Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vijayadevasura saMgha graMthamALA, graMtha naM. 8. AGER BERGESTSELEGE muMbaInA nAmAMkita nAgarika zeTha motIzAha lekhaka: sva. motIcaMda giradharalAla kApaDIA selisiTara BERRORIST DEGDRSSSB GSERGETGSET BEF9 (prakAzananA sarva hakaka prakAzakone AdhIna) BR ke prakAzaka : zrI goDIjI jaina daherAsara ane dharmAdA khAtAonAM TrasTIo 12, pAyadhunI, muMbaI naM. 3 PROOF BIG para vi. saM. 2047] dvitIyAvRti [vIra saM. 2517 #SEZhSEMSEZhG@ZhSEZhSEZheria
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Printed By; KANTILAL D, SHAH at "BHARAT PRINTERY" Newmarket, Panjarapolo, Relief Rd. AHMEDABAD-1. Phone : 387964.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI pAyAnI goDIjI jaina daherAsara jyAM zrI vijayadevasura saMghanI peDhI AvelI che.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 zrI goDI pArzvanAthAya ne prakAzakanuM nivedana (prathama AvRttimAMthI) zrI geDIja jena daherAsara ane dharmAdA khAtAMonA TrasTIo taraphathI prastuta zrImatIzAha zeThanuM jIvanacaritra zrI vijayadevasurasaMgha sIrIjhanA AThamA maNukA tarIke prakaTa karatAM ane ghaNe ja AnaMda thAya che. zrI goDIjI mahArAjanA derAsaranA TrasTIoe jJAnakhAtAne vahIvaTa karavAnuM kArya te mATe nImAela samitine sepyuM che. te samiti upara TrasTIomAMthI cAra ane zrI geDIjInA saMghanA sAmAnya satyeAmAMthI pAMca maLI kula navA sabhyanI cUMTaNI karavAmAM Ave che. A samiti jJAna bhaMDAra ( pustakAlaya)nuM saMcAlana kare che temaja pustaka-prakAzananuM kArya kare che. A pustakAlayamAM gujarAtI, saMskRta, mAgadhI, aMgrejI temaja hiMdI bhASAmAM, dhArmika temaja tatvajJAnanAM pustakane saMgraha karelo che ane tene lAbha, keIpaNa vyakti, vagara lavAjame mAtra DIpojhITa ApIne laI zake che. A pustakAlayamAM hAla lagabhaga 6000 pustakono saMgraha che.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ AjasudhImAM A jJAnasamiti mAraphata nIce pramANe pustaka prakaTa thayAM che. (1) zrI zAstravArtAsamuccaya. (saMskRta) (2) zrI kumArapAla bhUpAla caritra. (saMskRta) (3) zrI navatattva bAvanI. (4) zrI sUyagaDAMga sUtra bhAga-1. (5) zrI paMca pratikamaNa sUtra sAthe. (6) zrI sUyagaDAMga sUtra bhA-2. (7) Jainism in Gujarat 1100-1600 A. D A uparAMta judA judA prakAzanAM prakAzananI nakala kharIdI judA judA savAso lagabhaga jJAnabhaMDArone bheTa tarIke mekalavAmAM Ave che. A rIte prakAzakane paNa madada karavAmAM Ave che. haju A pravRttine vikasAvavAnI dhAraNA che. - zrI geDIjInuM daherAsara vikrama saMvata 1868mAM sthapAela che ane tenI sthApanAmAM zeTha metIzAhe agragaNya bhAga lIdhela che. zrI geDIjInA daherAsarane vahIvaTa zeThazrI motIzAhe pate AvyA tyAM sudhI karyo hato ane temanI pAchaLa temanA putra zrI khImacaMdabhAIe paNa pitAnI hayAtI sudhI karyo hate. A zrI geDIjI mahArAjanuM daherAsara pahelAM koTamAM hatuM tyAMthI saMvata 1868 mAM pAyadhunI upara hAlanI jagAe navuM daherAsara bAMdhI saM. 1868 nA vaizAkha suda 10 nA divase temanI sAthe kAmakAjamAM AgevAnI bharyo bhAga lenAra ghoghAvALA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha kalyANajI kahAnajIe pratiSThA karI hatI ane vijAropaNa vigere kArya zeThazrIe karyA hatAM. A daherAsara tathA upAzraya zarUAtamAM rUA. 30,000) Azare trIsa hajAranA kharcamAM taiyAra karelAM hatAM ane pAchaLathI anukULatAe bIjA makAne kharIdIne umere karavAmAM AvyuM che. ane chevaTe saM. 1952 mAM zrI zAmaLAjI pArzvanAthanI pratiSThA karavAmAM AvI che. A zrI goDIjI mahArAjanI pratiSThA thavA pachI muMbaI zaheranI jAhejalAlI divase divase vadhatI cAlI che te A pustaka vAMcanAra samajI zakaze. A zrI geDIjIpAzvanAthanI pratimAjIne cheka mAravADamAMthI muMbaI sudhI lAvanAra zeTha motIzAha ane temanA vaDavAo hatA, ane tethI ja zeTha zrI motIzAhane zrI DIjIpArzvanAthajInI pratimA upara atyaMta prema ane zraddhA hatAM. teo dareka kArya karatAM pahelAM zrI goDIjIpArzvanAthane yAda karatA hatA, te tyAM sudhI ke chevaTe temaNe potAnuM vasiyatanAmuM karyuM che temAM paNa prathama vAkya "geDIjI mahArAjanI mahera hajo ?e lakhyuM che. - zeThazrI motIzAhanA pUrvaje jyAM jyAM vasyA che te dareka gAmamAM derAsara baMdhAvela atyAre mejuda che. sojItrA, khaMbhAta, AbUnI taLeTI pAse, sihIthI pAMca mAIla siddharUDha ane tyAMthI traNa mAIla AbunI nIce dakSiNa pUrva khUNe gAma mIrapura(hamIragaDha)mAM zrI jIrAvalA pArzvanAthanuM tIrthaka hatuM, tyAMthI A pratimAjI AvelAM che evI mAnyatA che.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane chevaTe agAzI baMdara-A dareka ThekANe temanAM baMdhAvelAM daherAsare che. muMbaI zaheramAM eka paNa daherAsara evuM nathI ke jemAM zeTha motIzAhane maTe phALo na hoya. muMbaInI pAMjarApoLa sthApavAmAM temaNe AgevAnIbharyo bhAga bhajavyuM che eTaluM ja nahi paNa muMbaI khAte temaja cImeDakhAte je jamIna che te badhI temaNe pitAnA taraphathI kharIdI te badhI jamIna temaja sArI jevI rokaDa rakamanI bheTa karI hatI ane sthApana karyA pachI paNa pAMjarApoLane saddhara sthitimAM rAkhavA mATe athAga mahenata karI hatI. paraMtu amane jaNAvatAM ghaNuM ja dilagIrI thAya che ke keIpaNa ThekANethI dastAvejI hakIkata maLI zakI nathI. A paristhiti ApaNA samAjanI keTalI badhI bedarakArI dekhADe che ? A badhI yAdagIrI jaLavAI rahe te hetuthI zrI geDIjI daherAsaranA TrasTIoe zeThazrI motIzAhanuM jIvanacaritra prakaTa karavAnuM cagya dhAryuM ane te kAma pAra pADavA mATe te vakhatanA zrI goDIjInA TrasTIomAMnA eka saddagata zeTha motIcaMda giradharalAla kApaDIA selisiTarane zeThazrI motI zAhanuM jIvanacaritra lakhavAnuM kAma soMpyuM. zrI metIcaMdabhAIe athAga parizrama sevI, maLI zakI teTalI hakIkta meLavI, jIvanacaritra ghaNuM ja recakazailImAM lakhI taiyAra karyuM che. paraMtu jaNAvavAne ghaNI ja dilagIrI thAya che ke-je mATe temaNe rAtridivasa mahenata karI te pustaka chapAyeluM jovA mATe teozrI jIvaMta rahyA nathI. je A caritra zeTha motIcaMdabhAInI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ hayAtImAM ja chapAyuM hota to atyAre che te karatAM ghaNuM ja suMdara thayuM hatuM te cokkasa che. zrI goDIjI mahArAjanA derAsarane vahIvaTa zeThazrI motIzAhanI AgevAnI nIce cAlatuM hatuM ane temanA svargavAsa pachI temanA suputra zeTha mImacaMda zeThanI AgevAnI nIce cAlatuM hatuM. temanA sAthIdAre nIce mujaba hatA. (1) zeTha khImacaMda metIcaMda (2) zeTha abhecaMda pAnAcaMdanA munIma zeTha sarUpacaMda jetasI (3) zeTha becara motIcaMdanA munIma zeTha vakhatacaMda jhaveracaMda (4) zeTha motIcaMda nathabhAI A pachI saMvata 123 nA piSa suda 1 semavAre navA dhArAdhAraNa ghaDI nIce pramANe ATha TrasTIonI nImaNuka karI vahIvaTa calAvyuM. (1) zeTha khImacaMda metIcaMda (5) zeTha rAyacaMda dIpacaMda (2) zeTha karamacaMda premacaMda (6) zeTha becaradAsa khImacaMda (3) zeTha kIkAbhAI phulacaMda (7) zeTha hemacaMda caMdakAraNa (4) aMdarajI nAnajI (8) zeTha motIcaMda nathuzA A TrasTIoe derAsaranI AvakamAMthI dara varase cokakasa rakama AkhA dezanA daherAsarenA jIrNoddhArA mATe vAparavA zarUAta karI hatI ane te Aja sudhI cAlu che hamaNAM hamaNAM
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ tA dara varSe lagabhaga sIterathI e'sI hajAra rUpIA jIrNoddhAra mATe ApavAmAM Ave che. dara varasa ATalI rakama kharacanAra AkhA dezamAM kadAca A eka ja daherAsara che tenI noMdha levA jevuM che. ane khIjA daherAsarAnA kArya vAhakAe anukaraNa karavA jevuM che. te ja pramANe jJAnakhAte paNa dara varasa sArI jevI rakama kharacAya che. pustako chapAvI, kharIdIne AkhA dezamAM judA judA lagabhaga 125 jJAnabhaDArAne bheTa tarIke mAkalAya che. paradezamAM pracAra mATe pustakA bheTa tarIke mAkalAya che. A pramANe jJAnapracAranuM kArya paNa A saMsthA kare che, te paNa anukaraNIya che. A pustaka chapAvavAmAM joitI mAhitI, salAha-sUcana ApavA mATe tema ja zeTha meAtIzAhanAM vahANAnAM citrA tathA khIjA' citrAnA upayAga karavA devA mATe zeTha mAtIzAha jaina cerITIjhanA TrasTIe ane temanA sekreTarI zrI dhanajIbhAI ke, zAhanA ame AbhAra mAnIe chIe. A pustakanu prupharIDIMga tathA Amukha lakhavA mATe vayevRddha ane jJAnavRddha zeTha phattehaca'da jhaverabhAInA AbhAra mAnIe chIe. A pustaka chApavAmAM, meTara meAkalatAM amArA taraphathI thatI DhIlane premathI sahana karI amArA kArya mAM madada karavA mATe A pustakanA mudraka zrI mahAyu prinTIMga presa ane tenA mAlika zeThe gulAbacaMda lallubhAInA paNa AbhAra mAnIe chIe.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtamAM A jIvanacaritra vAMcI vAMcanArAomAMthI zeThazrI meAtIzAha jevA dAnavIrA samAjamAM pragaTa thaze teA A jIvanacaritra lakhanAranA zramanA tema ja prakAzaka sasthAnAM nANAMnA ati uttama vyaya thaye lekhAze. li. ameA chIe. (1) zeTha pAnAcaMda rUpacaMda jhaverI. (2 ) zeTha kezavalAla bulAkhIdAsa. (3) zeTha ratanacaMda cunIlAla dAlIA. (4) zeTha lakSmIcaMda rAyacaMda saravaiyA. (5) zeTha meAhanalAla dIpacaMda cAkasI. (6) zeTha narAttamadAsa bhagavAnadAsa zAha. ( 7 ) zeTha choTAlAla giradharalAla zAha. (8) zeTha phattehaca'da jhaveracada. (9) zeTha maMgaLadAsa lallubhAI ghaDIALI. jJAnasamitinA sabhya. saM. 2010 nA kArtika zuda 1 zanivAra.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA 'zeTha meAtIzAha ' nAmanA pustakanI A 'bhUmikA 'mAM mAre vizeSa kahevAnuM nathI. eka to e nAma jaina-jainetara samAjamAM ati mazahUra che, sAthe joDavAmAM Avela vizeSaNa - muMbainA nAmAMkti nAgarika" e paNa pustakamAM AvanArI vAtA para prakAza pADanAra baMdhabesatA sAdhanarUpa che. vadhArAmAM harSotpAdaka vastu tA e che ke--AnA lekhaka jANItA sAkSara zrIyut mAtIcaMda giradharalAla kApaDiA solisiTara che. joke teozrI Aje vidyamAna nathI, paNa tee je sAhitya prakAzita karI gayA che temaja aprakaTa sAmagrIrUpe je vistRta lakhANa mUkI gayA che e uparathI atizayAkti vinA kahI zakAya ke te akSaradehe jIvaMta che. Ama zeTha mAtIzAha? jevA prabhAvaka gRhasthanA jIvana aMge, peAtAnI lekhinIne ramatI karanAra vyakti paNa rAzinI najare meLa sAdhatAM meAtIcaMdabhAi che. A prakAranA yAgane 'suvarNa saha sugaMdha maLyA ' nI upamA ApI zakAya. lokokti pramANe 'hIrA kune aDyo' kahI zakAya. sAdI bhASAmAM kahIe tA viSaya ane viSayane rajU karanAra, ubhaya uttama pAtrarUpa che. lekhake kevaLa rA ne saMbhAra bhage) nathI, tema nathI vadhAre paDatI vAto vaNavI, je kaMI kahyuM che te sarvane itihAsanA kAMThe d
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ taLavAne, AsapAsanA banAve sAthe tulanA karavAne, temaja zakya prayAse cakAsI joI, pachI ja ene kAgaLa para TapakAvavAne upaga rAkhyo che. sAthosAtha je samayanI vAta rajU kare che, e samaye dezanI, samAjanI ane gRhastha jIvananI kevI paristhiti vartatI hatI ene talasparzI citAra ApavAne prayatna paNa karyo che; ane e kALanA vepAra-vaNajanI rItarasama para, e kALanA vaNikanA sAhasika jIvana para, e kALanA majUrI ke nokarInA daramAyA para, jIvananirvAhanA sAdhanonI seMghArata para, prasaMge prasaMge je nedhe TapakAvI che e ati mahatvanI che. ethI A pustakanuM kada teozrInA adhyAtmaka5ma ke upamitibhavaprapaMco kathA jevA mahAna graMtha jevuM lagabhaga lAMbuM thavA pAmyuM che. keTalIka vAte eka karatAM vadhu vakhata kahevANI che. Ama chatAM e dvArA je raMgaberaMgI vAnagI pIrasANI che e rasamaya hovAthI vAcakane kaMTALArUpa nathI banatI. eka vAta haragIja bhUlavAnI nathI ane te e ja keA jIvanacaritra che; keI navalikA nathI. sAmAnya sthitimAMthI pitAnI AvaDatanA jere mArga kADhI, lAkhe rUpIA raLanAra ane zAha-sedAgaranuM biruda prApta karanAra vaNiku-vIranI kathA che. enI vizeSatA kamANa karavA karatAM e kamAIne sumAge vyaya karavAmAM, e aMge dIrdhadaSTi vAparavAmAM ane samayanI khaMjarIne svara pArakhI satata jAgrat rahevAmAM zeThazrIe jiMdagI vyatIta karI che emAM che. AvA puNyazleka puruSanI jyAre peTa sAle che tyAre mukhAraviMdamAMthI sahaja zabda bahAra paDe che ke-"Aje nathI e rAma ane nathI e ayodhyA !"
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 ogaNIsamI sadImAM thayela A vibhUti ApaNA mATe ghaNI rIte AdarzarUpa che. eka AMgla kavie kahyuM che ke - Lives of great men all remind us. We can make our lives sublime; And departing. leave behind us, Footprints on the sands of Time. Longfellow. arthAt "mahAna puruSanA jIvana ApaNane zikhave che ke ApaNe paNa nizcaya karIe te temanA jevA mahAna banI zakIe chIe ane e dvArA ApaNe mRtyu pachI bhAvI prajA mATe saMbhAraNuM mUkI zakIe chIe. lagabhaga sADAcArase pAnAnA A pustakamAM Dagale ne pagale kImatI anubhavo vAMcavAnA maLe che. bAlyakALa varNavatuM prakaraNa ceAthuM ane "muMbaI zahera" nAmanuM prakaraNa pAMcamuM, savA dAyakAmAM kALadevanA cake je gati karI che teno ThIka khyAla Ape che. e pachI "vahANavaTuM vikAsanA kAryamAM kevo bhAga bhajavatuM, e dvArA caDhatI paDatInA kevA camakArA jevAnA maLatAM, ane Aje vANuo tarIke oLakhAtA ApaNe bhIru vaNike hatA ke sAhasa kheDu "vahANavaTTIe" hatA te paNa samajavAnuM prApta thAya che. lakSamI AvyA pachI ghaNAnA jIvanamAM keI ane raMga janmAve che jyAre zeThazrI te prApta karela dhArmika saMskAranA baLe eno vyaya uparachalA raMga-rAgamAM ke saMsAranA kSaNabhaMgura vilAsamAM nathI karatA, paNa AtmazreyanA apUrva sAdhana samA, svaparanuM ekAMta kalyANa karanAra,
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 mAge chUTathI vApare che. emAM dharmaprema, svAmIbhakti ane jIvadayAnA kAryo agrapade Ave che. pustakamAM e aMgenA prasaMge evI rIte AlekhAyelA che ke ahIM e mATe kaMI lakhavuM e carvitacarvaNu karyA jevuM gaNuMya. ema chatAM muMbaInA gulAlavADInA zrI citAmaNI pArzvanAthanA camatkArika bibane nIrakhIne, athavA pAyadhUnI para AvelA bhavya zrI goDIjI pArzvanAthanA devAlayane nihALIne sahasA metIzAha zeThane dhanyavAda apAI jAya che. ubhayanA sarjanamAM zeThazrIne phALo nAnosUno nathI ja. ane prativarSa kArtika-caitrIpUrNimAe, sArIye mohamayInI jema janatAne potAnA AMgaNe netaratuM bhAyakhalAnuM zrI AdijinanuM devAlaya e ApaNuM kathAnAyake baMdhAveluM enI AsapAsanA vizALa jagyA vArasAmAM jaina samAjane sepelI. ApaNe zeThazrI mAphaka dIrghadRSTivALA hota te ApaNane e jamIna suvarNapuruSa sama phaLadAyI nIvaDI heta, are ! eka jaina nagara te para zobhatuM heta paNa gaI tithi yAda karavAno have zuM artha? mAtra muMbaIgarA ja nahIM paNa sArAye bhAratavarSanA AbAlavRddha nara-nArIo ane videzathI ahIM AvatA pathike jenI muktakaMThe prazaMsA kare evI zrI zatruMjaya paranI "metIzAha zeThanI TuMka, ahIM yAda ryA vagara cAle ja nahIM. zAzvatagiri para UMDI khAIne purAvI, je maMgaLamaya dhAma UbhuM karyuM che e lAkha AtmAone AtmakalyANanI-jIvanasAphalya karavAnI lakSamI maLI hoya te AvA prazasta mArge kharacavAnIhAkala karatuM UbhuM che. e joyA pachI kahevuM ja paDe ke zabda ane abAli kara
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 " meAtIzA zeTha bhale deharUpe najara sAme nathI dekhAtA chatAM AvI adbhuta kRtinA sakarUpe tA amara che. cakSu dekhe che ane kaMThe gAya che- kIrtikerA koTaDAM, pADyA nahi re paData' agamaddhi viSNu' e biruda ApaNA vArtAnAyaka jevA prajJAsaMpanna ne vANijyavizArada gRhasthAnA kAryana AbhArI che. pavitra girirAja zrI zatru...jaya paranI Tuka bAMdhAvanAra e zeThazrI, pratiSThA karavA jIvaMta nathI rahI zakathA, chatAM teozrInA aMtaramAM e kArya jAte pAra pADavAnA keveza ullAsa ubharAtA hatA e temanI kAryavAhImAMthI dRSTigocara thAya che. pustakanA prAMtabhAge je pariziSTo ApelAM che e uparathI teozrInI sakhAvatAnA khyAla Ave che. muMbaI pAMjarApALanA Adya sthApaka chatAM enA vahIvaTa aMge je taMtra UbhuM karyu emAM dIrgha dRSTinu spaSTa darzana thAya che. vasIatanAmuM karavAmAM je cAkasAIbharI paddhati akhtIAra karI che, e sarva jotAM teozrInI buddhimattA temaja dharmabhAvanA aMge bahumAna pedA thayA sivAya rahetuM nathI. prAMtabhAge panyAsa zrI vIravijayajIracita DhALA joDI, pustakanI upayAgitAmAM vadhArA karavAmAM AvyA che ane je citrA mUkathA che e paNa AjanA yugane gatakAlIna gauravanI yAda Ape tevAM che. aMtamAM zrI vijayadevasura saMghanA TrasTI zrIcuta bhAyacaMda nagInabhAi jhaverInI preraNAthI, jJAnasamitie A prakAzana karyu che, e dezakALanI najare dhanyavAdane pAtra che. jainasamA AvA bhulAI jatA bahumUlA itihAsane kALanA kALiyA ' 6
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 na thavA detAM, ekatra karI prakAzita karavAmAM khAsa yana karavAnI, ane e pAchaLa dhana kharacavAnI agatya che. bhAvi saMtatinA hRdayamAM "jenatvanAM bIja ropavAnuM A umadA sAdhana che. ethI jena dharmanI prabhAvanA vistare che. zrI geDIjI mahArAjanA TrasTIoe, jIrNoddhAra mAphaka sAhitya prakAzana aMge je pejanA karI che e prazaMsanIya che. aMtamAM A pustaka eka vAra sAvaMta vAMcI javA pratyeka jenane AgrahabharI vinaMti che. A zAMti. bhAdrapada zukala pUrNimA | saM. 2009 muMbai, mehanalAla dIpacaMda zekasI
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ mu . vasudhAbharaNaM puruSaH, puruSAbharaNaM pradhAnataralakSmIH / lakSmyAbharaNaM dAnaM, dAnAbharaNaM supAtraM ca // "pRthvInuM AbhUSaNa puruSa che, puruSanuM AbharaNa (puNyAnubaMdhI puNyathI upArjana karelI) lakSamI che, lakSamInuM AbhUSaNa dAna che ane dAnanuM bhUSaNa supAtra dAna che." upadezataraMgiNu-zrI ratnamahiragaNi daza daSTAMtathI durlabha banelA mAnavabhavamAM manuSyanuM sAcuM jIvana pAramArthika jIvana che; jainadarzananI paribhASA anusAra dareka kSaNa pratyeka manuSyanuM "bhAva maraNa" thaI raheluM che; matalaba ke jema jema samaya vItate jAya che tema tema pUrvabaddha AyuSyamAMthI kSaNe ochI thatI jAya che. AvI paristhitimAM jo ke bAhya prANe dhAraNa karate manuSya jIvanta dekhAya che paraMtu rAga ane dveSamaya kaMkovALI svArtha dazAmAM jeTaluM aMze mAnavajIvana vyatIta thatuM hoya che te vAstavika jIvana kahI zakAtuM na hovAne aMge samyagdarzana, samyajJAna, samyaphacAritra, tapa, dAna, zIla, paropakAra, sattvAnukaMpA, vrata ane pratyAkhyAna vigere vikAsa pAmelA saddaguNe tarapha abhimukha thayelA jIvanane "vAstavika jIvana" sarvajJa zAe pradhyuM che.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 - bIjI tarapha AhAra, nidrA, bhaya ane maithuna e pazudharmo che; jyAre manuSyamAM buddhi ane hRdayarUpa tatta vizeSa hovAthI pazusRSTi upara manuSyanuM sAmrAjya pravarte che; dharma artha kAma ane mekSa e mAnavajIvananA puruSArtho che; temAM paNa artha ane kAma saMsAranA hetubhUta che. jyAre dharma mekSanA hetubhUta che; maryAdA purassara dharmapUrvaka artha ane kAmanuM upArjana te gRhastha-zrAvaka dharmanI praNAlikA che; mokSane sAdhya rAkhI dharma, artha ane kAmanuM upArjana karavuM, nivRttine sAdhyabiMdu (point of view) rAkhI zubha pravRttiparAyaNa rahevuM, zubha azubha ane zuddha temaja pAramArthika lAbha ane alAbhanI tulanA karI samyakatva, jene jenA paribhASAmAM deva, guru ane dharmanI avicaLa zraddhArUpa kahevAmAM Ave che tenuM pAlana karI, dezavirati-cAritrabaLavaDe vratanuM yathAzakti pAlana karI, vyavahArazuddhi ane vivekapUrvaka gRhasthAzrama calAva-te gRhastha karmavegInuM kartavya che. - uparokta dRSTibiMdu anusAra prAcIna staMbhana tIrthamAM pUrvajanmanA dhArmika saMskAra yukta zeTha amIcaMdasAkarane janma thayo hato. teozrI saM. 1814mAM tera varSanI ummare muMbaI AvyA. temanI rUpabAi patnInI kukSIthI traNa putra zrInemacaMdabhAI, zrI motIcaMdabhAIane zrI devacaMdabhAI ne anukrame janma thaye. ApaNuM caritranA mukhya nAyaka zrI metIcaMdabhAi te bhaviSyanA zrI motIzA zeTha, temane janma saM. 1838 mAM thaye hate. athathI iti sudhI temanuM bAhyA ane AMtara jIvana muMbai nagarInA prAthamika ItihAsathI
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 ArabhIne te te kALanA tamAma saMyogA ane vAtAvaraNanI hakIkata prastuta pustakamAM rajU thaI che. mAtIzA zeTha eTale sAhasika ane kunehabAja vyApArI, aneka suzkelIene vaTAvI sAmAnya sthitimAMthI svAvalaMbanapUrvaka zrImaMta bananAra karmacAgI, puNyAnubaMdhI puNyathI upArjana karelI lakSmInI sArthakatA karanAra, jinabhaktiparAyaNa, saujanyamUrti, jaina dharmanI aDaga zraddhAmAM raMgAyelA, vIratA pUrva ke vahANavaTAnA dhaMdhAne khIlavanAra,vastupALa-tejapALa, jagaDuzA, bhAmAzA, vimaLazA, pethaDazA vigere uttama gRhastha vyaktio jaina STimAM thaI gayA pachI, ogaNIsamI sadImAM uccakaiATinI gaNanA cukta, subai pAMjarApALanA Adya utpAdaka, udAracarita dAnavIra, bhaktiyAganI bhavyatAyukta, zrI siddhagiri upara ku'tAsaranI gahana khINu lAkhAne kharace purAvI te upara gaganacuMbI TuMka UbhI karanAra, peAtAnA munImAne paNa jinama'dira UbhA karavAnI preraNA karanAra, muMbaimAM bhAyakhalA madira, zrI ciMtAmaNijI, zrI zAMtinAthajI ( bhIMDIbajAra ) tathA (koTa) ane zrI gADIjI pArzvanAthanu' maMdira temaja agAsInu` maMdira vigerenI pratiSThA karavAmAM mukhya bhAga bhajavanAra, aneka snehI sabaMdhIe ke jemAM pArasI ane yuropIana sagRhasthA, amadAvAdanA nagarazeTha hemAbhAi tathA zeTha haThIbhAi ane zeTha kIkAbhAi phulacaMda ( gAghAvALA ) vigere aneka sajjanA sAthe, snehavAtsalya jIvanaparyaMta nIbhAvanAra, aneka mUrtimAna saNAvALI vibhUti. jaina dRnanA cAra anuyegeTamAM 'kathAnuyeAga ? echI "
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 mahattvatAvALA nathI; vibhUtimaya puruSAnAM jIvanacaritro, temaNe karelI dhama ane samAjanI sevAo, temanuM bhakti; jJAna ane zuddha vartanavALu' jIvana; temanI vIratA, dhIratA, udAratA, prabaLa puruSArtha aDaga pratijJA, kSamA, saraLatA, jinabhakti vigere sadguNeA temaja vyAvahArika ane AMtara anubhavAnuM digdarzana- e sava kathAnuAgamAMthI ApaNane maLI Ave che. e maLI AvatAM ApaNI samakSa zuddha bhAvanAmaya mUrtimAna citra rajU thAya che ane e citradvArA ApaNA AtmA saMskArothI samRddha anI svaAtmabaLa-AyeApazama anusAra te te guNAnu grahaNa kare che ane ucca bhAvanA--raMgathI jIvanane raMge che. A uparathI joI zakAze ke dravyAnuyAga jema tattvajJAnanA gUDha pradezAnuM jJAna karAvI Ape che teA kathAnuyAga e prANIenuM vana zuddha sauMskArI ane pavitra banAvavA mATe AchuM sAdhanabhUta nathI. pUrva puruSoe A Azaya ke je bhaviSyamAM prANIone sarvAMge upakAraka che, tenu' nirIkSaNa karI A ceAjanA karelI che. vastusthiti Ama hAi jIvanacaritra ane te ghaNe aMze guNAnA AvirbhAva thayela kAI paNa vibhUtinu' samAja samakSa mUkavu. e AchuM upayAgI ke upakAraka nathI. jaina daza nane maLatA AvA ja kAMIka anubhava khatAvatAM pAzcAtya DaoN. jaheAnsana kahe che ke-- Biography is of all the various kinds of * bhinna bhinna vRttAMtamaya lakhANAmAM jIvanacaritra e evA prakAranuM lakhANa che ke je sAthI vadhAre AturatAthI vaMcAya che ane je jIvanavyavahAramAM zIghra upayAgI thaI paDe che.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ narrative writing shape which is most easily applied to the purpose dIna manuSyane vIra banAvanAra, apavitra vartanavALA prANIone niSkalaMka banAvanAra, nAstika vicArene AstikanI keTimAM mUkanAra, alpaguNIne adhiSNuNI banAvI lo kettara vyaktitvane anubhava prApta karAvanAra mahAzakti te jIvananI bhAvanA ane tadanukULa vartana che; manuSyane aMtarAtmasvarUpanuM darzana karAvanAra te bhAvanA ja che. A rIte UdavabhAvanAzALI manuSyanuM jIvanacaritra anya manuSyone avazya hitakAraka che; AtmAnA anaMtaguNemAMthI aneka guNene vikasAvanAra ane dharma mArga upara sthira rAkhanAra kathAnuyeganI pavitra zakti che. guNIjanAM jIvanacaritre anekaze A leka ane paralekanAM sanmArgadarzaka nIvaDe che. AvA jIvanacaritre vAMcavAthI manuSya vibhUtimaya jIvanamAMthI puruSArtha parAyaNa ane bhaktiparAyaNa banI sanmArgagAmI thAya e nirvivAda che. je jIvanacaritra vAcakanA malina bhAvene nirbaLa karI uccabhAvane uttejita kare nahi, AtmajAgRtinuM javalaMta pratibiMba batAvI vAcakanA guNene vikAsa kare nahi, te jIvanacaritra sarvathA niSphaLa nIvaDe che. ucita sthAne mitAkSarothI, atizakti vagara, jIvanadarzananAM mukhya anukaraNIya aMge vAstavika rIte rajU karavAmAM te darzAvanAranI mahattA rahelI che. - ogaNIsamI sadImAM je sRSTimAM prakaTa thayelI vyakti motIzAha zeThanI A jIvanapratibhA che. AvI vyaktione
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ (nma b0000000 0004 0ma 1000 00000000000we p0000000000000000 0000000000000000000 00 000 0009 0 006 07 700 700 7000 0000 0070 0 0008 saM. 18 38 . zeTha motIzAha amIcaMda dehotsarga sa. 1892 bhAdaravA suda 1 muMbaInA nAmAMkita nAgarika poot peoche kaooNa kahaoonoo 5600 500 5068 66 oooo Koo boos *Got one = 1000 ook 060 kaoo0 haoo0 700 700 kaoo Goochaa bobe kao * 1008 0000 1000 ka700 700e eeee eee eeet 900 0 7000
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 gRhasthAzrama eka zubha sAdhanA hoya che. ane AvI sAdhanAvaDe samAja ane dharmanI dhruti, saMskRti ane unnati pragatimAna thatI hoya che. emanA jIvana saMbaMdhamAM zrIyuta meAtIcaMda giradharalAla kApaDIAe tamAma sAhitya ekatra karI svataMtra jIvana Alekhyu` che. jyAtiSanI dRSTie banne vyaktie siMharAzivALI che ane bannenAM nAmeA paNa ekarUpa ja che, te paNa bhavitavyatAnI sAhajiktA che. zrI mAtIcaMdabhAi jevA siddha hasta lekhakane hAthe meAtIzAha zeThanuM jIvanacaritra lakhAya e paNa kudaratI saketa che. sva. zrIyuta meAtIcadabhAie paNa jaina sAhityanAM lekhanamAM vizALa phALA samapela che. adhyAtmakalpadruma vivecana, upamitibhavaprapa cA kathAnA traNa vibhAgA vivecana sahita, zrI siddhRSi ane temanA samaya, jaina dRSTie yAga, zrIyazeAdhara caritra, zrI Anadadhana padyaratnAvalI ( 50 po ) vivecana sAthe, navayuganA jaina, yUropanI musApharI, DaoN. muhar likhita zrI hemaca`drAcAya pustakanA anuvAda, maheAta gai,ane gheADI rahI pustako be vibhAgamAM, zAMta sudhArasa sarvivecana. vigere prakAzita thaI gayela che. temanI lekhasAmagrI puSkaLa che. jIvanaparyaMta sAmAyika karatAM karatAM lekhana praNAlikA cAlu rAkhelI hatI. aprasiddha hastalikhita lekhana sAmagrImAM zrI Ana'daghanajInA bAkInA 58 padonuM vivecana, prazamarati prakaraNa vivecana sAthe, zrI AnaMdaghanajI cAvIzInuM vistArapUrvaka
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 vivecana, karma vibhAgae,zrI mahAvIra svAmInA pUrva janmanA 26 bha ane 27 me bhava apUrNa, vyavahAra, vyApAra ane dharmakauzalyanA lekhe vigere vigere che. emanA sAhitya sarjananI A lekhasAmagrI prakAzita karavAnA prayAsa cAlu che. saprasaMga kahevAnI nitAMta Avazyaka che ke svava0 zrI kuMvarajIbhAI ANaMdajI tathA sva. zrIyuta motIcaMdabhAI ubhayanI vizALa lekhamaya sAdhana sAmagrI ke je zrI jaina dhama prakAza vigere aneka mAsikamAM aneka varSo paryata AvelI che tene pustakarUpe prakAzita karavAmAM Ave te jaina samAjane mATe ochuM upakAraka nathI. A saMbaMdhI vicAraNuM karI vahelI take amalamAM mUkavA mATe bhAvanagara zrIsaMghane tathA samagra jaina samAjane amAruM namra sUcana che. eka bhAratIya vidvAna kahe che ke "dareka manuSya pote eka eka graMtharUpe che; garbhAvAsa te pustakanuM prathama patra (TAITala peja) che, pUrvajanmanAM saMcita karma graMthanA viSaya mATe vizALa kSetra che, keI paNa zubha-pAramArthika kAryamAM rata thavuM te tenuM samarpaNa patra che, bAlyAvasthA temaja yuvAnI vigere ummaranA je bhAge che, te te pustakanA adhyA che. jIvananAM bhalAM bUrAM karmo te tenI matalaba-sAra che; je bahu varSa jiMdagI bhogavI duniyAmAM sArAM kRtya kare che te eka bahu ja moTA temaja upagI, bedhakAraka graMtharUpa che; paraMtu je bIjAone potAnA jIvananuM sArthaka karavAno upadeza kare che, paraMtu pote karato nathI te mAtra vyAkaraNarUpa che; mAtra je paropakArI, parahitasvI ane dayAmaya che te dharmazAstrarUpe
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. A pramANe dareka manuSya eka graMtharUpa che; tamArA graMthanA tame pote avelekanakartA thaI zake te tamArA mRtyu pachI tamArI upagitA cAlu rahe ane bIjAo tamArA jIvanacaritranuM anukaraNa karI zake; mATe evA jIvana-grathanI racanA kare ke jethI vizva tenuM anukaraNa kare." zrIyuta metIcaMdabhAIe lagabhaga pAMca varSa pahelAM zrI metIzA zeThanuM jIvanacaritra lakheluM, paraMtu tene pheTAo vigere mATe tathA anya saMzodhana mATe banI zakatI sAdhanasAmagrIthI alaMkRta karavAmAM chapAvavA mATe zrI goDIjI jJAnasamitine laMbANa thayeluM che; jema zrI metIzA zeTha zrI siddhagirijI uparanI pitAnI TuMkanI aMjanazalAkA tathA pratiSThA jevA mATe AvyA nathI, kemake te kArya pAchaLathI temanA daDha saMkalpAnusAra temanA suputra zeThazrI khImacaMdabhAIe saMgha kADhI pUrNa karyuM hatuM tema zrI motIcaMdabhAI prastuta prakAzana jevA mATe jIvanta rahyA nathI; e bhavitavyatAnI balavattaratA che. zrI geDIjI maMdiranA TrasTIvae zrI motIcaMdabhAI ke jeo ghaNA varSo paryata TrasTI tarIke rahelA hatA, temanA pratinI potAnI prazasta pharaja bajAvI prastuta jIvanarekhA prakAzita karavA mATe stutya prayAsa karyo che, te ucita ane abhinaMdanIya che. mUrtimAn dharmarUpa saMghapati sva. motIzA zeTha ke jemanI vibhUtimaya jIvanajyati, prastuta pustakamAM te samayanA dravya, kSetra-kALa ane bhAvanI sAmagrI pUrvaka samanvayarUpe rajU thayelI
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ che temane tathA te saMbaMdhI sAhityanA bhinna bhinna aMgopUrvaka jIvanavRttAMta sAdI lekabhASAmAM rajU karanAra amArA aneka varSonA snehI nararatna sva. motIcaMdabhAIne bhAvAMjali arpa prastuta laghu Amukha pUrNa karIe chIe. - sva. zeTha zrI motIzAhe gRhastha jIvanamAM jenazAsananI prabhAvanAnAMtathA jIvadayA vigerenAM aneka suMdara kAryo karI, pitAne maLelA amUlya mAnavajIvanamAMdharma puruSArthapUrvaka AtmAnuM UrdhvakaraNa karyuM ane jIvananI kRtakRtyatA karI te mATe alpa prazastirUpe kavivara bhavabhUtinA kathanarUpa rAti seDadhive namana arthAt "tamArA janmathI jena suSTi jayavaMta vate che"-namra saMbodhana karI emanA jevA dharmavIra puruSa mATe avazya devagati ja hoya tema ApaNane anumAna karavA emanI jIvanaghutinA prasaMge prere che, jethI te saMbaMdhamAM prasaMgopAta ka9pasatramAM nivedana karelo prastuta kaleka sAdara karI viramIe chIe. saddharmaH subhago nIruk susvapnaH sutapaH kaviH / sUcayatyAtmanaH zrImAn naraH svargagamAgamau // uttama dharmanuM sevana karanAra, suMdara bhAgyavAna, nIrogI, zubha svapnavALA, suMdara tapazcaraNa karanAra, ane kavi-AvA manuSyanuM Agamana svargathI thayuM che ane teo svargamAM javAnA che, tema sUcana thAya che." muMbaI saM. 2009 Azvina zudi 10 vijayAdazamI phatehacaMda jhaverabhAI tA. 18-10-1953 zanivAra )
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pustakanA lekhaka sva. meAtIcaMda giradharalAla kApaDiyA janma tA. 7-12-1879 avasAna tA. 27-3-1951
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadgata mAtIcaMda giradharalAla kApaDiyAnI jIvana jharamara bhAvanagara jaina samAjamAM agragaNya sthAna bhAgavatA zeTha ANaMdajI parazeAtama nAmanA vikhyAta kuTuMbamAM sva. meAtIcaMdabhAInA janma tA. 7-12-1879mAM bhAvanagaramAM thayeleA. temanA pitAzrInuM nAma giradharalAla ane mAtuzrInuM nAma samaratha hatuM. teone nemacaMdabhAI, uttamacaMdatathAratilAla ema traNa bhAio hatA. tathA eka meghIbena ke jeo atyAre hayAta che. temane maNIbena tathA caMdanabena ema e dharma patnI thayela. hiMmatabhAi, vinayabhAi, rasikabhAi, prasannabhAi, ravIndrabhAi ema pAMca putrA peAte mUkatA gayA. zeTha ANaMdajI parazeAtamanA kuTuMbamAM dharmanA saMskAra, vyavahArakuzaLatA, dIrgha dRSTApaNuM ane sevAbhAvanA je hatI te sva. meAtIca'dabhAImAM pUrepUrI hatI. teonA abhyAsakALa khI. e. sudhInA bhAvanagaramAM pasAra karyA pachI muMbaI AvI i. sa. 1910 mAM ela.ela. mI. seAlisiTaranI parIkSA pasAra karI ane temanA mitra sva. devIdAsa jekIzanadAsa sAthe maLI mesasamAtIcaMda enDa dhruvIdAsa" nAmanI seAlisiTaranI ephisanI-sthApanA karI. je
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ ephise solisiTasa tarIkenA kSetramAM ghaNI vidvattAbharI unnata kakSAnI nAmanA meLavI che. jaina samAjanI jANItI vyakti ane temanA kAkA sva. kuMvarajIbhAI ANaMdajInA kheALAmAM tee ucharelA ane temanA dharmanA sa`skAra, sAhitya, UMDA abhyAsa ane vyavahAra kuzaLatA vagere prApta karela. cAlIza varasa sudhI seolisiTara tarIkenI cazasvI kArakIrtI bhAgavI taddauparAMta jAhera jIvananA aneka kSetrAmAM kiMmatI sevAo arpI che. temAMya jaina samAjanI evI eke pravRtti nahi hoya jemAM sva. mAtIcaMdrabhAInuM nAma agra-sthAne joDAyela nahi hAya. teo keLavaNImAM khUba mAnatA. peAtAnA putrone vilAyata mAlI ucca zikSaNa apAvela che. teo kahetA ke-je pitA peAtAnI badhI zakti putra, putrInA zikSaNamAM kharca te sAcA vArasA ApanAra gaNAya che. muMbaImAM ucca zikSaNa mATe jaina vidyArthIone abhyAsa karavAnI muzkelI hatI te mATe pU. AcArya zrI vijayavallabhasUrijInI preraNAthI ane te samayanA AgevAna zeTha meAtIlAla mULajI ane zeTha devakaraNa mULajInA sahakArathI I. sa. 1916 mAM zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI sthApanA karI ane jIvananA aMta sudhI tenA prANa banI tenA utka mAM sevA arpI. Aje te saMsthA ucca zikSaNanA kSetramAM je ucca kakSAnuM kArya karI rahI che te temanI sevA, zramanuM Adaza pariNAma ane pratIka che,
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina zvetAMbara kenpharansa bhAvanagaramAM bharANa tenI saphaLatAmAM teoe kiMmatI sevA Apela. tyArathI te saMsthAnA pratyeka kAryamAM teo mukhya hoya. teo kahetA ke jaina samAjane TakavA ane avAja rajU karavA mATe "kenpharansa" sivAya cAle tema nathI. tenA utkarSa ane te dvArA samAjanA vidhavidha praznomAM mArgadarzana ane kiMmatI sevA arpe che, sAthe te saMsthAne aneka jhaMjhAvAtamAMthI pasAra thavuM paDela che temAMthI TakAvI rAkhavAmAM teone phALe addabhuta hatuM. kenpharansanA ItihAsamAM teonI sevA sadAya amara raheze. teo mAMgaroLa jena sabhA ane kanyAzALA, zrI ghavArI visA zrImALI jena davAkhAnuM, tema ja keLavaNInI ghaNuM saMsthAo sAthe agrasthAne joDAelA hatA. gharmanI ke samAjanI keI paNa saMsthAne baMdhAraNanI ke kAyadAnI salAha metIcaMdabhAInI ja heya. zeTha devakaraNa mULajInI cauda lAkhanI bAdazAhI sakhAvatanuM TrasTa karAvanAra ane tenA eka TrasTI teo hatA. te TrasTane muzkela paristhitimAMthI sAMgopAMga pAra utArI mahAvIra jene vidyAlayane je upagI cejanApUrvakanuM lAbhakAraka kArya karI ApyuM te eka TrasTI tarIkenI kAryakuzaLatA ane sevAbhAvanA batAve che. zeTha devakaraNa mULajI jena sastA bhADAnI cAlanA paNa antasudhI teo TrasTI hatA. A pustaka bahAra pADanAra zrI goDIjI mahArAja jena derAsara ane dharmAdA khAtAnA teo ghaNA samaya sudhI TrasTI
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ tarIke rahI saMsthAne vyavasthita cAlu jamAnAne anurUpa baMdhAraNIya banAvavAmAM ane tenA pratyeka kAryamAM ghaNe kiMmatI phALo Apyo che ane te sevA temanI dharma taraphanI zraddhA ane bhAvanA batAve che. | tIrtha aMgenA jhaghaDAno kesa cAla. je kesa laDavA chevaTe laMDanamAM privI kAunsilamAM javuM paDayuM te te kesa mATe vilAyata gayA ane potAnI kAyadAnI kuzAgratA batAvI, tIrtha pratyenI bhAvanA ane pharaja adA karI batAvI ane kesamAM saphaLatA prApta karI AvyA. teo vizALa daSTivALA, vikAsazIla mAnasavALA ane jAheranI pratyeka pravRttimAM rasa levo joIe tevo vicAra dharAvanAra hatA jethI jene samAja ane dharmanA kSetra pUratI maryAdita pitAnI sevAne na rAkhatA samasta hiMdustAnanI pahelA naMbaranI gaNAtI muMbaI myunisipala koraporezananA eka agragaNya sabhya tarIke I. sa. 1928 mAM pahelI vakhata cuMTAI chUTA chUTA paMdara varSa sevA ApI. bIjA vizvayuddha daramyAna rASTrasevake jelayAtrAe gayA tyAre muMbaI myunisipAliTImAM koMgresa pakSanA netA tarIke traNa varSa sudhI temaNe kArya karI eka netA tarIkenI kArya. dakSatA batAvI ApI. pUjya mahAtmA gAMdhIjIe dezanI AjhAdInI laDatanI hAkala karI eTale sevAnijha AtmA kema rahI zake? temanuM kSetra saMkucita na hatuM. pitAnI deza taraphanI pharajanuM bhAna hatuM jene
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 pariNAe I. sa. 1930 thI 32 nI AjhAdInI laData daramyAna be varSa jelavAsa Avyo je temaNe saharSa bhagavyo, ane - rAjakIya kSetramAM dezanI svataMtratA mATe tamannA kevI che te batAvI ApyuM. muMbaI prAMtika kesa kamiTimAM paNa teo avAranavAra cuMTAI sevA karatA. temanuM jIvana ekamArgIya na hatuM, sarvadezIya hatuM. jevo temane ujajavaLa karmacaMga hatuM tevo ja ujajavaLa jJAna hate. teonuM vAMcana vizALa hatuM. jenasAhityanA UMDA abhyAsI ane tattvaciMtaka hatA. saMskRta-prAkRta bhASAne paNa abhyAsa karelo. temane nAnapaNathI sAhitya vAMcanano, patro vAMcavAne zekha hatA.teo vidyArthI avasthAmAMthI lekhanapravRtti tarapha vaLelA hatA. bhAvanagaramAM temanA kAkA sva. kuMvarajIbhAI ANaMdajI. e zarU karela jena dharma prasAraka sabhA mAraphata zrI jaina dharma prakAza mAsikamAM niyamita mauktika"nA upanAmathI vidvattAbharyA lekha lakhatA. sAkSaronI sAhitya pariSada sAthe joDAyelA hatA ane eka sAkSara tarIke abhyAsapUrNa vyAkhyAno ane carcAo karatA. teonuM lekhana sAhitya baheLuM ApaNI samakSa paDayuM che ke jenA upara vidvAnee prazaMsAnA pupo veryA che. mukhyatve teoe jaina pUrvAcAryonI viziSTa kRtionA savistara vivecane karelA che. sauthI prathama I. sa. 1909mAM
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 "" "" pUjya munisuMdarasUrie racela adhyAtmajJAnanA dravyAnuyAga uparanA graMtha " adhyAtmakalpadruma " upara abhyAsapUrNa vivecana karI bahAra pADyu ke jenI cAra AvRttie bahAra paDI cUkela che te temanI lekhanazailInI ane jJAnanI lAkapriyatA pUravAra kare che. tyArapachI zrI Ana dhanajInA pacAsa padma upara AyAtmika dRSTie vivecana karI " Ana ghana padyaratnAvalI " nAmanA pahelA bhAga bahAra pADayo, pU. sidRSigaNie racela "upamitibhavaprapaMcAkathA " saMskRta bhASA sAhityanA bhavya graMthanA adyatana anuvAda traNa bhAgamAM bahAra pADaco ke je pustakA upara teA abhyAsI pU. AcAryoe paNa muktaka ke praza sA karI che, vairAgyarasapradhAna " zAntasudhArasa " mahAkAvya upara suMdara vivecana prakaTa karyuM", Do. khulhare lakhela zrImad hemacaMdrAcArya nA jIvanacaritranA anuvAda karyAM, uparAMta jainaSTie cAga, navayuganA jaina, yazAdhara caritra, mahAta gaI thADI rahI, cUrApanAM sa'smaraNA, vyApAra kauzalya, vyavahAra kauzalya, dhama kauzalya evA nAnA meATA pustakA tathA lekheA pragaTa thai cUkayA che. I. sa. 1948 nA egasTa mAsamAM mATI mAMdagImAMthI pasAra thayA ke jenAthI pAte azakta banatA dhaMdhAdArI temaja jAhera pravRttiomAMthI nivRtta thavu paDayu paNa lekhana pravRtti jIvananA aMta sudhI sAmiyakamAM dararoja cAlu rAkhI te uparAMta temaNe " prazamarati ' nAmanA dharma grantha upara ghaNI UMcI kakSAnu. vivecana lakhyuM che. AnadaghanajInA bAkInA aThAvana paDhI ane cAvIsI upara vivecana karela che. temanI icchA prabhu zrI mahAvIrasvAmInA caztrine savistara,
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 31 Adarza ane aitihAsika dRSTie, saMzodhanapUrNa samagra sAmagrI sAthe bahAra pADavAnI bhAvanA hatI ane je rUpe prabhu mahAvIrasvAmInA pUrvabhavane bhAga ane De sattAvIzame bhava lakhI rAkhela che. A uparAMta be karmagrantha upara talasparzI vivecana lakhela che, te sAthe A "zeTha metIzAha zeThanuM jIvanacaritra" bahAra paDe che te lakhI rAkhela. jena samAjanA AvA dharmapremI, dAnavIra, karmavIra nararatnanuM caritra keIe lakhela nahi te temaNe parizrama laI jyAMthI je mAhitIo maLI te ekaThI karI Adarza vyaktinuM jIvanacaritra lakhyuM. * temanA aprakaTa pustaka prakAzana karavAnA prayAsa thaI rahyA che, jemAMthI zrI goDIjI mahArAja jena derAsara ane dharmAdA khAtAnA TrasTIoe jJAnavibhAga taraphathI zeTha metIzA zeThanuM jIvanacaritra ane AnaMdaghanajInA bAkInA aThThAvana padenuM vivecana e be pustake bahAra pADavA nirNaya karela che. AzA che ke-jaina samAjanI jJAnanI saMsthAo AvA jaina samAjanA sAkSara ane sevAbhAvI vyaktinuM anya aprakaTa sAhitya tvarita bahAra pADI jena sAhityanI sevA bajAvaze. teonA jIvanamAM ghaNA guNo vaNAI gayelA hatA. jyAre sarva nirAza thaI beThA hoya tyAre teo AzAvAdamAM ja hoya, ane kahe ke prayatna kare, ujajavaLa kiraNa maLaze; ane bane paNa temaja teo udAra buddhithI jue, AnaMda ane ullAsamAM rahe, umaLakAthI belA, vyavahAra buddhithI dalIlathI carcA kare paNa Agraha na rAkhe, Atithya karavAmAM koI divasa
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUke nahi, avirata parizrama le, kAma, kAma ane kAma karavAmAM ja mAne. A samajaNa avasthA zaru karI, vidyArthI avasthAmAM, yuropa gayA, jAhera jIvanamAM rahyA, dhaMdhAdArI pravRttimAM rahyA ane zarIra cAlyuM tyAM sudhI sAmAyika ane prabhupUjA na cUkyA te temanI kAryaniSThA ane zraddhA batAve che. temanA sAhityanA phALAmAM mukhyatve sAmAyike ja bhAga bhajavyo che. teoe ezaArAma zuM te jANyuM nathI. viza varasa vidhura jIvana gALyuM, paNa ekalavAyApaNuM lAgyuM nathI kAraNa ke teo janasevA, dharmasevA ane vairAgyamaya bhAvanAmAM ja pravRtta rahetA. namratA guNa temane ajaba hate. AvI vyaktinA jeTalA guNo gAIe teTalA thoDA che, ane Aje AvI aNamela vyakti ApaNI vacce nathI tenuM dukha thAya; paraMtu jaina dharmanA karmanA siddhAMtAnusAra mAnavIne janma ane maraNanA bhaye avazya nirmANa che; chatAM temanI sAhityasevA, dharmasevA ane samAjasevA, sadAya smaraNa karAvatI amara che eTale deharUpe jIvaMta nahi paNa cetanarUpe motIcaMdabhAI sadAya jIvaMta che. ane temanA jIvananA guNene anusarI mAnavajIvanane kRtArtha karatA rahIe e bhAvanApUrvaka gata AtmAne aMjali arpatAM zAntinI prArthanA karIe chIe. saM. 2009 ) lI. namra sevaka, bhAdaravA vada 13 somavAra ghATakepara-( mubaI) ) choTAlAla giyaralAla zAha
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA 1. vikramanI ogaNIsamI zatAbdi 2. tatsamayanI jainonI paristhiti 3. khaMbhAtathI muMbaI 4. zeTha motIzAhane janma ane bAlyakALa 5. muMbaI zahera 6 saMvata 1870nuM muMbaI ane tene vyApAra zeTha motIzAhane vikAsa-vahANavaTuM 8. muMbaI pAMjarApoLa. 9. bhAyakhalA maMdira sthApanA 10. pAlItANAmAM dharma zALA 11. kArIgarenI sthiti ane sUtradhAra rAmajI 12. zeTha motIzAha (aMgata) 13. zeThana gumAstAo, snehIo vigere 14. te yuganA vyApArIo 100 15 kuMtAsaranuM taLAva ane motIvasahi 129
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 147 165 250 31 3 32 5 16. motIzAhanI TuMkanI racanA 17. TuMkanI aMdara derAsara ane derIonI racanA 18. AdaryA adhavaca rahyAH vasIata para mukatecInI 189 19. adhUrA pUrAM karavAnA prayANaH saMdhayAtrA 20. pratiSThAne bhavya samAraMbha 21. pratiSThA pachInuM kAMIka 22. pariziSTa 1 :: zeTha motIzAhanI sakhAvata 23. pariziSTa 2 : : pAMjarApoLanI sthApanA 327 24. pariziSTa 3 : : rAmajI mistrIne patra 331 25. pariziSTa 4H : "muMbaIne bahAra "mAMthI utArAo 334 26. pariziSTa 5 : : motIzAha zeThanuM vasIyatanAmuM (vIla). 351 27. pariziSTa 1 :: zeTha motIzAhanI TUMkamAM pratimAjIonI saMkhyA. 366 28. pariziSTa 7 : : zeTha motIzAhanI TrakanI pratimAjInI pratiSThA vigere tathA nedha 368 ra9. pariziSTa 8 : H paM. zrI vIravijayajIkRta bhAyakhalAnA DhALiyAM. 398 30. pariziSTa 9 : H paM. zrI vIravijayajIkRta kuMtAsarapratiSThAnA motIzAhanAM DhALiyAM 407
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrIgoDIpArzvanAthAya nmH|| muMbaInA nAmAMkita nAgarika zeTha motIzAha vikamanI ogaNusamI zatAbdi je samayanI A pRSThomAM vAta karavAnI che te vikramanI ogaNIsamI sadIne samaya che. eTale I. sa1784 thI 1844 nA samayanI AmAM keTalIka hakIkate Avaze. plAsInuM yuddha thaI gayuM hatuM. (I. sa. 1756) kaMpanI sarakAre pitAnAM mathake vyApArane nimitte ThAma ThAma jamAvI dIdhAM hatAM. baMgALa, bihAranI jamAbaMdhI meLavavAnA hakko mugala zahenazAha pAsethI meLavI tyAM chevaTe pitAnI ANa jamAvI dIdhI hatI. dakSiNamAM madrAsathI zarU karI dhIme dhIme phenca ane porTugala sarakArane hastaka nAmanAM sthAne rahevA daI jamAvaTa karI hatI ane sIMdhIA, bhoMsale, pezvA, gAyakavADa vigere para dhIme dhIme paNa makkama prakAre sAmrAjya jamAvavAne A samaya hate. ApaNI vAta e madhyakAlIna saMdhikALanI che.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAMkita nAgarika hindustAnanI prajA rAjyAnA aMdaraaMdaranA kusa'pathI trAsI gayelI hatI, jAnamAlanI salAmatI bahu ochI hatI. lokeAmAM zUrAtana ghaNuM hatuM. prAMtIya athavA sthAnika asmitA ghaNI hatI. svadezaprema eTale svarAjyanA prema samajAtA hatA. rAjapUta rAjapUto sAthe laDavAmAM magarUbI letA hatA, marAThA marAThA sAme mAracA mAMDavAmAM gaurava letA hatA ane mugala zahenazAhane zira jhUkAvavAmAM rAjanIti samajatA hatA. amuka apavAda bAda karatAM te samaye dezamAM je asmitA hatI te prAMtIya hatI ane temAM paNa svArtha khAtara parakAma ke paradezI sAthe sahakAra karIne svArtha sAdhavAmAM koI jAtanA vAMdhA te vakhatanI janatAne lAgatA nahotA. A sava mAM apavAda jarUra hatA, paNa te AMgaLInA TeravA para gaNAya teTalA hAi, ogaNIzamI sadInI zarUAtamAM rAjakIya paristhiti sAmAnya rIte AvA prakAranI hatI ema kahI zakAya. hiMda nAnAM nAnAM rAjyAmAM vaheMcAI gayeluM, hatu. rAjyAne aMdaraaMdara prema nahAtA. spardhA ane harIphAI aneka vakhata dveSa ane irSyAnA AkAra letA hatA. eka bIjAne narama pADavAmAM zakti ane sthitinA upayAga thatA hatA ane eka bIjAne sAmasAme mUkI madada karavAne nAme pararAjyanA praveza dezamAM thatA hatA te vicAravAnI dvIdha STinA bahudhA abhAva hato. laDAyaka kAme sivAyanI sAmAnya janatA rAjakAraNamAM rasa letI na hatI, paNa ene potAnI sthitinI niraMtara ciMtA rahetI hatI. dhanavAnA dhanane jamInamAM dATI rAkhI
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metIzAha gupta rAkhatA hatA ane garIba varga jema tema jIvana gujArate hate. dezaparadezanA vyavahAranAM sAdhane ati alpa hAI aphavAo khUba cAlatI hatI ane amuka pADozI ke dUranA rAjAo caDI Avaze evI gabharATanI vAte cAlyA ja karatI hatI. rAjakathA ane dezakathAmAM leke samaya vitADatA hatA ane avyavasthita rIte jIvanavyavahAra karatA hoI Akho vakhata gabharATamAM rahetA hatA. emane darIe jatAM cAMcIAne bhaya hato, hiMdamAM pharatA luMTArA pIMDhArA ane phAMsI Ane bhaya hatuM ane rAjAonA rAjya karavAnA devI hakakanA svIkArane pariNAme eka vyaktinA vicAra ke doravaNI para kAma levAne TevAI javuM paDatuM hatuM. keI vizALa vicArane rAjA rAjya kare te prajAnI sukha-sagavaDane te vicAra karate ane kaI vAra aMdhera paNa cAlatuM. sAMsArika vyavahAramAM jJAtio ghaNu majabUta hatI. pitAnA jJAtijanene aMdaraaMdara jhaghaDA thAya teno nikAla paMca mAraphata thate. jJAtinA agresara ane zeThe jJAtijane mATe cIvaTa rAkhatA hatA ane ekaMdare loke "nAte taravuM ane nAte maravuM e vAtamAM gaurava levAnuM zIkhI gayA hatA. jJAtinA jhaghaDA rAjadarabAre kadI jatA nahi ane sAMsArikavyAvahArika bAbatamAM jJAtinA kAryakarane eka prakAranuM svarAja hatuM. enI vigatemAM utarIe te emAM ghaNA lAbhe te samayanI AjubAjunI paristhitine laIne hatA, paNa emAM aneka prakAranA kacavATane paNa sthAna maLatuM hatu.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAMkita nAgarika sAmAnya janatAne mukhya udyoga khetInA hatA. vANIA varga tA vyavasAya ke dhadhAmAM rakta hatA. sAhasika vyApArIe cIna, AphrikA ane jAvA sudhI paNa jatA hatA. vahANathI vyavasAya dUra deza sAthe cAlatA hatA. huMDIpatrIthI paNa dUra deza sAthe levaDadevaDa thatI hatI ane keTalAka sAhasikeA paradezamAM jaIne peDhIo paNa jamAvatA hatA. rItiravAjanI najare joIe tA musalamAna rAjya thayA pachI mALalagnanA rivAja vadhI gayA hatA ane te vakhate tenAM kAraNA paNa hatAM. lAkA e rivAjane AdhIna thaI gayA hatA. strIomAM keLavaNI lagabhaga nahivat hatI. enuM sthAna gharamAM ja hatu. sa yukta kuTuMba-bhAvanAne pUrepUruM sthAna hatuM ane bhAiothI judA thavAnI vAta karavI e bAbatane paNa tatsamayanA vyavahArathI atireka mAnavAmAM AvatA hatA. prAyaH peAtAnA bApadAdAnA dhaMdhAmAM enI prajA dAkhala thaI jatI hatI eTale luhAranA dIkarA luhAra thAya ane sutAranA dIkarA sutAra thAya evI te samayanI rIti hatI. putra putrInA lagnanA bejo ane adhikAra pitA athavA vaDIla vargane mAthe hatA. emAM putra putrInI IcchAne bilakula sthAna na hatuM. 'dIkarI ne gAya, jyAM dore tyAM jAya' evI te samayanI mAnyatA hatI. ghaNe bhAge bahu nAnI vayamAM ane ghaNIvAra tA ghADiyAmAM bALako poDhyAM hAya te samaye temanA vevizALa-saMbaMdha temanA bApa ke viDila karI nAkhatA hatA. lagna saMbadhI takarAra ke vAMdhAnA nikAla karavAnA sava adhikAra jJAtine eTale jJAtinA AgevAnAne kula svAdhIna hatA. jJAtio pArAvAra hatI. brAhmaNanI
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha corAzI nAte kahevAtI hatI. vANIAmAM tethI paNa vadhAre hatI. kanyA levaDadevaDanuM kSetra prAMtathI paNa maryAdita hatuM. te vakhate dUra dezamAM kanyA ApavAmAM avarajavaranA sAdhanonI alpatAne kAraNe agavaDa paNa hatI. aneka kAraNone laIne jJAti, peTA jJAti, peTAnI peTA jJAti ane prAMtika bhedane rivAja te samaye cAlato hato. keLavaNInI najare joIe te thoDA brAhmaNo khUba abhyAsa karatA hatA ane keI sAhasika kAzI sudhI abhyAsa karavA jatA hatA. vANuM A nAmuM, AMka ane hisAba bhaNatA ane keI paMcepAkhyAna bhaNe te bahu kuzaLa gaNAto hate. A sadImAM aMgrejI bhASAnA abhyAsanI zarUAta ghaNuM nAnA pAyA para thaI hatI. strIomAM lagabhaga taddana ajJAna hatuM. teo kathA, vArtA ke vyAkhyAna sAMbhaLatI ane gharagaththu kathAo chokarAMone kahetI hatI ema jaNAya che. AvA prakAranI hiMdanI paristhiti vikamanI ogaNIsamI sadImAM hatI. sAmAnya khyAla ApavA ATalI hakIkta rajU karI che, bAkI vigate mATe te samayanuM sAhitya eTaluM te upalabdha che ke enA para pustaka bharI zakAya. atra te anAvazyaka che.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) tatsamayanI jainenI paristhiti. ogaNIsamI sadImAM jenI paristhiti kevI hatI te paNa saMkSepamAM jANuM levuM jarUrI che. jenuM mukhya sthAna vepAramAM hatuM. jena zabda te vakhate bahu pracalita hoya ema lAgatuM nathI, paNa gujarAta kAThIAvADamAM "zrAvaka" zabda vadhAre gharagaththu jaNAya che. jene mATe bhAga te samaye gujarAta, kAThIyAvADa, kaccha ane mAravADamAM hatA. temAM mUrtipUjaka ane sthAnakavAsI evA be vibhAga hatA. sthAnakavAsI, saMbaMdhI kAMI vizeSa ulekha maLatA nathI eTale enI saMkhyA ane agatya alpa haze ema sahaja anumAna thAya che. te yugamAM teo DheDhaka athavA DhuMDhiyAnA nAmathI prasiddha hatA. mUrtipUjaka zrAvake vyApAranAM kSetro sArI rIte kheDatA hatA. nAnA gAmaDAmAM zeThIAonuM sthAna meTe bhAge zrAvaka vargane hatuM. meTA gAma ke zaheramAM vyApAra teo kheDatA hatA ane anya keme sAthe haLImaLIne cAlatA hatA. paisAnI levaDadevaDa, zarAphIne dhaMdhe temanA hAthamAM moTA pAyA para hate. moTA vepArIo sArI AMTa jamAvatA hatA. dezaparadezamAM temanI huMDIo cAlatI hatI ane (keDITa) AbarunI bAbatamAM
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha teo "pAdazAhI nI sAthe paNa harIphAI karatA hatA. pAdazAha te zAhane ceAtho bhAga gaNAya ema teo belatA hatA (pAda eTale cotho bhAga), ane potAnI Abaru jALavavA game teTale bhega ApatA hatA. bApanuM devuM dIkaro Ape che te taddana svAbhAvika hatuM. mudatano vAMdho keIletuM nahi ane vaDIlone devAmAMthI mukta karavAnI bhAvanA romera prasarI rahelI hatI. keTalAka jeno vahANavaTAno dhaMdho karatA hatA. khAsa karIne kaMThALanA pradezanA jene dUra dezane vepAra karatA hatA. potAnAM vahANe rAkhatA ane nUra (pheITa) nI Avaka upara pitAne vyavahAra calAvatA temaja paradeza cIjo melatA ane keTalAka sAhasike dUra deza jatA paNa kharA. temanI vyApArakuzaLatAnI aneka pracalita vAta prasiddha che. laMkA, jhAMjhIbAra ane cInanA temanA vyavahAranA aneka dAkhalAo che ane sumAtrA, jAvA javAnI vAto paNa suprasiddha che. te vakhate evI paNa mAnyatA hatI ke "je jAya jAve, te pAcho na Ave; ane Ave te pariyAnA pariyA khAya teTaluM dhana lAve." eno Azaya ema samajAya che ke jAvA te samaye eTaluM dUra hatuM ane sAdhane eTalAM akkasa hatAM ke ghaNAkharA te tyAM jAya te pAchA Ave ja nahi, paNa tyAMno vepAra eTale sAre hatuM ke je tyAM janAra sAhasika pAcho Ave te enI prajAnI prajA eTale sAta peDhI sudhI cAle eTaluM dhana kamAIne lAve. A vahANavaTAnI bAbata khAsa prastuta hoI te para atre ullekha karyo che, tenI agatya AgaLa samajAze. e uparAMta DAka buddhizALI loke rAjadarabAramAM bhAga
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAMkita nAgarika letA. aneka meTAM rAjyanA sacive, maMtrIo, pradhAne ane divAne jena hatA. vasulAtI khAtAnA kAmamAM vANI-jenene khAsa sthAna hatuM. kAThiyAvADanA lagabhaga dareka rAjyamAM salAhakAra-maMtrIpada vANI Ane maLatuM hatuM ane eka kahevata te vakhate paDI gaI hatI ke "vANI A vagara rAjA rAvaNanuM rAjaya gayuM." vANIAnI salAha moTe bhAge duradezI-bharelI ane lAMbI najaranI hovAne kAraNe AvuM vicAra-vAtAvaraNa sthApavA tatsamayanA vANuM A zaktimAna thayA haze, evuM sahaja anumAna thAya che. zrAvake AraMbha-samAraMbha jemAM bahu thAya e dhaMdha bahudhA karatA hatA, paNa evI rIte AraMbha samAraMbhathI taiyAra thayelI cIjone vyApAra karatA hatA. vyApAramAM lAbha meLavavAnI teonI zakti ane AvaDatanI khAsa prazaMsA thatI hatI ane anya kemenI vyaktione mAMhomAMhe jhagaDe thAya te temAM lavAda ke paMca tarIke paNa vANIAone bahudhA kAma soMpavAmAM AvatuM hatuM. vANuAonI teDa kADhavAnI zakti khAsa prazaMsA pAmI hatI, ema te samayanA sAhitya ane lakathAothI jaNAya che. sAMsArika rIta-rivAje sarva prakAre hiMdu vargane anurUpa hatA. temanI lagnakiyA brAhmaNe brAhmavidhi pramANe karAvatA hatA. jemAM vANIA-vaNika varga mukhyatve karIne hatuM, paNa te uparAMta brAhmaNa, luhANA, pATIdAra, paTavA vigere aneka keme jenadharma pALatI hatI. jJAtinA meLAvaDA ke sAjanAne
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha mAyala pratikAra rAtilata ha nAta maLI che ema kahevAmAM AvatuM hatuM ane dhArmika meLAvaDAne "saMgha" kahevAmAM Avato hato. jJAtio keTalIka evI paNa hatI ke jemAM jena tathA jainetara bane sAthe hoya. kanyAnI levaDadevaDa jJAtijanemAM ja thatI hatI. prAMtika taphAvata paNa ghaNu hatA. ozavALa, zrImALa ane poravADa e vaNike jenenI mukhya jJAtio hatI. te uparAMta nAgara vANuA, meDha, kapoLa paNa jenadharma pALanArA hatA. teoe te sadImAM karAvelI pratiSThAnA aneka lekhe mejuda che. kanyAnI levaDadevaDa ane lagnanI bAbata para jJAtio dhyAna ApatI hatI. dharma viruddha gunhAonI khabara saMgha lete hatA, ekanI eka jJAtinI aMdara jona heya te jainetaranI sAthe arasparasa kanyAnI levaDadevaDa karI zakatA hatA. nAnA gAmaDAomAM jena vaNike zeThanuM sthAna meLavatA hatA. teo mukhyatve paisAnI levaDa-devaDa karatA hatA. garIba hoya te telapaLIne vepAra karI udaranirvAha karatA hatA. banatA sudhI vepAra tarapha teonuM dhyAna vadhAre hatuM. kAM te vepAra kare athavA vyApArInI nokarI karavI e ene jIvana uddeza rahetuM hatuM. enA saMskAre ahiMsAnA heI e mahAAraMbhanA kAryathI bane tyAM sudhI dUra rahetuM hatuM. paNa e mahAparigrahathI dUra raheto hoya ema lAgatuM nathI. saMrakSaNa vRtti enAmAM janmathI jAgrata rahetI hatI. keI keI jena vaNike laDAImAM paNa jatA hatA ane bhAre zUrAtana dAkhavatA hatA, paNa saMgrAma kArya ene mATe Akasmika athavA apavAdarUpa ja hatuM. paisA meLavavAnA e aneka mArgo zeAdhI letA.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 nAmAMkita nAgarika thoDAka jAte khetI karatA, paNa ghaNAkharA kheDUtane dhIradhAra karatA. keLavaNInA kSetramAM joIe te, ghaNAkharA vaNike lakhI vAMcI jANe teTaluM jJAna meLavatA hoya ema jaNAya che. nAmuM lakhavAmAM ane hisAba gaNavAmAM vaNikonI kuzaLatA te samaye paNa khUba prazaMsA pAmI hatI ema jaNAya che. strI keLavaNI lagabhaga nahotI ema kahIe to cAle, chatAM sAdhvIo cheDe De abhyAsa karatI hatI. ekaMdare te samayanI keLavaNInA dharaNa pramANe jena vaNika bhaNelA, salAha levA lAyaka ane nAmAM ke gaNatarInA kAmamAM kuzaLa gaNAtA hatA. naitika vyavahAra jenone kevA prakArano hato te mATe kAMI khAsa neMdhavA lAyaka hakIkata maLatI nathI. ekaMdare pisA meLavavAnA ane saMgraha karavAnA dhoraNa para teonI jIvanaracanA racAyelI hovAthI teone naitika vyavahAra madhyama prakArane haze ema dhArI zakAya. teo kreDiTa-AMTanI bAbatamAM bahu custa ane makkama hoya ema aneka dAkhalAo parathI jaNAya che. kAThiyAvADa ke gujarAtanAM baMdaremAM rahI vepAra karanAranI AMTa herIna ane sumAtrA sudhI cAlatI hatI ane zAhadAgaronI AMTa khAsa vikhyAti pAmelI hatI. keI paNa rIte bApadAdAne karajamAMthI choDAvavAnI vRtti enA saMskAramAM eTalI jAmelI hatI ke devuM devAya nahi tyAM sudhI ene nirAMta vaLatI nahatI. A daSTie jotAM ane muddata javAnI vAta te te vakhate pracalita na hovAne kAraNe ekaMdare lokenI nIti sArI hatI evA anumAna para AvIe to temAM khoTuM na gaNAya. * metInA vepAra mATenuM arabastAnamAM jANItuM baMdara.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 mAM nAnuM raNa A vizanI AMTa zeTha motIzAha vyApAramAM jenuM sthAna kevA prakAranuM hatuM te te vakhatanI peDhIonAM keTalAMka smaraNe A vivecanamAM AgaLa jatAM Avaze te parathI jaNAze, paNa atra te teonI AMTa keTalI majabUta hatI teTalI ja vAta prastuta che. AgalA prakaraNamAM "zAha" nI AMTa para je vivecana karyuM che te AbAda jaina vaNikane lAgu paDe che. "zAha" zabdano upaga jena vaNikane ja bahudhA nideze che e vAta jagajAhera che. te yugamAM jene dravyavyaya mukhyatve derAsare baMdhAvavAmAM thatuM hatuM ema jUdA jUdA ulethI jaNAya che. ThAmaThAma dharmazALAo bAMdhavI e dravyavyayane bIjo prakAra hato. kavacita dharmakriyA karavA mATe upAzraye bAMdhavAnA paNa ullekha che. AgaLa jatAM aneka hakIkta Avaze temAM keTalIka vigate dravyavyayanI ApI che te parathI jaNAya che ke jene sAmAjika kAryamAM potAnAM dravyano vyaya dharma ke jJAtino bheda rAkhyA vagara karatA hatA. jJAti ke saMghajamaNa e paNa eka dravyavyayano prakAra hatuM ane keTalAka kaMjusa mANase paNa te yugamAM AvA prakAranA dhanavyayamAM gaurava mAnatA hatA ane te uparathI eka kahevata paDI gaI hatI ke "peTe pATA bAMdhatA, makhIcusa kaMjusa, paNa varagheDe vANIA, kharacI thAye khuza." ekaMdare vaNika jene udAra hatA ema jaNAya che. jaina sAdhu varganI sthiti para vicAra karatAM ogaNIzamI sadI taddana ThaMDI paDI gayelI hoya ema lAgyA vagara rahe tema nathI. muslima yugamAM je saMrakSaNavRtti janma pAmI hatI te cAlu rahI tethI jenanA amuka sAhityanuM rakSaNa thayuM, paNa
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 nAmAMkita nAgarika ene ukelIne vAMcanAra ghaNA ochA nIkaLyA, tene pariNAme ene nAza te na thayo paNa enAM pAnAM sAmasAmA ceTI gayAM. sAdhuomAM zithilAcAra vadhato cAlyuM. sAdhusaMkhyA ghaTatI cAlI ane jJAna eTaluM badhuM kaTAI jatuM cAlyuM ke AkhI sadImAM eka paNa saMskArI saMskRta lekhaka thaye nahi. prAya bALabedha vAMcIne calAvye rAkhyuM. jJAnamAM samartha lekhaka ane naiyAyika upAdhyAya zrI yazovijayajInI kakSAmAM bese e eka paNa vidvAn AkhI sadImAM thayo nathI. gujarAtI rAsa sAhitya vadhyuM. zrIpadravijayajI ane vIravijaya jevA sArA gujarAtI kavio thayA. sAdevIonI sthiti vadhAre ghasAtI ja cAlI. zrAvaka vargamAM eka paNa jANItA lekhaka thaye heya tema jaNAtuM nathI ane zrAvikAonuM sthAna te chokarAM ucheravAnuM ane ghara saMbhALavAnuM hoI temAM kAMI pragati thaInahi. sAhityanI najare A AkhI sadI ekaMdare ghaNuM nirbaLa thaI gaNAya. A yugamAM pratiSThA mahotsava ane saMghe sArI saMkhyAmAM nIkaLyA hoya tema jaNAya che. saMvata 1893 mAM zeTha motIzAhanA putra khImacaMdabhAIe pAlitANAno saMgha kADhyo tenuM adbhuta varNana AgaLa jevAze. e sadInI Akhare zeTha haThIsaMga kezarIsiMga, zeTha maganabhAI karamacaMda ane zeTha haribhAI vakhatacaMde amadAvAdathI ghaNA mATe saMgha kADhyo paNa dazame divase meTuM vigha AvatAM saMgha vIMkhAI gaye enI vigate vAMcatAM e sadImAM saMgha kADhavAmAM meTuM puNya baMdhAya che evAtane khUba prAdhAnya maLatuM haze ema jaNAya che. lekenI dharmabhAvanA bheLAbhAvanI, saraLa ane sAdI hoya ema sahaja anumAna thAya che.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 13 rivAjemAM te atyAre vIsamI sadImAM je cAle che te ogaNIsamI sadIno vArase che. phera mAtra bALalagnamAM paDI gaye che. te yugamAM bALalagna khUba thatAM hatAM. nAnapaNanA vevizALa e eka ja tenuM kAraNa hatuM. sukhAkArI sArI rahetI hoya ema lAge che. dezamAMthI dhana ochuM thavA mAMDayuM hatuM, paNa A AkhI sadImAM dezanA dhane paradeza paga karavA mAMDyA che te jaNAyuM nahotuM. lokone zAMti ane sthiratA joItI hatI, te najare dekhAtAM aMdarathI zuM nukazAna thAya che ane parataMtratAne pariNAme vIsamI sadI kevI kaDI sthitimAM mUkAze tene khyAla karavAnI dIrgha dRSTi te vakhate viziSTa vicArakenA vicArapathamAM AvI hoya tema lAgatuM nathI. hiMdanAM nAnAM moTAM rAjyo vacce briTiza sarakAra sArvabhaumatva prApta karyo jatI hatI ane aMdaraaMdaranA kusaMpano lAbha laI pitAnI sattAnuM kSetra AgaLa dhapAvye jatI hatI. AvA yuganI A vAta che.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) khaMbhAtathI muMbaI. arabI samudranI eka aNI gujarAta ane kAThiyAvADane judA pADe che, tene khaMbhAtane akhAta kahevAmAM Ave che, e akhAtanI zarUAta dIvathI thAya che. enA pUrva--uttara bhAge khaMbhAta zahera AveluM che. e zaheranuM sthAna evuM abhinava che ke eNe AkhA akhAtane pitAnuM nAma apAvarAvyuM che. mahAna hiMdI samudranI cheLo ene kinAre UDatI hatI. prAcIna itihAsamAM prasiddha thayela e staMbhatIrthe aneka caDatI paDatI joI hatI. prAcIna kALamAM e nagarI gujarAtamAM eka khAsa mahattvanuM ane tIrthanuM sthAna gaNAtI hatI. jyAM sudhI dariye pUrAI gaye naheAte tyAM sudhI tyAM moTA vahANe paNa AvatA hatA. vyApAramAM khaMbhAta nagarIe bahuM moTuM nAma kADhayuM hoya tevuM te lAgatuM nathI, paNa sAmAnya rIte enuM sthAna ThIka hatuM. enI oLakha rAzI baMdaranA vAvaTArUpe yAne agrima baMdararUpe thatI. dariyAkinAre vasanArA zahera ke gAmanA lokonI najara bahu dUra sudhI pahoMcI che. enI bhASAmAM dariyAI zabdo ane vAkyonI vipuLatA hoya che. ane enA dilamAM vizALatA
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 15 vadhAre hoya che, e kAThiyAvADa ke gujarAtanA keI paNa baMdaranA gAmamAM vasanArA lokenI khAsIata parathI jaNAI Ave tevuM che. khaMbhAtamAM e paristhiti dekhAya che. enA loke sAhasa DivA dUra deza jatA hatA. ogaNIzamI sadImAM relvenuM sAdhana nahotuM. khaMbhAtathI vahANamAM besI loke anya baMdaree nasIbane ajamAvavA, vyApAra karavA ke gujarAna meLavavA sAru avAranavAra jatA hatA. je khaMbhAtamAM sthaMbhaNa pArzvanAthanI jAherajalAlI eka vakhate vizvavikhyAta hatI, jyAM udayana maMtrIe rAjya karyuM hatuM, jyAM kumArapALane nAsabhAga karatI vakhate zrI hemacaMdrAcAryadvArA Azraya maLe hatuM, jyAM asAdhAraNa pratibhAsaMpanna zrI hemacaMdrAcArye dIrghakALa sudhI rahI, potAnI vaiyAkaraNa, naiyAyika, kavi ane sAhityakAra tarIkenI kIrti prasarAvI hatI e khaMbhAta nagarImAM ogaNIzamI sadInI zarUAtamAM eka amIcaMda sAkaracaMda nAmanA vepArI vasatA hatA. teo vizA ozavALa jJAtinA hatA. teone khaMbhAtamAM vyavasAya zuM hatuM tenI mAhitI kAMI paNa maLatI nathI. temanA patnInuM nAma rUpAbAI hatuM. saMvata 1814 mAM zeTha amIcaMda sAkaracaMda khaMbhAtathI vahANamAM besI muMbaI AvyA. ema kahevAya che keA zeTha amIcaMda sAkaracaMdanA vaDile asala pAlI zahera(mAravADa) mAM vasatA hatA ane dhaMdhA mATe khaMbhAtamAM temane vasavATa thayuM hatuM. teo khaMbhAtamAM rahetA hatA te pahelAM temane vasavATa gujarAtamAM AvelA jitrA gAmamAM thaye hate.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ je vize ane enA ati eto dara 16 nAmAMkti nAgarika tyAM motIzA zeThe eka derAsara paNa baMdhAvyuM kahevAya che ane temanA kuTuMbanI kuLadevInuM maMdira hAla paNa tyAM mojuda che. khUda khaMbhAtamAM kaDAkeTaDImAM paNa motIzAha zeThe eka maMdira baMdhAvyuM che je viSe vizeSa mAhitI maLavA saMbhava che. muMbaI zahera te vakhate enA zarUAtanA vikAsanI sthitimAM hatuM. enI khetIvADImAM te vakhate khetaro hatA, emAM khAtarane seDe nAkhavAmAM AvatuM hatuM. enAM vAlakezvara para jaMgala hatuM ane avAranavAra tyAMthI vAgha ke dIpaDA vasatImAM AvIne raMjADa karatA hatA. enI pAyadhuNI sudhI dariyAnA pANInI choLe AvatI hatI. enA majhagAma vibhAgamAM haju khetare hatA. sAta beTane e TApu hatuM ema te vakhate gaNI zakAya tevuM hatuM. keTanA vibhAgamAM mukhyatve karIne yuropiyane vasatA hatA. keTa eTale kharekhara killo ja hate. keTa bahAra nIkaLavA mATe daravAjA hatA. jAMbulavADImAM jAMbunAM jhADe hatA. bhATa eTale amuka vargane ja hoi, kelabhATa ane mugabhATamAM amuka jAtanA keLIonI vasatIne samUha vasate hatA te parathI te latAnAM nAma paDyAM hatAM. mAhima vigere vibhAgomAM vADIo hatI. dAdara ane mATuMgAmAM mAtra khetare ja hatAM. muMbaIne vikAsa te vakhate thatuM jatuM hatuM. ghaNuM bAkI hatuM, paNa pragati thatI jatI hatI. myunisipAliTI te vakhate nahatI. sadInI zarUAtamAM hospiTala paNa nahotI. paNa tyAM vyApAra karavAnI zakyatA hatI. dezamAM muMbaInuM nAma gaNAtuM hatuM. jemane dezamAM vepAra-dhaMdhA ke nekarInuM sAdhana na hoya te sAhasa karavA ke potAnA nasIbane kisse
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha ajamAvavA muMbaI AvatA hatA, muMbaimAM AvIne dhadhe-dhApe lAgI jatA hatA ane potAnA prArabdha anusAra dhanasaMcaya karatA hatA. muMbaImAM te vakhate pANInA naLa nahAtA. keTalAka kUvAo hatA. 17 * sAruM sAruM re surata zahera, muMbaI alakhelI. ' e muMbaI 'alabelI' thaI e ogaNIsamI sadInI Akhare, paNa zarUAtamAM nIcenI vAta teA sAcI ja hatI. muMbaI nI rANI sau paTalANI, eTale na lAve pANI re; kAvaDIA pANI bharI lAve. pIe zeTha zeThANI. muMbaI alabelI. AvI jAtanI sukhaI nagarI te samayamAM hatI. te vakhate TrAmave nahAtI ke basa nahAtI, meATara nahAtI ke bAisikala paNa nahotI; sAmAnya leAkeAne pharavA mATe rekaDA, bhAra vahana karavA mATe khaTArA ke gADA ane meATA mANasAne mATe gheADAgADI, jene te vakhate gheADavela' kahetA hatA, te sivAya haravApharavAnAM khIjA sAdhana nahAtAM. vAMdarethI muMbai AvatA sAdhAraNa rIte savAranI sAMja paDatI hatI. eTalA AMtarI cha kalAkathI Ache vakhate paheAMcI zakAya evu* tA eka paNa sAdhana nahAtuM. rastA nAnA, dhULavALA ane bhAMgelA-tUTelA hatA. atyAranA rastA sAthe sarakhAvI zakAya tevA eka paNa rastA nahAtA. vyavasthA-dheAraNa vagara zahera baMdhAtuM jatuM hatuM. gavarnarane rahevAnuM mukhya mathaka surata hatuM, paNa hiMdanA ra
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 nAmAMkita nAgarika daravAjAnuM sthAna "muMbaI" ne maLavAnI taiyArIo thatI jatI hatI. suratane "mAne daravAjo" kahevAmAM AvatuM hatuM. te daravAje suratathI khasIne dhIme pagale muMbaI AvatuM hatuM. porTugala rAjAe bIjA cArlsane lagna vakhate Apela A nAnA gAmanI jAhojalAlI vadhatI jatI hatI ane temAM aneka sAhasike AvI pitAne vasavATa karatA hatA. AvA muMbaI gAmamAM saMvata 1814 nI sAlamAM zrIyuta amIcaMda sAkaracaMda khaMbhAtathI AvyA. te vakhate emanI umara 13 varSanI hatI. emane zeThanA upanAmathI te vakhate saMbodhI zakAya nahi, paNa bhaviSyamAM temaNe je zaktivikAsa karyo tene aMge temane e nAma egya rIte ApI zakAya tema che. teo osavALa jJAtinA hatA. asala kSatriya jAtimAMthI vaNika thayela e jJAtimAM kSAtrateja sadA javalaMta rahyuM che. vaNika jemAM anya anya jAtio aneka hatI ane che, paNa esavALa, zrImALa ane poravADa e traNa mukhya sthAna bhegave che. osavALamAM sAmAnya prakAre jusso vadhAre hoya che. jyAre zrImALI gaNatarIbAja vadhAre gaNAya che. esavALamAM kSAtrateja sAthe vyApArIkaLI AvI chatAM temanI sAhasavRtti cAluM rahI hatI ane e sadI sudhI barAbara jaLavAI rahI hatI. zrImALAmAM vyApAranI kuneha ane gaNatarI vadhAre kharAM, paNa e jokhama kheDavAmAM osavALathI jarA ochA utare ane kadI bharAI na paDe evA gaNatarIbAja gaNAtA hatA. piravADo e banenI vaccenuM sthAna bhogavatA hatA.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 19 tera varSanI nAnI uMmaramAM-vahANanI sapharanA yugamAM-muMbaI AvavAnuM khamIra batAvanAra zeTha amIcaMda muMbaI AvyA pachI temaNe jhaverAtane baMdha karavA mAMDyo. e dhaMdhAmAM emaNe keTalI nAmanA meLavI tenI pUrNa vigate maLI zakatI nathI, paNa dhImA prayAsane pariNAme temaNe jaina samAjamAM sArI nAmanA meLavI hatI ema temanA saMbaMdhamAM thayelI che parathI jaNAya che. temanuM lagna "rUpAbAI" nAmanI patnI sAthe thayuM. lagna thayA pachI amIcaMda zeThane vyApArI vargamAM vaga vadhI paDyo ane teo potAnI lAgavaga, AvaData ane bAhazIthI vyApAranA kSetramAM AgaLa vadhyA. rUpabAI athavA rUpAbAI khAsa bhaNelA hoya tema lAgatuM nathI, paNa temaNe potAnA patinI hayAtImAM ane tyArabAda eTalI vyavahArakuzaLatA batAvI ke tenuM nAma eka suMdara ghararakhu patnI tarIke paMkAI gayuM. jUnA kALamAM atyAre jene bhaNelI strIo kahevAmAM Ave che te varganI strI na hoya te paNa evI aneka kuzaLa strIonI hakIkata jANavAmAM Ave che je khUba lAMbI najara pahoMcADanAra ane patine salAha ApanAra hoya ane nAta-jAtanA vahevAramAM kuzala hAI pUchavAne ThekANe hoya. jemane prAcIna yugane paricaya haze te AvA prakAranI aneka strIonA saMbaMdhamAM AvyA haze, temane pitAnA gharanuM ane jJAtinuM khUba abhimAna hoya, e pitAnA hAtha nIcenA mANasa tarapha pUba vAtsalya rAkhanAra hoya, e te vakhatanA pracalita rIta-rasamethI sArI rIte vAkephagAra hoya ane avasara vakhate sAmrAjJInuM pada prApta karIne seMkaDe
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAMkita nAgarika mANasane hukama karI zake tevI sthitimAM hoya. emanAmAM aMdaranA vAtsalya ane umaLakAnA jharA evA akhkhalita vahetA hoya ke enA saMbaMdhamAM AvanArane emanI zikhAmaNamAM mIThAza lAge, emanA hukamamAM kRpA lAge, emanI doravaNImAM mahattA lAge ane emanA hetanA vAtAvaraNamAM sukha lAge. AvI kuzaLa strIo pUchavAne ThekANe hatI, suavasare temanI salAha pramANe kAma levAmAM AvatuM ane te AgaLa pAchaLanI hakIkatathI eTalI vAkephagAra rahetI ke enI salAhamAM sarvadA ejanuM rahetuM ane kAryapradezamAM saraLatA rahetI. evI strIo vakIla athavA jamAdAranuM pada pAmatI ane dareka jJAtimAM emanuM pada avicaLa rahetuM. AvA prakAranI kuzaLa sughaDa patnI zeTha amIcaMdane maLI hatI. enA Agamana pachI zeTha amIcaMdanA dhaMdhAmAM vadhAro thayo ane tethI rUpabAI sArA pagalAnA kahevANA. temanA lagna kaI sAlamAM thayA tenI vigata maLatI nathI. muMbaI gAmamAM keTamAM teo banne pati patnI rahetA hatA ane potapotAne gya kArya karatA hatA zeTha amIcaMde saMvata 1821 mAM muMbaImAM potAnI peDhI nAkhI ane potAne svataMtra dhaMdhe zarU karyo.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) zeTha meAtIzAneA janma ane bAlyakALa zeTha amIcaMda sAkaracaMda ane rUpAbAi muMbaimAM rahetAM hatAM ane peAtAnA vyavasAya calAvatAM hatAM, daramyAna temane pAMca pharajada thayAM; temAM traNa dIkarA ane be dIkarIe hatAM. traNa dIkarAe paikI meATA putra zeDa nemacaMdanA janma saMvata 1834mAM thayeA, vacalA meAtIca'da athavA meAtIzAnA janma sa vata 1838 mAM ane savathI nAnA devacadanA janma saMvata 1840 mAM thaye. A rIte ApaNI kathAnA mukhya nAyakanA janma savata 1838 mAM thayA hoya tema mAlUma paDe che. enI tArikha ke vAranA patto lAgatA nathI, ane dIkarIonAM nAma paNa maLatA nathI. ApaNAmAM itihAsanI khAkhatA eTalI badhI aMdhakAramAM paDelI che ke AvA vikhyAta puruSanA janmanI tArikha paNa maLe nahi e echuM bekAraka nathI, paNa tatsamayanA lokone AvI khAkhatA jALavI rAkhavAnI AvazyakatA nahi lAgI hoya ke kAinuM * nAma duniyAmAM rahenAra nathI " evI nivedavRtti jAmI gaI hAya ke khIjuM game te kAraNa hAya paNa itihAsa mATenAM sAdhanA AvA najIkanI mahAvibhUtionA sabaMdhamAM
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana, karma vibhAga be zrI mahAvIra svAmInA pUrva janmanA 26 bha ane 27 me bhava apUrNa, vyavahAra, vyApAra ane dharmakauzalyanA lekhe vigere vigere che. emanA sAhitya sarjananI A lekhasAmagrI prakAzita karavAnA prayAsa cAlu che. saprasaMga kahevAnI nitAMta Avazyaka che ke sva. va. zrI kuMvarajIbhAI ANaMdajI tathA sva. zrIyuta motIcaMdabhAI ubhayanI vizALa lekhamaya sAdhana sAmagrI ke je zrI jaina dhama prakAza vigere aneka mAsikamAM aneka varSe paryata AvelI che tene pustakarUpe prakAzita karavAmAM Ave te jene samAjane mATe ochuM upakAraka nathI. A saMbaMdhI vicAraNA karI vahelI take amalamAM mUkavA mATe bhAvanagara zrIsaMghane tathA samagra jaina samAjane amAruM namra sUcana che. eka bhAratIya vidvAna kahe che ke "dareka manuSya pote eka eka graMtharUpe che; garbhAvAsa te pustakanuM prathama patra (TAITala peja) che, pUrva janmanAM saMcita karma graMthanA viSaya mATe vizALa kSetra che, keI paNa zubha-pAramArthika kAryamAM rata thavuM te tenuM samarpaNa patra che, bAlyAvasthA temaja yuvAnI vigere ummaranA je bhAgo che, te te pustakanA adhyAye che. jIvananAM bhalAM bUrAM karmo te tenI matalaba-sAra che; je bahu varSa jiMdagI bhegavI duniyAmAM sArAM kRtya kare che te eka bahu ja meTA temaja upayogI, bedhakAraka graMtharUpa che; paraMtu je bIjAone potAnA jIvananuM sArthaka karavAne upadeza kare che, paraMtu pote karato nathI te mAtra vyAkaraNarUpa che; mAtra je paropakArI, parahitasvI ane dayAmaya che te dharmazAstrarUpe
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAnAM mAtuzrI rUpAbAInI mUrtI.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha zIrasaTTe hatI. A yuganI devA-leNa saMbaMdhInI bhAvanA eTalI judA prakAranI hatI ke jyAM sudhI ene barAbara vicAra na thAya tyAM sudhI ene spaSTa khyAla thavo paNa atyAre muzkela lAge che. je yugamAM lakhANa bahu ochuM thatuM hoya jyAM bArIkInA savAlo karatAM pharajane khyAla mukhya bhAga bhajavato hoya, jyAM kuTuMbaprema lAkSaNika kakSA para hoya, jyAM devAne aMge bhAMgyuM vacana bolavuM e naitika gunho gaNAtuM hoya tyAM "Ijajata"ne khyAla kevA prakArane haze te kalpI zakAya tevuM che. amIcaMda zeThanA moTA dIkarA nemacaMda zeTha para AkhA kuTuMbane jo A nAnI vayamAM paDyo. e kumaLI vayanA yuvAna para mahema pitAnuM devuM devAnI vAta te UbhI ja hatI paNa sAthe devAne laIne vepAra aTakI jatAM bharaNapoSaNanI paNa agavaDa UbhI thaI hatI. chatAM nemacaMda zeThe game tevI muzkelInI darakAra na karatAM badhI javAbadArI upADI lIdhI ane tenA e kAryamAM mAtA rUpAbAIe salAha ane vAtsalyanAM amI bharyA. te vakhate zeTha horamasajI bamanajI vADIAnuM pArasI kuTuMba bahu jANItuM hatuM. nemacaMda zeThe vADIAinI dalAlInuM kAma hAthamAM lIdhuM ane jAtamahenata ane satyaniSThAthI dhIme dhIme raste caDhI gayA. mANasane pramANikapaNe kAma karavAnI IcchA hoya ane te jAte udyogI hoya to e dhana e che ke vadhatuM te nasIba pramANe meLave, paNa ene bharaNapaSaNane te vAMdho Avato nathI. kheTA vyasane na caDhI jAya
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 nAmAMkti nAgarika ane pramANika mahenata karI parasevAnA paisA ekaThA karavAnI vRtti rAkhe teA thADA vakhatamAM mANasa peAtAnuM gADuM te kharAkhara gabaDAvI zake che. * vADa vagara velA caDhatA nathI' e sAcI vAta che. nemacaMda zeThane vADIA kuTuMbane Teko maLyA. ene mAtAnI neka salAha hatI, peAtAnI vRtti pitAne RNamukta karavAnI hatI ane e peAtAnI jAtanA vicAra na karatAM ke potAnA sukha-sagavaDanA khyAla na karatAM rAtadivasa mahenata karavAnA ni ya para AvI gayelA hatA, jene pariNAme teoe thADA paisA paNa ekaThA karyA ane nAtajAtamAM zeTha tarIke temanI gaNanA thavA lAgI. sArduM jIvana, pramANika vyavasAya ane neka dAnatane pariNAme zeTha nemacaMdabhAie A rIte kAma AgaLa calAvyuM ane potAnA pitAnuM RNa paNa thADu' ghaNu' devA uparAMta pote AbarUthI rahevA lAgyA. daramyAna emane be dikarA thayAH mATAnu nAma gulAbacaMda, nAnA putranA nAmanA patto lAgatA nathI. AvA zeThe nemacaMda kuTuMkhanuM pAlana mAtA rUpAmAInA AzIrvAdathI calAvatA hatA, tevAmAM saMvata 1869mAM ekatrIza vanI bharajuvAna vaye temanu avasAna thayuM'. mahAmusIkhate ThekANe AvatI mAjI pAchI cuthAI gai ane kuTu ane UMce AvavAnA rastA taiyAra thatA dekhAtA hatA temAM ekAeka dhaDAkA thayA. jIvanamAM jyAre Apatti Ave che tyAre ekalI-aTulI nathI AvatI, ghA upara ghA paDe che ane mANasanuM hRdaya bhAMgI jAya evA eka pachI eka banAvA uttarAttara bane che. jANe daivanA kApa utarI AvyA hoya tema AkhuM kuTuMba khaLabhaLI
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzA ane temanA patnI divALIbAInI sUtI e.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 25 UThe che ane vinAzane Are AvIne sarva asta thatAM jAya che. zeTha nemacaMdanA akALa maraNa pachI chatradevI rUpAbAI suratamAM ja gujarI gayA. je devInI sAdI ane vyavahAru salAhathI nAnI vayamAM nemacaMda zeThe gharanI ane AbarUnI pharIvAra jamAvaTa karI hatI te cAlI gaI. tenA pachI tarataja nemacaMda zeThano maTe chokare gulAbacaMda paNa gayo ane tyArapachI thoDA ja mAsamAM motIzA zeThane nA bhAI devacaMda paNa jhaDapAI gayA. A rIte saMvata 1870 nI eka savAre vastArI kuTuMbamAM janmelA ane ucharelA zeTha motIcaMda taddana ekalA thaI gayA. nemacaMda zeThe kuTuMbanI mAvajata karI hatI te paNa gaI ane devI rUpAbAInuM vAtsalya paNe cAlyuM gayuM. gharamAM kaI pUchavA ThekANuM na rahyuM, salAha levA lAyaka sthAna na rahyuM, AMsu sAre tevI mAtAjI na rahyA ane bhAIo tathA tenA dIkarA sarva cAlyA gayA. saMvata 1870mAM zeTha metIzA-metIcaMda amIcaMda taddana ekalA thaI gayA. A rIte saMvata 1838mAM janmelA zeTha motIcaMda jyAre 3ra varSanI vayanA thayA tyAre bhAIo bhAIonI saMtati ane mAtApitA vagaranA thaI gayA. teonA lagna A daramyAna zeThANuM dIvALIbAInI sAthe thayA hatA. tethI temane saMvata 1860mAM eka putra thayuM hatuM. tenuM nAma khImacaMdabhAI. emanI hakIkata keTalIka AgaLa upara AvavAnI che eTale saMvata 1870mAM zeTha motIzAnI najara AgaLa mAtra temanA dharmapatnI ane bALaka khImacaMdabhAI rahyA. aDhAra mAsanI TUMka mudatamAM
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 nAmAMkti nAgarika bAkInuM AkhuM kuTuMba khalAsa thaI gayuM. A varSA daramyAna zeTha meAtIcaMde vepAra-dhadhAmAM zuM karyuM ? nemacaMdabhAIne dhadhAmAM keTalI madada karI ? vigere vigatA maLatI nathI, paNa teoe dhadhAnA khArIka abhyAsa karI lIdheA haze ema temanA pAchalA jIvanavRttathI anumAna karavAnuM ApaNane kAraNa rahe che. manuSyajIvanamAM keTalAka evA banAvA bane che ke te ane tyAre tA AkAza phATI jatu heAya ane AkhI kudarata kApa karI beThI heAya tevuM lAge paNa tevI bhayaMkara AphatamAM paNa ekAda AzAnA rUperI rekhAvalaya dekhAya che ane e AzA para ja jIvana Take che. manuSyasvabhAvamAM kudaratane AdhIna thavAnI A zakti na hAya tA jIvana azakaya athavA asahya thAya che. A AzAtaMtunI rUperI rekhAne zeTha meAtIcakra amIcaDhe kevI vistArI te have ApaNe joie. atyAra sudhImAM zeTha meAtIzA saMbaMdhI je bahu svalpa hakIkata maLI che tenA pramANumAM have pachInA chevaTanA nAnA gALAmAM vadhAre vigatA prApta thAya che te AnaMdanI vAta che. ahIM sudhI ApaNe saMvata 1870nI Akhara sudhI AvyA ane atyAre zeTha meAtIzAnI vaya 32 varSanI che eTaluM dhyAnamAM rAkhI ApaNe AgaLa vadhIe. zeTha meAtIzAnA abhyAsanI, vyApAranI, lagnanI tArIkhanI ke evI kAI paNa vigatA A prathamanA khatrIza varSoMne aMge maLatI na heAvAthI ApaNe je maLyuM che teTalAmAM ja saMtASa pAmIe.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMbaI zahera saMvata 1870ne samaya zeTha motIcaMdanA jIvanamAM mATe pheraphAra kare che. e samaya pahelAM muMbaInI sAmAnya sthiti kevA prakAranI hatI te jarA tapAsI jaIe ane saMvata 1870 mAM kevI hatI te paNa jarA joI jaIe eTale ApaNane motIzA zeThanA jIvanane pravAha kevI paristhitimAM pAMgarate haze tene khyAla Ave. mAchImAra ane bhaMDArIone rahevAnuM eka nAnakaDuM gAmaDuM muMbaI hatuM. enuM nAma muMbaI kevI rIte paDyuM te saMbaMdhI ghaNe matabheda che. keTalAka kahe che ke mAmAdevInuM maMdira ghaNuM purAtana kALathI tyAM hatuM. tenuM AkhuM nAma "mAma aMbA" - mAtA aMbA heI tenA parathI muMbAI nAma paDyuM. kahevAya che ke e maMdira I. sa. 1372 mAM baMdhAyuM hatuM. bIje abhiprAya e che ke-porTugIjha leke pitAnA vahANe laIne pahelavahelAM tyAM AvyA tyAre temane e muMbaInuM bAruM ghaNuM salAmatIbhareluM lAgyuM tenA uparathI temaNe tenuM nAma "bebe" pADyuM. bAM eTale sarasa-suMdara ane be eTale baMdara. enA uparathI bebe nAma pADayuM. A sivAya bIjI ghaNuM hakIkta upara che eTale tenA uparathI temaNe muMbaInuM bAra
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAMkti nAgarika muMbainA nAma mATe che, paNa te zAkhALanA viSaya hAI ApaNe te jatI karIe. 28 koI saradAranA hAthamAM e TApu hatA, tenI pAsethI I. sa. 1530 mAM porTu`gIjha loko prathama hiMdustAnamAM AvyA tyAre temaNe e TApu vasavA mATe mAgI lIdhA. porTugIjhA AvyA tyAre temAM 500 lagabhaga nAnAM nAnAM jhuMpaDAM hatAM ane bAkInA bhAgamAM mIThAnAM agare ane khetarA hatAM, jenI kula Avaka varasa divase rUpIA 700 ) ( sAtasA ) lagabhaganI hatI. pATugIjhAnA vasavATa pachI thoDA gAvAnA pArTugIjha leAkeA ane keTalAka zevI lAke ahIM vasavA AvyA. tyAra pachI thADA musalamAnA AvyA ane ekAda pArasI kuTuMba paNa rahevA AvyuM. te vakhate majagAMva, zIvarI, varalI ane mAhImamAM nAnA nAnA killA hatA. pATu gIjhoe salAmatI mATe kIllA bAMdhavA mAMDyo ane phIragI leAkeAe nAnAM nAnAM gharo bAMdhavA mAMDyA. e rIte pAlavAthI masjIda baMdara sudhI thoDI gheADI vasatI thai, paNa ghaNAkharA bhAga ujajaDa hatA. porTugala rAjAnI dhajA A TApu para 132 varSa sudhI pharakI. aMgreja sarakAranI koThI te vakhate sUratamAM hatI, paNa aMgreja kaMpanInA vaDA ADatIA elIvara kremavelanI najara muMbaI upara hatI ane e mATe teNe i. sa. 1654 mAM iMglAMDa lakhANa paNa karyuM " hatuM. tyAra pachI sAta varSe eka taka maLI ane muMbaI tA. 23-6-1661 ne rAja aMgrejonA hAthamAM AvyuM, hakIkata ema banI ke-IMglAMDanA rAjA bIjA cArlsanA
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metIzAha 29 lagna porTugalanA rAjAnI bahena inphanTA ketherAina sAthe thayA, tenA pahvA ( DAurI )mAM muMbaInA TApu paherAmaNI tarIke a'greja sarakArane ApavAmAM AvyA ane tyAra pachI dastAvejo vigere taiyAra thayA eTale I. sa. 1665 mAM muMbaI para yuniyana jeaMgreja sarakAra )nA vAvaTA pharakAvavAmAM AvyuM. A samayamAM neAMdhavA lAyaka hakIkata e che ke muMbaimAM vahANA bAMdhavAnI gAdInI zarUAta porTugIjha rAjyaamala daramyAna thaI hatI. aMgrejonA hAthamAM hakumata AvatA vahANu bAMdhavAnI gAdInA kAmanI ceAjanAne AgaLa dhapAvavAmAM AvI turatamAM ja * ee kesala 'killA khAMdhavA pAchaLa lagabhaga trIza lAkhanA kharaca karavAmAM AvyA ane mAhIma, varalI, majhagAmanA killAone majabUta karavAnuM kAma hAtha dharavAmAM AvyuM. dariyA tarapha 1500 kuTa laMbAinI mATI divAla mAMdhavAmAM AvI ane tyAra pachI thADA vakhatamAM dariyAi khAtA ( marIna DipArTamenTa)nI sthApanA I. sa. 1668 mAM karavAmAM AvI. iMglAMDanA rAjAe isTaiMDIyA kaMpanIne dara varSe 10 (daza) pAuMDa (te vakhatanA hisAbe 100 rUpIyA )vaDe e TApu ijAre ApyA. temAM lazkara rAkhavAnI ane aMgrejI vasAhata tarIke tene gaNavAnI zarata karavAmAM AvI ane e TApu kaMpanI koIne vecI zake nahi evI zarata paNuM temAM karavAmAM AvI. te vakhatanI muMbaInI Avaka vArSika rUA. 28000 nI lagabhaga gaNAtI hatI. vepAra vadhAravA mATe tyAra bAda kaMpanIe keTalIka chUTATA ane gAThavaNA karI.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 nAmAMkti nAgarika turata ja kATanA vibhAgAmAM aMgrejo ane zaherIone vasavA mATe zahera mAMdhavAnI ceAjanA hAtha dharavAmAM AvI ane nAmanI mahesula laI leAkeAne vasAvavA mATe lalacAvavAmAM AvyA. sava dharma tarapha samabhAva batAvavAnA Agraha karavAmAM AvyA ane tyAM AvI vasanArAone carakhA paNa sarakAra taraphathI pUrA pADavAnI zarata kaMpanI sAthe karavAmAM AvI. AvI rIte eka nAnA TApune muMkhaI zaheramAM pheravavAnA kAryanI zarUAta thai, ane turatamAM varalI, sIvarI ane mAhImanA jUnA killAne majabUta karavAmAM AvyA. sArA kharaca karIne muMbaInA killA paNa bAMdhavAmAM AvyA ane tene epeAlA tathA carcAgeTa tarapha daravAjA paNa karavAmAM AvyA. IsTa InDiyA kaMpanInA svAdhInamAM TApunI hakumata I. sa. 1668 mAM AvI. kaMpanIe vilAyatanI sarakAra pAse paTTo karAvyA ke pATu - gala pAsethI je hAlatamAM e TApu maLyA hatA te hAlatamAM kaMpanIe te TApu levA ane paTTAnI mudata daramiyAna dara varSe 10 pAunDa (te vakhata sA rUpiyA) rAjAnA khajAnAmAM kaMpanI bhare. te vakhatanI vastImAM bhaDArI leAkeA ane thADA krizciyane TApumAM rahetA hatA. bhaMDArI leAkAnuM kAma bhuMgaLa vagADavAnuM hatuM ane teone sipAigIrInuM kAma paNa soMpavAmAM AvatuM hatuM. atyAre muMbainI hAIkorTamAM sezansa bese tyAre bhuMgaLa-raNazIMgaDu vagADavAnu kArya e asalanA bhaDArIonA vazo ja kare che. dhIme dhIme muMbainA kATa para tApA goThavavAmAM AvI ane
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metIzAha 31 vastImAM vadhAro thato cAle. I. sa. 1698 lagabhaga tyAM phiraMgI loke, thoDA aMgrejo ane vizeSataH mAchImAronI vastI hatI. te vakhatanuM AkhuM muMbaI zahera eka mAIlanI laMbAInuM hatuM. temAM bAMdhelAM ghare ghaNuM nIcAM hatAM ane chAparAMo upara naLIAne sthAne meTe bhAge jAvalI hatI. mAMDavI upara eka sAruM ghara hatuM, bAkI sarva nAnAM jhupaDAM hatAM. zaheranI pAse eka nAnuM bajAra hatuM ane tenI paDezamAM khetare lAgelAM hatAM. majhagAMva ghaNuM dUra hoya tema e vakhate lAgatuM hatuM. parela juduM gAma hatuM. parela, mahIma, zIva ane muMbaInI vacce eka meTI khADI hatI ane enI jamIna vagara kheDAcelI sthitimAM hajAre ekara nakAmI paDelI hatI. I. sa. 1698 mAM eka musAphare varNana karyuM che te parathI jaNAya che ke-te vakhate muMbaInI vastI 60,000nI hatI. te vakhatanA gavarnare paNa baLadanI ekjhA gADImAM pharatA hatA. loke dUrathI Ave tyAre paga kAdavathI kharaDAI jatA hatA ane pAyadhunI AgaLa temane paga dhovA paDatA hatA. A vakhate nAnAM heDakAo, atyAre jyAM je. je. heppITala che tyAM sudhI, vagara aDacaNe cAlyAM AvI zakatAM hatAM. varalI upara eka bAga bAMdhavAmAM Avyo (I. sa. 1684) tyAra pachI dariyAnA pANInI Avaka ochI thaI gaI paNa pAyadhUnI para paga devAnI jarUrIyAta to cAlu ja rahI. barAbara noMdhAyelI hakIkata che ke-vAlakezvara para tathA khaMbhAtA hIla para te vakhate sArI jhADI hatI, temAM vAgheno vasavATa hato ane phADI khAnAra janAvarone tyAM trAsa
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ kara nAmAMti nAgarika hate. nAyagAma ane mATuMgAmAM te vakhate lUMTArA vasatA hatA. lUMTaphATano bhaya te vakhate eTalo moTo hate ke-loke rAtane vakhate bahAra nIkaLI zaktA nahatA AjubAjunA musalamAne ane marAThAo bedhaDaka lUMTaphATa karI lokone raMjADatA hatA. lokonI salAmatI mATe rAtre eka tapa pheDavAmAM AvatI ane bIjI savAre eka tapa choDavAmAM AvatI. A vaccenA vakhatamAM pharavAnuM kAma dhAstIbhareluM gaNAtuM hatuM. A arasAmAM be vakhata sIMdhIo muMbaI para caDhI AvyA. eka vakhata te aMgrejoe temanI sAthe ghaNe nAlesIbharelI zaratene svIkAra karyo. I. sa. 1700 (saMvata 1756) lagabhaga muMbaInI A paristhiti hatI. ene zahera kahI zakAya tevI kaI bAbata tyAM nahotI ane vastImAM paNa taddana sAmAnya mANase ja hatA. muMbaInA gavarnaronI TIpa I. sa. 1662 thI maLI Ave che. keI gavarnare bhalA paNa AvyA che ane kaI mAthAbhAre paNa nIkaLyA che. IsvIsananI sattaramI sadInI Akhare muMbaInI A sthiti hatI. enI upajamAMthI enA gavarnarane pagAra paNa pUre nIkaLato nahato. evI te samayanA muMbaInI sthiti hatI. khetIvADImAM mAchalAne kUTe khetaramAM nAkhavAmAM Avate hato ane tenI gaMdhathI gAmanI havA bagaDatI hatI ane vAraMvAra marakIne upadrava thaI Avato hate. I. sa. 1720mAM tenI sAme sarakAre sakhta manAI karI, tenI sAme nArAja thaIne kheDUta lakee laMDanamAM keTa oNpha DAyarekaTarsane arajI
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 33 karI. teoe mAgaNI karI ke-je manAI rada karavAmAM Ave te teo dara varSe daza hajAra rUpiyAnI rakama sarakArane Ape. teonI A mAgaNa laMDananI korTe kabUla rAkhI nahi. I. sa. 1720mAM khetIvADInI jagAo kevA prakAranI haze tene A uparathI sahaja khyAla Avaze. tyAM mAtra khetare ja hatA ane tene phaLadrupa karavA tathA khAtara vecavA mAchalAMno kUTe tyAM saMgrahavAmAM AvatuM hatuM. muMbaI khAte porTugala lokeAnA amala daramyAna vahANa bAMdhavAnI kAmacalAu godI hatI, paNa e sArI hAlatamAM jaNAtI nahotI. I. sa. 1735mAM marIna khAtAnA vaDAnI bhalAmaNa mujaba manavAro ane vepArIonA sapharI vahANa bAMdhavA sAru eka majabUta gedI baMdhAvavAmAM AvI. tyAra pachI vahANa bAMdhavAnuM kAma muMbaInA TApumAM moTA pAyA para zarU thayuM. A kAmamAM vADIA kuTuMbano pAyo nAkhanAra lavajI zeThe dhIme dhIme kAma vadhArI mUkayuM. vahANa bAMdhavAnA kAmamAM A vADIA kuTuMbe lagabhaga doDhaso varasa sudhI AgevAnI bharela bhAga lIdhe. A hakIkatane caritranAyaka zeTha motIzAha sAthe khAsa saMbaMdha che tethI te vAta para khAsa dhyAna kheMcavAnI jarUra lAgI che-AgaLa upara sadara zeTha ane vADIAkuTuMbanA samakAlIne sAthenA temanA saMbaMdha parathI spaSTa thaI jaze. marAThAonA bhayane lIdhe dezI vepArI tathA zAhukAroe maLIne aMdara aMdarathI rUA. 36000) ugharAvI sarakArane ka .
