Book Title: Yogshastra
Author(s): Vijaykesarsuri
Publisher: Jain Shwe Mu Tapagaccha Sangh
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005878/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalikAlasarvajJazrI hemacaMdrAcArya viracita zis -: preraka:parama pUjaya AcAryazrImavijayaamRtasUrIzvarajI mahArAja sAheba nA ziSyaratna pUjaya paMnyAsa zrI dAna vijayajI mahArAja sAheba -: prakAzaka:zrI jaina svetAmbara mUrtipUjaka tapagaccha saMgha surednaga2. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalikAlasarvajJa zrImAna hemacandrAcArya viracita yogazAstra-bhASAMtara kalikANa sarva zrI hemacaMdrAcArya : bhASAMtara kartA: yoganiSTha parama pUjya AcArya zrImad vijayakesarasUrIzvarajI ma. sA. -- preraka :pa. pU. A. zrI amRtasUrIzvarajI ma. sA. nA. ziyarana pa. pU. paMnyAsazrI dAnavijayajI ma. sA. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka zrI jaina che. mU. tapagaccha saMdha surendranagara, prAptisthAna : ' zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI surendranagara. nekala : 1000 vi. saM. : 2046 vIra saM : 2516 I. sana. : 1989 mUlya : saddaupayoga muka : kAMtilAla DI. zAha bharata prinTarI nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rIlIka roDa, amadAvAda phena ; 387964 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAsagika E bhagavAna mahAvIra paramAtmAnA zAsanamAM AtmakalyANa mATenA aneka mArgo che. te te mArga para cAlanArA puNyAtmAonA haiyAmAM zraddhA, satva ane zakti dRDha thAya che. tyAre te mAge AgaLa vadhIne dhAryuM pariNAma meLavI zake che. je kAI paNa dhArmika kriyA ke ArAdhanA karavA-karAvavAmAM Ave temAM upacega e mahattvanI vAta banI jAya che. kAraNa ke upayAga vagaranI kriyA phaLadAyI khanatI nathI "upayAga e dharma che." e vAta kharekhara sAcI che. jJAnayAga--kriyAyAga jJAna ane kriyAnA samanvayathI ka nirA thAya che. ekalA jJAnathI ke ekalI kriyAthI nahi balke jJAnapUrvakanI kriyA ane temAM manayeAga, vacanayAga ane kAyayeAga traNene upayAga bhaLe che. tyAre sAdhanAmAM ( ArAdhanAmAM ) ke kriyAmAM saphaLatA maLe che. zraddhA vagaranI kriyAM phaLatI nathI te aMge caudamA anaMtanAtha bhagavAnanA stavanuMmAM parama mahAyeAgI AnadaghanajI mahArAjAe pharamAvyuM che. ke deva guru dhanI zuddhi kaheA kima rahe; kima rahe zuddha zraddhAna ANA, zuddha zraddhAna viSNu sa kiriyA kare, chAra para lipaNuM... ehu jANeA. kriyAmAM jyAre zraddhA bhaLe ane kriyA saphaLa thAya tema kriyAnI saphaLatAnuM bIjuM pAsu cega che. (upayAga che. ) kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya A bAbatane vadhu dRDha banAvavA mATe yAgazAstranI racanA karI. A yAgazAstra granthamAM 1200 a!ke che. ane ceAgazAstravRttimAM te 12000 zrlAphe che. pUjyazrIe Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 prathama prakAzamAM bhagavAna mahAvIra paramAtmAnI samatA sAdhanA ane siddhinI bhUmikAmAM yAga para vadhu prakAza pADyo che. yAganuM sAmarthya, ceAgathI thatI labdhie ane yAga dvArA kathA kathA mahApuruSA AtmakalyANa sAdhI gayAM tenuM varNana vistRtathI karyuM che. bIjA prakAzamAM gRhasthanA jIvanamAM AcAra sahitA ane cama-niyama-tratA vagerenI samajaNa ApI che. trIjA prakAzamAM bhAre trAnuM vistRta varNana karyuM che. ceAthA prakAzamAM samatApUva kanI ArAdhanA kaSAyA para vijaya meLavavA aMgenI bhUmikA ane dhyAnanuM svarUpa darzAvyuM che. pAMcamA prakAzamAM yama-niyama-vagere prANAyAma ane cAga sAdhanAnI bhUmikA suMdara samajAvI che. : chaTreTA prakAzamAM parakAya* praveza - pratyAhAra-dhAraNA vagere jaNAvI che. sAtamA prakAzamAM dhyAnanA lakSaNA ane piMDasthadhyAnanuM varNana khatalAvyuM che. AThamA prakAzamAM padmasthadhyAna, ma`tramayI devatAnuM dhyAna praNayadhyAna, pacaparameSThadhyAna ane hUIkAra, kAradhyAna, bijamatranuM dhyAna ane vighna zAMti mATenA dhyAnanuM svarUpa jaNAvyuM che. navamA prakAzamAM rUpAtitadhyAna ane sasthAna vicaya temaja dharmadhyAnanuM svarUpa batAvyuM che dazamAmAM dharma dhyAnathI thatA lAbhe! ane phaLanuM vadhu na che. agiyAramAM prakAzamAM zudhyAna-ghAtikrama kSayathI thatuM phaLa, sAmAnya kevalI ane meAkSanu' svarUpa jaNAvyu' che. khAramAM prakAzamAM mananA bhAveA, mananI ekAgratA, vicAra zakti khilavavAnI kriyA, manane jItavAnA mArga ane tattvajJAna pUrNa yAganA hetu jaNAvyA che. rIte kalikAlasavajJazrI hemacaDhDhAcArya, gazAstra granthanI racanA karI jaina zAsana pratye eka A anerI sevA karI che, Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalikAlasarvajJazrI hemacaMdrAcAryanI 9 mI zatAbdi varSanI mRti rUpe emane bhavya vaMdanAMjali arpaNa karavA rUpa mArA manamAM eka bhAva jAge ke pUjyazrInI kRtio paikI eka kRtinuM punaHmudraNa karavuM ane e bhAvanA anusAra pUrve bahAra paDela che. pU. AcArya bhagavaMta zrImad vijayakezarasUrIzvarajI ma. sA. nA hasta gurjara bhASAmAM pragaTa thayela varSo junI AvRtti "gazAstra" pharI prakAzita karela che. mULa prakAzaka zrI vijaya kamala kezara granthamAlAnA A punarmudraNa prakAzana mATe ame RNI chIe zrI surendranagara tapagaccha jaina saMgha samakSa A prakAzana aMge rajuAta karatA teoe sArI evI rakamane sadvyaya karI lAbha lIdhe che tenI anumodanA temaja keTalAya mahAnubhAvoe A granthamAM pAnI caMcaLa lakSamIne sadvyaya karI sAre e lAbha lIdhe che tenI anumodanA karU chuM. mArA pU. gurudevanI parama kRpAthI A prasAya saphaLa thayo che. kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryane A kRti samarpita karI kRtArthatA anubhavuM chuM. - A yogazAstra pustaka prakAzana karavAmAM amadAvAda madhye zrAddhavarya Agama sAhityanA aneka granthanuM mudraNa karanArA zrI kAMtilAla DI. zAha "bharata prinTarI" e ghaNuM ja TUMkA samayamAM eTale ke prAyaH eka mahinAmAM ja A graMthanuM mudraNa kArya karI Apela che te badala A samaye teonA kAryanI paNa anumodanA. - A granthamAM punarmudraNa karatAM loka-bhAvArtha--ke presa prakriyAmAM kadAcita doSa rahI javA pAmela hoya te saMgha samakSa kSamA yAcanA sAthe viramuM chuM. paM. dAnavijaya Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA bhagavAna mahAvIra paramAtmAe vizvanA prANImAtra upara mahAna upakAra varasAvyuM che. maitrI pramoda kAruNya ane mAdhyasthanI bhAvanAne marma samajAvI aneka jIvane pratiSThA ane saMsArathI pAra utAryA. bhagavAna mahAvIra paramAtmAe gaNadhara bhagavaMtene tripadI ApyA bAda paraMparAmAM aneka Agama sAhitya bahAra paDyAM. gaNadharee bhagavaMtanI vANune sUtramAM guMthI e sUtra-AgamamAM bhavichanA upakAra mATe dezanAnuM sabhara tattva samajAvyuM che. AvA Agamone jALavavAmAM ghaNA mahApuruSoe potAnA saMyama jIvanamAM jJAnaga ane kriyAganA baLavaDe AgamAnI paraMparA jALavI rAkhavA jIrNaprAya: Agamane punare ddhAra karyo. - devardhigaNi kSamAzramaNa, bhadrabAhuvAmI, abhayadevasUri, haribhadrasUri, pAdaliptasUri, hemacaMdrAcArya Adi ghaNu kharA mahApuru e Agama lakhAvyA, TIkAo racI, jIrNaprAyaH granthano punaroddhAra karyo. vartamAna samayamAM paNa je sAhitya ane AgAme jaIe chIe te mahApuruSonI Agama sAhityanI upAsanAne je pratApa che. jema haribhadrasUri mahArAjAe "gabindu" grantha racyo che. tenI viziSTa chAyA kahe te gazAstra che. pUjaya kalikAlasarvajJazrI hemacaMdrAcArya yogazAstranI suMdara zilImAM racanA karI che. mokSaheturyato yogo, bhidyate na tataH kvacit . sAdhyA bhedAt tathA bhAve bhedo na kAraNam // yoga eTale mane hetu, e artha thatuM hovAthI aneka dazananA galA karatAM vadhu caDhiyAte "gazAstra-grantha" zrI hemacaMdrAcArya racita grantha che. ' mekSa tyAre ja che, jyAre Atmapradeza sAthe lAgelA ATha karUpI rajakaNe sadA sarvathA dUra thAya, jyAM sudhI karma che tyAM sudhI mokSa nathI. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavaNAne dUra karavAnA mArgo paikI tapazcaryA jema che. tevI rIte dhyAnayAga che. mana, vacana, kAyAnA cega e ghaNI mATI vAta che. manaceAga eTale mananI sthiratA, vacanayeAga eTale jarUra paDatuM sudara ane vAstavikapaNe AdhyAtmika yukta priyavacananu' melavu'. mAlavuDa tA tALIne khelavu' tema vicAra karIne sAmevALI vyaktine priya lAge tevu... khelavuM tenuM nAma vacanayAga. ane kAyayeAga eTale jJAna, dhyAna, tapazcaryA, vRddha, glAna, tapasvI, bALasa'yamI vagerenI niHsvArtha sevA ane sthiratA e kAyayeAga kahevAya che. yegazAsranI aMdara vividha viSayeAnI viziSTa chaNAvaTa pUjyapAda kalikAlasarvajJazrI hemaca`drAcArye karI che. yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhyAna, dhAraNA, samAdhi vagere mAkSanA hetue savistara jaNAvyA che. pahelAnA samayamAM bhUtakALamAM ceAga sAdhanA dvArA mahApuruSo jainazAsananI, samAjanI,samudAyanI, sa`ghanI, tInI e rIte dharmImAM anekavidha sevAo ApatA hatA. sAmarthya ane zaktibaLanA prabhAve zAsanakSetre, tIkSetre, samudAya ke sadhakSetre AvatA AkramaNAne cAgabaLa dvArA dUra karatA hatAM. te samaye nirmohadazA, niHsvArthatA ane zAsana pratye dhagaza ane lAgaNI apUrva hatI. cAgasAdhanAnA pratApe mahApuruSAe-zAsananI eka nahi tA bIjI rIte ghaNI ghaNI sevAo karI che. tenA lekhita dAkhalAe AgamAmAM, sAhityAmAM, granthAmAM vAMcavA maLe che. * vartamAna samayamAM paNa mahApuruSA pAtAnI tapazcaryA tyAgabaLa ane sAdhanAmaLa dvArA vartamAna samasyAne zAMtithI paripUrNa kare che. A che cega sAdhanAnu` baLa...ane prabhAva.. A pahelA A ja graMtha parama pUjya AcArya zrImad vijaya kezarasUrIzvarajI ma. sA. dvArA prakAzita thayela yegazAstranI kRti jotAM A graMthanu' punarmu`draNa karavAnI bhAvanA jAgI. Ama granthanuM punarmudraNa karI pharI sa`gha samakSa mUkI kaMIka sevAnA lAbha prApta thayA che, Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI amIjharA vAsupUjya svAmIne namaH zrI vAsupUjya svAmI jinaprAsAdanI yazogAthA zrI surendranagara jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapagaccha saMgha (zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI) so varSane itihAsa lekhaka zAha bApAlAla manasukhalAla ( TrasTI zrI che. mU. pU. ta. saMgha surendranagara) AjathI eka so varSa uparAMtanA samayamAM jyAre bhAratamAM brITIza saltanatanI hakumata hatI tyAre kAThiyAvADamAM jhAlAvADa prAMtamAM junA vaDhavANa kempanI sthApanA saMvata 1930 mAM thaI tyAre zrAvakenA gaNyA gAMdhyA bhUja ghara hatAM. meTAbhAganA leke vyApAra athe savAre vaDhavANa zaherathI AvatAM ane sAMje pAchA jatA. je jUja zrAvakenA ghara hatAM temaNe darzana-pUjana ane bhakti mATe ghara derAsarajI karAveluM hatuM. tyArabAda saMvata 1938nA mahA sudI 14 budhavAra tA. 1-ra-1882nA vaDhavANa sIvIla sTezananA zrAvaka sAdhAraNa dharmAdAnA menejara zeTha ThAkarazI DAhyAbhAI tathA vorA kapura trIkama tathA vakIla mulacaMda caturabhAI tathA vakIla jIvaNalAla phulacaMdemIsTara enDarasananI kaMpanI pAsethI ploTa naM. 28 nI kula jamIna vAra 9680 rUA. 1000-00 aMke eka hajAra rokaDA ApIne aghATa vecANa dastAveja naM-94thI vecANa rAkhela. te jamIna te zrAvake jhAlAvADa prAMtanA maherabAna DepyuTI AsIsTanTa pilITIkala ejanTa sAhebanI korTamAM pitAnA nAma uparathI kADhI sadarahu jamIna ploTa naM. 28 kula vAra 9680 zrAvaka lokeAnA maMdira khAtAnA nAma upara TrAnsaphara karavA arajI ApatAM A pe, ejanTa jhAlAvADa tA. 18-5-1882 nA roja maMjura karela. saMvata 194ramAM jinamaMdira bAMdhavAnI zarUAta thaI: saMvata 184ranA poSa vadi 8 zanivAranA roja vaDhavANa zahera nivAsI nagarazeTha ThAkarazI DAhyAbhAIe derAsarajInuM khAtamuhUrta karyuM hatuM, derAsarajInuM bAMdhakAma vakIla mulacaMda caturabhAIe tathA vakIla jIvaNalAla phulacaMde eka niSThAthI karyuM Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 039000dddddddddd22www.dabad999 surendranagarama'Dita 29000000000000000 *lated twene the l] bharata. prinTarI- amadAvAda. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdara samarpaNu kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajI kalikAlasarvajJa pA pU. A. zrI hemaca`drAcArya A yeAgazAstra graMthanI racanA karI che ane tenA gu rAnuvAda pUjyapAda AcArya zrImad vijayakezarasUrIzvarajI ma, sAhebe karela che. jainazAsanamAM AdhyAtmika dRSTie, yAga mATenI sarvottama uccabhUmikA sAthenA A "yeAgazAstra 'graMthanA raciyatA kalikAlasarvajJa zrI hemaca'drAcAya neja temanI navama janma zatAbdi varSanI smRti prasa Mge viziSTa sa'pannatA sabhara A graMthanI nUtana saskaraNa AvRtti. teo zrIne ja samarpaNa karatA yaMt kiMcit kRtArthatA anubhavIe chIe. li. zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapagaccha sagha surendranagara. bharata prinTarI-amadAvAda, Dong Jing Dong Yuan Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parama pUjaya zAsanasa mA 2412LALIA AcArya zrImadda vijayanemisUrIzvarajI mahArAjA bharata prinTarI-amadAvAda. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstravizArada, parama pUjya AcArya zrImada vijayaamRtasUrIzvarajI ma. sA. bharata priTarI-amadAvAda, Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatuM. junA vaDhavANa kempamAM gAmanI madhyamAM vizALa jamInanA pleTamAM unnata ane uoMga evAM trizikharI, traNa zikharavALe bhavya jinaprAsAda taiyAra thaI jatAM saMvata 1946mAM parama pUjya mulacaMdajI mahArAjazrInA (zrI muktivijayajI gaNivarazrInA) ziSyaratna parama pUjya munirAjazrI bhaNuvijayajI mahArAja sAhebanI zubhanizrAmAM vaDhavANa zahera nivAsI zAha raghubhAI pAnAcaMde vaDhavANa kempamAM (hAlanA surendranagaramAM) AvI potAnA nAmathI kotarI kADhI deza paradeza mokalI. pratiSThA mahotsava bhAre ADaMbara ane utsAhapUrvaka Ujavyo hato. pratiSThAnA zubha avasare aneka gAmanI ToLIo AvI hatI. dasa-bAra hajAra mANasonI janamedanI ekatrita thaI hatI. mULanAyaka bAramA tIrthapati zrI vAsupUjya svAmI bhagavaMta Adi jina pratimAjI parama pUjya munirAja zrI bhaNavijayajI mahArAjazrInA varad haste saMvata 1846nA zrAvaNa vadi 1 zukravAra tA. 1-8-1890nA roja savAranA 9 kalAka 27 miniTa 17 sekaMDe apUrva ullAsa ane utsAhathI pratiSThita karavAmAM AvyA hatAM. pratiSThita karavAmAM Avela pratimAjI ane pratiSThA karanAra bhAgyazALIonI nAmAvalI A pramANe cheH 1 maLanAyaka zrI vAsupUjya svAmI bhagavaMta rUA. 1ra1/nI bolIthI zeTha savajI vAlajIe pratiSThita karyA hatAM. A pratimAjI garavA gIranAra tIrthathI lAvavAmAM AvyA che. 2 jamaNI bAjunA gabhArAmAM zrI suvidhinAtha svAmI rU. 401/nI bolIthI vakIla mulacaMda caturabhAIe pratiSThita karyA hatAM. A pratimAjI prabhAsapATaNa tIrthothI lAvavAmAM AvyA che. 3. DAbIbA gabhArAmAM zrI zAntinAtha svAmI rUA. 60/ nI belIthI zeka limIcaMda vAlajIe pratiSThita karyA hatA. A pratimAjI staMbhanatIrtha- khaMbhAta baMdarathI lAvavAmAM AvyA che. 4 mULanAyaka bhagavAnanI jamaNI bAju zrI vAsupUjya svAmI rUA. 175/ nI bolIthI zeTha neNazI kalyANajIe pratiSThita karyA hatAM. 5 mULanAyaka bhagavAnanI DAbI bAju zrI rASabhadevasvAmI rU. 175/ nI belIthI zeTha jagajIvana suracaMde pratiSThita karyA hatAM. 6 zrI zAMtinAthasvAmInI jamaNI bAju zrI pArzvanAthasvAmI rUA. 151/ nI bolIthI zeTha suMdarajI odhavajIe pratiSThita karyA hatAM. 7 zrI zAntinAtha svAmInI DAbI bAju zrI pArzvanAthasvAmI rUA. 251/ nI belIthI nathubhAI suracaMde pratiSThita karyA hatAM. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '8 zrI suvidhinAtha svAmInI jamaNI tarapha zrI kAussaggIyA pratimAjI rUA. 51/ nI bolIthI zeTha mANekacaMda kAnajIbhAIe pratiSThita karyA hatAM. 9 zrI suvidhinAtha svAmInI DAbI tarapha kAussaggIyA pratimAjI rUA. 25/nI A bolIthI vakIla mUlacaMda caturabhAIe pratiSThita karyA hatAM. 10 zrI mULanAyaka bhagavaMtanA gabhArAnA zikhara upara IMDu rUA. 251nI bolIthI | zeTha suMdarajI odhavajIe caDAvela hatuM. 11 zrI mULanAyaka bhagavaMtanA gabhArAnA zikhara upara javA rUA101/ nI bolIthI zeTha mAnasaMga odhavajIe caDAvI hatI pratiSThA bAda saMghanI AbAdI vadhatI gai : pratiSThA bAda akalpanIya rIte zrI saMghanI AbAdI vadhatI gaI, sAthe sAthe zahera paNa samRddha ane AbAda thatuM gayuM. dIrdhadaSTi doDAvI. pUrvajoe vizALa jamIna laI rAkhI hatI jethI judAM judAM prakAranA dharmAyatane vikasAvavAmAM bhAre anukUlatA sAMpaDI. jinamaMdiranA nirmANa pachI saMvata 1949mAM upAzraya baMdhAyo. saMvata 1952 mAM bahene mATe upAzraya nirmANa thayuM. AjubAjunA zahero ane gAmaDAmAMthI zrAvakakuTuMbo AvIne vasavA lAgyA. bALakonI dhArmika keLavaNI, dhArmika zikSaNa ane dhArmika AcAra saMskAra mATe pAThazALAnI AvazyakatA jaNAtA saMvata 1954mAM parama pUjya munirAjazrI muktivijayajI gaNivarazrI (mulacaMdajI mahArAja) nA nAmAbhidhAna sAthe "zrI gaNimuktivijayajI jaina pAThazALA zarU karavAmAM AvI. saMvata 1967-68 mAM bhojanazALA banAvavAmAM AvI ane te ja arasAmAM dharmazALA paNa banI. saMvata 1971mAM vakIla mulacaMda caturabhAI jJAnamaMdiranI sthApanA thaI. Aje A jJAnamaMdiramAM tADapatra para pistAlIza Agama hastalikhita ane mudrita pistAlIsa Agama, prAcIna paMcAMgI suvarNa akSarI ane rauthvaakSarI AgamagraMtho ane kalpasUtro, hajAre prate, graMtha, rAsAo-pustake suvyavasthita rIte sacavAI rahyA che. krame krame saMghanI jarUrIyAta mujaba ghaNuM nAnA-moTA makAna banyAM. saMvata 1946 nI pratiSThA bAda pUjya muni bhagavaMtanA cAturmAsa-Agamana ane sthiratAthI zrI saMdhamAM aneka prakAranI dhArmika jAgRti AvI. zrAvakagaNanI saMkhyA vadhI. pUjA karanArAonI bhIDa vadhatI cAlI. A joI zrI vAsupUjyasvAmI prAsAda pharato. gaDha hatA te teDIne trevIsa devakulikAo ane pUjA bhaNAvavA mATeno vizALa raMgamaMDapa nirmANa karavAne zrI saMghe saMkalpa karyo saMvata 2003 mAM zrAddhaguNaratna zrIyuta kezavalAla tArAcaMdabhAInA varad haste khAtavidhi karavAmAM AvI hatI. zilpazAstranA jJAtA kAbela zilpIo dvArA zAsanasamrATathI vijaya Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemisUrIzvarajI mahArAjA pa. pUAcAryadevazrI vijayaudayasUrIzvarajI mahArAja sAheba tathA pa. pU. AcAryadevazrI vijayanaMdanasurIzvarajI mahArAja sAhebanI salAha sUcanA mujaba nirmANa kArya AgaLa vadhatuM rahyuM. zrI saMghanA parama bhAgyodaye saMvata 2004 mAM A mahAtmAonuM cAturmAsa surendranagaramAM thayuM. trevIsa devakulikAyukta vIsa jinAlayanuM nirmANakArya teozrInI nizrAmAM tvarita gatie thavA pAmyuM. devakulikAo mATe jinapratimAjInA, vividha prakAranA tIrthonA paTTanA orDara apAI gayA. sAthe sAthe devakulikAnA-tIrtha paTTonA paNa Adeza apAvA lAgyAM ane aMjanazalAkA-pratiSThAnI vinaMtI karAI. saMvata 2006 nI sAlanuM cAturmAsa zAsanasamrAzrInA pa. pU. A. zrI vijayadarzanasUrIzvarajI ma. sA., pa. pU. A. zrI vijayaudayasurIzvarajI ma. sA., pa. pU. A. zrI vijayanaMdanasUrIzvarajI ma. sA. AdinuM nakika thayuM ane aMjanazalAkA-pratiSThA karAvavAne nirNaya thayo. saMvata 2006nA zrAvaNa mAsamAM aMjanazalAkA-pratiSThA mahotsava racAyo ane zrAvaNa vadi 1 somavAra tA. 28-8-1950 nA roja trevIsa devakulikAo tathA raMgamaMDapamAM jinapratimAjInI aMjanazalAkA sahita sthira pratiSThA ane cala pratiSThA hajAro bhAIbahenonI hAjarImAM adbhuta utsAha ane amApa AnaMdapUrvaka te mahAtmAonA haste karAvavAmAM AvI hatI. varasa sudhI rAtre nATAraMbha thatA rahyAM : * saMvata 1946nA zrAvaNa vadi 1 zukravAra tA. 1-8-1890nA zubhadine bAramA tIrthapati zrI vAsupUjya svAmI bhagavaMta Adi jinabiMbanI pratiSThA thayA bAda varaso sudhI derAsarajImAM rAtre nirava zAntimAM divya nATAraMbha thatAM hatAM. jenI sAkSI ghaNAM pU.sAdhvIjI mahArAja sAhebo ane te vakhatanA cayiAto puratAM hatAM. zrAvakanA kuLA ane zaheranI AbAdI ane samRddhi camatkAranA pratyakSa purAvA rUpe mejuda che. . saMvata 2034, ra035, 2038 ane 2040mAM A jinamaMdiramAM thayela amIjharaNAnA prasaMge te uparAMta saMvata 2034mAM parama pUjya munirAja zrI dAnavijayajI mahArAja sAhebanA cAturmAsa daramiyAna zrI vAsupUjyasvAmI prAsAdanI 88 mI varSagAMThanI ujavaNI prasaMge zrAvaNa vadi 1 jinamaMdiranA zikhare-ghummaTA, divAlo, gabhArAmAMthI ane jinapratimAjInA aMga uparathI amI jharyA hatAM. je satata cha kalAka sudhI cAlu rahyAM hatAM. hajAre jene ane jainetaree AvI pratyakSa rIte amIjharaNuM ane dezaravarSA nihALI hatI. ane potapotAnA sAdhanamAM Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 amI ghare laI gayA hatAM. tyArathI zrI amijharA vAsupUjyasvAmI bhagavaMta tarIke ghoSita thayAM ane jaina-jainetaramAM pracalita thayAM. saMvata 2035-2038-2040 mAM paNa amIjharaNAnA prasaMge nihALavAnA saibhAgya prApta thayAM hatA. 2039mAM pU. A. zrI vijayavinayacaMdrasUrijI ma. sA. nI nizrAmAM 117 bhAIbahenee upadhAnatapa vahana karela. zAha premacaMda khuzAladAsa kheravAvALAe lAbha lIdho hato. zrI saMdhanI puNyarAzi vadhatI cAle tema zrI saMghe aneka zAsanaprabhAvanAnA sukAryo karavAne yaza prApta karyo. saMvata 2006nI sAlamAM pa. pU. AcAryadeva vijayAdayasUrIzvarajI ma. sA. tathA pa.pU. AcArya devazrI vijayanaMdanamurIzvarajI ma. sA. nI zubhanizrAmAM nava mahAtmAonI gaNipadavI thaI. saMvata 2013nI sAlamAM pa. pU. paMnyAsazrI kAntivijyajI gaNivarazrI ane pa. pU. munirAjazrIrAjavijayajI ma. sA. (hAla pa. pU. AcAryadevazrI vijayarAjatilakasUrIzvarajI ma. sA.) nI 100 oLInA pAraNane mahatsa ujavAya, saMvata 2015 mAM pa. pU. AcArya deva vijayapremasUrIzvarajI ma. sA. nI nizrAmAM dasa mahAtmAonI paMnyAsapadavI thaI. saMvata 2020nI sAlamAM pa. pU. AcAryadeva zrImad vijayakastUrasUrIzvarajI ma. sA. nA varad haste pa. pU. paramaprabha vijayajI ma. sA. tathA pa. pU. candrodayavijayajI ma. sA. nI AcArya padavI thaI te paikI parama pUjya AcAryadeva zrImad vijayacandrodayasUrIzvarajI mahArAja prerita zrI sihAcalajI tIrtha 108 tIrtha darzananuM nirmANa kArya aMjanazalAkA ane pratiSThA haju hamaNAM ja zAsana prabhAvanApUrvaka sampanna thaI. zrI saMghanI puNyarAzi vadhavAmAM aneka prasaMge prApta thayAM che, jevA ke upadhAna tapavahana. 1. saMvata 2001mAM pU. A. zrI vijayalAvaNyasUrIzvarajI ma. sA. nI nizrAmAM upadhAnatapa vahana karAvavAne lAbha lIdho hato. 2. saMvata 2023nI sAlamAM pU A zrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma. sA. nI nizrAmAM zrI upadhAnatapa vahana karavAmAM Avela jemAM 295 bhAIbahenoe lAbha lIdho hato. upadhAnatapa karAvavAne lAbha vakIla umedacaMda becaradAse lIdhe hate. 3. saMvata 2031 mAM. pU. delatasAgarajI gaNivarazrInI nizrAmAM 330 bhAIbahenee upadhAnatapa vahana karela. upadhAnatapa karAvAne lAbha zAha dalIcaMda maganalAla koMDhavAlAe lIdho hato. 4. saMvata 2033 mAM pU. A. zrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma. sA. nI nizrAmAM 137 bhAIbahenee zrI upadhAna tapavahana karela. saMvata 2036mAM munirAja zrI dAnavijayajI ma. sA. nI nizrAmAM 165 bhAIbahenee upadhAnatapa vahana karela. zAha Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 trIbhovanadAsa rAghavajIbhAI jAMbuvAlAe lAbha lIdho hato. charI pALatAM saMghapAdavihArathI tIrthayAtrAo karI apAra puNyarAzinI vRddhi karI che. 1. saMvata ra008mAM pa. pU. AcArya devazrI vijayamAnatuMgasUrIzvarajI ma. sA. nI nizrAmAM zrI siddhAcalajI mahAtIrthane 2. saMvata 2033mAM pa. pU. A. zrI vijayadharmadhuraMdharasUrIzvarajI ma. sA. nI nizrAmAM zrI zaMkhezvara tIrthane. 3. saMvata 2035mAM pU. munirAjazrI dAnavijayajI ma. sA. nI nizrAmAM zrI zaMkhezvarajI tIrthane. 4. saMvata 2041mAM pU. paMnyAsajI zrI pramodavijayajI ma. sA. nI nizrAmAM zrI siddhAcalajI mahAtIrthane tathA pa. saMvata 2045mAM pU. munirAja zrI jyaratnasAgarajI ma. sA. tathA pU. sAdhvIjI zrI guNodayAzrIjI ma. sA. nI nizrAmAM zrI zaMkhezvarajI mahAtIrthane tapa, tyAga ane tItIkSAthI zrI saMdhanA gharamAM uttarottara vRddhi thatI AvI che. aMdAje 75 thI 80 zrAvaka zrAvikAoe pravajyA aMgIkAra karI che. svaparanuM kalyANa sAdhI rahyAM che. zrAvaka kule jema AjubAjunA zahero ane gAmaDAomAMthI AvI anne vasavATa karavA lAgyAM tethI zrI vAsupUjyasvAmI prAsAda vistRta karavA jarUra paDatAM nUtana trevIsa devakulikAonuM nirmANa karavAmAM AvyuM-tevI ja rIte zrAvakakule zaheranI traNeya dizAomAM (dakSiNa dizA tarapha bhogAvo nadI AvelI che.) dUra dUra vasavATa karavA lAgyAM. A zrAvako zraddhAMvaMta ane jina bhaktinA rasiyA hatAM. temanI mAMgaNI dhyAnamAM laI zrIsaMghe zaheranI pUrva dizA, zaheranI uttara dizA ane zaheranI pazcima dizAmAM jinamaMdira nirmANa karyA. saMvata 2026nA jeTha sudi 3 ane jeTha sudi 4 nA roja anukrame zrI sarvodaya sosAyaTI maLe uttaradizA tarapha zrI kuMthunAthasvAmI bhagavaMta Adi 11 jinapratimAjInI ane pUrva dizAmAM zrI jayahinda sosAyaTI madhye zrI mahAvIra svAmI bhagavaMta Adi pratiSThA pa. pU. AcArya devazrI vijayarAmacaMdrasUrIzvarajI ma. sA. nA. varad haste karAvavAmAM AvI. pazcimadizA tarapha zrI saradAra sosAyaTI madhye zrI candraprabhasvAmI bhagavaMta Adi traNa jinabiMbanI pratiSThA tathA zrI vAsupUjya svAmI prAsAde trevIsa devakulikA maLe 46 jinabiMbanI pratiSThA pa. pU. AcAryadevazrI hemasAgarasUrIzvarajI masA. nA varad haste saMvata 2035nA phAgaNa sudi 3 nA roja karAvavAmAM AvI hatI. zrAvake jinabhaktinA rasiyA hoya che. ArAdhanAnA paNa khapI hoya che eTale dharmasthAnake nirmANanI zreNi maMDANI. saMvata 2015mAM zrI saMdhanA bhUtapUrva pramukha zrIyuta kezavalAla dhArasIbhAInA bAdazAhI dAnathI "zAha kezavalAla dhArasIbhAI vardhamAna khAta" ane "zrImatI caMcaLabena kezavalAla Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 AyaMbila bhavana" nirmANa thayAM. paM. zrI dAnavijyajI ma.nI preraNAthI saMvata 2038mAM "zrImati vasumatibena rasikalAla kezavalAla atithigRha"nuM nirmANa thayuM. "sva. pUjya sAdhvIjI zrI maNIzrIjI-raMjanazrIjIramaNakazrIjI zrAvikA upAzraya" nAma saMskaraNa thayuM. tevI ja upAzrayanI vIMgane "zrImati raMbhAbena ratilAla zAha zrAvikA upAzraya" tathA "zrImati jhaverIbena cunIlAla zrAvikA upAzraya" nAma saMskaraNa karavAmAM AvyuM, temaja "zrImati subhadrAbena umedacaMda vakIla zrAvikA piSadhazALA" ane "vakIla cunIlAla catrabhuja jaina pAThazALA bhavana' nAma saMskaraNa thayAM. uttara tarapha zrI kuMthunAthasvAmI prAsAde "zAha jeThAlAla vIrajIbhAI jena ArAdhanA bhUvana" ane "zrImatI caMcaLabena jeThAlAla jaina pAThazALA bhavana" paNa saMghahastaka nirmANa pAmyA. tevI ja rIte pUrva dizAmAM zrI mahAvIra svAmI prAsAde zrI pUrva vibhAga kamITI lirmita "zAha vRjalAla trIbhovanadAsa jAMbuvAlA jaina upAzraya" nirmANa thayo. temaja pUjya zrI pramodacaMdravijayajI ArAdhanA bhavana nirmANa thaI rahyuM che. pazcima tarapha zrI saradAra sosAyaTI tarapha caMdraprabhusvAmI prAsAde ArAdhanA bhavana ane pAThazALA bhavana nirmANanI yojanAo vicAraNAmAM che. saMvata 2038 mAM pU. A. zrI vijayavinayacaMdrasUrIzvarajI ma. sAnI nizrAmAM vakIla umedacaMda becaradAsa vyAkhyAna gRha ane zAha jayaMtilAla vAlajIbhAI vyAkhyAna holanuM uddaghATana thayuM. nAnA gAmamAM paNa vihAra bhUmi surendranagara jillo pU. sAdhu-sAdhvIjInA vihAranI bhUmi che. gAmaDAmAM upAzrayo nirmANanI yojanA zrI saMghe amalamAM mUkI che. tadda anusAra (1) oLakamAM zrImati kAntAbena uttamacaMda jaina upAzraya, (2) maDhavANamAM zAha ratIlAla sukhalAla jaina upAzraya nirmANa thaI gayA che, (3) aNudrAmAM saMghane upAzraya che, (4) bAkarathaLImAM zrImati caMpAbena ratIlAla jaina upAzraya mATe jamIna levAI gaI che. laTuDA-koThArIyA-vIThalagaDhamAM upAzraya banAvavA tajavIja cAlI rahI che. I zrI vAsupUjya svAmI prAsAdanI pratiSThAne eka so varSa najIkamAM ja pUrNa thavAmAM Ave che. dasa zrAvakenA gharathI zarU thayelo zrI saMdha Aje 1200 gharanI saMkhyA dharAve che. ekahajAra zrAvaka kuTuMbe darzana jJAna-gAriyarUpa ratnatrayInI ArAdhanA karI rahela che. zrI saMghanI A gauravagAthA yAvacaMdradivAkarau sudhI javalaMta rahe e ja zubhAbhilASA- Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImadda hemacaMdrAcArya , guru stuti (rAga -kalyANa). kalikAlasarvajJa !, vikAsavaMdana che !! siddharAja kumAra pratibadhI, mahimA vadhAryo jainazAsana haikali. 1 amAripaDaha vajaDAvI jata, * dAna abhaya dIdhuM hema sudhanya he-kali. 2 dhavalakIrtigIta gAIe hAra, gUrjara bAla thaI suprasanna che-kali. 3 kalikAlasarvajJa" e nAmanuM uttama birUda dharAvanAra, gujarAtanI prajAmAM zrI kumArapALa rAjana dvArA amArI paDaha vajaDAvI mAMsAhAra, madirApAnane dezavaTe apAvanAra, akhaMDa brahmacArI, mahAna zAsanaprabhAvaka muni zrImadda hemacaMdrAcAryathI keNu aparicita che? jaina temaja jainetara sarva zikSita jagatamAM tenuM nAma sajIvana, javalata ane prasiddha che. 1 zrImaddanA guru . AvA suvikhyAta jayazrIvALA mahAtmAnuM jIvanavRttAMta kaMI paNa lakhIe, te pahelAM temanA gurunI oLakhANa karIe. vijAzAkhAmAM dinasUrinA ziSya yazabhadrasUrijI, temanA ziSya pradyumnasUrijI, temanA ziSya guNasenasUrijI ane temanA ziSya devacaMdrasUrijI thayA. AmAM chellA devacaMdrasUri vihAra karatA karatA dhaMdhukAnagara AvyA. zrImadanA guru che, tethI temane ane zrImadane guruziSyone saMbaMdha kaI rIte thaye te joIzuM. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 2 janma dhaMdhukA nagaramAM cAciga (cAcA) zAha nAmane mADha vaNika vasatA hatA, tene pAhinI (cAhirI) nAmanI strI hatI. tene eka adbhuta svapa Avyu` ke meM eka amUlya ciMtAmaNi ratna guru mahArAjane samarpaNa karyuM", A svapanuM phaLa pUchavA te upAzraye gai. A vakhate uparokta zrI devacadrasUri upAzrayamAM birAjatA hatA. temane pUchavAmAM AvatAM kahyuM - huM zrAvikA ! tamane eka suMdara puNyazALI ane mahimAvaMtA putra thaze, paraMtu te putraratnane tame guru mahArAjane apaNu karaze te ja te zrI jainazAsananAM udyota karaze !' guru vihAra karI gayA. A divasathI tene garbha rahyo ane nava mAsa pUrA thatAM saMvata 1145nA kArtika zudI pUrNimAne dine putranA janma thayeA. mAtApitAMe tenA utsava karI cagadeva e nAma Apyu. 3 dIkSA putra pAMca varSanA thayA, tyAre devacaMdrasUri paNa A avasara joI padhAryAM. sUrine vAMDhavA sarva sa`gha gayA, tyAre mAtA paNa A putrane laI va`dana karavA gaI. A vakhate putra caMgadeva, khAlaceSTA karatA gurunA Asana--pATa-upara besI gayA. A joine AcArya mAtAne kahyuM ke 'prathama me' jaNAveluM svapnanuM phaLa yAda che ke ? te pU thavAnA have avasara AvyA che. te amene te putra bhAvasahita ApA te dhaNu puNya thaze.' pachI bALakanA aMganAM lakSaNA gurue joyAM ane te parathI kahyuM ke 'jo A putra kSatriya kuLamAM janmyA hAyatA sArvabhauma rAjA thAya, brAhmaNa yA viNaka kuLamAM janmyA hAya tA mahA amAtya thAya. vaNika kuLamAM janmyA che tethI te jo dIkSA grahaNa kare te A kaliyugamAM mRtayuga pravartAve tevA thAya!' tyAre putranI mAtA khAlI mArA pati ke je mhezarI-vaiSNuva che te bahAragAma gayela che. jo te kApe tA tene zA uttara devA ? 'A saMvAda pachI mAtAe petAnA bhAvAllAsapUrvaka putra gurune seAMpyA. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 gurue tene ka purImAM uDDayanamatra pAse tene ghera rAkhyA ane tyAM vidyAbhyAsa karatA vadhavA lAgyA. have ahIM cAcA zeTha ghera AvatAM bALakane joyA nahi, eTale strIne pUchatAM thayelI hakIkata sAMbhaLI, tyAre bahu sakheda thayA ane anna-pANInA tyAga kApathI karI zrI guru pAse ka`purI (karNAvatI) Avye; eTale zrI gurumahArAje evA sajjaDa pratimAdha ApyA ke teNe pIgaLI jai peAtAnA putra dIkSA le tenI anumati ApI. udayanamatrIe zeThane peAtAne ghera teDI jaI uttama bhAjana karAvIne kahyu ke huM zeTha ! Ape ApanA putrane gurune ApyA tethI mahAn puNya upArjana karyu. che. lyA A traNa lAkha maheAra. tethI tame dhama kAya karo.' cAcAzeThe kahyu` ke meM dhanane mATe putradAna karyuM nathI, tethI mAre te maheArA joitI nathI. me dharmane mATe karela che.' Ama kahI te peAtAne ghera pAche| AvyuM. ca'gadeva yAre nava varSanA thayA tyAre-sa'vata 1154mAM gurue dIkSA ApI, seAmadeva muni e nAma Apyu. 4. sUripada eka samaye guru sAthe vihAra karatAM karatAM te seAmadeva muni nAgapura (nAgapura)mAM AvyA. te vakhate dhanada nAmanA viNaka vasatA hatA. te pUrvabhavanA karmathI ghaNA garIba hatA. teNe gharanI jamIna khADI tyAre kAlasAnA DhagalA nIkLI AvyA. A kAyalAne teNe gharane AMgaNe bhegA karyA hatA. dhanane tyAM seAmadeva muni guru sAthe gAcarI mATe padhAryAM ane dha lAbha ApyA. tyAre dhanade kahyu... ke 'gharamAM juvAranI ghe'sa rAMdhI che, te detAM zarama thAya che, chatAM te sujatA (prAsuka) AhAra che te levAnI kRpA karo.' tyAre sAmadevamunie gurumahArAjane gupta rIte kahyuM ke A viNakanA AMgaNAmAM tA seAnA mahArAnA DhagalA paDyo che, chatAM te peAtAne nirdhana kema kahe. che?' tyAre guruzrIe jANyu. ke A muninA sparzothI kharekhara 2 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A kelasAne Dhagale senA mahorene thaze ema vicArI temaNe te DhagalA upara somadeva munine besavAnuM kahyuM ane tema karyAthI turata te kelasAne Dhagalo hemane thaI gayo. dhanade Ama thaye turata guruzrIne kahyuM ke "zrI somadevamunine sUripada Apa, huM te mahotsava karIza." eTale gurumahArAje ziSyane yogya jANuM AcArya padavI ApI temanuM nAma hemacaMdrAcArya rAkhyuM. saMvat 1162 5. maMtrasAdhanA-pracaMDa brahmacarya. zrI hemAcArya kAzmIra tarapha cAlyA ane tyAM potAnA baLathI sarasvatI devIne pratyakSa belAvI tenI pAse vara lIdhe. pachI pitAnA gurue Apela siddhacakrano maMtra sAdhatA hatA. A sAdhavAmAM zrI devendrasUrie tathA malayagiriri nAmanA be AcAryone mArgamAM samAgama thayo. traNe kumAra nAmanA saMgrAmamAM AvyA, tyAM eka bebI pANIne Are lugaDAM te hate; ne lugaDAM upara aneka bhamarAo guMjArava karI rahyA hatA. zrI hemasUrie eka sADImAM bhamarA joIne te pavinI nArInAM cIra hovA joIe, tethI bIne te kenAM lugaDAM che ema pUchatAM teNe kahyuM ke "A gAmanA rAjAnI ranavatI nAmanI padminI strI che, tenA che. traNe AcAryoe rAjAne tyAM jaI dharmalAbha Apyo. rAjAe niravadya sthAnake utAryA. hamezAM dezanA samatASika devAvA lAgI. Ama thatAM mAruM purUM karI pachI vihAra karavAnuM jaNAvyuM. te gAmanA rAjAe ghaNuM rahevAnuM kahyuM, tyAre teo te vinatI svIkArI na zakyA kAraNa ke eka sthale suvihita muni na rahe ane rahevAthI saMyama na sacavAya ema zAstranI AjJA che. pachI "kaI kAma hoya te kahe" ema rAjAe kahetAM zrI deveMdrasUri bolyA ke "eka che te kharUM, paNa kahetAM jIbha upaDatI nathI, paNa tethI vidyA siddha thAya tema che. pachI Agraha thatAM kahyuM ke "tArI strI pazvini che, te je nagnapaNe amArI sanmukha ubhI rahe, te ame vidyA sAdhI zakIe. te vakhate te paNa taravAra laIne ubhuM rahe ane je ame tana, mana, vacanathI kaMI paNa cUkIe, eka remamAM paNa te Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbadhI kAma thAya te amane haNI nAMkhaje." guNathI rAjI thayela rAjAe hA kahI. pachI AcAryo giranAra AvyA ane tyAM jinapratimA AgaLa rahI nagna pavini pAse AcAryo maMtra sAdhavA lAgyA ane nRpa taravAra laI ubho rahyo. merU cUlikA navi caLe, na caLe zeSa phaNa vidhi likhata jima nava caLe, na caLe citta munI. munionuM citta caLyuM nahi, maMtra sAthe ane vimaLezvara yakSa AvI ubho rahyo ane vara mAMgavA kahyuM. zrI deveMdrasUrie kAMtithI jina prasAda zrIserIsamAM lAve ane vidyAvAda pitAne Apa e vara mAge. zrI malayagirisUrie siddhAMtanI vRtti karUM evI zakti mAgI, jyAre zrI hemAcArye huM vacanabaLathI rAjAne bUjhavuM ane tethI zAsanane dIpAvuM evI vidyA ApavA kahyuM. te vimaLaza yakSe mAMgelI vidyA traNene dIdhI. pachI zrI hemamuni vidyA grahIne guru pAse AvyA ane vaMdana karyuM. guru harSa pAmI dhyAnamAM besI AMbIlathI cha mAsa sudhI devatAnuM ArAdhana karyuM, eTale zAsanadevI pragaTa thaI kahyuM ke "ApanA ziSya hemAcArya te padavIne lAyaka che. AthI manamAM je hatuM te devIe kahela che e jANa guru harSita thayA. tyAra pachI pite nAgapuri jyAM ghanada nAmane vaNika vasate hate tyAM AvyAM tyAM zrI hemAcAryane pATa para besADI guru ziSya sAthe pATaNamAM AvyA. | dara zrI hemacaMdrajI ane mahArAjA siddharAja. A vakhate mahArAjA siddharAja jayasiMha pATaNamAM rAjya karatuM hatuM, tene ane zrI hemAcAryane meLApa thaze. vAtacita pathI AcArya para rAjAne bahu prIti thaI tethI pitAne tyAM AvI padeza karavA rAjAe vinaMti karI. eka vakhata rAjasabhAmAM zrI hemasuri beThA hatA, tyAM rAjAe prazna karyo ke "khare ghama kare ?" sUrie kahyuM ke "dharmanI parIkSA karavI joIe, ane temAM je kaTI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te karatAM kharA lAge te kharA. A upara eka dRSTAMta ApuM. chuM', parathI samajAze-- cazeAti nAmanI nArI eka zakha nAmanA kine hatI. te vaNika khIjI paraNyA, ane temAM lubdha rahevA lAgyA. AthI yazeAmatine dveSa thayeA. tethI eka ma'travAdI pAsethI matravALI mULI lIdhI ke je khavarAvavAthI dhaNI baLada thAya. yazAmatie te peAtAnA dhaNIne khavarAvI baLada karyAM, AthI zAkaye rAjAne vAta karI. rAjAe yuzAmatine te maLada ApyuM. have yazeAti hamezAM te baLadane cAravA laI jAya che. eka vakhate vidyAdhara ane vidyAdharI vimAnamAM besIne jatAM hatAM, tyAre vidyAdharIe yazeAmatIne rUdana karatI joi ane tenA duHkhanuM kAraNa peAtAnA svAmI vidyAdharane pUchyuM, teNe kahyu* peAtAnA dhaNIne khaLada karela che te che.' tyAre pharI vidyAdharIe dayA lAvI tenA upAya pUchyA. tyAre vidyAdhare kahyuM 'jyAM te nAra beThI che tyAM eka jaDIbuTTI che. te jo baLadane khavarAve te pharI te puruSa thAya.' vidyAdhara pAtAnI strInI sAthe cAlyA gayA, paNa yazAmatie te sAMbhaLyuM eTale jeTalAM ghAsa tyAM ugyAM hatAM te badhAM cuTI laI dareka heDa baLadane khavarAvavA lAgI. AmAM zuddha maLIcuM-jaDIbuTTI hatI te khavarAvI, eTale te baLada puruSa thayA. A dRSTAMta uparathI hai mahArAja ! Apa lakSa ApI dena che te sava pArakhIne temAMthI sAcA dhama grahaNa kare. AvAM gurunAM vacana sAMbhaLI zrI siddharAja harSita thayA. pachI rAjAe siddhapurImAM rUdramALa nAmanuM maMdira dhAvyu tenI sAthe peAtAnA Abha maMtrI pAse eka rAyavihAra nAme jinaprAsAda karAvI temAM zrI vIraprabhunI mUrti sthApI. eka vakhata zrI hemasUrine rAjAe pUchyuM ke Izvara ane arihaMtamAM 'tara zuM ? tyAre teNe kahyu ke Izvara (zakaranI upara che tema)nA mastake caMdra rahe che, jyAre arihaMtanA caraNe te caMdra name che.' vaLI sutArane teDAvI tene te a'tara pUche! ema kahetAM Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sutArane rAjAe bolAvyo. teNe kahyuM ke "amArA zAstramAM evuM che ke sAmAnya gharamAM naranI pAMca zAkhA che, rAjAnA bhuvanamAM sAta che, IzvarabhuvanamAM nava ane jinagRhamAM ekavIza hoya che. zivamaMdiramAM eka maMDapa hoya che, jyAre jinagRhamAM ekase ATha hoya che. jinane traNa chatrazira upara hoya che, ane siMhAsana besavA mATe hoya che. jina mudrA padmAsanamAM sthita hoya che ane navagraha temanA caraNane seve che. vaLI tene dekhIne bhaya upajato nathI. jyAre bIjA denA hAthamAM hathiyAra, pAse nArI vigere hoya che." eka vakhata teozrI caturmukha maMdiramAM zrI nemicaritra vAMcatA hatA temAM temaNe ema kahyuM ke pAMDava zatruMjaya caDI siddha thayA. A brAhmaNe khamI na zakyA, ane temaNe kahyuM ke teo himAlayamAM gaLI mukti pahoMcyA che. tyAre siddharAje pUchayuM ke "gururAya ! AmAM zuM satya che tyAre AcArya mahArAja mahAbhAratane zleka belyA. . atra bhImazataM dagdhaM / pANDavAnAM zatatrayam / 1. DhoLAvAsa tu I wthA na vidyate artha--ahiMyA ja so bhIma, traNase pAMDave, hajAra droNAcArya marI gayA ane kahyuM keTalA marI gayA tenI te saMkhyA nathI. . A uparathI ema sUcana kIdhuM ke AmAMthI keTalAka pAMDa jaina hoya ane te zatruMjaye caDhI muktimAM jAya e asaMbhavita nathI. AthI rAjA harSita thayo. eka divasa brAhmaNe siddharAjane ema kahevA lAgyA ke "jainadharma e Adi dharma nathI, tenuM nAma vedabAhya che, tyAre rAjAe mA 'ema zA mATe bole che? vAstu zAstra tapAse, temAM jinamaMdiranA bheda jaNAvela che." vaLI eka vakhata sarve brAhmaNe potapotAnA sthAne rAjasabhAmAM beThA hatA tevAmAM zrI hemacaMdrane AvatAM joI temane eka IrSAthI kahevA lAge ke Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agato hemagopAlo daNDakambalamudvahan / artha-hAthamAM daMDa ane kAmaLI laIne prema nAmane gopAla AvyuM. zrI hemacaMdrasUrie jANyuM ke mArI mazkarImAM gepALanI upamA mane ApI, paNa pite avasarasa levAthI tarata ja tene pratikAra karavA kalekamAM javAba Apyo ke SaDdarzanapazupAyAMzcArayan jainavATake // . atha-jene dharma rUpI vADAmAM cha darzana rUpI pazuone carAvanAra huM gepAla chuM. A sAMbhaLI brAhmaNe Azcaryacakita banI nirUttara thayA. eka siddharAja jayasiMhane AcAryazrIe kahyuM ke "tArI jagamAM khyAti che te vistAravA mATe huM paMcAMgI vyAkaraNa karUM." rAjAe hA pADI. tyAre hemacaMdrasUrie kahyuM ke "kAzmIramAM zAradA bhaMDAra che tyAM Adi vyAkaraNanI gaMbhIra prati che ke je bIje kaMI paNa sthale nathI, te te turata maMgAvo te vyAkaraNanI racanA karUM.' rAjAe pradhAnane te levA melyA. pradhAnee tyAM jaIne agaradhUpa AdithI zAradA mAtAne tuSTa karI. mAtAe ATha pustaka ApyAM, te lAvIne pradhAnee rAjAne ApyAM, rAjAe sarine ApyAM. pachI temaNe paMcAMgI vyAkaraNa banAvyuM ane rAjAe paMDitene teDAvyA. brAhmaNa paMDitee rAjAne kahyuM ke kAzmIramAMthI zAradA bhaMDAramAMthI lAvelA te pustakonI te nakala che ! kharuM te te tyAre kahevAya ke je pANImAM nAkhavAthI te vyAkaraNa bhInuM na thAya te, rAjAe jANyuM ke A TheSa che, chatAM AcAryazrIe kahyuM "khuzInI sAthe, bhale pramANutAnI te kasoTI thAo." pachI pradhAna Adi nagarajanene laI te vyAkaraNa kuMDamAM naMkhAvyuM, paNa lezamAtra bhInuM thayuM nahi. AthI rAjA ghaNe AnaMdita thayo ane teNe traNa varSa lagI traNaseM dAma hameza ApI senAnA akSarathI te vyAkaraNa lakhAvyuM. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane hAthInI aMbADI para te sAmiyA sAthe padharAvI gAmamAM pheravyuM hatuM. pachI hemasUrinA vacanathI jayasiMha rAjAe kara mApha karyo. marachI jALa baMdha karAvI ane koDe sAmaiyA puNyadAnamAM kharyA. AvI rIte siMha rAjAne daDhadhama karI AcAryazrIe pATaNathI vihAra karyo. ugra vihAra karatAM karatAM eka avasare eka devatAe madhya rAtre AvI hemasUrine kahyuM ke "anya dezamAM javuM taje, Apa gujarAtamAM raheze te ghaNe lAbha thaze." guru devatAnuM vacana mAnI pATaNamAM pAchA AvyA. ( 7 zrI hemacaMdra ane kumArapALane samAgama. - eka vakhata kumArapALa nAmane siddharAjanA pitarAI bhAI tribhuvanapALane putra rAjasabhAmAM AvyA, tyAM teNe siddharAjanI pAse beThelA hemacaMdrasUrine joI vicAravA lAgyA ke A pratApI muni, rAjAne mAnya che te satvazAlI levA joIe. tethI te pauSadhazALAmAM AcAryazrIne vAMdavA gaye. tyAM vaMdanA karI beThe ane pUchayuM ke "he mahArAja ! nara kayA guNathI zobhe che? tyAre sUrie kahyuM satva guNathI ane pAradAra tyAgathI" kahyuM che ke - - " vimaLadeva karaNa kSemarAja siddharAja tribhuvanapALa kumArapALa mahipALa kRtapALa premalabAI devalabAI (siddharAjanA (sAThaMbarInA senApati kRNa pUrNa rAjAne devane varI) | varI) Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayAtu lakSmIzcapalasvabhAvA, guNA vivekapramukhA prayAntu / zALA najInuM zatAvALA, mA yAtu sattvaM tu nRNAM kadAcit // . . atha-bhale capala svabhAvavALI lakSamI jatI rahe, bhale viveka Adi guNe cAlyA jAya ane prayANa karavAne tatpara evA prANu paNa jAya, paNa manuSyanuM satva kadApI na nAza pAmazo.. pachI ane hanumAnane jatI sattvanA prabhAve kanaka meLavyuM hatuM te daSTAMta ApyuM, ane kahyuM ke satva ekale hoya. ane zIyaLa na hoya te te nakAmuM. pachI zIyalanuM daSTAMta kalikAlamAM thayelA saMgrAma sonI ke jeNe rata vagara AMbe phaLavALe karyuM hatuM te kahyuM. AthI kumArapALe tyAM je paranArInA tyAgane niyama guru pAsethI lIdhe. pachI hameza upadezAmRtanuM pAna karavA kumArapALa upAzraya Avate, ane keTalA eka divasa jayasiMhanI sevAmAM rahI dadhisthaLamAM gaye. - 8 siddharAjanI putranI IcchA , ane hemari. ' siddharAjane rAja karatAM karatAM vRddhAvasthA AvI, deva devIonI ghaNuM mAnatAe karI, paNa putra thaye nahi. Akhare teNe hemasUri sAthe zatruMjaya, giranAra vigere tIrthanI yAtrA karI ane sarine pUchyuM ke "mAre have putra thaze ke nahi? sUrie traNa upavAsa karIne aMbAdevIne ArAdhI. teNe AvI nA kahI, tethI sUrie kahyuM "tamane putra thaze nahi, tamAruM rAjya kumArapALane maLaze pachI rAjAe bIjA paMDita jozIne lAvyA temaNe paNa tevuM ja kahyuM. AthI rAjAne kheda thayA ane kumArapALane marAvI nAMkhavAthI semezvaranI kRpAthI putranI prApti thaze, evI beTI kalpanA karI kumArapALane mAravA chUpA mArA siddharAje mekalyA, ane laDAI karI tribhuvanapALa (kumArapALanA pitA)ne mArI naMkhALe; jyAre kumArapALanuM pUNya Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 prabaLa hovAthI tene kaMI na thayuM, ane sarva upAyo mithyA thayA. kumArapALane saMkaTa ghaNAM paDyAM. paNa Akhare tene siddharAjanI gAdI maLI. 9. kumArapALanAM saMkaTa ane hemacaMdrAcArya. kumArapALa prathama potAnA banevI kRSNadevane tyAM pATaNamAM rahyo, paNa siddharAjanA mANasanI najara cukAvavI e mahA muzkela vAta hatI. teNe yogIne veSa lIdhe, temAM paNa pakaDAye. tyAMthI nAzI eka gAmathI bIje gAma pharavA lAgyo. tenAM sarva dukhe tathA saMkaTa ahIM aprastuta hovAthI lakhyAM nathI. paNa temane eka ke jemAMthI ApaNA caritranAyake kumArapALane bacAvela che tenI naidha laIe. * kumArapALa eka vakhata pharatA pharate khaMbhAtanA bahAragAmanA prAsAda AgaLa AvI pahoMcyA, tyAM zrI hemAcAryuM ke je pATaNathI vihAra karatAM karatAM tyAM AvyA hatA te paNa bahibhUmi AvyA hatA. sUrizrIe tyAM sarSanA mastaka upara gaMgeTaka nAcate joI anumAna karyuM ke ATalAmAM ke I rAjA hovo joIe, te vakhate kumArapALa najare paDyo, ane oLakhe kumArapALe, AcAryane oLakhyA ane badhI saMkaTanI vAta kahI saMbhaLAvI ane pUchyuM ke A mArA kaSTono aMta kyAre Avaze? tyAre AcAryazrIe nimitta joI kahyuM ke "theMDA vakhatamAM eTale vikrama saMvata 118mAM mAgazara vada 4 ravivAre puSya nakSatramAM trIje pahere rAjya maLaze." evAmAM. tyAM udayana maMtrI AvI caDyA; tene AcAryazrIe kahyuM ke A rAjakumAranuM tamAre rakSaNa karavuM, kemake A rAjakumArathI AgaLa jatAM jaina zAsanane ghaNo mahimA thavAnuM che." pachI udayana maMtrI kumArapALane pitAne ghera laI gaye. evAmAM siddharAjane khabara maLyA ke kumArapALa to udayana maMtrIne ghera che. tethI tyAM teNe potAnuM lazkara mokalyuM tyAre udayanamaMtrIe kumArapALane kahyuM ke "have A ' vakhate tame ahIMthI cAlyA jAo, nahi te ApaNA baMnenuM mota Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaze." A sAMbhaLI kumArapALa nAsIne hemacaMdrAcArya pAse AvyA, tyAre temaNe upAzrayanA bheMyarAmAM chupAvyo, tathA upara pustake khaDakI mUkyAM. kumArapALanI zodha mATe Avela siddharAjanAM mANaso e udayana maMtrI tathA hemacaMdrasUrine tyAM ghaNI tapAsa karI, paraMtu tyAM patto nahi maLavAthI nirAza thaI pAchA gayA. pachI kumArapALe videzamAM bhramaNa karavA mAMDayuM. aneka saMkaTe pharI sahana karI siddharAja mRtyu pAmyAnI khabara maLatAM pATaNamAM AvyA ane pradhAnae kumArapALane AcAryazrIe kahelA divase ja rAjagAdI ApI. . . 10 kumArapALa rAjA ane hemacaMdrAcArya pitAnA saMkaTamAM madada karanAra sarvane kumArapALa rAjAe navAjyA ane je je vacane bIjAne ApyAM hatAM te pALyAM, paNa daivayoge pitAnA kharA upakArI hemacaMdrAcAryazrIne visarI gaye. eka samaye hemacaMdrajIe udayana maMtrIne bolAvIne kahyuM ke "Aje kumArapALa rAjAnI navI rANanA mahelamAM madhyarAtrIe prANaghAtaka upasarga thavAne che, mATe Aje rAjAne tyAM jatAM aTakAvaje, ane A bAbatanI je vadhAre puchaparacha rAja kare te mAruM nAma jaNAvaje." udayana maMtrIe rAjAne te rAtrIe tyAM jatAM aTakAvyA. ane te ja rAtre tyAM vIjaLI paDavAthI te rANInuM maraNa thayuM. A vakhate rAjAe udayana maMtrIne belAvI pUchayuM keH "he maMtrI ! A bhaviSyajJAnI mANasa tamane keNa maLyo ke jeNe mane Aje jIvitadAna ApyuM." maMtrIe jaNAvyuM ke "he rAjana ! ahIM zrI hemacaMdrAcAryajI padhAryA che ane temaNe A vAta jaNAvI Apane tyAM jatAM aTakAvyA che." A sAMbhaLI bahu khuzI thaI rAjAe AcAryazrIne rAjasabhAmAM bolAvyA. hemacaMdrajI tyAM gayA, eTale rAjAe ubhA thaI temane vaMdana karyuM. tathA hAtha joDI AMkhomAM AMsu lAvI kumArapALe kahyuM "he bhagavAna! Apane mukha dekhADatAM mane zarama Ave che. kAraNa Ajadina sudhI Apane meM saMbhAryA paNa nahi ApanA upakArane Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badalo mArAthI kaI rIte vaLI zake tema nathI, mATe he prabhe! Ape prathamathI ja mArA para ni:kAraNa upakAra karyo che, ane ApanuM te karaja huM jyAre vALIza?" AcAryazrIe tyAre kahyuM ke "he rAjana! have dilagIra na thAo. tamane uttama purUSa jANIne ja meM upakAra karyo che. have amArA upakAranA badalAmAM tame phakta jaina dharma samAcare, eTalI mArI AzISa che kumArapALe javAbamAM kahyuM keH "he bhagavAna ! ApanI te AziSa te mane hitakArI che." ema kahI rAjAe jaina dharma svIkAryo. 11. hemacaMdrasUri ane zivamaMdira eka vakhata eka puruSe rAjasabhAmAM AvI rAjAne vinaMti karI ke "ihe mahArAja ! devakIpATaNa-prabhAsapATaNanuM semezvaranuM daherUM paDI gayuM che, te tene jIrNoddhAra karAve." rAjAe kahyuM keH "bahu sAruM, jyAM sudhI huM te deharUM na samarAvuM, tyAM sudhI huM mAMsa nahi khAuM.", rAjAe tyAra pachI daherAne jIrNoddhAra karAvyuM ane pachI mAMsabhakSaNa cAlu kIdhuM. tyAre hemacaMdrajIe kahyuM: "rAjana ! ApaNe cAle semezvarane dahere jaIne joIe, ane tyAM sudhI mAMsanI AkhaDI lyo." rAjAe tema karavA hA pADI. prabhAsapATaNa javAnuM sUrie prayANa karyuM. tyAre rAjAe hemacaMdrajI. gurune pAlakhImAM besavA kahyuM, paNa guruzrIe te na svIkAryuM. kAraNa ke muni hamezAM page ja cAle. pachI AgaLathI javAnuM kahI pote pachI Avaze ema kumArapALa rAjAe kahyuM. sUri zatruMjaya giranAra vigere jaI yAtrA karI devakIpATaNa AvyA, tyAM rAjA paNa AvyA. A vakhate keTalAka dveSI brAhmaNe kahyuM ke "rAjana ! sarva kaI somezvara devane mAne che, paNa hemasUri zIza namAve tema nathI." rAjAe zA mATe mahAdevane pUjatA nathI ema pUchatA sUrizrIe javAba Apyo ke "nirgatha evA yatio mahAdevanI dravyathI pUjA karatA nathI, paNa teo mAtra bhAvathI ja pUjA kare che, tethI huM mahAdevanI pUjA bhAvathI karIza." pachI AcAryazrI A vakhate mahAdevastutra Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 devapattanAmAM mahAdevanA sanmukha ubhA rahI derAsaramAMja racanA karI batAve che, temAM jaNAvyuM ke bhavabIjAkurajananA, rAgAdyAH kSayamupAgatA yasya / brahmA vA viSNurvA, haro jino vA namastasmai // artha--bhavanA bIjane aMkura utpanna karanAra evA rAgadveSa vigere deze jenA kSaya pAmyA che te game te brahmA haya, viSNu hoya, zaMkara heya, ke jina hoya tene namaskAra karIe chIe. A sAMbhaLI te brAhmaNe cakita thaI gayA, rAjA harSita thayo. pachI sUrie rAjAne tyAM maMtranA prabhAvathI sAkSAt mahAdevanAM darzana karAvyAM. mahAdevane kharo dharma zuM che te rAjAe pUchatAM jaNAvyuM ke he rAjana ! tane dharmaprApti A brahmA jevA hamAcAryathI thaze." A vakhatathI rAjA atyaMta bhaktithI AcArya sAthe vartavA lAgyA. 12 brAhmaNe sAthe vAdavivAda. kumArapALa rAjAne jaina dharma pALate joI brAhmaNane dveSa thAya te svAbhAvika ja che. tethI temaNe pitAnA maMba taMtravAdI evA devabedhi nAmanA zaMkara AcAryane lAvyA. devadha e zaMkarAcAryanA maThane AcArya hate ema dvAzrayanA bhASAMtaranI prastAvanAmAM sAkSara maNilAla nabhubhAI lakhe che. A AcAryo maMtra, taMtra, gArUDI vidyA, iMdrajALa Adi aneka khela karI vAdavivAda karyo ane rAjAne IMdrajALathI evuM dekhADayuM ke jethI rAjAnA gharaDAM pUrvaje AvIne kahevA lAgyA ke "tuM jena dharma pALInarake jaIza." tyAre AcAryo tevI ja iMdrajALa karI batAvyuM ke teo kahe che ke "tuM svarge jaIza" ane te uparAMta pratikAra tarIke sAmI badhI vidyA vAparI jaNAvI. AthI te AcArya nirUttara thaye ane cAlyA gaye. 13 AcAryanA anya mahAna kAryo.. AcAryanA kahevAthI kumArapALa rAjAe mALavAnA rAjA arNorAjane paNa pitAne mitra karI tene pratibaMdhIne jainadharmI karyo; Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 mAhaDa maMtrIe (uDDayana maMtrInA putra) sa vata 1214mAM zatrujayatInA uddhAra karyo; tathA hemacaMdrajI mahArAje tyAM pratiSThA karI. vaLI te maMtrInA bhAI aMkhaDe bharUcamAM zamaLikAvihAra nAmanA jinama'diranA jIrNoddhAra sa`vat 1220 mAM karyAM, tathA temAM zrI munisuvratasvAmIjInI pratimAnI hemacaMdrajIe pratiSThA karI. kumArapALa rAjAe suri mahArAjanA upadezathI sa maLI cauda hajAra navA jinamadirA baMdhAvyAM, tathA sALa hajAra jaina madirAnA jIrNoddhAra karyAM. tAraMgAjI para ghaNuM ja uMcu* vistAravALu jainama dira baMdhAvI temAM zrI ajitanAthajInI mUrtinI sthApanA karI; tathA hemaca'drAcAryajInAM caraNAnI paNa sthApanA karI. ghaNA niCna zrAvakAne teNe dravya ApI svAmIvAtsalya karyAM. kumArapALa jainadharmI thaye. eTaluMja nahi paNa jainadharmAMne kharI rIte pALI batAvyA. khAravrata aMgIkAra karyAM', rAjyamAM ahiMsAnA pracAra karyAM. eka agreja vidvAna lakhe che ke-- ATaluM te taddana niHsa'zaya che ke kumArapALa kharekharI rIte jainadharmI thaI gayA hatA ane AkhA gujarAtane paNa eka namunedAra jaina rAjya banAvavAne teNe prayAsa karyAM hatA. ' hemaMca drAcAya nA upadezathI jainadharmamAM niSedha karela nahi khAvA ce!gya vastuo tathA zikAra vigere mAjazeAkha kumArapALa rAjjUe tajI dIdhAM ane raiyatane paNa iMdriyanigraha rAkhavA pharaja pADI. AkhA rAjyamAM amAripaDaha vajaDAvyA eTale kAI paNa jIvane mAravA nahi evA paDA vajaDAvI sa jaMtune abhayadAna ApyuM. AthI yajJAmAM je vA balidAna tarIke vaparAtA, te na vaparAtAM accA ane tethI yajJA echA thayA eTalu ja nahi paNa balidAna tarIke jIvAne badale bIjI nirjIva cIjo vaparAvA lAgI. leAkA madyapAna ane mAMsAhArano tyAga karanArA thayA ane pAlIdezarajaputAnA dezamAM paNa te niyama pracalita thayeA. mRgayA-zikAra AjJApatrathI baMdha karavAmAM AvyA tethI kAphiyAvADa (saurASTra) nA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zikArI tathA keLIbhIla je hatA teone paNa A AjJApatrathI zikAra baMdha karavuM paDe. khATakI kasAIne dhadho bhAMgI paDo (ke jenuM varNana dvAzraya kAvyamAM ApavAmAM AvyuM che)ne tenA badalAmAM tene traNa varasanI pedAza jeTalI rakama teone ekaMdara ApavAmAM AvI. rAjA custa jenadhama banI anargala dravya. jinamaMdira, jinapratimA, jinAgama, sAdhu, sAdhavI, zrAvaka ane zrAvikA e sAta kSetramAM khasyuM ane haMmezAM devapUjA, Avazyaka Adi kriyA karate. te rAjAne hamezAM svAdhyAya karavA mATe hemacaMdrasUrie cogazAstra e nAmanuM pustaka banAvyuM te ati manohara ane sAdI zilimAM jainadharmanuM rahasya dAkhavanAra ane AtmAne ucca pariNati para lAvanAra graMtha. che ke je A sAthe sAmela che eTale vizeSa lakhavAnI jarUra paNa nathI. bIjuM utA nAmano roga kumArapALanI rAjagAdI para vaMzaparaMparAthI utarI Avela hato te sUrizrIe maMtranA prabhAvathI dUra karyo, tema ja brAhmaNa dharmanA devAdhi AcArya sAthe vAdavivAda thatAM Aje zuM tithi che ema pUchatAM te vakhate amAvAsyA hatI chatAM pramAdathI pUrNimA ema AcAryazrIthI kahI javAyuM, eTale brAhmaNee mazkarI karI. A mazkarI TALavA mATe maMtranA prabhAvathI te rAtre pUrNimAnA caMdranI jyoti bAra gAu sudhI pragaTa karI. 14. kAladharma-dehatsarga. zrI hemacaMdrAcAryazrIne dehatsarga kaI rIte thayuM tene mATe judI judI daMtakathA cAle che. sAkSara maNilAla nabhubhAI pitAnA dvAzrayanA gujarAtI bhASAMtaramAM lakhe che ke "zaMkarAcArye jhera devarAvI mArI nAMkhyA, te kaI pAyAvagara kahe che ke zaMkarAcAryane ne emane vAda thayela temAM zaMkarAcArye kumArapALanA mahelane chelle mALathI mAyAvI pralaya dekhADI mAyAvI heDI temane batAvI, temAM pote besavA gayA eTale nIce paDI judAI mu. paNa e vAte para karo AdhAra paNa rAkhI zakAya nahi." Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3) A vAtamAM bIlakula vajuda ukta bhASAMtarakAre svIkAryuM nathI paNa te sAthe tevI daMtakathA upajAvanAra bIjA keI nahi paNa brAhmaNe hevAthI te dveSanuM ja pariNAma bhAse che. zrI jinaharSasUri pitAnA kumArapALa rAsamAM nIce pramANe kahe che kumArapALa rAjAne ajayapALa nAmane eka bhatrIje hatuM. teNe jANyuM ke kumArapALane putra nathI te te rAjagAdI pitAnI putrInA putra pratApamadyane Apaze, te je huM kumArapALane mArI nAMkhuM te mane rAjagAdI maLe, evo vicAra te hamezAM rAkhyA karatA hatA. bIjI bAjue hemacaMdrAcAryane bAlacaMdra nAmane ziSya hatA, tene ane ajayapALane bahu sArI mitrAcArI hatI, tethI te ema vicArate hatuM ke je ajayapALane gAdI maLe te tenA taraphathI jema kumArapALa taraphathI hemacaMdrAcArya pUjAya che tema huM pUjAuM ane mAnasanmAna pAmuM. evAmAM kumArapALe hemacaMdrajIne vinati karI ke "he bhagavana! Ajadina sudhI meM yathAzakti puNyakAryo karyA. paraMtu jinapratimA enI aMjanazalAkA karavAnI mane ghaNI hoMza che ! tyAre AcAryazrIe kahyuM ke bahu sAruM. pachI rAjAe suvarNa Adi dhAtuonI pratimAo banAvIne aMjanazalAkA mATe taiyArI karI, tathA te mATe mahotsava zarU karyo. devage muhUrtanA samayanI khabara rAkhavAnuM kArya sUrizrIe bAlacaMdrane sopyuM, te vakhate ajayapALa paNa tyAM AvI caDyo. tene bAlacaMdra kahyuM ke je A samaye huM muhUrtanA vakhatamAM pheraphAra karI nAkhuM te hemacaMdrajInuM tathA rAjAnuM ema baMnenuM thoDA vakhatamAM mRtyu thaze. A sAMbhaLI duSTa ajayapALe paNa tema karavAnuM bAlacaMdrane samajAvyuM ane kahyuM ke je mane rAjya maLaze te huM paNa tane A hemacaMdrajInI jema uMce darajaje caDAvIza ane pUrNa sanmAna Adara ApIza. pachI te duSTa ziSya te muhUrtanA samayamAM pheraphAra karI nAkhyo; juo ! kIrtilAbha mATe manuSya zuM nathI karatA? A vAtanI hemacaMdrAcAryane A khare khabara paDI, tyAre kumArapALane kahyuM ke A bAlacaMdra kuziSya nivaDyo che ane te ajayapALane aMdara Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 khAnethI maLI gaye che, tethI teNe muhUrtamAM pheraphAra karI anartha karyo che, te have ApaNA bannenuM mRtyu najIka che; evAmAM tyAM eka yogI AvI caDya; teNe hemacaMdrajInA mastakamAM maNi je, tethI te levAnI teNe tadabIra racavA mAMDI. eka divase hemacaMdrajI mahArAjane keIka ziSya AhAra laIne AvatA hatA, te AhAranI jhoLImAM te gIe hAtha cAlAkI vAparI jhera nAkhI dIdhuM; tathA te ziSya sAthe te keTalIka mIThI vAte karIne cAlyo gayo. te mugdha munine te bAbatanI khabara na rahevAthI te AhAra temaNe hemacaMdrajIne bhejana mATe Apyo; hemacaMdrAcArye bhejana karyuM tyAra pachI temanuM zarIra kaMpavA lAgyuM, tyAre turata temaNe te ziSyane belAvI pUchavAthI mArgamAM maLelA te gInI hakIkata mAluma thaI; jethI sUrizrIe vicAryuM ke jema bhAvi bananAra hatuM te banyuM che. pachI temaNe potAnA ziSyane belAvI kahyuM ke "jyAM mArI citA saLagAve, tyAM mArA mastaka nIce eka dUdhathI bhareluM pAtra rAkhaje, jethI mArA mastakamAM raheluM maNi temAM paDaze, te maNine tame sAcavIne rAkhaje ane keI paNa rIte te maNine te rogInA hAthamAM javA deze nahi." Ama kahI anazana karI hemacaMdrasUri mahArAja corAzI varSanuM AyuSya bhogavI vikrama saMvata 1229mAM svarge padhAryA, tyAra pachI kumArapALa rAjAnuM maraNa paNa ajayapALe ApelA jherathI vikama saMvata 1230 mAM thayuM. 15 jainemAM samakAlina prakhara vidvAno A vakhate tapAgacchanI 40mI pATe zrImadda haribhadrasUri kRta aneka pustaka para samatha ane vidvatApUrNa TIkA lakhanAra tArkika ziromaNi zrI municaMdrasUri hatA. temano janma saMvata 1134 mAM paNa dIkSA hemacaMdrasUrie lIdhelI dIkSA pachI be varSe eTale saM. 115ra mAM, sUripada saM. 1174mAM, ane svargagamana 1220 mAM thayuM hatuM. A zrI municaMdrasUrinA ziSya zrI ajitadevasUri tathA devasUri paNa vidvAna paMDite hatA. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temaNe aNahillapura pATaNamAM zrI siddharAja jayasiMha rAjAnI sabhAmAM aneka vidvAne sAthe vAda karI rAzI vAdathI sarva vAdiene parAjaya pamADyA, te prasaMge digambara matanA cakravartI zrI kumudacaMdra AcAryane paNa vAdamAM jItI lIdhA, ane digambarone pATaNamAM praveza baMdha karAvyA. A bInA atyAra sudhI prasiddha che. A devasUri bIjA koI nahi paNa je hemacaMdrasUri sAthe maMtra sAdhanA karI vAdi upara jIta meLavavAnuM varadAna meLavyuM hatuM te. malayagirisUri ke jemaNe hemacaMdrasUri sAthe maMtra sAdhI vRttikAranuM mahAnuM varadAna meLavyuM hatuM temaNe mahAnuM sUtra para tathA aneka graMtha para vRttio samartha ane addabhUta nyAyapUrvaka racI che. - 16 ziSya paraMparA ' upara kahI gayA te pramANe surIzvarajIne rAmacaMdra tathA bAlacaMdra ziSya hatA, temAM rAmacaMdrasUri hatA, te gurunI pATe beThA hatA. subhASita keza, kumAravihAra Adi aneka graMthanA praNetA che. bIjA aneka ziSya teone hovA joIe, paNa temanAM saMbaMdhe kaI jANavAmAM nathI. 17 sUrizrInI saMskRta kRtio temanI sarva kRtiomAMnI uttamamAM uttama ane mahAbhArata kRti siddhahema vyAkaraNa che, ke je savAlakSa kaleka pramANu paMcAMga vyAkaraNa che. AnA para aneka vidvAnoe TIkA lakhI che, eTaluM ja nahi paraMtu AnA viSe evuM sabhyatAthI kahevAya che ke samartha vyAkaraNakAra pANinInuM siddhAMta kaumudi vyAkaraNa ke je AnA karatAM meTuM che tene abhyAsa karatAM thatA jJAna karatAM A haima vyAkaraNanuM jJAna caDe che ane tenI sAthe te karatAM vadhAre sahelAIthI ane ochA vakhatamAM zIkhI zakAya che. te vyAkaraNa saMbadhe nIcenI uktio che. kiM stumaH zabdapAthoghehemacaMdrayatetim / . ekenApi hi yenehaka kRtaM zabdAnuzAsanam // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 athazabdarUpI samudrane ullAsamAna karanAra hemacaMdra muninI buddhinI keTalI stuti karIe, kAraNa ke teNe ekalAe ja zabdAnuzAsana racyuM che. vaLI temanA vyAkaraNanAM vakhANa karatAM eka kavi kahe che ke bhrAtaH pANini ! saMvRNu pralapitaM, kAtaMtrakathA-kathA mA kArSIH kaTu zAkaTAyana ! vacaH, kSudreNa cAMdreNa kim / kaH karNAbharaNAdibhirbaTharayatyAtmAnamanyairapi / zrayante yadi tAvadarthamadhurAH zrIsiddha hemoktayaH // artha-he bhAI pANinI ! have tuM tAre pralApa saMkelI de, kAtaMtra vyAkaraNa te kaMthA jevuM che (eTale tenuM te zuM kahevuM?) he zAkaTAyana, tuM tArA kaTuvacana kADhIza ja nahi, ane zudra cAMdra vyAkaraNathI zuM sayuM? jyAM sudhI zrI siddhahemanI uktimAM-siddhahema vyAkaraNamAM arthanI madhuratA saMbhaLAya che. tyAM sudhI kaMThA bharaNAdi bIjA graMthe bhaNI ke puruSa pitAnI buddhine jaDa kare ? ! A vyAkaraNane siddhahema, siddhahema zabdAnuzAsana, haimavyAkaraNa evA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. A para aneka vidvAnee hajAra loka pramANavALI TIkAo lakhI che (nAma mATe juo jaina graMthAvali pR. 299 thI 303.) te parathI jaNAze ke te kevuM adabhuta ane sArabhUta umadA vyAkaraNa hovuM joIe. : 2 anekAI nAmamALA (sazeSa) zloka 1826. 3 anekArthavRtti paNa zloka 6030. 4 abhidhAna ciMtAmaNi nAmamALA. zleka 1591. pa , vRtti pajJa kaleka 10000. 6 dezI nAmamALA zloka 850. 7 , vRtti (ratnAvalI) . 3500. 8 zeSanAmamALA le. 225. 9 nighaMTuzeSa. 10 ziUMcha nAmamALA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 11 vItarAga tetra leka 474, 12 triSaSTizalAkA puruSa caritra leka 34000. 13 kAzaya saMskRta . 2828. 14 dvAzraya prAkRta lo. 1500. 15 nAbheyanemidvisaMdhAna mahAkAvya. 16 ahIti le. 1400. 17 alaMkAra sUDAmaNi vRtti (kAvyAnuzAsana) zloka 2800.. 18 , (vRtti viveka) . 4000. 19 hema vyAkaraNa uNadivRtti le. 3250. 20 , laghuvRtti. 21 hema dhAtu pArAyaNa le. pa600. 22 haima prAkRta vyAkaraNa A siddhahema zabdAnuzAsanane - AThame adhyAya che. * 23 agavyavaracheda dvArvizikA-A syAdavAda maMjarInuM mULa che. - 24 agavyavaccheda kAviMzikA. 25 pramANa mimAMsAvRtti sahita. le. 2500. 26. legazAstra . 1200. ra7. yogazAstra vRtti le. 12000. 28. AMtara tyavaMdanavRtti. . 1011. 29 dvijavadana capeTikA. 30. hemavAdAnuzAsana TIkA sAthe. 31, zabdArNava mahAnyAsa athavA tatva prakAzikA, neTa-2-10 zabdakezana graMthe che ane te para aneka paNa vRttio thaI che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 3ra. alAbala sUtra bRhadghatti, 33. liMgAnuzAsana gRhavRtti sAthe, 18. sUrizrInAM caritra mATe sAdhanA zrImad hemacaMdrAcAryanuM saoNMpUrNa caritra lakhavAmAM Ave te eka mATuM daLadAra pustaka thaI paDe tema che, kAraNa ke temanA sa`khadhamAM je je jANavA cAgya che te ghaNA vidvAna sAdhue gadyapadyarUpe nAMdhI gayA che. A pustakeA badhA hajI pragaTa thai mahAra paDathA nathI te mATe dilagIrI che. je sAdhanA che te nIce pramANe-- caritra. athavA kumArapAla 1. seAmaprabhAcArya kRta hemakumAra pratibaMdhaka savata 1241. 2. merUtuMgAcAya kRta prama"dha ciMtAmaNi. savata 1367. 3. zrI jayasiMhasuri kRta kumArapAla caritra, saMvata. 1313. 4. zrI cAritrasuMdarasUri kRta kumArapAla citra. 1441. pa. zrI harizca`dra (digambara-?) kRta kumArapAla caritra (prAkRta.) 6. zrI jinama`DanasUri kRta kumArayAla prabaMdha sa. 7. zrI prabhAcaMdrAcAya kRta prabhAvaka caritra. sa. 1334, 8. zrI rAjazekharasUriSkRta caturvizati prabaMdha sa. 1405, 9. sAmatilakasUri kRta kumArapALa caritra (A graMtha jaina graMthAvalImAM jaNAvela nathI.) 10. yazapAla ma`trI kRta mehaparAjaya nATaka. 11. jinaprabhasUri kRta tIrthaMkalpa. 12. zrI RSabhadAsa kRta kumArapALa rAsa (gujarAtI) 13. zrI jinahasuri kRta kumArapALa rAsa. (,, ) ahIM uparanA sarva upalabdha na hovAthI sthaLa sa'kAca hAvAthI tathA rA. meAtIcaMda giradhara kApaDIA (bI. e. ela. ela. mI.) e Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. AkhuM jIvanacaritra lakhavAnuM mAthe laI te saMbaMdhI ghaNuM prakaTa karavAnuM heI ahIM phakta digdarzanarUpe zrIjinaharSasUri kRta kumArapAlarAsa, ahIti bhASAMtarakAra rA. maNilAla nathubhAI dozI. (bI. e.) dvAzraya mahAkAvya vigeremAMthI sAra laI eka aThavADIAnA TuMka vakhatamAM jeTaluM banyuM teTaluM nivedana karyuM che. deSa, smalana, ItyAdi saMbaMdhe micchAmi dukkaDama daI te sudhAranArane upakAra thaze ema kahI, huM viramuM chuM. prinsesa sTrITa ) muMbaI vIra. saM. 2437, va. su. 1) * guru caraNe pAsaka, mohanalAla dalIcaMda desAI bI. e. ela. ela. bI. keTalAka zabdomAM sudhAro karI yegazAstranI cothI AvRtti mATe prasiddha kartA 5 devavijayajIgaNa-muMbaI ( pAMcamI AvRttimAMthI uddata) 'TTTTS Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSa yAnukrama viSaya prathama prakAza 1 thI 83 gazAstra bhASAMtara mahAvIradevanI samadaSTi mahAvIra devanI karUNa yogazAstra banAvavAne AdhAra ganuM sAmarthya yegathI thatI labdhio ginI marUdevA mahAtmA dRDhaprahArI mahAtmA ciMlAtIputra yoganI AvazyakatA mokSanuM kAraNa jJAnaga puNya, pApa ane Azrava darzanayoga cAritraga yamanA pAMca bhede 54 thI 60 yama siddhinI madadagAra bhAvanAo ekathI pAMca mahAvratanI bhAvanA 61 thI 60 anya rIte cAritraga te samiti ane guptinA nAmo cAritra varNana aMge upasaMhAra gRhasthadharma ane nItipUrvaka jIvana dvitIya prakAza thI 151 gRhasthadharmamAM prathama samyaphatva mithyAtvanuM svarUpa Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya deva, guru ane dharmI e traNamAMthI prathama devanu svarUpa batAve che. khIjA devanI AjJA zA mATe mAnya na karavI ? mudevanuM lakSaNa vizeSataH kudevanAM lakSaNa batAve che suguru ane kugurunA lakSaNa 39 dharmAnuM lakSaNa sarvaina sivAyanA puruSanuM kaheluM vacana apramANa che kudeva, kuguru ane dudhanA AkSepa srati pratikSepa samyaktvanAM cinhA batAve che samyaktvanA pAMca bhUSaNa samyaktvanA pAMca dUSaNA pAMca aNuvratA-gRhasthadha hiMsA tyAga karavAnuM kAraNa zuM ? sajIvAne peAtAnA jevA ja gaNavA joie jema trasa jIveAnI hiMsA na karavI, tema nirarthaka sthAvara jIvAnI paNa hiMsA na karavI joie hiMsA karanArane AcArya zrI upamA tathA zikSA Ape che keTalAka vijJa zAMti mATe ane keTala'ka kuLAcArathI hiMsA kare che, tene AcAyazrI kahe che jo hiMsAnA tyAga na kareA tA dAnAdi sa niSphaLa che hiMsAnAM upadezaka zAstrakAra para AkSepa temanA zAstromAM A pramANe hiMsA karavAnuM kahyuM che. AvA hiMsaka zAstropadezakAnAM sabadhamAM AcAryazrInA abhiprAya chavAnuM rakSaNa karanArane bhaya nathI hiMsaka devAne paNa na pUjavA joie ahiMsAvratanI stuti ahiMsAvratanu phaLa gRhasthAnuM khIjI" satya vrata kanyAalikAdi asatyA batAve che vizeSa batAve che. asatya kheAlavAthI thatA geraphAyadA pRSTha 85 8 87 87-88 90 91 92 92 93 94 OM OM OM OM OM 100 107 110 110 111 112 114 114 115 115 115 116 117 117 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 120 124 132 * : - 14 138 viSaya vasurAjAnuM dRSTAMta. satyavAdInI stuti kare che 124 trIjA asteyavratanuM svarUpa, cerInuM phaLa ane tene niSedha kaI vastu adatta kahI zakAya 124 jIvahiMsAthI paNa corIne deSa adhika che - 125 have rohaNIyA ceranI kathA kahe che 128 corI na karavAnuM phaLa viSayanI ramaNikatA ane tenuM pariNAma kAmazAstrane banAvanAra vAtsAyana paNa kahe che vezyA strInAM doSa parastrIgamana ane tenA doSo parastrImAM Asakta puruSone zikhAmaNa * 16 AvA guNavALI parastrIne tyAga karanAra mahApuruSanI stuti kare che parapuruSane tyAga karavA mATe strIone upadeza Ape che 144 anya strI puruSamAM Asakta thanArane phaLa batAve che brahmacarya pALavAnuM phaLa 144 icachAne niyamamAM rAkhevArUpa parigrahanA niyamavALu gRhasthonuM pAMcamuM vrata kahe che parigrahathI thatA doSa 146 gRhasthoe zuM zuM karavuM joIe ? 147 parigrahathI te bhaya parigrahathI tRpti thatI nathI 148 parigrahanI IcchA yogIono paNa nAza kare che 149 saMtoSanI stuti 151 tRtiya prakAza 151 thI 207 chaThuM vrata divirati yA dizAno niyama A vratathI lobhanI paNa nivRtti thAya che 152 bhogapabhoga nAmanuM bIjuM guNavrata bhogopabhoga eTale zuM te batAve che 153 144 - 145 148 151 153 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 255 156 157 157 * 157 157 158 158 viSaya madirA pIvAthI thatA doSa mAMsa tyAga karavA viSe kaI zaMkA kare che, mAMsa khAnAra ane jIva mAranAra temAMthI jIvahiMsAne deSa kene lAge ? AcAryazrI uttara Ape che bhakSaka te ja vadha karanAra che asAra zarIra mATe pApa na kare mAMsabhakSaNamAM doSa nathI. ema kahenArane guru koNa? mAMsabhakSaNanA saMbaMdhamAM manue mAMsa zabdanI karelI nirUkti mAMsabhakSaNathI AgaLa upara vadhatA jatA deze mAMsa khAnAranI eka bIjI ajJatA maMtrathI saMskRta mAMsa khAvAmAM koI doSa nathI ema manu kahe che AcArya zrI uttara Ape che : upasaMhAra kare che. mAkhaNa tathA madha khAvAnAM deSo batAve che madha khAvAmAM vadhAre pApa batAve che keTalAka devasthAnamAM madhane upayoga kare che tene kahe che pAMca prakAranA uMbarA vagerenA phaLAne tyAga karavAnuM kahe che anaMtakAyane tyAga kahe che. ajANyA phaLa na khAvA viSe rAtribhojana. niSedha rAtribhojanathI thatA doSe anyadarzanakAre potAnA graMthomAM lakhe che ke nakta bhojanane kharo artha kahe che anya darzananAM zAstramAM rAtribhojana niSedha anyadarzana saMvAdabAda AcArya zrI svadazanathI samarthana kare che paracakakhANa na hoya te lAbha nathI maLato te kahe che 159 167 11. 162 162 162 163 163 * 164 * 165 ? kada 167 rAtribhojananuM phaLa 167 rAtribhojana deSanI daSTAMtathI mahattavatA kahe che kAcA gorasa sAthe dvidala tyAga karavA viSe bIjA guNavatane upasaMhAra 168 che 168 168 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 170 17. -172 172 174. 175 176. 178 178 184 184 thI 186 186 viSaya gRhasthanuM AThamuM vrata kahe che pApapadeya-bIjo bheda hiMsaka upakaraNa na ApavAM-trIje bheda pramAdAcaraNa-ce bheda navamuM sAmAyika vrata sAmAyika eTale zuM ? sAmAyikamAM kamanirjarA gRhasthonuM dazamuM vrata gRhasthonuM agIyAramuM paiSadhavrata paSadhavrata karanAranI prazaMsA cothuM zikSAvata yAne gRhasthadharmanuM bAramuM vrata munidAnanuM phaLa bAramA vratamAM lAgatA aticAra dUra karavA viSe ekathI pAMca aticAra aticAra zA mATe kahyA tene uttara Ape che " chaTThA vatanI aticAra sAtamA vratanA aticAra karmanAM saMbaMdhamAM aticAra batAve che paMdara karmAdAnanA nAma kahe che paMdara aticArene anukrame vizeSatAthI batAve che have anarthadaMDa vratanA aticAra mahAzrAvakapaNuM batAve che sAtakSetramAM dhana nahi vAparanAranuM nibaLapaNuM mahAzrAvakanI divasacaryA caityavaMdana karyA pachI daDha vratadhArI kAmadeva zrAvaka zrAvakoe nIcenA manoratha karavA vizeSa vidhi batAve che. zrAvakanI uttarabhavanI sthiti upasaMhAra - 187 188 188 189 192 193 thI 195 195 195 196 200 202 293 206 207 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya pRSTha 21. caturtha prakAza 207 thI ra50 te abhedatA batAve che 28 AtmajJAnanI mukhyatA batAve che 208 krodha, mAna, mAyA ane lobhathI thatAM geraphAyadA tathA tene jItavAnA upAya 200 thI 214 kaSAya jItavAnA upAyono saMgraha karI kahe che 215 Indriya jaya karyA sivAya kaSAyane jaya na thAya te viSe 215 eka eka IndriyanI parAdhInatAthI maraNa thAya che te batAve che 216 indriyajayane upadeza ane upAya 218 manane vijaya na karavAthI thatA geraphAyadA - 218 manaHzuddhi karavAnI jarUra na rAgadveSAdinuM durjayapaNuM 220 rAgadveSa jItavAne upAya samabhAvathI karmo kevI rIte nAza thAya? AtmanizcayanA baLathI rviLa karmo ja khapAve che. eTaluM ja nahi paNa AtmAmAM paramAtmapaNuM paNa dekhe che . * 221 samabhAvane prabhAva 222 samabhAva kevA nimittothI utpanna thAya? AcAryazrI uttara Ape che bAra bhAvanAonuM svarUpa 223 thI 247 samabhAvanuM phaLa 247 dhyAnanuM svarUpa 248 dhyAnanI vRddhi karavA mATe dhyAnamAM bhAvanAo karavI te batAve che 248 dhyAna kevA sthaLamAM rahI karavuM te AsananAM nAma ane tenuM svarUpa 250 thI 25 - paMcama prakAza 253 thI 318 prANuyAma (253 prANAyAmathI pavanane jaya thAya paNa manane ja kema thAya tene uttara Ape che. 254 mana pavananuM tulya kriyApaNuM batAve che 254 250 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 viSaya , pRSTha - 256 : 2pa7 26 1 262 263 bIjA AcAryanA mate prANAyAmanA sAta bhedo kahe che 255 e sAtanA anukrame lakSaNo batAve che. prANAyAmanuM phaLa pAMce vAyunA sthAnAdi ane teno ya karavAnA upAya ra58 thI 261 pAMce vAyunAM dhyAtavya bIje batAve che vAyujaya karavAthI thatA phAyadA 261. have pAMce vAyu jItavAnuM bheguM phaLa batAve che pAMca kaleka karI dhAraNAnuM svarUpa batAve che. vAyunI dhAraNAnuM phUla dhAraNAnuM svarUpa batAvI have pavananuM ceSTita batAve che. * * 265 vAyunA cArAdi ane tenAM phaLo 265 e cArAdikanA jJAnanuM phaLa kahe che , hRdayamAM manane rokavuM ane tethI thatA phAyadA : . 266 cAra maMDaLe jaNAve che 266 te vAyunA cAra bheda krame batAve che 268 vAyu vahana thatI vakhate karavA lAyaka kAryo vAyu vahana thatI vakhatane zubhAzubha nirNaya 269 te cAre vAyunuM sukSma phaLa ane tenuM kAraNa batAve che IDAnADine mArge praveza karatA vAyunuM zubhAzubha ane madhyamapaNuM 270 nADionA lakSaNa batAve che 271 traNe nADiomAM vAyusaMcAranuM sAmAnya phaLa kahe che 271 DAbI ane jamaNI nADi vahana thatAM kyAM kAryo karavAM te batAve che nADinA udya tathA astanI zreSThatA pUrve kahela nADIne udaya vizeSa prakAre batAve che A kramathI vAyu viparita cAle tenuM phaLa batAve che 274 kALajJAna 274 pisNakALanuM lakSaNa batAve che 278 netra lakSaNa jJAna batAve che 284 kAnathI thatuM AyuSyajJAna 285 mastakathI thatuM AyuSyajJAna 268 270 ra73 273 286 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 295 296 297 288 viSaya. cha ke prakAra tarathI kAlajJAna jaNAve che AyuSya nirNayane bIjo upAya batAve che prakArAMtare karI kALajJAna batAve che pAMca kaleke karI zukanaThArA kAlajJAna kahe che be leka karI kAgaDAnAM zukane kahe che nava leke karIne upakRtithI kALajJAna kahe che zanizcara puruSe karI kALajJAna jANavAnI rIta pRcchA lagnanA anusAra kAlajJAna . yaMtra dvArA kALasvarUpa kahe che yaMtra prayoga batAvI have vidyAe karI kALajJAna batAve che sAta kaleke karI vidyA prayoga kahe che . jaya parAjaya saMbaMdhI jJAna rikta ane pUrNanuM lakSaNa kahe che svarodayathI zubhAzubha nirNaya vazIkaraNa tAMtara maMDaLathI maMDaLAMtara jatA pavanane jANavAno upAya. biMdu jevAne upAya biMdunA jJAnathI pavanano nirNaya cAlatI nAdine rokavAne ane bIjIne calAvavAne upAya nADi zodhana karavAnI rIta nADi vizuddhithI thatuM phaLa eka nADamAM rahetA vAyunuM kALamAna vedha karavAnI vidhi anyanA zarIramAM praveza karavAnI vidhi parakAyA pravezanuM phaLa SaSTha prakAza parakAya praveza pAramArthika kema nathI ? siddhi mATe prANAyAmanI jarUra nathI 300 300 32 303 304 305 305 306 309 310 311 311 311 313 313 315 317 318 thI 3ra4 318 319 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya 322 330 pratyAhAra 319 pratyAhAra siddha thayA pachI dhAraNuM karavI dhAraNAnuM phUla .322 saptama prakAza 324 thI 330 dhyAna 324 dhyAna karavAne kama batAve che. 324. dhyAna karanAranAM lakSaNe-SAnanuM svarUpa '324 dhyeyanuM svarUpa piMDastha beyane dhAraNAnA bhedethI batAve che 326 thI 328 piMDastha dayeyanuM mahAbhya aSTama prakAza 330 thI 348 padastha dhyeya ane tenuM dhyAna 330 mAtAnA dhyAnanuM phaLa 331. padastha dhyAna prakAra tare 332 vaLI prakAra tare karI padamayI maMtramayI devatAnA dhyAnanuM svarUpa kahe che. 334 maMtrAdhirAjanA dhyAnathI thatuM phaLa 335 prakAra tare dhyAna 335 praNavanuM dhyAna ane tenA judA judA bhede 337 paMca parameSTi maMtranuM dhyAna 337 tenuM phaLa batAve che 338 prakAra tare paMca parameSThi vidyA vaLI prakArAMtare padamayI devatAnuM dhyAna batAve che 339, paMnara akSarI vidyAnuM dhyAna 340 sAta varNavALA maMtranuM dhyAna 340 eka loka karI be maMtra batAve che hakAra vidyAnuM dhyAna '341 kSi vidyAnuM dhyAna 343 zazikalAnuM dhyAna caMdrakaLAnuM dhyAna 343 339 341 343 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 pRSa - 343 344 344 344 345 346 347 349 thI 3para 350 3i51 viSaya praNava, zUnya ane anAhatanuM dhyAna sAmAnya vidyA aciMtya phaladA gaNadharakRta vidyAkhyAna 98kAra dhyAna aSTAkSarI vidyA . vidatazAMti mATe eka kalekathI maMtra ane vidyA batAve che - navama prakAza prakAra tare rUpastha dhyAne rUpastha dhyAnanuM phaLa kevI rIte tanmayatA pAmavI jevuM AlaMbana tevuM phaLa * dazama prakAza rUpAtIta dhyAna nirAlaMbana dhyAnane krama . ' prakArAMtare cAra prakAranuM dhyAna A dhyAnanuM ke vicAranuM phaLa zuM? vipAkavicaya sthAnanuM svarUpa saMsthAnaviya dhyAna ledhyAnanuM phaLa dharmadhyAnanuM pAralaukika phaLa - ekAdaza prakAza zula dhyAna ghAtika batAve che kevalajJAnInuM kartavya samAdhi dvAdaza prakAza AcAryazrIne svAnubhava-mananA bhede paramAtma svarUpa , 351 351 3pa3 thI 362 353 354 354-355, 35. 356 350 380 361 362 thI 377 362 thI 368 368 thI 373 373 thI 376 377 378 thI 408 378 thI 381 381 thI 383 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya ekAgratA sUcanA ane aneka vicArakrama vicAra karanArane sUcanA vicArazakti khIlavavAnI kriyA 45 mananI astavyasta sthiti ane tenA nAzanA upAya mananI thatI kriyA ane tenI virati vicAravRttine nivRtta kema karavI ? manane zAMti ApavAnA sarala mAga udAsInatAnu phaLa paramatattvamAM laya ane udAsInabhAvanI prApti manaHsthiratA upAya dRSTijaya upAya mana jitavAnA upAya tattvajJAna thayuM ke nathI thayu tenI nizAnI unmanIbhAvanu phaLa jIvAne ALabhA ane upadezanu rahasya AayazrInA AtmA pratye upadeza prazasti pRSTha 383 thI 386 37 388 390 392 393 394 395 396 397 400 *401 402 402 403 406 207 408 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // surendranagaramaNDita zrI amIjharA vAsupUjyasvAmIne namaH // rogazAstra bhASAMtara. namo durvArarAgAdi, vairivAranivAriNe / rahaMte thoLinAthAya, mahAvIrAya tane che ? ghaNI mahenate dUra karI zakAya evA rAgAdi zatruonA samUhanuM nivAraNa karanAra ahaMtu yogIonA svAmI ane jagatanA jInuM rakSaNa karanAra mahAvIradevane namaskAra karuM chuM. vivecana-atyAranI duniyAne A vAta te vidita thaI cUkI che, ke hajAro manuSyanI sAthe bAtha bhIDanArA aneka zuravIre maLI zake che, paNa rAgadveSane jaya karanAra vIra puruSa bhAgye ja maLI zake che. AvA mahAna dujeya rAga, dveSa, kAma, krodha, mAyA, lobhAdi aMtaraMga zatruone mUlathI sarvathA jaya karanAra puruSane mahAvIra nAmathI bolAvavA temAM kAMI atizayokti che ja nahi. A mahAna vIra puruSane janma IsvIsana pUrve 599 varSe citra suda terasane divase maga dezamAM AvelA kSatriyakuMDa nAmanA zaheramAM siddhArtha rAjAnI trizalA nAmanI mahAdevInI kukSie thayo hato. mAtApitAnuM Apela nAma vardhamAna che, tathApi temanAM adabhUta parAkramavALA mahAna guNothI raMjIta thaI davee mahAvIra evuM nAma ApyuM che. * saMsAra vAsanAthI virakta thaI zramaNapaNuM aMgIkAra karI, ghora tapazcaryA ane dhyAnamAM nimagna rahI, sADAbAra varSe rAgadveSAdi aMtaraMga zatruone kSaya karI arihaMta pada prApta karyuM. kevala (saMpUrNa) jJAna prApta thavAthI teo bhegIonA paNa nAtha thayA ane temaNe Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra bhASAMtara-prathama prakAza svAnubhavathI thaelA satya jJAnathI saMsArathI trAsa pAmatA ane mahAdukhene anubhava karatA saMsArI jIne upadeza ApI teonuM janma, jarA, maraNathI rakSaNa karyuM, mATe rAga Adine jItanAra, ahata, yegIonA nAtha ane jIvenuM rakSaNa karanAra A cAre vizeSaNe te mahA puruSane ja ghaTI zake che ane tevA mahAna guNethI AkarSAI A zAstrakAra te mahAvIra devane zAstranI AdimAM namaskAra mahAvIradevanI samadaSTi pannage ca surendre ca kauzike pAdasaMspRzi / . nirvizeSa manaskAya zrIvIrasvAmIne namaH // 2 // . daMza karavAnI buddhithI pagane sparza kara (daMza ApanAra) pUrva janmanA kauzika getrI sapanA upara ane namana karavAnI buddhithI pagane sparza karanAra iMdranA upara paNa je mahAzayanuM mana sarakhuM hatuM, te zrImAn mahAvIradevane namaskAra karuM chuM. 2. vivecana-janma, jarA, mANathI trAsa pAmelA ane tethI ja A duniyAnI saMga ane viyegavALI mAyAnA pAzamAM nahi sapaDAtAM vairAgyarasamAM nimagna thaI mahAvIra deva caritra aMgIkAra karI, apramattapaNe pRthvItaLa upara vicaratAM, eka vakhata zvetAMbAnagarI tarapha jatA hatA, tyAre keTalAka govALIAnA chokarAoe kahyuM ke he zramaNa ! A raste kauzAMbI javAne sIdhe che tathApi A rastAmAM eka kanakhala nAmanA tApasane Azrama Ave che. tyAM eka daSTiviSasapa rahe che, tenA trAsathI keTalAka vakhatathI A raste baMdha thaye che, kAraNa ke te raste janAra mANasane te sapa potAnI daSTithI bALI bhasma kare che, mATe A raste mUkI bIjo mArga ke je keTalAka pheramAM che tathApi nirvina che, te raste tame jAo. bALakonAM A vacane sAMbhaLI kRpALu deva vicAra karavA lAgyA, ke aneka jIvane Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIradevanI samadaSTi saMhAra karanAra A sarSa mArAthI pratibodha pAme te tene DaMsathI mane thaeluM duHkha e alpa ja che. mArA eka jIvane kaSTa thatAM paNa aneka jIvone upakAra thAya te te karavAmAM mane kAMI duHkha nathI. jJAna daSTithI jotAM mane jaNAI Ave che ke, A sarSa pUrve eka tapasvI sAdhu hatuM. koInI tIvratAthI karelI mahAna tapazcaryAnuM phaLa te pAmI zakyo nathI. "kharekhara samabhAva ane samyajJAnanA abhAve AvI mahAna tapazcaryAnuM pariNAma AvuM duHkhadAyaka ja Ave che." avazya te mArAthI pratibaMdha pAmaze. paNa tene pratibodhatAM mane paNa kaSTa sahevuM paDaze. A nirNaya karI zramaNa bhagavAna te ja raste cAlyA. keTalAka vakhatathI te raste baMdha hatuM, tethI rastAmAM ghAsa ugI nIkaLyuM hatuM. jIrNa patrathI rastAne dekhAva DhaMkAI gayo hate. ThekANe ThekANe kAMTAvALAM nAnAM jhADo ane dhULathI vRddhi pAmelA rAphaDA jovAmAM AvatA hatA. teTalAmAM eka jIrNa avasthAe pahoMceluM yakSanuM maMdira jovAmAM AvyuM, te jIrNa maMdiranA maMDapamAM ubhA rahI nAsikAnA agrabhAga upara dRSTi sthApana karI kAyotsarga mudrAmAM dhyAnasthapaNe te prabhu rahyA. najIkamAM rahela bilathI nIkaLI pela sarSa pharatA pharate tyAM Avyo. je vanamAM janAvaro paNa mArA hAyathI praveza nathI karI zakatA, te vanamAM nirbhayapaNe mArI avajJA karI A keNa ubhe che, tema sarpa vicAra karavA lAgyo ane krodhAvezathI jheranI javALAne vamatI ane AsapAsanA vRkSone paNa jherathI vAsita karatI daSTi prabhunA upara phekI. keTalIkavAra sanmukha joyuM paNa tenI daSTinA jheranI asara te mahAtmAnA upara na thaI tyAre sUrya sAmI daSTi karI kAMIka vizeSa jherathI bharelI daSTie prabhu sAmuM joyuM, paNa tene te prayAsa nirarthaka ga. Amika ganI prabaLatAthI jheranI asara prabhunA upara na thaI. kharekhara Ave ThekANe te mahAtmAne coganI satyatAnI kaTI thaI, paNa te sapa potAnA nizcayamAM ko nahi, najIka AvI paganA upara DaMsa mAravA lAgyuM ane jherathI vyApta thatAM A puruSa mArA upara paDaze evA bhramathI haMsa Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra bhASAMtara-prathama prakAza mArI dUra nAsavA lAgyo. paNa A sAhasika mahApuruSa te tenA hasavAthI bIlakula vyAkuLa na thatAM tyAM ja sthirapaNe dhyAnastha rahyA. sarpa jyAre DaMsa ApIne thAkyo tyAre karUNAsamudra A mahAtmAe tene bolAvyuM ke "he caMDakauzika! pratibaMdha pAma, pratibaMdha pAma. tArA pUrva janmane yAda kara. gata janmanA krodhAvezane phalarUpe A tiya"capaNuM ane temAM paNa hajAro jIvene trAsa ApanAra A sapapaNuM tuM pAmyo che je cAritra ane je tapazcaryAnuM phala mokSa maLavuM joIe, te cAritra tathA tapane kodhathI dUSita karatAM AvA mahAna adhama janmane tuM pAmyo che ane A janmamAM paNa vA krodhathI hajAre jene saMhAra karI mahAna durgati pAmIza, mATe have te ceta." mahAtmAnA mukhathI nIkaLatAM A vacanAmRtanuM pAna karatAM te sarSa stabdha thaI gayA. temanA ganI prabhA eTalI badhI tenA upara paDI, ke eka DagalA jeTaluM paNa te dUra khasI na zakyo ane vicAranA vamaLamAM paDyo ke "A mahAtmA keNu? teo mane zuM kahevA mAge che? meM AvA mahAtmAone keI paNa ThekANe kaI paNa vakhate joyA che! mane te yAda nathI AvatuM te paNa AvA mahApuruSonI sebatamAM huM pUrve A chuM." Ama vicAra karatAM te zarIranuM bhAna bhUlI gaye, tenI iMdriyonA vyApAra baMdha paDI gayA. AjubAju zuM thAya che tenuM bhAna tene na rahyuM ane ekAgra thaI gayo. te ekAgratAmAM sthira thatAM pUrva janmamAM saMskArane rokanAra (ADe AvanAra) karmane paDado tUTI gayo ane karmane paDado tUTatAM tene gayA janmanuM jJAna thaI AvyuM. tApasane ane jenasAdhupaNAne pAchale janma joye. have tene pazcAttApano pAra na rahyo. "a dhikkAra che mane! eka krodhane laIne mArI AvI adhama sthiti thaI. pUrve meM tapazcaryA ghaNu karI, tapasyAne pAraNe gRhasthane ghera AhAra levA jatAM eka deDakI paga nIce cagadAI maraNa pAmI. ziSya saMbhArI ApI. me mAnya na karyuM. pharI ziSya upAzraye AvyA bAda saMbhArI ApI. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIradevanI samadaSTi mane gusso AvyA. trIjIvAra saMdhyAe pratikramaNa avasare ziSya saMbhArI ApI. meM jANyuM, A mArAM chidro zodhe che. krodhAvezathI mAravA doDyo, rastAmAM staMbha sAthe aphaLAye. staMbha jorathI vAgatAM te pApane pazcAttApa karyA sivAya maraNa pAmI tApasa thayA. tyAM paNa krodhanI vizeSatAthI AzramamAMthI kulaphaLa laI jatAM rAjakumArone mAravA doDyo tyAM kUvAmAM paDyo. maraNa pAmI A sarSapaNe upaje. aho ! hajI paNa dhanya bhAgya chuM ke mArA uddhAra mATe A karUNAsAgare dayA lAvI aneka kaSTa sahana karI mane pratibaMdha pamADyo. paNa have AvA tiryaMcanA bhAvamAM huM zuM karI zakuM? mAro uddhAra kema thaze?" Ama vicAra karatAM sapanA adhyavasAyane mahAvIradeve pitAnA jJAnathI jANI lIdhAM ane tene jaNAvyuM ke "he caMDakauzika sapa! have vadhAre pazcAttApa karI nirAza na thA. huM tane upAya batAvuM chuM. tAruM AyuSya have a5 che. tuM anazana kara. (AhArane tyAga kara) A bilamAM tArI daSTi rAkhI paMcaparameSTi namaskAra maMtranuM smaraNa kara, sarva jenI pAse aMtaHkaraNathI mAphI mAMga ke - mArA karelA aparAdhane tame mApha kare. mArI ajJAna dazAthI ja meM tamane dukha ApyuM che. have atyArathI huM kaI jIvane duHkha nahi ApuM. te nirNaya kara temaja koIne tyAga kara. tane game tevI Aphata AvI paDe te paNa bIlakula krodha na karIza. krodhanA phaLa te pite anubhavyAM che. A pramANe prabhunI kahelI zikSA mAnya karI te sarpa bilamAM mukha rAkhI tyAM ja rahyuM. zramaNa bhagavAna paNa tene pariNAmanI daDhatA rakhAvavA mATe zeDo vakhata tenI sahAya arthe tyAM ja rahyA. sarpa paNa paMdara divasa bAkI raheluM AyuSya pUrNa karI sahastrAra nAmanA AThamA devaloke devapaNe utpanna thayA. amuka vakhata pachI idra AvIne viraprabhunA caraNamAM namaskAra karI stuti karI. A beu prasaMgamAM te vIrapuruSane samabhAva ja rahyo hate. "sahejasAjanA apamAnamAM ke mAnamAM A duniyAnA pAmara jIvene harSa ke zeka thaI Ave che, tevuM A mahApuruSanuM jIvana nahotuM. AthI Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra bhASAMtara-prathama prakAza paNa adhika prasaMgomAM paNa te mahAzaye samabhAva ja rAkhyuM hatuM, ane tethI ja paripUrNa jJAna meLavI mokSapadane prApta thayA che." e temanA atizAyI guNane zAstrakAra yAda karIne graMthanI AdimAM namaskAra kare che. mahAvIradevanI karUNuM kRtAparAdhe'pi jane, kRpAmantharatArayoH / / ISadbASpAyobhadraM, zrIvIrajinanetrayoH // 3 // aparAdha karavAvALA ja upara paNa dayAthI namra ane azruthI A evAM zrI vIra paramAtmAnA netrenuM kalyANa thAo. 3 vivecana-aMtaraMga mahAna karUNuM yA kayAsUcaka A banAva e banyuM che ke, te mahAvIradevanI aparAdhI upara paNa agAdha karUNAne sUcavI atyAranI sabaLa paNa AtmabhAvamAM nirbala prajAne AzcaryanA vamaLamAM nAMkhe che. vairAgyavAsanA thI bharapUra mahAviradeve gRhasthAzramane tyAga karI, nivRtti mArga meLavavA mATe zramaNa mArga svIkArI, A pRthvItaLa upara vicaratAM eka vakhata ghaNuM myucacha lokothI bharapUra daDha bhUmimAM AvyA. aThamanI tapazcaryA karI, peDhAla gAmanI pAse peDhAla nAmanA vanamAM rahela pilAsa nAmanA devaLamAM kAyotsarga karI dhyAnastha rahyo. e avasare saudharma devalokanI sudharmA nAmanI sabhAmAM saudhameM denA parivAra sahita beThA hatA. vistAravALA avadhijJAnathI pRthavItala upara avakana karatAM te iMdra zramaNa bhagavAnane peDhALa vanamAM joyA. A avasare mahAvIradevane paripUrNa jJAna utpanna thayuM nahetuM, paNa te paripUrNa jJAnotpatti karmakSayathI thAya che ane te karmakSaya dhyAna sAdhya che, mATe karmakSaya karavA te dhyAnAvasthAmAM nimagna rahelA hatA. A sthitimAM mahAvIradevane joI IMdra tyAM ja rahI namaskAra karyo, kAraNake vivekI je sAmAnya rIte paNa samajI zake Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIradevanI karaNI che, ke AvI dhyAnAvasthAmAM temanI pAse jatAM rakhene temanI tevI * dazAmAM vinnarUpa thaIe, te paNa te IMdrane guNAnurAga chupe na rahyo. game tevI nikaTa ke dura avasthAmAM paNa mahApuruSanA guNanuM smaraNa te karavuM ja ane sAmarthya heya te bIjAone paNa guNAnurAgI karavA." AvA IrAdAthI pitAnI sabhAmAM iMdra belI ukyo ke "he mahAnubhAve, de ane apsarAe A bharatakSetramAM peDhAla gAmanI najIka pilAsacaityamAM A mahAvIradeva dhyAnAvasthAmAM rahyA che. dhyAnanI aMdara atyAre temanI eTalI badhI daDhatA che ke ApaNA jevA samartha devane paNa AzcaryamAM garakAva karI nAMkhe che. pAMca samiti ane traNa guptithI AzravArane rokanAra kodhAdi aMtaraMga zatruone jItanAra ane dravya, kSetra, kAla, bhAvathI apramatta A mahAvIradevane A dazAthI calAyamAna karavAne devo ke dAne, yakSe ke rAkSase, bhuvanapatie ke manuSya koI paNa samartha nathI. iMdranAM A vacana sAMbhaLI tene sAmAnika saMgama nAmane deva krodhathI lAla nekarI garvathI stabdha thaI bolavA lAgya"svAmin ! eka sAdhu mAtra sAmAnya manuSyanuM Apa AvuM varNana kare che ke deve paNa calAyamAna na karI zake te asaMbhavita che. bhale A5 svAmI che eTale pUrvApara vicAra karyA sivAya game tema belo ane bIjAo tene mAna Ape, paNa te vAta huM mAnI zakate nathI ke merU jevA mahAna parvatane eka sAmAnya pattharanI mAphaka (phekI devAnuM sAmarthya dharAvanAra deve paNa eka manuSyane na caLAvI zake, e vAta taddana asaMbhavita che. chatAM Apa je te ja nizcaya dharAvatA he te jAuM chuM ane tene hamaNAM ja calita sthitivAna karUM chuM" idra vicAra karavA lAgyo ke eka sAmAnya paNa cogI mahAtmAnA yuganuM sAmarthya keTaluM hoya che te A mithyAbhimAnI jANatuM nathI, te A gIzvara ke je atyAre gInI parAkASThAe pahoMcavAnI taiyArImAM che, jene aneka labdhio pragaTa thaI che, dhyAna Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtara-prathama prakAza ane samAdhidazAthI atyAre jene mahAna Atmika bala pragaTa thayuM che, tenI Ane kyAMthI khabara paDe? paNa je huM tenI parIkSA karavAnI nA kahIza, te mAruM vacana cheTuM chetemaja A mahA puruSamAM kAMI paNa yogika yA Atmika bela nathI tema e jANaze ane sarva devone paNa te ja nizcaya thaze, mATe nA te na kahevI. bIjI bAju parIkSAnI hA pADatAM A mahAtmAne A pApI jIva duHkha Apaze tenuM nimitta paNa huM ja thaIza." Ama saMzayArUDha thayelA iMdrane vicAra karate mUkI te deva tyAMthI ravAnA thayo. je sthaLe zramaNa bhagavAn dhyAnastha hatA tyAM te Avyo. amarSathI bharapUra svabhAvavALA deve prathama dhULanI vRSTi karI; eTale sudhI dhULa uchALI ke te dhULathI mahAvIradevanA kAna ane nAkanA vivaro paNa purAI gayA. zvAsozvAsa cAla baMdha paDI gayo te paNa yogika zaktivALA zramaNane te kaI duHkhada na thayuM, tyAre dhULa dUra karI vajInA sarakhA tIkSaNa mukhavALI kIDIe teNe devazaktithI banAvI mahAvIradevanA upara mUkI. kIDIe eTalA jorathI DaMsa ApavA lAgI ke thoDA vakhatamAM temanuM zarIra cAlIne jevuM chidramaya thaI gayuM, chatAM te mahAtmAnuM mana bIlakula kaluSita na thayuM. A vakhate paNa nirbhAgya manuSyanA mane rathanI mAphaka te niSphala nivaDyo eTale moTA moTA DAMsa banAvI temanA upara mUkyA. A DAMse eTalA jorathI caTakA mAravA lAgyA ke jema parvatamAMthI aneka nirjharaNAo cAle che, tema prabhunA zarIrarUpa parvatathI rUdhirarUpa jharaNAo cAlavA lAgyAM, te paNa te mahAzayanuM mana calita na thayuM. paNa ulaTuM adhika savathI uttejIta thavA lAgyuM. AvI rIte siMha, sarpa, hAthI vigere aneka rUpe karI dhyAnastha dazAthI calita karavA teNe prayatna karyo, paNa te nirUpayogI thatuM joI deva vicAra karavA lAgyuM ke A pratiphUla upasargothI kadI calAyamAna thavAnuM nathI. paNa je Ane anukULa sukha batAvuM te A nakakI calita thaze. