprarUpaNA, gatyAdimArgaNAdvAreSu siddhAnAM sattAnirUpaNa >' 52 > Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zrInavatattva sumngglaattiikaayaaN||144|| | mokSatatve satpadAdidvArANi // >549- mityekaM dvAram / tathA 'dravyapramANaM' dravyANAM prastutAnAM siddhAkhyAnAmeva pramANaM pramitiH tad dvitIyaM dvAram / 'caH' samuccaye, tathA kSetraM ' iti, gAthAnukUlyArthamanusvArasya lopaH, 'TukSi nivAse ' itivacanAt kSiyanti nivasantyavagAhante jIvadravyANi yatreti kSetramAkAzam , tacca prastAvAtsiddhAvagAharUpaM vAcyam , idaM tRtIyaM dvAram / 'phusaNA ya' iti sparzanA, 'ca: samuccaye, siddhAnAM sparzanA vAcyeti caturtham / kSetrasparzanayozcA'yaM vizeSaH-yadavagADhaM tatkSetram , yaccAnavagADhamapi spRSTaM tatra sparzanA / tathA ca paramANukSetrasparzanAviSaye niyuktikRtoktaM-" egapaesogADhaM sattapaesA ya se phusaNA" iti / kAlaH sAdyaparyavasitarUpaH siddhAnAM vakSyamANa iti paJcamaM dvAram / ' antaraM, vyavadhAnaM, tacca siddhAnAmasti nAsti veti prarUpaNIyaM tatSaSTham / tato bhAgadvAraM saptamaM, katithe bhAge zeSajIvAnAM siddhA iti / tathA bhAvaH kSAyikAdiH, tanmadhye kasmin bhAve siddhA ityaSTamaM dvAram / ' alpabahuttvaM caiva' puMstrInapuMsakasiddhApekSayA teSAmalpabahuttvaM cintyamiti navamamanuyogadvAramiti / atrA'yamAzayaH-' caudasacaudasa' iti dvitIyAthAyAM 'nava bheyA kameNesiM' iti pratIkena mokSasya nava bhedA uktAH, yathA jIvAjjIvAditattvAnAM caturdazapramukhA bhedAH prAk pratipAditAstathA na ime nava bhedA bhedatvena yuktAH, atra canuyogadvArANyeva bhedA vijJeyA iti / na kevalaM mokSasyaivemAnyanuyogadvArANi, kintu yasya kasyacidapi sadbhUtapadArthasyAnantaroktAni satpadAdidvArANi vyAkhyAGgAni / yathA zaGkate paraH-kiM mokSo'sti nAsti vA ? yato'rthApekSayA vidyamAnA api zazaviSANavandhyAputrAkAzapuSpapramukhAH zabdA loke pravarttamAnA dRSTAH, vAcyApekSayA sadbhUtA api ghaTapaTAdyAH zabdAH pravarttamAnA dRzyante, tatkimayaM mokSazabdaH satyarthe utAsati pravRttaH iti praznayati / AcArya Aha-asti mokSaH zuddhapadattvA 3ryyyyyy! y- > // 144 // Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 09 zyg > - dAptopadezAccetyAdivakSyamANarItyA navAnAmapyanuyogadvArANAM vyAkhyAnaM krttvymiti| zrImadumAsvAtivAcakavareNyairapi tattvArthasUtre tadbhASye caivaM nyagAdi-satsaMkhyAkSetrasparzanakAlAntarabhAvAlpabahuttvaizca' (1-8) sat, saMkhyA, kSetraM, sparzanaM, kAlaH, antaraM, bhAvaH, alpabahuttvamityetaizca sadbhUtaprarUpaNAdibhiraSTAbhiranuyogadvAraiH sarvabhAvAnAM vikalpazo vistarAdhigamo bhavati / kathamiti ceducyate-sat , samyagdarzana kimasti nAsti ? astItyucyate / kvAstIti cet , ucyate-ajIveSu tAvannAsti, jIveSu tu bhAjyam / tadyathA-gatIndriyakAyayogakaSAyavedalezyAsamyaktvajJAnadarzanacAritrAhAropayogeSu trayodazasvanuyogadvAreSu yathAsambhavaM sadbhutaprarUpaNA karttavyeti (ta. bhASyam . a. 1. suu08)| evaM mokSaviSayA prarUpaNA navabhiranuyogadvAraiH karttavyeti // 43 // atha pratyekamanuyogadvAramadhikRtya mokSatattvaM vivrIyatesaMtaM suddhapayattA, vijaMtaM khakusumava na asaMtaM / mukkhatti payaM tassa u, parUvaNA mggnnaaiihiN||44|| TIkA;-'saMta' iti, astIti san tasya bhAvaH sattA, kasya ? mokSapadavAcyasya, kasmAt ? zuddhapadattvAt mokSasyeti, zuddhazca tatpadaM zuddhapadaM tasya bhAvaH tasmAdasaMyuktapadatvAdasamastapadavAdityarthaH / idamatra hRdayaM-iha yAni ghaTapaTAdIni zuddhapadAni tattatpadavAcyAnyapyavazyaM bhavanti, yathA pRthubudhnAkRtirjaladhAraNAdikriyAsamarthaH dravyavizeSo ghaTapadavAcyaH, evamanyeSvapi 1 tattvArthe yadaSTAnuyogadvArANi tatra bhAgadvArasya saMkhyAyAmantarbhAvo vijJAyate / s z903- - > Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM | mokSatattve satpadadvAram // // 145 // Wan raWan Wan <-5>< zuddhapadeSu vijJeyam / yAni cA'nyapadasaMyogAtsamastapadAni khapuSpazazaviSANavandhyAputrarAjapuruSapramukhAni tattatpadavAcyAni vikalpena bhavanti / samastapadeSu khapadavAcyamavagAhapradasvabhAvamAkAzaM vartate, puSpapadavAcyaM ca sugandhaguNamayaM kusumaM bhavati, paraM khasya puSpasya ca yadA rAjapuruSAdivallakSaNayA samAso vidhIyate tadA khapuSpamitipadasya vAcyA'bhAvaH / na ca khapuSpamityakhaNDapadasyA'vayavabhUtayoH khapuSpayorvAcyasadbhAve'vayavinaH khapuSpamitipadasyA'pi vAcyena bhavitavyamiti zaGkanIyam , yato 'rAjapuruSa' ityAdyakhaNDapadeSu rAjaviziSTaH puruSa iti rAjapadasya puruSapade vizeSaNAtmakalakSaNayA samyagarthasaGgatirbhavati, paraM khapuSpamityAdipadeSu khe jAtaM puSpaM khasya puSpaM veti vigrahe vizeSaNAtmakalakSaNAyA abhAvAdarthasAGgatyAbhAvaH / na cA'vayavino'rthasaGgaterabhAvAdavayavabhUtayoH khapuSpayorapi nArthasaGgatiriti vAcyam , yato'vayavabhUtayorapi khapuSpayoH 'rAjan Dans puruSa su' ityAdyalaukikavigrahavAkyavat 'kha Das puSpa su' ityatra 'supo dhAtuprAtipadikayoH (pA0 a02, pA04, sU071.) iti sUtreNa satyapi luki padasaMjJAyai sthAnivadbhAvo bhavatyeva, anyathA 'rAjapuruSaH' ityAdau 'nalopaH prAtipadikAntasya' ityanena nalopo na syAt , atra tu samAsApekSayA padattve satyapi lakSaNAyA abhAvAdvAcyA'bhAva iti / tasmAdavayavino vAcyA'bhAve'pi khapuSpayoravayavabhUtayoH pRthak pRthak padasaMjJAyAH sadbhAvAt tatpadavAcyasadbhAve na kAcidvipratipattiH / evaM zazaviSANavandhyAputraprabhRtizabdeSvapi vijJeyam / rAjapuruSAcAryaziSyAdiSu zabdeSu samAsasya sadbhAve'pi pUrvoktaprakAreNArthasaGgatessadbhAvAt tattatpadavAcyAnyapi bhavantIti samastapadeSu vikalpena vAcyasadbhAvaH / amumevA'rtha sUtrakAramaharSirgAthAyAM pradarzayati-'mukkhatti payaM' iti, mokSa iti padaM 32935zs093- // 145 // Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zuddhapadattvAt vAcyavadvidyate, paraM 'khakusumava na asaMta' khapuSpamiva na vAcyA'bhAvavaditi / evaM mokSapadavAcyasya sattAnizcaye jAte ziSyaH praznayati yadi mokSapadavAcyasya pUrvoktaprakAreNa sattA pratIyate tarhi va sattAsadbhAvaH ? ucyate-'tassa u parUvaNA maggaNAIhiM' gatyAdimArgaNAdvAreNa tasya mokSasya prarUpaNA karttavyeti // 44 // / etadeva pradarzanArtha mArgaNA vaktuM prakramategaiiMdiye kAe, joe vee kasAyanANe ya / saMjamadaMsaNalesA, bhavasamme sanni AhAre // 45 // TIkA:-gamyate tathAvidhakarmasacivai vaiH prApyata iti gati rakatvAdiparyAyapariNatiH / indanAdindra AtmA jJAnezvaryayogAt tasyedamindriyaM / tato gatizcendriyaM cA'nayossamAhAraH gatIndriyaM tasmin gatIndriye, evamanyatrApi yathAyogaM samAhAradvandvaH kaaryH| 'caH' smuccye| cIyate yathAyogamaudArikAdimArgaNAgaNairupacayaM nIyata iti kAyaH / yujyate dhAvanavalganAdiceSTAsvAtmAneneti yogH| vedyate'nubhUyate indriyodbhutaM sukhamaneneti vedaH / kaSyante hiMsyante parasparamasmin | prANina iti kaSaH saMsAraH, kapamayante gacchantyebhijantava iti kaSAyAH, yadvA kapasyAyo lAbho yebhyaste kssaayaaH| jJaptirjJAnaM, yadvA jJAyate paricchidyate vastvaneneti jJAna samAnyavizeSAtmake vastuni vizeSagrahaNAtmako bodha ityrthH| saMyamanaM samyaguparamaNa sAvadyayogAditi saMyamaH, yadA saMyamyate niyamyata AtmA pApavyApArasaMbhArAdaneneti saMyamaH, yadi vA zobhanA yamAH prANAtipAtAnRtabhASaNAdattAdAnAbrahmaparigrahaviramaNalakSaNA asminniti saMyamazcAritram / dRzyate vilokyate vastvaneneti darzanaM, yadvA dRSTidazanaM sAmAnyavizeSAtmake vastuni sAmAnyAtmako bodha ityarthaH / lizyate zlizyate karmaNA 050 >5Wan -Wan Wan >) -5 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N zrInavatattva sumaGgalATIkAyAM mokSatattve gtyaadimaargnnaaH|| // 146 // sahAtmA'nayeti lezyA / bhavati paramapadayogyatAmAsAdayatIti bhavyaH siddhigamanayogyaH / 'samma tti' samyakzabdaH prazaMsArtho'viruddhArtho vA samyagjIvastadbhAvaH samyaktvaM prazasto mokSAvirodhI vA prazamasaMvegAdilakSaNa Atmadharma iti yAvat / yadAhuH zrIbhadrabAhusvAmipAdAH-'seya sammatte pasasthasaMmattamohaNIyakammANuveyaNovasamakhayasamuttha pasamasaMvegAiliMge suhe aayprinnaame|' ityAdi / saMjJAnaM saMjJA bhUtabhavadbhAvibhAvasvabhAvaparyAlocanaM sA vidyate yeSAM te saMjJinaH, viziSTasmaraNAdirUpamanovijJAnasahitendriyapazcakasamanvitA ityrthH| ojaAhAralomAhArakavalAhArANAmanyatamamAhAramAhArayatItyAhArakaH, ojaAhArAdInAM lakSaNamidaM-" sarIreNoyAhAro, tayAi phAseNa loma AhAro / parakevAhAro puNa kAvalio hoi nAyabvo // 1 // iti mUlabhUtAni caturdazamArgaNAsthAnAni // idAnImeteSAmeva mUlamArgaNAsthAnAnAmuttarabhedA bhAvyante-tatra suranaratiryanarakagatibhedairgatizcaturdhA / tatra suSTu rAjante iti yadi vA suSTu rAjanti dadati praNatAnabhIpsitArtha lavaNAdhipasusthita iva lavaNajaladhau mArga janArdanasyeti surAH, yadvA 'sura' aizvaryadIptyoH' suranti viziSTamaizvaryamanubhavanti divyAbharaNasaMbhArasamRddhyA sahajanijazarIrakAntyA ca dIpyanta iti surAH, sureSu viSaye gatiH suragatiH1 / nRNanti vivekamAsAdya nayadharmaparA bhavantIti narA manuSyAsteSu viSaye gatirnaragatiH 2 / 'tiri tti' prAkRtattvAttiro'zcanti gacchanti tiryazcaH, vyutpattinimittazcaitat , pravRttinimittaM tu tiryaggatinAma, ete caikendriyAdayaH, | tatastiryakSu viSaye gatistiryaggatiH 3 / narAnupalakSaNatvAttirazco'pi prabhUtapApakAriNaH kAyantIvAhvayantIveti narakA narakAvAsAstatrotpannA jantavo'pi narakAH, teSu viSaye gatirnarakagatiH 4 / ekendriyadvIndriyatrIndriyacaturindriyapazcendriyabhedai 59zWan 0Wan Wan // 146 // Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ' >y s - rindriyamArgaNA paJcavidheti / pRthvIkAyApkAyatejaskAyavAyukAyavanaspatikAyatrasakAyabhedAtkAyamArgaNA SaDvidhA / yogamArgaNA trividhA, tathAhi-manoyogaH, vacanayogaH, tnuyogH| tatra tanuyogena manaHprAyogyavargaNAbhyo gRhIcA manoyogena manastvena pariNatAni vastucintApravartakAni dravyANi mana ityucyante, tena manasA sahakArikAraNabhUtena yogo manoyogaH, manoviSayo yo yogo manoyogaH / ucyata iti vacanaM bhASApariNAmApanapudgaladravyasamUha ityarthaH, tena vacanena sahakArikAraNabhUtena yogo vacanayogaH, vacanaviSayo vA yogo vcnyogH| tanoti vistArayatyAtmapradezAnasyAmiti tanuraudArikAdizarIraM, tayA sahakArikAraNabhUtayA yogastanuyogaH tanuviSayo vA yogastanuyoga iti / vedamArgaNA puMstrInapuMsakabhedaistrividhA, tatra puMsaH striyaM pratyabhilASaH puMvedaH, striyaH puruSaM pratyabhilASaH strIvedaH, napuMsakasya strIpuruSau pratyabhilASo napuMsakaveda iti / kaSAyamArgaNA caturbhedabhinnA, tathAhi-krodho'prItilakSaNaH, mAno namratA'bhAvasvabhAvaH, mAyA ArjavarAhityAtmikA, lobhssNtossaa'bhaavsvruupH| jJAnamArgaNA pazcajJAnayajJAnavidhAnenASTavidhA-tatra paJcajJAnasvarUpaM pApatatve kizcitpratipAditam , tatroktAni matizrutAvadhijJAnAnyeva mithyAcapaGkakalupitatayA yathAkramaM matyajJAnazrutAjJAnavibhaMgajJAnavyapadezabhAMji bhavanti / uktaM ca-'AdyatrayamajJAnamapi bhavati mithyAcasaMyuktamiti / ' viparIto bhaMgaH paricchittiprakAro yasmiMstadvibhaGgaH, viparyastamavadhijJAnaM vibhaGgajJAnamucyata ityrthH| eteSTAvapi jJAnA'jJAnAni sAkArANi / tathAhi-sAmAnyavizeSAtmakaM hi sakalaM jJeyaM vastu, kathamiti ceducyate, dUrAdeva hi zAlatamAlatAlabakulAzokacaMpakakadaMbajaMbunivAdiviziSTavyaktirUpatayAnavadhAritaM tarunikaramavalokayataH sAmAnyena vRkSamAtrapratItijanakaM yadaparisphuTaM kimapi rUpaM cakAsti tatsAmAnyarUpamanAkAraM darzanamucyate, 'nirvizeSo vize - > ! Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2$ mokSatattve zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM gatyAdi $> maargnnaaH|| // 147 // <- pANAM graho darzanamucyate ' iti vacanaprAmANyAt / yatpunastasyaiva nikaTIbhUtasya tAlatamAlazAlAdivyaktirUpatayAvadhArita tameva mahIruhasamUhamutpazyato viziSTavyaktipratItijanaka parisphuTaM rUpamAbhAti tadvizeSarUpaM sAkAraM jJAnamaprameyaprabhAvaparamezvarapravacanapravINacetaskAH pratipAdayanti, saha viziSTAkAreNa vartata iti kRtvA / vakSyamANAni cakSurAdidarzanAni viziSTAkArapratItyabhAvAdanAkArANi, tadevaM pratiprANi prasiddhapramANAbAdhitapratItivazAt sarvamapi vastujAtaM sAmAnyavizeSarUpadvayAtmakaM bhAvanIyamiti / idAnIM saMyamamArgaNA, sA ca sAmAyikachedopasthApyaparihAravizuddhikasUkSmasamparAyayathAkhyAtadezaviratyaviratiprakAraissaptadhA, tatra sAmAyikAdi yathAkhyAtAntaM cAritraM saMvaratattve samyagbhAvitaM / dezaviratyaviratI cAdhunA bhAvyate-deze saMkalpato niraparAdhatrasavadhaviSaye viratirviramaNaM yasyAM sA dezaviratiH, tadvAn dezavirataH, sa ca samyadgarzanayuta ekANuvratAdidhArI vyaNuvratadhArI tAvadvAcyo yAvaccaramo'numatimAtra: paripUrNadvAdazavratadhArI pratyAkhyAtasakalasAvadyakarmA kevalamanumatimAtrapratisevakaH / anumatirapi tridhA-pratisevanAnumatiH pratizravaNAnumatiH saMvAsAnumatizca / tatra yaH svayaM parairvA kRtaM pApaM zlAghate sAvadyArambhaniSpAditaM vA'zanAdyupabhuGkte tasya pratisevanAnumatiH / yadA tu putrAdibhiH kRtaM pApaM zrRNoti zrutvA cA'numanyate na ca pratiSedhati tadA prtishrvnnaanumtiH| yadA tu sAvadyArambhapravRtteSu putrAdiSu kevalaM mamatvamAtrayukto bhavati nAnyat kizcitpratizruNoti zlAghate vA tadA sNvaasaanumtiH| tatra yaH saMvAsAnumatimAtrameva sevate sa caramo dezavirataH, sa ca sarvazrAvakANAM madhye gunnottmH| yaratu saMvAsAnumaterapi virato bhavati sa yatirityucyata iti / na vidyate viratiH pUrvoktA dezasarvabhedabhinnA yasya so'viratistadgatassaMyamo'pyaviratisaMyama iti saptadhA saMyamamArgaNA // atha darzanamArgaNA, sA ca caturvidhA pUrvavyAkhyAtacakSudarza 10Wan 3zs0Wan s-se y- > // 147 // Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zs ha >y! naa'ckssurdrshnaa'vdhidrshnkevldrshnbhedaiH| lezyA mArgaNA kRSNanIlakApotatejaHpadmazuklabhedaiH SaDvidhA,padavidhattvaM cAsAM jambUphalabhakSakagrAmaluNTakaSTapuruSadRSTAntAbhyAM bhAvitam / bhavyo muktigamanArhaH, itaro'bhavyaH kadAcanA'pi siddhigamanAnaH,tayormArgaNA bhavyamArgaNA / samyaktvamArgaNA pavidhA aupazamikakSAyopazamikakSAyikamizrasAsvAdanamithyAtvaprakAraiH / tatsvarUpaM cedaM samyaktvaM darzanamohanIyasya sarvopazamanena dezopazamanaparyAyakSayopazamena kSayeNa caupazamikakSAyopazamikakSAyikasaMjJaMkramaNa saJjAyate / iha sarvopazamanA mohasyaiva, zeSANAM tu karmaNAM dezopazamanA bhavati / tatra gaMbhIrA pArasaMsArasAgaramadhyamadhyAsIno janturmithyAcapratyayamanantAn pudgalaparAvartAn yAvadanantaduHrakalakSANyanubhUya kathamapi tathA bhavyattvaparipAkavazato girisaridupalagholanAkalpenA'nAbhogena paJcendriyattvasaMjJitvalabdhiparyAptattvarUpeNaudayikabhAvavartilabdhitrikeNa yuktaH, pUrvamapi karaNakAlAd antarmuhRttaM kAlaM yAvatpratisamayamanantaguNavRddhavizuddhyA vizudhyamAno granthikasattvAnAmabhavyasiddhikAnAM zodhimatikramya vartamAnaH, tathA sAkAropayoge vizuddhalezyAyAM ca vartamAnaH, tathA''yurvarjAnAM saptAnAM karmaNAM sthitimantaHsAgaropamakoTAkoTipramANAM kRttvA'zubhAnAM karmaNAmanubhAgaM catuHsthAnakaM santaM dvisthAnakaM kurvana zubhAnAM ca karmaNAM dvisthAnakaM santamanubhAgaM catuHsthAnakaM kurvANaH, tathA badhyamAnaprakRtInAM sthitimantaHsAgaropamakoTAkoTipramANAmeva baghnanAdhikA, tathA sthitibandhe pUrNe satyanyaM sthitibandhaM prAktanasthitibandhApekSayA palyopamasaGkhathayabhAganyUnaM kurvan tasminnapi pUrNe satyanyaM sthitibandhaM palyopamasaMkhyeyabhAganyUnaM kurvan , evamanyamanyaM sthitibandhaM pUrvApekSayA palyopamasaMkhyeyabhAganyUnaM kurvan , azubhAnAM ca prakRtInAM badhyamAnAnAmanubhAgaM dvisthAnakaM badhnastamapi pratisamayamanantaguNahInaM zubhAnAM ca catuHsthAnakaM baghnastamapi prati yz90Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||148|| mokSatattve smyktvmaargnnaaH|| zyg>ys-ss-g> samayamanantaguNavRddhaM, karaNakAlAtpUrvamantarmuhRtaM yAvadIdRzetikartavyatAvyApRto bhUtvA pariNAmavizeSalakSaNaM yathApravRttaM karoti, tato'pUrvakaraNaM, tato'pyanivRttikaraNaM, etAni ca trINyapi karaNAni pratyekamAntamauhartikAni, karaNatrayakAlo'pyantarmuhUrtapramANa eva, etatkaraNatrayaniSpAdanakramAdanantaraM caturthImupazAntAddhAM labhate sA'pi cAntauhUrtikI drssttvyaa| yathApravRttApUrvakaraNayoradhyavasAya sthAnAni pratisamayaM nAnAjIvAnAzrityAsaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAni, samaye samaye'nantaguNavizuddhyA karaNasamApti yAvat pravardhamAnAni, api ca yathApravRttakaraNaprathamasamaye nAnAjIvA'pekSayA yAnyasaMkhyeyalokAkAzapradezatulyAnyadhyavasAyasthAnAni tadapekSayA dvitIyasamaye vizeSAdhikAni, tato'pi tRtIyasaMmaye vizeSAdhikAni, evaM yathApravRttacaramasamayaM yAvadvAcyam / evamevA'pUrvakaraNe'pi draSTavyam / amUni ca yathApravRttApUrvakaraNasambandhInyadhyavasAyasthAnAni sthApyamAnAni viSamacaturasraM kSetramAstRNanti, tayoruparyanivRttikaraNAdhyavasAyasthAnAni muktAvalIsaMsthAnAni sthApyAni uparyupari cAmUnyanucintyamAnAni anantaguNavRddhyA varddhamAnAnyavagantavyAni tiryak ca SaTsthAnapatitAni / sthApanA ceyam : .0000 000 000 000000 000000 antamuharttam. antrkrnnm| 0000000.... 000000006 anta0 evmgre'pi| anta0 000000000 pra0 sa0adhyaka viSamasama0 000000000000 SaDa AvalikA. viSamasama0 saMsthAnAni / anta0 muktAvalIsaMsthAnAni naani| saMsthA // 148 // 1 ythaaprvRtk0| 2 apUrvakaraNam / 3 anivRttikrnnm| 4 upshaantaaddhaa| sAsvA0 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zWan Wan >OMOMOMOMOM>Wan asmin yathApravRttakaraNe sthitighAtarasaghAtaguNazreNiguNasaMkramA na pravartante, kevalamuktarUpA vizuddhireva pratisamayamanantaguNavRddhimatI vartate, atra sthito yAni cAprazastAni karmANi badhnAti teSAmanubhAgaM dvisthAnakaM badhnAti, yAni ca zubhAni badhnAti teSAmanubhAga catu:sthAnakaM / sthitibandhe'pi ca pUrNe pUrNe satyanyaM sthitibandhaM palyopamasaMkhyeyabhAgahInaM karoti, asya yathApravRttasya pUrvapravRttamiti dvitIyaM nAma, zeSakaraNAbhyAM pUrva pravRttattvAt / etadavasthAM yAvadanAbhogato'bhavyA apyanekazaH pUrvoktarItyA karmasthitihAsaM kRtvA Agacchanti paramapUrvakaraNe jAyamAnasthitirasaghAtAdibhirniviDAM rAgadveSagranthi na bhindanti, yatasteSAM granthibhedayogyAdhyavasAyarAhityaM vidyate, ata eva darzanamohanIyasya sarvopazamanAyA abhAvAnnaupazamikasamyaktvopalambhasteSAm / tatraiva ca saMkhyeyamasaMkhyeyaM vA kAlaM yAvattiSThanti, tatra sthitaH kazcidabhavyaH cakripramukhairniSevyamANa saMyamaguNAbhirAmaM tapasvinaM maharSi dRSTvA 'ahamapIdRzaM nepathyaM paridhAyaitAdarza sanmAnaM labheyam' ityaihikasatkArAbhilApopapanno dravyacAritraM pratipadya pratilekhanA''vazyakAdikriyAnuSThAnaM samyag vidhatte, dravyacAritramahimnA ca svAyuSaH samApternavamaM graiveyakaM yAvadutpadyate, uktazca paJcAzakamahAzAstre-'sabajiyANaM jamhA sutte geviJjagesu uvavAo / bhaNio jiNehiM so na ya liMgaM mottuM jao bhaNiyaM // 1 // je daMsaNavAvannA liMgaggahaNaM kariti sAmanne / tesi pi ya uvavAo ukkoso jAva geviJjA // 2 // ' api ca kazcidabhavyAH zrutasAmAyikalAbhaM samApannAH tatrasthA eva navamaM pUrva yAvat zabdato'dhIyate zrutam / tathA coktaM-'titthaMkarAipUaM daTTaNaNNeNa vAvi kajeNa / suyasAmAiyalAho hoja abhavvassa gaMThimmi // 1 // ' ' caudasa dasa ya abhinne niyamA sammaM tu sesae bhayaNA' ityAdi / pUrvalabdhyabhAve teSAmabhavyAnAM zrutamapi dravyazrutamiti / granthideza inWan 95573055- Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ! C' shriinvtvsumngglaattiikaayaaN||149|| mokSatattve smyktvsvruupm|| ' > izsy>Wan Wan Wan Wan -Wan >) samApannAH kecana bhavyA api rAgAdiripubhiH parAjitAH santastataH punaH pratinivRttyotkRSTasthitibandhakA bhavanti, kecidavasthitapariNAmA apUrvakaraNayogyavizuddhyabhAvAt tatraivAniyatakAlaM tiSThanti, yeSAzcotkRSTato'pArdhapudgalaparAvartAddhAyAM niyamena mokSaste pUrvoktanikhilasthitilAghavAdikriyAkalApasamApannAstathAbhavyacaparipAkavazato vakSyamANA'pUrvakaraNavartisthitighAtarasaghAtAdibhiradyAvadhi saMsAracakre'bhinnapUrvAM rAgadveSaniviDagranthi bhitvAnivRttAvantarmuhUrta vizramyaupazamikasamyaktvalAbhamanuvate / trayaH puruSA yatheSTanagaraM sammAptukAmA vivakSitasthalAnnirmatA adhvani zvApadastenAdivyAkulATavInivAsaizcaurailaNTitAssantasteSAM madhyAdekastrAsabhayAtpalAyitaH, aparazcaurahaste patitaH, anyastu svabhujabalAtizayena luNTAkAnnirjityeSTanagaraM prAptaH, tathA'trApi draSTAntopanayenAvagantavyamiti / api ca malAtizayaklinnavAsasi ka ka ghRtavindvAdijanyamAlinyaM tadvitrizaH kSArAdisAmagrIyogataH prakSAlanaprayAsamRte yathA nAvirbhavati tathA pUrvoktalakSaNAM yathApravRttakaraNayogyAM vizuddhimRte yathoktagranthisthAnasyA'pi na prAdurbhAvaH, kutastAvattadbhedakathA ? iti / athApUrvakaraNam-apUrvAnyabhinavAni karaNAni pariNAmAni sthitighAtarasaghAtaNaguzreNisthitibandhAdInAM nivarttakAni yasmi~stadapUrvakaraNamiti guNaniSpannavacanam / atrApyayamAzayaHatra hi sthitighAto rasaghAto guNazreNiH sthitibandhAddhetyetAzcatasraH kriyAssamakameva pravartante / sthitighAto nAma-sthitisatkarmaNo'grimabhAgAdutkarSata udadhipRthaktvaM-prabhRtazatasAgaropamazatapramANaM jaghanyena ca palyopamasaMkhyeyabhAgamAnaM sthitikaNDakamutkirati, utkIrya ca yAH sthitIradho na khaNDayati tatra taddalikaM prakSipati, antamuhartena ca kAlena tatsthitikaNDakamutkIryate / uktazca-" ukkoseNa bahusAgarANi iyareNa pallasaMkhaMsaM / ThiiaggAu ghAyai aMtamuhutteNa ThiikaMDaM // 1 // " > // 149 // > Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pra > - - A A V tataH punarapyadhastAtpalyopamasaMkhyeyabhAgamAtraM sthitikaNDakamantarmuhUrttena kAlenotkirati prAguktarItyaiva ca nikSipati, evamapUkaraNAddhAyAM prabhUtAni sthitikhaNDasahasrANi vyatikrAmanti, itthaJcApUrvakaraNasyAdyasamaye yat sthitisatkarmAsssIttattasyaivAsntyasamaye saMkhyeya guNahInaM jAtaM, sa eva sthitighAtaH / atha rasaghAtaH -- sthitighAtArthamutkIrito jaghanya utkRSTo vA yaH sthitikhaNDastanmadhyavarttidalika gatAnubhAgasatkarmaNAmanantatamaM bhAgaM muktvA zeSAnanantAn bhAgAnanubhAgasyA'ntamuhUrtena kAlena niHzeSAnapi vinAzayati, tato bhUyo'pi tasya muktasyA'nantatamasya bhAgasyAnantatamaM bhAgaM muktvA zeSAnanubhAgabhAgAnantarmuhUrttena kAlena nAzayati, evamanekAnyanubhAgakhaNDasahasrANyekasmin sthitikhaNDe vyatikrAmanti, evaM pratisthitikhaNDaM vijJeyaM, etAdRzaiH sahasraiH sthitikhaNDairapUrvakaraNaM parisamApayati / adhunA guNazreNiH- yat sthitikaNDakaM ghA dhyAddalikAni gRhIvodayasamayAdArabhyA'ntarmuhUrtta caramasamayaM yAvatpratisamayamasaMkhyeyaguNanayA nikSipati, eSa prathamasamayagRhItadalikanikSepavidhiH, evameva dvitIyAdisamayagRhItAnAmapi dalikAnAM nikSepavidhirdraSTavyaH / kiM ca guNazreNiracanAya prathamasamayAdArabhya guNazreNicaramasamayaM yAvad gRhyamANaM dalikaM yathottaramasaMkhyeyaguNaM draSTavyam / ihA'ntarmuhUrttapramANo nikSepakAlo dalaracanAnurUpaguNazreNikAlazcApUrvakaraNAnivRttikaraNAddhAdvikAt kiJcidadhiko draSTavyaH, tAvatkAlamadhye cA'dhastanA'dhastanodayakSaNe vedanataH kSINe zeSakSaNeSu dalikaM racayati, na punarupari guNazreNiM vardhayati / atha sthitibandhAddhA bhaNyate - apUrvakaraNasya prathamasamaye yaH sthitibandhastadapekSayA dvitIye samaye palyopamasaMkhyeyabhAgahIno bhavati, evamagre'pi bhAvanIyam / sthitighAtasthitibandhayozca yugapadevArabdhayoryugapadeva pariniSThA bhavati, tathA ca sthitibandhAddhA kAlataH S UM5Z5Y G Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatatva sumaGgalA TIkAyAM V // 150 // 156 A saMkhyayA ca sthitighAtatulyA pravarttate / athA'nivRttikaraNam - yathA'pUrvakaraNaprathamasamayAdArabhya sthitighAtAdayo yugapatpravarttamAnA uktAH, evamanivRttikaraNe'pi vaktavyam / idaM ca punarasmin karaNe vaiziSTyam-anivRttikaraNasya prathamasamaye ye vRttA ye varttante ye ca varttiSyante teSAM sarveSAmapyanyUnAdhikavena samA vizodhiH, dvitIyasamaye'pi