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 nAmAMkita nAgarika I. sa. 1739 mAM ApyA ane gAmanI saMbhALa mATe keTanI bahAra khAI banAvarAvI. e khAI 123 varSa TakI. pachI jyAre keTa toDI nAkhyo tyAre khAI pUrI nAkhavAmAM AvI. ApaNuM caritranAyakanA samayamAM te keTa paNa hato ane khAI paNa hatI. vAlakezvara ane kelAbAnI kula jamInanI mahesula sarakArane dara varSe rUA. 130 ) maLatI hatI ane te pramANenI sthiti I. sa. 1728 sudhI cAlatI hatI. e ja jagyAmAMthI Aje sarakArane lAkha rUpIA maLe che ane karoDonI milkata te para baMdhAI che. keTanI aMdara AvelA devaLa ane pAlavAnA daravAjA vacce dArU banAvavAnuM kArakhAnuM hatuM. vastI vadhAro thatAM I. sa. 1772 (saMvata 1828)mAM e kArakhAnuM majhagAma laI javAmAM AvyuM. tyAM e kArakhAnuM 82 varSa rahyuM ane I. sa. 1864 mAM ene khaDakI laI javAmAM AvyuM. te vakhate majhagAmanI jamIna jAhera lIlAmathI vecANI tene zeTha premacaMda rAyacaMde 40 lAkha rUpie kharIdI ane eka karoDa rUpiye vecI. A vAta ApaNa prasaMgamAM AvatI nathI, paNa muMbaInI e yugamAM kevI sthiti haze tene cheDe khyAla karAve che. A majhagAmanA khADAne ItihAsa paNa jANavA jevo che, je keI anya prasaMge vicArAze. bahAragAmathI jaLamArge muMbaI AvanArane utaravA mATe mAtra eka ja geDI keTanI godI pAse AgalA vakhatamAM hatI.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 35 bharatI vakhate bekanA pANI pUrvanA jaLa sAthe ekameka thaI jatA ane kalAbA alaga paDI jatuM hatuM. vaccenI khADI mAraphata bharatI vakhate keTanI gAdImAM AvI zakAtuM hatuM. bharatI vakhate muMbaI ane kelAbA vaccenA khaDake jaLamAM DUbI jatA hatA. I. sa. 1837 (saMvata 1893) sudhI kelAbA ane keTa vacce khADI hatI ane kelA machavAmAM javAne vahevAra hato. epalane dhakko baMdhAyA pachI khADInA pANI ochA thavA lAgyA, chatAM paNa sane 1837mAM sadara pUla baMdhAya nahi tyAM sudhI te kelAbA sAthe vyavahAra machavAthI ja cAlu hate. vikramanI ogaNIsamI sadImAM muMbaIne dekhAva ke haze tene AthI sahaja khyAla Ave che. pUla bAMdhavA pahelAM ghaNI pUraNI karavAmAM AvI hatI, e vAta paNa nAMdhavAlAyaka che. devaLa mahollA (carcageTa skUTa)nA daravAjAnI bahAra eka ATe daLavAnI pavanacakkI hatI. e cakakI I. sa. 1725 mAM goThavAyelI hatI ane te parathI te bhAganA medAnanuM nAma pavanacakakInuM medAna paDeluM hatuM. atyAre jene ovalanuM medAna kahe che te ane te uparAMta bIje vadhAre bhAga A haze ema anumAna thAya che. e pavanacakakInI cAre bAju vaDanAM jhADe kaparakhAnAthI mAMDIne hatAM. raste karavA mATe e jhADe dhImedhIme kapAI gayAM. atyAre jyAM phArbasa kaMpanI aiphisa che. tyAMthI ephIsTana sarkala sudhI bhIMDInAM jhADa hatAM ane ceDAMka bIjA paNa
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 nAmAMkti nAgarika jhADa hatAM. A AkhI sadI daramyAna muMbaInA gavarnara keTamAM ja rahetA ane parelane sarakArI mahela te rAjyArohaNane prasaMge bola mATe vAparavAmAM Avato hato. keTanA daravAjAthI te TakazALanI AgaLanA bhAga sudhI beThI bAMdhaNInI barAke ane lazkarI amaladArane rahevAnAM makAne hatAM. saM. 1859 mAM meTI Aga thatAM e sarva makAna baLI gayAM. tyAra pachI tyAM meTuM gAna banAvyuM. ene dekhAva tyAra pachI raLiyAmaNe thato gayo. phArbasa sTrITamAM-meDe sTrITa ane epale sTrITa-e traNe latAne rokIne eka taLAva hatuM. tenI pAsenI hariyALI jamIna para sAdaDI nAkhIne ke zetaraMjI pAtharIne zaheranA zeThIAo sAMje besatA hatA. e taLAva pUrAI gayuM ane tyAra pachI tyAM dAdIzeThanI moTI havelI baMdhAI. muMbaInI pragati A rIte ogaNIsamI sadImAM thatI hatI.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) sa*vata 1870 nu` mu`ai ane tene vyApAra saMvata 1870 nuM muMbaI ane saMvata 2008 nuM (hAlanuM) mu`baIe emAM ghaNA tavata che. 1870 mAM muMbaImAM pANInA naLa nahAtA, kAvaDIA pANI bharI lAvatA hatA ane ThAma ThAma mATA kUvAe hatA. aneka sakhI gRhasthAe hajArA ripaA kharacIne kUvA khaMdhAvyA hatA. atyAre te e kUvAne sIlabaMdha karIne enA mADhAM baMdha karavAmAM AvyA che, paNa jemaNe e kUvAnA vistAra rjAyA haze te kahI zake ke-e meATA hatA ane ghaNA kharca karIne bAMdhavAmAM AvyA hatA. e jAhera kUvAo uparAMta mALe mALe kUvAo hatA. te vakhate jAjarue bheAMyataLIe ane bAskeTa sIsTamanA hatA. e yugamAM gaTaro paNa baMdhANI nahAtI. mukhaImAM pacAsa upara nAnAM-mATAM taLAvA hatAM, atyAre tene cAda Ave tevuM mAtra mamAdevInuM taLAva che, paNa gAvALIA taLAva, bhUlezvara taLAva, dheAkhI taLAva, jhevIara kaoNlejanuM taLAva, gIlDara taLAva vagere te atyAranA yuganA mANasAnA joyelA che. rastAe te vakhate ADAavaLA ane mATI paththaranA hatA; atyAranA jevA esphAlTa ke TAranA athavA sImenTa konkrITanA
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 nAmAMkita nAgarika rastAnuM nAma nahotuM. vikramanI ogaNIsamI sadImAM TrAmave nahetI, relave nahatI ane AkAzanaukAnAM te svapnamAM paNa nahatAM. sAmAnya vyavahAra khaTArAthI cAlate ane bahu dhanavAna loke eka gheDAnI bagI-gADI rAkhatA. be ghaDAnI gADI te kavacita ja rahetI. zIghrayAna-sIgarAmane upaga dhanavAnakhAnadAna meTA kuTuMbamAM thatuM hatuM, tene be baLada joDavAmAM AvatA hatA. vastu lAvavA laI javA mATe gADA-khaTArAne upayoga thatuM. rAtre sAdhAraNa dIvA thatA. vIjaLI ke gaeNsanI kalpanA nahatI. rAtre masAla ke dIvIthI bahAra javAtuM hatuM. loke rAtre bahAra bahu avarajavara karatA ja nahotA. mAhImanA vibhAgamAM mAtra vADIo ja hatI. dAdara mATuMgAmAM mAtra khetare ja hatA. bahAra keTamAM bhUlezvara, gIragAma vasatA jatA hatA. chUTIchavAI vasatI majhagAMva tathA parelamAM paNa hatI. keTa vibhAgamAM yurepI ane ane sArI sthitine hiMduo rahetA hatA. keTa vibhAgamAM saM. 1859 mAM meTI Aga lAgI tyAre keTane piNe bhAga baLI gaye. te vakhate yurepIanee sarakAra para dabANa calAvI dezI leke keTa bahAra rahe tevo hukama karAvyuM hatuM, paNa pArasa ane jenA AgevAna vepArIe laData calAvI, lAgavaga vAparI te hukamano amala thavA dIdho nahote. AvA yugamAM zeTha metIzAha saMvata 1870 nI eka savAre taddana ekalA thaI gayA ane gharamAM mAtra patnI DhIvALIbAI
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha (gulAbabAI) ane putra khImacaMda rahyA. muMbaIne gavarnara te vakhate sara ivena nepIara hate (I. sa. 1812-19). vaDe sarasUbo (gavarnara-janarala) mAThivasa oNpha hesTIMgsa(1813-23 I. sa.) hate. aMgreja sarakAranuM rAjya haju thatuM AvatuM hatuM. enI jaDa UMDI pesatI jatI hatI, paNa haju eNe hiMdamAM sArvabhaumatva prApta karyuM nahatuM. prabaLa marAThA rAja sIMdhIA, bheMsale, holkara, gAyakavADa, pezvA vigere haju svataMtra hatA ane zIkha, gurakhA ke paThANa para sarakAranI ANa vartatI nahotI. e vakhate muMbaIne vepAra jAmato jAte hate. vyApArIo aneka jAtanA vepAra karavA dezamAMthI muMbaI AvatA hatA. muMbaI AvanAra te samaye kharA sAhasika gaNutA hatA. teo dezamAMthI muMbaI vidAya thAya tyAre temane vaLAvavA seMkaDo mANasa jatA hatA. muMbaI ghaNuMkharA dariyA raste AvatA hatA. e jamAnAmAM relave nahotI. muMbaI AvI potAnA nasIba pramANe dhana kamAtA hatA. dhana kamAIne pAchA dezamAM javAnI ghaNuMkharAnI IcchA rahetI hatI eTale muMbaIne potAnuM vatana mAnanAra bahu ochA hatA. hiMdu vyApArIonuM muMbaImAM vasavAnuM to saMvat 1700 thI zarU thayuM jaNAya che; paNa ApaNe je samayanI vAta karIe chIe te arasAmAM nIce jaNAvelA vyApArIoe muMbaImAM vyApAra zarU karI vasavATa Adaryo hoya ema noMdhAyeluM che. saMvata 1748 mAM zArUpajI dhanajI. zeTha maMgaLadAsa nathubhAInA vaDavA, dIvathI.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 nAmAMkita nAgarika saMvata 1771 mAM dAdAjI dhAkajI (parabhu)nA vaDavA dhAkajI, thANethI. ka 1800 jhaveracaMda AtamArAma, suratathI, zarAphI. ,, 1814 zeTha amIcaMda sAkaracaMda, khaMbhAtathI. 1814 zA meghajI abhecaMdanI peDhI, rAdhanapurathI. 1841 ThA. jIvarAja bAbu, rAmajI catura, dhArazI morAra. (kacchathI) , 1845 zA. nAnajI jekaraNa, mAMgaroLathI. 1865 mAravADI amaracaMda bIradIcaMda, jayapurathI. 1873 zeTha velajI mAlu, kacchathI. 1875 zeTha vakhatacaMda khuzAlacaMda zarAphI, amadAvAdathI. 1876 zeTha karamacaMda premacaMda. zarAphI, amadAvAdathI. 1880 zeTha haThIsIMga kezarIsIMga. zarAphI, amadAvAdathI. 1881 zeTha surajamala vakhatacaMda. zarAphI, amadAvAdathI. , 185 zeTha narazI kezavajI, kacchathI. AvI rIte judA judA samayamAM navA navA vepArIo muMbaI AvatA gayA ane muMbaInA vepArane judI judI dizAmAM jamAvatA rahyA. A muMbaInA vikAsamAM gujarAtI tathA kacchI jene ghaNe mATe phALo hate ema te vakhatano ItihAsa vicAratAM barAbara mAlUma paDI Ave che. upara je peDhIonA nAme ApyA che te hiMdunI peDhIo che. te uparAMta pArasI vepArIo paNa te vakhate keTalAka hatA. pArasI ene vyApAra konTrAkaTa levAne, mukAme bAMdhavAne, dArUne,
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 41. vahANavaTAne vigere hatA, jenI keTalIka vigate te samayanA vepArIonA varNanamAM AgaLa upara Avaze. ema jaNAya che ke-3, kApaDa ane zarAphIne A vepAra lagabhaga hiMduonAM hAthamAM hatuM. jhaverAtanA vepAramAM mAtra hiMduo ja hatA ane hiMduo ane jeno jarA paNa judA nahatA. jenene rItarivAja ane sagapaNa saMbaMdha hiMduo sAthe evA otapreta thaI gayA hatA ke jene judA hoya evo khyAla paNa Avate nahote. mAtra maMdira ane tahevAre judA paDatAM, paNa e saMbaMdhamAM lokamAM vicArabhinnatA nahotI. arasaparasa sahacAra eTale badho hato ke-e bane jUdA heI zake e bhAsa paNa thatuM nahato. jene hiMduonAM parvamAM bhAga letA ane jenenA moTA varADA, meLAvaDA hoya tenI ujavaNImAM hiMduo hoMzathI bhAga letA hatA.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) zeTha metIzAhano vikAsa-vahANavaTuM saMvata 1870 mAM zeTha motIcaMda amIcaMda sArA bharyAbhAdaryA kuTuMbamAM taddana ekalA thaI gayA ane bharayuvAna vayamAM AkhA kuTuMbane bhAra temanA mAthA para AvI paDyo. temanA pitAnA nAma para haju devuM paNa hatuM ane je ke te vakhatanA kAyadA pramANe te devuM pitAnI jAtakamANamAMthI ApavA te baMdhAyelA nahotA, chatAM emane pitRRNa cUkavavAne daDha nizcaya hato eTale emaNe amIcaMda sAkaracaMdanA nAmane vahIvaTa cAlu rAkhyo ane vyApAranA navAnavA rastA zodhavA mAMDyA. te vakhatanA dhaMdhAomAM vahANavaTIne dhaMdho dhIkato cAlavA lAgyuM hatuM. pitAnAM gharanAM vahANa bAMdhIne nUra (freight) raLavA mATe dariyAmAM mokalavAne eka prakAra hatuM ane bIjuM pitAnAM vahANemAM judAM judAM kariyANAM bharI tene dUra deza meklavAne vepAra paNa sAro cAlatuM hatuM. te vakhate bagadAda, mADAgAskara, majhAMbika sAthe paNa vepAra cAlato, paNa sarvathI moTA vepAra cIna sAthe cAlato hato. cInamAM hiMdathI aneka cIja mokalavAmAM AvatI hatI ane badalAmAM tyAMthI sonuM ke DuM pAchuM lAvavAmAM AvatuM hatuM. khAsa karIne aphINanI
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAnAM vahANo.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 43 mATI nikAsa hiMdathI tyAM thatI hatI ane hiMdamAM mALavA, Idera ane paMcamahAlana vibhAga aphINanI utpatti mATe prasiddha thayela hatuM. muMbaImAM asalathI vahANa bAMdhavAne dhaMdho te hato ja ane kaMpanI sarakAranuM rAjya thayA pachI tene savizeSa preraNA prApta thaI hatI. vahANanA aneka prakAra hatA. moTAM jIMga vahANe be pAMca saDha caDhAvatA hatA ane tenA mAlama, kaptAna vigere meTI saphara karavA mATe dariyAnuM vigatavAra jJAna dharAvatA hatA. keTalAka meTAM sapharI vahANe te jAvA ane sumAtrA paNa jatA hatA ane lokomAM te vakhate eka kahevata paNa paDI gaI hatI ke- "je jAya jAve te pAchA na Ave, ane pAchA Ave te, pariyAnA pariyAcAve teTaluM dhana lAve." matalaba e jaNAya che ke-AkhI jiMdagImAM je eka vakhata jAvAnI saphara phatehamadIthI karavAmAM Ave te sAta peDhI sudhI cAle teTalI kamANa thAya. eTalI kamANInI lAlacanI sAme pAchA na AvI zakavAnuM jokhama paNa lAgeluM ja hatuM eTale khAsa sAhasika mANase ja e saphare jatA hatA. vahANavaTAnuM cAlu kAma te ghaNuM karatA. kekaNukAMThe, kAlikaTa, ke cIna ane laMkAne meTe vepAra cAla. gaghA, pIrama, dIva najIkanA vepAra mATe ughADA hatA. surata, bharuca, nAlA sepArA, khaMbhAta jANItA baMdara hatA ane vahANenI AvajAva ane vepAradhaMdhe cAlyA karatuM hatuM. jAvA janAra zeThA hatA, lagabhaga nahivata hatA, paNa cIna te ghaNu loko jatA hatA ema te
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 nAmAMkita nAgarika vakhatanA aneka caritro parathI jaNAya che. vahANomAM divase sudhI-mahinAo sudhI cAle teTalo rAka bharI levAmAM AvatuM hatA ane mIThA pANInI paNa pUratI sagavaDa vahANamAM ja rAkhavAmAM AvatI hatI. raste musApharImAM jyAM kaMThALane pradeza Ave tyAM nadInA mukha pAse jaI mIThuM pANI vahANamAM bharI levAmAM AvatuM hatuM. khAravAo ane mAlame rAtrInA grahacArathI ane tArAonI gaNatarIthI potAne rasto mukarara karatA hatA ane keTalAka kaptAne te aneka vAra meTI saphare jaI AvI saMpattimAna thatA hatA. banatAM sudhI comAsA pahelAM dezamAM pAchA AvI jatA ane ATha mAsamAM karelI kamANI para bAkInA cAra mAsa pitAne nirvAha calAvatA. sAhasika zeThIAo ane zeThanA putro vahANanI saphara karatA. ane jyAre saphara karIne pAchA Ave tyAre temane meTuM mAna temanA nagaramAM maLatuM hatuM. teo vidAya thAya tyAre sagAsnehI, saMbaMdhIo temane vaLAvavA baMdara para jatA hatA. khAsa karIne dariyAkAMThe rahenAra loke AvA sAhasamAM aneka vAra joDAtA ane temanI najara dUra paDatI hovAne kAraNe teonI daSTimaryAdAmAM vizALatA paNa pramANamAM vadhAre rahetI hatI. kaMThALanA pradezanI A khAsIata atyAre paNa suprasiddha che. vahANe nAnAM paNa banatAM hatAM. dezanI aMdarano vahIvaTa nAnAM vahANethI cAlato hato. moTAM vahANe 1200-1500 Tana mAla laI zaktA hatA ane nAnA machavA-balAmaDI vigere kAMThA paranuM kAma karatA hatA. kaccha kAThiyAvADamAM jaMgabAra, koMkaNa
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ I n tI [D. zeTha motIzAnAM vahANe.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha ane kAcIna tathA kAnAmAMgaleAranA vepAra te vakhate cAlatA hatA ane siMhaladvIpa-lakA sAthe kAThiyAvADane sArA vepAra hatA ema te vakhatanI hakIktA parathI jaNAya che. khAsa noMdhavA lAyaka bAbata e che ke vahANeA hiMdustAnamAM ja khanatAM ane duniyAnA koI paNa bhAgamAM saphara karI zake teTalI majabUtAIvALAM te thatAM hatAM. 45 A vahANavaTInA dhaMdhAmAM zeTha meAtIzAhe jhukAvyuM. teo peAte tA cIna gayA hAya ema jaNAtuM nathI, paNa pinAMga ane cIna sAthe temanA mATA vepAra hatA ema jaNAya che. teonI mAlekImAM nIce pramANenAM vahANeA hatAM ema nAMdhAyeluM che. kAnTe DI rIe pAraDI, ' moTuM DaoNlI vahANu. damaNu khAte adhAveluM. Tana 430. " kAna vAlisa" mATuM DAlI vahANu. suratamAM baMdhAveluM. zAha calelIvALAnuM kharIdI lIdheluM. Tana 667. 46 hAramasajI bamanajI, ' meATuM vahANu. kharIdeluM. " eDameAnIsTana, '' mAruM vahANu. kharIdelu. "sayadakhAna, " spUnara. 99 ?? " leDIgrAMTa. " spUnara. muMbaInI gAdImAM, bebe, 1 jUnara. pa0 TananI. cInanA kAsTA upara pheravavA mATe kharIdI lIdhela. 66 mAtIca'da amIca'da. / brIga. A uparAMta aneka gAmaThI khatelAMe tathA temArIonI mAlIkI zeTha meAtIca'danI thaI hatI. A dhadhA upara temane
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAMkita nAgarika hAtha sArI rIte besI gayuM hatuM ane temAMthI kamANa paNa temaNe eTalI sArI karI hatI ke-pAMca varSanAM arasAmAM te teo muMbaIne eka AgevAna zAha sodAgara thaI gayA, nAtajAtamAM temanuM agrasthAna thaI paDayuM ane muMbaInA AgevAna vepArIonI haroLamAM te birAjavA lAgyA. emanA jIvanane paricaya dharAvanAra zeTha motIzAhanI vyApAranI kuneha mATe khUba tArIpha kare che. mAtra vIza varSanA arasAmAM temaNe je dhanaprApti karI, aDhaLaka kharca karyo ane meTI saMsthAo zarU karI te sarva vicAratAM teomAM moTA vyApArIne chAje tevA guNe jarUra haze te samajI zakAya che. dIrdhadaSTi, gaNatarI, sadvartana ane sAhasa e phatehamaMda vyApArI mATe anivArya che. te sarva zeTha motIzAhamAM hatA te temanA anekavidha jIvanamAM vaNAyelA mAlUma paDe che. ema jaNAya che ke vyApAranI sAhasikatA sAthe zeTha matIzAhanI dhamazraddhA acaLa hatI, temanAmAM dharmaprema naisargika hatA ane temanuM audArya aparimeya hatuM. ema kahevAya che ke-teoe eka vakhatanI sTImaranI sapharane aMge sarakAra sAthe kAMI khaTapaTa thatAM te sapharanI kula Avaka siddhAcaLa upara kharcavA saMkalpa karyo hato ane te eka ja sapharamAM 13 lAkha rUpIAnI rakamanI temane prApti thaI. e vAtanI satyatA para chevaTane mata ApI zakAya tema nathI, paNa te game tema che, paraMtu e vAta parathI zeTha motIzAhano dharmaprema te khUba daDha jaNAya che. tenA bIjA dAkhalA ApaNe AgaLa je IzuM.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metIzAha vahANavaTInA dhaMdhAnA eka prasaMgane pariNAme siddhagiri para bhavya TUMkanAM maMDANa maMDAyA hoya te te vAta kalpanAne khAsa utteje che ane vyApArI sAhasikanI udAratAnI zAhadata pUrI pADe che. zeTha motIzAhanI avicaLa zraddhAnA bIjA aneka prasaMgo neMdhAyelA che te AgaLa upara jovAmAM Avaze. | vahANavaTIne dhaMdhe te vakhate agatyane gaNate hate. hiMda sAthe ane hiMdane paradeza sAthe vyavahAra jaLamArge vahANa dvArA cAlatA hatA. e baMdha hiMdIonA hAthamAM ja hate ema te vakhatanA AgevAna vepArI-vahANavaTIonI nAmAvalI parathI jaNAya che. vahANavaTInA dhaMdhAmAM noMdhAcelAM nAmomAM bhImajI rAma zeTha, pAMDu zeTha zivAjI, AzArAma vainaka, motIcaMda rUganAthadAsa, premacaMda karamacaMda, narazIdAsa parazetamadAsa, vIjalAla horamasajInI kuM, zA. jhaveracaMda khuzAla, zA. karasanadAsa mANekacaMda, zA. amaracaMda khImacaMda damaNa AdinAM nAme neMdhAyelAM che te jotAM jene e dhaMdhAmAM sAre phALe haze ema jarUra lAge che. pArasIo paikI vADIA ane pITITa kuTuMbanI AgaLa jatAM hakIkata Avaze. temaNe paNa e dhaMdhAne sAro khIlavyuM hoya ema jaNAya che. AzcaryanI vAta e che ke-kula vahANavaTuM AMgaNuM samI sadImAM hiMdIonA hAthamAM hatuM te vIsamI sadImAM dhIme dhIme osaratuM gayuM ane aMte evI sthiti AvI ke atyAre keIne ema kahIe ke vahANavaTuM amAruM ja hatuM te te mAnavA paNa sApha nA pADe. khUbInI vAta e che ke
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAMkita nAgarika 'e sarva vahANome bhAge muMbaImAM ja athavA tenI AsapAsa mAM ja banatAM ane DAM hiMdamAM taiyAra thatAM hatAM. A vahANa bAMdhavAne ane calAvavAne udyoga dezI bhAIonA hAthamAMthI sarI gaye ane sTImaro thatAM paradezIonA hAthamAM cAlyA gaye. atyAre nAnAM vahANe haju cAle che, paNa dhaMdhA tarIke te ApaNe mATe moTe bhAge khalAsa thaI gaye ema kahIe to temAM jarA paNa atizakti lAgaze nahi. musApharIne aMge ema lAge che ke-zeTha motIzAhanA samaya sudhImAM bahu ja juja hiMduo vilAyata gayA hatA. maLelI noMdha pramANe saM. 1886 mAM mAtra rAjA rAmamohanarAya vilAcata gayA hatA. ane traNa varSa bAda te vilAyatamAM ja maraNa pAmyA. A uparAMta anya kaI jANate hiMdu vilAyata gayela nahe. zrI mahIpatarAma rUparAma ane karasanadAsa mULajIne yuga haju thoDA varSa pachI AvavAnuM hatuM, paNa tyAM te sadI badalAI jAya che.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMbaI pAMjarApoLa zeTha motIzAhanA be amara kAryomAMnuM eka kArya zrI muMbaInI pAMjarApoLanuM che. jenA hRdayamAM ahiMsAnI bhAvanA gaLathUthIthI poSAyelI hoya che ane temAM paNa e bhAvanAne viziSTa rIte amala karanAra kharekhara amara thavAne cagya che ema lAgyA vagara rahe tema nathI. muMbaInI e ati vizALa ane mobhAdAra saMsthAne ItihAsa atra rajU karo prastuta che. e pAMjarApoLanA sthApaka zeTha metIzAha hAI, enA ItihAsa sAthe zeThazrIno ItihAsa svAbhAvika rIte ja vyakta thaI jaze. atra tene mukhatesara ItihAsa joI jaIe. ene lagatA kaI agatyanA kAgaLa ke dastAvejo maLI Avaze te tene pariziSTamAM sthAna ApavAmAM Avaze. hakIkata ema banI jaNAya che ke sane 1832 (saMvata 1888) nI zarUAtamAM muMbaI zaheramAM kUtarAMne khUba trAsa hato. emAM koI kUtarAMo haDakAyAM paNa che ane tene cepa mANasane lAge che evI mAnyatAne pariNAme sarakAre kUtarAMne mArI nAkhavAno hukama karyo. e hukamane pariNAme dararoja
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 nAmAMkti nAgarika seMkaDo kUtarAMne mArI nAkhavAmAM AvatAM hatAM, ane tenI saMkhyA eTalI moTI thatI cAlI ke pachI te kUtarAnAM zabenA DhagalA thavA lAgyA. hiMduonI lAgaNa evA kRtyathI duHkhAya te te svAbhAvika che, paNa ghaNuM dayALu pArasIonI lAgaNI paNa A banAvathI khUba uzkerANI, chatAM kUtarAMone mArI nAkhavAnuM kAma cAlu rahyuM. aMte dayALu mANasenI lAgaNI maryAdAmAM rahI na zakI. dilane AghAta vyakti svarUpe bahAra paDyo ane tene pariNAme tA. 7mI juna 1832 (vaizAkha-jeTha saMvata 1888)nA roja muMbaI zaheramAM meTuM hullaDa thayuM. sarakAre lazkarane bolAvI e hullaDane dabAvI dIdhuM, ane tyAra pachI moTA pAyA para hullaDa karanArAonI pakaDApakaDI cAlI. temAM aneka hiMduo tathA pArasIo pakaDAI gayA. pakaDAyelA lokomAMthI keTalAka jAmIna para chUTyA, paNa ghaNAkharAne te kerTanI tapAsa pahelAM cAra mAsa sudhI kAcI jelamAM rahevuM paDayuM. sarakAranI suprimorTamAM na. jasTIsa harbarTa kepTana pAse tevA gunhA karanArAonI tapAsa cAlI. tene pariNAme daza AsAmI takasIravAra TharyA ane temane ekathI aDhAra mAsanI Asana kedanI sajA thaI teo paikI bene rU. 2200) daMDa thaye ane ATha takasIravAra pAsethI rUA. 400thI eka hajAra sudhInA suleha rAkhavAnA jAmIna levAyA. dharapakaDa te ghaNAnI thaI hatI, paNa bAkInAo sAme pUrata purAvo na paDavAthI, teone cetavaNI ApI choDI mUkavAmAM AvyA.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 51 A cAra mahinA sudhI mAM bahu uzkeraNI rahI. temane arasaparasa saMpa ane sahakAra karavAnI bhAvanA jAgI ane dayALu dilamAM pAMjarApoLa' sthApavAnI bhAvanA jAgRta thaI. A kAryamAM hiMdubhAIo sAthe pArasIbhAIoe paNa sAro sAtha Apyo ane pariNAme muMbaInA mahAjana taraphathI pAMjarApoLanI sthApanA zahera muMbaImAM saMvata 1888 mAM thaI. e kAryamAM bIjAonI sAthe zeTha metIzAhe khUba agragaNya bhAga bhajavyo ane tethI zeTha metIcaMdanuM nAma muMbaInI pAMjarApoLa sAthe sadAne mATe joDAyeluM rahyuM che. pAMjarApoLanI vyavasthita jana to tenI sthApanA thayA bAda thoDA varSa pachI thaI, paNa tene mATe zarUAtamAM tetrIza zrAvake (jeno) e maLI rUA. 1,41,750ne phALe bharyo. e kAryamAM mukhya bhAga zeTha metIzAhano hato. temaNe preraNAthI ane pAdaranA dAnathI pAMjarApoLane navAjavAmAM bAkI rAkhI nahi. temaNe pitAnI hayAtImAM nIce pramANe dAna pAMjarApoLane karyuM hatuM ema pAMjarApoLanI AdhArabhUta ne dhamAM noMdhAyeluM chetemaNe rUA. 18125) pAMjarAmeLanA ugharANAmAM potAnA pitAzrI amIcaMda sAkaracaMda nAmathI rekaDA ApyA. rUA. 39225nI kIMmatanI jagyA zeTha motIzAhe kAvasajI paTelanI pAsethI sI. pI. Teka reDa para lIdhI hatI temAMthI upasI kIMmatanI jagyA pAMjarApoLane arpaNa karI. A uparAMta pAMjarApoLanAM makAno bAMdhavAne aMge meTI rakamane kharaca thayo te paikI rUA. 3610 zeTha motIcaMdanA
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ para nAmAMkita nAgarika putra zeTha khImacaMde mAMDI vALyA ane te uparAMta pitAne tyAMnA vepAranA lAgA tarIke dara varSe hajAronI rakamo ApI. bahAra paDelA hisAba parathI saM. 1891 thI 185 sudhImAM temanI peDhIe ApelA A lAgAnI rakama rUA. 9360 thavA jAya che. vyApArI mahAjanane belAvI muMbaInA vyApAra para pAMjarApaLane lAge nakakI karyo. te vakhate nIce pramANe nakhAyelA lAgA noMdhAyelA maLI Ave che - rUu upara dara suratI khAMDIe 0-8-0 aphINanI dareka peTI para 1-0-0 khAMDa-dezAvarathI AvatA dareka khAMDanA dAgInA para 01-0 khAMDa-marasa dezAvarathI AvatA dareka dAgInA para 0-0-6 huMDI-muMbaIthI lakhAtI athavA muMbaImAM sIkarAtI huMDI para dara seMkaDe 0-0-3 motInI kharIdI para dara seMkaDe 0-4-0 A pramANenA mahAjananA TharAvamAM musalamAna ane yurepiyana vepArIono samAveza karavAmAM AvyuM nahatuM, chatAM temanI pAsethI mAla kharIdanAra hiMdu tathA pArasIo mAla kharIde te TharAva pramANe lAga Ape, evI zarata svIkAravAmAM AvI hatI. A lAge saM. 1891 nA kArtika suda 2 (sema) thI levAnuM nakakI karavAmAM AvyuM hatuM. pAMjarApoLane vahIvaTa karavA mATe ane khAsa karIne lAgA ugharAvavA mATe nIcenA cAra vyApArInI nImaNuMka karavAmAM AvI hatI. 1. zeTha motIcaMda amIca, 2. zeTha jamazedajI
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 zeTha meAtIzAha jIjIbhAi, 3. zeTha vakhatacaMda khuzAlacaMda ane 4. zeTha bamanajI hAramasajI vADIA. uparanA cAra gRhasthA pAMjarApeALanA mukhya vahIvaTa karanAra hatA ane tene madada karavA ane janAvarA para dekharekha rAkhavA mATe nIcenA cha vyApArInI nImaNuMka paNu mahAjananA sara TharAvamAM karavAmAM AvI hatI. mukhya vahIvaTadArAnA hAtha nIce rahI madada karanAra cha gRhasthAnAM nAmaH-- 1. zA. kalANujI kAnajI,ra. phulacaMda kapuracaMda, 3. zA. geApALajI khImajI dalAla,4. zA, khImacaMd premacaMda, pa. zA. sAmajI tArAcaMda ane 6. zA. rAmacaMda gAIMdajI. mahAjananA A asala TharAva para 449 vyApArIoe sahI karI hatI. e asala lakhANa hAla paNa pAMjarApeALamAM meAjIda che. temAM 401 hiMdu hatA, 47 pArasIe hatA ane 1 vArA gRhastha hatA. uparanA mukhya nAmA uparathI nAnA e pAMjarApeALanI sthApanAmAM mukhya bhAga hatA ema jaNAya che ane tema thavuM te jainAne upadezAtI yAdhamanI mukhyatAne aMge tadna svAbhAvika che. ApaNA caritranAyaka zeTha meAtIzAhe A kAya tana, mana ane dhanathI upADI laI eka khAsa agatyanI jarUrIAta pUrI pADI ane peAtAnI pharaja bajAvI nAmane avicaLa rAkhyuM. muMbaInI pAMjarApoLanI A rIte zarUAta thaI ane
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 nAmAMkita nAgarika te vakhate enI vyavasthA paratvenI yojanA evI thatI cAlI ke e saMsthA uttarottara baLavAna thatI gaI. saM. 1892 nI zarUAtathI e saMsthAne vahIvaTa mesarsa jamazedajI jIjIbhAI enDa sansane tyAM rahyo ane tenA upara dekharekha upara jaNAvelI kamiTInI rahI. pAMjarApoLanI zarUAta te kutarAprakaraNane aMge thaI, paNa tyAra pachI tene vistAra gAya, baLada, bakarA, bheMsa, pADA, ghoDA vigere sarva janAvarane aMge karavAmAM AvyuM. na dhaNaAtAM janAvara, regI, vRddha thaI gayelAM kheDA Dhora, apaMga janAvaro vigere sarvanuM AzrayasthAna pAMjarApoLa thaI paDayuM. kAvasajI paTela pAsethI rU. 61000 mAM hajAro vAra jagyA lIdhI hatI te paikI meTe bhAga pAMjarApoLa mATe rAkhavAmAM AvyuM. tenuM bakSIsapatra athavA TrasTaDIDane maLatuM lakhANa zeTha motIcaMde pote karI ApyuM ema zeThazrInA pitAnA vIla uparathI jaNAya che. zeThazrInI hayAtI bAda pAMjarApoLanI mitte mATenuM eka rItasaranuM TrasTaDIDa rU. 1,41,750 nuM karI tenA TrasTI tarIke zeTha khImacaMdabhAIne TharAvavAmAM AvyA hatA. A pAMjarApoLanuM kAma kevuM suMdara cAlyuM haze tene khyAla karavA gya che. saM. 181 thI tene soLa varSane hisAba prakaTa karavAmAM AvyA tyAre tenI jame bAju rU. 8,85,25 thayelA ane kharca te arasAmAM rU 4,70,180 nuM thayuM jaNAya che. A pramANe pAMjarApoLanI vArSika Avaka zarUAtathI ja rU. 55,370 4-0 thaI.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 zeTha motIzAha kharca bahu rItasaranuM cAlatuM hatuM. jAmInagIrIo ekAunTa nTanTa janaralane tyAM rAkhavAnuM TharAvavAmAM AvyuM hatuM. ane sane 1850 (saM. 1906) mAM nIce jaNAvelA 11 gRhasthane tenA TrasTI TharAvavAmAM AvyAM. 1 sara jamazedajI jIjIbhAI nAITa (pramukha), 2 zeTha bamanajI hAramasajI vADiyA, 3 sara kharazedajI jamazedajI jIjIbhAI beroneTa, 4 zeTha rUstamajI jamazedajI jIjIbhAI, 5 zeTha kharazedajI pharadunajI pArekha, 6 zA. hIMmatarAma trIsnAghara, 7 zA. gaMgAdAsa trIjabhUkhaNadAsa, 8 zA. umedacaMda jAdavajI 9 zA. suMdarajI nAnajI, 10 ThA. kahAnajI catura 11 mAravADI rUganAthadAsa bakSIrAma. A TrasTaDIDa rItasara thayuM te vakhate saM. 1905 mAM pAMjarApoLanAM saravaiyAmAM rU. 3,31,000 nI mUDI hatI. temAM sthAvara milaktane samAveza thato nathI. sadarahu sthAvara miktanuM rU. 1,41,750 nuM TrasTaDIDa upara jaNAvyuM te pramANe thayuM te juduM samajavuM. e rIte 15 varSanA arasAmAM pAMjarApoLa jAmI gaI ane samRddha saMsthA banI gaI. kAvasajI paTelavALI jagyA pUratI na thaI tyAre zeTha metIzAhe muMbaInI najIka cImaDa (cAMbuDa) gAma kharIdIne te jagyA paNa muMbaI pAMjarApoLane arpaNa karI. atyAre te pAMjarApoLanI Avaka lagabhaga traNa lAkha uparanI vArSika gaNAya che. jagyAnI kiMmata lAkhanI thAya che. muMbaI khAte ane cImaDamAM thaIne pAMcathI cha hajAra Dhorone rAhata ApavAmAM
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 nAmAMkita nAgarika Ave che ane garIba anAtha khALakane dUdha mata ApavAmAM Ave che. A sanI zarUAta zeTha meAtIzAhanI preraNAthI thaI emAM zaka nathI. TrasTIonAM nAme jotAM, pAMjarApALanA kAryamAM samasta mahAjananA sahakAra jotAM ane kAmane pAra pADavAmAM vaividhya sAthe racanAtmakatA vicAratAM A vizALa sa`sthA sthApanAra para mananAM umaLakA Ave ane tene mATe atyaMta mAna utpanna thAya tevuM che. enI sthApanAne aMge karNAnuka sAMbhaLelI hakIkta je AgaLa pariziSTamAM ApI che te vicAratAM ane tenI anekavidha pravRtti jotAM AvuM jIvadayAnuM mahAn kArya upADanArane mATe khUba lAgaNI thAya tevuM che. anya sthaLe pAMjarApoLanA vahIvaTa jenA para ghaNe bhAge hoya che, tyAre muMbaImAM e kA samasta mahAjane upADI lIdhuM che, emAM enA sthApakanI dIrgha STi najare tarI Ave che. pArasI bhAio AvA jIvadayAnA kArya mAM sakriya bhAga le, hajArAnI rakamanA phALA Ape ane e kAryane puNyanuM kAma mAne e viziSTa ghaTanA gaNI zakAya. A suMdara paristhiti nIpajAvanAra zeTha meAtIcaMda amIca'da pAMjarApALanA Adyapreraka ane mukhyadAtA hAi ApaNe temanu nAma Aje paNa sakhAvatI dharmI dayAvIra ane dAnavIra tarIke yAda karIe chIe. muMbainI pAMjarApALamAM A AkhI nAMdha mukhtasara meAjuda che. emAMthI agatyanI bAbato sAMpaDI che te sadara pariziSTa parathI joI zakAze ane cAlI AvatI sthApanAne lagatI daMtakathA te zISa ka
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha nIce prathama darajje rajU thayelI AgaLa upara jovAze. aMtaranA premathI, vizvapremanI bhAvanAthI A jIvadayA-- prANIyAnuM kAma upADI lenAra ane tene aMge tana, mana ane dhananA meATA bhAga ane bhAga ApanAra amara AtmA zeTha meAtIzAha Aje paNa jIvatA ja che ane e vizALa pAMjarA pALanA pratyeka paththara ane tenI dareka IMTa enA jIvatA purAvA che. [ 57
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) bhAyakhaLe maMdira sthApanA. jaina dharma paranI zeTha motIzAhanI zraddhA aDaga jaNAya che ane te guNa temanAmAM vaMzaparaMparAgata utarI Avela hoya ema temanA jIvananA aneka prasaMge parathI jaNAya che. temanA moTA bhAI zeTha nemacaMdabhAIe muMbaI-keTamAM zrI zAMtinAthajInuM derAsara bAMdhavAmAM temaja tenI pratiSThA karavAmAM zeTha premacaMda raMgajI sAthe sAro bhAga lIdhe jaNAya che. e derAsaranI pratiSThA saMvata 1865 mAM thaI A prasaMge muMbaInA maMdiro saMbaMdhI keTalIka hakIkta maLI AvI che te neMdhI laIe. emAMnI keTalIka hakIkta atyAre anya sAdhano dvArA sAMpaDatI paNa nathI, tethI te eka sthAnake ekaThI karavAnI jarUra che. vizeSa hakIkta upalabdha thaze te pariziSTamAM rajU karavAmAM Avaze. muMbaInAM purANa maMdiramAM hiMduonA maMdire paikI vAlakezvaranuM maMdira saMvata 1759 mAM thayuM che (baMdhAvanAra rAmAjI kAmaTa), parabhAdevI saMvata 1771 mAM, bAbulanAtha saM. 1830 mAM (pAMDuraMga sonAre) ane mahAlakSamInuM maMdira saM. 1833 mAM (rAmAjI zivAjI) ane govALIA taLAva paranuM bhavAnIzaMkaranuM
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhAyakhalA daherAsara.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metIzAha 59 maMdira saM. 1862 (zaMkarazeTha bAbulazeTha). A rIte jotAM ghaNAMkharAM hiMdu maMdiro dakSiNa-marAThA bhAIoe baMdhAvyAM hoya ema jaNAya che. - jaina maMdiramAM prathama maMdira kayuM thayuM tenI spaSTatA thatI nathI, paNa nIce pramANe hakIkata sAMpaDI che. saMvata 1865 mAM keTamAM zrI zAMtinAthanuM maMdira pArasI bajAramAM upara jaNAvyuM tema zeTha nemacaMda amIcaMda ane zeTha premacaMda raMgajIe baMdhAvyuM. saMvata 1868 nA bIjA vaizAkha suda 8 zukravAre bhulezvara ane kuMbhAraTukaDA vacce ciMtAmaNijInA maMdiranI sthApanA thaI. tenA sthApanAra paNa zeTha nemacaMda amIcaMda hatA. saMvata 1876 nA mahA suda 13 ne reja bhIMDI bajArane nAke paTela reDa(IbrAhIma rahImatulA roDa) para zrI zAMtinAthajInA maMdiranI pratiSThA thaI A maMdiranI pratiSThA zeTha motIcaMda amIcaMde karI. saMvata 1878mAM galAlavADI (kakA sTrITa-jagajIvana kIkA (sTrITa)ne nAke zrI ciMtAmaNijInA maMdiranI pratiSThA mAravADI amaracaMda bIradIcaMde karI. A pramANe ullekha maLe che. A rIte jotAM kuMbhAra TunDAnA DAbA bhAga para ciMtAmaNInuM maMdira eka hoya ane bIjuM galAlavADImAM sadara mAravADI bhAIe daza varSe bAMdhyuM hoya ema thAya. atyAre te galAlavADImAM eka ja maMdira che.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAMkita nAgarika A koyaDo ukelave jarA viSama che ane te mATe tAtkAlika vadhAre sAdhanonI tapAsa mAge che. saMvata 1880mAM zeTha motIzAhanA pitarAI bhAIdAse pAyadhunI upara zrIgeDIjI mahArAjanuM maMdira baMdhAvyuM eTale ullekha maLe che. praveza mahotsavanI tArIkha maLatI nathI, paNa motIzAha zeThanI zrIgoDIjI mahArAja para eTalI badhI AsthA hatI ke potAnA vilanI zarUAtamAM paNa ene yAda karIne lakhe che-te sarva tAM tathA te derAsara ane pachavADenA upAzrayanA dastAvejo tapAsatAM e derAsara baMdhAvavAmAM ane enI pratiSThA karAvavAmAM zeTha metIzAhane moTo hAtha hAya-mukhya hAtha heya ema sahaja anumAna thAya che. A derAsaranA dastAveja vigere upagI hakIkta pariziSTamAM ApavAmAM AvI che te jotAM e derAsaranA vaibhavane ane enA prabhAvaka mULanAyakanA camakArane sahaja khyAla janatAne thaze. - tyAra pachI sIdhI tavArIkha jemAM saM. 1885 mAM zrI bhAyakhaLAnA derAsarane ulekha prApta thAya che. mAgazara zuda 6 ne zukravAre enI pratiSThA thaI. e saMbaMdhI hakIkata AgaLa ApI che. saMvata 188mAM zrAvaNa suda 8nA roja cIMcabaMdara upara zeTha narazI nAthAe anaMtanAthajInuM maMdira baMdhAvI temAM bibanI sthApanA karI. muMbaIne moTA maMdiro paikI pAyadhunI paranuM zrI AdI
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metIzAha 61 zvaranuM maMdira saMvata 1916mAM gelavADanA mAravADIoe baMdhAvyuM eTale ullekha maLe che. ATalI hakIkta maLI AvI che, bIjA maMdiranI kAMI hakIkata maLI zakI nathI. eTalA uparathI saMvata 1860 ane 1900 vacce muMbaInA mukhya jaina derAsaranI sthApanA thaI hoya ema jaNAya che ane cIMcabaMdara (mAMDavI) paranA derAsara sivAya lagabhaga dareka maMdiranA kAryamAM zeTha motIzAha ane tenA bhAInemacaMda bhAIne mukhya hAtha hatuM ema jaNAI Ave che. vepAradhaMdhAmAM zeTha motIzAhane kAbU vadhate gaye ane kamANa vadhavA mAMDI tema temanI bhAvanA dharma tarapha vadhAre DhaLatI gaI hoya ema jaNAya che. dhaMdhAmAM daza varSa sudhI vadhAre sthira thayA eTale emane bhAyakhaLA-lavalena para eka moTuM derAsara karAvavAnI IcchA thaI, emanI IcchA siddhAcala paranI TuMkano namUne thAya tevuM bhavya derAsara bhAyakhaLa karavAnI hatI. pite te vakhate koTamAM-pArasI galImAM rahetA hatA. te vakhate bhAyakhalA bahu dUra gaNAtuM hatuM. lokonI vasatI te vakhate moTe bhAge keTamAM hatI ane bahAra keTamAM pAyadhuNI sudhIno bhAga vaselo hato. bhAyakhaLa derAsara bAMdhavAnI temanI IcchA ghaNI tIvra hatI ema temaNe te vakhate karelA prayAsa parathI jaNAya che. A saMbaMdhamAM temanA te vakhatanA salATe muMbaIthI pAlItANe lakhelA kAgaLe khAsa vAMcavA gya che. e asala kAgaLo sadara salATanA kuTuMbIoe haju sudhI
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAMkita nAgarika jALavI rAkhyA che, meM e asala kAgaLo joyA che. te vakhate kAgaLanI cabarakhIo lAMbI lAMbI karI eka sAthe bIjI cabarakhI coMTADI kAgaLanI banne bAju para lakhavAno rivAja hate. e kAgaLanA keIka namUnA asala bhASAmAM namUnA tarIke pariziSTamAM rajU karyA che te uparathI zeTha motIzAhanI kAma levAnI keTalI tIvratA hatI, temane svabhAva ke hate, teo pratyeka kAma para jAtidekharekha keTalI rAkhatA hatA, temane kharacIne kAMI hisAba naheAte paNa kAma jaladI pUruM karavAnI khUba tamannA hatI e vigere ghaNI hakIkta jaNAI Ave che. bhAyakhaLAnuM derAsara bAMdhavAnuM kAma saMvata 1884mAM zarU karavAmAM AvyuM. emAM bhavya derAsara karavA sAthe sAme puMDarIka gaNadharanI sthApanA, pachavADe rAyaNa pagalA ane tenI pAchaLa surajakuMDa karo ane derAsaranI sAme vizALa coka rAkhI temAM kArtakI caitrIne dine zrI siddhagirine 5TTa khulle mUkavAnI jagA emanA dharmabhAvanAmaya magajamAM AvI. eka kAgaLa uparathI jaNAya che ke saMvata 1884nA bhAdaravA mAsamAM bhAyakhaLA derAsaranuM bAMdhakAma taDAmAra cAlatuM hatuM. tene mATe semapurA kArIgara pAMca, kuMbhArIA kaDiyA kArIgara 40 ane marAThA ThuMThaphaDA jaNa daza kAme lAgelA hatA. e kAma upara dekharekha rAkhanArA traNa mahetA hatA. tenI upara sUtradhAra rAmajI tathA sUtrachoDA tarIke raNachoDa hatA. kAgaLa jaNAve che ke "A kAma cAlatuM tyAre niyamita zeThajI dina cha ghaDI caDatAM ghaDavela madhye besIne AMTe AvatA ane paDakAro daI jAtA, kAma dhamadhokAra cAlatuM."
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metIzAha pratimAjI 14-sarva eka gaja UMcA sapheda pASANunAamadAvAdathI lAvavAmAM AvyA. vADImAM sadara pratimAjIne praveza saM. 1884nA zrAvaNa suda 2 ne reja karAvavAmAM AvyA ane te divase samasta saMghane tathA kArIgarone jamaNa ApavAmAM AvyuM evI hakIkta paNa sadara kAgaLamAMthI maLI Ave che. - amadAvAdanA nagarazeTha hemAbhAIne bhAyakhaLAnI pratiSThAmAM bhAga levA khAsa IcchA hatI tethI pratiSThAnuM biMbapraveza mahotsavanuM muhUrta comAsAmAM na rAkhatAM saM. 1885 nA mAgazara suda 6nuM rAkhavAmAM AvyuM. A biMbapraveza mahetsavane jemAM pratiSThAnA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. vAstavika pratiSThA zabdane artha AgaLa jatAM aMjanazalAkAnA prasaMge samajAze. pratiSThA karAvavA mATe vaDanagaranA rahevAsI sAdharma galAzAne bolAvyA hatA. ukta tArIkhe zukravAre saMgha samakSa khUba ADaMbarathI biMbapraveza karAvIne mULanAyaka zrI AdinAthanI sthApanA bhAyakhaLAnA bhavya derAsaramAM karavAmAM AvI. e prasaMganA DhALiyAM kavivarya vIravijayajIe banAvyA che tene pariziSTamAM chApI prasiddha karavAmAM AvyA che. A rIte bhAyakhaLAnA jaina derAsaranI sthApanA karavAmAM AvI. zeTha motIzAhane ene mATe ghaNe umaMga hatA. e maMdiranI pavitratA jaLavAya teTalA mATe maMdiranI pAchaLa lagabhaga 22000 vAra jagyA khetara tarIke rAkhI. tene udeza ema jaNAya che ke-najIkamAM kaI makAna baMdhAya te tene gaTare thAya ane pariNAme barAbara pavitratA na rahe. e
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 nAmAMkita nAgarika khetarAu jagyAnI je Avaka thAya tenA traNa bhAga pADayA ane eka bhAga zrI goDIjI mahArAjanA pAyanInA maMdirane ApavAnA, khIjo bhAga zrI zatru...jaya paranI meAtIzAhanI Tukane ApavAnA ane trIjo bhAga zrI bhAyakhaLAnA madiranA kharcane aMge rAkhavAnA TharAva judA lakhANathI zeTha meAtIzAhe karI ApyA ema zeTha khImacaMdabhAinA vasIatanAmAthI mAlUma paDe che ane te pramANe tenA upayAga tyAra pachI thayA jaNAya che. zrI bhAyakhaLAnA maMdira baMdhAvavAmAM tathA surajakuMDanI sthApanA karavAmAM keTaleA kharca thayA haze tenI vigata maLatI nathI, paNa maMdiranI vizALatA, eka sAmu` derAsara, cAre taraphanA gaDhA ane rAyaNa pagalAnI vyavasthA jotAM lagabhaga traNa lAkha uparanA khaca thayA haze ema sahaja anumAna thAya che. temanA kArIgaronA sa tASa jotAM temane sa ne udAratAthI navAjavAmAM AvyA haze ema paNa jaNAya che. eTale pratiSThAmAM paNa sArA kharca thayA haze ema sahaja dhArI zakAya che. te yugamAM muMbaimAM dharmasthAnAnI khAsa jarUrIAta hatI. dharmasthAnA AtmAnnatinA prabaLa sAdhana che. emAM madira ane jJAnazALA puSTa AlaMbanarUpa hAI dharmabhAvanA DhAyama karI mama banAve che. evA Ala'bana pUrA pADanAra mahApuNya upArjana kare che. e kALamAM...e yugamAM je vastunI AvazyakatA khasusa karIne hatI te pUrI pADIne zeTha meAtIzAhe kharI upakAra karyAM che. atyAre paNa bagIcA sAthenuM e bhavya madira zAMtinuM sthAna che ane bhaktinuM nivAsasthAna che. enI puNya zreNInI para parA cAlu ja che ane hajI ghaNA kALa sudhI cAlu raheze.
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhAyakhalA daherAsara.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAMtIzAha p e zeTha meAtIzAhanuM muMbaImAM cirasmaraNIya smAraka che ane jaina bhaktinuM kendra che. e bhAyakhaLAnI pratiSThA paratve paDita zrI vIravijayanAM DhALiyAM parathI nIcenI hakIkata sAMpaDe che. RSabhadeva bhagavAna rAjanagara ( amadAvAda )mAM vasatA hatA. teonI IcchA vanamAM vasavAnI thaI, emanA (adhiSThAyaka ) devAe e mATe muMmui (muM khAI)nu' sthAna pasaMda karyu" ane emaNe zeTha meAtIca amIcaMdanA dilamAM gAmathI e kAza dUra prabhujIne mATe maMdira Ubhu` karavAnI bhAvanA utpanna karI ane te pramANe karavA temane svapnAmAM sadezeA ApyA. zeThe te vakhate bhu INi ( bhAIkhaLA )mAM jamInanA mATA TukaDA kharIdyo hatA. e jamIna para vADIe hatI, aneka jAtanAM ADA te para hatAM ane vizALatAnI khAkhatamAM e jamIna zaherathI khUba dUra hAI badhI rIte suMdara mA~dirane yAgya hatI. bhAyakhaLAnA derAsaramAM bhavya raMgama Dapa karAvyA, ene sattara zikhara banAvyA, zikharamAM paNa prabhujI padharAvyA ane ghumaTa ati AkarSaka banAvyA. derAsaranI bAjumAM be derIo taiyAra karAvI: eka cakrezvarI devI mATe ane eka gAmukha yakSa mATe. atyAre e derIA derAsaranI bahAranI beThakamAM anukrame prabhunI jamaNI ane DAbI bAjue dekhAya che. derAsaranI bAjumAM AgaLanA bhAgamAM dharmazALA khAMdhavAmAM AvI. e dharmazALAnI sAme phuvArA karavAmAM AvyA 5
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAMkti nAgarika ane tene jyAre khelavAmAM Ave tyAre temAMthI jaLa uchaLe evI vyavasthA karavAmAM AvI. ( hAlamAM jyAM dAdAmaMdira che tyAM asala phuvAre haze ema jaNAya che; upAzraya kahevAmAM Ave che te asala dharmazALA haze ema anumAna thAya che. e dharmazALA svAmIvatsala karavA mATe baMdhAvavAmAM AvI hatI evo ullekha che) enI AgaLa zeThane potAne rahevA mATe baMgale bAMdhavAmAM AvyuM ane tenI sAme phuvAro Ave e te baMdhabesatI hakIkta che. e phuvAro dharmazALAnI sAme Ave ane baMgalAnI paNa sAme Ave, eTale te vakhate dAdAmaMdira nahi baMdhAvyuM hoya. tyAra pachI te taiyAra thayuM haze ema anumAna thAya che. A baMgalAmAM beThA beThA maMdiranA zikharanA darzana thAya tevuM te atyAre paNa joI zakAya che, paNa bAMdhatI vakhate derAsara pharate keTa na caNya hoI tyAre baMgalAmAM beThA beThA paNa prabhunA darzana thaI zake evI gaThavaNa haze. atyAre baMgalAmAM beThA beThA te prabhunA darzana thaI zake evuM nathI kAraNa ke derA pharate UMco keTa ADe Ave che. derAsaranA zikharanA darzana te atyAre paNa baMgalAmAM beThA beThA thaI zake tema che. maMdiranI bahAranA bhAgamAM eka lAkaDAne mAMDavo (maMDapa) banAvavAmAM Avyo hato. e maMDapamAM pUjA bhaNAvavA tathA rAsaDA levAnI sagavaDa hatI,A maMDapamAM kArtikI caitrI pUrNimAe siddhAcalanA paTTadarzana karavAnI sagavaDa thatI. A lAkaDAne maMDapa atyAra sudhI te hatuM. have tene sthAne paththarane
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43][9] zrI bhAyakhalA daherAsara.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha maMDapa karavAmAM AvyuM che. maMDapanI bahAranA bhAgamAM hAla jyAM pAMjaruM ane dAdA-pagalAM che tyAM bagIce ane khullI jagyA hatI. A rIte derAsaranI racanA karI hatI. derAsaranI cAre tarapha vADI hatI. derAsaranI pAchaLa AMbalInuM jhADa hatuM. e hAla nIkaLI gayuM jaNAya che, enI bAjumAM rAyaNa pagalAM hatAM ane enI pAchaLa surajakuMDa hate. e banne atyAre paNa mejuda che. surajakuMDanA pANIthI bagIcAne lIlAchama rAkhavAmAM AvatuM hatuM ane bagIcAmAM aneka jAtanAM phUlanA velA ane jhADanI vAvaNI karavAmAM AvI hatI. aMdara dAkhala thatAM vaDanuM jhADa hatuM ane tyAM hanumAnanI mUrti rAkhavAmAM AvI hatI. A cakI karanAra vIra hanumAnanI daherI jenenI sarva dharma tarapha samAnatA siddha karI rahI hatI. AvI rIte gAmathI dUra bagIcAnI madhyamAM phUlajhADa ane AMbA AMbalInI vacce aneka zramitane zAMti ApanAra ane anekane sAdhya prati laI janAra suMdara maMdiranI racanA karavAmAM AvI. saM. 1885 nA mAgazara suda chaThTha zukravAranuM binapravezanuM muhUrta nakkI karavAmAM AvyuM. A pratiSThA karavA mATe metIcaMda zeThanA dilamAM bahu utsAha hato. pitAnI dhanaprAptinuM ane manuSya jIvananuM e kArya dvArA sAphalya samajatA hatA ane te prasaMga mATe aneka prakAranI taiyArI temaNe karI hatI. khAsa mANasane amadAvAda mokalavAmAM AvyA. tyAM temaNe pAlakhI taiyAra karAvI, zeThanI vatI mULanAyaka AdinAtha Adi pratimAone pAlakhImAM
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 nAmAMkita nAgarika padharAvI ane koi paNa prakAranI AzAtanA na thAya te rItesava vyavasthA karIne jamIna mAge 16 pratimAjInebharuca lai AvyA. Akhe raste nhAI dhAi, kharAkhara svacchatA rAkhI bhUkha jayApUva ka pratimAjI bharuca paheAMcyA. pachI tyAM vahANu taiyAra karAvyuM. e vahANamAM paNa pUjA tathA dhUpanI kharAkhara vyavasthA karavAmAM AvI hatI. sUrata e vahANa rokAyuM ane anukULa pavane mahu thADA vakhatamAM muMbai paheAMcyuM. meAtIzAha zeThe ati bhAvapUrNAMka prabhunuM sAmaiyuM karyuM. temanA putra khImaca dabhAi gheADe beThA ane zeTha pAte sAjanamAjanamAM pagapALA cAlyA. sAmaiyAmAM hAthI, gheADA, pAlakhI, ratha ane sAMbelAMnA pAra na heAtA, ane sAjanamAjanamAM jaina ane jainetaroe bahu AnaMdathI bhAga lIdhA hatA. ema kahevAya che ke--A sAmaiyu' evu` jakharajasta banyuM hatuM ke ene jotAM zrI mahAvIra paramAtmAnu` kANike sAmaiyu karyuM hatuM tenuM varNana leAkeAne yAda AvatuM hatuM. sAmaiyAnA ThATha loko ghaNAM varSo sudhI yAda kare evA banyA hatA. AvI rIte atyaMta ThAThamAThathI bhAyakhaLAnA maMdiranI bAjumAM peAtAne mATe rahevA sAru taiyAra karAvelA gharamAM prabhune padharAvavAmAM AvyAM. saMghanI AjJArUpa tilaka te vakhate zeTha meAtIzAhane karavAmAM AvyuM ane te tilaka zeThe vadhAvI lIdhuM. AvA saMghabhakti ane prabhubhaktinA kAryamAM samasta zrI saMghanI paravAnagI ane temanA sahakAranI jarUra hatI ane te mATe AjJAtilaka karAvavAnI prathA jANItI che. A maMdira sArvajanika hAI saCnA sahakAranI te mATe jarUra hatI ane tenI zarUAta sAmaiyA ane tilakavidhithI karavAmAM AvI hatI.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 69 zeTha motIzAha jaLayAtrAne mATe varaghoDo caDhAvavAmAM AvyuM. emAM suhAgaNa strIone mAthe kaLakaLaza mUkavAmAM AvyA, zeThANI divALIbAIe rAmaNadIvaDo lIdho ane varagheDAmAM aSTamaMgaLa, cAmara, dhUpa ane sugaMdhInI ghaTA karavAmAM AvI. varaDAmAM hAthI, ghoDA, ratha vigere uparAMta ghaDavela (ghoDAgADI)no pAra nahotA. ene mekhare iMdravaja hatuM ane lokasaMkhyAne pAra nahote. e varaghoDAnA varNanamAM prabhune cAmara DhALanAra paikI bAlAbhAI tathA trIkamanuM nAma Ave che. bAlAbhAIe kalyANajI kahAnajInA putra dIpacaMdabhAI hevA saMbhave che. emanAM be nAma hatAM. te ghArI hatA ane teo zatruMjaya upara TuMka baMdhAvI amara thaI gayA che. emanI hakIkata anyatra vigatavAra Avaze. trIkama" keNa hatA tene paricaya prApta thaI zaka nathI. varaghoDe bhAyakhaLAnI vADIe utaryo. tyAM devane netaryA. pANInA kuMbha bharI, tenA upara zrIphaLa padharAvI, tene sahAgaNa strIone mAthe mUkI vaDe pAche zeThane ghera utaryo. te vakhate prabhAvanA karavAmAM AvI ane rAtre rAtrijAgaraNa ane prabhAvanA karavAmAM AvyAM. tyArapachI pratiSThA (biMbapraveza) mahotsava karavAmAM AvyuM. kuMbhasthApanA, navagraha dazadikpAlapUjana, devatAne netaravA, pakhaNa karavA vigere vidhi khUba ThAThamAThapUrvaka ane zAstrokta rIte karavAmAM AvI. A vidhinuM varNana AgaLa motIzAhanI TuMkamAM karelI pratiSThAne aMge vistArathI AvavAnuM heI atra karavAmAM AvatuM nathI. (saM. 1885) mAgazara suda 6 zukravAranA roja mULanAyaka zrI AdinAtha bhagavAna, prabhunI jamaNuM bAjunA gabhArAmAM zrI sImaMdharasvAmI ane DAbA gabhArAmAM
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha zrI saMbhavanAthanI sthApanA karavAmAM AvI. te uparAMta bIjA cAra bibene e maMdiramAM sthApavAmAM AvyA, eTale mukhya derAsaramAM kula sAta pratimAjInI sthApanA karI. gabhArAnI jamaNI bAjue derImAM gomukha yakSa padharAvyA ane DAbI bAju cakezvarI devIne padharAvyA. uparanA zikharanI aMdaranA maMdiramAM dharmanAthanI sthApanA karavAmAM AvI. A uparAMta keTalAMka dhAtunAM biMbane paNa padharAvavAmAM AvyA. AvI rIte mahatsavapUrvaka RSabhadeva bhagavAnanI sthApanA karI nAnI sarakhI TuMka muMbaI zaheramAM banAvI. maMdiranI pavitratA jaLavAya te mATe egya prabaMdha karyo. khAsa karIne hajAra vAra jagyA te mATe phAjala rAkhI. tyAM bagIco banAvyuM ane derAsaranI zobhA karavA mATe aneka prakAranI racanA karI mahatsava pUro thayA pachI aSTottarI snAtra bharNavavAmAM AvyuM ane zAMtika pauSTika kArya karI dravyane sArI rIte vyaya karavAmAM AvyuM. A bhAyakhaLA pratiSThAnAM DhALiyAM tyAra pachI saM. 1888nA aSADa suda 15 ne roja paMDita zrI vIravijaye banAvyA che, eTale banAva banyA pachI traNa varSamAM racanA karavAmAM AvI che. eTale emAM hakIkta rajU thaI che tenI satyatAnA saMbaMdhamAM zaMkA jevuM rahetuM nathI. emanuM kavitva madhyama kakSAnuM chatAM AkarSaka che ane enI aitihAsika kiMmata ghaNI hovAthI ene pariziSTamAM sthAna ApyuM che ane bane tyAM sudhI racanAranI asala bhASA jALavI rAkhavAno Agraha rAkhavAmAM AvyuM che. A rIte bhAyakhaLA maMdiranI sthApanA ane pratiSThA thaI
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) pAlItANAmAM dharmazALA pAlItANA zaheramAM motIzAhazeThe potAnA pitAzrI amIcaMda sAkaracaMdanI yAdagIrImAM dharmazALA bAMdhavAno nirNaya ryo. A dharmazALAnuM kAma saMvat 1884mAM cAlatuM hatuM. e dharmazALA kaI sAlamAM yAtrALuo mATe khullI mUkavAmAM AvI te saMbaMdhI be mata che. zeThazrInA jIvanacaritra pramANe rU. 86000ne kharca karIne temaNe saMvat 1887mAM pAlItANamAM dharmazALA baMdhAvI e ullekha maLI Ave che. hAthanA lakhelA je keTalAka kAgaLo maLI AvyA che te parathI mAlUma paDe che ke e dharmazALA saMvata 1885nA kArtika mAsanI zarUAtamAM taiyAra thaI gaI hatI ane kArtikI punamanA meLA para sadara dharmazALAmAM yAtrALuo utaryA hatA ane temaNe tene pUrato lAbha lIdhuM hatuM. A samaya te hate jenI AgaLa bhAyakhaLAnA derAsaranI pratiSThAnuM kArya hAtha dharavAnA muhUrta levAI gayAM hatAM ane pratiSThA tyArapachI mAgazara mAsamAM karavAnI hatI. A vaccenA gALAmAM pAlItANe dharmazALA taiyAra thaI gaI hatI e kAgaLamAM ullekha che. e bane hakIkta vicAratAM saMvat 1887nI zarUAtamAM dharma
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 nAmAMkita nAgarika zALA taiyAra thaI gaI hoya e hakIkata vadhAre saMbhavita lAge che. paMdara divasamAM dharmazALA taiyAra na thaI zake ane tene kArtikI punamanA lAbha yAtrALune maLavo asaMbhavita gaNAya. dharmazALA ATalA TUMkA gALAmAM taiyAra thaI zake tevI nathI. pAlItANA zaheramAM te vakhate keI dharmazALA vizALa pAyA para na hatI. A dharmazALA vistAra keTaluM che te nIcenA pAkA mApa uparathI khyAlamAM Avaze. dharmazALAnA makAnanA gaja 4668-8-0 pagathIA tathA oTalAnA gaja 136-1-0 4804-1-0 A dharmazALAnAM bhoMyataLIe ane pahele mALe maLIne 50 oraDA che. ane rastA upara 17 dukAne che ane judA judA 4 makAne che. A dharmazALAmAM keI jAtane lekha maLI AvatuM nathI. mAtra emAM vAsa karanAra sAdhu sAdhvIne zayyAtara karavAmAM sagavaDa paDe te mATe nAmavAra lIsTa tyArapachI karela ane ketarAvela eka sthAnakethI maLI Avela che, paNa tene hetu taddana jude ja che. amuka sthAnanA mAlikanuM ghara "zayyAtarI karavAne jena sAdhune Adeza che. eTale je divase amuka ghara zayyAtara karyuM hoya te divase tenA gharanA AhArapANa na levAya, paNa jarUrI davA laI zakAya. saMghanI mAlikInuM makAna hoya te eka AgevAna zrAvakanA gharanuM zayyAtara karavAnI zAstrANA
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ F zeTha mAtIzAnI dharmazALA-pAlItANA. aMdhAvI saMvata 1887 kharca rUA. 860
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha mAtIzAha che. evA nAmeAnu lIsTa hoya ema jaNAya che. pariziSTamAM sadara ullekha chApavAmAM AvyA che. 73 A dharmazALAnI viziSTatAe che ke pAlItANA rAjye tyArapachI thayela aneka dhama zALAomAM rAya-hakko rAkhyA che, kAimAM utArAnA hakka che ane kAImAM bIjA prakAranA hakka che, jyAre A dharmazALAnA aghATa dastAveja che ane temAM rAjyanI kAI paNa prakAranI dakhalagIrI ke daramyAnagIrIneA hakka na rAkhatAM aghATa vecANunA pAkA dastAvejo tene karI ApavAmAM AvyA che ane temAM koi prakAranI zaratA dAkhala karavAmAM AvI nathI. pAlItANA zahera pharatA gaDha hatA. bharavanAtha pAse eka daravAjo hatA. zeThanA vaMDA pAse bIjo daravAjo hatA ane trIjo daravAjo gADIjInA maMdirathI AgaLa jatA hatA. gAmanA ATalA nAnA vistAranA pramANamAM A dharmazALAnI jagyA ghaNA vistAravALI gaNAya. hAlamAM tA zahera bahAranA bhAgamAM mATI ane navIna paddhatinI aneka dhama zALAo thaI che, paNa egaNIsamI sadImAM A meAtIzAha zeThanI dhama zALAnI sAthe sarakhAvI zakAya evI eka paNa dha zALA pAlItANA gAmamAM nahAtI. atyAre paNa zaheranI madhyamAM tenuM sthAna bhavya che ane seMkaDo yAtrALuone e Azraya Ape che. atyAre paNa kAI paNa gAmanA saMdha Ave te tenA saMghavInuM sAmaiyuM thAya tyAre prathama cAMdalA' ze meAtIzAhanI
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAMkita nAgarika dharmazALAne munima kare tevo rivAja che. sadara peDhInuM sthAna keTaluM UMcuM haze tene A parathI khyAla Ave che. zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhInI mukhya tijorInI eka cAvI zeTha motIzAhanA kArakhAnAnA munima pAse rahe che e paNa A vahIvaTanI vizichatA sUcave che. lagabhaga 50 varSa sudhI A dharmazALA mukhya dharmazALA tarIke pAlItANA zaheramAM gaNAtI hatI. tyAM sAdhu sAdhvIone mATe paNa sArI sagavaDa che, raDuM cAluM rahetuM ane atyAre paNa cAlu ja che. temAM vizALa vyAkhyAnagRha che ane cAturmAsamAM tene pUrate lAbha levAya che. e dharmazALA evI pAkI rIte majabUta bAMdhavAmAM AvI che ke atyAre ene so varSa thayA chatAM enI eka kAMkarI khasatI nathI. keTalI majabUtI lakSyamAM rAkhIne kAma karavAmAM AvyuM haze te jarUra dhyAna kheMce tevuM che. dharmane mATe paisA meLavavAnI IcchA karavI tenA karatAM tenI IcchA na ja karavI e vadhAre sAruM che. page kacaro lAgyA pachI tene dhoIne sApha karavA karatAM dUrathI kAdavane sparza na ja kara e vadhAre sAruM che. keTalAka mANaso anyAya ke apramANikatAthI dravya meLavatAM vicAra kare che ke paisA meLavIne dharmamAge teno vyaya karazuM. A vicAra taddana khoTo che. zAstrakAra evA nimitta mATe dhana meLavavAnI cekhI nA pADe che. - adhyAtmaka95drama
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) kArIgarAnI sthiti ane sUtradhAra rAmajI. tatsamayanA patro uparathI jaNAya che ke sU. rAmajI salATane ane tenA dIkarAne muMbaImAM kArIgara tarIke kAma karavAno mAsika pagAra anukrame rU. 30 ane rU. 20 hato. A pagAra teonI khAsa zilpI tarIkenI AvaDatane laIne karI ApavAmAM AvyA hatA. muMbaImAM sArAmAM sArA kArIgarane pagAra mAsika rU. 10 ane vadhAremAM vadhAre rU. 12 maLatuM hatuM eTale sadara pagAra ghaNe sAre kahevAya. A uparAMta peTIyuM" maLatuM hatuM. ahIM prasaMge te vakhatanI janatA saMbaMdhI ane khAsa karIne majUra kArIgaranI sthiti saMbaMdhI upalabdha hakIkatane vicArI laIe. motIzAha zeThanI TUMkanA kArIgarone mAsika pagAra rU. aa hate. e uparAMta pratyeka kArIgarone dararoja anAja zera be, ghI zera pA () ane goLa zera aDadhe () temaja kaThaLa zera aDadho vo ApavAmAM AvatA. ane kArakhAnA para khAvA mATe tamAku ApavAmAM AvatI hatI. A cIjo ApavAnI upara jaNAvelI bAbatane "peTIyuM" (bharaNapoSaNa-khAvAnI vastu) kahevAmAM AvatuM hatuM. majUrIne dara dararoja doDha Ane hatuM, ane A sarva pagAra muMbaIgarAsarakArI sIkkAmAM hatuM e ulalekha che.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAMkita nAgarika atyAranI najareM kadAca A pagAra ghaNA ochA lAge, paNa te vakhate khAdhA-khArAkInA dara-bhAva ghaNA ochA hatA eTale A pagAra te vakhatanI jarUrIAta pramANe vyAjakhI hatA ema jaNAya che te vakhatanA dANA, ghI, gALanA bhAva sarakhAvatA jaNAya che ke--eka strI puruSa ane be chekarA hAya te pacIza trIza rUpiAmAM varSanA gujArA Abasara karI zakatA hatA. e yuganI AvA prakAranI paristhiti hatI te pAchaLa pariziSTamAM ApelA keTalAka kAgaLA uparathI vadhAre spaSTa thaI jaze. 76 te vakhatanA jarUrI cIjonA bhAva ApyA che te parathI jaNAze ke atyAranA bhAva sAthe sarakhAvatAM te vakhate sAMghArata ghaNI hatI. kAThiyAvADamAM te vakhate kaLazInuM mApa hatuM. kaLazI ekanA mANA ekasA. cALIza zeranA eka maNu thatA ane zeranA rUpIyAbhAra cALIza hatA. saMvata 1891 nA bhAva nIce pramANe hatA. saMvata 1891 maga mANA pAA rU. 1-0-0, caNA mANA 6aa rU. 1-3-0, aDada mANA 5 rU. 1-4-0, cALA mANA 5 rU. 2-6-0, tela zera 10 rU. 0-12-0, gAMThIA maNu 0aa rU. 0-100, lADavA jalebI miThAI maNu 1. rU. 5-12-0. A bhAva paracuraNanA che ane jaththAbaMdhanA bhAvA AthI ghaNA ochA hatA. cApaDAnA AMkaDA parathI A bhAva tAravelA che sarakhAmaNI mATe sa vata 1888 mAM dukALa hatA. dukALanA
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha 77 varSoMnA nAMdhAyelA AkarA bhAvA jovAthI khyAla Avaze ke leAkeAnA duHkhanA vakhatamAM bhAvA AvA hatA. --saMvata 1888 nA dukALa varSoMnA bhAva-- jIvAra kaLazI 1 rU. 25-0-0, bAjarA kaLazI 1 rU. 32-0-0, geAdhama (ghauM) kaLazI 1 rU. 31-0-0, maga kaLazI 1 rU. 27-0-0, thI. maNu 1 rU. 11-0-0, tala kaLazI 1 rU. 40-0-0, aDada kaLazI 1 rU. 25-0-0 tela maNu 1 rU. 4-0-0 khaMDa-puLA 1000 rU. 14-0-0. A hakIkatanA pUrA khyAla lAvavA mATe dhyAnamAM rAkhavuM ke kaLazIne maNamAM (gujarAtI ) pheravavI hAya tA sarerAza mANAnA zera 8 ane eka kaLazInA 20 maNa gaNAya. Azare maNanA bhAva cAlatA hoi te hisAba uparathI te samayanI soMghAratanA khyAla karI zakAze. vastuonA bhAva pracalita sthiti sAthe saMbadha rAkhe che, tethI Arthika paristhitinA khyAla karavA A bhAva ApyA che. te yugamAM varSanA pagAra sA rUpiyA meLavanAra AkharUdAra gaNAte ane samAjanI madhyama kakSAmAM ucca sthAne AvatA. atyAre dara mAse rUpiA seA meLavatAranuM je sthAna che te sthAna lagabhaga te vakhate varSe se rUpiA meLavanAranuM hatuM, ema jaNAya che. majUrInA dararAjanA doDha AnA hatA te parathI A mAkhatanI gaNatarI kharAkhara samajavAmAM AvI jaze. zeTha meAtIzAhanA aneka kArya mAM sUtradhAra rAmajI salATanA
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAMkita nAgarika prasaMgo ghaNIvAra Ave che tethI tenA saMbaMdhI keTalIka mAhitI maLe che te ahIM tapAsI laIe. e sthapati-salATa pAlItANAnA rahevAsI hatA. Akhu` nAma rAmajI lAdhArAma. jIvanakALa (saM 1834-1914). jJAtie sAmapurA. e vaga nA jainA sAthenA parApUnA saMbaMdha che. madira mATe nakazA ( plAnA ) taiyAra karavA, zilpanA niyamA pramANe maMdira taiyAra karavuM, paththara ghaDavA ghaDAvavA, dekharekha rAkhavI ane zAsranA niyamane jarA paNa vedha na Ave te rIte maMdiza taiyAra karavA e salATanuM khAsa kAma che. kAi kAI salATo abhyAsI hAya che ane teo jyAre garala gaLe che" ke pATaDA gaLe che' enI carcA kare, ke dizAonI ke levalanI carcA kare tyAre tevI bAbatamAM rasa lenArane meAja Ave che. sAmapurAnA vazaparaMparAgata dhaMdhA zilpI-salATanA che. paththaranA ghaDatara ane madinA caNatara kAmamAM te ghaNA vicakSaNa hoya che. teo 'sthapati', ' sUtradhAra 6 athavA salATa' nA nAmathI oLakhAya che. " 78 A sthapati rAmajI salATe mahuvA ( kAThiyAvADa-bhAvanagara sTeTa )nuM suprasiddha mahAvIrasvAmInuM maMdira bAMdhyuM hatuM. tenI AkhI bAMdhaNI ane khAsa karIne zikharanI racanA khUba prazaMsA pAmI hatI. derAsara baMdhAyuM hatuM. zeTha meAtIzAha pAlItANe yAtrA karavA vahANamAM mahuve utarI AvyA tyAre zrI mahAvIrasvAmInA ma"diranI racanA anekArIgirI joi tenA sUtradhAra rAmajIne su`baI laI javA IcchA batAvI. zeTha padamA tArAe
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 79 rAmajI sUtradhArane te IcchA jaNAvI, paNa te vakhate muMbaI javuM eTale te kALe pANIe javA jevuM hatuM. evI lokamAnyatA hAI sUtradhAra rAmajI salATe AnAkAnI karI. saMvata 1884 nI zarUAtamAM A hakIkata banI. zeThazrInA atiAgrahathI ane zeTha padamA tArAnI preraNAthI Akhare rAmajasalATa muMbaI AvavA kabUlathayA ane zeTha motIzAha pAlItANe yAtrA karI mahuvA pAchA pharyA te vakhate temanI sAthe vahANa raste muMbaI AvyA. zeThe tene paheluM kArya bhAyakhaLAnI vADImAM baMdhAvavA dhArelI derAsaranuM sepyuM. A kArya pUba utsAhathI salATa rAmajIe upADI lIdhuM ane saM. 1885 nA mAgazara suda 6 roja bhAyakhaLA maMdiramAM biMbapraveza mahotsava (janatAnI bhASAmAM pratiSThA) thayo tyAM sudhI muMbaI rahyA. te vakhata daramyAna zrI geDIjI mahArAjanA derAsaranuM paNa keTaluMka kArya rAmajI pAse karAvavAmAM AvyAnI beMdha maLe che. rAmajI salATane bhAyakhaLe derAsaranI najIkanI vADImAM rahevAnI sagavaDa karI ApI hatI. zeTha metIzAhano sU. rAmajI upara ghaNe sadabhAva hate. ema aneka patrathI jaNAya che. eka patramAM sUtradhAra rAmajI pitAne ghera jaNAve che ke-zeThanI mAnyatA hatI ke "sUtradhAra rAmajI AvyethI ghaNuM ghaNuM sAruM thayuM che. mULa te zeThazrI vyApAramAM khUba sAhasika hatA ane uttarottara vyApAramAM phAvatA gayA ane dharmabhAvanA saMdava jAgatI hovAne kAraNe jyAre jyAre anukULatA savizeSa prApta thatI tyAre dharmadaSTie e dharmane prabhAva samajatA ane vyavahAra dRSTie e potAnI mAtA
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAMkita nAgarika rUpAbAIno AzIrvAda samajatA. enI sAthe e sUtradhAra rAmajI salATane paNa sArAM pagalAMne gaNuM enI prazaMsA karatA. A rAmajI salATa saMbaMdhI ATalA vistArathI ullekha karavAnuM kAraNa e che ke A graMthanI sAmagrImAM teNe pitAne ghera pitAnA putra tathA sagAne lakhelA patra mojuda che, e patrone upaga A pustaka-racanAmAM ghaNe agatyane bhAga bhajave che. e vakhatanA janasamAjanI racanA ane kArIgara tathA majUra varganI sthiti para ghaNe prakAza pADe che. zeThazrInI udAratA ane dharmabhAvanA sAdI bhASAmAM prakaTa kare che ane tatkAlIna sAhitya heI ane zeThanI prazaMsA mATe lakhAyela kAvya na hoI tathA svAbhAvika bhASAmAM hAI kRtrimatAnA oLathI vikRta thayela na hoI sAcuM citrapaTa rajU kare che. e patronI vigata A caritra racanA mATe prApta thayela hoI ane sUtradhAra rAmajInA aneka prasaMge avAranavAra A prasaMgamAM AvelA hAI atre tene ullekha karyo che. ekAda prasaMga ahIM khAsa varNavavA jevuM jaNAya che. sUtradhAra rAmajInA bhAyakhalA derAsaranI racanAnA kAryathI saMtoSa pAmIne pratiSThA mahotsava prasaMge (saM. 1885-bhAgazara zu. 6) zeTha motIzAhe sthapatine paherAmaNa-zirapAvamAM suMDalI bharIne dAgInA dIdhelA hatAM. rAmajI salATane ziheravALA metA merAja zAmaLAnuM karaja hatuM eTale eNe vicAra karyo ke-je dAgInA laI devuM patAvavA jaIza te meghama vastu mAnI leNadAra aradhI kiMmata paNa jame nahi Ape eTale
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metIzAha zeThanA munIma vIracaMdabhAIne sadara dAgInA vecI ApI rokaDA karavA rAmajI sUtradhAre jaNAvyuM. zeTha motIzAhane A vAtanI khabara paDI gaI. eNe sUtradhArane belAvI Thapako ApyuM. pitAne sthapati InAmanI vastu bajAramAM vece temAM pitAnI zebhA nahi eTale merAja metAnA khAtAmAM sthapati rAmajInI je rakama devI nIkaLatI hatI te AkhI cUkavI ApI. AmAM zeThazrInI udAratA, vyavahAradakSatA ane kArIgara varganI dhana saMbaMdhI bekALajI vigere aneka bAbato tarI Ave che. sadara kAgaLamAMthI AvI aneka bAbate maLI Ave che. rAmajI salATa pate saM. 1914 sudhI hayAta hatA. atyAre tenA prapautre haiyAta che, teo dhaMdhe kare che. zeThazrIe Apela dAgInA temaNe jALavI rAkhyA che ane ati abhimAna sAthe e dAgInA paherI potAnI jAtane gauravAnvita mAne che. e asala kAgaLo aitihAsika najare khUba upayegI jaNAvAthI atra sthapati rAmajI salATa saMbaMdhI ATale vistRta ullekha karyo che. A rAmajI sUtradhAra saMbaMdhI chUTAchUTA ullekha A pustakamAM AgaLapAchaLa AvyA karaze. kArIgarone sArI rIte saMteSavAnI metIzAha zeThanI paddhatine bIjo paNa dAkhalo maLI Ave che. TUMkamAM plAsTara vigere suMdara kAma karavA mATe tathA TAMkAM ane kuMDa karavA mATe khaMbhAtathI kArIgarone belAvavAmAM AvyA hatA. teo tyAM nava varSa sudhI rahI sArI rIte dhana raLyA hatA. A khaMbhAtanA kArIgaro
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAMkti nAgarika paikI mistrI amathAlAla kuberadAsanuM nAma Ave che. e nava varSa sudhI pAlItANAmAM rahyA hatA ane kAmanI hoziyArI badala temane kazabI zAla tathA kAMDAnAM sonAnAM kaDAM motIzAha zeTha taraphathI tenA suputra khImacaMdabhAIne haste bheTa ApavAmAM AvyAM hatAM. A kArIgaranA pAMcamI peDhInA vaMzaja penTara aMbAlAla cunIlAla hAla pAlItANumAM mojuda che ane uparanI hakIkta ghaNA rasathI kahe che ane kauTumbika cIja tarIke ghaNA mamatvathI jALavI rAkhelAM kaDAM atyAre paNa amUlya gaNe che. - A rAmajI salATane mArA prapitA (dAdA) ANaMdajI puruSettama jAte maLelA hatA, te paNa tenI prazaMsA karatA hatA. sa ma jha tA. samatA eTale sarva jI tathA vastuo tarapha rAgadveSane abhAva. jeo Atmika mArgamAM utaravA IcchatA hoya teone samatAne viSaya prathama agatya dharAvanAro che. samatA vagaranI dareka dhArmika kriyA bahu alpa phaLa Ape che ane te eTaluM badhuM alpa che ke je phaLa meLavavAnI IcchAthI kriyA karavAmAM Ave che tenI apekSAe to kAMI phaLa thatuM nathI ema kahIe te paNa cAle-Akho divasa bhAra vahana karanArane eka pAI karI majurInI maLe tenAM jevuM che. -adhyAtmakalpakuma.