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIradevanI karUNA - A IrAdAthI eka vimAna taiyAra karI, deva-devIo banAvI vimAnamAM besI, mahAvIradeva pAse AvI kahevA lAgyA ke "he zramaNa! A tamArI bairyatA ane tapazcaryA joI huM prasanna thAuM chuM. cAle, A vimAnamAM bese. tamane tamArA Icchita pramANe devalokamAM laI jAuM. tapazcaryA karIne je sAdhavA mAgo cho, te huM tamane ApuM chuM." kharekhara mehanidrAthI nidrita thaelA ane kSaNika tathA mAyika sukhamAM sukha mAnanArA ane A pugalika sukhe sukharUpa bhAse che. chatAM jJAnIo A sukhane sukharUpe mAnatA nathI, eTaluM ja nahi paNa AgAmI kALe duHkha ApanAra levAthI tene vartamAnamAM paNa dukha rUpe mAne che. e mahAzaya jene mATe tapazcaryA kare che, jene mATe A saMsArane tyAga karI AtmaramaNa kare che, jaMgalamAM vividha prakAranAM kaNo sahana kare che, Abhe paganI jAgRtimAM apramAdita rahI prayatna kare che te A duniyAnA sukha mATe nahi, devanA sukha mATe nahi, iMdranA sukha mATe nahi, paraMtu karmanA abhAvathI utpanna thatA Atmika sukha mATe ja hatuM, tenI A aihika sukhanI lAlasAvALA devane khabara na paDI ane tethI ja AvA saMgika *-vigika sukhanI preraNA kare che. A tenI prArthanA niSphaLa gaI. 'mahAvIradeve te aMgIkAra te na karyuMpaNa tenI sAmuM paNa na joyuM. ' . deva nirAza thayA. have kaye mArga le ke dhyAnAvasthA mUkI daI A zramaNa mArA kahyA mujaba cAle. vicAra karatAM devane jaNAI AvyuM ke duniyAmAM strI sivAya bIjuM koI zastra virapuruSane parA' "bhava karanAra nathI. A IrAdAthI teNe keTalIka divya svarUpa navayauvanA - mehaka suMdarIo-apsarAo banAvI. tenI sAthe kAmane uttejIta karanArI SaDUchatue ekI sAthe vikurthI. kadambAdi puSpane parAga cAre dizAethI chuTavA lAge. maMdamaMda vAyu pharakavA lAgyA. keyalanA zabdothI vananAM bhAge zaSThita thayA. A bAju devAMganAoe madhura saMgIta zarU karyuM. gAMdhAra, malahAra ane mAlakeSAdi aneka madhura ane mohaka svare vistaravA lAgyA. vINAonA jhINuM paNa hRdaya Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra bhASAMtara-prathama prakAza bhedaka zabdothI vananA pazuo paNa staMbhAI javA lAgyAM. meghanI garjanA sarakhA mRdaMganA zabdo athaDAvA lAgyA. ATalethI ja te devanI banAvelI devAMganAo zAMta na rahI. teo AgaLa vadhI strIjanene sulabha pitAne vikAra pragaTa karavA lAgI. hAvabhAva karavA zarU karyA nirlaja paNe nitaMba ane stanAdikanA bhAgo khullA karavA lAgI. TuMkAmAM teomAM jeTaluM sAmarthya hatuM te sarva sAmarthya A zramaNadevane calAyamAna karavAne vAparI cUkI; paNa pANI upara thatA prahAranI mAphaka te sarva niSphaLa gayuM. te devane khabara hatI ke, A zramaNa devane jJAnadazA jAgRta thaI che, pAchalA janme aneka joyA che, Aja sudhInA bhagavelA sAMsArika sukhanuM pariNAma duHkhada ja AvyuM che ane kharUM sukha te juduM ja che, e jenA romaromamAM pariNamI gayuM che ane AtmAnaMdane sukhane anubhava karI zakyA che, tene sukhanI AgaLa A sukha biMdu tulya paNa nathI." A pramANe anukULa ane pratikULa upasargo saMgamadeve eka divasa nahi, paNa cha mAsa sudhI karyA, AkharamAM deva thAkya. iMdranuM kahevuM satya ja thayuM. kharekhara A te keI alaukika mahApuruSa ja nIkaLe. have Ane calAyamAna karavA mATe mAre je je mahenata karavI te te nirarthaka ja che. Ama vicAra karI prabhune namaskAra karI tyAMthI cAlatA thaye. A devanA javA pachI zramaNa bhagavAna vicAravA lAgyA ke "aho niSkAraNa bIjA jIvane duHkha ApanAra A jIvanI gati kharAba thaze. mArA jevA cho ke jene bIjA jIvonuM hita karavAnuM che ke duHkhathI mukta karavAnuM che, tevAmAM paNa te jIvonA kUra AcaraNethI tenuM hita karI zakatA nathI. mArA manamAM e ja lAgI Ave che ke mArA taraphathI tenuM hita thavuM joIe paNa te na thatAM mane duHkha ApavAnA tenA krUra adhyavasAye e ulaTa te karmabaMdhita thayuM che. kharekhara tenuM huM A avasare kAMI paNa hita na karI zako." Ama vicAra karatAM te kRpALu devanI AMkhamAM azru ubharAvA lAgyAM. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra banAvavAno AdhAra A duniyAnAM pAmara prANIo pitAnuM buruM karanAranuM banatA prayatna buruM kare che ane azakta hoya te manathI te kharAba ciMtana kare che ja. paNa A yoganI sthiti kaI judA ja prakAranI che. saMsAranI sthiti sAme A sthitine mukAbale te na ja karI zakAya. kAraNa ke saMsAranA rastAthI tyAgIone (gIone) raste judo ja hoya che ane tene laIne ja A mahAtmAmAM ATalI kemaLatA yA kRpALutA hatI. nahitara A vakhate temanI pAse eTalI badhI prabaLa zaktio vegathI prApta thaelI hatI ke eka deva te zuM paNa tevA hajArene haThAvavAnuM sAmarthya temanAmAM hatuM, paNa yuganA aMge bhegIe tevuM sAmarthya kaI paNa vakhata A duniyAnA pAmara upara pheravatA nathI." AvA dhyAnaguNathI AkarSAI A graMthakAre graMthanI AdimAM te yogagarbhita mahApuruSanA zubha caritra sUcaka stuti karI che, ke jegika sthitimAM AvavuM hoya te A mahAna puruSanA caritranuM anukaraNa kare 3. (gazAstra banAvavAne AdhAra) zrutAmbhodheradhigamya, sampradAyAca sadguroH / svasaMvedanatazcApi, yogazAstraM viracyate // 4 // siddhAMtarUpa samudramAMthI keTalAka bhAga laIne, keTaloka bhAga sadagurunI paraMparAthI meLavIne ane keTaleka bhAga mane pitAne je anubhava thayo che te, ema traNe AdhAra meLavIne A yogazAstra banAvuM chuM. 4. vivecana-A leka uparathI spaSTa samajI zakAya che ke AcAryazrI pote yuganA anubhavI hatA. je tema na hatA te svasaMvedana" mArA pitAne jAti anubhavathI paNa huM kAMIka lakhIza, tema na lakhatAM uparanA be ja AdhAra batAvata. chelle prakAza AcAryazrIne anubhavane che. temAM ghaNuM samajavAnuM che. paNa jJAnI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na yegazAstra bhASAMtara-prathama prakAza jANe zA kAraNathI tenA upara vistArathI TIkA karavAmAM nathI AvI.. mane te ema samajAya che ke raste temane sarala lAgyo hoya ane tethI vizeSa TIkAnI jarUra na joI hoya, tathApi atyAranA samaye yoganI praNAlikA keTalAka vakhatathI lepaprAyaH thatAM vistAranI jarUra to che ja. chatAM tevA anubhavI sivAya temanA upara vivecana karavuM. e mane ayogya te lAge che tathApi te mahAtmAnA vacanenA AdhAre tene zabdArtha lakhavA dhAruM chuM ane keTaleka ThekANe vivecana lakhuM te te TIkAne AdhAre yA keI bIjA graMthane AdhAre che, ema samajavuM. A prakAranuM atre sUcana karavuM yogya dhAruM chuM.. - yoganuM sAmarthya tho sarvavipadI, vine parazu zitaH | amUlamantratantraM ca, kArmaNa nivRttizriyaH // 5 // duniyAnI vividha prakAranI vipattionA samUharUpa velIone kApavA mATe A yoga eka tIkSaNa dhAravALA kuhADA sarakhe che ane mekSa lakSmInuM mULa; maMtra ane taMtra vinAnuM vazIkaraNa che. pa. vivecana-Adhi, vyAdhi ane upAdhi kAMI A duniyAmAM ochI nathI. athavA janma, jarA, maraNa, roga, zoka, saMyega; viga vigere duHkha kAMI A duniyAne jIne ochA herAna karatAM nathI. A sarva vipattio ja che. ane tethI ja tene manuSyathI zUnya paNa vividha prakAranI vallIonI gADha jALavALI aTavInI upamA ApI zakAya. A vipattirUpa aTavIne kApI nAkhavA mATe yogane tIkSaNa parazu yA kuhADAnI upamA lAyaka che. arthAt kuhADAthI game tevA gADha jhADIvALA araNyane paNa kApI zakAya che. bIjI upamA vazIkaraNanI che. viSaya sukhanA lAlacu eMne svAdhina karavA mATe maMtra-taMtra ane jaDIbuTTInI sevA kare che. tene AcAryazrI kahe che ke A kSaNika paNa mahA dukha ApanAra Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ganuM sAmarthya sI saMbaMdhI saMyoga yA sukha e lAMbo vakhata TakI nahi rahe ane te saMge meLavavA maMtra taMtrAdinA prayAsamAM utaravuM paDe che ane te paNa siddha thAya ke na paNa thAya. tyAre tame akSaya ane mahA sukha ApanAra nivRtti (mekSa) rUpa (zrI) lakSamI (athavA strI) ne svAdhina karavAne prayatna kare. temAM nathI maMtranuM kAma, nathI taMtranuM kAma nathI jaDIbuTTInuM kAma, paNa eka yoganA avalaMbanathI ja te niraMtaranuM sukha tamane maLI zakaze. bhUyAMso'pi hi pApmAnaH, pralayaM yAnti yogataH / caNDavAtAd ghanaghanA, ghanAghanaghaTA iva // 6 // jema khUMcaDa pavanathI ghaNI ghATI paNa vAdaLAnI ghaTA vikharAI jAya che (nAza pAme che), tema yoganA prabhAvathI ghaNuM pApa hoya te paNa tene pralaya (nAza) thaI jAya che. 6 aDI kaI zaMkA karaze ke ghaNuM paNa eka bhavanAM karelAM pApa heya te tene vegathI nAza thaI zake. paNa ghaNA bhavanAM karelAM pApa hoya to zuM te yogathI haThI zake kharA? ene uttara Ape che - kSiNoti yogaH pApAni, cirkaalaarjitaanypi| ... pracitAni yathaidhAMsi, kSaNAdevAzuzukSaNi // 7 // ghaNA vakhatathI ekaThAM karela iMdhaNAone (lAkaDAMone) prabaLa agni eka kSaNa vAramAM bALIne bhasma karI zake che, tema ghaNuM kALathI ApaNe karelAM karmone (pApone) paNa vega kSaya kare che. vivecana--lAkaDAne ekaThA karavAne jeTale vakhata lAge che teTale vakhata je tene bALavA dhAre te bALatAM lAgI zakatA nathI e vAta te ApaNe anubhavathI siddha che. tevI ja rIte karmone paNa nAza garUpa agnithI ghaNI sahelAIthI ane alpa kALamAM thaI zake che. eTale kALa karmone ekaThAM karavAmAM gayo che teTalo vakhata te Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 yeAgazAstra bhASAMtara-prathama prakAza karmone kADhavAmAM joItA haiAya te A jIvanA meAkSa kAi paNa samaye na ja banI zake, kAraNa ke jyAre jyAre kama kADhe che tyAre navIna kama pazu khAMdhe che, kemake tana kama kADhavAnA ja kALa ApaNA anubhavamAM nathI AvI zakatA. tenu kAraNa krama khadhananAM nimitto mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yAga AmAMthI kAI paNa kAI vakhata vidyamAna hoya che ja. mATe karmo karavAmAM jeTaleA vakhata lAgyA che. teTaleA vakhata kama kADhavAmAM banI zakavA azakaya che, dRSTAMta ekadezI hAya che, tethI jyAre lAkaDAM khALe che, tyAre navIna lAkDAM ekaThAM nathI karatA, tema jyAre kama kADha che tyAre navIna kama nathI bAMdhatA. A virAdha ahIM lAgu paDavAnA nathI, kAraNa upara darzAvyu che. tyAre te ThekANe A lADAnu... ane agnitu' deSTAMta ghaNuM anukULa thaI zake tema che; yAganI prabaLatA e ja karUpa lAkaDAMene bALavAmAM agninI garaja sAre che ane eTalA Tu'ka vakhatamAM kane khALI zake che; ke navIna karma baMdha na thatAM AtmA jalI chUTI zake che yA nirmaLa thaI zake che. (yAgathI thatI labdhie. ) kaphavimalANa, sarvaiSadhimaharddhayaH / sambhinnazrotolabdhizca yogaM tANDavaDambaram // 8 // 1 ceAgI puruSAnA ka, thuMka, maLa ane zarIranA sparza vigere sava auSadhinuM kAma kare che. mahAn RddhivALI (mahAn prabhAvavALI) auSadhinI garaja sAre che. arthAt auSadhi je kAma kare che te sa kAma A ce gienA kArtti karI zake che. temaja eka IMdriyathI pAMca indriyanI garaja sarI zake che. kAya thaI zake tevI labdhie (zakti) pedA thAya che, A sa` yAganA ja mahimA che. 8 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogathI thatI labdhio - vivecana-yeganA mAhAtmathI upara jaNAvela labdhio meLavavI azakaya nathI. bhale atyAranA kALe kaMIka duzakya lAge paNa azakya te nathI ja. atyAre duzakya lAgavAnuM paNa kAraNa satata abhyAsa, tevA saddaguNInI nikaTatAM, mAyika prANIonA saMgathI viraktatA ane vairAgyanI tIvratA vigere aneka zubha nimitto abhAva ja che, chatAM pUrva aneka mahAtmAe e AvI labdhione siddhione lAbha meLavyo che. tene aneka daSTAMte pustakamAMthI maLI Ave che. chatAM graMtha adhika thaI javAnA bhayathI ahIM eka ja daSTAMta ApavAmAM Ave che. pUrva hastinApuramAM cha khaMDane bhoktA sanaskumAra cakravartI rAjA rAjya karate hete tenA zarIranuM rUpa eTaluM badhuM tejavI yA camatkArika hatuM ke Idra mahArAjA paNa svargamAM svargIonI pAse tenuM varNana karate hate. A vAta sahana nahi thatAM vijaya ane vijayaMta nAmanA be deve cakravartInuM rUpa jevA pRthvI upara AvyA. e avasare sanakumAra rAjA snAna karate hatuM tethI zarIra khaLAdithI kharaDAeluM hatuM, chatAM tenuM rUpa ke lAvaNyatA DhAMkI na rahI. devone paNa Azcarya thayuM ke ahA ! zuM rAjAnuM rUpa che ! vistAra pAmelA aSTamInA caMdra sarakhuM lalATa zebhI rahyuM che. nitpalane jItanArAM netro karNa paryata vistarAyelAM che dAMta ane heThe pakava : bibanA phalene parAbhava karyo che. A kaNe zuktikAone nirasta karI che. kaThe pAMcajanya zaMkhane jIbhe che bhujAe karirajanI suMDhAdaMDano tiraskAra kare che. A hRdayasthaLa merU parvatanI | zilAnI lakSamIne luMTI le che, madhyabhAga siMhanA udara sarakhe che. vadhAre zuM kahevuM? AnA AkhA zarIranI zobhA varNanAtIta che. caMdranI cAMdanI mAphaka AnA upara atyaMgana che ke kema tenI paNa khabara paDatI nathI. jema Ije varNana karyuM che tema yA tethI adhika AnuM svarUpa che, athavA kharekhara mahApuruSe koI vakhata asatya na ja bele. tevAmAM cakravartIe pUchyuM; tame ahIM kema AvyA che? Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 yogazAstra bhASAMtara-prathama prakAza brAhmaNarUpadhArI te dee javAba Apyo ke tamAruM rUpa adhika sAMbhaLyuM hatuM ane te kutuhalathI prerAI ame te jovA AvyA chIe. rAjAe javAba Apyo ke atyAre huM snAna karUM chuM, zarIra La vagerethI kharaDAyeluM che, mATe rAjyasana upara besuM tyAre tame Avaje, te avasare tamane vizeSa majA paDaze. brAhmaNarUpa ghArI devee tema karavA hA pADI. cakravartI taiyAra thaI rAjyAsana para bIrAje. deve tyAM AvyA ane tenuM rUpa jotAM ja teonAM mukhe jhAMkhAM thaI gayAM. teo udAsa thayA ane niHzvAsa nAkhe. ahA! manuSyanA dehAnI AvI kSaNabhaMgura sthiti! AnI sarva zobhA naSTa thaI gaI ! Ama udAsa thayelA teone sanakumAre pUchayuM tameM pahelAM ghaNuM khuzI thayA hatA ane hamaNuM Ama udAsIna kema ? dee jaNAvyuM ke, he rAjA ! ame pahelAM tAruM rUpa joyuM hatuM te atyAre nathI. ame de chIe. iMdra tamAruM rUpa vakhANyuM tethI Azcarya pAmI ame jovA AvyAM hatA. A tamArU zarIra hamaNa aneka rogothI bharapura thaI gayuM che, tethI ame udAsa thayA chIe. A pramANe kahI teo cAlyA gayA, rAjA paNa himathI dagdha thayelA vRkSanI mAphaka pitAnuM zarIra joI vicAravA lAgyo ke dhikkAra thAo ! A zarIra niraMtara rogathI bharapura che, chatAM mArA jevA mUDha puruSe phegaTa temAM cAhanAM rAkhe che.lAkaDAmAM rahelA ghuNenI mAphaka rogothI A zarIka sadAya khavAtuM jAya che. bAhAthI ramaNIya paNa aMdara kRmiothI bharapura vaDanA TeTA sarakhuM A zarIra rogothI bharapura che. jema sevALa mahA sarovaranAM pANIne yA zobhAne nAza kare che, tema rage zarIranA lAvaNyane nAza kare che. zarIra kRSa thatuM jAya che, paNa AzAe DhIlI thatI nathI; rUpa jAya che, paNa pApabuddhi ghaTatI nathI; ghaDapaNa Ave che paNa jJAna AvatuM nathI. AvAM saMsArI jIvonAM ceSTitane dhikkAra thAo. khera ! AjaMkAla nAza pAmavAvALA A dehathI tapazcaryA karI karmanI nirjarA meLavavI te ja sAra che. are ! meM phogaTa A dehano yA rUpane garva karyo. te Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gathI thatI labdhio 17 dehe mane dago dIdhe, paNa hajI jyAM sudhI te paDI na jAya te pahelAM temAMthI jeTalI banI zake teTalI AtmasAdhanA karI lauM. A pramANe vairAgI cakravartIe putrane rAja soMpI vinayaMdhara muni pAse cAritra lIdhuM mehathI tene premALa parivAra cha mAsa paryata pAchaLa pharyo, paNa nikaSAya, udAsIna, mamatvarahita ane nigraMtha te mahAtmAne jANe chevaTe teo pAchA pharyA. sanakumAra mahAmunine paNa sarasa, virasa tathA aniyamita AhAra letAM zarIramAM rege vRddhi pAmyA. kSaNabhaMgura dehane bharose zA mATe karo ? temAMthI ApaNuM kAma kADhI levuM, te te paDI jaze ja. A IrAdAthI te mahAtmAe mahAna tapazcaryA karavA mAMDI, tapazcaryA ane AtmadhyAna karatAM sAta varSo nIkaLI gayAM. te arasAmAM teone aneka labdhi-siddhio prApta thaI. eka vakhata A mahAtmAnI sahanazIlatA ane zarIra upara paNa nimamatva joI pharI deve AgaLa IMdra prazaMsA karI ke, he de! baLatA agninA puLAnI mAphaka cakravartInI Rddhine tyAga karI ghera tapazcaryAthI aneka labdhio prApta thayelI che chatAM zarIrathI nirapekSa A sanakumAra muni bIlakula cikitsA karatA thA karAvatA nathI. te ja de pharI vaidanuM rUpa karI te muni pAse AvyA ane ame mahAna vaidyo chIe; tema kahI sanakumArane cikitsA karavA preraNA karI. sanakumAra temane kahe che ke, he vaidyoroga be prakAranA che; bAhya ane atyaMtara; bAhya rAgenI mane bIlakula darakAra nathI paNa rAga-dveSa, kAma-krodha, mAyA-labha vigere aMtaraMga re mArAmAM che tenI cikitsA karatA ho te huM karAvIza, kemake bAhya roga kADhavAnuM sAmarthya mArAmAM che. pachI devone batAvavA khAtara potAnA kapha tathA thuMka vigere vaDe regothI bharapura eka AMgaLI upara lepa karyo ke tatkALa pUrvanA rUpathI paNa adhika rUpavAna thaI. deve A joI Azcarya pAmI pagamAM paDyA ane jaNAvyuM ke jevI rIte bAhya roga kADhavAnI zakti tamArAmAM che, tevI aMtaraMga roga kADhavAnI zakti Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ceAgazAstra bhASAMtara-prathama prakAza paNa tamArAmAM che ja. iMdranI karelI praza'sA vigere jaNAvI khuzI thatAM devA, devalAkamAM gayA. A pramANe sanakumAra caiAgInAM kA~, maLa, mUtrAdi dareka vastue A yAganA prabhAvathI mahAn auSadhi tulya thayAM hatAM, tema bIjI paNa aneka labdhie ane siddhio yAgathI thAya che. cAraNAzIviSAvadhi, manaH paryAyasaMpadaH / yoga vadhumaEtA, vijJAnisumatriyaH|| 9 // AkAzamAM cAlavAnI labdhi, nigraha anugraha karavAmAM samatAvALI labdhi, avadhijJAnanI saMpadA ane khIjAnA mananA paryAyane jANavAnI sa'padmA, A sava` cogarUpa vRkSanA vikasvara thaelA puSpAnI zAbhA che. vivecana--yAganuM kharekharU' phUla tA mAkSanI prApti ja che, je AgaLa kahevAmAM Avaze. paNa A pUrvokta labdhi-siddhi ane sapadAe te tA ceAgyarUpa kalpavRkSanA suga'dhI ane vikasvara thayelAM puSpA che. je vRkSanAM puSpA paNa Azcarya janaka ane sukhadAyaka lAge che, tyAre tenAM phUlA keTalAM badhAM sukharUpa haze e peAteja vicAravAnuM che. aho yogasya mAhAtmyaM, prAjyaM sAmrAjyamudvahan // vAva jevajJAna, 'mato matAdhiza // 20 // ahA zuM caiAganuM mAhAtmya ! mahA vistAravALA svataMtra rAjyane dhAraNa karanAra bharatakSetranA adhipati, bharata rAjA ArisA bhuvanamAM ceAganA mahAtmyathI kaivalajJAna pAmyA ! vivecana--A avasarpiNI kAlanA trIjA ArAnA aMtima bhAgamAM ghaNAMja bhALAM ane sarala svabhAvanAM paNa dharmAdhamanA viveka vinAnAM, aneka yugalika mAnavAthI bharapura bhUmi upara nAbhirAjAnI mArUdevA nAmanI patnInI kukSithI RSabhadevajInA janma thayA. pUrva janmanI sayama kriyAthI ceAgI padmanA anubhavI te bhagavAna traNa jJAna sahita janmyA hatA. temaNe jJAnAlAkathI te yugalIkAne mAga khatAvavA mATe prathama nItimAthI bharapura vyavahAra mArga batAvyA. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gathI thatI labdhio 19 nItimArgamAM nipuNa karI pUrNa jJAna ane nivRtti meLavavA mATe pitAnA bharatAdi se putrone rAjyAdi adhikAra vahecI ApI pite zramaNa mArgane svIkAra karyo. jJAnakriyAnI prabaLatAthI karmanA AvaraNe dUra karI kevalajJAna prApta karyuM ane satya dharmane tAvika upadeza ApI manuSyane dhArmika raste deryA. bharatarAjAne rAjya pAmyA pachI pUrva janmanA puNyAnusAra cauda ratna ane nava nidhAna prApta thayAM. bharatakSetranA pUrNa cha khaMDa potAne svAdhina karI cakravartI paNAne rAjyAbhiSeka pAmI zakyA. eka vakhata ArilAbhuvanamAM (ArisAnA ja gharamAM) vastrAbhUSaNa paheravA mATe gayA. tyAM yathAyogya jyAM joIe tyAM vastra ane alaMkAra paherI potAnA zarIrane ArIsAmAM juve che te eka AMgaLImAMthI viTI paDI gaelI jaNAI. alaMkArathI bharapura bIjI AMgaLIonI AgaLa A, AMgaLI nisteja yAne jhAMkhI jaNAI. divase dekhAtA caMdra sarakhI AMgaLI jeI aMga uparanAM sarva vastro ane AbhUSaNe dUra karyA. dUra karavAnuM kAraNa e ke vastrAbhUSaNa sivAya zarIra zobhe che ke kema? vastrAbhUSaNe dUra thatAM himathI dagdha thaela vRkSanA jevuM azobhaniya zarIra jaNAyuM. ahIM vicArano pravAha badalAyo ane te AgaLa vadhyo. rAjya khaTapaTanA ane aMteura (aMtaHpura) saMbaMdhI vicAra bhUlAyA. zarIrane vastrAbhUSaNathI bhAvavuM e te paththara ane mATI yA retIthI banAvelA gharane sArUM dekhADavA upara cune lagADavA jevuM che. cunAnI dIvAlo sArI lAge che, paNa aMdara zuM che te vicAratAM te patharAkAMkarA, mATI ne retI vigere ja jaNAya che. tema A zarIra paNa suMdara tvacAe maDhela hovAthI ja ramaNIya lAge che, paNa aMdarathI te te lohI, mAMsa, hADa, viSTA, mUtra, pitta, kapha ane majajAdithI bharapUra che. kapura, kasturI ane caMdana vagere uttama sugadhI to paNa A zarIranA sAgathI dUSita yA durgati thAya che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 yogazAstra bhASAMtara-prathama prakAza A zarIrdinA mAha mamatvathI arahaTTa (reTa)nI ghaTIkAe mAphaka A jIva sa`sAramAM paribhramaNa karyoja kare che. A zarIranI vRddhihAnI thAya che. pudgalAnA caya apacayathI vRddhi hAni pAmatuM zarIra te huM na ja hAI zaku.... A duniyAnA mAyika viSayAthI virakta thaI meAkSaphaLa ApanAra tapazcaryAdi jeNe aMgIkAra karI che, teNe ja AvA kSaNabhaMgura zarIrane paNa sAOka karyu. che. sa'sArarUpa duga dhavALI eka khADa che ke je zRMgAra rasarUpa kIcaDathI bharapura che. tenI aMdara huM jANatAM chatAM paNa zukaranI mAphaka sukha mAnI rahyo chuM. mane dhikkAra thAo ke sATha hajAra varSa paryaMta A dharAtala bhamI bhamI A eka thADA vakhatanA jIvana mATe mahAn akAryAM mArAthI banyAM che. dhanya che mArA bAhubali Adi vIra baMdhuone ! ke jemaNe tRNunI mAphaka rAjya Adi upAdhine tyAga karI pitAjI bhadeva prabhune zaraNe rahI, paripUrNa jJAna meLavI, meAkSa sukha suprApta karyuM' che. kharekhara! pitAnA teja suputrA che, ke jeo temane mArge cAlanAra thayA che. huM khare. khara suputra nahija, nahitara pitAjI paNa mArI upekSA zA mATe kare ? jema navANuM bhAione zaraNe rAMkhyA tema mane zA mATe na rAkhe ? athavA temanA zuM doSa che ? jIvA pAtapeAtAnA karmothI ja sukhI, duHkhI, mAnanIya ane amAnanIya thAya che. sa`sArarUpa kUvAmAM paDatAM prANIonA bacAva mAtA, ena, bhAI ke zrI kAI paNa karI zakatuM nathI, AvuM mahAn svataMtra rAjya te calAcala che, yauvana paNa patita thavAnu'ja, lakSmI paNa jyAM caMcaLa, ahA ! tyAM sukha te kathAMthI hAya ! sukhanI AzA kavAMthI rAkhI zakAya ? huM kAinuM rakSaNa karI zakuM tema nathI ja. kAraNa karmothI khaMdhAela ane sa'sArathI gherAela che'. tyAre A khIjAe mArI sAthenA sa`sArI jIvA tee paNa mArUM' rakSaNa kema karI zakaze ? kAraNa ke eka sarakhA ja rogavALA ame chIe, vaLI teeAnAM karmo ane mArAM karmo paNa judAM ja. A paNa eka sabaLa Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogathI thatI labdhio kAraNa che ke AMdhaLe AMdhaLAne dorI ThekANAsara pahoMcADI zake ja nahi. tyAre atyAra sudhI huM temane ane teo mArAM evI mArI mAnyatA mithyA ja TharI. jyAre A kuTuMbIo judAM che, te mehelA ane rAjyasattA e paNa judI che. e te pratyakSa anubhavAya che. are e te dUra yA judI mAlUma paDe ja che. paNa A najIkamAM najIka rahela deha te paNa judo ja mAluma paDe che. kAraNake bhavAMtane gamana avasare sAthe na janAra ane pudagalonA caya apacayathI vRddhi hAni pAmanAra te huM na ja hoI zakuM, tyAre huM keNa ? A sarvathI judo ja. eka ja. A jagyAe bheganI apUrva sthitine prAraMbha thaI cUkyo ja. deha gehAdi saMyogika bAhya vastuone AtmabhAvathI judI samajavA lAgyA, eTaluM ja nahi paNa tAdaza sparzajJAnathI jevuM sama, jyA, te ja anubhava karavA lAgyA. A ThekANe te mahAzaya bharata mahArAjA zarIra sthitinuM bhAna bhUlI gayA. mananI ekAgratA te thaI hatI temAM vadhAre thate cAlyo. AjubAju thatA zabdo saMbhabAvA na lAgyA. Idriya ane tenA viSayethI mana juduM paDyuM, ajJAnajanya svataMtra vicArothI paNa mana juduM paDayuM ane aMte te mana AtmabhAvamAM lIna thaI gayuM. mananA vyApAre baMdha paDyA. AtmabhAvanI tIvratA yA ekatA eka ja prarvatavA lAgI. e ekatAmAM kamane kSaya karanArI kSapakazreNI (pariNAmanI vizuddhatA) vRddhigata thaI. jJAnanA AvaraNe tIvra tApanA jorathI vAdaLanI mAphaka pIgaLyAM. mehabhAva deha uparathI ane zubhAzubha karmo uparathI paNa gayA. kadhAdikane sarvathI kSaya thayo. A sthitine anubhava karatAM arUNodaya ane pachI sUryodaya temaja paramAvadhi ane tenI pachI tarata ja loko leka prakAzaka kevalyajJAna prApta thayuM. "ahA zuM yegane mahimA ! zuM yeganuM parAkrama ! je mahArAjA cha khaMDane bhaktA gRhasthAzramamAM rahyo hato, te mahArAjA eka sva5 vakhatamAM yoganI parAkASTAe pahe ane paripUrNa jJAna pAmI kRtakRta thayo." dee zramaNane veza Ape. veza paherI aneka jIne bhegane mahAna mArga Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ceAgazAstra bhASAMtara-prathama prakAza batAvI meAkSamAnA pathikA banAvyA. tadbhavasa'badhI AyuSya pU thatAM mAkSa sthitine pAmyA. A mahArAjAnA Adhaka caritramAMthI ApaNe ghaNu' samajavAnu` ane levAnu che. te mahAzayanI vicArazakti, ekAgratA, vairAgya, ane jANyu` ke tarata ja tema pravartana karavAnI pravINatA vigere samajI te pramANe prayatna karanAra avazya vairAgya ane satatlR abhyAsanA pramANamAM phAyado meLavI zake che. ahIM koI zaMkA kare ke " bharata mahArAjAe pUrva janmamAM zramaNapaNuM AdaryuM. hatuM, ceAganA anubhava karyAM hatA, tethI ja alpa vakhatamAM vicAra zaktinI prabaLatAe kanA paDadA dUra karI AsiAjIvanamAM Atmasthiti anubhavI zakayA. paNa jeoe pUrva janmamAM ceAgAnubhava karyAM nathI, tene tA yAganA Arabha karyo pachI Atmatattva meLavatAM ghaNA vakhata lAgavA joie." te zaMkAnuM samAdhAna nIcenA leAkathI AcAya zrI Ape che. yAginI marUdevA pUrvamaprAptadharmA'pi paramAnandananditA / phonannamAvataH prApa, malevA javuM paDyuM // 1 // pahelAM kAI paNu janmamAM dharmAM nahi pAmelAM chatAM yAganA prabhAvathI paramAnadathI samRddhivAna mArUdevImAtA paramapada (mAkSapada) pAmyAM. vivecanaH --marUdevAjI RSabhadeva bhagavAnanAM mAtAjI hatAM. teonuM mAnava janmamAM AvavApaNuM marUdevInA bhavamAM prathama ja thayuM hatuM, anAdi nigAdamAMthI uMce caDhatAM tenA jIva eka keLanA jhADamAM utpanna thayA hatA. tyAM joDamAM katheranuM jhADa kAMTAvALu' hatuM. vAyunA jhapATAthI te jhADa keLa sAthe athaDAtuM ane tethI te jhADanA jIvane vizeSa duHkha thatuM hatuM. para`tu tene sahana karI keLanA bhavamAM ja avyaktapaNe akAma nirjarA upArjana karI, marUdevAjIpaNe utpana thayAM Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ginI marUdevA 23 hatAM. virakta dazAthI vAsita thaIRSabhadevajIe jyAre cAritra aMgIkAra karyuM te divasathI marUdevAjIne vizeSa duHkha lAgI AvyuM. mehanI prabaLatAthI, AtmAne tAranAra ane jagat jIvone uddhAra karanAra, kAryamAM putranuM pravartana chatAM putranA mehamAM mehita thaela mAtAne te kAma duHkhada lAgyuM. teonI udAsInatAne pAra na rahyo. sukhanI sejamAM ucharela mAre putra atyAre eka sAmAnya manuSyathI paNa vadhAre dAkha bhegave che. jagalanA manuSyonI mAphaka te ekale vanamAM pharyA kare che. tene TADha lAgatI haze, oDhavAnAM vastra paNa tenI pAse nathI. unALAmAM tApa lAgatuM haze, bhUkha tarasa Adi paNa veThavAM paDatAM haze. tene khAvAne kaNa ApatuM haze! "he bharata, mAro putra AvAM dukha sahana kare che. tuM tenI sAra saMbhALa paNa letuM nathI ane rAjyamAM-sukhamAM magna thaye che." A pramANe bhAratane oLaMbhA ApatAM ane putranA viyAgathI lAMbe vakhata rUdana ane vilApa karatAM marUdevAjInI AMkhe jhAMkha yA paDala AvI gayAM paNa putra taraphane prema ocho na thayo. bharata rAjA samajAvatA hatA ke-"mAtAjI Apa kheda na dhare. mArA pitAjIe vairAgyabhAvanI utkaTatAthI ja saMsAra " mUkI dIdhuM che. A rAjyAdikanAM sukhe temane duHkharUpa lAgyAM che. A saMyogane viyoga avazya thaze ja. saMpadA e vipadA rUpa ja che. keI koInuM rakSaNa karanAra nathI ja. svakarmAnusAra jI ekale ja duHkhAdine anubhava kare che. A temanI tIvra bhAvanA che. janma jarA maraNAdi viSaya vyAdhio dareka jIvone duHkha Ape che. ane tethI ja bhaya pAmI mArA pitAzrI tIvra tapazcaryA ane dhyAna karI, te dukhe dUra karavAnuM auSadha seve che. Apa A saMsAranuM svarUpa vicAre ane Atmika bhAvanAne prabala kare, te Apane paNa saMsAranI asAratA ja jaNAI Avaze. mArA pitAzrI jene mATe prayatna kare che, te jyAre pragaTa thaze tyAre mAtA ! huM tamane batAvIza, ke teo A amArA karatAM keTIgaNuM sukha anubhave che ane huM paNa sAcuM . sukha te te ja mAnuM chuM. game te avasare amane paNa tene Azraya Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtara-prathama prakAza lIdhA sivAya sAcuM sukha te nathI ja." A pramANe aneka vacanayuktithI bharata marUdevAjIne samajAvatA hatA, paNa mohanA prabaLa AvaraNathI bhAratanA zabdonI asara temane thatI nahatI. A bAju RSabhadeva bhagavAna paNa saMyama dhAraNa karI jJAna dhyAnamAM magnapaNe pRthvItala upara vicAravA lAgyA. eka sthaLe niyata na rahetAM ane manuSyAdinA saMsargamAM na AvatAM vane, pahADe, jaMgalo, rAne ane guphA vageremAM rahI ekAgratApUrvaka ghaNe bhAga dhyAnamAM ja nirgamana karatA. AhArAdikanI jarUra jaNAye vastImAM jatA hatA. A pramANe ekaMdara hajAra varSa jeTalo lAMbe samaya javA pachI eka vakhata purImatAla nAmanA zaheranA IzAna khuNAmAM AvelA sakaTAnana nAmanA vanamAM nyodha (vaDa) vRkSanI nIce aThama tapa karI dhyAnasthapaNe rahetAM pariNAmanI vizeSa vizu dvatA ane dhyAnanI prabaLatAe kSapakazreNI upara (karmane khapAvavAnI tIvra dhArA upara) ArUDha thatAM temane kevaLajJAna utpanna thayuM. te avasare deve e samavasaraNa banAvyuM. devaduMdubhinA zabdo thavA lAgyA. vanapAlake bharata rAjAne jaI vadhAmaNa ApI. bharata rAjAe caturaMgiNa senA taiyAra karAvI marUdevAjI mAtA pAse AvI temane vadhAmaNa ApI, te kahevA lAgyA ke, mAtAjI! putra viyegathI Apa ghaNuM ja duHkhI thAo che. Aje ApanA duHkhane aMta Avyo che. RSabhadevajIne kaivalyajJAna prApta thayuM che, dee samavasaraNa racyuM che. cAlo, uThe mAtAjI! putranAM darzana karAvuM." A vacane sAMbhaLI ghaNu ja harSathI mAtAjI taiyAra thayAM hAthI upara mAtAjIne besADI bharata rAjA chatra dharI temanI pAchaLa beThA. samavasaraNa dUrathI dekhAtAM mAtAne uddezIne bharata be " juo mAtAjI ! ApanA putranI Rddhi. A dubhinA zabdo saMbhaLAya che. juo A deva-devIone mATe kelAhala thaI rahyo che. sAMbhaLe te kharAM ! mAlakeSa rAgamAM je suMdara dhvani saMbhaLAya che, te A sarva. devAdi kAne upadeza ApatA ApanA putrane ja che." Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAginI marUdevA 25 A avasare mAdevAjInA harSoMnA pAra na rahyo. hajAra varSanA vicAgI putranA meLApa, ane temAM paNa ATalI badhI mahattvatAne pAmela putranAM darzana; e te AzcaryamAM garakAva karI nAMkhanArAM thayA. premAvezathI mAtAjIne harSAzru vahevA lAgyAM. ane te eTalA badhA jozathI ke temanAM paherela vastro paNa bhIMjAI gayAM. A harSoMvezamAM temanI AMkhe AvI gaela jhAMkha yA paDaLa khulI gayAM. te jema pragaTapaNe zabdo sAMbhaLatAM hatAM tema spaSTapaNe jovA lAgyAM. A sava putranI Rddhi ane racanA jotAM temanA pariNAme badalAyAM. jema dravyathI netranAM paDalA dura thayAM tema bhAvathI kama pALA paNa dUra thavAnA vakhata nikaTa AvyA. vicAraDhazAmAM AgaLa vadhyAM ke ahA ! huM te putranA mAhathI jhurI jhurIne dhelA jevI thaI gaI. rUdana karI karIne tA AMkhe paDaLa AvyAM; chatAM A putranI nirmAhatA te jue !! e ATaluM badhuM sukha bhAgave che; ATalA badhA devA enI pAse che, chatAM mArI pAse kAI mANasa yA devane paNa na mekalyA. tyAre A nirmohI putra mane sa'bhArata tA zAnA ja haze ! jo mAtAnA kharA sneha Ane hAya tA A mAMheluM kAMI paNuM banavu joie. me te phAgaDha ja Ane mATe jhurI jhurI rUdana karI karI mArA AtmAne duSita karyAM. AvA eka pakSI sneha zA mATe karavA joie ? athavA e tA vItarAga che. pahelAM paNa vairAgyatA sUcaka zramaNapaNuM eNe svIkAryuM hatuM ane have te taddana nirmAhita thayeA te mane zA mATe yAda kare ? snehIone zramaNapaNuM laine yAda karavAM, e tA vItarAganA mArgamAM sarAgatA thavAnA sa`bhava che, athavA eka vighna che. tyAre AvA meha utpanna thavAnuM kAraNa zuM ? ajJA natA ja. mArA karatAM adhikatA tenAmAM zAnI ? nirmAMhatAnI ja. AtmA te te paNu ane huM paNu, chatAM AvA taphAvatA zAne laI ne? are ! ka'nI upAdhine laIne ja. jo karmI upAdhi ja che; tA svabhAva tA nahi ja; ane jo svabhAvatA nathI teA parabhAvatA che ja, ane parabhAvatA te te dUra thaI zake ja. ane jo parabhAvatA dUra thaI Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ra yegazAstra bhASAMtara-prathama prakAza jAya te pachI mArA ane tenAmAM je taphAvata dekhAya che te na ja rahe. AtmAnuM sattA sAmartha sarakhuM te kharUM ja; tyAre have huM A meha mUkI dauM ane mArI sattAnA sAmarthya upara AvuM. A vicAranI dhArAe temane bAhyabhAva dUra thayo. aMtarabhAvanI jAgRti thaI te jAgRtie paramabhAva tarapha preraNA karI. A paramabhAvanI utkarSatAmAM kharo viveka pragaTa thaye tana, mana ane vacanathI paNa para te huM pite chuM, te anubhavamAM praveza thaze. te anubhavanA pravezamAM vyavahArika bhAna bhUlAyuM. zuddha upayoganI tIvratArUpa dAvAnaLathI karmakAcho baLavA lAgyAM ane thoDA vakhatamAM te cAra ghatikarma dUra thatAM kevalajJAna pragaTa thayuM. A jJAna thatAMnI sAthe AyuSya pUrNa thavAthI cAra aghAtI karmo paNa vilaya thayAM. zalezIkaraNamAM praveza thaI karmo dUra thatAM samaNie mokSa prApta thayuM davee mahatsava karI temanA pavitra dehane kSIrasamudramAM vahana karyo. A pramANe prathama ja mAnavabhavamAM praveza karanAra ane pUrve cogAdika dharmona bIlakula sevana paNa nahIM karanArAM mArU devAjI thoDA vakhatanA tIvra ganI sahAyathI mekSa meLavI zakaya, mATe bheganuM mAhAsya alaukika che. e te ni saMzaya che. 11 ahIM keI zaMkA kare ke mArUdevAjIe pUrvajanmamAM yoganuM sevana nahIM karyuM hatuM, tema temaNe tIvra pApa paNa nahIM karyuM hatuM; eTale madhyasthabhAve ganI thoDI madadathI maeNkSa meLavyuM, paNa jeo mahAna ghera pApa karanAra che, teone yogathI lAbha maLI zake che? A prazna yA zaMkAnA samAdhAna mATe AcAryazrI nIceno leka kahe che mahAtmA daDhaprahArI brahmastrIbhrUNagoghAta, pAtakAnnarakAtitheH / kArikamRto dRvina 22 me - 1 pahADanI mAphaka mana, vacana, kAyAnA yogene sthira karI ananyabhAve AtmabhAvamAM rahevuM te zailezIkaraNa, Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAtmA dRDhaprahArI 27 brAhmaNa, zrI, bALaka ane gAyanA ghAta karavAnA pApathI narakanA atithi ( parANA ) tarIke javAne taiyAra thaelA dRDhaprahArI Adinu rakSaNa karanAra ceAga ja che. 12 vivecana--brAhmaNa, zrI, bALaka ane gAya A cAra hatyA leAkeAmAM bahu niMdanIya gaNavAmAM AvI che, te apekSAe ahIM vizeSa jaNAvavA mATe grahaNa karyu che. nahiMtara jIvAnI hiMsAmAM sAmAnya pApa sarakhuM gaNavAmAM AvyuM che. AvI gheAra hiMsA karanArAe paNa yoganA avalakhanathI narakamAM jatA aTakI te ja bhavamAM nirvANapada pAmyA che. e ja ceAganI mahAna zakti ane AdaraNIyatA jaNAvI Ape che. dRDhaprahArI kANu hatA, ane kevA prasaMgeAmAM teNe yAganu avalaMbana karyu. te prasa`geApAta jaNAvavuM ucita che, ema dhArI tenu citra ahIM ApIe chIe. keAI eka nagaramAM svabhAvathI ja uddhRta prakRtivALA eka brAhmaNa rahetA hatA. prApa buddhi ane anyAyamAM Asakta joi koTavALe tene gAmamAMthI kADhI mUkaryA. pharatA pharatA eka jagalamAM cAranA nAyakane maLyA. keTalAka divasa tyAM rahyo. peAtAnA sarakhA AcaraNavALA te brAhmaNane jANIne cAranA nAyake tene putra tarIke rAkhyo; yuddhanA prasaMgamAM ghaNI ja sakhta rIte prahAra karatA joI teoe tenu dRDhaprahArI nAma pADyu. cAranA nAyaka kALAMtare maraNa pAmyA. badhA cArAe ekaThA thaI tene nAyakapaNe sthApyA. eka divase cAranI meATI senA sAthe laI te kuzasthaLa nAmanA gAmamAM dAkhala thayA ane chuTathI te gAma luMTavA mAMDyuM. te ja gAmamAM eka garIba avasthAvALA brAhmaNa rahetA hatA. tenAM nAnAM nAnAM bALaka tenI pAse keTalAka divasathI khIranI mAgaNI karatAM hatAM. eka divasa cheAkarAonA manerathA pUrNa karavA gAmamAM ghera ghera pharI yAcanA karI teNe khIranA sAmAna meLavyeA. khIra taiyAra karI nadI .upara snAna karavA brAhmaNa gayA, teTalAmAM keTalAka cArA krUratA karatA tene ja ghera AvyA. kharekhara daiva dulane ja mAre Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAthavALA thI sAta vAra nA nA samAcAra sAMbhaLI yegazAstra bhASAMtara-prathama prakAza che. tapAsa karatAM te garIba brAhmaNanA gharamAM te kImatI mAla na nIkaLe. tevAmAM taiyAra thayelI khIranA upara keTalAka bhUkhyA thaela cAronI najara gaI. tatkALa khIrathI bhareluM vAsaNa upADayuM. A banAva joI pelAM nAnAM nAnAM bALake ghaNuM divasanA khIranA manerathavALAM hatAM tenA te heza ja uDI gayA. are ! zuM Aje taiyAra thayeluM bhojana paNa ApaNane khAvA nahIM maLe ? temAMthI eka be chokarAM nadI upara snAna karavA gaela pitAne pitAne khabara ApavA doDI gayAM. brAhmaNa paNa A samAcAra sAMbhaLatAM ja krodhathI dhamadhamatA ane AjubAjumAMthI eka meTI kamADanI jabara jasta bhegaLa laI cere upara doDI Avyo ane maraNa thaI corone prahAra karavA lAge lAkaDInA prahAra paDavAthI jema kAgaDAo nAse tema care cAre dizAmAM nAsavA lAgyA. ane keTalAkane te teNe ThAra karI dIdhA. A banAva joI cArone nAyaka daDhaprahArI tyAM AvyuM. ekalA mANasane AvI rIte potAnA sAthIone saMhAra karate joI tenuM lohI uchaLI AvyuM. je gharamAM brAhmaNane sajajaDa prahAra karavA jAya che, tevAmAM eka majabuta gAya tene rokatI hoya tema ADI AvI. are! mArA kAmamAM A kyAM vinna karavA AvI? ema dhArI te prahAra gAyanA upara karyo. eka ja prahArathI gAyanuM dhaDa juduM paDyuM tyAMthI AgaLa vadhyA. tevAmAM pUrNa mAsavALI sagarbhA pahelAM brAhmaNanI strI vacamAM manA. karavA AvI. tene paNa eka ja prahArathI garbhasahita kApI nAkhI ane chevaTe brAhmaNane paNa mArI nAMkhe. A khUba khedakAraka banAva joI te brAhmaNanAM nAnAM nAnAM bALake khUba AkaMda karI raDavA lAgyAM. A bAju strInA peTamAMthI taraphaData garbha paNa eka karUNuMjanaka sthitine dekhAva karate hate. pitAnAM poSaka mAbApa ane gAyanA maraNathI nirAdhAra thaelAM te bALakone vilApa eka dara hadayavALAnuM hRdaya paNa pIgaLAvI nAMkhato hato. AvI dayAjanaka sthitimAM AvI paDelAM bALakane joI cerano nAyaka theDI vakhata Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAtmA daDhapraharI. 29 tyAM thaMbhyo. tenA hRdayamAM A bALakanA hRdayabhedaka vilApAe praveza karyo. kUra svabhAvavALA cAra nAyakanA hRdayamAM paNa dayAe vAsa karyo ane dayAnI preraNAthI tenA manamAM vicAra pradIpa pragaTa thayo. tenA vicAra badalAyA. "ahA ! nirAdhAra A bALakanI have koNa saMbhALa karaze? teone have kene AdhAra? teo kevI rIte mAM thaze ? tene keLu khAvAnuM Apaze? dhikkAra thAo mArAM A avicArIta pApa karmone ! A eka pApI peTa mATe meM ke anartha karyo che? A bALakane meM taddana nirAdhAra ja karI nAMkhyAM che! are ! zuM A mArA ugrabaLanuM ajamAyaza karavAnuM A ja ThekANuM ? jyAre vIra puruSe potAnA baLathI aneka jIvonuM rakSaNa kare che, ane anekane Azraya Ape che, tyAre mArA jevA pApI jInuM baLa e jagata jene kSaya karavAnuM ane temane nirAdhAra banAvavAnuM kAraNa ja thAya che ! are AvAM aghAra karmothI huM kyAre ane kevI rIte chuTI zakIza ?, mane te khAtrI thAya che ke AvAM malIna karmothI narakamAM paNa mane ThekANuM nahi maLe ! " AvA vicAranI gamagInImAM ane te brAhmaNanA bALakonI kArUNika sthitinA vicAramAMne vicAramAM te AgaLa cAlyA. AvA kara karmothI mAro chuTakAro keI mahAtmA puruSa sivAya thavAne nathI, mATe have corI vagere mukI dauM, A eronI sahAyanI mane kAMI jarUra nathI. bhale teonI marajI hoya tyAM cAlyA jAya. AvA vicArathI te gAma bahAra AvyA. A bAju tenI sAthenA cere paNa pitAne maLelo mAla laI cAkIdAronA bhayathI nAzIne jaMgalamAM cAlyA, daDhaprahArI gAmanI bahAra AvI udAsInatAthI bharapura sthitimAM eka vRkSa nIce beThe. A vakhate tene vairAgyarasa vRddhi pAmato hato. IcchAyoga jAgRta thaye hato, mane sAtvikabhAvane pAmyuM hatuM ane kharAba kartavyone pUrNa pazcAttApa thato hato. karmoe tene sAtha Apyo. tenA mane rathe pUrNa thavAmAM sahAyakanI pUNa jarUra hatI. te jarUra tenA vicArathI pavitra thatAM aMtaHkaraNanI ujavalatAe meLavI Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yeAgazAstra bhASAMtara-prathama prakAza ApI, arthAt A vicAramAM ja teNe dUrathI jatA cAraNamunine joyA. A mahAtmAone jotAM ja te ekadama buma pADI uTharyA. A mahAtmAe ! A mahAtmAe ! tame mArUM rakSaNa karI ! rakSaNa kare ! huM tamAre zaraNe AvyA chuM. jo tamArA jevA paraupakArI mahAtmAe paNa A pApInI upekSA karaze to pachI mAre keAnA zaraNe javuM ? A varasAda ucca-nIcanA taphAvata rAkhyA sivAya dareka sthaLe vRSTi kare che. sUrya caMdra tevI ja rIte taphAvata sivAya prakAza Ape che, to Apa mahAtmA zuM puNyavAna ane pApIneA taphAvata rAkhazeA ? para upakArIone to tema na ja ghaTe." A pramANe mAlato tenI pAchaLa utAvaLathI cAlyA. 30 A cAraNazramaNeA paNu kAi ceAgya jIva jaNAya che, ema mAnI tenI karUNAthI tyAM ubhA rahyA. dRDhaprahArI najadIka AvyA ane te mahApuruSAnA caraNAraviMdamAM namI paDyo. AMkhamAMthI azrunI dhArAe chuTavA lAgI, kaMTha rUdhAI gayA. ghaNA khelavAnA prayatna karyAM paNa te khAlI na zakayeA. munioe tene dhIraja ApI mastaka upara hAtha sUkA, ane Ama gabharAvAnuM kAraNa pUchyu. tyAre thADA samaya pachI muninAM AzvAsanathI zAMta thayelA dRDhaprahArIe gaddagadita kaThe pAtAnAM karelAM akAryo jaNAvI ApyAM ane te pApAthI mukta thavAnA upAya pUchayeA. " yAM sudhI manuScA pAtAnAM karelAM akAryoMne akArUpe samajatA nathI, samajavA chatAM tene mUkI devAnA sAcA nizcaya upara AvatA nathI, mUkI devAnA nizcaya upara AvyA chatAM paNa tene mATe prayAsa karatA nathI, ane vairAgyarasathI bharapura thatA nathI, tyAM sudhI te yAganA kharA adhikArI nathI. dRDhaprahArInI sthiti atyAre yAganI caiAgyatAne lAyaka thaI hatI. tenI sa manA vRttiomAM e ja rasa bharelA hato ke AvAM ghAra pApAthI mukti kevI rIte meLavavI?" cAraNazramaNeAe tevI ceAgyatA tarata joI lIdhI ane sAthe ja deha ane AtmAnI bhinnatA, karmIne AvavAnAM kAraNeA, karmAne rAkavAnA hetuo ane pUrvApAta karmone nijI Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAtmA dRDhaprahArI (kADhI) nAMkhavAnA upAye viSe ghaNuM ja sahelAIthI TuMkAmAM samajAvI ApyuM ane tenI sAthe kSamAnuM sarasa rIte vivecana karI tenAthI thatA phAyadAo samajAvyA. ghaNuM ja TuMka vakhatamAM vivekathI vAsita karI te mahAtmAoe tene cAritra (zramaNapaNuM) aMgIkAra karAvyuM. e ja avasare DhaprahArIe guru pAse abhigraha lIdhe ke, mahArAja ! mane A pApa jyAM sudhI sAMbharaze yA leke mArA pApane yAda karAvI Apaze, tyAM sudhI huM ahIM ja AhAradine tyAga karI kAryotsarga mudrAe rahI dhyAna karIza. A mahAna viSama abhigraha laIne gurunI rajAthI tyAM ja rahyo. "bIjAnA upadeza sivAya je aMta:karaNathI jAgRta thaele che, jene vairAgya akhaMDita che, jene A loka yA parokanA mAyika sukhanI abhilASA nathI ane baMdhanathI mukta thavAnA ja jenA pariNAme skuti thaelA che, tevA mahAzayane gurunA lAMbA vakhatanA samAgamanI jarUra nathI. tene samudAyamAM rahevAnI jarUra paNa ochI ja che. AvA kAraNathI ja gurue tene tatkALa AjJA ApI. guruo tyAMthI AkAza mArge bIje. cAlyA gayA. pachI daDhaprahArI tyAMthI AgaLa vadhI je gAma pite luMTyuM hatuM te ja gAmanA uttara taraphanA daravAjA AgaLa jaI kAryotsarga mudrAe dhyAnasthapaNe rahyo. prAtaHkALe thatAM gAmathI bahAra nIkaLatA lokee daDhaprahArIne sAdhunA vezamAM je. are A pele cAra! kevo dhUta che? atyAre sAdhune veza paherI ahI ubhe che. mAre pApIne. teNe amArA pitAne mArI nAMkhyA hatA. keI kahe teNe mArA bhAIne mArI nAMkhyuM hatuM. keI kahe teNe amAruM dhana lUMTI lIdhuM hatuM. Ama judA judA prakAre belanArA judA judA lake tenI nirbhasanA karavA lAgyA. kaI gALo Ape che. keI lAkaDI patthara ane hAtha vaDe tene mAre che. A sarva lekonA zabdo sAMbhaLI daDhaprahArI ugita na thaye prahAranA mArathI pairyatA na mUkI; pitAnA prabaLa jJAnavALA vicArothI krodhane dabAvyA ane AvI kSamA tathA vairyatAnI vicAradhArA lAMbI calAvavA mATe te mahAtmA zramaNa munionA vacanane yAda karavA lAgyA. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. gazAstra bhASAMtara-prathama prakAza karma baMdhana kema thAya tenA vicAro hajI tAjA ja hatA. karela karmo avazya bhogavavAnAM ja che. pachI te vipAkathI ke udezathI e tene nizcaya paripUrNa hatA. te vicAravA lAgyo ke je huM mArA upayoganI jAgRti rAkhIne pariNAmanI vizuddhatAmAM praveza karIza te je karmo mAre hajAro varSo sudhI jogavavAnAM che, te karmo huM ghaNuM ja thoDA vakhatamAM bhegavI zakIza. A bAju haju thoDA vakhata pahelAM ja lekene parAbhava daDhaprahArIe karela hatuM, tethI tarata ja leke te vAta visarI jAya tema nahotuM. daDhaprahArI gAmanI bahAra daravAjA AMgaLa sAdhunA vezamAM ubhe che, te vAta AkhA gAmamAM jhaDapathI phelANa ane saMkhyAbaMdha lokonA ToLAM tyAM AvavA lAgyAM ane vizeSa prakAre prahAra ane tiraskAra karavA lAgyAM. ' A tarapha lokonA prahAra ane tiraskArathI nahi kaMTALatAM daDhaprahArI paNa pitAnA cokkasa vicAramAM daDha thate gaye. sahanazIlatA ane karma khapAvavAne atyAre kharo avasara Avyo che. AvA avasare ja kSamA ane viveka yukta jJAnanI kaseTI thAya che. daDhaprahArI daDha thaine AtmAne vizeSa jAgRti thAya tema zikSA ApavA lAgyo. "he Atmana ! te jevAM karma karyA che, tevAM ja tuM tenAM phaLa pAmIza, kemake jevuM bIja vAvyuM hoya tevuM ja phaLa meLavI zakAya che. A leke niSphara thaI tArA upara Akroza kare che, te Akrozene tuM samapariNAmathI sahana karIza te vagara prayatna tane tArAM karmothI chuTakAro maLaze. mArA upara Akroza ane prahAra karatAM A lekene AnaMda thAya che tevI ja rIte prItithI te sarva sahana karatAM he jIva! karmane nAza thavAthI tene paNa AnaMda ja thaze. te hajAro jIvone duHkha ja ApyAM che, tene mAla luMTIne te sukha meLavyuM che te have eka tAre tiraskAra karavAthI teone sukha maLatuM hoya te bhale teone sukha maLe. sukhane samAgama meLavI Apa yA maLI Ava durlabha che. A loko tArA duSkarmorUpI malina graMthine kaThora vacane rU5 khArathI gheIne nirmaLa yA ujajavala kare che, te Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAtmAM daDhaprahArI 33 kharekhara teo tArA mitra ja che. bhale A lake tane mAre. samabhAve sahana karatAM suvarNanA melane jema agni dUra kare che, tema tAre pAparUpa mela samabhAvarUpa agnithI baLI jaze ane tuM suvarNanI mAphaka ujajavala yA nirdoSa thaIza. durgatirUpa kUvAmAMthI Akroza ane prahAra karavArUpa deraDAthI tane kheMcI laI pariNAmanI malinatAthI pite baMdhAI bhavakRpamAM paDe che, te tArA uddhAra karanAranA upara tAre zA mATe gusse thavuM joIe? pitAnA puNyane nAza karI bIjAne uddhAra karanArA A loko sivAya mahAna upakArI bIjA keNa che? A vadha ane baMdhane mane harSa Ape che. kemake saMsAramAMthI mukta thavAmAM te mane sahAyaka che. te ja vadha-baMdhane sAmAne anaMta saMsArane hetu thAya che e ja mArA hRdayamAM kAMTAnI mAphaka khUcyAM kare che. keTalAka mANase bIjAne sukhI karavA mATe dhana ane zarIrane paNa tyAga kare che. te A lokone sukhI karavA mATe Akroza ke prahAra sahana karavA paDe te mArA mATe kAMI hisAbamAM nathI. he cetana ! A lo tAro tiraskAra kare che, paNa mAratA te nathI; ne mAre che te paNa jIvathI te vimukta karatA nathI ja, athavA jIvathI mAravA dhAre che, paNa tArA dharmane to nAza ke haraNa karatA nathI ja. he Atmana ! kalyANanA arthI chAe Akroza, mAra, baMdhana, tADana ane tarjana e sarva sahana karavuM joIe. eTaluM ja nahi paNa nirmamatva thaI zarIrathI paNa nirapekSa thavuM joIe. tema thayA sivAya kalyANano mArga kyAM che ? AvI zuddha bhAvanAthI vAsita thaI te daDhaprahArIe te daravAjA AgaLa doDha mAsa pasAra karyo, tyAre lake zAMta thayA. tene kaI belAvavA na lAgyA ke tenA saMbaMdhI kAMI bolatA na saMbhaLAyA eTale tyAMthI pUrva dizAnA daravAjA tarapha jaI dhyAnasthapaNe rahyo. kayAreka bhikSAne mATe te zaheramAM ja, Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstrabhASAMtara-prathama prakAza te le ke tene mAra mAratA, gALe detA, bhikSA na ApatA ane tenA pApe yAda karAvI ApatA hatA. pApa yAda AvavAthI te mahAtmA bhikSAne tyAga karI daravAjA bahAra kAyetsarga mudrAmAM dhyAnastha rahetA. pUrve bAju doDha mAsa rahyA ane e pramANe dakSiNa ane pazcima daravAjA tarapha paNa doDha doDha mAsa thaI gayA. hajI sudhI kaI kaI loke te pApe yAda karAvI ApatA. cha mAsa nirAhAra rahetAM ane teTale kALa dhyAnasthapaNumAM vyatIta karatAM teNe ghaNuM karmo khapAvI nAMkhyAM. - ahIM tenuM dhairya kSamA, viveka ane dhyAna e parAkASTAe pahecyA. chelle zarIra uparanI mUccha (Asakti) paNa lopa thaI gaI eka AtmaramaNatA sivAya bIjuM badhuM bhAna tene bhUlAyuM hatuM. tenA rome rame AtmabhAva ja kurAyamAna thayo hatesajajane ke zatra A duniyAmAM tene keI rahyuM hatuM, ema karatAM tenA pariNAmanI sthiti avarNanIya thaI gaI. meganI chellI avasthAmAM teNe praveza karyo. agnithI koine nAza thAya tevI rIte garUpa agnithI, kamedhana bALI nAMkhyA ane cha mahinAne aMte kevaLajJAna pAmI tyAM ja AyuSyAdi karmone kSaya thatAM mikSapada meLavyuM. A pramANe daDhaprahArIe narakanA atithipaNAne mUkIne yuganA avalaMbanathI cha mAsamAM mekSapada prApta karyuM. "A daDhaprahArIne caritramAMthI ApaNane ghaNuM zIkhavAnuM che. tene pApane pazcAttApa, pApathI chuTavAnI AturatA, mahAtmAnA vacana upara zraddhA, mahAna kSamA, dhairyatA ane pariNAmanI vizuddhi e sarva guNe vAraMvAra manana karI Adara karavA jevA che. AvA keI paNa viziSTa guNa sivAya ati ucatara lAbha thatuM nathI. kharUM pUcho to evA Atizayika guNe te ja yoga che. e sarva vAta A mahAtmAnA caritramAMthI maLI zake che." Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " mahAtmA cilAtIputra - mahAtmA cilAtIputra. . tatkAlakRtaduSkarma, karmaThasya durAtmanaH / gotre cilAtIputrasya yogAya, spRhayenna kaH ? // 13 // pUrvApara vicAra karyA sivAya duSkarma karavAmAM pravINa durAtmA cilAtIputra jevAnuM paNa rakSaNa karanAra ganI keNa pRhA (IcchA) na kare ? vivecanArAjagRhInagarImAM dhanasArthavAha nAme eka dhanADhya zeTha rahetuM hatuM, tene ghera cilAtI nAmanI eka dAsI hatI. A dAsIthI zilAtIputra nAmane eka putra thayo. dhanasArthavAhane pAMca putra hatA. ane tene upara eka susamA nAmanI putrI thaI hatI. A putrInI sAravAra ane ramatagamatamAM cilAtIputrane reDavAmAM A cilAtIputra baLavAna hoI aneka mANasane herAna karavA lAge. mANase zeThane pharIyAda karavA lAgyA ane tethI keTavALa sudhI te vAta pahoMcADavAmAM AvI; rAjAthI bhaya pAmI zeThe cilAtIputrane pitAnA gharamAMthI kADhI mUkya, cilAtI putra tyAMthI nIkaLI siMhaguphA nAmanI carapallImAM gayA ane corone jaIne maLe. "prAya sarakhAM AcAra vicAra ane kartavyavALAone meLApa game tevA saMge vacce thaI Ave che, pavanathI jema agni vadhAre pradIpta thAya che tema ceranI sebata yA sahAyathI pApI pravRttine tenAmAM vadhAro thaye. mukhya ceranA maraNa pachI cilAtIputra pramukhapaNe nimAyo. - A tarapha susamA zeThanI putrI yauvanavaya pAmI, rUpAdi guNethI zobhita ane aneka kalAnA samUhane jANanArI sAkSAt vidyAdharInI mAphaka pRthvItala upara vicAravA lAgI. ghanazeThe karela parAbhavane DAgha cilAtIputrane hRdayapaTTathI gayo hato. temaja susamAM uparanI bAlyAvasthAnI prIti paNa ochI thaI nahatI. eka divase badhA cerone ekaThA karI cArane nAyaka cilAtI putra temane kahevA lAgyo ke rAjagRhI nagarImAM ghanazeTha rahe che tene Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtara-prathama prakAza ghera ghaNuM dhana che. temaja atyAre yauvanavaya pAmelI susamA nAmanI eka putrI paNa che, to Aje tene ghera jaI rAtre khAtara pADavuM. jeTaluM dhana maLe te sarve tamAre vahecI levuM ane zeThanI putrI che, te mAre rAkhavI. badhA cere tenA vicArane saMmata thayA. rAtrie rAjagRhInagarImAM gayA. tALAM ughADavAnI vidyAthI daravAjAnAM tALAM ughADyAM ane asvApinI nidrA nAmanI vidyAthI cokIdArone nidrAmAM nAkhI, te dhanasArthavAhanuM ghara cerI pAse cilAtIputre luMTAvyuM ane pote nidrAne parAdhIna thaelI te susamAM bALAne uThAvI jIvanI mAphaka tene laIne saghaLA ceronI sAthe tyAMthI nikaLI paDyo. . dhana zeTha jAgRta thayo. dhana luMTAyuM ane susamAnuM haraNa thayuM jANa, zeThane ghaNu lAgI AvyuM. tatkAla jaI koTavALAne khabara ApI, vizeSamAM zeThe keTavALane kahyuM ke DhIla na kare ane hamaNAM ja teone pIcho kare. cAnuM luMTeluM dhana tame leje. paNa mArI susamAM nAmanI vahAlI putrI ane pAchI lAvI Ape. dhananI lAlacathI keTavALa tatkALa taiyAra thaI keTalAka cokIdArane sAthe laI caronI pAchaLa paDyo. zeTha paNa pitAnA pAMca putrone sAthe laI ceranI pAchaLa gaye, ghaNuM jhaDapathI AgaLa vadhatAM teo lagabhaga cerenI najIka pahoMcyA. cero paNa potAno prANa bacAvavA mATe dhanane tyAM ja mUkI daI AgaLa jaMgalamAM nAsI gayA. dhana maLI javAthI keTavALa tyAM ja rokAyo. A bAju cilAtIputra pitAnA prANane saMkaTamAM nAMkhavA taiyAra thayo paNa prANathI vahAlI, susamAne teNe na mUkI. potAnA khabhA upara jema siMha bakarIne upADIne cAlyA jAya, tema khabhA upara susamAne upADIne ja gala tarapha cAlyo gayo. dhanazeThane dhana karatAM pitAnI putrIne meLavavAnI IrachA adhika hatI, tethI te tyAMthI na aTa, paNa pitAnA pAMca putrane sAthe laI hathiyAra sahita cilAtIputranI pAchaLa deDayo. cilAtIputra thAkI gayA. eka te jagala, ADA khaDIA, jhALAM, jhAMkharAM ADA Ave, unALAne vakhata, tRSA lAgI, jhaDapathI doDavuM, Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAtmA cilAtIputra. 37 pAchaLa bhaya, susamAne upADavI ane pAMca putro sahita dhanazeThanuM najIka AvI paheAMcavuM. A sava kAraNathI te gabharAyA. tenI hiMmata ochI thaI gaI. susamA sahita salAmata have huM ahiMthI jaI nahi zakuM. e vAtanI tene khAtrI thaI cUkI chatAM pUrvajanmanA snehathI ane atyAranA navIna mAhathI susamAne mUkI devI tene ThIka na lAgyu. tema sAthe lai javAnI paNa tenI hiMmata nahAtI. AthI te muMjhAyA. tene susamAne sAthe kevI rIte laI javI tenA eke vicAra na sUjhayA eTale chevaTanA nirNaya upara AvyA ke khAuM nahi teA DhALI nAMkhu, khIjAnA hAthamAM na dauM. AvA vicArathI susamAne nIce ubhI rAkhI myAnamAMthI talavAra kADhI tenuM mAthu kApI nAMkhyuM. mehathI te tenA mAthAne laI jhaDapathI gADha jaMgalamAM cAlyeA gayA. A bAju zeTha ghaNA jhaDapathI najIka AvyA paNa tenA AvatA pahelAM te| susamAnu maraNa thaI gayu hatuM. zeThanA prayAsa niSphaLa gayA. zeThane ghaNu' lAgI AvyuM. ghaNA vilApa karyAM. AkharamAM zAka sahita zeTha pharI zaheramAM Avyo ane vairAgyathI vAsita thaI cAritra lIdhuM. eka hAthamAM talavAra ane qhIjA hAthamAM susamAnuM mAthuM laI cilAtIputra eka ja'galamAM AvI paheAMcyA. bhaya ane khedathI rastA bhUlI gayA, je ThekANe paheAMcavuM hatuM te ThekANe paheAMcI na zakayo. pUrvajanmanA premathI susamAnuM mukha vAravAra jovA lAgyA paNu tenI sAthe kheda thaI AvyA. bhale tenA hRdayane te sukha meha upajAve paNa tenA taraphathI javAkha maLavAnI ke vAtacita thavAnI AzA to nahotI. susamA na maLI, sthAna hAtha na AvyuM, peAtAnA sAthIAnA viyAga thayA, rasto bhUlAye, sunA rAnamAM pANI na maLe, bhUkhyo ane tarasyA Amatema bhaTakavA lAgyA. bhaTakatAM bhaTakatAM najInA bhAgamAM kAryAtsaMga mudrAmAM dhyAnasthapaNe ubhelA eka cAraNu zramaNane (AkAzamAM gamana karanAra munine) teNe joyA. AvA ujajaDa verAnamAM AvA mahAtmA kayAMthI ? kAMika sArI AzAthI cilAtIputra A mahApuruSanI pAse AvyA. vinaya viveka tA jANatA nahAto Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 yogazAstra bhASAMtara-prathama prakAza. chatAM AvA mahAtmAo pAse dharma hoya che, ane te dharmathI sukhI thavAya che, ema tene jANavAmAM hatuM. huM atyAre kharekhara duHkhI hAlatamAM che. mATe tethI mukta thavA mane dharmanI jarUra che ane te ghama A mahAtmA pAsethI mane maLI joIe. paNa huM dharma mAgIza ane tarata ja A mahAtmA mane te Apaze ke kema te viSe mane te zaMkA che. kemake dharma jevI vastu ekadama mAgavAnI sAthe ja kema ApI zakAya. mATe namratAthI nahi paNa kAMIka bhaya dekhADavApUrvaka mAgaNI karU ke bhayathI te turata ja ApI deze. AvA Aza. yathI te zramaNanI pAse Avyo ane jorathI be ke te sAdhu! tuM mane dharma batAva, nahitara A talavArathI tArUM mastaka kApI nAkhIza. A zabdo sAMbhaLIne jJAnI muni vicAravA lAgyA ke "AvI rIte dharmanI mAgaNuM te Aja sAMbhaLI. bhale game tema che, paNa AvI dharmanI mAgaNI e tenI dharma viSayika AturatA sUcave che. AvI AturatAvALA jIvomAM ropeluM dharmabIja e uttama kSetramAM vAvelA bIjanI mAphaka thoDA vakhatamAM phaLa Ape che." mATe mAre Ane dharma batAva te kharo paNa atyAre AvI AturatAvALA mANasa pAse vistArathI dharma kahevAne avasara nathI. saMkSepamAM kAMI kahevAthI tenA UMDA vicAramAM utaratAM Ane avazya phAyado thaze. AvA vicAramAM te cAraNa munie kAryotsarga pArIne (dhyAna samApta karIne) cilAtIputrane kahyuM ke, bhavya ! upazama, saMvara ane viveka A traNa dharma che." A pramANe kahIne te cAraNa zramaNa AkAza mAge keAI bIje ThekANe cAlyA gayA. A tarapha cilAtIputra vicAra karavA lAgyA ke muni te A traNa zabda kahIne ja cAlyA gayA. mAre have A traNa zabdomAM samajavuM zuM ? sAdhu juThuM te na ja kahe. tyAre traNa zabdomAM ja temaNe mane dharma batAvyo ke ? prathama temaNe upazama evuM pada kahyuM te upazamano artha ? upazama eTale zAMta thavuM, dabAvavuM, zAthI zAMta thavuM? kene dabAvavuM? mArI pAse e.vI kaI vastu che ke te utkarSa pAmelIne zAMta karuM, ke tenI utkaTa Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 mahAtmA cilAtIputra. tAne dabAvu'. A deha upara tA evu' kAMI dekhAtuM nathI. tema mArI pAse paNa atyAre tevu' kAMI nathI, A jaMgalamAM huM te atyAre ekalA ja chuM tyAre te munie mane uparAma karavAnuM' kema kahyuM ? tee asatya / na ja kahe, kAraNa ke mArI pAse te ni thane kazA svA na hatA. tyAre zuM mArA zarIranI aMdara kAMi upazama karavA jevuM che ? vizeSa vicAramAM AgaLa vadhatAM tene jaNAi AvyuM ke, are ! upazama karavAnuM te AtmAnI aMdara ghaNuM ja jAya che, A krodharUpa dAvAnaLa tA saLagI rahyo che susamAne levAne pAchaLa paDelA dhanazeTha upara kAMi eche krodha nathI. mArA vicAra evA thAya che ke te zeThane hamaNAM dekhu' te! jIvathI mArI nAkhuM. temaja mArA sahAyakAne vikherI nAMkhanAra ane mane Ama herAna karanAra kATavALa upara paNa kAMI ochA krodha nathI. mane te zA mATe herAna kare ? game tevA upAye paNa te vera to vALavuM ja. zuM A mAna kAMI echu' che ? A upazama karavA lAyaka nahi, teA vaLI bIjuM zuM haze ? game tevA chaLa prapa`ca karIne paNa leAkeAne ThagavA-luMTavA, A mAyA paNa upazama karavA jevI che. tyAre A jagatane luMTI, mArIne, kApIne, paisA ekaThA karavA ane mAre sukhI thavuM che. A lAbha samudra, tA savA~thI vizeSa prakAre dakhAvavA lAyaka che. A save krodhAdi upazamAvavAnuM ja te mahAtmAe mane jaNAvyuM che. tA have mAre te krodhAdine kevI rIte upazamAvavA ? yA tenA nAza karavA ? agnine upazamAvavI hAya tA dhuLa, rAkha yA pANI joie, tema krodhane upazamAvavAne tenA pratipakSI mane tA kSamA ja jAya che. tyAre te sanA upara mAre kSamA karavI. tethI krodha upazamI (dabAi) jaze. eja pramANe teNe kSamA karI; ke tarata ja krodhanA vicArA zAMta thayA. jarA zAMti AvI, vicAranI vyAkuLatA ochI thaI ke mAnane dakhAvavA mATe vicAra karavA lAgyA. mane te zA mATe herAna kare ? are ! teM aparAdha karyA mATe, eka tA aparAdha karavA ane vaLI ATaluM ardhuM mAna ke zA mATe herAna kare ? A ThekANe paNa mArI ja bhUla Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 yeAgazAstra bhASAMtara-prathama prakAza. che. have mAre tevA aparAdha na karavA. ane jenA aparAdha karyAM che te jo maLe to te aparAdhanI kSamA levI. A namratAe tenI mAnanI lAgaNIne dabAvI lIdhI. A pramANe mAyAne saralatAthI ane lAbhane satASathI dabAvAnA upAye vizeSa vicAra karatAM tene maLI AvyA. . bIjo dharma munie mane sa`vara e padathI jaNAvyA hatA. savara eTale rAkavuM. kAne rAkavuM? ane zAthI rAkavuM ? e vicAravA jevuM che. prathama mAre to mArUM hita karavuM che. to khIjAne rAkavuM te to nakAmu che. tyAre mAre pAtAne prathama rokavAnI jarUra che. peAtAne kevI rIte rAkaveA ? zuM cAlavu` baMdha karavuM ke khelavuDa baMdha karavuM ke vicAra karavA ma"dha karavA ? te to baMdha na thaI zake. AlyA-cAlyA ke vicAra karyA sivAya kema rahI zakAya ? athavA tema karavAthI phAyado zuM ? athavA mAnI laI ke tema karavAthI phAyado haze, paNa sarvathA melyA cAlyA ke vicAra karyo sivAya mArAthI rahI na zakAya; tyAre tema karyA sivAya savara kevI rIte bane ? ane savara na bane to dharma kevI rIte thAya ? na ja thAya. ane dhama na thAya to sukha kayAMthI maLe ? A sava vicArAmAM yAganI praNAlikA zarU thaI cUkelI che. ane enI prakhalatAthI ja vicAronI uttarAttara zuddhatA thatI Ave che. cilAtIputra vicAramAM AgaLa vadhe che ke A pAMca iMdriyA ane mana vigere pApane AvavAnAM ja kAraNeA hAya to te mahAtmAne paNa zarIra vigere hatuM ja ane tee ahIM ubhA hatA ane cAlyA gayA. zarIra che teA AhAra karatA ja haze ane AhAra hAya to nihAra avazya hoya ja. vaLI te khelatA paNa hatA kAraNa ke temaNe ja mane dhama batAvyA che. teo jotA paNa hatA, tyAre Ama iMdriyAnA kAryAM vidyamAna chatAM paNa karmabaMdhana thato hAya ema sabhavI zake che. have jo iMdriyAnA kAryAM vidyamAna chatAM karma baMdha na thatA hAya tA teoe mane savara karavAnA upadeza zA mATe pyA ? mATe hajI AnI aMdara kAMika gUDhatA rahI jAya che; ema Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAtmA cilAtIputra vicAra karatAM tene vizeSa jaNAI AvyuM ke indriyanI ane mananI be prakAranI gati mArA anubhavavAmAM Ave che. eka te zubha pravRtti eTale keIne duHkha na thAya tevI rIte Idriya ane mananI pravRtti ane bIjI azubha ke jethI bIjAne duHkha na thAya tevI pravRtti. tyAre jIvane duHkha na thAya tevI rIte mArA idriya ane manane pravartAvavAM e ja saMvara te mahAtmAe mane upade jaNAya che. have tenI pravRtti atyAre mArI che ke nahi te mATe vicAravAnuM che. are A jIvane saMhAra karanAra talavAra mArA eka hAthamAM rahI gaI che ane bIjA hAthamAM susamAnuM mAthuM che. AvI pravRttivALA mArAmAM saMvara kevI rIte gaNAya ja mATe huM tene tyAga karUM ane mana tathA iDhiyenI azubha pravRttine rokuM. AvA vicArathI teNe hAthamAMthI talavAra ane mAthuM dUra pheMkI dIdhAM. tyAra bAda trIjA padanA vicAramAM teNe praveza karyo. teTalAmAM te lehIthI kharaDAyelA tenA AkhA zarIra upara cAre taraphathI kIDIo caDavA lAgI. kIDIone janagaMdhI kahI che; arthAt ghaNA IdriyanA prabaLa viSayavALI kIDIo dUrathI paNa gaMdhanA jorathI kheMcAI Ave che. atyAra sudhI rUdhira jharatuM susamAnuM mAthuM tenA hAthamAM hatuM, tenA chAMTAothI zarIrane ghaNe bhAga bhIMjAyeluM hatuM, tethI kIDIo tenA zarIra upara caDI caTakA devA lAgI. A bAju cilAtIputra vicAranI dhArAmAM AgaLa vadhI vivekanuM svarUpa vicAre che. viveka eTale zuM ? viveka eTale pitAnuM ane pArakuM tenI vizeSatA samajavI. tyAre mAruM zuM che ane pArakuM zuM che? te te mAre avazya jANavuM ja joIe. atyAre mAruM te kaI dekhAtuM nathI kemake A nirjana jaMgalamAM huM to ekalo chuM, paNa tyAre huM te keNa ? A hAtha ke paga, mAthuM ke peTa, A zarIramAM huM keNa? hAtha na hoya te cAlI zake che. paga na hoya te paNa zarIra TakI rahe che. tyAre te te huM nahi. A AhArAdi barAkathI zarIranI vRddhi ane tenA abhAvathI hAni thayA kare che. te AhArathI ja vRddhi hAni pAmatuM Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtara-prathama prakAza 42 ane mAtA pitAnA sayAgAthI utpanna thaeluM zarIra te huM kema saMbhavI zakuM ? vaLI A zarIra ahIM ja paDyu. rahe che. tyAre temAMthI vicAra karatA khAlato cAlato smRti rAkhanArA ane sukhAdi jANa nArA kAika cAlyuM. jAya che. jenA vinA paripUrNa zarIra chatAM te mAMhIluM kAMI paNa khanI zakatu' nathI. huM jaNAuM chuM paNuM A zarIra te to huM nahi ja. Ama vicAra kare che tyAM to eTalI dhI kIDIe vadhI paDI ane tenA zarIranu leAhI cusavA ma`DI ke theADA vakhatamAM tenuM zarIra zASAI gayu. eTaluM ja nahi paNa, te zarIramAM eTalAM badhAM chidro paDyAM ke te zarIra eka cAlaNI jevu thaI gayuM; chatAM paNa mane dharmanI prApti tA tyAre thaI kahI zakAya ke upazama--krodhAdi na heAvA joie. sa'vara-A pAMca iMdriyAthI ane manathI bIjAnuM khaMrAkha na thavuM joie ane viveka, huM AtmA ne dAda tenuM ja. A pramANe vicAranI dhArAmAM cilAtIputra gu'thAyA hatA. vacamAM vacamAM kakSAyita pariNAma thaI jatA. paNa vAraMvAra upazama, sa`vara ane vivekathI krodhAdine haThAvI kADhato hato. A pramANe aDhI divasa sudhI te tyAM ja ubheA rahyo. pAtAnAM karelAM dhAra pApAnI pAse A duHkhAne te svalpa ja gaNato hato, ane pavitra dharma sivAya mArA chuTakAro nathI ja. te dharma mahAtmAe batAvele tripaTThImaya ja che. AvA vicAranI dhArAmAM tenuM AyuSya pUrNa thai gayuM kIDIee zarIrane jINu karI nAMkhyu, te mahAtmA cilAtIputra zarIranA tyAga karI devaleAkamAM gayA ane tyAMthI cyavI manuSyabhava pAmI mekSe jaze. C ghAra pApe karI narake javAnI taiyArIvALA cilAtIputra paNa A pramANe yAganA avala banathI devagati pAmyA. mATe kama kSaya karavAmAM ceAga ja kharekhara sahAyaka che. A pramANe cilAtIputranA cAritrathI vizeSa spaSTa thaI zake che. yAgathI meAkSanI prApti kema na thaI ? A zakAnA uttara e ja che ke, te ceAganI pUrNa hadane pAmyA na hatA. upazamane khadale kSayanI jarUra hatI. sa`varamAM tene Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoganI AvazyakatA 43 dezathI saMvara thaye hatuM, paNa sarva saMvaranI jarUra hatI, ane vivekamAM hajI keTalIka nyUnatA hatI. A sarva kAraNene laIne ja tenI devagati thaI che. cAraNazramaNe tene upazamane bodha Ape te samaye paNa te yogya ja hatuM. A tene caDavAnuM prathama pagathiyuM ja hatuM, ane te yeganAM kharAM phaLe te hajI have tene maLavAnI che, paNa narakanI gatine rekane devalokanI sthitie pahoMcADavuM e paNa sAmAnya phaLa te nathI ja. game tema che paNa veganuM sAmAnya rItanuM sevana jyAre narakAdikathI bacAva karI uttama gati Ape che, te paripUrNa sevana e mekSa Ape ja e te nisaMzaya samajAya che. - A cilAtIpunA caritramAMthI ApaNane zIkhavAnuM e che ke eka pada paNa te mekSanA kharA kAraNavALuM laIne tenA upara vAraMvAra vicAra karI, tenuM manana karI potAne lAgu pADavuM joIe, arthAt te pramANe kriyAmAM mUkavuM joIe, tene Adara karavo joIe, te ja thoDA vakhatamAM tenI jema ApaNane paNa phAyado thaI zake. .. ganI AvazyakatA __ tasyAjananirevAstu, nRpazormoghajanmanaH / ravindra vo vona, kSAjIrAja | 24 . yoga-evA akSararUpa zalAkA (kAna vidhavAnI saLI) dvArA je mANasanA kAna viMdhAelA nathI, tevA manuSyarUpe pazu tulya nirarthaka janmavALA manuSyone janma A duniyA upara na ja thavuM joIe. 14 vivecanaganI keTalI jarUra che, te viSe AcAryazrI bhAra ApIne jaNAve che ke vega saMbaMdhI upadeza, vArtA, saMvAda ke carcA vigere kaIpaNa prakAre jenA kAnamAM keganA akSaroe praveza nathI karyo, te manuSya manuSya evuM nAma dharAvavAne lAyaka ja nathI. eTaluM Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtara-prathama prakAza. ja nahi paNa janAvaronI jema teone janma A duniyA upara nirarthaka ja che. vizeSamAM AcAryazrI kahe che ke tevA manuSyone janma A duniyA upara manuSyarUpe na ja thavuM joIe. A kahevuM yathArtha che. kemake vicAra ane tene yogya vartana karavAnuM sAmarthya manuSyamAM ja che. jyAre tevuM sAmarthya pAmIne te sAmarthyane durUpayega karavAmAM Ave ane mAnavanithI nIcA utarI tiryaMca ane narakAdi bhavamAM bhaTakavuM paDe te tenA karatAM teone tiryacapaNuM vadhAre sAruM che, ke vicArapUrvaka jemAM Atmazaktine durUpayoga karavApaNuM nathI. AvA kaThora zabdo kahIne paNa mAnavone jAgRta karavAnuM AcArya. zrInuM kathana e A duniyAnA pAmara jIve upara AMtarika karUNArasane sUcavI Ape che ane ghera nidrAmAM paDelA duniyAnA jIvone jAgRta karavAne eka mahAna vAjIMtra tulya che. 14 mokSanuM kAraNa vega caturvarga'graNIrmokSo,-yogastasya ca kAraNam / jJAnazraddhAnacAritra rUpaM ratnatrayaM ca saH // 15 // dharma, artha, kAma ane mekSa A cAre vargomAM mokSa te ja uttama che. e mekSanuM kAraNa yaMga che. jJAna, zraddhA ane cAritra rUpa traNa rane te vega kahevAya che. 15. vivecana-A duniyAnA jIvone sAdhya karavA tarIke gaNAtAM artha, kAma, dharma ane mokSa A meTA cAra vibhAge yA kAryo che. te cAramAM bIjA sarva vizeSa kAryone samAveza thaI zake che. temAM artha-paise meLavavAmAM ane tenuM rakSaNa karavAmAM ghaNe phaleza che. rAgadveSAdinI utpattinuM kAraNa che ane karmabaMdhana karAvI durgatimAM pADavAnuM eka mahAna nimitta che. kAma eTale pAMca indriyenA sukhe bhegavavAM, te sukhe kSaNika ane tuccha che, ApAta (dekhAvamAtra) ramaNIya che. tathApi vipAka mahAna dukha de che. tRpti te thatI nathI Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnayoga. 45 ja pa vizeSamAM IcchA vRddhigata thAya che. ajJAna dazAmAM vizeSa prere che jJAnadazA bhulAve che ane sa`sAra paribhramaNa vadhAre che. dhama--zabdanA artha A sthaLe puNya grahaNa karela che. eTale pApa lADhAnI kheDI,puNya seAnAnI kheDI. bhale seAnuM rahyu paNa kheDI tA kharI ja. puNyathI sukha maLe paNa te Atmika tA nahu ja pugalika sukhA tA sa'cAgika-viyAgika che. thADA vakhata rahI nAza pAme che, cAlyuM jAya te tAttvika sukha teA na ja kahevAya. AtmikasukhanI paripUrNatA te ja meAkSa. kamanA AvaraNAne abhAva te ja mAkSa. kAIpaNa jAtanI upAdhi rahita AtmAnI avasthA teja mAkSa. AvI sthiti nira Mtara banI rahevI, jemAM janma, jarA, maraNu na jAya ane nira'tara paramAnaMdamAM magna rahevAya. A dazA pahelAMnI traNa dazAthI uttamAttama che, mATe ja A cAra vibhAgeAmAM cAthA vibhAga meAkSa te ja zreSTha che. te meAkSa pAmavAnuM kAraNu cAga che. yAgathI ja mAkSa maLI zake che mATe mAkSa pAmavAnI IcchAvALA jIvAe cAga rUpa nimitta avazya meLavavuM joie; kemake kAraNa sivAya kArvAMtpatti thatI nathI ja. ahIM kAI prazna kare che ke yAga eTale zuM? AcAzrI uttara Ape che ke jJAna, zraddhA ane cAritra A traNa vastu te yAga che. AnA sivAya kAI bIjo ceAga nathI. * jJAnayAga yathAvasthitataccAnAM saMkSepAdvistareNa vA / yosatdhastatrAhuH samyagjJAnaM manISiNaH // 16 // ', jevI rIte tavAnu svarUpa raheluM che, tevI ja rIte sakSepathI ke vistArathI medha thavA yA jANavu', tene vidvAn puruSA samyajJAna kahe che. / / 17 II vivecana--tattva eTale vastunA yathA be, sAta ke nava mAnavAmAM Ave che. A kahevAmAM Ave che. te jIva ane ajIva yA nizcaya, AvA tattvA duniyAmAM e tattvA AtmA ane jaDa. A Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtara-prathama prakAza sivAya duniyAmAM bIjI kaI vastu nathI. paNa sava vastuone samAsa A benI aMdara thaI zake che. jIva, ajIva, Azrava, saMvara, baMdha, nirjarA ane mekSa A sAta ta paNa kahevAya che, athavA puNya pApane AzravamAM samAveza na karatAM judAM gaNavAmAM Ave te nava to kahI zakAya che. jIva kahe ke AtmA kahe te paryAyavAcaka AtmAnuM ja nAma che. je be prakAranA kahI zakAya che. eka saMsAranA ane bIjA mokSanA. karmothI sarvadA chuTA thayelA jene mekSanA jI kahe che ane ATha karmothI gherAelA ane tethI ja ghaNA vividha prakAranA zarIrane dhAraNa karanArA jIvane saMsArI jI kahevAmAM Ave che. saMsArI jInA be vibhAge che. eka trasa ane bIjA sthAvara. trAsa pAme, taDakethI chAMye Ave, chAMyAthI taDake jAya. sukha duHkhAdine jene pragaTa anubhava thAya, te trasa che. teonA be iMdriya, traNa iMdriya, cAra iMdriya ane paMceMdriya evA bheda iMdriyanA bhedathI thaI zake che. jene be IMdrie zarIra ane jIbha hoya te be Indriya kahevAya che. zarIra, jIbha ane nAsikA A traNa IMddhio hoya te traNa iMdriya kahevAya che. zarIra, jIbha, nAsikA ane netra hoya te caudriya kahevAya che. ane zarIra, jIbha, nAsikA netra tathA kAna hoya te pacaMdriya kahevAya che. teonAM udAharaNe anukrame batAve che. zaMkha, keDA, purA, jaLa, aLazIA vigere be IMdriya jI. jA, mAkaDa, udhehI, dhAnyanA kIDA, vijhAnA kIDA ane maMkeDA vigere teIdriya che. pataMgI, mAkhI, bhamarA, DAMsa, vIMchI, tIDa vigere caure priya che; jaLamAM cAlanAra mAchalAM vigere, pRthvI upara cAlanAra be paga ane cAra pagavALAM janAvare, peTe cAlanAra sarpAdi, hAthe cAlanAra neLIo vagere, AkAzamAM uDaMtA sarva jAtanAM paMkhIo, manuSya, de, ane nArakI (narakanA jI) sarve pAMca indriyavALA kahevAya che. be IMdriya sudhInA cha trasa kahevAya che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 jJAnaga. sthAvara-pRthvInI aMdara jIva che, pANInI aMdara jIve che, agnimAM jIva che, pavanamAM jIva che ne vanaspatimAM jIva che. A pAMce jAtanA cha sthAvara kahevAya che. teo svabhAvathI sthira rahe che, athavA sthAvara nAmakarmanA udayavALAM che. bIjA paNa vIryamAM utpanna thanArA, viSTAmAM, zleSmamAM, vamanamAM, pittamAM, eMThavADa ane khALa vageremAM utpanna thanArA chamAMthI keIne saMmUrNima paMcaMdriyamAM te keIne be iMdriya AdimAM samAveza thAya che. A sarva che ATha karmathI gherAyelA saMsAravAsI kahevAya che. jyAre te jI pitAne jANe che, AtmAnA sAmarthyanI temane khabara paDe che, potAnAmAM ja sukha che. ema nirNaya kare che, dehamAM thatI AtmabrAti haThAve che, ane svasvarUpamAM Ave che, tyAre karmone nAza karI zuddha AtmasvarUpane niraMtara anubhava karatA rahe che. AvA AtmAo duniyAmAM anaMtA che, ane te sarva AtmAo dravyathI nitya che. AtmAone keI avasare keIe banAvyA hoya ema nathI paNa anAdikALathI che, che. ane che ja. paryAyanI apekSAe aneka jAtanAM rUpAMtarAmAM te saMsArI AtmAo pharyA kare che. daSTAMtamAM eka sonAnI lagaDI hoya te suvarNa dravyanI apekSAe kAyama rahe che, paNa paryAyanI apekSAe te lagaDImAMthI aneka jAtanAM ghareNAM banAvavAmAM Ave, tene bhAMgI vaLI bIjA ghATe banAvavAmAM Ave, AvAM uttarottara banatA ghATemAM pUrva paryAyane (AkRtine) nAza thaI navI navI AkRti yA paryAya bane che. paNa dareka kRtiomAM senuM te kAyama ja che. tema karmanI upAdhine laIne AtmA bhale aneka jAtanAM zarIramAM praveza kare ane te AkRti mukIne vaLI bIjI navIna AkRti (deha) grahaNa kare tathApi dravyarUpe AtmA zAzvata ja che. paryAyarUpe AtmA azAzvata (anitya) che, paNa jyAre te AtmA pitAnA AtmasvarUpamAM pUrNa rIte Avaze, tyAre dehanA abhAvathI AvI AkRtio badalavA rUpa paryAye karavA . nahi ja paDe, AtmA pite karmo kare che ane te karmo pate ja bhagave Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra bhASAMtara-prathama prakAza che, AthI spaSTa samajI zakAya che ke, AtmA karmone kartA, bhaktA ane hartA che, paNa tenAM karmo kaI bIje bhegavavAne ke dUra karI zake tema nathI. nimitta kAraNarUpa banI zake tema che paNa sAkSAt rUpe to kamanuM karavuM, bhogavavuM ke dUra karavuM e sarva AtmAnA potAnA vIyane svAdhina che. te te jAtanA upAyo javAthI karmathI judo paDI zake che. daSTAMtamAM mATInI sAthe maLeluM suvarNa (senuM) agnithI garama karavAnA vagere upAyothI juduM paDI zake che. tema AtmAnI sAthe maLelAM karmo jJAna - dhyAnarUpI agnithI judAM pADI zakAya che. A sAmarthya AtmAmAM ja che. eka ghara banAvanArane ghara banAvavAnuM sAmarthya pitAmAM che to te ghara toDavAnuM sAmarthya pitAmAM heya ja, tema jyAre karma bAMdhavAnuM sAmarthya AtmAmAM che to karma toDavAnuM sAmarthya te AtmAmAM hoya ja.' ajIvata-ajIvatatvamAM dharmAritakAya, adharmAstikAya AkAza, kALa ane pudUgaLa evA pAMca vibhAge paDI zake che. dhamAMstikAya e e arUpI padArtha che ke ApaNe ApaNuM netrethI tene joI na zakIe, chatAM tenA kAryathI te jANI zakAya che. jemake jIva ane ajIva e banene eka sthAnathI bIjA sthAna tarapha jatAM AvatAM (javA AvavAmAM) sahAyaka tarIkenuM kAma te kare che. daSTAMtamAM mAchalAomAM gati Agati karavAnuM sAmarthya che. tathApi pANI na hoya to temanAthI gamana Agamana banI zakatuM nathI. paNa gamanagamanamAM sahAyaka che. tevI ja rIte sarva jIva ajIvanA gamanamAM dharmAstikAya sahAyaka che ane te lokanA pramANa jeTalA vistAramAM che. adharmAstikAya-adharmAstikAya paNa arUpI padArtha hovAthI ApaNe tene joI nahi zakIe chatAM kAryathI jANI zakazuM, tenuM kArya e che ke jIva ajIva padArthone sthira rahevAmAM (pachI game teTale vakhata, tene kAMI niyama nathI) sahAya karavI, te paNa leka jeTalA vibhAgamAM rahela che. AkAza-jene pilANa kahevAmAM Ave che te paNa arUpI Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnayeAga. 49 che. kAraNa ke temAM kAI paNa jAtanu` rUpa hotu nathI ke sparza hAtA nathI. ra'gamera'gI vAdaLAMo jovAmAM Ave che, te AkAza nathI. te te AkAzamAM rahela eka jAtanA puddagalika pArtho che. AkAza tenA kAryothI jANI zakAya che. puddagala ane AtmAne avakAza (mA) ApavA te AkAzanu kAya che. jyAM jyAM thoDA yA jhAjho peAlANanA bhAga haze, tyAM tyAM avazya jIva ane pudgalAne mAga maLI zakaze. leAkAlAka vyApaka AkAza che. kALa--arUpI padArtha che. padArthone navAM ane purANAM (junAM) karavAM te tenu kArya che, sUryanA asta uDDayane paNa kALa kahevAmAM Ave che. tene vyavahArika kALa kahevAmAM Ave che. te aDhI dvIpa pramANu che, bAkI AkAzanA sarvAM pradezA upara rahela kALanA aNuo e nizcayika kALa che. pudgala--rUpa, rasa, gadha ane sparze jenI ara hAya te sava puddagalA che. paramANu sUkSmamAM sUkSma che. tevAM aneka paramANue ekaThAM thatAM judA judA aneka prakAranA vibhAgA banI Ave che. je ApaNA upaleAgamAM ane dRSTigocara AvI zake che, jemAM keTalAka jIvanI sAthe rahelA puddagale che ane keTalAka jIvathI taddana alaga ekalAM purchAlA che. A pAMce dravyAne samAsa ajIva nAmanA bIjA tattvamAM thaI zake che. ajIva pAMca dravyAmAM pudgala sivAyanA cAra dravyeA AtmAne kAIpaNa jAtanuM du:khakartA nathI. paNa puddagala dravya che, teja rUpI hAI, aneka jAtanAM raMgaberagI sudara dekhAva ApI, kAmaLa sparza ApI, manahara zabde ApI, AlhAdaka sugaMdha ApI ane svAkriSTa rasa ApI, jIvAne pAtAnu bhAna bhulAvarAve che, athavA jIvA te pAMca IMdrine anukULa viSayeA pAmI temAM Asakta bane che. prati mULa viSayAne joI uddhejita khanI druSita thAya che, ane rAgadveSanI pariNatine pAmIne niviDa kA~baMdha karI A duniyAmAM paribhramaNa kare che. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yegazAstra bhASAMtara-prathama prakAza suMdara yA asuMdara pudgalone-viSane-pAmIne rAgadveSa na karatAM samapariNAme rahevAmAM Ave te karmabaMdha thatuM nathI. pitAnuM bhAna bhulavuM, ane pudagalamAM Asakta thavuM, A baMnene meLApa kahe, ke mitratA kahete ja karmabaMdha ane janma maraNane hetu che. A kahevAthI achatatva kahevAyuM. A ajIvatara nuM svarUpa sArI rIte vicArI AtmAthI tene bhinna rAkhI, bhinna samajI, jema bane tema tenI Asakti ochI karavI; ane jema jema, pudgalamAM Asakti ochI thaze, tema tema AtmAmAM prIti vizeSa banI Avaze. . puNya, pApa ane Azrava. ' mana, vacana ane kAyAnI zubha kiyA te zubha Azrava. mana, vacana ane kAyAnI azubha kiyA te azubha Azraya. A baMne jAtanI kriyAthI AvelA zubha azubha pudagala temaja mithyAtva, avirati ane krodhAdi kaSAyathI judA paDI zakatAM nathI, puNya ane pApa kahe che. te AzravathI judAM paDI zakatAM nathI, eTale te bannene AzravamAM samAveza karavAmAM Ave che.' saMvara-AvatA zubhAzubha karmone aTakAvavAM, rokavA tene saMvara kahevAmAM Ave che. baMdha-Azrava dvAramAM mana, vacana ane kAyAthI grahaNa karelAM karmone temaja mithyAtva, avirati ane kaSAya vigerethI grahaNa karAelAM karmone prakRti (svabhAva), sthiti (kALanuM mAna), anubhAga (rasa) ane pradeza (daLIyAne samudAya) A cArarUpe goThavIne baMdhita karavAM te baMdhatattava. nijA-Azrava dvAre baMdhamAM AvelAM zubhAzubha karmone veDhIne sattAthI kADhI nAMkhavAM te nirjarAtatva. mokSa-kamane sarvathA abhAva arthAt AtmAnuM sarva karmothI chUTA thavApaNuM te mokSa. A pramANe nava tanuM naya, nikSepa Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanayoga. pramANa vigerethI je yathAsthita (jevuM che tevuM) jANavApaNuM, pachI te jANavApaNuM saMkSepathI hoya ke vistArathI heya, tene samyaga jJAna jJAnI puruSe kahe che. A tattva saMbaMdhI vicAre baLA vistArathI anya pustakamAM ApavAmAM AvyA che. tethI ahIM vizeSa vistArathI lakhavAmAM AvyA nathI, paNa vizeSanA arthIoe jIvAbhigamasUtra, navaNA satra, navatatvabhASyAdi graMtha jevA. A tattvajJAnamAM prathama AtmAnuM ane pachI ajIvanuM je jJAna ApavAmAM AvyuM che te ghaNI ja samajapUrvaka ApyuM che, kema ke AtmAnA ajJAnIone prathama AtmA zuM che, te jaNAvavAnI jarUra che ane te AtmAnuM jJAna tenA pratipakSI ajIvane jANyAthI ja vizeSa spaSTa thaI zake che te be tanuM varNana thatAM punarjanma thavAnuM kAraNa zuM ? tenA kAraNe rUpe puNya, Azrava ane baMdha vigere jaNAI Ave che. ane punarjanma na karavA paDe te heturUpe saMvara, nirjarA ane mekSa batAvavAmAM AvyA che. A nava tattvamAM jIva ajIva jANavA lAyaka che; pApa, Azrava ane baMdha tyAga karavA lAyaka che, puNya paNa amuka hade gayA pachI tyAga karavAnuM che. saMvara nirjarA ane mekSa AdaravA lAyaka che. rucirjinoktatattveSu, samyakazraddhAnamucyate / jAyate tanisargeNa, guroradhigamena vA // 17 // jinezvara bhagavAnanA kahelA tane viSe rUci thavI (e satya che evI pratItI thavI) tene samyapha zraddhAna (kharekhara zraddhA) kahe che. A zraddhA svAbhAvika rIte yA gurunA upadezathI thAya che. vivecana-zraddhA vinAnuM jJAna nirarthaka che. je vastunA upara prItI nathI te vastu AdaraNIya thatI nathI ane Adara karyA sivAya phAyade maLatuM nathI. tema jJAnathI jANyuM hoya paNa jyAM sudhI tene upara prIti . nathI, tyAM sudhI te tarapha ApaNuM pravartana thavAnI bIlakula AzA nathI, Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra yogazAstra bhASAMtara-prathama prakAza tyAre tenAM phaLa maLavAnI AzA te kyAMthI ja heya? . pahADa uparathI nadI nIcI vahana thatI hoya, temAM keI beDeLa patthara athaDAI pachaDAIne goLAkAra thaI jAya che, tevI ja rIte anAdi kALathI saMsAramAM paryaTana karanAra A jIvane pariNAmanI vizuddhatAthI, karmonI kSapazamatAthI ane audhika paNa sArI pravRttithI A samyaphavarUpa ratnanI prApti thaI Ave che. keImANasa raste bhUlI gaye haiya, te svAbhAvika rIte Ama tema pharatAM sAcA rastA upara AvI jAya che ane kadAca bIjAne pUchavAthI temanA batAvyA pramANe cAlatAM paNa satya rastA upara Ave che, tevI ja rIte A samyakatva ratnanI prApti pariNAmanI vizuddhatAe svAbhAvika rIte thaI Ave che, athavA saddagurune upadeza sAMbhaLI te pramANe vartana karatAM pari. NAmanI vizuddhatA meLavI zakAya che. game tevI rIte samyaka va prApta thAo, paNa te pariNAmanI vizuddhatA vinA te nahi ja maLI zake. A vizuddhatA jema jema rAga-dveSa ochA thatA jaze tema tema vRddhi pAmaze, yA pragaTa thatI Avaze. rAga ane dveSa e mahAna cIkAza che. A cIkAzathI jJAna, zraddhA ane cAgni dabAI jAya che. mATe dareka avasare ane dareka kAryamAM rAga-dveSathI ghaNuM ja sAvadhAna rahevAnuM che ke, tenI cIkAzathI AtmA vizeSa dabAI na jAya. tevA sAvadhAna manuSya ja uMcA AvI zakaze. sUryanI ADe vAdaLAne jyAM sudhI mATe vibhAga AvI gayo che, tyAM sudhI prakAzanI AzA rAkhavI vyartha che. tevI ja rIte AtmAnI ADe Ave rAga-dveSa rUpa vAdaLAne ja hoya tyAM sudhI AtmaprakAza yA AtmasukhanI AzA rAkhavI nakAmI che. vALa dUra thaze tyAre ja prakAza thaze, tema rAga-dveSa rUpe paDaLo dUra thavAthI ja AtmaprakAza pragaTa thaze. rAgaSinI adhiktA thatAM ja, samyakatva prAptinI najIka AvelA che. paNa karmanI sthiti vadhI jatAM saMsAramAM adhika paryaTana kare che ane samyakatvathI dUra rahe che. eTaluM ja nahi paNa samyaktva pAmelA che paNa samyaphavathI patita thaI saMsAramAM rakhaDe che. mATe jo. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAritraga * samyaktvanI ke Atma vizuddhinI jarUra hoya te avazya rAga-dveSa ochA karavA joIe. - zraddhAmAM paNa aneka jAtanI tAratamyatA ApaNA jevAmAM Ave che. keIne vizeSa zraddhA, keIne cheDI zraddhA, keIne tenAthI paNa DI. A sava tAratamyatA thavAnuM kAraNa pariNAmanI avizuddhi ane rAga-dveSanuM vizeSAdhikapaNuM ja che. je 17 che ' cAritrayAga, sarvasAvadyayogAnAM, tyAgazcAritramiSyate / kIrtitaM tadahiMsAdi, vratabhedena paJcadhA // 18 // save deSavALA mana, vacana, kAyAdi gono tyAga kara, tene cAritra kahevAmAM Ave che, A cAritra ahiMsAdi vratanA bheda karI pAMca prakAre kaheluM che. 18 che ' vivecana-jJAnathI jANavAmAM AvyuM. darzanathI nizcaya thaye, have cAritrathI te pramANe vartana karavuM. A kime vartana karavAthI te vastunI prApti ghaNuM sahelAIthI thaI zake che. vyavahArika kAryomAM jema keIpaNa sthAne javAnuM hoya te prathama tene raste jANa, tene nizcaya kara ane pachI te mArge cAlavAnI kriyA karavI, tethI Icchita sthaLe pahoMcI zakAya che. tema karmothI mukta thavAmAM paNa prathama mukta thavAne mArga jJAnathI jANa, darzanathI tene nirNaya kare ane cAritrathI te pramANe kriyA karavI. A traNa ekaThAM maLavAthI mekSarUpa kArya thaI zake che. jJAnathI ApaNe jANyuM ke A vastu khAvAthI bhUkha dUra thAya, peTa bharAya ane zakti Ave, paNa vastu jANyA pachI je khAvArUpa kriyA na kare te bhUkha bhAMge nahi, peTa bharAya nahIM ane zakti Ave nahIM. mATe A traNamAMthI ekAda nyUjha heya tyAM sudhI te kArya pUrNa thaI zakatuM nathI. A kAraNathI ja jJAna ane zraddhA pachI cAritra kahevAmAM AvyuM che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 1 1 * 54 yogazAstra bhASAMtara-prathama prakAza. sarva pApavALA ne tyAga karavo tenuM nAma cAritra. A sthaLe sarva zabda kahevAno e Azaya che ke dezathI paNa pApavALA gene tyAga karI zakAya che tene dezacAritra kahevAmAM Ave che. paNa A sthaLe pUrNa cAritranuM varNana cAle che, ane te ja mekSanuM eka aMga che. mATe dezacAritranuM grahaNa na thAya te mATe sarva zabdane grahaNa karela che. te cAritra ahiMsAdi ( koIpaNa jIvanI hiMsA na karavI ItyAdi) vratanA bhedathI pAMca prakAranuM che. te ja pAMca prakAra AgaLa kahevAmAM Ave che. - yamane pahele bheda ahiMsAsUnRtAsteya, brahmaparyAparigrahAH / paJcabhiH paJcabhiyuktA, bhAvanAbhivimuktaye // 19 // ahiMsA, satya, acArya, brahmacarya ane mamatArahitapaNuM, A pAMca mahAvrata cAritra kahevAya che. eka eka mahAvratanI pAMca pAMca bhAvanAo che. pAMca pAMca bhAvanA sahita pAMca mahAvrate muktine mATe thAya che. 5 19 che ' vivecana-A pAMca mahAvate e cAritra che ane te mezanuM kAraNa che. ahIM e zaMko utpanna thAya che, ke pAMca mahAvrata cAritra che ane cAritra te ja vega che. te vizeSamAM niyama, Asana, prANayAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi A sarve AgaLa batAvavAmAM Avaze tene upayoga zuM? arthAt je yamathI eTale pAMca mahAvratothI mikSa thatuM hoya te pachI dhyAnAdi aMge kahevAnuM projana zuM? A zaMkAnuM samAdhAna ema thaI zake che ke eka vyavahArika mahAvate ane bIjAM nizcayika mahAvate. temAM vyavahArika mahAvate aSTAMga yeganA prathama aMga tarIke AvI zake che. 1. kaIpaNa jIvanI hiMsA karavI nahi, 2. asatya bolavuM nahi, 3. cerI karavI nahi, 4. brahmacarya pALavuM, ane pa. parigrahane sarvathA Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yamanA pahelA bheda pa tyAga karavA. A pAMca niyamA yA mahAtratA vyavahArika che ane tene yAganA prathama aMga tarIke gaNavAmAM AvyA che. A pAMca mahAvrata te ja cAritra che ane te cAritra meAkSanu' kAraNa che. Ama A pAMca mahAtratAnA ja cAritramAM samAveza karavAmAM AvatA hAya ane niyamAdi sAta aMge| judAM gaNavAmAM ke levAmAM na AvatAM hAya tA A 'mahAtratAne nizcayika sthitimAM laI javAM joIe ane e nizcayika sthitinI parAkASTA (chellI hadamAM) mekSa che, ema kahevuM te yathArtha khanI zake tema che. pAMca mahAtratAnI nizcayika sthiti A prakAre che ke, 1. ahiMsA eTale peAtAnA AtmAne kAIpaNa prakAre hiMsaka thavA na devA. arthAt kaiI paNa jAtanAM zubhAzubha karmothI AtmAne dakhAvA na devA joie. 2. satya eTale AtmA sivAya bIjI kAI paNa vastune peAtAnI mAnavI ke kahevI na joie. 3. acauya -pugalika vastunA upabhAga karavA na joie. 4. prAcaya eTale AtmabhAvamAM ramaNa karavuM joie. 5. aparigraha eTale zubhAzubha karmo upara paNa mamatva hovA na joIe. ahIM A zaMkA thaI zake tema che ke, jo AcAya zrInA abhiprAya nizcaya mahAvrata kahevAnA hatA tA teoe tema zA mATe na lakhatAM AgaLa upara vyavahArika mahAtratAnuM vivecana karyuM"? A zaMkA barAbara che paNa AcArya zrIjIe (sarvasAnanuMnAnAM cAccAritramighnate) savajAtanA sadoSa (doSavALA) yAgAnA tyAga karavA te cAritra che ema kahyu che. ahIM amuka hadanI apekSAe zubha cAgA che, te paNa doSarUpa che. te apekSAe vicAra karatAM e vAkathamAM nizcaya mahAvrata sabadhI zuDhA gupta rahelA hoya ema anumAna karI zakAya che jo tevA gupta guDhArtha na hAta tA AgaLa upara dhyAna AdikanuM svarUpa tee na kahetAM A mahAvratA ja mAkSanuM sAdhana che eTaluM kahIne kRtA thaI tyAMthI virAma pAmata. paNa ATalAthI na aTatAM vyavahArika pAMca mahAvratapUrvaka dhyAna Adikanu svarUpa batAvatAM sAdhakane chellI hada sudhI rastA khullA khatAve che ane A pAMca mahAvratAne cAritra Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtara-prathama prakAza kahI te jJAna, zraddhAna ane cAritra mekSane arthe thAya che, Ama ekaja pustakamAM be abhiprAya ApatAM, pahelA abhiprAyamAM khullI rIte nizcaya mahAvratanI guptatA samajI zakAya che, ane bIjA abhiprAyathI vyavahArika mahAvrata kahevApUrvaka chellI hada sudhI sAdhakane laI javA prayatna kare che. athavA bIjI apekSAe ema paNa samajI zakAya che ke A pAMca mahAvrata pAMca pAMca bhAvanA yukta mokSane artha thAya che, te sAmAnya kathana che. ane dhyAnAdike karI mekSa thAya che te vizeSa kathana che. eTale prathama sAmAnya kathana karI pachI vizeSa kahevuM e paNa eka zAstrakAranI rIti che. ahIM pAMca mahAvrate mekSanuM kAraNa che, te paraMparAe mekSanuM kAraNa che, ema paNa samajI zakAya che. A pramANe judA judA abhiprAyo je mArA samajavAmAM AvyA te jaNAvyA che. vizeSa khulAse jJAnI puruSa jeNe. game tema che paNa A pAMca mahAroM mekSanuM kAraNa che, te te nirvivAda ja che kemake A mahAvatenA AdarabhAvathI saMsArane ane karma AvavAne mATe bhAga rekAya jAya che, AtmAne zAnita anubhavAya che ane uttarottara AgaLa vadhI zakAya che, e te nirvivAda ja che. A pAMca mahAvratanI pacIza bhAvanAe che. ahIM tene artha e thAya che ke mahAvratane sArI rIte daDhatApUrvaka pALavAmAM sahAyaka kriyAo. AnuM svarUpa anukrame AgaLa kahevAmAM Avaze. prathama te pAMca yamanuM svarUpa kahevAmAM Ave che. ahiMsArUpa pahelA mahAvratanuM svarUpa kahe che. na yatpramAdayogena, jIvitavyaparopaNam / sAnoM sthAvarANAM ca, tadahiMsAvataM matam // 20 // . pramAdanA kAraNathI, trasajInuM ane sthAvara jIvanuM jIvitavya nAza na karavuM te ahiMsAvrata mAneluM che. vivecana-sajI ane sthAvara jIve eonuM varNana yA Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yamane bIjo bheda 57 eLakhANa (samajutI) AgaLa apAI gayela che. te jIvone pramAdathI paNa nAza na kara, e vAkyathI spaSTa samajI zakAya che ke pramAdathI nAza na karo. tyAre jANIne te nAza na ja kare. ahIM e zaMkA thaI zake tema che ke jIva to nitya ane amara che. eka zarIra mUkI zarIrataramAM jAya che ane tethI jIvane nAza thata nathI, paNa zarIrane nAza thAya che. te trasa ane sthAvara jIvone nAza na kara, ema kahevAne hetu zuM che? tenuM samAdhAna ema thaI zake che ke A dehadhArIjIne daza prANa hoya che. sparza Idriya-zarIra, rasaIdriya-chaThThavA, ghANaIdriya-nAka, cakSu Idriya-AMkha, zrotaindriya-kAna, manabaLa-manazakti, vacanabaLa-vacanazakti, kAyabaLa-zarIrazakti, zvAsozvAsa ane AyuSya-AukhuM. temAMthI pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati A pAMcamAM rahelA ekedriya jIvone sparzeviya, kAyabaLa, zvAsozvAsa ane AyuSya e cAra prANa hoya che. beIdriya jIvone rasaIdriya ane vacanabaLa sahita cha prANa heya che. teIdriya jIne ghaNuindriya sahita sAta prANa hoya che. caudriya jIne cakSudriya sahita ATha prANa heya che. mAtApitAnA saMga vinA utpanna thayelA saMmUrNima padriya ane karNa Idriya sahita nava prANa hoya che. ane garbhaja paMcendriya janAvara, manuSya tathA upapAtika deva ane nArakInA jene daza prANuM hoya che. A prANe te A dehadhArInuM kaI paNa jAtanA dehamAM rahevArUpa jIvitavya che ane prANarUpa jIvitavyane nAza kare ke tenAthI jIvane viga karAvavuM athavA tene duHkha ApavuM te hiMsA che. A kahevAthI juo ke AtmAne nAza nathI thata e siddha che. te paNa tene dhAraNa karelA prANene nAza thavAthI (viyoga thavAthI) AtmA duHkhAdine anubhava kare che ane tethI ja prANanA nAzane hiMsA mAnavAmAM AvI che. eke dviyathI laI pazciya paryata kaI paNa jIvane manathI, vacanathI ke zarIrathI mAravAmAM, Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtara-prathama prakAza marAvavAmAM ke tenuM anumodana karavAmAM na Ave tyAre te prathama ahiMsAvrata kahevAya che. 20 yamane bIjo bheda priyaM pathyaM vacastathyaM, sUnRtavratamucyate / . . .... tattathyamapi no tathya, mapriyaM cAhitaM ca yat // 21 // bIjAne priya lAge tevuM hitakArI ane satya vacana belavuM te satya nAmanuM mahAvrata kahevAya che. apriya ane ahitakara vacana satya hoya to paNa te satya nathI. (kema ke bIjAne khedanuM ane pariNAme anarthanuM kAraNa che.) . vivecana--gIoe kevAM vacana belavAM joIe to temAM bIjuM mahAvrata rahI zake? guruvarya kahe che ke priya lAge tevuM hoya, tenAthI hita thatuM hoya, ane satya hoya. A traNa vizeSaNa viziSTa hoya to bIjuM mahAvrata kahI zakAya. satya hoya paNa apriya heya ke anarthakArI hoya to te vacana satya chatAM paNa satya nathI. A kahevAthI yegIoe kaThora vacanathI paNa bIjA jIvane duHkha na ApavuM, e vanyartha nIkaLe che. AvI sakSama ahiMsaka vRttiothI gIomAM hiMsaka prANuo upara kAbu dharAvavAnI ke vacanasiddhi Adi aneka atizayovALI siddhio pedA thaI zake che. yamane trIjo bheda anAdAnamadattasyA, steyavratamudIritam / vAhAra vRdhAma, sUratA te dRtA hi te che ra2 ApyA sivAya koI nahi levuM te acauryatrata kaheluM che. dhana e manuSyanA bAhya prANa che. te haraNa karatAM te manuSyanA dravya prANene nAza karyo kahI zakAya che. 22 . vivecana-vastunA mAlikanI rajA sivAya ke tenA ApyA Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 yamane ce bheda sivAya kaI paNa vastu grahaNa na karavI, te trIju acauryagratA kahevAya che. vastune mAlika kAMI samajI vastu athavA dhana vigere Ape te mAlikanI ApelI hevAthI te grahaNa karI zakAya ke kema? uttaramAM guruvarya ema jaNAve che ke tyAgIone mATe te adatta cAra prakAranuM che. 1. tIrthaMkaranI AjJA hoya te ja grahaNa karI zakAya. tIrthaMkaranI AjJA sivAyanI vastu tene mAlika Ape te paNa na grahaNa karavI. 2. tIrthakare amuka vastu levAnI AjJA ApI heya te paNa dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI apekSAe te grahaNa karAya che te tevI vastu vidyamAna gurunI AjJA sivAya na laI zakAya. kAraNake dravya kSetrAdine jANanAra guru lAbhAlAbha jANIne tene grahaNa karavAnI AjJA Ape temaja 3. mAlikanI AjJA hoya te te vastu grahaNa karI zakAya. ane 4. sajIva ziSyAdine tenI pitAnI marajI yA tenA vaDilenI AjJA hoya te ziSyAdipaNe grahaNa karI zakAya. A pramANe tIrthakara saMbaMdhI, guru saMbaMdhI. mAlIka saMbaMdhI ane jIva saMbaMdhI ema cAra prakAranA adattane tyAga kare. tyAgIene dravya, dhanAdi te grahaNa na ja karAya, kemake dravya e - tyAgavRttine nAza karanAra che, tema gRhasthane dhanAdi upara mamatvabhAva hevAthI te dhana bADhA prANu jevuM che. AvA ghaNu dAkhalAo banelA jevAmAM Ave che ke dhanane nA za thavAthI ke cerI thavAthI manuSyanAM hRdaya phATI jAya che ane maraNa paNa thAya che. mATe ja zAstrakAra kahe che ke bAhya prANa sarakhuM manuSyanuM dhana haraNa karanAre tenA kharA prANenuM haraNa karyuM che. 22 - yamane cotho bheda divyaudArikakAmAnAM kRtAnumatikAritaiH / manovAkAyatastyAgo brahmASTAdazadhA matam // 23 // divya ane udArika viSayane manathI, vacanathI ane zarIrathI Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yegazAstra bhASAMtara-prathama prakAza karavA, karAvavA ane anumodavAne tyAga karave te brahmacarya aDhAra prakAranuM kahevuM che. 23 - vivecana-divya eTale deva saMbaMdhI ane udArika eTale manuSya tathA tiryaMca (janAvara) saMbaMdhI viSayone tyAga karo. kharekhara tyAga, IcchAnA tyAganI sAthe ja rahe che ane te IcchAne tyAga aDhAra prakAre tyAga karavAthI thaI zake che. manathI, vacanathI ane kAyAthI viSaya sevana na karavuM, mana vacana kAyAthI na karAvavuM, ane manathI, vacanathI ane kAyAthI viSaya sevanAranI anumodanA na karavI, A nava bheda thAya. te nava bheda devatAnA vaikriya zarIra saMbaMdhI ane bIjA nava bheda manuSya ane tiryaMcanAM udArika zarIra saMbaMdhI, beu maLI aDhAra bheda thayA. A aDhAra bhede brahmacarya pAlana karavuM. A brahmacarya pALanArane aradhe saMsAra sukhamaya thaI jAya che. karmabaMdhanAM ghaNuM kAraNe ochAM thaI jAya che. vIrya e zarIranuM piSaka hevAthI kharUM jIvana che. tenuM rakSaNa karavAthI yAdazakti, zarIrazakti ane vicArasAmarthya vRddhi pAme che. yegane adhikArI thAya che ane vivekajJAna pAmatAM ghaNI sahelAIthI AtmavarUpamAM praveza karI zake che. zarIranI sthiratA ane mananI ekAgratA karavAmAM A vaya ghaNuM ja upayogI che, mATe yegI thavA IrachanArAoe ghaNuM prayatnathI vIryanuM rakSaNa karavuM ane kharI rIte te ja brahmacarya kahevAya che. 23 yamane pAMcame bheda sarvabhAveSu mUrchAyAstyAgaH syAdaparigrahaH / yadasatsvapi jAyena, mUrcchayA cittaviplavaH // 24 // sava padArthone viSe Asaktine tyAga kare te aparigraha kahevAya che. (Asaktine tyAga kare tene tyAga kahI zakAya. kahevAne hetu e che ke) pAse vastu na hoya te paNa AsaktithI Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yamasiddhinI madadagAra bhAvanA 61 ( IcchA haiAvAthI ) manamAM aneka vicAro (vikRtio ) peDhA thAya che. vivecana--sava padArthomAMthI mAha, mUrchA, IcchA, Asakti cA snehanA tyAga karavA te ja kharekhara tyAga che. uparathI-khAdyathI tyAga karavAmAM AvyA hAya paNa adaranI tRSNA zAMta na thaI hAya tA manamAM aneka jAtanA vikalpA yA vikArA thayA kare che ane manane zAMti maLatI nathI. tyAga karavAnuM kAraNa ja zAMti anubhavavAnu` che. ane te zAMti khAdya tyAgathI kadI maLavAnI nathI. IcchAnI AchAza vinAnA tyAga viTabaNArUpe che. te tyAga pachI rUpAMtarA karIne judI judI rIte tene phasAve che. eka ghara mUkAvI kAI khIjI ja rIte khIjuM navuM ghara ma`DAve che. mATe jJAnIpuruSA vAravAra kahe che ke mUrchA parino lutto mUrchA che te ja parigraha che. yamasiddhinI madadagAra bhAvanA * bhAvanAbhirbhAvitAni, paMcabhiH paMcabhiH kramAt / mahAvratAni no kasya ? sAdhayaMtyavyayaM padam // 25 // anukrame pAMca pAMca bhAvanAothI vAsita thayelAM A mahAtratA kAne mekSapada sAdhI nathI ApatAM arthAt A mahAnatAnA bhAvanA sahita Adara karanAra avazya meAkSapada meLave che. 25 pahelA mahAvratanI bhAvanA -manoguptyeSaNAdAneryAbhiH samitibhiH sadA / dRSTAnnapAnagrahaNenAhiMsAM bhAvayetsudhIH // 26 // 1. maneApti, 2. eSaNAsamiti, 3. AjJAnasamiti, 4. IrSyAsamiti ane pa. annapAna joIne grahaNa karavuM. A pAMca bhAvanAee karI buddhimAn manuSyAe ahiMsAne puSTi ApavI yA vAsita karavI. 26. vivecana--ahIM 1. maneAgrutinA atha evA thAya che ke Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtara-prathama prakAza manane azubha vicArothI aTakAvavuM hiMsA karavAmAM mananA vyApAranI mukhyatA che tethI mananI vizuddhatA hoya te ja ahiMsA banI rahe che athavA mananI vizuddhatAthI ahiMsAne puSTi maLe che. 2. eSaNasamiti eTale AhAra, pANI, vastra, pAtra vigere kaI paNa jIvane duHkha na thAya tevI rIte nirdoSa levuM. 3. AdAna samiti eTale vApAtrAdi upakaraNe tathA bIjuM paNa kAMI levuM-mUkavuM hoya te te keI paNa jIvanI virAdhanA na thAya tema levuM mUkavuM. 4. IryAsamiti eTale rastAmAM javuM-AvavuM hoya tyAM nIcI dRSTi karI yatanApUrvaka kAI jIvanI virAdhanA na thAya tevI rIte javuM-AvavuM. pa. daSTAnnapAna grahaNa eTale anAja (AhAra) ane pANI joIne levuM. kIDI kuMthavA Adi cha aMdara caDI AvyA hoya te tene dUra karavA ane dara na thaI zake tevA ja hoya te anAja pANIne nirdoSa jamIna upara tyAga kare. A pAMca bhAvanAo pramANe vartana karI prathama ahiMsA mahAvratanuM sArI rIte pAlana karavuM. 26.. bIjA mahAvratanI bhAvanA hAsyalobhabhayakrodhapratyAkhyAnanirantaram / Alocya bhASaNenApi bhAvayet sanRtavratam // 27 // 1. hasI 2. lebha 3. bhaya ane 4. krodhanAM paccakakhANa (tyAga) karavA vaDe karIne niraMtara vicArapUrvaka belavA vaDe satyavratane vAsita karavuM. (majabuta karavuM.) 27. vivecana--asatya (juThuM) belavAnAM kAraNene vicAra karIzuM te prathama manuSyo eka-bIjAnI hAMsI-mazkarI karatAM juThuM bole che. mazkarImAM eka bIjAnI vastuo chupAvI, ame lIdhI nathI Ama kahI, tenI vastu mATe vyAkuLa thate joI AnaMda pAme che. athavA tenI sthiti tevI na hoya, tathApi tevI sArI ke adhama sthitinA jevA paryAyothI belAvI majA meLave che. A AnaMda ke majAthI phAyado kAMI nathI chatAM manuSya asatya bole che ane bIjA vratane Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA mahAvratanI bhAvanA duSita kare che. teone guruvarya jaNAve che ke bIjA vratane tamAre majabuta karavuM hoya te hAMsI karavAnuM pratyAkhyAna (paccakakhANa) kare. bIjI bhAvanA lobhane tyAga karavAnI che. manuSyo kSaNika vastunI lAlacane parAdhIna thaIne asatya bole che. A ThekANe vicAravAnuM che ke game te vastu mATe lobhathI prerAI asatya belI te vastu meLavaze te paNa puNyanI prabaLatA sivAya te vastu tamArI pAsethI cAlI jaze, yA tamArA upagamAM nahi ja Ave ane bIjA mahAvratane bhAMgI karmabaMdhita thaze, eTale asatya belI lobhathI te vastu meLavavI nirarthaka che. eTaluM ja nahi paNa te anartha pedA karanAra che. have jo tamAruM puNya prabaLa che te paNa asatya bolI lebhathI vastu meLavavI nirarthaka che. kAraNa ke tamAruM puNya prabaLa haze to tevI rIte karyA sivAya paNa tamane te vastu saMtoSavRttithI maLI raheze ane teTale karmabaMdha ane anartha thatuM aTakaze. 2. manuSya bhayathI asatya bole che. na karavAnuM keI kArya thaI gayuM hoya tenA saMbaMdhamAM koI pUche ke A kArya tame karyuM che ? have je te thaI gayuM che tema kahe te tenI AbarU jAya, lekamAM apakIrti thAya athavA mAra paDe ke vastune vinAza thAya vigere bhayanAM kAraNene laIne ja huM bole che. te kAryane chupAve che. jJAnIpuruSe kahe che ke tevA pAmara cha bevaDA daMDAya che. eka te akArya karyuM, tenAthI karmabaMdhana te thayuM ja. vaLI te akArya chupAvavA mATe ja huM bole che. Ama eka te viSa ane pAchuM vaghAyuM ema baMne rIte kama bAMdhe che. gurujI kahe che ke A thoDA vakhatanA saMgavALA ane sAruM dekhADavA mATe temanA bhayathI te jUThuM bele che paNa tAre tArA AtmAne bhaya sAthe rAkhavuM joIe. he leke ceDA vakhatane saMyogavALA ane rAjI rAkhavA ane niraMtaranA saMyogavALA pitAnA AtmAne kaSTamAM nAkha, bhabhavamAM jUThuM bolI rakhaDAva, mAra ke rIbAva e kaI rIte tamane lAyaka nathI. tema lokone rAjI rAkhavAthI paNa te pApa chupuM Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra bhASAMtara-prathama prakAza rahevAnuM nathI te akArya karI tene pazcAttApa kare, tenI mAphI mAge, tene chupAve nahi ane tenuM prAyazcitta karI zuddha thAo. 3. cethuM krodhathI asatya belAya che. krodhanA AvezamAM manuSya pitAnuM bhAna bhUlI jAya che. AtmAmAM eka jAtane mahAna vikAra pedA thAya che. ane tenI chAyA bhrakuTinI bhISaNatA, adharanuM jhUravuM, mukhanI lAlAza ane zabdanA viparitapaNArUpe bahAra Ave che. krodhane parAdhIna thaelA manuSyane vAgyAvAgyanuM ke kartavya-akartavyanuM bhAna rahetuM nathI, tethI asatya belAya che, jUThuM kalaMka bIjAne apAya che ane satyAsatya nidA paNa thAya che. jJAnI puruSee Ave ThekANe bahu sAvaceta rahevAnuM che. prathama te krodhane praveza karavA ja na de. kadAca thaI Avyo te vacana dvArA ke kArya dvArA tene udayane nirodha karavo, tene niSphala kara ane udayarodha na karI zakAya te tevA prasaMgomAMthI thoDo vakhata dUra cAlyA javuM, athavA te te kArya bIjA vakhatane mATe mulatavI rAkhavuM. Ama game te upAya karI krodhane niSphaLa kare ane tenAthI prerAI asatya na ja besavuM. AcAryazrI kahe che ke A hAMsI, lobha, bhaya ane krodhanAM paccaphakhANa karavAM joIe. ' pAMcamI bhAvanA niraMtara vicAra karIne belavuM te che. pUrvApara vicAra karyA sivAya rasavRttithI ekadama bolI nAMkhavuM temAM keTalIka vakhata asatya paNa belAI jAya che, eTaluM ja nahi paNa tenuM pariNAma keI vakhata viparIta Ave che, mATe kAMI paNa bolavuM heya tenA pahelAM jarA vicAra karI che ke A belavAthI mane pitAne keTalo phAyado che? yA bIjAne phAyado thaze ke kema? A belavAthI nukazAna te nahi thAya? vigere vicAra karIne besavuM, eka kavi te viSe kahe che kesgunnmpgunnN vA kurvatA kAryajAtaM, pariNatiravadhAryA yatnataH paNDitena / atirabhasakRtAnAM karmaNAmAvipattaH, bhavati hRdayadAhizalyatulyo vipAkaH // 1 // - sArUM agara cheTuM kArya karatAM vidvAnoe prayatanapUrvaka tenA Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjA adattAdAna viramaNavratanI bhAvanA pariNAmane vicAra karavo joIe. ghaNI utAvaLathI pUrvApara vicAra kyAM sivAya karelAM kAryathI koI vakhata evI vipadA AvI paDe che ke te vipAke hRdayamAM zalyanI mAphaka dAha kare che. A pramANe bIjA mahAvratanI pAMca bhAvanAo pUrNa thAya che. e bhAvanAo pratye jAgRti rAkhI bIjA mahAvratane majabuta banAvavuM. 27. trIjA adattAdAnaviramaNavratanI bhAvanA zArAprAgrAmIkzAvaprakAranA etAvanmAtramevaitadityavagrahadhAraNam // 28 // samAnadhArmikebhyazca, tathAvagrahayAcanam / anujJApitapAnAnnAzanamasteyabhAvanAH // 29 // 1. vicAra karI avagrahanI yAcanA karavI, 2. vAraMvAra AvagrahanI yAcanA karavI, 3. ATale ja avagraha vAparIzuM ema nizcaya karI teTalo avagraha rAkhave, 4. svadharmIo pAsethI avagrahanI yAcanA karavI, ane pa. anna-pAna-Asana vigere gurunI AjJA meLavIne vAparavAM. A pAMca AcAryavratanI bhAvanA che. 28-29 vivecana-sAdhuoe rahevAne mATe upayogavALI jagyA gRha pAsethI mAgIne levI joIe, e jagyAne ke mukAmane avagraha kahevAmAM Ave che. AvA avagrahanA pAMca mAlika hoya che. ane te sarvanI AjJA meLavI te jamIna upara rahevuM ke hAlavuM cAlavuM vigere karavuM joIe. A pAMca avagraha 1 iMdra, 2. cakravartI, 3. rAjA, 4. gharanA mAlika, ane 5. svadharmI sAdhuo saMbaMdhI kahevAya che. iMdra, cakravartI rAjA ane sAmAnya rAjAnI pRthvI upara pitA potAnI hadamAM cAlavA, besavA, uThavA mATe prajAne AjJA heya che. tathApi amuka hadamAM ke rAjyamAM javA AvavAne teNe niSedha karela hoya to tyAM sAdhuoe javuM-AvavuM na joIe. je jAya Ave to adattane (cArI karyAne) daiSa lAge. 1-2-3: gharanA . Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra bhASAMtara-prathama prakAza mAlikanI rajA levI joIe, 4. ane kaI paNa mukAmamAM pahelAM munie AvI rahyA hoya temaNe gRhastha pAsethI avagraha yAcele hevAthI te mukAmamAM bIjA navIna AvanAra munioe prathama Avela munionI rajA meLavIne temAM rahevuM joIe. je teonI rajA meLavyA sivAya temAM rahe to svadharmI adattane doSa lAge. 5. A pAMca avagraha kahelA che. prathama bhAvanA, vicAra karIne gRhastha pAse avagraha mAga te che. vicAra karavAnuM kAraNa e che ke A jagyA amAre lAyaka che ke kema? ahIM rahevAthI amArA jJAna dhyAnanI vRddhi thaze ke hAni? athavA gharane mAlika AgevAna pote na hoya paNa tenA anuyAyI putra, putrI, zrI vigere kuMTuMbIo hoya to tenI pAsethI yAcanA karI mukAma meLavyA pachI bahArathI Avela gharanA mAlikane te vAta saMmata thaze ke kema? tenI marajI na hovAthI ApasamAM kaleza to nahi thAya ? vigere prarvApara vicAra karI mukAma yA jagyAnI mAgaNI karavI. amuka vakhata javA pachI pharI yAcanA karavI. A yAcanA karavAnuM kAraNa e che ke gRhasthane te jagyAnI jarUra jaNAtI hoya ane zaramathI te belI zakate na hoya, te mATe pharI yAcanA karavI. jo tema na kare ane tenI marajI virUddha tyAM vadhAre vakhata rahe te pharI bIjA sAdhuone vastu maLavI durlabha thaI paDe. A hetuthI athavA mAMdagI pramukhane kAraNe mUtra, viSTA ane vaaprakSAlanAdi kAraNathI vastInA mAlIkane pIDA na thAya mATe bIjIvAra yA vAraMvAra te vastInA mAlikanI rajA meLavavI ke amuka pramANa jeTale avagraha vAparIzuM. trIjI bhAvanAmAM jarUra jeTalI jagyAnI yAcanA karavI ane teTalIja vAparavI. ethI denAranuM mana kaluSita na thAya ane pitAne adattane doSa na lAge. 3. eka dharma vALA sAdhuo pahelAM rahyA hoya ane pAchaLathI AvanAra sAdhu te ja dharmanA heya te paNa pahelAM AvelAM sAdhunI AjJA laIne ja te mukAmamAM utaravuM joIe. jo tema na karavAmAM Ave te svadharmI adatta lAge. 4. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothA mahAvratanI bhAvanA 67 meLaveluM anna, pANuM, vastra, pAtrAdi vigere gurune yA AcAryane batAvIne pachI pitAnAM upayogamAM levuM. A batAvavAnuM kAraNa e che ke guru A vastu nirdoSa che ke sadepa che ane phAyadAjanaka che ke apAya (kaccha) ApanAra che, vigere jANatA hovAthI tene lAyaka hoya teja tene ApI apAyathI (5STathI) tenuM rakSaNa kare che. 5. te vitarAga mArgamAM paNa AhAra, pANI, vastra, pAtra ane mukAmanI te jarUra jaNAya che, te sivAyanI bIjI vastu upAgI nathI. te grahaNa karavAmAM Ave che te vitarAga mArgathI bhraSTa thavAya che. upara jaNAvelI upayogI vastu paNa mAlikanI ane gurunI AjJA sivAya upagamAM levAnI nathI eja jaNAvI Ape che ke A sUkSama paNa attane tyAga karavAne upadeza ApanAra mahAtmAone keAI gUDha Azaya temAM raheluM che, ane tethI ema samajAya che ke sadAcaraNothI, bharapura nItithI ane AtmajJAnanI jAgRtithI bhegIeAe zAMta bhAvamAM pitAnuM jIvana nirgamana karavuM joIe. have je tevA gIe AvA svalpa kAraNomAM lokanItithI vimukha thaI adatta grahaNa karI kulezanA prapaMcamAM ane lokonI avagaNanAmAM AvI paDe to teo pitAnuM jIvana uraca karI lokone ucca mArga batAvavAmAM kevI rIte phAvI zake ke upayogI thaI zake ? mATe taddana nirdoSa ane zAMta rIte jIvana pravAhita karavAne IcchatA rogIoe kaI paNa prakAranuM adA na letAM trIjA vratanI pAMca bhAvanAothI vAsita thaI vartana karavuM joIe. 28-29. cothA mahAvratanI bhAvanA strISaNDapazumadvezmAsanakuDyAMtarojjhanAt / sarAgastrIkathAtyAgAt prAgratasmRtivarjanAt // 30 // strIramyAMgekSaNasvAMgasaMskAraparivarjanAt / praNItAtyazanatyAgAt brahmacarya ca bhAvayet // 31 // 1. zrI, napuMsaka ane janAvaravALAM ghara, Asana ane bhIMtanA Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtara-prathama prakAza AMtare rahevAnuM tyAga kare karI, 2. rAga pedA thAya tevI strInI kathAone tyAga karave karI, 3. pahelI avasthAmAM anubhavela viSayonI smRti (yAdI) na karave karI, 4. strIonA ramaNika aMge na jeve karI ane pa. pitAnA zarIranA upara tevA zaNagArene tyAga karave karIne, rasavALA ane pramANathI adhika AhArano tyAga kare karIne brahmacarya vratane bhAvita (vAsita) karavuM. 30-31. vivecana-1. brahmacArI puruSoe ke strIo e, je ThekANe chIe ke puruSe rahetA hoya, pachI te ekalAM hoya ke yugala heya, tevA gRhamAM na rahevuM joIe, tene Asane upara na besavuM joIe, ane tevAM mukAmonI bhIMtane AMtare paNa na rahevuM joIe, tema rahe te temanA paricayathI, temane jevAthI ane temanA viSayAdi saMbaMdhI zabdo sAMbhaLavAthI mehanI utpatti thavAne saMbhava che, eTaluM ja nahi paNa vratabhaMga thavAno paNa bhaya che. tevI ja rIte napusake jemane strI puruSa bannene abhilASa thAya che te rahetA hoya ane pazuo vigerenAM joDalAMo ke ekalAM rahetAM hoya tevAM ghare, tevAM Asano ke tevAM gharonI bhIMtanA AMtare rahevAthI pUrve kahela doSe utpanna thavA saMbhava che. 2. brahmacArI puruSae rAgavALI strIo sAthe kathAne tyAga kare joIe athavA strInI kathAne tyAga karavuM joIe athavA ekalI strIo sAthe vArtAlApa ke dharmasaMbaMdhI paNa kathAne tyAga karavo joIe. dharmakathA tyAga karavAne hetu e che ke "dharma karatAM dhADa AvI jAya." A kahevata pramANe pitAnA cAritramAM khAmI lAvI bIjAnuM sudhAravA prayAsa na karavo joIe. 3. gRhasthAzramamAM bhegavela viSaye yAda karavAthI vikAra thaI Ave che. kAmanI utpattija vicArathI thAya che. pUrvanA vicAranuM AlaMbana maLatAMja sattAmAM rahela vedodaya prabaLa ane pragaTa thAya che. te dUra karavA mATe tevA vicAre smRtimAM na lAvavA e uttama raste che. 4. strIonAM ramaNika aMga upAMge jevAthI viSayane jAgRti maLe che. jo ke strI dUra che, potAnI pAse nathI, tathApi jema Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA aparigrahavatanI bhAvanA khaTAzane jovAthI dADhamAMthI pANI chuTe che, tevI ja rIte dara rahelI strInA aMge page rAgadraSTithI jotAM mana dravita thAya che. pa. ghaNuM rasavALuM, snigdha cIvALuM ane parimANathI adhika anAdi levAthI paNa iddhio majabuta ane madonmatta thaI viSayavikAra pratye doDe che. mATe brahmacArI puruSoe ke strIoe baliSTa, rasAdivALe ane parimANathI adhika rAka na levo joIe, paNa zarIrane poSaNa maLe, chadrie unmatta na thAya, ane dareka kAryo potAnA pramANamAM banI zake, teTalo ne te khorAka levo joIe. A pAMca bhAvanAothI brahmacaryanuM rakSaNa karavuM ane vRddhi pamADavI. 30-31. pAMcamA aparigrahavratanI bhAvanA sparze rase ca gaMdhe ca rUpe zabde ca hAriNi / paMcasvitIMdriyArtheSu gAda gAya'sya varjanam // 32 // eteSvevAmanojJeSu sarvathA dveSavarjanam / sAvinyatra bhAvanA rtita rUrU sparza, rasa, gaMdha, rUpa ane zabda A pAMca iMdriyanA manohara viSayane viSe gADha (ghaNI) Asaktine tyAga karavo ane te ja pAMca IdriyenA amanejha (kharAba) viSayane viSe sarvathA zreSane tyAga kare. te akiMcanya (aparigraha yA nirmamatva) vatanI pAMca bhAvanAe kahelI che. 32-33. vivecana-keTalAka manuSyo ema ja samaje che ke paisAne ke gharane tyAga karyo eTale tyAga thaI gayo. paNa ema nathI. muchA parivAdo yuro nAgapuNa tArA jagatanA jInuM dharmopadeza ApI rakSaNa karanAra jJAtaputra mahAvIradeve mucchane ja parigraha kahyo che. A tyAgane dhanamAM ke gharamAMja samAveza na karatAM tene pAMca indriyanA sArA ke kharAba dareka viSayamAM lAgu pADavAmAM Avyo che. ane te Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAe bhASAMtara-prathama prakAza e che ke sArA viSayamAM rAga na kare ane kharAba viSayamAM dveSa na kare. A pAMca bhAvanAo che. ane te kharekhara aparigraha ke nimamatvane tenI chellI hada sudhI pahoMcADe che. 32-33. anya rIte cAritra roga athavA paJcasamitiguptitrayapavitritam / caritraM samyaJcAritramityAhurmunipuggavAH // 34 // . athavA pAMca samiti ane traNa guNithI pavitra caritra (AcaraNa) ne tIrthakara samyapha cAritra kahe che. * vivecana-cAritrane mukhya mArga guNi che. ane samiti apavAda mArga che. mana, vacana ane zarIranA rogone nirAdha karo te gupti che, kAryaprasaMgamAM zAstra AjJA mujaba yatanApUrvaka mana, vacana ane zarIranA vyApArane pravartAvavAM tene tIrthakare cAritra kahe che 34. te samiti ane guNinAM nAme IryAbhASeSaNAdAnanikSepotsargasaMjhiMkAH / vacAg samitirita guNaviyoganiddAta radda 1. IryAsamiti, 2. bhASAsamiti, 3. eSaNAsamiti, 4. AdAnanikSepasamiti 5. utsargasamiti A pAMcane samiti kahe che ane mana, vacana, kAyAnA traNa ne nigraha (dha) kare tene traNa gupti kahe che. 35. iryAsamiti eTale zuM ? lokAtivAhite mArga cumbite bhAsvadaMzubhiH / / janturakSArthamAlokya gatirIryA matA satAm // 36 // aneka lokethI calAelA ane sUryanA kiraNothI prakaTa dekhAtA Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjI bhASA samiti 71 mAge ja'tuonI rakSAne mATe joine cAlavu. tene sat puruSa e iryAsamiti kahelI che. 36. vivecana--jyAre kAI kA prasaMge munione cAlavu' paDe tyAre peAtAnI ane parajIvAnI rakSAne mATe je raste aneka leAkeA cAlelAM haiAya tevA raste cAlavu. Ama kahevAnA Azaya e che ke aneka jIvAnAM cAlavAthI te rastA acitta-pRthvIkAya, vanaspatikAya ane jhINAM jaMtuo vinAnA thaI gayelA hAya che. paNa jo navA ja rastA pADavAmAM Ave te te sthaLe pRthvIkAyanA jIvA temaja ujjaDa mArgomAM aneka trasa jIvA bharAI rahyA hAya che tenA nAza thAya che. vaLI unmArge cAlatAM kAMTA, kAMkarA, jALA vigere Ave tethI peAtAnA zarIrane paNa ijA thavA saMbhava che. leAkeAnA cAlelA mAge paNa sUryanA kirAthI prakAzita thayA pachI ja cAlavu' joIe. tema na karavAmAM Ave te aMdhArAmAM paga nIce aneka jIvAnA vinAza thavA sa bhava che. temaja khAi, kAMTA ke jherI jIvAthI peAtAnA zarIrane paNa nukazAna thavA sa`bhava che. leAkeAnA cAlelA mA sUryathI prakAzita thayA hoya tyAre paNa sADAtraNa hAtha dRSTi jamIna upara lAMkhI paDe teTalI nIcI STi rAkhIne jIvAnI paga nIce virAdhanA na thAya tevI rIte joIne cAlavu te iyA samiti kahevAya che. 36 bIjI bhASAsamiti 'avadyatyAgataH sarvajanInaM mitabhASaNam / priyA vAcaMyamAnAM sA bhASAsa mitirucyate // 37 // nirdoSa, sarva jIvane hitakArI ane pramANApeta (svarUpa thoDu') khelavu' tene bhASAsamiti kahe che. te bhASAsamiti munione priya che; athavA hitakArI che. 37. * Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtara-prathama prakAza trIjI eSaNa samiti dvicatvAriMzatA bhikSAdoSanityamadUSitam / muniryadannamAdatte saiSaNAsamitimatA // 38 // munie bhikSAnA beMtAlIsa doSathI niraMtara adRSita (deva rahita) je AhAra (anna pANI Adi) grahaNa kare che tene eSaNasamiti kahe che. - vivecana-jema bhramara svabhAvika utpanna thaelA kamaLa upara besI temAMthI rasa grahaNa karI pitAnA AtmAne saMtoSe che ane kamaLane pIDA upajAvatuM nathI. tema gRhasthAe pitAne mATe banAvelA AhAramAMthI, tene dukha na thAya, pharI banAva na paDe, tevI rIte svalpa AhAra grahaNa karI munie pitAnA dehane piSita kare che, tene eSaNasamiti kahe che. bhikSAnA beMtALIsa deSa piMDaniryuktisUtra, dazavaikAlikasUtra, uttarAdhyayana sUtra vigere sthaLethI joI levA. vistAra vizeSa hovAthI ahIM lakhavAmAM AvyA nathI. 38 cethI AdAna nikSepa samiti AsanAdIni saMvIkSya pratilikhya ca yatnataH / gRhNIyAnikSipedvA yat sAdAnasamitiH smRtAH // 39 // AsanAdi daSTithI joIne tathA ghA pramukhathI pramArjana karIne yatnApUrvaka levAM athavA mukavA tene AdAnasamiti kahI che. vivecana-A te jenene mukhya siddhAMta che ke, nArivAjJa iMcane kaI paNa jIvane mAraze nahi. jema bIjA chAne mAravAnI manAI che tema pitAnA AtmAne paNa mAra nahi, upaga rAkhyA sivAya unmatta yA uchuMkhalapaNe pravartana karatAM dareka kAryamAM bIjA jInA maraNa sAthe pitAne AtmA paNa karmathI marAya che, baMdhAya che. tene bacAva paNa sAthe ja karavAnuM che ane sAcuM pUche te pitAnA jIvane bacAva kare te ja bIjAnA jIvana bacAva che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 pAMcamI utsaga samiti kAraNa ke pote potAnA AtmAne karmabaMdha na thAya te prayatna kare zarU karyo ke bIjAne bacAva thaI ja gayA. kemake bIjAne duHkha thAya tevI pravRtti karavAthI pite karmathI baMdhAya che. mATe ja joIne cAlavuM, nirdoSa balavuM, nirdoSa AhAra levo ane kAMI levuM-mUkavuM te sa yatnApUrvaka, bIjA ne duHkha na thAya ane pitAne kamabaMdha na thAya tema karavuM kahyuM che. AsanAdikamAM Adi zabdathI vastra, pAtra, pATa, pATalAdi keI paNa vastu pitAnA upayogamAM AvatI hoya te levI. te sarva vastu divase to daSTithI joIne levI. sUkSma jaMtu hevAne saMbhava lAge to rajoharaNAdithI pramArjana karIne levA-mUkavI. rAtrInA vakhatamAM rajoharaNathI pramArjana karavI, kAraNa ke rAtre daSTithI jovAnuM bArIka rIte banavuM azakya che. A pramANe AdAnanikSepasamiti kahelI che. 39 pAMcamI utsarga samiti kaphamatramalaprAyaM nirjantujagatItale / thanA putyutsAsotsasamitirmata che 40 . sAdhu je kapha, mUtra, mala ane tene sarakhI bIjI paNa vastu jatu vinAnI jamIna upara yatanApUrvaka tyAga kare tene utsarga samiti kahe che. 40. - vivecana-kapha, mUtra ane malAdi vastuo lIlI mATI ke lIlIjamIna, vanaspativALI jagyA ke kaI paNa trasa jIvAdi yukta jamIna upara tyAga na karavI. paNa te sivAyanI sUkI, dhULa, retI ke tevI paththaravALI jamIna upara tyAga karavI. dareka ThekANe ke jIvane dukha na thAya te siddhAMta lakSamAM rAkhavAnuM che. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 yogazAstra bhASAMtara-prathama prakAza traNa guptimAM prathama manegupti kahe che vimukta kalpanAjAlaM samatve supratiSThitam / AtmArAmaM manastajjhai manoguptirudAhRtA // 41 // kalpanAnI jALathI mukta thaelA, samabhAvamAM sthita thaelA ane AtmabhAvamAM ramaNa karatA manane jJAnI puruSAe manAsi helI che. vivecana--Atta ane raudradhyAnane kalpanA jALa kahevAmAM Ave che. AvI kalpanA jALAthI prathama manane mukta karavu' joie. jo ke dharmadhyAna e paNa eka UMcI hadanI apekSAe kalpanA jALa che. chatAM paNa prathama abhyAsIe mATe tene kalpanA jALa na gaNatAM Ata, rIdradhyAnane punA jALa gaNavI. Ata-rAdna vinAnI sthitimAM manane mUkyA pachI bIjI sthiti manane samabhAvamAM sthApita karavAnI che. A samabhAvamAM Ata-dradhyAnane Adara paNa nahi ane tiraskAra paNa nahi; arthAt dharmadhyAnanI sthiti upara lAvI sUkavu.. A sthitimAM aneka jAtanAM zubha AlaMbanA laIne manane sthira karavAnuM che. sthira karavAnuM che eTale azubhamAM jatuM rAkI dharmadhyAnanA vicArAmAM dRDha karavAnuM che. tyAra pachInI trIjI sthitimAM manane AtmabhAvamAM ramaNa karatuM karavAnuM che. A AtmabhAvamAM koI paNa jAtanI mAnasika kalpanA karavAnI nathI. sthULa vicArAthI rahita karI nirvikalpa karavAnu che. jyAM sudhI kAIpaNa jAtanI kalpanA manamAM hAya, kaI paNa jAtanA vicAraza haiAya tyAM sudhI mana AtmabhAvamAM kadI AvI zakatuM nathI. AtmabhAvamAM manane lAvavA mATe vicArAne eka mAjI kADhI mUkavAnA che, tevA AtmabhAvamAM laya pAmelA manane manAsi kahelI che. A sthaLe keTalAka evI zakA kare che ke manamAM vicAra na karavA, tyAre zuM zUnya thaI javu ? ke jaDa thaI javu ? evI zUnyatAnI ke jaDatAnI sthiti amane joitI nathI, " vigere kalpanA Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 bIjI vayanagupti - karanArA atyAranA jJAnIoe jarA mahenata laIne pUrve kahela krama pramANe anubhava meLavI ja joIe, te teone jaNAze ke zUnya thAe cho, jaDa thAo che ke AnaMdanA bhoktA thAo cho? keTalAka sArA vicAra karavA tene mane gupti kahe che, A kalpanA karavAne hetu temane evo maLyo che ke vacanagupti ane vacana samiti e, jema mauna karavuM ane satya, pathya, mita vigere sAruM besavuM vigere kAraNathI bhinna paDe che tema manamAM nathI. teone huM jaNAvIza ke juo ahIM manane te samiti guptine bheda nathI pADaze, paNa kalpasUtramAM mane samiti ane mane gupti e spaSTa bheda pADela che. te pATha mahAvIrasvAmInA dIkSA grahaNa karyA bAda temanI sthitinuM yA temanI pravRttinuM varNana ApatAM ja ApavAmAM Ave che ane ahIM je te spaSTa samiti-guptine bheda nathI Apyo, te paNa vimunAnAruM, samatve supratiSThita A be bheda manosamitine jaNAya . che. sArA vicAra karavA tene managupti kahevI te, kharAba vicArenI apekSAe kahI zakAya. kharAba vicArothI manane jeTaluM aTakAvyuM teTaluM mana rekAyuM gaNAya. paNa kharI rIte managupti to mana AtmAmAM ramaNa kare tene ja kahevAmAM Ave che. 41. " bIjI vacanagupti - saMjJAdi parihAreNa yanmaunasyAvalambam / vAgvRtteH saMvRtirvA yA sA vAgguptirihocyate // 42 // saMjJAdikane tyAga karI je maunapaNuM rAkhavuM tene athavA ekalI vacananI vRttione rekelI tene ahIM vacanagupti kahe che. 42 vivecana-hAthanI, AMkhanI, AMgaLInI ke khUMkhArA vagere saMjJAne sarvathA tyAga kare, tene athavA saMjJA vigere khulluM rAkhI, vacanathI balavAne nirodha kara, mena karavuM, tene vacanagupti kahe che. 42. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra bhASAMtara prathama prakAza trIjI kAyagupti upasargaprasaGge'pi kAyotsargajuSo muneH / sthirIbhAvaH zarIrasya kAyaguptirnigadyate // 43 // upasarga jevA prasaMge paNa kAyotsargamAM (dhyAnamAM rahelAM muninA zarIra saMbaMdhI je sthira bhAva (sthiratA). tene kAyaNi kahe che. 43 athavA bIjI rIte kAyasi batAve che. te zayanAsananikSepAdAnacaMkramaNeSu yaH / . .. sthAneSu ceSTAniyamaH, kAyaguptistu sA'parA // 44 // zayana karavuM, Asane besavuM, mUkavuM, levuM ane cAlavuM vigere sthAne, te te kriyAnA saMbaMdhamAM niyama rAkhavo, tene bIjI rIte kAyagupti kahe che. 44 " . etAzcAritragAtrasya, jananAt paripAlanAt / saMzodhanAca sAdhUnAM, mAtaro'STau prakIrtitAH // 45 // jema mAtA putrane janma Ape che. dhAdi pAI zarIranuM rakSaNa kare che. ane maLamUtrAdithI zuddha kare che, tema A pAMca samiti ane traNa gupticAritrarUpa zarIrane janma ApanAra viAthI sAdhuone AThe mAtA samAna kahelI che. 4pa. cAritra varNana upasaMhAra sarvAtmanA yatIMdrANAmetaccAritramIritam / yatidharmAnuraktAnAM dezataH syAdagAriNAm // 46 // upara varNana karavAmAM AvyuM te sarvavirati cAritra dhAraNa karanAra munIvone (munione) mATe che. yatidharma upara premavALA (paNa te pramANe AdaravAmAM azakta) gRhasthIo mATe te cAritra dezathI (amuka vibhAgathI) hoya che. 46 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 gRhastha dharma ane nItipUrvaka jIvana vivecana-cAritranA adhikArI mATe be vibhAgo karavAmAM AvyA che. eka sarvavirati, bIjuM dezavirati. pUrve varNana karela pAMca mahAvrata mUlaguNa ane ATha pravacana mAtA uttara guNane je pUrNa rIte pALI zake te sarvavirata kahevAya che. A sarvavirati tyAgIethI ja banI zake che. te pramANe jeo pUrNa Adara na karI zake paNa sAdhudharmamAM premavALA hoya temaNe te sthiti meLavavA mATe ane pitAnI yogyatAmAM vadhAro karavA mATe dezavirati (jenuM svarUpa have pachI kahevAmAM Avaze) teno Adara karavo joIe. dezaviratine amuka aMze Adara kare, A kahevAthI cAritradharmanuM varNana samApta karI temAM praveza karI zakavA mATe anukrama batAve che. 46 gRhastha dharma ane nItipUrvaka jIvana, nyAyasaMpanavibhavaH, ziSTAcAraprazaMsakaH / kulazIlasamaiH sA~ca, kRtodvAho'nyagotrajaiH // 47 // . pApabhIruH prasiddhaM ca, dezAcAraM samAcaran / avarNavAdI na kvA'pi, rAjAdiSuvizeSataH // 48 // anaitivyaktagupte ca, sthAne suprAtivezmike / .. anekanirgamadvAra-vivarjitaniketanaH // 49 // kRtasaMgaH sadAcArairmAtApitrozca pUjakaH / . tyajannupaplutaM sthAnamapravRttazca garhite // 50 // vyayamAyocitaM kurvan , veSaM vittAnusArataH / aSTamidhIguNairyuktaH, zaNvAno dharmamanvaham // 51 // ajIrNe bhojanatyAgI. kAle bhoktA ca sAtmyataH / anyo'nyApratibandhena, trivargamapi sAdhayan // 52 / / yathAvadatithau sAdhau, dIne ca pratipattikRt / sadAnaminiviSTazca, pakSapAtI guNeSu ca // 53 // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 gazAstra bhASAMtara-prathama prakAza tezAvAyo, tyAnuM jJAnara rAva . . thurAthajJAnavRddhAnAM, pUnA pothapoSaka che pa4 . vIta vizeSajJa, zata jovacchamA. sajA sayA sau poSakRtivA che paNa vantariNava parihAraparAyA: ' ' ' vazIkRtendriyagrAmo gRhidharmAya kalpate // 56 // paiso nyAyathI meLava. uttama AcAravALAnI prazaMsA karavI. judA gotravALA tathA kula ane AcAra jenA sarakhAM hoya tenI sAthe vivAha karavo. pApathI bhaya rAkha. prasiddha dezanA AcAra pramANe Adara kara. keInA avarNavAda na balavA, temAM rAjAnA avarNavAdane vizeSa prakAre tyAga kara. ghaNuM khullA nahi tema ghaNA gupta nahi tevA gharamAM sArA pADozInI sAthe nivAsa karo. makAnamAM pesavA nIkaLavAnAM aneka dvAra na hovAM joIe. sadAcAravALA manuSyanI sabata karavI, mAtApitAnI bhakti karavI. upadravavALA sthAnane tyAga kare. arthAt te sthaLa mUkI bIje sthaLe jaI vasavuM. niMdanIya kAryamAM pravRtti na karavI. Avakane anusAre kharca kare. paisAne anusAra vastrAbhUSaNAdi veza pahera buddhinA ATha guNa prApta karavA. niraMtara dharma sAMbhaLavA javuM ajIrNa thayuM hoya to bhajana na karavuM, samayasara zAMta bhAve bhajana karavuM. ane anya dharma, artha ane kAmane bAdha na Ave tevI rIte te traNe varganuM sAdhana karavuM, atithi sAdhu ane dIna mANasanI yathAga (gyatAnusAra) bhakti karavI. keIpaNa vakhate peTe karAgraha na rAkhave. guNavAna puruSanA guNane viSe pakSapAta kare. niSedha karelA dezamAM ke niSedha karelA kALamAM javuM nahIM pitAnI zakti ke nibaLatAne jANanAra thavuM. vratamAM rahelAM, jJAnathI ke uMmarathI vRddha mANasanuM cogyatAnusAra pUjana karavuM. piSaNa karavA Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhastha dharma ane nItipUrvaka jIvana 7 lAyaka peAtAnA parivAranuM pASaNa karanAra, ane dIgha dRSTivAnuM thayuM guNu ane avaguNuno aMtara jANanAra, karelA guNane jANanAra, leAkane vadabha, lajajAvAna, dayAvAn, saumya (zAMta) prakRtivALA, pApakAra karavAmAM tatpara, krodha, mAna, mAyA, leAbha, rAga, dveSa A aMtaraMga cha zatruonA parihAra karavAmAM prayatnavAn ane iMdriyAnA samUhane vaza karanAra manuSya gRhasthadhama (dezaviraticAritra) pALavAne ceAgya thAya che. 47 thI 56. vivecana--dhana nyAyathI meLavavu' joie. eTale svAmIdroha mitradroha, vizvAsitane Thagavu' ane cauryAdi niMdanIyavyApAzanA tyAga karI, potapeAtAnA vaNune anusAre sadAcArathI dhana pedA karavuM te nyuyasa panna dravya kahevAya che. 1 ziSTAcAra praza'sA--jJAnathI vRddha athavA vayathI vRddha puruSAnI sevA karI uttama zikSA meLavI hAya, tevA puruSAnA AcAranI yA cAritranI praza'sA karavI te ziSTAcAra praza'sA. ra. kuLa ane madya, mAMsa, rAtribhAjana Adi parihAra rUpa AcAra jenA sarakhA hAya, judA judA gAtranA ane eka dharmanA hoya temanI sAthe gRhasthAe vivAha karavA. dhanADhaya sAthe garIbanA ane garIba sAthe dhranADhacanA tathA paradharmI sAthe vivAha thatAM tenI AkhI jIMdagI klezita ane duHkhadAI nIvaDe che. 3. tApabhIrU--STa ane aSTa duHkhanA kAraNarUpa karmothI bhaya pAmanAra, cArI, paradArA ane jugAra AdithI A leAkamAM viDa`khanA thAya che te prasiddha ja che. ane madyamAMsasevanAdithI zAstra varNita narakAdi vedanA maLe che tethI bhaya pAmanAra, 4. ziSTa puruSane sa`mata ane ghaNA vakhatathI cAlatA AvelA bhAjana Adi AcAra ullu'ghana karavAthI taddezavAzI leAkeA sAthe virAdha thavA sabhava che. ane tema thatAM pariNAma sArU AvatuM nathI jaghanya, madhyama yA utkRSTa prANIonA sa`kha dhamAM avarNavAda na meAlavA. avavAda eTalavAthI, khIjAnA parAbhava karavAthI ane Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ceAgazAstra bhASAMtara-prathama prakAza Atma prazaMsA karavAthI nIca gAtra maMdhAya che, ke je karADA vaSe sukAvu' suzkela thAya che. jyAre bIjA sAmAnya manuSyane avaNu vAda na khelavA tA rAjA, matrI AdinA avazya na ja khelavA. kemake tethI tatkALa viparIta pariNAma Ave che. 6. 80 gharamAM javA AvavAnAM aneka dvArA na rAkhavAM. tethI cAra, jAra AdithI dhana, zrI vigerenA nAza thavA sa`bhava che. vaLI te ghara zayAdvirahita sthAne, zakuna, svapna, upazruti Adi nimitta baLe karI uttama sthAnake banAvavuM joie. jo taddana khulluM hAya, AjubAju gharA na hoya, tA cArAdinA bhaya sabhave che, ane taddana gupta hoya tA zAbhA na Ape temaja agni Adi upadrava vakhate mATI muzkelImAM utaravuM paDe che. 7. A leAka, paraleAkanA hitakArI AcaraNeAvALA puruSAnI sAthe sAmata karavI. 8. mAtA pitAne traNa vakhata namaskAra karavAthI, paraleAka hitakArI anuSTAnamAM joDavAthI dareka kArya mAM temanI AjJA meLavavAthI, uttama vastu ApavAthI ane temanA jamavA pachI jamyAthI temanuM pUjana karyuM` kahI zakAya che. 9 svarAjya taraphathI yA pararAjya taraphathI bhayavALA, durbhikSa, marakI ane tevA khIjA upanlRvAthI asvastha thaelAM gAma, zahera, sthAna AdinA tyAga karavA. jo tyAga karavAmAM na Ave, te pUrve upArjana karelAM dharma, artha kAmAdinA vinAza thAya ane navIna upArjana thatAM na hAvAthI ubhayalAka bhraSTa thavAya. 10. deza, jAti ane kulanI apekSAthI gahita kAryo; jevAM ke kRSika, madirAdikanA vyApAra madirAnuM pAna vigere tyAga karavAM. 11 kuTuMbanu peASaNa karavAmAM, peAtAnA upabhAgamAM ane devatA, atithipUjana Adi prayAjanamAM dravyanA vyaya Avakane anusAre rAkhavA. AvakanA pramANathI adhika kharaca rAkhatAM leAkeAmAM avizvAsa dharmanI hAnI, laghutA ane bhikSukatA vigere prApta thAya che. 12. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthadhama ane nItipUrvaka jIvana vAla'kArAdi veSa,, vaibhava, jAti, deza ane kAlAnusAra rAkhavA. te sivAya leAkeAmAM hAMsipAtra thavAya che. 13 1. dhama sAMbhaLavAnI icchA, 2. dhama sAMbhaLavA, 3. zAsrA grahaNa karavA, 4. bhUlI na javAya tema dhArI rAkhavA, 5. vijJAta ane avala bIne khIjA vitarko karavA, 6. virUddha arthathI vyAvana karavuM, cha. pArthonuM jJAna ane 8 tattvajJAna, A ATha buddhinA guNA che, te dhAraNa karavA. 14, niraMtara dharma zravaNa karavAthI, uttarottara guNanI vRddhi thAya che. 1pa. ajINu thatAM bhAjananA tyAga karavA. kemake tethI rAga vizeSa vRddhi pAme che. maLa tathA vAyunA kharAba gadha, viSTA thADI gheADI Ave, zarIra bhAre jaNAya, arUci thAya ane kharAba oDakAra Ave. A cha ajINunAM lakSaNa che. 16. bheAjananA avasare pramANeApeta jamavuM, lAlupatAthI adhika na jamavuM. tema thatAM agni madatA, virecana, vamana ane maraNAMgata rAgA utpanna thAya che. 17. . anyAnya khAdha na Ave tema dha, artha ane kAmanuM sevana karavuM. ekalA kAmanA sevanamAM dhana tathA dha'nI hAni che, ekalu' dhana meLavanArane te dhananA bheAktA keAI thAya che ane pApa pAte khAMdhe che. ane ekalA dharmane sevanArane gRhasthAzrama cAlI zakatA nathI. mATe anyAnya khAdhA na pahoMce tema traNe vanuM sevana karavuM. niraMtara jenI dha kAya mAM ja pravRtti che te atithi. uttama AcAramAM Asakta te sAdhu. ane krIna te zakti vinAnA. temanI thAyeAga lAyakAta pramANe bhakti karavI. 19. 81 khATA jANI mUchane kadAgraha na karavA. 20. saujanya, audAya, dAkSiNyatA Adi guNavAn jIvAnA pakSapAta karavA; eTale temanuM bahumAna, sahAyakaraNa, anulAcaraNa vigere karavuM. guNavAnanA guNa pakSapAtathI pote guNavAn bane che. 21. . Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ceAgazAstra bhASAMtara-prathama prakAza anAya pramukha pratiSedhavALA dezamAM ane rAtri pramukha kALamAM javA-AvavAnA tyAga karavA. pratiSedhavALA dezakALamAM cAlanAra aneka prakAranI AphatamAM tathA dharmAM hAnimAM AvI paDe che. 22. dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI pAtAnI zakti jANIne kAI paNa kAryanA prArabha yA tyAga karavA. tema karatAM tenA prArabha saphaLa thAya che nahitara tenuM pariNAma du:khada Ave che. 23: anAcAranA parihAra ane samyag AcAramAM rahelA vratadhAI manuSya, tathA haiya upAdeya vastunA nizcayamAM jJAnavRddha, temanuM pUjana karavuM, khelAvavA, Asana ApavuM tathA abhyutthAna karavuM', AvA jJAnI puruSA kalpavRkSanI mAphaka sadupadeza ApavArUpa tatkALa phaLa ApanAra thAya che. 24. avazya peASavAlAyaka mAMtApitA, srIputrAdinu pASaNa karavu'. 25. kAI paNa kAryanA prAraMbha karatAM pUrvApara artha anatha saMbaMdhI vicAra karavA te dIrghadarzI. vicAra karyA sivAya kArya karanAra kAI vakhata mATI AtamAM AvI paDe che. 26. 82 vastu-avastu, kRtya-akRtya, sva-para ItyAdinA aMtarane jANanAra vizeSajJa kahevAya che, avizeSajJa puruSamAM pazuthI kAMi adhikatA nathI. anyanA karelA upakArane jANavA joie. '"garaja sarI ne vaida verI" ema karanAra mANasa uttama lAbha meLavI zakatA nathI. 28. vinayAdi guNAe karI leAkeAne vallabha thavAya che, je leAkavatubha nathI te peAtAnA dharmAnuSThAnane paNa dUSita kare che, eTaluM ja nahi paNa khIjAnA mAdhi bIjanA paNa nAza kare che. 29. lajAvAna thavuM, lajajAvAn mANasa prANanA tyAga kare, paNu peAtAnI pratijJA khaDita na kare, 30. duHkhI ja tuonu duHkhathI rakSaNa karanAra mANusa dayAvAn kahevAya che, dayA dharmanu mULa che. 31, sAmya-akura AkAra rAkhavA. krura svabhAvavALA jIve lokone udveganuM kAraNa thAya che. 32. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama samyaktvanuM svarUpa batAve che parane upakAra karavAmAM tatpara thavuM. 33. kAma, krodha, lobha, moha, mada ane matsara e cha aMtaraMga zatruone dUra karavAmAM tatpara thavuM. 34. iDhionA samudAyane vaza karanAra thavuM. A iMdriya vijayI gRhastha dharmane lAyaka samaja. sarvathA vijaya to sAdhudharmane yogya che. 35. A pramANe vartana karanAra, guNa dhAraNa karanAra manuSya gRhastha dhamane lAyaka thAya che. itizrIAcAryahemacaMdraviracite yogazAstre muni kezaravijayagaNikRta- : bAlAvabodhe prathamaH prkaashH| dvitIya prakAza gRhastha dharmamAM prathama samyakRtva samyaktvamUlAni pazcANuvratAni guNAstrayaH / zikSApadAni catvAri bratAni gRhamedhinAm // 1 // samyapha vapUrvaka pAMca aNuvatI, traNa guNavrato ane cAra zikSAvrato ema gRhastha dharmanAM bAra vrato che. je anukrame kahevAze. prathama samyakatvanuM svarUpa batAve che yo deve devatAbuddhirgurau ca gurutAmatiH / varSe dharmadhI mudrA, sarasvamidute . 2 che. je devane viSe devapaNAnI buddhi, gurune viSe gurupaNAnI buddhi ane dharma viSe zuddha dharmabuddhi te samyaktva kahevAya che. 2. vivecana-jJAnarUpa vRkSanuM mULa samyakatva che. jo mULa na heya te vRkSa hetuM nathI, tema samyaktva na hoya te jJAna hatuM nathI. puNyarUpa nagaranAM dvAra tulya samyaktva che. je dvAra na hoya te Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza zaheramAM praveza thato nathI, tema samyaktva na hoya te puNyAnubaMdhI puNya hetuM nathI. mekSarUpa mahelanA pAyAtulya samyaktva che. je pAye na hoya to mahela banato nathI, tema samyakatva na hoya to mokSa maLatuM nathI. sarva saMpadAnA nidhAna sarakhuM samyaktva che. jema ratnonA AdhArabhUta samudra che, tema guNa ratnonA AdhAravALuM samyaktva che, cAritrarUpa dhananAM pAtra sarakhuM samyaphatva che. jema AdhAra sivAya dhana rahI zakatuM nathI, tema cAritrarUpa ghana, samyaphavarUpa AdhAra sivAya rahI zakatuM nathI. AvA uttama samyaktvanI keNa prazaMsA na kare ! sUryodaya thaye jema aMdhakAra TakI zakatuM nathI, tema samyaphavathI vAsita manuSyamAM ajJAnarUpa aMdhakAra rahI zakatuM nathI. tiryaMca ane narakanAM dvArA baMdha karavA mATe samyaktva che. argalA sarakhuM che, ane deva, mAnava tathA mokSasukhanAM dvAra khelavA mATe samyakatva eka cAvI sarakhuM che. je samyakatva meLavyA pahelAM AyuSyane baMdha na karyo hoya ane AyuSya baMdha pahelAM samyaka tyAga na karyuM hoya te te jIva vaimAnikadeva sivAya bIjuM AyuSya na ja bAMdhe. eka aMtaramuharta mAtra paNa A samyakatvanI sevanA karIne je tene tyAga karyo hoya te paNa te jIva saMsAramAM ghaNe vakhata paribhramaNa nathI karate; te je manuSya te samyaktvanuM niraMtara sevana kare che tene niratara dhAraNa kare che, te ja ghaNA ja thoDA vakhatamAM mekSa meLave temAM Azcarya zuM? mithyAtvanuM svarUpa adeve devabuddhiryA, gurudhIragurau ca yA / adharme dharmabuddhizca, mithyAtvaM tadviparyayAt // 3 // devanA guNe jemAM na hoya chatAM temAM devapaNAnI buddhi karavI, gurunA guNe na hoya chatAM temAM gurupaNAnI bhAvanA rAkhavI ane adharma viSe dharmapaNAnI buddhi rAkhavI te satyathI viparIta hivAthI mithyAtva kahevAya che. 3. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devanuM svarUpa vivecana-mithyAtva mahAna roga che, mahAna adhikAra che. mahAna zatru che. mahAna viSa che. aMdhakAra, zatru ane viSanI cikitsA karavAmAM na AvI hoya te eka ja janma mATe duHkha Ape che paNa mithyAtvane dUra karavAne upAya karavAmAM na Avyo hoya to hajAro janma paryata duHkhadAyaka thAya che. mithyAtvathI vAsita cittavALA manuSyone tattAtattva saMbaMdhI viveka hetuM nathI. zuM janmAMdha mANase vastunI ramyatA aramyatAne anubhava karI zake che ? eka cheDe vakhata sukha ApanArI yA rahenArI vastu mATe jyAre manuSya dareka prakAre cekasAI kare che, te bhaMbhava sukha ApanAra dharma mATe kaMI paNa prayAsa karavAmAM na Ave e keTaluM badhuM zocanIya che ! deva, guru ane dhama e traNamAMthI prathama devanuM | svarUpa batAve che. sarvajJo jitarAgAdi, doSastrailokyapUjitaH / yathAsthitArthavAdI ca, devorhan paramezvaraH // 4 // sarvajJa, bhUta, bhaviSya ane vartamAna saMbaMdhI sarva dravyonA jANu, rAga dveSAdi dene jItanAra, traNa leka saMbaMdhI deva manuSyathI pUjanIka, ane satyavakatA te deva ahaMta, yA paramezvara kahevAya che; athavA te parama aizvaryavAnuM ahana deva kahevAya che. 4. ..dhyAtavyo'yamupAmyo'yamayaM zaraNamiSyatAm / asyaiva pratipattavyaM, zAsanaM cetanA'sti cet // 5 // je tamArAmAM kaI sadda asada vicAra karavAnI buddhi yA cetanA hoya te A devanuM dhyAna karavuM, AnI upAsanA karavI, AnuM zaraNa IrachavuM (levuM) ane A devanI ja AzA aMgIkAra karavI. 5. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza bIjA devanI AjJA zA mATe mAnya na karavI ? kudevanuM lakSaNa ye strIzastrAkSasUtrAdi, rAgAdyakakalaMkitAH / nigrahAnugrahaparAste, devAH syuna muktaye // 6 // je deve strI, zastra ane japamAlAdi roganA cihethI dUSita che ane bIjAne nigraha tathA anugraha karavAmAM tatpara che, te devanI upAsanAdi muktine mATe thatI nathI. . vivecana-strI rAganuM kAraNa che. je pote nirAgI hoya te strI rAkhavAnuM prayojana zuM? saMsAranA sAmAnya manuSya paNa strI Adi kuMdamAM phasAyelA che, te tenA karatAM A devAmAM adhikatA zAnI ? rAgane jaya kara e ati duSkara che, te te strI pAse hovAthI spaSTa samajI zakAya che ke hajI te jaya temanAthI banI zakyo nathI. jyAM rAga hoya tyAM avazya dvaSa paNa pragaTa thAya che. jyAM sudhI rAga dveSarUpa bIja pUrNa baLyA nathI, tyAM sudhI saMsAra paribhramaNanA aMkurA kadI zAMta thavAnA nathI, ane saMsAra bhramaNa gayuM nathI tyAM sudhI sAmAnya manuSyathI temA adhikatA zAnI? zastra pAse rAkhanArane avazya mAthe keI zatru che, athavA koI bIjA taraphathI bhaya che, yA pitAnAmAM nirbaLatA che, ke jethI zastra rAkhavAnI jarUra paDe che, zastra prahAra karavAvALAmAM avazya dveSa heya tyAM paNa saMsAra bhramaNanAM bIja kAyama ja che. mALA rAkhanAra deva kenA nAmanI mALA pherave che? zA mATe pherave che ? AthI ja jaNAI zake che ke temane mAthe keI bIjA moTA deva che. ke jenA nAmane jApa te kare che, temaja ema paNa samajI zakAya che ke hajI te devamAM nyUnatA che ke je nyUnatA pUrNa karavA mATe AzAthI bIjAnI pAse yAcanA karavArUpa japamALA pheravavAmAM Ave che. sevaka upara anugraha kare ane bIjAone nigraha kare. e paNa rAga-dveSanuM ja lakSaNa che. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kudeva, sugurunAM lakSaNA AvA devA pote ja sa'sArAsata heAvAthI sa`sAra tarI zakayA nathI; janma maraNathI chUTyA nathI te khIjAone, peAtAnA Azritane kevI rIte saMsAra tarAvI zakaze, e kharekhara buddhimAnAe vicAravA jevu' che. je mANasa pAte ja daridrI che, te khIjAene dhanADhya kevI rIte karI zakaze ? e tA eka nAnuM bALaka paNa samajI zake tevu' che. mATe janma, jarA, mRtyunI jALathI chUTelA, sarvAMsa, vItarAga paramAtmAnuM dhyAna karavuM, upAsanA karavI ane tenu' ja zaraNa levu' ema karUNALu AcArya zrI A duniyAnA pAmara jIvAne kharA hitathI khAdhe che. niSpakSapAta buddhithI madhyastha rahI game te inakAra jo A devanA sa'madhamAM vicAra karaze te amane khAtrI che ke te avazya vItarAga paramAtmAnuM ja zaraNa levA, ane yAna yA upAsanA karavA prerAze. * vizeSataH 'kudevanAM lakSaNA batAve che nATayATTahAsasaMgItA, dyupaplavabisaMsthUlAH / f` " lambhayeyuH padaM zAntaM prapannAn prANinaH katham // 7 // je davA nATaka, aTTahAsya ane sa`gItAdi upadmavAthI AtmasthitimAM vasa`skUla, ( DhIlA-asthira) thayelA che; teo peAtAnA Azrita bhaktone kevI rIte zAMta patha meAkSa pamADI zake ? * sugurunuM lakSaNa mahAtratadharA dhIrA, bhaikSamAtropajIvinaH / sAmAyikasthA dharmopadezakA gukho matAH // 8 // ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane niSparigraharUpa mahAvratane dhAraNa karanAra, pariSahArdi sahana karavAmAM dhIra, madhukara vRttie bhikSA karI jIvana calAvanArA, samabhAvamAM rahelA ane dharmopadeza ApanArane guru mAnelA che. (hevAmAM Ave che.) Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yegazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza. kugurunAM lakSaNa sarvAmilASiNaH sarva, bhojinaH sapaggrihAH / abrahmacAriNo mithyopadezA guravo na tu // 9 // sarva vastuonA abhilASI, bhayA bhaNyAdi sarva bhojana karanAra, dhana, strI, putra, Adi parigrahadhArI, abrahmacArI ane mithyA upadeza devAvALA gurue na ja kahevAya. 9.' parigrahAraMbhamanAstArayeyuH kathaM parAn / . ... svayaM daridro na paramIzvarIkartumIzvaraH // 10 // parigraha ane AraMbhamAM magna thaelA guruo bIjAone kevI rIte tArI zake? kemake te daridra hoya te bIjAne dhanADhya bane. vavAne kema samartha thAya? 10. vivecana-eka bAju ghana, svajana, strI, putra, Adi parigraha ane jIva hiMsAdi aneka AraMbhamAM magna thavuM ane bIjI bAju dharma guru thaI dhArmika upadeza Ape e prakAza ane aMdhakAranA jevuM ja pUrvApara virodhI che. jevuM pote bele che tevuM AcaraNa na hoya te leke upara tenI asara thatI nathI. jyAre gurue duniyAnA sukhanI IcchAvALA heya, bhaNyAbhaya bhakSaNa piyAreya pAna karatA haya, paisA meLavavAnI lAlacavALA haya, strIomAM Asakata hoya ane mithyA belanAra hoya te gRhastho karatAM teomAM adhikatA zAnI, gRhastho pApane pazcAttApa karatA hovAthI ane temAMthI chuTavA mATe dAnAdi ApI bIjAone upakAra karatA hovAthI temAMthI chuTavAne kaI paNa vakhata samartha thAya che, paNa A te gurupada dhAraka hevAthI pitAnA pApa tarapha lakSa na karanArA, karela pApanA pazcAttApa vinAnA ane mithyAbhimAnI, guNa vinA gurupada dhArakone chuTakAre kaI paNa vakhata tha bahu muzkela che. Ama pite saMsAramAM Dubela yA baMdhAela hovAthI bIjAone teo kevI rIte choDAvI zake? eka daSTAMtathI A vAta spaSTa karIe. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kugurUnAM lakSaNa * 89 eka nagaramAM parigrahamAM khuMcele, viSaya sukhano lAlacu ane mithyAbhimAnI paNa kAMIka dharma kathA karI zake teTaluM bhaNele gRhastha dharmaguru rahetuM hatuM. te rAjAne niraMtara dharmopadeza saMbhaLAvate ane tenAthI potAnI ane kuTuMbanI AjIvikA karate hatA. paisAnI irachAvALe hovAthI nikhAlasapaNe duniyAnI asAratA ane parigrahanI viSamatAne upadeza ApI zakato nahoto, tethI rAjAne paNa te upadezathI asara thatI nahotI. eka divasa rAjAe kahyuM ke tamArA upadezathI mane kema kAMI asara thatI nathI, pahelAMnA rAjAe dharmopadeza sAMbhaLIne rAjya tyAga karI cAlyA jatA ane mArI te dina pratidina parigrahanI eTale rAjya vadhAravAnI ane navIna strIone paraNavAnI IcchA zAMta thatI nathI, mATe AnuM nidAna (kAraNa) tame jyAM sudhI nahi Ape tyAM sudhI tamArUM varSAsana ane kathA bane baMdha karavAmAM Ave che. dharmaguru udAsa thayA. putrane vAta jaNAvI. putre javAba Apyo ke tene uttara huM rAjAne ApIza. tenA pitA khuzI thaye ane rAjAne vAta jaNAvI ke mAre putra javAba Apaze. rAjAne harSa thayA. utkaMThita thaelA rAjAe tenA putrane belAvyo ane tenA kahevAthI rAja tene sAthe laI eka vanamAM gayo. vRkSanI gheghura chAyA nIce besI rAjA praznano uttara mAge che; chokarAe javAba Age ke A vRkSanA pAtaLA thaDa sAthe tame bAtha bhIDa. rAjAe tema karavAthI chokarAe eka vastra vaDe sajAne majabuta bAMdhI lIdhe. pachI chokarIe potAnA pitAne kahyuM : "pitAjI, tame paNa cAle." be cAra vRkSanI AgaLa jaI eka jhADa sAthe tenA pitAne paNa bAtha bhIDAvI, ane majabuta bAMdhI lIdhA. rAjA sukomaLa hevAthI vadhu vakhata thatAM buma pADI uThyo "o dharmaguru, mane choDAva." tyAre thoDe dUra baMdhAelA gurue javAba Ape ke huM kevI rIte choDAvuM? kemake huM baMdhAyelo chuM. Ama eka bIjAnA zabdo sAMbhaLI cheka hasate hasate tyAM AvyA ane rAjAne tathA pitAnA Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza pitAne choDyA. rAjA gusse thayo ane teNe chokarAne kahyuM ke mUkha, uttara na ApatAM ulaTe bAMdhIne cAle gaye ! chokarAe uttara A "kema mahArAja. mUkha huM ke tame?" tamArA praznane uttara tamane maLe chatAM hajI samajyA nahi ! A badheku baMdhA mIle, chuM kauna upAya; kara sevA niJthakI, palameM dIye chuDAya. he rAjA, tuM baMdhAela ane mAre pitA paNa baMdhAele; bemAMthI keNa kene choDAve? huM baMdhAela na hatuM te meM banene cheDyA, tame saMsAra sukhanA abhilASI, mArA pitA mohajALathI baMdhAyela te tane kevI rIte vairAgyapadeza ApI zake, ane choDAvI zake? mATe jA, keI nigraMthanI, tyAgInI sevA kara. te tane ceDA vakhatamAM choDAvaze. rAjA pratibaMdha pAme; nigraMtha gurunuM sevana karI saMsArathI virakta thaI jJAnI thaze. tevI ja rIte pote meha pAzathI baMdhAyela dharmagurue tAtvika upadeza ApI choDAvI zakatA nathI. * dhamanuM lakSaNa durgatiprapatatprANi dhAraNAddharma ucyate / saMyamAdirdazavidhaH sarvajJokto vimuktaye // 11 // . durgatimAM paDatAM prANIone temAMthI bacAvI, teonuM rakSaNa kare tenuM nAma dharma che. ane te saMyamAdi daza prakArane sarvajJane kahela dharma mokSane mATe thAya che. 11. - vivecana-kSamA, namratA, saralatA, nirlobhatA, tapa, saMyama, satya, zauca, akiMcana ane brahmacarya, A daza prakArane dharma che. jenuM svarUpa AgaLa kahevAmAM Avaze. ahiM vedanI eka zAkhAvALA jaiminie zaMkA kare che ke sarvajJa kaI che ja nahi, ke jenuM vacana pramANa kahevAya, mATe aparUpeya (puruSa vinA pedA thayela) ane nitya vedane vAkathI tane Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamanuM lakSaNa * 91 nirNaya kara yA dharmanuM svarUpa jANavuM joIe. AcAryazrI tene uttara Ape che ke - apauruSeyaM vacanamasaMbhavi bhavedyadi / na pramANaM bhavedvAcAM hyAptAdhInA pramANatA // 12 // puruSa vinA utpanna thayeluM (tAlu, oSTa Adi ane jIvana prayatna sivAya upanna thaeluM) vacana saMbhavatuM nathI. kadAca mAne ke (vivAdane khAtara mAnI laIe ke, saMbhave te paNa te vacane pramANu nathI kemake vacanenI pramANikatA e Aska (pramANika) puruSane AdhIna che. 12. vivecana-atyAranI phonagrAphanI zodhathI mAnavAmAM AvatuM hoya ke puruSanA prayatna sivAya zabdoccAra thAya che, te te mAnavAmAM bhUla che, kAraNa ke phenegrAphamAM je zabdo rokavAmAM AvyA che, teno paNa uccAra karanAra keI paNa tAlu. hoTha ane prayatna karanAra jIva sivAya ghaTa nathI, ane AvAM vacane paNa je pramANika puruSa, ajJAnAdi doSa rahita hoya, tenA ja yathArtha gaNAya che. mATe ja upara kahevAmAM AvyuM che ke prayatna sivAya vacana saMbhavatuM nathI ane te pramANika puruSanAM vacana levAM joIe. puruSa sivAyanA vacananuM asaMbhavitapaNuM batAvI sarvaza sivAyanA puruSanuM kaheluM vacana apramANa A che te batAve che. mithyAdRSTibhirAmnAto hiMsAdyaiH kaluSIkRtaH / sa dharma iti vitto'pi bhavabhramaNakAraNam // 13 // mithyASTioe pratipAdana karela, tathA mugdha buddhivALA prANIemAM dharmapaNe prasiddhi pAmela dharma bhavamabraNanA kAraNarUpa che, kemake te hiMsAdi dethI dUSita thayela che. 13. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yegazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza vivecana-sarvajJanuM vacana pramANa hoya che, ane te sivAyenAnuM kaheluM pramANa nathI, ema kahevAnuM kAraNa e che ke sarva dareka kAryanI sarva bAjueAne pUrNa paNe jANe che ane ema pUrNa rIte jANa nizcaya karI kaheluM vacana asatya thatuM nathI, paNa koI kAryanI eka bAju jANu bIjI bAjue che ja nahi, ema jenAra ane kahenAra cheTe che. A pramANe kahenAre bIjI bAjuo joyelI na hevAthI tenuM kahevuM eka bAjunuM satya che, paNa bIjI sarva bAjuonuM asatya che. ane A eka bAjunuM satya paNa paripUrNa na hevAthI yA bIjI bAjuone asatya kahetAM hevAthI thoDuM sAcuM; paNa bIjI bAju asatya hovAthI asatya gaNAya che. kudeva, kuguru ane kudharmane AkSepa sahita pratikSepa sarAgo'pi hi devazcet gururabrahmacAryapi / kRpAhIno'pi dharmaH syAt kaSTaM naSTa hahA jagat // 14 // sarAgIne paNa je deva kahevAya, abrahmacArIne je guru manAya ane dayArahita dharma paNa dharma kahevAya te mahA khedanI vAta che ke deva, guru, dharmathI zUnya A jagatane nAza thayo samaje 14. A pramANe satya deva, guru ane dharma upara zraddhAna karavuM te samyakatva. A samyapha Atma pariNAmarUpa hevAthI bIjA tene joI na zake, chatAM tenAM cihethI jANI zakAya che. samyaktvanAM cinho batAve che. zamasaMveganirvedAnukaMpAstikyalakSaNaiH / rukSaH pracamika sabhya samavamukha che ? . zama, saMvega, nirveda, anukaMpA, ane AstikatAnAM lakSaNe rUpa, pAMca lakSaNee karI sArI rIte (babara) samakita oLakhI zakAya che. 15. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyatvanAM pAMca bhUSaNe. vivecana-zama eTale upazamabhAva. potAnA aparAdhInuM paNa kharAba ciMtana na kare, anaMtAnubaMdhI kaSAyavALe jIva keI paNa vastunuM mULathI nikaMdana karavAnA pariNAmavALo hoya che. tema ochAmAM ochA upazamabhAvavALe hoya paNa anaMtAnubaMdhI pariNAmavALe na hoya, te na hovAnuM kAraNa e che ke "teNe, deha ane AtmA bhinna che, dehane nAza thAya che, AtmAne nAza nathI; AtmA anya anya bhemAM pitAnAM karelAM zubhAzubha karmAnusAre sukha dukha Adine anubhava kare che. pitAnA prayatnathI karyAvaraNane nAza karI sarvathA karma rahita thaI mukti meLavI zake che. deha e ja AtmA che, tema mAnyatA karavI te mithyAtva che, ane puddagalAdi parabhAvamAM Asakata thavuM te sarva mithyAbhAva che" A sarva sArI rIte jANela hovAthI tathA A sarva bhAvothI vimukata thaI Atmapada meLavavuM e tenI daDha bhAvanA hovAthI anaMtAnubaMdhI pariNAme kyAMthI hoya? saMvega-devanAM ane manuSyanAM sukhane duHkharUpa mAne ane mokSasukha arthAt kharUM Atmasukha tene ja sukha karI jANe, niveda-A bhavane nArakI ke baMdIkhAnA samAna mAne ane udAsIna vRttithI jema bane tema saMsArathI nIkaLavAne prayatna kare. anukaMpA-be prakAranI che; dravya ane bhAva. (vyavahArika ane paramArthika.) dravyathI dukhI prANIne pitAthI banatI mahenata ane zakti anusAre duHkhathI mukta karavA te. bhAvathI, dharma rahita jIvone zakita anusAre dharmamAM joDavA prayatna kare te. AstikatA-vItarAganAM kahelAM vacana upara pUrNa zraddhAna. A pAMca lakSaNe samyaktvAn chamAM hoya che. samyakatvanAM pAMca bhUSaNe. . sthairya prabhAvanA bhaktiH, kauzalaM jinazAsane / tIrthasevA ja paDyAzya khUNAni pravakSatti | 26 che. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza sthiratA, prabhAvanA, bhakti. jinazAsanamAM kuzaLatA, ane tIrthasevA-A pAMcathI samyaktva zobhe che. te bhUSaNe kahelAM che. 16. vivecana-bhUSaNa eTale zebhA yA AbhUSaNe, je samyakatva upara caDAvavAthI samyaphatva zebhI nIkaLe, te bhUSaNa. prathama sthiratA. koI dharmathI patita thatuM hoya, tene upadeza ApI yA tenI agavaDa dUra karI dharmamAM sthira kare athavA anya darzanakAranA maMtra-taMtrAdi camatkAre jeI dharmathI asthira na thavuM te sthiratA. prabhAvanA-zakti anusAra dharmane phelAva yA tenI zebhAmAM vadhAro kare. bhakti-guNAnurAga, guNavAna purUSone vinaya kare, bahumAna karavuM, annavastrAdi ApI temanI bhakti karavI. ' jIvanazAsanamAM kuzalapaNuM-jinezvarane kahelAM chavAjIvAdi tane abhyAsa karI temAM pravINatA meLavavI. tIrthasevA-tIrtho be prakAranAM sthAvara ane jaMgama. sthAvara tIrtho jayAM tIrthakaronAM kalyANaka thayAM hoya tevI bhUmie sparzavI, zuddha bhAvathI guNagrAma yA stuti karavI, vicAraNA karavI, e Adi sthAvara tIrthasevA. jaMgama tIrtha sAdhu munirAja, temanI sevA karavI, A pAMca samyaktvanI zobhAmAM-ujajavalatAmAM-vadhAre karanAra che mATe bhUSaNe kahyAM che. samyakatvanAM pAMca dUSaNe. zaGkAkAsAvicikitsA, mithyAdRSTiprazaMsanam / tatsaMstavazva pazcApi samyaktvaM duSayantyalam // 17 // zaMkA, AkAMkSA, vicikitsA, mithyASTinI prazaMsA ane tene paricaya, A pAMce paNa samyaktvane atyaMta praSita karanAra che. vivecana-zaMkA; jinezvaranA kahelAM chavAchavAdi tanA saMbaMdhamAM zaMkA karavI. khabara na paDe te keIne pUchavuM ja nahi, Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 samyaktvanA pAMca duSaNe AnuM nAma zaMkA nathI. tema pUchavA sivAya te keIne khabara ja na paDe tyAre zAstranA jJAtA pAsethI tenI rahasya jANavo ane jyAre tethI paNa vizeSa khulAso mana mAnate na maLe tyAre te vAtane AdhAra jJAnI upara rAkhI saMtuSTa thavuM, paNa A mane javAba ApI na zakyA, mATe jinezvaranuM kahevuM cheTuM che, tevI mAnyatA na thavI joIe, kemake, sarva jInA kSaye pazame kAMI sarakhA hotA nathI. ekane pUchatAM manamAnate khulAse na maLe che, te vAta kheTI che, evI kalpanA karavI te agya che. kAMkSA-anya matanA dharma mATe abhilASa kara. kaI darzanakAramAM maMtra taMtrAdine camatkAra joI te te darzanamAM satya che, ema karI daDI javuM. ane potAnI buddhine yuktinI kasoTI para na caDAvavI, e vidvAnone te lAyaka nathI ja. gADarIyA pravAhamAM te kadI tema thaI Ave che, teoe paNa paramArthane mATe te bahu ja vicAravAnuM che, bAhya camatkAra joI potAnA AtmAne niraMtaramAM asatya dharmarUpa jokhamanA khADAmAM nAkha, e vicAra zakti vinAnuM kAma che. : vicikitsA dharma saMbaMdhI phalane saMdeha. A mArI jIMdagIne paramAI mArge, dharma raste pUrI karuM chuM. paNa tenuM phaLa maLaze ke kema? e vicAra dhArmika utsAhane nabaLo pADanAra che. sAmAnya rIte paNa duniyAnI koI paNa kriyAnuM phaLa ApaNe najIka ke dUra jyAre anubhavIe chIe tyAre pAramArthika kriyAnuM phaLa zA mATe nahi maLe ? pAramArthika kriyAnuM phala ApaNane prathama ahiM ja viSayakaSAyanI zAMtatA, samapariNAma, AtmAne AnaMda, ane sukhamaya jIdagI vigere rUpe maLe che, te AgaLa tenAM mIThA phaLo anubhavAze te nirvivAda ja che, kemake eka bIja vAvyuM hoya ane tene aMkuro phuTela ApaNe joya; pAMdaDA AvatAM joyAM, te anumAna karI zakAya che ke A vRkSane pANI siMcavAmAM ane rakSaNa kara Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza vAmAM Avaze te avazya kALe karI te phaLaprada thaze ja. tema dharma paNa phaLadAyaka ja che. je dharmane aMkure paNa ahiM dekhAto nathI, te dharma che ke kema. athavA tenAthI phaLa maLaze ke kema te te mbhAvika rIte saMzayayukta che. mithyAdhamaonI prazaMsA-A prazaMsA na karavI. na karavAnuM kAraNa e che ke tethI bALajI, jene satyAsatyane nirNaya karavAnuM sAmarthya nathI, teo eghazraddhAthI paNa satya dharmane avalaMbI rahyA hoya che, teo A sanmArga mukI daI te mizyA dharmomAM phasAI paDe che. vaLI te dharmane uttejana maLe che. A to nirNaya che ke koI dharmamAM cheDe ke ghaNe koI paNa guNa te hoya che. tene joI guNAnurAgI tenA guNanuM bALajI AgaLa varNana kare te te guNane laI bALajI AkarSAya, paNa bIjA saMkhyAbaMdha de tarapha lakSa na hovAthI te satya mArgathI bhraSTa thAya che. mATe AvA guNAnurAgI jIvoe te mithyA darzanakAronA guNe joI manamAM samajavAnuM che, athavA yogyatAvALA jIvo AgaLa te kahevAnA che. paNa AvA bALajIve AgaLa kahI temane satyathI bhraSTa thavAne vakhata na Ave, te mATe vizeSa sAvaceta rahevAnuM che. te teone paricaya-mithyAdharmione paricaya na kara. A vAta paNa tevA dharma daDhatA sivAyanA ke dharmanA ajANa paNa oghazraddhAthI satya dharmamAM rahelAM haiya, tevAone mATe che. kAMI sarvane lAgu paDatI nathI. nAnA kumaLA jhADane vADanI jarUra che, paNa moTA vRkSepane kAMI vADanI jarUra nathI. tema A pratibaMdha paNa AvA ja satya mArgathI bhraSTa na thAya te mATe che. pratibaMdhanuM kAraNa e nirNita thAya che ke, jagatamAM yukita karatAM kuyukitao vizeSa heya che ane bALa jIvamAM buddhinI prAgalabhyatA na hovAthI te kuyuktine raste dorAI jAya che. - A pAMce samyaktvane dUSita karanAra hovAthI tene samyaktvanAM phUSaNe kahevAmAM AvyA che. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca aNutratA-gRhastha dharma 97 A pramANe TuMkAmAM samyaktvanu* svarUpa batAvavAmAM AvyuM che. jema jema krAdha, mAna, mAyA ane leAbha rUpa kaSAyAnI maMdatA thatI jAya che tema tema A samyaktva nirmaLa ane pramaLa thAya che. mATe kharU samyaktva daivAdi tattvAnA AdarapUrvaka kAcAnI zAMtatAmAM ja raheluM che. A samyaktvanI prApti thavA pachI te jIva gRhasthanAM vrata levAne lAyaka thAya che. samyaktvanI prApti thavAmAM AtmAnI je vizuddhatA joIe tenAthI paNa vizeSa vizuddhatA A gRhastha dharmAMnAM vratAmAM AvavI ja joIe. tyAre ja cAritrane rokanAra kamAM AchuM thAya che ane teja niSaNapaNe gRhastha tratA pALI zake che. **** pAMca aNuvratA-gRhastha dharma virarti sthUlahiMsAdedvividhatrividhAdinA / ahiMsAdIni paJcANuvratAni jagadurjinAH // 18 // sthUla hiMsAdikanI dvividha trividha prakAre virati karavI. tene jinezvara ahiMsAdi pAMca aNutratA kahe che. 18. vivecana--have gRhastha dharma sakha`dhI tratA kahevAmAM Ave che. sAdhuonAM tratA paripUrNa hoya che. ane tethI te sarva virati kahevAya che, paNa gRhasthAthI te pramANe tratA pALI zakAtAM nathI, eTale te pUrNa mAMthI keTalAka bhAganA niyamA karavAmAM Ave che. tene dezavarati kahevAmAM Ave che. athavA tene sthUlathI virati kahevAmAM Ave che. sAdhuee mana, vacana ane kAyAthI karavuM nahi, karAvavuM nahi ane kartAne anumAina Apavu' nahiM, Ama nava bhAMge kAI paNa jIvane mAravAnA saMbaMdhamAM, asatya bolavAnA sabadhamAM cArInA saMbadhamAM, abrahmacaryanA sa`khadhamAM ane parigrahanAM saMkhadhamAM tyAga karI zake che, paNa gRhasthAthI tema banI zakatuM na heAvAthI sthUlathI lIdhelA niyamA paNa mana, vacana, kAyAthI karavA nahiM, ane Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 yeAgazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza karAvavA nahi. ema cha bhAMgAethI lai zake che, eTale ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraharUpa pAMca sthUla tA cha bhAMgAethI grahaNa kare che, * hiMsA tyAga karavAnuM kAraNa zuM? kuSThikuNitvAdi dRSTvA hiMsAphalaM sudhIH / nirAgastrasajaMtUnAM hiMsAM saMkalpatastyajet // 19 // pAMgaLApaNu, koDhIyApaNu' ane hAtha AdinuM 'ThApaNu'; A sa hiMsA karavAnAM kaLA che, ema jANI buddhimAna jIvAe niraparAdhI trasa jIveAnI sa*kalpathI paNa hiMsA karavAnA tyAga karavA. 19. vivecana--zarIramAM, aneka prakAranI vyAdhi thavI, ke agA pAMgAdinu' adhika yA echApaNuM, te sAhiMsAnA kaLA che. jevu bIjA jIvAne duHkha Apyu. hAya tevuM peAtAne bheAgavavuM paDe che. A rIte niyama lAgu paDe che. mATe niraparAdhI trasa jIveAnI hiMsA na karavI. trasa jIvAnI hiMsA na karavI e kahevAnA evA hetu che ke prathama tA kAI paNa trasa ke sthAvara jIvane na ja mAravA joie. paNa gRhasthAzramamAM rahevuM ane tema khanavuM muzkela che. kAraNa ke pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati vigere jIvA sAthe rAtridivasa gRhasthAne kAma levuM paDe che. tethI temanI hiMsAthI bacavuM gRhasthA mATe muzkela che, chatAM tenAM upara nirapekSa te heAya ja nahi. arthAt vagara pratyeAjane temanI hiMsA na kare. tema teenA upara nirdayatA hAya nahi, paNa nA chUTake kAma karavu' paDe che, temAM trasa jIvAnA bacAva tA gRhasthAthI banI zake che. eTale trasa jIveAnI virati batAvI. niraparAdhI trasa jIvene na mAravA. A kahevAnA hetu e che ke aparAdhI jIvAne gRhastha zikSA na kare te tenA gRhasthAzrama cAlI na zake. tenu' ghara lUTI jAya, strI laI jAya, putrAdine mArI nAkhe. jo rAjA hAya tA tenu` rAjya lUMTAI jAya, prajAne duHkha Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAsa-sthAvara jIvonI hiMsA na karavI. Apa, aparAdhIne zikSA ApavAnuM gRhasthane nyAyapUrvaka che, arthAt tema karavAthI tenA vratane dUSaNa lAgatuM nathI. saMkalpathI hiMsAne tyAga kare; e kahevAne hetu e che ke rate cAlyA jAya che, joIne cAle che, chatAM kAyAnI asthiratAne laI keI trasa jIva paga nIce ya zarIrathI maraNa pAme. te ahIM teno mAravAne IrAdo nathI, tethI vrata bhaMga na thAya. paNa A jIva cAlyA jAya che, tene jANI joIne mArI nAkhavo, te saMkalpathI mAryo kahevAya Ama niraparAdhI trasa jIvane saMkalpathI na mAravA te gRhasthanuM paheluM vrata kahevAya che. sarva jIne pitAnA jevA ja gaNavA joIe Atmavat sarvabhUteSu sukhaduHkhe priyApriye / cittaraMjAmanoDani hiMsAmaranA rata | 20 | jema pitAne sukha vahAluM che, ane duHkha apriya che, ema sarva ne sukha priya ane dukha apriya che, ema jANa pitAne aniSTa lAgatI. hiMsA bIjAnA saMbaMdhamAM na karavI joIe. arthAt bIjA ne na mAravA joIe. 20. jema trasa jIvenI hiMsA na karavI, tema nirarthaka sthAvara " nI paNa na karavI joIe. nirarthikoM na kurvIta, jIveSu sthAvareSvapi / hiMsAmahiMsAdharmajJaH kAsan mokSamupAsakaH // 21 // ahiMsA dharmanA jANu, tathA mekSanI IcchAvALA zrAvakoe sthAvara jInI paNa vagara prajane hiMsA na karavI. 21. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 yogazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza keIne evI zaMkA thAya ke jIvahiMsA karIne paise to meLava, pachI dAna ApIne te pApathI chuTI jaIzuM. tene AcAryazrI kahe che ke, prANI prANitalomena, yo rAjyamapi muJcati / tadhotthamadhaM sarvovIMdAne'pi na zAmyati // 22 // manuSya, prANIo, jIvananA lobhathI rAjyane paNa tyAga kare che, (mUkI de che.) tene vadha karavAthI utpanna thaeluM pApa AkhI pRthvInuM dAna Ape te paNa kevI rIte zAMta thAya ? 22. hiMsA karanArane AcAryazrI upamA tathA zikSA Ape che. vane niraparAdhAnAM, vAyutoyatRNAzinAm / ninam mRgANAM mAMsArthI viziSyeta kathaM zunaH // 23 // dIryamANaH kuzenApi, yaH svAMge haMta dUyate / nimaitUna sa kathaM jaMtUnaMtayennizitAyudhaiH // 24 // nirmAtuM karakarmANaH kSaNikAmAtmano dhRtim / samApayanti sakalaM janmAnyasya zarIriNaH // 25 // niyasvetyucyamAno'pi dehI bhavati duHkhitaH / mAryamANaH praharaNe ruNaiH sa kathaM bhavet // 26 // vanane viSe rahenArA ane vAyu, pANI tathA lIlA ghAsane khAnArAM bicArAM niraparAdhI harine mAranArA mAMsanA arthIe katarAM karatAM adhika kema kahI zakAya? arthAt na ja kahI zakAya. je mANasane pitAnA zarIra DAbhanuM eka tRNa vAgavAthI paNa dukha thAya che. te niraparAdhI prANIone tIkSaNa hathiyAro vaDe zA mATe mAratA haze? te kura karma karanArAo eka kSaNa mAtra vAra pitAnI tRpti karavA mATe A prANIone Akhe janma nAza karI nAMkhe che; are tuM marI jA" eTaluM kahevAthI paNa jyAre prANIo duHkhI thAya che te tene bhayaMkara zathI mAratAM keTaluM duHkha thatuM haze, e mAranAra jIve pote ja vicAravAnuM che. 24-27 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsA karanArane AcArya zrI upamA tathA zikSA Ape che. zrayate prANighAtena raudradhyAnaparAyaNau / subhUmo brahmadattazca saptamaM narakaM gatau // 27 // zAstramAM kaheluM che ke prANIoAnA ghAta karavAthI karI raudradhyAnamAM tapara subhUma ane brahmadatta cakravartIe sAtamI narake gayA che. 1 vivecanapUrve putrasya ttirnAti, putra vinAnA manuSyAnI gati thatI nathI, e zrutivAkayathI, tapathI bhraSTa thaelA jamadagni tApase jItazatru rAjAnI reNukA nAmanI kuMvarI sAthe vivAha karyAM hatA; ane tene laIne jaMgalamAM jaI rahyo hatA. RtukAle te RSie eka reNukA mATe ane tenI prArzvanAthI hastinApuranA na'tavIya rAjAnI rANI, je reNukAnI bahena thatI hatI tene mATe, ema e matra ApyA. reNukA mATe brAhmaNaputra utpanna thAya tevA ane tenI bahena mATe kSatriya putra thAya tevA te maMtrA hatA. reNukA ja*galanA duHkhathI karyAMTALI vIryavAn putra thavA mATe peAtAnI bahena mATenA maMtra, pAte svIkAryA ane brAhmaNa putra thAya tevA bahenane mAkaye.. kALAMtare putra avataryA ane pazu vidyA sAdhavAthI krame parazurAma nAmathI prasiddhi pAmyA. tenI bahenane kRtavIya nAme putra thayA. eka divasa reNukta pAtAnI bahenane maLavA gaI. iMdbhiyAnI capaLatA durgAya hAvAthI kama sAge anatavIya rAjA reNukAmAM lubdha thayA ane eka putranI utpatti thaI. keTaleka avasare jamadagni RSi reNukAne putrasahita vanamAM laI gayA. akALe phaLelI velaDInI mAka putra sahita mAtAne joI kreAdhathI parazurAme reNukAne mArI nAkhI. A vAtanI anaMtavIya rAjAne khabara paDavAthI teNe te tApasAnA Azrama tADI nAMkhyA, ane gAyA vagere laI te cAlatA thayA. parazurAma tenI pAchaLa gayA ane yuddhamAM ana'tavIya rAjA marAyA. tenI pachI tenA putra kRtavIya rAjyAsana para AvyA. kRtavIya mATA thayA tyAre pitAnu vera sAMbhaLI AvavAthI teNe jamagnine mArI nAMkhyA. A uparathI parazurAma hastinApura Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 gazAstra bhASAMtara-ditIya prakAza AvI kRtavIryane mArI, pite gAdI upara beThe. e avasare kRtavIryanI sagarbhA rANa tyAMthI nAsI tApasanA Azraya nIce eka bhoMyarAmAM rahevA lAgI. kSatrie uparanA zreSathI parazurAme sAtavAra kSatriya vinAnI pRthvI karI. tApasanA Azrame bhoMyarAmAM te rANIne putra avataryo cauda svAmathI sUcita te putranuM subhUma nAma pADavAmAM AvyuM. parazurAme nimittiyAne pUchayuM ke "mArUM maraNa keAnAthI thaze?" kharekhara bahu veravALA jI nirAMte nidrA paNa letA nathI ane rAtri divasa maraNathI zakita rahe che. nimittioe kahyuM ke kSatrionI dADhAne bharela thALa jenAM jevAthI kSIrarUpa thaI jaze, tenAthI tamAruM maraNa thaze. te jANavA mATe parazurAme dAnazALA baMdhAvI ane dADhAne bharelo thALa tyAM mUkyo. bheMyarAmAM rahela subhUma eka divasa potAnI mAtAne kahe che ke mAtAjI, zuM ATalI ja pRthvI che ?" mAe uttara Apyo "putra, pRthvI ghaNuM moTI che paNa parazurAmanA bhayathI ApaNe ahIM rahIe chIe. teNe tArA pitAne mArI nAMkhyo che ane je kaMI kSatrine de che tene mArI nAkhe che." subhUmanuM kSatriya teja DhAMkyuM na rahyuM. vAta sAMbhaLatAM ja tenAM netre lAla thaI AvyAM. mAtAnA vAryA chatAM te bahAra nIkaLyo ane jyAM pelo thALa hatuM te dAnazALAe Avyo. tene jotAM ja thALamAM rahelI dADha kSIrarUpa thaI gaI te sulUma pII gaye. parazurAmane A vAtanI khabara paDI, eTale te laDavA AvyA. puNyanI prabaLatAthI te thALa cakrarUpa thayuM ane yuddhamAM parazurAma marA. kSatrionA ane pitAnA verathI teNe ekavIza vAra brAhmaNa vagaranI pRthvI karI. A pramANe teNe aneka jIvonI hiMsA karI cha khaMDa sAdhyA. AvI aghora hiMsAthI subhUma cakravatIM marIne sAtamI narake gayo. brahmadattanuM vRttAMta-kapilyanagaranA brahmarAjAnI cUlaNI rANIe cauda svama sUcita eka putrane janma Ape. tenuM nAma brAnta rAkhavAmAM AvyuM. rAjAe ghaNuM harSathI putrajanmatsava karyo. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavA cAra mitroe thI bArAjAnAnI umaramAM ja ema hiMsA karavAthI subhrama tathA brahmadatta cakravartI narake gaye. 103 A brahmarAjA ne kAzIdezane kaTaka rAjA, hastinApurane kareNudatta rAjA kezaladezane dIrghapRSTa rAjA, ane caMpAne pupacula rAjA ema cAra mitra hatA, jyAre brahmadara bAra varSanI ummarane thayo tyAre akasmAta jULanA rogathI brahmarAjAnuM mRtyu thayuM. brahmadara kuMvara nAne havAthI cAra mitroe eka eka varSa vArApharatI tenA rAjyanuM rakSaNa karavAnuM nakkI karyuM. dIrghapRSTa rAjA rAjya rakSaNa karavA mATe eka varSa tyAM Avyo. aMteuramAM kArya prasaMge jatAM calaNarANI sAthe vizeSa prIti thaI ane niraMkuzapaNe teo akArya karavAmAM derAyAM. A vAtanI khabara rAjyanA mahAna sthaMbha tulya dhanu nAmanA maMtrIne thaI. teNe pitAnA putra varadhanune brahmadara kuMvarane avasare tenI mAtA ane dIrghapRSTharAjAnuM akArya jaNAvavA samajAvyuM. varadhanue kuMvarane avasare mAhitagAra karyo. saMjJAmAM samajAvavA mATe haMsI ane kAgaDAnA saMgavALuM joDaluM banAvI zULIthI vIMdhI nAMkhI pitAnI mAtA ane dIrgha pRSThane kumAre te jeDaluM batAvyuM, ane vizeSamAM jaNAvyuM ke AvAM akAryo karanArane anyAya sahana nahi.. karatAM huM tene jIvathI mArI nAMkhIza. bALaceSTAvALAM paNa gaMbhIra arthasUcaka A vAkyothI dIghapRSTa camakyo, ane kuMvara nakkI mane mArI nAMkhaze evA vicArathI teNe kumAranI mAtA calaNIrANIne samajAvyuM ke je tane mArI jarUra hoya to A kumArane tuM mArI naMkhAva, viSayamAM aMdha thayelI, premALa paNa atyAre zatrurUpa thayelI mAtAe te vacana svIkAryuM ane lAkhane mahela banAvI naveDhA rANInI sAthe temAM rahevA mATe kumArane mAtAe AjJA ApI. . . - dhanumaMtrI A sarva bInAne gupta rIte mAhitagAra hovAthI kumArane bacAva karavA mATe "vRddhAvasthAmAM dharmadhyAna karavuM joIe, have mArAthI rAjyanAM kAryo banI na zake, e pramANe kahI," rAjya kAryothI nivRtta thayo ane nadI kinAre dAnazALA baMdhAvI, dharma karate tyAM rahyo. lAkhane mahela banAvAte joIne ja te kumAranA maraNa mATe AgAhI karI rahyo hate. kumAranA bacAva mATe pitAnA mukAmanI Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza najIkathI te mahela sudhI jamInamAM suraMga khodAvI ane tenuM bAraNuM te mahelamAM Ave tema karI ADI eka zilA mUkAvI. pitAnA pitAnA putra varadhanune tene mAhitagAra karyo ane avasare kaSTa paDaye tamAre ahiMthI nIkaLI cAlyA javuM vagere samajAvyuM. ' - brahmadattanAM lagna karIne tarata ja A mahelamAM rahevA mATe mAtAe tene hukama karyo. sarala svabhAvI kumAra mAtAnA A duSTa kAryane samajI na zakyo. rAtri zAMta thaI tathA sarva mANase nidrAvaza thayAM tyAre vahAlI paNa veraNa mAtAe kumAra vidyamAna chatAM pitAnAM viSayasukharUpa svArthamAM khAmI AvatI jANI AkhA mahelane cAre bAjuthI Aga lagADI. ahA ! viSayathI aMdha banelI mAtA ! AvA cakravartI jevA putrane paNa mAratAM pAchuM vALI jotI nathI. AthI ja jJAnI puruSe A viSane jheranI upamA Ape che ane jema bane tema tenAthI mukta thavA mATe jIvone bodha Ape che, bhaDabhaDATa karatI agninI javALAo cAre bAju prasaratI joI kuMvara jAge. varadhanuM te jAgate ja hIte, vyAkuLa thaI Aga lAgavAnuM kAraNa ane tenAthI bacavAne upAya kumAre varadhanune pUchaye. varadhanue mAtAnuM ane prinuM akAyuM vizeSa prakAre samajAvyuM ane atyAre nAzI chuTayA sivAya bIje keI upAya rahyo nathI; kemake rAjya dIpRSTa svAdhIna karI lIdhuM che, vigere kumArane samajAvyuM; nAsI chuTavA mATe ADI zilA AvelI suraMga batAvI. pAmA prahArathI brahmaka zilA kADhI nAkhI ane tyAMthI bane jaNa cAlyA gayA. anya rAjyamAM pharatAM ane chupAvezamAM rahetAM A kumAre pUrvanAM sukRta karmane laIne aneka rAjakumArikAo ane moTI ddhi ekaThI karI. chevaTe dIrghapRSTa rAjAne yuddhamAM mArI pitAnA rAjya mAMlika thayo. anukrame cha khaMDa sudhI cakravartI birUda dhAraNa karyuM. jyAre brahAdane dIrghapRSTa sajAnA bhayathI nAsI javuM paDyuM hatuM tyAre muzkelInA vakhatamAM eka brAhmaNe tene sahAya karI hatI. brahma Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 hiMsA karavAthI brahmadatta cakravartI narake gayo datte tene kahyuM hatuM ke brahmadatta cakravartI gAdI upara beThA che ema tuM sAMbhaLe tyAre mArI pAse Avaje. huM tAruM dAridra dUra karIza. te brAhmaNa brahUdattane maLyA. brahmadare tene je mAge te ApavAnuM kahyuM. brAhmaNe pitAnI strInI zikSAthI niraMtara jude jude ghera bhojana karavuM ane eka mahara dakSiNamAM maLe evuM vacana mAgyuM. rAjAe te svIkAryuM. pahelAM jamavAne vAre brahmatta cakravartIne pitAne ja ghera Avyo. rAjAe ghaNI sArI raI jamavAmAM pIrasAvI, paraMtu brAhmaNe haTha lIdhI ke je bhejana tame karo che te ja amane Apo. rAjAe ghaNe samajAvyuM ke cakravartInuM bhojana bIjAne pace nahi, mATe tene Agraha na kara. chatAM brAhmaNe tenuM kahevuM mAnyuM nahi ane ulaTuM meNuM mAryuM ke ATaluM bhojana je rAjA ApI zakatuM nathI te bIjuM zuM Apaze? AthI nirUpAye rAjAe tenA kuTuMbane pitAnuM bhojana ApyuM. A bhajana karavA pachI te brAhmaNanuM kuTuMba viSayathI eTaluM badhuM vyAkuLa thaI gayuM ke gamyAgamyo. vicAra na rahyo. viSayamAM laMpaTa thaI. ApasamAM bahena, putrI ane mAtA sAthe paNa vyabhicAra karyo. ane te bhejananA tIvra nazAmAM teone prAyaH AkhI rAtri viTaMbanA thaI. prAtaHkALa thatAM bhejanane naze zAMta thayo, tyAre brAhmaNa ghaNuM zaramAye; te pitAnI jAtane dhikkAravA lAge; akAryane prazcAttApa karavA lAge. ane lokene mukha dekhADavuM ke kema tenI tene bhAre ciMtA thaI. rAjA upara tene vizeSa gusso thaI Avyo. rAjAe mane jANIne ja Ama herAna karyo che, mATe A vera huM game te prakAre vALuM, evA IrAdAthI te tyAMthI nIkaLI jaMgalamAM gayo. tyAM kaI bakarAM cAranAra bharavADa maLyo. te bharavADa ladhI hate. beThAM beThAM je pAMdaDA para lakSa karI kAMkarI pheMko tene te vIdhI nAkhate, A bharavADane joI pitAnA manera siddha thayA jANI bharavADane thoDAka pisA ApavA karI, rAjAnI AMkhe joDI nAkhavAne te brAhmaNe nizcaya karyo. bharavADane sAthe laI te nagaramAM Avyo. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 yogazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza rAjAnI savArI nIkaLI eTale dUrathI brAhmaNe rAjAne batAvyo. ke AnI A pheDI nAMkha. tatkALa lakSa rAkhI teNe jorathI be kAMkarI pheMkI rAjAnI bane Akhe kuTI gaI rAjAnA mANasoe te bharavADane pakaDI lIdhuM ane mAramArI manAvatAM brAhmaNanA zikhavavAthI pite A karyuM che, ema teNe kahyuM rAjAnA kodhane pAra rahyo nahi. ahA ! duniyAnA mANase kevAM kRtagha che, jenA para upakAra karyo tenA taraphathI ja apakAra karAya ! rAjAe brAhmaNanA AkhA kuTuMbane mArI naMkhAvyuM paNa tene kodha zAMta na thaye. ajJAnathI aMdha thayelA te rAjAne kai jAti upara gaye. ane brAhmaNanI AMkhe pheDIne eka thALa bharI mane niraMtara Apo ke jene cALImasaLIne huM mAruM vera vALI kodha zamAvuM. A pramANe rAjAe pradhAnane kahyuM. te pramANe thoDA divasa te cAlyuM. paNa samaju pradhAnee tema thatuM aTakAvI lezamAtmaka nAmanAM phaLe maMgAvyAM. je AMkhanI jevAM cIkAzavALAM ane AkAranAM hoya che. tene thALa bharI rAjAne niraMtara ApavA lAgyA. rAjA te masaLIne pitAne kRtArtha mAnavA lAgyo. AvI rItanA bhayaMkara raudra pariNAmamAM rAjAe pitAnA AyuSyanA bAkI rahelAM soLa varSa pUrAM karyA, ane AyuSya pUrNa karI te cakravartI rAjA sAtamI narake gayo. tyAM tene mahA ghera vedanA sahana karavI paDI. A pramANe hiMsA karanAra subhama ane brahmadatta cakavartIe pitAnA uttama mAnava AyuSyane nirarthaka karI lAMbA vakhata sudhI narakanI mahA vyathAnA bhaktA thayA mATe sukhanA Icchaka chAe kaI paNa jIvane duHkha na ApavuM. kemake duHkha AyAthI avazya teno badalo maLe che. kuNivaraM varaM paMgurazarIrI varaM pumAn / api saMpUrNasarvAMgo, na tu hiMsAparAyaNaH // 28 // manuSyae hAtha vinAnA thavuM te sAruM che, pAMgaLA thavuM te sAruM che ane zarIra vinAnA thavuM te sAruM che, paNa saMpUrNa zarIravALA thaIne hiMsA karavAmAM tatpara thavuM tene sAruM nathI. 28 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vighazAMti ane kuLAcAra mATe paNa hiMsA na karavI. 