vRttavarttamAnavarttipyamANAnAM samA vizodhiH, prathamasamayabhAvivizodhyapekSayA vanantaguNA, evamanivRttikaraNacaramasamayaM yAvadvAcyaM / tadevamasmin karaNeM praviSTAnAM jIvAnAM tulyakAlAnAmadhyavasAyAnAM mitho nivRttistiryaSaTsthAnapatitavaiSamyalakSaNA nAstItyanivRttikaraNamiti nAma / yadvA nivRttirnivartanamitipakSe AsamyaktvalAbhAdatrA''gato jIvo na nivarttata ityanivRttikaraNam / UrdhvamukhI vatrAdhyavasAyasthAnAnAmantaguNavRddhiH sarveSu samayeSu vidyate / anivRttikaraNAddhAyAH saMkhyeyeSu bhAgeSu gateSu ekasmi~zca saMkhyeyatame bhAge zeSe'vatiSThati mithyAtvasyA'ntarakaraNaM karoti, aMtarakaraNaM nAmodayakSaNAdupari mithyAtvasthitimantarmuhUrtamAnAmatikramyoparitanIM ca viSkambhayitvA madhye'ntarmuhUrtta mAnaM tatpradezavedyadalikA'bhAvakaraNam, tanniSpAdanakAlo'pyantarakaraNakAla eva yathA tantusaMyojanAdikAlaH paTakaraNakAlaH / antarakaraNayogyasthitermadhyAt karmaparamANvA''tmakaM dalikaM gRhItvA gRhItvA prathamasthitau prakSipati upari dvitIyasthitau ca, evaM pratisamayaM tAvatprakSipati yAvadantarakaraNadalikaM sakalamapi kSIyate, antarmuhUrtena ca kAlena sakalataddalikakSaya iti / ihAntarakaraNAdadhastanI prathamA sthitirityucyate, uparitanI tu dvitIyA / tatra prathamasthitau varttamAna udIraNAprayogeNa prathamasthitisatkaM udayAvalibahirbhUtaM dalikaM samAkRSya yadudayasamaye prakSipati sodIraNA, yattu dvitIyasthiteH sakAzAdudIraNAprayogeNa samA T Pian T A S mokSatave samyaktva M svarUpam // Pin U A <5755<55 N L // 150 // Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zy < kRSyodaye prakSipati sa AgAlaH, udIraNAyA eva vizeSapratipattyarthamAgAla iti saMjJA pUrvasUribhirucyate / udayodIraNAbhyAM ca prathamasthitimanubhava'stAvadgacchati yAvat prathamasthiterAvalikAdvikaM zeSaM tiSThati, tasmizca sthite AgAlo nivartate, tataH paraM kevalaivodIraNA pravarttate, sA'pi tAvadyAvadAvalikAzeSo na bhavati, tasyAM ca zepIbhUtAyAmudIraNA'pi zAntA bhavati, tataH kevalenaivodayena tAmAvalikAmanubhavati, tasyAM cApagatAyAmudayo'pi mithyAtvasya nivarttate, taddalikAbhAvAt , tato mithyAtvodayanivRttAvupazamAddhAyAM pravizati, tasyAM copazamAddhAyAM praviSTasya sataHprathamasamaya eva mokSavIjamaupazamikaM samyaktvamupajAyate / yathA hi vanadAvAnalaH pUrvadagdhendhanamUSaraM vA dezamavApya vidhyAyati tathA mithyAcavedanavanadavo'pyantarakaraNamavApya vidhyAyati, antarakaraNaprathamasamaye eva mithyAtvadalikavedanA'bhAvAdaupazamikasamyaktvamavAnoti / evaM yathApravRttA'pUrvakaraNAnivRttikaraNakramajanyaM apUrvakaraNArabdhasthitighAtAdibhirgranthibhedasambhavamaupazamikasamyaktvaM apazcitam / asmi~zca samyaktve labhyamAne kazcit samyaktvena samaM dezaviratiM sarvaviratiM vA pratipadyate / yadA ca cAritramohanIyasya sUkSmasamparAyAnte sarvopazamanA bhavati tadApi yadi caturthapaJcamaSaSThasaptamA'nyataraguNasthAne darzanamohasya sarvopazamanAyAM jAtAyAmupazamasamyaktvayukta upazamazreNi sampadyate tatrApi yadaupazamikasamyaktvaM tat zreNigatam / ubhayabhedabhinnamapIdamAsaMsAraM paJcavAraM jAyate, antarmuhUrttazca kaalH| ___atha kSAyopazamikam-yasmin samaye'yaM jIva aupazamikasamyagdRSTimavati tasmin samaye (nizcayanayena prathamasthiticaramasamaye) dvitIyasthitigata dalikamanubhAgabhedena tridhA karoti, zuddhamarddhavizuddhamavizuddha ceti, tatra zuddhaM samyaktvamohanIyaM, taca dezaghAti dezaghAtirasopetattvAt , ardhavizuddhaM samyamithyAcaM, azuddhaM ca mithyAcaM, etadubhayamapi sarvaghAti imgsssz90 FWan Wan >Wan 26 ! Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattva mumngglaattiikaayaaN||151|| mokSatattve smyktvmaargnnaa|| sarvaghAtirasAnvitatvAt / yadA caupazamikAddhA parisamAtA bhavati / tadA'dhyavasAyAnurUpaH pUrvoktatripuMjamadhyAdekasya puJjasyodayo bhavati, yadi zuddhapuJjasyodayastarhi kSAyopazamikasamyaktvam , mizrasya codaye mizrasamyaktvam , azuddhasya codaye mithyAtvam / atra tu kSayopazamaprakramaH, uditasya mithyAtvamohasya kSayo'nuditasya copazamo yasyAmavasthAyAM tatkSAyopazamikam / nanvaupazamikepi uditasya kSaye'nuditasya copazame kSayopazamopazamayorubhayorapi tulyatve kathaM bhedena pratipAdyate? satyam , bhedasadbhAve bhedo na tu bhedA'bhAve, yata aupazamikasamyaktve darzanamohatritayasyApi pradezavipAkAbhyAmudayA'bhAvatvaM, kSAyopazamike tu ya upazamastasya viSkambhitodayattvAt samyaktvamohanIyasya vipAkodayo mithyAvamizramohanIyayozca pradezodayaH / api cedaM kSAyopazamikaM jaghanyato'ntarmuhUrttakAlInamutkRSTatazca padakSaSTiH sAgaropamANi asaMkhyeyazazca samprApyate, aupazamikaM punarAsaMsAraM paJcakRttvassampadyate AntauhUrtikaJca, karmodayajanyapariNAmarAhityAdaupazamikamAtmapariNatimat , kSAyopazamikaM tu paudgalikaM karmodayajanyapariNAmAtmakattvAttasyeti / ___atha kSAyikam-darzanamohatiyA'nantAnubandhicatuSTayalakSaNadarzanasaptakasya kSayAdasya prAdurbhAvaH / asya prasthApakaH kSayopazamasamyagdRSTizcaturthapaJcamaSaSThasaptamaguNasthAnakA'nyataraguNasthAnavI manuSya eva, niSThApakastu caturgatiko'pi bhavati / yadyAyuHkarmaNaH bandhAt prAgeva kSAyikasya lAbhastarhi niyamAttadbhave eva mokSaH / yadyAyurvandhAnantaraM samyaktvAvAptistadA devanarakAyuSoranyatarasya bandhe sati tRtIyabhave, asaMkhyeyavarSAyuSkanaratiryagAyuporekatarasya bandhasadbhAve caturthe bhave mokssH| idazcA''tmapariNAmi karmakSayasaMbhavA''tmikAdhyavasAyayuktattvAditi / 9545z4055-se // 15 // Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >Wan -Wan >Wan yz adhunA mizrasya prakramaH-trayANAM puJjAnAM madhye yo'sAvardhavizuddhaH puJjaH sa mizra ucyate, samyagmithyAtvamityarthaH / etadudayAt kila pANI jinapraNItaM tattvaM na samyak zraddadhAti nApi nindati / uktaJca bRhacchatakacUrNI-"jahA nAlikeradIvavAsissa aicchuhiyassa vi purisassa ittha oyaNAie aNegahA viDhoie tassa AhArassa uvariM na rui na ya niMdA jeNa kAraNeNaM so oyaNAio AhAro na kayAi diTho nAvi suo, evaM saMmAmicchadiThissa vi jIvAipayasthANaM uvariM na rui na ya niMdA" ityAdi / samprati sAsvAdanam samyaktvalakSaNarasAsvAdanena saha vartata iti sAsvAdanam / yathA hi bhuktakSIrAnaviSayavyalIkacittapuruSastadvamanakAle kSIrAnnarasamAsvAdayati tathAtrApi guNasthAne mithyAvAbhimukhatayA samyaktvasyopari vyalIkacittasya puruSasya samyaktvamuddhamatastadrasAsvAdo bhavatItIdaM sAsvAdanamucyate / yadvA sAsAdanaM sahAsAdanena varttana iti sAsAdanam / ayamartha:-aupazamikasamyaktvAddhAyAM jaghanyataH samayamAtrazeSAyAmutkarSataH paDAvalikAzeSAyAM kazcidAsAdanaM gacchet , sAsAdanabhAvaM pratipadyeta / sati hyasmin paramAnandustAnantasukhado niHzreyasataruvIjabhUto granthisambhavaupazamikasamyaktvalAbho'pagacchati, AsAdanabhAvAnantaraM niyamAn mithyAtvaM pratipadyate / mithyAtvaM vyAkhyAtapUrvamiti gatA samyaktvamArgaNA // 12 // tathA 'sanni ' iti, viziSTasmaraNAdirUpamanovijJAnabhAk saMjJI, itaro'saMjJI sarvo'pyekendriyAdiH // 13 // ojaloma prakSepAhArANAmanyatamamAhAramAhArayatItyAhArakaH, itaro'nAhArako vigrhgtyaadigtH| ete sarve'pi saMmIlitA dviSaSTi Wan yWan Wan zWan 0525-ye - < > Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ > bhiinvtttvmumaalaattiikaayaaN||152|| mokSatace uttaramArga NAsu mokssH|| -Wan > medAzcaturdazamaulamArgaNAsthAnAnAM caturAdisaMkhyAkA avAntarabhedA jJAtavyAH / atra gAthA-cau paNa cha tiya tiya cau aDa saga cau chacca du chaga do dunni / gaiyAimaggaNANaM iya uttarabheya bAsaTThI // 2 // ityuktA gtyaadimaargnnaaH|| 45 // atha apazcitamArgaNAsu kasyAM kasyAM mArgaNAyAM mokSastatpratipipAdayiSurAha- . naragaipaNiditasa bhava--sanni ahkkhaaykhiysmmte| makkhoNAhArakevala--daMsaNanANe nsesesu||46|| TIkA-' naragai ' iti, manuSyagati-pazcendriyajAti-trasa bhavya-saMjJi-yathAkhyAta-kSAyikasamyaktveSu mokSaH, ghaNTAlAlAnyAyena dehalIdIpakanyAyena vA mokSapadasyobhayatra pUrvArdhe uttarArdhe ca sambandhAt AhAra-kevalajJAna-kevaladarzaneSu ca mokSaH, na zeSAsu mArgaNAsu iti gaathaakssraarthH| atha vistarArtha:-asmin siddhavyAkhyAne dvau nayau vijJeyau, pUrvabhAvaprajJApanIyaH pratyutpannabhAvaprajJApanIyazca, pUrvamatItaM bhAvaM prajJApayatIti puurvbhaavprjnyaapniiyH| pratyutpannaM vartamAnaM bhAvaM prajJApayatIti prtyutpnnbhaavprjnyaapniiyH| nagamAdiprasiddhanayebhyazca nemau vyatiriktau, eteSAmeva vAcoyuktibhedena grahaNam / tatra naigamasaG-- grahavyavahArAH sarvakAlArthagrAhittvAt puurvbhaavprjnyaapniiyshbdvaacyaaH| RjusUtra-zabda-samabhirUdvaivambhUtAstu vartamAnakAlArthapratigrAhittvAt pratyutpannabhAvaprajJApanIyazabdavAcyA vijnyeyaaH| atra tu pUrvabhAvaprajJApanIyo naya evorriikRtH| tadyathAgatimArgaNAmAzritya kasyAM gatau mokSaH ? iti cennaragatyAM na zeSAsu suranArakatiryakSu gatiSu, tatra mokSasAmagrIvirahAt / evaM sarvatra vijJeyam / jAtimArgaNAyAM paJcendriyajAtyAM, basamArgaNAyAM trasatve, bhavyamArgaNAyAM bhavyattve, saMjJimArgaNAyAM saMjJitve, yathAkhyAtacAritre ca saMyamamArgaNAyAM, samyaktvamArgaNAyAM kSAyikasamyaktve, AhAramArgaNAyAmanAhArakattve ayogyavasthA F> Wan zy33cy. - Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NASAKT 555 A S -> 5 T V l S yAmAhArasyA'bhAvAt jJAnamArgaNAyAM kevalajJAne, darzanamArgaNAyAM kevaladarzane mokSaH / etAsu pUrvoktAsveva mokSo na zeSAsUktavyatiriktabhedAsviti / / 46 / / evaM mArgaNAdvAreSu mokSasadbhAvapratipAdanalakSaNaM satpadamanuyogadvAraM vAkhyAya samprati dravyapramANakSetrasaMjJakAvanuyogadvArAvanayA gAthayA vyAcikhyAsurAha-- davvapamANe siddhANaM, jIvadavvANi huMti'NaMtANi / logassa asaMkhijje, bhAge ikko ya savve vi // 47 // TIkA - ' davvapamANe ' iti, dravyANAM pramANaM dravyapramANaM tasmin dravyapramANe siddhAkhyaprastutadravyaparigaNane cintyamAne kiyantaH siddhAH ? ityAha- anantAni siddhajIvadravyANi bhavanti, saMkhyAtA'saMkhyAtA'nantalakSaNasaMkhyAnAM madhye'nanta - N saMkhyApramitAni siddhajIvadravyANi santi, tatrApi parittayuktAdibhedabhinnaM yannavaprakAramanantaM tasmin madhyamayuktAnantasaMjJopalakSitAyAM paJcamA'nantasaMkhyAyAM na kadAcanA'pi vyabhicAraH, uktaJca - ' jaiAi hoi pucchA jiNANa maggaMmi uttaraM taiyA / ikassa nigoyassa'NaMtabhAgoya siddhigao // 1 // asyA ayamarthaH - jainendramArge yadA kadApi siddhajIvadravyasaMkhyAgocaraH praznaH syAttadA ayamuttaro yadekasmin nigode ye'nantasaMkhyAparigaNitA jIvA varttante teSAM madhyAdanantatamAMze yAni jIvadravyANi tAvatsaMkhyAkAni mokSe jIvadravyANi bhavantItyarthaH / nanu bharatairAvatakSetrApekSayA utsarpiNItRtIyArake'vasarpiNIcaturthArake ca mahAvidehApekSayA virahakAlAnapekSaM pratyahaM mokSamArgasya pravRttattvAt kathamanantasaMkhyAyAM nigodasyA'nantabhAgasvarUpAyAM na vyabhicAraH 1 na ca SANmAsika utkRSTo mokSavirahakAlo'tra US55555L! A A Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NO 9 zrInavatattva sumaGgalA mokSatattve dravyapramANadvAram // TIkAyAM '> 4 // 153 // <5 vibhAvanIya, yato virahakAlAnantaramapi satataM mokSagamanapravRtisadbhAvaH pratipAdyate / satyaM, yadyapi pratisamayaM | virahakAlAnantaraM vA jIvA mokSaM prayAnti tathApi madhyamayuktAnantasaMjJakaM yat pazcamAnantakaM tasyA'nantabhedabhinnacAna tadanantasaMkhyAyAM vyabhicAraH, pratisamayaM vAhinIreNupuJjapUritA'pi tathApramANopetajaladhimaryAdAvat / api ca 'pUrva anantasaMkhyAbhinnasaMkhyAkAH siddhA Asan' etadapi vaktuM na zakyate, yataHpravAhApekSayA siddhAnAmanAditcaM, yadi prAk siddhajIvA asaMkhyAtasaMkhyAkA bhaveyustarhi tato'pi prAk siddhA'bhAvaH pratipadyate, na caivaM pratipatramato'nantasaMkhyA avyabhicAriNIti / samprati bhAgadvAra-ekasiddhajIvAH sarvasiddhajIvA vA lokasyA'saMkhyeyatamebhAge'vatiSThante / yato jaghanyataH siddhasyA'vagAhanA aSTAGgulAAdhikaikaracinapramANA, na ca dviracinazarIrapramANAnyUnAvagAhanAyukto