Book Title: Meri Jivan Gatha 02
Author(s): 
Publisher: ZZZ Unknown
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009941/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya zrI 105 varNI jI Page #3 -------------------------------------------------------------------------- Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya pUjya varNI jI dvArA svaya likhita merI jIvana gAthA prathama bhAga ko prakAzita hue kAphI samaya ho gayA hai / isa varSa usakI dvitIya zrAvatti bhI prakAzita ho gaI hai| ise pUjya varNI jI ne apane jIvanavRttake sAtha aneka rocaka aura hRdayagrAhI ghaTanAoM, sAmAjika pravRttiyo aura dharmopadezase samRddha banAyA hai| pUjya varNI jIkI kalamame aisA kucha AkarSaNa hai ki jo bhI pAThaka ise par3hatA hai usakI aAtmA use par3hate hue talamalA uThatI hai / vaha vIra sa0 2475 meM prakAzita huI thI isalie svabhAvataH usameM usake pUrva taka kA hI ihavRtta sakalita ho sakA hai| use samApta karaneke bAda pratyeka pAThakakI icchA hotI thI ki isake AgekI jIvanI bhI yadi isI prakAra saMkalita hokara prakAzita ho jAya to janatAkA baDA upakAra ho / aneka bAra pUjya vaNI jIke samakSa yaha prastAva rakhA bhI gayA kintu saphalatA na milii| saubhAgyakI bAta hai ki pichale varSa jayantIke samaya jaba hama logoMne punaH yaha prazna uThAyA aura paca vaNI jIse prArthanA kI to unhoMne kahA bhaiyA ! usameM kyA dharA hai ? phira bhI yadi Apa loga nahI mAnate ho to hamane jo pratyeka varpa kI DAyariyA~ grAdi likhI haiM uname aba takakI saba mukhya ghaTanAeM lipiyuddha haiM, Apa loga cAho to unake aAdhArase yaha kArya ho sakatA hai / mabako pUjya varNI jI kI yaha mammati jAnakara bar3I prasannatA huii| tatkAla jo DAyariyA~ yA dUsarI sAmatrI ImarIme thI ve vahaoNte lI gaI aura jo zrI gaNezaprasAda vaNI jaina undhamAlAke pAgalayameM thI ve vahA~se lI gaI aura sabako ekatrita karake zrI vidyArthI nandraramAra jIke hAtha sAgara bhI pa. pannAlAla jI nAdiyAnAne pAna pahu~cAcI gii| merI jIvana gAthA prathama bhAgako 60 panAlAla jI mArilyAcA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA ne hI antima rUpa diyA thA isalie yahI socA gayA ki isa kAryako bhI ve hI uttama rIti se nibhA skeNge| pahale to paNDita jI ne varNI granthamAlA kAryAlayako yaha likhA ki grAjakala hameM bilkula avakAza nahIM hai, garmI ke dinoMmeM hama yaha kArya kara sakeMge / kintu jaba unheM yaha kArya zIghra hI karanekI preraNA kI gaI to unhoMne sAgara vidyAlayase pratidina kucha samayake lie avakAza le liyA aura apanI evanama dUsare grAmIko niyukta kara diyA / prasannatA hai ki unhoMne usa samayake bhItara bar3hI lagnase ise saMkalita kara diyaa| isake bAda paNDita jI ukta saba sAmagrI lekara IsarI gaye aura pRjya varNI jIke samakSa usakA pATha kiyA / kula sAmagrI pRjya varNI jIke likhAnakA saMkalana mAtra to hai hI isalie usameM thoDe bahuta hera-pherake sivA adhika kucha bhI sazodhana nahIM karanA paDA | vahI merI jIvana gAthAkA yaha uttarArdha hai jise zrI gaNezaprasAda varNI jaina granthamAlA vArANasIkI ora se prakAzita karate hue hama prasannatAkA anubhava karate haiM / paNDita jI ne manoyoga pUrvaka isa kAryako sampanna kiyA isake lie to hama unake AbhArI haiM hii| sAtha hI unhoMne raoNcI aura kharakharI jAkara isa bhAgakI karIba 800 pratiyoMke prakAzana kharca kA bhAra vahana karaneke lie prabandha kara diyA isake lie hama unake aura bhI vizeSa AbhArI haiM / jina mahAnubhAvane pratiyaoN lenA svIkAra kiyA unakI nAmAvali isa prakAra hai 2 1. zrImAn lAlA phIronIlAla jI sA0 dillI 2. rAyabahAdura seTha harSacandra jI sA0 rA~cI 3. dAnavIra svargIya seTha cA~damala jI paoNDyA rA~cI vAloMkI dharmapatnI gulAbIdevI jI 4. zrImAn bAbU zikharacanda jI sA0 kharakharI 5. zrImAn seTha jagannAtha jI paoNDyA koDaramA 6. zrImAn seTha vimalaprasAda jI kharakharI / 500 prati 2001 250 prati 250 100 L 100 1 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya 7 zrI rAmapyArI bAI nATana evaniga hAusa na0 52 25 ,, 8 zrI pina kapUrIdevI gayA (nandekA) 25 ,, inameMne kucha mahAnubhAvIkA rupayA pezagI bhI yA gayA hai| ina mona udAra narayoga ke lie ma unake bhI atyanta aAbhArI haiN| nege jIvana gAthA prathama bhAgake samAna yaha bhAga bhI atyanta rocaka pora AkarSaka bana gayA hai| isameM tattvagAnakI vizeSa pracuratA hI una khAna vigepatA hai / pakhya varNA jokA jIvana prArambhase lekara aba naka kina prakAra vyatIta huyA, unakI saphalatAkI kujI kyA hai aura unakI hama jIvana yAtrAse samAja aura deza kisa prakAra lAbhAnvita duvA Adi vividha praznokA samucita uttara prAta karaneke lie tathA apane jIvanako kAryazIla aura prAmANika banAne ke lie pratyeka gRhasthako to merI jIvana gAthAke dono bhAgoMkA svAdhyAya karanA hI cAhie / jo vartamAnama tyAgI hokara tyAgI jIvana yA pratimA jIvana vyatIta kara rahe haiM unheM bhI apane jIvanako kartavyazIla aura maryAdAnurUpa banAneke lie isake donoM bhAgoMkA svAdhyAya karanA cAhie / dama kAlame jaina samAjake nirmAtA jo bhI mahApurupa ho gaye haiM, yA hai unameM pUjya vaNI jI pramukha haiN| saskRta vidyAke pracArame to inakA pramukha hAtha rahA hI hai| rUDhicusta janatAko usake bandhanase mukta karaneme bhI inhone apUrva yoga diyA hai / ye apanI sphUrti, preraNA, sahRdayatA, nispRhatA aura paropakAra vattike kAraNa jana-janake mAnasameM samAye hue haiN| hamArI kAmanA hai ki pajya varNI jI cira kAla taka hama sabako mArga darzana karate rhe| zraddhAvanata phUlacanda siddhAntazAstrI vaMzIdhara vyAkaraNAcArya granthamAlA sampAdaka aura niyAmaka matrI zrI gavarNI jaina gra0vArANasI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apanI bAta pichale varSa zrI paM0 phUlacandra jI zAstrI vI jayantI para IsarI gaye the| bhAI narendrakumAra jI, jo apaneko vidyArthI likhate haiM para atra vidyArthI nahIM ema0 e0 aura sAhityAcArya haiM, bhI gaye the| vahA~ se lauTane para paNDitajIne pUjya varNIjIkI purAnI DAyariyoM tathA lekha aATike rajisTarokA eka baDA vattA narendrakumArajIke hAtha hamAre pAsa bhijAyA aura sAtha hI unakA DAkase eka patra milA jisame likhA thA ki mai IsarIse lauTa rahA huuN| jIvanagAthA prathama bhAgake AgekI gAthA ina DAyariyo me pUjya varNAjIne likhI hai| use Apa zIghra hI vyavasthita kara de / narendrakumArajI svayaM to sAgara nahI Aye para unakA bhI ukta sAmagrI ke sAtha isI AzayakA eka patra milaa| inase isa puNya kAryake liye preraNA pA mujhe bahuta harSa huaa| para prAtaH 5 vajese lekara rAtrike 10 baje taka merI jo dinacaryA hai usameM kucha likhaneke liye samaya nikAlanA kaThina hI thaa| maine banArasa likhA ki 'yaha kAma grISmAvakAzame ho paavegaa|' grISmAvakAzake liye paryApta derI thI aura pUjya bAbAjIke svAsthyake jo samAcAra A rahe the unase preraNA yahI milatI thI ki yaha kAma jaldIse jaldI pUrNa kiyA jAya / antame jaba kucha upAya na dikhA taba vidyAlayase maiMne pratidina do ghaTekI suvidhA mAgI aura vidyAlayake adhikAriyoMne mujhe suvidhA de dii| phalasvarUpa merI zakti isa kAmame laga gaI aura 3 mAhama yaha mahAna kArya pUrNa ho gayA / pUrNa hote hI me pUjya bAbAjIke pAsa IsarI gayA aura unheM AdyopAnta saba sAmagrI zravaNa karA dii| Avazyaka hera-pherake bAda pANDu lipiko antima rUpa mila gayA aura use prakAzanake liye Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * vidvadvarya paM0 pannAlAla jI sAhityAcArya jIvanagAthAke saphala saMpAdaka [mU0 pR04] Page #9 -------------------------------------------------------------------------- Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' apanI bAta zrIvarNI granthamAlAko saupa diyaa| prasannatA hai ki usakA prakAzana pUrNa ho gayA hai| . mero jIvana-gAthAkA pUrva bhAga lokottara ghaTanAose bharA hai to yaha dUsarA bhAga lokottara upadezoMse bharA hai| isa bhAgame kitanI hI sAmAjika rIti rivAjo para carcA pAI hai aura khulakara unapara vicAra huA hai / AdhyAtmika pravacanoMkA to mAnoM yaha bhaNDAra hI hai| isako par3hanese pAThakakI antarAtmA dravIbhUta ho jAtI hai| isa yugame pUjya vIjIke samAna nirmala sarvatomukhI pratibhAsampanna aTala zraddhAnI evaM samAjako gatividhime pUrNa jAgarUka rahanevAlA vyakti sulabha nahIM hai| isaliye zrI jinendra bhagavAnase hamArI prArthanA hai ki pUjya varNIjI cirakAla taka jana-janako saccA patha pradarzita karate rheN| sAgara 16-1-1660 zraddhAvanata pannAlAla jaina Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-sUcI 76 1 murArase gAgarA 2 mathurAma jaina saMghakA adhivezana 3 alIgaDhakA vaibhava 4 meraThakI ora 5 meraTha 6 khataulI 7 hastinAgapura 8 munaphpharanagara 6 sahAranapura-sarasAvA 10 dillIkI aora (1) 11 dillIkI ora (2) 12 dillIkA aitihAsika mahattva aura rAjA harasukharAya 13 dillIkA parikara 14 harijana mandira praveza 15 pAvana dazalakSaNa parva 16 namra nivedana 17 dillIke zeSa dina 18 dillIte hastinAgapura 16 iTAvAkI aura 20 iTAvA 21 iTAvAne aJcalameM 22 aSTAntikA parva 60 100 107 115 123 phara7 132 145 146 162 168 172 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 178 186 184 162 164 167 200 23 udAnInAzrama aura satkRta vidyAlayakA upakrama 24 jainadarzanake lekha para 25 akSaya tRtIyA 26 vidyAlayakA udghATana aura vidvatparipakI baiThaka 27 aneka namatyAtroMkA hala lIzikSA 28 iTAvAme cAnumAsakA nizcaya 26 siddhacakravidhAna 30 rakSAbandhana aura pa! paNa 31 iTAvAse pratthAna 32 phirojAbATakI yora 33 phirojAbAdameM vividha samAroha 34 varNagirikI aora 35 vayAsAgarameM grISmakAla 36 zratapazcamI 37 baruyAmAgarase prasthAna 38 lalitapurakI ora 36 kSetrapAlameM cAturmAsa 40 vividha vidvAnokA samAgama 41 iNTara kAlejakA upakrama 42 tIvra vedanA 43 papaurA aura ahAra kSetra 44 droNagiri aura rezandIgira 45 rezandIgirimeM paJcakalyANaka 46 sAgara 47 samaya yApana 48 parva pravacanAvalI mmmmmm 206 212 225 238 251 261 266 272 281 287 263 304 Mom my m mmr m Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 411 416 417 [ 8 ] 46 vicArakA 50 svarAjya milA para surAjya nahIM 51 girirAjake lie prasthAna 52 kaTanI 53 banArasakI ora vanArasa aura usake aJcalameM 55 pArzvaprabhukI ora 56 gayAme cAturmAsa nizcaya 57 smatikI rekhAyeM 421 426 438 442 448 456 458 463 466 472 470 58 vicAra pravAha 56 laghuyAtrA 60 bhArahIno babhUva rASTrapatise sAkSAtkAra 62 syAdvAda vidyAlayakA svarNajayantI mahotsava 63 prAcArya namisAgarajI mahArAjakA samAdhimaraNa 64 sAgara vidyAlayakA svarNajayantI mahotsava 65 zrI kSu0 sambhavasAgarajIkA samAdhimaraNa 66 hajArIbAgakA grISmakAla 67 sAhujIkI dAna ghoSaNA 474 478 481 483 485 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA [dvitIya bhAga] Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya varNIjI ke zarIra kI vartamAna avasthA J [ 101 ] Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ murAra se AgarA sa satyavidyAtapasA praNAyaka samagradhIrugrakulAmbarAzumAn / mayA sadA pAzvajinaH praNamyate viliinmithyaapthdRssttivibhrmH|| isI gvAliyara me bhaTTAraka jI kA mandira hai| mandirame prAcIna zAstra bhaNDAra hai parantu jo adhikArI bhaTTAraka jI kA zipya hai vaha kisIko pustaka nahIM dikhAtA tathA manamAnI gAlI detA hai| isakA mUla kAraNa sAkSara nahIM honA hai| pAsame jo kucha dravya hai usIse nirvAha karatA hai| ava jaina-janatA bhI sAkSaravivekavatI ho gaI hai| vaha aba anakSaravepiyoMkA Adara nahIM krtii| hamane bahuta prayAsa kiyA parantu antame nirAza AnA pdd'aa| hRdayame kucha duHkha bhI huA parantu manameM yaha vicAra Ane se vaha dUra ho gayA ki saMsArame manuSyoMkI pravRtti svecchAnusAra hotI hai aura ve anyako apane rUpa pariNamAyA cAhate haiM jaba ki ve pariNamate nhiiN| isa dazAmeM mahA dukhake pAtra hote haiN| manuSya yadi yaha mAnanA chor3a deve ki padArthoMkA pariNamana hama apane anukUla kara sakate haiM to duHkhI honakI kucha bhI bAta na rhe| astu / ___ agahana vadI saMvat 2005 ko eka vaje gvAliyarase calakara 4 mIla para AMgale sAhavakI koThIse Thahara gaye / koThI rAjamahalake samAna jAna par3atI hai| yahA~ dharmadhyAnake yogya nirjana sthAna bahuta haiN| jala yahA~ kA atyanta madhura hai, vAyu svaccha hai tathA bAhyame trasa jIvoMkI saMkhyA vipula nahIM hai| makAnameM Rtu ke anukUla saba suvidhA hai| jaba vanI hogI taba usakA svarUpa ati nirmala hogA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA parantu aba mAlikake binA zUnya ho rahI hai / RSigaNoM ke yogya hai parantu isa kAlame ve mahAtmA haiM nahIM / yahA~ se 6 mIla calakara bAmaurA A gaye aura vAmaurA se 4 mIla calakara nUrAvAda A gaye / yahA~ para bhI AlIzAna koThI thI, usI me Thahara gaye / agahana vadI 12 saMvat 2005 ko morenAke alame phueNce| pahu~cate hI eka dama svargIya paM0 gopAladAsa jI kA smaraNa A gayA / yaha vahI mahApurupa haiM jinake trAMzika vibhavase Aja jaina janatA me jaina siddhAntakA vikAsa dRzya ho rahA hai / jaba morena ke samIpa pahueNce tava zrImAn paM0 makkhanalAla jI sAhava jo ki jaina siddhAnta vidyAlayake pradhAna haiM chAtravargake sAtha Aye / Apane bahuta hI premase nagarame praveza karAyA aura siddhAnta vidyAlayake bhavanameM ThaharAyA / sukha pUrvaka rAtri bIta gaI / prAtaHkAla zrI jinedra bhagavAna ke darzana karaneke liye jaina mandirame gaye / darzana kara bahuta hI vizuddhatA huI / itane me paM0 makkhanalAla jI A gaye aura kahane lage ki abhiSeka dekhane caliye / hama loga paNDita jI ke sAtha vidyAlayake bhavanake Upara jahA~ jina caityAlaya thA gaye / vahA~ para eka prativimbako caukI ke Upara virAjamAna kiyA aura phira paNDita jI ne pATha prArambha kiyA / paJcAmRtAbhiSeka kiyA / yaha vilakSaNatA yahA~ hI dekhaneme AI ki jalAbhiSeka ke sAtha-sAtha bhagavAnke zira Upara puSpoMkA bhI abhiSeka karAyA gayA / puSpoMkA zodhana prAyaH nahIM dekhaneme AyA / hamane paNDita jIse kucha nahIM kahA / unakI jo icchA thI vaha unhoMne kiyA / anantara nIce pravacana huA / yahA~kI janatAkA bahubhAga isa pUjana prakriyAko nahIM cAhatA yaha bAta prasana vaza likha dI / pravacanake anantara jaba caryA ke liye nikale taba paNDita jIke ghara para bhojana huA / paNDita jI ne bahuta harpake sAtha Atithya Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 murArase AgarA satkAra kiyA tathA solApurakI mudrita bhagavatI ArAdhanA kI eka prati svAdhyAya ke artha pradAna kI / yahA~ para siddhAnta vidyAlaya bahuta prAcIna saMsthA hai / isakI sthApanA svargIya zrI guru gopAladAsa jIne kI thii| isake dvArA bahuta niSNAta vidvAn nikale / jinane bhArata varSa bharame kaThina se kaThina siddhAnta zAstroko sarala rUpase paThana kramame lA diyA / 1 baje dinase sArvajanika sabhA thI, prasaMga vaza yahA~ para mandirake nimittase logoMme jo paraspara manomAlinya hai usako miTAneke liye parizrama kiyA parantu kucha phala nahIM huA / agale dina bhI pravacanake anantara saMgaThanakI bAta huI parantu koI tattva nahIM niklaa| jaba taka hRdayameM kaSAya rUpa viSake karaNa vidyamAna haiM taba taka nirmalatAkA AnA durbhara hai| maiM to yaha vicAra kara taTastha raha gayA ki saMsArakI dazA jo hai vahI rahegI, jinhe AtmakalyANa karanA ho ve isa cintA ko tyAgeM, kalyANake pAsa svayaM pahu~ca jAyeMge / morenAme 3 dina rahaneke bAda dhaulapura kI ora cala diye / mArga eka grAmake vAhya dharmazAlA thI usameM Thahara gaye / dharmazAlA kA jo svAmI thA usane sarva prakAra se satkAra kiyA / usakI antaraGga bhAvanA bhojana karAnekI thI parantu yahAMkI prakriyA to usake hAthakA pAnI pInA bhI Agama viruddha mAnatI hai / yadyapi Agama yahI to kahatA hai ki jise jainadharmakI zraddhA ho aura jo zuddhatA pUrvaka bhojana banAve aise trivarNakA bhojana muni bhI kara sakatA hai / aba vicAro jaba usakI ruci Apako bhojana karAne kI huI taba Apake dharma meM svayaM zraddhA ho gii| jaba zraddhA Apame ho gaI taba jo prakriyA Apa batAoge usI prakriyAse vaha anAyAsa Apake anukUla bhojana banA degA / parantu yahAM to rUDhivAda kI itanI mahimA hai ki jainadharmakA pracAra honA kaThina hai / astu, Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA phira bhI usa dharmazAlAke svAmIne saMghake logoMko dugdha dAna diyA, 5 sera cAvala dAla tathA eka bhelI gur3a kI dAna kii| sAtha hI bahuta hI ziSTAcAra kA vartAva kiyaa| hama loga jisa abhiprAyavAle haiM usIko upayogame lAnekA prayatna karate haiN| hamane dharmako nijakI paitRka sampatti samajha rakkhI hai| dharmakA sambandha AtmAse hai| vAhyameM AcaraNa aisA honA cAhie jo usame sahAyaka hoN| yahI kAraNa hai ki jo mAnava madya, mAMsa, madhukA tyAga kara cukatA hai vahI caraNAnuyogameM varNita dharmake pAlanakA adhikArI hotA hai| isakA mUla hetu yahI hai ki madyapAyI manupya unmatta ho jAtA hai / unmatta honese usakA mana vikSipta ho jAtA hai| jisakA mana vikSipta ho gayA vaha dharmako bhUla jAtA hai / jo dharmako bhUla jAtA hai vaha niHzaGka hisAdi pApoMme anargala pravRtti karatA hai| isI prakAra mAMsAdikI pravRttimeM bhI anartha paramparA jAna lenaa| Ajakala hama loga upadeza dekara janatAkA sudhAra karanekI ceSTA nahIM krte| kevala, 'yaha loga patita haiN| isI prakArakI kathA kara saMtopa kara lete haiN| aura kI vAta jAne do hama ko 50 varSa ho gaye, pratidina yahI kathA karate karate samaya bIta gayA parantu eka bhI manupyako sumArga para nahIM lA ske| kahA~ taka likheM athavA anyakI kathA kyA kahUM maiM svayaM apanI AtmAko sumArga para nahIM lA skaa| isakA artha yaha nahIM ki vAhya AcaraName truTi kI ho kintu jo antaraGgakI pavitratA padake yogya hai usakI pUrti nahIM kara skaa| tAttvika marma to yahI hai ki antaraGgameM mUrchA na ho| jaba isake Upara dRSTi dete haiM taba manameM yahI AtA hai ki isa sAMsArika prazaMsA ko tyAga AtmadRSTi karo yahI satya mArga hai / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ murArase AgarA - dharmazAlAse calakara eka choTe grAmame pahuMca gyaa| isa grAmameM ThaharanekA koI sthAna na thA taba vahA~ jo gRhastha thA usane apane nivAsako khAlI kara diyA aura kahA ki sAnanda Thahara jAiye, koI saMkoca na kariye tathA dugdhAdi pAna kariye / hamane kahA hama loga rAtriko dugdhAdi pAna nahIM krte| yaha sunakara vaha vahata prasanna huaa| sAnanda ThaharAyA, dhAnyakA ghAsa vichAne ko diyaa| sukhase rAtri bitaaii| yahA~se 6 mIla calakara eka grAmameM Thahara gye| yahA~kA kUpa 70 hAtha gaharA thA, pAnI ati svAdiSTa thaa| yahA~se bhojana kara cAra mIla calaneke vAda cambala nadIke taTa para Agaye / yahA~ zrImAn pyArelAla jI bhagatake Anese bahuta hI pramoda huaa| Apase saMlApa karate karate 43 vaje dhaulapura pahuMca gye| AgarAse seTha maTarUmala jI raIsa bhI A gye| ziSTAcArase sammelana huaa| mandirameM pravacana huA jo janatA thI vaha A gaI / manupyoM kI pravRtti sarala hai| jainI haiM yaha avazya hai parantu grAmavAsI haiM, ataH jainadharmakA svarUpa nahIM samajhate / yahA~ke rAjA bahuta hI sajjana haiN| vana meM jAte haiM aura roTI Adi lekara pazuoko khilAte haiN| rAjAke pahuMcane para pazu svayameva unake pAsa A jAte haiN| dekho dayAkI mahimA ki pazu bhI apane hitakArIko samajha lete haiN| yadi hama loga dayA karanA sIkha leM to karase kara jIva bhI zAnta ho sakatA hai| parantu hamane nijako mahAn mAna nAnA anartha karanekA hI abhyAsa kara rakkhA hai| pazu kitanI hI duSTa prakRtikA hogA parantu apane putrakI rakSAke liye prANa denemeM pIchA nahIM kregaa| manupyAme yaha bAta nahIM dekhI jaatii| yadi yaha manuSya apane svarUpakA avalokana kare to pazuoMkI apekSA ananta prANiyoM kA kalyANa kara sakatA hai| mokSamArgakA udaya isI manuSya Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 merI jIvana gAthA paryAya hotA hai, ataH jinhe manuSyatAkI rakSA karanA hai unheM aneka upadravoMko tyAga kevala mokSamArgakI ora lakSya denA cAhiye aura jo samaya galpavAdame lAte haiM use dharma kAryoMme lagAnekA prayatna karanA cAhiye / yahA~ke rAjAkI pravRtti dekha hamako dayAkA pATha par3hanA cAhiye / dhaulapura se 5 mIla calakara viraudA para zayana kiyA / bhagata jI ne rAtriko upadeza diyA / janatA acchI thI / yadi koI paropakArI dharmAtmA ho to nagaroMkI apekSA grAmoMme adhika jIvoM ko mokSamArgakA lAbha ho sakatA hai / parantu jaba dRSTi svapara upakAra kI ho tabhI yaha kAma vana sakatA hai / aba merI zArIrika zakti atikSINa ho gaI hai / zArIrika zaktikI kSINatAse vAcanika kalA bhI nyUna ho gaI hai, ataeva janatAko prasanna karanA kaThina hai / saMsArame vahI manuSya jagatkA upakAra kara sakatA hai jo bhItara se nirmala ho / jaise jaba sUrya megha paTalase AcchAdita rahatA hai taba jagat kA upakAra nahIM kara sakatA / usakA upakAra yahI hai ki vaha padArthoM ko prakAzita karatA hai aura yaha manuSya una padArtho se apane yogya padArthoMko cuna unase apanI icchAeM pUrNa karatA hai / sUrya ke samAna hI vaktAkI AtmA jaba taka kaSAyake paTalase AcchAdita rahatI hai taba taka vaha jagatkA upakAra nahIM kara sktaa| yahAMse calakara mAgaraula tathA eka anya grAma meM Thaharate hue agahana sudIpa ko rAjAkher3A pahu~ca gaye / yahAM para zrI bhagata pyArelAla jI ke dvArA sthApita eka jaina vidyAlaya hai / bhagata jI ke satprayatnase usa vidyAlayakA do lAkhakA phaNDa hai| zrI paM0 nanhelAla jI isake mukhyAdhyApaka haiM / Apa zrIyuta mahAnubhAva paM0 vaMzIvara jI sidvAntazAstrIke *mukhya ziSyoMme prathamatama ziSya haiM / yApakI paThana-pAThanazailI atyanta Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ murArase AgarA prazasta hai| yahAM para kaI jaina maMdira haiM, aneka gRha jaisavAla bhAiyoM ke haiN| sarva hI dharma ke premI haiN| bar3e premase sabane pravacana sunA yathAyogya niyama bhI liye| pAThazAlAkA utsava huaa| usameM yathAzakti dAna diyaa| jainiyoMme dAna denekI prakriyA prAyaH uttama hai| pratyeka kAryame dAna denekA pracAra hai kintu vyavasthA nhiiN| yadi vyavasthA ho jAve to dharmake aneka kArya anAyAsa cala sakate haiN| yahA~ pratyeka vyaktikA netRtva hai-saba apaneko netA samajhate haiM aura apane abhiprAyake anurUpa kArya karanekA Agraha karate haiN| yathArthame manuSya paryAya pAnekA phala yaha hai ki apaneko satkarmameM lagAve / satkarmase tAtparya yaha hai ki viSayecchAko tyAge / viSaya lipsAne jagatko andhA banA diyaa| jagatko apanAnA-apanA samajhanA hI apane pAtakA kAraNa hai| janmakA pAnA usIkA sArthaka hai jo zAntise vIte anyathA pazuvat jIvana vadhabandhanakA hI kAraNa hai| manuSya apane sukhake liye parakA AghAta karatA hai parantu usakA isa prakArakA vyavahAra mahAn kaSTaprada hai| saMsArame jinako AtmahitakI kAmanA hai use ucita hai ki parakI samAlocanA chodd'e| kevala AtmAme jo vikAra bhAva utpanna hote haiM unhe tyaage| parake upadezase kucha lAbha nahIM aura na parako upadeza denese AtmalAbha hotA hai / mohakI bhrAnti chodd'o| rAjAkher3A meM tIna dina Thaharakara AgarAke liye prasthAna kara diyaa| bIcameM do dina tthhre| jainiyoMke ghara mile| bar3e Adarase rakkhA tathA saMghake manuSyoMko bhojana diyA, zraddhApUrvaka dharmakA zravaNa kiyaa| dharmake pipAsu jitane grAmINa jana hote haiM utane nAgarika manuSya nahIM hote / dehAtame bhojana svaccha tathA 'dugdha ghI zuddha milatA hai| zAka bahuta svAdiSTa tathA pAnI havA sarva hI uttama milate haiN| kintu zikSAkI truTise vAcAlatAkI truTi rahatI Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA hai / yadi eka dRSTise dekhA jAve to vartamAna zikSA unameM na honese una logoMkI pArSadharma zraddhA hai tathA strIsamAjame bhI iskUlI aura kAlejI zikSAke na honese kArya karanekI kuzalatA hai| hAthase pIsanA, roTI vanAnA tathA atithiko bhojana dAna dene kI prathA hai| phira bhI zikSA denekI AvazyakatA to hai hii| yaha zikSA aisI ho jisase manupyame manuSyatAkA vikAsa prA jAve / yadi kevala dhanopArjanakI hI zikSA bhAratame rahI to itara dezoM kI taraha bhArata bhI para ko har3apaneke prayatname rahegA aura jina vyasanoMse mukta honA cAhatA hai unahIkA pAtra ho jAvegA tathA bhAratakA jo siddhAnta thA ki ayaM paro nijo veti gaNanA laghucetasAm / udAracaritAnA tu vasudhaiva kuTumbakam // vaha vAlakoMke hRdayame aGkita ho jAtA thA aura samaya pA kara usakA pUrNa upayoga bhI hotA thaa| aba to vAlakoMke maoN vApa pahale hI guru jI se yaha nivedana kara dete haiM ki hamAre putrako vaha zikSA denA jisase vaha Anandase do roTiyA~ khA ske| jisa dezame aise vicAra vAlakoMke pitAke ho vahA~ vAlaka vidyopArjana kara paropakAra niSNAta hoMge yaha asambhava hai / yahA~ para mArgame jo grAma mile uname bahutase kSatriya tathA brAhmaNa aise mile jo apane ko golApUrava kahate haiN| hamAre prAntame golApUrava jainadharma hI pAlate haiM parantu yahA~ sarva golApUrava ziva, kRSNa tathA rAmake upAsaka haiN| sabhI logoMne sAdara dharmazravaNa kiyA kintu vartamAnake vyavahAra isa taraha sImita haiM ki kisIme anyake sAtha sahAnubhUti dikhAnekI kSamatA nhiiN| isI se sampradAyavAdakI vRddhi ho rahI hai / isa prAnta me jaisavAla jainI bahuta haiM, anya jAtivAle pula kama haiN| yahA~kA jalavAyu bahuta hI uttama hai| Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ murArase AgarA rAjAkher3A se 6 mIla calakara eka nadI AI use pAra kara nirjana sthAnameM sthita eka dharmazAlAme Thahara gaye / sthAna bahuta ramya tathA suvidhAjanaka thaa| eka dahalAna me sarva samudAya Thahara gayA / pauSa mAsa thA, isase sardI kA prakopa thaa| rAtrime nidrA devI na jAne kahA~ palAyamAna ho gaI ? prayatna karane para bhI usakA darzana nahIM huaa| antaraGgakI mUcchose usake abhAvameM jo lAbha saMyamI mahAnubhAva lete haiM usakA raJca bhI hamAre palle na pdd'aa| pratyuta isake viparIta AtapariNAmoMkA hI udaya rhaa| kabhI kabhI acche vicAra bhI Ate the parantu adhika dera taka nahIM rahate the| kabhI kabhI digambara mudrAkI smRti AtI thI aura usase yaha zItavAdhA kucha samayake liye zmazAna vairAgyakA kAma karatI thii| yaha dekhate the ki kaba prAtaHkAla ho aura isa saMkaTAvasthAse apane ko surakSita kreN| ityAdi kalpanAoMke anantara prAtaHkAla A hI gyaa| sAmAyika kArya samApta kara vahA~se cala diye / sUrya kI sunahalI dhUpa sarvatra phaila gaI aura usakI halakI USmA se kucha saMtoSakA anubhava huaa| eka grAmameM pahuMca gaye / yahA~ para zrAvakoM ke ghara bhI the| vahIM para bhojana kiyaa| savane vahuta Agraha kiyA ki eka dina yahA~ hI nivAsa kriye| hama loga bhI to manuSya hai hama ko bhI hamArI bAta batAnA cAhiye / kevala UparI bAtoM se santoSa karA kara Apa logoMkA yahA~se gamana karanA nyAyamArgakI ava. helanA karanA hai| hama grAmINa hai, sarala haiM, parantu isakA artha yaha nahIM ki hama kucha na samajhate hoN| hamameM bhI dharmadhAraNakI yogyatA hai| hA~, hamane zikSA nahIM paaii| zikSAse tAtparya yaha hai ki skUlakAleja tathA vidyAlayoM me pustaka dvArA jJAna prApta nahIM kiyA kintu vaha jJAna, jisake dvArA yaha AtmA apanA parAyA bheda jAna kara pApoMse bacatI hai to saMjJI paJcendriya jIvoMme prAkRta rUpa Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 merI jIvana gAthA se vidyamAna rahatA hI hai / yadi vaha jJAna hamame na hotA to hama Apako apanA sAdhu na mAnate aura na Apako AhAra dAnakI ceSTA karate / hama yaha jAnate haiM ki AhAra dAnase puNyabandha hotA hai, AtmA me lobha kA nirAsa hotA hai aura mArgakI prabhAvanA hotI hai / vinA skUlI zikSAke hamame dayA bhI hai, hiMsAse bhayabhIta bhI rahate haiN| bhojanAdime nijIMva anna padArthoMkA bhakSaNa karate haiN| isase siddha hotA hai ki ina bAtoMme hama loga nAgarika manupyoMkI apekSA nyUna nahIM haiN| kevala vAhya ADambaroMkI apekSA unase jaghanya haiN| yahI kAraNa hai ki Apa loga unake pralobhanAme A kara ghaNToM vyAkhyAna dekara bhI virAma nahIM lete haiM parantu hama logoM para ApakI itanI bhI dayAdRSTi nahIM hotI ki thor3A bhI samaya pravacaname lagA kara hame sumArga para lAnekI ceSTA kreN| yaha ApakA doSa nahIM kAlakI mahimA hai| yadi tathya vicArase isa para Apa parAmarza kareMge tava hamArA bhAva Apake hRdayaMgama hogaa| grAmoMkI apekSA zaharoMme na to Apako anna hI uttama milatA hai aura na jala hii| prathama to jinake dvArA Apako bhojana milatA hai ve aurateM hAthase ATA nahIM pIsatI / vahutoMke gRhame to pIsana kI cakkI hI nhiiN| pAnIkI bhI yahI durdazA hai| ghIkI kathA hI chor3iye / hA~, yaha avazya hai ki zaharame dhanyavAda aura kucha apIla karane para dhana mila jAtA hai jisase vartamAnameM saMsthAeM cala rahI haiN| parantu hamArA to yaha vizvAsa hai ki zaharame jo dhana milatA hai usameM nyAyArjitakA bhAga na honese usakA saTupayoga nahIM hotaa| yahI kAraNa hai ki samAjameM nirapekSa dharmakA udyoga karanevAle bahuta hI alpa dekhe jAte haiN| aba Apa logoM kI icchA jahA~ cAhe jAiye hamArA udaya hI hamArA kalyANa kregaa| Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ murArase AgarA grAmake logoMkA lambA vyAkhyAna suna hama hataprabha se raha gaye kucha bhI uttara , deneme samartha nahIM hue| yahAMse cala kara eka grAmame sAyaMkAla pahu~ca gaye aura prAtaHkAla 3 mIla cala eka dUsare grAmame pahu~ca gye| yahA~ para eka brahmacArI jI rahate the unhoMne bhojanakA pravandha kiyaa| mahatI bhaktike sAtha saMghako bhojana kraayaa| yahA~ para AgarAse bahutase manuSya A gye| sAmAyika karaneke anantara sarva jana samudAyane AgarAke liye prasthAna kara diyA / do mIla jAneke vAda sahasroM manuSyoMkA samudAya gAje bAjeke sAtha chIpITolAke liye claa| bAjA bajAnevAle vAjAme madhura madhura gAnA sunA rahe the jisako zravaNa kara mArgakA parizrama vismRta sA ho gyaa| samudAyake sAtha chIpITolAkI dharmazAlA me pahu~ca gye| 3 ghaNTA vyAkhyAname gayA / vyAkhyAname yahI alApa thA ki hama logoMkA mahAn bhAgya hai jo ApakA zubhAgamana hamAre yahA~ huA / hamane bhI ziSTAcArake nAte jo kucha banA vaktavya diyA / vaktavya meM mukhya bAta yaha thI ki__ manuSyabhava pAnA ati durlabha hai isakA sadupayoga yahI hai ki nijako jAnakara parakA tyAga kara isa saMsAra bandhanase chUTanekA upAya karanA caahiye| isakA mUla kAraNa saMyama bhAva hai / yahI tAtparya hai ki saba orase apaneko haTA kara apanemeM lIna ho jaanaa| yahI saMsArake vinAzakA mUla hai, ataH sabase moha tyAgo hama to koI vastu nahIM mahApuruSoMne bhI to yahI mAgeM dikhAyA hai| mahApurupa vahI hai jo moha-rAga-dveSa ko nirmUlita karanekA prayatna karatA hai| rAga dveSake abhAvame mUla kAraNa mohakA anta hai / usakA anta karanevAlA hI sarvapUjya ho jAtA hai / pUjyatA apUjyatA svAbhAvika paryAya nahIM kintu nimitta pAkara AvirbhUta hotI hai| jahA~ mohAdirUpa AtmapariNati hotI hai vahIM apUjyatAkA vyavahAra Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA hone lagatA hai aura jahA~ inakA nAza hotA hai vahIM pUjyatAkA vyavahAra hone lagatA hai / pUjyatA apUjyatA kisI jAti vizeSavAle vyaktikI nahIM hotii| jahA~ pApo kI nivRtti hokara AtmazraddhA hA jAtI hai vahIM pUjyatA A jAtI hai aura jahA~ pApoMkI pravRtti hone lagatI hai vahIM apUjyatAkA vyavahAra hone lagatA hai / yadyapi samasta AtmAoMme nirmala honekI yogyatA hai tathApi anAdi kAlase para padArthoMkA sambandha isa prakArakA ho rahA hai ki kucha bhI sudha budha nahIM rhtii| yaha jIva nirantara zarIrake anukUla hI pravRtti karatA hai| Apa logoMne vAjA vajavA kara vAhya prabhAvanA kii| bahuta hI sundara dRzya dikhAyA para Abhyantara prabhAvanAkI ora prayAsa nahIM huaa| yadi Abhyantara prabhAvanA ho jAya to svarName sugandhi ho jAve / apanI ora kisIkA lakSya nhii| prAyaH sarvatra yahI dRzya dekhA jAtA hai| hamArI prabhAvanAse anya loga lAbha uThA lete haiM para hama to darzakamAtra hI rahanakA prayAsa karate haiN| anyako dharmakA svarUpa A jAye yahI ceSTA hamArI rahatI hai|| chIpITolAkI dharmazAlAme 2 dina tthhre| tIsare dina zrI mahAvIra inTara kAlejakA utsava thA gAje bAjeke sAtha vahAM gaye / utsavama acche acche manupyoMkA samAroha thaa| vyAkhyAnAdi kA acchA pravandha thaa| jitane vyAkhyAna hue ve saba prAyaH lAkki padArthoke poSaka the| pAramArthika dRSTi logoM kI nahIM / yadyapi yAja zinAkA pracAra adhika hai parantu pAramArthika dRSTikI ora dhyAna nahIM / pahale samaya meM zikSAkA uddezya Atmadina thA parantu vartamAnakI zikSAkA uddezya arthAjana nIra kAmasevana hai| prAcIna RpiyoM ne kahA hai ki duHkhAdvibhapi nitarAmabhivAJchana mubamato'damAyAmana / Tu gyApanAri mugyakaramanuzAsmi tavAnumatameva // Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ murArase AgarA aba yaha kathA purANoMme raha gaI hai| isa kathAko jo kahe vaha manupyoMkI gaNanAme gaNanIya nahIM / yahI nahIM, loga to yahA~ taka kaha dete haiM ki isa upadezane hamAre bhAratavakA patana kara diyaa| sabhya vahI jo dravyako arjana kara sake aura acche vastrAdikoMse susajjita rahe / strI aura purupoMme koI antara na dekhe| jaise Apa bhramaNako jAtA hai vaise hI strIgaNa bhI jaave| jisa prakAra tumhe sabase bhApaNa karanekA adhikAra hai usI taraha strI samAja ko bhI ho| astu, viSayAntarako chodd'o| sabhAkA kAla pUrNa hone para kAleja dekhA, vyavasthA bahuta sundara thI, maTaramala jI vainADAkA anuzAsana prazaMsanIya hai / yahA~ para eka chAtrAvAsa bhI hai tathA chAtrAvAsame jo chAtra rahate haiM unake dharmasAdhanake artha 1 sundara mandira bhI hai| usameM eka bRhatmUti hai jisake darzanase citta zAnta ho jAtA hai| yaha sarva kArya vainADA jI ke dvArA samyanItise cala rahA hai| tadanantara gAje bAjeke sAtha anya jina mandiroMke darzana karate hue velanagaJjakI jaina dharmazAlAmeM Thahara gye| dharmazAlAme upara mandira hai| usameM eka bimba bahuta hI manoja hai / darzana karanese atyanta zAnti aaii| yaha vimba zrI padmacandra jI cainAr3A aura unake suputra maTarUmalla jI vainAr3A ne zAhapura-gaNezagaMja (sAgara) meM paJcakalyANa ke samaya pratiSThita karAkara yahA~ padharAyA hai| isake darzana kara bhavyoMko jo Ananda AtA hai vaha ve hI jaaneN| mandirame do vedikAeM aura bhI haiN| dharmazAlAke bagalame zrI svargIya mUlacandra seThakI dukAna hai usame zrI maganamalla jI pATanI ke svAmI haiN| Apa atyanta sajjana haiN| Apa aura ApakI dharmapatnI-donoM prAtaHkAla jinendra deva kA arcana karate haiN| Apake do suputra haiM var3e kA nAma zrI ku~vara nemicandra hai / donoM hI suyogya haiM / nemicandra jIkI adhyAtma Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA zAstra me adhika ruci hai| zrApakA abhiprAya zrI kAnajI svAmIke anukUla hai / vizepa vivecanakI AvazyakatA nhiiN| yahaoN para zrI tArAcandra jI rapariyA rahate haiN| Apa oNglavidyA ke vI. e. haiM / phira bhI jaina zAstroM ke marmajJa haiN| ApakI vyAkhyAna zailI ati uttama hai, cAroM anuyogoM ke jJAtA haiM, ApakA vyavahAra atyanta nirmala hai, phaizanakI gandha bhI Apako nahIM hai, Apake mAmA viziSTa sampanna haiM phira bhI Apa svatantra vyApAra kara svayaM sampanna hue haiN| dhArmika puruSa haiM / vidvAnoM se prema rakhate haiN| Apako maNDalIme prAyaH tattvarucivAle hI haiN| pratidina zAstra hotA hai / zrotAoM me zrI vAbUrAma jI zAstrI bhI Ate haiN| Apa bahuta tArkika haiM-kisI kisI padArtha ko sahasA nahIM mAna lete| taka bhI anargala nahIM krte| yadi yaha jIva jainadharmake zAstroMkA abhyAsa kare to eka hI ho| parantu gRhasthIke cakrase pRthak ho tava na / inakI strI suzIlA hai| pratidina darzanAdi karatI hai / jaba ki isakA janma viprakulakA hai / tArAcandra jI ke sambandhase paM0 tulArAma jI va vakIla hajArIlAla jI bhI acche dharmajJa ho gaye haiN| do mAravAr3I bhAI tathA khyAlIrAma jI bhI inake zAstrame Ate haiM / yahA~ para eka sabhA huI jisame janatAkA samAroha acchA thA / zvetAmbara sAdhu bhI aneka Aye the / sAmyarasake viSayameM vyAkhyAna huaa| viSaya rocaka thA, ataH savako rucikara huaa| Atmahita isImeM hai| isase uccatama viSaya kyA ho sakatA hai| yadi isa para amala huA to sarva upadrava anAyAsa hI zAnta ho jAveMge / paramArthase kahanekA nahIM anubhava gamya hai parantu anubhava to saMsAra ke viSayoMme lIna ho rahA hai, isakA svAda AnA hI durlabha hai / upayoga kramavartI hai, ata. eka kAlame eka hI padArtha Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ murArase AgarA 15 to vedana kregaa| yaha jJAname nahIM AtA ki jaba jJAna svasaMvedya hI hotA hai taba vaha parako vedana karatA hai yaha asaMbhava hai| phira jo yaha sthAna sthAna para likhA hai ki saMsArI jIvane Aja taka apaneko jAnA hI nahIM yaha samajhame nahIM aataa| isakA uttara amRtacandra svAmI ne svayaM likhA hai ki jJAna tAdAmya hone para AtmA AtmAkI upAsanA karatA hI hai phira kyo upadeza dete ho ki AtmAkI upAsanA karanA cAhiye ? uttara-jJAna kA AtmAke sAtha tAdAtmya hone para bhI kSaNamAtra bhI AtmA kI upAsanA nahIM karatA / to isake pahale kyA AtmA ajJAnI hai ? hA~ ajJAnI hai isame kyA sandeha hai ? ataH ina para padArthoMse sambandha tyAganA hI zreyomArga hai| vyAkhyAna samApta hone para saba loga apane apane sthAna para cale gaye / yahA~ para do AdamI rogagrasta ho gaye / unakI zuzrUSA yahA~ vAloMne acchI tarahase kii| vaidya DAkTara AdikI pUrNa vyavasthA rahI / AgarA bahuta bhArI nagara hai| yahA~ para bahuta mandira haiN| hama loga saba mandiroMme nahIM jA ske| yahA~ nimnAGkita sadvicAra hRdaya me utpanna hue| 'saMsAra kI asAratAkA nirUpaNa karanA kucha lAbhadAyaka nahIM pratyuta AtmapuruSArtha karanA paramAvazyaka hai| AtmAkA purupArtha yahI hai ki prathama pApose nivRtti kare anantara nijatattvakI zuddhi kA prayAsa kre| ___ 'pariNAmo kI nirmalatAkA kAraNa para padArthoMse sambandha tyAga hai| sambandhakA mala kAraNa AtmIya buddhi hI hai| 'citta vRtti zamana karane ke liye AtmazlAghA tyAganekI mahatI AvazyakatA hai| svAtmaprazaMsA ke liye hI manuSya prAyaH jJAnArjana karate haiM, dhanArjana karate haiM, anyakI nindA karate haiM, svAtmaprazaMsA karate haiM para milatA julatA kucha nhiiN|' Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA * 'zikSA kA uddezya zAnti hai, usakA kAraNa adhyAtmazikSA hai, adhyAtmazikSAse hI manuSya aihika tathA pAralaukika zAntikA bhAjana ho sakatA hai|' 'dhArmika zikSA kisI sampradAya kI nahIM / vaha to pratyeka prANI kI sampatti hai| usakA Adara pUrvaka pracAra karanA rASTrakA mukhya kartavya hai / jisa rASTrameM usake binA kevala laukika zikSA dI jAtI hai vaha rASTra na to svayaM zAntikA pAtra hai aura na anyakA upakArI ho sakatA hai| AgarAke jaina kAleja meM dhArmika zikSAkA jo pravandha hai vaha prazaMsanIya hai / dhArmika jIvana ke liye dhArmika zikSA kI mukhya AvazyakatA hai|' __ 'Ajakala bhautikavAdake pracArase saMsArakA sahAra ho rahA hai / isakA mUla kAraNa ekAGgI zikSA hai| yadi isako adhyAtmazikSAke sAtha mizraNa kiyA gayA to anAyAsa jagat kA kalyANa ho jaaygaa|' ___'vahuta bolanA hI duHkha kA mUla hai / saMsAra me vahI manuSya sukha kA bhAjana ho sakatA hai jo niHspRha ho| zAntikA mArga vahIM hai jahA~ nivRtti hai| kevala jalpavAdase kucha lAbha nhiiN| kevala galpakathAke rasika manuSyoMse samparka rahanA hI saMsAra vandhanakA mUla kAraNa hai|' _ 'yahA~ eka dina svapname svargIya bAvA bhAgIratha jI kI AjJA haI ki hama to vahata samayase svargameM deva haiN| yadi tU kalyANa cAhatA hai to isa saMsargako chor3a / terI Ayu adhika nahIM, zAnti se jIvana vitA / yadyapi terI zraddhA hada hai tathApi usake anukUla pravRtti nhiiN| hama tumhAre hitaipI haiN| hama cAhate haiM ki tumhe kucha kaha parantu pA nahIM skte| Adarase tyAgako apanAo / Adarase Page #32 -------------------------------------------------------------------------- Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -ri 15 1 / : - P / - - / THomroorsarmms SARAN 1.LA MEALTEES 3 .. . . . . - IP. - . LIA DIN . " A . ". . . . 4 " spr pUjya vIM jIke prasthAna samayakA eka dRzya Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ murAra garA apanI vA Apa karate ho / apanA anAdara jo karatA hai usase anyakA yAvara nahIM ho sakatA / manuSya janma eka mahatI nidhi hai / yadi isakA upayoga yathArtha kiyA jAve to usa janma-maraNake roga se chuTakArA ho sakatA hai, kyoMki saMsAraghAtakA kAraNa jo saMyama hai yaha usI trivise milatA hai / parantu hama itanI pAmaratA karate haiM ki rAjya ke liye candanako bhasma kara dete haiM / svapname ho bAbAjI ne kahA ki tumase janmAntarakA sneha hai / abhI eka bAra tumhArA hamArA sambandha zAyada phira bhI ho| kSullaka par3hakI rakSA karanA koI kaThina kArya nahIM / manuSya saMparka choDA / yadi kalyANa mArga kI icchA hai to sarva upadravoMkA tyAga kara zAnta honekA upAya karo / kevala lokaipAke jAlase mata pdd'o| hama to dekhA aura anubhava kiyA ki abhI valyANakA mArga dUra hai / yadi uddiSTa bhojana jAnakara karate ho to cullaka par3ha vyartha liyA / loka pratiSThA ke liye yaha pada nahIM / yaha to kalyANake liye hai, parakI nindA prazaMsAkI paravAha na karo / ' 1 yahA~ rahanekA logoMne Agraha bahuta kiyA aura rahanA lAbhadAyaka bhI thA to bhI hamane mathurA jAnekA nizcaya kara yahA~ se cala diyA / 17 mathurA meM jaina saMghakA adhivezana AgarAse 3 mIla calakara eka mahAzayakI dharmazAlA me 15 minaTa ArAma kiyA pazcAt vahA~ se calakara sikandarAvAda Agaye / rAtri sukhase bItI, prAtaHkAla zaucAdi kriyAse nivRtta ho akabara bAdazAhakA makabarA dekhane gaye / makabarA kyA hai darzanIya mahala hai / usame aravI bhASAmeM sampUrNa makabarA likhA gayA hai / kyA hai yaha hamako jJAta nahIM huA aura na kisIne Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA vtaayaa| musalamAna vAdazAhoMme yaha vizeSatA thI ki ve apanI saMskRtike popaka vAkyoko hI likhate the / jainiyoMmeM bar3I baDI lAgatake mandira haiM parantu unase svarNakA citrAma milegA, jainadharmake poSaka Agama vAkyokA lekha na milegA / astu, samayakI balavattA hai, dharma jo AtmAkI zuddha pariNati hai usakA samvandha yadyapi sAkSAt AtmAse hai tathApi nimitta kAraNokI apekSA paramparA bahutase kAraNa haiM / una kAraNo Agama vAkya bahuta hI pravala kAraNa haiM / yadi isa makabarAse paThana pAThanakA kAma kiyA jAve to hajAroM chAtra adhyayana kara sakate haiM / itane kamaroMme akArAdi varNoMkI kakSAse lekara ema0 e0 takakI kakSA khula sakatI hai, parantu itanI vizAla imAratakA koI upayoga nahIM aura na uttara kAla me hone kI saMbhAvanA hai / jo rAjyasattA hai vaha yaha cAhatI hai ki aisA kArya nahIM karanA cAhiye ki jisase kisIko AghAta pahu~ce / yaha ThIka hai parantu nirarthaka par3I rahe yaha bhI ThIka nahIM, usakA upayoga bhI to honA cAhiye / yahA~ se calakara sikandarAbAda A gaye / yahA~ para zrImAn paM0 mANikacandra jI nyAyAcArya bhI aae| Apa bahuta hI ziSTa aura vidvAn haiN| Apane zlokavArtika bhASyakA bhAvAnuvAda kiyA hai / Apake aneka ziSya vartamAnakAlIna mukhya vidvAnokI gaNanA me haiN| yahA~ 5-7 ghara jainiyoM ke haiM / makabarAkA vRhad bhavana nirarthaka par3A hai isakI carcA maiMne paNDitajIse bhI kI parantu sattA ke binA pattA bhI nahIM hila sakatA yaha vicAra kara saMtopa dhAraNa kiyA / manameM vicAra AyA ki - 18 mohI jIvoM kI mAnyatA vilakSaNa hai aura isI mAnyatAkA phala yaha saMsAra hai / jahA~ zubha pariNAmoMkI pracuratA hai vahA~ bAhyameM manuSyoM ke prati sadvyavahAra hai / parantu yahA~ to dharmAndhatAkI unI Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhurA meM jaina saMghakA adhivezana 16 1 pracuratA hai ki jo isalAma dharmako nahI mAnate ve kAphira haiM / yaha likhanA matakI apekSA pratyeka matavAle likhate haiM / jaise vaidika dharmavAle kahate haiM ki jo vedavAkyoM para zraddhA na kare vaha nAstika hai / jainadharmavAloMkA yaha kahanA hai ki jise jainadharma kI zraddhA nahIM vaha midhyAdRSTi hai| yadyapi aisA kahanA yA likhanA apanI apanI mAnyatAke anukUla hai tathApi isakA yaha artha to nahIM ki jo apane dharmako na mAne usako kaSTa pahu~cAo / musalima dharmame kAphira ke mAraneme koI pApa nahIM / valihArI hai ina vicArokI / vicAroMme vibhinnatA rahanA koI hAnikara nahIM parantu kisI prANIko balAt kaSTa denA parama anyAya hai / parantu yaha saMsAra hai / isame ma apanI mAnavatAko bhUla dAnavatAko AtmIya pariNati mAna kara jo na kare alpa hai | anyAyI jIva kyA kyA anartha nahIM karate yaha kisIse gupta nhiiN| dharmakI mArmikatAko na samajha kara manuSya apane anukUla honese hI cAhe vaha kaisA hI ho use Adara detA hai aura yadi pratikUla ho to anAdarakA pAtra vanA detA hai / vAstavameM dharma koI svatantra padArtha nahIM kintu jisame jo rahatA hai vahI usakA dharma hai / jalame upNa sparza nahIM rahatA isaliye vaha usakA dharma nahIM hai| agnikA sambandha pAkara jala uSNa ho jAtA hai / yadyapi uSNasparzakA tAdAtmya vartamAna jalase hai tathApi vaha usame sarvathA nahIM rahatA ataH usakA svabhAva nahIM kahA jA sakatA / svabhAva vaha hai jo padArthame svata rahatA hai aura vibhAva vaha hai jo parake saMsarga utpanna hotA hai / isI prakAra jIvame jJAna rahatA hai ataH vaha usakA svabhAva hai| yadyapi jJAna vartamAna karmodayase rAgAdirUpa ho jAtA hai tathApi paramArthase jJAnameM rAga nahIM / vaha to AtmAkA dayika pariNAma hai / jisa kAlameM cAritramohakI rAga prakRtikA udaya hotA hai usa kAlameM AtmAkA prItirUpa pariNAma Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA hotA hai| usa samaya yadi tIvra rAga huA to yaha AtmA vipayoMke sAdhaka strI putrAdi tathA anya anukUla pudgaloMme rAga karane lagatA hai aura nirantara unhIM padArthoM ke sAtha ruci rakhatA hai / yadi manda rAga huA to paJca-parameSThIme anurAga karanekA vyApAra karanA hai tathA prANiyoM para dayA karanekI pariNati karatA hai| tIrtha kSetrAdi para jAnekI ceSTA karatA hai, pAsame yadi dravyAdi huA to use paropakArame lagAtA hai| paramArthase para padArthoMne AdAna pradAnakI jo paddhati hai vaha sarva mohajanya pariNAmoMkI ceSTA hai| kyoMki jo vastu hamArI hai hI nahIM use dAna karanekA hame adhikAra hI kyA hai tathA jo vastu hamArI haiM use hama de hI nahIM skte| hamArI vastu hamase abhinna rahegI ata. hama usakA tyAga nahIM kara skte| jaise vartamAname hamArI AtmAme krodhakA pariNamana huA usa samaya kSamAdikakA to abhAva hai-krodhamaya hama ho rahe haiM vahI hamArA svarUpa hai, kyoki dravya vinA pariNAmake raha nahIM sktaa| kSamAkA usa kAlame abhAva hai ataH jisakAlameM AtmA krodharUpa hotA hai usa kAlame krodha hI hai| eka guNakA eka kAlame eka rUpa hI to pariNamana hogaa| parantu usa samaya bhI jo vivekI manupya haiM ve use vaibhAvika pariNati mAna kara zraddhAme usase virakta rahate haiMyahI usakA tyAganA hai| dekhA jAtA hai ki guru mahArAja ziSyake Upara krodha bhI karate haiM tAr3anA bhI karate haiM, parantu abhiprAya tAr3anA kA nahIM hai / isI taraha jJAnI jIvako karmodayame nAnA prakArake bhAva hote haiM parantu antaragame zraddhA nirmala honese use karanA nahIM cAhate jisa prakAra jaba manupya maleriyA jvarase pIr3ita hotA hai taba vaha vaidya dvArA vatalAyI huI kaTukase kaTuka aupadhikA sevana karatA hai parantu antaraMgameM use sevana karanekI ruci nahIM isI prakAra jJAnI jIva karmodayase vAhya padArthoMkA saMgraha karatA hai, sevana bhI karatA hai Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mathurAmeM jaina saMghakA adhivezana 21 __. parantu antaraMgase sevana nahIM karanA caahtaa| anAdi kAlIna : saMskArake vidyamAna rahate ise vinA cAhake bhI kAma karanA par3atA hai| AhAra, bhaya, maithuna aura parigraha ye cAra saMjJAe~ anAdi kAlase jIvake laga rahIM haiM ? kyoMki anAdi kAlase mithyAtvakA sambandha hai isIse yaha jIva parako apanA mAna rahA hai / isI mAnaneke kAraNa zarIrako bhI jo spaSTa para dravya hai nija mAnatA hai| jaba use nija mAna liyA taba usakI rakSAke anukUla bhojana grahaNa karatA hai tathA jo pratikUla haiM unhe tyAgatA hai| nAzake kAraNa A jAyeM to unase palAyamAna honekI icchA karatA hai| jaba vedakA udaya AtA hai tava strI purupa paraspara viSaya sevanakI icchA karate haiM tathA mohake udayame para padArthoM ko grahaNa karanekI icchA hotI hai| isa taraha anAdise yaha carkhA cala rahA hai| jisa samaya daivAt saMsAra taTa samIpa A jAtA hai usa samaya anAyAsa isa jIvake itane nirmala pariNAma hote haiM ki apaneko parase bhinna mAnanekA avasara svayameva prApta ho jAtA hai| jahA~ Apase bhinna parako mAnA vahA~ saMsAra kA bandhana svayameva zithila ho jAtA hai / saMsArake mUla kAraNake jAne para zeSa karma svayameva pRthak ho jAte haiN| jaise daza guNasthAna taka jJAnAvaraNAdi pada kokA bandha hotA hai / vandhameM kAraNa sUkSma lobha hai, ba~dhanevAle karmoMkI sthiti antarmuhUta hI par3atI hai parantu jaba daza guNasthAnake antameM mohakA sarvathA nAza ho jAtA hai tava vArahaveM guNasthAnake upAntya samayameM nidrA pracalA aura antameM jJAnAvaraNakI 5, antarAyakI 5 aura darzanAvaraNakI 4 prakRtiyA~ nAzako prApta ho AtmAko kevalajJAnakA pAtra banA detI haiN| yahI prakriyA sarvatra hai-karaNalabdhike pariNAma hone para java samyagdarzana AtmAme utpanna ho jAtA hai taba anAyAsa hI mithyAtva Adi solaha prAkRtiyoMkA bandha nahIM hotaa| zeSa prakRtiyoMkA jo Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 merI jIvana gAthA vandha hotA hai vaha mithyAtvake sAthame jaisA hotA thA vaisA nahIM hotA / ataH jahA~ taka vane viparIta abhiprAyako dUra karanekA buddhipUrvaka prayatna karo / vinA nirmala abhiprAyake kalyANa honA asaMbhava hai| kalyANakA vighAtaka malina abhiprAya hI hai / yadyapi isakA nirvacana honA kaThina hai phira bhI para padArthame jo nijatva kalpanA hotI hai| vahI isakA kArya haiM vahI viparIta abhiprAya hai| isIse asatkalpanAeM hotI hai| isIke rahate AtmA kisIme rAga, kisIma dvepa aura kisImeM upekSA karatA hai| isa kAryase ise pahicAna kara isake chor3anekA prayatna kro| samasta saMsArI jIvoke mana vacana kAyake vyApAra svayameva hote rahate haiN| ye hI vyApAra jaba manda kapAyake sAtha ho to zubha kahalAte haiM aura zubhAstravake hetu bhI ho jAte hai aura tIvra kapAyake sAtha hoM to azubha zabdase kahe jAte haiM aura azubha Asravake kAraNa hote haiN| isa prakAra yaha paramparA anAdi kAlase calI AtI hai| kadAcit samyagdarzana na ho aura mithyAtva Adi prakRtiyoM kA manda udaya ho to dravyaliDna ho jAtA hai parantu vaha dravyaliGga ananta saMsArakA ghAtaka nhiiN| yadyapi dravyaliGga Ara bhAvaliGgake bAhya AcaraNameM koI antara nahIM rahatA phira bhI inake kAryame pracura antara ho jAtA hai| dravyaliGgase puNya vandha hotA hai arthAt aghAtiyA karmoMmeM jo puNya prakRtiyA~ haiM unakA vizepa vandha hotA hai parantu ghAtiyA karmoMkI jo pApa prakRtiyA~ haiM unakA bandha nahIM ruktaa| kome ghAtiyA karma jo haiM ve saba pApa rUpa hI haiM unama sarva ApattiyoMkI jar3a moha ( mithyAtva ) hai| isakI sattA svayaM apane astitvakI rakSA karatI hai aura zepa ghAtiyA va aghAtiyA karmokI sattA rakhatI hai| isake abhAvamai zepa karmAkA astitva senApatike abhAvame senAke astitva tulya raha jAtA hai| vRkSakA jar3a ukhar3a jAne para usake harApanakA astitva kitane kAla taka Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mathurAmeM jaina saMghakA adhivezana rahegA ? ataH jina jIvoMko saMsAra bandhanase mukta honekI abhilASA ho unhe prANapana-pUrNa prayatnase sarva prathama isakA nirmUla uccheda karanA caahiye| isake hone para jo kArya karoge vahI saphala hogaa| yahA~ para AgarAse bhI aneka mahAnubhAva Aye the| yahIM para eka kSatriya mahodaya bhI mile| Apane apane grAma le jAnekA Arambha kiyaa| ApakA grAma vahIM thA jahA~ zrI sUradAsajI ne janma liyA thaa| grAmakA nAma runakatA thA aura kSatriya mahodayakA nAma ThAkura amarasiha thaa| Apa DAkTara the aura kavi bhii| Apane apanI kavitA sunaaii| rAta bhara isI runakatA grAmame rhe| ThAkura sAhavakA abhiprAya thA ki eka dina yahA~ nivAsa kiyA jAve tathA hamAre gRha para Apa padhAreM, hamAre kuTumbIjana ApakA darzana kara le tathA vahIM para ApakA bhojana ho taba hamArA gRha zuddha hove / parantu hRdayakI durvalatA aura logoMkI 144 dhArAne yaha na hone diyaa| mukhyatayA isame hamArI durvalatA hI vAdhaka huii| yahA~se cale to ThAkura sAhaba varAvara jisa grAmame hamane nivAsa kiyA vahA~ taka Aye tathA kahane lage kyA yahI jainadharma hai ? jisa dharmame prANI mAtrake kalyANakA upadeza hai Apa logoMne abhI usake marmako samajhA nhiiN| hame r3ha vizvAsa hai ki dharmakA astitva pratyeka jIvase hai kintu upacArase vAhya kAraNa mAne jAte haiN| Apa loga bhI isa bAtako jAnate haiM ki vAhya kAraNoMmeM ulajhanA acchA nhiiN| jaba Apa loga vyAkhyAna karate haiM taba aise aise zabdoMkA prayoga karate haiM ki jinhe zravaNa kara anya prANI mohita ho jAte haiN| hamane kaI sthAnoM para zravaNa kiyA 'maitrIpramodakAruNyamAdhyasthAni ca sattvaguNAdhika klizyamAnAvinayepu' arthAt prANImAtrame maitrI bhAvanA AnA caahiye| maitrIkA artha hai kisI prANIko duHkha Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA I na ho aisI abhilASA rakhanA / prANImAtrakA duHkha dUra ho jAve isakI apekSA prANImAtrako duHkha na ho yaha bhAvanA utkRSTa hai / jo AtmaguNa vikAsa me lA cuke haiM aise mahAnubhAvoMko dekhakara harSita ho jAnA isa bhAvanAkA nAma pramodabhAvanA hai / hama Apake isa arthako zravaNa kara gadgada ho gaye / jo jIva kleza se pIr3ita hai, dukhI haiM, dIna haiM, dAridrya kara pIr3ita haiM tathA dhanI hokara bhI kRpaNa hai unheM dekhakara karuNA bhAva karanA tathA jo mokSamArgakI kathA na to svayaM zravaNa karate haiM aura na zravaNa karanekI abhilApA hI rakhate hoM aise durAgrahI logome mAdhyasthya bhAvanA rakhanA hI ucita hai / aisA jisa dharmakA abhiprAya hai - kahA~ taka kahe jahA~ una jIvoMkI bhI rakSAkA upAya batalAyA hai ki jo dRSTigocara bhI nahIM hote / jaise anAjake Upara jahA~ phullI A jAve vahA~ usa anAjako upayogase mata lAo, jo rasa svAdase calita ho jAve use mata bhakSaNa karo / kahA~ taka likheM jo jala jisa kUpAdise lAye ho use chAnakara jIvAnI usI jalAzayame nikSipta kara do / jahA~ aisI dayAkA varNana ho vahA~ para hamAre sAtha jo ApakA vyavahAra hai kyA vaha prazaMsanIya hai ? hama isa bAtako mAnate haiM ki hamArA AcaraNa Apa logoM kI apekSA acchA nahIM hai parantu yaha sarvathA mAnanA acchA nahIM, kyoMki hama logoM ke yahA~ bhI ATA, gehU~ cuga cuga kara pIsA jAtA hai, cAvala Adi bhI cuga kara khAte haiM, zAkAdika dekhakara banAye jAte haiN| hA~, pAnI chAnakara nahIM pIte tathA jaina mandira nahIM jAte so bahutase loga Apa bhI aise haiM jo binA chanA pAnI pI jAte haiM tathA niyamapUrvaka mandira nahI jAte / astu, ina yuktiyose hama Apako lajjita nahIM karanA cAhate parantu hRdayase to kaho ki Apa jainadharmake pracArakA kitanA upAya karate ho ? Apa paidala yAtrA kara rahe haiM isaliye ucita to yaha thA 24 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mathurAmeM jaina saMghakA adhivezana ki jahA~ para jAte vahA~ Ama janatAmeM dharmakA upadeza karate / jo manupya usame ruci karate vahA~ 1 yA 2 dina rahakara unhe bhojanAdi prakriyAkI zikSA dete tathA unake gRha para bhojana karate taba jainadharmakA pracAra hotA yA jahA~ Thahare vahA~ para sAthame rahanevAloMne bhojana diyA khaayaa| rAtriko jahA~ Thahare vahA~ para kucha kAla to mArgakI kathAme gayA, kucha galpavAdameM gayA, antame so gye| eka tyAgIke bhojaname bIsoM rupaye vyaya ho gaye, phala kyA nikalA ? kevala mAgekI dhUli chAnanA hI to huaa| yaha hama jAnate haiM ki eka tyAgI 20) nahIM khA sakatA parantu usIke artha to yaha ADambara hai| kalpanA karo yadi vaha ekAkI calatA to jisa grAmame jAtA mujhe vizvAsa hai ki usa grAmame eka Adha dina hI vyavasthA honemeM kaThinAI hotI pazcAta saba ThIka ho jAtA aura loga usake jAnekI vyavasthA kara dete| mai hRdayase kahatA hU~ mathurA taka to maiM pahuMcA detaa| viijii| Apase merA ati prema ho gayA hai isakA kAraNa ApakI saralatA hai parantu kheda hai ki logoMne isakA durupayoga kiyA tathA Apase jo ho sakatA thA vaha na huaa| isame mUla kAraNa Apa bhIra prakRtike haiN| ApakI bhIru prakRti itanI hai ki maiM inake yahA~ bhojana karane lagUMgA to loga mujhe kyA kahege ? yaha ApakI kalpanA niHsAra hai, loga kyA kahege ? hajAroM manuSya sumArga para aajaaveNge| Ajakala ahiMsA tattvakI ora logoM kI dRSTi jhuka rahI hai so isakA mUla kAraNa yaha hai ki ahisA AtmAkI svaccha paryAya hai| 'ahiMsA hI dharma hai| isakA artha yaha hai ki jaba AtmAme mohAdi pariNAma nahIM rahatA taba AtmA tanmaya ho jAtA hai / ahisA kisI eka jAti yA eka varNa vizeSakA dharma nahIM hai| jisa AtmAme jisa kAla tathA jisa kSetrame rAgAdi pariNAma nahIM hote haiM usIke pUrNa ahisA dharma hotA hai| Apane hI to sunAyA thA ki Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA __ AtmAme rAgAdi bhAvoMkA utpanna na honA ahisA hai aura unhIMkA utpanna honA hisA hai| astu, hamako aisI pravRtti karanA cAhiye jo hamArI pravRtti para padArthoMke saMsargase dUSita na ho| Apa loga na to svayaM ahisA dharma pAlate haiM aura na para ko usakI zikSA dete haiN| hama loga bhI nutane ajJAnI ho rahe haiM ki Apase dharma cAhate haiN| jo dharma Apa pAlate haiM vaha hama bhI pAla sakate haiN| hamane yaha samajJa rakkhA hai ki Apa loga hI dharmake upadeSTA haiN| Apako dAna denese hame puNyavandha hotA hai yaha bhrama nikala gyaa| Apa loga bhayabhIta haiM, bar3e Adamiyo kI hA~ me hA~ milAnevAle haiM, unake viruddha akSara bhI nahIM bola skte| arthAt unakI bAta cAhe Agama viruddha ho Apa loga usakA pratyuttara na deveMge athavA hA~ me hA~ milA deveNge| parantu isase hame kyA ? jaisA Apako ruce vaisA karo.... . .. "itanA kaha kara vaha to cale gaye, hama niruttara raha gye| pazcAt vahA~se gamana kara eka sthAname nivAsa kiyA / sAnanda rAtri vyatIta kara cala diye| bhojanAdikI vyavasthA huI, madhyAnhoparAnta zrI paM0 rAjendrakumAra jI mahAmaMtrI sadalabala A gye| mahAna samAroha ho gayA aura Anandase zra jambUsvAmIkI nirvANa bhUmi pahu~ca gye| pahu~cate hI smRti paTalameM pichalI bAta yAda A gaI ki yaha vahI bhUmi hai jahA~ para zrI jaina mahAvidyAlayakI sthApanA huI thI aura maiMne bhI jisame raha kara adhyayana kiyA thaa| Aja kala di0 jaina saMghakA kAryAlaya yahIM para hai / aneka sundara bhavana saMghake haiM, eka sararavatI bhavana bhI hai| eka digambara jaina guru kula bhI hai jisameM iNTara taka par3hAI hotI hai| hama logoMkA Atithya satkAra honeke vAda sundara bhavanoMmeM nivAsa karAyA gyaa| saMghakA vArSikotsava thA jisake sabhApati zrImAn sara seTha hukamacandrajI Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mathurAmeM jaina saMghakA adhivezana 27 sAhaba indauravAle the| samArohake sAtha ApakA svAgata kiyA gyaa| Apa atyanta puNyazAlI jIva haiN| dharmake rakSaka tathA svayaM dharmAtmA hai / java koI Apatti dharma para AtI hai taba Apa use saba prakArase nivAraNa karanekA prayatna karate haiN| Apane sabhApatikA bhASaNa dete hue kahA hai ki vartamAname jainadharmakA vikAsa karanA iSTa hai to sarva prathama AtmavizvAsa karo tathA saMyama guNakA vikAsa karo, udAra hRdaya bano, parakI nindA tathA AtmaprazaMsA tyAgo, kevala galpavAdame samaya na khoo| bhASaNa dete hue Apane kahA ki isa samaya hama sabako paraspara manomAlinyakA tyAga kara saujanyabhAvase dharmakI prabhAvanA karanA caahiye| kevala vyAkhyAnoMse kalyANa na hogA, jo bAta vyAkhyAnoMme AtI hai use kartavyapathame AnA cAhiye bAta kahana bhU paga dharana karaNa khaDaga pada dhAra / __karanI kara kathanI kareM te virale saMsAra || arthAt vAtakA kahanA koI kaThina nahIM jo kahA jAve use kartavyame lAnA caahiye| Aja hara eka vaktA honekI ceSTA karatA hai-pratyeka mAnava upadeSTA bananA cAhatA hai, zrotA va ziSya koI nahIM bananA cAhatA / astu, kAlakA prabhAva hai, hamako jo kahanA thA kaha diyaa| jainasaMghakI rakSAke liye Apane 25000) paccIsa hajArakA dAna kiyA / upasthita janatAne bhI yathAzakti dAna diyaa| isI avasara para vidvatpariSadkI kAryakAriNIkI baiThaka bhI thI jisame paM0 phUlacandrajI banArasa, paM0 kailAzacandrajI vanArasa, paM0 dayAcandrajI, paM0 pannAlAlajI sAgara, paM0 vAbUlAlajI indaura, paM0 khuzahAlacandra jI banArasa, baMzIdharajI vInA, pa0 nemIcandrajI ArA, paM0 jaganmohanalAlajI kaTanI Adi aneka vidvAn padhAre the| vaiThakame vicAraNIya viSaya the mAnavamAtrako darzanAdhikAra, Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA prAcIna dassA zuddhi Adi / jina para upasthita vidvAnoMme pakSa vipakSako lekara kAphI carcA huI parantu antameM nirNaya kucha nahIM ho skaa| yadi vidvAn parasparakA manomAlinya tyAga kisI kAryako uThAveM to unase vaha zakti hai jise koI rokane ke liye samartha nahIM parantu parasparakA manomAlinya unakI zaktiko kuNThita kiye hue hai / 'vizva zAnti aura jainadharma' isa viSaya para nibandha likhAnekA vicAra sthira huA / jaina saMghame zrI paM0 rAjendrakumArajI atyanta utsAhI aura karmaTha vyakti haiM / saMghakA vartamAna rUpa unhIM ke purupArthakA phala hai / eka dina Apake yahA~ bhojana huA Apane syAdvAda vidyAlaya vanArasako 501 ) denA svIkRta kiyA / isI taraha eka dina seTha bhagavAnadAsajIke yahA~ AhAra huA / seThAnI zrI vaccharAjajI lADanU~vAloMkI putrI haiM / inhoMne bhI syAdvAda vidyAlayako 2000) denA aMgIkAra kiyA / seTha bhagavAnadAsajI saumya vyakti haiM | Apa navayuvaka hote hue bhI sajjanatAse bhare hue haiM / ToMgyAjI bhI yahA~ para prasiddha vyakti haiM / Apake prabandhase yahA~ rathayAtrA mahatI prabhAvanA ke sAtha huii| vAharake bhI manuSya Aye / tIna dina taka acchI cahala pahala rahI / anantara melA vighaTa gayA / yahA~ zrI vinayakumArajI 'pathika' saMghameM rahate haiM jo jAtyA brAhmaNa haiM tathA kavitA acchI karate haiM kavitA karanekI paddhati prAyaH pratyekako nahIM AtI, yaha bhI eka katA hai / ekAnta cintanake samaya nimnAGkita vicAra utpanna hue 28 'logoMme dharmake prati mahAn zraddhA hai kintu dharmAtmAoM kA abhAva hai| loga pratiSTA cAhate haiM parantu dharmako Adara nahIM dete / mohake prati Adara hai dharmake prati Adara nahIM / dharma AtmIya vastu hai usakA Adara viralA hI karatA hai / jo Adara karatA hai vahI saMsArase pAra hotA hai / ' Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mathurAmeM jaina saghakA adhivezana 'sAgarake samAna manuSyako gambhIra honA caahiye| siMhake sahaza usakI prakRti honA cAhiye / zaratAkI parAkASThA honA hI manupyake liye laukika aura pAramArthika sukhakI jananI hai| pAramArthika sukha kahIM nahIM, kevala laukika sukhakI AzA tyAga denA hI paramArtha sukhakI prAptikA upAya hai! sukha zaktikA vikAsa pAkulatAke abhAvase hotA hai|' _ 'bhagavan | tuma acintya zaktike svatvame kyoM dara darake bhikSuka bana rahe ho ? bhagavanse tAtparya svAtmAse hai| yadi tuma apaneko saMbhAlo to phira jagatko prasanna karanekI AvazyakatA nhiiN|' ___"saMsArase uddhAra karaneke artha to rAgAdi nivRtti honI cAhiye parantu hamArA lakSya usa pavitra mArgakI ora nahIM jaataa| kevala jisase rAgAdi puSTa hoM usI ora agresara hotA hai / anAdi kAlase para padArthoMko apanA mAna rakkhA hai usI ora dRSTi jAtI haikalyANa mArgase vimukha rahate haiN|' 'sukhakA kAraNa kyA hai kucha samajhameM nahIM aataa| yadi vAhya padArthoM ko mAnA jAve taba to anAdikAlase inhIM padArthoMko arjana karate karate ananta bhava vyatIta ho gaye parantu sukha nahIM paayaa| isa paryAyame yathAyogya bahuta kucha prayatna kiyA parantu kucha bhI zAnti na milii|' ___'saMsArase koI bhI padArtha sthira nahIM jo Aja hai vaha kala nahIM rhegaa| saMsAra kSaNabhaMgura hai isame Azcarya kI bAta nhiiN| hamArI Ayu 74 varSa kI ho gaI parantu zAntikA leza bhI nahIM AyA aura na AnekI saMbhAvanA hai, kyoMki mArga jo hai usase hama viruddha cala rahe haiN| yadi sumArga para calate to avazya zAntikA AsvAda AtA parantu yahA~ to ulTI gaGgA bahAnA cAhate haiN| dhika isa vicArako jo manuSyajanmakI anarthakatA kara rahA hai| kevala Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA galpavAdame janma gamA diyaa| vAhya prazaMsAkA lobhI mahAn yApI hai|' 'logoM kI antaraGga bhAvanA tyAgIke prati nirmala hai kintu isa samaya tyAgIvarga utanA nirmala nhiiN|' ___'hama bahuta hI durvala prakRtike manuSya haiM, hara kisIko nimitta mAna lete haiM, apane Apa cakrameM A jAte haiM, anyako vyartha hI upAlambha dete haiM, koI dravya kisIkA bigAr3a sudhAra karanevAlA nahIM "yaha mukhase kahate haiM parantu usa para amala nhiiN| kevala galpavAda hai| bar3e bar3e vidvAn vyAkhyAna dete haiM parantu usa para amala nahIM krte|' __ mathurAse calate calate padmapurAName varNita mathurApurIkA prAcIna vaibhava eka vAra punaH smRtime A gyaa| ___yahA~ para madhu rAjAkA zatrughna ke sAtha yuddha huA / zatrughnane chalase usake zastrAgArako svAdhIna kara liyA / astrAdike abhAvame rAjA madhu zatrughnase parAjita ho gayA kintu gajake Upara sthita jarjarita zarIravAle madhune anityatvAdi anuprekSAoMkA cintana kara digandhara vepakA avalambana kiyaa| usI samaya zatrughnane AtmIya aparAdha kI kSamA mAMgI-he prabho / mujha mohI jIvane jo ApakA aparAdha kiyA vaha Apake to kSamya hai hI mai mohase kSamA mAMga rahA huuN| alIgar3hakA vaibhava mathurAse calate hI cittame saMghase viraktatA ho gaI / viraktatAkA kAraNa parako apanA mAnanA hai| vaha apanA hotA nahIM, kevala parame nijatva kalpanA hI duHkhadAyI hai| calakara vasugA~vama Thahara gaye / yahA~ke ThAkura natthAsiMhajI bahuta hI sajjana haiM / yahIM para zrI manIrAma jATa milane AyA, bahuta hI sajjana thaa| usake yaha Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alIgar3hakA vaibhava 31 niyama thA ki hAthase upArjana kiyA hI merA dhana hai parAyA dhana na jAne anyAyopArjita ho tathA maiM kisIke prANa nahIM dukhAnA cAhatA / hama yahA~ purasAnakI dharmazAlAme Thahara gaye / yaha dharmazAlA eka vAla zAhakI hai bahuta hI sajjana haiM, atithi satkAra me acchI pravRtti hai, mandira bhI banA hai, rAmacandrajI kA upAsaka hai, aneka bhAI darzanake liye Ate haiM, yahA~kA jamAdAra bhalAmAnuSa hai / yahaoN se = mIla calakara hAtharasa pahu~ce / yahA~ para 6 mandira haiM / 1 mandira cahuta vaDA hai jisakA nirmANa vahuta hI sundara rItise huA hai isakI kurasI bahuta U~cI hai / yahA~ para manuSya bahuta hI sajjana haiM / yahA~ kanyApAThazAlAme Thahare kintu sthAna saMkIrNa thA / laghuzaMkAke liye sthAna ThIka nahIM thA, nAlIme pAnI jAtA thA jo Agama viruddha hai| bhojanake artha zrAvakoM ke ghara jAte the parantu mArga nirmala nahIM prAyaH zucikA sambandha mArgame bahuta rahatA hai / naye mandirameM sabhA huii| bAharase Aye hue vidvAnoMke vyAkhyAna manoraJjaka the| thoDA-sA samaya hamane bhI diyA / vyAkhyAna zravaNa kara manuSyoMke citta dravIbhUta ho gaye tathA maname zraddhA vizeSa ho gii| zraddhA kitanI hI dRr3ha kyoM na ho kintu AcAraNake pAlana vinA kevala zraddhA arthakarI nahIM / zraddhAke anurUpa jJAna bhI ho parantu AcaraNake binA vaha zraddhA aura jJAna svakArya karaneme samartha nahIM / hAtharasase sAsanI 7 mIla thA / lagAtAra calanese thaka gaye, jvara A gayA / zrI chedIlAlajIke Agrahase sAsanI Aye the / inake pitA bahuta hI dharmAtmA the / inake kaoNcakA kArakhAnA hai, vahA~ para inake pitAkA nivAsa rahatA thA, Apa nirantara IsarI Ate rahate the, dhArmika manuSya the, ApakI dharmaruci bahuta hI prazasta thI / IsarI Azrama me jitane gehUM vyaya hote the sava Apa dete the / ava ApakA svargavAsa ho gayA hai / Apake chedIlAla aura unake laghubhrAtA isa Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 merI jIvana gAthA prakAra do putra haiN| Apa logoMne vedI pratiSThA karAI jisame usa prAntake bahutase jainI bhAI aaye| Apake dvArA eka hAIskUla bhI sAsanIme cala rahA hai| bahuta hI sukhase yahA~ rahA / yahA~ para 1 vilakSaNa prathA dekhaneme AyI ki jisa samaya zrI jinendradevakA ratha nikala rahA thA usa samaya yahA~ke pratyeka jAtivAloMne zrI jinendradevako bheMTa kii| koI jAti usase mukta na thii| sarva hI janatAne zrI mahAvIra svAmIkI jaya bolii| yavana logoMne 40) bheTa kiyA tathA brAhmaNa evaM vaizyoMne bhagavAnkI AratI utaarii| kahA~ taka kahe carmakAroMne 200) kI bheMTa kii| kheda isa vAtakA hai, hamane mAna rakkhA hai ki dharmakA adhikAra hamArA hai| yaha kucha buddhimeM nahIM aataa| dharma vastu to kisIkI nahIM, sarva AtmA dharmake pAtra haiM, bAdhaka kAraNa jo haiM unheM dUra karanA caahiye| mAgha vadI 4 saMvat 2005 kA dina thaa| Aja vegase jvara A gyaa| maname aisA lagane lagA ki aba zArIrika zakti kSINa hotI nAtI hai / sambhava hai AyukA avasAna zIghra ho jAve ata kucha Atmahita karanA caahiye| kevala svAdhyAya Adime cittavRtti sthira karanA cAhiye, prapaJcoMmeM par3a vyartha dina vyaya karanA ucita nhiiN| saMsArakI dazAkA kheda karanA lAbhadAyaka nhiiN| dUsare dina sAdhAraNa sabhA thI, hamArA vyAkhyAna thA parantu hamase samaya para yathArtha vyAkhyAna na vana skaa| hamArI zArIrika zakti bahuta manda hA gaI haiM aba hama utane zaktizAlI nahIM ki 10:0 janatAme vyAkhyAna de skeN| aba to kevala 10 manuSyoMme vyAkhyAna de sakate haiN| zakti hrAsako dekhate hue ucita to yaha hai ki aba sarva vikalpoMkA tyAga kara kevala Atma-hita para dRSTipAta kreN| galpavAdake dina gaye, aba AtmakathAmeM rasika honA caahiye| Aja rAtriko punaH bAbA bhAgIrathajI kA darzana huA / Apane kahA Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alIgar3hakA vaibhava 'kyA cakrame phaiMsa apanI zaktikA durupayoga kara rahe ho ? AtmAkI zAnti para padArthoke sahakArase bandhaname par3atI hai aura bandhanase hI caturgatike cakrameM yaha jIva bhramaNa karatA hai| hama kyA kahe ? tumane zraddhAke anurUpa pravRtti nahIM kii| tyAga vaha vastu hai jo tyakta padArthakA vikalpa na ho tathA tyakta padArthake abhAvame anya vastukI icchA na ho| namakakA tyAga madhurakI icchA binA hI sundara hai| ___ agale dina prAtaH niyamasArakA pravacana huA / usameM zrI kundakRnda mahArAjane jo AvazyakakI vyAkhyA kI vaha bahuta hI hRdayagrAhI vyAkhyA hai / tathAhi jo Na havadi aNNavaso tassa du kamma bhaNaMti AvAsaM / kammaviNAsaNajogo Nidimaggo tti pijjutto // 141 // . arthAt jo jIva anyake vaza nahIM hotA hai use avaza kahate haiM aura usakA jo karma hai use avazya kahate haiN| vahI bhAva karma vinAza karaneke yogya hai.| usIko nivRti mArga hai aisA nirUpaNa kiyA hai| kundakunda svAmIkI bAta kyA kahe unakA to eka eka zabda aisA hai mAno amRtake sAgarameM avagAhana kara bAhara nikalA ho| loga hamAre jIvanacaritrakI carcA karate haiM parantu usame hai kyA ? jIvanacaritra usakA prazaMsanIya hotA hai jisake dvArA kucha Atmahita huA ho| hama to sAmAnya purupa haiM / kevala janma mAnuSakA pAyA parantu mAnuSa janma pAkara usake yogya kArya na kiyaa| mAnuSa janma pAkara kucha hita karanA cAhiye / / mAgha vadI ha saM0 2.05 ko madhyAhnakI sAmAyika pUrNa hote hote alIgar3hake mahAnubhAva A gaye jisase vahA~ ke liye prasthAna kara diyaa| yahA~se alIgar3ha 3 mIla thA / 1 mIla calakara vAgame Thahara Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAyA / gaye / vahA~se gAje-bAjeke sAtha khiranIsarAyake mandirame gye| Anandase darzana kara mandirakI dharmazAlAmeM Thahara gye| sthAna tyAgiyoMke Thaharane yogya nahIM / yadi vAstavameM dhArmika buddhi hai to tyAgIko gRhasthake madhyameM nahIM ThaharanA cAhiye / gRhasthoMke saMparkase buddhime vikAra ho jAtA hai aura vikAra hI AtmAko patita karatA hai ataH jinheM Atmahita karanA hai ve ina upadravose surakSita rhe| alIgar3ha vaha sthAna hai jahA~ para zrI svargIya paNDita daulatarAmajI sAhavakA janmasthAna thaa| ApakA pANDitya vahuta hI prazasta thA, Apake bhajanoMme samayasAra gommaTasAra Adi granyoMke bhAva bhare hue haiN| chahaDhAlA to ApakI itanI sundara racanA hai ki usake acchI taraha jJAnameM Ane para AdamI paNDita bana sakatA hai| paNDita hI nahIM mokSamArgakA pAtra bana sakatA hai / 'sakala jJeya jJAyaka tadapi' stotrameM samasta siddhAntakI kukSI batA dI hai| stavana karanekA yathArtha mArgapradarzana kara diyA hai| yahIM para vartamAname paNDita zrIlAlajI haiN| Apa saMskRtake praur3ha vidvAna haiN| ApakI zraddhA vIsa panthake Upara dRr3ha ho gaI hai| Apa pahale khar3e hokara pUjA karate the, ava baiThakara karane lage haiM tathA apane pakSako AgamAnukUla puSTa karate haiN| hamArA Apase prAcIna paricaya hai / Apake putra kamalakumArajI haiN| Apane madhyamA taka vyAkaraNakA adhyayana kiyA hai| paNDitajIke pitA paM0 pyArelAlajI dharmazAstrake uttama vidvAna the / gommaTasArAdi granthoMke marmajJa the| chahaDhAlAke arthako ghaNToM nirUpaNa kara sabhA ko prasanna kara dete the| Apake taka vahuta prabala zaktimaya the| acche acche vaktA Apako mAnate the| ApakI zraddhA digambara AmnAyame terApanthako mAnanekI thii| hama to unako apanA hitaiSI 1.ava zrApakA dehAnta ho gayA hai / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alIgar3hakA vaibhava mAnate the, kyoMki unhIMke upadezase jainadharmake adhyayanameM hamArI ruci huI thii| Apake dvArA jaina janatAmeM svAdhyAyakA vizeSa pracAra huaa| Apa jainadharmakI vRddhikA nirantara prayatna karate the| yahIM para eka chIpITolA hai / vahA~ para 3 jina mandira haiN| isI TolA me zrI hakIma kalyANarAya jI rahate the / Apa mahAsabhAke mukhya upadezaka the| Apake dvArA mahAsabhAkA sAtizaya pracAra huaa| isa TolAme 1 mandirameM zrI mahAvIra svAmIkI padmAsana pratimA bahuta hI ramya virAjamAna hai jise avalokana kara parama zAntikA paricaya hotA hai| yahA~ bAgake mandirameM sArvajanika sabhA huI jisame bahuta vaktAoke bhASaNa hue| merA bhI vyAkhyAna huaa| maiM vRddhAvasthAke kAraNa pUrNa rUpase vyAkhyAna nahIM de sakatA phira bhI jo kucha kahatA hUM hRdayase kahatA huuN| merA abhiprAya yaha hai ki AtmA apane hI aparAdhase saMsArI banA hai aura apane hI prayatnase mukta ho jAtA hai| jaba yaha AtmA mohI rAgI dveSI hotA hai taba svayaM saMsArI ho jAtA hai tathA jaba rAga dvepa mohako tyAga detA hai taba svayaM mukta ho jAtA hai, ataH jinhe saMsAra bandhanase chUTanA hai unheM ucita hai ki rAga dveSa moha chodd'eN| AtmapariNatiko nirmala vanAneke jo upAya haiM unameM sarvazreSTha AtmAvabodha hai / parase! bhinna apaneko mAno, bhedavijJAna hI ainI vastu hai jo AtmAkA bodha karatA hai / svAtmavodhake vinA rAga dvepakA abhAva honA ati kaThina kyA asaMbhava hai ataH AvazyakatA isa bAtakI hai ki tattvajJAna sampAdana kiyA jAya / tattvajJAnakA kAraNa AgamajJAna hai| prAgamajJAnake liye yathAzakti vyAkaraNa nyAya tathA alaMkAra zAstrakA abhyAsa karanA caahiye| meM bolane Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 merI jIvana gAthA bahuta durbala hogayA hUM, kyoMki merI yaha dRr3ha zraddhA hai ki maiM jo kahatA hUM usakA svayaM to pAlana nahIM karatA anyase kyA kahUM ? yahI kAraNa hai ki maiM upadezame saMkoca karatA huuN| vAstavame vahI AtmA sukhakA pAna ho sakatA hai jo kathanapara ArUr3ha hotA hai| na to hama svayaM tadrUpa honekI ceSTA karate haiM aura na anya para usakA prabhAva DAla sakate haiN| isakA mUla kAraNa kevala kapAyakI kRzatAkA abhAva hai| usa AtmAko hI upadeza denekA adhikAra hai jo svayaM mArgapara cle| kevala zabdoMkI madhuratA aura saralatA anya para prabhAva nahIM DAla sakatI / ucita to yaha hai ki hameM isa vAtakA prayatna karanA cAhiye ki hama prathama usa para amala kareM anantara parako vatAnekI ceSTA kareM tabhI saphala ho sakate haiN| pratidina sundara vicAra AtmAme Ate haiM parantu una para ArUr3ha nahIM hote ataH jaise Aye vaise na Aye, kucha lAbha nhiiN| kevala kathAvAdase koI lAbha nahIM, lAbha to usa para hRdayase amala karaneme hai| dehalIsa paM0 rAjendrakumAra jI zAstrI A gaye aura paM0 candramauli jA hamAre sAtha hI the| Apa logoMke bhI uttama vyAkhyAna hue| parantu svabhAvame parivartana honA kaThina hai| svabhAvase tAtparya para nimittaka bhAvoMse hai| anAdikAlase hamArI pravRtti AhArAdi saMjJAoma hA rahI haiN| prAtmAkA svabhAva jJAyaka bhAva hai| jJAyaka bhAvame jJayakA anubhava honA hI kaSTakara hai| alIgar3hase calakara vAgake mandirame aaye| vahAM 1 ghaNTA rhe| hakIma indramaNi jIne vyAkhyAna diyaa| yahAMse calane para vijalIvAloMne vahuta rokA para hama loga nahIM ruke| logoMme bhakti bahuta hai parantu bhakti jisakI kI jAtI hai vaha pAtra nahIM, veSamAtra haiN| kucha bhI ho, alIgar3hakA pahalA vaibhava calate calate A~khoMke sAmana bhUlane lgaa| Page #54 -------------------------------------------------------------------------- Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vrimmer KA guhAnAle 5 mIla calakara eka sthAna para bhojana kiyaa| [0 37 7 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meraThakI ora alIgar3hase bhAkurI 6 mIla hai| yahA~ para Thahara gaye / prAtaHkAla yahA~se 4 mIla calakara nagariyAkI dharmazAlAmeM bhojana kiyaa| 121 baje sAmAyika kara cala diye aura 3 baje guhAnAkI dharmazAlAme Thahara gaye / yahA~ para 1 bAga hai| bIcameM 1 choTA sA sarovara hai| usameM zivajIkA mandira hai| vAga sundara hai| yahA~ para alIgar3hase 5 manuSya Aye / unase svAdhyAyakI bAta huI to uttara milA karate haiN| hama itarako upadeza dAnameM catura haiM svayaM karanemeM asamartha haiN| kevala veSa banA liyA aura parako upadeza dekara mahAn bananekA prayatna hai / yaha saba mohakA vilAsa hai| guhAnAse 5 mIla calakara eka sthAna para bhojana kiyA / yahA~ para 1 agravAla manuSya bahuta hI sajjana thA jisakA nAma mujhe smRta nahIM rahA / usane gharase lAkara '2 sera gur3a, ATA, namaka, dugdha saMghake anya logoMke bhojanake liye diyA / bahuta hI zraddhAse bhojana kraayaa| jainI logoMkI apekSA inameM zraddhA nyUna nahIM parantu jainI tyAgI isakA pracAra nahIM krte| yahA~se calakara damArAmeM 1 vaizyakI dUkAnameM Thahara gye| sthAna to acchA thA parantu makSikAoMkI bahulatAse khinna rhe| hama 6AdamI yahA~ raha gye| bAkI saba loga khurajA cale gaye / grAma hai, jalavAyu uttama hai / yahA~ eka vedAntI ThAkura mile, zAntapariNAmI the| saM0 2005 mAgha sudI 3 ko prAtaH 10 baje khurajA pahu~ca gaye / yaha vahI khurajA hai jahA~ para rANIvAle prasiddha seTha rahate the| unhIMke Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA mukhya putra seTha mevArAmajI the jo seTha hI nahIM usa samayake pramukha vidvAn the| usa samaya ApakI gaNanA vidvAnoMmeM hI nahIM pramukha seThoMme bhI thii| Apa vidyAke rasika the| eka saMskRta viyAlaya bhI Apake dvArA calatA thA jisameM 25 chAtra adhyayana karate the| chAtroMko mojanAcchAdana ApakI taraphase thaa| kvInsa kAleja banArasakI madhyamA parIkSA taka vyAkaraNa nyAya kAvyakA adhyayana hotA thaa| Apa svayaM adhyayana adhyApana karate karAte the| Apa vidvAn hI na the baktA aura bAgmI bhI the tathA AryasamAjake vidvAnoMse zAstrArtha bhI karate the| yahA~ para paM0 tejapAla jI bhI prasiddha vidvAn the, Apa vidvAn hI nahIM dhanADhya bhI the| yahIM para paNDita nainasukhadAsajI the jo strI sabhAmeM zAstra par3hate the| yahIM para zrIseTha mevArAma jIke cAcA seTha amRtalAlajI the jo atyanta dharmAtmA aura zAstrake vaktA the| ApakI pravRtti Arambhase bahuta bhayabhIta rahatI thI / bahu ArambhakI Apa nirantara nindA karate the / milake kAryoMse Apako mahatI ghRNA thii| Apa chAtroMko nirantara dAna dete the| Apa sAta bhAI the, sAtoM hI sampanna aura dhArmika vicAroMke the| maiMne bhI khurjAmeM vidyAbhyAsa kiyA thaa| banArasakI prathamA parIkSA yahIMse dI thii| yahIM para nyAya par3hanA prArambha kiyA thaa| paNDita caNDIprasAdajI jo ki vyAkaraNake niSNAta vidvAn the unase par3hanA zurU kiyA thaa| seTha mevArAmajI una dinoM muktAvalI AdikA adhyayana kara cuke the| vyAkaraNakI madhyama parIkSA uttIrNa ho cuke the| yahA~ para 1 sundaralAla vaizya the jo vahuta vyutpanna the| __ vartamAnameM seTha mevArAmajIke suputra zAntiprasAdajI bahuta hI yogya haiN| unake ghara AhAra huA, zrApa bahuta kuzala haiM, dharmame ApakI ruci bahuta hai, tattvajJAnake sampAdanameM bahuta prayatnazIla ' Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 meraThakI ora haiN| Apake kamarAme sarasvatIbhavana hai| saba tarahakI pustakeM Apake bhaNDArameM vidyamAna haiN| hastalikhita zAstra bhI 100 hoNge| satyArthaprakAza bhI prAyaH jitane prakArake mudrita haiM sarva yahA~ para haiN| prAyaH mudrita sabhI purANa inake pAsa hai| Apake kuTumbakI lagabhaga 100 janasaMkhyA hogii| pramukha vyakti yahIM para rahate haiN| khurjA pAte hI pichale dina smRti paTalameM addhita ho gye| usa jyotiSIkI bhaviSyavANI bhI yAda A gaI jisane kahA thA ki tuma vaizAkhake bAda khurjA na rhoge| mohajanya saMskAra jaba taka AtmAme vidyamAna rahate haiM taba taka yaha cakra calatA rahatA hai| jaba taka antaraGgase mUrchA nahIM jAtI taba taka kucha nahIM hotaa| kevala vikalpamAlA hai / mohake pariNAmoMmeM jo jo kriyA hotI hai karanA par3atI hai| AnandakA utthAna to kaSAya bhAvake abhAvame hotA hai| galpavAdase yathArtha vastukA lAbha nhiiN| saMsArame aneka prakArakI ApattiyA~ haiM jinhe yaha jIva mAhavaza sahana karatA huA bhI unase udAsIna nahIM hotaa| khurjAmeM 3 dina raha kara cala diye / naharake vAMdha para aaye| pAnI var3e vegase varasA aura hama loga mArga bhUla gaye parantu zrI cidAnandajIke pratApase usa viruddha mArgako tyAga kara anAyAsa hI sarala mArgapara A gye| rAtri hote hote eka grAmameM pahuMca gye| yahAM jisake gRhame nivAsa kiyA thA vaha kSatriyakA thaa| rAtrime unakI mAMne mere pAsa eka caddara dekhakara baDI hI dayA dikhlaaii| bolI-vAvA ! zaradI bahuta par3atI hai, rAtriko nIMda na AvegI, mere yahAM navIna sauDa (rajAI) rakkhI hai, abhI taka hama logoke kAmame nahIM AI, Apa use lekara rAtriko sukha pUrvaka so jAiye aura maiM dUdha lAtI hU~ use pAna kara lIjiye, khurjAse Aye ho thaka gaye hoge, isase adhika hama kara hI kyA sakatI haiM ? AzA hai hamArI Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA prArthanAko Apa bhana na kreNge| maiMne kahA-mAM jI ! maiM yahI vastra or3hatA hUM tathA rAtriko kucha khAna pAna nahIM karatA huuN| bur3hiyA mA~ suna kara bahuta udAsIna ho volI-mujhako bahuta hI kleza huaa| ava eka prArthanA karatI hU~ ki prAtaH kAla mere yahA~ bhojana kara prasthAna kreN| anantara hama loga zayana kara gye| prAtaHkAla huA sAmAyika kara calane lage to bUDhI mA~ A gaI aura bolI ki yaha kyA ho rahA hai ? hamane kahA-mA~ jI ! jA rahe haiN| vaha volI - yaha ziSTAcArake anukUla AcaraNa nhiiN| hamane kahA-mA~ / phira ghAma ho jaavegaa| usane kahA-yaha uttara ziSTAcArakA vighAtaka hai| acchA, tumhArI jo icchA so karo kintu 2) le jAo unake phala lekara saba loga vyavahArame lAnA tathA putrase bolI-veTA! gharake tA~gAmeM unakA sAmAna bheja do| hama loga bur3hiyA maki vyavahArase santuSTa ho cala diye aura mArgame usIke saujanya pUrNa vyavahArakI carcA karate rahe / usakA beTA mahAvIra rAjapUta 2 mIla taka pahu~cAne AyA aura mere vahuta Agraha karane para vApisa lauTA / mere manameM AyA ki yadi aise jIvoMko jainadharmakA yathArtha svarUpa dikhAyA jAya to bahuta janatAkA kalyANa hove / / khurjAse 4 mIla cala kara bulandazahara Agaye aura vahA~ vAloMne ziSTAcArake sAtha hameM mandirajIkI dharmazAlAme ThaharA diyaa| yahA~ para mandirajIke nIce bhAgameM mandirakI dukAnameM eka sajjana manihArIkI dukAna kiye the unhIMke ghara para bhojana huaa| Apa bahuta hI udAra vyakti the, ApakA vyApAra lAhaurama hotA thA, vahuta hI dhanADhya the parantu lAhaurake pAkistAnameM jAnase Apa yahA~ A gaye aura ApakI sammattikA bahuta bhAga vahA~ hI raha gyaa| isakA Apako kheda na thA, Apake hRdayase yahI vAkya nikale ki saMsArameM yahI hotA hai| jahA~ para sahasroM narezoMko Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * meraThakI ora 4. paramparAgata adhikAroMse vaJcita honA par3A tathA aMgrejoMkA akhaNDa pratApa asta ho gayAM vahA~ hamArI isa dazA para AzcaryakI kauna vAta hai ? athavA anyakI kathA tyAgoM Apa svayaM apanI dazAko dekho| kyA cAlIsa varSa pahale Apa isI taraha yaSTike sahAre calate the ? astu, isa kathAko chor3o aura mandirameM zAstra pravacana kIjiye / anukUla kAraNake sadbhAvase cittame zAntikA paricaya huaa| AtmAnuzAsanakA svAdhyAya kiyA- - - - - .. zrI guNabhadrAcAryakA kahanA hai ki he Atman / tuma duHkhase bhayabhIta hote ho aura sukhakI vA~chA karate ho ataH jo tumhe abhISTa hai usIkA hama anuzAsana kreNge| dekhA jAtA hai saMsArameM prANImAtra duHkhase Darate haiM aura sukhakI abhilASA karate haiM / yadi unakI abhilASAke anukUla unheM mArga mila jAtA hai to unakI AtmAko zAnti ho jAtI hai parantu yaha saMsAra hai, ananta duHkhoMkA bhaNDAra hai isameM anukUla mArgadarzakoMkI atyanta truTi hai.| . . . . . janA dhanAzca vAcAlAH sulabhAH syuvthotthitaaH| durlabhA ghantarArdrA ye jagadamyujihIrSavaH // . arthAt saMsArameM aise manuSya aura megha sulabha haiM jo vAcAla aura vRthA garjanA karanevAle haiN| jagatke manuSyoMko vyAmohameM DAlanevAle zabdoMkI sundara sundara racanA dvArA apaneko kRtakRtya mAnanevAle manuSyoMkI gaNanAtIta saMkhyA hai isI prakAra ghaTATopase garjana karanevAlI agaNita meghamAlAe~ AkAzapathameM prakaTa hokara vilIna ho jAtI haiM parantu jalazUnya honeke kAraNa jagatkI upakAriNI nahIM hotii| ataH bandhuvarga! jo vaktA AtmahitakA upadeza kareM mandakaSAyI ho, nirlobha, nirmAna, nirmAya tathA kSamA guNa saMyukta hoM unake mukhase zAstra zravaNa kara AtmakalyANake Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA mArgame laga jaao| manuSya janmakA lAbha ati kaThina hai, saMyamakA sAdhana isI paryAyame hotA hai| saba prakArakI yogyatA yahA~ hai / nArakI to ananta duHkhake hI pAtra haiN| tiryaJcoMme bhI vahubhAga nirantara paryAya buddhime hI kAla pUrNa karatA hai| kucha anya tiryaJca saMjJI paryAyake pAtra hote haiN| uname adhikAMza to mahAhiMsaka krUra hI janma pAte haiN| kucha sarala-bhadra bhI hote haiN| ina donoM prakArake tiryaJcomeM jinake mana hai ve samyagdarzana aura dezasaMyamake pAtra haiM parantu virale haiM / devoM me zubhopayogake kAryoMkI mukhyatA hai parantu kitanA hI prayatna kareM saMyamase vaJcita hI rahate haiN| manda kaSAya haiM, zuklalezyA taka ho sakatI hai parantu vaha lezyA manuSya paryAptameM saMbhavanIya zuklalezyAse nyUna hI hai| manuSya janmameM saMsAra nAzakA sAkSAt. kAraNa jo ratnatraya hai vaha ho sakatA hai / manuSya hI mahAvratakA pAtra ho sakatA hai| aise nirmala manuSya janmako pA kara paJcendriyoMke viSayame lIna ho kho denA buddhikA durupayoga hai| Apa loga sampanna haiM, nIroga haiM aura sAdhana acche haiN| yadi isa uttama avasarako pA kara Atmahitase vaJcita rahe to antame pazcAttApa hI raha nAvegA, ataH jahA~ taka vane AtmatattvakI rakSA kro| usase adhika maiM nahIM jaantaa| aba hamako jAnA hai Apa loga Anandase rhiye|| pravacanake bAda bulandazaharase 4 mIla cala kara eka kUpa para vizrAmake artha raha gaye aura 15 minaTake anantara vahA~se prasthAna kara 2 mIlake uparAnta eka dharmazAlAme Thahara gye| dharmazAlAke samIpa hI eka zivAlaya thA, usame sAyaMkAla bahutase bhadra manupya pAye aura sandhyA vandana kara cale gye| antameM 1 mahAzayane prazna kiyA ki saMsArame manuSyakA kyA karttavya hai ? yaha to mahAduHkhakA sAgara hai ? praznake uttarame maiMne kahA-dukha kyA hai? vaha mahAzaya vole Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meraThakI ora jo nAnA prakArakI abhilASAe~ hotI haiM vahI duHkha hai| maiMne kahAjaba yaha nizcaya ho gayA ki abhilASAe~ hI duHkha hai taba inhe tyAganA hI du.khanivRttikA upAya hai| kisIse pUchanekI AvazyakatA. nhii| itanA hI mAmika tattvavettA kahege / duHkha nivRttikA upAya jaba yahI hai tava duHkhake mUla kAraNoMse apaneko surakSita rakhanA manuSyakA kartavya anAyAsa siddha hai| AjakI kathA to pratyakSa hI hai / saMsArame jisakI AvazyakatAe~ jitanI adhika hoMgI vaha utanA hI adhika duHkhakA pAtra hogaa| jitanI kama abhilASAeM hogI vaha utanA hI kama duHkhakA pAtra hogA isase adhika upadeza kalyANamArgakA hai nhiiN| duHkhakA mUla kAraNa parame nijakI kalpanA hai| jisane isa kalpanAkI utpattiko rokA usane saMsArakA bIja hI uccheda kara ddaalaa| deva guru aura AgamakI upAsanAkA bhI yahI sAra hai| yadi moha naSTa ho gayA to viSAkta dantake vinA sarpa jisa prakAra phaNa paTakatA rahe para kucha ahita karaneko samartha nahIM usI prakAra anya vibhAva kAma karatA rahe para AtmAkA kucha padArtha vigAr3a nahIM sakatA ise hama aura Apa jAnate haiM / yadi vizeSa jAnanekI icchA ho to viziSTa vidvAnoMke pAsa jAo / merA uttara suna usakA citta gadgada ho gyaa|| __ yahA~ rAtriko ThaNDakA bahuta prakopa huA parantu jaba nirupAya koI upadrava A jAtA hai taba eka santoSa itanA pravala upAya hai kiusase vaha upadrava vinA kisI upAyake svayameva zAnta ho jAtA hai| yahA~se prAtaHkAla cale / lagabhaga 6 mIla cale hoMge ki eka vaiSNava dharmako mAnanevAlI mahilA AI aura usane bahutase phala samarpaNa kiye / bahuta hI Adarase usane kahA ki hamArA bhAratavarSa-deza Aja jo durdazApanna ho rahA hai usakA mUla kAraNa sAdhu logoMkA abhAva hai| prathama to sAdhuvarga hI yathArtha nahIM aura jo kucha hai vaha Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 merI jIvana gAthA apane parigrahameM lIna hai / koI upadeza bhI dete haiM to tamAkhU chor3o, bhA~ga chor3o, rAtriko mata khAo " yaha upadeza nahIM dete, kyoMki ve svayaM ina vyasanoke zikAra rahate haiN| yathArtha upadezake abhAvameM hI dezakA naitika cAritra nirmala honekI jagaha malina ho rahA hai / yadyapi sampradAya bheda honese bhinna bhinna sampradAyake sAdhu haiM tathApi AtmAko caitanya mAnanA paJca pApa tyAganA yaha to prANimAtrake liye upadeza denA cAhiye / isame kyA hAni hai ? athavA yaha to dUra raho prathama to upadeza hI nahIM dete / yadi dete bhI haiM to aisA upadeza dekheMge jisakA sAmAnya manuSyoMko bodha bhI nahIM hogA ki mahArAja kyA kaha rahe haiM ? Apa paidala yAtrA karate haiM yaha bahuta hI uttama hai parantu Apa jo Apake parikarameM haiM unheM upadeza deveMge yA jahA~ jaina janatA mila jAvegI vahA~ upadeza deveNge| hama logoM ko Apake paidala bhramaNase kyA lAbha ? Apako to sarva prANivargake sAtha dhArmika prema rakhanA caahiye| dharma to dharmIkA hotA hai| hama bhI to dhamI (AtmA) haiM ataH hamako bhI dharmakA tattva samajhAnA caahiye| merA to dRr3hatama vizvAsa hai ki yadi vaktA subodha aura dayAlu hai to zrotAgaNa usase avazya lAbha utthaaveNge| hama loga itane saMkucita vicArake ho gaye haiM ki itarako dIna samajha sadupadezase vaMcita rakhate haiN| maiM to isakA artha yaha jAnatI hU ki jo vaktA svayaM mokSamArgase vazcita hai vaha itarako usase lAbhAnvita kaise kara sakatA hai ? ataH merI Apase namra prArthanA hai ki Apa apanI paidala yAtrAkA yathArtha lAbha uThAveM / vaha lAbha Apa tabhI uThA sakeMge jaba dharmakA upadeza prANImAtrake liye zravaNa kraaveNge| jo bAteM maiMne Apake samakSa pradazita kI yadi unameM kucha tathyAMza dRSTimeM Ave to unheM svIkRta karanA anyathA tyAga denaa| itanA bolanekA sAhasa maiMne Aja hI kiyA aura Apane suna liyA Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - meraThako aura yaha ApakI ziSTAcAratA hai / ava mai ApakA adhika samaya nahIM lenA cAhatI ....." itanA kaha praNAma kara vaha calI gii| ___ mahilA calI gaI aura hRdayake andara vicAroMkA eka saMgharSa chor3a gii| usake cale jAne para maiMne bahuta kucha mAnasika parizrama kiyaa| maname vicAra AyA ki kyoM tumhe eka abalA itanI zikSA de gaI ? kyoM usakA itanA dambha sAhasa huA ?maiM to usakA kathana zravaNa kara AtmIya durvalatA para dhyAna dene lgaa| vicAra kiyA ki 74 varSakI Ayu honevAlI hai parantu tumane Aja taka zAnti nahIM paaii| prathama to samyagdarzana honeke bAda AtmAme ananta saMsArakI vicchitti ho jAnese ananta hI zAnti AnA caahiye| apratyAkhyAnAvaraNa kaSAya zAntikI ghAtaka nahIM / kevala ISat saMyama jise dezasaMyama kahate haiM nahIM hone detI / dezasaMyama ghAtaka kaSAya AtmasvarUpake bodha honemeM bAdhaka nahIM / anantAnubandhI kapAyake abhAvame AtmA hara samaya cAhe svAtmopayogI ho cAhe para padArthoMke jJAnameM upayukta ho AtmazraddhAse vicalita nahIM hotaa| yahI kAraNa hai ki yaha sarva saMsArake kAryome vyagra rahane para bhI vyagra nahIM hotaa| usakI mahimA avarNanIya aura acintya hai| jisa dina samyagdarzana utpanna ho gayA usa dina AtmA katatvadharmakA svAmI miTa gyaa| __ajJAnake kAraNa hI yaha AtmA para padArthoMkA kartA banatA phiratA hai, ataH jaba ajJAnabhAvakI-moha mizrita jAnakI nivRtti ho jAtI hai taba yaha akartA ho jAtA hai| kisI padArthakA apane Apako kartA nahIM maantaa| jise isa tattvakI prApti ho cukI use aba cintA karanekI kauna sI bAta hai ? jisake pAsa 6666666) rupaye 63 paise aura 2 pAI ho gaI use koTyadhIza kahanA kucha atyukti nahIM parantu paramArthase abhI 1 pAIkI kamI.. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA use koTyadhIza nahIM kahane detii| isI prakAra ananta saMsArakA abhAva hone para bhI abhI usa jIvako hama sarvajJa-kevalI nahIM kaha skte| kahanekA tAtparya yaha hai ki jaba jIvake samyagdarzana ho jAtA hai usa samaya usakI AtmAmeM jo zAnti AtI hai usakA anubhava usI AtmAko hai anya koI kyA usakA nirUpaNa karegA ? itanA hone para bhI yadi vaha antaraGgase khinna rahatA hai to merI buddhimeM to use samyagdarzana nahIM huA / vyartha hI vratI vananekA mAna karatA hai / mokSamArgameM jo kucha kalA hai isI samyagdarzanakI hai / vivAhameM mukhyatA varakI hai varAtiyoMkI nhiiN| yadi vaha cagA hai to sarva parikara sAnanda hai / isake asadbhAvameM sarva parikarakA koI mUlya nahIM ataH hama jo rAtri dinazAntike artha rudana karate haiM usa rudanako chor3a denA cAhiye, kyoMki hama logoMkI jainadharmameM akATya zraddhA hai / zeSa truTi dUra karaneke artha puruSArtha karanA cAhiye / merA to yaha vizvAsa hai ki yadi dharmameM hamArI ruci hai to avazya hI hama mokSamArgake pAtra haiN| zrI samantabhadrasvAmIne kahA hai ki samyaktrake samAna zreyaskara aura mithyAtvake samAna azreyaskara anya nhiiN| astu isa viSayame vivAda na kara nirantara zAntabhAvoMkA upArjana kro|mnmeN yahI vicAra AyA ki-galpavAda mata karo, sahasA uttara mata do, haTha mata karo kisIko aniSTa mata bolo, jo ucita vAta ho usake kahanemeM saMkoca mata karo, Agamake pratikUla mata clo| na dhameM vAhya ceSTAme hai aura na adharma, usakA to sIdhA sambandha AtmAse hai| AtmAkI sattAkA anumApaka sukha duHkhakA anubhava hai tathA pratyabhijJAna bhI AtmAkI nityatAmeM kAraNa hai, pratyeka manuSya sukhakI abhilApA karatA hai| isI vicAra nimagnadazAmeM cala kara bulandazaharase 8 mIla Aye aura 1 dharmazAlAmeM Thahara gye| yahA~se 9 mIla cala kara Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meraThakI ora gulAvaTImeM zrI mohana jaisavAlakI dharmazAlAmeM Thahara gye| yahA~ para kaI bur3hiyoM AI aura kelA Adi car3hA gaI / unhoMne samajhA ki yaha ur3iyA vAyA haiN| abhI taka bhAratameM veSakA Adara hai| yahA~ para meraThase vAvU RpabhadAsa jI A gye| unhIMke yahA~ bhojana kiyA / Apa bahuta hI sajjana haiN| yahAMse 3 mIla calakara 1 dharmazAlAmeM Thahara gye| eka koTharI thI usImeM 5 AdamiyoMne gujara kiyaa| rAtriko zItakA bahuta prakopa thA / parantu antameM vaha prakopa gayA / prAtaHkAla 73 baje jaba dinakarakI sunahalI dhUpa sarva ora phaila gaI taba cle| kucha samaya bAda lagA brAhmaNoMke grAmameM pahuMca gaye, tagA loga apaneko tyAgI kahate haiM, ye loga dAna nahIM lete haiM dete haiN| tyAgakI mahattA samajhate haiM / jinake yahA~ Thahare the unakA pUrvaja bahuta vidvAn thaa| unake ghara bahutase granyoMkA saMgraha thA, ziSTa mAnava thA / meraThase do caukA A gaye the unhIMke yahA~ bhojana kiyaa| pichale dinoM eka mahilAne preraNA kI thI ki jahA~ jAo sarva hitake liye upadeza do, dharmakA pracAra karo para hamane usa para kucha bhI ceSTA na kii| Akhira saMskAra bhI to koI vastu hai| vAstavame yahI upekSA hamAre utkarSamai vAdhaka hai| yahA~se 2 koza calakara hApur3a aagye| yaha bahuta bhArI maNDI hai| yahA~ para vartanoMkA .mahAn vyApAra hai tathA yahA~ para 1 varSameM karor3oM rupayekA saTTA ho jAtA hai| sahasroM mana gur3a yahA~ para pratidina AtA hai| yahA~ para mandira bahuta sundara hai| pratimAe~ bhI atyanta manojJa haiM / Ajakala kArIgara bahuta nipuNa ho gaye haiN| darzana karaneke bAda zrIrAmacandrajIke gRhameM Aye / vahuta hI sundara gRha hai / Apake 3'suputra haiN| tInoM hI buddhimAn haiM / ApakA kula dhArmika hai, Apake yahA~ zuddha bhojana banatA hai tathA ApakI dAnameM pravRtti acchI hai| kanyAzAlAmeM zrI cau0 rAmacaraNalAla Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA sAgarakI bahina hai / yahA~ke manuSye bahuta hI sajjana haiN| 1 khaNDelavAla bhAIke vAgameM jo zaharase AdhA mIla hogA Thahara gaye / Apane sarva prakArakI vyavasthA kara dI, koI kaSTa nahIM hone diyA / mandirame 2 dina pravacana huA, manuSya saMkhNa acchI upasthita hotI thii| pravacana suna manuSya bahuta hI prasanna hue parantu vAstavameM jo vAta honA cAhiye vaha nahIM huI aura na honekI AzA hai, kyoMki loga UparI ADambarameM prasanna rahate haiM antaraGgakI dRSTi para dhyAna nahIM dete / kevala galpavAdame samaya vyaya karanA jAnate haiN| 1 dhamazAlA mandirake pAsa vana rahI hai / mandirake pAsa. vartana banAnevAle bahuta rahate hai| isase pravacanameM ativAdhA upasthita rahatI hai para koI upAya isa vighnake dUra karanekA nahIM hai| zAmako meraThavAle Aye aura meraTha calaneke liye prArthanA karane lage jisase hApur3avAloMme aura uname bahuta vivAda huA / hApur3ake manuSyoMko mere jAnekA bahuta kheda huA parantu pravAsa to pravAsa hI hai| pravAsase eka sthAna para kaise rahA jA sakatA hai| phalataH mAgha sudI 13 ko hApur3ase meraThakI ora prasthAna kara diyA / yahA~ nimnAMkita bhAva maname AyA 'kisIkI mAyAmeM na AnA''yahI buddhimattA haiM / jo kaho usa para dRr3ha raho, vyartha upadeSTA mata bano, kisIse ruSTa tathA prasanna mata hoo, kisI saMsthAse sambandha na rakkho, apane svarUpakA anu. bhavana karo, parakI cintA chor3o, koI kisIkA kucha upakAra nahIM kara saktA / ' - meraTha hApur3ase 4 mIla kailI Aye, eka jamIMdArake varaNDAme Thahara gaye. ati sajjana thaa| satkArase rakyA, dugdhAdi pAna karAnekI Page #68 -------------------------------------------------------------------------- Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . Vers da ... . RELATES! ' tadanantara calakara eka bAgame Thahara gye| [pR046] Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meraTha bahuta ceSTA kI parantu kisIne nahIM piyaa| yahA~se 3 mIla calakara kharakhoMdA A gye| yahA~ para eka tagA brAhmaNake ghara para Thahara gaye jo bahuta hI sajjana thA / inake vAvA tulasIrAma bahuta prasiddha puruSa the / nirantara dAname pravRtti rakhate the| yahA~ taka dayAlu the ki nija upayogake padArtha bhI parajanahitAya de dete the| aise puruSa bahuta kama hote haiN| yahA~ para meraThase eka caukA AyA thaa| usIme bhojana kiyaa| yaha grAma 6000 manuSyoMkI vastI hai| yahA~ para anivArya zikSA hai / saMskRtazAlA tathA hAIskUla hai / sava prakArakI suvidhA hai| vyApArakI maNDI hai| yahA~se 113 baje cala diye aura 1 mIla calakara mArgame sAmAyika kii| nagarake kolAhalase dUra nirjana sthAna para sAmAyika karanese cittame bahuta zAnti aaii| tadanantara calakara eka bAgameM Thahara gye| mAgha sudI pUrNimAko prAtaH tIna mIla calakara meraThase isI ora 2 mIla dUrI para 1 bAga thA usameM Thahara gaye / dehalIse zrI rAjakRSNake bhAI Aye, unake yahA~ bhojana huaa| vahA~ 13 vajatebajate meraThase bahuta janasaMkhyA Akara ekatra ho gaI aura gAjebAjeke sAtha meraTha le gii| logAne mahAn utsAha prakaTa kiyaa| antameM zrI jaina boTiMgameM pahu~ca gaye aura yahIM Thahara gaye / yahA~ para 1 mandira bahuta sundara hai, svaccha haiN| 1 bhavana zAstrapravacanakA hai jisameM 200 manuSya tathA 100 mahilAe~ Anandase zAstra zravaNa kara sakate haiN| dUsare dina prAta kAla pravacana huaa| zrI vaNI manoharalAlajIne pravacana kiyaa| ApakI pravacanazailI gambhIra hai, Apa saskRtake acche vidvAn haiM, kavi bhI haiM, bhajanoMkI acchI racanA kI hai, gAna vidyAmeM bhI ApakI gati hai, hAramoniyama acchA bajAte haiM, saumyamUrti haiN| Apane sahAranapurame gurukula kholA hai usake artha kucha saMketa kiyA to 20000) vIsa hajAra Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA rupaye ho gaye / 10000) dasa hajAra to ATekI milavAloM ne diye / Apase yahA~kI janatA prasanna hai / yahA~ bAbU RSabhadAsajI sAhaba acche vidvAn haiM / Apake pravacanase hameM bahuta Ananda AyA | Apako cAroM anuyogoMkA jJAna hai| janatA Apake pravacanoMse bahuta prasanna rahatI hai / Apane vyApArakA tyAga kara diyA hai| Apake putra bhI bahuta suzIla haiM / zrApakA kuTumba Apake anukUla haiM / Apa vidvAn bhI haiM, sadAcArI bhI haiM, tyAgI bhI haiM, vaktA bhI haiN| Apake samAgamase apUrva zAnti huI / Apa gRhame rahakara jalameM kamalake samAna alipta haiM / Apake sAtha vArtAlApa karanese zrI AcArya samantabhadrake ratnakaraNDa zrAvakAcArakA zloka 50 gRhastho mokSamArgastho nirmoho naiva mohavAn / anagAro gRhI zreyAn nirmoho mohino muneH || yAda A gayA aura dRr3hatama vizvAsa ho gayA ki kalyANa mArgakA bAdhaka anya padArtha nhiiN| isakA artha yaha nahIM ki nimitta kAraNa kucha nahIM karatA / yadi padArthame yogyatA hai to nimitta usake vikAsa me sahakArI ho jAtA hai / canAme vikAsa honekI yogyatA hai, ataH uSNa vAlu puJjakA saMsarga pAkara vaha khila jAtA hai / vAlukA piNDa agnikA nimitta pAkara uSNa to ho jAtA hai parantu vikasita nahIM hotA aura nijakI yogyatA rahane para bhI agni rUpa nimittakI sahAyatAke vinA canA trikasita nahIM hotA / isase siddha hotA hai ki kAryakI siddhimeM par3hArthakI yogyatA aura vAhya nimittakA Alambana donoM hI kAryakArI haiM / meraTha pahu~cate hI hame vAcA lAlamanajIkA smaraNa ho AyA / ApakI kathA var3I rocaka hai / Apake netroMkI dRSTi jAtI rahI Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meraTha thii| eka dina Apa mandirame gaye to ApakI mAlA TUTa gii| taba Apane niyama liyA ki aba to mandirase taba hI prasthAna kareMge jaba mAlA poleMge yA yahIM saMnyAsa dhAraNa kreNge| logoMne bahuta samajhAyA parantu Apane kisIkI zikSA nahIM mAnI / 2 dina hue ki Apako laghuzaMkAkI vAdhA huI / usake nivRttyartha Apa mandirase nikale parantu nikalate samaya Apake zirameM pattharakI caukhaTakA AghAta lagA aura mastakase rudhiradhAra bahane lgii| mAlIne jalase dhoyA zirakA vikRta bhAga nikala jAnese Apako dikhane lgaa| isa ghaTanAse Apane gRha jAnekA tyAga kara diyA aura kSullaka dIkSA aMgIkAra kara lii| Apa prasiddha tullaka hue| 15-15 dina takake upavAsa karaneme Apa samartha the| Apa dharmapracAraka bhI acche the / vIsoM sthAnoM para Apane jina mandira nirmANa karAye, anekoMko mA~sa bhakSaNakA tyAga karAyA aura anekoMko mandiramArgI bnaayaa| jisake pIche par3a jAte the use kucha na kucha tyAga karanA hI par3atA thaa| ApakI tapasyAkA prabhAva aneka vyaktiyoM para par3atA thaa| Apa yadi vidvAna hote to kaI vidyAlaya sthApita karA jAte parantu usa ora ApakI dRSTi na gaI, phira bhI Apane jainadharmakA mahAn upakAra kiyA, svayaM nirdoSa cAritra pAlana kiyA, auroMko bhI pAlana karAnekA pUrNa zaktise pracAra kiyaa| eka bArakI vAta hai ki Apa siMhapurIkI yAtrAko gaye the aura maiM bhI vahA~ke darzanake liye gayA thaa| Apake darzanakA Akasmika lAbha ho gyaa| maiMne savinaya Apako praNAma kiyaa| phira kyA thA ? Apa kahate haiM-kauna ho ? maiMne uttara diyA chAtra huuN| Apane kahA-kahA~ adhyayana karate ho ? maiMne kahA-syAdvAda vidyAlayameM / Apane prazna kiyA kucha tyAga kara sakate ho ? maiMne vicAra kiyA hama chAtra haiM, ataH kyA tyAga kara sakate haiM hamAre pAsa kucha dravya to Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52. merI jIvana gAyA hai nhiiN| phira bhI jo banegA 1 AnA 2 Ane kisI garIvako de deveMge / isa vicArake anantara maiMne saharSa svIkRta kiyA kikara sakate haiM / acchA mahArAja bole- tumako bhojanameM sabase priya zAka kaunasA hai ? maiMne kahA-mahArAja! Apane kahA thA kucha tyAga kara sakate ho, maiMne samajhA-kucha paisekA tyAga mahArAja karAveMge para Apa to pUchate haiM bhojaname kaunasA priya zAka hai ? mahArAja ! mujhe sabase priya zAka bhiNDI hai| suna kara mahArAja vole-isIko tyAgo / maiM volA-mahArAja | yaha kaise hogA ? kyoMki yaha to mujhe atyanta priya hai| mahArAja boletUne svayaM kahA thA ki tyAga kara sakate haiN| maiMne kahA-mahArAja bhUla huI kSamA karo / mahArAja bole-bhUlakA phala to tumheM bhoganA hI pdd'egaa| maiMne kahA - mahArAja ! jo AjJA, kaba takake liye chor3a ? mahArAja vole-terI icchA para nirbhara hai| maiM bolA-mahArAja ! maiM mohI jIva hUM, ApahI vatAveM / mahArAjane kahA-jo terI icchA so vola / maiMne kahA- java taka banArasa bhojanAlayame nahIM pahuMcA taba taka tyAga hai| mahArAja boleveTA! hama samajha gaye parantu aisI dambhitA sukhakArI nhiiN| jJAnArjanakA yaha phala nahIM ki chalase kAma nikAla lo| yahI dopa vartamAnake vAtAvaraName ho gayA hai ki hara vAtame kutarkase kAma nikAlate haiN| hama tumako chAtra jAna tumhAre hitakI bAta kahate haiM jo maname ho so kho| dekho, yadi bhiNDIkA zAka choDanA iSTa nahIM thA to hamase kaha dete-mahArAja, maiM nahIM chor3a sakatAyahI sIdhA uttara denA thaa| astu, chalase kAma na krnaa| maine mahArAjase kahA-10 mAsako tyAga diyaa| mahArAja prasanna hue, kahane lage-prasanna raho, kalyANake pAtra hozro / mahArAjakA antima upadeza to yaha thA ki yadi kalyANa nAmakA Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . meraTha / koI padArtha hai to usakA pAtra tyAgI hI ho sakatA hai| anya kathA chor3o jo hiMsaka haiM, viSayI haiM, vyasanI hai unhe bhI jo sukha hotA hai vaha tyAgase hI hotA hai / jaise hiMsaka "manuSyake yaha bhAva hue ki amuka prANIkI hiMsA kruuN| aba vaha jaba taka usa prANIkA ghAta na kare tavataka nirantara khinna aura dukhI rahatA hai| aba usakI khinnatA jAneke do hI upAya haiM-yA to apanI icchAke anusAra usa prANIkA ghAta ho jAve yA vaha icchA tyAga dI jAve / yahA~ phalasvarUpa yahI siddhAnta to antame AyA ki sukhakA kAraNa tyAga hI huaa| hama usa ora dRSTi na deM yaha anya kathA hai| viSayI manuSya jaba viSaya kara letA hai tabhI to prasanna hotA hai| isakA yahI artha to huA ki use jo viSayecchA thI vaha nivRtta ho gii| merA hI yaha vizvAsa hai so nahIM, prANImAtrako hI yahI mAnanA par3egA ki tyAgameM hI kalyANa hai| kalyANakA bAdhaka karma hai aura yaha karma udayameM vikRti dekara hI khiratA hai| usa samaya jo audayika vikRti hotI hai vahI phira navIna baMdha vA~dhanekA kAraNa ho jAtI hai / yahI saMtati hamArI AtmAko Atmonmukha nahIM hone detii| yahI hamArI mahatI ajJAnatA hai| jaba taka hamArI asaMjJI avasthA thI taba taka to hamako heyopAdeyakA bodha hI na thaa| paryAya mAtrako ApA mAna paryAya hI meM AhArAdi saMjJAoM dvArA magna rahate the parantu ava to saMjJIpanAko prApta ho heyopAdeyake jAnaneke pAtra hue haiN| aba bhI yadi nijakI ora lakSya na diyA to hamArA sA apAtra kauna hogA ? hamako yaha bodha hai ki hama jo haiM vaha zarIra nahIM hai| zarIra pudgala paramANuoMkA piNDa hai| anAdikAlase vibhAva pariNatike kAraNa ina donoMkA bandha ho rahA hai aura Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA usa bandhake kAraNa donoM dravya AtmIya svarUpase cyuta ho rahe haiM / jaise svarNa aura rajatako galA kara yadi 1 piNDa kara diyA jAve to usa avasthAme na vaha kevala svarNa hai aura na rajata hai kintu donoMkI vikRtAvasthA haiM / yadyapi jisa samaya una doko galAyA thA usa samaya unameM jo cAra AnA bhara svarNa aura cAra AnA bhara rajata thA vahI piNDAvasthAme bhI vidyamAna hai tathApi paryAyadRSTise na vaha kevala svarNa hai aura na kevala rajata hI hai kintu svarNa aura rajatakI 1 mizrita avasthA hai / isI prakAra AtmA aura pudgalakI vandhAvasthAme ekameka pratIti hotI haiM / yadyapi donoM padArtha bhinna bhinna haiM tathApi mohake kAraNa bhinnatA dRSTipatha nahIM hotI / bhinnatAkA kAraNa jo bhedajJAna hai vaha madyapAyI manuSyakI vivekazakti ke samAna astamitake samAna ho rahA hai | ataH veTA ! hamArA yahI upadeza hai ki mohako tyAgo aura AtmakalyAName aao| kevala jAnanese kucha na hogA / astu, mahArAjakI yaha kathA Anupatika A gii| meraThame kaI dina rahe / yahA~kA jalavAyu atyanta svAsthyaprada haiM / yahA~kI maNDalI bhI dhArmika hai- dhArmika bhAvoMse zrota-prota hai / sadarame 2 jina mandira haiM / yahA~ para bhI logoMkA vartAva dhArmika bhAvoMse anusyUta hai / isI taraha topakhAneme bhI 1 sundara jina mandirakA nirmANa karAyA gayA hai| yadi truTi dekhI gaI to yahI ki samAjame saMghaTana nahIM, anyathA Aja saMsArameM AtmAkA jo vAstava dharma hai usakA vikAza hone meM vilamba na hotA / 54 hiMsA dharma hai aura vaha AtmAkA vaha pariNAma hai jahA~ moha rAga-dvepakI klupatA nahIM hotii| usa taraha zuddha avasthA hai vahI zrahiMsA hai / viSaya lAlanAse vipayoMmeM jo pravRtti ho rahI hai vaha hiMsA ke AtmAkI jo paJcendriyoM ke zraddhAnamAtrase Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meraTha vilIna ho jAtI hai| paJcendriyoMke dvArA viSayoMkA jJAna honA anya bAta hai aura rucipUrvaka pravRtti karate hue jAnanA anya bAta hai| donoMmeM mahAn antara hai| pramAda pUrvaka jo hiMsA hotI hai AntaraGgika kaluSatAke nikala jAne para vaha bhI nahIM hotii| prayatna pUrvaka niSpramAda rahane para yadi kisI prANIkA vadha bhI ho jAve to vaha hiMsA nahIM, kyoMki amRtacandradevane kahA hai-- yuktAcaraNasya sato rAgAdyAvezamantareNApi / na