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 zeTha meAtIzAha ( aMgata ) zeTha motIzAhanI dinacaryA saMbaMdhamAM keTalIka AdhArabhUta hakIkta maLI Ave che. teo phATanI aMdara AvelA peAtAnA gharamAM rahetA hatA. dararAja savAre uThI nitya niyama karatA; pUjA--sevA karI bahAra nIkaLatA. nIkaLatI vakhate anAjathI bharelA eka meATA pIttaLanA vATako ane temAM eka rUpiyA rokaDA mUkI je kAI brAhmaNa athavA kAI bhikSuka prathama maLe tene ATalA parathI ApI detA ane tyArapachI kAma para jatA hatA. temanA samayamAM gADIjI mahArAjanuM derAsara baMdhAyuM, bhAyakhaLAnuM maMdira baMdhAyuM, AdIzvara mahArAjanuM derAsara khaMdhAyuM ane ciMtAmaNi pArzvanAthanuM khaMdhAyuM te paikI cAlatA kAma para dekharekha rAkhavA gADImAM besI jatA ane paDakArA jabarA rAkhatA hatA ema spaSTa ullekha maLe che. emane gADIjI mahArAja upara khUba AsthA hatI. e peAtAnA cApaDAmAM dararoja gADIjI mahArAjanuM nAma lakhAvatA ane pote tenuM vAraMvAra smaraNa karatA hatA. goDIjI mahArAjanA dana teo dararAja karatA hatA ane bAkI cAlatA kAmeA para gheADAgADImAM besI jaI AvatA hatA. kAI yati
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAMkti nAgarika muMbaImAM hoya te vyAkhyAna-zravaNa karatA ane tyArabAda peDhIe A mArI potAne mukAme jaI jamatA. jamaNa karI bapore baMdara para athavA jyAM kAma hoya tyAM jatA ane vyApArI tathA mitrone maLatA hatA. pote sthApanA karelI ke piSelI dharmasaMsthAonI vAraMvAra mulAkAta letA hatA. teonI zarIrasaMpatti sArI hatI. zarIrano varNa gaura ha, hAtha goThaNa sudhI laMbAtA hatA-AjAnabAhu hatA, teone dekhAva prabhAvazALI hate, sAmA upara vyaktitva paDe tevo temano dekhAva hatuM. teo yazanAmI heI je kArya hAthamAM letA temAM kIrtine vadhAre thatuM hatuM ane saMvata 1871 pachI temanA vazamAM ekadhAre uttarottara vadhAre ja thate cAlyo che te temanI AvaData, dhIraja, cIvaTa ane udyoganuM pariNAma hoI aneka rIte lakSyamAM rAkhavA yogya che. zeTha motIzAhamAM sakhAvatane guNa asAdhAraNa hate. vikramanI ogaNIsamI sadInA uttarArdhamAM muMbaInI jema komanI je jAherajalAlI thaI hatI tenA yazane moTe bhAga temane jAya che. devAdAra tarIke jIvananI zarUAta karanAra ane saMvata 1871 mAM AkhA kuTuMbamAM mAtra ekalA thaI paDanAra e sakhAvatI hRdaye je aneka zubha kAryo karyA che temAM temane noMdhAyelo dhanavyaya rUpIA aThThAvIza lAkha upara thavA jAya che. temaNe maTe dhanavyaya pAlItANAnA zatruMjaya parvata para metIvasahI TuMkamAM karyo tenuM varNana AgaLa Avaze. kuMtA
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 85 zeTha meAtIzAha saranA khADA pUravAmAM, maMdirA bAMdhavAmAM rUpIA agIAra lAkha ane temanI AjJA-IcchA anusAra pratiSThA-biMbapraveza mahAtsavamAM rUpIA sAta lAkha, sAta hajAra maLI kula vyaya rUpIA aDhAra lAkha, sAta hajAranA thayeA. e temanI sarvathI vadhAre mATI sakhAvata gaNAya. temaNe be lAkhanI rakama muMbaI pAMjarApeALa mATe kharacI. e sivAya nIcenI bAbata khAsa dhyAna kheMce che, jenA vicAra karatAM emanI dharma bhAvanA, ahiMsAmAM parovAyeluM mana ane te kALanI janatAnI jarUrIAta paratve temanI ciMtA batAve che. bhUlezvara-kuMbhAra TukaDAnA ciMtAmaNipA nAthanAderAsaranI pratiSThA sa. 1868nA bIjA vaizAkha zuda 8 zukrane divase zeDa nemacaMdabhAIe karI te mATe rUA. 50,000 ApyA. muMbai bhIMDI bajAr zAMtinAtha mahArAjanA derAsaranI pratiSThA saM. 1876 mahA zudi 13 ne rAja thaI tene aMge temaNe rUA. 40,00] ApyA. mu`baI kATa erA bajAranA zAMtinAtha mahArAjanA derAsaranI pratiSThA sa. 1865 mahA vada 5 ne rAja thaI tenI pratiSThAne aMge ane derAsara baMdhAvavAne aMge temanA kuTuMbe rUA. 2,00,000 e lAkha kharacyA. zeTha amIcaMda je sthAnamAM rahetA hatA ane jenI bAjumAM zAMtinAthanuM derAsara hAla che tyAM asala upAzraya hatA te mATA bhAI nemaca Mde trIza hajAra rUpIA kharacI baMdhAvyA hatA. pachI vadhAre jagyA laI tyAM nemacaMdabhAI e eka lAkha vadhAre kharacI maMdira badhAvyuM.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAMkita nAgarika pratiSThA ane baMdhAmaNane kula kharca be lAkha thaye. A derAsara baMdhAtI vakhate ane tyAra pachI tenA para dekharekha trIkamajI kalyANajI kahAnajI ghArI (bAlAbhAInA meTA bhAI) rAkhatA hatA. A derAsaranI pratiSThA vigere kAryamAM mAravADI zeTha premacaMda raMgajIe paNa sAre bhAga lIdho hate ema seMdhAyeluM che. madrAsa zaheranI dAdAvADInI jamIna kharIdavA mATe ane bAMdhavAne aMge rUpIA 50,000 pacAsa hajArane vyaya saM. 1884 lagabhaga karyo. AgaLa jaNAvyuM te pramANe pAlItANuM gAmamAM dharmazALA bAMdhavAne aMge rUA. 86000ne, muMbaI zaheranA bhAyakhaLA derAsaranI jamIna baMdhAmaNa ane pratiSThAne aMge (saM. 1885 mAgazara suda 6) rUpIA be lAkhane vyaya karyo. | muMbaIgADIjI mahArAjanA derAsaranI pratiSThA saM. 1868 nA vaizAkha suda 10 ne roja karavAmAM AvI, temAM rUpIA pacAsa hajAra temaNe ApyA. muMbaI pAyadhunInA khUNuM upara Adesara bhagavAnanA maMdiramAM mULanAyakane praveza saM. 1882nA jeTha suda 10 nA roja thaye tenI uchAmaNImAM zeThazrI rU. 25000 pacIza hajAra bAlyA. aMtasamayanI najIkanA vakhatamAM potAnA azakta deNudArone mukta karavA mATe rUpIA eka lAkha choDI dIdhA. A sarva rakamane saravALe rUpIA 28,08,000 aThThAvIsa lAkha ATha hajAra thAya che.
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 87 zeTha motIzAha A te ghaNuM moTI ane jANItI tathA noMdhAyelI sakhAvate. che, paNa te uparAMta teo jAte eTalA paragaju, garIbanI agavaDa samajanAra ane hRdayathI dayALu hatA ane pArakAnAM duHkhanI emanA para eTalI UMDI chApa paDatI hatI ke temanI khAnagI athavA na noMdhAyelI sakhAvatane saravALe hajArene nahi, paNa lAkhene thAya che. emanA pitAnuM devuM devA kAyadesara baMdhAyelA na hovA chatAM temaNe pAIe pAI cUkavI ApyuM -e temano pitRdharma, pharajane khyAla ane UMDI vicArabhAvanA dAkhave che. saMvata 1871 thI 1891 sudhIne muMbaI zaheramAM eka paNa kharaDe-TIpa nahi hoya ke jemAM zeTha metIzAhanuM nAma pitAnA pitAnA nAmanI ethe chupAyeluM na hoya. ahIM jaNAvavuM jarUrI che ke-teo je kAMI kharaDo lakhatA ke TIpa bharAvatA te sarvamAM pitAnuM nAma ja ApatA hatA. temanI sarva sakhAvata zeTha amIcaMda sAkaracaMdanA nAme ja thatI hatI ane teo e pramANe karavAmAM gaurava samajatA hatA. te vakhate dADIone dararojano doDIne bhAva doDha Anache doDhiA hate. dANuM-anAjanA bhAva upara jeI gayA chIe ane rUpIAnI kharIdazakti ghaNuM meTI hatI. te sarva vAtane vicAra ane tenI vigate gaNatarI karatAM zeThazrInI sakhAvatanI kiMmata Ajane hisAbe be karoDane eMzI lAkha (2, 80, 00, 000.) gaNAya. . -
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ cuMTa nAmAMkita nAgarika zeThazrInA paheraveza taddana sAdA hatA. zeTha mAthe suratI pAghaDI paheratA ane zarIra para khAlAbaMdhI keDiyuM lAMkhI DacalIvALu* paheratA hatA. temanA putra zeTha khImacaMdabhAI mAthe pArasI ghATanI pAghaDI paheratA te temanA phATA parathI joI zakAze. zeTha maiAtIzAha suratI pAghaDI paheratA hatA. zeTha mAtIzAhanA koI phATA, penTIMga ke pratikRti mane upalabdha dhaI nathI. zeTha khImacaMdabhAinA phoTA maLyo che. tee gauravaNu hatA. zeTha meAtIzAha pAte ghauM varNa dharAvatA hatA. temanA phrATA prApta thaI zakayo hota tA bahu sAruM thAta, paNa purANI aneka khAkhatA maLatI nathI, tema A bAbatamAM paNa ApaNe manane manAvI levAnu che. sa. 1855 mAM zeTha meAtIzAhanA pitAzrI gujarI gayA tyAra pachI temanI uttarottara caDhatI ja thatI gaI che. temaNe tyArabAda AkhA jIvanamAM dhana saMbaMdhI duHkha joyuM nathI, temanA graha| sa'. 1880 daramyAna khulaMda thatA gayA, ku MtAsaramAM pAyA nAkhatI vakhate baLavAna banyA ane temanA mAnava jIvananA chellA divasa sudhI divasAnuDhivasa vadhAre tapatA gayA. zeTha meAtIzAhanA pUrvajo khabhAtanA rahevAsI hatA ane teo jAte ozavALa hatA. temanA vyApAra suratIo sAthe ghaNA hAI temanA paheraveza ane raheNIkaraNI dhIme dhIme suratI jevI thaI gaI te eTale sudhI ke dhIme dhIme te
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha khaMbhAtI maTI suratI thaI gayA ane temanI gaNatarI Akhare suratImAM thaI gaI. temanA mULa caritranI mAhitagArI na hoya te temane kaI khaMbhAtI na ja dhAre, eTaluM tenuM varcasva chevaTe suratI tarIkenuM thaI gayuM. suratIo jhaverAtanA dhaMdhAmAM ghaNuM pravINa hatA ane amIcaMda zeThe jhaverAtane dhaMdho AdaryA pachI temane suratI sAthe saMbaMdha eTalo badho vadhI gaye ke temanA putranA sagapaNa saMbaMdha sarva suratI sAthe thaI gayA ane zeTha motIzAhanA vakhatamAM te teo asala khaMbhAtI hatA e vAta paNa lagabhaga vIsarAI gaI. zeTha motIzAhanA aMgata saMbaMdhIomAM temanI mAtA rUpAbAine te yugamAM tejapALanI patnI anupamA devInuM sthAna maLatuM hatuM. e bAI ghaNuM dIrgha daza ane kuTuMbavatsala gaNAtA hatA ane temaNe zeTha amIcaMda sAkaracaMdanA gharamAM paga mUke tyAra pachI te kuTuMbanI jAhojalAlI thayela hovAthI temane sArAM pagalAMnI gaNavAmAM AvatI hatI. rUpAbAI ati dharmiSTha hatA, pAkI zraddhAvALA hatA ane temanA sarva putro upara temanA ucca varcasvanI chAyA hatI ema temanA samayamAM paNa jAhera rIte bolavAmAM AvatuM hatuM.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13) zeThanA gumAstAo, snehI vagere metIzAha zeThane pitAnA gumAstAo sAthe saMbaMdha kuTuMbIjananA saMbaMdha jevo hato. teo potAnA gumAstAo pitAnA jevA dhanapati thAya ane duniyAmAM nAmanA kADha temAM gaurava lenArA hatA. gumAstAonA sArA narasA avasare khUba udAratAthI tene navAjatA ane jyAre jyAre avasara prApta thAya tyAre te kema vadhAre raLe te mATe cIvaTa rAkhatA hatA. zeTha motIzAhanA nekaro lakSAdhipati thayA che tenA dAkhalAe mejuda che. temanI TuMkamAM derAsare temanA munImAe baMdhAvyA che te parathI teo gumAstA ke munImane jiMdagIparyata sevaka ja rahe ema IcchatA nahotA te te ughADI rIte jaNAya che. teo gumAstAonI pasaMdagImAM nAtajAtane bahu taphAvata rAkhatA nahotA, chatAM temanA moTA kAryavAhaka gumAstA ke munIme jena hatA ane ema thavuM taddana svAbhAvika che. temanI peDhI para hiMduo tathA pArasIo ghaNa meTI saMkhyAmAM kAma karatA hatA e vAta sArI rIte seMdhAyelI che. zeThanA dareka kAryamAM salAhakAra ane zeThanI dareka janAne
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha mAtIzAha 91 amala karanAra amaracaMda damaNI hatA. e AgaLa jatAM moTA dhanapati paNa thayA hatA. A damaNanA rahevAzI zeTha amaracaMda premacaMda kramaNI asala zeThanA munIma hatA ke zarUAtathI ja zeTha hatA tenI AdhArabhUta hakIkata maLatI nathI, paNa tee zeTha meAtIzAhanA mukhya salAhakAra hatA ane khImacaMda zeThanA tA jamaNA hAtha hatA ane ema kahevAya che ke-meAtIzAha zeThanI TuMkanI aMjanazalAkA ane pratiSThA vakhatanA sarva kArabhAra temanA hAthamAM hatA ane temanI salAha pramANe ja sarva kAma cAlatuM hatuM. meAtIzAhanI TuMkamAM madhya derAsaranI bAjumAM dakSiNa tarapha zeTha amaracaMda premacaMda damaNInuM derAsara che. ene traNa zikhara che. pUrvAbhimukha A derAsaranA vahivaTa atyAre paNa amaracaMda damaNInI peDhI judo kare che. e peDhInuM sthAna meAtIzAha zeThanI pAlItANAmAM Avela dharmazALAmAM ja che. A maMdiramAM ratnanA sAthiyA che. A derAsaranI bAMdhaNI zeTha hemAbhAinA derAsarane maLatI che. zeThanI bhAvanA peAtAnA gumAstAone lakSAdhipati jovAnI hatI enuM A sAruM dRSTAMta che. AgaLa khimapratiSThA mahAtsavanuM varNana Avaze tyAre jaNAze ke-5 cakalyANakamahAtsavamAM A amaracaMda damaNI ane zeThanA kuTuMbe vevAInA bhAga bhajavyA hatA. e vAta rAsaDAomAM paNa jaNAya che. zeTha meAtIzAhane pArasI kuTuMba sAthe bahu sArA saMbadha hatA. tenA be dAkhalA nAMdhavA jevA che. ema jaNAya che keroTha hAramasajI bamanajI vADIAnI sAthe motIzAha zeThane ghaNA
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 nAmAMkita nAgarika sAre saMbaMdha hatuM. teo zarUAtamAM vADiyA zeThane tyAM dalAlInuM kAma paNa karatA hatA. zeTha horamasajI vADiyA sane 1882 mAM gujarI gayA, tyAra pachI paNa zeTha dararoja eka vakhata temane ghera jaI emanA kuTuMbIo tathA putronI saMbhALakhabara laI AvatA hatA ane vADiyA zeThane putra sagIra hevAthI tenA vahIvaTa para paNa zeTha motIzAha jAte dhyAna ApatA hatA. vahIvaTanI dareka vigatemAM nAnA vADiyAne mAhitagAra karyA pachI paNa pitAnA maraNa sudhI motIzAha zeTha dararoja eka AMTe vADiyAne ghera tathA peDhIe khAI AvatA hatA. vADiyA zeThanA putrone vahIvaTa meM tyArapachI teo paNa zeTha motIzAhane potAnA vaDIla tarIke mAnatA ane zeThanI salAha anusAra dhaMdho karatA hatA. zeTha metIzAha gujarI gayA pachI vADiyA kuTuMbane ane zeTha motIzAhanA kuTuMbane saMbaMdha cAlu rahyo jaNAya che ane zeTha motIzAhanA putra khImacaMdabhAInI musIbate vakhate vADiyAkuTuMbe dravyanI ane salAhanI sArI sahAya karI hoya ema paNa jaNAya che. vADiyA zeThanI vyApAranI kuneha ane rItabhAta saMbaMdhI vigata tadyugIna zeTha sodAgaranA prakaraNamAM jaNAvI che te paNa dhyAna ApavA lAyaka che. zeTha motIzAhe pitAnA sauthI moTA jahAjane "horamasajI bamanajI" nuM nAma ApyuM che te hakIkata banne vaccene gADha saMbaMdha batAve che. zeTha motIzAhane sara jamazedajI jIjIbhAI pahelA bereneTa sAthe paNa ghaNe sAro saMbaMdha hatA. lekamAnyatAmAM sara jamazedajI asala metIzAha zeThanA gADIvAna (nekara) hatA evI vAta cAle che, tene kAMI purAve
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha maLato nathI; paNa bane aneka vakhata bhAgamAM vepAra karatA hatA ane baMne vacce kuTuMbI jevo saMbaMdha hate muMbaI zaheramAM te vakhate pArasIomAM sara jamazedajI ane hiMduomAM zeTha motIzAha ghaNuM prasiddha hatA e vAta ghaNuM jagyA para noMdhAyelI che ane ApaNe te te yuganA zeTha sAdAgaranA prakaraNamAM jaizuM. zeTha metIzAhanI vyApAra paddhati eTalI viziSTa gaNAtI ke-meTA yuropiyane tathA pArasIo temanI salAha levA AvatA ane keI jAtanA bheda vagara zeTha potAnI neka salAha sarvane ApatA. metIzAha zeThe UbhI karela pAMjarApoLanA pahelAM ceramena sara jamazedajI jIjIbhAI banela te kemakema vacceno aMdaraaMdarane prema batAve che. zeTha khamacaMdabhAI pAlItANAno saMgha kADhe ane sara jamazedajI temane eka lAkha rUpiyAne cAMdala kare e vAta khUba nedhavA jevI che. arasaparasane sahakAra ane saMbaMdha kevI hRdaya bhAvanAthI piSavAmAM Avato hate enAM e sAcAM daSTAMte che. motI zAha zeThane zeTha haThIsaMga kezarIsiMga sAthe ghaNe sAro saMbaMdha hatuM. amadAvAdanA A zeThane vepAra vadhate gaye. temaNe temaja amadAvAdavALA zeTha hemAbhAI vakhatacaMda (nagarazeTha) ane karamacaMda premacaMda e traNee saM. 1875thI 1881 sudhImAM potAnI peDhIo muMbaImAM sthApana karI. motIzAha zeThanA dareka kAryamAM A traNe amadAvAdanA zeThIAo meTA utsAhathI bhAga letA hatA ane traNe lagabhaga zeTha motIzAhanA samavayaska heIne sAmAjika ane sAMsArika vyavahAramAM javA
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAMkita nAgarika L AvavAnA sa'a'dha paNa temanI vacce sArA hatA, eTaluM ja nahi paNa eka bIjAnI sagavaDa jALavatA ane salAha karIne kAma upADatA. mAtIzAha zeThane bhAyakhaLAnI pratiSThA sa'. 1884nA zrAvaNumAM karavAnI marajI hatI, paNa zeTha hemAbhAie cAmAsAmAM amadAvAdathI muMbaI AvavAnI agavaDa atAvatAM muSkRta sa. 1885nAM mAgazara mAsamAM lIdhuM, e hakIkata upara jaNAvAi che. e hakIkata zeThIAenA arasaparasa premasa 'dha kevA hatA te batAve che. ATalA sArA sa`kha dha amadAvAdavALA zeTha surajamala vakhatacaMda sAthe paNa cAlu rahyo hatA ane temaNe paNa e ja cha varSanA gALAmAM ( sa'. 1875-81 ) peAtAnI peDhI muMbaimAM zarU karI. 94 zeTha meAtIzAhanA nAkarAmAM zeTha phUlacaMda kapuracaMda goghArInuM nAma aneka vAra Ave che. A munIme zeThane ghaNI sArI salAha ApI hAya ema kahevAya che. emaNe zeTha meAtIzAhanI TuMkamAM zeThanA mukhya derAsaranI pAchaLa dakSiNa dizAe madira baMdhAvyuM che. ene traNa zikharA che. ema jaNAya che ke-zeTha meAtIzAhanI hayAtImAM muMbainA pAyadhunI paranA goDIjI mahArAjanA madiranA vahIvaTa zeTha amaracaMda damaNI karatA hatA, paNa zeThanI hayAtI bAda turatamAM ja saM. 1893 daramyAna e kula vahIvaTa zeTha khImacaMdabhAie gAdhArI kulaca'dabhAine sAMpyA ane tyAra pachI uttarAttara temanA putra zeTha kIkAbhAie sadara vahIvaTa karyo ane ghaNA varSo sudhI zeTha odhavajI karamacaMda (gAghA), zeTha thAbhaNa dAmajI (siheAra)nA hAthamAM rahyo. zeTha kIkAbhAI
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metIzAha 95 phUlacaMde geDIjI mahArAjanA derAsarane vahIvaTa ghaNAM varSo sudhI akhaMDa karyo che e hakIkata te atyAre paNa saMbhaLAya che. pitAnA munIme, gumAstAo, nekare derAsara baMdhAvavA jevI sthitimAM Ave te vAtane zeThane AnaMda thAya evA zeThe te yugamAM te hatA. e hRdayanI vizALatAne dhanya che ! zeTha bAlAbhAI goghArI e zeTha motIzAhanA saMbaMdhamAM Avela anerI vyakti che, emanuM bIjuM nAma dIpacaMdabhAI hatuM ane te ghArI kalyANajI kAnajInA putra thAya. te kaI sthAne zeThanA munIma hatA ema paNa jaNAvyuM che ane kaI sthAne zeTha metIzAhanA ADatIA hatA ema jaNAvyuM che. te vakhate geghA (bhAvanagaranI bAjue)mAM moTo vepAra cAlato hato. muMbaInAM vahANe geghe jatAM hatAM ane tyAM jenenI vasatI paNa sArI ane sukhI hatI. bAlAbhAIne trIkamajI nAmanA moTA bhAI hatA, ane vahIvaTa te bannenA pitA kalyANajI kAnajInA nAmane cAlato hato. goghethI athavA goghA dvArA aneka cIjo ane vastuo pAlItANe mekalavAnI hatI ane zeTha pAlItANe jatA tyAre keI vAra mahuvethI vahANamAM jatA AvatA ane keTalIka vAra geghA dvArA javA AvavAnuM thatuM hatuM. zeTha motIzAhanI TuMkanuM kAma cAlu thayA pachI pAMca varase bAlAbhAI zeThe temanI pAchaLanA bhAgamAM pAMca hATaDInA nAmathI oLakhAtI jagyAmAM TuMke baMdhAvavAnuM kArya saM. 1891 nA vaizAkha mAsamAM zarU karyuM. e jagyA para paththara ghaNA AkarA ane meTA hatA tethI taLa taiyAra karAvavAmAM
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 nAmAMkita nAgarika temane bahu mATo kharca thayA hatA. zeTha meAtIzAhanA ane khImacaMdabhAInA khAlAbhAI sAthe saMba"dha bahu sArA hatA, emAM zeTha munIma jevuM lAge tevuM kAMI hatuM nahi. zeTha mAtIzAhanA teo salAhakAramAMnA eka hatA ane zeThanI vizALatA pramANe peAtAnA ADatIA khUba raLe ane munIme lakhapati thAya emAM pAte rAjI hAI bAlAbhAInI unnati ane vikAsamAM zeThanA mATA phALeA hatA. meAtIzAha zeThanA sabadhI mitra mAMgarALavALA zA. nAnajI jeraNa cInAinuM nAma paNa Ave che. A nAnajI zeThane cIna sAthe moTA vepAra hateA. teonA sabadhamAM eka lAkakathA kahevAya che ke zeTha mAtIzAhanA cIna mAthe mATA vepAra hatA. muMbaIthI cIna aphINameAkalatA ane cInathI sAkara ke rezamI kApaDa muMbaI maMgAvatA. A sarva vepAra vahANudvArA thatA ane vahANanA AdhAra pavana upara hAvAthI vahANu meADAM vahelAM Ave ane kAI koI vAra tA cha bAra mahinA paNa thai jAya. zeThe potAnA jarUrI kAme nAnajI cInAine cIna meAkalyA. gayAne varasa be varasa thayA, paNa tenA kAMI samAcAra AvyA nahi eTale zeThane tathA nAnajI cInAInA bairAM-cheAkarAMne ucATa thavA mAMDyo. zeThe tapAsa karAvI paNa nAnajI cInAinA kAMI samAcAra maLyA nahi. zeTha nAnajI cInAinI vahu mATe eka meTu makAna kharIdI tenA bhADAmAMthI tenA nibhAva thAya te mATe khAine ApyuM. bAra varase eka divase tApAnA dhaDAkA sAthe nAnajI cInAIvALu' zeThanuM vahANa muMbainA khArAmAM
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha 97 6 AvyuM. sarakAre duzmananA dhaDAkA haze ema dhArI lazkarI taiyArI karavA mAMDI. zeTha ane nAnajI cInAI maLyA. zeThe e vahANunI pedAza nAnajI cInAine ApI dIdhI. nAnajI cInAie zeTha tarapha khUba satkAra batAvyA ane zeTha meAtIzAhe e sadara nAnajI cInAInuM mAna vadhAryuM. A vahANanI je Avaka zeThe temane ( nAnajI cInAine ) satkArapUrvaka ApI temAMthI nAnajI cInAI e gAghArI kIkAbhAInA derAsaranI sAme kIkAbhAI zeThanA derAsarane maLatuM ane tene javAbarUpa naheru baMdhAvyuM. e derAsara atyAre paNa nAnajI cInAInA cAmukhajInA nAmathI prasiddha che. zeTha meAtIzAhanI vizALatA ThAmahAma jovAmAM Ave che. peAtAnA saMbaMdhamAM AvanAra zeTha" thaI jAya evI unnata bhAvanA bahu juja mANasAmAM hAya che. ghaNAkharA zeThIyAe nAkarane hamezAM nAkara jovA Icche che. e peAtAnI sAthe bese tevA meTo thAya athavA tene zeThanuM upanAma maLe evuM dekhavA IcchanArA athavA dekhIne rAjI thanArA bahu ochA zeThe jovAmAM Ave che. kadAca mukhethI ema na kahe, paNa aMdarakhAnethI gaNatarI ane icchA nAkaranIcA sthAna para rahe tevu' jovAnuM heAya evu' mATe bhAge ghaNe sthaLe jovAmAM Ave che. nAnajI zeTha munIma hatA ke ADatIyA hatA, zeThanA bhAgamAM vepAra karatA hatA ke peAtAnA svataMtra vepAra karatA hatA tenI kAMI vigatA maLatI nathI, paNa zeTha meAtIzAha, be varSa pachI cInAInI pAchA pharavAnI AzA mUkAi jAya tyAra G
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 nAmAMkita nAgarika bAda emanA bairI-AkarAMnI sa`bhALa cIvaTathI sanmAnapUrvaka rAkhe e zeTha meAtIzAhanI vyavahAradakSatA, hRdayanI vizALatA ane sahRdaya udAratA batAve che, ane nAnajI cInAie paNa meAtIzAha zeThanI TuMkamAM bhavya derAsara baMdhAvIne tathA zeThanI sAthe ane temanI pachI khImacaMdabhAInI paDakhe UbhA rahIne AzIMgaNupaNuM batAvI Apyu che. zeTha meAtIzAhanI sa''dha rAkhavAnI rIta kevI hatI tenA keTalAka dAkhalAo noMdhAyelA che. eka dAkhalA ghaNA hRdayaMgama lAge che. zeTha haThIsaMga kesarIsa`ganA ane meAtIzAha zeThanA sabaMdha aMgata hatA ane dharma bhAvanA para racAyelA hatA. zeTha meAtIzAhanA ADatIA tarIke teo kAma karatA hatA ane saM. 1880 lagabhaga peAtAnI peDhI temaNe muMbaimAM nAkhI hatI. sa. 1878 mAM gujarAtamAMthI eka sadha kAThiyAvADanI yAtrAe nIkaLyA hatA temAM zeTha haThIbhAI ane mAhAkamabhAI gayelA hatA. cAravADa ( verAvaLa ane mAMgarALa vacce) ga:me saMgha AvyA te vakhate giranAranI yAtrA karI sadara banne zeThe saMdhanI bhegA thayA. cAravADa mukAme haThIsIMgabhAI zeThe mAtIzAha zeThanA nAmanAM neAtarAM pheravI cArAzI karI AkhA saMghane ane cAravADanA vikAne meATu jamaNu ApyuM ane te ceArAzInA jamaNu-kharcIne aMge rUpIyA sAta hajAra kharyAM. A hakIkatanI zeTha meAtIzAhane khabara paDI eTale te RNa pheDavA mATe pAlI tathA ratalAmathI aphINa kharIdI, haThIbhAi zeThane nAme cIna caDhAvI dIdhuM. A eka ja pherAnA vepAramAM
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 88 naphe ane hakasAIna rUpIyA traNa lAkha haThIbhAI zeThane raLAvI ApyA hatA. A paraspara dharmasneha rAkhanAra ane sAdIpaNa unnata harIphAI karanAra e zeThIyAo khUba vizALa dilanA hatA. ane eka bIjA upara upakAra kema kara? ane karela upakArano badale kevI rIte vALa te jANanAra kuzaLa puruSa hatA. haThIsaMga kesarIsiMga bahu nAnI vayanA paNa vizALa mananA ane bhAre bhAgyavaMta puruSa hatA. ene karame "kaDhA" hatA ema kahevAya che eTale ke e je vepAra kare ke makAna baMdhAve tyAM senuM ja nIkaLI AvatuM. emanA saMbaMdhI keTalIka vAta te yuganA vyApArInA vibhAgamAMthI sAMpaDaze. zeTha metIzAhanA saMbaMdhamAM pelerAvALA vIracaMdabhAInuM nAma ghaNIvAra Ave che. te zeThanA munIma ane khAsa salAhakAra hatA ane zeThanI hayAtI bAda khImacaMdabhAInI paDakhe rahI biMbapratiSThA ane praveza mahotsavamAM AgaLa paDate bhAga laI temaNe zeThanuM nAma dIpAvyuM hatuM.
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) te yuganA vyApArIo bhUmikA-zeTha motIzAhanA samayanI AsapAsa pArasI ane hiMdu vyApArIo kevA hatA tenI hakIkta rajU karavAthI muMbaIne banAvanAra ane vartamAna rithatie lAvanAra kevA sAhasika ane zUravIra hatA ane vyApAra kheDavA sAthe kevA dayALu, popakArI hadayanA hatA tene khyAla Avaze evA aneka mahAzayamAMthI keTalAkane ati TUMka paricaya Apavo atre prastuta ane jarUrI gaNavAmAM Avyo che. (1) zeTha hemAbhAI. zAMtidAsa zeThanA vaMzaja, amadAvAdanA nagarazeTha A pratApI rAjaratnane janma amadAvAdamAM saMvata 1840 mAM thayela hato. emanI sAhyabI rAjavaMzIya hatI, ghare ArabonI berakha besatI hatI ane pote meTA kuTuMbanuM vaDapaNa jALavavA uparAMta sarakAra darabAramAM moTuM sanmAna pAmyA hatA. zAMtidAsa nagarazeThanA prapautra vakhatazAnA sAta putromAM moTA hatA ane pitAnI moTAI kuTuMba-vAtsalya, dharmaprema ane vyavahArakuzaLatAthI dAkhavI rahyA hatA. emaNe vaDilane jhaverAtano dhaMdhe e che karI zarAphI kAmakAja vadhArI mUkyuM hatuM ane kAThiyAvADanA
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 101 rAjA ane garAsadArone gAme upara vyAje nANA dhIratA hatA ane lagabhaga trIza jagyAe zarAphInI peDhI calAvatA hatA. AvA meTA kuTuMbamAM sAro saMpa jALavavA bhAgyazALI nIvaDyA hatA ane dharmazraddhAnI bAbatamAM daSTAMta levA lAyaka hatA. temaNe lagabhaga trIza vakhata pAlItANAnA saMgha kADhayA, amadAvAdamAM paNa AkarSaka jinAlaya baMdhAvyA ane pAlItANe zrI zatruMjaya para "hemAvasahI" nAmanI TuMka baMdhAvI. emaNe aneka kajIAenA nikAla potAnI vahevAru buddhithI karyA ane janatAne cAha paNa sArI rIte meLavyo. muMbaInI pAMjarApoLa sthApavAnuM ane calAvavAnuM mAna zeTha motIzAhe prApta karyuM tema amadAvAdanI pAMjarApoLane teo prANavaMtI saMsthA banAvI gayA. temane potAne gAyakavADa taraphathI "rAcaraDA gAma bakSIsa maLyuM hatuM. tyAM temaNe pAMjarApoLane aneka prakAranI sagavaDa karI ApI hatI ane aneka vakhate karelI chUTaka madada uparAMta tenA vahIvaTa ane vyavasthAnI javAbadArI pitAne mAthe rAkhatA hatA. A pAMjarApoLaAje uttama jIvadayAnuM upayogI kArya karatI saMsthA tarIke sevA bajAve che tenI cejanA ane rUparekhA A mahAna zeThane AbhArI che. emanI sakhAvatane AMkaDe daza lAkha uparane vigatavAra "muMbaIne bahAra" nAmanA pustakamAM Ape che (pR. 140-1), paNa te uparAMta temaNe saMghabhakti ane ThAmaThAma dharmazALAo karAvIne aDhaLaka dravya kharacyAnI AdhArabhUta vigate maLI Ave che. emane ghera rAjavIne vaibhava hato, e jyAre dazerAnI svArI amadAvAdamAM kADhatA tyAre te jovAne
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 nAmAMkti nAgarika lokamedanI umaTI paDatI hatI, emane tyAM aneka gADI, myAnA, pAlakhI, ghoDA ane saraMjAma rahetA ane emanI dehayaSTi paNa rAjapuruSane zobhe tevI hatI. emanI rahevAnI havelI mANeka cekathI nAgorI zAha sudhI lAMbI ane ratanapoLathI pIramadazAhanA rojA sudhI pahoLI hAI rAjamahelanI zobhA dhAraNa karatI hatI. hemAbhAI zeThe pite aneka dAnapuNya karI jAhejalAlImAM vadhAro karyo ane chatAM kuTuMba taraphanI pharaja barAbara adAkaratA rahyA. vizALa kuTuMba, sAtabhAIo ane vaMzavArane temaNe navAnavA vahIvaTamAM goThavI dIdhA ane gharameLe vaheMcaNI karI ApI. kalezanAM bIja Uge e pahelAM nAza karyo. zeTha metIzAha sAthe emane bhAI je saMbaMdha hate. zeThane dhArmika kAryamAM salAha, enI dharmabhAvanAne preraNA ane poSaNa ApatA hatA. kuMtAsaranI gALInA khAta muhUrta vakhate pote hAjara hatA ane pratiSThA vakhate paNa hAjara hatA. temanAmAM paropakArIpaNuM atyaMta vizALa hatuM ane AkhA jIvanamAM uttarottara vikAsa pAmatA ja rahyA hatA ane kuTuMbanI jaMjALa, kajIAonI patAvaTa, rAjya sAthe dhIradhAra ane anekavidha pravRttimAM kadI kaMTALatA nahi. temaNe pitAnI AbarUmAM ghaNuM vadhAre karyo, jena dharmanI jAhojalAlI dIpAvI ane dharma ane saMsAra, nizcaya ane vyavahArane sumeLa karI batAvyuM. saMvata 1912 mAM muMbaI pitAnI peDhIe AvyA. tyAre temane muMbaInA vepArIo taraphathI
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 103 asAdhAraNa sanmAna maLyuM hatuM. teo saMvata 1913nA mahA suda 11 guruvAre svargavAsI thayA. vyApAra ane dharmanI najare A eka ati saphaLa jIvana gaNAya. (2) zeTha nAnajI jekaraNa cInAI. emane janma saM. 1830mAM thayela. mAMgaroLanA dazAzrImALI jekaraNa khImajInA e putra thAya. dhame jaina jJAtie vANIA, taddana garIbu sthiti hatI. nizALe mAtra AMka zIkhyA hatA. pitAne nAnakaDI dukAna hatI, paNa mUDIne abhAve gharakharca paNa pUre karI zakatA nahi. nAnajIne muMbaI javAnI tAlAvelI lAgI. pitAnI IcchA nahotI. te vakhate muMbaI javuM eTale kALe pANae javA jevuM hatuM. aMte tArAcaMda zeThanA "dariyAta" vahANamAM nAnajI cInAI muMbaI gayA. vahANunA mAlame ene muMbaI baMdara para utArI mUkyA. muMbaInI vastI tyAre eka lAkhanI hatI. nAnajInI vaya te vakhate tera varSanI hatI. e keIne oLakhatA nahi. eka soraThI dukAnadAre ene Azraya Ape. pherI karavA be tAkA Ape, temAMthI be AnA pedA kare. hAthe rAMdhI khAtA hatA. cha mAse cAra tAkA maLavA lAgyA. dukAnadArane enA pramANikapaNAnI khAtarI thaI. bAra mahine cAra AnAthI eka rUpiyAnI Avaka dararoja thavA lAgI. eka bhaMDArInA oTalA para mAla rAkhavAnI rajA maLI. mAbApane teDAvyA. eAraDI mAMDI. te vakhate vaNajhAra dvArA vepAra cAlate. tenI pAsethI eNe kApaDa, ghI, ghauM kharIdavA mAMDayA. basa traNanI mUDI thaI. enA lagna te vakhate thayA, paNa enuM dhyAna vepAramAM ja
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 nAmAMkita nAgarika hatuM. bAra varSe enI pAse pAMca hajAranI mUDI thaI. pachI eNe vyAje nANuM laI dhIradhAra karavA mAMDI. gharanI gADI paNa rAkhI. vakhAramAM mAla bharavA mAMDyo. | muMbaImAM e have vyavasthita goThavAI gayA. muMbaI AvyuM temane paMdaramuM varSa cAlatuM hatuM tyAM saM. 1858 mAM cIMcabaMdara para meTI Aga lAgI. te vakhate Aga olavavAnA sAghane kAMI ja nahotA. TopalA bharIne dhULa ane pANInA hAMDA sivAya kAMI sAdhana te mATe nahatuM. kula vakhAra khalAsa thaI gaI. traNa divasanI AgamAM nAnajIbhAInI sarva kamANI nAza pAmI ane pArake paise vepAra ryo hato eTale moTI rakamanuM devuM mAthe UbhuM rahyuM. te vakhate paNa enI dharmazraddhA kAyama hatI. nemacaMda amIcaMda (metIzAha zeThanA moTAbhAI) temane dere maLI gayA. khabara-aMtara pUchatAM nAnajInI gabharAmaNa te samajI gayA. nAnajIne emaNe khUba himmata ApI. pitAne dAkhalo Ape. phIra laDeMge' kahIne dhIraja ApI. potAnI mAtA rUpAbAI pAse nAnajIne laI gayA. rUpAbAI ati prakhara vRddhA vahevAru bAI hatA. emaNe nAnajIne marada thavA kahyuM. badhA leNadArene ekaThA karI kAMdhA karavAthI kAma thAya ane AbarU rahe tevI yukti batAvI. nemacaMda zeThe sAthe rahI badhA leNadArone ekaThA kyuM ane devAnI rakama mukarara karI navAM khAtAM paDAvI dIdhAM. te vakhate motIzAha zeTha kalakattathI aphINa kharIdI cIna caDhAvatA hatA, paNa tyAMnA ADatI A ghaNA goTALA karatA hatA. motIzAhe nAnajIbhAIne kalakatte javA kahyuM. mUDInuM rokANa metIzAha kare ane naphAmAM
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha 105 aradhA ardha bhAga. kAmamAM aphINu kharIdI cIna caDhAvavAnuM hatuM. te vakhate koI gujarAtI kAThiyAvADI kalakatta gayela nahAtA. relve nahi, bhASAjJAna nahi, chatAM nAnajIbhAIe hAma bhIDI. mAtIzAha zeThe kalakatte pAtAnA ADatIA punamacaMda hakamIcaMda upara patra lakhI ApyA. aneka nadI-nALAM oLaMgatA. vaNajhArAnA sAtha letA ane cAkIAtAnA Azraya letA traNa mAse nAnajIbhAI pagaraste kalakattA paheAMcyAM. ADatIAne e ADakhIlIrUpa lAgyA. bhASA ( baMgALI ) peAtAne AvaDe nahi eTale gAmamAM pharIne kalakattAnA anubhava karyAM, vyApArI paddhati jANI lIdhI, dalAlA sAthe oLakhANa karI ane cAra mAsa pachI kalakattAmAM peDhI khAlI. prathama aphINanI 50 peTIthI kAma zarU karyuM. te cIna caDhAvI. emanI kreDiTa vadhatI cAlI. meAtIzAha zeThe ene eka lAkhanI kreDiTa ApI hatI te vadhArI e lAkhanI karI ApI. pahele varSa ja nAnajIbhAI ardhA lAkha peAtAne bhAge raLyA eTale prathama te emaNe muMbainA peAtAnA devAnA kAMdhA bharI dIdhA pAMca varSa ne cheDe kula devAnAM kAMdhAM bharI dIdhAM ane eka lAkhanI mUDI karI. AvA sArA samayamAM ke agAunA maMdA saMcAgAmAM enI dharmazraddhA aDaga hatI. e devapUjana ke nityaniyama cUkatA nahi. kalakattAnA pAMca varSoMnA vasavATa pachI eNe gADIgheADA rAkhyA, emanI puMjI lAkha uparanI gaNAvA lAgI ane " nAnajI cInAI" nA nAmathI prasiddhi pAmyA. 'muMbaInA bAhara ' nI noMdha pramANe dariyAraste muMbaIthI kalakatta janAra prathama gujarAtI hatA.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 nAmAMkita nAgarika teo nemacaMdazeThane bhUlyA nahi. nemacaMda zeTha saM. 1872 mAM gujarI jatAM ene kharakhare nAnajI zeTha muMbaI AvyA. ADatanI dukAnanI zAkhA muMbaImAM karI. cokhA tathApuTa(zaNa)nI AData zarU karI. paNa prAmANikapaNe ADatane ja vepAra karyo. gharano vepAra na ja karyo. ethI emanI zAkha ghaNuM vadhI. sara jamazedajI jIjIbhAIe pitAnI kalakattAnI kula AData emane ApI. A rIte e moTA sedAgara ane moTA kharIdIA thayA. emaNe seMkaDe mANasane udyoga apAvyo ane sukhI karyA. AkhuM jIvana vyavasAyamAM gALavA sAthe dharmazraddhA ane premamAM ekaratA rahyA. emanA jIvananA najIkanA saMbaMdhIo jaNAve che ke-emaNe AkhI jiMdagImAM saTTo nathI karyo, eka paNa nATaka nathI joyuM ane sAduM paNa lakSyavedhI jIvana vahana karI kalakattAmAM gujarAtInI zeThAI prApta karI. chellAM thoDAM varSa mAMgaLamAM gALyAM. dharmaparAyaNa, Adarza vahevAru jIvana gALI 74 varSanI vaye saM. 1904nA mAgazara vada 4 mAMgaroLamAM deha mULe. moTuM kuTuMba, dhIkato vepAra ane vadhatI AbarU sAthe teo duniyAmAMthI gayA tyAre gujarAtIo mATe kalakattAnuM navIna kSetra khelatAM gayA. temaNe potAnI hayAtI daramyAna motIzAha zeTha sAthe saMbaMdha barAbara jALavya. jyAre metIzAha zeThanA avasAna bAda khImacaMdabhAI aphINanA saTTe caDhI gayA tyAre tene vAravAno prayatna karyo, na phAvyA eTale premapUrvaka rAjIkhuzIthI saM. 1897mAM temanI sAthenuM paMtIyALuM khalAsa karyuM, chatAM khImacaMdabhAI sAthe potAne saMbaMdha AjI
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 107 vana nIbhAvyuM. emaNe jidagInA chellA sAta varSa mAMgaroLamAM gujAryA ane nivRttine lAbha lIdhe. temanA cAra putroe kalakattA tathA muMbaImAM vahIvaTa cAlu rAkhyo. (3) zeTha narazI nAthA. zeTha narazI nAthA taddana sAmAnya vyakti tarIke saM. 1856 nA varSamAM muMbaI AvyA. emaNe muMbaImAM AvIne ADatanuM kAma zarU karyuM ane potAnA pramANikapaNAthI sArI nAmanA meLavI. teo kacchI dazA ozavALa jenenA AgevAna thayA ane potAnI jJAtinA mANaso upara upakAra karavAnI ane temane muMbaImAM AdhAra ApI raste caDhAvI devAnI bahu nAmanA meLavI ane vyApAramAM ATa paNa UMcA prakAranI jamAvI. temane pArasI vyApArIo sAthe paNa sAro saMbaMdha hatA ane khAsa karIne horamasajI edalajI kAmA ane tenA putra sAthe ghara jevo saMbaMdha cAlu rahyo hato, temaNe vizuddha vyavahAra, pramANikapaNuM ane dharmasevA mATe khAsa nAmanA meLavI hatI. temaNe pAlItANAmAM dharmazALA ane camukhajInI TuMkamAM DuMgara para eka derAsara baMdhAvyuM hatuM ane cIMcabaMdara upara AdIzvara bhagavAnanuM maMdira temaNe baMdhAvI ApyuM. kacchIbhAIo ATalAM varSane aMtare paNa zeTha narazI nAthAne khUba rasathI yAda kare che. teo metIzAha zeThanA samakAlIna hatA. emanA vigatavAra caritranI apekSA rahe che. * saM. 1885 cIMcabaMdara apAsarUM eTalI nedha che. tapAsa karavI.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 nAmAMkti nAgarika (4) zeTha haThIsaMga kesarIsaMga. khuzAlacaMda nihAlacaMdanA bhAgyavaMta vaMzaja kezarIsiMganA suputra, amadAvAdanA mahAna vyApArI, samartha dAnavIra ane bhAre nasIbavaMta pratApI nabIrA hatA. temano janma zeThANI suraja bAnI kUkhe saM. 185ramAM thayuM hatuM. vyApArIne joIe teTalI keLavaNI lIdhI hatI, paNa mAtAnuM dhArmika zikSaNa ane kAkAnA putra mekamabhAI rAyacaMdane maryAdApUrvakano aMkuza heI pariNAme e ghaNI nAnI vayamAM kuzaLa vyApArI banI gayA. vaDIlane dhaMdhe rezama ane kIramajano hato tene khIlavavA uparAMta muMbaImAM emaNe peDhI ughADI ane dhIkta vepAra cAlu karyo. emane zeTha motIcaMda amIcaMda sAthe khUba sneha hate. 1878 mAM coravADa gAme saMgha gaye tyAre haThIbhAI e sAta hajArano kharaca karI metIzAha zeThanA nAmanA notarAM ApyA. motIzAha zeThe emane pAlI tathA ratalAmanI aphINanI kharIdInI AData ApI ane temAM AData hakasAImAM dhananA DhagalA thavA mAMDyA. be eka varSamAM temAM cAra pAMca lAkhane phAyade thaye. teTalAmAM mehakamabhAI gujarI gayA ane bharayuvAna vaye peDhIne kula bhAra haThIbhAI para AvI paDyo. haThIbhAI zeTha hAkema dIlanA hatA. eNe khUba utsAhathI peDhIne vahIvaTa upADI lIdhuM ane potAne udyoga, buddhi ane udAratAthI kAma ghaNuM vadhArI mUkyuM. emane cahero ghauM varNane kada cha phITa UMcuM ane lAMbA mukhavALA hAI paDachaMdAkAra zarIra ane sattAvAhI avAjathI emane "hAthIo hAkemanuM upanAma
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeThe mAtIzAha 109 maLyuM hatuM ane emanI udAratAnA aneka dAkhalA noMdhAyelA che, je batAve che ke-temanAmAM asala khAnadAnInuM khamIra hatuM ane garIbane sahAya karavAmAM ane saMbaMdhamAM AvanArane navAjavAmAM teo eA hatA. saMpattimAM ucharelA ane lADamAM mANelA hAvA chatAM emanAmAM dhananuM abhimAna nAma mAtra paNa nahotuM ane chatAM tenI sAthe mamatA ane dIgha vizALatA hovAthI emanI 'hAkematAmAM AchakalAI jarA paNa jaNAtI naheAtI. haThIbhAI zeThanI dha bhAvanA satata jAgRta hatI. emaNe atyaMta vyavasAya hAvA chatAM devadarzana kI cheADavA nahAtA. emaNe nAnakaDu' derAsara peAtAnI vADImAM ja rAkhyuM hatu ane tyAM zatrujayanI TuMka jevuM khAvana jinAlayanuM derAsara karavAnI temanI IcchA thatAM tene mATenA pAyeA saM. 1901 nA mAhe mAsamAM nAkhyA ane tenA upara sthApatyanA niyama pramANe kArIgIrIvALu' bhavya derAsara taiyAra karAvavAnI sava sAmagrI ceAjI. meAtIzAha zeThanI peThe e derAsara taiyAra thAya ane enI pratiSThA thAya tyAM sudhI e rahyA nahi e bhavitavyatAnI vAta che, paNa emaNe dharma prema jakharA batAvyA. sa'. 1899 mAM zeTha hemAbhAI vakhatacaMda ane rAvabahAdura zeTha maganabhAI karamacaMdanA bhAgamAM paMcatIrthInA asAdhAraNa moTA sagha kADhyo ane kAlerAnA upadravane kAraNe enu' AgaLa prayANu baMdha rahyuM. bAkI emAM lAkhAnI janasakhyA, hajArAnI gADAMnI sakhyA ane aparaMpAra rAvaTI, taMbUo ane sAjasAmagrInI goThavaNu jotAM A kaLiyugamAM sathI mahAn e sagha thAta, ema enu varNana vAMcatA lAgyA vagara rahe tema nathI.
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 nAmAMkti nAgarika khAvApIvAmAM AnaMdI, khavarAvavAmAM khUba pahoLA ane ApavAmAM jarApaNa saMkeca na rAkhanAra e mahAna zeThIAnuM lagna nagarazeTha hemAbhAInI putrI ane zeTha premAbhAInI bahena rUSimaNa zeThANuM sAthe thayuM hatuM. emanA upara kharI chAyA emanI mAtA suraja zeThANIe pADI hatI ane mAtAne hukama arthe zukane e upADI letAM. rUkSmiNa zeThANI AMkhanA vyAdhithI pIDAyA ane emanI AMkhe jatAM mAtA suraja zeThANInA AgrahathI hemAbhAI zeThanI bIjI putrI parasanabAI sAthe rUkimaNabAInI saMmatithI lagna karyuM. thoDA ja arasAmAM A parasana zeThANuM gujarI jatAM goghA zaheranA harakuMvara (harakera) bAI sAthe lagna karyuM. paNa A traNamAMnI eke patnIthI zeTha haThIbhAIne putraprApti na thaI. vyApAramAM delata te vadhatI ja cAlI, paNa saMtati-sukha na ja prApta thayuM. paNa e vAtanI temane glAni nahotI. mAtA surajabAInI dIrgha dRSTithI pramANamAM nAnI vaya havA chatAM potAnA kAkAnA putra mahekamabhAInA nAnAbhAI dalAbhAInA be putra hatA temane emaNe dattaka lIdhA. ekane rUkimaNI zeThANane baLe besADyo ane bIjAne harakuMvarabAIeLelIdhe temanAM nAma anukrame jezIMgabhAI ane maganabhAI. A rIte dhana gharamAM ja rahyuM ane mahekamabhAIe peDhI calAvI ApavAmAM karelI sevAne badale gharamAM ja rahyo ane Aptajana sukhI thayA. amadAvAdamAM hospiTala bAMdhavAmAM rU. pa000 ane leja sthApavAmAM rU. 10,000 ApyA. nAnI moTI aneka sakhAvata karI
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 111 ane bhavya derAsara vADIe baMdhAvavAnI yojanA cAlatI hatI ane moTA pAyA para aMjanazalAkAnI bhAvanA cAlatI hatI tyAM mAtA suraja zeThANI mAMdA paDI gayA. saM. 1901 mAM bahu prayane mAtAjI sAjA thayA tyAM haThIbhAI zeThane nAka para nAnI phollI thaI ane cikAzavALe padArtha aDatAM vakarI gaI. saM. 1901 ne zrAvaNa suda 5 ne roja mAtra 49 varSanI vaye zeTha haThIbhAIe deha choDyo. temanA avasAnathI AkhA amadAvAdamAM hAhAkAra thaI gayo. temanI vizALa udAratAnAM guNagAna thayAM ane temanI aMtyeSThI kriyAmAM asAdhAraNa meTI janamedanIe bhAga lIdhe. teo lagabhaga eka karoDa rUpiyAnI puMjI mUkI gayA, AkhA jIvanamAM satata sukhane anubhava karI gayA ane vyApAra-Abaru ane udAratAmAM meTI nAmanA mUkI gayA. emane svabhAva ghaNe sAro hate, ochuM bolanArA hatA ane khUba lokapriya hatA. emaNe zeTha motIzAha sAtheno saMbaMdha zeThanA maraNa sudhI cAlu rAkhyuM hatuM. emanI udAratA ane vizALatAnA aneka dAkhalA neMdhAyelA che te vicAravA gya che. tAjA mAMdagImAMthI UThelA mAtA suraja zeThANIne putranuM maraNa prANaghAtaka nIvaDayuM ane eka mAsa pachI te paNa putranI pAchaLa cAlI nIkaLyA. (5) harakAra zeThANa. zeTha motIzAhanA samayamAM eka ati kuzaLa, dharmabhAvanAmaya ane saccAritrazALI bAIne prasaMga asAdhAraNa lAge, chatAM khAsa noMdhavA che ane je yugamAM e jIvyA
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 nAmAMkita nAgarika ene mATe te lagabhaga akathya che. amadAvAdanA zeTha haThIsaMga kezarIsiMganI e trIjI patnI thAya. ene janma goghA zaheranA eka sAmAnya sthitinA ozavALane ghera thayela hatuM. e yugamAM kanyA keLavaNI jevuM kAMI nahotuM. kanyA bhaNe te rAMDe ane eTalA mATe enA patinA hitanI najare strIe bhaNavuM e vAta anucita gaNAtI hatI, paNa harakera bAIe paMcapratikamaNa, jIvavicAra, navatattvane sAro abhyAsa karyo hate. enAmAM pavinInAM sarva sucihno hatAM. goghAmAM e chANuM thApatI hatI tyAM navakhaMDA pArzvanAthanI yAtrAe padhArela haThIbhAI zeThe ene joI enA dekhAvathI pite prasanna thayA. zeThanA patnI nagarazeThanI dIkarI rUkamaNI zeThANuM te aMdha hatA ane parasanabAI cha mAsa pahelAM gujarI gayA hatA, eTale mAtA surajabAInA AgrahathI harakerabAI sAthe haThIbhAI zeThanuM lagna thayuM. hara kerabAI bahu kuzaLa nIvaDI. enA AvyA pachI haThIbhAInI lakSmImAM ghaNuM vadhAre thaye. e haThIbhAI zeThane mAla kyAre kharIda? kyAre veca? e bAbatanI salAha ApavA lAgI ane ghaNIkharI salAha sAcI paDavA lAgI eTale enuM sanmAna vadhatuM cAlyuM. rUNimaNe zeThANI ane harakera zeThANI bahenanI jema vartatA hatA. bannene judA judA putra dattaka karI ApyA hatA. ane vADInA derAsarane pAye nAkhI turatamAM haThIbhAI zeTha te 49 varSanI vaye saM. 1901 mAM svargavAsI thaI gayA. emanA maraNa pachI A vahIvaTa harakuMvara zeThANInA hAthamAM AvyA. emaNe e bhAre kuzaLatAthI calAvyuM. karenA vahIvaTamAM eNe bhAre
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 113 cAlAkI batAvI ane nAnAmAM nAnI bAbata paNa enI najara bahAra na hoya e rIte emaNe vahIvaTa calAvyuM. prathama te eNe dIllI daravAjA bahAra vADInuM derAsara pUruM karavAnuM kAma ghaNuM jesathI AgaLa dhapAvyuM. te mATe dezadezAvarathI kArIgare bolAvyA ane ATha lAkha rUpiyAne kharca karI zatruMjayanI TuMkane maLatuM bAvana jinAlayanuM derAsara dIllI daravAjA bahAra amadAvAda zaheramAM baMdhAvyuM. enI pratyeka jhINavaTa para jAte dekharekha rAkhI, potAne sthApatya ane zilpanuM UMDuM jJAna hoya ema dAkhavyuM ane eka namUnedAra bhavya derAsara khaDuM karyuM. enI pratiSThA saM. 1903 mahA zuda 5 nA roja karI. te vakhate lagabhaga eka lAkha mANasa paradezathI AvyuM. tenI sarva sagavaDa harakera zeThANanI jAti-dekharekha nIce karavAmAM AvI. pote utArAnI, khAvAnI ane pUjanakriyAnI sarva vAta para khAsa dhyAna ApatAM hatAM. ane emanI vyavasthAzaktithI janatA Azcaryamugdha thatI hatI. A pratiSThA mahAtsavamAM rUpIA pAMca lAkhano kharca karyo. harakerabAIne ane rukimaNIbAIne keTalAka varSa sudhI ThIka banAva rahyo, paNa keI hitecchaASIe rUkmiNa zeThANInA kAna bhaMbheravA mAMDyA. vahIvaTa ane sattA harakera zeThANInA hatA, ane te mATI bahenane pUchyA vagara kAMI karatI nahi. ekAda vakhata keI TIpamAM rakama harakera zeThANIe bharI ApI, te vakhate rUzimaNa zeThANIe pUchavuM rahI gayuM haze. tenuM meNuM teNe mAryuM. hara
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 nAmAMkti nAgarika kerabAI khUba sattAvAhinI ane tejI svabhAvanA hatA, gama khAI gayA ane pitAne piyara gothe cAlyAM gayAM. uparathI saMbaMdha cAlu rahyo, paNa manamAM khaTAza paDI gaI ane aMtara paDayuM. kuzaLa harakerabAI eka sAMje premAbhAI zeThane tyAM gayA. tyAM rUkimaNIbAI hatA. pote karene vahIvaTa ane puMjInI vigata laI AvyAM hatAM. rUkmiNI zeThANInA sagAbhAI premAbhAI zeThane vacce nAkhI eka rAtamAM A vahIvaTa, mikta, ugharANuM ane akyAmata sarvanI vaheMcaNI karI nAkhI. harakerabAInI kuzaLatA ane AkhA vahIvaTane hAthagaNatarIe rAkhavAnI kaLAthI zeTha premAbhAIne paNa navAI lAgI. vakIlanI noTIsa ke madada vagara A mATe vahIvaTa e strIo vacce eka rAtamAM vaheMcAI jAya e vAta ghaNI meTI kahevAya, ane tenI pAchaLa harakerabAInI kuzaLa kAryadakSatA spaSTa jaNAtI hatI. A hakIkta saM. 108 mAM banI. | harakera zeThANIe vahIvaTa potAnA hAthamAM lIdhe. dattaka lIdhelA zeThanA bhatrIjA maganabhAI sAthe na banavAthI zeThanI bahenanA putra umAbhAIne kheALe lIdhA. harakerabAIe aneka saMgho kADhyA, sametazikharane saMgha paNa kADhyo, aneka maMdironA jIrNoddhAra karAvyA. sarakAre emane aneka nAmadAra sakhAvate bahAdurane IlkAba Ape. e yugamAM bIlakula keLavaNI vagara A mATe vahIvaTa upADanAra ane dIrdhadaSTithI meTe vepAra kheDanAra ane aneka zAkhA prazAkhA para vigatathI dayAna ApanAra AvI strI jovA-jANavAmAM AvI nathI. eNe strIvarganuM sthAna dIpAvyuM,
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 115 gujarAtaNanI AbarU vadhArI ane strIzakti khIle te keTalI hada sudhI pahoMcI zake tema che tene khyAla karAvyo. zeTha metIzAhanI sAthe emane saMbaMdha ghaNo sAro rahyo ane zeThanA avasAna bAda khImacaMdabhAIne paNa apanAvyA hatA. A dharmabhAvanAmaya saccAritrazAlI vyavahArakuzaLa vanitA"harakesarakAra" nA nAmathI prasiddha thayAM hatAM ane tene rUAba ane kArya zakti tAM e nAmAbhidhAnane e taddana yogya nIvaDyAM hatAM. harakera zeThANIe saM. 1920 sudhI vahIvaTa cAlu rAkhyo. zA kAraNe baMdha karyo tenI vigata maLatI nathI. emaNe saMghayAtrA khUba karI, bhAre nAmanA meLavI, jaina kuLane dIpAvyuM, gujarAtaNane apanAvI ane kAThiyAvADanuM nAma dIpAvyuM. (6) khuzAla nihAlane vaMzavelo kezarIsiMga ane makamabhAI amadAvAda zaheramAM te vakhate zAMtidAsa zeThanuM-nagarazeThanuM kuTuMba-ozavALa jemAM mukhya sthAna bhogavatuM hatuM te pramANe khuzAla nihAla (khuzAlacaMda nihAlacaMda)nuM kuTuMba paNa agragaNya sthAna bhegavatuM hatuM. zeTha khuzAla nihAlanA pAMca putro hatA, te paikI vacalA putra kezarIsiMga khUba khyAti pAmyA hatA ane potAne rezama ane karamajano moTo vepAra amadAvAdamAM karatA hatA. A kezarIsiMga zeThanA jIvanaprasaMgonI. vizeSa mAhitI upalabdha thatI nathI, paNa teo ati dharmiSTha ane meTA lakhapati gaNAtA hatA. saM. 1860 mAM temane maMdavADa vadhI paDe tyAre temanA putra haThIsiMganI vaya mAtra
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 nAmAMkti nAgarika ATha varSanI hatI. peAtAnA nAnA bhAI rAyacaMdanA putra meATakama bhAIne kezarIsiMga zeThe peAtAnI pAse elAvyA. ane bhalAmaNu karI ke-teNe putranu" pAlana karavuM, tene zikSaNa ApavuM ane peAtAnA vyApAramAM joDI devA ane tenI tathA AkhA vahIvaTanI sabhALa ane dekharekha rAkhavI. meAkamabhAie hA pADI. maraNazayyA para sUtelA kezarIsiMgane zAMti thaI ane prabhunAmeAccAraNa ane navakAranu smaraNa karatAM teoe deha cheDyo. kezarIsiMganA patnI surajabA paNa khUba anubhavI, zAMta ane vyavahArakuzaLa khAI hatI. haThIsiMganI saghaLI saMbhALa A vAtsalya--bharapUra mAtA surajabA ane kAkAnA putra mA'kamabhAie karI. mA'kamabhAie teA dhAryA karatAM paNa vadhAre karI ane potAnA vepAra-dhaMdhA khAjue rAkhI kezarIsiMganA dhaMdhA para ane haThIsiMha (tathA nAnAbhAI umeda)nA uchera upara dhyAna vadhAre ApyuM. kezarIsiMga kAkA bahALeA vepAra mUkI gayA hatA; ghera gADI, gheADA, nAkaracAkara ane sthAvara milkata mATI hatI ane vIza lAkha uparanA AsAmI gaNAtA hatA. A sarva vahIvaTa ane vepAranI vyavasthAnA bhAra mA'kamabhAie upADI lIdhA ane zeThANI surajabAe temanA kAmamAM pUratI madada karI ane A rIte kAma AgaLa vadhyuM. meA'kamabhAie vyApArI ceAgya nAmA-hisAbanuM jJAna haThIsiMgane sArI rIte Apyu. ane sa', 1868 mAM haThIsiMganA lagna amadAvAdanA nagarazeTha hemAbhAInI putrI rUkimaNIbAI sAthe karyAM, te vakhate haThIbhAInI vaya 16 varSanI hatI. AthI ama
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeThe mAtIzAha 117 dAvAdanA be AgevAna jaina ezavALa kuTuMbe eka bIjAnI sAthe gADha saMbaMdhamAM AvyA ane meA'kamabhAInI kuzaLatA ane mAtA surajabAnI dakSatAnI prazaMsA thaI. lagnamAM banne khAnadAna kuTuMbane yAgya dhAmadhuma paNa sArI thaI. meAkramabhAInI najara ghaNI lAMbI hatI. emaNe najara mAMDIne joi lIdhuM hatuM ke te vakhate muMbaI zaheramAM zeTha meAtIcaMda amIcaMdanuM puNya ane pUra jAmatuM jatu hatu. muMbaimAM rezama ane kIramaja vecavAnI ADatanuM kAma mAtIzAha zeThane sAMpavAmAM AvyuM hatuM. vyApAra saMbaMdhe mA'kamabhAI joI zakyA hatA ke zeTha meAtIcaMda sAkaracaDhanA sUrya tapatA jatA hatA eTale emanI sAthe eNe saMbadha vadhAravA mAMDyo ane muMbaI Ave tyAre arasaparasa maLavA vigere dvArA mahemAnagIrI vadhatI cAlI. daramyAna emAM ugra prArabdha, sAhasikatA ane puNya-pracuratAne mAkramabhAI joi zakayA. emaNe eka ajaba prasaMganA upayAga meAtIzAha zeTha sAthe saMbaMdha vadhAravAmAM karyAM. e kissA khAsa jANavA jevA che. hakIkata ema anI ke--sa`vata 1878 (bIjI neAMdha pramANe saM. 1873) mAM zeTha hemAbhAie amadAvAdathI pAlItANAnA saMgha kADhyo hatA temAM vAlI zeTha meAkamabhAI ane tAjA vahIvaTa karanAra nAnA zeTha haThIbhAI sAthe hatA. temaNe kAThiyAvADAmAM cAravADa (mAMgarALa najIka) mukAme saCgha AvI pahAMcatA tyAM saMghajamaNu zeTha meAtIzAhane nAme ApyuM ane te mATe peAtAnA padarathI rUpIA sAteka hajAranA kharca karyAM ane te vAtanI meAtIzAhu
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 nAmAMkita nAgarika zeThane jANa paNa na karI. A vAta jAhera thatAM metIzAha zeThanA mana para tenI ghaNI sArI asara thaI ane banne vacce snehasaMbaMdhamAM khUba vadhAre thaye. motIzAha zeThe ratalAma ane pAlInI aphINanI kharIdInI AData haThIbhAI zeThane ApI. me'kamabhAIe motIzAha zeThane jANa karI potAnI kharIdI paNa cAlu rAkhI ane te mAla paNa me'kamabhAI motIzAhane tyAM ADatamAM vecavA mATe muMbaI melavA lAgyA. AmAM banne zeThIAone khUba Avaka thaI ane mokamabhAInI hayAtImAM ja te rakama traNathI cAra lAkhanI thavA lAgI. A vakhate cInamAM hiMdustAnathI vaza karoDa rUpiyAnuM aphINa daravarSe caDhatuM hatuM ane Akhare bannenA bhAgamAM aphINa cIna mekalavA mAMDayuM, temAM aDhaLaka naphe thavA mAMDyo. ATalA vakhatamAM haThIsiMgabhAI dhaMdhAmAM barAbara dAkhala thaI gayA hatA. mo'kamabhAI have AdheDa uMmare pahoMcyA hatA. haThIbhAImAM aneka guNo enI dekharekha nIce jAmatA rahyA hatA. enAmAM udAratA, nIti ane paropakAra khAsa vadhatA jatA hatA ane dharmazraddhA khUba jAmatI hatI. AvI paristhitimAM potAnI pharaja bajAvI saM. 1880 lagabhagamAM me'kamabhAI cAlatA thayA, paNa vAlI kevA hoya ane teNe vahIvaTa ke calAvavo joIe ane rakSake sagIrane ke taiyAra karavA joIe tene dAkhalo mUkatA gayA. emaNe haThIsiMga kezarIsiMganI peDhIne khUba bahalAvI, e bhAre pholIklI ane nAnI vayamAM haThIbhAIe nAmanA meLavI. (7) velA mAlu kacchanA mAMDavI zaheramAM gulAbazAha zeThane tyAM mAluzA
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 119 nokarImAM varSanI 500 kerI meLavatA hatA-lagabhaga savA rUpiyA thAya. te vakhatamAM te Avaka madhyamasaranI ThIka gaNAya. tene saM. 1865 mAM velajI nAmanA putrane janma thayo. e vele nAnapaNathI ghaNo taphAnI, mahetAjInI paNa pata na kare. aMte bAra varSane thatAM ene enA mAmA zAmajI sAraMgane tyAM muMbaI mokalyo. mAmAne tyAM ekAda varSa e nAmuM hisAba zIkhyo ane bhaNavAmAM TheTha hatuM te dukAnakAmamAM kuzaLa thatuM dekhAya. mAmAnI bhalAmaNathI enA bApe 5000 kerI (rUA. 1300) kalyA, temAMthI kALAbajAra (mAMDavI baMdara) mAM eNe kAthAnI dukAna mAMDI. A vakhate enI vaya lagabhaga cauda varSanI hatI. dukAnamAM prathama varSamAM eNe rUA. 100 pedA karyA. ene khUba jora AvyuM. dukAne eka mANasa rAkhe. savArathI rAtanA daza sudhI vyApAramAM ja enuM dhyAna hatuM. ene vepAra kAthIno hate. have vahANa mATe jADA deraDA rAkhavA mAMDyA. dhIme dhIme kAma vadhatuM cAlyuM. saM. 1881 mAM tenA seLa varSanI vaye lagna thayA. lagna karIne pAchA vaLatAM mAbApane e muMbaI laI AvyA. eNe vepAra khUba vadhAryo. dukAna sArI cAlavA lAgI. mAbApane eNe Abu, pAlItANA, giranAranI yAtrA karAvI. vaya 25 varSanI thaI tyAre enI pAse pAMca paisAne jIva thaye che ema I dharmadhyAna karatAM mAtApitA gujarI gayA. velajIbhAIe have dukAna moTI karI. muMbaIthI kAthA-doraDA kharIdIne vecavAne badale malabArathI mAla maMgAvavA mAMDe. vahANa mATenA meTA rasAne vepAra cAlu
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha karatA thayA, gharanA gADIgheDA thayA. mALA baMdhAvyA ane A rIte Abaru-saMpatti vadhavA sAthe 1902 mAM ene tyAM putrajanma thaye. enuM nAma trIkamajI pADayuM. rUne vepAra paNa vadhAryo, emanA bIjA putranuM nAma umarazI ane putrI padmAbAI. have enuM dhyAna dharma tarapha vaLyuM. eNe kaccha-ThArAmAM 1914 mAM bhavya derAsara baMdhAvavAnI zarUAta karI. ene mATe haziyAra kArIgarone belAvyA. ene khUba suMdara caNAvyuM. cAra varSa sudhI e kAma cAhyuM, e derAsaranuM kotarakAma, garbhadvAra khAsa jovA lAyaka che. saM. 1918 mAM velajI zeThe A bhavya derAsaranuM bAMdhakAma pUruM karyuM. tyArabAda snehI saMbaMdhI svadharmI para kaMketarI mekalI meTa saMgha kADhyo. zatruMjaya giranAranI hajAre lekane yAtrA karAvI morabI mAge saMgha kaccha lAvavAmAM Avyo. ane tyAM kaThArAmAM meTI dhAmadhUmathI pratiSThA karavAmAM AvI. te vakhate sAdhuo paNa meTI saMkhyAmAM AvyA hatA. divasa sudhI gAmano dhUmADe baMdha karAvyuM. AkhA kacchamAM A derAsara prasiddha che ane kArIgIrInI najare utkRSTa gaNAya che. A vakhate velajI zeThanI saMpatti pacAsa lAkha uparanI gaNAtI hatI. velajI zAhanA nAmanA badale teo lokaktimAM te velA mAlanA nAmathI ja oLakhAtA hatA, paNa rUbarUmAM temane velajI zeThane nAme saMbodhavAmAM AvatA hatA. zeTha narazI nAthAnuM kuTuMba kachI dazA ozavALamAM agragaNya hatuM, temanA dIkarA harabhamanI putrI sAthe velAzAnA putranuM lagna
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 zeTha motIzAha saM. 1917 mAM thayuM. narazI nAthAnI dIkarI eka kacchamAMthI muMbaI dhakelI dIdhela rakhaDunA dIkarAne maLe e ajaba palaTo gaNAya evI te kALanI pracalita mAnyatA hatI. velAzA vyavahAra ane dharmamAM sAruM sthAna prApta karI nAtajAtamAM AgevAna thayA hatA ane taddana abhaNa te nahi, paNa nAmane abhyAsa karela mANasa potAnA parAkrama ane cIvaTathI keTalo AgaLa vadhI zake che tenuM daSTAMta batAvI rahyA hatA. pa6 varSanI vaye emane sAraNa gAMThano vyAdhi upaDe. ghaNI mahenata karavAmAM AvI. grAMTameDikalanA sarjana bAlIMgale De. bhAu dAja che sAthe rAkhI zastrakriyA karI, paNa gAMTha pAchI caDhI nahi. meTI dolata, AbarU ane ghaNuM maTe vyApAra mUkI velajI zeTha devagata thayA. temanA putra trIkamajIe vahIvaTa vadhAryo, emaNe Ara. kIMga gelananI mATI peDhI sAthe bhAgIdArI paNa karI, paNa rUnA saTTAmAM phasAI gayA ane aMte ghana tathA AbarU I beThA. velajIbhAI kacchIne itihAsa ghaNI rIte vicAravA lAyaka che. sAhasa ane udyoga zuM karI zake che enuM e jIvatuM daSTAMta che ane moTI saphara karanAra mahAnuM vyApArI dharmazraddhAvALA hoya tyAre tene jhoka aMte kaI dizAmAM rahe che tene e dAkhalo pUro pADe che. karachI bhAIo Aje paNa A velA mAlune khUba rasapUrvaka yAda kare che. (8) rAvabahAdura maganabhAI karamacaMda. amadAvAdanA dazAzrImAlI jena karamacaMda premacaMdanA putra
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAhe 123 ane premacaMda dAmodaradAsanA pautra zeTha maganabhAIno janma saM. 1879mAM thayuM hatuM. emanA pitA karamacaMda "kamAzA'nA nAmathI jAhera thayelA hatA. temano vepAra ghaNe bahALo hite ane muMbaImAM temaNe tyAra pachInA ja varSa (saM. 1880) mAM potAnA nAmathI vahIvaTa karI sArI nAmanA meLavI hatI. temane prathama sara jamazedajI jIjIbhAI sAthe bahu sAro saMbaMdha hato ane zeThanuM vepAra saMbaMdhI dezAvaranuM kAmakAja A kamAzAnI peDhIe ja thatuM hatuM. saM. 1890 zrAvaNa suda 4 (zani) ne roja kamAzA gujarI gayA tyAre maganabhAInuM vaya mAtra 11 varSanuM hatuM. vahIvaTa temanA munIma raNachoDa pArekha karatA hatA. AgaLa jatAM e ja munIme vahIvaTamAM goTALo karyo tyAre beroneTa sara jamazedajI sAthe vyApAra-saMbaMdha ghaTI gaye chatAM maganabhAI sAthe emaNe mitrAcArIne saMbaMdha te TheTha sudhI cAlu rAkhe. karamacaMda zA te muMbaI AvyA hoya ema lAgatuM nathI, chatAM temanuM jIvana popakArI hatuM ane nIti mATe sarvatra chApa pADI zakyA hatA tethI muMbaImAM paNa temanA nAmanI prasiddhi sArI thaI hatI. | maganabhAI khUba caMcaLa hatA. vyApArane upayogI thAya teTalI sarva taiyArI temaNe karI hatI. keLavaNuM vyApAra upayegI ja lIdhI hatI, paNa temaNe prathamathI aMgrejIne paNa ThIka abhyAsa karyo hato ane temane vAMcanane zekha ghaNe sAro hate. vahIvaTa prathama te gumAstAoe calAvyuM, paNa
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 nAmAMti nAgarika dhIme dhIme maganabhAI zeThe Akhe vahIvaTa potAnA hAthamAM karI lIdhuM ane tyArabAda dhaMdhAmAM sArI khIlavaNI karI. emanA nAnA bhAI motIlAla paNa bhAre haziyAra hatA, paraMtu te saM. 107 mAM nAnI vayamAM gujarI gayA eTale vahIvaTanI kula javAbadArI maganabhAI zeThane mAthe AvI paDI. zarUAtathI ja vepAra-dhaMdhAmAM khUba vadhAre maganabhAIe karyo. saM. 189 mAM hemAbhAI zeTha ane haThIbhAI zeThanA bhAgamAM paMcatIrthInI yAtrAne eka lAkha mANasane moTo saMgha kADhyo ane keTalAka mukAma gayA pachI roganA upadravathI saMgha baMdha rAkhavo paDe. paNa AvA jAherajalAlIvALA saMghane kADhavAnA vicAra ane vyavasthA karavAnA saMkalpa ane nirNaya paNa bhAre mAna pedA kare tevA che. zeTha maganabhAI muMbaI AvyA, rahyA, sara jamazedajI sAtheno saMbaMdha khUba vadhAryo. emane jema delata ekaThI karatAM AvaDI temaja tene upaga karavAnuM paNa sAthe ja AvaDayuM. emane kanyA zikSaNane bhAre zekha hate. e yugamAM kanyAkeLavaNI ApavI e bhAre muzkelInI vAta hatI. maganabhAI zeThe te te mATe rUA. 20000 vIza hajAranI rakama kADhI ane saM. 1907 mAM amadAvAdamAM kanyAo mATe eka pAThazALA sthApI ane enA TrasTI tarIke yuropiyanane paNa sAthe nImyA ane rUpIA cauda hajAranI sarakArI pAMca TakAnI lona temane hastagata karI. emaNe te mATe rAyapura khAte eka sArI ImArata bAMdhI. je yuganI A vAta che te vakhatane mATe A ati mahattavanuM
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 125 pagaluM gaNAya. "bhaNanArI te rAMDe-e te yugamAM pracalita vicAra hatA. temanI A sakhAvatane aMge sarakAre temane rAvabahAdura' no IlkAba Ape. keLavaNInI A jAhera moTI sakhAvata te yugamAM prathama hatI eTale A bAbatane khAsa mahattva apAyuM ane Aje te vAtane vicAratAM temAM rahela tAtparya barAbara baMdha bese che ema lAgyA vagara nahi rahe. paNa temanuM AyuSya lAMbuM TakyuM nahi. saM. 1920 nA asADa zuda 9ne roja teo devagata thayA. saMtati temane thaI nahotI, maraNa samaya pahelAM temaNe potAnA bhAI metIlAlanI dIkarInA dIkarA sArAbhAIne dattaka lIdhA ane temaNe maganabhAI karamacaMdanuM nAma ghaNuM varSa sudhI calAvyuM ane tenI AbarUmAM vadhAro karyo. nAnI bAbatamAM athavA nAnA pAyA para sudhArAnA agragAmI thavuM e mAnasika nirNaya ane hiMmata batAve che. maganabhAI zeThe te yuganA pramANamAM sArI dIrdha daSTi vAparI ane pite AgaLa paDatI keLavaNI lIdhI tene lAbha janatAne ApavA mATe gya prayAsa karyo. temanI dharmazraddhA ane sanmukhatA anupama ane AdaraNIya hoI teo amadAvAdanI janatAmAM potAnuM nAma amara karI gayA che. (9) tArAcaMda metIcaMda cInAI. teo ati sAhasika, ati dharmazraddhALu ane abhyAsI jena vyApArI jeo cIna janAra prathama hiMdu hatA. temanA saMbaMdhamAM ghaNI ochI hakIkata sAMpaDe che, paNa jeTalI vAta
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 nAmAMkita nAgarika maLI che teTalA uparathI temanuM nAma cirasmaraNamAM rahI jAya tevI vAta hAI saMkSepathI temanuM upalabdha caritra vicArI jaie. teo kAThiyAvADanA jaina gRhastha hatA. emanuM sthAna cAkkasa jaNAtuM nathI, paNa prApta thayelI hakIkata parathI e mAMgaroLa ke verAvaLanA asala rahevAsI hAvA sabhave che. e vyApArI hovA chatAM ene abhyAsanA bhAre zAkha hatA ane bahuzruta hAi ene navuM jovA-jANavAnI khUkha jijJAsA hatI. eNe cInanI vAtA ghaNI sAMbhaLI hatI, enI saMskRti ghaNI prAcIna hatI e enA jANavAmAM AvyuM hatuM ane jainadhama ane bauddha dharmamAM ghaNu' sAmya hatuM ema teNe zravaNu karyuM. hatuM. eTale e sanA abhyAsa karavA ane vyApAra karavA eNe cIna javA icchA karI. be varSanI samajAvaTa pachI ghaNI musIkhate eNe gharanA mANasAnI rajA meLavI. e muMbaithI kalakatte javA mATe tA. 12 juna 1810 (sa. 1866)nA rAja nIkaLyA. kalakattethI aMgrejI vahANu maLyuM. sAthe eka temanA jevA sAhasika ghATI nAkara hatA ane eka bIjI neAMdha pramANe emanI sAthe rasAiA ane khIjamatadAro paNa hatA. cIna gayA tyAre emane cInI bhASA bolatAM ke lakhatAM AvaDatI nahAtI. raste dariyAnuM moTuM tophAna paNa temane naDayuM hatuM. padara divase e zAMgahAI pahoMcyA. zAMgahAImAM te vakhate daza lAkha mANusanI vasatI hatI ane cInanA vistAra ma'curIyA, maMgolIA, kArIA,TibeTa, iMDAcAInA ane cInAI turkastAta sudhI hatA ane vasatI cAlIsathI pistAlIsa karoDa
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha 127 manuSyanI hatI. AvA mATA dezamAM tArAcaMde jhukAvyu, bhASAnA abhyAsa karyAM, nItipUrvaka vepAra karyAM ane bauddha dharmanuM rahasya samajavA mATe peDhI zAMgahAImAM rAkhI pote kuMtAna zaheramAM rahyA ane cInanA leAkeAmAM bhaLavA mATe peAtAnA veza paNa palaTAvI nAkhyA. enuM nItimaya abhyAsI jIvana ane niyamita TevathI e cInanA dharmaguruomAM paNa khUba lokapriya thaI gayA. cInanI bhASA khUba kheDAyelI che, paNa emAM pratyeka zabda mATe nUtana AkRti hoi tenA para prabhutva meLavavAmAM ghaNI mahenata paDe che, paNa tArAcaMdabhAie ene khUba abhyAsa karyo; emaNe cInAi dharmagurue sAthe rahI bauddha dharmanuM rahasya jANyuM, paNa peAtAnI jaina dharmonI zraddhA kAyama rAkhI. mananA ane iMdriyanA sayama aMge banne dharmomAM khUba Agraha che ane yajJahiMsA ke vidhivAdanA Agraha nathI, varNa bheda nathI--e rahasya eNe jANye' ane emaNe mATA bauddha dharmAcAryAM sAthe dharmAMnI carcAe paNa khUba karI. ene A kArTImAM khUba majA AvI. traNeka varSa pachI ene kuTuMba kAraNe muMbaI Avavu" paDyuM. tyAM eka varSa rahyA. enI dhana-sa Mpatti bahu meATI naheAtI, paNa sAmAnya rIte ThIka gaNAya. tA. 17 julAI 1814 (sa'. 1870)mAM teo bIjI vAra cIna upaDyA. ane 21-12-1822 sudhI lagabhaga ATha va cIna rahyA. emaNe mukhya dharma gurunI bhAre prIti saMpAdana karI, temanI pAse mahAvIranA taaAnI vAravAra vAta karI ane mahA
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 nAmAMkita nAgarika vIrane buddha bhagavAnanI sAthe mahAna vibhUti tarIke svIkArAvyA. bauddhaguruo ajANyAne dharma pustako batAvatA nathI temAM tArAcaMdabhAIne apavAda hate. eNe aneka graMthe jeyA ane navamI sadImAM jaina sAhitya cIna gayuM hatuM te paNa tapAsyuM ane chevaTe meTA mahaMta pAse mAgaNI karI bauddha saMgha pAse mahAvIranI dhAtunI pratimA henAnanA moTA maMdiramAM kArtikI pUrNimAne divase bhAre kharca sAthe ThAThamAThathI padharAvI ane atyAre paNa e pratimA tyAM vidyamAna che ema sAMbhaLyuM che. sane 1822 (saM. 1878) mAM te hiMda pAchA pharyA, bAkIne samaya hiMdamAM dharmakriyAmAM AnaMdathI gALe ane dezamAM rahI vAnaprastha jIvana gujAryuM. saM. 1887 mAM 74 varSanI vaye avasAna pAmyA. ati sAhasika, bhAre dharmapremI ane cInanI prathama musApharI karanAra ane tyAM bIjI vakhata paNa jaI AvanAra A gRhastha "cInAI nI zAkhathI oLakhAyA. temanA ke temanA parivAra saMbaMdhI ATalI ja hakIkata prApta thaI zake che, paNa jeTaluM vRttAMta maLyuM teTaluM temanA sAhasa ane dharma premane aMge bhAre mAna utpanna kare che.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ (15) kuMtAsaranuM taLAva ane metIvasahi. motIzAha zeThanuM sarvathI yAdagAra kAma temanI jiMdagInA cheDAnA bhAgamAM karela motIzAhanI TaMkanuM che. zatruMjaya para e TuMka sarvathI judI bhAta pADe tevI sthApatya ane zilpane namUne che ane eno itihAsa jANavA jevo che. zatruMjaya para te vakhate cAra TuMka hatI ema jaNAya che. AdIzvara bhagavAnanI meTI TuMka eka zikhara para ane bIjA zikhara para cAmukhajIvALI TuMka, chIpAvasahi ane kharataravasahi. kharI rIte te meTI TuMke be ja gaNAya, kAraNa ke pramANamAM chIpAvasahi te kharataravasahinA peTAnA nAnA derAsara jevI che. pAlItANe dharmazALA karyA pachI bhAyakhalAnA derAsaranI pratiSThA karI e hakIkata ApaNe upara joI gayA. dharmazALA saM. 1885 mAM khullI mUkavAmAM AvI ane bhAyakhale pratiSThA saM. 1885 nA mAgazara suda 6 ne roja thaI te arasAmAM sUtradhAra rAmajIe pitAnA putra nemajI upara muMbaIthI mahave saM. 1885 nA kArtika vada 6 ne roja patra lakhyo che te parathI jaNAya che ke zeThane vicAra-mAgazara suda 6
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 nAmAMkita nAgarika (saM. 1885) ne reja siddhAcala para derAsara bAMdhavAnuM khAtamuhUrta karavAnuM hatuM. e patra pramANe motIzAha zeThane vicAra chIpAvasahi ane addabhutajInI vaccenI jagyA jyAM hAla naMdIzvaradvIpanI TuMka che tyAM derAsara karavAnuM hatuM. e patranA lakhANa pramANe zeThazrIne pAMca derAsara eka sAthe karavAnA hatA, temAM eka teonuM pitAnuM ane cAra derAsara cAra covaTIAnAM ema te patramAM jaNAve che. covaTIA eTale vyavahArakuzaLa AgevAna puruSe evo artha lAge che. covaTIAne artha paMcAtIA ke deDhaDAhyA evuM lAgatuM nathI. e cAre puruSonAM nAma sadara patramAM ApyA nathI, paNa teo zeThanI TuMkamAM derA baMdhAvanAramAMnAM cAra haze ema anumAna thAya che. game te kAraNe A vicAra baMdha rahyo jaNAya che. Tuka bAMdhavAno nirNaya-game te rIte zeThe saMkalpa te vAtane bAju para rAkhIe, paNa eka vAta cokkasa jaNAya che kebhAyakhalAnA maMdiranI pratiSThA daramyAna zeTha motIzAhe siddhagiri para pAMca maMdira ane bhamatIvALuM caitya karAvavAno nizcaya karyo ane te ja varSanI Akhare jyAre vahANe cAlatA thayA ke turata ja sUtradhAra rAmajIne muMbaI teDAvyA. te saM. 1885nA Aso vada 9 budhavAre muMbaI AvyA. zeThe budhavAranI te ja rAtre rAmajI salATa pAse potAne nirNaya vyakta karyo. pAMcamaMdiravALuM suMdara derAsara bhamatI sAthe bAMdhavAnI vAta karI ane te mATe jagyAnI tapAsa karavA tene hukama karyo. zeThane maMdira baMdhAvavAnI tamane eTalI badhI lAgI hatI ke bIje ja divase Aso vada
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 131 10nA roja rAmajI sUtradhArane vahANamAM bhAvanagara mokalyA. tenI sAthe vAlA pArekha, zeTha vadhuzA, zeTha zIkhavadAsa ane medIne mekalyA ane dholerethI munIma vIracaMdane paNa pAlItANe javA lakhI dIdhuM. zeThane hukama bhavya derAsara karavAnuM hatuM ane te mATe jagyA nakakI karI, tenA nakazA(plAna) karI kArtika vadamAM muMbaI javAne zeThane hukama hate. zeTha pote mAgazara sudamAM pAlItANe AvI khAtamuhUrta karavAnA vicAramAM hatA. matalaba A sarva jaldI ATopavAno-zarU karI devAne zeThane vicAra hato. sUtradhAra rAmajI uparokta cAra gRhastha sAthe saM. 1885nA Aso vada 10me muMbaIthI pAchA vahANe caDhayA. divALI dariyAmAM thaI. navame divase bhAvanagara pahoMcyA. A rIte saMkalpabaLano amala karavAnI zarUAta thaI. e AkhI vAta sUtradhAra rAmajInA pAlItANethI tenA putra nemajI para mahuve lakhelA patra (saM. 1886 nA kArtika vada 7 maMgaLanI tithinA)thI jaNAya che. sadara patra parathI A vAtanI zeThane ghaNI tAkIda hatI ema paNa jaNAya che. e upagI patrane jarUrI bhAga pariziSTamAM Apyo che. sthAnavicAraNuM-nirNaya-pAlItANA-siddhAcala paramahuvAna mahAvIra svAmInA derAsaranA namUnA pramANe bhavya TuMka baMdhAvI, pAMca derAsara karavA ane cAre bAju bhamatI karavI eTale niradhAra thaye, paNa kaI jagyAe TuMka bAMdhavI eno nirNaya thaye nahi. te vakhatanI zatruMjayanI bane TekarInI sthitine khyAla karavA jevuM che. mukhajInI TuMkanI eka
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 nAmAMkti nAgarika TekarI hatI, tenA para savA samajInI moTI TuMka hatI. bhavya derAsara, rAyaNapagalAM ane bhamatI hatA ane bAjumAM chIpAvasati hatI. ahIM e TekarI pUrI thatI hatI. te vakhate premacaMda medInI, hemAbhAInI, sAkaracaMdazeThanI, naMdIzvaradvIpanI ke bAlAbhAInI TuMke nahotI e vAta dhyAnamAM rahe. A TekarI para traNa TuMka hatI ema jaNAya che. mukhajI, chIpAvasahi ane kharataravasahI. e TekarI pazcima bAju che, enI sAme bIjI UMcI TekarI hatI jenA upara AdIzvara bhagavAnanI meTI TuMka hatI. emAM mukhya bhavya derAsara ane bhamatI vigere hatA. bahAranA bhAgamAM kumArapALanuM derAsara, corInuM derAsara, gomukha yakSa, cahezvarI devI vigere sarva hatuM. praveza karatAM prathama Ave che te zAMtinAthanuM derAsara tyArapachI baMdhAyuM hoya ema jaNAya che. kezavajI nAyakanI TuMka te vakhate nahatI e te spaSTa vAta che. A banne TekarI vacce maTI gALI hatI ane gALIne taLIe moTuM taLAva hatuM. rAmapaLathI dAkhala thavAnA rastAthI zarU karI bane bAjunA dhAbA ane AkhI motIzA zeThanI TuMkanI jagyAmAM TheTha sagALapoLa sudhI ane A bAju gheTInI mAgane rasta ane bhImanA pagathI A sudhI te vakhate UMDI khINa hatI ane tenI nIce taLAva hatuM. dareka sthAna para be DuMgare vacce khINa hoya che te dhyAna rAkhIne jevAthI jaNAya che. A khINane kaMtAsarane khADe athavA taLAvanuM nAma ApavAmAM AvyuM hatuM. te eTale UMDe hatuM ke cAlatA rastA parathI je
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 133 khADAnI aMdaranA mANasane jovAmAM Ave te ughADI AMkhe te eka veMtanA dekhAya. A pramANe noMdhAyelI hakIkata che tethI anumAna thAya che ke-e khADe lagabhaga 200 phITa UMDe haze. A anumAna upajAvI kADheluM che, paNa khADe ghaNe UMDe hate e vAta te cokkasa jaNAya che. AdIzvara bhagavAnanA maMdiravALI TekarI para sIdhA AvavuM hoya to mAtra nAno keDIne raste have ane tyAMthI AvavAnI e keDI eTalI nAnI hatI ke tenA para mAtra be mANasa sAthe athavA sAmasAme pasAra thaI jAya. tenI bAjumAM kuMtAsaranI gALI hatI ane te ghaNuM UMDI hoIne cAlanArane saMbhALIne cAlavuM paDatuM hatuM. atyAre mukhya rAmapaLa dvAre praveza karyA pachI jyAM utArA che tyAM cheDA parathI e keDI pasAra thatI hatI. bAkI ghaNAkharA yAtrALuo hanumAna dhArathI cemukhajI thaI, atyAre jyAM bAlAbhAI zeThanI TuMka che ane je jagyAne te vakhate pAMca hATaDInA nAmathI oLakhavAmAM AvatI hatI tyAM addabhutajInA rastA mAraphata AvI sIdhA hAthIpaLe jatA hatA. hanumAnadhAra pachIne A Akhe mArga banne raste ghaNe vikaTa hatA. A pramANe sthAnanI paristhiti hatI. saM. 1886 nA kArtika suda 5 ne roja sUtradhAra rAmajI muMbaIthI bhAvanagara pahoMcyA. tenI sAthe upara jaNAvelA cAra gRhastha (vAlA pArekha vagere) hatA. teone zeThe keTalAM maMdira bAMdhavAM, kevAM bAMdhavAM vagere vAta IcchArUpe jaNAvI hatI, paNa sthAnane nirNaya ane nakazA 'karyA nahatA ane nirNaya tAkIde kara
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 nAmAMkita nAgarika vAne vicAra jaNAvyuM hatuM. pAlItANe pahoMcyA pachI sUtradhAra rAmajIne mata te kuMtAsarano gALo purAvavAne kAyama che. jyAre vAlA pArekhane mata naMdIzvara dvIpanI TuMka hAla che te sthAna para maMdire bAMdhavAne thaye. sU. rAmajInA mate naMdIzvara dvIpanI TukavALI jagyAnuM kSetraphaLa ghaNuM ochuM hatuM ane motIzAha zeThanI vizALa bhAvanAne pUruM paDe tevuM nahotuM. sUtradhAra rAmajI muMbaImAM zeThanI sAthe bhAyakhalAnA derAsarane aMge kAma karatAM jyAre jyAre zeThazrI sAthe pAlItANAnI TuMka saMbaMdhI isAre karatA tyAre kuMtAsaranA gALAnI vAta ja karatA. pAlItANAmAM mataphera thaye eTale motIzAha zeThanA munImane vIracaMdabhAIne dholerAthI pAlItANuM teDAvyA. vIracaMdabhAI munImane kuMtAsarane gALe pUravAnI vAta vadhAre pasaMda AvI. sU. rAmajIe kAcA nakazA taiyAra karyA. A rIte vicArabheda hovA chatAM sarva pAchA muMbaI gayA ane zeTha pAse potapotAnI janAo rajU karI. sU. rAmajI pAse kAcA nakazA taiyAra hatA. teNe zeThanA vizALa vicAre jANyA hatA. zeTha kaLAnA rasIA hatA bhavyatAmAM mAnanAra hatA, sAhasika vepArI hoI kharacathI nIDara hatA. badhI hakIkta zeTha pAse sarva kAma karanArAoe ane sUtradhAra salATe rajU karI. carcA ghaNI thaI, paNa chevaTane nirNaya na thaze. zeThane manamAM evuM paNa hatuM ke-kuMtAsarane khADe pUrAI jAya te jAtrALune caDha-utara karavAnuM maTI jAya ane sagavaDa vadhe. vaLI emane te mitro, munIme ane saMbaMdhInA derAsare sAthe baMdhAvavA hatAM, e kAMI naMdIzvara dvIpanI jagyAmAM thAya nahi ane sevelAM svapnAo.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 135 ane karelI bhavya kalpanAne sthAna maLe nahi eTale saM. 1886 nA kArtika vadamAM ghaNI carcA pachI sarvee pAlItANe javuM ane sthAna para cokkasa daSTibinduthI jagyA joI tyAM ja nirNaya karave ema TharAvavAmAM AvyuM; A sarva vAta muMbaImAM thaI. metIzAha zeThane pAlItANa para TuMka baMdhAvavAnI tAlAvelI lAgI hatI. emane DhIla karavI nahotI eTale e AkhI maMDaLI-zeTha pote, munIma vIracaMdabhAI dholerAvALA ane bIjA pradhAna salAhakAra sarva vahANa raste saM. 1886nA kArtika vada mAM muMbaIthI ravAne thaI mahuvethI pAlItANA AvyA. te vakhate zeTha hemAbhAI paNa yAtrA karavA pAlItANe AvelA hatA. zeTha, temanA pradhAna salAhakAra, sUtradhAre ane hemAbhAI zeTha vigere TuMka bAMdhavA mATe jagyAnI tapAsa ane carcA karI, DuMgara para cAre pAsa pharI vaLyA. addabhutajInI jagyAethI pagathIA parathI moTI gALI utaravAnI ane pAchI meTI TuMkamAM javA mATe caDhavAnI yAtrALuone meTI agavaDa hatI e vAta zeThanI najaramAM ghaNI mahatvanI lAgI. emane ekAda derAsara baMdhAvI TuMka karavI nahotI, paNa vizALa jagyA karI tyAM potAnAM pradhAne salAhakAre ane saMbaMdhIonAM maMdira baMdhAvavAM hatAM ane zilapasthApatyanA namUnA khaDA karavA hatA. taLAva athavA gALI ghaNI UMDI hatI ane bIje kyAMya meTI vizALa jagyA maLe tema nahatuM. sUtradhAra rAmajInI salAha te kuMtAsaranuM taLAva pUravAnI ja hatI, emAM yAtrALuonI sagavaDa ane jagyAnI vizALatAne khyAla tenA dhyAnamAM hate. nabaLA pocA ane
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 nAmAMkita nAgarika pahelethI agavaDanI khAlI vAta karanArAone ATalo meTA khADA pUravAmAM hisAba vagaranA khaca thaI jaze evA bhaya lAgatA hatA, paNa zeTha pAse peAtAnA AveA abhiprAya uccArI zakatA nahAtA. zeTha meAtIzAhe tA sthAna para UbhA rahI niya karI ApyA ke-kuMtAsaranA gALA ja pUrI te para TuMka bAMdhavI. khAtamuhU--zeTha ANuMdajI kalyANajInI peDhI para te ja rAtre sa maMDaLa ekaThuM thayuM. amadAvAdanA nagarazeTha hemAbhAi paNa tyAM hAjara hatA. zeTha mAtIzAha tA te divase DuMgara upara jagyA jotAM ja sthAna aMge niNuya karI cUkayA hatA ke- kuMtAsaranA khADA-taLAva purAvI te para TuMka bAMdhavI. e makkama vicAranA mANasa hatA ane karelA nirNayane cIvaTathI vaLagI rahe tevA cAsa niNa ya karanAra hatA eTale jyAre emaNe AkhA maMDaLamAM potAnA vicAra tArAra pUravAnA jAhera karyo tyAre kAI temanI viruddha khelI zakayuM nahi. zeTha meAtIzAhane kAma jema bane tema jaladI ATApavAnI Teva hatI. teo mAnatA hatA ke 'karyuM... te kAma ane viMdhANu te mAtI.' vaLI muMbaI jaI khAtamuhUta karavA pharI vAra pAlItANe AvavAnuM temane pAlave tema nahAtuM. sAhasika ane mama vicAranA zeThazrIe ma`DaLImAM bIjI trIjI vAta na karatAM ekadama rAmajI sUtradhArane kahyuM ke teNe khAtanuM muhUta zeAdhI kADhavuM. sUtradhAra rAmajI pAtAnI zilpavidyA uparAMta jayAtiSazAstra paNa ThIka jANutA hatA. sAmAnya khAkhatA teA jANavI ja
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 137 paDe, kAraNa ke jyotiSazAstra ane zilpane arasaparasa keTaleka saMbaMdha rahe che. A vakhate saM. 1886 nA mAgazara mAsanI zarUAta cAlatI hatI. mAgazara mAsamAM mInAka hoya che. saMkrAMta pahelAnA eka mahinAmAM sUrya mIna rAzine thAya che. tethI te vakhata daramyAna keI zubha kArya karavAmAM AvatA nathI. khAsa karIne lagna ke khAnanI kriyA e arasAmAM thatI nathI. e samayane cAlu bhASAmAM "mahinArakha" kahevAmAM Ave che. e mInAka zabdano apabhraMza che. zeTha motIzAhe maMDaLI vacce sU. rAmajIne pUchyuM ke khAtanuM muhUrta kyAre Ave che? kAma jaladI patA. ApaNe kAla thAya te parama divasa kara nathI." sU. rAmajI "sAheba, jyAre guru ke zukano asta hoya athavA sUrya mIna rAzine thayA hoya tyAre AvA meTAM kAmanuM muhUrta na thAya, muhUrta poSa vadamAM Ave che." metIzAha zeThane A vAta pasaMda paDI nahi. vepArarasIA e jIvane Adarela kAma ATepavAnI tIvra IcchA hatI ane muMbaI gayA pachI keAI meTA kAmamAM paDI jAya te vaLI kAma laMbAI jAya, eTale emaNe te carcA cAlu rAkhI ane hAtha dhareluM kAma AdarI devAnI utAvaLa batAvI te vakhate nIce jaNAvela svarUpanI carcA thaI. motIzAha-"dharmakAryamAM te jema jaladI karIe tema sAruM. emAM mananI bhAvanA e muhUrata. --
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 nAmAMkti nAgarika sU. rAmajI-paNa zeTha! vahevAra te sarva jALavavA paDe ja ne. ApaNane mahinA paMdara divasamAM zuM khATuMmeluM thaI jAya che?" metIzAha-te rAmajI salATa ! huM tamane pUchuM ke A jyotiSazAstra koNe banAvyuM?" sU. rAmajI-khagoLazAsane AdhAre mahApuruSoe pitAnI buddhithI e zAstra racyuM." motIzAha-" tyAre meTAoe karyuM hoya te bAbatamAM meTA kahe tema karavuM te te sAcI vAta ne? sU. rAmajI- e te barAbara che." motIzAha- te pachI ApaNAmAM moTuM keNa? A savAla gUMcavaNao hatuM. e savAlane javAba te eka ja Ave-"Apa-pate." bIjA sarva mana thaI gayA, paNa zeTha hemAbhAI te vakhate belI UDyA ke "Apa-meTA." A rIte zeTha hemAbhAIe sarvanuM mana lI nAkhyuM. motIzAha zeThanA manamAM meTAI nahotI. ene moTAM kahevarAvavAnI IcchA paNa nahatI, paNa ene kAma AdarI devAnI khUba tamannA hatI. eTale emaNe e javAbane lAbha lIdhe. pote bolI UThyA "je tamane huM meTe lAgatuM houM te huM kahuM chuM ke muhUrta kAle ja kare. huM mArA nizcayabaLathI kahuM chuM ke mananI dRDhatAthI zaMkA vagara koIpaNa kAma karavAmAM Ave ane te kAma karatA hadayane AnaMda thAya te paramAtmA dhAreluM kAma pAra pADe che."