107 keTalAeka vigha zAMti mATe ane keTalAeka kaLAcArathI hiMsA kare che, tene AcAryazrI kahe che ke, hiMsA vighnAya jAyeta vighnazAntyai kRtA'pihi / kulAcAradhiyApyeSA kRtA kulavinAzinI // 29 // vinI zAMti thavA mATe karAyelI hiMsA paNa ulaTI vizvane mATe thAya che ane kuLAcAranI buddhithI paNa karAelI hiMsA kuLane vinAza karanArI thAya che. 29. . api vaMzakramAyAtAM yastu hiMsAM parityajet / sa zreSThaH sulasa iva kAlasaukarikAtmajaH // 30 // kAlasaukarikanA putra sulasanI jema je kulakamathI (vaMzaparaM. parAe) A velI paNa hiMsAne tyAga kare che te zreSTha kahevAya che. 20 - vivecana-sularsa ane kAlasaukarika keNa hatA ane sulase kuLakrame AvelI hiMsAne tyAga kevI rIte karyo te prasaMgopAta jaNAvavuM ucita che ema jANI tenI TuMkI hakIkta ApavAmAM Ave che. magaghadezanI rAjagRhI nagarImAM zreNika rAjA rAjya karatuM hatuM. tene mahA buddhinA nidhAna sarakho buddhimAna abhayakumAra nAmane kumAra hatuM. te nagarImAM kAlasaukArika nAmane kasAI rahetuM hatuM tene sulasa nAme putra hatuM. A kasAI niraMtara aneka jIvane vadha karatuM hatuM. zreNika rAjAe tene vadha karate aTakAvavA ghaNe parizrama karyo. paNa te nirarthaka gayo. eka divasa rAjAe tene kUvAmAM bAMdhI udhe mAthe laTakAvI rAkhyo te tyAM paNa pANImAM pADA AlekhI mAnasika kalpanAthI teNe aneka jIvane mAryA. A pramANe jenI rageragamAM raudradhyAna vyApI gayuM che tevA pAmara jIne begha ApavAne mahAjJAnIo paNa azakta che. te zreNika jevA tene aMtarathI kevI rIte rokI zake ? Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 gazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza hiMsAmAM Asakta pariNAmavALA kALasaukarikane eka vakhata zarIramAM mahAvyAdhi utpanna thaye, dAhajvarathI tenuM zarIra baLavA lAgyuM, tene kaI ThekANe cena paDatuM nahatuM, madhura gIta saMgIta mahAduHkhada lAgatAM hatAM, madhura rase paNa jhera samAna thaI paDatA hatA. kamaLa zayyA paNa zULI samAna lAgatI hatI ane sumadhI padArtho durgadhamaya anubhavAtA hatAM. sulasa jema jema tene sArA upAyo karate hato tema tema tene vizeSa dukha thatuM hatuM. sulasa mahAvIrasvAmI pAsethI dharma pAmyo hate; tene pariNAma ghaNA komaLa hatA. niraMtara kasAInA dhaMdhAvALA kuTuMbamAM rahevA chatAM tenuM aMtaHkaraNa niraMtara dayAthI bhIMjAyeluM ja rahetuM hatuM. te mahAvIra svAmIne pUrNa bhakta hate ane tethI ja abhayakumAranI sAthe gharmanI gAMThathI joDAyela hate. eka divase tulase pitAnA pitAnI AvI viparIta sthiti viSe abhayakumArane jaNAvyuM. abhayakumAre kahyuM ke tAre pitA mahA pApI che. tenI AkhI jIMdagI raudradhyAnamAM vyatIta thaI che. ane teNe pApakarmone laIne avazya narakanuM AyuSya bAMdheluM tevuM joIe. mATe AgAmI kALamAM jevI sthiti anubhavavI hoya tevI sthitinuM bhAna kAMIka maraNa taiyArI veLAe yA cheDe vakhata pahelAM thaI Ave che, mATe tuM tene javarazAMti mATe caMdanane lepa karo baMdha karI viSTAne lepa kara. suvA mATe kemaLa zayyA dUra karI kAMkarA ane kAMTAvALI zayyA bichAvI Apa ane khAvA vigere mATe badhI viparita vastuo ApyA kara. tulase abhayakumAranI zikSA mAnya karI, te ja pramANe sarva karI ApyuM tethI kAlasAkarikane ghaNuM sukhadAI lAgyuM ane thoDA vakhatamAM raudradhyAnamAM maraNa pAmI te sAtamI narake gaye. pitAnA pitAnA maraNathI ane tenI AvI adhama sthitithI sulasane ghaNu lAgI AvyuM. hajAre jIvanI hiMsA karI, puSkaLa dravya ekaThuM kareluM ahIM mUkI tenA pitAnuM aMtima sthitinuM citra Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaMzaparaMparAthI cAlI AvelI hiMsAne tyAga karanAra sulasa 109 daramita kAmanI ? emanuM jIvana jI yo te tenA hRdayapaTa upara sajajaDa paDI gayuM. ahA ! zuM manuSyanI mamatva dazA ! zuM adhamajIvana ! zI ajJAnatA ! ke chevaTa sudhI paNa AvI parAbhava pAmelI dazA ! je mAnava jIMdagImAM manuSyanuM jIvana uccatara na thayuM, te jIMdagI ja zA kAmanI? ane tevA sahAyake paNa zA kAmanA ? AvI dukhita dazAthI pitAne huM bacAva na karI zakyo! te A mArI pAchaLanA kuTuMbIo paNa mAro bacAva kevI rIte karI zakaze? e mArA pitAnA dAkhalAthI mAre zikhavAnuM ane samajavAnuM che. A pramANe virakta bhAvavALA sulase pitAnA maraNanuM kArya samApta karyuM. eTale kuTuMbIo AvI sulasane kahevA lAgyA ke : he sulasa ! A tArA pitAnuM kArya tuM saMbhALa ane pahelAnI jema cAlatI AvelI A ApaNI jIvahiMsaka vRttithI sarvanuM paSaNa kara.' sulasa kahe che ke : "AvI pApI vRttithI jIvana calAvavAnuM huM bIlakula karavAno nathI. tame sarva kuTuMbIo maLI kamAcela dhana khAI jAo ane jIvahiMsAnA pApathI thatuM narakAzidanuM duHkha te mAre ekalAne ja bhogavavuM ke?' kuTuMbIo kahe che ke : nahiM, nahi; jema dhana vahecI laIe chIe tema pApa paNa vahecI laIzuM. tane ekalAne ame duHkhI thavA nahi daIe. sula kahe che : "tyAre te bahu sArUM.' A pramANe kahI eka kuhADo laI najIka ubhelA pADAne mAravAnA bAnAe karI tyAMthI ghA cUkI pitAnA paga upara te ghA mAryo ane vedanAthI vihaLa thaI jamIna upara paDyo. moDhethI pakAra karI kahevA lAgyuM ke mane ghaNuM vedanA thAya che mATe tame sarva maLIne theDI DI vahecI , jethI mane thoDuM duHkha bhogavavuM paDe. A zabda sAMbhaLI badhA dimUDha banI gayA. keI kAMI vedanA laI na zakyA, tyAre sulasa be : "bhAIe, kema vAra lagADe che ? A mAre chava jAya che." kuTuMbIo belyA : "bhAI vedanA te kema laI zakAya ? te te sarva keIne ekalAne bhegavavI paDe che." sulasa kahe che : . jyAre tame ahIM duHkha ke vedanAmAM bIlakula bhAga letA nathI, te Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 rogazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza parabhave jUdI jUdI gatimAM karmAnusAre jUdA paDelA, tyAM te duHkhamAM bhAga levA kyAMthI Avaze? mAre to jema ahIM ekalA duHkha bhogavavAnuM che, tema tyAM paNa ekalA ja dukha bhegavavAnuM che. mATe dukhamAM bhAga levAnuM khoTuM bahAnuM mUkI gho. huM te bhagavAna mahAvIranAM vacanathI jANuM chuM ane tamane pratIti karAvavA mATe ja mAre jANI joIne paga upara ghA levo paDyo che." A pramANe kahI AkhA kuTuMbane pratibaMdhI te pApI AjIvikAne jalAMjali ApI, nirdoSa vyApArathI AjIvikA zarU karI, sulase potAnuM jIvana sudhAryuM ane kuTuMbIone paNa te pApathI bacAvyA. A pramANe paraMparAthI kuLamAM cAlatI AvelI hiMsAne. jema sulase tyAga karyo ane nirdoSa AjIvikA karI pitAne. ane kuTuMbane uddhAra karyo tema bIjAe paNa paraMparAthI cAlI AvelI hiMsAne tyAga kara. tulasa pitAnuM AyuSya sukhamaya pUrNa karI devalokamAM deva thaye, ane krame mekSa paNa jaze. je hiMsAne tyAga na kare te dAnAdi sarva niSphaLa che ema AcAryazrI kahe che damo devagurUpAstirdAnamadhyayanaM tapaH / . sarvamapyetadaphalaM hiMsAM cenna parityajet // 31 // je hiMsAne tyAga na karavAmAM Ave te IndriyonuM damana karavApaNuM, devagurunI sevA, dAna, adhyayana ane tapa e sarva niSphaLa che. arthAt hiMsAne tyAga karyA vinA teo phaLa ApatA nathI. 31. hiMsAnA upadezaka zAstrakAra para AkSepa vizvasto mugdhadhIloMkaH pAtyate narakAvanau / aho nRzaMsarlobhAndhairhisAzAstropadezakaiH // 32 // aho ! mahAna khedanI vAta che ke nirdaya ane lobhathI AMdhaLA Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temanA zAstromAM A pramANe hiMsA karavAnuM kahyuM che 11 thaelA hiMsAvALA zAstranA upadezakA A bicArA vizvAsI ane mugdha buddhivALA bheALA leAkeAne narakanI pRthvImAM pADe che. 32. * temanA zAstromAM A pramANe hiMsA karavAnu` kahyu` che yajJArthaM pazavaH sRSTAH svayameva svayaMbhuvA / yajJossya bhRtyai sarvasya tasmAdyajJe vadho'vadhaH // 33 // auSadhyaH pazavo vRkSAstiryaJcaH pakSiNastathA / yajJArthaM nidhanaM prAptAH prApnuvantyucchritaM punaH // 34 // madhuparke ca yajJe ca pitRdaivatakarmaNi / atraiva pazavo hisyA nAnyatratyabravIn manuH // 35 // rsary pazUn hiMsan vedatattvArthavid dvijaH / AtmAnaM ca pazcaiva gamayatyuttamAM gatim // 36 // brahmAe peAte ja yajJane mATe pazue anAvyAM che. yajJa A sarvAM prANIonI vibhUti (kalyANa ) ne mATe che. yajJamAM je vadha thAya che, te vadha na kahevAya. DAbha vagere auSadhIo, bakarA Adi pazue vRkSe, gAya, gheADA Adi tiyA ane kapiMjala Adi pakSIe, yajJane mATe maraNa pAmelAM pharI uccatA (uMcI gati, lAMbu AyuSya vagere) pAme che. manu kahe che ke ( madhupaka kriyA vizeSa ) mAM, jyAtiSTA mADhi yajJamAM ane pitRenAM athavA devatAnAM karma je mahAyajJo temAM ATale ThekANe ja pazuo mAravAM, paNa bIje ThekANe mAravAM nahi. vedanA tattvArthane jANanArA brAhmaNa A pUrve kahela kAryomAM pazuonI hiMsA karatA peAtAne ane pazuene uttama gatimAM paheAMcADe che. 33-36. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 yogazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza AvA hiMsaka zAstropadezakenAM saMbaMdhamAM AcAryazrIne abhiprAya, ye cakruH krUrakarmANaH, zAstraM hiMsopadezakam / kva te yAsyanti narake nAstikebhyo'pinAstikAH // 37 // varaM varAkazcArvAko, yo'sau prakaTanAstikaH / . jolojittApajIvajI rakSo jaimini che rU8 | devopahAravyAjena, yajJavyAjena ye'thavA / ... dhnanti jantUn gataghRNA ghoroM te yAnti durgatim // 39 // je dUra karmavALA hiMsAnA upadezavALAM zA banAve che, te nAstikathI paNa nAstike kyA narakamAM jaze ? (Azaya e nIkaLe che ke je narake vidyamAna che, tenAthI paNa vizeSa dukhavALI narakamAM te ja joIe.) bIcAro cArvAka teonA karatA kAMIka sAre che ke te prakaTa nAstika che; arthAt te khullI rIte dharmadharmAdi kAMI mAnatuM nathI, athavA jIvAjIvAdi kAMI mAnatuM nathI. paNa (AvAM hiMsAkAraka) vedanAM vacane kahetAM tApasanA bahAnAthI gupta rAkSasa sarakhe jaimini sAre nathI. devAne balidAna ApavAne bahAnAe athavA yajJane bahAne jeo nirdaya thaIne prANIone mAre che, te gharathI ghera paNa durgatimAM jAya che. 37-39. : zamazIladayAmUlaM, hitvA dharma jagaddhitam / aho hiMsA'pi dharmAya jagade mandabuddhibhiH // 40 // sarva pare samabhAva, zIla ane dayArUpa mULavALA, jagatane hita karanAra dharmane tyAga karIne, mahAna duHkhanI vAta che ke maMda buddhivALAe hiMsA paNa dharmane mATe kahelI che. 40. A pramANe kukamathI cAlatI tathA yajJa saMbaMdhI hiMsAne pratiSedha karI pitRnimitte hiMsA niSedhavA mATe prathama teoe pitRnimitte pitAnA zAstromAM kahelI hiMsA batAvI Ape che. te athavA ja hatAM tArI Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 smRtimAM pitRpti nimitte karelI hiMsA. haviryacirarAtrAya yaccAnantyAya kalpate / pitRbhyo vidhivaddattaM tatpravakSyAmyazeSataH // 41 // tilaiIMhiyavairidbhirmalaphalena vA / dattena mAsaM prIyante vidhivatpitaro nRNAm // 42 // dvau mAsau matsyamAMsena trInmAsAn hAriNena tu / aurabhraNAtha caturaH, zAkuneneha paJca tu // 43 // SaNmAsAMzchAgamAMsena, pArSateneha sapta vai / aSTAvaNasya mAMsena, rauraveNa navaiva tu // 44 // dazamAsAMstu tRpyanti varAhamahiSAmiSaiH / zAkUthomasena mAne tu . 45 / saMvatsaraM tu gavyena, payasA pAyasena tu / vAINasasya mAMsena, tRptiAdazavArSikI // 46 // pitRone vidhipUrvaka ApeluM havi (zrAddha) cirAtri mATe (lAMbA kALane mATe) ane AtaMtyane mATe ( anaMta kALane mATe) thAya che te sarva huM kahuM chuM. tala, DAMgara, java, aDada, pANI, mULa ane phaLa A sarva vidhipUrvaka ApavAthI manuSyanAM pitRo eka mahinA sudhI tRpta thAya che. matsyanA mAMsa vaDe be mahinA, hariNanAM mAMsa vaDe traNa mahinA, gheTAnAM mAMsa vaDe cAra mahinA ane pakSInA mAMsa vaDe pAMca mahinA sudhI pitRo tRpta thAya che. bakarAnA mAMsathI cha mahinA, pRSata jAtinA haraNanA mAMsa vaDe sAta mahinA, eNa jAtinA janAvaranA mAMsathI nava mahinA, Dukkara ane pADAnA mAMsa vaDe daza mahinA ane sasalA tathA kAcabAne mAMsa vaDe karI agiyAra mahinA pitRo tRpta thAya che. gAyanA dUdha ane kSIra vaDe bAra mAsa ane vRddha bakarAne mAMsa vaDe bAra varSa sudhI pitRonI tRpti thAya che. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 gazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza iti smRtyanusAreNa, pitRNAM tarpaNAya yA / . mUTaividhIyate hiMsA sApi durgatihetave // 47 // A pramANe pitRone tRpta karavA mATe samRtine anusare mUDha puruSe je hiMsA kare che te paNa durgatine mATe thAya che. 47. - vivecana-niraparAdhI, nirAdhAra, mUMgA ane karUNAjanaka pikAra karatA garIba prANIone rIbAvI rIbAvI mArIne, dharma mAnavo e ja pahelI mUrkhatA che ane agnimAM nAMkhelA ke hatR eAe khAdhelA tenA mAMsathI pitRonI tRpti thavI e bIjI mUrkhatA che. marI gaelA ane karmAnusAra anya yonimAM utpanna thaelA ane AvI rItanAM kura kAryothI tRpta thavuM ke sukhI thavuM e kevaLa asaMbhavita che. mATe AcAryazrI kahe che ke pitRtRptinimitte karAtI hiMsA karanArane durgatinA kAraNarUpa thAya che ane te karanAra tathA karAvanAra bane ajJAnI ja che; teo karI nirbhaya thaI zakatA nathI. kemake mArelA jIva tene badale lIdhA sivAya rahevAnA nathI athavA kaI jUdI ja rIte hiMsA karanArane tene badale maLe che. nuM rakSaNa karanArane bhaya nathI yo bhUteSvabhayaM dadyAt bhUtebhyastasya no bhayam // yAga vitIyate dAna, tAdRgAsAdyate phalam // 48 // je prANIone abhaya Ape che tene prANI rame taraphane bhaya thatuM nathI. kemake jevuM dAna ApyuM hoya tevuM tenuM phaLa pamAya che. 48. hiMsaka dene paNa na pUjavA joIe. kodaNDadaNDacakrAsi zUlazaktidharAH surAH // . hiMsakA api hA kaSTaM pUjyante devatAdhiyA // 49 // khUba duHkha sAthe jaNAvavuM paDe che ke, dhanuSya, daMDa, cakra, Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthanuM bIjuM satyavrata ( juThuM bolavAnuM phaLa) 11 khaga, zULa ane zaktine dhAraNa karavAvALA hiMsaka dene paNa devapaNAnI buddhithI (ajJAnI cho) pUje che. (arthAt tevA dene nA pUjavA-mAnavA joIe.) 49 ahiMsAvratanI stuti mAteva sarvabhUtAnAmahiMsA hitakAriNI / ahiMsaiva hi saMsAramarAvamRtasAraNiH // 50 // ahiMsA duHkhadAvAgniprAvRSeNyaghanAvalI / / / bhavabhramirugArtAnAmahiMsA paramauSadhI // 51 // mAtAnI jema ahiMsA sarva jIvone hitakAriNI che, ahiMsA ja saMsArarUpI marudhara bhUmimAM (mAravADamAM) amRtanI nIka samAna che, duHkharUpa dAvAnaLane bujhavavA mATe varSARtunA meghanI zreNI tulya che ane bhAmAM paribhramaNa karavArUpa rogathI pIDAyelA chene parama auSadhI tulya paNa ahiMsA ja che. pa051. ahiMsAvratanuM phaLa dIrghamAyuH paraM rUpamArogyaM zlAghanIyatA / ahiMsAyAH phalaM sarvaM kimanyatkAmadaiva sA // 52 // sukhadAyI lAMbu AyuSya, uttama rUpa, nIrogatA ane prazaMsanIyatA, e sarva ahiMsAnAM phaLa che. vadhAre zuM kahevuM? mane vAMchita phaLa devA mATe ahiMsA kAmadhenu samAna che. para. gRhasthanuM bIjuM satya vrata (juThuM bolavAnuM phaLa) manmanatvaM kAhalatvaM, mUkatvaM mukharogitAm / vIkSyAsatyaphalaM kanyAlIkAdyasatyamutsRjet // 53 // ma"napaNuM, na samajAya tevI rIte bela vApaNuM, mUMgApaNuM, Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 yegazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza ane mukhamAM thatA roge A sarva asatya bolavAnAM phaLa che, ema jANIne kanyAlIkAdi asatya balavAne tyAga kare. pa3. kanyAalIkAdi asatyo batAve che kanyAgobhUmyalIkAni, nyAsApaharaNaM tathA / ... kUTasAkSyaM ca pazceti sthUlAsatyAnyakIrtayan // 54 // kanyA saMbaMdhI; gAya saMbaMdhI, bhUmi saMbaMdhI, thApaNa oLavavA saMbaMdhI ane beTI sAkSI bharavA saMbaMdhI A pAMca moTAM asatya kahevAmAM AvyAM che. 54. * : - vivecana-jue ke manuSyoe kAMI paNe asatya bolavuM na joIe. temAM paNa sarvathA asatya bolavAne tyAga nathI karI zakatA, teoe sthaLathI eTale moTAM moTAM asatyono tyAga kare ja joIe. te ja batAve che ke kanyAnA saMbaMdhamAM asatya ne balavuM. nAnI heya ne meTI kahevI, dUSaNavALI hoya ane nirdoSa kahevI vigere, sadeSa chatAM nirdoSa kahI ApasamAM vivAhita karavAthI teonI AkhI jIMdagI phalezita nIvaDe che. kanyAnA upalakSaNathI kaI paNa manuSya vyaktinA saMbaMdhamAM asatya na bolavuM. gAyanA saMbaMdhamAM juThuM na bolavuM. upalakSaNathI sarva janAvarenA saMbaMdhamAM samajI levuM. jamIna bIjAnI hoya tene potAnI kahI dabAvI pADavI vigere jamIna saMbaMdhI asatya na bolavuM. sAro mANasa jANI lakhyA vagara athavA vagara sAkSIe kAMI paNa vastu potAne tyAM rAkhI hoya, tene dabAvI pADavI yA mAlika maraNa pAmyo hoya ane tenAM sagAM vahAlAMone khabara na hoya yA hoya paNa cakkasa purAvA na hovAthI tene chupAvavI ke eLavavI, jema ke amAre tyAM teNe mUkI ja nathI. Ama vizvAsaghAta kara nahi yA thApaNa oLavavI nahi. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asatya bolavAthI thatA geraphAyadA 117 jUThI sAkSI na bharavI. pramANika mANasa jANI keIe sAkSI ApI te te avasare potAnA saMbaMdhamAM hoya ke paranA saMbaMdhamAM heya paNa kaI jAtanI lAlaca rAkhyA sivAya satya kahevuM, arthAta khoTI sAkSI na ApavI. A pAMca moTAM asatya che. lekamAM paNa te jANItAM che, tene tyAga kare, te gRhasthanuM bIjuM vrata kahevAya che. vizeSa batAve che sarvalokaviruddhaM, yadyadvizvasitaghAtakam / yadvipakSazca puNyasya na vadettadasUnRtam // 55 // je sarva lokamAM virUddha gaNAtuM hoya, je vizvAsane ghAtA karavAvALuM hoya ane je puNyanuM vipakSI hoya; arthAt pApakArI hoya tevuM asatya na ja bolavuM. 55. asatya balavAthI thatA geraphAyadA asatyato laghIyastvamasatyAdvacanIyatA / adhogatirasatyAca tadasatyaM parityajet // 56 // asatyavacanaM prAjJaH, pramAdenApi no vadet / zreyAMsi yena bhajyante vAtyayeva mahAdrumAH // 57 // asatyavacanAd vairaviSAdApratyayAdayaH / prAduHSanti na kedoSAH kupathyAyAdhayo yathA // 58 // nigodeSvatha tiryakSu, tathA narakavAsiSu / utpadyante mRSAvAda prasAdena zarIriNaH // 59 // brayAd bhiyoparodhAdvA nAsatyaM kAlikAryavat / yastu vrate sa narakaM prayAti vasurAjavat // 60 // asatya bolavAthI lekamAM nIcA jevApaNuM thAya che, asatya , bolavAthI (A mANasa juTho che, evI) vacanIyatA thAya che ane Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 yegazAstra bhASAMtara dvitIya prakAza asatya bolavAthI ardhagati thAya che. mATe asatya bolavAne tyAga karavuM joIe. buddhimAne e pramAdathI paNa (ajANatAM paNa) asatya vacana na bolavuM, kemake jema prabaLa pavanathI meTAM vRkSe mULamAMthI ukhaDI jAya che tema asatyathI kalyANane nAza thAya che. jema kupathya sevavAthI (khAvAthI) aneka vyAdhio utpanna thAya che tema asatya vacanathI vera, vikhavAda, aprIti Adi kaMyA doSo nathI prakaTa thatA ? arthAt aneka doSa prakaTa thAya che. asatya bolavAnA pratApathI prANio, nigoda, tiryaMca ane narakAvAsAdimAM utpanna thAya che. rAjA vagerenA bhayathI ke vahAlA manuSyanA AgrahathI paNa kAlikAcAryanI jema asatya na ja bolavuM. bhayathI ke AgrahathI asatya bele che te vasu rAjAnI jema narakamAM jAya che. padathI 60. vivecana-kAlikAcArya ane vasu sajAnuM daSTAMta batAvavAmAM Ave che. ramaNIpura zaheramAM chatazatru rAjA rAjya karate hate. rAjAe potAnA datta nAmanA purohitane pradhAna padavI ApI. kRtadana svabhAvavALA datta pradhAne sAmaMta maMDaLane svAdhina karI rAjAne jelamAM nAkhyA ane rAjayAsana upara pote beThe. teNe aneka jInA saMhAravALe yajJa prAraMbhe. evA avasaramAM kAlikAcArya nAmanA jainAcArya te zaheramAM AvyA, A kAlikAcArya te datta rAjAnA saMsAra pakSanA mAmA hatA. mAtAnI preraNAthI datta AcArya pAse AvyA. uddhata svabhAvathI AcAryazrIne yajJanA phala saMbaMdhamAM prazna pUcho. AcAryazrI vicAravA lAgyA ke jemAM niraparAdhI aneka jeno saMhAra thAya te dharma heya nahi ane tenuM phaLa naraka sivAya bIjuM che nahi. A rAjAne je huM yajJanuM phaLa naraka kahIza, te ke pAyamAna thaze, temaja rAjyasattA svAdhina hovAthI te mane paNa herAna karaze. bIjI bAju je yathAsthita nathI kahete, te mArA satya vratane lepa thAya che ane jinezvaranI AjJAne bhaMga thAya che. Ama baMne rIte mane saMkaTamAM AvavAnuM che, chatAM bhale satya Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satya belavA upara kAlikAcAryanI kathA 119 belavAthI zarIrane nAza thatuM hoya te thAo paNa asatya te na ja kahevuM. kSaNabhaMgura svabhAvavALA A zarIranA sukha mATe yA rakSaNa mATe jeo pitAnA satyavratane jalAMjali Ape che te narakAdimAM mahA ghora raurava vedanA sahana kare che tevA hatabhAgI javAnuM jIvana A duniyA upara nakAmuM che. Ama daDha nirNaya karI AcArya zrIe kahyuM: "he datta ! AvI jIvahiMsAvALA ya karanAra marIne narake jAya che." A sAMbhaLatAM ja dattanA rome rame krodha vyApI gaye. AcArya upara tiraskAra bharI daSTi karI datta ubhe thaye ane Akroza karate be ke " tenI nizAnI zuM?" AcAryo upaga daI kahyuM ke "AjathI sAtame divase tuM kuMbhInI aMdara pacAvAIza ane maraNa pAmIza." datta kahyuM: "tenI nizAnI zuM?" AcAryazrIe kahyuMH kumimAM paDyA pahelAM tArA mukhamAM viNane choTe paDaze." dattane bhaya lAge. AcAryanuM kahevuM satya te nahi hoya! AcA ne pharatI cakI mukI datta cAlyA gaye, maraNanA bhayathI cha divasa gharamAM rahyo. utsukatAthI chaThThA divasane sAtame gaNI mArUM maraNa na - thayuM, haveM AcAryane viDaMbanA karI mArI nAkhuM. A IrAdAthI te mahelathI ghaDA upara besI bahAra javA nIkaLyo. te divasa sariyAma rastA upara thaI prAtaHkALamAM eka vRddha mALI kula laIne jato hato. tene rogAdi kAraNathI jhADAnI hAjhatA thaI gaI. tethI tyAM je hAjata purI karI tenA upara keTalAka kula DhAMkI cAlato thayo. rAjA tyAM thaIne nIkaLyo. ghoDAnA pagane dAbaDo jorathI kula upara paDyo. ane temAMthI viSTAne chAMTe uDI rAjAnA mukhamAM paDyo. viSTA paDatAM ja rAjA camakyo ane pAcho pharyo, bhayathI te mahelamAM dAkhala thaye; tenA anyAyathI kaMTALI gaelA sAmaMte e pahelAMnA rAjAne jelamAMthI bahAra kADhayo ane rAjya upara besAryo. ke pAyamAna thaelA rAjAe dattane bAMdhI maMgAvyA ane kubhimAM nAMkhI nIce tApa karI kAgaDA kUtarAne tenuM zarIra khavaDAvyuM. datta Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 120 gazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza maraNa pAmI raudra dhyAnathI narake gaye; AcAryazrIne yazovA thaye AvI rIte bhayamAM AvI paDelA AcAryazrIe asatya na ja kahyuM; tema keInA bhayathI asatya na bolavuM e A kathAmAMthI sAra levAne che. vALa7. 90% vasurAjAnuM dRSTAMta . cedI dezanA zuktimati zaheramAM abhicaMdra nAmane rAjA rAjya karate hate. tene vasu nAmane buddhimAna kumAra hatA. kSIrakadaMba nAmanA upAdhyAya gRhasthaguru pAse vasukumAra, nArada ane te upAdhyAyane parvata nAmane putra e traNe sahAdhyAyIpaNe bhaNatA hatA. eka divase agAzImAM sutelA A traNe vidyArthIone joI gaganagAmInI vidyAdhara munie bIjA munine kahyuM ke A traNamAMthI be narakagAmI che ane eka devalokamAM jaze. A sAMbhaLI upAdhyAye temanI parIkSA karI, ane te parIkSAmAM pitAnA putrane narakamAM janAra jANe pitAnA prayAsane nirarthaka gaNate saMsAra vAsanAthI virakta thaI teNe tyAgIne mAga svIkAra karyo. pitAnA pitAnA mRtyu pachI vasu rAjA thaye. parvata upAdhyAyapada upara Avyo ane nArada kaI bIje ThekANe cAlyo gayo. vasu rAjA satya bolate hatA ane satyavAdI tarIke tenI duniyAmAM prakhyAti thaI hatI. eka svaccha sphaTika rananI zilAnuM Asana banAvI tenA upara siMhAsana sthApana karI vasurAjA sabhAmAM te upara besate hato. loke ati svacchatAne laIne te Asanane joI zaktA nahatA, tethI satyanA prabhAve deve A rAjAnuM siMhAsana AkAzamAM addhara rAkhe che, AvI prakhyAtine pAmyA. eka divasa nArada parvatane ghera AvyA. parvata veda saMbadhI ziSya AgaLa vyAkhyA karatuM hatuM temAM jyAM aja zabda Avyo tyAre parvate bakarAMne hemavAM te artha karyo. nArade kahyuM: "bhAI tArI bhUla thAya che. gurujIe aja zabdano artha traNa varSanI junI DAMgara (trIhi) kahI che. kema ke (7 nA rUri mara) je pharIvAra Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasurAjAnuM draSTAMta. 121 uge nahi te aja kahevAya. ane artha bakaro paNa thAya che, chatAM ahIM tene gauNa artha levAne che. guru upadezaka hatA; zruti paNa dharmakathana karanArI che te ajane artha bakare laI Ave anartha karI guru ane zrutine tAre dUSita na karavI joIe. pitAnA vacana upara ziSyone aprIti thaze tema jANe parvate gusse thaI kahyuM. khare artha bakare che ane gurue paNa temaja kahyuM che. ApaNe tene nirNaya karIe. je juTho paDe tenI jIbha kApavI. A arthamAM ApaNe sahAdhyAyI vasu rAjA pramANa che. nArade tema kabula karyuM. parvatanI mAtAe gupta bolAvI tene ghaNuM samajAvyuM ke beTA, meM paNa tArA pitAnA mukhathI traNa varSanI DAMgara e artha sAMbhaLe che mATe nArada pAse mAphI mAga. vasu rAjA satya belaze ane AmAM tArA jIvanuM jokhama thaze. parvate kahyuM, game tema thAo paNa huM te have pAcho pharavAnuM nahi. putrasnehathI tenI mA vasu rAjA pAse gaI. ekAMtamAM putrane tathA nAradane saMvAda karyo ane teNe haTha karI, game tema karI guruputrane prANubhikSA ApavAne Agraha karyo. rAjA vasu satyavAdI hate. prathama te juThI sAkSI bharavA AnAkAnI karI paNa dAkSiNyatAthI, strInA AgrahathI ane guruputranA snehathI teNe te vAta aMgIkAra karI; kharekhara mehathI mehita thaelA cha kaTInA avasare daDha rahI zakatA nathI. temaja potAnI khyAtine paNa khyAla karatA nathI. vasue hA pADavAthI khuzI thaI gurupatnI ghera gaI. prAta:kALamAM parvata ane nArada sabhAmAM AvyA ane potapotAne vivAda kahI saMbhaLAvya. sabhAnA lokoe kahyuM: "mahArAja vasu tame satyavAdI che mATe je satya hoya te kahI ApI A vivAdane nirNaya karI Ape. kumatithI prerAI dubuddhi rAjAe ajane artha gurue bakaro kahyo che tevI sAkSI ApI. A sAkSI ApatAM ja najIkamAM rahelA keI vyaMtara deve tatkALa vasu rAjAne siMhAsana parathI nIce nAkhe Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 yegazAstra bhASAMtara- dvitIya prakAza ane pachADIne mArI nAkhyA. ane te marIne narake gayA. asatya belanArA pApIne tenuM pApa phalIbhUta thayuM. Ama kahI nArada tyAMthI cAlyo gayo. sabhAnA lokoe phITakAra Apelo parvata paNa tyAMthI cAlyo gaye. ane adyApi paryata juThI sAkSI ApanAra rAjAnI apakIrti duniyAmAM phelAtI rahI. mATe game tevA prasaMgamAM satya ja bolavuM paNa nehathI ke lebhathI prerAI jUThI sAkSI na ja ApavI e A kathAmAMthI sAra levAnuM che.' na satyamapi bhASeta, parapIDAkaraM vacaH // .. - loke'pi zrUyate yasmAtkauziko narakaM gataH // 61 // bIjAne jenAthI pIDA thAya tevAM satya vacana paNa na bolavA kAraNa ke tevA vacane belI kauzika narakamAM gaye. 61. : vivecana-parane pIDA thAya tene bacAva karavA mATe asatya belivuM ema kahevAno Azaya nathI. paNa te sthaLe belyA vinA mauna rahevuM vadhAre sAruM che. jemake eka rastAmAM cAlatA mANasane zikArI mANase pUchayuM ke ahIMthI harinuM ToLuM gayeluM tame joyuM? te ToLuM jatuM teNe joyuM hatuM. have hA pADI te rasto batAve te te zikArIe tene mArI nAkhe, sAcuM bolavuM e bicArA niraparAdhI ne maraNanuM kAraNa hatuM. AvA sthaLe vicAra karIne teNe e uttara Apa joIe ke te hariNane vinAza na thAya ane asatya paNa na belAya. te uttara na AvaDe te uttara na Ape te vadhAre sAruM che. paNa DAhyA thaI te ThekANe satya prakAzita karavAnuM nathI e dhyAnamAM rAkhavuM joIe. A te eka ja daSTAMta che. paNa tenA jevA bIjA aneka prasaMgamAM paNa bane rIte sAvadha rahevuM joIe; tathA ahiMsA vratarUpa pANInA rakSaNane mATe, A bIjAM vrate pALa sarakhAM che. satya vratanA bhaMga karavArUpa pALa teDI nAkhavAthI, ahiMsArUpa pANI cAlyuM jAya che ane tethI tRSArUpa aneka prakAranA duHkhane anubhava karavo paDe che. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 vivekapUrvaka satya bolavuM buddhimAnee sarva jIvone upakAraka satya ja bolavuM joIe, athavA sarvArtha sAdhaka maunapaNe ja rahevuM, paNa asatya belI sva-parane duHkhakartA te na ja thavuM. keIna pUchavA pachI paNa marmanA jANa manuSya, veranA kAraNarUpa, zaMkAspada, karkaza ane hiMsAsUcaka vacana na bolavuM; paNa dharmane davaMsa thato hoya, kriyAne lepa thate heya, siddhatAthane vinAza thatuM hoya te nahi pUchaye paNa zaktimAnee tene niSedha karavA mATe prayatna kare. cArvAka ane kaulikAdike e asatya belI-belAvI A jagatane viDaMbita karyuM che. kharekhara nagaranI khALa sarakhuM te asatya bolanAranuM mukha che ke, jemAMthI malinatAthI bharapura pANa sarakhuM vacana nIkaLe che. dAvAnaLamAM baLelAM vRkSe varSARtumAM kadApi navapallavita thAya che, paNa durvacanarUpa agnithI dagdha thaelAM manuSya sAddha thatAM nathI. satya vacane mAnavane jeTalo AhalAda Ape che teTalo AhUlAda, caMdana, caMdrikA, caMdramaNi ane motI vagerenI mALAo nathI ApatI. . zikhA rAkhanAra, muMDana karAvanAra, jaTA rAkhanAra, nagna rahenAra ane vastra paherI tapasyA karanArA tapasvIo paNa je mithyA bole te aMtyajathI paNa te niMdanIya thAya che. eka tarapha asatyathI thatuM pApa ane eka bAju bIjAM sarva pApe ekaThAM karI, tulAmAM nAkhI taLavAmAM Ave te, asatya balavAnuM pApa vadhI jAya che. paradArika ane cera vagerene hajI kaI pratikAra thaI zake che, paNa asatya bolanAra manuSyone koI pratikAra asatya mUkyA sivAya nathI. deve paNa pakSapAta kare che, rAjAo AjJA mAnya kare che ane agni pramukha paNa zItaLa thaI jAya che; A satya bolavAnAM ja phaLa che. alpAdapi mRSAvAdAd , rauravAdiSu saMbhavaH / anyathA vadatAM janIM vAcaM tvahaha kA gatiH // 62 // cheDA paNa mRSAvAdathI narakAdikamAM utpanna thavuM paDe che. te jinezvaranI vANIne anyathA belatAM arere teonI zuM gati thaze? 62 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124, yogazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza satyavAdInI stuti kare che : jJAnacAritrayormUla, satyameva vadanti ye / dhAtrI pavitrIkriyate teSAM caraNareNubhiH // 63 // alIkaM ye na bhASante, satyavatamahAdhanAH / nAparAddhamalaM tebhyo, bhUtapretoragAdayaH // 64 // je manuSya jJAna ane cAritranA mUlarUpa satyane ja bele che, te manuSyonA paganI reNuvaDe karIne A pRthvI pavitra thAya che. tathA satyavratarUpa mahAdhanavALA je je asatya bolatA nathI, teone duHkha ApavA mATe bhUta, preta ane sarpAdi keI paNa samartha thatA nathI. ( A pramANe gRhasthAnA bIjA vratanuM svarUpa samApta thayuM) trIjA asteyavratanuM svarUpa, corInuM phaLa ane tene niSedha daurbhAgyaM preSyatAM dAsyamaGgacchedaM daridratAm / vattAnA jJAvA, dhUkatece vivata ka | " durbhAgyapaNuM, greSyapaNuM (paranuM kAma karavApaNuM ), dAsapaNuM (zarIranI parAdhinatA), zarIranuM chedAvuM ane daridratA, e cerI karavAnAM phalene jANIne (sukhanA arthI gRhasthoe) mAlikanI rajA sivAya vastu levArUpa cerIne tyAga kare. 65. : kaI vastu adatta kahI zakAya patitaM vismRtaM naSTaM sthitaM sthApitamAhitam / adattaM nAdadIta svaM parakIyaM kvacitsudhIH // 66 // paDI gayeluM, bhUlAI gayeluM, naSTa thaeluM (keI laI gayeluM), gharamAM raheluM, sthApana kareluM ane dATeluM, A sarva paranuM dhana buddhimAna mAlikanA ApyA sivAya keIpaNa vakhata levuM nahi. 66. (corI karanAra dhana ja le che eTaluM nahi paNa sAthe tenuM bIju paNa nAza kare che.) Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvahiMsAthI paNa carIne doSa adhika che " 125 ayaM lokaH paraloko, dharmoM dhairya dhRtirmtiH| muSNatA parakIyaM svaM muSitaM sarvamapyadaH // 67 // paranuM dhana cAranAra mANase tenuM dhana ja lUMTayuM che eTaluM ja nahi paNa tenI sAthe tene A bhava, parabhava, dharma, dhairyatA dhRti ane mati A sarva cereluM che ema samajavuM. kemake dhana lUMTAyAnI gamagInamAM tene A bhava bagaDe che, dhIratA rahetI nathI, zAMtimAM khalela paDe che ane buddhi guma thaI jAya che. mATe eka ghana cera nAre dhana ja luMTayuM ema nahi paNa teNe A sarva vastuone nAza karyo che ema samajavuM. 67. jIvahiMsAthI paNa corIne doSa adhika che ekasyaikaM kSaNaM duHkhaM, mAryamANasya jAyate / saputrapautrasya punaryAvajjIvaM hRte dhane // 68 // eka jIvane mAravAmAM Ave che te mAratAM eka kSaNavAra maranAra jIvane duHkha thAya che, paNa dhananuM haraNa karavAthI te tenA putra pautrAdi AkhA kuTuMbane yAvat jIva paryata duHkha thAya che. 68. . cauryapApadrumasyeha, vadhabandhAdikaM phalam / te paMho tu, 1 navenA corIrUpa pApavRkSanAM phale A bhavamAM vadha baMdhAdikathI ane paralokamAM narakanI vedanAe karI bhegavavA paDe che. 69 divase vA rajanyAM vA svAne vA jAgare'pi vA / saMzalya iva cauryeNa naiti svAsthyaM naraH kvacit // 70 // zarIramAM rahela zalyavALA mANasanI jema divase athavA rAtre, svapnamAM ke jAgRtamAM corI karavAvALe mANasa keI paNa vakhata zAMti pAmate nathI. 70 mitraputrakalatrANi bhrAtaraH pitaro'pi hi / saMsajanti kSaNamapi na mlecchairiva taskaraiH // 71 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 yogazAstra bhASAMtara-ditIya prakAza temaja corI karanAranAM mitra, putra, strI, bhAIo ane mAtA pitAo vigere jema mlecchanI sAthe saMsarga karatAM nathI tema te ciranI sAthe (rAjadaMDanA bhayathI yA pApanA bhayathI) eka kSaNamAtra paNa saMsarga karatAM nathI. 71 saMja inivRta vamavinda . .' . cauro'pi tyaktacauryaH syAtsvargabhAgrauhiNeyavat // 72 // . corI karavAvALA pitAnA saMbaMdhIne paNa muMDakanI mAphaka rAjAo tiraskAra kare che, ane cora hoya te paNa corIne tyAga karavAthI rohiNIyAnI jema svargane bhegavanAra deva thAya che. 72 (te bane daSTAMte batAve che). benAtaTa nAmanA nagaramAM mUladeva rAjA rAjya karate hato. tene rAjyamAM cera eTalo badhe upadrava vadhI paDyo hatuM ke, dhana mAla vinAnAM saMkhyAbaMdha kuTuMba nirAdhAra sthitimAM AvI paDyAM hatAM. eka divase prajAnA AgevAna lokoe ekaThA thaI rAjAne vijJapti karI ke, he rAjan ! kAMte carethI amArA dhana mAlanuM rakSaNa kare nahitara amane rajA Ape te bIjA nirupadrava rAjyamAM jaIne rahIe. A sAMbhaLatAM ja rAjA ekadama AvezamAM AvI gayo ane belI uThayo ke, ahA ! mArI prajA ATalI badhI duHkhI! are! mArI nimakahalAla keTavALa zuM kAMI khabara rAkhatA nathI? tatkALa rAjAe keTavALane belAvya; keTavALa udAsIna cehere rAjAnA sanmukha hAtha joDI kahevA lAgyo, mahArAja ! ame sarve nirdoSa chIe, ame AkhI rAta ceronI zodhamAM chIe, paNa cero hAtha lAgatA nathI. chatAM ApanA mAnavAmAM na Ave te, A keTavALamudrA bIjAne arpaNa kare. rAjA stabdha thaI gaye. cAra keI mahAna pracaMDa ane zaktimAna jaNAya che. keTavALa vigere nirdoSa hoya e tenA cahere ane vacane parathI jaNAI Ave che. sabhA visarjana karI cera zodhavA mATe rAjA pote gupta rIte khaDraga laI nIkaLI paDyo. cAranAM sthAnake Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 cerI karavA upara maMkAranuM daSTAMta rAjA ghaNuM pharyo, Akhara thAkI eka devalamAM sUI gaye. madhya rAtrinA samaye koI eka maMDuka nAmane cAra tyAM AvyA. ane uce vare che ke ahIM A keNa sutuM che? rAjA kapaTathI belyo ke "huM eka paradezI kApaDIyo chuM." cere paradezI jANIne kahyuM, cAla mArI sAthe, tane dhanavAna banAvuM." rAjA tenI pAchaLapAchaLa gaye. eka zeThanA gharamAM corI karI ghaNuM dhana kAryuM. ane rAjAne mAthe te upaDAvyuM. tyAMthI eka jaNa udyAnamAM jaI eka bhoMyaruM ughADyuM; rAjA sahita cAra aMdara gaye. tyAM nAgakumArI sarakhI eka yuvAna strI hatI. tene core kahyuM: "bena ! A A vela ApaNA atithinA paga dhaI nAMkha," bhAIne hukama thatAM ja eka kUvAnA kinArA upara tene laI jaI tenA paga dhaMvA beThI. tenA pagane kemaLa sparza lAgavAthI A keI uttama manuSya che, ema nirNaya karI dayA ane snehanI lAgaNIthI te strIe kahyuM ke, paga dhovAnA bahAne huM tane A kUva mAM pheMkI devAnI hatI, paNa tArA upara mane neha Ave che mATe tArA bhalA mATe kahuM chuM ke ahIMthI tuM tarata ja nAsI jA. rAjA zUravIra chatAM avasara oLakhI tyAMthI cAlyo gayo. pitAne bacAva karavA mATe rAjA keTaleka dUra gaye eTale teNIe buma pADI ke bhAI A mANasa nAsI jAya che. cAra khaga laI pAchaLa gaye tene najIka Avate joI eka veta pattharanA thAMbhalA pAchaLa rAjA saMtAI gayo. krodhe karI te sthaMbha upara khagane prahAra karI te mANasane meM mArI nAMkhe ema aMdhakAramAM nirNaya karI cera pAcho pharyo. cera maLavAthI rAjA khuzI thaI mahelamAM AvI suI gaye. bIje divase rAjA zaheramAM pharavA nIkaLe ane te cArane eka ThekANe vastra vaNavAno baMdha karate joIeALakhI, mahelamAM AvI, tene bahumAnathI bolAvI lAvavA keTavALane mekalyo. te mANasane pAse AvelAM joI cera camakyo; pele mANasa mArA nathI ema tene khAtrI thaI. pelA mANasee rAjA pAse AvavA Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 yegazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza kahyuM. vagara AnAkAnIe te teNe svIkAryuM. te sabhAmAM AvyuM rAjAe bahumAna karI Asana upara besAryo ane kahyuM ke tArI bena mane Apa. cArane nirNaya thayo ke te mArI benane jANanAra pote ja che. cAre pitAnI bena rAjAne ApI. rAjAe teNInA upakArane badale vALI ApI tene rANI karI rAkhI. cerane sArI nokarImAM rAkhe ane haLave haLave kArya prasaMge tenI pAsethI dravya rAjAe kaDhAvavA mAMDayuM. jyAre sarva dravya khAlI thaI gayuM tyAre ceranI bena pitAnI rANIne puchayuM ke hajI tenI pAse keTaluM bane che ? rANIe javAba Ape ke have tenI pAse kAMI nathI. A - pachI rAjAe jenuM dhana corAyuM hatuM tene pAchuM ApI dIdhuM ane te maMDuka cerane mArI naMkhAvyo. A pramANe cAra karanAra cAra je pitAne saMbaMdhI hatuM te paNa rAjAe tene mArI naMkhAvyuM. mATe corI karanAra kadI sukhI tathA vizvasanIya thatuM nathI. ema jANI cerIne tyAga karavA viSe baMDuka coranI kathA kahI. " have rahaNIyA ceranI kathA kahe che rAjagRhI nagarImAM paramahaMta zreNaka rAjA rAjya karate hate. tene abhayakumAra buddhinidhAna putra hatA. rAjagRhIne najIkamAM AvelA vaibhAragiri pahADanI guphAmAM lehakhura nAmane cera rahete hatuM. te rAjagRhInI prajAnA jAna mAlanI corI karI AjIvikA calAvate. rehiNI nAmanI strIthI rehaNIo nAmane tene eka putra thayA. pitAnA maraNa samaye teNe rohaNIAne bolAvI kahyuM beTA! mArI eka zikhAmaNa mAnya kara." putra khuzI thaI be "pitAjI khuzIthI kahe, tame mArA hitanuM ja kahetA hazene?" lehakhure kahyuM "ahIM keTalIka vakhata mahAvIradeva nAme sAdhu samavasaraNamAM besI dharmadezanA kahe che te tAre sAMbhaLavI nahi, kemake te mANasane ADuM avaLuM samajAvI sAdhu banAvI de che." * kharekhara mohAMdha hatabhAgya jIvone ke svArtha che. A prabhunI dezanA sAMbhaLaze te mATe chokare corI karavAnuM mUkI deze, Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 jIvahiMsAthI paNa corIne doSa adhika che A AzayathI chokarAne ke ADe raste pitAe doryo." mAtA pitA upara bALakone vizvAsa avarNanIya hoya che. je teNe kahyuM te hitakArI jANI putre svIkAryuM. pitA maraNa pAmyA. pAchaLathI rohaNIo paNa kuLa paraMparAthI Avela dha ja karavA lAgyA. kharekhara ghaNI vakhata guNa ke avaguNa e vArasAmAM utare che. eka divasa samavasaraNa pAse thaI te jato hato. bIjo rasto ghaNo pheramAM hatuM tethI te ja raste te cAlyo. pitAnI AjJA ulaMghana karavAnI bIkathI te prabhunuM vacana saMbhaLAI na jAya mATe kAnamAM AMgaLI nAMkhI utAvaLe utAvaLe AgaLa cAlyA. teTalAmAM tenA pagamAM jorathI kAMTe pesI gaye, te hAthavatI kADhavAnI tene pharaja paDI teTalAmAM tenA kAnamAM viraprabhunI dezanAnA zabdo AvyA, ke deve jamInathI cAra AMgaLa addhara rahe che, temanA gaLAmAM puSpanI mALA karamAtI nathI, temanI AMkho mIMcAtI nathI; ane nirogI zarIravALA hoya che. ATalA zabdo kAnamAM AvatAM tene bahu duHkha thaI AvyuM. kAMTo kADhI tyAMthI tatkALa AgaLa cAlyA gaye, ane te zabda bhUlI javA mATe prayatna karavA lAgyo. rahaNIAe anukrame corI karatAM tenA pitA karatAM paNa adhika trAsa zaheramAM vartAvyo. lokenI pharIyAdathI cAra pakaDavAnuM kAma abhayakumAre mAthe lIdhuM. ghaNuM prapaMcathI cerInA mAla muddA sivAya abhayakumAre tene pakaDI rAjA AgaLa ubhe karyo. cerIne muddo sAbita na thavAthI rAjAne tene cheDI mUkavAnI pharaja paDI. abhayakumAra tene potAne maMdire laI gayo. snAnapAna karAvI bhajanamAM caMdrahAsamadirA dahIne ThekANe tene khavarAvI bezuddha karI didhe ane tatkALa devabhuvana jevuM maMdira zaNagArI eka zayyAmAM suvADI dIdhA. AjubAju divyarUpa navAvanA vezyAone devIonuM rUpa dhAraNa karAvI UbhI rAkhI. divyarUpavALA mANasane deva chaDIdAra banAvI sAkSAt devabhuvananA AkAramAM tene goThavI te sarvane keTalIka . Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 yegazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza sAMketika samajutI ApI, kharuM rahasya jANavA mATe chupI rIte abhayakumAra tyAM rahyo. thoDA ja vakhatamAM tene nize kAMIka ocho thayA. AMkhe ughADI jevA lAge te devabhuvanamAM pitAne rahela je. teTalAmAM kRtrima devAMganAo jaya jaya naMdA, jaya jaya bhaddA, zA zA puNya karyo ke devabhUmimAM janma pAmyo. AvA te devAMganAnA zabdo sAMbhaLI cAra cakita thaI gaye huM cora kayAM ane devabhuvana kyAM? Ate svapna ke idrajALa! teTalAmAM te chaDIdAra deva bolyA ke, tame amArA svAmIpaNe navIna deva utpanna thayA che, te pUrva bhave zuM zuM punya karyA ane zA zA pApa karyA te kahI Ape. cora vicAramAM paDyo ke A zuM kahe che? zuM sAcuM ja devaka? paNa pelA mahAvIradevanAM meM vacana sAMbhaLyAM hatAM ke devatAo jamInathI cAra AMgaLa addhara rahe che te Ate jamIna upara kema rahelAM dekhAya che? devatAnI AMkha te na mIMcAya ema mahAvIradeve kahyuM hatuM ane A sarvanI AMkhe te mIMcAya che. puchapanI mALA paNa karamAya che. mATe mahAvIradevanA kathanamAM ne AmAM taphAvata zA mATe? khare! abhayakumAranuM mane pakaDavAnuM kapaTa te nahIM hoya? Ama vicAra kare che, tevAmAM AkSepa karI chaDIdAra be, bole, pUrva bhave zuM zuM puNya pApa karyA che, tenI noMdha laI pachI tamAre janmAbhiSeka karIe. pApa zuM zuM karyA te zabdonI tathA mahAvIranAM vacanethI virodha Avate joI cara cetI gayo. te be pUrvajanmamAM dAna dIdhAM, tapazcaryA karI, zrAvakanAM vate pAlyAM, brahmacarya pAlyuM, tethI devalokamAM huM deva thayo chuM, chaDIdAra kahe che, te ThIka paNa pApa zA zA karyA te kahe. cora ; pApa kare te zuM devalokamAM vaLI AvI zake? meM te kaMI paNa pApa karyuM nathI." chaDIdAra kahe che ke kAMI AkhI jIMdagI dharmamAM jatI nathI, mATe pahelAM keI corI karI hoya, jArI karI hoya te kahI Ape, cora kahe che huM brahmacArI hatA ane corI te mArI jIMdagImAM meM karI ja nathI. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 rAhaNIyA coranI kathA A zabdo sAMbhaLI abhayakumAra tyAM AvI bheTI paDayo, ane bolyo, bhAI tArA je buddhimAna mane kaI maLyuM nathI. mArAthI tuM vadhI gayo, sAkSAt cerI karI che chatAM kaI rIte baMdhanamAM na sapaDAya. cAra be ke e vAta pachI, paNa madirA pAIne devalokamAM mokalavAnuM sAhasa tamArA sivAya bIjo koNa kare ! abhayakumAre zaramAI nIcuM joyuM. cAra belyo mahAvIradevanAM cAra vacane kAne na paDyAM hatA te Aje mArI kharekharI viTaMbanA ja hatI.' ahA! mArA pitAe mane te mahA prabhunA vacanathI dUra rAkhyo, mane Thage. pitA rUpe tene mArA verI samaju chuM. zuM svArtha ! zuM ajJAna ! kevI mohAMdhatA! ke je karUNA samudra paropakArI jagatanA badhu tulya te prabhune pAkhaMDImAM gaNAvyA ! abhayakumAra ! te prabhunA cAra vacanathI huM maraNamAMthI bacyo, te jeo te mahA prabhunA vacane niraMtara sAMbhaLe che, teo sarvathA maraNanA pherAmAMthI bacI jAya temAM navAI zuM ? A pramANe kahI pitAne pUrvane ItihAsa saMbhaLAvI, jenuM . dhana strI vigere lIdhuM hatuM te sarva abhayakumArane sAthe laI jaI batAvI ApyuM, ane sarvane te seMpAvI daI mahAvIva pAse cAritra grahaNa karyuM. pAMca mahAvrata pALI, ujajavaLa dhyAne maraNa pAmI devalokamAM devapaNe utpanna thayA. jema mahA corI karanAra cAra paNa cerIne tyAga karavAthI devapaNe utpanna thayo, tema sarva lokee cerIne tyAga karavo, ke jethI pitAne A bhava ne parabhava bane. sudharI jAya. A pramANe rohaNIA cAranI kathA samApta thaI dUre parasya sarvasvamapahartumupakramaH / upAdadIta nAdattaM tRNamAtramapi kvacit // 73 // are bIjAnA sarva dhana coravAne prayatna te ja rahe, paNa eka tRNamAtra jeTaluM keInuM adatta manuSyae koI paNa vakhata na levuM joIe. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 ceAgazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza cArI na karavAnuM phaLa parArthagrahaNe yeSAM niyamaH zuddhacetasAm / abhyAyAnti zriyasteSAM svayameva svayaMvarAH // 74 // anarthA dUrato yAnti, sAdhuvAdaH pravarttate / svargasaukhyAni Dhaukante sphuTamasteyacAriNAm // 75 // je zuddha cittavALA manuSyAne bIjAnuM dhana grahaNa nahIM karavAnA niyama che, teone svaya'varAnI mAphaka peAtAnI meLe ja lakSmI sanmukha AvI maLe che, sarve anarthI dUra thaI jAya che, duniyAmAM kIti phelAya che, ane cArIneA tyAga karanArane prakaTa rIte svarganAM sukhA paNu AvI maLe che. 74-75 gRhasthAnA trIjA vratanuM svarUpa samApta thayuM'. have gRhasthAnA cAthA vratanA saMbadhamAM kahevAmAM Ave che. paNDatvamindriyacchedaM vIkSyAbrahmaphalaM sudhIH / bhavetsvadArasaMtuSTo'nyadArAn vA vivarjayet // 76 // napu'sakapaNu tathA IMdriyanA chedAvApaNAdikane abrahmacarya'nAM leA jANIne buddhimAn manuSyAe pAtAnI strImAM sa'tASita thavu ane parastrInA tyAga karavA. ha6. * viSayanI ramaNikatA ane tenu` pariNAma ramyamApAtamAtre yat, pariNAme'tidAruNam / pILAme'ttivALam | kimpAkaphalasaMkAzaM tatkaH seveta maithunam ? // 77 // kampaH svedaH zramo mUrcchA bhramiglAnirbalakSayaH / rAjayakSmAdirogAzca bhaveyurmaithunotthitAH // 78 // kri'pAkanAM ( eka jAtanAM jherI vRkSanAM ) phUla sarakhA, dekhAva mAtra ramaNika paNa pariNAme bhayaMkara duHkha ApanAra, maithunanI kANu Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAmazAstrane banAvanAra vAtsAyana paNa kahe che ke 133 sevA kare! kaMpa, paraseve, parizrama, mUcha, AnatA, nirbaLatA, kSaya ane bhagaMdarAdi mahAroge mithuna sevavAthI lAgu paDe che. yoniyantrasamutpannAH, susUkSmA janturAzayaH / ___pIDyamAnA vipadyante yatra tanmaithunaM tyajet // 79 // ni rUpI yaMtramAMthI aneka sUkSma jaMtuo utpanna thAya che. teo tene viSe dabAvAthI maraNa pAme che, mATe maithunane tyAga kare. kAmazAstrane banAvanAra vAtsAyana paNa kahe che ke "jagA mA sUkSmA, mRNAdhizAyarI janmavamasu kaNDUti janayanti tathAvidhAm // 80 // lehIthI pedA thayela, sUma, mRdu, madhyama, adhika zaktivALAM kamIo, stranA nimArgamAM tathA prakAranI (pitApitAnI zakatyAnusAra) kharaja utpanna kare che. 80. - lIlamabena jA jA - viti | . sahutAzaM ghRtAhutyA vidhyApayitumicchati // 81 // varajvaladayastambha-parirambho vidhIyate / ne punarvAzA-rAmAyanasevanam 82 - sI saMbaMdhI viSaya sevana karavA vaDe, je manuSya kAmarUpa javarane zAMta karavA Icche che te baLatA agnimAM ghI hemIne agnine bujhAvavAne icche che. arthAt tethI zAMti nathI thatI paNa ulaTI vizeSa IcchA dIpta thAya che. agnithI jAjavalyamAna thaelA loDhAnA stabhane AliMgana karavuM te sAruM che, paNa narakanA dvAra tulya strIonA jaghananuM-ceninuM sevana karavuM te zreSTha yA kalyANakArI nathI. 81-82. satAmapi hi vAmabhrardadAnA hRdaye padam / abhirAmaM guNagrAmaM nirvAsayati nizcitam // 83 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 yeAgazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza vaJcakatvaM nRzaMsatvaM caJcalatvaM kuzIlatA / iti naisargika doSA yAsAM tAsu rameta kaH 1 // 84 // prAptuM pAramapArasya, pArAvArasya pAryate / strINAM prakRtivakrANAM duzcaritrasya no punaH // 85 // nitambinyaH patiM putraM pitaraM bhrAtaraM kSaNAt / AropayantyakArye'pi durvRttAH prANasaMzaye // 86 // bhavasya bIjaM narakadvAramArgasya dIpikA / zucAM kandaH kalermUlaM duHkhAnAM khaniraGganA // 87 // sat puruSAnA paNa hRdayamAM jo strI paga Ape ( arthAt nivAsa kare ) tA manohara guNAnA samudAyane nizce tyAMthI te.kADhI mUke che. ThagavApaNuM', nirdayatA, caMcaLatA ane kuzIlatA AtA jenAmAM svAbhAvika daSA rahelA che, tevI strIemAM kANa rati kare? samudranA pAra pAmI zakIe paNa svabhAvathI vakratAvALI strIonA durAcaraNAnA pAra na pAmI zakAya. kharAba AcaraNavALI strIe eka kSaNa vAramAM peAtAnA patine, putrane, .pitAne ke bhAIne ( alpa prayAjana mATe sUryakAMtA, culanI ane jIvayaMzAdikanI mAphaka ) prANanA sa`zayavALA akAryane viSe ArApita kare che. strIe saMsAranuM bIja che, narakanA dvAranA mArgamAM javA mATe rastA batAvanAra dIpikAtulya che, zAkanI utpattinA ka...da sarakhI che, ane duHkhanI khANu samAna zrI che. 83 thI 87. vezyA strInA dASA manasyanyadvacasyanyatkriyAyAmanyadeva hi / cAmAM sAdhAraLastrInAM tAH jUtha muvadyutavaH ? / / 88 || mAMsamizra sUrAmizramanekaviTacumbitam / ko vezyAvadanaM cumbeducchiSTamiva bhojanam ? // 89 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para gamana ane tenA de 135 api pradattasarvasvAt kAmukAt kSINasaMpadaH / vAsopyAcchettumicchanti gacchataH paNyayoSitaH // 90 // na devAna gurunApi suhRdo na ca bAndhavAn / * asatsaMgaratinityaM vezyAvazyo hi manyate // 91 // kuSThino'pi smarasamAn pazyantI dhanakAyA / tanvatIM kRtrimasnehaM niHsnehAM gaNikAM tyajet // 92 // manamAM keI anya puruSa upara prema hoya che, vacanamAM tenAthI vaLI kaI judA sAthe prIti rAkhe che. ane vaLI kriyAthI (kAyAthI) te vaLI kaI judA ja puruSa sAthe rame che. AvI vezyAstrIo sukhane mATe kevI rIte thaI zake? jenuM meTuM, mAMsa khAtI hovAthI mAMsathI durgaMdhita, madirAthI mizra ane aneka viTa-jAra puruSAthI cuMbana karAyeluM che evuM, ucchiSTa-eThAM bhejananI mAphaka vezyAnA mukhane ke cuMbana kare? kAmI puruSe potAnuM sarva dhana vezyAne ApyuM hoya, paNa jyAre te nidhana thaI tyAMthI cAlyA jAya che, tyAre te vezyA jatA kAmI puruSanAM vastro paNa kheMcI levAnI IcchA rAkhe che. (ahA! keTalI badhI svArthatA, ke niHsnehatA chatAM mehAMdha puruSe samajI zakatA nathI) vezyAne svAdhina thayelo puruSa, niraMtara luccA, jugArI, raMDIbAjadi, kharAba puruSonI sebatamAM ja AnaMda mAne che. paNa deva, guru, sArA mitra ane bAMdhavAnI sobatane bIlakula irachatuM nathI. dhananI IcchAthI, keDhI Ane paNa kAmadeva samAna jenArI ane kRtrima snehane vistAranArI, neha vinAnI vezyAne samaju mANase e avazya tyAga karave. parastrI gamana ane tenA doSa nAsaktyA sevanIyA hi svadArA apyupAsakaiH / AkaraH sarvapApAnAM kiM punaH parayoSitaH ? // 93 // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 yogazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza svapati yA parityajya, nitrapopapatiM bhajet / . tasyAM kSaNikacittAyAM vizrambhaH ko'nyayoSiti // 94 // zrAvake e AsaktipUrvaka pitAnI strI paNa sevavI na joIe te sarva pApanI khANa samAna parastrI mATe te zuM ja kahevuM? arthAtu parastrI na ja sevavI. je strI pitAnA vahAlA patine mUkI nirlajaja thaI anya pati pAse jAya che, tevI kSaNika cittavALI yA kSaNika premavALI anya strIne vizvAsa che ? arthAt tene vizvAsa na ja rAkha. 94 parastrImAM Asakta puruSane zikhAmaNa bhIrorAkulacittasya, duHsthitasya parastriyAm / ratirna yujyate kartumupazUnaM pazoriva // 95 // eka zvAnane maithuna sevana karavAmAM anya sthAne taraphathI je je bhaya rahela che tathA te vakhatanI tenI jevI sthiti hoya che, tevA janAvaranI mAphaka parastrImAM Asakta thayelA puruSane, anya taraphathI bhaya, cittanI AkuLatA ane game tevI jamIna upara paDayA rahevApaNuM vigere saMkaTa bhogavavA paDe che. mATe parastrImAM pazunI mAphaka rati karavI te uttama manuSyane lAyaka nathI. 5. prANasaMdehajananaM, paramaM vairakAraNaM / lokadvayaviruddhaM ca, parastrIgamanaM tyajet // 96 // sarvasvaharaNaM bandhaM, zarIrAvayavacchidAm / mRtazca narakaM ghoraM, labhate pAradArikaH // 97 // svadArarakSaNe yatnaM, vidadhAno nirantaram / jAnanapi jano duHkhaM paradArAn kathaM vrajet // 98 // vikramAkrAntavizvo'pi parastrISu rimsayA / kRtvA kulakSayaM pApa narakaM dazakandharaH // 99 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parastrInA tyAga karanAra mahApuruSanI stuti kare che. 137 prANunAzanA sa`dehane utpanna karanAra, parama vairanuM kAraNa ane A lAka tathA paraleAka virUddha para gamanane tyAga karavA. paradvArAmAM Asakta puruSA A lAkamAM (rAjA taraphathI ) sarvadhananu haraNa, baMdhana ane zarIranA avayavAnuM chedyana vagere duHkhA pAme che tathA maraNa pAmyA bAda ghAra narakamAM jAya che, potAnI strI upara kharAba najara kare tenA rakSaNa mATe niraMtara yatna nAra ane svasrInA kharAba AcaraNAthI utpanna thatAM du:khAnA anubhava karanAra mANase parastrI gamana zA mATe karavu' joIe ? (kAraNa peAtAnI jema tenA patine paNa duHkha thatuM ja haze ne) jeNe pAtAnA parAkramathI A vizvane svAdhIna karyuM hatu.. tevA mahAparAkramI rAvaNu paNa parastrI sAthe ramavAnI IcchAthI kulanA kSaya karI narakamAM gayA. 95 thI 99 lAvaNya puNyAvayavAM padaM saundaryasaMpadaH / " kalAkalApa kuzalAmapi jahyAt parastriyam // 100 // vivecana--rAvaNanu' caritra suprasiddha che, parastrI sAthe kriDA karavAnI icchAthI teNe sItAnuM haraNa karyuM hatu. vibhISaNa nAmanA tenA bhAIe tene ghaNu samajAvyeA, paNa rAmacaMdrajIne sItA pAchI na ApI. Akhare rAmacaMdra tathA lakSmaNanI sAthe yuddhamAM tene utaravu' paDayu'. ane eka strI mATe peAtAnA kuLanA nAza karI aMtamAM raNa zayyAmAM lAMkhI nidrAe tene suvu paDayu... ane maraNa pAmI narakanI dhAra yAtanAo sahana karavI paDI. mATe potAnu kuzaLa IcchanArA satpuruSAe avazya parastrIne tyAga karavA. lAvaNyatAe karI pavitra avayavAvALI, sa tAnI sa'padmAnA ghara samAna ane kalAnA samudAyamAM kuzaLatAvALI paNa parInA tyAga karavA. 100 * Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 yogazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza AvA guNavALI parastrIne tyAga karanAra mahApuruSanI stuti kare che gAmano, lInivAra - sudarzanasya kiM bamaH sudarzanasamunnateH 1 // 101 // pitAnA upara Asaka thayelI pUrvokta guNavALI parastrInI pAse paNa je mahAzayanI vRtti niSkalaMka rahI che, tevA zAsananI unnati karanAra, sudarzana zreSTinA guNenI ame keTalI stuti karIe? teonA saMbaMdhamAM ame keTaluM belIe athavA zuM bolIe ? arthAt teonA saMbaMdhamAM jeTaluM belIe teTaluM ochuM ja che. 101. sudarzana zeThanuM caritra kahevAmAM Ave che. pUrva agadezamAM tilaka samAna zreSTha caMpAnagarImAM dadhivAhana rAjA rAjya karate hate. mahA kulavAnuM ane devAMganA rUpavALI abhayA nAmanI tene paTarANI hatI. te ja zaheramAM vRSabhadAsa nAmane paramahat bhakta zreSTi rahetuM hatuM tene yathArtha nAmavALI ahadAsI nAmanI susaMskArI strI hatI. tene anukrame zubha svapnothI sUcita sudarzana nAmane putra thayA. samagra kaLAomAM pravINa thayelA putrane pitAe uttama kuLanI saMskArI mane ramA nAmanI kanyA paraNAvI. saddagurunA saMge sudarzana ane manoramA ahaMdu bhakto thayAM ane bAra varUpe gRhastha dharma temaNe svIkAryo. kharekhara ajJAnAMdhakAra dUra karavA mATe guru sivAya bIjo koI prakAza samartha nathI. te ja rAjAnA kapila nAmanA purohita sAthe sujharzanane gADhamaitrI thaI. sudarzananA dhArmika temaja svAbhAvika guNethI AkarSAelA kapila pitAne keTaloka samaya tenI pAse ja vyatIta karate hate. pitAnA patine ghera meDA AvatA joI strI kapilAe ghera meDA AvavAnuM kAraNa pUchayuM. guNAnurAgI kapile pitAnA mitra sudarzananA guNonuM kapilA AgaLa varNana karI jaNAvyuM ke mahAguNavAna ane rUpavAna sudarzananI Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parastrIne tyAga karanAra sudazanazeThanI kathA 130 mitratAthI mArA AtmAne dhanya mAnuM chuM. ane divasa mATe bhAga te sadaguNInI sAthe pUrNa karuM chuM. tethI moDuM avAya che. pati mukhathI sudarzananA guNonuM varNana sAMbhaLI kapilA tene upara mahita thaI kharekhara amRta paNa nirbhAgI manuSyane viSa tulya thaI pariName che. game te prayo gakapilAe sudarzanane maLavAne nirNaya karyo. eka divasa kapila bahAra gAma gaye. te avasara joI kapilA sudarzana pAse AvI ane "tamAre mitra ghaNe bImAra che mATe tamane bolAve che ema kahI ubhI rahI." sarala hadayanA sudarzane te vAta sAcI mAnI ane mitrane maLavAne kaI paNa mANasane sAthe lIdhA sivAya kapilA sAthe cAlI nIkaLyo. gharamAM jaI kapilAne kahyuM: "mAre mitra kyAM che?" teNe kahyuM: "aMdara agAzImAM che. AgaLa jAo." sudarzana AgaLa cAle eTale kapilAe dvAra baMdha karyA, sudarzanane zaMkA paDI. teNe pharI pUchyuM: "mAre mitrakapila kyAM che." kapilAe javAba Ape. "kapilane badale Aje kapilAne ja maLe. mArA patinA mukhathI tamArA guNa sAMbhaLyA tyArathI mArI manovRtti tamArA tarapha lalacAI hatI. have Aje mArI prArthanA saphaLa karo ane mane zAMti Ape. sudarzana ekAeka strInA kahevAthI keIne sAthe lIdhA sivAya A bIjAnA gharamAM Ave tene pazcAttApa karavA lAgyo. paNa A pazcAttApa nakAmo hate. pANI pAIne, ghara pUchavA jevuM thayuM. kapilA tene mUke tema nahotI. mehAM. manuSyane kartavyAkartavyane viveka heto nathI. kapilA sudarzanane vaLagI paDI. tAtkALika buddhivALA sudarzane khullA hadayathI dilagIra thaI javAba Apyo, kapilA tamAruM kahevuM huM mAnya rAkhI zakatuM nathI, kAraNa ke vidhAtAe mArA suMdara rUpa sAthe napuMsakapaNAne doSa paNa dAkhala karyo che, arthAt huM napuMsaka chuM, daDha hRdayavALA manuSyanA hRdayamAM IcchA sivAya vikRti thatI nathI.. kapilA vilakhI thaI gaI ane tatkALa sudarzanane javA mATe dvAra Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 gazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza khelI ApyuM. sudarzana ghera AvyuM ane havethI sAthe sahAyaka lIdhA sivAya koIne ghera vagara prasaMge na javuM te nirNaya karyo. Indra mahecchavane divasa hate. sArAM sArAM vastrAbhUSaNe paherI sarva ke bahAra jatAM hatAM, abhayA rANI kapilA purohitanI sAthe rathamAM besI pharavA nIkaLI. tevAmAM AjubAju devakumAra jevA cha putrothI gherAelI eka strIne kapilAe joI abhayAne pUche che; bAI sAheba ! A bhAgyavAna strI kezu che?" abhayAe javAba Ave; "ApaNA nagaranA prakhyAta dharmiSTha zeTha sudarzananI A strI che ane e putra tenA che." kapilA hasIne belI. "bAI sAheba! tene putre kyAMthI hoya?" rANIe javAba Apyo "kapilA A zuM bole che ? puruSavALI strIne putra na hoya tyAre kene heya?" kapilAe javAba Apyo; "tene svAmI puruSArtha rahita che. A pramANe kahI pitAne sarva vRttAMta rANIne jaNAvyuM. abhayA hasIne belI, "are mugdhA ! sudarzane tane ThagI che. te parastrI tarapha napuMsaka che paNa svastrI tarapha napuMsaka nathI.' kapilA jarA meTuM caDAvIne bolI, "ThIka che, huM te mugdhA chuM ane mane ThagI che, paNa tame te catura chone!" abhayA belIH "mArA hAthanA sparzathI te patthara paNa gaLI jAya te puruSanI te vAta ja zI karavI?" kapilAe kahyuM: "ATale badhe garva rAkhe che tyAre have tame sudarzana sAthe vilAsa karaze ja. mAnanA AvezamAM AvI jaI abhayAe pratijJA karI ke je sudarzana sAthe vilAsa na karUM te agnimAM praveza karI baLI maruM. kharekhara ajJAnI manuSyane mAna kyAM karavuM tenI khabara paDatI nathI. tethI ja pitAnI maryAdA ane dharmane oLaMgI rANIe anarthakArI pratijJA karI. mahatsavamAM pharI sarva keI potapitAne ThekANe gayA. abhayAnA hRdayamAM ciMtA agni saLagavA lAgyo. zAMta karavA mATe pitAnI dhAva mAtA paMDitAne bolAvI pitAnI pratijJA jaNAvI. paMDitAe pratijJA mATe Thapake ApyuM ane kahyuM ke "A pratijJA te ThIka nathI karI, kemake sAdhAraNa jenI paNa Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parastrIne tyAga karanAra sudarzana zeThanI kathA 141 parastrI sAthe sahadara tulya vRtti rAkhe che te Ate dharmadhuraMdhara sudarzananA saMbaMdhamAM kahevuM ja zuM?" abhayAe jaNAvyuM, te huM jANuM chuM paNa have thaI te thaI mATe keI upAya kare ke jethI mArI pratijJA saphaLa thAya. paMDitAe tapAsa karI jaNAvyuM ke AThamacaudaza sudarzana paSadha karI rAtre ekAMta gharamAM kAryotsarga mudrAe dhyAnamAM rahe che. te rAtre tene ahIM upADI lAva. eka divase kaumudi mahatsavane divasa hatuM. rAjAe DhaMDhero pIrAvyo ke nagaramAMthI sarva strI puruSoe bahAra nIkaLI javuM ane rAtri divasa vanamAM AnaMdathI gujAra. te divasa mAsI catudazIne hovAthI zeThe vicAryuM ke mane dharmamAM khalela paDaze. rAjA pAse bheMTaNuM mUkI te divasa zaheramAM dhama dhyAnamAM rahI gujAravA devA mATe araja karI. rAjAe tene dharmiSTa hevAthI rajA ApI. zeThe divasa Akhe citya paripATImAM gujAryo. rAtre piSadha karI zUnya gRhamAM kAyotsargamAM rahyA ane prAtaHkALa thayA sivAya game tevA upasarga thAya te paNa calAyamAna na thavuM te abhigraha karyo. A vAtanI khabara paMDitAne paDI. paMDitAe abhayAne kahyuM ke je tuM Aje bahAra na jAya te tAruM kAma thAya. abhayAe peTamAM dukhavAnuM bahAnuM kADhI rAjA pAsethI zaheramAM rahevAnI rajA meLavI. cekIne jAte pUrNa hatuM eTale sudarzanane aMdara kema lAve te vicAramAM paMDitA mujhAvA lAgI. - Akhara evA nirNaya upara AvI ke devanI mUrtinA bahAnAthI tene aMdara laI ja. pachI kAmadevanI ubhI mUrti gADI upara caDAvI paMDitA rAjagaDhamAM laI gaI cokIdAranA pUchavAthI teNe te mUrti dekhADI ane jaNAvyuM ke rANa sAheba Aja bahAra javAnAM nathI mATe mUrtionuM pUjana karavA rAjagaDhamAM laI javAmAM Ave che. be cAra mUrtio tevI rIte laI jaI kAsaga mudrAe dayAnamAM rahelA sudarzanane gADI upara caDAvI abhayA rANu pAse lAvI mUkyo. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 yogazAstra bhASAMtara -dvitIya prakAza potAnA manoratha pUrNa thayA samajI abhayA najIka AvI hAvabhAva karavA lAgI. sudarzana dhyAnamAM jAgRta hate. upasarga AvyA jANI te vadhAre daDha thatA gayA. abhayA kahe che ke, "tamAre mATe meM A badhI mahenata karI che mATe mane zAMta kare." sudarzana belyA nahi, abhayAe hAtha pakaDyo, AliMgana karyuM ane kAtpanna karavAnI pitAmAM jeTalI cAtarI hatI te sarva vAparI cukI, paNa patthara upara pANuM DhALavA samAna nirarthaka thayuM. abhayA gusse karI belI, "sudarzana mArUM kahevuM mAnya kara. huM tuSTamAna thaI te rAjya badhuM tAre Adhina che ane reSAyamAna thaI te A tArUM jIvitavya paNa nathI ema nizcaya rAkhaje. paNa sAMbhaLe ke? A pramANe AkhI rAtri sudarzanane manAvatAM gaI. Akhare prAtaHkALa thate jaNa pitAnuM kAma siddha na thayuM ane have ulaTe phajete thaze ema jANI pitAne hAthe pitAnA zarIra para keTalAka jakhama karI rADa pADavA lAgI ke doDe doDe, koI aMtaHpuramAM dAkhala thayo che ane mArI AbarU luMTe che. kharekhara strIonA prapaMce ya caritrane kaI pAra pAmI zakatuM nathI. cokIdAre deDI AvyA ane keTalIkavAre rAjA paNa AvyA. sudarzanane rAjAe oLakhyo. abhayAe rAjAne jaNAvyuM ke ociMte A mANasa mahelamAM dAkhala thayo ane mArUM zIyaLa luMTate hatA. meM rADa pADI mAruM rakSaNa karyuM che. rAjA sudarzanane pUche che, "zeTha ! AmAM satya zuM che te jaNAva. mane tArA vacana upara vizvAsa che." zeThe vicAra karyo ke je huM satya kahIza te rAjA strIne mArI nAkhaze, ema jANI zeTha mauna rahyA. ghaNuM pUchavA chatAM jyAre zeThe uttara na Ape tyAre rAjAe gusse thaI zULIe caDAvavAno hukama karyo. zeThane zaheramAM thaI zULIe devA laI jatAM joI zaheramAM hAhAkAra thaI gayo. tenI strI maneramAne khabara paDI. satI maneramAe gRhacaityamAM jaI zAsanadevIone vijJapti karI ke je mAre svAmI nirdoSa hoya te zAsanAdhiSThAtR devadevIe mane sahAya karajo ane Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parastrIne tyAga karanAra sudarzana zeThanI kathA 143 pite svAmInuM kalaMka dUra na thAya tyAM sudhI kAryotsarga karI dhyAnasthapaNe rahI. sudarzanane zahera bahAra laI gayA. thaLI upara caDAvavAnI taiyArI kare che. satya te satya ja. e chUpuM rahe ja nahi. satI maneramAnI lAgaNI ane sudarzananI satyatA prakaTa karavA zAsanAdhiSThAtu devIe zULInuM siMhAsana karI dIdhuM ane satyane jayajayakAra thayA. rAjA tyAM Avyo. sudarzana pAse pitAnA ajANapaNAnA aparAdhanI mAphI mAgI ane hAthI upara besADI rAja sabhAmAM laI gayA. abhayAre khabara paDavAthI gaLe phAMso khAI te marI gaI ane dhAva mAtA nAsI gaI. zeThe ghera AvI dukhadAI saMsAravAsathI virakta thaI cAritra grahaNa karyuM ane ekala vihArI thaI verAna vane, jaMgale, pahADa, guphAo ane rAmAM dhyAnastha rahI Atma sAdhanAmAM sAvadhAna thayA. paMDitA tyAMthI nAsI, pATalIputra zaheramAM devadattA vezyAne tyAM rahI. tenI AgaLa sudarzanane rUpa, guNa ane dhairyatA vigerenuM varNana karyuM. eka divase sudarzana muni pharatA pharatA pATalIputranA vanamAM dhyAnastha rahyA hatA. kArya prasaMge AvI caDelI paMDitAe tene joI, oLakhI, pitAnI svAmInI vAta kahI. teNe tene pitAne tyAM lAvavA kahyuM. muni paNa dhyAna pUrNa karI AhAra athe pharatA pharatA tyAM AvI caDyA vezyAnA gharanI khabara na hovAthI teo aMdara gayA. vezyAe A divasa hAvabhAva karI calAyamAna karavA prayatna karyA paNa te nirarthaka gayA. sAMje thAkIne vezyAe javA dIdhA. te tyAMthI nIkaLI vanamAM kAsage rahyA. abhathA rANu ArtadhyAne marIne vyaMtarIpaNe thayelI te pharatI pharatI tyAM AvI. teNe sudarzanane joyA. pUrvanuM vera sAMbharI AvyuM. teNe ghaNuM upasargo karyA. muni paNa manane daDha karI AtmadhyAnanI zreNi upara AgaLa vadhyA ane pariNAmanI vizuddhatAthI karma khapAvI kevaLajJAna prApta karyuM. aneka bhavya jIne bedha ApIne te sudanamuni mekSe gayA. A pramANe parastrIthI virakta rahenAra mahA purUSa Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 ceAgazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza sudarzananu' citra samApta thayuM'. A citra uparathI sudarzananI ziyaLa viSenI dRDhatA saMkha"dhI ghaNuM samajavA ane manana karavA jevu` che. te mahAzaye traNe sthaLe ane temAM vizeSe karI abhayA rANI pAsethI peAtAnA bacAva karyo hatA te kharekhara prazaMsavA lAyaka che. parapuruSanA tyAga karavA mATe srIeAne upadeza Ape che. aizvaryarAjarAjo'pi rUpamInadhvajo'pi ca / sItayA rAvaNa iva, tyAjyo nAryA naraH paraH // 102 // aizvaryAMmAM rAjAnA rAjA sarakhA ane rUpamAM kAmadeva jevA pazu rAvaNanA jema sItAe tyAga karyuM tema strIee . parapuruSanAM tyAga karavA. 102. anya strI puruSamAM Asakta thanArane phaLa batAve che. napuMsakatvaM tiryaktvaM daurbhAgyaM ca bhave bhave / , bhavennarANAM strINAM cAnyakAntAsaktacetasAm // 103 // khIjA puruSe ane khIjI (para) zrIemAM Asakta manavALA strI puruSone bhavAbhavamAM napuMsakapaNuM, tiya capaNuM ane daurbhAgyapazu prApta thAya che. 103. ', brahmaca pALavAnuM phaLa prANabhUtaM caritrasya parabrahmaikakAraNam / samAvaranuM kArya, vRnitani pUchyate // 204 cirAyuSaH susaMsthAnA, dRDhasaMhananA narAH / tejasvino mahAvIryA bhaveyurbrahmacaryataH // 105 // cAritranA prANa sarakhA ane meAkSanA eka asAdhAraNa kAraNa sarakhA brahmacarya ne AdaravAthI DhavAvaDe paNa te pUjAya che. brahmacaryanA pAlana karavAthI lAMbA AyuSyavALA, sArA saMsthAna (AkRti)vALA Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthanuM pAMcamuM vrata kahe che 14pa. draDha saMghayaNavALA, tejasvi ane mahAn parAkramavALA puruSe thaI zake che. 14-105. A pramANe gRhasthanuM svadArAsateSa yA parastrI tyAga karavArUpa cothuM vrata samApta thayuM. icchAne niyamamAM rAkhavArUpa parigrahanA niyamavALuM gRhasthanuM pAMcamuM vrata kahe che asantoSamavizvAsamArambhaM duHkhakAraNam / matvA mUrchAphalaMkuryAt parigraha niyantraNam // 106 // duHkhanAM kAraNarUpa asaMtoSa, avizvAsa ane AraMbha A sarva mUchanAM phaLe che ema jANuM parigrahane niyama kare-parimANa karavuM. - na so pariggaho vutto nAyaputteNa tAiNA / " muchA parivAho vRtto suvRtta maNibA | vivecana-kemake jarAtnA chAnuM rakSaNa karanAra maharSijJAtaputra bhagavAna mahAvIradeve, mUcha che te parigraha che. paNa mUcha-Asakti na hoya te te parigraha nathI A pramANe kaheluM che. bAhyathI dhanAdikano tyAga karyo paNa aMdarathI IrachA jAgRta heya te te tyAgI kahI zakAya nahi. je bAhya tyAgathI ja tyAga kahevAte heya te ghaNA nidhana, raMka tathA pazu Adi janAvare pAse kaMI paNa hotuM nathI, tene paNa tyAgImAM gaNavA joIe. paNa tema na thavAnuM kAraNa teonI aMdaranI IcchA, mUcha gaI nathI, tethI vastu pitAnI pAse vidyamAna na hovA chatAM teo tyAgI nathI. tyAre keTalAka pAse vastu hoya che paNa mamatva na hovAthI te tyAgI sarakhA kahI zakAya che. parigrahane bAhyathI tyAga karyo hoya ane aMdarathI icchA, tRSNa paNa gaI hoya te te kharekhara tyAga karyo e te nirvivAda che. paNa vastune bAhAthI tyAga karyA sivAya vastu vidyamAna chatAM temAM mUcha na rahevI e vikaTa kAma che je ke Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 yogazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza azakya nathI chatAM zakya te jaNAya che. keTalAka manuSya vastu vidyamAna chatAM mUcha tyAgane DoLa kare che paNa Ave tyAgapaNane DoLa e kharekhara tyAga mArgamAM jokhama bharela che. vastu jene joIe tene ApI devAya, cAlI jAya, nAza pAme te zaka na thAya, Ave te harSa na ja hoya, ane tene rakSaNAdi saMbaMdhamAM AtmA kAMI paNa khinna ke kaluSita na thatuM hoya te samajavAnuM che ke tenA upara mUcha nathI; paNa je te mAMhethI kaI paNa vidyamAna hoya te mUcha gaI nathI ema samajavuM joIe. mATe bIjA tyAgane gauNa karI prathamanA bAhyAMtara tyAgane mukhya karI atyAranA samayamAM vartavuM e vizeSa AtmahitakArI che. parigrahathI thate deSa parigrahamahattvAddhi, majjatyeva bhavAmbudhau / mahApota iva prANI tyajettasmAtparigraham // 107 // jema ghaNuM bhArathI bhareluM meTuM vahANa samudramAM DubI jAya che, tema parigraha uparanA mamatvathI prANio saMsArarUpa samudramAM Dube ja che. mATe parigrahane tyAga karavo joIe. 107. trasareNusamo'pyatra, na guNaH ko'pi vidyate / doSAstu parvatasthUlAH prAduSpanti parigrahe // 108 // eka trasaraNanA jeTalA paNa parigrahamAM koI paNa guNa vidyamAna nathI, chatAM parvata jevA meTA doSe te tenAthI utpanna thAya che. vivecana-keTalAka manuSya parigrahamAMthI evA guNe dekhADe che ke paisA hoya te dAna ApIe, maMdira Adi baMdhAvIe vigere vigere dharmanAM kAryo karIe, mATe game te AraMbhAdi karIne paNa dharma karavA mATe paiso meLavo ane dAna ApavAthI, maMdira Adi baMdhAvavAthI kareluM pApa nivRtta thaze. . jJAnIo kahe che ke pisAthI dAna ApavAnuM tathA maMdira Adi baMdhAvavAnuM je zAstramAM Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 gRhasthoe zuM zuM karavuM joIe ? kahevAmAM AvyuM che, te meLavela yA haiyAta paisAnA sadavyaya karavAnuM kahevAmAM AvyuM che. paNa dharmane mATe AraMbha karI paise meLave che teo ujajavaLa vAne kAdavamAM bALI pachI devAnA jevuM kare che, athavA mAthe pheDIne zIra khAvA jevuM kare che. te karatAM bahetara che ke prathamathI ja dhama nimitte AraMbha na karo jethI te pApa dhavAnA prayAsamAM utaravuM na paDe. zAstramAM kahyuM che ke - kaMcaNamaNisovANaM thaMbhasahassosiyaM bhuvaNatalaM / jo kArijjai jiNaharaM taovi tavasaMyamo ahio // suvarNanA pagaMthiyAMvALuM ane maNinA hajAra staMbhethI uMcA bhuvananA taLIyAvALuM je jinamaMdira karAve tenAthI paNa tapa ane saMyama adhika che. (kahevAneM Azaya evo che ke paisAthI je dharma thAya che tenA karatAM potAnA AtmAthI IcchAnA nirodharUpa tapa tathA saMyama karavAthI adhika lAbha meLavAya che, kemake pasArUpa pudgalathI karAyela dharma te pudgalika sukha Ape che ane AmAthI karAyelA dharma te Atmika sukha Ape che.) -saMgAd bhavantyasanto'pi rAgadveSAdayo dviSaH / muni vaceto nAkhyojhitAmana ne 202 / parigrahathI-dhanathI achatA paNa rAgadveSAdi zatruo prakaTa thAya che, kemake te parigrahathI AMdolita AtmAvALA-prerAyelA munionAM paNa citta capaLa thaI jAya che te gRhasthonI te vAta ja zI karavI? | gRhasthAe zuM zuM karavuM joIe? saMsAramUlamArambhAsteSAM hetuH parigrahaH / tasmAdupAsakaH kuryAdalpamalpaM parigraham // 110 // saMsAranuM mULa kAraNa AraMbhe che ane AraMbhanuM mULa kAraNa parigraha che. mATe zrAvakee-gRhasthoe jema bane tema parigraha ocho kara-echo rAkhave. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 gazAstra bhASAMtara-dvitIya prahAra parigrahathI thate bhaya muSNanti viSayastenA, dahati smarapAvakaH / rundhanti vanitAvyAdhA saMgairaGgIkRtaM naram // 111 // dhana aMgIkAra karavAvALA puruSane viSayarUpa cAre luMTI le che, kAmarUpa agni niraMtara bALe che ane zarIranA svArthI sIe rUpI pAradhIe saMsAramAM rokI rAkhe che. 111 parigrahathI tRpti thatI nathI . tRpto na putraiH sagaraH, kucikarNoM na godhanaiH / / dhotirachI, 1 nA no che 22' putra vaDe sagara rAjA, gAye vaDe kucikaNuM gRhapati, anAja saMgraha karI tilaka zeTha ane senAnA DhagalA vaDe naMdarAjA tRpta thayo nahi. 112. vivecana--iMdhaNAothI agninI tRpti thatI nathI, tema parigrahathI manuSyanI tRpti thatI nathI. sagara cakravartI rAja hatuM, tenI rAjadhAnI adhyA hatI, tene sAta hajAra putra hatA, paNa te putranI IcchAthI apUrNa ja rahyo. daivika upadravathI tenA sATha hajAra putre mAryA gayA. Akhare vairAgya pAmI ajItanAtha svAmI pAse cAritra lIdhuM. tyAre ja tene kharo saMtoSa ane AtmazAMti maLI. kucikaNuM gRhapati magadhadezanA suSa gAmane kaNabI paTela hate. gAya uparanI tenI prIti athAga hatI. anukrame teNe eka lAkha gAyo meLavI hatI, chatAM paNa te asaMteSita pariNAmI rahyo. te ja gAna vRta, dadhyAdi vizeSa khAvAthI ajIrNatAvALo thaI AdhyAne maraNa pAmI te tiryacapaNe utpanna thayA. mamatvanuM kevuM kharAba pariNAma. acaLapura gAmane rahIza tilaka zeTha vaNika hate. anAja saMgraha karavA upara ane tene naphe meLavavA upara tenI prIti athAga Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parigrahanI IcchA yAgIone! paNa nAza kare che 149 hatI. gharanI sArI vastu vecIne paNa te dhAnyanA sa`graha karatA ane dukALa paDavAnI rAha joyA karatA. eka vakhata nimittiAe teNe jaNAvyu` ke A varSAmAM dukALa paDaze, te sAMbhaLatAM ja teNe anAjanI eTalI badhI kharIdI karI lIdhI ke peAtAnA gharanAM puSkaLa nANAM chatAM tene ghara vecavAnI ane chevaTamAM vyAje nANAM levAnI jarUra paDI. pRthvIpara kAI bhAgyavAn puruSanA janma thatAM dukALa dUra thayA ane te eTalI badhI khATamAM AvI paDayA ke Ata dhyAnamAM chAtI pITIne tene maravuM paDayuM. marIne narake gayA. AhA ! zuM manuSyAnI lAbhavRtti ! pUrva pATalIputra nagaramAM naMdarAjA rAjya karatA hatA. tenI lAbhavRtti maryAdA vinAnI hatI. prajA upara meATA karA teNe nAkhyA, khATA ArApA mUkI dhanADhyo pAsethI dhana kaDhAvyu. ane seAnAnA sikkA kADhI cAmaDAnAM nANAM banAvyAM. prajAne nidhana karI teNe sAnAnA Du'garA banAvyA. chellI avasthAmAM aneka vyAdhiethI pIDA pAmI rIbAI rIbAI maraNa pAmyA ane marIne narake gayA. A pramANe lAbhathI thatA avaguNA jANI pAtAnI amaryAdita IcchAne amuka hadamAM lAvI sUkavI, jethI vizeSa anatha thatA aTake. parigrahanI IcchA yAgIone paNa nAza kare che tapaH zrutaparIvArAM, zamasAmrAjyasaMpadam // parigrahagrahagrasta styajeyuryogino'pi hi // 113 // parigraharUpa grahathI grasita thayelA (bhakSaNa karAyelA ) yAgIo paNa pAtAnA tapa ane zrutajJAnanA parivAravALI zamabhAvapa sAmrAjya ( svataMtra) lakSmInA nAza kare che (tyAga kare che.) 113 asantoSavataH saukhyaM na zakrasya na cakriNaH // jantoH santoSabhAjo yadabhayasyeva jAyate // 114 // te sukha asatASavALA iMdrane ke cakravartIne paNa maLI zakatuM Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 yegazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza nathI ke je sukha saMtoSavRttivALA abhayakumAra jevAne prApta thAya che. 114. - vivecana-magadha dezanA pATanagara rAjagRhI nagarImAM paramahaMta bhakta zreNika rAjA rAjya karatuM hatuM, tene abhayakumAra nAmano putra hate. buddhinA vaibhavathI pAMcase pradhAnone te AgevAna hate ane rAjyataMtrane eka dhuraMdhara hatA. tenA buddhibaLathI bIjA rAjya Azcarya ane bhaya pAmI niraMtara tenAthI sAvadha rahetAM ane tevA vikaTa prasaMgomAM abhayakumAranI salAha mAgatA hatA. prajAhitanAM, rAjyahitanAM ane gharmahitanAM teNe eTalAM badhAM sArAM kAryo karyA hatAM ke te vakhatanA rAjA prajAne te sarve anukaraNa karavA jevAM hatAM, putranAM AvAM alaukika kAryo ane buddhi vaibhavathI AkarSAI bIjA rAjaputra chatAM zreNika mahArAjAe tene rAjaya ApavAne nirNaya karyo ane abhayakumArane svIkAravA jaNAvyuM. abhayakumAre uttara ApyA ke "pitAjI! mArI manovRttio have paleka saMbaMdhI para mArtha sAdhavA prerAya che. mane rAjyanI bilakula IcchA nathI. manu e pitAnI jIMdagI ane buddhibaLa AtmazAMti mATe vAparavAM joIe. chatAM chevaTanI avasthAmAM paNa je teo rAjyAdikanA lobhI thaI viSayAsakta banI paramArtha siddha na kare te te manuSyapaNAne lAyaka ja nathI, mATe huM mAruM AtmasAdhana karIza ane rAjya Apa IcchAnusAra bIjA rAjakumArane soMpaze. rAjAe ghaNe Agraha karyo chatAM saMtoSavRttivALA ane AtmajAgRtivALA abhayakumAre tene svIkAra karavA chevaTa sudhI nA pADI ane pitAnI AjJA meLavI, bhagavAna mahAvIra deva pAse cAritra savIkAra karyuM ane dharmadhyAnamAM lIna thaI aMte sarvArthasiddha nAmanA vimAne devapaNe utpanna thayo. A pramANe saMtoSavRttivALA abhayakumAranuM TuMka jIvana kahevAyuM. vAcake e yathAzakti temanuM anukaraNa karavA sAvadhAna thavuM. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 chaThuM vrata divirati yA dizAno niyama - saMteSanI stuti sannidhau nidhayastasya, kAmagavyanugAminI // amarAH kiGkarAyante santoSo yasya bhUSaNam // 115 // je mahAzayanuM saMteSa te ja bhUSaNa che, tene nidhAne pAse rahe che, kAmadhenuM tenI pAchaLa cAle che ane deve kiMkaranI mAphaka AjJA uThAve che. 117.. - A pramANe parigrahanI IcchAne rodha karavArUpa gRhasthanuM pAMcamuM vrata kahevAyuM ane bIjo prakAza paNa samApta thaye. iti AcArya zrI hemacaMdraviracite yogazAstre munikezaravijayagaNi viravara varava dvitiya prazna che. tRtIya prakAza gRhasthanAM pAMca aNuvrata kahI have bAkInAM guNatro ane zikSAvate kahevAmAM Ave che. . chaThuM vrata digavirati yA dizAne niyama . dazasvapi kRtA dikSu, yatra sImA na laGghayate / khyAtaM digviratiriti prathamaM tadguNavratam // 1 // * je vratamAM daze dizAomAM javA AvavAnA karelA niyamanI maryAdAnuM ullaMghana na karAya te divirati nAmanuM paheluM guNavata kaheluM che. 1. .. - vivecana -guNavrata eTale ahiMsAdi pAMca aNuvratane phAyado karanAra-guNa utpanna karAvanAra-te guNatrata. temAM A chaThuM vrata pahelA ahiMsA vratane vizeSa phAyadAjanaka che. pahelAM pAMca mULa vate che tene ja puSTA karanAra A uttara vrate kahevAya che. uttara, dakSiNa, pUrva, pazcima, IzAna, vAyavya, naiRtya, agni, urva ane adhe A cAra dizA, cAra vidizA, UMce ane nIce ema daze " Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra yogazAstra bhASAMtara-tatIya prakAza dizAomAM vyApArAdi duniyAdArInA kArya prasaMge javuM AvavuM thAya tene niyama rAkha ke amuka zaherathI daze dizA tarapha javAnuM thAya te ATalA jana ke gAu javuM, tethI vizeSa AgaLa na javuM, tene dizAviramaNa yA digaviramaNa nAmanuM chaThThuM vrata eTale paheluM guNavrata kahe che. 1 ahIM kaI zaMkA kare che. pApanI tIvratA jemAM thAya tene niyama le te gya che paNa Ama dizAe mAM javA AvavAne niyama meLavavAthI kayuM pApa rokAyuM athavA javAmAM zuM pApa lAge che tene uttara Ape che. carAcarANAM jIvAnAM vimardananivartanAt / ... taNAvopa satraraM kRSiA 2. jema tapele loDhAne geLo jyAM jAya tyAM jIvone nAza kare che tema tapelA loDhAnA geLA sarakhA - avirati gRhasthone, A vratamAM carAcara (cAlatA ane sthira) nA vimAnanuM nivartana karavApaNuM hovAthI A vrata uttama che. (arthAt A vratamAM pApathI nivRtti thaI zake che eTale te gRhasthane yogya che.). A vratathI lebhanI paNa nivRtti thAya che jagadAkramamANasya, prasarallobhavAridheH / skhalanaM vidadhe tena, yena digviratiH kRtA // 3 // je mANasoe dizAomAM gamana karavAno niyama lIdhe che teNe jagatane AkramaNa karavAne (dabAvavAne) prasaratA (phelAtA) lebharUpI samudrane AgaLa vadhatuM aTakAvyA che. 3. (kemake lebhathI prerAI vizeSa lAbhane mATe virati karelA pradezemAM te jAte aTakaze tethI lAbha samudranA paNa teNe aTakAva karyo ema kahI zakAya.) , Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 bhogapabhaga eTale zuM te batAve che bhegepabhega nAmanuM bIjuM guNavrata bhogopabhogayoH saMkhyA zaktyA yatra vidhIyate / bhogopabhogamAnaM tad, dvaitIyIkaM guNavatam // 4 // zarIranI zakti pramANe je vratamAM bhege paganI saMkhyAno niyama karAya che, te gopabhega nAmanuM bIjuM guNavrata kahevAya che. - bhegepabega eTale zuM te batAve che sakRdeva bhujyate yaH, sa bhogo'nnastragAdikaH / punaH punaH punarnogya upabhogo'GganAdikaH // 5 // je ekajavAra bhogavavAmAM Ave te anAja, puSpamAlA, tAMbula, vilepana vigere bhoga kahevAya che, ane je vAraMvAra pharI pharI bhegavavAmAM Ave te strI, vastra, alaMkAra, ghara, zayyA, Asana, vAhana vigere upabhoga kahevAya. pa.. (A bhegavavAmAM arthAt khAvApIvAmAM AvatI duniyAnI keTalIka vastu sarvathA varjavA lAyaka che ane keTalIka amuka vakhata mATe niyama karavA jevI che. temAM prathama sarvathA varjavA lAyaka vastuo batAve che. madha mAM navanIta, mRdurAgrajaNa | 'anantakAyamajJAta-phalaM rAtrau ca bhojanam // 6 // AmagorasasaMpRktaM, dvidalaM puSpitaudanam / dadhyahatiyAtItaM, kuthitAnnaM ca varjayet // 7 // dareka jAtane dArU, mAMsa, mAkhaNa, madha, uMbAdi pAMca jAtanA TeTA, anaMtakAya-kaMdamUlAdi, ajANyA phaLa, rAtri bhejana, kAcA dUdha, dahIM tathA chAzanI sAthe kaThoLa khAvuM te, vAsI anAja, be divasa uparAMtanuM dahIM ane calita rasavALuM-keheluM anAja tene tyAga kara. 6-7. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 yogazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza miMdarA pIvAthI thatA dAkha madirApAnamAtreNa buddhirnazyati dUrataH // vaidagdhI bandhurasyApi daurbhAgyeNeva kAminI // 8 // pApA: kAdambarIpAnavivazIkRtacetasaH // jananIM hA priyIyanti jananIyanti ca priyAm // 9 // na jAnAti paraM svaM vA madyAccalitacetanaH // svAmIyativarAkaH svaM svAminaM kiGkarIyati // 10 // madyapasya zavasyeva luThitasya catuSpathe // mUtrayanti mukhe zvAno vyAtte vivarazaGkayA // 11 // madyapAnarase mano namaH svapiti catvare // gUDhaM ca svamabhiprAyaM prakAzayati lIlayA / / 12 / / vAruNIpAnato yAnti kAntikIrtimatizriyaH // vicitrAzcitraracanA viluThatkajjalAdiva // 13 // bhUtArttavannarInatti, rASTrIti sazokavat // dAhajvarArttavad bhUmau sugapo loluThIti ca // 14 // vidadhatyaGgazaithilyaM glapayantIndriyANi ca // * mUrchAmatucchAM yacchanti hAlA hAlAhalopamA / / 15 / / vivekaH saMyamo jJAnaM, satyaM zaucaM dayA kSamA // madyAtpralIyate sarvaM tRNyA vahnikaNAdiva // 16 // doSANAM kAraNaM madyaM madyaM kAraNamApadAm || rogAtura ivApathya, tasmAnmadyaM vivarjayet // 17 // jema vidvatAe karI suMdara mANasanI paNa daurbhAgyanA kAraNathI strI cAlI jAya che, tema madirApAna karavA vaDe karI buddhi dUra cAlI jAya che. madirApAnathI parAdhIna thayela cittavALA pApI manuSya Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAMsa tyAga karavA viSe 155 peAtAnI mAtAnI sAthe strInI mAphaka vartana kare che. ane srInI sAthe mAtAnI mAphaka vartana kare che madyathI calita cittavALAe peAtAne ane parane jANI zakatA nathI tethI peAte nAkara chatAM peAtAne svAmI samAna gaNe che ane peAtAnA svAmIne kakaranI samAna gaNe che. kadAca maDadAnI jema medAnamAM paDelA ane ughADA mukhavALA madirA pIvAvALA mANusanA mukhamAM chidranI zakAthI kUtarA paNu mutare che. madyapAnanA rasamAM magna thaelA bajAramAM paNa nagnapaNe suve che ane eka sejasAjamAM peAtAnA gUDha abhiprAyane--chAnA vicArAne melI nAMkhe che. vicitra prakAranAM citrAnI racanA upara kAjaLa DhALAvAthI jema citrA nAza pAme che tema dArU pIvAthI krAMti, kIrti, buddhi ane lakSmI cAlI jAya che. madirA pIvAvALA bhUtathI pIDAcelAnI mAphaka nAce che; zAkavALAnI mAphaka raDyA kare che ane dAhavarathI pIDAyelAnI mAphka jamIna upara ALAvyA kare che. zi zarIrane zithila karI nAMkhe che. indriyAne plAna-nirmULa kare che, ane atyaMta mUrchA Ape che. jema agninA kaNIyAthI ghAsanA samUha nAza pAme che tema madirAthI viveka, sayama, jJAna, satya, zauca, yA ane kSamA te sarvanA nAza thAya che; madya dASA ane ApadAonuM kAraNa che mATe jema rAgI mANasa apathyanA tyAga kare che tema Atmahita ciMtakAe madirAnA tyAga karavA.~8 thI 17 mAMsa tyAga karavA viSe ', cikhAdipati yo mAMsaM prANiprANApahArataH // unmUlayatyasau mUlaM dayAkhyaM dharmazAkhinaH // 18 // azanIyan sadA mAMsaM dayAM yo hi cikIrSati // jvalati jvalane vallIM sa ropayitumicchati // 19 // prANionA prANanA nAza karIne je mAMsa khAvAne Icche che te dayA nAmanA dharma vRkSanA mULane mULathI ukheDI nAMkhe che, niratara Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 yogazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza mAMsa khAya che ane dayA karavAnI IcchA rAkhe che te baLatA agni viSe velaDI rApavAne Icche che-arthAt mAMsa khAvAvALAmAM daiyA TakI zakatI nathI. 18-19. kAI zakA kare che, mAMsa khAnAra ane jIva mAranAra temAMthI jIva hiMsAnA dAya kAne lAge ? AcAya zrI uttara Ape che hantApasya vikretA, saMskartA bhakSakastathA kretA'numantA dAtA ca ghAtakA eva yanmanuH // 20 // prANione haNanAra, mAMsa vecanAra, rAMdhanAra, khAnAra, vecAtuM lenAra, anumAdana ApanAra ane devAvALA, A sava hiMsA karanAra ja che. (kemake khAnAra na hoya teA mAMsa vecanAra ke mAranAra hoya kayAMthI ? mATe te sarva hiMsAnA bhAgIdArA che. 20 manu paNa kahe che ke-- > > 'banumantA vizesitA, nimnA trithI / saMskartA copahartA ca khAdakazceti ghAtakAH // 21 // smRtikAra manu kahe che ke anumAna ApanAra, vahe...canAra, mAranAra, lenAra, denAra, rAMdhanAra, pIrasanAra ane khAvAvALA e sa prANinA ghAta karanAra che. 21. kemake nAkRtvA prANinAM hiMsAM, mAMsamutpadyate kacit / na ca prANivadhaH svayaistasmAnmAMsaM vivarjayet // 22 // prANInI hiMsA karyAM sivAya mAMsa kadApi maLatuM nathI ane prANInA vadha karavAthI svarga maLatuM nathI mATe mAMsanA tyAga karavA. 22. * Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 manue mAMsa zabdanI karelI nirUkti bhakSaka te ja vadha karanAra che ye bhakSayantyanyapalaM, svakIyapalapuSTaye / ta eva ghAtakA yanna vadhako bhakSaka vinA // 23 // pitAnA mAMsanI puSTine mATe je mANase anya janAvaranuM mAMsa bhakSaNa kare che te ja te jInA ghAtaka che, kemake khAnAra sivAya vadha karanAra hoya nahi. 23. asAra zarIra mATe pApa na kare miSTAnnAnyapi viSThAsAdamRtAnyapi mUtrasAt / syuryasminnaGgakasyAsya kRte kaH pApamAcaret ? // 24 // je zarIramAM nAMkheluM (khAdheluM) miSTa anAdi paNa viSTArUpa thAya che ane amRtAdi (pANI) paNa mUtra (pezAba) rUpa thAya che. te AvA asAra deha mATe keNa pApa Acare ? 24 mAMsa bhakSaNamAM doSa nathI ema kahenArane guru keNa ? mAMsAzane na doSo'stItyucyate yairdurAtmabhiH / / thAivRdhyAgra-zAstrArtA | 26 che. je durAtmA pApI jI mAMsa bhakSaNa karavAmAM doSa nathI, ema kahe che teoe zikArI, gIdha, nAra, vAgha ane ziyALIyA vagerene pitAnA guru banAvyA che. (kAraNa ke temanuM mAMsabhakSaNa karavApaNuM jaIne mAMsabhakSaNa karatA zIkhyA che. arthAta uttama manuSyane te kherAka nathI, eTale manuSya taraphathI temane upadeza maLela nathI.) 25. mAMsa bhakSaNanA saMbaMdhamAM manue mAMsa zabdanI karelI nirUkti 'mAM sa bhakSayitA'mutra' yasya mAMsamihAmyaham / etanmAMsasya mAMsatve niruktaM manurabravIt // 26 // Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAgazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza jenu' mAMsa hu' ahIM khAuM chuM. (sa) 'te'(mAM) 'mane' parabhavamAM bhakSaNa karaze. A pramANe mAMsa zabdanI mAMsa khAnAranAM sabaMdhamAM manue nirUkti kahelI che. mAMsanA akSarA avaLI rIte vAMcavAthI (samAM) te, mane bhakSaNa karaze tevA atha thAya che. 26 158 * mAMsabhakSaNathI AgaLa upara vadhatA jatA doSA mAMsAsvAdanalubdhasya dehinaM dehinaM prati / hantuM pravartate buddhiH zAkinyA iva durdhiyaH // 27 // mAMsa AsvAdana karavAmAM lubdha thayelAM mANasanI zAkinInI jema dareka prANIone haNavA mATe dRddhi thatI jAya che. 27. * ye bhakSayanti pizitaM, divya bhojyeSu satsvapi / sudhArasaM parityajya bhuJjate te halAhalam // 28 // je mANasA suMdara divya bhAjanA vidyamAna che chatAM tene mUkIne mAMsa bhakSaNa kare che, te amRtanA rasanA tyAga karIne jhera pIve che. 28. na dharmo nirdayasyAsti palAdasya kuto dayA ? || palalubdho na tadveti vidyAdvopadizena hi / / 29 / / niya mANasamAM dharma hAya nahi tathA mAMsa bhakSaNa karanAramAM dayA kayAMthI hAya? mAMsamAM lubdha thayela dayA ane dhane, jANatA nathI, athavA kadAca jANe te paNa pote mAMsa bhakSaka hAvAthI tenI nivRtti mATe bIjAne upadeza Ape nahi. 29. mAMsa khAnAranI eka bIjI annatA kecinmAMsaM mahAmohAdaznanti na paraM svayam / devapitra tithibhyo'pi kalpayanti yaducire // 30 // keTalAka mANasA peAte mAMsa khAya che eTaluM nahi paNa Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manune AcArya zrI jaMvAba Ape che 158 mahAna ajJAnathI deva, pitR ane atithione mATe paNa te mAMsa kape che. 3. teoe pitAnA zAstramAM kahyuM che ke'kriitvaa svayaM vA'pyutpAdya, paropahRtameva vaa| devAn pitRRn samabhyarcya khAdan mAMsa na duSyati' // 31 // (kasAInI dukAna sivAya bIjethI) vecAtuM lAvIne athavA pote utpanna karIne (mAMgI lAvIne) athavA bIjAe ApelA mAMsa vaDe karI devane pitRone pUjIne te mAMsa pite khAtAM dUSita thatuM nathI. arthAt tema karI khAvAmAM doSa nathI. A pramANe manu kahe che. 31. * vivecana-aphasosa che ke manuSyane mAMsa na khAvAnuM eka vakhata batAvI, devanI bhakti karI pharIne khAvAnuM batAvavAmAM Ave che. jyAre manuSyone mAMsa khAvuM te anucita che te dene te kevI rIte ucita gaNAyuM? ane AvA maLamUtrathI bharelA durgachaniya mAMsane khAnArA deva manuSya karatAM. keTalA adhama gaNuM zakAya? tathA tevA de manuSyone kevI rIte sahAyakArI thaI zake e vicAravA jevuM che. maMtrathI saMskRta mAMsa khAvAmAM kei doSa nathI ema manuM kahe che. AcAryazrI uttara Ape che mantrasaMskRtamapyadyAd yavAlpamapi no palam / bhavejIvitanAzAya hAlAhalalavo'pi hi // 32 // maMtrathI saMskAra karAyeluM paNa mAMsa eka javanA dANA jeTaluM thoDuM paNa khAvuM nahi. kemake jheranuM eka TIpuM paNa jIvitavyanA nAzane mATe thAya che. (tema DuM paNa mAMsa durgati ApanAra che.)32 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 ceAgazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza upasa'hAra kare che. sadyaH saMmUcchitAnanta-jantusantAna dUSitam / narakAdhvani pAtheyaM ko'znIyAtpizitaM sudhIH // 33 // prANIone mAryAM bAda tatkALa utpanna thatAM anata ja tuonA samUhathI dUSita thayelu. ane narakanA mArgomAM pAtheya tulya mAMsanu kayA buddhimAn mANasa bhakSaNa kare? arthAt na kare. 33 mAkhaNa khAvAnA dASA batAve che. antarmuhUrttAsparataH, susUkSmA janturAzayaH / yatra mUcchanti tannAdyaM navanItaM vivekibhiH // 34 // * chAzamAMthI mAkhaNu bahAra kADhavA pachI aMtarmuhUta thaye temAM ghaNA sUkSma jaMtunA samUheA pedA thAya che. mATe vivekI puruSAe te mAkhaNu na khAvu. 