hi bhavati jAtu hiMsA prANavyaparopaNAdeva / / arthAt jisakA AcaraNa yukta-niSpramAda hai usake rAgAdi janya Avezake binA yadi bAhyameM kadAcit prANoMkA vyaparopa bhI hotA hai to usase hiMsA nahIM hotii| ataH antaranameM jinakA abhiprAya nirmala ho gayA una mahApuruSa kI pravRti alaukika ho jAtI hai| kisIke ye bhAva bAharase Ate nahIM kintu jina AtmAoMke saMsAra bandhanase mukta honekI AkAMkSA ho jAtI hai unake anAyAMsa hI Abhyantarase prakaTa ho jAte haiN| pratyeka prANIkI ahiMsArUpa pariNati svabhAvataH vidyamAna rahatI hai, kahIM bAharase vaha AtI nahIM hai| jaise agnime uSNatA kisIne lAkara nahIM dI hai| vaha to usakA svabhAvasiddha guNa hai parantu jisa prakAra candrakAntamaNake saMparkase agnikA uSNatA guNa dAha kAryase vimukha ho jAtA hai usI prakAra AtmAkA ahiMsaka guNa mohake saMparkase svakAryase vimukha ho rahA hai| he Atman ! aba ina para padArthoM ke dvArA apanI prazaMsA nindA Adike jo bhAva hote haiM unhe tyAga sumArga para aao| yahA~ vAbU jugalakizora jI mukhtyAra tathA unake sAtha paM0 daravArIlAlajI nyAyacArya bhI Aye / yahA~ AhAra Adike samaya logoMne sahAranapura gurukulake liye yathAzakya sahAyatA Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 merI jIvana gAthA dI / gurukula saMsthA uttama hai parantu logoMkI dRSTi usa ora nahIM / usakA svAda nahIM, jinheM svAda hai unake pAsa dravya nahIM, jinake pAsa dravya hai unake pariNAma nahIM hote / saMsArI jIva nirantara parako apanA mAnatA hai / isI kAraNa vaha saMsArame bhramatA hai / hamAre maname yaha vicAra AyA ki 'spaSTa aura sarala vyavahAra kro| parako parAdhIna vanAnA mahatI ajJAnatA hai / AtmIya kaluSatAke vinA parakI samAlocanA nahIM hotI / ' 'antara vRtti nirmala nahIM / tatvajJAnakI ruci jaisI cAhiye vaha nahIM / kheda isa bAtakA hai ki hama svayaM AtmapariNAmoM ke pariNamana para dhyAna nahIM dete / svakIya zrAtmadravyakA kalyANa karanA mukhya hai parantu usa ora lakSya nahIM hai| Atman ! ta~ parapadArthoMme vava taka ulajhA rahegA ?" khataulI phAlguna vadI 6 saM0 2005 ko meraThase calakara zivAyA para nivAsa kiyaa| yahA~ para jo baMgalA thA vaha IsAIkA thA parantu usame jo rahanevAlA thA vaha uttama vicArakA thA, jAtikA vaizya thA, gAMdhIjIke AzrayameM 13 varSa rahA thA, muphta auSadha bA~TatA thA, yogya thA / usane yaha niyama liyA ki tamAkhu na pIyeMge tathA jahA~ taka banegA manuSyatA sampAdana karanekI ceSTA kreNge| ceSTA hI nahIM manuSya banakara hI raheMge / bahuta vinayase 1 mIla pahu~cA gyaa| zivAyAse calakara DhaurAlA AyA / yahA~ para bhojana kara sAmAyika kriyA kI aura phira calakara sAyaMkAla sakautI pahu~ca gaye / yahA~ para Thahaneke liye pavitra sthAna milaa| rAtriko vicAra AyA ki 'parake sambandhase jIva kabhI bhI sukhI nahIM ho sakatA, Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khataulI kyoki jahA~ para parAdhInatA hai vahI duHkha hai ataH jahA~ taka bane parakI parAdhInatA tyaago| yahI kalyANakA mArga hai| svatantratA hI sukhakI jananI hai, sukhakA sAdhana ekAkI hotA hai|' ____ phAlguna vadI 8 saM0 2005 ke 3 baje khataulI aaye| grAmake sarve manuSya Aye, strI jana bhI adhika saMkhyAme aaii| logoMkI svAgata paddhatiko dekhakara manameM vikalpa AyA ki 'kevala rUDhikI pravRtti hI calanese lAbha nhiiN| mArgame cA~dIke phUla vikhere| maiM to isame koI lAbha nahIM maantaa| paropakAra karanekI ora lakSya nhiiN| isakA kAraNa yaha hai ki hama loga Atmatattvako nahIM jAnate ataH anAvazyaka pravRtti kara apaneko dharmAtmA mAna lete haiN| parantu dharmAtmA vahI ho sakatA hai jo dharmako aMgIkAra kreN| yaha vahI khataulI hai jahA~ para lAlA haragRlAlajI bahuta hI prabala vidvAn aura udAra the| Apa kevala saMskRtake hI vidvAn na the kintu phArasIke bhI pUrNa vidvAn the| Apa yahA~se 2 kosa para maulavI sAhabakA gRha thA vahA~ para par3hane jAte the| maulavI sAhabane kahA-haragU bettaa| tumako kaSTa hotA hogA ataH hama svayaM khataulI AyA kareMge aura yahI huaa| yahA~ para vartamAname kaI sajjana aise haiM jo dhavalAkA svAdhyAya karate haiN| zrI mahAdevI bahuta viduSI hai, tyAgakI mUrti hai, nirantara apanA samaya jJAnArjanameM lagAtI hai| yahA~ para pahale jo kundakunda vidyAlaya thA vaha aba aMgrejIkA kAleja ho gayA / isa yugameM lokaiSaNAke kAraNa adhyAtmavidyAkI orase logoMkA jhukAva kama hotA jA rahA hai parantu merA to dRr3ha vizvAsa hai ki isa jIvakA vAstavika kalyANa adhyAtmavidyAse hI ho sakatA hai| yahA~ para kaI sajjana haiMbAbUlAlajI sAhaba mahAparopakArI haiN| lAlA 'trilokacandrajI to eka pairase kamajora hokara bhI dhArmika kAryoMmeM apanA samaya Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 merI jIvana gAthA lagAnemeM kRpaNatA nahIM krte| lAlA vizvambharasahAyakI kyA kaheM sAmagrI hote hue bhI usakA upabhoga karanemeM saMkoca karanese nahIM cuukte| hamArA ApakA bahuta prAcIna sambandha hai / hamArI sunate to haiM parantu 'harrA lage na phaTakarI raMga cokhA ho jAya' aisA madhura bhASaNa kara TAla dete haiN| TAlate raheM para hameM vizvAsa hai ki eka dina avazya mArga para cleNge| mArgameM haiM para calanekA vilamba hai| yahIM para lAlA khicor3Imalla haiM jo sacamuca eka udAratAkA putalA hai| yadi aisA manuSya vizeSa dhanika hotA to na jAne kyA karatA? merA inakA bahuta dinase sambandha hai, nirantara inakI pravRtti svAdhyAyameM rahatI hai| pUjana pratidina karate haiN| murArameM Apa 4 mAsa rahe / nirantara tyAgiyoMko AhAra karAnA, saMsthAoMme dAna karanA, kisIko kucha AvazyakatA ho usakI pUrti karanA, vidvAnoMkA Adara karanA Apake prakRti siddha kArya haiN| banArasa tathA sAgara vidyAlayakI nirantara sahAyatA karate haiN| ApakA adhika samaya mere pAsa hI jAtA hai| Apane apane bhAnajeke pANigrahaNameM 2500) kA dAna kiyA tathA vivAha navIna paddhatise kiyaa| kanyAvAlese kucha bhI Agraha nahIM kiyaa| ApakA vyavahAra itanA nirmala hai ki koI kisI pakSakA kyoM na ho prAyaH Apase sneha karane lagatA hai| khataulIme prAyaH sarva sajjana haiN| yahA~ para zrI mADelAla jI dassA bar3e pratApazAlI the| Apane 1 jaina mandira bhI uttama banavAyA hai| Apake 2 putra bahuta hI yogya the| 1 aba bhI vidyamAna hai / unhIMke baeNgalAme maiM ThaharA thaa| __ prAtaHkAla 83 vajese 3 baje taka pravacana kiyA parantu merI buddhimeM to yaha AyA ki hama loga rUDhike upAsaka haiM, dharmake vAstavika tattvase dUra haiN| dharma to AtmAkI zAnti pariNatike udayameM hotA hai ataH ucita to yaha hai ki para padArthake sAtha jo Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khataulI 56 AtmIya sambandha jor3a rakkhA hai use tyAganA caahiye| jaba taka yaha nahIM hogA taba taka sarva kriyAe~ niHsAra haiM / isakA artha yaha hai ki jaba taka anAtmIya padArthoMke sAtha nijatvakI kalpanA hai taba taka yaha prANI dharmakA pAtra nahIM ho sakatA / pravRttikI nirmalatA usIkI ho sakatI hai jisakA Azaya pavitra ho aura Azaya pavitra usIkA ho sakatA hai jisane anAtmIya padArthoMmeM Atmabuddhi tyAga dI / vahI saMsArake bandhanoMse chUTa sakatA hai / phAguna badI 11 ko jaina kAlejameM pravacana thA / paM0 manoharalAlajI vaNakA pravacana huA / anantara maiMne bhI kucha kahA AzAkA tyAga karanA hI sukhakA mUla kAraNa hai / jinhoMne AzA jIta lI unhoMne karane yogya jo thA vaha kara liyA / AzAkA viSaya itanA prabala hai ki kabhI bhI pUrNa nahIM ho sakatA / sAMsArika padArthoMkI pUrtikara isa AzAgartako Aja taka koI nahIM bhara sakA hai / saMsAra meM sukhI vahI ho sakatA hai jo ina AzAoM para vijaya prApta karale / agale dina kvIvAle mandira me pravacana huA | manuSyoM kI saMkhyA acchI thI / 10 baje caryAko nikale, parantu bhIr3a bahuta honese caryAkI vidhi nahIM milii| pariNAmoMme kucha zAnti huI / azAntikA kAraNa mohakI balavattA hai / mohI jIva sarvadA duHkhakA pAtra hotA hai / zArIrika avasthA duHkhakI jananI nahIM kintu usake hote usame jo AtmIyatAkI kalpanA hai vahI duHkhakI jananI hai / zarIra para padArtha hai, parantu usake sAtha aisA ghaniSTha sambandha hai ki bhinnatA bhAsamAna nahIM hotI / manameM vicAra AyA ki yadi yaha cAhate ho - hamAre zreyo mArgakA vikAsa ho to zIghra se zIghra ina mahApuruSoMkA samAgama tyAgo | Ajakala jitane mahApuruSa milate haiM unakA abhiprAya tumhAre abhiprAyase nahIM milatA hai aura isase yaha dRr3ha nizcaya karo ki pratyeka padArtha - Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA 30 -kA pariNamana bhinna bhinna hai / taba yaha kheda karanA ki yaha samAgama acchA nahIM vyarthakI kalpanA hai / eka dina bhaiMsI gaye, mandirakI darzana kiye / yahA~ para 5 ghara jaina haiM / mandira bahuta sundara hai parantu manuSyoMkI ruci dhArmika kAryoM meM thor3I hai / yahA~ para 2 AdamiyoMne pratijJA lI ki hamAre jo kharca hogA usame eka paisA rupayA dAnameM diyA kareMge / yaha grAma jATa logoM kA hai / yahA~ para 1 carmakAra hai / usakI pravRtti dharmakI ora hai / pArzvanAthakA citra rakkhe hai aura usakI bhakti karatA hai / yahA~ jo jainI haiM ve sajjana haiN| bhojanake bAda sAmAyika kI / anantara strIsamAja AyA / use kucha upadeza diyA parantu prabhAva kucha nahIM par3A / prAyaH strIparyAya mohase bharI rahatI hai / isakA sahavAsa mohI jIva cAhate haiM aura unake saMparkase AtmIya kalyANase cita rahate haiM / saMsArameM sabase kaThina moha strIkA hai / agale dina phira pravacana huA / pravacana karate karate mujhe lagA ki loga UparI dRSTise sunate haiM / pazcAt usakA kucha asara nahIM rahatA kevala prazaMsA hI raha jAtI hai / vaktA AtmIya pariNatise kArya nahIM letA / laukika maryAdA hI meM nija pratiSThA mAna prasanna ho jAtA haiM / hotA jAtA kucha nahIM / mokSamArgakI sarala paddhati hai parantu vaktAoMne use itanI durUha banA dI hai ki pratyeka prANI suna kara bhayabhIta ho jAtA hai / dharma java AtmAkI pariNati hai taba usako itanA kaThina dikhAnA kyA zubha hai ? | manameM vicAra AyA ki apanI dinacaryA aisI banAo jo vizeSatayA parakA samparka nyUna rahe / para samparkase vahI manuSya rakSita raha sakatA hai jo apanI pariNatiko malina nahIM karanA cAhatA / malinatAkA kAraNa parameM moha dvepa hI hai / ataH svIya moha rAga dvepa chor3o / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 hastinAgapura yahA~se prAtaH kAla 7 // baje calakara // baje gaMdhArI A gye| yahA~ para dhUmasiMhake yahA~ bhojana kiyaa| yahA~ para 4 ghara haiN| cAroM hI acche haiN| ghasITAmala atyanta dayAlu haiN| AyakA bhAga dAname lagAte haiN| yahA~se calakara tisanA A gye| tisanA gaMdhArIse 5 mIla hai| yahA~ para 6 ghara jainI hai / prAyaH sabhI sampanna haiN| yahA~ AnandasvarUpake ghara bhojana kiyaa| yahA~se 12 mIla hastinApura hai / hastinApura pahu~canekI bhAvanA hRdayako vizeSarUpase utsuka kara rahI thI / ataH yahA~se calakara vaTAvalI Thahara gaye aura agale dina prAtaH 2 mIla calakara vasUmA A gye| yahA~ para vahata uccatama mandira hai / mandirase zrI zAntinAtha jIkI mUrti hai| 1231 sambatkI hai| bahuta sundara aura dezI pattharakI hai / yahA~ para tisanAse Aye hue AnandasvarUpajIke yahA~ bhojana hA / Apa hastinAgapura taka barAbara hamAre sAtha Aye / phAguna sudI paJcamI saM0 2005 ko dinake 3 bajate bajate hama hastinAgapura A gaye / Anandase zrIjinarAjakA darzana kiyaa| hastinAgapura yaha vahI hastinAgapura hai jahA~ zAnti, kunthu aura aranAtha bhagavAnke garbha, janma tathA tapa kalyANaka hue the| devopanIta jisakI racanA thI tathA jahA~ bhagavAnke garbhame Anese 6 mAha pUrva hI se ratnavarSA hone lagatI thii| jagat prasiddha kaurava pANDavoMkI bhI rAjadhAnI yahI thii| akampanAcArya Adi sAta sau muniyoMkI rakSA bhI yahA~ huI thI tathA rakSAbandhanakA puNya parva bhI yahIMse pracalita huA thaa| yahA~ke prAcIna vaibhava aura vartamAnakI nirjana avasthA para dRSTi DAlate hue java vicAra karate haiM to atIta aura vartamAnake bIca bhArI antara anubhavame Ane lagatA hai| Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 merI jIvana gAyA vartamAnameM yahA~ para 1 vizAla mandira hai, jo dehalIke lAlA harasukharAyajIkA vanavAyA huA hai| bahuta hI puSTa aura sundara mandira hai| isa mandirakA nirmANa kisa sthitimeM kisa prakAra huA yaha isake itihAsase prasiddha hai / mandira meM zrIzAntinAtha svAmIkA vimba atiramya hai| / 1231 samvatkA hai| jise dekhakara citta prasanna ho jAtA hai / bIcameM eka vedI hai| usake bAda eka 'navIna vimba zrImahAvIra svAmIkA hai| yaha sava hai. parantu manuSyoMkI pravRtti to prAyaH isa samaya ati kaluSita rahatI hai| yadi yahA~se loga zAntabhAvako lekara jAveM tava to yAtrA karanekA phala hai, 'anyathA anyathA hI hai| saMsAravaMdhanake nAzakA yadi yahA~ Akara bhI kucha prayAsa nahIM huA to nimitta kAraNakA kyA upayoga huA ? dUsare dina mandirame pravacana huaa| pravacaname maiMne kahA ki AtmAme acintya zakti hai phira bhI upayogame nahIM aatii| jalpavAdase mukha mIThA nahIM hotaa| kartavyavAda kathanavAdase bhinna vastu hai| AtmA jJAtA dRSTA hai yaha zabdakI racanA usame rAga-dvepakI kalupatAse rakSA kare, yaha asaMbhava hai| manuSyoMkI pravRttike hama kattA dhartA nahIM, phira bhI valAtkAra svAsI vanate haiN| mohI jIva kucha kahe parantu usa svAdako nahIM pahu~catA jo mohAbhAvake samaya hotA hai| yaha nirvivAda siddhAnta hai ki jJAname jJaya nahIM jAtA, phira bhI hama jJayoMke vyavasthApaka banate hI jAte haiN| laukika vyavahAra bhI isI vala para cala rahA hai| laukika vyavahAra bhI mohI jIvoMkI ceSTAkA vizepa phala hai| yaha to lokika prakriyA hai| paramArthase vicArA jAya tava vyavahAra mAtra isI mohase cala rahe haiN| anyakI kathA dUra rahI, mokSamArgakI pravRtti bhI usI kapAyake zrAdhIna hai| yogaurI pravRtti AtmAme pradeza kampana karA de parantu vandha janaka nhiiN| yahI kAraNa 1-yaha mUrti yahAM varamAne lAI gaI hai| Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 hastinAgapura hai ki upazAnta mohase lekara trayodaza guNasthAna paryanta yogoMkI pravRtti sthitivandhakI utpAdaka nahIM, ataH abhiprAyako nirmala banAnekI ceSTA kro| yogoMkI pravRttimeM mata ulajhe rho| yogoMme zubhatA aura azubhatA tanmUlaka hI hai| saMsArakA mUla kAraNa kapAya hai| isake binA yogakA koI mahattva nhiiN| vRkSakI jar3a kaTaneke bAda harApana sthitikA kAraNa nhiiN| ataH hame AvazyakatA kapAya zatrako parAjita karanekI hai| jinhoMne isa para vijaya pA lI ve siddha padake adhikArI ho cuke| jJAnameM jo jJeya AtA hai arthAt jJAnakA jo pariNamana jJeya sahaza hotA hai usakA kAraNa jJAnAvaraNa karmakA kSayoyazama hai tathA jJAname jo rAgAdi pratibhAsatA hai usakA kAraNa mohanIya karmakA udaya hai| usa udayase cAritra guNa vikRta hotA hai| vahI guNa vikRtarUpa hokara jJAname AtA hai| jJeya, yaha donoM haiM parantu eka jJeya vAhya hai| usake nimittase jJAna sAkSAt jJayAkAra ho jAtA hai| rAgame cAritra guNakI vikRti jo hotI hai vaha jJAnameM bhAsatI hai| paramArthataH rAga bhI jJeya hai aura ghaTa paTAdi bhI jJeya haiN| ___ hama to kucha vidvAn nahIM parantu vidvAn bhI vaktA ho taba bhI ye bhadragaNa-nAma mAtrake jainI usa vaktAke pravacanakA lAbha nahIM utthaate| aba saMyamake sthAname aSTamUlaguNadhAraNakA upadeza raha gayA hai| bahutase bahuta valakA prabhAva par3A to bAjArakI jalevI tyAga taka sImA pahu~ca gaI hai| ___pravacanake bAda bhojana huaa| bhojana bahuta hI saMkocase hotA hai / kAraNa usakA yaha hai ki padake anukUla prakriyA uttama nhiiN| aneka gharase bhojana AtA hai tathA ati bhojana parosa dete haiM jo ki Agama viruddha hai| bhojana thAlImeM chUTanA nahIM cAhiye para merI thAlImeM 1 AdamIkA bhojana par3A rahatA hai| Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA bhojana karate samaya mujhe lagatA hai ki yadi maiM pANipAtrabhojI hotA to loga yaha adhika bhojana kahA~ parosa dete ? yaha merI durvalatA hai, saMkocavaza hokara yaha anartha hotA hai| saMkocakA kAraNa bhI eka prakArase svaprazaMsAkA lobha hai--koI aprasanna na ho jAya yaha bhAvanA hai| jisa jIvake prazaMsAkI icchA nahIM vahI nirbhIka kArya kara sakatA hai| ___ eka dina strI samAjake sudhArake artha bhI vyAkhyAna huaa| maiMne kahA ki yadi manuSya cAhe to strIsamAjakA sahaja kalyANa ho sakatA hai| yadi yaha samAja maryAdAse rahe to kalyANa patha durlabha nhiiN| sabase prathama to brahmacarya pAle, svapatimeM saMtopa kare tathA purupa vargako ucita hai ki svadArameM santoSa kre| jaba strIke udarama vAlaka A jAve tavase lekara 3 varSa brahmacarya pAle tathA brahmacarya pAlanevAloMko AtmIya veSabhUSAkI caTaka-maTaka miTA denA cAhiye, kyoki veSabhUSAkA prabhAva mana para par3atA hai| yadi AjakI janatA brahmacaryake isa mahattvako hRdayAMkita kara sake to usakI santAna puSTa ho tathA jana saMkhyAkI vRddhi sImita rhe| Aja manuSyakI Ayake sAdhana sImita ho gaye haiM aura usake viruddha santAnameM vRddhi ho rahI hai jisake kAraNa use rAta-dina saMklezakA anubhava karanA par3atA hai| isa saMklezase bacanekA sIdhA saccA upAya yahI hai ki puruSa tathA strIvarga apanI icchAoM para niyantraNa kre| eka dina vratIsammelana huaa| vratI logoMne bhASaNa diye| prAyaH saphalatA acchI milii| logoMke hRdayame vratakA mahatva bhara gayA yahI to usakI saphalatA thii| lagabhaga vIsa AdamiyoM ne brahmacarya vrata liyA, choTe choTe bAlakone rAtri bhojana tyAga kiyA, anekoMne aSTamI caturdazIke dina brahmacarya vrata liyaa| Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hastinAgapura AvazyakatA upadezakI hai| jainakulamai utpanna hue logoMkI tyAgakI ora svAbhAvika pravRtti dekhI jAtI haiN| phira unheM yadi bAra-bAra preraNA milatI rahe to unakA vaha tyAgabhAva adhika vikasita ho sakatA hai| maiMne dekhA ki kisI bhI vyaktike Upara yadi prabhAva par3atA hai to AtmAkI pavitratAkA hI par3atA hai| zabdokA nahIM, unakA prabhAva to kAno taka hI rahatA hai / acche zabda hue, loga sunakara prasanna ho jAte haiM aura kaTuka zabda hue, nArAja ho jAte haiN| kucha samaya bAda 'loga vaktAne kyA kahA' yaha bhUla jAte haiN| parantu eka vItarAga manuSyakI AtmAse yadi koI zabda nikalate haiM to logoMke hRdaya unhe sunakara dravIbhUta ho jAte haiM-ve kucha karaneke lie vicAra karate haiN| yadi ye vratI loga apanA AcaraNa pavitra rakkheM tathA jana kalyANakI bhAvanA lekara bhramaNake liye nikala paDeM to janatAkA kalyANa ho jAve / pUrva samayameM nirgrantha muniyoMkA vihAra hotA thA jisase unake upadeza logoMko anAyAsa hI prApta hote rahate the, isaliye janatAkA AcAra pavitra rahatA thA para Aja yaha sAdhana durlabha ho rahe haiN| yahI kAraNa hai ki logoMkA AcaraNa nirmala nahIM rhaa| ___ phAguna zuklA 12 saM0 2005 ko madhyAnhoparAnta 1 vajese gurukulakA utsava huaa| prAyaH acchI saphalatA milii| logoMke cittame yaha bAta A gaI ki gurukulakI mahatI AvazyakatA hai| baccoMkA hRdaya apakva ghaTake samAna hai| usameM jo saMskAra bhare jAveMge ve jIvana bhara sthira rheNge| AjakA nAgarika jIvana vilAsatApUrNa ho gayA hai jisakA prabhAva chAtra samAja para bhI par3A hai| maiMne dekhA hai ki AjakA chAtra sAdhAraNa gRhasthakI apekSA kahIM adhika vilAsI ho gayA hai| yaha bAta usake rahanasahana tathA veSabhUSAse spaSTa hotI hai| usakA bahata samaya isI sAja Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 merI jIvana gAthA sajAvaTameM nikala jAtA hai jisase vidyAkA pragAr3ha adhyayana nahIM ho paataa| prAcIna kAlame loga thoDA par3ha kara bhI adhika vidvAn ho jAte the para Ajake chAtra adhika par3ha kara bhI adhika vidvAn nahIM vana pAte haiN| isakA kAraNa unakA cittavikSepa hI kahA jA sakatA hai| gurukulakI AvazyakatA isaliye hai ki ve nAgarika vAtAvaraNase dUra svaccha vAyumaNDalame hote haiM aura isIliye unameM par3hanevAle chAtroMko cittavikSepake sAdhana nahIM juTa paate| isa dazAme ve acchA adhyayana kara sakate haiN| hastinAgapurakA vartamAna vAtAvaraNa atyanta zAntipUrNa hai| yahA~ gurukula jitanA acchA kArya kara sakatA hai utanA anyatra nhiiN| isakI pUrtike liye 5 lAkha kI yojanA kI gii| apIla karane para 58000) pacAsa hajArakA candA huaa| cautIsa hajAra 34000) pahilekA thA / kula caurAsI hajAra huaa| yadyapi itanese usakI pUrti nahIM ho sakatI tathApi jo sAdhana upalabdha hoM usIke anusAra kAma ho to hAni nhiiN| yadi saba loga parasparakA avizvAsa dUra kara deM tathA yaha uddezya apane jIvanakA banA leM ki hamAre dvArA jagatkA kalyANa ho to bar3I bar3I yojanAe~ anAyAsa hI pUrI ho sakatI haiN| ___ eka dina prAtaH nasiyAjIke darzana kiye, citta prasanna huaa| harI bharI jhAr3iyoMke bIca jAnevAlI pagaDaMDIse nasiyAjIko jAnA par3atA hai| ina sthAnoM para apane Apa cittameM zAnti A jAtI hai| mandirase thor3I dUrI para pANDavoMkA TIlA nAmase prasiddha sthAna hai jahA~ kucha khudAIkA kAma huyA hai| gavarnamenTakI orame yahA~ eka nagara basAyA jA rahA hai jisameM zaraNArthI vamAye jAyeMge / jainI logoMko ucita hai ki yahA~ para 1 vidyAlaya boleM jisame zaraNArthI logoMke vAlakoMko adhyayana karAyA jAye tathA 1 prApadhAlaya golA jAve jisameM Ama janatAko aupaca yaoNTI jaa| aThAndirA parya Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mujaphpharanagara 67 honeke kAraNa ATha dina taka bahuta cahala pahala rahI parantu antima dina holIkA utsava honese adhikAza loga cale gye| paM0 phUlacandra jI zAstrI banArasa, paM0 daravArIlAla jI koThiyA tathA mukhtyAra sAhaba bhI yahA~ Aye the| eka dina hamArA bhojana svargIya mahAvIraprasAda jI raIsa vijanauravAloMkI putrIke ghara huaa| Apane varNIgranthamAlAko 101) diye| Apa bahuta hI dharmaniSThAse rahatI haiN| Apake patikA svargavAsa ho gayA hai / var3A hI sajjana thA, nirantara dAnameM pravRtti rakhatA thA tathA jainadharmakI pustakeM vitaraNa karatA thA / bhIr3a-bhAr3a kama ho jAnese 2 dina zAntise bIte / mujaphpharanagara caitra badI 3 saM0 2005 ko hastinAgapurase calakara gaNezapura Aye / calate samaya lAlA kapUracandra jI kAnapuravAloMne bar3e Agrahase kahA ki yadi kahIM para kucha AvazyakatA par3e to vaha Apa merese maeNgA liijiye| gaNezapurame vidyAnandIjIne jo ki brAhmaNa haiM gurukulake liye 11) diye / 1 baje calakara 3 vaje mavAnA A gye| yahA~ bahuta hI zAnadAra svAgata kiyA gyaa| paM0 zIlacandra jI zAstrI bahuta hI yogya haiM, inakA sarva samAja para prabhAva hai, Apa myunisipalake ceyaramena haiM tathA aiMglo saMskRtakAlejake sabhApati bhI haiN| dUsare dina prAtaHkAla pravacana huA / madhyAnhake bAda 1 baje eMglo saMskRta kAlejame gaye / prinsipala sAhavane bahuta hI Adarase svAgata kiyaa| Apane vartamAna paristhitikA svarUpa samyaka rItise btlaayaa| unhoMne kahA ki vartamAna zikSAme prAyaH cArvAka matakI hI puSTi hotI hai| Aja kala zikSAkA prayojana kevala arthopArjana aura kAmasevana mukhya Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA raha gayA hai| jahA~se zikSAkA zrIgaNeza hotA hai vahA~ pahalA pATha yahI hotA hai ki AjIvikA ksi prakAra hogI tathA aisA kaunasA upAya hogA ki jisase saMsAra kI vibhUti hamAre hI pAsa A jAve, saMsAra cAhe kisI Apattime rhe| prinsipala sAhabake ina hArdika tathya udgAroMse mujhe bar3I prasannatA huii| agale dina sAmAyikake vAda vasUmAke liye cala diye| mavAnAse vasUmA ATha mIla hogaa| ghAmame calanA par3A jisase mahAn kaSTa huA / rAtriko jvara A gyaa| hama vilakula nirvicAra AdamI haiM jo vinA vivekake kAma karate haiN| 8 mIla ghAmame calanA bahuta hI kaSTakara huaa| hamArI zArIrika zakti chati kSINa ho gaI hai tathA AtmAkI sphUrti jAtI rahI hai / isakA kAraNa mohakI savalatA hai| kaha dete haiM ki moha zatra hai parantu svayaM usake kartA hai, para padArthake zira dopa mar3hate haiN| ajJAnI jIvako apanA dopa nahIM dikhAtA, parame hI nAnA kalpanAeM karatA hai| dehalIvAle mahAzayane yahA~ AhAra diyaa| yahA~ zrI zAntinAtha svAmIke sahaza candraprabhasvAmIkA prativimba ati manoja hai, vAyu ati prazasta hai, manuSya sarala haiM parantu jJAnakI hInatAse jainadharmakA pracAra jaisA cAhiye vaisA kAryarUpame pariNata nahIM hotaa| yahA~se 6 mIla calakara mIrApura A gye| grAma bar3A hai kintu musalima janatAkA prabhAva adhika hai| vartamAname yadyapi kAgramakA sAmrAjya honese prabhAva daba gayA hai tathApi samaya pA kara Age punaH AvirbhUta ho sakatA hai| caityAlayame prAtaH pravacana hA para janatA nahIM thI / yahA~ dharmakI ruci to hai parantu sAdhana nhiiN| yahA~ para zItalaprasAda jI tathA vAvarAmajIke ghara pratiSTita haiN| unakA citta dharmame upayukta hai| zrI vAvarAma jI varAvara yAvRttyama rahe / unakA lar3akA dhanezacandra bahata hI yogya hai / 1 baje mamA Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mujappharanagara 66 huI / prAyaH sarva rucimAn the / gurukula sahAranapurako 728) candA huA / eka mahAnubhAvane 200 ) bhejane ko kahA / 1 yahA~ se 6 mIla calakara kakaraulI A gaye / bar3e samArohase svAgata huA / prAtaHkAla pravacana huA / manuSya saMkhyA 50 ke andAja thI / uname 1 maulavI sAhaba the jo bahuta hI yogya the / Apane bahuta prasannatA prakaTa kI / yahA~ para saiyada logoM kI jamIdArI thI jo kAla pAkara unake hAthase nikala gaI / vaizya logoMke hAthame calI gii| sumatiprasAda jI yahA~ ke pramukha vyakti haiM / inhIM ke yahA~ AhAra huA | Apane sahAranapura gurukulake liye hastinAgapura me 100 2 ) diye the| ApakI mA~ zuddha bhojana karatI haiM / yahA~ se calakara tissA A gaye / prAtaHkAla pravacana huA / zrI maMgalasenajIke bahinoI ke ghara bhojana kiyA / madhyAnhako AmasabhA huI / eka brAhmaNane jo ki madyapAna karatA thA jIvana paryanta ke liye madyapAna chor3a diyA, 1 musalamAna bhI jIvaghAta chor3a gayA tathA eka camArane madirA choDa dI / yahA~ para mujaphpharanagara, kakaraulI tathA maMsUrapurase bahuta AdamI Aye / saba kucha huA parantu hamAre jaina bandhuoM kI dRSTi svayaM dharmazravaNa karanekI nahIM hai / anya dharma jAna jAyeM, hamako cAhe jJAna ho yA na ho / yahA~se agale dina 6 baje calakara 9 baje kAla A gaye / yahA~ para 20 ghara jainiyoMke haiM / 1 maMdira hai parantu usame abhI zrIjIkI sthApanA nahIM huI / 1 caitanyAlaya me vimva virAjamAna hai / vimva prati manoja hai / bhojana kI prakriyA uttama hai parantu loga AhAradAna karanese bhaya karate haiM / usakA kAraNa kabhI diyA nahIM / kavAla se 6 mIDa calakara maMsUrapura A gaye / yahA~ se 4 mIla calakara gar3A nahara milI / yahA~ para bijalI bhI banatI hai / bar3e vegase pAnI calatA hai / yahA~ para ATA pisatA hai / maMsUrapura grAma saiyada musalamAnoMkA hai / prAtaH 3 ghaMTA pravacana Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA huaa| pazcAt bhojana kiyaa| madhyAnha vAda AmasabhA huii| 508 manuSya hoNge| zrI cidAnandajI tathA pUrNasAgarajIne parizramake sAtha vaktavya diyaa| vaktavyame mukhya vipaya aSTamUlaguNa thaa| yahA~ mujaphpharanagarase bahuta manuSya aaye| unhoMne bahuta hI Agraha kiyA ki kala hI mujaphpharanagara Aiye / cAhe Apako kaSTa ho isakI paravAha na kIjiye / hamArA progrAma hai, isIke anukUla Apa pravRtti kariye, isIme hamArI pratiSThA hai| caitra vadI 14 saM0 2005 ko 63 baje prAtaHkAla calakara ha baje vahalanA pahu~ca gye| yahA~ para 1 prAcIna jina mandira hai| usame zrIpArzvanAtha bhagavAnkA prativimba bahuta hI manojJa hai / yahA~ para mujaphpharanagarase 100 janasaMkhyA aaii| bhojanoparAnta 23 vaje yahA~se calakara kampanIbAga Agaye / vahA~se koI 2000 AdamiyoMkA julUsa nikalA / 2 tolA dhUla phA~kaneme AI hogii| 5 bajate bajate jaina skUlame pahu~ca gye| yahIM para janatAkA barhata samAroha huaa| agale dina bAjAra vanda thA, isaliye pravacanameM bahuta manuSya Aye / pravacanake liye pravacanasArakI nimna gAthA thI jo jANadi arahataM dabattaguNattapanjayattehi / so jANadi appANaM moho khalu jAdi tassa layaM // jo dravya, guNa aura paryAyakI apekSA arahantako jAnatA hai vaha AtmAko jAnatA hai aura jo AtmAko jAnatA hai usakA moha vinAzako prApta hotA hai| anAdi kAlIna mohake kAraNa yaha jIva AtmasvabhAvase cyuta ho rahA hai| mohakI tIvratAme tA ise yaha bhI pratyaya nahIM hotA ki zarIrake atirikta koI AtmA nAmakA padArtha hai bhii| vaha zarIrako hI ahaM mAnakara usakI iSTa aniSTa pariNatime harSa-vipAda kara sukhI-dukhI hotA hai / yadi Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mujaphpharanagara 71 bhAgyavaza mohakA paTala kucha kSINa hotA hai to zarIrase pRthak AtmAkI sattA aMgIkAra karane lagatA hai, parantu karmodayase AtmAkI jo vikRta dazA hai use hI zuddha dazA yA svAbhAvika dazA mAna usIrUpa rahanA cAhatA hai| karmodaya bhagura hai, isaliye usake udayame honevAlI AtmAkI dazA bhI bhaGgura hotI hai| para yaha mohI prANI yathArtha rahasya na samajha harSaviSAdakA pAtra hotA hai| java mohakA udaya vilkula dUra hotA hai taba ise AtmAkI zuddha dazAkA anubhava hone lagatA hai| padmarAga maNike samparkase sphaTikape jo lAlimA dikhatI hai use ajJAnI prANI sphaTikakI lAlimA samajhatA hai para vivakI prANI yaha samajhatA hai ki sphaTika to atyanta svaccha hai| yaha lAlimA padmarAga maNikI hai| isI prakAra vartamAnameM hamArI AtmA rAgI dveSI ho rahI hai so yaha mohajanya vikRtikA camatkAra hai| ajJAnI prANI isa antarako na samajha AtmAko hI rAgI dvaSI mAna vaiThatA hai, parantu vivekI prANI yaha jAnatA hai ki AtmA to sadA svaccha tathA nirvikAra hai| usa para jo vartamAnameM vikAra caDha rahA hai vaha mohajanya hai| jo dravya, jo guNa aura jo paryAya arahantakI hai vahI dravya, vahI guNa aura vahI paryAya merI hai| jisa prakAra inakA cetana dravya kevala jJAnAdi kSAyika guNoMse udbhAsamAna hotA huA paramAtmaparyAyako prApta huA hai usI kAra hamArA cetanadravya bhI ukta guNAMse udbhAsamAna hotA huA paramAtmaparyAyako prApta ho sakatA hai| jaba AtmAme aisA vicAra uThatA hai-vivekarUpI jyotikA AvirbhAva hotA hai taba usakA moha svayaM dUra ho jAtA hai aura jJAnaghana AtmA nirdvandva raha jAtA hai| yahI isa jIvakI sukhamaya avasthA hai| ise hI prApta karanekA nirantara prayatna honA cAhiye / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA kundakunda mahArAjake vacana mizrIke kaNa haiN| mizrIkA jo bhI kaNa khAyA jAyagA vaha mIThA hogA / isI prakAra kundakunda mahArAjakA jo bhI vacana yA gAthA Apake cintaname AvegA vaha Apako AnandadAyI hogaa| dinake do vajese sabhA thii| usame bahutase nara-nArI Aye / zrI pUrNasAgara mahArAja cidAnandajI mahArAjakA vyAkhyAna huA / samayakI balavattA hai ki aba aSTamUlaguNa pAlanakA upadeza diyA jAtA hai| jainiyoMkA jo kaulika dharma thA usakA ava upadeza hone lagA hai| logoMke AcaraNa atyanta gira gaye haiN| jainadharmakI vyavasthA to itanI uttama hai ki usakA pAlana karanese sahaja hI kalyANakA patha mila sakatA hai| zrI paM0 candramauli zAkhIne gurukulakI apIla kI tathA zrI samagaurayAjIne samarthana kiyaa| candA prArambha ho gyaa| pA~ca hajArake andAja candA ho gyaa| rAtrime phira candA huaa| sava milAkara 18 hajArakA candA ho gayA / jainiyoMmeM dAna karanekA guNa naisargika hai| nimitta milane para vaha anAyAsa hI prakaTa ho jAtA hai| agale dina prAtaHkAla phira pravacana huA para maiM ava pravacanakA pAtra nhiiN| merI zakti kSINa ho gaI hai| vacana vargaNA spaSTa nhiiN| kevala manuSyoMko raJjana karanA tAttvika mArga nhiiN| tAttvika mArga to vaha hai jisame AtmAko zAnti mile / para zAnti rAga dveSakI pracuratAse atyanta dUra hai, kyoMki parapadArthAma jo iSTAniSTa kalpanA hotI hai usakA mUla kAraNa hI moha he aura mohase para padArthoMmeM AtmIya buddhi hotI hai| AtmIya buddhi hI rAgakA kAraNa hai| AjakA janasamUha galpavAdakA rasika hai| vAstavika tattvakA mahatva nahIM smjhtaa| kevala bAhya ADambarame nija dharmakI prabhAvanA cAhatA hai| prabhAvanAkA mUla kAraNa jJAna Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahAranapura-sarasAvA hai / usakI ora dRSTi nhiiN| jJAnake samAna anya koI hitakArI nahIM, kyoMki jJAna hI AtmAkA mUla asAdhAraNa guNa hai| usIkI mahimA hai jo yaha vyavasthA bana rahI hai| eka dina naImaNDI bhI gye| loga bahuta bhIr3ake sAtha le gaye jisase kaTakA anubhava huaa| yahA~ pravacaname ajaina janatA bahuta AI aura utsukatA bhI use bahuMta thI parantu matavibhinnatA bahuta hI bAdhaka vastu hai| yathArtha vastukA svarUpa prathama to jAnanA kaThina hai| phira anyako nirUpaNa karanA aura bhI kaThina hai| vastu svarUpakA paricaya honA hI kalyANakA mArga hai, parantu usake liye hamArA prayAsa nahIM / prayAsa kevala vAhya ADambarake artha hai / mujaphpharanagarame 6-7 dina rukanA pdd'aa| sahAranapura-sarasAvA caitra sudI 6 saM0 2006 ko mujaphphanagarase 5 mIla calakara jaMgalame tthhre| yahA~ para 1 pula banA huA hai jisake 52 daravAje haiN| yahA~ para 8 cauke aaye| hamArA zrI munImajIke yahA~ bhojana huaa| bhojana pavitra thaa| isakA mUla kAraNa thA ki ve svayaM pavitra bhojana karate haiM, ataeva atithiko bhojana dene meM unheM koI Apatti nahIM / sadA manuSyako zuddha bhojana karanA cAhiye, isase usakI buddhi zuddha rahatI hai, zuddha buddhise tattvajJAnakA udaya hotA hai, tattvajJAnase para bhinnatAkA jJAna hotA hai aura para bhinnatAkA jJAna hI kalyANakA mArga hai / 4 mIlake vAda rohAnA Agaye, sthAna uttama hai| 1 mandira hai, 4 ghara jainiyoMke haiM, makAna vahuta uttama haiM parantu vahuta AdamI prAyaH darzana nahIM karate / 2 baje sArvajanika sabhA huii| zrIvarNI manoharalAlajIkA vyAkhyAna huaa| inake sivA anya tyAgiyoMke bhI vyAkhyAna hue| sabhIne acchA kahA / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA zrIsumerucandrajIkA tyAga dharma para acchA rucikara vyAkhyAna huMyA / bahuMta manuSyoMne darzanakI pratijJA lI / dUsare dina phuTesarA pahu~ca gaye / yaha sthAna zrI jIvArAma jI brahmacArIke jainadharma grahaNa karanekA hai| jinakA saMsAra nikaTa raha jAtA hai unheM hI jainadharma upalabdha hotA hai| jainadharmake siddhAnta atyanta udAtta haiN| hRdayakA vyAmoha chUTa jAve to yaha dharma sabhIko rucikara ho jAya, parantu isa yugame yahI chUTanA kaThina hai| zrI samantabhadra svAmIne to likhA hai kleH prabhAvaH kaluSAzayo vA zrotu. pravakturvacanAnayo vA / tvacchAsanakAdhipatitvalanmyAH prabhutvazakterapavAdahetuH // he bhagavan ! ApakA zAsana-dharma aisA hai ki usakA samasta saMsArame ekAdhipatya honA cAhiye, parantu usame nimnAGkita vAdhaka kAraNa haiM-1 kAlikAlakA prabhAva, zrotAkA kalupita Azaya aura 3 vaktAko kathana karane yogya nayakA jJAna nahIM honaa| yadi yaha huNDAvasapiNI kAla nahIM hotA, zrotAkA Azaya nirmala hotA aura vaktA kisa samaya kauna bAta kahanA cAhiye isakA jJAna rakhatA to ApakA zAsana samasta saMsArame ekAdhipatya rUpase phailatA / yadi Aja koI ajaina jaina dharmako svIkRta bhI karanA cAhatA hai to vartamAna jainiyoMkA vyavahAra itanA saMkIrNatApUrNa ho gayA ki usakA nirvAha honA kaThina hotA hai| kisI ekAkI brahmacArIkA jainadharma dhAraNa karanA tathA usakA nirvAha honA dUsarI bAta hai para pUrI gRhasthIke sAtha yadi koI ajaina jainadharma dhAraNa karatA hai to usakA vartamAna jaina samAjame nirvAha kahA~ hai ? vaha to ubhayataH bhraSTa jaisA ho jAtA hai| astu, mandirame darzana kiye| mandira nirmala banA huMA hai / dinako 3 baje sabhA huii| zrI kSullaka pUrNasAgarajI tathA kSullaka cidAnandajI sAhabakA pravacana huaa| yahA~ para 20 ghara Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 sahAranapura-sarasAvA jainoMke haiN| sarva sampanna haiN| gurukula sahAranapurako 1101) pradAna kiyaa| 101) varNI granthamAlAko bhI dAna kiyaa| rAtriko vAgame zayana kiyA / vAga bahuta hI ramya thA / AgAmI dina devabanda A gye| acchA svAgata huA, madhyAhnake 3 bajese sabhAkA Ayojana huaa| manuSyoMkA samAroha acchA thA, parantu bAta vahI thI ki mAnanA kisIkI nhiiN| Aja kala manupyoMke yaha bhAva ho gaye haiM ki 'anya siddhAntavAle hamArA siddhAnta svIkRta kara le|' yaha samajhame nahIM aataa| pratyeka manuSya yahI cAhatA hai ki hamArA AtmA utkarSa padako prApta kare, kintu utkarSa prApta karanekA jo mArga hai usa para na calanA pdd'e| yahI viparIta bhAva hamAre utkarSakA bAdhaka hai| hamArA vizvAsa to yaha hai ki yadi hama apane siddhAnta para ArUr3ha ho jAveM--usIke anusAra apanI sava pravRtti karane lageM to anya loga hamAre siddhAntako acchI taraha hRdayaGgama kara leNge| hama loga apane siddhAntoMko apane AcaraNa yA pravRttise to dikhAte nahIM, kevala zabdoM dvArA Apako batalAnekA prayatna karate haiM parantu usakA prabhAva unapara nahIM pdd'taa| yahA~ musalima samAjakA vizAla kAleja hai jisame unake uccatama grantha par3hAye jAte haiM, 2000 chAtra usame zikSA pAte haiN| bahuta hI sarala inakA vyavahAra hai, vahuta madhurabhASI haiN| eka maulavI sAhabane ukta sarva sthAna dikhlaaye| inake yahA~ vAhya ADambarakA bilakula abhAva hai, bhojana bahuta sAdagIkA hai / yahA~se calakara 4 mIla para 1 grAma thA usame nivAsa kiyA / yahA~ jisave sthAname Thahare vaha bahuta hI udAra prakRtikA thaa| usane bar3e satkArake sAtha rahanekA pravandha kiyA / usI samaya 5 pA~ca sera dUdha nikAla lAyA / jo pInevAle the unheM pAna kraayaa| anantara hama loga kathopakathana kara so gye| Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA caitra sudI 12 saM0 2006 ko sahAranapura A gye| TaparI mTezanase hI manuSyoMkA saMparka hone lagA aura sahAranapurake vAhara to hajAroM manupyoMkA jamAva ho gyaa| bar3I sajadhajake sAtha julUsa nikAlA / zrI hulAsarAyajI raIsake gRhake pAsa jo kanyo vidyAlayakA makAna thA vahIM para julUsa samApta huaa| hajAroM naranAriyoMko samudAya honese itanA zabdamaya kolAhala thA ki lAuDaspIkarake dvArA bhI kArya siddhi nahIM ho skii| eka bhI kAyeM nahIM huA, kevala zrI jinamandirake darzana kara ske| caitra sudI 13 bhagavAna mahAvIra svAmIkA janma divasa hai| isa dina samasta bhAratavarSa meM jaina var3A utsava karate haiN| yahA~ bhI utsavakI bar3I bar3I taiyAriyA~ thiiN| prAta kAla 8 vajese 6 baje taka jaina kAlejase pravacana huaa| bahuta bhIr3a thI, bhIr3ake anukUla hI pravacana rhaa| pravacanase janatA prasanna bhara ho jAtI hai para jo vAta honI cAhie vaha nahIM hotii| janatAme vahuta hI Ananda samAyA huA thA / vanArasase zrI sampUrNAnandajI Aye the! rAtriko ApakA bhApaNa hogaa| logoMne utsukatAke sAtha dina vyatIta kiyA parantu java rAtrikA samaya AyA tava akhaNDa pAnI barasA isase sabhA nahIM ho sakI aura zrI sampUrNAnandajIke bhASaNa zravaNase janatA vaJcita raha gii| agale dina jena vAgame pravacana huA, manuSyoMkI bhIr3a bahuta thI tadapekSA strI samAja bahuta thaa| samudAya itanA adhika thA ki pravacanakA Ananda milanA kaThina hai| 1 ghaNTA jisa kisI taraha pUrNakara chuTTI milii| yahA~ svAdhyAyake rasika bahuta haiM jiname zrI bra0 ratanacandrajI mukhtyAra aura zrI nemicandrajI vakIla pramukha haiN| ye donoM bhAI aAtmahitame jAgarUka tathA zrAgama granthoMke parijAnase yukta haiN| magna bhASAkA adhyayana na hone para bhI jinAgamakA vizada nAna prApta Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahAranapura-sarasAvA 77 ho jAnA inake pUrva saMskArakA phala hai / jJAnakA saMskAra paryAntarame sAtha jAtA hai, isaliye sAdhana rahate hae manupyako jJAnArjaname kabhI pramAda nahIM karanA cAhiye / yahA~ pravacanome logoMkA samudAya bahuta AtA hai, parantu na to tAttvika lAbha uThAtA hai aura na tAtvika dharmake Upara dRSTi hai| kevala vAhya prabhAvanAme apanA sarvastra lagAkara dharmakA utkarSa mAnate haiN| prabhAvanAkA prabhAva sAdhAraNa janatA para par3atA hai aura sAdhAraNa janatA vAhya vepako dekhakara kevala itanA samajha letI hai ki ina logoMke pAsa dravyakI pupphalatA hai| ye loga vyApArI haiN| inhe saMgraha karanekI yukti vidita hai| vAstavame pUchA jAya to AjakA manuSya ina vAhyADambarose prabhAvita nahIM hotaa| use prabhAvita karaneke liye to usakA ajAna dUra honA cAhiye / jJAnakI mahimA aparampAra hai| usakA jise svAda A gayA vaha bAhya padArthokI apekSA nahIM krtaa| yahA~ gurukulakI ughAI karanekA kArya huaa| eka mahAnubhAvane 2 kamarA gurukulake liye banAnekA vacana diyaa| do vI e. lar3akoMne yaha pratijJA lI ki vivAhame rupayA nahIM moNgNge| do ne yaha niyama liyA ki jo kharca hogA usame ) / paisA prati rupayA vizAlaya ko deveNge| kaI manuSyoMne vivAhame kanyA pakSase yAJcA na karanekA niyama liyA / zrI lAlA pradyumnakumAra jI raIsane gurukula ke liye 26 bIghA jamIna denekA vacana diyA tathA 1000) syAdvAda vidyAlaya ko bhI pradAna kiye / yahA~ 10-11 dina rhe| sabhI dinoMme samAgama acchA rhaa| mohodayame samAgama acchA lagatA hai| mohakI mahimA dekho ki loga jisa samAgamase bacaneke liye gRhakA tyAga karate haiM, tyAgI hone para bhI unhe vahI samAgama acchA lagatA hai| paramArthataH moha gayA nahIM hai, usane rUpa bhara badala liyA hai| Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 merI jIvana gAthA vaizAkha vadI ha ko sahAranapurase calakara 8 // vaje vilakhanI pahuMca gye| paM0 daravArIlAla jI koThiyAke yahA~ bhojana huaa| bhadra puruSa haiM / sahAranapurase kaI cauke Aye / sarva mohakA ThATha hai| jisa dina mohakA abhAva hogA usa dina yaha sarva prakriyA samApta ho jaaygii| mohakI mandatA aura tIvratAme zubha azubha mArgakI sattA hai| jisa samaya mohakA abhAva hotA hai usa dina yaha prakriyA anAyAsa miTa jAtI hai| mohake naSTa hote hI jJAnAvaraNAdika tIna ghAtiyA karma antarmuhUrtame svayameva naSTa ho jAte haiN| vaizAkha vadI 10 saM0 2006 ko sarasAvA A gye| paM0 jugalakizorajIke yahA~ bhojana huaa| ApakA tyAga aura jinavANIsevA prasiddha hai| Apane apanA samasta jIvana tathA samasta dhana jinavANIkI sevAkoliye hI arpita kara diyA hai / ApakA sarasvatI bhavana darzanIya hai| yahA~ 1 ghaTanAse cittameM ati kSobha huA aura yaha nizcaya kiyA ki parakA samAgama Adi sarva vyartha hai| AtmA svatantra haiN| svatantratAkA vAdhaka apanI akarmaNyatA hai| akarmaNyatAkA yaha artha hai ki usakI ora unmukha nahIM hote| parapadArthoMke rakSaNa bhakSaNameM hI AtmAko lagA dete haiN| agale dina prAtaHbAja pravacana huaa| vaktA dharmakA svarUpa batalAneme hI apanI zakti lagA dete haiN| nirantara pratyeka vaktA apane parizrama dvArA dharmake svarUpako samajhAnekI ceSTA karatA hai, dharmake andara vAhya Abhyantara rUpa dikhalAnekI ceSTA karatA hai aura jahA~ taka banatA hai dikhalAnama saphala bhI hotA hai| parantu Abhyantara rasAsvAda na Aneke kAraNa na to Apako lAbha hotA hai aura na janatA ko| kevala galpavAdame pariNata ho jAtA hai| vaizAkha vadI 12 ko vIrasevAmandirakA 13 vA~ vArSikotsava huaa| sabhApatike pada para mujhe baiThA diyaa| vIrasevA mandirakI riporTa, mukhtyAra sAbakI preraNA pAkara darabArI Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 dillIkI ora lAlajI koThiyAne sunaaii| isake anantara zrI jayabhagavAnjI vakIlane prAcIna dharmoMme jainadharmakI vizeSatA vatalAI / ApakA tulanAtmaka adhyayana prazaMsanIya hai| antame maiMne bhI kucha khaa| AgAmI dina kanyA vidyAlayakA vArSikotsava huaa| logokI bahuta bhIr3a thii| riporTa Adi sunAneke bAda apIla huii| mantrI mahodayane 1001) svayaM diye tathA 3000) aura ho gye| logoMne vizeSa dhyAna nahIM diyA anyathA 10000) ho jAte / puruSoMkI apekSA mahilAvargame dhArmika ruci adhika hai| usakA kAraNa hai ki inakA vAhya samparka nahIM hai / AjakA manuSya to bAhya samparkake kAraNa dharmase cyuta hotA jA rahA hai| use dharma ADambara mAtra jAna par3ane lagA hai| yadi prArambhase manuSya para apanA raGga car3ha jAve to phira dUsarA raGga nahIM caDhe, parantu loga prArambhase hI apanI santAnako nija dharmake raGgase vimukha rakhate haiN| pariNAma usakA jo hotA hai vaha sAmane hai| astu, samayakA pravAha aura logoMkI ruci bhinna bhinna prakAra hai / dillI kI ora vaizAkha vadI 13 saM0 2006 ko prAta kAla 53 vaje sarasAvAse cala par3e mIla taka 100 manuSya aura strI samAja pahuMcAneke liye AyA jise bar3e Agrahase lauTA paayaa| yahA~se Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA 7 mIla calakara 9 bajate vajate hama loga abhISTa sthAna para pahu~ca gye| snAnAdise nivRtta ho svAdhyAya kiyA pazcAt bhojana kiyaa| bhojanake vAda kathopakathana huaa| pratidina yahI carcA hotI hai ki rAga-dveSa-moha saMsArake mUla kAraNa haiN| ina tInoMme mUla moha hai| isake vinA rAga-dvapakI pradhAnatA nhiiN| AgAmI dina prAtaH 8 baje jagAdharI A gye| sarva samAjane svAgata kiyaa| yaha vra0 sumerucandrajI bhagatakA grAma hai| 6 vaje zrI mandirajIme cuTaka pUrNasAgarajIkA vyAkhyAna huaa| 5 minaTa merA bhI bhApaNa huaa| janatAko hasI A gii| hAsyakA kAraNa vRddhAvasthA hai| vRdvAvasthAme jo kathA manuSya kahatA hai vaha prAyaH pratyeka viSayameM skhalita nikalatI hai| kintu usakA abhiprAya nirmala rahatA hai, ata: AdarakA sthAna ho jAtI hai| madhyAnhake 3 baje grAmasabhA huI / vizepa vyAkhyAna hue| eka zAstrIkA vyAkhyAna bahuta mArmika huaa| agale dina se 6 baje taka pravacana haa| pravacana meM vahutase manuSya aaye| brAhmaNa bhI bahuta aAye / 1 zAstrIjI va 1 jyotipIjI bhI Aye jo jainadharmakI padArtha nirUpaNakI gailIse vahuta prabhAvita hue| anya manuSya bhI Aye / unako bhI bahuta harpa huaa| jainadharmakI praNAlIse mabhI prabhAvita hue| antaraGgame nirmalatA ho to tatva nirUpaNa rucikara hotA hai tathA jijJAsAko vRddhigata karatA hai, anyathA uttamase unama natra nirUpaNa arucikara ho jAtA hai tathA dveSa va mAtsaryako vRddhigata karane lagatA hai| kaI mAnavoMne brAmacarya vrata liye tathA ntrI samAune mahIna vanoMke paridhAnakA tyAga kiyaa| vaMzAgna suTarI 1 kA jagAdharIse 5 mIla calakara ratnapura yA gye| yahA~ suganilAlarI yahA~ bhojana kiyaa| zrApake bhAIne 1002) mgAbAda vizAlaya banAranako pradAna kiyaa| 4 cIpha jagAdharIse bhI mAya the| gayA Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillIkI zrora apanI apanI bhaktike anukUla pAtrako dAna denekI ceSTA kI, parantu jo pAtra haiM ve maryAdAtikramaNa kara dAna lete haiM / caraNAnuyoga kI paddhatiko pratikramaNa kara naI naI paddhati nikAlanA ucita nahI / prAyaH pAtrako dekhakara dAna denevAlA vyakti bhayase kampAyamAna ho jAtA hai / isame pAtra kI saralatA hI kAraNa hai / 81 yamunA nadI para A gaye / yahA~se yahIM bhojana huA / / / Aja kala isa paJcam logoMme dhAmika prema hai usakA bhojana ho gayA jaba taka tyAgI bhojana ratnapurase 3 mIla calakara 3 mIla calakara kutuvapurI A pahu~ce / jisane bhojana diyA vaha bahuta prasanna huI kAla aneka ApattiyoMke Ane para bhI tathA tyAgIkI mahatI pratiSThA karate haiM mAno unhe trailokyakI nidhi mila gii| na karale taba taka bar3I sAvadhAnI rakhate haiM / yahI bhAvanA nirantara rakhate haiM ki kisI taraha mere ghara pAtrakA bhojana ho jAve / daivayoga se pAtra yA jAve to merA dhanyabhAga hogA / 2 vaje AmasabhA huI / yahA~ para jo ThAkura rANA the Apane zikAra chor3a diyA tathA madirA kA bhI tyAga kara diyA / grAmake anya pratiSThita logoMne bhI mAMsa madirAkA tyAga kiyA / yahA~se 2 mIla calakara samastapura me Thahara gaye / dUsare dina prAtaH 6 mIla calakara nakur3a A gaye / grAmavAloMne svAgatase dharmazAlAme tthhraayaa| mandirame pravacana huA pazcAt bhojana huaa| dinake 3 bajese sabhA huI / jo sarvatra hotA hai vahI yahA~ huA, kucha vizeSa lAbha nahIM huA aura na honekI saMbhAvanA hai kyoMki manuSyoM ke bhAva prAyaH nirmala nahIM rahate / agale dina mandira meM pravacana huaa| kucha tattva dRSTigocara nahIM huA, kevala rasma adA karanA par3atI hai / vaktAko svayaM apanemeM AtmakalyANakI bhAvanA rakhanA cAhiye / kalyANakA mUla kAraNa svapara viveka hai / jinane svapara viveka kiyA unakA janma sArthaka hai / madhyAnhoparAnta 3 6 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA bajese sabhA huii| manuSya samudAya acchA thA, parantu koI tatva nahIM niklaa| prAyaH prati dina yahI kathA hotI hai| yahA~ kI samAjane 501) syAdvAda vidyAlayako diye / 501) gurukulako ho gye| rupayA milatA hai para sadupayoga honA adhikAriyoMke hAthakI bAta hai| ___yahA~se 51 vaje prAtaH 5 mIla calakara ambAr3A A gye| bar3e svAgatase logoMne dharmazAlAme ThaharAyA / pazcAt mandirameM gayA, pravacana huaa| logone svAdhyAyakA niyama liyaa| dharmazAlAme kaI mahAzayoM ne, jo ki harijanoMme the, madirAkA tyAga kiyaa| vaI mahAzayoMne mA~sakA tyAga kiyaa| kheda isa bAtakA hai ki jainI bhAI svayaM vIcameM bolane lagate haiM isase janatAme prabhAva nahIM rhtaa| sAyaMkAla vyAkhyAna huaa| jainetara janatA ati prasanna huii| yahA~ 15 ghara jainiyoMke haiN| mandira vahuta sundara hai| zAstra pravacanakA hAla bahuta bar3A hai| dUsare dina prAtaHkAla samayasArakA pravacana kiyaa| anantara ratnakaraNDazrAvakAcArake bhAvanA prakaraNase 3 bhAvanAoMkA varNana kiyaa| paM0 sadAsukharAyajIne bahuta sundara varNana kiyA hai| savane premase sunA, parantu jinako unapara vicAra karanA cAhiye ve kadApi unakA pAlana nahIM karate yaha mahatI truTi hai| ambAr3Ase 4 mIla calakara isalAmapura A gye| yaha vastI paThAna logoM kI hai| 3 ghara jainiyoMke haiN| mArgame 1 paThAnane 6 Ama upahArameM diye| 1 jainI bhAI leneko prastuta nahIM hue ! maiMne kahA ki avazya lenA caahiye| Akhira yaha bhI to manuSya haiN| inake bhI dharmakA vikAsa ho sakatA hai| bAhya AcaraNake anukUla hI manupyoMkA vyavahAra calatA hai| isase hI hama loga unase ghRNA karane lagate haiM, ataH AvazyakatA antaraMga yAcaraNa nirmala Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillIko ora karanekI hai| usake artha vAhya AcaraNako bhI nirmala banAnekI AvazyakatA hai| yadi bAhya AcaraNa zuddha ho jAte to antaraGga AcaraNa kA nirmala honA kaThina nhiiN| agale dina isalAmapurase 4 mIla cala kara rAmanagara aaye| vIcame 1 nahara milii| havA ThaNDI thii| sAtha hI havAkI pracuratAse vAlUke kaNa bahuta uThate the jisase A~khoMme kaSTa pratIta hotA thA / yahA~ vAloMne bahuta hI svAgata kiyaa| anekoM sthAnoM para daravAje bane hue the| jagaha jagaha sajAvaTa thii| logoMmeM utsAha hI utsAha dRSTigocara ho rahA thA / dharmazAlAme tthhraayaa| vaje pravacana huaa| vahuMtase manuSya aaye| pravacana rucikara huA, parantu vizeSa vAcAlatA (kolAhala ) se citta nahIM lgaa| pazcAt bhojana kiyaa| madhyAnhake vAda 2 vajese sabhA huI jisameM manuSyoMkI bhIr3a bahuta aaii| kSullaka dvaya tathA anya logoMke vyAkhyAna hue| agale dina prAtaH 7 vaje vAcanAlaya khulA / samAroha acchA thaa| pazcAt 8 vajese ha baje taka pravacana huA / vahuta manuSya ekatra hue| sabane pravacana sunaa| jainiyoMkI apekSA anya manuSyoMne bar3e snehase dharmake prati jijJAsA prakaTa kI tathA unake cittameM mArgakA vizeSa Adara huaa| anantara bhojanake liye gamana kiyA / vahuta hI bhIr3a thii| bhojana karanA kaThina ho gyaa| ekake bAda eka AtA hI rhaa| vaizAkha sudI 10-11 saMban 2006 ko 63 baje cala kara 7 mIla nAnautA A gye| zrI mahendrane vahata hI Adarase apane gharame sthAna diyA / snAnAntara mandirameM gye| apake ghara para ApakI mA~ tathA strIne AhAra diyaa| 2 vaje vAda utsava huaa| kaI sahasra manupya utsavame aaye| kIrtana karanevAloMne kIrtana kiyaa| prAyaH saMsArameM manupya jo kAma karatA hai vaha apane utsabake liye karatA hai / unnatikA mArga kapAya nivRtti hai, kapAyakI nivRtti Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 merI jIvana gAthA jJAnase hotI hai, jJAnakA mUla kAraNa AgamajJAna hai aura AgamajJAnakA kAraNa vidyAkA abhyAsa hai / dUsare dina bar3e mandirameM pravacana huaa| manuSya saMkhyA puSkala thii| parantu hamako itanI yogyatA nahIM ki unheM prasanna kara sakate / kevala 1 ghaNTA samaya gayA / hama rUDhike gulAma haiM aura usIkI pUrti karanA cAhate haiN| bahuta AdamI jisame prasanna hoM usIme prasannatA mAnanA hamArA kArya hai, parantu dharmakA svarUpa to nirmala AtmAkI pariNati hai| usakI yathArthatA moha rAga dveSake abhAvame hI hai / yadi rAga-dvapakI pracuratA hai to AtmAkA kalyANa honA asambhava hai| pravacanoMme jaina logoM ke atirikta anya loga bhI Ate haiN| parantu unhe unakI bhASAme tattvakA upadeza nahIM hotA, ataH ve loga upadezake phalase vaJcita raha jAte haiN| jaina loga svayaM isakI ceSTA nahIM karate, kevala UparI vyavahArameM apanA samaya vyaya kara dete haiN| eka dina prakAzacandrajI raIsake yahA~ bhojana huaa| Apane syAdvAda vidyAlayako 10.0) diye| bhojana bhI nirantarAya huA / prakAzacandra va unakI patnI donoM yogya haiN| eka dina caturasenake yahA~ bhojana huaa| Apane bhI syAdvAda vidyAlayako 501) pradAna kiye tathA mahendrane bhI 1001) ukta vidyAlayako diye| kucha logoMne denekA vacana diyaa| yaha saba huA, parantu yaha sunakara bahuta kheda huA ki nAnautA grAmame kaI jainI bhAI madirA pAna karate haiM tathA kaDe vezyAgAmI haiN| tyAgI logoMko zuddha bhojana milanA prAyaH kaThina hai| jullaka pUrNasAgarajI logoMke sudhArakA bahuta prayAsa karate haiN| bahuta manuSya aSTamUlaguNakA niyama lete haiM, kintu jAnate kucha nhiiN| isase vratakA nirvAha honA kaThinasA pratIta hotA hai / nusa prAntame sadAcArakI truTi mahatI hai / nAnautAma 4 dina laga gye| Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillIkI ora vaizAkha sudI 15 sambat 2006 ko nAnautAse 3 mIla cala kara yamunAkI nahara para A gye| yahA~se 4 mIla cala kara tItaroM Aye / yahIM jainiyoke 10 ghara hai| mandirame prAyaH jaina loga bahuta kama pAte haiN| hama jisa ghara bhojanake liye gaye, patA calA ki usa gharase koI bhI dazana karaneko nahIM jaataa| yahA~ para 3 baje sabhA huI jisame paM0 hukamacandrajI salAvAvAlone mUrtipUjA viSayaka vyAkhyAna diyaa| agale dina 13 baje tItaroMse calakara kacIgar3hI A gaye / yahA~ 8 ghara jainiyoMke haiN| 1 mandira hai| yahA~ para rAmAbhAI khatolIke nivAsa karate haiM, sajjana haiM, A~khase nahIM dikhatA, vRddhAvasthA hai / yahA~ke jainI Apake sAtha acchA salUka karate haiN| mandira svaccha hai / sava bhAIyoMne pUjA karanekI pratijJA lii| agale dina 7 mIla calakara pakkIgar3hI Aye / yahA~ 1 mandira hai| 10 ghara jainiyoMke haiM jo sampanna haiN| miDila skUlameM pravacana huaa| janatA acchI thii| lAlA jambUprasAdajIke yahA~ bhojana huaa| Apane 51) syAdvAda vidyAlayako diye| madhyAnhake bAda kSullaka cidAnandajIkA upadeza huaa| Apako vyAkhyAna denekA vahuta zauka hai| agale dina pakkIgar3hIse 3 mIla calakara bhaiMsavAla Aye / yahA~ 3 ghara jainoMke haiN| sarva sampanna haiN| yahA~ jATa logoMkI vastI hai| grAmameM Ikha bahuta utpanna hotI hai| isase yahA~ke kRSaka sampanna haiN| paisAkI puSkalatA sabake hai, kintu vaha durupayogame jAtA hai| dehAtoMmeM dhArmika vidyAke jAnanevAle nahIM aura zaharoMmeM aiza ArAmase logoMko avakAza nahIM / ava to kAma aura artha puruSArtha hI mukhya raha gaye haiN| yahA~se 6 mIla calakara jeTha badI 4 ko zAmalI A gaye / yahA~ para 100 ghara jainiyoMke haiN| bar3I bhArI maNDI hai| Aja kala isa nagarame saTTAkI pracuratA hai| yahA~ 2 mandira haiM, kintu pUjana Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA aura svAdhyAyakA pracAra nahIM / jisake ghara bhojana kiye vaha bhalA AdamI hai / 3 bajese AmasabhA huI, parantu phalAMza jo sarvatra hotA hai yahA~ bhI vahI huA / vAha vAhame saMsAra luTa rahA hai / Apa svayaM nija svarUpase cyuta haiM aura saMsArako usa svarUpame lagAnA cAhatA hai.. yaha sarvathA ucita nahIM / jo manuSya jagat ke kalyANakI ceSTA karate haiM unakA svayaM apanI ora lakSya nahIM / aise logoM kA prayatna andheke hAthame lAlaTena ke sadRza hai / saMsArakI viDambanAkA citraNa karanA saMsArIkA kAma hai / jisako nAnA vikalpa utpanna hote haiM vaha padArthako nAnA rUpameM dekhatA hai / vAstavameM padAtha to bhinna hai, akhaNDita hai, yaha use kSayopazama jJAnase nAnA rUpa me dekhA hai| 86 Aja yahA~ prAtaHkAla honeke pUrva eka ghaTanA huI jo kalpanAme na Aneke yogya hai / svapnameM bAbA bhAgIrathajIkA darzana huA / darzana honA asaMbhava nahIM, parantu jaisA unakA rUpa na thA vaisA dekhaa| unhe diganvara mudrAme dekha maiMne kahA - mahArAja | Apa digambara ho gaye ? Apa to yahA~ paJcama guNasthAnavAle zrAvaka the ? yahA~se svarga gaye, deva paryAya paaii| phira yaha mudrA kahA~ pAI ? unhoMne kahA- bhAI / gaNezaprasAda ! tuma bar3e bhole ho / maiM tumhAre samajhAneke liye AyA hU~ / yadyapi maiM abhI sAgaroM paryanta Ayu bhoga kara manuSya hoU~gA taba digambara par3hakA pAtra banU~gA, parantu tumako kahatA haeNU ki tumane jo pada aMgIkAra kiyA hai usakI rakSA karanA / vrata dhAraNa karanA sarala hai, parantu usakI rakSA karanA kaThina hai / bAhyame 1 caddara aura 2 laMgoTI rakhanA ! 1 bAra pAnI pInA kaThina nahIM tathA Ajanma nirvAha karanA koI kaThina nhiiN| kintu Abhyantara nirmalatA honA ati kaThina hai / Aja jeTha vadI = saM0 2006 kA dina thA / upavAsa karanA cAhiye, parantu zAktikI nyUnatAse 1 bAra to prati dina bhojana hotA Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillIkI ora 47 hI hai, kintu jo bhojana pratidina karate the usase kucha alpa kiyaa| loga saMsArame zAnti cAhate haiM, parantu saMsArakA svarUpa hI azAntikA puJja hai| usame zAnti khojanA rambhAstambhame sAra anvepaNa karaneke sahaza hai| saMsArake abhAvame zAnti hai| laukika manupya sthAna vizepako saMsAra aura mokSa samajhate haiM vaha nhiiN| saMsAra asaMsAra AtmA kI pariNati vizepa hai| AtmA kI sakame pariNati saMsAra hai aura niSkarma pariNati asaMsAra hai-mokSa hai| navamIke dina zrI zItalaprasAdajI zAhapuravAloMke yahA~ bhojana kiyaa| pratyeka manuSyakI yaha dRSTi rahatI hai ki hamAre yahAM aisA bhojana bane jo sarvazreSTha ho tathA pAtra hamArI icchAnusAra utanA bhojana kara leve / cAhe pAtrako lAbha ho cAhe alAbha ho / bhojanakI icchAkA hI nAma AhAra hai| AhAra saMjJAke kAraNa saMsArame mahAn anartha hote haiM / anarthakI jar3a bhojanakI lipsA hai| acche acche mahAna puruSa isake vazIbhUta ho kara jo jo kriyA karate haiM vaha kisIse gupta nhiiN| bhojanakI lAlasA acche acche puruSokA tiraskAra karaneme kAraNa ho jAtI hai / eka dina logoMne sabhAmeM nirNaya kiyA ki lar3akIvAlese rupayA nahIM lenA / samayakI balavattA dekho ki lAga laDakIvAlese ThaharAva kara rupayA maoNgane lage haiN| kitanI akarmaNyatA logoMmeM A gaI hai aura lobhakI kitanI sImA bar3ha gaI hai ? vAstavame lobha hI pApakA mUla kAraNa hai / bahutase manuSya lobhake vazIbhUta ho kara nAnA anartha karate haiN| Aja saMsAra dukhI hai isakA lobha hI mUla hetu hai| hajAroM manuSyoM ke prANa lobhake vazIbhUta honese cale gye| Aja saMsArame jo saMgrAma ho rahA hai usakA kAraNa rAjyalipsA hai| Aja jitane yantroMkA saMcAlana ho rahA hai usakA antaraGga kAraNa lobha hai| aura yantroMmeM jo asaMkhya prANiyoMkA Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 merI jIvana gAthA ghAta ho rahA hai usakA mUla kAraNa yaha lobha hI hai / Ajakala tattvajJAnakA Adara nahIM, kevala UparI vAtoMse lokako raJjana karanA hI vyAkhyAnakA viSaya rahatA hai| maiMne bahuta vicAra kiyA ki aba ina viSayoMmeM na par3e tathA AtmakalyANakI ora dRSTipAta krU~, parantu purAtana saMskAra bhAvanAke anusAra kArya nahIM hone dete| vyAkhyAna denA tabhI upayogI hogA jisa dina AtmapravRtti nirmala ho jaavegii| usI dina anAyAsa saMvara ho jAyegA, saMvara hI mokSamArga hai| isake vinA mokSamArgakA lAbha honA ati kaThina nahIM asaMbhava hai| manuSyoMke sAtha vizepa saMparka nahIM karanA cAhiye, kyoMki saMparka hI rAgakA kAraNa hai| rAgake vipayako tyAganeme bhI rAga kI nivRtti hotI hai| nirvipaya rAga kahA~ taka rahegA ? sarvathA aisA siddhAnta nahIM ki pahale rAga chor3o pazcAt viSaya tyaago| ...yadi kSayopazama jJAnako pAyA hai to use parAdhIna jAna usakA abhimAna chodd'o| bhojanakI lipsA chodd'o| udayAnukUla kArya hote haiN| parane hamArA upakAra kiyA hamane parakA upakAra kiyA yaha ahaMkAra tyaago| na to koI denevAlA hai aura na koI haraNa karanevAlA hai| sarva kArya sAmagrIse hote haiN| kevala daiva bhI kucha nahIM kara sakatA aura na kevala puruSArtha hI kAryajanaka hai, kintu sAmagrI kAryajananI hai / vAhyAbhyantara nimittakI upasthiti hI sAmagrI kahalAtI hai / sAmalIke bAda vizepa AvAsa kA~dalAme huaa| yahA~ pravacanameM manupyoMkA samudAya acchA rahA, kintu samudAyase hI to kucha nahIM hotaa| zAstra pravacana kevala paddhati mAtra raha gayA hai| vAstavama to na koI vaktA hai aura na zrotA hai| mohakI balavattAme hI yaha saba ThATha ho rahA hai| jahA~taka mohakI sattA hai vahA~ taka yaha saba prapaJca hai / saMsArake mUla kAraNa rAgAdika haiN| inake sadbhAvama hI yaha sarva ho rahA hai| rAgakI prabalatA paSTa guNasthAna taka hI Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillIkI ora hai, isaliye yaha lIlA vahIM taka sImita hai " yaha bhAva vaktA tathA zrotAke hRdayameM A jAve to pravacanakI sArthakatA hai / mahAvIrase paM0 dharaNendrakumArajI aaye| unhIMke yahA~ bhojana huaa| Apane 1 kapAyaprAbhRta bheMTa kiyA tathA syAdvAda vidyAlaya ko 11) pradAna kiye| ApakI zraddhA dharmame uttama hai| vAstavameM zraddhA AtmAkA apUrva guNa hai| isake hone para sarvaguNa svayameva samyaka ho jAte haiN| isakI mahimA acintya hai| isake hone para jJAna samyak aura mithyAcAritra avirata zabdase vyavahRta hone lagatA hai| jeTha sudI 2 kA pravacana bahuta zAntise samApta huaa| prakaraNa brahmacarya vratakA thaa| para padArthase bhinna AtmAkA nizcaya kara jo para padArthoM meM rAga dvepakA tyAga kara detA hai vahI pUrNa brahmacaryakA pAlana karanevAlA hotA hai / laukika manupya kevala jananendriya dvArA viSayasevanako hI brahmacaryakA ghAtaka mAnate haiM, parantu paramArthase sarva indriya dvArA jo viSaya sevanakI icchA hai vaha sava brahmacaryakA ghAtaka hai / Aja dehalIse 20 manuSya aaye| sabakA yahI Agraha thA ki dillI caliye / cAturmAsakA avasara nikaTa thA tathA usake upayukta dillI hI sthAna thA, isaliye hamane kaha diyA ki dillIkI ora hI to cala rahe haiN| kAMdalAmeM eka dina palTUrAmajIke yahA~ bhojana huA / Apa bahuta hI sajjana tathA tattvajJAnI haiN| Apa sthAnakavAsI sampradAyake haiM / ApakA hRdaya vizAla hai, parantu sAthameM kucha Agraha bhI hai| sthAnakavAsI sampradAyakA kucha vyAmoha hai| yadyapi Apa nigrantha padako hI mukhya mAnate haiM phira bhI vastradhArIko bhI muni mAnaneme saMkoca nahIM karate / digambara saMpradAyame to yaha akATya mAnyatA hai ki bAhya aura Abhyantara donoM prakArake parigrahakA jahA~ tyAga hai vahIM muni pada ho sakatA hai / eka dina yahA~ grAmake sabase bar3e Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA prasiddha maulavIne 2 Ama bhojanake liye diye| logoMne bahuta TippaNI kI, parantu maiMne unheM AhArameM le liyA, kheda isakA hai ki loga binA zira-pairakI TIkA-TippaNI karate haiN| yadi ye hI Ama kisI musalamAnakI dukAnase lAye hote to ye loga TIkATippaNI na karate / astu, loga apane abhiprAyake anusAra TIkATippaNI karate haiN| hamako ucita hai ki usase bhaya na kareM / pApase bhayabhIta rhe| kisIke prati anyathA na vicaareN| jo honA hai hogA isame kheda kisa vAta kA ? merA to vAra-bAra yahI lakSya rahatA hai ki AtmAkI nirmalatA hI sukhakA kAraNa hai aura sukha hI zAntikA upAya hai| upAya kyA ? sukha hI zAnti hai / idhara pravacaname ajaina loga bhI bahuta Ate haiM aura jainadharmake marmako zravaNa kara prasanna bhI hote haiN| AtmA anAdi ananta hai yaha savako mAnya hai| kintu isakA yaha artha nahIM ki AtmA kUTastha rahe pariNAma vinA pariNAmI nahIM aura pariNAmI binA pariNAma nahIM, ata yaha mAnanA sarvathA ucita hai ki AtmA na to sarvathA nitya hai aura na sarvathA anitya hai, kintu nityAnityAtmaka hai| ( 2 ) jeTha sudI 10 saM0 2006 ko 5 baje prAta kAMdalAse calakara naMgeru yA gaye / yahA~ para 1 mandira hai| 40 ghara jainiyoMka hai| mandiramAgI haiN| inake atirikta 40 ghara mthAnakavAsiyoMke hai ! ye loga mUrtiko nahIM mAnate hai| pAlambanake binA dharmakA koTa zrAcAra inameM nahIM hai aura na dharmakA svarUpa hI samagate hai| Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillIkI ora nAmamAtrake jaina haiM / sAyaMkAlako sabhA huI jisame aSTamUla guNa Adike vyAkhyAna hue / yahA~se 6 mIla calakara kairAnA Aye / yahA~ para 40 ghara jainiyoMke haiM / prAyaH sampanna haiM, sarala haiM, svAdhyAya aura pUjanakA acchA prabandha hai / yahA~ jainiyoM ke aneka bAlaka rASTrIya svayaMsevaka saMghame haiM, parantu saMghakA uddezya kyA hai kisIko patA nahIM / dezame sarvatra inakA pracAra hai / kucha unase pUcho batAte nhiiN| kevala dezakA bhalA ho yaha kaha dete haiM / vAstava vAta kucha batAte nahIM / bhAratavarSa RSibhUmi rahI, parantu ava to yahA~ke manuSya kAmalolupa ho gaye / pravacaname bahuta loga Aye / pravacanakA sAra yahI thA ki jJAnakA viparIta abhiprAyase 'mukta ho jAnA samyagdarzana hai, padArthako jAnanA so samyagjJAna hai aura karmavAta karanA cAritra hai / isa taraha jJAna hI samyagdarzanAdi tIna rUpa hai - vidyAnanda svAmIne yahI bAta zlokavArtikame kahI hai mithyAbhiprAyanimuktirjJAnasyeSTa hi darzanam / jJAnatvamarthavijJaptizcaryAtvaM karmahantRtA // 9 bhojana antarAya tathA pairameM moca A jAneke kAraNa eka dina yahA~ aura rukanA par3A / zarIrakI dazA patanonmukha hai phira bhI hama vAhya ADambarame ulajha rahe haiM yaha duHkhakI bAta hai / ucita to yaha hai ki dharma sAdhaname sAvadhAna raheM / dharma sAdhanakA artha yaha hai ki pariNAmoMkI vyagratAse rakSA ho / dharma mAneM vAhya kriyA nahIM / kintu hama ajJAnI logoMne vAhya kriyAmeM dharma mAna rakkhA hai / Aja yahA~se jAnA thA, parantu kiTThalake manuSyoM me paraspara rAtriko vaimanasya ho gayA / vaimanasyakA kAraNa pAThazAlAke artha candA thA / paramArthase pUchA jAve to saMsArame duHkhAdikA kAraNa parigraha pizAca hai / yaha jahA~ AyA vahA~ acche-acche Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 merI jIvana gAthA mahApuruSoMkI mati bhraSTa kara detA hai / parigrahakI mUrcchA itanI pravala hai ki AtmAko AtmIya jJAnase vaJcita kara detI haiM / kahA~ taka likhA jAve ? jaba taka isakA sadbhAva hai taba taka AtmA yathA khyAtacAritrase vaJcita rahatI hai| avirata avasthAse pAra honA kaThena hai / ASAr3ha vadI 1 saM0 2006 ko viTThalase 5 mIla calakara chaparaulI A gaye / yahA~ para 100 ghara jainadharmavAloMke haiM jiname 50 ghara mandiramAgI~ digambara AmnAyavAloMke haiM aura zeSa sthAnakavAsiyoMke haiM / paJcama kAlakA mAhAtmya hai ki isa nirmala dharmame bhI panthoMkI utpatti gii| zAntikA mArga to mithyAbhiprAya ke tyAgane se hotA hai, parantu usa ora dRSTi nahI / dRSTiko zuddha banAnA hI AtmAke kalyANakA mUla mArga haiN| hamArI bhUla hI hamAre saMsAra paribhramaNakA kAraNa hai / bahuta vicAra karaneke bAda hamane to yaha nizcaya kiyA ki apanI antaraGga kI pariNati nirmala karanA cAhiye / para padArthoM ke guNa dopoM kI samAlocanAkI apekSA AtmIya pariNatiko nirmala karanA bahuta lAbhadAyaka hai / devapUjA karanekA tAtparya yaha hai ki AtmAkI pariNati nirmala honese yaha dazA AtmAkI ho jAtI hai| arthAt AtmA deva padako prApta ho jAtA hai / merI AtmA bhI yadi inake kathita mArgapara calanekI ceSTA kare to kAlAntarame hama bhA tattulya ho sakate haiM, parantu hamArI pravRtti atyanta nindya hai / chaparolIse 4 mIla calakara nagalA Aye / yahA~ 15 ghara jainiyoMke haiM / saba digambara sampradAyake haiM / 1 mandira hai, svaccha hai, 2 vedikAe~ haiM, 1 kAlI mUrti atyanta manojJa haiM / yahA~ jATa loga bahuta haiM, prAyaH sampanna haiM / pravacanameM saba loga Aye / zrAja kla logoM ke hRdaya dhArmika saMgharSakA jora prAyaH kama ho gayA haiM aura loga prema se eka dUsare kI bAta sunane ko taiyAra haiM "yaha prasannatAkI Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillIkI ora bAta hai| dharma jIvakA svaccha svabhAva hai jisakA udaya hote hI AtmA kaivalyAvasthAkA pAtra ho jAtI hai| mokSa, AtmAkI kevala pariNatiko kahate haiN| usake artha hI yAvat prayAsa hai| yadi usakA lAbha na huA to sarva prayAsa viphala hai| agale dina yahA~se 4 mIla calakara bAvalI A gye| yaha grAma bahuta bar3A hai / mandira bhI yahA~kA vizAla hai / yahA~ zrI zAntinAthakI mUrti atyanta manohara aura AkarSaka hai, parantu mUtike anurUpa sthAna nhiiN| yahA~ para paraspara manomAlinya bahuta hai aura vaha itanA vikRta ho gayA hai ki jisame hAnikI sambhAvanA hai| vahutase manuSya aise hote haiM jinhe kalaha hI priya hotA hai| janatA unake pakSameM AjAtI hai| sadsadviveka honA atyanta kaThina hai| zAstrakA adhyayana karanevAle jaba isa viSayame niSNAta nahIM tava ajJAnI manuSya to ajJAnI hI haiN| apAr3ha vadI 5 saM0 2006 ko bAvalIse calakara bar3auta A gaye / yaha nagara acchA hai, vyApArakA kendra hai| 500 ghara digambara jainoMke haiN| 2 mandira haiN| bar3I zAnase svAgata kiyaa| kAleja bhavaname vahuta bhIr3a thii| vyAkhyAnakA prayAsa bahuta logoMne kiyA, parantu kolAhalake kAraNa kucha asara nahIM huaa| hamane bhI kucha bolanA cAhA, parantu kucha bola na ske| logoMkA kolAhala aura hamArI vRddhAvasthA isake pramukha kAraNa the| kAlejakI vilDiMga bahuta bar3I hai / kirAyA acchA AtA hai| dUsare dina prAtaHkAla pravacana huA, bhIr3a bahuta thii| ava zAstrakI praNAlIse zAstra hotA nahIM, kyoMki janatA adhika AtI hai aura zoragula vahuta hotA hai| isa sthitime yathArtha vAta to kahane meM AtI nahIM, kevala sAmAjika vAtoMme zAstrakA pravacana hone lagatA hai| samAjameM vidvAn vahuta haiM tathA vyAkhyAtA bhI uttama haiM, kintu ve svayaM apane jJAnakA Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAyA Adara nahIM karate / yadi ve apane jJAnakA Adara svayaM kareM to saMsAra svayaM mAge para A jAve athavA na Ave, svayaM to kalyANa para A jaavege| jJAnake Adarase abhiprAya tadanukUla AcaraNa hai| tadanukUla AcaraNake binA jJAnakI pratiSThA hI kyA hai ? mujhe to antaraGgase lagatA hai ki volanA na par3e, apanI pariNatiko nirmala banAnekA prayatna karU~ isImeM sAra dikhatA hai| saMsArame aisA koI zakti-zAli puruSa nahIM jo jagatakI sudhAraNA kara ske| bar3e bar3e purupa ho gye| ve bhI saMsArakI gutthI sulajhA na sake tava alpajJAnI isakI ceSTA kare yaha mahatI durbodhatA hai| yadi kalyANakI icchA hai to apane bhAvoMko sudhArA jAya / icchAko rokanA hI sukhakA kAraNa hai / sukha koI anya padArtha nahIM jisake artha kisIse yAcanA kI jaave| jaise kumbhakAra ghaTako cAhatA hai aura yaha jAnatA hai ki ghaTakI paryAya siTTIme hotI hai| vaha nirantara 1 Dhera miTTI kA gharameM rakhatA hai| yadi vaha miTTIkI pUjA karane lage tathA japa karane lage ki ghaTa vana jAve tathA ghaTAnukUla vyApAra na kare to kyA ghaTa bana jAvegA ? isI prakAra sukha AtmAkA guNa hai aura AtmAmeM sadA vidyamAna hai, parantu vartamAname mohake kAraNa usama duHkharUpa pariNamana ho rahA hai| yadi yaha prANI sukha prAmika anukUla ceSTA na kare-AtmAse moha pariNatiko vighaTita na kare to kyA apane Apa sukha guNa prakaTa ho jAvegA? ___ apAr3ha vadI 9 saM0 2006 ko zrIjullaka cidAnandajI tathA ju0 pUrNasAgarajIke kezaluJca hue| dRzya dekhaneke liye apAra bhADa ekatrita huii| yadyapi kezaluJca eka kriyA hai aura isako muni tathA ailaka karate haiM evaM yaha ekAntameM hotA hai. kintu aba ma prabhAvanAkA aMga banA diyA hai, sahaloM manupya isame ikaTTa hA jAte haiM tathA jayakArake nAre lagAte haiN| paJcama kAla hai, manuSya Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillIkI ora 65 svecarAcArI haiM jo maname AtA hai vaha karate haiN| AgamakI avahelanAbhale hI ho jAve, parantu jo asatkalpanA maname A jAve usakI siddhi honA hI cAhiye / manupya Avegame Akara aneka anartha karatA hai / yadyapi kezaluJca karanA koI dharma nhiiN| keza haiM, pAsame paisA nahIM / yadi unhe rakkhA jAve to kauna sa~bhAle, yUkA Adi ho jAve, ata. hAthase upAr3anA hI dharma hai| use janatA vItarAgatAkA dyotaka samajhatI hai tathA jaya-jayakArake nAre lagAtI hai aura usIme hamAre jo tyAgI haiM ve dvAdazAnuprekSAkA pATha par3hate haiM tathA nAnA nAre lagAte haiN| merI samajhase vratIko AgamakI avahelanA 'karanA ucita nhiiN| bar3autame 6 dina laga gye| aSTAhnikAke pUrva dillI pahuMcanA thA, isaliye vIcame adhika rukanA rucikara nahIM hotA thaa| ASADha vadI 11 saM0 2006 ko prAtaHkAla 5 baje bar3autase calakara 7 vaje bar3aulI aaye| yahA~ para 1 mandira tathA 10 ghara jainoMke haiM, sAdhAraNa sthitike haiM, sarala haiN| pariNAmoMkI saralatA jo choTe grAmavAsiyoMmeM hotI hai vaha bar3e grAmoMke manuSyoMme nahIM hotii| bar3e grAmoMke manupyoMme viSayakI lolupatA adhika rahatI hai, kyoMki choTe grAmoMkI apekSA uname viSaya sevanakI sAmagrI adhika rahatI hai aura yaha jIva anAdise viSaya lolupa bana rahA hai / isI dina madhyAnhake bAda calakara masUrapura A gye| yahA~ 1 mandira aura 20 ghara jainiyoMke haiN| masUrapurase 6 mIla vAgapata aaye| yahA~ para 20 ghara jainiyoMke tathA 1 mandira hai| 1 hAIskUla bhI hai| manuSya sajjana haiM, parantu yahA~ para koI samAgama nhiiN| isase jainatvakA vizeSa paricaya nhiiN| kahA~ taka likheM ? na jAnaneke kAraNa prAyaH jainadharmake mUla siddhAntoMkI viralatA hotI jAtI hai| logoMkI buddhikI balihArI hai ki ve svakIya dravya Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 merI jIvana gAthA ekatrita karane meM jJAna bar3he, hamArI trayodazI ke dina / yahA~ para 10 ghara mandiroM ke sajAne tathA sone cA~dIke upakaraNoM ke to vyaya karate haiM para jinase jaina siddhAntoMkA santAna suvodha ho isa ora unakA lakSya nahIM vAgapata se 3 mIla calakara TaTerImaNDI A gaye / jainiyoMke tathA 1 caityAlaya hai / caityAlaya bahuta hI sundara hai / Aja bahuta hI garmI rahI / tRSAne bahuta satAyA, parantu svapname bhI yaha dhyAna na AyA ki yaha vrata dhAraNa karanA upayogI nahIM / pratyuta yahI vicAra cittame AyA ki paripaha sahana karanA hI tapa hai / AtmAkI acintya zakti hai / pariNAmoMkI nirmalatAse yaha AtmA anAyAsa hI saMsArake bandhana se vimukta ho sakatA hai / jahA~ taka bane abhiprAya zuddha karanekI mahatI AvazyakatA hai / 1 caturdazIko TaTerI maNDIse 53 mIla calakara khekhar3A zrA gaye / yaha grAma bahuta prasiddha hai / isameM bAvA bhAgIrathajI prAyaH nivAsa karate the / yahA~ lagabhaga 200 ghara jainiyoMke hai| logoMne bahuta svAgatase lAkara lAlA ugrasenajIkI koThIme ThaharAyA thA / 6 baje mandira gaye / vahA~ para bahuta janatA thii| mujhe lagA ki janatA dharmakI pipAsu hai, parantu dharmakA svarUpa batalAnevAle virale haiN| maiM to apane AtmAko isa vipayame prAyaH bahuta hI durbala dekha rahA heNuu| jahA~ taka bane parakI vaJcanA mata kro| parakI vaJcanA ho va mata ho, ApakI vaJcanA to ho hI jAtI hai| ApakI vaJcanAkA yahI artha hai ki Apa vartamAname jisa kapAyase dukhI hotA hai usIkA bIja phira vo letA hai / zrAtmAko dukha denevAlI vastu icchA hai | vaha jisa kisI vipayakI ho jaba taka usakI pUrti nahIM hotI, yaha jIva dukhI rahatA hai tathA AtmA bhI AgAmI duH pAtra ho jAtA hai / yaha saba hone para bhI manuSya nija hita karanemeM saMkucita rahate haiM | kevala saMsArakI vAsanAe~ inheM satAtI rahatI haiN| I Page #118 -------------------------------------------------------------------------- Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [pR017 pUjya vaNIjI gyagAsana mudrA meN| Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillIkI aura -67 vAsanAomeM sabase bar3I vAsanA lokaipaNA hai jisame sivAya saMkleza ke kucha nhiiN| dUsare dina prAtaHkAla kanyA pAThazAlAkA nirIkSaNa kiyaa| dravya kI puSklatAke abhAvame yathAyogya vyavasthA nhiiN| yahA~ para 200 ghara jainiyoMke haiM, parantu uname paraspara prema nahIM aura saMghaTana honA bhI asaMbhava sA hai| mAna kaSAyakI tIvratAke kAraNa loga eka dasareko kucha nahIM smjhte| dUsareke sAtha namratAkA bhAva pAneme apanA apamAna samajhate haiM yahI sarvatra pArasparika vaimanasyakA kAraNa hotA hai / yadi hRdayase mAnakI tIvratA nikala jAve aura eka dUsareke prati AtmIyabhAva ho jAya to vaimanasya miTane meM kyA dera lagegI ? jahA~ vaimanasya nahIM, eka dUsareke prati matsarabhAva nahIM vahA~ bar3ese bar3e kAma anAyAsa siddha ho jAte haiM vA dravyakI kabhI kamI nahIM rhtii| yaha vaimanasyakA roga sarvatra hai aura sarvatra hI isakA yahI eka nidAna hai| ise miTAnekI kSamatA sabame nhiiN| vahI miTA sakatA hai jo svayaM kaSAyajanya kaluSatAse pare ho| ASAr3ha sudi 2 saM0 2006 ko prAtaH 5 baje calakara bar3egA~va kSetra para A gye| yahA~ para 1 vizAla mandira hai aura mandirake cAroM konoM para 4 choTe mandira haiN| uname bhI pratimAe~ virAjamAna haiN| yahA~ para zrI pArasadAsajI brahmacArI rahate haiN| paNDita dayAmalAlajIkA bhI yahA~ nivAsa hai| Aja vAharase 180 yAtrI A gaye dillIse rAjakRSNajI, unakI patnI tathA zrImAn jugala kizorajI aura ghar3IvAloMke bAlaka bhI aaye| madhyAnha vAda vAbAjIkA pravacana huaa| zrI paM0 jugalakizorajIse bAtacIta huii| 10 lAkha rupayeke sadbhAvameM prAcIna saMskRta sAhityakA uddhAra prArambha ho sakatA hai| dUsare dina var3egA~vase 1 mIla calakara nahara para Aye Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 merI jIvana gAthA aura vahA~se 53 mIla calakara naharake Upara 1 baMgalA sarakArI thA usameM nivAsa kiyA / yahA~ para lAlA raghuvIrasiMhajI va zrI jainendrakizoranI dillIvAloke caukAme bhojana kiyaa| zrI 30 kRSNAbAIjI bhI AI thiiN| inakI tyAgacaryA bar3I hI kaThina hai| strIjAti svabhAvataH kaSTasahiSNa hotI hai| ASAr3ha sudI4 saM0 2006 ko vaMgalAse 53 mIlakA mArga taya kara TIlAke vAgame nivAsa kiyaa| yaha bAga zrI lAlA ulaphatarAyajI dillIvAlokA hai| garmIke prakopake kAraNa svAdhyAya nahIM huaa| vaise upayogakI sthiratAke liye sthAna sundara hai, parantu vAhya kAraNa kUTake abhAvame kucha nahIM huaa| merI avasthA 75 varSakI ho gaI, parantu usakA lAbha na liyA aura na lene kI ceSTA hai / isakA mUla kAraNa mohakI prabalatA hai / jisane mohakI prabhutA para vijaya nahIM pAI usane manuSya jIvanakA sAra nahIM pAyA / paJcamIko prAtaH TIlAse 5 mIla calakara zAhadarA A gye| yahA~ para 50 ghara jainoMke tathA 1 mandira hai| sthAna bhadra hai| jalavAyu uttama hai| hama loga dharmazAlAmeM sAnanda Thahara gaye / yahA~ke logoMkI pravRtti grAmavAsiyoMke sahaza hai, parantu dillIke samIpavartI honese yahA~ke manuSya prAyaH usI vicArake haiN| yahA~ dillIse vahuta manuSya Aye the, kintu savakI pravRtti vahI hai jo honA caahiye| nivRttimArgakI ora dRSTi bahuta hI kama hai| mujhe lagA ki kalyANake artha loga itastataH bhramaNa karate haiN| kintu kalyANakA mArga saMsArame kahIM bhI nhiiN| Abhyantara AtmAkI nirmala pariNatime hI hai| zAhadarAse 3 mIla calakara rAjakRSNake vAgameM Thahara gye| yahIM para bhojana huaa| dopaharako 1 minaTa bhI vizrAma nahIM milA, 1 manuSyake vAda 1 manuSyakA Agamana banA rahA aura saMkocavaza mai baiThA rhaa| Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillIkI ora vAstavase Abhyantara mohakI pariNati itanI prabala hai ki isake prabhAvameM Akara kucha bhI rAgAMzakA tyAganA kaThina hai| vAhya rUpAdi vipayoMkA tyAga to pratyeka manuSya kara sakatA hai, kintu Abhyantara tyAga karanA ati kaThina hai| ASAr3ha sudI 8 saM0 2006 ko rAjakRSNajIke bAgase 3 mIla calakara yamunA pulake 1 phAga bAda logoMne vizrAma livaayaa| tadanantara eka vizAla julUsake sAtha 1 mIla calakara lAla mandirameM A gye| janatA bahuta thI phira bhI pravandha sarAhanIya thaa| yahIM para lAla mandirakI paJcAyatane abhinandana patra zrImAn paM0 makkhanalAlajIke dvArA samarpita kiyaa| maiMne bhI apanA abhiprAya janatAke samakSa vyakta kiyaa| merA abhiprAya yaha thA ki tyAgase hI kalyANamArga sulabha hai| tyAgake binA yaha jIva caturgatirUpa saMsArameM anAdikAlase bhramaNa kara rahA hai Adi / yahA~se 1 mIla calakara anAthAzramake bhavaname Thahara gyaa| murArase lekara yahA~ taka 7 mAhake nirantara paribhramaNase zarIra zAnta ho gayA thA tathA citta bhI klAnta ho cukA thA, isaliye yahA~ isa maJjila para Ate hI aisA jAna par3A mAnoM bhAra utara gayA ho| paM0 candramauline murArase lekara dehalI taka sAtha rahakara saba prakArakI vyavasthA banAye rakkhI / - - - Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillIkA aitihAsika mahattva aura rAjA harasukharAya bhAratIya itihAsame dillIkA mahattvapUrNa sthAna hai, rahA hai aura Age rhegaa| usakA prAcIna nAma indraprastha hai| yaha vartamAnameM bhAratakI rAjadhAnI hai aura pahale bhI ise rAjadhAnI bananekA saubhAgya prApta rahA hai| dillIko ujAr3ane, punaH basAne aura katle zrAma karane karAne Adike aise bhIpaNatama dRzya itihAsa prasiddha haiM ki jinakA smaraNa bhI zarIrame romAJca lA detA hai| dillIpara tuMvara ( tomara ) cauhAna, paThAno, mugaloM tathA aMgrejoM Adine zAsana kiyA hai| vartamAname svatantra bhAratakI rAjadhAnI honese dillIkI zobhA anUThI hai| yahA~kI janasaMkhyA 22 lAkhase kama nahIM hai jisameM jainiyoMkI janasaMkhyA paccIsa hajArase kama nahIM jJAta hotI! rAtrime vijalIkI camacamAhaTa aura kArokI daur3a dekha sAdhAraNa janatA vismita ho uThatI hai| dillIme prAcIna samayase hI jainoMkA gaurava rahA hai / yahA~ aneka jaina zrImanta, rAjamantrI tathA kopAdhyakSa ho gaye haiN| jaina saMskRtike saMrakSaka aneka jaina mandira samaya-samaya para yahA~ vanate rahe haiN| vartamAname jainiyoMke 26 mandira aura 4-5 caityAlaya haiN| 3-4 mandiroMme acchA vizAla zAstramaNDAra bhI hai| vartamAna mandiroMme cA~danI caukakI nukkar3apara banA lAla mandira sabase prAcIna hai, kyoMki usakA nirmANa zAhajahA~ke rAjyakAlameM huA thaa| dUsarA darzanIya aitihAsika mandira rAjA harasukharAya kA hai jo 'nayA mandira' ke nAmase lokame khyAta hai| isa mandirama paJcIkArIkA bahuta bArIka aura anUThA kAma hai jo ki tAjamahalameM bhI upalabdha nahIM hotaa| Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillIkA aitihAsika mahattva aura rAjA harasukharAya 101 dillIkA yaha aitihAsika mandira jo apanI kalAke liye prasiddha hai, darzanIya hai| usakI anUThI krAsanarI apUrva aura Azcarya kAraka hai / dillIke vartamAna aitihAsika sthAnoMme isakI gaNanA kI jAtI hai| bhArata paryaTanake liye AnevAle videzI jana dillIke purAtana sthAnoMke sAtha isa mandirakI kalAtmaka paccIkArI aura suvarNaGkita citrakArIko dekhakara harSita tathA vismita hote haiN| isa mandirake nirmAtA jainasamAjake prasiddha rAjyazreSThI lAlA harasukharAya haiM jo rAjAkI upAdhise alaMkRta the| unhoMne vi0 saM0 1857 me ise vanavAnA zurU kiyA thA aura sAta varSake kaThora parizramake vAda vi0 saM0 1864 meM yaha banakara taiyAra huA thaa| isakA pratiSThA mahotsava saM0 1864 vaizAkha sudI 3 (akSaya tRtIyA ) ko sUrya mantrapUrvaka huA thaa| usa samaya isa mandirakI lAgata lagabhaga sAta lAkha rupayA AI thI jaba ki kArIgarako cAra AnA aura majadUrIko do AnA pratidina majadUrIke milate the|| mandirake vAhara pravezadvArake Upara banI huI kalAtmaka chatarI sAcIke toraNadvAroMke samAna sundara toraNadvAroMse alaMkRta hai| usame pApANakA koI bhI aisA hissA nahIM dIkhatA jisame sundara velabUTA, gamalA athavA anya cittAkarSaka cIjeM utkIrNa na kI gaI ho / yaha chatarI dazakako apanI ora AkarSita kiye binA nahIM rahatI / mandirame praveza karate hI darzakako mugalakAlIna 150 varSa purAnI citrakalAke darzana hote haiN| mandirakI chateM lAla pASANakI haiM aura unapara bArIka ghuTAIvAlA palastara kara usake Upara citrakArI aGkita kI gaI hai| citrakArI itanI sadhI huI kalamase banAI gaI hai ki jise dekhakara darzaka Ananda vibhora ho uThatA hai / jyoM jyoM darzakakI dRSTi sabhI dahalAnI daravAjoM aura gola DAMToM Adi me aMkita citrakalA dekhatI hai tyoM tyoM usakI atRpti bar3hatI jAtI Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 merI jIvana gAthA hai / mandirakA prANa vizAla aura manorama hai / itanA vizAla prAGgaNa anya mandiroMme kama dekhaneko milatA hai / jaba darzaka caukamese mUlavedIkA nirIkSaNa karatA hai, sAtha hI vedIke cAroM ora lage hue jaMgaloMkI vArIka jAlIkI kaTAIkA avalokana karatA hai to Anandavibhora ho uThatA hai / jaba vaha vedIkI vArIka kalAtmaka paccIkArI vedIke cAroM ora cAroM dizAoM meM bane hue siMhake yugaloM ko tathA unakI mUchoMke vArIka vAloMko dekhatA hai taba use usa zilIke cAturyapara Azcarya hue binA nahIM rahatA / usake bAda jaba darzaka vedIke UparI bhAgame vane hue kamalakA avalokana karatA hai jisapara AdinAtha bhagavAnkI saM0 1664 kI pratiSThita prazAnta mUrti virAjamAna hai / sAtha ha jaba use jJAna hotA hai ki jaba mandira banA thA taba isa kamalakI lAgata daza hajAra rupayA thI aura vedIkI savA lAkha rupayA taba vaha aura bhI adhika Azcaryame par3a jAtA hai| yaha vedI makarAneke sundara sapheda saMgamarmara pASANase banAI gaI hai| isame kahIM kahIM to paccIkArIkA itanA vArIka kAma hai ki jo anyatra dRSTigocara nahIM hotA / garbhAlayake cAroM ora dIvAroMpara suvarNAGkita aneka aitihAsika evaM paurANika bhAvoMko citrita karanekA prayatna, kiyA gayA hai| jaise gajakumAra munikA agni upasarga, seTha sudarzanake zIla prabhAvase zUlIkA siMhAsana honA, sItAkA satItva paricaya ke liye agnikuNDameM praveza karanA, rAvaNakA kailAzagiriko uThAnA aura vAlI munikA tapazcaraNa, bharata aura bAhubalIke dRSTi, jala aura malla nAmaka tIna yuddha, rAjA madhukA vairAgya, sanatkumAra cakravartI kI devoMke dvArA parIkSA, avantIseTha sukumAlakA vairAgya, moryasamrAT candraguptakA bhadrabAhu zrutaketralIse svapnoMkA phala pUchanA, yAdavavaMzI bhagavAn neminAtha aura unake cacere bhAI zrIkRSNake valakI parIkSA, akalaMka Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillIkA aitihAsika mahattva aura rAjA harasukharAya 103 devakA bauddhAcAryake sAtha rAjasabhA meM zAstrArtha tathA bhagavAn jinendra ke samavasaraNakA dRzya / Upara mAnatugAcArya ke bhaktAmara stotrake 48 kAvyoMko sutrarNAkSaroMme aMkita kiyA gayA hai| sAtha hI unakI siddhi tathA RddhimantroMko bhI spaSTa rUpase citrita kiyA hai / tIrthoM me pAvApurI, campApurI, mandAragiri aura muktAgirike citra aMkita haiN| Upara aneka devagaNa apane apane bAdyoMko liye hue dikhalAye gaye haiM 1 mUla vedIke atirikta anya 3 vediyA~ bhI pIche calakara yahA~ banavAI gaI haiM jinapara prAcIna evaM navIna mUrtiyA~ virAjamAna haiM / ina mUrtiyoMme sphaTika, nIlama aura marakatakI mUrtiyA~ bhI vidya mAna haiM / kucha mUrtiyA~ to 1112 tathA 1153 vi0 saM0 takakI pratiSThita haiN| caukeke vAMI ora dahalAname cAroM ora suvarNAkSaroM meM AcArya kumudacandrakA kalyANamandira stotra aGkita hai aura vagalavAle kamarAme vizAla sarasvatI bhavana hai / sarasvatI bhavaname prAkRta, saMskRta, apabhraMza aura hindI Adike 1800 ke lagabhaga hasta likhita grantha haiM tathA 200 ke lagabhaga hindI saMskRtake guTakoM kA bhI saMkalana hai / ina granthoMmeM sabase prAcIna grantha 14=6 vi0 saM0 kA likhA huA hai / 500 se adhika mudrita grantha bhI saMgRhIta haiM / yahA~ caukake sAmanevAlI dahalAname zAstrasabhA hotI hai / yaha sabhA apane ThagakI eka hI hai / yahI sabhA lAlA harasukharAya tathA lAlA sagunacandra ke samaya sagunacandrazailI ke nAma se prasiddha thI / saMvat 1881 me jayapurake vidvAn paM0 mannAlAla jI, amara candrajI dIvAnake sAtha hastinAgapurakI yAtrAko gaye the / yAtrA kara jaba vApisa dillI Aye taba lAlA sagunacandrajIne cAturmAsa meM dillI ThaharA liyA aura unase zAstra pravacana sunA / sAtha hI lAlAjIne unase rAjA cAmuNDarAyake cAritrasArakI hindI TIkA karanekI preraNA kI jise unhoMne vi0 saM0 1881 meM banAkara pUrNa kI Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 . merI jIvana gAthA thii| chahaDhAlAke kartA paM0 daulatarAyajIne bhI apanA antima jIvana yahIM vitAyA aura tattvacarcA tathA svAdhyAyakArasa liyA evaM aneka AdhyAtmika pada banAye / prasannatA haiM ki zAstrasabhAkI paramparA abhItaka calI A rahI hai| mandirake nirmAtA rAjA harasukharAyajIke pitA lAlA hukUmata siha hisArake rahanevAle the / dillIke vAdazAhake Agrahase dillI Akara rahane lage the| vAdazAhane unhe zAhI makAna pradAna kiyA thaa| lAlA hukUmatasiMhake pA~ca putra the-1 harasukharAya, 2 mohanalAla, 3 saMgamalAla, 4 mevArAma aura 5 tnsukhraay| iname harasukharAya jyeSTha the| Apa bahuta hI gaMbhIra tathA samayAnukUla kAya karane meM atyanta para the| bAdazAhane inheM apanA khajAMcI vanA diyA tathA inake kAryase vaha itanA khuza huA ki inheM 'rAjA' padase alaMkRta kara diyaa| inheM sarakArI sevAoke upalakSyame tIna jAgIreM sanadeM tathA sArTiphikeTa Adi bhI prApta hue the jo unake kuTumbiyoMke pAsa Aja bhI surakSita haiN| ye svabhAvataH dAnI aura dayAlu the| inake pAsa jA kara koI garIva manuSya asahAya nahIM rhaa| vi0 saM0 1858 ko rAtrike samaya vistara para par3e par3e rAjA sAhabake maname mandira banavAnekA vicAra uThA aura dUsare dina prAtaHkAla hI usa vicArako kAryarUpameM pariNata karaneke liye Apane apane makAnake pAsa hI vizAla jamIna kharIda lI tathA vAdazAhase mandira nirmANakI AjA le lii| zubha muhRtama mandirakI nIMva DAlI gaI aura mandira bananA prArambha ho gyaa| sAta varSa taka varAvara kAma calatA rahA, parantu java zikharame thor3A kAma vAkI raha gayA tava Apane kAma vanda kara diyaa| kAma banda dekha logoMme taraha tarahakI carcAeM utthiiN| koI kahatA ki bAdazAhane zikhara nahIM banane dI, isaliye kAma vanda ho gayA hai to koI kahatA Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillIkA aitihAsika mahattva aura rAjA harasukharAya 105 ki rAjA sAhabane mandira banavAnA prArambha kara hama jainiyoMkI pratiSThA kama karo dI aadi| kucha loga rAjA sAhabake pAsa pahuMce aura kAma banda karanekA kAraNa pUchane lge| unhoMne uttara diyA ki bhAIyo! apanI sthiti chipAnA burA hai, ataH Apa logoMse kahatA hU~ ki merI jitanI paeNjI thI vaha saba isame laga gyii| aba Apa loga caMdA ekatritakara vAkI kArya pUrA karA lIjiye / rAjA sAhavake itanA kahate hI unake iSTa-mitroMne asarphiyoMke Dhera unake sAmane lagA diye| unhoMne kahA ki nahIM, itane dhanakA ava kAma bAkI nahIM hai, vahuta thor3A hI kAma bAkI raha gayA hai so use Apa eka do nahIM kintu samasta jainiyoMse thor3A thoDA ikaTThA lAiye / AjJAnusAra samasta jainiyoMke gharase candA ikaTThA huA, usase mandira pUrA huaa| jaba vi0 saM0 1864 me mandirakI pratiSThA huI aura kalazArohaNakA samaya AyA taba saba logoMne rAjA sAhabase prArthanA kI ki Apa kalazArohaNa kIjiye / isake uttarame rAjAsAhavane pagar3I utArakara kahA ki bhAiyo / mandira merA nahIM hai samasta jaina bhAiyoMke candAse isakA nimoNa huA hai, isalie paJcAyata isakA kalazArohaNa kare aura vahI usakA prabandha kre| usa samaya logoMkI samajhame AyA ki rAjA sAhabane kAma vandakara isaliye candA karAyA thaa| ve loga gadgada ho gye| rAjA sAhabane kahA bhAiyo / yadi maiM isame Apa logoMkA sayoga na letA to sadA mere manameM yaha ahaMkAra uThatA rahatA ki yaha mandira merA hai athavA merI bAta jAne do, hamArI jo saMtAna Age hogI usake manameM bhI yaha ahaMkAra uThatA rahegA ki yaha mere pUrvajoMkA vanavAyA huA hai| Apa sabake candAse isakA kAma pUrA huA hai, isaliye yaha Apa sabakA mandira hai| rA isake Upara kucha bhI svattva Ajase nahIM hai| usI samayase Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 merI jIvana gAthA mandirakA nAma 'paMcAyatI mandira' pracalita huA / dillI ke atirikta Apane hastinApura, alIgar3ha, karanAla, sonapata, hisAra, sAMgAnera aura pAnIpata Adi sthAnoMpara bhI mandira nirmANa karAye haiN| __ hastinAgapurake mandira vanavAnekI to vicitra kathA hai| vahA~ke rAjAko sarakArI khajAnekA 2 lAkha rupayA bharanA thA para bharanekA samaya nikaTa Ane para vaha rupayoMkA pravandha na kara paayaa| itanA rupayA kauna degA? isa cintAme rAjA nimagna thaa| kucha logoMne rAjA harasukharAyakA nAma subhaayaa| rAjAne apanA AdamI harasukharAvajIke pAsa bhejaa| unhoMne AzvAsana diyA ki vyagra na ho, samaya para ApakA rupayA khajAneme jamA ho jaaygaa| samayake pUrva hI unhoMne do lAkha rupayA khajAnemeM jamA kara diyA aura apane yahA~ vahIme vaha rupayA rAjAke nAma na likhakara hastinAgapurame mandira banavAneke liye rAjAke pAsa bheje, yaha likhA diyaa| samayane palaTA khAyA / hastinAgapurake rAjAkI sthiti sudharI aura unhoMne 2 lAkha spayA rAjA harasukharAyajIve pAsa phuNcaayaa| harasukharAyajIne kAgaja patra dikhAkara kahA ki hamAre yahA~ Apake rAjAke nAma koI rupayA nahIM nikltaa| loga bar3e AzcaryameM par3a ki do lAkha rupayekI rakama inake yahA~ nAmeM nahIM pdd'ii| jaba isa orase adhika Agraha huA tava usa varpakI vahI nikalavAI gaI tathA usame likhA rAjAsAhavako batAyA gayA ki yaha rupayA tA unhoMne hastinAgapurameM mandira vanavAneke liye Apake pAsa bhejA thaa| rAjA unake vyavahArase gadgada ho gayA aura usane apanI dekharekhameM hastinAgapurakA mandira banavA diyaa| Apa apane vyavahArase samAjake garIvase garIva vyaktikA apamAnita nahIM karate the tathA savako sAtha lekara calate th| vi0 saM0 1867 me Apake prayannase zAhI lavAjamAke sAtha rathotsava Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillIkA parikara 107 huA thA aura jainadharmakI adbhuta prabhAvanA huI thI / vi0 saM0 1880 me ApakA dehAvasAna huA thA / ApakA eka hI putra thA jisakA sugunacandra nAma thA / yaha bhI apane pitA ke samAna hI pratApI, dharmaniSTa tathA puNyazAlI thA / vartamAna meM bhI yahA~ bhAratavarSIya di0 jaina anAthAlaya nAmakI saMsthA calatI hai jisakA vizAla bhavana tathA sAthame skUla hai / samAjame kaI utsAhI vyakti haiM jo nirantara samAjako Age bar3hAte rahate haiM | lAlA rAjAkRSNa bhI eka dakSa vyakti haiM / inhoMne apane puruSArthase acchI se acchI saMpati saMcita kI hai tathA mandirakA nirmANa karA kara samAjasevAke liye usakA TraSTa karA diyA hai| inake sivA lAlA phirojIlAlajIkA nAma bhI ullekhanIya hai / ye adhikatara apanI sampattikA upayoga dhArmika kAryoMmeM karate rahate haiN| 1 dillIkA parikara mere sAtha zrI kSullaka pUrNasAgarajI, kSullaka cidAnandajI, vra0 sumerucandrajI bhagata tathA eka do tyAgI aura the| zrI karmAnandajI jinakA Adhunika nAma bra0 nijAnanda thA yahA~ the hI / vra0 cA~damalajI bhI udayapurase Agaye the, isaliye yahA~ samaya samyak rItike vyatIta hotA thA / dillI bar3A zahara hai| aneka mohalloMme dUra dUra para jina mandira tathA jainiyoMke ghara haiM / vRddhAvasthA ke kAraNa merI pravacanakI zakti prAyaH kSINa ho gaI thI, ataH ina sabake pravacanoM aura bhASaNoMse janatAko lAbha milatA Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA rahatA thaa| pravacanake vAda maiM bhI jo banatA thA kaha detA thaa| pahale dina kaNTha ruddha honeke kAraNa maiM kucha nahIM kaha sakA, isaliye sabhA visarjana ho gii| zrI raghuvIrasihanI raIsake yahA~ bhojana huaa| Apane 501) dAname diye / Aja manameM vicAra AyA ki jagatko prasanna karanekA bhAva tyAga do| jo kucha bane svAtmahita kI ora dRSTipAta kro| saMsArameM aisI koI zakti nahIM jo sabakA kalyANa kara ske| kalyANakA mArga svatantra hai| antargata rAgadvepakA tyAga karanA hI AtmazAntikA sAdhaka hai| antarala rAgAdika AtmAke zatru haiM, unase AtmAme azAnti paidA hotI hai aura azAnti AkulatA kI jananI hai, AkulatA hI duHkha hai, duHkha kisIko iSTa nahIM, sarva saMsAra duHkhase bhayabhIta hai| aSAr3ha sudI 12 ke dina kaNTha ThIka ho jAneke kAraNa maiMne kucha kahA / mere kahanekA bhAva yaha thA ki AtmA mohodayake kAraNa para padArthoMme Atmabuddhi kara duHkhI ho rahA hai| eka prajJA hI aisI pravala chainI hai ki jisake par3ate hI vandha aura AtmA jude jade ho jAte haiN| AtmA aura anAtmAkA jJAna karAnA prajJAke AdhIna hai| jaba AtmA aura anAtmAkA jJAna hogA taba hI to mokSa ho skegaa| parantu isa prajArUpI chainIkA prayoga bar3I sAvadhAnIse karanA cAhiye / vuddhime nijakA aMza chUTa kara parame na mila jAya aura parakA aMza nijame na raha jAya yahI sAvadhAnIkA matalaba hai| ____dhana dhAnyAdika jude haiM, strI-putrAdika jude haiM, zarIra judA hai, rAgAdika bhAvakarma jude haiM, dravyakarma jude haiM, matinAnATika dAyopazamika jJAna jude haiN| yahA~ taka ki jJAnameM prativimbita honevAle jJeyake AkAra bhI jude haiN| isa prakAra svalanaNake valase bheda karate karate antame jo zuddha caitanya bhAva vAkI raha jAtA hai vahI Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillIkA parikara 106 nijakA aMza hai| vahI upAdeya hai| usIme sthira ho jAnA mokSa hai| prajAke dvArA jisakA grahaNa hotA hai vahI caitanya rUpa 'maiM' huuN| isake zivAya anya jitane bhAva haiM nizcayase ve para dravya haiM-para padArtha haiN| pranAke dvArA jAnA jAtA hai ki AtmA jJAtA hai, dRSTA hai| vAstavamai jJAtA dRSTa honA hI AtmAkA svabhAva hai para isake sAtha jo mohakI puTa laga jAtI hai vahI samasta dukhokA mUla hai| anya karmake udayase to AtmAkA guNa ruka jAtA hai para mohakA udaya ise viparIta pariNamA detA hai| abhI kevalajJAnAvaraNakA udaya hai| usake phala svarUpa kevalajJAna prakaTa nahIM ho rahA hai, parantu mithyAtvake udayase AtmAkA Astikya guNa anyathA rUpa pariNama rahA hai / AtmAkA guNa ruka jAya isame hAni nahIM para mithyArUpa ho jAneme mahatI hAni hai| eka AdamIko pazcimakI ora jAnA thA, kucha dUra calane para use dizA bhrAnti ho gii| vaha pUrvako pazcima samajha kara calatA jA rahA hai, usake calaneme bAdhA nahIM AI para jyoM jyoM calatA jAtA hai tyoM tyoM apane lakSyase dUra hotA jAtA hai| dUsare AdamIko dizA bhrAnti to nahIM huI para pairame lakavA mAra gayA isase calate nahIM bntaa| vaha acala hokara eka sthAna para baiThA rahatA hai para apane lakSyakA vodha honese vaha usase dUra to nahIM huA, kAlAntarame ThIka honese zIghra hI ThikAnepara pahu~ca jaavegaa| ___ ekako A~khame kamalA roga ho gayA jisase usakA dekhanA banda to nahIM huA, dekhatA hai, para sabhI vastueM pIlI pIlI dikhatI haiN| usase varNakA vAstavika bodha nahIM ho paataa| eka AdamI paradeza gyaa| vahA~ use kAmalA roga ho gyo| gharapara strI thI, usakA raGga kAlA thaa| jaba vaha paradezase lauTA aura ghara AyA Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA to use strI pIlI pIlI dikhii| usane use bhagA diyaa| kahA ki merI strI to kAlI thI tU yahA~ kahA~se AI ? vaha kAmalA roga honese apanI hI strIko parAI samajhane lgaa| isI prakAra mohake udayame yaha jIva kabhI kabhI apanI cIjako parAI samajhane lagatA hai aura kabhI kabhI parAIko apanI / yahI vibhrama saMsArakA kAraNa hai, isa'liye aisA prayatna karo ki jisase pApakA pApa yaha moha AtmAse nikala jAya / hiMsAdika pA~ca pApa haiM avazya para ye mohake samAna ahitakara nahIM haiN| pApakA bApa yahI moha kama hai| yahI duniyAko nAca nacAtA hai| moha dUra ho jAya aura AtmAke pariNAma nirmala ho jA~ya to saMsArase Aja chuTTI mila jaay| para ho taba na / saMskAra to anAdi kAlase isa jAtike vanA rakkhe haiM ki jisase usakA chUTanA kaThina dikhane lagatA hai| jJAnake bhItara jo aneka vikalpa uThate haiM usakA kAraNa moha hI hai| kisI vyaktiko Apane dekhA, yadi Apake hRdayama usake prati moha nahIM hai to kucha bhI vikalpa uThanekA nhiiN| Apako usakA jJAna bhara ho jAyagA / para jisake hRdayame usake prati moha hai usake hRdayame aneka vikalpa uThate haiM-yaha vidvAna hai, yaha amuka kArya karatA hai, isane abhI bhojana kiyA hai yA nahIM ? Adi / vinA mohake kauna pUchane calA ki isane abhI sAyA hai yA nahIM ? mohake nimittase hI AtmAme eka padArthako jAnakara dasarA padArtha jAnanekI icchA hotI hai / jisake mAha nikala jAtA hai use eka zrAtmA hI yAtmAkA bodha hone lagatA hai| usakI dRSTi bAhya neyakI ora jAtI nahIM hai| aisI dazAma zrAtmA AtmAke dvArA yAtmAke liye AtmAse yAtmAmeM hI jAnana lagatA hai / eka yAtmA hI paTakAraka rUpa ho jAtA hai| sIvI bAta yaha / ki usake sAmanese katA, karma, karagaNAdikA vikalpa haTa jaanaa| Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillIkA parikara 111 cetanA yadyapi ekarUpa hai phira bhI vaha sAmAnya vizeSake bhedase darzana aura jJAna rUpa ho jAtI hai| java ki sAmAnya aura vigeya padArthamAtrakA svarUpa hai taba cetanA usakA tyAga kaise kara sakatI hai ? yadi vaha use bhI chor3a de taba to apanA astitva bhI kho baiThe aura isa rUpameM vaha jarUpa hokara AtmAkA bhI anta kara de sakatI hai, isaliye cetanAkA dvividha pariNAma hotA hI hai / hA~, cetanAke atirikta anya bhAva AtmAke nahIM haiN| isakA yaha artha nahIM samajhane laganA ki AtmAme sukha vIrya Adi guNa nahIM haiN| usame to ananta guNa vidyamAna haiM aura hamezA rahege, parantu apanA aura una savakA paricAyaka honese mukhyatA cetanAko hI dI jAtI hai| jisa prakAra pudgalame rUpa rasAdi guNa apanI apanI sattA liye hue vidyamAna rahate haiM usI prakAra AtmAme bhI jJAna darzana Adi aneka guNa apanI apanI sattA liye hue vidyamAna rahate haiN| isa prakAra cetanAtirikta padArthoMko para rUpa jAnatA huA aisA kauna buddhimAna hai jo kahe ki ye mere haiN| zuddha AtmAko jAnanevAlele ye bhAva to kadApi nahIM ho sakate / . jo corI Adi aparAdha karatA hai vaha zaMkita hokara ghUmatA hai / use hamezA zaGkA rahatI hai ki koI mujhe cora jAna kara bAMdha na le, para jo aparAdha nahIM karatA hai vaha sarvatra niHzaGka hokara ghUmatA hai / 'maiM bA~dhA na jAU~' isa prakArakI cintA hI use utpanna nahIM hotii| isI prakAra jo AtmA parabhAvoMko grahaNakara cora vanatA hai vaha hamezA zaGkita hI rahegA aura saMsArake bandhaname baeNdhe gaa| siddhikA na honA aparAdha hai| aparAdhI manuSya sadA zaGkita rahatA hai, ataH yadi niraparAdhI bananA hai to AtmAkI siddhi kro| AtmAse parabhAvoMko judA karo / amRtacandra svAmI kahate hai ki mokSArthI purupoMko sadA isa siddhAntakI sevA karanA Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 merI jIvana gAthA cAhiye ki mai zuddha caitanyajyotirUpa hU~ aura jo ye aneka bhAva pratikSaNa ullasita hote haiM ve saba mere nahIM haiM spaSTa hI para dravya haiN| ___ eka dina (apAr3ha sudI 13 ) ko zrI paM0 jugalakizorajI mukhtyArane jainadharmake siddhAntapara acchA prakAza ddaalaa| antame Apane yaha bhAva pradarzita kiyA ki hame jainazAsanako prakAzame lAnekA prayatna karanA caahiye| Aja logoMme jainadharmake prati jijJAsA utpanna ho rahI hai| parasparakA tanAva bhI logoMkA nyUna ho gayA hai, isaliye yaha avasara hai ki hama jainadharmake prAcIna grantha janatAke sAmane lAveM aura acche rUpame laaveN| jainadharmake pavitra siddhAnta mandirakI cahAra dIvAloMke andara sadiyoMse kaida cale A rahe haiM unhe hame bAhara prakAzame lAnA cAhiye / mukhtyAra sAhavane yaha bAta isa TaeNgase kahI ki sabako pasaMda A gii| ApakA vIrasevA mandira sarasAvAme hai / logoMne preraNA dI ki vaha sthAna ApakI saMsthAke liye upayukta nahIM hai| yahA~ rAjadhAnIma usakA saMcAlana honA cAhiye / janatAne sthAnakI vyavasthA karanekA AzvAsana diyA / jaina samAjame rupayeke vyayakI truTi nahIM, parannu usakA upayoga kucha vivekake sAtha nahIM hotaa| yadi isIkA upayoga yathArtha ho to mAnavajAtikA bahuta kucha kalyANa ho sakatA hai / mAnavajAtikI kathA chor3o, jainadharma to saMsAra mAtrake prANiyokA saMrakSaka hai| zrIkarmAnandajI (nijAnandajI) ke pravacana rocaka hote haiN| janatAme dharma zravaNakI utsukatA bahuta hai, parantu ekatrita hokara itanA kalarava karate haiM ki saba Ananda kirakirA ho jAtA hai| sAvana vadI 7 saM0 2006 ko ravivAra thA, isaliye janatAkI bhArI bhIr3a upAsthita huii| zrI tu0 cidAnandajI mahArAjane manuSyoM samajhAnekI bar3I ceSTA kI, parantu unakA sava prayatna janatAke kalarara. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T // nAnA phIrojAbAta nI (dillI) panca zrI vI jI ko yAtya kara rahe haiN| [ . . . 