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 139 jayotiSamAM barAbara mAnanArA rAmajI sUtradhArane A vAta pasaMda paDI nahi. zeThanA nizcaya sAme enAmAM bolavAnI hiMmata nahotI. eNe dholerAvALA vajanadAra munImane bAjue laI jaIne kahyuM ke "A ThIka thatuM nathI. zeTha mamata karIne muhUrta karaze te enuM pariNAma sAruM nahi Ave. zeTha sAheba muhUrta te karI nAkhaze, paNa pite pratiSThA karaze ke nahi e vAtanI zaMkA che." vIracaMdabhAI bhAre vyavahAru hatA. eNe rAmajI sUtradhArane javAba Apyo-"tame hajI zeThane barAbara oLakhyA nathI. emaNe je kAma karavA dhAryuM hoya te jarUra karaze. tame have zukanamAM vizna na nAMkhe. khAsa Agraha hoya te eka be divasamAM sAre divasa zedhI Ape. vadhAre DhIla zeThane pAlave tema nathI. zeThane AvatI kAle ja muhUta karavAno Agraha be eka divasa mATe huM pheravAvI zakIza, bAkI vAta poSa vadamAM jAya ane zeTha muMbaI jaIne pAchA Ave ane teTale vakhata vAta mulatavI rahe e vAta azakya jaNAya che. paramAtmA sarva sAruM karaze. AmAM kyAM dIkarA dIkarI paraNAvavA che, dharamanA kAmamAM DhIla na karavI." kacavAte mane rAmajI sUtradhAre muhUrta joI ApyuM. te divasa mATe badhI taiyArIo vigatavAra karavAmAM AvI. kuMtAsaranA taLAvamAM UtaravA mATe nisaraNI sAthe nisaraNIo bAMdhavAmAM AvI. pUjApAno sAmAna mokalavAmAM AvyuM. muhUrtane divase baDI dhAmadhUmapUrvaka zeTha metIzAha, zeTha hemA
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 nAmAMkita nAgarika bhAI vagere DuMgara upara gayA. kuMtAsaranI gALI AdIzvaranI meTI TuMka pAse ghaNI UMDI hatI, hAla jyAM motIzAha zeThane kuMDa che tyAM ghaNA UMDANamAM taLAva hatuM. bAjumAM kuMtA mAtAnI derI hatI. UtaravAnI nisaraNIo taLAvanI bAju para bAMdhavAmAM AvI hatI. nIce rahelA mANasene be TuMka TekarA ke dAdAnI dukanAM rastA uparathI jotAM te hAthaveMta jeTalA nAnA dekhAtA hatA. gALo sAMkaDo hato paNa khUba UMDe hate. pUrve rAmapaLanI bArI ane pazcime gheTI pAgane raste bane ghaNuM UMcA hatA, gALe ghaNIkharI jagyAe taLAva sarakho hato. zeTha hemAbhAI khADAnI dhAra upara UbhA UbhA zeTha motIzAhane kahe che ke-"zeTha! A veMtarvotanA mANase dekhAya che, ane AvaDI meTI khADa pUrI upara laI AvavI, majabUta banAvavI, temAM TAMkA tathA pANInA rastA karavA ane te para derAsare bAMdhavA! zeTha kAma karuM te kharuM ! tame bhAre paDatuM kAma upADyuM che" metazAhazeThe javAba Ape. "zeTha ! emAM mUMjhavaNa jevuM zuM che? A te muMbaI dUra paDI, nahi te mArI eka vakhAra ughADuM, te cInAI sAkarathI A khADe pUrI dauM. cAle, utsAha rAkhe ane paramAtmAnuM nAma lo. sArA kAmamAM zaMkA rAkhavI nahi.' zeTha hemAbhAI metIzAha zeThanA nizcayabaLathI Azcarya pAmyA. emanI AMkhamAM harSanAM AMsu AvI gayA. atyaMta utsAhathI saM. 1886 nA mAgazara vadamAM khAtamuhUrta karavAmAM AvyuM.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metIzAha 141 A asAdhAraNa sAhasa hatuM. te vakhate kuMtAsarano gALo jenAra ema kahetA hatA ke AvA be DuMgaranA gALAne bAMdha e kAma sAdhAraNa kalpanAnI bahAranuM ja hatuM. paMDita vIravijya gAI gayA che ke-cothA ArAmAM aneka dhanavAna ane pratApI puruSo thaI gayA, tenAthI A khADe pUrANe nahi, te A kALe motIzAha zeThe rUpAnA rUpice bharAvyuM. (juo pariziSTa). AvI kalpanA karavI te paNa bhAre nizcayabaLa ane sAhasa batAve che. emAM paMDita vIravijayajI kahe che tema kharacanA hisAba ja nahotuM. ene rUpIAthI bharAtre ema varNavavuM teno artha e che ke emAM eTalo kharaca karavAmAM AvyuM ke emAM paththarane badale rUpiyA bharyA hatA te teTalI ja rakama lAgata. A vAta zeThanI dharmabhAvanA, dhagaza ane nizcayabaLane mahimA batAve che. jemaNe A khADe je hatuM tevA vRddha puru pAsethI A lekhake sAMbhaLelI vAta che. teo je rIte yAtrA karavA janAranI muzkelInuM varNana karatA hatA ane zeThane najare joyA hatA te vakhatanI temanI urmio nihALIne prasanna thayA hatA e vAtanuM varNana karavA besuM te pRSTho bharAya tema che. vAta eka ja che ke-e zeTha raLI jANatA hatA, tema kharacI paNa jANatA hatA ane emane kAma game tema ApI patAvavuM nahotuM, paNa zilpakaLA ane sthApatyanA namUnA khaDA karavA mATe vizALa jagyA temane joItI hatI ane te mATe game tema calAvI levuM nahotuM.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 nAmAMkita nAgarika khAtamuhUrta karIne gAmamAM AvyA pachI AdipuranA keLIeAe corI karavA sAru khAta ukheDI nAkhyuM ane aMdara nAkhelA rUpAnANune uThAvI gayA. munIma vIracaMdabhAInI kuzaLatAthI A vAta bahu celANI nahi. jotiSa athavA bhaviSyamAM mAnanAranI najare khAta vIMkhAya e azubha cihna gaNAya che. khAtamuhUrtanI tArIkhanA saMbaMdhamAM keTaloka mataphera che. mane je kAgaLe maLyA che te pramANe khAtamuhUrta saM. 1886 nA mAgazara mAsamAM Ave che. mane je thoDI chUTIchavAI noMdha motIzAha zeThanA caritra saMbaMdhI maLI che temAM te tArIkha saM. 1887nA ziyALAmAM lakhe che ane paMDita vIravijayajI pitAnAM DhALiyAmAM bIjI DhALanI zarUAtamAM jaNAve che ke saMvata aDhArase aThArI mAhe, siddhagiri zikhara vicAle che; kuMtAsarano khADe mATe, zeThajI nayaNe nihALe, manane moje che." (juo pariziSTa) e pramANe e muhUrtanuM varSa saM. 1888 thAya che. mAgazara mAsamAM ane vada pakSamAM e muhUrta thayuM emAM zaka nathI, paNa enI sAla saMbaMdhI matabheda dekhAya che. e saMbaMdhI keTalIka vadhAre cokakasa hakIkata maLavA saMbhava che te kuTanoTamAM athavA pustakanA pariziSTamAM prakaTa karavAmAM Avaze. mArI pAse je patro prApta thayelA paDelA che te sarvamAM pratiSThA pahelAM sAta varSa dhamadhokAra kAma TuMka bAMdhavA mATe cAlyuM enI vigate che ane zeTha motIzAhane kAmanI ghaNI utAvaLa hatI ane teo saM. 1886 nA kArtika vadamAM pAlItANa AvavA vahANamAge muMbaIthI nIkaLyA hatA.
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha 143 enI tArIkheAmeLavatAM atyAra sudhInAM prApta sAdhanAne aMge enA sa'vata huM 1886 mUkuM chuM. vadhAre hakIkata meLavavAnA prayAsa cAlu che. paMDita vIravijayajI sa. 1888 nI sAla kahe che ane te samakAlIna hatA eTale e purAvAne ekadama dUra karI zakAya tema na heAIne A vasavaseA utpanna thayA che. vadhAre vigata sAMpaDaze tA te have pachI umeravAmAM Avaze. khAtamuhUta ane jyAtiSane age jarA nuktecInI karavAnI rahe che. mInAmAM zubha kArya lagnAdi karavAM e vAta kAThiyAvADamAM ja savizeSapaNe pracalita che. dariyApAranA dezeAmAM e vAta lAgatI nathI, evI atyAre paNa mAnyatA che. e mAnyatAnA guNadoSamAM UtaravAnuM atra asthAne che, paNa rAmajI sUtradhArane je vAta ghaNI mahattvanI lAgI hoya te muMbaIvAsIone agatyanI na jAi hoya e manavAdvega che. muhUtanI bAbatamAM ghaNI vAra ema thAya che. e viSayanA guNadoSamAM utaravAnuM aprastuta che, paNa ghaNIvAra kAkatAlIya nyAye kAMi aNadhAryuM banI Ave che tyAre mANasa 'muhUta kharAkhara nahotuM levAyuM' ema mAnavA lAgI jAya che. A saMbadhamAM ekamata thavA te azakaya che. bAkI nAkhela khAtane AdipuranA kALIee vIMkhI nAkhyuM hoya, teA te yuganI mAnyatA pramANe te upAdhi karanAra gaNAya kharuM. atyAre paNa evA prasaMge evuM banI Ave te leAkeA evI ja zreNInA vicAra kare. A vAta ahIM ja patAvI daie. muddAnI vAta e che ke-mAtIzAha zeThe aMtaranA umaLakAthI khUba bhapakA sAthe
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 nAmAMti nAgarika mAgazara vadamAM kuMtAsaranA gALAmAM UtarI saMghanI hAjarImAM TuMka banAvavA-baMdhAvavA mATe khAtamuhUrta karyuM ane te prasaMge aneka saMbhAvita ane khAsa karIne zeTha hemAbhAI (amadAvAdanA nagarazeTha) hAjara hatA. zeTha hemAbhAInA saMbaMdhamAM upara je vAta jaNAvI te pracalita hakIkta eka jarA pAThApherarUpe mArI pAse noTarUpe lakhAIne AvI che. te noTa pramANe kArtika vadamAM ke mAgazara zudamAM motIzAha zeTha TuMkanI jagyAne nirNaya karavA mahuvA mAge muMbaIthI pAlItANe AvyA tyAre nIce pramANe eka ramUjI prasaMga banyuM - jyAre zeTha motIzAha jagyAne nirNaya karavA pAlItANe AvyA tyAre amadAvAdanA zeTha hemAbhAI paNa pAlItANe hatA. AkhA pahADa para pharI, darzana karI, jagyA jotAM jotAM adabhutajInA pagathiyA AgaLa AvyA. AkhI maMDaLI te vakhate jagyA mATe vicAra karatI hatI. sUtradhAra rAmajIno vicAra kuMtAsarane gALo pUrI te para TuMka bAMdhavAnuM hatuM. tenAM tenI najaramAM be kAraNo hatA. (1) vizALa jagyAno lAbha maLe ane (2) be TekarIo para javA AvavAnI yAtrIonI agavaDa dUra thaI jAya. metIzAha zeThane A vAta pasaMda paDI hatI ane te potAnI saMmati batAvatA hatA te vakhate majAkamAM hemAbhAI zeTha belyA,-"zeTha! Apa A bhagIratha kAma mATe ApanI vakhArano mAla lAvI khaDake te bhale. ATalA meTA gALA vaccenuM taLAva pUrI upara laI AvavuM e kAMI
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 145 ochI muzakela vAta nathI. pachI to A5 muMbaInA nagarazeTha cho!" A vacanane artha metIzAha zeThe TeNArUpa mAnIne sUtradhAra rAmajIne te ja jagyA para TuMka bAMdhavAno nirNaya karI te anusAra hukama karyo ane sarve nIce utaryA. hakIkata A pramANe hoya ke khAtamuhUrta karavA prasaMge agAu jaNAvyuM te AkAramAM e hakIkata banI hoya, paNa e sarvamAMthI motIzAha zeThane AtmavizvAsa ane zIghra nirNaya karavAnI zakti e prasaMga jarUra batAve che. je moTA sAhasa karI vepAra kheDI zake che, je muMbaImAM dariye pUravAnA manara kheDI zake che, te mAnasa kuMtAsaranA gALAne vistAra pUravAno nirNaya sahaja bhAve kare che temAM navAI jevuM lAgatuM nathI. zeTha motIzAha dariyApAranA vepArI hatA, dariye kheDavAmAM mAnavA vALA hatA, asAdhAraNa AtmavizvAsavALA hatA ane ApabaLe AgaLa vadhelA hatA, eTale e ghaNuM hisAba gaNavA beTI thAya e enA svabhAvamAM ja nahotuM. ene kAma zarU karI devuM hatuM ane pAra pADavuM hatuM, eTale enI sAmAnya vyApArI kuneha ane kheDavAnI rIta emanI bAjUe hatI. amadAvAdanA hemAbhAI zeTha paNa vyApAranA kheDanArA hatA, paNa enI daSTimaryAdA eka bAju ratalAma-ujajaina sudhI ane bIjI bAju muMbaI sudhI pahoMcatI, jyAre motIzAha zeTha e sarva vibhAga uparAMta cInane vepAra kheDanArA hatA. A rIte salAha, prema, sauhArda ane sahakArathI kAma zarU karavAmAM AvyuM ane kuMtA
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 nAmAMkita nAgarika saranA taLAvanI bAjue kaThaNa bhUmimAM pUratA AnaMdathI khAtamuhUrta thayuM. motIzAha zeThanA AnaMdane pAra naheAte emane jIvaMta svapna siddha karavAnA umaLakA hatA, emane svarga sAthe vAta kare evI ramya zilparacanA karavI hatI, emane sthApatyanA namUnA taiyAra karavA hatA. emane mana kharacIne hisAba nahote, emane kAma jaladI ApavuM hatuM ane sAthe kAma majabUta paNa karavuM hatuM. enI zarUAta karI, jarUrI sUcanAo ApI mAgazara mAsamAM zeTha te muMbaI sIdhAvI gayA, kAmanI pragati kevI thAya che tenA samAcAra mokalavAnI bhalAmaNa karatA gayA ane janatAne AzcaryamAM nAkhatA gayA. kuMtAsaranI vasamIvATe janAra AvanAra prAkRta janane emAM sAhasa lAgyuM, jenetarane emAM kamANInAM sAdhana dekhAyAM ane janatAne emAM kutUhala jaNAyuM. sa...ma...tA. samatA eTale "sthiratA" ApaNA prAkRta mANasanAM mana keTalAM badhAM asthira-caMcaLa hoya che tene khyAla tarata ApI zakAya tema che. navakAravALI gaNavAne AraMbha karatAM ekAda navakAra dhyAna rAkhIne citavAya che; pachI mananA be bhAga paDI jAya che. mananI vicitragati zarU thAya che. hAtha potAnuM kAma kare che eTale maNakA eka pachI eka paDavA jArI rahe che ane te ja vakhate mana duniyAnA kaMIka vibhAgamAM pharavA nIkaLI paDe che. - adhyAtmakalpama
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) metIzAhanI TUMkanI racanA khAtamuhUrta karyA pachI kAma taDAmAra zarU karavAnuM hatuM. eka te DuMgara uparanuM kAma, levala vagaranI ADIavaLI jagyA ane kAmane pAyAmAMthI upara laI AvavuM emAM ghaNI muzakelI hatI. A bAbatamAM chUTAchavAyA kAgaLa parathI je hakIkta maLelI che ane karNanukaNuM cAlI AvatI prApta thaI che te ahIM saMkSiptamAM utArI che. derAsaranAM bAMdhakAmamAM ane gRhanA makAnanAM bAMdhakAmamAM ghaNe phera che. derAsaranuM kAma ochAmAM ochuM hajAra varSa cAle tevuM majabUta thavuM joIe. cAlu makAna mATI-gArAnAM 50 varSa cAle, iMTa cUnAnAM 80 varSa cAle ane paththaranAM hoya te 125-150 varSa cAle, tyAre maMdiranI bAMdhaNI AThasethI hajAra varSane hisAbe calAvavAnI heI kAma rAzibaMdha karavAnuM hoya che. uparAMta derAsarane pAyo bahu UMDe levo paDe che. enA pAyAmAM ane khAsa karIne brAraMdhramAM pAtALamAM paNa eka bAla ke hADakuM na rahevuM joIe tenI cIvaTa rAkhavI paDe che. derAsaramAM tenI nIcenI badhI jamIna
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 nAmAMkita nAgarika zuddha karavI paDe che. mAtra pAyA pUratI nahIM. mULanAyakanA sthAnamAM nIcethI chedI pAyAnI zuddhi karavI paDe che ane te mATe ghaNI vAra bahu UMDANamAM javuM paDe che e brahmaraMdhra jamInamAMthI nIkaLI mULa pratimAnI nIce thaI mAthAnA madhya vibhAgamAM jAya che. A sivAya enAM garbhadvAra, raMgamaMDapa, cokIo vigere mApasara karavAnA hoya che. emAM eka AMgaLane ke AgaLanA pacIzamAbhAgane paNa taphAvata cAlatuM nathI. paththara ghaDatAM pahebAImAM ke UMcAImAM derA jeTale pheraphAra thaI jAya te AghATapaththara rada karavo paDe che. zilpazAstranI gaNatarImAM jarApaNa pheraphAra cAlI zaktA nathI ane enA abhyAsI AvIne keI jAtane "dha" kADhe te ghaDanAra kArIgara ke mistrIne nIcuM jovuM paDe che temaja karela kAma ukheDI nAkhavuM paDe che. ahIM vedha eTale zAstrIya deSa samajavo. e zilpa sAhityane pAribhASika zabda che. jeNe ke IderAsaranAM cAlatAM kAme joyAM hoya ane tene lagatI zilpacarcA sAMbhaLI hoya te ghaNI vAra bhAre jamAvaTa thatI jovAmAM Ave che. e vakhatanuM e viSayamAM rasa lenArAenuM gAMbhIrya eTaluM hoya che ke jenArane sAnaMdAzcarya thAya. vaLI e pratyeka vedha sAthe sAMsArika saMpattino AdhAra rahe che. amuka bhIMta gaLe ke dvAranI sAkha gaLe te nirvaza jAya, dhanahAni thAya, Abaru jAya, sagAMsnehI garIba thaI jAya athavA rAjyamAna vadhe, putra putrIo thAya, dhana saMpatti bevaDI ke dazagaNuM thaI jAya vigere vAte joDAyelI hoya che.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha 149 A vAtanA tathyAMza ApaNe jovAnA nathI ane enI carcA atra aprastuta che. amuka dvAranI sAme barAbara dvAra AvavuM ja joIe, enI pAchaLa keTalIka vAra taMdurastInA dhAraNA paNa hAya che ane dareka niyamanI pAchaLa sajA ( sanetion ) hAya tA leAkeA daivI bAbata mAnIne cAle te sIdhA rahe che. e sava bhAre AnaMda Ape tevA vahevAru' ane zikSaNIya viSaya che ane enI cAlatI carcA vakhate thatI garamI joi hAya tA bhAre navAI pamADe tevI heAya che. paNa ApaNA te viSaya nathI. me` AvI aneka carcAo sAMbhaLI che. atre vAta e che ke--AvI rIte hakIkata hovAthI cIvaTapUrvaka zAsrIya paddhatie kAma levAnuM hatuM ane te vAtamAM sarva kAma lenArA, karanArA ane karAvanArA-mAnanArA hatA. jyAre derAsaranuM kAma nIcethI zikharanI bAMdhaNI sAthe levAnuM hoya che tyAre gaNatarI khUba rAkhavAnI hoya che keTalAka maMdirane zikhara uparanA bhAgathI levAmAM Ave che, jyAre keTalAka nIcethI ja zikharabaMdha hoya che. emAM paththara para AkhA paththara gAThavavAnA nathI hAtA, paNa dareka paththara ghaDI, enA AkAra karI, ene zAstrIya paddhati pramANe gAThavavAnA hoya che. emAM gaNatarI keTalI rAkhavI paDe che te evA derAsaranuM kAma jovAthI ja jaNAya. e uparAMta levala jALavavu' paDe, dvAra sAme dvAra lAvavAM paDe, emAM eka dArA jeTalA taphAvata na thAya, mULanAyakanI nAsikA pravezadvAramAM amuka sthaLe lAvavA mATe gaNatarI rAkhavI
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 nAmAMkita nAgarika paDe. dvAranA ATha bhAga karI sAtamA bhAganA AThe bhAga karI tenA sAtame bhAge STi rakhAya. ane e uparAMta praveza dvAranI dizA, mULanAyakanI dRSTi, sAmasAme madira hAya tA banne sthAnanAM mULanAyakAnI STinA meLa, mULa gabhArA ane raMgamaDapanA mApa, derIAnI vyavasthA, guMbaja( DAma )nI gaNatarI traNa zikhara, pAMca zikharanI vyavasthA vigere aneka bAbata jovAnI hoya che ane ekAda bhUla thAya tA bhAre vimAsaNa, meATI carcA ane paisAnI barabAdI thAya che. A saM hakIkatamAM pAkI zraddhA dharAvanAranI sAthe jyAre kAma levAnuM hAya che tyAre ghaNI saMbhALa rAkhavAnI hAya che ane kAI paNa bAbatamAM eka dorAvA paNa pheraphAra thayA nathI e cIvaTapUrvaka jovAnu hAya che. enI sAthe ghaNI laukika mAnyatAo paNa hoya che. garabha gaLe eTale sAmasAmA dvAramAM jarA paNa nAnA moTA ke dizA-khUNA phera thAya ke mULanAyakanI gAdInuM sthAna praveza dvAra sAthe sarakhAmaNImAM jarA UMcu'-nIcu* thaI jAya te temAM nAyakane besADanAranuM khedAnamedAna thai jAya evI evI aneka mAnyatAo che. A sava khAkhatAmAM meAtIzAha zeThanA kArIgaro niSNAta hatA. zeThanA hukama kharAkhara zAstrIya paddhatie ja kAma levAnA hatA. bAMdhakAma. prathama kArya kuMtAsaranA gALA-taLAva pUravAnuM hatuM. tenI sAthe derAsaronA pAyA taLAvanA taLIAnI nIcethI levAtA hatA, eTale emAM ja gaNatarI pAkI levAnI hatI. mULanAyakanI
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 zeTha motIzAha nIcenA bhAgamAM brahmaraMdhramAM kaI jAtanI azuci kare te padArtha na Avavo joIe. eka hADakAno TukaDo ke bAla paNa na Avavo joIe, e pAyAne bane teTalo nIcethI levA joIe ane enA pratyeka paththaranA mApa prathamathI nakkI karI te pramANe pratyeka paththara UMcAI, pahoLAI ke AkAranI bAbatamAM jarA paNa pheraphAravALo na hovo joIe. enI sAthe derAsaramAM pANInA saMgraha mATe meTAM TAMkAM bAMdhavAnAM hatAM, comAsAnuM nirmaLa jaLa saMgraha karI rAkhI prakSAlana mATe bharI rAkhavA mATe kUvA jevuM sthAna karavAmAM Ave che tene " TAMka" kahe che ane pratyeka moTA derAsaramAM evAM TAMkAM eka ke vadhAre hoya che. motIzAha zeThanI TuMkanAM TAMkAM kArIgIrI ane sthApatyanA namUnA che. e uparAMta derAsaramAMthI pakhALanAM jaLane ane comAsAmAM varasAdanAM pANIne bahAra kADhavA mATe nIka karavAnI hoya che. enI vyavasthA paNa A TuMkamAM bahu majAnI karavAmAM AvI che. musAphara-yAtrALune pIvA tathA snAna karavA mATe kuMDa karavAno hoya che. TAMkAM tathA kuMDa bane teTalA vizALa karavAnA hatA jethI ekAda varSa comAsuM niSphaLa jAya ke meLuM varSa thAya te paNa pANInI agavaDa na rahe. pANInA saMgraha ane nikAsa mATe AvA prakAranI vyavasthA karavAnI hatI ane tenI janA prathamathI ja karavAnI hatI jethI kAma thaI gayA pachI nakAmI bhAMgatoDa na thAya. yAtrIone snAna karavAnI paNa vyavasthA prathamathI karavAnI hatI. yojanApUrvaka karelA matIzAhanI TuMkanA bAMdhakAmamAM A vyavasthA bahu suMdara ane zAstrIya paddhatie karavAmAM AvI che. "
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara nAmAMkti nAgarika kAma karanAra kArIgaronI bahu meTI saMkhyAnI jarUra hatI. taLIA sudhI pAkA pAyA sAthe kAma laI AvavuM ane pachI tenA para aneka derAsara, bhamatInI derIo, rAyaNa pagalAM taiyAra karavA ane te kAmamAM jarA paNa zAstra, saMpradAya, zilpa ke sthApatyanA niyamane vAMdho na Ave te rIte e kAma levAnuM hoI ene mukhya bhAra sUtradhAra rAmajIne mAthe nAkhavAmAM Avyo hato. ATalo meTe bhAra vahana karavAnuM teNe mAthe lIdhuM. metIzAha zeTha tathA tenA salAhakAra maMtrI, munIma ane pradhAnone tenI AvaData, kuzaLatA ane kAryazakti para pUrate vizvAsa hate. AvuM mahAbhArata kAma upADavA ane pAra pADavA mATe dhrAMgadhrA, haLavada ane vaDhavANathI semapurA kArIgaro je salATanA nAmathI oLakhAya che tene moTI saMkhyAmAM lAvavAmAM AvyA hatA. te saMkhyA ochI paDatAM jAmanagara, rAjakoTa, goMDala, junAgaDha, dhorAjI, amarelI vagerethI bIjI kemanA kArIgarone bolAvavAmAM AvyA. evA kaDiyA kArIgaronI saMkhyA paNa meTI hatI. A derAsarane pAye bharavAmAM ane zAstrIya paddhatie ghaDatara ane bAMdhakAma karavAmAM agIyAra se kArIgaro ane traNa hajAra majUra rokyA hatA e ullekha maLI Ave che. A TuMka bAMdhavAnA kAmanI zarUAta karI tyArathI pratiSThA sudhImAM sAta varSa kAma cAlyuM te samagra samayamAM hajAre kArIgare ane majUro rejI meLavatA hatA.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 153 agAu vastuo-jarUrI cIjanA bhAva ane kArIgara varganI Avaka kharca saMbaMdhI keTalIka hakIkta jaNAvI che te parathI kArIgara varganI sthitine cheDe khyAla Avyo haze. zeTha motIzAha ane emanA pradhAna kAryakaronI IcchA kArIgarone khUba saMtuSTa rAkhavAnI hatI ane pagAra evo sAre ApavAnI vRtti hatI ke emAM vaNikabuddhine sthAna na hatuM. enA kArIgaro ane majUro ghaNuM sukhI ane cIvaTathI kAma karanArA hatA ane dUra dezathI kheMcAIne kamAvA sAru pAlItANe AvatA hatA. dareka kArIgarane tathA majUrane dararoja sAMje anAja zera be, ghI zera pA, goLa zera aDadhe ane kaThaLa zera paNe ApavAmAM AvatuM hatuM ane pIvA mATe tamAku ApavAmAM AvatI hatI taduparAMta rokaDa pagAra paNa maLato hato. majUrI tathA kArIgaronA pagAranA dara noMdhavA jevA che. moTI vayanA majUra (dADIyA )ne dararoja doDha Ane ApavAmAM Avato hato ane te uparAMta upara jaNAvela "peTiyuM" (anAja, ghI, goLa) ApavAmAM AvatuM hatuM. te vakhatanI janatAnI Arthika paristhitimAM A pagAra ghaNe udAra gaNAya tevI janatAnI sthiti hatI. pagAranI rakamamAM kharIdazakti keTalI che te para tene AMka baMdhAya che. rUpIA AnA pAI te vastu kharIdI mATe vacce gharavAnuM madhyastha keMdra hoI tenI kharIdIzakti para tenI gaNatarI karavAnI che, e te arthazAstrane jAte siddhAMta che. saM. 1888 nA dukALanA varSamAM ghIne bhAva maNanA rupiyA 11) hate. evA bhAvanI atyAre te kalpanA
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 nAmAMkita nAgarika paNa na Ave. eTale kArIgare tathA majUrone udArabhAve pagAra ApavAmAM AvatuM hatuM ema jaNAya che. ene kharo khyAla karavA mATe ApaNe sUtradhAra rAmajIne pagAra vicAravA gya che. A sUtradhAra rAmajI jeNe kuMtAsaranuM taLAva ke gALI pUravAnI yojanA taiyAra karI hatI tene zeTha motIzAha sAthe prathama paricaya saM. 1884 mAM tha hato ane zeTha tenA zilpajJAnathI rAjI thayA hatA. enI pAse saM. 1884 nA unALAmAM zrI pAyadhunI goDIjI mahArAjanA maMdiranuM kAma zeThe karAvyuM hatuM ane saM. 1885 nA mAgazaramAM bhAyakhalAnA derAsaranI pratiSThA thaI tyAre tene mahAjananI hAjarImAM meTe zirapAva ane InAma ApyA hatA. A sUtradhAra rAmajI para AkhI cejanA taiyAra karavA ane tene amalamAM mUkavAne bhAra hatuM, chatAM tene mAsika pagAra rUpiyA paMdara hatuM. jyAre sU. rAmajI pitAnA chokarA sAthe muMbaimAM kAma karatuM hatuM tyAre baMnene maLIne mAsika pagAra rU. 50) pacAsa ApavAmAM AvatuM hatuM e eka patramAM ullekha che. e pagAra te ghaNevadhAre paDate udAra hatuM ema sAthe ja jaNAvavAmAM Ave che. sUtradhAra rAmajI kAryakuzaLa hatA te uparAMta teNe bhAyakhalAmAM khAta maMDAvyA pachI zeThane saMpattinI sArI vRddhi thaI hatI, e mAnyatA paNa pagAranI rakamamAM vadhAre thavAnA kAraNabhUta hatI, ema sAthe ja ullekha hate. hoMziyAra kArIgarane te vakhate daramAse rUpIyA sADAsAta ApavAmAM AvatA hatA. ane AgaLa jaNAvyuM tema dADInA dararoja cha paisA
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 155 (daDha Ane) moTA puruSa majUrane maLatA hatA. arthazAstramAM pagAranI gaNatarI tenI kharIdazakti para AdhAra rAkhe che eTale pagAranI rakama atyAranI rakama sAthe sarakhAvavA cagya nathI. paraMtu zeTha motIzAhamAM mANasane AkarSaNa karavAnI adabhuta zakti hatI. ene eka ja dAkhalo ApavAthI A vAtane barAbara khyAla AvI jaze. bhAyakhalAnA derAsaranI pratiSThA vakhate (saM. 1885 mAga, zuda 6) rAmajI sthapatine khUba InAma ApyuM tenuM varNana karatAM e pote jaNAve che ke ene "suMDalI bharIne " ghareNuM ApyAM. ghaNAkharA kArIgare devAdAra hoya che, tema e rAmajI sUtradhArane ziheravALA metA merAja zAmaLAnuM devuM hatuM. kArIgaronI pedAza Ama te sArI hatI, paNa e bacata jALavI na rAkhatA-kharaca karI nAkhatA athavA pitAnI kaLA para bharose rAkhI agAuthI devuM karI besatA. ATaluM taphAvata gaNatarIbAja vANIyA ane kuzaLa kArIgara vacce raheto ane bArIka avalokanathI jovAmAM Avaze te Aje paNa ghaNIkharI tevI ja sthiti jovAmAM Avaze. sUtradhAra rAmajIne vicAra thaye ke-je e dAgInA leNadAra merAja metAne devA peTe ApavA jaze te tene meghama (anizcita ) vastu mAnI enI kharI kiMmatathI aradhI rakama paNa jamA nahi Ape. kAraNa ke dhIradhArane dhaMdho karanAra (money-lender ) te dareka prasaMge kasa kADhavAnI kaLAmAM kuzaLa hoya che. A vAtane vicAra karI rAmajI sUtradhAre e dAgInA muMbaImAM ja vecI ApavA mATe munIma vIracaMdabhAIne pAkanathI je rAmakazakharI te
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 nAmAMkti nAgarika vAta karI. zeTha motIzAhane keI kAraNe A hakIkatanI khabara paDI gaI eTale emaNe salATa rAmajIne bolAvIne Thapake A. "mAre sthapati, mArA InAmamAM ApelA dAgInA, mArA gAmamAM vece emAM mArI Abaru zI? e InAmanI rakama te anAmata ja rahe." ema jaNAvI zeThe merAja metA para AkhI devAnI rakamanI cIThThI lakhI ApI ane rAmajI sUtradhAranuM kula devuM pote cUkavI ApyuM. te vakhatamAM nokaranI bAbatamAM janatAno Avo khyAla hatuM, je mANasane potAne mAnya, tenA sara avasara, agavaDa ke Apatti vakhate zeThIA jAte cIvaTa rAkhatA, nekara, munIma ke gumAstAnI AbarU jAya te temAM pitAnI AbarU ochI thAya che evo zeTha ane nokarane paraspara premabhAva hate. zeTha nekarane tyAM avasara Ave te tene kharaca kADhI ApatA ane nekara zeThanuM mAthuM dukhavA Ave te cAMpavA besI jate. zeTha ane nera vacce ekatA hatI, kauTuMbika bhAvanA hatI ane zeThanI najare nekara sukhI thAya tevI IcchA ane nekaranI najare zeThanI AbAdI vadhatI jAya evI bhAvanA rahetI hatI. kahe che ke-zeTha motIzAhe ApelA te vakhatanA dAgInA atyAre paNa rAmajI zilapakAranA prapautroe jALavI rAkhyA che ane enAM vAgharanAM kaDAM atyAre paNa paraMparAgata jALavavAnI cIjomAM AnaMdathI sthAna le che ane ene paheravAmAM ke anyane batAvavAmAM kuTuMbanuM gaurava mAnavAmAM Ave che.
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha, mAtIzAha 157 hajAro kArIgaro ane majUrothI paryaMta halamalI rahyo hatA. je sthAna para hAla narazI kezavajInI dharma zALA che tyAMthI mAMDIne gujarAtI nizALa sudhInA ughADA cAkamAM mAMDavA nAkhI ghaDataranuM kAma tyAM cAlatuM hatuM. tyAM hajAro kArIgaro dararoja savArathI sAMja sudhI paththara ghaDatA majabUta paththara dhrAMgadhrA ane rAjulAthI maMgAvavAmAM AvatA hatA. ghaDelA paththaro majUranA mAthA para DuMgara para caDhAvavAmAM AvatA hatA. meTA AmalasArA tathA lAMbA paththarane upara caDhAvavA mATe sAMgaDA, DALIe tathA ma`canI goThavaNa karavAmAM AvI hatI. hAla jyAM purakhAInI dharmazALA che tyAM lagabhaga cAvIza phITa UMcA eka dhajAgarA taiyAra karavAmAM AvyA hatA. e dhajAgarA e meAtIzAhanA kArakhAnAnA dharmadhvaja hatA. enI AsapAsa eka nAnakaDA gAmaDA jeTalA kArIgarA ane majUro varSo sudhI kAma karI rahyA hatA. e sthAna para tA sa. 1888 thI 1900 sudhI kAma cAlyuM, bAlAbhAI tathA hemAbhAInI TuMkanuM kAma paNa tyAM ja cAlyuM hatuM te vAtathI cAkkhuM thAya che, *pp traNa hajAra majUrI upara ane nIce mAla lAvavA lai javAmAM rokAyelA hoI pAlItANA zahera teA paMdara varSa sudhI madhapuDAnI jema gAjI rahyuM hatuM. deza paradezanA majU rA paNa tyAM kamAvA mATe mATI saMkhyAmAM UtarI paDyA hatA ane AkhA dezamAM muMkhaivALA meAtIzAha zeThanA nAmanA DaMkA vAgatA hatA. te vakhate te meAtIzAhanA nAma para aneka rAsaDA ane
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 nAmAMkti nAgarika gIte racAyA hatA. eka bharavADanuM gIta haju paNa gavAtuM mane maLI AvyuM che, te parathI metIzAha zeThanI udAratAe janatAne keTalI mugdha karI dIdhI haze tene sAdI gharagaththu bhASAmAM khyAla Ave che. e rAsaDA parathI jaNAya che ke--kAma karavA mATe sAme kAMThethI-muMbaI kaMkaNathI ghATI majUrone paNa belAvyA hatA ane taLAjethI majUro paNa kamAvA AvyA hatA. e rAsaDAmAM kALI majUranI mahattA batAvI che te te manuSya svabhAvanI meTAI levAnI rIta haze, paNa e parathI jaNAya che ke majUre sarva varganA rAkhavAmAM AvyA hatA ane majUre AnaMdathI kAma karatA hatA. AMbAnI nIce UMghanAra majUrathI kAma cAle nahi, evI emAM vAta karI che tenI sAthe "AMbAnI DALe hIMcakA bAMdhyA." e vAta vAMcatA zabdacitra najara sanmukha khaDuM thaI jAya che ane majUra varga khUba saMtuSTa haze ane zeTha metIzAhanI udAratAnA vakhANa hRdayapUrvaka karatA haze ema jarUra lAgyA vagara rahe tema nathI. emAM kuMtAsarane pUravAnA kAmathI zarU karIne pratiSThA mahotsava sudhInA kAmanI vAtane IzAro karyo che te parathI jaNAya che ke ene banAvanAra bharavADe bAMdhakAmanA sAta varSane anubhava sAdI bhASAmAM cItarI nAkhe che. saM. 1888 nA comAsAmAM varasAda ocho paDyo eTale pANInI tANa paDI gaI. te vakhate bAMdhakAma mATe zetrujI nadIthI pANI magAvyuM. te vakhate eka hAMDA pANInA cAra AnA majUrInA ApavAmAM AvatA hatA evo ullekha maLI Ave
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 1pa9 che. zetrujIne rastethI upara AvavAnI alaga "pAga" mArga che, jarA viSama che, paNa emAM vAta e che ke zetrujIthI pANInA hAMDA cAra AnA kharacI pANI maMgAvyuM, paNa kAma aTakavA na dIdhuM. eka hAMDAmAM cAra gelana pANI samAya, eTale hajAra gelananA rUA. 62-8-0 thayA, eTale zaheranA loke paNa pANInA bhAvane kyAsa karI zakaze. pelA rAsaDAmAM paNa zetrujInAM pANI maMgAvyA " no ullekha che. A hakIkata kAmanI dhagaza, udAratA ane zIghatA batAve che. AjubAjuthI-Adipura, gheTIthI majUrone lAvavAmAM AvyA, dhrAMgadhrA, porabaMdarathI salATe teDAvyA, sAme kAMThethI ghATIone bolAvyA ane e rIte pAyAthI maMDANa mAMDIne khUba utsAhathI bAMdhakAma zarU karAvyuM. khAtamuhUrtathI mAMDIne avAranavAra zeTha kAma jevA pAlItANe AvatA gayA. A kAmamAM zeTha motIzAhanA mukhya kAryavAhaka ane pradhAna salAhakAra zrIyuta amaracaMda khImacaMda damaNI ane dherAvALA munIma vIracaMdabhAI hatA. ghArI kalyANajI kahAnajInA putra dIpacaMdabhAI je bAlAbhAInA nAmathI prasiddha che e paNa kAmamAM khUba sahAya ane salAha ApatA rahyA ane e rIte maMdira baMdhAvavAnuM kAma zarU thayuM. eka vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavA jevI che ketaLAva pUrIne te para kAma levAnuM nahatuM, bharaNuM bharIne muMbaInA parAo ke marIna DrAIvanI paddhatie kAma karavAnuM nahotuM, jamInanA khADA pADI te para sImenTanA pola nAkhI te piola para derAsara karavAnuM nahotuM. A derAsaramAM te
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 nAmAMkti nAgarika . seMkaDo varSa cAle tevA majabUta paththaranA pAyAthI kAma levAnuM hatuM tethI pAyA kuMtAsaramAM nAkhyA ane kAma evuM majabUta karyuM che ke thADA varSa para e TukanA cAkamAM Arasa khAMdhavA TharyA tyAre dhAkhAnA tADatA TAMkaNAM tUTI jatA hatA, paNa dhAbAne teADavA muzkela paDatA hatA. atyAre derAsara-TuMka aMdhAyAne sau varSa thayA che, paNa eka kAMkarI khasI ke DhIlI paDI hoya tema lAgatuM nathI. AvI rIte khUba utsAhathI paisAnI gaNatarI rAkhyA vagara kAma zarU karAvavAmAM AvyuM. ghaNI gaNatarIthI, khUba cIvaTathI ane paisAnA kharacanA hisAba vagara A rIte TuMka racanAnu kAma zarU karavAmAM AvyuM ane e kAma jema bane tema jaladI paNa geravyAjakhI utAvaLa karyA vagara AgaLa dhapAvavAnuM pharamAvavAmAM AvyuM. jyAM paththara rAjulA, dhrAMgadhrA tathA pArakha darathI maMgAvavAnA hAya, Arasa mAravADa-makarANAthI maMgAvavAnA hAya ane majUrA deza-dezAvarathI teDAvavAnA hoya tyAM vakhata tA jarUra lAge. te vakhate gADAMnI mAraphata ja mAla lAvavAnAM sAdhanA hatA. nahAtI te vakhate relve ne veganA ke meATaranI lArIe. A rIte paththara, majUrI sarva dUrathI magAvI te para kAma karI te paththarane pAlItANAmAM ghaDavAnA hatA ane DuMgara para caDhAvavAnA hatA. te sAthe atyAre je prakAre vigatavAra plAnA taiyAra thAya che te prakAranI paddhati nahotI. plAnA kAcA taiyAra thatA ane tene ' nakazA ' kahevAmAM AvatA, paNa emAM skela-mApa kharAbara na hAi, vAr`vAra
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 161 gUMcavaNa thatI. ane muddAnI vAta e che ke-zeThane tathA sUtradhArane zilpanA niyama jALavI kAma levAnuM hatuM. enA pratyeka paththara, kuMbhI, kaLaza ane dore derAnA valANa ane laDhaNa zAstra saMpradAya pramANe karavAnA hatA. so varSa pahelAM potAnI jAtane mUkI kalpanA karIe te dUra dezanA kAThiyAvADamAM, tenA nAnA gAma pAlItANAmAM, temAM paNa UMcA DuMgara para taLAva pUrI te para derAsaronI hAramALA bAMdhavI ane te kAma pArapADavAmAM game teTalI agavaDa paDe tene khyAla na karatAM cIvaTathI kAma dhapAvye rAkhavuM e atulya AtmazraddhA, dharmazraddhA ane AMtaravarya batAve che. DuMgaranI ane vAtAvaraNanI pavitratAne aMge paNa khUba cIvaTa rAkhavAmAM AvatI hatI. e eka bahu asarakAraka dAkhalo maLI AvyuM che te jANavA je heI khAsa noMdhI lIdhe che. metIzAha zeThe bhAyakhalAnA derAsaramAM sthApana karavA mATe eka gaja UMcA cauda pratimAjI amadAvAdathI muMbaI magAvyAnI hakIkta AgaLa AvI gaI che paNa zeThane pratimAjI bharAvavAne vicAra na hatA. emanI bhAvanA hajAre pratimAnI pratiSThA karAvavAnI hatI ane emane pratimAjInA mApa ane AkAra mATe khUba ciMtA ane cIvaTa hatA. samacaturastra saMsthAnanA mApa pramANe hajAre pratimAjI ghaDAvavA ane temanI AkRti "prazamarasanimagna" lAge, enA darzanathI zAMtinuM vAtAvaraNa cotarapha phelAI jAya, enI sanmukha UbhA rahetA
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 nAmAMkti nAgarika ahiMsA, sauMyama ane tapanAM teja jhaLavA kare, evA kaLAnA namUnA taiyAra karavAnI hatI. uparAMta emaNe je dhAraNe derAsara bAMdhavA mAMDyA ane emAM aneka derAsarA bAMdhI meATI TuMka karavAnI dhAraNA karI temAM joie teTalAM taiyAra AlAdaSTa pratimAo maLI Ave tema paNa na hovAthI temane navA pratimAjIe manAvavA sivAya mAga paNa nahAtA. A hisAba ane bhAvanA manamAM rAkhI temaNe pratimAjI banAvanAra khAsa niSNAta kArIgarA melAvyA. jayapura ane mAravADa-makarANAnA pradezathI tajjJAne mATA pagAre rokI lIdhA ane pratimAjI taiyAra karavA mATe makarANAthI mATA nAnA ArasanA paththaro magAvyA. zeTha ane emanA kAya vAhakAe pratimAe zAsra sa`pradAya pramANe banAvavAnI khAsa varadI ApI, enAM mApa nakkI karyA, ane sAthe enI mukhAkRti ati suMdara karavAnA Agraha dAkhavyA. emaNe je pratimAe taiyAra karAvyA te kaLA, mApa ane saunA namUnA che. e dhArIne jovAthI khabara paDe tema che. emanA pratyeka pratimAjInA nakha paNa barAbara dekhAya che. pratimAnA eka niSNAta sAthe mAre eka vAra zatru jaya para dareka sthaLe tenI sAthe pharavAnuM thayuM hatuM. teNe kaLA ane sthApatya tathA zilpanI najare aneka pratimAo-bibe nIhALyAM, emAM ene mAtIzAha zeThanA ma`diranA pratimAjI joI khUba AnaMda thayeA. meAtIzAha zeThanI pratimAmAM UMcAI ane mukhAkRtinI sarakhAI enI najare khUba jaNAI AvI ane e jainetara hAvA chatAM cU te pratimAonI eNe mukta ke prazaMsA karI.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 163 eNe seMkaDo pratimAo joI motIzAha zeThanI TUMkamAM khUba dhyAna rAkhIne pratimAjI joI, emAM ene motIzAha zeThanI TuMkanA mukhya maMdiranA mULanAyakajI khUba mApasara ane AkarSaka mukhAkRtivALA lAgyA. ethI paNa vadhAre suMdara metIzAha zeThanA mukhya maMdiranI sAme puMDarIkasvAmInI pratimAjI eNe AkhA zatruMjaya paranI sarva pratimAomAM agrasthAne mUkI. emAM nakhanI AkRti, enuM mApa, enA nAka tathA gAla ane kAna, enI AMkheno uThAva-vigere ene khUba suMdara ane AkarSaka lAgyA. kaLAnI najare, mApanI najare ane AkRtinI najare e niSNAte e pratimA ghaDanAranI khUba prazaMsA karI. tyAra pachI aneka vakhata e puMDarIkasvAmInI pratimAjInA darzana karatAM mane e vAta yAda AvI che ane manane AlAda thaye che. kaLAnI dRSTie ane kaLAnA pUjArIne bhAve e pratimAjIne nakhazikha abhyAsa karavA huM, vAcakamAMnA jemane trATaka karatAM AvaDatuM hoya tene A pratimAjI para dhyAna sthira karavA sUcanA ane vijJapti karuM chuM. teo sthaLanI zAMti, AkRtinI manaharatA ane vAtAvaraNanI bhavyatAthI anero anubhava karI zakaze ane evI sarakhAIvALI mUrtine dhyAnastha karavAthI jayAre jyAre tene yAda karaze tyAre tyAre zAMtinA sAmrAjyane tAbe thaI prazamarasamAM nimagna thaI zakaze. ApaNe muddo pratimAjInI kArIgIrIne nahote, paNa ene banAvatI vakhate pavitratA jALavavAne dAkhala batAvavAne hate. tene mATe hakIkta ema che ke-A pratimAo banAvatI vakhate
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 nAmAMkita nAgarika dareka ghaDanAra kArIgare snAna karI, dhoyelAM sapheda vastro paherI, mukhamAM sugaMdhI mukhavAsa rAkhI, mukhakeza bAMdhI pratimA ghaDavAne zeThane hukama hatuM. pratimAmAM Izvaratva te prANapratiSThA thayA pachI Ave che, eTale paththarane TAMkatI ke-ghaDatI vakhate zAstra niyama pramANe pavitratA jALavavAnI khAsa jarUra nahatI, paNa zeTha motIzAhanI mAnyatA evI hatI ke je pratimAne Akhare ApaNe namavuM che, jenI pUjA karavI che tenA ghaDataranA kAmathI tenI pavitratA jaLavAvI joIe. e rIte seMkaDo kArIgaree cIvaTathI kArya karI, pavitratA jALavI zAMta vAtAvaraNa mAM, dehanI pavitratApUrvaka pratimAonuM ghaDatara karyuM che. zeThane eTale sudhI cIvaTa hatI ke-pratimA ghaDatI vakhata ghaDanAra kArIgarane pavana paNa chUTa na joIe, emane khAsa raseDe jamADavAmAM AvatA hatA. emanA khorAkamAM vAyaDA padArtho baMdha karavAmAM AvyA hatA ane chatAM pavanachUTa thAya te pharI vAra snAna karavAnI AjJA hatI. A rIte suMdara vAtAvaraNanI vacce khAsa niSNAtene hAthe mApa ane niyama pramANe varSo sudhI kAma calAvI lagabhaga pAMca hajAra nAnAM moTAM jinabiMba taiyAra karAvavAmAM AvyAM, je atyAre saMdaryanA namUnA kaLAnA namUnA ane kuzaLa kArIgaronI buddhinA pradarzana pUrAM pADe che.
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAlItANA zrI zatruMjayagiri upara zeTha motIzAnI TuMka. sa', 1893
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ (17) TaMkanI aMdara derAsare tathA derIonI racanA. zeTha motIzAha amIcaMdanI TuMkanI racanA ajaba rIte suMdara banI che. enuM bhavya dazya jovAnuM sthAna adabadajIne maMDapa che. tyAM UbhA rahIne thoDo vakhata nirIkSaNa karavAmAM Ave te kharekhara eka devavimAnane vaibhava najara sanmukha khaDe thAya che. be gaLI vacce UMDI khINa hatI, te khINane pUrI tenA para kaLA ane kArIgarInA AkarSaka namUnA khaDA karanAranI kaLAnI bhAvanA najarane kheMcyA vagara rahe tema nathI. e dazyanuM varNana karavuM kalamathI zakya nathI, e te najarane ja khela che ane joyA vagara ene khyAla Ava mukela che. e TuMkamAM derAsarenI hAra che, tenuM sthApatya, tenI sarakhAI ane tenA zikharanI vividhatAmAM rahelI ekatA jarUra dhyAna kheMce tevA che ane dareka derAsaranI racanA vakhate ene sarvasAmAnya dekhAva enI bhUmikA parathI sarakhe lAge te uparAMta uparathI paNa tAlabaddha lAge evI cejanA emAMthI taravarI Ave che. je vakhate e derAsaranAM zikhara chovarAvAIne sapheda thayelAM hoya che athavA vartamAna yuganA saphetA ke navIna cunA plAsTara lagADela hoya che tyAre enI gaganacuMbitA ane
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 nAmAMkita nAgarika AkarSIka saphetI kharekhara eka bhavya dRzya bane che ane enA para mAtra kaLAdaSTie najara nAkhavI e eka jIvananA lhAvA ane che ane tenI sAthe jayAre dharmabhAvanA hRdayamAM jAgRta thatI hAya tene tA eka jAtanI addabhuta zAMti ane Azcarya sAthe uddagAra nIkaLI gayA vagara rahetA nathI ke--AvI bhavya kalpanA sevanAra ane amalamAM mUkanAra kharekhara sAcu' jIvana jIvI gayA ane amara nAmanA mUkI gayA ! zeTha mAtIzAhanI TuMkamAM derAsaro che tene lagatI upalabdha hakIkata ahIM dAkhala karavAmAM AvI che. A uparAMta derAsara pharatI bhamatImAM 187 derIo che. emAMnI ghaNIkharI derIe derAsara taiyAra thayA pachI banAvavAmAM AvI che. e bhamatImAM pratimAjI besADanAranAM nAmeA, pratimAjInI saMkhyA ane khimapravezanI tArikhanI upalabdha hakIkta pariziSTamAM mUkavAmAM AvI che. A hakIkta itihAsarUpe jALavI rAkhavAnI khAsa jarUra hAI ene mATe nAmAM kaDhAvI, mahenata lai lisTa taiyAra karI ApavA mATe zeTha motIzAha amIcaMdanI TuMkanA kArya vAhakonA AbhAra mAnatAM prApta thayela hakIkatanI vigata mATe pariziSTanA havAle ApavAmAM Ave che. TuMkamAM derAsarAne lagatI hakIkata prApta thaI zakI che te atra judA judA sAdhanA dvArA meLavI che, temAM puravaNI thavAnA sabhava che. (1) meAtIzAha zeThanuM madhya derAsara-mukhya derAsara traNa
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAlItANA zrI zatruMjayagiri upara zeTha motIzAnI TuMkanuM mukhya derAsara.
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 167 gabhArAnuM che. enA zikharamAM traNa majalA che ane zikhara traNa che. Ano parathAra ghaNe suMdara, ubha| bhavya ane banne bAju cekIe che zilpa-sthApatya ane kaLAnI najare A mukhya derAsara namUnedAra che. emAM mULanAyaka zrI RSabhadevaAdinAtha prathama tIrthakara che tathA rUpA ane dhAtunA pa ane 4 pratimAo che. emAM ArasanA 6pa pratimAjIo che. banne bAjue anukrame zAMtinAtha ane supArzvanAthanI pratimAjIe che. e uparAMta A derAsaranA raMgamaMDapamAM che. hInA ArasanA cAra gekhalA che. ane mULanAyakanI sAme zeTha-zeThANanA gokhalA che. gmAM arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane muninA prathama akSaranI saMdhi thAya che ane temAM vIza tIrthakaranA prathama akSaranI saMdhi thAya che. akSara vacce anukrame pAMca ane covIza nAnA pratimA sthApelA che. A mukhya derAsaranA mULanAyakajInI gAdI nIce, nIce pramANene lekha che - " zrIsiddhacakrAya namaH / saMvata 1893 prabhite varSe zAke 1758 pravartamAne mAsottamAghamAse zuklapakSe 10 dazamyAM budhavAsare zrIpAdaliptanagare gohilavaMze zrIpratApasiMdhavijayi rAjye zrImuMbaibiMdaravAstavya ozavALajJAtIya vRddhazAkhAyAM nAhaTAgotre zeTha amIcaMdajid bhAryA rUpAbAI tatputra zeTha motIcaMdajid bhAryA dIvALIbAi tatkukSIsamudbhUti putraratna zrIzajayatIrthayAtrAvidhAnasaMprAptazrIsaMghapatitilaka navInajinabhavana. viMbapratiSThAsAdharmikavAtsalyAdisvavittasaphalIkRta siMdhanAyaka
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 nAmAMti nAgarika khemacaMdajI saparivArayutena zrIsiddhAcalopari zrI AdinAthabiMba kAritaM kharatarapIpalIA gacchema zrIjinadevasUripaTTe zrIjinacandrasUrividyamAne saparivArayute pratiSThitam ca. zrIbRhatkharatara bhaTTArakagacche jaM / yu / bha / zrIjinaharSasUripaTTaprabhA karaMbha zrIjinamaheMdrasUribhiH " mULanAyakanI jamaNI bAjue zrI zAMtinAtha mahArAjajamaNA gabhArAnA nAyaka che. tenI gAdI nIce, nIce pramANe ullekha che. " saM 1893 mite zAke 1758 pravartamAne mAghazukladazamyAM tithau budhavAsare muMbaI baMdaravAstavya ozavaMze nAhaTAgotre zeTha sAkaracaMda tatputra saMghanAyaka zeTha amIcaMdena zrI zAMtinAtha biMba kAritaM kharatarapIpaLIyA gacche bha / jaM / yu / zrI jindevsuuri| / tatpaTebha zrIjinacandrasUrividyamAne saparikarasaMyute jaMgamayugapradhAna - bhaTTAraka zrIjinamahendrasUribhiH pratiSThitaM ca. pratiSThitaM ca. kharataragacche * pAlItANA nagare. " je pramANe lekha vaMcAyA te pramANe sudhArA karyA vagara chApyA che. enA artha ema samajAya che ke-A zAMtinAthajI mahArAjanA biba meAtIzAha zeThanA pitA amIcaMdnanA AtmAnA zreyane mATe sthApavAmAM AvyA che. saM. 1893 mAM zeTha amIca' haiyAta nahAtA e teA ughADI vAta che. jenA AtmAnA zreya mATe khikha sthApanA karavAmAM Ave temaNe e khiba sthApyuM ema lakhavAnA rivAja haze ema jaNAya che. mukhya derAsaranA mULanAyakanI DAbI bAjUnA gabhArAmAM nAyaka tarIke zrI supArzvanAtha mahArAjanA biMganI sthApanA
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metIzAha 169 karavAmAM AvI che, te e ja pramANe zeTha motIzAhanA mAtA rUpabAI athavA rUpAbAInA AtmAnA zreya mATe sthApavAmAM AvyA che. supArzvanAthajInI gAdI nIce DAbI bAjunA gabhArAmAM dvAranI sAme bibanI gAdI nIce, nIce pramANe lekha maLI Ave che - "zrIsiddhacakrAya namaH // saM. 1893 mite zAke 1758 pravartamAne mAsottamazrImAghamAse zuklapakSe dazamyAM tithau budhavAsare zrImuMbaibiMdaravAstavya osavaMze vRddhazAkhAyAM nAhaTAgotre zeTha amIcaMdajid bhAryA rUpabAi zrIsupArzvanAtha jinabiMba kAritaM kharatarapIpaNIAgacche zrIjinacaMdrasUribhiH vidyamAne kAju mA mahendrasUrimika pratiSThita varatAche" A mukhya maMdiramAM zeTha motIzAhanI ane temanA patnI dIvALIbAInI saMyukta UbhI mUrti che. zeTha zeThANanI mUrti nIce, nIce pramANe lekha che. ___"saM. 1893 mAghazita 10 bugha zrImaMbai vA. ozavALa zAtiya vRddha zA. nAhaTAgotre zeThamotIcaMda sat bhAryA bAi dIvALIkA mUrti zeTha khemacaMde kAritaM kharatarapIpalIAgacche." raMgamaMDapamAM praveza karatAM jamaNA hAtha para A saMyukta mUrti che. zeTha zeThANe page lAgI rahyA che ane bhAvapUrvaka kahe che ke "prabhu! amArAthI kAMI banI zakayuM nathI. e bhAva mUrti jotAM barAbara samajAya teve che. raMgamaMDapamAM dAkhala thatAM DAbI bAju para mAtA rUpabAI
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 nAmAMkita nAgarika athavA rUpAbAInI UbhI mUrti che. te mUrtinI nIce A pramANe lekha che. "saM. 1903 nA zAke 1768 nA pra. mAghamAse sudam pakSe 5 bhI tIthau bhRgu vA. zrI muMbaibaMdare vAstavya ozAjJAti nAhAgotre sA zrI pa zA. motIcaMda tasya mAjI bAi rupabAinI mUrti bhAi kSemacaMdena bharApItaM. paTahataH kharatara pIpalIA gacche bhaTTAraka zrI jinamahendrasUrIzvarajI rAje. zrI." ema jaNAya che ke biMbapraveza mahotsava pachI daza varSe A mUrti gekhamAM padharAvavAmAM AvI che. A mUrti padharAvavAne vicAra zeTha khImacaMdabhAIne pachI thaye haze ema anumAna thAya che. pratiSThA vakhate je mahedrasUri kharataragacchanA AcArya hatA te A bibasthApana vakhate kharataragacchanA gacchAdhipati thayA hoya ema lekha parathI jaNAya che. kharataragacchanI paTTAvaLI jotAM A hakIktanI cokhavaTa thaI zakaze. mULanAyaka zrI AdinAthanuM biMba jema khUba AkarSaka che temaja A banne bAjunA nAyaka zrI zAMtinAtha tathA zrI supArzvanAthanAM biMba paNa bahu suMdara che. bibanI suMdaratA nAka, haDapacI, kapALa ane lalATa para mukhyatve karIne avalaMbe che. mULanAyakanI pratyeka AMgaLI ane nakha paNa kevI kArIgIrIthI banAvelA che te jarA avalokana karIne jovA lAyaka che. zAstra pramANa samacaturasasaMsthAna nakhazikha jaLavAyuM che ane ghaDanAre kaLAtmaka daSTie emAM prANa reDyAM che. A hakIkata kaLAnI daSTie dhyAna ApavA lAyaka che, samajavA gya che ane vaNika kema kaLAne samajI zake che ema batAvanAra che.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metI zAha 171 (2) mULanAyaka AdinAthanA derAsaranI barAbara sAme puMDarIka gaNadharanuM sthApana karavAmAM AvyuM che. A puMDarIka gaNadharanI mUrti A AkhA siddhAcala paranI sarva mUrtiomAM kaLAnI najare agrasthAna bhegave che. e pratimAjImAM saumyatA, bhavyatA ane sarakhAI ajaba rIte otaprata karavAmAM AvyA che. eka kaLApriya niSNAta jAte jainetara hovA chatAM A mUrti joIne Azcarya pAmI gayA ane eNe jaNAvyuM ke-pote hajAro mUrtio joI che, paNa A mUrti sAthe sarakhAmaNuM na thaI zake. eNe kahyuM ke kharekhara, ene ghaDanAre pitAnI akakala ane AvaDatane pUre upaga karyo che. e derAsarane pathAra ghaNe UMco che, paNa sthApatyanA niyama anusAra che. niyama e che ke-mULanAyakanI nAsikAne uparano bhAga ane sAme puMDarIkasvAmInI nAsikAne uparane bhAga barAbara eka ja bhUmikA (levala level) para joIe, emAM eka dorAvAne paNa phera paDI na joIe. enA mApa kevI rIte thayAM haze ane levala kema levAyuM haze te to Aje agamya prazna che, paNa nAkanA TeravAnA levalamAM eka derAvAne paNa pheraphAra nathI e hakIkata che. puMDarIka gaNadhara e AdinAtha bhagavAnanA pautra thAya ane emanI mUrti besADavI e paNa jIvanano lahAvo gaNAya che. A puMDarIkasvAmInA maMdiramAM 23 ArasanI pratimAo che ane rUpA tathA dhAtunA 3 ane 4 biMbe che. (3) metazAha zeThanI TuMkamAM pesatAM DAbI tarapha dakSiNa
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 nAmAMkti nAgarika bAjue zeTha vIracaMdabhAInA derAsaranI barAbara sAme bAbu paratApalAla joItAdAsa muMbaIvALAnuM cAmukhanuM derAsara che. enI racanA jotA te naM. 4 ne maLatI che. enA mukhamAM mULanAyaka padmaprabhu mahArAja che. e derAsaramAM ArasanAM 35 ane ghAtanAM eka biba che. A derAsarane lagatI 11 derIo agni ane naiRtya koNamAM che, jenI vigata derIonI vigata sAthe pariziSTa ramAM Avaze. A banne mukhajInA derAsara be be mALa (majalA)nA che ane mukhya derAsaranI bAju para hAI TuMkanI zobhAmAM khUba vadhAre karI rahyA che. A paratApamala asala khaMbhAtanA hatA. ema kahevAya che ke teo metIzAha zeThanA mAmA thatA hatA. zeTha motIzAha asala khaMbhAtathI muMbaI AvyA hatA, tethI temanA mAmA khaMbhAtamAM heya te barAbara lAge che. A zeTha paratApamala joItAdAsa pratiSThA ke mahotsava vakhate haiyAta hoya ema lAgatuM nathI, paNa temanA putra vamaLacaMda ane temanI bhAryA (vidhavA) kevaLIbA hayAta hatA. teo khaMbhAtane saMgha laI pAlItANe AvyA hatA. enI vigata temanA munImanA eka patra parathI jaNAya che. te vAta tene yogya sthAne have pachI Avaze. (4) metIzAhanI TuMkamAM pesatAM jamaNuM tarapha uttara bAjue zeThanA munIma vIracaMdabhAI bhAIcaMda gherAvALAnA cimukha che. cAre dizAe cAra biMba heya tene comukha kahevAmAM Ave che. emanA mukhamAM mULanAyaka RSabhadeva (AdinAtha) che. e derAsaramAM 32 pratimA ArasanA che
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 173 ane 1 dhAtunA che. A mukhanI cejanA khAsa jovA lAyaka che. enA sarva bibe AphlAdaka che ane bAMdhaNa sthApatyanuM gaurava vadhAre tevI che. A maMdiramAM suMdara bheMyaruM paNa che ane tenI yejanA nIrakhavA lAyaka che. A derAsarane lagatI cekImAM AgaLa be derIo che. (5) zeTha nAnajI jekaraNa mAMgaLavALAnuM cAmukhanuM maMdira uparanA kIkAbhAI zeThanA maMdiranI sAmI bAjue mukhya maMdiranI pAchaLa uttara dizAe kIkAbhAInA maMdirane javAba rUpe che. emAM mULanAyaka caMdraprabhu birAjamAna karavAmAM AvyA che, emAM 21 ArasanAM ane 1 dhAtunAM biMba che. A mAMgaroLavALA nAnajIbhAI bhAre sAhasika hatA ane metIzAha zeThanA bahoLA kAmakAjane aMge ADatIAo sAthe rUbarU kAma hoIne te mATe nAnajIbhAIne cIna melyA hatA te bAra varSe pAchA AvyA e hakIkata agAu noMdhAI gaI che. AjubAjunI hakIkta parathI mAMgaroLavALA nAnajIbhAI zeThanA sAhasika munIma hatA ema mAnavAne majabUta kAraNa maLe che. ema kahevAya che ke-je vahANa bAra varase muMbaI pAchuM AvyuM. te vahANane kula naphe nAnajI cInAIne zeThe Apyo ane teNe te zatruMjaya para maMdira bAMdhavAmAM khara. emanuM maMdira suMdara che. emAM bheya paNa che. A hakIkata daMtakathArUpe che ke enI ghaTanAmAM koI pheraphAra che te ATalAM varSone AMtare kahevuM muzakela che, paNa evI asala vAta to muddAsaranI jaNAya che ane tema hoya te sAhasika vANuM A
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 nAmAMkita nAgarika dariye ke cheDatA hatA ane paradezanI kamANI dezamAM kevI rIte laI AvatA hatA teTalA pUratuM samajavA ane dhyAnamAM rAkhavA gya che. nAnajI cInAInI patnIne bAra varSa pachI kalpanAmAM vidhavA banelI dazAmAMthI sadhavA banatAM je AnaMda thayo haze ane zatruMjaya para cAmukhajIne sajoDe besADatAM je bhavya svapnAM tAjAM thayAM haze e te kharekhara aka9ya che ane suMdara navalikAnA sAcA viSayanuM sthAna mAge che. A TuMkanI pAchaLa bhAga te moTA paththaranA khaDakevALe hatuM ane tyAM bhImanAM pagathI hatAM. e bhAga ghaNe UMce haI tenA vacalA garabhamAM praveza daravAjAnI barAbara sAme pAchaLanI DelI mUkI zakAyuM nathI. Ane laIne uparanA mukhya maMdira ane amaracaMda damaNanA derAsara (naM. 6)ane goghArI kIkAbhAI derAsara(naM 7)vacce je aMtara paDayuM te cekanI sIdhI lAInamAM pAchaLa DelI mUkI che. AthI navaTuMkamAM javAne mArga sugama thayuM che. A pAchaLanI DelI zeTha bAlAbhAInI TuMkanI barAbara sAme Ave che, sthAnanI sagavaDa khAtara A goThavaNa karavI paDI hoya ema jaNAya che. kuMtAsaranA taLAva athavA gALAne khyAla karavAthI ane adabadajI AgaLa UbhA rahIne jevAthI A hakIkatane barAbara khyAla Ave tevuM che. asala navaTuMkane rastethI meTI TuMke javuM hoya te javAne raste ghaNe kharAba, UMDe ane ghATaghaTa vagarane hato te hakIkata jANItI che, enI vigata anyatra ApavAmAM AvI che. A pAchaLanI DelInI sAme bAlAbhAInI TuMka che e jagyA
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 175 AkhI khaDakathI bharelI hatI ane pAMca hATaDInA nAmathI oLakhAtI hatI. ene teDIne sapATa karavAmAM ane khaDake teDavAmAM bAlAbhAIne mATe kharaca kara paDaye hate. (6) sahastrakUTa ane gaNadhara pagalAMthI uttara dizAe galAlabAInuM maMdira UMcA parathAravALuM ane traNa zikharanuM banAveluM che. e pUrvAbhimukha che ane ene maMDapa khule che. emAM mULanAyaka RSabhadeva mahArAja che ane e maMdiramAM 13 ArasanAM ane 5 pAMca dhAtunAM biMbe che. A galAlabAIne kavacit muMbaInA gaNavAmAM AvyA che, tethI te sadhana vidhavA asala amadAvAdanA haze ane emanA patino vahivaTa muMbaI mAM haze ema anumAna thAya che. jeo muMbaImAM vasanArA hoya che te muMbaIvALA tarIke ane je zahera ke pradezamAMthI AvyA hoya te gAmavALA ke pradezavALA tarIke hAla paNa oLakhAya che te rIte A bAbatano khulAso thaI zake che. dA. ta. kIkAbhAI phUlacaMda zeThane ghArI tarIke oLakhAvAya tyAre te gehIlavADanA che ema samajAya che ane tene muMbaI vALA tarIke paNa oLakhAvavAnI paddhati che. bAI galAlabAInA maMdirane binapraveza mahotsava paNa mukhya maMdiranA mahetsava sAthe saM. 1893 nA mahA vada 2 ne roja thaye hate. (7) sahastrakUTa ane gaNadhara pagalAMnI uttara dizAe tyArapachI pATaNavALA zeTha premacaMda raMgajInuM derAsara che. e traNa zikharavALuM bhavya maMdira bAMdhaNImAM zeTha amaracaMda damaNuM, zeTha haThIbhAI ane goghArI phUlacaMdabhAInA maMdirane maLatuM Ave
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 nAmAMkti nAgarika che. temAM viziSTatA vizALa bAdhAmaMDapanI che. maMDapane traNa bAju daravAjA rAkhI pharatI divAla karavAmAM Ave tene bAdhAmaMDapa kahevAya che. zilpanI najare A maMdira khUba suMdara dekhAya che ane AvA bAdhAmaMDapa kavacit ja najare paDatAM hevAthI sthApatyanI najare kArIgIrIne namUne pUro pADe che A derAsaramAM vizALa bhaiyaruM paNa che. emAM mULanAyaka padmaprabhu mahArAja birAjamAna karavAmAM Avela che ane AkhA maMdiramAM kula 32 ArasanA biMba che. ema anumAna thAya che ke-A premacaMda raMgajI asala mAravADI hatA, temanI sAthe motIzAha zeThane vyApAra saMbaMdha ghaNo hatA ane pATaNathI muMbaI AvelA hoI pATaNavALA gaNAtA hatA. ahIM eka vAta jaNAvavAnI ke zeTha motIzAhane vepAra saMbaMdha mAravADI sAthe ghaNuM hatuM ane bhAyakhalAnA derAsaranA vahIvaTamAM khImacaMda zeTha sAthe ane tyAra pachI paNa mAravADI bhAIo joDAyelAM hatA. mAravADI bhAIo zeThanA dareka kAryamAM khUba utsAhathI bhAga letA hatA. (8) pAchaLanI DelIthI AvatA (naM. 13nI) dakSiNa dizAe suratavALA zeTha tArAcaMda nathubhAInuM derAsara che. e maMdiramAM eka gabhAre che ane maMDapane paDade che. e maMdiramAM traNa bAjue cekIo karavAmAM AvI che. A cekIonA traNe bAju gabhArA karI tenI upara zikhare bAMdhyAM che. ema kahevAya che ke-A zikhare pAchaLathI zeTha tArAcaMdanA vArase e bAMdhI temAM pratimA padharAvela che. e maMdiramAM mULanAyaka bhagavAna
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 177 zrI pArzvanAtha bhagavAna che ane emAM kula ArasanAM 18 biMba che. enA mULanAyakanI pratiSThA te mukhya maMdiranA praveza mahotsavanI tithie sAthe ja thaI hoya ema jaNAya che. | (9)(naM. 14nI) dakSiNa dizAe suratavALA zeTha jhaveracaMda karamacaMdanuM maMdira Ave che. emane keI sthaLe damaNa tarIke paNa oLakhAvyA che. teo muMbaI ane suratanA gaNAya che. e maMdirane eka gabhAro che ane traNa cekIo che. maMDapane paDade che. A maMdira uparanA zeTha tArAcaMda (naM. 14)nA maMdirane lagabhaga maLatuM che, mAtra emAM cekIne lagatA gabhArA karI zikhara karelAM nathI. emAM mULanAyaka zrI saMbhavanAtha che ane maMdiramAM ArasanAM biMba kula 10 che. (10) uparanA suratavALA jhaveracaMdanA maMdiranI dakSiNa bAjue zeTha sa(sva)rUpacaMda rAmacaMda khaMbhAtavALAnuM eka gabhArAvALuM nAnuM derAsara che. e eka gabhArA para zikhara che ane AgaLanA bhAgamAM maMDapane badale be padanA cekIAvALuM ane caityavaMdana karavA mATe paDadIvALuM baMdha sthAna che. emAM mULanAyaka tarIke sAtamA zrI supArzvanAtha mahArAjane birAjamAna karavAmAM AvyA che. e nAnA maMdiramAM ArasanAM kula 13 biba che ane praveza mahotsava mukhya maMdiranI sAthe ja karavAmAM AvyuM che. (11) e sarUpacaMdazeThanA nAnA derAsaranI dakSiNa bAjue derIonI bhamatIne lagatuM pATaNanA zeTha hIrAcaMda bhUkhaNadAsanuM 12
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 nAmAMkita nAgarika maMdira che. ene traNa gabhArA che ane maMDapa khulle che. A derAsara nAjuka ane suMdara che. e pATaNavALA devacaMda jecaMdanA maMdira tarIke prasiddha che. A cAre nAmane pitA putrane saMbaMdha jaNAya che. emAM zrI mahAvIra svAmI mULanAyaka tarIke sthApavAmAM AvyA che. AkhA maMdiramAM kula 27 ArasanAM ane 2 dhAtunA biba che ane tene praveza mahatsava paNa mukhya maMdiranI sAthe ja thaye jaNAya che. (12) mukhya maMdiranI pAchaLa dakSiNa dizAe uttarAbhimukha geghAvALA zeTha kIkAbhAI phulacaMdanuM derAsara che. tenI UbhaNI sArI che. e derAsarane traNa zikhara che. A derAsara zeTha kIkAbhAIne nAmathI oLakhAya che, paNa zeTha motIzAhanA vakhatamAM temanA pitA kUlacaMda kapuracaMda hayAta hatA ane teo zeTha motIzAhanA vizvAsu gumAstA ke munIma hatA temaNe A derAsara baMdhAvyuM hatuM. muMbaInA goDIjI mahArAjanA maMdirane vahIvaTa zeTha kIkAbhAIe ghaNAM varSo sudhI saMbhALe tethI A derAsara kIkAbhAInuM kahevAya che, paNa tArIkha meLavatAM e zeTha phulacaMda goghArInuM gaNAvuM joIe ema mAruM mAnavuM che. A derAsaramAM ArasanAM 25 biMba ane mULanAyaka zrI RSabhadeva bhagavAna che. ane ene praveza mahotsava paNa mukhya maMdiranA mahotsava vakhate saM. 1893 ne mahA vada 2 ne reja thaye hate. zeTha phUlacaMda saMbaMdhI kAMI hakIkta maLatI nathI. zeTha kIkAbhAI saMbaMdhI aneka vigate karNopakarNa utarI AvelI sAMbhaLI che, paNa te A vRttAMtamAM bhAgye ja prastuta
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 179 gaNI zakAya. zeTha kIkAbhAInI sevAbhAvanA ane vyavasthAzakti addabhuta hatA ane madhyama varganA vArI (samasta gohilavADanA muMbaImAM vasanAra vetAMbara jene )nA AgevAna hoI emaNe sevA-bhAvathI janatAmAM ucca sthAna prApta karyuM hatuM ane potAnI samasta puMjI dharmabhAve arpaNa karI goghArI samAjanuM nAma gaNanApAtra karI gayA che. (13) pAchaLanI e DelInI dakSiNa dizAe sahastrakUTa (naM. 18) che tyAre uttara dizAe sahastraphUTa jevuM ja tenA javAbarUpa 14para gaNadharanA pagalAnuM maMdira ane mAthe caturmukha tIrthakara che. A caturmukha gaNadhara pagalAMvALA maMdiranuM kAma kATakaDAnA paththaranuM che. A maMdira suratavALA zeTha nemacaMdakezarIcaMde baMdhAvyuM che. temAM gaNadhara pagalAM uparAMta dharmanAtha mahArAja-. nI sthApanA karavAmAM AvI che ane e derAsaramAM kula 12 ArasanAM ane 7 dhAtunAM bibe che. tIrthakara mahArAja prathama dezanA Ape te vakhate je bhagavAnanA ziSya thAya te temanA gaNadhara kahevAya che. e darekano mATe parivAra hoya che. e rIte covIze tIrthakaranA 145ra gaNadharonI pAdukA karavAne rivAja che. e gaNadharane bhagavAna tripadI Ape - vA, vime vA, dhUve vA A traNa pada upara aMtamuhUrNa vicAra karI AkhI dvAdazAMgInI racanA gaNadhara kare che ane tIrthane pracAra ane prasAra kare che. e gaNadharonI saMkhyA pahelA tIrthakarathI covIzamA tIrthakara sudhInI (pravacanasAroddhAra paMdaramA dvArA pramANe, prakAzaka zrI je. dha. pra. sa. pR. 86,pra 2. bhA. 3 je.) nIce pramANe hoya che.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 nAmAMkti nAgarika (1) 84 (2) 5 (3) 102 (4) 116 (5) 100 (6) 107 (7) 5 (8) 93 (9) 88 (10) 81 (11) 76 (12) 66 (13) pa7 (14) pa0 (15) 43 (16) 36 (17) 35 (18) 33 (19) 28 (20) 18 (21) 17 (22) 11 (23) 10 (24) 11 381 377 354 340 ene saravALe 14para no thAya che. e gaNadhara pUjya hoI enI pAdukA pUjAya che, paNa dareka gaNadhara pagalAMnAM maMdiramAM tIrthakaranI mUrti te jarUra hoya che. puMDarIka gaNadhara AdinAtha bhagavAnanA ane gautama gaNadhara mahAvIrasvAmInA. e sivAya keI gaNadharanI prAcIna mUrtio jovAmAM AvatI nathI e arthasUcaka che ane hAla game tevA sAdhuonI mUrtio banavA lAgI che tevA A yugamAM vicAravA lAyaka vAta che. A sahastrakUTa ane gaNadhara pagalAMnI pUrva tarapha AgaLa eka lAInamAM nAnAM moTAM sAta maMdire che (naM. 11 thI 17) tenI saMkSipta hakIkta nIce pramANe che. (14) rAyaNa pagalAM. tenI (naM. 12 nI) pachavADe Ave athavA AgaLathI AvatA hoIe te tenI AgaLa Ave. A rAyaNa pagalAMnI pharatI nAnI nAnI derIonI bhamatI karavAmAM AvI che te Adhunika che. AvI vevIza derIonI vacce rAyaNa pagalAMnI chatrI che. e derIomAM judA judA AsAmIo taraphathI pratimAo besADavAmAM AvI che. A derIone praveza
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha 181 bhAga Adhunika paddhatie banela che, te TuMkanA sthApatyathI judo paDI jAya che ane zilpanA niyamane vikRta karanAra hAi TuMkanA dekhAvane bagADe che ane atibhakti temaja AvakanuM sAdhana vadhAravA jatAM viveka rahetA nathI tenA namUnA pUrA pADe che. rAyaNa pagalAMnI sthApanA mULa maMdiranI sAthe zeThazrI taraphathI karavAmAM AvI che. (15) zeTha devacaMda kalANucaMdanuM maMdira prathama Ave che. te suratanA rahevAsI jaNAya che. A maMdiramAM ArasanAM 22 ane dhAtunAM 1 khiMba che ane mULanAyaka zrI ajitanAtha mahArAja che, (16) mukhya derAsaranI lagabhaga sIdhI bAjue dakSiNa dizAe zeTha amaracaMda premacaMda imaNInuM derAsara che. e paNa naM. pa nI mAphaka pUrvAbhimukha che. ane haThIbhAinA derAsarane maLatA ja enA ghATa che. taphAvata mAtra eTaleA ja che ke emaNe zikhara traNa karyA. jyAre haThIbhAIe e cAkI para e zikhara vadhAre karI pAMca zikhara banAvyAM che. A derAsaramAM ratnanA svastika ( sAthIA) che. A derAsaramAM mULanAyaka paMdaramA dharmanAtha che, eTale zeTha haThIbhAi ane A banne derAsarAmAM sAmya ghaNuM che. derAsaramAM 41 ArasanI pratimA che, jyAre 7 aNusthApita prAhuNA che ane 9 dhAtunA biMba che. zeTha amaracaMda damaNI meAtIzAha zeThanA khAsa salAhakAra ane temanA svagamana bAda zeThanA putra khImacaMdabhAInA aMgata salAhakAra ane mitra hatA. temanA zeTha meAtIzAha sAthe vyavahAra saMbaMdha kevA prakAranA hatA tenI kAMI vigata hatA
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 nAmAMkita nAgarika maLI zakI nathI paNa e sAvadhAnIpUrvaka sarva bAbatamAM salAha ApanAra aMgata mitra hatA ema te aneka prasaMge parathI jaNAya che. banavAjoga che ke kadAca teo motIzAha zeThanA munIma agAu hoya ane pachI vyApAramAM dhana meLavIne nekarane sthAnethI mitra-salAhakAra sthAne caDhyA hoya. game tema hoya paNa eTaluM to jarUra jaNAya che ke zeTha amaracaMda damaNe bahu vyavahAru dharmaniSTha ane udyogI hatA. zeThanA svargagamana pachI khImacaMdabhAInA te jamaNA hAtha samAna hatA, e te have pachI AvavAnA aneka prasaMge jovAmAM Avaze. emaNe A maMdira maTe kharace baMdhAvyuM ane bibapravezotsava paNa mukhya derAsaranI sAthe ja karyo. paNa nedhavA jevI bAbata e che ke-emaNe potAnA taraphathI derAsaranA kharca mATe baMdobasta karyo, meTI rakama tenA kharaca mATe kADhI ane metIzAha zeThanI dharmazALAmAM ja tene vahIvaTa rAkhI te mATe khAsa dhana ane mANasanI vyavasthA karI. motIvasahInA TuMkanA temanA derAsaranI vyavasthA haju paNa te vahIvaTathI thAya che. AmAM kAryakaranI vyavasthA vicAravA lAyaka che. lAkha kharacIne maMdira karAvavAmAM Ave ane tenA bhaviSyanA kharca-nibhAva mATe kAMI vyavasthA na karavAmAM Ave, ene beje kenA upara paDe che te samajI zakAya tevI vAta che, paNa dIrgha najare AvI vyavasthA karI rAkhavI ane nibhAvakharca mATe rokaDa ke jamIna alaga kADhI rAkhavI e dharmanI bhAvanA ane pitAnI pharajane khyAla jarUra batAve che.
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 183 (17) mukhya maMdiranI lagabhaga sIdhI lAInamAM uttara bAjue amadAvAdavALA zeTha haThIsIMga kezarIsIMganuM pUrvAbhimukha pAMca zikharavALuM derAsara che. A derAsarane eka lAInamAM traNa gabhArA che ane te upara traNa zikhare che ane be zikhare maMDapanI bAjunA cekIone lagatA che. A maMdiranI bAMdhaNI paNa sarasa dekhAya che. A derAsaramAM mULanAyaka dharmanAtha mahArAja che. derAsaramAM 23 ane be derImAM 14 maLI 37 ArasanA pratimAjI e derAsaramAM che ane 7 biMba dhAtunA che. zeTha motIzAha ane zeTha haThIsIMga kesarIsIMgane vyApAra-saMbaMdha ghaNe gADha hatuM ane dharmane AvakAradAyaka hato, je hakIkata ApaNe agAu paNa joI gayA chIe. A zeTha kezarIsIMga bhAre sAhasika ane bhAgyavaMta kuzaLa vyApArI hatA. emano paricaya thoDo agAu Apyo che. nAnI vayamAM mahAna kArya karanAra, asAdhAraNa kArya karavAnA svapnAM sevanAra amadAvAdanA e dharmiSTa lakSamIpatinuM AkhuM caritra vicAravA egya che. jenA kAmanA vyApArIomAM muMbaI tathA amadAvAdamAM agrapada dharAvanAra e kuzaLa prabhAvika puruSanuM caritra khAsa samajavA ane saMgrahavA jevuM che. A derAsaranI pratiSThA jarA moDI thaI hoya ema jaNAya che. bAkInA sarva derAsaranA biba pravezamahatsavanI tArIkha sa. 1993 nA mahA vada 2 nI ja che, tyAre A derAsarane mahatsava 1893 ane 1900 nA vacce thayela jaNAya che. kadAca pATalI nIcethI ullekha maLI Avaze te neTamAM ApavAmAM Avaze. A derAsarane vahIvaTa atyAre paNa zeTha haThIbhAInA kuTuMbIo
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 nAmAMkita nAgarika taraphathI cAle che. amadAvAda zaheranI bahAra vADInuM bhavya derAsara baMdhAvanAra A ja sakhI gRhastha hatA ane AbUne asAdhAraNa mATe saMgha kADhanAra amadAvAdanA traNa zeThe paikI teo eka hatA. motIzAha zeThanI TuMkanA gaDhanI bahAra besavAnA dhAbA pAse rAmapaLathI dAkhala thatAM jamaNI bAju be derAsara che je metIzAha zeThanI TuMkamAM ja che ane tene vahIvaTa paNa sadara TuMka sAthe ja thAya che te (naM. 18 ane naM. 19) nIce pramANe che. (18) pAchaLanA bhAgamAM mUkela DelInI dakSiNa tarapha sahastrakUTa che. enI upara zikhara che ane cAre tarapha cekIo che. metIzAha zeThanI AkhI TuMkamAM DAThA pAse AvelA kATakaDAne paththara vAparavAmAM Avela che tyAre A sahastrakUTa(lekamAM jene "sesakuTa' kahevAmAM Ave che te)mAM dhrAMgadhrAne paththara vAparavAmAM AvyA che. kATakaDAne paththara senDasTena hoya che, jyAre dhrAMgadhrA ne kALo paththara khArA paththaranA nAmathI oLakhAya che. A sahastrakUTa maMdiranuM kAma bahu bArIkIthI jovA lAyaka che. zilpanI najare kArIgare e bahu cIvaTathI e kAma karyuM jaNAya che ane khAsa karIne enI cekIo nIrakhavA lAyaka che. A derAsara suratavALA zeTha navalabhAIe baMdhAvyuM che. sahastrakUTa eTale eka hajAra ne vIza pratimAjIvALuM maMdira karavAmAM Ave che. A maMdiranAM upara cAra mukha
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 185 che te gaNatarImAM sAthe gaNavAnA che, sahastrakUTamAM nIce pramANe tIrthakarono samAveza karI atIta, anAgata ane vartamAna 30 covIzI, viharamAna mahAvidehanA tIrthakara vigereno samAveza karavAmAM AvyuM che, te A pramANe che - 720 pAMca bharata ane pAMca airAvata-e daza kSetranI atIta, anAgata ane vartamAna e traNa traNa kALanI 30 covIzInA tIrthakara 720. 160 utkRSTo kALa je avasarpiNamAM cothA ArAnA madhyamAM ane utsarpiNamAM trIjA ArAmAM madhyamAM Ave che ane jyAre manuSya saMkhyA savizeSa hoya che tyAre pAMca bharata, pAMca eravatamAM eka eka tIrthakara vicaratA hoya ane pAMca mahAvidehanI 160 vijayamAM darekamAM eka eka tIrthakara vicAratA hoya che. cAlu vIzImAM zrI ajitanAtha bhagavAnane vAre ema thayuM hatuM. viharamAna tIrthakaro atyAre pAMca mahAvidehamAM vicare che te. 120 bharatakSetranI vartamAna covIzInA 24 tIrthakarenAM pAMca pAMca kalyANaka-utpatti(cyavana), janma, dIkSA, kaivalyaprApti ane mekSagamananI 120 mUtio. zarUAtanA 720 mAM paNa eveza mUrtio AvI gaI te vartamAna covIzInA cAvIza tIrthakaranI siddhAvasthAnI samajavI, jyAre AmAM pratyekanI pAMca pAMca Ave te kalyANakanI samajavI.
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 nAmAMkita nAgarika AnA darekanA AkAra judA hevA ghaTe, paNa sahastrakUTamAM te eka sarakhI mUkAya che. 4 zAzvatA tIrthakaranI cAra pratimA, 1 RSabhAnana, 2 caMdrAnana, 3 vAriSaNa ane 4 vardhamAna. 1024 A rIte sahastrakUTamAM 1024 mUrtio hoya che. enAM nAme jANavAnI jijJAsA hoya emaNe "tIrthakaronI nAmAvalI nAmanI pustikA zrI jaina dharma prasAraka sabhA-bhAvanagara taraphathI bahAra pADI che te joI levI. A sahasakUTanuM ArAdhana thaI zake che. tenI vidhi vagere mATe sadara pustaka jevuM. (19) zA.mehanalAla vallabhadAsa auraMgAbAdavALAne nAme temanA putra zA. sAkaracaMdanA vidhavA patnI zrImatI elajhAbAIe bahAranA bhAgamAM bIjuM maMdira karAvyuM che. tene vahIvaTa zeTha ANaMdajI kalyANajI kare che. A derAsarane praveza mahAtsava saM. 1907 nA mahA suda 13ne reja thayo che. mULanAyaka zrI vimaLanAtha prabhu che. pratimAnI vigata maLatI nathI. A rIte mukhya maMdironI vAta thaI aMdaranA lagabhaga sarva maMdire sAthe ja taiyAra thayA jaNAya che. maMdiranI cAre tarapha thaIne 187 derIo che. temAM judA judA zaheranAM bhAvikee pratimA tyAra pachI sthApana karyA che. upalabdha thatI hakIkata patrakarUpe pariziSTamAM ApI che. A sarva derIomAM * A bemAM eka maMdira pAMca zikharavALuM che. AvuM maMdira A girirAja upara eka ja che.
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha 187 maLIne 1197 ArasanA biMba che ane dhAtunAM 25 khimA che. A uparAMta zeTha paratApamala joItAzAhanA maMdira (naM. 4)ne lagatI 13 (tera) derIo che ane tenI sAme dholerAvALA vIracaMdabhAI munImanA derAsara ( naM. 3)nI sAthe cAkIe sAthe e derI che. kula bimAnI vigata pariziSTamAM vigatavAra ApI che. e mATA kAThA taiyAra karI tyAM pratiSThita biMkhA rAkhyA, temAMthI pratimAe derIomAM esAravA apAtI ane nAmanI rakama ( nakarA ) levAmAM AvatI. atyAre paNa e kAThAomAM sthApana nahi karelA gheADA bibA rahelAM che. enI vigata pariziSTamAM maLaze. bhamatInI DherIe dhIme dhIme taiyAra thatI gaI ane bahAranA bhAvikA emAM pratimA peAtAne ke peAtAnA viDilane nAme esAratAM gayAM, e derIonA praveza maheAtsavanI upalabdha thatI tArIkheA parathI jaNAya che. hajArAnI saMkhyAmAM asAdhAraNa saumya AkAravALI mUrtie pAlItANAmAM ghaDavAmAM AvI. dareka mUrti ghaDanAra kArIgaro snAna karI, mukhakAza khAMdhI, sukhamAM sugaMdhI dravya rAkhI pratimA ghaDatA hatA, pavana chUTe teA pharI vAra snAna karavAnA hukama hatA ane kAmakAja daramyAna bIDI, hukko ke calama na pIvAnA khAsa hukama hatA. A rIte pratimAo taiyAra thaI ane A rIte madirA taiyAra thayAM. enI tapAsa karavA mATe zeTha pAlItANe avAranavAra AvI jatA paNa khAsa karIne zeThanI pAse khAsa
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 nAmAMkita nAgarika vizvAsu nokara hatA. e munimo paDachaMdAvALA, sattAzIla ane pramANika tathA vizvAsu zeThanI gerahAjarImAM zeTha jevA ja hatA ane tene hukama zeThanA hukama jeTalo ja asarakAraka gaNAto hatA. dUra dezathI paththara lAvavA, ghaDAvavA ane DuMgara para maMdiro taiyAra karavAM enI musIbata te eka majUra paMdara zeranA bhAravALI cha iMTa laIne DuMgara caDhate hoya tyAre tene je heya athavA kadaMbagirinI nAnI TekarI para pratimAne caDhAvatA joI hoya te Ave. kAma kharekhara bhArI hatuM, ati muzkela hatuM ane temAM varasAda vagaranuM varSa jAya tyAre bAMdhakAma te pANI vagara cAle ja nahi ane DuMgara para pANI pahoMcADavA mATe zetruMjI nadIthI mANasanI hAra racavI paDe-e sarva vizALatA, udAratA, dRDhanirNaya ane viziSTa AtmazraddhA batAve che. e derAsaranA parathAra, enI AgaLanA ceka, enA bAMdhakAmane te uparAMta varSo thayAM chatAM eka kAMkarI paNa khasI nathI e hakIkta, enA kebAne se varasa pachI teDavA jatAM TAMkaNu tUTe paNa ke macaka na Ape e sarva hakIkata jatAM manamAM Azcarya lAge tevI addabhuta ghaTanA che. e te adabadajIe UbhA rahIne vimAna tulya derAsarane jotAM jaNAya, paNa khADe-taLAva pUrIne e taiyAra karavAmAM AvyA che e vAta mana para Ave tyAre te pUravAnuM sAhasa kheDanAra, pUravAnI salAha ApanAra ane amala karanAranI zraddhA, bhAvanA, cIvaTa ane udAratA mATe manamAM mAna upajyA vagara rahe tema nathI.