34. ekasyApi hi jIvasya, hiMsane kimaghaM bhavet / jantujAtamayaM tatko navanItaM niSevate ? || 35 // eka paNa jIvane mAravAmAM atyaMta pApa che, tA ja tuonA samudAyathI bharapura A mAkhaNanu kANu DAhyo mANusa bhakSaNa kare. 35. * madha khAvAnA dASA batAve che. anekajantu saMghAta nighAtanasamudbhavam / jugupsanIyaM lAlAvat kaH svAdayati mAkSikam ? // 36 // aneka jatuonA samudAyanA nAza thavAthI utpanna thaelu' ane jIgrupsanIya lALavALuM madhanuM AsvAdana ( bhakSaNa ) kANu kare ? arthAt na karavu' joie. 36. BOISO Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka madha khAvAmAM vadhAre pApa batAve che madha khAvAmAM vadhAre pApa batAve che bhakSayanmAkSika kSudra-jantulakSakSayodbhavam / stokajantunihantabhyaH zaunikebhyotiricyate // 37 // lAkhe nAnA jaMtuonA kSayathI pedA thaeluM madha tene khAvAvALe thoDA jIvane mAravAvALA caMDALathI (jI mAravAnI saMkhyAnI apekSAe) paNa vadhI jAya che. 37. ekaikakusumakroDAda rasamApIya makSikAH / yadvamanti madhUcchiSTaM tadaznanti na dhArmikAH // 38 // apyauSadhakRte jagdhaM, madhu zvabhranibandhanam / bhakSitaH prANanAzAya kAlakUTakaNo'pi hi // 39 // madhuno'pi hi mAdhuryamabodhairahahocyate / AsAdyante yadAsvAdAciraM narakavedanAH // 40 // eka eka puSpanI aMdarathI mAkhIo rasa pIIne bIje ThekANe te rasane vame che, te rIte taiyAra thaeluM te madha kahevAya che. AvuM ucchiSTa (evuM) madha dhArmika puruSe khAtA nathI. keTalAka manuSya madhano tyAga kare che paNa auSadhane mATe te madha khAya che. jJAnIo kahe che ke auSadhane mATe khAdheluM madha paNa narakanuM kAraNa che. kemake kALakTa jherane kaNI paNa khAdhe hoya te te prANanA nAzane mATe thAya che. keTalAka ajJAnI jI kahe che ke madhamAM paNa mIThAza rahelI che. paNa jene AsvAda karavAthI ghaNA vakhata sudhI narakanI vedanA bhegavavI paDe tene tAvika mIThAza kema kahevAya ? jenuM pariNAma dukhadAyI Ave temAM mIThAza hoya te paNa te mIThAza na kahevAya, mATe madhane vivekI puruSae tyAga karavuM joIe. 38-39-40. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 yogazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza A apavitra madhane pavitramAnI keTalAka devasthAnamAM teno upayoga kare che tene kahe che. makSikAmukhaniSThayUtaM, jantudhAtodbhavaM madhu / aho! pavitraM manvAnA devasnAne prayuJjate // 41 // aho ! mahAna aphasesa karavA jevuM che ke aneka jaMtunA nAzathI taiyAra thaeluM mAkhIone mukhanuM thuMka, tene pavitra mAnIne devane snAna karavA mATe vApare che. (arthAt te apavitra madhane devasnAna mATe na vAparavuM joIe.) 41. pAMca prakAranA uMbarA vagerenA phaLano tyAga karavAnuM kahe che : udumbaravaTa lakSakAkodumbarazAkhinAm / pippalasya ca nAznIyAt phalaM - kRmikulAkulam // 42 // aprApnuvannanyabhakSyamapi kSAmo bubhukSayA / na bhakSayati puNyAtmA paJcodumbarajaM phalam // 43 // kRmionA samUhathI bharapura uMbarAnAM, vaDanAM, pIparanAM. kAluMbaranA tathA pIpaLAnA vRkSanAM phaLo khAvAM na joIe. bIjuM khAvAnuM na maLatuM hoya ane bhUkhathI peTa khAlI hoya, chatAM paNa puNyAtmA uttama manuSya UMbarAdi pAMca prakAranAM abhaya phaLo khAtAM nathI. anaMtakAyane tyAga kahe che. snuhI lavaNavRkSatvakkumArI girikarNikAH // 44 // zatAvarI virUDhAni, guDUcI komalAmlikA / palyako'mRtavallI ca vallaH zUkarasaMjJitaH // 45 // anantakAyAH sUtroktA, apare'pi kRpAparaiH / mithyAdRzAmavijJAtA varjanIyAH prayatnataH // 46 // Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAtribhojana niSedha 163 sava jAtanAM lIlAM kaMdamULa, sarva jAtanAM ugatAM kuMpalIyAM juhI (ra) lavaNa vRkSanI chAla, kumArapAThuM, girikarNikA, zatAvarI, dvidalavALA aMkura phuTela dhAnya, gaDucI, kuNI AMbalI, pathaMkazAka vizeSa, amRtavallI vela vizeSa, zukara jAtanA vAla, A sarva AryadezamAM prasiddha che, bIjA paNa svecchadezamAM prasiddha sUtrokta anaMtakAye jIvadayAmAM tatpara manuSyae prayatnapUrvaka tyAga karavAM. A anaMtakAye mithyAdaSTie e jANelAM nathI (kemake teo vanaspatimAM paNa jIva mAnatA nathI. atyAranI navIna zedhathI have vanaspatimAM jIva che te mAnavuM prasiddha thaI cukyuM che. (44-46). ajANyAM pheLa na khAvA viSe svayaM pareNa vA jJAtaM, phalamadyAdvizAradaH / niSiddhe viSaphale vA, mA bhUdasya pravartanam // 47 // ajANyA phaLe ke jenuM nAma yA svarUpa pite yA bIjA jANatAM na hoya te na khAvAM joIe, kAraNa ke tema karavAthI kadAca niSedha karelAM phaLamAM athavA viSa vRkSanAM phaLa khAvAmAM pravRtti thaI jAya, mATe vidvAnoe. pote athavA bIjAe jANatAM phaLe hoya te khAvA joIe. 47. rAtribhajana niSedha. anna pretapizAcAdyaiH, saMcaraminiraGkuzaiH / ucchiSTa kriyate yatra tatra nAdyAdinAtyaye // 48 // rAtri vakhate niraMkuzapaNe vicaratA preta pizAcAdika annane evuM kare che, mATe sUryAsta thayA pachI bhojana na karavuM. 48. ghorAndhakAraruddhAkSaH, patanto yatra jantavaH / naiva bhojye nirIkSyante tatra bhunIta ko nizi 1 // 49 // Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 yogazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza - ghora aMdhakArathI netranI zakti rUMdhAI javAvALA manuSya je bhejananI aMdara paDatAM jaMtuone joI zakatAM nathI tevA rAtrinA samaye keNa bhakSaNa kare ? 49. rAtribhejanathI thatA doSe medhAM pipIlika, hanti, yUkA kuryAjalodaram / kurute makSikA vAnti, kuSTharogaM ca kolikaH // 50 // kaNTako dArugkhaNDaM ca, vitanoti galavyathAm / . vyaJjanAntarnipatitastAlu vidhyati vRzcikaH // 51 // vilagnazca gale vAlaH, svarabhaGgAya jAyate / / ityAdayo dRSTadoSAH sarveSAM nizi bhojane // 52 // bhojanamAM je kaDI khAvAmAM AvI jAya te buddhine nAza kare che, mAkhI vamana karAve che, karoLI AthI kaDhane roga thAya che, kAMTe agara lAkaDAnI karaca gaLAmAM duHkha utpanna kare che. zAkanI aMdara vIMchInA AkAranI vanaspati thAya che tenI aMdara je vIMchI AvI jAya te tALavuM vIMdhI nAkhe che ane je gaLAmAM vALa rahI jAya te svarane bhaMga thAya che, A sarva doSe rAtri bhojanamAM dekhAya che. pa0-pa1-para. nAprekSyasUkSmajantUni, nizyadyAtprAsukAnyapi / apyudyatkevalajJAnairnAdRtaM yanizAzanam // 53 // rAtre nAnAM jaMtuo joI zakAtAM nathI, mATe prANuka (modaka vagere) paNa na khAvAM, kemake pragaTa kevaLajJAnIoe paNa tevuM zatribhojana karavuM svIkAryuM nathI. pa3. dharmavinaiva bhuJjIta, kadAcana dinAtyaye / . bAhyA api nizAbhojyaM yada bhojyaM pracakSate // 54 // dharmanA jANakAra manuSya divasa asta thayA pachI keI vakhata Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya darzananA zAstramAM rAtribhojana niSedha 165 khAvuM nahi. jenI sivAyanA bIjA darzanakAro paNa rAtri bhojanane abhejana tarIke kahe che. 54. anya dazanakAre pitAnA graMthamAM lakhe che ke'tryiitejomyo bhAnuriti vedavido viduH / tatkaraiH pUtamakhilaM, zubhaM karma samAcaret // 55 // naivAhutina ca snAnaM, na zrAddhaM devatArcanam / dAnaM vA vihitaM rAtrau bhojanaM tu vizeSataH // 56 // vedanA jANakAra sUryane traNa tejomaya (Rgyeda, yajurveda ane sAmaveda e traNe vedonuM teja sUryamAM saMkrame che mATe tene vitejomaya) kahe che. tenAM kiraNae karI pavitra thaelAM sarve zubha kAryone prAraMbha kare. rAtre Ahuti, snAna, zrAddha, devatArcana ane dAna e na karavAM tathA bhejana te vizeSa prakAre na karavuM. papa-pa6. keTalAMka nakta bhejana karavAnuM zAstramAM kahe che ane te rAtre thaI zake tema kahenArane nakta bhejanane * : khare artha batAve che. divasasyASTame bhAge, mandIbhUte divAkare / naktaM tu tadvijAnIyAna naktaM nizi bhojanam // 57 // divasane AThame bhAga ke je samaye sUryanuM teja maMda thAya che te vakhate bhojana karavuM te nakta bhejana jANavuM. paNa rAtri bhajana karavuM te nakta bhejana na kahevAya. pa7. anya darzananA zAstramAM rAtribhojana niSedha devastu bhuktaM pUrvAhna madhyAhne, RSibhistathA / aparAhe tu pitRbhiH sAyAne daityadAnavaiH // 58 // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 yegazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza sandhyAyAM yakSarakSobhiH, sadA bhuktaM kulodvaha ! / sarvavelAM vyatikramya rAtrau bhuktamabhojanam / / 59 // he yudhiSThira ! niraMtara dee divasanA pahelA bhAgamAM bhejana kareluM che. madhyAhane RSioe, trIjA pahore pitRoe, sAMje daitya tathA dAna ane saMdhyA veLAe yakSa tathA rAkSasoe bhajana kareluM che. A sarva devAdikanI bhejana veLAe eLaMgIne je rAtre bhajana karavuM te abhojana che. arthAta te kharAba bhojana che. 58-59. Ayurveda pramANe rAtribhejane niSedha hRnnAbhipadmasaMkocazcaNDarocirapAyataH / / / ato naktaM na bhoktavya, sUkSmajIvAdanAdapi // 60 // sUrya asta thavA pachI hadayakamaLa ane nAbhikamaLa saMkecAI jAya che tethI tathA sUkSama nuM paNa bhakSaNa thaI jAya che mATe rAtre bhajana na karavuM. 60. anya darzana saMvAda bAda AcArya svadazanathI samarthana kare che saMsajajjIvasaMghAta, bhujjAnA nizi bhojanam / rAkSasebhyo viziSyante mUDhAtmAnaH kathaM nu te 1 // 61 // je bhojanamAM aneka cha ekaThA maLyA che tevA rAtribhejanane khAnArA mUDha chane rAkSasothI judA kema pADI zakAya? arthAt rAkSasethI temAM vizeSatA kAMI nathI. 61. vAsare ca rajanyAM ca, yA khAdanneva tiSThati / zRGgapucchaparibhraSTaH, spaSTaM sa pazureva hi // 62 // divase ane rAtre je mANasa khAte ja rahe che te ziMgaDAM ane puchaDA vinAne pragaTa rIte pazu ja che. 6ra. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAtribhAjananu phaLa ', ao mukhe'vasAne ca yo dve dve ghaTike tyajan / nizA bhojanadoSajJo'znAtyasau puNyabhAjanam // 63 // je rAtribhAjananA doSanA jANu mANasa divasanI AdinI ane divasanA aMtanI khabe ghaDI mukIne bhAjana kare che te puNyanuM bhAjana thAya che. 63. 167 divase bhAjana kare che. chatAM paccakkhANa na heAya te lAbha nathI maLatA te kahe che akRtvA niyamaM doSA - bhojanAddinabhojyapi / phalaM bhajena nirvyAjaM na vRddhirbhASitaM vinA // 64 // divase bhAjana kare che chatAM paNa rAtribhAjana tyAganA niyama na karelA haiAvAthI (paccakkhANunA) kAraNa sivAya phaLa maLatuM nathI. lAkamAM paNa e nyAya che ke vyAjanI kheAlI karyA. sivAya muzkelI thApaNanuM vyAja maLatuM nathI. 64. ye vAsaraM parityajya, rajanyAmeva bhuJjate / te parityajya mANikya kAcamAdadate jaDAH / / 65 // vAsare sati ye zreyaskAmyayA nizi bhuJjate / te vapantyUSare kSetre zAlIn satyapi palvale // 66 // je manuSyA divasane mukIne rAtrimAM ja bhAjana kare che te jaDa manuSyA mANekanA tyAga karIne kAca grahaNa kare che. divasa vidyamAna che, chatAM je kalyANunI IcchAe rAtre bhAjana kare che, te mIThA pANInA kArA bharelA che chatAM paNa khArI jamInavALA kSetramAM DAMgara vAve che tenA sarakhu kare che. 65-66. rAtribhAjananu phaLa ulukakAkamArjAra-gRdhazambarazUkarAH / ahivRzcikagodhAzca jAyante rAtribhojanAt // 67 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza rAtribhAjana karavAthI manuSyA ghuvaDa, kAgaDA, bIlADI, gIdha, sAmara, bhuMDa, sarpa, vIMchI ane gAdhA pramukhapaNe utpanna thAya che. 67. 168 rAtribhAjana DhAkhanI dRSTAMtathI mahatvatA kahe che. zrUyate hyanyazapathAnanAdRtyaiva lakSmaNaH / nizAmobanazapatha, jAtio vanamAyA | phrUTa khIjA seAganA anAdara karIne vanamAlAe lakSmaNane rAtribhAjananA seAgana karAvyA hatA ema rAmAyaNu vageremAM saMbhaLAya che ( kahelu* che. ) 68. anubhavasiddharAtribhAjana tyAga karavAnA phAyadA karoti virati dhanyo, yaH sadA nizi bhojanAt / so'rddha puruSAyuSasya, syAdavazyamupoSitaH // 69 // rajanI bhojanatyAge, ye guNAH parito'pi tAn / na sarvajJAhate kazcidaparo vaktumIzvaraH // 70 // je mANasa nira'tara rAtribhAjanathI virati kare che. tene dhanya che. mANasanu' aDadhu' AyuSya avazya upavAsamAM vyatIta thAya che, ( kemake ATha praharanA . ahArAtramAM cAra praharanA tene upavAsa thayA, tethI jyArathI rAtribhAjananA tyAga karyAM tyArathI aDadhuM AyuSya upavAsamAM vyatIta thayuM' ema kahI zakAya.) rAtribhAjana tyAga karavAmAM je guNA rahelA che te sarva kahevAne sajJa sivAya bIjA phAI samatha nathI. 69-70. kAcA gArasa sAthe dila tyAga karavA viSe AmagorasasaMpRkta - dvidalAdiSu jantavaH / dRSTAH kevalibhiH sUkSmAstasmAttAni vivarjayet // 71 // Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthanuM AThamuM vrata kahe che. 169 kAcA dahIM, dUdha ane chAza rU5 gerasa sAthe dila maga, maTha, aDada, caNA, vAla, tuvara vigere kaThoLano saMyoga thavAthI utpanna thatA sUma jaMtuo kevaLajJAnIoe dekhyA che. mATe te gerasa ane kaThoLanA saMyogavALI vastu khAvAne tyAga kara. 71. bIjA guNavratane upasaMhAra jantumizraM phalaM puSpaM, patraM cAnyadapi tyajet / sapAnama saMsat, vinadharmaparAya che 72 / trasa jIvenI mitratAvALAM phaLa, phula, pAMdaDAM ane bIjI paNa tevAM ja jIvamizrita bere; athANuM vigerene jainadharma parAyaNa zrAvakee tyAga kare. 72. A kahevA sAthe bIjuM guNavrata samApta thayuM. trIju anarthadaMDa viramaNa nAmanuM guNavrata eTale A gRhasthanuM AThamuM vrata kahe che Atai raudramapadhyAnaM, pApakarmopadezitA / hiMsopakAriMdAnaM ca pramAdAcAraNaM tathA / / 73 // . zarIrAdharthadaNDasya, pratipakSatayA sthitaH / yo'narthadaNDastattyAgastRtIyaM tu guNavratam // 74 // Asa-raudradhyAnarUpa kharAba dhyAna, pApa karmane upadeza Apa, jenAthI hiMsA thAya tevAM upakaraNe bIjAne ApavAM ane pramAda AcaraNa A cAra zarIrAdikana arthe thAya te arthadaMDa. tenA pratipakSIpaNe (arthAt potAnA zarIrAdikanA prayajana sivAya) je kAMI vagara phegaTanuM karavAmAM Ave te anarthadaMDa. evA cAra prakAranA anarthadaMDane tyAga kare, te gRhasthanuM trIjuM guNavrata che. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 yogazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza te cAramAM prathama durgAnanuM svarUpa kahe che vairighAto narendratvaM, puraghAtAgnidIpane / khecaratvAdyapadhyAna, muhUrttAtparatastyajet // 75 // vairIne ghAta karUM, rAjA thAuM, zaherane nAza karUM', agni saLagAvI mukuM AkAzamAM uDavAnI vidyA maLe te AkAzamAM uDuM athavA vidyAdhara thAuM to ThIka, vigere kharAba dhyAne (kadAca AvI jAya te paNa) eka muhUrtavAra tene TakavA na devAM, arthAt tatkALa tene tyAga kare. 75. pApapadeya-bIjo bheda vRSabhAn damaya kSetraM, kRSa SADhaya vAjinaH / dAkSiNyAviSaye pApopadezo'yaM na kalpate // 76 // baLadone damana kare, kSetra kheDe, gheDAe ne paMDha (napuMsaka) karo, vigere jyAM putra, strI, bhAI vigere sivAyanA bIjA mANasomAM dakSiNatA na pahoMce tema hoya tyAM A pApane upadeza Apa na joIe. 67. vivecana-pitAnA kuTuMbamAM jyAM dakSiNatA pahecatI hoya ane potAnI AjIvikA vigere sAdhana na cAlatAM hoya tathA kuTuMbamAM AgevAna tarIke hovAthI te ThekANe salAha ke upadeza ApyA sivAya cAlatuM na hoya tevA ThekANAone mukI vagara prajane buddhinuM DahApaNa vAparavA yA lekamAM sArA thavA mATe AvA pApapadeze vratadhArI gRhasthIoe na ApavA; te ja tenuM A AThamuM vata banyuM rahe che. 76. hiMsaka upakaraNa na ApavA-trIjo bheda yantralAGgalazastrAgni-muzalodUkhalAdikam / dAkSiNyAviSaye hiMsra nArpayetkaruNAparaH // 77 // Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 pramAdAcaraNa-the bheda karUNAmAM tatpara zrAvakee jyAM upara jaNAvela rIte dakSiNatA na pahoMcatI hoya tyAM yaMtra, haLa, zastra, agni, sAMbeluM ane ghaTI, khAMDaNIe vigere hiMsA thAya tevAM upakaraNe na ApavAM. 77. pramAdAcaraNa-ce bheda kutUhalAd gItanRtta-nATakAdi nirIkSaNam / kAmazAstraprasaktizca, dyUtamadyAdisevanam // 78 // jalakrIDAndolanAdi-vinodo jantuyodhanam / ripoH sutAdinA vairaM bhaktastrIdezarATakathA // 79 // rogamArgazramau muktvA. svApazca sakalAM nizAm / evamAdi pariharet , pramAdAcaraNaM sudhIH // 80 // kutUhalathI , gIta, nAca ane nATakAdi jevAM, kAmazAstramAM Asakti rAkhavI, jugAra tathA madirAdi sevana karavuM, jaLamAM krIDA karavI, hIMcaLA pramukha vineda kare, ApasamAM janAvaranAM yuddha karAvavAM, zatrunA putrAdika upara vera vALavuM, bhojananI, strInI, dezanI tathA rAjayanI kathA karavI, ane roga yA ratAnA parizrama sivAya AkhI rAtrI suI rahevuM, e Adi pramAdanAM AcaraNene buddhimAnee tyAga kara. 78-79-80. vilAsahAsaniSThayUta-nidrAkalahaduSkathAH / jinendrabhavanasyAntarAhAraM ca caturvidham / / 81 // jinezvaranA maMdiranI aMdara vilAsa, hAsya, thuMkavuM, nidrA, phaleza, vikathA ane cAra prakAranA AhArane tyAga kare. 81. A kahevAthI trIjuM guNavrata samApta thayuM. (have cAra zikSAvrate batAve che.) Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17ra. yegazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza navamuM sAmAyika vrata sAmAyika eTale zuM ? tyaktAtaraudradhyAnasya, tyaktasAvadyakarmaNaH / muoN samatA thA tAM, vihu sAmAyita | 82 . ArtaraudradhyAnane tyAga karI tathA sAvadya (sapA5) karmane tyAga karI eka muhUrta paryata je samabhAvamAM rahevuM tene sAmAyika vrata kahe che. 82. vivecana-sama-Aya. samapariNAme eTale rAgadveSanI gauNatAvALI sthitimAM rahyA chatAM je "Aya jJAnAdikanA lAbha thAya yA karmanI nirjarA thAya tene sAmAyika kahe che. A sAmAyikamAM khAsa karIne belavA cAlavAnuM baMdha karavAnuM che ane tenA be ghaDI jeTalA vakhatamAM dharma dhyAnamAM ja magna rahevAnuM che. pariNAmanI vizuddhi vizeSa rAkhavAnI che ane gRhakArya saMbaMdhI koI paNa vicAra lAvavAnuM nathI. kevaLa dharmadhyAnamAM, svAdhyAyamAM ke dharmazravaNamAM teTale vakhata vyatIta karavAne che AvI sAmAyikanI sthitimAM teTale samaya gRhastha sAdhuone samAna kahI zakAya che. AvA sAmAyike karmanirjarAnAM parama kAraNe che. mATe Araudra kharAba dhyAne bIlakula na Ave tevI rIte sAvadha rahI tathA manathI, vacanathI, ane zarIrathI kAMI pApakArI pravRtti na thAya tene mATe sAvaceta rahI A sAmAyika jeTalIvAra banI zake teTalIvAra karavuM. sAmAyikamAM kamanirbhara sAmAyikavatasthasya, gRhiNo'pi sthirAtmanaH / candrAvataMsakasyeva, kSIyate kama saMcitam // 83 // sAmAyika vratamAM rahelA sthira pariNAmavALA gRhasthione paNa caMdrAvataMsaka rAjAnI mAphaka saMcaya karela karmane kSaya thAya che. 83. vivecana-sAketapura nAmanA nagaramAM dharmaparAyaNa caMdrAvaka Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAyikamAM kanija rA 173 rAjA rAjya karato hato. saddagurunA sAge tattvano nirNaya karI AtmAhAra mATe zakatyanusAra gRhasthadhama teNe svIkAryAM hatA. " kharekhara teja buddhi kahI zakAya che ke jenAthI AtmAdvAra thAya ane teja dehanu' sAtha kapaNu' che, ke jenAthI dharmAMsAdhanamAM pravRtti karAya che. bAkI te pazuomAM ke manuSyamAM bIjo zuM taphAvata che ? kAMI nahi. " eka divase A mahArAjA rAtrinA vakhatamAM eka mAjI sAmAyika lai dharma dhyAnamAM lIna thayA hatA. teNe evA abhigraha rAkhyA hatA ke A khAjInA bhAga upara je dipaka maLe che te jyAM sudhI bujhAI nahi jAya tyAM sudhI mAre dharmadhyAna karavu. peAte pahelAM nirNAya karyA hatA ke eka praharathI vadhAre te dIpaka cAlaze nahi. rAjA dhyAnamAM hatA teTalAmAM dAsI tyAM AvI. rAjAne dhyAna magna joI te ghaNI khuzI thai. ahA ! rAjyanAM AvAM svata'tra sukhA vidyamAna che, chatAM paNa. A amArA mahArAjAnA dharma pratye keTaleA dRDha prema che? kharekhara, eja temanI sadgatinI ane mahApuruSatAnI nizAnI che. duniyAnA pAmara jIvA sahejasAja dhananI prApti thaI ke jANe kAI vakhata na maLelI apUrva vastu hoya tema te dhanane vaLagI rahe che ane khATI rIte durupayeAga kare che, tyAre A amArA mahArAjA dhananA te zuM paNa dehanA paNa sadupayeAga kare che. A pramANe rAjAnI prazaMsA karI rAjAne kAI vinna na Ave te mATe teNe dIvAmAM vadhAre tela pUryuM'. dharmadhyAna karatAM be prahara thai gayA. rAjA hajI uThayA nathI te jANI pharI dAsI tyAM AvI ane dIvAne AMkhA thaye jANI vaLI eka prahara pahoMce teTaluM tela pU yuM, rAjAnu zarIra sukumALa hAvAthI thAkI gayuM. sadbhAvathI paNa dAsIe rAjAnA zarIrane khAdhAnu kAraNa meLavyuM. A dharmiSTha rAjAe paNa peAtAnA abhigraha sAMgopAMga pALavA mATe dRDha thaI prayatna zarU ja rAkhyA. traNa prahara pUrA thayA bAda pharI dAsI tyAM AvI. rAjAnA dharma dhyAnathI dAsI ha`ghelI jevI thaI gaI. vAravAra anumeAdana karatAM teNIe dIvAmAM vadhAre tela pUryu.. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 yogazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza A bAju caMdrAvata saka rAjA vizeSa thAkI gayo hato. tenuM zarIra have TakI na zakyuM, kAtsarga mudrAmAM ubhA ubhAM rAjAne cethe prahara thayo hato. A lAMbe niraMtarane abhyAsa na hovAthI rAjAnuM zarIra tuTavA lAgyuM. chatAM dharmadhyAnanI saMtati te vadhatI ja hatI. cothA praharane aMte dIpaka bujhAvAnI sAthe rAjA paNa A dehathI bujhAI gayo. tene AtmA A pariSaha sahana na karI zakanArA dehane mUkI bIjA uttama dehamAM cAlyA gaye. dhyAnanI parAkASTA na hevAthI temaja karmo hajI bAkI hovAthI te rAjA svargamAM gaye ane tyAMthI mAnava bhavamAM AvI karma khapAvI kSe gaye. AvI rIte sAmAyika karavAthI karmane kSaya thAya tathA saddagatyAdi paNa maLe che, mATe gRhasthAe karma apAvavA nimitte sAmAyika niraMtara karavuM joIe. e kaheve karI gRhasthanuM sAmAyika vrata kahevAyuM. have bIjuM zikSA vrata dezAvakAzika kahe che. gRhasthanuM dazamuM vrata divrate parimANaM yat , tasya saMkSepaNa punH| vine rAtrI 2 phezavAzivatratamune 84 | chaThThA divatamAM je parimANa javA AvavAnuM rAkhavAmAM AvyuM che tene divase tathA rAtre saMkSepa kare te dezAvakAzika vrata kahevAya che. 84. vivecana-chaThThA dizA parimANa vratamAM amuka zaherathI ATalA jana sudhI vepArAdi gharakA javAne je niyama rAkhavAmAM AvyA che te yAvat jIva paryata mATe che. paNa teTaluM niraMtara kAMI javAmAM AvatuM nathI, mATe pUrve rAkhela dizAnA niyamamAMthI ghaNuM ja ochuM javAnuM pramANa divasanuM ke rAtrinuM rAkhavuM. arthAt dhAre ke pAMcaso gAu javA AvavAne niyama rAkhyo che, teTaluM Aje javAnuM nathI, te Aje divase athavA rAtre eka gAu ke be cAra gAu javAnI Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthanuM agIyAramuM paidhavrata 175 jarUra jaNAya te teTaluM javuM, paNa vadhAre na javuM, athavA teTalI paNa jarUra na jaNAya ane vadhAre saMkSepa kara hoya te A mArA gharanI bahAra Aje divase ke rAtre nahi jAuM, paNa A daravAjAnI aMdara ja rahIza. A vigere niyama rAkhavo, te dezAvakAzika vrata kahevAya che. A niyama rAkhavAthI bahAra pharatAM ApaNAthI je akArya, adharma ke AraMbha thavAne heya te aTakI jAya che. upalakSathI bIjA bhegopabhoga vatanA paNa saMkSepe A vratamAM karavAmAM Ave che. te sarvane dezAvakAzika kahe che. e pramANe dezAvakAzika vrata kahevAyuM. have trIjuM zikSAvrata kahe che. * - ka gRhasthanuM agIyAramuM paiSadhavata catuSpavyoM caturthAdi, kuvyApAraniSedhanam / brahmacarya kriyA snAnAdityAgaH pauSadhavratam // 85 // cAra parvamAM upavAsAdi taya kara, pApavALA sadaSa vyApArane tyAga kare, brahmacarya pALavuM ane snAnAdi zarIranI zebhAne. tyAga kara ema piSadhavata cAra prakAranuM che. 85. - vivecana-AThama, caudaza, pUrNimA ane amAvAsyA A cAra parvo kahevAya che. cAre parvomAM piSadha karavAnuM kahyuM che. tene Azaya e samajAya che ke gRhastha niraMtara saMsArika kAryothI nivRtta thaI zakatA nathI. eTale ochAmAM ochA eka mahinAmAM cAra piSadha te karavA joIe. paNa keI vizeSa dharmAbhilASI cArathI paNa vadhAre paiSadha kare te kAMI geraphAyado nathI, balka vizeSa phAyadAjanaka che. tathA jenAthI cAra paNa na banI zake teNe jeTalA bane teTalA paNa karavA joIe. piSadha be prakAranAM che. dezathI ane sarvathI. AhArane sarvathA tyAga, vyApArane sarvathA tyAga, brahAcarya sarvathA pALavuM ane zarIra satkAra bIlakula na karavo, e sarvathI Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 yogazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza paSadha kahevAya che ane jemAM pUrvokta cAre vastune cheDe niyama karavAmAM Ave che, te dezapaiSadha kahevAya che. AhArane mUkIne bAkInA traNa prakArane sarvathA tyAga karanArane sAmAyika ucaravuM jarUranuM che ane te traNa sAthe AhAra tyAga dezathI ke sarvathI baMne prakAre thaI zake che. ' dezathI cAre prakAranA tyAga karanArane AkhA divasa mATe sAmAyika uccaravAnuM nathI, paNa jyAre badhe tyAga kare tyAre ucacarI zakAya che. A piSadha cAra praharane ke ATha praharane thaI zake che. paSadhavrata karanAranI prazaMsA " gRhiNo'pi hi dhanyAste, puNyaM ye pauSadhavratam / . duSpAlaM pAlayantyevaM, yathA sa culanIpitA // 86 // te gRhasthIone paNa dhanya che ke je culanI pitAnI jema (upasargamAM) dukhe pALI zakAya tevA pavitra piSadhavatane pALe che. | vivecana pUrve jyAre zrImAna mahAvIradeva A pRthvI talapara vicAratA hatA tyAre vANurasInagarImAM culanI pitA nAmane eka dhanADhya gRhapati hatA. tene zyAmA nAmanI saddaguNazALI strI hatI ane covIsa karoDa senAmahera tathA A gokuLane te mAlika hate. eka vakhata te vANArasInagarInA keSTaka udyAnamAM bhagavAna mahAvIradeva padhAryA hatA. temanI pAse dharma zravaNa karI culanIpitAe jaina dharma svIkAryo hato ane tevA yatidharma lAyaka sAmarthyanA abhAve teNe zrAvakanAM gRhasthAne lAyaka dvAdaza vrate. lIdhAM hatAM tathA patinI AjJAthI dharma zravaNa karavA AvelI zyAmAe paNa pAchaLathI bAra vrata lIdhAM hatAM. potAnI vRddha ummara thatAM vaDila putrane gRhane kArobAra seMpI potAnI piSadhazALAmAM dharma dhyAna karatAM te kALa nirgamana karato hate. kharekhara manuSyae Atmahita mATe niraMtara jAgRta rahevAnuM che. temAM putranI prApti Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 piSadha vrata karanAra culapitA ane vRddha thatAM te avazya cetavAnuM che. eka divase paiSadhazALAmAM piSadha karI culanI pitA dharmadhyAnamAM rahyo hate. madhya rAtrinA vakhate tenuM piSadha vrata bhaMga karavA mATe eka mithyAdaSTi deva tyAM AvyA. hAthamAM khaDraga laI te bolyA "are culanI pitA! A tArUM vrata tuM mUkI de, nahitara tArA jyeSTha putrane tArA dekhatAM khagathI mArI nAkhIne huM tenuM mAMsa khAIza." culanI pitA zAMta rahyo. temaja mauna rahyo tyAre te deve tenI AgaLa tene moTA putrane lAvI mArI nAkhe, te paNa te calAyamAna na thaye. tyAre vizeSa duHkha ApavA mATe pahelAnI jema tenA traNe putrane mArI nAkhyA ane deva bolyo ke: "jo tuM A vrata tyAga nahi kare te tArI bhadrA mAtAne tArI AgaLa lAvI mArI nAMkhIza, jethI te AdhyAne maraNa pAmIza." A pramANe kahetAM paNa jyAre te zrAvaka zAMta svabhAve dharmadhyAnamAM ja lIna thaye, tyAre rudana karatI tenI bhadrAmAtAne deva tyAM lAvyA. te jotAM ja A zrAvaka vicAramAM paDyo ke A kaI duSTa mANasa jaNAya che, jeNe mArA dekhatAM AvuM anArya kAma karyuM ane have mAtAne paNa te mArI nAkhaze; mATe cAla huM tene pakaDI lauM; ema dhArI te jeTalAmAM devane pakaDavA jAya che teTalAmAM ghera garjanA karI deva cAlyo gayo. culanI pitA buma pADI uDyo. putranI bUma sAMbhaLI bhadrA tyAM AvI ane vRttAMta pUchayuM. culanI pitAe banelI hakIkata jaNAvI. tenI mAtAe jaNAvyuM: "putra! te kahyuM temAMnu kAMI paNa banyuM nathI. tArA traNe putro gharamAM sutA che. keI mithyAdaSTi deva tane vratathI calAyamAna karavA AvyA jaNAya che. tane tArA vratamAM ATalI khAmI AvI, mATe vratabhaMganI AlocanA kara." culanI pitAe vratabhaMganI AlocanA karI anukrame zrAvakanI pratimAo (abhigraha vizeSa) aMgIkAra karI zubha dhyAne maraNa pAmI saudharmadevaloke arUNAbha nAmanA vimAnamAM devapaNe Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 cogazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza utpanna thayeA. tyAMthI mahAvidehakSetramAM mAnavabhava pAmI ka khapAvI mekSe jaze. AvI rIte vaiSadhavratanI dRDhatA rAkhavA upara culanIpitA nAmanA zrAvakanuM dRSTAMta batAvyuM". A dRSTAMtathI e samajavAnuM che ke ATalA upasarga thatAM paNa culanIpitA peAtAnA vratamAM dRDha rahyo hatA ane saheja bhaMga thatAM tenuM prAyazcitta karIne zuddha thayA hatA. tevI rIte pAtAnAM vratA pALavAmAM zrAvake e dRDha thavuM joie. A kahevAthI gRhasthanu' agIyAramuM vrata samApta thayuM, have bAramuM atithisa'vibhAga vrata kahe che. * ceAthu zikSAvrata yAne gRhasthanuM' khArama' vrata dAnaM caturvidhAhAra - prAtrAcchAdanasadmanAm / atithibhyo'tithisaMvibhAgavratamudIritam // 87 // cAra prakAranA AhAra, (1) azana, pAna, khAdima ane svAdima, (2) pAtrA, (3) vasra ane (4) rahevAnA mukAma. A atithione ( sAdhuone ) ApavuM te atithisa vibhAga nAmanu' vrata kaheluM che. 88 vivecana-anna pANI AdinA AdhAre IMDu TakI rahe che. dehu upara cAritranA AdhAra che ane cAritrathI karmanA kSaya karI zakAya che. mATe zarIranA upaSTa bha ( AdhAra ) ne mATe gRhasthAe atithine AhAra pANI ApavAM. AhAra pANI laI te peAtAnA temaja paranA uddhAra kare che. temAM sahAya ApanArane sArA lAbha maLI zake che. AhAra pANI khIjA taraphathI maLatAM hAvAthI tene paisA vagere rAkhavAnI jarUra paDatI nathI ane tethI ja nirIha khanI nispRhapaNe khullA hRdayathI satya upadeza ApI khIjA upara satya mAnI chApa esADe che. paisAnu dAna tyAgIone Avu... e satya mArgomAMthI te sAdhunA nAza karavA jevu che, kemake anaCnu` mULa kAraNu paisA ja che. pAtra sivAya annapANI Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munidAnanuM phaLa 179 levAmAM khAvAmAM aDacaNa paDe che. tema dhAtunAM vAsaNA paNa tyAgIe ne nirupayeAgI che. gRhasthanA bheAjanamAM khAvApIvAthI ja pazcAt kama ( eTale dhAvA vichaLavA vigere )mAM ArabhanA sa'bhava che, mATe pAtradAnanI jarUra che. zarIranuM rakSaNa karavA mATe tathA zIta, tApa, DAMsa, maccharAdinA upadravane dUra karavA mATe vasa ka'khalAdi atyAranA vakhatamAM sAdhuone ApavAnI jarUra che. hIna sattvavALA jIvA te sivAya dhama dhyAnamAM sthira thavA azakaya che. temaja rahevAne sukAma ApavAnI paNa jarUra che. dezakALanI apekSAe A cAra prakAranAM dAnA munione kalpanIya che. te cAra prakAramAMthI koIpaNa jAtanuM dAna ApavuM te atithisa'vibhAga ta kahevAya che. jene tithi pUva vigere mahAtsavanA divasA keAI nathI, nira'tara vairAgyadazAmAM jhIlavApaNuM' che, mATe temane atithi kahevAmAM Ave che temane dAna ApavuM te atithisa'vibhAga, kharA atha Ama che, paNa vRddha paraparAe pASadhane pAraNe gRhasthAe sAdhune dAna ApI pachI pAraNuM karavuM, tenuM nAma atithisa vibhAga vrata kahevAya che. * munidAnanuM phaLa puNya ! samajo nAma, sad vatsarAja | camathArI zrApa, muniAnatramAvataH // 88 // juo, sa`gamaka nAmanA vAcharaDAMne pALavAvALA mANasa, munine dAna ApavAnA prabhAvathI camatkAra utpanna thAya teTalI sa'padmAne pAmyA. 89. vivecana-maga dezanA bhUSaNu tulya rAjagRhanagaramAM paramAt bhakta zreNika rAjA rAjya karatA hatA. te vakhatamAM eka madhyama sthitivALI strI peAtAnAM saMgamaka nAmanAM bALakane sAthe laI zAli grAmamAM AvI rahelI hatI. sa'gamaka leAkeAnAM vAcharaDAM vigere cAratA Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 yogazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza hatuM ane mAtA anyane ghera kArya karatI hatI, ema banenuM gujarAna cAlatuM hatuM. eka vakhata parvanA divasemAM ghera ghera sArUM sArU khAvAnuM thatuM joI saMgamake pitAnI mA pAse kSIranuM bhejana mAgyuM. garIba sthitivALI mAtA belI: "beTA! mArI pAse tevI kAMI sAmagrI nathI ke jenI huM tane khIra karI ApuM." ATaluM kahetAM ja pitAnI pUrvanI sArI sthiti tene sAMbharI AvI ane ucca svare mAtA raDavA lAgI. mAtAne raDatI joI chokare paNa raDavA lAgyA. A zabdo sAMbhaLI keTalIka pADe zaNe tyAM doDI AvI, ane rudana karavAnuM kAraNa pUchyuM. pitAnuM dukhe tene kahevAthI teone dayA AvI, tethI khIranI sarva sAmagrI teoe tene ApI. tenI khIra banAvI eka thALamAM putrane ApI, mAtA najIkamAM kArya prasaMge gaI. tevAmAM mAsa upavAsI eka tapasvI muni pAraNu mATe pharatA pharatA tene ja ghera AvI caDyA. pitAne ghera munine AvelA joI cheka ghaNe khuzI thaye. te bolI UThayoH "ahe! huM dhanyabhAgya chuM. AvAM dhanADhayonAM gharo mUkI AvA tapasvI muni mAre ghera AvI caDyA. mahArAja tapasvIjI ! Aja te mArUM anna grahaNa karo ! ane mane nistAro." eusaMjJAe paNa tapasvIene ApavAthI lAbha thAya che, tema jANanAra A bALakane joI muni Azcarya pAmyA. dravyabhAvathI zuddhatA jANa munie pAtra dharyuM ane saMgamake pitAnA vAsaNamAM lIdhelI badhI khIra ApI dIdhI. eka te AvI duHkhI avasthA, keI paNa vakhata tevuM svAdiSTa bhejana khAvA nahi maLela, bhUkha lAgelI. mAgIne meLavelI, bALaka avasthA ane pariNAmanI vizuddhatA, te eka ekathI caDIyAtuM hatuM A vizuddhatAmAM karma nirjarA ane puNyabaMdha thavAthI teNe uttama manuSya bhavanuM AyuSya bAMdhyuM. muni gayA pachI pAchaLa rahelI khIra cATate hatuM, tyAM tenI mA AvI. chokarAne hajI bhUkhyo jANI bIjI khIra tene ApI, rAtrinA vakhatamAM ajIrNa thavAthI munidAnanI Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ murtidAnanuM phaLa 181 praza'sA karatA te maraNa pAmyA ane rAjagRhInagarImAM dhanADhya gAbhadre zeThanI bhadrA nAmanI strInI kukhe putrapaNe utpanna thayA. yuvAna vayamAM pitAe khatrIza kanyAe paraNAvI. sAtamALanA mahelamAM dozuMdaka devAnI jema sukha vaibhava bhAgave che. tenA pitA gAbhadra zeThe vIra prabhunI pAse cAritra lIdhu ane paya te susamAdhimAM maraNa pAmI te devalAkamAM gayA. putrasnehathI te peAtAnA putranA sarva manArathA pUrNa karatA hatA. eka divase eka paradezI musAphara sALa ratnakAMbaLA laI rAjagRhImAM vecavA AbhyA. zreNika rAjAe tenuM mUlya pUchyu, teNe eka ekanu` mUlya savA lAkha seAnAmaheAra jaNAvI bhAre mUlyanI AvI ratnakAMbaLe levI te rAjAne ucita na jaNAyuM, musAphara udAsa thA, ke jyAre rAjA jevA mArI ratnakaLA nathI letA teA bIjA kANa leze ? te pharatA pharatA zAlibhadrane ghera AvyA ane bhadrA zeThANIne maLyA ane bhadrAe ratnakAMbaLA keTalI che ane mUlya zuM che te pUchyu. musAphare gRhyuM: mArI pAse seALa ratnakAMbaLA che ane tenI vIzalAkha senAmahAra kIMmata thaze'bhadrAe jaNAvyu ke mUlyanI kAMI harakata nathI, paNa mArA' putrane khatrIza strIe hAvAthI mane batrIzanI jarUra hatI. paNa musAphara pAse teTalI na hAvAthI vIzalAkha sAMnAmahArA ApI te ratnakAMbaLa lIdhI ane aradhI aradhI ratnakAMkhaLa khatrIze strIne vaheMcI ApI. musAphara khuzI thaI cAlatA thayA. zreNika rAjAnI haThIlI rANIe haTha lIdhI ke huM rAjAnI rANI thaI chatAM zuM mane eka ratnakAMbaLa bhAre mUlyanI na maLe ? rAjAe pharI musApharane khelAvyA. teNe zAlibhadrane ghera ratnakAMbaLa vecyAnA samAcAra ApyA ane kahyu ke tame eka paNa laI na zakayA paNa teNe teA khatrIzanI mAMgaNI karI che, A sAMbhaLI rAjA AzcaryamAM garakAva thayA. ahA ! mArA rAjyamAM AvA dhanADhayA rahe che. rAjAe eka ratnakAMbaLa ApavA mATe zAlibhadrane tyAM kahevarAvyuM. bhadrAe Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 yogazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza kahyu ke, te ratnakAMbaLA mArA putranI strIoe paherI nirmAlya tarIke kADhI nAkhI che, Apa kaheA tA meAkalAvuM. rAjAne adhika Azcaya thayuM. teNe zAlIbhadrane peAtAnI pAse lAvavA Ama traNa mAkalyuM. bhadrA zeThANI rAjA pAse AvI ane rAjAne vijJapti karI ke zAlibhadra koI vakhata bahAra nIkaLye nathI te Apa amArU ghara pavitra karA. rAjA tene jovAnI utkaMThAthI bhadrA zeThANIne ghera AvyA. tenA gharanI Rddhi jotA ja rAjA himUDha thaI gayeA. bhadrAe' sAtamA mALa upara rahelA zAlibhadrane jaNAvyu ke putra nIce Ave, zreNika ApaNe ghera AvyA che.' zAlibhadre javAba ApyA: ''mAtAjI ! jema Apane ucita lAge tema karA, temAM mane pUchavAnI kAMI jarUra nathI.' mAtAe jaNAvyuM, beTA, teM ApaNA svAmI-rAjA che. kAMi vepAranu kArya nathI. tene AvI namaskAra karI, maLeA. A sAMbhaLatAM ja zAlibhadranuM mukha utarI gayu'. tenA caherA upara glAni AvI gai. zuM mAre mAthe kAi svAmI che? huM Aja sudhI te ema samajatA hatA ke hu sukhI chu. jo mAthe mAlika hAya, bIjo svAmI hAya, tA huM sukhI zAnA ? te avasare nIce AvyA. zreNika rAjAne maLyA rAjAe prItithI kheALAmAM besAryA ane putranI mAphka cuMbana karyuM" thADA vakhatamAM te tenA zarIra upara pazInA thai AvyA. bhadrAe kahyu', mahArAja ! tene javAdo. mANusanA paricayamAM na Avela hAvAthI te gabharAya che, zAlibhadrane rAjAe javAnu` kahyuM. te peAtAnA mahelamAM AvyA. bhaTThAe paNa zreNikanI ghaNI sarabharA karI. rAjA khuzI thaI peAtAne mukAme AvyA ane AvA dhanADhyo tathA sukhI jIvA mArA rAjyamAM vase che tethI vizeSa harSita thayA. zAlibhadrane cena na paDayuM te vicAravA lAgyA, are ! pUrva bhave joie tevu' puNya ke ka kayu' nathI mATe mAre mAthe svAmI che. paNa have evAM karma karU ke mAre mAthe kAI svAmI na hAya. te samaye dhama ghASAcArya cAra jJAnadhAraka tyAM AvyA. zAlibhadra temane vaMdana karavA ' Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munidAnanu phaLa 183 gayA ane vinayathI pUchyuM' ke : 'mahArAja evu' kayu' sArU kA karavu joie ke jethI mAthe svAmI na heAya tevI sthiti maLe.' gurue javAba ApyA : cAritra levAthI mAthe svAmI na heAya tevuM niya sthAna maLe che.' pote te agIkAra karavAnI IcchA jaNAvI. ghera AvyA ane mAtA pAse AjJA mAgI. tenA sukumALapaNA viSe, yauvana viSe, cAritranI durghaTatA viSe mAtAe ghaNA samajAvye paNa jyAre te peAtAnA nizcayathI DagyA ja nahi, tyAre mAtAe tene kahyuM : A divya bhAgonA tyAga karI manuSyanI sthitine thADA vakhata abhyAsa kara, pachI khuzIthI cAritra leje.' zAlibhadre tema karavA svIkAryuM ane divase divase eka eka strI, zayyA vigere tyAga karavA lAgyA. 6 A vAtanI zAlibhadrunI bahena je dhannA sAthe vivAhita hatI tene khabara paDI; te raDavA lAgI. dhannAe kAraNa pUchyuM tyAre zAlibhadranA eka eka strInA zyAga ane thADA vakhatamAM cAritra levAnuM jaNAvyuM. tyAre dhannAe hAMsI karI ke zAlibhadra kAyara che, tyAga karavA tA vaLI eka ekanA tyAMga zA mATe karavA ? eka sAthe sanA tyAga karavA. strIoe javAba ApyAH 'svAmInAtha kahevuM sulabha che paNa karavu' du bha che.' dhannAe kahyuM ke mane tamArA sneha ja ADA AvatA hatA. paNa jo tamArI sammati che teA Aja ja AThe strIonA tyAga karIne huM cAritra lauM chuM. zrI namI paDI ane ame husatAM hasatAM kahyuM hatuM tema jaNAvyuM, paNa dhannA peAtAnA nizcayamAM aDaga rahyo, tyAre strIoe paNa sayama levAnA potAnA abhiprAya jaNAvyA. dhanne temane zAbAzI ApIne rajA ApI. . mahAvIradeva pAse cAritra lIdhuM, ane krama tathA zarIra kRza karI nAMkhyAM. banne jaNAe anazana karyuM. prauDha A pramANe saMsArathI virakta thaela dhannA zAlibhadra bannee mAsakSamaNAdi Ara tapazcaryA karI Akhare vaibhArigira parvata upara dharma dhyAnamAM magna rahetAM ghaNAM Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 yogazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza karmo khapAvI nAkhyAM. zubha dhyAnamAM maraNa pAmI sarvArthasiddha vimAnamAM devapaNe utpanna thayA. eka bhava mAnavane karI te mese jaze. evI rIte dAnanA prabhAvamAM uttarottara paraMparAe mokSanI paNa prApti thAya che te A caritrathI samajI zakAya che. A caritra uparathI samajavAnuM e che ke potAnI dukhI. avasthAmAM paNa dAnane utsAha, pariNAmanI vizuddhatA, daivika vaibhava chatAM paNa Atmika svataMtratAnI IcchA, sukemaLa deha chatAM kaThera tapasyA ane dhyAnanI nirmaLatA e sarva manana karavA jevuM che, atithi vibhAga upara zAlibhadranI kathA samApta thaI. A kahevAthI bAramuM vrata samApta thayuM. ane kame kahevAyelAM bAra vate paNa samApta thayAM. ' bAra vratamAM lAgatA aticAra dUra karavA viSe vratAni sAticArANi, sukRtAya bhavanti na / aticArAstato heyAH, paMca paMca vrate vrate // 89 // aticAravALAM vrata kalyANa mATe thatAM nathI. mATe dareka vratamAM lAgatA pAMca pAMca aticAro (doSa) tyAga karavA. 89 prathama rAtanA aticAra krodhAd baMdhacchavicchedo'dhikabhArAdhiropaNam / prahAro'nnAdirodhazcAhiMsAyAM parikIrtitAH // 90 // 1. tIvra krodhathI, maraNathI nirapekSapaNe-marI jaze tenI darakAra rAkhyA sivAya manuSya tathA janAvaraNadine bAMdhavAM. 2. temanI cAmaDI chedavI. 3. zakti karatAM vizeSa bhAra bhare. 4. marma sthAnAdimAM prahAra karavo. ane 5. anAja Adi temane khorAka Apa baMdha kare. A aticAro ahiMsA vratamAM kahelA che. 90. vivecana-jIvane na mAravAnAM paccakkhANa karyA che paNa tene tIvra bAMdhavAne ke duHkha ApavAnAM karyA nathI. AvA AzayanI Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIja vratanA aticAra 185 apekSA hovAthI dukha ApavA vigerene vratamAM dUSaNarUpa aticAra kahelA che. * bIjA vratanA aticAra mithyopadezaH sahasAbhyAkhyAnaM guhyabhASaNam / vizvastamaMtrabhedazca kUTalekhazcanRte // 91 // 1. bIjAne duHkha thAya te mithyA pApakArI upadeza Apa. 2. vicAra karyA sivAya ke abhiprAya jANyA sivAya (tuM cAra che ke parastrIlaMpaTa che vigere) bIjA upara peTe Aropa muka. 3. rAjavirUddhAdi je pragaTa karavA lAyaka na hoya te IzitAdi AkArathI jANI pragaTa karI ApavuM. 4. mitrakalatrAdi vizvAsavALAnI gupta vAta jAhera karI devI. ane pa. jUThA lekha karavA A pAMca satyavratanA aticAro che. 91. - trIjA vratanA aticAra stenAnujJA tadAnItAdAnaM dviDarAjyalaGghanam / pratirUpakriyA mAnAnyatvaM cAsteyasaMzritAH // 92 // 1. cerane corI karavAmAM preraNuM karavI. 2. cerI karI lAve mAla vecA grahaNa kara. 3. vepAra mATe virUddha rAjya-zatru rAjAnA niSedha karelA dezamAM javuM. 4. mAlamAM sArI narasI vastunI bheLaseLa karavI. ane 5. kheTAM tela mApa banAvavAM, vadhu mApathI levuM, ochA mApathI devuM. A pAMca acaurya vratanA aticAre che. 92. cothA vratanA aticAra itvarAttAgamonAttAgatiranyavivAhanam / madanAtyAgraho'naMgakrIDA ca brahmaNi smRtAH // 93 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 yogazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza 1. thoDA vakhata mATe bhADuM ApI pitAnI strI karI rAkhelI vezyA, 2. vezyA, anAtha, vidhavA, vairaNI, preSitabhartRkA vigerenuM sevana karavuM. 3. pitAnAM putra putrI sivAya anyanA vivAha karavA. 4. svaranI saMbaMdhI viSayamAM paNa vizeSa Asakti. 5. anaMgakIDA, hasta karyAdi. A pAMca cothA brahmacarya vratanA aticAre kahelA che. 93. vivecana-bhADuM ApI thoDA vakhata mATe pitAnI strI karI rAkhelI hovAthI mArI pitAnI ja strI che. AvA abhiprAyane laIne aticAra, nahitara tratabhaMga kahevAya. vezyA, anAtha, vidhavAdikane anupage atikramAdinI apekSAe aticAra che. A pahelA be aticAra svadArasaMteSI mATe che, paNa parastrItyAga karavAvALAne te vratane bhaMga thAya che. ' pAMcamA vratanA aticAra dhanadhAnyasya kupyasya gavAdeH kSetravAstunaH / hiraNyahenazca saMkhyA'tikramona parigrahe // 94 // 1. dhanadhAnya saMbaMdhI, 2. gharanI gharavakharI, senArUpa vinAnI tene saMbaMdhI, 3. gAyaAdi janAvara saMbaMdhI, 4. kSetra, ghara, hATa, saMbaMdhI ane 5. senA rUpa saMbaMdhI rAkhelI saMkhyAnA parimANanuM ullaMghana karavuM te parigraha vratanA pAMca aticAre che. 94. ahIM e zaMkA thAya che ke rAkhelA parimANanuM ullaMghana karavAthI vratano bhaMga the joIe te aticAra zA mATe kahyA tene uttara Ape che. baMdhanAdbhAvatogarbhAyojanAdAnatastathA / pratipannavratasyaiSapaMcadhApi na yujyate // 95 // baMdhana karavAthI, bhAvathI, garbhathI, jeDavAthI ane levAthI aticAra Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThThA vratanA aticAra. 187 lAge che mATe parigrahaNanu' vrata grahaNa karanArane A pAMcamAMthI kAMI paNa aticArarUpe karavu' te cegya nathI. 95. vivecana--sAkSAt rIte sakhyAne atikrama karavAthI tA vratabhaMga ja thAya che, paNa ahIM aticAra lAgavAmAM sApekSatA hAvAthI vratabha`ga nathI. jemake, pAMca, pacAza, muDA jeTaluM dhana dhAnyanuM... mApa rAkhyu. hAya ane leNAM vigeremAM tenAthI adhika AvI gayu. te tene kahI rAkhe ke hamaNAM tamAre tyAM rAkhI mUke, cAmAsA pachI mArI ba"dhI pUrI thavAthI laiza. A pramANe khaMdhaNI karavAthI aticAra lAge che ane pote sAkSAt lIdhuM na heAvAthI vrata rAkhavAnI apekSA heAvAthI vratabhaga thatA nathI. 1. gharavakharI, tAMmA pIttaLa vigerenI sakhyA rAkhI hAya temAM vadhArA thai gayA te nAnAM tADI nakhAvI meTAmeATA banAve. ahIM saMkhyA kAyama rahelI hAvAthI vratabhaga nathI paNa aticAra che. 2. janAvaranI sa`khyA eka varSamAM amuka rAkhI hAya temAM gAya, bheMsAdi ne vAMcharaDAM vigere thavAthI janAvaranI sakhyAmAM vadhAre thaI Ave tyAre tenA garbhane yA vAcharaDAne amuka vakhata gayA pachI gaNatrImAM gaNe te paNa sApekSa hAvAthI aticAra. 3. kSetranI sakhyA amuka rAkhI'hAya temAM pAsenA kSetre laIne vacamAMthI vADa kADhI nAMkhI bheLavI mATAM karavAM. sa`khyA kAyama hAvAthI aticAra. 4. senu 'rUpa' vaSa~nA piramANunI sakhyAmAM kAI rAjA pramukhanA tumAna thaI ApavAthI vadhAre thAya tA peAtAnA vratanI adhi paya ta koI- bIjA pAse rakhAve A saMmAM pote sAkSAt levu' ke sa`khyA udbha`dhana karela na heAvAthI temaja vrata rAkhavAnI apekSA hAvAthI aticAra kahevAya che. 5. . chaThThA vratanA aticAra smRtyaMtardhAnamUrddhAdhastiryagbhAgavyatikramaH / kSetravRddhizva paMceti smRtA digvirativrate / / 96 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 yogazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza | dizAmAM javA AvavAnA niyamanuM bhUlI javApaNuM, jemake meM pacAza ja rAkhyA che ke se. te yAda na AvavAthI pacAza jAya te paNa aticAra (kAraNa ke lIdhela niyama smaraNa rAkhavAthI vrata, pALI zakAya che.) uMce, nIce ane tirthI dizAomAM bhUlathI lIdhela niyamathI vadhAre cAlyA javuM te aticAra. 4. kSetranI vRddhi karavI (jemake uttara dakSiNa se se jana javAnuM rAkhyuM hoya ane dakSiNamAM vadhAre javAnI jarUra jaNAI tyAre uttara dizAmAMthI ochuM karI dakSiNa dizAmAM teTaluM vadhAravuM.) A banne bAju parimANa kAyama na rahevAthI paNa saMkhyA barobara. rahevAthI AzayanI apekSAe aticAra che. 6. - sAtamA vratanA aticAra ." sacittastena saMbaddhaH saMmizro'bhiSavastathA / duSpakkAhAra ityete bhogopabhogamAnagA // 97 // 1. sacitta AhAra, 2. sacitta sAthe joDAyela, 3. sacitta acittathI mizra, 4. aneka dravya saMgathI banela surA sAvIrAdi, ane 5. sejasAja pAkele AhAra. A pAMca aticAre sacitta vastunA (sajIva vastune) tyAga karanArane bhego paga gratamAM lAge che (ahIM je avicAra kahyA che te anaupage ajANapaNathI lAge che.) 97. A aticAre bhejananA saMbaMdhamAM che, karmanA saMbaMdhamAM batAve che. amI bhojanatastyAjyAH , karmataH kharakarma tu / tasmin paJcadaza malAn , karmAdAnAni saMtyajet // 98 // upara batAvela pAMca aticAre bhejana Azrathi tyAga karavA ane karma Azrayi khara karmAdi paMdara karmAdAnarUpa aticArone tyAga kara. 98. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMdara aticArane anukrame vizeSatAthI batAve che 189 vivecana-bhogapabhegarUpa dhana prApta karavAmAM A paMdara prakAranA doSa lAge che. te pApanA kAraNarUpa hevAthI temanuM nAma karmAdAna rAkhavAmAM AvyuM che. paMdara karmAdAnanAM nAma kahe che. aGgAravanazakaTabhATakasphoTajIvikA / dantalAkSarasakezaviSavANijyakAni ca // 99 // yantrapIDAnilAJchanamasatIpoSaNaM tathA / davadAnaM sara zoSa iti paJcadaza tyajet // 100 // 1. aMgArAne vyApAra, 2. vana kApavAne, 3. gADAM banAvavAne, 4. bhADAM karavAne, 5. jamIna pheDavAne, 6. dAMtane, 7. lAkhana, 8. rasane 9, kezana, 10 viSa vecavAne, 11. yaMtrathI vastu palavAne, 12. baLada vagerene nirlI chana karavAne, 13. asatI paSaNane, 14. dava ApavAne-kSetrAdimAM agni lagADavAne, 15. taLAva vagere sUkAvI nAMkhavAne vyApAra. A paMdara prakAranA aticArono tyAga kare. 99-100. paMdara aticArene anukrame vizeSatAthI batAve che . . aMgArakama zakAjhASTra, kumArid I. ThaThAratveSTakApAkAviti hyaGgArajIvikA // 101 // lAkaDAMnA kelasA banAvavAne, caNa vagere anAja bhuMjavAne, kuMbhAra, luhArane, senIne, kaMsArAne, ITa pakAvavA vigerethI AjIvikA karavI te aMgArakarma kahevAya che. 101. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 yogazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza vanakama * chimAchinavanapatra prayanAvika . kaNAnAM dalanAtpeSAd vRttizca vanajIvikA // 102 // chedelAM ane nahi chedelAM vanamAM thatAM pAMdaDA, kula, phaLa vigere vecavAM tathA anAjane daLIne ke paththara upara pIsAvIne je AjIvikA karavI te vana AjIvikA kahevAya che. 102. zakaTa AjIvikA . zakaTAnAM tadaGgAnAM, ghaTanaM kheTanaM tathA / vikrayazceti zakaTa-jIvikA parikIrtitA // 103 // gADAMo tathA paiDAM vagere tenA bhAgone ghaDavAM (ghaDAvavAM) kheDavAM ane vecavAM vigerethI je AjIvikA karavI te zakaTa AjIvikA kahelI che. 103. bhATaka AjIvikA zakaTokSalulAyoSTra-kharAzvataravAjinAm / bhArasya vAhanAd vRttibhaved bhATakajIvikA // 104 // gADAM, baLada, pADA, UMTa, gadheDA, khaccara ane ghoDA vagere upara bhAra upaDAvI AjIvikA karavI te bhATaka AjIvikA kahevAya che. pheTaka AjIvikA ' saraH kUpAdikhanana-zilAkuTTanakarmabhiH / pRthivyArambhasaMbhUtairjIvanaM sphoTajIvikA // 105 // sarovara, kUvA vagere dAvavA ane paththara pheDavArUpa pRthvInA AraMbhavALA karmo vaDe karI AjIvikA karavI te saphATaka AjIvikA kahevAya che. 105. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 viSa vANijya " - dAMtane vyApAra dantakezanakhAsthitvaga-romNo grahaNamAkare / trasAGgamya vaNijyAthai, dantavANijyamucyate // 106 // hAthIdAMta, camarI gAya vagerenA vALa, nakha, hADakAM, cAmaDAM tathA roma (rUvADA) vagere trasa jInA aMgone vyApArane mATe utpattine ThekANe jaI grahaNa karavA tene daMta vANijya kahe che. 106. - lAkhano vyApAra lAkSAmanaH zilAnIlI-dhAtakITakaNAdinaH / vikrayaH pApasadanaM lAkSAvANijyamucyate // 107 // lAkha, manazIla, gaLI, dhAvaDI, TaMkaNakhArAdi e sarva vizeSa pApanAM sthAnarUpa che. tene vyApAra kare tene lAkha vANijya kahe che. 107. rasa tathA kezane vyApAra navanItavasAkSaudramadyaprabhRtivikrayaH / dvipAcatuSpAdvikrayo, vANijyaM rasakezayoH // 108 // mAkhaNa, carabI, madha ane madirAdi vecavuM te rasa vANijya ane manuSya tathA jAnavaronA vyApAra karavA te keza vANijaya kahevAya viSa vANijya viSAstrahalayantrAyoharitAlAdivastunaH / vikrayo jIvitaghnasya, viSavANijyamucyate // 109 // jhera, hathiyAra, haLa, arahaTTAdi yaMtra, lepyuM ane haratAla Adi jene nAza karanArI vastuone vepAra kare tene viSa vANijya kahe che. 109. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 cegazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza catra pIDana ka tilekSusarSapai raNDa - jalayantrAdipIDanam / dalatailasya ca kRtiryantra pIDA prakIrttitA // 110 // tala pIlavAnAM yaMtra, IkSu (zeraDI) pIlavAnAM, sarasava pIla vAnAM, eraDA pIlavAnAM, reTa Adi pANI khe'cavAnAM yaMtra ane khALa kADhI tela levuM vagerenAM yaMtra banAvI tenAthI AjIvikA karavI te yu'trapIDanaka. 110. nirlo chana kama nAsAvedho'GkanaM muSkacchedanaM pRSThagAlanaM / vazvavidyutI, nironamuIritam // 1 // janAvarAnI nAsikA vidhavI, AMkavuM, aMDa chedavA. puSTa gALI nAkhavI ane kAna tathA kamala cheDhavA vagere karavA vaDe AjIvikA calAvavI tene nirbhrA chana kama kahyuM che. 111. asatI pASaNa sArikAzukamArjAra-zvakurkuTakalAM pinAm / poSo dAsyAzca vittArthamasatIpoSaNaM viduH // 112 // sArikA, zuka, khIlADI, kUtarA, kukaDA, mayUra ane dAsI vagerenuM dhana kamAvA mATe poSaNa karavuM tene asatI pASaNa kahyu che. 112. dhruva ApavA ane taLAva sukAvavA = 3 // vyasanAtpuNyabuddhayA vA, davadAnaM bhaved dvidhA / saphazoSa sAsindhu daivAre ghusavaH // kuTevathI athavA puNya buddhie dava lagADavA tathA taLAva, nadI ane druha, kuMDAdinA pANIne zeASI nAMkhavAM te saraze|Sa karmAdAna kahevAya che. 113. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAyika vratanA aticAra 193 vivecana--karmAdAnanA zabdArtha ja evA che ke kamane AvavAnu` kAraNa: duniyAnA ghaNA vyApAro A sivAyanA karmAM baMdhanA kAraNabhUta che chatAM A padarane karmAdAna kahevAnA abhiprAya evA che ke A vyApArAthI vizeSa vizeSa pApa Ave che. temaja phAyado thADA ane aneka jIvAne du:kha, trAsa tathA saMhAranA hetabhUta che mATe dharmiSTha manuSyae AvA vyApArAnA tyAga ja karavA joIe. ahIM kAI zakA kare che ke pa dararmAdAnane aticAra zA mATe kahyA, kAraNa ke karmAdAna pAte ja pAparUpe che ane te karavAthI tA vrata bhaMga thavA joI e. uttara e che ke peAte arthe daMDamAM je karmAdAnAnI chuTa rAkhI che te sivAya AvA vyApArA kadAca ajANupaNe arthAt anaupayAge thaI gayA hAya tA aticArarUpa che, paNa je jANIne te vyApAro karavAmAM Ave te vrata bhaMga thAya che, ema bhAgeApabhAga tratanA vIza aticArA batAvyA. A have ana daMDa tratanA aticAra saMyuktAdhikaraNatvamupabhogAtiriktatA / maukharyamatha kautkucyaM, kandarpo'narthadaNDagAH // 114 // 1. haLa, muzaLa, gADI vagere adhikaraNA sa`cAjI (joDI ) rAkhavAM, ra. pramANathI adhika upabhAganI vastu rAkhavI. 3. vAcALapaNuM arthAt pUrvIpara vicAra karyA sivAya khelavuM, 4. bhAMDArdikanA jevI brUnayana eSThAdikathI ceSTA karavI. 5. kAma utpanna thAya tevA vacanA khAlavAM, A anartha daDa viramaNavratanA pAMca aticArA che. 114, * sAmAyika vratanA aticAra kAyavAnmanasAM duSTa- praNidhAnamanAdaraH / mRtyanuSasthAne 2, smRtA sAmAvitrate // 1 // 1. mana, 2. vacana, 3. kAyAne sAvadya kArya mAM pravartAvavAM, 13 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 yogazAstra bhASAMtara-dvitIya prakAza 4. sAmAyikamAM anAdara (anutsAhatA) ane 5. sAmAyika karyuM ke na karyuM tenI smRti na rAkhavI. A pAMca sAmAyika vratamAM aticAra kahyA che, (ahIM anaupage sAvadha kAryamAM pravRtti thaI hoya te mATe aticAra kahe che paNa jANIne sAvadha pravRtti kare te vrata bhaMga thAya.) 115. dezAvakAzika vratanA aticAra preSyaprayogAnayane, pudgalakSepaNaM tathA / .. zavwAnupAtI , trate phezavazive . ud che. 1, niyamita karelI jagyA bahAra kArya prasaMge bIjAne mekalo. 2. niyamita kSetra bahArathI koI vastu maMgAvavI, 3, niyamita jagyAnI bahAra rahelA mANasane jaNAvavA mATe kAMkaro vagere pheMkavuM, 4. zabda karI bolAva, ane pa. rUpa dekhADavuM eTale pote sanmukha ubhA rahevuM, tene joIne dUra rahele mANasa tene mATe tyAM Ave, A pAMca dezAvakAzika vratanA aticAre che. 116. vivecana-pote zarIrathI niyamita jagyA bahAra gayo nathI tethI vratabhaMga na thayuM, chatAM niyamita jagyA bahAra mANasa mokalya, maMgAvyuM, kAMkarA pheMkyA, zabda karyo ane rUpa dekhADayuM tethI aticAra lAgyA. paiSadha vratanA aticAra utsargAdAnasaMstArAnanavekSyApramRjya ca / nA mRtyunuvsthAka resi vadhe 27 . 1. najarathI joyA ane vastra vagerenA cheDAthI mAryA vinA maLamUtrAdino tyAga kare, 2. pATapATalA vagere joyA tathA pramA jaMna karyA vinA levA, 3. jemAM pramArjana karyA sivAya saMthAra Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 sAtakSetramAM dhana nahi vAparanAranuM nirbaLapaNuM kare, 4. paiSadhamAM anAdara, ane 5 paiSadha karyo ke nahi, tenI mRti na rahevI, A pAMca poSa vratanA aticAra che. 117. atithi saMvibhAga vratanA aticAra sacitte kSepaNaM tena, pidhAnaM kAlalacanam / matsaraDavA , turikSAvrate sUtA che 218 | 1. muni hArArthe ghera AvyA hoya ane lAyaka vastu, sacitta pRthvI, jala, agni, Adi upara mUke, athavA rasajIva vastuthI te DhAMke, 3. gocarIne vakhata thayA pachI bhejana taiyAra kare, 4. IrSA karI dAna ApavuM. (ANe ApyuM te huM kAMI tenAthI ocho nathI mATe huM paNa ApIza, athavA sAdhu para IrSA karI dAna Ape.) 5. A bIjAnI vastu che ema bAnuM karI na Ape, 6. A cothA zikSA vratanA pAMca ati cAro kahyA che. ahIM paNa anaupayogathI aticAra samajavA. 118. A pramANe bAra vratanA aticAra kahevAyA. mahA zrAvaNuM batAve che evaM vratasthito bhaktyA, saptakSetryAM dhanaM vapan / dayayA cAtidIneSu, mahAzrAvaka ucyate // 119 // A pramANe bAra vratamAM rahevA sAthe bhaktipUrvaka sAta kSetra (sAdhu, sAdhI zrAvaka, zrAvikA, pratimA, derAsara ane jJAna) mAM dhana kharacate ane dayA vaDe atidIna ene ghana Apate te mahA zrAvaka kahevAya che. 119. sAtakSetramAM dhana nahi vAparanAranuM nibaLapaNuM yaH sad bAhyamanityaM ca, kSetreSu na dhanaM vapet / the varIyA, tucara sa samAvata? | 20 | Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 gazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza je mANasa pitAnI pAse dhana hovA chatAM vaLI te bAda che ane anitya che chatAM te uttama sthaLe kharacI zakatA nathI, te bicAro dukhe pALI zakAya tevuM cAritra kevI rIte AcarI zakaze? 120 mahA zrAvakanI divasacaryA , brAhma muhUrta uttiSThet , parameSThistutiM paThan / kiMdharmA kiMkulazcAsmi kiMvato'smIti ca smaran // 121 // zuciH puSpAmiSastotrairdevamabhyarcya vezmani / pratyAkhyAnaM yathAzakti, kRtvA devagRhaM vrajet // 122 // pravizya vidhinA tatra, triH pradakSiNajjinam / puSpAdibhistamabhyarya, stavanairuttamaiH stuyAt // 123 // pAchalI be ghaDI rAtrI rahe tyAre te pahelAM jAgRta thavAya te vadhAre sAruM,) jAgRta thaI paMca parameSThi navakAra maMtranI stuti karI zrAvake yAda karavuM ke mAre zuM dharma che, mArUM kula kayuM che, meM kayA kyA vrata aMgIkAra karyA che? (upalakSaNathI mArA guru gharmAcArya koNa che) te sarva yAda karI pavitra thaI puSpa, naivedya ane stotravaDe (stuti) karI potAnA gRhacaityamAM rahela devAdhidevanI pUjA karI zakti anusAra navakArazI, pirasI, paccakakhANa karI meTA devAlaya tarapha javuM. vidhipUrvaka maMdiramAM praveza karI jinezvaranA pharatI traNa pradakSiNa karI pachI puSpAdi (Adi zabdathI kezara, caMdana, barAsAdithI) pUjana karI uttama stavanee karI bhagavAnanI stuti kare. 121-22-23. A sthaLe vizeSa vidhi devavaMdana bhAkhyAdithI jANa le. cityavaMdana karyA pachI, tato gurUNAmabhyarNe, pratipattipuraHsaram / vidadhIta vizuddhAtmA, pratyAkhyAnaprakAzanam // 124 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caityavaMdana karyA pachI 197 pachI guru mahArAjanI pAse AvI namaskArAdi bhakti karavApUrNAMka Atmavizuddha zrAvake peAte pahelAM deva sAkSIe karelu' paccakkhANa guru pAse prakAzita karavuM arthAt guru pAse pharI paccakkhANu karavuM. vivecana-paccakkhANa peAtAnI sAkSIe, guru sAkSIe ane deva sAkSIe, Ama traNa prakAre thaI zake che. tethI ahIM guru AgaLa prakAzita karavAnuM jaNAvyu che. guruvadana be hAtha joDI maeNu vaMdAma kahevu. te jaghanya che. A vadana rastAmAM sanmukha maLatAM karavAnu che. e khamAsamaNu daI zAtA pUchI aAnA pATha kahevA te madhyamavaMdana che ane dvAdazAvatuM vadana karavu. te utkRSTavaMdana che. A guruvaMdana vidhi vistArathI guruvaMdana bhASyathI jANavA tathA paccakkhANa lenAra, denAra tathA bhAMgA ane prakAra, te save paccakkhANubhASyathI jANI levA (gayA leAkamAM jaNAvyuM ke, gurunI pratipattipUrvaka paccakkhANu karavu te bhakti kahe che. ) abhyutthAnaM tadAloke'bhiyAnaM ca tadAgame / zistrajJahimaovaH, svathamAsanaDhaunam // 2 // AsanAbhigraho bhaktyA, vandanA paryupAsanam / tadyAne'nugamati, pratipattiriyaM guroH / / 126 / / gurune jotAM ja ubhA thaI javuM, AvatA sAMbhaLI sanmukha javuM, dUrathI mastake hAtha joDavA, besavAne Asana ApavuM, guru beThA hoya tyAM sudhI pote Asana upara na besavuM, bhaktithI va`danA tathA sevA karavI ane guru jatA hoya te temanI pAchaLa keTalAka pagalA javuM tathA guru pAse dhama sAMbhaLavA. A sava gurunI pratipatti bhakti ucita AcaraNA kahevAya che. 125-126. ' tataH pratinivRttaH san sthAnaM gatvA yathocitam / mIyama vizeSena, vidhItArthavintanam // 127 // Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 yogazAstra bhASAMtara-tatIya prakAza guru pAsethI pAchA pharyA bAda vyApAra karavAnA ucita sthAne jaI dharmane bAdhA na pahoMce tevI rIte buddhimAna zrAvake dhana kamAvAne (vicAra) prayatna kare. 127. tato mAdhyAhnikI pUjAM kuryAtkRtvA'tha bhojanam / tadifma sada zAstrArtha sthAni vivAra . rara8 | pachI madhyAhna vakhatanI pUjA kare, tyArabAda bhojana karI zAstranA jANakAronI sAthe zAstranA artho ane rahasyane vicAra kare. tata kathA, chatvA hevAnaM punaH . kRtAvazyakakarmA ca, kuryAtsvAdhyAyamuttamam / / 129 // pachI saMdhyA veLAe pharI devArcana (dhUpadipAdithI devapUjA karI) tathA pratikramaNa (divase zrAvaka vrata saMbaMdhI kAMI paNa dUSaNa lAgyuM hoya tenI zuddhi) karI, pachI uttama prakAranuM svAdhyAya (mahAna puruSonAM jIvana saMbhAravA, sArA vicAro karavA, bhaNeluM yAda karavuM) vigere dhyAna karavuM. 129. nyAyye kAle tato deva-gurusmRtipavitritaH / nidrAmalpAmupAsIta, prAyeNAbrahmavarjakaH // 130 // svAdhyAyAdi dharmadhyAna karavAmAM keTalIka vakhata vyatIta karyA bAda potAnA ISTadeva gurune yAda karavA pUrvaka pavitra thaI prAya abrahmacaryane (mithunane) tyAga karI a5 (DI) nidrA kare. (gRhastha hovAthI maithuna tyAga karavA mATe prAyaH zabda mUkyo che. 130 nidrAcchede yoSidaGga-satattvaM paricintayet / / sthUlabhadrAdisAdhUnAM tannivRttiM parAmRzan // 131 // nidrA tyAga karyA pachI sthUlabhadrAdi sAdhuoe karelI strIne zarIranI nivRttinuM smaraNa karate tatvapUrvaka strInA zarIranI asAratAnuM citavana kare. 131. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 gurUbhakti kevI rIte karavI. teja batAve che. "ya cha -majJAsthivaripUritA: . snAyusyUtA bahI ramyAH, striyazcarmaprasevikAH // 132 // bahirantaviparyAsaH, strIzarIrasya ced bhavet / tasyaiva kAmukaH kuryAd, gRdhragomAyugopanam // 133 // strIzastreNApi cet kAmo, jagadetajjigISati / / tucchapicchamayaM zastraM, kiM nAdatte sa mUDhadhIH 1 // 134 // strIonAM zarIra niraMtara viSTA, maLa, kalemba, majajA ane hADakAothI bharapura che. A ja kAraNathI bahArathI ramaNiya ane snAyuthI sIvelI bhasaka (dhamaNa) sarakhI strIo che. strIne zarIrane je viparyAsa karavAmAM Ave, arthAt je bahAra ramaNiktA dekhAya che te aMdara karavAmAM Ave ane aMdaranI sthiti bahAra lAvavAmAM Ave te te ja rInA zarIranuM kAmI puruSane gIdha ane ziyALIyAM taraphathI rAtri divasa rakSaNuM karavAnI jarUra paDe. strIrUpa zatru vaDe karIne paNa je kAma A jagatane jItavAne Icche che te te mUDhabuddhi vALo kAma sukhe maLI zake tevuM piMchArUpa zA zA mATe nathI lete ? bhAva e che ke asAra rasa, rUdhira, mAMsa, meda, asthi, majA ane vIryathI bharapura tathAM ghaNuM prayAsathI maLI zake tevA strIrUpa zastra vaDe karIne kAma jagatane jItavAne Irache che te sulabha ane pavitra piMchAne jagata jItavA sArU zA mATe te lete nathI? arthAt piMchAM vigere sAmAnya vastumAM jeTaluM sAra che teTalo paNa strInA zarIramAM sAra nathI. 13ra-133-134. saMkalpayoninAnena, hahA ! vizvaM viDambitam / tadutkhanAmi saMkalpaM, mUlamasyeti cintayet // 135 // hA ! hA! saMkalpathI utpanna thatAM A kAme vizvane viDaMbita karyuM che. mATe A kAmanA saMkalparUpa bhUlane huM ukheDI nAkhuM, A pramANe vicAra kare. 135. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yeAgazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza yo yaHsyAd bAdhako doSastasyatasyapratikriyAm / cintayeT rogamujevu, pramola ativu magan // 136 // je je doSa peAtAne khAdhA karatA hAya, te te doSathI mukta thavAne arthe yati upara pramAda pAmIne (guNAnurAga rAkhIne) te te doSanA upAyane ciMtavavA (jemake rAganA upAya vairAgya, dveSanA upAya maMtrI, krodhanA upAya kSamA, mAnanA namratA, mAyAnA saralatA, lAbhanA satASa, mAhanA viveka, kAmanA strInA zarIranI azaucatA, IrSAnA anISa, vigere upAcA citavavA.) 136. 200 duHsthAM bhavasthiti sthemnA, sarvajIveSu cintayan / nisargasukhasarga teSvapavarga vimArgayet // 137 // saMsAramAM rahevApaNu' te sarva jIvAne duHkharUpa che, ema sthira cittathI vicAra karatA zrAvake sarva jIvAne mATe svAbhAvika sukhanA sa'savALuM mAkSapada mAgag'. (jemake sarve sa'sArI jIvA samagra duHkhathI mukta thaI meAkSa pAmeA athavA sarvotra sulina: saMtu sarve saMtu nirAmayAH sarve bhadrANi pazyaMtu mA kazcid duHkhamApnuyAt 137, dRDha vratadhArI kAmadeva zrAvaka saMsarge'pyupasargANAM dRDhavrataparAyaNAH / dhanyAste kAmadevAdyAH zlAdhyAstIrthakRtAmapi / / 138 // vaLI vicAra kare ke upasanA prasa`gamAM paNa vrata rakSaNanI dRDhatAmAM majabuta rahelA ane tethI ja tItha kare paNa prazaMsA karelA te kAmadevAdi zrAvakAne dhanya che. 138. vivecana--vIra paramAtmAnA samayamAM caMpAnagarImAM jItazatru rAjA rAjya karatA hatA. te zaheramAM kAmadeva nAmanA dhanADhya gRhastha rahetA hatA. tene bhadrA nAmanI patni hatI. te "kAmadeva pAse aDhAra karADa seAnAmAhAra ane cha gAkuLA. jeTalI Rddhi hatI. caMpAnA puNyabhadra nAmanA vanamAM eka vakhata mahAvIradeva samavasaryA Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 kAmadeva zrAvakanuM daSTAMta hatA. temanA upadezathI kAmadeva bAravratadhArI daDha zrAvaka thayo hato ane bhadrA paNa vratadhArI zrAvikA thaI hatI. keTalIka vakhata gayA pachI pitAnA jayeSTha putrane gharane kArobAra soMpI nizcita thaI kAmadeva zrAvaka pitAnI paiSadhazALAmAM dharmadhyAna karate hate. eka vakhata teNe paiSadhanuM vrata lIdhuM hatuM. madhyarAtrIe eka mithyAdaSTideva bhayaMkara pizAcanuM rUpa laI tenI pAse Avyo. hAthamAM khulI talavAra laI te pizAce kAmadevane kahyuM ke "tuM A dharma mukI de, zuM tArA jevA rAMka che paNa svarga ane mekSanI IcchA kare che kharA? je dharmane tyAga nahi kare te A talavArathI tAruM mastaka uDAvI daIza." deve be cAra vAra kahyuM ane ghaNI garjanA karI paNa kAmadeva dharmadhyAnathI calAyamAna na thayo, tyAre teNe pizAcanuM rUpa mUkI bhayaprada hAthInuM rUpa karyuM ane pUrvanI jema ja dharma mUkavA sUcavyuM. jyAre te daDha ja rahyo tyAre suMDhAdaMDathI pakaDI kAmadevane AkAzamAM uchALyA ane paga heThe kacaDI nAkhe. kAmadeve duHkha sahana karyuM; devaprabhAvathI maraNa na pAmya ane dharmamAM daDha ja rahyo. tyAre teNe sapanuM rUpa karI ghaNuM se dIdhA ane gaLe vIMTAI vaLe. Ama aneka duHkha devA chatAM te te vairyapaNe ja rahyo. deva thAka, ane sAthe sAhasa joI khuzI thayo. divyarUpa prakaTa karI kAmadeva pAse potAnA karelA aparAdhanI mAphI mAgI ane ike devasabhAmAM tamArI prazaMsA karI te mArAthI sahana na thaI mATe meM tamArI parIkSA karI che, A pramANe kahIne deva cAle gaye. kAmadeva prabhAte piSadha pUrNa karI tyAM padhArelA mahAvIradevane namana karavA gayo. mahAvIradeve jJAnathI rAtrinI sarva hakIkta kAmadevane kahI keH "kAmadeva ! rAtre eka deva Avyo hate ?" kAmadeve hA, kahI. mahAvIradeve gautamAdi munione uddezIne kahyuM, "gautama yAda rAkhe, AvA gRhasthAvasthAmAM rahelA zrAvake paNa devothI calAyamAna thatA nathI, mATe tamAre tyAgIone te dharmamAM vizeSa prakAre daDha rahevuM. gautamasvAmIe hAtha joDI tahatti kahI te vAta svIkArI. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 yogazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza kAmadeva AyuSya pUrNa karI arUNAvimAnamAM devapaNe utpanna thayA. tyAMthI cyavI mahAvidehakSetramAM mAhne jaze. AvA dhIra zrAvakanAM caritra prAtaHkALamAM zrAvakoe yAda karavAM ane tenu' anukaraNa karavuM. jinezvara jenA deva che, dayAmaya dharma che ane jyAM nigraMthe guru tarIke che, tevA zrAvakapaNAnI kaceA buddhimAn prazaMsA na kare. * zrAvakAe nIcenA maneArathA karavA jino devaH kRpA dharmoM, guravo yatra sAdhavaH / zrAvakatvAya kastasmai, na zlAghetAvimUDhadhIH 1 // 139 // jainadhamathI rahita thaI cakravartI paNa huM na thAuM. paNa dhama thI vAsita dAsa ke daridra paNa thAuM te te paNa mane saMmata che. jinadharmavinirmukto mA bhUvaM cakravapi / naina syAM ceo'pi daridro'pi, jinadharmAdhivAsitaH // 140 // tyaktasaMgo jIrNavAsA, malaklinakalevara: / bhajanmAdhukarIM vRtti, munica kadA zraye // 141 // tyajan duHzIlasaMsarga, gurupAdarajaH spRzan / kadAhaM yogabhyasyan prabhaveyaM bhavacchide // 142 // mahAnizAyAM prakRte, kAyotsarge purAd bahiH / stambhavatskandhakarSaNaM, vRSAH kuryuH kadA mayi // 143 // vane padmAsanAsInaM, kroDa sthita mRgArbhakam / kaMdAssvAsyanti vaktre, mAM jaranto mRgayUthapAH // 144 // zatrau mitre tRNe kheNe, svarNezmani maNau mRdi / mokSe bhave bhaviSyAmi nirvizeSamatiH kadA // 145 // adhiroDhuM guNazreNi, niHzreNIM muktivezmanaH / parAnandalatAkandAn kuryAditi manorathAn // 146 // Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMlekhaNAne vizeSa vidhi batAve che 203 ahe! huM A sarva saMgone tyAga karI, jINaprAyaH vAvALo thaI, maLathI kilanna (bhijAelA ) zarIravALe (arthAt zarIra uparathI nirapekSa banI) mAdhukarI vRttivALI municaryAne jyAre Azraya karIza? duzIlanI sabatane tyAga karI guru mahArAjanI caraNarajane sparza karatA, yegane abhyAsa karI A bhavene nAza karavAne huM kyAre samartha thaIza? madhyarAtrie zaheranI bahAra kAtsarga mudrAe dhyAnamAM rahelA mane staMbhanI mAphaka sthira rahelAne staMbha jANI baLado pitAnA skaMdhanuM kayAre karSaNa (gharSaNa) karaze? vananI aMdara pAsanamAM beThelA ane kheALAmAM mRganAM baccAo rahelA mane moDhA upara vRddha mRgayUthapatio (acetana vastu jANI) kyAre AghaNa karaze (sughaze.)? zatrunA upara ane mitra upara, tRNa upara ane rInA samudAya upara, sonA ane paththara upara, maNi ane mATI upara, mokSa ane bhava upara, eka sarakhI buddhivALe (rAgadveSa vinAne), huM kyAre thaIza? A pramANe mekSa mahela upara caDavAne guNaThANAnI zreNirUpa nisaraNa sarakhA tathA parama AnaMdarUpa latAnA kaMda sarakhA manera zrAvae karavA. rUlyotriI mamattA samAna che yathAvaMduktavRttastho, gRhastho'pi vizudhyati // 147 / / A pramANe ahorAtrI saMbaMdhI caryAne apramAdIpaNe Acarate ane pUrve jevI rIte kahyuM che tevI rIte vratamAM rahelo gRhastha paNa vizuddha thAya che. 147. " vizeSa vidhi batAve che so'thAvazyakayogAnAM, bhaGge mRtyorathAgame / kRtvA saMlekhanAmAdau, pratipadya ca saMyamam // 148 // janmadIkSAjJAnamokSa-sthAneSu zrImadahatAm / tadabhAve gRhe'raNye, sthaNDile jantuvarjite // 149 // Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 yogazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza tvaktvA caturvidhAhAraM, namaskAraparAyaNaH / ArAdhanA vidhAyoccaizcatuH zaraNamAzritaH // 150 // ihaloke paraloke, jIvite maraNe tathA / tyaktvA''zasAM nidAnaM ca samAdhisudhayokSitaH / / 151 / / parISahopasargebhyo, nirbhIko jinabhaktibhAk / - pratipadyeta maraNamAnandaH zrAvako yathA / / 152 // zrAvaka avazya karavA lAyaka sayamAdi yeAgA karavAmAM azakta hAya athavA maraNu najIka AvyuM jaNAya tA prathama zarIra tathA kyAyane pAtaLA karavArUpa sa'lekhaNA karI pachI sayama agIkAra kare. sarvathA salekhaNA karavA mATe zrImAn arihaMtanA janmakalyANaka, dIkSAkalyANuka, kevaLajJAnakalyANaka yA mAkSakalyANaka jevAM sthAmAM javuM athavA tevAM sthaLe najIka na hAya tA jIvajaMtu varjIta ghera athavA araNyavALI jagyAe sa`lekhaNA karavI. tyAM prathama cAra prakAranA AhAranA tyAga karI, namaskAra maMtra japavAmAM tatpara thavuM tathA sArI rIte AsadhanA karI (pUrvanA karela pApA guru sAthe, yA te na hoya te petAnI meLe AleAvI ) ariha'tADhi cAra zaraNanA Azraya karavA. tathA A leAka saMkha`dhI, paraleka sa...badhI, jIvita sa`kha"dhI, maraNu sa`badhI Aza`sAnA ( IcchAnA ) tathA niyANAnA tyAga karI, samAdhirUpa amRtathI siMcAyelA pariSaddha tathA upasargAthI niya ane 'jinezvara viSe yA ArAdhanA viSe bahumAna dharatA ANuMda zrAvakanI jema sAmAdhimaraNa a*gIkAra kare. vivecana--sa`lekhanA be prakAranI che. zarIrasa'lekhanA tathA kaSAya sa'lekhanA. anazana karavAnI icchA rAkhanAra majabuta zarIravALAe tapazcaryA karI haLave haLave zarIrane dukhaLa karavuM tathA tenI sAthe krodha, mAna, mAyA, lAbhAdi kaSAyAne vizeSa prakAre pAtaLA karI devA. majabuta zarIravALAe paNa peAtAnuM AyuSya najIka jaNAya tA zarIrane duLa karavAnuM che. jJAna dhyAna thaI zakatAM hAya tevA Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 saMkhaNA vizeSa vidhi batAve che zarIrane pADI nAkhavuM evI jJAnInI AjJA nathI, paNa jyAre jJAna dhyAna kAMI paNa have banI zakavuM azakya che ema jaNAya athavA AyuSya have ghaNuM thaDA vakhatamAM pUrNa thavAnuM che tema samajAya tyAre maraNAMta saMlekhanA yA aNasaNa karavAnuM che. aNasaNa karavAnI bhUmikA bahudhA tIrthakaronAM kalyANakavALI heya te vizeSa zreSTha che, kemake pariNAma vizuddhimAM tevAM sthaLo vizeSa anukULa che. te na hoya te ghara ke araNya kaI paNa nirjIva bhUmikAmAM jaI aNasaNa karavuM. aNusaNa karyA pahelAM A janma paryatanAM sarva pApa gurusAkSIe yA temanA abhAve AtmasAkSIe AvavAM. chelle aNasaNa hovAthI sAdhunAM vrata aMgIkAra karI levAM. sarva ne khamAvI, cAra prakAranA AhArano tyAga karI, cAra zaraNa laI dhama dhyAnamAM tatpara thaI rahevuM, temaja aNasaNa karI A leka saMbaMdhI manAvA pUjAvAnI darakAra na rAkhavI. paraleke devAdi thavAnI IcchA na karavI. mAna sanmAna vizeSa thatuM hovAthI vizeSa jIvavAnI IcchA na thavA devI ane prazaMsA vigere thatuM na hevAthI jaladI maravAnI IrachA parNana karavI tathA tapazcaryAdi dharmamAM je sAmarthya heya te A kriyAthI huM devendra, cakravartI, rAjA, strIvallabhAvi thAuM tevuM nidAna (niyANuM) paNa na karavuM. paNa eka ja parama svarUpamAM lakSa rAkhIne samabhAvita rithatie te AyuSya pUrNa karavuM. jema AnaMda zrAvake aNusaNa karI avadhijJAna meLavavA uparAMta saMsAra paribhramaNa ghaNuM ja ochuM karI dIdhuM. bhagavAna mahAvIradevanA vakhatamAM vANIjyapurane zAstA chatazatru rAjA hatA, te zaheramAM jagatanA jIne AnaMda ApanAra AnaMda nAmane gRhapati hatA ane caMdrane jema rahiNI tema AnaMdane zivAnaMdA nAmanI priyA hatI. AnaMdanI pAse bAra koDa sonAmahora ane cAra gokuLa hatAM te zaherathI IzAna khuNAmAM kallAka nAmanA gAmamAM AnaMdanA sagAMsaMbaMdhI rahetAM hatAM. eka vakhata vIraprabhu vihAra karatAM karatAM zahera najIkanA vanamAM padhAryA. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 gazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza rAjA ane AnaMda vigere prabhuvaMdanAthe gayA. dharmadezanAM sAMbhaLI AnaMda dvAdaza vratadhArI zrAvaka thaye ane zivAnaMdA zrAvikA thaI. niraticAra zrAvaka vrata pAlana karatAM AnaMdane cauda varSa nIkaLI gayAM. eka vakhata pAchalI rAtre AnaMda vicAravA lAgyuM ke kuTuMbanI sAra saMbhALamAM ane levaDadevaDanA kAryamAM joIe teTaluM dharmakAryamAM mArUM citta lAgatuM nathI, mATe kellAka gAmamAM piSadhazALA che tyAM jaIne mAre have nizcita thaI dharmadhyAnamAM ja magna rahevuM. A vicAra karI savAramAM teNe te pramANe karyuM. sagAMvahAlAMne belAvI jamADI moTA putrane gharane kArobAra sepyA ane pite kallAka gAmamAM piSadhazALAmAM susamAdhie dharma karmamAM rata thayA. teNe zrAvakanI pratimAo vahana karI. anukrame tenuM zarIra hADapiMjara jevuM thaI gayuM. eka veLA madhyarAtrie te vicAravA lAge ke hajI A zarIramAM besavA uThavAnI cheDI zakti che. mArA dharmAcArya mahAvIradeva paNa vidyamAna che te mAre aMtima vakhatanI maraNAMtika saMlekhana karI levI ane cAre AhArane tyAga kara. vicAra mujaba bIje divase teNe te pramANe karyuM. deha gehAdithI mamatva chUTI gayuM ane eka vara paramAtmAnA manahara jIvanamAM pitAnuM citta parovyuM. pariNAmanI vizuddhi vRddhi pAmI ane kame thoDA ja vakhatamAM avadhijJAna pedA thayuM. Ama vIsa varSa paryata uttama zrAvakadharma pALI susamAdhie maraNa pAmI saudharma devalokanA arUNabhavimAnamAM devapaNe utpanna tharyo. tyAMthI cyavI mAnavadeha pAmI mekSe jaze. Ama AnaMda zrAvakanI uttama samAdhivALI saMlekhanA sAMbhaLI tenuM anukaraNa karavAne zrAvake e yathAyogya prayatna kare. zrAvakanI uttarabhavanI sthiti prAptaH sa kalpeSvindratvamanyadvA sthAnamuttamam / modate'nuttaraprAjya-puNyasaMbhArabhAk tataH // 153 // Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra cyutvotpadya manuSyeSu bhuktvA bhogAn sudurlabhAn / virakto muktimApnoti, zuddhAtmA'ntarbhavASTakam // 154 // A pramANe uttama zrAvakadharma pALI teo saudharmAdi kahe (devaloke) ne viSe iMdrapaNuM athavA keI bIjuM sthAna (sAmAnika devAdi) pAmI ananyasadaza ane mahAn puNyasamUhane bhogavatA AnaMdamAM rahe che. tyAMthI AyuSya pUrNa thaye cyavI manuSyabhavamAM utpanna thaI durlabha bhegone bhegavI, saMsArathI virakta thaI, te zuddhAbhAe ATha bhavanI aMdara mekSa pAme che. 153, 154. upasaMhAra iti saMkSepataH samyag , ratnatrayamudIritam / sarvo'pi yadanAsAdya, nAsAdayati nivRtim // 155 // je ratnatrayane (darzana, jJAna, cAritrane) pAmyA sivAya ke paNa mekSa pAmI zakatuM nathI, te samyapha ratnatrayanuM A pramANe saMkSepathI varNana karyuM. 155. . itizrI AcArya hemacaMdra viraciMte yogazAstre muni zrI kezaravijayagaNi kRta vADhAvavobe tRtIya prajA - caturtha prakAza - pUrvanA prakAzamAM dharma ane dhamane bheda nayanI apekSAe karI, AtmAne ratnatraya e muktinuM kAraNa che ema jaNAvyuM have abhedanayanI apekSAe AtmAnuM ratnatrayanI sAthe aikayapaNuM che te batAve che. Atmaiva darzanajJAna-cAritrANyathavA yateH / yattadAtmaka evaiSa, zarIramadhitiSThati // 1 // Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 ceAgazAstra bhASAMtara- caturtha prakAza AtmA ja darzana, jJAna ane ja AtmA zarIramAM abhedyanayanI apekSAe yatine cAritra che. kemake jJAna, darzana, cAritrarUpa hele che. 1. te abhedatA batAve che AtmAnamAtmanA vetti mohatyAgAdya Atmani taLela tamya zAtri, tAAna mukhya rzanam // 2.5 je ceAgI mAhanA tyAga karavAthI AtmAne viSe AtmAvaDe karI AtmAne jANe che, te ja tenu cAritra che, te ja jJAna che, ane te ja dana che. ra. AtmajJAnanI mukhyatA batAve che AtmAjJAnabhavaM duHkhamAtmajJAnena hanyate / tapasA'pyAtmavijJAna-hInecchettaM na zakyate // 3 // AtmaajJAnatAthI thayeluM duHkha AtmajJAna vaDe nAza pAme che, je du:kha AtmavijJAna vinAnA manuSyA tapasyA vaDe karIne paNa cheddI zaktAM nathI. 3. ayamAtmaiva cidrUpaH, zarIrI karmayogataH / ', dhyAnAgnidagdhakarmA tu siddhAtmA syAnniraJjanaH // 4 // ayamAtmaiva saMsAraH kaSAyendriyanirjitaH / tameya tadvivetAra, mokSamAdumenIviH // 1 // jayAre svasvabhAvamAM (AtmApayeAgamAM) AtmA rahe che tyAre A AtmA ja jJAnasvarUpa che ane karmanA ceAgathI te ja AtmA zarIrI ( dehadhArI ) kahevAya che. tathA zudhyAnarUpa agnie karI karmAne bALI nAkhe che, tyAre nirajana siddhAtmA thAya che. kaSAya tathA iMdriyavaDe jItAi jAya che, tyAre A AtmA te ja sa`sAra che, Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodhathI thatA deSa " 204 ane jyAre te kaSAya indriyane jItanAra thAya che, tyAre vidvAna puruSe tene mikSa kahe che. 4-5. myuH kaSAyAH krodhamAnamAyAlomAH zarIriNAm / raviMdhAjo , me laMcanAtimira 6 . pakSaM saMjvalanaH pratyAkhyAno mAsacatuSTayam / apratyAkhyAnako varSa, janmAnantAnubandhakaH // 7 // vItarAgatizrAddha-sadaSTipAtarA te devatvamanuSyatva-tiryavatvanarakapradAH // 8 // dehadhArI jIne krodha, mAna, mAyA ane lobha ema cAra prakAranA kaSA hoya che, te krodhAdi cAre paNa saMjavalana, pratyAkhyAnI, apratyAkhyAnI ane anaMtAnubaMdhI ema cAra cAra prakAranA hevAthI seLa bheda thAya che. temAM saMjavalananA kaSAye eka pakhavADIyAnI maryAdAvALA che. pratyAkhyAnI cAra mAsa, apratyAkhyAnI eka varSa ane anaMtAnubaMdhI kaSAye yAvat jIva sudhI rahe che. te saMjavalanAdi kaSAye anukrame vItarAgapaNane yatipaNane, zrAddhapaNAne (zrAvakapaNAne) ane samyagadarzana paNAne nAza kare che. temaja saMjavalanAdi kaSAyo anukrame devagati, manuSyagati, tiryaMcagati, ane narakagati ApanAra che. 6-7-8. kodhathI thatA de tatropatApakaH krodhaH, krodho vairasya kAraNam / dutertanI , yA samakuvA che ? . utpadyamAnaH prathama, dahatyeva svamAzrayam / krodhaH kRzAnuvat pazcAdanyaM dahati vA na vA // 10 // atha-krodha zarIra tathA manane upatApa karanAra che. koI vairanuM kAraNa che. koI durgatine mAge che ane zamasukhane rokavAne Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 yogazAstra bhASAMtara-caturtha prakAza argalA (bhAgaLa) sarakhe kodha che. agninI mAphaka utpanna thata koi paheluM te potAnuM sthAna (AtmaguNane) bALI ja nAMkhe che ane pachI anya sthAnakane (bIjA mANasane krodha utpanna karAvI tene AtmaguNane) bALe ke na paNa bALe. 9-10 vivecana-aparAdhI manuSya upara koI kema rokI zakAya? uttara e che ke parAkramathI athavA bhAvanAthI. jemake, pote pApa aMgIkAra karI je mane duHkha ApavA Icche che, te potAnA karmathI ja haNAyele che, tenA upara keNa kodha kare? apakArI upara ja krodha karavo evI je tamArI marajI hoya te, duHkhane kAraNarUpa pitAnAM karelAM azubha karmo upara zA mATe krodha karatA nathI? zvAna hoya te pitAne paththara mAranAra mANasanI upekSA karI, paththarane karaDavA doDe che, paNa siMha te bANanI upekSA karI bANuM mAranArane mAravA doDe che. temAM tamAre khara aparAdhIne zodhI kADhI tene zikSA karavI joIe, paNa tamArA kUra karmanI preraNAthI amuka mANase duHkha dIdhuM, te karmonI upekSA karI te mANasane tame duHkha Apakepa kare, te zuM tame dhAnanuM anukaraNa nathI karatA ? saMbhaLAya che ke mahAvIradeva kodha sahana karavA mATe chadmasthapaNe mleccha dezamAM gayA hatA te A te vagara prayatna te avasara tamane maLe che. te zA mATe tame sahana nathI karatA ? pralayathI traNa lekanuM rakSaNa karanAra mahA puruSoe paNa AtmaguNa mATe kSamAne ja Azraya karyo che, te keLanA thaDa jevA sattvavALI prANIo tame zA mATe te kSamAne Azraya nathI karatA? tame evuM puNya zA mATe na karyuM ke tamane keIpaNa bAdhA na kare? have tamArA te pramAdane zoca karatAM tame, hajI paNa kSamAneja Azraya karo. kodhathI aMdha thayela muni ane caMDALamAM kAMI paNa aMtara nathI. eka mahAna tapasvI, paNa krodhI hato. tene mUkIne niraMtara bhajana karanAra paNa kSamAzIla kuragaDu munine dee vaMdana karyuM. mATe tapasyAthI paNa kSamA ja pradhAna che. sarva iMdriyone glAni karanAra ane sarSanI jema prasaranAra Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 mAnathI thatA geraphAyadA ane tene jaya karavAne upAya krodhane jItavA mATe jAMgulI maMtra samAna kSamA teja samartha che. mATe he bhavya ! tame kSamAno ja niraMtara Adara karo. krodhane zAMta karavAne upAya krodhavaDUnestadahAya, zamanAya zubhAtmabhiH / zrayeLImA zarmA, saMyama rAmalAH | ?? | krodharUpa agnine tatkALa zAMta karavA mATe uttama manuSyae saMyamarUpa bagIcAne nava pallavita karanAra nIka (pANInA dhorIyA) samAna eka kSamAne ja Azraya kara, arthAt krodhane zAMta karavA mATe eka kSamA ja samartha che. 11. mAnathI thatA geraphAyadA ane tene jaya karavAno upAya vinayazrutazIlAnAM trivargasya ca ghAtakaH / / vivekalocanaM lumpana , mAno'ndhakaraNo nRNAm // 12 // jAtilAbhakulaizcarya-balarUpatapaHzrutaiH / PruM punastAna, phInani jamate ranaH | zarU I utsarpayandoSazAkhA, guNamUlAnyadho nayan / unmUlanIyo mAnadustanmAdavasaritplavaiH // 14 // vinaya, zrutajJAna, zIla (AcAra) ane dharma, artha, kAma rU5 traNa vargane ghAta karanAra mAna, vivekarUpa netra pheDI nAMkhI manuSyone AMdhaLA kare che. jatine, lAbha, kuLane, ezvaryane, balane, rUpa, tapane ane zrutane mada karanAra mANasa pharI pharI te te vastunI hInatA pAme che. mATe doSarUpI zAkhAone vistAratA ane guNarUpa bhUlone nIce laI jatA mAnarUpa vRkSane namratA yA kemaLatArUpa nadInA pUravaDe karI mUlathI ukheDI nAMkha. 12-13-14. vivecana--uttama, madhyama, adhamAdi aneka jAtinA bhedane anubhava karanAre tene mada kara, e ayogya che. uttama jAti Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 yogazAstra bhASAMtara-catutha prakAza pAmela adhama jAti paNa pAme che, ane adhamati pAmela uttama paNa pAme che, mATe jAti zAzvatI tA nathI ja, eTale tenA gava karavA e kevaLa ajJAnatA ja che. 'tarAyakarmonA kSaya thavAthI ja dhanAdinA lAbha maLe che. teA vastu tavanA jJAtAe lAbhamada zA mATe karavA joie ? kemake mahenata karIne vastu meLavI che. akulinA paNa buddhi ane vaibhavamAM yA AcAramAM adhika 'jovAmAM Ave che, te joI uttama kuLamAM utpanna thayelAoe kuLamaMda na karavA joie. jo pAte kuzIla che teA uttama kuLamAM pedA thayA tA paNa zuM, ane jo pAte suzIla che teA game tevA kuLamAM pedA thayA tA paNu zI harakata che ? indrAdikanI traNa bhuvanapaNAnA aizvaryanI sa`padA joIne kayA jJAnI puruSa, grAma ane dhanArdikanA gava karaze ? kuzIla strInI mAphaka guNAvala puruSA pAsethI je lakSmI cAlI jAya che, ane doSavAn jIvAnA paNa je Azraya kare che, tevu azvaya vivekI puruSone madane arthe hoya ja nahIM. mahA baLavAn jIvAne paNa rAgAdi eka kSaNamAtramAM niCLa karI nAMkhe che. evA anitya khaLane gava kayA DAhyo manuSya kare ? sAta dhAtuthI banelA, ane vakhatA vakhata caya, apacaya pAmanAra, tathA jarA ane rAgeAthI vyAsa A dehanA rUpanA kANu garva kare ? sanatkumAranu rUpa ane thADA ja vakhatamAM thayeleA nAza, enA vicAra karanAra kaceA mANasa rUpanA maDha kare? RSabhadeva bhagavAna ane bhagavAna mahAvIradevanI dhAra tapasyAne sAMbhaLIne peAtAnA svalpa tapanA maDha kANu kare ? zrImAn gaNadhara devAnI zAstra racavAnI ane dhArI rAkhavAnI zaktine sAMbhaLIne atyAranI svalpa zaktinA kayA buddhimAn mada kare ? pUrva purUSasahAnI vijJAnAtizayatA, kauzalyatA ane AtmaparAyaNatA sAMbhaLIne sAMpratakALanA manuSyAne eka leza mAtra paNa atyAranA svalpa jJAnanA mada karavA jevu' nathI. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhathI thatA ane tene jItavA upAya 213 mAyAthI thatA deze ane tene jaya karavAne upAya asUnRtasya jananI, parazuH zIlazAkhinaH / janmabhUmiravidyAnAM, mAyA durgatikAraNam // 15 // kauTilyapaTavaH pApA, mAyayA bakavRttayaH / bhuvanaM vazcayamAnA, vazcayante svameva hi // 16 // tadArjavamahauSadhyA, jgdaanndhetunaa| jayejjagadrohakarI, mAyAM viSadharImiva // 17 // mAyA () asatyane pedA karanArI, zIlarUpa vRkSane nAza karavA mATe pazu sarakhI, avidyA (mithyAtva yA ajJAna) nI janmabhUmi samAna ane durgatimAM javAnA kAraNarUpa che. mAyAvaDe karI bagalAnI jema AcaraNa karanArA ane kuTilatAmAM hoMziyAra, pApI manuSyo jagatane ThagatA chatAM (pitAnA AtmAne karma baMdhana karI durgatimAM nAkhatA rahevAthI te ja ThagAya che. mATe jagata jene AnaMdanA heturUpa, ArjavatA (saralatA) rUpa mahA auSadhavaDe, jagatane droha karanArI sarpiNI sarakhI mAyAne ja kara. 15thI17. lobhathI thatA deze ane tene jItavAno upAya AkaraH sarvadoSANAM, guNagrasanarAkSasaH / kando vyasanavallInAM, lobhaH sarvArthavAdhakaH // 18 // dhanahInaH zatamekaM, sahasraM zatavAnapi / sahasrAdhiyatilakSaM koTi lakSezvaro'pi ca // 19 // koTIzvaro narendratvaM, narendrazcakravartitAm / cakravartI ca devatvaM, devo'pIndratvamicchati // 20 // indratve'pi hi saMprApte, yadicchA na nivartate / mUle laghIyAMstallobhaH, zarAva iva vardhate // 21 // Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtara-catutha prakAza lobhasAgaramudvelamativelaM mahAmatiH / santotrotuvanthena, prasaramAM niSAyet // 22 // le|bha duniyAnA sajAtanA doSAnI utpattinI khINu samAna che, uttama guNAnuM grasana (bhakSaNa-nAza) karavAmAM rAkSasa tulya che, duHkharUpa vaTTIenA mULa sarakhA che ane dharma kAmAdi puruSA nA bAdha karanAra leAbha ja che. mULamAM zarAva (rAmapAtara) nI jema lAbha nAnA hAya che paNa AgaLa cAlatAM te zarAvanI jema vRddhi pAme che. jemake, dhanarahita mANasa eka seA rUpA nANAMnI ke suvarNa nANAnI icchA kare che. seA vALA paNa hajAranI icchA kare che, hajAranA adhipati lAkhanI IcchA kare che, ane lakSezvara paNa karADanI icchA rAkhe che. kATIdhvaja rAjA thavAne, rAjA cakravartI thavAne, cakravartI deva thavAne ane deva paNa IMdra thavAneM icche che. iMdrapaNuM prApta thayu' chatAM paNa icchA nivRtta (zAMta) thatI nathI, mATe vAravAra meATI bharatInI mAphaka phelAtA lAbha samudrane mahAbuddhimAn yAgIe saMtAyarUpa pALa bAMdhI tenA phelAvAnA nirodha karavA. vivecana--jema sarva pApA mULa hiMsA che, karmAnuM mULa mithyAtva che, rAgonuM mULa dhAtukSaya che, tema savA~ aparAdhAnuM mULa lAbha che. ahA! A pRthvI upara lAbhanuM ekachatra sAmrAjyapaNuM! ke vRkSA paNa nidhAna pAmIne potAnA mULAvaDe tene dAbI rAkhe che. dravyanA lAbhathI peAtAnAM pUrvInAM nidhAnA upara 5'cendriyAdi jIvA paNa mUrchAthI utpanna thAya che. sarpa, uMdara, grahagAdhA, pizAca, preta, bhUta ane yakSAdikA paNa nidhAna bhUmi upara lAbhathI pharyA kare che. AbhUSaNa, udyAna ane vArSikAdikamAM meha pAmelA devA marIne tyAMja utpanna thAya che. krodhAdikanA vijaya karI, upazAMta mAhapaNa pAmelA yatie pazu leAbhanA azathI tevI ucca sthitithI nIcA paDe che. dhananA lAbhathI eka mAMsanA abhilASI `kUtarAnI jema sagA bhAI e paNa laDe che. grAmAniI sImAnA lAbhane uddezIne yA rahita thaI moTA rAjAe paNa ApasamAM laDe che. 214 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IMdriya jaya karyA sivAya kaSAyanA jaya na thAya te viSe 215 mATu' Azraya' che ke, A lAbharUpa khAIne jema jema pUravAnI mahenata karAtha che tema tema te purAvAne badale UMDI jatI jAya che. pANIthI jema samudna pUrI zakAtA nathI. tema traNa leAkanA rAjyathI paNa A lAbha samudra pUrAtA nathI. bheAjana, AcchAdanAdvi viSayaka anaMta viSayAnA anubhava Aja paryaMta karyAM paNa hajI lAbhanA eka aMza paNa pUrAye nathI. A sarva zAstronu parAvartana karI me tA evA niNaya karyo che ke, lAbhane eche karavA mATe buddhimAnAe yatna karavA joIe. kaSAya jItavAnA upAyAnA sagraha karI kahe che kSAntyA krodho mRdunvena, mAno''rjavena ca / I lobhavAnIhayA jeyAH kaSAyAiti saMgrahaH // 23 // , kSamAe karI krodhane, namratAe karI mAnanA, saralatAe karI mAyAnA ane anicchAe( sa'tApe ) karI lAbhanA jaya karavA. A pramANe sarva kaSAyAne jItavAnA saMgraha batAvyA. 