3 ] Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillIkA parikara 113 me vilIna ho gyaa| paM0 makkhanalAlajIne bhI prayatla kiyA para koI prabhAva janatApara na pdd'aa| isake anantara ArAse padhArI huI candAvAIne bhI apanI madhura dhvanise upadeza diyA, parantu janatAme sarva prayatna vilIna ho gye| antame hamArA prayatna bhI asaphala hI rahA / loga jisa bhAvanAko lekara dharmAyatanoMme upasthita hote haiM usakI pUrtikI bAta to bhUla jAte haiM aura vAhya vAtAvaraNameM itane nimagna ho jAte haiM ki sArakI koI vastu unake hAtha nahIM pdd'tii| zrIrAjakRSNake bhAI haricandrajIke yahA~ eka dina AhAra karaneke liye gaye / yahIpara zrIlAlA saradArImallajI bhI Aye / Apane mahilAzrama bananepara pUrNa bala diyaa| maiMne kahA ki bhaiyA ! dillImeM kamI kisa bAtakI hai ? mahilAzrama bana jAya to mahilAoMkA bhalA hI hogaa| vastutaH dharmakA tatva sarala hai, kintu antaraGgame mAyA na honA caahiye| kSayopazamajJAnakA honA kaThina bAta nahIM, kintu samyarajJAna honA ati kaThina hai| isakA mUla kAraNa yaha hai jo hama anAtmIya padArthoMme AtmIya buddhi mAna rahe haiN| Aja taka na koI kisIkA huA, na hai aura na hogaa| phira bhI balAt mAnanemeM hama truTi nahIM karate / eka dina naye mandirame gye| yaha mandira dharmapurAmeM hai| isame sphaTika maNikI kaI mUrtiyA~ ramya haiN| bAhubalI svAmIkI mUrti ati sundara hai / darzana karanese cittameM zAnti A jAtI hai| yathArthame zAntikA kAraNa to AbhyantarameM hai, bAhya to nimittamAna hai| nimitta kAraNa balAt kArya nahIM karAtA, kintu yadi tuma karanA cAho to vaha sahakArI ho jAtA hai / _dharmapurAke mandirame tu0 pUrNasAgarajIkA pravacana huaa| aSTa mUlaguNadhAraNa aura sapta vyasanake tyAgapara bala thaa| nagaroMkI apekSA mahAn nagarame vizeSa prabhAvanA hotI hai, parantu usa prabhAvanA Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 merI jIvana gAthA meM mukhyatA vAha vAhakI rahatI hai| mArmika siddhAntakA vivecana nahIM hotaa| manuSyoMkA kalyANa, tattva vivekamUlaka rAgadvapa nivRttimeM hI hotA hai| kevala tattva vivekake parAmarzase zAntikA lAbha nahIM / eka dina seThake kUcAmeM vanArasase Agata paM0 kailAza candrajIkA uttama vyAkhyAna huaa| pazcAt hamane bhI kucha aspaSTa bhApAme khaa| sAvana sudI pUrNimA rakSAbandhanake dina zrI bra0 nijAnanda (karmAnanda) kI samArohake sAtha jullaka dIkSA huii| 7000 hajAra manupyoMkA samudAya thaa| samArohame paM0 maNika candrajI nyAyAcArya phirojAbAda, paM0 kailAzacandrajI vanArasa tathA paM0 rAjendrakumArajIke bhASaNa hue| zrInijAnandajI pahale Aye samAjI the, parantu bAdame Apa jaina siddhAntase prabhAvita ho jaina ho gaye / kucha samaya pahale Apane brahmacarya pratimA dhAraNa kI thI aura Aja kSullaka dIkSA lekara gyArahavIM pratimA dhAraNa kii| lokaiSaNAkI cAha na ho to AdamI acchA hai-prabhAvaka hai / eka dina vaijavAr3Ake mandira bhI gyaa| vahA~ pravacana huaa| samudAya acchA thA, parantu vAstavika lAbha kucha nhiiN| yathArthama prANImAtrakA kalyANa usIke AdhIna hai| jisa kAlame vaha apanI ora dRSTipAta karatA hai usa kAlame anAyAsa bAhya padArthAsa virakta ho kara AtmakalyANake mArgameM laga jAtA hai| ataH sarva vikalpoMko tyAga kara Atmahita karanA vyarthakI jhaMjhaTaoNme paDanA acchA nhiiN| eka dina dhIrajapahAr3Ike logoMne pahAr3I para le jAna kI ceSTA kii| phala svarUpa hamaloga 3 mIlakA lambA mArga tayakara sadara pAra pahAr3I para pahu~ca gye| yahA~ para hIrAlAla hAIskUlama vyAkhyAna huaa| vahuta hI bhIr3a thI, parantu prabandha acchA thaa| isI prakAra eka dina binTIgaMjame bhI gye| vahA~ bhI pravacana Ara vyAkhyAna sabhAe~ huI, parantu sAra kucha nahIM nikalA / yadi pravacanA Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harijana mandira praveza aura vyAkhyAnasabhAoMse lAbha lekara eka bhI AdamI sumArgapara thAnA to maiM una saba AyojanoMko sArapUrNa samajhatA / logoMkA khyAla to aisA ho gayA hU~ ki ye sunAnevAle haiM, kucha denA lenA to hai nahIM / eka tarahakA sinemA hai para sinemAme to paisAkA vyaya hai, yaha mUlya dRzya hai / mere hRdayase to yaha dhvani nikala par3I ki - - jo khusa cAho mitra tuma sukha nAhI saMsAra meM galpavAdameM dina gayA bhoMdU ke bhoMdU rahe rAta dinA vilalAta || taja do para kI zrAsa | sadA tumhAre pAsa || viSaya bhogameM rAta / 115 harijana mandira praveza isI samaya samAjame harijana mandira praveza Andolana jora pakar3a rahA thaa| aspRzyoMke uddhArakI bhAvanA to bhArata me bahuta pahale se calI A rahI thI para ava svatantratA prAptike bAda bhAratakA jo vidhAna banA usameM manuSyamAtrako samAnAdhikAra ghopita kiyA gayA / usIkA Alambana lekara bambaI prAntakI sarakArane eka kAnUna aisA banAyA ki jisameM aspRzya loga bhI mandiroMme jAnese na roke jAveM / hindU bhAIyoM ke sAtha hI sAtha yaha kAnUna jainadharmAvalambiyoM para bhI lAgU hotA thA, ataH ve bhI apane mandiroM meM aspRzya logoMko jAnese nahIM roka sakate the / yadi rokate to daNDake pAtra hote / isa kAnUnakI pratikriyA karane ke liye zrI 108 AcArya zAntisAgarajI mahArAjane anna AhArakA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA 116 tyAga kara diyaa| kevala siMghAr3A, dUdha tathA phala hI lene lge| isa samAcArase samAjame isa Andolanane jora pakar3a liyaa| kucha loga yaha kahane lage ki harijanoMko mandira pravezakI AjJA milanese dharma viruddha kAma ho jAyagA, kyoMki jaba harijanoMko hama apane gharoMme nahIM Ane dete taba mandiroMme kaise Ane deMge unake Anese mandira azuddha ho jAveMge tathA hamAre dharmAyatanomeM hamArI jo svatantratA hai usame bAdhA Ane lagegI evaM avyavasthA ho jaaygii| harijana jaba hamAre dharmake mAnanevAle nahIM tava balAt hamAre mandiroMme sarakAra unhe kyoM praviSTa karAnA cAhatI haiM ? isake viruddha kucha logoMkA yaha kahanA rahA ki yadi harijana zuddha aura svaccha hokara dhArmika bhAvanAse mandira AnA cAhate haiM to unhe vAdhA nahIM honA cAhiye / mandira kalyANake sthAna haiM aura kalyANakI bhAvanA lekara yadi koI AtA hai to use rokA kyoM jAya ? isa carcAko lekara eka dina maiMne kaha diyA ki harijana saMjJI paJcedriya paryAptaka manuSya haiN| unameM samyagdarzana prApta karanekI sAmarthya hai, samyagdarzana hI nahIM vrata dhAraNa karanekI bhI yogyatA hai| yadi kadAcita kAlalabdhi vaza unhe samyagdarzana yA vratakI prApti ho jAya taba bhI kyA ve bhagavAnke dazenasa vaJcita rahe AveMge ? samantabhadrAcAryane to samyagdarzana sampanna cANDAlako bhI deva saMjJA dI hai para Ajake manuSya dhamakI bha jAgRta hone para bhI use jina darzana-mandira pravezake adhikAra mAnate haiN| mere isa vaktavyako lekara samAcAra patrAma pratilekha likhe gye| anekoMko hamArA vaktavya pasanda a anekoMkI samAlocanAkA pAtra huA para apane hRdayakA bhitra maiMne prakaTa kara diyaa| merI to zraddhA hai ki saMjI paJcedriya samyagdarzanake adhikArI haiM yaha Agama kahatA hai / samyagdazana ya Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harijana mandira praveza honeme varNa aura jAtivizeSakI AvazyakatA nhiiN| deva aura nArakI to kitanA hI prayAsa kareM unheM samyagdarzanake sivAya vrata dhAraNa nahIM ho sakatA, kyoMki caikriyika zarIravAloMke caturtha guNasthAna taka hI ho sakatA hai| manupya aura tiryaJcoMke paJcama guNasthAna bhI hotA hai| manuSyoMke mahAvrata bhI hotA hai aura yahI eka paryAya aisI hai ki jisase yaha jIva karma bandhana kATa mokSakA pAtra ho jAtA hai| manuSyoMkA varNavibhAga AgamameM dekhA jAtA hai-- brAhmaNa, kSatriya, vaizya aura shuudr| inameM prArambhake tIna varNavAle uccagotrI haiM aura antima varNavAle arthAt zUdra nIcagotrI haiN| ucca gotrame hI munivrata hotA hai / zUdroMmeM uccagotra nahIM, ataeva unake munidharma nahIM hotA / zrAvakake hI vrata ho sakate haiN| uname bhI jo spRzya zUdra haiM ve kSullaka vrata dhAraNa kara sakate haiM, aspRzya zUdra vratI ho sakate haiN| isame bahutase mahAzaya unhe dvitIya pratimA taka mAnate hai| astu jo AgamameM kahA so ThIka hai| Aja kala harijanoke mandira praveza para bahuta vivAda cala rahA hai| bar3e bar3e dharmAtmAoMkA va bar3e bar3e paNDitoMkA kahanA hai ki ve mandira nahIM jA sakate, kyoMki unameM cANDAla, carmakAra, bhaMgI Adi aneka bahuta hI ghRNita rahate haiM tathA AcAra vicArase zUnya haiN| ye mandirameM Akara darzana nahIM kara sakate yaha caraNAnuyogakI paddhati hai parantu karaNAnuyogameM unake bhI samyagdarzana tathA vrata ho sakatA hai / cANDAlake bhI itane nirmala pariNAma ho sakate haiM ki vaha ananta saMsArakA kAraNa jo mithyAtva hai usakA abhAva kara sakatA hai / ava vicAra karo ki jo AtmA sabase bar3e pApako nAza kara de vaha phira bhI cANDAla banA rhe| cANDAlakA sambandha yadi zarIrase hI hai tava to hame koI vivAda nhiiN| raho parantu AtmA to jaba sanyadRSTi ho jAtA hai taba puNya jIvoMkI gaNanAme hojAtA hai| Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 merI jIvana gAthA Agamame mithyAdRSTi jIvoMko pApI jIva kahA hai| cAhe vaha kisI varNakA ho / hA~, caraNAnuyogakI apekSA jo deva, guru aura zAstrakI zraddhA rakhatA hai use samyagdRSTi kahate haiN| vAhyame jisake caraNAnuyogake anukUla vrata haiM use vratI kahate haiN| caraNAnuyogake siddhAntakA vyavahArameM upayoga nhiiN| vyavahArame upayoga na ho, parantu anta. raGgakI nirmalatAkA bAhyame niyamase asara par3atA hai / jisa vyAghrIne sukozala svAmIke udarako vidAraNa kiyA usa samaya usakA pariNAma ati malina thA-Artaraudra pariNAmake vazIbhUta ho vaha dayA kA bhAva vilakula bhUla gii| usake udara vidAraNase svAmIke kiJcit bhI anyathA vRtti nahIM huii| unhoMne to kSapakazreNI dvArA kevalajJAna utpanna kiyaa| usI samaya deva loga unakI pUjA karane Aye tathA kIrtidhara svAmI jo unake pitA the, daivayogase vahA~ A gye| unhoMne usa vyAtrIko samajhAyA ki jisa putrake viyogame marakara vyAghI huI usIkA udara vidAraNa kiyA yaha saba mohakA mAhAtmya hai / munike vAkya zravaNakara vyAghrI ekadama zira dhunane lgii| yaha dekha munine kahA ki vyartha zokako tyAga / saMsArakI yahI dazA hai, yahI bhavitavya thA, zAntabhAva dhAraNakara AtmakalyANake mArgameM apaneko tanmaya kara de| usane muni mukhAravindase anupama upadeza suna eka dama saMnyAsamaraNakI pratijJA kara lI aura antameM svarga gii| aise aneka udAharaNa AgamameM milate haiM parantu hama loga itane svArthI ho gaye ki virale to yahA~ taka kaha dete haiM ki yadi inakA sudhAra ho jAyagA to hamArA kArya kauna karegA? lokameM avyavathA ho jAyagI, ataH inako ucca dharmakA upadeza hI nahIM denA caahiye| jagatmeM itanA svArtha phaila gayA hai ki jinake dvArA hamArA sarva vyavahAra bana rahA hai unhIMse hama ghRNA karate haiN| kabIradAsa eka sAdhu ho gyaa| Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harijana mandira praveza adhyAtma kI ora usakI dRSTi thI / yadi vaha vyavahArakI tarapha kucha bhI dRSTi detA to acche acche usake anuyAyI ho jAte / phira bhI usane lAkho manuSyoMko madya mAsa chur3avA diyA aura lAkhoM Adamiyoko sarala banA diyaa| Aja hama loga dharma jo ki prANImAtrakA hai usake vikAzame bAdhaka vana rahe haiM / yadyapi dharmakA vikAza AtmAmeM hI hotA hai aura AtmA hI usakA utpAdaka hai tathA AtmA hI usakA ghAtaka hai / jisa samaya AtmA parase bhinna apane svarUpako jAnatA hai usI samaya parame nijatvakI kalpanAko tyAga detA hai aura usake tyAgase usakI rakSA ke liye anukUla padArthoMke saMcayakA udyama svayameva nahIM hotA tathA pratikUla padArthoM ke nigraha karanekI ceSTA svayameva zAnta ho jAtI hai / kintu vyavahAra maiM jina mahAtmAoMne AtmajJAnakI pUrNatA prApta kI unake smaraNake artha jo mandira Adi Ayatana haiM unakI AvazyakatA jaghanya avasthAme Avazyaka hai, ataH mAnavajAti mandira AdikA nirmANa karatI hai / usa mandirame vahI jA sakatA hai jo svaccha ho, kyoMki mandira eka pavitra sthAna hai aura usameM pavitra AtmAkI sthApanA rahatI hai / aba yahA~ para yaha vicAranA hai ki pavitratA ubhayavidha hai -- eka to yaha ki AtmA paJca pApokA parityAgI ho tathA jisake darzana karane jAve usame zraddhA ho / yaha to antaHkaraNakI zuddhatA honI cAhiye aura dUsarI bAhyame zarIra zuddha ho, svaccha vastrAdika ho / jisake yaha ubhayavidha zuddhatA ho vaha manuSya usa mandirameM pratiSThApita devake darzanakA adhikArI ho / mUrtipUjAkA adhikArI vahI ho jo usa mandirake adhikAriyoM dvArA nirmita niyamoMkA pAlana kare / yathArthameM jo pratimA hai usameM jisa devakI sthApanA hai vaha to sAkSAt hai nahIM, kevala sthApanA hai / usa devapara kisI jAtivizeSa 116 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 merI jIvana gAthA kA adhikAra nahIM / pratyeka manuSya yadi usa devame usakI zraddhA hai to usakI ArAdhanA kara sakatA hai, kevala uccagotravAle hI usake ArAdhaka ho sakate haiM yaha niyama nahIM / Ajakala uccavarNavAloMne yaha niyama vanA rakkhA hai ki ye hamAre hI bhagavAna haiM / unakI jo mUrti hamane vanA rakkhI hai use anya vidharmiyoMko pUjanekA adhikAra nahIM hai / tattvase vicArakara dekho, tumane mUrtime bhagavAnkI sthApanA hI to kI hai| sthApanA 2 prakArakI hotI hai-eka tadAkAra aura dUsarI atadAkAra / tadAkAra sthApanAmeM paJcakalyANakI AvazyakatA hotI hai aura atadAkAra sthApanAmeM vizepa ADambarakI AvazyakatA nhiiN| kevala vizuddha pariNAmoMkI AvazyakatA hai| mana hI meM bhagava nakI sthApanA kara pratyeka prANI pUjana kara sakatA hai / usa pUjAko Apa nahIM roka skte| usase bhI manuSya lAbha uThA sakate haiN| arahanta nAmakA smaraNa prANImAtra kara sakatA hai| usame Apake niSedha eka kAmameM na Avege, kyoMki varNasamA. manAya anAdisiddha hai aura vaha pratyeka manuSyake upayogameM A sakatA hai| isI taraha jaise Apako zrItIrtha karadevakI mUrti banAnekA adhikAra hai vaise yadi anya bhI banAve aura pUje to Apa rokanevAle kauna ? hA~, lokameM jina vastuoMpara jinakA adhikAra hai ve unakI kahalAtI haiN| anya use vinA svAmIkI AjJAke upayogameM nahIM lA sakatA / athavA yaha bhI koI niyama nahIM, kyoMki saMsArame nIti prasiddha hai 'vIrabhogyA vasundharA / ' dekhiye cakravartI jaba utpanna hote haiM taba kyA lAte haiM para ve paTakhaNDake rAjA bana jAte haiN| isI prakAra jaba unhe rAjyase viraktatA AtI hai tathA viraktatAke Anepara java digambara pada dhAraNa karate haiM taba cakrAdi zastra svayameva cale jAte haiN| unake putra sAmAnya rAjA raha jAte haiM, ataH yaha koI niyama nahIM ki jo vastu Aja hamArI hai vaha kala bhI hamArI hI rahe / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harijana mandira praveza 121 dekho, vicAro, jo manuSya saMjJI hai yadi use saMsArase aruci ho tathA dharma sAdhana karanekI usakI bhAvanA jAgRta ho to use koI mArga bhI to honA cAhiye / mandira eka Alambana hai| usase vaJcita rahA, Apa svayaM usase bolanA nahIM cAhate, vAGmaya Agama hai usase par3hanekA adhikArI nahIM, ata svAdhyAya nahIM kara sakatA, Apa sunAnA nahIM cAhate taba vaha tattvajJAnase vaJcita rahegA, tattvajAnake vinA saMyamakA pAtra kaise hogA aura saMyamake binA AtmAkA kalyANa kaise kara sakegA ? isa taraha Apane bhagavAnkA jo sAdharma hai usakI avahelanA kii| dharma prANImAtrakA hai usakA pUrNa vikAza manuSya paryAyameM hI hotA hai, ataH cAhe cANDAla ho athavA mahAn dayAlu ho, dharmazravaNake adhikArI donoM hI haiN| Apako yadi dharmakA rahasya milA hai to pakSapAtako tilAJjali do aura usa dharmakA vikAza karo, anyathA usakA lopa karoge to tuma svayaM aise karmacakrame Aoge aura ananta kAlataka bhavabhramaNake pAtra hooge| ataH jAti abhimAnakA parityAgakara prANI mAtra para dayA karo, jinake AcaraNa malina haiM unhe sadAcArakI zikSA do| vaha bhI to manuSya haiN| hama jo bar3e banate haiM, apaneko puNyavAn mAnate haiM unhoMne apane ArAmake liye zUdroko sevAvRtti dI aura Apa svayaM rAjA vana vaitthe| sabase jaghanya kAma jise Apa na kara sake bhaMgiyoMke suparda kiyA aura unako cANDAla zabdase pukArane lge| prAyaH manuSya jo kArya karatA hai usIke anurUpa usakA parimANa bana jAtA hai yahI saMskAra kahalAtA hai| AtmAme jJAna-darzana guNa haiN| pratyeka AtmAme yaha bAta hai / yahI java vikRta avasthAko dhAraNa karatA hai t| ananta saMsArakA pAtra hotA hai aura nAnA yAtanAeM sahatA hai| pratyeka AtmA jJAnAdi guNoMkA Azraya hai / anAdi kAlase isake sAtha para dravyakA eka kSetrAvagAha sambandha Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 merI jIvana gAthA hai / eka kSetra meM hI dharma, adharma, AkAza, kAla, pudgala aura jIva ye padavya svakIya svakIya sattA liye nivAsa kara rahe haiN| uname jIva aura pudgalako chor3akara cAra dravya to apane apane svabhAvameM lIna haiM / uname koI prakArakI vikRti nahIM aatii| 2 dravya-jIva aura pudgala iname vibhAva nAmaka zakti hai, isase unakA parasparame nimitta-naimittika sambandha ho rahA hai| jIvake rAgAdika pariNAmoMkA nimitta pAkara pudgalame jJAnAvaraNAdirUpa pariNAma hotA hai aura karmake udayako pAkara jIvame rAgAdi pariNAma hote haiN| una rAgAdikake dvArA jIva nAnA prakArake kArya karatA hai ? jo padArtha apane anukUla hote haiM unhe iSTa mAna letA hai aura jo pratikUla hote hai unhe aniSTa mAnatA hai| yadi iSTa padArtha mile to unake sAdhako se rAga aura aniSTa padArtha mile to unake sAdhakoMse dveSa karane lagatA hai / isa prakAra nirantara rAga-dveSakI kalpanAse mukta nahIM hotA aura mukta honekA kAraNa jo upekSAbhAva (rAgadvepa rahita pariNAma) hai usa ora isa jIvakI dRSTi nahIM / upayoga AtmAkA eka kAlama eka hI hotA hai| isa prakAra hama to apanA bhAva prakaTa kara diyaa| yadyapi yaha nizcaya hai ki jo honA hai vahI hogaa| saMsArakI dazAko badalanekI kisIme sAmarthya nhiiN| parantu abhiprAyake viruddha vAta kahanA aura karanA dambha hai, isaliye yaha likhakara maiM nirdvandva ho gyaa| Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAvana dazalakSaNa parva dazalakSaNa parva A gyaa| kaTanIse zrI paM0 jaganmohanalAlajI zAstrI A gaye / lAla mandiramai vizAla maNDapakA Ayojana huaa| prati dina 1 bajese maNDapame paM0 jaganmohanalAlajIkA pravacana hotA thaa| anantara kucha hama bhI kaha dete the| jaina samAjame dazalakSaNa parvakA mahattva anupama hai| bhAratame sarvatra jahA~ jaina rahate haiM vahA~ isa samaya yaha parva samArohake sAtha manAyA jAtA hai| parvakA artha to yaha hai ki isa samaya AtmAme samAI huI kaluSita pariNatiko dUrakara use nirmala banAyA jAya para loga isa ora dhyAna nahIM dete / bAhya prabhAvanAme hI apanI sArI zakti vyaya kara dete haiN| prArambhake dina jaba merA vivecanakA avasara AyA taba maiMne kahA ki yadyapi Aja uttama kSamAkA dina hai parantu isakA yaha artha nahIM ki Aja mArdava dharma dhAraNa nahIM karanA cAhiye / dharma to pratyeka dina sabhI dhAraNa karaneke yogya haiN| phira kSamA AdikA jo krama batAyA hai vaha kevala nirUpaNakI apekSAse batAyA hai| kSamAdharma krodha kapAyapara vijaya prApta karanese hotA hai / krodha kaSAyake udayame yaha AtmA svAtmaniSTha ratnatrayake vikAzako roka detA hai| dekho, upazamasamyagdRSTikA kAla jaba jaghanyase eka samaya aura utkRSTase 6 Avali pramANa bAkI raha jAtA hai taba yadi anantAnuvandhI krodha, mAna, mAyA yA lobhamese kisI eka kA udaya A jAve Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 merI jIvana gAthA to yaha jIva uparitana guNasthAnoMse girakara dvitIya sAsAdana guNasthAnameM A jAtA hai aura samyagdarzanarUpI ratnamaya parvatakI zikharase nIce gira jAtA hai| isase jAna par3atA hai ki kaSAyakA udaya acchA nhiiN| dvitIya dina mArdava dharmakA vyAkhyAna huaa| mRdukA bhAva mArdava hotA hai aura mRdu kA artha komala hai| isakI vyAkhyA karanA paNDitoMkA kArya hai, parantu itanA hara koI jAnatA hai ki mana, vacana aura kAyake vyApArame kaThoratA na AnA caahiye| kaThoratAkA vyavahAra bahuta hI anucita hotA hai / jisakA vyavahAra mRdutAko liye hue hotA hai usako jagat priya mAnatA hai, vaha jagatmeM pratyeka samaya AdarakA pAtra hotA hai| koI bhI usake sAtha asadvyavahAra nahIM krtaa| __ tRtIya dina ArjavadharmakA vivecana huA / Arjava dharma sarala pariNAmoMse hotA hai yaha kaha denA kauna kaThina hai ? parantu jIvaname utara jAya yaha kaThina hai| mAyArUpa pizAcIke vazIbhUta huA yaha prANI nAnA svAMga banAtA hai| Aja to logokI vAta-bAtameM mAyAcArakA vyavahAra bharA huA hai / mAyAcArakA vyavahAra rahate pariNAmoMmeM niHzalyatA nahIM AtI aura niHzalyatAke abhAva meM zAnti kahA~se prApta ho sakatI hai ? ataH zAntike yadi icchuka ho to mAyA rahita vyavahAra kro| caturtha dina zaucadharmakA vyAkhyAna thaa| zaucadharma kahIM bAharase nahIM AtA kintu AtmAkI nirmala pariNati ho jAnese AtmAme hI prakaTa hotA hai / AtmAkI pariNati lobha kapAyake kAraNa kalupita ho rahI hai, ataH kalupitatAkA apaharaNa karaneke liye lobhakA sabaraNa karanA Avazyaka hai| zaucadharma AtmAkI svakIya pariNati hai Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAvana dazalakSaNa parva 125 aura lobha usakI vikRta pariNati hai / jaba ki eka guNakI eka samayame eka hI paryAya hotI hai taba lobhake rahate hue zauca rUpa pariNati nahIM ho sakatI / paJcama dina satyadharmakA vyAkhyAna thA / vAstavame satyadharmaM to vaha hai jahA~ parakA leza nahIM / jahA~ parame Atmabuddhi hai vahAM dharmakA leza nahIM / AtmAkA svabhAva bhagavAnane jJAna aura darzana kahA hai / arthAt usakA svabhAva jAnanA aura dekhanA batalAyA hai / cetanA AtmAkA lakSaNa hai / cetanAkA dvividha pariNAma hotA hai / unamese svapara vyavasAyAtmaka pariNAmako jJAna kahate haiM aura kevala svavyavasAyAtmaka pariNAmako darzana kahate haiM / mohake vazIbhUta huA prANI apane jJAna darzana rUpa svabhAvase vimukha ho jAtA hai| yahI asatya dharma hai / svabhAva vimukha prANI ke vacana hI anyathA nikalate haiN| paTa dina saMyama dharmakA divasa thA / saMyama dharma yaha zikSA detA hai ki sarva taraphase vRttiko saMkoca karo / jahA~ para padArthoM meM dRSTi gaI unako apanAyA vahA~ saMyama guNakA ghAta huA / merA to yaha vizvAsa hai ki hama kevala saMyamako jAnate haiM para usake anubhavase zUnya haiM, anyathA jaisI hamArI vipayoMme pravRtti hai vaisI saMyama meM kyoM na hotI ? bAhyame saMyama dhara lenepara bhI antaraGga unhIM viSaya kaSAyoMkI ora AkRSTa kyoM hotA ? saptama dina tapakA vyAkhyAna thA / anAdise AtmAmeM jo para padArthoMkI icchA utpanna ho rahI hai vahI tapa dharmame bAdhaka hai / AtmAkA svabhAva jJAna- darzana hai, parantu mohajanya icchAke kAraNa isake sAmane jo AtA hai use yaha apanA mAna letA hai| jahA~ kisI padArthameM apanatva buddhi huI vahIM usakI rakSAkA bhAva utpanna ho jAtA Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 merI jIvana gAthA hai / jahA~ rakSAkA bhAva utpanna huA vahA~ usake sAdhaka-bAdhaka kAraNoMmeM rAga dveSa-iSTa aniSTakI kalpanA anAyAsa ho jAtI hai| aSTama dina tyAga dharmakA mArmika vivecana thaa| anAdise yaha AtmA para vastuko apanA mAna rahA hai| yadyapi para apanA hotA nahIM aura na eka aMza usakA hamame AtA hai| vastu jisa maryAdAmeM hai usImeM rahegI, parantu hama mohake vazIbhUta ho vastu svarUpako anyathA mAna rahe haiN| jisa taraha kAmalA rogavAlA zveta saGghako pIta mAnatA hai usI taraha maiM anAtmapadArthakosvAtmA mAna rahA huuN| jaba taka kisI padArthase apanatva buddhi nahI haTatI taba taka usakA tyAga honA saMbhava nhiiN| navama dina AkiJcanya dharmakA avasara thA / aAtmAse mUrchA bhAva nikala jAne para AkiJcanya dharma prakaTa hotA hai / mU kA artha parameM mamatAbhAva hai| yadyapi saMsArakA koI padArtha kisIkA nhiiN| saba apane astitva guNase paripUrNa haiM to bhI yaha mohI prANI unhe apane astitvameM milAnA cAhatA hai aura jaba ve isake astitvame nahIM milate taba duHkhI hotA hai / vyartha hI para padArthoMkA bhAra apane Upara le saMklezakA anubhava karatA hai| 'kAjI durbala kyoM ? nagarakI cintAse' yaha kahAvata hamArI pravRttime A rahI hai / dazama dina brahmacaryakA prakaraNa thaa| paramArthase brahmavaryakA artha brahma arthAt AtmasvarUpame lIna honA hai| yoga aura kapAya ye donoM hI AtmAko AtmalInatAse vimukha kara rahe haiM, ataH unakA zrabhAva karanese hI brahmacaryameM pUrNatA AtI hai| bAhyame strItyAgako brahmacarya kahate haiN| prArambhameM stradAra saMtopa brahmacarya kahalAtA hai, parantu saptama pratimAse svadArakA bhI tyAga ho jAtA hai| Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namra nivedana 127 caturdazIke dina anantanAtha mahAprabhukA nirvANotsava huA thaa| isaliye vaha lokame ananta caturdazIke nAmase prasiddha hai| Ajake dina nagarameM gAje vAjeke sAtha sarva samUhakA vizAla julUsa nikalA tadanantara zrI jinendradevakA kalazAbhiSeka huaa| Azvina kRSNa pratipadAke dina kSamAvarNIkA Ayojana huaa| kalazAbhiSekake bAda sabakA sammelana huaa| namra nivedana bhAdoM sudI pUrNimAke dina, dillIse nikalanevAle hindustAna dainika patra meM yaha lekha chapA huA dRSTigocara huA ki varNI gaNezaprasAda zUdra logoMke mandira pravezake pakSameM haiM...."astu, hama kisI pakSameM nahIM, kintu yaha avazya kahate haiM ki dharma AtmAkI pariNati vizeSa hai aura usakA vikAsa saMjJI paJcendriyameM prArambha ho jAtA hai| deva nArakIke to avirata avasthA hI taka hotI hai| arthAt unake samyagdarzana taka hI hotA hai. vrata nahIM ho sktaa| tiryagavasthAme aNuvrata ho sakatA hai| arthAt tiryaJcake paJcama guNasthAna ho sakatA hai aura manuSyake caturdaza guNasthAna ho sakate haiM, vaha mokSakA pAtra ho sakatA hai| manuSyoMme vizepa zakti tathA jJAnake prakaTa honekI yogyatA hai| manuSyoMme gotrake dono bheda hote haiN| arthAt nIcagotra bhI hotA hai aura unagotra bhii| brAhmaNa, kSatriya aura vaizya ye uccagotravAle haiM aura zUdra nIcagotravAlA hai| zUdrake do bheda haiM- eka spRzya zUdra aura dUsarA aspRzya zUdra / spRzya zUdra tullaka takakA pada grahaNakara Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA 128 sakate haiM, uccagotra vAle unhe bhakti pUrvaka dAna dete haiM, unheM mandi jAnekA pratibandha nahIM | rahe aspRzya zUdra, jinhe harijana kahate hai so inake bhI vrata pratimA ho sakatI hai / ye 12 vrata pAla sakate haiM. dharma kI bhI akATya zraddhA inheM ho sakatI haiM phira inako bhI devadarzanase kyoM rokA jAve ? caraNAnuyoga kyA AjJA detA hai isakA to hame vizeSa jJAna nahIM, parantu hRdaya hamArA yaha kahatA hai ki unake sAtha itanA vaimanasya rakhanA anucita hai / vaha bhI Akhira manuSya haiM, unhe bhI dharmakA marma samajhAnA cAhiye / vaha bhI dharma samajhakara hiMsAdi pApake tyAgI ho sakate haiN| jJAnake upArjanase hI dharmakA zraddhAna ho sakatA haiM / zrImAn AcArya zAntisAgarajI mahArAja vartamAna kAlame atyanta prabhAvazAlI vyakti haiM / unake AdezAnusAra sampUrNa di0jaina janatA calaneko prastuta hai / Apane harijana mandira praveza vilake kAraNa AjIvana anna tyAga diyA hai isase sampUrNa samAja bahuta hI khinna hai / honA hI cAhiye / isI avasara para maiMne mahArAjase nimnAGkita nivedana kiyA ki mahArAja ! maiM Apase kucha nivedana karU~, sahasa nahIM hotA kintu eka namra nivedana hai ki jaba caturgatike jIvoMko samyaktva hotA hai taba manuSya gatime janma pAnevAle harijana bhI usake pAtra haiM - tathA manuSya aura tiryaggatime janma lenevAle paJca guNasthAnavata bhI hote haiM tava kyA harijana isa guNasthAnake pAtra nahIM ho sakte ? yaha to karaNAnuyogakI kathA rahI, parantu vyavahArame caraNAnuyoga ke anusAra manuSya paryAyame jise deva, guru aura zAstrakI zraddhA ho use samyagdRSTi kahate haiM / jaba yaha vyavasthA hai natra harijana bhI isa zraddhAke pAtra ho sakate haiM, jaba deva, zAstra aura guru kI zraddhAke pAtra haiM tava deva darzanake adhikArI kyoM nahIM ho sakate ? jaba Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 namna nivedana devadarzanake adhikArI haiM taba phira harijana mandira praveza vilapara itanI Apatti kyoM ? caraNAnuyogake anukUla madya mAMsa madhukA tyAga honA cAhiye taba ve bhI isa tyAgake pAtra haiM tathA jaba gurukI zraddhAke pAtra haiM taba kyA ve harijana ApakI bhI vandanAke pAtra nahIM ho sakate haiM ? yadi ve zraddhAlu jahaoNpara Apa tattvopadeza kara rahe haiM Akara upadezako zravaNa kareM tathA ApakI vandanA kareM to kyA nahIM Ane deMge? ataH yaha siddha hotA hai ki harijana bhI devadarzanake pAtra ho sakate haiM taba harijana mandira praveza vilapara itanI Apatti kyoM ? ___dharma to jIvakI nija pariNati hai| usakA vikAsa saMjJI paJcendriyame hotA hai| vaha cAroM gativAlA jIva ho sakatA hai| vahA~ para yaha nahIM hai ki amuka vyakti hI usakA pAtra hai| yaha avazya hai ki bhavya, paryAptaka, sajJI jAgRdavasthAvAlA jIva honA cAhiye / harijanoMmeM bhI aise jIva hA sakate haiN| harijanoMmeM utpatti honese vaha isakA pAtra nahIM yaha koI nahIM kaha sktaa| ve nindya kArya karate haiM isase samyagdarzanake pAna na hoM yaha koI niyAmaka kAraNa nahIM ? kyoM ki ucca gotravAle bhI prAtaHkAla zaucAdi kriyA karate haiM tathA yaha kaho ki usa kAryameM hiMsA vahata hotI haiM isase ve samyagdarzanAdike pAtra nahIM tava milavAloMke jo hiMsA hotI hai-hajAroM mana camar3A aura carbIkA upayoga hotA hai tadatekSA to unakI hisA alpa hI hai, ataH hiMsAke kAraNa ve darzanake pAna nahIM yaha kahanA ucita nahIM / yadi yaha kahA jAya ki bhojanAdikI azuddhatAke kAraNa ve darzanake pAtra nahIM to prAyaH isa samaya bahuta hI kama aise manuSya mileMge jo zuddha bhojana karate haiM, ataH yaha nirNaya samucita pratIta hotA hai ki jo manuSya dharmakI zraddhA rakhatA ho vaha bhI jinadevake darzanakA pAtra ho sakatA hai / yaha Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA ThIka hai ki usake vyavahAra meM zuddha vastrAdi honA cAhiye tathA madya mAsa madhukA tyAgI honA cAhiye / vyavahAradharmakI yaha bAta hai| nizcayadharmakA sambandha AtmAse hai| usakA to yahA~para vivAda hI nahIM hai, kyoMki usake pAlanake pratyeka saMjJI jIva pAna ho sakate haiN| dharma pratyeka prANIkA prANa hai| usake binA AtmA jIvita nahIM raha sktaa| trikAlameM usakA sadbhAva hai| jaise pudgalameM sparza rasa gandha varNa rahate haiM, unake vinA pudgalakA astitva nahIM isI prakAra AtmAkA dharma darzana-jJAna hai / inase zUnya AtmA nahIM raha sakatA hA~, yaha avazya hai ki spazAdikA pariNamana kisI rUpame ho kintu sAmAnya sparzAdiguNake vinA jaise usake vizeSa nahIM raha sakate isI prakAra darzana-jJAnakA pariNamana koI rUpame ho unake vinA yaha pariNamana vizeSa nahIM raha sktaa| jaba yaha vyavasthA hai taba sarva jIva darzana-jJAnake pAtra haiN| unake andara jo vikRti AgaI usakA abhAva karanA hI hamArA uddezya honA cAhiye / jaba yaha bAta hai taba jaise hama saMjJI haiM aura Atmahita cAhate haiM aise hI aura manuSya bhI cAhe kisI jAtivizeSake hoM unhe bhI Atmahita karanekA adhikAra hai| isake sivAya jaba unake vajrarSabhanArAca saMhanana ho sakatA hai aura ve saptama naraka jAnekA pApopArjana kara sakate haiM tava uttama puNya upArjana karaleM isame kyA kSati hai ? pazuoMmeM matsya saptama naraka jAtA hai usake dRSTAntase yaha vAdhita nahIM, kyoMki manuSya paryAya tiryak paryAyase bhinna hai / Agasame zUdrake nullaka paryAya ho sakatI hai aisA vidhAna hai tara kyA zUdra loga use AhAra nahIM de sakate ? yaha samajhame nahI aataa| yadi AhAra de sakate haiM to zrIjinendradevake darzanake adhikArI na hoM yaha buddhime nahIM aataa| kevala haThavAdako choDakara anya yukti nhiiN| dharma to AtmAkI usa nirmala pariNatiko kahate haiM Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namra nivedana 131 jisame adharmakA leza na ho / usa pariNatime to puNyako bhI heya mAnA hai, kyoMki puNyase kevala svargakI prApti hotI hai aura svarga meM kevala bhogoMkI mukhyatA hai - ve caturthaM guNasthAnase Upara nahIM jA skte| Ajanma usI guNasthAname rahate haiM / manuSya paryAya hI saMyamakA mUla kAraNa hai / saMyamake udayameM hI yaha jIva para vastuke tyAgakA pAtra ho sakatA hai / samyagdarzanake hote hI abhiprAya nirmala ho jAtA hai / para vastuse bhinna AtmAko usI samaya jAna jAtA hai / kevala cAritramohake udayase aisA saMskAra baiThA huA hai jisase parako bhinna jAnakara bhI yaha jIva use tyAganeme asamartha rahatA hai / astu, samAcAra patroMmeM bahuta vivAda claa| donoM pakSa ke logoMne apanI apanI bAta likhI / kisIne kisIko burA likhA aura kisIne kisIko / padArthakA svarUpa jaisA hai vaisA hai| loga apanIapanI kaSAyase prerita ho use vivAdakI bhUmi banAkara duHkhI hote haiM / Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillIke zeSa dina Asoja vadI 4 saM0 2006 ko merA nayanti utsava thA jisame udyogamantrI bhI padhAre the / Apane samayAnukUla acchA bhASaNa diyA / aneka logoM ne zraddhAJjaliyA~ dI jinheM sunakara mujhe bahuta saMkoca utpanna huA / zrI zAntiprasAda jI sAhu prasiddha nara ratna haiM / Apa bahuta hI namra tathA zAnta haiN| Apane eka lAkha rupayA syAdvAda vidyAlayako dekara amara kIrtikA arjana kiyA / aba bahuta azoMme vidyAlayakI truTi dUra ho gii| AzA hai inake dAnase samAja bhI cetegI / mahAvidyAlaya samAjakA mahopakAra kara rahA hai / zrIyuta ratanalAlajI -mAdepuriyAne bhI 2100 ) syAdvAda vidyAlayako diye / 11) mAsika vyAja dete jAyeMge aura rupaye apane yahA~ hI jamA rakkheMge / jaba vidyAlayako zrAvazyakatA par3egI, vApisa de deveNge| parantu merI buddhise yaha vAta yathArtha nahIM, kyoMki dAnakA rupayA de denA hI zreyaskara hai / isame kAla pAkara nakArA bhI ho sakatA hai, kyoki dravya apane hI pAsa to hai / kAla pAkara loga bar3e bar3e vAyade bhI tabadIla kara dete haiN| maiM isa dAnako dAna nahIM maantaa| dAnake mAyane datta dravyase mamatva tyAga denA hai| dAna dekara usase mamatA rakhanA dAnake pariNAmoM kA vighAta hai / manuSya Avegame Akara dAna to kara baiThatA hai aura logoMse dhanyavAda bhI le letA hai / pazcAt jana antarase vicAra karatA hai taba vyaya hone lagatA hai / vaha vicAratA hai ki maiMne bar3I galatI kI jo rupayA de zrAyA / spayese saMsAra meM merI prati hai / isake prasAdase baDe bar3e mahAna puruSa mere dvArapara Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillI ke zeSa dina 133 cakkara lagAte hai / kahA~ taka kahe, bar3e bar3e vidvAn bhI isakI pratiSThA karate haiM / prAyaH prAcIna rAjAoM kI prazaMsAme jo kAvya bane haiM ve adhikAMza isI dravyakI lAlaca meM par3akara bane haiN| astu, maiMne to utsavame yahI kahA ki saMsArake praNimAtrapara dayA karo | hama loga zrAvegaseM Akara saMsArake prANiyoMko nAnA prakAra se nigraha karate haiM / hamAre pratikUla huA use apanA zatru aura atukUla huA use mitra mAna lete haiM / vAstavame na to koI mitra haiM aura na koI zatru hai / yahI bhAvanA nirantara zrAnA cAhiye / vaha bhI isa uddezyase ki AtmA vandhanase vinirmukta ho jAve / manuSya janmakI sArthakatA saMyama ke pAlanemeM haiM / saMyamakA artha kaSAyase AmAkI rakSA karanA hai / isake liye yaha padArthoMse saMparka tyAgo / yadyapi para padArtha sadA vidyamAna rahege, kyoMki lokame sarva padArtha vyApta haiM / isa taraha unakA tyAganA kisa prakAra banegA yaha prazna uThatA hai tathApi unameM jo hamArI AtmIya kalpanA hai usake tyAganese para padArthoMkA tyAganA vana jAtA hai / ve yathArtha meM duHkhadAyI nahIM, kintu unameM jo mamatvabhAva hai vahI duHkhadAyI hai / rAgadva eSa AtmAke sabase prabala zatru haiM, unhe naSTa karane kA prayatna karanA cAhiye | 'jo jo dekho vItarAgane so so hosI vIrA re' isa vAkyase saMtoSakara lenA anya vAta haiM aura puruSArthakara rAgadvepakA nipAta karanA anya bAta hai / rAga-dva eSa koI aise vajra nahIM jo bhede na jA sakeM | apanI bhUlase ye hote aura apanI buddhimattAse vilIna ho sakate haiM / kAyaratAse inakI sattA nahIM jAtI / ye vaibhAvikabhAva hai - AtmAke klezakAraka haiM / inake sadbhAvase AtmAko becainI rahatI hai / usake artha yaha nAnA prakArake upAya karatA hai / usase becainIkA hAsa nahIM hotA pratyuta vRddhi hotI hai / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA spRzyAspRzya kI carcA loga karate haiM para jainadharma kaba kahatA hai ki tuma aspRzyoMko nIca smjho| tumhIM loga to aspRzyoMko jUThana khilAte ho aura yahA~ bar3I bar3I bAteM banAte ho / niyama karo ki hama aspRzyoMko apane jaisA bhojana deMge phira dekho apane prati unakA hRdaya kitanA pavitra aura ImAnadAra rahatA hai / maiM anyakI bAta nahIM kahatA para vAIjIkI kahatA hU~ / sAgarakI bAta haiM, sAvana dIpAvalI Adi parvoMke dina vAIjI jo per3A yA puDI mujhe khilAtI thIM vahI apanI mehatarAnIko khilAtI thIM / jaba unase koI kahatA ki Apa ise pIchekA bacA huA raddI per3A kyoM nahIM de detIM ? to ve use ghur3akakara uttara detI thIM ki kyA maiM ise roja detI hU~ ? ise acchA bhojana kaba milegA ? eka bAra saMbAsame bAIjIkI sonekI cUr3I gira gaI para vAIjI - ko patA nhiiN| dUsare dina vaha mehatarAnI apane Apa cUDI ghara de gaI / hama sabako usakI ImAnadArI para Acarya huA / maiM svayaM eka bAra rezandIgirike melemeM tAMgAse gayA, sAthame aura bhI bahutase tAMge the / vAIjIne mujhe cAra per3e rakha diye, rAste me maiMne do per3e tAMgAvAleko diye aura do maiMne khAye / kaccI rAstA meM dhUla ur3ane lagI, mujhe kaSTa huA / maiMne nAkapara kapar3A lagA liga | tAMgAvAlene jyoM hI dekhA, bhaTase tAMgA Age le gayA / isase sAthavAlene tAgevAlose Age le jAneko kahA aura sAthameM isa bAtakI dhamakI dI ki hamane bhI to tumheM utanA hI kirAyA diyA hai| tAgevAle ne kahA ki Apane kirAyA diyA so to ThIka haiM para svayaM bhUkhA raha kara do per3e to nahIM diye ? hRdayapara hRdayakA asara par3atA hai| Apa dhotrIkA dhulA kapar3A uThAne doSa samamate haiM para zarIrapara carbI se sane kapar3e bar3e zauka se dhAraNa karate haiN| kyA yahI jainadharma hai ? jainadharma pavitratAkA virodhI nahIM para ghRNAko baha 1 134 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillIke zeSa dina 135 kaSAya ataeva heya samajhatA hai| kyA kahe loga bAhya AcArameM to vAghakI khAla nikAlate haiM para antaraGgako zuddha karanekI ora dhyAna hI nahIM dete / dillIme harijana viSayaka carcA hamAre antaraGgakI parIkSA rahI / para mere maname jo bAta thI vaha vyakta kara dii| maiM to isa pakSalA hU~ ki prANImAtrako dharma-sAdhanakA adhikAra hai| paJca pApa tyAganekA adhikAra pratyeka manuSyako hai, kyoMki java usakI AtmA buddhipUrvaka pApa karatI hai taba use chor3a bhI sakatI hai| mandirame AnA na AnA isameM bAdhaka nhiiN| Aja kala sarvatra yahI carcA ho rahI hai ki harijanoMko mandira nahIM jAne denA cAhiye, kyoMki ve harijana haiN| apavitra haiM, pUrvAcAryoM ne unhe aspRzya batalAyA hai| aspRzyakA artha yaha hai ki unako sparza kara snAna karanA par3atA hai| yahA prazna hotA hai ki ve Akhira arapRzya kyoM haiM ? ye madirApAna karate haiM isase aspRzya haiM yA hama logoMke dvArA kI huI gandagIko svaccha karate haiM isaliye aspRzya haiM yA zarIrase malina rahate haiM isase aspRzya haiM yA paramparAse hama unhe aspRzya mAnate A rahe haiM isase aspRzya haiM ? yadi ve madirA pAnase aspRzya haiM to lokameM bahutase uccakulIna bhI madirApAna Adi karate haiM ve bhI aspRzya honA caahiye| yadi gandagIko svaccha karanese aspRzya haiM to pratyeka manuSya gandagI sApha karatA hai, vaha bhI aspRzyA ho jaavegaa| yadi zarIrakI malinatA aspRzyatAkA kAraNa hai to bahutase uttama kulavAle bhI zarIrakI malinatAse aspRzya ho jaaveNge| yadi unameM malinAcArakI bahulatA unakI aspRzyatAme sAdhaka hai to yaha bahuta uttama kulomeM bhI pAI jAtI hai| virale virale uttama kulabAle to itanA pApAcAra karate haiM jitanA nIca kulavAle bhI nahIM kara skte| isase siddha hotA hai ki cAhe U~ca ho yA nIca jisame pApAcAramaya pravRtti hai vahI Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 merI jIvana gAthA kalyANake mArgase dUra hai| yadi Aja zUdra paJca pApakA tyAga kara deveM to vaha bhI aNuvratI ho sakate haiM tathA antarajase jinedradevakI bhaktike pAtra ho sakate haiN| brAhmaNa mara kara naraka jA sakatA hai aura cANDAla mara kara svargameM deva ho sakatA hai / yaha to apanI antaraGga pariNatikI nirmalatAke Upara nirbhara hai| isa nirmalatAko rokanekA kisIko adhikAra nhiiN| kheda isa vAtakA hai ki jo apaneko ucca varNavAle mAnate haiM unhoMne nIca kahe jAnevAle logoMkI pavitratAkA apaharaNa kiyA hai| isIkA phala hai ki uca varNavAle Uparase ucca varNa hai para bhItarase unameM uccatAke darzana nahIM hote| astu, aprAsadbhika carcA A gaI, paramArthakI vAta to yaha hai ki zuddha cittake liye zuddha AtmAko jAno / zuddha jJAna bahu hai jisameM rAgAdibhAvakI kalupatA na ho| zatru rAgAdika hI hai anya koI nhiiN| rAgAdike anukUla para padArtha hotA hai taba to usakI rakSAkA prayatna hotA hai aura rAgAdike pratikUla honese usake nAzake liye prayatna karanekI sUmatI hai| isa paraNatiko dhikkAra hI denA caahiye| jayantIkA utsava samApta huA, loga apane apane ghara gaye / eka dina sAhu zAntiprasAdajIne bhAratIya jJAnapITha banArasake liye daza lAkha rupayeke zeyara pradAna kiye aura usase sambaddha kAgajaoNpara maiMne hastAkSara kara diye| hastAkSara to kara diye para jaba vicAra kiyA taba mujhe lagA ki maine mahatI bhUla kii| ucita yahIM thA ki cAhe kucha ho parigrahake vipayameM kucha bhI nahIM karanA cAhiya / astu, jo huA so ThIka hai aba aise kAryoMme upayoga nahIM lagAnA cAhiye - yaha vicAra sthira kiyaa| yathArthame kalyANakA mArga to nirAkulatAme hai / jahA~ AkulatA hai vahA~ zAnti nhiiN| hamArI pravRtti Ajanma pravRttimArgameM laga rahI hai, ataH nirIhamAgekI Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ! : dillIke zeSa dina 137 ora jAnA ati kaThina hai / dhanya hai una mahApuruSoMko jinakI pravRtti nirdoSa rahatI hai / cittavRtti nirantara kaluSita rahe yaha mahAn pApakA udaya hai / jaba parigrahakA samvandha nahIM tatra kaluSita honekA koI kAraNa hI nahIM / vAstavameM dekhA jAve to hamane parigraha tyAgA hI nahIM / jisako tyAgA hai vaha to parigraha hI nahIM / ve to para padArtha hai, unako tyAganA hI bhUla hai, kyoM ki unakA AtmAse sambandha hI nahIM / AtmA to darzana -jJAna- cAritrakA piNDa hai / usameM mohake vipAkase kaluSitatA AtI hai jo ki cAritraguNakI vipariNati --- viruddha pariNati hai use hI tyAganA cAhiye / usakA tyAga yahI hai ki vaha hove isakA viSAda mata karo tathA usameM nijatva kalpanA na karo / cittame na jAne kitane vikalpa Ate haiM jinakA koI bhI prayojana nahIM / pratyeka manuSya ke yaha bhAva hote haiM ki lokame merI pratiSThA ho / yadyapi isase koI lAbha nahIM phira bhI na jAne lokaiSaNA kyoM hotI hai ? sarva vidvAn nirantara yaha ghoSaNA karate haiM ki saMsAra asAra hai / isame eka dina mRtyukA pAtra honA par3egA / para prasArakA kucha artha hI samajhameM nahIM AtA / mRtyu hogI isame kyA vizeSatA hai ? isase vItarAga tattvako kyA sahAyatA milatI hai, kucha dhyAname nahIM aataa| mujhe to lagane lagA hai ki bahuta bolanA jisa prakAra Atmazaktiko durbala karanekA kAraNa hai usI prakAra bahuta sunanA bhI Atmazakti ke hrAsakA kAraNa hai / AgamAbhyAsa bhI utanA sukhada hai jitanA AtmA dhAraNa kara sake / bahuta abhyAsa yadi dhAraNAse rikta hai to jaise udarAgni ke binA gariSTha bhojana lAbhadAyaka nahIM vaise hI veda abhyAsa bhI lAbha dAyaka nahIM pratyuta hAnikAraka hai / yadvA tadvA Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 merI jIvana gAthA manupyoMse vArtAlApa karanA ucita nhiiN| dharmake artha zarIra daNDana kI AvazyakatA nhiiN| zarIra na to dharmakA kAraNa hai aura na adhrmkaa| isase upekSA rakhanA hI zreyaskara hai| saMsAra Aja nAnA prakArake saMkaToMme jA rahA hai, isakA mUla kAraNa parigraha hai| sarva pApoMkA mUla kAraNa parigraha hI hai / 'mUrchA parigrahaH'mamedabuddhilakSaNam' yahI parigrahakA svarUpa hai / saMsArakA kAraNa parigraha hI hai| parigrahakA artha moha-rAga-dveSa hai| yahI saMsAra hai aura yahI duHkhakA mUla kAraNa hai| __Asauja sudI 8 kA dina thaa| dariyAgaMjame zAntise svAdhyAya kara rahA thA ki eka pratiSThita vyaktine sunAyA ki-AcArya zAntisAgarajIne kahA hai ki yadi varNIkA mata harijanake viSayame hamAre mantavyAnukUla nahIM tava ve isameM mauna dhAraNa kreN| yadi kucha boleMge taba unake hakkame acchA na hogA arthAt unako jaina digambara matAnuyAyI apane sampradAyavalase pRthak kara deveNge'| isakA tAtparya yaha hai ki digambara jaina unhe AdarakI dRSTise na dekheNge| maiMne yaha vicAra kiyA ki manuSyoMkI dRSTise kucha kalyANa to hotA nahIM aura na manuSyoMkI dRSTimeM Adara pAnake liye maiMne vItarAga jinendrakA dharma svIkAra kiyA hai| merA to vizvAsa hai ki jainadharma kisIkI paitRka sampatti nahIM taba dharma sAdhanake jo aGga haiM ve kyoM sarvasAdhAraNake liye upayogame Anese roke jAte haiM ? kalpanA karo, koI harijana jainadharmakA zraddhAlu bana gayA taba use kyA ye loga zrAvakake anukUla kriyA nahIM karane deMge? cadi nahIM karane deMge to nizcaya hI unhoMne use dharmase vazita kiyA yaha samajhanA caahiye| dharma to zrAtmA kI pariNati hai, use koI roka nahIM sktaa| eka do nahIM saba milakara Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillI ke zeSa dina 136 bhI merI vItarAga dharma se zraddhA ko dUra nahIM kara sakate / lokaiSaraNAkI mujhe abhilApA nahIM hai / maiMne vicAra kiyA ki acchA huA eka abhyantara parigrahase mukta hue / 1 / Asoja sudIme prAta kAla 7 baje calakara 8 baje nyU dillI gaye / nasijImeM Thahare / sthAna ranya hai / yahA~ se eka phalAMga dUra para zrI mandirajI haiM / bahuta hI ramya mandira hai / bIcame eka vedikA haiN| usameM zrIjinendradevakA vimva haiN| isake atirikta lagabhaga 100 gajapara dUsarA jina mandira hai jo khaNDelavAloMkA hai / bahuta hI ramya hai / caukame nImakA vRkSa hai / bahuta hI ThaMDA hai / sthAna uttama hai parantu dharma sAdhana karanevAlA koI nahIM / yahA~ para yadi anusandhAna vibhAga kholA jAve to unnati ho sakatI hai, parantu na to koI mahApuruSa aisA hai jo isa kAryameM utsAha dikhAve aura na koI karanevAlA hai / eka dina phira bhI yahA~ Aye, pravacana huA, janatA acchI thI, prAyaH sarva aMgrejI vidyAmeM paTu haiM, sAtha hI dhArmika ruci acchI rakhate haiM / hamAre sAtha khule bhAvoMse vyavahAra kiyA tathA yaha pratijJA lI ki sAyaMkAla zAkha pravacana kareMge / eka dina kSullaka pUrNasAgarajI ruSTa hokara cale gaye / yahA~ para khalabalI maca gaI ki vargIjIse ruSTa hokara cale gaye / varNIjIne kucha kahA hogA aisA anumAna logoMne lagAyA / parantu maiMne to kucha kahA bhI nahIM / saMsArakI gati vicitra hai, jo cAhe so Aropa kare ! itanA avazya thA ki inake samAgamase nirantara kleza rahatA thA / Apa AhArake bAda zrAvakoMse kendrIya samitike nAmapara preraNA kara dAna karAte jisakI lambI caur3I skIma kucha samajha me nahIM AtI / kSullakakI vRtti to niHspRha hai / use dAna Adi karAkara usake vyavasthApaka bananA zobhAspada nahIM hai / vAstavameM Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA inakI prakRti apane se milatI nahIM / 2 ghaNTA vAda paM0 candramauli - jI Aye tava cittako saMtoSa huA / 140 1 asauja samApta huA / kArtika vadI 1 ko sAgarase sighaI kundanalAlajI Aye / bahuta hI sneha janAyA / antato gatvA netroMse azrupAta gaye / prAcIna smRti karate-karate vaI ghaNTA bitA diye / ApakA nirantara yahI kahanA thA ki sAgara caliye / vahA~ Apako sarva prakAra se zAnti milegii| mujhe unakI sneha dazA dekha aisA lagA jaise isa vyakti ke sAtha janmAntarakA sneha ho ! maiMne unase yahI kahA ki aba sarva upadravoMkA tyAga kara Atmahitame lago / sneha hI saMsAra bandhanakA kAraNa hai / hamArA aura ApakA jIvana bhara sneha rahA / ava antima samaya hai, ataH sneha bandhana tor3a kara AtmahitakI ora dRSTi denA hI zreyaskara hai / kArtika vadI 3 2006 ko lAlamandira me zAstrapravacana huaa| zrI paM0 zItalaprasAdajIkA bhASaNa bahuta rocaka huA / kucha ho, jo Ananda vaktAko AtA hai vaha zrotAoMko nahIM AtA / vaha to apaneme tanyaya ho jAtA hai / upadeza denekI AcA zAnta honepara vaktAko zAnti milatI hai / zAntikA mUla kAraNa kaSAyakA abhAva hai / kaSAyAgnike zAnta karaneke liye AvazyakatA isa bAtakI hai ki para padArthoMse sambandha chor3A jAve / rohataka se zrI nAnakacandrajI Aye / Apake sAtha anya 4 pratiSThita vyakti bhI the / ApakA zrAgraha thA ki rohataka caliye, parantu maiMne uttara diyA ki vicAra pUrva kI ora jAnekA haiM / girirAja zrI sammedazikharajI para pahu~canekI utkaNThA balavatI hai| isaliye ve nirAza ho gaye / hamAre manameM bAra bAra yahI bhAva AtA thA ki aba hame vyavahAra mArgameM nahIM par3anA cAhiye / vyavahAra meM Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillI ke zepa dina 141 par3anA hI prAtmakalyANakA bAdhaka hai| jahA~ parake sAtha sambandha huprA vahIM saMsArakA poSaka tatva AgayA, usIkA nAma prAstrava hai| ___eka dina paM0 mahendrakumArajI aura paM0 phUlacandrajI vanArasavAlokA zubhAgamana huaa| kucha carcA huii| carcAmeM paM0 rAjendra kumArajI tathA svAmI nijAnandajI bhI the| kucha niSkarSa na niklaa| AgamakA pramANa hI saha kahate haiM, kintu zAnti pUrvaka vAkya vinyAsa nahIM hotaa| vivAda harijana samasyAkA hai| eka pakSa to yaha karatA hai ki harijana jaina mandirame praveza nahIM kara sakatA aura eka kahatA hai ki bhagavAna mahAvIrakA yaha saMdeza hai ki prANImAtra dharmadhAraNakA pAtra hai| mujhe isa vivAdase zrAnanda nahIM aayaa| Aja kalake mAnavoMme sahanazakti nahIM, tattvacarcAmeM anApazanApa zabdoMkA prayoga karaneme saMkoca nhiiN| dharmako paitRka sampatti mAna rakkhA hai tathA usame anyako praveza karanekA hakka nhiiN| kucha samajhameM nahIM aataa| astu, loga apanI apanI dRSTise hI to padArthako dekhate hai| maiMne vicAra kiyA ki yadvA tadvA mata bolo, vahI bolo jisase svaparahita ho| yoM to pazu-pakSI bhI bolate haiM para unake bolanese kyA kisIkA hita hotA hai| manupyakA bola bahuMta kaThi-- natAse milatA hai| ___ yahA~ kSullaka cidAnandajI bhI the| inhoMne jaina zAstroMko saste mUlyame prakAzita karAneke lie eka sastI granthamAlAkA Ayojana kiyA aura usake dvArA kaI granthoMkA prakAzana bhI huA / janatAne isa kAryake liye dravya bhI acchA diyA para kArya to vyavasthAse * hI sthAyI ho sakatA hai, bhAvukatAse nhiiN| mere maname raha rahakara yahI vicAra ghara karatA gayA ki parase saMsarga karanA hI pApakA mUla hai / jaba anya dravya svAdhIna haiM taba parase sambandha joDanA hI duHkhakA vIja hai| anAdise AtmAne isI rogako apanAyA aura Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 merI jIvana gAthA usase jo jo durdazA isa jIvakI huI vaha kisIse guNa nahIMsavako anubhUta hai| parakA vedana hI durdazAkA mUla kAraNa hai| jinhe ina durdazAoMse apaneko bacAnA hai unhe ucita hai ki ina para padArthoMkA samparka tyAga deM, ekAkI honekA abhyAsa kreN| jahA~ taka manuSyakI manuSyatA para AMca nahIM AtI vahA~ taka para padArthakA sambandha rahe parantu nija na maane| manuSyatA vaha vastu hai jo AtmAko saMsAra vandhanase mukta karA detI hai| amAnupatA hI saMsAra duHkhoMkI jananI hai / manuSya vaha jo apaneko saMsArake kAraNoMse surakSita rakkhe / manuSya vahI hai jo kutsita pariNAmoMse svAtmarakSA kare / kevala galpavAdase AtmAkI zuddhi nahIM / zuddhikA kAraNa nirdoSa dRSTi hai| he bhagavAn / (he Atman ) tuma bhagavAn hokara bhI kyoM patita ho rahe ho ? ___ eka dina naye mandirameM satagharekI kanyA pAThazAlAkA vArpikotsava thaa| cAroM kSullaka vahA~ virAjamAna the| 200 chAtrAra va mahilAeM upasthita thiiN| 1 kanyAne bahuta joradAra zabdoMme vyAkhyAna diyaa| sunakara sarva janatA prasanna huii| pUrNasAgara mahArAjane 2500) jo unake pAsa bhAratavarSakI skImakA hai usameMse diyA tathA unhoMne apIla kI jisase 3000) aura bhI ho gyaa| amAvasyAke dina vIra nivANotsava thaa| janasamudAya acchA thA, parantu kucha nahIM nikalA aura na nikalanekI saMbhAvanA hai| volanA bahuta aura kAma kucha na karanA yaha Ajake mAnavoMkI bantu sthiti hai| galpavAdase kucha klyANa nahIM hotaa| kartavyabAdame cyuta rahanA jisako uTa hai vahI galpavAdakA rasika hai| aAgAmI dina vIrasevAmandirakI kameTI huI jisameM usake sthAyitva nayA dillI meM Ane vipaya para vicAra huyA / Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 dillIke zeSa dina dillIke cAturmAsakA yaha merA antima dina thA, isaliye bahuta loga Aye / mahAsabhAke mantrI parasAdIlAlajI Aye / Apa zAnta puruSa haiM kintu AjakalakI paristhiti para pUrNa rItise vicAra nahIM karate / kuzala haiM aura prAcInatAke Upara bahuta bala dete haiN| prAcInatA uttama hai kintu usakA jo mArmika bhAva hai usapara gambhIra dRSTise vicAranA caahiye| dharmapara kisI jAti vizeSakA adhikAra nahIM / pratyeka manuSya dharmAtmA ho sakatA hai| jinhe hama aspRzya zUdra kahate haiM ve bhI paJca pApoMkA mUla jA mithyAbhAva use chor3a kara paJca pApakA tyAga kara sakate haiN| yadi ve cAhe to hama loga jaisA zuddha bhojana karate haiM ve bhI kara sakate haiN| __ hama dillImeM Anandase 3 mAha 24 dina rahe, sarva prakArakI suvidhA rhii| yahA~para janatAmeM dharma zravaNakA acchA utsAha rhaa| samaya-samayapara aneka vaktAokA yahA~ samAgama hotA rahatA thaa| dillI bhAratakI rAjadhAnI honese vyAkhyAna sabhAomeM manuSya saMkhyA puSkala rahatI thii| yahA~ke vyAkhyAtA mukhyame the-zrInijAnandajI kSullaka, zrIpUrNasAgarajI kSullaka tathA zrIcidAnandajI kSullaka / mai vRddhAvasthAke kAraNa bahuta kama bhAga le pAtA thaa| tyAgiyoMme zrIcAMdamallajI sAhaba udayapurakA bhI acchA prabhAva thaa| paNDitoMmeM zrIrAjendrakumArajI saMgha maMtrIkA vyAkhyAna ati prabhAvaka hotA thaa| dasalakSaNaparvake 6 dina bar3I zAntise biite| 6veM dina na jAne harijanakI carcAne kahA~se praveza kiyA jo sarva gur3a miTTI ho gyaa| aura mere matthe yaha TIkA mar3hA gayA ki vaNIMjI harijana pravezake pakSapAtI haiN| yadyapi maiM na to pakSapAtI hU aura na virodhI hU kintu AtmAne yahI sAkSI dI ki jo maname ho so vacanoMse kho| yadi nahIM kaha sakate to tumane avataka dharmakA marma hI nahIM smjhaa| anantAnanta AtmAeM haiM, parantu lakSaNa sabake nAnA nahIM, Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 merI jIvana gAthA eka hI haiN| bhagavAn umAsvAmIne jIvakA lakSaNa upayoga mAnA hai / bheda avasthA prayukta hai, avasthA parivartanazIla hai| eka dina hama bAlaka the, avasthA parivartana hote-hote Aja vRddha avasthAko prApta ho gaye "yaha to zArIrika parivartana huA kintu AtmAmeM bhI parivartana huaa| eka dina aisA thA jaba diname 10 bAra pAnI aura 5 vAra bhojana karate bhI saMkoca na karate the para Aja 1 vAra jala aura bhojana grahaNa karake saMtoSa karate haiN| kahanekA tAtparya hai ki sAmagrIke anukUla pratikUla milanepara padArthome pariNamana hote rahate haiN| Aja jinako hama apavitra aura nIca sambodhanase pukArate haiM ve hI manuSya yadi uttama samAgama pA jAveM to uttama vicArake ho sakate haiM, anyathA no dazA unakI ho rahI hai vaha kisIse gupta nahIM / Agamame gRdhra pakSIko vratI likhA hai| vaha mRtyu pAkara svargakA kalpavAsI deva huaa| deva hI nahIM zrIrAmacandrako mRta bhrAtRkA moha dUra karaneme nimitta bhI huaa| kArtika sudI 2 ko dinake 2 vaje dillIse sahAdarAke liye prasthAna kara diyaa| mArgame atyanta bhIr3a thI, logoMko vizeSa anurAga thaa| sahasroM strI puruSoMke azrupAta A gayA / pulataka sarva bhIDa rahI vAdame krama-kramase kama hotI gii| hama loga 5 baje sahAdarA pahu~ca gye| bhArata baiMkake mainejara zrIrAjendraprasAdajI bhI Aye bhadra purupa haiN| mohakI mahimA aparampAra hai| bahutase mAnara to bahuta hI duHkhI hue| cAra mAhake saMparkane manuSyoMke manako moyukta kara diyaa| isIliye pRthak hote samaya unheM duHpanA anubhava huaa| Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillI se hastinAgapura prAtaHkAlika kriyAoM se nivRtta ho mandira me zAstrapravacanake artha gaye / vahA~para dillIse 50 nara nArI A gye| vahI rAgakA AlApa, koI anya bAta nahIM thI / bahuta manuSyoMkA kahanA thA ki Apa dillI lauTa caleM, jo kaho so kara deveM / para hamako to kucha karavAnA nahIM, bhUlabhulaiyA meM phaeNsakara kyA karatA ? yahA~ se calakara gajiyAbAda Aye / bhojanake bAda 1 vajese 3 baje taka sabhA huI / yahA~para eka varNI zikSAmandirakI sthApanA huI / yahA~se 23 mIla cala vegamAbAda sTezanase 1 garlAGga sar3akapara Thahara gaye / yahA~para eka zaraNArthI paMjAbI manuSya var3A bhalA AdamI thA / bhojanAdike liye Agraha kiyA / abhI anya matAvalambiyoMmeM sAdhu purupakA mahAn Adara hai / jainadharma prANImAtrakA kalyANa karanevAlA hai| jaina kahane ko to kahate haiM ki hama jina bhagavAn ke upA saka haiM, parantu unake mArgakA Adara nahIM karate / yahA~se 5 mIla cala kara murAdanagarakI dharmazAlAme Thahara gaye / dharmazAlA uttama thI, rAtriko hama loga tattva vicAra karate rahe / vAstavame antaraGgakI vAsanA kI ora dhyAna denA cAhiye / yadi antaraGga vAsanA zuddha hai to saba kucha hai / anAdi kAlase hamArI vAsanA para padArthoM me hI nijatvakI kalpanA kara asaMkhya prakArake pariNAmoMko karatI hai / ve pariNAma koI to rAgAtmAka hote haiM aura koI dveSarUpa pariNAma jAte haiM / jo ruca gaye unameM rAga aura jo pratikUla hue unameM dveSa karane lagate haiM / 10 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 ___merI jIvana gAthA murAdanagarase 4 mIla calakara modInagara aaye| yahA~ para bhojana huaa| yahA~se 5 mIla calakara eka sTezana para skUlameM Thahara gaye / vahA~ skUlake heDamAsTara atyanta bhadra the| vahutase chAtra yahA~ para the uname do chAtra zaraNArthI the| unake cehare para kucha audAsInya thaa| pUchane para kAraNa mAlUma huA ki jaba ve paMjAyase Aye taba unake kuTumbake manuSya vahIM pAkistAnI musalamAnoMke dvArA katla kara diye gye| hamane eka eka kuratAkI khAdI unheM zrI hukamacandrajI salAvA dvArA dilA dI tathA hukamacandrajIne 5) mAsika rAjakRSNa jI dvArA dilaayaa| ve bahuta prasanna hue| yahA~se calakara meraThase 2 mIla para 1 sarovara thA vahIM bhojana kiyA / tadanantara 2 mIla calakara meraTha pahu~ca gaye / yahA~ voTiMgame nivAsa huaa| aneka nara-nArI svAgatake liye aaye| manuSya dharmakA Adara karatA hai aura dharmakA Adara honA hI cAhiye, kyoMki vaha nija vastu hai tathA parakI nirapekSatA hI se hotA hai| hama anAdise jo bhramaNa kara rahe haiM usakA mUla kAraNa yaha hai ki hamane AtmIya pariNatiko nahIM jaanaa| vAhya padArthoke mohame Akara rAga dveSa santatiko upArjana karate rahe aura usakA jo phala huA vaha prAyaH sabake anubhavagamya hai| Aja kArtika sudI 8 saM0 2006 kA dina thaa| prAtaHkAla meraThake mandirameM zAstrapravacana. huA / zrI hukamacandrajI salAvAne bhojana karAyA / dinabhara manupyoMkA samAgama rahA, kevala galpavAdama dina gyaa| dillIse lAlA jainendrakizorajIkA zubhAgamana huaa| Apa bahuta hI sajjana haiM, zrI premaprasAdajIse bAtacIta huI, bahuta hI sajjana haiN| zrI lAlA phirojIlAlajI dillIse Aye / vahuta udAra aura yogya haiN| ApakA dharmaprema sarAhanIya hai| yahA~se prAtaHkAlakI kriyAoMse nivRtta ho mila mandirame svAdhyAya kiyaa| yahA~se Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillI se hastinAgapura 3 mIla cala kara topakhAnA A gaye, yahIM para bhojana kiyA, yahA~ para mandira bahuta hI sundara hai, pattharakA daravAjA bahuta manohara hai, andara bhI uttama patthara lagA hai / 2 ghaNTA yahA~ para vitAye / vahutase manuSya milane Aye / 20 AdamI aura mahilAe~ gujarAta prAntake Aye / dhArmika manuSya the, zikharajI kI yAtrAko jA rahe the, loga sarala prakRtike the, yU0 pI0 ke manuSya caJcala hote haiM topakhAnAse 3 mIla cala kara eka cakkIpara Thahara gaye / sAnanda rAtri bItI / prAtaH kAla pravacana huA, bhojanake bAda yahA~ se cala kara 4 mIlapara 1 dharmazAlA meM Thahara gaye / yahA~se 3 mIla cala kara choTe muhAnA A gaye / skUlame Thahare, prAtaH kAla pravacana huA, vahuta kucha tattva carcA huI / kArtika sudI 11 ko prAtaH 6 baje mavAnA A gaye, mandirame pravacana huA, prakaraNa rAma aura rAvaNake yuddhakA thA / anyAyakA jo phala hotA hai vahI huA / rAvaNa mRtyuko prApta huA, zrIrAmacandrajI mahArAjakI vijaya huI | rAvaNa rAvaNa thA para Aja rAvaNake dAdA paidA ho gaye haiM / rAvaNa to sItA saparka se dUra rahA, kevala apanI durbhAvanA ke hI kAraNa kugatikA pAtra huA para Aja to aise-aise mAnava vidyamAna haiM jinhoMne para strIke cakrame par3akara apanA sarvasva kho diyA hai / yahA~se 1 baje cala kara 4 mIlapara eka vAgameM Thahara gaye / bAga 1 mIlakA thA parantu Ujar3a thA, koI pravandha nahIM / dUsare dina prAtaH kAla zrIhastinApura A gayA / sthAna zAntikA ratnAkara hai parantu melAkI bhIr3a bhAr3a kAraNa usa samaya zAnti dRSTigocara nahIM ho rahI thI / 147 kArtika sudI 14 saM0 2006 ko uttara prAntIya gurukulakA utsava huA kintu jaba apIla huI tava vizeSa saphalatA nahIM huI / kevala sAta ATha hajAra rupayA huA / isakA mUla kAraNa isa prAnta Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 merI jIvana gAyA meM jitane jaina loka haiM savakI pravRtti aMgrejI par3hAnekI hai| AcaraNa bhI prAyaH dharmake anukUla nhiiN| bhojanAdime zithilatA rahatI hai, vepabhUSA apanI yogyatA aura kula maryAdAke pratikUla hai| pUrNimAko prAtaHkAla maNDapame pravacana huaa| 6 bajeke bAda kameTIke membaroMme kucha vaimanasya thA vaha dUra ho gyaa| usake bAda mandira gaye, zuddhi karaneke bAda bhojanake liye nikale / bhojanagRhame nirvighna praveza kiyA para jyoM hI bhojana karanA prArambha kiyA tyoM hI dUdhakA grAsa leneke bAda usame tirUlA nikala AyA / antarAya A gyaa| logoMko vikalatA huii| Aja aparAhakAlame zrIjIkA ratha niklaa| bIsa hajArake karIba bhIr3a thI, bar3I bhaktise ratha nikAlA gayA, manuSyoMme bahuta umaMga thii| dUsare dina prAtaHkAla pravacana huA, manuSyoMkA samudAya acchA thaa| gurukulako kucha candA bhI ho gayA / logomeM utsAhakI truTi nahIM kintu yogya netAkI kamI hai / zrImAsTara ugrasenajI isake kArya karaneme agrasara hue aura saMbhava hai inake prayAsase gurukulakI pUrti ho jAve / gurukulakA navIna bhavana banakara taiyAra thA ataH magasira vadI 2 ko 6 baje usakA udghATana huaa| mAsTara ugrasenajIne ati mArmika vyAkhyAna diyaa| logoMke hRdayame ati utsAha huA, hamAre cittame bhI saMsthAke utkarSake artha bahuta udvega huA parantu hama parAdhIna the, kyoMki hamane yaha nizcita vicAra kara liyA thA ki eka bAra zrIpArzvaprabhuke nirvANa kSetrake darzana avazya karanA kisIke cakrame na AnA / cAhe 2 mIla hI kyoM na calA jaave| kalyANakA mArga nirIha vRtti hai| ArAdhanA karo parantu phalakI icchA na kro| dhIre-dhIre java samudAya apane-apane ghara calA gayA ataH vAtAvaraNa zAnta ho gyaa| magAsira vadI 3 ko prAtaHkAla sAnanda svAdhyAya huaa| bhojana karaneke uparAnta 1 ghaNTA zrArAma Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iTAvAkI ora kara sAmAyika kiyA tadanantara 23 vaje calakara 3 mIlake vAda gaNezapurameM A gye| iTAvA kI ora sAmAyika Adi karake paraspara kucha carcA huI / tadanantara so gaye / 123 baje nidrA bhaGga ho gaI 3 ghaNTA kucha vicAra kiyA pazcAt kaThinatAse nidrA aayii| usa samaya yaha vicAra maname AyA ki jinake pAsa vana nahIM aise garIba loga kaise rAtri vyatIta karate hoMge ? tava yahI maname AyA ki unakI AzA vaza ho jAtI hai| AzA hI to samasta duHkhoMkA kAraNa hai jisane AzApara vijaya pA lI usane jagat ko jIta liyaa| dUsare dina prAtaHkAla gaNezapurase calakara 81 vaje mavAnA A gaye / mandirame svAdhyAyake bAda bhojana kiyaa| 2 bajese saMskRta kAlejameM prinsapala sAhabake Agrahase gye| bahuta hI yogya puruSa haiM 3 ghaMTA ApakA vyAkhyAna huaa| AdhyAtmika zikSAke binA laukika zikSA kucha arthakarI nhiiN| / ghaNTA maiMne bhI isI viSayapara kucha kahA / pazcAt yahA~se calakara 5 vaje choTe muhAnA A gaye aura skUla meM Thahara gye| dUsare dina choTe muhAnese 3 mIla cala kara eka gA~vame Thahara gye| dillIvAle chuTTanalAla maiMdAvAloMke yahA~ bhojana kiyaa| bahuta hI yogya vyakti haiM yahA~se 5 mIla cala kara cakkI para Thahara gaye aura vahA~ rAtribhara rahe rAtri sAnanda biitii| manameM bhAva AyA ki 'antaraGga kI nirmalatAke vinA vAhya nirmalatA vakveSake Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 merI jIvana gAthA samAna hai / totA, rAma rAma raTatA hai parantu usakA tAtparya nahIM samatA ataH jo kucha raTo usako samajho / samabhoke mAyane tadanusAra pravRtti karo' / yahA~se 3 mIla cala kara topakhAnA gaye / yahA~ para bhojana kiyA / madhyAnhoMparAnta zAstra pravacana kiyA loga zAnti pUrvaka sunate rahe / sarva manuSya sukha cAhate haiM parantu sukha prApti durlabha hai isakA mUla kAraNa upAdAna zaktikA vikAza nhiiN| vaktAoMko yaha zrabhimAna hai ki hama zrotAoM ko samajhA kara sumArga para lA sakate haiM aura zrotAoMkI yaha dhAraNA hai ki hamArA kalyANa vaktA AdhIna hai para bAta aisI nahIM hai / topakhAnAme 15 ghara jainiyoMke haiM prAya aMgrejI vidyAke paNDita haiM svAdhyAyame ruci nahIM / parantu yaha sabhI cAhate haiM ki yena kena upAyase saMsAra bandhanase chUTeM / isake artha mahAn prayAsa bhI karate haiN| maryAdAse adhika tyAgiyoM aura paNDitoM kI zuzruSA karate haiM yahI samajhate haiM ki tyAgI aura paNDitoMke pAsa dharma kI dukAna hai unakA jitanA Adara satkAra kareMge utanA hI hamako dharma kA lAbha hogA | * kinnu hogA kyA so kauna kahe ? kahAvata to yaha yAda AtI haiM ki 'phuTTI devI U~Ta pujArI' / dUsare dina milame pravacana kiyA pazcAt vahA~se calakara voDiMga meM Aye sAmAyika kI / 123 baje zrI padmapurANakA svAdhyAya kiyA prakaraNa thA zrI rAmacandrajIkI vijaya huI / yathArthameM bAta yahI hai - nyAya mArga meM jinakI pravRtti hotI hai unakI antameM vijaya hotI hai / anyAya mArgameM jo pravRtta hote haiM ve hI nyAya mArgama calanevAloMse parAbhava prApta karate haiM / ataH manuSyoMko cAhiye ki nyAya mArga se caleM / saMsAra duHkha maya hai isakA kAraNa AtmA para padArthako nija mAnakara nAnA vikalpa karatA hai / agale dina nagarame Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iTAvAkI ora 151 pravacana huA vahIM para AhAra huA pazcAt boDiMgame A gaye / yahA~ para nirantara bhIr3a rahatI hai svAdhyAya bhI nahIM ho pAtA kevala galpavAdameM samaya jAtA hai / vastutaH mere hRdayakI durbalatA hI bhIr3a ekaTThI karatI hai / hRdayakI durbalatA kAryakI bAdhaka hai mohake kAraNa yaha durvalatA hai isakA jItanA mahAn kaThina hai| ___magAsira vadI 10 saM0 2006 ko yahA~se 1 baje calakara 4 mIlakI dUrIpara eka vAgame Thahara gye| yaha bAga pahale vahuta hI sundara rahA hogA para aba to naSTa bhraSTa ho gayA hai jisa makAname Thahare vaha bahutahI asvaccha thA--makar3I aura maccharoMkA ghara thA / yena kena prakAreNa yahA~ rAtribhara soye prAtaHkAla 4 mIla cala kara phadA A gaye / phaphUMdA kasavA acchA hai yahA~ para gUjara logo kI vastI hai, sava sampanna haiM, inhoMne bahuta satkAra kiyA, hamane samAdhi zatakakA pravacana kiyA parantu jo sukha honA cAhiye vaha nahIM huaa| isakA mUla kAraNa AtmIka rasa nhiiN| yahA~se 2 baje cala kara kharakhodAke skUlame Thahara gaye / sthAna acchA thA rAtri ko svAdhyAya acchA huaa| svAdhyAyase AtmakalyANa hotA hai, kalyANakA artha hai para padArthose mamatA tyAga / mamatA kA kAraNa ahmbuddhi| yahA~se 4 mIla cala kara kaunI grAmame eka rAjapUtake baMgaleme Thahara gye| baMgalA uttama thA, eka ghaNTA svAdhyAya kiyA sunane vAle vyagra the| vyagratAkA kAraNa cambalatA hai aura isa ora ruci bhI nhiiN| svAdhyAyake prati ruci nahIM, ruci na honeme mUla kAraNa kabhI isa ora lakSya nhiiN| nirantara gRhasthoMko apane bAlakAdike popaNake artha parigraha saJcaya karanemeM samayakA upayoga karanA par3atA hai isa mArgame calanekA unhe avakAza hI nahIM miltaa| prAta kAla 43 baje se 52 taka mokSamArgaprakAzakA svAdhyAya kiyA usame karaNa thA ki mohake Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 merI jIvana gAthA udayase yaha jIva, padArthakI anya rUpa zraddhA karatA hai isIse dukhI hotA hai| jaise koI manuSya rajjumeM sarpabhrAntise bhayabhIta hotA hai / yaha bhrama dUra ho jAve to bhaya nahIM hove| isI prakAra para padArthoM meM nijatva buddhi tyAga deve to sukhI ho jAve / 9 baje mandira gaye vahA~ padmapurANakA svAdhyAya kiyA usameM carcA thI ki vAlIkI dIkSAkA kAraNa rAvaNa huaa| yathArthameM kAraNa to unakI Antarika viraktatA thii| rAvaNa usameM nimitta huaa| vAlI mokSako prApta hue| Aja eka mAsTarake ghara bhojana huaa| zrI jainendrakizorajI tathA rAjakRSNajI dillIvAle aaye| zAmako zrI patAsIvAIjI bhI A gii| rAtriko carcA huI zrI jainedra kizorakA sneha bahuta hai unakA bhAI bhI murAdAbAdase AyA 800) mAsika pAtA hai usakI dharmapatnI bhI sAtha thii| savakA antaraGga yaha thA ki Apa dillI raha jAo kuTiyA hama banavA deNge| Apa nirdvandva dharma sAdhana kariye / yahA~se calakara hApur3a nivAsa huA tadanantara vahA~ se 4 mIla cala kara hAphijanagara A gye| yahA~ taka do AdamI hApur3ase Aye, logoMmeM dharma prema acchA hai rAmacandra vAvU yahA~ para bahuMta yogya haiM ApakI pravRtti bhI acchI hai| paNDita paramAnandajI dillIse yahA~ Aye 1 baje kucha carcA huI carcAkA sAra yahI thA ki prAcIna sAhityakA pracAra honA caahie| vinA prAcIna sAhityake jaina saMskRtikI rakSA honA kaThina hai merA dhyAna yaha hai ki prAcIna sAhityake pracArake sAtha-sAtha usake jJAtA bhI taiyAra hote rahanA cAhiye anyathA akelA prAcIna sAhitya kyA kara legA? Aja logoMkI dRSTi iMgliza vidyAke adhyayanakI ora hI balavatI hotI jA rahI hai kyoMki vaha arthakarI hai tathA saMskRta-prAkRta Adi prAcIna bhASAoMke adhyayanase vimukha ho rahI hai kyoMki usase aihika arthakI prApti nahIM hotii| yaha samAjake hitake liye acchI bAta nahIM dikhtii| Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 iTApAkI ora 153 yahA~ se 5 mIla calakara gulAvaTI Aye grAmake bAhara sthAname Thahara gaye, sthAna manona thA, pAnI yahA~kA acchA thA, prAtaHkAla svAdhyAya acchA huA pazcAt garmI meM kucha nahIM huA / yaha vicAra analage lAnekI mahatI AvazyakatA hai - jinake vicAra meM malinatA haiM unakA sarva vyApAra lAbhaprada nahIM | sarva ceSTA sasAra bandhanase mukta honeke liye haiM parantu vartamAname manuSyoMke vyApAra sasArameM phesaneke liye hai / vyApArakA prayojana pacandriyoMke vipayase hai / yahA~ se 3 mIla cala kara eka zivAlayameM Thahara gaye sthAna atyanta manojJa hai / kRpakA jala mitra hai zrAja bhojana karanekI icchA nahIM thI phira bhI gaye parantu antarAya ho gayA / udara nirbhala rahA / uccAko svAdhIna rakhanA hI kalyANa mArga hai / yahA~kA jo mainejara hai vaha jATa haiM prakRtyA bhadra aura udAra manuSya hai / yahA~ para vAharase nevAloko pAnI bhI pIneke liye milatA hai bandaroMkA nivAsa bhI yahA~ puSkala hai / koI-koI dayAlu unheM bhI bhojana de dete haiM / yahA~se 5 mIla cala kara vulandazahara A gaye / eka vaizyake makAname Thahara gye| usane saTTAme sarva dhana kho diyA / hamako bahuta pradarase ThaharAyA, puSpamAlA car3hAI tathA 15 minaTa taka pairoM para loTA rahA / usakI yaha zraddhA thI ki unake AzIrvAda se hamArA kalyANa ho jAvegA / logoMkI dharma meM zraddhA hai parantu dharmakA svarUpa samajhane kI ceSTA nahIM karate kevala parAdhIna hokara kalyANa cAhate haiM / kalyANakA astitva AtmAmeM nihita hai kintu jaba hamArI dRSTi usa ora jAve taba to kAma bne| do dina bulandazaharameM rahe sAnanda samaya cItA / samayake prabhAvase manuSyoMme dharmakI rucikA kucha hAsa ho rahA hai para strI gaNa dharmakI icchA rakhatA hai phira bhI manuSyoM meM itanI zakti aura dayA nahIM jo unako sumArgapara lAne kI ceSTA kareM / yathArtha bAta to yaha hai ki svayaM sanmArgapara nahIM parako kyA sanmArga Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 merI jIvana gAthA para calAveMge ? jo svayaM apaneko karma kalaMkase rakSita nahIM kara sakate vaha parakI rakSA kyA kareMge? yahA~se calakara mAmana Aye eka rAjapUtake ghara tthhre| rAtriko yaha vicAra uThe ki kisIse kaTuka vacana mata bolo, sarvadA sundara hitakArI parimita vacana volanekA prayAsa karo anyathA maunase raho / samAgama tyAgo, bhojanake samaya anyako mata le jaao| bhojaname lipsAkA tyAga kro| parAdhIna bhojanameM santoSa rakhanA hI sukhakA kAraNa hai| yadi bhikSA bhojana aGgIkRta kiyA hai to usame manovAMchitakI icchA hAsyakarI hai| 'bhakSyamamRtam' aisA AcAryoM kA mata hai / jo mAnava gRhasthIme rata haiM unakI hI lipsA zAnta nahIM hotI tava anyakI kathA hI kyA hai ? yahA~ dillIse jainendrakizorajI sakuTumba aaye| rAjakRSNajI, unake bhAI, paM0 rAjendrakumArajI, lAlA makkhanalAlajI, paM0 paramAnandajI, zrImAn paM0 jugalakizorajI mukhtyAra, lAlA ulaphatarAyajI tathA zrIsaradArImallakIkA vAlaka vA unakI lar3akI sUrajavAI Adi aneka loga aaye| paM0 khuzAlacandrajI ema. e. sAhityAcArya bhI padhAre savakA Agraha yahI thA ki dillI calo para maiM to girirAja jAnekA nizcaya kara cukA thA ata dillI jAneke liye taiyAra nahIM huaa| saba loga nirAza hokara lauTa gye| ___ yahA~se cala kara 4 mIla bAda maripura A gye| yahA~para korIkA eka bAlaka ThaNDame naMgA thA use maiMne mere pAsa jo 3 gaja kapaDA thA vaha de diyA yaha dekha lAlA khaceDUmala tathA maMgalasenajI ne bhI use kapar3A diyaa| garIvakA kAma bana gayA yaha dekha mujhe hapa huA / dayA bar3I vastu hai, dayAse hI saMsArakI sthiti yogya rahatI hai / jahA~ nirdayatA hai vahA~ parasparame bahuta klaha rahatI haiM / isa samaya saMsArame jo kalaha ho rahI hai vaha isI dayAke abhAvame ho rahI hai| Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iTAvAkI ora 155 vartamAname manuSya itane svArthI ho gaye haiM ki eka dUsarekI dayA nahIM krte| yahA~se 4 mIla cala kara nagalIkI dharmazAlAme Thahara gaye aura vahA~se prAtaH 5 mIla cala kara 1 dharmazAlAse vizrAma kiyaa| yahIM bhojana huaa| yahA~para seTha zAntiprasAdajIkI lar3akI mitane AI sAthame usakI phUphI va bhAvaja bhI thii| mujhe lagA ki 'sarva manuSya dharmake pipAsu haiM parantu dharmakA marma batAnevAle viralatAko prApta ho gye| apane antaraGgameM yadvA tadvA jo samajha rakkhA hai vahI logoMko sunA dete haiN| abhiprAya strAtmaprazaMsAkA hai| loga yaha samajhate hai ki hamAre sadaza anya nahIM / dharmake ThekedAra banate haiM para dharma to moha-kSobhase rahita AtmAkI pariNatikA nAma hai| usapara dRSTi nhiiN| dUsare dina prAta 3 mIla cala kara gavAnA A gye| yahIM para bhojana kiyA pazcAt 5 mIla calakara bharatarIkI dharmazAlAseM Thahara gye| dharmalAzAse hI zivAlaya hai yahA~se alIgar3ha 8 mIla hai| zrI paM0 cA~damallajI yahA~se cale gaye seTha bhauMrIlAlajI sariyAvAle khurajAse sAtha the| yahA~ gayAse 1 manuSya rAmezvara jainI tathA 1 vartana malanevAlA bhI A gyaa| isa dharmazAlAme 1 sAdhu thA vaha bhalA AdamI thA / yahA~se 5 mIla calakara alIgar3hase 3 mIla isI ora AgarAvAlo ke milake sAmane 1 choTI-sI dharmazAlA thI usameM Thahara gaye / 10 baje bhojanako gaye parantu 2 grAsake bAda hI antarAya ho gayA / antarAyakA honA lAbhadAyaka hai jo dopa hai ve apagata ho jAte haiM, kSudhA pariSahake sahanekA avasara AtA hai, avamaudarya tapakA avasara svayameva ho jAtA hai / AtmIya pariNAmoMkA paricaya sahaja ho jAtA hai|' ___ yahA~se 3 mIla 'calakara alIgar3ha A gye| yahA~ zrI seTha vaijanAthajI sarAvagI kalakattAvAle mila gye| ApakA abhiprAya Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 merI jIvana gAthA nirantara jaina jAtike utkarSame magna rahatA hai tathA yathAzakti dAna bhI karate rahate haiN| Aja kala ApakA udyoga vanArasame aisA chAtrAvAsa banAnekA hai jisame 200 chAtra adhyayana kreN| tathA eka mahAn mandira bhI vane, isa kAryake lie sara seTha hukumacandrajI indauravAloMne assI hajArakA vipula dAna diyA hai / yahA~se khiranIsahAya gyaa| yahA~ dopahara bAda zrI kSullaka cidAnandajIkA pravacana huaa| maiM 1 vAgameM calA gayA vahIM 4 baje taka svAdhyAya kiyA pazcAt yahIM A gyaa| eka dina yahA~ prAmake bAhara sar3aka para mandira hai usameM gye| zrI bAbA cidAnandajIne aSTamUlaguNapara vyAkhyAna diyA pazcAt maiMne bhI ghaMTA kucha kahA / paramArthase kyA kahA jAve ? kyoMki jo vastu anirvacanIya hai use vacanoMse vyakta karanA eka tarahakI anucita praNAlI hai, parantu vinA vacanake usake prakAza karanekA mArga nhiiN| yaha sarvasAdhAraNako vidita hai ki jJAna jJeyameM nahIM pAtA, phira bhI use prakAzita karanekI ceSTA manuSya karate hI haiN| pauSa vadI 1 saM0 2006 ko yahA~se eTAke lie prasthAna kiyA / 6 mIla calakara cakkI para Thahara gye| sAmAyika karaneke bAda cakkIkA svAmI A gayA aura apanI vyathA sunAne lagA-sunakara yahI nizcaya huA ki saMsArame sarva duHkhake pAtra haiN| sArAMza yaha hai ki jo saMsArameM sukha cAhate haiM ve para padArthoMse mUrchA tyaageN| mUrchA tyAga vinA kalyANa nhiiN| dUsare dina prAtaHkAla 7 baje calakara 6 vaje gaGgA nahara para A gye| yahA~ kUpakA pAnI bahuta svAdiSTa thaa| bhojanoparAnta kucha leTa gye| sthAna atiramya thA / yahA~se 12 mIla zAsanI ThIka dakSiNa dizAmeM hai| yahA~ para eka grAma hai| jisakA nAma pahAr3I hai| vahA~se aurateM AyIM ora mahAn zrAgraha karane lagI ki Aja hamAre grAmameM nivAsa kro| Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iTAvAkI ora 157 hamane bahuta samajhAyA taba kahIM unhe saMtopa huaa| unhone ravivAra aura ekAdazIkA brahmacarya vrata liyA / una auratoMme eka aurata garIba thI, use eka thAna dusUtIkA jo saMghake logoMko alIgar3hame eka zvetAmbara bhAIne diyA thA dilavA diyaa| bar3e Agrahase usane liyA / yahA~se calakara akarAbAdake ku~vara sAhabake bAgameM Thahara gye| dUsare dina 4 mIla calakara gopIvAjArake skUlame Thahara gye| yahA~ para chAtraoNkI parIkSA lii| 5) paM0 bhavarIlAlajI sariyAvAloMne chAtroMko pAritoSika diyaa| sAmAyikake bAda 4 mIla calakara sikandarArAU A gye| yahA~ 2 ghara jainake haiN| sikandarArAUse 4 mIla cala kara ratavAnapura A gaye / grAmavAle bahuta manuSya Aye, sarva sAdhAraNa paristhitike the kintu sajjana the| yahA~se 1 vaje cala kara bhadaravAsake grAma paMcAyata bhavanameM Thahara gye| gA~vake aneka loga milane aaye| bhadaravAsase 4 mIla cala kara .. piluA A gye| yahA~ para 3 ghara padmAvatIpura vAloMke haiM 1 mandira hai jo sAmAnyatayA uttama hai| premase bhojana kraayaa| dillIse zrI jainendrakizorajI tathA rAjakRSNajI aaye| inakA anurAga vizeSa hai| pauSa badI 7 saM0 2006 ko eTA A gaye / yahA~ para 200 ghara padmAvatIpuravAloke haiM, dharma vatsala haiN| yahA~ paM0 pannAlAlajI mathurA saMghase Aye prAtaHkAla mandirame pravacana huaa| sAyaMkAla pArkame Ama sabhA huii| sabhAme sabhya puruSa Aye ? paM0 pannAlAlajI mathurAkA vyAkhyAna huA, maiMne bhI kucha khaa| yahA~ rAtriko sivila sarjana sapatnIka Aye mila kara bahuta prasanna hue| Apane maMgalavArako brahmacarya vrata liyaa| eka dina bar3e mandirameM pravacana huaa| manuSyoMke cittame kucha prabhAva pdd'aa| yahA~ para eka kAyastha rahate haiM Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 merI jIvana gAthA unhoMne sabako acchI taraha phaTakArA phalasvarUpa pAThazAlA cAlU karaneke liye 6000) dhrauvyaphaNDa tathA 50 ) mAsikakA candA ho gyaa| logomeM paraspara saumanasya nahIM aura antaraGgase vidyAmeM ruci nahIM / zUnya / dUsare dina bhojanake pazcAt sAmAyika kiyA aura 1 baje cala kara 63 mIla chichainAke vaMgalA meM Thahara gaye / yahA~ taka eTA se 25 AdamI ye pazcAt lauTa gaye koI prAmANika bAta nahIM huI / yahA~se cala kara malAvana tathA TaTaU kasavAme Thaharate hue pauSa vadI 12 ko kurAvalI A gaye / yahA~ para 25 ghara jainiyoMke haiM / yahA~ para jo paNDita haiM ve upAdAnako hI mukhya mAnate haiM nimitta hAjira ho jAtA hai| hAjira zabdakA artha kyA ? astu, kahA~ taka kahA jAve, vivAdake sivAya kucha nahIM / Ajakala hI kyA prAyaH sarva kAlameM haThavAdakA uttara yathArtha honA kaThina hai / sava yaha cAhate haiM ki yadi hamArI bAta gaI to kucha bhI na rahA ataH jaise vane taise apanI haTakI rakSA karanA cAhiye tatva kahIM jAve / yadi manuSyomeM haTha na hotI to 363 pAkhaNDa mata na calate / AtmA abhiprAya asaMkhyAta haiM ataH utane vikalpa matoMke ho sakate haiM saMgrahase 363 vatalA diye haiM / tAttvika dRSTi java AtI hai| tava sarva pakSapAta vilaya jAte haiM / 1 yahA~ para jasavantanagaravAle sudarzana seTha bhI Aye Apa bahuta sajjana haiM Apake Agraha se granTaror3a kA mArga badala kara iTAvA kI ora cala diye / kurAvalI se 61 mIla cala kara haridevake naga Thahara gaye / yahA~ para palAlakA prabandha acchA rahA / dehAta me AdamI sarala pariNAmoMke hote haiM / volI sAThI hotI hai parantu abhiprAya nirmala hote haiM nagalAse 7 mIla cala kara mainapurI A gaye / dharmazAlAye Thahara gaye sthAna manojJa hai parantu jo zAnti Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iTAvAkI ora 156 cAhiye vaha nahIM milatI kyoMki manuSyoMkA saMsarga dUra nahIM hotaa| dopahara bAda sabhA huI para hanase bolA nahIM gayA / saradIkA prakopa thA ataH galA baiTha gyaa| manuSya kevala nimitta upAdAnakI carcA meM apanA kAla bitAte haiN| par3he likhe haiM nahIM, paribhApA jAnate nahIM, kevala anApa sanApa kaha kara samaya kho dete haiN| eka dina yahA~ke kaTarA bAjArake mandirameM darzanArtha gye| bahuta vizAla mandira hai isa tarahakA mandira hamane nahIM dekhaa| saMskRta granthoMkA bhaNDAra bhI vipula hai usameM gommaTasAra, mUlAcAra, prameyakamalamArtaNDa, yazastilakacampU Adi bar3e bar3e grantha haiN| 200 ke lagabhaga saba hoNge| -hamane avakAzAbhAvase grantha nahIM dekhe / zAstrame samAgama acchA nhiiN| yahA~ banArasase zvetAmbara sAdhu zrI kAntivijayajI Aye bahuta hI sajjana prakRtike the, mandiroMke darzana kiye va sAmyabhAvase vArtAlApa kiyaa| yahA~se 1 vaje karahalako cala diye aura 33 mIla cala kara aMDasIkI eka dharmazAlAme Thahara gye| vahA~se 1-2 sthAnoM para Thaharate hue karahala pahuMca gye| yahA~ lamecU jainiyoMke 200 ghara haiM, 4 mandira aura 2 caityAlaya haiM, jainiyoMke ghara sampanna haiM, 1 hAI skUla tathA 1 aupadhAlaya bhii| aise sthAnoM para tyAgI vargako rahanA cAhiye, bahuta kucha upakAra ho sakatA hai| prAcIna grantha bhaNDAra bhI hai / logoMne svAgatakA bahuta ADambara kiyA / vAstavame ADambarake sAmane dharmakI prabhAvanA hotI nhiiN| jainadharmakA jo siddhAnta thA use gRhasthoMne'luma kara diyA, tyAgI varga bhI apane -- kartavyase cyuta hai| paThana pAThana karanekA avasara nhiiN| kevala galpavAda raha gayA hai so usase kyA honevAlA hai ? loka prazaMsAke artha hI manuSyoM kI ceSTAe~ rahatI haiN| sAra to nivRttimArgase hai so vanatI nahIM / galpavAdase kartavyavAda acchA hotA hai / jahA~ taka bane dharmake artha upayoga nirmala rakhanA acchA hai| Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA pauSa sudI 5 saM 2006 ko jasavantanagara A gaye yahA~ para janatAne manaHprasAra kara svAgata kiyaa| bAharase bhI bahutase manuSya 1 ye the / strI samAjakI saMkhyA bhI pracura thI / strI samAjameM puruSa samAjakI apekSA dharmakI AkAMkSA bahuta hai parantu vaktA mahodaya tadanukUla vyAkhyAna nahIM dete| merI samajhase vyAkhyAna pAtrake anukUla honA cAhiye / bhojanakA pAka udAgnike anukUla hotA hai / yadi udAgnike anukUla bhojana na mile to usakI sArthakatA nahIM hotI / pauSa sudI 6 saM0 2006 ko bar3A dina thA / skUloMkA avakAza honese baccoMke hRdayoMme utsAha thA / mere manameM vicAra zrAyA ki jisa vastukA patana hotA hai eka dina vaha vRddhiko prApta hotI hai / dinakA hAsa jitanA honA thA ho gayA zrava vRddhikA avasara A gayA / yahA~ banArasase paM0 kailAzacandrajI va khuzAlacandrajI aaye| paNDita kailAzacandrajIne zuddhAcaraNa para Adha ghaMTA acchA vyAkhyAna diyA / Aja bar3e vegameM jvara yA gayA, 8 baje taka bar3I vecainI rahI usIme nIMda A gii| eka bAra khulI antameM kucha zAnti AI parantu pairoMme vAtakI bahuta vedanA rhii| donoM paira sUja gaye / upacAra jisake maname AtA hai so karatA haiN| merA to yaha dRr3hatama vizvAsa hai ki jisake bahuta sahAyaka hote haiM use kabhI sAtA nahIM mila sktii| anekoMke sAtha sambaMdha honA yaha hI mahAsakaTa hai| jisake aneka sambandha hoMge usakA upayoga nirantara kaMToMme unakA rahegA / manuSya vahI hai jo parako sabame haiya samame / heya hI na samajhe unameM na rAga kare na dvepa | sabase bar3A dopa yadi hamameM hai to yaha hai ki hama sabako khuza karanA cAhate haiM aura usakA mUla kAraNa saba hamako acchI dRSTime dekheM / pardhAna sava yaha kaheM dekho phaimA zuddha ArasI haiM / usa lokepaNAne hI hameM patita kara rakkhA hai / jisa dina usa lokapAko tyAga deMge usI 160 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iTAvAkI zrora 161 dina sumArga mila jAyagA / sumArga anyatra nahIM, jisa dina rAga kalaMkakA prakSAlana ho jAyegA usI dina Anandako bherI bajane lagegI / AtmAkA svarUpa jJAna darzana hai arthAt dekhanA jAnanA / jaba dekhane jAnane me vikAra hotA hai taba para padArthoMme rAgadveSakI utpatti hotI haiM / rAdveSakA udaya hone para yaha jIva kisIme iSTa aura kisIme aniSTa kalpanA karane lagatA hai / pazcAt iSTakI rakSAkA aura aniSTake vinAzakA satata prayatna karatA hai / yahI isa jIvake saMsAra bhramaNakA kAraNa hai / prAta kAla mokSamArgaprakAzakakA svAdhyAya kiyA / zrImAn paM0 ToDaramallajI eka mahAn puruSa ho gaye haiM, unhoMne gommaTasArAdi aneka granthoMkI itanI sundara vyAkhyA kI hai ki alpajJAnI bhI unake marmakA vettA ho sakatA hai / isase bhI mahopakAra unhoMne mokSamArgaprakAza granthako sarala bhASAmeM racakara kiyA hai / usame unhoMne cAroM anuyogoMkI zailIko aisI nirmala paddhatise darzAyA hai ki alpajJAnI una anuyogoMke pAraMgata vidvAn ho sakate haiM / tathA bhAratameM jo aneka darzana haiM unakI praNAlIkA bhI digdarzana karAyA hai / isa granthakA jo gambhIra dRSTise sva dhyAya karegA vaha niyamase samyagdarzanakA pAtra hogaa| pairoMkI vedanAkA bahuta vega bar3ha gayA / jitanA jitanA upacAra hotA hai utanA utanA vega bar3hatA hai / vedanA bahuta tIvra hotI thI, parantu asantoSa kabhI nahIM AyA / phira vedanA hotI hI kyoM hai ? isakA patA nahIM calatA / itanA avazya hai ki asAtAke tIvra udayameM aisA samAgama svayameva jur3a jAtA hai / jisase mohI jIva aneka prakArakI kalpanA kara duHkha bhoganekA karttA banatA hai / astu, yahA~ ke loga vezyAnRtyameM nirantara tatpara the| pairoMkI vedanA jyoM kI tyoM thI aura jvara bhI yadA kadA A hI 11 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 merI jIvana gAthA jAtA thaa| isalie loga pATe para baiThAkara iTAvA le aaye| yahA~ gAr3IpurAkI dharmazAlAme Thahare / sthAna acchA hai / mandira bhI isIme hai| eka kUpa bhI / yahA~ Ane para asAtAkA udaya dhIre dhIre kama huA tathA upacAra bhI anukUla huA isalie Arogya lAbha ho gyaa| iTAvA ATha daza dina bar3I vyagratAme viite| pravacana Adi banda thA kevala AtmazAntike artha dainaMdinImeM jaba kabhI do cAra vAkya likha letA thA / jaise AtmapariNatiko kalupita honese vacAo, parakI sahAyatAse kisI bhI kAryakI siddhi na hogI aura na akAryakI siddhi hogii| jaise zuddhopayoga nijatvakA sAdhaka hai vaise hI rAgaDhUpa saMmArake sAdhaka haiN| merA na koi zatra hai aura na mitra hai / mai svakIya pari Nati dvArA svayaM hI apanA zatru aura mitra ho jAtA huuN| * 'sabase kSamA mAMganekI apekSA antarakha krodhapara vijaya prAma kro| aisA vacana mata bolo ki jisase kisIko antaraga ra phuNce| isakA tAtparya yaha hai ki apane hRdayamai parako 25 pahuca aisA abhiprAya na ho| vacanakI madhuratA aura kaTukatAse umarA yathArtha tattva anumita nahIM hotaa| 'loka vaJcanAke cakrameM par3e mAnava una zabdoMsA vyavahAra karate haiM ki jinase loga samameM yaha bar3A virakta hai parantu unameM viraganA Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iTAvA 163 kA aMza bhI nahIM / yadi viraktatAkA aMza hotA to svapratiSThA ke bhAva hI na hote / 'saMsArame sukhakA upAya nirAkula pariNati hai / nirAkula parirAtikA mUla kAraNa anAtmIya padArthoMme AtmIya buddhikA tyAga hai ! usake hote hI rAgadveSa svayameva palAyamAna ho jAte haiM / sabase mukhya paurupa yaha hai ki abhiprAyame sAdhutA A jaaye| jaba taka parako nija mAnatA hai taba taka asAdhutA nahIM jA sakatI / jahA~ asAdhutA hai vahA~ rAga dvapakI santati nirantara svakIya astitva sthApita karatI hai / ' 'sabako prasanna karane kI ceSTA agnimeM kamala utpanna karanekI ceSTA hai | apanI pariNati svaccha rakkho, saMkoca karanA acchA nahIM / saMkoca vahIM hotA hai jahA~ parake ruSTa honekA bhaya rahatA hai parantu virAga dazAme parake tuSTa yA ruSTa honekA prayojana hI kyA hai ?' 'gurudeva se yaha prArthanA kI ki he gurudeva / zrava to sumArga para lagAo, ApakI upAsanA karake bhI yadi sumArga para na Aye to kA avasara sumArga para AnekA AvegA ? gurudevane uttara diyA ki abhI tumane merI upAsanA kI hI kahA~ hai ? kevala galpavAdame samaya khoyA hai / hama to nimitta haiM, tujhe upAdAna para dRSTi pAta karanA cAhiye / gurudevakA artha AtmAkI zuddha pariNati hai / 'kisIkA sahArA lenA uttama nahIM, sahArA nijakA hI kalyANa karanevAlA hai / paJcAstikAyameM zrI kundakunda mahArAjane to yahA~ taka likhA hai ki he AtmAn ! yadi tU saMsAra bandhanase chUTanA cAhatA hai to jinendrakI bhaktikA bhI tyAga kara', kyoMki vaha bhI candana nagasaMgata dahana kI bhA~ti du khakA hI kAraNa hai' / L Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 merI jIvana gAthA 'nivRtti hI kalyANakA mArga hai antato gatvA yahI zaraNa hai para padArthakA sambandha chor3anA hI zAntikA mArga hai / zAntikA upAya anya nahIM kintu nijatva dRSTi hai| jisa prakAra hamArI dRSTi parakI ora hai usI prakAra yadi AtmAkI ora ho jAya to kalyANa sunizcita hai| loga parakI cintAme vyartha hI kAla yApana karate haiN| _ 'zAntikA mUla mantra antaraGgakI kaluSatAkA nAza hai, kaluSatAkA kAraNa para padArthome samatA vuddhi hai, mamatA vuddhi hI saMsArakI jananI hai| jaba para padArthameM AtmIya aMza bhI nahIM tava usame rAga karanA vyartha hai / parantu yaha mohI jAnakarabhI gartame par3atA hai usako dUra karanekA yatna kro'| ___ 'AtmatatvakI yathArthatA pratyeka vyakti meM hotI hai parantu usakI anubhUtise vaJcita rahate haiN| isakA mUla kAraNa hamArI anAdikAlIna parAnubhUti hI hai, kyoMki jJAname svaparyAyakA hI saMvedana hotA hai kintu mithyAtvakI prabalatAmeM loga svarUpase vaJcita ho parako hI nija mAna lete haiN| ___ 10 dina vAda jinendrake darzana kiye| ye dina bahuta vyagratAke the parantu antaraGgameM vikalatA nahIM aaii| banArasase zrI seTha vaijanAthajI sarAvagI, paM. kailAzacandrajI, adhiSThAtA harizcandrajI, jhaverIlAlacandrajI tathA phatahacandrajI sAhava A gaye / sabane bahuta hI AtmIyatA dikhlaayii| zrI paM0 kailAzacandrajIkA marmika pravacana huaa| zrIyuta vra0 cAMdamallajI sAhava bhI udayapurase A gaye Apa bahuta vivekI puruSa haiM apane kAryame sannaddha rahate haiM svAdhyAyapaTu haiM pravacana samIcIna zailIse karate haiN| hamAre zarIrakI dazA dekha Apane kahA ki aba Apa zAntise kAla yApana karo vyarthake vikalpoMse apaneko surakSita rkkho| dillIse zrI tArAcandrajI tathA rAjakRSNajI bhI aaye| rAjakRSNajI eka kamaNDalu lAye / kamaNDalu Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 iTAvA ko dekha mere maname vicAra AyA ki paramArthase pIchI-kamaNDalu vahI rakha sakatA hai jisake antaraGgameM saMsArase bhIrutA ho / bhIstA bhI usIko ho sakatI hai jo ise duHkhAtmaka samajhe / duHkhakA kAraNa paramArthase para nahIM hamArI kalpanA hI hai| vaha ina padArthome nijatva mAna duHkhakI jananI bana jAtI hai| duHkhakA kAraNa rAgAdika hai| jabalapurase zrITekacandrajI aura rA~cIse seTha cA~damallajI sAhaba bhI Aye / ava cA~damallajI apanI isa paryAyameM nahIM haiN| ApakA voca supuSTa thA Apa antaraGgase virakta bhI the ApakA Agraha thA ki Apa girirAja caleM vahA~ para hamArA bhI nivAsa karanekA abhiprAya hai| maiMne kahA ki icchA to yahI hai ki girirAja pahu~cakara zrIbhagavAn pArzvanAthakI zaraNa lU para yaha zarIra java icchAnukUla pravRtti kare tava kArya vne| sAgarase zrI bAlacandrajI malaiyA, paM0 pannAlAlajI tathA dillIse zrI jainendrakizorajI sakuTumba Aye prAtaHkAla Anandase pravacana huaa| hamAre pravacanake anantara zrI cA~damallajI brahmacArI kA vyAkhyAna huaa| vyAkhyAna sAmayika thaa| logoMkI dRSTi sunanekI ora to hai para karanekI ora nhiiN| karanese dUra bhAgate haiM parantu kiye vinA sunanA aura bolanA-donoM hI kucha prayojana nahIM rkhte| paramArtha to yaha hai ki kapAyapUrvaka mana vacana kAyakA jo vyApAra ho rahA hai vaha ruka jAve to kalyANakA patha sulasa ho jAve / dhIre dhIre zItakI bAdhA kama ho gaI aura hamAre zarIrame vAtake kAraNa jo bAdhA ho gaI thI vaha dUra ho gii| yahA~ svargIya jJAnacandra jI golAlArekI dharmapatnI dhanavantI devIne 75000) pacahattara hajAra rupayA jaina pAThazAlAke artha pradAna kiyA mAgha zukla 5 somavAra dinAMka 23 janavarI 1950 ko usakA muhUrta thA udghATana mere hAthoMse huaa| dvitIya dina mahilA sabhAkA Ayojana huA zrI dhanavantI devIne mukhyAdhyakSAkA pada aGgIkAra kiyA hama loga bhI Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 merI jIvana gAthA sabhAme gye| jana samudAya puskala thA paM0 kailAzacandrajI banArasa kA vyAkhyAna samayocita thA / pAThazAlAkA nAma zrI jJAnadhana jaina saM kRta pAThazAlA rakkhA gyaa| Aja sarvatra pAzcAtya zikSAkA pracAra hai isalie logoMke saMskAra bhI usI prakAra ho rahe haiM logoMke hRdayase adhyAtma sambandhI saMskAra lupta hote jA rahe haiM yahI kAraNa hai ki sarvatra azAnti hI azAnti dRSTigocara ho rahI hai / zAntikA AsvAda Ajataka nahIM AyA isakA mUla kAraNa virodhI padArthome tanmayatA hai / hama krodhako tyAganeme asamartha haiM aura kSamAkA svAda cAhate haiM yaha asambhava hai| saMskAra nirmala banAnekI AvazyakatA hai hama Ajataka jo saMsArame bhramaNa kara rahe haiM isakA mUla kAraNa anAdi saMskAroMke na tyAganekI hI kuTeva hai| 26 janavarIkA dina A gyaa| Ajase bhAratame navIna vidhAna lAgU hogA ataH sarvatra utsAhakA vAtAvaraNa thaa| zrIyuta mahAzaya DA0 rAjendraprasAdajI vihAranivAsI isake sabhApati hoNge| zrApa AsthAmaya uttama puruSa haiN| bhAratako svatantratA silI parantu isakI rakSA nirmala cAritrase hogii| yadi hamAre adhikArI mahAnubhAva aparigrahavAdako apanAveM tathA apane Apako svArthakI gandhase adUSita rakkheM to sarala rItise svaparakA bhalA kara sakate hai| zrI hukamacandrajI salAvAvAle Aye Apa yogya tathA svAdhyAyake vyasanI haiN| eka mahAzaya kurAvalIse bhI Aye unakI yaha zraddhA hai ki upAdAnase hI kArya hotA hai / upAdAname kArya hotA hai isame kisIko vivAda nahIM parantu upAdAnase hI hotA hai yaha kucha saMgata nahIM kyoMki kAryakI utpatti pUrNa sAmagrIse hotI hai, na kevala upAdAnase aura na kevala nimittse| zAstra meM likhA hai 'sAmagrI janikA kAryasya' arthAt sAmagrI hI kAryakI jananI hai| yadi nimittake vinA kevala upAdAnase kArya hotA hai to manuSya paryAyarUpa nimittake Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iTAvA 167 binA hI AtmAko sarvatra mokSa ho jAnA cAhiye kyoMki mokSakA upAdAna AtmA to sarvatra vidyamAna hai / yadi manuSya paryAyAviSTa AtmA hI mokSakA upAdAna hai to manuSya rUpa nimittakI upekSA kahA~ rahI / ataH anekAnta dRSTise padArthakA vivecana ho to uttama hai / kAnapurase bhI vahuta loga Aye aura Agraha karane lage ki kAnapura caliye parantu mai cala sakU~ isake yogya merA zarIra nahIM ta maiMne jAnese inakAra kara diyaa| mere manameM to aTala zraddhA hai ki zAntikA mArga na to pustakoMme hai, na tIrtha yAtrAdimeM hai, na satsamAgamAdime haiM ra na kevala dikhAvAke yoga nirodhame hai / kintu kapAya nigraha pUrvaka sarva avasthAme hai| zraddhAkI yaha zakti hai ki usake sAtha jJAna samyagjJAna ho jAtA hai aura svAnubhAvAtmaka nijasvarUtrame pravRtti ho jAtI hai | giriDIhase zrIyuta kAlUrAmajI aura zrI rAmacandrajI bAbU bhI Aye / Apa donoM hI yogya puruSa haiM ApakA abhiprAya hai ki aba maiM zrI pArzvaprabhuke caraNa kamaloM meM rahakara apanI antima avasthA zAntise yApana kruuN| merI avasthA isa samaya 76 varSakI ho gaI hai, zarIra dina pratidina zithila hotA jAtA hai, smaraNa zakti ghaTatI jAtI hai kevala antaraGgame dharmakA zraddhAna dRr3hatama hai / kintu sahakArI kAraNakA sadbhAva bhI Avazyaka haiM / seTI campAlAlajI gayAvAloMne bhI yahI bhAva prakaTa kiyA parantu icchA rahate hue bhI maiM zarIrakI avasthA para dRSTipAta kara lambA mArga taya karaneke lie samakSa nahIM ho sakA / loga bAta to bahuta karate haiM parantu kartavyapathame nahIM lAte / kartavyapathame lAnA bahuta hI kaThina hai / upadeza denA sarala hai parantu svayaM usapara ArUr3ha honA duSkara hai| maiMne yahI nizcaya kiyA ki AtmAkI pariNati jAnane dekhanekI hai ata tuma jJAtA dRSTA hI raho padArthameM jaisA pariNamana honA hai ho usame iSTAniSTa kalpanA Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 merI jIvana gAyA na karo kyoMki yahI saMsArakI jar3a hai| yadi tumheM saMsArakA anta karanA hai to parase AtmIyatA tyaago| sarvottama bAta yaha hai ki kisIke cakrameM na Ave, cakra hI paribhramaNakA mukhya kAraNa hai| manuSyoMse sneha karanA hI pApakA kAraNa hai saMsArakA mUla kAraNa yahI hai / jinheM saMsAra bandhanakA uccheda karanA hai unhe ucita hai ki ve parakI cintA tyaageN| parakI cintA karanA mohI jIvoMkA kartavya hai| __ yahA~ nIlakaNTha nAmaka sthAna haiM jisake kUpakA jala atyanta svAsthyaprada hai, yahA~ rahate hue maiMne usIkA jala piyA / ekAnta zAnta sthAna hai| adhikAMza maiM dinakA samaya yahIM vyatIta karatA thaa| phAlgunakA mAsa laga gayA aura Rtu meM parivartana dikhane lagA bhiNDase bahutase manuSya Aye aura unhoMne bhiNDa calanekA Agraha kiyA zarIra tathA RtukI anukUlatA dekha maiMne bhiNDa jAnekI svIkRti de dI / svIkRti to de dI parantu AkAzame meghakI ghaTA chAI huI thI isaliye usa dina jAnA nahIM ho skaa| tIsare dina jaba AkAza svaccha ho gayA taba phAguna kRSNa 5 ko 13 vaje prasthAna kiyaa| iTAvAke aJcalameM iTAvAke pAsa hI zrIvimalasAgarakI samAdhi sthAna hai, sthAnakI nIravatA dekha 15 minaTa vahA~ vizrAma kiyaa| yaha dharma sAdhanakA uttama sthAna hai parantu koI ThaharanevAlA nhiiN| bAtoMke banAnevAle Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iTAvA zraJcalameM 166 bahuta haiM kartavya pAlana karanevAle kama haiM / yahA~se 3 mIla calakara gorenIkA nagarAme Thahara gaye / prAtaH yahA~se 2 mIla cala kara cambala naDhIke ghATapara Thahara gaye / bahuta sundara dRzya hai nIce nadI vaha rahI hai Upara sahasroM TIlA hai| eka baMgalA hai, 2 phalAMgapara 1 grAma hai jisakA nAma ur3hI hai yahA~para 1 miTila skUla hai / 6 baje zAstra pranacana huA, anya loga bhI Aye skUlake mAsTara tathA chAtra gaNa bhI the / Agata janatAse maiMne kahA ki Apa bIr3I pInA chor3a deM tathA parastrIkA tyAga bhI kara deM sunakara Ama janatA prasanna huI tathA adhikAMzane pratijJA lI / yahA~se cala kara varahIme Thahare aura prAtaH 5 mIla cala kara phUpha A gaye / jaina mandirakI dharmazAlAme Thahare, yahA~ 20 vara jainiyoMke haiM loga bhadra jAna par3ate haiM / zrIrAjArAmajI golasiMgAreke ghara bhojana kiyA / unhoMne jo kharca ho usapara eka paisA prati rupayA dAna karanekA niyama liyA tathA unakI gRhiNIne aSTamI caturdazIko zIlavrata liyA / Aja IsarIse patra AyA ki vra0 kamalApatijIkA svargavAsa ho gayA / samAcAra jAnakara pichalI ghaTanAeM smRta ho uThIM Apa varAyaThA (sAgara) ke rahanevAle the / sampanna honepara bhI gRhase virakta the / Apake sAtha bundela - khaNDame maiMne bahuta bhramaNa kiyA thA tathA vahA~ pracalita kaI rUr3hiyA~ banda karAI thIM / Apako zAstrakA jJAna bhI acchA thA / aSTamIkA dina honese samyak prakAra dharmadhyAnameM dina bItA / svAdhyAya acchA huA, svAdhyAyakA phala svapara vivekakA honA hai| isase saMvara aura nirjarA hotI hai / zrAgamAbhyAsase uttama mokSamArgakA anya sahAyaka nahIM / yahA~se dUsare dina 4 mIla calakara dInapurA me rAtri bitAI / prAtaH 2 mIla calakara bhiNDake bAhara eka suramya sthAname Thahara gaye / yahA~ se 1 pharlAMga mandira hai, bahuta vizAla hai / madhyAhnake bAda 2 bajese nasiyAme sabhA huI janasaMkhyA acchI thI / zrI paM0 1 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA pannAlAlajI kAvyatIrtha prophesara hindU vizvavidyAlayakA vyAkhyAna samayAnukUla huA, zrI vra0 caoNdamallajIkA bhI uttama vyAkhyAna huA tadanantara maiMne bhI kucha kahA / mere kahanekA bhAva yaha thA ki mahatI AvazyakatA vizuddhikI hai binA bhedajJAnake vizuddhi rUpa pariNati honA duSkara hai / bhedajJAnakA bAdhaka para padArthame nijatva kalpanA hai / bhedake honemeM saba mukhya kAraNa AtmIya jJAnakI prApti hai / jisa prakAra hama ghaTa paTAdi padArthoMko jAnanemeM manovRtti rakhate haiM usI prakAra AtmajJAname bhI hame ceSTA karanA cAhiye / upadezakA phala to yaha hai ki paralokake artha prayatna kiyA jAve / jo manuSya AtmatattvakI yathArthatAse anabhijJa haiM ve kadApi mokSamArga pAtra nahIM ho sakate / yahA~ kabhI golasiMghAroMke mandira meM aura kabhI caityAlaya pravacana hotA thA janatA acchI AtI thI / yahaoN para samayasArakI rucivAle bahuta haiM para vizeSajJa ginatIke haiN| eka dina pravacaname carcA AI ki kyA samyagdRSTi kudevAdikakI pUjA kara sakatA hai ? merA bhAva to yaha hai ki jise ananta saMsAra ke bandhanoMse chuTAnevAlA samyagdarzana prApta ho gayA vaha rAgadvepase lipta devAdikakI pUjA nahIM kara sakatA vItarAga sarvajJa tathA saMbhava ho to hitopadezakatva binA anya kisI bhI jIvake sudevatva nahIM zratA / bhale hI vaha jainadharmase prema rakhatA ho aura jina zAsanakI prabhAvanA : ratA ho para hai kudeva hI / samantabhadra svAmIne isa vipayaapanA abhiprAya nimna prakAra diyA hai / 170 bhayAzAsnehalobhAcca kudevAgamaliGginAm / praNAmaM vinayaM caiva na kuryuH zuddhadRSTaya. // arthAt samyagdRSTi puruSa bhaya, AzA, sneha aura lobhake vazIbhUta hokara kudeva, kuprAgama aura kuliGgayoMko praNAma na kre| loga na Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 iTAvAke aJcalameM jAne kyo pakSa vyAmohame par3a itanI spaSTa vAtako bhI grahaNa nahIM parate ? unhe deva, adevakI paribhApA bhI nahIM jamatI aisA jAna par3atA hai| eka dina golAlAroMke mandirame bhI pravacana huA janatA acchI AyI parantu pravacanakA vAstavika prabhAva kucha nahIM huaa| merA to yaha vizvAsa hai ki vaktA svayaM usake prabhAvame nahIM AtA, anyako prabhAvame lAnA cAhatA hai yaha pravacanakartAmeM mahatI truTi hai| eka sahasra vaktA aura vyAkhyAna denevAloMmeM eka hI amala karanevAlA honA kaThina hai| yahA~ logoMme ApasI vaimanasya adhika hai| eka pAThazAlA sthApita honekI bAta uThI avazya para kucha logoMke pArasparika saMgharpake kAraNa kAma sthagita ho gyaa| dhanya hai unhe jinhoMne kapAyarUpI zatruoM para vijaya prApta karalI / eka dina purAnI maNDImeM 2 mandiroMke darzana kiye / mandira bahuta hI ramaNIya hai 500 manuSya inameM zAstra zravaNa kara sakate haiN| eka mandira bhaTTArakajIkA bahuta hI svaccha-nirmala tathA vizAla hai| bhiNDa jainiyo kI prAcIna vastI hai jana saMkhyA acchI hai yadi saumanasyase kAma kareM to jana kalyANake acche kArya yahA~ ho sakte haiN| 6-10 dina yahA~ rahaneke vAda phAlguna zuklAko cala kara dInapurA chA gaye aura dUsare dina dInapurAse phUpha A gaye / yahA~ murArase 4 nahilaeN AI thIM unake yahA~ hamArA bhojana huaa| bhojana bar3e bhAvase kraayaa| phUphase 5 mIla cala kara varahI Aye yahA~ para 1 mandira prAcIna banA huA hai cambalake taTase 3 mIla hai| 60 hAtha gaharA kUpa hai phira bhI jala kSAra hai yahA~ para 3 ghara jainiyoke haiM acche sampanna haiM, zikSA isa prAntameM kama hai| yahA~se cala kara uDUgrAmame Thahara gaye / yahA~se cala kara nagarA grAmame A gye| yahA~ eka brAhmaNa mahodayake gharame Thahara gaye Apa bahuta hI sajjana haiM Apane Adarase vyavahAra kiyaa| bhojanake uparAnta 1 baje Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 merI jIvana gAthA calakara 3 baje iTAvAkI naziyoM meM A gaye sthAna ramya haiM yahA~ para zrI vimalasAgarajIkI samAdhi huI thI kintu aba yahA~ para iTAvAvAloM kI dRSTi nahIM / isa taraha iTAvAke aJcala meM bhramaNa kara yahI anubhava kiyA ki sarva manuSyoMke dharmakI AkAMkSA rahatI hai tathA sabako apanA utkarSa bhI iSTa hai parantu mohake nazAmeM andha kaisI dazA ho rahI hai yahI akalyANakA mUla hai| moha eka aisI madirA hai ki jisake nazAme yaha jIva sva ko bhUla parako apanA mAnane lagatA hai / yaha vibhrama hI saMsAra paribhramaNakA kAraNa hai / jisake yaha vibhrama dUra hokara svakA yathArtha bodha ho jAtA hai| vaha parase yathAsaMbhava zIghra hI nivRtta ho jAtA hai / aSTakAparva phAlguna zuklA 8 saM0 2006 se zraSTahnikA parva prArambha ho gayA yaha mahAparva hai / isa parvame devagaNa nandIzvara dvIpa jAte haiM vahA~ para 52 jinAlaya haiN| manuSyoMkA gamana vahA~ nahIM, devagaNa hI vahA~ jAte haiM manuSya cAhe vidyAdhara ho cAhe RddhidhArI muni hoM, nahIM jA sakate / kintu manuSyoMmeM vaha zakti hai ki saMyamAMzako grahaNa kara devoMkI apekSA asaMkhyaguNI nirjarA kara sakate haiM / mandirame samayasArakA pravacana huA / kucha vAMco parantu bAta vahI haiM jo ho rahI he saMsArake cakrameM jIva ulajha rahA hai AhAra bhaya maithuna parigraha saMjJAoMke AdhIna hokara AtmIya svarUpase aparicita rahatA hai | AtmAme jJAyaka zakti hai jisase vaha straparako jAnatA hai parantu Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAhnikA parva 173 anAdikAlase moha madakA aisA prabhAva hai ki ApAparakI jJaptise vaJcita ho rahA hai| saMsAra eka azAntikA bhaNDAra hai isameM zAntikA atyanta anAdara hai, vAstavameM azAntikA abhAva hI zAntikA utpAdaka hai| azAntike prabhAvase sampUrNa jagat vyAkula hai| azAntikA vAcyArtha aneka prakArakI icchAeM haiN| ye hI hamAre zAnti svarUpame bAdhaka haiM jaba hama kisI viSayakI abhilASA karate haiM taba Akalita ho jAte haiM, jaba taka icchita viSayakA lAbha na ho tava taka dukhI rahate haiN| antaragase yadi yaha vAta utpanna ho jAya ki pratyeka dravya svame paripUrNa hai use para padArthakI AvazyakatA nhiiN| jaba taka para padArthakI AvazyakatA anubhavameM AtI hai taba taka ise svadravyakI pUrNatAme vizvAsa nahIM "to parakI AkAMkSA miTa jAya aura parakI AkAMkSA miTI ki azAntine kUca kiyA / jo manuSya zAnti cAhate haiM ve parajanoMke saMsargase surakSita rahe / parake saMsargase buddhimeM vikAra AtA hai vikArase cittame AkulatA hotI hai| jahA~ AkulatA hai vahA~ zAnti nahIM, zAnti vinA sukha nahIM aura sukhake arthe hI sarva prayAsa manuSya karatA hai| anAdise hamArI mAnyatA itanI dUSita hai ki nijako jAnanA hI asaMbhava hai| jaise khicar3I khAnevAlA manuSya kevala cAvalakA svAda nahIM batA sakatA vaise hI mohI jIva zuddha AtmadravyakA svAda nahIM batA sktaa| mohake udayame jo jJAna hotA hai usame para jJeyako nija mAnanekI mukhyatA rahatI hai / yadyapi para nija nahIM parantu kyA kiyA jAve / jo nirmala dRSTi hai vaha mohake sambandhase itanI malina ho gaI hai ki nijakI ora jAtI hI nhiiN| isIke sadbhAvame jIvakI yaha dazA ho rahI hai unmattaka (dhatUrA) pAna karanevAlekI taraha anyathA pravRtti karatA hai ataH isa cakrase bacaneke artha parase mamatA tyAgo kevala vacanoMse vyavahAra karanese hI saMtoSa mata kara lo / jo mohake sAdhaka haiM unheM Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 merI jIvana gAthA tyaago| jaise paJcendriyoMke vipaya tyAganese hI manuSya indriya vijayI hogA kathA karanese kucha tatva nahIM nikalatA / vAta asalame yaha hai ki hamAre indriyajanya jJAna hai isa jJAname jo padArtha bhAsamAna hogA usI ora to hamArA lakSya jAvegA usIkI siddhike artha hama prayAsa kareMge cAhe vaha anarthakI jaDa kyo na ho| anarthakI jar3a bAhya vastu nahIM, vaha to adhyavasAname vipaya paDatI hai ataeva vAhya vastu bandhakA janaka nahIM zrIkundakundadevane likhA hai vatthu paDucca jaM puNa ajjhavasANaM tu hodi jIvANa / Na hi vatyudo baMdho ajjhavasANeNa baMdho du|| padArtha ko nimitta pAkara jo adhyavasAna bhAva jIvoM ko hotA hai vahI vandhakA kAraNa hai, padArtha vandhakA kAraNa nahIM hai / yahA~ koI kaha sakatA hai ki yadi aisA siddhAnta hai to bAhya vastukA tyAga kyo karAyA jAtA hai ? to usakA uttara yahI hai ki adhyavasAna na honeke artha hI karAyA jAtA hai| yadi bAhya padArthake Azraya vinA adhyavasAna bhAva hone lage to jaise yaha adhyavasAna bhAva hotA hai ki maiM raName vIrasU mAtAke putrako mArU~gA vahA~ yaha bhI adhyavasAna bhAva hone lage ki maiM bandhyAputrako prANa rahita karU~gA parantu nahIM hotA kyoMki mAraNakriyAkA AzrayabhUta bandhyAsuta nahIM hai ata: jinhe vandha na karanA ho ve vAdya vastukA parityAga kara deveM / paramArthase antaraGga mUrchAkA tyAga hI bandhakI nivRttivA kAraNa hai| mithyA vikalpoko tyAga kara yathArtha vastu svampaka nirNayame apaneko tanmaya karo anyathA naso bhavacakrake pAtra rddaage| tuma vizvase bhinna ho phira bhI vizvako apanAte ho usameM mUla ja moha hai jinake vaha nahIM vaha muni haiM, ye avyavamAna yAdi bhASa Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAhnikA parva 175 jinake nahIM vahI mahAmuni haiN| ve hI zubha azubha karmase lipta nahIM hote| jisa jIvako yaha nizcaya ho gayA ki maiM parase bhinna hU~ vaha kadApi parake saMyogame prasanna aura viSAdI nahIM ho sktaa| prasannatA aura aprasannatA mohamUlaka hai| moha hI eka aisA mahAn zatru isa jIvakA hai ki jisakI upamA nahIM kI jA sakatI usIke prabhAvase caurAsI lAkha yoniyoMse jIvakA bhramaNa ho rahA hai ataH jinhe yaha bhramaNa iSTa nahIM unhe usakA tyAga karanA caahiye| kheda karo mata prAtamA kheda pApakA mUla / kheda kiye kucha nA mile, kheda karahu nimUla // kheda pApa kI jar3a hai ataH he Atman ? kheda karanA zreyaskara nahIM kintu khedake jo kAraNa haiM unase nivRtti pAnA zreyaskara hai| maiM anAdi kAlase saMsArame bhaTaka kara dukhI ho rahA hU~ aisA vicAra kara koI kheda karane vaiTha jAya to kyA vaha duHkhase chUTa jAyagA? nahI duHkhase to tabhI chUTegA java saMsAra bhramaNake kAraNa moha bhAvase judA hogaa| loga pravacanoMmeM Ate haiM para zAstrazravaNakA rasa nhiiN| isakA mUla kAraNa AgamAbhyAsa nahIM kiyA aura na usa ora raci hI hai| logoMko buddhi na ho so vAta nahIM / sAsArika kAryoMme to buddhi itanI prabala hai ki vAlakI bhI khAla nikAla deM parantu isa ora sRSTI nhiiN| kaI zrotA to rUr3hise Ate haiM, kaI vaktAkI parIkSAke artha Ate haiM, kaI vaktAkI vANI kuzalatAse Ate haiM aura kaI kautUhalase Ate haiM, adhika bhAga mahilAoMkA hotA hai / prAtmakalyANakI bhAvanAse koI nahIM AtA yaha vAta nahIM parantu aise jIva virale haiN| yadi yaha vAta na hotI to zAstrazravaNa karate karate Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 merI jIvana gAyA jIvana vyatIta ho gayA para pravRttimeM antara kyoM nahIM AyA ? yahA~ to yaha bAta hai ki zAstrame jo likhA so ThIka, aura vaktA jA kaha rahA so ThIka para kAma hama vahI kareMge jo karate cale A rahe haiN| eka kahAvata hai ki Apa kahe so ThIka aura ve kahe so ThIka para naradAkA dvAra yahIM rhegaa| astu, parvabhara logoMme acchA utsAha rhaa| udAsInAzrama aura saMskRta vidyAlayakA upakrama caitra kRSNa 3 saMvat 2006 ko prAtaHkAla yahA~ udAsInAzramakI sthApanA ho gii| zrI lakSmaNaprasAdajIne 100) mAsika aura kaI mahAzayoMne milakara 150) mAsika rupaye diye / 4 udAsIna bhAI Azramame pravRSTa hue sAtha hI bahutase manupyoMke bhAva isa ora Rju hue parantu thor3I derakI uphAna hai ghara jAkara bhUla jAte haiN| paM0 phulacandrajI banArasase Aye the ve Aja banArasa vApasa cale gye| Apa svaccha vAta karate haiM kintu samayakI gatividhi dekhakara vyavahAra kareM taba unakA prayAsa saphala ho sakatA hai| paM0 pannAlAlajI kAvyatIrtha bhiNDa gaye the vahA~se unheM vaNIMcevarake lie 501) mile the yaha spaye paM0 phUlacandrajIke hAtha bheja diye| paM0 manmanalAlajI tarkatIrtha kalakattAvAle shraaye| pracIna vidvAnomame haiM vyutpanna bhI haiM parantu prakRtike tIcNa haiN| 3 chAtroMne saMskRna par3hanekA bhAva prakaTa kiyaa| saMskRta bhASA uttama bhApA hai jainAgamakA bhAna dama bhApAra adhyayanake binA magama rItine labhya nahIM parantu yAja logoM iSTi paisekI ora laga rahI hai| rama bhASA adhyayana meM paimAphI Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAsInAnama aura saMskRta vidyAlayakA upakrama 177 prApti puSkala nahIM hotI isalie dhanikavarga apane bAlakoMko isakA adhyayana nahIM karAte parantu itanA nizcita hai ki isa bhASAse hRdayame jo zuddhi yA nirmalatA AtI hai vaha anya bhASAoMse nhiiN| 3 chAtroM dvArA abhyantarakI preraNAse saMskRta bhASAke adhyayanakI bAta suna hRdayameM prasannatA huii| yahA~ pasArI TolAke mandirameM prAcIna sAhitya bhaNDAra hai granthoko dImaka aura cUhoMne bahuta nukasAna pahuMcAyA hai loga zAstra bhaNDAroMkA mahattva nahIM samajhate isaliye unakI rakSAkI ora vizepa prayatna zIla nahIM rhte| apane hunDI dastAveja Adiko loga jisa prakAra surakSita rakhate haiM usI prakAra zAstra bhI surakSita rakhaneke yogya haiN| zrI jJAnacandrajIkI dharmapatnIne jo 75000) kA dAna nikAlA thA usake TraSTa honeme kucha loga bAdhA upasthita kara rahe the tathA kitane hI logoMkI yaha bhAvanA thI ki yaha rupaye aMgrejI skUlame lagAye jaaveN| mujhe isase harSa vipAda nahIM thA parantu bhAvanA yaha thI ki aMgrejI adhyayanake lie to nagarameM chAtroMko anya sAdhana sulabha haiM ataH usIse dravya lagAnese vAstavika lAbha nhiiN| saMskRta adhyayanake aura khAsa kara jainadharma sahita saMskRta adhyayanake sAdhana nahIM isaliye usake artha dravya vyaya karanA uttama hai| astu mujhe isa vikalpame nahIM par3anA hI zreyaskara hai yaha vicAra kara maiM taTastha raha gyaa| caitra kRSNa 6 saM0 2006 ko zAmake samaya yahA~se 2 mIla cala kara zrI sohanalAlajIke bAgame Thahara gye| prAtaHkAla sAmAyika kara calaneke liye taiyAra hue| itaneme iTAvAse bahutase sajjana A gaye / savane bahuta Agraha kiyA ki Apa iTAvA hI rahiye kyoki garmI par3ane lagI hai ataH mAgame Apako kaSTa hogaa| maiMne kahAmujhe koI Apatti nahIM zrI campAlAlajI seThIse pUchiye / antame una 12 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAyA - logoMne kahA ki yadi Apa raha jAveM to dhanavaMtIvAIkA 75000) pacahattara hajAra rupayA saMskRta vibhAgame lagA deveNge| saMskRta vibhAga kA nAma suna mere hRdayame bahuta prasannatA huii| antato gatvA yahI nizcaya kiyA ki rahanA caahiye| nizcayAnantara hama sohanalAlajIke vAgase vApisa A gye| manuSyoMke cittame utsAha huA zrI munnAlAlajIko to itanA utsAha huA ki unhoMne 125) pratimAsa deneko kahA tathA dhanavantIke 75000) bhI pRthakase isI kAryake lie dilAye / 'zubhasya zIghram' ke anusAra caitra kRSNa saM0 2006 ko hI paM0 bhammanalAlajI dvArA saMskRta vidyAlayakA kAma zurU ho gyaa| 5 chAtroMne laghusiddhAntakaumudI prArambha kI, seTha bhagavAnadAsajIke suputrane sarvArthasiddhi prArambha kii| zrI vanavArIlAlajI tyAgIne dravya saMgrahakA prArambha kiyaa| antame zrIpAla vaidyane miSTAnna vitaraNa kiyaa| sAnanda utsava samApta huaa| zrI munnAlAlajIne iTAvA me hI cAturmAsa karanekA Agraha kiyA to maiMne yaha bAta samakSa rakkhI ki yadi caitra sudI 15 taka saMskRta vidyAlayake lie 1 lakSa rupayekI rajiSTI ho jAyagI to kArtika sudI 2 taka raha jaayeNge| cAturmAsakI bAta suna janatAko bahuta ullAsa huaa| jainadarzana ke lekha para jabase harijana mandira pravezakI carcA calI kucha logoMne apane svabhAva yA pakSa vizeSakI preraNAse harijana mandira pravezake vidhi niSedha sAdhaka AndolanoMko ucita-anucita protsAhana diyaa| kucha logoMko jinhe Agamake anukUla kintu apanI dhAraNAke Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAsInAzrama aura saMskRta vidyAlayakA upakrama 176 pratikUla vicAra sunAI diye unhone kahanA prArambha kiyA ki 'varNIjI harijanamandira pravezake