mokSaM prapadyate, mokSagamanakAle ca bhavopagrAhizarIrAvagAhanAyAstRtIyo bhAgassaMkocamupapadyate, uktaJca-"egA ya hoi rayaNI adveva ya aGgulehiM saahiyaa| esA khalu siddhANaM jahanna ogAhaNA bhaNiyA // 1 // " utkRSTatastu tRtIyabhAgAdhikatrayastriMzaduttaratrizatadhanuHparimitA siddhAvagAhanA, yataH paJcazatadhanurucchrito muktimupapadyate na tato'pyadhikaH, tRtIyabhAgastu pUrvavatsaMkocavazAnyUno bhavati, tathA cokta-'tinnisayA tittIsA dhaNuttibhAgo ya kosa cha bhaago| jaM paramogAhaNAya taM te kosassa chanbhAgo // 2 // evamekasiddhAvagAhanApekSayA jaghanyotkRSTAbhyAM lokasyA'saMkhyeyatame bhAge'vatiSThante siddhaaH| nikhilasiddhAvagAhanAmAzritya cA''yAmaviSkambhAbhyAM pazcacatvAriMzallakSayojanapramita kSetram , ucchrayeNa tu yojanasya caturviMzatitamo bhAgaH krozasya SaSTho bhAgo vA tribhAgAdhikatrayastriMzaduttaratrizatadhanuH pramANa iti yAvat / eSo'pi sarvasiddhApekSo'vagAho lokasyA'saMkhyeyabhA -9 25033-5 -3> // 153 // Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ V phusaNA ahiyA kAlo, igasiddha paDucca sAioNaMto / paDivAyA'bhAvAo, siddhANaM aMtara nathi / 48 / A TIkA- ' phusaNA ' iti / sparzanA adhikA, avagAhanApekSayA sparzanA adhiketyarthaH / nanu sparzanAvagAhanayoH kaH 5 prativizeSaH ? yenA'vagAhanAtaH sparzanAyA Adhikyamucyate 1 satyaM, avagAhanA tu nijAvagAhavyAptilakSaNA, yatra yatrAvagAhaT statrA''tmapradezA niyamena bhavanti, yatrA''tmapradezAstatra avagAhanA'pi bhavatyeva, sparzanAyAM na tathAtvam, AtmapradezAvagA5 DhabhinnAkAzapradezAnAmAkAzapradeza sthita pudgalAdInAM ca samantataH sparzanAyAH sadbhAvAt / atha kAladvAram -' igasiddha paDucca A sAioNato ' iti, ekasiddhaM pratItya kAlasya sAdyanantatvam, yadA ca vivikSitajIvasya siddhatvaM samupajAtaM tadA sAdiH, atha na kadAcidapi tataH tasya pracyutirityanantattvam / anekasiddhA'pekSayA anAdyanantattvaM tacca yathAvasaraM prAk paribhASitamitinA'tra vitanyate / gataM kAladvAraM sampratirantaradvAram -' paDivAyA'bhAvAo siddhANaM aMtaraM nanthi ' iti pratipAtA - bhAvAt siddhAnAmantaraM nAsti, kSayopazamapramukhasamyaktvalAbhAnantaraM mithyAttvodayApekSo midhyAtvaprAptipUrvakaH samyaktvabhraMzo V bhavati, atha tadraMzA'nantaraM punarjaghanyata utkRSTatazca kiyatkAlAnantaraM tatsamyaktvaguNalAbhaH 1 iti yat kAlaniyamanaM tadanta T phra gAvacchinnaH / siddhAzca niHzeSA apyupariSTAdalokAkAzapradezaisspRSTAH samazreNigatAH, adhastAdyathAvagAhamuccAvacA apIti kSetradvAram | sthApanA - "[[[" / 47 / adhunA sparzanAdvAram -- A 12 SUMAN505L! (Da A Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM Wan mokSatattve bhaagbhaavdvaarau| // 154 // gFE- ramiti, tadguNanAzA'nantaraM punastadguNAvAptau jaghanyotkRSTabhedAbhyAM yAvAn kAlastadantaramityarthaH / siddhabhagavatAM siddhattvaM na pratipAti, 'sivamayalamaruamaNaMtamakkhayamavvAbAhamapuNarAvitti' ityatra aNatAdipAThadarzanAt , yadA ca siddhattvasya prAptistadA sAdiH, prAptyanantaraM pracyutyabhAva iti sAdhanantA sthitiH siddhAnAM, sA ca prAk pratipannaiva, ataH siddhAnAmantaraM nAstItigamyate / anena ' svasvatIrthanikAraM dRSTvA tIrthoddhArakaraNArtha punarapi loke samAgacchanti siddhAH' ityevaM pratipannAnAM mataM rAgadveSapramukhabahudoSaduSitatvAdapAstaM draSTavyam // 48 / / antaradvArAnantaraM bhAgabhAvadvArau pratipipAdayiSurAhasavvajIyANamaNate bhAge te tesiM daMsaNaM nANaM / khaie bhAva pariNAmie apuNa hoi jiivttN||49|| TIkA-'sabajIyANaM' iti, te prAguktasvarUpAH siddhAH sarvajIvAnAmanantatame bhAge vidyante, atrA'yamAzayaH-caturdazarajjuparimite loke yA jIvasaMkhyA madhyamA'nantA'nantasaMjJakASTamA'nantapramANA tadapekSayA siddhAH katithe bhAge vartanta iti ziSyAzaGkAM manasi nidhAya uktaM-te sarve nikhilA api siddhA na tu dvitrAH pazcaSA vA sarvajIvAnAmanantatame bhAge'vatiSThanta iti / nanu kSetradvArabhAgadvArayoH kA prativizeSa iti ceducyate-kSetradvAraM tu lokAkAzApekSam , bhAgadvAraM sakalajIvarAzinizritamiti viziSTo bhedaH, tAtparya tu siddhAH paJcamA'nantasaMkhyApramitAH, sarvajIvA aSTamA'nantasaMkhyAparikalitAH, ataH siddhApekSayA sarvajIvA anantaguNAH, sarvajIvA'pekSayA siddhA anantatamabhAgA'vacchinnA iti bhAgadvAram / samprati bhAvadvAramnanu bhAva iti kaH padArtha ? iti cet prathamaM bhAvAnAM saMkSepato nirUpaNaM vidhIyate-aupazamikaH, kSAyikA, kSAyopazamikA, // 154 // Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z >y Wan - audayikaH, pAriNAmikazceti pnycbhaavaaH| viziSTahetubhiH svato vA jIvAnAM tattapatayA bhavanAni bhavantyebhirUpazamAdibhiH paryAyairiti vA bhAvAH, bhavanaM bhAvastena tena paryAyeNA''tmalAbha ityrthH| tatropazamanamupazamaH karmaNo'nudayalakSaNAvasthA bhasmapaTalA'vacchannAgnivat , saH prayojanamasyetyaupazamikastena vA nivRttaH / aupazamikazcAsau bhAva aupazamikabhAvaH, karmaNa upazamAd yad darzanaM caraNaM vA zraddhAnalakSaNaM viratilakSaNaM vA tathodbhavati tadaupazamikazabdenocyate, evamagre'pi bhAvyam / kSayaH karmaNo'tyantocchedaH, sa eva tena vA nivRttaH kSAyikaH / kSayopazamAbhyAM nirvRttaH kSAyopazamikaH daravidhyAtAvacchannajvalanavat / yadudayAvalikApraviSTaM tat kSINaM zeSamanudrekakSayAvastham , imAmubhayImavasthAmAzritya kSAyopazamikaH prajAyate / nanu cAdhyamevaupazamikAnna bhidyate yatastatrApyuditaM kSINamanuditaM copazAntamiti / atrocyate-kSayopazame hyudayo'pyasti, pradezatayA karmaNo vedanAnujJAnAt , nattvasAvudayo vidhAtAyeti, anubhAvavedanA'bhAvAt , upazame tu pradezakarmA'pi nAnubhavati manAgapi nodayo'yaM vizeSa iti yAvat / AgamazcAyam-se gRNaM bhaMte ! meraiyassa vA tirikkhajoNiyassa vA maNusassa vAje kaDe kamme Nasthi NaM tassa aveittA morako haMtA goyamA?se keNaTheNaM bhaMte ! evaM vuccai ? evaM khalu goyamA! mae duvihe kamme pannatte, taMjahApadesakamme aNubhAvakamme ya, tatstha NaM jaM taM paesakammaM taM niyamA veei, tatstha NaM jaM taM anubhAvakammaM taM acthegaiyaM veei acthegaiyaM no veei, NAyameyaM arahatA viNNAyameyaM arahatA-ayaM jIve imaM kammaM ajjhovagamiyAe veyaNAe vedissati, ayaM jIve imaM kammaM uvakkamiyAe veyaNAe vedissati ahAkammaM ahAkaraNaM jahA jahA taM bhagavayA diTuM tahA tahA vipariNamissatIti, se teNaM aTeNaM goyamA! evaM vuccati" / ato'sti vizeSa aupazamikakSAyopazamikayoriti / udayaH zubhA >Wan - < > Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S V // 155 // zrInavatattva- zubhaprakRtInAM vipAkato'nubhavanaM sa eva tena vA nirvRtta audayikaH / parisamantAnnamanaM jIvAnAmajIvAnAM ca jIvattvAdi- 55 mokSatave svabhAvAnubhavanaM prati pahNIbhavanaM pariNAmaH, sa eva tena vA nirvRttaH pAriNAmikaH / tatraupazamikasya dvau bhedau, aupazamikasamyaktvaM aupazamikacAritraJca, dvAvapi darzanacAritramohanIyakarmopazamasaMbhavAviti / kSAyike bhAve nava bhedA bhavanti, kevalajJAnakevaladarzanakSAyikasamyaktvayathAkhyAtacAritradAnAdipaJcalabdhayaH krameNa kevalajJAnAvaraNIya kevaladarzanAvaraNIya darzana5 mohacAritramohAntarAyapaJcakakSayajanyAH / tRtIye kSAyopazamike bhAve'STAdazabhedA matizrutA'vadhimanaHparyAyA''tmakajJAna- 55 A catuSTayamatyajJAnazrutA'jJAnavibhaMgajJAnarUpA'jJAnatrikacakSuracakSuravadhidarzanalakSaNadarzanatrikasvarUpA dazopayogAH dAnalAbhabhogopabhogavIryalakSaNAH paJca salabdhayaH myaktvaM dezaviratisarvaviratilakSaNaM viratidvikazcetilakSaNAstattatkarmaNAM kSayopazamaprAdurbhUtA iti / nanu dAnAdilabdhayaH pUrvaM kSAyikabhAvavarttinya uktAH, iha tu kSAyopazamikya iti kathaM na virodhaH ? naitadevam, abhiprAyAparijJAnAt / iha dAnAdilabdhayo dvividhA bhavantyantarAyakarmaNaH kSayasaMbhavinyaH kSayopazamasaMbhavinyazca tatra ca yAH kSAyikyaH pUrvamuktAstAH kSayasaMbhUtattvena kevalina eva, yAH punariha kSAyopazamikAntargatA ucyante tAH kSayopazamasaMbhUtAzchadmasthAnAmeva / samyaktvasarvaviratI api kSAyopazamike atra grAhye, te ca kSayopazamodbhavatvena prastutabhAve eva varttate / dezaviratirapyapratyAkhyAnAvaraNakSayopazamajacvena kSAyopazamike varttate eveti bhAvaH // ajJAnaM, asiddhavaM, asaMyamaH, kalezyAH kRSNanIlakApotatejaH padmazuklabhedAt paTU, kapAyAH krodhamAnamAyAlobhAkhyAzcatvAraH, gatirnarakatiryaGmanuSyasuragatibhedAccaturddhA, vedAH strIpuMnapuMsakAkhyAstrayaH, mithyAttvamityete ekaviMzati bhedAsturye audayike bhAve bhavanti / atrAyaM T A JY sumaGgalA TIkAyAM N A L bhAva dvAram // / / 155 / / Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 > Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||156|| mokSatatve siddhAnAmalpaba hucam // zWan Wan >Wan Wan -93979 mohavIryAntarAyakSayaprabhavattvAdetAni jJAnadarzanasamyaktvacAritravIryANi kSAyikAni bhavantItyarthaH / na ca zeSa bhavopagrAhikarmakSayodbhUtatvAt anantasukhA'kSayasthitipramukhANAM guNAnAmapikSAyikatvaM vAcyamiti, kSAyikatve'pi teSAM kSAyikavyavahArA'bhAvAt / jIvatvaM ca punasteSAM siddhivadhUtsaGgazAlinAM muktAnAM pAriNAmike anAdipAriNAmike bhAve bhavatIti bhAvadvAram // 49 // athAlpabahucadvAraM vivaripurgAthAM nibadhnAtithovA napuMsasiddhA, thInarasiddhA kameNa sNkhgunnaa| iamukkhatattamaeM, navatattA lesao bhnniyaa||50|| TIkA-'thovA' iti, napuMsakaliGgasiddhA sarvastokAH, strIliGgasiddhAH puruSaliGgasiddhAzca krameNa saMkhyaguNAH, idamatra hRdayam-ekasamaya utkRSTato napuMsakaliGge vartamAnA daza siddhyanti, strIliGge vartamAnAstato dviguNA viMzatirityarthaH, puruSaliGgopetAzcA'STAdhikazatasaMkhyAkA ekasmin samaye siddhyantItyuttarottaraM saMkhyAtaguNavamaviruddham / na ca liGgasadbhAve kathaM mokSAvAptiriti zaGkanIyaM, vedodayalakSaNaliGgasya anivRttibAdarAnte vyavacchede'pi liGgAkRterayogiguNasthAnakaM yAvat sadbhAvAt / nanu napuMsakAnAM karmakSayalakSaNo mokSaH kathamavApyate ? napuMsakAnAM mokSAvAptau pratiSedhazca siddhAnte zrUyate, satyampoDazabhedabhinnAnAM nikhilAnAmapi napuMsakAnAM na pratiSedhaH kintu teSu ye daza bhedA jAtinapuMsakAnAM teSAM niSedhaH, na tu SaDbhedabhinnAnAM kRtrimanapuMsakAnAmiti / jAtinapuMsakAnAM tIvramohodayasadbhAvaccAt sarvaviraterapyasambhavaH, kuto mokSasya kathA ? kRtrimAnAM tu maMtrauSadhimaharSidevAdizApanimittopahatavedAnAM na jAtinapuMsakAnAmiva nagaradAhatulyo vedodayaH, kevalaM kenApi pUrvoktakAraNena puruSavedasyopahatattvAt puruSavedodayA'bhAvenaiva te napuMsakAH procyante, 0956Wan 8yz90925-ye // 156 // Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ izyg>5993-99 vedodayastu teSAM puruSavedodayA'pekSayA'pi mandaH, ataH kRtrimANAM sarvaviratipUrvakamokSAvAptau na kiJcidaviruddham / etacca vizeSato nizIthAdibhyo'baseyamiti / evaM satpadaprarUpaNA-dravyapramANa-kSetra-sparzanA-kAlA'ntara-bhAga-bhAvA-'lpabahuttvadvAraissaMkSepato mokSatattvaM vyAkhyAyAdhunopasaMharannAha ' ia mukkhatattameaM' iti, etanmokSatattvamiti, na ca pUrvoktadvAraireva mokSasya vyAkhyeti vijJeyaM, anye'pi mokSavyAkhyAprakArAssantyeka prAgvyAvarNito'nuyogazca mokSasadbhAvapratipAdanaparaH, paraM mokSasya kiM lakSaNaM ? kathaJca tasyA'vAptirityetanikhilamapi upariSTAdvijJeyamataH saMkSepato vibhAvyate kiJcid-' mokkho kammA'bhAvo'' kRtsnakarmakSayAnmokSaH' ityAdivacanAt karmaNAM nikhilAnAM yo'bhAvassa mokSaH / na ca pratisamayaM karmaNa udayAvinAbhAvivAdudayasahacArisakAmAkAmanirjarApUrvakakarmakSayamAzritya sarveSvapi satveSu mokSo'styeveti vAcyam , yata uktaprakAreNa tattatkarmakSayasadbhAve'pi anyeSAM prabhUtatarakarmaskandhAnAM badhyamAnattvAnna mokSo sakaleSvapi jIveSu / ato nikhilAnAM karmaNAM pradhvaMsA'bhAvaH sa mokSaH / nanvanekeSu zAstreSu jIvakarmaNoranAdisaMyogaH pratipAditaH, kathamanAdisaMyogavatostayoviyoga AtyantikaH? satyaM, yathA kAJcanopalayoranAdisaMyoge satyapi khAnibahiHkarSaNa-suvarNakArAdiprayuktajvalitajvalanAdibhiH prayogaiH suvarNAdupalasya viyogo AbAlajanaprasiddhastathA