23. iMdriya z2aya karyAM sivAya kaSAyanA jaya na thAya te viSe vinendriyajayaM naiva kaSAyAn jetumIzvaraH / hanyate haimanaM jADayaM, na vinA jvalitAnalam // 24 // indriyAnA jaya' karyA sivAya kaSAyA jItavAne manuSyA samatha thatA nathI. kemake hemaMta RtunI ThaMThaMDI (TADha ) jAjavalyamAna agni sivAya haNI zakAtI nathI. adAntairindriyahayaizvalairapathagAmibhiH / bASpa nAkhe, nantu sad nIte // 21 // indriyairvijito jantuH kaSAyairabhibhUyate / vIra jyeSTa pUrve, vatra jai jaina vacate ? / / 26 // Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtara-caturtha prakAza kulaghAtAya pAtAya, bandhAya ca badhAya ca / anirjitAni jAyante karaNAni zarIriNAm // 27 // damana nahi karelA capaLa ane unmArge cAlanArA indriyarUpa gheADAo vaDe khe'cAine prANI tatkALa narakarUpa araNyamAM laI javAya che. ema indriyeAvaDe jItAyelA prANI kaSAcA vaDe karI. paNa parAbhava pAme che, kemake pahelAM vIrapuruSe killAnI eka iMTa kheMcI kADhyA pachI te killAne kayA kayA mANasA kha`Dita nathI karatA ? arthAt alapa sattvavALA prANio paNa te killo tADI pADe che. nahi jItelI indriyA, dehadhArIone rAvaNanI mAphaka kulanA nAza mATe, saudAsanI mAphka rAjyathI bhraSTa karavA mATe, caMDapradyotanI mAka baMdhanane mATe ane pavanaketunI mAphaka vadhane, mATe thAya che. 25thI27. * 216 eka eka indriyAnI parAdhInatAthI maraNa thAya che te batAve che vazAspaparzasukhAsvAda - prasAritakaraH karI / AlAnabandhanakleza mAsAdayati tatkSaNAt // 28 // payasyagAdhe vicaran gilan galagatAmiSam / maiMnikasya kare dIno, mInaH patati nizcitam // 29 // nipatanmattamAtaGga - kapole gandhalolupaH / karNatAlatalAghAtAnmRtyuNApnoti SaTpadaH // 30 // kanakaccheda saMkAza - zikhA lokabhimohitaH / ramasena patan dIpe zalabho labhate mRtim // 31 // hariNo hAriNIM gItimAkarNayitumuddharaH / AkarNAkRSTacApasya yAti vyAdhassa vedhyatAm // 32 // evaM viSaya ekaikaH, paJcatvAya niSevitaH / kathaM hi yugapat paJca paJcatvAya bhavanti na 1 // 33 // Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka eka iMdriyeAnI parAdhInatAthI maraNa thAya che 217 hAthaNI saMbadhI viSaya sukhanA AsvAda mATe suMDhane prasAraNa ( lAMkhI ) karanAra hAthI AlAna sta Mbha sAthe badhananA phlezane tatkALa pAme che. agAdha (UMDA) pANImAM rahevAvALA mAchale jALanI sAthe khAMdhelA leADhAnA kAMTA upara rahela mAMsane bhakSaNa karatA dIna thaI mAchImArAnA hAthamAM sapaDAya che. madonmatta hAthInA kapALa uparanA gaMdhamAM Asakta thaI kapALa upara besatA tenA kAmanA apATAthI bhramara maraNa pAme che. suvarNa nA teja sarakhA zikhAnA prakAzamAM mAhita thayela patagIyAe rabhasavRttithI dIvAmAM paDIne maraNa pAme che. manAhara gAyana sAMbhaLavAmAM utsuka thayeleA hariNa kAna paryaMta khecelA zikArInA bANuthI vedhapaNAne (maraNutAne) pAme che. A pramANe sevelA eka eka viSaya maraNa mATe thAya che, tA ekI sAthe sevavAmAM AvatA pAMca viSayA maraNane mATe kema na thAya? arthAt thAya ja. 18 thI 33. "", vivecana--iMdriyonA viSayAne parAdhIna thaelA kANu kANu viDa`khanA nathI pAmatA ? zAsrAnA NakArA, paNa indriyAdhIna thaelAe bALakanI mAphaka ceSTA kare che. AthI have bIjI indriyAnuM niMdanIyapaNu ame zuM batAvIe? peAtAnA sagAbhAI bAhubali upara paNa indriyA ne parAdhIna thayelA bharatarAjAe cakra mUkayu hatuM. khAhubalI jaya ane bharatanA parAjaya, A jaya ane parAjaya, jItelI ane nahi jItelI indriyAthI ja thayA hatA; indriyA vaDe karI ajJAnI pazu tA daMDAyA; paNa A Azcarya che ke, zAMta meAhavALA pUrvadharo paNa indriyAthI da'DAya che. indriyAthI parAbhava pAmelA deva, dAnava, mAnavA ane tapasvIe paNa niMdanIya karmo Acare che. indriya parAdhIna manuSyA nahi khAvAnuM khAya che, nahi pIvAnuM pIve che ane agamya paNu gamana kare che. IndriyAthI haNAyelA mAnavA, kula, zIla ane karUNAnA tyAga karI, vezyAnAM nIca karmo ane dAsapaNuM paNa kare che. mehAMdha manuSyeAnI paradravyamAM ke parastrImAM je pravRtti thAya che te svataMtra indriyAnuM ja ceSTita che. jenAthI Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 yogazAstra bhASAMtara-caturtha prakAza hAthapaga ane IndriyanA chedane manuSya pAme che, te Indriyone namaskAra karavA jevuM che, arthAt tene dUrathI tyAga karavo joIe. pite IndriyothI jItAyelo che; chatAM je tenA saMbaMdhamAM bIjAne upadeza Ape che, tene joIne vivekI puruSe hAthathI mukha baMdha karIne hase che, arthAt tenI ajJAnatAne athavA paropadeza kuzaLatAne dhikkAre che. indriyajayane upadeza ane upAya tadindriyajayaM kuryAnmanaHzuddhayA mahAmatiH / - yAM vinA yamaniyamaiH kAyaklezovRthA nRNAm // 34 // mATe buddhimAna manuSyae mananI zuddhi karavApUrvaka indriyone vijaya kara. mananI zuddhi sivAya manuSyone yama niyame karavA chatAM mAtra kAya phaleza ja thAya che. 34. manane vijaya na karavAthI thatA geraphAyadA manaHkSapAcaro bhrAmyanapazavaM nirazaH / prapAtayati saMsArAvartagarte jagattrayIm // 35 // tapyamAnAstapo muktau, 'gantukAmAn zarIriNaH / vAtyeva taralaM cetaH, kSipatyanyatra kutracit // 36 // aniruddhamanaskaH san , yogazraddhAM dadhAti yaH / pajhyA jigamiSumaM, sa paGguriva hasyate // 37 // manorodhe nirudhyante, karmANyapi samantataH / aniruddhamanaskasya, prasaranti hi tAnyapi // 38 // nizaMka ane niraMkuzapaNe bhamate A manarUpI rAkSasa AvartavALI saMsArarUpa khADamAM traNa jagatanA jIvane pADe che, vaLI mikSa javAnI IcchAthI kaThora tapasyAvALA manuSyane A capaLa mana pavananI jema kaI jude ja ThekANe rekI de che, mATe manane rokyA ke Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manaHzuddhi karavAnI jarUra 219 svAdhIna karyA sivAya je mANasa ceAgI thavAnA nizcaya rAkhe che te jema pAMgaLA mANasa pagavaDe grAmAntara javAnI IcchA rAkhatAM hAMsI pAtra bane che, tema te jagatajIvAne hAMsIpAtra thAya che. manane rAkavAthI sarva bAjuthI AvatAM karmA paNu rAkAI jAya che ane jeNe mana rAkayu nathI tevA mANasane te ja karmo vRddhi pAme che. manaH kapirayaM vizva - paribhramaNalampaTaH / niyantraNIyo yatnena, muktimicchubhirAtmanaH || 39 // karmothI peAtAnI mukti meLavavAnA Icchuka manuSyAe vizvamAM paribhramaNa karAvavAmAM la'paTa A manarUpa vAMdarAne prayatnathI rAkavA. manaHzuddhi karavAnI jarUra dIpikA khalvanirvANA nirvANapathadarzinI / ekaiva manasaH zuddhiH samAnAtA manISibhiH // 40 // satyAM hi manasaH zuddhau santya santo'pi yadguNAH / santo'pyasatyAM na santi saiva kAryA budhaistataH // 41 // . manaH zuddhimavibhrANA, ye tapasyanti muktaye / svayaMvA nAyaM munAsyAM te, patitIrthaMnti mahALavuM // 42 / / tapasvino manaHzuddhivinAbhUtasya sarvathA / dhyAnaM khalu mudhA cakSurvikalasyeva darpaNaH // 43 // tadavazyaM manaHzuddhiH, kartavyA siddhimicchatA / tavAtayamaprAyai:, jimanyeka vyAya''naiH // 44 || manaH zuddhayai ca kartavyo, rAgadveSavinirjayaH / kAluSyaM yena hitvAsstmA svasvarUpe'vatiSThate // 45 // vidvAna puruSAe eka mana zuddhine ja mekSa mArga dekhADanArI ane nahi bujhAya tevI dIpIkA (DhAvI) kahelI che. jo manazuddhi vidyamAna hoya te avidyamAna guNA paNa AvI maLe che ane guNNA vidyamAna haiAya chatAM jo manaHzuddhi na hoya to te guNA che Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 gazAstra bhASAMtara-caturtha prakAza ja nahi (arthAt te guNe cAlyA javAnA athavA che te te nakAmA che.) mATe vidvAnee manazuddhi avazya karavI. manazuddhine dhAraNa karyA sivAya jeo mekSa meLavavA mATe tapazcaryA kare che teo potAne maLelI nAvane tyAga karIne bhujAo vaDe mahAna samudrane taravAne Icache che. AMdhaLA mANasane darpaNa dekhADavuM jema nirarthaka che tema mananI theDI paNa zuddhi thayA sivAyanuM tapasvIonuM dhyAna nirarthaka che. mATe mokSanI IcchA rAkhanArAoe avazya mananI zuddhi karavI joIe. te zuddhi sivAya bIjAM tapa, zruta ane yamAdi ane (pAMca mahAvratAdi) thI karI kAyAne daDave karI (dukhI kare karI) zuM sAdhya thavAnuM che? arthAt manazuddhi sivAya te kevaLa saMsAra vadhAravAnAM kAraNa sarakhA che, mana zuddhi mATe rAga dveSane vijaya karavo, ke jethI AtmA malinatAne tyAga karI svarUpamAM (svAbhAvika sthitimAM) rahI zake. " rAga-dveSAdinuM durbhayapaNuM AtmAyattamapi svAntaM, kurvatAmapi yoginAm / rAgAdibhiH samAkramya, pasayattaM vidhIyate // 46 // rakSyamANamapi svAntaM, samAdAya manAga miSam / pizAcA iva rAgAdyAzchalayanti muhurmuhuH // 47 // rAgAditimiradhvasta-jJAnena manasA janaH / andhenA'ndha ivAkRSTaH, pAtyate narakAvaTe // 48 // AtmAne AdhIna karatAM paNa vegIonA manane rAga dveSa mahAdi (rakta, dviSTa ane mUDhatA vaDe) dabAvI daI tene parAdhIna karI de che. yama niyamAdika vaDe tenuM (mananuM) rakSaNa karavA chatAM paNa kAMIka bAnuM kADhIne picAzanI mAphaka rAga-dveSAdi tene vAraMvAra chetarI le che. rAga-dveSAdi aMdhakAra vaDe jJAna Alokano (jJAnaprakAzano nAza karanAra mana jema AMdhaLo AMdhaLAne kheMcIne khADAmAM nAkhe che tema manuSyone narakarUpa khADAmAM pADe che. 46 thI 48. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samabhAva kevA nimittothI utpanna thAya che. 221 rAga dveSa jItavAne upAya astaMtandrarataH puMminirvANapadakAMkSibhiH / vidhAtavyaH samatvena, rAgadveSa dviSajayaH // 49 // mATe nirvANa padanA Icchuka puruSoe sAvadhAna thaI samabhAva rUpa zastra vaDe rAga dveSa rUpa zatrune vijaya kare-49 amandAnandajanane, sAmyavAriNi majatAm / jAyate sahasA puMsAM, rAgadveSamalakSayaH // 50 // praNihanti kSaNArdhana, sAmyamAlambya karma tat / ja mAratIvra-tAsA karmorimita che paNa tIvra yA mahAna AnaMda utpanna karavA mATe samabhAvarUpa pANImAM snAna karanAra puruSane akasmAtuM rAgadveSarUpa maLane kSaya thAya che. samabhAvanuM avalaMbana karIne eka mahUrtamAM prANIo je karmane nAza kare che te karmo samabhAva vinA tIvra tapasyAvALA karaDe varSovaDe karIne paNa nAza karI zaktA nathI. 50-51. samabhAvathI karmo kevI rIte nAza thAya? karma jIvaca saMzliSTaM, parijJAtAtmanizcayaH / . vimitro sApu sAmAjiyA | para che. jema kaleSa dravyathI (cikaNuM vastuthI joDAyeluM patrAdi vAMsa vagerenI saLIthI juduM karI zakAya che tevI rIte karma ane jIva ApasamAM joDAyelAM che, te nirNaya karIne sAdhuo samabhAvarUpa zalAkA (sI) vaDe karI karma ane jIvane judAM kare che. para. AtmanizcayanA baLathI kevaLa karmo ja khapAve che ( judAM kare che) eTaluM ja nahi paNa AtmAmAM paramAtmApaNuM paNa dekhe che Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 gazAstra bhASAMtara-caturtha prakAza rAgAdidhvAntavidhvaMse, kRte sAmAyikAMzunA / / svasmin svarUpaM pazyanti, yoginaH paramAtmanaH // 53 // samabhAvarUpa sUrya vaDe rAgAdi aMdhakArane nAza karavAM chatAM, yogIe pitAne viSe paramAtmAnuM svarUpa juve che. pa3. samabhAvane prabhAva snihyanti jantavo nityaM, vairiNo'pi parasparaM / .. api svArthakRte sAmya-bhAjaH sAdhoH prabhAvataH // 54 // pitAnA svArthane mATe paNa samabhAvanuM sevana karatAM sAdhuonA prabhAvathI nitya vera dhAraNa karanArA prANio paNa ApasamAM snehabhAva dhAraNa kare che. (A sarva samabhAvano ja prabhAva che.) 54 vivecana-IchAniSTapaNe rahelA, cetavyAcetanya padArthomAM jeonuM mana muMjhAtuM nathI, teone ja samapaNuM hoya che. keIe caMdanathI vilepana karyuM, ane keIe hathIyArathI chedana karyuM, e bane prasaM. gamAM cittavRtti harSa zeka vinAnI rahe che temAM anupama sAmyapaNuM raheluM samaje. abhISTa stuti karanAra ane reSAMdha thaI zrApa ApanAra upara je samadaSTi hoya te te samabhAvanuM avagAhana karI zakaze. moTuM Azcarya che ke, kAMI levA devA sivAya samabhAvathI nivRtti paNa meLavI zakAya che, svarga mekSAdi parokSa vastune apalApa karanAra nAstike paNa samabhAvathI utpanna thatA sukhane te kabula ja kare che. kavionA pralA5 mAtra amRtanA nAma upara tame zA mATe muMjhAo cho ? paNa svasaMvedya sAmAmRtanuM ja tame pAna kare. are ! khAvA, pIvA, paheravA vigere rasethI vimukha thayelA munio paNa A sAmyAmRtanuM pAna potAnI IcchAe niraMtara kare che paNa te sAmyapaNuM te ja ke kaHpavRkSanI mALA gaLAmAM AvI paDe, ke maNidhara sarpa gaLAmAM viMTAI vaLI, e beu sthaLe sarakhI daSTi hevI joIe, mATe he bhavya ! jenA hevAthI jJAnAdi Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelI anitya bhAvanAnuM svarUpa 223 ratno saphaLa che ane jenA abhAve te niSphaLa che, te sAmyatAne tame Azraya karo. 45. ahIM ziSya zaMkA kare che ke samabhAva kevA nimittethI utpanna thAya ? AcAryazrI uttara Ape che sAmyaM syAnnirmamatvena, tatkRte bhAvanAH zrayet / anityatAmazaraNaM, bhavamekatvamanyatAm // 55 // azaucamAzravavidhi, saMvaraM karmanirjarAm / dharmasvAkhyAtAM lokaM dvAdazI bodhibhAvanAm // 56 // sAmya paNuM (samabhAva) nirmamatva vaDe karI thAya che ane te nimamatvatA mATe bhAvanAne Azraya karo. bhAvanAo bAra che te anukrame batAve che. 1. anitya, 2. azaraNa, 3. saMsAra, 4. ekava, pa. anyatva, 6. azuci, 7. Azrava, 8. saMvara, 9. karmanirjarA, 10. dharmasu AkhyAta, 11. loka ane 12. badhibhAvanA. 55-56 pahelI anitya bhAvanAnuM svarUpa cAraNAM mAuM, madhyAhna = zizi nirIkSyate bhave'smin hI, padArthAnAmanityatA // 57 // zarIraM dehinAM sarva-puruSArthanibandhanam / pracaNDapavanoddhRta-ghanAghanavinazvaram // 58 // jaNoravAjA RI, saMmAra vanasafmArA vAtyAvyatikarotkSipta-tUlatulyaM ca yauvanam // 59 // ityanityaM jagadvatta, sthiracittaH pratikSaNam / zwTwidamatroya, nirmamavAya vinora 60 | hA! hA! je vastunI saidayatA(yA sthiti) prAta:kALamAM che Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 yogazAstra bhASAMtara-caturthAM prakArA te madhyAhna vakhate rahetI nathI ane je madhyAhne dekhAya che te rAtrIe dekhAtI nathI. A sa`sAramAM evI rIte padArthanI anityatA dekhAya che. je zarIra prANIone sava puruSArthI siddhinu kAraNa che, te zarIra pazu pracarDa pavanathI chinnabhinna karI nAkhela vAdaLa sarakhu' vinazvara che. samudranA kalleAlA (meAAe)nI mAphka lakSmI capaLa che, svajanAdinA saMcAgA svapna sarakhA che ane yauvana parvananA samUhathI uDADela atulanI tulanAvALuM che. A pramANe anitya jagat svarUpane sthira citta karI kSaNa kSaNa pratye tRSNArUpI kRSNasarpane maMtratulya nirmAMmatva thavA mATe ciMtavavuM. 57-60 / vivecana--pAtA taraphathI, para taraphathI, yA sarva dizAe taraphathI ApadAe jyAM AvI paDe che, tevA A sauMsAramAM kRtAMtanA dAMtarUpa ya'tramAM paDelA prANIe duHkhe jIve che. vajranA jevA majabuMta dehai| upara paNa anityatA AvI paDe che, teA keLanA gabha jevA atyAranA asAra dehAnI te! vAta ja zI karavI ? maraNarUpa vAghanA mukhamAM paDelA jIvAnu` maMtra, taMtra auSadhAdike karI rakSaNa thatuM nathI. vRddhi pAmatA jIvAne prathama jarA ane pachI maraNu sapATAmAM le che. pANImAM parapATAo utpanna thaI thaIne vilaya thAya che. tema prANionA deheA utpanna thai thaI vilaya thAya che. guNAmAM dAkSiNyatA ane dASA upara dveSa A maraNane che ja nahi. e te dAvAnaLanI mAphaka suku` ke lIlu', sadeSa ke nirdoSa sarvAMnA saMhAra kare che. sa'sAra vAsanAthI mAhita thaI tuM ema nizcaya na karIza ke, kAipaNa upAyathI A dehanu rakSaNa karIza, kemake jee pRthvInu chatra ane merU parvatanA daDa karavAnuM sAmarthya dharAvatA hatA. teo paNa peAtAnuM ke paranu` maraNathI rakSaNa karavA samartha thayA nathI. A anitya yauvana manuSyAne baLa, rUpa vigere batAvI dhIraja Ape che, te paNa vRddhAvasthAe pahoMcatAM jarjarita thAya che. ghaNA sa'kalezathI utpanna thayeluM ane upayegamAM na letAM sArI rIte Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azaraNa bhAvanAnuM svarUpa, 225 rakSaNa kareluM dhana paNa kSaNa mAtramAM vinAza pAme che. dhananA nAza pAmavAmAM ke paryAyAMtara thavAmAM, pANInA parapoTA ke vIjaLI sivAya bIjI capaLatAvALI kaI upamA ApI zakAya? saMge vigathI bharapUra che. saMpadA te vipadA ja che, Ama niraMtara anityatAne bhAvanAra, anitya saMskArathI vAsita thatA, vahAle putra maraNa pAse hoya te paNa zoka karatuM nathItyAre mUDha mANase mATInuM vAsaNa bhAMgatAM paNa rUdana kare che. Ama AtmA sivAya dareka vastunI anityatA vicAravI. azaraNa bhAvanAnuM svarUpa indropendrAdayo'pyete, yanmRtyoryAnti gocaram / ho ! sAta va : zArIriNA ? piturmAtuH svasurdhAtustanayAnAM ca pazyatAm / trALo vite , miNasAra dUra zocanti svajanAnantaM, nIyamAnAn svakarmabhiH / neSyamANaM tu zocanti, nAtmAnaM mUDhabuddhayaH // 63 // saMsAre duHkhadAvAgni-jvalajjvAlAkarAlite / vane gArbhakasyeva, zaraNaM nAsti dehinAm // 64 // are ! jyAre Indra ane upendra vAsudevAdi paNa je mRtyune AdhIna thAya che te maraNaya Ave tyAre A pAmara prANione kenuM zaraNa? pitA, mAtA, bena, bhAI ane putrAdinAM jotajotAmAM ja zaraNa rahita A prANine kAme yamanA ghara tarapha (cAra gatine viSe) laI jAya che. potAnA karmovaDe karI aMta pamADAtA (maraNa pAmatA) svajanone joIne mUDha buddhivALA lake zoca kare che, paNa pitAne te karmo thoDA vakhatamAM laI jaze tene mATe te bIlakula 15 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 yogazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza vicAra paNa karatA nathI, e aphasosanuM kAraNa che. duHkharUpI dAvAnaLanI baLatI javALAothI bhayaMkara A saMsArarUpa vanamAM mRganAM bALakanI jema prANIone (dhama sivAya) keInuM zaraNa nathI. vivecana--AyurvedAdinA aSTAMgane jANanAra rAjavaidya ane mRtyuMjaya maMtra vaDe maMtravAdIo paNa A dehanuM maraNathI rakSaNa karI zakatA nathI. khaDUganA pIMjarAmAM rahenArA ane caturagI senAthI viTAelA rAjAne paNa rAMkanI mAphaka maraNa kheMcI jAya che, te anyanI zI vAta karavI? sagara cakravartIne sAThahajAra putrone tRNanI jema javalanapabhadeve bALIne bhasma karI dIdhA, pacIza hajAra devethI sevana karate cakravartI pitAnuM rakSaNa karavA samartha na thaye. skaMdakAcAryanA pAMcaso ziSyone paDapI pAlake ghANImAM ghAlI mAryA, paNa maraNathI bacAvavA keI samartha na thayuM. jema maraNanA pratikArane janAvaro nathI jANatA tema manuSya paNa na jANe te te manuSyapaNuM dikakArane pAtra che. ahA! zuM parAkramI puruSanI paNa parAdhIna dazA ! eka khaDraga mAtra upakaraNathI jeNe AkhI duniyAne jItI hatI, tevA vIra puruSo paNa maraNa pAse Avye dIna thaI moDhAmAM AMgaLIo ghAle che. nehathI kheMcIne jene Indra mahArAja paNa ardhAsane besADatA tevA zreNikAdi mahArAjAe paNa varNavI na zakAya tevI ghara dazA pAmyA ! talavAranI dhAra samAna tIkSaNa vrata pALanAra munio paNa tene pratikAra nathI karI zaktA. mATe ja A vizva azaraNya, arAjaka ane nirNAyaka che. ema eka nAnAmAM nAnA kIDAthI laIne de parvatanA sarva jIvothI bharapura A AkhuM jagat zaraNa rahita, karmone yA janma maraNane parAdhIna che. eka dharmanuM zaraNa te ja zubha gati ApI, karmanI jALathI choDAvI, janma maraNathI mukta karI kharUM sukha ke zaraNa ApanAra che. mATe he bhavya ! karmAdhIna jIno Azraya mUkI eka dharmane Azraya tame svIkAre jethI akSaya sukha maLe. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAra bhAvanAnuM svarUpa. ' rara7 saMsAra bhAvanAnuM svarUpa koriyA para ravANI, sabhA mitra ! saMsAranATadhe naTavat, saMsArI hanta ceSTate // 65 // na yAti katamA yoni, katamA vA na muJcati / saMsArI kamasaMbandhAdavakrayakuTImiva // 66 // samArovAzasf, nAnA vataH | vAlAgramapi tamAsti, yama spRSTaM zarIribhiH // 67 // A saMsAranI aneka yoniomAM paribhramaNa karavArUpa nATaka karmamAM naTanI mAphaka saMsArI ceSTA kare che. ahe ! temAM vedane pAragAmI paNa mArI kamANe caMDALa thAya che. svAmI marIne sevaka thAya che ane prajApati kRmi AdipaNe utpanna thAya che. saMsArI karmanA saMbaMdhIthI bhADAnI keTaDInI jema kaI yonimAM praveza karatA nathI ke kaI nine tyAga nathI karatA ? arthAt dareka sthaLane tyAga kare che ane temAM praveza paNa kare che. A samasta lokAkAzanI aMdara eka vALIjha jeTale paNa e bhAga nahi maLI zake ke pitAnA karmo vaDe aneka rUpa dhAraNa karI A prANIoe te sthaLane sparza na karyo hoya. (ema saMsAra paribhramaNanA saMbaMdhamAM vicAravuM te saMsAra bhAvanA). 65-66-67. vivecana-saMsArI jIvo naraka, tiryaMca, manuSya ane deva ema cAra prakAranAM che, prAye sarva jIve duHkhathI bharapUra ane karma saMbaMdhathI pIDAyelA A jagamAM paribhramaNa karyA kare che. ' pahelI traNa narakamAM zIta ane pAchaLanI cAra narakamAM uNu vedanA narakanA jIva anubhave che. je narakanI uSNatAmAM loDhAne parvata nAkhavAmAM AvyA hoya te te paNa pIgaLI jAya. teTalI garamI tyAM narakanA cha sahana kare che. temaja anya anya ke bhAvathI ke pUrvanA vairathI mArAmArI karI nArakIo duHkhI thAya che. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 gazAstra bhASAMtara-caturtha prakAza vaLI paramAdhAmadeve tene duHkha Ape che. Ama traNa prakAranA duHkhane jogavatA nArakIne jIve dukhe cheve che. tiryaMcagatimAM pRvipaNe utpanna thayelA chene haLAdi vaDe karI, pANInA pravAhamAM bhIMjavA vaDe, agnithI dAjhavA vaDe ane aneka vijAtIya dravya vaDe chedana, bhedana thavA vaDe duHkha anubhavavuM pANIpaNe utpanna thaelA , sUryanA tApe karI, dhULa vagerenA zeSAvAthI karI, kSArAdikanI mitratAthI, tRSAvALA. jenA pIvAthI, duHkhe anubhavavA paDe che. . agnipaNe utpanna thaelA che, pANIthI bujhAve karI, ghaNanA prahAra vaDe karI ane iMdhaNa vagerethI baLavA vaDe karI duHkhI thAya che. vAyupaNe utpanna thaelA ja vIMjaNA vagerethI jhapaTAve karI, zIta uSNAdi dravyanA saMyoge karI, ApasamAM pachaDAve karI maraNa dika anubhave che. vanaspatinA jIvo, chedAvuM, bhedAvuM, agnithI pacavuM, pIlAvuM, anya ghasAvuM, pavana vagerethI bhaMgAvuM, dAvAnaLa vagerethI baLavuM, ane pANInA pUravaDe umUla thavuM vagere kAraNothI asahya dukhe anubhava kare che. Ama be Indriya triIdriya cArendriya vigere vikalendriya jIve keI auSadhAdikathI, kaI paga vagerethI cagadAvA vaDe karI, mArjana karave karI ane keI tADanAdike karI dukha ane maraNa anubhave che. paMcendriya jIvo mRgAdi vagere zikArInA prahAra karI, nAnAM janAvare mAMsAhArI meTA janAvaronA bhaThya tarIke temaja TADha, tApa, varasAda, agni ane zastrAdike karI sarva ThekANe trAsa pAmatAM kevala duone anubhava kare che. manuSyamAM anArya paNe utpanna thaelA che eTalAM te pApa kare che ke jenuM varNana karavuM azakya che. AryapaNe utpanna thayelA Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAra bhAvanAnuM svarUpa. rara paNa anAya vRttivALA duHkha, dAridra ane durbhAgyathI igdha thaelA duHkhe jIvana pUrU kare che. parapreSyatAthI parAdhIna thaelA rAga, janma, jarA, maraNAdithI grasAyelA, nIca karmothI kadanA pAmelA, dInadazA pAmelA mAnavA duHkhe jIve che. agninA varNa sarakhI tapAvelI sUI vaDe dareka rAma bhedavAmAM Ave tenA karatAM AThagaNu. duHkha garbhovAsanu che. bAlapaNAmAM mUtra viSTAmAM paDyA rahevAthI, yauvanAvasthAmAM viSayAdimAM a`dha banI athavA viSayAdinA viyeAge karI ane vRddhAvasthAmAM khAMsI, zvAsa, indriyAnI hInatA vaDe duHkhA anubhave che. bAlyAvasthA vijAnA zukara sarakhI, yauvanAvasthA madana parAdhIna gabha sarakhI ane vRddhAvasthA jarata baLada sarakhI, manuSyA gujAre che. paNa dha sivAya puruSa puruSa thai zakatA ja nathI. bAlyAvasthA mAtAnuM mukha jovAmAM, yuvAvasthA strInuM mukha jovAmAM ane vRddhAvasthA putra mukha jovAmAM mUkha manuSyeA kADhe che paNa aMtaramukha thai zakatA nathI e ja zAcanIya che. sevA, kaNa, vANijya ane pazupAlyAdi kama karavA sAthe dhananI AzAmAM vidyuLa thayelA manuSya, peAMtAnu' jIvana nirNAMka kare che. jJAna, darzana, cAritranA bhAjana tulya manuSyajanmamAM pApI puruSA pApa tulya. mA bhare che. svarga, meAkSanI prAptinA kAraNarUpa manuSya janma pAmInee. narakanI prAptirUpa ka karI-karAvI manuSya janma phAgaDha hAre che e mahAna asAsanI vAta che. zeka, AmaSa, viSAda, IrSyA, ane dInatAdithI hatabuddhivALA DhavAne, devalAkane viSe paNa duHkhanu' ja sAmrAjya anubhavAya che. parajanmanA jIvita tulya bIjA devAnI mahAn Rddhine joIne svap RddhivALA devA zAca kare che. are pUrve kAMi vizeSa sukRta ame na karyuM. tethI ahIM AbhiyAgika (cAkara) devapaNuM ame pAmyA. vizeSa lakSmIvAna devAne joI halakI RddhivALA devA A pramANe viSAda kare che. khIjA maharSIika devenA strI, vimAna, ratna ane upavanAdika samRddhi joi irSArUpI agnithI rAtri divasa devA banyA kare che. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 gazAstra bhASAMtara-caturtha prakAza puNyathI maLelA devalokamAM paNa kAma, krodha ane bhayAtura de tyAM paNa sukha anubhavI zakatA nathI. cyavana (maraNa) samaya najIka AvatAM aplAna mALA glAni pAme che; kalpavRkSo cAlatAM dekhAya che, nidrA Ave che, rega vinA zarIranI saMdhie truTe che, dInatA thAya che. ane jJAna daSTithI AgAmI kALamAM garbhavAsamAM anubhavavAmAM AvanAra duHkhene joI trAsa pAme che. Ama cAra gatimAMthI kaI paNa gatimAM sukhane leza mAtra aMza nathI, paNa kevaLa zArIrika yA mAnasika dukhethI bharapUra A saMsAra che ema jANe nimamatva thavA mATe prayatnapUrvaka A bhavabhAvanAne vAraMvAra smaraNamAM rAkhavI. ekatva bhAvanA eka utpadyate jantureka eva vipadyate / varmANanumavA pratinimavAre 68 anyestenArjitaM vittaM, bhUyaH saMbhUya bhujyate / sa tveko narakakoDe, klizyate nijakarmabhiH // 69 // A jIva bhavAMtaramAM ekale ja utpanna thAya che, ekalo ja maraNa pAme che ane pite ekaThAM karela karmo (A bhavamAM yA) bhavAMtaramAM ekale anubhave che. eka upArjana kareluM dhana bIjA aneka kuTuMbI Adi ekaThA thaI khAya che, chatAM te pApa karI dhana upArjana karanAra pitAnAM karmovaDe karI narakamAM eka ja phaleza pAme che. (A pramANe vicAra karI viraktatA pAmavI te ekavabhAvanA). vivecana--duHkharUpa dAvAnaLathI bhayaMkara vistAravALA saMsArarU5 jaMgalamAM karmathI parAdhIna A AtmA ekale paribhramaNa karyA kare che. A dhana, svajanAdi upAdhi ahIM ja mUkI bhabhavamAM ekaluM ja bhaTakavuM paDe che. paisAne mATe yA svArtha mATe na sagAM hoya te paNa sagAM thatAM Ave che, paNa keI Aphata AvI paDI hoya tyAre duHkhane anubhava te eka pitAne ja karavo paDe che. jema lIlAM Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atyatvabhAvanA 231 phaLa-phulavALAM vRkSone yA jaMgalone Azraya hajAro prANio le che, paNa vRkSa mULathI ukhaDI gayuM hoya ke vanamAM dAvAnaLa lAgyA heya te tatkALa te vRkSano ke vanano tyAga karI prANio bIjAne Azraya le che, temAM svArtha na saravAthI ke pUrNa thavAthI prANio pitApitAne raste paDe che ane vRkSanI ke vananI jema pApa karanAra duHkhAdine anubhava kare che. cha khaMDa pRthvInuM sAmrAjya, navanidhAna, cauda ratna ane hajAro aneurIne tyAga karI cakravartI jevA mahAna parAkramI rAjAo paNa ekalA cAlatA thayA. traNa bhuvanamAM niSphaTaka bIrUda dhAraNa karanAra ane mahAna garviSTa tathA baliSTa rAvaNa jevA rAjAe sarva vastune tyAga karI ekalA ja raNazayyAmAM pilyA, parivAra keI sAthe na gayo ane narakAdi bhayaMkara sthaLamAM dukhane anubhava ekalAne ja karavo paDyo. mATe he Atmana ! jAgRta thA, kSaNabhaMgura duHkhadAI ane kevaLa svAthI A parivArane tyAga kara. ane paramAnaMda svarUpa, akSaya tathA avyaya svarUpa prakaTa karI tene AnaMda anubhava. anyatvabhAvanA patrAnyatvaM zarIrasya, vaisAdRzyAccharIriNaH / dhanabandhusahAyAnAM, tatrAnyatvaM na durvacam // 70 // yo dehadhanabandhubhyo, minamAtmAnamIkSate / hata zazinA tatha, suratA prakhyAta 72 . jyAM mUrta, amRta, cetana, jaDa, nitya, anityAdi visarazapaNathI, AtmA karatAM zarIranuM judApaNuM svataH siddha che tyAM dhana bAMdhavAdi sahAyionuM kahevuM ke teo AtmAthI judA che te atizaya uktivALu nathI. are, je mANasa deha, dhana ane baMdhu AdithI bhinna judo ja AtmAne juve che tene viyegAdi janya zekarUpa zalya kevI rIte pIDA karI zake? A pramANe deha, geha, Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 gazAstra bhASAMtara-tRtIya prakAza svajanAdithI AtmA bhinna che tema vicArI nirmaLa thavuM te anyatvabhAvanA. 70, 71 vivecana-anyatva eTale judApaNuM. eka svarUpathI bIjA svarUpanuM vilakSaNapaNuM. A vilakSaNa paNuM AtmA ane dehanA saMbaMdhamAM pratyakSa anubhavAya che. AtmA caitanya lakSaNa che. tyAre cayApacaya dharmavALuM zarIra jaDa svarUpa che. dehAdi IdriyagrAhya che. AtmA anubhava gocara che. ahIM keI zaMkA kare che ke, "AtmA ane deha je pragaTa rIte judAM ja che te deha upara prahAra thatAM AtmA kema duHkha anubhave che ? e kahevuM ThIka che. paNa jeone zarIrAdimAM bhedabuddhi tAvika nathI teone deha upara prahAra karatAM AtmA duHkhI thAya che. paNa jeo deha, AtmAne bheda sArI rIte svIkAre che teone deha upara prahAra thatAM AtmA bIlakula pIDA nathI, yAda kare, bhagavAna mahAvIradevanA upara saMgamadeve loDhAnuM caka phekyuM ane govALIyAoe paga upara khIra rAMdhI chatAM dehAtmAnI bhinnatAne anubhava karanAra mahAvIradevane duHkha thayuM che? dehAtmAnI bhinnatA anubhavanAra namIrAjAne InDe kahyuM ke A tArI mithilAnagarI baLI jAya che. namI rAjAe e ja uttara Apyo ke mAruM kAMI baLatuM nathI. bheda jJAnane anubhava karanAra gajasukumAlanA mAthA upara mATInI pALa bAMdhI sasarAe kheranA aMgArA bharyA. paNa dehathI pitAne bhinna samajI AtmabhAvamAM rahetA kevaLajJAna prApta karyuM. A bhedajJAna kahevAya che. bhedajJAna jANanArane pitA saMbaMdhI du:kha AvavA chatAM paNa te duHkhI thatuM nathI tyAre abheda buddhivALA jIvane eka cAkara saMbaMdhI duHkha AvyuM paNa te duHkhI thAya che, jyAre manuSya mamatvapaNuM pitApaNuM mUkI de che, tyAre potAne putra heya te paNa te para che. ane jyAM mamatvapaNuM dharAve che te para hoya chatAM putrathI paNa adhika che. para vastune pitApaNuM mAnanArA ke zAkAranA (rezamanA) kIDAnI mAphaka pote potAne bAMdhe che ane vivekajJAnathI svaparane nirNaya karanAra pitAne kamabaMdhanathI choDAve che. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Azrava bhAvanAnuM svarUpa 233 navIna kama rokavA ane pUrva karma dUra karavA, A bhAvanA vAraMvAra vicAravAnI che. azuci bhAvanAnuM svarUpa rasAsRgmAMsamedo'sthi-majAzukrAntravarcasAm / azucInAM padaM kAyaH, zucitvaM tasya tatkutaH 1 // 72 // navazrotaHzravadvisrarasanisyandapicchile / dehe'pi zaucasaGkalpo, mahanmohavijambhitam // 73 // .. rasa, rUdhira, mAMsa, meda, hADakAM, majajA, vIrya, AMtaraDAM ane vijhA pramukha azucinA ghararUpa A kAyA che temAM pavitra paNa kyAMthI hoya ? je dehanA nava dvArothI jharate durgadhita rasa ane tene nIkaLavAthI kharaDAyelA dehane viSe paNa pavitratAnI kalpanA karavI ke abhimAna karavuM te mahAna mehanuM ceSTita che. A pramANe vicAra karI sI yA svadeha uparathI mamatva ocho karave te azucibhAvanA. vivecana-vIrya ane rUdhirathI pedA thayela, mathI vRddhi pAmela ane garbhamAM jarAyuthI DhaMkAyela kAyA pavitra kema kahI zakAya ? mAtAe khAdhelA anAja pANImAMthI pedA thayela rasa nADI vATe pII pIIne vRddhi pAmela zarIramAM keNa pavitratA mAne ? dhAtu, ane maLAdi doSathI vyAsa, kami, gaMDupadAdinA sthAnarUpa ane raMgarUpa sarSa - samudAyathI bhakSaNa karAtAM A zarIrane pavitra koNa kahe? susvAdiSTa, uttama bhejanAdi khAdhelAM jenA sAthI viSTArUpa thaI jAya che, te zarIra pavitra kema heya? kasturI ane caMdanAdinA sugaMdhI vilepane paNa jenA upara lagADavAthI maLarUpa thaI jAya che te zarIramAM pavitratA zI? sugaMdhI tAMbulAdi khAdhAM heya chatAM savAramAM uThatAM mukha jugupsanIya yA durgathita thAya che, te zarIra zuM pavitra kahevAya ? Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 yogazAstra bhASAMtara-caturtha prakAza svabhAvathI ja pavitra yA sugaMdhI, gaMdha, dhUpa, puSpa, puSpamALA, vastrAdi je dehanA saMbaMdhathI durgadhita ane apavitra (malina) thAya che, te kAyAne pavitra mAnavI e keTaluM badhuM zocanIya che? madirAnA ghaDAnI mAphaka seMkaDe vAra A kAyAne che, vilepana karo ke abhya. gana kare te paNa pavitra thavAnI nathI. mATe A anitya dehathI jeTalI tapasyA, jJAna, dhyAna ane paropakArAdi banI zake te karI levuM, e ja A mAnava dehanuM sArthakapaNuM che. A azucibhAvanA bhAvavAthI zarIra saMbaMdhI mada, abhimAna gaLI jAya che ane dehathI AtmAne judo jovAmAM Ave che. Azrava bhAvanAnuM svarUpa manovAkAyakarmANi, yogAH karma zubhAzubham / yadAzravanti jantUnAmAzravAstena kIrtitAH // 74 // maivyAdivAsitaM cetaH, karma sUte zubhAtmakam / kaSAyaviSayAkrAntaM, vitanotyazubhaM punaH // 75 // zubhArjanAya nirmithya, zrutajJAnAzritaM vacaH / viparItaM punarjeyamazubhAjanahetave // 76 // zarIreNa suguptena, zarIrI cinute zubham / satatArambhiNA jantu-ghAtakenAzubhaM punaH // 77 // kaSAyA viSayA yogAH, pramAdAviratI tathA / mithyAtvamAtraudre, cetyazubhaM prati hetavaH // 78 // mana, vacana ane kAyAne vyApAra te ene kahevAya che. te yogadvArA prANIomAM zubhAzubha karma Ave che. mATe te zubhAzubha karmane Azrava kahela che, te ja kame karI batAve che. mana jyAre maMtrI pramodAdi bhAvanA vaDe vAsita thAya che tyAre zubha karma utpanna kare che ane kedhAdikaSAya tathA IndriyenA viSayethI jayAre AkAMta Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 Azrava bhAvanAnuM svarUpa (vyAsa) thAya che tyAre te azubha karma vadhAre che. zrutajJAnAzrita satya vacana te zubha karma upArjavA mATe thAya che. zarIrane sArI rIte azubha kAryothI gopavI rAkhI ane dhArmika vyApAramAM pravartAvavAthI AtmA zubha kama ekaThAM kare che ane niraMtara jaMtuonA ghAtaka azubha vyApAre vaDe azubha karma ekaThAM thAya che. temaja krodha, mAna, mAyA, lAbha, pAMca indriyana trevaza viSayo, mana, vacana, kAyAnA ge, nidrA, ALasa, pramAda, keI paNa jAtanAM vrata niyama na levAM tevI thoDI ke jhAjhI aviratI, mithyAtva. ArtadhyAna, rodradhyAna, vigere azubha karmo utpanna karavAnAM kAraNe che. A sarva karma AvavAnAM kAraNe che, ema vicArI jema bane tema tethI pAchA haThavuM e AAvabhAvanA vicAravAnuM ke samajavAnuM rahasya che. 74 thI 78 vivecana-kama puddagale grahaNa karavAno hetu tene Azrava kahe che. te karmo jJAnAvaraNIyAdi bhedathI ATha prakAranAM che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, AyuSya, nAma, gotra, aMtarAya. kevAM kAraNe (hetuo) maLavAthI kyA karmo baMdhAya che te anukrame batAvavAmAM Ave che. jJAnAvaraNIya ane dazanAvaraNIya karmo te te zAnAdi guNavALAone ane jJAna, darzananA hetubhUta kAraNemAM vidana karavAthI, tene eLavavAthI, niMdA karavAthI, AzAtanA karavAthI, ghAta karavAthI ke matsara karavAthI baMdhAya che. devapUjA, gurunI sevA, supAtradAna, kSamA, sarAgasaMyama, dezavirati akAma niza, zauca ane ajJAna tapa, A sarva zAtAvedanIya karmanAM kAraNe che. duHkha, zeka, vadha, saMtApa, AjaMda ane parivahana, pitAnA saMbaMdhamAM karavuM, bIjAne karavuM athavA svapara ubhayane karavuM te azAtAdanIya karma bAMdhavAnAM kAraNe che. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAhaba kalaba unanA kAraNe che. . . 236 yegazAstra bhASAMtara-caturtha prakAza vItarAga, kRta, saMgha, dharma ane sarva denA saMbaMdhamAM avarNavAda belavA. tIvra mithyA pariNAma, sarvajJa, siddha ane devane a5lApa kara (nathI ema kahevu), dhArmika puruSane dUSaNa ApavuM, unmAnI prarUpaNa karavI, anarthane Agraha kara, asaMyatinuM pUjana karavuM, pUrvApara vicAra karyA sivAya kArya karavApaNuM ane gurnAdikanuM apamAna karavuM A sarva dazanamohanIya karmane Azrave che. kaSAyanA udayathI AtmAnA tIvrakaluSita pariNAma te cAritramehanIya karmabaMdhananA kAraNe che. kaMdarpa utpanna thAya tevI ceSTAo, upahAsa (mazkarI), asahanazIlatA, bahupralApa ane dIna vacana vigere hAsyamehanIya karmanAM Azra che. . . . IrSA, pApazIlatA, bIjAnA sukhane nAza karavApaNuM kharAba kAryomAM bIjAne utsAhita karavA, vigere arati mehanIya karmanA Ave che. dezAdi dekhavAmAM utsukatA, citra kADhavA, ramavuM, khelavuM ane bIjAnuM mana svAdhIna karI levuM vigere rati mehanIyanA Ave che. bhayanA pariNAma, bIjAne bhaya pamADe, trAsa Apa, nirdayapaNuM vigere bhaya mohanIyanAM Azra che. pite zoka kare, bIjAne zeka karAva, zAca kare, rUdana karavuM vigere zokamehanIya karma baMdhananAM kAraNe che. caturvidha saMghanA apavAda balavA, jugupsA karavI sadAcAranI niMdA karavI vigere jugupsA mohanIyanA Ave che IrSA, viSayamAM Asakti, asatya bolavuM, vakattA, parastrI laMpaTatA, vigere strIveda baMdhananAM kAraNe che.. pitAnI strImAM saMteSa, IrSyA na karavA paNu, kaSAyanI maMdatA, Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Azrava bhAvanAnuM svarUpa 237 saralatA, zIyaLa pALavuM, ItyAdi puruSaveda baMdhananA kAraNe che. strI, puruSa saMbaMdhI anaMga sevA, kaSAya, tIvra viSayAbhilASa, satI, strIonA zIyaLa khaMDana karavApaNuM, ItyAdi napuMsaka veda bAMdhavAnAM Azrava che. - sAdhu puruSanI niMdA karavI, dharma karavA tatpara thaelAone vigha karavuM, madhu, mAMsa vigere na khAtA hoya tevA jIvo pAse tenA guNenuM varNana karavuM, virati yA aviratione aMtarAya karavI saMsArAvasthAnA guNe kahevA. cAritrane dUSita kahevuM, zAMta thayelA kaSAya nekaSAyanI udIraNA karavI vigere sAmAnyathI cAritra mehanIya karma AvavAnA Ave che. paMcendriya prANIne vadha, ghaNe AraMbha, ghaNe parigraha, nirdayatA, mAMsanuM bhojana, lAMbe kALa vera rAkhavApaNuM, radradhyAna, mithyAtva anaMtAnubaMdhI kaSAya, kRSNa, nIla, kApatalezyA, asatya bhASaNa, padravyApaharaNa, vAraMvAra maithuna sevana ane Idriya parAdhInatA vigere naraka AyuSya baMdhananAM kAraNe che.' unmArgane upadeza, dharma mArgane nAza, cittanI mUDhatA, ArtadhyAna karela pApane chupAvavuM, kapaTa, AraMbha, parigraha, aticAravALu zIyaLatrata, nala, kApatalezyA ane apratyAkhyAnAvaraNI kaSAya A save tiya ca ( janAvara) nAM AyuSya baMdhananA kAraNa che. - alpa AraMbha, alpa parigraha, svAbhAvika namratA, saralatA, kApAta, pItalezyA, dharmadhyAnamAM prIti, pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya, madhyama pariNAma, saMvibhAga karavApaNuM, devagurunuM pUjana, sajajanene mAna ApavApaNuM, priya AlApa, sukhe baMdha karI zakAya yA samajAvI zakAya tevI buddhi ane loka samudAyamAM madhyasthapaNe rahevuM A sava manuSya AyuSya baMdhana karavAnA kAraNe che. sarAgasaMyama dezavirati, akAma nijArA, uttama manuSyanI Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 yogazAstra bhASAMtara-caturtha prakAza sebata, dharmazravaNa supAtradAna, tapa, zraddhA, ratnatrayanI virAdhanA, maraNa avasare pati ane patra lezyAnA pariNAma, bALapa, zubha pariNAmapUrvaka agni, pANI AdimAM maraNa ane avyakta (artha kAraNa samajyA vagara) sAmAyika vigere deva AyuSya bAMdhavAnAM kAraNo che. mana, vacana kAyAnuM vakapaNuM, bIjAne ThagavA, mAyAprayoga, mithyAtva, pazunya, caLacittatA, vastuomAM bheLaseLa karavuM, jUThI sAkSI bharavI, anyanA aMgopAMga kApavAM, yaMtra, piMjarA vigere banAvavAM, beTA telA mApAM banAvavAM, anyanI niMdA, pitAnI prazaMsA hiMsA, asatya, corI, maithuna, AraMbha, mahA parigraha, kaThera ane asabhyatAvALA vacane vAcAlapaNuM, Akroza, paranA saubhAgyane nAza kare, karmanI kriyA, kutuhala, paranI hAMsI, viDaMbanA karavI, vezyA vagere nIca strIonuM piSaNa, dAvAnaLa Apa, devAdikanA bAnAthI vastu laI pite bhegavavI, tIvra kaSAya, citya, upAzraya, dharmazALA ane pratimAdine vinAza kara ane aMgArA pADavAdikanI kriyA, e sarve azubha nAmakarma baMdhananAM Azrave che. azubha nAmakarmanAM nimittothI ulaTI rIte vartana karavuM, saMsArathI bhaya pAmave, pramAda ocho kare, sadabhAva arpaNa kSamAdinI vRddhi, dharmI puruSanAM darzanathI saMbhrama, tenI svAgatakriyA, A zubha nAmakarmabaMdhananAM kAraNe che. arihaMta, siddha, guru, sthavira, bahuzruta, ga7, zrutajJAna ane tapasvIonI bhakti karavI, Avazyaka ane zIyaLane viSe apramAda, vinItapaNuM jJAnAbhyAsa, tapasyA, tyAga, vAraMvAra dhyAna, zAsananI prabhAvanA, saMghamAM zAMti karavI, sAdhuonI vaiyAvacca, apUrva jJAna grahaNa, vizuddha samyaktva, A vIza sthAnakenuM mana, vacana, kAyAthI sevana karavAmAM AvavAthI tIrthakara nAmakarma baMdhAya che. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvarabhAvanAnuM svarUpa 239 paranI niMdA, avajJA, upahAsa, sadaguNalapana, asa6 deSa, kathana, AtmaprazaMsA, saddaasaddaguNakathana, sadoSa AcchAdana, jAtiAdine garva, A sarva nIcagotra karmanAM kAraNe che. nIcagetra karmabaMdhananAM kAraNe thI viparita vartana, garva rahita mana, vacana, kAyAe vinaya karavo te sarva uccagotra karmabaMdhananAM kAraNe che. keI dAna Apate hoya tenA saMbaMdhamAM, koI dAna lete heya tenA saMbaMdhamAM, vIrya (zakti) pheravavAnA saMbaMdhamAM, bhega ane upaganA saMbaMdhamAM kAraNasara ke vagara kAraNe vinna karavuM, aMtarAya karo te aMtarAyakarma baMdhananAM kAraNe che. A pramANe kAraNe (nimitto) samajI e karmabaMdhanathI mukta thavA mATe tathA vairAgya pAmavA mATe A AzravabhAvanAne vAraMvAra yAda karavI. saMvarabhAvanAnuM svarUpa sarveSAmAzravANAM tu nirodhaH saMvaraH smRtH| saM punarbhidyate dvedhA, dravyabhAvavibhedataH // 79 // yaH karmapudgalAdAnacchedaH sa dravyasaMvaraH / bhavahetukriyAtyAgaH, sa punarbhAvasaMvaraH // 80 // mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yogAdithI AvatA sarva Azrane nirodha kare tene saMvara kahyo che. te saMvara dravya ane bhAva evA vibhAgothI be prakAra che. je karma pudagalanuM Azrava dvAre vaDe karI grahaNa karavAnuM baMdha karavuM, te dravyasaMvara ane bhavanA hetubhUta Atma vyApArarUpa kriyAne tyAga kare te bhAvasaMvara kahevAya che. 70-80. Azrava rokavAno upadeza ane upAya yena yena chupAyena, rudhyate yo ya AzravaH / tasya tasya nirodhAya, sa sa yojyo manISimiH // 81 // Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 gazAstra bhASAMtara-caturtha prakAza kSamayA mRdubhAvena, RjutvenApyanIhayA / krodhaM mAnaM tathA mAyA~ lobhaM rundhyAd yathAkramam // 82 // asaMyamakRtotsekAn viSayAn viSasannibhAn / nirAkuryAdakhaNDena, saMyamena mahAmatiH // 83 // tisRbhirguptibhiryogAn , pramAdaM cApramAdataH / sAvadhayogahAnenAviratiM cApi sAdhayet // 84 // . saddarzanena mithyAtvaM, zubhasthairyeNa cetsH| ... ' ' viyetAddde gha, saMvartha kRtAma | 8 | je je upAye karI che je Azrava rokAya tenA tenA niredhane mATe te te upAyo vidvAe upagamAM pADavA. saMvara mATe udyama karanAra manuSyae kSamA, ke maLatA, saralatA ane anirachA (saMteSa) vaDe anukrame krodha, mAna, mAyA tathA lobhane rokavA. asaMyame karI (IdriyonI svachaMda pravRttio karI) vRddhi pamADAtA viSa sarakhA viSayone buddhimAne akhaMDa saMyamavaDe (jitendriyapaNe) karI dUra karavA. managupti, vacanagupti ane kAyamurti vaDe mana, vacana, kAyAnA yogone, apramAdathI pramAdane ane sAvadya (sapApa-sadeSa) gone tyAga karavA sAthe viratine paNa sAdhavI (svAdhIna karavI). temaja samyaktva vaDe mithyAtvane ane zubha vicAromAM manane sthira karI Atta tathA raudradhyAnane vijaya kare. 81 thI 85. saMvarabhAvanA vivecana-jema rAjamArga upara aneka kAravALuM khulluM ghara hoya te bAraNanA mArgathI temAM dhULa bharAya che, tema A saMsAra rUpa rAjarastAmAM rAgadveSarUpa khullAM dvAra vaDe karmarUpa dhULa bharAya che. paNa je dvArA baMdha karavAmAM AvyAM hoya to karmarUpa dhULa bharAvAne saMbhava nathI. athavA jema sarovaramAM pANI AvavAnA rastAo khullA hovAthI te dvArA pANI aMdara Ave che ane te Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirjarAbhAvanAnuM svarUpa 241 dvAre baMdha karavAthI pANI AvatuM aTake che. tema aDhAra pApasthAnakarUpa dvArAthI pAparUpa pANI A jIva sarovaramAM Ave che ane te pApasthAnakene baMdha karavAthI pApa AvatuM aTake che. athavA vahANamAM chidra hovAthI chidradyAre pANI aMdara pese che, paNa chidra baMdha karavAthI pANI AvatuM aTake che, tema gAdi AzravAre baMdha karavAthI saMvaravALA jIvamAM karma dravyane praveza thatuM nathI. saMvare karI AzravadvAne rodha kara. A saMvara kSamAdi bhedathI aneka prakAra che je pUrve kahevAya che. tathApi saMkSepamAM e ja kahevAnuM che ke mithyAtvanAM anudayathI mithyAvasaMvara, dezathI virati, karatAM dezaviratisaMvara, sarvathA virati karatAM sarvaviratisaMvara, apramatta saMyatine pramAdasaMvara, prazAMta moha yA kSINamAha guNaThANe kaSAyasaMvara ane agI kevalI (caudame guNaThANe) paripUrNa yogasaMvara. A pramANe AzravanA nirodharUpa saMvara kahyo. A saMvara sarva bhAvanAmAM ziromaNi tulya che. mATe A bhAvanAnuM vAraMvAra mananapUrvaka raTaNa karavuM, jethI karmabaMdha rokavAnA kAraNe mAM prabaLa jAgRti thatAM saMvaranI prApti thAya. A pramANe prayatna karI Azravane rokavAthI saMvara eTale AvatAM karmo baMdha thAya che. te saMvarabhAvanA kahevAya che. 1 - nirjarAbhAvanAnuM svarUpa saMsAravIjabhUtAnAM, karmaNAM jaraNAdiha / - nirA tA tA AdhA, saMjAmAM jAmavaMtA 86 jJeyA sakAmA yaminAmakAmA tvanyadehinAm / karmaNoM phalavatpAko, yadupAyAtsvato'pi hi // 87 // sadoSamapi dIptena, suvarNa vahinA yathA / tapo'gninA tapyamAnastathA jIvo vizudhyati // 88 // anazanamaunodaya, vRtteH saMkSepaNaM tathA / rasatyAgastanuklezo, lInateti bahistapaH // 89 // Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 yogazAstra bhASAMtara-caturtha prakAza prAyazcittaM vaiyAvRtya, svAdhyAyo vinayo'pi ca / . vyutsargo'tha zubhaM dhyAna, poDhetyAbhyantaraM tapaH // 90 // dIpyamAne tapovahnau, bAhye cAbhyantare'pi ca / - yamI jarati karmANi durjarANyapi tatkSaNAt / / 91 // saMsAranAM bIjabhUta (kAraNabhUta) karmonuM AtmapradezathI jharavuM thatuM hovAthI tene siddhAMtamAM nirjarA kahI che. te be prakAranI che. sakAmanirjarA ane anAmanirjarA. (A kiyAthI mArAM karmone kSaya thAo. AvA AvA abhilASathI upagapUrvaka pradeze rasane anubhavI karma pudgalenuM parizATana karavuM te sakAmanirjarA ane karmathI , mukta thavAnI IcchA sivAya (TADha, tApa, bhUkhatarasAdithI) Atmapradeze rasa anubhavI karma pudgalenuM nirjaravuM te akAmanirjara). A sAmanirjarA sAdhuone tathA samyaktva dhAraNa karanAra gRhasthAne hoya che ane ekendriyAdi bIjAM prANIone akAmanirjarA heya che. kemake phalanI jema karmone pAka paNa be prakAre thAya che. eka svabhAvathI ane bIjo upAyathI, (jema phalane ghAsa vagerenI garamImAM nAkhavAthI pAkI jAya che ane vRkSa upara paNa pAke che tema karyo paNa eka te svAbhAvika kALe karI nijare che tyAre bIjAM udIraNa vagere upAe karI nirAya che. mATe karmone pAka be prakAre kahevAmAM AvyA che. eka sakAma ane bIjo akAma). daSTAMtapUrvaka sakAmanijarano hetu batAve che ke, jema melavALuM senuM hoya paNa dedIpyamAna agnimAM nAkhavAthI te vaDe zuddha thAya che, tema jIva paNa azAtA vedanIyAdi karmoe karI deSayukta che, chatAM tapasyArUpa prabaLa agnivaDe karI zuddha thAya che, kemake tapasyA nirja. rAnuM kAraNa che. te tapa bAhya ane atyaMtara ema be prakAra che. bAhyatapa e anazana, udarI, vRttisaMkSepa, rasatyAga, zarIraphaleza ane saMlInatA ema cha prakAra che ane atyaMtara tapa prAyazcitta vaiyAvaca, svAdhyAya, vinaya, kaSAyatyAga ane zubhadhyAna ema che Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma suAkhyAtanA bhAvanA 243 prakAra che. A bAhya ane atyaMtara tarUpa agni pradIpta thaye chate saMyamavAn munie duHkhe dUra karI zakAya tevAM paNa kane tatkALa bALI bhasmasAt kare che. 86 thI 91. vivecana-sarovaramAM pANI AvavAnA sarva dvArA baMdha karatAM, jema navIna pANIthI sarovara bharAtuM nathI, tema saMvaravaDe Azravane nirodha karavAthI navIna karma dravya vaDe A jIva purAte nathI. jema pUrve ekaThuM thaeluM sarevanuM paNa sUryanAM tIvra tApathI sUkAI jAya che, tema pUrvanAM bAMdhela sarva karmo tapasyAthI sesAIne kSaya thAya che. nija mATe bAhA tapathI atyaMtara ta5 zreSTha che ane abhyatara tapamAM paNa dhyAna che te mugaTa tulya che, kemake dhyAnavALA munio, ghaNA kALanAM ekaThAM karelA, ghaNAM ane prabaLa karmone paNa eka kSaNa mAtramAM nirjarI nAMkhe che. jema vRddhi pAmela ajIrNAdi doSa lAMghaNa karavAthI zesAI jAya che, tema tapasyAthI pUrva saMcita karmo kSaya thAya che. jemAM pracaMDa pavanathI vAdaLane samUha vikharAI jAya che tema tapasyAthI karmo chUTI jAya che. A be prakAranA ta5 vaDe nirjarA karatAM sarva karmanA kSayathI mela prApta thAya che. mATe saMsArasamudra pAra utaravA setu (pALa yA pula) tulya ane mamatva nAzanA kAraNarUpa. A nirjarA bhAvanAne vAraMvAra yAda karavI ane te pramANe vartana karavuM. ' dhama sukhyAtatA bhAvanA svAkhyAtaH khalu dharmo'yaM, bhagavadbhirjinottamaiH / yaM samAlambamAno hi, na majjed bhavasAgare // 92 // saMyamaH sUnRtaM zaucaM, brahmAkiJcanatA tapaH / / kSAntidivamRjutA muktizca dazadhA sa tu // 93 // - bhagavAna kevaLajJAnI tIrthakaroe vidhi pratiSadharUpa A dharma ghaNI ja sarasa rIte pUrvApara virodha rahita kahyo che ke je dharmanuM durgatimAM paDavAnA bhayathI avalaMbana karanAra mANasa saMsArasAgaramAM Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 yogazAstra bhASAMtara-caturthAM prakAza juDato nathI te dharma sayama ( AzInI hayA ) satya, zotha (ahtaadAna parihAra,) brahmacarya, akiMcanatA (zarIra tathA dharmAMpakaraNAdine viSe pazu nirbhabhatA, ) tapa, kSamA, namratA, sarasatA bhane nirbolatA (khAdyAnyatara vastu viSe tRSNA viraha) 35 haza prahArano che. 82-83. dharmanuM mahAtmya dharmaprabhAvataH kalpadrumAdyA dadatIpsitam / gocare'pi na te yatsyuradharmAdhiSThitAtmanAm // 94 // apAre vyasanAmbhodhau, patantaM pAti dehinam / sadA savidhavatyaikabandhurdharmo'tivatsalaH // 95 // AplAvayati nAmbhodhirAzvAsayati cAmbudaH / yanmahIM sa prabhAvo'yaM dhruvaM dharmasya kevalaH // 96 // na jvalatyanala stiryagyadUrdhvaM vAti nAnilaH / acintyamahimA tatra, dharma eva nibandhanam // 97 // nirAlambA nirAdhArA, vizvAdhAge vasundharA / yaccAvatiSThate tatra dharmAdanyanna kAraNam // 98 // sUryAcandramasAvetau vizvoSakRtihetave / , udayete jagatyasmin nUnaM dharmasya zAsanAt // 99 // andhUnAmasau bandhu rasakhInAmasau sakhA / anAthAnAmasau nAtho, dharmo vizvaikavatsalaH // 100 // rakSoyakSoragavyAghra - vyAlAnalagarAdayaH / nApakartumalaM teSAM yairdharmaH zaraNaM zrataH // 101 // dharmo narakapAtAla - pAtAdavati dehinaH / dharmo nirupamaM pacchatyapi sarvajJavaibhavam // 102 // dharmanA prabhAvathI kalpavRkSa, kAmadhenu, ciMtAmaNyAdi mana icchita phaLa Ape che ane te ja kalpavRkSAdi amiSTa manuSyAne daSTigocara paNu thatA nathI. mahAn duHkharUpa samudramAM paDatAM prANIone nira tara Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanuM mahAbhya 245 pAse rahevAvALe ane baMdhu samAna ati vatsala eka dharma rakSaNa kare che. samudra pRthvIne bhIMjAvI detuM nathI ane varasAda pRthvIne tRpta kare che, A prabhAva nicce kevaLa dharmane ja che. agni tithi rIte baLatuM nathI ane pavana urvavahana thatuM nathI. A aciMtya mahimAnuM kAraNa dharma ja che. vizvanA AdhArabhUta pRthvI AlaMbana ane AdhAra vinA rahI zake che, tyAM dharma sivAya bIjuM kaI kAraNa nathI. A surya ane caMdramA vizvanA upakArArthe A jagatamAM udaya pAme che. nize te dharmanI AjJAthI udaya pAme che. A dharma jene bAMdhava na hoya tene bAMdhava che, mitra na hoya tene mitra che, anAthane nAtha che ane sarvanuM hita karanAra che. jeee dharmanuM zaraNa lIdhuM che teone, rAkSasa, yakSa, sarpa, vyAvra vyAsa, agni ane viSAdi duHkha ApavAne ke baMDuM karavAne samartha thatAM nathI. dharma, naraka ane pAtALamAM paDatA prANIonuM rakSaNa kare che ane upamArahita sarvajJapaNanA vaibhavane paNa dharma ja Ape che. 94 thI 12 kaTisthakaravaizAkha-sthAnakasthanarAkRtim / TUH dhULa e cho, sthityutpatti thayA che zarU I loko jagattrayAkIrNo, bhuvaH saptAtra veSTitAH / dhanAmbhodhimahAvAta-tanuvAtairmahAbalaiH // 104 // vetrAsanasamo'dhastAnmadhyato jhallarInimaH / agre murajasaGkAzo, lokaH syAdevamAkRtiH // 105 // niSpAdito na kenApi, na dhRtaH kenacicca saH / vayaMsiddho nirAdhAro gagane kiMvavasthitaH // 106 // keDa upara beu hAtha rAkhI ane paga pahoLA karI ubhelA puruSanI AkRti sarakhA sthiti utpatti tathA vyaya dharmavALAM che dravyathI pUrNa A cauda rajaju pramANa lokane citava. te loka urdhva, adhe ane tirjI ema traNa jagatuthI vyApta che. adhe lokamAM rahelI narakanI sAta pRthvIe mahA baLavAna ghanedadhi (niviDa Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 246 yogazAstra bhASAMtara-caturma prakAza jAmela pANIthI) ghana vA (niviDa jAmela vAyuthI) ane pAtaLA vAyuthI nIce viMTaLAyelI che. A cauda rAjya leka adha bhAgamAM vevAsanane AkAre (nIce vistAravALo ane upara upara saMkoca pAmatA AkAravALe) che. madhya bhAgamAM jhAlara sarakhA AkArane che ane uparanA bhAgamAM muraja (upara tathA nIce saMkecavALo ane vistAravALe muraja )nA AkAravALe che. A pramANe cauda rAjalakanI AkRti che. A lekane keIe banAvyA nathI tema tene keIe pakaDI rAkhyuM nathI. paNa svayaM siddha ane nirAdhAra AkAzamAM rahelo che. A pramANe vicAra karI lokasvarUpanuM ciMtavana karI bhavabhramaNathI viraktatA meLavavI te lekasvarUpanuM vicAravAnuM prayojana che. lakasvarUpa bhAvanA samApta thaI. 103 thI 106. samyaktva dulabha bhAvanA zAnirvAhAta, garmtto banAva.. sthAvattAtraratve vA, tiryavaM vA 4thasana | 2017 | mAnuSyamAryadezazca, jAtiH sarvAkSapATavam / Ayuzca prApyate tatra, kathaJcitkarmalAghavAt // 108 // prANag gNataH -cakrathaamas I tattvanizcayarUpaM tad, bodhiratnaM sudurlabham // 109 // bhAvanAbhiravizrAntamiti bhAvitamAnasaH / nirmamaH sarvabhAveSu, samatvamavalambate // 110 // akAma nirArUpa puNyathI koI paNa prakAre jaMtuone (nigodathI) sthAvarapaNuM, vasapaNuM ane tiryacapaNuM prApta thAya che ane tenAthI paNa vizeSa karmalAghavatA thatAM manuSya janma, Arya deza, uttama jAti, sarvaindriyapaTutA (paripUrNatA) ane lAMbu AyuSya prApta thAya che. temaja vizeSa puNyadayathI dharma zravaNa karavAne abhilASa, dharmakathana karanAra guru ane dharmanuM zravaNa e sarva maLavA chatAM paNa tatva nizcayarUpa badhirana (samyapha va) Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samatva AvyA pachI zuM karavuM? 247 pAmavuM e vizeSa durlabha che. A pramANe vicAra karI samyaphavamAM daDha thavuM te bAdhidurlabha bhAvanA che. A bAra bhAvanAovaDe manane niraMtara vAsita-bhAvita karatAM sarva padArthone viSe mamatva rahita thaI prANio samabhAvane prApta thAya che. mATe sama sukhArthIoe A bAra bhAvanAthI ahoniza aMtaHkaraNane vAsita karavuM joIe. 107 thI 110 samabhAvanuM phaLa viSayebhyo viraktAnAM, sAmyavAsitacetasAm / upazAmyetkaSAyAgnirbodhidIpaH samunmiSet // 111 // viSayothI virakta pAmelA ane samabhAvathI vAsita cittavALA manuSyane kaSAya agni upazamI jAya che ane samyaktva dIpaka pradIpta thAya che. 111. * . samatva AvyA pachI zuM karavuM? samatvamavalambyAtha, dhyAnaM yogI samAzrayet / vinA samatvamArabdhe, dhyAne svAtmA viDambyate // 112 // samatvanuM avalaMbana karIne yogIoe dhyAnane Azraya kare (dhyAna karavuM). samabhAva sivAya dhyAnane prAraMbha karavAmAM Ave te dhyAnamAM praveza na thatAM, AtmA viDaMbanA pAme che. 112. mokSaH karmakSayAdeva, sa cAtmajJAnato bhavet / / ... dhyAnasAdhyaM mataM tacca, taddhayAnaM hitamAtmanaH // 113 // . karmakSayathI ja mokSa thAya che, te karmakSaya AtmajJAnathI thAya che, te AtmajJAna dhyAnathI sAdhya thAya che, mATe te dhyAna ja AtmAne hitakArI mAneluM che. 113. na sAmyena vinA dhyAnaM, na dhyAnena vinA ca tat / niSkampaM jAyate tasmAd dvayamanyo'nyakAraNam // 114 // sAmyatA sivAya dhyAna hetuM nathI ane dhyAna sivAya niSkapa (majabuta) sAmyatA AvatI nathI. mATe te beu ApasamAM (anya anya) heturUpa che. 114 niyatA sivAra mA na Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 gazAstra bhASAMtara-caturtha prakAza dhyAnanuM svarUpa muhUrtAntarmanaHsthairya dhyAnaM chadmasthayoginAm / dhamya zuklaM ca tad dvedhA yogarodhastvayoginAm // 115 // eka AlaMbanamAM aMtamuhUrta paryata mananI sthiratA te chadhastha yogIonuM dhyAna kahevAya che. te dharmadhyAna ane zukladhyAna ema be prakAranuM che. ane yoganA niSedharUpa dhyAna agione (caudamA guNaThANAvALAne) hoya che. 115. muddattAtonA, cA thAnA mavet . bahvarthasaMkrame tu syAha, dIrghApi dhyAnasantatiH // 116 // eka muhUrta dhyAnamAM javA pachI dhyAna saMbaMdhI ciMtA hoya, athavA AlaMbananA bhedathI bIjuM dhyAnAMtara heya (paNa eka muhUrta sivAya ekaja AlaMbanamAM vadhAre vakhata dhyAtA rahI zakato nathI.) ema ghaNA arthamAM praveza karavAthI eTale aMtamuhUrta rahI vaLI trIjuM AlaMbana lIdhuM. evI rIte lAMbA vakhata sudhI paNa dhyAnanI saMtati hoya che. 116. . dhyAnanI vRddhi karavA mATe dhyAnamAM bhAvanAo karavI te batAve che maitrIpramodakAruNya-mAdhyasthyAni niyojayet / dharmadhyAnamupaskartu, taddhi tasya rasAyanam // 117 // tuTelA dhyAnane pharI dhyAnAMtaranI sAthe joDavA mATe maitrI, prameha, karUNA ane mAdhyasthatA A cAra bhAvanAo AtmAnI sAthe prAjavI, kemake A bhAvanAo dhyAnane rasAyaNanI mAphaka puSTi ApanArI che. 117. maithyAdi bhAvanAnuM svarUpa : mAkArSAtkopipApAnimA ca bhUtko'piduHkhita / mucyatAM jagadapyeSA, matimaitrI nigadyate // 118 // Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maitryAdi bhAvanAnuM rUpa 249 apAstAzeSadoSANAM vastutattvAvalokinAm / , , guNeSu pakSapAto yaH sa pramodaH prakIrtitaH // 119 // dIneSvArtteSu bhIteSu, yAcamAneSu jIvitam / pratIhAravA vruddhi:, hrAthamamithIte // 220 // krUrakarmasu niHzaGkaM devatAgurunindiSu / AtmazaMsiSu yopekSA, tanmAdhyasthyamudIritam // 121 // AtmAnaM bhAvayannAbhirbhAvanAbhirmahAmatiH / truTitAmapi saMghate, vizuddhadhyAnasaMtatim // 122 // kAI paNa jIvA pApa na karA, kAi. paNa duHkhI na thAo ane A jagatanA sarva jIvA paNa karmAMthI mukta thAe A prakAranI bhAvanAbuddhi te maitrI kahevAya che. jIvahiMsAdi samagra doSAne dUra karanArA ane yathAsthita vastutattvane jovAvALA mahA puruSAnA zama, dama, aucitya, gAMbhiya, dhaiyAdi guNNAne viSe cupaNAnA je pakSapAta ( temanA vinaya, vaMdana, stuti zlAghA ane vaiyAvRtyAdi karavA rUpa pakSapAta ) tene pramAda kahela che. dIna, dayApAtra, Atta, tRSNArUpa agni vaDe karI baLatA vividha duHkhathI pIDAyelA, varIthI dabAyelA, rAgathI pIDAyelA athavA mRtyunA mukhamAM sapaDAyelA mATe ja prAtrALu mATe yAcanA karatA jIvAne te te duHkhAmAMthI mukta karavA mATe hitApadeza tathA dezakAlanI apekSAe anna, pAna, Azraya, va, auSadhAdi vaDe karI madada karavI te karUNA kahevAya che. camyAgamya bhASAbhakSya, kavyAkatavyAdi, viveka vinAnA ane tethI krUra kama karavAvALA niza'kapaNe devagurunI niMdA karanArA ane sadoSa chatAM paNa peAtAnI prazaMsA karavAvALA A vA dhama dezanAne ayeAgya jaNAtAM teonI upekSA karavI, tene mAdhyasthabhAvanA kahe che. A bhAvanAe vaDe peAtAnA AtmAne bhAvita karatAM-vAsita karatAM-mahAbuddhimAn jIvA truTelI vizuddha dhyAnanI satatine pAchI sajIvana kare che, sAMdhI Ape che. 118-122, Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 yogazAstra bhASAMtara-caturtha prakAza dayAna kevA sthaLAmAM rahI karavuM te tIrthaM vA svasthatAhetu, yattadvA dhyAnasiddhaye / kRtAsanajayo yogI, vivaktaM sthAnamAzrayet // 123 // Asanane jaya karavAvALA vegIe dhyAnanI siddhi mATe tIrthakaronA janma, dIkSA, kevaLa ane nirvANa bhUmikAmAM javuM joIe. tenA abhAve svasthatAnA hetabhUta strI, pazu, paDakAdi rahita keIpaNa sArA ekAMta sthaLane Azraya karo. 123. AsanenAM nAma vArSAimadrahAsanA vA .. utkaTikA godohikA, kAyotsargastathAsanam // 124 // paryakAsana, virAsana, vajAsana, padmAsana, bhadrAsana, daMDAsana, utkaTikAsana, ge devikAsana, ane kAryotsargAsana, vigere Asane kahelAM che. 124. AsananuM svarUpa paryakAsane syAjakhayoradhobhAge, pAdopari kRte sati / paryako nAbhigottAna-dakSiNottarapANikaH // 125 // . beu jaMghAnA nIcalA bhAgo paga upara mUkaye chate ane jamaNe tathA DAbe hAtha bane nAbhi pAse uMcA uttara dakSiNa rAkhavAthI paryakAsa thAya che. mahAvIradevane nirvANa avasare A Asana hatuM. jAnuM ane hAthane prasArIne suvuM tene pAtaMjalI paryakAsana kahe che. 125. vIrAsana vADaliMkSile, rAmojI phiLa: yite rA tIravaMta vIrAsanaM mRta ! radda | - DAbe paga jamaNa sAthaLa upara ane DAbA sAthaLa upara jamaNe paga je AsanamAM karAya che. te vIra puruSane ucita vIrAsana kaheluM che. 126. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrAsana 251 vAsana gI vAto, Tocca vIrAne satA gRhNIyAtpAdayoryatrAGguSThau vajrAsanaM tu tat // 127 // pUrve batAvela rIta pramANe vIrAsana karyA pachI vajanI AkRti mAphaka pAchaLa beu hAtha rAkhI te hAtha vaDe beu paganA aMguThA pakaDavA (arthAt pITha pAchaLa hAtha karI vIrAsana upara rahelA DAbA paganA aMguThAne DAbA hAthathI ane jamaNA paganA aMguThAne jamaNA hAthathI pakaDavA) tene vAsana kahe che. 127 keTalAeka tene vetAlAsana kahe che (matAMtarathI bIjI rIte vIrAsana batAve che. ) siMhAsanAdhirUDhasyAsanApanayane sati / tavaivAristhati sAmAnya vIrAsana vi . 128 . . siMhAsana upara beThelA ane paga nIcA mukelA heya, tyAre pAchaLathI Asana kADhI lIdhA pachI te mANasa jevI rIte rahI zake tevI rIte rahevuM tene kAyaphaleza prakaraNamAM siddhAMtio virAsana kahe che. 128. pAtaMjalI te ubhA rahIne eka paga bhaya upara sthApana karI rAkhave ane eka paga uMcA vAMke vALI rAkhavo tene vIrAsana kahe che. * . padmAsana gayA madhyamAne tuM, saMkovo yatra kathA | vAsamiti cho, tAsanavirakSaka che 21 / eka jaMghAnA madhya bhAgamAM tenI sAthe bIjI jaMdhAne meLApa karI rAkhe tene AsananA jANu puruSe pavAsana kahe che. 129, - bhadrAsana saMpuTIkRtya muSkAgre, talapAdau tathopari / pANikacchapikAM kuryAd yatra bhadrAsanaM tutat // 130 // Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara yogazAstra bhASAMtara-caturtha prakAza paganAM be taLIyAM ekaThAM karI liMga AgaLa rAkhI tenA upara besI beu hAthanAM AMgaLAM ApasamAM bharAvI tyAM paga upara rAkhavA tene bhadrAsana kahe che. 130. daMDAsana zliSTAGgulI zliSTagulpho, bhRzliSTorU prasArayet / ... yatropavizya pAdau tad daNDAsanamudIritam // 131 // besIne AMgaLIo, gulpha ane sAthaLa e traNe jamInanI sAthe aDake tevI rIte paga asAravA-lAMbA karavA tene daMbasana kaheluM che. 131. na utkaTika tathA gedehika Asana putapANisamAyoge, prAhurutkaMTikAsanam / pANibhyAM tu bhuvastyAge tatsyAgodohikAsanam // 132 // keDanI nIcenA DhagarAo (kulAo) ne pAnInI sAthe nIce jamIna upara aDakAvavA tene utkaTikAsana kahe che te AsanamAM mahAvIradevane kevalajJAna thayuM hatuM, ane paganI pAnIe jamIna sAthe na aTake tevI rIte gAya devAne AkAre besavuM tene godahikAsana kahe che. 132. kAtsargAsana pratimurArthasthASitasya vA. sthAnaM kAyAnapekSaM yatkAyotsargaH saH kIrtitaH // 133 / / bane bhujAone nIcI laTakatI rAkhI, ubhAM athavA beThAM kAyAnI apekSA rAkhyA vagara rahevuM tene kAryotsarga Asana kahe che. 133. A Asane te eka digamAtra batAvyAM che paNa bIjAM aneka Asane che chatAM jAyate yena yeneha, vihitena sthiraM manaH / tattadeva vidhAtavyamAsanaM dhyAnasAdhanam // 134 // Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANAyAma 253 je je Asana karavAthI mana sthira thAya, dhyAnanA sAdhanabhatA te te Asane ja karavAM. ahIM amuka Asana ja karavuM joIe te kaI Agraha nathI. sukhapUrvaka lAMbe kALa citta samAdhimAM besI zakAya te Asana karavA lAyaka che. A sarva AsanemAMthI tevuM pitAne yogya kaI paNa Asana karavuM. 134. sukhAsanasamAsInaH, suzliSTAdharapallavaH / nAsAgranyastadRgdvandvo, dantairdantAnAsaMspRzan // 135 // prasannavadanaH pUrvAbhimukho vApyudaGmukhaH / apramattaH susaMsthAno, dhyAtA dhyAnodyato bhavet // 136 // lAMbA vakhata sudhI sukhe besI zakAya tevA Asane besI pavana bahAra na jAya tevI rIte majabutAIthI bane cheThe baMdha karI nAsikAnA agra bhAga upara ane dRSTi sthApana karI, uparanA dAMtAnI sAthe nIcenA tene sparza na thAya tevI rIte dAMtene rAkhI, (dAMtanI sAthe dAMta lAgavAthI mana sthira thatuM nathI) raje, tamoguNarahita bhUkuTInA vikSepa vinAnuM prasanna mukha karI, pUrva sanmukha yA uttara sanmukha besI (athavA jinezvaranI pratimA sanmukha besI) apramatta ane zarIrane sarala (siddha) yA merUdaMDanI jema akkaDa rAkhI dhyAtAe dhyAna karavA mATe udyamAna thavuM. 15-136. iti AcArya zrI hemacaMdraviracite yogazAstre munizrI kezaravijaya gaNikRta bAlAvabodhe caturthaH prakAzaH . paMcama prakAza prANAyAma yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi ema bheganAM ATha aMge che. temAM cothuM aMga prANAyAma che. pataMjali vagere gAcAryoe makSa sAdhana mATe prANAyAmane upayogI gaNI svIkAryo che, paNa kharI rIte prANAyAma ekSanA Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 yeAgazAstra bhASAMtara-5 camaprakAza sAdhanarUpa dhyAnamAM upayAgI nathI, chatAM paNu zarIra nirogatA. ane kALajJAnAddhimAM upayAgI che, ema dhArI ame paNa prANAyAmanu svarUpa ahIM ApIe chIe. prANAyAmastataH kaizcit Azrito dhyAnasiddhaye / zo netathA jI, mana vavanirjhayaH // o ! Asana jaya karyo ana`tara keAI pata'jila vagere dhyAna siddhi mATe prANAyAmanA Azraya lIdhA che. kemake prANAyAma karyA sivAya mana ane pavananA jaya thaI zakatA nathI. 1. prANAyAmathI pavananA ya thAya paNa mananA jaya kema thAya tenA uttara Ape che mano yatra maruttatra, marudyatra manastataH / tastu thayiAveto, maMtrIto zIranIvat // 2 // "mana je ThekANe che, te ThekANe pavana che. ane jyAM pavana che tyAM mana che. A kAraNathI sarakhI kriyAvALAM mana ane pavana dUdha ne pANInI jema bhegA maLelAM rahe che. 2. . vivecana--mana ane pavananI kriyA tathA sthAna ekasarakhu' che. zarIranA kAi paNa bhAga upara manane rAkazeA tA te ThekANe avazya pavananA khaTakAro thatA jaNAze. manane kAi paNa bhAga upara rAkavuM' eTale upayAga rAkhI tete bhAgA upara joyA karavu. Ama karavAthI bIjA kAIpaNu vicAra sa`badhI mananI kriyA baMdha paDaze. ane je ThekANe rAkavAmAM Avyu' che te ThekANe upAMganI jAgRti hAvAthI vicAra nahi kare, paNa upayeAganI jAgRti sudhI tyAM ja zakAI raheze ane pavana paNa tyAM khaTaka khaTaka evA zabda karatA ke kAI khIjI paNa rIte tyAM che ema anubhavAze. 3. mana pavananu' tulya kriyApaNu' atAve che.. ekasya nAze'nyasya syAnAzo vRttau ca varttanam / basayotiMdriyamatidhvaMsamokSa jJAyate // 3 // Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA AcAryanA mate prANAyAmanA sAta bhedo kahe che 255 mana, pavana, bemAMthI ekane nAza thaye bIjAne nAza thAya che, ane beumAMthI eka heya te bIje paNa banyA rahe che. beune nAza thavAthI Indriya ane buddhinA vyApArane nAza thAya che. ane InDiyanI pravRtti tathA mananA vicArebaMdha thavAthI mokSanI prApti thAya che. vivecana-mana ane pavanane nAza zarIramAMthI jIva javA pachI thaI jAya che, tyAre indriya tathA vicAranI pravRtti paNa baMdha thAya che, te ahIM grahaNa karavAnI nathI, ane tethI mikSa thatuM nathI. paNa Atma upayoganI pUrNa jAgRti hoya tyAre mana ane pavananI pravRtti baMdha thAya che te pravRtti baMdha thatAM indriyanA vyApAra ane buddhinI pravRtti baMdha thAya che, te ahIM grahaNa karavAnI che ane tethI ja mokSa maLe che. 3. : prANAyAma prANAyAmanuM lakSaNa ane tenA bheda prANAyAmo gaticchedaH, zvAsaprazvAsayormataH / revA pUrAva, uMmati, 8 tridhA ja. * zvAsa ucchavAsanI gatine nirodha kare, tene prANAyAma kahe che. te prANAyAma recaka, pUraka ane kuMbhaka ema traNa prakArano che. 4. vivecana--nAsikAdinA chidrothI bahAra nIkaLatA vAyune zvAsa kahe che, bahArathI aMdara praveza karatA vAyune nizvAsa kahe che. te beu prakAranA vAyunI gatine rokavI tene prANAyAma kahe che. - bIjA AcAryanA mate prANAyAmanA sAta bheda kahe che pravAha tathA zAMta, uttarazAstathar I ebhirbhadaizcaturbhistu saptadhA kIryate paraiH // 5 // pratyAhAra, zAMta, uttara ane adhara A cAra bheda sahita (pUrvanA traNa sAthe meLavatAM) sAta prakArane prANAyAma che, ema keTalAka AcArya kahe che. 5. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 yegazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza e sAtanAM anukrame lakSaNA matAve che yatkoSThAdatiyatnena, nAsAbrahmapurAnanaiH / '' bahiH prakSepaNaM vAyoH sa recaka iti smRtaH // 6 // kAThAmAMthI ghaNA prayatnapUrvaka nAsikA, brahmaraMdhra ane mukhe karI vAyune bahAra kADhavA tene recaka prANAyAma kahyo che. 6. samAkRSya yadApAnAt, pUraNaM sa tu pUraka: / nAmitre sthirItya, odhana haiM tu maH // 9 // bahArathI pavanane kheMcIne apAna ( gudAdvAra ). paryaMta kAThAmAM pUravA te pUraka ane nAbhikamaLamAM sthira karIne tene zakavA te kuMbhaka kahevAya che. 7. sthAnAtsthAnAntarotkarSaH, pratyAhAraH prakIrttitaH / tAlunAsA''nanadvArairnirodhaH zAMta uckhate // 8 // eka sthAnathI bIjA sthAnamAM vAyune kheDacI javA tene pratyA hAra kahyo che ane tALavuM, nAsikA tathA mukhanA dvArAthI vAyune nirodha karavA tene zAMta kahe che. 8. vivecana--nAbhithI vAyune kheM'cI hRdayamAM laI javA, hada yathI nAbhimAM laI javA vigere eka ThekANethI bIje ThekANe laI javA te pratyAhAra prANAyAma. zAMta ane kuM bhakamAM phera eTalo jaNAya che ke kuMbhakamAM, nAbhikamaLamAM pavanane revAmAM Ave che ane zAMtamAM tevA niyama nathI paNa nikaLavAnAM dvArAthI rAkavA tevA sAmAnya niyama che. 8. ApIyodhvaM yadutkRSya, hRdayAdiSu dhAraNam / uttara: sa samAvyAto, viparItatato'dharaH // 1 // bahAranA vAyune pIne uMce kheMcI hRdayAdikane viSe dhArI rAkhavA te uttara prANAyAma ane tethI avaLI rIte eTale nAbhi Adi nIcA pradezamAM dhArI rAkhavA te adhara prANAyAma. 9. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANAyAmanuM phaLa 257 vivecana-ahIM e zaMkA thAya che ke recakAdimAM prANAyAma kevI rIte saMbhave? kemake prANAyAmane artha e thAya che ke zvAsa prazvAsanI gatine nirodha kare che, te recakAdimAM banI zakate nathI. tene uttara A pramANe che ke recaka karyA pachI prANane nAsikAnA dvAra AgaLa bahAra ja roka. aMdara AkarSave nahi tema mUkavAne te che ja nahi. eTale te zvAsa prazvAsanI gati vicchedarUpa prANAyAma kahI zakAya. temaja pUrakamAM bahAranA vAyune haLave haLave AkarSIne ke ThAmAM reko. tyAMthI reca nahi ane pUre paNa nahi eTale tyAM gativicchedarUpa prANAyAma thayo. evI rIte sarva prANAyAmamAM zvAsa prazvAsanI gatine rokavAnuM banI zake che. 9. prANAyAmanuM phaLa recanAdudarakhyAdheH, kaphasya ca parikSayaH / puSTiH pUrakayogena, vyAdhighAtazca jAyate // 10 // recaka prANAyAmathI udara (peTa)nI vyAdhi ane kaphane nAza thAya che ane pUraka prANAyAmanA ge zarIrane puSTi maLe che. tathA vyAdhi (roga)nI zAMti thAya che. 10. vikasatyAzu hRtpadma graMthiraMtarvibhidyate / * balasthairya vivRddhizca kuMbhakAd bhavati sphuTam // 11 // hRdayakamaLa tatkALa vikasvara thAya che, aMdaranI gAMTha bhedAya che, zarIramAM baLanI vRddhi thAya che ane vAyu sthira rahI zake che. kuMbhaka karavAthI upara pramANe pragaTa rIte banI zake che. 11. pratyAhArAd balaM kAMtirdoSazAMtizca zAMtataH / uttarAdharasevAtaH, sthiratA kuMbhakasya tu // 12 // - pratyAhAra nAmanA prANAyAmathI zarIramAM baLa ane kAMti Ave che, zAMta nAmanA prANAyAmathI vAta, pitta ane kapha athavA tridoSa Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 yogazAstra bhASAMtara-pa'cama prakAza ( sannipAta )nI zAMti thAya che ane uttara tathA adhara prANAyAmanI sevAthI kuMbhakanI sthiratA thAya che. 12. atyAra sudhInuM vivecana prANavAyune mATe Avyu che. A prANAyAmathI ekalA prANavAyunA jaya thAya che tema nathI, paNa pAMce jAtanA vAyunA jaya thAya che teja batAve che. vAyunAM sthAnAdi ane tenA jaya karavAnA upAya prANamapAnasamAnAvudAnaM vyAnameva ca / prANAyAmairjayet sthAnavarNakriyArthavIjavit // 13 // prANa, apAna, samAna, udyAna ane vyAna A pAMca vAyunA te vAyunAM sthAna, varNa, kriyA, matha ane khIjane jANanAra cenagIe prANAyAme karI jaya karavA. 13. vivecana--1. zvAsa, nizvAsAdi ghaNA vyApAra kare te 1 prANavAyu, 2. mUtra, viSTA ane garbhAdikane zarIranI bahAra lAve te apAnavAyu, 3. anAja ane pANI Adi padArthInI paripakvatAthI utpanna thatA rasAne yathAryeAgya sthAnake paheAMcADe te samAnavAyu, 4. rasAdine uMce laI janAra te udAnavAyu, ane 5. saghaLA zarIrane vyApIne rahe te vyAnavAyu. A pAMce vAyunAM sthAna, va, kriyA, artha ane khIja anukrame khatAvavAmAM Avaze. 13. ** prANavAyunA sthAnAdika kahe che prANo nAsAgrannAbhipAdAMguSThAMtago harit / gamAgamaprayogeNa tajjayo dhAraNena vA // 14 // prANavAyu nAsikAnA agra bhAga upara, hRdayamAM, nAbhimAM ane paganA aMguThA pa"ta prasarelA che. tenA vaNu lIleA, navAM ugelAM tRNunA jevA che ane gamAgamanA prayAge karIne tathA dhAraNA vaDe karIne tenA jaya karavA. 14. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAnavAyunAM sthAnAdi, 250 vivecana-gama eTale recakriyA, Agama eTale pUraka kriyA ane dhAraNa eTale kuMbhakanI kriyA. e traNa kiyAe karI eka prANAyAma thAya. A prANAyAma diyAe karI prANavAyune jaya kare, arthAt je je ThekANe je je vAyunuM sthAna batAvyuM che te te ThekANe recaka pUraka ane kuMbhaka karIne te vAyune jaya kara. ahIM nAsikAne agra bhAga, hadaya, nAbhi ane aMguThA paryata e sarva sthAne batAvyAM. lIlo raMga e ghaNuM jaNAvyA ane recaka, pUraka, kuMbhakarUpa gamAgama praga te kriyA batAvI. pUrve jaNAvela pAMcamAMthI ahIM traNa batAvyAM ane bAkI rahelA artha ane bIja e be pAMca vAyunA sthAnAdi traNa batAvyA pachI jaNAvavAmAM Avaze. e ja gamAgama prAga ane dhAraNa batAve che nAsAdisthAnayogena, pUraNAdrecanAnmuhuH / gamAgamaprayogaH syAdvAraNaM kumbhanAtpunaH // 15 // nAsikAdi sthAne karI vAraMvAra vAyune pUravA vaDe ane recana karavA vaDe gamAgama prAga thAya che. ane te vAyune te te ThekANe rokavAthI (kuMbhaka karavAthI) ghAraNa nAmane prayoga thAya che. 15. I apAnavAyunAM sthAnAdi batAve che , apAnaH kRSNarumanyApRSThapRSThAntapANigaH / 'ya vasthAnona, revanArAyu radda apAna vAyune varNa kALo che. kaMThanI pAchalI nADi, pITha gudA ane pahAnImAM tenuM sthAna che. te sthAnamAM vAraMvAra recaka karavA vaDe apAnavAyune jaya kara. 16. samAnavAyunAM sthAnAdi zuklaH samAno hamAmisarvasandhiSvavasthitaH / te jasthAnanAranapUvAta che ?7 | samAnavAyune varNa dhaLo che. hadaya, nAbhi ane sarva sAMdhA Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ re yogazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza ene viSe tenuM rahevAnuM sthAna che. te sthAne vAraMvAra recaka pUraka, (kuMbhaka karavA vaDe tene jaya kare. 17. - udAnavAyanAM sthAnAdi rakto haNThatkatAlubhrUmadhyamUni ca saMsthitaH / : kAno vaghatAM teyo, sthAtinivAtAH 28.. - udAnavAyune raMga lAla che. hRdaya, kaTha, tALavuM (dazamaDhAra) bhrakuTInA madhya bhAgamAM ane mastakamAM tenuM sthAna che (te rahe che.) . gatine AgatinA prayogathI tene vaza kare 18. : gati Agatine prayoga kevI rIte kare te batAve che nAsAkarSaNayogena, sthApayet taM hRdaadissu| . balAdutkRSyamANaM ca, ruddhvA rUddhA vazaM nayet // 19 // nAsikAva bahArathI vAyune kheMcI tene hAdikamAM sthApana karo. jorathI te vAyu bIje ThekANe cAlyuM ja hoya te tene vAraMvAra rokI zekIne vaza karo. 19 - vivecana-A upAya dareka vAyu jItavA mATe lAgu pADavAne che. jyAM jyAM vAyune rahevAnAM sthAne batAvavAmAM AvyAM che, tyAM pahele pUraka karI (eTale bahArathI nAsikA dvArA vAyune aMdara kheMcI) te te sthAne rokI rAkho; eTale kheMca ke mUke e be kiyA baMdha karavI. tema thatAM te vAyu te te ThekANe amuka vakhata sudhI sthira raheze kadAca jora karI te vAyu bIje ThekANe cA jAya te te te sthaLe vAraMvAra rokI rokIne (eTale kuMbhaka karIne) keTaleka vakhata rAkhIne pAchA recaka karI de (nAsikAnA eka chidvArA haLave haLave bahAra kADhI nAkha) pAche te ja chidrathI aMdara kheMcI kuMbhaka karo. A prakAre te te vAyune jaya kara yA pitAne svAdhIna kara. 19 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAyujaya karavAthI thatA phAyadA vyAnavAyunA sthAnAdi batAve che. sarvatvagvRttiko vyAnaH, zakrakAmukasa nibhaH / . .. jetavyaH kumbhakA'bhyAsAtsaGkocaprasUtikramAt // 20 // vyAnavAyune varNa idradhanuSyanA sara (vividha raMgI) che. cAmaDInA sarva bhAgamAM tenuM sthAna che. saMkeca ane prasuti (pUraka ane recaka)nA kame kuMbhakanA abhyAsathI tene jaya kara. 20. pAMce vAyunAM yAtavya bIje batAve che prANApAna samAnodA navyAneSveSu ca vAyuSu / ya~ pai vairauloM vIjAni, dhyAtavyAni yathAkramam // 21 // prANa, apAna, samAna, udAna ane vyAna e pAMca vAyune viSe anukrame , 5, vera, le A pAMca bIjenuM dhyAna karavuM. ra1. vivecana-prANAdi vAyunAM je sthAne batAvavAmAM AvyAM che, te te sthAne prANAdi vAyune jaya karavA mATe pUraka, kuMbhaka ane recaka karatI vakhate prANAdi vAyunA hai Adi bIjonuM dhyAna karavuM. arthAt praNavAyune jaya karatI vakhate hai. apAnana jaya vakhate 14, samAnanA jaya vakhate , udAnanA jaya vakhate ro ane vyAnanA jaya vakhate le nuM dhyAna karavuM. dhyAna karavuM eTale te che Adi akSaranI AkRti kalpI tene jApa pUraka, kuMbhaka ane recaka karatI vakhate kara. 21. A vAyujA karavAthI thatA phAyadA prAvalyaM jATharasyAgnerdIrghazvAsamarajayauM / sAtha6 2 zarIra, bALa viSe mata || rara . , prANavAyune jItavAthI (vaza karavAthI) jaTharAgninI prabaLatA thAya, dIrghazvAsa cAle (dama na caDha), vAyune jaya thAya (bAdI maTI jAya) ane zarIra halakuM thAya. 22. rohaNaM kSatabhaGgAderudarAgneH pradIpanam / vartho'lpatvaM vyAdhighAtaH, samAnApAnayorjaye // 23 // Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza samAnavAyu ane apAnavAyune jItavAthI, gaDa, guMbaDa ane ghA AdinAM traNa (chidro) rUjhAI jAya, hAMDakuM bhAMgI gayuM hoya te saMdhAI jAya, udaranI agni pradIpta thAya, maLa mUtrAdika ceDAM thAya ane regono nAza thAya. 23. utkrAntirvAripakAdyaizvAbAdhodAnanirjaye / jaye vyAnasya zItoSNAsaGgaH kAntirarogitA // 24 // udAnavAyune jaya karavAthI utkrAMti eTale maraNa avasare dazame dvArathI prANatyAga karI zakAya. pANI tathA kAdavathI zarIrane bAdhA na thAya, Adi zabdathI kaTAdikanI pIDA paNa na thAya. vyAnavAyune karavAthI TADha ane tApanI asara thatI nathI, zarIranuM teja vadhe ane nirogItAnI prApti thAya. 24. pAMce vAyune jItavAnuM judAM phaLe batAvI have pAMce vAyu jItavAnuM bheguM phaLa batAve che yatra yatra bhavet sthAne, jantoH rogaH prapIDakaH / tacchAntyai dhArayettatra, prANAdimarutaH sadA // 25 // je je ThekANe prANione pIDA karanAra roga thayo hoya tenI zAMtine mATe te te ThekANe prANadivAyune tyAM rokI rAkhave. 25. vivecana-zarIranA koI paNa bhAgamAM pAMca vAyumAMthI kaI paNa vAyunuM sthAna hoya che, te AgaLa batAvI gayA chIe, te je ThekANe roga utpanna thayo hoya te roga maTADavA mATe prathama pUraka karI, te rogane ThekANe (reganA upara) kuMbhaka kare, Ama karavAthI te roga nAbuda thaze. ghaNe bhAge vAta, pitta ane kaphanI viSamatAthI rogonI utpatti thAya che. te ThekANe vAyune rokavAthI kharAba tane dUra thaI, vAyu vagere viSamatA cAlI jAya che ane manuSya nirogI bane che. Ama karavAthI karmano siddhAMtane koI paNa rIte hAni pahoMcatI nathI. kemake keTalAka rogonI ke azAtAdanInI zAMti AvA upacArathI ke AvAM nimittethI paNa thaI zake che. koI Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca glaeNka karI dhAraNanuM svarUpa batAve che. 263 karma eka ja rIte vedanAnuM ke nirjaravAnuM banI zake e siddhAMta nathI. 25. (prANadika vAyune jItavAnAM phaLe batAvI have tenI dhAraNA karavAnuM kahe che.) vAyunI dhAraNuM evaM prANAdivijaye, kRtAbhyAsaH pratikSaNam / dhAraNAAdikamabhyasyen , manaHsthairyakRte sadA // 26 // A pramANe prANAdi vAyune jItavA mATe vAraMvAra abhyAsa karIne manane sthira karavA mATe niraMtara dhAraNAdikane abhyAsa kare. 26. pAMca breka karI dhAraNAnuM svarUpa batAve che uktAsanasamAsIno, recayitvA'nilaM zanaiH / ApadAGguSThaparyantaM, vAmamArgeNa pUrayet // 27 // pAdAGguSThe manaH pUrva, ruddhvA pAdatale tataH / pANau~ gulphe ca javAyAM, jAnunyUrau gude tataH // 28 // liGge nAbhau ca tunde ca, hRtkaNTharasane'pi ca / tAlunAsAgranetre ca, dhruvormAle zirasyatha // 29 // evaM razmikrameNaiva, dhArayanmarutA saha / sthAnAtsthAnAntaraM nItvA, yAvad brahmapuraM nayet // 30 // . tataH krameNa tenaiva, pAdAGguSThAntamAnayet / nAmapAna navA, to vANuM virecana che rU? | pUrve cethA prakAzamAM batAvela Asane besI, haLave haLave pavana recaka karI (pavanane bahAra kADhI) nAsikAnA DAbA chidrathI pavanane aMdara kheMcIne paganA aMguThA sudhI pahoMce tyAM sudhI pUra, pachI Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 yegazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza prathama paganA aMguThA upara manane rokavuM. jyAM mane tyAM pavana e nyAyathI manane rokavAnuM kahetAM pavana paNa te ja ThekANe rekAya) pachI anukrame paganA taLIyA upara, pAnImAM, gulphamAM, jaMghAmAM, jAnamAM, sAthaLamAM, gudAmAM liMgamAM, nAbhimAM, peTamAM, hRdayamAM, kaMThamAM, jIbha upara, tAlumAM, nAkanA agra bhAga upara, netramAM, kuTimAM, kapAlamAM ane mAthAmAM eka pachI eka sthAnamAM AgaLa vadhatAM, vAyunI sAthe manane paNa chevaTamAM brahmaraMdhra sudhI laI javuM. tyAra pachI te ja kame pAchA pharI paganA aMguThAmAM mana sahita pavanane lAvI, tyAMthI nAbhikamaLamAM laI jaI vAyune recaka kare. vAyunI dhAraNAnuM phala . pAdAGguSThAdau javAyAM, jAnUrugudamehane / dhArita kazo vAyu, rIratye vaNAya 1 / rU2 . nAbhau jvarAdighAtAya, jaThare kAyazuddhaye / jJAnAya hRdaye kUrma-nADayAM rogajarAcchide // 33 // kaNThe kSuttarSanAzAya, jihvAgre rasasaMvide / gandhajJAnAya nAsAgre. rUpajJAnAya cakSuSoH // 34 // bhAle tadroganAzAya, krodhasyopazamAya ca / brahmarandhre ca siddhAnAM, sAkSAddarzanahetave // 35 // paganA aMguThAmAM, dhaMdhAmAM, ghuMTaNamAM, sAthaLamAM, gudAmAM ane liMgamAM anukrame vAyune dhArI rAkhavAthI utAvaLI gati ane baLanI prApti thAya che. nAbhimAM vAyune ghArI rAkhavAthI tAva utarI jAya che. jaTharamAM dhArI rAkhavAthI maLa sApha thaI zarIra zuddha rahe che. hRdayamAM ghArI rAkhavAthI jJAnanI vRddhi thAya che. karma nADimAM rAkhavAthI roga ane vRddhAvasthAne nAza thAya che. (vRddhAvasthAmAM yuvAna jevuM zarIra banyuM rahe che.) kaMThamAM vAyune dhAravAthI bhukha ane tarasa lAgatuM nathI, lAgI hoya te paNa zAMta thAya che. jIbhanA Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te cArAdikanA jJAnanuM phala kahe che 265 agra bhAga upara vAyune rokavAthI sarva jAtanA rasanuM jJAna thAya che. nAsikAnA agra bhAga upara kavAthI gaMdhanuM jJAna thAya che, cakSumAM dhArI rAkhavAthI rUpanuM jJAna thAya che. kapAlamAM dhArI rAkhavAthI kapALanA rogane nAza thAya che ane krodhanI zAMti thAya che. (phodhavALo svabhAva maTI jAya che.) ane brahmaraMdhramAM vAyune rokI rAkhavAthI sAkSAt siddhonAM darzana thAya che. 32thI 35 dhAraNAnuM svarUpa batAvI have pavananuM ceSTita batAve che abhyasya dhAraNAvaM, siddhInAM kAraNaNaM param / vekhita pavanaya, niyata tarNAyaH | 26 siddhionA parama kAraNarUpa A pramANe dhAraNAne abhyAsa karIne pachI zaMsayarahita pavananuM svarUpa jANavuM. 36. " vivecana-dhAraNAne abhyAsa sArI rIte thavAthI sAdhAraNuM rIte keTalIka sAmAnya siddhio prApta thAya che. 36. A : vAyunA cArAdi ane tenAM phaLa nAbheniSkAmatazcAraM, hRnmadhyena yato gatim / tiSato dvArAzAne tu, vidyatta cA namavA e rU7 | nAbhimAMthI pavananuM nikaLavuM te cAra, hadayanA madhyamAMthI javuM te gati ane brahmaraMdhramAM rahevuM te vAyunuM sthAna jANavuM. 37. - te cArAdikanA jJAnanuM phala kahe che taccAraMgamanasthAna jJAnAdabhyAsayogataH / kAnapati mayuga, gumAsumoDhAma che rU8 te vAyunA cAra, gamana ane sthAnane abhyAsa karI jANavAthI zubha ane azubha phaLanA udayavALA kALa ane AyuSya jANI zakAya che. 38. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza hRdayamAM manane rokavuM ane tethI thatA phAyadA tataH zanaiH samAkRSya, pavanena samaM manaH / yogI hRdayapadmAnta-vinivezya niyantrayet // 39 // te pachI pavananI sAthe manane haLave haLave AkarSIne (kheMcIne) gIoe tene hRdayakamaLanI aMdara praveza karAvIne tyAM rekI rAkhavuM. tato'vidyA vilIyante, viSayecchA vinazyati / .... vikalpA vinivartante, jJAnamantarvijambhate // 40 // hadayakamaLamAM manane rokavAthI avidyA (kuvAsA yA mithyAtva) ne vilaya (nAza) thAya che. pAMca indriyanA viSayonI IcchA vinAza pAme che. vikapa nivRtta thAya che. ( utpanna thatA nathI) ane . aMdara jJAna pragaTa thAya che. 40 , kva maNDale gatirvAyoH, saMkramaH kva kva vizramaH / kA ca nADIti jAnIyAt , tatra citte sthirIkRte // 41 // temaja vAyunI kyA maMDaLamAM gati che, kayA tatvamAM saMkrama (praveza) thAya che, kayAM jaI vizrAma pAme che ane hamaNuM kaI nADI cAle che, te sarva hRdayamAM manane sthira karavAthI jANI zakAya che. prathama cAra maMDaLe jaNAve che maNDalAni ca catvAri, nAsikAvivare viduH / bhaumavAruNavAyavyA-gneyAkhyAni yathottaram // 42 // pArthiva, vArUNa, vAyavya ane Agneya, A cAra maMDaLe anukrame nAsikAnA vivaramAM kahyAM che. 42. pArthiva maMDaLanuM svarUpa kahe che pRthivIbIjasaMpUrNa, vajralAJchanasaMyutam / caturasraM drutasvarNa-pramaM syAdbhaumamaNDalam / 43 // Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agneya maMDaLanuM svarUpa 267, pRthivInAM bIjathI paripUrNa ( vyAsa), vajanA lAMchana (cihna) thI yukta, cAre khuNAvALuM ane tapAvelA senA sarakhuM pArthiva maMDaLa che. vivecana-pArthivabIja "a" akSara che. keTalAka AcArya "la"ne paNa pArthiva bIja kahe che. hemacaMdrAcAryajIe "sa" ne pArthiva bIja tarIke mAnyuM che. 43. ' vArUNa maMDaLanuM svarUpa syAdardhacandrasaMsthAnaM, vAruNAkSaralAMchitam / candrAmamamRtasyada sAndraM vAruNamaMDalam // 44 // aSTamInA caMdra sarakhA AkAravALuM, vArUNa akSara "va" kAranA cihnavALuM, caMdra sarakhuM "ujajavaLa ane amRtanA jharavA vaDe karI vyAsa thaeluM vArUNa maMDaLa che. 44. - vAyavya maMDaLanuM svarUpa snigdhAMjanaghanacchAya, suvRttaM bindusaMkulam / * durlakSya pavanAkrAntaM, caJcalaM vAyumaMDalam // 45 // tailAzikathI mizrita karelA aMjanasamAna gADha zyAma kAMtivALuM, gaLAkAravALuM, biMdunAM cihnothI vyAsa, dukhe dekhI zakAya tevuM, ane pavana bIja "" kArathI dabAyeluM, caMcaLa vAyumaMDaLa che. 45. Agneya maMDaLanuM svarUpa . urvajvAlAcitaM bhIma, trikoNaM svastikAnvitam / sphuliGgapiMga tabIjaM jJeyamAneyamaMDalam // 46 // uMcI prasaratI javAlAyukta, bhaya ApatuM, traNa khuNAvALuM, svastika (sAthIA)nA lAMchanavALuM, agninA kaNIyA sarakhuM, pILA varNavALuM ane agnibIja repha () sahita, Agneya maMDaLa jANavuM. abhyAsena svasaMvedyaM, syAnmaMDalacatuSTayam / / krameNa saMcaraMstatra vAyu yazcaturvidhaH // 47 // Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yeAgazAstra bhASAMtara-pcama prakAza : abhyAsa karavAthI A cAre ma`DaLa abhyAsIne jANI zakAya che. A cAra ma`DaLamAM cAlatA vAyu anukrame cAra prakAranA jANavA. 47. te vAyunA cAre bhedA krame batAve che nAsiSThA pramApUrva, pAtavaLe naivedana / oLoAyu: svajo, mavedAyu: puraH // 48 || puradara vAyunA (pRthvI tattvanA) vadhu pILA che. sparza kAMIka zIta ane kAMIka uSNu che ane nAsikAnA vivarane pUrIne svaccha tathA haLave haLave ATha AMgaLanA pramANamAM bahAra vahana thAya che. dhavalaH zIto'dhastAt tvaritatvaritaM vahan / DhAzAMzumAnamra, vAyuvaLa ijjata // 41 / / 269 dhALA vaghu vALA, zItaLa spavALA ane nIce utAvaLe. utAvaLe khAra AMzula pramANe vahana thatA vAyune varUNavAyu (jaLatattva) kahe che. 3: zItatra tAjja, vana tiyAnAtam / SaDaGgulapramANazca vAyuH pavanasaMjJitaH // 50 // pavana nAmanA vAyu, (vAyutattva) kAMika uSNu ane kAMIka ThaMDA che. vadhu kALeA che ane nira'tara cha gula pramANe titi vahana thAya che. bAlAdityasa majyoti - ratyuSNazcaturaGgulaH / AvarttavAn vahannU, pavano dahanaH smRtaH // 51 // ugatA sUrya samAna lAla vadhu vALA, ati garama sparzIvALA ane vaTALIAnI mAphka uMcA cAra aMzula vahana thatA dahana nAmanA pavana (agnitattva) kahyo che. 51. vAyuvahana thatI vakhate karavAlAyaka kAryAM. indraM stambhAdikAryeSu varuNaM zastakarmasu / vAyuM mahinoopu, vasthAnI himAlzeit // 12 // Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAyu vahana thatI vakhatane zubhAzubha nirNaya 268 puraMdaravAyu vahete heya tyAre staMbhanAdi kArya karavA, sArA prazasta kArya varNavAyumAM, malina ane capaLa kAryo pavanavAyumAM ane vazIkaraNAdi kArya vahni nAmane vAyu cAlatuM hoya tyAre karavAM. prAraMbhela kAyane tathA prazna karavAne vAyu vahana thatI vakhatane zubhAzubha nirNaya chatracAmarahastyazva-rAmArAjyAdisaMpadam / manISitaM phalaM vAyuH, samAcaSTe purandaraH // 53 // puraMdaravAyu vahana thatI vakhate AgaLa batAve che tenA saMbaMdhamAM prazna kare, athavA pitA mATe tevA kAryane prAraMbha kare te chatra, cAmara, hAthI, azva, ArAma, rAjyAdi saMpadA ane manaIcchita phaLanI prApti thAya. para. rAmArAjyAdisaMpUrNaiH putrasvajanabaMdhubhiH / sALa vastunA vApi, cothe kSAta / 24 | prazna yA prAraMbha avasare varUNa vAyu hoya te rAjyAdikathI saMpUrNa, putra, vajana, baMdhuo ane uttama vastuonI sAthe meLApa karAvI Ape. kRSisevAdikaM sarvamapi siddhaM vinazyati / ... mRtyumi vaho pai, trAsapavane maLe che pada // prazna tathA kAryanA prAraMbha vakhate pavana nAmane vAyu hoya te khetI ane sevA vagere sarva kArya phaLa devAne taiyAra thayuM hoya te paNa tene nAza thAya ane mRtyune bhaya, phaleza, vera tathA trAsa thAya. mayaM zo runuM dudha, vidanazUparaMparAmAM saMrakinAro , no TunAme paddA ane dahana svabhAvavALo dahanavAyu hoya te bhaya, zeka, ga, duHkha, vidananA samUhanI paraMparA tathA dhana dhAnyAphikanA vinAzane paNa sUcave che. 56. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 yegazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza e cAre vAyunuM sUkSma phaLa batAve che zazA ravipALa, vAyavo sTezvamI ! vizaMtaH zubhadAH sarve, niSkAmaMto'nyathA smRtAH // 57 // caMdra ane sUrya mArge thaI (DAbI ane jamaNI nADImAM thaI) A cAre maMDaLamAM praveza karatA vAyu sarve zubha devAvALA che ane te maMDaLamAMthI nIkaLatA azubha denArA kahyA che. 57. tenuM kAraNa batAve che pravezasamaye vAyurjIvo mRtyustu nirgame / ucyate jJAnibhistAdRk phalamapyanayostataH / / 58 // vAyu jyAre maMDaLamAM praveza kare che tyAre tene jIva kahe che ane maMDaLamAMthI nIkaLe che tyAre tene mRtyu kahe che, mATe te beunuM phaLa jJAnI puruSe tevuM ja kahe che. 58. " vivecana-tAtparya evuM che ke jyAre vAyu pUrakapaNe maMDaLamAM praveza kare che (nAsikAnI aMdara levAte heya) tyAre je kaI prazna kare ke kAryane prAraMbha kare che te kArya siddha thAya che ane jyAre recakarUpe maMDaLamAMthI bahAra nIkaLe tyAre koI prazna athavA prAraMbha kare te te kArya siddha thatuM nathI. 58. iDAnADine mAge praveza karatA vAyunuM zubhAzubha ane madayamapaNuM batAve che patheMdoriMdravaruNau vizaMto sarvasiddhidau / ravimArgeNa niyasto pravizaMtau ca madhyamau // 59 // caMdra mArge (DAbI nAsikAne mAge) praveza karatA puraMdara ane varuNa vAyu sarve siddhine Ape che ane sUrya mArge (jamaNI nAsikAne mArge) nIkaLatA athavA praveza karatA te beu vAyu madhyama phaLa ApanAra che. - vivecana-DAbI bAjunA nasakorAne caMdra yA iMDAna Di kahe che ane jamaNI bAjunA nasakerAne piMgalA yA sUryanADi kahe che. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naDiyAonAM lakSaNa batAve che ra71 DAbI nADimAM puraMdara ane varUNa vAyu praveza karatA hoya e avasare prazna thA kAryane prAraMbha karanArane te kAryanI siddhi thAya che ane te vAyu sUryanADimAMthI nikaLate ke praveza karate hoya tyAre prazna karanArane yA kArya prAraMbha karanArane madhyama phaLanI prApti thAya che. dakSiNena viniryAntI. vinAzAyA'nilA'nalau / nisAnaoN vizA~ madhyamAvitane tu 60 || jamaNI nAsikAmAMthI nIkaLatA pavana ane dahana vAyu dareka kAryanA vinAzane mATe thAya che ane DAbI nAsikAmAMthI nIkaLatA ke praveza karatA te vAyu madhyama phaLa Ape che. 60. nADionAM lakSaNa batAve che iDA ca piGgalA, caiva suSumNA ceti nADikAH / zaziryazivasthA, vAkakSAnA A dura DAbI bAjue rahelI nADIne iMDAnADi kahe che ne temAM caMdranuM sthAna che. jamaNI bAjue rahelI nADIne piMgalA kahe che ne temAM suryamuM sthAna che. beunI madhyamAM rahelI nADIne suSuNNa kahe che ne temAM ziva sthAna che (makSa sthAna che.) 61. traNe nADIomAM vAyusaMcAranuM sAmAnya phaLa kahe che umara varSanI, kSAtra 1 vAmA'mRtamayI nADI, sammatA'bhISTacikA // 62 // . vahantyaniSTazaMsitrI saMhI dakSiNA punaH / suSumNA tu bhavetsiddhinirvANaphalakAraNam // 63 // zarIranA sarva bhAgamAM niraMtara jANe amRta varasAvatI hoya, tema abhISTa (maneIcchita) kAryane sucavavAvALI DAbI nADine amRtamaya mAnelI che. temaja vahana thatI jamaNu nADi aniSTa sUcana karavAvALI ane kAryane nAza karavAvALI che tathA suSaSNA nADI aNimAdi ATha mahA siddhio tathA mokSa phaLanA kAraNarUpa che. Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra7ra yogazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza - vivecana-suSaSNa nADimAM mikSanuM sthAna che; ATha siddhio ane mokSanuM kAraNa che, A kahevAno Azaya e che ke suSuNya nADimAM dhyAna karavAthI ghaNA thaDA vakhatamAM ekAgratA thavApUrvaka lAMbA vakhata paryata te dhyAnasaMtati banI rahe che ane tethI thoDA vakhatamAM vadhAre karmone kSaya ke nirjarA meLavI zakAya che, A kArahuthI temAM mokSanuM sthAna kaheluM che. temaja suSuSNa nADimAM pavananI ghaNI maMdagati hoya che tethI mana paNa ghaNuM sahelAIthI sthira thAya che. mana tathA pavanathI sthiratA thatAM saMyama ghaNI sahelAIthI sAdhI zakAya che. dhAraNA, dhyAna ane samAdhi eka ja sthaLe karavAmAM Ave tene saMyama kahe che. A saMyama siddhionuM kAraNa che. mATe ja suSuSNa nADi mekSanuM ke siddhionuM kAraNa che ema kahevAmAM AvyuM che. A zlokamAM nADi vahananuM sAmAnya phaLa batAvavAmAM AvyuM che, paNa te naDine udaya kyAre haya, kevI rIte thayuM hoya ane kevA kevA saMgamAM tethI ulaTI ja rIte te nADienA vahana thavAthI tenuM pariNAma viparIta Ave te vizeSa AgaLa upara jaNAvavAmAM Avaze. 62-63. , DAbI ane jamaNuM nADi vahana thatAM je je kAryo karavAM te te batAve che - vAmaivAbhyudayAdISTazastakAryeSu sammatA / dakSiNA tu ratAhArayuddhAdau dIptakarmaNi // 64 // abhyadaya Adi ISTa ane prazasta kAryomAM DAbI nADi sArI mAnelI che ane viSayasevana, AhAra (bhUjana karavuM) tathA yuddhAdi kisa kAryomAM jamaNI nADi uttama mAnelI che. 64. vivecana-yAtrA, dAna, vivAha, navIna vastrAbharaNa paheravAM, zrAma, nagara, gRhapraveza, svajana meLApa, zAMtika, piTTika, megAbhAsa, rAjadarzana, rAdi cikitsA, navIna mitratA karavI, bIja vagerenuM vapana Adi kAryane prAraMbhakALe DAbI nADI sArI. jANavI. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrve kahela nADine udaya vizeSa prakAre batAve che ra73 A bhajana, vigraha, mithuna, yuddha, maMtrasAdhana, dIkSA grahaNa, sevAkama, vANijyakarma, auSadha karavuM, bhUtapretAdi sAdhana, bInuM paNa tevAM rauddha kAryamAM sUryanADi prazasta jANavI. nADinA udayanI zreSatA vAmA zastodaye pakSe, site kRSNe tu dakSiNA / .. . zrINi trINi dinAnIndusaryayorudayaH zubhaH // 65 // .. ajavALA pakSamAM sUryodaya samaye DAbI nADine udaya hoya te te zreSTha che ane aMdhArA pakhavADIyAmAM sUryodaya samaye jamaNI nADine udaya zreSTha che. A caMdra sUrya nADIne udaya traNa traNa divasa sAro hoya che. (vizeSa khulAse have pachI Avaze). 65. nADinA astanI zreSatA zAno vAyo, ghaNArtA gumAvadara : udaye raviNA tvasya, zazinAstaM zivaM matam // 66 // vAyune udaya sUrya udaya veLAe caMdra svaramAM thayo hoya te te divase sUrya svaramAM asta thAya te te sukhAkArI che ane sUrya svaramAM je udaya thayo hoya te caMdra svaramAM asta tha te kalyANakArI che. 66. pUrve kahela nADine udaya vizeSa prakAre batAve che sitapakSe dinArambhe, yatnena pratipadine / vAyorvIkSeta saMcAraM, prazastamitaraM tathA // 67 // udeti pavanaH pUrva, zazinyeSa vyahaM tataH / saMmati ca sarSa, zarirAjoH punAgruham II 68 | vahedyAvad bRhatparva, krameNAnena mArutaH / kRSNapakSe punaH sUryodayapUrvamayaM kramaH // 69 // tribhirvizeSakam Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 yogazAstra bhASAMtara-paMca prakAza " ajavALA pakSanA paDavAne divase sUryodayanA prAraMbha vakhate yapUrvaka prazasta yA aprazasta vAyunA saMcArane je. prathama caMdra nADimAM pavana vahe zarU thaze. te 1-2-3 traNa divasa paryata sUryodaya vakhate vahana thaze. pachInA traNa divasa 4-5-6 sUryodaya vakhate sUryanADimAM vahana thaze. pharI tyAra pachInA traNa divasa 7-8-9 caMdranADimAM vahana thaze. evI rIte pUrNimA paryata Aja krame vAyu vahe jArI raheze eTale 10-11-12 sUryamAM-13-14-15 caMdramAM. aMdhArA pakSamAM pahelA sUryanADimAM 1-2-3 traNa divasanI pachInA traNa divasa 4-5-6-caMdramAM-tevI rIte amAvAsyA paryatA vahana thaze. 67 thI 69. A vAyunuM vahana AkhA divasa mATe nathI, paNa sUryodayanA vakhata mATe che. pachI te aDhI aDhI ghaDIe caMdramAM, sUryamAM vigere nADiomAM badalAyA kare che. A niyamamAM pheraphAra thAya te tenuM pariNAma azubha yA dukhada Ave che. A kemathI vAyu viparita cAle tenuM phaLa batAve che trIn pakSAnanyathAtve'sya, mAsaSaTkena paJcatA / ... pakSadvayaM viparyAse'bhISTabandhuvipadbhavet // 70 // bhavettu dAruNo vyAdhi rekaM pakSaM viparyaye / vitrAdyahaM viparyAse, kalahAdikamuddizet // 71 // je traNa pakhavADIyAM paryata vAyu viparIta paNe udaya thAya (eTale sUryane badale caMdrane ne caMdrane badale sUryane udaya thAya) te te mANasa cha mahIne maraNa pAme. be pakhavADIyAM viparIta cAle te vahAlA baMdhune vipadA thAya, eka pakhavADIyA paryata viparIta cAle te bhayaMkara vyAdhi utpanna thAya ane je be traNa divasa viparita cAle te kalezAdi pedA thAya. 70, 71. kALajJAna eka dve trINyahorAtrA-Nyarka eva marudvahan / varSetrimiJabhyAmeke-nAntAyendau ruje punaH // 72 // Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALajJAna 2175 eka ahorAtri (rAtri ane divasa) je sUryanADimAM ja vAyu cAle te traNe varSe maraNa thAya, be aherAtri suryanADimAM pavana cAle te be varSe maraNa thAya, ane traNa ahorAtri cAle te eka varSe maraNa thAya, ane je caMdranADimAM teTale vakhata pavana cAle te roga pedA thAya. 7ra. mAsamekaM svAveva, vahan vAyuvinirdizet / horAtrAdhe mRtyuM, rAzi tu dhanakSayaNa 7 | eka mahinA paryata sUryanADimAM ja pavana cAlyA kare te eka ahorAtrimAM tenuM maraNa thAya ane teTalo vakhata caMdranADimAM ja pavana cAle te dhanane nAza thAya. 73. . vAyustrimArgagaH zaMsena , madhyAhnAt parato mRtim / dazAhaM tu dvimArgasthaH, saMkrAntI maraNaM dizet // 74 // IDA, piMgalA ane suSuSNa e traNe nADimAM je pavana sAthe cAle te be pahora pachI maraNa thAya. IDA ane piMgalA beu nADimAM sAthe cAle te daza divase maraNa thAya ane ekalI suSumhAmAM (lAMbe vakhata) cAle te maraNa thAya ema jANavuM. 74. tazAhuM tu vinA jevo jarA , itazcetazca yAmAdhai, vahan lAbhArcanAdikRt // 75 // je dasa divasa niraMtara caMdranADimAM ja pavana cAle te udvega tathA roga thAya ane sUrya, caMdra eka eka nADimAM vArA pharatI aradhe pahora, (cAra cAra ghaDI) sudhI vAyu cAlyA kare te lAbha ane pUjA pramukha phaLa thAya. 75. viSuvatsamayaprAptI, spandete. yasya cakSuSI / jahorAtreNa jAnIyAt , tasya nAzamasaMzayam // 76 // bAra kalAkano divasa ane bAra kalAkanI rAtri hoya te te viSuvatu samaya kahevAya che. te viSuvatu samayamAM jenI AMkha pharake Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 yogazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza te eka aherAtrimAM maraNa pAme e niHzaMsaya che. keIka viSuvakALane e artha kare che ke sUrya ane caMdranADi ekI sAthe beu cAlatI hoya te viSuvakALa. temAM ne pharake te eka aherAtrimAM maraNa thAya. vAyunA vikArathI pharake tene ahIM adhikAra nathI paNa savAbhAvika pharake te mATe che. 76. pazcAtikramyasaMkrAntI-mukhe vAyurvahan dizet / ... mitrArthahAninistejo narthAn sarvAnmRti vinA // 77 // eka nADimAMthI bIjI nADimAM pavana jAya tene saMkrAMti kahe che. tevI divasanI pAMca saMkrAMti javA pachI je vAyu maDhAthI cAle te mitra, dhananI hAni, nistejapaNuM ane maraNa sivAya sarva anartha pAme. 77. saMmatI jamatinnA, trIjI jamI: pravahan vAmanAsAyAM, rogodvegAdi sUcayet // 7 // tera saMkrAMtine oLaMgIne pachI vAyu je DAbI nAsikAmAMthI cAle te te rega tathA ugAdi thaze ema sUcave che. 78. mArgazIrSasya saMkrAnti-kAlAdArasya mArutaH / vahan pazcAhamAcaSTe, vatsare'STAdaze mRtim // 79 // (mAgazara mAsanA ajavALA pakhavADIyAnA paDavAne divase sUryodaye je vAyu vahana thAya che tene mA gazara saMkrAMti kahe che,) te mAgazara saMkrAMtikALathI laIne je eka ja nADimAM pAMca divasa sudhI pavana vahyA kare che te divasathI aDhArame varSe maraNa thaze ema jANavuM 79. zaratsaMkrAntikAlAcca, pazcAhaM mAruto vahan / tataH paJcAdazAbdAnA-mante maraNamAdizet / / 80 // zarada saMkrAMtithI (Aso mahinAnA pahelA paDavAthI) laIne je eka ja nADimAM pAMca divasa sudhI pavana. cAlyA kare te paMdara varSe maraNa thaze ema kahevuM. 80. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALajJAne 277 zrAvaNAdeH samArabhya, pazcAhamanilo vahan / ante dvAdazavarSANAM, maraNaM parisUcayet // 81 // vahan jyeSThAdidivasAd , dazAhAni samIraNaH / dizenavamavarSasya, paryante maraNaM dhruvam // 82 // Arabhya caitrAyadinAt , pazcAhaM pavano vahan / paryante varSaSaTkasya, mRtyuM niyatamAdizet // 83 // zAkhya mAdhanA, pannAhAni marahanuM saMvatsaratrayasyAnte, saMsUcayati pazcatAm // 84 // zrAvaNa mahinAnI AdIthI, pAMca divasa eka nADimAM vAyu cAle che te bAra varSane aMte tenuM maraNa sUcave che. jeTha mahinAnA prathama divasathI dasa divasa eka ja nADimAM vAyu cAle te nava varSane aMte nice tenuM maraNa thAya. citra mahinAnA prathama divasathI pAMca divasa eka ja nADimAM pavana vahana thAya to cha varSane aMte nice maraNa thAya. mAha mahinAnI AdithI laIne pAMca divasa eka ja nADimAM pavana cAle te traNa varSane aMte tenuM maraNa thaze ema te sUcave che. 81 thI 84 sarvatraH dvitricaturAn , vAyuzcedivasAn vahet / abdabhAgaistu te zodhyA, yathAvadanupUrvazaH // 85 // te mahinAmAM eka ja nADimAM be, traNa ke cAra divasa je vAyu vahana thAya te pAMca divasa vAyu cAle tyAre eTale varSe maraNa kahyuM che te varSanA pAMca bhAga karI temAMthI cAra divasa cAle te eka bhAga ocho jANa, traNa divasa cAle te te varSomAMthI be bhAga ochA karavA ema yathAyogya anukrame jANI levuM, tevI ja rIte Rtu AdinA mAsamAM paNa be, traNa ke cAra divasa vAyu niraMtara eka ja nADimAM vahana thAya te tyAM paNa tevA vibhAge samajI levA. 85. athedAnI pravakSyAmi, kazcit kAlasya nirNayam / sUryamArga samAzritya, sa ca pauSNe'vagamyate // 86 // Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yeAgazAstra bhASAMtara-5'cama prakAza have huM hamaNAM kAMIka kALajJAnanA nirNaya kahIza, te kALajJAna samA ne Azrayine paiANukALamAM jANI zakAya che. paiANukALanu lakSaNa batAve che janmaRkSagate candre, samasaptagate khau / pauSNanAmA bhavetkAlo, mRtyunirNayakAraNam // 87 // janma nakSatre caMdramA hoya ane ApaNI rAzithI sAtamI rAzie sUya hAya tathA jeTalI cadramAe janma zi bhAgavI teTalIja sUrya sAtamI zazi bhAgavI hoya, tyAre pAchu nAmanA kALa kahevAya, te pAblu kALa mRtyunA nirNaya karavAmAM, kAraNabhUta che. arthAt te kALamAM mRtyunA nirNaya karI zakAya che. 87. 208 dinArdhaM dinamekaM ca tadA sUrye marudvahan / caturdaze dvAdaze'bde, mRtyave bhavati kramAt // 88 // te pAcchukALamAM jo ardho divasa sUryanADimAM pavana cAlatA hAya tA caukrame varSe marachu thAya ane jo AkhA divasa sUryanArDimAM pavana cAle te bArame varSe maraNa thAya. 88. tathaiva ca vahan vAyu-rahorAtraM dvathaMha tryaham / zamASTamaSThAtuM-bantAya. matta mAt // 81 // temaja te pANUMkALamAM eka ahArAtri, e divasa ke traNa divasa sUcanADimAM pavana cAle tA anukrame dazame varSe, AThame varSa ane chaThThe varSe maraNa mATe thAya. 89. bahana dinAni catvAri, turye'nde mRtyave marut / sAzItyahaH sahastre tu pazcAhAni vahan punaH // 90 // jo cAra divasa vAyu temaja vahana thAya teA ceAthA varSe maraNa thAya; pAMca divasa vahana thAya te traNa varSe maraNa thAya 90. ekadvitricatuH paJcacaturviMzatyahakSayAt / paDAdIna divasAn paJca zodhayediha tadyathA // 91 // 9 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 te ja batAve che eka sUryanADimAM cha, sAta, ATha, nava, daza, divasa parvata vAyu vahana thAya te (pAMca divasa cAle te 1,080 divasa jIve.) temAMthI 1-2-3-4-5 covIza divasa ochA karavA. 91. che te ja batAve che SaTkaM dinAnAmadhyakai, vahamAne samIraNe / vItyaeAM saha4 -zarvisAyi 12 . cha divasa sUryanADimAM vAyu cAle te ( 156) eka hajAra ne chappana divasa jIve. 92. : - sahasraM sASTakaM jIved , vAyau saptAhavAhini / saSaTtriMzanavazatI, jIvedaSTAhavAhini // 93 // sAta divasa sarakho pavana cAle te (1008) eka hajArane ATha divasa jIve, ATha divasa cAle te (76) navase chatrIsa divasa sudhI te mANasa jIve. 3. : ekatraiva navAhAni, tathA vahati mArute / . gAmaNAtI nIce-vArannidhim | 8 | - eka ja nADimAM nava divasa paryata vAyu vahyA kare te (840) AThase cAlIza divasa te jIve. 94. . tathaiva vAyau prabaha-tyekatra daza vAsarAn / viMzatyabhyadhikAmahnAM, jIvetsaptazatIM dhruvam // 95 // tema ja paNukALamAM eka nADimAM daza divasa vAyuM vahana thAya te (720) sAtase vIza divasa te jIve. 5. ekadvitricatuH paJca-caturvizatyahaH kSayAt / . gzAtipannAhA-patra zodhyAni tathA 5 16 . agIyArathI pAMca divasa eTale 11-12-13-14-15 sudhI eka nADimAM pavana vahana thAya te anukrame 1-2-3-4-5 cAvIzInA divase (720) mAMthI bAda karavA. 96. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 gazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza te ja batAve che ekAdaza dinAnyarka-nADyAM vahati mArute / / SaSNavatyadhikAnyahAM, SaTzatAnyeva jIvati // 97 // paNakALamAM sUryanADimAM agIyAra divasa vAyu cAlyA kare te (696) cha chanuM divasa te jIve. 97 . tathaiva dvAdazAhAni, vAyo vahati jIvati / hinAnAM pAtA-vastrAutsavitA | 28 | temaja bAra divasa vAyu vahana thAya te (648) cha aDatALIsa divasa te jIve. 98. : trayodaza dinAnyaka-nADIcAriNi mArute / / jIvetpaJcazatImahAM, SaTsaptatidinAdhikAm // 99 // caturdaza dinAnyevaM, pravAhiNi samIraNe / azItyabhyadhikaM jIve-dahrAM zatacatuSTayam // 100 // tathA sahAni, yAdahati mAjo ! jIvet SaSTidinopetaM, divasAnAM zatatrayam // 101 // ditrivataparA dvArA malakAtuM ! SoDazAdyAni paJcAhA-nyatra zodhyAni tadyathA // 102 // tera divasa suryanADimAM pavana cAle te pAMcase chetera divasa te manuSya jIve. emaja cauda divasa vAyu cAle te cAra eMsI divasa jIve. paMdara divasa paryata vAyu cAle te traNa sATha divasa jIve. seLathI mAMDI pAMca divasa paryata eka sUryanADimAM pavana cAle che, eTale seLa, sattara, aDhAra, ogaNIsa ane vaza divasa paryata eka nADimAM pavana cAle te traNa sATha divasomAMthI eka divase eka bAra, bIje divase be bAra, trIje divase traNa bAra, ema pAMca divasa sudhImAM kame bAda karatAM bAkI rahelA divase mAMthI bAda karavA te ja batAve che. 99 thI 102. . Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te ja batAve che pravahatyekanAsAyAM, SoDazAhAni mArute / / jIvetsahASTacatvAriM-zataM dinazatatrayIm // 103 // vahamAne tathA sapta-dazAhAni samIraNe / ahnAM zatatraye mRtyu-zcaturvizatisaMyute // 104 / / pavane vicaratyaSTA-dazAhAni tathaiva ca / nAzo'STAzItisaMyukte, gate dinazatadvaye // 105 // vicaratyanile tadvad , dinAnyekonaviMzatim / catvAriMzadyute yAte, mRtyudinazatadvayeM // 106 // viMzatidivasAneka nAsAcAriNi mAruteM / sAzItau vAsarazate, gate mRtyuna saMzayaH // 107 // eka nAsikAmAM seLa divasa vAyu vahana thAya te traNa aDatALIsa divasa te manuSya jIve. temaja sattara divasa paryata vAyu vahana thAya te, traNase vIsa divase maraNa thAya. te ja pramANe aDhAra divasa paryata vAyu vahana thAya to base aThThAsI divase tene nAza thAya. pUrvanI mAphaka egaNIsa divasa vAyu cAle te basa cALIsa divasa gayA pachI maraNa pAme ane eka ja nAsAmAM vIsa divasa paryata sUrya vAyu cAlyA kare te ekasa eMsI divase mRtyu thAya. xis sazaya nathI. 103 thI 107. ... ___ ekadvitricatuHpaJca-dinaSaTkakramakSayAt / . ekaviMzAdipazcAhA-nyatra zodhyAni tadyathA // 108 // 21, 22, 23, 24, 25 hisa 55 ta sUrya nAmita pavana paThana pAya to mese| mesI hisamAthI 1, 2, 3, 4, 5, 6, 544ne manu me mA 4211. 108. . te ja batAve che ekaviMzatyahaM tvarka-nADIvAhini mArute / catuHsaptatisaMyukte, mRtyudinazate bhavet // 109 // Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAgazAstra bhASAMtara-pa`cama prakAza paiANukALamAM ekavIsa divasa paryaMta sUryanADimAM pavana vahana thAya tA ( 174) ekasA cumAtera divase tenu maraNa thAya. 109. dvAviMzarti dinAnyevaM sadviSaSTAvahaH zate / ', 282 SadinonaiH pazcamAsai trayoviMzatyahAnuge // 110 // tevI rIte khAvIsa divasa pavana cAle te (162 ) ekasA khAsaTha divasa jIve, trevIsa divasa pavana eka nADimAM cAle te pAMca mahinAmAM cha divasa echA eTaluM jIve. 110. tathaiva vAyau vahati caturviMzativAsarIm / vizatyasthapi mRtyu, maeNvevina te te. 12 // teja pramANe cAvIsa divasa vAyu cAle te (120) ekaseAvIsa divasa javA pachI tenu',maraNa thAya. 111. ', paJcavizatyahaM caiva vAyau mAsatraye mRtiH / mAsadvaye punamRtyuH, SaDUviMzatidinAnuge / / 112 / / ema pacIsa divasa vAyu cAle te traNa mahine maraNa thAya ane chavIsa divasa tevI rIte vAyu cAle te be mahinAmAM maraNa thAya. saptaviMzatyahaM vahen, nAzo mAsena jAyate / mAsArthena punarmatyu-raSTAviMzatyahAnuge // 113 // sattAvIsa divasa vAyu cAle te eka mahine maraNa thAya ane aThThAvIsa divasa cAle teA paMdara divase maraNa thAya. 113. ekonatriMzadahage, mRtiH syAddazame'hani / ' triniIvaDe te sthAta, vataM pazcame vine|| 4 // AgaNatrIsa divasa cAle tA dazame divase maraNa thAya ane trIsa divasa cAle te pAMcame divase maraNa thAya. 114. ekatriMzadahacare, vAyau mRtyudinatraye / dvitIya divase nAzo dvAtriMzadahavAhini // 115 // ekatrIsa divasa cAle tA traNa divase maraNu thAya ane batrIsa divasa sUryanADimAM vAyu cAle te bIje divase maraNa thAya. 11. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 te ja batAve che " trayastriMzadahacare, tvekAhenApi pazcatA / evaM yadIndunADayAM syAt , tadA vyAdhyAdikaM dizet // 116 // tetrIsa divasa suryanI nADimAM pavana cAle te eka divasamAM ja maraNa thAya. Aja pramANe paNukALamAM je caMdranADimAM ja pavana cAlyA kare te vyAdhi thAya. Adi zabdathI mitravinAza, mahA bhaya, paradezagamana, dhanavinAza, putravinAza, rAjyane nAza ane duliMkSAdi utpanna thAya. 116. adhyAtma vAyumAzritya, pratyeka sUryasomayoH / evamabhyAsayogena, jAnIyAtkAkanirNayam // 117 // A pramANe zarIramAM rahelo caMdra sUrya saMbaMdhI pratyeka vAyunA abhyAsa karI kAlane (AyuSyane) nirNaya jANu. 117. zALAmiviryA, mAthApitoDa diyA tanizcayAya badhnAmi, bAhya kAlasya lakSaNam // 118 // kadAca vyAdhi ke roga thavAthI paNa zarIra saMbaMdhI vAyune vipayasa thaI Ave che, mATe kALajJAnane nizcaya karavA mATe AyuSya jANavAnuM bAhya lakSaNa bAMdhuM chuM. 117. vivecana-roganA kAraNathI keTalIka vakhata eka nADI vadhAre vakhata vahyA kare che, ke bIjI nADI cAlatI nathI. Ama hovAthI AyuSya nirNaya karavA mATe AyuSya nirNayanuM bIjuM lasaNa AcArya. batAve che, tene paNa prayoga sAthe ajamAvI kALane cokakasa nirNaya karavo. 118. netrazrotrazirobhedAt , sa ca trividhalakSaNaH / nirIkSya sUryamAzritya, yatheSTamaparaH punaH // 119 // netra, zrota ane mastakanA bhedathI traNa prakAranA lakSaNane jaNAvavAvALA A bAhya kALane sUryane avalaMbIne je ane A traNa prakArathI anyakALanA bhedane yathA irachAe jovA. 119 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 yogazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza netra lakSaNa jJAna batAve che vAme tatkSaNe padma, SoDazacchadamaindavam / kAnIyAmAnavIye tu, Li dvArA jIm | 20 | DAbA netramAM seLa pAMkhaDIvALuM caMdra saMbaMdhI kamaLa che ema jANavuM ane jamaNA netramAM bAra pAMkhaDIvALuM sUrya saMbaMdhI kamaLa che ema bhAvavuM. 120. ghoghativani, vAri jInAra tA pratyekaM tatra dRzyAni, svAGagulIvinipIDanAt // 121 // pitAnI AMgaLIthI AMkhanA amuka bhAgane guru upadezAnusAra DhabAvavAthI, pratyeka kamaLanI cAra pAMkhaDIo, kAMtinI mAphaka jhagajhagATa karatI jaNAze te jovI. 121.' somAdho bhUlatApAGgaghrANAntikadaleSu tu / na mAmRtyu, para niyumANataH 22 | caMdra saMbaMdhI kamalamAM te cAra pAMkhaDImAMthI je nIcenI pAMkhaDI ' na dekhAya te cha mAse maraNa thAya, kuTI pAsenI pAMkhaDI na dekhAya te traNa mAse maraNa thAya, AMkhanA khUNA taraphanI pAMkhaDI na dekhAya te be mAse maraNa thAya ane nAsikA taraphanI pAMkhaDI na dekhAya te eka mahIne maraNa thAya. 122. - layameva jema je, mAnavIye cA matA dazapaJcatridvidinaiH, kramAnmRtyustadA bhavet // 123 // DAbI AMkhanI jema jamaNI AMkha AgalIe dabAvavAthI sUrya saMbaMdhI bAra pAMkhaDIvALuM kamaLa dekhAze. te bAra mAMhIlI cAra pAMkhaDIo khajavAnI mAphaka dedIpyamAna dekhAze. te cAra mAhitI je nIcenI pAMkhaDI na dekhAya te daza divase maraNa thAya. uparanI (bhrakuTI taraphanI) pAMkhaDI na dekhAya te pAMca divase maraNa thAya. kAna taraphanI yA AMkhanA khuNA taraphanI pAMkhaDI na dekhAya te Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAnathI thatuM AyuSyajJAna 285 traNa divase maraNa thAya ane nAkanI bAjunI pAMkhaDI na dekhAya te be divase maraNa thAya che. 123. etAnyapIDyamAnAni, dvayorapi hi padmayoH / dalAni yadi vIkSeta, mRtyudinazatAttadA // 124 // AMgalIthI AMkhane dabAvyA sivAya je te beu kamalanI pAMkhaDIo jovAmAM Ave te se divase tenuM maraNa thAya. 124. kAnathI thatuM AyuSyajJAna dhyAtvA hRdyaSTapatrAjaM, zrotre hstaagrpiiddite| na zrUyetAgnini?So, yadi svaH paJca vAsarAn // 125 // daza vA paJcadaza vA, viMzati paJcaviMzatim / tadA pazca catustridvayekavarSamaraNaM kramAt // 126 // hRdayamAM ATha pAMkhaDIvALA kamaLanuM dhyAna karIne pachI hAthanI tarjanI AMgaLI beu kAnanA vivaromAM nAkhavI te jorathI baLatA agninI mAphaka dhaDahaDATa jevo zabda saMbhaLAze. je te kAnamAM thatA zabda pAMca divasa, daza divasa, paMdara divasa, vIsa divasa ane pacIsa divasa sudhI na saMbhaLAya te anukrame pAMca varSe, cAra,varSe, traNa varSe, be varSe maraNa thAya. 125-126. ___SaDAdiSoDazadinAnyAntarANyapi zodhayet // 127 // che divasathI laI soLa divasa sudhI je AMgaLIthI dabAvyA. chatAM manamAM thate zabda na saMbhaLAya te anukrame eka, be, traNa, cAra, pAMca AdithI laI saLa covIsIo pAMca varSanA divase mAMthI ochI karavI. teTalA divasa te jIve. 127. vivecana-cha divasa na saMbhaLAya te pAMca varSanA divasamAMthI eka evI sI jeTalA divase e cho che. je sAta divasa na saMbhaLAya te cha divasa na saMbhaLAya tenA je divase che temAMthI be covIsI Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 yegazAstra bhASAMtara-5 cama prakAza ochI karavI teTaluM jIve. jo ATha divasa na sa`bhaLAya tA sAta divasa na sa`bhaLAya tenA divaseAmAMthI traNa cAvIsIe AchI karavI. cAvat seLa divasa pa''ta samajI levuM. 127. mastakathI thatu. AyuSyajJAna brahmadvAre visarpantI, paJcAhaM dhUmamAlikAm / na caitra pakSettA zetho, mRtyu: saMskRnimiH // 18 // brahmadvAra ( dazamedvAre) prasaratI dhumADAnI zreNI jo pAMca divasa dekhavAmAM na Ave tA traNa varSe tenuM maraNa thaze ema jANavuM. A dhumADAnI zreNi brahmadvAre kevI rIte jAya che te gurugamathI jANavA cAgya che. 128. cha zloka prakArAMtarathI kAlajJAna jaNAve che.' pratipaddivase kAla - cakrajJAnAya zaucavAn / Atmano dakSiNaM pANi, zuklapakSa prakalpayet // 129 // kALacakra jANavA mATe suda paDavAne divase pavitra thaI peAtAnA jamaNA hAtha te ajavALA pakhavADo che, ema kalpanA karavI. 129. adhomadhyordhvaparSANi kaniSTAGguligAni tu / meLa prativaSNutha-hAlazI: qyettithIH // 230 // tathA TacalI AMgaLInA heThelA, vacalA ane uparanA parvane ( veDhAne) anukrame paDavA chaTha tathA agIyArasanI tithi che tevI kalpanA karavI. 130, avazeSAGgulIparvA - NyavazeSa tithIstathA / paJcamIdazamIrAkAH parvANyaGguSThagAni tu / / 131 // aMguThAnA nIcalA, vacalA ane upalA parva'mAM pAMcama, dazama ane pUnama ema anukrame tithinI kalpanA karavI ane bAkI rahelI AMgaLInA parvamAM bAkI rahelI tithionI kalpanA karavI. ( eTale anAmikA AMgalInA nIcalA, vacalA ane upalA parvamAM khIja, Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyuSya nirNayane bIjo upAya batAve che. 287 trIja ne ethanI kalpanA karavI. madhyama AMgulInA parvamAM sAtama, AThama ne temanI kalpanA karavI tathA tarjanI AMgulInA parvamAM bArasa terasa ane caudazanI kalpanA karavI). 131. vAmapANi kRSNapakSatithIstadvacca kalpayet / tatazca nirjane deze, baddhapadmAsanaH sudhIH // 132 // prasannaH sitasaMvyAnaH, kozIkRtya karadvayam / tatastadantaH zUnyaM tu, kRSNaM varNa vicintayet // 133 // aMdhArA pakhavADAnA paDavAne divase DAbA hAthane kRSNa pakSa tathA AMgaLIonI aMdara (ajavALa pakSanA hAthanI mAphaka) tithienI kalpanA karI manuSyanA saMcAra vinAnA pradezamAM jaI padmAsana karI mananI prasannatApUrvaka ujajavala dhyAna karI be hAthane kamaLanA DeDAne AkAre rAkhI te hAthanI aMdara kALA varNanuM eka biMdu ciMtavavuM. 132-133. udghATitakarAmbhojastato yatrAgulItithau / vIkSate kAlabindu sa, kAla ityatra kIyate // 134 // * tyAra pachI hAtha ughADatAM je AMgaLI aMdara kapelI aMdhArI ajavALI tithimAM kALuM biMdu paDeluM dekhAya te aMdhArI yA ajavALI tithine divase tenuM maraNa thAya che 134. AyuSya nirNayane bIjo upAya batAve che sutarikUvANi, mavatti yuDhiA mAse tatra tithau tatra, varSAnte maraNaM tadA // 135 // je mANasane chIMka, viSa, vIryastrAva ane mUtra (pezAba) e cAre ekI sAthe thaI jAya te eka varSane aMte te ja mahIne ane te ja tithie maraNa pAme. 135. rohiNI zazabhRllakSma, mahApathamarundhatIm / dhruvaM ca na yadA pazyed, varSeNa syAttadA mRtiH // 136 // Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 yogazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza 1. rahaNa nakSatra, 2. caMdramAnuM lAMchana, 3. chAyA paMtha (chAyA puruSa), 4. arUMdhatI (saptaRSinA tArAnI pAse bIjA nAnA tArA dekhAya che te), ane 5. dhruva (bhrakuTI) e pAMca yA temAMthI ekAda koI paNa levAmAM na Ave te eka varSe maraNa thAya. 136. vivecana-bIjA AcArya kahe che ke, aruMdhatI dhruva cava viSNostrINi padAni ca / . .. kSINAyuSo na pazyati caturtha mAtRmaMDalam // . aruMdhatI bhavejihvA dhruva nAsAgramucyate / .. tArA viSNupadaM proktaM bhravaH syAnmAtRmaMDalam // 2 // arUMdhatI eTale jahA, dhruva eTale nAsAne agrabhAga, viSNupada eTale tArA (bIjAnI AMkhanI kIkImAM jotAM potAnI AMkhanI kIkInuM dekhAvuM te) ane mAtRmaMDaLa eTale bhrakuTI A cAra jenuM AyuSya kSaya thavA AvyuM hoya te joI na zake. svapne svaM bhakSyamANaM zva-gRdhrakAkanizAcaraiH / / uhyamAnaM kharoSTrAdyai-yaMdA pazyettadA mRtiH // 137 // je svamamAM gIdha, kAgaDA ane rAtre cAlavAvALA prANIo pitAnA zarIrane bhakSaNa karatA juve, temaja gadheDA, UMTa, zukara Adi prANio upara pite svArI kare athavA teo pitAne kheMcatA (ghasaDatA ke tANatA) hoya tema juve te eka varSane aMte maraNa thAya. 137. razminirmuktamAditya, razmiyuktaM havirbhujam / yadA pazyedvipadyeta, tadaikAdazamAsataH // 138 // jyAre sUrya maMDaLane kiraNa vinAne dekhe ane agnine kiraNe sahita dekhe tyAre te mANasa agiyAra mAsa pachI maraNa pAme. A divasa Azrayi che. 138 vRkSAgre kutracitpazyed , gandharvanagaraM ydi| zvejonA vijJAvAna vA, zame mAri taskRtiH II zarU II Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyuSya niNaeNyanA khIjo upAya batAve che 289 kAI sthaLe vRkSanA agra bhAga upara je gaMdhavanagara dekhe athavA preta ane pizAcAdikane juve te dazame chardi mUtraM purISaM vA, suvarNarajatAni vA / sva pazyedyadi tadA, mAsAbhacaiva jIvati // 140 // mahine mRtyu thAya. jo svapnamAM ulaTI, sUtra, viSTA, seAnuM athavA rUpa jovAmAM Ave tA te nava mahinA jIve. ( A hakIkata mAMdA manuSyane AzrIne samajAya che. ) 140. sthUlo'kasmAtkRzo'kasmAda kasmAdatikopanaH / akasmAdatibhIrurvA, mAsAnaSTaiva jivati / / 141 // je mANasa kAraNa sivAya akasmAt jADA thaI jAya, akasmAt dukhaLa ( pAtaLA) thai jAya, akasmAt krodhI svabhAvanA thaI jAya, akasmAt mIkaNu thAya ( bhaya pAme) teA ATha mahinA ja jIve. samagramapi vinyastaM pAMzau vA kardame'pi vA / syAcetkhaMDa padaM saptamAsyante mriyate tadA / / 142 // kuMLa agara kAdavanI aMdara AkhuM' pagala' mukayuM hAya chatAM jo te pagaluM adhurU paDeluM jaNAya tA sAta mahinAne aMte te mANasanuM maraNa thAya. 141 tArAM zyAmAM yadA pazcecchuSyedadharatAlu ca / na svAGgulitrayaM mAyAdrAjadantadvayAntare // 143 // gRdhaH kAkaH kapoto vA kravyAdo'nyo'pi vA khagaH / nichIyeta thatA mRdhdhi, bAmyante smRtiptavA // 44 // jo AMkhanI kIkI taddana kALI ajana sarakhI dekhAya, rAgavinA akasmAt he|Tha ane tAlu sukAya, mADhuM' pAheALuM karavA chatAM uparanA ane nIcenA ane vacalA dAMtanA AMtarAmAM peAtAnI traNa AMgulI na samAya, gIdha, kAgaDA, pArevA ane bIje kAi mAMsa 19 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 yogazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza bhakSaNa karanAra paMkhI mAthA upara bese to cha mahinAne aMte te maraNa pAme. 144 pratyahaM pazyatAnabhre'hanyApUrya jalairmukham / vihite phutkRte zakradhanvA'ntastatra dRzyate // 145 // yadA na dRzyate tatta, mAsaiH SaDbhirmatistadA...' paranetre svadehaM cenna pazyenmaraNaM tadA // 146 // vAdaLa vinAnA divase mukhamAM pANI bharI AkAza sAmuM kukAra karI te pANI bahAra uMcu uchALIne niraMtara keTalAka divasa jotAM te pANInI aMdara idradhanuSyanA je AkAra dekhAya che. jyAre te AkAra levAmAM na Ave tyAre cha mahine maraNa thaze ema jANavuM. temaja bIjA mANasanI AMkhamAM je potAnuM zarIra jovAmAM na Ave te paNa cha mahine maraNa thAya. 145, 146. kUparau nyasya jAnyormanyekIkRtya karau sadA / rambhAkozanibhA chAyAM, lakSavedantarodbhavAm // 147 // vikAsi ca dalaM tatra, yadaika parilakSyate / tasyAmeva tithau mRtyuH, SaNmAsyante bhavettadA // 148 // bane jAnu upara bane hAthanI keNIone sthApanA karI hAthanA ane paMjAo mastaka upara sthApana karavA. te banne hAthanA AMtarAmAM keLanA DeDAnA AkAra sarakhI utpanna thatI chAyAne niraMtara joyA karavI, keLane DeDAnA AkAra sarakhI chAyAmAM je te DeDAnuM eka patra vikavara thaeluM jovAmAM Ave te je divase pite juve te ja tithie cha mahinAne aMte tenuM maraNa thAya. 147, 148. indranIlasamacchAyA, vakrIbhUtAH sahasrazaH / mual "ArA , pannA sUkSma : R . divA sanmukhamAyAnto, dRzyante vyomni sannidhau / na dRzyante yadA te tu, SaNmAsyante mRtistadA // 150 // Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyuSya niNyanA khIjo upAya batAve che vAdaLa vinAnA svaccha divase, iMdranIla ratna sarakhI kAMtivALA, vAkAMcukA hajAro game meAtInA alakAravALA, sUkSma AkRtivALA sarpo AkAzamAM sanmukha AvatAM dekhAya che. jyAre tevA sarpA khIlakula na dekhAya tyAre jANavu' je, cha mahinAne ate maraNu thaze. svame muNDitamabhyaktaM, rakta gandhasragambaram / pazyedyamya khare yAntaM svaM yo'bdArtha sa jIvati // 151 // 1 291 je mANasa svapnamAM peAtAnu mastaka muDaDAvelu, telathI mana karAvelu, rAtA padAthI zarIra lepAyeluM, gaLAmAM rAtI mALA paherelI ane rAtAM vajrA paherI gadheDA upara besI dakSiNa dizA tarapha peAtAne jatA juve te mANasa a` varSa (cha mAsa) jIve, 151. ghaNTAnAdo ratAnte cedakasmAdanubhUyate / paJcatA paJcamAsyante, tadA bhavati nizcitam // 152 // viSaya sevana karyA pachI jo akasmAt zarIramAM ghauMTAnA nAda sarakhA nAda saMbhaLAya te pAMca mahinAne aMte nizce tenu maraNa thAya. ziro vegAtsamAruhya, kRkalAso vrajan yadi / dadhyAdvarNatrayaM paJca mAsyante maraNaM tadA // 153 // kAkIDA jhaDapathI mAthA upara caDIne cAlyA jAya ane jatAM jatAM jo zarIranI ceSTA jUdI jUdI traNa prakAranI kare te pAMca mahInAne aMte tenu' maraNa thAya. 153. vakrIbhavati nAsA ced vartulIbhavato dRzau / ' vasthAnAt prazyataH vaLI, caturmAsyAM taddA smRtiH // 294 / / jo nAsikA vAMkI thai jAya, AkhA gALa thaI jAya ane kAna peAtAnA ThekANethI DhIlA paDI jAya te cAra mahIne maraNa thAya. 154 kRSNaM kRSNaparIvAraM, lohadaNDadharaM naram / yadA svane nirIkSeta, mRtyurmAsaistribhistadA / / 155 // jo svapnamAM kALA varNavALA, kALA parivAravALA tathA Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 yegazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza leDhAnA daMDane dhAraNa karavAvALA mANasane juve te traNa mahine bha25 thAya. 155. indumuSNaM ravi zItaM, chidraM bhUmau ravAvapi / jihvAM zyAmAM mukhaM koka-nadAbhaM ca yadekSate // 156 // tAlukampo manaHzoko, varNo'Gge nekadhA ydaa| nAbhezvAsmikI hikA, mRtyurmAsadvayAttadA // 157 // yadramAne oem (125), sUrya ne 331, bhInamA bhane suurymaMDaLamAM chIdra, jIbhane kALI ane meDhAMne lAla kamaLanA sarakhuM juve, tAlavuM kaMpe, manamAM zeka thAya, zarIramAM aneka jAtanA varSe thayA kare ane nAbhithI akasmAta, heDakI utpanna thAya te (AvA sakSaNAnu) me bhaDine bhae thAya. 156, 157. jihvA nAsvAdamAdatte, muhuH svalati bhASaNe / zrotre na zRNutaH zabda, gandhaM vetti na nAsikA // 158 // spandete nayane nityaM, dRSTavastunyapi bhramaH / naktamindradhanuH pazyet , tatholkApatanaM divA // 159 // na cchAyAmAtmanaH pazyed , darpaNe salile'pi vA / anabdAM vidyuta pazyecchiro'kasmAdapi jvalet // 160 // haMsakAkamayUrANAM, pazyecca kvApi saMhatim / zItoSNakharamRdvAde-raSi sparza na vetti ca // 161 // amISAM lakSmaNAM madhyA-dyadaikamapi dRzyate / jantobhavati mAsena, tadA mRtyunaM saMzayaH // 162 // jIbha svAdane jANI na zake, belatAM vAraMvAra skUlanA thAya, kAna zabda na sAMbhaLe, nAsikA gaMdha na jANI zake, niraMtara netra pharakyA kare, dekhelI vastumAM paNa bhrama thAya, rAtre idradhanuSya dekhe, ArisAmAM ke pANImAM potAnI AkRti na dekhAya, vAdaLa vinAnI vijaLI jove, kAraNa vinA paNa mastaka banyA kare, haMsa, kAgaDA Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 293 AyuSya nirNayane bIjo upAya batAve che ane mayUra, (mera)nAM kaI paNa ThekANe maithuna sevana (viSaya sevana) jovAmAM Ave, ThaMDA, garama, barachaTa ane suMvALA spazane jANuM na zake; A sarva lakSaNemAMthI je kaI eka paNa lakSaNa mANasane dekhAya che te mANasanuM maraNa eka mahinAmAM thAya emAM kAMI saMzaya na jANe. 158 thI 162. zIte hakAre phutkAre, coSNe smRtigatikSaye / aGgapaJcakazaitye ca, syAdazAhena paJcatA // 163 // hakAra akSara belatAM je zvAsa ThaDe jaNAya, kutkAra karI zvAsa bahAra kADhatAM te garama jaNAya, yAdazakti bilakula na rahe, hAlavA cAlavAnI gati baMdha thAya ane zarIranAM pAMce aMge ThaMDAM thaI jAya te daza divase maraNa thAya. 163. arghoSNamardhazItaM ca, zarIraM jAyate yadA / jvAlAkasmAjjvaledvAGge, saptAhena tadA mRtiH // 164 // zarIra aradhuM unuM hoya ane aradhuM zarIra ThaMDu thaI jAya tathA kAraNa sivAya akasmAta zarIramAM javAlA baLyA kare te sAta divase maraNa thAya. 164. snAtamAtrasya hRtpAda, tatkSaNAdyadi zuSyati / / divase jAyate SaSThe, tadA mRtyurasaMzayam // 165 // snAna karyA pachI tarata ja je hRdaya ane paga sukAI jAya te nice tenuM chaThe divase maraNa thAya. 165. jAyate dantagharSazce-cchavagandhazca duHsahaH / vikRtA bhavati cchAyA, jyaheNa mriyate tadA // 166 // kaDakaDATa avAja thAya tevI rIte dAMta ghasyA kare, maDadAnI mAphaka mahA kharAba durgadha zarIramAMthI nIkaLyA kare ane zarIranA varNamAM vikRti thAya (arthAt kALo, dhULa, rAte vigere zarIrane raMga badalAyA kare) te te trIje divase maraNa pAme. 166. Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza na svanAsAM svajihvAM na, na grahAnnAmalA dizaH / nApi saptaRSIn yahi, pazyati mriyate tadA // 167 // je mANasa pitAnI nAsikA, pitAnI jIbha, graha nakSatra, tArA, nirmala dizA ane AkAzamAM rahelA saptaRSInA tArAone na joI zake te be divase maraNa pAme. 167. prabhAte yadi vA sAyaM, jyotsnAvasyAmatho nizi / pravitatya nijI bAhU, nijacchAyAM vilokya ca // 168 // zanairutkSipya netre sva-cchAyAM pazyettato'mbare / .. na ziro dRzyate tasyAM, yadA syAnmaraNaM tadA // 169 // nekSyate vAmabAhuzcet , putradArakSayastadA / . yadi dakSiNabAhurne kSyate bhrAtRkSayastadA // 170 / / adRSTe hRdaye mRtyu-rudare ca dhanakSyaH / guhye pitRvinAzastu, vyAdhiruruyuge bhavet // 171 // adarzane pAdayozca, videzagamanaM bhavet / adRzyamAne sarvAGge, sadyo maraNamAdizet // 172 // paMcama . savAramAM athavA sAMje athavA ajavALI rAtrIe prakAzamAM ubhA rahI, pitAnA hAtha lAMbA (kAussagranI mAphaka) rAkhI pitAnA zarIranI chAyA (paDachAyA) sAmuM khullI AMkha rAkhI keTalIkavAra sudhI joyA karavuM. tyAra pachI haLave haLave te netrane chAyA uparathI upADI te khullI AMkhe uMce yA sAmuM AkAzamAM jovuM. te puruSanA jevI dhoLI AkRti AkAzamAM rahelI dekhAze. je te AkRtinuM mAthuM jovAmAM na Ave te pitAnuM maraNa thaze. je DAbo hAtha jevAmAM na Ave te putra yA strIne nAza thAya. je jamaNe hAtha jevAmAM na Ave te bhAInuM maraNa thAya. hadaya na dekhAya te pitAnuM maraNa thAya. peTane bhAga na jaNAya te dhanane nAza thAya. guhya Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakArAMtare karI kALajJAna batAve che. 295 sthAna na dekhAya teA pUjya varga pitA pramukhanA nAza thAya. e sAthaLa na dekhAya te vyAdhi peDhA thAya. paga na dekhAya te paradezamAM javu' paDe ane Akhu` zarIra na dekhAya te tatkALa maraNa thAya. makArAMtare karI kALajJAna atAve che. vidyayA darpaNAGguSTha-kuDayA siSvavatAritA / vidhinA devatA pRSTA brUte kAlasya nirNayam // 173 // sUryendugrahaNe vidyoM, naravIreM ThaThetyasau / sAdhyA zasatracAze-ttayA lavamataH // 274 // aSTottarasahasrasya, japAt kAryakSaNe punaH / devatA lIyate'syAdau tataH kanyA''ha nirNayam // 175 / / satsAdhakaguNAkRSTA, svayamevAtha devatA / * nniSThAviyuM nUta, niyaM gatasaMyam // 176 // vidyAe karI daNu, aMguThA ane bhIMta vageremAM avatArela devatAne ( guru upaSTi) vidhipUrvaka pUchavAthI te AyuSyanA nirNAya kahI batAve che. sUrya grahaNa ane caMdragrahaNa hAya tyAre OM navIre 43 svAdA e vidyA dvarA hajAra ane AThavAra jApa karIne sAdhavI. pachI kAya prasaMge eka hajAra ane AThavAra te vidyA japIne kapAdikane viSe devatAne avatAravI. pachI te arisA vageremAM eka kuMvArI kanyAne jevarAvavuM. temAM te kanyA devatAnu rUpa dekhe eTale tenI pAse AyuSyanA nirNaya pUchavA te kanyA sava ni ya kahI Ape. athavA uttama sAdhakanA guNuthI AkarSAelI te devatA potAnI meLe niNuyavALu' ane sa`zaya vinAnuM... trikAla saMba'dhI AyuSyajJAna kahI Ape. 173 thI 176. * Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 yogazAstra bhASAMtara-5 cama prakAza pAMca kSeAke karI zukanadvArA kAlajJAna kahe che athavA zakunAdvidyAtso vA yadi vAturaH / svato vAparato vA'pi gRhe vA yadi vA bahiH / / 177 / / ahivRzcikakRmyA khugRhagodhA pipIlikAH / cUAmaLatAtha, vIjoDyoteAiM: // 278 || kITikA ghRtavarNAzca bhramaryazca yadAdhikAH / udvegakalahavyAdhimaraNAni tadA dizet // 179 // ' upAnadvAhanacchatrazastracchAyAGgakuntalAn / . cavA cumbedyadA kAkastadA''sacaiva pazcatA // 180 // azrupUrNadRzo gAvo, gADhaM pAdairvasundharAm / khananti cettadAnIM syAdrogo mRtyuzca tatprabhoH // 181 // athavA nirAgI hoya ke rAgI hAya; pAtAthI ke parathI, gharamAM ke bahAra, zukanathI zubhAzubhanA nirNaya jANavA, sapa, vIMchI, krumiyA UMdara, garelI, kIDIesa, jIvA, mAMkaDa, kALIA, rAphaDA, (udehInAgharA), ujjaiDI, ghImela ane bhamarIe jayAre ekadama vizeSa jovAmAM Ave te udvega, phleza, vyAdhi athavA maraNa nipaje. joDA, hAthI, gheADA vagere vAhana, chatra, zastra, zarIra ane keza (vALa) e mAMhethI kAine kAgaDA cAMce karI spaza kare, te jANavu` ke maraNu najIkamAM che. jo AMkhe AMsu pADatI gAya ghaNA jorathI page karI pRthvIne khAte tA te gAyanA svAmInuM rAgathI maraNa thAya. 177 thI 181. prakArAMtare zukanathI kAlajJAna kahe che. anAturakRte hyetat zakunaM parikIrtitaM / adhunA'tumuddizya, zane viIryaMte // 82 // A pUrve kahevAmAM Avela zukanA rAga vinAnA mANasa mATe jAvyA. hamaNAM have rAgIne uddezIne zukanA kahIe chIe. Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 297 be loka karI kAgaDAnAM zukana kahe che dakSiNasyAM valitvA cet , zvA gudaM leDhathuro'thavA / lAGgulaM vA tadA mRtyurekadvitridinaiH kramAt // 183 // zete nimittakAle cet , zvA saMkocyAkhilaM vapuH / dhRtvA karNau valitvAGgaM, dhUnotyatha tato mRtiH // 184 // yadi vyAttamukho lAlAM, muzcan sNkocitekssnnH| aGgaM saMkocya zete zvA, tadA mRtyuna saMzayaH // 185 // trimiviroSa. regI jyAre pitAnA AyuSya saMbaMdhI zukana jete heya tyAre je kRta (kUtarAnI jAti) dakSiNa dizA sanmukha jaIne pitAnI gudAne cATe te te rogInuM eka divase maraNa thAya. je kUtaro pitAnuM hRdaya cATe te be divase rAgI mare ane je te pitAnI puMchaDI cATe te traNa divase regInuM maraNa thAya. jyAre rAgI nimitta to hoya tyAre je kUtare potAnuM AkhuM zarIra kecine suve athavA kAnane caDAvIne (akkaDa karIne) ane zarIrane vALIne halAve (dhuNAve) te regI maraNa pAme athavA je meTuM paheluM karI lALane mUkate AMkhe mIMcI zarIrane saMkecIne te zvAna suve te nice rogInuM mRtyu thAya. 183 thI 185. be zloka karI kAgaDAnAM zukane kahe che yadyAturagRhasthovaM kAkapakSigaNo milan / trisandhyaM dRzyate nUnaM, tadA mRtyurupasthitaH // 186 // - mahAnase 'thavA zayyAgAre kAkAH kSipanti cet / carmAsthi rajju kezAn vA, tadAsatraiva pazcatA // 187 // - je regIne ghara upara savAra, bapora ane sAMja ema traNa kALa kAgaDAne samudAya maLI ke lAhala karate jaNAya te nice tenuM maraNa AvI pahoMcyuM che ema jANavuM tathA rogIne Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 yogazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza rasoDA upara ane suvAnA ghara upara kAgaDAe cAmaDuM, hADakuM, doraDuM ke vALa lAvIne phe ke te tenuM maraNa najIka ja che ema sabhA. 189-187. nava ke karIne upakRtithI kALajJAna kahe che athavopazrutevidyAd vidvAn kAlasya nirNayam / prazaste divase svamakAlezastAM dizaM zritaH // 188 // pUtvA paJcanamaskRtyA, cAryamantreNa vA zrutI / gehAcchannazrutigacchecchilpicatvarabhUmiSu // 189 // candanenArcayitvA mAM, kSiptvA gandhAkSatAdi ca / sAvadhAnastatastatropazruteH zRNuyAd dhvanim // 190 // arthAntarApadezyazca, sarUpazceti sa dvidhA / vimarzagamyastavAdyaH, sphuToktArtho'paraH punaH // 191 // yathaiSa bhavanastambha statheyadbhirayaM dinaiH| pakSarmAsairatho varbhakSyate yadi vA na vA // 192 // manoharatarazvAsIt , kintvayaM laghu bhakSyate / arthAntarApadezyA syAdevamAdirupazrutiH // 193 / / eSA strI puruSo vA'sau. sthAnAdasmAnna yAsyati / dAmyAmo na vayaM gantuM, gantukAmo na cApyayam // 194 // vidyate gantukAmo'yamahaM ca preSaNotsukaH / . tena yAsyatyasau zIghra, syAtsarUpetyupazrutiH // 195 // karNodghATanasaMjAtopazrutyantaramAnataH / kuzalAH kAlamAsanamanAsannaM ca jAnate // 196 // athavA vidvAna purue, upakRtie karI AyuSyane nirNaya kare (te ja batAve che.) bhadrAAdi apAga na hoya tevA uttama divase suvAnA avasare (eka prahara tri javA pachI) pUrva, uttara Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava leke karIne upayutithI kALajJAna kahe che. ke pazcima dizA tarapha javuM. jatAM pahelAM navakAramaMtrathI athavA sUrimaMtre karI kAnane pavitra (maMtrita) karo ane tyAra pachI gharathI nIkaLatAM rastAmAM keIne zabda kAnamAM na Ave tevI rIte kAnane DhAMkI kArIgaronA ghara tarapha athavA bajAramAM pUrve kahelI dizA tarapha javuM. kArIgaranA ghara pAse yA bajAramAM jaI te bhUminuM caMdana vaDe pUjana karI tenA upara gaMdha akSata ( barAsa cekhA) nAkhI sAvadhAna thaI tyAM keI paNa manuSyano zabda thato hoya te kAna khullA karIne sAMbhaLI te saMbhaLAtA zabdo be prakAranA hoya che. eka arthAtarApadezyApizravI ane bIje svarUpa upagruti; arthAtarApadezya upakRti eTale je zabda sAMbhaLavAmAM Ave tene keI bIjo artha kalpa ane svarUpa upakRti eTale je zabda sAMbhaLe te ja artha kalpa yA grahaNa kare, pahele arthatApadezya vicArathI jANI zakAya tema che ane bIjA svarUpa artha prakaTa jANI zakAya tema che. ( arthAtarApadezya upakRti batAve che ) jemake A gharane staMbha pAMca cha divase thI pAMca cha pakhavADIe yA mahine ke varSe bhAMgI jaze athavA nahi bhAMge, te ghaNuM sAruM hatuM paNa jaladI bhAMgI jaze vigere, AthI pitAnA AyuSyane te ja nirNaya karI karI le ke teTalA divase mahine ke varSe pitAnuM maraNa nipajaze. e atarApadezyakRti jANavI. have bIjI svarUpa Azrayi zreNi kahe che. jemake A puruSa ke strI A sthAnathI jaze nahi. ame tene javA paNa na daIzuM. ane te javAne Icchaka paNa nathI. athavA javAnI IcchA kare che, huM paNa tene mokalavA IcchuM chuM mATe A have jaladI ahIMthI jaze. A svarUpaupakRti kahevAya che. AthI samajI levAnuM che ke je javAnuM sAMbhaLe maraNa najIka che ane rahevAnuM sAMbhaLe te hamaNAM maraNa nathI. A pramANe kAna khullA karI pote sAMbhaLelI upagruti pramANe kuzala mANaso najIka ke dara pitAnA AyuSyane nirNaya jANe che. 188 thI 196. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 yegazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza zanizcara puruSe karI kALazAna jANavAnI rIta zaniH syAdyatra nakSatre, tadAtavyaM mukhe tataH / catvAri dakSiNe pANI, trINi trINi ca paadyoH|| 197 // catvAri vAmahaste tu, kramazaH paJca vakSasi / . trINi zIrSe dRzojhai dve, guhya evaM zanau nare // 198 // nimittasamaye tatra, patitaM sthApanA kramAt / .. janmA nAmaRkSaM vA, guhyadeze bhavedyadi // 199 // . dRSTaM zliSTaM grahaiduSTaiH, saumyairaprekSitAyutam / . sajasyApi tadA mRtyuH, kA kathA rogiNaH punH|| 20 // - zanizcaranI puruSanA jevI AkRti banAvavA ane nimitta jevAnA avasare je nakSatramAM zani hoya te nakSatra mukhamAM mukavuM. tyAra pachI krame AvatAM cAra nakSatre jamaNA hAthamAM mukavAM. DAbA jamaNuM pagamAM traNa traNa mukavAM. cAra DAbA hAthamAM, pAMca chAtimAM, traNa mastakamAM be be bane netramAM ane eka nakSatra guhya bhAgamAM mukavuM, nimitta jevAne avasare sthApanAnA anukramathI janmanakSatra ke nAmanakSatra je guhya bhAgamAM AvyuM hoya ane duSTa grahanI tenA upara dRSTi paDatI hoya yA tenI sAthe meLApa thatuM hoya ane saumya grahonI dRSTi ke meLApa na thatuM hoya te te mANasa nigI hoya te paNa tenuM maraNa thAya te mAMdAnI te vAta ja zuM karavI? arthAt te te maraNa pAme ja. 197 thI 200 pRcchA lagnanA anusAra kAlajJAna pRcchAyAmatha lagnAsta-caturthadazamasthitAH / grahAH krUrAH zazI SaSTA-STamazcetsyAttadA mRtiH // 201 // AyuSya saMbaMdhI prazna pUchatI vakhate kura graha lagnamAM cothe, sAtama, dazame rahyA hoya tathA caMdramAM chaTho ke AThame hoya te tenuM maraNa thAya. 201. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRcchA lagnanA anusAra kAlajJAna 301 pRcchAyAH samaye lagnA-dhipatibhavati grahaH / yadi vA'stamito mRtyuH, sanjasyApi tadA bhavet // 202 / / AyuSya saMbaMdhI prazna pUchatI vakhate je lagnAdhipati meSAdi zazimAM kuja zukrAdi hoya athavA cAlatA lagnanA adhipati grahane asta thayela hoya te te sAje mANasa hoya te paNa tenuM maraNa thAya. 202. lagnasthazcecchazIsauri dvAdazoH navamaH kujaH / aSTamo'stadA mRtyuH, syAccenna balavAn guruH // 203 // prazna karatI vakhate caMdramA lagnamAM raheluM hoya, bArame zanicara hoya, navame maMgala heya, AThame sUrya hoya ane guru balavAnuM na hoya te maraNa thAya. 203. raviH SaSThastRtIyo vA, zazI ca dazamasthitaH / yadA bhavati mRtyuH syAt , tRtIye divase tadA // 204 // prazna pUchavAnA samaye chaThTho athavA trIje sUrya heya ane caMdramAM dazame rahelo hoya te trIje maraNa thAya. 204. pApagrahAzcedudayAt , turye vA dvAdaze'thavA / dizanti tadvido mRtyu, tRtIya divase tadA // 205 // je prazna avasare lagnathI pApagraha (kharAba graha) ceAthe ke bArame hoya te kALajJAnanA jANakAra puruSa tenuM trIje divase mRtyu jaNAve che. 205, udaye paJcame vApi, yadi pApagraho bhavet / aSTamirdazabhirvA syA divasaH paJcatA tadA // 206 // prazna samaye cAlatA lagna athavA pAMcame je phura graha hoya te ATha agara daza divase maraNa thAya. 206. . dhanumithunayoH sapta-mayoryaghazubhA grahAH / tadA vyAdhirmatisyiA-jjyotiSAdveti nirNayaH // 207 // Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 * yogazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza prazna samaye (athavA varSa phale) sAtamA dhanurAzi ane mithuna rAzimAM je azubha graha AvyA hoya te vyAdhi athavA bhara thAya. mA pramANe nyotissn| M2ne niya che. 207. yaMtradvArA kALa svarUpa kahe che : antasthAdhikRtaprANi-nAmapraNavagarbhitam / koNastharephamAgneya puraM jvAlAzatAkulam // 208 // sAnusvArairakArAdyaiH, SaTsvaraiH pArzvato vRtam / .. svastikAGkabahiHkoNaM, svAkSarAntaHpratiSThitam // 209 // catuHpArzvasthaguruyaM, yantraM vAyupurAvRtam / kalpayitvA parinyasyet , pAdahRcchIrSasandhiSu // 210 // sUryodayakSaNe sUrya, pRSThe kRtvA tataH sudhIH / svaparAyurvinizcetu, nijacchAyAM vilokayet // 211 // pUrNI chAyAM yadIkSeta, tadA'' varSa na pazcatA / karNAbhAve tu paJcatvaM, vadizabhirbhavet // 212 // hastA'Gguliskandhakeza-pArzvanAsAkSaye kramAt / dazA'STasaptapaJcavye kavaraNaM dizet // 213 // SaNmAsyA mriyate nAze, zirasazcibukasya vA / grIvAnAze tu mAsene-kAdazAhena dRkkSaye // 214 // sacchidre hRdaye mRtyu-divasaiH saptabhirbhavet / yadi cchAyAdvayaM pazye-dhamapArzva tadA vrajet // 215 // pahela kAra karavo ane te OMkAranI aMdara pitAnuM athavA jenA AyuSyane nirNaya karavo hoya tenuM nAma lakhavuM. te kAra cha khuNAvALA yaMtramAM kare. te yaMtrane khuNe agninI seMkaDe game javAlAothI vyApta agnithI ja (2) rakAra mukavA. anusvAra sahita Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAe karI kALajJAna batAve che 303 akArAdi (a, A, I, I, uM, UM, ) cha svaroe khuNAnA bahAranA bhAgone vIMTI levA ( arthAt A cha svare cha khuNA pAse lakhavA) pachI cha e bahAranA khuNe cha sAthiA karavA. sAthio ane svaronI vacamAM AMtare Atare che (svA) akSare mUkavA, cAre bAju visarga sahita yakAra karavA (ya) ane te vakAra upara cAre bAju vAyunA purathI AvRtti saMlagna cAra rekhA karavI. A yaMtra kalapI tene paga, hadaya, mAthe ane saMdhione viSe sthApana karavuM. pachI sUryodaya veLAe suryane puMTha paDe tevI rIte pazcima dizAmAM besI pitAnA athavA paranA AyuSya nirNaya mATe pitAnI chAyA pUrNa dekhAya te eka varSa sudhImAM maraNa nathI (ane roga rahita sukhamAM varSa pasAra karaze) je kAna dekhavAmAM na Ave te bAra varSe maraNa thaze. hAtha na dekhAya te daza varSe maraNa. AgalIe na dekhAya te ATha varSe, khAMdha na dekhAya te sAta varSe. keza na dekhAya te pAMca varSe, paDakhAM na dekhAya te traNa varSe. nAka na dekhAya te eka varSe. mAthuM yA cibuka na dekhAya te cha mahine, Deka na dekhAya te eka mahine, AMkhe na dekhAya te agiyAra divase, hRdayamAM chidra dekhAya te sAta divase maraNa thAya ane be chAyA dekhAya te tatkALa maraNa thAya. 208 thI 215. yaMtraprayAga batAvI, have vidyAe karI kALajJAna " - batAve che ... iti yantraprayogeNa, jAnIyAtkAlanirNayam / yadi vA vidyayA vidyA-dvakSyamANaprakArayA // 216 // A pramANe yaMtra prayoga karI AyuSyane nirNaya jANa athavA AgaLa kahevAmAM Avaze te vidyA vaDe nirNaya kare. 216 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 yogazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza sAta ke karI vidyAprayoga kahe che. prathamaM nyasya cUDAyAM, svAzabdamoM ca mastake / hiM te have panna, nambanne hAphara tattA / ra67 | prathama coTalImAM (svA) zabda, mAthA upara (o) zabda, netramAM (zi) zabda, hRdayamAM (5) zabda ane nAbhi kamaLamAM (hA) zabda sthApana kara. 217. che nuM che mRtyuMnAya chevALane zuapaannine harahara dahadaha svarUpaM darzaya darzaya huMphUTa. . . anayA vidyayA'STAgra-zatavAraM vilocane / svacchAyAM cAbhimanvyArka, pRSThe kRtvA'ruNodaye // 218 // paracchAyAM parakRte, svacchAyAM svakRte punaH / samyak tatkRtapUjaH sa-nupayukto vilokayet // 219 // A vidyA vaDe ekaso AThavAra pitAnA netrane ane pitAnI chAyAne maMtrIne sUryodaya veLAe sUryane pAchaLa rAkhI (arthAta pazcima dizA tarapha mukha rAkhI) bIjAne mATe bIjAnI chAyA ane pitAne mATe potAnI chAyA jevI. 218-219 saMpUrNAM yadi pazyettA-mAvarSa na mRtistadA / HigvAvamA, tripati pui | 220 | je saMpUrNa chAyA jovAmAM Ave te A cAlatAM varSamAM maraNa na thAya. paga, jaghA ane jAnu (ghuTaNa) na dekhAya te anukrame traNa, be ane eka varSe maraNa thAya. 220. UrorabhAve dazabhi-sinazyetkaTeH punaH / / aSTAbhirnavabhirvApi, tundAbhAve tu paJcaSaiH // 221 // sAthaLa na dekhAya te daza mahine, kamara na dekhAya te ATha agara nava mAse ane peTa na dekhAya te pAMca mahine maraNa thAya. 221. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rikta ane pUrNAMnuM lakSaNa kahe che grIvA'bhAve catukhidvayekabhAsaipriyate punaH / jakSAmAve tu kSeLa, zAhena munakSaye // 222 // jo DAka dekhavAmAM na Ave tA cAra, traNa, e ke eka mahine maraNa thAya. kakSa ( agala) na dekhAya tA paMdara divase ane bhujA (hAtha) na dekhAya teA daza divase maraNa thAya. 222. dinaiH skandhAmi zraturyAmyA tu hRtkSaye / 305 . zIrSAbhAve tu yAmAbhyAM sarvAbhAve tu tatkSaNAt // 223 // te chAyAmAM skaMdha na dekhAya te ATha divase, hRdaya na dekhAya te cAra prahara (pAhAra), mastaka na dekhAya te e pAhAre ane sarvathA zarIra na dekhAya tA tatkALa maraNa thAya. 223. evamAdhyAtmikaM kAlaM vinizvetuM prasaGgataH / ', bAhyasyApi hi kAlasya, nirNayaH paribhASitaH // 224 // A pramANe (pavanAbhyAse ) zArIrika kALajJAnanA niya karatAM prasaMgApAta khAdyathI paNa kALajJAnanA niNu ca kahevAyA. 224 jaya parAjayaH sa`dhI jJAna, ko jeSyati dvayoryuddha, iti pRcchatyavasthite / naya: C ya. pULa sthA-dritta sthAvitattva 35 221 // bannenA yuddhamAM keNu jItaze ? AvA prazna karatI vakhate jo pU nADI hAya ( svAbhAvika pUraka thatA hAya arthAt zvAsa aMdara khe'cAta hAya ) teA jenu paheluM nAma lIdhu hoya tenA jaya thAya ane jo nADI rikta hAya (recaka thatA hoya arthAt pavana khahAra mUkAtA hAya) teA bIjAnA jaya thAya. 225. rikta ane pUrNanu lakSaNa kahe che yatyajetsaMcaran vAyu- stadriktamabhidhIyate / saMmevatra tu sthAne, tapUrNa thita sudhaiH // 26 // cAlatA vAyune je bahAra mUkavA te rikta kahevAya che ane 20 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30.6 yogazAca bhASAMtara-paMcama prakAza nAsikAnA sthAnamAM pavana aMdara praveza karatA hoya tene vidvAne pUrNa kahe che. 226. svadayathI zubhAzubha nirNaya praSTA''dau nAma cejjJAtu-gRhNAtyanvAturasya tu / syAdiSTasya tadA siddhi-viparyAse viparyayaH // 227 // prazna karavAmAM prathama nAma jANavAvALAnuM le ane pachI regInuM nAma le te ISTa siddhi thAya ane tethI viparita eTale paheluM regInuM ane pachI jANanAranuM nAma le te tenuM pariNAma paNa viparita Avaze ema samajavuM. 227. (vivecana) jemake jinadattajI A devadatta nAmanA rogIne sArUM thaze ke kema ? AmAM jANakAra jinadattajInuM nAma prathama che. ane rogInuM pachI che, te kArya siddhi arthAta nirogI thaze. ane A rogavALA devadattane sArUM thaze ke nahi, jinadattajI te viSe mane kahe. AmAM rogInuM nAma paheluM che tethI ISTa siddhi nahi. thAya. keI A pramANe prathama besavAnuM jANI laI maravAnI taiyArIvALAnA saMbaMdhamAM prazna kare ane tethI sarva jIvatA rahe ema na samajavuM. kharI rIte A praznane ajANyA pUchavAnAM che ane bIjA paNa tattvAdikathI jaNAtAM kAraNone laIne jJAtA puruSa yathAyegya uttara Ape te nimittajJAna satya thAya che. vAmavAhasthite dUte. samanAmAkSarau jayet / / * sigavALa vALI, vighamAkSaranAmA ne ra28 ' yuddhamAM kema jItaze? e prazna karavA mATe. te dUta (praznakaranAra) DAbI bAjue ubhe hoya te je yuddha karanAranuM nAma sama akSaranuM (be cAra cha bekIvALA akSaro te sama) hoya che. jaya thAya ane jamaNI bAju ubhuM rahI prazna kare te viSama akSara (ekIvALA 1-3-5)nA nAmavALAne jaya thAya. 228. mUtAriNItAna, chAnAM vA mukAmaH | A vidhi pUruM pANI, vire vahu mAni . rara1 | Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svaradayathI zubhAzubha nirNaya u07 bhUtAdinA vaLagADavALAM ane sarpAdikathI DasAyelA mANase mATe paNa pUrve kahela vidhija (praznanA saMbaMdhamAM) maMtravAdioe nirogI thavA mATe jANa. 229, pUrNA saMjAyate vAmA, vizatA varuNena cet / kAryANyArabhyamANAni, tadA sidhyantyasaMzayam // 230 // pUrve je cAra maMDaLe kahevAmAM AvyA che. te mahilA bIjA vArUNa nAmanA maMDaLe karI jo DAbI nADI pUrNa vahana thatI hoya te e avasare prAraMbha karAtAM kAryo avazya siddha thAya che. 230 jayajIvitalAbhAdi-kAryANi nikhilAnyapi / niSphalAnyeva jAyante, pavane dakSiNAsthite // 231 // ane je varUNI maMDaLanA udaye pavana jamaNI nAsikAmAM rahele heya te jaya jIvita ane lAbhAdi sarva kA niSphaLa ja thAya che. jJAnI buddhvA'nilaM samyak , puSpaM hastAtprapAtayet / / mRtajIvitavijJAne, tataH kurvIta nizcayam // 232 // jIvita maraNanA vijJAna mATe jJAnIe vAyune sArI rIte jANIne hAthathI puSpa nIcuM pADavuM ane tethI paNa nirNaya karavo. * varita vaho jAma tu puro : jAyate pavane svalpaH, siddho'pyagnau vinazyati // 233 // " (prazna karatI vakhate uttara ApanArane) varUNa maMDaLane udaya hoya te ghaNI jhaDapathI lAbha thAya. puraMdara maMDaLa hoya te ghaNo meDe lAbha thAya, pavana maMDaLa hoya te sahejasAja lAma thAya, ane agni maMDaLane udaya hoya te siddha thayela kArya paNa nAza pAme. AyAti varuNe yAtaH, tatraivAste sukha kSitau / / prayAti pavane'nyatra, mRta ityanale vadet // 234 // vAraNa maMDaLanA udayamAM grAmAMtara gayelA saMbaMdhamAM prazna karyo hoya te te zIdhra pAcho Avaze. puraMdara maMDaLamAM te jyAM gayA che tyAM sukhe samAdhe rahyo che. pavana maMDaLamAM te yAthI Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 yogazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza bIje ThekANe jAya che ane agni maMDaLamAM prazna karyo hoya te te maraNa pAme che ema kahevuM. 234. dahane yuddhapacchAyAM, yuddhaM bhaGgazca dAruNaH / mRtyuH sainyavinAzo vA, pavane jAyate punaH // 235 // agni maMDaLamAM yuddha saMbaMdhI prazna kare te mahAyuddha thAya ane yuddhamAM vairI taraphathI hAra maLe, pavana maMDaLamAM prazna kare te (jenA saMbaMdhamAM prazna karAye haiya) tenuM maraNa thAya athavA sinyane vinAza thAya. 235. mahendre vijayo yuddhe, varuNe vAJchitAdhikaH / ripubhaGgena sandhirvA svasiddhiparisUcakaH // 236 // . maheMdra maMDaLamAM (pRthvI tattvamAM) prazna kare te yuddhamAM vijaya thAya, vArUNa maMDaLamAM hoya te manaIcchita paNa adhika lAbha thAya, temaja zatrune bhaMga thavA vaDe athavA saMdhi (salAha) karavA vaDe karIne potAnI siddhine te sUcave che. ra36. bhaume varSati parjanyo, varuNe tu manomatam / pavane durdinAmbhodo, vahnau vRSTiH kiyatyapi // 237 // varasAda saMbaMdhI prazna pArthiva maMDaLamAM karavAmAM Ave te varasAda varasaze, varUNa maMDalamAM prazna kare te manaIcchita varasAda thAya, pavana maMDalamAM vAdaLAMothI dudina thAya (varasAda na varase) ane agni maMDalamAM kAMI (sahejasAja) vRSTi thAya 237, varuNe sasyaniSpattiratizlAghyA purandare / madhyasthA pavane ca syAnna svalpA'pi hutAzane // 238 // dhAnyaniSpattinA saMbaMdhamAM varUNa maMDaLamAM prazna kare te dhAnya niSpatti thAya, puraMdara maMDaLamAM ghaNI sarasa niSpatti thAya. pavana maMDaLamAM madhyastha rIte (keI ThekANe thAya ane keI ThekANe na thAya) ane agni maMDalamAM thoDuM paNa anAja na thAya. ra38 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vazIkaraNa 309 mahendravaruNau zastau, garbhaprazne sutapradau / samIraMdahanau strIdau, zUnyaM garbhasya nAzakam // 239 // garbha saMbaMdhI prazna karavAmAM maheMdra ane varUNa maMDala zreSTha che. temAM prazna kare te putranI prApti thAya. vAyu ane agni maMDaLamAM putrInI prApti thAya tathA suSaNanADImAM prazna kare te garbhane nAza thAya che. 239. gRhe rAjakulAdau ca, praveze nirgame'thavA / qgvA puratA, kuMta svAmINita che ra40 | gharane viSe ane rAja kulAdikane viSe praveza karatAM athavA tyAMthI nikaLatAM je taraphanA nAsikAnA chidramAMthI pavana vahetuM hoya te taraphanA pagane prathama AgaLa karI cAlatAM Icchita prApti thAya. 240. A kArya siddhino upAya gurubandhunRpAmAtyA, anye'pIpsitadAyinaH / pUrNAGge khalu kartavyAH, kAryasiddhimabhIpsatA // 241 // kAryasiddhine IcchatA manuSya guru, baMdhu, rAjA, pradhAna ane bIjA paNa pitAne icchita devAvALA mANasane (temanI pAsethI kAMI meLavavuM hoya tyAre) pUge rAkhavA arthAt je nAsikAnA chidramAMthI pavana vahetuM hoya te tarapha temane rAkhI pote besavuM. 241. ' vazIkaraNa Asane zayane vApi, pUrNAGge vinivezitAH / vazIbhavanti kAminyo, na kArmaNamataH param // 242 // Asana ane zayana vakhate paNa pUrNA ne besADelI (rakhevI) e pitAne svAdhIna thAya che. AnA sivAya tevuM bIjuM kaI kAmaNa nathI. 24ra. . aricaurAdhamarNAdyA, anye'pyutpAtavigrahAH / kartavyAH khalu riktAGge, jayalAbhasukhArthibhiH // 243 // Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 yegazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza, jaya, lAbha ane sukhanA arthioe, zatru, cera ane leNadAra Adi tathA bIjA paNa utpAta, vigraha vigere dukha ApanArAone khAlI aMge rAkhavA (je bAjunA chidramAMthI pavana na cAlatA hoya te bAju rAkhavA) AthI teo duHkha ApI zakatA nathI. prativalAddAmyA, pUrNA yofmAlati . na tasya ripubhiH zakti-baliSTherapi hanyate // 244 // je zatruonA prahArathI potAnA pUrNa aMganuM rakSaNa kare che, tenI zaktine nAza karavAne baLavAna zatru hoya, te paNa samartha thatuM nathI. 244. bahantIM nAsikAM vAmAM, dakSiNAM vA'misaMsthitaH / pRcchedyadi tadA putro, riktAyAM. tu sutA bhavet // 245 // DAbI athavA jamaNI nAsikA vahetI hoya, te sanmukha ubhe rahI je (garbhane saMbaMdhamAM) prazna kare, te putrane janma kahe. ane khAlI nAsikA tarapha ubho rahI prazna kare ke A garbhavatI strI kene janma Apaze? te putrI thaze ema kahevuM 245. agwahamA , zilsa ri nAma saMkrAntI garbhahAniH syAt , same kSemamasaMzayam // 246 // je suSumsa nADimAM pavana vahetuM hoya, tyAre sanmukha rahI prazna kare, te be bALakane janma thAya. supRSNa mUkI nAsikAMtaramAM jAtAM zUnya maMDaLa (AkAza maMDaLa)mAM pavana javA pachI prazna kare, te napuMsakane janma thAya. zunyamaMDaLathI bIjI nADimAM saMkramaNa karatA tatvanA udaye je prazna kare, te garbhane nAza thAya ane saMpUrNa tatvanA udaya thavA pachI sAme rahI prazna kare, te saMzayarahita phema, kuzaLa, manavAMchita siddhi thAya. 246 matAMtara candra strI puruSaH sUrye. madhyabhAge napuMsakam / . praznakAle tu vijJeya miti kaizcinigadyate // 247 // Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ biMdunA jJAnathI pavananA niya 311 caMdravara cAlatAM sanmukha ubhA rahI prazna kare te putrInA janma, sUrya ravara hAya teA putra janma ane suSumhA nADi hoya te napuMsakanA janma jANavA; ema keAi AcAya kahe che. 247. ma'DaLathI ma`DaLAMtara jatA pavanane jANavAnA upAya yadA na jJAyate samyak, pavanaH saMcarannapi / pItazvetALavAma-nizretathyaH sa vijhumiH // 248 // eka ma`DaLathI ma`DaLAMtaramAM jatA puraMdarAdi pavana jyAre sArI rIte jANI na zakAya, tyAre tenA pILA dhALA, lAla ane kALA ( lIlA ) biMdue vaDe nizcaya karavA. 248, biMdu jovAnA upAya aGguSThAbhyAM zrutI madhyAGagulIbhyAM nAsikApuTe / antyopAntyAGgulIbhizra, pidhAya vadanAmbujam // 249 // koNA vakSNornipIDaYAdyA - GgulIbhyAM zvAsarodhataH / yathAvaLa nirIkSeta, 'vintumayaMtramAnasaH // 210 // be a'guThAthI be kAnamAM chIdra dekhAvavAM, madhya AMgaLIethI nAsikAnAM chIdro dabAvavAM. anAmikA ane kaniSThA AMgalIethI mukha dabAvavuM ane tarjanI AMgalIethI AMkhanA khuNA dabAvI, zvAseAzvAsane rokI rAkhI, zAMta cittathI bhrakuTImAM je vaNunA biMdue dekhAya te jovAM. 249-250. // ... biMdunA jJAnathI pavananA niya pItena bindunA bhauma, sitena varuNaM punaH / vRni pavana vidyA-hana dutAzanam // 2 jo pILuM biMdu dekhAya teA puraMdaravAyu, dhALu biMdu dekhAya varUNavAyu, kRSNa ( lIluM ) biMdu dekhAya tA pavana nAmanA vAyu ane lAla biMdu dekhAya te agni nAmanA vAyu che ema jANavuM. 251. tA Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAra yogazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza cAlatI nADIne rokavAnA ane bIjIne calAvavAnA upAya niSiSitsedvahantIM yAM, vArmA vA dakSiNAmatha / taka pIyeAgho, cathA nADItA vahetu // rara // vahana thatI DAkhI athavA jamaNI naDine rokavAnI icchA hAya tA ( beThAM agara sutAM) te taraphanAM paDakhAMne dakhAvavuM te tatkALa khIjI nADi cAlatI thaze. ( ane te baMdha thaze. ) 252 agre vAmavibhAge hi, zazikSetraM pracakSate / vRddhe rakSiLamArge tu, ravikSetra manIziH // 2 // vidvAna puruSA, zarIranA DAMkhA bhAgamAM AgaLa caMdranuM kSetra kahe che ane zarIranA jamaNA vibhAgamAM pAchaLa sUryanu kSetra che, ema kahe che. 253. lAbhAlAbha sukhaM duHkhaM, jIvitaM maraNaM tathA / vinti vihAH savaSNu, vAyumaMgAvelanaH // 214 // sArI rIte vAyunA saMcArane jANavAvALA viralA puruSo ja, lAbha, alAbha, sukha, du:kha, jIvita ane maraNane jANI zake che. akhilaM vAyujanmedaM, sAmarthyatasya jAyate / kartuM nADIvizuddhi yaH, samyag jAnAtyamUDhadhIH / / 255 / / je tikSNa buddhivALA sArI rIte nADinI vizuddhi karavAnu jANuM che, tene vAyuthI pedA thatuM sarva sAmarthya prApta thAya che. 255. nADi zeAdhana karavAnI rIta nAmyabjakarNikArUDhaM, kalA vindupavitritam / ; rephAkAntaM sphuradbhAsaM, hakAraM paricintayet // 256 // taM tatazca taDidvegaM, sphuliGgArciH zatAzcitam / resaverthamALa, prAyeca namastam // 27 // Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 313 eka nADimAM rahetA vAyunuM kALamAna amRtaiH plAvayantaM ta-mavatAya zanaistataH / vandroma vandramALa, nAmi nivezata che ra18 | niSkramaM ca pravezaM ca, yathA mArgamanAratam / kurvanneva mahAbhyAso, nADIzuddhimavApnuyAt // 259 // nAbhikamaLanI karNikAmAM ArUDha thaele kalA (1) ane biMdu (0)thI pavitra, raphathI dabAyela, prakAzavALA-ha-kArane ciMtave. ( ) tyAra pachI vijaLI sarakhA vegavALA ane seMkaDo game agninA kaNiyA, tathA javAlAe yukta, chuM ne sUryanADInA mArge recaka karI, (bahAra kADhI) AkAzamAM uce prApta kara, (ema kalpanA karavI) pachI AkAzamAM amRtathI bhIMjAvI, haLave haLave nIce utArI, caMdra sarakhA ujajavaLa ane zAMta ne caMdranADine mAge praveza karAvI nAbhikamaLamAM sthApana karavuM. A pramANe niraMtara praveza ane niSkamaNa batAvela mArge karatAM, mahA abhyAsI puruSa nADizuddhi pAme che. 256 thI 259. . nADi vizuddhithI thatuM phaLa nAguti prAjJa, rAjAbhyAsaurAsa ! svecchayA ghaTayed vAyu, puTayostatkSaNAdapi // 260 // vicakSaNa puruSa, nAzuiddhi karavAnA abhyAsamAM kuzaLatA meLavI, pitAnI IcchAnusAre, vAyune tatkALa eka bIjA nasakerAmAM (nADImAM) ke (tattvamAM) adalabadala karI zake che. (jeDI zake che.) 260. eka nADimAM rahetA vAyunuM kALamAna dve eva ghaTike sAdhe, ekasyAmavatiSThate / tAmutsRjyAparAM nADI madhitiSThati mArutaH // 261 // eka nADinI aMdara aDhI ghaDI sudhI vAyuvahana thAya che; pachI te nADine mUkI bIja nADimAM vAyu Ave che. (ema vArA pharatI badalAyA kare che). 261. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 gazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza SaTzatAbhyadhikAnyAhuH, sahasrANyekaviMzatim / ahorAtre nari svasthe, prANavAyogamAgamam // 262 // nizcita ane nirogI puruSamAM, eka aherAtrie ekaviza hajAra ane cha prANavAyunuM (zvAse zvAsanuM) javuM AvavuM thAya che. . azvathI , saMtrAtimAM vaitti nA ... tattvanirNayavArtI sa, kathaM kartuM pravartate // 263 // . je mugdha buddhivALe mANasa vAyunA saMkramaNane (eka nADimAMthI . bIjI nADimAM javAnA upAyane) paNa nathI jANatuM te, (AgaLa batAvavAmAM AvelA puraMdarAdi) tane nirNaya karavAne kevI rIte pravRtti karI zake ? arthAt na ja karI zake, mATe vAyunA saMkramaNa jANavA mATe prathama tatvane abhyAsa kare. ra63 : vivecana-kALajJAna, pavanajJAna ane tattvajJAnanA saMbaMdhamAM AcAryazrIe ghaNuM batAvyuM che. A kAlajJAnAdi batAvavAne hetu zuM haze? e svAbhAvika ja prazna utpanna thaI zake che. tene uttara ema samajAya che ke, kALajJAna batAvI jIvone jAgRta karavAne che. AyuSya najIkamAM pUrNa thatuM jaNAtAM AtmasAdhanamAM vizeSa prayatna karavA preravAne che. jue ke, AtmArthi jJAnI puruSa te niraMtara jAgRta ja hoya che. chatAM kaI rogAdi kAraNathI pramAdamAM hoya, te temane jAgRti meLavavAnuM kAraNa eka kALajJAna che. temaja sAmAnya sthiti vALA manuSya paNa AyuSya najIka pUrNa thatuM jANI lekanuM hita karavA mATe AtmasAdhanamAM jAgRta thAya che, te mATe kALajJAna batAvavAmAM AvyuM che. temaja pavanAdi sAdhanathI zarIra nirogatA thavA kahevAnuM kAraNa rogIone yogya sAdhanamAM vizva na Ave, yegane pravAha akhaMDa lAMbA kALa cAlyA kare ane kamane kSaya karI Atmapada meLave, A mATe ja pavana sAdhanA batAvI che. tatva batAvavAne hetu e che ke kaI paNa dhArmika yA saMyamane anukULa vyavahArika kArya prAraMbha karatAM te kAryane prayAsa nirarthaka na Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadha karavAnI vidhi 315 jAya athavA saralatAthI siddha thAya te che. kemake kArya siddha thaze ke nahi thAya te jJAna, tattvasiddha thayAthI thaI zake che. Ama kALajJAna, pavanasAdhana ane tatvajJAna vigere batAvavAne hetu AcAryazrIne che, mATe sAdhake vAMcI samajIne A jJAnano durUpayoga na karatAM teno sadupayoga karavo, e bhUlI javuM na joIe. pavana sAdhanA karavAthI bIjAnA zarIramAM paNa yogIe praveza karI zake che. paNa teoe kame vedha karavAnI vidhi prathama siddha 42vI naye te matAve cha. . vedha 42vAnI vidhi. pUritaM pUrakeNAdho-mukha hRtpadmamunmiSet / Urdhvazroto bhavettacca, kumbhakena prabodhitam // 264 / / AkSipya recakenAtha, karSedvAyu hRdambujAt / urdhvazrotaH pathagranthi, bhivA brahmapuraM nayet // 265 // brahmarandhrAniSkramayya, yogI kRtakutUhalaH / samAdhito'katUleSu. vedhaM kuryAcchanaiH zanaiH // 266 // muhustatra kRtAbhyAso, mAlatImukulAdiSu / sthiralakSyatayA vedhaM, sadA kuryAdatandriH // 267 // dRDhAbhyAsastataH kuryAd vedhaM varuNavAyunA / kapUrAgarakuSThAdi gandhadravyeSu sarvataH // 268 // eteSu labdhalakSo'tha, vAyusaMyojane paTuH / pakSikAyeSu sUkSmeSu, vidadhyAvadhamudyataH // 269 // pataGga, bhRGgakAyeSu jAtAbhyAso mRgeSvapi / ananyamAnaso dhIraH, saMcaredvijitendriyaH // 270 / / narAzvakarikAyeSu, pravizanniHsaraniti / kurvIta saMkramaM pustopalarUpeSvapi kramAt // 271 // Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 yogazAstra bhASAMtara-paMcama prakAza puraka kriyAe karI vAyune aMdara pUratAM hRdayakamaLanuM mukha nIcuM Ave che ane saMkecAya che. te ja hRdayakamaLa kuMbhaka karavA vaDe vikasvara thaI urdhvastrota (UMcA mukhavALuM) thAya che. mATe prathama kuMbhaka karo) pachI hRdayakamaLanA vAyune recaka karavA vaDe halAvI (A recaka bahAra kare nahIM paNa kuMbhakanA baMdhanathI aMdara chuTa karo) hadayakamaLamAMthI (UMce) kheMce. te vAyune urvazrota prerI, rastAmAM durbhedya graMthine bhedIne brahmaraMdhramAM laI ja, (tyAM samAdhi thaI zake che.) kutUhala jovAnI ke karavAnI IcchAthI yogIoe te pavanane brahmaraMdhathI bahAra kADhI, samatAthI AkaDAnA tala viSe haLave haLave vedha karavo. (pavanane atula upara mUka) vAraMvAra tenA upara te abhyAsa karI eTale brahmaraMdhramAM laI javA ane pAchA tyAM lAva. pachI jAI, caMbelI Adine puSpanuM lakSa sthira rAkhI upayoganI jAgRtipUrvaka vedha kare. ema tyAM paNa javuM AvavuM karave karI daDha abhyAsa thavA pachI jyAre varUNamaMDaLamAM vAyu cAlate hoya tyAre kapura, agaru ane kuSTa vagere sugaMdhI dravyone viSe vedha kare. e sarvamAM vijaya meLavI upara jaNAvela sarvamAM vagara parizrame vAyune joDavAmAM pravINa thaI, sUkSama (nAnA) pakSIone zarIramAM vedha karavAne udyama kare. pataMga ane bhramarAdinA zarIramAM abhyAsa karI mRgAdikane viSe paNa abhyAsa karavA pravartavuM. pachI ekAgracitta, dhIra ane jiteMdriya thaI manuSya, ghoDA ane hAthI vagerenA zarIramAM vedha kare. temAM praveza ane nirgamana karatAM anukrame pASANanI putalI, devanI pratimAdimAM saMkrama (praveza) kara. 264 thI 271. evaM parAsudeheSu, pravizedvAmanAsayA / jIvadehapravezastu, nocyate pApazaGkayA // 272 // A pramANe maraNa pAmelA jIvonA zarIra viSe DAbI nAsikAthI praveza kare. jIvatA manuSyanA zarIramAM praveza karavAnuM pApanA bhayathI ame kahetA nathI. 272. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parakAya pravezatu phaLa 317 jIvatA manuSyanA zarIramAM praveza karavAnuM pApanA kAraNathI nathI batAvatA, tathApi sthAna zUnya na rahe(viSaya adhurA na rahe ) mATe dizA mAtra batAve che. anyanA zarIramAM praveza karavAnI vidhi. brahmaraMdhreNa nirgatya pravizyApAnavartmanA / zritvAnAmyambujaM yAyAt hRdaMbhojaM suSumNayA / / 273 // tatra tatprANasaJcAraM, nirundhyA bhijavAyunA / thAvadAlato kaidI, tattvo vinite // 274 // tena dehe vinirmukta, prAdurbhUtendriyakriyaH / vattuta sarvajrAyajI, veda va covavat // 271 || dinA vA dinaM, ceti krIDetparapure sudhIH / anena vidhinAbhUyaH pravizedAtmanaH puram || 276 // brahmara'prathI nIkaLI ane parakAYamAM apAna ( gudA) mAthI praveza karavA tyAM jaI nAbhikamaLanA Azraya laI, suSumhA nADIe thaI hRdaya kamaLamAM javuM, tyAM jaI peAtAnA vAyue karI tenA prANanA pracArane rAkavA, te vAyu tyAM sudhI rAkavA ke te dehI, dehathI ceSTA rahita thaI nIceA paDI jAya. a'tarmuhUta'mAM te dehathI vimukta thatAM, pAtA taraphathI indriyAnI kriyA pragaTa thaye chate, yAganA jANakAra pAtAnA TThahanI jema te dehathI sava kriyAmAM pravRtti kare. aA divasa, yA eka divasa, para zarIramAM krIDA karI buddhimAna pAcho A ja vidhie potAnA zarIramAM praveza kare. parAya pravezanu phaLa krameNaivaM parapura pravezAbhyAsazaktitaH / vimukta iva nirlepaH, svecchayA saJcaret sudhIH // 277 // Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ceogazAstra bhASAMtara-54 prakAza A pramANe abhyAsa krame khIjAnA zarIramAM praveza karavAnI zakti utpanna thavAthI, mukta thayelAnI jema nile pa rahI, icchAnusAra buddhimAn vicarI zake. 277, 318 itizrI AcArya hemacaMdraviracite zrI yogazAstre muni kezaravijayagaNikRta bAlabodhe paMcamaH prakAzaH // patra prakAza 7 parAya praveza, te pAramArthika nathI iha cAyaM parapura praveza citramAtrakRt / sidhyena vA prayAsena, kAlena mahatA'pi hi // 1 // ahIM je khIjAnA zarIramAM praveza karavApaNuM khatAvyuM te eka kevaLa Azcaya kare teTaluM ja che. (paNa temAM paramArtha kAMI nathI) temaja, te ghaNe kALe paNa, ane ghaNe prayAse siddha thAya ke na paNa thAya. ( mATe mukta thavAne icchanArA mumukSuoe tene mATe prayAsamAM na utaravu'. 1. parakAya praveza, pAramArthika kema nathI ? jitvA'pi pavanaM, nAnAkaraNaiH klezakAraNaiH / nADIpracAramAyattaM vidhArApi vapurgatam // 2 // azraddheya parapure, sAdhayitvA'pi saMkramam / vijJAnaikaprasaktasya, mokSamArgo na sidhyati // 3 // nAnA prakAranA phUlezanA kAraNarUpa AsanAdike karI pavanane jItIne ane zarIranI adara rahela nADInA pracArane peAtAne svAdhina karIne, tathA khIjAe ne mAnavAmAM na Ave tevuM anyanA zarIramAM praveza . karavAnuM' siddha karIne, paNa AvAM ( parakAyA pravezAdi ) vijJAnamAM Asakta thaelA manuSyane mokSamArga siddha thatA nathI. 2-3. ( Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 319 pratyAhAra * siddhi mATe prANAyAmanI jarUra nathI. te tannApnoti manaHsvAsthya, prANAyAmaiH kadarthitam / prANasyAyamane pIDA, tasyAM syAJcittavidravaH // 4 // pUraNe kumbhane caiva, recane ca parizramaH / cittavALA, muje kaheArASTra che ja ! prANAyAma karI kadathanA pAmeluM mana, svasthatA pAmatuM nathI, kemake prANane nigraha karatAM zarIrane pIDA thAya che ane zarIrane pIDA thavAthI manamAM capaLatA thAya che. pUraka, kuMbhaka, recaka karavAmAM parizrama paDe che. parizrama karavAthI manamAM saMkuleza (beda) thAya che ane mananI saMkUlezita sthiti e mokSamArganuM eka kharekhara vigha che. 4-5, ahIM ziSya zaMkA kare che ke, prANAyAmathI zarIrane pIDA ane mananI caMcaLatA thAya che, te e bIje ka mArga che, ke jemAM zarIrane pIDA na thAya ane mananI caMcaLatA zAMta pAme? AcAryazrI uttara Ape che ke te mArga pratyAhAra che. te ja batAve che. 6. " pratyAhAra : kri samAz2A, vivecyA ghasAtathI - dharmadhyAna mAna , nA kuryAta nizcam | dA zakha, rUpa, rasa, gaMdha ane sparza e pAMce viSemAMthI Indriyo sAthe manane paNa barAbara kheMcI laI, atyaMta zAMta buddhivALAe dharmadhyAna karavA mATe manane nizcala karI rAkhavuM. vivecana-zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparza, e pAMca viSayamAMthI manane kADhI letAM buddhi zata thaI rahe che ane e pAMca viSaya saMbaMdhe manamAM AvatA vicAromAMthI mana mokaLuM karatAM buddhi atyaMta zAMta thaI rahe che. enuM ja nAma prazAnta buddhivALA thavuM. mATe prathama bAhya viSamAMthI ane pachI aMtaramAM Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 yogazAstra bhASAMtara-paSTa prakAza AvatA e viSaya saMbaMdhI manane chuTuM pADI atyaMta zAMta buddhivALA thaIe te ja mana nizcala thAya che ane evA nizcala mana vaDe ja dharmadhyAna yathArtha karAya che, mATe ApaNe AMtara bahAra pratyAhAra kema kare, te prathama jANa pachI kriyAmAM mUkavuM joIe. 1 zabda nAmanA viSayamAMthI zrotra Indriya ane manane kheMcI levAne upAya. zabda be prakAranA che. eka susvaravALA ane bIjA duHsvaravALA. susvaravALA zabda ke duHsvaravALA zabdo mana zrotrendriya eTale karNadriyamAM hoya te ja te saMbhaLAya che. A vAtane sau keIne anubhava have thaI gayA che ke ApaNuM mana jyAre bIjI kaI bAbatamAM rokAyuM hoya ane pAse game te vAta thatI hoya ane ApaNuM kAna ughADA hoya to paNa ApaNe sAMbhaLatA nathI. temaja ApaNI AMkha ughADI hoya te paNa ApaNe jotA nathI) mATe mana je zrotraMdriya tarapha vaLatuM na hoya te zabda saMbhaLAte nathI e vAta te nizcaya che. ATalA mATe prazAnta buddhi karI dharmadhyAnanA abhilASIoe prathama te zrotredriya tarapha susvara ke duvara na Ave eTalA mATe kAnamAM pumaDAM rAkhavAM, eTale mana zabda sAMbhaLavA tarapha vaLatuM aTakI kaMIka zAnta thaze. have je te chatAM zabda sAMbhaLavAnA aMdara vicAra kare te tene thoDIvAra hukama karyA kare ke sAMbhaLa mana ! hamaNAM tAre dharmadhyAna karavAnA kAryamAM rokAvAnuM che. mATe zabda sAMbhaLavAnA vicAre tAre aMdara paNa na karavA. te chatAM golA ke labADa mANasanI jema vicAra karyA kare te tene haDaselI dUra karavAmAM che vakhata rokAvuM. Ama karatAM karNadriya ke zrotraMdriyamAM mana jatuM aTakaze, eTale mana nizcala thaI aharniza pravartatI mananI azAnine eka paMcamAMza jItAI jaI keTalIka apUrva zAnti anubhavAze. A prakAre bahArathI AvatA madhura svaravALA zabda ke kaThera uccAravALA zabda tarapha-kandriya tarapha jatuM mana aTakavAthI te Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyAhAra 321 zAnta thaze. prazAnta karavAne ke zlekamAM lakhela nizcala mana karavAne evA zabdothI vadhI aMtaramAM AvatA vicArone paNa upara pramANe aTakAvavA joIe. 2. rU5 nAmanA viSayamAMthI cakSuIdriya ane manane AkarSa vAno upAya. keI viSaya surUpa ke suMdara hoya che, keI kurUpa ke beDeLa hoya che. A manejha ane aLakhAmaNuM rUpa tarapha cakSuIndriyane dUra karavAne cakSuone pratyAhAra karatI vakhate baMdha karavI, eTale bahAranAM tamAma padArtha dekhAtA baMdha thaze. ATaluM karyAthI bahAranA daya padArthamAM bhaTakatI AMkha aTakI, eTaluM ja nahi paNa mana paNa keTaleka aMze aTakaze; paraMtu aMtaramAM, je padArtha AMkha ughADI hoya tyAre dekhAya, evA padArtho saMbaMdhI jyAM sudhI vicAre Ave tyAM sudhI mana nizcala nahIM thAya ane e mana nizcala nahIM thAya tyAM sudhI te dharmadhyAnane mATe yogya paNa nahi thayuM, mATe AMkha mIyAM pachI dazya padArtha saMbaMdhI vicAro Ave te paNa dUra karavAne hukama kare. te chatAM tevA vicAro Ave te punaH punaH prayatna kara. ema atyaMta zAMta thavAthI manane nizcala karI zakAze. 3. gaMdha nAmanA viSayamAMthI ghaNe driya ane manane kheMcI levAne upAya gaMdha paNa be prakAranA che. surabhi ane dubhi athavA sugaMdha ane dudha. jema kAnane pumaDAthI ane AMkhane pipacAthI baMdha karI bahAranA zabda ane rUpane aTakAvAya che, tema nAkane sugadha durgadhathI aTakAvavuM muzkela che. mATe pratyAhAra karatI veLA kaI evuM sthAna pasaMda karavuM ke jyAM vizeSa karI sugaMdha, durgadha na Ave. Ama karavAthI nAsikA, Indriya tarapha mana jatuM aTakaze. paraMtu gharmadhyAna evuM nizcala mana karavAne mATe sugaMdhI durgadhI padArthanA 21 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 gazAstra bhASAMtara-Tha prakAza vicArone paNa upara pramANe aTakAvavA, e ja prazAMta buddhivALA manuSyanuM kArya che. 4. rasa nAmanA viSayamAMthI jIhA Indriyane ane manane dUra karavAne upAya; - rasa mITho ane kaDave be prakAra che. eTalA mATe pratyAhAra veLA mukha paNa baMdha rAkhavuM ane manamAM khAvA pIvA vagere svAdanA viSayanuM smaraNa thaI Ave te te viSayane paNa manamAMthI rUkhasada ApavA haDaselA mAravA, eTale dharmadhyAnane nizcala mana thaze.' pa. sparza nAmanA vidhyamAMthI tvacAIndriya ane manane kheMcI levAne upAya. sparza ATha prakAranA che. haLavo, bhAre, TADha, Urne, lakhe, cApaDa, suMvALo ane khaDabacaDe. sparza Idriya tarapha jatA manane rokavA mATe keI TADha taDake bahu na hoya evuM sthAna pratyAhAra karatI veLA zodhavuM AthI mane sparzendriya tarapha nahi vadhe, paraMtu kalekamAM kahyuM tema nizcala karavA sparzendriyanA viSayane manamAMthI paNa vicAra upara pramANe dUra karavo. Ama pAMce Indriyone bahArathI kavAthI bAhyaviSAthI thatI azAti aTake ane AMtara te viSe saMbaMdhI AvatA vicArane prazAnta buddhivALA pate thaI manane nizcala karI zakaze. eTale dharmadhyAna mATe te yogya thaI raheze. vaLI pracAravikriyALa vikhya samAti prathama bAhya ane pachI AMtara Indriyane viSayamAMthI kheMcI levI eja khare pratyAhAra kahevAya che. pratyAhAra siddha thayA pachI dhAraNA karavI (dhAra ) nAbhihRdayanAsAgra bhAlabhratAludRSTayaH / mukha karNau zirazceti, dhyAnasthAnAnyakIrtayan // 7 // Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 323 dhAraNanuM phala : nAbhi, hRdaya, nAsikAne agrabhAga, pALa, bhrakuTI, tALavuM, netra, mukha, kAna ane mastaka e dhyAna karavA mATe dhAraNa karavAnA sthAne kahelAM che. 7. A sarva sthAnake mAMthI keI paNa sthAne cittane lagADI, sthApana karI vadhAre vakhata sudhI jAgRtipUrvaka jatAM tyAM citta zAMta thaI jAya che, ane te koI paNa ThekANe lakSa rAkhI cittane TherAvavuM te dhAraNA kahevAya che. ' dhAraNAnuM phUla eSAmekatra kutrApi, sthAne sthApayato manaH / utpadyante svasaM vitte bahavaH pratyayAH kila // 8 // upara batAvela sthaLomAMthI koI paNa eka ThekANe manane lAMbe vakhata sthApana karavAthI nice svasaMvedana thAya (pratIti thAya) tevA aneka pratyaye (pratItiya) utpanna thAya che. 8 pUrve kahI AvyA te jIvita, maraNa, jaya, parAjaya, lAbhAlAbha vigere nimitta tathA bIjA paNa rUpa rasAdika jJAnanA pratyA thaI Ave che. . vivecava-dhAraNA, Indriyone ane manane viSayomAMthI kADhyA pachI thAya che. pAMca IndriyathI je kAMI saMbhaLAya che, jevAya che, suMdhAya che, cakhAya che ane sparzAya che, te sarvamAMthI manane kADhI, viSaye vimukha mana rahyuM, te manane nAkanA agrabhAgapara, kapAlapara, bhrakuTIpara, tAlumAM, netramAM, mukhamAM, sarNamAM, mastaka para sthApana karatAM eka paNa Idriyagocara vicAra be traNa miniTa pachI Avaze nahi. ATaluM ja nahi, paraMtu je kaMI pUrve nahi anubhaveluM keTaluMka pratyakSa thavA lAgaze. keI veLA divyagaMdha, divyarUpa, divyasparza, divyarasa ke divyasvara jevuM lAgaze, paraMtu tene paNa Idrine sUkSama viSaye gaNuM manamAMthI haDaselI kADhatAM, manamAM keI apUva zAMti anubhavAze. AvuM bAhya AMtara viSaya tyAgavALuM mana te ja dhAraNAne Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 gazAstra bhASAMtara-saptama prakAza yogya thayeluM kahevAya. ane jyAre pUrve kahelA nAsikAgrabhAga vigere para sthApana karatAM sthira nirmaLa thaI jenuM jenuM dhyAna karavuM haze, tenuM tenuM dhyAna yathArtha thaI zakaze. te te svarUpa pratyakSa thaze. eTaluM ja nahi paNa AtmasvarUpanI paNa sanmukha thaI apUva AnaMda Apaze. dhAraNAne eka artha evo che ke tene keI dezamAM bAMdhavuM, te upara pramANe bAhyAMtara viSamAMthI pratyAhAra thatAM sahaja dhAraNa thaI zake che. // iti zrI AcAryahemacandra viracite yogazAstre muni zrI kezara vijJAnikRta vAvavIdhe prArA ! saptama prakAza dhyAna dhyAna karavAne kama batAve che dhyAnaM vidhitsatA jJeyaM, dhyAtA dhyeyaM tathA phalam / sidhyanti na hi sAmagrI, vinA kAryANi kahiMcit // 1 // dhyAna karavAnI IcchAvALA manuSyae, dhyAna karanAramAM kevI yogyatA hovI joIe ? jenuM dhyAna karavuM che te dayeya kevuM hovuM joIe? ane dhyAna karavAthI phaLa zuM thAya ? A traNe dhyAtA, dayeya, ane phaLanuM svarUpa jANavuM joIe. kemake saMpUrNa sAmagrI meLavyA sivAya kaI paNa vakhata kAryo siddha thatAM nathI. (mATe AcAryazrI prathama cha kaleke vaDe dhyAna karanAranuM lakSaNa batAve che.) dhyAna karanAranAM lakSaNo . amuJcan prANanAze'pi, saMyamaikadhurINatAm / paramapyAtmavat pazyan , svasvarupAparicyutaH // 2 // Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna karanAranAM lakSaNA upatApamasaMprAptaH zItavAtAtapAdibhiH / viSAsuramarIgara, yogamRtarasAyanam // rU| rAgAdimiranAkrAntaM krodhAdibhiradUSitam / AtmArAma manaH jIvanuM, nirjIva: sarvemaMttu // 4 // virataH kAmabhogebhyaH, svazarIre'pi niHspRhaH / venimaMtra, sarvatra samatAM zrayam // 6 // narendre vA daridre vA, tulyakalyANakAmanaH / amAtrApAtra, manasAvyAdhruvaH // 6 // sumeruriva niSkampaH zazIvAnandadAyakaH / samIra iva niHsaGgaH sudhIrdhyAtA prazasyate // 7 // mina // prANAnA nAza thAya .tApaNu cAritramAM agresarapaNuM na mUkanAra, bIjA jIvAne paNa pAtAnI jema jonAra, samiti, gupti Adi peAtAnA svarUpathI pAchA na paDanAra, TADha, tApa ane pavana vagerethI kheda na pAmanAra, ajarAmara karanAra, ceAgarUpI amRta rasAyaNu pIvAnA Icchaka, rAga dveSAdikathI naMhi dakhAela, krodha, mAna, mAyA ane lAbhAdithI duSita nahi thayela, sarva kAryamAM nilepa ane AtmabhAvamAM ramaNa karanAra, (manane rAkhanAra) kAma bheAgAthI virakta, peAtAnA zarIra upara pazu nispRhatA rAkhanAra, sa`vegarUpa druhamAM magna thaela, zatru ane mitra, suvaNu ane paththara, niMdA ane stuti vigere sava jagyAe samabhAva rAkhanAra, rAjA hAya ke raMka hAya te beunA samAna kalyANanA Icchaka, sarva jIvA upara karUNA karanAra, saMsAranAM sukhAthI parArmukha, merUpatanI mAphaka (upasarga pirasahArdikathI) aDAla, caMdramAnI jema AnaMdadAyaka ane vAyunI jema niHsa'ga ( apratibaddha ), AvI sthitivALA buddhimAn dhyAtA, dhyAna karavAne lAyaka che. 2 thI 7. , * 3rapa Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 yogazAstra bhASAMtara-saptama prakAza ceyanuM svarUpa piNDasthaM ca padasthaM ca, rUpasthaM rUpavarjitam / caturdhA dhyeyamAmnAtaM, dhyAnasyAlambanaM budhaiH // 8 // piMDastha, padastha, rUpastha ane rUpAtIta. A cAra prakAranuM dhyAnanA avalaMbana rUpa dheya, jJAnI puruSoe mAneluM (kaheluM) che. 8. piMDa dhyeyane dhAraNAnA bhedathI batAve che. pArthivI sthAthAnethI, mAratI vALI tathA .. tatrabhUH paJcamI ceti, piNDasthe paJca dhAraNAH // 9 // piMDastha dhyeyamAM pArthivI, AgneyI, mArUti, vArUNI ane tatvabhU A pAMca dhAraNAo (karavAnI) che. 9. ' traNa kalekathI pArthivI dhAraNa ane tenuM dhyAna karavAnuM batAve che. pArthivI dhAraNA. tiryaglokasamaM dhyAyet , kSIrAbdhi tatra cAmbujam / sahasrapatraM svarNAbha, jambUdvIpasamaM smaret // 10 // tatkesarataterantaH, sphuratpiGgaprabhAJcitAm / svarNAcalapramANAM ca, karNikAM paricintayet // 11 // zvetasiMhAsanAsInaM, karmanirmUlanodyatam / AtmanaM cintayettatra, pArthivI dhAraNetyasau // 12 // kimiviro. ApaNe je pRthvInI sapATI upara rahyA chIe, te tirtho leka kahevAya che ane te eka rAja pramANa (mApa vizeSa) lAMbe pahoLa che. teTalo lAMbo pahoLe eka kSIrasamudrane (dha jevA pANIthI bharelA samudrane) ciMtava. te samudranI aMdara ja budvIpanI mAphaka eka lAkha yojanAnA vistAravALuM ane eka hajAra pAMkhaDIovALuM kamaLa citavavuM. te kamaLanA madhyamAM kesarAe. che tenI aMdara, dedIpyamAna pILI prabhAvALI ane merU parvata jeTalI pramANavALI kaNikA Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgneyI dhAraNA 327 che ema citavavu'. te kaNikA upara eka ujjavaLa siMhAsana che, tenA upara besI karmone mULathI ukheDI nAkhavAnA prayatna thitvv| te pArthivI dhAraNA uDevAya che. 10, 11, karatA peAtAne 12. AAcI dhAraNA. vicintayettathA nAbhau, kamalaM SoDazacchadam / karNikAyAM mahAmantraM, pratipatraM svarAvalIm // 13 // rephabindukalAkrAntaM mahAmantre yadakSaram / tasya rephAdviniryAntIM zanairdhUmazikhAM smaret // 14 // sphuliGgasaMtati dhyAye -jjvAlAmAlAmanantaram / tato jvAlAkalApena, dahet padmaM hRdi sthitam // 15 // tadaSTa karmanirmANa - maSTapatra madhomukham / dahatyeva mahAmantra - dhyAnotthaH prabalAnalaH // 16 // tato : dehAdbahirthyAyet-vyastre vahnipuraM jvalat / lAJchitaM svastikenAnte vahnibIjasamanvitam // 17 // dehaM padmaM ca mantrAcirantarvahnipuraM bahiH / kutvA''zu bhasmasAcchAmyet, syAdAgneyIti dhAraNA / / 18 / / temaja nAbhanI adara seALa pAMkhaDIvALu kamaLa citavavuM. te kamalanI kaNikA mahAmaMtra (vaiMM) sthApana karavA ane te kramaLanAM 624 patrobhAM anuSTubhe a, A, i, I, u, U, R, R, lR, lR, e, ai, a, o, au, aM, aH yA soja svre| sthApavA. pachI hRdayamAM ATha pAMkhaDInuM kamala citavavuM, 1. jJAnAvaraNiya 2. harzanAvaraliya, 3. vehanIya, 4. bhohanIya, pa. AyuSya 6. naamkama 7. gAtra, 8. aMtarAya, te ATha karmo anukrame eka eka pAMkhaDImAM sthApana karavAM, ane te kamaLanuM sukha nIcu' rAkhavu, Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 yegazAstra bhASAMtara-saptama prakAza (seLa pAMkhaDIvALA kamaLanA upara jANe adhara jhulatuM hoya tema nIcuM mukha te kamaLanuM rAkhavuM) pachI repha biMdu ane kaLA yukta mahAmaMtramAM je (IM) akSara che tene rephamAMthI haLave haLave nikaLatI dhUmADAnI zikhA citavavI. pachI temAMthI agninA kaNiAo. nikaLatA citavavA ane pachI aneka javALAo nIkaLatI citavavI. te javALAonA samUhathI hRdayanI aMdara raheluM (ATha karmothI baneluM ATha pAMkhaDIvALuM) kamaLa bALavuM ane te mahAmaMtra (kardI)nA dhyAnathI utpanna thayelo prabaLa agni avazya te karmavALA kamaLane bALI nAkhe che ema ciMtavavuM. pachI zarIranI bahAra traNa khuNAvALe baLate agnine ja (pura-ke-kuMDa) sAthiAvaDe karI cihita ane vahiM bIja (3) rakAra sahita ciMtava. pachI zarIranI aMdara mahAmaMtranA dhyAnathI utpanna thaelI agninI javALA ane bahAranA vahipuranI javALA, e beu vaDe karI deha ane ATha karmanuM baneluM kamaLa te beune bALIne tatkALa bhasmasAt karI (rAkha karI) zAMta cavuM tene AgneyI dhAraNA kahe che. 13 thI 18. vAyavI dhAraNa. tatatribhuvanAbhoga, pUrayantaM samIraNam / calayantaM girInabdhIn , kSobhayantaM vicintayet // 19 // tacca bhasmarajastena, zIghramuqhya vAyunA / daramyAna zani tamAraveliti mAhitI | 20 || pachI traNa bhuvananA vistArane pUrI detA, parvatene calAyamAna karatA ane samudrane kSebha pamADatA, pracaMDa vAyune ciMtava, ane pUrve zarIra tathA kamaLane bALIne, je rAkha karavAmAM AvI che tene A vAyuvaDe uDADI nAkhI daDha abhyAse (prabaLa dhAraNae) karI te pavanane pAcho zAMta kare. e mArUtI nAmanI trIjI ghAraNa jANavI. 