pakSapAtI haiN| itanA hI nahIM dalavizeSa aura pakSa vizeSakA Azraya lekara apanI svArtha sAdhanAke liye yadvA tadvA Agama pramANa upasthita karate hue mere prati jo kucha maname AyA UTapaTAMga kaha ddaalaa| isase mujhe jarA bhI roSa nahIM parantu una sambhrAnta janoMke nirAkaraNa karaneke liye kucha likhanA Avazyaka ho gyaa| yadyapi isase merI na to pakSapAtI bananekI icchA hai aura na virodhI kintu AtmAkI prabala preraNA sadA yahI rahatI hai ki jo manameM ho so vacanoMse kaho / yadi nahIM kaha sakate to tumane aba taka dharmakA marma hI nahIM smjhaa| 'jainadarzana' ke sampAdakane vaNI lekha para zUdroMke viSayameM bahuta kucha likhA hai Agama pramANa bhI diye haiN| maiM AgamakI vAtako sAdara svIkAra karatA hU~ kintu AgamakA jo artha Apa lagAveM vahI ThIka hai yaha Apa jaaneN| zrI 108 kundakunda mahArAjane to yahA~ taka likhA hai taM eyattavihattaM dAehaM appaNo savihaveNa / jadi dAeja pamANaM cuphija chalaM Na ghetavvaM / / AgamameM likhA hai ki aspRzya zudrase sparza ho jAve to snAna karanA cAhiye / yahA~ yaha jijJAsA hai ki aspRzya kyA aspRzya jAtimeM paidA honese ho jAtA hai ? yadi yaha bAta hai to brahmAdi 3 varNo me paidA honese sabako uttama honA cAhiye parantu aisA dekhA jAtA hai ki yadi uttama jAtikA nindya kAma karatA hai to vaha cANDAla ginA jAtA hai, usase loga ghRNA karate haiM, paMktibhojaname use zAmila nahIM karate aura vahI manuSya jo uttama kulameM paidA huA yadi munidharma aMgIkAra kara letA hai to pUjya mAnA Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 merI jIvana gAthA jAtA hai / devatulya usakI pUjA hotI hai tathA usake vAkya ArpavAkya mAne jAte haiN| athavA vaha to manuSya haiM uttama kulake haiM kintu jahA~ na to koI upadeSTA hai aura na manuSyoMkA sadbhAva hai aise svayaMbhUramaNa dvIpa aura samudrameM asaMkhyAta tiryaJca machalI magara tathA sthalacArI jIva vratI hokara svargake pAtra hote haiN| tava karmabhUmike manuSya yadi vratI hokara jainadharma pAleM to kyA Apa roka sakate haiN| Apa hindU na baniye, yaha kauna kahatA hai parantu jo hindU ucca kulavAle haiM ve yadi muni vana jAveM taba kyA Apatti hai ? hindU zabdakA artha merI samajhame dharmase sambandha nahIM rakhatA / jisa prakAra bhAratakA rahanevAlA bhAratIya kahalAtA hai isI taraha deza vizeSame rahanevAlA hindU kahalAtA hai| janmase manuSya eka sadRza utpanna hote haiM kintu jinako jaisA sambandha milA usI taraha unakA pariNamana ho jAtA hai| bhagavAn AdinAthake samaya 3 varNa the, bharatane brAhmaNa varNakI sthApanA kI yaha AdipurANase vidita hai| isase yaha siddha huA ki una tIna varNose hI brAhmaNa hue| mUlame 3 varNa kahA~se Aye ? vizeSa UhApohase na to Apa hI apaneko vaizya siddha kara sakate haiM aura na maiM hii| kyoMki isa vipayameM maiM to pahalese hI apane Apako anabhijJa mAnatA huuN| Apane likhA ki AcArya mahArAja dayAlu haiM taba kyoM vecAroMpara dayA nahIM krte| Apa loga apanI truTiko nahIM dekhte| ApakA jo upakAra ina zadroMse hotA hai vaha anyase nahIM hotaa| yadi ve eka dinake liye bhI apanI 2 sevAeM chor3a deve to patA laga jaavegaa| Apane unake sAtha jo vyavahAra kiyA yadi usakA varNana kiyA jAve to azrapAta hone lge| ve to tumhAre una kAmoMko karate haiM jinakI tuma ghRNA karate ho para tuma usakA jo pratikAra karate ho so nIce vAkyoMse dekho / jaba tumhAre Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAsInAdhama aura saMskRta vidyAlayakA upakrama 181 yahA~ pani bhojana hotA hai taba acchA-acchA mAla to tuma udarameM svAhA kara lete ho aura ucchiSTa pAnIse siMcita pattaleM unake havAle karate ho balihArI isa dayA kii| acche-acche phala to Apa khA gaye aura kAne-kAne vace so ina vicAroMko saupa diye phira isapara vanate ho hama Apa paddhatikI rakSA karanevAle haiN| ____ gRddha pakSI munike caraNoMme loTa gayA, usake pUrva bhava munine varNana kiye, sItA tathA rAmacandrajIko muni mahArAjane usakI rakSAkA bhAra supurda kiyA / ava dekhiye, jahA~ gRddha pakSI vratI ho jAve vahA~ gRha zuddha nahIM ho sakate yaha buddhime nahIM aataa| yadi zUdra ina kAryoMko tyAga deve aura madyAdi pAna chor3a deve to vaha vratI ho sakatA hai| mandira Ane do mata Ane do ApakI icchaa| jisa prakAra Apa unakA bahiSkAra karate haiM yadi ve bhI kalpanA karo sarva sammati kara Apake sAtha koI vyavahAra na kareM to Apa kyA kareMge ' dhovI yadi vastra prakSAlana chor3a deM, carmakAra mRta pazu na haTAve, vasaurina saurIkA kAma na kare aura bhagina zaucagRha zuddha na kare to saMsAra meM hAhAkAra maca jAve / hAhAkArakI to koI bAta nahIM haijA plega cecaka aura kSaya jaise aneka bhayaMkara rogoMkA Azraya ho jAvegA ataH vuddhise kAma lo, unake sAtha mAnavatAkA vyavahAra karo, jisase yaha bhI sumAgepara aaveN| yaha dekhA jAtA hai ki yadi vaha adhyayana kareM to Apake bAlakoMke sadRza bI e. ema. e vairiSTara ho sakate haiN| saMskRta par3he to AcArya ho sakate haiN| phira jaise Apa pazca pApa tyAga kara vratI banate ho yadi vaha bhI paJca pApa tyAgeM to isakA kauna virodha kara sakatA hai ? ___ maiM murArameM thA eka bhaMgI prati dina zAstrazravaNa karatA thA sunakara kucha bhayabhIta bhI hotA thaa| vaha hamezA utsuka rahatA thA Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 merI jIvana gAthA ki zAstrake samaya meM avazya rahU~ | jisa dina usakA nAgA ho jAtA thA usa dina bahuta khinna rahatA thaa| mAMsAdikA tyAgI thaa| eka dina vaha apane mukhiyAko laayaa| mukhiyA bolA-kucha kahate ho ? maiMne eka nayA uttarIya vastra use diyA aura kahA ki tuma yaha vastra apane sAdhu mahAtmAko denA aura unase hamArA jayarAma kahanA tathA jo vaha kahaiM so unakA sandezA hama taka pahu~cAnA / dUsare dina vaha apane sAdhukA saMdeza lAyA ki jo varNIjI kahe so apaneko karanA caahiye| kyA kahate ho ? maiMne kahA-jo tumhAre bhoja honevAlA hai usameM mA~sa na vanAnA / 'jo AjA' kahatA huA vaha calA gayA phira 2 dina bAda AyA aura kahane lagA ki hamAre jo bhoja thA usame maoNsa nahIM banAyA gyaa| ___ Apa logoMne yaha samajha rakkhA hai ki jo hama vyavasthA kareM vahI dharma hai| dharmakA sambandha Atmanyase hai na ki zarIrase / hA~, yaha avazya hai ki jaba taka AtmA asaMjJI rahatA hai taba taka vaha samyagdarzanakA pAtra nahIM hotA saMjJI hote hI dharmakA pAna ho jAtA hai / ArSa vAkya hai-cAroM gativAlA saMjJI paJceMdriya jIva isa ananta saMsArake nAzaka samyagdarzanakA pAtra ho sakatA hai| vahA~ para yaha nahIM likhA ki aspRzya zUdra yA hiMsaka siMha yA vyantarAdika deva yA narakake nArakI isake pAtra nahIM hote| janatAko bhramameM DAla kara hara ekako vAvalA kaha denA koI buddhimattA nhiiN| Apa jAnate haiM-saMsArame yAvat prANI haiM sarva sukha cAhate haiM aura sukhakA kAraNa dharma hai| yadyapi dharmakA antaraGga sAdhana nijameM hI hai tathApi usake vikAsake liye vAhya sAdhanoMkI AvazyakatA hotI hai| jaise ghaTotpatti mRttikAse hI hotI hai phira bhI kumbhakArAdi vAhya sAdhanoMkI AvazyakatA apekSita hai evaM antaraGga sAdhana to AtmAme hI hai phira bhI vAhya sAdhanoMkI apekSA rakhatA hai| bAhya Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAsInAnana zora saMskRta vidyAlayakA upakrama 183 sAdhana deva zAstra guru haiN| Apa logoMne yahA~ taka pratibandha lagA rakse haiM ki pratgRzya zUdrAdiko mandira pAnekA adhikAra nhiiN| unake pAnase mandirame aneka prakArake vighna honekI saMbhAvanA hai| cAdi zAntabhAvase vicAra karo to patA lagegA ki hAni nahIM lAbha hI hogaa| prathama to jo hisAdi pApa saMsArame hote haiM yadi vaha aspRzya zana, jainadharmako aMgIkAra kareMge to vaha mahApApa anAyAsa phama ho jaayeNge| aisA na ho, yadi daivAt ho jAveM to Apa kyA karoge ? cAMDAlake bhI rAjAkA putra camara DulatA dekhA gayA aisI kathA prasiddha hai kyA yaha gappa hai ? athavA kathA chor3o zrI samantabhadra svAmIne ratnakAraNDameM likhA hai samyagdarzanasampannamapi mAtaGgadehanam / devA devaM vidurbhasma gUDhAGgArAntarojasam // AtmAme acintya zakti hai jisa prakAra AtmA ananta saMsArake kAraNa mithyAtvake karaneme samartha hai usI prakAra ananta saMsArake bandhana kATanemeM bhI samartha hai| Apa vidvAn haiM jo ApakI icchA ho so likhiye parantu isakA yaha artha nahIM ki anya koI likhe use rokanekI ceSTA kreN| ApakI dayA to prasiddha hai raho, hameM isame Apatti nhiiN| Apa sapramANa yaha likhie ki aspRzya zUdroMko caraNAtuyogakI AjJAse dharma karanekA kitanA adhikAra hai ? tava hama logokA yaha vAda jo Apako arucikara ho zAnta ho jaavegaa| zrI AcArya mahArAjase isa vyavasthAko pUchakara likha dIjiye jisame vyartha vivAda na ho| kevala samAlocanAse kucha nahIM, zUdroMke vipayameM jo bhI likhA jAve sapramANa likhA jaave| koI zakti nahIM jo kisIke vicAroMkA ghAta kara sake nimitta to apanA kArya karegA upAdAna apanA kregaa| Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 merI jIvana gAthA . eka mahAzayane to jainamitrame yahA~ taka likha diyA ki tumhArA kSullaka pada chIna liyA jAvegA, mAnoM dharmakI sattA Apake hAthoMme A gaI ho| yaha 'saMjada' pada nahIM jo haTA diyaa| jainadarzanake sampAdakane jo likhA usakA uttara denA mere jJAnakA viSaya nahIM hai kyoMki maiM na AgamajJa hU~ aura na ava ho sakatA hU~ parantu merA hRdaya yaha sAkSI detA hai ki manuSya paryAyavAlA cAhe vaha kisI jAtikA ho kalyANamArgakA pAtra ho sakatA hai| zadra bhI sadAcArakA pAtra hai| hA~, yaha anya bAta hai ki Apa logoMke dvArA jo mandira nirmANa kiye gaye haiM unameM mata Ane do / gavarnameNTa bhI aisA kAnUna Apake anukUla banA deve parantu jo siddha kSetra haiM koI Apako adhikAra nahIM jo unheM vahA~ jAne para roka lagA sko| jo Apake mandirame zAstra haiM unheM na vaoNcane do kintu jo pabalika vAcanAlaya haiM uname Apa unhe nahIM manA kara skte| yadi vaha paJca pApa chor3a deveM aura rAgAdi rahita AtmAko pUjya mAne arhatkA smaraNa kareM to kyA roka sakate ho ? athavA jo ApakI icchA ho so kro| ___ mujhe dhamakI dI ki pIchI kamaNDalu chIna leveMge chIna lo, sarva anuyAyI mila jAo caryA banda kara do parantu jo hamArI zraddhA dharmameM hai use bhI chIna loge ? merA hRdaya kisIkI vandara ghur3akIse nahIM ddrtaa| mere hRdayame to dRr3ha vizvAsa hai ki aspRzya zUdra samyagdarzana aura vratoMkA pAtra hai mandira Ane jAnekI bAta Apa jAneM yA jo AcArya mahArAja kahe use mAno / yadi aspRzyatAkA sambandha zarIrase hai to raho AtmA kI kyA hAni hai ? yadi AtmAse hai to jisane samyagdarzana prApta kara liyA phira aspRzyatA kahA~ rahI ? merA to vizvAsa hai ki guNasthAnoM kI paripATIse jo mithyAguNasthAna vartI hai vaha pApI hai cAhe vaha uttama varNakA kyoM Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAsInAzrama aura satkRta vidyAlayakA upakrama 185 na ho ? yadi mithyASTi hai to paramArthase pApI hai, yadi samyaktvI hai to uttama AtmA hai| yaha niyama zUdrAdi cAroM vargoM para lAgU hai| parantu vyavahArameM samyagdarzana aura mithyAdarzanakA nirNaya vAhya AcaraNoMse hai ataH jinake AcaraNa zubha haiM ve hI uttama kahalAte haiM jinake AcaraNa malina hai ve jaghanya haiN| eka uttama kulavAlA yadi abhakSya bhakSaNa karatA hai vezyA gamanAdi pApa karatA hai to use bhI pApI jIva mAno use bhI mandira mata Ane do kyoMki vaha zubhAcaraNase patita hai aura eka aspRzya sadAcArI hai to vaha bhagavAnke darzanakA adhikArI Apake matase na ho parantu paJcama guNasthAnavAlA avazya ho sakatA hai| ___ pApatyAgakI mahimA hai, uttama kulameM janma lenese uttama ho gaye yaha kadAgraha chodd'o| uttama kulakI mahimA sadAcArase hai kadAcArase nhiiN| nIca kulIna malinAcArase kalaMkita haiM, mA~sa khAte haiM, mRta pazuoMko le jAte haiM aura Apake zaucagRha sApha karate haiM isIse to unheM aspRzya kahate ho tathA paMkti bhojaname Apa unhe ucchiSTa bhojana dete ho| tattvase kaho unhe aspRzya banAnevAle Apa loga haiN| ina pApoMse yadi ve pare ho jAveM taba bhI Apa kyA unheM aspRzya mAneMge ? buddhimeM nahIM aataa| Aja eka bhaMgI yadi IsAI ho jAtA hai aura par3ha likhakara DAkTara ho jAtA hai to Apa loga usakI davA gaTa gaTa pIte haiM yA nahIM ? kyoM usase sparza karAte ho ? Apase tAtparya bahubhAga janatAse hai| Aja jo pApa karate haiM ve yadi kisI AcArya mahArAjake sAnidhyako pAkara pApoMkA tyAga kara deveMto kyA ve sAdhu nahIM ho sakate ? vyAghrIne sukauzala svAmIke udarako vidAraNa kiyA aura vahIM zrIkIrtidhara munIke upadezase virakta ho samAdhimaraNa kara svarga lakSmIkI bhoktA huii| ataH sarvathA kisIkA niSedha kara adharmake, bhAgI mata bno| hama Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 merI jIvana gAthA to sarala manuSya haiM jo ApakI icchA ho so kaha do Apa loga hI jainadharmake jJAtA aura AcaraNa karanevAle raho parantu aisA abhimAna mata karo ki hamAre sivAya anya koI kucha nahIM jAnatA / pIchI kamaNDalu chIna leveMge yaha AcArya mahArAjakI AjJA haiM so pIchI kamaNDalu to vAhya cinha haiM inake kAryaM to komala vastra tathA anya pAtrase ho sakate haiM / pustaka chInanekA Adeza nahIM diyA isase pratIta hotA hai ki pustaka jJAnakA upakaraNa hai vaha AtmAkI unnatime sahAyaka hai usapara ApakA adhikAra nahIM jaina darzanakI mahimA to vahI AtmA jAnatA hai jo apanI AtmAko kaSAyabhAva rakSita rakhatA hai / astu, harijana viSayaka yaha antima vaktavya dekara maiM isa orase taTastha ho gayA / akSaya tRtIyA eka dina zrIdhanavantIdevIke yahA~ se AhAra kara dharmazAlA me ye / madhyAhnakI sAmAyikake bAda dhavala granthakA svAdhyAya kiyA / zrI sohanalAlajI kalakattAvAloMne jo ki mUlanivAsI iTAvAke haiM banArasa vidyAlayakA ghATa vanavAneke liye 1000 ) eka sahasra rupayA apanI dharmapatnIke nAma denA svIkRta kiyA / zrIsohanalAlajI bahuta hI bhadra AdamI haiM / Apane sammedazikharajIme teraha panthI koThIme eka vizAla mandira banavAyA hai tathA usameM candraprabha bhagavAnkI zubhrakAya vizAla mUrti virAjamAna karAI hai / yadi koI parizrama karatA to ghATake liye 100000) eka lakSa rupayA anA 1 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akSaya tRtIyA 187 yAsa ho jAtA / yahA~ paMsArI TolAke mandira me puSphala sthAna hai ataH adhikAMza zAstra pravacana yahIM hotA thA / vaizAkha sudI 3 akSaya tRtIyAkA dina thA, prAtaHkAla pravacanake vAda kucha kahanekA avasara AyA to maine kahA ki AjakA dina mahAn pavitra aura udAratAkA dina hai| Aja zrI AdinAtha tIrthaMkara ko zreyAnsa rAjAne ikSurasakA AhAra diyA thA yaha varNana zrI Adi purANa meM pAyA jAtA hai isI kAraNa rAjA zreyAnsako zrI AdinAtha ke aja suputra bharata cakravartIne dAnatIrtha ke Adi vidhAtAkI padavI pradAna kI thI / yaha parva bhAratavarSa meM Ajataka pracalita hai aura isake pracalita rahane kI AvazyakatA bhI hai kyoMki hamArA jisa kSetrameM janma huA hai vaha karmabhUmike nAmase prasiddha hai / yahA~para manuSya samAja eka sadRza nahIM hai / koI vaibhavazAlI hai to kisIke tanapara vastra bhI nahIM hai / koI Amoda pramodameM apanA samaya yApana kara rahA hai to koI hAhAkAra ke zabdoM dvArA Akrandana kara rahA hai / koI apane strI putra bhrAtA Adike sAtha tIrthayAtrA kara puNyakA pAtra ho rahA hai to koI usI samaya apane anukUla prANiyoMke sAtha vezyAdi vyasanoM me pravRtti kara pApapuJjakA upArjana kara rahA hai / kahane kA tAtparya yaha hai ki karma bhUmimeM aneka prakAra kI viSamatA dekhI jAtI hai / yahI viSamatA 'parasparopagraho jIvAnAm' isa sUtra kI yathArthatA dikhalA rahI hai / jo saMsArase virakta ho gaye aura jinhoMne apanI krodhAdi vibhAva parigatiyoM para vijaya prApta kara lI hai unakA yahI upakAra hai ki prajAko sumArga para lagAveM aura hama logoMko unake nirdiSTa mArgapara calakara unakI icchAkI pUrti karanI cAhiye tathA unakI vaiyAvRtya kara athavA jIvana saphala karanA caahie| ve AhArako AveM to yathAgama rItise AhAra dAna dekara unhe nirAkula karanekA yatna karanA caahiye| jo vidvAn haiM unheM ucita hai ki apane jJAnake dvArA Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA saMsArakA ajJAna dUra karanekA prayatna kareM tathA hama ajJAnI janoMko ucita hai ki unake parivArAdike poSaNake artha bharapUra dravya deM | yadi hamAre dhanakI vipulatA hai to use yathocita kAryoMme pradAna -kara jagatkA upakAra kareM jagatkA yaha kAma hai ki usake prati kRtajJatAkA bhAva rakhe / yadi saMcita dhanakA upayoga na kiyA jAvegA taba yA to use dAyAdagaNa apanAvegA yA rASTra legA / jaba saMsArakI yaha vyavasthA hai taba puSkala dravyavAle Age Akara baMgAla tathA paMjAva Adike jo manuSya gRhavihIna hokara duHkhI ho rahe haiM unheM sahAyatA pahueNcAveM / jinake pAsa puSkala bhUmi hai usame gRha vihIna manuSyoko vasAveM tathA kRSi karaneko deveM / jinake pAsa maryAdAse adhika vastrAdi haiM ve dUsaroM ko deveN| maiM to yahA~ taka kahatA hUM ki Apa jo bhojana grahaNa karate haiM usameMse bhI kucha aMza nikAlakara zaraNAgata logoMkI rakSAme lagA do / yadi isa paddhatiko apanAyA jAvegA to janatA krAntise svataH dUra rahegI anyathA vaha dina zIghra AnevAlA hai jisa dina loga kisIkI anAvazyaka sampattiko sahana nahIM kareMge use valAt chInakara janatAke upayogame -laaveNge| ataH samayake pahale hI apanI pariNatiko sudhAro aura yatheSTa dAna dekara paralokakI rakSA kro| dhanavantIdevIne Apake sAmane eka Adarza upasthita kiyA hai / saMcita dravyakA yadi anta meM sadupayoga ho jAve to yaha dAtAkI bhAvI uttama pariNatikA sUcaka hai / saba loga yadi yahI niyama kara leM ki hamAre dainika bhojana tathA vastrAdimeM jo vyaya hotA hai usamese 1) meM 1 paisA paropakArame pradAna kareMge to merI samajhase jaina samAjame prativarSa lAkhoM rupaye ekatrita ho jAyeM aura unase samAja sudhArake aneka kArya anAyAsa pUrNa ho jAveM / 188 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayakA udghATana aura vidvatpariSadko baiThaka zrI paM0 kamalakumArajI vyAkaraNatIrtha jo pahale indaura me seThajIke vidyAlaya meM the istIphA dekara yahA~ Aye / Apa bahuta hI yogya aura svaccha hRdayake vidvAn haiM / zrI jJAnadhana pAThazAlAke liye suyogya vidvAnakI AvazyakatA thI so inake dvArA pUrNa ho gayI / pAThazAlAkA udghATana samAroha karanekA vicAra huA usI samaya akhila bhAratavarSIya digambara jaina vidvan pariSadkI kArya-kAriNI samiti bulAnekA bhI vicAra sthira huA / sarva isake liye jyeSTha zukla 5 kA dina nizcaya kiyA gayA / utsavakI taiyAriyA~ kI gii| dharmazAlAke prAgaNa meM sundara maMDapa banAyA gayA / udghATana samArohake adhyakSa zrI kalakTara sAhaba banAye gaye / cAharase zrI paM0 vaMzIdharajI nyAyAlaMkAra indaura, paM0 kailAzacandrajI, paM0 phUlacandrajI, paM0 mahendra kumArajI, paM0 khuzAla candrajI banArasa, paM0 dayAcandrajI, pa0 pannAlAlajI sAhityAcArya sAgara, paM0 vardha-mAnajI solApura, paM0 vaMzIdharajI vInA, paM0 daravArIlAlajI, paM0 rAjendrakumArajI, paM0 rAjakRSNajI dehalI aura paM0 baMzIdharajI ke. suputra zrI paM0 dhanyakumArajI indaura Adi aneka vidvAn padhAre / utsavake prArambhame bhI paM0 kailAzacandrajIne jJAnaghanakI bahuta sundara vyAkhyA kI / aneka vidvAnoMke uttamottama vyAkhyAna hue / ' zrI kalakTara sAhabane tyAgapara bahuta bala diyA / unhoMne yaha siddha kiyA ki tyAgase hI kalyANakA mArga prazasta ho sakatA hai prAjaklA duHkhakA mUla kAraNa parigrahakI icchA hai isakA jisane parityAga Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA kara diyA usake sukhakA varNana kauna kara sakatA hai ? samyagjJAnakI upAdeyatA para prakAza DAlate hue maiMne bhI kucha khaa| paM0 rAjendra kumArajIne jainadharmake vandha tattva para acchA prakAza DAlA / udghATana samArohake anantara vidvatparipadkI kAryakAriNIkI baiThaka huii| usameM khAsa carcA kA viSaya yaha thA ki dhavala siddhAntake 63 veM sUtrameM 'saMjada pada Avazyaka hai' aisA nirNaya sAgarameM ekatrita vidvatsammelanane bahuta hI tarka vitarka-UhApohake sAya kiyA thA usake lagabhaga 3 sAla bAda zrImAn AcArya zAntisAgarajI mahArAjane tAmrapatrakI pratise 'saMjada' pada haTAnekA Adeza diyaa| isa AdezakA vicAraka vidvAnoMke hRdaya para acchA prabhAva nahIM pdd'aa| kAryakAriNIme isa viSayako lekara nimna prakAra prastAva ppAsa huA~~ 'phAlguna zuklA 3 vIra nirvANa saMvat 2476 ko gajapanthAmeM AcArya zrI 108 zAntisAgarajI mahArAja dvArA kI gaI jIvasthAna satprarUpaNAke 63 ve sUtrase tADapatrIya mUla pratime upalabdha 'saMjada' padake niSkAsanakI ghoSaNApara vicAra karaneke bAda bhAratavarSIya di0 vidvatpariSadkI yaha kAryakAriNI jUna san 47 meM sAgarame Ayojita vidvatsammelanake apane nirNayako duharAtI hai tathA isa prakArase tAmrapatrIya evaM mudrita pratiyoMmeM 'saMjada' pada niSkAsanakI paddhatise apanI asahamati prakaTa karatI hai|' vaiThaka samApta honepara vidvAn loga to apane apane sthAnapara cale gaye para mere maname nirantara yaha vikalpa uThatA rahA ki eka aisA avasara AtA jo 5 niSNAta vidvAn eka nirApada sthAnameM nivAsa kara jainadharmake mArmika siddhAntako janatAke samakSa nirbhIka hokara vacanoM dvArA prakhyApana karate tathA yaha kahate Apa loga isakA nirNaya kreN| yadi Apa mahAzayoMke parIkSA vimarzameM yaha tatva abhrAnta Thahare Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayakA udghATana aura vidvatpariSadkI baiThaka 989 to usakA pracAra kariye yadi kisI prakArakI zaGkA rahe to nirNaya karanekA prayAsa kariye tathA jo siddhAnta likhe jAveM vahA~para anya kisa rIti se use mAnA hai yaha bhI digdarzaname A jAve | sabase mukhya tattva AtmAkA astitva hai isake uttarameM anAtmIya padArthoMpara vicAra kiyA jAve / vyAkhyAnoM dvArA siddhAntake dikhAnekA jitanA prayAsa kiyA jAve usase adhika lekhabaddha praNAlI se bhI dikhAyA jaave| ina kAryoM ke liye 25000) vArSika vyayakI AvazyakatA hai / parIkSaNake taurapara 4 varSa yaha kArya karavAyA jAve / jo paNDita isa kAryako kareM unheM 200) nakada aura bhojana diyA jAve | iname jo mukhya vidvAn hoM unheM 250) diye jAveM / isa taraha 4 paNDitoMko 800 ) aura mukhya paNDitako 250) tathA sabakA bhojana vyaya 250) saba milA kara 1300) mAsika to vidvAnoMkA huA / isake bAda 4 aMgrejI sAhityake vidvAn rakkhe jAveM 400 ) unhe diyA jAve 100) bhojana vyaya tathA 200 ) bhRtyoMko isa taraha 2000) mAsika yaha huA / varSame 24000) huA, 1000) vArSika yAtrAkA vyaya / isa prakAra zAntipUrvaka kArya calAyA jAve to bahuta kucha prazna sarala rItise nirNIta ho jAveM / eka AdamI samajha leve 5 gajaratha yahI huA / isase bahuta kAlake liye jainadharma ke astitvakI sAmagrI ekatra ho jAvegI / eka dina zrI jugalakizorajI mukhtyAra aura paM0 paramAnandajI kalakattAse lauTa kara Aye aura kahane lage ki vIrasevAmandira kI nIMva dRr3hatama ho gaI / kalakattAvAle bAbU choTelAlajI tathA bAbU nandalAlajIkI isa ora acchI dRSTi hai / Apa sAhitya ke mahAn anurAgI haiN| Apa yaha cAhate haiM ki mAnavamAtrake hRdaya meM jainadharmakA vikAsa ho jAve | jainadharma to vyApaka dharma hai hama kisIko dharma dete yaha bar3I bhArI bhUla hai / dharma to AtmAkI vaha pariNati vizepa Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAyA hai jo AtmAko saMsAra bandhanase mukta karA detI hai| vaha parigati zattirUpase jIva mAtrameM hai |"yh saMvAda sunakara hRdayama prasannatA huii| aneka samasyAoMkA hala-strI zikSA puruSavargane strI samAjapara aise pratibandha lagA rakkhe haiM ki unheM mukhako nirAvaraNa karanemeM bhI saMkocakA anubhava hotA hai| kahA~ taka kahA jAve ? mandirameM jaba ve zrI devAdhidevake darzana karatI haiM taba mukhapara vanakA AvaraNa rahanase ve pUrNa rUpase darzanA lAbha nahIM le sakavI / yadvA tadvA darzana karaneke anantara yadi jhAra pravacaname pahu~ca gaI to vahA~ para bhI vaktAke vacanoMkA pUrNa rupama koM taka pahu~canA kaThina hai| prathama to kyApara balakA bhArata rahatA hai nathA puruSoMse dUravatI unakA kSetra rahatA hai| devayoga kisIkI godameM bAlaka huA aura usane nuvAnura ho gena prArambha kara diyA to kyA kahe ? munanA no eka ora rahA karanA prabhRti manuSyoMke vAnmANakA prahAra hone lagatA hai-cupa nahIM satA yoko ? "kyoM lekara pAtI haiM ?..."navasa nusmAna karatI bAhara kyoM nahIM calI jAtI una bacanoMse mara kA rAI avAnI jinAmA vilIna ho jaanii| ata: purana banA ucitA ki vaha jisameM janmA yAtrI dIno Tr itanA nyAya na kare pratyuna marame banama sana una m Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka samasyAyoMkA halavI zikSA 163 pravacaname surakSita rkheN| unakI azikSA hI unhe sadA apamAnita karatI hai| ___ merA to khyAla hai ki yadi strIvarga zikSita ho kara sadAcArI ho jAve to Aja bhArata kyA jitanA jagata manuSyoMke gamya hai vaha sabhya ho sakatA hai| Aja jisa samasyAkA hala uttamase uttama mastipkavAle nahIM kara sake usakA hala anAyAsa ho jAyagA / isa samaya sabase kaThina samasyA 'janasaMkhyAkI vRddhi kisa upAyase rokI jAya' hai| zikSita strI varga isa samasyAko anAyAsa hala kara sakatA hai / jisa kAryake karanemeM rAjasattA bhI hAra mAnakara parAsta ho gaI use sadAcAriNI strI sahaja hI kara sakatI hai| vaha apane patiyoMko yaha upadeza dekara sumAgepara lA sakatI haiM ki jaba bAlaka garbhame A jAve tavase Apa aura hamArA kartavya hai ki yaha vAlaka utpanna hokara jabataka 5 varSakA na ho jAve tabataka viSaya vAsanAko tyAga deveN| aisA hI pratyeka strI sabhya vyavahAra kare isa prakArakI praNAlIse sutarA vRddhi ruka jaavegii| isake honese jo lAkhoM rupayA DAkTara tathA vaidyoMke yahA~ jAtA hai vaha vaca jAvegA tathA jo TI0 bI ke cikitsAgRha haiM ve svayameva dharAzAyI ho jaaveNge| annakI jo truTi hai vaha bhI na hogii| dugdha puSkala milane lgegaa| gRhavAsakI puSkalatA ho jAvegI ataH strI samAjako sabhya vanAnekI AvazyakatA hai| yadi strIvarga cAhe to bar3e bar3e milavAloMko cakrame DAla sakatA hai| uttamase uttama jo dhotiyA~ miloMse nikalatI haiM yadi triyA~ unheM pahinanA vanda kara dekheM to milavAloMkI kyA dazA hogI? so unhe patA cala jaavegaa| karor3oMkA mAla yoM hI varavAda ho jaayegaa| yaha kathA chor3o Aja strI kAMca kI cUr3I pahinanA chor3a de aura usake sthAnapara cA~dI suvarNakI cUDI kA vyavahAra karane lage to cUr3IvAloMkI kyA dazA hogI ? roneko Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 merI jIvana gAthA majadUra na milegaa| Aja strI samAja caTaka maTakake AbhUSaNoMko pahinanA chor3a de to sahasroM sunAroMkI dazA kauna kaha sakatA hai ? isI taraha ve pauDara lagAnA chor3a deM to videzakI pauDara banAnevAlI kampaniyoko apanA pAuDara samudrameM phekanA pdd'e| kahanekA tAtyaye yaha hai ki strI samAjake zikSita aura sadAcArase sampanna hote hI saMsArake aneka vyApAra banda ho sakate haiN| paJcama kAlameM caturthakAlakA dRzya yadi dekhatA hai to strI samAjakI upekSA na kara use suzikSita bnaao| suzikSitase tAtparya usa zikSAse hai jisase ve apane kartavyakA nirNaya svayaM kara skeN| iTAvAmeM cAturmAsakA nizcaya jaba maiM IsarIse lauTakara sAgara gayA thA taba vahA~kI samAjane hIraka jayantI mahotsava karanekA nizcaya kiyA thA para kAraNavaza usa samaya vaha Ayojana sthagita ho gayA thaa| sAdhAraNa utsava huA thA / tadanantara sarva samAjane 'varNI abhinandana grantha' samarpaNake sAtha-sAtha hIraka jayantI mahotsava karanekA nizcaya kiyA / vyavasthAke liye samitikA nirmANa huA / paM0 pannAlAlajI sAhityacArya usake saMyukta maMtrI hae tathA paM0 khuzAlacandrajI gorAvAlA abhinandana granthake sampAdaka nizcita hue | aba taka abhinandana grantha taiyAra honekI dazAme A gayA thA isaliye usake samarpaNa evaM hIraka jayantI mahotsavako sampanna karAneke liye zrI paM0 pannAlAlajI iTAvA aaye| unhoMne yahA~kI samAjake samakSa Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iTAvA meM cAturmAsakA nizcaya 165 yaha bAta rakkhI jisase samAjako atyanta prasannatA huI / sabane yaha nizcaya kiyA ki dIpAvalIke bAda isa utsavakA Ayojana kiyA jAve | paM0 pannAlAlajI bahuta hI zraddhAlu aura karmaTha jIva haiN| ApakI logoMne yogyatA nahIM jAnI / I logoMkI yaha dRSTi bana gaI hai ki vaNajIne hamArA upakAra kiyA hai isaliye hame inake prati kRtajJatAkA bhAva prakaTa karanA cAhiye / parantu yathArtha bAta yaha hai ki saMsArameM sarva manuSya apane apane gIta gAte haiM, koI kisIkA upakArI nahIM / kevala AtmAmeM jo kapAya utpanna hotI hai use dUra karanekA prayAsa karate haiM kapAyase AtmA eka prakArakI becainI ho jAtI hai vaha becainI hI kAryame pravRtti karAtI hai| jaise jisa samaya hamako krodha utpanna hotA hai usa samaya parakA aniSTa karanekI icchA hotI hai / usase hamako kucha lAbha nahIM parantu vaha icchA jaba taka hai taba taka becainIse vikalatA hotI hai / jaba parakA aniSTa ho gayA taba vaha vikalatA miTa jAtI hai / hamArI zraddhA to yaha hai ki krodhakapAyakA kArya hI isakA kAraNa hai / vAstavameM jo vikalatA thI vaha krodhakaSAyase thI, kArya honese hamArA krodha miTa gayA / vicAra kara dekho -- na hama krodha karate na vikalatA hotI ataH krodhako na hone denA hI hamArA puruSArtha hai / isakA artha yahI hai ki krodha hone para usame Asakta na honA / yahI AgAmI krodha na honekA upAya hai / krodha yaha upalakSaNa hai / moha karmake udayase yAvat ( jitane ) bhAva hoM una sabameM Asakta na honA / kahA~ taka kahA jAve ? dekhane jAnanemeM jo padArtha unake AnekI roka Toka nahIM ho sakatI / unameM rAgAdi nahIM karanA yahI saMsAra bandhana se mukta honekA apUrva mArga hai-- advItIya upAya hai / AtmadravyakI pariNati AtmAtirikta padArthoMke samvandhase hI kaluSita ho jAtI hai / kaluSitakA artha Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA yaha hai ki una padArthoMme nijatva kalpanAkara hama kisI padArthameM rAga karate haiM aura jo hamAre rAgake viruddha hotA hai use para mAnate haiM tathA usake viyogakA yatna karate haiN| isa prakriyAko karate karate antameM isa paryAyakA anta A jAtA hai anantara jisa poyame jAte haiM vahA~ bhI yahI prakiyA kAmame lAte haiM, isa taraha ananta saMsArake pAtra hote haiN| yathArthame na to anya padArtha hamArA hai aura na hama anyake haiM taba kyoM unameM nijatva kalpanA karate hai ? yahI kalpanA dUra karaneke artha AgamAbhyAsa hai / Agamame to inakA sundara kathana hai ki yadi vaha hamAre anubhavame A jAve to kalyANamArga ati sulabha ho jaave| AtmA nAmaka eka padArtha hai usakA anAdi kAlase ajIba pudgalake sAtha sambandha hai| AtmA cetanA guNavAlA dravya hai, pudgala jar3a hai| usakA lakSaNa sparza rasa gandha rUpa hai-jahA~ dhe pAye jAveM use pudgala kahate haiN| pudgalake sAtha jIvakA aisA sambandha hai ki yaha jIva use nija mAna letA hai| nija mAna kara usako sadA rakhanekA prayAsa karatA hai| yadi koI usame bAdhA pahu~cAtA hai to use nija zatru mAna letA hai| vAstavameM yaha kaSAya hI nAnA khela racatA hai isaliye isake nirmUla karanekA prayatna kro| - cAturmAsakA samaya nikaTa A rahA thA isalie kaI sthAnoMke loga apane apane yahA~ cAturmAsa karanekI preraNA karate the aura maiM saMkocake kAraNa kisIko aprasanna nahIM karanA cAhatA thA / paramArthase yaha hamAre hRdayakI bahuta bhArI durvalatA hai| jahA~ caumAsA karanA iSTa nahIM thA vahA~ke logoMko spaSTa manAkara deneme hAni nahIM thI parantu maiM aisA nahIM kara sakA / antameM samAjakI atyadhika preraNAse iTAvAmeM hI cAturmAsa karanekA nizcaya kara liyaa| Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sida va vidhAna 167 isa varSa iTAvAmeM vaise hI garmIkA adhika trAsa thA phira do prApAr3ha hogaye isase ThIka 'dUbalI aura do apAr3havAlI' kahAvata caritArtha ho gii| astu, jisa kisI taraha grIpmakAla vyatIta huaa| prAkAzame zyAmala ghana-ghaTA chAne lagI aura jaba kabhI bUMdA-bAdI honese logoMko garmIkI asahya vedanAse trANa milaa| kahA~ to ve munirAja the jo jeTha mAsakI dupahariyoMmeM parvatakI caTTAnoMpara AtApana yoga dhAraNa karate the aura kahA maiM jo buddhi pUrvaka zItalase zItala sthAna khojakara usame grIpmakAla vitAnekA prayAsa karatA hU~ ? vastutaH zarIrase mamatvabhAva abhI dUra huA nhiiN| mukhase kahanA bAta dUsarI hai aura amalame lAnA vAta dUsarI hai| yadi zarIrase mamatva chUTa gayA hotA to kyA sardI, kyA garmI aura kyA vArisa ? saba eka sadRza hI rahate / cAturmAsakA nizcaya karate samaya manameM yaha vicAra kiyA ki anyatrakI apekSA iTAvAmeM rahanA hI acchA hai| kAraNa ki yahA~ jalavAyukI anukUlatA hai,janatA bhI bhadra hai| cAra mAsameM sAnanda adhyAtma zAstrakA adhyayana karo, gapoDAvAdase vaco, kevala svAtmacintanAmeM kAla lagAyo / kSayopazamajJAna hai, jJeyAntarame jAve jAne do para rAga-dveSakI mAtrA na ho yahI puruSArtha karo, vyartha duHkhI mata hoo| siddhacakravidhAna ASAr3ha zuklA aSTamI saM0 2007 se siddhacakravidhAnakA pATha huaa| manohararUpase pUjana sampanna huI parantu pariNAmoMmeM zAnti kisIke nhiiN| kevala galpavAdameM hI sarva pariNamana ho jAtA hai| Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 merI jIvana gAthA antaraGgakI nirmalatA honA dUra hai| isa samaya cintana to isa bAta kA honA cAhiye ki hamAre hI samAna caturgatirUpa saMsArame paribhramaNa karanevAlI ananta AtmAeM jJAnAvaraNAdi karma malako dUra kara AtmAkI zuddha dazAko prApta huI haiN| AtmAmeM azuddhatA para padArthake sambandhase AtI hai| jisa prakAra svarNameM tAmA pItala Adi dhAtuoMke saMmizraNase azuddhatA AtI hai usI prakAra AtmAmeM karmarUpa pudgala dravyake sambandhase azuddhatA AtI hai / isa azuddhatAkA kAraNa AtmAkI anAdi kAlIna moha tathA rAgadveSarUpa pariNati hai| mohake kAraNa yaha svarUpako bhUla kara apaneko pararUpa samajhane lagatA hai| jisa prakAra zRgAloMkI mAMdame palA siMhakA bAlaka apaneko bhI zRgAla samajhane lagatA hai / isI prakAra manuSyAdi rUpa pudgalajanya paryAyoMke samparkameM rahanevAlA jIva apaneko manuSyAdi samajhane lagatA hai| manuSyAdi paryAyoMke sAtha isa jIvakI itanI ghanI AtmIya buddhi ho jAtI hai ki vaha unheM chor3aneme bar3e kaSTakA anubhava karatA hai / rAgake kAraNa anya anukUla padArthoMmeM iSTa buddhi karatA hai aura dvapake kAraNa anya pratikUla padArthoM aniSTa buddhi karatA hai| jise iSTa mAna letA hai sadA usake saMyogakI icchA karatA hai tathA usake viyogase DaratA hai aura jise aniSTa mAna liyA hai sadA usake viyogakI bhAvanA rakhatA hai tathA usake saMyogase DaratA hai| mohakI puTa sAthame rahanese vaha padArthake yathArtha svarUpako samajhaneme asamartha rahatA hai isaliye jina kAraNoMse mukha honA cAhiye una kAraNoM se yaha duHkhakA anubhava karatA hai| jaise kisI manuSyakI strI mara gaI yahA~ vivekI manuSya to yaha socatA hai ki strIke nimittase gRhasthAzramakI nAnA AkulatAkA pAtra honA par3atA thA aba svayameva vaha sambandha chUTa gayA ataH AnandakA avasara hAtha AyA hai aura mohI jIva socatA hai ki hAya maiM duHkhI ho gyaa| tattvadRSTise Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddha cakra vidhAna vicAra karo to yahA~ duHkhakA kAraNa kyA hai ? usa jIvake hRdayame strIke prati jo rAgabhAva thA aura mohake kAraNa jo vaha strIko sukhakA kAraNa mAna rahA thA vahI to dukhakA kAraNa thaa| yadi usake hRdayame yaha bhAva dRr3ha hotA ki sukha hamArI AtmAkA guNa hai strI usakA kucha sudhAra vigAr3a nahIM kara sakatI to usake marane para use duHkha nahIM hotaa| isa taraha moha janya kaluSita pariNatike kAraNa yaha jIva dravya karmoMko grahaNa karatA hai aura usake udayame punaH kalupita pariNati karatA hai| jinhoMne samyagdarzana samyagjJAna aura samyakacAritrake dvArA isa viparIta pariNatiko dUra kara para dravyase apanA sambandha chur3A liyA hai ve siddha kahalAte haiN| jIvakI yaha acintya avyAvAdhatva Adi guNoMse yukta Atyantika avasthA hai| siddha cakrakA pATha sthApita karanekA bhAva yahI hai ki hama unake guNoMkA smaraNa kara isa vAtakA prayatna kareM ki hama bhI unake samAna ho jaaveN| unake guNa gAname hI samaya yApana kiyA aura una jaisI avasthA hamArI na ho sakI to isase kyA lAbha huA ? ATha dina taka vidhi pUrvaka yaha pATha calA, zrAvaNa kRSNA pratipadAke dina havana pUrNa huaa| isa Ayojaname puruSoMkI apekSA striyoMkA jamAva adhika rahatA thaa| puruSa vargakI zraddhA na ho so bAta nahIM parantu unhe vyavasAya sambandhI kAryoM meM vyasta rahaneke kAraNa avasara kama prApta ho pAtA thaa| maiMne ina dinoMmeM pravacanake atirikta jana saMparkase dUra rahanekA prayAsa kiyA aura nirantara yaha vicAra kiyA aura kAryakI chor3o zrAzA zrAtama hita kara bhAI re ! yahI sAra jagatameM hai uttama anya sakala bhava jAlA re ! Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 merI jIvana gAthA parako mAna nijAtama bhUlA sadA bhramata bhava vAsA re ! kahe sukhI bhramase nijako tUM bhAMga piyo baurAyA re ! parako de upadeza sukhI hue mAnata nijako sAdhU re / baka baka karata bahuta dina bIte karata na nijakI bAtA re! ziva suta aba nijako nija mAno parakA kara niravArA re / rakSAbandhana aura pahSaNa zrAvaNa zuklA 2 saM0 2007 ko 15 agastakA utsava nagarama thA / sadiyoMke vAda bhAratavarSa Ajake dina bandhanase mukta huA hai isaliye pratyeka bhAratavAsIke hRdayameM prasannatAkA anubhava honA svAbhAvika hai| Ajake dina bhAratako svarAjya milA aisA loga kahate haiM para paramArthase svarAjya kahA~ milA ? jaba AtmA parapadArthake Alamvanase mukta ho AtmAzrita ho jAve taba svarAjya milA aisA samajhanA caahiye| kheda isa vAtakA hai ki isa svarAjyakI ora kisIkI dRSTi nahIM jA rahI hai, hama loga apanako nahIM saMbhAlate saMsArako upadeza dete haiM ki kalyANamArga para calA parantu hama svayaM kalyANamArga para nahIM calate / anyako upadeza dete haiM ki krodha mata karo para svayaM kSamAkI apalahanA Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rakSAbandhana ra paryuSaNa 201 karate haiM / isa sthitimeM pAramArthika svarAjyakI prApti honA durlabha hai| * zrAvaNa zuklA pUrNimA saM0 2007 ko rakSAbandhana parva AyA / yaha parva samyagdarzanake vAtsalya aGgakA mahattva dikhalAnevAlA hai / samyagdRSTikA sneha dharmase hotA hai aura dharma vinA dharmIke raha nahIM sakatA isaliye dharmIke sAtha usakA sneha hotA hai / jisa prakAra gaukA bachar3eke sAtha jo sneha hotA hai usame gauko bachar3ekI orase honevAle pratyupakArakI gandha bhI nahIM hotI usI prakAra samyagdRSTi dharmAtmAse sneha karatA hai to usake badale vaha usase kisI pratyukArakI AkAMkSA nahIM karatA / koI mAtA apane zizuse sneha isaliye karatI hai ki yaha vRddhAvasthA me hamArI rakSA karegA para gauko aisI koI icchA nahIM rahatI kyoMki bar3A honepara char3A kahIM jAtA hai aura gau kahIM / phira bhI gau bachar3e kI rakSA ke liye apane prANoMkI bhI bAjI lagA detI hai / samyagdRSTi yadi kisIkA upakAra kare aura usake badale usase kucha icchA rakkhe to yaha eka prakArakA vinimaya ho gayA isameM dharmakA aMza kahA~ rahA ? dharmakA aMza to nirIha hokara sevA karanekA bhAva hai / viSNukumAra munine sAtasau muniyoM kI rakSA karaneke liye apane Apako ekadama samarpita kara diyA- apanI vakI tapazcaryApara dhyAna nahIM diyA aura dharmAnurAgase prerita ho chalase vAmanakA rUpa dhara valikA abhimAna cUra kiyA / yadyapi pIche calakara inhoMne bhI apane guruke pAsa jAkara chedopasthApanA kI arthAt phirase navIna dIkSA dhAraNa kI kyoMki unhoMne jo kArya kiyA thA vaha munipada ke yogya kArya nahIM thA tathApi sahadharmI muniyoMkI unhoMne upekSA nahIM kI / kisI sahadharmI bhAIko bhojana vastrAdikI kamI ho to usakI pUrti ho jAya aisA prayatna karanA cAhiye / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 merI jIvana gAyA yaha laukika sneha hai samyagdRSTikA pAramArthika sneha isase bhinna rahatA hai| samyagdRSTi manuSya hamezA isa vAtakA vicAra rakhatA hai ki yaha hamArA sahadharmI bhAI samyagdarzana jAna cAritra rUpa jo AtmAkA dharma hai usase kabhI cyuta na ho jAya tathA ananta saMsArake bhramaNakA pAtra na bana jaay| dUsareke viSayame hI yaha cintA karatA ho so vAta nahIM apane Apake prati bhI yahI bhAva rakhatA hai / samyagdarzanake niHzakSita Adi ATha aGga jisa prakAra parake viSayame hote haiM usI prakAra svake viSayase bhI hote haiN| rakSAbandhana rakSAkA parva hai, parakI rakSA vahI kara sakatA hai jo svayaM rakSita ho / jo svaya AtmAkI rakSA karane meM asamartha hai vaha kyA parakA kalyANa kara sakatA hai ? rakSAse tAtparya AtmAko pApase pRthaka karo pApa hI saMsArakI jar3a hai| jisane ise dUrakara diyA usake samAna bhAgyazAlI anya kauna hai ? Aja jaina samAjase vAtsalya aGgakA mahatva kama hotA jA rahA haiM apane svArthake samakSa AjakA manuSya kisIke hAni lAbhako nahIM dekhtaa| hama aura hamAre bacce Anandase rahe parantu par3ausakI mopar3Ime kyA ho rahA hai isakA patA logoMko nhiiN| mahalameM rahanevAloMko pAsameM vanI jhopar3iyoMkI bhI rakSA karanI hotI hai anyathA uname lagI Aga unake mahalako bhI bhasmasAt kara detI hai / eka samaya to vaha thA ki jaba manuSya var3ekI zaraName rahanA cAhate the unakA khyAla rahatA thA ki bar3oMke AzrayameM rahanese hamArI rakSA rahegI para AjakA manuSya bar3oMke Azrayase dUra rahanekI ceSTA karatA hai kyoMki usakA khyAla bana gayA hai ki jisa prakAra eka baDA vRkSa apanI chA~hama dUsare choTe paudheko nahIM panapane detA hai usI prakAra var3A AdamI samApavartI-zaraNAgata anya manuSyoMko nahIM Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rakSAbandhana aura paryapaNa 203 panapane detA / astu rakSAvandhana parva hame sadA yahI zikSA detA hai ki 'sarve bhavantu sukhinaH' arthAt sava sukhI rahe / __ maiM kahaneke liye to yaha sava kaha gayA para sAmAyikake vAda antaraGgame jaya vicAra kiyA taba yahI dhvani nikalI ki parakI samAlocanA tyAgo AtmIya samAlocanA kro| samAlocanAme kAla lagAnA bhI ucita nahIM pratyuta vaha kAla uttama vicAromeM lgaao| AtmAkA svabhAva jJAtA dRSTA hai vaho rahane do usame iSTa aniSTa kalpanAse bco| anAdi kAlase yahI upadrava karate rahe para santuSTa nahIM huye| Atma pariNatiko svaccha rakkho so to karatA nahIM saMsArakA ThekA letA hai| jo manuSya AtmakalyANase vaJcita. haiM ve hI saMsArake kalyAName prayatna karate haiN| saMsArame yadi zAnti cAhate ho to sabase pahale parameM nijatvakI kalpanA tyAgo anantara anAdikAlase jo yaha parigraha picAzake Avezame anAtmIya padArthoM se AtmahitakA saMskAra hai use tyaago| hama AhArAdi saMjJAoMse AtmAko tRpta karanekA prayatna karate haiM yaha sarva mithyA dhAraNa hai ise tyAgo / saMtopakA kAraNa tyAga hai usapara svatva kalpanA kro| pratidina jalpavAdase jagatko sulajhAnekI jo ceSTA hai use tyAgo aura Apako sulajhAnekA prayatna kro| saMsArame dharma aura adharma tathA khAna aura pAna yahI to parigraha hai / lokameM jise puNya zabdase vyavahRta karate haiM vaha dharma tumhArA svabhAva nahIM saMsArameM hI rakhanevAlA hai| dhIre dhIre payUSaNa parva A gyaa| caturthIke dina zrI paMDita jhammanalAlajI A gaye / paM0 kamalakumArajI yahA~ the hI isaliye gravacanakA Ananda rahA / vRddhAvasthAke kAraNa hamase adhika bolA nahIM jAtA aura na bolane kI icchA hI hotI hai / usakA kAraNa yaha hai ki jo bAta pravacanameM kahatA hU~ tadanurUpa merI ceSTA nhiiN| maiM Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA dUsaroMse to kahatA hU~ ki rAgAdika duHkhake kAraNa haiM ataH inase baco para svayaM uname phaMsa jAtA huuN| dUsaroMse kahatA hU~ ki sarva prakArake vikalpa tyAgo para svayaM na jAne kahA~ kahA~ke vikalpami phaMsA huA huuN| . paypaNa parva sAlame tIna vAra AtA hai-bhAdrapada, mAgha aura caitrame, parantu bhAdrapadake pardUpaNakA pracAra adhika hai| parvake samaya pratyeka manuSya apane abhiprAyako nirmala banAnekA prayAsa karate haiM aura yathArthameM pUchA jAya to abhiprAya kI nirmalatA hI dharma hai| AtmAkI yaha nirmalatA krodhAdika kaSAyoMke kAraNa tirohita ho rahI hai isaliye ina kaSAyoMko dUra karanekA prayatna karanA cAhiye / krodha mAna mAyA aura lobha ye cAra kapAya haiM inameM krodhase kSamA, mAnase mArdava, mAyAse Arjava aura lobhase zaucaguNa tirohita haiN| ye cAra kaSAya nikala jAveM aura unake badale kSamA Adi guNa AtmAmeM prakaTa ho jAveM to AtmAkA uddhAra ho jAve, kyoMki mukhyameM yaha cAra guNa hI dharma hai / Age jo satyaAdi chaha dharma kahe haiM ve inhIMke vistAra haiM-inhIMke aGga haiN| krodhako vahI jIta sakatA hai jisane mAna para vijaya prApta karalI ho| hama kahIM gaye, kisIne satkAra nahIM kiyA, hamArI bAta pUchI nahIM hame krodha AgayA / hamane kisIse koI vAta kahI usane nahIM mAnI hame krodha A gayA ki isane hamArI bAta nahIM mAnI isa prakAra dekhate haiM ki hamAre jIvana meM jo krodha utpanna hotA hai usame mAna prAyaH kAraNa hotA hai| isI prakAra mAyAkI utpatti lobhase hotI hai| hameM Apase kisI vastukI AkAMkSA hai to use pAneke liya hama icchA na rahate hue bhI Apake prati aisI ceSTA dikhalAvage ki jisase Apake hRdayase yaha pratyaya ho jAve ki yaha hamAre anukUla I / java anukUlatAkA pratyaya Apake hRdayase dRDha hojAvegA nabhI nA Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasAyandhana aura paryapaNa "panI vastu denekA bhAva hogaa| isa taraha yaha kisIkA ThIka hai ki 'mAnAmodha prabhavati mAyA lobhAtpravartate arthAta mAnase krodha utpanna hotA hai aura lobhase mAyA pravRtta hotI hai| jaba prAtmAse krodha lobha bhIruna tathA hAsyakI pariNati dUra ho jAtI hai to satya vacaname pravRtti apane Apa hone lagatI hai| asatya bolaneke kAraNa do haiM 1 ajJAna ora 2 kapAya / inameM ajJAna mUlaka asatya AtmAkA ghAtaka nahIM kyoMki usame pariNAma malina nahIM rahate parantu. kapAya mRlaka asatya AtmAkA ghAtaka hai kyoMki usame pariNAma malina rahate haiM / jaba AtmAse krodhAdi kapAya nikla gaI tava, asatya bolaneme pravRtti nahIM ho sakatI / indriyoMke viSayoMse nivRtti ho gaI yahI saMyama hai yaha nivRtti tabhI ho sakatI hai jaba lobha kapAyakI nivRtti ho jAya tathA yaha pratyaya ho jAya ki AtmAme mukhakI utpatti vipayAbhimukhI pravRttise nahIM kintu tannivRttise hai| mAnasika vipayoMkI nivRtti ho jAnA-icchAoM para niyantraNa ho jAnA so tapa hai / java taka mana svAdhIna nahIM hogA taba taka usame icchAe~ uThA kareMgI aura icchAoMka rahate pariNAmoMme sthiratA svapnameM bhI nahIM A sakatI / jaba icchAeM ghaTa jAyeMgI taba usake phalasvarUpa tyAga svataH ho jaavegaa| bhojana karate karate jaba bhojana viSayaka icchA dUra ho jAtI hai tava bhojanake tyAga karaneme dera nahIM lagatI / kSudhita avasthAmeM yaha bhAva hotA thA ki pAtrase bhojana jaldI Ave aura sudhA viSayaka icchA dUra ho jAnepara bhAva hotA hai ki koI balAt pAtra meM bhojana na parosa de| tyAgake bAda Akiracanya dazAkA honA svAbhAvika hai / jaba purAtana parigrahakA tyAga kara diyA aura icchAke abhAvame nUtana parigraha aMgIkRta nahIM kiyA tava Akizcanya dazA svayameva honekI hai hii| aura jaba apane pAsa AtmAtirikta kisI padArthakA astitva nahIM rahA-usame mamatA Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA pariNAma nahIM rahA taba AtmAkA upayoga AtmAmeM hI lIna hogAyI brahmacarya hai isa prakAra yaha daza dharmokA krama hai / daza dharmokA yaha krama jIvanameM utara jAve to AtmAkA kalyANa ho jAve / vicAra kIjiye kSamA mArdava Adi dharma kisake haiM aura kahA~ haiM ? vicAra karanepara ye AtmA haiM aura AtmAme hI haiM parantu yaha jIva ajJAnavaza itastataH bhramaNa karatA phiratA hai| lAkhoMkA dhanI vyakti jisa prakAra apanI nidhiko bhUla dara-darakA bhikhArI ho bhramaNa karatA hai ThIka usI prakAra hama bhI apanI nidhiko bhUla usakI khojame itastataH bhramaNa kara rahe haiM / 206 parama dharmako pAya kara sevata viSaya kaSAya / jyoM gannA ko pAyakara nImahi U~Ta cabAya // jisa prakAra U~Ta gannA ko chor3akara nImako cabAtA hai usI prakAra saMsArake prANI parama dharmako chor3akara viSayakaSAyakA sevana - karate haiM / uname sukha mAnate haiM / mohodayase isa jIvakI dRSTi svonmukha na ho parakI ora ho rahI hai / parvake samaya pravacana hote haiM / vaktA apane kSAyopazamika jJAnake AdhAra para padArthakA nirUpaNa karatA hai / yahA~ vaktAse yadi kucha viruddha kathana bhI hotA hai to anya samajhadAra vyaktiko samatA bhAvase usakA sudhAra karanA cAhiye, kyoMki zAstra pravacana dharmakathA hai vijigISu kathA nahIM / dharmakathAkA sAra yaha hai ki daza AdamI ekatra baiThakara padArthakA nirNaya kara rahe haiM isameM kisIke jaya-parAjayakA bhAva nahIM hai / jahA~ yaha bhAva hai vahA~ vArtAlApa vipamatA A jAtI hai / yaha vipamatA pApakA kAraNa hai / vArtAlApa ke samaya vaktA yA zrotA kisIko yaha bhAva nahIM honA cAhiye ki hamArI pratiSThAme baTTA na laga jAve / samatA bhAvase 1 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rakSAbandhana aura paryApaNa 207 satya vAtako svIkAra karanA cAhiye aura samatA bhAvase hI asatya bAtakA nirAkaraNa karanA cAhiye / yahA~ bhAdrapada zukla 10 ke dina paNDitagaNoMmeM paraspara kucha vArtAlApakI viSamatA ho gaI / vipamatAkA kAraNa 'paramArthase hamArI pratiSThAme kucha baTTA na lage' yad bhAva thA / tattvase dekho to AtmA nirvikalpa haiM usame yazolipsA hI vyartha hai / 'yaza to nAmakarmakI prakRti hai / yazase kucha milatA julatA nahIM hai / jisa vaktAne zAstrapravacanameM yazakI lipsA rakkhI usakA 2 ghaMTe taka gannekI nazeM khIMcanA hI hAtha rahA, svAdhyAyake lAbhase vaha dUra rahA isI prakAra jisa zrotAne vakta kI parIkSAkA bhAva rakkhA yA apanI vAta jamAnekA abhiprAya rakkhA usane apanA samaya vyartha khoyA / vaktAkA bhAva to yaha honA cAhiye ki hama ajJAnI jIvoMko vItarAga jinendrakI sunAkara sumArga para lagAveM aura zrotAkA bhAva yaha honA cAhiye ki baktAke zrImukhase jinavANIke do zabda suna apane viSaya kapAyako dUra kareM / parva ke vAda Azvina kRSNA pratipadA kSamAvaraNIkA dina thA parantu jaisA usakA svarUpa hai vaisA huA nahIM / kevala prabhAvanA hokara samApti ho gaI / paramArthase antarasameM zAntibhAva kI prApti ho jAnA yahI kSamA hai so isa ora to logoM kI dRSTi hai nahIM kevala UparI bhAvase kSamA mA~gate haiM. eka dUsare ke gale lagate haiM / isase kyA honevAlA hai ? aura khAsa kara jisase burAI hotI hai usake pAsa bhI nahIM jAte usase volate bhI nahIM, isake viparIta jisase burAI nahIM usake pAsa jAte haiM. usake gale lagate haiM, use kSamAvaNI patra likhate haiM aadi| yaha sava kyA kSamAvaraNI utsavakA prANazUnya nahIM hai ? Azvina kRSNa 4 saM0 2007 ko mere janmadinakA utsava Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 merI jIvana gAthA ' thA / paM0 rAjendrakumArajI, paM0 nemicandrajI jyotiSAcArya, paM0 candramaulijI, paM0 paJcaratnajI. kavi candrasenajI, paM0 khuzAlacandrajI tathA rAjakRSNajI Adi bAhara se Aye / jayantI utsavoMmeM jo hotA hai vahI huA. sabane prazaMsAmeM cAra zabda kahe aura hamane nIcI garadanakara unhe sunA / dUsare dina ratanalAlajI mAdepuriyA, mahAvIraprasAdajI ThekedAra dillI tathA phIrojAbAdase chadAmIlAlajI bhI Aye / chadAmIlAlajIne Agraha kiyA ki Apa phIrojAbAda AveM / hama kucha karanA cAhate haiM aura acchA kArya kareMge / hama vahA~ eka sundara mandira aura eka udyoga vidyAlaya kholanA cAhate haiM / paM0 rAjendrakumArajI tathA khuzAla candrajIne bhI isa para jora DAlA tathA yaha Agraha kiyA ki varNI abhinandana granthake samarpaNakA samAroha yahA~ na ho kara phirojAbAda meM hI ho| maiMne kahA ki abhinandana grantha samarpaNakI bAta maiM nahIM jAnatA para Apa logoMkA yadi kucha kAma karanekA bhAva hai aura mere vahA~ pahu~caneme vaha phalIbhUta hotA hai to dIpAvalI bAda maiM calU~gA / merA uttara suna u haiM prasannatA huI / saba loga apane apane ghara gaye aura paryUSaNa parva sambandhI cahala-pahala bhI jayantI utsava ke sAtha samApta huI / manameM vyagratAkA abhAva huA tathA nimnAGkita bhAvanA prakaTa huI cAhata jo mana zAnti sukha tajahu kalpanA, nAla | vyartha bharamake bhUtameM kyoM hote vehAla yaha jagakI mAyA vikaTa jo na tajoge mitra / to cahu~gatike bIcameM pAvoge dukha citra // 2 // ' Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iTAvAse prasthAna Azvina kRSNA = saM0 207 ko rAjakoTase DAkTara aura mohana bhAI Aye / tattvacarcAkA acchA Ananda rahA / nimitta upAdAna kI carcA huI / yadyapi isa carcA meM vizeSa Ananda nahIM parantu phira bhI loga yahI karate hai / 'AtmAkA kalyANa ho' yaha mukhya prayojana hai / vaha upAdAnakI pradhAnatAse ho yA nimittakI pradhAnatAse ho para ho yahI mukhya uddezya hai / merI samajha ke anusAra to kAryakI siddhimeM na kevala upAdAna kucha kara sakatA hai aura na kevala nimitta | jaba donoMkI anukUlatA ho tabhI kAryakI siddhi ho sakatI hai| kumbhakArake vyApArase nirapekSa kevala mRttikAse ghaTakI utpatti nahIM ho sakatI aura mRttikAse nirapekSa kevala kumbhakArake vyApAra se ghaTakI racanA nahIM ho sakatI / donoM sApekSa raha kara hI kArya utpanna kara sakate haiM / - Azvina kRSNa 14 saM0 2007 ko phirojAbAdase paM0 mANikacandrajI nyAyAcArya Aye / prAtaH kAla 83 se 63 taka unakA pravacana huA | ApakI kathanazailI acchI hai, ucca koTike vidvAn haiM, Apane zlokavArtikake Upara bhASA TIka likhI hai / jisakA prathama bhAga mudrita huA hai / usako hamane dekhA, vyAkhyA samIcIna pratIta huI / Apake dvArA yaha abhUtapUrva kArya ho gayA hai / kArtika zuklA 6 saM0 2007 ke dina jabalapura se bahuta se mAnava aaye| sabane Agraha kiyA ki jabalapura caliye / maiM saMkoca vaza kucha nizcita uttara nahIM de sakA kintu manameM yaha bAta AI ki vahA~ jAnese janatAkA upakAra bahuMta ho sakatA hai ataH jAnA 14. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 merI jIvana gAthA acchA hai| usa dezameM jAnese dAna acchA hogA tathA saMsthAe~ sthira ho jaaveNgii| pratidina prAtaHkAla mandirame zAstrapravacana, madhyAnhameM svakIya sthAna para svAdhyAya aura rAtriko mandirame pravacana yahI krama yahA~ para jaba taka rahA calatA rhaa| caturmAsakI samAptike bAda mArgazIrSa kRSNa paJcamIko iTavAse bhiNDake liye prasthAna kara diyaa| jAte samaya aneka strI-puruSa Aye / 10-11 mAha yahA~ rahanase logoMke hRdayame mere prati AtmIya bhAva utpanna hogayA thA isalie jAte samaya logoMko bahuta duHkha huaa| maiMne kahA ki yaha sneha hI saMsAra vandhanakA kAraNa hai| yadi Apa logoMne itane samaya taka 'jainadharmakA kucha sAra grahaNa kiyA hai to usake anusAra prathama to kisI para padArthameM iSTa aniSTakI bhAvanA hI nahIM honA cAhiye aura yadi kAraNa vaza kisImeM iSTa aniSTa bhAvanA ho bhI gaI hai to usake viyoga tathA saMyogameM harSa viSAdakA anubhava nahIM karanA caahie| isa viSama saMsArameM anAdise yaha jIva para padArthameM nijatvakI kalpanA karatA hai| jisameM nijatva mAnatA hai use apanAnekI ceSTA karatA hai, usako kisI prakAra vAdhA na pahuMce aisA prayatna saMtata karatA hai| yadi koI usake pratikUla huA to usase pRthak honekI ceSTA karatA hai| vandhana hI duHkhakA mUla hai, bandhana sneha-mohamUlaka / hai aura mohapara padArthoMko apanA mAnanA etanmUlaka hai| isa saMsAra aTavImeM ananta kAla bhramaNa karate karate Aja yaha alabdha manuSya paryAyakA lAbha huA hai| athavA yaha kathanamAtra hai. kyoMki ananta vAra manuSya paryAya pAyA hai| paryAya hI nahIM pAyA anantavAra dravyamuni hokara anantavAra veyaka taka gayA jahA~ 31 sAgarakI Ayu pAI, tattva vicArameM samaya gayA kintu svAtmajJAnase vaJcita rhaa| ava avasara acchA hai yadi Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iTAvAse prasthAna antarase parizrama kiyA jAve to anAyAsa bheda-jJAnakA lAbha ho saktA hai / bhedajJAna vaha vastu hai jisake hote hI yaha AtmA ananta saMsArake bandhako cheda sakatA hai / bhedajJAnake abhAvame jo hamArI dazA ho rahI hai vaha hamako vidita hai| usake binA hI hama parako apanA mAnate haiM aura nirantara yahI prayAsa karate haiM ki vaha padArtha hamAre anukUla rahe / padArtha 2 tarahake haiM eka cetana aura dUsare acetana / acetana padArtha to jar3a haiM uname na to rAga hai aura na dveSa hai / vaha na kisIkA bhalA karate haiM aura na kisIkA burA karate haiN| hama svayaM apanI rucike anukUla unheM kAlpanika burA bhalA mAna lete haiN| isameM kAraNa hamArI ruci bhinnatA hai / yadyapi yaha nirvivAda hai ki sarva padArtha apane apane pariNamanase pariNata hote rahate haiN| koI kartA pariNamana karAnevAlA nahIM parantu to bhI hamArI aisI dhAraNA bana gaI hai ki amuka nimitta na hotA to yaha na hotA, kyoMki lokame jo kArya dekhe jAte hai ve saveM hI upAdAna aura nimittase hI Atma-lAma karate haiN| Apa logoMkA hita ApakI zrAtmA para nirbhara hai parantu Apa logoMne mujhe usakA nimitta mAna rakkhA hai isalie mere viyogame Apako duHkhakA anubhava ho rahA hai| jo saMsAra samudrase hai taranekI cAha / medazAna naukA caDho parakI chor3o hAha / / iTAvAse 13 mIla cala kara naliyAjI milii| vahA~ taka bahuta logoMkA samudAya rahA / naliyAjImeM do choTe choTe mandira haiM. darzana kiye / eka mandirameM prAcIna prativimba hai, bahuta manojJa hai kintu hAtha khaNDita hai| eka samaya aisA thA jaba yavanoMke dvArA aneka mandira dhvasta kiye gaye / yavana dharmAnuyAyI mUrtitattvako nahIM Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 merI jIvana gAthA samajhate / mUrtipUjA unhe pasanda nhiiN| na kareM para saMsArakI mUtiyoM aura mandiroMko dhvasta karaneme kauna sA dharma hai ? buddhimeM nahIM aataa| phirojAbAdakI aura zrI kSullaka valadevasAdajI jinakA dUsarA nAma saMbhavasAgara thA tathA kSullaka manoharalAlajI iTAvAse hI sAtha ho gaye the| bhiNDame pahu~cane para vahA~ janatAne saMghakA acchA svagata kiyaa| zrI neminAtha svAmIke mandirameM zrIyuta kSullaka manoharalAlajIkA pravacana huaa| Apane ati sarala zabdoMme, AtmAmeM jo rAgAdika hote haiM unakA vivecana kiyaa| isI prakaraNameM Apane yaha bhI kahA ki kAryakI utpatti sAmagrIse hotI hai| sAmagrIme eka upAdAna aura itara sahakArI kAraNa hote haiM jo svayaM kAryarUpa pariName vaha to upAdAna hai aura jo sahAyaka ho para tadrapa pariNamana nahIM karatA vaha sahakArI hotA hai / sahakArI aneka hote haiN| jaise kunmatI utpattime miTTI upAdAna aura kumbhakArAdi sahakArI hote haiM / ina sahakAriyoMme cetana bhI hote hai aura acetana bhii| sahakArI kAraNa cAhe cetana ho cAhaM acetana, balAtkArase kAryako utpanna nahIM karate kintu unakI sahakAritA ati Avazyaka hai| pravacana muna jAnatA bahuta prasanna huii| eka dina zrAdinAtha svAmIke mandiranaM bhI pravacana huaa| pichale samaya jaba yahA~ Aye the taba pATasAlA cAlU karanekA prayatna kucha logoMne kiyA thA parantu parasparake baimanasvase yA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phirojAbAdakI ora 213 prayatna saphala nahIM ho sakA thaa| aba mArgazIrSa zuklA 6 saM0 2007 ko pAThazAlAkA udghATana zrI paM0 jhammanalAlajIne maGgalASTaka pUrvaka sAnanda kraayaa| Aja zrI rAjakRSNajI, paM0 rAjendrakumArajI tathA zrI chadAmIlAlajI Aye / sabakA uddezya phirojAbAdameM hIraka jayantI mahotsava tathA 'vaNI abhinandana grantha samArohakI svIkRti prApta karanA thaa| rAjakRSNa hRdayase bAta karate haiN| paNDita rAjendrakumArajI catura vyakti haiM / samAjakA hita cAhate haiM tathA kArya bhI usIke anurUpa karate haiM kintu antaraGga unakA gambhIra hai| usakA nizcaya karanA pratyeka vyaktikA kArya nhiiN| kucha ho, jo vaha kArya karate haiM samAjake hitakI dRSTise karate haiN| mArgazIrSa zukla 11 ko paM0 pannAlAlajI sAhityAcArya sAgaravAle aaye| yaha nizcaya huA ki abhinandana granthakA samAroha phIrojAbAdameM ho| hamane yaha nizcaya kara liyA ki phirojAbAdameM utsava honeke bAda sAgara jaaveNge| Aja hI hama loga bhiNDa chor3akara phUpha A gaye / yaha sthAna bhiNDase 7 mIla hai| dUsare dina phUphase cala kara cambala aaye| yahA~ eka prAcIna mandira hai / 3 baje cambala pAra hue| 3 phAga pAnImeM calanA par3A tadanantara 3 mIla cala kara udImeM A gye| skUlameM rAtriko Thahara gye| prAtaHkAla sAmAyikakA udyama kiyaa| itanemeM zrI kSullaka manoharajIne kahA hama khurjA jaaveNge| maiMne kahA ThIka hai| manameM vicAra AyA ki maiM saMghakA ADambara kara logoMke saMyoga viyogake samaya vyartha hI harSa viSAdakA pAtra banatA hU~ ataH jitane jaldI bana sake yaha saMghakA ADambara chor3a denA cAhiye / parakA samAgama sukhada nahIM kyoMki parake samAgamameM aneka vikalpa hote haiM / vikalpa hI AkulatAke janaka haiM / AtmAme jJAna hai usake dvArA vaha usa vikalpake aneka artha svarucike Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA anukUla lagAtA hai aura kucha yathArtha bhI lagAtA hai tathA unako rakhanekI ceSTA karatA hai| samAgamameM aniSTa-iSTa kalpanA mata karo / iSTAniSTa kalpanA antarahase hotI hai ataH yadi samAgamako nahIM cAhate ho to antaraGga kalpanA tyAga do| parako iSTa aniSTa mAnane kI bAta chodd'o| doSa ApameM dekho tabhI sumArga milegaa| pauSa kRSNa 8 saM0 2007 somavArako IsavIya navIna varSakA prArambha huaa| Aja dainaMdinIke prathama pRSTha para likhA ki 'yadi kazcit AtmA saMsArasamudrAddhartumicchati tadAsmin yAvantaH padArthAH santi taiH saha saMsargoM na kArya' arthAt yadi kArya AtmA saMsAra sasudrase uddhAra pAnekI icchA karatA hai to isameM jitane padArtha haiM unake sAtha saMparka nahIM karanA caahiye| manameM vicAra AyA ki isa varSameM yadi zAntikI abhilASA hai to ina niyamoMkA pAlana karo prAtaHkAla 33 baje uTho aura 13 ghaMTA svAdhyAyame bitaao| tadanantara sAmAyika karo / svAdhyAyame pustakoMkI maryAdA rakkhosamayasAra, pravacanasAra, pazcAstikAya, niyamasAra aura puruSArthasiddhayupAya""ina pustakoMko NamokAra mantra bnaao| rAtrima ghaMTA colo, zAstrazravaNa kro| prAta:kAla svAdhyAyake samaya kisI se mata bolo| yadi bolo to jisakA svAdhyAya kara rahe ho usI para bolo| bhojanakI prakriyAko sarala bnaao| bhRtyakA abhyAsa chor3o AtmIya kAryakA bhAra parake Upara mata ddaalo| tyAgakA artha yaha nahIM jo anya samAjako bhArabhUta bno| sUtrameM svAmIne 'parasparopagraho jIvAnAm' likhA hai tadanukUla pravRtti kro| samAja bhojanAdi dvArA tumhArA upakAra karatI hai to tumako bhI ucita ha ki yathAyogya jJAnAdi dAna dvArA usakA upakAra kro| yAda Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phirojAbAdakI ra 215 tuma tyAgI na hote to nirvAhake artha kucha vyApArAdi karate, usameM tumhArA kAla jAtA ataH jo tumhArA bhojanAdi dvArA upakAra kare usakA jJAnAdi upakAra kara usase uRNa honA cAhiye / 12 eka bAra yahA~ carcA uThI ki yaha jIva acche bure saMskAra pUrva janma lAtA hai / merA kahanA thA ki saba saMskAra pUrva janmase nahIM lAtA, bahutase saMskAra vartamAna saMparka se bhI utpanna hote haiM / utpattike samaya manuSya nagna hI hotA hai aura maraNa ke samaya bhI nagna rahatA hai / manuSya jisa dezameM paidA hotA hai usI dezakI bhASAko jAnatA hai tathA jisake yahA~ janma letA hai usIko AcAra usa bAlakakA cAra ho jAtA hai / 'janmAntara se na to bhASA lAtA hai aura na 'AcArAdi kriyAeM | kintu jisa kulameM jo janma letA hai usIke anukUla usakA AcaraNa ho jAtA hai ataH sarvathA janmAntara saMskAra hI vartamAna zrAcArakA kAraNa hai yaha niyama nahIM | vartamAna meM bhI kAraNakUTake milane se jIvoMke saMskAra uttama ho jAte haiM / anyakI kathA chor3o pazuoM ke bhI manuSya ke sahavAsase nAnA prakArakI ceSTAe~ dekhI jAtI haiM aura una bAlakoMme, jo aise phuloMmeM utpanna hue jahA~ jJAnAdike kisI prakArake sAdhana na the, uttama manuSyoMke sahavAsa se acche saMskAra dekhe gaye / ve uttama vidvAn aura sadAcArI dekhe gaye / vartamAna meM jo DA ambeDakara hai vaha vidhAnasabhAkA sadasya hai / vaha jisa kulameM utpanna huA yadyapi usameM yaha saba sAdhana na the to bhI anya uttama saMparka milaneke kAraNa usakI pratibhA camaka uThI / yahA~ke jo bAlaka vilAyata meM adhyayana karane jAte haiM unake AcaraNa prAyaH jisa dezake zikSakoM ke sahavAsameM rahate haiM vahIM ho jAte haiN| isase siddha hotA hai ki jIvake kitane hI saMskAra pUrva janmase Ate haiM to kitane hI isa janma ke vAtAvaraNa se utpanna hote haiM / Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 merI jIvana gAthA ., pauSa- kRSNa 11 -saM0 2007 ke dina indauravAle yAtrI aaye| Atma-kalyANakI lAlasAse AdamI yatra tatra bhramaNa karate haiN| jaise garmIkI RtumeM pipAsAtura hariNa do ghUTa pAnIse lie idhara-udhara daur3atA hai usI prakAra jagatke mAnava bhI dharmakI lAlasAse jahA~ tahA~ daur3a rahe haiN| koI tIrthakSetra jAtA hai to koI kisI muni kSullaka Adi uttama puruSoMkI saMgatimeM jAtA hai| isase yaha siddha hotA hai ki dharma padArtha itanA vyApaka hai ki pratyeka vyakti ise AtmIya mAnatA hai| jitane mata saMsArameM pracalita haiM dharma hI unakA prANa hai / isake vinA koI bhI mata jIvita nahIM raha sktaa| jisa prakAra manuSyameM indriyAdi prANa haiM usI prakAra matamatAntaroMmeM dharmaprANa hai| kintu usakI yathArthatAke binA Aja jagat aneka saMkaToMkA pAtra bana rahA hai| isakA mUla kAraNa dharmake svarUpako na samajhakara uThanevAlI nAnA prakArakI kalpanAe~ haiN| koI to pRthivI vizeSake sparzameM dharma mAnate haiM arthAt vizeSa sthAna ( tIrthakSetra) kA sparza karanese AtmA pavitra ho jAtI hai to koI pAnIke sparzako hI dharmakA sAdhana mAnate haiM arthAt amuka nadI yA taDAga Adike jalakA sparza karate-usameM snAna karanese dharma mAnate haiM aura koI agniko hI dharmakA sAdhana samajha usakI pUjA karate haiM / parantu yathArthameM dharma AtmAkI nirmala pariNati hai| nirmalatA kapAyake abhAva me AtI hai aura kaSAyakA abhAva svaparake vAstavika svarUpako samajha lenese hotA hai ataH straparake yathArtha svarUpako samajho / yathArtha svarUpake sAmane AtmAko chor3a pudgala yA usake nimittase utpanna vikArako AtmA na mAno aura jJAna-darzanAdi anantaguNoMkA puJja jo AtmA hai use pRthivI AdikA vikAra mata jaano| caraNAnuyogake siddhAnta aTala haiN| unakA tAtparya yahI hai Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phirojAbAdakI ora ki para padArthoMse mamatA httaao| hama loga para padArthoMkA tyAga kara prasanna ho jAte haiM aura manameM socate haiM ki hamane bahuta uttama kArya kiyaa| yahA~ paramArthase vicAra karo ki jo padArtha hamane tyAge ve kyA hamAre the ? Apa yahI kaheMge ki hamase bhinna the taba Apa jo unako AtmIya samajha rahe the yahI mahatI ajJAnatA thI / yAvat Apako bhedajJAna na thA unhe nija mAna rahe the / yahI ananta saMsArake bandhanakA bhAva thaa| bhedajJAna honese ApakI ajJAnatA calI gii| phira yadi Apa usa padArthako dAnakara phala cAhate haiM to dUsareko ajJAna vanAnekA hI prayAsa hai aura tuma svayaM AtmIya bhedajJAnako miTAnekA prayAsa kara rahe ho| yaha jo dAnakI paddhati he vaha alpajJAniyoM ke liye hai / bhedajJAnavAle to isase taTastha rahate haiM ataH dAna lene denekA vyavahAra chodd'o| vastu para vicAra kro| AtmA jJAtA dRSTA svayameva hai| usameM vikAra na Ane do / vikArakA artha yaha ki jJAnadarzanakA kArya jAnanA dekhanA hai use moha rAga dveSase kalaGkita mata kro| isIkA nAma mokSa hai, jahA~ rAga dveSa moha hai vahIM saMsAra hai, jahA~ saMsAra hai vahIM bandhana hai aura jahA~ bandhana hai vahIM parAdhInatA hai| ___ pauSa kRSNa 13 saM0 2007 ko yahA~ mallisAgara jI digambara muni aaye| Apake AnekA samAcAra zravaNa kara bahuMta zrAvaka zrAvikAeM Apake leneko gaye / 113 vaje ApakA zubhAgamana huA, Apane mandirame darzana kiye| hama loga nitya niyamake anusAra sAmAyika karaneke liye baiTha gye| sAmAyikake bAda Aye muni mahArAja bhI sAmAyikake anantara bAhara takhtapara upadeza dene lge| logoMne caryAke lie prArthanA kii| phira kyA thA ? Apa kahane lage ki kisake yahA~ bhojana kreN| kisIke zUdra jalakA tyAga hai ? dassoMke yahA~ bhojana to nahIM karate ? paraspara jAtiyoMmeM vivAha to Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 merI jIvana gAthA nahIM karate ? yaha suna bhiNDakA eka jainI bolA- mere zUdra jalakA tyAga hai / kisake samakSa liyA ? mahArAjane kahA / zrI 108 sUryasAgarajI mahArAjake pAsa niyama liyA thA usane kahA / munirAja bole- are vaha to uttarakA muni hai, pratimAko sparzakara niyama le / vaha mandirame gayA aura pratimA sparza karake AyA, Apane yaha kArya karAyA / phira nIce AyA, mahArAja par3agAe gaye / zrahAra denevAlI aurata mukhase yaha nahIM nikalA ki dassoMke ghara bhojana nahIM karU~gI / itane para mahArAja bhojana chor3akara cale gaye / aura sTezanapara sAyake manuSyoMke yahA~ bhojana kiyaa| grAma grAmame candA hotA hai / yahA~ se bhI (0) kA candA ho gyaa| sAthame moTara hai| hara jagaha candA hotA hai / yaha dRzya dekha mujhe lagA ki paJcama kAlakA camatkAra hai / ava yahI dharma raha gayA hai / I paupa zuklA 2 saM0 2007 ko sahAranapurase zrI ratanalAlajI Aye | Apa yogya vyakti haiN| Apako karaNAnuyogakA acchA abhyAsa hai| sUkSmase sUkSma padArthakA Apa sarala rItise jJAna karA dete haiM / Apane mukhtyArI chor3a dI hai tathA yuvAvasthAmeM brahmacarya le rakkhA / ApakA svabhAva sarala hai aura saralatA ke sAtha zrAgamAnukUla pravRttipara ApakI dRSTi rahatI haiN| Apake samAgama se harSa huA / hama nirantara isa prakArakI ceSTA karate rahate haiM ki rAgakI sattApara vijaya prApta kara leve parantu zrAja taka hama usapara vijaya prApta na kara ske| isakA mUla kAraNaM yaha dhyAnameM AtA hai ki hamane abhI taka para me nijatva kalpanAko nahIM tyAgA hai| abhI taka hama parame apanI pratiSTA aura apratiSThA mAna rahe haiN| jahA~ kisI vyaktine phula prazaMsA sUcaka zabdoM kA prayoga kiyA vahA~ hama eka dama prasanna ho jAte hai aura nindA ke zabdoM kA prayoga kiyA ki eka dama prasanna ho jAte haiN| isakA mukhya hetu hamane yahI samaya hai ki para hamArA bhalA Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phirojAbAdakI ra 216 burA kara sakate haiM / saMsArame adhikAMza manuSya Izvara ko hI kartAdhartA mAnate haiM, svatantra hama kucha nahIM kara sakate parantu isapara bhI pUrNa amala nahIM / yadi koI kAma acchA vana gayA to apaneko kartA mAna liyA / yadi nahIM banA to bhagavAnko yahI karanA thA " yaha kaha sava dopa bhagavAn ke zira mar3ha diyaa| kucha sthira vicAra nahIM | yadi isa piNDase chUTe to zubhAzubha pariNAmoMse upArjita karmakA prabhAva hai| hama kyA kara sakate haiM ? aisA hI to honA thA aisA vizvAsa anekoMkA hai | yadi una bhale mAnavoMse pUchiye ki vaha karma kahA~se zrAye ? to isakA yahI uttara hai ki vaha prAktana karmakA phala hai / isa prakAra yaha saMsArakI praNAlI varAvara cala rahI hai aura calI jAvegI / mokSakA honA ati kaThina hai / maiM to apane viSayame sadA yahI anubhava karatA rahatA hU~ ki - sattara chahake yogamaM gayA na manakA maila / khA~r3a bhare musa khAta hai cina vivekake baila || sarva padArtha apanI apanI sattA liye pariNamanazIla haiN| koI padArtha kisIke sAtha tAdAtmya nahIM rakhatA / jisa padArtha meM jo guNa va paryAyeM haiM unhIMke sAtha unakA tAdAtmya hai | cAhe vaha cetana ho cAhe cetana ho / cetana padArthakA tAdAtmya cetanaguNa paryAyake sAtha hai yaha nirNIta hai kintu anAdi kAlase mohakA sambandha AtmA ke sAtha ho rahA hai / moha pudgala dravyakA pariNamana hai kintu jaba usakA vipAka kAla AtA hai taba yaha AtmA rAgAdi rUpa pariNamana karatA hai / AtmAmeM cetanA guNa hai usakA jJAnadarzana rUpa pariNamana hai / jJAnaguNakA kAma jAnanA hai / jaise darpaNa meM svacchatA hai / usameM agnikA prativimba par3atA hai kintu vahnimeM jo uSNatA aura jvAlA hai vaha darpaName nahIM hai / evaM jJAnaguNa svaccha hai, Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 merI jIvana gAthA usameM mohake udayameM rAgAdika hote haiM / ve yadyapi AtmAko upAdAna zaktise hI hue haiM tathApi mohajanya honese naimittika haiM / yaha jIva unheM svabhAva mAna letA haiM, yahI isakI bhUla hai / yahI bhUla ananta saMsArakA kAraNa hai / jinheM ananta saMsArase pAra honA ho ve isa bhUlako tyAgeM / saMsArako nija mata banAo aura na nijako saMsAra bnaao| na tuma kisIke ho aura na koI tumhArA hai kintu mohake Avegame tumhe kucha sUjhatA nahIM / yaha vicAra nirantara mere manameM ghUmatA rahatA haiM / 1 seTha sudarzanalAlajIkA atyanta zrAgrahakA thA isaliye, pauSa zuklA 14 ko jasavantanagara A gaye / yahA~ zrI tArAcandrajI rapariyA, vainAr3A maTarUmalajI tathA zrI khyAlIrAmajI AgarA Aye the / saurIpura ke liye 550) kA candA ho gayA / saurIpurameM zvetAmbaroM tathA digambaroMke bIca kucha saMgharSa hai| saMgharSakI jar3a parigraha haiM / yadyapi zvetAmbara samAjame vartamAna sAdhusamAgama puSkala hai aura ve loga paThana-pAThaname apanA samaya lagAte haiN| kaI viziSTa vidvAn bhI haiM kintu na jAne digambara samAjase itanA vaimanasya kyoM rakhate haiM / dharma vaha bhI apanA jaina mAnate haiM aura yaha bhI mAnate haiM ki samyagdarzana samyagjJAna tathA samyakcAritra hI mokA mArga hai | cAritrakA lakSaNa bhI rAgadvepakI nivRtti mAnate haiM / vastra rakhakara bhI yahI artha karate haiM ki isa parigrahameM hamako mUrchA nhiiN| taba samajhameM nahIM AtA ki digambara mudrAse itanI ghRNA kyoM karate haiM ? mUrtiko saparigraha banAne meM koI prayatna zeSa nahIM rakhate tathA kahate haiM ki yaha vItarAgadevakI mUrti hai / yaha sava paJcama kAlakA mahattva hai / kalyANakA patha to kevala AtmAmeM hai / jahA~ anyakI aNumAtra bhI mUrcchA hai vahA~ zreyomArga nahIM / bandhAvasthA hI saMsArakI jananI hai, anyakI kathA chor3o paramAtmAme Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phirojAbAdakI ra 22 anurAga bhI paramAtmapadakA ghAtaka hai taba vastrame mUrcchA rakhakara apaneko vItarAgI mAnanA kyA zobhA detA hai / anAdi kAlase isI mUchane AtmAko saMsArakA pAtra banA rakkhA hai / AtmAkI pariNati do prakArakI hai -1 vikRti aura 2 avikRti / vikRti pariNati hI saMsAra hai / vikRti pariNatime hI yaha AtmA parako nija mAnatA hai / aura vikRti pariNati ke abhAva me parako para aura Apako Apa mAnane lagatA hai / isIko svasamayakahatA hai / jisa samaya AtmA parase bhinna AtmAko mAnatA hai usI samaya darzana jJAnamaya jo AtmA usako chor3a kara para padArthoMmeM nijatvakA abhiprAya calA jAtA hai - naSTa ho jAtA hai kintu cAritra mohake sadbhAvameM abhI uname rAgAdikA saMskAra nahIM. jAtA / itanA Avazya hai ki una rAgAdi bhAvokA kartRtva nahIM rahatA / yahI hI amRtacandra sUri ne kahA hai kartRtvaM na svabhAvo'syacito vedayitRtvavat / zrajJAnAdeva kartAyaM tadabhAvAdakAraka // arthAt AtmAkA svabhAva kartApanA nahIM hai / jaise bhoktRtva nahIM hai / ajJAnase AtmA kartA banatA hai aura ajJAnake abhAvameM nahIM / ' cetanA AtmAkA nija guNa hai usakA pariNamana zuddha aura azuddha ke bhedase do taraha kA hotA hai / azuddha avasthAmeM yaha AtmA para padArthakA kartA aura bhoktA banatA hai aura ajJAnake abhAva meM apane, jJAnakA hI kartA hotA hai / taduktam 1 'jJAnAdanyatredaM mameti cetanA zrajJAnacetanA / sA dvividhA karmacetanA karmaphalacetanA ca / ' arthAt jJAnase atiriktakA karttA Apako mAnanA yaha karma Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 - merI jIvana gAthA cetanA hai aura jJAnase atiriktakA bhoktA apaneko mAnanA yahI karmaphalacetanA hai| aisA siddhAnta hai ki yaH pariNamati sa kartA yaH pariNamo bhavettu tatkarma / yA pariNati kriyA sA trayamapi bhinnaM na vastutayA // isakA tAtparya yaha hai ki zrAtmA jo pariNAma svatantra karatA hai vaha pariNAma to karma hai aura AtmA usakA kartA hai tathA jo pariNati hotI hai vahI kriyA hai| ye tInoM paraspara bhinna nhiiN| jinhoMne AtmatattvakI ora dRSTi dI unhoMne para saMyogase honevAle bhAvoMko nahIM apnaayaa| yahI bUTI saMsAra rogako naSTa karanevAlI hai / bandhAvasthA do padArthoMke saMyogase hotI hai / isa avasthAmeM honevAlA bhAva saMyogaja hai| ve padArtha cAhe pudgala ho cAhe jIva aura pudgala ho / jahA~ sajAtIya 2 pudgala hote haiM vahA~para eka tarahakA bhI pariNAma hotA hai aura mizna bhI hotA hai / jaise dAla aura cAMvalake saMyogase khicar3I hotI hai| usakA svAda na cAMvalakA hai aura na dAlakA / evaM haldI cUnAme donoMkA eka tRtIya raMga ho jAtA hai / yadyapi cUnA haldI pRthaka pRthaka haiM parantu lAla raMga donoMkA hai| jisa padArthameM cAhe vaha cetana ho cAhe acetana, jo guNa aura paryAya rahate haiM ve guNa aura paryAya usImeM tanyaya ho ke rahate haiN| itanA antara hai ki guNa anvayI rUpase nirantara dravyake sAtha tAdAtmya rakhatA hai aura paryAya kramavartI honeke kAraNa vyatireka rUpase dravyake sAtha tAdalya rakhatA hai| svAmI kundakunda mahArAjane kahA hai 'pariNamadi jeNa davvaM tatkAlaM tammayaM ti paeNattam / ' jaise AtmAme cetanA guNa hai aura mati zrutAdi usakI payAya haiM so cetanA to anvayI rUpa hai aura paryAyeM kramavatI haiN| paryAya Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phirojAbAdakI ora 223 kSaNabhaMgura haiM aura guNa nitya haiN| yadi paryAyoMse bhinna guNa na mAnA jAve to eka paryAyakA bhaMga honepara jo dUsarI paryAya dekhI jAtI hai vaha binA upAdAnake kahA~se utpanna hotI ? ataH mAnanA par3egA ki paryAyakA AdhAra koI hai / jo AdhAra hai usIkA nAma to guNa hai aura usakA jo vikAra hai vahI paryAya hai| jaise Amra ArambhameM harita hotA hai / kAla pAkara vahI pIta ho jAtA hai| isase yaha siddhAnta nirgata huA ki AmrakA rUpa harita avasthAse pIta avasthAme parivartita huA isIkA nAma utpAda aura vyaya hai| sAmAnya rUpa guNa dhrauvyarUpa hai hii| isa taraha viveka pUrvaka vikRti pariNatiko dUra karanekA prayatna karanA cAhiye / Aja loga dharma dharma cillAte haiM para dharmake nikaTa nahIM pahuMca pAte / vaha to usake DhA~cemeM hI dharma buddhi kara pratArita ho rahe haiN| paramArthase dharma vaha vastu hai jo AtmAko saMsAra bandhanase mukta kara detA hai| usake vAdhaka pApa aura puNya haiN| sabase mahAn pApa mithyAtva hai| isake udaya meM jIva Apako nahIM jaantaa| para padArthoM meM AtmIyatAkI kalpanA karatA hai| kalpanA hI nahIM usake svatvame apanA svatva mAnatA hai| zarIra pudgala paramANu puJjakA eka putalA hai| mithyAtvake udayameM yaha jIva use hI AtmA mAna baiThatA hai aura aharniza usakI sevAmeM vyagra rahatA hai| yadi koI kahe bhAI / zarIra to anitya hai isake atha itane vyagra kyoM hote ho? kucha paralokakI bhI cintA kro| tatkAla uttara milatA hai ki na to zarIrAtirikta koI AtmA hai aura na paraloka hai| yaha to logoMkI vaJcanA karaneke artha eka jAla paNDita mahodayoM tathA RSigaNoMne banA rakkhA hai ! kahA hai yAvajIvaM sukhaM jIvet RNaM kRtvA ghRtaM pivet / bhasmIbhUtasya dehasya punarAgamanaM kutH|| Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA na janmana prADa na ca paJcatAyAH paro vibhinne'vayave na cAntaH / vizanna niryana ca dRzyate'smAdbhino na dehAdiha kazcidAtmA || 224 cArvAkakA siddhAnta hai ki pRthivI jalAdikA samudAya hI eka AtmA hai / jaise gehU~ Adi sar3akara mAdaka zakti utpanna kara dete haiM aise hI pRthivyAdi tatra cetana zakti utpanna kara dete haiM / zarIrase atirikta jIva padArtha na to janmase pahale aura na maraNake pazcAt kisI ne dekhA hai phira usake pIche kyoM par3A jAya ? yahA~se cala kara simarA tathA sirasAgaMjame khAsa mukAma kara mAgha zukla 4 saM0 2007 ko phirojAbAda pahu~ca gye| yahA~ para zrI AcArya sUryasAgarajI mahArAjakA darzana huaa| Apa bahuta hI zAnta tathA upadeSTA haiM / Apake pravacanase hamako pUrNa zAnti huI / ApakA kahanA hai parase sambandha tyAgo, parase sambandha rakhanA hI saMsAra kI jar3a hai / jahA~ parase sambandha kiyA vahA~ moha huA aura mohake hote hI usameM nijatva kI kalpanA ho jAtI hai| Apake upadezakA AtmA para atyanta prabhAva par3A kintu zmazAna vairAgyavat hI dazA rhii| vahIM para mahArAjase moha karane lage / kevala vacana kI kuzalatA aura kAyakI kriyAse mahArAjako yaha pratyaya karA diyA ki hamane Apake upadeza para amala kiyaa| dekhanevAle darzaka bhI hamArI kriyAko dekha kara prasanna hue - ziSya ho to aisA ho / parantu yaha saba nATakakA dRzya thA - antaraGgame kucha bhI na thA / kalyANakA mArga yaha nahIM aisI ceSTA kevala svAtmavaJcanAme hI pariNata ho jAtI haiM / Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phirojAbAdameM vividha samAroha zrI chadAmIlAlajIne phirojAbAdame vahata bhArI utsavakA Ayojana kiyA thaa| isa prAntakA yaha vartamAna kAlIna utsava sabase nirAlA thA / kyA tyAgI, kyA vratI, kyA vidvAn , kyA seTha, kyA rAjanItime kAma karanevAle-sava logoMke liye melAmeM ekatrita karanekA prayAsa kiyA thaa| melAkA bahuta adhika vistAra thaa| rAvaTI aura tambuoMkA nagara apanI alaga zAna dikhA rahA thaa| rAtrike samaya bijalIke vatvoMkA anokhA camatkAra dekhaneke lie anAyAsa jana-samUha ekatrita ho jAtA thaa| utsavakA udghATana uttara pradezake tAtkAlika pradhAna maMtrI zrI pantajIne kiyA thaa| zrI AcArya sUryasAgarajI tathA hama logoMkA nagara pravezakA utsava mAgha zukla pU saM0 2007 ko sampanna huA thaa| bahuta adhika bhIr3a tathA julUsakI sajAvaTa thii| isI samaya yahA~ zrI sUryasAgarajI mahArAjakI adhyakSatAme vratI sammelana, zrI seTha rAjakumArajI siMha indaurakI adhyakSatAmeM jaina saMgha mathurAkA adhivezana aura zrI kAkA kAlelakarakI adhyakSatA meM hIraka jayantI mahotsava tathA varNI abhinandana grantha samarpaNakA samAroha huA thaa| prAtaHkAla mukhya paNDAlake sAmane dhUpame pravacana prArambha huaa| munisaMgha virAjamAna thaa| bAharase 70-75 vratI bhI padhAre huye the jo yathAyogya baiThe the| apAra janatA ekatrita thii| mahArAjane mujhe pravacanake liye baiThA diyaa| maiMne kahA ki pravacanakA adhikAra to AcArya mahArAjakA hai| unake samakSa mujhe 15 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 merI jIvana gAthA volanekA adhikAra nahIM para unakI AjJAkA pAlana karanA hamArA kartavya hai prakaraNa samayasArake bandhAdhikArakA thaa| 'ratto baMdhadi kamma muMbadi' Adi gAthAkA avataraNa dete huye maiMne kahA ki mithyAtva, ajJAna tathA aviratarUpa jo trividha bhAva haiM yahI zubhAzubha karmabandhake nimitta haiM, kyoMki yaha svayaM ajJAnAdirUpa haiN| yahI dikhAte haiM jaise java yaha adhyavasAna bhAva hotA hai ki 'idaM hinasmi' maiM ise mAratA hU~ taba yaha adhyavasAnabhAva ajJAnamaya bhAva he kyoMki jo AtmA sat hai, ahetuka hai tathA baptirUpa eka kriyAvAlA hai usakA aura rAgadveSake vipAkase jAyamAna hananAdi kriyAoMkA vizeSa bhedajJAna na honese bhinna AtmAkA jJAna nahIM hotA ataH ajJAna hI rahatA hai, bhinna Atmadarzana na honese mithyAdarzana rahatA hai aura bhinna AtmAkA cAritra na hone se mithyAcAritrakA hI sadbhAva rahatA hai| isa taraha mohakarmake nimittase mithyAdarzana. mithyAjJAna aura mithyAcAritrakA sadbhAva AtmAme hai| unhIke kAraNa karmarUpa pudgala dravyakA AtmAke sAtha eka kSetrAvagAharUpa vandha hotA hai| __ yadi paramArthase vicArA jAve to AtmA svatantra hai aura yaha jo sparza rasa gandha varNavAlA pudagaladravya hai vaha svatantra hai| una donoM ke pariNamana bhI anAdi kAlase svatantra haiM parantu una donoMme jIra davya cetana guNavAlA hai aura usame yaha zakti hai ki jo padArtha usake sAmane AtA hai vaha usameM jhalakatA hai-pratibhAmita hotA hai| pudagalameM bhI eka pariNamana isa tarahakA hU~ kijiname usase bhI rUpI padArtha mAlakatA hai para meremeM yaha pratibhAmita hai, mA use mAna nhiiN| isake viparIta zrAtmAne jo padArtha pratibhAmamAna hotA hai use yaha bhAna hotA hai ki ye padArtha mere zAnane paaye| yahI Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phirojAbAdameM vividha samAroha 227 ApattikA mUla hai, kyoMki isa jJAnake sAthame java mohakA sambandha rahatA hai taba yaha jIva una pratibhAsita padArthoM ko apanAne kA prayAsa karane lagatA hai / yahI kAraNa ananta saMsArakA hotA hai / pratyeka manuSya yaha mAnatA hai ki para padArthakA eka aMza bhI jJAnameM nahIM AtA phira na jAne kyoM use apanAtA hai ? yahI mahatI ajJAnatA hai ataH jahA~ taka saMbhava ho Atmadravyako Atmadravya hI rahane do| use anya rUpa karanekA jo prayAsa hai| vahI ananta saMsArakA kAraNa hai | aisA kauna buddhimAna hogA ? jo para dravyako AtmIya dravya kahegA / aisA siddhAnta hai ki jo jisakA bhAva hotA hai vaha usakA svadhana hai / jisakA jo stra hai vaha usakA svAmI hai ataH yaha niSkarSa nikalA ki jaba anya dravya anyakA sva nahIM tava anya dravya anyakA svAmI kaise ho sakatA hai ? yahI kAraNa hai ki jJAnI jIva parako nahIM grahaNa karatA / maiM bhI jJAnI haeNU ataH maiM bhI parako grahaNa nahIM karUMgA / yadi maiM para dravyako grahaNa karU to yaha ajIba merA sva ho jAve aura maiM jIvakA svAmI ho jAUMgA / ajIvakA svAmI jIva hI hogA ataH hame balAtkAra ajIva honA par3egA parantu aisA nahIM, maiM to jJAtA draSTA haeNU ataH para dravyako grahaNa nahIM karUMgA / jaba para dravya merA nahIM taba vaha chida jAve, bhida jAve, koI le jAve athavA jisa kisa avasthAko prApta ho, para maiM use grahaNa nahIM karUMgA / yahI kAraNa hai ki samyagjJAnI, dharma adharmaM azana pAna Adiko nahIM cAhatA / jJAnamaya jJAyaka bhAvake sadbhAvase vaha dharmakA kevala jJAtA dRSTA rahatA hai / java jJAnI jIvake dharmakA hI parigraha nahIM taba adharma kA parigraha to sarvathA asaMbhava hai / isI tarahase na azanakA parigraha hai aura na pAnakA parigraha hai kyoMki icchA parigraha hai jJAnI jIvake icchAkA parigraha nahIM / inako Adi dekara jitane prakArake para Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 : merI jIvana gAthA dravyake bhAva haiM tathA para dravyake nimittase AtmAme jo bhAva ho haiM una sabako jJAnI jIva nahIM caahtaa| isa paddhatise jisane saba ajJAna bhAvoMkA vamana kara diyA tathA sarva padArthoMke Alambanake tyAga diyA kevala TaMkotkIrNa eka jJAyaka bhAvakA anubhava karata hai usake bandha nahIM hotaa| yogake nimittase yadyapi bandha hotA hai para vaha sthiti aura anubhAgase rahita honeke kAraNa akiMcitkara hai| jisa prakAra cUnA Adike zleSake binA kevala iMToMke samudAyase mahala nahIM banatA usI prakAra rAgAdi pariNAmake binA kevala mana vacana kAyake vyApArase bandha nahIM hotaa| ataH prayatna kara ina rAgAMdi vikAroMke jAlase bacanA caahiye| zarIrAdise bhinna jJAtA dRSTA lakSaNavAlA svatantra dravya huuN| merI jIvaname jo spRhA hai vahI bandhakA kAraNa hai| anAdikAlase jIva aura pudgalakA sambandha ho rahA hai isase donoM hI apane apane svarUpase cyuta ho anya avasthAko dhAraNa kara rahe haiN| heyopAdeya tattvoMkA yathArtha jJAna Agamake abhyAsase hotA hai 'parantu hama loga usa orase vimukha ho rahe haiN| zrI kundakunda svAmIne to yahA~taka likhA hai ki AgamacakkhU sAhU iMdiyacakkhU savvabhUdANi / devA hi aohicakkhU siddhA puNa savvado cakkhU // , arthAt sAdhukA cakSu Agama hai, saMsArake samasta prANiyoMkA cakSu indriya hai, devoMkA cakSu avadhijJAna hai aura siddha parameSThIkA cakSu sarvadarzI kevalajJAna hai| isalie avasara pAyA hai to ahaniza AgamakA abhyAsa kro| - hamAre pravacanake vAda mahArAjane bhI jIvakI vartamAna dazAkA varNana kiyA aura yaha batAyA ki dekho ananta jJAnakA dhanI jIva Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phirojAbAda meM vividha samAroha 226 1 ajJAnI hokara jJAnakI khojame idhara-udhara bhaTaka rahA hai / yaha jIva apanI ora to dekhatA hI nahIM hai kevala parakI ora dekhatA hai| yadi apanI ora bhI dekha le to isakA kalyANa ho jAve / eka AdamI thA, prakRtikA bholA thA, AtmajJAnakI icchAse kisI vidvAnke pAsa gayA aura AtmajJAnakI bhikSA mAgane lagA / vidvAn samajhadAra thA isaliye usane vicAra kiyA ki yaha sIdhA hai ataH isa taraha nahIM smjhegaa| usane kaha diyA ki uttarame eka tAlAva hai / usameM eka magara rahatA hai, usake pAsa jaao| vaha tumheM AtmajJAna degA | bholA AdamI vahA~ gayA aura magarase bolA ki tuma, AtmajJAna dete ho ? mujhe bhI de do / magarane kahA hA~ detA hU~ / aneko mAnavoM ko maiMne AtmajJAna diyA hai| tuma bhI le jAo para eka kAma karo mujhe jorakI pyAsa laga rahI hai ataH sAmaneke kuese eka noTA pAnI lAkara pahale mujhe pilAo pazcAt piyAsa zAnta honepara tumheM AtmajJAna dU~gA / AdamIne kahA ki yaha magara rAta dina to pAnImeM raha rahA hai phira bhI kahatA hai ki maiM pipAsAtura hU~, sAmane kUpase 1 loTA pAnI lA do / yaha to mahAmUrkha hai / yaha kyA AtmajJAna degA ? usa vidvAnane mujhe bar3A dhokhA diyA / magarane kahA jisa prakAra tuma hamArI ora dekha raho ho usI prakAra apanI ora bhI to dekho / jisa prakAra maiM jalame raha rahA haeNU usI prakAra tuma bhI to ananta jJAnake bIca raha rahe ho| jisa taraha mujhe kUpake jalakI pipAsA hai usI taraha tumhe bhI mujhase AtmajJAnakI pipAsA hai / bholA AdamI samajha gayA aura tatkAla cintana karane lagA ki ho / maiMne Ajataka apane svabhAvakI ora dRSTi nahIM dI aura daridra bana kara caurAsI lAkha yoniyoMmeM bhramaNa kiyA / 1 mahArAjake pravacanake vAda sabhA samApta huI / sabane AhAra grahaNa kiyA / mAgha zuklA 11 saM0 2007 ko madhyAhna ke bAda Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 mero jIvana gAthA 1 vajese zrI mahArAjakI adhyakSatAme vratI sammelanakA utsava huaa| jisame aneka vivAda grasta viSayoMpara carcA huI / eka vipaya yaha thA ki yadi koI trivarNavAlA jainadharmakI zraddhAse sahita ho aura jainadharmakI prakriyAse AhAra taiyAra kare to vratI usake ghara bhojana kara sakatA hai yA nahIM ? pakSa-vipakSakI carcA ke bAda yaha nirNaya huA ki jainadharmakA zraddhAlu trivarNavAlA yadi jainadharmakI prakriyAse AhAra banAtA hai to vratI use grahaNa kara sakatA hai| ___eka viSaya thA ki bhullakakI navadhA bhakti honA cAhiye yA nahIM ? isa viSaya para bhI bahuta vAda-vivAda huA parantu antarma mahArAjane nirNaya diyA ki navadhA bhaktikA pAtra muni hai, jalaka nhiiN| jullakako par3agAha kara pAdaprakSAlana karAnA tathA mana vacana kAya aura anna jalakI zuddhatA prakaTa kara AhAra denA caahiy|| __eka viSaya nimitta upAdAnakI prabalatAkA bhI thaa| isa para logoMne aneka prakArase carcA kii| vAtAvaraNa kucha prazAnta mA ho gayA parantu antame yahI nirNaya huA ki jainAgama anekAnta dRSTise padArthakA nirUpaNa karatA hai ataH kAryakI siddhike liye nimitta aura upAdAna donoM Avazyaka haiN| kevala upAdAnameM kAryakI siddhi nahIM ho saktI aura na kevala nimittase phintu donoMkI anukUlatAse kAryakI sidvi hotI hai| yaha bAta dUsarI hai ki kahIM nimitta pradhAna aura kahIM upAdAna pradhAna kathana ho para usakA yaha tAtparya nahIM ki dUsarekI vahA~ sarvathA upekSA ho| __ caraNAnuyogake viruddha pravRtti karanevAle vratiyoMto mahArAja zAnna bhAvase upadeza diyA ki jainAgamameM vrata na leneko 'aparAma nahIM mAnA hai kintu lekara usameM dopa lagAnA yA me bhAna saranA aparAdha batAyA hai ataH 'samIcya vratamAdayamAna pAlyaM apanAH' Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phirojAbAdameM vividha samAroha 231 arthAt pUrvApara vicAra kara vrata grahaNa karanA cAhiye aura grahaNa kiye hue vratako prayatna pUrvaka pAlana karanA caahiye| manuSya paryAyakA sabase pramukha kArya cAritra dhAraNa karanA hI hai isaliye yaha durlabha paryAya pA kara avazya hI cAritra dhAraNa karanA caahiye| unhIMne kahA ki antarar3akI bAta to pratyakSa jJAnagamya hai para bAhyame hiMsAdi paJca pApoMse nivRtti honA samyakcAritra hai| pApoMkI pravRttise hI Aja saMsAra duHkhase pIr3ita ho rahA hai / jahA~ dekho vahA~ hiMsA jhUTha corI vyabhicAra aura parigrahAsaktike udAharaNa dekhaneme A rahe haiN| AjakA vAtAvaraNa hI paJca pApamaya ho rahA hai| isaliye vivekI manupyako isa vAtAvaraNase haTa kara apanI pravRttiko nirmala banAnA caahiye| __ isI vratI sammelanameM yaha bhI carcA AI ki Aja tyAgI choTI moTI pratijJA lekara ghara chor3a dete haiM aura apane Apako ekadama parAzrita kara dete haiN| isa kriyAse tyAgiyoMkI pratiSThA samAjameM kama hotI jA rahI hai| isa viSayapara mahArAjane kahA ki samantabhadra svAmIne parigrahatyAgakA jo krama rakkhA hai usI kramase yadi parigrahakA tyAga ho to tyAgI puruSako kabhI vyagratAkA anubhava na karanA pdd'e| sAtavIM pratimA taka nyAya pUrNa vyApAra karanekI AgamameM chUTa hai phira kyoM pahalI dUsarI pratimAdhArI tyAgI vyApArAdi chor3a bhojana vastrAdike liye paramukhApekSI bana jAte haiN| yadyapi AzAdharajIne gRhavirata zrAvakakA bhI vaNena kiA hai para vaha apane pAsa itanA parigraha rakhatA hai jitanemeM usakA nirvAha ho sakatA hai| yathArthame para gRha bhojana 10 vI 11 vIM vratimAse zurU hotA hai / usake pahale jo vratI para gRha bhojana sApekSa hote haiM unhe saMklezakA anubhava karanA par3atA hai| pAsakA paisA chor3a diyA aura yAtAyAtakI icchA ghaTI nahIM aisI sthitime kitane Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 merI jIvana gAthA hI tyAgI loga tIrtha yAtrAdike vahAne gRhasthose paisekI yAcanA karate haiM yaha mArga acchA nahIM hai / yadi yAcanA hI karanI thI to tyAgakA ADambara hI kyoM kiyA ? tyAgakA ADambara karaneke bAda bhI yadi antaHkaraName nahIM AyA to yaha AtmavaJcanA khlaavegii| ____ mahArAjane yaha bhI kahA ki tyAgIko kisI saMsthAbAdame nahIM par3anA caahiye| yaha kArya gRhasthoMkA hai / tyAgIko isa dala-dalase dUra rahanA cAhiye / ghara chor3A vyApAra chor3A vAla bacce choDe isa bhAvanAse ki hamArA kartRtvakA ahaMbhAva dUra ho aura samatAbhAvase AtmakalyANa kareM para tyAgI hone para bhI vaha banA rahA to kyA kiyA ? isa saMsthAvAdake dala-dalame pha~sAnevAlA tattva lokaipaNAkA cAha hai| jisake hRdayame yaha vidyamAna rahatI hai vaha saMsthAoMke kArya dikhA kara lokame apanI khyAti baDhAnA cAhatA hai para usa thothI lokaipaNAse kyA hone jAnevAlA hai ? jaba taka logoMkA svArtha kisIse siddha hotA hai taba taka ve usake gIta gAte haiM aura jaba svArthameM kamI par3a jAtI hai to phira Takko bhI nahIM pUchate / usa liye AtmapariNAmoMpara dRSTi rakhate hue jitanA upadeza vana sake utanA tyAgI de, adhikakI vyagratA na kare / / eka bAta yaha bhI kahI ki tyAgIko jJAnakA abhyAsa acchA karanA cAhiye / Aja kitane hI tyAgI aise haiM jo samyagdarzanakA lakSaNa nahIM jAnate, ATha mRla guNoke nAma nahIM ginA pAte / eme tyAgI apane jIvanakA samaya kisa prakAra yApana karate haiM ye jaane| merI to preraNA hai ki tyAgIko krama pUrvaka adhyayana karanekA abhyAsa karanA caahiye| samAjame tyagiyokI kamI nahIM parantu jina AgamakA abhyAsa hai aise tyAgI kitane haiM ? zrAgamanAnare dinA lokamai pratiSTA nahIM aura pratiSTAkI cAha ghaTI nahIM usaliya tyAgI Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phirojAbAda meM vividha samAroha 233 paTAMga kriyAe~ batA kara bholI bhAlI janatA apanI pratiSThA canAye rakhanA cAhate haiM para ise dharmakA rUpa kaise kahA jA sakatA hai ? jJAnakA abhyAsa jise hai vaha sadA apane pariNAmoM ko tola kara hI vrata dhAraNa karatA hai / pariNAmoMkI gatiko samajhe binA jJAnI mAnava kabhI pravRtti nahIM karatA ataH muni ho cAhe zrAvaka, sabako abhyAsa karanA cAhiye / abhyAsakI dRSTise yadi daza bIsa tyAgI ekatra raha kara kisI vidvAnase adhyayana karanA cAhate haiM to gRhastha -loga usakI vyavasthA kara de sakate haiN| para aisI bhAvanAvAle hoM tavana / vratI vidyAlaya sthApita honA cAhiye aisI mA~ga dekha zrI chadAmIlAlajI ne kahA ki yadi vratI vidyAyala kahIM sthApita ho to hama 150) mAsika do varSa taka dete rhege| eka do mihAzayane aura bhI 20) 20) 30) 30) rupayA mAsika dete rahanekI ghoSaNA kii| mahArAjane yaha bhI kahA ki AjakA vratIvarga cAhe muni ho cAhe zrAvaka, svacchanda hokara vicaranA cAhatA hai yaha ucita nahIM hai / muniyoM me to usa munike liye ekavihArI honekI AjJA hai jo guruke sAnnidhyame rahakara apane AcAra-vicArame pUrNa dakSa ho tathA dharmapracArakI bhAvanAse guru jise ekAkI vihAra karanekI AjJA de deN| Aja yaha dekhA jAtA hai ki jisa guruse dIkSA lete haiM usI gurukI AjJA pAlanameM apaneko asamartha dekha navadIkSita muni svayaM ekAkI vihAra karane lagate haiM / guruke sAtha athavA anya sAthiyoMke sAtha vihAra karanemeM isa bAtakI lajjA yA bhayakA astitva rahatA thA ki yadi hamArI pravRtti Agamake viruddha hogI to loga hame burA kaheMge, guru prAyazcita deMge para ekavihArI hone para kisakA bhaya rahA ? janatA bholI hai isalie kucha kahatI nahIM, yadi - kahatI hai to use dharmanindaka Adi kahakara cupa kara diyA jAtA Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 merI jIvana gAthA hai / isa taraha dhIre dhIre zithilAcAra phailatA jA rahA hai| kisI muniko dakSiNa aura uttarakA vikalpa satA rahA hai to kisIko vIsapaMtha aura terahapaMthakA / kisIko dassA vahiSkAra kI dhuna hai to koI zUdra jala tyAgake pIche par3A hai / koI strI prakSAlake pakSa meM masta hai to koI janeU pahirAne aura kaTI meM dhAgA baMdhavAneme vyaya hai / koI grantha mAlAoMke saMcAlaka bane hue haiM to koI grantha chapavAnekI cintAme gRhasthoMke ghara gharase candA mA~gate phirate haiM / kinhIM ke sAtha moTareM calatI haiM to kinhIMke sAtha gRhastha jana durlabha kImatI caTAiyA~ aura Asanake pATe tathA choladAriyA~ calatI haiM / tyAgI brahmacArI loga apane lie Azraya yA unakI sevAmeM lIna rahate haiM / 'vahatI gaGgAmeM hAtha dhonese kyoM cUkeM' isa bhAvanAse kitane hI vidvAn unake anuyAyI vana A~kha mIca cupa baiTha jAte haiM yA hA~ meM hA~ milA gurubhaktikA pramANapatra prApta karane me saMlagna rahate haiM / ye apane pariNAmoMkI gatiko dekhate nahIM haiM | cAritra aura kaSayakA sambandha prakAza aura andhakArake samAna hai / jahA~ prakAza hai vahA~ andhakAra nahIM aura jahA~ andhakAra hai vahA~ prakAza nahIM / isI prakAra jahA~ cAritra hai vahA~ kapAya nahIM aura jahA~ kapAya haiM vahA~ cAritra nahIM / para tulanA karanepara bAje vAje vratiyoM kI kapAya to gRhasthoMse kahIM adhika nikalatI hai / vratIke liye zAstra nizalya batAyA hai / zalyoM meM eka mAyA bhI zalya hotI hai / usaka tAtparya yahI hai ki bhItara kucha rUpa rakhanA aura bAhara kucha rUpa dikhAnA / vratI meM aisI bAta nahIM honA cAhiye / vaha to bhItara bAhara manasA vAcA karmaNA eka hI / kahanekA tAtparya yaha hai ki jisa uddezya se cAritra grahaNa kiyA hai usa aura dRSTipAta karo aura apanI pravRttiko nirmala banAo / utsUtra pravRtti zobhA nahIM / 1 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phirojAbAda meM vividha samAroha 235 mahArAjakI ukta dezanAkA hamAre hRdayapara bahuta prabhAva pdd'aa| isI vratI sammelanameM eka viSaya yaha AyA ki kyA kSullaka vAhanapara baiTha sakatA hai ? mahArAjane kahA ki jaba kSullaka paisekA tyAga kara cukA hai tathA IryAsamiti se calanekA abhyAsa kara rahA hai taba vaha vAhana para kaise baiTha sakatA hai ? paiseke liye use kisIse yAcanA karanA par3egI tathA paisoMkI pratinidhi jo TikiTa Adi hai vaha apane sAtha rakhanA par3egI / Akhira vicAra karo manuSya kSullaka kyoM ? isIliye to ki icchAeM kama hoM ? yAtAyAta kama ho, sImita sthAnameM vihAra ho / phira kSullaka bananepara bhI ina saba bAtoMmeM kamI nahIM AI to cullaka pada kisa liye rakhA 1 amuka jagaha jAkara dharmopadeza deMge, amuka jagaha jAkara amuka kArya kareMge ? yaha saba chala kSullaka hokara bhI kyo nahIM chUTa rahA hai ? tumhe yaha kaSAya kyoM satA rahI hai ki amuka jagaha upadeza deMge ? are, jinhe tumhArA upadeza sunanA apekSita hogA ve svayaM tumhAre pAsa cale aayeNge| tuma dUsare ke hitako vyAja banAkara svayaM kyoM daur3e jA rahe ho ? yathArthame jo kautuka bhAva cullaka hone ke pahale thA vaha aba bhI gayA nahIM / yadi nahIM gayA to kauna kahane gayA thA ki tuma kSullaka ho jAo ? apanI kaSAyakI mandatA yA tIvratA dekhakara hI kArya karAnA thA / yaha kahanA ki paJcama kAla hai isaliye yahA~ aise hote haiM yaha mArgakA varNavAda hai / assI tolekA sera hotA hai para isa paJcama kAlameM Apa paune assI toleke serase kisI vastuko grahaNa kara loge ? 