bhavyajIvAnAmapi avyavahArarAzervyavahArarAzAvAgatAnAM suvarNakAropamazuddhagurvAdisaMyogAvAptasamyagdarzanajJAnacAritrajvalitajvalanAnAM karmaNa AtyantikakSaye na kAcidvipratipattiriti / evaMbhUtazca mokSaH smygdrshnjnyaancaaritrsaadhyH| tatpattipattikramasyA'yaM saMkSepaH-prAgvyAkhyAtaprakrameNa kSAyopazamika1 saiddhAntikakArmapranthikamatenAnAdimithyAdRSraupazamikakSAyopazamikasamyaktvAnyatarasamyaktvayoH prathamalAbhApekSayA satyapi 10543209 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N zrInavatatva samyaktvapUrvakaM kSAyikasamyaktvamupalabhya zatasahasrapRthaktva sAgaropamairlaghubhUtAsu karmasthitiSu krameNa dezasarvaviratilAbhamupagamya sumaGgalA- kSAyikabhAvApannaM yathAkhyAtacAritraM saMprAptukAmo'lpatarakarmA kSapakazreNiM samArabhate / tatrA'pUrvakaraNasaMjJakASTamamuNasthAne TIkAyAMsthitighAtarasaghAtaguNazreNiguNasaGkramAdibhirviziSTakriyAsambhArassamupajAtA'jeyazaktiko'nivRttibAdarAkhyanavamaguNasthAne napuM AV UN55 T sakavedastrIvedA'pratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNakaSAyASTakapuMvedahAsyaSaTkasaJjvalanakrodha savalanamAnasa jvlnmaayaabaadrsnyjvl||157|| dhanalobhAkhyakamaprakRtInAM krameNA'ntarmuhUrttAntaH kSayaM vidhAya sUkSmasamparAyopAhe dazame guNasthAnake kiTTikRtasUkSma samUlakArSaM hatvA kSapakAnAmupazAntamohasya guNasya prayojanAbhAvAt kSINamohaguNe antarmuhUrtta yAvat / kSINamohAntyasamaye'vaziSTAnAM jJAnadarzanAvaraNAntarAyANAM trayANAM ghAtikarmmaNAM kSaye samupajAte trayodazaguNasthAnakAyasamaye kevalajJAnaM kevaladarzanaM ca sAmAnyavizeSAbhyAM samastalokAlokaviSayAvabhAsakaM saMprApnoti / uktazca vAcakakulakirITai5 rumAsvAtipUjyaiH; - " mohakSayAjjJAnadarzanAvaraNantrirAyakSayAcca kevalam " / yaizcArhadAdiviMzatisthAnakapadArAdhanatastRtIyabhave tIrthakaranAmaprakRtirnikAcitA teSAM kevalajJAnadarzanaprAptisamakAlameva tIrthakaranAmno vipAkodayo saJjAyate, tatprabhAvAcca kRtArtho'pi san surAsuraviracitasamavasaraNe virAjamAno yojanagAminIM bhavyanivahopakAriNIM sudhAsyandinIM paJcatriMzatguNo|pasevitAM dezanAM pradatte, catustriMzadatizayAzca prAdurbhavanti / tIrthakaraca gaNadharAdisthApanApUrvakaM caturvidhasaGghalakSaNaM tIrthaM 5 visaMvAde kSAyikAvAptistu kSayopazamapUrvikaivetyubhayorapi saMmatam / 2 kSapaka zreNisvarUpaM tu savistaraM zatakAdibhyo'vaseyaM, atra ttvaMgulinirdezamAtramiti / A T S V mokSave mokSapratipattikramaH // // 157 // Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A U V M pravarttayati, tadeva ca tIrthakaranAmakarmavipAkasya phalaM yaduktam :- " tIrthapravarttanaphalaM yatproktaM karma tIrthakaranAma / tasyodayAtkRtArtho'pyarhastIrthaM pravartayati // 1 // tatsvAbhAvyAdeva hi, prakAzayati bhAskaro yathA lokaM / tIrthapravarttanAya, 5 pravarttate tIrthakara evam // 2 // " yaizva tIrthakaralabdhirmAtItatRtIyabhave nikAcitA te sAmAnyakevalitvena kevalajJAnAdi - 5 labdhimupabhuJjAnAH sauvarNasahasrapatra kamalAdiSu niSaNNA dezanAdikaM vidadhate / kevalajJAnakevaladarzanapramukhalabdhInAmubhayatra sAmyepi AjJaizvaryAdiSu mahadantaraM koTidhvajebhyakoTidhvajabhUpayoriveti / jaghanyata antarmuhUrttamutkRSTato dezonAM pUrvakoTiM yAvattatra sthitvA bhavopagrAhikarmmaNAM madhye AyuSyasthitervedanIyapramukhakarmasthitezca vaiSamyaM syAttadA tatsamIkaraNArthamaSTasAmayikaM kevalisamuddhAtamupakramate / kevalisamuddhAta prathamasamaye svazarIrAdAtmapradezAn bahirniSkAsya AyAmaviSkambhAbhyAM T svazarIrapramANamuccactvena ca caturdazarajjuparimitaM daMDAkAratayA racayati, dvitIye samaye pUrvAparAyatalokapramANaM kapATamAtmapradezAnAM N vidadhAti, tRtIye uttaradakSiNAyatalokapramANaM kapATaM ( manthAnaM ) viracayati, caturthe samaye antarapUraNaM vidhatte, 5 A paJcame samaye antaradezaM riktIkaroti, SaSThe uttaradakSiNAyatakapATAkArA''tmapradezAnAM saMkocaH, saptame kSaNe pUrvAparAyatakapATasya riktIbhavanaM, aSTame ca samaye daNDAkAragatAtmapradezAnAmapi saMkocAt svasthAnAvasthAnamiti / 5 evaM pUrvoktaprakAreNa kevalI bhagavAn svAtmapradezAnAM caturbhissamayaiH prasAraNaprayogAt viSamasthitikAn karmalezAn samIkRtya abhihitarItyA caturbhissamayairnivarttate / yadAha vAcakamukhyaH; - ' daNDaM prathame samaye kapATamatha cottare tathA samaye 5 manthAnamatha tRtIye lokavyApI caturthe tu // 1 // saMharati paJcame tvantarANi manthAnamatha punaH SaSThe / saptamake tu kapATaM, T A A V A Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSatatve zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM ttprtipttikrmH|| // 158 // zWan Wan >Wan ggy-942 saMharati tato'STame daNDam // 2 // ' kevalI samuddhAtazca kurvANaH prathamA'ntimasamayayoraudArikayogI syAt , dviSaTsaptamakeSu tu audArikamizrakAyayogI bhaveta, tRtIyacaturthapaJcameSu ca kevalaM kArmaNakAyayogI, tatra ca tRtIyacaturthapaJcamasamayeSvanAhArakassyAt / yadAha- audArikaprayoktA, prthmaassttmsmyyorsaavissttH| mizraudArikayoktA saptamaSaSThadvitIyeSu // 1 // kArmaNazarIrayoktA caturthake pazcame tRtIye ca / samayatraye ca tasmin bhavatyanAhArako niyamAt // 2 // ' kevalisamuddhAtA'nantaraM zailezIkaraNaM samprAptukAmaH sayogiguNAntimAntarmuhUrte yoganirodhArtha yatate-tatra pUrva tAvat bAdare kAyayoge sthitvA bAdarau vAGmanoyogau sUkSmatvaM nayati, tataH sUkSme vAgyoge kSaNaM sthitvA bAdaraM kAyayoga sUkSmatvaM prApayati, anantaraM punaH sUkSmakAyayoge kSaNaM sthitiM vidhAya sUkSmau vAGmanoyogI niruNaddhi, pazcAt svayameva saJjAtaM sUkSmakAyayoganirodhamatItya zailezyavasthAM prApnoti / zailezyupAntyasamaye dehapaJcakavandhanapazcakasaMghAtanapazcakAGgopAGgatrikasaMsthAnapaTkavarNapaMcakarasapaMcakasaMhananaSadkasparzASTakagandhadvikanIcairgotrA'nAdeyadurbhagAgurulaghUpadhAtaparAghAtanirmANAparyAptocchvAsA'yazaHkIrtivihAyogatidvikazubhAzubhasthirA'sthiradevagatidevAnupUrvIpratyekasusvaraduHsvaraikataravedyalakSaNA dvAsaptatiH karmaprakRtayaH kSayamupayAnti, antye ca samaye ekataravedyAdeyaparyAptatrasabAdaramanuSyAyurmanuSyagatimanuSyAnupUrvIsaubhAgyoccairgotrapazcendriyajAtitIrthakaranAmarUpANAM trayodazAnAM prakRtInAM kSaye jAte bhavopagrAhikarmaNAmapi vicchedAllabdhasiddhacaparyAyo vigatajAtijarAmaraNazcidUpo bhagavAn pradezAntaraM samayAntaraM cAspRzan tatraiva samaye lokAntavartinI siddhazilAM samupayAti / paJcAstikAyasamudAyA''tmakalokasyAgrabhAge ISatprAgabhArA nAmnI tuhinazakalojvalA uttAnacchatrakAkRtirvasudhA'sti, tasyAzcopari >Wan yzWan Wan Wan c // 158" > Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yojanamekaM lokaH, tasyA'dhastanakrozatrayaM hittvA turIyakrozasya uparitane SaSThabhAge trayastriMzaduttaradhanutrizatIsammite dhanustribhAgAdhike yo lokAntazabdasya saiddhAntikopacArastatra muktAtmA brajati na parataH, parato dharmAstikAyasya gatisahAyakasyA'bhAvAt / nanu kSapitaniravazeSakarmarAzenirastakAyavAGmanoyogasya kathaM lokAntaprAptirbhavati ? yogA'bhAvAdakriyatvAdAtmana iti ceducyate-yathA hastadaNDacakrasaMyogAt puruSaprayatnatazcAviddhaM, kulAlacakraM puruSaprayatnahastadaNDacakrasaMyogeSUparateSvapi pUrvaprayogAd bhramatyeva prayatnajanyasaMskAraparikSayaM yAvat , evaM zailezyavasthAyAM janito yaH pUrvaprayogassa eva kSINe karmaNyapi lokAntagamanaheturbhavati / athavA pudgalAnAM jIvAnAM ca gatimattvamuktaM, nAnyeSAM dravyANAm / tatrAdhogauravadharmANaH pudgalAH, UrdhvagauravadharmANo jIvAH / yathA satsvapi prayogAdiSu gatikAraNeSu jAtiniyamenAdhastiryagUdhaM ca svAbhAvikyo loSThavAyvagnInAM gatayo dRSTAstathA karmasaGgavinirmuktasya UrdhvagauravAdUrdhvameva sidhyamAnagatirbhavati, saMsAriNAM tu karmasaGgAdadhastiryagUrdhvazceti / athavA yathA bIjakozabandhanacchedAderaNDabIjAdInAM gatirdRSTA tathA karmabandhanacchedAt sidhyamAnagatirAlokAntamaviruddhavA / athavA sarvakarmavinirmuktasyAsya vigatayogasyApi tathaiva gatipariNAmo bhavati yena lokAntaM yAvadekenaiva samayena brajati / uktaM ca-'pUrvaprayogAdasaGgavAdvandhacchedAttathAgatipariNAmAcca tadvatiH' [ tattvA0 a010 sU-6], tathA ca ' tadanantaramevordhva-mAlokAntAt sa gacchati / pUrvaprayogAsaGgatva-bandhacchedo gauravaiH // 1 // kulAlacakradolAyAmiSau cA'pi yatheSyate / pUrvaprayogAt karmaha tathA siddhigatiH smRtA // 2 // mRllepasaGganirmokSAd yathA dRSTA'psvalAbunaH / karmasaGgavinirmokSAt tathA siddhigatiH smRtA // 3 // eraNDayaMtrapeDAsu bandhacchedAd yathAgatiH / karmavandhanavicchedAt in9999z903 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 mokSatace upsNhaarH|| shriinvttvsumngglaattiikaayaaN||159|| izsWan >25-Wan 5->ye siddhasyA'pi tatheSyate // 4 // UrdhvagauravadharmANo jIvA iti jinottamaiH / adhogauravadharmANaH pudgalA iti noditam // 5 // yathAstiryagUz2a ca loSThavAyvagnivItayaH / svabhAvataH pravarttante, tathovaM gatirAtmanAm // 6 // ' ityAdi / evaM jJAnadarzanacaraNasvabhAva UrdhvagauravadharmA'pyaM jIvo'STavidhakarmamRttikoparAgarakto mRttikAliptA'lAbu iva saMsAramahArNave nimagno rAgadveSataraMgasaMtatiprayuktazcAdhastiryagUrdhva gatyA gatyantaraM paribhraman tathAbhavyavaparipAkavazaMgataH samyagdarzanajJAnacAritravizuddhavArivegAsekApagatakASTakamRttikAlepo vigatamRdAvaraNAlAbuvardhvagaurakhadharmAt saMsAramahodadheHparastAdvarttamAnaM lokAntaM vrajan sAdyanantakAlaM yAvat zivavadhUtsaGgasevAhevAko bhavatIti mokSatatvam / etadevopasaMhAreNa bhAvitaM 'iya murakatattameyaM etanmokSatattvamiti / gate ca mokSatatve jIvAjIvapunyapApAzravasaMvaranirjarAbandhamokSAkhyAni navAnyapi tattvAni yathAmati pratipAditAnItyetatpradarzayitumAha 'navatattA lesao bhaNiyA' iti, prAgvarNitasvarUpANi navatattvAni 'prAkRtavazAlliGgavipariNAmaH' lezataH saMkSepato bhaNitAni AgamAnusAreNa pratipAditAnItyarthaH / iti mokSatatvam / uktvA mokSaM tattvaM yadalAbhi zubhaM mayAlpamatikena / tena vrajantu mokSaM bhavyAH prkssiinnkrmaaNshaaH||1|| ityArAdhyapAdA''cAryavaryazrImadvijayamohanasUrIzvaravineyAvataMsopAdhyAyapadAlaGkRtazrImatpratApavijayagaNivaracaraNAja cazcarIkapravartakamunidhIdharmavijayaviracitAyAM zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM navama mokSatattvaM samAptam / / gyzs09554 | // 159 // Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ izyWan atha prkiirnnkaadhikaarH|| >' - arhatsiddhamunIzapAThakayati-zraddhAnajJAnavrataM, saMyuktaM tapasA ca yannavapadaM zrIsiddhacakrA'bhidham / yasmin dvitricaturvidhA ca tritayI yatsevayA'vApa zaM, zrIzrIpAlanarezvarassamadanastasmAttadArAdhyatAm // 1 // evaM jIvA'jIvAdIni navAnyapi tattvAni vyAkhyAya saMprati tattvAvabodhasya kiM phalamiti pradarzayiSayA AhajIvAinavapayattthe jo jANai tassa hoi sammattaM / bhAveNa saddahaMto ayANamANe'vi sammattaM // 51 // TIkA;- jIvAinavapayatthe ' iti, jIvAdimavapadArthAn jIvAjjIvapunyapApA''zravasaMvaranirjarAbaMdhamokSanAmno navapadArthAn yo jAnAti lakSaNavidhAnAbhyAM tattattattvasvatattvamavagacchati tatvAvabodhasaMpannA''tmA bhavatItyarthaH tasya samyaktvaM niHzreyasataruvIjaM prazamasaMveganirvedA'nukampA''stikyAnugamyaM syAditi / nanu keSAzcin mASatuSapramukhANAM jJAnAvArakakarmo 1 ' munIza' iti zabdena munInAmIza AcAryoM vijJeyaH / iyyWan yzWan Wan Wan cy! ' - >Wan Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||16|| samyaktvasya tavArthazraddhA tattvam // 1zyyyyyyy> dayavatAM tattvajJAnA'bhAve'pi zamasaMvegAdilakSaNaiH samyaktvAdilAbhAH siddhAnte zrUyante'taH kathaM pratipAdyate jIvAdipadArthAn jAnAti tasya samyaktvaM syAdityata Aha-'bhAveNa saddahaMto ayANamANe'vi sammattaM' iti, jJAnAvaraNIyodayAttattvajJAnA'bhAvepi tattvabhUtAn padArthAnajAnannapi bhAvenA''tmAbhiprAyeNa na tu vAksauSThavamAtreNa tatvAni zraddadhAna AvArakakarmodayAt prajJAyA vaikalye'pi 'jaM jiNehiM pannattaM tameva nissaMkaM