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha khImacaMda metIcaMda.
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18) AdaryA adhavaca rahyAM vasIyata para nukatecInI. kuMtAsaranuM taLAva purAvI te para bhavya maMdiramALA (kaMka) bAMdhavAnuM kAma dhamadhokAra cAlatuM hatuM. hajAre kArIgaro ane majUre pathara cune lAvavAmAM rokAI kamAtA hatA, mIstrIo kAma calAvatA hatA, salATo paththara ghaDatA hatA ane AkhuM siddhigirino DuMgara kAma karanArAthI halamaLI rahyo hate.nIce pAlItANAnI bahAra pheMkaDe pratimAo ghaDAI rahelI hatI, zeTha pate kAma keTaluM cAlyuM tenI vAraMvAra tapAsa karatA ane karAvatA hatA. anekavAra jAte pAlItANe AvI dekharekha rAkhI jatA hatA, sUcanAo ApatA hatA ane kAma jema bane tema jaladI pUruM karavAnA hukama mekalatA hatA; tevAmAM eka bhAre duHkhada ghaTanA banI. metIzAha zeThanI IcchA pramANe kAma te pUra jozamAM cAlatuM hatuM, paNa Arasa tathA paththara dUranA pradezamAMthI lAvavAnA heI ane te vakhatanAM lAvavA laI javAnAM sAdhane maryAdita he I vakhata te jarUra ja hato. ekI sAthe traNa hajAra kaDiyA-dADiyA kAma karatA hatA ane deza-paradezanA majUro hajAronI saMkhyAmAM AvyA hatA, chatAM karAMsIbaMdha ane zAstrIya paddhatinAM kAme ane sAdhAraNa
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 nAmAMkti nAgarika ghara bAMdhavAnAM kAmeAmAM ghaNA taphAvata hAvAne kAraNe ane mAtIzAha zeThanI icchA ane AjJA zAstra sa`pradAya pramANe barAbara niyamasara kAma karavAnI hoI kAmamAM vakhata jatA hatA. kAryanI mahattAnA khyAla karavA mATe eka hakIkata noMdhAyelI jANavA jevI che. ghaDelA paththarA ane biMmA DuMgara para caDhAvavAmAM eMsI hajAranA dvAraDAM vaparAyAM. A parathI vastunI vizALatAnA khyAla Avaze. mahinAe gayAM, varSo gayAM ane sa'. 1892 nA vaizAkha mAsa AvI pahoMcyA. A vakhate pAlItANAmAM moTA pAyA upara kAmakAja cAlatuM hatuM tyAre zeTha meAtIzAhanA vepAra muMbaI ane kalakattAmAM dhamadheAkAra cAlatA hatA ane te sarva kAma zeTha jAte karatA karAvatA hatA, tevAmAM temanI takhIyata bagaDI. zeThanA janma saM. 1838mAM hAI atyAre temanI vaya lagabhaga 54 varSanI hatI temaNe te vakhate zarIrane nazvara dhArI vIla yAne vasIyatanAmuM taiyAra karyuM, e vasIyatanAmAnA pAvara ( probeTa ) tA 8 sapTebara 1837nA rAja ( sa`vata 1896 bhAdaravAmAM ) suprima korTa muMbaimAMthI temanA putra khImacaMdabhAie meLavela hAI asala vIla barAbara che. te vIla ghaNuM mahattvanuM hAvAthI pariziSTamAM pachavADe ApyuM che. e vIlanI tArIkha saM. 1892 nA vaizAkha zuda 3 nI che ane aMgrejI tArIkha 18 eprila 1836 che. bhASA mizra pArasIzAhI che ane vIla para (1) zeTha jamazedajI jIjIbhAi, (2) zeTha nAnajI jekara, (3) amaracaMda khImacaMda, (4) zeTha jAgIrajI khurazedajI ane
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 191 (5) zeTha vADIA bamanajI horamasajInI sAkSI che. A AkhuM vIla enI asala Dhabe vAMcI javA bhalAmaNa che. e vIla uparathI ghaNI hakIkata jANavA lAyaka prApta thAya che. emAM metIzAha zeThanI hRdayabhAvanAonA prakAra samajAya che, emAM emanI dAnapaddhatinA vaheNanA mArgono khyAla thAya che, emAM emanA putranI zaktinA khyAlo kevA haze te samajAya che, emAMthI emanA sagAsaMbaMdhIo emanI sAthe kevo vartAva rAkhatA haze te samajAya che, emAMthI emanA vepArane vistAra keTalo haze tene khyAla thAya che ane emAMthI ghaNuM ghaNI bAbate spaSTa thAya che. ahIM te para jarUrI muddAma mukatecInI karIe ane bAkInuM vAMcanAranI kalapanA ane samAja para choDIe. A vIlane pAvara (probate ) zeTha khImacaMda metIcaMde tA. 8 sapTebara 1837(saMvata 186)mAM meLavyuM hatuM, ane asala vIla hAIkorTamAM che. e vIlane majakura ane hAIkeTane chApamahera jatAM enA para zaMkA lAvavAnuM kAMI kAraNa nathI. vala(vasIyata) vAMcatAM nIcenI hakIkata para dhyAna kheMcAya che - 1. zeTha motIcaMda amIcaMdanI zrI goDIjI pArzvanAtha para avicaLa zraddhA hatI. e dastAvejonI zarUAta goDI pArzvanAthanA nAmAbhidhAna sAthe kare che. jema ghaNA vepArIo gautamasvAmInuM nAma dararojanA meLane mAthe lakhe che athavA jenetara vepArIo gaNezane namaskAra karI khAtuM zarU kare che tema zeTha metIzAha geDIjI mahArAjanuM nAma laI sarva zubha kArya zarU
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19ra. nAmAMti nAgarika kare che. pArasIzAhI bhASAmAM ane dhAravA pramANe pArasIne hAthe taiyAra thayelA A dastAvejamAM goDI pArzvanAthanuM nAma ghaNuM artha sUcaka che ane zeThazrInI AsthAnI acUka maryAdA batAve che. te ja pramANe vasIyatane cheDe goDI pArzvanAthanuM nAma joDavAmAM e ja bhAva savizeSa dekhAI Ave che. emAM khImacaMdabhAIne pitAnA putrane zeTha AzIrvAda Ape che kemasalata nAma ApelAM gRhastha sAthe karavI temAMthI (tema karavAthI) zrI geDIjI sAheba tamAruM sAruM ja karaze e ja hamArI duvA che." A zabdanI bhASA ane sthAna khAsa sUcaka che ane svAbhAvika rIte pitA tarapha manane AkarSe che. te ja pramANe AThamA pArIgrAphamAM pAlItANane saMgha(jAtarA) tathA pratiSThAnI vAta lakhI che tyAM paNa goDI pArzvanAthanI madadanI vAta karI che ane pitAnAM sarva kArya goDIjI mahArAjanI khuzI pramANe thAya che ema batAvyuM che. A sarva zeThazrInI gaDIjI mahArAja taraphanI aMtaranI bhAvanA ane zraddhA batAvavA mATe pUratA jaNAya che. 2. zeTha motIzAhane aneka mitro ane bhAgIAo hatA, vyApAra-dhaMdhAmAM temaNe meTuM nAma kADhayuM hatuM ane pArasIo sAthe saMbaMdha ghaNe hatuM, chatAM pitAnA vasIyatanA sela(ekanA eka ekjhIkayuTara tarIke temaNe potAnA putra khImacaMdabhAIne ja nImyA hatA e vAta temanuM vyavahArakuzaLapaNuM batAve che. temaNe avalokana parathI joI lIdhuM haze ke pitAne chokaro kadAca mAnasika vikAsamAM pUro
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha 193 sazakta na hAya, te paNa tene bIjA TrasTIe ke ekajhIkyuTaro nImI parAdhIna karavA e yeAgya nahotu ghaNI mATI milakatA bahAranA TrasTIone soMpavA jatAM pachavADe rahenAra vidhavA ke ekanA eka putranI kevI parAdhIna dazA thAya che tenA temane anubhava thayelA hovA joIe. keTalIka vAra tA lAkhAnI milkata mUkI janAra vasIata karanAranI vidhavAene TrasTIne ghera bharaNapASaNanI rakama levA mATe dara mAse AMTA khAvA paDe che ane niHsAsA mUkavA paDe che--e temaNe joyuM haze ane eka pitA ke patine badale ATha kAkA ke pati thAya temAM paDatI agavaDatA nihALI haze. game te hAya paNa temaNe mitro, snehIe ane bhAgIAe tathA munImAnI moTI saMkhyA hovA chatAM AkhI milkatanA vahIvaTadAra tarIke peAtAnA ekanA eka putrane kula sattA sAthe nImyA temAM temanA avalAkanane pariNAme prApta thayela vyavahAradakSatA kAraNabhUta hAya ema jaNAya che. vIlanA chevaTanA bhAga parathI jaNAya che ke-zeTha meAtIzAhane zeTha (sara ) jamazedajI jIjIbhAi ane zeTha bamanajI hAramasajI vADIA sAthe ghaNA saMbaMdha hatA. temaNe peAtAnA putrane kula sattA sAthe nImIne pachI chevaTe bhalAmaNa karI che ke temanA putre vasIatanI geAThavaNa pramANe vyavasthA karavI ane kAI sAthe varavAMdhA pADavA nahi, chatAM koI vakhata keAI sAthe vAMdhA paDI jAya te! sadara pArasI mitronI sAthe ' masalata ' karIne teonI salAha pramANe varavAMdhAo mAMDI vALavA, AvI jAtanI sUcanA 13
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 nAmAMkti nAgarika pitAnA putrane karatAM zeThazrI potAnA valamAM jaNAve che ke-jevo ghare gharasaMbaMdha pote sadara bane zeThIAo sAthe rAkhe che, te ja saMbaMdha potAnA putre temanI sAthe rAkhave ane dastI saMbaMdha cAlu rAkhave. zeTha sAhebane ATale "ghara"hevA chatAM temane ekajhIkyuTara tarIke nImatA nathI e khAsa noMdhavA lAyaka che ane jarUra paDe tyAre temanI salAha levA mATe potAnA putrane bhalAmaNa kare che. dIrdhadaSTi ke vyavahArakuzaLatA A bAbatane aMge dhyAna kheMcavA lAyaka jaNAya che. 3. zeTha motIzAhane potAnA putra khImacaMdabhAInI vepArazakti mATe bahu sAdhAraNa khyAla jaNAya che. jethI kalamane cheDe zeThanA vaDIlanA nAmanA dhaMdhA tathA zeThanA potAnA nAmanA dhaMdhA baMdha karavAnuM jaNAve che, ane te nAme vepAra na karavAnuM jaNAve che ane amaracaMdabhAI damaNanA bhAgamAM putra khImacaMdanA nAmane vepAra bhAgamAM cAle che te ja cAlu rAkhavAnI salAha Ape che te parathI khImacaMdabhAInI vyApAra karavAnI ane vadhAravAnI zakti zeThazrI motIzAhanI najaramAM sAmAnya prakAranI haze ema anumAna thAya che. te ja pramANe vahANe paNa potAnA nAma parathI utArI tenI lAgata rakama cepaDAmAM potAne majare Ape te parathI paNa e ja anumAna thAya che. ane "hamArI kajA bAda hamAre hisAbethI dekaDA 1 nI jInasa rAkhe nahi" e vAta spaSTa karavAmAM kadAca dharmabhAvanA paNa hoya. jyAM sudhI potAnA nAme vepAra cAle ke vahANe cAle tyAM sudhI AraMbha-samAraMbhana doSa potAne
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha 195 lAge evI mAnyatA paNa kAraNabhUta hAya. game tema hAya, paNa peAtAnI hayAtI khAdya vahIvaTA sakelI levAnI vAta ekathI vadhAre vakhata vIlamAM karI che te a sUcaka che ane putranI vaya lagabhaga khatrIza varSoMnI hAya tyAre sAdhAraNa anubhavanI viruddhanI bInA che. vImAnu mattu... paNa peAtAnA nAmanuM na karavAnA hukama karyAM che (kalama 11) tethI peAtAnuM nAma na bagADavA devAnI cIvaTa haze, teTalI ja ciMtA putranA sAhasikapaNAne aMge hAvI sa'bhavita lAge che. 4. zeTha meAtIca peAtAnA sagAMvahAlAMthI khUba nArAja haze ema anumAna thAya che. vIlanI kalama 3mAM khAsa jaNAve che ke peAtAnA sagAMvahAlAMnI sAthe masalata kare nahi ke vepAradhaMdhA kare nahi. ane vepAra-dhaMdhA ke devu. 13 mAsamAM devA mATe salAhanI jarUra paDetA amaracaMda kramaNInI salAha le. kAI khIjA mANasanI salAha lIe nahi' (kalama 10). A anne vAta sAthe upara jaNAvela e pArasI mitro zeTha jamazedajI jIjIbhAI ane zeThe bamanajI hAramasajI vADIAjI sAthe levaDadevaDane aMge masalatanI sUcanA ghaNI sUcaka che. putrane zeTha bhalAmaNa karatA jAya che ke sagAMvahAlAM sAthe rItarivAja' cAlatA hatA te hAtha paheAMce tyAM sudhI calAvavA (kalama 3) ane sAthe ja paNa hamArA sagAMvahAlAM madhethI kAInI zalA tA. mIzalata lIe nahi tA. te leAkeA sAthe vepAra-dhaMdhA paNa bhAI khImacaMda dokaDA 1 nA kare nahIM.' e kAI kaDavA anubhavAnuM pariNAma hovu joie. dhanavAna zeThe sAthe temanA sAmAnya sagAMsaMdhI ketu' vatana rAkhe che
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 nAmAMkita nAgarika ane tenI unnatine aMge kevA zabdomAM vAta kare che e vAtanuM atra digadarzana hoya ke bIjuM game te kAraNa hoya, paNa A hakIkata khAsa sUcaka jaNAI che tethI te para atra jarA nukatecInI karavAnI jarUrIAta jaNAI che. pa. vasIatanAmAnI zarUAtamAM ja jaNAve che te pramANe zeTha motIzAhanI kula mita pArjita hoI tenA upara pitAnuM saMpUrNa svAmitva ane tenA upagane nirNaya karavAnI pitAnI sattA che. e hakIkata zeThe pitAnI milkata utpanna karI che, raLI che ane bahu nAnI vayamAM saMpAdana karI che e hakIkta agAu jaNAvI che tene Teke maLe che. A kalama 1 lI lakhavAmAM motIcaMda zeTha keI jAtanuM jAtyAbhimAna karatA hoya ke pitAnI kamAvavAnI zaktinuM digadarzana karatA hoya tema prathama dRSTie lAge tevuM che. "je kAMI hamAruM che tenA saravenA ghaNI hame pite chaIe A vAkya athavA AvI matalabanuM vAkya hiMdunA vilanI zarUAtamAM lakhavuM ja paDe che. saMyukta ke vaDile pArjita mita nathI, paNa potAnI vastu pate raLelI che e batAvavAnI jarUra haI vakIle athavA vala ghaDanAre A kalama dAkhala karelI che temAM zeThazrInA abhimAnane prazna ja nathI, paNa kAyadAnI jarUriyAta aMge e dAkhala karavAnI AvazyaktA jaNAI hovAnuM mAtra darzana che. 6. A vasIatanAma parathI zeTha motIzAhanA pitAnA athavA sahIArA (bhAgIdArI)nA nIce pramANe dhaMdhAo hatA evuM jaNAya che.
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197 zeTha metIzAha (ka) zeTha amIcaMda sAkaracaMdanAM nAmane dhaMdhe asala cAlatuM hatuM tene ullekha karavAmAM AvyA che, te dhaMdhe vIla karatI vakhate baMdha che ema jaNAvavA sAthe tenuM devuM tathA leNuM levA pUratuM; bAkInuM nAma karavAnI sattA pitAnA putrane ApI che. (kalama 4) (kha) zeTha nemacaMda amIcaMdanA nAmane dhaMdhe agAu cAlatuM hatuM tenuM leNuM-devuM levAnI tathA devAnI AjJA potAnA putra khImacaMdabhAIne karavAmAM AvI che. sadara vahIvaTe varSo pUrve baMdha karelA hovA chatAM tenI levaDadevaDa bAkI rahI hatI ema jaNAya che. (kalama 4) (ga) zeTha motIcaMda amIcaMda sAkaracaMdanA nAmane pitAne suvAMga vahIvaTa vilanI tArIkha vakhate cAlate hatuM. A vahIvaTa muMbaImAM cAlatuM hatuM ema jaNAya che. e vahIvaTanI levaDadevaDa ane uthalapAthala ghaNuM moTI haze ema sahaja anumAna thAya che. (slama 4) (gha) zeTha aThezaMga (haThIzaMga) kezarIsiMganA nAmane moTA vepAra muMbaImAM cAlatuM hatuM ane je peDhInI sthApanA saM. 1880mAM thaI hatI ema anya sAdhanothI jaNAya che tene mukhya vyApAra zarAphI ane sevAgarIne hate te peDhInA amuka vyApAramAM zeTha motIcaMdanA nAmane bhAga hate. matalaba ema jaNAya che ke-aphINa bhAgamAM cIna deza caDhAvyuM haze. kadAca bIjA vyA
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 nAmAMkti nAgarika pAramAM paNa bhAga hoya. AkhI peDhImAM bhAga jaNAtA nathI, paNa tenA amuka vyApAramAM haze. te peDhImAM zeThanA nAma para rUpIA 90,000 lagabhaga jame hatA, te ane vyApAranA naphAnA hisAba karavAnA hatA. e naphA Ave temAM cAra AnAnA bhAga zeTha amaracaMda khImaca'danA vahIvaTanA hatA. te te vahIvaTane majare ApavAnA hatA. A hakIkata vIlanI kalama 4 mAMthI jaNAya che. (3) muMbaimAM maphaeNnajI nAnajI mAMgarALInA nAmathI vepAra cAlatA hatA temAM zeTha meAtIcaMdanA peAtAnA nAmathI bhAga hatA. A makanajI nAnajI te zAha . nAnajI jekaraNanA meATA putra hatA. nAnajI jekaraNa kalakattAnA prathama gujarAtI bApu ane asala mAMgarALanA dazAzrImALI jaina hatA. e prathama dariyA kApI cIna janAranI hakIkata anyatra ApI che tyAMthI vicAravA lAyaka che, A muMbaInA makanajI nAnajInA vepAramAM meAtIzAha zeThanA bhAga ATha AnA hatA, ema vIlanI ceAthI kalamathI jaNAya che. (ca) amaracaMda khImaca'da ka'panInA nAmanA mATA vepAra muMbai ane kalakattAmAM cAlatA hatA. e peDhImAM zeTha meAtIcaMdanA bhAga ATha AnA hatA ane te vahIvaTamAM bhAgIdAra tarIke zeThanA putra khImacaMdabhAinuM nAma hatuM. paNa te bhAga zeThanA potAnA hatA. A
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 199 vahIvaTanuM sarva kAmakAja zeTha amaracaMda damaNa karatA hatA. saM. 1890 sudhIne e kaMpanI bhAgIdArIne hisAba tha hato ane tyAra pachIne karavAno hato. temAM zeThanA sAtathI sADAsAta lAkha rUpiyA naphAnA jame hatA ema vIlanI cothI klama parathI jaNAya che. A vahIvaTamAM paNa aphINa ane rezamanuM kAma cAlatuM hatuM ane ADatanuM kAma paNa meTA pAyA para thatuM hatuM. kalakattAthI baMgALI aphINa cIna mekalavAmAM AvatuM hatuM ane muMbaIthI mALavI aphINa caDhAvavAmAM AvatuM hatuM. zeThanA bhAgIA amaracaMda khImacaMda damaNuM damaNanA rahevAsI hatA ane zeTha motIzAhanA pradhAna salAhakAra hatA ane zeTha sAthe khUba saMbaMdha rAkhatA hatA. zeTha motIzAhanA bharosApAtra hAI eNe vyApArane khUba vadhArI dIdho hato ane sAthe pote dharma zraddhAvAna ane kriyAruci hoI zeThanI dharma-bhAvanAmAM paNa sAthe rahI vadhAre karanAra hatA. A vahIvaTa dhIkta cAlatuM hatuM ane zeTha motIzAhanA avasAna vakhate enI UMcAmAM UMcI parAkASThAe pahoMcyuM hatuM. (cha) zeTha nAnajI jekaraNanA nAmane kalakattAmAM vepAra cAlate hate temAM zeTha motIcaMdanI pAMti AnA navanI hatI ane te pAMtimAM bhAgIdAra tarIke zeThanA putra khIma- caMdabhAInuM nAma ApavAmAM AvyuM hatuM. muMbaImAM
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 nAmAMkita nAgarika makanajI nAnajIne vahIvaTa cAlato hate te A vahIvaTathI taddana jude samajavAnuM che. e vahIvaTanI vAta upara AvI gaI nAnajI jekaraNanA moTA putra makanajIne vahIvaTa tenA pitAzrIthI alaga hate. vala parathI jaNAya che ke A vahIvaTane hisAba saM. 1887 sudhI te tenA naphAnA 2,20,000 rUpiyA te vahIvaTamAM zeThanA putra khImacaMdabhAIne nAme jame hatA ane tyArapachInA naphAnA bhAganA rUpiyA 7,500 thI eka lAkha thAya eTale cAra varSanI rAze jotAM zeThanI A vahIvaTamAMthI sarerAza Avaka pacIza hajAra AsapAsanI gaNAya. vala uparathI A pramANe vahIvaTa cAlu hatA athavA saMkelavAnA hatA ema mAlUma paDe che. 7. zeThanA vahANavaTAnA dhaMdhAne aMge valamAMthI nIcenI hakIkata prApta thAya che. (a) vahANa "haramasajI bamanajI" ane vahANa "cApalaTa mAM zeThanI pAMti-bhAgIdArI hatI. zeTha valamAM jaNAve che ke-A vahANe vecI nAkhavA ane bIjA bhAgIdAra vecavA iche nahi, to te khImacaMdabhAIe khaDI levA ane tenI je rakama motIzAha zeThane nAme Ave te khImacaMdabhAIe metIzAha zeThanA vahIvaTamAM tene majare ApavI. aMte kula vArasa te khImacaMdabhAI ja hatA, paNa dharmadaSTie pitAnA nAme keI AraMbha-samAraMbha
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metIzAha 201 potAnA maraNa pachI na thAya e dRSTie A sUcanAAjJA vIlamAM karI hoya ema anumAna thAya che. anyatra prApta thayelA lekhe parathI te ema mAluma paDe che ke A "horamasajI bamanajI" vahANanA asala mAlika zeTha vADIA horamasajI bamanajI hatA ane te vahANa vecAyuM tyAre tenA mAlika zeTha metIcaMda amaracaMda thayA. vahANa "cAraleTa saMbaMdhI vadhAre vigata maLI zakatI nathI. (A) vIla parathI vadhAre mAlUma paDe che ke-metIzAha zeThe saM. 1891 mAM pitAne hisAbe "leDI garAMTa' nAmanI beTa baMdhAvI ane "bebe" nAmanI skUnara banAvI. A banne beTa tathA skUnaranA khatapattaro pitAnA putra khImacaMdabhAIne nAme karAvyA. khImacaMdane pitAzrI jaNAve che e vahANanI lAgaTa tathA sapharane kharaca tho hoya te have te vahANanA khAtAmAMthI havAle nAkhI pitAnA nAma para khImacaMdabhAI karI le ane te rakama zeThane potAne majare Ape. A hisAbanI cokhavaTa ane bhaviSyanA samAraMbhanI javAbadArI na levAnI agamacetI batAve che. bAkI havAlA nAMkhI aMte te vIla pramANe kula rakama khImacaMdabhAIne ja javAnI hatI, paNa A paddhati ane vicAraNuM noMdha karavA lAyaka che. A bane nAnA vahANa (skUnara) jaNAya che. bebe" skenara 90 TananI hatI. "leDI garAMTanI vigata prApta thaI nathI.
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 nAmAMkti nAgarika 8. uparAMta zeTha motIcaMda amIcaMda vImAne mATe vepAra karatA hatA ema vIlanA 11mA pArA parathI jaNAya che. tenI vigata vAMcatAM samajAya che ke zeThe potAne tyAM vImAnI ophisa" rAkhI hatI. AmAM khulAsAnI jarUra jaNAya che. atre vahANunA dariyAI vImAnI vAta che. AkhA vahANane ane vahANanI aMdara jatI cIjone vIme utAravAno dezI dhArA pramANene vIme te vakhate zarU thaI gayuM hatuM. eka baMdarathI bIjA baMdara jatAM vahANa ane tenI aMdaranA mAlane vImo utAravAmAM AvatuM hatuM. hatu ane jokhama pramANe vimAne dara TharAvavAmAM Avate, te seMkaDe be AnAthI bAra AnA sudhI te ane emAsA najIkanA vakhatamAM te be TakA sudhI thaI jatuM. vIme utAravAnI paddhati be prakAranI hatI. eka te vimAnA dhaMdhAmAM bhAgIdArInA dokaDA TharAvavAmAM AvatA ane eka nAme bhAgIdArI karI dekaDA pramANe naphenukazAna vaheMcI levAmAM AvatA ane bIjI rIte dareka vImA vakhate tenA khata para mahuM karI temAM pAMti rAkhavAmAM AvatI. 11 mA pArA parathI zeTha metIzAhane vImAnI ophisanI vAta jaNAve che eTale bhAgIdArIthI ghaNuM moTA pAyA para cIna jatA mAlane paMtIALAmAM vIme utAravAne baMdha karatA haze ema jaNAya che. vAlamAM jaNAve che ke-evI rIte utArelA vImAnA hisAba daphatara-copaDAmAM dAkhala karelA che. e pramANe jenuM leNuM devuM hoya te laI daIne bhAgIdAro sAthe chevaTano hisAba karI
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 203 nAkhave ane bhAgIdArone bhAge dekaDA pramANe je naphe Avate hoya te ApI bhAgIdArI baMdha karavI. ane te nAme-eTale pitAnA nAme temanA maraNa bAda vImAne vepAra kare nahi ane te nAme matuM karavuM nahi. valamAM zeTha jaNAve che kepitAnI hayAtI bAda khImacaMdabhAIne vicAra mAM mUkavAne hoya eTale ke vImAmAM chUTaka dhaMdhAmAM bhAga karavo hoya te pitAne nAme kare, paNa motIzAha zeThanA nAme matuM kare nahi ke vImo utAre nahi. vimAnA dhaMdhA ghaNI kuneha ane gaNatarI tathA vAdaLane parakhavAnuM vAyuzAstrIya jJAna mAge che. ADabaMdare vahANanA mAlama mAla utArI de ane vahANa vAmavAno riporTa kare vagere ghaNAM jokhame temAM che, tethI khImacaMdabhAIne e baMdha karavAnI lagabhaga nA pADatA hoya te bhAva jaNAvI, kadAca te dhaMdho karavo hoya te khImacaMdabhAI potAne nAme matuM kare eTale cAlu dhaMdhe na kare, paNa nAnI rakamanuM mahuM kare eTale chUTaka vIme utAravAnuM baMdha kare ane te paNa "juja najIvI nAnI rakamanuM majuM karavA jaNAvyuM che, AmAM vyApAranI dIrghadraSTi ane zeThanI potAnI najaramAM khImacaMdabhAInI vyApArazaktine keTale ane ke khyAla haze te para dhyAna kheMcAya che. have kuTuMbI daSTie joIe te pitAnI milaktanA kula vArasa tarIke khImacaMdabhAIne nImavAmAM AvyA che. vIlamAM vyavasthAne aMge pitAnI strI-khImacaMdabhAInI mAtAne mATe tenA nAmanA rUpiA 60,000 sATha hajAra vyAje caDhatA
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 nAmAMkita nAgarika peDhImAM jame karAvelA che. A rakamamAMthI rUpiA daza hajAra khImacaMdabhAIne vahune ApavA ane bAkInI rakama tathA temanI pAse je kAMI ghareNuM ane jhaverAta hoya te sarve kula sattA sAthe zrImatI gulAbabAIkhImacaMdabhAInI mAtAne ApyuM che. sASTimAM (sAlaseTamAM) vihAra gAma upara 45,000 amIcaMda khImacaMda damaNIne nAme mArageja ApyA che te rakama potAnI patnI (gulAbabAI)nI che ema spaSTa karyuM che. sAmAnya rIte gulAbabAI pAse ghareNuM ane jhaverAta paNa temanI sthitinA pramANamAM eka lAkha rUpiAnI kimatathI vadhAre rakamanA hovA joIe. e ja gulAbabAinA peTanA ekanA eka putra khImacaMdabhAI hovA chatAM pitAnI patnIne parAdhIna thavuM na paDe e daSTie A pramANe vyavasthA karI metIzAha zeThe potAnI vyavahAradakSatA batAvI che. AkhA vIlamAM kaI sagAnuM nAma nathI, te mATe kAMI vyavasthA nathI ane zarUAtamAM sagAMvahAlAMo sAthe salAha ke masalata na karavAnI ane temanI sAthe keI dhaMdho na karavAnI trIjI kalamamAM salAha-sUcanA khImacaMdabhAIne karI che te parathI uparanA cethA peTA vibhAgamAM sagAsaMbaMdhI paratve vicAre jaNAvyA che te pAkkA thAya che. 10 zeTha motIzAhanI muMbaInI sthAvara milkata kalama 7 mAM batAvI che. te parathI jaNAya che ke temanI milkatamAM keTamAM rahevAnuM ghara batAvavAmAM AvyuM che. e ghara hAla barAbajAramAM derAsara che tenI bAjumAM hatuM-ema atyAre
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 205 paNa joI zakAya che. e ghara hAlamAM vecAI gayuM che ane tenI mAlIkI anyanI che. te uparAMta bhAyakhalAmAM jagyA laI ( lavalena) tyAM derAsara bAMdhyuM che teno ane kAvasajI paTela sTrITamAM pAMjarApoLa bAMdhI che tene ullekha karI e pAMjarApoLavALI jagyA temaja bhAyakhalA ane keTavALI jagyA keIthI vecAya nahi ema jaNAvyuM che. A sivAya bAkInI sarva mita ke vahANa vecavAnI kula sattA pitAnA putra khImacaMdabhAIne ApI che. 11 motIzAha zeThanI gaNatarI pramANe potAnI milkata daza lAkha rUpiAnI gaNavAmAM AvI che. (kalama 9) teo pitAnA AkhA esTeTanI kiMmata daza lAkha mUke che ane tene aMge potAnA kula vArasane sarva sattA ApI, pAlItANAmAM baMdhAtAM derAsarane pUruM karavAnI ane jAtrA (saMgha) pratiSThA kharcanI tene mAthe pharaja nAMkhe che. pAlItANunuM derAsara pUruM karI nAkhI tenI pratiSThA karavAnA zeThanA keDa keTalA haze te A parathI khAsa jaNAya che. TuMkanI bAMdhaNInuM ghaNuMkharUM kAma te vakhate pUruM thavA AvyuM hatuM, paNa vIla karatI vakhate pratiSThAnuM muhUrta levAmAM AvyuM nahotuM, kAraNa ke vIla vakhate saM. 1892 ne vaizAkha mAsa cAlato hato, paNa zeThane e vAta khAsa gaLe hatI ane te pUruM karavAnI tamannA hatI ema jarUra jaNAI Ave che. "e pachI bAkI je kAMIrIe hamArUM devuM ApatAM tene mAleka tA. (tathA) dhaNI hamAre vArasa tA. cheka bhAI khImacaMda vI. metIcaMda che." A zabdamAM vArasane kula vArasa nImavAnA ulekha sAthe paNa devuM devAnI
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 nAmAMkita nAgarika khAsa AturatA che. kalama 4 mAM "ne sarave eja mAsa 13 aMke mAsa tenI aMdara ekaThA karIne kula devuM je kAMI hamArA vaDavA zA. amIcaMda sAkaracaMda tA. bhAI nemacaMda amIcaMdanA nAmanI peDhInuM tathA hamArA nAmanI peDhInuM je kAMI vAjabInI rIte jenuM nIkaLe tene vIAja suddhAM dekaDe pAke hamAro vArasa bhAI khImacaMda vI. metIcaMda Ape"--AmAM keTaluMka prAmANikapaNuM ane kartavyabuddhi nItare che te khAsa vicAravA jevuM che. pitAnA pitAnA ke bhAInA nAmanA vahIvaTa te kyAranA baMdha thaI gayA hatA, tenuM devuM pUrepUruM vyAja sAthe dekaDA pAke ApavAnI vRtti je vyaktimAM hoya, jeNe bApanI puMjImAM AgaLa jaNAvyA pramANe mAtra devuM ja meLavyuM hoya ane kAyadesara ke vyavahArathI je devuM devA pote baMdhAyela na hoya te ApI vaDIlane RNamukta karavA emAM mAnasika ucca khyAlatA ane kuzaLa vyavahArabuddhi dekhAya che. AvA vyavahAru vicAranA mANase lA rUpiyA meLave temAM navAI nathI. devuM pUrepUruM potAnuM ane pitAnA pitA tathA bhAInA nAmanuM ApavAnI vAta nAnakaDA vIlamAM kalama 4 mAM 9 mAM ane 10 mAM traNa vakhata karI che tethI e vAtanI zeThanI cIvaTa ane temane Agraha keTale haze te barAbara jaNAI Ave che. 12 khImacaMdabhAI "najaramAM Ave te cheDe vepAra pitAnA nAmane bhAI amaracaMda khImacaMdanI kaMpanI sAthe
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 207 cAle che temaja calAve." tyAre tema na karavAnuM yogya jaNAya te te bhAga baMdha(mekuba) kare ema jaNAvI bhAI khImacaMda ane amaracaMda damaNa "banne jaNA sAthe ekadIlIthI dhana kare te gaNuM sArUM" ema kalama 4ne cheDe jaNAve che te parathI kadAca amaracaMda damaNa sAthe paMtI ALuM calAvavAmAM muzkelI Avaze ema anumAna thAya, paNa pratiSThAnuM AkhuM kArya amaracaMda damaNInI salAha pramANe zeTha khImacaMdabhAIe karyuM che e jotAM e jAtanA bhayane sthAna rahetuM nathI, paNa 10 mI kalamanI Akhare dhIrajathI amaracaMdanI salA(salAha) levI gaTe te laIne kAma karavuM ema jaNAvI zeTha motIzAhe pitAne vizvAsa amacaMda damaNI para vyakta karyo che ane "sArA mANasanI dostI rAkhavI" evI bhalAmaNa zeThe e ja peregrAphamAM karI che te parathI zeThane khImacaMdabhAInI vyApArazakti mATe bahu UMce khyAla nahi hoya ema lAgyA vagara rahetuM nathI. tera mAsamAM sarva leNuM devuM cUkavI ApyA pachI "hamAre nAmanuM vepAra dekaDA 1, ne calAve nahi" evo Adeza thI kalamane cheDe karyo che e sarva eka bAbata jarUra batAve che ane te e che ke-zeTha motIzAhanI najare khImacaMdabhAI vyApArazaktimAM maMda hatA ane meLavela vastu jALavI rAkhI zeThanI Abaru jALave te ThIka evI bhalAmaNane cagya hatA. zeTha khImacaMdabhAInA bhoLapaNane te khyAla AgaLa upara Avaze, te vAta kartavyazALI vahevAru motIzAha zeThe samajI joI gayA hatA ema vIlanA judA judA vibhAgamAM dekhAyA kare che.
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 nAmAMkita nAgarika 13 zeTha motIzAhane gaLe pAlItANAnI TuMkanI vAta khUba hatI, kalama 8 mAM jaNAve che ke-pAlItANAnA derA (maMdira)nuM kAma atyAre cAle che temAM haju 2,50,000 aDhI lAkhanuM kharaca bAMdhakAma pAchaLa bAkI che-"je zrI goDIpArasanAthajI sAheba hamArI umara banaze che to tenI madatathI hamene umeda che je Avate varaze hame te jAtarA jAIne karazuM." A te bAMdhakAma pUratI vAta thaI. vIlamAM AgaLa te ja kalamamAM jaNAve che ke -"te ema karatAM te sAhebanI khuzI nahIM haze te te pachI tamArI kA bAda hamArUM dhAreluM jAtarAnuM kAma sarave pUruM karavuM te hamArA vArasane pharaja che tethI jarUra karavuM." AmAM "jAtarA" nI vAta lakhI che temAM saMgha kADha ane pratiSThA praveza mahotsava karavA e bane vAtane samAveza thAya che. navamI kalamamAM "DerAno tA. jAtrAno" emAM bane kharcanI pheDa pADI te karyA bAda je vadhe tene vArase khImacaMdabhAIne ApavAnI spaSTatA karI che. pAlItANAnI bAbata zeThanA manamAM bahu agatya dharAvatI hatI te vAtanI A kalama 8 ane 9 thI spaSTa thAya che ane te kArya pUruM karavAnI tathA saMgha pratiSThAnI vAta karavAnI pharaja bahu cokkasa rIte khImacaMdabhAIne mAthe nAkhI che. A bAbatamAM derAsaranA kAmamAM "hajuya kAma rUA. 2,50,000) aMke be lAkha ne pacAsa hajAra kharacavA bAkI che." ema kalama AThamAM jaNAvyuM che tenA be artha zakya cheH eka te rAA lAkhanuM bAkI che athavA pote pAlItANe kharacavA
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 206 mAM to rAma mATe saMkalpa karIne je rakama alaga kADhI hatI te paikI aDhI lAkha kharacavA bAkI che. amuka prasaMge zeThe pAlItANAmAM meTI rakama kharacavAne saMkalpa karyo hate evI lakkathA cAle tene AmAM kadAca ullekha hoya. paNa sIdhe artha te bAMdhakAmane aMge aDhI lAkhanuM kharca bAkI hoya te ja saMbhave che ane pratiSThA thaI gayA pachI paNa saM. 1898 sudhI TuMkanuM kAma cAlatuM hatuM evI vAta have pachI Avaze te jotAM e ja artha vadhAre baMdhabesate jaNAya che. matazAha zeThanuM A mahAna ane bhavya jIvana dhyeya hatuMe te game te artha vicAratAM cakkasa jaNAya che. 14. je AsAmIne pitA hayAta hoya tenuM nAma lakhatAM tenA nAma ane pitAnA nAma vacce vi. lakhavAno rivAja hate. vi. eTale vidyamAna-hayAta. jenA pitA gujarI gayA hoya tenuM nAma lakhatAM vi. lakhavAmAM nahotuM AvatuM. vIlamAM khImacaMda vI. motIcaMda bIjI tathA cethI kalamamAM Ave che, tene bhAva A pramANe samajo. gujarAtImAM e rIte nAma lakhavAnI paddhati, vikramanI vIsamI sadInA madhyabhAga sudhI hatI, tyAra pachI Adhunika keLavaNInA pracAra sAthe te rIta baMdha thaI gaI jaNAya che. 15. "je kadIza atarenI suparIma keraTa madhethI je pavara le gaTe te hamAre vArasa bhAI khImacaMda metIcaMda lIye." A pavaranI vAta lakhI che te "beTa" samaja ane IzvI sana 1836 mAM muMbaI zaheramAM suprIma keTa cAlatI hatI, 14
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 nAmAMkti nAgarika ane vIlanA pavara apAtA hatA te vAta dhyAna kheMcanArI che. pArjita milkatanuM vIla vasIyata karavAnI sattA hiMdune hatI ane che ane vIlane pavara levAnI jarUra paDe te levAnI sUcanA karavAmAM AvI che. A pavara levAnI vAta judI che. bAkI zeTha khAsa bhalAmaNa karI gayA che ke "keTamAM kharAba paNa thavuM nahi."--ATalA uparathI keTalAya esTeTa kora jaI kharAba thatAM dekhAya che tene te vakhate paNa pracAra thaI gaye haze ema vila parathI jaNAya che. A rIte AkhA vasIyatanAmAmAM vyavahAradakSatA, dIrghadaSTi, vyApAranuM kauzalya, putra prema, kuTuMba vAtsalya, dharmabhAvanA, utkaTa zraddhA ane bhaviSya mATe AzA, ullAsa ane zrI goDI pArzvanAtha mATe asAdhAraNa pUjyabhAva jovAmAM Ave che. 54 varSanI vaya e kAMI bahu meTI uMmara na kahevAya. AkhA vasIyatanAmAmAM Adarza pukhtapaNuM batAvyuM che. te parathI zeTha motIcaMda amIcaMdanA jIvananA Adarza zA hatA ane temanI rageragamAM prAmANikatAne vaibhava ke hatuM te pAradarzaka rIte jaNAI Ave che. emAM pitAnA pitAnA nAmanA devAthI mAMDIne bhAInuM devuM vyAja suddhAM ApavAnI vicAraNA kendrasthAne che ane zatruMjaya-pAlItANAnA derAsaranI TuMkanI pratiSThA aMgeno saMgha ane mahatsava Adarza sthAne che emAM putra taraphane prema ene sarvAdhikArI banAve che, paNa sAthe ene moTA sAhasamAM na jhaMpalAvavAnI lAgaNI enI zakti, ene mATe zeThane pitAne khyAla enI parIkSaka zakti batAve che.
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha 211 emAM jJAti ke jAtinA Agraha nathI. emAM pArasIe sAthenA sa'badha jIvatAjAgatA che tene vyakta karI ene cAlu TakA, hRdayanI vizALatA ane manuSyanI saMbaMdha rAkhavA vadhAravAnI gaNatarI mATe bahumAna thAya tevuM che ane vyApAranI sAhasikatAnA citradarzanathI e vasIyatanAmuM bharapUra dekhAya che. devAdAra tarIke jiMdagI zarU karanAra kuzaLa vyavahAru mANasanI e yugamAM vicAradhArA kayA mArge pravAsa karatI hatI enA uttama dAkhalo e vasIyatanAmuM pUrA pADe che. upara pramANe vasIyatanAmA ( vIla ) para saM. 1892nA vaizAkha zuda 3 sAma-akSayatRtIyAne divase sahI karavAmAM AvI tenI aMgrejI tArIkha 18 eprIla 1836 hatI. te vakhate zeTha mAtIzAhanI vaya 54 varSanI thaI hatI. vanamAM pravezelA e zeThazrIne ze| vyAdhi hatA te samajAyuM nathI. tenI kAI sthAnake noMdha nathI, paNa agAunA karelA vasIyatane rada karavAnA ullekha te vasIyatamAM nathI tethI A vIla temanu paheluM ane chelluM mAnavAne kAraNa rahe che. A pramANe vIla para sahI karavAmAM AvI ane te paNa rItasara sAkSIo karAvavAmAM AvI. A sAkSI karanAramAM traNa pArasIe che. sara jamazedajI jIjIbhAinI sAkSI mathALe che, chellA bamanajI vADIyAnI che ane tenI pahelAM jAgIrajI khurazedajI che. A zeThanA pArasIe sAthenA gharobo batAve che. ane temAM be sAkSI karanAra jaina cheH zeTha nAnajI jekaraNa mAMgaroLavALA ane amaracaMda khImacaMda damaNavALA. A hakIkata paNa khAsa dhyAna kheM`ce tevI jaNAya che.
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 nAmAMkti nAgarika upara pramANe vila karyA pachI zeTha motIzAhanI tabiyata dhIme dhIme vadhAre bagaDI hoya ema jaNAya che, game tema heya paNa temanA mananI IcchA zrI zatruMjaya paranI TuMkanI pratiSThA ane biMbapraveza mahatsava karI levAnI hatI. Ane mATe temaNe meTA vidvAna jezI(tiSIone saM. 182nA zrAvaNa mAsamAM bolAvyA ane banne kArya mATe muhUrta zodhavA nakkI karyuM. aneka jAtanI gaNatarI karI. cemAsAmAM pratiSThAnuM muhUrta Ave nahi ane tyArabAda kAThiyAvADamAM uttarAyaNa (khIhara-makarasaMkrAMta) pahelAM eka mAsa sudhI dhana rAzine sUrya thAya emAM muhUrta heya nahi eTale najIkamAM najIkanuM muhUrta saM. 189nA mahAsuda 10nuM pratiSThA mATe ane mahA vada 2 nuM biMbapraveza mahotsava mATe nakkI karavAmAM AvyuM. ahIM eka bAbatanI spaSTatA karavAnI che. Arasane ghaDIne tenI mUrti banAvavAmAM Ave tyAM sudhI tene eka vastu ke ramakaDA tarIke gaNavAnI hoya che. ene ragadoLavAmAM ke enA para DhAMkaNuM mArIne ghaDavAmAM kaI jAtanI AzAtanA gaNAtI nathI. jo ke AgaLa jaNAvyuM che tema zeTha motIzAhe te pratimA ghaDAvavAmAM paNa snAna, zuddha vastra ane sugaMdhI mukhavAsanI vyavasthA karI hatI, e pramANe mUtio taiyAra thatAM te pUjanika thatI nathI. enA saMbaMdhamAM suvihita AcAryane vaza hAthe emAM prANa-caitanya mUkavAmAM Ave tyAre te pUjanika thAya che. e vidhimAM aneka prakAranA mahotsava sAthe eka
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metIzAha 213 jAtanuM aMjana taiyAra karavAmAM AveluM hoya che, te AcArya pite eka senAnI zalAkA (saLI) vaDe AMkhamAM vidhipUrvaka maMtroccAra sAthe Aje tyAre te pratimA (mUrti) pUjanika thAya che. AvI rIte je pUjanikatAnuM vidhAna thAya che. te mahatsavane leAkabhASAmAM "aMjanazalAkA" athavA "aMjanazalAkhA" kahevAmAM Ave che. te kharI pratiSThA che. emAM paththaranI aMdara IzvaratvanA prANa pUravAmAM Ave che ane tene pratiSThAnuM nAma ApavAmAM Ave che. e vakhate je acAye e aMjana karyuM hoya tenA nAmano ullekha mUrtinI nIcenI pATalI para karAya che ane te vakhate mUrti kyA devanI che tenuM nAmAbhidhAna je lAMchana chetarAvIne mukarara kareluM hoya che teno nirNaya thAya che. A vidhine pratiSThAvidhi zAstrakAra kahe che. A vidhine anyatra "prANa pratiSThA "--aMjanazalAkA paNa kahevAmAM Ave che. e vidhinuM vivecana AgaLa jovAmAM Avaze. keI paNa pratimAnI pratiSThA thaI gaI hoya eTale emAM Izvaratva Ameja thayuM hoya tenI amuka maMdiramAM sthApanA karavAmAM Ave, tene derImAM besADavAmAM Ave ke gekhalAmAM besADavAmAM Ave te vakhate je mahatsava karavAmAM Ave tene zAstramAM pratiSThA mahotsava kahevAmAM Ave che. upara jaNAvyuM te aMjanazalAkAne vidhi bahu lAMbe, kharcALa ane Akaro haI ati jaja prasaMge bane che, paNa kharI pratiSThA te che. ketimAM biMba sthApanA mahotsavane pratiSThA kahevAmAM Ave che. atyAre kaI jagyAe pratiSThAnA muhartAnI katarI Ave tyAre te biMbasthApanA mahatsavanI che ema samajavAnuM che,
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 nAmAMkita nAgarika aMjanazalAkA te bahu ochA prasaMge thAya che. A kALamAM saM. 1988 mAM pAlItANA pAse kadaMbagirimAM evI aMjanazalAkA thaI hatI ane te vakhate seMkaDe jinabiMbane pUjanika karavAmAM AvyA hatA. tenI pahelAM pAlItANA zrI zatruMjaya girirAjanI taLATImAM bAbunA maMdiramAM aMjanazalAkA thaI hatI. te vAtane lagabhaga pacAsa varSa thayAM che. A pratiSThA mahatsava ane aMjanazalAkAno taphAvata dhyAnamAM rAkhavA jevo che. keI paNa mUrtinI aMjanazalAkA te eka ja vakhata thaI zake che, jyAre pratiSThA mahotsava to kAraNuprAptie ekanI eka mUrtine ekathI vadhAre vAra thaI zake che. A arthamAM aMjanazalAkAnuM muhUrta saM. 1893 nA mahA zuda 10nuM ane pratiSThAnuM muhUrta mahA vada 2nuM AvyuM. zeTha motIzAhe e tArIkhe mukarara karI. saM. 182nA zrAvaNa vadamAM dezavidezamAM pratiSThAnI vAte pracalita thaI gaI. cha mAsa pahelAM muhUrta levAyAM ane AnaMdane pAra rahyo nahi. kaMketarI mekalANuM ke nahi te vAta cokkasa thaI zakatI nathI, paNa muhUrta te nakkI thaI gayAM. daramyAna zeTha motIzAhane maMdavADa vadhI gaye. vyAdhine prakAra samajAye nathI, temanI tabiyata bagaDavA sAthe giri. rAja para pratiSThA karavAnI vAta temanA mana para vadhAre sajajaDa thavA lAgI ane kaI rIte pratiSThA pitAne hAthe thAya enI raTanA ane tamannA jAgI. zrAvaNa vadamAM paryuSaNa pahelAM emaNe sarva sagAMsaMbaMdhIo vacce vAta karI, emanA putra khIma
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha mAtIzAha 215 caMdabhAIne bhalAmaNa karI ke 'mAre pratiSThA jarUra karavI che, paNa gADIjI mahArAjanA hukama haze tema thaze. mAru" zarIra paDI jAya tA tamAre zAka karavA nahi, zAka pALavA nahi, lIdhela mUrata pheravavuM nahi ane damaNI amaracaMda khImaca'danI salAha laI te kahe te rIte kharaca karI mArA mananI murAda pUrI pADavI ane mArI kheATa jaNAvA devI nahi.' A vakhate aneka sabaMdhIe hAjara hatA, mitrA, snehIe ane sagAMo hAjara hatA ane ApaNI rIta pramANe sa dilAsA ApatA hatA ke-zeTha te sA vaSa~nA thaze ane pratiSThA peAtAne zubha hAthe karaze. sa. 1892nA pannusaNu AvI paheAMcyA. zeTha meAtIzAhe adhUrAM rahelAM kAmAnI bharabhalAmaNa karI dIdhI. potAnA deNudArA hatA te paikI jenI sAmAnya sthiti hatI tene cApaDA sAthe khelAvI tenAM khAtAM sarakhAM karAvI nAkhyAM. emAM bhaviSyamAM temane koI vArasa taraphathI takalIpha na thAya e temanI ciMtA ane dIrgha dRSTinA viSaya hatA. zeThanA vyAdhi vadhI gayA. bhAdaravA zuda 1 ravivAranA roja mahAvIra janmavAMcanane divase prabhusmaraNa karatAM ane sarvanI kSamA mAMgatAM zeTha meAtIzAha A lokamAMthI cAlyA gayA. cApana vanI pukhta vaye mATA sAhasika vyApArI, vahANavaTI ane dharmadhuraMdharanI nAmanA meLavI AMkha mIMcI gayA ane saMsAra sAthe motIzAhanA nAmanA saMbaMdha pUro karI vidAya laI gayA. te vakhate AkhA muMbaI zaheramAM mATI haDatALa paDI,
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 nAmAMkita nAgarika vyApArIone zeka thaye, mitrone duHkha thayuM ane gharanA mANasane viyAga thaye; paNa temanI IcchA pramANe koI jAtane zeka vyavahAra karavAmAM na Avyo. gulAbabAI-(dIvALIbAI) zeThanA dharmapatnIe paNa kaI prakArane jAhera kalpAMta karyo nahi, chAjIA marasIA ke kUTavAnI pracalita kriyAo baMdha karI ane laukika vyavahAra mATe AvanArane hAthamAM navakAravALI ApavA mATenI prathA cAlu karI. AvI rIte eka ati kuzaLa, dakSa, pramANika, dharmaruci vata, mahAsAhasika vyApArInA jIvanano aMta AvyuM. jena parva paryuSaNamAM avasAna thavuM e paNa eka mahattAnuM kAraNa che ane zubha gatinuM sImAcihyuM che. AvA avasAna mATe zeka kare ke AnaMda kare ene nirNaya paNa mukela che. dhArmika jIvana ane vyavahAru jIvana vacce sIdhI lAIna para rahenAra banene tulanAmAM rAkhI eka sarakhI agatyatA ApanAra jIvana zaiDAM hoya che, paNa hoya che tyAM AnaMda-ullAsa ApanAra thAya che. zeTha motIzAha te jIvI gayA ane spaSTa bhalAmaNa sAthe cAlyA paNa gayA, paNa emanI jIvananI murAda manamAM rahI gaI ane game tema karIne girirAja para jAte pratiSThA karAvavI hatI, paNa kudaratane-kamane saMketa jude hate. aneka haze, aneka svapnAo ane bhAvanAe A rIte mananI mananAM rahI gaI ane AdarelAM kAma adhUrA rahI gayAM. paramAtmA A dharma bhAvanAmaya jIvanavALA AtmAne jyAM hoya tyAM zAMti Ape !
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 217 vasIyatanAmuM karyA pachI lagabhaga pAMca mahine athavA barAbara gaNatarI karIe te tArIkhavAra 146 divase zeThanuM avasAna thayuM eTale lagabhaga chellA pAMca mAsathI zrI zatrujaya para kAma jaldI ApavAnI taiyArI cAlatI hatI te ja vakhate aMdarakhAnethI manamAM ahIMne sarva hisAba pUro karI cAlyA javAnI paNa taiyArI cAlatI hatI ema anumAna thAya che. chatAM AtmA amara cIja che ane meTuM kAma karavAnuM hoya tyAre te AzA paNa vadhAre bAMdhavAne mANasane hakka prApta thAya che ane temAM paNa sArAM kAmane aMge kudarata vadhAre anukULatA karI Apaze evI AzA mANasa jarUra rAkhe paNa mANasanAM dhAryuM thatAM nathI ane kudaratanA saMketa hoya tene samajavAne vRthA prayatna karavAne badale tene tAbe thavAmAM ja meja che, e rIte mananuM samAdhAna thAya. zeTha motIzAhanI svasRSTi vIkharAI gaI ane murAda pAra na paDI te mATe jarUra kheda thAya tema che, paNa e manuSyanA kabajAnI vAta na hoI nirupAyapaNuM ja temAM batAvavAnuM rahe che. saM. 182nA vaizAkha mAsamAM zeThane pratiSThA karavAnuM bahu mana hatuM, paNa kAma ghaNuM bAkI hatuM ane ephakhuM muhUrta AvatuM nahatuM. eTale aMte kudarata para vAta choDI. paNa vasIyatanAmuM karI nAkhyuM ane bhAvanA UMDANamAM hatI te jaNAvI dIdhI. kAM te nara bhIMtaDe ane kAM te nara gItaDe." duniyAmAM be rIte nAma rahe che kAM te kaI amara dhAma baMdhAvI tenI sAthe nAma joDAya. athavA mahAna kAma karanAranA nAmanA
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 nAmAMkita nAgarika gIte joDAya. moTAM tIrthasthAna jevAM maMdira mUkI janArane janatA tyAra pachI seMkaDe varSo sudhI yAda kare che. atyAre Abu paranA vimaLa maMtrI ke vastupALa tejapALanAM maMdire temane yAda karAve che, e dhanano sadupayeAga karavAnI eka rIta che. je kALe maMdiranI jarUrIAta hoya te kALe tenI racanAmAM dhanane upayoga thAya te yathAyogya che ane bAMdhanAranuM nAma tethI kAyama thAya che. bIjI rIta kaI dIddhAranuM kArya karanAra, janatA para meTe upakAra karanAra, janatAne nUtana mArgadarzana karAvanAranA nAma rahI jAya che, enAM nAmanAM gIta joDAya che ane e rIte janatA ene varSo sudhI yAda kare che. atyAre mahAtmA gAMdhInA nAma para keTalAM gIte joDAyAM che e vAta bAju para rAkhIe te paNa pUrva kALanAM tIrthaMkare ane mahAna aitihAsika puruSa-hemacaMdrAcArya, bhAmAzA, pethaDazA, jagaDuzA vigere mahAna upakArIonAM nAma janatA yAda kare che ane aneka amarakRtiomAM amara kare che. zeTha motIzAha AmAM prathama koTimAM Ave. e te gayA ane aMte sarvane vahelA meDA javAnuM che, paNa enA nAma rahI gayA ane aneka varSo sudhI ene janatA yAda karaze. nAma rAkhavAnI A surIti che. atyaMta adhama kAma karanAra, janatAne mahAna trAsa ApanAra ane lekene duHkhI karanAra bahAvaravaTIAonAM nAma paNa rahe che ane loke bhaya ane trAsathI evAne yAda kare che. ane phAMsIe janArAnA phoTogrApha chApAmAM Ave che. nAma rAkhavAnI A kurIti che. pradhama rIti varNavI-e daSTie jotAM zeTha motIzAha pitAnuM nAma amara karI gayA che.
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha 219 cAda rAkhavAnuM ke A vAta mAtra so varSa pahelAMnI che, e vakhate aMgrejI rAjyanA kAbU hajI jAmatA jatA hatA. sudhArAmAM lADa vIlIyama benTIke satI thavAnA rivAja nAbUda karyAM hatA, dezamAM dhanadhAnyanI vipulatA hatI, sthAneA AbAda hatAM, gAmaDAMo svAvalaMbI ane saMtoSI hatAM, kuTuMbavAtsalya aneruM' hatuM ane samAjanA AgevAnonI najaramAM svadharmI pratye asAdhAraNa vAtsalya hatuM. te yuganAM sUtreA judAM ja hatAM, vAtAvaraNa taddana alaga prakAranu` hatuM ane janatAnI AbAdInA prazno taddana dhAraNa para hatA. te vakhatanA puruSAnI gaNanA karavAtuM dhAraNa paNa judu ja hAya. e dheAraNe tapAsatAM zeTha meAtIzAhanuM jIvana svAvala'khI, dharmazraddhA asAdhAraNa ane dAnaruci uttama prakAranI hAI e yuganI janatAmAM tenuM jIvana dhanya gaNAya. emanI jIvadayA-vicAraNA jainane zAbhAve tevI hatI, emanI bhAvanAsRSTi ghaNI viziSTa hatI ane emanI sAhasikatA vyApArIomAM temane prathama haroLamAM mUkI de tevI hatI. A rIte zeTha meAtIzAha sa'. 1892nA bhAdaravA zuda 1 nA rAja paryuSaNane cAlate tahevAre vidAya laI gayA. chellAM divase dharme vicAraNAmAM kADhyA, potAnI pAchaLa kAI jAtanA zAka na karavA bhalAmaNa karatA gayA, ane girirAja para pratiSThA karavAnuM ane te nimitta saMgha kADhavA mATenuM lIdhela muhUta jarApaNa na pheravavA mATe Agraha karI gayA. temaNe khAsa bhalAmaNa karI ke lIdhela mur3ate ja pratiSThA karavI ane te mATe sarva prakAranA banatA Agraha khImacaMdabhAIne karI sAthe amaracaMdra damaNI vigere potAnA bhAgIA, snehIo ane saMba'dhI
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 nAmAMkita nAgarika Ane pAkI bhalAmaNa karatA gayA. khImacaMdabhAIne sAcI salAha ApavAnuM ane pratiSThAnuM kArya dhArela divase jarUra ATApavAnu kahI zeThazrI paramAtmAnA nAmeAccAraNapUrvaka cAlyA gayA ane A zarIre sava sabaMdha visarAvatA gayA. zeTha meAtIzAhanA avasAnane divase samasta muMbai zaheramAM meATI haDatALa paDI, sarva bajAro, vyApArI ane dhaMdhAo baMdha rahyA, hajArA mANasA ane zeTha sAdAgara jJAti ke dhaMdhAnA taphAvata vagara zeThane tyAM kATanA makAne kharakharA karavA AvI gayA ane bhadrika dIlanA khImacaMdabhAIne ekAeka AvI paDelI Apatti mATe himmata ApatA gayA. A rIte eka mahAna vyApArInI kArakIrdInA cheDA AvyuM. pitAe ane moTAbhAIe mUkela devuM dIdhA uparAMta emaNe mATI puMjI mUkI. manuSyanA jIvananI phateha keTalI rakama te sUkI jAya che te parathI thatI nathI e vAta kharI che, paNa e vAta dhyAnamAM rAkhavA jevI tA che. zeTha meAtIzAhanA vyavahAra pramANika, vatana ucca, pratiSThA prathama paMktinI ane leAkaruci atyaMta AkarSIka hoI teo vyApArI tarIke jema prasiddha hatA, temaja vizvAsa ke vatananI bAbatamAM paNa ucca sthAna dharAvatA hatA. mAtra siddhagiri yAtrA-pratiSThAnI mananI murAda temanI pUrI na thaI ane e vAta emanI aMta ghaDI sudhI emane sAlyA paNa karI. emaNe jIvanapUrNa karyuM, paNa emanA Adarela kAryanI itizrI na thai, paraMtu emaNe dhArelI tevI sarva gAThavaNu, sUcanA ane vyavasthA teo karatA gayA. e kArya tyAra pachI emanI icchA pramANe kevI rIte thayuM te ApaNe have joie.
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ (19 ) adhUrAM pUrAM karavAnAM prayANu : sayAtrA zeTha motIzAha tA saM. 1892nA bhAdaravA zuda 1 vivAre gayA, paNa emanA jIvananI jamAvelI sRSTi ane vya bhAvanA mUkatA gayA. emanA avasAnane aMge janatAmAM mATI arerATI thai. emanA puNyazAlI jIvayApradhAna AtmAnI sa tAmukhI praza'sA thaI, vyApArIoe emanI sAhasikatA vakhANI, garIbee emanA dAnavIrapaNAnI praza'sA karI, mitrAe emanA sAhAne ali ApI, deNadAreAe emanI udAratAne epa ApyA. A rIte sArvatrika praza'sA pAmI duniyAnI najare mahAna jIvana-saphaLa jIvana jIvI zeTha metIzAha gayA. temanI icchA pramANe temanI pAchaLa mhAM vALavA ke rItasara raDavAnA zAka na thayA. bAkI temanA patnI, temanA putra ane temanA mitrA ane nAkaracAkarane AkarA ghA lAgyA. duniyAmAM bane che te pramANe uThamaNA besaNAnA vidhi thayA. lAkoe prazaMsA karI, unnata jIvanane vizeSa unnata banAvyuM ane A rIte zeTha motIzAhanA jIvananuM prakaraNa baMdha thayuM, pazu kharI rIte te khImacaMdabhAI mATe navuM prakaraNa ughADatA gayA. avasAna pahelAM snehI-sakhI samakSa zeTha meAtIzAhe
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 nAmAMkita nAgarika siddhagirinI TuMkamAM pratiSThA karavAnuM kArya lIdhela muhUrta karavA bhArapUrvakanI IcchA jaNAvI hatI. e IcchA evA AkAramAM jaNAvI hatI ke enA aMtaramAM hukama hatuM ane sarva saMbaMdhIo te icchAne hukama jevI samajatA hatA. te vakhatanA vyavahAra pramANe divALIbAI-motIzAha zeThane patnI-vidhavA jyAM sudhI khUNAmAM hoya tyAM sudhI keI mahatsava-maMgaLa kArya na thaI zake. dezanA rivAja pramANe cha mAsa te zaka jarUra pALa paDe, temAM moTA mahotsava maMDAya tyAM te vAjAM vAge, dhAmadhuma thAya. e sarva vAtane visaMvAda thatuM hatuM. A bAbatanI gUMcavaNa cAlyA karatI hatI, paNa zeTha te meTA jezIo pAse jevarAvI mUratanI tArIkha nakkI karI gayA hatA. khImacaMdabhAI zeThane ekanA eka putra bheLA svabhAvanA hatA, ane khUba nikhAlasa dilanA heI taddana bhadrika jIva hatA, emanAmAM mahUma zeTha jevI sAhasikatA nahotI ane kArya karavAmAM nizcayabaLa joIe te pUratA pramANamAM nahotuM. emanAmAM bhakti bhAvanA asAdhAraNa hatI. emanI dharmazraddhA asAdhAraNa hatI ane emane pitAnuM vacana e Izvaravacana hatuM. ene pitAnA vacanane ullaMghavuM nahotuM, paNa chatAM cAluM vyavahArathI paNa e jANatA hatA. mAtA khUNAmAM hoya, haju dezaparadezathI leke laukika nimitte AvatAM hoya, tyAM moTA utsavanAM pagaraNa mAMDavA e vAtamAM emane gUMcavaNa dekhAtI hatI. ekAda mAsa te anizcayAtmaka sthitimAM nIkaLI gaye. zeThanA maraNane AghAta paNa Akaro ho,
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metIzAha 223 cAluM vyavahAre saMbhALavAnA hatA, temaja sagAsaMbaMdhIne hoTe rahevAnuM hatuM. paNa vAtane nirNaya karyA vagara cAle tema na hatuM. eka bAju zeTha motIzAhane hukama ane bIjI bAju cAlu vyavahAranI visaMvAditA vacce gothAM khAtAM e bhoLA zeThIAne aMte eka buddhi sUjI ane tenA amalanI vAtane nirNaya thaI gaye. hakIkata ema banI ke pratiSThA ane mahotsava sAthe saMghayAtrAnuM kAma kyAre karavuM te bAbatamAM khImacaMdabhAInA manamAM AhaTadehaTa thatuM hatuM tene aMge divALI pahelAM temaNe pitAnA pitAnA saMbaMdhI snehI zubhecchako pikI zeTha amaracaMda damaNI, zeTha phUlacaMda kapuracaMda ane mAMgarelI zeTha nAnajI jekaraNane ekaThA karyA ane temanI pAse carcA zarU karI. A sarva salAhakAronI salAha levAnI mahaMma moTA zeTha bhalAmaNa vAraMvAra karI gayA hatA ane amaracaMda damaNanuM salAhakAra tarIkenuM nAma te vilamAM paNa lakhI gayA hatA. A saMbaMdhamAM pArasI salAhakAranI salAha bahu upayogI nIvaDe tema nahotuM, kAraNa ke teo jenanA rItarivAjathI bahudhA ajANyA hatA. A maMDaLImAM khUba carcA thaI. saMghayAtrA ane mahatsava mATe te moTA pAyA para taiyArI karavI paDe ane utsavamAM te vAjAMgAlA ane jamaNanI mukhyatA hoya eTale vahevAramAM kharAba na lAge evI paNa carcA thaI, paNa aMte zeTha metIzAhane hukama zirasAvaMgha gaNAya. zeTha metIzAhanI aMtima IcchA ekathI vadhAre vakhata lIdhela muhUte sarva kAma turata
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 nAmAMkti nAgarika ATopavAnI hatI. vahevArakuzaLa mANasoe aMte cAlu vyavahAra mAnavA karatAM zeThanA hukama ane icchAne vadhAre mAna ApavAnI sUcanA svIkArI ane ghaNI tapAsa ane jozInI gaNatarI pachI lIdhela muhuta ne pheravavuM nahi evA nizcaya para sa AvI gayA. zeThanuM vacana ane sAruM muhUta pheravavuM nahi e vAtanA aMte nizcaya thayA. zeThANI divALIbAi majabUta vicAranA khAi hatA. emaNe e vicAra saMmata karyAM, keAI aMdarakhAnethI gaNagaNatA hatA ke zeThane gata thayAne haju e mAsa pUrA thayA nathI, tyAM utsava maMDANunI vAta anucita kahevAya, paNa gharanA mANasA ane moTA salAhakAro ekamata thayA eTale aMte vAtanA nizcaya thayA ane lIdhela mUrate kAma Adaravu' ane ATApavu ema sa ekamata thayA. divALI lagabhagamAM aMte nirNaya thaI gaye ke zeThanI icchAne mAna ApI mahA mAsamAM banne muhUrto lIdhela tArIkhe karI nAkhavA. vAta kAMI nAnIsUnI naheAtI. pAlItANA javA mATe saMgha kADhavA ane tyAM pratiSThAmahAtsava karavA ane khimapraveza mahAtsava karavA e te vakhatanAM sAdhana-sAmagrI ane avarajavaranAM sAdhanAne aMge mahAbhArata kAma hatuM ane ghaNI vigatavAra jhINavaTathI taiyArI mAgatA hatA. moTA zeThanI icchA ThAma ThAmanA saghAne AmatraNa karI amuka divase pAlItANe paheAMcavAnI hatI. ane pAlItANAmAM sava" sadyAnI bhakti divasA sudhI karavAnI hatI. A pramANe vyavasthA karavA mATe te aneka jAtanA DerA, taMbU, vAsaNa, gADalAM, gAiDAM rAvaTIe
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 225 vigerenI taiyArI joIe, vidhavidha raseIo mATe anAja saMgraha, ghI, sAkara, mAlamasAlA ekaThA karavA joIe, paheravAnA vo kharIdavA joIe ane sarvene rUbarU netarAM ApavA joIe. keTalI vastuo ane goThavaNe joIe teno khyAla te kAma karanAra kArya Adare tyAre ja tenI samaja paDe. "vivAha mAMDI juo ane ghara ukheLI juo." e lekekti pramANe te avasara mAMDe ke gharanA pAyA ukheLe tyAre keTalI cIjo joIe chIe ane kevAM kevAMnAM heThAM belAvavAM paDe che tene khyAla Ave. temAM paNa khImacaMdabhAI bhadrika jIva hatA. jyAM Uge che ane kyAM Athame che tenI vizeSa gatAgama vagaranA hatA ane kuzaLa divALIbAI zeThANI khUNe hatA. eve avasare sagAMvahAlAMonA vedhavacakA jALavavAnuM kAma bhAre AkaruM thaI paDe che. nAne sAmAnya mANasa vadhAre paDate satkAra, sanmAna ane netarAM mAMge che ane sAmAnya najIvA mANasane nAnI vAtamAM duHkha lAgI jAya che; paNa amaracaMda damaNuM bhAre kuzaLa mANasa hatA. e vepArI vRttinA ane khUba mIThA svabhAvanA vahevAru mANasa hatA. emaNe sarva kAma potAnA hAthamAM laI lIdhuM. zeTha khImacaMdabhAI te jANe rAjA hoya tema tene mukhya sthAnake rAkhyA, paNa nAnAmAM nAnI vAtathI te hajArenA kharaca karavAnI sarva sattA ane vyavasthA, vastusaMgraha, banAvaTa ane jhINI vigate pote upADI lIdhI ane khImacaMdabhAIne jaNAvI dIdhuM ke eNe kaI vAtanI ciMtA na rAkhavI, chatAM khImacaMdabhAI sarva kare che evI enI mukhyatA 15
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 nAmAMti nAgarika emaNe jALavI rAkhI ane pitAnI IcchA pramANe te hukama kare tene amala jANe pote kare che evuM vAtAvaraNa jamAvI dIdhuM. kaI paNa vAta karavI hoya tyAre tene pAra pADavAnA vahevAru mArgo jarUra hoya che ane zodhavAthI te maLI zake che, ene A bAbatamAM sAkSAtkAra thavA lAge. saM. 1892 nI divALI AsapAsamAM lIdhela muhUte saMgha ane pratiSThAnuM kArya pAra pADavAno nirNaya karI nAkhavAmAM AvyuM. A pramANe nirNaya karavAmAM zeTha motIzAhanI IcchAne mAna apAtuM hatuM, temaNe lIdhela muhUrta na pheravavA khAsa IcchA jaNAvI hatI ane cAlu vyavahArane AvA meTA kAmamAM ADe na lAvavAnI vAta para sarvee bhAra mUkyuM hatuM, zeTha khImacaMdabhAImAM dharmazraddhA aparaMpAra hatI ane zeThANa divALIbAI lekavyavahAra karatAM pUjya mahma patinI AjJA pALavAnA matanAM hatAM. e nirNaya karavAmAM zeTha khImacaMdabhAInA bIjA salAhakAra, zeTha motIzAhanA khAsa snehIo ane jenetae paNa sahakAra Apyo ane meTAM kAryamAM devatAene netaravAne vidhi jANItA che te pramANe zeTha motIzAha devatAone notaravA gayA che evI mAnyatAne prAdhAnya ApI, saMvat 1893 nA piSa mAsamAM saMgha kADha ane mahA mAsamAM aMjanazalAkA ane pratiSThAnAM kAryo karavAne TharAva karavAmAM AvyuM. A lIdhela muhUrtane mATe koI sagAsaMbadhI sahaja gaNagaNa karavA lAgyA. temanA mate divALIbAInA khUNA daramyAna
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha 227 moTA utsava-mahAtsava! na thAya evI dhImI dhImI vAta cAlatI hatI, paNa ekadare mahuma zeThanI mahecchA khImacaMdabhAinIbhalamanasAi ane salAhakArAnA niNa ya AgaLakAI bAlI zakathA nahi ane moTA mANasonI hAmAM sa hA bhaLI gaI. divALI bAda moTA pAyA para taiyArI thavA mAMDI. dezaparadeza saMgha kADhavAnA samAcAra paheAMcI gayA. A kALamAM asAdhAraNa moTA pAyA para saMgha kADhavAnI ane jakharA maheAtsava karavAnI vAtA gAmegAma paheAMcIgai ane mAravADa, rajaputAnA, gujarAta vigere aneka sthaLeAnA sa MdyA pAlItANe, e avasara para Ave- evI vAtA cAlavA lAgI. khImaca dabhAIne dhama kAya ane bhaktikA bahu pasaMda hatuM. pitAnA sva MgamananA zAka tA enA dilamAM jarUra hatA, paNa dharmAMkA mAM e vAta ADI na lAvavI e vAtanA enA mana para cAsa vicAra hatA, divALI khAinI patiparAyaNa vRtti jANItI hatI ane temaNe paNa cAlu vyavahAra cheADI devAnI vAtanA svIkAra karyA e to yuganA mANasAnAM rItarivAjane mAna ApavAnI bAbatanA vicAro sAthe sarakhAvatAM bhAre vAta kahevAya, paNa te majabUta mananA ane umarAva dilanA vidhavA sAthe khImaca debhAinI sAdI bheALAI bhaLI gai ane vahevAru amaracaMdabhAi damaNInA nizcayamaLane a Mte sarva AdhIna thayA. pachI te aneka vastu ekaThI karavAnA maMDANu maMDAyA, DerA, taMbU, rAvaTI, ThAmavAsaNanA meATA sa'graha karavAmAM AvyA. pAlItANe khAsa mANase mekalI tyAM meTA pAyA para sarva goThavaNA karAvavAnI ceAjanA karavAmAM AvI
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 nAmAMkti nAgarika ane ghare darajIonI hAranI hAre besADavAmAM AvI, navAM kapaDAM, taMbUo ane jarUrI vastu taiyAra karavA vyavasthA cAlI. strIonI moTI saMkhyA dararoja anAja vINavA, pApaDa bAMdhavA ane vaNavAmAM rokAI gaI ane mAgasara suda ekamathI te zeThanI havelIe ane devamaMdire maMgaLagItanA vani nIkaLavA lAgyA. zeTha motIzAha saMbaMdhI kaI paNa prakAranA zekanI sarva vAte traNa mAsanI Akhare baMdha karI devAmAM AvI. zekanAM kapaDAM strIoe dUra karI dIdhAM. puruSoe mAthA paranI dhaLI pAghaDI ke pheMTAo kADhI nAkhyA ane sarvatra lAla pAghaDIo dekhAvA mAMDI. te yuganA kavicArane barAbara samajatAM A mATe pheraphAra kahevAya, paNa e sarvanI pAchaLa dharmabhAvanA, sAdhyane nirNaya ane mahema zeThazrInI AjJAnuM pAlana heI janatA ane sagAMsaMbaMdhIo sarva ene anukULa thaI gayA ane bhAgyazALI motIzAha zeTha jANe hayAta ja hoya ane deza paradeza netarAM devA gayA hoya ane avasara para AvI pahoMcavAnA hoya evI rIte sarva kAma karavA lAgI gayA. saMgha tathA pratiSThAnuM kArya sArAmAM sArI rIte kaI rIte pAra paDe te mATe aneka prakAranI sUcanAo karavA lAgI gayA ane tene satvara amala karavAnI goThavaNanA kAmamAM paDI gayA. kaMkotarI:-saMvata 1893nA mAgazara suda 3 nI suprabhAte dezaparadeza kaMkotarI lakhavAmAMAvI. pratyeka gAmanA sthAnika saMghane AmaMtraNa mokalavAmAM AvyA. temAM jaNAvavAmAM AvyuM
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 229 ke-muMbaIthI UbhI seraThane saMgha 1893nA poSa suda 7 nA roja kADhavAno nirNaya karavAmAM AvyuM che. temAM dezaparadezanA sarva bhAIo bahenee muMbaIthI athavA raste saMghane maLavuM athavA pAlItANe jema bane tema jaladI padhAravA AmaMtraNa mekalyAM. kaccha, mALavA, seraTha, mAravADa, mevADa vigere sthaLe kaMketarIo mekalavAmAM AvI ane cAre tarapha harSa ane utsAhanuM vAtAvaraNa phelAI rahyuM. kema hasane pAra nahote. deza paradezamAM saMghanI vAte cAlavA lAgI. hajAre mANase pAlItANe pahoMcavAnI taiyArI karavA lAgyA. banI zake te zeTha khImacaMdabhAInA saMghamAM bhaLavuM ane nahi te piSa vadamAM pAlItANuM pahoMcavuM, ane te mATe moTAM moTAM zaheramAMthI saMghe kADhavAnI vAta zarU thaI. zeTha khImacaMdabhAIne saMgha muMbaIthI piSa zuda 7 ne reja nIkaLavAnuM hatuM. te dariyA raste nIkaLI UbhI soraTha thaI pAlItANe pahoMcavAno hato. A saMghane maLavA mATe gAme gAmathI saMgha kADhavAnI goThavaNa hatI. ema kahevAya che ke A kALamAM A mATe saMgha bIje nIkaLyo nathI. muMbaImAM ane deza-paradezamAM saMghanI taiyArIo cAlI. amadAvAdamAM zeTha hemAbhAInA harakhane pAra nahote. e paNa saMghavI banI pitAne zeTha metIzAha sAthe neka saMbaMdha ane dharmabhAvanA paSavA ujamALa thaI rahyA hatA ane e pramANe seraThamAM, gujarAtamAM, mALavAmAM, rAjasthAnamAM ane mAravADa-mevADamAM pAlItANAnI saMghayAtrAnI vAte cAlavA lAgI hatI. AvI
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 nAmAMkita nAgarika rIte ka'kAtarI deza-paradezanA sthAnika sa`dhA para jatAM utsAhanuM vAtAvaraNa cAre tarapha mAgazara mAsamAM jAmI gayuM ane nAnA prakAranI taiyArIo cA tarapha cAlavA lAgI. muMbaimAM khImacaMdabhAIne ghera vAtAvaraNamAM mahAna piravana thai gayuM. meAtIzAha zeTha mATe rALa ke rItasara mhAM vALavA ke chAjI levAnuM tA zarUAtathI ja khaMdha rahyuM hatuM, paNa chatAM zeTha jevA zeTha jAya tenI pAchaLa zAkanuM vAtAvaraNa te jarUra rahe ja, paNa ka'kotarI lakhavAnA niNa ya thayA tyArathI vAtAvaraNa tadna pharI gayuM. jANe ke meAtIzAha zeTha paradeza gayA che athavA devatAone nAtaravA gayA che evI rIte sava va vA lAgyA ane pachI tA vastuonA saMgraha ane DerA taMbUnI sajAvaTa ane ghareNAMnI banAvaTa, vaDI pApaDa zeva kherA banAvavAnI ramajhaTa ane aneka prakAranI taiyArIo cAlavA mAMDI ane saMgha prayANu, pratiSThA, jamaNeA, varagheADA kema kADhavA? vastuokathAMthI maMgAvavI ?kathAM ekaThI karavI ? enA hukama para hukameA nIkaLavA lAgyA. kendrasthAne khImaca'dabhAI rAjA jevA lAgatA hatA gauravaNu vALA rAjavInA jevA zarIravALA bhadrikasvabhAvanA e zeThane bahu lapachapa hatI nahi. e peAtAnuM sevApUjana kArya kadI cUkatA nahi paNa enA sarva kAmanA bejo amaracaMda damaNI upADatA hatA ane phUlacaMdra kapuracaMda vigere aneka munImA, bAlAbhAI kalANujI kAnajI vigere munIma salAhakAro ane nAnajIbhAI jekaraNa jevA vyApArIe sarva kAme lAgI gayA hatA. AkhA divasamAM aneka kAme ATApAtAM hatAM ane avanavI sUcanAo
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 231 pAlItANA mekalavAmAM AvatI hatI te vakhate tAra hatA nahi ane TapAlanI zarUAta nAnA pAyA para hatI, paNa vahANa mAraphata pAlItANuM ke kAThiyAvADa samAcAra pAThavavAmAM Ave tene tyAM turata amala thAya evA pAkA samAcAra mokalI devAmAM AvyA hatA. poSa vada 1 nA lagabhaga sarvee pAlItANuM pahoMcavAnuM hatuM ane bane teTalAe meTI saMkhyAmAM AvavAnuM hatuM enI taiyArIo ane enA saMdezAo pAThavavAmAM AvatA hatA ane ghaNuM jarUrI cIje muMbaIthI vahANamAM sAthe laI javAnI hatI te ekaThI karavAnI ane taiyAra karAvavAnI goThavaNe cAlI rahI hatI. A pramANe goThavaNe AkhA mAgazara mAsamAM cAlI ane khAvA paheravAnI ane oDhavA pAtharavAnI vastuonA DhagalA thaI gayA. keTalIka vastuo pAlItANe prathamathI vahANa mAraphata mokalavAmAM AvI ane bAkInI vastuo tyAM ekaThI karI rAkhavA hukame apAI gayA AvI rIte 1890ne Akho mAgazara mAsa meTA pAyA para taiyArI karavAmAM pasAra thaye. + + saMghaprayANa:-kaMketarImAM jaNAvyA pramANe saM. 1893nA piSa suda 7 ne reja muMbaI zaherathI saMghe prayANa karyuM. suprabhAte moTA hAthI para zeTha khImacaMdabhAI beThA, aneka sAMbelA zaNagAravAmAM AvyAM, bhavya varaghoDe kADhavAnI sarva taiyArI karavAmAM AvI hatI. nagArA, zaraNAI ane vAjaonI ghUsa gAjI rahI. strI purUSe sArAmAM sArAM kapaDAM paherI vakhatasara AvI pahoMcyA, dhUmranI ghaTA cAre tarapha pharI vaLI. lAmaNuM
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 nAmAMkita nAgarika dIvaDe zeTha khImacaMdabhAInA vahu gulAbabAIe lIdhe, jene ane jainetaronI moTI saMkhyA ekaThI thaI gaI aneka kuLavadhUoe mAthA para maMgaLakuMbhe mUkyA. aSTamaMgaLa AgaLa karI varaghoDe cAlyA tyAre temAM eka lAkha upara mANasa hAjara thayuM hatuM. e varaghoDAmAM pArasI, aMgrejI, valaMdA ane hiMduoe meTI saMkhyAmAM dharmanA bheda vagara ati utsAhathI bhAga lIdho hato. varaghoDAnI laMbAI deDha mAIla uparAMta thaI hatI. A bhavya varaghoDe te kALe muMbaI zaheramAM pahelavahele nIkaLela hate ema kahevAya che. zeTha khemacaMdabhAIne aneka svajane ane saMbaMdhIoe zirapAva karyo-cAMdale Aye. emAM paNa dharma ke jJAtine bheda rAkhavAmAM nahotuM AvyuM. kahevAya che ke te vakhate zeTha jamazedajI jIjIbhAIe varaghoDAne pitAnA ghara AgaLathI kADhavAnI IcchA batAvI hatI ane te vakhate lAkha rUpiyAne cAMdale pote kare ema jaNAvyuM hatuM, paNa zeTha khImacaMdabhAInA salAhakAroe dharmabhedanI vAtane AgaLa karI temanA ghara tarapha vadheDe na calAvyuM. paNa zeTha jamazedajI jIjIbhAIne metIzAha zeTha sAthe nAte eTale sAro hatA ane teo jAte eTalA vivekI ane nekasaMbaMdha jALavanAra hatA te jAte baMdara para hAjara thaI eka lAkha rUpiyAne cAMdale ane zirapAva kya. A leketi haju sudhI cAlu che, te parathI jaNAya che ke te kALamAM dharmabheda jarA paNa nahotuM eTaluM ja nahi, paNa te yuganA leke arasaparasa nAte ghaNe jALavatA
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 233 hatA ane te vAta temaja thavI joIe enI ucitatA paNa UMDI samajaNapUrvaka samajatA hatA. keTanA zeThanA gharethI varaghoDe nIkaLI baMdara para AvyuM. muMbaIthI saMghamAM kaccha, hAlAra, gujarAta, golavADa, mAravADa, dakSiNa, mALavA, mevADa ane pUrvanA aneka mANaso joDAyA. muMbaIthI saMgha bIje divase vahANa mArge javAne nirNaya thayo hatA. zeThane mukhya saMgha ubhI soraThane kahevAya che tethI teo mAMgaroLa ke verAvaLa utarI pAlItANe gayA haze ema anumAna thAya che. saMgha UbhI soraThane kADhavAmAM AvyuM hatuM eTalI ja noMdha maLe che, vadhAre vigata prApta thaI nathI. A saMgha piSa vada ekamanA roja pAlItANe pahoMcI gayo. tyAM asAdhAraNa bhavya sAmaiyuM thayuM ane poSa vada ekamane muhU girirAjane bheTyA ema DhALIA parathI jaNAya che, tethI saMgha najIkane raste pAlItANe pahoMce haze ema jaNAya che. saMghamAM strI puruSo ane bALaka mATe barAbara sagavaDa rAkhavAmAM AvI hatI. te vakhate poSa vada ekama para zahere zaheranA leke saMghamAM maLIne AvI pahoMcyA. amadAvAdathI zeTha hemAbhAI moTe saMgha laI AvyA. nAnA nAnA eka hajAra saMghavIe AvyA e lekha che. tene artha ema samajAya che ke te pratiSThA-kAryamAM bhAga levA mATe dareka zahera ke gAmanA leke pitAnA zaheranA AgevAnane saMghavI (saMghapati) banAvI pAlItANe AvI pahoMcyA. AvA sAthenI saMkhyA lagabhaga eka hajAranI hatI. te vakhate pAlItANAnI yAtrA dUranA loke saMgha
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 nAmAMkita nAgarika prasaMgeja karI zakatA. jAnamAlanI salAmatI mATe saMkhyA sathavArA sAthe yAtrAe javAtuM. cokIpaherAnI sagaDava pUratI karavI paDatI hatI ane te vagara ekaladokalathI yAtrA mATe pahoMcavuM ghaNuM kaparuM- mukela hatuM, e yugamAM saMgha-sathavArAnI bahu upayuktatA hatI. saMgha-prayANathI bhAIcAre, sAdharmabhAva ane bhakti khUba jAmI jatAM ane sAdhya spaSTa hovAthI girirAjanA mAhAmya citavanamAM raste pasAra thatuM hatuM. janatAne te vakhate dravya ciMtA ane jIvanakalaha bahu alpa hatA ane dharmanimitta vakhata jAya te "sAre upaga" gaNavAnI hRdayabhAvanA hatI. eTale AvA saMdha nIkaLe tyAre AbAlavRddha yAtrAne lAbha levA taiyAra thaI jatA. kAraNa ke evA sathavArA ane anukULatA vAraMvAra maLI zaktA nathI evI te vakhatanA lokenI anubhavasiddha vicAradhArA hatI. saMghamAM prayANa savAre be traNa kalAka thatuM. bAkIne vakhata bhakti, dehaciMtA, dharmastavana ane pratikramaNadi karavAmAM gALavAmAM Avate ane AkhuM vAtAvaraNa dharmamaya ane guNagAnamaya banI rahetuM. AvA saMghamAM keTalAya te che "rI pALatA. A cha "rI zI vastu che te khAsa dhyAnamAM rAkhavA yogya che. ghaNu mANase A cha"rI pALatA saMghane Azaya spaSTa samajatA nathI tethI tene artha bhramamAM paDI jAya che mATe jarA prastuta vAtanI spaSTatA janatAnI jANa mATe karavI ucita lAge che. emAM te yuganI rahevA karavAnI rIti zrAvaka gya saMyama-mArganI bhAvanA ane dehadamananA asAdhAraNa upayogI niyamanI spaSTatA thAya tema che tethI A cha "ra" pALatAM saMghanI vAta jarA vicArI jaIe.
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 35 zeTha motIzAha che "zI" eTale saMghanA mANasene pALavAnA niyamonA chellA akSaro "rI" mAM Ave che. eTale ene cha "rI pALavAnuM nAma ApavAmAM AvyuM che. cha"ranIce pramANe che - 1 pAdacArI 4 Avazyaka deya vArI 2 bhayasaMthArI 5 nArIsaMganivArI 3 ekalaAhArI 6 sacitta parihArI 1. pAdacArI eTale page cAlavuM. gADI, gADuM ke kaI jAtanA vAhanane upayoga na kara, dararoja savAranA traNa gAu cAra gAu lagabhaga cAlavuM, e prathama "rI" che. AmAM sthaLa bAhya-zArIrika tyAgane mahattva apAya che. tyAga hamezAM bAhyathI zarU thaI dhIme dhIme mAnasika dazAe jAya che e jANItI vAta che. bAhya tyAga vagara aMtara tyAga azakaya te nathI, paNa duzakaya te jarUra che ane rAjamArga te bAhya tyAgathI ja zarU karavAno che. 2. bhoMyasaMthArI eTale saMghaprayANa daramyAna keI jAtanA palaMga, khATalA, pATa ke bAMkaDAne upayoga na karatAM jamIna para sUvuM. banI zake te eka garama kAmaLI para ja sUvuM ane taLAIne paNa upayoga na kare. khATalA, palaMgane tyAga te ceksa karavAno che. A paNa sthaLa bAhya tyAgane viSaya che. saMghaprayANa daramyAna girirAjane bheTavA sudhI jamIna para sUvAne A bIjo niyama che ane te bIjI "rI" kahevAya che. 3. ekalaAhArI eTale AkhA divasamAM eka vakhata sthira Asane besI bhojana karI levuM. emAM savAre cA pIvAno,
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 nAmAMkti nAgarika vAraMvAra pAna sepArI cAvavAnuM ke rAtribhojana karavAno te savAla ja raheto nathI. eka vakhata jamIne UDyA eTale pachI sAMja sudhI garama pANI pIvAne ja savAla rahe che. AthI savAre khaTapaTa rahetI nathI ane vIze kalAka mukha cAlyA karatuM nathI. emAM pAcanazaktine khUba madada maLe che ane jyAre tyAre mukhamAM nAkhavAnuM nathI tethI cittanI sthiratA suMdara thAya che. tabiyata bagaDavAnuM game tyAre ane je te khAdhA karavAnuM kAraNa A saMghaprayANamAM thatuM ja nathI eTale mANasa kadAca telamAM ghaTe te paNa vaidaka niyama pramANe taMdurastImAM ekaMdara vadhAre ja kare che. A vakhata khA khA karavAthI kAMI majabUta thavAtuM nathI. AhAra ane vihAranI cokhavaTa upara taMdurastIne AdhAra rahe che. tethI A eka ja vakhata jamavAno niyama paNa saMgha yAtrALunA jIvanavyavahAramAM ghaNe agatyano bhAga bhajave che. 4. AvAyadaya vArI eTale savAre UThIne ane sAMje ema be pratikramaNa karavAM. AkhA divasamAM jANatAM ajANatAM sthaLa ke sUkSama pApa thayAM haya, thaI gayAM hoya tenI aMtarathI kSamA yAcavI ane bhaviSyamAM na karavAne nizcaya kare. emAM kharuM AtmanirIkSaNa thAya che. AvazyakamAM 1 sAmAyika, 2 cavIza prabhunuM stavana, 3 guruvaMdana, 4 pratikramaNa-pApanI AlecanA, 5 kAryotsarga-kAusagga ane 6 pratyAkhyAna eTale tyAra pachInA kalAka mATe tyAgano nirNaya. savAre paccaphakhANa karavAmAM Ave te AkhA divasa mATe hoya che ane sAMje karavAmAM Ave te AkhI rAta mATe hoya che. A che
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metIzAha 237 Avazyakane pratikramaNa kahevAmAM Ave che. jo ke vAstavika rIte te che AvazyakamAM pratikamaNa cha paikInuM eka che. bAra kalAkanA pApanI vicAraNuM karI javI, dinacaryA ke rAtrIcaryA pazcAt najare tapAsI javIe ati upayegI vAta che ane prANane maryAdAmAM rAkhe che, sAdhya sanmukha rAkhe che ane AtmavicAraNAnI jAgRti karAve che. A ati mahatvanI jena kriyA che ane AdhyAtmika ane yaugika najare mahAmUlyavatI che. keTalIka vAra e yaMtra jevI thaI jatI jovAmAM Ave che te vyaktigata vAta che, paNa temAM paNa nukasAna nathI. vacanaga ane kAganI pravRtti te yaMtravat kAma karanArane paNa sArI thAya che ane tene saMyama thAya che te pUratI te sArI ja vAta che. mAnasika roganI vAta te moTI che, paNa bAhya najare carmacakSuthI agocara che. A Avazyaka kriyAmAM ochAmAM ochI 48 miniTane kALa savAre ane teTalo ja samaya sAMje jAya che, zuddha vastra paherI, UnanA garama Asana para besI A kiyA thAya che ane te khAsa avelekana karavA gya che emAM sthaLa tyAga te jarUra thAya che ane te vyaktinI AvaData pramANe vizeSa unnata mAnasika vikAsa nIpajAvI zakAya che. che "rI" pALanAra saMghayAtrIo savAre ane sAMje A Avazyaka kriyA be vakhata jarUra kare che tethI thI "rI" "Avazyaka deya vArI ema gaNavAmAM AvI che. pa. nArIsaMganivArI eTale purUSa strI sAthe kAmavilAsa na bhegavavA-na karavAM. matalaba ke brahmacarya pALavuM. brahmacaryane gapragatimAM ghaNuM agatyanuM sthAna ApavAmAM AvyuM che,
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 nAmAMkti nAgarika gRhastha zrAvaka enA mULa vratamAM svadArAsa tASI tA hAya ja, eTale enAmAM parastrIgamana ke vezyA, vArAMganA, vidhavA ke kumArI sAthe sabaMdhanA tA tyAga ja hoya, paNa jayAre saMghayAtrA kare tyAre to peAtAnI patnI pUratu' paNa brahmacarya pALe ane enAmAM vizeSa pragati karavAnI tamannA hAya to e pAMce indriyAnA bhAgavilAsanA ane teTalA tyAga kare. brahmacaryane enA vizALa arthamAM letAM emAM khAnapAna Adi aneka khAkhatAnA samAveza thAya che, emAM ziyaLanI nava vADA pALavAnI hoya che, emAM strI tarapha joI rahevAnA ke enI sAthe dRSTi meLavI vAta karavAnA paNa niSedha hAya che ane emAM kAma jAgRta thAya tevA khArAkanI paNa manA hoya che. A vizeSa vAta che, paNa charI" pALanAra yAtrALu srIsaMganA sthULa tyAga tA jarUra kare e mULagata vAta che. jema puruSe strIsaMganA tyAga karavAnA che, temaja strIe e ja pramANe puruSa saMganA tyAga karavAnA che. graMtharacanA karanAra puruSo hAvAthI teo savizeSe puruSane uddezIne niyamanuM sUcavana kare che, paNa sAthe eka sArvajanika niyama mUkI dIdhela che ke jayAM jayAM strI paratve puruSanI vAta AvI hoya tyAM tyAM purUSa paratve strInI vAtanA niyama ghaTatA pheraphAra sAthe samajI levA. jyAM apavAda hAya che tyAM jUdA pADIne batAvavAmAM Ave che. eTale ahIM zrIee puruSasaMga nivAravAnA vidhi samajI levA. 6. chellI ane chaThThI"rI"-sacittaparihArI sa'badhI che. sacitta eTale jIvavALI vastu-enA parihAra-tyAga karavA. ThaMDA pANInA eka bindumAM jJAnI asa`khya jIva joI gayA
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha 239 che ane atyAranA vijJAne emAM karADA jIva joyA-gaNyA che. AvuM jaLa citta gaNAya. ene paripUrNa garama karavAthI emAM vakhatAvakhata aneka jIvAnI utpatti thatI aTake che ane jAte jIva vagaranuM thaI jAya che. zAkapAnamAM jIva che temaja phaLaphaLAdi jIvavALA sacitta chetenA e tyAga kare kadamULa tA ane takAya heAI zrAvakane vaya ja che eTale enA tyAga mATe ullekha karavAnI AvazyakatA na ja rahe AvA jIvavALA koI paNa padArtha nA tyAga karavA enA chaThThI "rI" mAM samAveza thAya che. saMghayAtrA karanAra ukALela garama pANI pIe. A rIte cha rI" pALanAra savAre vahelA uThI pratikramaNa kare, prabhu smaraNa ke tItha -guNagAna karatA traNa cAra gAu page cAle, eka ja vAra bhAjana kare-ekAsaNuM kare, jamatI vakhata koipaNa sacitta cIja khAya nahi. pIvAmAM garama pANI vApare, jamIne jarA ArAma kare, apeAre sAmAyika, kare, svadharmI baMdhuonA paricaya kare, sAthe gurujana hAya tenI sAthe jJAnagoSThi kare, sAMje pratikramaNa karI jamIna upara sa thArA kare ane srInA paricaya na kare. AvA tyAga ane saMyamamAM e divasa rAtrInI caryA karatA manamAM dharmadhyAna karatA ane sukhethI girirAjanA guNa gAtA kkSAyanA ane teTalA tyAga karatA AgaLa vadhe ane Atmika guNamAM paNa pragati karI jIvanane saphaLa kare. A charI" mAM ahiMsA ane tapanA mahimA che. jaina zAsananA nIti ane zista vibhAgamAM A traNa zabdomAM
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 nAmAMkti nAgarika AkhA jaina zAstranI AjJAnA samAveza thai jAya che, pAdacArI ane sacittaparihAramAM ahiMsAne mukhyatA che. bheyasa thArI ane nArIsa nivArImAM saMyamane mukhyatA che ane ekalaAhArI tathA sacittaparihArImAM tapane mukhyatA che. AvI rIte kAI rI" ekathI vadhAre kSetramAM paNa jAya che ane Avazyaka dAya vArI e sarvAMnA upara dekharekha karavAnu` ane thayela skhalanAne sudhAravAnuM kAma kare che. bAkI to dareka rI" mAM ahiMsA, sauMcama ane tapa bharelA che, mAtra ene amuka STie joIe tyAre eka vibhAgamAM paDe ane ene ja bIjA STibinduthI joie tyAre te khIjA vibhAgamAM jAya. kAraNa ahiMsA pAte amuka najare saMyama che ane khIjI najare tapa che--eTale sava eka mahAna AtmaguNunA sAdhake che. AkhI cha rI" nI yAjanA bahu anubhava ane vizALa bhAvanAne najaramAM rAkhI AtmapragatimAM bahu agatyano bhAga bhajavavA mATe nirmANa thayelI hAya ema jaNAya che. jayAre deza paradeza javAnAM sAdhanA ati alpa hatAM, jAnamAlanI salAmatI khIlakula nahAtI, jyAre ThagArA, lUMTArA ane bahAravaTIAnA bhaya AkarA hatA tyAre saMghayAtrAnI ati AvazyakatA hatI. majabUta sathavArA ane vaLAvIAnI madada vagara lAMkhI tI - yAtrA azakaya hatI tevA vakhatamAM saMdhamAM javuM e kharI mAjanA viSaya hatA, emAM leAkaparicaya vadhato ane sacamapUkavanArane khUba Atmika pragati sAdhavAnI taka maLatI e vakhate tAra, TapAla, relve ke eroplenanI dhamAla nahotI. khAsa bepIA vagara gharanA samAcAra maLe tema naheAtuM ane
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha mAtIzAha 241 jIvana-vyavahAra tene anurUpa goThavAI gayelA hatA. evI zAMtinA samayamAM niraMkuza chUTanA prANI durupayoga na kare tethI tene saMyamamAM rAkhavA mATe sa`ghayAtrAmAM A charI' pALavAnI vAta batAvavAmAM AvI hatI. A charI' pALatA saMghamAM janA2nI saMkhyA paNa sArI rahetI ane lAka evA saMghAnA lAbha sArI rIte letA, kAraNa ke jIvanamAM AvI rIte meTI yAtrA karavAnI to ja ghaNI ochI maLatI. te kALanI paristhitinA vicAra karatAM ane khAsa karIne dezanI samRddhi dezamAM ja rahetI e sava vAta vicAratAM te samayamAM AvA prakAranA sadhA kADhavAnI ane tene uttejana ApavAnA upadeza karavAnI khAsa jarUra hatI. zeTha khImacaMdabhAie muMbaithI saMgha kADhyo tenA artha mane evA lAge che ke emaNe gAme gAmanA saMdhAne pAlItANe poSa vada ekama sudhImAM paheAMcavA Ama traNeA melyA. pote jAte muMbaithI bane teTalA vizeSa mANasAne laI vahANanA raste saiArASTranA kAI baMdare utarI pAlItANe pahoMcyA ane amadAvAda mAravADa, mevADa, mALavA vigere aneka sthAnAnA lokA saMdhasathavArAmAM ekaThA thaI pASa vada ekamanI AsapAsa pAlItANe ekaThAM thayA. vahANamAM verAvaLa ke pArakha'dara raste paheAMcatAM te pavananI anukULatA hAya tA traNa divasa thAya, paNa tyAMthI pAlItANe paheAMcatAM saMghane daza-bAra divasa te ochAmAM ochA thAya tethI banavAjoga che ke kadAca mahuvA ke ghAghA athavA bhAvanagara te vahANamAM utaryA hAya. game tema hAya paNa eTalI teA nedhAyelI vAta che kemuMbaithI saMgha saM. 1893 nA pAsa suda -sAtamane rAja 16
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 nAmAMkita nAgarika nIkaLyo. muMbaImAM asAdhAraNa mATe varaghoDo caDhAvavAmAM AvyuM. khImacaMdabhAI hAthI para beThA ane baMdara para zeTha jamazedajI jIjIbhAIe eka lAkha rUpiAne zirapAva ryo. A rIte pasa zuda sAtamane divase saMgha muMbaIthI nIkaLyo ane poSa vada ekamane dine zatruMjaya pahoMcI bhagavAnane vaMdanA karI. bIjA aneka moTA nAnA saMghavIo paNa te vakhate tyAM AvI pahoMcyA. rAjanagarathI zeTha hemAbhAI moTA saMgha sAthe AvyA ane seraTha, kaccha, hAlAra, gujarAta, golavADa, pUrva, dakSiNa, mALa, mAravADa ane mevADanA saMghe tyAM AvI pahoMcyA. ema kahevAya che ke kula savA lAkha mANase pAlItANAmAM ekaThA thayA ane nAnA moTA saMgha laIne AvanAra saMghavIo eka hajAranI saMkhyAmAM hatA. A saMghanuM bhavya sAmaiyuM thayuM. sarva saghanuM eka sAmaiyuM thayuM jaNAya che. pAlItANA zaheranI vastI te vakhate daza hajArathI vadhAre nahatI ane dharmazALAomAM moTAmAM moTI motIzAha zeThanI hatI. sarva dharmazALAomAM maLIne pAlItANAmAM pAMca hajArathI vadhAre mANase rahI zake tevI sagavaDa nahotI, eTale DerA, taMbU ane rAvaTIonA tyAM DhagalA thaI gayA hatA ane vyavasthita rIte javA AvavAnA mArgo rAkhI Ubhe mAge ane ADe raste taMbU tANavAmAM AvyA. pisa mAsane kAThiyAvADane ziyALe sakhta hoya che tenI goThavaNa prathamathI dhArI levAmAM AvI hatI ane gADAmAM AvanAra loko potAnI sAthe pAgaraNuM laI AvatA ane te uparAMta jene jarUra hoya tene sAru gAdalAM-godaDAMne mATe
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha saMgraha zeTha taraphathI karavAmAM AvyA hatA. sarvAthI vadhAre agatyanI vAta pANI pUruM pADavAnI ane jaMgala javAnAM sthAnA-nihArasthAnA mukarara karI taMdurastI jALavavAnI khAmatamAM baMdobasta karavAnI hatI. AvA moTA meLAmAM jo Arogya khAkhatamAM cIvaTapUrvakanI pAkI gAThavaNu karavAmAM AvatI na heAta tA aneka jAtanA roganA phelAvA thaI jAya che. emAM keTalIkavAra kaoNlerA, tAva ke kAgaLiyuM thaI jatAM vAra lAgatI nathI. A sabadhamAM vicakSaNa kArya kartAee prathamathI ja pAkA badAbasta karyAM hatA. leAkeAne pANI pUratuM maLe ane nihArasthAne ja nihAra thAya te mATe ane sAphasuphI mATe bahu pAko dekhasta karavAmAM AvyA hatA ane e khAtAmAM kAma karanAranA hukamAne leAkeA AdhIna thavAmAM peAtAnI pharaja samajatA hatA. pAlItANA zaherathI taLATI sudhI sIdhe raste ane ADe raste DerA, taMbUnuM mATuM nagara vasI gayuM hatuM ane loko haLImaLI gayA hatA. emAM paNa deza ane gAmanA vibhAgA pADavAmAM AvyA hatA eTale amuka jagyAe amadAvAda, tA amuka sthAne ghAghAnA sAtha, amuka dizAe mAravADa, tA amuka sthAne mALavA-AthI arasapamsa maLavA javAmAM aDacaNa nahAtI paDatI ane keAIne zeAdhavAmAM vizeSa vakhata jatA nahotA. 243 hAla taLATI che tenI sAme pUrva bAjue moTo cAtarI che tenI AjubAju moTA mAMDavA nAkhI tyAM pAMca hajAra pratimA padharAvavAmAM AvyA hatA ane tyAM maMDapanI bhavya zAbhA karavAmAM AvI hatI. dhajApatAkA, kamAna, tAraNa, caMda
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 nAmAMkti nAgarika ravA ane cAMdanIthI maMDapa zaNagAravAmAM Avyo hato ane tene aMdaranA vibhAgamAM pATa para pratimAnAM sthAne karI te para pratimAo rItasara goThavavAmAM AvI hatI. bahAranA vibhAgamAM pUjA karavA AvanAra mATe pUjanika pratimAo ane tenI AgaLa phaLa, naivedya mATenI pATa goThavavAmAM AvI hatI. bahAranA maMDapamAM hajAro loko sAthe besI pUjA bhaNAvI zake enI vyavasthA sAru vizALa jagyA khullI rAkhavAmAM AvI hatI ane tyAM ekI sAthe hajAro mANasa avarajavara karI zake evI vizALa vyavasthA karavAmAM AvI hatI. yAtrALu savA lAkha ane vadhIne doDha lAkha thayuM. tene mATe kAma karanAra ane meLo jevA AvanAra anyadhamIM leka vaNuM paNa eTalI ja saMkhyAmAM ekaThuM thayuM ane cAre tarapha gemeM thaI rahyuM. AkhA zaheramAM jaya jaya davani ane lokenA mukha paranA AnaMdanuM varNana karavuM muzkela che. jANe jIvanane moTAmAM meTe lahAvo levA mATe lekene A aprApya asAdhAraNa taka maLI hoya tema A vakhate keInA mukhe glAni nahi, kaleza nahi ane cAretarapha AnaMda-kallola prasarI rahyo hato. lokenI sukha-sagavaDa para dekharekha rAkhanAra paNa ghaNuM hatA. AgevAno utAre utAre ane taMbUe taMbUe pharavA jatA. keIne vastunI, khAvAnI ke kapaDAnI jarUra hoya te para dhyAna rAkhatA. koI utArA vagaranAM hoya to tene te vibhAganA anya jAtrALuo sAthe sagavaDa karAvI ApatA. sevAbhAvI mANasane paNa pAra na hatuM. pANIthI mAMDIne nAnI moTI sagavaDa mATe aneka mANase divasarAta mahenata karI rahyA hatA.