'nahIM, yahA~ to cAhate ho assI tolese rattI do rattI jyAdA hI ho para dharmAcaraName paJcama kAlakA chala grahaNa karate ho / loga kahate haiM ki dakSiNake kSullaka to baiThate hai ? para unake baiThanese kyA vastutattvakA nirNaya ho jAvegA ? vastukA svarUpa to jo hai vahI rahegA / dakSiNa aura Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA uttarakA prazna vIcame khar3A kara denA hitakI vAta nhiiN| astu, isake bAda dUsare dina zrI bhaiyA sAhava rAjakumArasiha indauravAloMkI adhyakSatAme jainasaMgha mathurAkA vArpika adhivezana huaa| yaha prayatna paM0 rAjendrakumArajIkA thaa| apAra bhIr3ake vIca utsava prArambha huaa| adhyakSa mahodayakA bhASaNa huaa| zubhakAmanAe~ Adi zravaNa karAI gii| dUsare dina phira khulA adhivezana huaa| aneka prastAva pAsa hue| isake bAda eka dina zrI kAkA kAlelakarakI adhyakSatAme hIraka jayantI samAroha tathA abhinandana grantha samarpaNakA samaroha huaa| vidvAnoMke bAda zrI kAlelakarane hamAre hAthameM grantha samarpaNa kara apanA bhASaNa diyA / unhoMne jainadharmakI vahuta prazaMsA kii| sAtha hI harijana samasyA para bolate hue kahA ki yaha sparzakA roga jainadharmakA nahIM hindU dharmase AyA hai| yadi jainiyoMkI aisI hI pravRtti rahI to mujhe kahanA par3egA ki Apa loga nAmase nahIM kintu pariNAmase hindU bana jaaveNge| jainadharma atyanta vizAla hai| usakI vizAlatA yaha hai ki usame cAroM gatiyoMme jo saMjJI paJcendriya prANI haiM ve ananta saMsArake dukhoMko haranevAlA samyagdarzana prApta kara sakate haiN| dharma kisI jAtivizeSakA nhiiN| dharma to adharmake abhAvame hotA hai / adharma AtmAkI vikRta avasthAko kahate haiN| jaba taka dharmakA vikAza nahIM tava taka sarva AtmAe~ adharma rUpa rahatI haiN| cAhe brAhmaNa ho, cAhe kSatriya ho, cAhe vaizya ho, cAhe zUdra ho, RdameM bhI cAhe cANDAla ho, cAhe bhaMgI ho, samyagdarzanake hote hI yaha jIva kisI jAtikA ho puNyAtmA jIva kahalAtA hai ataH kisIko hIna mAnanA sarvathA anucita hai| samAroha samApta honeke bAda zrApa sadhyAkAla hamAre nivAsa sthAnapara bhI aaye| mAMsAhAra Adi vipayoMpara carcA hotI rhii| Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phirojAbAdameM vividha samAroha 237 Apane svIkRta kiyA ki samaya bar3A kharAba hai| sarakAra navIna hai| yadi janatAne pUrNa sahayoga diyA to dezakI paristhitiko hamArI sarakAra saMbhAla legii| abhinandana granthake taiyAra karane tathA isa vizAlarUpame utsava sampanna karAnemeM zrI pa. pannAlAla jI sAhityAcArya aura paM0 khuzAlacandra jI sAhityAcAryako bar3A zrama karanA par3A hai| yahAM kA utsava sAnanda sampanna huaa| zrI lAlA chadAmIlAlajIne syAdvAda vidyAlayake ghATakA jIrNoddhAra karAne ke lie 10000) daza hajAra kA dAna ghoSita kiyaa| phAlguna kRSNa 1 saM0 2007 ko Apake yahAM hamArA AhAra huaa| Apa 3 bhAI haiN| Apane apane majhale bhAIkA bAlaka goda liyA hai| Apane 20 lAkhakA dAna kiyA hai| eka do lAkhase Upara, mandira banAnekA bhI vicAra hai, jisakI nIva gira cukI hai| Apa suzIla haiN| jo vAdA karate haiM use pUrNa karate haiN| Apane jo melA bharAyA usameM bahuta udAratAse kAma liyaa| 75 vratI mahAnubhAvoM kA pratidina bhojana hotA thA / 60 kailAzacandra jI. paM0 phUlacandra jI, paM0 pannAlAla jI, paM0 khuzAlacandra jI, rAjakRSNa jI mahendrakumAra jI Adi aneka vidvAn isa melAme Aye the| zrImanta varga bhI puSkala thaa| melAkA pravandha paM0 rAjendra kumArajI dvArA bahuta uttama rItise huaa| kisIko koI kaSTa nahIM hone diyaa| dvitIyAke dina zrI paM0 mANikacandra jI nyAyAcAryake ghara bhojana kiyA / tadanantara zrI nasiyAjIke mandirame aaye| thor3I dera ArAmakara sAmAyika kiyaa| tatpazcAt 1 baje zikohAbAdake lie prasthAna kiyaa| prasthAnake pUrva zrI AcArya mahArAjake pAsa gayA to unhone AzIrvAda dete huye kahA ki terA avazya kalyANa hogA, tU bholA hai tujhase pratyeka manuSya anucita lAbha uThAnA Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 merI jIvana gAthA cAhatA hai | terI avasthA vRddha hai ataH aba eka sthAna para rahakara "dharma sAdhana kara isImeM terA kalyANa hai, dharma niHspRhatA hai / zrI paM0 rAjendrakumArajI vA zrI chadAmIlAlajI Adi aneka sajjana pahueNcAneke liye Aye / aneka prakArakA saMlApa huA / sabake mukhase zrI chadAmIlAlakI prazaMsAke poSaka vAkya nikale / melAmeM jabalapura se aneka sajjana tathA sAgarase seTha bhagavAnadAsajI Adi aneka mahAnubhAva padhAre the aura sabane sAgara calanekI preraNA kI thI isaliye maname ekavAra sAgara pahueNcanekA nizcaya -kara liyA / svarNagirikI ora 1 phirojAbAda se 6 mIla calakara zikohAbAdame Thahara gaye / adhyApikA ke yahA~ bhojana kiyA / yahA~ para mandira bahuta sundara aura svaccha hai / 50 ghara padmAvatIpuravAloMke haiM / parasparameM maitrIbhAva hai / rAtriko zAstrasabhA hotI hai / hama jahA~ para Thahare the vaha jainapustakAlayakA sthAna thA parantu vizeSa vyavasthA nahIM / jJAnakA Adara nahIM, jo kucha dravya loga vyaya karate haiM vaha mandirakI zobhA lagAte haiM | jJAnaguNa AtmAkA hai / usake vikAzameM na dravya lagAte haiM aura na samayakA sadupayoga karate haiN| kevala bAhyameM saMgamarmara AdikA pharsa lagAkara tathA vedIme suvarNakA citrAma Adi banavA netroMke vipayako puSTa karate haiN| AtmAkA svabhAva jJAtA dRSTA hai usako dUSita kara rAga aura dvepake dvArA kimIko Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarNagirikI ra 236 STa aura aniSTa mAnakara nirantara parako apanAne aura na apanAneme hI duHkha ke pAtra banate haiM 1 phAlguna kRSNA 5 saM0 2007 ko baTezvara A gaye / yahA~ para bhaTTArakajI ke mandira meM Thahara gaye / mandira bahuta ramya aura vizAla hai / nIceke bhAgame Thahare / snAna kara Upara zrAye tathA mUrti ke darzana kara gadgad ho gaye / kAle pASANakI 4 phuTa U~cI zrI ajitanAtha bhagavAn kI mUrti atyanta manojJa hai / vItarAga bhAvakA udaya jisake darzanase hotA hai vaha pratimA mokSamArga meM sahAyaka hai / AcAryoMne ise samyagdarzanakI utpattikA bAhya kAraNa batAyA hai / yadyapi vItarAgatA vItarAgakA dharma hai aura vItarAga AtmA mohake bhAva hotA hai / kintu jisa AtmAmeM vItarAgatAkA udaya hotA hai, usakI mudrA bhI bAhyameM zAntarUpa ho jAtI haizarIrake avayava svabhAvase hI saumya ho jAte haiM / yaha asambhava bAta nahIM, jisa samaya AtmA krodha karatA hai usa samaya isake netra rakta aura mukha bhayaMkara AkRtiko dhAraNa kara letA haiM, zarIrame kampa hone lagatA hai, dUsarA manuSya dekha kara bhayavAn ho jAtA hai / isI taraha jaba isa prAraNIke zRGgAra rasakA udaya AtA hai taba usake zarIrakA avalokana kara rAgI jIvoMko rAgakA udaya ho jAtA hai / jaise kAlIkI mUrti se bhaya aura hiMsaktA jhalakatI hai| tathA vezyA avalokanase rAgAdi bhAvoMkI uttpatti hotI hai vaise hI vItarAga darzanase jIvoMke vItarAga bhAvoMkA udaya hotA hai / vItarAgatA kucha bAhyase nahIM AtI / jahA~ rAga pariNatikA abhAva hotA hai vahIM vItarAgatAkA udaya ho jAtA hai / baTezvara se 5 mIla cala kara vAha Agaye tathA mandirakI dharmazAlAme Thahara gaye / thakAnake kAraNa jvara ho gayA / ava zArIrika zakti durbala ho gaI, kevala kaSAyase bhramaNa karate haiM / 1 vAra bhojana Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 merI jIvana gAthA karanevAleko madhyAhnake bAda gamana karanA apathya hai| vaise to nItime kahA hai 'adhvA jarA manuSyANAmanadhvA vAjinAM jarA' arthAt mArga calanA manuSyoMkA bur3hApA lAtA hai| aura mArga na calanA ghor3oMkA bur3hApA lAtA hai| yaha vyavasthA prAcIna RpiyoMne dI hai kintu isakA amala nahIM karate jisakA phala acchA nhiiN| vAha acchA grAma hai| yahA~ke jainI bhI sampanna haiN| yadi logoMme paraspara. saumanasya ho jAve to 1 acchA chAtrAvAsa cala sakatA hai| logoMse kahA gayA tathA unhoMne svIkAra bhI kiyaa| dUsare dina prAtaHkAla pravacana huA / upasthiti 40 manuSya tathA striyoMkI thii| AgarAse zrayuta khyAla rAmajI tathA eka mahAzaya aura A gye| pravacana huA / isa bAta para bala diyA ki yadi isa prAntame eka chAtrAvAsa ho jAve to chAtroMkA mahopakAra ho| isake artha 2 vajese 1 sabhA bulAI gii| upasthiti 50 ke lagabhaga hogI / antato gatvA 2 AdamiyoMne 2 koThA banavAnekA vacana diyA tathA 1200) ke lagabhaga candA ho gayA / candA vizeSa na honekA kAraNa logoMkI sthiti sAmAnya thI / phira bhI yathAzakti savane candA diyaa| zrI khyAlIrAmajI AgarAvAloMne kahA ki yadi tuma loga 7000) ikaTThA karalo to zeSa rupayA hama AgarAse Apako de deveNge| kinta yahA~ kI janatA abhI usakI pUrti nahIM kara sakatI / vizvAsa hotA hai ki yaha chAtrAvAsa pUrNa ho jAvegA / jainiyoMme dAnakI truTi nahIM parantu yogya sthAnoMmeM dravyakA sadupayoga nahIM hotaa| isa prAntame zikSAkI truTi bahuta hai / aise sthAnoMme chAtrAvAsakI mahatI AvazyakatA hai| yahA~para grAmINa janatA bahuta hai / dehAtame zikSAke sAdhana nhiiN| manupya itane vaibhavazAlI nahIM ki chAtroMko nagaroMme bheja skeN| Ajakalake samayame 20) mAsika to sAmAnya bhojanako caahiye| Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarNagirikI ora 241 tIsare dina bhI yahA~ pravacana huaa| Aja upasthiti pichale dinAMse adhika thii| tahasIladAra, nAyava tahasIladAra tathA vakIla Adi viziSTa loga aaye| vahatase paNDita mahodaya bhI upasthita the| pravacana suna kara sava prasanna hue| jainadharma to prANImAtrakA kalyANa cAhatA hai| usakI bAta sunakara kise prasannatAkA anubhava na hogA ? kevala AvazyakatA isa vAtakI hai ki zrotA sadbhAvase sune aura vaktA sadbhAvase khe| phAlguna kRpaNA 6 ko 2 baje bAda jaba yahA~se sAmaramaU calane lage tava yahA~ke utsAhI yuvakoMne kahA ki yahA~ 1 kanyAzAlA ho jAve to unakA bar3A upakAra ho| maiMne kahA ki karanA to tumako hai candA kro| 15 minaTame 43) mAsikakA candA ho gayA / 6 mAsakA candA pahale denekA nirNaya huaa| saba logoMme utsAha rahA / 3 // baje yahA~se cala diye / 15 yuvaka sAmaramaUtaka pahu~cAne Aye / yahA~para 1 bur3hiyAne sabako sAyaMkAlakA bhojana kraayaa| rAtriko zAstrapravacana huaa| yahA~para bur3hiyAkI eka lar3akI vidhavA hai / 30 varSakI Ayu hai / nAma jinamatI hai, buddhimatI hai| hamane kahA mahAvIrajI par3hane calI jaa| usane svIkAra kiyA ki jAU~gI / bur3hiyA ne 10) mAsika denA svIkAra kiyA / yadyapi usakI itanI zakti na thI tathApi usane denA svIkRta kiyaa| usakA kahanA thA ki maiM apanI lar3akIko anAtha kyoM banAU~ ? jaba taka mere pAsa dravya hai use duuNgii| laDakI bhI suzIlA hai| saMsArameM aneka manuSya upakAra karane yogya haiM parantu jinake pAsa dhana hai unake pariNAma yadi tadanukUla hoM to kAma bane para aisA ho sakanA saMbhava nahIM hai| yaha karmabhUmi hai / isame sarva manuSya sadRza nahIM ho skte| sAgaramaUse 5 mIla calakara nadaguvA~ A gaye / grAma acchA hai, mandira vizAla hai, bhaTTArakakA banAyA hai| isa prAntameM bhaTTArakoMne Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 merI jIvana gAthA prAyaH aneka grAmoMme mandira vanavAye haiM, bar3e bar3e vizAla mandira haiN| eka samaya thA ki jaba bhaTTArakoM dvArA jainadharmakI mahatI prabhAvanA huI parantu jabase unake pAsa parigrahakI pracuratA huI aura ve yantra mantra tathA auSadha AdikA upayoga karane lage tabase inakA cAritra bhraSTa hone lagA aura tabhIse inakA camatkAra calA gyaa| aba inakI dazA atyanta zocanIya hogaI hai| kaI gadiyA~ to TUTa gaI aura jo haiM unake bhaTTAraka samAjamAnya nahIM rahe / nadaguvA~se 3 mIla calakara aTera A gye| vIcame 2 mIla para cambalanadI thii| 2 pharlAGgakA ghATa thA / pravacana huA, manuSya saMkhyA acchI thii| sAyaMkAla 4 baje sArvajanika sabhA huI, jana arjana sabhI Aye / sabane yaha svIkAra kiyA ki zikSAke vinA upadezakA koI asara nahIM hotA ataH sarvaprathama hame apane vAlakoMko zikSA denA caahie| zikSAke vinA hama avivekI rahate haiM, cAhe jo hama Thaga le jAtA hai, hamArA cAritranirmANa nahIM ho pAtA hai, hama ajJAnAvasthAke kAraNa pazu kahalAte haiM / yadyapi hama cAhate haiM ki saMsAramaM sukhapUrvaka jIvana vyatIta kareM parantu vodhake abhAvame kucha nahIM jAnate aura sadA parake dAsa bane rahate haiN| jJAna prAtmAkA guNa hai parantu koI aisA AvaraNa hai ki jisase usakA vikAza kA rahatA hai| zikSAke dvArA vaha AvaraNa dUra ho jAtA hai| dUsare dina pravacana huA / upasthiti acchI thii| pAThazAlAke lie janatAne utsAhase candA diyA parantu kucha AdamI antaragase denA nahIM cAhate ataH candA deneme vIsoM tarahake ror3e aTakAte haiN| inakI ceSTAse satkAryame bahuta kSati hotI hai| aTerase 5 mIla canakara paratApapura Aye / yahA~ 1 caityAlaya hai, 4 ghara jainI haiM, bar3e premase zAstra zravaNa kiyA, 3 ghara zuddha bhojana banA, jisake yahA~ hamArA AhAra huA usane 51) aTerakI pAThazAlAko diye| dasare ghara Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarNagiriko prora 243 zrI saMbhavasAgarajIkA AhAra huaa| usane bhI 21) diye / yahA~ke manuSya bahuta sajjana haiN| kaI manuSyoMne aSTamI caturdazI aSTAhnikA tathA dazalakSaNake dinoMme brahmacaryakA niyama liyaa| paratApapurase 53 mIla cala kara purA Aye / yaha grAma 1 TIkarI para vasA hai / yahA~ para 1 jina mandira hai| mandirakI marammata nhiiN| 4 ghara jainI haiN| sabane aSTamI caturdazIko brahmacaryakA niyama liyaa| kaI brAhmaNoMne bhI ravivAra tathA ekAdazIko brahmacarya rakhanekA praNa kiyaa| yahA~se cala kara lAvana aaye| yahA~ para 20 ghara jainI haiN| 12 golAlAre aura 8 ghara golasiMgAre haiN| 9 jainamandira haiN| golasigAre sUrajapAla mandirake prabandhaka haiN| Apa bhiNDame rahate haiN| mandirakI vyavasthA acchA nahIM, pUjanakA bhI pravandha ThIka nahIM, parasparameM saumanasya nhiiN| jo manupya mandirake dravyakA svAmI bana jAtA hai vaha zeSako tuccha samajhane lagatA hai aura mandirakA jo dravya usake hAthame rahatA hai use vaha apanA samajhane lagatA hai| samaya pAkara vaha daridra ho jAtA hai aura antame janatAkI dRSTime usakI pratiSThA nahIM rhtii| ataH manuSyatAkI rakSA karanevAleko ucita hai ki mandirakA dravya apane upayogame na laave| dravya vaha vastu hai ki isake vazIbhUta ho manuSya nyAyamArgase nyuta honekI ceSTA karane lagatA hai| nyAyamArgakA artha yahI hai ki AjIvikAkA isa rItise arjana kare ki jisame anyake pariNAma pIr3ita na hoM, AtmapariNAmase jahA~ saMklezatAkA sambandha ho jAtA hai vahA~ para vizuddha pariNAmoMkA abhAva ho jAtA hai aura jahA~ vizuddha pariNAmoMkA abhAva hotA hai vahA~ zuddhopayogako avakAza nahIM miltaa| ___ lAvanase cala kara varAso aaye| yahA~ para 2 mandira haiN| eka mandira bahuta prAcIna hai| dUsarA usakI apekSA bar3A hai| bahuta Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 merI jIvana gAthA sundara banA huA hai| 20 phuTa kI kurasI hogii| usake Upara dharmazAlA hai jisame 200 AdamI nivAsa kara sakate haiN| dharmazAlAse 6 phuTa U~cAI para mandira hai / mandirake caukame 500 manuSya sAnanda zAstra zravaNa kara sakate haiN| mandirame 3 sthAnoM para darzana haiM / vimya bahuMta manohara haiM / 1244 sambatkI pratimA haiN| zilpakAra bahuta hI nipuNa thaa| vimbakI mudrAse mAnoM zAnti Tapaka rahI hai| dekhate dekhate citta gadgad ho gyaa| koI padmAsana bimva hai aura koI khaDgAsana hai / donoM tarahake vimva manojJa haiN| vartamAnameM vaha kalA nhiiN| mandira manojJa haiM parantu vartamAname koI jainI vizeSajJa nhiiN| sAmAnya rUpase pUjanAdi kara lete haiN| yahA~ para AvazyakatA 1 gurukula kI hai jisame 100 chAtra adhyayana kreN| __varAsause bIcameM chaikurI Thaharate hue mau A gaye / yahA~ para 40 ghara kharau golAlAroMke haiM, inameM zrI sukkIlAlajI puSkala dhanI haiN| Apake dvArA 1 mandira sonAgirimeM nirmANa karAyA gayA hai / 1 dharmazAlA bhI Apane vahA~ nirmANa karAI hai| Apa sajjana haiN| yadi ApakI ruci jJAnameM ho jAve to Apa bahuta kucha kara sakate haiN| parantu yahI honA kaThina hai, ho bhI jAve asanbhava nhiiN| moha aisA prabala hai ki apanI * unnatike artha samartha hote hue bhI yaha jIca kucha nahIM kara sktaa| jJAna arjana karanA prANImAtrake liye Avazyaka hai aura avakAza bhI pratyekake pAsa hai parantu yaha mohI usame prayatna nahIM karatA / idhara udharakI kathAe~ karake nija samayako vitA denA hI isakA kArya hai| Aja aSTAhnikAkA prathama divasa arthAt aSTamI thii| mandira meM pravacana huaa| upasthiti acchI thii| logoMme svAdhyAyakI pravRtti dhIre-dhIre kama ho rahI hai| jo hai bhI vaha vyavasthita nahIM isIlie jIvanabhara svAdhyAya karane para bhI kitane hI logoMko kucha nahIM Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 svarNagirikI ora AtA / svAdhyAya aura usake phalakA vivecana karate hue maiMne kahAvAcanA aura pRcchanA yaha svAdhyAyake aGga haiN| svAdhyAya saMjJA tapakI hai / tapakA lakSaNa icchA nirodha hai ataeva tapa nirjarAkA kAraNa hai| vaise dekhA jAya to svAdhyAyase tattvabodha hotA hai tathA sunanevAlA bhI isake dvArA bodha prApta karatA hai| bodhakA phala nyAya granthoMme hAnopAdAnopekSA tathA ajJAnanivRtti batalAyA hai| jaisA ki zrI samantabhadra svAmIne kahA hai upekSA phalamAdyasya zeSasyAdAnahAnadhI / pUrvA vA'jJAnanAzo vA sarvasyAsya svagocare / / yahA~ kevalajJAnakA phala upekSA aura zepa cAra jJAnoMkA phala hAna aura upAdAna vahA hai| arthAt heyakA tyAga aura upAdeyakA grahaNa hai| yahA~ para yaha AzaMkA hotI hai ki jJAna cAhe pUrNa ho cAhe apUrNa ho usakA phala eka tarahakA hI honA caahiye| taba jo phala kevalajJAnakA hai vahI phala zeSa cAra jJAnoMkA honA caahiye| isIse zrI samantabhadrAcAryane zeSa cAra jJAnakA phala vahI likhA hai-'pUrvA vA / ' yahA~ para yaha bAta uThatI hai ki upekSA to mohake abhAvameM dvAdaza guNasthAnameM ho jAtI hai aura kevalajJAna terahaveM guNasthAnameM hotA hai ataH kevalajJAnakA phala upekSA ucita nahIM aura zeSa cAra jJAnakA phala AdAna hAna bhI ucita nahIM kyoMki AdAna aura hAna mohake kArya haiM isase jJAnakA phala ajJAna nivRtti hI hai| mau se 4 mIla calakara asaunA aaye| yahA~ 3 ghara jainiyoMke haiM, 1 choTA sA varaMDA hai| usIme jinendradevake 3 choTe vimba haiN| grAma acchA hai| yahA~para geMhU~ acchA utpanna hotA hai| saba loga sukhI haiN| hamAre sAtha 10 AdamI the, grAmavAsiyoM ne savako Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA bhojana karAyA / grAmINa jana bahuta hI sarala va udAra hote haiN| iname pApAcArakA praveza nahIM hotaa| ye viSayoMke lolupI bhI nahIM hote| isake anukUla kAraNa bhI grAmavAsiyoMko upalabdha nahIM hote ataH unake saMskAra anyathA nahIM hote| yahA~ 1 vajese pravacana huaa| grAmake bahuta manuSya aaye| sukhapUrvaka zAstra-zravaNa kiyaa| merI buddhime to AtA hai ki isa AtmAke antargata aneka sAmarthya haiM parantu apanI ajJAnatAse yaha unheM vyakta nahIM kara pAtA / yahA~se calakara magaraula Thahara gaye aura magaraulase prAtaH 6 // vaje saur3A grAmake liye cala diye| mArgame donoM ora gehUMkI uttama kRSi thii|2 mIla calakara 1 aTavI milI / 1 mIna barAvara aTavI rahI / yahA~para karadI lakar3IkA ghanA jaMgala thA parantu datiyA sarakAra ne veca diyA, isase lakar3I kATa dI gaI / ava nAma mAtra aTavI raha gaI hai| yahA~ aTavIke nIce bahuta koyalA banatA hai| yahA~se 1 mIla calakara kAlI-sindhu nadI milii| vahuta vegase pAnI vahatA hai| 1 sthAnapara Uparase jala prapAta par3atA hai| nIce eka bahuta bhArI kuNDa hai| pattharakI bahulatA honese kuNDake cAroM ora dahalAne vanI haiN| kaI mandira haiN| eka mandira mahAdevajIkA hai| aneka ghATa vane hue haiN| pAnI atyanta svaccha tathA pIneme svAdiSTa hai / zatazaH strI aura manuSya snAna karate haiN| sthAna atyanta ramya aura cittAkarpaka hai| aise sthAna para yadi koI dharmadhyAna kare to bahuta hI upayoga lge| parantu vartamAname logoMkI isa tarahakI viSama paristhiti hai ki ve apanI AvazyakatAokI pUrtime hI ahaniza nimagna rahate haiM tathA vyagratAke kAraNa prasannatAse vaJcita rahate haiN| ___ sauMDAmeM 10 baje pahuMca snAnAdise nivRtta ho rAmadayAla choTelAlajI kharauAke yahA~ bhojana kiyaa| AgAmI dina meghakA prakopa adhika thA ataH prAtaHkAlakA prayANa sthagita kara sauMDAme Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarNagirikI ora 240 hI 1 ghaNTA svAdhyAya kiyaa| tadanantara bhojana kara sAmAyika kiyA aura AkAzako nirmala dekha Ageke liye cala pdd'e| bIcameM vasmI aura nahalA grAmame Thaharate hue rAmapurA A gye| yahA~ para 1 ghara jaisavAla jainakA hai| inake gharame 1 caityAlaya hai / nIce makAna hai, Upara aTArIme caityAlaya hai| bahuta svaccha hai| zrI jIkA vimba bhI nirmala hai| hamArA bhojana inhIMke ghara huaa| madhyAnhakI sAmAyikake bAda 2 mIla cala kara 1 sAdhuke sthAna para Thahara gye| sAdhu mahanta to indragar3ha gaye the| unakA ziSya thA jo bhadra manuSya thaa| bar3e premase sthAna diyaa| mujhe anubhava huA ki anya sAdhuoMmeM ziSTatA hotI hai-Atithya satkAra karanemeM pUrNa sahayoga karate haiN| jainadharma vizvadharma hai / prANImAtrake kalyANakA kAraNa hai parantu use Ajakalake manuSyoMne apanA dharma samajha rakkhA hai| kisIko ucca dRSTise nahIM samajhate / dharma koI aisI vastu nahIM jo AtmAse bAhya usakA astitva pAyA jaave| vaha to kaSAyake abhAvame AtmAme hI vyakta hotA hai| rAmapurAse cala kara seMtarI Thahare aura vahA~se 5 mIla cala kara indragar3ha A gye| grAmake cAroM ora prAcIna koTa hai| grAmake bAhara zItalA devIkA mandira thA usIme Thahara gye| indragar3hase bhar3ola, kaitI tathA jujArapura Thaharate hue caitra kRSNa 1 saM0 2007 ko sonAgira A gye| Aneme vilamba ho jAnese Aja parvata para vandanAke liye nahIM jA ske| janatA bahuta ekatrita thii| sAyaMkAla sAmAyikAdi kriyAke anantara janatA A gii| paJcAstikAyakA svAdhyAya kiyaa| bahuta hI apUrva grantha hai| isakA prameya bahuta hI upayogI hai| mUlakartA zrI kundakunda mahArAja haiN| isa granthakI vRtti zrI amRtacandra sUri dvArA banAI gaI hai jisase manoM amRta hI TapakatA hai| caitra kRSNa 2 ko zrI 108 vimalasAgarajI aaye| Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 merI jIvana gAyA Apa bahuta hI uttama vicArake manuSya haiN| inake guru bahuta hI sarala haiM, kucha par3he nahIM haiM parantu apane AcaraNameM niSNAta haiN| merA to yaha dhyAna hai ki sarvathA Agamake jAnanese hI AcaraNa hotA ho yaha niyama nhiiN| aise bhI manuSya dekhe jAte haiM jinhe AgamakA aMzamAtra bhI jJAna nahIM aura ahiMsAdi vratoMkA sanyaka pAlana karate haiN| 'pramattayogAtprANavyaparopaNaM hiMsA' isa sUtrako vA~ca nahI sakate parantu phira bhI isa hiMsAse apanI AtmAko rakSita rakhate haiN| isI prakAra 'asadamidhAnamanRtam' isa sUtrako par3ha nahIM sakate phira bhI mithyAbhASaNa kabhI nahIM krte| 'adattAdAnamasteyam' isa sUtrakI vyAkhyA Adi kucha nahIM jAnate kintu svapname parAyI vastuMke grahaNake bhAva nahIM hote| 'maithunamabrahma' isake AkArako nahIM jAnate kintu svakIya pariNatimeM bIviSayaka bhogakA bhAva nahIM hotaa| evaM 'mUrchA parigrahaH' isakA atha nahIM jAnate phira bhI para padArthoM meM mUrchA nahIM krte| isase siddha huA ki AgamameM no likhA gayA hai vaha AtmAke viziSTa pariNAmoMkA hI zabda racanArUpa vinyAsa hai| zrI brahmacArI choTelAlajI tathA bhagata sumerucandrajI bhI yahA~ A gaye jisase mujhe parama harSa huaa| inake sAtha caturthIko sAnanda vandanA kii| yaha kSetra atyanta ramya aura vairAgyakA utpAdaka hai| zrI candraprabhake mandirake sAmane saGgamarmarake pharsase jar3A huA eka bahuta bar3A ramaNIya cabUtarA hai / sAmane sundara mAnastambha hai / cabUtarA itanA bar3A hai ki usapara 5 sahana manuSya sAnanda dharma zravaNa kara sakate haiN| yahA~se dRSTipAta karanepara parvatakI anya kAlI-kAlI caTTAneM bahuta bhalI mAlUma hotI haiN| prAtaHkAla sUryodaya ke pUrva jaba lAla lAla prabhA saGgamarmarake iveta pharsapara par3atI hai tava bahuta sundara dRzya dRSTigocara hotA hai| mandirake andara pUjana Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 svarNagirikI ora AdikI sundara vyavasthA hai kintu yaha saba hote hue bhI tIrthakSetroM para jJAnArjanakA koI sAdhana nhiiN| kevala dhanikavarga, anA spayA bAhya sAmagrIkI sajAvaTame vyaya karatA hai / isIme vaha apanA prabhutva mAnatA hai| prativarSa melAmeM hajAroM vyakti Ate haiM para kisIke bhI yaha bhAva nahIM hue ki yahA~ para 1 paNDita svAdhyAya karaneke liye rahe, hama isakA bhAra vahana kreNge| kevala patthara Adi jar3avAkara UparI camaka damakameM prANiyoMke manako mohita karanemeM rupayekA upayoga karate haiN| prathama to ina vAhya vastuoMke dvArA AtmAkA kucha bhI kalyANa nahIM hotaa| dvitIya kalyANakA mArga jo kapAyakI kRzatA hai so ina vAhya vastuoMse usakI viparItatA dekhI jAtI hai| kRzatA aura puSTatAme antara hai / viSayoMke sambandhase kaSAya puSTa hotI hai aura jJAnase viSayoMme prema nahIM hotA so ina kSetroMmeM jJAna sAdhanakA ekarUpase abhAva hai| ___ paJcamIke dina punaH parvatapara jAnekA bhAva huA parantu zArIrika zaktikI zithilatAse saba mandiroMke darzana nahIM kara skaa| kevala candraprabha svAmIke darzanakara sukhakA anubhava kiyaa| pazcAt 1 ghaNTA vahIM pravacana kiyaa| maiMne kahA-maiM to kucha jAnatA nahIM parantu zraddhA aTala hai ki kalyANakA mArga kevala Atmatattvake yathArtha bhedajJAnameM hai / bhedajJAnake phalase hI AtmA svatantra hotI hai svatantratA hI mokSa hai / pAratantrya nivRtti aura svAtantryopalabdhi hI mokSa hai| mokSamArgakA mUla kAraNa para padArthakI sahAyatA na cAhatA hai / karmakA sambandha anAdi kAlase calA AyA hai usakA chUTanA parizrama sAdhya hai| parizramakA artha mAnasika kAyika vAcanika vyApAra nahIM kintu Atmatattvame jo anyathA kalpanA hai usako tyAganA hI saccA parizrama hai| tyAga binA kucha siddhi nahIM ataH savase pahale apanA vizvAsa karanA hI mokSamArgakI sIr3hI Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 merI jIvana gAthA hai| vizvAsake sAtha jJAna aura cAritrakA bhI udaya hotA hai kyoMki ye donoM guNa svatantra haiM ataH usI kAlame unakA bhI pariNamana hotA hai / hame AvazyakatA zraddhAguNakI hai parantu vaha zraddhA, sAmAnya vizeSa rUpase jaba taka padArthoMkA paricaya na ho taba taka nahIM hotii| saptamIke dina nIce lazkaravAloMke mandirameM pravacana huaa| upasthiti alpa thI parantu jitane mahAnubhAva the vivekI the / zAntise saba logoMne zAstrazravaNa kiyaa| pazcAt sthAnapara Aye va caryAke liye gaye / eka sthAnapara caryA kii| loga nirantara caryA karAnekI icchA karate haiM parantu vidhikA bodha nhiiN| paramArthase caryA to usake yahA~ ho sakatI hai jo svayaM zuddha bhojana kre| jinake zuddha bhojanakA niyama nahIM unake yahA~ bhojana karanA AmnAyake pratikUla hai| parantu hama logoMne to kevala zAstra par3hanA sIkhA hai usake anukUla pravRtti karanA nahIM ataH hama svayaM aparAdhI haiN| ucita to yaha thA ki hama unako prathama upadeza karate pazcAt unakI pravRtti dekhte| yade vaha anukUla hotI to unake yahA~ bhojana karate anyathA sthAnAntara cale jaate| athavA yaha vAta vidita ho jAtI ki usa gharameM bhojana hamAre udezyase vanAyA gayA hai to antarAya kara cale jAte / kevala galvavAdase kucha tatva nhiiN| hama galpavAdake bhaNDAra haikaraneme napuMsaka haiN| jaba hama svayaM AgamAnukUla calaneme asamartha haiM tava anyako upadeza kyA deveMge ? athavA deveM bhI to unakA kyA prabhAva janatApara ho sakatA hai ? jo jala svayaM agni sambanyo umNAvasthA dhAraNa kiye hai kyA vaha jala zItalatA utpanna karegA ? kadApi nahIM.."sonAgirima ATha dina rhaa| Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varuyAsAgara meM grISma kAla caitra kRSNA 6 saMvat 2007 ko 1 vaje zrI siddhakSetra svarNa girise datiyA ke liye prasthAna kara diyA / 5 baje DhAMka vaMgalAme Thahara gye| baMgalAme jo caparAsI thA vaha jAtikA brAhmaNa thA, bahuta nirmala manuSya thA, nirlobhI thA / usane hamAre prati ziSTa vyavahAra kiyA / vahA~ para rAtribhara sukhapUrvaka rhe| yaha sthAna sonAgirise mIla hai / dhUpakA vega bahuta thA ataH mArgame bahuta hI kaSTa uThAnA par3A / zarIrakI zakti hIna thI kintu antaraGgakI valavattAse yaha zarIra usake sAtha calA AyA / tattvadRSTise vRddhAvasthA bhramaNake yogya nahIM / daulatarAmajIne kahA hai 'ardhamRtaka sama bUr3hApanau kaise rUpa lakhe Apanau' para vicAra kara dekhA to vRddhAvasthA kalyANa mArga meM pUrNa sahAyaka hai / yuvAvasthAme pratyeka AdamI bAdhaka hotA hai / kahatA hai bhAI ! abhI kucha dina taka saMsArake kArya karo pazcAt vItarAgakA mArga grahaNa karanA / indriyA~ viSaya grahaNakI ora le jAtI haiM, mana nirantara anApa sanApa saMkalpa vikalpa ke cakrame phaeNsA rahatA hai / jaba avasthA vRddha ho jAtI hai taba citta svayameva viSayoMse virakta ho jAtA hai / dUsare dina prAtaH 6 baje DhAka baMgalAse 41 mIla calakara eka nadI ke pAra mahAdevajI ke mandirameM Thahara gaye / pAsa hI jala kUpa thA / mandirakI avasthA kucha jIrNa hai parantu pAsame grAma na honese isakA sudhAra honA kaThina hai / yahA~ para ciragA~vase 2 AdamI Aye aura vahA~ calaneke liye bahuta zrAgraha karane lage / hamane svIkAra kara liyA aura kahA ki yadi jhA~sI A jAoge Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 merI jIvana gAthA to Apake sAtha avazya cleNge| suna kara ve bahuta prasanna hue tathA ghara cale gye| hama logoMne bhojana kiyA tadanantara sAmAyikase nivRtta ho 1 ghaNTA vanArasIvilAsakA adhyayana kiyaa| bahuta hI sugama rItise padArthakA nirUpaNa kiyA hai| puNya pApa donoMko dikhAyA hai| puNyake udayame aiMTha aura pApake udayame dInatA hotI hai| donoM hI AtmAke kalyANameM vAdhaka haiN| ataH jinhe AtmakalyANa karanA hai ve donoMse mamatA bhAva chodd'eN| kAJcana kAlAvasakI veDIke samAna donoM hI vandhanake kAraNa haiN| manuSya janmakI sArthakatA to isImeM hai ki donoM bandhana tor3a diye jaayeN| dUsare dina prAtaHkAla 6 baje calakara 8 vaje karArIgA~vake vanameM sar3akake Upara nivAsa kiyA / yahA~ mA~sIse gulAvacandrajI A gye| unhoMne bhakti pUrvaka AhAra diyaa| yahA~se 3 baje cala kara 4 mIla para mA~sIke bAhara natthU madArIkA baMgalA thA usameM Thahara gy| sAnanda rAtri vyatIta kii| prAtaH 63 baje calakara 8 vaje jhA~sI A gaye aura snAnAdi kara zrI mandirajIma pravacana kiyaa| pazcAt zrI rAjamallajIke yahA~ bhojana huaa| yahA~ rAjamalla eka pratibhAzAlI vidvAn hai / dharmameM ApakI ruci acchI hai| zrApa mandirame acchA kAla lagAte haiN| svAdhyAya karAnemeM ApakI bahuta ruci hai| Apake bhAI cA~damalla to eka prakArase paNDita hI haiN| ApakA adhika kAla jJAnArjanameM hI jAnA hai| Apa logoMne 1 mAravAr3I mandirakA jo mAravAr3I paMcAyata ke nAmase prasiddha hai nirmANa karAyA hai| yahA~ para zrI makkhanalAla jI khaNDelavAla bhI haiN| Apa 1 dharmazAlA banavA rahe hai| usameM ? katA. bhavana bhI bola rahe haiN| ApakA vicAra vizeSa dAna karanekA hai| boTI jisakI AmadanI -50) mAmila hai dAna denA cAhate haiN| zrApakA vicAra ati uttama hai parantu abhI kAryameM pariNata garga Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varuNAsAgarameM grISmakAla 256 huaa| aneka manuSya isa kAryameM vighnakartA bhI haiM parantu makkhanalAla jI hRdayake svaccha haiN| Apane jo pratIjJA kI hai use pUrNa kareMge aisI merI dhAraNA hai / hogA vahI jo vIraprabhune dekhA hai| caitra kRSNa 12 saM0 2007 ko sIparI gaye / vahIM pravacana huA janatA alpa saMkhyAme thii| yahA~para zrI sva. mUlacandrajIkA eka bar3A bAr3A hai / jisameM 500) mAsika bhAr3A AtA hai Apa bahuta hI vivekI the / yahA~ Ate hI pichale dina smaraNameM Agaye jaba hama mahInoM unake samparkameM rahate the| astu, aba Apake 2 nAtI haiN| putra zreyAMsakumAra bahuta hI bhadra tathA yogya thA parantu vaha bhI kAlake. gAlameM calA gayA / putrakI dharmapatnI bahuta kuzala hai| usane yahA~ dharmasAdhanake lie eka caityAlaya bhI banavA liyaa| pratidina pUjA svaya karatI hai| 2 bAlaka haiM, unhe par3hAtI hai-donoM yogya haiN| AzA hai thor3e hI kAlame gharakI paristhiti saMbhAla lege / saMbhava hai kAla pAkara inakI prabhutA sarrAphake sadRza ho jAve / ___agale dina 7 baje calakara 8 baje sadara bAjAra Agaye / yahA~para 3 ghaNTA svAgatame gyaa| kanyAoM dvArA svAgata gIta gAyA gayA, eka chAtrAne bahuta hI sundara tabalA bajAyA / usakA kaNTha bhI madhura thaa| pazcAt zrI jinAlayame jinadevake darzana kara cittameM zAnti rasakA AsvAda kiyaa| mUrti bahuta hI sundara aura yogya saMsthAna viziSTa thii| tadanandara 1 ghaNTA pravacana huaa| janatAne zAnta cittase zravaNa kiyaa| apanI apanI yogyatAse savane lAbha utthaayaa| hama svayaM jo kahate haiM usapara amala nahIM karate phira sunanevAloMko kyA kahe 1 jisa vRkSameM chAyA nahIM vaha itarako chAyA denereM asamartha hai| Ajataka vaha zAnti na AI jisako hamane Agamame par3hA hai| vAstavika bAta yaha hai ki AgamameM zAnti nahIM haiM aura na azAnti hI hai| Agama to pratipAdana karanevAlA hai| isI prakAra Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 merI jIvana gAthA na tIrthame zAnti azAnti hai aura na satsamAgamame zAnti - azAnti hai / vaha to AtmA hai / vahA~ hama khojate nahIM, usake pratibandhaka kAraNoko haTAte nahIM, kevala nimitta kAraNoMko prathaka karane kI ceSTA karate haiM / usake pratibandhaka kAraNa krodhAdika kaSAya haiM / hama unako to haTAte nahIM kintu jina nimittoMse krodhAdika hote haiM unheM dUra karanekA prayatna karate haiM / eka dina gudarIke mandira me bhI pravacana huA / caitra kRSNa amAvasyA saM0 2007 ke dina prAtaH jhA~sIse 3 mIla calakara zrI parazurAmajIke vAgame Thahara gaye / sthAna ramya thA parantu Thaharaneke yogya sthAna thA / dahalAna me bhojana huA, makkhiyA~ bahuta thIM / bhojana nirantarAya huA / 4 AdamI unake ur3Ane meM saMlagna rahe / yahIM para zrI phirojIlAlajI dillIse A gye| Apa bahuta hI sarala aura sajjana prakRtike haiN| Apa garamI ke mausamakA cahara lAye / prAyaH Apa nirantara AyA karate haiM / jabase maiMne dillI se prasthAna kiyA tabase 10 sthAnopara Aye aura hara sthAna para AhAra dAna diyaa| Apake kuTumbakA bahuta hI udAra bhAva hai / rAjakRSNajIse ApakA ghaniSTha sambandha hai / rAjakRSNakI dharmapatnI ApakI bhaginI hai / vaha to sAkSAt devI haiM / Apake yahA~ jo pahu~ca jAtA hai usakA Apa bahuta hI Atithya satkAra karate haiM / phirojIlAlajI jhA~sI cale gaye aura hama vAgase 2 mIla calakara parazurAmake baMgalA para Thahara gaye / sthAna ramya thA / 1 choTI kuIyA vA 1 nAlA hai / cAroM tarapha karoMdAkA vana hai / yahA~ para dharmadhyAnakI yogyatA hai parantu koI rahanA nahIM cAhatA / Ajakala dharmakA marma dambha raha gayA hai isIliye dambhI pUje jAte haiM / caitra zukla 1 vikrama. saM0 2008 kA prathama dina thA / Aja 'prAtaH parazurAmake vaMgalAse 3 mIla calakara vetravatI nadIko choTI Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ruAsAgara meM prISmakAla 255 naukA dvArA pAra kiyA / 1 nAvika merA hAtha pakar3a zanaiH zanai mujhe sthala para pahueNcA chAyA / usakA hRdaya dayAse paripUrNa thA / maiMne use upakArI mAna apane pAsa jo 2 gaja khAdIkA dupaTTA thA vaha de diyA / use lekara vaha bahuta prasanna huA tathA dhanyavAda detA huA calA gayA / vahA~para jo mAnava samudAya thA vaha bhI prasanna huA / yadyapi merI yaha pravRtti vizeSa prazaMsAkI poSaka nahIM parantu maiM prakRti para apanA prabhAva nahIM DAla sakatA / saMsArame vahI manuSya isa saMsArase mukta honekA pAtra hai jo parapadArthakA saMparka tyAga de / parapadArthakA na to hama kucha upakAra hI kara sakate haiM aura na anupakAra hI / saMsArake yAvanmAtra padArtha AtmIya AtmIya guNaparyAyoMse pUrita haiM unake pariNamana unake svAdhIna haiM / usa pariNamanameM upAdAna aura sahakArI kAraNakA samUha hI upakArI hai parantu kAryarUpa pariNamana upAdAnakA hI hotA hai / yahA~ se 1 mIla calakara zrI svargIya phUlacandrakIke vAgame gaye / bAga ramya hai parantu avasthA avanati para hai / yahIM para bhojana kiyA / bhojanake anantara sAmAyikase sampanna ho baiThe hI the ki vAvU rAmasvarUpajI A gaye / 3 baje calakara 5 baje baruAsAgara A gye| zrI mandira jI ke darzanake anantara zrI bAbU rAmasvarUpa jI dvArA nirmApita gaNeza vATikA nAmaka sthAnapara nivAsa kiyA / rAtri sAnanda bItI / prAtaH mandira jI gaye / darzanakara citta prasanna huA / 1 ghaNTA pravacanake anantara zrI bAbU rAmasvarUpajIke yahA~ bhojana huaa| Apa bahuta hI bhadra vyakti haiM / madhyAhnakI sAmAyikake vAda 2 ghaNTA svAdhyAya kiyA / svAdhyAyakA phala kevala jJAnavRddhi hI nahIM kintu svAtmatattvako svAvalambana dekara zAntimArgame jAnA hI usakA mukhya phala hai / Ajakala hamArI pravRtti isa tarahase dUSita ho gaI hai ki jJAnArjanase hama jagatkI pratiSThA cAhate haiM Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA 250 arthAt saMsArase mukta nahIM honA cAhate / anyako tuccha aura apane ko mahAn banAneke liye usa jJAnakA upayoga karate haiM jisa jJAnase bhedunnAnakA lAbha thA / Aja usase hama garvame par3anA cAhate haiM / dUsare dina prAta:kAla mandirajIme punaH pravacana huA / zrIkundakunda devakA kahanA hai ki zubhopayogase puNyavandha hotA hai aura usase AtmAko devAdi samyak padakI prApti hotI haiM jo tRSNAkA Ayatana hai zrataH zubhopayoga aura azubhopayogako bhinna samajhanA zuddhopayogakI dRSTime kucha vizeSatA nahIM rkhtaa| donoM hI bandhake kAraNa haiM / laukika jana zubha karmako suzIla aura azubha karmako kuzIla mAnate haiM parantu kundakunda mahArAja kahate haiM ki zubhakarma suzIla kaise ho sakatA hai vaha bhI to AtmAko saMsArama pAta karatA hai / jisa prakAra lohekI ber3I puruSako bandhanameM hAlatI hai usI prakAra suvarNakI ber3I bhI puruSako bandhanameM DhAlatI haiM etAvatA una donoMmeM koI bhinnatA nahIM / lokameM koI puruSa java kirsa. kI prakRtiko stravirodhinI samajha letA hai to usake saMparka se yathAzIghra dUra ho jAtA hai / isI taraha jaba karma prakRti AtmAko saMsAra bandhanameM bAlatI hai taba jJAnI vItarAga, udyAgata zubhAzubha prakRti ke sAtha rAga nahIM karatA / samyagdRSTi manuSyake bhI zubhAzubha prazastAprazasta mohodayameM hote haiM / viSayoMse aNumAtra bhI virakti nahIM tathA manda kaSAyame dAnAdi kArya bhI zubhopayoga meM karatA hai parantu use pariNAmameM anurAga nahIM / jisa prakAra rogI manuSya na cAhatA huA bhI auSava sevana karatA hai usI prakAra samyagdRSTi bhI puNya pApAdi kAryoMko karatA hai, paramArthase dono ko heya samabhatA hai / upAdeyatA aura heyatA yaha donoM mohI jIvoMke hote } paramArthase na koI upAdeya haiM aura na heya haiM kintu upekSaNIya hai / upekSaNIya vyavahAra bhI aupacArika hotA hai / mohake rahate hue Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baruAsAgarameM grISmakAla 257 jina padArthomeM upAdeyatA aura heyatAkA vyavahAra thA moha jAneke bAda ve padArtha upekSaNIya sutaroM ho jAte haiN| phira yaha vikalpa hI nahIM uThatA ki ve padArtha amuka rUpase hamAre jJAname aate| mohake bAda jJAna jisa padArthako viSaya karatA hai vahI usakA viSaya raha jAtA hai| mohakA abhAva hote hI jJAnAvaraNa darzanAvaraNa tathA antarAya ye tIna karma rakSakake abhAvame ananyazaraNa ho antarmuhurtameM naSTa ho jAte haiN| inakA nAza hote hI jJAna guNakA zuddha pariNamana ho jAtA hai / jo jJAna pahale parAzrita thA vahI aba kevalajJAna paryAya pA kara Aditya prakAzavat svayaM prakAzamAna hotA huA samasta padArthoMkA jJAtA ho jAtA hai aura kabhI svarUpase cyuta nahIM hotaa| ataeva dhanaMjaya kavine viSApahAra stotrake prArambhameM likhA hai| svAtmasthitaH sarvagataH samastavyApAravedI vinivRttsnggH| pravRddhakAlo'pyajaro vareNyaH pAyAdapAyAtpuruSaH purANaH // usakI mahimA vahI jAne, hama saMsArI parake dvArA apanI unnati jJAta kara para padArthoM ke saMgraha karanemeM apanI pariNati ko lagA dete haiM aura ananta saMsArake pAtra banate rahate haiN| vaiSayika sukhake liye strI putra mitra dhanAdi padArthoM kA saMgraha karane meM jo jo anyAya karate haiM vaha kisIse gupta nhiiN| yahA~ taka dekhA jAtA hai ki isa taraha prANiyoMkA jIvana bhI ApattimeM AtA ho aura hamArA nijakA prayojana siddha hotA ho to hama usa Apattiko magalarUpa anubhava karate haiM / astu / / dasare dina nagarame AhArake liye gaye / zrI jaina mandira kI bandanA kii| darzana kara citta prasanna huaa| mandira jAnekA yaha prayojana hai ki vItarAgadevakI sthApanA dekha kara pItarAga bhAva Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 merI jIvana gAthA kI prAptike liye svayaM dravya nikSepa vno| vItarAgake nAma pATha karanese vItarAga na ho jaavege| unhoMne jisa mArgakA avalanyanakara vItarAgatAkI prApti kI hai usa mArgapara calakara svayaM vItarAga honekA puruSArtha karo kyA puruSArtha hamAre hAthakI bAta hai ? avazya hai / jo rAgAdika bhAva tumame hoM unakA Adara na kro| Ane do, kyoMki unheM tumane arjita kiyA, aba unase taTastha rho| darzanake pazcAt 1 ghaNTA pravacana huaa| upasthiti acchI thI parantu upayoga nahIM lgaa| anantara AhArako nikale / hRdayameM anAyAsa kalpanA AI ki Aja sva. paM0 devakInandanajIke ghara AhAra honA caahiye| unake gRhapara kapATa banda the, vahA~se anyatra gaye, vahA~ para koI na thA, usake bAda tIsare ghara gaye taba vahA~ svargIya paNDitajI kI dharmapatnI dvArA AhAra diyA gyaa| isase siddha hotA hai ki zuddha pariNAmameM jo kalpanA kI jAtI hai usakI sidvi anAyAma ho jAtI hai| caitra zuklA 10 saM0 2008 ko yahA~kI pAThazAlAke chAtroM yahA~ bhojana huaa| bar3e bhAvase bhojana kraayaa| bhojana kyA thA ? amRta thaa| isakA mUla kAraNa una chAtroMkA bhAva thaa| svaccha aura asvaccha bhAva hI zubhAzubha karmakA kAraNa hotA hai / una donoMse bhinna jo sarvayA zuddha hai vaha saMsAra bandhanake unheMdrasya kAraNa hai| saMsAra santatikA mUla kAraNa vAmanA hai / vAsanA zrAtmAmeM hI hotI hai aura usakA utpAdaka moha hai| catra zaklA 13saM02008 ko bhagavAna mahAvIra mvAmIre janma divasakA utsava thaa| aneka vyAkhyAna iiye| maiMne to recana yaha kahA ki prAtmIya pariNatiko kanucita na hone do| kanurina pari. NAmoMkA antaraga kAraNa moda-rAga-dveSa hai tathA yAra kArA pA Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baruAsAgarameM grISmakAla 256 ndriyoMke viSaya haiN| viSaya nimitta kAraNa haiM parantu aisI vyApti nahIM jo pariNatiko valAt kaluSita vanA hI deve| viSaya to indriyoMke dvArA jAne jAte haiN| uname jo iSTA-niSTa kalpanA hotI hai vaha kaSAyase hotI hai| kaSAya kyA hai ? jo AtmAko kalupita karatA hai / yaha svayaM hotI hai / anAdise AtmAmeM isakA pariNamana calA A rahA hai| hama nirantara isakA prayAsa karate haiM ki AtmAme svaccha pariNAma ho parantu na jAne kaunasI aisI zakti AtmAme hai ki jisase jo bhAva AtmAko iSTa nahIM ve hI Ate haiN| isase yahI nizcaya hotA hai ki AtmAme anAdise aise saMskAra A rahe haiM ki jinase use ananta vedanAoMkA pAtra vananA par3atA hai / yadi hamane AtmAko pahicAnakara vikAroMpara vijaya prApta kara lI to hamArA mahAvIra jayantIkA utsava mAnanA sArthaka hai| ___ sAgarase zrI 'nIraja' aaye| Apa zrI lakSmaNaprasAdajI rIThIke suputra haiN| Apake pitAkA svargavAsa hogayA / Apake acchA vyApAra hotA thA parantu Apane vyApAra tyAga diyA aba Apa presakA kAma karate haiM / kavi haiM ha~samukha haiM honahAra vyakti haiN| mujhase milaneke lie Aye the| eka dina rahakara cale gye| zrI nAthUrAmajI bajAja mavaIvAle Aye / 2 ghaMTA rahe pazcAt cale gaye / Apane apane yahA~ siddhacakra vidhAnakA Ayojana kiyA hai| usI samaya papaurA vidyAlayake liye 25000) denekA vacana diyA hai| mujhe AmantraNa dene Aye the| vidyAdAnakI bAta suna maiMne garamIkI tIvratA hone para bhI jAnA svIkRta kara liyA parantu antame zArIrika durvalatAke kAraNa hama jA nahIM ske| narendrakumAra AyA thA / vaha jyeSTha kRSNA 7 ko sAgara gyaa| svAbhimAnI hai, jainadharmame dRr3ha zraddhA hai, udyogI hai, paropakArI bhI hai, lAlacI nahIM, kisIse kucha cAhatA nahIM, skAlazipako Adarake sAtha letA hai, Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 merI jIvana gAthA pratyeka manuSyase mela kara letA hai| abhI Ayu vizeSa nahIM ataH svabhAvameM bAlakatA hai| aisA bodha hotA hai ki kAla Nakara yaha bAlaka vizeSa kArya kregaa| Ajakala vijJAnakA yuga hai| isameM jo puruSArtha karegA vaha unnati kregaa| jo manuSya puruSArthI haiM ve AtmIya unnatike pAtra ho jAte haiN| jo AlasI manuSya haiM ve duHkhake pAtra hote haiN| manuSya janma pAnekA yahI phala hai / svaparakA hita kiyA jAya / vaise to saMsArame zvAna bhI apanA peTa pAlana karate haiN| manupyakI utkRSTatA isIme haiM ki apaneko manuSya vanAveM, manuSyakA jJAna aura viveka itara yoniyoMmeM janma lenevAle jIvoMkI apekSA utkRSTa hai| tirthaJcoMmeM to paryAya sambandhI jJAna hotA hai| yadyapi deva nArakI viziSTa jJAnI hote haiM parantu unakA jJAna bhI maryAdita rahatA hai tathA ve deva nArakI saMyama bhI dhAraNa nahIM kara skte| tiryazca dezasaMyamakA pAtra ho sakatA hai parantu itanA jJAna usakA nahIM ki anya jIvoMkA kalyANa kara ske| manupyakA jJAna paropakArI hai tathA usakA saMyama guNa bhI aisA nirmala ho sakatA hai ki itara manuSya usakA anukaraNa kara apaneko saMyamI vanAneke pAna ho jAte haiN| ___ jyeSTha zuklA 3 saM0 2008 ko lalitapurase bahatase pratiSThita sajjana Aye aura Agraha pUrvaka kahane lage ki Apako kSetrapAlalalitapurakA cAturmAsya karanA caahiye| hamane unake prastAvako svIkRta kiyA tathA nizcaya kiyA ki varSAme lalitapura rahanA hI uttama hai| vahA~ rahanese prathama to sAgara sannihita hai| yahA~vAle virodha karate haiM-yaha svAbhAvika bAta hai / jahA~ raho vahA~ samudAyase sneha ho jAtA hai tathA vyakti vizeSase bhI ghaniSThatA bar3ha jAtI haiM paramArthase' yaha sneha hI saMsArakA kAraNa hai| yadyapi loga ise dhArmika sneha kahate haiM parantu paryavasAname isakA phala uttama nhiiN| Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zruta paJcamI 261 jahA~ zrI arhadanurAgako candananagasaMgata agnikI taraha dAhotpAdaka kahA hai vahA~ anya snehakI ginatI hI kyA hai ? merA nizcaya pAkara lalitapurake loga prasanna ho cale gye| zruta paJcamI jyeSTha zuklA paJcamI saM0 2008 ko zrutapaJcamIkA utsava thaa| paM0 manoharalAlajIne samyagdarzana kI mahimAkA digdarzana kraayaa| maiMne kahA ki AjakA parva hamako yaha zikSA detA hai ki yadi kalyANakI icchA hai to jJAnArjana karo / jJAnArjanake binA manuSya janmakI sArthakatA nhiiN| deva aura nArakiyoMke yadyapi 3 jJAna hote haiM parantu unake jo jJAna hote haiM unheM ve vizeSa vRddhiMgata nahIM kara skte| jaise devoMke dezAvadhi hai, ve use paramAvadhi yA sarvAvadhi rUpa nahIM kara skte| hA~ itanA avazya hai ki mithyadarzanake udayameM jinakA jJAna mithyAjJAna kahalAtA thA samyagdarzana hone para unakA vaha jJAna samyagjJAna kahalAne lagatA hai| parantu deva paryAyameM saMyamakA udaya nahIM isaliye AparyAya vahI aviratAvasthA rahatI hai| manuSya paryAyakI hI yaha vilakSaNa mahimA hai ki vaha sakalasaMyama dhAraNa kara saMsAra bandhanako samUla naSTa kara sakatA hai| yadi saMsArakA nAza hogA to isI paryAyameM hogaa| isa paryAyakI mahattA saMyamase hI hai, yaha nirantara sasAra ko yaha upadeza dete haiM ki manuSya janmakI sArthakatA isImeM hai ki phira saMsAra vandhanameM na AnA pdd'e| isa upadezakA tAtparya kevala Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 mero jIvana gAthA samyagdarzanase nahIM kyoMki samyagdarzana to cAroM gatiyoMme hotA hai| yadi isa hI ko prApta kara saMtopa dhAraNa kiyA to manuSya janmakI kyA vizeSatA huI ? ataH isase uttama saMyama dhAraNa karanA hI isa paryAyakI saphalatA hai| Ajakala bar3e bar3e vidvAna yaha upadeza dete haiM ki svAdhyAya kro| yahI AtmakalyANakA mArga hai| unase prazna karanA cAhiyehe mahAnubhAva ! Apane Ajanma vidyAbhyAsa kiyA, sahastroM ko upadeza diyA aura svAdhyAya to ApakA jIvana hI hai ataH hama jo caleMge so Apake upadeza para caleMge parantu dekhate haiM ki Apa svayaM svAdhyAyake karanekA kucha lAbha nahIM lete ataH hamako to yahI zraddhA hai-svAdhyAyase yahI lAbha hogA ki anya ko upadeza deneme paTu ho jAveMge so prAtaH jitanI bAtoMkA Apa upadeza karate haiM hama bhI kara detehaiM pratyuta eka bAta Apa logoMkI apekSA hamame vizepa hai| vaha yaha ki hama apane bAlakoMko yathAzakti jainadharmake jAnapaneke liye prayatna karate haiM parantu Apame yaha bAta nahIM dekhI jaatii| Apake pAsa cAhe pacAsa hajAra rupayA ho jAveM parantu Apa usamese dAna na kareMge / anyakI kathA chor3iye, Apa jina vidyAlayoMke dvArA vidvAn ho gaye kabhI unake artha 100) bhI nahIM bheje hoMge / athavA nijakI bAta chor3o anyase yaha na kahA hogA-bhAI ! hama amuka vidyAlayase vidvAn hue usakI sahAyatA karanA caahiye| tathA jagatko dharma jAnanekA upadeza deMge, apane bAlakoko ema. e. banAyA hogA parantu dharmazikSAkA miDila bhI na karAyA hogaa| anyako madya, mAMsa, madhuke tyAgakA upadeza dete haiM para Apase koI pUche-aSTa mUla guNa haiM ? haeNsa deveNge| vyAkhyAna dete-dete pAnIkA gilAsa kaI vAra / A jAve, koI bar3I bAta nahIM / hamAre zretAgaNa isIme prasanna haiM ki paNDitajI ne sabhAko prasanna kara liyaa| Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zruta paJcamI 263 tyAgiyoMkI vAta kauna kahe ? vaha to tyAgI haiM, kisake tyAgI haiM so dRSTi baliye, patA clegaa| yadi yaha paNDita varga cAhe to samAjakA bahuta kucha hita kara sakatA hai| jo paNDita haiM ve yaha niyama kara leveM ki jisa vidyAlayame hamane prArambhase vidyA arjita kI hai aura jisame anta snAtaka hue, apaneko kRtajJa banAneke liye unhe 2) prati mAsa deNge| 1) prArambha vidyAlayako aura 1) antima vidyAlayako pratimAsa bhijvaaveNge| yadi 280) mAsika upArjana hogA to 2 // 2 // ) pratimAsa bhijavAveMge tathA eka varSame 20 dina donoM vidyAlayoMke artha deveMge / athavA yaha na de sakeM to kamase kama jahA~ jAveM una vidyAlayoMkA paricaya to karA dekheN| jinhe 100) se kama Aya ho ve prati varSa 5) 5) hI vidyAjananIko pahu~cA deveM tathA yaha saba na bane to eka varSa kamase kama jisa grAmake hoM vahA~ rahakara logoMmeM dharmakA pracAra to kara deveN| tyAgIvargako yaha ucita hai ki jahA~ jAveM vahA~para yadi vidyAlaya hove to jJAnArjana kareM, kevala haldI dhaniyA jIreke tyAgame hI apanA samaya na vitaaveN| gRhasthoMke bAlaka jahA~ adhyayana karate haiM vahA~ adhyayana kareM tathA zAstrasabhAme yadi acchA vidvAna ho to usake dvArA zAstra pravacana praNAlIkI zikSA leveN| kevala zikSA praNAlI taka na raheM kintu saMsArake upakArameM apaneko lagA deN| yaha to vyavahAra hai, apane upakArame itane lIna ho jAveM ki anya bAta hI upayogame na lAveM / kalyANakA mArga para padArthose bhinna jo nija dravya hai usIme rata ho jaaveN| isakA artha yaha hai ki parame jo rAga dveSa vikalpa hote haiM unakA mUla kAraNa moha hai| yadi moha na ho to yaha vastu merI hai yaha bhAva bhI na ho| tava usame rAga ho yaha sarvathA nahIM ho sktaa| prema tabhI hotA hai jaba usame apanA astitva mAnA jAve / dekho-manuSya prAyaH kahate haiM ki hamArA Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 merI jIvana gAthA vizvAsa amuka dharmase hai, hamArI to prIti isI dharmame hai | vicAra kara dekho - prathama usa dharmako nija mAnA tabhI to usameM prema huA aura yadi dharmako nija na mAne to usame anurAga honA sambhava hai / yahI kAraNa hai ki 1 dharmavAlA anya dharmase prema nahIM karatA ataH jinako atma-kalyANa karanA hai ve saMsAra ke kAraNoMse na rAga kareM na dveSa kareM / AtmA eka svatantra dravya hai, jJAna darzanavAlA hai athavA vAlA kyoM jJAna darzanarUpa hai kyoMki nizcayase guNa- guNIme abheda haiM / usakA bodha honese yaha jIva saMsArase mukta ho jAtA hai zrApa rUpake voghase mukta hota satra pApa / jyoM candrodaya hota hI miTata sakala saMtApa // kahane kA bhAva yaha hai ki vivekase kArya karo, vinA vivekake koI bhI manuSya zreyomArgakA pathika nahI bana sakatA / prathama to vivekake valase AtmatattvakI dRr3ha zraddhA honA cAhiye phira jo bhI kArya karo usameM yaha dekho ki isa kAryake karaneme hamako kitanA lAbha hai kitanA lAbha hai ? jisa lAbhake artha maiMne parizrama kiyA vaha parizrama sukha pUrvaka huA yA duHkha pUrvaka huA ? yadi usa kAryake karanemeM saMklezakI pracuratA ho to usa kAryake karane meM koI lAbha nahIM / java prathamataH hI duHkha sahanA par3A taba usake uttara meM sukha hogA kucha dhyAname nahIM AtA / do prakArake kArya jagana meM dekhe jAte haiM, eka laukika aura dUsare alaukika / laukika kArya kinheM kahate haiM ? jinase hamako laukika sukhakA lAbha hotA hai use hama puruSArthaM dvArA prApta karanekI ceSTA karate haiM / parantu paramArthase vaha sukha nahIM kyoMki sukha to vaha vastu hai jahA~ zrAkulatA na ho / vahA~ to zrAkulatAkI bahulatA hai / AkulatAkI paribhASA kucha banA lo Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zruta paJcamI 265 parantu anubhava se isakA paricaya sahaja hI hojAtA hai / jaba hama kisI kArya karanekA prayatna karate haiM taba hameM bhItara se jabataka vaha kArya na ho jAve caina nahIM par3atI yahI AkulatA hai / isake dUra karaneke artha hama jo vyApAra karate haiM usakA uddezya yahI rahatA hai| ki nAnA prakArake upAyoM dvArA kAryakI siddhi ho / kahA~taka likheM ? prANa jAveM parantu kAryaM siddhi honA cAhiye / zrutapaJcamIke dina hama loga zAstroMkI sambhAla karate haiM, para jhAr3a pochakara yA dhUpa dikhAkara alamArImeM rakha denA hI unakI sambhAla nahIM haiM / zAstrake tattvako adhyayana adhyApanake dvArA sasAra ke sAmane lAnA yahIM zAstroMkI saMbhAla hai / Aja jainamandiroM meM lAkhoMkI sampatti rukI par3I hai, jisakA koI upayoga nahIM / yadi upayoga hotA bhI hai to saGgamarmarake pharza lagavAne -tathA sone cA~dIke upakaraNa banavAneme hotA hai para vItarAga jinendrakI vANIke pracAra karanemeM usakA upayoga karaneme mandiroke adhikArI sakucAte haiM / yadi eka-eka mandira eka eka grantha prakAzanakA bhAra uThA le to samasta upalabdha zAstra eka varSameM prakAzita ho jAveM / mandiroMme bahumUlya upakaraNa ekatrita kara coroMke liye svayaM AmantraNa deMge aura phira hAya hAya karate phireMge | yadi ApakI arahantadevame bhakti hai to unakI vANI rUpa jA zAstra haiM uname bhI bhakti honA cAhiye aura unakI bhaktikA rUpa yahI ho ki ve acche se acche rUpame prakAzita ho saMsArake sAmane lAye jAveM / prasannatAkI bAta hai ki isa samaya logoMkA dhArmika saMgharSa bahuta kama ho gayA hai| eka samaya to vaha thA jaba koI kisI anya dharmakI vAtako zravaNa hI nahIM karanA cAhatA thA 'para 'prAjake mAnavameM itanI sahana zIlatA A gaI hai ki yadi use koI apanI bAta premase sunAnA cAhatA hai to vaha use sunane ke Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA liye taiyAra hai| jaba Apake dharmakI vAtako duniyA~ sunaneke liye taiyAra hai, jAnaneke liye utsuka hai taba Apa jJAnake sAdhana jo zAstra haiM unhe sAmane kyoM nahIM lAte ? zAstrasaMgraha karanekI pravRtti Apa logoMme kyoM nahIM jAgRta hotii| eka-eka mahilAkI peTiyoMme vIsa 2 paJcIsa 2 sAr3iyA~ nikaleMgI para zAstrake nAmapara 2, rUpayekA zAstra bhI usakI peTIme nahIM hogaa| hamArA puruSavarga bhI apanI zAna zaukata yA vaibhava batAneke liye nAnA prakArakI sAmagrI ikaTThI karatA hai para maine dekhA hai ki acche acche lakhapatiyoMke ghara daza vIsa rupayake bhI zAstra nahIM niklte| kyA vAta hai ? isa ora ruci nahIM / yadi ruci ho jAya to jahA~ sAlame hajAroM khace karate haiM vahA~ sau pacAsa rupaye kharca karanA kaThina nahIM / gRhastha loga zAstra kharIda kara saMgraha karane lageM to chapAnevAle apane Apa sAmane o jaaveN| astu, bhaiyA | burAI na mAnanA mere manameM to jo bAta AtI hai vaha kaha detA hU~ para merA abhiprAya nirmala hai maiM kabhI kisI jIvakA ahita nahIM caahtaa| basvAsAgarase prasthAna jyeSTha zuklA 11 maM0 2008 ke dina zrI si. dhanyakumArajI kaTanIvAle Aye / bahuta hI mahadaya manuSya haiM 3 ghaNTA rahe / prApa vicAra praur3ha aura gambhIra haiN| zrApakA kahanA hai kaTanI pAkara rhiye| jabalapurakI vyavasthA bhI pArane zravaNa kraaii| maina kasA abhI phaTanI to bahuta dUra hai| yaha sunakara cupa raha gye| mujhe antarAma Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varuAsAgarase prasthAna 267 lagA ki yadi kalyANakI abhilASA hai to ina saMsargoko tyaago| jitanA saMsarga bAhyameM adhika hogA utanA hI kalyANa mArgakA virodha hogaa| kalyANa kevala AtmaparyAyameM hai jo parake nimittase bhAva hote haiM ve saba svatatva pariNatikI nirmalatAmeM vAdhaka haiN| nirmalatA vaha vastu hai jahA~ parakI apekSA nahIM rhtii| yadyapi jAyaka sAmAnyakI apekSA sarvadA AtmAkI svabhAvase avasthiti hai parantu anAdikAlase AtmA aura mithyAtvakA saMsarga calA A rahA hai isase karmajanya jo mithyAtvAdi bhAva haiM unako nija mAnatA hai, unhIMkA anubhava karatA hai arthAt unhIM bhAvoMkA kartA banatA hai| jJAname jo jJeya Ate haiM una rUpa pariNati kara unakA kartA banatA hai| jisa kAlameM mithyAtva prakRtikA abhAva ho jAtA he usa kAlame Apako Apa mAnatA hai usa kAlameM jJAnape jo jJeya Ate haiM unhe jAnatA hai parantu jJeyake nimittase jJAnameM jo jJeyAkAra pariNamana hotA hai use jJeyakA na mAna jJAnakA hI pariNamana mAnatA hai, yahI vizeSatA ajJAnIkI apekSA jJAnIke ho jAtI hai / jyeSTha zuklA 12 saM0 2008 ke zAstra pravacanake samaya cittame kucha kSobha ho gayA / kSobhakA kAraNa yahI thA ki Ajakala manuSya jainadharmakI prakriyAko jAnanekA prayAsa nahIM karate / jainadharmakI prakriyA itanI svAbhAvika hai ki isakA anusaraNakara jIva aihika aura pAralaukika donoM prakArake sukhoMse vaJcita na hoN| dekhiye-jainadharmame yaha kahA hai ki saMsArame jitane padArtha haiM ve sava bhinna-bhinna sattAko liye hae haiM ata. jaba dUsarA padArtha hamArA hai nahIM taba usame hamArA mamatva pariNAma na hogaa| mamatA pariNAma hI vandhakA janaka hai, yadi para padArthame nijatva kalpanA na ho to hiMsA asatya corI vyabhicAra parigraha Adi bhAva svayameva vilaya jaaveN| hama dUsare padArthako tuccha dekhate haiM, usase ghRNA karate haiN| isakA mUla kAraNa yahI hai Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana thA 268 ki hamane apane strarUpako nahIM jAnA / paramArthase koI padArtha na to burA hai aura na acchA hai hama apanI rucike anusAra hI unake vibhAga karate haiM / jaise dekho jisa malako dhokara hama mRttikAse hasta prakSAlana karate haiM / zUkara usI malako bar3e premase khA jAtA haiM / kyA vaha jIva nahIM hai ? hai, parantu usa paryAya meM itanA viveka nahIM ki vaha use tyAge / vahI jIva yadi cAhe to uttama gatikA bhI pAtra ho sakatA hai| aisI kathA AI haiM ki eka siMha muniko mArane ke artha calA aura zUkarane muni rakSAke liye siMhakA sAmanA kiyA, dono mara gaye, zUkara svarga aura siMha naraka gayA / yathArthameM zAntikA mArga kahIM nahIM ApameM hI hai / Apase tAtparya AtmAse hai / jo hama parase zAnti cAhate haiM yahI mahatI ajJAnatA hai kyoMki yaha siddhAnta hai ki koI dravya kisa dravyameM navIna guNa utpanna nahIM kara sakatA / padArthoM kI utpatti upAdana kAraNa aura sahakArI kAraNoM se hotI hai upAdAna eka aura sahakArI aneka hote haiN| jaise ghaTakI utpatti meM upAdAna kAraNa mRttikA aura sahakArI kAraNa daNDa cakra cIvara kulAlAdi haiN| yadyapi ghaTa kI utpatti mRttikAmeM hI hotI hai ataH mRttikA hI usakA upAdAna kAraNa hai phira bhI kulAlAdi kAraNa kUTake abhAva meM ghaTa rUpa paryAya mRttikAmeM nahIM dekhI jAtI ataH ye kulAlAdi ghaTotpatti meM sahakArI kAraNa mAna jAte haiM isIliye prAcIna AcAryoMne jahA~ kAraNake svarUpakA nirvacana kiyA hai vahA~ 'sAmagrI nikA kAryasya naikaM kAraNaM' arthAt sAmagrI hI kAryakI janaka hai eka kAraNa nahIM yahI to likhA hai / ataH isa viSaya meM kutarka karanA vidvAnoM ko ucita nahIM / yahA~ para mukhya- gauNanyAyakI Avazya katA nahIM / vastu svarUpa jAnane kI AvazyakatA hai 'anvaya vyatirekagamyo hi kAryakAraNabhAvaH' arthAt kAryakAraNabhAva Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varupAsAgarase prasthAna 266 anvaya aura vyatireka donoMse jAnA jAtA hai ataH donoM hI mukhya haiN| jaba upAdAnakI apekSA kathana karate haiM taba ghaTakA upAdAna miTTI hai aura nimittakI apekSA nirUpaNa kiyA jAve to kulAlAdi kAraNa haiN| yadi isa prakriyAko svIkAra na karoge to kadApi kAryakI sattA na bnegii| isa viSayame vAda vivAda kara mastiSkako unmatta banAne kI paddhati hai| isI prakAra jo bhI kArya hoM unake upAdana aura nimitta dekho, vyarthake vivAdame na pdd'o| nimittame hI yaha prANI na ulajha jAya kucha mUla tattvakI ora bhI dRSTi kare isa bhAvanAse prerita ho kara kaha diyA jAtA hai ki siddhi upAdAnase hotI hai| jaba taka upAdAna kI ora dRSTi pAta na hogA taba taka kevala nimittoMmeM ulajhe rahanese kAma nahIM hotaa| aura jaba koI upAdAnako hI saba kucha samajha prApta nimittakA upayoga karaneme akarmaNya ho jAtA hai taba nimittakI pradhAnatAse kathana hotA hai aura kahA jAtA hai ki binA nimitta juTAe kArya nahIM hotaa| __ AkAzameM kAlI kAlI dhanAvalI AcchAdita hone lagI tathA jaba kabhI jala vRSTi honese grISmakI bhayakaratA kama ho gaI isaliye baruAsAgarase prasthAna karane kA nizcaya kiyaa| ASAr3ha zukla 10 saM0 20.8 ke dina madhyAnhakI sAmAyikake bAda jyoM hI prasthAna karane ko udyata huA ki bahutase strI puruSa A gaye aura snehake AdhIna saMsArameM jo hotA AyA hai karane lge| sabakI icchA thI ki yahA~ para cAturmAsya ho para maiM eka bAra lalitapurakA nizcaya kara cukA thA isaliye maiMne rukanA ucita nahIM smjhaa| logoMke azrupAta hone lagA taba maiMne kahA saMsAra eka vizAla kArAgRha hai| isakA saMrakSaka kauna hai ? yaha dRSTigocara to nahIM phira bhI antaraGgase sahaja hI isakA patA cala Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA jAtA hai| vAstavameM isakA saMrakSaka moha hai| usake do maMtrI haiM eka rAga aura dUsarA dveSa / unake dvArA AtmAmeM krodha mAna mAyA aura lobhakA prakopa hotA hai| krodhAdikoMke AvegameM yaha jIva nAnA prakArake anartha karatA hai| jaba krodhakA Avega AtA hai taba parako nAnAprakArake kaSTa detA hai, svayaM aniSTa karatA hai tathA parase bhI karAtA hai athavA usakA svayaM aniSTa hotA ho to harpakA anubhava karatA hai| yadyapi parake aniSTase isakA kucha bhI lAbha nahIM para kyA kare ? lAcAra hai| yadi parakA puNyodaya ho aura usake abhiprAyake anukUla usakA kucha bhI vAMkA na ho to yaha dAhame duHkhI hotA rahatA hai| yahA~taka dekhA gayA hai ki abhiprAyake anukUla kArya na hone para maraNa taka kara letA hai| mAnake udayameM yaha icchA hotI hai ki para merI pratiSThA kare, mujhe ucca maane| apanI pratiSThAke lie yaha dUsareke vidyamAna guNIko AcchAdita karatA hai aura apane avidyamAna guNoMko pragaTa karatA hai| parakI nindA aura apanI prazaMsA karatA hai| mAnake lie bahuta kaSTase upArjana kiye huye dhanako vyaya karaneme saMkoca nahIM karatA / yadi mAnakI rakSA nahIM huI to vahuta duHkhI hotA hai / apaghAta taka kara lene meM saMkoca nahIM krtaa| yadi koIne jaisI Apane icchA kI thI vaisA ho mAna liyA to phUlakara kuppA hojAtA hai| kahatA hai hamArA mAna raha gyaa| para mUrkha yaha vicAra nahIM karatA ki hamArA mAna naSTa hogayA / yadi naSTa na hotA to vaha bhAva sarvadA banA rahatA / usake jAnese hI to Ananda AyA parantu viparIta zraddhAmeM yaha mAnatA hai ki mAnakI rakSAse Ananda aagyaa| __evaM mAyA kaSAya bhI jIvako itane prapaJcoMmeM phaMsA detI hai ki maname to aura hai, bacanase kucha kahatA hai aura kAyake dvArA anya hI karatA hai / mAyAcArI AdamIke dvArA mahAna mahAna anartha hota Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baruAsAgarase prasthAna 271 haiN| mAyAvI AdamI Uparase to sarala dIkhatA hai aura bhItara atyanta vakra pariNAmI hotA hai| jaise bagulA Upara to zanaiH zanaiH pairoM dvArA gamana karatA hai aura bhItarase jahA~ machalIkI AhaTa sunI vahIM use coMcase pakar3a letA hai| mAyAcArake vazIbhUta hokara jo na kare so alpa hai / isI taraha lobhake vazIbhUta honese saMsArame jo jo anartha hote haiM ve kisIse avidita nhiiN| Aja sahasrAvadhi manujyoMkA saMhAra ho rahA hai vaha lobhakI hI badaulata to hai / Aja eka rAjya dUsareko har3apanA cAhatA hai| varSoMse zAnti pariSad ho rahI he lAkhoM rupayA varvAda ho gaye parantu Tasase masa nahIM huaa| zatazaH nItike vidvAnoMne gaMbhIra vicAra kiye / antameM parigrahI manuSyone eka bhI vipaya nirNIta na hone diyA-lobha kaSAyakI prabalatA kucha nahIM hone detii| sava hI mila jAveM parantu jaba taka antaraGgame lobha vidyamAna hai taba taka eka bhI vAta taya na hogii| rAjAoMse prajAkA piNDa chur3AyA parantu adhikArI varga aisA milA ki unase vadatara dazA manuSyoMkI ho gii| yaha saba lobhakI mahimA hai, lobhakI mahimA aparampAra hai ataH jahA~ taka bane lobhako kRza kro| krodha mAna mAyA lobha ye cAra kapAya hI AtmAke sabase prabala zatru haiN| inase piNDa chur3AnekA prayatna kro| hameM yahA~ rokakara kyA kroge| 3 mAha rokanese to yaha dazA ho gaI ki netroMse azrapAta hone lagA aba cAra mAha aura rokoge to kyA hogaa| sneha duHkhakA kAraNa hai ataH use dUra karanekA prayAsa kro| itanA kaha kara hama cala par3e loga bahuta dUra taka bhejane aaye| Aja varuvAsAgarase cala kara nadI para vinAma kiyaa| Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitapurakI ora sUryakI sAyaMkAlIna sunahalI kiraNoMse anuraJjita harI bharI jhAr3iyoMse suzobhita vetravatIkA taTa bar3A ramya mAlUma hotA thaa| sandhyAkAlIna sAmAyikake vAda rAtriko yahIM vizrAma kiyA, yahA~ para jo munzI rahatA hai vaha yogya hai dUsare dina prAtaH 8 baje bAda naukA calI 6 ke bAda nadIke usa pAra pahu~ca sake / mallAha bar3e parizramase kArya karate haiM milatA bhI unheM acchA hai parantu madyapAnameM sava sApha kara dete haiN| kitane hI mallAha to do do rupaye takakI madirA pI jAte hai ataH inake pAsa dravyakA saMcaya nahIM ho pAtA / yadyapi rASTrapati tathA pradhAna mantrI Adi inakI unnatimeM prayatnazIla haiM parantu inakA vAstavika uddhAra kaise ho isa para dRSTi nhiiN| jo loga vartamAnameM zreSTha haiM unase kahate haiM ki inake prati ghRNA na karo parantu jaba taka ina logoMmeM madya mAMsakA pracAra hai taba taka na to loga inake sAtha samAnatAkA vyavahAra kareMge aura * na inakA utkarSa hogaa| dezake netA kevala patroMmeM lekha na likha kara yA bar3e bar3e zaharoMmeM bhASaNa na dekara ina garIvoMkI ToliyoMmeM Akara vaiThe tathA inhe inake hitakA mArga dikhalAveM to ye sahaja hI suzya para A sakate haiN| svabhAvake sarala haiM parantu ajJAnake kAraNa apanA utkarpa nahIM kara skte| __rAjyakI orase madyavikrI rokI jAve, gAMjA carasa AdikA virodha kiyA jaave| rAjya sarakAra bhI.tabhI roka sakatI hai jaba vaha inake kAraNa honevAlI Ayase apanI icchA ghaTA le / unase karoDoM rupayekI Aya sarakArako hotI hai parantu inake sevanase honevAle Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 273 lalitapurakI pora rogoMko dUra karaneke liye aspatAloMme bhI karor3oM rupaye vyaya karanA par3ate haiM / rAjya cAhe to saba kara sakatA hai kyoM ki usake pAsa sattAkA bala hai / athavA sattAkA vala hI sarvopari vala nahIM hai / Aja rAjakIya aneka kAnUnoMkA pratibandha hone para bhI loga anyAya karate haiN| usakA karaNa yahI hai ki rAjakIya kAnUnose logoMkA hRdaya AtaMka yukta to hotA hai para usa pApa se ghRNA nahIM hotI / rAjake jo adhikArI varga haiM ve bhI svayaM ina pApoMme pravRtti karate haiN| kImatIse kImatI madirA inhIM ke upayogame AtI hai / sigareTa pInA to AjakI sabhyatAkA namUnA ho gayA hai / jaise adhikAriyoMse logoMke hRdaya nahIM badalate balki usa pApake karaneke liye aneka prakArakI chala kSudratAeM loga karane lagate haiN| kahIM-kahIM to yahA~taka dekhA gayA hai ki adhyApaka loga kakSAoMme baiThakara sukumAramati bAlakoMke samakSa sigareTa yA bIr3I kA sevana karate haiM / isakA kyA prabhAva una bAlakoMpara par3atA hogA yaha ve jAne / astu, ASAr3ha kRSNA 12 saM0 2008 ko jhA~sI pahu~ca gaye tathA seTha makkhanalAlajIke yahA~ Thahara gaye / mandirame pravacana huA / manuSyasaMkhyA paryApta thI / dharmazravaNakI icchA sabako rahatI hai - saba manoyoga pUrvaka sunate bhI haiM parantu upadeza kartavya pathame nahIM AtA / isakA mUla kAraNa vaktAme Abhyantara ArdratA nahIM hai / garajanevAle megha aura nirarthaka upadeza denevAle vaktA sarvatra sulabha haiN| ye vRthA hI sAmane A jAte haiM parantu jinakA antaraGga A hai tathA jo jagat kA uddhAra karanA cAhate haiM aise megha tathA upadezaka nara durlabha haiN| yadi vaktA cAhatA hai ki hamAre vacanoMkA prabhAva logoM para par3e to usa kAryako use svayaM karanA cAhiye / munidharmI dIkSA muni hI de sakate haiM tathA jisa paddhatise muni 18 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 merI jIvana gAthA dharmakA nirUpaNa muni karanemeM samartha hote haiM vidvAn avirati samyagdRSTi usa paddhatise nirUpaNa nahIM kara skte| Ajakala siddhAnta ke jJAtA to vahuta ho gaye haiM parantu usapara AcaraNa nahIM krte| isase unake upadezakA koI prabhAva nahIM hotA / padArthakA jJAna honA anya bAta hai aura usa padArtharUpa ho jAnA anya vAta hai| hama apanI kathA kahate haiM-jitanI kathA kahate haiM usakA zatAMza bhI pAlana nahIM krte| yahI kAraNa hai ki zAntike svAdase vaJcita haiN| zAntikA AnA koI kaThina nahIM / Aja zAnti A sakatI hai parantu zAntike bAdhaka jo rAgAdi doSa haiM unako hama tyAgate nhiiN| rAgAdikake jo utpAdaka nimitta haiM sirpha unheM tyAgate haiM parantu unake tyAgase rAgAdika nahIM jaate| unakA abhAva to unakI upekSAse hI ho sakatA hai| trayodazIko prAta kAla calanekA vicAra thA parantu mUsalAdhAra varSA honese cala nahIM sake / 11 bajetaka varSA zAnta nahIM huI / aisA dikhane lagA ki aba lalitapura pahuMcaneme vighna A rahA hai parantu madhyAhnake bAda AkAza svaccha hogayA jisase 1 vaje jhA~sIse nikala ghara 4 vaje vijaulI pahuMca gaye / sthAna ramya thA / eka skUlame Thahara gaye / yaha sthAna sadara (jhA~sI) se 6 mIla dUra hai| bIcameM 4 mIlapara eka DeyarIphArma dikhaa| mahipI aura gAyoMkI svacchatA dekha citta prasannatAse bhara gyaa| dUsare dina vijaulIse 2 mIla cala kara 1 upavanameM nivAsa kiyaa| zaucAdise nivRtta ho pATha kiyA tadanantara sarvArthasiddhi granthakA pravacana kiyaa| upavanakA zAntimaya vAtAvaraNa dekha cittame bahuta prasannatA huI aura hRdayameM vihArake nimnAMkita lAbha anubhavameM Aye / vihArame aneka guNa haiN| prathama to eka sthAna para rahanese prANiyoMke sAtha jo sneha hotA hai vaha nahIM hotA tathA dezATana Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitapurakI zrora 205 karanese aneka manuSyoM ke sAtha dharmacarcA karanekA avasara AtA hai | aneka dezoMke vana upavana nadI nAle Adi dekhanekA suavasara prApta hotA hai, zarIrake avayavoMme saMcalana honese kSudhA AdikI zakti kSINa nahIM ho pAtI, annakA paripAka ThIka hotA rahatA hai, AlasyAdi durguNoM se AtmA surakSita rahatI hai, aneka tIrtha kSetrAdi ke darzanakA avasara milatA hai, kisI dina anukUla sthAnAdi na milane se parISaha sahana karanekI zakti AjAtI hai, kabhI durjana manuSyoMke samAgamase krodhAdi kaSAyake kAraNoMke sadbhAvameM kSamAkA bhI paricaya ho jAtA hai / ityAdi aneka lAbhoMkI vihAra meM sambhAvanA hai / yaha sthAna jhA~sI ke sundaralAla seThakA hai / 2000) vArSika vyaya hai / upavaname AmrAdike vRkSa haiN| unase vizeSa Aya nahIM / yaha rupayA yadi vidyAdAna meM kharca kiyA jAtA to grAmINa janatAko bahuta lAbha hotA parantu logoMkI dRSTi isa ora nahIM / Aja bhAratavarSa apanI pUrva guNa- garimAse gira gayA hai / jahA~ dekho vahA~ paisekI pakar3a hai / pazcimI dezakI sabhyatAko apanAkara logoMne apane vyaya mArga bahuta vistRta kara liye haiM isIlie rAta-dina vyayakI pUrtimeM hI inhe saMlagna rahanA par3atA hai / pazcimI sabhyatAme kevala viSaya poSaka kAryoMko bhAratane apanAyA hai / jahA~ prathamAvasthAmeM madya mAMsa madhukA tyAga karAyA jAtA thA vahA~ aba tInoM amRtarUpameM mAne jAne lage haiM / inake binA gRhasthoMkA nirvAha nahIM hotA | thor3e dina pahale koI sAbunakA sparza nahIM karatA thA para Aja usake binA kisIkA nirvAha nahIM / aMgrejoM jo guNa the unheM bhAratane nahIM apanAyA / vaha samayakA durupayoga nahIM karate the, unhoMne bhAratavarSakI mahilAoMke sAtha sambandha nahIM kiyaa| prAcIna vastuoMkI rakSA kI, vidyAse prema bar3hAyA, svacchatAko pradhAnatA dI ityAdi / musalamAnomeM bhI bahutase guNa haiM / jaise eka vAdazAha 1 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 merI jIvana gAthA bhI apanI jAtike adanA AdamIke sAtha bhojanAdi karanemeM saMkoca nahIM karatA / yadi kisIke pAsa 1 roTI ho aura 10 musalamAna A jAveM to yaha eka eka Tukar3A khAkara saMtopa kara leNge| namAjake samaya kahIM bhI hoM vahIMpara namAja par3ha leMge, parasparame maitrI bhAvanA rakkheMge, eka dUsareko apanAnA jAnate haiM ityaadi| parantu hamAre dezake loga kisIse guNa grahaNa na kara adhikAMza usake dopa hI grahaNa karate haiN| bAgase cala kara vavInA grAmame A gye| yahA~ para 25 ghara jainiyoMke haiN| 5 sthAno para darzana haiN| dUsare dina 3 baje jaba yahA~se calane lage tava 50 manuSya aura 50 mahilAe~ A gii| kucha upadeza huaa| pAThazAlAke liye 40) mAsikakA candA ho gyaa| yahA~ 1 manuSyako paJcAyatane 12 mAsase jAti cyuta kara diyA thaa| usane jo aparAdha kiyA thA usakI kSamA maaNgii| logoMne jJamA dI / yadi itanI namratA pahale hI vyavahArameM lAtA to itanA parezAna kyoM hotA parantu kapAyakA vega bhI kucha cIja hai| vavInAse 4 mIla calakara ghisolI Aye, yahA~para sar3akake kinAre eka jaina mandira hai / usIkI dahalAname Thahara gaye / mandirame bhagavAna ke darzana kiye| yahA~para kAI jainI nahIM rahatA / isa grAmame ThAkura (kSatriya ) loga rahate haiN| unakA davadavA hai ataH koI rahanA nahIM caahtaa| phira vaizya jAti svabhAvase bhIru hai| yaha dravya upArjana karanA jAnate haiM parantu anya guNoMse bhayabhIta rahate haiN| lobhaka vazIbhUta ho zrAtmIya pratiSTAse cyuta rahate haiN| yaha dAna karanemeM zUra haiM parantu marvopayogI kAryoM meM vyaya nahIM kreNge| yahI kAraNa hai ki sAmAnya janatA Akarpita nahIM kara pAte / vyApAra inakI zrAyakA sAdhAraNa nimina hai kRpi karaneko heya mAnate haiN| yadyapi vaizyakA kRSikarma Agama vihita hai parantu use hiMsAkA kArya banAkara dayAkA pAlana karate haiM Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitapurakI ora 277 parantu aise aise vyApAra kareMge jiname hajAroM mana carvIkA upayoga hotA hai, usase nahIM Dharate / astu, saMsAra svArthI hai / yahA~ se calakara pulisa caukI ke samIpa eka kUpa thA vahIMpara Thahara gaye / vavInA se eka caukA AyA thA usIme nirantarAya AhAra huA / yahA~ 2 phalAMgapara vetravatI nadI hai / ghATa akRtrima hai / usa pAra jAneko 2 naukAyeM rahatI haiM, binA kirAyeke pAra utAra dete haiM / bIcame pattharoMkI caTTAneM haiM, naukA bar3I sAvadhAnIse le jAte haiM, 3 ghaNTA nadI pAra karane lagatA hai, pahAr3I nadI hai, pAnI atyanta nirmala hai, sthAna dharmadhyAnake anukUla hai / prAtaH 53 nadIke ghATase cala kara 73 vaje kaDesarA pahu~ca gaye / yahA~ 10 ghara golAlAre jainoMke haiM / mandirake pAsa hama loga Thahara gaye / yahA~ se patrAkSetra 23 mIla hai| grAmINa janatA meM dharmakA pracAra ho sakatA hai parantu pracAraka hoM tava vAta bane / agale dina kaDesarAse calakara pavAkSetra meM Aye / yahA~ para pRthivIke 10 phuTa nIce jina mandira hai jisameM kAle pattharakI 4 mUrtiyA~ haiM / 1 mUrti AdinAtha svAmI, 1 pArzvanAtha bhagavAn kI tathA 1 nemInAtha bhagavAn kI hai| sabhI pratimAe~ atimanojJa camakadAra kAle patthara kI haiM | AdinAtha bhagavAn kI mUrti vi0 saM0 1345 meM bhaTTAraka zubhakIrtidevake dvArA pratiSThApita hai / yahA~ para 1 nayA mandira nayegA~vakI siMdhenane banavAyA hai / usame 1 vedikA saMgamarmarakI hai tathA usa vedikA para suvarNakA citrAma ho rahA hai| mUrti atyanta manojJa hai / mandira meM saMgamarmarakA patthara laga jAnese bahuta hI sundaratA A gaI hai / mandirake cAroM tarapha eka prAkAra hai / pUrva dizAme 1 mahAn dvAra hai / usake bagalameM 1 baMgalA banA huA hai / pUrva dizAmeM yAtriyoMke nivAsake liye daravAjeke donoM ora koThA bane hue haiN| pUrva pravezadvArase thor3I dUra para 1 bar3A kUpa hai jisakA Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 merI jIvana gAthA jala atizaya madhura hai| mandirake cAroM ora ramaNIya aTavI hai| uttarakI ora pavA grAma hai jahA~ 7 ghara jainiyoMke haiN| yaha sthAna yadi zrAvaka gharase udAsIna ho, parigraha kI mUrchA na ho aura svatantra bhojana banA sakatA ho to raha kara dharmasAdhana karaneke yogya hai| vidyAdhyayanake upayukta bhI hai parantu vartamAna jaina janatAkI isa ora dRSTi nahIM / dRSThi jAtI bhI hai to laukika zikSAkI ora hI jAtI hai, usakA kAraNa laukika zikSAme artha prAptikA vizepa sambandha hai kintu jisa zikSAse pAramArthika hita hotA hai usa ora dhyAna nahIM aura na ho bhI sakatA hai| pratyakSa sukhake sAdhana dhanakI prApti jisame ho use chor3a loga anya sAdhanAme apaneko nahIM lagAnA caahte| isakA kAraNa anAdi kAlase AhAra, bhaya, maithuna aura parigraha saMjJAke jAlame itane ulajhe haiM ki usase nikalanA kaphameM ulajhI makkhIke sahaza kaThina hai| jisakA mahAbhAgya ho vahI isa jAlase apanI rakSA kara sakatA hai| yaha jAla anya dvArA nahIM banAyA gayA hai kintu hamane svayaM isakA sRjana kiyA hai| prAtaHkAla pravacana huaa| 25 manuSya the| isa pavA kSetra para upayoga nirmala rahatA hai| dUsare dina yahAMse prAtaHkAla 53 baje cala kara punaH kar3esarA Agaye aura aparAnha samaya yahAMse 4 mIla cala kara tAlabehaTa Agaye tathA mandirakI dharmazAlAmeM Thahara gaye / prAtaHkAla mandirajIme jinadevakA darzana kiyaa| svaccha sthAna thaa| citta prasanna huaa| yahA~ para khetasiMhajI miThayA bahuta sajjana haiM, dhanI bhI hai tathA putrAdise saMpanna haiN| yahA~ eka rAmasvarUpa yogI saskRtake acche vidvAna haiM, sAhityake prAcArya haiN| Apa yogI haiM ataH brAhmaNa loga unase yaha prema nahIM rakhataM jA Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lalitapurakI aura 276 sajAtIya brAhmaNase rakhate haiN| Apa hAIskUlame saMskRta adhyApaka haiN| 120) mAsika milatA hai| eka saMskRta pAThazAlA prAiveTa calAte haiN| usameM kaI harijanoMko vizArada madhyamA taka parIkSA uttIrNa karA cuke haiN| ApakA yaha saba kAma uccavarNavAloMko apriya pratIta hotA hai| na jAne logoMne itanI saMkIrNatA kyoM apanAI hai ? vidyA kisI vyakti vizeSakI nahIM, phira bhI itanI saMkIrNatA kyoM ? yaha sava mohakA kArya hai, mohame hI yaha bhAva hotA hai ki hama hI ucca kahalAveM, cAhe kitanA hI nIca kArya kyoM na kareM ? anya RSiyoMne to yahA~ taka likha diyA hai ki 'strIzUdrau nAdhIyeyAtAm' arthAt strI aura zUdrako nahIM par3hAnA cAhiye / yaha anyAya nahIM to kyA ? na jAneM ina manuSyoMne kitane pratibandha lagA rakkhe haiM ? anya kathA chor3o, yahA~ taka AjJA de DAlI ki ekAntame apanI mA~se bhI mata bolo| mA yaha upalakSaNa hai ataH strImAtrakA grahaNa hai| vAstavika bAta yaha hai ki pariNAmoMkI malinatA jaise jaise vRddhiko prApta hotI gaI vaise vaise yaha sarva niyama banate gye| tAlabehaTameM tAlAba bahuta sundara hai, tAlAbake jalase eka prapAta par3atA hai jo bahuta hI manohara hai, eka choTI pahAr3I bhI pAsame haiN| apAr3ha zuklA 6 saM0 2002 ko yahA~se cala kara bIcameM jamAlapura Thaharate hue bA~sI aagye| yaha bar3A kasavA hai| 3000 ke karIva manuSya saMkhyA hogii| yahA~ 2 ghara golAlAre jainoke haiM jiname 1 ghara sampanna hai| 2 ghara vinekAvAla jainoMke bhI haiM / 2 mandira vizAla haiN| isa samaya aise mandira banavAnemeM lAkha rupayese kama nahIM lgegaa| eka mandirakI zikhara jIrNa hai| usakI marammatake liye eka jainI bhAIne 100) tathA 5 borI sImeMTa dI aura bhI kaI logoMne yathAzakya diye| 21) siM0 kundanalAlajI sAgaravAloMne diye| yaha grAma kisI samaya sampanna rahA hogA / yahA~kI Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 merI jIvana gAyA jainetara janatA bhI aaii| usake samakSa maiMne sujhAva rakkhA ki yahA~ 1 miDila skUla ho jAve to ati uttama hogaa| logoke manameM aagii| zrI zivaprasAda bhaTTa, gokuladAsa tamolI tathA kezavadAsa duve Adine prayatna kiyA / hamane kahA-yadi yahA~ miDila skUla ho jAve to hama sAgarase siMghaI kundanalAlajI dvArA 101) bhijavA deveNge| logone batAyA ki sarakArane Adeza diyA hai ki yadi prAmake loga 1700) ekatrita kara leveM to yahA~ sarakAra miDila skUla sthApita kara devegaa| janatA prayatnazIla hai ataH AzA hai 1700) koI bar3I bAta nhiiN| yahA~se vIcameM devarAna Thaharate hue lalitapurake nikaTa eka grAmameM pahuMca gye| yahA~ para 1 caityAlaya tathA 3 ghara jainiyoMke haiN| 3 ghara hote hue bhI inhoMne AthityasatkAra acchA kiyaa| yahA~ lalitapurase karIba 200 puruSa aagye| Aja yahA~ vizrAma karanekI icchA thI para logoke Agrahase vizrAma nahIM kara skaa| 4 vaje yahA~se cala diyaa| yadyapi ghAmakA pUrva prakopa thA parantu samudAyameM paraspara vArtAlApa karate sue 13 mIla calakara vRkSoMkI saghana chAyAmeM baiTha gye| tadanantara vahA~se calakara 6 baje lalitapura pahu~ca gye| lalitapurameM praveza nahIM kara pAye the ki striyoM aura puruSokI bahuta bhArI bhIr3a ekatrita ho gii| jAkara bar3e mandirakI dharmazAlAme Thahara gye| yahA~para dharmazAlAkA vizAla cauka strI aura puruSoM dvArA pahalese hI bhara gayA thaa| paM0 parameSThIdAsajIne vyAkhyAna dekara ziSTAcAra pUrvaka varNIko yogI banA diyaa| isa prakAra ApAr3ha zuklA 12 saM0 2008 ko saMdhyA samaya lalitApurameM Akara cAra mAhake liye bhramaNa sambandhI khedase mukta ho gaye / Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSetrapAla meM cAturmAsa ASAr3ha zuklA 13 saM0 2008 ko prAtaHkAla 723 bajese 81 bajetaka mandirake caukameM pravacana huA / prathama zrI paM0 lakSmIcandrajI kA pravacana huA / phira dhvani vistAraka yantrake Anese ghaMTA merA pravacana huA / janatA acchI thI / 500 ke Upara strI puruSa the / prAyaH sabane manoyoga lagAkara pravacana sunA / 4 AdamiyoMne 4 mAsataka brahmacaryakA niyama liyA / aSTamI caturdazI aSTAhnikA parva meM to prAya sabane niyama liyA / santoSase sabhA visarjita huI / tadanantara zrI naye mandirajIme darzanArtha gaye / yahA~para bhI ramya vedikAaiM haiN| uname virAjamAna manojJa pratimAoM ke darzana kiye / pazcAt jahA~ zAstrapravacana hotA hai vahA~para janatA baiTha gaI / 15 minaTa tattva carcA hotI rahI / pazcAt bhojanake lie gaye / Tar3aiyAke ghara bhojana huA / do bhAI haiM, suzIla haiM, dharma meM ruci hai / yahA~ 4 baje zAma ko samAroha ke sAtha calakara kSetrapAla Agaye / 1000 ke lagabhaga AdamI the| paM zyAmalAlajI aura paM0 parameSThIdAsajIkA samayocita bhASaNa huaa| pazcAt 5 minaTa merA bhI bhASaNa huA, merA to bhASaNakartAoMse sarva prathama yahI kahanA hai ki jo abhiprAya hai use hI vyakta karo / vyakti prazaMsAse kucha lAbha nahIM, pratyuta hAni hai / dUsare dina samayasArakA svAdhyAya kiyA / janatA prasanna thI / seTha abhinandanakumArajI TaDhaiyAke yahA~ bhojana huA | kucha tyAgadharmakA vicAra huA / madhyAnha sAmAyikake vAda paraspara tattvacarcA karate rahe / 3 baje pratikramaNa kiyA 1 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 merI jIvana gAthA tathA kArtika sudI pratipadA taka lalitapurameM rahanekA niyama kiyaa| sAtha hI yaha bhI niyama kiyA ki prAtaHkAla zAstra pravacanake bAda galpavAdame nahIM par3anA, madhyAnhakI sAmAyikake vAda adhyayanameM kAla lagAnA aura rAtriko prAyaH nahIM bolanA / prAyaH kA artha AvazyakatA par3ane para bolanekI chUTa thii| yahA~ para 5 baje saba skUloMke chAtra aaye| unheM yahA~vAle bhAiyoMne lADU bA~Te / bAlaka prasanna the| 1000 se Upara hoNge| yaha avasara sabake lie manohara thA-saba hI prasanna citta the| yadi aise utsava jinameM nija aura parakA bheda na ho, hote rahe to nAgarika janatAkA pArasparika sauhArda banA rhe| kSetrapAla lalitapurakA sarvAdhika manorama sthAna hai| eka ahAteke andara bhavya mandira hai| zrI abhinandana svAmIkI manojJa pratimAke darzana karanese citta AlhAdita ho uThatA hai| yaha pratimA yahA~ mahovAse lAI gaI thI aisA sunA jAtA hai / mandiroMke sAtha eka dharmazAlA tathA eka vizAla vAga bhI saMlagna hai| yahA~ pahale saMskRta pAThazAlA calatI thI jo aba TUTa cukI hai| yaha sthAna zaharase 1 mIla sTezanake karIva hai| sAmane harA bharA puSkala maidAna par3A hai| lalitapura sthAna bhI bundelakhaNDa prAntakA pramukha nagara hai| jainiyoMke sAta sau ATha sau ghara haiN| prAyaH sampanna haiN| zrI atizaya kSetra devagar3ha tathA paporAjIkA rAstA yahA~se hone ke kAraNa logoMkA prAyaH AvAgamana jArI rahatA hai| vyApArakA acchA sthAna hai| logoMmeM dharma-karmakI ruci bhI acchI hai| yahI nahIM isa prAntake sabhI loga sarala tathA saMsArase bhIru rahate haiN| zrI paM0 zyAmalAlajI nyAya-kAvyatIrtha tathA paM0 parameSThIdAsajI nyAyatIrtha acche vidvAn haiN| zrI hukamacandrajI tanmaya bukhAriyA aura hariprasAdajI 'hari' acche kavi haiN| Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSetrapAla meM cAturmAsa 283 inakI kavitAmeM mAdhurya tathA oja rahatA hai / kendra sthAna honese yahA~ * vidvAnoMkA samAgama hotA rahatA hai / janatAke Agrahavaza banArasa se paM0 phUlacandra jI zAstrI bhI A gaye / Apa bahuta hI svaccha tathA vicAraka vidvAn haiN| kisI kAmako uThAte haiM to usake sampanna karane karAne meM apane Apako tanmaya kara dete haiN| kisI prakArakA durbhAva inameM dekhaneme nahIM AyA / prAtaHkAlake pravacanameM zaharase 1 mIla dUra hone para bhI adhika saMkhyAme janatA daur3I AtI thI / hamArA bhI uddezya rahA ki janatAke hAtha kucha to bhI lage / isI uddezyase sAgAradharmAmRtakA pravacana zurU karAyA / pravacana sthAnIya vidvAn tathA anya zrAgantuka vidvAno mese koI vidvAn karate the aura usake bAda hama bhI kucha thor3A kaha dete the / strI puruSa dono hI zravaName upayoga lagAte the / 1 sabhI strI-puruSa Atmahita cAhate haiM parantu usa ora lakSya nahIM dete| kevala kathA kara yA zravaNa kara Atmahita cAhate haiM / Atmahita kyA hai yaha kucha kaThina nahIM parantu prApta nahIM hotA isaliye kaThina bhI hai / anAdise yaha jIva zarIrako nija mAnatA AtA hai / AhAra, bhaya, maithuna aura parigraha ina cAra saMjJAoMme hI isa jIvakA samagra samaya nikala jAtA hai / AtmahitakI ora isakA lakSya hI nahIM jAtA / saMjJAoMkI paripATIse nikala jAnA kisI virale nikaTa bhavyakA kArya hai / saMsArake yAvanmAtra prANI AhArakI abhilApa se saMtrasta hai / AhArake artha hI usake samasta upAya haiM / yadi AhAra prAptikI AkAkSA munike hRdayame na hotI to vana choDakara zaharake dUSita vAtavaraName kyoM Ate ? bhaya hone para jIva bhAganekI icchA karate haiM / vRddhAvasthAse zarIra jarjara hai / aneka rogoMkI asahya vedanA bhI uThA rahA hai, phira bhI Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 merI jIvana gAthA isa jIvako bhaya lagA rahatA hai : ki mara na jAU~ yaha paryAya chUTa na jaay| maithuna saMjJAmeM viSaya ramaNakI ucchA hotI hai| viSayecchAse jo anartha hote haiM ve kisIse gupta nhiiN| yaha viSaya lipsA itanI bhayaMkara hai ki yadi isakI pUrti na ho to yaha prANI mRtyu takakA pAtra ho jAtA hai| isakA lobhI manuSya nindyase nindya kArya karaneme bhI sakoca nahIM krtaa| yahA~ taka dekhA gayA hai ki pitAkA sambandha sAkSAt putrIse hogyaa| uttamase uttama rAjapatnI nIcoMke sAtha saMsarga karanemeM saMkoca nahIM krtii| jisane isa saMjJApara vijaya prApta karalI vahI mahApurupa hai| vaise to sabhI utpanna hote haiM aura marate haiN| parigrahakI saMjJA bhI isa jIva ko unmatta vanA rahI hai| Aja kala to manuSya isake pIche pAgala hokara par3A hai| tyAgI, vratI, vidvAna, avidvAna jo dekho vahI isake pIche cakra lagA rahA hai| sAgAradhamAmRnake prArambhameM hI paM0 AzAdharajI ne sAgArakA lakSaNa likhate hue kahA hai ki jo ukta cAra saMjArUpI barase Atura haiM, jima prakAra jvarAkrAnta manuSya dukhI ho jAte haiM usI prakAra una saMjJAnI ke dvArA jo dukhI horahe haiM aura inase duHkhI honeke kAraNa jI nirantara svajJAna-prAtmanAnase vimukha rahate haiM, una 'maMgAyoM kI capeTa se jo yaha vicAra bhI nahIM kara pAte ki merA mba kyA hai ? usakA svarUpa kyA hai ? aura imI kAraNa jo vipayoMma unmupa rahate haiM unheM hI sukhakA kAraNa mAna rAta dina una patrita karanemeM lIna rahate haiM va sAgAra kahalAte haiN| ina maMgAyogadAraNa bhI paM0 zrAzAdharajI ne usI zlokame batA diyA hai, "pranAgaritA dopottha' arthAt 'pranAdi kAlIna miyAnAnarUpI nApamilanA haiN| jisa prakAra cara yAta pina kapha una dogamaM utpana usI prakAra cAra saMcArUpI jvara mithyAzanApI dorI ? Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 kSetrapAlameM cAturmAsa huA hai| paramArthase paM0 AzAdharajI ne sAgArakA jo lakSaNa dikhAyA hai vaha gRhasthoMme pUrNa rUpase ghaTita ho rahA hai / unhoMne prathama zlokame mohI-mithyAdRSTi gRhasthakA lakSaNa batalAyA hai. aura usake anantara dUsare zlokame samyagdRSTi gRhasthakA lakSaNa batalAyA hai| samyagdarzanake honese jise AtmAkA bhAna to ho gayA hai parantu cAritramohake udayase jo parigraha saMjJAkA parityAga karaneme samartha nahIM hai aura usI kAraNa jo prAyaH viSayoMme mUcchita rahate haiN| mithyAdRSTi gRhastha to nirantara vipayonmukha rahate haiM para samyagdRSTi gRhastha mithyAtvarUpI timirake dUra ho jAnese itanA samajhane lagatA hai ki viSaya prApti hamAre jIvanakA lakSya nahIM parantu cAritramohake udayase unakA tyAga nahIM kara pAtA isa liye prAyaH uname mUrchita rahatA hai| dekho mithyAtva aura samyaktvakI mahimA / mithyAtvake udayame to yaha manuSya viSayoMko hI sukhakA kAraNa mAna ahaniza unhIMme unmukha rahatA hai para samyaktvake honepara isakI dRSTime yaha bAta AjAtI hai ki viSaya sukhake kAraNa nahIM ataH unameM usakI mUrchA pUrvavat nahIM rhtii| paM0 zyAmalAlajIkI pravacana karanekI zailI uttama hai / adhikAza sAgaradharmAmRtakA pravacana vahI karate the| ___ logoMke hRdayame dharmake prati zraddhA hai parantu unhoMne jo lIka pakar3a lI hai yA jina kAryoMko unhoMne dharma mAna rakkhA hai usase bhinna kAryame ve apanA yoga nahIM denA caahte| usase bhinna vAta sAmane Ane para unhe rucikara nahIM hotii| vartamAname yathArtha vAta kahanekI AvazyakatA hai, kyoki loga jina kAryoMme dharma mAnate A rahe haiM unase bhinna kAryoMme AvazyakatA hone para bhI paisA vyaya nahIM karanA cAhate / dekhA gayA hai ki mandirame navIna vedikAkI AvazyakatA nahIM phira bhI usame vedI jar3avA degeN| usame Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 merI jIvana gAthA 10000) taka vyaya kara deveNge| par3osameM jainI AjIvikA se rahita hogA, use 10) bhI pU~jIko na deveNge| siddhacakravidhAname hajAroM rupayA vyayakara deveMge kintu 1 chAtrako par3hAne me 100) bhI na deveMge / kalyANakakI AvazyakatA na hone para 50000) vyaya karaneme vilamba na kareMge / parantu grAmameM bAlakoM ko dharmazikSA deneke artha 1 adhyApakako 50) denemeM inakA hRdaya dravIbhUta na hogA / dezameM lAkhoM manuSya anake kaSTase pIr3ita hone para bhI loga vivAhAdi kAryoM meM lAkhoM rupayA vArUdakI taraha phU~ka deneme saMkoca na kareMge parantu anna-vastra vihInoMkI rakSAme dhyAna na deveMge / devadarzanAdi karaneme samaya nahIM milatA aisA vahAnA kara deveMge parantu sinemA Adi dekhane A~kha bhale hI kharAba ho jAve isakI paravAha na kareMge / loga zAnti zAnti cillAte haiM aura maiM bhI nirantara usIkI khojameM rahatA hU~ para usakA patA nahIM calatA / paramArthase zAnti to taba ve jaba kaSAyakA kucha bhI upadrava na rahe / kaSAyAtura prANI nirantara para nindAke zravaName Ananda mAnatA hai / jise parakI nindA meM prasannatA hotI hai use AtmanindAmeM svayameva vipAda hotA hai / jisake nirantara harSa-viSAda rahate hoM vaha samyagjJAnI kaisA ? yadyapi AtmA jJAna darzanakA piNDa hai phira bhI na jAne kyoM usame rAga dveSa hote haiM ? vastuta. inakA mUla kAraNa hamArA saMkalpa hai arthAt parame nijatva kalpanA hai / yahI kalpanA rAga dvepakA kAraNa hai / jaba parako nija mAnoge taba anukUlameM rAga aura pratikUlame dveSa karanA svAbhAvika hI hai / ataH strarUpameM lIna rahanA uttama bAta hai / apanA upayoga bAhara bhramAyA to phaMse / holIke dina loga gharameM chipe baiThe rahate haiM / kahate haiM ki yadi bAhara nikaleMge to loga kapar3e raMga deMge / isI prakAra vivekI manuSya socatA rahatA hai ki maiM Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha vidvAnoMkA samAgama 287 apane gharame-apane svarUpame lIna rahU~gA to bacA rahU~gA, anyathA saMsArake rAga-raMgameM pha~sa jaauuNgaa| jagameM horI ho rahI bAhara nikale kUra / jo gharameM baiThA rahe to kAhe lAge dhUra // vividha vidvAnoMkA samAgama lalitapurakI samAjakA nimantraNa pAkara paM0 phUlacandrajI banArasase yahA~ Acuke the yaha 'maiM pahale likha AyA huuN| inake sivAya anyAnya vidvAnoMkA samAgama bhI yahA~ hotA rahA / vidvAnoMne apane pravacanoMke dvArA yahA~kI samAjako yathAzakya lAbhAnvita kiyA / zrAvaNa zukla 1 ke dina zrI paM0 hIrAlAlajI zAstrIne prAtaHkAla pravacana karate hue samyagdarzana, samyagjJAna aura samyak cAritrakA vizada varNana kiyaa| Apane samyagjJAnako tarAjU aura samyagdarzana tathA samyakcAritrako tarAjUke do palar3e batAkara mokSamArgakA acchA vivecana kiyaa| ApakI vAcanAzelI uttama hai| zrotAgaNa prasanna hue| samyagdarzanakA vivecana karate hue Apane khAsa bAta yaha batAI ki samyagdRSTi mUla kAraNa ko pakar3atA hai aura mithyAdRSTi bAhya kAraNoMme ulajhatA hai| samyagdRSTikI pravRtti siMhake samAna hai arthAt jisa prakAra siMha bandUkakI ora na jhapaTa kara mAranevAlekI ora jhapaTatA hai usI prakAra samyagdRSTi bAhya kAraNoMme ulajha kara unase rAgadveSa nahIM karatA kintu antaraGga kAraNa jo karmodaya hai usakI ora dRSTi detA hai| midhyAdRSTi kI Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 merI jIvana gAyA pravRtti kukkurake samAna hai arthAt jisa prakAra kukkurako koI lAThI mAre to vaha lAThIko cabAne lagatA hai| mAranevAlese kucha nahIM kahatA isI prakAra kisIke dvArA iSTa yA aniSTa hone para mithyAdRSTi usa para rAga dveSa karatA hai / usa iSTa yA aniSTakA mUla kAraNa jo karmodaya hai usa para dRSTi nahIM detA / zrAvaNa zukla 4 saM0 2008 ko paM0 phUlacandrajIkA pravacana bahuta manohara huA | Apane kahA ki AtmAko saMsArameM rakhanevAlI yadi koI vastu hai to parAdhInatA hai aura sasArase pAra karanevAlI koI vastu hai to svAdhInatA hai / hama svatantra caitanya puJja Atmadravya haiM / hamArA Atmadravya apane Apame paripUrNa hai / use parakI sahAyatAkI apekSA nahIM hai / phira bhI yaha jIva apanI zaktiko na samajha pada pada para para dravyake sAhAyyakI apekSA karatA hai aura socatA hai ki isake vinA hamArA kAma nahIM cala sakatA / yahI isakI parAdhInatAhai / jisa samaya parakI sahAyatAkI apekSA chUTa jAvegI usa dina mukti hone meM dera na lagegI / avivekI manuSya, strI putrAdikako apanA hitakArI samajhakara unameM rAga karatA haiM parantu vivekI manuSya 'samamatA hai ki yaha strI putrAdikA parikara saMsAracakrameM phasAnevAlA hai isaliye usame taTastha rahatA hai / manuSya putrako bahuta premakI dRSTise dekhate haiM kintu yathArtha bAta isake viparIta hai / manuSya sabase adhika prema svakhIse rakhatA hai / isIse usane strIkA nAma prANapriyA rakkhA hai / strI bhI isakI AjJAkAriNI rahatI haiM / vaha prathama patiko bhojana karAtI hai pazcAt Apa bhojana karatI hai / pahale patiko zayana karAtI hai / pazcAt Apa zayana karatI hai / usakI vaiyAvRttya karanemeM kisI prakArakA saMkoca nahIM karatI / yaha saba hai parantu putrake hone para yaha bAta nahIM rahatI / . Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 vividha vidvAnoMkA samAgama yadi bhojanameM vilamba ho gayA to pati kahatA hai--bilamba kyoM huA ? strI kahatI hai ki putrakA kAma karU~ yA aapkaa| putra jyoM jyoM vRddhiko prApta hotA hai tyo tyoM pitA hrAsako prApta hotA hai| samartha hone para to putra samasta sampadAkA svAmI vana jAtA hai / ava Apa svayaM nirNaya kIjiye ki putrane utpanna hote hI ApakI sarvAdhika premapAtra strIke manameM antara kara diyA, pIche ApakI samasta saMpatti para svAmitva prApta kara liyA to vaha putra kahalAyA yA zatru ? ApakI saMpattiko koI chIna le to use Apa mitra mAneMge yA zatru ? parantu mohake nazAmeM yathArtha bAtakI ora dRSTi nahIM jAtI hai / yaha moha darzana, jJAna tathA cAritra ina tInoM guNoMko vikRta kara detA hai isaliye hamArA prayatna aisA honA cAhiye ki jisase sarva prathama mohase piNDa' chUTa jAve / zrAvaNa zuklA 13 saM0 2008 ko vra0 sumerucandrajI bhagatakA vyAkhyAna huaa| Apane pudgalase bhinna AtmAko drshaayaa| paramArthase sarva dravya bhinna bhinna haiN| koI dravyake sAtha tanmaya nahIM hotaa| phira bhI jIva aura pudgala ye do dravya pRthaka pRthaka hone para bhI paraspara isa prakAra mila rahe haiM ki jinase akhila vizva dRSTipatha ho rahA hai| yaha vizva na to kevala pudgalakA kArya hai aura na kevala jIvakA kintu umaya dravya mila kara yaha khela dikhA rahe haiN| cUnA apane ApameM sapheda padArtha hai aura haldI apane ApameM pIlI hai parantu donoM mila kara eka tIsarA lAla raMga utpanna kara dete haiM isI prakAra jIva aura pudgalake sambandhase yaha dRzyamAna jagat utpanna huA hai / Aja jo mAnavIya zarIra apaneko upalabdha hai isakI tulanA devoMkA zarIra bhI nahIM kara sakatA phira nArakI aura tiryaJca kI to bAta hI kyA hai ? isa mAnava zarIrameM vaha yogyatA hai ki antarmuhUrtame saMsArase ber3A pAra karAde para 16 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 merI jIvana gAthA devoM ke zarIra meM yaha bAta nahIM / ataH hameM ucita hai ki isa mAnava zarIra se aisA kArya kiyA jAya ki jisase AtmA saMsArake bandhana se mukta ho jAya / zrAvaNa zuklA 14 saM0 2008 ko kSetrapAlame rakSabandhanakA utsava huA / zrI paM0 phUlacandrajIkA prakcana huA / anantara paM 'zyAmalAlajI aura zrI sumerucandrajI bhagatake rakSAvandhanapara vyAkhyAna huye / sabakA sAra yahI thA ki aparAdhI aparAdhI vyaktikI bhI upekSA na kara usake uddhArakA prayatna karanA cAhie / zrI akampanAcAryane bali Adi mantriyoMke dvArA ghora kaSTa bhogakara bhI unakI AtmAkA uddhAra kiyA hai| jainadharmakI kSamA vastutaH apanI upamA nahIM rakhatI / pUrNimA ke dina zaharake bar3e mandirameM pravacana huA / paM0 rAjadharalAlajIne rakSAbandhanakI manohara gAthA sabako sunAI / sabakA citta prasanna huA / bhAdrapada kRSNA 4 saM0 2008 ko paM0 vaMzIdharajI vyAkaraNAcArya bInAkA samyagdarzanapara sundara vivecana huA / Apane samayasArakI vyAkhyA sundara kI / samaya zabdakA artha AtmA hai / usakA jo sAra hai vaha samayasAra hai / isa taraha samayasArakA artha siddha paryAya hai / usakI prApti ho jAya isIke lie manuSya ke prayatna haiM / isI taraha bhAdrapada kRSNA 7 ke dina Apane bahuta bArIkI se dharma, artha, kAma aura mokSa ina cAra puruSArthIkA varNana kiyA / varNana rocaka thA / 2 bhAdrapada kRSNA 8 saM0 2008 ko maharaunIke paM0 govindadAsa jIkA vyAkhyAna huA | Apane satsamAgama para prabhAvazAlI vyAkhyAna diyA / satsamAgamase hI manuSyameM manuSyatA AtI hai / ataH ucita hai ki jJAnAdi guNoMse manuSya vRddha hai unakI sevA kreN| Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha vidvAnoMkA samAgama 261 Apane kula kAvyakA hindI tathA saMskRta anuvAda kiyA hai / vyutpanna vidvAna hai parantu karmodayakI viparItatAse netravihIna ho gaye / 1 bhAdrapada kRSNa 14 sa0 2008 ko paNDita zItalaprasAda jI zAhapuravAloMkA vyAkhyAna huA | ApakA pravacana bahuta hI manohara thA / Apane janatAke hRdayameM samIcIna rUpase dharmakI bhAvanA bhara dI / pratyeka manuSya ke cittame dharmakA vAstavika paricaya ho gayA / Apane batAyA ki dharmaM koI aisI vastu nahIM jo kahIMse bhikSAmeM mila jAya / hama svayaM itane kAtara ho gaye haiM ki usake hote hue bhI parase yAcanA karate hue lajjita nahIM hote / dharmakA ghAtaka adharma hai / adharmake sadbhAvase dharmakA vikAza nahIM ho sakatA / jaise andhakArake prabhAva prakAza nahIM kyoMki andhakAra aura prakAza ye donoM paraspara virodhI haiM kintu jaba rAtrikA anta AtA hai tathA sUryodaya hotA hai taba andhakAra paryAya svayameva vilaya jAtI hai / isI prakAra hamArI pravRtti anAdi kAlase parameM nijatva kalpanA kara mithyAjJAnakA pAtra vana rahI hai aura isIke dvArA anya padArthoM ko nija mAna AtmacAritrako krodha mAna mAyA lobharUpa banA rahI hai / nirantara inhIM meM tanmaya ho rahI hai / inameM tanmaya honese AtmIya kSamA, mArdava, Arjava aura zaucakA ghAta kara rahI haiN| jaba kSamAdika paryAyoMkA udaya nahIM taba Apa hI batAo zAntirasakA AsvAda kaise mile | bhAdrapada kRSNaNa 30 saM0 2008 ko paM0 munnAlAlajI samagaurayA sAgarane zAstra pravacana kiyaa| bhaktipara samyak vivecana kiyA / paramArthase vicAra kiyA jAya to bhakti ke hI AtmAAtmaguNoMke vikAsameM kAraNa hotI hai / guNoMme anurAga honA bhaktikA lakSaNa hai| Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 merI jIvana gAthA __ bhAdrapada zuklA 1 ko zrI paM0 zIlacandrajI sADhUmalakA pravacana huaa| Apa prakRtyA zAnta tathA subodha vidvAn haiN| Apane samyak prakAra yaha siddha kyiA ki manuSyako bhAvanA nimala banAnA cAhiye / bhAvanA hI bhavanAzinI hai| ananta saMsArakA kAraNa asadbhAvanA aura ananta saMsArakA vidhvaMsa karanevAlI sadbhAvanA hai / jo AtmAkI yathArthatAse anabhijJa haiM ve zrAtmasvalpase vaJcita haiN| parameM nijatrakA vyAmoha kara nirantara duHkhake pAtra rahate haiN| duHkhakA lakSaNa AkulatA hai| zrAkulavA jahA~ hotI hai vahA~ azAnti avazya rahatI hai| zrAtmA bhItarase zAnti cAhatA hai parantu zAntikA anubhava tabhI ho sakatA hai jaba kisI prakArakI vyagratA na ho| isa jIvako sabase mahatI vyagratA zArIrika svAsthyakI rahatI hai / yaha zarIra pudgala samudAyase niSpanna huA haiM parantu hama ise apanA mAnate haiN| prathama to yaha mAnyatA mithyA hai phira jaba ise AtmIya mAnA taba isake rakSaNakI cintA rahane lgii| rakSaNake liye aneka padArthoMkA saMgraha karanA par3atA hai| usa saMgrahameM aneka prakArake anarthoMkA Azraya lenA par3atA hai| isake liye hI yaha jIva hiMsA, asatya, corI, vyabhicAra tathA parigraha ina paJca pApoMse apaneko nahIM bacA sakatA / zarIrake artha bar3e-bar3e prANiyoMkA ghAta karatA dekhA jAtA hai tathA aneka prANiyoM kA mAMsa khA jAtA hai| jinake dvArA alpa bhI bhaya huA to unheM zIghra hI naSTa karanekA upAya karatA hai| isa taraha vicAra kiyA jAya to saMsArakA mUla kAraNa zarIrameM nijatvakI kalpanA hai| ise naSTa karanekA prayatna sabase pahale karanA caahiye| kisI vRkSako ukhAr3anA hai to usakI jar3a para prahAra honA cAhiye / kevala pattoMke locanese vRkSa nahIM ukhAr3A nA sktaa| isa cAturmAsyake samaya sAgarase siMghaI hAlacandra jI sarApha Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iMTara kAlejakA upakrama 263 Aye / Apa eka dhArmika puruSa haiN| ApakA tattvajJAna nirmala hai / ApakI dharmameM adhika pravRtti rahatI hai| dillIse lAlA makkhanalAlajI ThekedAra jo ki vartamAname gRhavAsase pUrNarItyA udAsIna haiM, aaye| TIkamagar3hase paM0 ThAkuradAsajI bI. e. Aye / zrApa saMskRta tathA aMgrejIke yogya vidvAna haiN| sahAranapurase zrI nemicandra jI vakIla Aye / Apa bahuta hI vidvAna haiN| karaNAnuyogake acche jJAtA haiN| alpa avasthA hone para bhI brahmacaryakA pAlana karate haiN| zrI jainendrakizora jI dillI tayA rAjakRSNa jI dillI sakuTumba Aye / jAnasarase zrI tahasIladAra sAhaba aaye| isa prakAra aneka vidvAnoM tathA anya viziSTa mahAnubhAvoMke samAgamase varSAkAlakA samaya samyaka rItyA vyatIta huaa| jala vAyu uttama tathA zarIrake anukUla rhaa| iMTara kAlejakA upakrama lalitapura bundelakhaNDa prAntakA kendra sthAna hai, jainiyoMkI acchI vastI hai aura vyApArakA acchA sthAna hai| yahA~para zikSAkA Ayatana na honA hRdayameM coTa karatA rahatA thA / eka pAThazAlA pahale kSetrapAlameM thI jisase prAntake chAnoMko lAbha hotA thA parantu aba vaha vanda ho cukI hai| icchA thI ki yahA~ para jJAnakA eka acchA Ayatana sthira ho to prAntake vAlakoMkA bahuta kalyANa ho| Aja kala logoMkI ruci aMgrejI vidyAkI ora adhika hai, ataH usIke Ayatana sthApita karanA cAhate haiN| mujhe isameM harpa vipAda nhiiN| bhApA untatikA sAdhana hai| yadi hRdayakI pavitratAko na Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265 , merI jIvana gAthA chor3A jAya to kisI bhASAse manuSya apanI unnati kara sakatA hai| mujhe yaha jAna kara harpa huA ki paM0 phUlacandrajI kI viziSTa preraNA se nagarake logome iNTara kAleja kholanekI carcA dhIre dhIre jora pakar3atI jAtI hai| ve isa viSayameM bahuta prayatna kara rahe haiN| unake prayatnase zrI sarrApha munnAlAla bhagavAnadAsajIne 10101) aura zrI nihAlacandrajI TaDaiyAne 70101) denA svIkRta kiyA hai| anya mahAnubhAvoMne bhI rakameM likhaaii| bhAdoM taka 100000) kA candA ho jAvegA aura kAlejakI sthApanA ho jaavegii| isI prakaraNako lekara kSetrapAla kameTIke sadasyoMkA yaha vicAra huA ki kameTIko makanoMke kirAyese jo AmadanI hotI hai use mandira sambandhI kAryoMse vacanepara kAlejake lie de deNge| jJAnapracArame sampattikA vyaya ho isase bar3hakara kyA upayoga ho sakatA hai ? saMgamarmarake patthara jar3avAnekI apekSA mandiroMkI sampatti kA upayoga zAstra prakAzana tathA jJAna pracArame hone lage to yaha manuSyoMkI buddhikA paricAyaka hai| kameTIke isa vicArase navayuvakoMko bahuta harpa huA aura ve kAlejake liye bharasaka prayatna karane lage jisase bahuta kucha saMbhAvanA ho gaI ki yahA~ kAleja khulakara hI rhegaa| payUSaNa parva aagyaa| paM0 phUlacandrajI yahA~ the hii| ataH sUtrajIpara unakA sAragarbhita vyAkhyAna hotA thaa| unake vyAkhyAna ke bAda maiM bhI kucha kaha detA thaa| mere kahanekA sAra yaha thA ki yaha AtmA svabhAvataH zuddha-niraJjana honepara bhI mohake dvArA niDa. mbanAko prApta ho rahA hai aho niraJjana zAnto bodho'ha prakRteH prH| etAvantamahaM kAlaM mohenaiva vimvitaH // kaise AJcaryakI bAta hai ki maiM niracana hU~, rAgAdi upadravoMse rahita hU~, zAnta hU~, bodhasvarUpa hU~, phira bhI itanA kAla maiMne mohaka Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iMTara kAlejakA upakrama 265 dvArA vyartha hI vitA diyA / anAdi kAlase jo paryAya pAI usImeM apanatvakI kalpanA kara lI / yadyapi yaha manuSya paryAya asamAna jAtIya pudgala aura jIvake sambandhase utpanna hai to bhI mohajanya viDamvanAke kAraNa maiM apane svarUpako na jAna isa saMyogaja paryAya ko apanI mAnatA rahA / kabhI apaneko brAhmaNAdika mAnA, kabhI AzramavAsI mAnA, kabhI kisI rUpa mAnA aura kabhI kisI rUpa | parantu ina sabase pare jo AtmA zuddha-vivikta jAtyajAmbUnadavat ujvala svarUpa hai usakI ora dRSTi nahIM dI / na tvaM viprAdiko varNo nAzramI nAkSagocaraH / saMgo'si nirAkAro vizvasAkSI sukhI bhava // na vAstavame vicArakara dekhA jAve to AtmA na brAhmaNa hai, kSatriya hai, na vaizya hai, na zUdra hai aura na kisI brahmacarya, gRhastha, vAnaprastha tathA saMnyAsI AzramakA dhAraka hai / yaha saba to zarIra ke dharma haiM - zarIrakI avasthAyeM haiM / ina rUpa AtmAko mAnanA mohakA vilAsa hai / 'yaha maiM hU~' ityAdi ahaMkAra mamakAra ke dvArA ugAyA gayA cetanAke vilAsa se paripUrNa jo AtmA usake vyavahArase cyuta hokara anya kAryoMme ulajha rahA hU~ / zAntise parvake dina vyatIta hue / parvake anantara jayantI utsavakA Ayojana huA jisameM bAharase zrI paM0 baMzIdharajI indaura, paM0 rAjendrakumArajI dillI, paM0 dayAcandrajI sAgara, paM0 pannA lAlajI sAhityAcArya sAgara Adi vidvAn bhI padhAre / sAgara tathA anya aneka sthAnoMse mahAnubhAva Aye / mujhe kSetra se julUsa dvArA nagarame le jAyA gayA / vahA~ jayantI utsava huA / maina zira jhukA kara zraddhAJjalike zabda sune / antame jaba mere kahane kA avasara AyA taba maiMne kahA ki saMskRtame eka zloka hai / Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 merI nIvana gAthA jisakA bhAva yaha hai-candramAkA udaya hone para kamala banda ho jAtA hai| kyoM ho jAtA hai ? isakI kalpanA eka kavine kI haiM / loga kamalako lakSmIkA ghara kahate haiN| isI prasiddhise candramAne * apanA kara arthAt hAtha kamalake pAsa prasArita kiyA ki isake pAsase kucha lakSmI mujhe bhI mila jAyagI para kamalane dekhA ki mere pAsa lakSmI to hai nhiiN| loga mujhe vyartha hI lakSmIkA nivAsa kahate haiN| maiM dvijarAna-candramA ko kyA de dU""isa saMkocake kAraNa hI mAnoM kamala candrodaya hone para vanda ho jAtA hai| so yaha to kaviyoMkI vAta rahI para jaba maiM apanI ora dekhatA hU~ to yahI avasthA apanI pAtA huuN| Apa loga bar3hA bar3hA kara guNagAna karate haiM para meremeM vaha guNa aMzasAna bhI nahIM ataH nIcA mukha kara baiTha jAtA huuN| saMsAra kI bAta kyA kahUM ? vahA~ to loga pattharako devatA banA kara usase apanA kalyANa kara lete haiM phira maiM to sacetana prANI huuN| yaha nizcita hai ki ApakA kalyANa hamAre kyA sAkSAt jinendradevake guNagAna karanese bhI nahIM hogaa| kalyANakA mArga to AtmAmese vikAra pariNati ko dUra kara denA hai| jaba taka isa vikAra pariNatiko zrApa dUra na kareMge taba taka kalyANakI vAta dUra hai| svargAdikakA vaibhava bhale hI mila jAve para isase kalyANa nhiiN| kalyANa to janma-maraNake saMkaTase dUra ho jAne para hI ho sakatA hai| janma-maraNakA kAraNa mithyAdarzana, mithyAjJAna, aura mithyAcAritra haiN| inase apane ApakI rakSA kro| jisa samaya inase AtmA nivRtta ho jAyagI usa samaya anyake guNagAna karanekI AvazyakatA nahIM rhegii| astu, __aba taka kAleja kholanekA dRr3ha nizcaya ho gayA thA aura usakI isa utsavameM ghoSaNA kara dI gii| kAlejakA nAma 'vaNI inTara kAleja' rakkhA gyaa| utsavameM Agata janatAne bhI yathAyogya Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 267 iMTara kAlejakA upakrama sahAyatAke vacana diye / eka dina rAtriko kaviyoMke kavitA-pATha bhI hue / yahA~ kavi vahuta haiN| acchI kavitA karate haiN| Azvina zuklA 6 ke dina sAgaravAloMke yahA~ AhAra huA / maiM sAgara bahuta samaya taka rahA hUM isaliye yahA~ke loga mere sAtha AtmIyake sahaza vyavahAra karate haiN| utsavameM Agata vidvAn yathAsthAna cale gye| kevala paM0 vaMzIdharajI indaura raha gaye / Apake 2-3 pravacana hue / Apa jaina vAGmayake ucca koTIke jJAtA hai tathA padArthakA vivecana bahuta sUkSma rItise karate haiM / vivecana karate karate Apa itane tanmaya ho jAte haiM ki anya sudha budha bhUla jAte haiN| usa samaya ApakI dhvani gadgad ho jAtI hai| tathA netroMse azrudhArA vahane lagatI hai| sunakara janatA bhI dravIbhUta ho jAtI hai| dillIse zrI jainendrakizorajI sakuTumba aaye| ApakA na jAne kyoM hamAre sAtha itanA AtmIya bhAva ho gayA hai ki Apa yathAsamaya hamAre pAsa Ate rahate haiN| Azvina kRSNA amAvasyAke dina Apake yahA~ AhAra huaa| aneka prakArakI sAmagrI thii| isameM unakA aparAdha nhiiN| aparAdha hamArI lAlasAkA hai| yadi maiM lAlasA para vijaya prApta kara sIdhA sAdhA bhojana grahaNa karane lagUM to yaha saba prapaJca Aja dUra ho jaave| rAgAdi nivRttike artha jo bAta hama anyase kahate haiM, yadi usakA zatAMza bhI svayaM pAlana kareM to hamArA kalyANa ho jAve / do tIna dina raha kara Apa cale gye| vijayA dazamIke dina ApakA patra AyA ki zrI kSullaka nijAnandajI ( karmAnandajI) dehalIke vedAnta AzramameM cale gaye haiN| isa ghaTanAse bahutase manuSyoMko kheda huA parantu isame khedakI bAta nhiiN| pratyeka jIvake abhiprAya bhinna-bhinna hote haiN| Aja taka unheM jainadharmase prema thaa| aba unakA vizvAsa vedAnta para ho gyaa| mohakI sattA Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 merI jIvana gAthA tabataka AtmA vidyamAna rahatI hai jabataka isa AtmAkI pariNati nAnA prakArakI hotI rahatI hai / yadi yaha vyakti bhAvAvezame Akara kSullakapada grahaNa na karatA aura zaktike anusAra cAritrakA pAlana karatA rahatA to yaha avasara na AtA / manuSya vahI hai jo kisI cAtako zravaNakara usapara pUrvApara vicAra kare / saMsAra eka vicitra jAla hai / isa jAla meM prAyaH sabhI phaMse haiN| jo isase nikala jAve, prazaMmA usIkI hai / jAlame phaMsanekA sabase prabala kAraNa buddhi aura mamabuddhi hai / isa jIvako anAdi kAlase yaha ahaMkAra lagA huA hai ki maiM eka viziSTa vyakti hU~, mere samakSa anya sava tuccha / yaha ahaMkAra hI manuSyakI pragatimeM sarvAdhika vAdhaka hai / kArtika kRSNA 7 saM0 2008 se zrI naye mandira meM siddhacakra vidhAnakA pATha huA / vidhi karAneke lie zrIyuta paNDita munnAlAlajI indaura se Aye | Apa uttama vidhise kArya karAte haiM / pahale vyAkhyAna dete haiM, phira kriyA karAte haiM / ApakA uccAraNa spaSTa aura madhura hotA hai | janatA prasanna rahatI haiM / maiM bhI prArambhake dina 13 ghaNTA mandirameM rahA / pATha sunakara citta bahuta prasanna huA / yadi vyavahAra dharmakA prayojana yathArtha darzAyA jAve to usakA zrotAgaNoMpara uttama prabhAva par3atA hai / jo vaktA tattvako yathArtha nahIM dikhA sakate vaha zrotAoMke bhI samayako lete haiM aura apanA bhI samaya prAyaH kho dete haiM / Ajakala vyavahAradharmakI prabhutA haiM / antaraGgakI ora aNumAtra bhI dRSTi nahIM, anyathA usa ora lakSya avazya jAtA / vAhya dravyase Ajataka kisIkA kalyANa na huA aura na hogA / jabataka hamArI nirvalatA hai tavataka yaha para dravya hamAre lie jo jo kare alpa hai / Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIvra vedanA kArtika kRSNA 11 saM0 2008 ko zArIrika avasthA yathocita nahI rahI--eka phor3A uThaneke kAraNa kaSTa rhaa| phira bhI svAdhyAya kiyaa| svAdhyAya thor3e hI samaya huaa| usakA sAra yaha thA ki manuSya apanA hita cAhate haiM parantu anukUla pravRtti nahIM krte| para padArthoke saMgraha karaneme nirantara vyagra rahate haiM aura isI vyaratAke Avegame pUrNa Ayu vyaya kara dete haiN| kalyANakI lAlasAse manupya parakA samAgama karatA hai parantu usase kalyANa to dUra rahA akalyANa hI hotA hai| prathama to parake samAgamameM apanA samaya naSTa hotA hai| dvitIya jisakA samAgama hotA hai usake anukUla pravRtti karanA par3atI hai| anukUla pravRtti na karane para anyako kaSTa denekI sambhAvanA ho jAtI hai ataH parakA samAgama sarvathA heya hai| jisa samaya AtmA apaneko jAnatA hai usa samaya nija svarUpa jJAna-darzanarUpa hI to rahatA hai| darzana-jJAnakA kAma dekhanA-jAnanA hai| isase atirikta mAnanA AtmAko ThaganA hai| AtmA to jJAtA-dRSTA hai| use rAgI dvepI mohI banAyA yaha kArya AtmAse sarvathA svayameva nahIM hotaa| yadi parakI nimittatA isame na mAnI jAve to AtmA hI upAdAna huA aura AtmA hI nimitta / isa dazAme yaha satata hote rhege| kabhI bhI AtmA inase alipta na hogI ataH kisI bhI AtmAme ye jo rAgAdi bhAva haiM ve vikArI bhAva haiN| jo vikArI bhAva hotA hai vaha nimittake dUra hone para svayameva pRthak ho jAtA hai| jaise Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 merI jIvana gAthA agnikA sambandha pA kara jalameM jo uSNatA A jAtI hai vaha usakA svAbhAvika bhAva nahIM kintu aupAdhika bhAva hai ataH agnikA sambandha dUra hone para svayameva vilIna ho jAtI hai isI prakAra moha dUra hone para AtmAse rAgAdi bhAva svayameva vilIna ho jAte haiM-dUra ho jAte haiN| dvAdazIse pIr3A adhika bar3ha gaI ataH svAdhyAyameM samartha nahIM ho sakA / zarIra yadyapi para hai aura hama tathA anya vaktA bhI yahI nirUpaNa karate haiN| zraddhA bhI yahI hai ki yaha para hai parantu jaba koI Apatti AtI hai taba Uparase to vahI bAta rahatI hai kintu antaraGgameM vedana kucha aura hI hone lagatA hai| zraddhA tathA jJAna mAtrase kalyANa nhiiN| sAthame cAritra guNakA bhI vikAza honA caahiye| hama antaraGgase cAhate haiN| hama bhI kyA prAyaH adhikatara prANI cAhate haiM ki rAgAdi doSoMkI utpatti na ho kyoMki ye samAna AkulatAke utpAdaka haiN| AkulatA hI duHkha hai / aisA kauna hai jo duHkhake kAraNako iSTa mAnegA ? kintu lAcAra hai| jaba rAgAdika hote haiM aura tajjanya pIr3A nahIM sahana kara sakatA taba cAhe kisIse pratikUla ho cAhe anukUla ho unheM zAnta karaneke liye yaha jIva ceSTA karatA hai| jaise pitA java putrake kapolakA cumbana karatA hai taba usakI kar3I mUchoMkA sparza putrako yadyapi kaSTaprada hotA hai to bhI vaha kapoloMkA cumbanakara prasanna hotA hai| . isI phor3Ake rahate hue 5 varpa vAda hamAre atyanta prAcIna maleriyA mitrane darzana diyaa| usane kahA tuma bhUla gaye hamako / tumane kitane vAde liye para ekakA bhI pAlana nahIM kiyA / usIkA yaha phala hai ki Aja maiMne to tunhe darzana diyaa| cAra dina pahale maine apane laghu mitra phor3Ako bhejA thA aura usake hAtha Adeza diyA thA ki cAra mAsakA varSAyoga pUrNa honeke pahale kahIM nahIM Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 tIvra vedanA jAvo parantuM tumane avahelanA kI aura eka dama AjJA de dI ki hama apane vAdAke anusAra TIkamagar3ha jaayeNge| kitanA nirAdhAra sAhasa ? yadi pratijJA hI karanA thI to yaha karatA ki yadi nIroga rahA to Apake utsavameM sammilita houuNgaa| parantu tumako puruSArthakA itanA mada ki vyarthakI pratijJA lekara apane ApakI vaJcanA kii| maleriyAkI prabalatA tathA phor3AkI tIvra vedanAse cittameM bahuta khinnatA huii| upacArake liye phor3A para siTTIkI paTTI bA~dhI para usase pIr3AmeM raJca mAtra bhI kamI nahIM huii| hamArI vedanA dekha saba loga duHkhI the| TIkamagar3hase DAkTara siddI sAhaba Aye / phodA dekhakara unhoMne kahA ki phor3A khataranAka hai| vinA Aprezana acchA honA asaMbhava hai aura jaldI Aprezana na kiyA gayA to isakA viSa zarIrameM anyatra phaila jAnekI saMbhAvanA hai| DAkTarakI bAta sunakara saba cintAle par3a gye| saba logoMne Aprezana karAnekI preraNA kI parantu maine dRr3hatAse kahA ki kucha ho mAMsabhojIse maiM Aprezana nahIM karAnA cAhatA / DAkTarane merI bAta sunI to usane bar3I prasannatAse kahA ki maiM jIvana paryantake lie mAMsakA tyAga karatA huuN| AprezanakI taiyArI huI to DAkTara bolA ki Aprezaname samaya lgegaa| vinA kucha su~ghAye Aprezana kaise hogA ? maiMne kahA ki kitanA samaya lagegA ? usane kahA ki 15 minaTa / maiMne kahA- Apa nizcintatAse Aprezana kIjiye, su~ghAnekI cintA na kreN| yaha kaha kara mai nizcala par3a rhaa| 15 minaTame Aprezana ho gyaa| phor3Ake bhItara jo vikRta. padArtha thA vaha nikala gayA isaliye zAntikA anubhava huaa| Aprezanake samaya paM0 phUlacandrajI pAsameM the| dIpAvalIke bAda manoharalAlajI vaNI bhI Agaye the| Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 merI jIvana gAthA Apake Anese Ananda rahA / logoMkA pravacanakA kAma calatA rhaa| Apake jJAna aura cAritrakI nirantara vRddhi rahatI hai kintu samAgama jitanA uttama cAhiye utanA nhiiN| prAyaH jitane AdamI milate haiM sarva prazaMsA dvArA sAdhuko uttama rUpa denA cAhate haiN| merA yaha anubhava hai ki prazaMsAse AdamIkI gustA* laghutAmeM pariNata ho jAtI hai| jahA~ prazaMsA huI vahA~ use suna AdamI prasanna ho jAtA hai aura jahA~ nindA huI vahA~ dukhI ho uThatA hai / vastutaH prazaMsA aura nindA donoM hI vikRta rUpa haiN| unheM nija mAnanA hI bhayaMkara bhrama hai, isa bhramakA phala saMsAra hai. saMsAra hI duzvanaya hai| saMsAra meM prANImAtrake snigdha pariNAma hote haiN| jitane prANI haiM prAyaH ve saba parako nija mAna apanAnekA prayatna karate hai| DAkTara tArAcandrajI bahuta hI sajjana aura yogya puspa haiN| TImagar3hase kampoTarake Aneme vilanya dekha zrApane uttama rItise paTTI vA~dha dii| paTTI bA~dhaneke bAdame mandira gyaa| vahA~se mAra svAdhyAya kiyA paJcAt bhojana kara baiThA thA ki itanemeM TIramagaDhase kampoTara AgayA aura valAtkAra phira paTTI bA~dha dii| bahuta gapaM 'ur3AI / prayojana kevala itanA thA ki dravya hAtha Ave / saMsAramai dravya artha jo jo anartha na hoM thor3e haiN| isake vazIbhUta horara manuSya yAma svarUpako bhUla jAtA hai / athavA AtmasvarUpakI kathA choTo, mAja jitane manuSya raNakSetra meM jAte yA jAnekI ceSTA karate haiM ye rata eka arthArjanake lie hI prayAsa karate haiM / isa arthake lie grAmI adAlatameM mithyA sAkSI de pAtA hai| isa prarthake lie bhAbhAI ke lie vipa dekara mAranekA prayAsa karatA hai, una yI ni manuSya garIboMkI roTI taka chIna letA hai, usa arthare nige prAra hajAroM sthaloM para paNDA loga jaladI pRnA kagAra nahIM kara isa arthake liye hajAroM sthAna tIrtharUpameM pariNata hogI, umara Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIvra vedanA 303 liye hI pracAra kiyA jAtA hai ki amuka sthAnapara dhana dene se sIdhA svarga mila jAtA hai / astu, phor3A meM ArAma to Aparezana ke dinase hI hone lagA thA parantu dhAvake bharanemeM eka mAsake lagabhaga laga gayA / isa bIcameM dillIse rAjakRSNa, sAgarase bAlacandra malaiyA. paM0 pannAlAla, basvAsAgarase bAbU rAmasvarUpa tathA paM0 manoharalAlajI Adi snehI loga Aye / na jAne saMsAra meM sneha kitanI valA hai| isake AdhIna hokara yaha prANI parako prema dRSTise avalokana karatA hai / kevala avalokana hI nahIM karatA parako apanAnA cAhatA hai / jaba ki yaha apanAnekA abhiprAya mithyA hai / koI padArtha kisIkA nahIM hotA / jitane padArtha jagat meM haiM sava apanI sattA liye bhinna bhinna haiN| dhIre dhIre mArgazIrSakA mAsa A gayA / manoharalAlajI vaNIM meraTha cale gaye / kevala kSullaka saMbhavasAgarajI hamAre sAtha raha gaye / phor3A acchA hogayA / calanemeM koI prakArakI bAdhA nahIM isalie hamane mArgazIrSa 30 ko lalitapurase jAnekA nizcala kara liyA / isake eka dina pUrva caudharIjIke mandirameM prAtaHkAla janatAkA sammelana huA / samUha acchA rahA kintu sava prayojanakI vAta kahate haiM, tAttvika vAta nahIM / manameM aura, vacaname aura yaha logoMkI vAta karanekI Aja paramparA bana gaI hai parantu hamArA to yaha vicAra hai ki manase ho so vacanase kahiye aura jo kahiye use upayogameM lAiye / kevala vacanameM lAnese kalyANakA mArga vizada na hogA / javataka amala ( cAritra) meM na AvegA tabataka kalyANa honekA nahIM | paM0 phUlacandrajIkA bhI vyAkhyAna huA aura Apane isa bAtakA | prayAsa kiyA ki saba saumanasyake sAtha kAlejakA kAma Age bar3hAveM / jaya lalitapurase prasthAna karanekA samaya AyA taba loga bahuta Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 merI jIvana gAthA dukhI hue / 53 mAhake karIba ekatra vAsa karanese logoMkA sneha bar3ha gayA isaliye jAte samaya duHkha hone lgaa| maiMne kahA-saMsArame sava padArthoM kA pariNamana apanI apanI yogyatAke anusAra hotA hai / hama cAhate haiM ki yahA~se papaurA jAveM / Apa cAhate haiM ki varNIjI yahI rheN| ApakA pariNamana Apake AdhIna, hamArA pariNamana hamAre AdhIna / donoMkA pariNamana sadA ekasA nahIM rhtaa| kadAcit nimitta-naimittika sambandha juTanepara ho bhI jAtA hai / java yaha prANI dUsare padArthake pariNamanako apanI icchAnusAra pariNata karAnekA prayAsa karatA hai aura anya padArthakA pariNamana usakI icchAke anurUpa hotA nahIM tava yaha duHkhI hone lagatA hai-azAntikA anubhava karane lagatA hai isaliye mohakI pariNati chor3o aura zAntise apanA samaya yApana kro| kAlejakA Apane jo upakrama kiyA hai vaha prazasta kArya hai| yaha Age bar3hatA rahe aisA prayAsa kreN| jJAna AtmAkA dhana hai| Apake bAlaka use prApta karate raheM yaha bhAvanA ApakI honA cAhiye |"itnaa kahakara maiM Age bar3ha gyaa| bahuta janatA bhejane AyI para krama-kramase nivRtta ho gii| papaurA aura ahAra kSetra kacaroMdA lalitapurase 11 mIla hai| vahIM para mar3AvarAvAle rAjadhara sorayAke putrakI strIne AhAra diyaa| yahA~se 11 mIla cala kara vAnapura aaye| yahA~ para eka mandira mahAna hai| vartamAname to kaI lAkha rupayA lagAkara bhI nahIM bana sakatA / yahA~ para rAtri vitaaii| prAtaHkAla 1 mIla maharonIke mArgameM kSetrapAla Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papaurA aura ahAra kSetra 305 haiN| vahA~ jinedradeva ke darzana kiye / sthAna bahuta prAcIna hai parantu jaina janatAkI vizeSa dRSTi nahIM isase jIrNa avasthAme haiM / yahA~ para ahAra kI mUrtike sadRza eka vizAla mUrti hai parantu jisa sthAna para hai vaha jIrNa ho rahA hai / yahA~se cala kara grAmameM mandira ke cabUtare para baiTha gye| kaI sajjana grAmavAle Aye / vidyAdAnakI carcA kI gii| kaI jaina bandhuoMne dAna denekA vicAra kiyA aura yahA~ taka sAhasa kiyA ki itara samAja bhI inake sadRza dAna deve to yahA~ eka hAIskUla ho sakatA hai parantu loga isa ora dRSTi nahIM dete / yahA~ke mAsTara gahoI vaizya haiN| bahuta hI nirmala pariNAmavAle haiM / yahA~ se TIkamagar3ha pahu~ce / mandirameM pravacana kiyA / saMkhyA acchI thI / bhojana kiyA / pazcAt paM0 ThAkuradAsajIke yahA~ gayA / unakA svAsthya kharAba thA / yogya vyakti haiM / dharmakI zraddhA aTala hai| bImArIkA vega thama gayA hai / AzA hai jaldI acche ho jaaveNge| mArgazIrSa zuklA 5 saM0 2009 ko papaurA gaye / snAnAdi se nivRtta ho kara pATha kiyA / tadanantara zrI kSullaka kSemasAgarajIke sAtha samasta jinAlayoMkI vandanA kI / melAkA utsava thA ataH bAhara se janatA bahuta AI thI / paNDita jaganmohanalAlajI kaTanI aura paM0 phUlacandrajI ke pahu~ca jAnese melAkI bahuguNI unnati huI / papaurAkA utsava huA / bIcameM mandiroMke jIrNoddhArakI carcA ko avasara mila gayA / sAgara se samagaurayAjI bhI pahu~ca gaye the / Apane bahuta hI uttama vyAkhyAna diyA / janatA para acchA prabhAva par3A / sabhApati mahodayane 100) jIrNoddhAra meM diyA / anya logoMne bhI diyA jisase candA acchA ho gayA / isake bAda samayakI 'truTi hone se vidyAlayakA utsava nahIM huaa| agale dinake liye sthagita kara diyA gayA / 20 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 merI jIvana gAthA yaha kSetra ati uttama hai parantu yahA~ke mAnava gaNa utsAhase dAna nahIM karate, anyathA jahA~ 75 gaganacumbI mandira haiM vahA~ svarga loka kI chaTA dikhtii| dUsare dina vidyAlayake utsavake samaya batAyA gayA ki yahA~ svargIya motIlAlajI varNI eka vidyAlaya khola gaye jisake dvArA bahusaMkhyaka vidvAn samAjameM kAye kara rahe haiM jiname sAhityAcArya vyAkaraNAcArya tathA nyAya-tIrthe kAvyatIrtha haiM / vartamAnameM vidyAlayakA koSa bahuta alpa hai| isakA digdarzana karAyA gayA / janatA para acchA prabhAva par3A jisase 10000) dasa hajArakA candA ho gyaa| abhI samAjame karmaTha vyakti nahIM tathA eka yaha mahAn dopa hai ki eka hI sAtha aneka utsavoMkI saMyojanA kara lete haiM jisase eka bhI kArya pUrNarUpase nahIM ho paataa| ____ mArgazIrSa zuklA 8 saM0 2008 melAkA antima divasa thaa| Aja paNDAlameM paravArasabhAkA antima utsava thA / acchA huA, 500) ke karIva paravArasabhAko Aya huii| loga bahuta hI prasanna hue| pracAra bahuta hI uttama huaa| yadi ina jAtIya sabhAoMke badale prAntIya sabhAeM hotI aura uname prAntame vasanevAle saba jAtiyoMke loga sammilita rahate tathA saumanasya bhAvase kAma karate to bahuta hI uttama hotA / isa kSetrakI unnati taba ho sakatI hai jaba koI dAnI mahAzaya eka lakSa 100000) lagAve / Aja kala navIna mandira nirmANakI loga icchA karate haiM para prAcIna mandironna uddhAra nahIM kraate| navIna mandira nirmANameM unakA nirmAtAke rUpameM gaurava hotA hai aura prAcIna mandiroMke uddhArameM nhiiN| yahI pratiSThAkI AkAkSA logoMko isa kAryakI ora pravRtta nahIM hone detii| isa kSetrapara eka aisA ucca koTikA opadhAlaya honA cAhiye jisase prAntake mAnavoko vinA mUlya aupadha mile tathA eka aimA Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papaurA aura aMhAra kSetra 300 vidyAlaya ho jisame 100 chAtra adhyayana kara sakeM / paThanakrama navIna paddhatise honA cAhiye jisame dharmakA zikSaNa anivArya rahe / melA samApta honepara janatA calI gii| vAtAvaraNa zAntimaya ho gayA / prAtaHkAla saMvarakA svarUpa vAcA / vAstavameM mokSamArga saMvara hI hai / anAdikAlase hamane mohake vazIbhUta hokara Asravako hI apanAyA hai| AtmatattvakI zraddhA nahIM kii| isIkA yaha phala huA ki nirantara para padArthoM ke apanAneme hI samaya gamAyA / yadyapi yaha padArtha AtmAke svarUpase bhinna hai para mohI jIva use nija mAnakara apanAnekI ceSTA karatA hai| AtmAkA svabhAva dekhanA jAnanA hai parantu krodhAdi kaSAya usake isa svabhAvako kalupita karate rahate haiN| isa kaluSatAse yaha AtmA nirantara vyagra rahatI hai / jAnakA kArya itanA hai ki padArthako pratibhAsita kara de| jJAna padArtharUpa trikAlameM nahIM hotaa| jisa prakAra darpaNa ghaTa-paTAdi padArthako pratibhAsita kara detA hai parantu ghaTa-paTAdi rUpa nahIM hotaa| darpaNameM jo ghaTa-paTAdi pratibhAsita ho rahe haiM vaha darpaNakA hI pariNamana hai, darpaNakI svacchatAke kAraNa aisA jAna par3atA hai isI prakAra AtmAke jJAnaguNameM usakI svacchatAke kAraNa ghaTa-paTAdi padArtha pratibhAsita hote haiM parantu jJAna tadrUpa nahIM hotA / melAke bAda 4-5 dina papaurAmeM nivAsa kiyaa| pariNAma atyanta ujjvala rhe| __mArgazIrSa zuklA 13 saM0 2008 ko 2 baje yahA~se calakara 3 baje TIkamagar3ha pahu~ca gye| Aja yahA~ke kAlejameM pravacana thaa| kAleja bahuta hI bhavya sthAnapara banA huA hai / sAmane mahendrasAgara sarovara hai tathA usake bAda aTavI / 3 mIlapara 75 jina mandiroMse ramya papaurA kSetra hai| yaha saba pUrva dizAme hai| pazcimame mahendra bAga hai, uttarameM TIkamagar3ha nagara hai aura dakSiNameM kuNDezvara kSetra Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 merI jIvana gAthA hai| vidyAlaya kAlejakA bhavya bhavana 5 khaNDoMse zobhita hai| isame 2000 chAna adhyayana kara sakate haiN| kAlejake priMsapala mahodaya bahuta hI bhavya aura vidvAn haiN| Apa vaMgAlI haiN| ema0 e0 haiN| ApakI Ayu 40 varSase Upara hogI phira bhI brahmacArI haiM / bar3e dayAlu aura tattvavettA haiN| ApakI vicAradhArA ati pavitra hai| vyavahAra niSkapaTa hai| mUrti saumya hai| aise manuSya cAhe to ve jagatkA utthAna kara sakate haiN| Ajakala jo zikSApaddhati hai usame bhautikavAdako khUba protsAhana milatA hai| sAiMsakA itanA pracAra hai ki vAlakI khAla nikAlate hai| yahA~taka AviSkAra vijJAna (sAinsa) ne kiyA hai ki vinA cAlakake vAyuyAna calA jAtA hai tathA aisA aNuvama banAyA hai ki jisake dvArA lAkhoM manuSyokA yugapad vidhvaMsa hojAtA hai| aisI cIra-phAr3a karate haiM ki peTakA bAlaka nikAlakara bAhara rakhake peTakA vikAra nikAla dete haiM pazcAt vAlakako usI sthAnapara rakha dete haiN| yakSmA rogavAlekI pasalI vAhara nikAla dete haiM kintu aisA AviSkAra kisIne nahIM kiyA ki yaha AtmA zAntikA pAtra ho jAve / azAntikA mUla kAraNa parigraha hai aura sabase mahAn parigraha mithyAdarzana hai kyoMki mithyAtvake udayame yaha jIva viparIta abhiprAya poSaNa karatA hai| ajIvako jIva mAnatA hai| zarIrameM Atmabuddhi karatA hai / jaise kAmalA rogavAlA zahAko pIlA mAnane lagatA hai| ekabAra mume zrI kuNDalapara kSetrapara caumAsA karanekA suavasara AyA thaa| usa samaya mujhe bar3e vegase malariyA jvara AgayA aura bigar3ate bigar3ate pitta jvara hogyaa| eka baMdyana kahA tuma gannA cUso, vara zAnta ho jAyagA / maiMne cUmA kintu cirAyatA va nImase bhI adhika kaDyA lgaa| maiMne use pheMka diyaa| vAIjIne kahA-beTA cUma lo| maiMne uttara diyA-kaise ? Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papaurA aura prahAra kSetra 309 yaha to cUsA hI nahIM jaataa| yadyapi gannAkA rasa mIThA thA parantu mere roga thA isaliye vaha kaTuka lagatA thaa| isI prakAra jinake mithyAtvarUpI roga hai unheM mokSamArgakA upadeza denA hitakara nahIM hotA / mokSamArgame to prathama samyagdarzana hai| usameM parako nija mAnanekA abhiprAya miTa jAtA hai tathA pazcAt sarvako tyAga svAtmAmeM lIna hojAtA hai ataH jinake yaha hogayA unakA sarva kArya sampanna hogyaa| AtmAkA hita mokSa hai| mokSakA upAya samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra hai ata. sarva dvandvako chor3a isImeM lgo| TIkamagar3hase calakara pauSa kRSNa 6 saM0 2008 ko ahAra kSetra pahu~ca gaye / yahA~ eka prAcIna mandira hai / zrIzAntinAtha aura kunthunAtha bhagavAnkI mUrti hai| arahanAtha bhagavAnkI bhI mUrti rahI hogI para vaha upadraviyoMke dvArA naSTa kara dI gii| usakA sthAna rikta hai| zrIzAntinAtha bhagavAnkI mUrti bahuta hI saumya tathA zAntidAyinI hai| isake darzana kara zravaNavelagolAke bAhuvalI svAmIkA smaraNa ho AtA hai| yahA~ kisI samaya acchI bastI rahI hogii| prAcIna mUrtiyA~ bhI khaNDita dazAmeM barhata upalabdha hai| saMgrahAlaya banavAkara usame savakA saMgraha kiyA gayA hai| mukhya mandirake sivAya eka choTA mandira aura bhI hai| pAsa hI madanasAgara nAmakA vizAla tAlAba hai| eka pAThazAlA bhI hai| paM0 vArelAlajI paThAvAle nirantara isa kSetra tathA pAThazAlAke liye prayatna karate rahate haiN| yadi sAdhana anukUla hoM to yahA~ zAntise dharmasAdhana kiyA jA sakatA hai / ___ pauSa kRSNA 8 saM0 2008 ko prAtaHkAla zrIzAntinAtha svAmI kA abhiSeka huaa| yathAzakti candA kiyA gyaa| Aja kala kevala dravya prAptike liye hI dharma kArya hote haiN| jisane dravya diyA usakI prazaMsA hone lgii| tIrthasthAnoMpara Ayake anya sAdhana nahIM ataH Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 merI jIvana gAthA vyavasthApakoMko isa rItise vivaza hokara dravya ekatra karanA par3atA hai| yathArthameM tIrthasthAna dharmasAdhanake Ayatana the| yahA~ Akara manda kaSAya hotI thii| jo koI svAdhyAyameM zaMkA hotI thI vaha paNDitoMke dvArA niNIMta ho jAtI thI tathA navIna padArtha zravaName Ate the| kaI tyAgImahAzaya melAme Ate the| unheM pAtradAna denekA avasara milatA thaa| eka dUsareko dekhakara jo kucha apane cAritrameM zithilatA hotI thI / vaha dUra ho jAtI thI / kaI mahAnubhAva vratAdika grahaNa karate the| parasparake kaI manomAlinya miTa jAte the| isake sivAya laukika kArya bhI bahutase bana jAte the parantu aba Aja kala melA isa vAste hotA hai ki janatAse rupayA zrAve / sabhAme 15 minaTa bhI dhAmika vyAkhyAnake liye avasara nahIM miltaa| rUpayekI apIla hone lagatI hai| yaha bhI hotA, koI hAni nahIM thI kintu vidyAlayako chor3a kSetrakI vyavasthAkA kucha digdarzana karAke usake artha dravya saMcaya karanekI apIla hone lagatI hai| vIcame kaI durdazApAna vyakti AjAte haiM jo vIca vIcame taMga karate rahate haiN| ___ mandiroMke pAsa hI ahAra nAmakA choTA sA gA~va hai| 2 ghara jainiyoMke haiN| eka dina paM0 govindadAsajIke yahA~ AhAra huaa| melA sAnanda huaa| mathurAse paM0 dayAcandrajI va bhaiyAlAlajI bhajanasAgara Aye the| ye loga jahA~ jAte haiM vahA~ vyAkhyAnoM dvArA janatAko prasanna kara lete haiN| melAme 2000 hajAra janatA AI hogii| prabandha acchA thA / yahA~para pAThazAlAma 20 chAtra adhyayana karate haiN| paM0 premacandrajI paM0 govindadAsajI tathA paM0 maujI. lAlajI yogya vyakti haiN| Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ droNagiri aura rezandIgiri / prahAra se 5 mIla cala kara lAra A gaye / mArga meM bahuta kaNTaka haiM kintu yahA~ ke manuSya isI sthAname rahate haiM ataH unheM Ane jAneme Apatti nahIM hotI / lAra meM 1 mandira hai / yahA~ Ate hI grAmINa janatA ikaTThI ho gii| zrI nAthUrAmajI varNIne samayopayogI vyAkhyAna diyaa| Apane janatAko samIcIna paddhatise samajhAyA ki saMsArameM jJAnake binA koI kArya nahIM calatA / yadi hamako jJAna na ho to hama apanA hita nahIM jAna sakate / hamArA kyA kartavya hai ? kyA akartavya hai ? tathA yaha bhakSya hai, yaha abhakSya hai, yaha mA~ hai, yaha bahina hai, yaha bhrAtA hai, yaha suta hai, yaha patA hai ityAdi jitane vyavahAra haiM sarva lupta ho jAyeMge / ataH AvazyakatA jJAnArjanakI hai / jJAnakA arjuna gurudvArA hotA 'hai / isIse unakI zuzrUSA karanA hamArA kartavya hai / binA gurukI kRpAke hamArA ajJAnAndhakAra nahIM miTa sakatA / jaise sUryodayake binA rAtrikA andhakAra nahIM jAtA vaisehI guruke upadeza binA hamArA ajJAna nahIM jaataa| yahI kAraNa hai ki hama guruko mAtA. pitAse adhika mAnate haiN| mAtA pitA to janma deneke hI adhikArI haiM kintu guru hamako isa yogya banA dete haiM ki hama saMsArake sarva kArya karanemeM paTu bana jAte haiM / Aja saMsArase guru na hotA to hama pazutulya ho jAte / 1 yahA~ zAntinAtha bhagavAn kI saMvat 1872 kI pratiSThita pratimA bahuta manohara hai / mandira bhI bahuta vistArase hai / 2 mandira haiM / 20 ghara jainiyoMke haiM / prAyaH sampanna haiM / dharmazAlA hai Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 merI jIvana gAthA usameM 1 kUpa bhI hai| logoMmeM jJAna kI nyUnatA hai kyoMki usake sAdhana nahIM / ava javase vindhyapradeza huA hai tavase eka prAyamarI skUla ho gayA hai ataH kucha samaya bAda paThana-pAThana hone lgegaa| kucha manupya svAdhyAya karate haiM parantu vizeSa jJAna nahIM / yahA~ke kucha vAlaka papaurAme par3hate haiN| ina gAvoMmeM koI tyAgI rahe to bahuta upakAra ho sakatA hai parantu isa prAntameM prathama to tyAgI nahIM phira jo haiM ve vizeSa par3he nhiiN| isakA mUla kAraNa jaina janatAmeM vidyAkA pracAra nhiiN| isa prAntake jainI prAyaH pUjA AdimeM dravya vyaya kara dete haiM / jo kuTumba nirdhana haiM unakI koI sahAya karAnevAlA nhiiN| chAtroMko bhI koI sahAyatA nahIM devA / inakA uddhAra vahI kara sakatA hai jo dRr3hapratijJa ho, jJAnI ho, savRtta ho tathA kucha kalyANa karanekI bhAvanAse yukta ho| lArase calakara bar3egA~vameM rahe / bhojanake pazcAt sava mahAzaya ekatra hue| yahA~ eka auSadhAlayakI sthApanAke athe 300) kA candA hogayA / yahA~ke AdamI bhadra haiN| yahA~ amRtalAla golApUrva tathA unakA bhAI-donoM hI karmaTha vyakti haiN| rAjanaitika kAryameM saMlagna haiN| bhAva dezakalyANake haiM kintu jitanA volate haiM usakA aMza bhI kArya yadi kareM to bahuta hI acchA ho| na jAne kyA kAraNa hai ki vartamAna yugameM parakA kalyANa karanekI bhAvanA to prAyaH savameM rahatI hai parantu hamArA bhI kalyANa ho isakA dhyAna nahIM rhtaa| rAjanaitika kArya karanevAle prAyaH dharmakI zraddhAse cyuta ho jAte haiN| dharmako DhoMga vatAne lagate haiN| aise loga yadi mahAtmA gA~dhIse kucha grahaNa karate to uttama hotaa| ___ var3egA~vase calakara ghuvArA Agaye / yahA~ke loga acchI sthiti meM haiN| 1 pAThazAlA hai jisameM prathama parIkSA uttIrNa adhyApaka Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ droNagiri aura rezandIgiri 313 hai| yathAzakti bAlakoMko adhyayana karAtA hai| zikSaka bahuta hI yogya honA cAhiye paratu vartamAnameM zikSA bahuta maMhagI hogaI hai| 100) ke binA uttama adhyApaka nahIM miltaa| loga yathAzakti candA nahIM dete / jinake pAsa puSkala dravya hai ve vivekase. vyaya nahIM karate aura jinake pAsa nahIM hai ve bAtoMke sivAya aura kara hI kyA sakate haiM ? aise loga prAyaH yaha kahate dekhe jAte haiM ki yadi hamAre pAsa puSkala dhana hotA to hama aisA karate vaisA karate parantu dhana pAnepara unake pariNAma bhI dhanikoMke hI samAna ho jAte haiN| isIse kisI kavine bahuta hI samayopayogI dohA kahA hai kahA karU~ dhana hai nahIM hotA to kisa kAma / jinake hai tina sama kahA hote nahi pariNAma // paupa kRSNA 14 saM0 2008 ko dopaharake bAda eka atyanta prAcIna khagAsana pratimAkA, jo ki kAle patthara kI bahuta hI manojJa hai, abhiSeka huaa| janatA acchI ekatrita huii| kalazAbhiSeka, phUlamAla tathA jJAnamAlameM 100) ke karIba Aya ho gii| tadanantara vyAkhyAna hue| hamako bhI vyAkhyAna deneke liye kahA gayA / vyAkhyAna denA kucha kaThina nahIM parantu tAratamyase kahanA kaThina hai| paramArthase hamako vyAkhyAna denA AtA nahIM aura na usake liye hama parizrama hI karate haiM / isakA kAraNa prathama to hamane kisI zAstrakA sAGgopAGga abhyAsa kiyA nahIM aura na hI vyAkhyAna kalAkA abhyAsa kiyA ataH yadi koI mahAzaya hamako kisI viSaya para vyAkhyAna denekA Agraha kare to hama khar3e to ho jAvege parantu nirvAha nahIM kara skeNge| 'kahIMkI IMTa kahIM kA rorA bhAnumatIne kuramA jorA' vAlI kahAvatake anusAra kucha kaha kara samaya pUrA kara deNge| astu, isakA hamako kucha bhI harSa-viSAda nahIM Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA 314 kintu apane samayakA hama durupayoga karate haiM isakA kheda rahatA hai| yaha hamArI moha nimittaka mahatI jar3atA hai / yadi Aja hama loka prazaMsAko tyAga deveM to anAyAsa sukhI ho sakate haiM parantu lokaipAke prabhAvase vaJcita haiM yahI hamAre kalyANameM bAdhaka hai| yahA~ 3 dina rahe / tadanantara ghuvArAse 4 mIla cala kara bhauMhare grAma A gaye ! yahA~ para 8 ghara jainiyoMke haiM va 1 mandira hai / mandira meM andhakAra thA zruta' usake sudhArake liye 400) kA candA ho gayA / pravacana meM grAmake brAhmaNa kSatriya vaizya Adi sabhI loga Aye va suna kara prasanna hue| jaina dharma to prANImAtrakA kalyANa cAhanevAlA hai / use sunakara kise harSa na hogA ? bhojanake uparAnta yahA~ se cala kara gorakhapura A gaye / gA~vake sava logoMne svAgata kiyA / zrInAtharAmajI brahmacArI tathA zrI kSullaka kSemasAgarajIkA vyAkhyAna huA / ApalogoMne yaha batAyA ki dharmakA mUla dayA hai ataH sabhI ko usakA pAlana karanA cAhiye / yahA~ 1 mandira hai / usame pArzvanAtha bhagavAn kI eka bahuta hI manojJa pratimA hai / zAstra pravacana huA / eka choTI sI pAThazAlA haiM jisameM paM0 rAmalAlajI daraguvA~vAle chAtrachAtrAoM ko adhyayana karAte haiN| bahuta suzIla manuSya hai / parizramI bhI haiM / yahA~se calakara dhanaguvA~ aaye| grAma sAdhAraNa hai para loga utsAhI haiN| narendrakumAra bI0 e0, jo nirbhIka vaktA va lekhaka hai, yahIMke haiN| zrI lakSmaNaprasAdajI jo sAgara vidyAlaya meM kAma karate haiM ve bhI yahIMke haiN| zAstrapravacana huA jisameM grAmake saba loga sammilita hue / dehAtake logoMme saumanasya acchA rahatA hai| yahA~ se calakara zrI droNagiri kSetrapara pahu~ca gaye / bahuta hI ramaNIya va ujjvala kSetra haiM / yahA~ pahu~cane para na jAne kyoM apane Apa hRdayameM eka viziSTa prakArakA AhlAda utpanna hone lagatA hai / grAmaMke Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ droNagiri aura rezandIgiri 315 mandirameM zrI RSabhanAtha bhagavAnke darzana kara cittame atyanta harpa huaa| pauSa zuklA 5 saMvat 2008 ko zrI droNagiri siddhakSetrakI vandanA kI / yadyapi zArIrika zakti durvala thI to bhI antaraGgake utsAhane yAtrA nirvighna sampanna karA dii| sAthame zrI 105 kSullaka kSemasAgarajI va brahmacArI nAthUrAma tathA bAlacandra the| yAtrAke bAda guphAke Age prAGgaName zAnta cittase baitthe| sAmane gA~vakA tathA yugala nadiyoMkA saMgama dikha rahA thaa| dUra dUra taka phailI huI khetoMkI hariyAlI dRSTiko balAt apanI ora AkaSita kara rahI thii| 70 nAthUrAmane prazna kiyA ki zAnti to AtmAse AtI hai para azAnti kahA~se AtI hai ? isake uttarame maiMne kahA-zAntivat azAnti bhI bAharase nahIM AtI, kevala nimittakA bheda hai| upAdAna kAraNa donoMkA AtmA hai| jisa taraha samudrame uttaraGga aura nistarana avasthA hotI hai| usameM samIrakA saMcaraNa aura asaMcaraNa nimitta hai| isI taraha AtmAmeM pudgala karmake vipAkakA nimitta pAkara azAnti aura usake abhAvazAntikA lAbha hotA hai| ataH jinako zAntikI abhilASA hai unhe para padArthoMse sambandha tyAga denA cAhiye kyoMki sukha aura zAnti kevata avasthAme hI hotI hai / parake AdhIna rahanA sarvathA duHkhakA vIja hai| droNagirime paM0 gorelAlajI sajjana vyakti haiN| droNagirise calakara bhagavA~ gaye / yahA~ eka asATI acche sampanna haiM / sAmAnya rItise inakA vyavahAra acchA hai| yaha jainadharmase prema rakhate haiN| java candAkA samaya hotA hai tava kucha na kucha de hI dete haiN| yahA~se calakara vareThI pahu~ce / padmapurANakA svAdhyAya kiyaa| rocaka kathA hai / yahA~ 6 ghara jainiyoMke haiN| sabane yathAzakti droNAgirikI Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 merI jIvana gAthA 1 pAThazAlAko dAna diyA / inake pAsa vizeSa vibhUti nahIM, anyathA yaha bahuta kucha de sakate haiM ? yahA~ satapArAse hIrAlAla pujArI tathA 4 AdamI aura gaye jisase bhojanake bAda vahA~ gaye / dUsare dina prAtaHkAla phira padmapurANakA svAdhyAya kiyA / rAma-rAvaNake saMgrAmakI carcA thI / rAvaNane amogha zaktikA prayoga kara lakSmaNake uraHsthalameM AghAta kiyA / zrIrAmane bahuta hI zoka kiyaa| bahuta hI mArmika udgAra unake hRdayase nikale / yaha saba mohakA pratApa hai ki eka mokSagAmIke hRdayase isa prakArake vAkya nikale / mohake udayameM AtmAkI yahI dazA ho jAtI hai / ThIka hai, parantu jinake hRdayame viveka hai ve bAhyameM kucha AlApa kareM parantu antastala meM unakI zraddhAmeM aNumAtra bhI antara nahIM AtA / droNagirike aJcalameM bhramaNakara punaH droNagiri Agaye / pauSa zuklA 12 saM0 2008 ko paM0 dulIcandrajI vAjanA tathA malaharAse kaI sajjana zAstrasabhA Agaye / ghanaguvAMse bhI kaI sajjana Aye / malaharA jAnekA vicAra thA parantu meghavRSTike kAraNa jA nahIM sake / nizcintatAse pravacana kiyA / pravacanakA sAra yaha thA ki yadyapi saMsArameM premakI bahuta prazaMsA hotI hai parantu saMsArameM cakravat paribhramaNa karAnevAlA yahI prema hai / sarve bandhanoMmeM kaThina vandhana prema-snehakA hai / isapara vijaya prApta karanA narasiMhakA kAma hai / zvAla prakRtike manuSya Apa kAyara hote haiM tathA anyako kAra vanAte haiN| anAdi kAlIna prakRtikA nivAraNa karanA ati durlabha hai / kahanA sarala hai parantu kAryameM pariNata karanA kaThina hai prAyaH upadeza denekA pratyeka vyakti prayatna karatA hai kintu usa para amala karanevAlA hI zUra hotA hai / aine manuSyako hI gaNanA utana manuSyoM meM hotI haiM | prathama to siddhAnta yaha hai ki koI kimIsa upakAra nahIM kara sakatA kyoMki saba dravyoMke pariNamana svIya Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ droNagiri aura rezandIgiri 317 strIyaityAdi catuSTayake anurUpa hote haiM | itara to nimitta mAtra hote haiN| jisame acetana padArtha to udAsIna hI hokara kArya karate haiM / udAsInase tAtparya abhiprAya zUnyase hai / jinake abhiprAya hai. ve cetana haiM / vaha cetana jo kArya karate haiM vaha bhI kapAyake anurUpa hI karate haiM / AtmA nAmaka eka dravya hai / isame hI cetanA guNa hai / usa cetanA guNake dvArA hI yaha padArthoMko dekhatA jAnatA hai / paramArthase na dekhatA hai, na jAnatA hai / kevala apane strarUpame magna rahatA hai kintu AtmA anAdi kAlase mohakI saMgati hai jisase AtmA meM viparItAbhiprAya hotA hai / usa viparItAbhiprAyake kAraNa yaha para padArthoMme nijatva kA anubhava karatA hai / athavA para aura nija yaha kalpanA bhI mohake prabhAvase hI hotI hai / jisa dina yaha kalpanA miTa jAvegI usI dina zAntikA sAmrAjya anAyAsa ho jAvegA / paupa zuklA 14 saM0 2008 ko prAtaHkAla 4 mIla cala kara malaharA A gaye / gurukula meM Thahara gaye / yahA~ sighaI bRndAvanalAla bahuta hI vivekI, udAra tathA hRdaya ke svaccha haiM / Apake pratApase yahA~ gurukula vana gayA / prAntame azikSAkA pracAra bahuta hai / pahale dezI rajavAr3e the isaliye prajAkI unnati ke vizeSa sAdhana rAjyakI orase nahIM the / aba vindhyapradezame yaha saba sthAna A gaye haiM tathA rAjyakI orase zikSAke sAdhana bhI juTAye jA rahe haiM / AzA hai Age cala kara yahA~ kI prajA bhI unnati karegI / yahA~ 16 dina rahe / prAtaHkAla pravacana hue / isIke bIca eka dina mAgha kRSNA 14 ko gaMja gaye / vahA~ eka bAIke yahA~ paMkti bhojana thA / 200 AdamI Aye hoNge| zrI jIkA jala vihAra huA / prAnta me saralatA bahuta hai / malaharA 6 mIla calakara mAghazuklA 4 ko daraguvA~ Agaye / Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 merI jIvana gAthA yaha 0 nAthUrAmakA grAma hai / dUsare dina inhIMke yahA~ bhojana huA / yahA~para jo vyaya ho usapara ) / eka paisA rupayA vidyAdAna me denA logoMne svIkRta kiyA / yahA~para dillIse lAlAmakkhana lAlajI Agaye / virakta manuSya haiM, gRhase udAsIna haiM sarva sampanna hokara bhI virakta honA aise hI zUrakA kAma hai| daraguvA~se calakara hIrApura Agaye / mandira ke sAmane dharmazAlA hai, usImeM Thahare / sAmane kUpa hai / usake bAda cauka hai / phira mandira hai / mandira svaccha hai / mUrtiyA~ svaccha haiM / rAtriko zAstra hotA hai / yahA~para tigor3Ase paNDita padmakumArajI Agaye / Apa tyAgI kamalApati seTha varAyaThAke putra haiM, subodha haiM, antarase Ardra hai| rAtri ko 0 nAthUrAmane sabako zAstra zravaNa karAyA / hIrApura se calakara zAhagar3ha Aye / bar3A grAma hai / janasaMkhyA acchI hai ? logoMmeM saumanasya bhI hai / mandira meM pravacana huA / janatA acchI upasthita thI / jJAnArNavame anyatva aura ekatva bhAvanAkA vipaya thA / ekatva bhAvanAkA yaha artha hai ki manuSya svakRta karmake acche bure phalako akelA hI bhogatA hai / kisIke sukha duHkhame koI zAmila nahIM hotA ataH parake pIche AtmapariNAmako vikRta nahIM hone denA yahI buddhimattA hai / anyatva bhAvanAkA artha yaha hai ki AtmA zarIrase bhinna hai ataH zarIrake vikArako AtmAkA vikAra mAna vyartha hI rAgI dvepI mata bano / yahA~ 2 mandira haiM / rAtriko zAstra pravacana hotA hai / zAhagaDhase maurI gye| yaha zrI 105 kSullaka kSemasAgarajIkA grAma hai| logoMmeM dhArmika ruci hai / eka mandira hai / pravacana huA / upasthiti acchI thii| pravacanakA sAra yaha thA ki bhUla ajJAnase hotI hai / yaha AtmAkA moha janma vikAra hai / jaise bhramajJAna mithyA hai| vaise hI jJAna mithyA hai| isa bhUlako tyAganevAlA hI manuSyatAkA Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rezandIgirimeM paJca kalyANaka pAtra hai| anAdikAlase hama jisa paryAyame gaye use hI apnaayaa| yadyapi use apanAnA poyApekSayA sarvathA mithyA nahIM parantu use hI sarvathA nijasvarUpa mAna liyA isaliye zudra dravyase vimukha ho anAdikAlase paryAyoMme hI ulajhate rahe / / vamaurIse 1 mIla calakara verakherI Aye / yahA~ eka kSatriya mahAzaya rahate haiM jo bahuta hI sarala pariNAmI haiN| mAMsake tyAgI haiN| inake vaMzameM zikArakA bhI tyAga hai / yahA~se 5 mIla calakara siddha kSetra nainAgiri (rezandIgiri) Agaye / sundara sthAna hai| pAThazAlAke chAtroMne svAgata kiyaa| yahA~ parvatapara pArzvanAtha samavasaraNake nAmase eka vizAla mandirakA nirmANa ho rahA hai| zrI pArzvanAtha bhagavAnkI zubhrakAya vizAla mUrtikI pratiSThA honevAlI hai| mAgha zuklA 15 ko zrI 108 kSorasAgarajI muni yahA~ aaye| rezandIgirimeM paJca kalyANaka phAlguna kRSNA 3 saM0 2008 se paJcakalyANakakA melA rezandIgirijImeM thaa| nAlA pAra karake maidAnameM vizAla paNDAla banAyA gayA thaa| eka choTA paNDAla nIceke mandiroMke pAsa bhI banA thaa| dhIre dhIre melA bharanA zurU ho gyaa| vidvat pariSad kI kAryakAriNIkI baiThaka thI ataH vidvanmaNDalI upasthita thii| khAsa kara paM0 vaMzIdharajI indaura, paM0 kailAsacandrajI, khuzAlacandrajI jaganmohanalAlajI, dayAcandrajI Adi sabhI pramukha vidvAn the| pratiSThAke kAryake liye zrI paM0 vArelAlajI paThA tathA samagaurayAjI Aye hue the| DerA tambuoMkA bhI acchA prabandha thaa| Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 merI jIvana gAthA . paJcakalyANaka usa mahAna AtmAkA hotA hai jo pUrva janmameM darzana vizuddha Adi solaha kAraNa bhAvanAoMkA cintavana karatA hai tathA apAyavicaya nAmaka dharmadhyAname baiThakara loka kalyANakI sAtizaya bhAvanA bhAtA hai| aise jIva bharata kSetrameM deza kor3A kor3I sAgarake eka yugameM kevala 24 hI utpanna ho pAte haiN| samagra ar3hAI dvIpameM eka sAtha 17. se adhika aise vyakti nahIM ho pAte / tIrthaMkara prakRti sAtizaya puNya prakRti hai| isakA jisake vandha hotA hai usake janma lete hI tInoM lokoMmeM kSobha maca jAtA hai| phAguna kRSNA 3 ko bhagavAnkA garbha kalyANaka huA 4 ko janma kalyANaka huA. indra indrANI jaba bhagavAn ko airAvata hAthI para virAjamAna kara Tekar3I para car3he taba bar3A sundara dRzya thaa| rAtriko vidvAnoMke sAra garbhita bhASaNa hote the| prAtaHkAla nIceke mandiroMke pAsa jo paNDAla banA thA usameM zAstra pravacana hotA thaa| muni kSIrasAgarajIkA bhI vyAkhyAna huaa| sAmayika vyAkhyAna thA parantu Apane eka tatvAthe sUtra prakAzita karAyA jisake vIca bIcameM aneka pATha milA diye| umAsvAmIkI racanAko prakSiptakara diyA tathA yaha AlocanAkI ki AcArya umAsvAmI isa Avazyaka bAtako chor3a gaye / mahArAjakI yaha kRti vidvAnoMko pasanda nahIM AI / unakA kahanA thA ki Apako yadi koI vAtakI truTi mAlUma hotI hai to use alagase deN| eka aise AcAryakI racanAko jise pUjyapAda akalaMka, vidyAnanda, zrutasAgara Adi AcAryoMne paripUrNa mAna apanI TIkAoM tathA bhASyoMse alaMkRta kiyA hai, prakSiptakara dUpita na kareM / parantu mahArAja dUsarekI vAta yA abhiprAyako na sunanekA prayAsa karate haiM aura na samajhane kaa| paJcamIko paMDAlameM rAvyagaddIkA utsava honeke bAda vaTa vRkSake nIce dIkSAkalyANakakA utsava huaa| samAroha acchA thA / vratI Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rezandI girima~ paJca kalyANaka 321 sammelana honese melA me aneka vratI padhAre the ataH unhoMne tathA anya aneka logoMne vrata grahaNa kiye| hamana kahA ki yaha saMsAra haiM aura hamAre hI prayatnakA phala hai / isakA anta karaneme hama hI kAraNa haiM / isakA banAnevAlA yadi koI hai to anta karanevAlA bhI vahI hogA / hama ubhayathA nirdoSa haiM aisA mAnanA nyAyasaMgata nahIM / hama nirdoSa bhI ho sakate haiM aura sadopa bhI / ataH tattvajJa vano aura Ajataka jo parame saMsAra tathA mokSake mAnanekA ajJAna hai use tyAgo | yathArtha pathapara Ao / sasArame vahI mahApuruSa vandanIya hote haiM jinhoMne aihika aura pAralaukika kAryoMse taTastha hokara AtmakalyANake artha svakIya pariNatiko nirmala banA diyA hai / viSayakA mArga Uparase manorama dikhatA hai para usakA antastala bahuta hI kaNTakApUrNa hai| isase jo vaca nikale unakA ber3A pAra ho gayA / yadi vipaya sukhame Ananda hotA to bhagavAn Adi jinendra hI use kyoM tyAgate ? jabataka cAritramohakA udaya thA tabataka ve bhI anya saMsArI prANiyoM ke samAna vipayake gartame par3e rhe| tIrthaMkara pravartaka purupa kahalAte haiM / inhe tIrthakI pravRtti karanA hotI hai / phira yadi yahI saMsAra ke anya prANiyoMke samAna viSayame nimagna rahe to tIrthakI kyA pravRtti kareMge ? yaha vicAra kara saudharmendra inake vairAgyake nimitta jisakI Ayu atyalpa raha gaI thI aisI nIlAJjanAko nRtya karaneke liye khar3A kara detA hai / thor3I dera meM usakI Ayu samApta ho jAtI hai jisase usakA zarIra vidyut ke samAna vilIna ho gayA / rasameM bhaMga na ho isa bhAvanA se indrane maTase dUsarI devI usIke samAna rUpavAlI khar3I kara dI parantu bhagavAn usake antarako samajha gaye / isa ghaTanAse bhagavAnake jJAnameM A gayA ki saMsAra kSaNabhaMgura hai / hamane apanI Ayuke 83 lAkha pUrvaM vyartha hI kho diye / kahA~ to hama pUrva bhavameM yaha cintavana karate the 21 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3rara merI jIvana gAyA ki trilokake jIvoMko apArase kaise mukta kareM aura kahA~ hama svayaM hI apAyameM phaMsa gaye / bhagavAnke aisA cintavana karate hI lokAntika deva A gaye aura unhoMne vAraha bhAvanAoMkA pAThakara bhagavAnkI zlAghA kii| kaisA vaha samaya hotA hogA ki jaba jarAsA nimitta milanepara AdamI virakta ho jAte the aura aise AdamI jinake vaibhavake sAtha svargakA vaibhava bhI IrSyA karatA thaa| Aja to vaibhavake nAmapara phaTI laMgoTI logoMke pAsa hai para use bhI tyAganekA bhAva kisIkA nahIM hotaa| rAtriko paravArasabhAmeM ekIkAraNa vAvata jo prastAva papaurAmeM huA thA usapara paM0 jaganmohanalAlajIne prakAza ddaalaa| caco bahuta huI parantu logoMkA kahanA thA ki yadi vAstavameM ekIkaraNa cAhate ho to ina jAtIya sabhAoMko samApta kro| ina sabhAoMne janatAke hRdayame phUTa DAlaneke sivAya kucha nahIM kiyA hai| ina sabhAoMke pahale jahA~ loga Apasame eka dUsarese mila julakara rahate the vahA~ aba apane parAyekA bheda hogyaa| antase kucha huA nhiiN| itanA udAratApUrNa dRSTikoNa apanAneke liye logoMme kSamatA nhiiN| AgAmI dina madhyAhnake vAda jJAnakalyANakakA utsava huaa| kRtrima samavasaraNake vIca bhagavAn Adi jinendra virAjamAna the| vidvAnoMne divya dhvanike rUpame jainAgama sammata tattvoMkA varNana kiyaa| jisakA janatApara acchA prabhAva pdd'aa| rAtriko yahA~kI pAThazAlAkA adhivezana thaa| paM0 kailAzacandrajIne pAThazAlAkI apIla kI / kSetra tathA prAntakI sthitipara acchA prakAza DAlA jisase logoMke pariNAma dravIbhUta hogye| kucha candA bhI hogayA parantu vidyAkI ora jaisI ruci logoMkI honI cAhiye vaha nahIM prakaTa huii| isakA kAraNa vidyAkA rasa abhI inake jIvaname AyA nhiiN| phAlguna zuklA 7 ko nirvANa kalyANakakA dRzya prAtaHkAla paMDAlakI Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rezandIgirimeM paja kalyANaka 323 vedIpara dikhAyA gyaa| kucha samaya pUrva kailAzaparvatapara yoga nirodha kiye hue bhagavAn virAjamAna the para kucha hI samayake anantara unakA prativinna vahA~se uThA liyA gayA aura candanakI samidhAoM me kapUra dvArA agni prajvalita kara yaha dRzya dikhAyA gayA ki bhagavAn mona cale gye| yaha dRzya dekhakara janatA mukhase to jayadhvanikA uccAraNa karatI thI parantu netroMse usake azrudhArA pravAhita ho rahI thii| merA pariNAma bhI gadgad hogayA jisase adhika to nahIM kaha sakA para itanA maiMne avazya kahA ki janmApAya hI mokSa hai| janmake kAraNoMke abhAvame jIva svayaM mukta hojAtA hai| janmakA kAraNa Ayu hai| jisa jIvakA mona honA hai usake Ayu bandha nahIM hotaa| jo Ayu hai usakA anta honepara jIvakA mokSa hojAtA hai / vAta sarala hai parantu yaha jIva mohapadase itanA unmatta ho rahA hai ki Apako jAnatA hI nahIM / jo bAta karegA vaha viparIta abhiprAyase rikta nahIM hotii| paNDAlakI samasta vyavasthA paM0 pannAlAlajI sAgara samhAle huye the jisase samayAnukUla sava kArya honeme rukAvaTa nahIM hotI thii| melAmeM lagabhaga 15-20 hajAra jaina janatA AI hogii| kisIkI kucha hAni nahIM huI aura na varSA AdikA kisIko kucha kaSTa huaa| sava sAnanda apane apane ghara gaye / maiM bhI yahA~se calakara dalapatapura aagyaa| Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgara phAlguna kRSNA 10 saM0 2008 ko dalapatapura se 7 mIla cala kara caNDA A gaye / yahA~ para 85 ghara jainiyoMke haiM / prAyaH sarva sampanna haiM / thaka gaye isaliye rAtrime pravacana nahIM kiyaa| zrI kuJjIlAlajI sarApha Adi sAgara se kaI mahAnubhAva Aye jinane sAgarake samAcAra zravaNa kraaye| dUsare dina prAtaHkAla mandira me zAstrapravacana huA | janatAkI upasthiti acchI thI / pAThazAlAke liye arthakA prayAsa kiyA / 4000 ) kA candA huA / yahA~ para eka prabhudayAla darogA, jo ki vartamAname riTAyarDa hai, yogya manuSya hai / Apa pratyeka kArya me yogadAna dete haiN| zrI 105 kSullaka kSemasAgara jIne candAme hRdayase yoga diyaa| Apa jahA~ bhojanako gaye vahA~ se preraNA kara 570) pAThazAlAko dilAyA / yahA~se calakara bhar3arAnA A gaye aura vahA~se 6 mIla cala kara zAhapura pahu~ca gaye / . yahA~ kalazArohaNakA utsava ho rahA thA / vAharase karIba 500 janatA AI hogI / rAtriko pAThazAlAkA utsava huA / apIla hone para 10000) daza hajArakA candA ho gayA / zAhapurake manuSyoMmeM denekA utsAha bahuta thA / sabake pariNAma udAra the / savane maryAdAse adhika dravya diyA / isa kAryame bhaiyAlAla bhajanasAgara aura dayAcandrajIne bahuta parizrama kiyA / dvitIya dina madhyAnhoparAnta pAThazAlAkA punaH utsava huA / zrI harizcandrajI modIkA utsAha ekadama umdd'aa| unhoMne 5000) pA~ca hajAra pAThazAlAko denA strIkRta kiyA, 2000) do hajAra unake bhAI TIkArAmajIne diye aura unake bar3e bhAI dhapperAmajIne 251) diye Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgara 325 samagaurayAjI, bhajanasAgarajI tathA paM dayAcandrajIne sabako madhura zabdoMme dhanyavAda diyA aura siMghaI lakSmaNaprasAdajI haradIvAloMne siMghaI padakA tilaka kiyA tathA saba bhAIyoMne bheMTa kii| bar3A Ananda rhaa| amAvAsyAke dina paNDAlame zrImAn brahmacArI kastUracandrajI nAyaka jabalapuravAloMne svaracita rAmAyaNamese dazaratha vairAgyakA prakaraNa janatAko zravaNa kraayaa| zravaNa kara janatA bahuta prasanna huii| mere cittameM bahuta udAsInatA AI parantu sthAyI zAnti na aaii| isakA mUla kAraNa bhItarakI durbalatA hai| anAdi kAlase parame nijatvakI kalpanA calI A rahI hai| usakA nikalanA sahaja nahIM / saMsAra sthiti alpa raha jAya to yaha kArya anAyAsa ho sakatA hai| kalazArohaNakA samAroha samApta ho gyaa| loga apane apane ghara gaye aura hama zAnta bhAvase 16-17 dina yahA~ rhe| bhagavAnadAsa bhAyajI tattvajJa tathA Asanna bhavya puruSa haiN| inake sAtha svAdhyAya karate hue zAntise samaya yApana kiyaa| caitra kRSNA pratipadA saM0 2008 ke dina sAgarase siMghaIjI Adi Aye aura sAgara calanekI preraNA karane lge| hamane manA kiyA parantu antame mohakI vijaya huI, hama parAjita hue| sAgara jAnA svIkRta karanA pdd'aa| mujhe anubhava huA ki saMkocI manuSya sadA dukhI rahatA hai| savako khuza karanA asaMbhava vAta hai| prathama to koI aisA upAya nahIM jo sabako prasanna kara ske| dvitIya sabakI eka sacza bhAvanA karanA kaThina hai| ataH eka yahI upAya hai ki sabako khuza karanekI abhilASA tyAga dI jAya / abhilApA hI dukhadAyinI hai| caitra kRSNA 3 saM0 2008 ko 1 baje zAhapurase cle| dharmazAlAse cala kara zrI anandIlAlakI dukAna para vizrAma Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 merI jIvana gAthA kiyaa| yahA~ sava jaina janatA A gii| bAlikAoMne maMgala gAna gaayaa| pazcAt paM0 amaracandrajIne gAna pddh'aa| usake uparAnta paM0 zrutasAgarajIne 5 minaTa vyAkhyAna diyA / sunakara loga gadgad kaNTha ho gaye / pazcAt vahuta kaThinatAse cala paaye| AdhA mIla taka janatA AI / yahA~se hamIla calakara sAnodhA A gye| yahA~ para 8-10 ghara jainI haiN| 1 mandira hai / agale dina bhojana kara sAgarake liye prasthAna kara diyA aura zAmake 6 baje taka gopAlagaMja (sAgara) pahuMca gye| caitra kRSNA 5 ko gopAlagaMjame AhAra kiyaa| 3 baje pracura janatAke sAtha gopAlagaMjase cale aura 4 baje kaTarA bAjAra pahu~ca gaye / yahA~para 2 do mandira haiN| unake darzana kiye| mandira ranchitA pUrNa tathA nirmala haiM, vistRta bhI hai parantu janasaMkhyA bahuta honema sthAname kamI par3a jAtI hai| eka mandira prAcIna haiN| dUsarA straka si. anantarAmajI dalAlakI dharmapatnIne apane makAnako mandira rUpameM pariNatakara kucha samaya huA banavAyA hai / mandiroM darzanakara vedAntIpara zrI gulAbacandrajI joharIkA jo vAga hai usameM nivAsa kiyaa| Apane yaha bAga udAsInAzramake liye pradAna kiyA hai| udAsInAzrama saMsthA isIme haiN| rAtriko svAgata samAroha uddezyase morAjI bhavaname sabhA ekatrita huii| ___ sAgara bar3I vastI hai| jainiyoM ke hajArase Upara ghara hai|' bar3e 16 mandira haiN| saMskRta vidyAlaya hai hii| mahilAzraga bhI suna cukA hai| logoMme saralatA hai| yahA~ hamArA bahuta samaya cIna prA hai| vAIjIkA bhI yahI nivAma thA ataH ghUma phirapara meM vahI yA jAtA thaa| yahA~kA jalavAyu hamAre zarIrake anamUlapanA lAmA bhadratA bhI adhika hai| yahA~ pAkara kucha mama liNgbhgaa| sambandhI AkulatAse mukta ho gayA / Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgara 327 yahA~kI samagra janatAko lAbha mila sake isa uddezyase ATha ATha dina samasta mandiroM meM pravacanakA krama jArI kiyaa| pahale kaTarAke mandirameM pravacana huaa| phira caudharanabAIke mandirameM, phira siMghaIjIke mndirmeN| isI kramase sava mandiroMme yaha krama calatA rahA / yahA~ tAraNa samAjakA bhI caityAlaya hai / usa AmnAyake logoMmeM pramukha seTha bhagavAnadAsajI zobhAlAlajI vIr3IvAle, munnAlAlajI vaizAkhiyA tathA mathurAprasAda jI Adi hai| ina sabake Agrahase caityAlayameM bhI pravacana hue| caitra zuklA 13 saM0 2006 ko varNI bhavana ( morAjI bhavana) me mahAvIra jayantIkA utsava thaa| paM0 dayAcandrajI, mANikacandrajI, pannAlAlajI Adi ke vyAkhyAna hue| kula itara samAjake vaktA bhI bole / janatA adhika thii| samAroha acchA huaa| dUsare dina sarvadharmasammelanakA Ayojana thA jisame jaina hindU musalamAna aura IsAI dharmavAloMke vyAkhyAna huye| antame maiMne bhI batAyA ki dharma to AtmAkI nirmala pariNatikA nAma hai| kAma krodha lobha moha Adi vikAra AtmAkI usa nirmala pariNatiko malina kiye hue haiN| jisa dina yaha malinatA dUra ho jAyagI usI dina AtmAmeM dharma prakaTa huA kahalAyegA / kisI kula yA jAtime utpanna honese koI usa dharmakA dhAraka nahIM ho jAtA / kulameM to zarIra utpanna hotA hai so ise jitane paralokavAdI haiM saba AtmAse judA mAnate haiN| zarIra pudgala hai| usakA dharma to rUpa rasa gandha sparza hai| vaha AtmAme kahA~ pAyA jAtA hai ? AtmAkA dharma jJAna darzana kSamA mArdava Arjava Adi guNa haiN| ye sadA AtmAme pAye jAte haiN| AtmAko chor3akara anyatra inakA sadbhAva nahIM hotaa| itanA to saba mAnate haiM ki isa samaya saMsArame koI viziSTa jJAnI nhiiN| viziSTa jJAnIke abhAvameM loga apane-apane jJAnake Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 merI jIvana gAthA anusAra padArthako samajhanekA prayAsa karate haiN| jisa prakAra sUryake abhAvameM ghara-ghara dIpaka jala jAte haiM, koI vijalIkA bar3A balba jalAtA hai to koI miTTIkA choTA-sA TimaTimAtA huA dIpaka hI jalAtA hai / jisakI jitanI sAmarthya hai vaha utanA sAdhana juTAtA hai / isI prakAra sarvajJa-viziSTa jJAnIke abhAvame loga apane apane jAnake dIpaka jalAte haiN| phira bhI eka sUrya saMsArakA jitanA adhakAra naSTa kara detA hai usako pRthivIke choTe vaDe sava dIpaka bhI mila kara naSTa nahIM kara skte| jJAna thor3A ho, isame hAni nahIM parantu moha mizrita jJAna ho to vaha pakSa khaDAkara detA hai / yahI kAraNa hai ki isa samaya upalabdha pRthivIpara nAnA dharma nAnA mata-matAntara pracalita haiN| yaha kalikAlakI mahimA hai| isa kAlakA yahI svabhAva hai / Aja logoMme itanI to samajha AI hai ki vibhinna dharmavAle eka sthAnapara baiThakara eka dUsareke dharmakI vAta sunate haiM, sunAte haiN| jainadharmakA anekAntavAda to isIliye avatIrNa huA hai ki vaha sava dhokA sAmaJjasya baiThAkara unake pArasparika saMgharSako kamara ske| Ayojaka samitine saba vaktAoMke liye eka-eka vI abhinandana grantha bheMTa kiyaa| samaya yApana paM0 phUlacandra jI vanArasavAle Aye hue the| vaizAkha kRpayA 3-4 aura 5 ko ApakA zAntra pravacana huaa| ina nizyiAma pravacanakI vyavasthA tAlAbake mandirameM thii| mandira paTA? parantu vyavasthita hai / paNDitajIke pravacana mArmika ho / Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaya yApana 326 ApakA kahanA thA ki manuSyakA kalyANa nija jJAname hotA hai, pustaka jJAnase nhiiN| khAlI pustakIya jJAna to bailapara ladI zakkara ke samAna hai| arthAt jisa prakAra pIThapara ladI huI zakkarakA svAda balako nahIM milatA usI prakAra kevala pustakIya jJAnakA svAda nija jAnase zUnya manupyoko nahIM miltaa| AtmajJAnake sAtha pustakIya jJAna adhika na ho to bhI kAma cala jAtA hai parantu AtmajJAnake binA aneka zAstroMkA jJAna bhI vekAra hai| pratyeka mAnavako yadi zarIrAdi para padArthoMse bhinna AtmAkA jJAna huyA hai to use usakA sadupayoga karanA cAhiye / jJAnakA sadupayoga yahI hai ki usameM moha tathA rAga-dvepakA sammizraNa na hone de| jJAtA-dRSTA AtmAkA svabhAva hai| jaba taka yaha jIva jJAtA haSTA rahatA hai taba taka svastha kahalAtA hai aura java jJAtA-dRSTA ke sAtha sAtha rAgI dvopI tathA mohI bhI ho jAtA hai taba asvastha kahalAne lagatA hai / saMsArameM asvastha rahanA kisIko pasanda nahIM ataH aisA prayatna karo ki satata svastha avasthA hI banI rahe / kalyANakA mArga upekSAme hai| upekSAkA artha rAga-dvaSakA apraNidhAna hai| arthAt usa ora upayoga nahIM jAne denA / rAgAdi kAraNoMke dvArA kalyANa mArgakI akAkSA karanA sarpako dugdha pilAneke samAna hai / saMsArakA Adi kAraNa AtmA hI to hai| vahI usake antakA kAraNa bhI hai| choTe choTe bacce miTTIke gharoMde banAkara khelate haiM aura khelate khelate apane hI padAghAtase una gharoMdoMko naSTa kara dete haiN| isI taraha mohI jIva mohavaza nAnA prakArake gharoMde banAtA hai, para padArthako apanA mAna aneka maMsUve banAtA hai parantu moha nikala jAnepara una sabako naSTa kara detA hai| zrI 108 muni AnandasAgarajI bhI bihAra karate hue sAgara Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 merI jIvana gAthA padhAre / niHspRha vyakti haiM, tattvajJAnakI abhilApA rakhate haiM, saMskRta jAnate haiM, nirantara jJAnamaya upayoga rakhate haiM / Apake darzana kara mere maname yaha bhAva utpanna huA ki isa kalikAlame digambarakI rakSA karanA sAmAnya manuSyakA kAma nahIM / dhanya hai Apake svArthako jo isa vipama kAlame sAkSAt mokSamArgakI jananI digambara mudrAkA niraticAra nirvAha kara rahe haiN| ApakI zAntimudrA dekhakara anya jantu bhI zAnta bhAvako dhAraNakara mokSamArga ke pAtra ho sakate haiM / sAgarame bAlacandra malaiyA zraddhAlu jIva hai / sampanna honepara bhI koI prakArakA vyasana Apako nahIM / zrAvakake pada karmame nirantara ApakI pravRtti rahatI haiM / Apane sAgarase 2 mIla dUra dakSiNa tilIgrAmame eka vistRta tathA sundara bhavana banavAyA hai| pUjAke liye caityAlaya bhI nirmANa karAyA hai / ekAnta priya hone ai kAMza Apa vahIM para rahate haiM / ApakA Agraha kucha dina ke liye apane vAgame le jAnekA hu~A / maine svIkRta kara liyA ataH vaizAsa zuklA 13 ko zrI kSullaka kSemasAgarajI ke sAtha vahA~ gayA / bahuta hI ranya sthAna hai / sarva taraha ke subhIte haiM / yadi koI yahA~ tattva vicAra karanA cAhe to koI upadrava nahIM / 3 dina yahA~ rahA / paNDita pannAlAlajI sAtha rahate the / zAntise samaya vyatIta huaa| Akara diname garamI adhika paDatI thI ataH bhojanoparAnta 5 baje zrI bhagavAnadAsajI kI havelI ke nIce bhAgameM rahatA thA / yahA~ AtApanahIM pahu~ca pAtA thA isaliye zAnti rahatI thI / 5 baje zAnti niketana -- udAsInAzramameM calA jAtA / sAgara meM aneka mandira hai tathA vidyAlaya aura mahilA prakAra 2 saMsthAeM haiN| kI vyavasthApaka samitiyAM DuDI juTI haiM isaliye apanI apanI ora logoMkA vicAra rahA hai| Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaya yApana 331 hamane sujhAva rakkhA ki samasta sAgara samAjakI eka pratinidhi sabhAkA nirmANa honA cAhiye / vahI saba mandiroM tathA saMsthAoMkI vyavasthA kare | alaga alaga khicar3I pakAne se zobhA nahIM / janatA ko sujhAva pasanda A gayA aura 84 pratinidhiyokI eka pratinidhi sabhA bana gaI / parantu dekhane meM yaha AyA ki kAryakartAoM ke hRdaya svaccha nahIM ataH vizvAsa nahIM baiThA ki ye loga Age calakara sammilita rUpa se vyavasthA banAye rakheMge / sabase jaTila prazna mandiroM sambandhI dravyake sadupayoga tathA usakI suvyavasthAkA hai / parigraha eka aisA madya hai ki vaha jahA~ jAtA hai vahIM logoke hRdayame mada utpanna kara detA hai / parigraha cAhe gharakA ho cAhe mandira kA, vikAra bhAva utpanna karatA hI hai / jaba taka manuSya parigrahako apane se bhinna anubhava karatA rahatA haiM taba taka isakA bandhana nahIM hotA parantu jisa kSaraNa vaha use apanA mAnane lagatA hai usI kSaNa bandhaname par3a jAtA hai / sarakArI khajAneme kArya karanevAlA vyakti apanI DyUTIke avasara para khajAnekA svAmI hai para vaha use apanA nahI mAnatA / yadi kadAcit sau pacAsa rupayeme usakA mana lalacA jAve aura unhe vaha nikAla kara jevame rakhale -unake sAtha mamatvabhAva karane lage to tatkAla usake hAthameM ber3I (hathakar3I) par3a jAtI hai / / kaNDayA vaMzameM zrI tArAcandrajIkA eka vistRta makAna, jo ki itavArA bAjAra thA, cikanevAlA thA logoMne sujhAva rakkhA ki yaha makAna mahilAzramake liye kharIda liyA jAya kyoMki mahilAzrama abhI talAva mandirake pIche kirAye ke makAname hai, jahA~ saMkIrNatA bahuta hai tathA maccharoMkI adhikatA hai / makAnakI kImata 22000) vAIsa hajArake lagabhaga thI / mahilAzramake pAsa itanA phaNDa nahIM ki jisase vaha svayaM kharIda sake / makAna nijakA honese saMsthAmeM sthAyitva A jAtA hai ata maMtrI cAhatA thA ki makAna mahilA Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 merI jIvana gAthA zramakA ho jAtA to uttama thA / parantu kahA kisase jAye ? kucha loga phuTakara candA karaneke liye nikale to do cAra hajArase adhika ke vacana na mileM / sAgarameM siMghaI kundanalAlajI eka sahRdaya tathA AvazyakatAkA anubhava karanevAle vyakti haiM / unhoMne pichale samayame mahilAzramako 11000) gyAraha hajAra nakada dA diye the / unhoMne kahA ki yadi mahilAzramakI kameTI gyAraha hajAra rupaye hamAre pahale ke milA de to maiM gyAraha hajAra aura detA hU~ / ina vAIsa hajArase ukta makAna kharIda liyA jAve / 'bhUkheko kyA cAhiye ? do roTiyA~' vAlI kahAvata ke anusAra mahilAzramakI kameTI ne ukta bAta svIkAra kara lI jisase 22000) hajArame ukta makAna kharIda kara siMghena durgAvAIke nAmase mahilAzramako sauMpa diyA gayA / grISmAvakAza ke bAda jaba Azrama khulA taba vaha apane nija ke makAname pahu~ca gayA / isa makAname itanI puSkala jagaha hai ki yadi vyavasthita rItise banAI jAve to 500 chAtrAeM sAnanda adhyayana kara sakatI haiM / jyeSTha zuklA paJcamIko gaurAbAI jaina mandira kaTarAme zrunapacI kA utsava thA / bhIr3a bahuta thii| paM0 pannAlAlajIne zAkha pravacana dvArA parvakA pUrNa paricaya janatAko karA diyA aura usa bAra bala diyA ki mandiroMme jo cAMdI Adike vyartha upakaraNa haiM i galAkara zAstra bhaNDAroMkI pUrNatA honI cAhiye tathA jo zA dyAvadhi prakAza nahIM Aye unakA janatAke samakSa thAnA bahuta Avazyaka hai / bAta mArmika thI, parantu yaha ho navana jaba janatAke netra khuleN| Ajakala to mandiroMga nya patthara yA cInA iMToMka jaDavAneme jAtA hai| logoM ke hRdaya samAyA huA hai / zAtrajJAnakI ora unakI ruci nahIM / kaTarAmeM eka mandira kAre bhAyajIkA thA jo Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaya thapina 333 kAraNa girA diyA gayA thA tathA usa sthAnapara navIna mandira nirmANa karAnekA vicAra thA / mandirake nIcekA bhAga bar3A mandira ke AdhIna aura Upara aTArI para mandira thA | bar3A mandira ke pravandhakAne mandirake banAneme Apatti kI jisase mandira girA huA bahuta dinoMse par3A rahA / kArebhAyajIke mandira meM jo rupayA yA unhoMne vaha rupayA bar3A mandirake vyavasthApaka zrI lakSmIcanda jI modIko de diyA aura kahA ki Apa hI vanavA do| bahuta samayase kAma rukA thA aura loga preraNA bhI bahuta karate the isaliye jyeSTha zuklA 6 ko navIna mandira banavAnekA muhUrta kiyA gayA / mujhe bhI loga le gaye / jana samudAya bahuta thA / logoko prasannatA thI ki aba mandira vana jAvegA parantu logoM kI pariNati nirmala nahIM ataH mujhe vizvAsa nahIM huA ki yaha mandira zIghra vana jAvegA / dharmAyatanoMke viSaya meM jo chala-kSudratAkA vyavahAra karate haiM ve AtmavaJcanA karate haiM aura usakA kaTuka paripAka unhe bhoganA par3atA hai / isa pApake karanevAle kabhI phalate phUlate nahIM dekhe gaye / zrI 105 kSullaka kSemasAgarajI caturmAsa karaneke lie jabalapura cale gaye / hamArA bhI vicAra thA parantu hama logoMkA saMkoca nahIM tor3a sake aura sAgarame hI raha gaye | ASAr3ha zuklA 14 ke dina hamane sAgarameM cAturmAsakA niyama grahaNa kiyA tathA kArtika sudI 2 taka dugdha ghRta namaka tathA bAdAmakA rogana mAtra itane rasa lenekA niyama kiyA / ASAr3ha zuklA pUrNimA saM0 2006 ko vidyAlaya meM gurupUrNimA kA utsava thA / samasta chAtravRnda tathA adhyApakagaNa ekatrita the| mujhe bhI bulAyA gyaa| chAtroMke kavitA pATha tathA vyAkhyAna Adi hue| adhyApakoMke bhI bhASaNa hue| mujhe yaha dRzya dekha bahuta Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 merI jIvana gAthA prasannatA huii| maiMne kahA ki gurukA artha to digambara mudrAke vArI tapodhana muni haiN| zrAvaNa kRSNA 1 se cAturmAsa prArambha hojAtA hai ataH pUrNimA taka jahA~ jinakA cAturmAsa sambhava hotA vahA~ saba guru pahu~ca jAte the aura gRhastha loga unake AgamanakA samAroha manAte the| parantu Aja digambara mudrAdhArI logokI kamI ho gaI isalie gurukA artha vidyAguru raha gyaa| yaha bhI burA nahIM kyoMki eka akSarake denevAleke prati bhI manuSyako kRtajJa honA caahiye| 'na hi kRtamupakAraM sAdhavo vismaranti' kiye huye upakArako sAdhujana bhUlate nhiiN| mAtA pitAkI apekSA vicAra karo to gurukA sthAna sarvopari hai kyoMki usake dvArA isa loka aura paraloka sambandhI hitakI prApti hotI hai| chAtrakA hRdaya jitanA adhika nirmala hogA vaha utanA hI adhika vyutpanna banegA / chAtrako nirdvandva hokara adhyayana karanA caahiye| AjakA chAtra par3hanA adhika cAhatA hai para par3hatA vilakula nahIM hai / aneka zAstroMkA adhyayana karaneke bAda bhI Aja chAtra usa yogyatAko nahIM prApta kara pAte jisa yogyatAko pahale chAtra eka do pustakoMko par3hakara prApta kara lete the| kitane hI chAtromeM buddhi svabhAvataH prabala hotI hai para unhe anukUla sAdhana nahIM mila pAte isaliye ve Age bar3hanese raha jAte haiN| jinheM sAdhana anukUla prApta ho jAte haiM ve Age bar3ha jAte haiN| isa samaya unheM cintA hI kisa vAtakI hai, ArAmasa banA banAyA bhojana prApta hotA hai aura gurujana tumhAre sthAnapara Akara par3hA jAte haiN| eka samaya vaha thA ki jaba hama vidyAdhyayana karaneke lie mIloM dUra guruoMke sthAnapara jAyA karate the, hAthase roTI banAkara khAte the, guruoMkI zuzrUSA karate the taba kahIM kucha hAtha lagatA thA para Aja to saba suvidhAe~ haiM, phira bhI adhyayana na ho to durbhAgya hI samajhanA cAhie / Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaya yApana 335 'jJAnaM sukhasya kAraNam' jJAna sukhakA kAraNa hai parantu paripakva jAnase hI sukha hotA hai yaha nizcaya rakhanA caahie| jisakA jJAna aparipakva hai vaha 'na idharakA na udharakA'-kahIMkA nahIM rhtaa| use pada padapara trAsa uThAnA paDatA hai| ataH jisa viSayako par3ho, sanoyogase par3ho aura khUba pddh'o| aneka vipayoMkI apekSA eka hI vipayakA paripakva jJAna ho jAve to uttama hai| zrAvaNa kRSNA 10 saM0 2009 ko samAcAra milA ki DAlamiyoM nagarame zrAvaNa kRSNA 8 somavArakI rAtriko 12 bajakara 15 minaTapara zrI sUrisAgarajI mahArAjakA samAdhipUrvaka dehAvasAna hogyaa| samAcAra sunate hI hRdayapara eka AghAta sA lgaa| Apa eka viziSTa AcArya the, phIrojAvAdake sAkSAtkArake anantara to Apame hamArI atyanta bhakti hogaI thii| isake pahale jaba ApakI rUNAvasthA ke samAcAra zravaNa kiye the taba manameM AyA thA ki eka bAra unake caraNoMmeM pahuMcakara unakI vaiyAvRttya kareM parantu bAhya tyAga ke saMkocameM par3a gaye / hamArA manoratha manakA manameM raha gyaa| zrI 108 muni AnandasAgarajIke netroMse to azrudhArA bahane lagI kyoMki Apane unhIMse dIkSA lI thii| munimahArAja tathA hamane Aja upavAsa rakkhA / kaTarAme mandirake sAmane zokasabhA huI jisame bahuta bhArI janatA aaii| vidvAnoMne samAjako unakA paricaya karAyA tathA unakA guNagAnakara unake prati zraddhAJjali arpita kii| dillIse zrIrAjakRSNajI, jainendrakizorajI tathA lAlA muMzIlAlajI Adi aura kalakattAse choTelAlajI aaye| saba varNIbhavanake hAlameM tthhre| rakSAbandhanakA parvakI Aja caryA zrIrAjakRSNa tathA jainendrakizorake yahA~ huI kintu bhAgyavaza kaTorI bhara bhI dugdhapAna na kara pAyA ki kaTorImeM mRta makSikA nikala gaI / bhojaname antarAya ho gyaa| isake pUrva caturdazIkA upavAsa kiyA thaa| logoMko Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 merI jIvana gAthA bahuta duHkha huA / dvitIya dina zrIrAjakRSNajIke yahA~ bhojana huA ! zrI jainendrakizorajI ne anArakA rasa diyA / 2 dinake bAda zrAja pAraNA huA / logoMko atyanta Ananda huA / isI samaya zrIchoTelAlajI (kalakattA) ne 1000) vidyAdAname arpita kiye, jiname maiMne vidyAlayako 600 ) vidhavAzramako 300) aura udAsInAzramako 100) dilA diye / zrImuMzIlAlajI dehalIvAloMne eka lAkha rUpayA samantabhadra vidyAlayako diyA / yaha vidyAlaya dillI me anAthAzrama ke pAsa sAmane jo bhUmi hai usIpara vanegA / cAdharana bAIke mandirameM unake 1 lAkhake dAnakI ghoSaNA huii| unheM samAjakI orase pagar3I vadhAyI gaI / zrIsidhaI kundanalAlajIke dvArA pagaDIkA kArya sampanna huaa| seTha bhagavAnadAsajIne puppamAlA pahanAI / zrIchoTelAlajIne acchA vyAkhyAna diyA / Apa 1 purAtanavettA haiM / Apane purAne tIrthakSetroM tathA pratimAoMkI philma lI hai / eka dina rAtriko unakA pradarzana kiyaa| siM0 DAlacandrajIne nava Agantukoko bhojana kraayaa| prasannatAse saba loga apane-apane sthAna gaye / hama zAntile samaya yApana karate rahe / paryUSaNa parva AnevAlA thA isaliye samagra samAjame utmAha bhara rahA thA / Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI yahA~ zrI caudharanavAIke mandirame puSphala sthAna hai isaliye prAtaHkAlake pravacanakI vyavasthA isI mandirame rahatI thii| prAtaH 8 // vajese zrI muni AnandasAgarajIkA pravacana usake bAda paM0 dvArA tattvArthasUtrakA mUla pATha, aura usake bAda dharmapara hamArA pravacana hotA thA / pravacanoMkI kApI paM0 pannAlAla jI sAhityAcArya ne kI thI / jana kalyANakI dRSTi se una pravacanoko yahAM de denA upayukta samajhatA huuN| __ Aja parvakA prathama dina hai 350 dina bAda yaha parva AyA hai| kSamA savase uttama dharma hai / jisake kSamA dharme prakaTa ho gayA usake mArdava, Arjava aura zauca dhama bhI avazyameva prakaTa ho jaayeNge| krodhake abhAvase AtmAmeM zAnti guNa prakaTa hotA hai| vaise to AtmAme zAnti sadA vidyamAna rahatI hai kyoMki vaha AtmAkA svabhAva hai-guNa hai / guNa guNIse dUra kaise ho sakatA hai ? parantu nimitta milanepara vaha kucha samayake lie tirohita ho jAtA hai| sphaTika svabhAvata svaccha hotA hai para upAdhike saMsargase anya rUpa ho jAtA hai| ho jAo, para kyA vaha usakA svabhAva kahalAne lagegA ? nahIM, agnikA saMsarga pAkara jala uSNa ho jAtA hai para vaha usakA svabhAva to nahIM kahalAtA / svabhAva to zItalatA hI hai| jahAM agnikA sambandha dUra huA ki phira zItalakA zItala / kyA batalAveM ? padArthakA svarUpa itanA spaSTa aura sarala hai parantu anAdi kAlIna mohake kAraNa vaha durUha ho rahA hai| Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAyA bahuta duHkha huaa| dvitIya dina zrIrAjakRSNajIke yahA~ bhojana huaa| zrIjainendrakizorajI ne anArakA rasa diyA / 2 dinake vAda zrAja pAraNA huA / logoMko atyanta Ananda huaa| isI samaya zrIchoTelAlajI (kalakattA) ne 1000) vidyAdAname arpita kiye, jiname maiMne vidyAlayako 600) vidhavAzramako 300) aura udAsInAzramako 100) dilA diye| zrImuMzIlAlajI dehalIvAloMne eka lAkha rupayA samantabhadra vidyAlayako diyA / yaha vidyAlaya dillIme anAthAzramake pAsa sAmane jo bhUmi hai usIpara vnegaa| cAdharana bAIke mandirame unake 1 lAkhake dAnakI ghoSaNA huii| unheM samAjako orase pagar3I baMdhAyI gaI / zrIsighaI kundanalAlajIke dvArA pagaDIkA kArya sampanna huaa| seTha bhagavAnadAsajIne puSpamAlA phinaaii| zrIchoTelAlajIne acchA vyAkhyAna diy| Apa 1 purAtanavettA haiN| Apane purAne tIrthakSetroM tathA pratimAoMkI philma lI hai| eka dina rAtriko unakA pradarzana kiyaa| siM0 DAlacandrajIne sava Agantukoko bhojana kraayaa| prasannatAse saba loga apane-apane sthAna gaye / hama zAntise samaya yApana karate rhe| paryuSaNa parva AnevAlA thA isaliye samagra samAjame utsAha bhara rahA thaa| Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI yahA~ zrI caudharanabAIke mandirame puSphala sthAna hai isaliye prAta:kAlake pravacanakI vyavasthA isI mandirameM rahatI thI / prAtaH 8 / bajese zrI muni AnandasAgarajIkA pravacana usake bAda paM0 dvArA tattvArthasUtrakA mUla pATha, aura usake bAda dharmapara hamArA pravacana hotA thA / pravacanoMkI kApI paM0 pannAlAla jI sAhityAcArya ne kI thI / jana kalyANakI dRSTise una pravacanoMko yahAM de denA upayukta samajhatA haeNU / 1 Aja parvakA prathama dina hai 350 dina bAda yaha parva AyA hai 1 kSamA sabase uttama dharma hai / jisake kSamA dharma prakaTa ho gayA usake mArdava, Arjava aura zauca dharma bhI avazyameva prakaTa ho jAyeMge / krodhake abhAva se AtmAme zAnti guNa prakaTa hotA hai / vaise to AtmA zAnti sadA vidyamAna rahatI hai kyoMki vaha AtmAkA svabhAva hai--guNa haiM / guNa guNIse dUra kaise ho sakatA hai ? parantu nimitta milanepara vaha kucha samaya ke lie tirohita ho jAtA hai / sphaTika svabhAvata svaccha hotA hai para upAdhike saMsargase anya rUpa ho jAtA hai / ho jAo, para kyA vaha usakA svabhAva kahalAne lagegA ? nahIM, agnikA saMsarga pAkara jala uSNa ho jAtA hai para vaha usakA svabhAva to nahIM kahalAtA / svabhAva to zItalatA hI hai / jahAM agnikA sambandha dUra huA ki phira zItalakA zItala / kyA batalAveM ? padArthakA svarUpa itanA spaSTa aura sarala haiM parantu anAdi kAlIna mohake kAraNa vaha durUha ho rahA hai / 22 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA krodhake nimittase AdamI pAgala ho jAtA hai aura itanA pAgala ki apane svarUpa takako bhUla jAtA hai / vastukI yathArthatA usakI dRSTise lupta ho jAtI hai| ekane eka ko ghU~sA mAra diyA / vaha usakA ghU~sA kATane ko taiyAra ho gayA para isase kyA ? ghU~sA mArane kA jo nimitta thA use dUra karanA thA / vaha manuSya kukkura vRtti para utArU huA hai / koI kutteko lAThI mAratA hai to vaha lAThIko dAtoMse cavAne lagatA hai para siMha bandUka kI ora na jhapaTa kara vandUka mAranevAle kI ora jhapaTatA hai / vivekI manuSyakI dRSTi siMhakI taraha hotI hai / vaha mUla kAraNako dUra karanekA prayatna karatA hai / Aja hama krodhakA phala pratyakSa dekha raheM haiN| lAkhoM niraparAdha prANI mAre gaye aura mAre jA rahe haiN| krodha cAritra mohakI prakRti hai / usase AtmAke saMyama guNakA ghAta hotA hai / krodhake bhAva prakaTa honevAlA kSamA guNa saMyama hai, cAritra haiM / rAga dve prabhAva ko hI to cAritra kahate haiM / I 338 jJAnasUryodaya nATakakI prArambhika bhUmikAme sUtradhAra naTIse kahatA hai ki AjakI yaha sabhA atyanta zAnta hai isaliye koI pUrva kArya use dikhalAnA cAhiye / vAstavameM zAntike samaya kaunasA pUrva kArya nahIM hotA ? mokSamArga meM praveza honA hI apUrva kArya hai / zAntike samaya usakI prApti sahaja hI ho sakatI hai| Apa loga prayatna kIjiye ki mokSamArgame praveza ho aura samA anAdi bandhana khula jAya / Ajake dina jisane camA dhAraNa nahIM kI vaha antima dina kSamAvaNI kyA karegA ? 'maiM to yA mA cAhatA hU~' isa vAcanika kSamAkI zrAvazyaktA nahIM hai| hArdika kSamAse hI AtmAkA kalyANa hotA hai| zracchese acche AdamI barabAda ho jAte haiM / ma maiM nadiyA (navadvIpa) meM dulAramAre pAsa nyAya paranA thaa| Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI ve nyAyazAstrake bar3e bhArI vidvAn the| unhoMne apane jIvanameM 25 varSa nyAya hI nyAya par3hA thaa| ve vyAkaraNa prAyaH nahIM jAnate the| eka dina unhoMne kisI prakaraName apane gurujIse kahA ki jaisA 'vakti' hotA hai vaisA 'brIti' kyoM nahIM hotA? unake guru unakI mUrkhatA para bahuta kruddha hue aura bole ki tUM vaila hai, bhAga jA yahA~se / dulAra jhA ko bahuta burA lgaa| unakA eka sAthI thA jo vyAkaraNa acchA jAnatA thA aura nyAya par3hatA thA / dulAra jhAne kahA ki yahA~ kyA par3hate ho ? calo hama tumhe ghara para nyAya bar3hiyA par3hA deNge| sAthI inake gA~vako calA gyaa| vahA~ unhoMne usase eka sAla meM tamAma vyAkaraNa par3ha DAlA aura eka sAla bAda apane guruke pAsa Akara krodhase kahA ki tumhAre bApako dhUla dI, pUchale vyAkaraNa kahA~ pUchanA hai ? guru ne haMsakara kahAAo beTA / mai yahI to cAhatA thA ki tuma isI taraha nirbhIka bano / maiM tumhArI nirbhIkatAse bahuta saMtuSTa huA para merI eka bAta yAda rakkho aparAdhini cetkrodhaH krodhe krodha katha na hi / dharmArthakAmamokSANA caturNAM paripanthini // dulArajhA apane gurukI kSamAko dekhakara natamastaka raha gye| kSamAse kyA nahIM hotA ? acche-acche manuSyoMkA mAna naSTa ho jAtA hai / darabhaMgAmeM do bhAI the| donoM itihAsake vidvAna the| eka bolA ki AlA pahale huA hai aura dUsarA bolA ki Udala pahale huA hai| isIpara donoMme lar3AI ho gii| Akhira mukadamA calA aura jAgIradArase kisAnakI hAlatameM A gye| kSamA sarva guNoMkI bhUmi hai| isame saba guNa saralatAse vikasita ho jAte haiN| kSamAse bhUmikI zuddhi hotI hai| jisane bhUmiko zuddha kara liyA usane saba kucha kara liyaa| eka gA~vame do AdamI the Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 merI jIvana gAthA eka citrakAra aura dUsarA acitrkaar| acitrakAra citra banAnA to nahIM jAnatA thA para thA prtibhaashaalii| citrakAra bolA ki mere samAna koI citra nahIM banA sktaa| dUsareko usakI garvokti sahya nahIM huI ataH usane jhaTase kaha diyA ki maiM tumase acchA citra banA sakatA huuN| vivAda cala pdd'aa| apanA apanA kauzala dikhAneke liye donoM tula pdd'e| taya huA ki donoM citra vanArve phira anya parIkSakoMse parIkSA karAI jAve | eka kamarekI Amane sAmanekI dIvAloM para donoM citra banAneko taiyAra hue| koI kisIkA dekha 'na le isaliye bIcame paradA DAla diyA gyaa| citrakArane kahA ki maiM 15 diname citra taiyAra kara luugaa| itane hI samayame tujhe bhI karanA pdd'egaa| usane kahAmaiM paune pandraha dinameM kara dUMgA, ghabar3Ate kyoM ho ? citrakAra citra banAnemeM laga gayA aura dUsarA dIvAla sApha karanemeM / usane 15 dina me dIvAla itanI sApha kara dI ki kAcake samAna svaccha ho gii| 15 dina bAda logoMke sAmane bIcakA paradA haTAyA gyaa| citrakArakA pUrA citra usa svaccha dIvAlame prativimbita ho gayA aura isa taraha ki use svayaM apane muhase kahanA par3A ki terA citra acchA hai| kyA usane citra banAyA thA ? nahIM, kevala jamIna hI svaccha kI thI para usakA citra bana gayA aura pratidvandvIkI apekSA acchA rahA / Apa loga kSamA dhAraNa kareM, cAhe upavAsa ekAzana Adi na kreN| kSamA hI dharma hai aura dharma hI caritra hai| kundakunda svAmIkA vacana hai cAritta khalu dhammo dhammo jo so samo tti NihiTo / mohakkhohavihINo pariNAmo appaNo hu samo // yaha jIva anAdi kAlase para padArthako apanA samajha kara Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI 341 vyartha hI sukhI dukhI hotA hai / jise yaha sukha samajhatA hai vaha sukha nahIM hai / vaha UMcAI nahIM jahAM se phira patana ho / vaha sukha nahIM jahAM phira dukhakI prApti ho / yaha vaiSayika sukha parAdhIna hai, vAdhA sahita hai, utane para bhI naSTa ho jAnevAlA hai aura AgAmI duHkhakA kAraNa hai| kauna samajhadAra ise sukha kahegA ? isa zarIra se Apa sneha karate haiM para isa zarIrameM hai kyA ? Apa hI batAo mAtA pitAke rajavIryase isakI utpatti huii| yaha haDDI, mAsa, rudhira AdikA sthAna hai / usIkI phulavArI hai / yaha manuSya paryAya sATeke samAna hai| sAMTekI jar3a to sar3I honese pheMka dI jAtI haiM, vAMr3a bhI vekAsa hotA hai aura madhya meM kIr3A laga jAnese vesvAda ho jAtA hai / isI prakAra isa manuSyakI vRddha avasthA zarIra zithila ho jAne se bekAra hai / bAla avasthA ajJAnIkI avasthA hai| aura madhyadazA aneka roga saMkaToMse bharI huI hai / usame kitane bhaga bhoge jA sakeMge ? para yaha jIva apanI hIrA sI paryAya vyartha hI kho detA hai| jisa prakAra bAtakI vyAdhise manuSya ke dukha lagate haiM / kaSAyase--vipayecchAse isakI AtmAkA pratyeka pradeza dukhI ho rahA hai / yaha dUsare padArthako jaba taka apanA samajhatA hai tabhI taka use apanAye rahatA hai / usakI rakSA Adime vyagra rahatA hai para jyo hI use parameM parakIya buddhi ho jAtI hai, usakA tyAga karanemeM use dera nahIM lgtii| eka bAra eka dhobIke yahA~ do manuSyoMne kapar3e dhulAneko diye| donoMke kapar3e eka samAna the, dhobI bhUla gayA, vaha badala kara dUsarekA kapar3A dUsareko de AyA / eka khAsa parIkSA kiye binA dupaTTAko apanA samajha or3ha kara so gayA para dUsarene parIkSA kI to use apanA dupaTTA vadalA huA mAlUma huA / usane dhovIse kahA | dhobIne galatI svIkAra kara usakA kAraNa batalAyA aura bhaTase usa sote hue manuSya ke dupaTTa e kA aMcala Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 merI jIvana gAthA khIMca kara kahA-jarA jAgiye, ApakA kapar3A badala gayA hai| ApakA yaha hai vaha mujhe diijiye| dhovIke kahane para jyoM hI usane lakSaNa milAye tyoM hI use usakI vAta ThIka jeNcii| aba use usa dupaTTe se, jise vaha apanA samajha mu~ha para DAle hue thA, ghRNA hone lagI aura tatkAla usane use dhovIko vApisa kara diyaa| Apake zuddha caitanya bhAvako chor3akara sabhI to Apame para padArtha haiM parantu Apa nIMdame masta ho unheM apanA samajha rahe haiN| svaparasvarUpopAdAnApohanake dvArA apaneko apanA samajho aura para ko para / phira kalyANa tumhArA nizcita hai| Apa loga kalyANake artha sahI prayANa to karanA nahIM cAhate aura kalyANakI icchA karate haiM so kaise ho sakatA hai ? jainadharma yaha to mAnatA nahIM hai ki kisIke varadAnase kisIkA kalyANa ho jAtA hai| yahA~ to kalyANake icchuka janako prayatna svayaM karanA hogaa| kalyANa kalyANake hI mArgase hogaa| mujhe eka kahAnI yAda AtI hai| vaha yaha ki eka vAra mahAdevajIne apane bhaktapara prasanna hokara kahA-bola tUM kyA cAhatA hai ? usake laDakA nahIM thA ataH usane lar3akA hI maaNgaa| mahAdevajIne 'tathAstu' kaha diyaa| ghara Anepara usane strIse kahA-Aja saba kAma bana gayA, sAkSAt mahAdevajIne varadAna de diyA ki tere lar3akA ho jaaygaa| bhagavAnke vacana to jhUTha hote nhiiN| aba koI pApa kyoM kiyA jAya ? hama dono brahmacaryaMse rhe| strIne patikI bAta mAna lI para brahmacArIke santAna kahA~ ? varSoMpara varSe vyatIta hogaIM parantu santAna nhiiN| strIne kahA bhagavAnne tumhe dhokhA diyaa| puruSa vecArA lAcAra thaa| vaha phira mahAdevajIke pAsa pahuMcA aura bolA bhagavan / duniyA jhUTha bole so to ThIka hai para Apa bhI maTha bolane lge| Apako varadAna diye 12 varSa hogaye para Ajataka lar3akA nahIM Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI 343 huA, Thaganeke liye maiM hI milA | mahAdevajIne kahA-tumane lar3akA pAneke liye kyA kiyA ? puruSane kahA-hama loga to Apake varadAnakA bharosAkara brahmacaryase rhe| mahAdevajIne ha~sakara kahAbhAI / maine varadAna diyA thA so saca diyA thA para lar3akA lar3akeke rAste hogaa| brahmacArIke saMtAna kaise hogI ? tU hI batA, maiM AkAzase to girA nahIM detaa| aisA hI hAla hama logoMkA hai, kalyANa kalyANake mArgase hI hogaa| ____ yaha moha dukhadAyI hai-zAstroMmeM likhA hai, AcAryone kahA hai, hama bhI kahate haiM para vaha jhUThA to hai hI nhiiN| prayatna jo hamAre adhUre hote haiN| pUjyapAda svAmI samAdhitantrame kahate haiM ki yanmayA dRzyate rUpaM tanna jAnAti sarvathA / yajjAnAti na tad dRzyaM kena sAkaM bravImyaham // jo dikhatA hai vaha jAnatA nahIM hai aura jo jAnatA hai vaha dikhatA nahIM phira maiM kisake sAtha bAtacIta karU ? arthAt kisI ke sAtha bolanA nahIM cAhiye yaha AtmAkA kartavya hai / ve aisA likhate haiM para svayaM bolate haiM, svayaM dUsaroMko aisA karanekA upadeza dete haiN| tattvArthasUtrakA pravacana Apane sunA / usakI bhUmikAme usake bananeke do tIna kAraNa batalAye haiM para rAjavArtikame alalaMkadevane jo likhA hai vaha bahuta hI grAhya hai| ve likhate haiM ki isa sUtrakI racanAmeM gurU-ziSyakA sambandha apekSita nahIM hai kintu ananta saMsArame nimajja jIvoMkA abhyuddhAra karanekI icchAse prerita ho AcAryane svayaM vaisA prayAsa kiyA hai| kahanekA tAtparya hai ki moha cAhe choTA ho cAhe bar3A, kisIko nahIM chodd'taa| bhagavAn RSabhadeva to yugake mahAn puruSa the para unhoMne bhI mohake udayameM apanI Ayuke 83 lAkha pUrva vitA diye / Akhira, indrakA isa ora dhyAna Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 merI jIvana gAthA gayA ki 18 kor3Akor3I sAgarake vAda isa mahApuruSakA janma huA aura yaha sAmAnya jIvoMkI taraha saMsAra meM phaeNsa rahA hai, striyoM aura putroMke snehame DUba rahA hai, saMsArake prANiyoMkA kalyANa kaise hogA ? usane yaha soca kara nIlaJjanAke nRtyakA Ayojana kiyA aura usa nimittase bhagavAnkA moha dUra huA / java moha dUra huA taba hI unakA aura unake dvArA ananta saMsArI prANiyoM kA klyANa huA / rAmacandrajI sItAke snehame kitane bhaTake, lar3AI laDI, anekoMkA saMhAra kiyA para jaba sneha dUra ho gayA tava sItAke jIva pratIndrane kitanA prayatna kiyA unheM tapase vicalita karanekA / para kyA vaha vicalita hue ? moha hI saMsArakA kAraNa hai merA yahI aTala zraddhA hai / hama mohake kAraNa hI apane Apako duniyA~kA kartA-dhartA mAnate haiM para yathArthame pUcho to kauna kahA~kA ? kahA~kI strI ? kahA~kA putra ? kauna kisako apanI icchAnusAra pariNamA sakatA hai / 'kahIMkI ITa kahIkA rorA bhAnamatIne kuramA jor3A' ThIka hama loga bhI bhAnamatI ke samAna hI kuramA jor3a rahe haiM / nahIM to kahA~ kA manuSya, kahA~kA kyA ? isalie jo saMsArake bandhana se chUTanA cAhate haiM unheM mohako dUra karanekA prayatna karanA cAhiye | Apa loga vinA kucha kiye kalyANa cAhate ho para vaha isa taraha honekA nahIM / ApakA hAla aisA hai ki 'ammA maiM tairanA sIkhU~gA para pAnIkA sparza nahIM karU~gA' / Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 2 : mArdavakA artha komalatA hai / komalatA meM aneka guNa vRddhi pAte haiM / yadi kaThora jamIname bIja DAlA jAya to vyartha calA jAyagA / pAnIkI vArisa meM jo jamIna komala ho jAtI hai usIme bIja jamatA hai| baccoMko prArambhame par3hAyA jAtA hai vidyA dadAti vinaya vinayAdyAti pAtratAm / pAtratvAddhanamApnoti dhanAddharmaM tataH sukham // 4 vidyA vinayako detI hai, vinayase pAtratA AtI hai, pAtratAse dhana milatA hai, dhanase dharma aura dharma se sukha prApta hotA hai / jisane apane hRdayame vinaya dhAraNa nahIM kiyA vaha dharmakA adhikArI kaise ho sakatA hai ? vinayI chAtrapara gurukA itanA AkarSaNa rahatA hai ki vaha use eka sAtha saba kucha batalAneko taiyAra rahatA hai / eka sthAnapara eka paNDitajI rahate the / pahale guruoMke gharapara hI chAtra rahA karate the tathA guru unapara putravat sneha rakhate the / paNDitajIkA eka chAtrapara vizeSa sneha thA, paNDitAnI unako bAra bAra kahA karatI ki sabhI lar3ake to ApakI vinaya karate haiM, Apako mAnate haiM phira Apa isI ekakI kyoM prazaMsA karate haiN| paNDitajI ne kahA ki isa jaisA koI mujhe nahIM cAhatA / yadi tuma isakI parIkSA hI karanA cAhatI ho to mere pAsa baiTha jAo / AmakA sIjana thA, gurune apane hAthapara eka paTTI ke bhItara Ama bA~dha liyA / aura dukhI jaisI sUrata banAkara karAhane lage / samasta chAtra gurujIke pAsa daur3e Aye / gurune kahA durbhAgya vaza bhArI phor3A ho gayA Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 merI jIvana gAthA hai| chAtroMne kahA maiM abhI vaidya lAtA hU~, ThIka ho jaavegaa| gurule kahA veTo ! yaha vaidyase acchA nahIM hotA-eka bAra pahale bhI mujhe huA thaa| taba mere pitAne ise cUsakara acchA kiyA thA, yaha cUsane hI se acchA ho sakatA hai| mavAdase bharA phor3A kauna cUse ? saba ThiThaka kara raha gye| itaneme vaha chAtra A gayA jisakI guru bahuta prazaMsA kiyA karate the| Akara bolA-guru jI kyA kaSTa hai ? veTA ! phor3A hai, cUsanese hI acchA hogA "guru ne khaa| gurujIke kahanekI dera thI ki usa chAtrane use apane muhameM le liyaa| phor3A to thA hI nahIM Ama thaa| paNDitAna ko apane patike vacanopara vizvAsa huA / AjakA chAtra to guruko naukara samajha usakA bahuta hI anAdara karatA hai| yahI kAraNa hai ki usake hRdayame vidyAkA vAstavika praveza nahIM ho rahA hai| kyA kahe AjakI bAta ? Aja to vinaya raha hI nahIM gyaa| sabhI apane Apako bar3ese bar3A anubhava karate haiN| merA mAna nahIM calA jAya isakI phikarame saba par3e haiM para isa taraha kisakA mAna rahA hai ? Apa kisIko hAtha jor3akara yA zira jhukAkara usakA upakAra nahIM karate balki apane hRdayase mAna rUpI zatruko harAkara apane ApakA upakAra karate haiN| kisIne kisIkI bAta mAna lI, use hAtha jor3a liye, zira jhukA diyA utane se hI vaha khuza ho jAtA hai aura kahatA hai ki isane hamArA mAna rakha liyaa| are mAna rakha kyA liyA ? api to kho diyaa| Apake hRdayame jo ahaMkAra thA usane use apanI zArIrika kriyAse dUra kara diyA ? dillIme paJca kalyANaka huA thaa| paJcakalyANakake bAda lADU bA~TanekI pRthA vahA~ thii| lAlA harasukharAyajIne naukarake hAtha sabake ghara lADU bhejA, logoMne sAnanda lADU le liyA para eka garIba AdamIne jo canA gur3a AdikI dukAna kiye thA yaha vicAra Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI kara lADU lenA asvIkRta kara diyA ki mai kabhI lAlAjIko pAnI nahI pilA sakatA taba unake lADUkA vyavahAra kaise pUrNa kara sakU~gA? zAmake samaya jaba lAlAjIko patA calA to dUsare dina ve svayaM lADU lekara naukarake sAtha gAr3Ipara savAra ho usakI dUkAnapara pahuMce aura bar3I vinayase dUkAnapara baiThakara usakI DAlImeMse kucha cane aura gur3a uThAkara khAne lge| khAneke bAda bole lAo pAnI pilaao| pAnI piyA, tadanantara bole ki bhAI ava to maiM tumhArA pAnI pI cukA ava to tumhe hamArA lADU lenA asvIkRta nahIM karanA caahiye| dUkAnadAra apane vyavahAra aura lAlAjIkI saujanyapUrNa pravRttise daGga raha gyaa| lADU liyA aura A~khoMse A~sU girAne lagA ki inakI mahattA to dekho ki mujha jaise tuccha vyaktiko bhI ye nahIM bhulA ske| AjakA bar3A AdamI kyA kabhI kisI garIbakA isa prakAra dhyAna rakha sakatA hai ? jJAna, pUjA, kula, jAti, bala, Rddhi, tapa aura zarIrakI sundaratA ina ATha bAtoMko lekara manuSya garva karatA hai para jinakA vaha garva karatA hai kyA ve isakI haiM ? sadA isake pAsa rahanevAlI haiM ? kSAyopazamika jJAna Aja hai, kala indriyoMmeM vikAra A jAnese naSTa ho jAtA hai| jahA~ cakravartIkI bhI pUjA sthira nahIM raha sakI vahA~ anya logoMkI pUjA sthira raha sakegI yaha sambhava nahIM hai| kula aura jAtikA ahaGkAra kyA hai ? sabakI khAna nigoda rAzi hai| Aja koI kitanA hI bar3A kyoM na banA ho para nizcita hai ki vaha kisI na kisI samaya nigodase hI nikalA hai| usakA mUla nivAsa nigodame hI thaa| valakA ahaMkAra kyA ? Aja zarIra tagar3A hai para jorakA maleriyA A jAya tathA cAra chaha laeNghaneM ho jAveM to sUrata badala jAya, uThate na bne| dhana sampadAkA abhimAna thotA abhimAna hai, manuSyakI sampatti jAte dera nahIM lgtii| isI Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mero jIvana gAthA prakAra tapa aura zarIrake saundaryakA abhimAna karanA vyartha hai| ____ kalake dina prathamAdhyAyame Apane samyagdarzanakA varNana sunA thaa| jisa prakAra anya logoMke yahA~ Izvara yA khudAkA mAhAtmya hai vaisA hI jainadharmame samyagdarzanakA mAhAtmya hai| samyagdarzanakA artha Atmalabdhi hai| AtmIka svarUpakA ThIka ThIka bodha ho jAnA Atmalabdhi kahalAtI hai| Atmalabdhike sAmane saba sukha dhUla haiN| samyagdarzanase AtmAkA mahAn guNa jAgRta hotA hai, viveka zakti jAgRta hotI hai / Aja kala loga hara eka vAtame 'kyoM? kyoM ?' karane lagate haiN| isakA abhiprAya yahI hai ki uname zraddhA nahIM hai| zraddhAke na honese hI hara eka vAtameM kutakaM uThA karate haiM / eka AdamIko 'kyoM kA roga ho gyaa| usase vecArA vaDA parezAna huaa| pUchane para kisI bhale AdamIne salAha dI ki tU ise kisI ko beca DAla, bhale hI sau pacAsa laga jaoNya / vImAra AdamI isa vicArame par3A ki yaha roga kise becA jAya ? kisIne salAha dI ki skUlake lar3ake vaDe cAlAka hote haiM, 50) dekara kisI lar3akeko beca de| usane aisA hI kiyaa| eka lar3akene 50) lekara usakA vaha roga le liyaa| sava lar3akoMne mila kara 50 kI miThAI khaaii| jaba lar3akA mAsTarake sAmane gayA aura mAsTarane pUchA ki kalakA savaka sunAo, tava lar3akA bolA-kyo ? mAsTarane kAna pakar3a kara lar3akeko bAhara nikAla diyaa| laDakA samajhA ki 'kyoM' kA roga to bar3A kharAva hai, vaha usako vApisa kara AyA / abakI bAra usane socA ki calo aspatAlake kisI marIjako vaca diyA jAya to acchA hai| ye loga to palaMga para par3e par3e Ananda karate hI haiN| aisA hI kiyA, eka marIjako beca aayaa| dUsare dina DAkTara aaye| pUchA-tumhArA kyA hAla hai ? marIjane kahAkyoM ? DAkTarane use aspatAlase bAhara kara diyaa| usana bhA Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI samajhA ki dara asala yaha roga to bar3A kharAva hai| vaha bhI vApisa kara aayaa| abakI bAra usane socA ki adAlatI AdamI bar3e TaMca hote haiM, unhIMko vecA jAya / nidAna, eka AdamIko beca diyA / vaha majiSTreTa ke sAmane gyaa| majiSTreTane kahA ki tumhArI nAlizakA ThIka ThIka matalaba kyA hai ? AdamIne kahA-kyoM? majisTreTane mukadamA khArija kara kahA ki gharakI raha lo / "yaha to kahAnI hai para vicAra kara dekhA jAya to hara eka bAtame kutarkase kAma nahIM cltaa| yuktike balase sabhI bAtokA nirNaya nahIM kiyA jA sktaa| kitanI hI bAteM aisI haiM jinakA Agamase nirNaya hotA hai aura kitanI hI bAteM aisI haiM jinakA yuktise nirNaya hotA hai| yadi Apako dharmame zraddhA na hotI to hajAroMkI saMkhyAme kyoM Ate ? __AcAryoMne sabase pahale yahI kahA ki . 'samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH' arthAt samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakacAritrakI ekatA hI mokSakA mArga hai| AcAryakI karuNA buddhi to dekho| are, mokSa to taba ho jaba pahale bandha ho| yahA~ pahale bandhakA mArga batalAnA thA phira mokSakA parantu unhoMne mokSamArgakA pahale varNana kiyA hai| usakA kAraNa yahI hai ki ye prANI anAdikAlase bandha janita duHkhakA anubhava karate karate ghabar3A gaye haiM ataH pahale inhe mokSakA mArga batalAnA caahiye| jaise jo kArAgAra meM par3a kara duHkhI hotA hai vaha yaha nahIM jAnanA cAhatA hai ki maiM kArAgArameM kyoM par3A ? vaha to yaha jAnanA cAhatA hai ki maiM isa kArAgArase chUTU kaise ? yahI soca kara AcAryane pahale mokSakA mArga batalAyA hai| samyagdarzanake rahanese viveka zakti sadA jAgRta rahatI hai| vaha vipattise par3ane para bhI kabhI anyAyako nyAya nahIM smjhtaa| :rAmacandrajI sItAko chuDAneke liye laGkA Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 merI jIvana gAthA gaye the / laMkAke cAroM ora unakA kaTaka par3A thaa| hanUmAn Adine rAmacandrajIko khabara dI ki rAvaNa jinamandirameM bahurUpiNI vidyA siddha kara rahA hai| yadi use yaha vidyA siddha ho gaI to phira vaha ajeya ho jaaygaa| AjJA dIjiye ki jisase hama loga usakI vidyAsiddhime vighna kreN| rAmacandrajIne kahA ki hama kSatriya haiM, koI dharma kare aura hama usame vighna DAleM yaha hamArA kartavya nahIM hai| sItA phira durlabha ho jAyagI...." yaha hanumAnane khaa| rAmacandrajIne joradAra zabdoMmeM uttara diyA-ho jAya, eka sItA nahIM do sItAe~ durlabha ho jaoNya para maiM anyAya karane kI AjJA nahIM de sktaa| rAmacandrajIme jo itanA viveka thA usakA kAraNa kyA thA ? kAraNa thA unakA samyagdarzana-vizuddha kSAyika smygdrshn| sItAko tIrthayAtrAkaM vahAne kRtAntavana senApati jaMgalameM chor3ane gyaa| kyA usakA hRdaya vaisA karanA cAhatA thA ? nahIM, vaha to svAmIkI paratantratAse gayA thaa| usa vakta kRtAntavakrako apanI parAdhInatA kAphI khlii| jaba vaha nirdoSa sItAko jaMgalame choDa apane aparAdhakI kSamA mA~ga vApisa pAne lagA taba sItA usase kahatI hai-senApate / merA eka saMdeza unase kaha denA / vaha yaha ki jisa prakAra lokApavAdake bhayase Apane mujhe tyAgA hai isa prakAra lokApavAdake bhayase jainadharmako nahIM chor3a denaa| usa nirAzrita apamAnita strIko itanA viveka banA rhaa| isakA kAraNa kyA thA? usakA samyagdarzana / Aja kalakI strI hotI to pacAsa gAliyoM sunAtI aura apane samAnatAke adhikAra bnaatii| itanA hI nahIM, sItA jaba nAradajIke Ayojana dvArA lavaNAMkuzake sAtha ayodhyA AtI hai| eka vIratA pUrNa yuddhake vAda pitA-putrakA milApa hotA hai, sItA lajjAse bharI huI rAja daravArame pahuMcatI hai| use dekhakara Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI 351 rAmacandrajI kaha uThate haiM ki duSTa! tU vinA zapatha diye-vinA parIkSA diye yahA~ kahA~ ? tujhe lajjA nahIM AI ? sItAne viveka aura dhairyake sAtha uttara diyA ki maiM samajhI thI ki ApakA hRdaya komala hai para kyA kahU~ ? Apa merI jisa prakAra cAhe zapatha le leN| rAmacandrajIne uttejanAmeM Akara kaha diyA ki acchA agnime kUda kara apanI sacAIkI parIkSA do| bar3e bhArI jalate hue agni kuNDame kUdanake liye sItA taiyAra huii| rAmacandrajI lakSmaNase kahate haiM ki sItA jala na jAya / lakSmaNane kucha ropapUrNa zabdoMme uttara diyA ki yaha AjJA dete samaya na socA ? yaha satI hai, nirdoSa haiM / Aja Apa isake akhaNDa zIlakI mahimA dekhiye| isI samaya do deva kevalIkI vandanAse lauTa rahe the / unakA dhyAna sItAkA upasarga dUra karanekI ora gyaa| sItA agni kuNDameM kUda par3I aura kUdate hI sAtha jo atizaya huA so saba jAnate ho| sItAke cittameM rAmacandrajIke kaThora zabda suna kara saMsArase vairAgya ho cukA thA para 'niHzalyo vratI' vratIko niHzalya honA caahiye| yadi vinA parIkSA diye maiM vrata letI hUM to yaha zalya nirantara banI rhegii| isaliye usane dIkSA lenese pahale parIkSA denA Avazyaka samajhA thaa| parIkSAmeM vaha pAsa ho gaI, rAmacandrajI usase kahate haiM-devi ! ghara calo / ava taka hamArA sneha hRdayame thA para aba A~khoMme A gayA hai / sItAne nIrasa svarameM kahA kahi sItA suna rAmacandra saMsAra mahAdu kha vRkSakaMda / tuma jAnata para kucha karata nAhi................"|| rAmacandrajI ! yaha ghara dukharUpI vRkSakI jar3a hai| aba maiM isame na rhuuNgii| saccA sukha isake tyAgameM hI hai| rAmacandrajI ne bahata kucha kahA-yadi maiM aparAdhI hU~ to lakSmaNakI ora dekho, yadi Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAyA 352 yaha bhI aparAdhI hai to apane baccoM lavaNAMkuzakI ora dekho aura eka bAra punaH gharameM praveza kro| parantu sItA apanI dRr3hatA se cyuta nahIM huii| usane usI vakta keza ukhAr3a kara rAmacandrajI ke sAmane pheMka diye aura jaGgalame jAkara AryA ho gii| yaha saba kAma samyagdarzanakA hai / yadi use apane karmapara, bhAgyapara vizvAsa na hotA to vaha kyA yaha saba kArya kara sakatI ? va rAmacandrajIkA viveka dekhiye / jo rAmacandra sItAke pIche pAgala ho rahe the, vRttoM se pUchate the - kyA tumane merI sItA dekhI hai ? vahI jaba tapazcaryAme lIna the taba sItAke jIva pratIndane ni upasarga kiye para vaha apane dhyAnase vicalita nahIM hue| zukla dhyAna dhAraNakara kevalI avasthAko prApta hue / samyagdarzanase AtmAmeM prazama, saMvega, anukampA aura Atitya guNa prakaTa hote haiM jo samyagdarzanake avinAbhAvI haiN| yadi ApameM ye guNa prakaTa hue haiM to samajha lo hama samyagdRSTi haiN| koI kyA batalAyA ki tuma samyagdRSTi ho yA midhyAdRSTi / zramatyAkhyAnacaraNI kapAyakA saMskAra chaha mAhase jyAdA nahIM cltaa| yadi ApakI kisIse lar3AI honepara chaha mAha se adhika kAlaka lenekI bhAvanA rahatI hai to samajha lo ki abhI hama midhyAdRSTi hai| kapAyake asaMkhyAta lokapramANa sthAna hai| unameM manakA svarUpa hI zithila ho jAnA prazama guNa hai / mithyAdRSTi yAma jIvakI viSaya kapAyameM jaisI svaccha pravRtti hotI hai mI darzana honepara nahIM hotii| yaha dUsarI bAta hai ki cA udayase yaha use chor3a nahIM sakatA ho para pravRttimaM zaithilya A jAtA hai| prazamA eka artha yaha bhI hai jo adhika grAhya hai / vaha yaha utpanna nahIM honA prazama kahalAtA hai| bahurUpiyA bhI Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI 353 samaya rAmacandrajIne rAvaNapara jo ropa nahIM kiyA thA vaha isakA uttama udAharaNa hai| prazama guNa taba taka nahIM ho sakatA jaba taka anantAnuvandhI krodha vidyamAna rahatA hai| usake bUTate hI prazama guNa prakaTa ho jAtA hai| krodha hI kyoM anantAnubandhI sambandhI mAna mAyA lobha sabhI kapAya prazamaguNake ghAtaka haiN| saMsArase bhaya utpanna honA saMvega hai| vivekI manuSya jaba caturgatirUpa sasArake duHkhoMkA cintana karatA hai taba usakI yAtmA bhayabhIta hojAtI hai tathA duHkhake kAraNoMse nivRtta hojAtI hai / duHkhI manuSyako dekhakara hRdayame kampana utpanna ho jAnA anukampA hai| mithyAdRSTikI anukampA aura samyagdRSTikI anukampAme antara hotA hai| samyagdRSTi manupya jaba kisI AtmAko krodhAdi kapAyoMse abhibhUta tathA bhogAlakta dekhatA hai taba usake maname karuNAbhAva utpanna hotA hai ki dekho vecArA kapAyake bhArase kitanA dava rahA hai ? isakA kalyANa kisa prakAra ho sakegA? Apta vrata zruta tattvapara tathA loka Adi para zraddhApUrNa bhAvakA honA Astikya bhAva hai| ye guNa samyagdarzanake avinAbhAvI haiN| yadyapi mithyAtvakI mandatAme bhI ye ho jAte haiM tathApi ve yathArtha guNa nahIM kintu guNAbhAsa kahalAte haiN| Aja Arjava dharma hai / ArjavakA artha saralatA hai aura saralatAke mAyane mana vacana kAyakI ekatA hai| manameM jo vicAra AyA ho use vacanase kahA jAya aura jo vacanase kahA jAya usIke 23 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA 354 anusAra kAyase pravRtti kI jAya / nava ina tInoM yogoMkI pravRttime viSamatA A jAtI hai tava mAyA kahalAne lagatI hai| yaha mAyA zalyakI taraha hRdayameM sadA cubhatI rahatI hai / isake rahate hue manuSyake hRdayameM sthiratA nahIM rahatI aura sthiratAke abhAvame usakA koI bhI kArya yathArtharUpameM siddha nahIM ho paataa| ___ mAna aura lobhake vIcameM moyAkA pATha AyA hai so usakA kAraNa yaha hai ki mAyA mAna aura lobha-donoMke sAtha saMparka rakhatI hai| donoMse usakI utpatti hotI hai| mAnake nimittase manuSyako yaha icchA utpanna hotI hai ki mere var3appaname koI prakArakI kamI na A jAya parantu zaktikI nyUnatAse bar3appanakA kArya karanemeM asamartha rahatA hai isaliye mAyAcArarUpI pravRtti kara apanI hArdika kamajorIko chipAye rakhatA hai| manupya jisa rUpameM vastutaH hai usI rUpame use apane Apako pragaTa karanA caahiye| isake viparIta jaba vaha apanI durvalatAko chipAkara var3A bananekA prayatna karatA hai taba mAyAkI pariNati usake sAmane AtI hai| yahI dambha hai, mAyA hai| jinAgama to yaha kahatA hai ki jitanI zakti ho utanA kArya karo aura apane asalI rUpame prakaTa hoo| lobhake vazIbhUta hokara jIva nAnA prakArake kaSTa bhogatA hai tathA icchita vastuko prAdhika liye nirantara adhyavasAya karatA hai| vaha taraha-tarahakI chala-mudratAzrI ko karatA hai| mohakI mahimA vicitra hai| Apane padmapurANama trilokamaNDana hAthIke pUrva bhava zravaNa kiye hoNge| eka munine eka sthAnapara mAsopavAsa kiye| vrata pUrNa honepara ve to kahIM anyatra vihAra kara gaye para unake sthAnapara anyatrase vihAra karate hue dUsare muni A gye| nagarake loga unheM hI mAsopavAsI muni mamaga unakI prabhAvanA karane lage para una Agantuka muniko yaha bhAra nahIM huA ki kaha deM-maiM mAsopavAsI nahIM hai| mahAna na hondara bhI Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI 355 mahAn bananekI AkAMkSAne unakI AtmAko mAyAcArase bhara diyA aura usakA pariNAma kyA huA so Apa jAnate haiN| manuSya apane pApako chipAnekA prayatna karatA hai para vaha ruIme lapeTI zrAgake samAna strayameva prakaTa ho jAtA hai / kisIkA jaldI prakaTa ho jAtA hai aura kisIkA vilambase para yaha nizcita hai ki prakaTa avazya hotA hai / pApake prakaTa honepara manuSyakA sArA bar3appana samApta ho jAtA hai aura chipAneke kAraNa saMkleza rUpa parINAmoMse jo khoTe karmoMkA Astratra karatA rahA usakA phala vyartha hI bhoganA par3atA hai / bA~kI jar3a, mer3he ke sIMga, gomUtra tathA khurapIke samAna mAyA cAra prakArakI hotI hai / yaha cAroM prakArakI mAyA duHkhadAyI hai / mAyAcArI manuSyakA koI vizvAsa nahIM rakhatA aura vizvAsake na honese use jIvana bhara kaSTa uThAnA par3ate haiM / jaba ki sarala manuSya usake viruddha aneka sampattiyoM kA svAmI hotA hai / Apane pUjAme par3hA hogA kapaTa na kIje koya coranake pura nA basai / sarala svabhAvI hoya tAke ghara bahu sampadA arthAt kisIko kapaTa nahIM karanA cAhiye kyoMki coroMke kabhI gA~va vase nahIM dekhe gaye / jIvana bhara cora corI karate haiM para antame unheM kaphanake liye paramukhApekSI honA par3atA hai / isake viparIta sarala manuSya adhika sampattizAlI hotA hai / mAyAse manuSyakI saba sujanatA naSTa ho jAtI hai| mAyAvI manuSya aisI mudrA banAtA hai ki dekhanemeM bar3A bhadra mAlUma hotA hai para usakA antaHkaraNa atyanta kaluSita rahatA hai / vanavAsa ke samaya jaba rAmacandrajI pampA sarovarake kinAre pahu~ce taba eka bagalA bar3I zAnta mudrAmeM baiThA thA / use dekha rAmacandrajI lakSmaNase kahate haiM ki lakSmaNa | dekho Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvada gAyA kaisA zAnta tapasvI baiThA hai ? usI samaya eka macchakI AvAja AtI hai ki mahArAja! usakI zAnta vRttikA hAla to mujhase pUchiye / phahanekA tAtparya yaha hai ki manuSya yena kena prakAreNa apanA aihika prayojana siddha karanA cAhate haiM para pAralaukika prayojanakI ora unakI dRSTi nahIM hai| sA~pa laharAtA huA calatA hai para vaha jara apane vilameM ghusane lagatA hai taba use sIdhA hI calanA par3atA hai| isI prakAra manuSya jaba svarUpame lIna honA cAhatA hai taba use sarala vyavahAra hI karanA par3atA hai| sarala vyavahArakA binA svasthabhAvame sthiratA kahA~ ho sakatI hai ? jahA~para svasvabhAvarUpa pariNamana ha vahA~ para kapaTamaya vyavahAra nahIM aura jahA~ kapaTa vyavahAra hai vahA~ svasvabhAva pariNamaname virAra he / isIse isako vibhAva kahate haiN| vibhAva hI saMsArakA kAraNa hai| prAyaH saMsArame pratyeka manuSyakI yaha abhilApA rahatI hai ki maiM logoMke dvArA prazaMsA pAU-loga mujhe andA mamameM nahI bhAva jIvake duHkhake kAraNa haiN| ye bhAva jinake nahIM hote va tI jana haiN| unake jo bhI bhAva hote haiM vahI mumbabhAva bahalAne haiN| jina jIvoMke apane kyAya poraNake pariNAma nahIM yahI sujana hai| unarI jo pariNati hai vahI sujanatA hai| yahA~ taka unI nirmala parilani hojAtI hai ki ve paropakArAdi karake bhI apanI pragamA nI cArakisI kAryake kA nahIM bnte| merA to vizvAsa hai zikAra puruSa puNyako yandhakA kAraNa mAnate haiN| yadi use nAva : nalamamateno usake kartRtvako zyoM na mAnane ? - sAMga vipayAdi kArya bhI calna parate hai parantu umme ziza" jo puNya kArya karane bhI pekSA vepAra to kareM yaha advimeM nahIM maanaa| mujana manuSatI meTA ' unakA jo bhI kArya meM yaha laga" mI Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI 357 sukha aura duHkhake honepara harSa aura viSAda bhAvake pAtra nahIM hote / ve una kAryoMko karmakRta jAna unase upekSita rahate haiM / ve jo dAnAdi karate haiM uname bhI unake prazaMsAdike bhAva nahIM hote / yahI kAraNa haiM ki ve alpa kAlame saMsArake duHkhoMse baca jAte haiM / / sujanatAkI gandha bhI manuSyake laga jAve to vaha adharma kAryoM se caca jAve | vartamAna yugame manuSya prAya vipayalampaTI ho gaye haiM / isase sampUrNa saMsAra duHkhamaya ho rahA hai / pahale manuSya vidyArjana isaliye karate the ki hama saMsArake kaSToMse baceM tathA parako bhI vacAveM / hamAre saMcayame jo vastu ho usase parako bhI lAbha pahu~ce / pahaleke loga jJAnadAna dvArA ajJAnIko sujJAnI banAnekA prayatna karate the parantu aba to vidyAdhyayanakA lakSya parigraha pizAcake arjunakA raha gayA hai / yaha bAta pahale hI lakSyameM rakhate haiM ki isa vidyAdhyayanake bAda hamako kitanA mAsika milegA ? pAralaukika lAbhakA lakSya nahIM / pAzcAtya vidyAkA lakSya hI yaha hai ki vijJAnake dvArA aise aise AviSkAra karanA jo kisI taraha dravya kA arjana ho, prANiyoMkA saMhAra ho, sahasroM jIvoMkA jIvana khatare me par3a jAve / aise AviSkAra kiye jAveM ki eka aNuvamake dvArA lAkhoM manuSyoMkA svAhA ho jAve / athavA aise aise sinemA dikhAye jAveM / yadyapi koI koI sinemA bhalAIke haiM to bhI ve vipa mizrita bhojanake samAna haiM / astu, yaha saba isa nikRSTa kAlakI mahimA hai / isa yuga me bhI kaI aise sujana haiM jo ina upadravoMse surakSita haiM aura unhIM ke pratApase Aja kucha zAnti dekhI jAtI hai / jisa dina una mahAtmAoM kA abhAva ho jAyagA usa dina sarvatra hI arAjakatAkA sAmrAjya ho jAvegA / Ajakala prAcIna Aryapaddhati ke parAmparAgata niyamoMkI avahelanA kI jAtI haiM aura naye naye niyamoMkA nirmANa kiyA jA rahA hai / prAcIna niyama yadi dopa Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 merI jIvana gAthA pUrNa hoM to unheM tyAga do| isame koI bhI Apatti nahIM parantu ava to prAcIna mahAtmAoMkI vAta sunanese manuSya ubala uThate haiN| merA to vizvAsa hai ki parigrahake pizAcase pIr3ita AtmA kitane hI jJAnI kyoM na hoM unake dvArA jo bhI kArya kiyA jAvegA usase kadApi sAdhAraNa manuSyoMko lAbha nahIM pahuMca sakatA kyoMki ve svayaM parigrahase pIr3ita haiN| prAcIna samayameM vItarAga sAdhuoMke dvArA saMsAramAtrakI bhalAIke niyama banAye jAte the ataH jinheM saMsArake kalyANa karanekI abhilASA hai ve pahale svayaM sujana bneN| sujana mAyane bhale mAnuSa / bhale mAnuSakA artha hai jinakA AcAra nirmala ho / nirmala AcArake dvArA ve AtmakalyANa bhI kara sakate haiM aura unake AcArako dekhakara saMsArI manuSya svayaM klyANa kara sakatA hai| yadi pitA sadAcArI hai to usakI saMtAna svayaM sadAcArI bana jAtI hai| yadi pitA vIr3I pItA hai to veTA sigareTa pIvegA aura pitA bhaMga pItA hai to beTA madirA pAna karegA isalie nirmala AcArake dhAraka sujana vano tathA nizchala pravRti kro| ' Apane tRtIyAdhyAyame naraka lokakA varNana sunA, vahA~ke svAbhAvika tathA parakRta duHkhoMkA java dhyAna AtA hai taba zarIrama romAJca uTha Ate haiN| hRdayame vicAra karo ki ina duHkhoMkA mUla kAraNa kyA hai ? ina duHkhoMkA mUla kAraNa mithyAtvakI prabalatA hai| mithyAtvakI prabalatAse yaha jIva apane svabhAvase cyuta ho para padArthoMko sukhakA kAraNa mAnane lagatA hai isIliye parigrahame tathA usake upArjanameM isakI Asakti bar3ha jAtI hai aura yaha parigraha tathA prArambha sambandhI Asakti hI isa jIvako naraka duHkhAkA pAtra banA detI hai| naraka gatime yaha jIva daza hajAra varSase lekara tetIsa sAgara taka vidyamAna rahatA hai| vahA~se asamayame nikalanA Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI 356 bhI nahIM hotA arthAt jo jIva jitanI Ayu lekara narakame jahA~ pahu~catA hai use vahA~ utanI Ayu taka rahanA hI par3atA hai| naraka duHkhakA kAraNa hai parantu vahA~ bhI yadi kinhIM jIvoMkI kAlalabdhi AjAtI hai to ve samyagdRSTi bana jAte haiN| samyagdRSTi banate hI unakI antarAtmA AtmasukhakA svAda lene lagatI hai| cinmUrati dRgdhArIkI mohi rIti lagata hai attaapttii| vAhara nAraka kRta du kha bhoge antara sukha rasa gttaagttii|| samyagdarzana ho jAne para bhI nArakI bAhyameM yadyapi pUrvakI bhaoNti hI duHkha bhogatA hai tathApi antaraGgame use mohAbhAva janya sukhakA anubhava hone lagatA hai| vaha samajhatA hai ki nArakiyoMke dvArA diyA huA duHkha hamAre purAkRta karmoMkA phala hai jise bhoganA anivArya hai parantu yaha duHkha hamArA nija svabhAva nahIM hai| merA nija svabhAva to caitanyamUrti tathA ananta sukhakA bhaNDAra hai| mohake kAraNa merA yaha svabhAva vartamAname anyathA pariNamana kara rahA hai para jaba mohakA vikAra AtmAse nikala jAyagA taba AtmA nijasvabhAvame lIna ho jaaygaa| madhyama lokake varNanase yaha cintavana karanA cAhiye ki isa lokame ailA koI sthAna nahIM bacA jisameM maiM ananta vAra upajA marA na hoU~ / dharma rUr3hi nahIM hai pratyuta AtmAkI nirmala pariNati hai| - jIvaname utAranese hI AtmAkA kalyANa ho saktA hai| Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aja zaucadharma hai| zaucakA artha pavitratA hai| yaha pavitratA lobha kaSAyake abhAvase prakaTa hotI hai| lobhake kAraNa hI saMsArake yAvanmAtra prANI dukhI ho rahe haiN| AcArya guNabhadrane AtmAnuzAsaname likhA hai zrAzAgataH pratiprANi yasmin vizvamaNUpamam / kasya kiM kiyadAyAti vRthA vo viSayaSitA // arthAt yaha AzArUpI garta pratyeka prANIke sAmane khudA hai / aisA garne ki jisame samasta saMsArakA vaibhava paramANuke samAna hai| phira kisake bhAgame kitanA Ave ataH viSayoMkI vAJchA karanA vyartha hai| isa AzArUpI gartako jaise-jaise bharA jAtA hai vaise-vaise hI yaha gaharA hotA jAtA hai| pRthivIke anya garta tA bhara denese bhara jAte haiM para yaha AzAgarta bharanese aura bhI gahara ho jAtA hai| kisI AdamIko hajArakI AzA thI, hajAra use mila bhI gaye para ava AzA daza hajArakI ho gii| arthAt AzArUpI garta pahalese dazagunA gaharA ho gyaa| bhAgyavaza daza hajAra bhI mila gaye para ava eka lAkhakI AzA ho gii| arthAt AzAgarta pahalese sau gunA gaharA ho gyaa| yaha kevala kahanekI vAta nahIM hai| ise Apa loga rAta dina apane jIvanameM utAra rahe haiN| tRSNAke vazIbhUta huyA prANI kyA-kyA nahIM karatA hai ? vaha iSTase iSTa vyaktikA prANAnta karaneme bhI pIche nahIM haTatA / AjakA mAnava nirantara "aura aura' cillAtA rahatA hai| usake mukhase kabhI 'vasa' nahIM nikltaa| vinA santoSake vasa kaise nikale ? Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI 361 yogya ho jAtA thA letA thA eka samaya thA ki jaba lar3akA kArya sambhAlane taba vRddha pitA sampattise moha chor3a dIkSA le vRddha pitA aura unake bhI pitA hoM to vaha bhI sampatti se choDanA cAhatA, phira lar3akA to lar3akA hI hai / vaha moha nahIM chor3a rahA hai isame Azcarya hI kyA hai ? kapar3A bunane - cAlA kuvinda kapar3A bunate antima chorA chor3a detA hai para hama usa antima chIre taka bunanA cAhate haiM / isa tRSNAkA bhI kabhI anta hogA ? para Aja moha nahIM sampatti se lobha mIThA zatru hai / yaha dazama guNasthAna taka manuSyakA piNDa nahIM chor3atA / anya kaSAya yadyapi usake pahale hI naSTa ho jAtI haiM para lobhakaSAya sabase anta taka calatI jAtI hai| lobhake nimittase AtmAmeM apavitratA AtI hai / lobhase hI samasta pApoM isa prANIkI pravRtti hotI hai / AcAryoMne lobhako hI pApakA bApa batalAyA hai / ekavAra eka AdamI kAzI par3hane gayA / usa samaya choTI avasthAmeM vivAha ho jAtA thA isaliye usakA bhI vivAha ho gayA thA / vaha strIko ghara chor3a gayA / 5-6 varSa kAzI meM par3haneke bAda jaba ghara lauTA taba gA~vake logoMne usakA bar3A satkAra kiyA / java vaha apanI strIke pAsa pahueNcA tava khIne kahA ki Apa mujhe akelI chor3a kAzI gaye the / aba Apa mere eka praznakA uttara yadi de sakeM to maiM apane ghara ke bhItara paira rakhane dUMgI, anyathA nahIM / usane kahA ki apanA prazna kaho / bIne kahA ki batAo 'pApakA bApa kyA hai ?' adbhuta prazna sunakara vaha bahuta ghabar3AyA / rAmAyaNa mahAbhArata bhAgavata Adi saba grantha dekha DhAle para kahIM pApakA vApa nahIM milA / use cupa dekha ne kahA ki aba punaH kAzI jAiye aura yaha par3hakara Aiye / kAzI bahuta dUra thI isaliye usane socA ki yadi koI yahIM pApakA Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 merI jIvana gAthA bApa batA de to kAzI na jAnA par3e / antame vaha pAgalakI bhA~ti nagarakI sar3akoM para pApakA vApa kyA haiM? pApakA bApa kyA hai ? yaha cillAtA huA bhramaNa karane lagA / eka dina eka vezyAne apane gharakI chaparIse use Upara bulAyA aura kahA ki yahA~ Ao, pApakA vApa maiM batAtI hU~ / vaha AdamI sIr3hiyoMse jaba Upara pahu~cA to vaha vezyA jAna bar3A duHkhI huA aura jhaTase nIce utarane lagA / vezyAne kahA - mahArAja | Thahariye to sahI Apa jisa sar3aka para cala rahe the usa sar3akapara to vezyA Adi sabhI athama prANI calate haiM, phira hamArA vaha makAna usa sar3aka se to acchA hai / Apa itanI ghRNA kyoM karate haiM ? Apane hamArA ghara apanI caraNarajase pavitra kiyA isalie eka muhara Apako detI heNuu|"--yh kahakara vezyAne eka muhara use de dI / muhara dekha usane socA ki yaha ThIka to kaha rahI hai / Akhira yaha makAna sar3aka to acchA haiM / kucha dera Thaharaneke bAda vaha jAne lagA taba vezyAne kahA mahArAja ! do muhareM detI hU~ | yaha sAmane paMsArIkI dUkAna hai isase sIdhA bulAkara bhojana banA lIjiye, phira jaaiye| do muharoM kA lAbha dekha usane socA ki maiM bhI to isI paMsArIkI dUkAna se khAdya sAmagrI letA haeNU isaliye vezyAkA isake sAtha kyA sambandha hai ? 2 muhareM lekara usane bhojana banAnA zurU kiyA / jaba bhojana bana cukA tava vezyAne kahA mahArAja | maiMne jIvana bhara pApa kiye haiM / yadi Aja Apake liye. apane hAthase bhojana parosa sakU~ to maiM popase nirmukta ho jAU~ / isa kAryake liye maiM pA~ca muhareM Apake caraNoM meM car3hAtI haeNU / pA~ca muharoMkA nAma sunate hI usake muhame pAnI zrA gyaa| usane socA ki bhojana to mere hAthakA banAyA hai| yadi de vezyA chUkara ise merI thAlIme rakha detI haiM to isase kauna sA dharma huA jAtA hai / yaha vicArakara usane vezyAko parosanekI nA Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI 363 dii| vezyAne uttama thAlIme bhojana parosa diyA / pazcAt vezyA bolI- mahArAja | eka bhAvanA bAkI aura raha gaI hai| maiM cAhatI hU~ ki maiM eka grAsa thAlIse uThAkara Apake mukhame de dU~ to mere janma janmake pApa kaTa jaaveN| isa kAryake liye maiM daza muhareM car3hAtI huuN| daza muharoMkA lAbha dekha usane vezyAke hAthase bhojana karanA svIkRta kara liyA / vezyAne jo grAsa mukhame deneke liye uThAyA thA use mukhataka le jAneke bAda chor3a diyA aura usake gAlame jora kI thappar3a mArate hue kahA ki samajhe pApakA vApa kyA hai ? pApa kA vApa lobha hai| kahA~ to Apa vezyAke ghara Anepara glAnise nIce utarane lage the aura kahA~ usake hAthakA grAsa khAneke liye taiyAra ho gaye ? yaha sava mahimA lobhakI hai / muharoMke lobhane zrApako dharmakamase bhraSTa kara diyA hai| zauca pavitratAko kahate haiM aura yaha pavitratA vAhya Abhyantarake bhedase do prakAra kI hai / apane apane padake anusAra laukika zuddhikA vicAra rakhanA vAhya zuddhi hai aura antaragameM lobhAdi kapAyoMkA kama karanA Abhyantara zuddhi hai / 'gaGgAsnAnAnmukti.'gaDA snAnase mukti hotI hai ise jina zAsana nahIM mAnatA / usase zarIrakA mala chUTa jAneke kAraNa laukika zuddhi ho para vAstavika zuddhi to AtmAme lobhAdi kapAyoMke kRza karanese hI hotI hai| arjunake prati upadeza hai AtmA nadI saMyamapuNyatIrthA __satyodakA zIlataTA nyomiH| tatrAbhiSekaM kuru pANDuputra na vAriNA suddhayati cAntarAtmA / saMyama hI jisakA pavitra ghAMTa hai, satya hI jisame pAnI bharA hai, zIla hI jisake taTa haiM aura dayA rUpa bhavareM jisame uTha Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 merI jIvana gAthA rahI haiM aisI AtmArUpI nadIme he arjuna ! abhiSeka karo kyoMki pAnImAtra se antarAtmA zuddha nahIM hotI ? AtmAko nirmala banAne -kA jisane abhyAsa kara liyA usane saba kucha kara liyA / 'Atamake ahita viSaya kapAya' - AtmAke sabase bar3e zatru viSaya aura kaSAya haiM / inase jisane apane ApakI rakSA kara lI usane jaga jIta liyA, arthAt mokSa prApta kara liyA / lobha kevala rupayA paisAkA hI ho so bAta nhiiN| mAna pratiSThA AdikI AkAMkSA rakhanA bhI lobhakA hI rUpa hai / jaba rAmakA -rAvaNake sAtha laGkAme yuddha ho rahA thA taba rAma rAvaNako mArate the to vaha vahurUpiNI vidyAse dUsarA rUpa vanA kara sAmane A jAtA thA / isI prakAra hama lobhako chor3anekA prayatna karate haiM / ghara gRhasthI, vAla bacce chor3a kara jaMgalameM jAte haiM para vahA~ ziSya saMgraha. "dharma pracAra AdikA lobha sAmane A jAtA hai / pahale gharake kucha logoMke bharaNa-poSaNakA hI lobha thA va anekoM ziSyoMke bharaNaporaNa tathA zikSA-dIkSA AdikA lobha sAmane A gyaa| lobha naSTa kahA~ huA ? vaha to veSa badala kara Apake sAmane A gayA hai / yadi vAstavame lobha naSTa ho jAtA to isa parikarakI kyA AvazyakatA thI ? 