saccaM' iti pratipadyamAnaH samyaktvamarjayati / anenaitadvijJAyate yat zrutamadhIyAnasyA'dhyayanAdikAraNAt kvacidadhigamasamyagdarzanalAbhaH, kvacicca samyaktvalAbhAttattvAvabodhaH / na ca prathamapakSe samyaktvalAbhAt prAgajJAnabhAvamAzritya nA'jJAnAtsamyaktvamiti vAcyam , yatassatyapi samyaktvaprAgbhAvinyajJAne tathAvidhatatvavedigurvAdiprabodhAdyathAvasthitavastuvijJAnasAmArthyAttadupagrahasamyaktvAvAptau na kAcidvipratipattiH yatastatra nA'jJAnajanya samyagdarzanamiti vijJeyaM, samyagdarzanaM tu gurvAdiprabodhAvAptayathArthavastuparijJAnaprabhavadarzanamohanIyopazamakSayanimittaireva prajAyata iti / dvitIyapakSo'pi zreyAn yato buddhimAndyAdyathAvasthitaparijJAnavirahito'pi tattvArthazraddhAnAt samyaktvalAmaM samaznute, ata evomAsvAtivAcakavareNyairabhihitaM 'tatvA'rthazraddhAnaM samyagdarzanam' iti / nanu nikhilapadArthAnAM yathArthatattvAvabodho jJAnAvaraNIyakSayakSayopazamasamutthaH, yathAvasthitavastuzraddhAnalakSaNaM samyaktvaM ca darzanamohopazamakSayakSayopazamaprabhavaM, tatkathaM jJAnAvArakakSayAdijanyaM tatvavijJAnaM zraddhAnalakSaNasamyagdarzanA'vAptau kAraNatAM bibharti ? tajAtIyakAraNasyaiva tattadguNAvAptI sAmarthya na tu vaijAtyasyeti cet ? satya, jJAnAvArakakSayakSayopazamodbhavaM tattvavijJAnaM yadyapi vaijAtyakAraNatvena na sAkSAt samyaktvopalabdhau hetustathApi tattvavijJAnajanyadarzanamohAnantAnubandhikSayopazamAdibhiH pAramparyeNa samyaga > 37339cow! paa||16|| > Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ izWan )>y -g darzanAvAptau pAramyaryeNa hetutve tattvavijJAnasya na kiJcidaviruddham / vastutastu yathAbhUtatattvArthazraddhAnasyA'pAyarUpatvAdapAyasya ca matijJAnasya bhedattvAnmatijJAnAvaraNIyakSayopazamakSayarUpameva samyaktvam , darzanamohopazamAdayastu matijJAnAvaraNIyakSayopazamakSayaprabhavApAyarUpasamyaktvasya prakAzakAH, anena samyaktvasyAntaraGgaM kAraNaM matijJAnAvaraNIyakSayopazamAdirna tu darzanamohopazamAdayaH, darzanamohodayastu zraddhAnalakSaNasamyaktvajanakamatijJAnAvaraNIyAdikSayopazamabhAvamAzritya pratibandhakatAmeti tataH kAraNasya kAraNe kAryopacArAt darzanamohodaya eva samyaktvaguNasya pratibandhakatayorarIkriyate, anayA'pekSayA ca samyaktvasya traividhyamanyathA matijJAnAvaraNIyasya karmaNa upazamA'bhAvAdaupazamikasamyaktvabhedenA'pi na bhavitavyamiti / anenA'bhiprAyeNaiva medhAvimRdhanyairbhASyakArabhagavadbhirumAsvAtivAcakaistattvArthabhASye bhASyakArA'bhiprAyaM yathArthamanusaradbhiH zrIsiddhasenamUriprakANDaistaTTIkAyAM caivaM pratyapAdi, tadyathA-bhASyam-samyagdarzanaM kena bhavati? | nisargAdadhigamAdvA bhavatItyuktam (1-3) / tatra nisargaH pUrvoktaH / adhigamastu samyagvyAyAmaH / ubhayamapi tadAvaraNIyasya karmaNaH kSayeNopazamena kSayopazamAbhyAmiti / (sUtra 7. a. 1) TIkaikadezaH-'tadAvaraNIya' ityAdi tasya rUcilakSaNasya jJAnasya yadAvaraNIyakaM tat tadAvaraNIyaM, AvaraNIyazabdAcca nizcIyate jJAnam , tadanyatra hi jJAnadarzanAvaraNIyavarjite karmaNi nAvaraNIyavyavahAraH prAya iti / kiM punastadAvaraNIyam ? matijJAnAdyAvaraNIyam , anantAnuvandhyAdi ca nimittatayA AvaraNIyam , yatastasminnupazAnte'nantAnubandhyAdikarmaNi tat matijJAnAvaraNIyaM kSayopazamAvasthAM bhajate, etAvatA tadAvaraNIyaM bhaNyate Ixxxxx| nanu ca jJAnAvaraNIyasyopazamo nAsti, 959gWan zyog)-dhara - >52 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM samyagU dRSTessvarUpam // // 16 // tvayA caitannirUpitaM jJAnAvaraNamasyAvaraNamiti, tat kathametat ? / ucyate satyametadevaM, kintu mohanIyopazamAdasya jJAnAvaraNasya kSayaH kSayopazamo vA bhavati, tataH kSayAt kSayopazamAcca samyagdarzanamiti xxxx // 51 // atha killakSaNaM samyaktvaM ? kIdRzI vA matiH samyagdarzanina iti pradarzayati-- savvAi jiNesarabhAsiyAI vayaNAi nannahA huNti| ia buddhI jassa maNe, sammattaM niccalaM tassa // 52 // TIkA;-'sabbAi ' iti, 'sarvANi jinezvarabhASitAni vacanAni nA'nyathA bhavanti ' iti yasya manasi buddhistasya nizcalaM samyaktvaM syAditi / atra sarvANi jinezvarabhASitAnIti kathanena ekAdivacanamRte nikhilamapi jinezvarabhASitaM manyamAnAnAM jamAliprabhRtinihavAnAM mithyAdRSTittvaM pradarzyate, yata ekAdivacanagocaro'pratyayaH jinezvarANAM rAgadveSamohAntarAriniSadakAnAM sarvajJacaviSaye baadhkH| jinezvarAstu garbhata eva matizrutAvadhilabdhisaMpannA janmAnantaraM gRhavAsAdi yathAyogamanusarantaH svayaMbuddhA api svocitAcAraparipAlanArtha samAgatairlokAntikadevaiH pratibodhitAssanto janmajarAmaraNAtamazaraNaM jagajantujAtamuddha kAmAH samRddhaM rAjyAdivaibhavaM tRNavadapahAyaikAntikA''tyantikazamAvAptyarthaM pravrajyAmaGgIkurvate, tadaiva ca vipulamativiziSTaM caturtha manaHparyAyamupalabhante / anantaraM samyaktvajJAnacAritrasaMvarArAdhanakatatparA IryAdisamitisampannAH pazcAcArAcaraNaprayatA upasargaparIpahAdisenAM nirjitya kSapakazreNisamArUDhAH sUkSmasamparAye mohanIyamunmUlya dvAdazaguNAnte prakSINAvazeSaghAtikarmANaH svasvachadmasthakAlamatigamayya trayodazaguNAdyasamaye kevalajJAnaM kevaladarzanaM ca saMprApnuvanti, tata eva vigatarAgadveSAjJAnAH devanirmitasamavasaraNavirAjamAnAH surAsuranRtiyaparpatsevyamAnA yathAvasthitavastutaccAvabodhinI dezanAM 5529zy05 - Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z3 > -S> < > Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||162|| samyaktvAvAptau ko laabhH|| > E- ratatryAt , nAnyathA / atra ca sAhajikamajJAnaM jJAnAvaraNavipAkodayasAnnidhyamAtrAdupajAyamAnaM na samyaktvapratibandhakaM / guruniyogajanitaM tu madhyasthasya vineyasya nAnAmatadarzino mithyAcapradezodayamahimnA vipratipattyupanItapravacanArthasaMzayarUpaM samyaktvapratibandhAbhimukhamapi tameva saccamityAdyAlambanarUpottejakaprabhAvAnna samyaktvaM pratibaddhamalamityajJAnAdguruniyogAdvA'sadbhatArthazraddhAne'pi bhAvato jinAjJAprAmANyAbhyupaganturna zubhAtmapariNAmarUpasamyaktvopaghAta iti bhAvanIyaM / etena yaducyate kenacit parapakSanizritasya sarvathA samyaktvaM na bhavatyeveti tadavAMstaM draSTavyaM, anabhiniviSTasya mithyAdRSTinizrayA'pi tadupanItAsadbhatArthazraddhAnasyAsvArasikattvena svArasikajinavacanazraddhAnAvirodhittvAt / abhiniviSTasya tu svapakSapatitasya parapakSapatitasya vA mithyAdRSTivAnapAyAdityalaM prapaJcena / / 52 // atha samyaktvaguNAvAptau ko lAbhaH ? tat pradidarzayiSayAhaaMtomuttamittaM-pi phAsiyaM hujja jahi sammattaM / torsa avaDvapuggala-pariyaho ceva saMsAro // 53 // TIkA-antamuhUrttamAtramapi / ityAdi, AstAM tAvanmuhUrttapraharadivasapakSamAsavarSAdikAlInaM samyaktvaM bhavakSayAya paraM antarmuhUrttamAtrakAlamapi ' yeSAM' bhavyAnAM yathApravRttA'pUrvakaraNA'nivRttikaraNAvAptA'ntarakaraNAvasthAnAM 'samyaktvam ' aupazamikAdibhedabhinnaM tattvArthazraddhAnalakSaNaM ' sparzitaM asaMkhyeyapradezAtmakajIvasya pratyAtmapradezaM mithyAtvamohanIyA'nantAnubandhicatuSTayopazamAdyavAptatattvazraddhAnaM syAt teSAmutkRSTato'pyapAdhapudgalaparAvarttapramANAvazeSa eva saMsAraH, na tato'dhikaH / 32095-Wan ra - > hinIyA'nanta // 16 // Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 S> R kecittu samyaktvaguNAvApyanantaraM jAtopazamasaMvegAdiguNADhyAH zIghrameva sarvaviratipratipattipuraHssaraM kSapakazreNisamArUDhAH kevalalakSmImanubhavanti, kecana saMkhyeyamasaMkhyeyaM vA kAlaM saMsAre'tigamayanti, kecicca apArddhapudgalaparAva khyA'nantakAlamatikamyAvazyaM mokSamabhyupeyanti / atrA'yamAzayaH-samyaktvalAbhAnantaraM mithyAtvodayahetuke pratipAte satyapi nA'nAdimithyAdRSTivadutkRSTaM sthitibandhaM saptatikoTIkoTisAgaropamalakSaNaM vidhatte mizyAdRSTiH, sakRt samyaktvalAbhAt tathAvidhatIvrakaSAyodayA'bhAvAt / anenaiva hetunA caturvidhabhaGgApanamithyAtvasya sAdisAntaMsaMjJakazcaturtho bhaGga utkRSTato'pApudgalaparAvarttapramANaH pradarzitaH, sakRt samyaktvapratipattyanantaramutkRSTato'pyetAvatA kAlena punaH samyaktvA'vApteH sakRdAviddhamaNivaditi // 53 / / anantaragAthAyAmuddiSTaM pudgalaparAvartapadaM lakSyIkRtya tatsvarUpaM pratipipAdayiSurAhaussappiNI aNaMtA, puggalapariaDao muNeyavyo / teNaMtA'tIaddhA, aNAgayaddhA aNaMtaguNA // 54 // ____TIkA-' ussappiNI' iti, utsarpiNyupalakSaNAdavasarpiNI ca prAk ' samayAvalI ' ti gAthAyAM uktasvarUpA, tAbhirutsapiNyavasarpiNIbhiranantasaGkhyAkAbhirekaH pudgalaparAvarto bhavatIti jJAtavyam / pudgalAnAmaudArikAdivargaNAgatAnAM nikhilAnAmapi parAvarta audArikAdizarIratayA gRhItvA mocanalakSaNaM parivartanaM yasmin kAle sa etAvAn kAlaH pudgalaparAvatI''khyaH / yadyapi kSetrAdiviSayasya pudgalaparAvartarUpo'nvartho na ghaTAM prAzcati tathApyanyathA vyutpAditasyApi zabdasyAnyathA gozabdavat pravRtidarzanAt samayaprasiddhama) viSayIkarotIti na kazciddoSa iti / sa ca pudgalaparAvoM dravyakSetrakAlabhAvabhedaizcaturddhA / ekaikaH punaH sUkSmabAdarabhedAbhyAM dvividhaH, tathAhiH-bAdaradravyapudgalaparAvataH1, sUkSmadravyapudgalaparAvataH2, bAdarakSetrapudgalaparAvarttaH3, sUkSma 509Wan gzWan 094s -5 - > 28 y Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ la zrInavatattva sumaGgalATIkAyAM prakIrNA pudgalaparA vatte svarUpam // // 163 // kSetrapudgalaparAvataH4, bAdarakAlapudgalaparAvarttaH5, sUkSmakAlapudgalaparAvataH6, bAdarabhAvapudgalaparAvarttaH7, sUkSmabhAvapudgalaparAvarttazca 8 / tatra saMsArakAntAre paryaTannekajIvo'nekairbhavagrahaNaiH sakalalokavartinaH sarvAnapi pudgalAn yAvatA kAlena audArikazarIravaikriyazarIrataijasazarIrabhASAprANApAnamanaHkArmaNazarIralakSaNapadArthasaptakabhAvena yathAsvaM pariNamayya muJcati sa tAvatpramANaH kAlo dravyato bAdaraH pudgalaparAvarto bhavati / saptAnAmaudArikavaikriyataijasabhASAprANApAnamanaHkArmaNamadhyAdanyatareNa punarekena kenacidaudArikAdinA pUrvapradarzitaprakAreNa sakalalokavartipudgalAnAM audArikAdizarIratayA gRhItvA mocane sUkSmadravyapudgalaparAvarto bhavati / vivakSitaudArikAdibhedAvizeSaiH zeSaiH SaDbhibhedaiH pariNamitA api na gRhyanta iti / ubhayabhede'pi AhArakazarIraM na grAhyaM, kAdAcitkattvAtallAbhasyeti / eke ttvAcAryA evaM dravyapudgalaparAvarttasvarUpaM pratipAdayanti, tathAhi-yadeko jIvo'nekairbhavagrahaNairaudArikazarIravaikriyazarIrataijasazarIrakAmaNazarIracatuSTayarUpatayA yathAsvaM sakalalokavartinaH sarvAn pudgalAn pariNamayya muzcati tadA bAdaro dravyapudgalaparAvarto bhavati / yadA punaraudArikAdicatuSTayamadhyAdekena kenaciccharIreNa sarvapudgalAn pariNamayya muzcati zeSazarIrapariNamitAstu pudgalA na gRhyante eva tadA sUkSmo dravyapudgalaparAvarto bhavatIti / yadA'nantabhavabhramaNazIlo janturanantareSu vyavahiteSu cA'parA'parA''kAzapradezeSu mriyamANaH sarvAnapi cartudazarajvAtmakalokAkAzapradezAn maraNena spRzati tadA bAdarakSetrapudgalaparAvartoM bhavati / yeSvAkAzapradezeSvavagADho janturekadA mRtastebhyo'nantaravyavasthiteSveva nabhaHpradezedhvanyadApi yadi mriyate'parasyAM velAyAM teSAmapyanantaravyavasthiteSvAkAzapradezeSvanyasyAM velAyAM teSAmapyanantaravyavasthitedhvAkAzapradezeSvanyasyAM velAyAM teSAmapyanantareSvanyeSvevaM tAvanneyaM yAvaditthamaparApareSu nairantaryavyavasthiteSu nabhaHpradezeSu krameNa // 163 // Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ZWan Wan >Wan Wan -Wan y->Wan niyamANo jantuH sarvAnapi lokAkAzapradezAn spRzati, ye cAparapradezavRddhirahitAH pUrvAvagADhA eva dUravyavasthitA vA''kAzapradezA maraNena spRSTAste ca na gaNyante tadA sUkSmaH kssetrpudglpraavrtH| kAlatastu yadotsarpiNyavasarpiNIsamayeSu sarveSvapi krameNokrameNa cAnantAnantairbhavaireko jantuma'to bhavati tadA bAdarakAlapudgalaparAvartI bhavati / kevalaM yeSu samayeSvekadA mRto'nyadApi yadi teSveva samayeSu mriyate tadA te na gaNyante, yadA punarekadvitIyAdisamayakramamullaMghyApi apUrveSu samayeSu mriyate tadA te vyavahitA api samayA gaNyanta iti / sUkSmastu