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha 245 saphAI rAkhavA mATe bahu cIvaTathI sagavaDa karavAmAM AvI hatI. nihAranI vastunA saMgrahamAMthI be phATI nIkaLe evA prasa'gaja na Ave tenI prathamathI sagavaDa rAkhavAmAM AvI hatI. lAkhA mANasAne pANInI jarA paNa agavaDa na paDe tevI sagavaDa utAre ke tabue paheAMcatI karavAmAM AvI hatI. ane dararAja hArA jainA ane jainetaro AvyA jatA hatA ane sane cathAyAgya sthAna mATe vyavasthA goThavaNupUrNAMka thaI jatI hatI. cAkI paherA mATe muMbaithI peAlisa palaTanane sAthe levAmAM AvI hatI. te uparAMta sthAnika mANaso ane AvelA seMkaDA sa MdhA ane sAtheAsAtha paheregIrA ane cAkIAtA mATI sakhyAmAM AvyA hatA. moTA rAjavI jevA zeThIAe sukAma mukAma para jaI lokonI sukhAkArInA praznanA pUchatA ane jANe eka moTA kuTuMbanI jamAvaTa thaI hoya, mATI akSauhiNI senAnI chAvaNI paDI hoya, mATA mAgha meLeA maLyo hoya te pramANe AkhA zaheramAM nadIthI DuMgaranI taLeTI sudhI madhapuDAnI mAkhIonI peThe cAre tarapha kIlakIlATa, dhamAla, AMtarika vyavasthA ane dharmapremanA vAyu vAI rahyA hatA. khAvA-pIvA mATe anerI tajavIja hatI. lAkA khAIne dharAI gayA hatA. lADavAnA DuMgara khaDakelA hatA. lAkone eTalI tRpti thaI gaI hatI ke lADavAnA rastA paranA DhagalA pAse Ave tyAre nAka ADA rUmAla rAkhavA paDatA hatA. zeThanA mukhya saMgha pAlItANAmAM sa. 1893 nA pAsa vada 1 ne rAja dAkhala thayA ane phAgaNa zuda 2 sudhI pAlItANAmAM rahyo. daramyAna aDhAra divasa te zeTha khImacaMdabhAie. Ape cAkhA mUkayA. AMpe cAkhA mUkavAnA atha e che ke te divase AkhA
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 nAmAMkita nAgarika gAmamAM keI cUle saLagAve nahi. aDhAre varNane te divase saMghapati zeTha taraphathI jamaNa ApavAmAM Ave ane jamaNa savArathI sAMja sudhI cAlu rahe. ghaNuMkharuM te sivAyanA divase mAM paNa zrAvakene te saMghajamaNa cAlatAM hatAM eTale khAvAnI aMgata goThavaNa bahu thoDI karavAnI rahetI. pAchuM mATe hAla jyAM IdoravALA phUlakuMvaranI dharmazALA che tenI pAchaLanA bhAgamAM eka ghaNI moTI vAva khodAvavAmAM AvI hatI. atyAre paNa te "metIvAva" nA nAmathI oLakhAya che. e vAvane keThe barAbara eAraDAmAM rAkhela che ane vAva sadara dharmazALAnI oraDAnI vacce che. A dharmazALA saM. 1986 mAM thaI tyAre vAvanA pagathiyA pUrI dIdhA che, paNa enuM thALuM ane maMDANu haju paNa mejUda che. sadara vAvane upayoga te pratimA banAvavAnA kArIgare mATe paNa thatuM hatuM ane mahatsava vakhate ghaNI upayegI thaI paDI hatI. hAlamAM kezavajI nAyakanI dharmazALA, caMpAnivAsa mitI sukhIAnI dharmazALA ane pUrabAInI dharmazALA che. e sarva bhAga te vakhata pAlItANAnA daravAjA bahAra hatA. raseDA gAma bahAra rAkhavAmAM AvyAM hatAM. rasoDAnA AgalA bhAgamAM sAta phUTa jeTale eTale karI te para 35 phUTa jeTalA lAMbA vAMsa para dharmadhvaja pharakAvavAmAM Avyo hato. enA upara 18 divasa sudhI khImacaMdabhAIe dharmadhvaja pharakAvI. atyAranA vRddha mANasee e dharmadavajanuM lAkaDuM joyuM hatuM. pUrabAInI dharmazALA thaI tyAre e eTale ane davajadaMDa je metIzAha zeThanI pratiSThAnA avaze hatAM te nAmazeSa thaI gayAM. A rIte
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 24che. vAva lagabhaga pUrAI gaI ane oTA sAthe dharmadevajadaMDa khalAsa thaI gaye. nAma enAza sAthe ja joDAyela hoya che. e dharma vaja eTale zeTha khImacaMdabhAInuM jhAMpe cokhAnuM AmaMtraNa hatuM. paradezathI AvanArane paNa khabara paDe ke Aje gAmamAM keIe cUle saLagAvavAne nathI, aDhAre varNanA lokone jamavAnuM e netaruM hatuM. A dharmadhvaja aDhAra divasa pharakAvavAmAM AvyuM hatuM. zeThIyAonA khyAnA, pAlakhI, ucca varganA sIgrAma, bahArathI AvanAranAM gADAM, vRddho mATenI DALIo A rIte AkhA gAmamAM ane tethI paNa vadhAre gAmanI bahAra dhamAla thaI rahI. cotarapha avAja ane AnaMdanI choLo UDavA lAgI. navAInI vAta e che ke-janatAne ATalA mATe meLe thaye ane lagabhaga deDha mAsa sudhI jamaNavAra cAlyA ane vacce mahotsavanA divase mAM to lAkha mANasa AvI gayuM ane lagabhaga Akho vakhata deDha lAkha uparAMta to jeno tyAM cAlu vasavATa karI rahyA chatAM A samaya daramiyAna eka paNa maraNa thayuM nahi. kahevAya che ke eTalA vakhatamAM koInI nAkerI paNa phaTI nahIM ane je umaMgathI leke AvyA hatA te ja AnaMdathI pitapotAne deza sIdhAvyA. sAdhAraNa rIte AvA jalasA ke mahatsavo thAya che tyAre aneka prakAranA vyAdhio, regacALAo ane marakI thaI jAya che. ene keTalAka devIkepa mAne che, bIjA Arogya saMrakSaNanAM sAdhananI alpatA mAne che, paNa agAu AvA meLAo vakhate upadravo keTalIka vAra anivArya gaNAtAM. zeTha khImacaMdabhAInA A meTA mahotsava daramyAna ke regacALo thaye nahi, lekene agavaDa khamavI paDI nahi ane kAMI zArIrika pIDAe sahana karavI paDI nahi-e abhinaMdanano viSaya che.
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 nAmAMkti nAgarika A sarvamAM daivI hAtha hatuM ke kema e saMbaMdhI mAnyatA bAju para rAkhIe, paNa janasukhAkArI achI rIte jaLavANI hatI ane AvanArane khUba AnaMda thayo hato ane na AvanArane pastAvo thaye hatuM eTalI vAta te vagaravirodhe kahI zakAya tema che. khAvApIvAno maMDapa hAlamAM jyAM zeTha narazI kezavajI nAyakanI dharmazALA che, ane tenI bAjunI matIsukhIyAnI dharmazALA, caMpAnivAsa ane pUrabAInI dharmazALA che e AkhA vistAramAM jamaNa mATe maMDapa bAMdhavAmAM AvyuM hatuM. je jagyAe asala pratimAo ghaDavAmAM AvI hatI, jyAM nAhI-dhoI mukhamAM sugaMdhI dravya rAkhI zuddha vastra paherI salATe pratimA ghaDatA hatA te vizALa jagyA te vakhate pAlItANa gAmanI bahAra hatI. tyAM pheraphAra sAthe moTe maMDapa nAkhavAmAM AvyuM hatuM ane tyAM hajAro loko sAthe jamI zake tevI vyavasthA karavAmAM AvI hatI. pANI mATe sAme meTI metIvAva agAdha jaLa sAthenI hatI ane rAtadivasa pANInA keza cAlu hatA. aMjanazalAkA mATe pratimAo taLeTInI sAme pUrva dizAnA maMDapamAM goThavavAmAM AvI hatI. tyAM mahatsava maMDapa thaye ane gAma najIka atyAranI kezavajI nAyakavALI jagyAmAM ane tenI AsapAsa bhajanamaMDapa thaye ane vaccenA bhAgamAM ane Ubhe raste baMne bAjue taMbUonI rAvaTIonA nAtenI hAramALA thaI gaI. nAnA meTA taMbUomAM sagavaDano pAra nahe. jamInane pahelethI sApha karAvI sarakhI karavAmAM AvI hatI. atyAre jyAM gujarAtI skUla ane jasakeranI dharmazALA che tyAMthI mAMDIne taLATI sudhI sIdhA ane ADArastA rAkhI DerA,
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 249 taMbU nAkhI AkhuM nagara vasI gayuM hatuM. ADe vagaDe janatAno kIlakIlATa ane kudaratano mahimA chAI rahyo hate. kAThiyAvADanA suprasiddha ziyALo eTale saMbhALa rAkhavAmAM Ave te taMdurastI sudhAravA egya Rtu, Arogya jALavavAnI vyavasthAsaranI goThavaNa ane janatAne sahakAra sAthe hoI A A khAlI pradeza janatAthI jAmI gaye, haLImaLI gaye ane cAre tarapha dharmane jayajayakAra ane aneka varSa pachI maghA milana prasaMge thate sauhArdane AvirbhAva uchaLI rahyA ane AvA atidurlabha AnaMdadAyaka prasaMgano lAbha AbAlavRddha uThAvI rahyA. AvI rIte saM. 1893 nA poSa vada 1 thI mAMDIne pAlItANA gAmamAM ane gAmanI bahAra girirAjanI talATI sudhImAM AnaMdamaMgaLa vartI rahyA. Aje amadAvAdane saMgha Avya, te kAle ghoghAne AvyuM, ema keTalAka saMdhe te divasa pahelAM ane keI tyAra pachI ema seMkaDe saMghe A mahAprasaMga para pAlItANe pahoMcyA. kAThiyAvADanA lokee sarvathI meTI saMkhyAmAM bhAga lIdhe, paNa teTalI ja saMkhyA gujarAta ane muMbaIthI AvI ane mAravADa, mevADa, dakSiNa, sarva sthAnethI meLe jAte gaye, vadha gaye, bahalate gaye. A pramANe aneka mANase judA judA saMghamAM keTalAka potAnI sagavaDe tyAM AvyA ane pAlItANuM tyAre kendrasthAna banI gayuM. e lokenI sukha-sagavaDanI nekarI karavA, janameLAnA darzana karavA ane AvA kavacit maLatA prasaMgeno lAho levA jenero. paNa meTI saMkhyAmAM AvavA lAgyA ane pAlItANuM tathA AsapAsane pradeza madhapuDAnImAphaka AnaMdanAmuM jAravathI gAjI rahyo.
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ (ra0) pratiSThAne bhavya samAraMbha. A viSaya zarU karatAM eka vAtanI cokhavaTa karavAnI jarUra che. emAM mAtra zabdonA upayoganI vAta che. paNa vicAraspaSTatA mATe e vAta jaNAvavAnI khAsa agatya che. pratimA mUrti mukhyatve karIne ArasanA paththaramAMthI banAvavAmAM Ave che ane te uparAMta paMca dhAtunA DhALIne banAvavAmAM Ave che ane te vakhata daramyAna ane banI rahe tyAra pachI paNa jyAM sudhI temAM IzvarapaNanuM AropaNa suvihita AcAryane hAthe karavAmAM na Ave tyAM sudhI te pUjanika thatI nathI. jyAre vidhipUrvaka tenA upara pUjanikapaNAneIzvaratvane Arepa karavAmAM Ave che tyAre te pUjya bane che. A pUjyapaNAnA ArepanI vidhine zAstrakAre "pratiSThA" kahe che. pratiSThA eTale IzvaravanA ApanuM sthApana. e saMskRta A dhAtumAMthI zabda Ave che ane tene ghara upasarga lagADavAmAM Ave che. pratiSThAnI vidhi ghaNuM vistRta che ane sAmAnya vidhithI paNa te karI zakAya che. enI vidhi keTalA vistArathI thAya che te ApaNe hamaNuM chuM. emAM mukhya vidhAna "aMjana" ajavAnuM hoya che, eTale paMcakalyANaka
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 25. mahatsava, devatAonI pUjA vigere thaI rahyA bAda pratimAnI bAhya zuddhi mATe aDhAra abhiSekanI vidhi karavAmAM Ave che. te mATe pavitra nadIo vigerenuM jaLa maMgAvavAmAM Ave che ane te jaLamAM sugaMdhI dravya nAkhI paMcAmRtathI abhiSeke karavAmAM Ave che ane zubha muhUrta vakhate suvarNanI saLI jene zalAkA kahevAmAM Ave che ane jene AkAra lagabhaga divAsaLI (mAcIsa) je paNa moTe hoya che tenAthI ati pavitra AcAryazrIne hAthe pratimAnI AMkhamAM aMjana karavAmAM Ave che. e aMjana thAya te vakhatathI e pratimA-mUrti pUjanika thAya che, tenAmAM izvaratvanA prANa pUravAmAM AvyA ema te samayathI gaNAya che, ane tyAra pachI tenI najIkamAM kherAka khavAya nahi, pANI pIvAya nahi, tene vastra aDavuM na joIe vigere aneka AzAtanAthI bacavAnuM prApta thAya che. jyAM sudhI A aMjanavidhi na thAya tyAM sudhI bIjI vastuothI bheda gaNavAmAM AvatuM nathI. A vidhimAM muhUrta vakhate aMjana AMjavAne vidhi agatyane gaNAya che, ane Izvaratva AropanI vAtane mukhyapaNe ThasAvavAnI agatya hoI A vidhine pratiSThA-pratichApana athavA aMjanazilAkA kahevAmAM Ave che. je AcArya mahArAjanA varada haste A aMjana lagAvavAnuM kArya thAya che temaNe e pratimA para Izvaratvane Arepa karyo-izvaratva pratiSThita karyuM ane tenI pATalI para lekha ketaravAmAM Ave che ane keTalIkavAra dhAtunA biMbamAM pratimAjInA parikaranI pAchaLanA bhAgamAM paNa e lekha ketaravAmAM Ave che. A vidhi thatAM pratimA pUjya gaNAya che. tyArapachI snAna karyA
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2para nAmAMkita nAgarika vagara tene sparza paNa karAya nahi eTalI pavitratA temAM AvI jAya che. A prANapratiSThAnI vidhine zAstrakAra pratiSThA kahe che. pratiSThA eTale IzvarapaNAnI-aizvaryanI sthApanA-Are paNa. AvI vidhi ATalA vistArathI karavI ja joIe ke pratimApratiSThApananI sAdI vidhi che ke nahi vagere savAlane atre sthAna nathI. atre kahevAnI hakIkta e che ke-AvI vistRta vidhi karavAmAM Ave tene zAstrakAra pratiSThA kahe che ane amuka mUrti pratiSThita thaI ema jyAre kahevAmAM Ave tyAre te pUjya-pUjanika, pUjA karavA gya thaI e artha samajavAne che. A pratimA-pratiSThA pana vidhine lekabhASAmAM "aMjanazalAkA" kahevAmAM Ave che. pratiSThita pratimAne amuka derAsara, maMdira ke sthAnamAM sthira karavAmAM Ave, besADavAmAM Ave te paNa eka rIte pratiSThA kahI zakAya, kAraNake enA maMdiramAM pratimAnI sthApanAnI vAta mukhyapaNe Ave che. ArasanA pratimAne amuka sthAne besADyA pachI tyAMthI tene pheravavAmAM AvatA nathI, tethI te vidhine lekabhASAmAM pratiSThA " kahevAno rivAja paDI gayA che. ene zAstra paribhASAmAM "biMbapraveza" kahe che. kAraNa prApta thaye eka zaherathI bIje zahera pratimAne laI jaI tyAMnA maMdiramAM vidhipUrvaka besADavAmAM Ave che. te prasaMge je mahatsava karavAmAM Ave che tene paNa leke pratiSThA mahotsava kahe che. e mahotsava bahu vistRta vidhithI ane sAmAnya vidhithI thAya che, paNa ahIM spaSTa karavAnI vAta e che ke
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 253 leke jene hAlamAM pratiSThA vidhi kahe che tene zAstrIya bhASAmAM 'biMbapraveza mahotsava kahevAmAM Ave che. A banne vidhi taddana jUdI che eTale ApaNe te A varNanamAM zAparibhASAnA zabdo vAparazuM jethI kaI prakAranI gerasamajutI na thAya. jyAM pratiSThA" zabda Ave tyAM leka paricita aMjanazalAkA" artha samaja ane jyAM "praveza mahatsava' zabda Ave tyAM paricita lekabhASAmAM hAla vaparAte pratiSThA zabdane bhAva samaja. A pratiSThA mahotsava ane praveza mahotsava bahu vistArathI pAlItANA zaheramAM ujavAya che tenI vigata ApaNe joIe. vizALa kuMtAsara jevA khADAne pUravAnI azakaya jevI gaNAtI vAtane zakya karanAra ane taLAvane pUrI te para devavimAnanI racanA karanAra bhavya sAhasika nara te cAlyA gayA, paNa tenI pAchaLa tenI bhAvanAne samajanAra ane IcchAne mAna ApanAra puruSe muktA gayA hatA. zeTha khImacaMdabhAI bahu sAhasika nahotA, paNa dharmabhAvanAmaya, bhaktibhAvarasika ane pitAnA hukamane mAnanAra ane IrachAne amala karanAra hatA. emanAmAM bheLapaNa ane sAthe rAjavaibhava mANavAnI bhavyatA hatI. emanI salAhamAM zeThanI bhAvanAne barAbara samajanAra ane kAmane pAra pADavAnI asAdhAraNa zakti dharAvanAra vyApArI dharmabhAvI paMcAtI A-salAhakAra ane saMbaMdhIone moTe samudAya hate. e AkhA samudAyane motIzAha zeTha tarapha pUjyabhAva hato, enI dharma bhAvanAne amala karavAnI tamannA hatI ane zeTha jANe hayAta hoya ane pite
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 nAmAMkita nAgarika kAma kare evI rIte kAma ApavAnI AkAMkSA hatI. e savamAM zeTha amaracaMda khImacaMda damaNInuM nAma agrasthAne Ave che. emaNe zeTha khImacaMdabhAInuM pradhAnapada lIdhuM hatuM ane sadhayAtrA ane mahAtsavamAM mukhya kArya temanI dekharekha nIce thatuM hatuM. zeTha khImacaMdabhAI nA nAme hukame nIkaLatA paNa e hukamanI pAchaLa vicAraNA ane paddhatinI sava goThavaNa zeTha amaracaMda imaNInI hatI, te have pachI jovAze. bAkI tA kalANujI kAnajInA putra dIpacaMdabhAi jee khAlAbhAinA nAme mAtIzAha zeThanI TuMkanI pAchaLa TuMka baMdhAvI jANItA thayelA che te temaja phUlacaMda kapuracaMda geAdhArI (zeThanA munIma ) ane bIjA khUba sahAyamAM hatA. zeTha hemAbhAI jAte AkhA vakhata hAjara hatA ane zeTha haThIsIMga kezarIsIMga tA pAtAnA gharanu kAya hAya e rIte kAma ApI rahyA hatA. eTale kutAsarane pUranAranI duHkhada gerahAjarI chatAM A pAkA vahevAru mANasoe emanI gerahAjarI jaNAvA na dIdhI ane jANe zeTha hAjara heAya tevI rIte kAma AgaLa dhapAvyuM. te vakhate deza-paradezanA saMdeza laIne lagabhaga eka hajAra saMghavIe AvyA hatA, teo khaDepage saghanI sagavaDa jALavavA tatpara rahetAM hatAM. uparAMta e yugamAM saMghanI bhakti karavAmAM mahApuNya manAtuM hatuM. saMghane pANI pAyuM, te mATe mATI kAThIe, mATalAM ane pyAlAM bahAra mUkavAM e mahatvanuM kArya gaNAtuM. pANInA naLa nahAtA eTale pANInI sagavaDa ThAma ThAma lokeA karatA ane tema karavAmAM sevA ane puNya samajatA hatA. e uparAMta saMdha ke navakArazI
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 255 nA jamaNa vakhate pIrasavAnuM kArya karavAmAM yuvake meTuM subhAgya samajatA hatA. eTale ke jAte sagavaDa karI letA ane bIjAone sagavaDa ApatA ane bIjA svadharmI baMdhuene sagavaDa ApavAnI pitAnI pharaja samajavA uparAMta emAM puNyabaMdha samajatA hatA. eTale sevAkArya sAmAjika tathA dhArmika dRSTie ane aihika tathA pAralauki lAbhanI najare karavAmAM AvatuM hatuM. Aje pIrasanAranI achata che ke jamanAra lekene cIja hovA chatAM pahoMcI nahi e vAta te kAmamAM azakya hatI ane pIrasaNIA bhADutI rAkhavA paDatA nahatA. gaLAmAM phUlanI mALA ane mAthA para phUlanI kalagI nAkhI pIrasavAnA tAso bharI paMgatamAM pIrasavuM ene jIvanane hA gaNavAmAM AvatA hate. dareka moTA taMbU vibhAgamAM pANInI keThIo taMbU bahAra lagAvI devAmAM AvI hatI. pharatA pharatA jyAre joIe tyAre pIvAnuM pANI maLI zakatuM hatuM. e uparAMta davA mATe vaidyonI khAsa sagavaDa karavAmAM AvI hatI eTale jarApaNa zArIrika agavaDa thAya tene upAya turata karavAmAM AvatuM hatuM. kahevAmAM Ave che ke-lagabhaga deDha lAkha mANasa pAlItANuM zaheramAM ekaThuM thayuM temAM ekanI 'nArI paNa phUTI nahi, eka maraNa thayuM nahi ane A vakhata AnaMda-maMgaLamALA vartI rahI. ATalA uparathI khImacaMdabhAInI tahenAtamAM ane saMghanI sevAmAM seMkaDe nahi paNa hajAro svayaMsevake hAjara thaI gayA hatA ema je ullekha 1 athavA "nAthI nasakorI, nAkamAMthI lehI javuM te.
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 nAmAMkita nAgarika che te vAta samajAya tema che. mAtra "svayaMsevaka" zabdane te vakhate upaga nahete thatuM, paNa ene "sAdhama sevA"nuM nAma ApavAmAM AvatuM hatuM. e sevAkAryamAM garIba tavaMgarane bheda nahote, nAnA meTAne bheda nahotemAravADa gujarAtane bheda nahote, strI puruSane bheda naheAte-dareka vyakti pitAthI banI zake teTaluM, bIjA mATe kAMI karavAmAM AnaMda mAnate have ane ema karIne pitAne dhanya mAnate hate. sevAkArya karavAmAM sAmA para upakAra karavAnI bhAvanA nahotI, sAme mANasa AbhAra mAne evI IcchA nahotI, "theMkayu" zabda lagabhaga aparicita hatuM ane sevAbhAvamAM rahela dharmabhAvanAne prAdhAnya hatuM. AthI lokonI sagavaDe jALavavAmAM vAMdho na AvyuM ane kadAca keIne sahaja agavaDa paDI jAya te te vAtane mukhyatA ApavAnI te vakhate rIti paNa nahotI. "hAya !" kAMI nahi!" "parvanA dahADA sAMkaDA ja hoya, vigere sumeLasUcaka zabdono upayoga karI jarA sahaja agavaDa hoya te leke calAvI letA. mATe samudAya maLe tyAre emaja cAleema mAnI leke calAvI paNa letA, zeTha khImacaMdabhAIne A rIte pitAnA salAhakAre uparAMta anya ane kenI sahAya vagaramAgye maLI ane ene laIne mahatsava kArya AgaLa dhapavA mAMDyuM. AvI rIte vyavasthita goThavaNa ane AvanAranA sunirNata sevAbhAvI sahakArathI kAma khUba dIThuM ane leke jarA paNa agavaDa bhegavyA vagara dhArmika dRSTie anumodanA karI pragaTa thayA ane vyavahAra daSTie vagara agavaDe sukhasagavaDa ane cenamAM rahyA.
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metIzAha 2pa7 zrI saMghanuM pAlItANAmAM Agamana thayuM, sAmaiyAnuM kArya pUruM thayuM, tyAra pachInI hakIkatamAM DerA taMbU, rAvaTI, samiyANAnI hakIkata khAsa dhyAna kheMce che. keTalAka samiyANA te. rAjavaibhavI hatA, jharInA hatA, mAthe davajApatAkA pharakAvI potAnI oLakhANa Ape tevA hatA. nAnI rAvaTI, nAnA meTA taMbUo ane keTalAka samiyANuM te ghara jevI sagavaDavALA hatA. keTalAka lake gADAne zaNagArI laI AvyA hatA ane gADAmAM ja upayogI cIjanI vyavasthA karI tenI AjubAju sagavaDa karIne rahyA hatA. mAIlane gherA hate. chatAM cAlavA pharavAnI gallIo rastAo ane gADAone javAnA mArgo barAbara rAkhavAmAM AvyA hatA. rAtre dareka taMbUvALA pitAne hisAbe dIvA karatA eTale cAre tarapha jhAkajhamALa thaI rahetuM hatuM. enuM varNana karatAM kavi lakhe che ke-hajAre dIvAo eTalA jhagamagI rahyA hatA ke jANe vIjaLI zeDe vakhata visAmo khAI gaI hoya tevo dekhAva lAgate eTale vIjaLI jevo prakAza comera phelAI rahyo hate. ATalA uparathI rAtrIne vakhate prakAzane aMge paNa kaI paNa prakAranI agavaDa nahatI paDI athavA pUratI sagavaDa thaI gaI hatI ema jaNAya che. aMjanazilAkA mATe girirAjanI taLeTI hAla che tenI sAmI bAjue pUrva dizAe Avela khetaramAM bhavya maMDapa nAMkhavAmAM AvyA hatA. te maMDapamAM pahelI pIThikA banAvI te para pAMca hajAra ArasanI suMdara mUrtione padharAvavAmAM AvI hatI. pratimAo evI sarasa rIte goThavavAmAM AvI hatI ke
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 nAmAMkita nAgarika tenI vaccenI keDImAMthI snAna karI zuddha vastra paherI pUjaka avarajavara karI zake. eka moTI pIThikA pUjana ane abhipeka mATe racavAmAM AvI hatI. e pIThikA para caturmukha dhAtunA bibo padharAvavAmAM AvyA hatA. A snAtrapITha upara cAra biba cAra dizAe nahi paNa eka bIjAne-lAgI sIdhI hAramAM sthApavAmAM Ave che. A maMDapa eTale meTe hatuM ke emAM pAMca hajAra uparAMta pratimAjI mATenI pIThikAo uparAMta pUjanavidhi karanAra, karAvanAra ane jovA AvanAra hajAre mANase temAM besI zake teTalI sagavaDa hatI. e snAtra pIThikA hajI paNa jaLavAI rahelI che ane taLeTInI sAmI bAjue pUrva dizAe joI zakAya che. je khetaramAM maMDapa nAkhavAmAM AvyuM hatuM te paNa taLeTInI sAmI bAjue che. e khetaramAM tyArapachI kheDa karavAmAM AvI nathI ane atyAre paNa e khetara vagara kheDAyeluM rAkhavAmAM Ave che. amuka sthAna para Avo bhavya banAva bane tenI yAdagIrI rAkhavAnI A cAlatI rIti che. varasAInA karAra para sahIo thaI tyAM ane svITajharalAMDanA lesana (Lousenna ) zaheramAM suleha para meTA rAjyanA pradhAnoe sahI karI tyAM temanI khurazIo haju jALavI rAkhavAmAM AvI che ane eka cAlu bhIMtA ghaDiyALa (koka)ne te vakhate cAlatI baMdha karavAmAM AvI, te haju vagara cAvI dIdhela sthitimAM sahI karavAne samaya batAvI rahelA che. je khetaranI jagyAmAM A zubha kArya thayuM tenI yAdagIrImAM have pachI e khetarane anAja pakAvavAnI ane tene aMge kheDAvavAnI tasdImAMthI mukta karavuM ghaTe-e kaI khyAla
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 259 A vastusthitinI pAchaLa haze ema anumAna thAya che. e. vizALa kSetra atyAre para aNakheDAyeluM rahe che e hakIkata che. ATalI moTI pratiSThAvidhi karavAnI, ATalAM bibane, aMjana karavAnuM, biMbapraveza mahotsava mATe girirAja para sarva vidhi pharIvAra karAvavI ane vidhio vistArapUrvaka saMpUrNa aMze karAvavAnI IcchA hovAthI traNa gacchanA dhurardhAra AcAryone te vakhate AmaMtraNa karI pAlItANe bolAvavAmAM AvyA hatA. zeTha khImacaMdabhAIe kharataragacchanA AcArya zrI jinamahendrasUrine atyaMta AgrahabhareluM AmaMtraNa karI belAvyA hatA. zeTha amaracaMda khImacaMda damaNae tapagacchanA AcArya (mULapATe-zrIpUjya) zrI dhanezvarasUrine AmaMtraNa karI lAvyA hatA. tapagacchanA saMvegI pakSamAM te vakhate AcAryanI sthApanA karavAmAM nahotI AvatI eTale AcArya sthAna te zrIpUjyanuM rahyuM hatuM ane gaNi, paMnyAsa padavI bahu maryAdita saMkhyAmAM saMvipakSamAM ApavAmAM AvatI hatI. A pratiSThA vakhate tapagacchanA aneka sAdhuo AvyA hatA. paMDita vIravijaya hAjara hatA e temanA racelA DhALiyA parathI jaNAya che. zrImadda padyavijayajI te vakhate hayAta hatA. teo ane temanA ziSya paMDita rUpavijaya A pratiSThA vakhate hAjara hatA ke nahi tene kAMI ullekha maLato nathI. jenAthI banI zake te ghaNAkharA sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAo pAlItANe AvyA hatA ema barAbara jaNAya che. ane zeTha haThIsaMga kezarIsiMganA Agraha ane AmaMtraNathI sAgaragacchanA AcArya zAMtisAgara pAlItANe temanA (ha.ke.nA)
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 nAmAMkita nAgarika saMdhamAM AvyA hatA. AvI rIte traNa gacchanA AcArya eka zaheramAM eka sAthe eka uddezathI rahe e banAva abhinava gaNavAmAM AvatA hatA. aneka madirAnI pratiSThA karavAnI hatI, aneka bimAnI pratiSThA karavAnI hatI, aneka dhvajadaDAnA vidhi temaja aneka kaLazeAnI vidhi karavAnI hatI eTale AcAryanI pUratI saMkhyAmAM jarUra hatI. te kALe je mAnyatA hatI ane sAdhue vikAsanI je kakSAe paheoMcyA hatA te najare eka sAthe traNa AcArya susaMpathI rahe e vAta asAdhAraNa gaNAtI hatI. gabhedanuM jora te vakhate Akaru` hatuM eTale AcAryA ekaThA thAya tA matabhedanI ugratA thaI javAnA vadhAre bhaya rahetA ane sAthe maLI sahakArathI kAma kare e vAta asAdhAraNa athavA lagabhaga azakaya jevI gaNAtI. e sthiti hAla sudharI che ke vadhAre kharAba thaI che tenA itihAsamAM utaravuM aprastuta che eTale ahIM te je hakIkata je svarUpamAM maLI te AkAramAM rajU karI tyAM aTakI javuM ceAgya gaNavAmAM AvyuM che. A traNa gacchanA traNa AcArya pAlItANAmAM ekaThA thayA hatA e vAtanI noMdha paDita zrI vIravijaye peAtAnAM anAvelAM DhALiyAmAM paNa atyaMta gaurava sAthe nAMdhI che. 'tapagaccha khaDatara sAgaruM re, suravara traNa mIlAya saluNA ' ( ceAthI DhALa. gAthA 11 mI ) ane te vakhatanI je hakIkta prApta thaI che temAM paNa e banAvane khUba agatyatA ApavAmAM AvI che. ghaNI pratimAo aMjanazalAkA karavAnI hAvAthI AcAya
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 261 mahArAjanI vizeSa jarUra hatI. traNa judA judA gacchanA eka ja kAryamAM chatAM gacchabhedane aMza mAtra bIlakula jhagaDe nahote, bhedabhAva nahote, paraspara salAhathI aMjanazalAkAnuM kAma karyuM hatuM. "je je kuTuMba je gacchane mAnatA hatA tenA AcAryone padhAravA temaNe vinaMti karI hatI. AvI nedha che. emAM maMdiranI aMjanazalAkA lakhI che te samajaphera jaNAya che. aMjanavidhi pratimAnI hoya, maMdiranI caityapratiSThA thAya-vajadaMDanI pratiSThA thAya eTale emAM paNa pUjyabhAva Ave che. A rIte te prasaMga para lagabhaga dasa lAkha jene ane te vakhate upalabdha ghaNAkharA sAdhuo, sAdevIe pAlItANe mahatsavamAM bhAga levA AvyA hatA. AcAryone A meLa nAMdhI rAkhavA yogya che. A mahotsava prasaMge pAlItANAmAM ThAkora pratApasiMha gahelanuM rAjya hatuM. rAjya sAmAnya hatuM, rayAsata tenA pramANamAM hatI. ThAkare pitAnI banatI madada A pratiSThA mahotsava kAryane aMge karI hatI ane te meTA prasaMgoe aneka vakhata maMDapamAM hAjarI paNa ApI hatI. rAjyanI vizeSa madadane kAMI ullekha maLe nathI, paNa rAjya taraphathI kaI jAtanI kanaDagata thaI hoya evuM jANavAmAM AvyuM nathI ane ThAkara pratApasiMha vAraMvAra hAjarI ApatA hatA te uparathI teo banatI madada karatA hatA ema anumAna thAya che. rAjya sAthe matabheda ane keTalAka takarAra thayA tenI zarUAta ThAkara sUrasiMhajInA vakhatamAM tyArapachI thaI hatI eTale rAjya taraphathI banatI sahAya maLavAno saMbhava che. bAkI te
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 nAmAMkti nAgarika te vakhate kaMpanI sarakAranuM ane aMgreja prajAnuM puNya baLavAna thatuM jatuM hatuM. muMbaIthI khImacaMdabhAI zeThane lazkarI palaTaNanI sahAya maLI hatI ane noMdha parathI jaNAya che ke temane pAdazAhI keriTe paravAne karI ApyuM hatuM. kaMpanI sarakArane vAvaTo teo pharakAvatA hatA eTale e saMgemAM dezI rayAsata te ke Adara Ape te anumAnathI samajI zakAya tevuM che. khAsa vAta te e che ke-khImacaMdabhAI potAnI sAthe eTalI sagavaDa muMbaIthI letA AvyA hatA ane mahinAothI eTalI moTI taiyArI karavAmAM sthAnika vastu Adine saMgraha karI rAkhavAmAM Avyo hato ke jethI sahAyanI apekSA ja na rahe vaLI cekI-paherA ane rakSaNa mATe moTI saMkhyAmAM mANasanI vyavasthA karavAmAM AvI hatI ane khAsa vizvAsu mANasane paNa sAthe lAvavAmAM AvyA hatA, ethI AkhA mahotsava daramyAna ane saMghanA lagabhaga pAlItANAnA deDha mAsanA vasavATa daramyAna eka paNa cerIne banAva banyo nahi, eka paNa guno noMdhAyo nahi ane loka jevA AnaMdathI AvyA hatA tevA utsAhathI pAlItANAmAM rahI zakyA. AvI ja goThavaNa pratyeka nAnAM moTAM saMgha-sathavArAne aMge vyavasthita rIte karavAmAM AvI hatI tethI lagabhaga eka hajAra saMgha pAlItANe AvyA temane rastAmAM paNa cerI, dhADa ke lUMTane eka paNa banAva banyuM nahotuM. jAnamAlanI paristhiti, javA AvavAnA sAdhane ane saDakanI alpatA, relvenI gerahAjarI, eraplenanI sagavaDanI paNa gerahAjarI ane lUMTArA-bahAravaTIAnI hayAtIne e yuga hatuM, eve vakhate ceka-paherAne pAke baMbasta karavAnI bhAre jarUra
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha 263 hatI. ene aMge ThAkAra pratApasiMhe paNa pAtAthI banatI sahAya karI haze ema mAluma paDe che. ahIM mahAtsavanI taiyArI vakhate eka khedakAraka banAva khanI gayA. zeTha meAtIzAhanA patnI-vidhavA divALIbAI mAMdA paDI gayA. teo mahAtsavanI taiyArI joI rAjI thayA, paNa temanuM zarIra TayuM nahi. tee kuMbhasthApanA karavA paNa rahyA nahi. peAsa vadamAM temanuM zarIra paDI gayu.. lokeAe emanA agnisa skAra karyAM, temanA taraph yAgya bhaktibhAva batAvyA, paNa mahAtsavamAM jarA paNa vikSepa paDavA dIdhA nahi. leAkAe mAnyuM ane kahyuM ke meAtIzAha zeTha devatAone nAtaravA gayA hatA, tene vadhAmaNI devA mATe divALIbAi zeThANI svage gayA, kAraNa ke temane peAtAnA patine jaNAvavu hatuM ke jevI temanI icchA hatI te pramANe mahAtsava karavAnI sava taiyArIe temanA putra khImacaMdabhAie karI hatI. AvA savaLAatha lIdhA ane devagati yAgya sanmAna divALIbAinA mRtadehane ApI temanA agnisa sTAra pAlItANAnI bahAra nadInI pAchaLanA bhAgamAM karavAmAM AvyA. ema kahevAya che ke--zeThANI divALIkhAinI preraNAthI motIzAha zeThanA deva thayela jIve gAbhadra deve jema peAtAnA putra zALibhadrane Rddhi pUrI hatI, tema khImacaMdabhAIne aDhaLaka dhananI pUravaNI karI hatI. hi tA AvA samArabha ane AvA mATA kharca azakaya thaI paData. leAkeAnI meATI saMkhyAnuM dararAjanuM Agamana ane hisAba vagaranA kharca karatAM khImaca'dabhAie pAchu vALIne joyuM nathI, tenu' kAraNa
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 nAmAMkti nAgarika metIzAha zeThe deva tarIke karelI sahAya hatI evI alaMkArika upamA kavie ApI che eTaluM ja nahi, paNa janatA paNa te pramANe te vakhate mAnatI hatI ane mukhethI AnaMdapUrvaka vAta karI rahI hatI. zAstra prasiddha zAlibhadranI vAta che. enA pitA gabhadra deva thayA hatA te putra premathI dararoja zALibhadrane tenI strIo mATenI je tetrIza peTI utAratA hatA ane temAM khAvAnI vaparAza ane upaganI sarva cIjo pUrI pADatA hatA eTale zAlibhadrane dhana kamAvavAnI ke te mATe ciMtA karavAnI jarUra paDI nahotI. A alaMkArika vAtane bAju para rAkhIe te temAMthI be vAta nIkaLe che. khImacaMdabhAIe kharaca karavAmAM saMkeca ryo nahi ane mAtA divALIbAInA avasAnathI pratiSThAkAryane jarApaNa laMbAvyuM ke mulatavI rAkhyuM nahi ane zekane nimitte jamaNa AdimAM khalana AvavA dIdhI nahi ane e vAtane AgaLa karI cAlu mAnyatAne prAdhAnya ApI jamaNa vigere aTakAvyAM nahi. vyavasthA-ekabAjue maMDapa bAMdhavAnI dhamAla cAlI rahI hatI, bIjI bAjue navAM navAM taMbUo taNutAM jatAM hatAM, rasoDAnI dhamAla zarU thaI hatI, darareja vadhAre vadhAre saMgha AvyA karatA hatA, temanA sthAna niyata karavAnuM ane temane taMbUo vigere sagavaDanI vyavasthA thatI jatI hatI ane emAM javA AvavAnI agavaDa na Ave tevA rastAo tathA gADAMnI avarajavara rahe te rIte kAma levAnI geThavaNa karavAmAM AvatI hatI. bane tyAM sudhI prAMtavAra sagavaDo paNa karavAmAM AvI hatI eTale mAravADane vibhAga, mevADane vibhAga ema
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 265 zeTha motIzAha taMbU rAvaTI nAkhavAmAM AvatA hatA eTale eka vibhAganA bIjA leke Ave te AgaLathI AvanArane zodhI zakatA hatA. meTe meLo ekaThA thayA hatA ane jAte ja hatuM eTale sthAnanI goThavaNa paNa moTA pAyA upara ane vyavasthAsara karavAnI hatI. A kArya jUdA jUdA niSNAta ane kAryarasikene soMpavAmAM AvyuM hatuM. e kArya eTalI sArI rIte thayuM hatuM ke lekone pitAnuM sthAna meLavavAnI ane anyane maLavAmAM agavaDa paDatI nahotI. eka sthAne tapAsa karavAnI jagyA(InkavAyarI ophisa)nI paNa vyavasthA rAkhI hatI, eTale kene kyAM zodhavA tene patto maLI jatuM hatuM. lAkhe mANase ekaThuM thayuM, chatAM jema AvatA jAya tema dUdhamAM sAkara bhaLI jAya tema aMdara aMdara vyavasthA thaI jatI hatI. atyAranAM avarajavaranAM sAdhanA pramANamAM te vakhate te bAbatamAM ghaNI alpatA hatI, te vakhate moTara lerI ke relve, moTara ke TekasI hatAM nahi, chatAM kaI prakAranI sagavaDamAM khAmI AvavA dIdhI nahi. e vyavasthAzaktinI khUbI batAve che. sthAna-goThavaNu mATe vyavasthA karanAra amuka mANase hatA, divAbattInI vyavasthA mATe judA mANase hatA, raseDAnI vyavasthA eka vagadAra varganA hAthamAM seMpavAmAM AvI hatI, dharmakriyA maMDapa bAMdhavAnuM kAma anyanA hAthamAM hatuM ane AvelA sAdhu, sAdevInI vaiyAvacca karanArA anerA hatA. lekasukhAkArI ane Arogya mATe zarUAtathI khUba cIvaTa rAkhavAmAM AvI hatI ane tene mATe te eka Akhe varga khaDe page kAma karI rahyuM hatuM. kaI paNa ThekANe kacare, pUje ke
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAMkita nAgarika meluM ekaThAM thavA devAmAM AvatAM hatAM ane e rIte banI zakatI sarva rIte AvanAra saMghanI, yAtrALuonI, sAdhu sAdhvIenI sagavaDa jaLavAI jAya te mATe goThavaNa cIvaTapUrvaka karavAmAM AvI hatI. lokenI jamAvaTa A rIte thaI, temane sthAna para laI AvavAmAM AvyA, lAkhe ke AvI gayA ane vadhAre AvatA gayA. have te prasaMge pratiSThAvidhine mahotsava kevI rIte thaye tenI vigate joIe. jaLayAtrA cAre tarapha lekamedanI jAmatI rahI hatI, dararoja hajAre navIna yAtrALuo ane bhaktajane AvyA jatA hatA, utArA taMbU ane jamaNanI dhamAla cAlI rahI hatI ane ADe hatharANa leke caDyA hatA. te vakhate sarvanA mukha para AnaMda ane jIbhamAM prazaMsA chavAI rahyA hatA. mahe tsavanI zarUAta jaLayAtrAnA meTA varaghoDAthI thaI. jenazAstrane niyama che ke AvA mahAna prasaMga mATe tIrthanAM jaLa ekaThAM karavAM. tIrthabhUmimAM camatkArika paramANuo hoya che. jyAM mahAna puruSa nirvANa pAmyA hoya tyAM temanAM paramANuonAM avazeSe rahI gayAM hoya temAMthI ekAdane saMbaMdha ke saMsarga thaI jAya te zAMti jAmI jAya che. anya kSetramAM karelAM karmo tIrthabhUmimAM nAza pAme che. e pavitra jaLamAM paNa zAMti hoya che, ThaMDaka hoya che, samabhAva hoya che. khAsa mANase mekalI aneka tIrthanAM jaLa AvA mahotsava prasaMgee maMgAvavAmAM Ave che. 18 (aDhAra) snAtramAM judI judI auSadhio pANImAM nAkhIne snAtra karAya che. zeTha khImacaMdabhAIe aneka
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzA 367 tInAM jaLa ekaThAM karyAM hatAM. gaMgA jevI nadInAM pANI, sametazikhara, giranAra, AbU, tAraMgAnAM jaLa ane ema khUba moTI saMkhyAmAM parimita jaLa ekaThAM karavAM uparAMta bahu sArI koTInA pUramAM mahApavitra zrI zatruMjaya nadInuM jaLa lAvavA jaLayAtrAnA varagheADA pAsavada 10 ne rAja caDhAvyo. zatru...jayA nI tA pAMca cha mAIla dUra che, tyAM snAna karI tyAMthI pavitra jaLa lAvavAmAM AvyuM ene taLATInI lagabhagathI varaghADA caDhAvI e jaLane maMDapamAM lAvavAmAM AvyuM. sadhavA strIone mAthe pANInA kuMbhA zAbhI rahyA. bhagavAnanA rathanI pAchaLa pavitra jaLathI bharelA hajAro kuMbhA ane suMdara vajrAla kAramAM sajaja thayela yuvatIenA mastaka para enA aLakATa ati AkaSa ka hatA ane A rIte jaLayAtrAnA varagheADAthI vada dazamIne rAja maheAtsavanI zarUAta thaI. jaLacAtrAnA varaghADA AvA mahAna mahAtsavanuM' agatyanuM aMga gaNAya che ane emAM strI puruSAne temaja bALaka khAlikAone sa ne bhAga levAnA hAine khUba AnaMda Ave che. utsavapriyAH vahu mAnavAH manuSyAne utsava bahu priya hoya che ane AkhI manuSya jAtinI e khAsIata che. AkAra krUratA jAya che, paNa aMdaranA muddo e ja rahe che. asala rathamAM besatA hoya tA atyAre meTaramAM bese, asala pItaLapAnAnI kamAnA thatI hAya / atyAre lIlAtarInA maMDapa naMkhAya, asala DhAla tAMsAM vAgatAM hAya tA atyAre benDavAjA vAge--paNa utsavanI aMdaranA muddo tA eka ja heAya che. AvI rIte jaLayAtrAnA bhavya varagheADA nIkaLyo. khImacaMdabhAI rathamAM prabhune laIne
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 nAmAMkita nAgarika beThA ane lAmaNa dIvaDe temanA patnIe lIdhe. A jaLayAtrAnA varaghoDAthI mahotsavanI zarUAta thaI. kuMbhasthApanA:-pAsa vada bArasane divase kuMbhasthApanA karavAmAM AvI. bibapratiSThA vidhimAM ke bIjI koI paNa vidhimAM kuMbhasthApana vidhi agatyanI gaNAya che. svaccha karelA mRttikAnA kuMbhamAM pavitra jaLa bharI kuMbha upara nALIe mUkI, tenI bAjumAM nAgaravelanA pAna rAkhI lIlA rezamI kapaDAthI DhAMkI tene sutarathI bAMdhavAmAM Ave che. A kuMbhasthApanA mahatsava sthAne thAya che. kuMbhane cokhAnA DhagalA para sthApavAmAM Ave che. emAM jaLa bharatI vakhate maMtroccAra thAya che. enI bAjumAM akhaMDa dIpaka rAkhavAmAM Ave che. mahotsavanA prAraMbhathI te Akhara sudhI savAra, bapora ane sAMja tenI pAse sAta smaraNanA jApa thAya che. sAta smaraNamAM navakAra, uvasaggahara, saMtikara, namijaNa, ajitazAMtistava ane bhaktAmara ne bRhazAMtine samAveza thAya che. te sthAne trikALa jApa ane prabhAta sAMja prabhAtI ane gItagAna suvAsaNa strIo kare che. A kuMbhasthApanathI mahotsavanI zarUAta thAya che. pratiSThAvidhimAM akhaMDa dIvAne ghaNI agatyatA apAya che. ene akhaMDa jALavavuM paDe che ane e olavAI na jAya teTalA mATe khUba cIvaTa rAkhavAnI hoya che. te dIvI upara meTuM phAnasa rAkhavAmAM Ave che, kuMbha sthApananI visarjana sudhI tenI pavitratA jALavI rAkhavAnI vyavasthA karavAmAM Ave che. AvI rIte poSa vada bArasa (saM. 1893) ne rAja kuMbhasthApanAthI pratiSThA mahotsavanI zarUAta karavAmAM AvI.
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 269 zeTha motIzAha tIrtha jaLa lAvavA mATe khAsa mANase moklavAmAM Ave che. gaMgA, yamunA vigere nadInAM jaLa maMgAvAya che. pavitra girirAja paranA sUryakuMDanA, zatruMjaya nadInAM jaLa maMgAvAya che. sattAvIza ke 108 kUvAnAM jaLa maMgAvAya che. teTalA kUvA na maLe te nadImAM vIraDA karIne tenI saMkhyA 108 karavAmAM Ave che ane tenAM jaLa vidhipUrvaka maMgAvavAmAM Ave che. jaLa lAvanAra snAna karI pavitra vastra paherI bahu mAna ane zuddhipUrvaka jaLane lAve che ane jaLane khUba pavitra rAkhavA mATe khAsa vyavasthA karavAmAM Ave che. zeTha khImacaMdabhAIe sava vidhi utkRSTa rIte karI hatI. emaNe saMkSepa vidhine kaI jagyAe Azraya lIdhe nahe. emane vidhi karAvanAra paNa te kAmanA traNa moTA AcAryo maLI gayA hatA ane kaI paNa vAta calAvI levAnI na hovAthI vidhi mATe suMdara vastuone sArI rIte saMgraha karavAmAM AvyuM hatuM. taLeTI AsapAsa je vidhi karavAmAM AvI ane jenuM hAla varNana cAle che te biMbapratiSThA mahotsavanI vidhi samajavAnI che. vyavahAramAM ene aMjanazilAkA kahevAya che. A AkhI vidhi pAlItANA zaheramAM taLeTI pAse thaI che, e vAta lakSamAM rahe. AnI pachI bibapraveza mahotsavanI vidhinI hakIkta Avaze, te sarva vidhi girirAja para thaze. tene laukika vyavahAra bhASAmAM "pratiSThA " kahevAmAM Ave che. hAla te vidhinI vAta nathI e vAta dhyAnamAM rAkhavAnI che.
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 nAmAMkti nAgarika - rAtri jAgaraNadiA kuMbhasthApana vidhi thayA pachI dararoja savAre prabhAtiyAM ane rAtre trijAgaraNa thavAnI zarUAta thaI. prabhAta rAgamAM sumadhura kaMThe strIo majAnAM prabhAtiyAM maMDapamAM gAya ane vidAya thAya tyAre khAlI hAthe na jatAM suMdara cIjo je lAkhonI saMkhyAmAM ekaThI karavAmAM AvI hatI te letI jAya. Ane prabhAvanA kahevAmAM Ave che. rAtre trijagA strIonA paNa thAya ane puruSanA paNa thAya. puruSo DAMDiyArAsa le ane nRtya paNa kare. A jenI ane khAsa karIne kAThiyAvADanI viziSTatA che ke tyAM puruSe paNa dAMDiyArAsa jAte le che. emanI kAMsInI jhaka sAMbhaLI hoya te mugdha thaI javAya. emanA hAthamAM jera eTaluM ke naravuM te tAla mATe saMbhaLAya nahi, tethI kAMsInI jhuka cAle tyAre nebata. rAkhavAmAM Ave che. A rIte savAra sAMja maMDapamAM AnaMdamaMgaLa thAya. trikALa smaraNa pATha thAya ane AMgI, pUjA, rezanI thAya. lekenA mukha para AnaMda ane netramAM premanI ti jhaLahaLatI dekhAya. e rIte kAryAraMbha moTA pAyA upara poSa vada 12 thI zarU thayo ane bhavya mahotsavanAM maMDANa maMDAyAM. bAhyazuddhi-pratiSThAvidhi karatI vakhate bAhyazuddhi khUba jaLavAya che. te karanAra snAtrIAne pauSTika, paNa pavana na chUTe tevo khorAka ApavAmAM Ave che. teo snAna kare tyAre temanI zuddhi mATe snAna karyA agAu Akhe zarIre pIThI coLavAnI vyavasthA karavAmAM AvelI hoya che. mAthAmAM caMbelInuM tela nAkhavAmAM Ave che. kekeDIthI mAthAnA bAla sApha karavAmAM Ave che. paheravA mATe taddana zuddha navAM sapheda dhotI ane
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 271 zeTha motIzAha uttarasaMga taiyAra rAkhavAmAM Ave che ane koI vagara nhAyelAne athavA carma ke jAnavarane sparza thaI jAya te pharIvAra snAna karavuM paDe che. vidhisthAna para A vakhata cAlu dhUpa karavAmAM Ave che ane aDacaNavALI(rajasvalA) strIne saMparka te sthAna para na thAya te mATe cIvaTa rAkhavAmAM Ave che. maMDapasthAnane lIpaNaguMpaNathI pavitra rAkhavAmAM Ave che ane tenI upara sugaMdhI jaLa, gulAbajaLa vigereno vAraMvAra chaTakAva karavAmAM Ave che. A uparAMta vAtAvaraNanI suMdaratA ane rasikatA mATe savAra sAMja nAbata. zaraNAI ane prasaMge Dhola-trAMsAMne gaDagaDATa tAlasUramAM karavAmAM Ave che ane pAMca idrine zAMti maLe ane sAthe AnaMda thAya evuM bhavya vAtAvaraNa taiyAra karavAmAM Ave che ane e bAhyazuddhi jema vadhAre sarasa rIte jaLavAya tema pratiSThAvidhinI saphaLatA thaI gaNAya che evI mAnyatAne pariNAme enI nAnI moTI dareka bAbatamAM khUba cIvaTa rAkhavAmAM Ave che. emAM jyAre pratiSThA karAvanAra netAne kharacano hisAba na hoya tyAre te naMdanavananI bIjI AvRtti-pratiSThAmaMDapa banI jAya che. enI zobhA aneka rIte vadhAravAmAM Ave che. te vakhate upalabdha hAMDI, jhummara, takhatA ane gAlIcAthI maMDapanI zobhAmAM vadhAre karavAmAM Ave che ane nUtana prakAranI kamAna para pItaLapAnA ane vAsaNethI tene bharI devAmAM Ave che. pitaLanAM vAsaNonI kamAne khAsa jovA lAyaka bane che. AMkhane zAMti Ape e rItanuM vAtAvaraNa
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra7ra nAmAMkti nAgarika jamAvavAmAM Ave che. maMDapanI vacce samavasaraNanI racanA karavAmAM Ave che, keI vakhata naMdIzvaradvIpa, koI vakhata giranAra, keI vakhata zatruMjaya, meruparvata ke caMpApurI ne pAvApurIne dekhAva khaDe karI temAM phuvArA banAvavAmAM Ave che ane avanavI racanA karI mahotsavanA maMDapane zobhAvavAmAM Ave che. A rIte taiyAra thayelA maMDapamAM kuMbhasthApanA karavAmAM AvI. tenI pAse akhaMDa dIpaka sthApavAmAM Avyo. tenI pAse zuddha uccAra sAthe sAta smaraNanA trikALa jApanI vyavasthA thaI gaI e ja divasathI zeTha motIzAhane nAme jhAMpe cAkhAnI vijA caDhAvavAmAM AvI. aDhAra varNana leke gharamAM dhUmADe na kare paNa zeThane kharace jame evI vyavasthA thaI gaI ane dararoja AvI pahoMcatA hajAro yAtrALuonA utArAnI rasoI thatI cAlI. dharmakriyA cAle tenI sAthe ja sukhasagavaDa ane Arogya mATe jarApaNa kacAza na rahe te mATe khAsa dhyAna ApavAmAM AvyuM ane AkhuM vAtAvaraNa AnaMdamaya banI gayuM. jyAM juo tyAM lokenA mukha para AnaMda, milanasukha ane vyavasthAnI prazaMsAnA uddagAro saMbhaLAya. pratiSThAvidhine aMge aneka prakAranI nAnI moTI vidhio thaI temAM agatyanI vidhi nIce saMkSepamAM jaNAvI che. hajAro pratimAnI pratiSThAnI vidhi girirAjanI taLeTInI sAmenA khetaramAM taiyAra karelA bhavya maMDapamAM eka ja sthAne thaIe khAsa noMdhavA jevuM che. ene karAvanAra vidvAna zrAvake hatA, paNa emAM mukhya nizrA tapagaccha, kharataragaccha ane sAgaragacchanA
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 273 AcAryonI hatI. (tapagacchanA vijayanezvarasUri, kharataragacchanA jinamahedrasUri ane sAgaragacchanA zAMtisAgarasUri) A traNe AcAryo paraspara premathI sAthe rahI kriyAkarAvatA hatA ane agrasthAna kharataragacchanA AcAryane ApavAmAM AvyuM hatuM, kAraNa ke zeTha metIzAhane asala gaccha kharatara hata; paNa traNe kuzaLa AcAryoe evA meLathI vAta lIdhI ke emAM keInI mukhyatA ke gauNatA karavAno ke gaNavAne prasaMga ja AvatuM nahotuM. jyAM paraspara meLathI vAta thAya tyAM pachI nAnA moTAne savAla ja rahetuM nathI. tyAM te eka bIjAne AgaLa thavA kahe, eTale bIje svabhAvika vivekathI pahelAne mukhya thavA kahe. jyAM AgaLa paDavAnI bhAvanA na hoya, paraspara meLa besato hoya ane prazaMsA karatAM AtmadaSTie kAma levAnI hadayavRtti jAgI hoya tyAM amInA varasAda varase che, premanAM nagArAM vAge che ane aMtaranI Urmio uchaLe che. AvA sumeLathI thatI vidhi-kiyA, lokenI medanI, sAdhu sAdhavIne sahakAra, vAtAvaraNanI vizichatA, seraThane bhale ziyALa ane hisAba vagarane kharca karavAnI paravAnagI hoya pachI tyAM devagatinA AnaMda uchaLe emAM navAI nathI ane ene loko cothA ArAnI vAnakI gaNe te te taddana samajAya tevI vAta che. bIje divase navagraha tathA dazadiphapALanuM pUjana thayuM. emAM eka sevananA pATalA upara navagrahanI sthApanA karavAmAM Ave che. pATalA upara kerelA temaja citrAmaNa karI vAhana
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 nAmAMkita nAgarika sAthe nava grahanuM suMdara dazya paNa karavAmAM Ave che. graho nava che. 1. Aditya, 2. sema (caMdra), 3. bhauma (maMgaLa), 4. budha, pa. bRhaspati, 6. zuka, 7. zani, 8. rAhu ane 9, ketu pATalA upara sthApanA nIce pramANe thAya che. che namaH budhAya. 4 che namaH zukAya. namaka samAya. 2 nama gurave. 5 namaH sUryAya. 1 jInamAM bharAya. 3 namaH ketave. 9 >>nama zanaizcarAya. 7 namaH rAha. 8 zarUAta Aditya(sUrya) pUjAthI thAya che. tenuM sthAna vacce che. prathama enA sthAnanI cAre bAjue caMdanavaDe agheDAnI kalamathI ALekha thAya. tyArapachI emane parivAra sAthe padhAravA vijJapti thAya. (ene AvAhana kahevAmAM Ave che.) aSTa dravyathI tyArapachI enI pUjA thAya che. paravALAnI navakAravALIthI "che nAMsUryAya sariNAya namo namaka svA" enuM dhyAna karAya che. eka AkhI mALA gaNavAnI hoya che. chevaTe hAthanI pasalImAM vAsa-cokhA ane jaLa laI maMtroccAravaDe ene adhye ApavAmAM Ave che ane hAtha joDI tenI prArthanA karavAmAM Ave che. aSTa prakArI pUjAmAM prathama pUjA gaMdha( caMdana)nI, pachI vastranI Ave tene raMga badalAyA kare che. sUryane mATe lAla varNanuM vastra rAkhavAnuM hoya che. phUla kaNavIranAM, phaLamAM drAkSa mUkavAnI ane nevedyamAM goLadhANA ke cUramAne lADavo mUkavAnuM hoya che. A rIte nave grahonI pUjA khUba vistArathI cAle che. enA dhyAnanI mALA gaNavAmAM Ave tyAre suMdara saMgIta sAja
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metIzAha 275 sAthe karavAmAM Ave che. bAkIne vakhata maccAra thAya che tyAre nirava zAMti rAkhavAmAM Ave che ane chevaTe artha ApI AvAhana karavAmAM Ave tyAre Dhola, zaraNAI, nagArA nebatane gaDagaDATa thAya che. A pUjananuM dazya bahu bhavya thAya che ane khAsa jovA jevuM hoya che.' pUjananA pATalAnI uparanI jamaNI bAjue tyArapachI caMdranuM AvAhana thAya che. ene ALekha ekalA sukhaDano thAya che. pUjana barAsayukta sukhaDanuM thAya che. ene mATe zrata naivedyamAM mamarAno athavA ghaMsadaLane lADa caDhAvavAne hoya che. jApa veLA sphaTikanI navakAravALIthI karavAnuM hoya che. jamaNI bAju caMdranA sthAnanI nIce maMgaLanuM sthAna Ave che. ene ALekha ratAMjalithI thAya che. pUjA kezarathI, puSpa jAsudanuM, vastra lAla, phaLamAM rAtI sopArI ane naivedyamAM geLadhANIne lADa. jA5 rAtA paravALAnI navakAravALIthI karavAnuM hoya che. | DAbI bAjue mathADe tyAra pachI cothuM sthAna budhanuM Ave che. ene ALekha sukhaDa kesara kastUrIthI thAya che. vAsacUrNathI enI pUjA thAya che. phUla caMpakanuM, vastra nIlavarNanuM phaLa nAraMgI ke sItAphaLa ane naivedyamAM magadaLane lADa mUkavAne hoya che. artha-AvAhananA maMtra jUdA paNa pUrvavat pratyeka sthAne kahevAnA hoya che. budhano jApa kerabAnI mALAthI karavAnuM hoya che. budhanI nIce DAbI bAju prathama vibhAgamAM pAMcamuM sthAna
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 nAmAMkita nAgarika gurunuM bRhaspatinuM Ave che. ene ALekha geracaMdanathI, pUjA vAsacUrNathI, puSpa caMbelInuM, vA pILA raMganuM phaLa bIra ane naivedyamAM caNAnI dALane lADe mUkavAnuM hoya che. devagurune jApa kerabAnI ke senAnI mALAthI karavAnuM hoya che. sUryanA madhya sthAna upara vacalA vibhAgamAM mathALe zukanuM chaThuM sthAna Ave che. ene ALekha sukhaDathI doravAne, pUjA paNa sukhaDanI karavAnI, puSpamAM megarA athavA jAInuM, vastra dhaLuM, phaLamAM biru ane naivedyamAM IMsadaLane lADu mUkavAne hoya che. zukane jApa sphaTika ke rUpAnI mALAthI karavAno hoya che. sAtame gRha zani Ave che. enuM sthAna vacce sUryanI nIce hoya che. ene ALekha cUvA kasturInA mizraNathI karI, puSpamAM belasIrI ke damaNe, vastra AsamAnI raMganuM, phaLamAM khAreka, lADu aDadana ane mALA alaberanI gaNavAnI hoya che. enI jamaNI bAjue AThamA gRha rAhunuM sthAna Ave che. ALekha zani pramANe, puSpa macakuMdanuM kapaDuM kALuM, phaLamAM zrIphaLa, lADuM aDadadALane athavA talavaTane ane mALA akalaberanI. zaninI DAbI bAjue nIce ketunuM sthAna Ave. ene ALekha yakSakaImathI, puSpa paMcavarNanAM, vastra zyAma-sesanI raMganuM, phaLamAM dADama ane aDadanI dALane lADu pUjana mATe dharAya che. A rIte navagraha pUjana thAya. chelle gRhazAMti stotra belAya. A vakhata dhUpa cAlyA kare. cAre tarapha zAMti hoya ane vAtAvaraNamAM rasanI jamAvaTa vadhe evA sarva bAhyopacAre sthAyelA hoya che.
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 277 daza dikapALa pUjana-navagrahanA pUjana sAthe ja daza dikapALonuM pUjana bIjA pATalA upara thAya che. A pUjana vakhate prAraMbhamAM madhyamAM AvI sarva zikSAne AmaMtraNa karavAnuM hoya che. dipALe nIce pramANe hoya che. pUrva dizAmAM-iMdra agni khUNAmAM agni dakSiNa dizAmAM-yama naiRtya khUNAmAM-caita pazcima dizAmAM-varuNa vAyavya khUNAmAM-vAyu uttara dizAmAM-dhanada IzAna khUNAmAM-IzAna - Urva dizAmAM-brahmanuM adhe dizAmAM-nAga A pUjanamAM paNa ALekha, maMtra, vastra, puSpa, naivedya ane mALA alaga alaga hoya che te vidhi jANanAra pAsethI jANI levA temaja binapratiSThAvidhi chapAyela che te vAMcavI. jyAre navagraha ke dazadikapALanA pUjanamAM mALA gaNavAmAM Ave che tyAre sumadhura saMgIta paddhatisara cAle che ane stuti thaI rahe che tyAre nebata, vAjA vigereno samUha vani karI AvAhana karavAmAM Ave che. A navagraha ane dazadipALanAM pUjana bhavya heI AkarSaka bane che ane jarUra jovAlAyaka che. aSTamaMgaLa pUjana. 1 svastika (sAthIo), 2 kaLaza, 3 zarAvaLAnuM yugaLa. 4 be matsya. 5 naMdAvarta svastika. 6 bhadrAsana. 7 zrIvatsa ane 8 darpaNa. A ATha maMgaLa che. ene kharI rIte te hAthe cItaravAnA hoya che. enA pATalA para pUjana dravya mUkAya che ane enA pATalAne sapheda vastrathI bAMdhI ene navagraha ane dazadikSAlanA pATalAnI vacce mUkavAmAM Ave che.
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAMkita nAgarika noMdhAvata pUjana. A pUjana khUba vistArathI karavAmAM Ave che. khima caLa hAya tA Avata vidhi karIne tenA upara khimanI sthApanA karavAmAM Ave che ane biMba sthira hAya tA tenI sanmukha athavA vedI upara naMdyAvanuM pUjana thAya che. enI vidhi khUba jovA jevI hAya che. emAM zrIvarNInA pATalA upara kapUra ane caMdanathI sAta vAra lepa karavAmAM Ave che. enA upara nava khUNAvALA naMdyAvata AlekhavAmAM Ave che. enI jamaNI bAju saudharmedranI ane DAbI bAju izAne dranI sthApanA karavAnI hoya che ane nIce zrutajJAnanI sthApanA karavAmAM Ave che. vaccenA bhAgamAM gALa valaya karavAnu ane tenI krUratA ATha gRha racavAnA hoya che. A ATha daLamAM arhat, siddha, AcArya, upAdhyAya, sarva sAdhu, jJAna, dena ane cAritranI sthApanA karavAmAM Ave che. A ATha valayanI paridhimAM valaya karavuM. tenI cAre dizAmAM cAvIza daLanI sthApanA karavI. temAM marudevI, vijayA, senA, siddhArthA, maMgalA, susImA, pRthvI, lakSmaNA, rAmA, naMdA, vaiSNavI, jayA, zyAmA, suyazA, sutratA, cirA, zrIdevI, prabhAvatI, padmAvatI, vaprA, zivA, vAmA ane trizalAnI sthApanA karavAmAM Ave che. paridhimAM ma`DaLa karI temAM seALa daLa racI temAM rohiNI, prajJati, vajAzRMkhalA, vajA kuzI, apraticakrA, puruSadattA, kAlI, mahAkAlI, gaurI, gaMdhArI, mahAjavAlA, mAnavI, azrutA, vairAyyA, mAnasI ane mahAmAnasInI sthApanA karavI. tenI bahAra paridhi karIne cAvIza daLa karavA, temAM 24 devAnI sthApanA karavAnI hAya che. cAvIza devA-sArasvata, 208
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 279 Aditya, vahi, varuNa, gaItaiya, tuSita, avyAbAdhita, ariSTa, anyAbha, sUryAbha, caMdrAbha, satyAbha, zreyaskara, kSemaMkara, vRSabha, kAmacAra, nirvANa, dizAMtarakSita, AtmarakSita, sarvarakSita, mAruta, vasu, azva ane vizva. enI pharatI paridhi karI temAM cesaTha daLa karI temAM nIcenA devonI sthApanA karavAmAM Ave cheH camara, bali, dharaNa, bhUtAnaMda, veNudeva, veNadArI, harikAMta, harisaha, agnizikha, agnimAnava, pUrNa, viziSTa, jalakAMta, jalaprabha, amitagati, amitavAhana, velaMba, prabhaMjana, zeSa, mahASa, kAla, mahAkala, surUpa, pratirUpa, pUrNabhadra, maNibhadra, bhIma, mahAbhIma, kinnara, kripuruSa, sanna puruSa, mahApuruSa, atikAya, mahAkAya, gItarati, gItayazA, sannihita, mahAkAya, dhAtu, vidhAtR, RSi, RSipAla, Izvara, mahezvara, suvA, vizAla, hAsa, hAsarati, Ata mahAta, pataga, patagarati, sUrya, caMdra, saidhana, IzAnendra, sanaskumAra, mAhendra, brahma, lAntakendra, zukrendra, sahastrAre, AnataprANatendra ane AraNayyatendra. ane bahAranI paridhi karI temAM cosaTha daLa karI temAM A pramANe devIonI sthApanA karavI. amaradevI, balIdevI, dharaNadevI, bhUtAnaMdadevI, veNudevI, veNadArIdevI, harikAMtadevI, harisahadevI, agnizikhadevI, agnimAnavadevI, pUNadevI, vaziSTadevI, jalakAMtadevI, jalapradevI, amitagatidevI, amitavAhanadevI, velaMbadevI, prabhaMjanadevI, ghaSadevI, mahAdevI, kAladevI, mahAkAledevI, surUpadevI, pratirUpadevI, pUrNabhadradevI, maNibhadradevI, bhImadevI, mahAbhImadevI, kinnaradevI, kripuruSadevI, sapuruSadevI,
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 nAmAMkita nAgarika mahApuruSadevI, ahikAyadevI, mahAkAyadevI, gItaratidevI, gItathazedevI, sannihitadevI, sanmAnadevI, dhAtRdevI, vidhAtRdevI, RSidevI, RSipAladevI, izvaradevI, mahezvaradevI, suvAkSAdevI, vizAladevI, hAsadevI, hAyaratidevI, katadevI, mahAkatadevI, patagavI, patagaratidevI, sUryadevI, caMdradevI, saudharmendradevI, IzA dradevI, sanakumArendraparijana, mAhe draparijana, brAdraparijana, latakedraparijana, zukradraparijana, sahastrAreMdraparijana, AnaprANa draparijana ane AraNAcudraparijana. tenI bahAra paridhi karI temAM vIza daLa karI vIza deve (yakSa)nI temAM sthApanA karavAmAM Ave che, tenAM nAme, A pramANe gomukha, mahAyakSa, trimukha, yakSanAyaka, tuMbarava, kusuma, mAtaMga, vijaya, ajita, brahmA, yakSa, kumAra, Samukha pAtAla, kinnara, garuDa, gaMdharva, yakSeza, kubera, varuNa, bhakUTa, gamedha, pAzva ane mAtaMga. tenI bahAra paridhi karI temAM cAvIza daLa karavAM, te daLamAM gomukhAdikanA krama pramANe 24 devIo (yakSiNIo) nI sthApanA karavI tenAM nAma A pramANe cakezvarI, ajitabalA, duritA, kAlikA, mahAkAlikA, zyAmA, zAMtA, bhrakuTA, sutArikA azakA, mAnavI, caMDA, viditA, aMkuzA, kaMdarpa, nirvANa, balA, dhAriNI, dharaNapriyA, naradattA, gAMdhArI, aMbikA, padmAvatI ane siddhAyikA. tenI bahAra paridhi karIne daza daLa karIne temAM anukrame A pramANe sthApanA karavI. iMdra, agni, yama, naiti , varuNa, vAyu, kubera, IzAna, brahmana ane nAga.
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 281 tenI upara daza daLa karI temAM sUryAdika dezanI sthApanA karavI tenAM nAma A pramANe sUrya, caMdra, bhIma, budha, guru, zukra, zanaizcara, rAhu, ketu ane kSetrapAla. tenI upara paridhi karI tene para cAra cAra vajanAM cihnavALuM cAra khUNAvALuM bhUmipura karavuM. tene dareka khUNAmAM sa, kSa-varNanuM cihna karavuM ane tenI madhyamAM vaimAnika, bhuvanapati, vyaMtara ane jyotiSka devonI sthApanA karavI. A rIte naMdyAvartanI sthApanA karavAmAM Ave che. maMtraccAra karI te sthApanA para puSpAMjali karavAmAM Ave che. ane anukrame artha, pAgha, gadha, puSpa, dhUpa, dIpa, akSata ane nivedyanuM dAna karavAmAM Ave che. A AkhI sthApanA bahu jovA lAyaka taiyAra thAya che. ane vidhi paNa bahu vistRta, AkarSaka ane hRdayaMgama thAya che. ene dhyAnapUrvaka samajavAthI, jevAthI ane ene abhyAsa karavAthI aneka prakAranA savAle upasthita thAya che. pratiSThAvidhimAM A pUjana sarvathI vadhAre AkarSaka hovAthI tenuM ahIM vistArathI varNana karyuM che. jena vidhivAdamAM devadevIone mahatvanuM sthAna kayArathI maLyuM, tene AryAvartana madhyayugIna devIpUjananA pracAra sAthe keTale saMbaMdha che te ItihAsane viSaya hoI e bAbatamAM ApaNe ahIM na UtarI zakIe ane viSaya aprastuta thaI jAya. emAMthI ghaNuM jANavA jevuM maLe tema che te para dhyAna kheMcI biMbapratiSThAvidhinA mahotsavanuM varNana AgaLa calAvIe.
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 nAmAMkita nAgarika piSa vada bArasanA roja kuMbhasthApanA prathama divase thaI, bIje divase navagraha dazadikapAlanuM ane aSTamaMgaLanuM pUjana thayuM. pratiSThA prasaMge temane AhvAna karI netaravAmAM AvyA. trIje divase naMdyAvarta pUjana karI devene padhAravA vijJapti karavAmAM AvI. cothe divase-khetarapALa-zAsananA rakhavALadeva devIone netaravAmAM AvyA. A vidhi paNa AkarSaka che. temAM balibAkaLA uDADavAmAM Ave che ane sarva de ane khAsa karIne pratiSThA sthAnane lagatA kSetrapALa deva ane devIone padhAravA mATe notarAM devAmAM Ave che, tenI sAthe te ja divasa cosaThe idrone A mahAna prasaMga mATe netaravAmAM AvyA. cesaTha iMdrano netaravAne alaga vidhi jovAmAM AvatuM nathI, tethI ema mAlUma paDe che ke devone notaravAnA vidhi pramANe temAM dazadikupALa ke navagrahane sthAne cosaTha idronAM nAmanuM uccAraNa karavAmAM AvatuM haze. e cosaTha iMdra saMbaMdhI hakIkta agAu naMdAvartapUjanamAM apAI gaI che. cethA divasanA vidhimAM khetarapALa ane cosaTha iMdranA AvAhananI vidhi karavAmAM AvI ema hakIkta prApta thAya che. bahAranI bhUmimAM balibAkaLAM ApavAmAM Ave ane idrone A mahotsava prasaMge padhAravAnuM AmaMtraNa karavAmAM Ave. pAMcame divase-siddhacakanuM ArAdhana karavAmAM AvyuM. arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu e pAMca guNI ane darzana, jJAna, cAritra ane tapa e cAra guNa e siddha
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 283 caka-navapadanI pUjA vidhi bahu vistArathI karavAmAM Ave che. emAM navenA varNa pramANe sukA anAjathI vistRta maMDaLa pUravAmAM Ave, navapadanI pUjA bhaNAvavAmAM Ave ane siddhacakanA jApa japavAmAM Ave. A pUjanavidhi bahu AkarSaka thAya che ane te karatI vakhate khUba AnaMda thAya che. tIrthakara mahArAjanA pAMce kalyANakane mahimA vistArathI batAvavAne vidhi A pratiSThA mahotsava prasaMge khUba ThAThamAThathI UjavavAmAM Ave che, tenI pahelAM vIza sthAnakanI ArAdhanA vidhi karavAmAM Ave che, viza sthAnakanAM nAma A pramANe che - 1 arihaMta, 2 siddha, 3 pravacana, 4 sUri, 5 sthavira, 6 pAThaka, 7 sAdhu, 8 jJAna, 9 darzana, 10 vinaya, 11 cAritra, 12, brahmacarya, 13 kiyA, 14 tapa 15 dAna 16 vaiyAvRtya, 17 samAdhi, 18 abhinavajJAna, 19 zrata ane 20 tIrtha e viza sthAnakamAMthI kaI paNa eka athavA vadhAre sthAnakanI paripUrNa ananya ArAdhanA tIrthakaranA bhavathI AgalA trIjA bhavamAM tIrthakarane jIva kare che. e pratyeka sthAnaka hRdayazuddhipUrvakanI ArAdhanAthI tIrthakaratvanI prApti karAve che. emAM dravya ane bhAva bannenI nirmaLatA paripUrNatayA, karavAmAM Ave che. A hakIkatanuM svarUpasaMdhAna karavA ane tenuM vivakSita pradarzana karavA mATe viza sthAnakenA guNagrAmanI pUjA bhaNAvavAmAM Ave che. temAM dareka pUjana vakhate aSTadravyathI prabhupUjana thAya che. A saMbaMdhamAM vijayalakSamasUri kRta vIsasthAnaka pUjA bhaNAvAya che. e pUjA vidhi pAMcame divase karavAmAM AvyA. A vIzasthAnaka pUjananuM rahasya ghaNuM
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 nAmAMkita nAgarika UMDuM che jenA eka eka padanA ArAdhanathI tIrthakara nAmakarma bAMdhI zakAya tenI viziSTatA batAvavA mATe vivecananI bhAgye ja jarUra hoya. A vIzasthAnakapUjana tIrthakaranA jIvanaprasaMgenAM pradarzanane aMge pUrvanA trIjA bhavane rajU kare che. tyAra pachI eTale tIrthakaranI Agalane bhava devagatimAM athavA nAraka gatimAM thAya che eTale pachI turata tIrthakara bhavanA paMcakalyANaka ane e ja bhavamAM anubhavela vyavahArika prasaMganA mahatsavanI racanA karavAmAM Ave che. zakti ane anukULatA pramANe A prasaMge khUba sArI rIte UjavavAmAM Ave che. ogaNIsamI sadI darzana-udyotane kALa hatuM ane lekenI dharmabhAvanA khUba raMgAyelI hatI. A paMcakalyANadi tIrthakara mahatsava khUba AkarSaka rIte ujavAye hatuM te tarapha jarA najara nAkhIe. - chaThuM divase-vyavana kalyANakane utsava thayo. temAM zeTha zeThANa i IMdrANuM banyA, bIjA maTA zeThIyAo iMdra banyA ane temanI strIo idrANIo banI. iMdranA jevA pitAMbare ane uttarAsana paherI mAthA upara mukuTa lagADI idrane citAra rajU karavAmAM AvyA. maMDapamAM rAtre cauda svamanAM pratIke utAravAmAM AvyAM. hAthI, vRSabha (baLada) siMha "zrIdevI mALAyugala, caMdra, sUrya, vaja, kuMbha, pasara, kSIrasamudra, devavimAna, ratnarAzi, nidhUmaagni e cAda mahAsvama che ane enA pratIka taiyAra karI ane uparathI-AkAzamAMthI utAravAmAM Ave che, ane pachI ene eka sthAna para goThavavAmAM Ave che. tyAra pachI svapna pAThakano citAra rajU karavAmAM Ave che.
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 285 prabhunI mAtA pati pAse AvI svapnanI vAta kare che, rAjAne harSa thAya che ane vidvAna mANasane bolAvI tene A svapnanAM artha-phaLa pUchavAmAM Ave che. svama utAravAne vidhi chaThuM divase rAtre thAya che ane svapna pAThakanI AkhI hakIkata sAtame divase prabhAtamAM karavAmAM AvI hoya ema jaNAya che. e prasaMge iMdranuM Asana calita thAya che, e jJAnapaga mUkI tIrthakaranuM svapna jANe che ane te ja vakhate zakastavathI prabhunI stuti kare che. A vidhi chaThThA divasanI rAtre ane sAtamA divasanI prabhAte thAya che ane temAM svapnadarzana ane supana pAThakanA prasaMgee lekene khUba rasa paDe che. emAM jevA jANavA jevuM ghaNuM hoya che. sAtame divasa-prabhu janmamahotsava mATe jAya hate. A atyaMta AkarSaka prasaMgane traNa bhAgamAM vaheMcavAmAM AvyuM hatuM ema jaNAya che. A A utsava sAtamA divasanI rAtre ane AThamAnI savAre thaye hate. AkhI rAta lAkha mANasa AnaMda-maMgaLamAM vartI rahyA hatA ane bhavyatAmAM vadhAro karI rahyA hatA. zarUAta chappana dikumArInA mahotsavathI thaI. ati suMdara vamAM sajaja thayelI alakanI rahenArI ATha dikakumArI IzAna dizAmAM sUtighara banAve ane cAre tarapha eka janamAMthI azuci dUra kare tene aMge suvaasajijata ATha baheno maMDapanI AsapAsa pavitratA kare, jhADuthI saphAI kare ane cAre tarapha kAMI gaMdakI rahI nathI tenuM nirIkSaNa kare.
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 nAmAMkita nAgarika - tyAra pachI UrvalakanI ATha kumAra varasAda varasAve, te sthAne pANI chAMTavAnI vidhi karavAmAM Ave. rastA ane maMDapamAM pANI chAMTavAne vidhi suMdara rIte thaI zake che ane te prasaMga paNa bhAre dIpI nIkaLyuM hatuM ema jaNAya che. ane A kArya mATe chappana kumArikAone pasaMda karavAmAM Avela. te kumArikAo zarIre niragI, sulakSaNI ane keIpaNa avayava jenuM hIna na hoya tevI ane suMdara vastromAM sajaja karavAmAM AvI hatI. AvI rIte prathama bhUmikAnI zuddhi thAya eTale tyAM kacaro ke gaMdakI na rahe. tyArapachI ATha kumAra varasAda varasAve eTale pANInA chAMTaNa kare varasAdane sthAne bagicAmAM pANI pAvAnI chidravALI jhArIne upaga karavAmAM AvyuM hatuM. prasUtighara kevuM hovuM joIe ane tyAM svacchatA keTalI rAkhavI joIe tene paNa ahIM barAbara khyAla ApavAmAM Ave che. ATalI pavitratA thaI rahyA pachI pUrva cakapradezanI ATha kumArIe hAthamAM darpaNa dharIne pUrva dizAmAM UbhI rahe. dakSiNa dizAmAM ATha kumArIo kaLaza dhAraNa karIne UbhI rahe. pazcima dizAmAM ATha kumArI hAthamAM paMkhA dhAraNa karIne UbhI rahe ane uttara dizAmAM ATha kumArI cAmara dhAraNa karI khaDI rahe. - A rIte khUNa (skavera) banAvIne ati suMdara AkarSaka batrIza kumArI o ATha AThanI hAramAM prabhunI cAre bAju UbhI rahe. vidizAnI cAra kumArIo hAthamAM davA laI cAre khUNe
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 287 UbhI rahe. eTale dareka hAramAM nava nava thaI rucakadvIpamAM temanAM sthAne paNa e ja dizAmAM hoya che. chevaTe cAra cadvIpanI kumArikAo keLanuM ghara banAve eTale keLAne bAMdhI ghara banAvI de, temAM prabhune snAna karAve, ane prabhune tyAra pachI mAtAne ghera padharAve. A chapana dikumArIne mahotsava khUba AkarSaka thAya che. te kumArIe prabhune zarIre mardana karI, snAna karAve, alaMkAra paherAve ane prabhune hAthe rakSApoTalI bAMdhe. pachI tyAM rAsaDA le, prabhunI stuti kare, prabhunI mAtAne kahe ke "tamArA putra khUba ja ane he prabhumAtA ! tame kharekhara jagatanI mAtA cho ! tame jagatanA dIpakane dhAraNa karanAra che! jagata upakArI naMdanane dhAraNa karanAra tame kharekhara dhanya che!" ATaluM kahI rAsa ramI pitAne sthAnake jAya. A mahotsava sAtamA divasanI rAtre thaye. emAM lekane khUba rasa jAgye, emAM chappana kumArIone veza, alaMkAra ane svacchatA khAsa dhyAna kheMcanArI nIvaDI hatI. emaNe rAsa lIdhA emAM te hada karI nAkhI ane te vakhatanuM vAtAvaraNa bhAre AnaMdadAyaka banI gayuM hatuM ema te vakhatanA lakhAyelAM varNana parathI samajI zakAya che. A janma kalyANaka mahotsavanI zarUAta hatI chappana kumArIne mahotsava thayA pachI deve taraphano mahotsava thAya. A mahotsavamAM navIna rIti dhAraNa karavAmAM AvI. prathama ATha IMdrANuo-jena bahene suMdara vastrAbhUSaNa paherI Ave, temanA hAthamAM kaMkAvaTIe hoya, teo pratiSThA karavAnAM navAM
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 nAmAMkita nAgarika bibone kaMkuthI tilaka kare. tyAra pachI cosaTha IMdro varaghoDA sAthe Ave. teo zeTha khImacaMdabhAIne ghera (utAre) jAya. tyAMthI varaghoDo caDhAvavAmAM Ave. keTalAka idro ghoDe caDhe, keTalAka myAnamAM bese, keTalAka pAlakhImAM bese. dareka idrane mAthe mukuTa paherelAM hoya, keI ke mugaTamAM te hIrA metI jaDelAM hoya ane pItAMbara, uttarAsana ane mugaTa sAthe sajaja thaI zobhAmAM vRddhi kare. tyAMthI vaDe AgaLa cAle, raste maMDaLIo gAna kare, prabhunAM bhajana gAya, kAMsInI jhaka vAge, Dhola, zaraNAI, nagArAMnA gaDagaDATa thAya ane dhUpa dIpanI ghaTA cAle. temAM vacce aMgrejI vAjAM (benDa) paNa vAge. A adabhuta varaghoDo e ja sAtamA divasanI rAtre caDhyo. zeTha khImacaMdabhAIne utArethI varaghoDo cAlI maMDapa sudhI Avyo. tyAM meruparvatanI racanA karavAmAM AvI hatI. tenA mathALA upara bhagavAnane khaLAmAM laI khImacaMdabhAI beThA. treisaTha idro kaLaza karI gayA. bIjA zrAvake ane zrAvikAo deva devInI dhAraNAo kaLaza karI gayA. pachI zeTha hemAbhAIe prabhune khaLAmAM lIdhA ane khImacaMdabhAIe hAthamAM baLada svarUpanA cAra kaLaza laI ATha dhArAthI abhiSeka karyo. gaMgAjaLa, zetruMjI jaLa ane bIjAM aneka tIrthanAM jaLa ekaThA karavAmAM AvyAM hatAM tenAthI snAtra karI AratI utArI nAM rUpAnA phUlathI prabhune vadhAvyA ane pachI jevA ThAThamAThathI idro AvyA hatA tevA ja ullAsathI sarva potapotAne sthAnake varaghaDAmAM vidAya thayA ane devo paNa potapotAne utAre gayA. AvI rIte sAtamA divasanI rAtrIe janmamahotsava thaye.
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 289 AThame divase-e ja pUjAmaMDapamAM aSTottarI snAtrane vistArathI vidhi karavAmAM AvyuM, temAM cAra pratimA(pIThikA upara) sthApana karI, chUta-dIpanuM sthApana karavAmAM AvyuM, maMgaLakaLazanI sthApanA karavAmAM AvI, dazakipALanuM AvAhana karavAmAM AvyuM, ATha dakSa zrAvaka pAse zakalIkaraNa karAvavAmAM AvyuM, vajApaMjara kavaca karAvavAmAM Avya, grIvAsUtrane cAra pAye bAMdhavAmAM AvyuM, ane 108 snAtra vistArathI karavAmAM AvyA. ene vidhi bahu suMdara ane AkarSaka hoya che. emAM dareka snAtra vakhate cAra gAthA belI Rddhi, vRddhi, kalyANanI stuti karavAmAM AvI ane dareka pUjana vakhate aSTaprakArI pUjA, aneka jAtinA pakavAne, mIThAIo ane phaLAdikathI maMDapanuM madhya sthAna bharI devAmAM AvyuM. zAMti jaLathI zAMtikuMbha bharI dazadipALanuM visarjana karavAmAM AvyuM. A rIte devatAone baLi ApI visarjana karyA. navame divase-prabhunuM nizALagaraNuM karavAmAM AvyuM. te divase prabhu nizALe jAya tene varagheDe kADhavAmAM AvyA, maMDapamAM utaryo. tyAM chokarA chokarIone pina, pATI, kAThA, kAgaLa bheTa ApavAmAM AvyAM, mIThAI vaheMcavAmAM AvI ane te vakhatanA mahetAjIone pAghaDI baMdhAvavAmAM AvI. dazame divase-prabhunA vivAhane varaDe kADhavAmAM Avyo, temAM sAmasAmA be vevAI thayA. zeTha khImacaMdabhAI prabhunA gharavALA eTale "jAnaiyA thayA ane amaracaMda damaNa kanyA pakSanA eTale "mAMDavIA"thayA. lagnano varaghoDe khImacaMda
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra90 nAmAMkita nAgarika bhAIne utArethI caDhAvavAmAM AvyuM. sAjana mAjanamAM meTI saMkhyAmAM leke maLyA ane pAra vagaranAM sAMbelAM taiyAra karavAmAM AvyAM. khImacaMda zeThe nahAI dhoI suMdara vastra dhAraNa karI prabhune potAnA hAthamAM lIdhA eTale thALamAM jinabiMba rAkhI pite cAlyA. varaDe aTake tyAre cAlatI chUTaka pItaLanI ghaDI para prabhune thALa sAthe mUke ane cAle tyAre upADIne pite cAle. A prasaMge meMghI vahue rAmaNa dIvaDe hAthamAM lIdhe. khImacaMda zeThane tyAMthI A varaDe nIkaLe ane amaracaMda zeThane tyAM Utaryo, tyAM prabhune poMkhaNuM karavAmAM AvyA. cerI nAkhavAmAM AvI ane lagna karavAmAM AvyA. varakanyAne aneka najarANuM karavAmAM AvyA, vevAIoe sAmasAmI maTI rakamanI paherAmaNI karI, zAladuzAlA, sADIo ane gharanAM enI paherAmaNI karavAmAM AvI ane lagna prasaMgane anurUpa gIta gAvAmAM AvyAM, vevAIoe eka bIjAne maheNuM-ToNuM paNa mAryA. "mArA vevAInI zerI sAMkaDI, athaDAyA jAnaiyA na mAya re-jAdava varanuM jhUmaNuM" vi0 gavAyuM, UMghatI vevANane jagADavAnAM maheNuM saMbhaLAvAyAM ane "nahotAM nAgaravelanAM pAna, tyAre zIda teDAvI jAna-mhArA navalA vevAIo." AvA aneka AnaMda prasaMge AvyA, bhajavyA ane kharekhara ghare lagna hoya tyAre jema vevAIone satkAra thAya, gAvAmAM vheNuM saMbhaLAvAya ane bheTa-paherAmaNIo thAya. e pramANe sarva karavAmAM AvyuM. tyArabAda varavahune paraNAvI poMkhavAmAM AvyA ane maMDapamAM padharAvavAmAM AvyA. A dazamA divasanI vidhimAM vyavahAra ane dharmabhAvanAnuM mizraNa hovAthI janatAne
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 291 zeTha metIzAha ane vidhi karanAra karAvanArane khUba gammata paDI, chevaTe prabhubiMbane kriyA maMDapamAM padharAvavAmAM AvyA. agiyArame divase rAjyakArabhAra karI prabhu saMsAramAM vicaratA hoya che tyAM eka savAre (te savAre) lekAMtika deve prabhu pAse Ave che-te mATe AgevAna zeThIyAo devarUpe prabhumaMDapamAM AvI kahI gayA ke "maryavaM! tISTha pavadi" - bhagavAna! tIrtha pravartAve. teja bapore dIkSAne varaDe nIkaLyo ane varasIdAna e ja varaghoDAmAM ApavAmAM AvyuM. khImacaMdabhAIe bAmoDhe pisA rUpIyA AnI pAvalI ardhA Akhe raste uchALyA ane leke Azcarya pAmI gayA eTaluM dAna dIdhuM. A voDAmAM dIkSAnA upakaraNanI chAba zeThANIe lIdhI. zeThe potAnI khAMdha para prabhunI pAlakhI lIdhI, ane varaDo adabhuta nikaLyo. A dIkSAne varaghoDe 'nava hatuM ema lakhavAmAM AvyuM che. prabhunI khAMdhe zeTha khImacaMdabhAIe duzAle mUkyo 1. A nava varaghoDe hatA ema ullekha che. anumAna pramANe A rIte varaghoDA gaNI zakAya 1 sAmaiyuM. 2 jaLayAtrA. 3 biMbane maMDapamAM padharAvavAne varaghaDe. 4 kuMbha sthApana. 5 janmotsava (56 dikakumArIkRta temaja cosaTha idrIkRta) 6 IMdrANuM mahatsava. 7 nizALagaraNane varaghoDe. 8 lagnane varadhoDe. 9 dIkSAne varaghoDe. kadAca ahIM nava varaghoDo zabda nemane divasa caDhAvavAmAM AvyuM e arthamAM paNa hoya e vAta besatI nathI. hisAbe divasa agiyAra thAya che ane nava varaghaDA caDhAvavAmAM AvyA hatA evI le keti paNa pracalita che.