'isakA kalyANa karU~, usakA kalyANa karU~' -yaha vikalpajAla nirantara AtmAme kyoM uThate ? ataH prayatna aisA -karo ki jisase yaha lobha samUla naSTa ho jAya / eka roga chUTane ke bAda yadi dUsarA roga davAIse hotA hai to vaha davAI davAI nahIM / davAI to vaha hai jisase vartamAna roga naSTa ho jAya aura usake vadale koI dUsarA roga utpanna na ho / vipaya kapAyakA sevana karate karate ananta kAla vIta gayA para zrAtmAmeM saMtoSa utpanna nahIM huA / usase jAna par3atA hai ki yaha saba saMtoSake mArga nahIM haiM / - samantabhadra svAmIne kahA hai Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI tRSNArciSaH paridahanti na zAntirAsAmiNTendriyArthavibhavaM. parivRddhireva // 365. arthAt tRSNArUpI jvAlAe isa jIvako nirantara jalA rahIM haiM / yaha jIva indriyoke iSTa viSaya ekatrita kara unase ina tRSNA-rUpI jvAlAoMko zAnta karanekA prayatna karatA hai para unase isakI zAnti nahIM hotI, pratyuta vRddhi hI hotI hai / jisa prakAra ghRtaka Ahuti se agnikI jvAlA zAnta honeke badale prajvalita hI hotI hai usI prakAra viSaya sAmagrIse tRSNArUpa jyAlA zAnta honeke badale prajvalita hI adhika hotI hai / caturtha adhyAyame devalokakA varNana Apane sunA / devaparyAyake dIrgha kAla taka sthira rahanevAle sukhoMse bhI isa jIvako tRpti nahIM huI phira manuSya lokake alpakAlIna sukhoMse ise tRpti ho jAyagI yaha saMbhava nahIM / sAgaroM paryanta svargake mukha yaha jIva bhogatA hai| para antame jaba mAlA murajhA jAtI hai to dukhI hotA hai ki hAya ava yaha sAmagrI anyatra kahAM milegI ? imI ArtadhyAnase mara kara kitane hI deva ekendriya taka ho jAte haiN| narakase nikala kara . ekendriya paryAya nahIM milatI para devase nikala kara yaha jIva ekendriya taka ho jAtA hai / pariNAmokI vicitratA hai / devoMke varNanameM Apane sunA hai ki uname 'sthiti prabhAva-sukha- dyuti-lezyA-vizuddhIndriyAvadhiviSayato'dhikAH' aura 'gati-zarIra-parigrahAbhimAnato hInA ' arthAt sthiti, prabhAva, sukha, kAnti, lezyAkI vizuddhatA, indriya aura avadhijJAnake viSayakI apekSA adhika hai tathA gati, zarIra parigraha aura abhimAnakI apekSA hInatA hai / Upara Uparake devoMme sukhakI mAtrA to adhika hai parantu parigrahakI alpatA hai| isase siddha hotA hai ki parivaha sukhakA kAraNa nahIM hai Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA kintu parigrahakI AkAMkSA na honA hI sukhakA kAraNa hai / yaha prANI mohodayake kAraNa parigrahako sukhakA kAraNa mAna rahA hai isIliye rAta-dina usIke saMcayame tanmaya ho rahA hai| pAsakA parigraha naSTa na ho jAya yaha lobha hai aura navIna parigraha prApta ho jAya yaha tRSNA hai / isa prakAra AjakA manuSya ina lobha aura tRSNA donoMke cakrame phaMsa kara dukhI ho rahA hai| jo padArtha jaisA hai usakA usI rUpa kathana karanA satya hai / bhagavAn umAsvAmIne asatya pApakA lakSaNa likhA hai-'asadabhidhAnamanRtam' arthAt pramAdake yogase jo kucha asatkA kathana kiyA jAtA hai usako anRta yA asatya kahate haiN| isake cAra bheda haiM -jo vastu apane dravyAdi catuSTaya kara hai usakA apalApa karanA yaha prathama asatya hai| jaise devadattake rahane para bhI kahanA ki yahA~ para devadatta nahIM hai| jo vastu apane catuSTaya kara nahIM hai vahA~ usakA sadbhAva sthApanA dvitIya asatya hai| jaise jahA~ para ghaTa nahIM vahA~ para kahanA ki ghaTa hai| jo vastu apane svarUpase he use para rUpase kahanA yaha tRtIya asatya hai jaise gauko azva kahanA / tathA paizunya, hAsya, karkaza, asamaMjasa, pralApa tathA utsUtrarUpa jo vacana hai vaha caturtha asatya hai| ina cAra bhedoMme hI saba prakArake asatya A jAte haiM / ina cAra bhedoMke viparIta jo vacana haiM ve cAra prakArake satya haiN| asatya bhApaNake pramukha kAraNa do haiM-eka ajJAna aura dUsarA kapAya | ajJAnake kAraNa manuSya asatya bolatA Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 367 parva pravacanAvalI hai aura kapAyake vazIbhUta hokara kuchakA kucha bolatA hai / yadi ajJAna janya asatyake sAtha kapAyakI puTa nahIM hai to usase AtmAkA ahita nahIM hotA kyoM ki vahA~ vaktA ajJAnase vivaza hai| aisA ajAna janya asatyavacanayoga to Agamame vArahaveM guNasthAna taka batalAyA hai parantu jahA~ kaSAyakI puTa rahatI hai vaha asatya AtmAke liye ahitakAraka hai / saMsArame rAjA vasukA nAma asatyavAdioNme prasiddha ho gyaa| usakA khAsa kAraNa yahI thA ki vaha kaSAya janya thaa| parvatakI mAtAke cakrame par3a kara usane 'ajairyaSTavyama' vAkyakA mithyA artha kiyA thA isaliye usakA tatkAla patana ho gayA / aura vaha durgatikA pAtra huaa| kapAyavAn manuSya apane svArthake kAraNa padArthakA svarUpa usa rItise kahanekA prayatna karate haiM jisase unake svArthame vAdhA na par3a jAya / mahAbhAratame eka gRddha aura gomAyukA saMvAda AyA hai| kisIkA putra mara gayA, usa mRtaka putrako lekara usake parivArake loga zmazAnameM gye| jaba zmazAname gaye tava sUryAsta honeme kucha vilamba thA / usI zmazAnameM eka gRdhra tathA eka gomAyu-zRgAla vidyamAna the| gRdhra rAtameM nahIM khAtA isalie vaha cAhatA thA ki ye loga mRta bAlakako chor3akara jaldI hI yahA~se cale jAve to maiM ise khA leM aura gomAyu yaha cAhatA thA ki ye loga yahA~ sUryAsta hone taka vidyamAna rahe jisase sUryAsta honeke bAda ise gRdhra khA nahIM sakegA taba kevala merA hI yaha bhojya ho jaavegaa| apane abhiprAyake anusAra gRdhra kahatA hai| alaM sthitvA zmazAne'smingRdhragomAyusaMkule / kaDhAlabahale ghore sarvaprANibhayaMkare // na ceha jIvitaH kshcitkaaldhrmmupaagtH| priyo vA yadi vA dveSyaH prANinA gatirIdRzI // Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 merI jIvana gAthA arthAt gRdhra tayA zRgAloMse bhare aura samasta prANiyoMko bhaya utpanna karanevAle zmazAnameM ThaharanA vyartha hai / mRtyuko prApta huA koI bhI prANI yahA~ Akara jIvita nahIM huaa| cAhe priya ho cAhe apriya ho, prANiyoMkI rIti hI aisI hai| gRdhrake vacanoMkA prabhAva mRta bAlakake vandhujanoM para na par3a jAya isa bhAvanAse gomAyu kahatA hai zrAdityo'yaM sthito mUDhAH sneha phuruta sAmpratam / bahuvinno muhUto'yaM jIvedapi kadAcana // amu kanakavarNAbha bAlamaprAptayauvanam / gRdhravAkyAtkathaM mUDhAstyajadhvamavizakittAH / / arthAt are mUrkha / abhI yaha sUrya vidyamAna hai| tuma loga bAlakase sneha kro| yaha muhUrta aneka vighnoMse bharA hai| kadAcita tumhArA bAlaka jIvita ho jAya / jo svarNa ke samAna kAntimAna hai tathA jisakA yovana nahIM A pAyA aise bAlakako gRdhaka kahanaMsa Apa loga niHzaGka ho kyoM chor3a rahe ho ? . prakaraNa lambA hai para usakA abhiprAya dekhiye ki manuSya apane-apane abhiprAyake anusAra padArthaka yathArtha svarupako pamA chinna-bhinna karate haiN| isa chinna bhinna karanekA kAraNa manuSyo hRdayame vidyamAna pramAdayoga yA kpAyapariganihI / para vijaya hojAya to phira mukhase eka bhI ananya zabda na nikle| manuSyakI zobhA yA prAmANikatA usase yamanAne / vacanoMkI prAmANikatA naSTa naI kisaya gura naSTa asatyavAdI vacana jyApunapare yananake samAna prAmATika hote haiN| unapara koTa dhyAna nahIM detA para satyavAdI mAta vacana sunane ke lie loga pAmoM pacama mA / Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI 366 vacanoMme vala satyabhASaNase hI AtA hai, asatya bhApaNase nhiiN| eka satyabhASaNa hI manuSyakI anya pApoMse rakSA kara detA hai / eka rAjaputrako corIkI Adata par3a gii| jaba rAjAko usakA vyavahAra sahya nahIM huA taba usane gharase nikAla diyaa| aba vaha khule rUpameM corI karane lgaa| eka dina usane kinhI munirAjake upadezase prabhAvita hokara asatya volanekA tyAga kara diyaa| aba vaha eka rAjAke yahA~ corI karaneke liye gyaa| pahare para khar3e logone pachA ki kahA~ jAte ho ? usane kahA corI karaneke lie jAtA huuN| rAjaputra thA isalie zarIrakA sundara thaa| pahare para khar3e logoMne socA ki yaha koI mahApuruSa rAjAkA snehI vyakti hai| kahIM cora yaha kahate nahIM dekhe gaye ki mai corIke lie jAtA huuN| yaha to hama logoMse ha~sI kara rahA hai| aisA vicArakara unhoMne use rokA nhiiN| corI karaneke bAda vaha vahIM eka sthAnapara so gyaa| prAtaHkAla jaba logoMkI dRSTi par3I taba usase pUchA gayA to usane yahI kahA ki maiM cora hU~, corI karaneke lie AyA huuN| phira bhI logoMko vizvAsa nahIM huaa| rAjaputra socatA hai ki dekho satya vacaname kitanA guNa hai ki cora hone para bhI kisIko vizva.sa hI nahIM hotA ki meM cora huuN| java eka pApake chor3anemeM itanA guNa ha taba samasta pApoMke chor3aneme kitanA guNa na hogA? yaha vicAra kara usane munirAjake pAsa jAkara samasta pApoMkA parityAgakara dIkSA dhAraNa karalI / astu, maiM Aja taka nahIM samajhA ki asatya bhI kucha hai kyoMki jise Apa asatya kahate haiM vaha vastu bhI to AtmIya svarUpase sat hai| taba merI buddhime to yaha AtA hai ki jo padArtha AtmAko duHkhakara ho usako tyAganA hI satya hai| jaise zarIrako AtmA mAnanA asatya hai| zarIra asatya nahIM hai kintu jisa rUpase 24 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 merI jIvana gAthA vaha hai usase anyarUpa mAnanA asatya hai / zarIra pudgala dravyakA vikAra hai| use Atmadravya mAnanA mithyA hai| yaha viparIta mAnyatA mithyAtvake kAraNa utpanna hotI hai isaliye sarva prathama use hI tyAganA cAhiye / paJcamAdhyAyame SaD dravyoMkA varNana Apane sunA hai / usame pramunna jIvadravya hai| usIkA saba khela hai, vaibhava hai zrahaM pratyayavedyatvAnjIvasyAstitvamanvayAt / __ 'eko daridra eka: zrImAniti ca karmaNaH // 'maiM sukhI hai. dakhI hai ityAdi pratyayase jIvake astitvakA sAkSAtkAra hotA hai tathA anvayase bhI isakA pratyaya hotA hai| yaha vahI devadatta hai jise maiMne mathurAma dekhA thA, aba yahA~ dekha rahA huuN| isa pratyayase bhI AtmAke AstitvakA nirNaya hotA hai tathA koI to zrImAn dekhA jAtA hai aura koI dAridra dekhA jAtA hai isa vibhinnatAmeM bhI koI kAraNa honA caahiye| yaha vibhinatAviSamatA nirhetuka nhiiN| jo hetu hai umIko karma nAmame kA jAtA hai| nAmame vivAda nahIM cAhaM karma kaho, anAro, Izvara kaho, khudA kaho, vidhAtA kaho, jo 'prApako vikr| parantu yaha avazya mAnanA ki yaha vibhinnatA nirmUla nhiiN| rAva hI yaha bhI mAnanA par3egA ki jo yaha dRzyamAna jagata hai yA eka jIvakA pariNAma nhiiN| kerata eka padArtha ho nA nAnAtva kahA~me pAyA ? nAnAlA niyAmaka dravyAta im cAhiye / kevala pudgalame zaTa bandhAdi pAyeM nahIM kii| jaba pudgala paramANuyoMkI balyAvasthA ho AnI bhI ra panAyeM hotI / usa vAsthAmai pudagara paramAra nanA havyApI agAvisa rahanI ! ra t Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI 371 kaMvala paramANuoMkI nahIM kintu skandha paryAyApanna paramANuoMkI haiN| isI taraha jo rAgAdi paryAya haiM vaha udayAvasthApanna karmoM ke sadbhAva me hI jIvake hotI haiN| yadi aisA na mAnA jAve to rAgAdi pariNAma jovakA pAriNAmika bhAva ho jAvegA aura aisA honese saMsArakA abhAva ho jAvegA jo ki kisIko iSTa nhiiN| rAgAdika bhAvokA pratyakSameM sadbhAva dekhA jAtA hai| isase yahI tattva nirgata hotA hai ki rAgAdi bhAva aupAdhika haiN| jaise sphaTikamaNi svaccha hai kintu jaba sphaTikamaNike sAtha japApuSpakA sambandha hotA hai taba usameM lAlimA pratIta hotI hai| yadyapi sphaTikamaNi svayaM rakta nahIM kintu nimittako pAkara raktimAmaya pratyayakA viSaya hotA hai| isase yaha samajhame AtA hai ki sphaTikamaNi nimittako pAkara lAla jAna par3atI hai| yaha lAlimA sarvathA asatya nhiiN| aisA siddhAnta hai ki jo dravya jisa kAlame jisa rUpa pariNamatI hai vaha usa kAlameM tanmaya ho jAtI hai| zrI kundakundasvAmIne svayaM pravacanasArameM likhA hai pariNamadi jeNa davvaM takkAlaM tammaya tti paNNattaM / tamhA dhammapariNAdo zrAdA dhammo muNedavvo // isa siddhAntase yaha niSkarSa nikalA ki AtmA jisa samaya rAgAdirUpa pariNamegA usa samaya niyamase usI rUpa hogA tathA paryAya dRSTise unhIM rAgAdikakA usa kAlameM astitva rhegaa| jo bhAva karegA usIkA vartamAname anubhava hogA / jala zIta hai parantu agnike sambandhase uSNa paryAyako prApta karatA hai| yadyapi usameM zakti apekSA zIta honekI yogyatA hai tathApi vartamAnameM zIta nhiiN| yadi koI use zIta mAnakara pAna kare to dagdha hI hogaa| isI prakAra AtmA yadi vartamAnameM rAgarUpa hai to Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA rAgI hI hai / isa avasthAme vItarAgakA anubhava honA asaMbhava haiisa kAlame AtmAko rAgAdi rahita mAnanA mithyA hai / yadyapi rAgAdi pariNAma paranimittaka haiM ataeva aupAdhika haiM-nazanazIla haiM tathApi vartamAname to auSNya pariNata ayaHpiNDavat AtmA tanmaya ho rahA hai, arthAt una pariNAmoM ke sAtha AtmAkA tAdAtmya ho rahA hai| isIkA nAma anitya tAdAtmya hai / yaha alIka kathana nhiiN| eka manuSyane madyapAna kiyA aura usake nazAse vaha unmatta hogyaa| hama pUchate haiM ki kyA vaha vartamAname unmatta nahIM hai ? avazya unmatta hai kintu kisIse Apa prazna kareM ki manuSyakA kyA lakSaNa hai ? isake uttarameM uttara denevAlA kyA yaha kaha sakatA hai ki unmattatA manuSyakA lakSaNa hai ? nahIM, yaha uttara ThIka nahIM kyoMki manupyakI sarva avasthAoMmeM unmattatAkI vyApti nhiiN| isI taraha AtmAmeM rAgAdibhAva honepara bhI AtmAkA lakSaNa rAgAdi nahIM ho sakatA kyoki AtmAkI aneka avasthAoMmeM rAgAdibhAva vyApakarUpase nahIM rahatA ataH yaha AtmAkA lakSaNa nahIM ho sktaa| lakSaNa vaha hotA hai jo sarva avasthAoMmeM pAyA jAye / aisA lakSaNa cetanA hI hai| yadyapi rAgAdi pariNAma tathA kevalajJAnAdi bhI AtmAme hI hote haiM tathApi unheM lakSaNa nahIM mAnA jAtA kyoMki ve jIvakI paryAyavizeSa haiM, vyApaka rUpase nahIM rhtiiN| antato gatvA cetanA hI AtmAkA eka aisA guNa hai jo AtmAkI sarva dazAoMmeM vyApakarUpase rahatA hai| AtmAkI 2 avasthAe~ haiMsaMsArI aura mukt| ina donoMme cetanA rahatA hai| usIse amRta candra svAmIne likhA hai ki anAdyamanantamacalaM svasavedyamiha sphuTam / jIvaH svayaM tu caitanyamuccaizcakacakAyate // jIva nAmaka jo padArtha hai vaha svayaMsiddha hai tathA paranirapekSa Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI 373 apane Apa atizaya kara cakacakAyamAna ho rahA hai / kaisA hai ? anAdi hai / koI isakA utpAdaka nahIM ataeva anAdi hai, ataeva kAraNa hai / jo vastu anAdi akAraNaka hai vaha ananta bhI hai tathA acala hai aise anAdi, ananta tathA acala ajIva dravya bhI hai, isase isakA lakSaNa svasaMvedya bhI hai yaha spaSTa hai / jIva nAmaka padArthame anya ajIvoMkI apekSA cetanAguNa hI bheda karanevAlA hai / vahI guNa isameM aisA vizada hai ki sarva padArthoMkI tathA nijakI vyavasthA kara rahA hai | isa guNako saba mAnate haiM parantu koI usa guNako jIvase sarvathA bhinna mAnate haiM / koI guNase atirikta anya dravya nahIMguNA-guNI sarvathA eka haiM aisA mAnate haiM / koI cetanA to jIvameM mAnate haiM parantu vaha jJeyAkAra pariccheda se parAGmukha rahatA hai aisA aGgIkAra karate haiM / prakRti aura puruSake samvandhase jo buddhi utpanna hotI hai usameM cetanAke saMsargase jAnapanA AtA hai / koIkA kahanA hai ki padArtha nAnA nahIM eka hI advaita tattva hai / vaha jaba mAyAcchanna hotA hai taba yaha saMsAra hotA hai / kisIkA kahanA hai ki jIva nAmaka svatantra padArthakI sattA nahIM kintu pRthivI jala agni vAyu aura AkAza inakI jisa samaya rilakSaNa avasthA hotI hai usA samaya yaha jIvarUpa avasthA hojAtI hai / ye jitane mata haiM ve sarvathA mithyA nahIM | jainadarzanameM ananta guNoMkA jo viSvabhAva sambandha hai vahI to dravya hai / vaha AtmIya svarUpakI apekSA bhinna bhinna hai parantu koI aisA upAya nahIM ki uname se eka bhI guNa pRthak ho sake / jaise pudgala dravyameM rUpa rasa gandha sparza guNa haiM / cakSurAdi indriyoMse pRthak pRthak jJAnameM- Ate haiM parantu unameM se koI pRthak karanA cAhe to nahIM kara sakatA / ve saba akhaNDarUpase vidyamAna haiM / una sarva guNoMkI jo abhinna pradezatA hai usIkA nAma Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 merI jIvana gAthA dravya hai / ataeva pravacanasArameM zrI kundakundadevane likhA hai Natthi viNA pariNAmaM atyo atyaM viNeha pariNAmo / davaguNapaJjayatyo attho asthittaNigpaeNo // pariNAmake binA arthakI sattA nahIM tathA arthaka vinA pariNAma nahIM / jaise dugdha dadhi ghI chAMcha inake vinA gorasa kucha bhI sattA nahIM rakhatA isI taraha gorasa na ho to ina dugdhAdikI bhI sattA nhiiN| evaM yadi AtmAke jJAnAdi guNa na hoM to AtmAke astitva kI siddhi nahIM ho sakatI tathA AtmAke vinA jJAnAdi guNoMkA koI astitva nahIM / binA pariNAmIke pariNamanakA niyAmaka koI nahIM / hA~, yaha avazya hai ki ye guNa sadA pariNamanazIla haiM kintu anAdise AtmA karmose sambaddha hai, isase isake jJAnAdi guNoMkA vikAsa nimitta kAraNoMke sahakArase hotA hai| hotA usIme hai parantu jaise ghaTotpattikI yogyatA mRttikAmeM hI hotI hai kintu kumbhakArake vinA ghaTa nahIM banatA / yadyapi ghaTakI utpattike yogya vyApAra kumbhakArameM hI hogA phira bhI mRttikA apane vyApArase ghaTarUpa hogI, kumbhakAra ghaTarUpa na hogaa| upAdAnako mukhya mAnanevAloMkA kahanA hai ki jaba mRttikAme ghaTa paryAyakI utpatti hotI hai taba vahA~ kumbhakArakI upasthiti svayameva ho jAtI hai| yahA~para yaha kahanA hai ki ghaTotpatti svayameva mRtikAmeM hotI hai isakA kyA artha hai ? jisa kAla mRtikAmeM ghaTa hotA hai usa kAlame kyA kumbhakArAdi nirapena ghaTa hotA haiM yA sApekSa ? yadi nirapekSa ghaTotpatti hotI hai to eka bhI udAharaNa aisA vatAo ki mRttikAme kumbhakArake binA ghaTa huprA ho lo to dekhA nahIM jaataa| yadi sApa pakSako aDIkAra karoge to svayameva AgayA ki kumbhakArake vyApAra minA ghaTakI utpani nahIM hotii| isakA artha yaha hai ki mumbhakAra ghaTotpatti pArI nimitta hai| jaise AtmAmeM rAgAdi pariNAma hote haiN| kAni Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 375 parva pravacanAvalI AtmA hI unakA upAdAna kartA hai parantu cAritramohake udaya binA rAgAdi nahIM hote / hote AtmAme hI haiM parantu vinA karmodayake yaha bhAva nahIM hote / yadi nimittake vinA yaha hoM taba to AtmAkA trikAla agadhita svabhAva ho jAve so aisA yaha bhAva nahIM / isakA vinAza ho jAtA hai ataH yaha mAnanA par3egA ki yaha AtmAkA nija bhAva nahIM isakA yaha artha nahIM ki yaha bhAva AtmAme hotA hI nhiiN| hotA to hai parantu nimitta kAraNakI apekSAse hotA hai| yadi nimitta kAraNakI apakSAse nahIM hai aisA kahoge to AtmAme matijJAnAdi jo cAra jJAna utpanna hote haiM ve bhI to naimittika haiM unako bhI AtmAke mata maano| yaha bhI hame iSTa hai, hama to yahAM taka mAnaneko prastuta haiM ki kSAyopazamika, audayika, aupazamika jitane bhI bhAva haiM ve AtmAke astitva meM sarvadA nahIM hote| unakI kathA chor3o, kSAyika bhAva bhI to kSayase hote haiM ve bhI abAdhita rUpase trikAlameM nahIM rahate ataH ve bhI AtmAke lakSaNa nahIM / kevala cetanA hI AtmAkA lakSaNa hai yahI avAdhita trikAlame rahatA hai| isI bhAvako puSTa karanevAlA zloka aSTAvakra gItAme aSTAvakra RSine likhA hai nAhaM deho na me deho jIvo nAhamaha hi cit / ayameva hi me bandho yA syajjIvite spRhA / / arthAta maiM deha nahIM hU~ aura na merA deha hai, na maiM jIva hU~, maiM to cit hU~ caitanyaguNavAlA huuN| yadi aisA vastukA nija svarUpa hai to AtmAko bandha kyoM hotA hai ? isakA kAraNa hamArI isa jIvameM spRhA hai| yaha jo indriya mana vacana kAya zvAsocchvAsa tathA AyuprANavAle putalemeM hamArI spRhA hai yahI to bandhakA mUla kAraNa hai| hama jisa paryAyame jAte haiM usIko nija mAna baiThate haiN| usake astitvase apanA astitva mAna kara paryAya buddhi ho paryAyake anurUpa hI samasta vyavahAra kara paryAyAntarako Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 merI jIvana gAthA prApta hote haiM / isase yahI to nikalA ki hama paryAyavuddhise hIapanI jIvanalIlA pUrNa karate haiN| astu viSaya lambA ho gayA hai / sparzanAdi pAMca indriyoM tathA manake vipayoM aura paTakAyika jIvokI hiMsAse virata honA saMyama kahalAtA hai| indriya vipayoke AdhIna huA prANI uttara kAla meM prApta honevAle duHkhoMko apanI caSTise ojhala kara detA hai / yahi kAraNa hai ki vaha tadAtra sukhameM nimagna ho Atmahitale cazcita ho jAtA hai| indriya viSayoMke AdhIna huA vanakA hAthI apanI sArI svatantratA naSTa kara detA hai| rasanendriyake vazameM par3A mIna dhIvarakI vaMzIme apanA kaNTha chinA detA hai| nAsikAke AdhIna rahanevAlA bhramara sandhyAke samaya yaha socakara kamalame banda ho jAtA hai ki rAtri vyatIta hogI, prAtaHkAla hogA, kamala phUlegA taba maiM nikala jaauuNgaa| abhI rAta bhara to makarandakA rasAsvAdana karUM para prAtaHkAla honeke pahale hI eka hAthI Akara usa kamalinIko ukhAr3a kara calA jAtA hai| bhramarake vicAra usake jIvanake sAtha hI samApta ho jAte haiN| kahA hairAtrirgamiSyati bhaviSyati tuprabhAtaM. bhAsvAnudeSyati hasimyati pahananI / ityaM vicArayatyajagate dinphe, ___hA hanta hanta nalinI gaDa unahAra || netrendriyake vazIbhUta hue pataMga dIpakoM para apane prANa nyAhAra Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI 307 kara dete haiM aura karNendriyake AdhIna ho hariNa baheliyoMke dvArA mAre jAte haiN| ye to paJcendriyoMme eka-eka indriyake AdhIna rahanevAle jIvokI bAta kahI para jo pAMcoM hI indriyoMke vazIbhUta haiM unakI to kathA hI kyA hai| paJcendriyoMmeM sparzana aura rasanA ye do indriyAM adhika pravala haiM / caTTakara svAmIne mUlAcArame kahA hai ki caturaGgala pramANa sparzana aura rasanA indriyane saMsArako paTarA kara diyA-naSTa kara diyaa| ina indriyoMkI viSayavAhako sahana karaneke liye jaba prANI asamartha ho jAtA hai taba vaha inameM pravRtti karatA hai| kundakunda svAmIne pravacanasArame yahA~ taka likhA hai ki saMsArake sAdhAraNa manuSyoMkI to kathA hI kyA hai ? hari, hara, haladhara, cakradhara tathA devendra zrAdika bhI indriyoMkI viSaya dAhako na sahakara unameM jhampApAta karate haiN| isakA artha yaha nahIM ki bar3e bar3e puruSa inameM jhampApAta karate haiM ataH ye tyAjya nahIM hai| viSa to viSa hI hai, cAhe use choTe puruSa pAna kareM cAhe bar3e puruSa / hari-harAdikakI viSayoMmeM pravRtti huI sahI parantu jaba unake cAritramohakA udaya dUra huA taba unhoMne usa viSayamArgako heya samajha kara tyAga diyaa| bhagavAna RSabhadeva apane rAjya pATa bhoga vilAsameM nimagna the parantu nIlAJjanAkA vilaya dekha viSayoMse virakta ho gye| jaba taka cAritramohakA udaya unakI AtmAmeM vidyamAna rahA taba taka unakA bhAva viSayoMse virakta nahIM huaa| unhoMne samasta rAjya vaibhava chor3a kara digambara dIkSA dhAraNa kii| isase yahI to artha nikalA ki yaha viSayakA mArga zreyaskara nhiiN| yadi zreyaskara hotA to tIrthaMkara Adi ise kyoM chor3ate / ataH antaraGgase viSayecchAko dUra kara AtmahitakA prayatna karanA caahiye| vajradanta cakravartI sabhAme virAjamAna the| mAlIne eka sahastra Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA dala kamala unakI sevAme bheTa kiyaa| sUMghaneke bAda jaba unhoMne kamalake andara mRta bhramarako dekhA to unake hRdayake netra khula gye| ve vicAra karane lage ki dekho nAsA indriyake vazIbhUta ho isa bhramarane apane prANa gaeNvAye haiN| yaha viSayAsakti hI janma-maraNakA kAraNa hai / aisA vicAra kara unhoMne dIkSA lenekA vicAra kara liyaa| cakravartI the isaliye rAjyakA bhAra bar3e putrako dene lge| putrake bhI pariNAma dekho, usane kahA pitAjI | yaha rAjyavaibhava acchA hai yA burA ? yadi acchA hai to Apa hI ise kyoM chor3a rahe haiM ? yadi burA haiM to phira maiM to ApakA prItipAtra hU~-sneha bhAjana huuN| yaha burI cIja mujhe hI kyoM de rahe haiN| kisI zatruko diijiye| cakravartI niruttara ho gye| dUsare putrako rAjya denA cAhA, usane bhI lenese inakAra kara diyaa| taba puNDarIka nAmakA choTA mA vAlaka jo ki bar3e putrakA lar3akA thA usakA rAjyAbhiSeka kara vana ko cale gye| unake manameM yaha bhI vikalpa na uThA ki pakhaNDake rAjyako choTA sA vAlaka kaise saMbhAlegA ? saMbhAle yA na saMbhAle, isakA vikala hI unheM nahIM utthaa| yahI saccA vairAgya kahalAtA hai / hama loga to 'AlasI vAniyA apazakunakI vATa johai' vAlI kahAvata caritArtha kara rahe haiN| jarA jarAse kAmake liye bahAnA khojA karate haiM para yaha nizcita samajho, ye vahAnA eka bhI kAma na aaveNge| manuSya jIvanakA bharosA kyA hai ? abhI ArAmase beTe ho para hArTa phela ho jAya to paryAya samApta hote dera na laga isaliye samaya rahate. sAvadhAna ho jAnA vivekakA kArya hai| 'mugganaraka, pazugatimeM nAhIM' yaha saMyama deva. naraka tathA pazuganimeM prApta nahIM hotaa| yadyapi pazugati saMyamAsaMmayarUpa thoDA mA maMyama prakaTa ho jAtA hai para vaha utsRSNa saMyamake samAna naganya hI hai| yaha saMyama karmabhUmike manuSya hI ho sakatA hai ataH manu pa payAna Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI 376 pAkara use avazya dhAraNa karanA caahiye| apanI zaktiko bhUlakara loga dIna-hIna ho rahe haiN| kahate haiM ki hamame amuka kAma nahIM banatA, amuka vipaya nahIM chor3A jAtA / yadi rAjAjJA hone para balAtkAra yaha kAma karanA par3e to phira zakti kahA~se AvegI / AtmAme acintya zakti hai| yaha prANI use bhUla para padArthakA Alambana grahaNa karatA phiratA hai parantu yaha nizcita hai ki jaba taka yaha parakA Alambana chor3a apanI svatantra zaktikI ora dRSTipAta na karegA taba taka isakA kalyANa nahIM hogaa| AjakA manuSya icchAoMkA kitanA dAsa ho gayA hai ? na usake rahana-sahanameM viveka raha gayA hai, na khAna-pAname bhakSyAbhakSyakA vicAra zepa rahA hai| strI-puruSoMkI veSa-bhUSA aisI ho ki jisase kulIna aura akulInakA antara hI nahIM mAlUma hotA hai| purupa svayaM viSayoMkA dAsa ho gayA hai jisase vaha liyoMko nAnA prakArake uttejaka vastrAbhUSaNoMse susajjita dekha prasannatAkA anubhava karatA hai| yadi puruSake andara thor3A viveka rahe to vaha apane gharake vAtAvaraNako saMbhAla sakatA hai| Ajake prANI jihvA indriyake itane dAsa hogaye haiM ki unheM bhakSya abhakSyakA kucha bhI vicAra nahIM raha gayA hai| jina cIjoM meM pratyakSa saghAta athavA. vahusthAvaraghAta hotA hai unhe khAte huye ve sukhakA anubhava karate haiN| ve yaha bhUla jAte haiM ki hamAre alpa svAdake pIche ananta jIvoMkI jIvana lIlA samApta ho rahI hai| Aja khAte samaya loga dina-rAtakA vikalpa chor3a baiThe haiN| unhe java milatA hai tabhI khAne lagate haiN| AzAdharajIne kahA hai ki uttama manuSya diname eka vAra, madhyama manuSya do bAra aura adhasa manuSya pazuke samAna cAhe jaba bhojana karate haiN| jaise pazuke sAmane jaba bhI ghAsakA palA DAlA jAtA hai vaha tabhI use khAne lagatA hai vaise hI AjakA manuSya Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 mero jIvana gAthA jaba bhI bhojana sAmane AtA hai tabhI khAne lagatA haiM / chaThaveM adhyAyame Apane AsravatattvakA varNana sunA hai / merI dRSTimeM yaha adhyAya atyanta mahattvapUrNa hai / hama karmabandhase bacanA to cAhate haiM para karma kina kAraNoMse ba~dhate haiM yaha na jAne to kaise vaca sakate haiM ? buddhipUrvaka athavA abuddhipUrvaka aise bahutase kArya hama logoM se hote rahate haiM jinase karmakA bandha jArI rahatA hai / jo vaidya roga nidAnako ThIka ThIka samajha letA hai usakI davA tatkAla lAbha pahu~cA detI hai para jo nidAnako samajhe binA upacAra karatA -hai usakI davA mahInoM sevana karanepara bhI lAbha nahIM pahu~cAtI / 'zrAva cora corI kara le gava morI mUM data mugadha phire' sIdhA sIdhA pada hai / kisIke ghara cora AyA aura corI kara gayA para usa mUrkha ko yaha patA nahIM calA ki cora kisa rAste se AyA thA ataH vaha muharI pAnI Ane jAneke mArgako corakA mArga samajhakara mUMdatA phiratA hai / dUsarI rAta phira cora Ate haiM / yahI dazA saMsArI prANIkI hai ki jina bhAvoMse karmokA Asrava hotA hai - karmarUpI cora AtmAme ghusate haiM una bhAvoM kA ise patA nahIM rahatA isaliye anya prayatna karmoMkA va rokane ke liye karatA hai / para - karmoMkA Asrava rukatA nahIM hai / yahI kAraNa hai ki yaha anantavAra -niliGga dhAraNa kara navama graiveyaka taka utpanna huA parantu saMsAra bandhanase mukta nahIM ho sakA / jAna par3atA hai ki use karmoM ke AkA bodha hI nahIM huA / AtmAkI vikRta pariNati se honevAle zratratrako 'usane kevala zarIrAzrita kriyAkANDase rokanA cAhA so kaise ruka sakatA thA ? Agamame likhA hai ki ajJAnI jIva karor3oM janmakI tapasyAke dvArA bhI jisa karmako nahIM khipA sakatA jJAnI jIva use kSaNamAtramaM khipA detA hai / tAlekI jo kuMjI hai usIse to vaha Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI 381 khulegaa| dUsarI kuMjIse dUsarA tAlA ghaMToM parizrama karanepara bhI nahIM khala sakatA aura kuMjIkA ThIka ThIka bodha ho jAnepara jarAsI derame khula jAtA hai| yahI bAta yahA~para hai| jo karma jisa bhAvase AtA hai una bhAvake viruddha bhAva jaba AtmAmeM utpanna ho taba usa karmakA AnA ruka sakatA hai| Apane sunA hai 'sakaSAyAkaSAyayo sAmparAyikaryApathayoH' arthAt yoga sakapAya jIvoMke sAmparAyika tathA kaSAyarahita jIvoMke IryApatha AsravakA kAraNa hai| jisa AsravakA prayojana saMsAra hai use sAmparAyika Asrava kahate haiM aura jisame sthiti tathA anubhAgabandha nahIM par3atA use IryApatha Asrava kahate haiN| sAmparAyika Asrava AtmAkA atyanta ahita karanevAlA hai| yaha kaSAya sahita jIvake hI hotA hai| jisa prakAra zarIrameM tela lagAkara miTTImeM khelanevAle puruSake miTTIkA sambandha sAtizaya hotA haiM aura tela rahita manuSyake nAmamAtrakA hotA hai usI prakAra kaSAya sahita jIvakA Asrava sAtizaya hotA hai-sthiti aura anubhAgase sahita hotA hai parantu kaSAya rahita jIvake nAmamAtrakA hotA hai| arthAt samayamAtra sthita rahakara nirjIrNa ho jAnevAle karmapradezoMkA Asrava usake hotA hai / isa taraha AtmAkI sakaSAya avasthA hI Asrava hai-bandhakA kAraNa hai ataH usase vacanA cAhiye / jisa prakAra phiTakalI Adike saMsargase jo vastra sakapAya ho gayA hai usapara raMgakA sambandha acchA hotA hai parantu jo vastra phiTakalI Adike saMsargase rahita honeke kAraNa akapAya haiM usapara rakA sambandha sthAyI nahIM hotA usI prakAra prakRtameM bhI samajhanA caahiye| nAmakarmakI 63 prakRtiyoMse tIrthakara prakRti sAtizaya puNyaprakRti hai isaliye usake Asrava AcAryane alagase batalAye haiN| darzanavizuddhi Adi solaha bhAvanAoMke cintanase usakA vAstava Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 merI jIvana gAthA hotA hai| ina sabhImeM darzanavizuddhi pramukha hai / yadi yaha nahI hai aura vAkI sava haiM taba bhI tIrthaMkara prakRtikA Asrava nahIM ho sakatA aura yaha hai tathA vAkIkI nahIM haiM taba bhI usakA Alava ho sakatA hai / darzanavizuddhikA artha hai apAyavicaya dharmadhyAnameM baiThakara karuNApUrNa hRdayase yaha vicAra karanA ki ye saMsArake prANI mohake vazIbhUta ho mArgase bhraSTa ho kitanA duHkha uThA rahe haiN| inakA duHkha kisa prakAra dUra kara skuu| isa lokakalyANakI bhAvanAke samaya jo zubha rAga hotA hai usIse tIrthakara prakRtikA Asrava hotA hai / samyagdarzanakI vizuddhatA to mokSakA kAraNa hai / usake dvArA karmabandha kisa prakAra ho sakatA hai ? 'tapasA nirjarA ca' AcArya umAsvAmIne likhA hai ki tapake dvArA saMvara tathA nirjarA donoM hI hote haiN| mokSa upAdeya tattva hai aura saMvara tathA nirjarA usake sAdhaka tattva haiN| inake vinA mokSa honA saMbhava nhiiN| tapa cAritrakA hI vizeSa rUpa hai| cAritramohakA abhAva hone para manuSyakI viratirUpa avasthA hotI hai aura usa virakti avasthAmeM jo kArya hotA hai vaha tapa kahalAtA hai| viraktirUpa avasthAme icchAoMkA nirodha sutarA ho jAtA hai isaliye 'icchAnirodhastapaH icchAko rokanA tapa hai yaha tapakA lanaNa prasiddha ho gayA hai| rAgake udayame yaha jIva bAhya vaibhavako pakar3e rahatA hai para java antaraGgase rAga chUTa jAtA hai taba usa vaibhavako choDate ise dera nahIM lgtii| bar3e bar3e purupa saMsArase virakta na ho sakeM Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI 383 para choTe purupa virakta hokara AtmakalyANa kara jAte haiN| pradyumnako vairAgya AyA-dIkSA lenekA bhAva usakA huA ata. rAjyasabhAme baladeva tathA zrIkRSNase AjJA lene gyaa| vahA~ jAkara jaba usane apanA abhiprAya prakaTa kiyA taba valadeva tathA zrIkRSNa kahate haiM ki veTA! abhI terI avasthA hI kyA hai ? tUne saMsArakA sAra jAnA hI kyA hai ? jo dIkSA lenA cAhatA hai abhI hama tujhase bar3e vRr3he vidyamAna haiM / hama logoMke rahate tU yaha kyA vicAra kara rahA hai ? sanakara pradyumnane uttara diyA ki Apa loga saMsArake stambha ho ataH rAjya kro| merI to icchA dIkSA dhAraNa karanekI hai| isa sasArameM sAra hai hI kyA jise jAnA jAya / isa prakAra rAjyasabhAse vidA lekara apane antaHpurame pahu~cA aura strIse kahatA haipriye ! merA dIkSA lenekA bhAva hai / strI pahalese hI virakta baiThI thii| vaha kahatI hai java dIkSA lenekA bhAva hai taba priye ! sambodhanakI kyA AvazyakatA hai ? kyA strIse pUcha-pUchakara dIkSA lI jAtI hai| Apa dIkSA leM yA na leM, mai to jAkara abhI letI huuN| yaha kahakara vaha pradyumnase pahale nikala gii| donoMne dIkSA dhAraNa kara AtmakalyANa kiyA aura zrIkRSNa tathA baladeva saMsArake cakrame phaMse rahe / eka samaya thA ki jaba loga thor3A sA nimitta pAkara saMsArase virakta ho jAte the| zirameM eka sapheda bAla dekhA ki vairAgya A gayA para Aja eka do nahIM samasta bAla sapheda ho jAte haiM para vairAgyakA nAma nahIM aataa| usakA kAraNa yahI hai ki mohakA saMskAra bar3A prabala hai| jisa prakAra cikane ghar3e para pAnIkI baMda nahIM ThaharatI usI prakAra mohI jIvoMpara vairAgyavardhaka upadezoMkA prabhAva nahIM ThaharatA / thor3A bahuta vairAgya java kabhI AtA bhI hai to zmazAna vairAgyake samAna thor3I hI derame sApha ho jAtA hai| bAhya aura Abhyantarake bhedase. tapa do prakArake haiN| anazana, Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 merI jIvana gAyA Unodara, vRttiparisaMkhyAna. rasaparityAga, viviktazayyAsana aura kAyakleza ye chaha vAhya tapa haiN| unheM bAhya puruSa bhI kara sakate haiM tathA inakA pravRttvaMza bAhyame dRSTigocara hotA hai isaliye inheM vAhya tapa kahate haiN| aura prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, vyutsarga aura dhyAna ye chaha Abhyantara tapa haiN| inakA sIdhA sambandha Abhyantara-antarAtmAse hai tathA unheM vAhya puruSa nahIM kara satte isaliye ye Abhyantara tapa kahalAte haiN| una sabhI tapoMmeM iccAnna nyUnAdhika rUpase niyantraNa kiyA jAtA hai isIliye inase navIna karmokna bandha skatA hai aura pUrvake baMdhe karma nirjIrNa ho jAte haiN| 'karmabhelako vajrasamAnA' yaha tapa karmarUpI parvatako girAneke liye vajrake samAna hai| jisa prakAra vajrapAtase parvatake zikhara cUra cUra ho jAte haiM usI prakAra tapazcaraNase karma cUra cUra ho jAte haiN| jina karmoke phala denekA samaya nahIM AyA aise karma bhI tapake prabhAvase asamayame hI gira jAte haiN| avipAka nirjarAkA mUla kAraNa tapa hI hai / tapake dvArA kisI sAMsArika phalakI AkAMkSA nahIM karanA caahiye| jaina siddhAnta sammata tapa tathA anya logoMke tapame antara batAte hue zrI samantabhadra svAmIne likhA hai apatyavittottaralokatRSNayA tapasvinaH kecana karma kurvate / bhavAn punarjanma-jarAjihAsayA trayI pravRti samadhIranAraNat / / he bhagavan ! kitane hI loga saMtAna prApta karaneke liye, kitane hI dhana prApta karaneke liye tathA kitane hI maraNocara kAlameM prApta honevAle svargAdikI tRSNAse tapazcaraNa karate haiM parantu zrApa janma aura jarAkI vAdhAkA parityAga karanekI icchAse iSTAniSTa Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI 385 padArthoM meM madhyastha ho mana vacana kAyakI pravRttiko rokate haiN| anyatra tapakA prayojana saMsAra hai to yahAM tapakA prayojana mokSa hai| paramArthase tapa mokSakA hI sAdhana hai| usame yadi koI nyUnatA raha jAtI hai to sAMsArika sukhakA bhI kAraNa ho jAtA hai / jaise khetI kA uddezya anAja prApta karanA hai| yadi pAlA Adi par3anese anAja prApta karanemeM kucha kamI ho jAya to palAla kauna le gayA, vaha to prApta hogA hI isI prakAra tapazcaraNase mokSa milatA hai| yadi kadAcit usakI prApti na ho sakI to svargakA vaibhava kauna chIna legA ? vaha to prApta hogA hii| padmapurAName vizalyAkI mahimA Apane sunI hogii| usake pAMsa Ate hI lakSmaNake vakSaHsthalase devopanIta zakti nikalakara dUra ho gii| isame vizalyAkA pUrva janmame kiyA huA tapazcaraNa hI kAraNa thaa| nirjana vanameM usane tIna hajAra varSa taka kaThina tapazcaraNa kiyA thA / tapazcaryAke prabhAvase muniyoMke zarIrame nAnA prakArakI RddhiyAM utpanna hotI haiM para ve unakI orase nirbhAna hI rahate haiM / viSNukumAra muniko vikriyA Rddhi utpanna thI para unheM isakA patA hI nahIM thaa| kSullakake kahanese unakA usa ora dhyAna gayA / sanatkumAra cakravartI tapazcaraNa karate the| duSkarma ke udayase unake zarIrame nAnA prakArake roga utpanna ho gaye phira bhI usa ora unakA dhyAna nahIM gyaa| eka vAra indra kI sabhAme isakI carcA huI to eka deva inakI parIkSA karane ke liye AyA / jahA~ ve tapa karate the vahA~ vaha deva eka vaidyakA rUpa dharakara cakkara lagAne lagA tathA unake zarIra para jo roga dikha rahe the una sabakI auSadhi apane pAsa honekI Tera lagAne lagA / eka do dina ho gye| muni vicAra karate haiM ki yadi yaha vaidya hai to nagarase kyoM nahIM jAtA ? yahA~ kyA jhAr3a-jhaMkhAr3oMkI aupadhi karane 25 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .386 merI jIvana gAyA AyA hai ? unhoMne use bulAyA aura pUchA ki tumhAre pAsa kyA kyA aupadhiyA~ hai ? usane jo roga unake zarIra para dikha rahe the una sabakI auSadhiyA~ vatA dii| munirAjane kahA ki bhAI ! ye roga to mujhe haiM nhiiN| ye saba zarIrameM avazya haiM para usake sAtha merA kyA sambandha hai ? maiM to Atmadravya hU~ jo ki isase marvathA bhinna hai| use una rogoMmeMse eka bhI roga nahIM hai| hA~, use janmasaraNakA roga hai| yadi tumhAre jholAme usakI oradhi ho to deo| vaidya asalI rUpameM prakaTa ho caraNoMmeM gira kara kahatA hai ki bhagavan ! isa rogakI auSadhi to Apake hI pAsa hai / ma deva loga to isakI oSadhi jo tapa hai usase vaJcita hI rahate haiN| cAhate haiM ki tapa kareM para hamArA yaha kriyika zarIra usame bAvaka hai| kahanekA tAtparya yaha hai ki yadi kisI taraha gRhasthIke jAlase chuTakArA milA hai to dUsare jAlame nahIM phaMsanA cAhiye aura nirdvandva hokara AtmAkA kalyANa karanA caahiye| antaraGga tapoMmeM svAdhyAyako bhI tapa batAyA hai| svAdhyAyase AtmA aura anAtmAkA vodha hotA hai isaliye pramAda chor3akara svAdhyAyameM pravRtti karanA caahiye| AcAryoMkI buddhi to dekho, unhone zAstra par3hanake liye 'svAdhyAya' yaha kitanA sundara zabda cunA hai| are zAntra par3hate ho to usake liye 'zAkhAdhyAya' sATha cunate para unhoMne svAdhyAya zabda cunA hai| isakA tAtparya yaha hai. ki zAna par3hakara svako par3ho-apanaM aApako phicaano| yadi gyAraha aGga aura nI pUrvako par3hanake bAda bhI strako nahIM par3ha sake to usa bhArabhUta jJAnase kauna sA lAbha honevAlA hai ? utanA tAna to isa jIvana anantavAra prApta kiyA parantu saMsAra garama pAra nahIM ho sakA / jaina siddhAntameM aneka zAtroMko jAnakI pratiSTA nahIM hai kintu sambanbAnakI pratiSTA hai| yahA~ to mAra Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 387 parva pravacanAvalI tupamAtrako bhinna bhinna jAnanevAle muniko kevalajJAnakI prApti batAkara mokSa pahuMcane kI bAta likho hai ataH jJAna thor3A bhI ho to hAni nahIM parantu mithyA na ho usa cAtakA dhyAna rkkho| saptama adhyAyame Apane zubhAtavakA varNana sunate samaya ahiMsAdi pA~ca vratoMkA varNana sunA hai| usame unhoMne una vratoMkI sthiratAke lie pA~ca pA~ca bhAvanAoMkA varNana kiyA hai| usapara dhyAna diijiye| jina kAmose vratame vAdhA hotI dikhI unhIM unhIM kAmopara prAcAryane paharA baiThA diyA hai / jaise manupya hiMsA karatA hai to kina kina kAryose karatA hai ? 1 vacanase kucha bolakara, 2 manase kucha vicAra 3zarIrase calakara, 4 kinhIM vastuoMko rakha tathA uThAkara aura 5 bhojana grahaNakara ina pA~ca kAryoMse hI karatA hai| AcAryane ina pA~co kAryoMpara paharA vaiThAte hue likhA hai 'vAimanoguptIryAdAnanikSepaNasamityAlokitapAnabhojanAni paJca' arthAt vacanagupti, manogupti, IryAsamiti, AdAnanikSepaNa samiti aura AlokittapAnabhojana ina pA~ca kAryoM se ahisA vratakI rakSA hotI hai| isI prakAra satyavrata, acauryavrata, brahmacaryavrata aura parigrahatyAgavratakI bAta samajhanA caahiye| unhoMne eka bAta aura likhI hai 'niHzalyo vratI' arthAta vratIko niHzalya honA caahiye| mAyA, mithyAtva aura nidAna ye tIna zalya haiN| ye kA~TekI taraha sadA cubhatI rahatI haiM isaliye vratIko inase dUra rahanA cAhiye / mAyAkA artha hai bhItara kucha aura bAhara kucha / vratIko aisA kabhI nahIM honA cAhiye / kitane hI vratI antaraGgame kucha haiM aura loka vyavahArame kucha aura hI pravRtti karate haiN| jisakI aisI prapaJcase bharI vRtti hai vaha vratI kaise hosakatA hai ? hRdaya yadi durbala hai to kaThina vrata kabhI dhAraNa nahIM karo tathA hRdayakI durvalatA chipAkara bAhya pravRttike dvArA unnata vananekI bhAvanA nindya Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 merI jIvana gAthA bhAvanA hai / isase vratIko sadA yaha bhaya banA rahatA hai ki kahIM merI hRdayakI durbalatA koI jAna na jAve / isI taraha jisa vratako dhAraNa kiyA hai usameM pUrNa zraddhA honA cAhiye / usake vinA mithyAtva avasthA rahegI tathA zraddhAkI dRr3hatA na honese AcAra bhI nirmala nahIM raha sakegA isaliye jitanA AcaraNa kiyA jAya unakA viveka aura zraddhA ke sAtha kiyA jAya / yadi vratIke viveka nahIM hogA to vaha utsUtra pravRtti karegA aura apanI usa pravRttise janatA para AtaMka jamAnekI ceSTA karegA / yadi bhAgyavaza janatA vivekatI huI aura usane usakI utsUtra pravRttikI AlocanA zurU kara dI to isase hRdayame kSobha utpanna ho jAyagA jo nirantara azAntikA kAraNa hogA / isake sivAya vratIko vrata dhAraNa kara usake phalasvarUpa kisI bhogopabhogakI AkAMkSA nahIM rakhanI cAhiye, kyoki aisA karaneke kAraNa usakI AtmAme nirmalatA nahIM A skegii| jahA~ svArthI gandha hai vahA~ nirmalatA kaisI ? vratIko to kevala yaha bhAvanA rakhanA cAhiye ki pApakA parityAga karanA hamArA kartavya hai jise maiM kara rahA hU~ / isase kyA phalakI prApti hogI ? isa prapaJcame par3anekI AvazyakatA nahI / eka bAra sahI mArgapara calanA zurU kara diyA to lakSya sthAnakI prApti avazya hogI usame sandehakI bAta nahIM hai / :=: tyAgakA artha chor3anA hai, para jaba grahaNa ho tabhI na chor3anA vane / saMsArake samasta padArthaM apanA apanA catuSTaya liye svatantra svatantra vidyamAna haiM / kisIko grahaNa karanekI kisIme sAmarthya I Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI 386 1 nahIM | hamArA kamaNDalu vahAM rakkhA aura maiM yahAM baiThA, maiMne kamaNDaluko kyA graharaNa kara liyA ? ApakI sampatti Apake ghara hai / Apa yahAM baiThe haiM / Apane sampattiko kyA grahaNa kara liyA ? jaba grahaNa hI nahIM kiyA taba tyAganA kaisA ? vAhyame to aisA hI hai parantu mohake kAraNa yaha jIva una padArthoMme 'ye mere haiM' 'maiM inakA svAmI hai isa prakArakA mUrcchAbhAva liye baiThA hai vahI mUrcchAbhAva chor3ane kA nAma tyAga hai / jisakA yaha mUrcchAbhAva chUTa gayA usakI AtmA niHzalya ho gaI / yaha manuSya para padArthako apanA mAna usake sg aniSTa pariNamanase vyartha hI harpa - vipAdakA anubhava karatA hai / yadi parame paratna aura nijame nijatva buddha to tyAgakA Ananda upalabdha ho jAve / isa taraha nizcayase mamatA bhAvako choDanA tyAga kahalAtA hai / vahiraGgame AhAra, auSadhi, jJAna tathA abhayase tyAgake cAra bheda haiM / jaba yahAM bhogabhUmi thI nava navakI ekasI dazA thI, kalpavRkSoMse sabakI icchAeM pUrNa hotI thIM isaliye kisIse kisIko kucha prApta karanekI AvazyakatA nahIM thI / munimArgakA bhI prabhAva thA isaliye zrahArAdi denA anAvazyaka thA parantu javase karmabhUmi pracalita huI aura viSamatA ko lie hue manuSya yahA utpanna hone lage tavase pArasparika sahayoga kI AvazyakatA huI / munimArgakA bhI pracalana huA isaliye AhArAdi denA Avazyaka ho gayA / phalasvarUpa usI samayase tyAga dharmakA AvirbhAva huA / dAtAko hRdayase jaba taka lobha kaSAyakI nivRtti nahIM hotI taba taka vaha kisIke liye eka kapardikA bhI deneke liye taiyAra nahIM hotA para jaba antaraGgase lobha nikala jAtA hai taba chaha khaNDakA vaibhava bhI dUsareke liye sauMpaneme dera nahIM lagatI / munine zrAvakase AhAra liyA, zrAvaka ne bhaktipUrvaka diyA isame donoMkA kalyANa huA / dAtAko to isaliye huA ki usakI AtmAse lobhakaSAyakI nivRtti huI aura Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 merI jIvana gAthA munikA isaliye huA ki AhAra pAkara usake audArika zarIrameM sthiratA AI jisase vaha ratnatrayakI vRddhi karaneme samartha huaa| muni apane upadezase aneka jIvoMko sumArga para lagAveMge isa dRSTise aneka jIvokA kalyANa huaa| isa taraha vicAra karanepara tyAgadharma atyadhika svapara kalyANakArI jAna par3atA hai| muni apane padake anukUla nizcaya tyAgadharmakA pAlana karate haiM aura gRhastha vAhya tyAgadharmakA pAlana karate haiN| itanA nizcata hai ki saMsArakA samasta vyavahAra tyAgase hI cala rahA hai / anyathA jisake pAsa jo hai vaha kisIke lie kucha na de to kyA saMsArakA vyavahAra cala jAvegA? eka bAra eka sAdhu nadIke kinAre phuNcaa| dUsarI pAra jAneke lie nAva lagatI thii| nAvakA kirAyA do paisA thaa| sAdhuke pAsa paisAkA abhAva thA isalie vaha nadIke isa pAra hI ThaharanekA udyama karane lgaa| itaneme eka seTha AyA, volA-vAvAjI | rAtriko yahA~ kahA~ ThaharegeM / usa ara caliye, vahA~ ThaharanekA acchA sthAna hai| sAdhune kahA veTA | nAvame baiThaneke lie do paisA cAhiye / mere pAsa hai nahIM ataH yahIM rAtri vitAnekA vicAra kiyA hai| seThane kahA paisokI koI bAta nahIM, Apa nAvapara vaiThiye / seTha aura sAdhudonoM nAva para baiTha gye| seThane cAra paise nAvavAleko diye / jaba nAvase utarakara dUsarI ora donoM pahu~ca gaye taba seThane sAdhuse kahA vAvAjI Apa bahuta tyAgakA upadeza dete ho| yadi Apake samAna maiMne bhI paise tyAga diye hote to Aja kyA dazA hotI? ataH tya,gakI bAta chor3o / sAdhune ha~sakara kahA-beTA! yadi nadI pAra huI hai to cAra paisoMke tyAgase hI huI hai| yadi tUM ye paise apanI aMTIme rakhe rahatA to yaha nAvavAlA tume kabhI bhI nadIse pAra nahIM utAratA / seTha cupa raha gayA / Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI kahanekA tAtparya yahI hai ki tyAgase hI saMsArako saba kAma calate haiN| pAnI bAr3e nAvameM gharameM bADhe dAma / donoM hAtha ulIciye yahI sayAnA kAma || yadi nAvame pAnI bar3ha rahA hai to donoM hAthoMse ulIcakara use bAhira karanA hI buddhimatA hai| isI prakAra yadi gharameM sampatti bar3ha rahI hai to use dAnake dvArA uttama kAyameM kharca karanA hI usakI rakSAkA upAya hai| dAna sanmAnake sAtha denA cAhiye aura usake badale kisI prakArakA abhimAna hRdayame utpanna nahIM honA cAhiye, anyathA paisAkA paisA jAtA hai aura usase AtmAkA lAbha bhI kucha nahIM hotA / dAname lobha kaSAyase nivRtti honeke kAraNa dAtAkI AtmAko lAbha hotA hai| yadi lobhake badale usake dAdA mAnakA udaya AtmAme ho gayA to isase kyA lAbha khlaayaa| uttama pAtrake liye diyA huA dAna kabhI vyartha nahIM jaataa| dhanyakumArakI kathA Apa loga jAnate haiN| gharase nikalanepara use jo sthAna-sthAnapara anAyAsa hI lAbha huA thA vaha usake pUrva paryAyame diye dAnakA hI phala thA / samantabhadra svAmIne likhA hai kSitigatamiva vaTabIja pAtragataM dAnamalpamapi kAle / __ phalati cchAyAvibhavaM bahuphalamiSTa zarIrabhRtAm / / arthAt jisa prakAra yogya bhUmime par3A huA vaTakA choTA sA bIja kAlAntarameM var3A vRkSa banakara chAyAke vibhavako pradAna karatA hai usI prakAra yogya pAtrake liye diyA huA choTA sA dAna bhI samaya pAkara aparimita vaibhavako pradAna karatA hai / jaba vasanta yAcaka bhaye dIne taru mila pAta / isase nava pallava bhaye diyA vyartha nahiM jAta // Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 merI jIvana gAthA eka kavike sAmane pUrtike liye samasyA rakhI gaI-diyA vyartha nahi jAta' jisakI usane ukta prakAra pUrti kii| kitanA sundara bhAva isake andara bhara diyA hai / vasanta RtumeM prathama patajhar3a AtI hai jisase samasta vRkSoMke purAne patte jhar3a jAte haiM aura usake bAda una vRkSoMme naye lahalahAte pallava utpanna hote haiN| kavine yahI bhAva isame aMkita kiyA hai ki jaba vasanta Rtu yAcaka huA arthAt usane vRkSoMse pattoMkI yAcanA kI tava sava vRkSoMne use apane apane patte de diye| usIke phalasvarUpa unhe naye naye pallavaoNkI prApti hotI hai kyoMki diyA dAna kabhI vyartha nahIM jAtA hai / mAna bar3AIke lie jo dAna diyA jAtA hai vaha vyartha jAtA hai| isake lie mahAbhAratame eka upakathA aAtI hai yuddhameM vijayoparAnta yudhiSTira mahArAjane eka bar3A bhArI yana kiyaa| usame hajAro brAhmaNoMko bhojana karAyA gyaa| jisa sthAna para brAhmaNoMko bhojana karAyA gayA usa sthAnapara yudhiSThira mahArAja khar3e hue kucha logoMse vArtA kara rahe the| vahIM eka nevalA jUThanameM vAra vAra loTa rahA thaa| mahArAjane nevalAse kahA-yaha kyA kara rahA hai ? tava nevalAne kahA-mahArAja ! eka gA~vameM eka vRddha brAhmaNa rahatA thaa| usakI strI thI, eka lar3akA thA aura lar3akekI strI thii| isa taraha cAra AdamiyoMkI usakI gRhasthI thii| becAre bahuta garIva the| khetoM parase zilA bInakara lAte aura usase apanI gujara karate the| eka bAra 3 dinake antarase unhe bhojana prApta huaa| zilA bInakara jo anAja unheM milA usase ve ATha roTiyA~ vanAkara tathA do do roTiyA~ apane hissekI lekara khAne baitthe| baiThe hI the ki itaneme eka garIba AdamI cillAtA huA AyA ki sAta dinase mukhameM anAjakA dAnA bhI nahIM gayA, bhUkhake mAre prANa nikale jA rahe haiN| usakI dIna vANI suna brAhmaNako dayA AgaI Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI 363 jisase usane yaha vicAra kara ki abhI mujhe to do tIna hI dina hue haiM para isa becAreko sAta dina ho gaye haiM, apanI roTiyA~ use de diiN| vaha AdamI tRpta nahIM huA / taba brAhmaNa apanI strIkI ora dekhane lagA / brAhmaNIne kahA ki Apa bhUkhe rahe aura maiM bhojana karU~ yaha kaise ho sakatA hai ? yaha kaha usane bhI apanI roTiyA~ use de diiN| vaha phira bhI tRpta nahIM huaa| taba donoM lar3ake kI ora dekhane lage / lar3ake ne kahA ki hamAre vRddha mAtA pitA bhUkhe raheM aura mai bhojana karU~ yaha kaise ho sakatA hai ? yaha kaha usane bhI apanI roTiyA~ use khilA diiN| vaha phira bhI tRpta nahIM huA taba tInoM lar3akekI strI kI ora dekhane lage / usane bhI kahA ki yadyapi maiM Apake ghara utpanna nahIM huI hU~ tathApi Apa logoMke sahavAsase mujhameM bhI kucha-kucha udAratA aura dayAlutA AI hai yaha kahakara usane bhI apanI roTiyA~ use khilA diiN| vaha bhUkhA AdamI tRpta hokara AzIrvAda detA huA calA gyaa| cAroMke cAroM bhUkhe raha gaye / mahArAja | jisa sthAna para usa garIvane baiThakara bhojana kiyA thA, maiM vahA~se nikalA to merA nIcekA bhAga svarNamaya ho gayA / aba AdhA svarNamaya aura AdhA carmamaya honese mujhe apanA rUpa acchA nahIM lagA / isI bIca maiMne sunA ki mahArAja ke yahA~ yajJame hajAroM brAhmaNoMkA bhojana huA hai / vahA~ jAkara lodU~gA to pUrA svarNamaya ho jAU~gA / yahI sunakara maiM yahA~ AyA aura bar3I derase jUThaname loTa rahA hU~ parantu merA zeSa zarIra svarNamaya nahIM ho rahA hai| mahArAja jAna par3atA hai Apane yaha brAhmaNabhojana karuNAbuddhise nahIM karAyA, kevala mAna bar3hAIke liye lokavyavahAra dekha karAyA hai / ... kathA to kathA hI hai para isase sAra yahI nikalatA hai ki mAna bar3hAIke uddezyase diyA dAna niSphala jAtA hai| dAna dete samaya pAtrakI yogyatA aura AvazyakatA Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA para bhI dRSTi DAlanA cAhiye / eka sthAna para kahA hai daridrAn bhara kaunteya mA prayacchezvare dhanam / vyAdhitasyauSadhaM pathyaM nIrujasya kimauSadhaiH / / arthAta he yudhiSTira / daridroMkA bharaNa poSaNa karo, sampanna vyaktiyoMko dhana nahIM do / rugNa manuSyake lie aupadhi hitakArI hai, nIroga manuSyako usase kyA prayojana ? prasannatAkI bAta hai ki jaina samAjame dAna denekA pracAra anya samAjoMkI apekSA adhika hai| prativarSa lAkhoM rupayoMkA dAna samAjameM hotA hai aura usase samAjake utkarSake aneka kArya ho rahe haiN| pichale pacAsa varSAMse ApakI samAjameM jo pragati huI hai vaha Apake dAnakA hI phala hai| ___ aSTama adhyAyame Apane bandhatattvakA varNana sunA hai / bandhakA pramukha kAraNa mohajanya vikAra hai / mithyAdarzanAviratipramAdakapAyayogA bandhahetavaH' isa sUtrame jo bandhake kAraNa batalAye haiM uname yogako chor3akara zepa saba mohajanya vikAra hI to haiN| anya karmoke udayase jo bhAva AtmAme utpanna hote haiM unase navIna karma vandha nahIM hotA / parantu moha karmake udayase jo bhAva hotA hai vaha navIna karmavandhakA kAraNa he / kundakunda svAmIne bhI samayasArame kahA hai ratto baMdhadi kamma mucadi jIvo viraagsptto| eso jiNovadeso tamhA kammesu mA raja // arthAta rAgI prANI karmoko vA~dhatA hai aura rAga rahita prANI karmoko chor3atA hai / vandhake viSayameM jinendra bhagavAnkA yahI upadeza hai, ataH karmoMme rAga nahIM kro| isa rAgase vacanekA prayatna kro| yaha rAga Aga dahe sadA tAteM samAmRta 'seiye' yaha rAga rUpI Aga Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI sadA jalAtI rahatI hai isaliye isase bacaneke lie sadA samatAbhAvarUpI amRtakA sevana karanA caahiye| yaha saMsAracakra anAdi kAlase calA A rahA hai aura sAmAnyakI apekSA ananta kAla taka calatA rhegaa| paJcAstikAyame zrI kundakundadevane likhA hai gadimadhigadassa deho dehAdidiyANi jAyate / jo khalu sasArattho jIvo tatto du hodi pariNAmo // pariNAmAdo kammaM kammAdo gadisu hodi gdii| gadimadhigadassa deho dehAdo idiyANi jAyate // tehiM du viSayaggahaNa tatto rAgo va doso vA / jAyadi jIvasseva bhAvo sasAracakkavAlammi // idi jiNavarehi bhaNido aNAdiNidhaNo saNidhaNoM vaa| jo saMsArameM rahanevAle jIva haiM unake snigdha pariNAma hotA hai, pariNAmoMse karmakA bandha hotA hai, karmase jIva eka gatise anya gatime jAtA hai, jahA~ jAtA hai vahA~ dehagrahaNa karatA hai, dehase indriyoMkA utpAda hotA hai, indriyoMke dvArA viSaya grahaNa karatA hai, viSaya grahaNase rAgAdi pariNAmoMkI utpatti hotI hai phira rAgAdikase karma aura karmase gatyantaragamana, phira gatyantaragamana se deha dehase indriyA~, indriyoMse viSaya grahaNa, viSayoMse snigdha pariNAma, snigdhapariNAmoMse karma aura karmase vahI prakriyA isa taraha yaha saMsAra cakra varAvara calA jAtA hai| yadi isakomiTAnAhai to ukta prakriyAkA anta karanA pddegaa| isa prakriyAkA mUla kAraNa snigdha pariNAma hai| usakA anta karanAhI isa bhavacakrake vidhvaMsakA mUla hetu hai / isako dUra karaneke upAya bar3e bar3e mahAtmAoMne batalAe haiN| Aja saMsAramai dharmake jitane Ayatana dRSTipatha haiM ve isI cakrase vacaneke sAdhana haiM / kintu antaraGga iSTi DAlo to ye sarva upAya parAbhita haiN| kevala svAzrita upAya hI Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA svadvArA arjita saMsArake vidhvaMsakA kAraNa ho sakatA hai| jaise zarIrameM yadi anna khAkara ajIrNa ho gayA hai to usake dUra karanekA sarvottama upAya yahI hai ki udarase para dravyakA sambandha pRthaka kara diyA jaave| usakI prakriyA yaha hai ki prathama to navIna bhojana tyAgo tathA udarame jo vikAra hai vaha yA to kAla pAkara svayameva nirgata ho jAvegA yA zIghra hI pRthak karanA hai to vamana-virecana dvArA nikAla diyA jAve / aisA karanese nirogatAkA lAbha anAyAsa ho sakatA hai| mokSamArgame bhI yahI prakriyA hai| valki jitane kArya haiM una sarvakI yahI paddhati hai| yadi hame saMsAra vandhanase mukta honekI abhilASA hai to sabase prathama hama kauna hai ? kyA hamArA svarUpa hai / vartamAna kyA hai ? tathA saMsAra kyoM aniSTa hai ? ina saba bAtokA nirNaya karanA Avazyaka hai / jaba taka ukta vAtoMkA nirNaya na ho jAve tava taka usake abhAvakA prayatna ho hI nahIM sktaa| AtmA ahampratyayavedya hai / usakI jo avasthA hameM saMsArI vanA rahI hai usase mukta honekI hamArI icchA hai taba kevala icchA karanese mukti ke pAtra hama nahIM ho sakte / jaise jala agnike nimittase upNa hogayA hai| aba hama mAlA lekara japane lageM ki 'zItasparzavajjalAya namaH' to kyA isase analpa kAla meM bhI jala zIta ho jAyagA ? nahIM. vaha to upNa sparzake dUra karanese hI zIta hogaa| isI taraha hamArI AtmAmeM jo rAgAdi vibhAva pariNAma haiM unake dUra karaneke artha 'zrI vItarAgAya namaH' yaha jApa asaMkhya kalpa bhI japA jAve to bhI AtmAmeM vItarAgatA na Avego kintu rAgAdi nivRttise anAyAsa vItarAgatA thA jAvegI / vItarAgatA navIna padArtha nahIM, AtmAkI nirmoha avasthA hI vItarAgatA hai jo ki zaktikI apekSA sadA vidyamAna rahatI hai| jisake udayase parameM nijatva buddhi hotI hai vahI moha hai| parako nija mAnanA yaha Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI 367 ajAna bhAva hai arthAt mithyAjJAna hai| isakA mUla kAraNa mohakA udaya hai / jJAnAvaraNake kSayopazamase jJAna to hotA hai parantu viparyaya hotA hai / jaise zuktikAme rajatakA vibhrama hotA hai / yadyapi zukti rajata nahIM ho gaI tathApi dUratva evaM cAkacakyAdi kAraNoMse bhrAnti ho jAtI hai| yahA~ bhrAntikA kAraNa dUratvAdi dopa hai / jaise kAmalA rogI jaba zana dekhatA hai taba 'pItaH zaGkaH' aisI pratIti karatA hai| yadyapi zaGkhameM pItatA nahIM, yaha to netrame kAmalA roga honese zaGkhame pItatva bhAsamAna hai| yaha pItatA kahA~se AI | tava yahI kahanA par3egA ki netrame jo kAmalA roga hai vahI isa pItatvakA kAraNa hai| isI prakAra AtmAme jo rAgAdi hote haiM unakA mUla kAraNa mohanIya karma hai| usake do bheda haiM-1 darzanamoha aura 2 cAritramoha / uname darzanamohake udayase mithyAtva aura cAritramohake udayase rAga dvepa hote haiN| upayoga AtmAkA aisA hai ki usake sAmane jo AtA hai usIkA usame pratibhAsa hone lagatA hai| jaise netrake samakSa jo padArtha AtA hai vaha usakA jJAna karA detA hai| yahA~taka to koI Apatti nahIM parantu jo padArtha jJAname Ave use AtmIya mAna lenA Apattijanaka hai kyoMki vaha mithyA abhiprAya hai / jo para vastuko nija mAnatA hai, saMsArame loga use Thaga kahate haiM parantu yaha coTTApana chUTanA sahaja nhiiN| acche acche jIva parako nija mAnate haiM aura una padArthoMkI rakSA bhI karate haiM kintu abhiprAyame yaha hai ki ye hamAre nhiiN| isIliye unhe samyagjJAnI kahate haiN| mithyAdRSTi jIva unhe nija mAna ananta saMsArake pAtra hote haiM ataH siddha hotA hai ki yaha moha pariNati hI bandhakA kAraNa hai| isase chuTakArA cAhate ho to prathama moha pariNatiko dUra kara AtmasvarUpameM sthita honekA prayAsa kro| isIse AtmazAnti prApta hogii| paramArthase AtmazAntikA upAya yahI hai ki parase sambandha choDA jAya aura Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 merI jIvana gAthA zrAtmapariNatikA vicAra kiyA jAya / vicArakA mUla kAraNa samyagnAna hai, samyagnAnakI prApti Amazratise hotI hai, Aptasuti zrAmAdhIna hai, Ama rAgadi dopa rahita hai ataH rAgAdi dopoMko jAno. unakI pAramArthika dazAse paricaya kro| rAgAdi doSoMkA tyAga hI saMsAra bandhanase muktikA upAya hai| rAgAdikokA yathArtha svarUpa jAna lenA hI unase virakta honekA mUla upAya hai| ::: tyAga karate karate antame Apake pAsa kyA bacegA ? kutra nhiiN| jisake pAsa kucha nahIM bacA vaha akiJcana kahalAtA hai aura akiJcanakA jo bhAva hai vahI AkiJcanya kahalAtA hai| parigrahakA tyAga ho jAnepara hI pUrNa AkiJcanya dharma prakaTa hotA hai| sukha AtmAkA guNa hai| bhale hI vaha vartamAname viparItarUpa pariNamana kara rahA ho para yaha nizcita hai ki jaba bhI vaha prakaTa hogA taba AtmAme hI prakaTa hogA yaha dhruva satya hai parantu mohake kAraNa yaha jIva parigrahako sukhakA kAraNa jAna usake saMcayame rAta dina eka kara rahA hai| 'parito gRhAti AtmAnamiti parigrahaH jo AtmAko sava orase pakar3a kara jakar3a kara rakkha vaha parigraha hai| paramArthase vicAra kiyA jAya to yaha parigraha hI isa nIcako samantAtsa ba orase jakar3e hue hai| 'mUcco parigrahaH / ' AcArya umAsvAmI mahArAjane parigrahakA lakSaNa mUcho rakkhA hai| maiM isakA svAmI hU~, ye mere sva haiM isa prakArakA bhAva hI mUchoM hai| isa mUrkhAke rahate hue pAsame kucha bhI na ho taba bhI yaha jIva Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI 366 parigrahI kahalAtA hai aura mUrcchAke abhAva me samavasaraNarUpa vibhUtike rahate hue bhI aparigraha - parigraha rahita kahalAtA hai / parigraha sabase bar3A pApa hai, jo dazama guNasthAna taka isa jIvakA piNDa nahIM chor3atA / Aja parigrahake kAraNa saMsArame trAhi trAhi maca rahI hai / jahA~ dekho vahIM parigrahakI pukAra hai / jinake pAsa hai ve use apane pAsase anyatra nahIM jAne denA cAhate aura jinake pAsa nahIM hai ve use prApta karanA cAhate haiM isIliye saMsArame saMgharSa macA huA hai / yadi logoM kI dRSTime utanI bAta A jAya ki parigraha nirvAhakA sAdhana hai / jisa prakAra hame bhojana, vastra aura nivAsake lie parigrahakI AvazyakatA hai usI prakAra dUsare ke lie bhI isakI AvazyakatA hai ataH hame AvazyakatAse adhika apane pAsa nahIM rokanA cAhiye to saMsArakA kalyANa ho jAya / yadi parigrahakA kucha bhAga eka jagaha anAvazyaka ruka jAtA hai to dUsarI jagaha usake binA kamI honese saMkaTa utpanna ho jAtA hai / zarIra ke andara jabataka raktakA saMcAra hotA rahatA hai tabataka zarIrake pratyeka aMga apane kArya meM dakSa rahate haiM para jahA~ kahI raktakA saMcAra ruka jAtA hai vahA~ vaha aTDsa vekAra hojAtA hai aura jahA~ rakta ruka jAtA hai vahA~ mavAda paidA ho jAtA hai / yahI hAla parigrahakA hai / jahA~ yaha nahIM pahu~cegA vahA~ usake vinA saMkaTApanna sthiti ho jAyagI aura jahA~ ruka jAyagA vahA~ mada-moha vibhrama Adi durguNa utpanna kara degA / isaliye jainAgamameM yaha kahA gayA hai ki gRhastha apanI AvazyakatAoke anusAra parigrahakA parimANa kare aura muni sarvathA hI usakA parityAga kare Ajake yugame manuSyakI pratiSThA paisese A~kI jAne lagI hai isaliye manuSya nyAyase anyAyase jaise banatA hai vaise paisekA saMcaya kara apanI pratiSThA bar3hAnA cAhatA hai / pratiSThA kise burI lagatI hai ? Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 merI jIvana gAthA isa parigrahakI chInA-jhapaTIme manuSya bhAI bhAIkA, putra pitAkA aura pitA putra takakA ghAta karatA sunA gayA hai| isake durguNoMkI ora jaba dRSTi jAtI hai taba zarIrame romAJca uTha Ate haiN| cakravartI bharata ne apane bhAI bAhubalike Upara cakra calA diyaa| kisalie ? paiseke liye | kyA ve yaha nahIM soca sakate the ki Akhira yaha bhI to usI pitAkI santAna hai jisakI mai huuN| yaha eka na vazameM huA na sahI, paTkhaNDake samasta mAnava to vazame Agaye-AjJAkArI hogaye para vahA~ to bhUta mohakA savAra thA isalie saMtoSa kaise ho sakatA thA ? ve mantriyoM dvArA nirNIta dRSTiyuddha, jalayuddha aura malla yuddhame parAjita honepara bhI ubala par3e-ropame Agaye aura bhAIpara cakraratna calAkara zAnta hue| usa samayake maMtriyoMkI buddhimAnI dekho| ve samajhate the ki ye donoM bhAI caramazarIrI-mokSagAmI haiN| inamese ekakA bhI vighAta honekA nhiiN| yadi senAkA yuddha hotA hai to hajAroM niraparAdha vyakti mAre jAveMge isaliye apanI balavattAkA nirNaya ye donoM apane hI yuddhoMse kareM aura yuddha bhI kaise, jiname ghAtaka zastroMkA nAma bhI nahIM ? yaha usa samayake mantrI the aura Ajake mantriyokI bAta dekho| Apa gharamese bAhara nahIM nikaleMge para niraparAdha prajAle lAkhoM mAnavoMkA vidhvaMsa karA deNge| kaurava aura pANDavoMkA yuddha kiMnimittaka thA ? isI parigraha nimittaka to thA / kaurava adhika the isalie sampattikA adhika bhAga cAhate the| pANDava yadi yaha soca lete ki hama thor3e haiM ataH hamArA kAma thor3ese hI cala sakatA hai| ardha bhAgakI hameM AvazyakatA nahIM hai to kyA mahAbhArata hotA ? nahIM, para unheM to AdhA bhAga cAhiye thaa| kitane niraparAdha sainikoMkA vinAza huA isa ora dRSTi nahIM gii| jAve kaise parigrahakA AvaraNa netrake Upara aisI paTTI bA~dha detA hai ki vaha padArthakA sahI rUpa dekha hI nahIM paataa| Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 401 parva pravacanAvalI saMsArameM parigraha pApakI jar3a hai| vaha jahA~ jAvegA vahIM para aneka upadrava kraavegaa| karAve kintu jinhe Atmahita karanA hai ve ise tyAga kareM / tyAga parigrahakA nahIM mUrchAkA honA caahiye|| kitane hI loga aisA socate haiM ki abhI parigrahakA arjana karo, pIche dAna Adi kAryoMme vyaya kara puNyakA saMcaya kara leMge parantu AcArya kahate haiM ki 'prakSAlanAddhi paGkasya dUrAdasparzanaM varam' arthAt kIcar3a dhonekI apekSA dUrase hI usakA sparza na karanA acchA hai| lakSmIko aMgIkAra kara usakA tyAga karanA kahA~kI buddhimAnI hai / kArtikeya munine likhA hai ki vaise to sabhI tIrthaGkara samAna haiM parantu vAsupUjya, malli, nemi, pAva aura vardhamAna ina pA~ca tIrthaGkaroMme hamArI bhakti vizeSa hai kyoM ki inhoMne saMpattiko aGgIkRta hI nahIM kiyA, jaba ki anya tIrthaGkaroMne sAmAnya manuSyoMkI taraha sampatti grahaNa kara pIche tyAga kiyaa| parigrahavAloMse pUcho ki unhe parigrahase kitanA sukha hai ? jisake pAsa kucha nahIM hai vaha sukhakI nIMda to sotA hai para parigrahavAloMko yaha nasIva nhiiN| ____eka garIva AdamI thA, mahAdevajIkA bhakta thA / usakI bhaktise prasanna hokara eka dina mahAdevajIne kahA-bola kyA cAhatA hai ? mahAdevajIko sAmane khar3A dekha becArA ghabar3A gyaa| bolAmahArAja! kala savere mA~ga luuNgaa| mahAdevajI ne khaa-acchaa| vaha AdamI sAyakalase hI vicAra karane vaiThA ki mahAdevajIse kyA mA~gA jAya / hamAre pAsa rahaneke liye ghara nahIM isaliye yahI mA~gA jaay| phira socatA hai jaba mahAdevajI muMha mAgA varadAna deneko taiyAra haiM taba ghara hI kyoM mA~gA jAya ? dekho ye jamIMdAra haiM, gA~vake samasta logoM para rauba gA~Thate haiM isaliye hama bhI jamIMdAra ho jAyeM to acchA hai / yaha vicAra kara usane jamIMdArI mAMganekA nirNaya kiyA / phira socatA hai Akhira jaba lagAna bharanekA samaya AtA Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 merI jIvana gAthA hai taba ye tahasIladArakI ArajU minnata karate haiM isaliye inase baDA to tahasIladAra hai, vahI kyoM na bana jAU~ ? isa taraha vicAra kara vaha tahasIladAra bananekI AkAMkSA karane lgaa| kucha dera bAda use jilAdhIzakA smaraNa AyA to usake sAmane tahasIladArakA pada phIkA dikhane lgaa| isa prakAra ekake vAda eka icchAeM bar3hatI gaI aura vaha nirNaya nahIM kara pAyA ki kyA mA~gA jAya / sArI rAtri vicAra karate karate nikala gii| saverA huA, mahAdevajI ne pUchAbola kyA cAhatA hai ? vaha uttara detA hai-mahArAja ! kucha nahIM cAhiye / kyoM ? kyoM kyA, jaba pAsame saMpatti AI nahI, AnekI AzAmAtra dikhI taba to rAtribhara nIMda nhiiN| yadi kadAcit A gaI to phira nIMda to ekadama vidA ho jAyagI isaliye mahArAja maiM jaisA hU~ vaisA hI acchA hai| udAharaNa hai ataH isase sAra grahaNa kIjiye / sAra itanA hI hai ki parigraha jaJjAlakA kAraNa hai ataH isase nivRtta honekA prayatna karanA caahiye| navama adhyAyameM saMvara aura nirjarA tattvakA varNana Apane sunA hai| vAstavame vicAra karo to mokSake sAdhaka ye do hI tatva haiN| navIna karmoMkA Asrava ruka jAya yahI saMvara hai aura pUrvavaddha karmoMkA krama-kramase khira jAnA nirjarA hai / saMvara gupti, lamiti, dharma, anuprekSA, paripahajaya aura cAritrake dvArA hotA hai / una kAraNoMme prAcArya mahArAjane sarvase prathama guptikA ullegya kiyA hai / samasta prAstravoMkA mUla kAraNa yoga hai| yadi yogI para niyantraNa ho gayA to Asrava apane Apa ka jAveMge / isa taraha gupti hI mahAsaMvara hai parantu guptikA prApta honA sahaja nahIM / guptirUpa avasthA satata nahIM ho sakatI ataH usake abhAvama pravRtti karanA par3atI hai taba prAcAryane Adeza diyA ki bhAI yadi pravRtti hI karanA hai to pramAda rahita pravRtti kro| pramAda hina Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 403 parva pravacanAvalI pravRttikA nAma samiti hai| manupya calatA hai, bolatA hai, khAtA hai, kisI vastuko chAtA dharatA hai aura malamUtrAdikA tyAga karatA hai| inake sivAya yadi anya karma karatA ho to batAo ? usake samasta kArya inhIM pAMca karmoMme antargata ho jAte haiN| AcArya mahArAjane pAca samitiyoMke dvArA ina pAMcoM kAryoM para paharA baiThA diyA phira anItime pravRtti ho to kaise ho ? :10: AtmAkA upayoga AtmAme sthira nahIM rahatA isakA kAraNa parigraha hai| parigrahake kAraNa hI upayogame sadA caJcalatA AtI rahatI hai| AkiJcanya dharmame parigrahakA tyAga honese AtmAkA upayoga anyatra na jAkara brahma arthAt AtmAme hI lIna hone lagatA hai / yathArthame yahI brahmacarya hai| bAhya jJayase upayoga haTakara AtmasvarUpame hI lIna ho jAya to isase bar3hakara dharma kyA hogA ? isIliye brahmacaryako sabase bar3A dharma mAnA hai| brahmacaryakI pUrNatA caudahaveM guNasthAname hotI hai| Agamame vahA~ hI zIlake aThAraha hajAra bhedokI pUrNatA batalAI hai| yadyapi nizcaya nayase brahmacaryakA yahI svarUpa hai tathApi vyavahArase strItyAgako brahmacarya kahate haiN| svakIya tathA parakIya donoM prakArakI striyoMkA tyAga ho jAnA pUrNa brahmacarya hai aura parakIya strIkA tyAgakara svakIya strIme saMtoSa rakhanA athavA strIkI apekSA svapuruSame saMtoSa rakhanA ekadeza brahmacarya hai| brahmacaryase hI manupyakI zobhA tathA pratiSThA hai| cirakAlase manuSyomeM jo kauTumbika vyavasthA calI A rahI hai usakA kAraNa manuSyakA Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA } brahmacarya hI hai / brahmacaryakA sabase bar3A bAdhaka kAraNa kusaGgati hai / kusaMgatike cakrame par3akara hI manuSya burI AdatoMme par3atA hai isa liye brahmacaryakI rakSA cAhanevAle manuSyako sarva prathama kusaMgati se vacanA caahiye| zubhacandrAcAryane vRddha sevAko brahmayakA sAdhaka mAnakara jJAnArNavame isakA vizada varNana kiyA hai / yahA~ jo uttamaguNoM sahita haiM unheM vRddha kahA hai / kevala avasthAse vRddha manuSyoMkI yahA~ vivakSA nahIM hai / manuSya ke hRdayameM jaba durvicAra utpanna hote haiM taba unheM rokane ke liye lajjA guNa bahuta kucha prayatna karatA hai / uttama manuSyoMkI saMgatise lajjAguNako bala milatA hai / aura vaha manuSyoM ke durvicAroMko parAsta kara detA hai parantu jaba nIca manuSyoMkI saMgati rahatI hai taba lajjAguNa asahAya jaisA hokara svayaM parAsta ho jAtA hai / hRdayase lajjA gaI phira durvicAroMko rokanevAlA kauna hai ? I 808 Adarza gRhastha vahI ho sakatA hai jo apanI strImeM saMtoSa rakhatA hai | isa ekadeza brahmacaryakA bhI kama mAhAtmya nahIM hai / sudarzana seThakI rakSA ke liye deva daur3e Ate haiN| sItAjIke agnikuNDako jalakuNDa banAneke liye devoMkA dhyAna AkarSita hotA hai / yaha kyA hai ? eka zIlavratakA hI adbhuta mAhAtmya hai| isake viruddha jo kuzIla pApame pravRtti karate haiM ve dera savera naSTa ho jAte haiM usameM saMdehakI bAta nahIM hai / jina gharoMmeM yaha pApa AyA ve ghara varavAda hI ho gaye aura pApa karanevAloMko apane hI jIvaname aisI dazA dekhanI par3I ki jisakI unheM svapname bhI saMbhAvanA nahIM thI / jisa pApake kAraNa rAtraNake bhavaname eka baccA bhI nahIM bacA usI pApako Aja logoMne khilaunA banA rakkhA hai / jAhi pApa rAvaNa ke chaunA rahyau na maunA mAhiM / tAhi pApa loganane khilaunA kara rAkhyau hai | Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI. 405 pApa pApa hI hai| ise jo bhI karegA vaha duHkha utthaavegaa| brahmacArI manunyako apane rahana, veSabhUpA Adi saba para dRSTi rakhanA par3atI hai| vAhya parikara bhI ujvala banAnA par3atA hai kyoMki ina savakA asara usake brahmacaryapara acchA nahIM pdd'taa| Apa bhagavAn mahAvIra svAmIke saMbodhe hue ziSya haiN| bhagavAn mahAvIra kauna the ? vAla brahmacArI hI to the| acchA jAne do unakI vAta, unake pahale bhagavAn pArzvanAtha kaise the? ve bhI vAlabrahmacArI the aura unake pahale kauna the ? neminAtha, ve bhI brahmacArI the| unakA brahmacarya to aura bhI AzcaryakArI hai| bIca vivAhameM virakta ho dIkSA unhoMne dhAraNa kI thii| isa taraha eka nahIM tIna tIna tIrthaMkaroMne Apake sAmane brahmacaryakA mAhAtmya prakaTa kiyA hai| hama apane Apako unakA ziSya batalAte haiM para brahmacaryakI ora dRSTi nahIM dete ! jIvana vilAsamaya ho rahA hai aura usake kAraNa sUratapara vAraha baja rahe haiM phira bhI isa kamIko dUra karanekI ora lakSya nahIM jaataa| kIr3e makor3ekI taraha manuSya saMkhyAmeM vRddhi hotI jA rahI haiN| bala-vIryakA abhAva zarIrame hotA jA rahA hai phira bhI dhyAna isa ora nahIM jAtA / eka baccA mA~ke peTameM aura eka aJcalake nIce hai phira bhI manuSya viSayase tRpta nahIM hotA / pazume to kamase kama itanA viveka hotA hai ki vaha garbhavatI strIse dUra rahatA hai para hAya re manuSya ! tUM to pazuse bhI adhama dazAko pahu~ca rahA hai| tujhe garbhavatI strIse bhI samAgama karanemeM saMkoca nahIM rhaa| isa sthiti meM jo tere santAna utpanna hotI hai usakI avasthApara bhI thor3A vicAra kro| kisIke lIvara bar3ha rahA hai to kisIke pakSAghAta ho rahA hai, kisIkI A~kha kamajora hai to kisIke dA~ta durvala haiN| yaha sarva kyoM hai ? eka brahmacaryake mahattvako nahIM samajhanese hai| jaba taka eka baccA mA~kA dugdhapAna karatA hai taba taka dUsarA vaccA utpanna na Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 merI jIvana gAthA kiyA jAya to bacce bhI puSTa hoM tathA mAtA pitA bhI svastha rhe| Aja to strIke do tIna bacce hue nahIM ki usake zarIrame buDhApAke cihna prakaTa ho jAte haiN| purupake netro para cazmA AjAtA hai aura muMhame pattharake TaoNta lagavAne par3ate haiN| jisa bhAratavarSa pahale TI. vI. kA nAma nahIM thA vahA~ Aja lAkhoMkI saMkhyAme isa rogase grasita hai| vivAhita strI puruSoMkI bAta chor3iye, atra to avivAhita bAlaka bAlikAyeM bhI isa rogakI zikAra ho rahI haiN| isa sthitima bhagavAn hI dezakI rakSA kreN| eka rAjA jyotiSa vidyAkA bar3A premI thaa| vaha muhUrta dikhAkara hI strI samAgama karatA thaa| rAjAkA jyotiSI tIna sAlame eka vAra muhUrta nikAla kara detA thaa| isase rAjAkI strI bahuta kur3hatI rahatI thii| eka dina usane rAjAse kahA ki jyotiSI jI Apako to tIna sAla bAda muhUrta zodha kara dete haiM aura svayaM nijake lie cAhe jaba muhUrta nikAla lete haiM / unakA pothI-patrA kyA judA hai ? dekho na, unake prati varSa vacce utpanna ho rahe haiM / strIkI bAta para rAnAne dhyAna diyA aura jyotiSIko bulAkara pUchA ki mahArAja | kyA ApakA pothI-patrA judA hai / jyotiSIne kahA-mahArAja | isakA uttara kala rAjasabhAme duuNgaa| dUsare dina rAjasabhA lagI huI thI / siMhAsana para rAjA AsIna the| unake donoM ora tIna tIna varSake antarase hue donoM bacce sundara veSa-bhUpAme baiThe the| rAjasabhAme jyotiSI jI phuNce| prati varSe utpanna honevAle vaccomese ve ekako kandhepara rakhe the, ekako vagalame dAve the aura ekako hAthase pakar3e the| pahu~cane para rAjAne uttara puuchaa| jyotipIne kahA-mahArAja | muhUrtakA vahAnA to merA chala thaa| yathArtha bAta yaha hai ki Apa rAjA haiN| ApakI saMtAna rAjyakI uttarAdhikArI hai| yadi Apake prativarSa saMtAna paidA hotI to vaha hamAre ina baccoMke samAna hotI / ekake nAka baha rahI hai, ekakI Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parva pravacanAvalI 4.7 A~kho kIcar3a laga rahA hai, koI cIM kara rahA hai, koI pIM kara rahA hai / aisI saMtAnase kyA rAjyakI rakSA ho sakatI hai ? hama to jAti ke brAhmaNa haiM / hamAre ina baccoMko rAjya to karanA nahIM hai, sirpha apanA peTa pAlanA hai so yena kena prakAreNa pAla hI leMge / Apake ye dono bacce tIna tIna sAla ke antarase hue haiM aura ye hamAre bacce eka eka varSake antarase hue haiM / donoM kI sUrata milAna kara lIjiye / rAjA jyotipIke uttaraseM niruttara ho gayA tathA usakI dUradarzitA para bahuta prasanna huA / yaha to kathA rahI para maiM Apako eka pratyakSa ghaTanA sunAtA hU~ / maiM paM0 ThAkuradAsajI ke pAsa par3hatA thA / vaha vahuta bhArI vidvAna the / unakI strI dUsare vivAhakI thI para usakI pariNatikI bAta hama Apako kyA sunAveM ? eka vAra paNDita jI usake lie 100) sau rupayekI sAr3I le Aye / sAr3I hAtha me lekara vaha paNDita jI se hatI hai - paNDita jI ! yaha sAr3I kisake liye lAye haiM ? paNDitajIne kahA ki tumhAre liye lAyA hU~ / usane kahA ki abhI jo sAr3I maiM roja pahinatI haeNU vaha kyA burI hai ? burI to nahIM hai para yaha acchI lagegI paNDitajIne kahA / yaha suna usane uttara diyA ki mai acchI lagane ke lie vastra nahIM pahananA cAhatI | vastrakA uddezya zarIrakI rakSA hai, saundarya vRddhi nahIM aura saundarya vRddhi kara maiM kise AkarSita karU N ? ApakA prema mujhapara hai yahI mere liye bahuta hai| usane vaha sAr3I apanI naukarAnIko de dI aura kaha diyA ki ise pahina kara kharAba nahIM karanA / kucha vaTTe se vApisa hogI so vApisa kara aura rupaye apane pAsa rakha, samaya para kAma aayeNge| jaba paNDitajIke 2 santAna ho cukIM taba eka dina usane paNDitajI se kahA ki dekho apane do saMtAna eka putra aura eka putrI ho cukIM / aba pApakA kArya banda kara denA cAhiye / ... Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 merI jIvana gAthA paNDitajI usakI bAta suna kara kucha hIlA-havAlA karane lage to vaha svayaM uTha kara unakI godameM jA baiThI aura bolI ki aba to Apa mere pitA tulya haiM aura maiM ApakI veTI huuN| paNDitajI gadgad svarase bole-beTI / tUMne to Aja vaha kAma kara diyA jise maiM jIvana bhara aneka zAstra par3hakara bhI nahIM kara pAyA / usa samayase donoM brahmacaryase rahane lge| yadi kisIkI lar3akI yA vadha vidhavA ho jAtI hai to loga yaha kaha kara use rulAte haiM ki hAya ! terI jindagI kaise kaTegI ? para yaha nahIM kahate ki beTI! tUM ananta pApase baca gaI, terA jIvana vandhana mukta ho gayA / ava tUM Atmahita svatantratAse kara sakatI hai| - prathamAnuyogame eka kathA AtI hai-kisI AdamIse pAnI chAnaneke bAda jo jIvAnI hotI hai vaha lur3haka gii| usane munirAja se isakA prAyazcitta pUchA to unhoMne kahA ki asidhArA vrata dhAraNa karanevAle strI-puruSako bhojana kraao| mahArAja | isakI parIkSA kaise hogI 1 ... aisA usane pUchA to munirAjane kahA ki jaba tere gharameM aise strI-puruSa bhojana kara jAveMge taba tere gharakA malina caMdevA sapheda ho jaavegaa| munirAjake kahe anusAra vaha strI-puruSoMko bhojana karAne lgaa| eka dina usane eka strI tathA purupako bhojana karAyA aura dekhA ki unake bhojana karate karate mailA caMdevA sapheda ho gayA hai| AdamIko vizvAsa ho gayA ki ye hI prasidhArA vratake dhAraka haiN| bhojanake bAda usane unase pUchA to unhoMne paricaya diyA ki jaba hama donoMkA vivAha nahIM huA thA, usake pahale hamane zukla pakSame aura isane kRSNa pakSame brahmacarya rakhanekA niyama le rakkhA thA / anajAname hama donoMkA vivAha ho gyaa| zuklapakSake vAda kRSNapakSameM jaba hamane usake prati kAmecchA prakaTa kI to usane uttara diyA ki mere to kRSNapanameM Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 parva pravacanAvalI brahmacaryase rahanekA jIvana paryantake lie niyama hai / maiM uttara sunakara zAnta ho gayA / tadanantara jaba kRSNapakSake bAda zuklapakSa AyA aura isane apanA anurAga prakaTa kiyA taba maine kahA ki maiMne zuklapakSame brahmacaryase rahanekA niyama jIvana paryantake liye vivAha ke pUrva liyA hai / strI zAnta ho gii| isa prakAra strI-puruSa donoM sAtha-sAtha rahate hue bhI brahmacaryase apanA jIvana bitA rahe haiN| dekho unake saMtoSakI bAta ki sAmagrI pAsameM rahate hue bhI unake manameM vikAra utpanna nahIM huA tathA jIvana bhara unhoMne apanA apanA vrata nibhaayaa| astu, dazama adhyAyameM Apane mokSatattvakA varNana sunA hai| isameM AcArya ne mokSakA svarUpa batalAte hue likhA hai ki 'bandhahetvabhAvanirjarAbhyAM kRtsnakarmavipramokSo mokSaH' arthAt bandhake kAraNoMkA abhAva aura pUrvabaddha karmoMkI nirjarA honese jo samasta karmoMkA Atyantika kSaya ho jAtA hai vaha mokSa kahalAtA hai| nizcayase to saba dravya svatantra svatantra hai| jIva svatantra hai aura karmarUpa pudgala dravya bhI svatantra haiN| inakA bandha nahIM, jaba bandha nahIM taba mokSa kisakA ? isa taraha nizcayakI dRSTi se to bandha aura mokSakA vyavahAra banatA nahIM hai parantu vyavahArakI dRSTise jIva aura karmarUpa pudgala dravyakA ekakSetrAvagAha ho rahA hai, isaliye donoMkA vandha kahA jAtA hai aura jaba donaoNkA eka kSetrAvagAha miTa jAtA hai taba mokSa kahalAne lagatA hai / samantabhadra svAmIne kahA hai bandhazca mokSazca tayozca het baddhazca muktazca phalaM ca mukteH / syAdvAdino nAtha ! tavaiva yuktaM naikAntadRSTa stvamato'si zAstA // Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 merI jIvana gAthA ___arthAt bandha, mokSa, inake kAraNa, jIvakI baddha aura mukta dazA tathA muktikA prayojana yaha saba he nAtha ! Apake hI saMghaTita hotA hai, kyoMki Apa svAdvAdase padArthakA nirUpaNa karate haiM, ekAnta dRSTise Apa padArthakA upadeza nahIM dete| ___isa taraha parapadArthase bhinna AtmAkI jo pariNati hai vahI mokSa hai| isa pariNatike prakaTa honemeM sarvase adhika vAdhaka moha karmakA udaya hai, isaliye AcArya mahArAjane AjJA kI hai ki sarva prathama moha karmakA kSaya kara tathA usake bAda zepa tIna ghAtiyA kokA kSaya kara kevalajJAna prApta kro| usake bAda hI anya aghAtiyA karmoMkA kSaya honese mokSa prApta ho skegaa| mohake nikala jAne tathA kevalajJAnake ho jAne para bhI yadyapi pacAsI prakRtiyoMkA sadbhAva Agamame batAyA hai tathApi vaha jalI huI rassIke samAna nirbala hai dhyAna kRpANa pANi gahi nAzI trezaTha prakRti arI / zeSa pacAsI lAga rahI haiM jyoM jevarI jarI / / parantu itanA nirvala nahIM samajha lenA ki kucha kara hI nahIM sakatI haiN| nirvala honepara bhI uname itanI zakti hai ki ve dezona koTi pUrva taka isa AtmAko kevalajJAna ho jAnepara bhI manuSya zarIrame roke rahatI haiN| phira nirvala kahanekA tAtparya yahI hai ki ve isa jIvako Ageke liye bandhana yukta nahIM kara sktiiN| parama yathAkhyAta cAritrakI pUrNatA caudahaveM guNasthAname hotI hai| ataH vahIM zukladhyAnake caturtha pAyeke prabhAvase upAntya tathA antima samayame vahattara aura teraha prakRtiyoMkA kSaya kara yaha jIva sadAke liye mukta ho jAtA hai tathA Urdhvagamana svabhAvake kAraNa eka samayame siddhAlayame pahu~ca kara virAjamAna ho jAtA hai| yahI janAgamama mokSakI vyAkhyA hai| Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAra ka 411 trayodazI aura caturdazI ke dina nagara ke mandiroMke darzanArtha julUsa nikale / kSamAvaNIke dina vidyAlayake prAgaName zrIjinendradevakA kalazAbhiSeka huA / kSamAdharmapara vidvAnoMke bhASaNa hue / asauja badI 4 ko jayantI utsava huA / bAhara se bhI aneka mahAnubhAva padhAre | dillIse rAjakRSNa tathA phirojAbAda se zrIlAlA chadAmIlAlajI bhI Aye | Apane phirojAbAdake melAkI philma dikhalAI tathA rAjakRSNajI ne usakA paricaya diyA / jise dekha-suna kara janatA bahuta prasanna huI / vicAra kaNa dIpAvalI ke pUrva dhanvantari trayodazI (dhanaterasa) kA dina thA / maname vicAra AyA ki Ajake dina saba loga nayA varttana kharIdate ataH hama bhI Ajase pratidina eka eka nayA vartana kharIdeM | vartana nAma vicArakA hai / usa dina se hamane kucha dina taka pratidina jo vartana kharIde unakA saMcaya isa prakAra hai 'saMsAra me vahI manuSya vandanIya hote haiM jinhoMne aihika aura pAralaukika kAryoMse taTastha raha kara AtmakalyANake artha svakIya pariNatiko nirmala banA liyA hai / " 'jo avasthA Ave use apanAnekA prayatna mata karo / puNya pApa dono hI trikAra pariNAma haiM, inakI upekSA karo / ' 'prabhu koI anya nahIM, AtmA hI prabhu hai aura vahI apanI rakSA karanevAlA hai / anyako rakSaka mAnanA hI mahatI ajJAnatA hai / 'kisIko tuccha mata vanAM, apanI prazaMsAkI lipsA hI dUsareko tuccha batalAtI hai / ' Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 merI jIvana gAthA vedanAoM kA abhAva karanA cAhate haiM unheM ucita hai ki para padArthoM kA apanAnA tyAgeM / 'prazaMsAkI icchAse kArya Arambha karanA AtmAko pati banAnekI kalA hai / ' 'apanI suva bhUlakara yaha AtmA duHkhakA pAtra banA | gRhasthoM ke jAlameM Akara jaise cugake lobhase cir3iyAM phaMsa jAtI haiM vaise hI tyAgI vargaM moha-jAlame phaMsa jAtA hai / " 'AtmArAma akelA AyA aura akelA hI jAyegA / koI bhI isakA sAthI nahIM / anyakI kyA kathA, zarIra bhI sukha-duHkha bhogane sAthI nahIM / ' 'zuddha hRdayakI bhAvanA niyamase phalIbhUta hotI hai / nirmA [ mAyArahita ] hI kArya saphala hotA hai / " I para kA bhaya mata kro| para ko apanAnA chodd'o| parako apanAnA hI rAga-dva epame nimitta haiM / " 'bhayase vyavahAra karanA AtmAkI vaJcanA hai / mokSamArgakA sugamopAya apanI ahambuddhi tyAgo | maiM kauna hU~ ? ise jAno / ise jAnanA kucha kaThina nahIM / jisame yaha prazna ho rahA hai vahI to tuma ho / " 'AtmajJAna honA kaThina nahIM kintu parase mamatA bhAva tyAganA ati kaThina hai / ' 'sukha - zAntikA lAbha paramezvarakI dena nahIM, upekSAkI dena hai / " 'zAnta manuSya vaha ho sakatA hai jo apanI prazaMsAko nahIM cAhatA / ' 'parakI samAlocanA na karo aura na suno|' Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacAra karaNa 415 'dhana adhika saMgraha karanA corI hai, isaliye ki tumane anyakA svatva haraNa kara liyA / ' 'rAga dva eSa ghaTAnese ghaTatA hai kintu usake prAk mohakA nAza karo / mohake nazAme AtmA unmatta ho jAtA hai / ' / 'yadi zAnti cAhate ho to sthira citta raho / vyagratA hI saMsAra kI dAdI hai / yadi saMsArameM rulane kI icchA hai to isa dAdI ke putrase sneha karo / ' 'yadi paropakAra karanekI bhAvanA hai to usake pahale AtmAko pavitra banAne kA prayatna karo / ' paropakAra kI bhAvanA unhoMke hotI hai jo mohI haiM / jinakI sattAse moha calA gayA ve parako para samajhate haiM tathA AtmIya vastu jo rAga hai use dUra karanekA prayAsa karate haiM / ' 'jJAnArjana karanA uttama hai kintu jJAnArjanake bAda yadi AtmahitameM dRSTi na gaI taba jaisA dhanArjana vaisA jJAnArjana / 'manuSya vahI hai jisane mAnavatA para vizvAsa kiyA / ' 'lobha pApakA bApa hai / isake vazIbhUta hokara manuSya jo jo anartha karate haiM vaha kisIse gupta nahIM / ' 'apane lakSyase cyuta honevAle manuSya ke kArya prAyaH niSkala rahate haiM / ' 'jitanA adhika saMgraha karoge utanA hI adhika vyaya hoge / ' jo sukha cAhata zrAtamA taja do apanI bhUla / parake tajanese kahI miTe na nijakI zUla // no aAnanda svabhAvamaya jJAnapUrNa zravikAra | moharAja ke jAla meM sahatA dukha apAra // Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 merI jIvana gAthA jo sukha hai nija bhAvameM kahIM na isa jaga vIca / parameM nijakI kalpanA karata jIva so nIca / / jo nAhI dukha cAhatA taja de parakI aoTa / agnI saMgata lohakI sahatI ghanakI coTa // parakI saMgatike liye hotA manameM rana / loha agani saMgati piTe hota tapta sava aGga // galpavAdameM dina gayA sovata vItI rAta / toya vilolata hota nahiM kabhI cIkane hAta // jo cAhata du.khase baceM karo na parakI cAha / para padArthakI cAha se miTe na mana kI dAha / / bahu sunavo kama bolavo yo hai catura viveka / taba hI to vidhine racyo doya kAna jibha eka // jo cAhata nija rUpa tajahu parigraha kAmanA / tina sama nAhI bhUpa artha cAha jinake nahIM // svarAjya milA para surAjya nahIM likhanA sarala hai--svarAjya mila gayA parantu mAnavoMko zAnti nahIM / annAdi khAdya sAmagrIkI nyUnatA ho rahI hai, aneka manuSya vekAra haiM, yantra vidyAkI pracuratA honese aneka kArya karanevAle vekAra ho gaye, logoMke hRdayame svakIya kAryake prati niSTho nahIM, naukarIkI TohameM prAyaH sava ghUmate haiM, daivI vipatti nirantara AtI rahatI hai, pazu-dhanakI hAni ho rahI hai, rAjyane pazuoMke liye cAre takakA sthAna nahIM rahane diyA, saba para apanA adhikAra kara liyA isaliye pazudhanako cArA taka nahIM milatA, zuddha ghI dUdha bhakSaNameM Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAjya milA para surAjya nahIM 417 nahIM AtA, manuSyoMkA naitika vala uttarottara ghaTatA jA rahA hai, DAkejanIkA pracAra bar3ha gayA hai, grAmINa loga nagaroMko saba sAmagrI taiyAra kara dete haiM parantu isa samaya ve asurakSAkA anubhava kara rahe haiM, ghUsakhorIkA jora bar3ha rahA hai, prAyaH adhikAMza loga pada. lipsAkI daur3ame eka dUsareko pIche chor3a svayaM Age bar3ha jAnA cAhate haiM, Aja yadi kucha mUlya raha gayA hai to manuSyakA, manuSyake svArthake liye anya samasta vadhya ho rahe haiM, jaise mAnoM uname jIva hI na ho, carakhAkA sthAna cakrane le liyA hai, gAya bhaisa bakarA bakariyoMkI paravAha nahIM rahI, bandaroM para bhI bArI A gaI, tAlAvoMkI machaliyA~ bhI ava surakSita nahIM rahIM, nyAyAlayoMkA nyAya samaya sAdhya tathA dravya sApekSa ho gayA, janatAke hRdayameM svarAjyake liye jo utsAha thA vaha nirAzAmeM pariNata ho rahA hai, dezakI janatA karoMke bhArase trasta hai aura RNake bhArase daba rahI hai| ina saba kAraNoMko dekhate hue hRdayase nikalane lagatA hai ki svarAjya to milA para surAjya nhiiN| svarAjya to aMgrejoMne de diyA para surAjya denevAlA koI nhiiN| yaha to svayaM apane Apase lenA hai / dezakI janatA dezake prati kartavya niSTha ho, apane svArthameM kamI kare, bar3hatI huI tRSNAoMko niyantrita kare, gAMdhIjIke siddhAntAnusAra yAntrika vidyAkI pracuratAko kamakara hastodyogako bar3hAvA de, parizramakI pratiSThA kare aura ahisAko kevala vAcanika rUpa na de prayogameM lAve to surAjya prApta ho sakatA hai| girirAjake liye prasthAna pauSa kRSNA amAvasyA saM0 2006 kI rAtri thii| AkAzame mAghavRSTike megha chAye the| rAtrike samaya acAnaka varSA zurU honese 27 Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA nidrA bhaGga ho gaI / manameM nAnA prakArake vikalpa uThane lage | vicAra AyA ki terI Ayu 76 varSakI ho gaI phira bhI isa cakrameM par3A hai / kabhI lalitapura, kabhI sAgara, kabhI javalapura, kabhI sAgara vidyAlaya aura kabhI vanArasa vidyAlaya / zarIrakI zakti dina prati dina kSINa hotI jAtI hai / bhAgyavaza eka bAra zrI pArzva prabhuke pAdamUlameM pahu~ca gayA thA parantu mohake jAlameM par3a vahA~ se vApisa A gayA / pakvapAnavat zarIrakI avasthA hai / na jAne kaba DAlase nIce jhar3a jAya isaliye jaba taka calanekI sAmarthya hai taba taka punaH zrI pArzvanAtha bhagavAna ke pAdamUlameM pahu~canekA vicAra kara / jahA~ se anantAnanta tIrthaMkaroMne tathA vartamAname vIsa tIrthakaroMne nirvANa prApta kiyA usa sthAnase bar3hakara samAdhike liye anya kauna sthAna upayukta hogA ? vahA~ nirantara dhArmika puruSoMkA samAgama bhI rahatA hai / sAgarame tUM bahuta samaya rahA hai ataH yahA~ke logoMse AtmIyavat sneha hai| zrI bhagavatI ArAdhanAmeM likhA hai ki sallekhanA karaneke liye apanA saMgha athavA apanA paricita sthAna chor3a kara anyatra calA jAnA cAhiye jisase antima kSaNa kisI prakAra kI zalya athavA cintA AtmAme na raha sake / 418 ukta vicAradhArAme nimagna rahate hue lagabhaga 1 ghaMTA vyatIta ho gayA / uThakara samayasArakA svAdhyAya kiyA / tadanantara sAmAyikame baiThA / sAmAyikame bhI yahI vikalpa rahA ki jitanA jaldI ho yahA~se girirAjake liye prasthAna kara denA cAhiye / AkAza meghAcchanna thA isaliye tatkAla to yaha vicAra kArya rUpameM pariNata nahIM kara sakA para maname jAnekA dRr3ha nizcaya kara liyaa| maiMne yaha vicAra manameM hI rakkhA / kAraNa yadi prakaTa karatA to sAgarake loga rokanekA prayAsa karate aura maiM unake saMkocameM par3a jAtA / 2 dina bAda IsarIse zrIbhagata sumerucandrajI Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 girirAjake lie prasthAna kA patra AyA ki Apa jisa dina IsarI A jAveMge maiM usI dina ' navamI pratimAke vrata dhAraNa kara luuNgaa| bhagatajIke patrase mujhe aura bhI preraNA milI jisase maiMne dRr3ha nizcaya kara liyA ki girirAja avazya jAnA / yadyapi zarIra zaktihIna hai tathApi zrIpArzva prabhumeM itanA anurAga hai ki ve pUrNa vala pradAna karaneme nimitta hoNge| pauSazuklA 11 saMvat 2006 ko bhojanake uparAnta maiMne logoMke samakSa apanA vicAra prakaTa kara diyA ki mai Aja girirAjake liye 1 baje prasthAna kregaa| yaha khabara sAre zaharame vijalIkI bhAMti phaila gaI jisase vahutase loga ekatra ho gaye aura rokanekA prayatna karane lage parantu maiM apane vicArase vicalita nahIM huaa| logoke avAgamanake kAraNa 1 vaje to prasthAna nahIM kara pAyA parantu 3 vaje prasthAna kara cala diyaa| mArgame bahuta bhIr3a ho gii| maiM jAkara gopAlagaMjake mandirame bAhara jo kamare haiM unameM Thahara gyaa| rAtrike 10 baje taka logoMkA AnA jAnA banA rhaa| seTha bhagavAnadAsajI vAlacandrajI malaiyA Adi aneka puruSa Aya para maiM kisIke cakrameM nahIM aayaa| dUsare dina prAtaHkAla gopAlagaMjake mandirameM zAstra pravacana huaa| bhojanoparAnta sAmAyika kiyaa| tadanantara 1 bajese cala diyaa| yUnIvarasiTIke mArgase calakara zAmake 5 baje gamIriyA pahuMca gaye / yahA~ taka sAgarake aneka mahAnubhAva pahuMcAne aaye| gA~vake jIMdArane satkAra pUrvaka rAtri bhara rakkhA / jo anya loga gaye the unhe dugdha pAna kraayaa| kheda isa bAtakA hai ki hama loga kisI dUsareko apanAte nhiiN| dharmako hama logoMne apanI sampatti mAna rakkhA hai| Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaTanI gamIriyA se 4 mIla calakara vamorIme AhAra kiyA, tadanantara sAnodhA aura par3ariyA Thaharate hue Age bddh'e| par3ariyAse 3 mIla calakara 1 kUpa para bhojana huaa| sthAna ati ramya aura sukhad thaa| aise sthAnoM para manuSyoMko svAbhAvika nirmalatA A jAtI hai parantu hama loga una pariNAmoMko yoM hI vyaya kara dete haiN| yahAM para IsarIse zrI sumerucandra jI bhagata A gaye / Apa bahuta hI vilakSaNa prakRtike haiM-prAyaH savakI samAlocanA karanemeM nahIM cUkate / astu, unakI prakRti hai use hama nivAraNa nahIM kara sakate / acchA to yahI thA ki isake viruddha ve apanI samAlocanA krte| yahAM se gorA, sAsA, zAhapura. Tar3A Adi sthAnoMme Thaharate hue mAgha zuklA 11 ko damoha A gye| logoMne samyak svAgata kiyaa| prAtaHkAla dharmazAlAke vizAla bhavaname pravacana huA / eka sahasra saMkhyA ekatra huii| logoMkI bhIr3a dekhakara lagane lagatA hai ki prAyaH sarva loga dharmake pipAsu haiM parantu koI inheM nirapekSabhAvase dharmapAna karAnevAlA nahIM hai / paM0 jaganmohanalAlajI A gye| Apane apane pravacanameM saMgaThana para bahuta vala diyA parantu lAbhAMza kucha nahIM huA / kevala vAha vAhameM vyAkhyAnakA anta ho gyaa| galpabAdakI bahulatAse saMsAra vyAmUr3ha ho rahA hai| yahIM para zrI 108 muni AnandasAgara jI bhI the| unake darzana karaneke lie gye| seTha lAlacandrajIse bhI vArtAlApa huA! Apa vidvAn haiM, dhanI haiM, parantu samAja Apase lAbha lenA nahIM jaantii| Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaTanI 421 damohase hiMDoriyA tathA paTerAmeM Thaharate hue zrI atizaya kSetra kuNDalapurajI pahu~ca gaye / bar3A ramaNIya kSetra hai / kuNDalAkAra parvata para sundara mandira bane haiM / nIce tAlAba hai / usake samIpa bhI aneka mandira bane haiN| Upara zrI bhagavAn mahAvIra svAmIkI sAtizaya vizAla pratimA hai / melAkA samaya thA / lagabhaga 4 sahasra AdamI the / melA sAnanda sampanna huA / paM0 jaganmohanalAlajI ke pahu~ca jAnese acchI prabhAvanA tathA kSetra ko acchI Aya huii| logoM meM jAgRti huI / janatA dharmapipAsu thI / eka dina parvatapara sthita zrI mahAvIra svAmIke darzana kiye / cittameM asIma harSa utpanna huA / yahA~se bIca ke kaI sthAnoMmeM Thaharate hue phAlguna kRSNA 10 ko kaTanI A gaye / vIcakA mArga pahAr3I mArga thA, ataH kaSTa huA parantu yathAsthAna pahu~ca gayA / kaTanIkI janatAne svAgata kiyaa| dUsare dina prAtaH kAla mandirame pravacana huA / samayasAra grantha sAmane thA isaliye usIkA maGgalAcaraNa kara pravacana prArambha kiyA / maiMne kahA 1 zrI kundakunda bhagavAn ne 84 prAbhRta banAye haiM / unameM katipaya ava bhI prasiddha haiM / una prasiddha prAbhRtoMme samayasArakI bahuta prasiddhi hai / yadyapi zrI svAmIne jo kucha likhA hai vaha sabhI mokSamArgakA poSaka hai parantu kaI vyakti samayasArako hI bahuta mahattva dete haiM yaha vyaktigata vicAra hai / isake hama nivAraka kauna hote haiM ? phira bhI hamArI buddhise jo AyA use svIya abhiprAya ke anukUla kucha likhate haiM / zrIsvAmIne prathama gAthAme siddha bhagavAnko namaskAra kara yaha pratijJA kI ki maiM samayaprAbhRtakA paribhASaNa karU~gA aura yaha bhI likhA ki zrutakevalI bhagavAn ne jaisA kahA vaisA karU~gA / usase yaha yotita hotA hai ki vartamAname hamArI AtmAme siddha paryAya Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 merI jIvana gAthA AyA hai| mai anubhava meM bhI nahIM hai, arthAt saMsAra paryAya hai | zrutakevalIne jaisA kahA isase yaha dyotita hotA hai ki paramparAse yaha upadeza calA vaisA hI kahU~gA isase yaha dhvani nikalatI hai ki mere yA gayA hai / nirUpaNa karanekA yaha prayojana hai ki anAdikAla se jo svaparameM moha hai usakA nAza ho jAve / isa kathanase yaha dhvani nikalatI hai ki svAmIke dharmAnurAga haiM aura yahI dharmAnurAga upacAra se zuddhopayogakA kAraNa bhI kahA jAtA hai / svAmIne pratijJA kI ki maiM samayaprAbhRta kahU~gA / yahA~ AzaGkA hotI hai ki samaya kyA padArtha hai ? isa AzaGkAkA svayaM svAmI uttara dete haiM ki jo samayagdarzana, jJAna tathA cAritrame sthita hai| use svasamaya aura jo isase bhinna pudgala karmapradezameM sthita haiM use para samaya kahate haiM / yaha donoM jisameM pAye jAveM usIkA nAma jIva jAno cAhe samaya jAno / isake vAda svAmIne dvaiviSyako Apattijanaka vatalAyA arthAt yaha dvaividhya zobhanIka nahIM, ekatva prApta jo samaya hai vahI sundara hai | jahA~ dvidhi huA vahA~ ho bandha hai, saMsAra hai / jaise mA~ ke putra paidA hotA hai to svatantra hotA hai / jahA~ usakA vivAha huA - parako apanAyA - brahmacArIse gRhastha huA vahA~ usakI svatantratAkA haraNa ho gayA vaha saMsArI vana gyaa| usI taraha AtmAne jahAM parako apanAyA vahAM usakA ekala calA gyaa| kyoM durlabha ho gayA ? isakA uttara yaha hai ki anAdise kAma bhogakI kathA sunI, vahI paricayame AI aura vahI anubhava meM AI / zrAtmAkA jo ekatva thA use kapAyacakra ke sAtha ekameka honese na to sunA, na paricaya meM lAyA aura na anubhavamaM lAyA / usapara zrI AcArya likhate haiM ki maiM usa AtmAke ekalakA jo sarvathA paraseM bhinna hai apane vibhava ke anusAra nirUpaNa kruuNgaa| merA vibha yaha hai ki maiMne syAdvAda pada bhUpita zabda acchA zrabhyAna Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaTanI 423 kiyA hai, ekAntavAda dvArA jo usakI bAdhaka yuktiyA~ haiM unako nirasta karanemeM samartha yuktiyoMkI pUrNatA prApta kI hai, parApara guruoMkA upadeza bhI mujhe prApta hai tathA vaisA anubhava bhI hai / itane para bhI yadi acchA na jaeNce to anubhavase parIkSA kara padArthakA nirNaya karanA, chala grahaNa kara amArgakA avalambana mata krnaa| ava svayaM svAmI usa kevala AtmAko kahate haiM jo na to apramatta hai aura na pramatta hai, kevala jJAyakabhAvavAlA hai, usIko zuddha kahate haiM, vahI jJAtA hai arthAt AtmAkI koI avasthA ho vaha jAyakabhAvase zUnya nahIM hotii| jaise manupyakI vAlyAdi aneka avasthAe~ hotI haiM parantu ve jAyakabhAvase zUnya nahIM hotii| yahI kAraNa hai ki AtmAkA lakSaNa anyatra cetanA kahA hai| kartR karmAdhikArame AtmAme kartRtva tathA karmatva ho sakatA hai yA nahIM ? isa para vicAra kiyA hai / yaha vicAra 2 dRSTiyoMse ho sakatA hai- eka to zuddha dRSTise aura dUsarA azuddha dRSTi se / kartA kise kahate haiM ? jo pariNamana karatA hai vaha kartA hai aura karma use kahate haiM jo pariNamana hotA hai vaha karma hai| kartR-karmAdhikArame jo dikhAyA hai vaha nimittakI gauNatA kara dikhAyA hai| use loka sarvathA mAna lete haiM yahI paraspara vivAdakA sthala bana jAtA hai| amRtacandra svAmIne maGgalAcaraName likhA hai ki maiM eka kartA hU~ aura ye jo krodhAdika bhAva haiM ye mere karma haiM aisI ajAnI jIvoMkI anAdi kAlase kartA-karmakI pravRtti calI AtI hai parantu jaba saba dravyoMko bhinna bhinna darzAnevAlI jJAnajyoti udayako prApta hotI hai taba yaha sava nATaka zAnta ho jAtA hai| isase yaha nizcaya huA ki yaha nATaka, jaba taka isakI virodhI jJAnajyoti udita nahIM huI taba taka satya hai / ApakI icchA cAhe ise vyavahAra kaho yA azuddha dazA kho| Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 421 merI jIvana gAyA jIvakI do paryAya hotI haiM-eka saMsAra aura dUsarI mokSa / hama to donoM paryAyAko satya mAnate haiN| jaba ki ye apane apane kAraNoMse hotI haiM taba ekako satya aura dUsarIko asatya mAnanA yaha hamAre jJAnameM nahIM aataa| hA~, yaha avazya hai ki eka payAya anAdi-sAnta hai aura dUsarI sAdi-ananta hai / ina donoM paryAyoMkA AdhAra AtmA hai, eka paryAya AkulatAmaya hai kyoMki usame para padArthoM kA saMparka hai aura dUsarI AkulatAse rahita hai kyoMki usame parapadArthoMkA saparka dUra ho gayA hai| jahA~ para padArthake saMparkako jIva nija mAnatA hai aura jahA~ parameM nijatvakI kalpanA karatA hai vahIM ApattiyoMkI utpatti hone lagatI hai| ka-karmAdhikArameM svAmIne yahI to likhA hai ki jaba taka AtmA Alava aura AtmAke vizeSa antarako nahIM jAnatA taba taka yaha ajJAnI hai aura avasthAmeM krodhAdimeM pravRtti karatA hai| yahA~ krodha upalakSaNa hai ataH mithyAdarzana, avirati, pramAda, kaSAya tathA yogakA grahaNa samajhanA cAhiye / krodhAdi kaSAyoMme pravartamAna jIvake karmoMkA saMcaya hotA hai| isa taraha bhagavAnne jIvake vandha hotA hai yaha batalAyA hai| AtmAkA jAnake sAtha tAdAtmya siddha sambandha hai arthAt AtmAkA jJAnake sAtha jo sambandha hai vaha kRtrima nahIM, kintu anAdikAlase calA AyA hai| yahI kAraNa hai ki AtmA niHzaGka hokara jJAnameM pravRtti karatA hai| karatA kyA hai ? svAbhAvika yaha pravAha cala rahA hai aura calatA rhegaa| isI taraha yaha jIva saMyogasiddha sambandhase yukta jo krodhAdika bhAva haiM unake vizeSa antarako na jAnatA huA ajJAnake vazIbhUta ho unameM pravRtti karatA hai / yaha jIva jisa kAlameM krodhAdiko nija mAnatA hai usa kAlameM krodhAdika bhAvarUpa kriyA parabhAva honese yadyapi tyAga yogya hai to bhI usa kriyAme svabhAvarUpakA nizcaya honese yaha unhe upAdeya mAnatA hai jisase kabhI Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaTanI 425 krodha karatA hai, kabhI rAga karatA hai aura kabhI moha karatA hai / yahA~ para AtmA apanI udAsIna avasthAkA tyAga kara detI hai ataeva ina krodhAdika bhAvoMkA kartA bana jAtI hai aura ye krodhAdika isake karma hote haiN| isa prakArase yaha anAdijanya kartA-karmakI pravRtti dhArAvAhI rUpase calI A rahI hai| ataeva anyonyAzraya doSakA yahA~ avakAza nhiiN| ___ yahA~ para krodhAdikake sAtha jo saMyoga sambandha kahA hai isakA kyA tAtparya yaha hai-krodha to AtmAkA vikRta bhAva hai aura aisA niyama hai ki dravya jisa kAlame jisa rUpa pariNamatA hai usa kAlameM tanmaya ho jAtA hai / jaise lohakA piNDa jisa samaya agnise tapAyA jAtA hai usa samaya agnimaya ho jAtA hai / evaM AtmA jisa samaya krodhiAdirUpa pariNamatA hai usa kAlame tanmaya ho jAtA hai phira krodhAdikoMke sAtha saMyoga sambandha kahanA saMgata kaise huA ? yaha ApakA prazna ThIka hai kintu yahA~ jo varNana hai vaha aupAdhika bhAvoMko nimittajanya honese nimittakI mukhyatAkara nimittake kaha diye haiM aisA samajhanA cAhiye / krodhAdika bhAva cAritramohake udayase utpanna hote haiM, cAritramoha pudgala dravya hai / usakA AtmAke sAtha saMyoga sambandha hai ataH usake udayameM honevAle krodhAdikA bhI saMyoga sambandha kaha diyaa| merI to yaha zraddhA hai ki rAgAdika to dUra raho matijJAnAdika bhI kSayopazamajanya honese nivRtta ho jAte haiN| apanI pariNati apane AdhIna hai, use parAdhIna mAnanA hI anarthakI jar3a hai aura anartha hI saMsArakA mUla svarUpa hai| anartha koI padArtha nahIM / arthako anyathA mAnanA hI anartha hai| kaTanIme vanArasase paNDita kailAzacandrajI bhI A gye| yahA~kI saMsthAoMkA utsava huA / paM0 jaganmohanalAlajIne Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 merI jIvana gAthA saMsthAoMkA saMkSipta vivaraNa sunaayaa| logoMne yathAzakti saMsthAoMkI sahAyatA kI / vahuta sahAyatAkI saMbhAvanA thI parantu Aja kala loga eka kAma nahIM karate / eka utsabase aneka kAryoMkA Ayojanakara lete haiN| phala ekakA bhI pUrNa nahIM ho pAtA / kuNDalapura kSetrakI apIla huI to use bhI sahAyatA mila gii| paNDita kailAzacandrajIkA bhI vyAkhyAna huaa| yahA~ 5 dina rahanA pdd'aa| yahA~ para javalapurase bahuta adhika manuSya aaye| sabakA atyanta Agraha thA ki jabalapura caliye parantu hama apane nizcayase vicalita nahIM hue| banArasakI ora zrI campAlAlajI seThI gayAvAle moTara lekara pahale hI A gaye the| moTarame sAthake logoMkA sAmAna jAtA thA tathA usake dvArI AgAmI nivAsakI vyavasthA ho jAtI thii| zrI campAlAlajI vyavasthAmeM bahuta paTu haiM, antaraGgase svaccha haiN| phAlguna kRSNA 14 ko saMdhyAkAla kaTanIse 4 mIla calakara cAkAmeM Thahara gye| prAtaH 3 mIla calakara kailavArake jaMgalameM eka baMgalA thA usame Thahara gye| vahIM para bhojana huaa| madhyAnhake bAda yahA~se 2 mIla calakara TikaravArA grAmame Thahara gye| Anandase rAtri viitii| yahA~ para rAtriko samayasArakA nirjarAdhikAra par3hakara parama prasannatA huI / nirjarA prANI mAtrake hotI haiM parantu navIna karma vandhana honese gajasnAnavat usakA koI mUlya nahIM hotA / yahA~se 3 mIla calakara 1 skUlameM Thahara gye| isa grAmakA nAma bhakohI thA / yahA~ para kaTanIse bahuta manuSya Aye / hRdayameM prema thaa| saba kucha honA sarala hai parantu prema para vijaya pAnA ati duSkara hai / yahA~se 3 mIla Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banArasakI ora 427 calakara savAgA~vake skUlameM nivAsa kiyA / rAtriko pravacana kiyaa| mAsTara loga aaye| sabhyatAkI parAkASThA thii| abhI bhAratame atithiyoMkA sammAna hai| ___yahA~se calakara 3 mIla para zrI gokula sAdhukI kuTiyAmeM nivAsa kiyaa| Apane bar3e Adarase svAgata kiyA, zAka Adi sAmagrI dI tathA sAthameM sAMyakAla 2 mIla aaye| pakariyA grAmameM eka rAjapUtake makAname Thahara gye| sthAna bahuta hI svaccha thaa| rAtri sAnanda vItI / prAtaH 4 mIla calakara amadarA A gye| yahI para bhojana huaa| yahA~se 4 mIla calakara ghunavArAkI dharmazAlAmeM A gye| yahIM para zrI bhagavAnadAsajI seTha sAgarase Aye / sAthame zrI rAmacaraNalAla tathA munnAlAlajI kamarayA the| rAtri sukhase viitii| prAtaHkAla 4 mIla calakara madanapurake bagIcAmeM Thahara gaye / yahIM para bhojana huaa| yahA~se 4 mIla cala kara sar3aka kinAre dharmazAlAme Thahara gye| prAtaHkAla 3 mIla cala kara pauDI A gye| yahIM para AhAra kiyaa| yahA~ 1 ThAkura jAgIradAra Aye / bahuta hI sajjana haiN| yahA~se cala kara 5 baje maihara A gye| rAtriko zrI nAthUrAmajI brahmacArIne pravacana kiyA / samudAya acchA thaa| dUsare dina kaTanIse paM0 jaganmohanalAlajI Aye / prAta kAla hamArA pravacana huaa| 2 bajese sabhA huI jisame paNDitajIkA bhaktimArgapara sundara vivecana huaa| janatA mugdha ho gii| hamane bhI kucha upadeza diyaa| logoMko rucikara huaa| yahA~ para pUrNacandrajI bahuta sajjana haiN| ApakI vRtti atyanta uttama hai| vyApAra karaneme nyAyakA tyAga nahIM / rAjAjJAkA ullaMghana bhI Apa nahIM krte| yahA~ zrI rAghavendrasiMha viramIvAle ThAkura sAhabase dhArmika vAta huii| Apa nirapekSa haiN| yadyapi Apa vaiSNava sampradAyake haiM tathApi jainadharmase prema hai| yahA~se 43 mIla. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 merI jIvana gAyA cala kara naraurA grAmakI sar3akake kinAre 1 kurmIkI dharmazAlAmeM Thahara gaye / samaya sAnanda vyatIta huaa| yahA~se 43 mIla calakara varaiyA grAmaLe vagIcAmeM Thahara gaye / satanAvAle zrI RSabhakumArakI mA~ne AhAra diyaa| yahA~se 3 mIla calakara eka kRSakake yahA~ raha gye| rAtrime zrI nAthUrAmajI zAstrIne vyAkhyAna diyaa| janatA grAmINa thii| sabako dharma pipAsA hai parantu yogya upadeSTA nahIM milate ataH inakI pravRttikA sudhAra nahIM hotA / prAtaHkAla 3 mIla cala kara amarapATana aaye| paM0 jaganmohanalAlajI bhI A gye| Apane snAnAdise nivRtta ho pravacana kiyaa| pazcAt hamane bhI kucha kahA / yahA~ para 20 vara jainiyoMke haiN| 2 mandira haiN| 1 prAcIna mUrti bahuta hI manoja hai| 1 pAThazAlA bhI hai jisameM jaina ajaina saba milakara 100 chAtra hai| yahA~ para janatAne bhojanAcchAdana AdimeM jo vyaya ho usa para eka paisA rupayA dAnameM nikalanA svIkRta kiyaa| zrI hajArIlAla vahorelAlajI siMghaIne AhArake samaya kaTanIkI pAThazAlAko 501) denA svIkRta kiyA tathA svAgatameM vIsoM rupayeke paise garIboMko vitaraNa kara diye / madhyAnhake vAda yahA~se calakara 43 mIla vAda katapArIke vAgameM Thahara gye| yahIM para bhojana huaa| yahA~se 5 mIla calakara iTavA nadIke tIra dharmazAlAmeM Thahara gye| yahA~ para zrI hanumAnajIkA mandira hai| sthAna ramya hai parantu koI pujArI nahIM rhtaa| rAtriko sukha pUrvaka soyA kintu 1 vaje zrI nIrajane khabara dI ki moTara lauTa jAnese campAlAlajI seThI Adiko coTa laga gii| sunakara cittameM vahuta kheda huaa| prAtaHkAla 63 vajese calakara 6 vaje 1 bagIcAmeM Aye / yahA~ para bhojana kiyaa| tadanantara sAmAyikAdise nivRtta ho 2 baje cala diye aura 5 vaje matanA A gye| zrI campAlAlajI Adiko dekhA, vahuta coTa lagI thii| Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banArasakI ora 426 upayogame yaha AyA ki isa sarva upadravake nimitta kAraNa tuma the| na tuma hote na yaha samudAya ekatrIbhUta hotaa| AgamameM likhA hai ki kSullaka munike samAgamame rahatA hai para tUM usakI avahelanAkara isa parikarake sAtha bhramaNa kara rahA hai yaha usI avahelanAkA phala hai / satanA acchA zahara hai| jainiyoMkI sakhyA acchI hai| prAyaH sampanna haiN| eka mandira hai| pAsa hI dharmazAlA bhI hai / zrI zAntinAtha bhagavAnkI prAcIna mUrti hai| eka jaina skUla bhI hai| prAtaHkAla samayasAra para pravacana huaa| upasthiti acchI thii| pravacanake bAda paM0 mahendrakumArajIkA vyAkhyAna huaa| vyAkhyAnakA viSaya rocaka thaa| tRtIya dina zrI paM0 jaganmohanalAlajI bhI A gaye / Aja paM0 mahendrakumArajIkA pravacana aura paM0 jaganmohanalAlajIkA bhASaNa huA / khajarAhA kSetrakI vyavasthApaka samitikA nirmANa huaa| eka dina pravacanake vAda yahA~kI pAThazAlAke artha candA huaa| lagabhaga 14000 caudaha hajAra rupayA A gye| loga udAra haiM-AvazyakatAnusAra dhana dete haiM parantu vyavasthAke abhAvame kArya siddha nahIM hotaa| rupayAkA milanA kaThina nahIM kintu kAryakartAkA milanA kaThina hai| phAlguna kRSNa 13 ko satanA Aye the aura caitra kRSNa 6 ko yahA~se nikala pAye / satanAse 3 baje cala kara 5 mIlake vAda mAdhavagar3hake skUlameM Thahara gye| sthAna atyanta svaccha thaa| dUsare dina prAtaHkAla 5 mIla cala kara rAmavana Aye / yahA~ para 1 bAga hai / usImeM 1 kUpa hai| 1 choTIsI TekarI para 1 kuTiyA banI hai / kuTiyAke nIce talaghara hai| usameM acchA prakAza hai| uNNakAlake liye bahuta upayogI hai| kuTiyAme 3 tarapha khir3akiyoM aura 1 tarapha uttara mukha daravAjA hai| daravAjAke Age 1 dahalAna hai| jisame 10 zrAdamI dharna sAdhana kara sakate haiN| 3 mIla lambA cauDA bAga hai / hanUmAnakA 1 mandira Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 merI jIvana gAyA hai / usameM 27 karor3a rAma nAma likhe gaye haiM / yahA~se sAyaMkAla cala kara vakanAke mandirameM Thahara gaye / prAtaHkAla 5 mIla cala kara kurahImeM Thahara gaye / eka gRhasthane bahumAna pUrvaka sthAna diyA / yahA~ satanAse 20 AdamI Aye / zrI RSabhakumArakI mA~ke yahA~ AhAra huA / prAyaH sabake pariNAma nirmala the / savako kalyANakI cAha hai parantu jina kAraNoMse kalyANa hotA haiM unase dUra bhAgate haiM / kaSAyAgni hI prANI ko saMtapta kara rahI hai / jaba kaSAyoMkA vega AtA hai tatra isa jIvako sudha budha nahIM rahatI / jisa nimitta ko pAkara krodha utpanna huA usa nimittako miTAnekA prayatna karatA hai para yaha usakA vIja hamArI hI AtmAme vidyamAna hai yaha nahIM vicAratA / yahA~ 2 mIla cala kara sAyaMkAla kRSikAryAlaya meM A gaye / rAtrabhara Anandase rahe / dUsare dina prAtaHkAla 5 mIla cala kara velApura A gaye aura yahA~ ke skUlameM Thahara gaye / yahIM para bhojana kiyaa| satanA se zrI RSabhakumArakI mAM Adi Aye / sAthameM paM0 pannAlAlajI dharmAlaMkAra aura caudharI pannAlAlajI mainejara terApaMthI koThIke the| mArgame ina mahAnubhAvoMke samAgamase atyanta zAnti rahatI hai / antima zAnti nahIM, aupAdhika zAntikA hI lAbha hotA hai / antima zAnti to vaha hai jisase phira azAnti na ho | yaha zAnti icchAke abhAva meM hotI hai / dUsare dina prAtaHkAla 8 vaje rIvAM A gaye / dharmazAlAmeM Thahara gaye / mandirajImeM zrI zAntinAtha bhagavAn ke darzana kiye| mUrti bahuta hI sundara hai / isake darzanase hRdayame yaha bhAvanA huI ki zAntikA mArga to vAhyAbhyantara parigrahakA tyAga hai / isameM bAhya parikA tyAga to sarala hai parantu Abhyantara parigrahakA tyAga honA ani kaThina hai / sabase kaThina to parako nija mAnanekA tyAga karanA hai / snAna kara Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banArasakI ora zarIra kI kathA chor3o, strI putra bAndhavako bhI pRthak karanA kaThina hai| hama sabase bhinna haiM."yaha pATha pratyeka vyakti par3hatA hai parantu bhItarase unhe chor3atA nhiiN| dUsare dina prAtaHkAla bAjArake mandira meM pravacana huaa| vahIM para AhAra huaa| tadanantara dharmazAlAmeM A gaye / sAmAyikake bAda eka vRddha jinakI Ayu 84 varSakI thI aaye| aura tattvajJAnakI upayogI carcA karate rhe| ApakA putra pulisa vibhAgameM janarala insapekTara hai| Apa jainadharmakI carcAse prasanna hue| rIvA~ vindhyaprAntakI rAjadhAnI hai| jainiyoMke ghara bhI acche haiN| yahA~se 3 baje calakara 23 mIlake bAda 1 skUlame Thahara gye| ukta vRddha mahAzaya hamAre sAtha mArgameM 1 mIla taka Aye / yahA~ TIkamagar3hase pa0 nanhelAlajI pratiSThAcArya aaye| Apa bahuta hI sarala svabhAvake haiM / Apane vAdA kiyA ki hama IsarI aaveNge| agale dina prAtaHkAla 6 mIla cala kara rAmaUnake miDila skUlameM nivAsa kiyaa| skUlake anta bhAgameM Amra vana aura kUra thaa| usI sthAna para rIvA~se Aye hue:5 AdamI Thahare hue the| yahIM para banArasase zrI paM0 kailAzacandrajI tathA va harizcandrajI Aye / Apa logoMke Anese vizeSa sphUrti A gii| AhAra yahIpara huaa| caitra kRSNA 13 ko 5 mIla cala kara vilavAke udyAname Thahara gye| yahA~ rIvA~se zrI kapUracandrajIkA caukA AyA thaa| vahIM para AhAra huaa| madhyAhnake uparAnta yahA~se 3 mIla calakara managuvA~kI pulisa caukI para nivAsa kiyA / sthAna suramya thA, dinakI thakAvaTase jaldI so gaye ataH rAtrike 1 baje nidrA bhagna ho gii| chahaDhAlAkI chaTavIM DhAlakA pATha kiyA parantu pATha karanA anya bAta hai, hRdayame zAntikA AnA anya bAta hai| zAntikA lAbha kaSAyake abhAvameM hai| zAntikA pATha par3hanA pratyeka vyaktiko AtA hai kintu bhItarase zAntikA honA kaThina hai| Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 merI jIvana gAthA prAtaH 5 mIla cala kara vAvAjIkI kuTiyAmeM Thahara gye| yahIM para bhojana kiyaa| vicArameM yaha AyA ki girirAja pahuMcakara dharmasAdhana krnaa| parase na zAnti milatI hai aura na milanekI saMbhAvanA hai| hama anAdise parake sAtha apanA astitva mAna rahe haiN| phala usakA jo hai so pratyakSa hai| yahA~se 53 mIla prayANa kara eka vAvAjIkI kuTiyAke sAmane Amrataruke nIce nivAsa kiyaa| yahA~ para jyoM hI bhojana banAnekA prArambha huA tyoM hI grAmINa manupya bahuta A gaye, manA karane para bhI nahIM htte| astu Aja dayAcandrane asatya bhASaNa kara abhakSya dugdhakA bhakSaNa karA diyaa| yadyapi maiMne dugdha tyAga diyA phira bhI AtmAmeM glAni banI rhii| hama loga bahuta hI tuccha prakRtike bana gaye haiM, zarIrako hI apanA mAna lete haiN| Atmadravyako amUrtika kaha denA anya bAta hai| usa para amala karanA anya vAta hai| yahA~se 23 mIla cala kara DavaDavA A gaye / rAnimeM nivAsa karaneke bAda prAtaHkAla baDavAse 5 mIla cala kara maUgaMjake eka vAgameM AmravRkSake nIce nivAsa kiyaa| sthAna suramya thaa| yahIM para bhojana kiyaa| yahA~ para pariNAmoMmeM zAnti rhii| paramArthase saGgame zAnti nahIM rhtii| isakA mUla kAraNa hRdayagata malinatA hai| hama loga hRdayameM kucha rakhate haiM, kahate kucha haiM, kAyase kucha karate haiN| 36 ke anurUpa hamArA vyavahAra hai| isame zAntikI AzA mRgatRSNAmeM salilAnveSaNake tulya hai| bhojanake uparAnta skUlameM nivAsa kiyaa| mAsTara yogya the| 4 baje yhaaNsecle| ghar3I bhUla aaye|4 mIla calaneke bAda 1 miDila skUlameM Thahara gye| yahA~ para zAntise rAtri kaattii| skUlame 25 chAtra dehAtake adhyayana karate haiN| mAsTara loga par3hAI acchI karate haiN| prArthanA hotI hai| sabhyatAkI ora lakSya hai parantu sabhyatA pazcimI Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banArasakI ora 433 hai| yahA~se prAtaH 46 mIla calakara punaH eka skUlame Thahara gye| yahA~ke mAsTara bahuta hI yogya the| Apane bahuta hI Adarake sAtha sthAna diyaa| sthAna zAntipUrNa thaa| zarIrame kucha thakAvaTa bhI thI ataH isa dina saMdhyAkalIna prayANa sthagita kara rAtriko yahIM vizrAma kiyaa| sthAna nirjana thA, koI prakArakA kolAhala na thA phira bhI antaraGgakI zAnti na honese antaraGga lAbha nahIM huaa| jahA~ taka vicArase kAma lete haiM yahI samajhame AtA hai ki anAdi kalupatAke pracura prabhAvameM kucha sudha-budha nahIM rahatI, kevala UparI veSa raha jAte haiN| yahA~se prAtaH 3 mIla 3 phAga calakara hanumanA A gye| yaha nagara acchA hai| yahA~ para zrI komalacandrajIkI dUkAna hai / rIvAse 2 gRhastha aaye| unhIMne AhAra diyaa| paNDita phUlacandrajI bhI aaye| 3 vaje svAmikArtikeyAnuprekSAme jo bodhidurlabhAnuprekSA hai usa para vicAra huaa| sarva paryAyoMmeM manuSya paryAya ati durlabha hai| isameM uttarottara saMyama paryantakI durlabhatA dikhAI / saMyamaratnako pAkara jo viSayalolupI saMyamakA dhAta, kara lete haiM ve bhUti (bhasma) ke artha ratnako jalA dete haiN| isa pariNatiko dhik hai / rAtriko yahIM rhe| prAtaHkAla zrIzAntinAtha bhagavAnkA pUjana samArohake sAtha huaa| bhojana rIvAMvAloMke yahA~ huA / mirjApurase zrI poSTamAsTara kanhaiyAlAlajI aaye| parigrahakA pizAca sabake Upara apanA prabhAva jamAye hai| acche acche dhanI mAnI isake prabhAvame apanI pratiSThAko kho dete haiN| samyagjJAna honeke bAda bhI isakA rakSita rahanA kaThina hai / ajJAnIkI kathA chodd'o| ajJAnI parigrahako na chor3e, Azcarya nahIM parantu jAnakAra jJAnI na chor3e yaha Azcarya hai| yahA~se sAyaMkAla 3 mIla calakara bhaisor3ake DaoNkabaGgalAme Thahara gye| prAtaHkAla 33 mIla cala luhasthiharake pahAr3a para A 28 Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 merI jIvana gAthA gaye / yahA~ para sar3aka ke kinAre 1 caukI hai / usIme bhojana / bnaa| yahAM 77 hAtha gaharA kUpa hai parantu pAnI itanA miSTa nahIM / nadI 1 pharlAGga hai | sthAna ramya hai 10 ghara gopAla logoM ke haiM / sAyaMkAla 4 || mIla calakara drAsilagaMja A gye| yahAM para eka saMskRta pAThazAlA hai / usameM Thahara gaye / pAThazAlA ke pradhAnAdhyApaka mahAn sAdhu puruSa haiN| Apake prayatnase isa pAThazAlAkA kAma sAdhu rUpase calatA hai | vyAkaraNa sAhityake AcArya paryanta yahA~ adhyayana hotA hai / 51 chAtra adhyayana karate haiM / pAThazAlAke sarvastra pradhAnAdhyApaka haiM / Aja banArasase paM0 mahendrakumArajI ora paM0 paznAlAlajI aaye| dUsare dina prAtaH 3 mIla calakara mArga meM 1 musalamAna ke ghara meM Thahare / gharakA svAmI sAkSara thA / bahuta satkAra se usane ThaharAyA / vaha apane dharmakA pUrNa zraddhAnI thaa| sAyaMkAla yahA~se 5 mIla calakara varaudhA A gaye / yahA~ para 9 miDila skUla meM Thahare / yahA~ke adhyApakavarga atyanta sabhya haiM / 1 kamarA tatkAla rikta kara diyA / prAtaHkAla yahA~se 6 mIla calakara eka mahantake sthAnapara nivAsa kiyA / bahuta hI puSkala aura pavitra sthAna thA / zrI ThAkurajIke mandimeM jo dAlAna the usameM garmIko bitAyA / yahA~ para mirjApurake tahasIladAra jo ki jaina the Aye / Apa bahuta bhadra haiM / dharmakI uttama ruci bhI rakhate haiM / vaiSNava sampradAya meM atithisatkArakI samIcIna prathA hai / isakA anukaraNa hama logoMko karanA cAhiye / paramArthase saba jIva samAna haiN| vikRta parimANoMse hI bheda hai / jisa dina vikAra calA jAyagA usI dina yaha jIva paramAtmA ho jAyagA / parantu vikArakA jAnA hI kaThina hai | zarIrame thakAvaTakA anubhava honese rAtri yahIM vyatIta kI / dUsare dina prAtaHkAla 3 mIla calakara tulasIgrAma A gaye / yahAM para nAgA bAbAoM kA akhAr3A hai / 6 vaje pravacana huA / pravacanameM yaha bAta Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banArasa kI ora thI ki AtmA aura pudgala svatantra dravya haiM / iname jo pariNamana hotA hai usake AtmA aura pudgala stratantra kartA haiN| eka dUsareke pariNamaname nimitta kAraNa haiM / jaise jaba rAgakarmakA vipAka hotA hai taba jisa AtmA ke sAtha rAgakarmakA sambandha hai vaha AtmA rAgarUpa pariNamana karatA hai tathA usI kAla kArmaNavargaraNA jJAnAvaraNAdirUpa ho jAtA hai / pravacanake bAda yahIM para bhojana huA 1 sAyaMkAla calakara eka vaname Thahara gaye / AgAmI dina prAtaHkAla 3 mIla calakara 1 mandirameM nivAsa kiyA / mandira bahuta ramya thaa| yahIM para bhojana kiyA / yahA~se mirjApura 6 mIla hai / rAtri bhI yahIM vyatIta kI / yahA~ para banArasase pa0 kailAzacandrajI, maMtrI sumatilAlajI, adhiSThAtA harizcandrajI tathA kopAdhyakSajI Aye / Apa loga 4 ghaMTA ! yahA~ para rahe / anantara mantrIjIko tyAga saba cale gye| prAtaHkAla 3 mIla calakara mirjApurake bagIcAme Thahara gaye / yahA~ eka sundara kUpa tathA akhAr3A hai / Thaharaneke liye vaMgalA hai / eka zivAlaya bhI hai| cAro ora ramya upavana hai / yahIM para bhojana huA / yahA~ mirjApurase kaI manuSya A gaye / madhyAnhakI sAmAyikake bAda mirjApura gaye / logoMne utsAhase svAgata kiyA / 435 dUsare dina caitra zuklA 13 saM0 2090 honese mahAvIra jayantIkA utsava thA / banArasa se paM0 mahendrakumArajI tathA kailAzacandrajI A gaye / prAta kAla paM0 mahendrakumArajIne zAstra pravacana kiyaa| Apane yaha bhAva prakaTa kiyA ki sapta tattva jAne binA mokSamArgakA nirUpaNa nahIM ho sakatA ! rAtriko AmasabhA huii| usameM zrI mahAvIra svAmIke jIvanacaritrakA varNana zrI paM0 kailAzacandrajIne uttama rIti se kiyA / paM0 mahendrakumArajIkA bhI uttama vyAkhyAna huA / kucha hamane bhI kahA / eka dina prAtaHkAla bar3e mandira me pravacana huA / upasthiti acchI thI / jainadharmakA Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mero jIvana gAthA mUla upadeza to yaha hai ki svaparakA bhedajJAna prApta kara vipaya kapAyase nivRtta hoo| zAstrapravacanoMme yahI vAta pratidina kahI jAtI hai parantu amalame nahIM lAI jAtI isaliye vaktAke hAtha kevala kahanA raha jAtA hai aura zrotAke hAtha sunanA / prathama vaizAkha vadI ko yahA~se calanA thA parantu moTara dvArA durghaTanA ho gaI jisase rukanA pdd'aa| manameM vicAra AyA ki yadi yaha parikara sAtha na hotA to vyarthakA saMkleza na uThAnA pdd'taa| isa durghaTanAke kAraNa mirjApurame 2 dina aura rukanA pdd'aa| vAra vAra vicAra hotA thA ki atizaya durlabha manuSya jIvana pAkara bhI maiMne isakA upayoga nahIM kiyA / mAnava jIvana sakala yoniyoM meM zreSTha hai| isa jIvanase hI manuSya jagatke vikRta bhAvoMse rakSita hokara svabhAva pariNavikA pAtra hotA hai| agale dina zrI sumatilAlajI maMtrIke yahA~ AhAra huaa| Apa bahuta hI sarala prakRtike manuSya haiN| syAdvAda vidyAlayakA kArya inahIke dvArA cala rahA hai| yaha eka siddhAnta hai ki jisa saMsthAkA saMcAlaka nirmala pariNAmI hotA hai vahI saMsthA sucArurUpase calatI hai| Apa una mahApuruSomese haiM jo kArya kara nAma nahIM cAhate haiN| pra. vaizAkha vadI 3 saM0 2010 ko yahA~se saMdhyAkAla calakara cilIke upavaname Thahara gaye / rAtri sAnanda vyatIta huii| prAtaHkAla 43 mIla cala kara eka dharmazAlAmeM Thahara gye| zrI harizcandrane sAnanda bhojana kraayaa| bhojana bhaktise diyA / atyanta svAdiSTa thaa| hama loga uddiSTa tyAgakI kayAmAtra kara lete haiM parantu pAlana nahIM krte| usIkA phala hai ki pariNAmoMmeM zAnti nahIM paatii| zAntikA mUla kAraNa antarana abhiprAyakI pavitratA hai| hama loga vAhya tyAgase hI apanI pariNatiko uttama mAnate haiM yaha sarvathA anucita hai / rAtri yahIM vitAI / Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banArasakI ora 437 dUsare dina prAtaH 4 mIla cala kara mahArAjagaMjakI saMskRta pAThazAlAme nivAsa kiyaa| yahA~ para jamanAdAsa pannAlAlajIke nAtI Aye aura unhIMke yahA~ AhAra huaa| madhyAnha kAlame huI carcAkA sAra yaha nikalA ki jo AtmAko pavitra banAneke liye kaluSatAkA tyAga karanA cAhate haiM unheM ucita hai ki apanI pariNati mAyAcArase rakSita rkkheN| garmIkI bahulatAse aba saMdhyAkAlakA bhramaNa kaSTakara hone lagA ataH yahIM para rAtri vyatIta kii| dUsare dina prAtaHkAla 5 mIla calakara rAjamArgastha rUpApurake zizupAThAlayame nivAsa kiyaa| yahIM para bhojana kiyaa| yahA~ syAdvAda vidyAlayake 2 chAtra aaye| maMtrIjIne unheM bhejA thaa| yahA~se 2 mIla dUrIpara mirjAsarAya hai vahIMpara jAnekA vicAra huaa| ___ 'prAtaHkAla 5 mIla cala kara rAjAtAlAba para bhojana huaa| yahA~ dillIse rAjakRSNa tathA unakI dharmapatnI aaii| unhIMke yahA~ bhojana huaa| banArasase kaI chAtra mahodaya aaye| yahIM para zrI 108 vijayasAgarajI muniyugala, 2 kSullaka tathA 2 brahmacArI bhI aaye| zAntapariNAmI haiM parantu vijayasAgarajIke netroM kI jyoti bahuta kama ho gaI hai tathA vRddha bhI adhika haiM ataH unheM calanekA kapTa hotA hai| phira bhI Ajakalake yuvAoMkI apekSA zaktizAlI haiN| saMdhyAkAlame 4 mIla cala kara bhAskarake upavanameM 1 kUpake Upara nivAsa kiyaa| yahA~ 1 zivAlaya hai| pujArIkI AjJAse usImeM Thahara gye| pujArI bhadrasvabhAvakA hai / jaisA Atithya satkAra ye loga karate haiM vaisA hama logoMme nahIM hai| hama loga to anya logoMko mithyAdRSTi vAkyakA upayoga kara hI apane Apako kRtakRtya mAna lete haiN| saMdhyAkAla yahA~se cala kara zrI banArasIdAsajIke upavanameM Thahara gye| rAtri sukhase viitii| yahA~se banArasa kevala 3 mIla dUra hai| Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banArasa aura usake aMcalameM prathama vaizAkha kRSNa 6 saM0 2010 ko prAtaHkAla 3 mIla calakara bhelUpura A gye| yaha sthAna hamArA cira paricita sthAna thaa| yahIM vAIjI rahatI thIM aura yahIM para rahakara hamane bahuta dina vidyAkA abhyAsa kiyA thaa| usa samaya yahA~ 1 zAntipriya nAmaka brahmacArI bhI rahate the jo prabala zaktizAlI the| yahA~ 2 mandira haiM-eka nIce sar3akake samIpa aura 1 uupr| mundara udyAna hai| mUrtiyA~ atyanta manojJa haiN| UparakA mandira kolAhalase atIta atyanta zAntipUrNa hai| zrI rAjakRSNajIke yahA~ thAhAra kiyaa| eka dina tathA eka rAtri yahI nivAsa kiyaa| dUsare dina prAtaHkAla calakara syAhAda vidyAlaya aagye| sUryodayakA samaya thA / gaMgAke usa pAra dUra kSitijame sUryarI sunahalI AmA prakaTa hokara gaGgAke nirmala vAriko rakta-cIna banA rahI thii| vistRta chatake Upara zrI supArzvanAtha bhagavAna kA sundara mandira hai| usakI zikharapara sUryakI manohara kiraNa para rhii| bata parase sUryodayakA dRzya bar3A sundara jAna par3atA thaa| myAdAra vidyAlayameM pahu~cate hI pichale jIvanakI smRti navIna hogtt| yApA bhagIrayajI tathA sva0 seTha mANikacandrajI zrAdirA FARAT AyA jinakI ki upasthitimeM bar3e samAroha mAya jeTa nahI / 1962 meM una myAhAra vidyAlayarA nATana gayA thaa| guru ambAdAmajI zAstrIsamarA grAnaMhIjadaya nagadagayA ! jima mamaya anya prArA vidvAnAne unamAyAMsa Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yanArasa aura usake pracalameM kara diyA thA usa samaya Apa eka hI aise sahRdaya vidvAn the jinhoMne mujha jaise nirAza vyaktiko premase vidyAdhyayana karAyA thaa| zrI zAstrIjIkI hamAre Upara pUrNa kRpA thii| mujhe jo kucha jJAna hai vaha unhIMkA diyA huA hai| snAnAdise nivRtta ho zrI supArzvanAtha bhagavAnke darzana kiye| tadanantara zrI harizcandrajIke yahA~ bhojana huA / sAyaMkAla chAtroMke bIca bhApaNa huaa| rAtriko yahIM vizrAma kiyaa| dUsare dina vidyAlayake vAlakoMne bahuta bhaktike sAtha bhojana kraayaa| unakI pravRttise unakA AstikyabhAva Tapaka rahA thaa| sAyaMkAla 5 baje calakara 6 // vaje sanmati niketanameM aagye| yahA~para zrIseTha hukumacandrajI indauravAlone bahuta hI ramya jinAlayakA nimoNa karAyA hai| zrI mahAvIra svAmIkA vimba atyanta sundara aura AkarSaka hai / sanmati niketaname ve chAtra rahate haiM jo yUnivarasiTIme adhyayana karate haiM / rAtriko yahIM vizrAma kiyA / prAtaHkAla gaGgAke taTa para prAtaHkAlIna kriyAoMse nivRtta ho hindU vizvavidyAlayake bhavanoMko dekhate hue sanmati niketaname Agaye / snAnAdise nivRtta ho zrImahAvIra svAmIke darzana kiye / hRdayame bar3A AhlAda utpanna huaa| eka sIdhI sAdhI vedikA para bhagavAn mahAvIra svAmIkI vizAlakAya zubhra mUrti virAjamAna kI gaI hai| sAyaMkAlake samaya niketaname utsava huaa| kaI prophesara aaye| sAnanda chAtrAvAsakA udghATana huaa| prathama vaizAkha kRSNA 14 saM0 2010 ko prAtaHkAla 7 baje calakara svAdvAda vidyAlaya A gye| yahIM para bhojana huaa| 3 bajese vidyAlayakA vArSika utsava huaa| janatA acchI aaii| kailAzacandrajIne vidyAlayakA paricaya karAyA / utsavame 4 baje zrIAnandamayI mAtA bhI pdhaarii| Apa zAntimUrti haiN| sacamuca hI AnandamayI haiN| sabake AnandameM nimitta ho jAtI haiM / utsava Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA meM chAtroMko puraskAra diyA gayA / antameM zAntipUrvaka sava loga svasthAnako gaye / zrAnandamayI mAtAkA Azrama vidyAlayake samIpa hI gaGgA taTapara hai / mujhe vahAM bulAyA gayA ataH maiM bhI amAvasyA ke dina vahAM gayA / bahuta hI sundara bhavana banAyA gayA hai | vahAM aneka sAdhviyAM tathA sAdhu nirmala pariNAmovAle the / krama vikAsa para hamArA bhASaNa huA / antameM AnandamayIne yaha kahA ki apanA parAyA matabheda chor3o / Apa baMgAlI haiM / baMgAlI loga Apako bar3I zraddhAse dekhate haiM / eka dina maidAgina ke mandirameM gaye / zrI paM0 kailAzacandrajI tathA paM0 jaganmohanalAlajI kaTanIkA vyAkhyAna huA / AtmadarzanakA acchA pratipAdana huA / tadanantara hamane bhI kucha kahA / janatA acchI thI / 1 -440 prathama vaizAkha zuklA 3 ko prAtaHkAla 53 vaje calakara eka upavanameM Thahara gaye / yahIM para bhojana huA / yahA~ para paM0 pannAlAlajI va paM0 phUlacandrajI sAhava Aye / upavanameM jo kUpa hai usakA jala atyanta miSTa hai / yaha upavana zrI motIlAlajI siMghaIke laghu vAlaka sUrajamallakA hai / sthAna ramya hai / yadi koI dharmasAdhana kare to kara sakatA hai parantu isa samaya dharmasAdhanakI dRSTi calI gaI hai / aba to loga viSaya sAdhaname magna haiM / yahA~se 13 mIla calakara sAranAtha (siMhapurI ) A gaye / siMhapurI zrI zreyAnsa bhagavAnkA janmasthAna hai / sundara mandira banA huA hai / eka dharmazAlA tathA I udyAna bhI hai / dharmazAlA meM svacchatA kama hai / prAtaHkAla mandira meM pravacana huA | dillIse paM0 daravArIlAlajI tathA rAjakRSNakA bAlaka premacandrajI Aye / 2 ghaMTA rahe / yahA~ zrArAse paM0 mahendrakumArajI tathA eka sajjana Aye / unhoMne kahA ki prArAkI jaina janatA Apako ArAmeM caumAsA karanekA nimantraNa detI hai / maiM sunakara cupa rahA / yahIM para kalakattAse saradAramala hulAsarAvajI 1 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banArasa aura usake aMcalameM 44. zrI gommaTasvAmIke darzana kara Aye / 1 ghaMTA rhe| Apa loga zrI sva0 sUrisAgarajIke parama bhakta haiN| terApanthake mAnanevAle haiN| vAstavame dharmakA svarUpa to nirvikAra hai| upAdhise nAnA vikAra manuSyoMne usame lA diye haiM ataH jinhe AtmakalyANa karanA ho unheM yaha vikAra dUra karanA caahiye| garamIkI prabalatAke kAraNa kucha samaya vizrAma karanekI icchA huii| sAranAtha kolAhalase pare zAntipUrNa sthAna hai ataH 55 dina yahIM rahanekA vicAra kiyaa| ekAnta honese svAdhyAyakA lAbha bhI yahA~ acchA milaa| aura cintana bhI acchA huaa| aSTamIkA dina thaa| madhyAnhake bAda vicAra AyA ki cittakI sthiratAke liye kyA karanA cAhiye ? hRdayase uttara milA ki saMyama dhAraNa karanA caahiye| usI kSaNa vicAra AyA ki saMyama to bahuta samayase dhAraNa kiye hU~ phira cittakI sthiratA kyoM nahIM hai| tatra saMyama zabdake arthakI ora dRSTi gaI / 'saMyamanaM saMyamaH' sam upasarga pUrvaka 'yama uparame' dhAtuse saMyama zabda banA hai jisakA artha hotA hai samyaka prakArase ruka jaanaa| arthAt paJcandriyoMke viSayoMme jo pravRtti ho rahI hai usakA bhale prakArase ruka jAnA saMyama hai / jaba taka indriyoMke viSayose yathArtha nivRtti nahIM hotI taba taka nAma nikSepake saMyamase kyA lAbha honevAlA hai ? nivRttikA artha taTastha rahanA hai tathA manonigrahakA artha kaSAya kRzatA hai| indriyoke damanakA artha indriyoM dvArA viSaya jAnanekA abhAva nahIM / unane lolupatA na honA cAhiye / zarIradamana na koI kara sakatA hai aura na usakA damana hotA hI hai / bhojana karanese zarIrakI tRpti nahIM hotI kintu AtmAmeM hI bhojana karanekI jo icchA thI vaha zAnta ho jAtI hai| vahI tRptikA kAraNa hai| jo kevala kAyakleza karate haiM ve zAntike pAna nahIM hote| Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 merI jIvana gAthA dvitIya vaizAkha kRSNA 2 ko siMhapurIse 5 mIla calakara maiMdAginame A gye| yahIM para bhojana huaa| rAtri bhI yahIM vyatIta kii| agale dina prAtaHkAla 5 / baje calakara zAmIlakI dUrI para eka khatriyake vAgameM Thahara gaye / sthAna suramya thaa| bahuta Anandase samaya gayA / zrI gaNezadAsajIke suputra zrI gullUbAbU tathA maujIlAlajIkA caukA AyA thaa| inhIMke yahA~ bhojana huaa| sAyaMkAla 2 mIla calakara eka bAgameM Thahara gye| vRddhAvasthAke kAraNa adhika calA nahIM jAtA thA isaliye thor3A hI calate the aura yaha nizcaya kara liyA thA ki jitanI zakti hogI tadanukUla / gamana kareMge parantu gamana zrI pArzvaprabhuke sammukha hI kreNge| pArzvaprabhukI ora prAtaHkAla bAgase 4 mIla cala kara mogalasarAyakI dharmazAlAmeM Thahara gaye / dharmazAlAme saba prakArake manuSya Ate haiN| yadi vahA~ koI dharmapracAra karanA cAhe to anAyAsa kara sakatA hai / sAyaMkAla 3 mIla calakara 1 vAvAjI kI kuTImeM Thahara gye| anya sAdhu jisa prakAra nirIha ho nagarake bAhara zAntise jIvana bitAte haiM usa prakAra hamAre sAdhu nhiiN| aba inheM binA parikarake eka dina bhI caina nahIM pdd'taa| dUsare dina prAtaHkAla kuTIse 4 mIla cale to cullaka mahoharalAla jI varNI mila gye| prasannatA huii| yahA~se 2 mIla calakara caMdaulIke zivAlayake pAsa dharmazAlAme Thahara gaye / yahA~ para bhojana huaa| dupaharI zAntabhAvose bItI kintu jahA~ para adhika samAgama hotA hai vahA~ sivAya aprayojanIbhUta kathAoMke kucha nahIM Page #468 -------------------------------------------------------------------------- Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya zrI varNIjI zrI vra0 nAthUlAlajI Adi gbar3e hue haiM aura zrI bhavarIlAla jI sariyA va zrI nadalAla jI marAvagI klakattA yAdi baiThe hue haiN| [ pR0 443] Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAcaprabhukI ora 443 hotA / agale dina 5 mIla calakara saiyyadarAjA grAmameM A gye| eka agravAlakI dharmazAlAme raha gye| dharmazAlAkA mainejara dhArmika thA / usane kahA ki bhagavadbhajaname upayoga lage aisI prakRti kisa taraha prApta ho sakatI hai ? hamane yahI uttara diyA ki usakA upAya to vipayoMse cittako rokanA hai| usakA dUsarA prazna thA ki pratyeka prANIko bhagavadbhajanakI icchA kyoM rahatI hai ? isake uttarameM hamane kahA ki bhagavAn pUrNa hai, vItarAga hai aura hitopadezI hai tathA hama paramArthase aneka prakArake aparAdha karate haiM evaM nirantara patita mArgame jAte haiM ataH etannivAraNAya kisI mahApuruSakI zaraName hI jAnA hamAre liye zreyomArga hai / yahA~se calakara karmanAzA sTezanake samIpa Thahara gaye aura dUsare dina prAtaH 6 mIla calakara durgAvatI nadIke taTa para DaoNka baeNgalAmeM nivAsa kiyaa| yahIM para AhAra huaa| yahA~se 3 phalAMga para eka skUla thaa| usame sAnanda nivAsa kiyA / adhyApakavarga ziSTa thaa| eka bAlakane, prazna kiyA-Apa kauna haiM ? maiMne uttara diyA-jaina haiN| usane phira jijJAsA bhAvase pUchA-jaina kise kahate haiM ? maiMne kahA-jo jIvamAtra para dayA kre| usane phira prazna kiyA-jIvamAtra para dayA karanese saMsArakI vyavasthA kisa prakAra calegI ? maiMne kahAacchI taraha clegii| usane kahA acchI kisa taraha ? maiMne kahAdayAkA yathocita vibhAga karanese saba vyavasthA cala sakatI hai| apane apane pada aura apanI apanI zaktike anusAra jIvadayAkA pAlana karanese kahIM koI vyavasthA bhagna nahIM hotii| uttara sunakara bAlaka prasanna huaa| prAtaH 5 mIla calakara eka bAbAkI kuTiyAme phira vinAma kiyaa| bAbAne premase sthAna diyaa| yahAM gayAse sonU vAcU zrA gye| dUsare dina prAtaHkAla 5 mIla calakara 1 baMgalAme Thahara gaye / Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 merI jIvana gAyA yahA~para durgAvatI nadI bahatI hai / yahIpara jainabadrIkI yAtrAse zrI rAjendrakumArajI vanArasavAle aura paM0 zrIlAlajI Aye / yahIM bhojana kiyA / 25 AdamiyoMkA samAgama thA, dharma rucivAle the parantu antaraGgase jo bAta honA cAhiye vaha nahIM thii| antaraGgakI kathA isa samaya atyanta durlabha ho rahI hai| yahA~se prAtaH 4|| mIla calakara pasaulI relake kvArTaroMmeM Thahara gye| jo mainejara thA usane bahuta Adarase tthhraayaa| yahA~para durgAvatI nadI hai| usakA jala piyA, acchA thA / sAyaMkAla calakara eka vAvAkI kuTIma vizrAma kiyaa| vahAMse prAtaH 5 // mIla calakara jahAnAbAdake zivA-layake pAsa jo dharmazAlA hai usameM Thahara gye| dharmazAlA acchI thii| kSullaka manoharajI vaNIM yahAM A gaye / ApakA DAlamiyAnagarameM mana nahIM lgaa| hamArI buddhimeM to yaha AtA hai ki parase sambandha rakhanA hI nAnA prakArake vikalpoMkA utpAdaka hai aura parakI zalya taba taka nahIM jA sakatI jaba taka ki antarajase moha naSTa na ho jAya / jahAnAvAdase 2 // mIla calakara 1 skUlameM Thahara gye| dUsare dina prAtaHkAla 5 // mIla calakara zivasAgara grAmama eka zivAlayame Thahara gye| zivAlayakI dahalAnameM bhojana huaa| zivAlayakA jo pujArI thA vaha atyanta ziSTa thA / garmIkI adhikatA dekha usane hameM zivAlayake bhItara sthAna diyA / bhItara devasthAna hai| vahA~ Thaharanese avinaya hogI"aisA hamAre kahanepara usane uttara diyA ki manuSyakI rakSA karanA sarvopari hai| bhagavAnkA upadeza hai ki dayA kro| hama bhItara Apako sthAna dekara dayAkA hI tA pAlana kara rahe haiM isameM avinayakI kaunasI bAta hai ? avinaya tA tava hotI jaba hama unake upadezake pratikUla kArya karate / usakA uttara sunakara jaba hamane apane logoMkI pravRttikI ora dRSTi dI tA jAna par3A ki hama loga mukhase hI dayAkA pATha par3hate haiN| kAma Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArzvaprabhukI ora 445 par3a jAve to hama loga anya dharmAvalambiyoko mandirase ThaharanA to dUra rahA vaiThane taka na deveNge| yaha vAta jainadharmake sarvathA pratikUla hai| are! jainadharma to una jIvoMkI bhI rakSAkA upadeza detA hai jo indiyoMke gocara nhiiN| phira calate phirate manuSyoMkI to bAta. hI kyA hai ? prAta kAla yahA~se 5 / / mIla calakara 1 zivAlayame phira Thahara. gaye / yahAMke pujArIne bhI bar3e satkArase rkkhaa| yaha sthAna ati ramaNIya hai| akSaya tRtIyAke dina prAtaHkAle 2 mIla calakara sasarAma A gye| yahA~ eka sundara dharmazAlA hai| usIme Thahara gaye / gamIMke prakopake kAraNa svAdhyAyameM mana nahIM lagA tathA tRSAke kAraNa bhI azAnti rahI parantu maiMne dekhA ki pAnI pInevAle hamase bhI adhika prazAmta rahate haiM ataH pAnI hI zAntikA kAraNa nahIM. hai / sAyaMkAla yahAse 2 mIla calakara eka kUpapara Thahara gye| yaha kUpa eka telinane banavAyA hai| usapara eka AdamI rahatA hai jo dinabhara pazuoM tathA manuSyoMko pAnI pilAtA rahatA hai| yahA~se prAtaH 4 mIla calakara eka pAnIkA sthAna thA vahIM Thahara gye| vahIMpara. bhojana huaa| 3 baje yahA~se calakara DAlamiyA~nagara A gye| logoMne acchA svAgata kiyaa| sthAna ramya hai| yaha vahI sthAna hai jahA~ para zrI svargIya sUrisAgarajI mahArAjane antima jIvanakA utsarga kiyA thaa| Apa bar3e tapasvI the| terApantha digambara jaina dharmake anuyAyI the| ApakA jJAna vizAla thA / Apake dvArA saMyasaprakAza Adi aneka zAstroMkI racanA huI hai| ApakA svargavAsa gata varpake zrAvaNa vadI 8 ko yahIM huA thaa| Apa 6 ghaMTA samAdhi me rata rahe / 12 baje rAtriko Apane dehotsarga kiyaa| ApakI digambara padyAsana mudrA deha tyAgake bAda jyoM kI tyoM rhii| yahA~ Ate hI mujhe ApakA nAma smRta ho uThA aura maname apane prati Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 merI jIvana gAthA eka glAnikA bhAva uThane lagA-glAnikA bhAva isalie ki maiMne nara tana pAkara bhI kucha nahIM kiyA asI varSakI zrAyumeM kiyA na bAtama kAma | jyoM Aye tyoM hI gaye nizadina posA cAma // kyA kaheM ? kisase kahe ? kucha kahA nahIM jAtA ? vyarthake jaMjAlameM par3akara apanI abhilApAoMko na roka ske| yathArthameM 'yoM kareMge, tyoM kareMge' aise zabdoM dvArA janatAke samakSa zekhI baghAranA kucha lAbhadAyaka nahIM / pAnIke vilolanese hAtha cIkanA nahIM hotaa| vaha to parizramakA kAraNa hai| bAlamiyA~nagara zrI sAhu zAntiprasAdajIke puruSArthakA phala hai| puruSArtha usIkA saphala hotA hai jisake pAsa pUrvopArjita puNya karma hai| athavA pUrvopArjita puNya karma bhI pUrva paryAyakA puruSArtha hI hai| yahA~ Apake dvArA nirmita nAnA kArakhAne haiN| kAryakartAoMke rahaneke lie acche sthAna haiM tathA dharmasAdhanake lie sundara mandira hai / zAntiprasAda prakRtyA zAnta tathA bhadra pariNAmI haiN| isa samaya / Apake dvArA jainadharmake utkarpako var3hAnevAle aneka kArya ho rahe haiN| ApakI patnI ramArAnI bhI suyogya tathA suzIlA nArI hai| paM0 mahendrakumArajI tathA paM0 phUlacandrajI banArasase yahA~ Aye the / sAthameM narendrakumAra vAlaka bhI thaa| paM0 yugalane sAhu zAnti prasAdajIse sanmati niketanake artha mA~ga kI to Apane 13 kamare duhare karavA denekA vacana diyA aura 100) mAsika chAtrAvAsa calAneko kaha diyaa| Apa vahuta hI udAra mAnava haiN| vizeSatA yaha hai ki Apa nirapekSa tyAga karate haiN| narendrakumAra chAtra varata hI ziSTa tathA honahAra vAlaka hai| prakRtikA svAbhimAnI hai ataH kisIse yAcanA nahIM krtaa| yadi koI use vizeSa rUpase mahAyatA deve to yaha adbhuta mAnava ho sakatA hai| Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArzvaprabhukI ora 447 mandira meM pravacana huaa| maiMne kahA ki manuSya janma durlabha hai| saMyogavaza yadi yaha prApta ho gayA hai to isase isakA kArya karanA cAhiye / bhoga vilAsameM masta rahanA manuSya janmake kArya nahIM hai kintu bhogose nivRtta ho saMyama dhAraNa karanA manuSya janmakA sarvopari kArya hai| jIvanameM ise avazya hI dhAraNa karanA caahiye| anAdikAlase hamArI anya dravya para dRSTi laga rahI hai, anya dravyase tAtparya pudgala dravyase hai| AtmA tathA pudgala donoMkA anAdikAlase aisA eka kSetrAvagAha ho rahA hai ki jisase AtmAkI ora dRSTi jAtI hI nahIM hai| kevala pudgalameM hI dRSTi ulajha kara raha jAtI hai| gauke stanase jo dUdha duhA jAtA hai usame pAnIkA bahubhAga rahatA hai parantu vaha dugdhake sAtha isa prakAra milA huA hai ki use koI pAnI kahatA hI nahIM hai| isI prakAra zarIra aura AtmA isa prakAra mile hue haiM ki koI AtmAko alagase jAnatA hI nahIM hai / parantu jisa prakAra miThayA dUdhako kar3AhImeM car3hAkara bhaTTIkI A~case dUdha aura pAnIko alaga alaga kara detA hai usI prakAra jJAnI prANI AtmA aura pudgalako apane bhedajJAnake dvArA alaga-alaga kara detA hai| bhale hI AtmAke sAtha pudgalakA jo sambandha hai vaha anAdikAlase calA A rahA ho para isase ananta kAla taka calA jAvegA yaha vyApti nhiiN| bhavya jIvake AtmA aura pudgalakA sambandha anAdi-sAnta mAnA gayA hai| suvarNake sAtha kiTTakAlimAdikA saMsarga kabase hai yaha kauna jAnatA hai| parantu agnike saMyogase donoM alaga-alaga ho jAte haiN| isase jAna par3atA hai ki donoM pRthak pRthak haiN| isI prakAra saMsAra dazAmeM jIva aura pudgala ekameka anubhavameM AtA hai parantu bhedajJAnake dvArA donoM hI pRthak pRthak ho jAte haiN| ataH prayatna aisA karo ki jisase parase bhinna AtmAkA astittra ApakI dRSTime Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 merI jIvana gAthA A jAve / DAlamiyAMnagarame hama ATha dina rahe / vAbU jagatprasAdajI, ayodhyAprasAdajI goyalIya tathA paM0 cetanalAla jI zrAdine sava vyavasthA ThIka rkkhii| yahA~ sAhu zAntiprasAda jI ne svayaM aSTapAhur3akA svAdhyAya kara savako zravaNa karAyA / zAntise samaya viitaa| dvi0 vaizAkha zuklA 11 ko sAhuM jI kalakattA cale gaye / paMDita mahAzaya vanArasa cale gaye aura hama 12 ko prAtaHkAla 5 baje pAzcaprabhukI ora bar3ha gye| gayAmeM cAturmAsakA nizcaya DAlamiyA~nagarase calakara zoNabhadra nadI (sonabhadrA nadI) ko nAva dvArA pArakara naharake Upara eka baMgalAmeM Thahara gye| sthAna acchA thA parantu saMparka acchA na honese hRdayame zAnti nahIM aaii| saMdhyAkAla yahA~se calakara vArauna pahu~ca gye| rAtriko vizrAma kiyaa| tadanantara prAtaHkAla 53 mIla calakara punapuna gagApara Thahara gaye / Thaharaneke liye 1 kuTiyA thI, usImeM Thahara gaye / garmIkA prakopa rahA parantu zrIsonU vAbU gayAke rahanese tattva carcA kA acchA prabhAva rhaa| paramArthase garmIkI vyAkulatAse vizeSa Ananda nahIM rhaa| tRpA parIpahakA anubhava kiyaa| dhanya hai una munirAjoMko jo varpA, zIta uSNakAlame nAnA prakArake kaSTa uThAkara AtmadhyAnase vicalita nahIM hote| vAstavame AtmajJAnakI mahimA aparampAra hai jo saMsAra vandhanakA nAza karanevAlA hai| rAtri bhI yahIM bitaaii| dUsare dina prAtaHkAla punapuna gaGgAse 4 mIla calakara jogiyAmeM 1 mahAjanake koThAme nivAsa kiyaa| yahIM para bhojana huaa| Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayAmeM caturmAsakA nizcaya 446 sAtha me 2 anya tyAgiyoMkA bhI bhojana huaa| sAyaMkAlakA bhramaNa sthagita rhaa| dUsare dina prAtaHkAla 5 mIla calakara auragAbAda aagye| yahA~para IsarIse paM0 zikharacandrajI A gye| Apa bahata hI yogya tathA zAntasvabhAvI vidvAn haiN| Apane ziSTa vyavahAra kiyaa| AjIvikAse cintita haiM phira bhI antaraGgase tattva vicArame magna rahate haiN| samAjakI dazA kyA kahe ? vaha vyartha kAryoMme dhanakA durupayoga karaneme nahIM cUkatI para jJAna bhaNDAra AjIvikAke binA cintAtura rahate haiN| eka samaya to vaha A gayA thA ki jaba saMskRta vidyAke jAnakAra vidvAn samAjameM bahuta hI virala ho gaye the parantu Aja saubhAgya mAnanA cAhiye ki isa vidyAke jAnakAra vidvAn samAjame utpanna hue haiM aura unake dvArA jainadharma tathA jainasamAjakA utkarSa bar3hA hai / yadi jainasamAja udAratAse inakI rakSA kare to ve sthira rahakara samAja tathA dharmakA utkarSa bar3hAneme samartha hoMge / Apake Anese Aja tattvacarcAkA acchA Ananda rhaa| AgAmI dina prAtaHkAla auraMgAbAdase 4 mIla calakara aurA A gaye / yahAM 1 kunamIke makAname Thahara gye| makAna doharA thA isalie garmIkA prakopa na rhaa| dina sAnanda vyatIta huaa| grAmINa janatA darzanake liye bahuta aaii| mujhe logoMkI saralatA dekha anubhava huA ki yadi inhe koI kalyANakA mArga batAnevAlA ho to inakA uddhAra ho jAya / Aja kala loga vyAkhyAna yA upadeza zaharake una logoMko dene jAte haiM jinake hRdaya nirantara viSayakI lAlasAse malina rahate haiN| una sarala grAmINa manuSyoMke pAsa koI bhI vyAkhyAtA yA upadezaka nahIM pahu~cate jinake hRdaya atyanta ujvala tathA pApase bhIru haiN| dUsare dina prAtaH aurAse 43 mIla calakara zivagaMjameM nivAsa 26 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAyA kiyA / yahA~ 1 DAkTara sAhabane apanA sthAna khAlI kara diyA aura svayaM parimArjana kara hame premase ThaharAyA / 3 dina unakI dukAna banda rahI / dupaharIme Apa svayaM chaparImeM leTe rahe para hameM alpa kaSTa nahIM hone diyA / ziSTatAkA jaisA vyavahAra anya samAjame hai usakA zatAMza bhI hamArI samAjame nahIM / isakA mUla kAraNa ajJAna hai / jo janatA jJAnako hI nahIM jAnatI vaha kyA paropakAra karegI ? zAmake samaya 1 mIla calakara eka kuTiyAme Thahara gaye / jaMgalake svaccha vAtAvaraNameM zAntise nidrA AI / prAtaHkAla 4 mIla calakara 1 jajake vaeNgalAme Thahara gaye / sthAna atyanta ramya hai / upayoga nirmala rahA / svAdhyAyame kAla gayA / yahA~ para eka nAnakapaMthI sAdhu rahatA hai jo sAkSara haiM tathA apane matame dRr3ha zraddhA rakhatA hai / yahA~ eka bahuta vRddha purupa zrAyA / usane hame mahAtmA jAnakara praNAma kiyA aura rAtrike 11 baje eka grAmase 20 mAnava darzana karaneke liye Aye / 450 prAtaH kAla yahA~se 4 mIla calakara citrazAlI grAmame pahu~ca gye| sthAna uttama thA ataH garmIkA prakopa nahIM huA / yahA~se zrI sohanalAlajI va zrI campAlAlajI seThI gayA cale gaye / raphIgaMja yahA~se 4 mIla hai / zrAjakala RtukI ugratAse bhojanake vAda tRpAkA prakopa ho jAtA hai, prAyaH 22 ghaNTA rahatA hai phira bhI cittame yaha kheda nahIM hotA ki vrata kyoM dhAraNa kiyA / kheda isa bAtakA rahatA hai ki hama bAhya vAdhA to sahana kara lete haiM parantu antaraGga kaSAyako nahIM roka pAte ataH vAhya kleza sahanA nahIMke tulya hai / jyeSTha kRSNA 5 saM0 2010 ko prAtaHkAla 8 vaje raphIgaMja A gye| zrI mandirajIke nIce Thahara gaye / yahA~ para jaina bandhuo meM paraspara atyanta prema hai / paM0 gopAladAsajI yogya vyakti haiM / Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayAmeM caturmAsakA nizcaya 451 Apa sADhUmalake haiN| Apake pitA vahuta hI sajjana the, paNDita the, tyAgI the, bahuta udAra the aura jainadharmame atirAga rakhate the| Apake bhAI zIlacandrajI bhI uttama vidvAn haiN| gayAse paM0 rAjakumArajI zAstrI bhI Aye / Apa yogya vyakti haiM, tyAgI haiM, sarala pariNAmI haiM, gayAmeM adhyayana karAte haiM tathA samAjako bhI svAdhyAya karAte haiN| Apako karaNAnuyogakA acchA abhyAsa hai tathA caraNAnuyogapara vizepa anurAga hai| Aja-kala logoMne caraNAnuyogakA pAlana karanA atyanta kaThina banA diyA hai| mandirameM pravacana huaa| prakaraNa thA ki jo isa jIvako saMsArake vandhaname phaMsAte haiM aise kuTumbIjana paramArthase isake zatru haiM aura jo hitakA dhyAna rakhate haiM aise yogI isake vandhu haiN| parantu isa jIvakI anAdikAlase viSaya vAsanAme hI prIti ho rahI hai isalie isame sahAyaka logoMko yaha mitra mAnatA hai aura jo isame bAdhaka haiM unhe zatru samajhatA hai| vAstavame vicAra kiyA jAya to yaha sava kathana vyavahArakI mukhyatAse hai| nizcayase na to jIvakA koI zatru hai aura na koI mitra hai| isake jo rAgAdika pariNAma haiM vahI isake zatru haiM aura jo vItarAgAdi bhAva haiM vahI hamAre mitra haiN| mohake udayameM aneka kalpanAe~ hotI haiM ataH jo jIva AtmahitaiSI haiM unheM parapadArthoMkA saMparka tyAganA cAhiye, kevala galpavAdase kucha lAbha nahIM / eka dina paM0 candramaulijIke dvArA bhojaname phaloMkA AhAra huaa| bhAratameM aba taka pAtradAnakA mahattva hai| yathArthame pAtrakA honA kaThina hai| yadi AgamAnukUla pAtra hoM to Aja dAnakI jo duravasthA hai vaha sudhara jAve / parantu yahI honA kaThina hai| pAtra 3 prakArake haiM-1 saMyamI, 2 dezasaMyamI aura 3 avirata smygdRsstti| Ajakala ye tInoM pAtra prAyaH veSamAnase milate haiN| Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chapara merI jIvana gAthA antaraGgase milanA kaThina hai| yahA~ eka mahAnubhAvane pUchA ki kalyANa kisa prakAra ho sakatA hai ? maiMne kahA-isake liye adhika prayAsakI AvazyakatA nahIM, yaha kArya to atyanta sarala hai / merA uttara sunakara vaha AzcaryameM par3a gayA tathA kahane lagA ki yaha kaise ? maiMne kahA ki isameM AzcaryakI vAta kyA hai ? vartamAnameM jo tumhArI avasthA hai vaha kaisI hai ? isakA uttara do| usane kahA ki duHkhamaya hai| maiMne pUchA ki duHkhamaya kyoM hai ? usane uttara diyA ki AkulatAkI jananI hai| taba maiMne kahA ki aba kisIse pUchanekI AvazyakatA nahIM, tumhArA kalyANa tumhAre AdhIna hai| jina kAraNoMse duHkha hotA hai unheM tyAga do, kalyANa nizcita hai| eka AdamI sUrya AtApame baiThakara garmIke duHkhase dukhI ho rahA hai| yadi vaha AtApase haTakara chAyAmeM baiTha jAya to anAyAsa hI usakA duHkha dUra ho sakatA hai| duHkha isa bAtakA hai ki hama loga sukha duHkha Adi pratyeka kAryamai paramukhApekSI vanakara svakIya zaktiko bhUla gaye haiN| yahA~ vAcanAlaya kholaneke liye logoMne kahA / maiMne uttara diyA ki kholiye, ApakI sAmarthyake vAharakA kArya nhiiN| Apa jitanA kharca apane bhojanAcchAdanAdimeM karate haiM usa para prati spayA / eka paisA eka peTImeM DAlate jAiye / samamiye hamArA eka paisA adhika kharca ho gayA hai| isa vidhise Apake pAsa kucha samayame itanA dravya ekatrita ho jAyagA ki usase Apa vAcanAlaya kyA bar3A bhArI sarasvatI bhavana bhI khola skeNge| savane yaha kArya 3 varSaka liye svIkRta kiyaa| eka dina rAjapurase vyotiprasAda zIlacandrajI aaye| Apa bahuta hI sajjana tathA udAra haiN| Apake dhArmika vicAra haiN| yahA~ 5 dina laga gye| ekAdazIko prAtaHkAla 43 mIla calakara buhA grAmame Thahara Page #480 -------------------------------------------------------------------------- Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI na. patAsIvAI jIke viSayameM kyA likhU ? vaha to atyanta zAntamUrti tathA dharmase anurAga rakhanevAlI haiN| Apako dekhakara bAIjIkA smaraNa ho AtA hai / [pR0 453] Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayAmeM caturmAsakA nizcaya 453 gye| yahA~ dinabhara rahakara zAmako 1 mIla Age cale tathA 1 bhUmihArake sthAna para Thahara gye| bahuta odarase usane rakkhA / bhojanake lie bhI atyanta Agraha kiyaa| prAtaHkAla yahA~se 4 mIla prasthAna kara guNDU aagye| yahA~ eka phUlacandrajI jainakA ghara hai unhIMke yahA~ Thahara gaye / bhojana bhI unhIMke ghara huaa| prakRtikA sajjana hai / gamIkA prakopa pUrNarUpase thA parantu sahana karanA pdd'aa| sAyaMkAla yahA~se calavara salemapura pahuMca gye| dUsare dina prAta kAla 4 mIla calakara paraiyA aagye| yahA~ 1 guvAlAke ghara nivAsa kiyaa| yahA~para AhAra deneke liye gayAse kaI aurateM AI unhoMne bhaktise AhAra kraayaa| dupaharI 1 jhopar3Ime vitaaii| sAyaMkAla yahA~se 2 mIla calakara 1 pAThazAlAme Thahara gye| yahaoNpara eka grAmase 20 bAlaka tathA AdamI darzanArtha aayeN| logoMme aisI zraddhA ho gaI hai ki ye mahAtmA haiM parantu mahAtmA to atyanta nirvikAra jIva hotA hai yaha kauna pUchanevAlA hai| jyeSTha kRSNA amAvasyAko yahA~se 5 baje calakara 73 baje gayA aagye| bar3e ThATa vATake sAtha svAgata huaa| antame jaina bhavaname Thahara gye| bahuta ramya sthAna hai / samIpa hI phalgu nadI vahatI hai| bhavanase nikalate hI do mandira haiM-1 prAcIna aura 1 nayA / yahA~ jainiyoM ke bahuta ghara haiN| sampanna haiN| zrI campAlAla seThIne mujhe isa ora lAneme bahuta prayatna kiyA hai| unhIMkA prabhAva thA jo maiM isa vRddhAvasthAmeM itanA lambA mArga calaneke lie udyata huA aura yahA~taka aagyaa| Apa gharase niHspRha rahate haiM / bAbU sonUlAlajI bhI dhArmika vyakti haiN| ApakA adhikAMza samaya dhArmika kAryoM meM hI vyatIta hotA hai| zrI bra0 patAsIvAIjI ke vipayame kyA likhU ? vaha to atyanta zAntamUrti tathA dharmase anurAga rakhanevAlI hai| Apako dekhakara vAIjIkA smaraNa ho pAtA hai| Apake prabhAvase Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 merI jIvana gAthA yahA~ strI samAjame svAdhyAyakI acchI pravRtti calI hai / kaI striyA~ to zAstrakA acchA jJAna rakhatI haiN| mandirame zAstrakA pravacana huaa| prakaraNa thA stra dravya aura para dravyakA / jJAtA-STA AtmA sva dravya hai aura karma nokarma para dravya haiN| anAdi kAlase yaha jIva para dravyakA grahaNa kara usakA svAmI vana rahA hai| para dravyako apanA mAnaneme ajJAna hI mUla kAraNa hai, anyathA aisA kauna vivekI hogA jo parako jAnatA huA bhI use grahaNa kre| jisakA jo bhAva hai vahI usakA stra hai aura vahI usakA svAmI hai| java yaha siddhAnta hai taba jJAnI manuSya parakA grahaNa kaise kara sakatA hai ? isa bhavATavIme mArga prApti atyanta durlabha hai| moha rAjAkI yaha aTavI hai| isake rakSaka rAgadvepa haiN| inase yaha nirantara rakSita rahatI hai| jIvoMkA isase nikalanA ati kaThina hai| jina mahApuruSoMne apaneko pahicAnA ve hI isase nikala sakate haiN| ___dUsare dina IsarIse vra0 surendranAthajI A gaye / Apa bahuta hI sarala prakRtike manuSya haiN| ApakA tyAga atinirmala hai / svAdhyAyake prati premI haiN| vinaya guNake bhaNDAra haiN| udAra bhI haiN| kalakattA nivAsI haiN| gharase udAsa rahate haiN| itane nirmohI hai ki lar3akA moTarase gira par3A phira bhI kalakattA nahIM gye| eka dina vAda zrIpyArelAlajI bhagata kalakattAse Aye / zrApa anubhavI dayAlu bhI haiN| ApakA nivAsa adhikatara kalakattAme rahatA ha / zrApa prAcIna paddhatike rakSaka haiN| kisIke rauvame nahIM pAte / zrApakI vyAkhyAnazailI uttama hai| Apane Akara bahuta hI premase bAtAlApa kiyA / eka dina DAlamiyAnagarase bAbU jagataprasAdajIrA zubhAgamana huA, sAthame paNDita cetanadAmajI bhI the| Apa atyanta sarala svabhAvake haiM / kalyANa cAhate haiN| yayi unheM dhArmira pugyoM Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayA meM cAturmAsakA nizcaya 455 kA samAgama mile to ApakI pariNati vizeSarUpase nirmala ho sakatI hai / dillI se rAjakRSNa bhI Aye / Apane mUDhavidrI meM sthita zrI dhavalake phoTo lenekA pUrNa vicAra kara liyA hai / isa kArya me 15000 ) vyaya hogA / ApakA nizcaya hai ki yadi yaha rupayA koI anya na degA to hama apanI taraphase lagA deMge / kAla pAkara A jAvegA / ApakA utsAha aura adamya sAhasa prazaMsanIya hai / saMbhava hai ApakI pratijJA pUrNa ho jAve kyoMki ApakI bhAvanA ati nirmala hai / hamArA nijakA vizvAsa hai ki yaha kArya avazya pUrNa hogA / saMsArame jo dRr3hapratijJa hotA hai usake sarva kArya saphala hote haiM / pandraha dina rahaneke bAda ASAr3ha kRSNA 1 ko vicAra kiyA ki pArava prabhukI nirvANa bhUmipara pahu~caneke saMkalpase tUM grISmakAla me bhI prayANa kiyA hai / aba yahAM nikaTame Akara ulajha jAnA uttama nahIM / IsarIse paM0 zikharacandrajI tathA na0 sohanalAlajI bhI A gaye / gayAvAloMko jaba yaha samAcAra vidita huA taba ve yahIM caumAsAkI preraNA karane lage parantu hamane yahI nizcaya prakaTa kiyA ki aba to pArzvaprabhukI zaraNa meM jAnA cAhate haiM / merA uttara zravaNa kara loga nirAza ho gaye / IsarI jAneke liye udyama kiyA ki AkAzame saghana bAdala chA gaye, isase vivaza hokara isa dina ruka jAnA par3A / ASAr3ha kRSNA dvitIyA saM0 2010 ke dina dinake 2 vajese 4 mIla calakara 1 kSatriyake baMgalApara Thahara gaye / hamAre cale jAnese gayAvAloMko bahuta kheda huA / hamako bhI kucha vikalpa huA / dUsare dina prAtaHkAla baMgalA se 1 mIla cale parantu mArgameM kahIM zuSka pradeza nahIM milA / saba ora harI-harI ghAsa tathA mArga meM jantuoMkI prabalatA dikhii| aise mArgapara calanA hRdayameM arucikara huA Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 merI jIvana gAthA jisase lauTakara usI vaMgalAmeM A gaye / gayAse svagIya dAnUmallajIkI dharmapatnI Adi 4 viyoMne Akara AhAra kraayaa| pazcAt 2 vaje yahA~se prasthAna kara vApisa gayA pahu~ca gaye aura cAra mAsa vahIM rahanekA nizcaya kara liyaa| gayAke loga prasanna ho gaye parantu vra0 sohanalAla tathA paM0 zikharacandrajIko manameM atyanta kheda huaa| zyAmalAlajI tapasvI bhI khinna the, ataH ve isarI cale gye| smRtikI rekhAyeM yahA~ paM0 rAjakumAra jI zAstrI pahalese hI vidyamAna the tathA yathAvasara anya vidvAn bhI padhArate rahate the isaliye logoMko pravacanakA acchA lAbha milatA rahatA thaa| zrAvaNa kRSNA 10 ko prAtaHkAla 5 vaje vinovA jI bhAve Aye, 15 minaTa tthhre| Apa bahuta hI zAnta svabhAvake haiN| ApakA bhAva atyanta nirmala hai| saveprANI sukhake pAtra haiN| tathA koI duHkhakA anubhava na kare yaha maMtrI bhAvanA Apame pAI jAtI hai| 'duHkhAnutpattyabhilApI maitrI' yahI to maitrIkA lakSaNa hai| dehAtoMmeM garIba janatA khetI yogya bhUmise rahita na rahe isa bhAvanAse prerita hokara Apa parikarake sAtha bhramaNa karate haiM aura sampanna manuSyoMse bhUmi mA~gakara garIboMke liya vitaraNa karate haiN| uttama kArya hai| yadi janatAme aisI udAratA A jAve ki hama AvazyakatAse adhika bhUmike svAmI na baneM tathA vaha atirikta bhUmi bhUmihIna manupyAke liye de deM to dezA kalyANa anAyAsa ho jaave| zrAvaNa zuklA saM0 2010 ko zrI sAhu zAntipramAda jI baare| 1 ghaNTA mandira meM rhe| gayAvAloMne unheM pora unhoMna / Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CITYA zrAvaNa kRSNA 18 ko prAtaHkAla 5 baje vinovA jI bhAve Aye. 15 minaTa tthhre| [pR0 456] Page #487 -------------------------------------------------------------------------- Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smRtikI rekhAyeM 457 gayAvAloMko dhanyavAda diyA / bhAdrapada zuklA 3 ko TAuna hAlameM vinovAbhAvekI jayantI thii| hama bhI gye| utsavakA Ayojana saphala huaa| payUSaNa parvame tattvArthasUtrakA pravacana karaneke liye vanArasase zrI paM0 kailAzacandrajI sAhava pdhaare| ApakI pravacanazailI uttama tathA vANI miSTa haiN| tyAga dharmake dina syAdvAda vidyAlaya banArasako acchA dAna mila gyaa| ___ bhAdra zuklA 14 ke dina purAne gayAme zrI pArzvanAtha svAmIke darzana kiye| yahA~para pUjAkA prabandha acchA hai / gAnatAnake sAtha yUjA hotI hai| Aja 1 baje dinase 3 baje dinataka zrI patAsIbAIke janma divasakA utsava thaa| janatA acchI saMkhyAme thii| Ajake dina adhika strI puruSa upasthita the| mandirase bAhara julUsa bhI gyaa| parvake bAda Azvina kRSNA 4 ko vI jayantIkA utsava thA! bAharase aneka mahAnubhAva Aye the| ArAse paM0 nemicandrajI jyotiSAcArya bhI Aye the| dvitIya TAunahAlame vyAkhyAna sabhAkA Ayojana thaa| zrInemicandrajIne ahisA tattvapara acchA prakAza ddaalaa| Apane kahA ki hama jisa muhallAme rahate haiM usameM rahanevAle saba logoMke sAtha hame kuTumba jaisA vyavahAra karanA caahiye| yadi kisIke ghara kisI vastukI kamI hai to usakI pUrti karanA caahiye| hama loga ahiMsAke nAma para choTe choTe jIva jantuoMkI to rakSA karate haiM parantu manupyoMkI upekSA kara dete haiN| Azvina kRSNA dazamI 2 akTUbarako yahA~ mannU lAibrerI meM gAMdhI jayantIkA utsava thaa| koI 500 mahilAyeM - hA~ para thiiN| hama logoMkA bhI nimantraNa thA, ata gaye the| gAMdhIjI 1 tyAgI purupa the / jo kAma vaha karate the| niSkapaTabhAvase karate the| isIse unakA prabhAva pUrNa janatAke hRdayaMgama thA / yahI kAraNa thA ki itanA Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 merI jIvana gAthA prabhAvazAlI briTena bhI unake prabhAvame AgayA tathA vinA kisI zatake bhAratako tyAga kara svadeza calA gyaa| itanA tyAga jagatkI eka apUrva ghaTanA hai| eka dina (kArtika kRSNA 7 ) nAlandA vauddha vidyAlayake adhiSThAtA mile| bahuta ziSTa puruSa haiN| ApakA jainadarzanameM anurAga hai / ApakI antaraGga icchA hai ki nAlandAmeM bhI jainadarzanake adhyApanAdi kArya hoM aura isake lie vahA~ 1 jaina vidyAlaya kholA jAve / aisA karanese paraspara AdAna pradAna hogA jisase chAtroMko tulanAtmaka adhyayana karanekA avasara anAyAsa mila skegaa| AtmA jJAnI hai ataH vaha satyako grahaNa karegI aura asatyako chor3a degI / ukta mahAnubhAvakI ukta bAta hameM rucikara huI / vicAra leM to paisevAloMko kArya kaThina nhiiN| vicAra pravAha gayAme kucha vicAra dainaMdinIke pRSThoMpara aMkita kiye the unheM yahA~ de rahA hU~ 'vahI manuSya sukhakA pAtra hotA hai jo vizvako apanA nahIM mAnatA / parako apanA mAnanA hI saMsArakI jar3a hai|' ___'yaha kevala kahanekI bAta hai ki nazvara dehase avinazvara sukha milatA hai| sukha to atmiIka guNa hai| usakA ghAtaka na to zarIra hai aura na dravyAntara / yaha AtmA svayaM rAgAdirUpa pariNamanakara svayaM AkulatArUpa duHkhakA bhoktA hotA hai aura jaba rAgAdi pariNAmoMse pRthak apanI pariNatikA anubhava karatA hai tabhI Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAra pravAha 456 ananta sukhakA upabhoktA ho jAtA hai| deha na sukhakA kAraNa hai aura na duHkhkaa|' 'rAgAdikakA mUla kAraNa moha hai ataH sabase prathama isIkA tyAga honA caahiye| java para padArthoMme tyAgakI kalpanA miTa jAvegI tava anAyAsa rAgadveSa pralayAvasthAko prApta ho jAveMge".." isa kathAse kAryasiddhi nahIM hotii| bhojanakathAse bhojana nahIM vana jaataa| bhojanakI prakriyAse bhojana banegA tathA bhojana bananese tRpti nahIM hogI kintu bhojana khAnese tRpti hogii|' 'saMga sarvathA acchA nhiiN| antaragase hama svayaM nirmala nahIM ataH apaneko doSI na samajha anyako doSI samajhate haiN|' 'dharmakA sambandha zArIrika kaSTase nahIM hotaa| dharmakA sambandha AtmAse hai / jaba saba upadravoMkI samApti ho jAtI hai taba dharmakA udaya hotA hai|' ___'dUsarekI nahIM kintu apanI hI tAratamyAvasthAko dekhakara virakta honA caahiye| paramArthase tattvajJAna binA viraktatA honA ati durlabha hai|' ___ 'jinhe AtmakalyANa karanekI icchA hai ve tattvajJAnakI vRddhi kI ceSTA karate haiN| jinakI usa ora ruci nahIM ve apaneko tattvajJAnake sampAdaname kyoM lagAveMge ? 'para dravya merA sva nahIM, maiM usakA svAmI nahIM, paradravya hI para dravyakA sva hai aura vahI usakA svAmI hai / yahI kAraNa hai ki jJAnI para dravyako grahaNa nahIM krtaa|' 'jinheM saMsAra tattvase pRthak honekI abhilASA hai unheM hRdayakI durbalatAko samUla naSTa kara denA cAhiye / / _ 'anAdikAlase isa jIvake para padArthoMkA sambandha ho rahA hai, AkAzavat ekAkI nahIM rahA / yadyapi para sambandhase isakA Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -460 merI jIvana gAthA koI bhI aMza anyarUpa nahIM huA / jIva dravya na to pudgala huA aura na pudgala jIva huA / kevala suvarNa rajatakA galanese eka piNDa hogayA / usa piNDameM suvarNa rajata apanI apanI mAtrA me utane hI rahe parantu apanI zuddha pariNatiko donoMne tyAga diyA evaM jIva aura pudgala bhI bandhAvasthA me donoM hI apane apane svarUpase acyuta ho gaye / " 'UparI camaka damakase AbhyantarakI zuddhi nahIM hotI / ' 'Atma dravya kI saphalatA isIme hai ki apanI pariNatiko parameM na phaMsAve / para apanA hotA nahIM aura na ho sakatA hai / saMsArame Ajataka aisA koI prayoga na bana sakA jo parako apanA banA sake aura Apako para banA sake / ' 'sneha hI vandhanakA janaka hai / yadi saMsArame nahIM pha~sanA hai to parakA saMparka tyAganA hI bhadra hai / ' 'AtmAmeM kalyANa zAktirUpase vidyamAna hai parantu hamane use aupAdhika bhAvoM dvArA Dhaka rakkhA hai / yadi ye na hoM to usake vikAsa hone meM vilamba na ho / ' 'AtmA anAdikAlase parake sAtha sambandha kara rahA hai aura unake udayakAla me nAnA vikAra bhAvoMkA kartA banatA hai / yahI kAraNa hai ki apane Upara isakA adhikAra nahIM / ' 'jo AtmA parase hI apanA kalyANa aura kalyANa mAnatA hai vaha parAdhInatAko svayaM aMgIkAra karatA hai / " 'samAjame va Adara vidvattAkA nahIM kintu vAcAlatAkA gayA hai / " 'antaraGgakI pariNatiko nirmala karanA hI puruSArtha hai / jisane manuSya janmako pAkara apanI pariNatikI malinatAse rakSA na kI usakA manuSya janma yoM hI gayA / ' Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAra pravAha 'parigrahakA arjana karanA hI saMsArakA mUla kAraNa hai / anAdi parigrahake cakrame hai, isase pIchA chUTe to AtmadRSTi Ave athavA java AtmadRSTi Ave tava parigrahase pIchA chUTe / ' 'jisane rAgAdi bhAvoMpara vijaya prApta karalI vahI manuSyatAkA hai / ' pAtra 'cittako adhika mata bhramAo, cittakI kaluSatA hI duHkhakA mUla kAraNa hai aura kaluSatAkA mUla kAraNa parame nijatva buddhi hai / ' 'kar3avI tUMvar3I kisI kAmakI nahIM phira bhI usake dvArA nadI pAra kI jA sakatI hai isI prakAra manuSyakA zarIra kisI kAmakA nahIM phira bhI usase saMsAra sAgara pAra kiyA jA sakatA hai / ' 'avodha bAlaka eka paisAkA khilaunA TUTane para ro uThatA hai para gharame Aga laganepara nahIM / isase yahI to siddha hotA hai ki vAlaka khilaunAko apanA mAnatA hai aura gharako bApakA / ' 461 'saMsArame nAnA manuSyoM ke vyavahAra dekha lakSya sthira karane kA prayAsa mata karo kintu apanI zakti dekha AtmIya lakSya sthira karo / ' 'janatAkI prazaMsAke lobhI mata bano / prazaMsA : cAhanA hI ajJAnatA dyotaka hai / ' 'antaraGga sAmarthya ke prabhAvase hI AtmA kalyANakA pAtra hotA hai | kalyANa kahIM anyatra nahIM aura na anya usakA utpAdaka hai / jaba tuma svayaM viparIta bhAvake kartA banate ho taba svayaM svabhAva ke ghAtaka ho jAte ho / ' 'zAntikA mUla rAgAdibhAvoMme udAsInatA hai / rAgAdibhAvoMmeM na to mitratA karo aura na zatrutA / yaha bhAva svAbhAvika nahIM / ' 'vizvavidyA pANDitya ho uttama hai parantu jinako Atmaparicaya ho gayA unake samakSa usa jJAnakA koI mahattva nahIM / ' Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA 'dharmakI paribhASA pratyeka puruSa karatA hai parantu usarUpa pravRtti karanA kisI mahApurupake dvArA hI hotA hai|' _ 'guru mArgadarzaka haiM calAnevAle nhiiN| sUrya mArgaprakAzaka haiM calAnevAlA nahIM / yadi koI nirantara sUryakI upAsanA kare aura mArga cale nahIM to kyA icchita sthAnapara pahuMca jaavegaa|' ___ 'jisa AtmAme ananta saMsArake nirmANakI zakti hai| usameM usake nAza karanekI bhI zakti hai / / 'Ajakala manuSya manuSyatAkA Adara karanA bhUla gayA, kevala prazaMsAkA lobhI hogayA hai|' __'saMsArameM duHkhakA mUla kAraNa AzAke atirikta parako nija mAnanA hai|' 'jAnanA utanA kaThina nahIM jitanA upayoga dvArA kartavyameM lAnA kaThina hai| avirata samyagdRSTi mokSamArgako yathArtha jAnatA hai parantu tadanurUpa AcaraNa nahIM kara paataa|' ___'saMsArakI prazaMsAse na kucha lAbha hai aura na nindAse kucha hAni / lAbha to apane pariNAmoMko nirmala karanese hI hogaa|' 'citta bhUmikI malinatA hI saMsArakI jananI hai| saMsArako prasanna karanekA prayatna karanA bhI saMsArakA kAraNa hai|' dharma kyA hai ? yaha to vahI AtmA jAnatA hai jisane saMsArake prapaJcoMko tyAga nijakI zaraNa lI hai| 'anantakAla bIta gayA para parako apanAnA na tyAgA, umIrA 'phala ananta saMsAra hai|' 'dhIratAse cyuta nahIM honA mahAna AtmAkA kArya hai|' 'kisIke prabhAvameM AnA hI isakA dyotaka hai ki grAmIya svatvase cyuta hai|' Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghu yAtrA 463 'pratidina jo kathA karate ho yadi usamese ekakA bhI pAlana karo to duHkhase mukta ho sakate ho / ' _ 'AtmA aura anAtmAkA bheda jJAna hI saMsAra chedakA upAya laghu yAtrA hRdayameM girirAjake darzana karanekI utkaTa utsukatA thI isaliye yahA~se prasthAna karanekI bAta soca hI rahA thA ki kalakattAse zrI pyArelAlajI bhagata tathA IsarIse vra0 sohanalAlajI va seTha bhaMvarIlAlajI A gye| ina sabakI preraNAse zIghra hI prasthAna karanekA nizcaya kara liyaa| phalasvarUpa kArtika sudI 2 saM0 2010 ravivArako 1 baje gayAse prasthAna kara diyA / 500 nara-nArI bhejane aaye| saMsArame rAga burI vastu hai| jahA~ adhika saMparka huA vahIM rAga apane paira phailA detA hai| cAra pA~ca mAhake saMparkase gayAke logoM kA yaha bhAva ho gayA ki ye hamAre hitakartA haiM ataH inakA samAgama nirantara banA rahe to acchA hai| mere vahA~se calanepara unheM vahuta duHkha huaa| para saMsArake samasta padArtha marnuSyakI icchAnusAra to nahIM prinnmte| gayAse 43 mIla calakara saMdhyAkAla hario grAma pahu~ca gye| yahA~ koDaramAse bhI kucha sajjana aaye| rAtri sAnanda vyatIta huii| prAtaH 6 baje 3 mIla calakara maskurA grAma Agaye / yahA~ bagalAme Thahara gye| gayAse caukA Aye the, usame bhojana kiyA / yahA~ jainoMke ghara nahIM haiN| madhyAhnakI sAmAyika ke bAda 1 baje yahA~se prasthAna kara jindApurake skUlame vizrAma kiyaa| Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 merI jIvana gAthA AgAmI dina prAtaHkAla 6 vaje calakara 7 // vaje karmaNIke DA~ka vaeNgalAme Thahara gye| gayAvAle sUrajamalajI tathA ratana bAbUkI mA ke caukeme AhAra huaa| sthAna svaccha thaa| sAthameM lagabhaga 25 manuSya hoNge| sabakA bhojana huaa| 1 baje calakara // baje eka sthAnapara Thahara gaye / vahIM kucha upadeza diyaa| nagarake kolAhala pUrNa sthAnase nikalakara java jaMgalame pahuMcate haiM to maname apane Apa zAnti AjAtI hai aura una digambara muniyoMke Upara sutarAM dhyAna AkarSita ho jAtA hai jo jaMgalake svaccha vAtAvaraName hI apanA samaya yApana karate the| rAtriko jahA~ vizrAma kiyA vahA~ 50 ghara musalamAnoMke the| sabane saumanasya va ziSTatAkA vyavahAra kiyA / yahA~se agale dina prAtaH 6 vaje calakara 8 baje DhobhIke DAMka baMgalAme pahuMca gye| pravacanake vAda gayAvAle sonU vAyUke cAkAmeM AhAra huA / madhyAnhake vAda calakara rAtrime bhadaiyA grAmake sarakArI makAnakI dahalAname vizrAma kiyaa| dUsare dina prAtaH 6 / / baje 6 mIla calakara 8 // baje kAdudAga grAmake DAka baMgalAme pahu~ca gye| abataka 40 manuSyoMkA saMgha hogayA thaa| zrI vihArIlAlajI gayAvAloMke yahA~ AhAra huA / rAtriko bhI yahIM vizrAma kiyaa| anya dina prAyaH 8 mIla calakara h|| baje nadI pAra kara jaMgalameM bhojana huaa| koDaramAvAloMkA caukA thA, usImeM bhojana huaa| koDaramAse zrI gaurIlAlajI Adi 6 mahAnubhAva aaye| nAyaMkAla calakara bhaluAke DAka baMgalAmeM vizrAma kiyaa| bAja adhika calanA par3A usalie zarIrameM thakAvaTayA anubhava hone lgaa| damara dina prAtaH 6 baje calakara / baje caupArana pahu~ca gye| gayAyA yahIM para jina mandira milaa| zrI jinendradevaraM darzana ra pagame apAra prAnanda huyaa| Aja aSTamI dina thaa| pranAthagana zAstrIne zAstra pravacana kiyaa| dUsare dina mandira prA: Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghu yAtrA 465 huA / diname eka baje sabhA huI jisameM bhagatajIkA bhASaNa huA / hamane bhI kucha kahA / rAtriko kra0 nAthUrAma tathA bhagata sumerucandrajI ke bhApaNa hue| logoMne svAdhyAyakA niyama liyaa| tIsare dina zrI sohanalAlajIke yahA~ AhAra kara 2 baje Ageke lie prasthAna kara diyA / grAmake logoMne bahuta hI ziSTatAse vyavahAra kiyA / yahA~ se koDaramA 14 mIla hai / rAtri eka DAka baMgalA vyatIta kI / AgAmI dina prAtaHkAla 4 mIla calakara paI vaje rAmapura zrA gaye / yahA~ koDaramAse caukA AyA thA, usIme AhAra huA / yahA~ koDaramAse 20 strI purupa A gaye / aparAhna kAla calakara eka mar3hiyAke samIpa vizrAma kiyaa| dUsare dina prAtaH calakara bhoMDIke skUlame Thahare | vahI~para AhAra huA / saMdhyAkAla calakara vindAmeM vizrAma kiyA / AgAmI dina prAtaH 4 mIla calakara eka skUla meM Thahare / koDaramAvAloMke caukAme AhAra huA / vahA~se 1 baje 4 mIla calakara 3|| vaje bhUmarItalaiyA A gye| logoMne utsAhase svAgata kara dharmazAlA meM ThaharA diyA / bhUmarItalaiyA grAmakA nAma hai aura sTezanakA nAma koDaramA hai / yahA~ jainiyoMke acche ghara haiM / mandira acchA hai / logoMme dhArmika bhAvanA uttama hai / yahA~ zrI jagannAtha jI pANDyAne AhAra hone ke upalakSya meM pAThazAlA, auSadhAlaya tathA caityAlaya banAneke liye acchA dAna kiyA / zrI paM0 govindarAmajI yahA~ acche vidvAn haiM / banArasa se paM0 kailAzacandrajI bhI A gaye / ApakA ahisA va mAnavadharmapara AmasabhAmeM uttama bhASaNa huA / yahA~ 15 dina laga gaye / agahana badI 11 saM0 2010 ko 1 baje prasthAna kara cigalAvara, jayanagara tathA pharasAbAdame kramazaH Thaharate hue trayodazIke dina sariyA (hajArIbAga roDa) A gaye / yahA~ sTezanake pAsa eka sundara 30 Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 merI jIvana gAthA mandira hai| grAmameM eka caityAlaya hai| seTha bhaMvarIlAlajIke yahA~ AhAra huaa| yahA~ ArAse vra0 candAvAIjI A gii| baje sabhA huI jisameM bhagatajI tathA nAthUrAmajIke bhASaNa hue / yahA~ 3dina laga gaye / yahA~se munsariyA tathA caudharIvAdame vizrAma kiyaa| yaha laghuyAtrA sukhada rhii| bhArahIno vabhUva agahana sudI 3 saMvat 2010 ko prAtaH caudharIvAdase calakara 81 bajate-bajate IsarI pahu~ca gye| cittame bar3A harpa huyaa| eka bAra yahA~ Akara punaH parivartana karaneke liya nirala par3A thA aura usa cakrameM phaeNsa 10 varSa yatra tatra bhaTakatA rhaa| zarIrame zakti nahIM thI phira bhI bhaTakanA pdd'aa| zrAja punaH zrIpA prabhukI nirmANa bhUmike samIpa zrA jAnese hRdayamaM jo 'prAnanda emA vaha zabdoMke gocara nhiiN| yahA~ke samasta tyAgiyoM tathA pariyara / anya logoMko bhI mahAn harpa huaa| Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhArahIno vabhUva 467 hotA hai / anantara bhojanake bAda 113 bajese sAmAyika saba tyAgIvarga karate haiM / phira 2 bajese zAstrapravacana hotA hai / anantara sAyaMkAlakI sAmAyika aura rAtrike prArambhakA zAstrapravacana hotA hai / saba tyAgI tathA dharmalAbhakI bhAvanAse yahAeN rahanevAle anya mahAnubhAva ina saba kAryakramoMmeM zAmila rahate haiM / maiM bhI saba kAryakramoMmeM pahu~ca jAtA thA / prAtaHkAlakA pravacana maiM kara detA thA parantu madhyAhna aura rAtrike pravacana anya vidvAn karate the / maiM zravaNa karatA thA / prAtaHkAlake pravacanameM kabhI samayasAra. kabhI pravacanasAra, kabhI paJcAstikAya, kabhI niyamasAra Adi kundakunda svAmIke grantha rahate the / kundakunda svAmIne apane granthoMme jo padArthakA varNana kiyA hai vaha vahuta hI saralatAke sAtha vastuke zuddha svarUpako batalAnevAlA hai / merI zraddhA to yaha hai ki isa yugame kundakunda ke samAna vastutattvakA nirUpaNa karanevAlA dUsarA AcArya nahIM huA / madhyAhna se saiddhAntika granthakA vivecana rahatA thA aura rAtriko sarvasAdhAraNopayogI hindI grantha tathA prathamAnuyogake granthoMkA svAdhyAya 1 calatA thA / 1 yahA~ bAharase aneka vidvAn tathA viziSTa mahAnubhAva yadA kadA Ate rahate haiM / unake bhojanakI vyavasthAke liye rAyavahAdura zrIcA~da mallajI rAMcIvAloMkI ora se eka caukA khola diyA gayA jisame atithiyoMke bhojanakI uttama vyavasthA bana gaI / yahA~kA prAkRtika dRzya bhI nayanAbhirAma hai / pAsa hI hare bhare girirAjake darzana hote haiM / zrIpArzva prabhukA nirvANa sthAna apanI nirAlI zobhA se darzakoko apanI ora akarSita karatA rahatA hai / AkAzako cIratI huI girirAjakI harI bharI coTiyA~ kabhI to dhUmila ghanaghaTAse AcchAdita ho jAtI haiM aura kabhI svaccha - anAvRta dikhAI detI haiM / prAtaHkAlake samaya parvatakI hariyAlIpara jaba dinakarakI lAla Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA lAla kiraNeM par3atI haiM tava eka manohara dRzya dikhAI detA hai / lambI caur3I caTTAneM aura vRkSoMkI zItala chAyAeM dhyAnake liye valAt preraNA detI haiN| dharma sAdhanakI bhAvanAse yahA~ cAroM taraphakI janatA sarvadA AtI rahatI hai| sTezana choTA hai para kalakattAke mArgameM honese gAr3iyoMkA yAtAyAta prAyaH aharniza jArI rahatA hai| moTaroMkA AvAgamana bhI yahA~se paryApta hone lagA hai| agahana sudI 6 ko zrIpyArelAlajI bhagata kalakattAvAloMkI jayantIkA utsava huaa| Apa viziSTa tathA jJAnavAn manuSya haiN| Azramake adhiSThAtA haiM / 2 baje dinase julUsa nikalA aura usake bAda sabhA huI jisame zraddhAjaliyAM samarpita kI gii| skUlake chAtroMko kisamisa vitaraNa kI gii| zrIgirirAjakI vandanAkA hRdayameM bahuta anurAga thA ataH agahana sudI 10 ko madhuvanake liye prasthAna kiyA / vIcame maTiyo nAmaka grAmame rAtri vyatIta kii| tadanantara prAtaH calakara madhuvana pahu~ca gye| dvAdazIko prAtaH vandanArtha girirAja para gye| sAtha zrIbhagata sumerucandrajI, 70 nAthUrAmajI tathA 70 maMgalasenajI the / yAtriyoMkI bhIr3a bahuta thii| bhaktise bhare nara-nArI puNya pATha paDhata hue parvatapara car3ha rahe the| jisa sthAnase anantAnanta munirAja kamevandhana kATakara nirvANa dhAmako prApta hue usa sthAnapara pahu~canese bhAvoMme sAtizaya vizuddhatA A jAya isameM zrAzcarya nhiiN| zukla pakSa thA ata. cAroM ora spaSTa cAdanI chiTaka rahI thii| mAgeke dAnA ora nistabdha vRkSapaMkti khar3I thii| zrIkunyunAtha bhagavAnakI Tokapara pahu~ca gye| sUryodaya kAlakI lAla lAla AbhA yanoMkI harI-bhaga coTiyoMpara anupama dRzya upasthita kara rahI thii| mama kramame mamamna ToMkoMkI vandanAkara 10 baje zrIpArzvanAtha bhagavAnake niyAMgA myAna.! para pahu~ca gye| vandanA pUrNa honepara hRdayameM atyanna harpA Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI girirAjakI candanAkA hRdaya bahuta anurAga thA, ataH agahana sudI 10 ko madhuvanake lie prasthAna kiyA / [ 10 468 ] Page #501 -------------------------------------------------------------------------- Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhArahIno vabhUva zrIlamanta nadrasvAmIne pArzvanAtha bhagavAnkA jo stotra likhA hai use par3hakara cittame zAnti aaii| yahIM para madhyAhnakI sAmAyikakara dinake 33 vaje madhuvana vApisa A gaye aura zrIpannAlAlajI caudharI ke yahA~ AhAra kiyaa| bhaktikA prAbalya dekho ki striyAM tathA ATha ATha varSake bacce bhI 18 mIlakA pahAr3I mArga calakara bhI khedakA anubhava nahIM krte| jo striyA~ anyatra 2 mIla calanemeM bhI kaSTakA anubhava karatI haiM ve yahA~ 18 mIlakA lambA mArga eka sAtha calakara bhI kaSTakA anubhava nahIM krtii| yathArtha bAta yaha hai ki usa samaya unakA upayoga dUsarI hI ora rahatA hai / tIna cAra dina madhuvana meM rahe / nAMce terahapanthI koThIme zrIbhagavAn pAzvanAthakI vizAla pratimA virAjamAna hai / tathA zrIsohanalAlajI kalakattAvAloMke mandirameM zrIcandraprabha bhagavAnkI bhI manojJa pratimA hai| yahA~se calakara punaH IsarI vApisa A gaye / yahA~ kalakattAnivAsI zrI seTha zAntiprasAdajI tathA vAbU nandalAlajI, seTha vaijanAthajI sarAvagI, paTanAnivAsI vadrIprasAdajI sarAvagI, kharakharI nivAsI zrI bAbU vimalaprasAdajI, bAbU zikharacandrajI, varanAvAvAle natthUmallajI. girIDIha nivAsI zrI bAlacandrajI modI, rAdhAkRSNa kAlUrAmajI, rAmacandrajI seThI, sAgaramallajI pANDayA, giranArIlAlajI sarAvagI, koDaramA nivAsI zrI jagannAthajI pANDayA, gaurIlAlajI, jItamalajI, bhaMvarIlAlajI pANDayA, rA~cInivAsI zrI rAyavahAdura haraSacandrajI, lAlacandrajI seThI, hajArIbAganivAsI zrI kanhaiyAlAla mizrIlAlajI tathA gayAnivAsI zrI chogAlAlajI, sonUlAlajI tathA campAlAlajI seThI zrAdi mahAnubhAva samaya-samaya para padhAra kara saba vyavasthA banAye rahate haiM / Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rASTrapatise sAkSAtkAra IsarIme sambat 2012 san 1955 ke aprailake antima saptAhameM vihAra rAjya grAma paJcAyatakA caturtha adhivezana thaa| jisake udghATanake lie bhAratavarSake rASTrapati DA. rAjendraprasAdajI Aye the| jaina hAIskUlake maidAname ApakA bhApaNa huaa| Apa prakRtike sarala tathA zraddhAlu vyakti haiN| sAkSAtkAra honepara Apane bahuta hI ziSTatA dikhlaaii| maiMne Apase kahA ki vihAra ApakA prAnta hai aura isI prAntameM madyake sevanakI pracuratA dekhI jAtI hai| isa madya-sevanase garIvoMkI gRhasthI ujar3a rahI hai| unake vAla-vaccoMko paryApta anna aura vastra nahIM mila paataa| nirdhana avasthAke kAraNa zikSAkI ora bhI unakI pragati nahIM ho pAtI isalie aisA prayatna kIjiye ki jisase yahA~ke nivAsI isa durvyasanase bacakara apanA bhalA kara skeN| Apa jaise AsthAvAn rASTrapatiko pAkara bhAratavarSa gauravako prApta huA hai| uttarame unhoMne kahA ki hama prayatna aisA kara rahe haiM ki vihAra hI kyoM bhAratake kisI bhI pradezame madyapAna na ho| pUjya gAdhIjIne madya-niSedhako prArambha kiyA hai aura hama unake padAnugAmI hai parantu kheda isa vAtakA hai ki hama drutagatise unake pIche nahIM cala pAte haiN| syAdvAda vidyAlayakA svarNa jayantI mahotsava banArasakA syAdvAda vidyAlaya jaina samAjakI prAcIna evaM mahopakAriNI saMsthA hai| gaGgAke taTapara imakI vizAla imArata Page #504 -------------------------------------------------------------------------- Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Lin . .. . utsavake adhyakSa zrI sAhu zAntiprasAda jI kalakattA the| Apane saparivAra padhArakara utsavako acchI taraha sampanna kraayaa| [pR0 471 Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAvAda vidyAlayakA svarNa jayantI mahotsava 471 banI huI hai| usImeM zrI bhagavAna supArzvanAthakA sundara mandira hai| 50 varSase jaina samAjame saMskRta vidyAko pracAra isa vidyAlayase ho rahA hai| sakr3oM vidvAn isa vidyAlayame par3hakara taiyAra hue haiN| vanArasakA sthAna saMskRta vidyAkA pracAra kendra hai| yahA~ hindUdharmAvalambiyoMke dvArA calanevAle saMskRtake saikar3oM vidyAlaya haiM, anekoM choTI moTI pAThazAlAe~, sarakArI kAleja haiM tathA mAlavIyajI dvArA udghATita hindU yUnivarasiTI hai| aise kendra sthAname yaha syAdvAda vidyAlaya apanA bar3A mahattvapUrNa sthAna rakhatA hai| paM0 kailAzacandrajI isake pradhAnAdhyApaka haiN| yathArthame Apa vidyAlayake prANa haiM / Apake dvArA hI vaha vyavasthitarUpase calA A rahA hai| vidyAlayake adhikAriyoMkA yaha nizcaya huA ki 50 varSa ho jAneke kAraNa isa vidyAlayakA svarNa jayantI mahotsava sampanna karAyA jAya / merA banArasa pahu~canA saMbhava nahIM thA isaliye utsava kA Ayojana madhuvaname rakkhA gyaa| merA kahanA thA ki utsava vidyAlayake sthAna para hI zobhA degA parantu sunanevAlA kauna thA / utsavake AyojakokA bhAva yaha thA ki zrI sammedazikharajI jaise parama pavitra siddha kSetrapara merA sannidhAna rahate hue janatA anAyAsa A jaaygii| utsavake adhyakSa zrI sAhu zAntiprasAdajI kalakattA the| Apane saparivAra padhArakara utsavako acchI taraha sampanna kraayaa| kalakattAse zrI seTha gajarAjajI, zrI bAbU choTelAlajI tathA unake bhAI zrI nandalAlajI Adi aneka mahAnubhAva padhAre / hajArIbAga, koDaramA, rA~cI, girIDIha Adise aneka vyakti saparivAra Aye / anya janatA bhI itanI adhika AI ki madhuvanakI terApanthI, bIsapanthI tathA zvetAmbara koThIkI saba dharmazAlAe~ ThasAThasa bhara gayIM / Uparase DerA-tambuoMkA prabandha karanA pdd'aa| mAgha vadI 14 saMvat 2012 ko zrI RSabha nirvANa divasakA Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 merI jIvana gAthA utsava manAyA gayA jisame bhagavAn RSabhadevase sambandha rakhanevAle bhApaNa hue| vidvAnoMse zrI paM0 vaMzIdharajI nyAyAlaMkAra indaura, paM0 phUlacandrajI vanArasa, 60 pannAlAlajI sAhityAcArya sAgara, paM0 munnAlAlajI samagaurayA sAgara Adi aneka vidvAna Aye the| kAzIke sava vidvAn the hii| rAtri meM vaNIM jayantIkA Ayojana yA jisame aneka logoMne apanI apanI icchAnusAra zraddhAJjaliyA~ dIM jinheM maiMne nata mastaka hokara saMkocake sAtha zravaNa kiyaa| dUsare dina syAdvAda vidyAlayakA svarNa jayantI mahotsava huaa| vidyAlayakA paricaya dete hue usake avatakake kAryakalApoMkA nirdeza zrI paM0 kailAzacandrajIne kiyaa| sAhujIne apanA bhApaNa diyA tathA bhASaNameM hI vidyAlayako cirasthAyI karanekI apIla samAjase kara dii| samAjane hRdaya kholakara vidyAlayako sahAyatA dii| lagabhaga Der3ha do lAkhakI prAya vidyAlayako ho gii| ____eka dina zrI ramArAnIkI adhyakSatAmeM mahilAsabhAkA bhI adhivezana huA thA jisameM zrI candAbAIjIkI preraNAse mahilAsabhA ko bhI acchI AmadanI ho gii| jainasamAjame dAna denekI pravRtti naisargika hai| vaha detI hai aura prasannatAse detI hai parantu samAjama eka saMghaTanakA abhAva honese usa dAnase jo lAbha milanA cAhiye nahIM mila paataa| samAjameM jahA~ tahA~ milakara prativarSa lAkhoM spayoMkA dAna hotA hai para vaha dAna kI huI rakama sva sthAnAma rahanase chinna bhinna ho jAtI hai aura usase samAjako U~cA uThAnavAlA koI kAma nahIM ho paataa| samAjake sarva dAnako ekatra milAyA jAya to usase vidyAlaya tathA kAleja to dUra raho yUniyarasiTIkA bhI saMcAlana ho sakatA hai aura usake dvArA jaina maMti kA pracAra sarvatra kiyA jA sakatA hai| dAnakA spayA ekatra taba taka nahIM ho sakatA jaba taka ki dAtA mahAnubhAva apane sthAnamA Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdvAda mahAvidyAlayakA svarNa jayantI mahotsava 473 moha nahIM chor3a dete haiN| Aja koI dAna detA hai to usakA pariNAma apane hI yahA~ dekhanA cAhatA hai| para yaha nizcita hai ki usakI utanI choTI rakamase koI bar3A kAma nahIM cala sakatA aura na sarvatra uttama koTike kAryakartA hI ho sakate haiM / denevAle mahAnubhAva jaba taka apane hRdayako vizAla kara udAra nahIM banAte haiM taba taka ukta kArya svapnavat hI jAna par3ate haiN| astu, tIsare dina prAtaHkAla sAhujIko 'zrAvaka ziromaNi' kI padavI dI jAnekA prastAva rakkhA gyaa| usake uttarame Apane jo bhASaNa diyA usase janatAne samajhA ki Apa kitane ujjvala tathA namra-nirahaMkAra vyakti haiN| utsava samApta honepara maiM prAtaHkAla zrI pArzva prabhukI vandanA karaneke lie gayA thaa| usI samaya kinhIM logoMne pariSadake dvArA prakAzita harijana mandira praveza sambandhI pustikAyeM janatAme vitaraNa kara dii| phira kyA thA ? kucha logoMne isakI khabara usa samaya madhuvaname vidyamAna zrI muni mahAvIrakIrtijIko de dii| khabara pAte hI ApakA pArA garama ho gayA aura itanA garama hogayA ki Apane janatAme ekadama uttejanA phailA dii| jaba maiM girirAjase lauTakara 2 baje AyA taba yahA~kA rA dUsarA hI dekhaa| terApaMthI koThIke sAmane mahArAja janatAke samakSa uttejanApUrNa zabdoMmeM apanA abhiprAya prakaTa kara rahe the| yaha dRzya dekhakara mujhe lagA ki manuSya kisI vastusthitiko zAnta bhAvase na socate haiM aura na socanekA prayatna hI karate haiN| maiM cupakese jahA~ mahArAja bhASaNa kara rahe the pahu~cA aura maiMne logoMse kahA ki bhAiyo / maiM to rAtrike 4 vajese zrI pArzva prabhukI vandanAke lie gayA thaa| yaha pustakeM jo vitaraNa kI gaI haiM isakI jAnakArI mujhe na pahale thI aura na aba bhI hai ki pustakeM kahA~se AI aura kisane vitaraNa kI ? harijanoMke viSayame Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 merI jIvana gAthA mahArAja jo kahe so Apa loga mAnoM isame mujhe Apatti nhiiN| Apa Agamake jJAtA haiM so Apako batalAveMge ki dharma kauna dhAraNa kara sakatA hai ? zrI samantabhadra svAmIne samyagdarzana, samyanjAna aura samyakcAritrako dharma kahA hai| inake dhAraka kauna ho sakate haiM aura dharma dhAraNa karaneke bAda bhI dhAraNa karanevAle jIvoMmeM kucha vizeSatA hotI hai yA nahIM ? merA to vizvAsa hai ki jainAgamameM sanyagdarzanake dhAraNa karanekI pratyeka saMjJI paJcendriya paryAptakako chUTa hai / manuSyakI vAta to dUra raho tiryaJcake lie bhI isakA adhikAra hai| jaba ananta saMsArase pAra karanevAlA dharma usake hAta laga gayA tava bhI vaha pApI banA rahA yaha vAta jainAgamameM mere dekhanemeM nahIM aaii| unhe Apa mandira na Ane do kyoMki mandira Apake haiM parantu samyagdarzanarUpa jyotike prakaTa honepara bhI uname pApalpa anvatAra vidyamAna rahatA hai yaha vAta buddhimeM nahIM aatii| anantara vAtAvaraNa zAnta hogayA jisase tyayAtrA Adi kAya zAntise sampanna hue| hama sAyaMkAla madhuvanase ImarI prAgaya / melA bhI yathAkramase vighaTa gayA / prAcArya namisAgarajI mahArAjakA samAdhimaraNa zrI AcArya namisAgarajI mahArAja mahAtapasvI / kyA ApakA hamapara adhika sneha thaa| jaya devalI tayAyAma Apane cAturmAsa hue the taba Apa varAvara hamAre ni bhArada bhajate rahate the| hama IsarI meM the, bhAratI bhAgIdA sanAdhimaraNa varNI gaNesaprasAdake sAnidhya meM honaxmitr. Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcArya namisAgarajI mahArAjakA samAdhimaraNa 475 se prerita hokara Apa dehalIse madhuvana takakA lambA mArga tayakara zrI pAcaprabhuke pAdamUlameM padhAre the| Apa nidvandva-nirIha vRttike sAdhu the| saMsArake viSama vAtAvaraNase dUra the| AtmasAdhanA hI ApakA lakSya thA / 72 varSakI ApakI avasthA thI phira bhI dainika caryAme razvamAtra bhI zithilatA nahIM Ane dete the| zrI sammedazikharajIkI yAtrA kara Apa IsarI A gae jisase savako prasannatA huii| vRddhAvasthAke kAraNa ApakA zarIra durbala ho gayA tathA udara meM vyAdhi utpanna ho gaI jisase ApakA vicAra huA ki yaha manuSya zarIra saMyamakA sAdhaka honese rakSaNIya avazya hai para jaba rakSA karate-karate arakSita honeke sammukha ho tava usakA tyAga karanA hI zreyaskara hai| .. .. yaha vicAra kara Apane 12-10-1656 zukravArako samAdhikA niyama le liyaa| Apane saba prakArake AhAra aura auSadhikA tyAga kara kevala chAcha aura jala grahaNa karanekA niyama rkkhaa| udAsInAzramake saba tyAgI gaNa ApakI vaiyAvRtyame nirantara nimagna rahate the| zrI pyArelAlajI bhagata bhI usa samaya IsarIme hI the| ataH Apa vaiyAvRtyakI pUrNa dekha-rekha rakhate the| hama bhI samaya samayapara Apako bhagavatI ArAdhanA sunAte the| mahArAja bar3I ekAgratAse zravaNa karate the| mahArAjake prati zraddhA vyakta karaneke lie dillIse aneka loga pdhaare| Asa-pAsake bhI aneka mahAnubhAva aaye| seTha gajarAjajI gaMgavAla bhI sakuTumba Akara ApakI paricaryAma nimagna the| mahArAja terApanthI koThImeM Thahare the| maiM Apake darzanake lie gyaa| calate-calate merI zvAsa bhara aaii| yaha dekha mahArAja bole- Apane kyoM kaSTa kiyA ? Apa to hamAre hRdayame vidyamAna haiN| anamtara savakI salAhase unhe udAsInApramame le Aye aura sarasvatIbhavaname ThaharA diyaa| isa samaya Apane apane uparase Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 merI jIvana gAthA muMgI haTavA dI tathA khule sthAname palAla para zayana kiyaa| jaba antima do dina raha gaye taba Apane chA~chakA bhI parityAga kara diyA, kevala jala lenA svIkRta rakkhA / kArtika vadI 3 saM0 2.13 ko 10 vaje Apane tIna cullU jalakA AhAra liyaa| AhArake vAda Apako adhika durvalatAkA anubhava huA phira bhI mukhAkRti atyanta zAnta thii| Apane sabase kahA ki Apa loga bhojana kreN| mahArAjakI AjJA pAkara saba loga bhojanake liye cale gaye tathA sevAmeM jo tyAgI the unhe chor3a anya tyAgI sAmAyika karane lage / hama bhI sAmAyikame baiThanA hI cAhate the ki itanemeM samAcAra milA ki mahArAjakA svAsthya ekadama kharAva ho rahA hai| hama usI samaya unake pAsa aaye| hamane pUchA ki mahArAja | siddha parameSThIkA dhyAna hai| unhoMne hUMkAra bharA aura usI samaya Apake prANa nikala gye| sabake hRdaya zokase bhara gye| mahArAja ke zavako padmAsanase vimAnameM baiThAkara grAmameM julUsa nikAlA aura Azramake pAsa hI vagalavAle maidAnameM ApakA antima saMskAra kiyA gyaa| golA tathA candanakA puSkala pravandha zrI gajarAjajI kalakattAvAloMne pahalese kara rakkhA thaa| rAtrima zokasabhA huI jisameM mahArAjake guNoMkA smaraNa kara unheM zraddhAJjaliyoM dI gii| _ hamAre hRdayame vicAra AyA ki jinakA saMsAra atyanta niphTa raha jAtA hai unhIMkA isa prakAra samAdhimaraNa hotA hai| Agamama likhA hai ki jisakA samyak prakArase samAdhimaraNa hotA hai vaha sAta ATha bhavase adhika saMsArameM bhramaNa nahIM karatA / bhakta bhagavajinendrase prArthanA karatA hai ki dukkhakkhano kammakkhano samAhimaraNaM ca bohilAho va / mama hou jagadabAndhava ! tava jiNavara varaNasaraNee // Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya namisAgarajI mahArAjakA samAdhimaraNa 477 he bhagavan ! he jagatke vandhu / Apake caraNoMkI zaraNa pAkara mere duHkhoMkA kSaya ho isa prakAra koI bhakta bhagavAn se prArthanA karatA hai / bhagavAn kI orase uttara milatA hai ki duHkho kA kSaya tabataka nahIM ho sakatA jabataka ki karmoM kA kSaya na ho jAya / yaha suna bhakta, bhagavAn se kahatA hai ki bhagavan / karmoM kA bhI kSaya ho / bhagavAn kI orase punaH uttara milatA hai ki karmoMkA kSaya tabataka nahIM ho sakatA jabataka ki samAdhimaraNa na ho / kAyaroM kI taraha rote cIkhate hue jo maraNa karate haiM ve karmoMkA kSaya kadApi nahIM kara sakate / yaha suna bhakta bhagavAnse punaH prArthanA karatA hai ki bhagavan / samAdhimaraNakI bhI mujhe prApti ho / bhagavAn kI orase punaH AvAja AtI hai ki bodhi - ratnatrayakI prAptike binA samAdhimaraNakA honA durlabha hai| taba phira bhakta prArthanA karatA hai ki mahArAja / bodhikA lAbha bhI mujhe ho / kahanekA tAtparya yaha hai ki jabataka yaha jIva samyagdarzana, samyagjJAna aura samyak cAritra prApta nahIM kara letA tabataka isake duHkhoMkA kSaya nahIM ho sakatA / jisa prakAra himake kuNDa meM avagAhana karanese tatkAla zItalatAkA anubhava hone lagatA hai / usI prakAra samyagdarzanAdike honepara tatkAla sukhakA anubhava hone lagatA hai / anyakI bAta jAne do, nArakI jIva bhI samyagdarzana ke honepara tatkAla sukhakA anubhava karane lagatA hai / viparItAbhiniveza dUra honA hI samyagdarzana hai / jahA~ viparItabhAva gayA vahA~ sukhakI bAta kyA pUchanA ? maiMne zrAddhAJjali bhASaName logoMse yahI kahA ki mahArAja to AtmakalyANa kara svargame kalpavAsI deva hogaye / aba unake prati zoka karanese kyA lAbha hai ? zoka to vahA~ honA cAhiye jahA~ apanA snehabhAjana vyakti dukhako prApta ho / ava to hama sabakA puruSArtha isa prakArakA honA cAhiye ki jisase Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 merI jIvana gAthA janma-maraNakI yAtanAoMse vacakara hamArA AtmA zAzvata sukhakA pAtra hoske| sAgara vidyAlayakA svarNa jayantI mahotsava sAgarakI sattarkasudhAtaraGgiNI pAThazAlA pahale sattarka vidyAlayake nAmase prasiddha huI. aba gaNeza di0 jaina saMskRta vidyAlayake nAmale prasiddha hai| isa saMsthAne vundelakhaNDa prAntameM kAphI kArya kiyA hai| 50 varSa pUrva jahA~ mandiroMme pUjA aura vidhAna vA~canevAle vidvAn nahIM milate the vahA~ ava dhavala-mahAdhavala jaise grantharAjoMkA anuvAda aura pravacana karanevAle vidvAn vidyamAna haiN| jahA~ saMskRtake grantha vAMcanemeM loga dUsarekA mukha dekhate the vahA~ Aja saMskRtame gadya padya racanA karanevAle vidvAna taiyAra ho gaye haiN| sAgara bundelakhaNDakA kendra sthAna hai ataH yahaoNpara vidyAke eka vizAla AyatanakI AvazyakatA sadA anubhavame pAtI rahanI thii| sAgarake utsAhI logoMne apane yahA~ eka choTIsI pAThazAlA kholI thI vaha vRddhi karate karate Aja vizAla vidyAlayakA rUpa dhAraNa kara samAjameM kArya kara rahI hai| kisI samaya isame 5 vidyArthI the para ava isameM 200 chAtra bhojana pAte hue vidyAdhyayana karate haiN| eka pahAr3IkI upatyikAmeM sundara aura svaccha bhavana vidyAlayakA vanA hai usIme saMskRta vibhAga tathA hAIskUla isa prakAra donoM vibhAga apanA kArya saMcAlana karate haiN| saMskRtameM prArambhase zAstrI AcArya taka tathA hAIskUlameM enTresa taka par3hAI hotI hai| ___samaya jAte dera nahIM lgtii| isa saMsthAko bhI kArya karate hue bahuta varpa ho gaye the isalie isake AyojakoMne bhI svarNajayantI Page #514 -------------------------------------------------------------------------- Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isI varSa koDaramAme paJcakalyANa the| loga hame bhI le gaye / [pR 486] Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAgara vidyAlayakA svarNa jayantI mahotsava 476 nAkA Ayojana kiyA / banArasa vidyAlaya ke utsavake samaya zrI samagaurayAjIne kahA thA ki isa varSa bar3e bhaiyAkI svarNa jayantI ho rahI hai aura AgAmI varSa choTe bhaiyAkI svarNa jayantI manAI jAyagI / choTe bhaiyAke mAyane sAgarakA vidyAlaya hai / sunakara janatAkI utsukatA bar3hI | agalI varSa sAgarase paM0 pannAlAlajI aura samagaurayAjI hamAre pAsa Akara kahane lage ki isa varSa sAgara vidyAlayakI svarNajayantI manAnA hai isalie Apa sAgara padhAranekI kRpA kreN| maiM sAgara jAkara bar3I kaThinAIse vApisa A pAyA thA tathA zarIrakI zakti bhI pahalekI apekSA adhika hrAsako prApta hogaI thI isalie maine sAgara jAnA svIkRta nahIM kiyA / taba unhoMne dUsarA pakSa rakkhA to yahIM para arthAt madhuvanameM utsava rakhane kI svIkRti dIjiye / maiM taTastha raha gayA aura ukta dono vidvAn kalakattA jAkara madhuvanameM svarNajayantI mahotsava karane kI svIkRti le Aye / isI bIca zrI kAnajI svAmI bhI zrI girirAjakI vandanArtha sasaMgha padhAra rahe the jisase logoMmeM ukta avasara para pahu~canekI utkaNThA bar3ha rahI thI | isI varSa koDaramAme paJcakalyANaka the / loga hameM bhI le gaye / vahA~ bhI sAgara vidyAlayakI svarNajayantI mahotsavakA kAphI pracAra ho gayA / phAlguna sudI 12-13 saM0 2013 utsavake dina nizcita kiye gaye / isa utsavameM bahuta janatA ekatrita huI / saba dharmazAlAe~ bhara cukIM aura usake bAda saikar3oM Dere tambuoM kA prabandha kameTIko karanA par3A / cAroM orakI janatA kA Agamana huA / usI samaya yahA~ jainasiddhAntasaMrakSiNI sabhAkA adhivezana bhI thA / terApanthIkoThIme isakA paMDAla lagA thA aura zrI kAnajI svAmIke pravacanoM tathA sAgara vidyAlayake utsavakA saMyukta paMDAla bIsapaMthI koThIme lagA thA / ina Ayo Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 merI jIvana gAthA janoMmeM vAharase zrI paM0 mANikacandajI nyAyAcArya, paM0 vanzIdharajI nyAyAlaMkAra, paM0makkhanalAlajI, paM0 lAlArAmajI, paM0 phUlacandrajI, paM0 kailAzacandrajI, paM0 indralAlajI Adi aneka vidvAn Aye the| sAgarake sava vidvAn tathA chAtravarga the hii| sAgara vidyAlayavAloMne utsavakA adhyakSa mujhe vanA diyaa| utsavake prArambhame vidyAlayame abataka par3hakara nikalanevAle snAtakoM (chAtroM) kI orase 52 svarNamudrAe~ vidyAlayakI sahAyatAke lie hamAre sAmane rakhI gii| vidyAlayake 52 varSakA kAryaparicaya janatAke samakSa usake mantrI zrI nAthUrAma godarene rakkhA / paM0 phUlacandrajIne vidyAlayake lie apIla kI jisase 50-60 hajAra rupayeke vacana mila gye| phuTakara sahAyatA bhI logoMne bahuta dii| utsavakA kAryakrama do dina calatA rahA aura janatA bar3I prasannatAse usame bhAga letI rhii| ___ zrI kAnajI svAmI phAguna sudI 5 ko saMgha sahita madhuvana A gaye the| jitane dina rahe prAyaH hamase milate rhe| prasannamukha tathA vicAraka vyakti haiN| Apa prArambhameM sthAnakavAsI zvetAmbara the parantu zrI kundakundasvAmIke granthoMkA avalokana karanese ApakI digambara dharmakI ora dRr3ha zraddhA ho gaI jisase Apane sthAnakavAsI zvetAmbara dharma chor3akara digambara dharma dhAraNa kara liyaa| na kevala Apane hI kintu apane upadezase saurASTra tathA gujarAta prAntake hajAroM vyaktiyoMko bhI digambara jaina dharmame dIkSita kiyA hai| ApakI preraNAse sonagar3ha tathA usa prAnta me aneka jagaha digambara jaina mandiroMkA nirmANa huA hai| Apake pravacana prAyaH nizcaya dharmakI pramukhatA lekara hote haiM tathA ApakA jo sAhitya prakAzita huA hai, maiMne to AnupUrvIse dekhA nahIM para loga kahate haiM ki nizcayadharmakI pradhAnatAko liye Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnavIra seTa bhAgacanya jI ( TAgaragaTa )mAna meM apanI mAni"A patInI nAnI pIra para vAlI zAlomA , Page #519 -------------------------------------------------------------------------- Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kSu0 saMbhavasAgarajI kA samAdhimaraNa 481 hue haiM / isa sthitime abhI nahIM to Age calakara vyavahAra dharmase logoMkI upekSA ho jAnA iSTa nahIM hai ataH donoM nayoM para dRSTi DAlate hue zrI kundakunda, samantabhadra, akalaMka Adi AcAryoMke samAna padArthakA nirUpaNa kiyA jAya to jainazrutakI paramparA akSuNNa banI rahe / vidvAn loga yahI carcA Apase karanA cAhate the para kAryakramoMkI bahulatAke kAraNa madhuvaname vaha avasara nahIM mila skaa| utsavame Apake yAtrA saMghakI orase vidyAlayako 1000) samarpita kiyA gyaa| utsavake bAda ApakA saMgha kalakattAkI ora prasthAna kara gyaa| melA vighaTa gayA aura hama bhI IsarI vApisa A gye| zrI kSu0 saMbhavasAgarajIkA samAdhimaraNa zrI kSullaka saMbhavasAgarajI vArAsivanIke rahanevAle the / prakRtike bahuta hI zAnta tathA sarana the| jabase kSullaka dIkSA Apane grahaNa kI tabase barAbara hamAre sAtha rahe / saMsArake cakrase Apa sadA dUra rahate the tathA mujhase bhI nirantara yahI preraNA karate rahate the, Apa ina saba jhaMjhaToMse dUra rahakara Atmahita kreN| ekavAra zAhapurameM maiM sAmAyika kara rahA thA aura mere pIche Apa sAmAyikame vaiThe the| kisI kAraNa mere khesameM Aga laga gaI, mume isakA patA nahIM thA aura hotA bhI to sAmAyikamese kaise uThatA? parantu ApakI dRSTi acAnaka hI usa Aga para par3a gaI aura Apane maTase uThakara hamArA jalatA huA khesa nikAla kara alaga kara diyA / usa dina unhoMne eka asaMbhAvya ghaTanAse hamArI rakSA kii| Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvanagAthA J ApakA svAsthya dhIre dhIre kharAba hotA gayA / jaba ApakI yuke kucha dina hI zeSa raha gaye taba vole mahArAjajI / ApameM merI agAdha zraddhA hai, maiM vizeSa par3hA likhA nahIM hU~ aura na zAstrakA vizeSa jJAna hI mujhe haiM parantu gRhavAsase mere pariNAma virakta ho gye| pahalese brahmacArIke veSameM rahA aura zrava kSullaka dIkSA dhAraNa kI hai / merA abhiprAya sadA yaha rahA hai ki Apa viziSTa jJAnI tathA antarAtmAke pArakhI haiM, isaliye Apake nikaTa rahane se hamArA samAdhimaraNa hogA / merA svAsthya ava acchA honekI AzA nahIM hai isaliye Apa jisa taraha vane usa taraha hamArA sudhAra kreN| hamArA upakAra apakAra Apa para nirbhara haiM / yaha kahakara Apane sallekhanA dhAraNa karalI / Azramake saba brahmacArI ApakI sevAmeM lIna ho gye| maiM bhI yathA samaya unheM saMbodhatA rahatA thA / merA to unase yahI kahanA thA ki isa samaya adhika cintanakI AvazyakatA nahIM / isa samaya to Apa itanA hI cintana karo - 482 ego me sAsado appA gANadaMsaNalakkhaNo / sesA me bAhirA bhAvA savve saMjogalakkhaNA // kundakunda svAmIke vacana haiM ki jJAna-darzana lakSaNavAlA eka AtmA hI merA zAzvata dravya hai / anya, karma saMyogase honevAle samasta bhAva vAhya bhAva haiN| unase merA koI sambandha nahIM / zarIrAdi para padArthoMse bhinna hamArI AtmA hai| use koI bhI naSTa karanevAlA nahIM hai / yahA~ paryUSaNake bAda Asoja vadI 4 ko loga varNI jayantI ke samArohakA Ayojana kara rahe the vahA~ zrI saMbhavasAgarajIkA svAsthya dina prati dina giratA jAtA thA / maiMne saba jagaha sUcanA karavA dI ki isa varSa jayantIkA samAroha nahIM hogA, kyoMki hamArA eka sahayogI santa samAdhi para ArUr3ha hai / yadyapi jayantI utsava Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajArIbAgakA grISmakAla 483 *thagita kara diyA thA phira bhI Asa-pAsake logoMkI acchI saMkhyA Akara yahA~ upasthita ho gii| ku~vAra badI 3 vIra nirvANa 2483 ApakI vartamAna paryAyakA antima dina thaa| durbala hone para bhI ApakI cetanA yathApUrva thii| Apa vona nahIM sakate the phira bhI yathArtha tattva Apake jJAnameM samAyA huA thaa| Aja Apane anna-jalakA sarvathA tyAga kara diyaa| maiMne kahA ki siddha parameSThIkA dhyAna hai| unhoMne hU~kAra bhraa| tadanantara maiMne kahA ki AtmA para padArthoMse bhinna judA padArtha anubhavameM AtA hai yA nahIM ? punaH unhoMne hU~kAra bharA / tadanantara namaskAra mantrakA zravaNa karate-karate Apake prANa zarIrase bahirgata ho gye| sabako dukha huaa| pazcAt ApakA antima saMskAra kiyA gyaa| zoka sabhA kI gaI jisameM Apako aura Apake parivArako 'zAntilAbha ho' aisI bhagavAnase prArthanA kI gii| saba logoMke mukhase ApakI prazaMsAmeM yahI zabda nikalate the ki bahuta hI zAnta the / hajArIbAgakA grISmakAla hajArIbAgakA jalavAyu uttama hai| grIpmakI bAdhA bhI vahA~ kama hotI hai isaliye antaraGgakI preraNA samajho yA vahA~ke logoMke AgrahakI prabalatA * kucha bhI kAraNa samajho, maiM vahA~ calA gyaa| basaMtIlAlajIne apane udyAnameM tthhraayaa| suramya sthAna hai| yahA~ Akara garamIke prakopase to baca gayA parantu antaraGgakI durbalatAse jaisI zAnti milanI cAhiye nahIM mila skii| sAgarase tAra zrAye ki yahA~ siMghaI kundanalAlajIkA svAsthya atyanta kharAva Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 merI jIvanagAthA hai, isaliye unakI samAdhike liye Apa sAgara padhAranekI kRpA kreN| siM0 kundanalAlajI antaraGga ke nirmala evaM paropakArI jIva haiN| unake saMparkameM hamArA vahuta samaya bItA hai, isaliye manameM vikalpa utpanna huA ki yadi hamAre dvArA inake pariNAmokA sudhAra hotA hai to pahu~caneme kyA hAni hai / tArake vAda hI sAgarase kucha vyakti bhI leneke lie A gaye / jaba isa vAtakA yahA~ke samAjako patA calA to sabameM vyagratA phaila gii| loga yaha kahane lage ki ApakI atyanta vRddha avasthA hai isalie zrI pArzva prabhukI zaraNa chor3akara anyatra jAnA acchA nahIM hai| sAtha hI yaha bhI kahane lage ki Apane isI prAntameM rahanekA niyama kiyA thA isalie isa prAntase bAhara jAnA ucita nahIM hai| hajArIbAga hI nahIM kaI sthAnoMke bhAI ekatrita ho gaye / maiM donoM orase saMkocame par3a gyaa| idhara sAgarake mahAzaya Agaye isaliye unakA saMkoca aura udhara isa prAntake logokA saMkoca / hajArIbAgase calakara IsarI Aye to yahA~ bhI bahutase logoMkA jamAva dekhA / vAta yahI thI, savakA yahI kahanA thA ki Apa isa prAntako chor3akara anyatra na jAveM / jAneme niyamakI avahelanA hotI hai parantu merA kahanA thA ki samAdhike lie jAnekA vicAra hai| yadi mere dvArA eka AtmAkA sudhAra hotA hai to kyA burA hai ? logoMkI yukti yaha thI ki yadi siMghaIjI koI vratI kSullaka yA muni hote to jAnA saMbhava ho sakatA thaa| antaraGgame vicArAkA saMgharSa cala rahA thA ki sAgarase dUsarA samAcAra A gayA ki siMghaIjIkA svAsthya sudhara rahA hai| samAcAra jAnakara hRdayakA vyagratA kama huii| manameM yaha lagA ki merA hRdaya bahuta nivala hai| jarA jarA sI bAtoMko lekara ulamanameM par3a jAtA hU~ ise hRdayakA durvalatA na kahA jAya to kyA kahA jAya / svasthatAke tArane hamArI ulamAna samApta kara dI aura maiMne sAgaravAloMse kaha diyA ki Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ l Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- - - - - 8 Aliens sna 22 Di.. prAtaHkAla zrI, pArzvaprabhukI vandanAke lie gayA / DolIme jAnA pdd'aa| [pR0485] Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhujIkI dAna ghoSaNA 485 hamArA sAgara pahuMcanA zakya nahIM hai / idharake logoMko isase saMtoSa huA para sAgarake loga nirAza hokara cale gye| saMsAra hai, sabako prasanna rakhanekI kSamatA sabameM nahIM hai| sUryodayase kamala vikasita hotA hai para usI tAlAvame kamalake pAsa lagA huA kumuda baMda ho jAtA hai / ise kyA kahA jAya ? padArthakA pariNamana vicitra rUpa hai| harSe aura vipAdakA anubhava loga apanI apanI kaSAyake anusAra hI karate haiN| ___ sAhujIkI dAna-ghoSaNA vRddhAvasthAke kAraNa zarIrakI jarjaratA to bar3ha rahI thii| usa para bhI yadA kadA vAtakA prakopa vyagratAko bar3hA detA thA isalie eka dina nizcaya kiyA ki rAjagRhI rahA jAya / vahA~kA vAyumaNDala zarIrake anukUla baiTha sakatA hai| zrIrAjakRSNajIne isake lie eka viziSTa prakArakI kursIkA nirmANa karAyA jisame pahiye lagAye gaye the aura eka AdamI jise acchI taraha calA sakatA thaa| IsarIse jAte samaya manameM vikalpa AyA ki pArzva prabhuke pAdamUlase haTakara jA rahA huuN| phira lauTakara A sakA yA nahIM, isalie eka bAra girirAjapara jAkara unake darzana avazya karanA cAhiye / nizcayAnusAra madhuvanake lie prasthAna kara diyaa| prata kAla zrIpArzva prabhukI vandanAke liye gyaa| DolIme jAnA par3A / mana hI mana audArika zarIrakI dazApara kheda utpanna ho rahA thA / eka samaya thA jaba isI zarIrase paidala yAtrA kara pAcaprabhuke dazena kiye the para aba use vAhana karaneke liye do AdamiyoMkI Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 merI jIvanagAthA AvazyakatA par3atI hai / sIdhe pArzvanAtha bhagavAnkI ToMkapara hI gaye the isa liye ATha bajate vajate vahA~ pahu~ca gye| pArzvaprabhuke darzana kara hRdayame apAra zAnti utpanna huii| ekabAra svargIya vAIjIke sAtha girirAjakI yAtrA kI thI tava pArzva prabhuke pAdamUlameM unhoMne apanA jIvanacakra sunAte huye pratikramaNa kara nAnA vrata dhAraNa kiye the| vaha dRzya sahasA AMkhoMke sAmane AgayA aura vAIjIkA ujjvala rUpa sAmane dRSTigata hone lgaa| sAthake logoMse tattvacarcA karatA huA vAhara AyA / cAroM ora hare bhare vRkSoM para sUryakI sunahalI dhUpa par3a rahI thii| phira bhI zItala vAyuke jhakore zarIrame siharana paidA kara rahe the| madhyAnhakI sAmAyika vIcame kara madhuvana zrA gaye / AhAra Adise nivRtta ho saMtopakA anubhava kiyA / ___ manuSya socatA kucha hai aura hotA kucha hai / zItakI prakopatAse pAvoMmeM sUjana AgaI aura vAtakA darda bhI adhika bar3ha gyaa| isalie rAjagRhI jAnA kaThina ho gyaa| girIDIhake mahAnubhAvoMne Agraha kiyA ki abhI Apa girIDIha caleM, vahA~ hama upacAra kreNge| acchA honepara Apa rAjagRhI jaaveN| hama girIDIha cale gye| logoMne bahuta sammAnase ThaharAyA aura nAnA upacAra kiye| svAsthyakI kharAbIke samAcAra jahA~ tahA~ pahu~ca gaye jisase aneka loga girIDIha pahuMce / kSullaka manoharalAlajI bhI A pahu~ce / Apake pravacanoMse janatAko lAbha milane lgaa| zrI sAhu zAntiprasAdajI bhI Aye / Apa prakRtise bhadra evaM udAra cetA haiN| Apane eka dina kahA ki mahArAja jI | maiM sAgara vidyAlayakI jayantIke samaya sammedazikharajImeM nahIM A pAyA thA so aba AjA kIjiye / maiMne kahA ki maiM kyA AkSA karU~ ? usa prAntameM vaha vidyAlaya jaina samAjake utthAname bahuta bhArI kAma kara rahA hai| banA rahe yahI hamArI bhAvanA hai / samIpameM baiThe kucha logoMne kaha diyA ki vahA~ Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " .2 para aba use ( zarIrako ) vAhana karane ke lie do AdamiyoMkI AvazyakatA par3atI hai / [ pR0 486 ] Page #529 -------------------------------------------------------------------------- Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhujIkI dAna ghoSaNA 480 pAMca hajAra rupayekA vArSika ghATA rahatA hai| sunakara unhoMne kahA ki hama sadAke lie isakI pUrti kara deNge| anantara banArasa vidyAlayake bhavana gira jAnekI bAta AI to bole ki hama sanmati niketanameM isake liye dUsarA bhavana banavA deNge| yaha saba kaha cukaneke vAda unhoMne Agraha kiyA ki ApakA zarIra atyanta jarjara hai| na jAne kaba kyA ho jAya ? isaliye Apa sammedazikhara jIse dUra na jAveM / girIDIha, IsarI tathA isIke Asa pAsa rahe to uttama ho| maiMne kahA- acchA hai| rAjagRhI jAnA sthagita ho gayA tathA kucha svastha hone para Isaro A gyaa| IsarImeM dinacaryA pUrvavat calane lgii| Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgaNeza prasAda jaina granthamAlA-kAzI Page #532 -------------------------------------------------------------------------- Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merI jIvana gAthA 'svatantratA hI saMsAra vallarIkI sattAko samUla nAza karanevAlI sidhArA hai aura parAdhInatA hI saMsArakI jananI hai / ' 'Izvara anya koI nahIM / AtmA hI sarva zaktimAn hai / yahI saMsArame apane puruSArthake dvArA raGkase itanA samartha ho jAtA hai ki saMsArako isake anukUla vanate dera nahIM lagatIM / " 'yadi AtmakalyANakI abhilASA hai to parakI abhilASA tyAgo / ' -412 'kalyANakA mArga nizcinta dazAmeM hai / java AtmA svatantra dravya hai taba use paratantra banAnA hI bandhanakA kAraNa hai / ' 'kalyANakA mArga ati sulabha hai parantu hRdayameM kaThoratA nahIM honI cAhiye / ' 'isa saMsAra me jo zAntise jIvana vitAnA cAhate haiM unheM para kI cintA tyAganA cAhiye tathA svayaMkA itanA svaccha AcaraNa karanA cAhiye ki jisase parako kaSTa na ho / ' 'kisIko vaha upadeza nahIM denA cAhiye jise tuma svayaM karane meM asamartha ho / ' 'manako kAbU karanA kaThina nahIM, kyoMki vaha svayaM parAdhIna hai / vaha to ke sadRza hai| savAra use cAhe jahAM le jA sakatA hai / " 'samayakA sadupayoga karo / pustakoMke Upara hI vizvAsa mata karo / antaHkaraNase bhI tattvako dekho / ' 1 'parakI AzA tyAgo | parAvalamvanase kabhI kisIkA kalyANa nahIM huA / ' 'nirantara yahI bhAvanA rakkho ki svapname bhI mohake AdhIna na honA par3e / jo AtmA mohake AdhIna rahatA hai vaha kadApi sukha kA pAtra nahIM ho sakatA / ' 1 Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAra karaNa 413 ' moha kyA hai ? yaha yadi jJAname A jAve to nirmoha honA kucha kaThina nahIM / ' 'AhAratyAgakA nAma upavAsa nahIM kintu AhArasambandhI AzAkA tyAga hI upavAsa hai / ' 'jo kArya karanA cAhate ho prathama usake karanekA dRr3ha saMkalpa karo anantara usake kAraNoMkA saMgraha karo / jo vAdhaka kAraNa hoM unakA parityAga karo / " 1 'bahuta mata bolo / bolanA hI phaMsanekA kAraNa hai / pakSI bolane se jAla meM phaMsatA hai / ' 'upayogakI svacchatA hI hisA hai - rAgAdi pariNAmoMkI anutpatti hI ahiMsA hai| 'zAntike pAThase zAnti nahIM kintu azAntike kAraNa dUra karanese zAnti prApta hotI hai / ' 'bAhya veSase parakI vaJcanA karanevAlA svayaM AtmAko duHkha sAgarame DAlatA hai / jo IMdhana parako dagdha karanekeM abhiprAya agnikA samAgama karatA hai vaha svayaM bhasma ho jAtA hai / ' 'AtmAkA paricaya honA utanA kaThina nahIM jitanA AtmAko jAnakara AtmaniSTha honA kaThina hai / ' 'yadi azAntikA sAkSAt anubhava karanA hai to samAjake kAryoM agresara bana jAo / ' 'yadi hama cAhe to pratyeka avasthAmeM sukhakA anubhava kara sakate haiM / sukha koI vAhya vastu nahIM / AtmAkI vaha pariNati hai jahAM para AtmA AkulatA ke kAraNoM se apaneko rakSita rakhatI hai / 'svAdhInatA kaho yA yaha kaho parake avalambanakA tyAga / jo mAnava isa saMkalpa-vikalpase jAyamAna vividha prakArakI Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 merI jIvana gAthA vedanAoMkA abhAva karanA cAhate haiM unhe ucita hai ki para padArthoM kA apanAnA tyAge / 'prazaMsAkI icchAse kArya prArambha karanA AtmAko patita banAnekI kalA hai|' 'apanI sudha bhUlakara yaha AtmA duHkhakA pAtra banA / gRhasthoM ke jAlame Akara jaise cugake lobhase cir3iyAM phaMsa jAtI haiM vaise hI tyAgI varga moha-jAlame phaMsa jAtA hai|' 'AtmArAma akelA AyA aura akelA hI jaavegaa| koI bhI isakA sAthI nhiiN| anyakI kyA kathA, zarIra bhI sukha-duHkha bhoganeme sAthI nhiiN|' 'zuddha hRdayakI bhAvanA niyamase phalIbhUta hotI hai| nirmAya [mAyArahita ] hI kArya saphala hotA hai|' ___ 'para kA bhaya mata kro| para ko apanAnA chodd'o| parako apanAnA hI rAga-dvapameM nimitta hai|' 'bhayase vyavahAra karanA AtmAkI vaJcanA hai / mokSamArgakA sugamopAya apanI ahamvuddhi tyaago| mai kauna hU~ ? ise jaano| ise jAnanA kucha kaThina nahIM / jisame yaha prazna ho rahA hai vahI to tuma ho|' __ 'AtmajJAna honA kaThina nahIM kintu parase mamatA bhAva tyAganA ati kaThina hai|' 'sukha-zAntikA lAbha paramezvarakI dena nahIM, upekSAkI _ 'zAnta manuSya vaha ho sakatA hai jo apanI prazaMsAko nahIM caahtaa|' 'parakI samAlocanA na karo aura na suno|' dena hai|' Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacAra kaNa 415 'dhana adhika saMgraha karanA corI hai, isaliye ki tumane anyakA svatva haraNa kara liyA / . 'rAga dveSa ghaTAnese ghaTatA hai kintu usake prAk mohakA nAza kro| mohake nazAme AtmA unmatta ho jAtA hai|' ____ 'yadi zAnti cAhate ho to sthira citta raho / vyagratA hI saMsAra kI dAdI hai / yadi saMsArame rulanekI icchA hai to isa dAdIke putrase sneha kro| ____ 'yadi paropakAra karanekI bhAvanA hai to usake pahale AtmAko pavitra banAnekA prayatna kro|' paropakArakI bhAvanA unhIMke hotI hai jo mohI haiN| jinakI sattAse moha calA gayA ve parako para samajhate haiM tathA AtmIya vastume jo rAga hai use dUra karanekA prayAsa karate haiN|' ____ 'jJAnArjana karanA uttama hai kintu jJAnArjanake vAda yadi Atmahitame dRSTi na gaI taba jaisA dhanArjana vaisA jJAnArjana / ' 'manuSya vahI hai jisane mAnavatA para vizvAsa kiyA / ' 'lobha pApakA vApa hai / isake vazIbhUta hokara manuSya jo jo anartha karate haiM vaha kisIse gupta nhiiN|' / ___ 'apane lakSyase cyuta honevAle manuSyake kArya prAyaH niSkala rahate haiN|' 'jitanA adhika saMgraha karoge utanA hI adhika vyagra hoge|' jo sukha cAhata aAtamA taja do apanI bhUla / parake tajanese kahIM miTe na nijakI zUla // jo aAnanda svabhAvamaya jJAnapUrNa avikAra / moharAjake jAlameM sahatA du kha apAra //