kAlapudgalaparAvartastadA bhavati yadotsarpiNyA avasarpiNyA prathamasamaye kazcinmRtastataH punarapi samayonaviMzatikoTIkoTIbhiratikrAntAbhibhUyo'pi sa eva jantuH kAlAntareNa tasyA eva dvitIyasamaye mriyate punarapi kadAcittathava tAbhiratikrAntAbhistasyA eva tRtIyasamaye, evaM caturthapaJcamaSaSThAdisamayakrameNAnantA'nantabhavairyAvatsarve'pyutsarpiNyavasarpiyoviMzatisAgaropamakoTIkoTImAnayoH samayA maraNena vyAptA bhavanti / ye tu prathamAdisamayakramamullaMdhya vyavahitasamayAH pUrvaspRSTA vA maraNena vyAptAste tu na gRhyante eveti / atha bhAvataH pudgalaparAvartta ucyateanubhAgabandhAdhyavasAyasthAnAni mandapravRddhatarAdibhedenAsaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAni varttante / tato yadaikaikasminnanubhAgabandhAdhyavasAyasthAne krameNotkrameNa ca mriyamANena jantunA'saMkhyeyalokAkAzapradezapramANAni sarvANyapi tAni spRSTAni bhavanti tadA bAdaro bhAvapudgalaparAvarto bhavati, atrApi yadadhyavasAyasthAnamekadA maraNena spRSTaM tadevA'nyadApi yadi spRzati tadA tanna gaNyate, apUrva tu dUravyavahitamapi spRSTaM gaNyate / sUkSmastu krameNa cintyastadyathA-iha kilAnubhAgabandhAdhyavasAyasthAnAni badhyamAnakarmapudgaleSu tAdRzAnubhAgapalicchedanirvarttakAni asaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAni mandapravRddha Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zrInavatattva sumngglaattiikaayaaN||16|| prakIrNA siddhamedAH // >-Wan y->y pravRddhatarAdibhedato vartante, tatra ca sarvastokAnubhAgapalicchedajanake kaSAyodaye vartamAnaH kazciJjantuma'taH, tataH kadAcit punarapi tasmAdanantaravyavasthite dvitIye'nubhAgabandhAdhyavasAyasthAne vizeSAdhikAnubhAgapalicchedajanake vartamAno mRtaH, punarapi tasmAt kadAcidvizeSAdhikAnubhAgapalicchedajanake tRtIye mRtaH, evaM krameNa krameNa vizeSAdhikAnubhAgapalicchedajanakAdhyavasAyasthAnakeSu vartamAnasya maraNaM tAvadvAcyaM yAvatsarvotkRSTAnubhAgabandhAdhyavasAyasthAne mriyamANena jantunA'nantA'nantairmaraNaiH sarvANyapi spRSTAni bhavanti, atrApi prAgvad vyavahitAni pUrvaspRSTAni ca na gaNyanta iti sUkSmo bhAvapudgalaparAvarttaH / atra pramANaviSaye sarvatra sUkSmA eva svIkartavyA na bAdarA iti // ityevaM vyAkhyAtasvarUpadravyAdisUkSmapudgalaparAvarttA anantasaMkhyAkA vyatikrAntAssanto'tItAddhA bhavati, tato'pyanantaguNA'nAgatAddhA / kecittu atItAnAgatAddhayoranantazabdasAmyAttulyattvamapi pratipAdayanti tadapi nA'samIcInamapekSayeti // 54 // athA'nantapudgalaparAvarttakAlaM yAvat saMsAre bhrAntvA'pi samyagdarzanAdisAdhanena siddhimupagatAH siddhA katividhAH ? tatpradidarzayiSayA''ha jiNa ajiNa titttha'tittthA, gihi anna saliMga thI nara napuMsA / patteya sayaMbuddhA, buddhabohiya siddhaNikA ya // 55 // TIkA-'jiNa' iti, jinasiddhAjinasiddha-tIrthasiddhA'tIrthasiddha-gRhiliGgasiddhA'nyaliGgasiddhasvaliGgasiddha-strIli iyyyyy // 164 // Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GgasiddhapuruSaliGgasiddhanapuMsakaliGgasiddha-pratyekabuddhasiddhasvayaMbuddhasiddhabuddhabodhitasiddha-ekasiddhAnekasiddhabhedaiH siddhAH paJcadazavidhA iti / vastutastu siddhA na paJcadazavidhAH kintu dvibhedabhinnAstribhedabhinnA vA / tadyathA-siddhA dvividhAH, jinasiddhA ajinasiddhAzca, yadvA siddhAstIrthAtIrthasiddhabhedAbhyAM dvividhAH, athavA ekasiddhA'nekasiddhabhedAbhyAM siddhA dvividhaaH| athavA siddhAstrividhAH, gRhiliGgasiddhAH, anyaliGgasiddhAH, svaliGgasiddhAzca, yadvA strIliGgasiddhapuruSaliGgasiddhanapuMsakaliGgasiddhabhedaivaividhyaM paribhAvanIyam , athavA pratyekabuddhasiddhabuddhabodhitasiddhasvayaMbuddhasiddhabhedaistribhedabhinnattvamavagantavyam / uktAnAM bhinnabhinnApekSayA dvibhedAnAM tribhedAnAM vA madhye nikhilAnAmapi siddhAnAmantarbhAva ityrthH| nanvastu dvibhedabhinnattvaM tribhedabhinnatvaM vA paraM kSapitakarmASTakAnAM tulyAnantajJAnadarzanAdiguNAnAM siddhAnAM kathaM bhedatvaM pratipAdyate ? bhedatvaM tu karmodayajanyaM, tasya ca teSAM sarvathA'bhAvAt kathaM bhedaH iti ceducyate-na siddhattvAvApyanantaraM teSAM bhedaH pratipAdyate, ye ca jinasiddhAjinasiddhAdibhedAH prAguktAste nikhilA api bhavasthAvasthAmAzrityopacAreNa proktA iti / yathA nikhilA api siddhAH dvibhedabhinnAH, tadyathA jinasiddhAH, ajinasiddhAzca, tatra jinastIrthakaraH, tIrthakaranAmavipAkodayAnubhUtatIrthakarasamRddhayaH santo ye zivaMgatA te jinasiddhAH, ye ca sAmAnyakevalivamanubhUya siddhattvaM prAptAste'jinasiddhAH / tIrthakarAstIrtha pravarttayanti, tadanantarazca ye siddhimupagatAste tIrthasiddhAH, ye ca tIrthasthApanAyAH prAgeva mahAnandapadavImitAste'tIrthasiddhAH / gRhasthAvasthAyAmeva janmAntarArAdhitasarvaviratisAmarthyAdavAptakevalajJAnadarzanA alpAyuSkAsanto'ntarmuhUrtAntarmokSaM samprAptAste gRhiliGgasiddhAH / tApasAdyanyaliGgavyavasthitA api tathAvidhasamyagdarzanajJAnacAritrayogataH kevalajJAnadarzanAvAptipUrvakaM kSINA'STakarmANo ye mukti jagmuste Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||165|| prakIrNA siddhaabhedaaH|| Wan Wan >55-55-554 'nylinggsiddhaaH| uktaJca-' seyaMvaro ya buddho ya AsaMvaro ya ahava anno vaa| samabhAvabhAviappA lahai murakaM na saMdeho // 1 // imau gRhiliGgAnyaliGgasiddhau kevalajJAnaprAptyanantaraM yadyalpAyuSkau syAtAM tadaiva tau gRhiliGgA'nyaliGgasiddhAvavagantavyau, anyathA dIrghAyuSi sati kevalajJAnalabdhisamanantarameva devatApradattamuniveSAGgIkArAt svaliGgasiddhattvaM tayoH / rajoharaNapramukhasvaliGgasadbhAve ye zivaM samprAtAste svlinggsiddhaaH| ye strIliGge vartamAnAH sidhyanti te striilinggsiddhaaH| ye puruSaliGge vartamAnAH siddhyanti te purusslinggsiddhaaH| ye ca na puMsakaliGgevartamAnAH karmASTakakSayaM kurvanti te npuNsklinggsiddhaaH| atra liGgena sarvatrA''kRtiravagantavyA, vedodayAtmakaliGgasya tvanivRttibAdare vyavacchinnatvAt / sandhyA'bhrarAgaprabhRtyekaM nimittaM dRSTvA jAtasaMvegAstatkAlamevopalabdhakevalajJAnadarzanA ye siddhiM yAnti te pratyekabuddhasiddhAH, ye ca gurUpadezAdi tathAvidhanimittamRte janmAntarArAdhitabodhiprabhAvAdihajanmanyupajAtavairAgyA avAptakevalajJAnAdilabdhayazca zivamupayAnti, athavA tIrthakarAste svayambuddhasiddhAH, tathAvidhagurvAyupadezena pratibuddhAssantaH kevalajJAnAdyupalabdhipUrvakaM mokSaM ye vrajanti te buddhabodhitasiddhAH / pratyekabuddhasvayaMvuddhayo?dhyupadhizrutanepathyakRto vizeSastadyathA-svayambuddhA bAhyanimittamantareNaiva bodhi prApnuvanti, pratyekabuddhAstu bAhyaM kiJcitsandhyAbhrarAgapramukhaM nimittamAzritya bodhiM labhante, ekAkinaiva ca viharanti / svayambuddhAnAM pAtrapramukho dvAdazavidha upadhiH, pratyekabuddhAnAM tu jaghanyato dvividha utkRSTato vinA prAvaraNaM navavidha updhiH| svayambuddhAnAM yadi zrutajJAnaM syAttadA pUrvAdhItaM syAdanyathA na syAt / yadi pUrvAdhItaM zrutaM syAttadA muninepathyaM devastaM samarpayati, athavA guroH pAbeM gatvA tannepathyamaGgIkurute, svairaviharaNecchAyAM svairaM viharati athavA gacchAntargato gacchenaiva saha viharati / pUrvAdhItazrutA'bhAve tu guroH pArzve gattvaiva Wan 9zWan 09-Wan < // 165 // Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhuveSaM svIkurute gacchena sahaiva viharati / pratyekabuddhAnAM tu jaghanyata ekAdazAGgapramANamutkRSTato dezonadazapUrvapramANaM zrutaM syAditi / svayambuddhA devatArpitaM gurupradattaM vA sAdhunepathyaM svIkurvanti, pratyekabuddhAstu devatApradattamevAGgIkurvantItyAdivistaro zrInandI sUtra cUrNi - prajJApanAvRttito'vaseyaH // ye caikasminsamaye ekAkina eva mokSaM gatAH paraM na tatsamakAlamanyaH kazcinmuktimupagata ityekasiddhAH / tathaikasmin samaye ye jaghanyato dvAvutkRSTato'STAdhikazatasaMkhyAkAH zivaM gatAste'nekasiddhAH / atrA'yaM niyamastadyathA - yadyekamAdau kRttvA dvAtriMzatsaMkhyAM yAvat pratisamayaM jIvAssiddhiM gacchanti tarhi utkRSTato'STasamayAn yAvad gacchanti, navame samaye vavazyamantaraM jAyate / trayatriMzatsaMkhyAmAdau kRttvA'STacatvAriMzatsaMkhyAM yAvat siddhiM yAnti A tadA sapta samayaM yAvadanantaraM niyamena virahaH / aSTacatvAriMzataH SaSTiM yAvat padasAmayiko'virahito mokSagamanakAlaH, tato 'virahaH / ekaSaSTito dvAsaptatiM yAvat paJcasAmayiko nairantaryeNa muktigamanAnehAH tato'vazyamantaramupajAyate / trisaptatimAdau kRttvA caturazItiM yAvaccatuHsAmayikI mokSagamanAddhA'virahitA, tato vyAghAtaH / paJcAzItyAH paNNavatiM yAvat trisAmayikaH kAlo'nantaramantaramupajAyate / paNNavatisaMkhyAyA dvyuttarazataM yAvadvisAmayikyaddhA, tato virahaH / tryuttarazatasaMkhyAmAdau kRtvA aSTAdhikazatasaMkhyAkA ekaM samayaM yAvat siddhimupayAnti, dvitIye samaye'vazyaM virahaH / ityevaM siddhavizeSAH samyagavantavyAH / pratisiddhaM ca SaDbhedAssaMgacchante tadyathA - zrIvIrajinezvaro jinasiddhaH, sa eva tIrthasiddha, sa eva svaliGgasiddhaH, sa eva puruSaliGgasiddhaH, sa eva svayambuddhasiddhaH sa eva ekasiddhaH / marudevA ca ajinasiddhA, saivA'tIrthasiddhA, saiva gRhiliGgasiddhA, saiva strIliGgasiddhA, saiva svayambuddhasiddhA, saiva caikasiddhetyevamanyatrA'pi svadhiyA paribhAvanIyam / / 55 / / V A V A T A T 5U55<5755<< M N G A L A Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatatva sumaGgalA TIkAyAM // 166 // N phra A V 10 STSAST> < / atha prAguktAneva siddhabhedAn dRSTAntairbhAvayati -- jiNasiddhA arihaMtA, ajiNasiddhA ya puMDariyapamuhA / gaNahAri tittthasiddhA, atittthasiddhA ya marudevI / 56 TIkA - "jiNasiddhA" iti, anantaragAthAyAM vyAkhyAtasvarUpA jinasiddhAstIrthakarasiddhA arhanta eva bhavanti teSAmeva jinanAmavipAkodayasammavAt / puNDarIkapramukhA ajinasiddhA atIrthakarasiddhAssanti, jinanAmarasodayAbhAvAt / gaNadhAriNastIrthasiddhAH, tIrthasthApanAnantaraM mokSagamanAtteSAm / atIrthasiddhA ca marudevA, yato bhagavatA zrI RSabhadevena vihitAyAstIrthasthApanAyA prAgeva tasyA mokSaM gamanAt / tadvyatikarazcAyam - yadA ca bhagavatA kevalajJAnamupalabdhaM tadendrAdayo'saMkhyadevAH kevalamahimAnaM karttumupAgatAH samavasaraNapramukhAdivyaddhiM kurvANA samavasaraNe virAjite bhagavati tatrasthA eva prabhudezanAM zRNvanti / bharato'pi prabhoH kevalajJAnopalabdhi zrutvA nirantaramupAlammaM pradadatIM putraviyogena rudantImata eva paTalAvRtacakSuSkAM marudevAM hastiskandhe saMsthApya prabhuM vandanArthaM calitaH, dUrata eva divyadhvaniM zrutvA pramodabharamedurA ullasitahRdayA marudevA manasyevaM dhyAyati-yatputraviyogena rudantyA mama cakSuSI api hInatejasI jAte, pratyahaM putracintAbharAkrAntA satI yadA'rtadhyAnopagatA tadA putrastu surAsuranikaraniSevyamANa idRzImRddhimupabhuJjAno'pi sukhAdisandezavArttAmapi na preSayati / dhigimameka pAkSikaM snehamiti viraktA zubhadhyAnaparA ghAtikarmakSayAvApta kevalajJAnadarzanA tatraiva hastiskaMndhe siddhiM jagAma / tIrtha sthApanAyAH prAgeva tasyA mokSagamanAt sA'tIrthasiddheti // 56 // 1 nanu tIrtha sthApanAyAH prAk tIrthavyavacchedA'nantarazca ye mokSamupayAnti teSAM sarveSAmapyatIrthasiddhatve'tIrthasiddhatvaM dvividhaM, S U M N 5 G Da L prakIrNA 0 sodAha raNAH siddha bhedAH // // 166 // Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zWan Wan >Wan Wan - gihiliGgasiddhabharaho, valkalacIrIya annaliMgammi / sAhU saliGgasiddhA, thIsiddhA caMdaNA pamuhA // 57 // TIkA-'gihiliMgasiddhabharaho' iti, gRhilijhasiddho bharatacakrI, yataH zrUyate yadAdarzabhuvane'nityabhAvanAM bhAvayatastasya kevalajJAnamutpede / yadyapyatra siddhatvamAzrittyaiva jinasiddhAdibhedA vivakSitAstathApyatra bharatacakravartidRSTAnte kevalotpAdavivakSayA gRhiliGgatvamuktaM tatra kevalino'vazyaM siddhirbhaviteti tasya gRhiliGgasiddhatva pratipannamanyathA kevalaprAptyanantaraM devatApradattasAdhuvezopalabdhipUrvakastasya vihAro bhavyapratibodhanaM ca caritAnuyoge pratipAditamiti / valkalacirI anyaliGge siddhaH, sa ca prasannacandrarAjarSerdhAtA tApasasvapituH pArzve parivasan / vRkSattvagAdiprAvaraNena guNaniSpannanAmA ekadA svapitustumbIM dRSTvA jAtajAtismRtirjanmAntarArAdhitasaMyamaprabhAvAdavAptakevalastalliGge vartamAna eva mokSaM yayAviti tasyA'nyaliGgasiddhattvamiti / tathA''dyagaNadharaNendrabhRtinA'kSINamahAnasalabdhyA paramAnena bhojitAnAM sArddhasahasrasaGkhyAkAnAM tApasAnAmapyanyaliGgasiddhacamanyaliGge eva teSAM kevalotpatteH / tathA 'sAhU saliGgasiddhA' sAdhavazca gRhItarajoharaNamukhavastrikAdisAdhuliGgA munayaH kevalajJAnAvAptipUrvakaM zivaM yAnti tadA te svaliGgasiddhAH / strIliGgasiddhAzcandanApramukhAH, candanA ca zrImahAvIraprabhoH prathamA marudevA ca yathA tIrthasthApanAyAH prAk zivaM gatA tathA tIrthavicchedA'nantaraM kecinmuktimiyanti na veti ceducyate-tIrthavicchedA'nantaramapi jAtajAtismRtayaH kecana jIvA mokSaM brajanti, teSAzcAtIrthasiddhatvaM prajJApanAyAM pratipAditamiti / ma097g> Wan Cg 9-9> ! Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 < zrInavatattvasumaGgalATIkAyAM prakIrNA sodAharaNAH siddhamedAH // > 053 - // 167 // < Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M pazcAdupAzrayamAgatya svasvAminyai ' mRtA'patyaM suSuve ' iti mRSA vyatikaraM babhASe pratyahaJca yatra putrastatra gacchA 'avakarNaka' iti cANDAlena saMjJitaM taM svabAlaM ramayati / yauvane ca prApte putre vayasyaiH saha krIDAparo yadA jayati tadA daNDaM yAcate, 'kaM daNDaM prayacchAmaH, iti vayasyaiH praznite " mama dehe kaNDUH samAgacchati tato bhavadbhiH svahastairmama dehaH kaNDUyitavyaH " iti kathite vayasyaistasya -- karakaMDu ' iti nAma cakre / sa caikadA kasyaciddaNDasya prabhAvAdrAjyaM labdhavAnanyAn pArthivAn svAyattIkurvANaH svapitaraM dadhivAhanaM svAdhInaM kartuM campAM parivezyA'sthAt, mahatsamarAGgaNaJca babhruva, etad jJAtvA padmAvatI tatrA''gatya pitaraM putraJca nikhilaM vRttAntamacIkathat, dadhivAhanena rAjJA putraM rAjye nivezya pravrajyA parigRhItA / karakaMDuca kadAcidekaM saundaryAtizayitaM puSTaM vRSabhavatsaM gopATake dRSTvA 'ayaM vatsaH svamAturnikhilena payasA anyAsAmapi gavAM pA puSTiM netavyaH' iti gopamAdideza, pArthivAdezAnusAraM pratyahaJca saJjAte sa vatsaH puSTo balIvardo jAtaH, rAjA ca taM dRSTvA 5 harSAyate, katipayasaMvatsarAnantaraM jarAjarjaraM tameva balIvadaM dRSTvA ' kiM gopena madAjJAnusAraM na rakSyate'yam ' iti pRSTena gopena yathAvadvyatikare ukte sati karakaNDussvacitte cintayAmAsa yadadyaparyantaM payaH pramukhasvAdupeyaiH poSitAyAH kAyAyA iyamavasthA! virasAvasAnA khalu nikhilAH paudgalikabhAcAH ' ityAdi mAvayan locaM kRttvA devatApradattamuniveSagrahaNapUrvikA dIkSAM gRhItvA T pratyekabuddhazca saJjAtaH krameNa pRthvItale viharannavAptakevalAlokaH svAyuSaH kSaye mokSaM yayau / evaM dvimukha - namirajarSipramukhANAM pratyekabuddhAnAM caritAnyuttarAdhyayanato vibhAvanIyAnIti / A tathA kiJcidapi bAhyaM nimittAdikamRte yo bodhilAbhapUrvakamavA sakevalo mokSaM prayAti sa kapila iva svayambuddhasiddhAH / S A V A 5zo Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInavatattva - sumaGgalATIkAyAM // 168 // V kapilakevalikathAnakaJcedaM - kauzAmbyAM jitazatrurAjJaH purohitasya kAzyapAbhidhAnasya kapilanAmA putraH pUrvArjitajJAnAvaraNIyodayAdajJAnI saJjAtaH, pitukhasAnA'nantaraM tasya jaDatvAt pitRparamparA''yAtaM taM varjayitvA'nyaH purohitaH pArthivena vihitaH, ato mAtropalabhbhito mAtuH preraNayA zrAvastyA mindradattasya viprasya pArzve'dhyayanArthaM jagmivAn / tatra kasyacicchreSThino dAsyA saha saMlagna ekadA nirdhanactvAnmahotsavaprasaGgAvAptazokArttA tAM saMvIkSya kapilaH zokanimittaM papraccha / dAsI dAridryahetuM kathayifear vittaprApyupAyaM darzayAmAsa - 'yadatratyo dhanazreSThI AzIrvacasA prAtaH prabodhayitre mASadvayapramANaM hiraNyaM prayacchati etacchrutvA -- anyaH kazcinmattaH prAG mA tatra gacchediti dhiyA madhyarAtraM tatra gantuM nisRto'dhvanyArakSakairdhRtaH pratyuSe pArthivasya sanIDe nItaH / kapilena yathArthe vRttAnte nivedite hRSTo rAjA uvAca ' yathepsitaM mArgaya ' iti zrutvA''locya mArgayiSyAmItyuktvA'zokavATikAyAmAlocanArthaM gatazcintayati kiM mArgayAmIti, dvimASasuvarNaM yAce ? na, etAvatA'lpena kiyaddinAni yAsyanti 1 niSkANAM zataM sahasraM vA yAce 1 na, anenA'pi kiM 1 lakSa koTiM vA niSkANAM vA mArgayAmi 1 na, rAjyaM yAce ityevaM lobhAbhivRddho'gre vardhamAno laghukarmiccAdvicArayAmAsa yadaho dvimASAt kiyatparyantaM yAvadahaM gatavAn ? nirmaryAdaH khalu lobha iti vairAgyAJjAtajAtismRtiH zIghrameva locapurassaraM devatArpitaveSaM gRhItvA pArthivasya pArzve samAgatya ' dharmalAbho'stu ' ityuvAca kiJcintitamiti rAjJA pRSTe, lobhasya niravadhikattvaM vicintyedaM saMtoSavrataM mayA gRhItam' iti jagAda / krameNa ca tato viharan ghAtikarmakSayAdavAptakevalajJAnadarzano rAjagRhA'TavyAM balabhadrAdistenAnAM paJcazatIM pratibodhArthaM yayau, stenairuktaM ' nRtyaM jAnIhi ' tadA omityuktvA 'adhuve asAsayammi ' ityAdipadoccArapUrvakaM nRtyamArebhe / krameNa A A T A > - U M A N L prakIrNA0 sodAhara NAH siddha bhedAH // // 168 // Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikhilA api pratibuddhAH / kSINA'STakarmA kapilazca mokSaM yayau iti svayambuddhasiddhakapilakevalikathAnakam // athA'vazeSAn siddhabhedAnAhatahabuddhabohi gurubohiyA igasamaya igasiddhA y| igasamaye'vi aNegA, siddhA te'Nega siddhA ye||59|| TIkA-'taha' iti, tathA buddhabodhitasiddhA gurubodhitAH, gurUpadezena prabuddhA ye mokSaM yayAviti te buddhabodhitasiddhA jambUsvAmipramukhAH / ekasmin samaye ye ekattvasaMkhyAyuktAste ekasiddhAH zrIvIrasvAmina iva / ekasmin samaye ye anekattvasaMkhyAyutAH sidhyanti te anekasiddhAH zrIRSabhadevAdyA iti / gAthAyAM antimena 'siddhapadena antyamaGgalamAcaSTe grnthkaarH| ityevaM siddhabhedA lezato vyaakhyaataaH| Yamrapmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm samAptazca prakIrNakAdhikAraH tasmiMzca samApne sampUrNo'yaM granthaH / zivamastu sarvajagataH parihitaniratA bhavantu bhuutgnnaaH| doSAH prayAntu nAzaM sarvatra sukhIbhavantu lokAH // 1 // hwshh wn`wmrm: mwnmwnw `wf w`mn wsh nDfh 1 kAsucit pratiSu SaSTitamA gAthA dRzyate, tatra kacidiyam-' jaiAi hoi pucchA, jiNANa maggammi uttaraM taiyA / ikkassa nigoyassa'NatabhAgo ya siddhi gao // 60 // kacicceyam-'iya navatattaviyAro, appamainANajANaNAhe / saMkhitto uddhario, lihio siridhammasUrihiM / / 60 // ' ityubhayathApi darzana jAyata iti / ubhayorapi gAthArthassugamaH // 29 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha TIkAkartRprazastiH // zrInavatattva sumngglaattiikaayaaN||169|| TIkAkAra prazastiH // // 1 // izsWan Wan Wan Wan 5>Wan jJAtvA jIvAnajIvAna sahajaguNayutAn dravyaparyAyabhinnAn , tattvaM yaH saMdadarza pravaragaNabhRte vItarAgo jinezaH / zreya:zrIkandakalpaH zatamakhasunuto dhdhAntavidhvaMsahaMso-lokA'lokAvalokI. tribhuvanamahitaH pAtu vo vIradevaH zrImadvIrajinezvarAdriprabhavA pratyastikAyaM gatA, utpAdA'vyayadhrauvyalakSaNasarit pryaaystsmmitaa| jAtA saGgatiyogato gaNabhRtAM yA dvAdazAGgA''tmikA, jIyAt sA ca munIzamaulimukuTazrIgautamAdyo gaNaH sudharmA jambUzca prabhavagaNizayyambhavabudhau, yazobhadraH smbhuutivijysudhiishriiykskhau| [ zrIyakasakhaH zrIsthUlabhadraH] zrutAbdheH pAraM ye samadhigatavanto jitamadA, azeSAste'nyepi zrutajaladhayaH pAntu kuzalam krameNa paTTe maNiratnasUre-jajJe jagaccandragururgarIyAna / yasmai tapasyAprayatAya datte tapetyabhikhyAM nRpamaNDalezaH paTTAvalyAM krameNa pravaragaNadharo hIrasarirvabhUva, cakre yenA'ntarAtmA'pi paramasadayo hiMsrabhUpasya bhUyaH / tatpaTTe senasUristadanu savijayo devasUriH prajAtaH, tatpa?rAvatendro vibudhagaNanataH siMhamUriH zriye vaH zrImatsatyamunIzvarastadanugaH karpUramaunI jinastatpaTTottamapadmarUpavijayAH kIrtizca kastUrakaH / jAto dhIragabhIradhImunimaNistatpaTTaratnAkare sacchidhyo'jani yogibuddhivijayaH kalyANavArAMnidhiH insEssz9095 // 2 // // 3 // // 169 // Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z 5 5 5 5 5 5 5 N A V ziSyAzca vedasaGkhyAkAsteSAM bhUriguNottamAH / guruzrIbuddhivijayAnAmAtmadhyAnasudhAbhujAm tatrAyo muktivijayo dvitIyo vRddhisaMjJakaH / tRtIyo nItivijayasturya AnandasaMjJakaH || 19 || // 8 // teSAM caturNAmapi sArvabhaumo gaNI guruzrIvijayA'ntamuktiH / gacchAdhipo yo vijitAntarAriH, kuvAdighUkA'rka nibhaH zriye vaH // 9 // vairAgyaM vimalaM zamo'tivizadaH zAstrajJatA cA'dbhutA, siddhAntaikarUcirmanoharatarA bhavyopakAraH paraH / cAritraM trijagatyanuttaratamaM saubhAgyabhAgyaM paraM yeSAM te tapagacchapAca gaNino muktipradAH pAntu vaH vijayakamalasUrirbhAnuretasya paTTe, pravacanaparitoSaM yo vidhatte sadaiva / jaladhirivagabhIrazzAntamudrAbhiramyo jayatu jagati dhImAn brahmacAriprakANDaH AcArapaJcakasamAcaraNapravINAH, sarvajJazAsanadhuraikadhurandharA ye / teSAM ca sUrikamalAkhyamunIzvarANAM jAtAH sujAtavinayA bahavo vineyAH sphUrjatprauDhaguNaprasUnasurabhiprAvAsitA'rdvano yaH siddhAntavicAracArucarito vyAkhyAnavitkovidaH / zraddhAjJAnavivekazIlavilasatsadratnapAthonidhiH -sa zrImohanasUrirAD vijayatAm tatpaTTabhAnuprabhaH bhavyAlI pratibodhitA jinavaroddiSTArthavAgbhiA yaiH - siddhAntArNavagAhanaikarasiko yo labdhavarNaiH stutaH / yasmai sUripadaM vitIrya sutarAM prasthAnakalpairyutam, toSaM prApa mahotsavena samakaM zrInemisUrIzvaraH tatpaTTodayazailabhAnuramalaH siddhAntapAthonidhiH, sadvairAgyasusevadhizca vasatiryasyA'sti pArzve guroH / // 10 // // 11 // // 12 // // 13 // // 14 // 55. Jie A Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >z TIkAkAra prazastiH // shriinvtttvsumngglaattiikaayaaN||17|| 04-6 saMvijJaikaziromaNirbudhavaraiH saMsevyamAnakramo, dhImAn pAThakasatpratApavijayo jIyAna madIyo guruH // 15 // teSAM pAThakaviduSAM paramagurUNAJca sUrivibudhAnAm / prabhAvato vyalekhi, TIkeyaM sumaGgalAnAmnI yadyapi tattvagabhIre, jinamate nAsti me'tinaipuNyam / nyAyaM tathApi zrutvA 'zubhe yathAzaktiyatanIyam' // 17 // evaJcA'bhyarthanayA paramavineyasya zrIyazovijayasya / TIkA guruprasAdAt vyaraci mayA mandamatikena // 18 // saMzodhitaH zrutajhaistathApi chadmasthajanyadoSassyAt / saMzodhyazca sudhIbhiriti yAce dharmavijayo'ham navatattvAnAM TIkA racayitvA jinamatAnusAreNa / yadarjitaM ca sukRtaM tenA'stu tattvavitsaGghaH // 20 // nabhonidhibrahmasugupticandra-prameyasaGkhye nRpavikramAbde / samApiteyaJca sumaGgalAkhyA, dharmAya dharmeNa tu SaTsahasrI // 21 // jambUdvIpAravinde suragirikalikAM bhrAmyataH puSpadantau, yAvadyAvacca dhatte lavaNajalanidhirvelavAripravAham / yAvannandIzvareSu jinavarapratimAH zAzvateSu gRheSu,vidyante tAvadeSA vijayatu sutarAM maGgalAkhyA suTIkA // 22 // iti saMvijJazAkhIya-vidvavRndAvataMsa-kumatadhvAntataraNi-municakracUDAmaNi-tapAgacchagaganadinamaNi zrImanmuktivijaya [ aparanAma mUlacandajI ] gaNipAdapAcazcarIka-sarvajJazAsanAGgaNagabhastimAliniravadyacAritrazAli-tapAgacchAcArya purandara-zrImadvijayakamalasUrIzvarapaTTodayAdrisahasrAMzu-ameyaprabhAvapravacanapravINacetaskA'navadyasaMyamasevAhevAkavyAkhyAprajJA''cAryavarya zrImadvijayamohanasUrIzvaravineyAvataMsa-gItArthavara-pAThakapravaropAdhyAyapadAlata zrImatpratApavijayagaNiziSyANupravartaka-zrIdharmavijayaviracitAyAM zrInavatattvaprakaraNa-sumaGgalATIkAyAM prakIrNakAdhikAraH samAptaH / tasmizca samApte samApto'yaM granthaH // zrIrastu // - Wan // 170 // -jara > Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 55 5 > z Nestestestestes Bing Huo 5355 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra iti zrInavatattvaprakaraNaM sumaGgalATIkayA samalaGkataM samAptam // Wan yzWan Wan Wan Wan ra Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Bu Yi Er San San Fang Liao ;