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 nAmAMkita nAgarika eTale IMdra jema daSya vastra prabhunI jamaNuM khAMdha para mUke tenuM pratIka batAvyuM. A rIte dIkSA kalyANane vidhi thaye. A varagheDo bagIcAmAM utAravAmAM AvyuM ane prabhue tyAra bAda azekavRkSa nIce dIkSA lIdhI enuM pratIka sAmAnya rIte rajU karavAmAM AvyuM. bArame divase-savAre prabhunA zarIrane sugaMdhI jaLathI snAna karAvI, tenI suvAsita dravyathI pUjA karavAmAM AvI. snAtra mahotsava karavAmAM Avya, prabhunA hAtha para kaMkaNa paherAvI mIMDhaLa ane maraDAsIMgI bAMdhavAmAM AvyA. pIThikA upara dhUpa ane dIpakanI zreNuM zarU karavAmAM AvI. ane gurumaMtrane vidhipUrvaka uccAra karavAmAM AvyuM ane baLibAkaLA nAkhI adhiSThAyaka devanI sthApanA karavAmAM AvI A rIte kevaLajJAnane ane mokSagamanane utsava karavAmAM AvyuM. paMcakalyANakane mahotsava pUre thaye. mahA suda 10 budhavAre bAra ghaDI ane ekavIza paLe senAnI saLIthI prabhunA biMbane aMjana karavAmAM AvyuM. A aMjana vidhi kevaLajJAnanA mahimA sAthe thAya che ane te vakhate biMbamAM Izvaratvane Arepa karavAmAM Ave che. suvihita AcAryane hAthe e kiyA thAya che ane enI pavitratA eTalI hada sudhI jaLavAya che ke tyAra pachI biMbanI sarva bAhya zuddhi jALavavAne krama zarU thAya che. e vidhi ati AkarSaka thAya che ane muhUrta barAbara jALavavA mATe khAsa gaThavaNa karavAmAM Ave che. atyAre te ghaDiyALane jamAne che eTale miniTa ane sekanDa jALavavAmAM musIbata paDatI nathI, paNa te yugamAM
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 293 te ghaTikAyaMtrathI samaya levAmAM AvatuM hatuM ane eka paLane paNa pheraphAra na thAya te mATe pUrI cIvaTa te yuganA yaMtrathI karavAmAM AvatI hatI. A vakhate AMtara jyoti prakaTa thAya che, kevalyAnathI jagatane prakAza maLe che, te vakhate A vimaLAleka aMjana AMjavAmAM Ave che. e aMjana paNa khAsa sugaMdhI dravyanuM taiyAra karavAmAM Ave che. A rIte mULanAyaka Adi pAMca hajAra biMbanI aMjanazalAkA-prANapratiSThA karavAmAM AvI, prabhune paMkhaNuM karavAmAM AvyA ane pratiSThAmahotsava pUre karavAmAM AvyuM. A rIte mahatsava paNa vada 12 thI mahA suda 10 sudhI cAle. tera divasanA mahatsavamAM dararoja snAtra pUjana, aneka varaghoDA, savAre prabhAtiyA, bapore pUjAo, rAtre bhAvanA, vacce DAMDiyArAsa ane bIjAM aneka avAMtara prasaMge jAtA hatA ane aneka vastuonI prabhAvanA cAlu hatI. prabhAtI A gAnArane ke rAsaDA lenArane khAlI hAthe javAnuM na hatuM. patAsAM, badAma, nALIe ane bIjI calANu, camacA jevI aneka vastuo hajAronI saMkhyAmAM lAvavAmAM AvI hatI. keTalIka te khUda muMbaIthI lAvavAmAM AvI hatI ane keTalIka sthAnika kharIdavAmAM AvatI hatI. vacce varaDA cAlatA ane eka eka varagheDA evA bhavya caDhAvavAmAM AvatA hatA ke tyArabAda varSo sudhI e pratyeka varaghoDAnA ThAThamAThanI vAta lekamAM cAlu rahI hatI. A Akhe pratiSThA mahotsava pAlItANA
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 nAmAMkita nAgarika zaheramAM taLeTI najIka sAmenA khetaramAM maMDapa nAMkhI tyAM karavAmAM AvyuM hatuM ane varaghoDA pAlItANa gAmamAM ane bahAranA utArAonA vacagALAnA mArgethI pasAra thatA hatA. A mahotsavamAM bhAga levA hAthIo paNa lAvavAmAM AvyA hatA ane gADI, sIgarAma ane ghoDAone te pAra na hite. eka eka varaghoDe deDhathI be mAIla lAMbe che ane lekene dhanasaMpattine lAha levAne A eka avasara prApta thaye hate. ane leke paNa ene yathAruci yathAzakti pUrata upaga karI rahyA hatA. eka rIte A mahotsava paMdara divasa cAlyA kahI zakAya. pisa vada dazamanA roja jaLayAtrAno varaghoDe caDhAvavAmAM AvyuM tyArathI gaNIe te aMjanazalAkAne divasa paMdara thAya, kAraNa prANapratiSThA mahotsava mahA suda 10 ne reja ye. A rIte lekene e AkhuM pakhavADyuiM khUba AnaMdamAM pasAra thayuM. mahA suda 10 budhavAranA roja muhUrta vakhate hajAre jinabiMbane aMjana karavAmAM AvyuM, tenI pratiSThA thaI, tene cAra rANIoe poMkhaNuM karyuM, te ja bapore aSTottarI snAtra bhaNAvavAmAM AvyuM ane devene visarjana karavAmAM AvyA. A cAra rANIo keNa haze te vicAravA jevuM che. anumAna thAya che ke temAM eka te zeTha khImacaMdabhAInA patnI gulAbabAI hovA joIe, bIjA zeTha amaracaMda damaNanA patnI hevA joIe, trIjA zeTha kIkAbhAI phulacaMdanA patnI havA joIe, kAraNa ke zeThe kIkAbhAIne pitAnA ekajhIkayuTara ane
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 295 TrasTI nImyA che ane temanI patnInuM nAma meMghIbAI hatuM ane cothA zeThanAM mAmAnA dIkarA valamacaMda paratAparAya(khaMbhAtavALA)nA patnI hovA joIe. A mahatsava ghaNe AkarSaka banyA. lekene khAvApIvAne tathA sagavaDone pAra nahote. khAI khAIne leke akaLAI gayA hatA. AkhA mahotsava daramyAna eka paNa maraNa thayuM nahi, kaI jAtane regano upadrava thaye nahi, keInuM mAthuM dukhavA AvyuM nahi ane keInI vastuo ke dAgInAnI corI thaI nahi. leke A zubha vAtAvaraNa muhUrtazuddhine AbhArI che ema kahetA hatA, keI vidhi karAvanAranI viziSTatAne AbhArI che ema kahetA hatA ane keTalAka vidhi karAvanAranI pavitratA ane ghaNuM te vakhate lekenI brahmacarya vRttine AdhIna che ema kahetA hatA. e game te hoya, paNa hajAre lekane jamAvavA, teone jamADavA ane Arogya jALavavAnI geThavaNa karavI e nAnIsUnI ke sAdhAraNa vAta nathI. A rIte paMdara divasane mahatsava pUre che. mahA suda ekamathI darareja jamaNa cAlatA hatA. aDhAra divasa te jhAMpe cokhA mUkavAmAM AvyA hatA eTale te divasa AkhA gAmane dhUmADo-cUle baMdha karavAmAM AvyuM hatuM. lekavaNuM keLI, aspRzya, ghAMcI, telI, taMboLI sarvane jamavAnI vyavasthA karavAmAM AvI hatI ane A rIte pratiSThA mahotsava pUre thaye. darajanIkArI ane jhAMpe cekhAne kharca rUpIA 40,000 cAlIza hajArano thatuM hatuM ema ullekha che. aDhAra divasa saLaMga jhAMpe cekhA mUkAyA hatA. rastA para lADavAnA gaMja eTalA moTA karavAmAM
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 nAmAMkita nAgarika AvyA hatA ke lekene mukhanI ADe rUmAla rAkhavA paDatA hatAM. enI gaMdhathI leke TevAI gayA hatA ane khAvApIvAnI eTalI vizALatA hatI ke temAM kaI vAtanI maNa rAkhavAmAM AvI nahatI. bibapraveza mahotsava pratiSThA mahotsava pUre thaye te sAMje (mahA suda 10) saMghavI ane saMghavaNa (zeTha khImacaMdabhAI motIcaMda ane zeThANuM gulAbabAI) prabhu sanmukha khaDA thaI gayA. ane prArthanA karI "sAheba! Apa jinamaMDaLInA mukhadarzanathI ame pavitra thayA chIe, ame siddhagiri upara samavasaraNanI vAnakI taiyAra karI che tyAM Apane padharAvI amAre janma kRtArtha mAnazuM te amArA para kRpA karI Apa girirAja para padhAro." A prArthanA sAthe aMjanazalAkA mahotsava pUre thaye. bIje divase khUba bhaktibhAvathI ati AnaMdita mane zuddhi ane pavitratA jALavI hajAre bibene girirAja para caDhAvavAmAM AvyA. ene upADanAra nhAI dhaMI pavitra thaI taiyAra thayA hatA. dhUpanI ghaTA AkhA DuMgara para cAlu rAkhavAmAM AvI hatI. ghInA divA upADanArA sAthe cAlatA hatA ane maMca ane DALIo evI sarasa rIte taiyAra karavAmAM AvI hatI ke biMbane jarA paNa IjA na thAya ke tenI AzAtanA na thAya. A rIte mahatsavanuM kedra girirAja paranI zeTha motIzAhanI TuMka banI. tyAM moTA cokamAM maMDapa taiyAra karAvavAmAM AvyuM hatuM. dareka maMdiranI sAme nAne maMDapa hatuM ane dareka derAsara mATe
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 27 davajadaMDataiyArakarAvavAmAM AvyA hatA. pATalIo taiyAra hatI ane maMdiramAM ghaMTAo, bAjoThe, pATalAo goThavavAmAM AvyA hatA. prathama kuMbhasthApanA karavAmAM AvI. dareka maMdiramAM alaga kuMbhasthApanA thaI, aDhAra snAtrane vidhi thaye, dhvajadaMDanI pUjA thaI, maMdiranI zuddhi caityapratiSThAvaDe karavAmAM AvI, navagraha, daza diphapALa ane aSTa maMgaLanI pUjA karavAmAM AvI. naMdyAvartanI pUjA thaI, kaLaza pratiSThA karavAmAM AvI, maMDapIThanuM sthApana karavAmAM AvyuM ane maMdiranI AsapAsa zuddhinuM vAtAvaraNa jagADavAmAM AvyuM, jamAvavAmAM AvyuM ane jALavavAmAM AvyuM. siddhagiri para mahotsava ATha divasa cAlyuM. temAM biba praveza pahelAM ane pachInA divasene samAveza karavAmAM Avyo. ane leke hajAronI saMkhyAmAM Ave chatAM maMdira, biMba ke AsapAsanuM vAtAvaraNa vizuddha rahe te mATe khAsa cIvaTa rAkhavAmAM AvI. A girirAja para dareka derAsarane aMge vidhi alaga alaga karavAmAM AvI hatI ema jaNAya che. muhUrta te sarvane mATe mahA vada bIjanuM hatuM, paNa deva netaravA, navagraha daza dipALAdi pUjana, dhvajadaMDapUjana ane aDhAra snAnAbhiSeka dareka derAsarane aMge te derAsaranA baMdhAvanAre alaga karyA hoya ema jaNAya che. biMbapratiSThA eka ane ekI sAthe nIce thaI ane biMbapraveza eka ja muhUrta sAthe thaye te ja vakhate kaLaza ane dhajAnA Are paNa thayA ane mahA vada bIjanA divase cotarapha AnaMdamaMgaLa vartI rahyo.
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 nAmAMkita nAgarika khImacaMdabhAI zeThe mULanAyaka AdinAthanI pratiSThA pitAne hAthe karI ane sAme puMDarIkagaNadharanI sthApanA te ja samaye zeThANI gulAbabAIe karI. zrI vIracaMda bhAIcaMde (dholerA) RSabhadeva comukha padharAvyA (naM. 3) ane zeTha amaracaMda damaNae (naM. 6) dharmanAthaprabhune praveza karAvyo, zeTha nAnajIbhAI jayakaraNe (naM. 8) caMdraprabhune praveza mahotsava karyo ane zeTha kIkAbhAI phUlacaMda goghAvALAe (naM. 7) RSabhadeva bhagavAnane padharAvyA. te ja vakhate AdIzvara bhagavAnanA moTA pagalArAyaNa pagalA(naM. 13)nuM sthApana zeTha khImacaMdabhAIne nAme thayuM. vividha bhaktibharathI judA judA maMdiramAM A rIte bibapraveza karAvavAmAM Avya, lagabhaga sarva maMdiranA praveza mahotsava A rIte saM. 1893nA mahAvada 2 ne roja thaye. mAtra auraMgAbAdavALA zeTha mehanacaMda vallabhadAsanI bhAryA elijhAe (naM. 19)vimaLanAthanI pratiSThA saM. 1907nA mahA su. 13 nA roja karI jaNAya che. A sarva derAsaramAM ane cAre taraphanI derIomAM pratimAjI hAla keTalA che ane temanA biMbapraveza mahotsava kaI tArIkhe thayA che ane tenA sthApake keNa che tenI upalabdha hakIkta A sAthe pariziSTamAM ApI che. A uparAMta be moTA koThAomAM seMkaDe pratiSThita pratimAo rAkhavAmAM AvI. jyAre jyAre keIne pratiSThita pratimA joIe tyAre tenI pAsethI nakarAnI rakama laI pratimA ApavAmAM AvatI hatI ane A rIte derAsaranA vahIvaTane Avaka
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 29 paNa thatI hatI. atyAre se varSa pachI paNa e bane keThAmAM thaIne 32 ane 34 pratimAo mojuda che. mahAvada bIjanA roja pratiSThA thaI tyArapachI jamaNavAra te cAlyA karyA. pratiSThA-biMbapraveza mahotsava daramyAna eka divasanA aMdhajamaNano kharca rUpiyA 40000 (cAlIza hajAra) thatuM hatuM e ullekha che. ATalI rakama te vakhatanI seMghAratamAM thaI hatI. te vastunA AgaLa jaNAvela bhAvathI jaNAya che. A rIte mahatsava pUro thavA AvyuM tyAre te sarvanI upara kaLaza caDhAvavA iMdramALa paheravAne utsava karavAmAM AvyuM. tIrthamALa mahatsava. phAgaNa suda 2 (saM. 1893)ne roje saMgha samakSa zeTha khImacaMdabhAI ane zeThANI gulAbabAIe tIrthamALa paherI. A mALAropaNanI vidhi paNa sarasa hoya che. moTA maMDapamAM ane ahIM te mULamaMdiranA cokamAM maMDapanI vacce vidhipUrvaka meTI mALa je gaLAthI paga sudhI pahoMcatI hoya che te saMghanI sAkSIe guru taraphathI paherAvavAmAM Ave che ane te vakhate prathama mALanuM pUjana thAya che. A dhanyavAda-abhinaMdana ApavAnA Adhunika prasaMga jevA mahotsava hoya che ane AvI rIte saMgha samakSa tIrthamALa paheravI e jIvanane meTe lahA gaNAya che. A AkhA mahatsavamAM zeThana mahAmaMtrI tarIke amaracaMda damaNI rahyA. salAhakAramAM kIkAbhAI zeTha ane bAlAbhAI hatA
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 nAmAMkita nAgarika ane sahakAramAM zeTha hemAbhAI ane zeTha haThIsiMga kezarIsiMga hatA. e uparAMta aneka puNyAtmAoe svayaMsevaka tarIke, sahAyaka tarIke, salAhakAra tarIke ane madadagAra tarIke kAma karyuM. dareke potAnA padaranA hajAre ane lAkho rUpiyA kharacyA. kavi kahe che ke "svAmI utsava bahuryA manamehanajI, dhana kharaca lakhyuM nahi jAya-"manaDuM mehyuM che. manamohanajI," A vAtamAM atizayokti karI hoya ema lAgatuM nathI kharaca karavAmAM ane sagavaDa jALavavAmAM pAchuM vALIne jovAmAM AvyuM nathI. dharma bhAvanA viziSTa hAya, salAhakAra anukULa heya ane dravya saMpattinI vipuLatA hoya pachI tyAM the Are varte emAM navAI nathI. A vakhate lekenI dharmabhAvanAmAM khAsa AvA prasaMgee khUba AnaMda thato hate. ane manuSya svabhAva paNa utsavapriya hoI AvA prasaMgane khUba bahelAvatuM hatuM. A rIte pratiSThA mahotsava ane biMbapraveza mahotsava khUba utsAha, AnaMdathI ane kaI jAtanA anicchanIya prasaMga banyA vagara raMgecaMge pUre che. A prasaMgamAM pratiSThA ane bibapraveza mahotsava judA judA ALakhavAmAM AvyA che te mAtra vicAra ane vidhi spaSTatAne aMge ja che. lokonI najaramAM to A AkhA mahetsavane pratiSThA mahotsava tarIke gaNavAmAM AvyuM che ane temAM saMgha kADhavAthI te saMgha muMbaI pahoMce tyAM sudhInI sarva vAtane samAveza thaI jAya che. A vAtamAM jarA paNa virodha nathI ane te vastunI yogyatA ane janatAnA sAdA khyAlanI najare emAM jarA paNa vAMdhA jevuM jaNAtuM nathI. eTalA mATe
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 301 A prakaraNanuM mathALuM paNa pratiSThA mahotsavanuM" ja karavAmAM AvyuM che. saMgha vidAyagIrI-tIrthamALano utsava karI te ja divase A saMgha bAra gAunI parikammA tarapha vidAya thaye. najIkanA mANase te pitApitAne gAma pratiSThA pachI vidAya thaI gayA hatA, te paNa hajAro bhAIo ane bahene rahyA hatA ane gujarAta tathA muMbaIthI pratiSThA nimitte pAlItANe AvelA te ghaNAkharA rahyA hatA. teo A bAra gAunI pradakSiNAmAM joDAyA. zatruMjaya girirAja pharatI pradakSiNA karavI ane A vakhata girirAjane jamaNI bAjue rAkhavo e A AkhI tIrthabhUminI parikammAne Azaya che. prathama zetruMjI nadInI pahelAM rohizALA gAma Ave tyAM ghara derAsara jevuM sAmAnya pUjAnuM sAdhana che. tyAMthI tenI najIkamAM zetruMjI nadI (zatruMjayA nadI) pasAra karI sAme pAra javAnuM hoya che. tyAMthI lagabhaga doDha be mAIla dUra bhaMDArIA gAma Ave che tyAM yAtrALune khAvApIvAnI sagavaDa thAya che ane ghaNIkharI vakhata pahelI rAta tyAM rahevAne rivAja hate. saMghanI sAthe taMbU vigerenI sagavaDa te pUratI hatI ane gADAnI hAro lAgI gaI hatI. AvA saMghamAM dharmabhAvanA khUba jAme che, svAmIvAtsalyanA hAvA levAya che ane arasaparasa pIchAna ane jena tarIkenI lAgaNI ne utkarSa sArI rIte jAme che. ghaNAkharA sazakta mANase A parikammA cAlIne kare che. dehadamanane dharmabhAvanAnuM aMga gaNavAmAM Ave che ane yathAzakti tapasyA paNa le ke kare che,
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 nAmAMkita nAgarika bIjA divasanI prabhAtamAM saMgha bhaMDArIA mUkI "sAtAnA nesane mArge bodAne nesa' jAya che. A nesa eTale nehaDA-kheDUtoe UbhA karela nAnAM gAmaDAM hoya che. pacIzapacAza jhupaDAMonA samUhane nehaDuM" kahevAmAM Ave che. pachI e nehaDuM maTIne gAmaDuM paNa thAya che. A nehaDAMomAM dUdha dahIM chAzanI vipuLatA hoya che, jiMdagInI jarUrIAtanI cIjo, ghAsacAro ane dANuM maLe che, mejazekhanI cIjone tyAM lagabhaga abhAva hoya che ane jIvana sAduM, kudaratI ane bhaktiparAyaNa hoya che. joke mukhya AdhAra khetIvADI hoya che ane jIvana saMtoSI hoya che. e lekene varSamAM cAra cha mAsa mesama cAle che, bAkIne vakhata phurasada hoya che. dharmanI bhAvanA tyAM sArI jAme che, bhajanakathA ane maMDaLImAM dharmanI jamAvaTa sArI thAya che ane kUDakapaTa, dhamAla ane daMbhanA sUra tyAM bahu ochA saMbhaLAya che. bhaMDArIAthI cAra mAIla dUra bedAne nesa Ave che. tyAM te vakhate sAdhAraNa nAnI dharmazALA hatI. tyAra pachI thayela pUrabAInI dharmazALA athavA bhavya derAsara vigere atyAre che temAMnuM te vakhate kAMI nahotuM. bedAne nesa pAse paDAva nAkhI saMgha jamAvaTa kare che. tyArabAda tyAM kadaMbagirI nAmanI TekarI che. tyAM kada bagaNadhara me gayA che. te TekarI caDhAvamAM jarA AkarI che. joke-yAtrALuo A TekarInI yAtrA kare che. keTalAka nIcethI nhAI zuddha kapaDAM paherI pUjApAno sAmAna laI upara jAya che. upara pUjA kare che. keTalAka mAtra yAtrA kare che. tyArabAda nIce AvI bhajanavidhi karavAnI paddhati hoya che.
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 303 zeTha metIzAha - khImacaMdabhAI zeThane doDAdoDa karavI nahotI, emane te jIvanane lahAvo levo hato, eTale prathama divasa bhaMDArIe, bIjo Abe divasa bodAne nesa rahyA, tyAM paNa saMghajamaNa ane svAmIvAtsalyanI vyavasthA agAuthI karavAmAM AvI hatI ane rAtre rAtrI jAgaraNa, prabhubhaktinAM pade ane saMghamIlana Adi vyavasthA karavAmAM AvI hatI. je zarIre azakta heya temane kadaMbagirinI yAtrA mATe DoLI vigerenI vyavasthA paNa karavAmAM AvI hatI, paNa banI zake tyAM sudhI cAlIne yAtrA karavAmAM ane bane tyAM sudhI bAra gAunI AkhI pradakSiNA cAlIne karavAmAM ghaNAkharA dharmadhananI prApti samajatA hatA ane samajIne te pramANe lAbha letA hatA. trIje divase savAre saMgha ceka gAma tarapha upaDe. tyAM dharmazALAnI sagavaDa hatI ane te Aje paNa che. paNa khImacaMdabhAIne saMghane te AvI dharmazALA nAnI ja paDe, eTale DerA taMbUthI kAma levAmAM AvyuM ane AkhuM ceka gAma ane pAdara saMghALuothI bharAI gayuM. A ceka zetruMjIne jamaNe kAMThe che jyAre bhaMDArIA ane bAdAno nesa ene DAbe kAMThe che, ahIM hastagiri nAmanI TekarI che. TekarI nAnI ane ramaNika che. caDhavAmAM jarA muzkela che. paNa upara gayA pachI pavanathI ThaMDaka Ape tevI che. phAgaNa zudane samaya hato eTale saurASTranI garamI zarU thaI gaI hatI, paNa enI madhura mIThaDI rAtrio eno badale ApatI hatI. haju lU vAvAnI zarUAta nahotI thaI. trIje divase tyAM saMghabhakti Adi sarva vyavasthita rIte thayA. tyAMthI pAlItANuM sudhI pAchA AvI saMgha taLAje gaye.
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 nAmAMti nAgarika taLAjAmAM nAnI TekarI ane upara sAcA devanuM sthAna che. e zrI sumitanAtha bhagavAnanA jAgatA biba kahevAya che. teo sAcA devanA nAmathI oLakhAya che, tyAM akhaMDa dIvA upara masI na paDatAM kezaravaNe padArtha davAnA cAra para jAme che e jagajANItI vAta che. A tAladhvajagiri-taLAjA, zetrujInA kAMThA para ja Avela che. nAnuM chatAM gAma manahara che ane te vakhate gAmamAM paNa derAsara hatuM. nAnI TekarInI be- pAMca yAtrA eka divasamAM karI zakAya tevI majA che ane enI viziSTatA guphAo ane maMDapamAM che. e bhUtakALanA avazeSo jaLavAI rahyA che ane pUrva kALanI bauddha ane zramaNa saMskRtine yAda ApanAra sAcAdevanuM manahara sthAna che. A taLAjA gAmamAM saMgha thaDA divasa rahyo. rahevA gya sthaLane AnaMdapUrvaka upaga karyo ane taLAjI nadInA jaLamAM lekee kalela karyA ane bhAvuke jarA dUra zatruMjayA nadInI retImAM AnaMda-svane bhegavI AvyA. A tAladhvajanI TekarI parathI jyAre cAre tarapha avalokana karavAmAM Ave che tyAre dara ane najIkanA dekhA bahu AnaMdaprada ane hRdayaMgama thAya che. phAgaNa mAsamAM bahu vanarAjI ke lIlerI te dekhAtI nathI, kAThiyAvADane e pradeza unALAmAM taddana sukko thaI jAya che, paNa judAM judAM khetaro ane vaccethI pasAra thatI zatruMjayA nadI ane dUra dekhAte hAthInA AkArane AsamAnI raMgathI gherAyelo zatruMjaya parvata ane tenA para aMbADI jevA dekhAtAM maMdiranI hAra eka abhinava citra
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 305 pUruM pADe che. zatruMjayanI be hAramALA che. eka camukhajInI TuMkathI zarU thatI ane bIjI beTI TuMkavALI. AmAM cAmukhajIvALI hAramALA taLAjAnI TekarI parathI dekhAya che ane ughADa hoya tyAre khUba sarasa dekhAva pUro pADe che. A girirAjanA darzana ane vaccenA khetarenA citravicitra AkAranI vaccethI pasAra thate zatre jayA nadIne sarpAkAra ta mArga eka vAra najare jovAlAyaka che. tAladhvajagiri para be ghaDI besI zatruMjayanuM dhyAna karavA gya che ane manuSya jIvananI AkharI asthiratA ane mamatvanI laghutA vicAravA lAgyA che. tAladhvajagirinI guphAo pAchaLa mATe ItihAsa che. e guphAonI vacce meTe ebhala maMDapa che. tyAM vALAonuM rAjya hatuM. e vALAone itihAsa sarASTra bhUminA bheganuM ane citra pUruM pADe che. "seraTha kare vicAra, de vALAmAM kyo bhale? zIrane sepaNahAra ke ApaNuM hAra vakhANIe." A saurASTranI rasadhArane gamakhvAra Atmabhegane A banAva ahIM yAda Ave che. A TekarI para vaseluM nAnakaDuM gAma ane meTI TekarI paranA sAcAdeva e tAladevane mahimA che ane enA darzana karIne saMghane khUba AnaMda thayAne ullekha che. ahIM saMgha zeDA divasa rokAye ane svAmIvAtsalyane lhA lIdho. tyAMthI saMgha giranAra gaye. neminAtha mahArAjanA A tIrthane mahimA te bahu jANute che. bhara unALAmAM paNa enI vanarAjI lIlIchama hoya che. emAM bAre mAsa nijharaNuM 20
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 nAmAMkti nAgarika vahetAM rahe che ane enI sugaMdhI pavana laharI rAtri divasa AnaMda sAthe zAMti Ape che. zatruMjayagirimAM letarI bahu ochI che, jyAre giranAra te lIlerIthI bhareluM che. soraThane e ziratAja parvata rAkheMgAra rANakadevInI krIDabhUmi hate. enI uparanA sahastrApravananuM varNana durgama che. emAM neminAtha bhagavAnanuM kaivalyaprAptisthAna te kharekhara zAMtiprada che ane emAM jyAM najara nAkhIe tyAM UMcInIcI vRkSa-hAravali khUba AkarSaka rUpamAM rajU thAya che. bhara unALAmAM enA zikhara para maMda zItaLa pavana vAya che ane baporanI garamI sAthe rAtrinI ThaMDaka pUrata badale ApI bAhya zAMti evI susiddha rIte Ape che ke-AtmalakSI prANIne e hRdaya sanmukha banAvI de che. enA mukhya maMdiranI racanA, bIjA aneka derAsaranA ghATa,amIjharA pArzvanAthanA bhoMyarAnI zAMti ane nema rAjulanI guphA sAthe joDAyela ati mananIya prasaMga te khAsa AtmalakSI bane che, paNa jeoe zrI cidAnaMdajI ane AnaMdaghanajI(kapUracaMdajI ane lAbhAnaMdajI)nI dhyAna karavAnI guphAnA darzana karyA che teo A sthAnanI kudaratI suMdaratA ane dhyAna karavA yogya vAtAvaraNa zodhanAranI AtmalakSitA mATe prazaMsAnA uddagAra kADhyA vagara rahI zake tema nathI. zrI AnaMdaghanajI mahArAja ahIM AvI gayA ema nathI, paNa tyAM dhyAnadhArAe rahI jIvanane moTo kALa ahIM pasAra karyo ema jyAre ApaNe jANIe chIe tyAre "aba hama amara bhaye, na marege"-gAnAranI AtmavibhUtine khyAla karI zakIe chIe, bAkI te A DuMgara pavitratAne namUne. ahIM pasAra na mare DuMgara
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 307 che, zAMtinuM dhAma che, mane maMthananI bhUmikA che. AvA manane maMthana paNa karAve ane zAMti paNa Ape evI paraspara viruddha chatAM AtmalakSI bhUmikA bhajavanAra A girirAjanI bhUmimAM khImacaMdabhAIne saMgha ghaNA divasa rahyo. saMgha ghaNI dhImI kUca karatA hatA. saM. 1893 nA caitra vadane eka patra maLe che. te khaMbhAtavALA paratApelAla joItA zAhanA munIma vakhatacaMda jhaveracaMde potAnA putra para lakhe che. te pAlItANethI potAnA putrane khaMbhAta patra lakhe che. te patra parathI jaNAya che ke caitra vada sudhImAM saMgha kAThiyAvADamAM ja hatuM ane bIjI vAta e jaNAya che ke pratiSThA ghaNI sArI thaI hatI ane trIjI vAta e jaNAya che ke saMghane muMbaI pahoMcatA lagabhaga sADAcAra mAsa thayA hatA. 1 A patra ghaNI rIte upayogI jaNAya che. zeTha paratAparAya joItA zAha khImacaMda zeThanA mAmA thatA hatA. teo khaMbhAtanA rahevAsI ane muMbaInA vepArI hatA. temaNe motIzAhanI TuMkamAM mukhajInA derAsara(naM. 4)nI pratiSThA karI hatI temanA munIme potAnA putra para lakhela A patra che. te nIce pramANe che -( patra asala pramANe ja pheraphAra vagara Apyo che.) "svastAnazrI khaMbhAta baMdare pUjArAdhe sarave upamA joga zA. zrI pA zA. bhAI nANacaMda vakhatacaMda ta...sAtha saravenI caraNanA zrI pAlItANethI lI. zA. vakhatacaMda jhaveracaMda tathA khImacaMda sAtha saranA ghaNuM juhAra vAMcaje. jata ahIM khemakuzaLInA kAgaLa mudala AvA nathI te saMbhArI lakhaje. kAgaLa AvAthI jema- jIvane malA jeTalo harakha saMtoSa upaje. bIjuM zrIpAlItANa ApaNA gAmanA.
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 nAmAMkita nAgarika A patra pAlItANethI lakhele che, te dhyAnamAM rahe. A uparathI pitA putra kevA kAgaLa lakhatA haze tene kAMI khyAla Ave che. pujArAdhe lakhavAne rivAja ja paDI gaye jaNAya che game tenI upara e rIte lakhavAnI rIta jaNAya che. nahi te pitA putrane pUjya ke ArAdhya lakhe nahi. saMgha giranArathI seminAtha pATaNa gaye. tyAM caMdraprabhunA darzana-pUjA thayA. tyAMthI saMgha ravADa, mAMgaroLa thaI paga raste gujarAta gaye evI nedha jaNAya che. cAravADa, mAMgaroLathI gujarAtano raste hoI zake nahi, te te pAchA uttaramAM AvavuM paDe ane kadAca pelerAne raste saMgha khaMbhAta gaye heya ema bane, ema te ghaNe lAMbe raste thaI jAya. kadAca mAMgaLathI saMgha vahANamAM khaMbhAta gaye heya, paNa tevI noMdha maLatI sarava saMgha AvA paNa bhAIjI tame AvA nahI te zuM. kema je jevAnI rIta sArI banI hatI paNa bhAIzrI tame AvA naI te zuM. bIjuM zeThajI paratApalAlanA derA madhe ApaNA paratAmajI 2) laIne ApaNuM nAmanI karIne besArI che te jANaje, bIjuM zeThajI khImacaMda motIcaMda zrI saMgha laIne zrI giranArajInI jAtarA karI tAMthI khaMbhAta bhaNI AvAnA vicAra che te saMdha madhe ApaNA zeTha vamaLacaMda paratApalAla tahemanI mAtAjI kavalIbA tathA sAtha sarave khaMbhAta Avaze tenI tamo sArI baradAza rAkhajo. bhulazo naIne bhAIjI tamane kevuM paDe tevuM nathI. saMvata 1893nA caItaravalI . bhAI khImacaMda vakhatacaMdanA juhAra vAMcajo. kAgaLanI nIce-cabarakhInA cheDA para "pujArAdhe. zrI pA zA.nANAcaMda vakhatacaMda kAgaLa khaMbhAtanA che. ThA. jIrAlApADAmAM.
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha nathI. game tema paNa pratiSThA pUrI thayA pachI ane kAThiyAvADamAM taLAjA, giranAra, sAmanAthapATaNa / saMgha gaye ane kula traNathI cAra mahine muMbaI paheAMcyA ema jaNAya che. uparanA putra kharAkhara vAMcatAM sa`dha khabhAta javAnI zakayatA jaNAya che. mArA mate te saMgha sAmanAthapATaNa gayA pachI tyAMthI ke mAMgarALathI vahANamAge` mu`baI gayA jaNAya che. vadhAre zeAdhakhALa thaye A bAbata para prakAza paDavA sabhava che. 309 saMghapAcho phare tyAre mANaso divasAnudivasa ghaTatA jAya che. A pramANe pratiSThA mahAtsavanuM kAma paravArI raMgecaMge saMgha muMbaI pahoMcyA. A AkhI vyavasthAmAM aneka mANasoe sevAnA hAvA lIdhA, jeNe je prakAranI banI te prakAranI sevA karI. kAie jamADIne lhAvA lIdhA, keAIe tajavIja rAkhIne, kAie pANI pAIne, koIe bhAtuM ApIne, koie rastAnI saphAI rakhAvIne, kAie auSadha karIne ane koIe cAkI karIne- ane te rIte sevA karI. AkhA saMghamAM mahAtsava daramyAna ane tyAra pachI taMdurastI sArI rIte jaLavANI ane zeThIAenI udAratAthI, sthAnika bhaktithI ane sevAbhAvanI kalyANakArI bhAvanAthI sauMdhanu kAma ra'gecaMge patI gayu. A prasaMge pAlItANAnA ThAkAra pratApasiMha hatA. temaNe paNa sArI madada ApI hatI. dareka prasa`ge ma`DapamAM teo hAjarI ApatA hatA. teo ane jainA vacce kAi jAtanuM te vakhate vaimanasya nahotu. peAtAne AMgaNe AvA maheAtsava thAya
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 nAmAMkita nAgarika ane pitAnI prajAnA leke sArI rIte raLe, temane nokarI ane kAma maLe emAM e ThAkara gaurava mAnatA hatA ane zeThIyAo paNa evA prabhAvazALI tathA samayajJa hatA ke teo ThAkaranuM mAna rAkhatA ane chatAM potAnuM gaurava barAbara jALavatA. zeTha hemAbhAIne bAraNe A ThAkora AMTA paNa khAtA ane hemAbhAI zeTha emane jAhera prasaMge gAdI takIAnuM sanmAna paNa karatA. arasaparasa bhakti ane prema hoI viveka jaLavAto ane vagara kacavATe AnaMda-premathI kAma levAnI paddhatine svIkAra thayela haI vANuonI rIte te yugamAM kAma levAmAM AvatuM. lekanI-saMghALuonI sagavaDa jALavavA mATe khAsa cIvaTa rAkhavAmAM AvI hatI. e vAta ekalA nasIba-karmane AdhIna cheDI devAmAM AvI nahotI. jhINI jhINI taMdurastInI bAbatamAM cIvaTa rAkhanArA mANase saMghamAM hatA ane teo vyAdhi thAya tyAra pachI tene sudhAravAnI bAbata karatAM vyAdhi ja na thAya tevI vyavasthA karavAmAM vadhAre kuzaLa hatA ane ATalA hajAro lAkha mANase ekaThA thavA chatAM kaI jAtane rogacALe ke upAdhi na thayA te sakhta cIvaTanuM pariNAma gaNI zakAya. prAcIna vicAra pramANe muhUrtazuddhi ane kriyA karanAra-karAvanAranI vizuddhi upara A vAtane AdhAra rahe che ema kahevAyuM ane e vAtamAM kaIne vAMdhe na hoya, paNa e vAta mAtra karmAdhIna para choDavAmAM nahatI AvI e batAvavAne atre prayatna che. kriyAnI vizuddhi para upadravanI gerahAjarIne AdhAra hoya te paNa emAM manuSya puruSArthane sahakAra te
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 311 jarUra joIe, kAraNa paMca samavAyI kAraNomAM mAnanAra jaina siddhAMta karma jeTaluM ja prAdhAnya puruSArthane Ape che. A rIte leke pitApitAne sthAnake gayA ane saMghanI bhakti pUrI thaI. zeThIAo pitapatAne gAme pahoMcI gayA. zeTha motIzAha svargagamana karI gayA hatA, chatAM bheLA zeTha khImacaMdabhAIe egya salAhakAra ane sahAyakAranA sahakArathI pratiSThA mahotsava A rIte UjavyuM ane zeTha metIzAhanI bhAvanA saphaLa karI ane yazakIrtimAM vadhAre . ahIM zeTha motIcaMda amIcaMdanuM athavA metIzAha zeThanuM caritra pUruM thAya che. pratiSThA mahotsava te emaNe Adarele hato ane enI AkhI yejanA pitAnI hayAtImAM taiyAra karI hatI, paNa saM. 1892 nA bhAdaravA suda ekame temanuM zarIra paDI jatAM emanuM avazeSa kArya emanI yejanA pramANe zeTha khImacaMdabhAIe emanI goThavaNa anusAra pUruM karyuM hatuM ane temAM temane egya sahAyaka ane salAhakAra maLI gayA hatA. te uparAMta e sarva kArya mahema zeThazrInA svargavAsa pachInA eka varSanI aMdaranA bhAgamAM banI gayuM, tethI ene motIzAha zeThanuM kArya ja gaNI zakAya ane tethI te bAbata motIzAha zeThanA jIvanacaritramAM dAkhala karavAmAM na Ave te caritra adhUruM rahI gayuM gaNAya. AthI A prakaraNanA cheDA sAthe metIzAha zeThanuM caritra pUruM thAya che. atyAra sudhI vyApAranI sAhasiktA, nasIbane suga ane dharmabhAvanAnI pracuratAnI vAta thaI, vAMcatAM ati AnaMda
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 nAmAMkita nAgarika thAya ane dharmapremavALAne daSTAMta maLe tevI suMdara hakIkate prApta thaI zakI te rajU karavAmAM AvI ane kaI kaI prasaMge sahaja varNane paNa karavAnI taka hAtha dharavAmAM AvI. ema lAge che ke-A pratiSThA pachInI paNa jarUrI hakIkta zeTha khemacaMdabhAInA jIvana vyavasAya aMge prApta thaI zakI che tenuM jarA upara ceTIA najare siMhAlekana karI jaIe. emAM keTalIka kheda karAve tevI hakIkta paNa Ave che, paNa tenI upayuktatA che tethI have e prasaMgo paNa joI vicArI jaIe.
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 pratiSThA pachInu kAMika AvI rIte aMjanazalAkA ane biMbapraveza mahe|tsavanu kArya patI gayuM, sac visarjana thayA ane loko pAchA duniyAnI araghaTTa mALAmAM paDI gayA. chatAM pAlItANe DuMgara para kAma tA cAlyA karyuM. kAI jagyAe Arasa bAMdhavAnu ane koi jagyAe gaDha bAMdhavAnuM, kAI dhALavAnuM ane kAi dhAvAnuM ane evA paracuraNa DhAmeA sa'vata 1898 sudhI cAlyA karyA'. e uparAMta cAre bAjunI bhamatIonI DherI paikI keTalIkanI pratiSThA tA mukhya maMdiranI sAthe thai, paNa tyArapachI A derIonI pratiSThA thayA karI. A derIomAM pratiSThA karAvanAranAM nAma ane pratiSThAnI tArIkhA vigerenI vigatA pariziSTamAM saMgrahI rAkhyA che. A uparAMta e meTA kAThA karAvavAmAM AvyA hatA. temAM sthApana nahi karelAM seMkaDo khaMkhA rAkhavAmAM AvyA hatA. tyArapachI jene mAtIzAhanI TuMkamAM pratiSThA karavI hoya tene athavA bahAra laI janArane najIvI rakama ' nakarA ? tarIke laI e pratimA ApavAmAM AvatA hatA. AvI rIte seMkaDA
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 nAmAMkita nAgarika pratimAo tyArapachI TUMkamAM ane anyatra birAjamAna thayA che. A sAthe ApelA pariziSTa parathI joI zakAze ke A bane kaThAmAM haju paNa 3ra ane 68 pratimAo che, paNa e pratimAo ghaNuM moTI saMkhyAmAM pratiSThA vakhate tyAM hatI e prasiddha vAta che. atyAre motIzAha zeThanI TuMkamAM ane bhamatImAM derAsaromAM thaIne kula 1728 jinabiMba che temAM 1634 ArasanAM che, 86 dhAtunAM che ane 8 cAMdInAM che e sarva hakIkta sadara pariziSTamAM Apela vigata parathI joI zakAze. ahIM zeTha khImacaMdabhAI saMbaMdhI thoDI hakIkata jaNAvIe. pratiSThA karIne pAchA muMbaI AvatAM vaizAkha mAsa thaI gaye (saM. 1893) tyAra pachI temaNe vahIvaTa zarU karyo. temanA hAthamAM saM. 1892 nA bhAdaravA suda ekame vahIvaTa AvyA. te rIte jotAM temaNe seLa varSa vahIvaTa karyo. emanuM dhyAna vepAramAM bahu nahatuM. teo svabhAvanA bheLA hatA ane temanA bheLapaNane lAbha bIjA dhutArA leke bahu letA rahyA. teo pUjAbhaktimAM khUba rasa letA, paNa vyApAra mATe je kuneha, agamacetI ane AvaData joIe tene temanAmAM alpAMza hatuM ane moTA pAyA upara paradezane vepAra beDavAmAM te bahu sAvadhAna rahevuM paDe, nahi te mAra khAI jatAM vAra na lAge. khImacaMdabhAI zarIre geravarNanA hatA. emanuM zarIra paDachaMdadAra hatuM, paNa emane pheTe jotAM emanAmAM UMDANa karatAM bheLapaNa jarUra tarI Ave che. teo mAthA para pArasI
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 315 ghATanI pAghaDI paheratA hatA jyAre motIzAha zeTha suratI pAghaDI paheratA hatA. temanA bheLapaNanI paristhitine abhyAsa karanAra emanA hitasvIoe emane kula vahIvaTa saMkelI laI vyAja para nibhAva karavA salAha ApI, paNa A salAha temane rucI nahi ane vepAramAM temaNe jhukAvyuM. te vakhate temanI AsapAsa temanA bheLapaNano lAbha lenAra svArthIenuM eka ToLuM jAmI gayuM ane dhIme dhIme temanA pitAnA snehIo osaravA lAgyA ane khImacaMdabhAI zeTha matalabIone paMjAmAM vadhAre ne vadhAre jatA cAlyA, eka te pitAmAM sAdI samajaNa ane UMDANane abhAva ane bIjI bAju AkhuM vAtAvaraNa svArthImaMDaLanuM hoya tyAM pachI uttarettara pagathI utaravAnI sthiti prApta thAya emAM navAI nathI ane zeTha khImacaMdabhAInA saMbaMdhamAM temaja banyuM. teoe vepAra vadhAravA mAMDyo, paNa sAthe aphINanA tejI maMdInA saTTAmAM paDI gayA. zeTha motIzAhe AkhI jiMdagImAM saTTo karyo nahotuM. temane vyApAra taiyAra aphINanI kharIdI, cInanI caDatara ane tyAMthI AvatA mAlanuM vecANa ane sAthe vahANavaTAne narane dhaMdhe hatA, tyAre khImacaMda zeTha aphINanA saTTAmAM paDI gayA. te vakhate muMbaI ane IderamAM aphINane saTTo ghaNe cAlatuM hatuM. aphiNanI eka peTInI kiMmata 3000 thI 4000 sudhI thAya, paNa temAM dararoja so base ane keIvAra hajArapAMcasonI vadhaghaTa thayA karatI hatI ane ekavAra mANasa vAyadAnAM vepAramAM paDe tyAra pachI tenI sthiti zI thAya te te ApaNuM dararojanA anubhava ane avalokanane viSaya che.
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 nAmAMkti nAgarika A saTTAnA vepAra uparAMta taiyAra mAlane vepAra karavAmAM khImacaMda zeTha jabarI thApa khAI gayA. eka te gajA uparAMta taiyAra aphINa laI cIna caDhavavA mAMDyuM, paNa tenI sAthe cInanA pitAnA motIzAha zeThanA vakhatanA vizvAsu ADatIA hatA tene mUkI daIne navI navI ADate karavA mAMDI, temAM ghaNu luccA ADatI maLI gayA. eka kekaNI musalamAna je asala baTalaranuM kAma karato hato te bolavAmAM ghaNe mIThuM hato. eNe aphINanI peTI to zuM paNa aphINanI goTI paNa najare joyelI nahi, tenI upara ADatIA tarIke 200 mALavI aphINanI ane 200 baMgALI aphINanI ema kula 400 peTI ekIsAthe khImacaMda zeThe mokalI ApI. cInanA zeThanA jUnA ADatIAo te Azcaryacakita thaI gayA. ATaluM moTuM caDhANa ( Consignment) motIzAha zeThe potAnI AkhI jiMdagImAM ekI sAthe kareluM nahi. eka ja vahANamAM AvI moTI saMkhyAne mUlyavAna mAla AvI paDele joI cInAo te digamUDha thaI gayA. pelA kekaNI musalamAne A AkhA mAlanI caDhataranuM zuM karyuM tene chevaTe patto ja lAge nahi, eka pAI paNa khImacaMda zeThane ghara bhegI thaI nahi ane A eka ja vepAramAM lagabhaga daza lAkha rUpIAnI nukasAnI thaI. AnA saMbaMdhamAM bIjI vAta evI che ke-A bInaanubhavI ADatI A mATe aneka jAtanI cetavaNuM maLyA chatAM ane dareka caDataramAM nukasAnI thavA chatAM zeThe kAma cAlu rAkhyuM ane AData hakasAInI moTI Avaka chatAM e kekaNI
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 317 musalamAnamAM khImacaMdabhAInI ghaNI moTI rakama rahI gaI ane temAMthI eka pAI paNa patI nahi A hakIkata game te AkAramAM banI hoya, paNa eka vAta te emAMthI nItarI Ave che ke zakti vagara maTe vepAra kheDavAmAM Ave te ghaNIvAra levAne badale devA thaI paDe che. ane chatAM taiyAra mAlanA vepAramAM mANasane gharabArane osarI cAlyA jatA nathI. tenI sAthe vAyadAne-saTTAne ke tejI-maMdIne vepAra zarU thaI jAya tyAre pachI hisAba rahetuM nathI, temAM mAlanA rUpiyA taLavA paDatA na hovAthI pitAnuM gajuM keTaluM che tene khyAla rahetuM nathI ane vadhAre paDato vepAra thaI jAya che ane pachI jyAre koI AkasmAtika kAraNe bajAra UlaTe jAya che tyAre aNadhArI nukasAnI AvI paDe che. mAtra taiyArane vepAra hoya te sAvadhAna mANasa paNa nukasAna kare khare, paNa temAM enI AbarU para vAta AvatI nathI, paNa emAM saTTA ke tejI-maMdInI vAta Ave tyAre maryAdA rahetI nathI, hisAba rahetuM nathI ane aNadhAryA saMgomAM AbarU gumAvavAno prasaMga Ave che. zeTha khemacaMdabhAInA saMbaMdhamAM AvuM kAMIka banyuM. zeTha motIzAhanA vila pramANe zeTha khImacaMdabhAInA salAhakAro nImAyA hatA. tenI salAha choDI dIdhI, amaracaMda damaNI vigere salAhakAro sAthe saMbaMdha khatama karyo ane moTA vyApArI pArasI salAhakArene tyAM javuM AvavuM baMdha karI dIdhuM. pariNAme khImacaMda zeThanI AsapAsa khaTapaTI svArthIonuM maMDaLa jAmatuM ane vadhatuM gayuM ane
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 nAmAMkita nAgarika temaNe khImacaMda zeThanI bhalamanasAI ane bhALapaNanA pUratA lAbha lIdhA. tejI-maDhImAM kheATa AvI, cInanA ADatIAee paisA dabAvI dIdhA ane cAre taraphathI khATa AvavA mAMDI. cInanA vepAramAM zeTha jamazedajI jIjIbhAI mukhya hatA. teo pAtAnI ADatanuM kAma eka ja cInAI peDhIne ApatA hatA ane te cInA vepArI vakhata joi jamazedajInA mAla vecI meATA naphA karatA ane mAtIzAhanI paNa e ja paddhati hatI. teee AbarUdAra ImAnadAra e ADatIA cInamAM rAkhyA hatAM. zeTha khImacaMdabhAinA hAthamAM vahIvaTa AvyA tyAre thADA vakhata te kAma meAtIzAha zeThanI dorelI lAina para cAlyuM, paNa pachI vepAra ghaNA vadhAravA mAMDyo. ane sAthe navA navA ADatI karavA mAMDyA. AmAM bevaDuM tevaDu' nukasAna thayuM. mAla vaheMcAI javAthI e ADatIA A ja aMdara aMdara harIphAI karavA lAgyA ane eka bIjAnI sAme bajAra toDavA lAgyA ane mAla ghaNe ghare thAya tyAre bajAra tUTI jAya temAM navAI nathI. e uparAMta ADatIAe apramANika hAya tyAre bIjAne nAme bhAga karIne pote ja mAla kharIdI le ane vepAranA sa zeThane na ApatAM emAM paNa pAtAnA lAbha jue. AvI rIte ADatanA vepAramAM jyAre apramANikapaNuM bhaLe tyAre mAladhaNIne meTuM nukasAna thAya ane gharamAM cArI thAya tyAre jayavArA cAlyA jAya. khImacaMdabhAinA hAthamAM vahIvaTa AvyA tyAre temanI vaya 32 varSanI hatI, paNa mAtIzAha zeThanI hayAtImAM tee
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 319 vepAra upara dhyAna ApeluM nahi ane vepAranI cAvIo metIzAha zeTha pAse besI ke sAthe kAma karI samajela nahi ane ALasamAM samaya vyatIta karyo tenA pariNAme A bInaanubhavI yuvAnanA hAthamAM moTe vahIvaTa AvyA tyAre te calAvavA mATenI temanI kaI jAtanI taiyArI nahotI ane jema jema vizuddha salAhakAra maMDaLa esaratuM gayuM tema tema temanI zaktimAM maMdatA AvatI gaI ane viziSTa cAritrabaLanuM ke svataMtra vicAraNazaktinuM pIThabaLa na hovAne kAraNe samatolapaNuM gumAvI beThA ane Akhare dareka vepAramAM uttarottara nukasAnI thavA mAMDI. vepAramAM eka evo niyama che ke "hAryo jugArI bamaNuM rame. tenAM manamAM hamezAM ema rahe che ke-A vepAramAM A vakhate kheTa karI te te ja vepAramAM Avate vakhate te vALI laIza. temAM paNa vAyadAnA vepAramAM thatuM nukazAne "rAza" karavAnuM mana thAya che ane rAzanA deraDA thaI jAya che ane ghaNIvAra te gaLAmAM AvI paDe che. AzA upara jIvana che, paNa dareka pAsA sIdhA paDatA nathI ane jyAM bajAramAM dara roja seMkaDAonA pheraphAra thatA hoya ane bhAva mAlanI chata ane tenA khapa uparAMta lekanI manovRtti para AdhAra rAkhatA hoya tyAM uttarottara nukasAna thAya to temAM navAI nathI. emAM paNa jyAre mULa dhaNInI gaNatarI sAmAnya hoya, anubhava adhUro hAya, salAhakAra svArthI hoya ane nasIbane pAse UlaTe hoya tyAre dareka vepAramAM paga pAchA paDe che ane kSaya
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 nAmAMkita nAgarika reganI asara lAgI jAya che. emAM sarvanAza thatAM te vakhata lAge che, paNa enI zarUAta dhImI paNa makkama hoya che. e je joI-jANI vicArI zake te kadAca duryogathI bace che, bAkI te eka vAra eTa thavA mAMDe eTale pagathI UtaravAnA ja hoya che ane chellA pagathIA para pahoMcatAM vakhata lAge, paNa e mArga vicAraka AgaLathI joI zake che. A te jarA vepAranI carcAmAM UtarI gayA. zeTha khImacaMdabhAI vepAramAM pAchA paDatA gayA, ADatIAmAM rakama dabAI gaIvAyadAnA vepAramAM anekavAra meTI nukasAnI AvI ane tene hAni thatI cAlI, chatAM peDhI saddhara hatI, AbarU maTI hatI ane nAmanA ghaNuM jabarI hatI. e sarva chatAM seLa varSa pachI saM. 1908nA zrAvaNa vada 1 ravivArane reja peDhI baMdha thaI, nAdArI jAhera thaI ane A rIte eka meTI peDhIne vahIvaTa sukAI gaye. A vahIvaTa levaDadevaDa sAthe keraTane saMpAI gaye. jyAre khImacaMdabhAI zeThane pitAnI milkatanI vigata keraTamAM raju karavA javAnuM thayuM, tyAre paNa enA beTA salAhakAree amuka mikta kerTathI-leNadArothI chupAvavA salAha ApI. paNa aMte khImacaMdabhAI khAnadAnanA putra hatA, dharma bhAvanAvALA hatA ane sAthe bhadraka pariNAmI bheLA paNa hatA. tethI ema kahevAya che ke emaNe nAmadAra keraTanA jaja pAse pitAnI AkhI mikta dekaDA paiI sAthe jarA paNa chupAvyA sivAya batAvI dIdhI ane enA salAhakAranAM mukha vilakhA
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metIzAha 321 thaI gayAM vaLI ema paNa kahevAya che ke teo potAnI kula milkatanI vigata lakhAvI keraTanA daravAjAmAMthI bahAra nIkaLyA pachI cAlI calAvIne jAte pAchA keraTamAM gayA ane nAmadAra jajane jaNAvyuM ke temanA kAnamAM nIlama hIrA motInI eka mUlyavAna vALI hatI je lakhAvavI bhUlI gayA hatA. e vALI te vakhate teonA kAna para ja hatI. temaNe mAphI mAgatAM A vAtanI jAherAta karI tenI asara keraTa para paNa ghaNu thaI hatI ane tyAra pachI je je leNadAro sAthe patAvaTa thaI tyAre temanI asala garbhazrImaMtAInI sthiti dhyAnamAM rAkhI leNadAranI saMmatithI temane keTanuM ghara ane bhAyakhalAnI vADI bahArane baMgalo rahevA ane bharaNapoSaNa mATe rAkhavA dIdhuM hatuM. keraTe paNa emanI satyapriyatA ane khAnadAnInI bujha TharI ema karavAnI sUcanA ApI hatI ane leNadAre saMmata thatAM tema karavA saMmati ApI hatI. A rIte hAthInI aMbADI para besanAra ane hajArenuM dAna karanAra soLa varSanA vahIvaTane aMte vepAra-dhaMdhA vagaranA thaI gayA ane hatAza jIvana gALanAra banI gayA. temanI khAnadAnI te Aje paNa vakhaNAya che. teonI bhalamanasAIne geralAbha lenAra durjane turata ja osarI javA lAgyA. zeTha motIzAhanA pitAnuM maraNa thayA pachI saMvata 1855 thI te saM. 1892 sudhImAM temanI uttarottara sArI sthiti ja rahI ane divasAnadivasa temano sitAro caDhate ja rahyo tyAre khImacaMda zeThane eka bhavamAM be bhava jevAne prasaMga AvyuM.
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 nAmAMkti nAgarika emAM vyApArI zikSaNanI alpatA ane ati vyavasAyI mitazAha zeThanI anekavidha rekANene pariNAme gharanI bAbatanI beparavAI paNa kAraNa hatAM ghaNI vAra bahu moTA mANasanA nabIrA thavuM e paNa eka jAtane zrApa ja che. ativyavasAyI ane AkhA gAmanA paMcAtI A mANaso ghaNe vakhata pitAnA gharanI bAbatamAM bahu bedarakAra hoya che. temane gharanA mANase sAthe besI pitAnI bhAvanA vyakta karavAno ane Adarzo samajAvavAne vakhata ja maLatuM nathI. pariNAme je saMskAra khAnadAna kuTuMbanA mANasamAM paDavA joIe te saMtatimAM paDatA nathI ane pAnakUlamAM ucharela saMtatimAM jIvananA vikaTa prasaMgane sAmane karavAnuM sAmarthya AvatuM nathI. ati vyavasAyI jIvananI A maryAdAo che ane khUba cIvaTa rAkhavAmAM Ave te ja tenA pratikAranI zakyatA che, nahi te "dIvA pachavADe aMdhArA"nI kahevatanI yuktatA aneka vAra jovAmAM Ave che. zeTha khImacaMdabhAImAM dharmabhAvanAnA saMskAra te barAbara paDyA hatA ane temanI sevAbhakti te Adarza gaNAtI hatI. mAtra mANasane oLakhavAnI azakti ane bhoLapaNano geralAbha levA anyanI vRttinA bhega banavAnI temanI valaNane bAda karIe te teonI dAnavRtti ane udAratA Adarza gaNAya. temaNe kharca karavAmAM pAchuM vALIne joyuM nathI ke saMkoca karyo nathI. teoe saMghasevA karavAmAM maNA rAkhI nathI ane temaNe pitAnA vacanane zirasAvaMgha mAnI temanI IcchAo pUrI karavA mATe tanatoDa mahenata karI che.
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 323 A rIte zeTha khImacaMdabhAIne vahIvaTa saM. 1908 nA zrAvaNa vada 1 ravivAre baMdha thayo. keTalAka AbarudAra mANasene vacce rAkhI temane vahIvaTa temane seMpavAmAM AvyA teoe leNuM vasula karI mAla vecI nAkhyuM ane saM. 1910 nA vaizAkha suda 15 sADAbAra TakAnI pahelI vaheMcaNI leNadArone ApI ane bIje haphakta TakAne saM. 1911 nA vaizAkha zuda 3 ne ja Ave. A rIte leNadArane 20 TakA eTale eka paMcamAMza rakama maLI ane nAmavara peDhIne A pramANe aMta AvyuM. A pramANe patAvaNa thayA chatAM temanI satAmaNuM cAlu rahI. je nAnajI jekaraNane temanA pitA mahAna sthAne lAvyA hatA tenA dIkarA makanajI nAnajIe rU. 21000 mATe temanA para jatI ANI, bhAyakhalAne baMgale jatImAM lIdhe ane aMte kula rakama lIdhI tyAre ja zeThane sagaDa mUke. AmAM kAMI bacela ghareNuM gADuM hatuM te paNa khalAsa thaI gayuM. khImacaMda zeTha pAchaLanI jiMdagImAM ghaNuM duHkhI thayA. temane bharaNapoSaNa mATe te bhADAnI upaja rahI, paNa duHkha ane citAthI temanuM zarIra ghasAtuM gayuM, temanI AMkhanuM teja UDI gayuM ane chevaTanA keTalAMka varSa aMdhApAmAM gALyAM. Akhare saM. 1925 nA zrAvaNa vada 10 (budhavAra) ne roja 65 varSanI uMmare temaNe jIvana choDyuM. A rIte sukha- duHkhamizra jIvanano aMta AvyuM. jIvananI zarUAtamAM duHkha hoya ane pAchaLanA bhAgamAM sukha thAya evA prakAranI bebhAnI jiMdagI jIvavAmAM vAMdho nathI AvatuM
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 nAmAMkita nAgarika balake majA Ave che, paNa sArI avasthAmAM ane garbhazrImaMtAImAM ucharelane pachavADe duHkha jevAne vakhata Ave tyAre bahu duHkha thAya che. aneka prakAranA AhaTTadehaTTa thAya che ane sArA vakhatanI sAhAbInA ghacarakA AvyA kare che. evA prakAranA jIvananI pAchaLa dharmabhAvanA hoya, karmanA siddhAMta para vizvAsa hoya, anukULatAnA vakhatamAM karmo bhogavAI jAya te IcchavA egya che e AtmavizvAsa hoya te ja evA prakAranuM jIvana jIvI zakAya che, nahi te mANasa mAthAM pachADe che, kakaLATa kare che ane ghaNIvAra nahi karavAnuM karI bese che. bheLAbhalA khImacaMda zeThe AvI paDeluM dukha samatAthI sahana karyuM ane bAkInI jiMdagI temaNe sevAbhaktimAM gALI. temaNe keIne dhokhe karyo nathI, koInA para karelA upakArone yAda karyA nathI, keInA apayaza pokAryA nathI ke keIne droha IcchA nathI. nikAcita karma bhegavyA sivAya bIjuM kaI mArga nathI evo nizcaya karI nIcI AMkhe saMpUrNa zAMtithI Apatti sahana karI gayA ane vakhata AvyA tyAre arihaMtAdinuM zaraNuM laI navakAramaMtranA uccAra sAthe raste paDI gayA. A rIte A jIvanaprasaMgane citAramAM motIzAha zeThanI uttarottara vRddhi, enuM uccatama biMdu pratiSThA vakhate, ane tyArapachI vepAranI vRddhi ane chevaTe khImacaMda zeThanI durdazAnI vAta, manuSya jIvananI vicitratA, karmanA niyamanI acaLatA ane lakasvabhAvanI anizcitatA batAvavA mATe karI che temAMthI vyavahAradaSTie ghaNI hakIkta dayAnamAM levA jevI che.
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 1 zeTha motIzAhanI sakhAvata. zeThajInI sakhAvatanI noMdha jeTalI ApaNane pratyakSa maLe che teTalI ApaNe, A nIce ApIe chIe. vahivaTa zeTha amIcaMda sAkaracaMdanA nAmathI thato paNa haMmezA evo niyama che ke AkhA kuTuMbamAM eka evuM bhAgyavAna hoya che ke tene lIdhe AkhuM kuTuMba sukhI rahe che. AkhA kuTuMbamAM mAtA rUpAbAI khakhaDadhaja jevA saMbhALa le tevAM hatAM. tevA ja bhAgyavaMta zeTha metIzAha hatA. sakhAvata, 2ma. 50000 muMbaI bhUlezvara kuMbhAraTukaDA ciMtAmaNi pArzvanAtha derAsara, saM. 1868 bIjA vaizAkha zu. 8 zuka. 40000 muMbaI pAyadhunI bhIMDIbajAranA nAke zrI zAntinAtha jInA derAsaramAM. saM. 1876, mahA zu. 13 zuka. 2,00,000 muMbaI keTanA berA bajAramAM zrI zAtinAthanA derAsaramAM saM. 1865 mahA vada 5. 50000 madrAsamadhe dAdAvADI dharmAdA jamIna vi. 1884 lagabhaga. 86000 pAlItANAnI dharmazALA baMdhAvI saM.1886 kA. va. 8
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 nAmAMkita nAgarika 200000 muMbaI bhAyakhalAnI jamIna dharmazALA derAsara maTThAna vi. saM. 1885 mAgazara zu. 6 50000 muMbai zrI gADI pArzvanAtha pAnI derAsara sa. 1881 nA vaizAkha zu. 10 25000 muMbai pAdhunInA khUNA para zrI RSabhadevanA gherAmAM ghInI kheAlInA. saM. 1882 nA jeTha zu. 10 200000 muMbaI pAMjarApALa sa. 1891 ThA. zu. 8. 1100000 pAlItANAnI mAtIvasahInAbAMdhakAmamAM(sa'.1886 thI 1893) sa'. 1893 nA mahA va. 2. 707000 pAlItANA meAtIvasahInI aMjanazalAkA vi. tathA pratiSThA sa. 1893 nA mahA zu. 10 thI vada 2, 100000 muMbaI zeTha meAtIzAhe peAtAnA azakta leNadArAne mukta ryAsa. 1892 nA bhAdaravA zu. 1 2808000 aThThAvIza lAkha ane ATha hajAranI temanA taraphathI sakhAvata thayelI. A uparAMta temaNe prakaTa aprakaTa tA aneka moTA, nAnA kAmA karyA haze jenI nAMdha ApaNane upalabdha thatI nathI. pitAnuM devuM temaNe haka nahi chatAM pAIe pAI cUkaveluM. temanA vasIyatanAmAmAM daza lAkhanI mUDI darzAvI che te hisAbe temanI A sakhAvata ghaNI bhAre hatI, e temanI asAdhAraNa udAratA darzAve che.
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa na. 2 pAMjarApoLanI sthApanA. muMbaI zahera saMvata 1880 (sane 1823-4) lagabhagamAM vyApAranI zarUAtamAM hatuM. haju tyAM aneka saMsthAonI zarUAta karavAnI hatI. tyAM jenanA maMdira ane vaiSNanI havelIo thaI cUkyA hatA, paNa janAvara mATe pAMjarApoLanI vyavasthA kAMI nahotI. lUlAM, laMgaDAM, gharaDAM, apaMga janAvare khAsa karIne gAya, bheMsa, baLada mATe koI sthAna nahotuM. jIvadayApratipALa metIzAha zeThe e bAbatane nIveDo bhAre ajaba rIte siddha karyo. emAM emanI kAryakuzaLatA ane dharmavizALatAM dekhAI Ave che. ene lagatI hakIkta nIce pramANe saMbhaLAya che. zeTha motIzAhane eka vakhata saMkalpa thaye ke- muMbaImAM pAMjarApoLanI meTI jarUra che. ghaNAMkharAM gAma ke zaheramAM e kArya jene upADI le che. keI kaI jagyAe samasta vaNika mahAjana paNa e kArya upADI le che. muMbaImAM motIzAha zeThe e kAryane ukela akasamAt rIte athavA goThavaNa karelI rIte A. bemAMthI kaI rIte temaNe lIdhI haze tene nirNaya kare muzkela che, paNa hakIkata nIce pramANe banI kahevAya che. eka prasaMge temaNe moTI havelInA mukhya gesvAmI(gesAMIjI)ne pitAne ghera padharAmaNI karavA vijJapti karI. * A hakIkatane A pustakanA prakaraNa AThamA sAthe saMbaMdha che.
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 nAmAMkita nAgarika te yugamAM jena ane vaiSNava vacce arasaparasa sahacAra bahu sAre haze ema lAge che. muMbaI atyAranA pramANamAM te vakhate garIba hatuM. zeTha motIzAhe gesvAmInI padharAmaNI ADaMbarapUrvaka karI ane pitAne hAthe paMdara hajAra rUpIAnI rakama temane caraNe rUpAnA thALa bharIne dharI. gosvAmI Azcaryacakita thaI gayA. te vakhatanA pramANamAM e rakama ghaNI asAdhAraNa moTI lAgI haze ema jaNAya che. gharanA baccAM chokarAoe tathA strImaMDaLe paNa sArI rakama zrIjIne caraNe dharI. gesvAmIjIne khUba moTe satkAra thaye. svAmIjIe hadagAra kADhatAM kahyuMH zeTha! tame paNa khUba karI. tame zrAvaka hevA chatAM amAre ATale bhavya satkAra karyo e te bhAre vAta karI gaNAya! have ama joga keI kAma batAve. vyavahArakuzaLa zeTha page lAgI hAtha joDI bolyAH sAheba! ApanA pratApathI sarva rIte AnaMda che. Apane huM te zuM kAma batAvuM? paNa mArI eka vijJapti che-muMbaImAM TheraDhAMkharane bahu duHkha che, kAMI UbhA rahevAnuM ThekANuM nathI, je ene mATe ekAda pAMjaruM thaI jAya te bahu sAruM. gosvAmIe javAbamAM kahyuM. eha! zeTha! tame te bhAre majAnI vAta karI. janAvaranI dayA mATe karavuM e te amAruM tamAruM sarvanuM kAma che. emAM te zI bhAre vAta che? zeThe javAbamAM kahyuM sAheba ! mAre mana te e moTuM kAma che, paNa je tamArA jevA mahApuruSa evuM kAma mana para le, te DhAranI pIDA sadAne mATe TaLI jAya.
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha 329 gAsvAmIe javAbamAM jaNAvyu': zeTha! e kAma kAle ja thaI gayuM samajo. sarvAMne manamAM navAI lAgI, AnaMdathI padharAmaNInu kArya pUruM thayuM. meLAvaDA visarjana thayA. bIje divase savAre maMgaLAnA darzana vakhate havelI baMdha thaI gaI. vaiSNava bhAionA dana baMdha thaI gayA. lokamAM hAhAkAra thaI gayA. 8 mahArAja rIsAI gayA che' evI aMdaraaMdara vAta thavA lAgI. AgevAna bhakta vaiSNava vyApArIe ekaThA thaI gayA. zuM che? zuM thayuM che? evI carcA thavA lAgI. aMdara jai mATA maMdiranA mukhya--gAsvAmIne pUchatAM temaNe jaNAvyuM ke-jyAM sudhI mubaimAM pAMjarApALa na thAya tyAM sudhI sava vaiSNavAnA dana baMdha karavAmAM AvyA che. muMbaInI vaiSNava janatAmAM hAhAkAra macI rahyo. turata mahAjana ekaThuM' thayuM. jaina, vaiSNava ane anya sava vyApArIe maLyA. mubaImAM pAMjarApALa mubaI mahAjanane nAme sa hiMdu-musalamAna-pArasIo taraphathI karavAnA TharAva karavAmAM AvyA. rU, kApaDa, kariyANA, anAja vagere sarva vyApAra para lAgA nAkhavAmAM AvyA. ' lAgA' eTale IcchApUrvaka kabUla karelA kara. ane sava vyApAranI evI rIte goThavaNa karavAmAM AvI ke vArSika Avaka traNa lAkha upara thAya. e pAMjarApeALanI vyavasthA mATe eka kamiTI nImavAmAM AvI. tenA pramukhasthAne zeTha meAtIzAhanA prathama nAkara ane te vakhatanA bhAgIA sara jamazedajI jIjIbhAI beroneTane nIMmavAmAM AvyA.
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 nAmAMkita nAgarika ane e rIte khapAre bAra vAgyA sudhImAM sarvani yA thaI gayA pachI zrIjIe dana khAlyA ane savArathI bhUkhyA rahelA vaiSNavaba dhue rATalA bhegA thayA. A vAta satya hoya to temAMthI ghaNA zikSaNIya prasaMgeA prApta thAya che. hiMdu musalamAna vacce kevA prema haze te jANavA ceAgya che. pAMjarApoLanu` kA` samasta janatAnuM pharajarUpe prApta thAya che e enA aMtaranuM vaheNa che. amuka kArya pAra pADavA nAnI rakamanA kharaca karatAM keTalA meTA lAbha meLavI zakAya che e emAMthI jaDI Ave che. mubainI pAMjarApALa atyAre paNa sAvajanika che, tenAthI hajAro TArA paLAya che ane tenA kA mAM pArasI, hiMdu, jaina, musalamAna sa`nA sahakAra che tenuM nimitta zeTha meAtIzAhanI udAratA ane dIrdha darzitA hAya te emanI vizALa najara mATe ane kAma pAra utAravAnI AvaData ane kuneha mATe kAIne paNa mAna utpanna thayA vagara rahe nahi. sAdA vyavahAru paNa aMtaranI dayArucivALA manuSya uttarAttara mahAyAnA jharA jamAnA sudhI nabhe jAya evI saraLatAthI kArya sAdhavAnA AvA mAgergI le e tenA hRdayanI nima LatA ane yAnI pravAhasaritA mATe mAna ane gaurava utpanna thAya emAM navAI nathI. ane pAMjarApeALa jevI saMsthA thAya tA te mATe gAsvAmInI padharAmaNI paNa ceAgya ja thaI gaNAya. jIvAnI sukhasagavaDa khAtara thADA dharmanA bhega ApavA te yAgya ja che. emAM meAtIzAha zeThanI lAMkhI najara che ane kArya prazasya thayu che ane seA varSa pachI paNa cAlyA kare che.
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMbAI agAsI baMdaramAM aMdhAveluM bhavya derAsarajI.
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 3 rAmajI mIstrInA patra [mAtIzAha zeThanA mIzrI rAmajI mIstrIe bhAyakhalA derAsaranI bAbatamAM lakhelA kAgaLa tenI asala bhASAmAM] . saMvata 1884nA bhAdaravA suda 4nA patramAM sUtradhAra rAmajI muMbaithI tenA meATA putra nemajI upara mahuvA lakhe che. khIjI zrI muMbainI hakIkta lakhI che te jANo. kArakhAnu derAnu tAkIde cAle che. salATa sAmapurA ja pAMca tathA kuMbhAra kaDIyA jaNa 40) tathA hU~ phADA jaNa 10 dADIyA manISa 40 ne Azare che. tenA mAthA upara uparI vANIyA jaNu 3 tathA ameA bhAI raNachoDa vI. jamale jaNa 5) uparI chae ane zeThajI meAtIzAha savAranAM peAramAM dana ghaDI caDe gheADavela madhe esIne AMTA khAI jAya che ne paDakArA daI jAya che. e rIte kAma derAnu tAkIde thAya che. mAsa zrAvaNa zukra 1ne dina tA dvArAnA paradhAra maMDapa tathA cAkI zIke kALApANAnA tathA dvArAnA gabhArA tathA zikhara 3 tathA pharatA gaDha lAMkhA gaja 40 tathA paheALA gaja 30 tathA uMcA gaja 7, tathA daravAjA zIke e sarave taiyAra karI dIdhu che ne bhAdaravA zu. 13 maMDapanuM kAma chAba taLAMcAM sudhI AvyuM che bhIMtanu' te havethI maMDapanA nAka vALavA tathA ghaDavA mAMDI che. pANA jevA joe tevA zrI pArakhaMdaranA maLe che paNa meAMdhA paDe che. paNa zeTha mAtIzAha kahe che paisA sAmu jovu nahi. ApaNe te kAma
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 nAmAMkita nAgarika tAkIde levu'ze mATe je pratiSThA mAga. zu. 6nI che te upara kAma sarve taiyAra karI levuM te sArU. tAkIda ghaNI che. khIjI pratImAjI 4 sapheda ArasanI pratiSThA karela gaja 1ne Azare uMcI namune zrIkAra jevI zrI amadAvAdathI zrAvaNa zu. rane zrI mu`khai madhe AvI che te sAmaiyu khaDI rIte cAthe karIne vADI madhe lAvI che ne saMdha saravene tathA kArakhAnu kaDIA tathA dADIyA zIke jamADe che. bIjI pratiSThA zrAvaNa zu. pa nIradhArI hatI paNa amadAvAdathI javAba AveA, teNe lakhyu che je amAre zrI muMbaI pratiSThA upara AvavuM che te zIyALA madhe karA tA avAya paNa tameA cAmAsAmAM karA te amathI na avAya tethI pratiSThA alazAvIne zIyALA madhe dhArI che. bIjI vaDanagarathI sAdharamI vANIA galAzA che tene paNa teDAvA tA te paNa AvA che, tene pratiSThA sudhI rAkheA che. bIjI zeThajI ameAne keche ke ApaNe TUMka zrI siddhAcala baMdhAvavA che. te divALI upara tamA tathA ame zrI pAlItANe joie ne dezanI jAtrA tapAsIne murata nIradhArIne vANeAtarane murata karavAnuM kahine pAchA pratiSThA upara zrI mu`baI madhe AvatA rahie te ApaNe pratiSThA karIe ne zrI pAlItANe vANAtara derAnA pAyAnuM khAtamurata kare te rIte amArI pAse vAtu kare che te rItanA manasubA che. pachI tA zrI bhagavana kare te kharuM, jANumAM tA vasA 100 kharuM che ne vasA 1 khATu che te jANajo. bIjI ama upara zeThajInu ghaNu mAna che. ze mATe je bhAi raNachADane sutachADA kare che je kAma ghaNI tAkIda
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 333 su saravane khakhaDAvIne levarAve che ne zeThajIne sArU lAge che te jANaje. bIju ame tathA bhAI raNachoDane mAM mAgu Ape che khAvAnuM tathA lugaDA. e rIte amArI khabara rAkhe che te jANaje. bIju mAjhana tathA bIjA leka save zeThajIne ke che je tamAre mIzItarI sAro male. te kAma tAkIde taiyAra derU karU. bIje male hota te varasa be karata ne rUpIA khAI jAta. tAre zeTha je parazIdhI sAMbhalI. tAre amee teDAvI atare te rAmajI Ave ghaNuM sArU thayuM che. e rIte sarave vakhANa kare che te jANaje, bIju bhAI jAdava tathA amaracaMda tathA dalachArAma jaNa 3 ne zrAvaNa zu. 3 ne madhe. gAmamAM zrI geDI pArzvanAthajIne dere pabAsaNa ArasanuM ciDavA mekalI che pabAsaNa zrI pATaNathI Avu tu. varasa be thIA, te caDavA mAMDu che ne gabhArA madhe meM paNa caDAvI che. | mULapatramAM "kha" ne "Sa" ane "za"no kha" vAparelA che temaja "sa" ne " a" te badhe vaparAyelA che. saMvata 1885 nA vaizAkha zu. 2 sU. rAmajI muMbaIthI tenA vaDIla putra nemajI upara mahuvA patra lakhe che e rUpIA zarapAvana 2000) ApyA che ne rUA. 100) mazArAne peTe ApyA che. mazAro rUA. 50) jaNa 2 ne mAsa 1)nA Ape che te jANajo. bIju hakIkata bhAI harInA kAgaLa madhe. bIju ame sarve salATa kAyAe sArI peThe chIye ane zeTha motIzAha ama upara ghaNuM heta rAkhe che te jANaje. bIju kaDA zarapAvanA AvyA te bhAI raNachoDa hAthamAM ghAle che te jANaje.
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa na. 4 64 ' muMbainA mahAra ''mAMthI utArAe. [sane 1874( sa. 1930) mAM zeTha ratanajI phrAMmajI vAchAnA sadara pustakamAMthI mAtIzAha zeTha sabaMdhI prakaraNa pR. 96 thI 105]. zeTha meAtIzAhanI utpatti. sarAvaka gaNAtanA A sakaramI seThIAnI kIratIne muMbainI vasatInA purAtama loke joke hajItaka bhulatAM paNa te pachenI olAdamAM teja mIsAle vAnA hetuthI temanA eka nAmanI iAdI hIM tA nahiM ja hase. parakAsatI rahenAMdhI laie che. khabara melavatAM mAluma paDeUMca ke A sakaramI seThanAM khAvA sA. amIcaMda sAkaracaMda gujarAta prAMtanAM sahera kha"bhAaMtamAM asala rahetA hatAM. tAMhAMthI sava'ta 1814 nI sAlamAM pahelavahelAM muMbaI AveA. tAre temanI vacce mAMtare. 13 varasanI AsarenI hatI. mu''sIne lIdhe, bacapaNathIja mahenatanA roTalAM sAdhavAnI zeAcaNA rAkhI, koI jhahaverIne tAMhAM cAkarI raheA jA hAM. sAteka varasamAM mananI caMcalAithI sArI rIte mAhItI melavIne pote atuverInA dhaMdhA karavA lAgyA ane tAMhAMthI sarave ThekANe elakhAMNa pAratAM vADIAjInA nAMmIcAM khAnadAnamAM peAtAnA paga hevAtA pesArI lIdhe ke
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metIzAha 335 arasaparasanA vahevArathI thoDI ja mudatamAM amIcaMda zeTha vepArInI saphamAM bhelAI beThA. e zeThane ghere be dIkarIo uparAMta pAchalathI taraNa dIkarAo malIne saghalAM pAMca pharajada thae. temAM dIkarIonA janamanI IAdI hAtha AvI nahI. paNa dIkarAomAM vaDA nemacaMda saMvata 1834 mAM, vacalA A metIsAha zeTha 1838 mAM ane nAghelA devacaMda 1840 mAM avatarelA saMbhalAeA che. amIcaMda zeTha kehaca ke karajadAra thaIne jAre kaIlAsavAsa thaeA tAre ghara kuTuMbane sarave je temane vaDA dIkarA nemacaMdane mAthe je ladhAI paDee tene saMbhALI levAne kAIbI saMjoga banAvavAnI pharaja tenI upara utarI kAraNa ke bApane vepAra te deNadArIne lIdhe parathamathI ja baMdha hatuM. tethI vADIAjI zeTha horamajajI bamanajIne gheranA dalAla thaeA ane tenI kamANImAMthI sAMpaNuM sAcavIne saMsAra calAvatAM. vakhate jAre sArI valANa dekhADI tAre nItI bhareo thoDoka rojagAra racAvIne tenI baraktathI pAMca paIse pAchA sukhI paNa thaeA hatAM. marahuma zeTha amIcaMdanI rUpabAI nAme eka sakalaguNa bADI hatI. te jema potAnA bharatAranI haIAtImAM temaja tenA maraNa pache ghara saMsAranI saMpaja parIvAramAM ghaNuM ja DAhapaNathI ja sAcavatI hatI. tethI te bAI ghaNI ja bhAgasAlI gaNAya ane teja mAvataranI rUDI salAhathI nemacaMdasAha cAleA kIdhA. te saheja vakhatamAM pitAnI nAtanA eka zeThI AMbI gaNAe A paNa aphasesa ke te bIcArAnI haIAtIe jAhavAra nahi
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 nAmAMkita nAgarika nIbhAve Ane lIdhe saMvata 1869nI sAlamAM 35 varasanI UMmare poMhacavA TAkaNe keTalAMka rUDAM kAma uThAvI levAnI umeda pUrI pADe AvanA bharajuvAMNImAM maraNa pAmeA ane tenI peThe teja sAlamAM bIjAM taraNa atalagAMoe kudaratI mahetathI bhoga Ape teomAM eka te temanI mA rUpabAi, bIje temane nAdhale bhAI devacaMda ane tarI gulAbacaMda nAmane vaDA dIkare jaNAvyuM che. paNa nemacaMdanA nAghelA dIkarA vIsenI kAMI ja hakIkta nahIM malIAne lIdhe tenI naidha ajavAle AvatI aTakI che. je ke nemacaMda gujareA tAre A sakaramI zeTha motIzAha 31) varasanI vae pehalA te paNa tevanathI pitAnA marahuma bhAInA jehavI cAlAkI kadAca ja vapaDAI sakhavA jevI jamANata. te velA kAMIja ApatuM hatuM. te vAta zehaja vakhatamAM A zeThIAe muge mehaDe hevIte dekhADI dIdhI ke potAnI Upara jAre khaTale AvI paDeo tAre gaMbhIrAIthI tene uMcakI laIne thoDA ja mahInAmAM AkhI muMbaIne pote pasaMDa paDatAM thaeA, kemake saMvata 1875 nA sAla sudhI lagabhaga che varasanA Tuka arasAmAM cInanAM beholA rojagAra mATe taraNa DelI moTAM vAMhAMNe pitAnI khAsa puMjImAMthI kharIdIne vepArane vadhArI meleo hatA. jemAM eka te damanakhAte baMdhAeluM Tana 430 nuM kesuDa-de-rIo pAraDa, bIjuM suratamAM baMdhAeluM sAha calebIvAlAnuM Tana 667 nuM kAraNa vAlIda ane tarIjI sakunara saIaMDakhAna hatI. je pache muMbaInI gAdImAM sakunara leDI garAMTa kharIga motIcaMda amIcaMda tathAcInanA kAMsatAo khate
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha pharavavAM mATe 50) TananI nAdhalI kheAmae nAmanI sakunara baMdhAvI te uparAMta gAmaThI khatelAe tathA phatemArIonA khuda dhaNI thAi paDeA hatA ane te pache vecAelAM vAMhAMNA nAme hAramajajI bamanajI tathA eDamAMNIsaTana khI eja zeThIAe kharIda karI lIdhAM hatAM. hAvI jAheAjalAlIe paheAMceA tenI AgamajathI ja vAhADIAjI zeTha hAramajajI khamanajInu ghera paramANIka dalAla tarIke sArI nItIthI sAcavI rAkheAnA paratApathI A zeThe evI hAramata hAMzela karI lIdhelI hatI ke majakura vAhADIAjI sAheba jAre saMvata 1882nI sAlamAM ehasatanazIna thayAM tAre temanA taraNe dIkarA nAhAnI-vaenA hAeAne lIdhe kuTuMbamA bIjA ghaNAka pItarAI bhAIonA vasIlA hAjara chatAM potIkA vepAra khAtAnA tathA gharasaMsAranA behalA vahIvaTa A meAtIzAha zeThanAM vIsavAsapaNAmAM nIrabhae soMpI gayA hatAM je kAma tenAe evItA bahAdurI tathA imAnadArIthI bajAvIMA kIdhuM ke jAre te vArasA jema umare puge tema teonA bApIkeA vahIvaTa temane sapurada karI meAhATuM mAna melaveUM hatu. ane te pachekhI pote vaikuThavAsa thayAM tAMhAM tulIka vAhADIAjInA gheranI dekharekha kavacIta bhuleA nahAtA. kemake jArathI temanAM hasatakamAM vahIvaTa Avee tArathI dararAja eka pherA temane tAMhAM mAravAnA je pathagA pAte pADelA hatA teja rAkhatA vahIvaTa cheDeA pachekhI haiAtInI chelI ghaDI sudhI jArI rAkhe ane te je ke marahuma vAhADIAjI zeTha bamanajI hAramajajI te vakhata para saghalI parakAranuM kAma 22 337
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 . nAmAMkita nAgarika calAvI sakhavA lAekanA puravINa hatAM te paNa metIzAhanI rUDI salAha te hareka vAtamAM tevaNa sadA letAM hatAM. mATe e ghera sAthe saMbaMdha arasaparasa sadhAele rehevAmAM te vakhatanAM javAMNa vAhADIA jAdAone acchA lAbha parAyata thato hate. A motIzAhanA hAthamAM bhAInA maraNa pache jema vakhata AvatA rahe tema te upara teoe evAM pagalAM melavA mAMDayAMke theDI ja mudatamAM muMbaIkhAte vaNIA mAhajaNanI vace eka vagavAlA moTA balavaMta vepArI tathA sAhukArInuM mAna hAMsaMla kIdhuM. ane tevaNanI pukhta salAha yuropIane tathA dezI vepArIone ghaNIja kImatI jaNAvA lAgI. marahuma sara jamasedajI jIjIbhAI bAroTa sAthe A zeThane evIte parItI joDAI rahI hatI ke te bahu sAhebe jANe eka ja jIgaramAMthI utapana thayelA hoya tevA ekhalAsathI vepAranuM mahAbhArata kAma ekasarakhAM vicArathI je saMpurNa rIte teo pAra utArI sakhatA hatAM tenuM varaNana jeTaluM jaNAvIe teTaluM thoDuM ja kahevAe kemake te vakhata upara pArasIomAM jema marahuma bAroneTa sAheba temaja hiMduemAM A motIzAha zeTha pahele vAgenA paramANIka vepArI tathA vAMhAMNavaTI gaNAtA hatAM ane te sAhebanA bohalA vepArane lIdhe hajAre mANasanI rejI bI cAlatI hatI temAM nAtajAtane kazee aMtare jANe AvanA saravenI sarakhI AMkhe joIne maherabANa dIlathI pAlatAM hatAM. eTaluM ja nahi paNa paraja upayogInA harakeI kAmanA bI saravethI pahelAM darajajAnI AgevAnI teo ja letA hatAM.
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metIzAha 339 sakaramI pItAne suputa jANa hoya te A lAekIvAlA zeTha motIzAha karatA bIje bhAegazAlI keIne kadAcaja malI Avaze ene vakhate jagamAM levA ghaNA bI thaI gayA hoya te te visenI kasIbI abhemAnI rAkheA vInA jaNAvIe ja ke A zarImaMta zeThanA bApa je karaja rAkhIne maraNa pAmeA hatAM tenI sAthe je ke-aMgarejI dhArA mujaba taNAne kazuM lAgatuMvaLagatuM hatuM te paNa kudaratathI utarelA nItI kAaMdA mujaba te devAne haka adA karavAnA hetuthI te marahumane jude vepAra pitAnA hasatakamAM cAlu rAkheo hatuM. jemAM sAcI denate sacavAelI dhAraNuM jAre rUDI pere pAra utarI tAre tenA vadhArAmAMthI mAganArAone cukavI ApI potAnA pItA upara kajAthI ciTela dAgha saphAI kIdho ane bAkI baceluM nANuM gharamakhAtAmAM vAparI dIdhuM mATe hAvI edAhata sarave keIne sakalaguNa beTAone vAsane cAhIeca ke-teoe A motIzAhane mIhIne jAhojalAlI bhogavavI che te temanA hAvA rUDA guNe parathama pakaDI levAM. upalI vAta hote eka kAMhAMnI jevI jANatAM hatAM. paNa te vIzenI khAtarI melavavA aMcateo avakAza jA2 mI DosAbhAI haramajajI DolAkhAu nAmanA eka pArasI garahasathanI cAkarImAM rahIne temanI sAthe hame cIna gaeA tAre tenAnI ADaTe AgalAM varase para A zeThIAnA hasatakathI temanA pitAne nAme rakamabaMdha aphIna vecavA mATe beMdhAI AveluM temane junA daphatare tapAsavAnI jogavAI maLe A uparathI mAluma paDeUM hatuM. mATe sAMbhaLelI vAta je zakhamAM
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 nArathI A eka hakIkAtanA para nAmAMkita nAgarika A hatI tenI te hakIkAtane purate Teke male e tAre tene AdhArathI A zeThanI kIratI bharelI eka rUDI kahevatane hIMA dhI lIdhI che. sakaramIpaNAnI sArI secanAM A zeThIAe tevI rIte saMgharI-rAkhetI kahevAI che ke-dararoja savArane pohaDIe anAjathI bharelo dhAtune eka vATake ane tenI sAthe kAMIka rUpAnANAnI dakSanA hAthamAM laIne oTalA upara AvI ubhA rahetA ane teTalAmAM jebI bAMhamane temanI najare paData tene dAna ApIne pache bIje kAme lagatAM hatAM. ane teTalI sakhAvatanAM puna paratApathI jema daravI anI varadhI thAI tema dharama khAtuM vadhAratAM rahI dararoja bhIkhasukha lekene peTa bharate anAjabI vahecavA mAMDee temAM pAMceka pharAnI kherAta apAeA karatI hatI. ane kaI kaI garajavaMtAone paIsAthI bI saMtesa pamADatAM hatAM. A TApu khAte nadhaNiAtA thAIne rahajalatAM kutarAone keka zababathI mArI nAkhavAne sarakArI kAe lAmabI mudata thaI amalamAM AveAne lIdhe desI leke mAM je kamakamATa upajeA karatAM hatAM tenA nIvAraNa mATe A gharamAtuM zeThIAe bIjA desI garahasonI masalatathI nAmadAra sarakAra saMgAthe hevI sahamajutI kIdhI ke bIcArA kutarAone mArI naMkhAveAne badale jIvatAM pakaDI ApavA ke teone savAdhInamAM laI hamArI mahAjanane kharace gAma bAhara hame mekalI daIe. je vAta satAvALAoe kabula rAkhI tArathI te parANIone ghAta thate baceo paNa te uparathI A dayAla zeThanA manamAM eka zubha vicAra he
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 341 utapana thaoe ke hareka jAtanA pazu tathA pakhasI jANavo je asato hoe teone paNa eka alAhevAM makANamAM rAkhIne jANuka pAlavA je vicArane hIMdunuM mAhajaNa sAthe pArasInA seThIAebI jAre eka malatA thaeA tAre A sarImada zeTha bhegA ApaNuM marahuma hIMdI bAreneTa sara jamazedajInI rUDI kesesathI saMvata 180 nI sAlamAM eka pAMjarApola atare ubhI thAI. ane tenA jAzuka nIbhAvasa mATe je lavAjama lete karavAnI goThavaNa baMdha besADI te uparAMta hIMduonI mahAjaNa taraphathI pahelavahelAM DugharAMNAnI mAraphate eka rAkhasazI rakama je bhegI kIdhI. temAM A zeThIAe heThala jaNAve A mujabanI sakhAvatathI potAnI kIratI dIpAvI rAkhI che tenI vigata hugharANAnI TIpamAM potIkA marahuma pItA zeTha amIcaMda sAkaracaMdanA puna kAje pite dIdhelA-rokaDA rUpIA-rA. 18125 kAvasajI paTelavAlI vADI e kAraNa mATe vecAtI ApI te mAheze keTaleka bhAga pote khaMDI laIne eja dharama khAte bakhasIMdA kIdhe. tenA rUA. 3225) emAratonA bAMdhakAmamAM ugharAnathI thaelA vasUlAta karatAM vadhAre kharacAyelA tebAbe vahIvaTadAranA puchAveA uparathI A sakhI zeThanA dIkarA zeTha khImacaMdabhAIe potAnI gaNAtavAlAo pAsethI jogavAImalatAM jame levAnuM kahevaDAvIne pitAnA aMgapara aMgejI lIdhA te rakama pAchalathI temane malI hee athavA nahI tenI cokkasa khabara hAtha AvI nathI. rU. 3610) pAMjarApolanA dharamI kAmanI zarUAta saMvata 1891 mAM thAI tArathI te saMvata 1895 sudhInA pAMca varasamAM potAne tAhAMnA vepAra upara
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34re nAmAMkita nAgarika lAgu pADelA verAne hasAba ApelA rUA. 9360) pasuparAMenA pAlaNa mATe A zeThIA taraphathI thAelI sakhAvatanA rU. 703ra0) uparAMta hAvuM mAhatarata gharamakhAtuM ubhuM karavAnI je kAlajIthI kesesa levAIca te lAkha rUpIAthI bI vadhAre kIMmatanI vakhaNAIne Aje lagabhaga cAlIsa varasanI uMmare AveluM jevI AbAda hAlatamAM dekhAyeca tevuM ja te ghaNI lAMbI mudata nIbheu rehase hevI tenI sthItI uparathI AzeA rakhAe che. jaNAvanA samAsa mATe haAnuM makAMNa jAre agavaDa bharela mAluma paDela tAre chAsaTI mAMhelAM camAragAmamAM pitAnI behelI jage hatI te paNa A sAhebe sakhI dIlathI caMdakAla sudhI bakhasIMdA karI teonI sagavaDa sAcavI ApI che. A sarImata zeThIAe sakamAIthI saghara kIdhelA daravI mahela moTe bhAga parajA upIyegI dharamanA kAma mATe vA paDelo je saMbhalAo che. tenI keIkasa TIpa kadApIhamAre hAtha AvI hatI te te kIratInA AbhuSaNathI Anedhane sAre sInagAra thAIpaData paNa teTalI khuTane lIdhe temanI nekanAmImAM kasIe khAca nahI jotA jaNAvIeca ke potIkA khuda dharamanAM mAnakhAtara bharatI mATe keTalAka mahAbhArata makANe (je sarAvakenAM apAsarAne nAme) A TApu khAte elekhAtA dharamanA makAnI TIpamAM dAkhala thAelA che. tenAe baMdhAvelAM hajI sudhI, temanI gaNatanA lokene sabhA ApatAM salAmata rahelAM che e uparAMta pAlItANAmAM sarAvaka lake tathA teonA gerajIonA utArA mATe rUA. 86000) kharacIne saMvata 1897 nI sAlamAM eka musApharakhAna bAMdhI ApeluM hatuM ane te pache tAMhAMnA
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha 343 pahADa upara derAsarajI mAMdhavAnA AraMbha kIdhe je taIAra thavA AveA tAre tenI sathApaNA-pAte jAte jaine karavAnI moTI umeda je dhArelI hatI temAM kudaratI haraktathI ekAeka khImAra thAI paDatAM ja ajalanA kAzada AvIne hevItA tAkIda karavA lAgyA ke peAtAnI subha matalaba purI pADavA jeTalAkhI avakAza melaveAvanAM sarajAelI haiAnAratane AdhIna thaI saMvata 1892 nA bhAdhruvA sudI 1 ne rivavAre 54 varasanI umara mATI hAramana tathA jAheAjalAlI sahIta gujarIne sadA akhaI rahevA mATe vaIku tarapha zIdhAreA. A marahuma sAhebe pAtAnA saghalA saguNAnI sAthe haIAtInI chellI ghaDIe eka puna bhareluM mahAbhArata kAma hevu* tA bajAveuM hatuM ke temanI saMgAthe leNadeNa karanArA tathA gharanA mANase vagerenA khAtAe tapAsatA je je sakhaze! ApI nahi sakhe tehavA ghaNAka leAkA upara peAtAnA leNAM nIlatA jaNAeA tAre teTalAM khAtAe (jemAM hiMdu pArasI musalamInA tathA kharIsaTIaneA khI hatA) sadarA kAla sudhInA abharAma phulanadAvAnI rUhe peAtAnI hajuramAM mAMDI valAve ke pAchalathI temanA vArasanAM kasA dAvA tehavA azakta upara kavacIta rehaja nahi ane te saravenA saravALA jAre levAee tAre zAMbhalavA mujaba lagabhaga eka lAkha rUpIAthI khI vadhArenI rakama haIDe nahi dharatA kIdhelI khakhazezana' puchu peAtAnI saMgAthe laI ne maeA ane bAkInI zarave dAlata ( dhAreA mujaba pAMtrIsalAkhane AsarenI) eka purA dIkarA ane hakavAra vAresa zA. khImaca drabhAine sApatA mAenA peTathI jehavA AveA hatA
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 nAmAMkita nAgarika tehavAja khAlI hAthe paNa karatIbhAre karmonI nekanAmInA pamarAtane sAthe bAMdhI lIdhuM hatuM. zeTha motIzAhanI AkhI jIMdagImAM paramesarathI bakhasesa pAmelA mAtare eka ja dIkarA zA khImacaMdabhAIne janama saMvata 1860ne sAla thAela saMbhalAele che. bApanI haItImAM je ke e bhelA mananAM bhAIsAheba puratI vae pahecelA hatAM te chatAMbI temanI sAthe vepAra-vaNajanA vahIvaTamAM kaI dahADe kAma lAgatAM jaNAeA nohatA kemake ghaNuM karI divasa tathA rAtane mATe vakhata bhagatI pUjAmAM rokI rAkhIne bAkIne avakAza ekAMtapaNe gujAratAM hatAM. paNa temanA maraNa pache jAre khuda mAleka thaeA tAre temane racelo rojagAra ApI levAnA hetuthI saMvata 1894nI AkherIe jAheramAM AvIne sarave leNadeNa zA khImacaMdane nAmathI pate calAvA mADeUM. pAlItANAmAM baMdhAIne taIAra thaI rahelAM deharAsaranI sthApaNuM karavA sArUM bApanI vasIeta mujaba A javAna zeTha saMvata 1893mAM muMbaIthI moTA saMgha laIne tAMhAM sIdhAre tAre temAM sAmela rahevA mATe gujarAta-seraTha-mAravADa-kaccha tathA ghATa taraphanA potIkA nAtIlA sarAkane kaMketrIo lakhIne netareA hatA. have meTa saMgha jAre pAlItANAmAM bhego thae tAre 1 lAkha AsAmIonI gaNatarI kahevAI hatI. ane te loke tAMhAM dehoDa mahInA sudhI raheA teTalA arasAmAM A zeTha khImacaMdabhAIne saghale malI rUA. 7) lAkhane kharaca thaeo hatuM. A avasaramAM moTI khubI eTalI ja jaNAI hatI ke hAvI jagopAra gAmanI vasatI uparAMta bAheranA
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 345 zeTha metIzAha lokanI gIradI chatAM ekane khAdhA pIdhAnAM sukAla sAthe sarave saMNasa pAme ane bIjuM e ke ghaca melAvaDAthI paramesavaranI karapA eTalI utarI hatI ke-keIne jAtane tathA zarIrane kazI harakata pahoMcI nahotI sIvAe saMgha kAhuDI laI jaNArA zeThanI maherabAMNa mATezrI jevI kudaratI banAvathI te pavItara makAMNamAM savaragavAsa pAme hatAM. bAkI sarave loke prema kuzalatAthI hasate mehaDe pota potAne makANe pAchA pharI valelA sAMbhaleA che. sIpAI pAse tejI athIAranI sAthe vAtanI kalA hovAthI raNamAM jema surApaNunuM mAna te melavI sake che. temaja vepArIne pAse tevAM kAmanI kuneha tathA gaNatarI jevA majabUta athI Aje je gaNAe che. te sacavAI rahelAM hoe tAre ja tenA razIlA phala cAkheAmAM Ave che. paNa A zeThIAne saghale avakAza bhagatI pujAmAM rokAe Ane lIdhe vepAra vaNajanA vicAranI gerahAjarI jAmeA UparathI marahuma zeTha motIzAhanA ghaNaja hetu mItaro tathA kherakhAha zevakee behalA vepAramAM paDeA karatA hAtha AvelA daravI ane vIAja vaTAvathI khIlavI rAkhavAnI rUDI salAha temane ApI hatI. je vAta A khImacaMdabhAInA hakamAM je kharekharI guNagArI hatI tene AsaMthAse bhamatA keTalAka matalabIA e pitAnA hAthamAM caravAnuM khetara AveluM jatuM rahevAnI dhAsatIthI savIkAravA dIdhI ja nahIM ane banI teTalI yukatIo vApaDIne tevI sArI salAha ApanArAonA sabaMdhamAMthI zeThIAne alaganA alaga rAkhatA rahe. khImacaMdabhAIne zItAre
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 nAmAMkti nAgarika jahAMsudhI khulaMda rahee tAMhAMkalIteA sAhukArI rItanA sudhA vepAravaNajanA kAmamAM tevaNu phatehamada utaratA jaNAaMA paNa tenI sAthe nAsakAraka saTAnI seADa sAdhIne tejI maDhInA phATanI khurI ramata para pharavA mAMDeUM, tArathI lakSamI mAtAnuM dIla eka te kacavATa pakaDatuM dekhAvA lAgu ke je vakhatapara khIjA vepArIe kharA rojagAramAM naphe-hAMsela kare. eTalu nahi paNa peAtAne hAtha rAkhelA bApIko rAjagAra khI khIgADatA cAle te upara A asIla tokhamanA mahApurUSathI avatarelA putare kAMI ja lakSa nahi ApatA kAcI sahamajanA keTalAka mudhIA akaramIenA hAtha para eka ramakaDu thAI beThAthI sItArA jAre kamabakhatInA gheramAM Avee tAre rUDI salAha ApanArA sAheAnI parathama jAmelI agamacetI heThalanI kavItA mujaba AlamamAM AsakAra thAI. jema vakhata gaelA pAchA Ave nahi tema phrelI budhImAM te phAveA nahi. marahuma zeTha meAtIsAhanA mehulA vepAra bIjA desAvA karatAM cIna khAte saravethI ghaNA mATA hatA. ane te kAma mATe teoe be athavA taraNa imAnadAra ADatIAe bI theDavI rAkhelA hatAM jeo mAMhelA upara jaNAvelA garahasathanI cAkarImA Ae noMdha leNAra hAeAthI te nIsacepaNe kahI sakheMca ke tethI karI ekabIjAne arasaparasa lAbhakhI malatA hatA paNa jArathI vahIvaTanI lagAma khImacaMdabhAine savAdhIna thAI tArathI teo uparAMta bIjA gaNAka ADatIAe tenAe vadhArI melIA hatA vIze teA kAinI kasI jabaradasatI cAlI sakheMca nahi. kemake ghaNIe vakhate hevIkhI nema rAkhelI heAe ke temanA hAthathI ghaNA jaNAone rAjI male, paNa A vAta para dheAna
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha 347 lagAra peAMhacADavuM joItuM hatuM ke jema muhumalaka mAla para cuMTaNa hAtha vehe cAi jAe tAre te vecavA upara saravene utAvala thAe. ane tethI ane ema ke te mAhalA ekAdI ADatIe dhaNInuM sArUM jANI tehavA koI samanI vakIe thAbhee hAe tA tenI dhAranAM kavacIta pAra paDe ja nahi mATe te karatA te behatara eja ke tehavuM behaluM kAma jema ane thADeja hAtha javuM joie. jemake tehavA vakhata upara ApaNAM hIMdrI umarAva neka nAmadAra marahuma sara jamazedajInA saravethI ghaNuMAja mATA vepAra tAMhAMnI mAtare ekaja nAMmIcI peDeDI pAse jatA hatA temAMthI tenuM rUDI pariNAma te sAheba jotA hatA. tehavAM ja pagalAM upara e sAheba zrI usatavAra rahI cAleA hAta te peAtAnA pItAM karatAM sarasa tA nahIM ja paNa teTalI nAmavarI khacIta melavI sakhate paNa upara jaNAveA mujabanA keTalAka matalabIAe peAtAnAM khIsAM tara karavA mATe temanI AsepAse mAMkhInI pere bhamatAM pharatAM hatAM. tethI temanAM DhAMmanA atIsIa bIgADA thAtA rahe je vIze humA bhulatA nahI hAie te cInamAM hamArI hAjarI asatAM eka kukaNI musalamAna je dhanuSkarI kAIne tAMhAM asala buTalerapaNAmAM haze. te parazuTana mAlanA TuMka dhanadhAsara tAMhAM AvatA hatA jene kAvAra aphINanI peTI tA zuM paNa te mahelI eka geATI vaTIka najare joelIja nahi tehavA eka khANakATI upara koi musAMmardIAnI bharabhalAMmaNa pAMhace AthI A khImaca dabhAie bhAlAIpaNe ekI rakame ekaja vAMhAMnamadhe muMbaIthI mAlavI aphInanI peTI 207 ane teTalI ja rakama agAlI aphInanI
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 nAmAMkti nAgarika kalakattethI cahaDAvI mokalelI jAre ekAeka tAMhAM AvI hatI tAre loke te hA mAmale joI ghaNAMja ajaba thae kemake teo saghalA sArI peThe jANatA hatA ke A nedha leNAM jemanI cAkarImAM hatI te zeTha temanAM bApanI vakhatanAM ghaNuM ja purANa ADatIA kahevAtA hatA tenI upara bI kaI vakhate eTalI saMkhaA eka rakame AvatI hatI te uparathI sAMbhaleA paramANe tAMhAvAlA ghaNAM jaNAoe A bhalA zeThane khalAsAthI lakhI bI vAleluM hatuM. paNa teonuM kAMIja nahi sAMbhaLatAM pitAne salAha ApanArAonI marajIne vaza thAI tAra pachabI rakamabaMdhakAma tenI upara cAluM rAkhe. pAchalathI hevuM jaNAeUM hatuM ke hATalI badhI jathAMbadha hakasAIkhAtAM tene aMte beImANa tathA nImakhaharAmI karIne A zeThIAnI mahaTI rakama je hajama karI gaoe temAMthI eka dokaDo bI tevaNa pAcho meLavI sakheA nohatA mATe pAchalathI hAvI rItanAM adhera (je mahelo A eka ja dAkhala je najare jovAmAM Ave teja neMdhe che. paNa tehavA bIjA ghaNAM hovA joIe) kArobArIthI bApIkI sakamAInI rAkhazI dolata 16) varasanA vahIvaTamAM gumAveA uparAMta mahaTI rakamanuM karaja mAMthe hArIne saMvata 1908 nA sarAvaNa vadI 1ne vAra raveUne roja nAdAra thaIne leNadeNanA cukAdA mATe baMdha paDelA hisAba sArA mANasonA vasavAsapaNAne sapurada karI beThA. A bInA je banI che te kharekharI aphasosakAraka sahamajI jaNAvIe ke phaDacAM karanArA sAhebee vasulAta jamA karIne upajelI asakaMmAMya madhethI mAganArAone pehalI veheca
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 346 NamAM saMvata 1910 nA vaIsAka suda 15 ne zukaravArathI dara TakA 12 le . ane bIjo haphate saMvata 1911 nA vaIsAka vadI 3 ne zanIvAre TakA lA lekhe malI kula TakA 20 ) lekhe cukAvI dIdhA hatAM. A beMdha lenAra khacIta karI vIsesa dalagIrI eTalIja dekhADeya ke tenI nAkesa kalamathI zeTha khImacaMdabhAInI kArakIradI vIse kAMIbI sArAsa varatAvanArA eka kharA murabInA asarApha dIkarAne che ke pohaceya tenuM darada haIDe dharI hIM lIdhI che ke je uparathI tevA matalabIAnAM pharebamAM keI sAheba phasatA hAe tenAne ATalI sAhucetI kAma Ave. neMdha lenAra pAra nIkalI sakheA nathI. paNa bIjA hAtha upara lagAra saMte rAkhI pAMmeca ke hAvI rItanI kharI kephIata have pache. bApIkI AitI delata meLavanArA bhelA sAhebane vAsane cANaka bharelI eka cetavaNI thAya ane te upara jebI sAheba sArAM dhanathI lakSa ApatAM raheze to temAMthI aInade teo phAeja melavI sakhaze. motIzAhanA apAra puna ADe AveAne lIdhe je ke khImacaMdabhAI hasatakanI saghalI mIlakato temanAM devA mATe tarasatapaNAmAM saMpAI gayA chatAM sAMbhale A mujaba sarave mAMganArAonI manajurIetathI kaTa mehalA bajArageTanA mehalAmAM AvelI mehaTI havelI tathA bheekhalAnA deraDAMnA eka mAMhelA eka baMgale A sAhabanA pasaNu sArUM temane bheTa dAkhala malee hato ane tethI karI nAdArImAM sapaDAe A pachenI japhA pAmatI jIdaMgInA bAkI dAhADA baMgalAmAM rahIne gheranAM bhAMDA upara saMtesa pakaDI gujAravAnuM teNune banI AveluM hatuM. daravIyanI khuhAra uparAMta dehanA daradamAM pAchalathI
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 nAmAMkita nAgarika bIcArA A azIla zeThIAnI beha AMkhanuM teja bI taddana jatuM rahela hatuM. tenI musIbata sAthe pitAnI umaranA 65 varasa sukha tathA duHkhamAM purAM karIne saMvata 1925 nA sarAvaNa vadI 10 ne budhavAre potAnI muradAla deha agaNanA prerAIne sapurada karI chavane vaIkuMTha tarapha laI cAleAthI mAnavaMtA metIzAha zeThanuM eTaluMbI nAma leNuM khatama thaI paDe kemake A marahuma zeThanI pIthathI parathama thaelI aolAda AgamajathI ja rUkhasada pAme Ane lIdhe. A mApurUsanA puNavaMtAM kAmanI keTalIka nisANI zevAe temanAM vazIlAnI varadhI kAje have te keIja bAkI raheluM nathI. ajaba che A pharatA jamAnAnI cAla, bhalA loka para nAkhe che mahAtamanI jAla 1 sababa e ja che hIMA mAhare kahevAnuM nathI, koIbI jagamAM salAmata rahevAneja nathI. 2 Ave AMca te aMte te javAne kAja, | sarImaMta kAle te dukhIAre Aja. 3 paNa dharamInI rehavI te joIe nIrANa, vasIlAthI jagamAM jaNAvAM pIchAMNa. 4 jahAM kudaratathI utare che gebInA, tAMhAMthI dolatane nAmebI thAo chenA; teha hAla saunIsanamukhathe, motIzAhanA vaUMsamAM koI na rahe. 5 jene ghera dalata ne juhalatAMtAM vahaNa, te sAthe jagamAM melaveluM mAna; valI dharamIpaNAmAM gaNAelApurA, dayA dAnamAM kavacIta hatA adhurAM. 6 tevA narane tAMhAM nahi eke cerAga, jamAnAne e te kevAM verAgaH gayA tAre delata ne beTe mukI, jamAnAnI gIradase dIdhe sukI. 7 vaUMsamAM have koI raheU nahi, kIratI ja tenAnI dIpatI rahI; sakhAvatanA kAmo je karate raheze maraNa pache sau tene vAhavA kahaze. 8
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 5 metIzAha zeThanuM vasIatanAmuM (vIla ). zrI goDIjI pArazanAthajI sAhebanI maMgala heje. zrI muMbAI madhe za. 1892 nA vaIzAkha sudI 3 vA. sama tA. 18 mI eprIla za. 1836 aMgarejIne dine hamee hamArI haIAtInI akala uzIArImAM Ae hamArU vazIatanAmu kIdhu che ne IAdadAsa nIcala lakhI che te paramANe hamAre kare bhAI khImacaMda vI. metIcaMda che. tene Ae vazIatanAmA paramANe cAlavu tenI vigata nIcala lakhI che. 1 rakama pelI-hame hamArI haIAtIme chaIe tAM sudhI hamArI sarave delata tA. mAlamIlakata tA. je kAMI hamArU che tenA saravenA dhaNI hama pite chaIe ne nA kare paramezarane hamArI kA banI te pachI hamAro vArasa tA. vakIla ekhale paDe bhAI khImacaMda vI. metIcaMda che. tethI Ae nIcala lakhA hekama paramANe cAle zahI 2 rakama bIjI-nA kare paramezarane hamArI kajA thAe te pachI hamArI pAchala varasa 1no matane kharaca hamArA nAma paramANe dharamadhAna sudhA bhAI khImacaMda vI. motIcaMda kare. tenuM puna hamAre che tethI kare zahI- 3. rakama tarIjI-hame hamArI haIAtImAM je rIte hamArA, zagA vAlA sAthe cAlatA hatA ApavA tA. levAmAM te thI
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara nAmAMkita nAgarika je bhAI khImacaMda vI. motIcaMdane hAthe cite hoe te te paramANe Apavu. levu rAkhe zagA vAlA sAthe paNa hamArA zagA vAlA madhethI keInI sAthe zalA tA. mIzalata lIe nahI tA. te leke sAthe vepAra dhana paNa bhAI khImacaMda vI. motIcaMda dekaDA 1) ne kare nahI- 4 rakama-cethI-zrI paramezara nA dekhADe ne je hamArI kajA banIca pachI mAza 13 aMke mAza teramo hamArI peDInuM je kAMI azala zA. amIcaMda zAkaracaMdanA nAmanI peDhI cAlatI hatI tevAra pachI bhAInemacaMda amIcaMdane nAme peDI cAlI ne hamaNa hAla hamArA nAmanI zA. motIcaMda amIcaMdane nAmanI cAle che e taNe nAmanuM atare tA. dezAvare madhe leNuM che te sarave bhAI khImacaMda vI. motIcaMda vasula kare ne teja paramANe zaravenuM devuM Ape-bI. hamee zA. aThezaMga kezarIsiMganI peDI sAthe rAzamAM dhana kIdhe che te hamAre AMgatane nAmathI kIdho che ne te madhe hamArI pAMtIe rUpIA 90000) aMke rUpIA nevuM hajAra ne Azare naphe che te kAMI hamArI peDInA daphataramAM jame nathI te hamAre vAraza vasula kare ne e hamArI pAMtInAM naphA madhethI pAMtI rAma 4) aMke rAma cAranI hamee bhAI amaracaMda khImacaMdanI kumapanInI rAkhI che te e lokone hamAre vAra jame Ape zahI-bI. bhAI makanajI nAnajIne nAmanI peDI zrI muMbAI madhe che te peDI madhe hamArA agatanI pAMtI rAma 8) aMke rAma AThanI che tethI e peDI madhe je kAI napho che e
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 353 zeTha motIzAha e te hamAre vAraza vasula karI lIe bI. hamae hamAre chokaro bhAI khImacaMdane nAme dhana tA. vepAra bhAI amaracaMda khImacaMda damaNI sAthe kIdhe che te dhana hajura cAle che. bhAIamaracaMda khImacaMdanI kumapanI tenAM nAmethI paNa e rAzanA cepaDAM judA che. bhAI amaracaMda khImacaMdanI kumapanI ne nAmanA tene zara hIsAba zAla 1890nA Azo vada 0)) vA. sudhI kIdhe che ne e peDhIkhAte Aja dina sudhI hamArA rU. 7thI 7 lAkhane Azare na dhArU chu te sarave napho bhAI khImacaMda vI. metIcaMda amAre vArasa vasula karI lIe zahI-bI. zrI baMgalA khAte zA. nAnajI jekaraNanI peDhI che te peDhI madhe hamee hamAre chokare bhAI khImacaMda vI. motIcaMdane nAmathI pAMtI rAma 9 aMke rAma navanI rAkhI che tene sarave hIsAba zA. 1887nA Azo vada 0)) vArA sudhI kIdho che te madhe bhAI khImacaMda vI. metIcaMdane nAmanI pAMtIne naphanA 2,20,000) aMke rUpIyA bee lAkha ne vaza hajArane Azare che te hamee eja zrA, kalakattAnI zA nAnajI jekara Nane nAmanI peDhI madhe hamAre chokare bhAI khImacaMda vI. metIcaMdane nAmathI jame karAvelA che te vAra pachI paNa vepAra eja rItethI rAzamAM zrI kalakattA khAte cAlu che te madhe hame dhAruM chuM je hamArI pAMtI hamArA chokarAne nAmanI bIje naphe rAma ne hizAbethI rU. 75000) aMke rUpIA panotera hajArathI te rU. 1). lAkha sudhI thaye haze te sarave hamAre vAraza vazula karI lIe zahI-bI. vANu 23
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 nAmAMkita nAgarika 1 nAme hAramajajI bamanajI tA. vAMNa 1) nAme cAralaTa e baMne vAMNa madhe hamArI pAMtI che tethI e vANene vecavAne kadIza vecavA nahI kare te pachI hamAre vAraza bhAI khImacaMda vI. motIcaMda khanaDI lIe pitAne hIsAbe 1) ne je kAMI kImata kare te hamArI peDhI madhe hamene jame Ape-bI. hamee gIe zAla bArakaza 2) navA bAMdhA che te madhe beTa 1 nAme leDI garAMTa tA Izakunara 1 nAma che e baMne bArakonAM khatapatara nA rIjITara bhAI khImacaMda vI. motIcaMdane nAmanA kIdhelA che tethI e beu bAraze upara je kAMI lAgata tA. zapharane kharaca thao che te tamArI peDhI madhe te bArakane khAte udhArela che te havethI e banaze bAraze pote potAne hIsAbethI rAkhe ne te upara je kAMI lAgata tA kharaca thaye che te hamane hamArI peDhImAM jame Ape zahI-ne hamArI kajAbAda hamAre hIzAbethI dekaDA 1, nI jInasa rAkhe nahI ne zarave eja mAza 13) aMke mAza teranI aMdara ekaThA karIne kula devuM je kAMI hamArA vaDAvA zA. amIcaMda sAkaracaMdatA. bhAInemacaMda amIcaMdane nAmanI peDhInuM tA. hamArA nAmanI peDhInuM je kAMI vAjabInI rIte jenuM nIkale tene vIAja sudhAM dekaDe pAe ke hamAro vAraza bhAI khImacaMda vI. metIcaMda Ape zahI tevAra pachI hamAre nAmanuM vepAra dekaDA 1)ne calAve nahIne je bhAI khImacaMdabhAInI najaramAM Ave to zeDe vepAra potAnA nAmane bhAI amaracaMda khImacaMdanI kumapanI sAthe cAle che temaja calAve. kadIza bhAI khImacaMdabhAInI najaramAM rAzamAM vepAra calAvAnuM nahI Ave bhAI amaracaMda khImacaMdanI sAthe te
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeThe mAtIzAha 355 pachI dAstInI rIte eka bIjAnI khuzI khuzIAlIthI mAMDI vALIne amaracaMda khImacaMdanI kumpanI sAthenA rAsanA dhanadhA mekuma kare paNa hamArI marajI e che je bhAI khImacaMda tA. bhAI amaracaMda e banade jaNA sAthe ekdIlathI dhanadhA kare gaNu sArU. pachI te baMne jaNAenI marajImAM Ave te kharU - 5 2kama pAMcamI-bhAI khImacaMda vI. meAtIcaMdrane mAluma che. je zA nAnajI jekaraNa sAthe hamAre hamArA maranAra bhAI nemacaMda amIcaMde chatAMe geravaTa tA bhAIcArAe peDhI dozatI tA. garavaTa che tethI jo tamArI najaramAM Ave te bhAI nAnajI jekaraNa sAthe ekIla 1) dhanA calAvajo ne je rIte humA garavaTa tA. garAe rAkhIeca te teja rItethI bhAI khImaca'dabhAIne gaTe che je rAkhe, pachI teA tamArI marajI- 6 rakama chaThI-khI. hamArI dhaNIANI bhAI khImaca inI mAtAjI che tene nAmethI humAe bhAI amaracaMdya khImacaMdanI peDhI madhe jIru khAtu paDAvIne jamA karAvI che. tenA Aja dIna sudhI hame dhArU chu je rU. 60000) ake rUpIyA zATha hajAranA AzarA e madhethI rU. 10000 aMke daza hajAra hamArI vau bhAi khImacaMda vI. meAtIcaMdranI dhaNIANIne ApavA zahI ne bAkInA je kAMI rUpIA 2e te tA. jarIAna tA. gaNyuM je kAMI kAMI hamArU kIdheluM hamArI dhaNIANI pAse che te saravenA mAleka hamArI dhaNIANI bhAI khImacaMdabhAInI mAtAjI che te peAte peAtAnI haiyAtImAM dharamadhyAna kare tA. kharacaine tevaNanI kajArAe sarave hamArA vAraza tevaNunA cheAkarA bhAI khImaca vI, mAtIcaMdane pAMca
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 nAmAMkita nAgarika zahIne khIjA koInA daraDhAvA pAce nahI khI. e upara lakhelA rU. 60000)ne Azare madhethI mee bhAI amaracaMda khImaca'ine nAme rU. 45000) a ke rUpiyA pIzatAlIza hajAra pAM, meheravAnajI rUzatamajI dArUkhAnAvAlAne veAMjIkA ApA che ne tene peTe e pA. meravAnajI rUzatamajI dArUkhAnAvAlAnuM zrI chAzaTI madhe vIAra karIne gAma che te mArageja lIdhu che tenA bANu tA. khatapatara sarave bhAI amaracaMda khImacaMdane nAmethI kIdhelAM che ne te khatapatara tA. sarave AcarA bhAI amaracaMda khImacaMdanI pAse rAkhavA ApelAM che tethI e rU. 45000) a ke pIzatAlIza hajAra hamArI dhaNIANInA che. 7 rakama sAtamI-bI. e je uparanI rakamA madhe zarave bInA lakhI che te vataraMga hamArUM IzaTeTa tA. khArakaza che tenI vigata zarave hamArA cApaDAe madhe che. te madhethI hamArU revAnu kATa mace geraje make hamaNA hamArI peDhI che tA. hamArI bhAekhalAnI vADI je madhe hamaNA hamArU DerU che tA. hamaNA humAe pA. kAvazajI paTelavAlI talAvanI vADI lIdhI che je madhe hamaNA pAMjalApAra che te dharamane kAje lIdhI che malI e mIlakata tA. 3) taNu kAIthI vecAe nahI ne evI taraMga je kaI bIjI mIlakata tAM. IzaTeTa tA. bAraza che tene vecavAnA athavA rAkhavAnA zarave akhatIAra hamArA karA tA. vAraza bhAI khImaca Mda vI. meAtIcaMdanA che tethI jema tenAMnI najaramAM pAcatA Ave tema kare zahI- 8 rakama AThamI-khI. hasArU leNu vazula kare ne devu '
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pa7 zeTha motIzAha zaranuM cukAvI Ape. keI upara hamArU leNu tA. hamArA nAmanuM devu rAkhe nahI pachI je kaMI vaIvaTa rekaDa tA. IzaTeTa rIe te madhethI hamee je kAMI zrI pAlItANAnA DerAmu kAma zarU kIdhu che te madhe hajura kAma rU. 250000 ) aMke rUpIA be lAkha ne pacAsa hajAra kharacavAnA bAkI che ne je zrI geDI pArasanAthajI sAheba hamArI umara banaze che te tenI madatathI hamene umeda che je Avate varaze hame te jAtarA jaIne karIzuM ne ema karatAM te zAhebanI khuzI nahI haze te pachI tamArI jAjA bAda hamArU dhArela jAtanu kAma zara purU karavu te hamArA vArazane pharaja che tethI jarUra karavu zahI 9 rakama navamI-bI hamArI pujI tA. izakAmatanI bIna upara lakhI che paNa hamArA cepaDA uparathI dhArA mele zerave devu ApatAM hamArU daIvata Azare rU. 10,00000) aMke rUpIA daza lAkhanI upara che. hamArU IzaTeTa vagere eTale Azaro che ne e daIvata madhethI hamArU zrI pAlITANAnuM navuM DerU je hame bAMdhIe che te DerAne tA. jAtane kharace kare. te pachI bAkI je kAMIrIe hamArU devuM ApatAM tene mAleka tA. dhaNuM hamAro vArasa tA. chokare bhAI khImacaMda vI. motIcaMda che. e vIgare bIjA keIne pace na tA. kAIno dAvo paNa nahI. hamAre vArasa bhAI khImacaMda metIe pite saravene mukhaDIyAra che. 10 rakama dazamI-bI. hamee upara lakheluM che je hamArI kajA bAda mAza teramAM hamArU zarave leNu vasula kare ne zara
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 nAmAMkita nAgarika venuM devuM hamArA varavAne nAmanu je nAnA nAma upara lakhelAM che te nAmanu devu zaravenuM Ape hamAre vAraza khImacaMda vI. mitIcaMdane je kadIza atarenI suparIma keraTa madhethI je pavara le gaTe te hamAre vArasa bhAI khImacaMda motIcaMda lIe ne hamArI sarave ugharANuM vasula kare ne sarave mAMganArene vIAja sudhAM dekaDe dokaDo Ape ne tamArA mAMgaNa tArA devAne nIkAla mAza 13 mAM nahI Ave to pachI hamAre vAraza bhAI khImacaMdabhAI bhAI amaracaMda khImacaMda damaNInI zalA lIe ne zara nIkAla mAza 13 mAM lAve. keI bIjA mANasanI salA lIe nahI. ne keraTamAM kharAba paNa thavuM nahI dhIrajathI amaracaMdanI zalA levI gaTe te laIne kAma karavuM ne sArA mANasanI dastI rAkhavI temAMthI zrI geDI pArasanAthajI sAheba tamArU bhalu ja karaze. 11 rakama agIAramI-bI. temane mAlama che je ApaDe tAM vimAnI Aphisa che ne te madhe zaranA dekaDAone phALo rAkhele che tene zarave hIsAba hamArI peDhInA datare madhe che tethI tamane lakhu chu je paramezara nA kare ne hamArI kajA thAe te pachI te badala tamAre te hAphIzanA nAmanuM matu karavu nahI ne tene hazAba zara karIne tenA phAlA madhethI je je lekenA dekaDAvo che tenone zaravene cukAvI ApavuM zahI ne je pachI bhAI khImacaMda metIcaMdanI najaramAM Ave te pitAne hisAbathI kAMI jujamatuM karavuM e ja bIna- enI vIgate upara lakhA paramANe tamAre cAlavuM ne kaI sAthe varavAMdhe rAkha nahI ne kadIza keI sAthe kAMI vAtane I
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha mAtIzAha 359 varavAMdhA paDe teA pachI hamArA dezata zeTha jamazedajI jIjIbhAI tA. vADIAjI zeTha khamanajI hAramajajI e dhaNIonI mazalata laine mAMDI vAlavA kemake hame e beu sAhebA sAthe jevI rIte garAe rAkhIeca tevIja rIte tamAre paNa rAkhavA ne rahe enAMnI masalata levI ghaTe tAja jarUra levI ne zarave sAthe dozatI rAkhavI temAMthI zrI geADIjI zAheba tamArUM zArUja karaze eja hamArI duvA che zahI-- atara tataka matu 1 meAtIca6 amIcaMda matuM. 10th June 1837 Ex A True Copy (Sd. Spencer Compton Registrar. 1 lI jamazedajI jIjIbhAI, zAkha zAkha dhaNI hajura. 1 lI nAnajI jekaraNa, zAkha, dhaNI hajura karI che. 1 lI. amaracaMdna khImacaMda, zAkha dhaNI hajura. 1 lI. pA. jAMgIrajI khurazedajajI, zAkha dhaNI hajura. 1 lI vADIA bamanajI hAramajajI, zAkha ghaNI hajura.
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 nAmAMkita nAgarika zeTha khImaca'da meAtIcaMdanu... siyatanAmuM. ( vIla ) zrI goDI pArazanAthajInI karapA hAo zrI muMbAI madhe saM. 1925 nA zrAvaNa vada 1 vAra sAma tA. 23 mI egasTa iMgrejI lI. zA. khImacaMda meAtIca' zrI muMbAInA hIMdu rahe vAzI jJAte vIzA ozavALa, jata huM mAhArI haiyAtImAM mAharI ala huzIArImAM save vAte zAmetIthI Ae mAhArU chellu vIla IyAne vazIatanAmuM karU' chuM. jyAM sudhI huM ne zrI paramezvarajI hayAta rAkhe tyAM sudhI huM pote mAharI sarave mAla mIlaktanA ne AsAsulakhe tenA dhaNI chuM mAMhaeta karIe paNa mAharI kA rajAe Ae mAharA vIlanA lakhANa mujaba cAlavuM, tenA sarave akhatIra mAharI dhaNIANI nAme gulAbakhAIne Apu chu. tathA evaNune mAharA vIlanA ekejIkIuTara tathA vArasa TharAvIe che te mahArI haiyAtI khAda mAharI dhaNIANI nAme gulAbakhAI mahArI sarave IsTeTa tathA mAla mIlakata jIjarIAna vigere sarave peAtAnA svAdhInamAM levu' ne nIce lakhyA pramANe karavu' tenI vIgata. 1. paheluM e je zrI muMbAinA kATamAM mAharU' ghara che te zA. mAtIcaMdra amIcaMdanA nAma upara kalekTarane tyAM che te upara AzesameMTaneA nabara 104, 105 che te ghara mAharI dhaNIANInA svAdhInamAM rahe ane tenuM bhADuM Ave che temAMthI potAnA kharaca calAvavA tenA kula akhatyAra tevaNanA che te sIvAya te gharanA bhADAMmAMthIzrI pAlItANAmAM amArA murabbIjI zeTha mAtI' amIcaMdranI khadhAvelI dharamazALA che temAM
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha paradezI zarAvaka tathA sAdhu jAtrAe Ave tene utAravAne tene jamADavAne vAstene je kharaca te paNa eja bhADAmAMthI calAvo. tathA gharane kharaca cAle che, te paNa mArI zebhA pramANe calAvo. tene sarave akhatyAra mAharI dhaNa Ano che. 2. bIjuM e je zrI muMbaImAM lavalena AgaLa bhAIkhalAnI vADImAM jemAM huM rahuM chuM. te vADI mAharI dhaNIANInA svAdhInamAM rahe ane te pachI paNa mAharI tathA mAharIkarInI olAda rahe tyAM sudhI eja vADImAM rahe ane te vADImAM mAharA murabbI zeTha motIcaMda amIcaMdanuM baMdhAvela derAsara) che. tenI paNa zAlasaMbhAla ne meneja sArI rIte rAkhavA ane e vADI keIthI vecAya nahI ne mArageja mukAya nahI.ne bhADe apAya nahI. pote rahe ane vApare ne zAlasaMbhAla rAkhe. 3. trIju e je mAharI haIyAtI bAda mArA nImItte mArI AbarU zobhA pramANe je jarUrIAtane kharaca kara tene akhatyAra mAharI dhaNI ANa nAme gulAbabAIne che te karaze ne varasa eka sudhImAM tathA te pache. 4. ethuM. e je zrI muMbaImAM bhAIkhalA AgaLa lavalenanA rastA uparanI naMbara 97 vAlI je vADInI khAlI jamIna Azare vAra 21000) aMke ekavIsa hajAra che te, te vADI mAhArA murabbIjI zeTha motIcaMda amIcaMda dharamakhAte ApavA kahI gayA tenA kahyA pramANe ApI che, tenuM lakhata gujarAtImAM karyuM che tenI upaja hAlamAM rUA. 1200 aMke sa che ?>>, >> >> ) e che ke
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 nAmAMkita nAgarika bIje kharaca thAya te bAda karatAM je bAkI rUpIA rahe temAMthI derAsarajI 3nA sarakhA haze jIvidAna sudhI ApavuM. 1. zrI muMbaImAM zrI geDI pArasanAthajInA derAsaramAM ApavuM. 2. zrI muMbaImAM bhAIkhalAnI vADImAM derAsarajI che temAM ApavuM. 3. zrI pAlITANAmAM DuMgara upara kuMtAzaranI TuMkamAM derAzarajI che temAM ApavuM. e rIte ApavuM. te upara trasTIo jaNa cArane nImA che. 1. mAhArI dhaNIANI nAme 1. zA. daAcaMda malakacaMda. gulAbabAI 1. zA. suMdarajI nAnajI. 1. zA motIcaMda natha. e pramANe trasTIo TharAvayA che. te sArI nIatathI calAve tenuM aMgrejImAM dhArA pramANe vakIlane tyAM trasTaDIDa karAvavuM, temAM je sahIpatarI joIze te mAhArA taraphathI mAhArI ghaNaANI karI Apaze te jagAnI upaja neTa..thI trasTInA svAdhInamAM ApavI. 5. pAMcamuM e je zrI muMbaImAM bhulezvara reDanA rastA AgaLa pArasI kAvasajI paTelavAlI jagA zrI pAMjarApoLanI jaDamAM esesamenaTa nAM...vAlI baMdhAvIne amArA murabbI zA. metIcaMda amIcaMde zarAvaka lokenI jamaNavAra saMgha tathA nakArazI vagerenI karavA sArUM ApI gayA che tene vahIvaTa
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha 363 hu karUM chuM tenI upara trasTIe jaNA 6 ne nemyA che tenA nAmanI vigata che. 1. amArI dhaNIANI nAme gulAbakhAI. 1. zA. 4AcaMda malukacaMda, 1. zA. suMdarajI nAnajI. 1. zA vamalacaMda caratApalAla. 1. zA. kIkAbhAI phulacaMda. 1. zA. meAtIcaMdra nathu. e pramANe trasTIe 6 7 nemIA che teno vahIvaTa sArI rIte karavA tenu lakhata 1 juduM gujarAtI kIdhuM che. te jagyA kAithI mArageja mukAya nahI tathA vecAya nahI tathA bhADe apAya nahI, tenuM aMgrejI dhArA pramANe vakIlane tyAM trasTaDIDa karAvavuM temAM je zahIpatarI joize te mAharI taraphathI mAhArI dhaNIANI karI Apaze. te jagAnu` rIperIMga vIgere kharaca thAya te tenI upajamAMthI karavA. 6 chaThThuM e je zrImu`baImAM bhUlezvara roDanA rastA AgaLa zrI pAMjarApeAlanA daravAjAnI sAme je dharamazALA ane musApharakhAnuM te mAhArA murakhkhI zA. meAtIcaMdya amIcaa pArasI kAvasajI paTela pAsethI jagA laine badhAvIne zrAvaka leAkeAne utaravA tathA vAparavA sArUM' kahI gayA che. te upara esesame'TanA.............khara vALI te jagAnA vahIvaTa huM karuM chuM ne mAhArI jIMdagAnI khAda mAhArI dhaNIANI peAtAnA akhatIArathI vahIvaTa karavA. e jagA kAIthI vecAya
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmAMkti nAgarika nahIM tathA mArageja mukAya nahI tathA bhADe apAya nahIM; zrAvaka lekene utaravAne kAmamAM Ave te upara akhatIAra amArI dhaNaANune che. 7 sAtamuM e je upara lakhI chaThI kalamanI jagenI paDezamAM be tabelA che te upara esesameMTa naMbara che te jagAnuM bhADuM hAlamAM rU. 400ne Azare upaje che. ne mArA svAdhInamAM che. te jagA paNa mAhArI dhaNIANunA svAdhInamAM rahe ane tenuM bhADuM Ave te mAhArI dhaNI ANuM le paNa te jage mArageja mukAya nahIM, vecAya nahI. 8 AThamI kalama e je zrI muMbaI madhe zrAvaka lekenA derAsarajI tathA bIjI zrAvaka lekenA dharamakhAtAnI jagA keTalIka jagAo je mAhArA nAma upara tathA mAhArA vaDavAenA nAma upara che te jagAone judA judA trasTIo karIne mAhArI dhaNIANI tevaNanA nAma upara karI Ape kemake te sarave jagAo zrAvaka lekenA paMcanI che. enI vigate huM mAhArI ala huzIArIthI tathA rAjIkhuzIthI huM mAhArU Ae vazIatanAmuM yAne vIla karuM chuM te pramANe mAhArI hayAtI bAda dhArA pramANe keTathI mAhArI dhaNuANIne pAvara le.ne upara lakhyA pramANe sarave kAma khalAsa karavuM. huM mAhArI dhaNuANI yAne ekajIyuTara tathA vArasane bhalAmaNa karuM chuM je mAhArA mItre tathA sagAo tathA daste sarave sAthe salAhasaMpathI cAlavuM jemAM mAhArA
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha 365 vaDAnI tathA mAhArI AbarU zaiAbhA vadhe ne tameAne jaza maLe e mujaba cAlavuM. 1 atare matu 1 tatara 1 zA. khImacaMda me|tIca'da zaya, zALa lI. suMdarajI nAnajI zAkha dhaNI hajura. 1 zA. icchAcaMda jagajIvanadAsa. zAkha dhaNI hajura. 1 zA. talakacaMDha mANekaca', zAkha dhaNI hajIra 1 zA. gulAbacaMdu dharamacaMda. zAkha dhaNI hajura.
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa naM. 6 zeTha meAtIzAha amIcaMda sAkaraca`da-pAlItANA. zrI zatru*jaya DuiMgara uparanI TuMkamAM ArasanA tathA dhAtunA pratimAjInI sa MkhyAnu lisTa karyu tenI vigatAnuM TuMka tAraNa. zeTha meAtIzAhanA hAlanA cAlu vahIvaTamAM 440 derAsaro tathA 14 nA pratimAjIo. 406 ArasanA (OM hrI naMga 4 nA 58 sAthe.) 26 dhAtunA 8 cAMdInA (6 padharAvelA, 2parANA.) 440 1149 derIe 182 nA pratimAjIe. ( bhamatInI) 13 derIe pa judA judA AsAmIonI ( derAsara 7 mAMnI ) 26 TurI 182 mAM dhAtunA khiMbA. 26 kula DerIe 187 mAM biMba ArasanA 1162 tathA dhAtunA 26. 100 kAThAo emAM pratimAjIo. 32 moTA kAThAmAM. (te sivAya gautamasvAmI 2) 6 ApelA. 26 bAkI=32 68 nAnA koThAmAM. 34 ArasanA 34 dhAtunA (2 ApelA, 32 bAkI. )
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha mAtIzAha 367 kula kAThA e mAM malI ArasanA 66 tathA dhAtunA 34. kula pratimAjI, { ArasanA dhAtunA. cAMdInA. 1634 + 86 + } 1728 bIjA AsAmIe hAla vahIvaTa kare che tenA pratimAjIenI sakhyA. 7 zeTha ANaMdajI kalyANajI. derI naMbara 18nA pratimAjI. 89 zeTha amaracaMda khImacaMda (imaNI) pAlItANA. 48 derAsarajImAM 41 pratiSThita 7 purANA ( te sivAya dhAtunA 9). 41 DherI naMga 3 nA. 89 ArasanA. 37 zeTha haThIsIMga kesarIsIMga amadAvAda. 23 derAsarajImAM 14 ( cAkInI derI bemAM e bAjunI pa+9) 37 ArasanA. } ( te sivAya dhAtunA 7 sAta - 133 TuMkanA kula pratimAjIe (ArasanA dhAtunA cAMdInA. ) 1877 1767 + 102 + 8
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 pariziSTa 7. zeTha motIzAhanI TUMkanI pratimA vigerenuM lisTa. | zeTha motIzAhanI zatruMjaya girivaranI TuMkamAM derAsare, pratimAjI ane pratiSThAtArIkhanI vigata tathA bhamatImAM pratimA ane pratiSThA tArIkhanI vigata. (A vigata saMvata 196 sudhInI che ane zeTha motIzAhanA kArakhAnA taraphathI pUrI pADavAmAM AvelI hoI AdhArabhUta che)]. zeTha amIcaMda sAkaracaMda [zeTha metIzAha ] pAlItANu-zrI zatruMjaya DuMgara uparanI Tuka madhenA pASANunA tathA dhAtunA jinabiMba ane tenI pratiSThA tArIkha vigerenuM lIsTa. (saM. 13mAM taiyAra karela). plAna derAsara mULanAyakajInuM pASANunA/ dhAtunA | pratiSThAnI tithi gAma naMbara naMbara jinabiMbajinabiMba aMjanazalAkAnItithi derAsare 1 | 1 | zeTha metIzAha | muMbaIRSabhadevajI | 65 rUpAnA 5 182 ma. va. 2 amIcaMda sAkaracaMda hI. dhAtunA A 1893 ma.zu. 10 4,58.| nAma nAma nAmAMkti nAgarika
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 2 2 | zeTha motIzAha amI- | muMbaI caMda sAkaracaMda puMDarIka | gaNadharazrI | 23 |rUpAnA 3| 1893 ma. va. 2 dhAtunA 4 svAmI zeTha motIzAha * 3 | bAbu 5 2 tA 5 lA la | muMbaI joitAdAsa padmaprabhu (mukha)) 1 | 1893 ma. va. 2 3 4] zeTha vIracaMda bhAIcaMda| dherA | RSabhadevajI (mukha) 1 | 1893 ma. va. 2 || 5 | zeTha nAnajI jekaraNa | mAMgaroLa | caMdraprabhu cInAI 1 ! 1893 ma. va. 2 6 | bAI galAlabAI | muMbaI | RSabhadeva 5 | 1893 ma, va. 2 | zeTha premacaMda raMgajI | pATaNa padmaprabhu 0 | 1893 ma, va. 2 8 | zeTha tArAcaMda nathubhAI | surata pArzvanAtha 0 | 1893 ma. va. 2 15 | zeTha jhaverabhAI karama | surata caMda (damaNa) | (muMbaI) | saMbhavanAtha 10 0 | 1893 ma. va. 2 da
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ zA sarUpacaMda hemacaMda | khaMbhAta | supArzvanAtha 13 1893 ma. va. 2 6 | 11 zeTha devacaMda jecaMda pATaNa mahAvIrasvAmI 1893 ma. va. 2 ghoghA RSabhadeva 1893 ma. va. 2 , kIkAbhAI phulacaMda zeTha nemacaMda zarIcaMda surata dharmanAtha 1893 ma. va. 2 14) zeTha motIzAha amI caMda sAkaracaMda muMbaI 1893 ma. va. 2 ArasanA moTA pagalAM dAdAnA joDI 1 surata 1 | 1893 ma. va. 2 18 15 zeTha devacaMda kalyANacaMda 6 | zeTha amaracaMda damaNa ajitanAtha 22 | dharmanAtha damaNa nAmAMti nAgarika 5 17 zeTha haThIsaMga kezarIcaMda amadAvAda | dhamanAtha | 23/14 7
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 18 19 19 rI nakharA 3 zeThe mAtIzAha amIca`da zA. meAhanacaMda vallabhadAsa | hA, zA sAkaracaMdanI bhAryA bhAI AlajhA nAma zAhe DAmarazI sujANuda na, 1nI derI 2 mAdI devacaMda harajIvana zAha mULacaMda hIrAcaMda muMbaI auraMgA bAda gAma sahasraphUTa vimaLanAtha . rAdhanapura | supArzvanAtha kuMthunAtha kha"bhAta | vimaLanAtha damaNa anaMtanAtha . 491 mULanAyakajInuM pASANunA nAma jikhiMkha 9 huM 16 42 rUpAnA 8 18 1909ma. jI. 13 pratiSThAnI tithi aMjanazalAkAnItithi 1925 ma. zu. 5 1893 ma. 1. 2 1893 ma. 1. ja ~ zeTha meAtIzAha 371
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 v 7 9 10 11 12 13 zAha jeTA harakhajI saMdhavI vadhu vIracaMda zAha sAkaracaMda pUjA zAhe pAnAcaMda sAkaracaMda vaDagAma bhAvanagara pATaNa rAdhanapura khaMbhAta bAI jaDAva khAI ratana (zA chaganalAla khuzAlacaMdanI dIkarI) zAha prAgajI dhArazI jAmanagara zAhe nyAlacaMda dharamacaMda khIjApura zAha khuzAlacaMda tArAcaMda surata zeTha talakacaMda lamIcaMda vaida | umeTA ratalAma pArzvanAtha ajitanAtha sabhavanAtha zAMtinAtha caMdraprabhu vimAnAtha padmaprabhu RSabhadeva zAMtinAtha saMbhavanAtha 13 8 10 12 14 15 7 8 24 19 1893 ma. 1. 2 1893 2. 1. 2 1893 ma. 1. 2 1893 ma. va. 2 1893 ma. va. 2 1893 ma. va. 2 1883 ma. 1. 2 1893 ma. va. 2 1893 1. va. 2 372 nAmAMkita nAgarika
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ | vijApura | pArzvanAtha 14 | zAha javera jeThA zAha savAIcaMda pAnAcaMda | pATaNa 1893 ma. va. 2 vAsupUjya svAmI zeTha motIzAha 1962 zAha (hA, zeTha nagInacaMda jhaveracaMda) gokhale 1, munirAjane munirAja mahArAja mULacaMdajI mahArAja 17) zAha savAIcaMda pAnAcaMda | pATaNa | vAsupUjya svAmI 1905 va. 6. 3 zAha motIcaMda khetazI pAlanapura RSabhadeva 1893 ma. zu. 10 zAha varadhIcaMda pUnama caMdajI bIkAnera ! pArzvanAtha 1908 ce. va. 10 zAha jeThA dIpacaMda satIyA amadAvAda 1908 va. va. 7 zAha vanamALI vakhatacaMda caMdraprabhu 1909 zu. 10 373
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAravADI zeSakaraNajI amadAvAda | vAsupUjaya svAmI 1908 1. va. 10 zAha sarUpacaMdajI vardhamAna | rAdhanapura | RSabhadeva 1910 zAha kapuracaMda pAnAcaMda amadAvAda | saMbhavanAthI 1903 ma. va. 5 , amadAvAda zAha mANekacaMda khImacaMda hI. harakuMvara 1901 mA. va. 1 svAmI zAha amulakha kazaLA vIzanagara | zItaLanAtha 1924 ma. zu. 15 1988 ma. zu. 6 zAha cunIlAla kasturacaMda bAI gulAba DabhoI suvidhinAtha vijApura | RSabhadeva 1910 1893 ma. zu.10 -- zAha bhagavAna harakhA - amadAvAda | abhinaMdana! svAmI - 1911 phA. zu. 2 nAmAMkita nAgarika 30 zAha jeThAlAla devacaMda 18 -- | amadAvAda | mahAvIra svAmI 1921 ma. zu. 1
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 | zAha otamacaMda velacaMda | amadAvAda | kuMthunAtha | 8 1901 mA. zu. 7. 32 | mAravADI gaMbhIramalajI Indara | munisuvrata- svAmI 5 1914 vai. va. 8 zeTha motIzAha medI gulAbacaMda khImajI hA, tArAcaMda prAgajI 1 jAmanagara | pArzvanAtha 1928 ma. zu. 5 zAha mULacaMda nyAlacaMda amadAvAda, pArzvanAtha 1893 ma. zu. 10 1ra | 2 | 1921 ma. va. 3 4 1925 ma. zu 2 zAha amulakha jeThA | bakhtApura | naminAtha 36. gAMdhI nemacaMda tArAcaMda zahera | supArzvanAtha (muMbaI) zAha sAkaracaMda pUjA jAmanagara | ajitanAtha 38 | vakIla mANekacaMda metIcaMda! amadAvAda | dharmanAtha | zAha devacaMda delatarAmanI | amadAvAda | munisuvrata- bhAryA bAI dIvALI svAmI 5 1928 pha. zu. 2 1930 va. zuM 2 3 | 1940 ma. va. 2 375
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAha motIcaMda vIracaMda mahesANuM | padmaprabhu 1921 ma. zu. 7 hai zAha zIkhavadAsa ujamazI | pATaNa | kuMthunAtha 1921 ma. zu. 7 zAha sAkaracaMda jhaveracaMda || amadAvAda | dhamanAtha hA. bAI hemara 1938mA. va. 3 43 gokha. zAha kaMkucaMda bhUkhaNadAsa hA. bAI nAnI pATaNa | pArzvanAtha 1940 mA, zu. 6 1840 mA. zu. 6 1949 mA. zu. 2 bhAvanagara jhaverI AlamacaMda bagalacaMda pATaNa | ajitanAtha zeTha ANaMdajI puruSottama bhAvanagara kuMthunAtha zAha phatecaMda hakamacaMda | zAMtinAtha zAha mULajI bhulacaMda jAmanagara naminAtha zAha vadhucaMda kevaLacaMda pATaNa | svayaMprabha (muMbaI) | svAmI 1946 a. zu 11 1944 mA. zu. 11 1950 pa va. 1 nAmAMkita nAgarika
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAha devacaMda gaMgAdhara porabaMdara | sumatinAtha 1ra 1941 1921 ma. zu. 7 zAha manasukha premacaMda amadAvAda | kuMthunAtha | 3 1947 ma. zu. 6 zeTha motIzAha zAha vAlacaMda bhagavAna amadAvAda | vimaLanAtha 14 1921 ma. zu. 7 194ra ce va. 1 * || caMdraprabhu 1903 ma. va. 5 zAha kasturacaMda sAkeracaMda || junera | RSabhadeva 53 zAha sAkaracaMda pujA junera zAha nathamalajI maMgalajI baDanagara | mahAvIra (ujajaina | svAmI pAse) | | zAha dalachArAma hIrAcaMda | kherALu | RSabhadeva 1928. zu. 5 ja 1940 mA. zu. 8 4 X zAha chaganalAla vakhatacaMdanI | amadAvAda | saMbhavanAtha vidhavA bAI parasana 1921 ma. zu. 7 zAha viThThala mAnacaMda vIrajI | punA | caMdraprabhu 1921 ma. zu. 7 6 60606
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 | zAha mIThAcaMda phatecaMda | bhAvanagara aranAtha 1903 ma. va. 5 378 bhAvanagara 1927 ma. zu. 3 1961 mA. zu. 2 zAha gAMgA badhA zAha kacarAdAsa umedacaMda caleDA zAMtinAtha bAI prANakuMvara surata || zAMtinAtha zAha parabhudAsa khuzAlacaMda | bharUca | anaMtanAtha zAha bApujI mIThA | amadAvAda | zreyAMsanAtha 1921 ma. zu. 7 ' 1903 ma va. 5 1921 mA. zu 7 zAha ravacaMda nAnacaMda navAba amadAvAda | pArzvanAtha 1928 nA phAgaNa | zAha somacaMda motIcaMda | Indora | zreyAMsanAtha hA. bAI kezara 1926 ci. zu. 15 67 | zAha rAmacaMda kuMvarajI hA. zAha maMgaLacaMda phAvayaMda pATaNa | nemanAtha 1957 a zu. 5 nAmAMkti nAgarika 68 | bAI sonA ujajaina | mallinAtha 1941 ma. va. 3
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19. zAha veNIcaMda vanamALI | mahesANuM pArzvanAtha 3 1921 ma. zu. 7 zAha veNacaMda malakacaMda raNAsaNa mahAvIra svAmI 1921 ma. zu. 7 zeTha motIzAha zAha rAmacaMda mohanacaMda zIrasAlA pArzvanAtha 1893 ma. zu. 10 zAha hIrajI ukaraDA jakha. (kaccha) nemanAtha 1903 ma. va. 5 zAha rUpacaMda rAmacaMda amadAvAda 1910 .zu. 7 svAmI zAha umedacaMda lAlacaMda pATaNa zreyAMsanAtha 3 zAha pAnAcaMda raLIyAtarAma | vaDanagara anaMtanAthI 3 1893 ma. zu. 10 1964 . zu. 1 1893 ma. zu. 10 1955 2 zu. 15 nemanAtha zeTha zAmaLabhAI nathubhAI | | kapaDavaMja cha7 | zAha nagInadAsa khImacaMda pATaNa | dharmanAtha. 6 378
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 | zAha malukacaMda nAgaradAsa | amadAvAda | anaMtanAtha nI vidhavA bAI umaiyAkAra 3 1893 ma. zu. 10 vorA harakhacaMda savacaMda 1950 mA. su. 6 bhAvanagara | suvidhinAtha . amadAvAda mallinAtha | zAha premacaMda nagInadAsa hA. bAI sAMka pa 3 | 1893 ma. zu. 10 bAI kasturIbAI | | pATaNa | zAMtinAtha | 12 ( ujajaina) 1921 ma. zu 7 lodarA | anaMtanAtha 1955 ma. va. 5 zAha vakhatacaMda puruSe ttama hA. zAha puruSottama pAnAcaMdanI dIkarI bAI pAravatI 83) zAha goradhana vamaLacaMda khImacaMda surata | caMdraprabhu 1893 ma. zu. 10 nAmAMkita nAgarika 84 zAha gautama gulAbacaMda | lodarA mahAvIrasvAmI 1893 ma. zu. 10
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ amadAvAda | zItaLanAtha 3 85 | zAha maganalAla sarU caMda huMDInA dalAda 1962 kA. va. 5 zeTha motIzAha zAla lallubhAI IcchIcaMda che. amadAvAda | 1962 mAM zu. 11 svAmI zAha chaganalAla mayAcaMda (gaDAvALA) | vIzanagara | mahAvIra svAmI 1893 ma. zu. 10 1970 je. va. 2 medI dalachArAma vakhatacaMda | UMjhA | RSabhadeva jhaverI muLacaMda gulAbacaMda bhAvanagara | mahAvIraamarajI vAgaDIA svAmI - hA. bAI maNI gAMdhI dalasukha vakhatacaMda | luNAvADA | munisuvrata- ma. zu. 11 1893 ma. zu. 10 90 3 1921 ma. zu. 7 91. zAha amathAlAla savAI. | DIsAkApa | ajitanAtha ca da premaca da. pa 1967 ma. va. 6 381
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ R 93 94 95 96 87 e e zAhe jImakharAma zajI bhAI mAhAkAra (zAha mULacaMda pItAMbara) zAha pAnAcaMda mAtIcaMda hA. bhAi jaDAva zAha vanamALI jagajIvana zAha nAgara umeda zAha vIracaMdra karma du bhAI punAbhAI zAha jecaMda IcchAcaMda ha. bhAI suraja munisuvratasvAmI amadAvAda | mallinAtha supArzvanAtha rAmapurA bhaMkADA vIjApura vIzanagara raNuja mahesANA aranAtha mahAvIra kheAtA (ka"kuleAra) svAmI mAravADa amadAvAda 3 ajitanAtha 4 zAMtinAtha caMdraprabhu 3 1 3 6 1921 mAM zR. 7 1954 je. zu. 10 1951 cai. va. 8 1949 1. zu. 3 1921 ma. . 7 1947 phA. 3. 1 1893 ma. zu. 10 1921 ma. jI. 7 1949 peA va. 1 382 nAmAMkita nAgarika
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 paTavA nAnacaMda devacaMda 2 1960 phA. zu. 2 | amadAvAda | pArzvanAtha | tathA ajitanAthI zeTha metIzAha 101 zAha mAnacaMda harakhacaMda mAMDaLa | RSabhadeva 1921 ma. zu. 102 zAha talakacaMda lAlacaMda pATaNa pArzvanAtha 1945 phA. zu. 3 1 amadAvAda zAha parabhudAsa malakacaMda saubhAgyacaMda 1944 phA. va. 12 104 saMghavI motIcaMda pAnAcaMda hA. bAI cunI pATaNa | munisuvrata- 12 svAmI 1921 ma. zuM, 7 105 zAha ratanazI pItAMbaranI bhAryA purIbAI lIMbaDI | RSabhadeva | 5 | 2 | 1943 a, zu. 10 10zAha vRjalAla velajI motIcaMda luNAvADA | munisuvrata svAmI 1893 ma. zu. 10 383
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ luNAvADA | zItaLanAtha 7 19ra1 ma. zu. 7 1 107 gAMdhI devacaMda bhAIcaMda parazotama hA. temanI dIkarI jaDAva 108 zAha joItArAma becaradAsa | naDIyAda | RSabhadeva 1941 kA. va. 7 109 zAha tArAcaMda hakamacaMda hIrAcaMda bapaI amadAvAda | pArzvanAtha 1921 ma. zu 7 11 zAha tArAcaMda lakSmIcaMda hA. bAI jakala | amadAvAda ajitanAtha 3 1940 ma. zu. 13 111/ zAha maMgaLajI rAyakaraNa | punA | padma bhu 1939 ma. zu. 14 112 zAha manasukha dIpacaMda amadAvAda | pArzvanAtha 1938 ma. zu. 10 113 zAha kuMvarajI jecaMda vIramagAma vAsupUjya svAmI 1893 ma. zu. 10 nAmAMkti nAgarika | amadAvAda | vimaLanAthI 10 1938 mAM. zu. 3 114 zAha bhulA vajIA hA. jhaverabAI
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ P 115 zAha nagInadAsa becaradAsa amadAvAda 1934 che. va. 1 1937 vaizAkha zAha rokaLadAsa puruSottama | amadAvAda zeTha motIzAha svAmI 117 zAha jecaMda maMchAcaMda | amadAvAda | zreyAMsanAthI 1938 mA. zu. 3 118. jhaverI kevaLacaMda begalacaMda| pATaNa dharmanAtha | 6 1893 ma. zu. 10 | vAkA caMdraprabhu 1903 ma. va. 5 119 zAha khemacaMda gulAbacaMda mULacaMda 12 zAha lIlAcaMda ugaracaMda zAha amulakha khImajI mirara zAha amulakha khImajI 123 zAha somacaMda rAmajI | vIzanagara | RSabhadeva dhorAjI caMdraprabhu 1928 pi zu.13 1903 ma. va. 5 dhorAjI pArzvanAtha 1903 ma. va. 5 vaNathalI | munisuvrata- svAmI 3 | 3 | 1924 phA. va. 6 385
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1923 mA. zu. 5 386 1923 mA. va. 5 124 zAha nathubhAI premacaMda zItaLanAtha zAha premacaMda motIcaMda vaso supArzvanAtha 12 126 zAha anepacaMda muLacaMda kheDA mallinAtha | 3 hA. bAI navI 127 zAha nAnacaMda rAIcaMda surata padmaprabhu 128 zAha pAnAcaMda karamacaMda | vIzanagara | dharmanAtha 1950 pa. va. 5 1921 ma. zu. 7 1893 ma. zuM 10 1916 ma. va. 10 1898 ce. va. 6 129ii bAI ratanabAI burAnapura | zAMtinAtha 130. zaha sAkaracaMda hemajI hA. bAI raLI Ata rAdhanapura | zAMtinAtha 1893 phA. zu. 3 131 zAha tArAcaMda khaMbhAta | pArzvanAtha 2 | 1893 ma. zu. 10 13ra zAha ratanacaMda hIrAcaMda dimaNa 1893 ma. zu. 10 zAMtinAtha | dharmanAtha nAmAMti nAgarika 133 zAha kheMgAra zaMghajI rAdhanapura 1893 ma. zu. 10
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 zAha semacaMda tArAcaMda || sAdarI | RSabhadeva 1893 ma. zu. 10 135 bAI vijayA damaNuM | ajitanAtha 10 1893 ma. zu. 10 zeTha metIzAha zAha rAkhavadAsa modI supArzvanAthI 8 1893 ma. zu. 10 zAha nagInadAsa narottamadAsa amadAvAda | malinAtha 1978 je, va. 6 138 zeTha mANekalAla maganalAla | amadAvAda | pArzvanAtha 1976 ma. zu. 3 talI 139 zeTha surajamala khubacaMda hA, bAI maNa pATaNa | sumatinAtha 8 1974 a. zu. 2 amadAvAda . 1973 a. zu. 2 zAha amRtalAla mekamacaMda bAbu haramAnasIMgajI lakSmIcaMdajI karNAvaTa kalakattA supArzvanAtha 1977 che. zuka 142 zAha vADIlAla tArAcaMda , hAbAI pAravatI amadAvAda suvidhinAtha 5 1980 mA. zu. 5 387
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ 143 zAha dhanarUpajI mAlAjI baraDuMTha | RSabhadeva (mAravADa), | 1981 kA. va. pa . 144 zAha TekacaMdajI bhANajI AhAra | caMdraprabhu | (mAravADa). 3 1980 che. za. 12 146 vakilasAMkaLacaMda ratanacaMdanI amadAvAda | aranAtha 'vidhavA bAI caMpA 1979 mA. zu. 15 prabhAsa tha zAha suMdarajI haracaMdanI putrI gulAbabahena | pATaNa 1987 ma. va. 2 zAha hIrAlAla maganalAla amadAvAda | pArzvanAtha 2 | 1982 phA. va. 7 149 zAha laheracaMda ujamacaMda hA. bAI motA. pATaNa abhinaMdana svAmI 3 1980 ma. zu.13 nAmAMkita nAgarika 15 zAha nyAlacaMda (tanamana) kALIdAsa amadAvAda | ajitanAtha 10 1986 hai. zu. 3
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 zAha chanAlAla trikamalAla | amadAvAda saMbhavanAthanuM 1986 mA. zu. 6 zeTha motIzAha 15ra zAha ThAkorabhAI mULacaMda surata dharmanAtha | pa 1986 va. va. 2 bena dhabalIbena (zAha ThAkora bhAI mULacaMdanI putrI) surata 1986 che. va. 2 154 cekasI sakaracaMda lalubhAI | amadAvAda | vAsupUjya svAmI 1886 va. va. 6 155 zAha talakacaMda lallubhAI bArejA | zAMtinAtha 1981 ma. zu. 12 1985 je.zu. 2 156 zAha bherAi vajAjInI vidhavA bAI navIbAI punA | caMdraprabhu ! 3 157 zAha choTAlAla cunIlAla | amadAvAda sumatinAtha DhAlagarA 5 1987 che. zu. 10 158 zAha piTalAla ujamazI || lIMbaDI | pArzvanAtha 3 | | 1987 ma. zu 5 389
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 1986 che. zu. 6 gakha. 159 zAha maganalAla lalubhAI | amadAvAda | bASabhadeva ! 16. zeTha motIzAha amIcaMda muMbaI sAkaracaMda (gharanI) 3 1987 mA. vi. 2 1986 vi. 6. 15 161 zeTha manasukhalAla DAhyAbhAI | khaMbhAta RSabhadeva | (tArApura) 162 zAha gagala ujamaryAda DIsA- | zAMtinAtha (junA) 163 zAha nathubhAI hAthIbhAI | DAbhalA | mahAvIra (sTe. vasaI svAmI vAyA mesANA 1988 4. ru. 7 164 zAha jAdavajI gulAbacaMda vaDAlI | RSabhadeva 1989 ma. zu. 10 amadAvAda 165 zeTha mohanalAla iTAlAla pAlakhIvALA 1992 ma. zu. 10 nAmAMkti nAgarika
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 zAha hIMmatalAla jamanAdAsa- amadAvAda | ajitanAtha nI vidhavA bAI samarata 3 | | 1992 1. zu. 10 167 zeTha motIzAha amIcaMda sAkaracaMda (dharanI) muMbaI zeTha motIzAha 168 zeTha motIzAha amIcaMda sAkaracaMda (dharanI) | muMbaI '168 zeTha motIzAha amIcaMda sAkaracaMda muMbaI 170 zeTha motIzAha amIcaMda sAkaracaMda muMbaI 171 zeTha motIzAha amIcaMda sAkaracaMda muMbaI 17ra zeTha motIzAha amIcaMda sAkaracaMda muMbaI amadAvAda 1992 vai. yu. 173 mAstara parazotamadAsa raNachoDadAsa 391
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 1993 pi. zu. 12 . 1991 a. zu. 10 174 zAha mANekalAla jecaMda mANasA ajitanAtha garacaMdanI vidhavA bAI caMcaLa 175 vorA velazI puMjAbhAI sabAsapura caMdraprabhu peDhaDAvALA tathA zAha pArzvanAtha sanAbhAI bAlAbhAI amadAvAda | zAMtinAtha 17; zAha nyAlacaMda UjamacaMda rAjakoTa | pAzvanAtha hA. cunIlAla nyAla. zyAma caMda pATaNavALA phaNAvALA zAha vIracaMda vADIlAla navA-DIsA | dharmanAtha mULacaMda 178 zAha vADIlAla motIcaMda | navA-DIsA, pArzvanAtha nathucaMda zAha hIrAlAla mAnacaMda amadAvAda 1991 ma. zu. 10 ' h 177 h 1990 divezapa 1990ma. zu. 10 1990 ma. zu. 5 h 170 h h 1991 phA. zu. 7 jalAlapura | mahAvIra svAmI amadAvAda 1 2 fy 1987 phA. va. 2 zAha premacaMda bhIkhAjInI dIkarI bAI pAravatI 181 zAha tArAcaMda pAnAcaMdanI vidhavA bAI gaMgA 182 zAha mohanalAla amI caMdanI vidhavA bAI samarata nAmAMkita nAgarika sAMgaNapura | pArzvanAtha nh 1986 mA. zu. 11
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 | 1985 kA. va10 183 zAha paratApajI galAjI gAMdhI khIvANudI RSabhadeva | (mAravADa) sTe. eraNa purA zeTha motIzAha 184 zAha haThIcaMda kevaLadAsa | | amadAvAda rASabhadeva 1990 kA. va. 7 1990 diva.zu. 3 185 zAha bhAIlAla gIradharalAla . pAzvanAtha (vaDodarA) 186 zeTha saubhAgyacaMda suracaMda | surata | zAMtinAtha hA. pAravatIbena 1992 phA. va. 10 5 1993 kA. va. 5 187 zeTha motIlAlabhAI nyAlacaMda | pATaNa | zAMtinAtha kula derIonA prati mAjIno saravALe.. 1197 | 25 |
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATA derA sara jImAM mATA derA sara* nI cA kImAM dakSiNa meTA derA sarajI nI ce kImAM uttara zAha hAthIbhAI malukacaMda zAha amathAbhAI hIrAcaMda tathA vIracaMda hIrAcaMda (dhalerAvALA) zAha umedabhAI vIracaMda dheAlerA tathA zAha sAkaracaMda tArAcaMda (dhALakAvALA) AgalAla amadAvAda amadAvAda 3 3 1973 a. zu. . 1974 1 zu. 15 394 nAmAMkita nAgarika
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha | zeTha bAlubhAI sakalacaMda | surata tArAcaMda nathI bhAI zeTha motIzAha nA de rAnI cokI mAM | dakSiNe zeTha mAnacaMda sakalacaMda surata hda
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ 396 TekanA keThAomAM paNa bibo. kaTho| 1 | pUjArI haThA lakhamaNavALI bhamatImAM 32 2| pUjArI ukA arajaNavALA 34 34 bhamatImAM 34 1767 182 rUpAnA 8 1877 TuMkamAM kula pratimAjIonI saMkhyA. nAmAMkti nAgarika
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 8 paMDita zrI vIravijayakRta (muMbApurIstha) bhAyakhalAnAM DhALiyAM." (saM. 1888) DhALa 1 lI (zrAvaNa varase re svAmI-e dezI) sukhakara sAheba re pAmI, prathama rAya vanitAnA svAmI; kaMcana varaNI re kAyA lAgI, manamehana sAthe mAyA.-kaMcana 1 kSIroThanAM re pANI, surataru phUla sura Ape ANuka tyAsI lAkhapUravaraMgarasIyA,lAkhapUravasamatAmAMsI A.-kacanara ziva nIsaraNI re thApI, tiNe siddhAcala yAtrA vyApI bAkI pharasanA re jANuM, nAthajI AvyA pUrava navANuM-kaMcana 3 nAma yugAdhIza re japatAM, daza hajAra muni malapatA; saMjama thAne kare vasIyAM, aSTApada aNasaNa ucarIyAM-kaMcana 4 yuga nirAye re vAsi, parIzATana paMcAsI nAsI; puraNanaMdI phuga upage, sukhIyA zivaramaNa saMjoge.-kaMcana 5 1. A DhALiyAMnI nakala saMzodhaka zrIyuta mohanalAla dalIcaMda dezAI bI. e; elaela. bI. e pUrI pADI che te mATe teozrIne AbhAra mAnuM chuM.
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 nAmAMkti nAgarika dila bharI karatA hai devA suMdara tasa paDimAnI sevA; ahanizadevaraheanucaramAMRSabhadevazrIrAjanagaramAMka cana-6 ciMte devA re manamAM, vasIe krIDA kAraNa vanamAM; bhUtala bhamatAM re dIThA, sumui baMdare khAga garI.-kacana 7 IhAM nitya rUDuM re karIe, manamAhana mATe masie prabhune prIta karI padharAvuM, khAganA kartA zeTha jagAvuM.kaMcana 8 zeTha amIcaMda sAkaracaMda, tasa kuladIpaka meAtIcaMda; zrI zubhavIra sukhe nitya sutA,supane sura saMdezA detA--kacana 9 DhALa 2 jI (sAgaThaDAM te mAMDyAM sela re, nIlAM pIlAM ne rAtAM cAla re geAkula nahI ramuM 2.-e dezI ) suNA seTha! kahuM eka vAta re, tume dAna guNe vikhyAta re. bhAgyadazA phUlI re. bhuMUkhali karAvyA bAga re, mana pragaTyo dekhI rAga re. bhAgya0 1 taru capa4 tilaka azeAka re, vila velaDIyAnA thAka re; dhruva tAla tamAla akhADa re, jAi ketakIyAnA cheoDa re. bhAgya0 2 camelI gulAmanI pAse re, vAsaMtI parimala vAse re; phasAM sahakAranI zAkha re, sItAla dADIma drAkha re. bhAgya0 3 ramatAM paMkhI karI mALA re, phaLa bhAre namI taruDAlA re; zuka menA haMsa ne mAra re, cakavA cakavI ne cakAra re. bhAgya0 4 kare krIDA sarAvara pALa re, bAle kAyala AMbADAla re; vana zeAbhA ketI vakhANuM re, gayuM naMdanavana lajANuM re. bhAgya0 5
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ 399 zeTha motIzAha vADI pharatI vADIye jUnI re, jinamaMdiriyA vinA sUnI re; jinamaMdira eka karAre, prabhu traSabhadeva padharAvo. bhAgya0 6 ame rAjanagaramAM rahuM chuM re, tuja pUnya udayathI kahuM chuM re, gaye deva kahI Ima rAge re, zubhavIra metIcaMda jAge re. bhAgya7 DhALa 3 jI. (huM to mahI chuM tamArA rUpane re -e dezI) jamanAjanaka jaba ugIye re le, seTha hukama tava pugI re; khAtamuhurata dhana mokale rele, zaherathI keza deya vegalare le. 1 karatAkArIgara bhAgamAM re le, bhuMIkhalAnA bAgamAM re ; je namamAM kare re lo (?), mUla gabhAre sahuthI sire re le. 2 deva sabhAthI sohAmaNe re lo, raMgamaMDapa ralIyAmaNa rele, satara (!) zikhara jevA jimyAM re lo, jANuM saMjama guNa jaI vacce re le. 3 deharAnI zobhA zI kahuM re lo, gemaTa citrAmaNa bahu re , raMbhA saragathI utarI re le, UMcI gomaTa ghaNuM pUtaLI re lo. 4 jevA yogya bIjuM kayuM re , upara zikharamAM deharu re le, deya agAsIe vAlIyAM re, bAju behuM pagathAlIyAM re le. 5 deharA bAju deya deharI le, gemukha yakSa cazkesarI re , gharamasAlA sohAmaNI rela, sAMhamIvacchala karavA bhaNuM re la. 6 beThaka suMdara baMgale re le, sAhamAM phuAre jala uchaLe re le, mUla daravAjA upare le, baMgale beThA karasana kare re lo. 7
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ -400 nAmAMkti nAgarika Agala kAine mAMDave re le, khurasI beThA juve uchave re , jamaNI bAju AMbA sIre rele, beThI keyala TahukA kare re le. 8 deharA pAchala eka AMbalI rele pagalAM prabhunAM rAyaNutaLerelo. surajakuMDa jala tAga che re le, phiratAM devala kulabAga che re le. 9 daravAje vaDa heThale re le, hanumaMta vIra cakI bhare re le. kula phala kerI jhADIye re, AjubAju ghaNuM vADIye re le. 10 dezIvidezI vizrAmatA rele, zeTha taNA guNa gAvatA re le, zeThe bahu racanA karI re , paNa meM theDI (I) ucarI re le. 11 AdIzvara padharAvavA re le, kare mane ratha navanavA re le, muhurata zuddha prakAzIe rele, aDhArasaM paMcAsIe re le. 12 mAgazara zudi SaSTi taNuM re le, zukravAre sahAmaNuM re le, zrI zubhavIra prabhutanuM rele, vATa jue zeThajI ghaNI re le. 13 DhALa 4 thI (gokulanI govAlaNI, mahI vecavA cAlI- dezI) zrI marudevA naMdane teDavAne kAje, zeTha motIzA ekale nara behale sAje. 1 rAjanagara jaI vinave, prabhune darabAre, svAmI sAhebane ghaNuM zeThajI saMbhAre. 2 rAta divasa haIDA thakI eka pala na visAre, rAgIne ghara jAyavU cugatuM saMsAre. 3 vegalo paNa vAlvesarI jima caMda care, bhaktivaze bhagavAna che, Ima paMDita bele. 4
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metIzAha 401 sAheba sevaka vinatI, e dilamAM dharavI, | mamAI zahera padhAratAM, have vAra na karavI. 5 Ima kahI prabhu pUjane pAlakhI padharAve, cAlatAM sura sAMnidhe, bharUarthe Ave. 6 jhAjha caDhyA jinarAjanAM, huM pAya juhA, revAM zrI sakhIne kahe, prabhu jaganA tA. 7 vidhvaMbhara bhAre bharI, kIma nAvAM cAle, ramaNa priyA revAM prate, Ima uttara tAle. 8 hayaDe upADI nAthane, bhavasAyara tarIe, carama masaka pavane bharI, taratI bhAdarIe. 9 vAyu prabhAva e jANIe, tima e guNa darIyA, vAta karaMtAM vegasuM, prabhu pAra utarIyA. 10 surata vanavAso vasI, pratye patheM sadhAvyA, | mumAI zehara veMDhukaDA, arihA jaba AvyA. 11 zeTha vadhAmaNI sAMbhalI, uThayA tiNi velA, cite pUraNa puNyathI, manamehana melA. - 12 sAmaIyuM sajatA tihAM, bahulA sAMbelA, , , nijanija ghara parivArathI, sahu sAMjana bhelA. 13 hAthI ghoDA pAlakhI, cakaDola rahAlI, bahulA vAjiMtra vAjate, gArDe laTakAlI. 14 khimacaMdabhAI putra te, motIzA kerA, . azva phalAMti Agale, puNyavaMta ane 15
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 nAmAMkita nAgarika sAjana sAthe zeThajI, cAle paravariyA, e sAmaiyuM dekhatAM, keNika sAMbharIyA. 16 dekhI prabhu muktAphaleM, vaMdIne vadhAvyA, vADI kere baMgale, prabhujI padharAvyA. 17 navanavI bheTa nivedasya, bhakti kare jhAjhI, zrI zubhavIra vinedasyuM, thayA zeThajI rAjI 18 DhALa 5 mI (tune pAuM dUdha ne sAkaraDI, mata mAra re kAnA kAMkaraDI-e dezI) paNugata prabhune padharAvI, motIzA nija maMdira AvI cite mujha ghara surataru phalIyA, valI meM mAgyA pAsA lIyA. 1 savI saMgha tihAM bhale karIye,jina ANA-tilaka zire dharI, jozI e muhurata ucarIye, dezAvara lakhI kaMketarIye. 2 gAma gAma te vAMcI leka ghaNA, parazaMse mAraga puNya taNA; A kAle e puNyavaMta thaye, enI najare dAlidra dUra gaye. 3 pAlItANe karI dharmazAlA, metIzA e puNyanI zAlA; savI dharmazAlAnI ThakarANI, jANuM saragathakI mUle ANI. 4 tihAM saMgha caturvidha je rahetA, tasa bhakti zeTha ghaNuM karatA; kAMI vAta kahyAmAM na Ave, kuMtAsara khADo pUrAve. 5 e upara jaba daherAM thAze, tava pAMcamI vasahI kahevAze; smAImAM paNa jinamaMdirIe, ApaNu jaIne uchava karIe. 6 Imamadharasurata sAhAjAdi tihAM bhaNyA guNyA amadAvAda, sahu zrAvaka smAImAM vicare, zubhavIra zeTha bahumAna kare. 7
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha 403 DhALa 6 ThThI ( vivAhalAnI dezI ) (mArA sasarA AvyA re sAsu seAtA, mArA nAnyeA mADI jAyA vIra meM mahAjaga mAMDIoe dezI ) (RSabhanI mAtA, RSabha ghera Ave che-e dezI) have sAmagrI savI sajaja karI, caDhe jalajAtrA varadhADe tIratha jala lAve che; zaheranA saghalA vyavahArIyA, vara veza dharI ratha joDe tIratha jala lAve che. 1 lAve lAve meAtIcaMda zeTha, namaNu jala lAve che; navarAve marudevIna', prabhu padharAve che. sAMbelA ghaNA zaNagArIyA, jANe devakumAra avatAra; tIratha. gAye gIta bhalI guNava'tI,vara teAraNa ghara gharabAra. tIratha0 2 AThe moMgaladhara Agala cAle, le jAcaka ma'gala bhAva; tI. cale' kalaza bharI jalajharIyA, thAya pathe valI chaMTakAva. tI0 3 uMcI kare dhajA vaijaya'tIe, cAra agIyAnA khajAva; tI meDhI mAle jue mahilA caDhI,jovA jevA jAmyA re jamAva.tI04 laghu hasti kutIlamAM cAlatA, eka mAvata kara aMkuza; tI vAje vAjiMtra velAtanA, bhalI paDI re nagArAnI dheAMsa. tI. 5 Tahuke zaraNAMI TahukaDA, calatA bhAlA jhalakAra; tI aNuaNIyA nizAMna te jhagajhage, gArI turkI asavAra. tI. 6 AThe chatradharA cAmaradharA, rUDA iMdradhvaja saMgAtha, tI alabelI sahelI sAthamAM, rAmaNa dIvA zeThANIne hAtha. tI. cha
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ 404 nAmAMkita nAgarika bherI bhugala vaNA vAjatI, vAjiMtra vicitra prakAra: tI ghaNuM dhUpaghaTA gagane calI, navale veze naranAra. sI8 zeTha sAjana mATe saMcaryA, bAlAbhAI trIkama sAtha; tIvra cAmara DhalatA zira pAlakhI, mAMhe beThA jagatanA nAtha. tI. 9 kara joDI kare saha vaMdanA, prabhu raheje haIDApAsa; tI. deva devI jue gagane rahI, tala paDavA nahi avakAza. tA. 10 hAthI ghoDA ne pAlakhI, ghaDavehelyane nahi pAra; tI. pIvAlA hAma joI harakhatA, varagheDe caDhya purabAra. tI11 vaDa zItala chArce cAlatAM, sahu AvatA vADI majhAra tI varagheDo tihAM jaI utaryo, deva notarIyA tiNivAra. ta. 12 tasa Ape amulaka bAkalA, bhaNe maMtra Agama upadeza, tI. vidhi jANa zrAvaka vidhi sAcave, navi bhUla paDe lavaleza. tA. 13 jala kuMbha bharI zrIphala ThavI, zira dharIyA sahAgaNa nAra. tI. valIye varaghoDe zaheramAM, utarI zeTha darabAra. tI14 rAtI jage pUjA prabhAvanA, sAcavI sakta viveka, tI. zubhavIra prabhune zAsane, zeTha dharatA dharamanI Teka. tA. 15 DhALa 7 mI. (tame pILAM pItAMbara paheryAjI mukhane marakalaDe-e dezI) maMgalika gAve naranArajI, zAsananA rasIyA, kuMbha thApe graha digapAlajI, zAsananA rasIyA; prabhu paMkhaNa vidhi mana khAMteja, zAsananA rasIyA, mAgazara zudi chaThTha prabhAtejI, zAsananA rasIyA.
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzAha prabhu padharAvyA bahu rAgejI zA., avicala sukha zeThajI mAMgejI. zA jasanAmI aneApama chAjejI zA., mUlanAyaka RSabha birAje jI. zA sImadhara svAmI padhAre jI zA, te teA jamaNI bAjI gabhAre jI, zA vAma dize. gabhAre sAhAve jI zA., sabhava jinavara padharAve jI. zA bIjI cau paDimA sArIjI zA., ghaNI dhAtunI paDimA pyArIjI, zA dAya deharIe joyA jevI jI zA., gAmukha cakkesarI eka muhurate sarava anere jI zA., dhanAtha zikharane dehare jI, zA aThAtarI snAtra karAve jI zA., Ima uttama kAma kareNye jI zA., devI jI. sAmIvacchala mahubhAve jI. zA e eva pUjA dekhIjI zA., suraleAke sura animeSe jI, zA sura sukha te duHkha kuNu jANejI zA., narabhava avidha kero mAnejI. zA avataraze te saralAke jI zA., zA tenAM jagamAM nAma raheze jI, zA Agala sukha thAkAthAke jI, zA 405 3 7
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ 406 nAmAMkti nAgarika tapagaccha kere saNagArajI zA), vijesiMhasUri gaNadhAra che, zA tasa satyavijaya guNAbhIne ja zAka, 1 kapuravijaya ziSya tenA jI. zA. 8 khimAvijaya khimA bhaMDArajI zAha, zrI jazavijaya aNagAra jI, zAka paMDita zubhavijaya jagIza jI zAha, kahe vIravijaya laghu zIzajI. zAha 9 vi ja ya devedra sUrIza jI zALa, zakhyA mumaI caumAsa che, zAha vasu nAga vasu zazi (1888) varase cha zAha, AsADI punima divasejI. zA10 meM racIye e guNa dIjI zALa, zeTha motIzA ciraMjIjI, zAha guNa gAtAM bahu phala pAvejI zAha, zubhavIra vacana rasa gAve che. zA. 11 Iti zrI mamAI baMdare bhAyakhalAnAM RSabha daitya stavana. DhAlIyAM saMpUrNa lakhIta paM.getmavI paMjJAnavI je damaNabaMdhare comAsuM rahI lakhyuM che. saM. 1892, 6-11 pAdarA naM. 101.
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 9 kuMtAsara pratiSThA (zatruMjyanAM) motIzAnAM DhALIyAM DhALa 1 lI (suhaMkara siddhAcala serIe-e dezI.) uThI prabhAte prabhu namIe, jaI vimalAcala vIsamIe; aMtara dhyAna rAse ramIe, vimalagiri raMga se se tribhuvana tIratha nahIM e, vimalagiri raMga ra se. 1 giri sAmA eka Daga bharIe, keDa hajAra bhavAMtarIe; saMdhyAM pATIkaDAM harIe. vimala0 2 amRta pada varavA AvyA, pAMDava pamuhA munirAyA; seMsagerI mugatI pAyA. vimala0 3 jAtrA vinA bhejana na kare, surasAnIdha abhigraha pUre; pUrava bhave zuM zoka hare? vimala4 khaTamAsI jina dhyAna dhare, zuka rAjA nija rAja vare; zatruMjayagiri nAma kare. vimala5 saMghavI thaI saMgha laI cAle, siddhAcala paMca sanAtra kare, zira para rAyaNa dUdha jhare. vimala0 6. guru upadeza vacana vAzI, muMbaI baMdara rahevAzI; suranara gAve sAbAzI. vimala0 7
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408 nAmAMkti nAgarika amIca'da sAkaraca'dataNA, kalijIMgamAM kalpavRkSa banyA; upagArI taruchAyA ghaNA. vimala0 zeTha meAtIzA dhanarAse, pUre dIna dukhiyAnI Aze; kalakattA vaLI mAse. vimala0 darIAmAMhI jahAjha ghaNAM, cIna deza vilAyata suNAM; zeTha meAtIzAnA nAmataNAM. vimala0 10 kuMvarapada khImacaMdabhAI, IMdra jisI jasa ThakarAI; pUraNa parabhava sukamAi. vimala0 11 siddhagiri upara TuMka taNI, zeTha meAtIzAne huMza ghaNI; zrI zubhavIra vacana suNI. vimala012 8 DhALa 2 jI. ( sAMbhaLa re tu N sajanI meArI, rajanI kAM ramIAvIjI re--e dezI ) savata aDhArase aThAzI mAMhe, sidhagerI zikhara vicAleja re; kuMtAsaranA khADA mATA, zeThajI nayaNe nihALe. manane mAjejI re, aMtara nayaNAM nihALa, manane meAjejI re. 1 bhava taratAM pUraNane hete, khAtamahurata tyAM kIdhuM jI re, sara sarapAva ghaNA jAcakane, dAna atulya tyAM dIdhuM. mana. ra ceAthe Are bahu dhanavaMtA, paNa navI khADo purAvyAjI re; A kALe mAtIzA zeThe, kanaka rUpaIe bharAvyA. mana0 3 te upara jaba TuMka banAve, madhya caItya vizAlajI re; AjubAju caita ghaNAM che, jakhu taruparivAra. mana0 4 rIkhavadeva puDarIka pramukhanI, paDimA traNa hajArAjI re; navI bharAvI citta udAre, vidhizuM zAstra pramANu. mana pa
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 408 aMjanazalAkhA pramukha sAmagrI, meLavatAM guru saMgeja re; nava lAkha upara sataseMsa rUpaIyA, kharacANAM mana raMge. mana6 amaracaMda khImacaMda damaNanA, zeThajI Age pradhAnajI re; bhAI anopama doya sahadara, avasara ucitanA jANa. mana0 7 mehATA maMdira pAse deharuM, te paNa zikhara karAvejI re; dharmanAtha Ade bahu pratimA, suMdara teha bharAve. mana, 8 zazI maMDaLa pharatA grahamaMDaLa, tIma jinacaitya ghaNerAjIre; sahasa game kArIgara kAme, lAge uThI savAre. mana 9 kalyANajI kahAnajIne naMdana, dIpacaMda guNa pariNAme jI re; e TuMka pAchaLa TuMka karAve, zeTha motIzA hukame. mana10 tANuAmAM mahurata lIdhuM, aMjanazalAkhA kerujI re; zrI zubhavIra jinezvara bhagate, ulasIta cita bhale mana- 11 dvAlI 3 jI. (anahAMre vAlajI vAya che vAMsaLI re--e dezI) anahAMre zeTha sajAI kare saMdhare te sAMbhaLI deza videza. leka saje ghaNuM saMghamAM re, anIhAMre deva ghaNuM devalokamAM re, zeThanA guNa gAya vizeSa. le. 1 anIhAMre dakSINatA guNazeThanI re, pArasa sama svarge gavAya. le.2 anIhAMre dakSINatA paNa ApaNuM re, nahI lepa ema dIla thAya..3 anIhAMre svargo zeThane nutaryA re, kare pAvana ama ghara Aja. le. anIhAMre gAma gayAM sUtAM jAgaze re, rakhe lAgaze gharanA kAja..5 anIhAMre khImacaMdabhAIne zeThajI re,dIe heta zikhAmaNa sAra..6 anIhAMre putra savAI punya ho re, kuLadIpaka che nIradhAra. le. 7
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410 nAmAMkti nAgarika anahAMre saMghavIpada dharI sAcave re, pratiSThA saMgha hajUra. le. 8 anIhAMre guru bhagatI guNa dAnathI re, kADhajo dALIdara dUra lo. 9 anIhAre patra lakhI peTImAM Thavyo re, te mAMhI sarave vicAra le.10 anIhAre bhAdaravA bANaA taNe re, zuda paDe ne ravivAra. le.11 anIhAMre mahurata leI sIdhAvIyA re,kAMI zeThajI svarga majAra.lo.12 anIhAMre metIzALa maraNa gayA re, ema bole te leka gamAra. le.13 anIhAMre bIjedine zazIugIo re, jovA khImacaMdabhAI dedAra. le.14 anIhAMre sajana te sukhIyA thayA re, navI ghara zoka lagAra. le.15 anIhAMre traNa mAsa vItI gayA re, janakAgama choDI Asa. le.16 anIhAMre amaracaMda samajAvatAM re,jaba Ave mAgazara mAsa.le.17 anIhAMre ujaLI tIje kaMketarI re; lakhI dezavideza jAra. le.18 anIhAMre peza taNI suda sAtame re,kAMI derA dIdhA pUra bAhAra.le. 19 anIhAre khImacaMdabhAI hastI caDhyA re, kare TepIvALo sarapAvale.20 anIhare zrI zubhavIra maMgalikanAre, hoya zabda zukananA bhAva. le.ra1 DhALa 4 thI. (bharatanI pATe bhUpati re-e dezI.) saMghavI hastI zIre caDhyo re, vadhAvatI naranAra saluNa; deherAsara Age karI re, dera dIyA pUra bahAra saluNuM, raMgarasIlA sAMbhaLo re, saMghanI zobhA apAra saluNuM. raMga 1 pAchAI keraTanA ghaNuM re, dIe paravAnA samUra saluNA; hukama zeTha khImacaMdane re, rAjA raheje hajUra saluNuM. raMga 2 saMgha leI siddhAcaLe re, utarIA jaI TheTha saluNa; piza vadI paDavA dine re, vaMghA jina karI bheTa saluNA. raMga 3
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha meAtIzrAha re, dekhI devivamAna saluNA; saluNA, 2Mga 7 derA taMbu kacerI *panI bahAdura vAvaTA re, vAjI tra pharake nizAna saluNA. rga 4 rAjanagaranA saMghavI re zeTha himAbhAI Aya saluNA; mAhATA nAnA saMghavI re, te paLa bheLA thAya saluNA, raMga pa seAraDha kaccha hAlAranA re, gujarAtI geAlavADa saluNA, purava dakSaNu mALavA re, marudhara ne mevADa saluNA, raMga 6 saMgha savAlAkha Asare re, saMghavI eka hajAra saluNA; karI maMDapa padharAvatA OM, paDimA pAMca hajAra mAtA dIvALI khAIne re, dekhI harakha na mAya saluNA; putra vadhAmaNI zeThane re, devA svage sadhAya saluNA raMga 8 zeTha meAtIzA sAMbhaLI re, sAja kare tatakheva saluNA; zAlibhadrane pUratA re, jema gAbhadra deva saluNA, raMga 9 biMba pratiSThA aMjane re, mahurata lIe zrIkAra saluNA; mahA mAse jozI dIyeA re, zuda dazamI budhavAra saluNA; raMga 10 tapagaccha khaDatara sAgaru re, sUrivara traNa mIlAya saluNA; vande dazamI jaLa jAtarA re, tIrathanAM jaLa lAya saluNA, raMga 11 yama caDhI eka devatA rai, maMDapa khima sahAya saluNA; 411 dvAdasI kuMbhathApanA re, rAtIjagA nIta thAya saluNA; raMga 12 zrIphaLa Ade prabhAvanA re, detA navI navI cIja saluNA; sahasagame dIvA age re, letI vIsAmA vIja saluNA; raMga 13 pUjana naMdAvaratanuM re, daze dIza balidAna saluNA; graha dikpALanI thApanA hai, maMtra karI ahavAna saluNuA. 2Mga 14 khImaca dabhAinA saMghane re, sAnIdha karajo deva saluNA; zrI zubhavIrane Asare re, sukhalIlA nitameva saluNA, raMga 15
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412 nAmAMkita nAgarika DhALa pa mI cothe dina khetarapALane re lola, zAsananI rakhavALane re lola; cesaTha iMdrane notaryA re lola, bahAra bhutaLa baLIbAkaLA re lola. pUjI karI siddhacakane re lela, vIza sthAnaka paMcame dine re lola, zeTha zeThANI rUDe mane re lela, Idra iMdrANI chaThe dine re lola cavana kalyANaka sAcave re lola, svarage thakI vara bheThave re lola, cauda supana rAtrI zIre re lola, supana pAThaka phaLa ucare re lola. janamyA prabhunI vadhAmaNuM rela, saMghavI iMdra dIe ghaNI re lola; chapana dikakumArI name re lola, rAte utsava dina sAtame rela, keLa ghare navarAvatI re lela, pUjI ghera padharAvatI re lela; bheTa karI guNa gAvatI re lola, rAsa ramI ghera jAvatI re lola. ATha IMdrANuM AvatI re lola, hAthamAM leIkaMkAvaTI re lola; biMba navA saMgAthazuM re lola, tIlaka kare nija hAthazuM re lola; iMdra cosaTha have maLyA re lola, khImacaMdabhAI ghare AvIyA re lola. hama IMdra mugaTa zIre re lola, hastI zIra camara DhaLe re lola. iMdra ghaNuM mugaTe jaDayA re lola, cAraTha ratha gheDe caDyA re lola; pAlakhIone menA ghaNuM re lola, sAjana kerI nahI maNa relola; rAga tAna ghaNuM jAtanA re lela, vAjAM te vAge vIlAtanAM re lola; varaDo mAraga saMcaryo re lola, maMDapamAM jaI utaryo re lola, meru siMhAsana besIA re lola, nAthane baLe nivezIyA re lola iMdra cesaTha namana kare re lela, pache hImAbhAI kheALe dhare re lela. zeTha khImacaMda gaMgAjaLe re lela, nAtha sIre kaLazA DhaLe re lola; vRSTi kanaka kusume kare re lela, iMdra gayA ghera ThAThamAM re lola. sanAtra aDhetarI AThame re lola, daivata paDimA zIre re lela,
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha metIzAha 413 deva baLIe ApatA re lola, bAlakIDA nizALanA re lola. -utsava raMga vadhAmaNA re lola, jobana vaya prabhu pAmatA re lola; zrI zubhavIra paraNAvatA re lola. DhALa 6 ThThI (have vivAha sAmagarI meherelI e dezI) have vivAhane varaghoDe re, bhale vara kanyAno jaDe re, sAjana sAMbelA sAthe re, rAmaNadI mughIvahune hAtha re. jayavaMtAjI 1 khemacaMdabhAI prabhu kara dharIyA re, amaracaMda ghera utarIyA re, cerI paMkhI navI vahu lAve re, varakanyA tyAM paraNAvyA che. ja mAMhomAMhe vastra ghareNuM re, varakanyAne najarANuM re, dee pakSa dhavaLa gavarANAM re, pachI maMDapa ghara padharAve che. ja rAjabhAra dharI kara lIlA re, lokAMtika dIkSA veLA re; prabhu hukama leI bahumAna re, zeTha detA varasIdAna che. ja nava varaghoDo sAra re, laI paMca mahAvarata bhAra re, zeTha IMdra taNe avatAra re, jina khaMdhe Thave dIzALA re. 40 biba kesara sugaMdhI re, dazame dina kaMkaNa bAMdhI re; guru maMtra pavitra suraMgI re, mIMDhaLa ne maraDAsaMgI re. ja0 pIThikA dhUpa dIpaka zeNuM re, baLa bAkuLAne pANI re; saghaLe nAkhI parate kere re, kesaMbI vastra DhAMke re. ja0 caItavaMdana vastra ughADI re, adhiSThAyaka thApanA karI re, - sthira lagnane vAste baelI re, zudha aMjana zevana saLIye re. ja
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ 414 nAmAMkti nAgarika dazamI budhavAra jagIza re, ghaDI bAra ne paLa ekavIsa re; kare aMjana nayana vizALA che, jenI pragaTa thaI te veLA re. ja mULanAyaka Ade dhArI re, pUMkhaNa kare cAre rANI re, deva maMgaLa vAjAM vAje re, sahu biMbane zeThajI pUje che. jo kalyANaka paMca suhAve re, zISe suMdarI tIlaka banAve re; aThetarI sanAtra karAye re, zubhavIra vacana rasa gAve re. jo DhALa 7 mI (eka same zAmaLIojI-e dezI.) maMDapa UbhA ema kahe mana mohanajI, kAMI saMghavI saMghavaNa deya, manaDuM mohyuM re mana mehanajI, bhavabhava saraNa tumAraDuM mana mehanajI,Adezara amane hoya.mana01 janma saphaLa ame mAnazuM mana jina maMDaLI mukhaDAM dekha mana bhUSaNa cAmara chatrazuM mana prabhu AgaLa bheTa vizeSa mana2 samavasaraNanI vAnagI ma. siddhagiri upara meM kIdhuM mana tyAM sAhibane padharAvIyA mana prabhu AgaLa bheTa vizeSa mana03 amaracaMda dhana vAvare mana rAjA maMtrI sama jANa mana. prabhu netarI ghera AvIe mana upara utsava maMDANa mana04 mAhA vadI bIje sthApiyA mana mULanAyaka rIkhabhaniNaMda mano puMDarIka gaNadhara sanamukhe mana AnaMdIta zeTha khImacaMda mana 5 vimaLavasI kharataravasI mana, chIpAvasI trIjI jANa mana. premAvasI cethI bhalI mana metIvasI maMDANa mana. 6
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeTha motIzAha 415 e vasI che paMcamI mana jIma paMcama gyAna vizALa mana vakhatavaNI chaThThI bhalI mana bALAvanI sAtamI sAra mana07 sAkaracaMda premacaMdanI mana kAMI pAsanI TuMka vicAra mana kuMtAsara cakesarI mana paMcamI vaphA kahI rakhavALa mana8 svAmI utsava bahu karyA mana, dhana kharaca lakhyuM nahI jAya mana guru padharAmaNI bahu karI mana pUjAdika snAtra bhaNAya mana09 saMghamAla zudI phAgaNe mana, budha bIja utsava thAya mana, A jagamAM A vAratA mana kaMI paDe che navI devAya mana010 tAladhajAdika tIrathe mana vaMdI vaLIA nija ghera mana, punya karIne avatarA mana AgaLa puNya bAMdhe eha mana011 tIratha rUpa e saMgha che mana bhagavatI sUtre e pATha mana, guNavaMtanA guNa ema suNavA mana A saMghane dekhI ThATha mana012 khemA vijaya jaza gurUtaNuM mana,zrI zubhavIravijaya munirAja mana, prabhuse magana sadA sukhI mana kahe vIravijaya mahArAja mana013
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 10 pAlItANumAM sArI rIte prasiddhi pAmela ane lokavaNamAM khUba gavAte rAsaDe. muMbaImAM metIzA kevANuM ne, Adezvarano paratApa, meDhe mAge eTalA nANuM re AluM, badhuM kuMtAranA dhAma. muMbaIthI metIzA AvyA ne, kuMtAhara calAyA kAma, hAme kAMThethI ghATI teDAvyA ne, enethI zuM thAze kAma? AMbAnI DALe hIMcakA bAMdhyA, hIMcatAM bhAMgelI DALa. muMbaIthI. talAjAnA majUra teDAvyA ne, ethI hAlyA nahI kAma; AMbAnI heThe uMdhuM re lIdhIne, enethI zuM thAze kAma? muMbaIthI. vIsa pacIsa dahADA pAcherA nAkhyA, ne pache calAvyA kAma; zetrujInA pANI maMgAvyA, sepelA celavelA kAma-muMbaIthI. majUra badhA mahenata kare ne, keLI vinA thAya nahI kAma gheTI AdaparanA majUra teDAvyA, enethI cAlyA che kAma. muMbaIthI. rIkhava ne medI joDe re UbhA ne, kaDIyA calAve kAma; kAmatA re hoya ene kAmavA deje, enA lezamAMkeInAma. muMbaIthI. vahelA vahelA TAMkA baMdhAvyA ne, pache baMdhAvelA kuMDa; cAre pharatAM derA jaNAvyA, pachI jevAnI che hAma. muMbaIthI. ekIre kere bhIma che bherIne, bIjI kere bhagavAna trIjI re kore IMgArazA bherI, hAkuM mAre haDamAna. muMbaIthI. muMbaIthI khImacaMdabhAI re AvyA ne, harakhelA dIdhA kharaca; bArI re vacce havana hemAvyA, ghInI calAvelI nIka. muMbaIthI. nathI gAyuM re brAhmaNa vANIe metA ne, nathI gAyuM cAraNabhATa; gAyuM che bharavADa hamIrabhAIe, avacaLa rAkhelA nAma. muMbaIthI. lokagIta,