19, 20, Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 329 tattvambhadhAraNuM smaredvaSatsudhAsArai-dhanamAlAkulaM namaH / taLe--samAnatuM, maruM vAritam 22 che. nabhastalaM sudhAmbhobhiH, plAvayet tatpuraM tataH / / tAjAlaMmata, sAhiti vALI . rara . amRta sarakhA varasAdane varasAvanAra, meghanI mALAethI (vAdaLAethI) bharapura AkAzane smaravuM (ciMtavavuM) pachI ardhacaMdrAkAra kalA biMdu sahita varUNa bIja (jaeN) ne smaravuM. te varUNabIjathI utpanna thayelA amRta sarakhA pANIthI AkAzane bharIne pUrva zarIrathI pedA thayela raja, je AkAzamAM uDADI hatI, te rajane te pANIthI dhoI nAkhavI. (pachI vArUNa maMDalane zAMta karavuM.) te vArUNI dhAraNA kahevAya. 21 22. tattvambhadhAraNa saptadhAtuvinAbhUtaM, pUrNenduvizadadyutim / sarvAvaNanArA, zuddhi parataH | 23 | tataH siMhAsanArUDhaM, sarvAtizayabhAsuram / vidhvastAzeSakarmANaM, kalyANamahimAnvitam // 24 // svAGgagarbha narAkAraM svaM smarediti tatrabhUH / sAbhyAsa iti piNDasthe, yogI zivasukhaM bhajet // 25 // cAra dhAraNa karavA pachI zuddha buddhivALA yogIe sAta dhAtu vinAnA, pUrNacaMdranI mAphaka nirmala kAMtivALA ane sarvajJa sarakhA pitAnA AtmAne smara (ciMtava ) pachI siMhAsana upara ArUDha thayelA, sarva atizayothI suzobhita, sarva karmone nAza karanArA ane uttama mahimAvALA, pitAnA zarIranI aMdara rahelA, nirAkAra AtmAne smara. e tattvabhU nAmanI dhAraNuM jANavI. A piMDastha dhyAnane sadA abhyAsa karanAra yogI mokSa sukha pAme che. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 yegazAstra bhASAMtara-aSTama prakAza pistha beyanuM mAhAbhya. azrAntamiti piNDasthe, kRtAbhyAsasya yoginaH / pramavati = vighA-matramagzA che radda .. zAvaH suniSA, pizArA parivAranA / trasyanti tatkSaNAdeva, tasya tejo'sahiSNavaH // 27 // duSTAH karaTinaH siMhA zarabhAH pannagA api / jighAMsavo'pi tiSThanti, stambhitA iva dUrataH // 28 / / mizeSa | A pramANe niraMtara piMDastha dhyAnamAM abhyAsa karanAra yegIne duSTa vidyA (je uccATaNa, mAraNa, staMbhana, vidveSaNAdri) maMtra, maMDala zakti vigere parAbhava karI zakartA nathI. zAkinio, nIca yogINIo, pizAco ane mAMsa bhakSaNa karanArAo, te gInA tejane sahana nahi karI zakatAM tatkALa ja trAsa pAme che. temaja duSTa, hAthI, siMha, zarabha ane sarpo mAravAnI icchAvALA paNa staMbhAI gayelAnI mAphaka dUra ubhA rahe che. (A piThastha dhyAnanuM sAmAnya phaLa che. vizeSa phaLa karmakSayathI utpanna thatuM mokSa che.) 26, 27, 28. iti zrI AcArya hemacandra viracite yogazAstre muni zrI kezara vijaya gaNi kRta bAlAvabodhe saptamaH prakAzaH aSTama prakAza padastha yeya ane tenuM dhyAna yatpadAni pavitrANi, samAlambya vidhIyate / tatpadasthaM samAkhyAtaM, dhyAnasiddhAntapAragaiH // 1 // pavitra (maMtrAkSarAdi) padonuM avalaMbana laIne je dhyAna karavAmAM Ave che. tene jJAnI puruSee padastha dhyAna kaheluM che. 1. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 331 mAtRkAnA dhyAnanuM phaLa traNa zloka karI vizeSa batAve che tatra SoDazapatrADhathe, nAbhikandagate'mbuje / svaramAlAM yathApatraM, bhramantI paricintayet // 2 // caturviMzatipatraM ca, hRdi padmaM sakarNikam / varNAn yathAkramaM tatra, cintayet paJcaviMzatim // 3 // vaktrAbje'STadale varNA-STakamanyattataH smaret / saMsmaranmAtRkAmevaM, syAcchratajJAnapAragaH // 4 // nAbhikaMdapara rahelA, seLa pAMkhaDIvALA prathama kamaLanA dareka patra para seLa svaranI paMkti (ga, za, Tu, , 3, 3, 4, 2, 4, rR, , B, zo, gau, , za ) bhramaNa karatI ciMtavavI, hadayamAM rahelA, vIsa pAMkhaDIvALA karNikA sahita kamaLamAM, anukrame vyaMjane , , ja, 3, 4, 5, 7, 3, 4, jha, Ta, , , Dha, Na, ta, tha, 6, dha, , 5, 1, 2, 5, ma, ciMtavavA temAM AdinA vIsa pAMkhaDIomAM ane pacIsama () kAra kaNikAmAM citava. tathA ATha pAMkhaDIvALA mukha kamaLamAM (meDhAmAM ATha pAMkhaDIvALA) kamaLanI kalpanA karavI. temAM bIjA bAkInA ATha varSe 1, 2, 4, 5, rA, , sa, da, smaravA. A pramANe A mAtRkAne smaraNa karata-ciMtavate tenuM dhyAna karate zrutajJAnane pAraMgAmi thAya. 2, 3, 4. .mAtRkAnA sthAnanuM phaLa. dhyAyato'nAdisaMsiddhAn varNAnetAn yathAvidhi / naSTAdiviSaye jJAnaM, dhyAturutpadyate kSaNAt // 5 // anAdi siddha A akArAdi varNonuM vidhipUrvaka (pUrve batAvela traNe kamaLAmAM goThavIne ekAgratApUrvaka) dhyAna karatAM thoDA vakhatamAM dhyAna karavAvALAne naSTAdi saMbaMdhI (gayuM-AvyuM thayuM-thavAnuM-thAtuM jIvIta ane maraNAdi saMbaMdhI) jJAna utpanna thAya che. 6. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 yogazAstra bhASAMtara-aSTama prakAza (prakArAMtare karI bAra ke padamaya, maMtramayI devatAnuM svarUpa dhyAvAnu ke cha.) padastha dhyAna prakArotare athavA nAbhikandAdhaH, padmamaSTadalaM smaret / svarAlIkesaraM ramyaM, vargASTakayutairdalaiH // 6 // ... dalasandhiSu sarveSu, siddhastutivirAjitam / .. dalAgreSu, samagreSu, mAyApraNavapAvitam // 7 // . .. tasyAntarantimaM varNa-mAdhavarNapuraskRtam / . rephAkrAntaM kalAbindu-ramyaM prAleyanirmalam // 8 // ahamityakSaraM prANa-prAntasaMsparzi pAvanam / . isvaM dIrgha plutaM sUkSma matisUkSma tataH param // 9 // granthIn vidArayannAbhi-kandahRddhaSTikAdikAn / susUkSmadhvaninA madhya-mArgayAyi smarettataH // 10 // atha tasyAntarAtmAnaM, plAvyamAnaM vicintayet / vindutaptakalAniyat-kSIragaurAmRtomibhiH // 11 // tataH sudhAsaraHsUta-SoDazAbjadalodare / AtmAnaM nyasya patreSu, vidyAdevIzca SoDaza // 12 // sphuTasphaTikabhRGgAra-kSaratkSIrasitAmRtaiH / AbhirAplAvyamAnaM svaM, ciraM citte vicintayet // 13 // athAsya mantrarAjasyA-bhidheyaM parameSThinam / arhantaM mUrdhani dhyAyet , zuddhasphaTikanirmalam // 14 // taddhayAnAvezataH so'haM, so'hamityAlapanmuhuH / niHzaGkamekatAM vidyA dAtmanaH paramAtmanA // 15 // tato nIrAgamadveSa-mamohaM sarvadarzinam / surAcya samavasRtau, kurvANaM dharmadezanAm // 16 // Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padastha dhyAna prakArAMtare dhyAyannAtmAnamevettha - mabhinnaM paramAtmanA / labhate paramAtmatvaM, dhyAnI nirdhUtakalmaSaH // 17 // dvAdazabhiH kulakaM 333 * nAbhikadanI nIce ATha pAMkhaDIvALuM eka kamaLa ciMtavavu. te kamaLanI ramaNika kesarAe, A, A, Adi seALa svarAnI kalpavI. ATha pAMkhaDIomAM ATha varSAM krame sthApana karavA. ( ATha vargI khatAve che.) tra, bA, haiM, hU~, 3, ,, RR, 9, , , i, o, gau, , la, 1. vAtraka, 2. 2inAma, 3. TaTTuDhaLa, 4. tathadhana 5. pavamama, 6. carava, 7. rASaptaE 8 ATha varSAM eka pAMkhaDImAM eka, ema AThamAM sthApana karavA. ) te ATha pAMkhaDIenI sadhiemAM ( eka pAMkhaDI ane khIjI pAMkhaDInuM AtarU' te sa`dhi temAM ) siddha stuti je (hU~1) kAra te sthApana karavA. ATha pAMkhaDIonA agrabhAgamAM (upara) 3 rII sthApana karavA. te kamalamAM pahelA vaNu, ane chellA traNa haiM raipha (*) kalA () ane bIMdu (0) sahita kharaphanI mAraeNka ujajavala sthApana karavA. (arthAt haiM sthApana karavA.) A ahuM akSara manathI smaraNa karavA mAtramAM pavitra karanAra che. A ahuM zabdanA prathama hrasva uccAra ( nAda) manamAM karavA. pachI dI, vruta, sUkSma ane pachI ati sUkSma karavA, pachI te nAda nAbhinI, hRdayanI ane kaDhanI ghaTikAdikanI gAMThane vidvAraNa karatA sUkSma dhvanivALA thaI te sanA madhyamAM thaI AgaLa cAlyA jAya che ema ciMtavavu, pachI te nAdanAM biMduthI tapelI kaLAmAMthI nIkaLatA dUdha sarakhA ujjavaLa, amRtanA kalleAle karI aMtara AtmAne siMcAtA (palALAtA) ciMtavavA. pachI eka amRtanu sarAvara kalpavuM. te sarAvarathI pedA thayela seALa pAMkhaDIvALA kamaLanI aMdara peAtAne sthApana karI te pAMkhaDIemAM krame seALa vidyAdevIone citavavI pachI deIpyamAna sphaTika ratnanA zrRMgAra (kuMbha)mAMthI jharatAM dUdhanI mAphaka ujajavaLa amRta vaDe peAtAne siMcAtA (palALAtAM ) ghaNA vakhata sudhI manamAM Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 gazAstra bhASAMtara-aSTama prakAza ciMtavavuM pachI A maMtrarAjanA abhidheya (nAmavALA) zuddha sphaTikanI mAphaka nirmaLa je parameSTi ahaMta tenuM mastakane viSe dhyAna karavuM. te dhyAnanA AvezathI seha, seDaha, te vitarAga, te ja huM te ja huM ema vAraMvAra bolatAM niHzaMkapaNe AtmAnI ane paramA bhAnI ekatA samajavI. pachI nirAgI, adveSI, amehi sarvadarzi, dethI pUjanika ane samavasaraNamAM rahI dharmadezanA karatAM paramAtmAnI sAthe potAne abhinapaNe dhyAva. A pramANe paramAtmAnI sAthe abhinnatAnuM dhyAna karatAM dhyAnI pApane (karmono nAza karI paramAtmapaNAne pAme che. 6 thI 17. vaLI prakAra tare karI padamayI maMtramayI devatAnA dayAnanuM svarUpa kahe che. yadvA mantrAdhipaM dhImA-nU dhorephasaMyutam / kalAbindusamAkrAnta-manAhatayutaM tathA // 18 // kanakAmbhojagarbhasthaM. sAndracandrAMzunirmalam / gagane saMcarantaM ca, vyApnuvAnaM dizaH staret // 19 // tato vizantaM vaktrAbje bhramantaM bhralatAntare / sphurantaM netrapatreSu, tiSThantaM bhAlamaNDale // 20 // niryAntaM tAlurandhraNa, savantaM ca sudhArasam / spardhA zAphana, pukhta vayotire che ? / saMcarantaM nabhobhAge, yojayantaM zivazriyA / sarvAvayavasaMpUrNa, kumbhakena vicintayet // 22 // paJcabhiHkulakaM athavA upara ane nIce repha yukta tathA kalA ane biMduthI Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakArAMtare dhyAna 335 AkAMta (dakhAyelA ) 'anAhata sahita, maMtrAdhirAja ( ahu) ne suvarNanA kamalamAM rahela, ghATA ca'dranA kiraNeAnI mAphka nila AkAzamAM saMcaratA, ane dizAomAM vyAsa thatA ciMtavavA. tyAra pachI sukha kamaLamAM praveza karatA, bhUlatAnI aMdara bhamatA, netra, patramAM skurAyamAn thatA, bhAla maDaLamAM rahetA, tALunA ragraMthI bahAra nikaLatA, amRta rasane jharatA, ujjavaLatAmAM caMdramA sAthe spardhA karatA, caiAtiSa maMDalamAM sphuratA, AkAzanA bhAgamAM saMcaratAM ane mAkSalakSmI sAthe yAjatA sarva avayavAthI sa pUrNa ma'trAdhirAjane, buddhimAn yAgIoe kuMbhaka karI ciMtavavA. akArAdi hakArAntaM rephamadhyaM sabindukaM / tadeva paramaM tacca tho jAnAti sa tavavit // 23 // () kAra che jenI AdimAM ane (haiM) kAra che jenA aMtamAM ane madhyamAM biMdu sahita reph che. teja (haiM) paramatattva che. tene je jANe che te tattvanA jANu che 23. ma'trAdhirAjanA dhyAnathI thatu phaLa mahAtattvamidaM yogI, deva dhyAyati sthiraH / tahevAmajammu-muttizrIpativrute // 24 manane sthira karI sthira ya, yAgI jayAre A (ahu) mahA tattvanuM dhyAna kare che, te ja vakhate tene, AnaMda sa'paTTAnI bhUmi samAna meAkSa lakSmI samIpa AvI ubhI rahe che. 24. prakArAMtare dhyAna rephabindukalAhInaM, zubhraM dhyAyettato'kSaram / tatosnakSaratAM prApta - manuccAyaM vicintayet // 25 // zaik, biMdu ane kalA rahita ujajavaLa (7) varNInuM dhyAna karavuM 1. anya sthaLe anAhatanuM lakSaNa A pramANe Apelu che. trikaarhrordhvreph vidvAnavAkSaraM mAlAghaH syandipIyUSa biMdubiMduranAhataM. 1 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtara-aSTama prakAza pachI teja akSara, anakSaratA ( adha kalAnA AkArane pAmelA ) ane mukhe uccArI na zakAya tevI rIte manamAM ciMtavavA. 25. nizAkarakalAkAraM, sUkSmaM bhAskarabhAsvaram / , anAhatAbhidhaM devaM visphurantaM vicintayet // 26 // tadeva ca kramAtsUkSmaM dhyAyedvAlAgrasannibham / kSaNamavyaktamIkSeta, jagajjyotirmayaM tataH // 27 // 33 caMdramAnI kalAnA AkAre sUkSma ane sUryanI mAphaka daidIpyamAna anAhata nAmanA devane (anuccA ane anakSaratAnI AkRtine pAmelA anAhata nAmanA daivane,) (6) vahu ne skurAyamAna thatA ciMtavavA. te ja anAhatane anukrame vALanA agrabhAgasarakhA sUkSma dhyAvavA. pachI gheADA vakhata Akhu` jagata avyakta (nirAkAra) jyAtimaya che tema jovuM. 26, 27. pracyAvya mAnasaM lakSyA - dalakSye dadhataH sthiram / jyotikSayamatyakSa-mantahamIrutti kamAn // 28 / iti lakSyaM samAlambya lakSyA bhAvaH prakAzitaH / niSaNNamanasastatra sidhyatyabhimataM muneH // 29 // pachI te lakSyamAMthI manane (haLave haLave) khaseDIne alakSyamAM sthira karatAM, kSaya na thAya tevI ane iMdriya ageAcara, yAti a'dara anukrame pragaTa thAya che. A pramANe lakSyanu Ala'khana laI (dhyAna karI anukrame) nirAlaMbanatArUpa lakSyAbhAvane prakAzIta karyAM (karAya che.) te alakSyamAM nizcala manavALA munienuM manaicchita siddha thAya che. 28, 29. vivecana--prathama pUrve khatAvela lakSa (Ala'khanane) grahaNa karI temAM ghaNA ja AgaLa vadhatAM krame tevAM AlaMbaneAne mUkI, nirAla bana sthitimAM nizcala thatAM AtmasvarUpa pragaTa thAya che, mATe krama Aja che ke, prathama AlaMbana ane pachI nirAlaMbana mA levA. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teja batAve che. maNunuM dhyAna tathA hRtpadmamadhyasthaM, zabda brahmaikakAraNam / vanyajJanAvIta, vArthameSThinaH // 30 || mUrdhasaMsthitazItAMzu - kalAmRtarasaplutam / kumbhakena mahAmantraM praNavaM paricintayet // 31 // tathA hRdayakamaLamAM rahelA samagra zabda brahmanI (vacana vilAsa svarUpa) utpattinu eka kAraNa, svara tathA vyaMjana sahita pacaparamaSTipada vAcaka, tathA mastakamAM rahela cadrakalAmAMthI jharatA amRtanA rase karI bhinnatA, mahAmatra praNavane (kArane) kuMbhaka karIne (zvAseAzvAsane rAkIne) ciMtavavA. 30, 31. praNava dhyAnanA judA judA bhe pItaM stambhe'ruNaM vazye, kSobhaNe vidumaprabham / 337 jhA videzo dhyAveta, jamAte zazitramam // rUr // staMbhana karavAmAM pILA kAranuM dhyAna, vazIkaraNa karavAmAM lAla, kSeAbha pamADavAmAM paravALAnI kAMti sarakhuM, vidveSaNa karmImAM kALA ane karmonA nAza karavAmAM caMdranI kAMti samAna ujjavaLa OMkAranuM dhyAna karavuM'. 32. paMcaparameSThi ma tranu' yAna tathA puNyatamaM mantraM jagatritayapAvanam / yonI vazavameghi-namArM vicintayet // 33 // tathA traNa jagatane pavitra karanAra ane mahA pavitra pacaparameSThi namaskAramatrane yAgIoe vizeSa prakAre citavavA. 33. 22 teja batAve che aSTapatre sitAmbhoje, karNikAyAM kRtasthitim / AdyaM saptAkSaraM mantraM, patritraM cintayettataH // 34 // Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ceAgazAstra bhASAMtara-aSTama prakAza siddhAdikacatuSkaM ca, dikpatreSu yathAkramam / cUlApAdacatuSkaM ca vidikpatreSu cintayet // 35 // ATha pAMkhaDInu* sapheda kamaLa citavavu. te kamaLanI kaNikAmAM rahelA sAta akSaravALA pahelA pavitra maMtra namo arihaMtANaM ne ciMtavave. pachI siddhAdika cAra mAne dizAenA patramAM anukrame ciMtavavA. namo siddhALuM pUrva dizAmAM, namo AyaciyALa e pada dakSiNa dizAmAM, namo uvajJALa e pada pazcima dizAmAM, tamo hosavasAmULa e pada uttara dizAmAM, tathA videizAnI cAra pAMkhaDIomAM anukrame cAra culikAe citavavI o vadha namujjAro Agneya khUNAmAM savvapAvappaLAsano e pada naiRtya khUNAmAM, maMjALa ca sanvesi e pada vAyavya khuNAmAM, paDhamaM rU. mAruM e pada izAna khuNAmAM, A pramANe namaskAra mahAma tranuM dhyAna karavuM. 34, 35. tenu phaLa atAve che. 338 trizuddhayA cintayannasya, zatamaSTottaraM muniH / bhuJjAno'pi labhetaiva, caturthatapasaH phalam // 36 // mana, vacana ane kAyAnI zuddhi (ekAgratA)pUrvaka jo ( pUrve batAvelI vidhie ) ekaseA AThavAra A namaskAra mahAmaMtra gaNe, tA AhAra karatAM chatAM paNa te munine eka upavAsanu' phaLa maLe 36. enameva mahAmantraM samArAdhyeha yoginaH / trilokyAspi mahIyante - dhigatAH paramAM zriyam // 37 // Aja mahAmatrane sArI rIte ArAdhIne, AtmalakSmIne meLavI, A bhavamAM yAgIe traNa leAkanA jIveAthI paNa pUjAya che. 37. kRtvA pApasahasrANi, hatvA jantuzatAni ca / amuM mantraM samArAdhya, tiryaJco'pi divaM gatAH // 38 // hajArA pApeA karI ane seMkaDo prANione haNIneM ( seMkaDA prANione mAranAra ) janAvarA paNa A mahAmaMtranuM ArAdhana karI devalAkamAM gayA che. 38, ' Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 vaLI prakArAMtare padamayI devatAnuM dhyAna batAve che prakAra tare paMca parameSTi vidyA gurupaJcakanAmotthA, vidyA syAt SoDazAkSarAm / japan zatadvayaM tasyA-zcaturthasyApnuyAtphalam // 39 // paMcaparameSThinA nAmathI utpanna thaelI seLa akSaranI vidyA thAya che. te vidyA je basa vAra jape te eka upavAsanuM phaLa pAme. (arihaMta siddha zarira vakSayanAdU)e seLa akSarI vidyA jANavI.) 39. zatAni trINi SaDvarNa, catvAri caturakSaram / pazcAdava kapana yonI, vArthanute 40 | cha akSaravALI vidyA traNasevAra, athavA cAra akSaravALI vidyA cArasevAra, athavA pAMca akSarI vidyA pAMcasevAra, jApa kare te yogI eka upavAsanuM phaLa pAme. ( huM siddha e cha akSarI vidyA, zarira e cAra akSarI vidyA ane zanivAranA e pAMca akSaravALI vidyA jANavI.) 40 pravRttiheturevaita-damISAM kathitaM phalam / phalaM svargApavargoM tu, vadanti paramArthataH // 41 // A vidyAnA jA5nuM phaLa je upavAsanuM batAvyuM che, te te bALa jIvene (jApamAM) pravRti thavA mATe ja che, paNa paramArthathI kharUM phaLa te svarga ane mekSa che ema jJAnIo kahe che. 41. vaLI prakArotare padamayI devatAnuM dayAna batAve che. gjhADavAthI panna-ravidyoddhatA atAta . abhyasyamAnA satataM, bhavakleza nirasyati // 42 // siddhAMtathI uddhAra karelI pAMca varNavALI, pAMca tattvavidyA, je niraMtara jagyA kare che, te saMsAranA phalezane dUra kare che, phrI* phU deg da sirasAnamaH e pAMca varNamayI paMcatattva vidyA jANavI. ) 42. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 gazAstra bhASAMtara-aSTama prakAza maGgalottamazaraNa-padAnyavyagramAnasaH / catuHsamAzrayANyeva, smaran mokSaM prapadyate // 43 // maMgaLa, uttama ane zaraNa A traNa arihaMta, siddha, sAdhu ane dharma e cAranI sAthe meLavIne ekAgra cittathI smaraNa kare, to mokSanI prAti thAya, te 5 matAve che.... . 1. arihaMtA maMgala, siddhAmaMgala, sAhUmaMgalaM, kevalipannato dhammo maMgala / 2. arihaMtAloguttamA, siddhAloguttamA, sAhUloguttamA, kevali pamnato dhammo loguttamA / 3. arihaMte saraNaM pavajjAmi, siddhe saraNa pavajjAmi, sAhUsaraNaM pavajjAmi, kevalipannataMdhamma sara pavajAmi / 43. paMnaraakSaro vidyAnuM dhyAna .. muktisaukhyapradAM dhyAye-dvidyAM paJcadazAkSarAm / sarvajJAbhaM smarenmantraM, sarvajJAnaprakAzakam // 44 // makSa sukhane devAvALI paMdara akSaravALI vidyA thAvavI, ane sarva jJAnaprakAzaka sarvajJa sadaza maMtrane samara, (te vidyA ane bha' anu mAmA mAve che.) (OM arihaMta siddha, sayogI, kevalI, svAhA) mA vidyA cha. (OM zrI hI aha~, namaH) mA mAtra che. vaktuM na kazcidapyasya, prabhAvaM sarvataH kSamaH / sameM bhagavatA sAnyaM, sarvajJena vibharti yaH // 45 // A vidyA ane A maMtra mahAna camatkArI che. A maMtra ane vidyA sarvajJa bhagavAnanA sarakhApaNane (sadizatAne) ghAraNa kare che. tene sarva prabhAva kahevAne keIpaNa samartha nathI. 4pa. sAta varNavALA maMtranuM dhyAna yadIcchedbhavadAvAgneH, samuccheda kSaNAdapi / smarettadAdimantrasya, varNasaptakamAdimam // 46 // je saMsArarUpa dAvAnaLane eka kSaNavAramAM uccheda karavAne Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 341 phrIkAra vidyAnuM dhyAna tabhe 42chatA to, phet| matranA pdde| sAta akssre| (namo arihatANaM )nu bha295 422. 46. eka zleke karI be maMtro batAve che paJcavarNa smarenmantraM, karmanirghAtakaM tathA varNamAlAzcitaM mantraM, dhyAyetsarvAbhayapradam // 47 // temaja ATha karmone nAza karavA mATe paMcavarNa (akSara) vALA maMtrane smare ane sarva jAtanA abhayane mATe abhaya mApanA2 parzAnI zreNiyANA bhane dhyAqai. (namo siddhANaM ) mA 5.ya vANI mAtra cha. ane (OMnamo arhate, kevaline paramayogine, visphuraduruzukladhyAnAgninidagdhakarmabIjAya, prAptAnaMtacatuSTayAya, saumyAya, zAMtAya maMgalavaradAya, aSTAdazadoSarahitAya, svAhA . bha malaya ApanAra che. (hokArAvidyAnuM dhyAna) dhyAyetsitAjaM vastrAnta-raSTavargI dalASTake / OM namo arihaMtANa-miti varNAnapi kramAt // 48 // kesasalI svaramayIM, sudhAbinduvibhUSitAm / karNikAM karNikAyAM ca, candrabimbAtsamApatat // 49 // saMgharamANaM vaktreNa, prabhAmaNDalamadhyagam / sudhAdIdhitisaMkAzaM, mAyAbIjaM vicintayet // 50 // tato bhramantaM 'patreSu, saMcarantaM nabhastale / dhvaMsayantaM manodhvAntaM, sravantaM ca sudhArasam // 51 // tAlurandhraNa gacchanta, lasantaM bhUlatAntare / trailokyAcintyamAhAtmya, jyotirmayamivAd bhutam // 52 // ityamuM dhyAyato mantraM, puNyamekAgracetasaH / vAGmanomalamuktasya, zrutajJAnaM prakAzate // 53 // Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 yogazAstra bhASAMtara-aSTama prakAza mAsaiH SaDUbhiH kRtAbhyAsaH, sthirIbhUtamanAstataH / niHsarantIM mukhAmbhojA-cchikhAM dhUmasya pazyati // 54 // saMvatsaraM kRtAbhyAsa - stato jvAlAM vilokate / tataH maMgAtasaMvega, sarvajJabhuvanam // 11 / / sphuratkalyANamAhAtmya, saMpannAtizayaM tataH / mAmakhyAta mAthA-citra sarvajJamIkSate // 16 // tataH sthirIRtavAnta-taMtra saMjJAnizcayaH / muktvA saMsArakAntAra - madhyAste siddhimandiraM // 57 // dazabhiH kulakaM sukhanI aMdara ATha pAMkhaDIvALu' ujajavaLa kamaLa ciMtavavu ane ATha pAMkhaDIemAM ATha vargo. bra. . 6. Ta. ta. 5. ca. rA. pahelAM kahevAI gayA che te) sthApavA. temaja OM namo adbhuitAnaM A ATha akSaromAMthI eka eka akSara eka eka pAMkhaDIe mUkavA te kamaLanI kesarAnA cAre bAjunA bhAgAmAM- 6 lA di seALa akSarA goThavavA ane vacalI karNikAne amRtanA biMduethI vibhUSita karavI. pachI caMdrama'DaLathI AvatA, mukhe karI sa`caratA kAMtinA maMDaLamAM rahelA, ( kAMtinA ma`DalathI gherAyelA ) ane caMdramA sadRza kAMtivALA mAcAkhIja ( EeI)ne te kamaLanI kaNikAmAM ciMtavavA. pachI dareka pAMkhaDIomAM bhamatA, AkAza taLamAM saMcaratA, mananI malInatAnA nAza karatA, amRta rasane jharatA, tAlura'pre karI jAtA, bhrakuTInI aMdara dvIpatA, traNalAkamAM arcitya mAhAtmyavALA ane tejomayanI jema abhUtatAvALA, A pavitra maMtranu` ekAgra manathI dhyAna karatAM mana ane vacananI malInatA dUra thaI zrutajJAna prakAza pAme che. (pragaTa thAya che. ) manane sthira rAkhI cha mahinA niraMtara abhyAsa karatAM sAdhaka mukhakamaLathI nIkaLatI dhUmanI javALA joi zake che, pachI vizeSa vairAgya prApta thatAM sajJanuM mukhakamaLa jove che. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praNava, zUnya ane anAhatanuM dhyAna 343 ane tethI AgaLa vadhatAM kalyANa mAhAsya, (AnaMdasvarU5) sarvotizaya saMpanna ane prabhAmaMDalanI aMdara rahelA jANe sAkSAt sarvajJa hoya tema sarvajJane juve che. pachI te sarvAnA svarUpamAM thayelA nizcayavALe, manane sthira karI, saMsAra aTavIne tyAga karI mekSa maMdiramAM ArUDha thAya che. (arthAt karma kSaya karI mukta thAya che.) (vidyAnuM dhyAna) zazibimbAdivodbhUtA, savantImamRtaM sadA / / vidyAM vIiti bhAlasthAM, dhyAyetkalyANakAraNam // 58 // caMdranA biMbathI jANe utpanna thaelI hoya tevI ujajavala, niraMtara amRta varasAvatI ane kalyANanA kAraNarUpa (kSi)nAmanI vidyA lalATane viSe dhyAvavI. 58. zazikalAnuM dhyAna kSIrAmbhogherviniryAntI, plAvayantI sudhAmbubhiH / bhAle zazikalAM dhyAyet., siddhisopAnapaddhatim // 59 // kSIrasamudrathI nIkaLatI, amRtanA pANIthI (vizvane) palALatI ane mokSarUpa mahelanA pagathIyAnI zreNa sarakhI caMdrakalAne, lalATane viSe dhyAvavI (ciMtavavI.) 59. * caMdrakaLAnA dhyAnanuM phaLa asyAH smaraNamAtreNa, truTayadbhavanibandhanaH / prayAti paramAnanda-kAraNaM padamavyayam // 6 // caMdranI kaLAnA (caMdrakaLA jevA prakAzanA) smaraNa mAtrathI saMsAranA kAraNarUpa karmo truTI jAya che ane te parama AnaMdanA kAraNarUpa, avyayapada (mokSapada) pratye jAya che. 60. praNava, zUnya ane anAhatanuM dhyAna nAsAgre praNavaH zUnya-manAhatamiti trayam / dhyAyan guNASTakaM labdhvA, jJAnamApnoti nirmalam // 61 / / Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 yogazAstra bhASAMtara-aSTama prakAza ___nAsina mA 52 pra19 (OMx2 ) zUnya( 0 ) bhane anAhata (ha) A traNanuM dhyAna karanAra, aNimAdi ATha siddhio meLavI nirmaLa jJAna pAme che. 61 zaGkhakundazazAGkAmAM-strInamUna dhyAyataH sadA / samagraviSayajJAna-prAgalbhya jAyate nRNAm // 62 // . praNava, zUnya ane anAhata A traNenuM niraMtara zaMkha macakuMda ane caMdramAnA sarakhuM veta dhyAna karatAM, manuSyanI saMpUrNa viSayAno jJAnamA pravitA thAya che. 12 . sAmAnyavidyA dvipArzvapraNavadvandvaM, prAntayormAyayA vRtam / so'haM madhye vimUrdhAnaM, ahamlI kAraM vicintayet // 63 // be bAju babe kAra, cheDAnA bhAge vhIkArathI vIMTelA, vacamAM huM ane tenA vacamAM ahmalI evA zabdo ciMtavavA. (hI oN, o, sa, hamlI, haM, o, au, hI.) prabhAyitapayu': aciMtyaphaladA gaNadharakRta vidyAdhyAna kAmadhenumivAcintya-phalasaMpAdanakSamAm anavadyAM, japedvidyA, gaNabhRdvadanodgatAm // 64 // tathA kAmadhenunI mAphaka aciMtya phaLa ApavAmAM samartha, nirdoSa ane gaNadharanA mukhathI utpanna thaelI (gaNadharoe kahelI) vidyAne M5 423 // te vidyA OM jogge, magge, taththe, bhUe, bhagve bhavisse aMte parakhe, jiNapAdhai svAhA 14 OMkAra dhyAna paTkoNe'praticakre pha-Diti pratyekamakSaram / savye nyasyedvicakrAya, svAhA bAhyo'pasavyataH // 65 // Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 aSTAkSarI vidyA bhRtAntaM bindusaMyuktaM, tanmadhye nyasya cintayet / namo jiMNANamityAdyairoM pUrveSTayebahiH // 66 // chakhuNAvALe eka yaMtra cita. tenA dareka khAnAmAM savaLI rIte " apraticakraphaT " mA cha akSamAthI seme akSara bhUvAte yanI mahA2 maNI rIte "vicakrAya svAhA" mA cha akSarAmAthI mur| pAse 4 akSara bhU.. 5chI OMnamojiNANaM, namoohi jiNANaM, OMnamoparamohijiNANaM, OMnamosavvohijiNANaM OMnamoaNaMtohijiNANaM, anamokuThThabuddhINa, OMnamobIjabuddhINaM, OMnamopadAnusArINaM, OMnamosaMbhinnasoANa, OMnamoujjumaiNaM, OMnamoviulamaiNaM, OMnamodasapuvvINa OMnamocodasapuvINaM, anamoaTuMgamahAnimittakusalANaM, OMnamoviuThavaNaiDhipattANa, OM namovijjAharANaM, OMnamocAraNANaM, anamopanhasamaNANa, OMnamoAgAsagAmINaM, u~ jjA~ zrI vhI dhRti kIrti, buddhi, lakSmI, svAhA, the pahAthI pAchaluM valaya puravuM. pachI paMcaparameSThi mahAmaMtranAM pAMca padone, pAya Hit nyAsa 423. te 40 pramANe- OMnamo arihaMtANaMhuA~svAhA Yd, OMnamosiddhANaM hIsvAhA taka-yAM, OMnamo AyariyANaM hu~svAhA madhyabhAmA OMnamouvajjhAyAMNaM hA~svAhA anAmiDAmA, OMnamoloesavvasAhUNaM haH svAhA niSThA mAMgulImai, I pramANe nyAsa 4 // yaMtranA vacamAM biMdu sahita 3OMkArane sthApana karo. pachI te yaMtrane mAthA upara pUrva, dakSiNa ane pazcimanA aMtarabhAgamAM sthApana karI yitA -yAnai. 65-66. aSTAkSarIvidyA aSTapatre'mbuje dhyAye-dAtmAnaM dIpratejasam / praNavAdyasya mantrasya, varNAn patreSu ca kramAt // 67 // pUrvAzAbhimukhaH pUrva-madhikRtyAdimaNDalam / ekAdazazatAnyA -kSaraM mantraM japettataH // 68 // ATha pAMkhaDIvALA kamaLane viSe jhaLajhaLATa karatA tejavALA Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 cAgazAstra bhASAMtara-aSTama prakAza AtmAne ciMtavavA ane iMkArapUrvaka pahelA ma`tranA ( ttobariThThuMtALa e maMtranA) AThe varNIne anukrame patra upara ( AThe pAMkhaDIe upara ) sthApavA, temAM pahelI pAMkhaDI pUrva dizA taraphathI gaNavI ane temAM pahelA 4 mUkavA, pachI krame Ave te te dizAmAM bAkInA akSaro mUkI, te ATha akSaravALA matrane te kamaLanA akSara upara agiyArasAvAra jApa karavA. 67-68. vighnazAMti mATe pUrvAzAnukramAdeva - muddizyAnyadalAnyapi / aSTAtre vapecoLI, sarvatravRzAntaye // 61 II, pUrvadizAmAM prathama pAMkhaDIe eja anukrame bIjI paNa pAMkhaDIone, dizi vidizimAM sthApana karI, sarva jAtanA vighnAnI zAMti thavA mATe ceAgIe, ATha divasa sudhI te ATha akSarI vidyAnA jApa karavA. 69. aSTarAtre vyatikAnte, kamalasyAsya vartinaH / nivRtti patraM, vaLInetAnanumam / / 70 || ema jApa karatAM ATha divasa' gadhe te A kamaLanI aMdara rahelA patrAne ( pAMkhaDIe) viSe te aSTa akSarI vidyAnA varNa anukrame jovAmAM Avaze. 70. bhISaNAH siMhamAtaGga - rakSaH prabhRtayaH kSaNAt / -- zAmyanti vyantarAzcAnye, dhyAnapratyUha hetavaH // 71 // te akSarA jovAthI jonAramAM evuM sAmarthya Ave che ke dhyAnamAM vighna karanAra, bha`kara siMha, hAthI, rAkSasa ane bIjA paNa bhUta, preta, sarpAdi, tatkALa zAMta thaI jAya che. 71. mantraH praNavapUrvo'yaM phalamaihikamicchabhiH / dhyeyaH praNavahInastu, nirvANapadakAGkSibhiH // 72 // A namo arihaMtALa e maMtra A leAka saMbaMdhI, phaLanA Iccha Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka zlekathI maMtra ane vidyA batAve che 747 nArAoe OMkAra sahita dhyAva, paNa jene mokSapadanI ja IcchA heya teNe te OMkAra vinAne dhyAva. 72. eka blekathI maMtra ane vidyA batAve che cintayedanyamapyenaM, mantraM kadhizAntaye / smaretsattvopakAgaya, vidyAM tAM pApabhakSiNIm // 73 // tathA bIjA paNa A maMtrane karmane e ghanI zAMtine mATe citava (ja.) (zrImadapamAri vardhamAna tebhyo namaH karmanA nAzane mATe A maMtra japa) ane sarva jInA upakArane mATe te pApabhakSINa vidyAne smaravI (te vidyA A pramANe che.) OMarhanmukhakamalavAsini pApAtmakSayaMkari, zrutajJAnajvAlA sahasrajvalite, sarasvati matpApaM, hana, hana, daha, daha, kSAM kSIM jhaM jhai kSoM kSauM kSaH kSIradhavale, amRtasaMbhave, vaM vaM hUM hU~ svAhA ye pAkSiNa vidhA jANavI. 73. prasIdati manaH sadyaH, pApakAluSyamujjhati / prabhAvAtizayAdasyA, jJAnadIpaH prakAzate // 74 // jJAnavadbhiH samAmnAtaM, vajrasvAmyAdibhiH sphuTam / vidyAvAdAtsamuddhatya, bIjabhUtaM zivazriyaH // 75 // e vidyAnA prabhAvika atizayathI mana tatkALa prasanna thAya che. pApanI kaluSatA dUra thAya che ane jJAnadIpaka prakAzita thAya che, (jJAna prakaTe che.) 74. swAvadutAzA, dazAnitanavavAriva6 . gurUpadezAdvijJAya, siddhacakraM vicintayet // 76 // vidyA pravAdathI uddhAra karIne, vAsvAmI Adi jJAnI puruSoe pragaTapaNe mekSa lakSamInA bIjasarakhuM mAneluM ane janmamaraNAdi dAvAnaLane prazAMta karavAne navIna jaladhara (mela) samAna, siddhacakrane gurunA upadezathI jANIne (karmakSaya) mATe ciMtavavuM. 75-76. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 yogazAstra bhASAMtara- aSTama prakAza nAbhipadme sthitaM dhyAye-dakAraM vizvatomukham / sivaNaM mastakAmbhoje, AkAraM vadanAmbuje // 77 // ukAraM hRdayAmbhoje, sAkAraM kaNThapaGkaje / sarvakalyANakArINi, bIjAnyanyAnyapi smaret // 78 // nAbhi kamaLamAM rahelA sarvavyApi akArane citava. mastaka 752 sipa ne, bhu5 4mA aa||2ne, 46ya 4mamA u2ne bhane kaMThamAM sAkArane citava. tathA savarNA kalyANa karavAvALAM bIjA 595 mInene bharavA. 77-78. . . zrutasindhusamudbhUta-manyadapyakSaraM padam / : : azeSaM dhyAyamAnaM syA-nirvANapadasiddhaye // 79 // siddhAMtarUpa samudrathI utpanna thaela, bIjA paNa akSara, pada vigere samagranuM dhyAna karavAthI mokSapadanI siddhine mATe thAya che. vItarAgo bhavedyogI, yatkiJcidapi cintayet / tadeva dhyAnamAmnAta-mato'nye granthavistarAH // 8 // game te padanuM, vAvanuM ke zabdanuM ciMtana karatAM yegI rAga rahita thAya, tene ja dhyAna kaheluM che. e (padAdi) sivAya bIjA (GpAye) ayAnA vistAra (35) che, mema sabhA'. 80. iti gaNadharadhuryAviSkRtAduddhRtAni, pravacanajalarAzestattvaratnAnyamUni / hRdayamukuramadhye dhImatAmullasantu, pracitabhavazatotthaklezani zahetoH // 81 // . A pramANe mukhya gaNadhare pragaTa karelA, pravacanarUpa samudrathI uddhata karelA A tasvarU5 ratno, aneka seMkaDogame bhAvathI utpanna thayelA kulezane nAza karavA mATe, buddhimAn manuSyanA hRdayarUpa risAmA sa pAme. 81... // iti zrI AcArya hemacaMdra viracite yogazAstre muni zrI kezara vijayagaNikRta bAlAvabodhe aSTamaH prakAzaH // Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpathadhyAna 3-48 . navamaH aza . rUpasthadhyAnam mokSazrIsammukhInasya, vidhvastAkhilakarmaNaH / caturmukhasya niHzeSa-bhuvanAbhayadAyinaH // 1 // indumaNDalasaMkAza-cchatratritayazAlinaH / lasadbhAmaNDalAbhoga-viDambitavivasvataH // 2 // divyadundubhinirghoSa-gItasAmrAjyasaMpadaH / raNadvirephajhaGkAra-mukharAzokazobhinaH // 3 // siMhAsananiSaNNasya, vIjyamAnasya cAmaraiH / surAsuraziroratna-dIprapAdanakhadyuteH // 4 // divyapuSpotkarAkIrNA-saGkIrNapariSadbhuvaH / utkandharamagakulaiH, pIyamAnakaladhvaneH // 5 // zAntavairebhasiMhAdi-samupAsitasannidheH / prabhoH samavasaraNa-sthitasya parameSThinaH // 6 // sarvAtizayayuktasya, kevalajJAnabhAsvataH / ahato rUpamAlambya, dhyAnaM padasthamucyate // 7 // saptabhiHkulakam mokSa lakSamI pAsa karavAnI have taiyArI che. samagra karmone jemaNe vinAza karyo che, dezanA detI vakhate (devoe karelA traNa pratibiMbethI) cAra mukha sahita che, traNa bhuvanane sarva jIne abhayadAna ApI rahyA che, (koI jIvone nahi mAravA tevI dezanA ApanArA) caMdra maMDala sadaza ujajavaLa traNa cho jemanA mastaka Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 gazAstra bhASAMtara-navama prakAza para zebhI rahyA che, sUryamaMDalanI prabhAne viDaMbana karatuM bhAmaMDaLa jemanI pAchaLa jhaLajhaLATa karI rahyuM che, divya duMdubhi vAjIMtranA zabdo thaI rahyA che, gIta gAnanI saMpadAnuM sAmrAjya vartAI rahyuM che, zabda karatA bhramanA jhaMkArathI azoka vRkSa vAcAlita thaye hoya tema zobhI rahyo che, vacamAM siMhAsana upara tIrthakara mahArAja birAjelA che, be bAju cAmara vIMjhAI rahyA che, namaskAra karatAM deva ane dAnavenA mukuTanA rastethI paganA nakhanI kAMti pradIpta thaI rahI che, divya puSpanA samUhathI parSadAnI bhUmikA saMkIrNa thaI gaI che, UMcI Deke karIne mRgAdi pazuonA samUhe jenI manahara vininuM pAna karI rahyA che. siMha tathA hAthI vagere vaira svabhAvavALA prANio pitAnuM vaira zAMta karI bAju bAjumAM beThelA che, sarva atizathI paripUrNa, kevaLajJAnathI zobhatA ane samavasaraNamAM rahelA, te parameSThi arihaMtanA rUpanuM AvI rIte AlaMbana laI je dhyAna karavuM, tene rUpasthadhyAna kahe che. 1-7. prakAra tare rUpastha dayAna rAgadveSamahAmoha-vikAraraikalaGkitam / zAntaM kAntaM manohAri, sarvalakSaNalakSitam // 8 // tIrthikairaparijJAta-yogamudrAmanoramam / . amara mAnava-nirja vasutANa . jinendrapratimArUpa-mapi nirmalamAnasaH / ninimeSadRzA dhyAyan , rUpasthadhyAnavAn bhavet // 10 / / trimieizeSa rAga, dveSa ane mahAmaha ajJAnAdi vikAronA kalaMkarahita, zAMta, kAMta, manahara, sarva uttama lakSaNothI oLakhAyela, anyadarzanakAre e nahi jANela, gamudrA (dhyAnamudrA)nI mane haratAne Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakArAMtare svarUpa dhyAna dhAraNa karanAra, AMkhAne mahAn AnaMda ane adbhUta acapaLatAne ApanAra, jinezvara bhagavAnanI pratimAnu, nila mana karI nimeSonmeSa rahita ( khullI AMkha rAkhI.) eka dRSTie dhyAna karanAra, rUpastha dhyAnavAnuM kahevAya che. 8 thI 10. vivecana--jinezvara bhagavAnanI zAMta ane AnaDhi mUrtinA sanmukha, muThThI AMkha rAkhI, eka dRSTithI joI rahevuM, AMkha mIMcavI ke halAvavI nahi. tema karatAM zarIranuM paNa bhAna bhUlI jai eka navIna dazAmAM praveza karAya che. jemAM apUrva AnaMda ane kanI niza thAya che. te dazAvALAne rUpastha yAnavAna kahe che. game te jAtanuM AlaMbana hoya paNa, temAM kAMi paNa Atmika guNu prakaTa thAya tA, tene te AlaMbana nAmanu dhyAna kahevAya che. rUpasthadhyAnanuM phaLa yogI cAbhyAsayogena, tanmayatvamupAgataH / sarvajJIbhUtamAtmAnamavalokayati sphuTam // 11 // rUpayAnanA abhyAse karI, ceAgI tanmayapaNAne pAmI pragaTapaNe peAtAne sarvajJa rUpe jue che. 11 kevI rIte tanmayatA pAmavo sarvajJoM bhagavAn yo'ya - mahamevAsmi sa dhruvam 1 evaM tanmayatAM yAti sarvavedIti manyate / 12 // 351 je sajJa bhagavAna che te, A huM ja, nizce karIne chu.. A pramANe (te sajJa sAthe) tanmayapaNAne pAme chate, ceAgI saMvattu manAya che. 12, jevuM AlaMbana tevuM phaLa vItarAgo vimucyeta, vItarAgaM vicintayan / rAgiNaM tu samAlambya rAgI syAtkSobhaNAdikRt // 13 // rAga rahitanuM dhyAna karatAM, pAte rAga rahita thai (karmAMthI) Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35ra yogazAstra bhASAMtara-navama prakAza mukta thAya che ane rAgIonuM AlaMbana lenAra, kAma, krodha, harSa, zaka, rAga, dveSAdi vikSepane karanAra sAgatAne pAme che. 13 yena kena rI mAna, yuvate vAha .. tena tanmayatAM yAti, vizvarUpo maNiyathA // 14 // . je je bhAve karI, (bhAvanAe karI) je je ThekANe, AtmAne yojavAmAM Ave che, te te nimittone pAmI, te te ThekANe tanmayatA pAme che. jema sphaTikamaNinI pAse lAla, pILI, kALI ke lIlI, vigere je kAMI raMganI vastu rAkhavAmAM Ave che, te vastunI nika TatAthI, sphaTikamaNi paNa tevA tevA raMgane dekhAya che, tema AtmAne paNa jevI bhAvanAe karI preravAmAM Ave che te ja te pariName che. nAsaddhayAnAni sevyAni, kautukenApi kintviha / :svanAzayaiva jAyante, sevyamAnAni tAni yat // 15 // mATe IcchAvinA, kevaLa kautuka mATe paNa, asa dhyAnenuM avalaMbana levuM nahi, kemake te asadda dhyAne sevavAthI pitAnA ja vinAzane mATe thAya che. 15. . sidhyanti siddhayaH sarvAH, svayaM mokSAvalambinAm / / saMdigdhA siddhiranyeSA, svArthabhraMzastu nizcitaH // 16 // mokSane mATe ja kriyA karanAra manuSyone aSTasidhyAdi sarva siddhio potAnI meLe ja siddha thAya che ane sAMsArika sukhanA abhilASIone te siddhio siddha thAya ke na paNa thAya e saMdeha yukta che, tathApi svArthane nAza te avazya thAya ja. mATe karmakSayane arthe prayatna karavo, paNa kevaLa siddhio meLavavA mATe prayatna nahi kare e AcAryazrIne upadeza che. 16. ___ iti zrI AcArya hemacadra viracite yogazAstre muni zrI kezara vijayargaNikRta bAlAvabodhe navamaH prakAzaH // . Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamaH prakAza rupAtIta dhyAnam amUrtasya cidAnanda-rUpasya paramAtmanaH / niraanasya siddhasya, dhyAnaM syAdrUpavarjitam // 1 // AkRti rahita, jJAnAnaMda svarUpa, niraMjana (kamarAhata) siddha paramAtmAnuM dhyAna, te rUpAtIta dhyAna kahevAya che. 1 ityajatraM smaran yogI, tatsvarUpAvalambanaH / tanmayatvamavApnoti, grAhyagrAhakavarjitam // 2 // te niraMjana siddha svarUpanuM avalaMbana laI niraMtara tenuM dhyAna karanAra nI gADhAgrAhaka (levuM ane lenAra) bhAva vinAnuM tanmayapaNuM pAme che. 2. . . ananyazaraNIbhUya, sa tasmin lIyate tathA / 'dhyAtRdhyAnobhayAbhAve, dhyeyenaikyaM yathA vrajet // 3 // yegI jyAre grAhyagrAhakabhAva vinAnuM tanmayapaNuM pAme che tyAre tene keAI paNa AlaMbana raheluM na hovAthI, te yegI te siddhAtmAmAM te prakAre laya pAme che ke, dhyAna karanAra ane dhyAna e beunA abhAve, dhyeya. je siddha tenI sAthe ekarUpa thaI jAya che. so'yaM samarasIbhAva-stadekIkaraNaM matam / AtmA yadapRthaktvena, lIyate paramAtmani // 4 // yegInA mananuM paramAtmAnI sAthe je ekAkArapaNuM te samarasIbhAva che ane tene ja ekIkaraNa mAneluM che ke jethI Atma abhinna paNe karI, paramAtmAne viSe lIna thAya (laya pAme). 4. 3. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 yogazAstra bhASAMtara-dazama prakAza nirAlaMbana yAnane kama alakSyaM lakSyasaMbandhAt , sthUlAtsUkSma vicintayet / sAlambAca nirAlambaM, tattvavittattvamanasA // 5 // prathama piMDasthAdi lakSyavALA dhyAnanA kame, alakSa je nirAlabana dhyAna temAM AvavuM. prathama sthala (meTAM) daye laI, anu kame (anAhada kalA vigere) sUma cenuM ciMtana karavuM ane rUpasthAdi sAlaMbana yethI, nirAlaMbana (siddha arUpi) dhyeyamAM AvavuM. A kame abhyAsa karavAmAM Ave te tane jANakAra yogI thoDA vakhatamAM tattva pAmI zake. 5. . . evaM caturvidhadhyAnA-mRtamagnaM munemanaH / .. sAkSAkRtagAra, vitha zuDhimAma I 6 . upasaMhAra kare che A pramANe piMDastha, padastha, rUpastha ane rUpAtIta A cAra prakAranA dhyAnAmRtamAM magna thayeluM muninuM mana, jagatanA tane sAkSAt karI (tone anubhava karI) AtmAnI vizuddhi kare che. 6. prakAra tare cAra prakAranuM dhyeya AjJApAyavipAkAnAM, saMsthAnasya ca cintanAt / itthaM vA dhyeyabhedena, dharmya dhyAnaM caturvidham // 7 // AjJA, apAya, vipAka ane saMsthAnanA citana karavAthI, dazeyanA bhede, A pramANe paNa dharmadhyAna cAra prakAranuM kahevAya che. 7. AzA dhyAnanuM svarUpa AjJAM yatra puraskRtya, sarvajJAnAmabAdhitAm / tavatazcittathI tAjJANAnamukhyate | 8 | pUrvApara bAdhAsahita athavA keI darzanakArethI khaMDita na thaI zake tevI, sarvasanI AjJAne AgaLa karI, tattvathI (arthonuM) ciMtana karavuM te AjJA dhyAna kahevAya che. 8. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apAyadhyAnanuM svarUpa 355 sarvajJavacanaM sUkSmaM, hanyate yanna hetubhiH / tadAjJArUpamAdeyaM, na mRSAbhASiNo jinAH // 9 // sarvajJe kaheluM sUkSma vacana paNa hetu ke yuktie karI khaDita thatuM nathI, te sajJanu' vacana AjJArUpe svIkAravu', kemake jinezvarA asatya beAlatA nathI. te AjJArUpa yAna kahevAya che. 9. vivecana--Apta ( pramANika) puruSAnA vacanA, te AjJA kahevAya che. te AjJA Agama ane hetuvAda ema be prakAranI che. zabdothI padArthonuM' agIkAra karavApaNuM te Agama ane pramANAMtarAnI sarakhAmaNIthI cA madadathI padArthonI satyatA svIkAravI te hetuvAda kahevAya che. A beu nirdoSa hAvAthI pramANa manAya che. kemake jenu kAraNu ane pariNAma nirdoSa hoya te pramANa manAya che. arthAt te ja pramANanu lakSaNa che. doSa, rAga, dveSa, mAha ane ajJAna te ahaMtamAM saMbhavatAM ja nathI. mATe AvA nirdoSa puruSathI peDhA thaela Agama ja pramANu hAI zake che. A Agama aMga upAMga ane prakaraNAdi jaLathI bharela samudra jevuM che temaja aneka atizAyika jJAnAthI bharapUra che. dUrabhavyeAne maLavuM durlabha che, paNa te ja uttama jIvAne mATe te sulabha che. paDhArthInAM dravya, guNa, paryAya, nitya, anitya, svasvarUpa, paraMsvarUpa, sad, asad e AdinA sthira citta karI vicAra karavA te AjJAvicaya dhyAna kahevAya che. 9. apAyadhyAnanu` svarUpa rAgadveSa kaSAyA - jayamAnAn vicintayet / yatrApAyAMstadapAya- vicayadhyAnamiSyate // 10 // je dhyAnamAM rAga, dveSa ane krodhAdi viSayeAthI utpanna thatAM kaSTonu' ciMtana karavuM, te apAyavicaya nAmanuM dhyAna kahevAya che. 10. A dhyAnanu` ke vicAranuM phaLa zuM? aihikAmuSmikApAya- parihAraparAyaNaH / tataH pratinivadvaita, samantAvu vAva meLaH // 2 // - Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 yogazAstra bhASAMtara-dazama prakAza rAga dveSAdithI thatAM kaSTone vicAra karavAthI, A janma tathA bhAvajanmamAM thavAnAM apAya (duHkha ko) ne parihAra (tyAga) karavAmAM tatpara thavAya che ane pachI sarvathA pApa karmothI nivRtta thAya che. (mATe zubha yA azubha dareka kriyAnuM pariNAma zuM Ave che ane Avaze, te saMbaMdhI ghaNI bArIkatAthI vicAra kare joIe.) 11. vivecana-jeoe jinezvaranA mArgane sparza karyo nathI, paramAtma svarUpa jANyuM nathI ane yatimArga (nivRtti mArga) saMbaMdhI vicAra paNa karyo nathI, teone hajAro jAtanAM kaSTa AvI paDe che. A duniyAnI mAyAne mehamAM jeonuM citanya parAdhIna thaI gayuM che, tevA ajJa e zuM akAryo nathI karyA? ane kevAM kevAM kaSTa nathI pAmyA ? arthAt sarva akAryo karyA che, ane sarva jAtanAM duHkhone anubhava karyo che. dareka e vicAravuM joIe ke, je je dukhe narkamAM, tiryAmAM ane manuSyamAM, ame pAmyA chIe, temAM kharekhara amAro ja pramAda che. are samyakatva pAmyA jevI sthiti meLavyA chatAM paNa mana, vacana ane kAyAthI karAyelAM duSkarmothI, ame amAre hAthe ja zarIramAM agni saLagAvI duHkhI thayA chIe. he Atmana ! mekSamArga svAdhIna chatAM, te mAgane mUkI daI, kumArganI zodhamAM praveza karI te pote ja potAnA AtmAne kaSTamAM nAMkhe che. jema sukALa subhikSanA vakhatamAM, athavA svataMtra rAjya maLyAM chatAM mUkha leke bhikSA mAgatA phare che, tema mekSamArga pitAne svAdhIna chatAM, mArA jevA mUkha bhavamAM bhamyA kare che. A pramANe pitAnA ane paranA saMbaMdhamAM apAyanI paraMparAnA kAraNa saMbaMdhI vicAra kare ane havethI sAvadhAna thavuM te apAyavicaya dhyAna kahevAya che. vipAkaricaya dhyAnanuM svarUpa - pratikSAbhUto, yatra jovA . cintyate citrarUpaH sa, vipAkavicayo mataH // 12 // Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vipAkavicaya dhyAnanuM svarUpa 357 kSaNa kSaNa pratye utpanna thatA, karmaphaLanA uyanA aneka prakAre vicAra karavA, te vipAkavicaya dhyAna kahevAya che. 12. yA saMpadA to yA ca vipadA''nArakAtmanaH / ekAtapatratA taMtra, puNyApuNyasya karmaNaH // 13 // te vicAra A pramANe karavAnA che ke, ( uMcAmAM uMcI ) sa'pattA arihaMtanI; ane ( nIcAmAM nIcI ) vipadA nArakanA jIveAnI te beu sthaLe puNyakamanuM ane pApakanuM eka chatra rAjya che. arthAt puNya pApanI prakhalatA te ja sukha-duHkhanu` kAraNa che. 13. vivecana--vipAka eTale zubhAzubha karmonuM phaLa. A phaLadravya kSetrAdi sAmagrI anusAra aneka prakAre anubhavAya che. svAdiSTa khAdyAdinA bheAga, puSpamAlA, caMdana, dula ane aMganA pramukhanA upabhAga, e dravyAnA bhAgAbhAga zuma che, tathA sapa, zasra, agni ane viSAdvi dravyAne anubhava te azubha che. saudharmAdi vimAna, upavana ane puSpa, phalAdithI bharapura ArAmAdi kSetranA anubhava zubha che. .ane mazAna, ja*gala, zUnya. araNya e Adi kSetrenA anubhava azubha che. ghaNA uSNu ane ghaNA zIta nahi tevA, vasa'Rtu pramukhakALanA anubhava zubha che. tathA grISma ane ma'tAdi Rtu ke jemAM ghaNA tApa ane ghaNI TADha paDe che te kALamAM cAlavuM te azubha che. mananI nirmaLatA, Adhi, vyAdhi Adi duHkhavata ane satASAdi bhAvAe sahita vana, te zubhabhAva jANavA. ane krodha, ahaMkAra tathA raudradhyAnAddikanA anubhava te azubha bhAva jANavA. uttama devapaNa', karma bhUminu` manuSyapaNuM', e zubha jANuryuM. bhijJAdi mleccha jAtimAM manuSyajanma, tiya ca ane nArakI vagere azubha bhAvA jANavA. dravya, kSetra, kALa, bhAva ane bhavane Azra. cine karmonA kSaceApazama, upazama, ke kSaya thAya che. A pramANe dravyAdi sAmagrInA ceAge prANione karmA pAtapAtAnAM phaLa Ape che. arthAt jIvA pAtapAtAnA karela karmonA anubhava kare che. te Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yegazAstra bhASAMtara-dazama prakAza karmo ATha prakAranAM che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, AyuSya, nAma, getra ane aMtarAya. jema vastrAdikanA pATA vaDe netra avarAI zake che, tema sarvajJa sadaza jIvanuM jJAna, jJAnAvaraNIya karmarUpa pATAthI dabAI jAya che. mati, zruta, avadhi, mana:paryava ane kevaLa, A pAMca jJAne jenAthI avarAya che tene jJAnAvaraNIya karma kahe che. ' pAMca prakAranI nidrA ane cAra prakAranAM darzane, jenAthI avarAya che te. darzanAvaraNIya karmane vipAka che. " jema keI mANasa rAjAne jovAnI IcchAvALe heya, paNa pratihAranA kavAthI rAjAnAM darzana na karI zake tema A darzanA varaNIya karmanA udayarUpa pratihAranA kavAthI, AtmArUpa rAjAnA darzana na karI zake. . maghathI lepAyelI khaDraganI dhArAnA AsvAda tulya. sukhaduHkhanA anubhavavALuM vedanIyakarma che. madirAnA pAna sarakhuM mehanIya karma che. jema madirA pIvAthI, manuSyane kartavyAkartavyanuM bhAna rahetuM nathI, tema mehanIyamanA udayathI satyAsatyane nirNaya thatuM nathI, ane cAritrahanA udayathI viratinA kartavyamAM Adara thatuM nathI. . deva, mAnava, tiryaMca ane nAraka ema cAra prakAranuM AyuSya che. pitApitAnA janmamAM (nimAM) chAne rAkhavA mATe AyuSya eka beDI tulya che. gati jAtyAdinI vicitratA karanAra, citAra samAna, nAmakarmane vipAka A zarIramAM jene hoya che. ghatana ane madirAnA bhAMDene banAvanAra kuMbhAranI mAphaka, uccanIca gotrakarmanA vipAke, ucca, nIca gotramAM janmavuM paDe che. te getramane vipAka kahevAya che. je bAdhakatAthI dAnAdi labdhione lAbha jIvane maLatuM nathI te aMtarAyakarma bhaMDArI samAna che. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sasthAnavicaya dhyAna 359 A pramANe mUla kanI prakRtinA aneka vipAkAne bhinna bhinna vicAratAM, vipAkavicaya nAmanuM dharma dhyAna kahevAya che. sasthAnavicaya dhyAna anAdyantasya lokasya sthityutpattivyayAtmanaH / jJAti cintayavatra, saMsthAnaviSayaH sa tu / / 4 / 9 utpanna thavu', sthira rahevu' ane vinAza pAmavuM e svarUpavALA anAdi anaMta leAkeAnI AkRtinuM je dhyAnamAM ciMtana karavuM, te saMsthAnavicaya dharmadhyAna kahevAya che. 14. vivecana--A duniyAnA koI paNa padArthanA dravyathI nAza thatA ja nathI. tenA paryAya badalAyA kare che, eTale te dravya eka AkRtine mUkI, bIjI AkRtimAM goThavAI gayu'; pazu tethI mULa dravyanA nAza thAya che ema tA na ja kahI zakAya, dAkhalA tarIke eka lAMbu lAkaDu` che, tenI peTI banAvI. peTI banI eTale, lAkaDAnI je lAMkhI AkRti hatI, tenA nAza thaye, peTInI utpatti thaI ane lAkaDu dravya te tA peTI banI teA paNa kAyama ja rahyuM. Ama peTInI utpatti, * lAMkhA lAkaDAnI AkRtinA nAza ane lAkaDApaNAnA dravyanuM kAyama rahevA paNu, ema eka eka vastu traNa prakAre ane che. tevIja rIte A duniyAnI sarva vastuomAM banyA kare che, mATe ja vastuta: dravyAnA nAza nathI. upara kahevAmAM Avyu che ke lAka duniyA anAdi, ana`ta che, Adi aMta vinAnI che. enA e ja Azaya che ke, dareka vastuemAM utpatti, sthiti ane nAza e traNa badalAyA kare che ane tethI keAI vastunI sarvathA Adi (utpatti ) ane sarvathA vinAza kahI zakAya ja nahi. A utpatti, sthiti ane vyayarUpa leAkanI AkRtinu' eTale temAM rahela padArthAMnu ciMtana karavuM ane paravastuthI Atmadravyane vyAvRtta karI, temAM nimagna thayuM te, sasthAna vicayadharma dhyAna kahevAya che. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 yogazAstra bhASAMtara-dazama prakAza lekadhyAnanuM phaLa nAnAdravyagatAnanta-paryAyaparivartane / sadA saktaM mano naiva, rAgAdyAkulatAM vrajet // 15 // A leka svarUpane vicAra karavAthI zuM phAyado thAya? Ama zaMkA karanArane uttara Ape che ke, aneka dravyAmAM rahelA anaMta paryAne parAvartana karavAthI ( dravyagata paryAyanA saMbaMdhamAM vicAra karavAthI) niraMtara temAM Asakta thayeluM mana, rAgAdi AkuLatA pAmatuM nathI. 15. vivecana-dravyanA utpatti, sthiti ane vyaya saMbaMdhi vicAra karatAM varAtpatti paNa saMbhave che. kaI paNa dravyanI AkRti upara moha yA rAga heya te, tarataja tenA bhAvi vinAza upara dRSTi karatAM mamatva ocho thAya che. eka AkRtinA vinAzathI zeka thaI AvyuM hoya tyAre bIjI bAju upara tenI sthitinI haiyAtI che. A vicAra AvatAM, zekamAM pheraphAra avazya thaI zake che. tyAre utpatti, sthiti ane layane traNe bhAgo upara daSTi rAkhanArane harSa ke zoka, rAga ke dveSa, e mAMhIluM kaI parAbhava karI zakatuM nathI, kAraNa ke zarUAtathI ja tenI daSTi traNe bhAge upara sarakhI rahelI che. e Adi aneka phAyadAo lekanA ke dravyanA vicArathI thAya che. dharmadhyAne bhavedbhAvaH, kSAyopazamikAdikaH / evA rAmavizudvAra zu, patAvaNItA purA | 26 dharmadhyAna kSayapazAmaka Adi bhAva hoya che ane jema jema te AgaLa vadhatuM jAya tema tema anukrame pIta, paddha ane zukla lezyA vizuddha vizuddha hoya che. 16. dhyAnanuM phaLa . asminitAntavairAgya-vyatiSaGgataraGgite / jAyate dehinAM saukhyaM svasaMvedyamatIndriyam // 17 // Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma dhyAnanuM pAralaukika phaLa 361 A cAra prakAranAM dhyAnamAM, atyaMta vairAgya rasanA saMgathI taraMgita thaelA yogIone, pite anubhava karI zake tevuM atIndriya (idrinA viSaya vinAnuM) Atmika sukha prApta thAya che. dharma yAnanuM pAralaikika phaLa tyaktasaGgAstanuM tyaktvA, dharmadhyAnena yoginaH / graiveyakAdisvargeSu, bhavanti tridazottamAH // 18 // mahAmahimasaubhAgyaM, zaraccandranibhaprabham / prApnuvanti vapustatra, lagbhUSAmbarabhUSitam // 19 // viziSTavIryabodhADhayaM, kAmArtijvaravarjitam / nirantarAyaM sevante, sukhaM cAnupama ciram // 20 // icchAsaMpannasarvArtha-manohAri sukhAmRtam / nirvighnamupabhujAnA, gataM janma na jAnate // 21 // sarva saMgone tyAga karI; dharmadhyAnamAM zarIrane tyAga karanAra yogIo, greveyaka Adi svargomAM uttama depaNe utpanna thayA che. tyAM mahAna mahimA, mahAna saubhAgya, zarada RtunA caMdranI prabhA samAna puSpamAlA, AbhUSaNa ane vastrothI vibhUSita zarIra pAme che ane viziSTa vIrya tathA jJAnayukta, kAmanI pIDArUpa javara vinAnuM, upamA rahita ane aMtarAya vinAnuM sukha ghaNuM kALa bhogave che. IcchA thatAM ja sarva padArthonI prApti thAya che. A ja kAraNathI manane AnaMda ApanAra sukharUpa amRtane vidana rahita bhegavatAM keTalA kALa gayA te paNa teo jANatA nathI. 18 thI 21. - vivecana-dhyAnanI parAkASTAe nahi pahoMcelA saMskArI gIone, bAkI rahela karmo khapAvavA devAdika yoniomAM janma levA paDe che. tyAM pUrvajanmanA saMskAravALA hovAthI, potAnI jAgRti bhUlAtI nathI, paNa puNyanI prabaLatAthI aneka uttama viSayo maLI Ave che, tene anubhava karI pAchA janmamAM Ave che. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtara-ekAdaza prakAza te ja batAve che divyabhogAvasAne ca, cyutvA tridivatastataH / uttamena zarIreNA-vataranti mahItale // 22 // divyavaMze sasutpannA, nityotsavamanoramAn / bhuJjate vividhAn bhogA-nakhaNDitamanorathAH // 23 // tato vivekamAzritya, virajyAzeSabhogataH / dhyAnena dhvastakarmANaH, prayAnti padamavyayam // 24 // deva saMbaMdhI bhega pUrNa thavA pachI, te devakathI divya dehane tyAga karI, pRthvItala upara uttama zarIre caMnma le che. jayAM niraMtara manahara utsave thaI rahyA che tevA divya vaMzamAM utpanna thaI, akhaMDita manorathavALA, tevo vividha prakAranA bhAgane upabhega kare che. pachI vivekane Azraya karI, duniyAnA azeSa bhegathI virakta thaI dhyAna dvArA sarva karmone nAza karI, avyaya pada prApta kare che. 22 thI 24. // iti zrI AcArya hemacandra viracite yogazAstre munizrI kezaravijaya gaNikRta bAlAvabodhe dazamaH prakAzaH // ekAdaza prakAza zukla dhyAnam svargApavargaheturdharmadhyAnamiti kIrtitaM tAvat / ' apavaNukanidAnaM zuklamataH kIrtyatedhyAnam // 1 // . prathama svarga ane (paraMparAe) mokSanA kAraNabhUta dharma dhyAnanuM svarUpa kahyuM. have mekSanA eka kharekhara kAraNarUpa zukla dhyAnanuM svarUpa kahIe chIe. 1. Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaphala dhyAnane yogya che 363 zukuladhyAnane adhikArI koNa? idamAdimasaMhananA evAlaM pUrvavedinaH kartum / sthiratAM na yAti cittaM kathamapi yatsvalpasattvAnAm // 2 // A zukladhyAna karavAne, pahelA vajasSabhanArAcasaMgheNuvALA ane pUrva dhare (pUrvanA jJAnanA jANakAra) ja samartha che. kemake alpa sattvavALA prANionAM mana, keI paNa prakAre (zukula dhyAnane lAyaka) sthiratA pAmI zakatAM nathI. 2. zukUladhyAnane yogya jIve dhatte na khalu svAsthya, vyAkulitaM tanumatAM mano viSayaH / . zukladhyAne tasmAnAstyadhikAro'lpasArANAm // 3 // viSayethI vyAkuLa thayelAM manuSyonAM mana, sthiratA dhAraNa karI zaktAM nathI. A ja kAraNathI alpa satvavALA jIvone suphaladhyAna dhAvavAne adhikAra nathI. 3. vivecana-pAMca IdriyonA viSayathI vyAkuLa thaelAM mane svastha thatAM nathI. A ja hetu dharmadhyAnane paNa lAgu paDe che. tathApi dharmadhyAna, zukaladhyAnanI apekSAo ujajavaLatAmAM ane sva2chatAmAM ghaNuM maMda hoya che ane te kharekhara zuddha Amika ja nathI. je zuddha Atmika ja dharmadhyAna hoya te, devAdi gati prApta thavI na joIe. AthI ja samajI zakAya che ke, iMdriya viSayonI vyAkuLatAnI zAMti, dharma dhyAnamAM je prakAranI hoya che, tenAthI ghaNuM ja vizeSa prakAre zAMti; zukaladhyAnamAM joIe ane AvI zAMtivALA cho hoya te, te zukaladhyAnanA adhikArI thaI zake che. zukaladhyAnamAM je prakAranI zAMti joIe te evI hovI joIe ke, dhyAnamAM tenA zarIrane keI chede, bheda, haNe ke bALe, te paNa pite taTastha daSTA heya tema rahyA kare. temaja vRSTi, zIta, vAta ane tApArika dukhe karI kare paNa nahi. vaLI te dhyAnamAM hoya tyAre dekhavuM, sAMbhaLavuM, 1. vajanI jema hADakAonI majabutAIvALuM zarIra. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 yegazAstra bhASAMtara-ekAdaza prakAza suMghavuM ke sparzavuM tenI kAMI paNa khabara na paDe ane jANe pASANanI ghaDelI mUrti hoya tema sthiratApUrvaka dhyAnamAM magna rahe. AvI sthiratA a9pa sattvavALAne na heya mATe te adhikArI nathI. 3. (ahIM ziSya zaMkA kare che ke pUrvadhare ane vajaRSabhanArAca saMghayaNavALA ja che je suphaladhyAnanA adhikArI che. te hamaNAnAM sevA (chellA) saMgheNavALA jIve AgaLa te dhyAnanA svarUpane kahevAnI zI jarUra che? AcArya zrI uttara Ape che) anavacchityAmnAyaH samAgato'syeti kIyate'smAbhiM / duSkaramapyAdhunikaiH zukladhyAnaM yathAzAstram // 4 // juo ke, jevI rIte zAstramAM kahyuM che tevI rIte, zuphala. dhyAna dhyAvavuM e atyAranA cha mATe duSkara che, tathApi A zukladhyAnanA saMbaMdhamAM paraMparAe je AmnAya cAlyo Ave che arthAt paraMparAe zukaladhyAnanuM je svarUpa cAlyuM AvyuM che te, viracheda na thaI jAya mATe te pramANe huM kahuM chuM. 4. zukaladhyAnanA bheda kahe che jJeyaM nAnAtvazrutavicAramaikyazrutAvicAraM ca / sUkSmakriyamutsannakriyamiti bhedaizcaturdhA tat // 5 // 1. pRthaphavadyuta vicAra, 2. apRthaphavakRta avicAra, 3. sUkSama kriyA apratipAti, 4. ucchinnakriyA anivRtti ema cAra bhede karI te zukaladhyAna jANavuM. 5. zuladhyAnane pahele bheda ekatra paryayANAM vividhanayAnusaraNaM zrutAd dravye / arthavyaJjanayogAntareSu saMkramaNayuktamAyaM tat // 6 // eka paramANavAdidravyamAM utpAda, sthiti, vilaya ane mUrta tyAdi paryAnuM, dravyArthika, paryAyArthika nae karI, pUrva gata zrutAnusAre ciMtana karavuM. te ciMtana dravya, zabda tathA mana, vacana, kAyAnA cegAMtaramAM saMkramaNarUpa hovuM joIe. jemake eka dravyanA Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 365 cothA bhedanuM svarUpa ciMtanathI tenA zabdanA ciMtana upara AvavuM. zabda ciMtanathI dravya upara AvavuM, maneyegathI kAyayeganA ciMtanamAM yA vAyeganA ciMtanamAM, ema kAyogathI manege yA vAge saMkramaNa karavuM te zuphaladhyAnane prathama bheda che. 6. vivecana-ahIM keI zaMkA kare ke, artha, vyaMjana ane gAMtaromAM, saMkramaNa karavAthI mananI sthiratA kevI rIte kahI zakAya ane sthiratA vinA dhyAna kema kahevAya tene uttara e che ke, eka dravyanA saMbaMdhamAM sthiratA hovAthI dhyAna kahI zakAya che. bIjA bhedanuM svarUpa evaM zrutAnusArAdekatvavitarkamekaparyAye / .. arthavyaJjanayogAntareSvasaMkramaNamanyattu // 7 // pUrvanA jANa manuSyo mATe pUrvagata zrutAnusAre ane jene pUrvanuM jJAna na hoya tene anyatrutAnusAre, artha, vyaMjana, gAMtarene viSe asaMkramaNarUpa, eka paryAya viSayika dhyAna te ekatvavitarka nAmanA zukaladhyAnane bIje bheda che. 7. * '. trIjA bhedanuM svarUpa nirvANagamanasamaye, kevalino daraniruddhayogasya / sUkSma kriyApratipAti, tRtIyaM kIrtitaM zuklam // 8 // mokSagamananA avasare kevaline mana, vacana, kAyAnA (bAra) yoganuM rekavuM, te sUkSma kriyA apratipAti trIjuM zukaladhyAna che. 8. - cothA bhedanuM svarUpa kevalinaH zailezIgatasya zailavadakampanIyasya / utsanakriyamapratipAti turIyaM paramazuklam // 9 // pahADanI jema akaMpanIya, zelezIkaraNamAM rahelA kevalIne, utsatrakriyA apratipAti, zukaladhyAnane ce bheda hoya che. 9. vivecana-A zuladhyAna saMbaMdhI atyAre kAMIka paNa vizeSa jANavuM. te mane azakya lAge che. atyAranA munigaNane saMpradAya, Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 yogazAstra bhASAMtara-ekAdaza prakAza dhyAna saMbaMdhI eTalo badhe pazcAt che ke, tethI cAlatA saMpradAyathI vizeSa jANavAnuM mane kAMI banyuM nathI. ethI joIe te akSarArtha paNa zukaladhyAna saMbaMdhI huM lakhI zakyo nathI. 9. cAra bhedomAM yoganI saMkhyA ekatriyogabhAjAmAdyaM syAdaparamekayogAnAm / .. tanuyoginAM tRtIyaM niryogANAM caturtha tu // 10 // traNa ganI pravRttivALA gImAM pahele zuphaladhyAnane bheda heya. manAdi eka yoganI pravRttivALAmAM bIjo zukaladhyAnane bheda heya. sUma zarIranA yogavALAne trIje bheda haiya ane rogarahitane zukaladhyAnane ce bheda heya. 10. (kevalIne zukaladhyAnanA trIjA, cothA bhedamAM mana na hovAthI dhyAna kema saMbhave? tene uttara Ape che.) chadmasthitasya yadvanmanaH sthiraM dhyAnamucyate tjjnyaiH| nizcalamaGgaM tadvatkevalinAM kIrtitaM dhyAnam // 11 // jema jJAnI puruSa, vAsthAne mananI sthiratAne dhyAna kahe che, tema kevalione, aMganI nizcalatA te ja dhyAna kaheluM che. 11. (kevalIne zukaladhyAnanA cothA bhedamAM kAya Daga nathI te tyAM kevI rIte dhyAna kahI zakAya ? tene uttara Ape che.) pUrvAbhyAsAjjIvopayogataH karmajaraNahetorvA / zabdArthabahutvAdvAjinavacanAdvA'pyayoginodhyAnam // 12 // pUrvanA abhyAsathI, jIvanA upayogathI, karmanirjarA thAya che te kAraNathI, athavA zabdArthanI bahulatAthI, athavA jinezvaranA vacanathI, A ayogIone dhyAna kahI zakAya che. 12. zukaladhyAna kene hoya che? . Aye zrutAvalambanapUrva pUrvazrutArthasaMbandhAt / pUrvadharANAM chadmasthayoginAM prAyazo dhyAne // 13 // Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuphaladhyAna kone kahe che. 367 AdinA pahelA be zukaladhyAnanA bhede pUrvadhara chavastha yogIne zrutajJAnanA avaMlaMbanathI pUrva kRtArthanA saMbaMdhavALA prAya hoya. 13 vivecana-prAyaH kahevAno e matalaba che ke, pUrvadhane ja zukaladhyAna heya ane bIjAne na hoya tema nathI, paNa pUrvadhara sivAyanAne paNa zukladhyAna hoya che. jema ke mArUvAjI, mAsatuSa sAdhu, vigere mahAzane kAMI pUrvanAM jJAna nahotAM, chatAM kevalajJAna thayeluM che. mATe zuphaladhyAna lAvavA mATe pUrvanAM jJAna joIe te ekAMta nathI. sakalAlambanavirahaprathite dve tvantime samuddiSTe / nirmalakevaladRSTijJAnAnAM kSINadoSANAm // 14 // sarva doSarahita, nirmala kevala darzana ane kevala jJAnavALA yegIne sarva AlaMbana vinAnA chellAM be dayAne kahelA che. 14. pahelAM be dukuladhyAnanA AlaMbanano krama tatra zrutAd gRhItvaikamarthamarthAd vrajecchabdam / zabdAt punarapyathai yogAyogAntaraM ca sudhIH // 15 // zrutajJAnamAMthI kaI eka artha laIne, arthathI zabdanA vicAramAM AvavuM, zabdathI pharI paNa arthamAM AvavuM tevI ja rIte buddhimAnee eka bhegathI kaI eka gAMtaramAM AvavuM. 15. ___saMkrAmatyavilambitamarthaprabhRtiSu yathA kila dhyAni / vyAvartate svayamasau punarapi tena prakAreNa // 16 // je prakAre dhyAnI vilaMba vinA ardhAdikamAM saMkramaNa kare che, te ja prakAre pharI paNa tyAMthI pote pAchA phare che. 16. __ iti nAnAtve nizitAbhyAsaH saMjAyate yadA yogI / AvirbhUtAtmaguNastadaikatAyA bhavedyogyaH // 17 // A pramANe aneka prakAranA tIkSaNa abhyAsavALa jyAre yogI thAya che tyAre, AtmaguNa pragaTa thatAM zukaladhyAnanI ekatAne te lAyaka thAya che. 17. Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 yogazAstra bhASAMtara-ekAdaza prakAza utpAdasthitibhaGgAdiparyayANAM yadekayogaH san / . dhyAyati paryayamekaM tatsyAdekatvamavicAram // 18 // eka segavALo thaI utpAda, sthiti ane vyayAdi paryAye tenA eka paryAyanuM dhyAna kare te ekatvaavicAra dhyAna kahevAya. 18. trijagadviSayaM dhyAnAdaNusaMsthaM dhArayet krameNa manaH / viSamiva sarvAMgagataM mantrabalAnmAntriko deze // 19 // AkhA zarIramAM vyApta thaelA viSane jema maMtranA baLathI maMtravAdi daMzamAM lAvI mUke che, tema traNa jaganA viSayavALA manane, dhyAne karI aNu (paramANu) upara bhegIoe dhAraNa karavuM. 19 apasAritendhanabharaH zeSaH stokendhano'nalo jvalitaH / tasmAdapanIto vA nirvAti yathA manastadvat // 20 // lAkaDAM na nAMkhavAthI, athavA agnimAMthI lAkaDAM kheMcI levAthI, bAkInAM zeDAM idhaNuvALa baLato agni bujhAI jAya che, tenI jema manane paNa viSayarUpa lAkaDAM na maLavAthI pitAnI meLe zAMta thaI jAya che. 20. ' , zukaladhyAnanA bIjA bhedanuM phaLa jvalati tatazca dhyAnajvalane bhRzamujjvale yatIndrasya / nikhilAni vilIyante kSaNamAtrAd ghAtikarmANi // 21 // pachI dhyAnarUpa agni, atyaMta utkaTa paNe prajavalavAthI yogIndranA sarva ghAtikarmo kSaNa mAtramAM nAza pAme che. 21. te ghAtika batAve che jJAnAvaraNIya dRSTayAvaraNIyaM ca mohanIyaM ca / vilayaM prayAnti sahasA sahAntarAyeNa karmANi // 22 // jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mehanIya, te traNe cothA aMtarAya karmanI sAthe akasmAt vilaya thaI jAya che. 22. . Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukla yAna kone kahe che.' ghAtikarmanA kSayathI thatuM phaLa saMprApya kevalajJAnadarzane durlabhe tato yogI / jAnAti pazyati tathA lokAlokaM yathAvastham // 23 // ghAtikarmanA kSaya thavAthI, yegI duHkhe pAmI zakAya tevAM kevalajJAna ane kevaLadarzana pAmI yathAvasthita lokAlokane jANe che ane juve che. 23. ' devastadA sa bhagavAn sarvajJaH sarvadayanantaguNaH / viharatyavanIvalayaM surAsuranaroragaiH praNataH // 24 // kevalajJAna pAmavA pachI sarvajJa, sarvadarzI, anaMta guNavAnuM sura, asura, manuSya ane nAgaeNdrAdithI praNAma karAtA, te bhagavAna pRthvItaLa upara (duniyAnA jIne) bodha karavA mATe vicAre che 24. vAgjyotsnayA'khilAnyapi vibodhayati bhavyajantukumudAni / unmUlayati kSaNato mithyAtvaM dravyabhAvagatam // 25 // vaLI vacanarUpa caMdranI cAMdanIe karI, samagra bhavya jIvo para kumudone (caMdravikAzI kamaLAne) baMdhita kare che, ane tenI aMdara rahelA dravya, bhAva, mithyAtvane ( aMdhakArane) kSaNa mAtramAM mULathI kADhI nAMkhe che. 25. . tamAmagrahamAtrAdanAdisaMsArasaMbhavaM duHkham / bhavyAtmanAmazeSa parikSayaM yAti sahasaivaH / / 26 // te sarvajJa tIrthaMkaranuM phakta nAma grahaNa karavAthI, bhavya jInAM anAdi saMsArathI utpanna thaelA samagra duHkha sahasA nAza pAme che. api koTIzatasaGkhyAH samupAsitumAgatAH suranarAdyAH / / kSetre yojanamAtre mAnti tadA'sya prabhAvena // 27 // te paramezvaranI upAsanA karavA mATe, seMkaDo koDa gAme AvelA deva, manuSyAdi, eka yojana mAtra kSetramAM tene prabhAvathI samAI zake che. 27 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 yogazAstra bhASAMtara-ekAdaza prakAza tridivaukaso manuSyAstiyazco'nye'pyamuSya budhyante / nijanijabhASAnugataM vacanaM dharmAvabodhakaram // 28 // dharma karavAvALA A paramezvaranAM vacanane, de, manuSya, tiya (janAvaro) ane bIjAe paNa pitApitAnI bhASAmAM samajI zake che. 28. AyojanazatamugrA rogAH zAmyanti tatprabhAvena / udayini zItamarIcAvIva tAparujaH kSiteH paritaH // 29 // je sthaLe tIrthakara vihAra karatA hoya te sthaLanI cAre bAju temanA prabhAvathI se jana pramANa pRthvImAM, ugra (meTA) rogo jema caMdranA udayathI tApa zAMta thAya che, tema zAMta thaI jAya che. 29 mArItidurbhikSAtivRSTayanAvRSTiDamaravairANi / na bhavantyasmin viharati sahasrarazmI tamAMsIva // 30 // A bhagavAna pRthvItaLa upara vicaratA tyAM, jema sUrya chatAM aMdhakAra na hoya tema marakI, dukALa, ghaNI vRSTi, sarvathA vRSTi na thavI, yuddha ane vera Adi upadrava hetA nathI. 30. mArtaNDamaNDalazrIviDambi bhAmaNDalaM vibhoH pritH| AvirbhavatyanuvapuH prakAzayatsarvato'pi dizaH // 31 // sUrya maMDaLanI zebhAne viDaMbanA pamADe tevuM, sarva bAju dizAone prakAzita karatuM, bhAmaMDaLa bhagavAnane zarIranI pAchaLa pragaTa thAya che. 31. saMcArayanti vikacAnyanupAdanyAsamAzu kamalAni / bhagavati viharati tasmin kalyANIbhaktayo devAH // 32 // bhagavAna jyAre pRthvItaLa upara vicare che tyAre uttama bhaktivALA de, pagale pagale (suvarNanA) kamaLa paga mukavA mATe tatakALa saMcAre che (sthApana kare che.) 32. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghAtikarmanA kSayathI thatuM phaLa. 371 anukUlo bAti marut pradakSiNaM yAntyamuSya zakunAzca / taravo'pi namanti bhavantyadhomukhAH kaNTakAzca tadA // 33 // tathA pavana anukULa vAya che. bhagavAnane ( jabuka, cAsa, nakulAdi) zakune dakSiNAvarta-jamaNuM hoya che. ( athavA paMkhIo pradakSiNa Ape che.) vRkSe paNa name che ane kAMTAonAM mukha nIcAM (uMdhAM) thAya che. 33. Araktapallavo'zokapAdapaH smerakusumagandhADhayaH / prakRtastutiriva madhukaravirutai vilasatyupari. tasya // 34 // lAla patrovALo, vikasvara ane sugaMdhathI vyApta puSpavALe, tathA madhukara (bhramara) nA zabdoe karI jANe stuti karAte hoya te, azoka vRkSa dharmadezanA ApavAnA avasare te prabhunA upara ulasI (ze bhI) rahe che. 34. SaDapi samakAlamRtavo bhagavantaM taM tadopatiSTante / smarasAhAyakakaraNaprAyazcittaM grahItumiva // 35 // e avasare kAmadevane sahAya karavAnuM jANe prAyazcitta levA mATe AvI hoya tema ekI kALe chae Rtuo bhagavAnanI pAse prApta thAya che. 35. asya purastAbhinadan vijambhate dundubhinabhasi tAram / kurvANo. nirvANaprayANakalyANamiva sadyaH // 36 // A bhagavAnanI AgaLa tAra svare nAda karate devaduMdubhi, jANe tatkALa kalyANakArI mokSamArganA prayANane karate (sUcavate) hoya tema zebhI rahyo che. 36. pazcApi cendriyArthAH kSaNAnmanojJIbhavanti tadupAnte / ko vA na guNotkarSa savidhe mahatAmavApnoti // 37 // te bhagavAnanI pAse pAMce IdriyonA artho, kSaNavAramAM mane jJa cAya che. athavA mahA puruSonI sebatathI (sAmipyatAthI) koNa guNano utkarSa na pAme ? arthAt sarva pAme. 37. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 yogazAstra bhASAMtara-ekAdaza prakAza asya nakhA romANi ca vardhiSNUnyapi na hi pravardhante / bhavazatasaMcitakarmacchedaM dRSTveva bhItAni // 38 // seMkaDo game bhavanA saMcita karelAM karmono nAza thayelo joIne, bhaya pAmyAM hoya tema vRddhi pAmavAnA svabhAvavALA paNa A prabhunA nakha ane rema vRddhi pAmatA nathI.. 38. . zamayanti tadabhyarNa rajAMsi gndhjlvRssttibhirdevaaH| unnidrakusumavRSTibhirazeSataH surabhayanti bhuvam // 39 // . te prabhunI pAse sugaMdhi jalanI vRSTi karI, deve dhULane zAMta kare che ane vikasvara puSpa vRSTie karI najIkanI sarva bhUmine sugaMdhita kare che. 39 chatratrayI pavitrA vibhorupari bhaktitatridazarAjaiH / / gaGgAsrotastritayIva dhAryate maNDalIkRtya // 40 // svAminA upara ina bhaktithI gaMgA nadInA traNa pravAhanI - jema, pavitra, goLAkAra, traNa chatrane dhAraNa kare che. ayameka eva naH prabhurityAkhyAtuM biDojasonnamitaH / aGgulidaNDa ivoccaizcakAsti ratnadhvajastasya / / 41 // A ekaja amAre svAmi che. Ama kahevAne mATe Indra AMgulIrUpa daMDa jANe uMce ryo hoya tema, uMce Indrivaja zobhI rahyo che. 41. asya zaradindudIdhiticArUNi ca cAmarANi dhUyante / vadanAravindasaMpAti rAjahaMsabhramaM dadhati // 42 // A prabhune, zarada RtunA candranI kAMti sarakhAM manahara cAmare vijhAya che, te cAmaro, mukharUpa kamaLa upara AvatA, rAjahaMsanA bhramane utpanna kare che. 42. prakArAtraya uccaivibhAnti samavasaraNasthitasyAsya / kRtavigrahANi samyakcAritrajJAnadarzanAnIMva / / 43 // Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 373 prakArotara svarUpa dhyAna " samavasaraNamAM rahelA, samavasaraNanA traNa gaDha, jANe jJAna, darzana, cAritre, traNa zarIra dhAraNa karyA hoya tema sArI rIte zebhe che. 43. caturAzAvartijanAna yugapadivAnugrahItukAmasya / catvAri bhavanti mukhAnyaGgAni ca dharmamupadizataH // 44 // cAre dizA tarapha rahelA manuSyone ekI vakhate anugraha karavAnI IcchAthI ja jema, tema dharmopadeza karatI vacate cAra zarIre ane cAra mukhe thAya che. 44. abhivandhamAnapAdaH surAsuranaroraMgaistadA bhagavAn / siMhAsanamadhitiSThati bhAvAniva pUrvagirizaGgam // 45 // e avasare sura, asura, manuSya ane bhuvanapatie karI caraNa namaskAra karAtA bhagavAn jema pUrvAcaLanA zikhara para sUrya ArUDha thAya tema, siMhAsana upara (dharmadezanA devA) bese che. 45. tejaH puJaprasaraprakAzitAzeSadikkramasya tdaa| trailokyacakracatitvacihnamagre bhavati * cakram // 46 // e avasare teja pujanA prasarave karI, samagra dizAonA samuhane prakAzita karatuM ane traNa lekanA cakravartI paNAnI nizAnI sarakhuM cakra AgaLa rahe che. 46. bhuvanapativimAnapatijyotiSpativAnavyantarAH savidhe / tiSThanti samavasaraNe jaghanyataH koTiparimANAH // 47 // bhuvanapati, vimAnapati, jyotiSpati ane vyaMtara A cAre nikAyanA deve samavasaraNamAM jaghanyathI paNa keTi pramANe bhagavAnanI pAse rahe che. 47. " sAmAnya kevalajJAnInuM kartavya. tIrthakaranAmasaMjJaM na yasya karmAsti so'pi yogabalAt / utpannakevalaH san satyAyuSi bodhayatyuvarNam // 48 // jeone tIrthaMkara nAmakarma nAmanA kamane udaya nathI teo Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 gazAstra bhASAMtara-ekAdaza prakAza paNa yoganA baLathI, kevalajJAna utpanna thavA pachI, je AyuSya bAkI raheluM hoya te jagatanA ane dharmadha Ape che. 48. saMpannakevalajJAnadarzano'ntarmuhUrtazeSAyuH / arhati yogIdhyAnaM tRtIyamapi kartumacireNa // 49 // kevalajJAna, kevaladarzana, prApta thaela yogI jyAre mAnava bhava saMbaMdhI aMtaramuhUrta AyuSya bAkI rahe tyAre tatkALa trIju paNa zuphaladhyAna karavAne te yegya (thAya) che. 49 AyuHkarmasakAzAdadhikAni syuryadA'nyakarmANi / . ' tatyAkhyAya topameta yogI samughAta ..pa0 paNa je AyuSya karma karatAM bIjA karmo adhika hoya to te karmone AyuSyanAM sarakhAM (jeTaluM AyuSya hoya teTalA kALamAM bhagavAI zake teTalAM) karavAne kevalisamughAta (prayatna vizeSa) karavA prayatna kare che. 50. daNDakapATe manthAnakaM ca samayatrayeNa nirmAya / turye samaye lokaM niHzeSa pUrayed yogI // 51 // zarIramAMthI Atmapradezane bahAra kADhI, prathama samaye daMDa kare. ( daMDAkAre Atmapradezane lAMbA caudarAja pramANe laMbAve.) bIje samaye kapATa AkAre Atmapradezane vistAre. trIje samaye maMthAnane (ravaiyAne) AkAre Atmapradezane cAre bAju vistAra ane ethe samaye yegI AkhA lekane AtmapradezathI purI Ape. pa1. samayaistatazcaturbhinivartate lokapuraNAdasmAt / vihitAyuHsamakarmo dhyAnI pratilomamArgeNa // 52 / / cAra samaye leka pUravAnuM kAma pUrNa karI. AyuSyanA samAna bIjA karmone rAkhI, dhyAnI pratima mArge (pahele samaye AMtarAMne saMhare, bIje samaye maMthAnane sameTI le ane trIje samaye daMDAkArane sameTI pAcho mULarUpe thAya.) loka pUravAnA kAryathI nivartana thAya. 52, Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te ja tAve che zrImAnacintyavIryaH zarIrayoge'tha bAdare sthitvA / acirAdeva hi niruNaddhi bAdarau vAGmanasayogau // 53 // pachI jJAnAdi lakSmIvAn, arcitya vIvALA ceAgI, khAdarakAya ceAgane viSe rahIne, khAdara (razULa) vacana ane mananA cogAne ghaNA thADA ja vakhatamAM zake. 53. sUkSmeNa kAyayogena kAyayogaM sa bAdaraM rundhyAt / * tasminnaniruddhe sati zakyo roddhuM na sUkSmatanuyogaH // 54 // pachI sUkSmakAya caiAgamAM rahI, khAdarakAya * ceganA rAdha kare, kemake te bAdarakAya caiAga rAkavA sivAya, sUkSmakAya caiAga zakI zakatA nathI. 54. vacanamanoyogayugaM sUkSmaM niruNaddhi sUkSmatanuyogAt / vidadhAti tato dhyAnaM sUkSmakriyamasUkSmatanuyogam / / 55 / / pachI sUkSma zarIra ceAganI madadathI, sUkSma vacana ane maneceAgane razake. tyAra pachI sUkSmakriyA ane asukSma zarIra ceAgamaya dhyAna kare. papa. tadanantaraM samucchinnakriyamAvirbhavedayogasya / asyAnte kSIyante tvaghAtikarmANi catvAri // 56 // 375 tyAra pachI ayAgIne samucchinna kriyA pragaTa thAya che. (arthAt sa kriyAnA vyavaccheda thAya che. ) AnA aMtamAM cAra aghAti karmonA kSaya thAya che. 56 teja atAve che. laghuvarNapaJcakodgiraNatulyakAlAmavApya zailezIm / kSapayati yugapatparIto vedyAyurnAmagotrANi // 57 // laghu pAMca akSarA kheAlI zakAya, teTalA vakhatanI zailIzI avasthA (pahADanI mAphaka sthira avasthA )ne pAmI ekI sAthe vedanI, AyuSya, nAma, geAtra e cAra karmIne sathA khapAve. 57. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 yogazAstra bhASAMtara-ekAdaza prakAza audArikataijasakArmaNAni saMsAramUlakaraNAni / hitveha RjuzreNyA samayenaikena yAti lokAntam // 58 // ahIM saMsAranAM mULa kAraNa audArika, tejasa ane kArpaNa zarIrane tyAga karI, samazreNie eka samaye lokane aMte jAya che pa8. nordhvamupagrahavirahAdadho'pi vA naiva gauravAbhAvAt / yogaprayogavigamAt na tiryagapi tasya gatirasti / / 59 // te yogInA AtmAo lekathI AgaLa ucA (alakamAM) jatA nathI, kemake cAlavAmAM sahAya ApanAra dharmAstikAya AgaLa nathI. nIcA paNa jatA nathI, kemake temanAmAM gaurava (vajana-bhAra) rahyo nathI. tema tirtho paNa temanI gati nathI, kemake temane preranAra . anAdikanA yogane abhAva thayelo che. 59 . lAghavayogAddhRmavadalAbuphalavacca saMgaviraheNa / bandhanavirahAderaNDavacca siddhasya gatirUvaMm // 60 // laghupaNAnA kAraNathI dhUmanI jema, saMganA virahathI tubInA phalanI jema ane baMdhananA abhAvathI eraMDanA phalanI jema siddhonI gati (svAbhAvika) urva che. 60. ' , samAdhi mekSamAM gayelA gI sAdikamanantamanupamamavyAbAdhaM svabhAvajaM saukhyam / prAtaH sa vijJAnano mote muja ne ? . kevalajJAna ane kevala darzanavAna yogI, sarva karmothI mukta thaI, sAdi anaMta, anupama, avyAbAdha ane svabhAvathI utpanna thayela Atmika sukhane pAmI (jJAnAnaMdamAM) magna rahe che. 61. vivecana-A lekamAM sarva karmono kSayathI utpanna thayelI sthitine samAdhi kahevAmAM Ave che. A samAdhi paripUrNa che. temAMthI pAchA haThavA paNuM che ja nahi. je Atmasthiti pamAyelI che te Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 377 mekSamAM gayelA yogI sAdianata che. te sthiti pAmyAnI Adi che paNa aMta nathI. aMta tyAre kahI zakAya ke te sthitimAMthI nIcA paDavApaNuM hoya. eTale A sthiti sAdi anaMta che. temaja anupama che. eTale A sthitine kaI paNa upamA ApI zakAtI nathI. upamA na ApavAnuM kAraNa, tevI sarvotkRSTa sthitine duniyAmAM abhAva che. duniyAmAM je je sthitino anubhava A dehadvArA thAya che te sarva sthitio viyogazIla che. deha pote paNa vizaraNa svabhAvavALo che. eTale tenAthI utpanna thatAM sukhane sukhanI upamA kema ApI zakAya? vaLI A sukha kevaLa AtmasvabhAvathI utpanna thayeluM ane keIpaNa jAtanA sukhanI upamAthI atita che. te samAdhisukha avyAbAdha eTale ke I paNa prakAranI kAyika ke mAnasika pIDA vinAnuM che. jyAM zarIra ane mana che tyAM Adhi, vyAdhi ane upAdhi aneka prakAranI lAgI paDe che. tema A muktAmAne zarIrAdi sarva upAdhine abhAva hovAthI tevI koI paNa prakAranI vyAbAdhA che ja nahi. tyAre kevaLa AtmasvabhAvanuM ja sukha hovAthI te parama sukha che. te sukhamAM yA te AtmasvabhAvamAM muktAtmA magna rahe che, te paripUrNa samAdhi che. A dehamAM rahI aneka prakAranI samAdhio thaI zake che, tevuM anya darzanakAra kahe che. te sarva samAdhione samAveza dhyAnamAM ja thaI zake che. jinezvaroe batAvela dhyAna ane anya darzanakAroe batAvelI samAdhine mukAbale je ApasamAM karavAmAM Ave te A vAtanI khAtrI abhyAsIone sahaja thaI zakaze. A pramANe ganA sarva aMgenI ahIM samApti thAya che. iti zrI AcArya hemacandra viracite yogazAstre muni zrI kezara vijaya gaNi kRta bAlAvabodhe ekAdazaH prakAzaH Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdaza prakAza AcAryazrIne svAnubhAva zrutasindhorgurumukhato yadadhigataM tadiha darzitaM samyak / anubhavasiddhamidAnI prakAzyate tattvamidamamalam // 1 // siddhAMtarUpa samudrathI ane gurumukhathI ryoga saMbaMdhI je kAMI meM jANyuM hatuM ke, ahIM pUrvanA agIyAra prakAzamAM sArI rIte dekhADayuM. have mane pitAne vega saMbaMdhI je kAMI anubhava siddha thayuM che ke, A nirmaLa tattvane prakAzita karuM chuM. 1. | (Agane sarva AdhAra mana upara che. mananI avasthAe jANyA sivAya ane tene uzya sthitimAM mUkyA sivAya, vaigamAM praveza thaI zakatuM nathI, mATe AcAryazrI prathama mananI sthitine bheda batAve che.) mananA bhedo iha vikSiptaM yAtAyAtaM zliSTaM tathA sulInaM ca / cetazcatuHprakAraM tajjJacamatkArakAri bhavet // 2 // 1. vikSita, 2. yAtAyAta, 3. kliSTa, 4 sulIna ema cAra prakAravALuM citta, tenA jANakAra mAnIne te camatkAra karavAvALuM thAya che. 2. mananAM lakSaNe vikSipta calamiSTaM yAtAyAtaM ca kimapi sAnandam / prathamAbhyAse dvayamapi vikalpaviSayagrahaM tatsyAt // 3 // vikSipta manane capalatA ISTa che ane yAtAyAta mana kAMIka paNa AnaMdavALuM che. prathama abhyAsamAM A beu jAtanAM mane heya che ane temane viSaya vikalpane grahaNa karavAne che. 3. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mananAM lakSaNe 378 vivecana-prathama abhyAsI jyAre abhyAsa zarU kare che tyAre manamAM aneka jAtanA vikSepo AvyA kare che. mana TharatuM nathI ane capaLatA karyA ja kare che. paNa AthI abhyAsIe kAMI nAsIpAsa thavAnuM nathI. eka hariNu jyAre pAsamAM sapaDAya che tyAre te eTalI badhI chUTavA mATe doDAdoDa karI mUke che ke hada uparAMta, jANe chUTayuM ke chUTaze. A harinI doDadhAma joI pAsavALo nizaza thaI khAsa mUkI de te avazya chUTI jAya. paNa je majabutAI karI tene daDAdoDa karavA Ape te te thAkI thAkIne doDavAnI kriyA mUkI daI svAdhIna thaI jaze. tevI ja rIte prathama abhyAsI, mananI AvI capaLatA ane vikSepatA jeI nirAza thaI jAya ane potAne abhyAsa mUkI de te mana chUTI jaze. pachI kadI svAdhIna na thaze. paNa himmata rAkhIne potAno abhyAsa AgaLa vadhAraze te ghaNuM ca5LatA ane vikSepatAvALuM paNa mana zAMta thaI svAdhIna thaI raheze. pahelI vikSisa dazA oLaMgyA pachI bIjI yAtAyAta dazA mananI che. yAtAyAta eTaluM javuM ane AvavuM. jarA vAra mana sthira rahe, vaLI cAlyuM jAya, arthAt vikalpa AvI jAya. vaLI samajAvI yA upagathI sthira karyuM, vaLI cAlyuM jAya, A yAtAyAta avasthA che. pahelI karatAM bIjI dazA zreSTha che ane temAM kAMIka paNa AnaMdane aMza rahelo che, kAraNa ke jeTalIvAra sthira hoya teTalIvAra te AnaMda meLave che. 3. zliSTaM sthirasAnandaM sulInamatinizcalaM parAnandam / tanmAtrakaviSayagrahamubhayamapi budhaistadAnAtam // 4 // zliSTa nAmanI mananI trIjI avasthA, sthiratA ane AnaMdavALI che. tathA sulina nAmanI cothI avasthA, nizcala ane paramAnaMdavALI che. jevAM nAma che tevA ja tenA guNe che ane te ja te beu manene grahaNa karavAno viSaya che ema jJAnI puruSoe kahyuM che. 4. Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (380 yegazAstra bhASAMtara-dvAdaza prakAza vivecana-jeTalI mananI sthiratA teTale AnaMda. trIjI mananI avasthAmAM sthiratA bIjI karatAM vizeSa hevAthI AnaMda paNa vizeSa hoya che, tethI paNa adhika sthiratA thI avasthAmAM che. temAM mana nizcala thAya che ane tethI tyAM AnaMda paNa alaukika thAya che. te manane viSaya AnaMda ane paramAnaMda che. evaM kramazo'bhyAsAvezAdvayAnaM bhajennirAlambam / samarasabhAvaM yAtaH paramAnandaM tato'nubhavet // 5 // .. A pramANe manane uccatA prApta karavAnA karma, abhyAsanI prabaLatAthI nirAlaMbana dhyAna kare tethI samarasabhAva (paramAtmAnI sAthe ane abhinnapaNe laya pAmavuM te)ne pAmI, pachI paramAnaMdapaNuM anubhave. 5. paramAnaMdaprAptine kama bAhyAtmAnamapAsya prasattibhAjAntarAtmanA yogI / satataM paramAtmAnaM vicintayettanmayatvAya // 6 // AtmasukhanA premI bhegIe aMtarAtmAvaDe, bAhyAtmabhAvane dUra karI, tanmaya thavA mATe niraMtara paramAtmabhAvanuM ciMtana karavuM 6. bahirAtmabhAvAdinuM svarUpa, AtmadhiyA samupAttaH kAyAdiH kIrtyate'tra bahirAtmA / kAyAdeH samadhiSThAyako bhavatyantarAtmA tu // 7 // zarIrAdikane Atmabuddhie grahaNa karanArane ahIM bahirAtmA kahIe chIe. zarIrAdikanA adhiSThAtA te aMtarAtmA kahevAya che. 7. vivecana-zarIra te huM chuM. tema mAnanAra, Adi zabdathI dhana, svajana, kuTuMba, strI, putrAdi te pitAnAM mAnanAra ane tene saMga viyegathI sukhI duHkhI thanAra, e bahirAtmabhAva kahevAya che ane zarIrane huM adhiSThAtA chuM, zarIramAM huM rahenAra chuM, zarIra mArUM rahevAnuM ghara che athavA zarIrane huM daSTA chuM, Adi zabdathI Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAtmasarvarUpa 381 dhana, svajana, kuTuMba, strI, putrAdi e saMgIka che tathA para che. zubhAzubha kama vipAkajanya A saMga vige che. ema jANa saMyoga viyegamAM harSa zoka na karatAM daSTA tarIke rahyA kare, te aMtarAtmA kahevAya che. paramAtmasvarUpa cidrapAnandamayo niHzeSopAdhivarjitaH shuddhH| atyakSo'nantaguNaH paramAtmA kIrtitastajjJaiH // 8 // jJAna svarUpa, AnaMdamaya, samagra upAdhi vajIta zuddha iMdriya agocara ane anaMta guNavAna tenA jANakAra jJAnIoe paramAtmAne kahyo che. 8. pRthagAtmAnaM kAyAtpRthak ca vidyAtsadAtmanaH kAyam / ubhayorbhedajJAtAtmanizcaye na skhaledyogI // 9 // AtmAne zarIrathI judI jANa ane zarIrane AtmAthI juduM jANavuM. Ama AtmA ane dehanA bhedane jANanAra yegI, Atmanizcaya karavAmAM (AtmasvarUpa pragaTa karavAmAM ) khalanA pAmatuM nathI. 9. sattAiihatatiH saMdhyasthAnamanomto mUDhaH tuSyatyAtmanyeva hi bahinivRttabhramo jJAnI // 10 // jenI. Atmati karmonI aMdara dabAI gaI che, tevA mUDha jIve AtmAnI bIjI bAju (arthAtu ) pudgalamAM sateSa pAme che tyAre bahirabhAvamAM sukhanI bhrAMtinI nivRtti pAmelA yogIo AtmAne viSeja saMtoSa pAme che. 10. puMsAmayatnalabhyaM jJAnavatAmavyayaM padaM nUnam / vaghAramabhyAtmijJAna mAtrAmete samaje che ? | je AtmAne viSe, mAtra AtmajJAnane ja ( sAdhake) icchatA hoya-rAkhatA hoya,-(bIjA keI paNa bhAvanA-padArthanA ke saMbaMdhamAM pravRtti ke vicAra na karatA hoya) te huM nirca karIne kahuM chuM ke, jJAnI puruSone (bAhya) prayatna sivAya mekSa pada maLI zake. 11. Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 gazAstra bhASAMtara-dvAdaza prakAza zrayate suvarNabhAvaM siddharasasparzato yathA loham / AtmadhyAnAdAtmA paramAtmatvaM tathA''noti // 12 // jema siddharasanA sparza thavAthI letuM suvarNa bhAvane pAme che, tema AtmadhyAnathI AtmA paramAtmapaNAne pAme che. 12. janmAntarasaMskArAtsvayameva kila prakAzate tattvam / .. suptotthitasya pUrvapratyayavanirupadezamapi // 13 // jema nidrAmAMthI uThelA mANasane pUrve (sutAM pahelA) anubhavelAM kAryo, upadeza vinA (keInA kahyA sivAya) paNa yAda Ave che, tema janmAMtaranA saMskAravALA yogIne keIna upadeza sivAya pitAnI meLe ja nice tatvajJAna prakAzita thAya che. 13 athavA guruprasAdAdihaiva tattvaM samunmiSati nUnam / . gurucaraNopAstikRtaH prazamajuSaH zuddhacittasya // 14 // athavA janmAMtaranI sarakAra sivAya paNa, gurunA caraNanI sevA karavAvALA, zAMta rasa sevanArA ane zuddha manavALA gIne, gurunA prasAdathI A ja bhavamAM nice karI AtmajJAna prApta thAya che. 14. tatra prathame tattvajJAne saMvAdako gururbhavati / darzayitA tvaparasmin gurumeva sadA bhajettasmAt // 15 // pUrva janmamAM prathama AtmajJAna prAptimAM upadezadAtA guru hoya che ane bIjA bhavemAM paNa tatvajJAna dekhADanAra guru che. A kAraNathI tattvajJAna mATe gurunI ja niraMtara sevA karavI. 15. yadvatsahasrakiraNaH prakAzako nicitatimiramannasya / tadvadgururatra bhavedajJAnadhvAntapatitasya // 16 // jema gADha aMdhakAramAM paDelAM padArthone prakAzaka: sUrya che tema, ajJAnarUpa aMdhakAramAM paDelA ane A bhavamAM tattvapadezarUpa sUryavaDe karI jJAnamArga dekhADanAra guru che. 16. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAgratA 383 prANAyAmaprabhRtiklezaparityAgatastato yogI / upadezaM prApya gurorAtmAbhyAse ratiM kuryAt // 17 // mATe prANAyAmAdi phalezano tyAga karI, gurune upadeza pAmI yegIe, AtmaabhyAsamAM prIti karavI. 17. vacanamanaHkAyAnAM kSobha yatnena varjayecchAntaH / rasabhANDamivAtmAnaM sunizcalaM dhAreyanityam // 18 // yogIe mana, vacana ane kAyAnI caMcaLatAno ghaNA prayatnapUrvaka tyAga karavo ane rasanA bharelA vAsaNanI jema, AtmAne zAMta tathA nizcala ghaNe vakhata dhArI rAkha. 18. vivecana-rasanA vAsaNanI jema-vAsaNamAM rahelA rasanI mAphaka AtmAne nizcala dhArI rAkha rasane nizcala dhArI rAkhavA mATe te rasanA AdhArabhUta vAsaNane sthira rAkhavuM ja joIe. vAsaNamAM-AdhAramAM-jeTalI asthiratA, teTalI asthiratAnI asara Adheya upara thAya che. A ja hetuthI AcAryazrIe jaNAvyuM che ke mana, vacana zarIrane jarA paNa bha na thAya e mATe bahu ja prayatna karavo. kemake mana, vacana ane zarIra, AdhArarUpa che ane AtmA temAM AdheyarUpe rahelo che. AdhAranI vikaLatA yA asthiratAnI asara Adheya upara thAya che. A asthiratA ekAgratA karyA sivAya baMdha thaI zaktI nathI ane ekAgratA karavAmAM paNa kramasara abhyAsa karavAnI jarUra che. ekAgratA thatAM AgaLa kahevAmAM Avaze tevI laya ane taraMva. jJAnanI sthiti paNa prApta karI zakAya che. mATe AtmAne nizcala dhArI rAkho ane mana, vacana ane zarIramAM #bha na thAya te mATe ekAgratA avazya karavI joIe. ' ekAgratA mananI vAraMvAra parAvartana pAmatI sthitine zAMta karavI ane manane keI eka ja AkRti ke vicAra upara daDhatAthI joDI rAkhavuM tene ekAgratA kahe che. Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 yogazAstra bhASAMtara-dvAdaza prakAza prathama abhyAsIone zarUAtamAM ekAgratA karavAmAM jeTalI mahenata paDe che, teTalI mahenata bIjI kaI paNa jAtanI kriyAmAM paDatI nathI. A kiyA ghaNI mahenata ApanAra ane duHkharUpa lAge che, paraMtu Atmavizuddhi mATe ekAgratA prApta karyA vinA bIje kaI upAya ja nathI. te sivAya AgaLa vadhI zakAya ja nahi. mATe prabaLa prayatna paNa ekAgratA siddha karavI ja joIe. - - ekAgratA karavAnI rIti ane upayogI sUcanA mananI aMdara utpanna thatA vikalpanI avagaNanA karavI. temaja tene manathI kAMI uttara vALa nahi. A be vAte buddhi tIkSaNa karI vAraMvAra smaraNamAM rAkhavI. abhyAsa cAlatI vakhate te eka kSaNa paNa bhUlavuM na joIe. jyAre kAMI paNa uttara vALavAmAM nathI Avate ane abhyAsa deDha thAya che, tyAre vicAranI pratyuttara vALavAnI vRttio zAMta thAya che. ekAgratAmAM pUrNa zAmya avasthAnI jarUra che. arthAt vika utpanna na thavA devA, tema tene haDaselavAne prayatna paNa na kare,-arthAt sthira zAMtatA rAkhavI.-te zAMtatA eTalI prabaLa thavI joIe ke bAhAnA keI paNa nimittathI cAlatA viSaya sivAya mananuM pariNAmAMtara yA viSayAMtara na ja thavuM joIe. tema amuka vikalpane reka che tevuM pariNamana paNa na thavuM joIe. ekAgratAmAM yeyanI eka AkRti upara ja ke eka vicAra upara ja mana sthira thAya che. vastugate tapAsatAM ekAgratAmAM mananI pravRtti zata thatI nathI, paNa potAnI samagra zakti eka ja mAge vahana karAvAya che. | nadInA aneka judA judA vahana thatA pravAha, pravAhanA mULa baLane judA judA bhAgamAM vaheMcI nAkhe che, ane tethI pravAhanA mULa baLane nesathI je prabaLa kArya thAya che, te pravAhanI judA judA bhAgamAM vaheMcAI gayelI zaktithI thatuM nathI. temaja ekAgratAthI eka ja pravAha vahana thatuM ane tethI majabuta thayeluM prabaLa Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkRti upara ekAgratA 385 mana, je thoDA vakhatamAM kArya karI zakaze, te astavyasta judA judA vahana thatA mananA pravAhe kAma nahi ja karI zake. A mATe ja ekAgratAnA mahAna upayogI paNa viSe dareka mahA puruSoe vizeSa Agraha karyo che. A pramANe koI eka padArtha upara ekAgratA karavAmAM mana pUrNa phateha meLave che arthAt muhUrta paryata pUrNa ekAgratAmAM mana rahI zake tyAra pachI te padArthanA vicArane mUkI de ane kaI paNa padArthane citana tarapha manane preryA vinA dhArI rAkhavuM. A avasthAmAM mana keI paNa AkArapaNe pariNameluM hotuM nathI, paNa taraMga vinA sarovaranI mAphaka zAMta avasthAmAM rahe che. A avasthA sva95 kALathI vadhAre vakhata rahetI nathI. A avasare mana zAMta thAya che. arthAt manapaNe pariNamela AtmA manathI chuTe paDI pitApaNe (svapaNe) svasvarUpe rahe che. A sva5 vakhatanI paNa uttama avasthAne laya avasthA kahevAmAM Ave che. A laya avasthAmAM vadhAre vakhata sthiti thatAM tatvajJAna-AtmajJAna prApta thAya che. A bAbata A ja prakAzamAM guruvarya zrI hemacaMdrasUrijI kahe che ke yAvat prayatnalezo yAvatsaMkalpakalpanA kApi / tAvanna layasyApi prAptistattvasya kA tu kathA // .. A pramANe ekAgratAnuM aMtima phaLa batAvI, kevI rIte ekAgratA karavI te vAta sahelAIthI samajI zakAya, te mATe A ja vAta pharI jarA vistArathI kahevAmAM AvI che. - AkRti upara ekAgratA kaI paNa pUjya puruSa upara bhaktivALA mANase ghaNuM sahelAIthI ekAgratA karI zake che. dhAro ke tamArI kharI bhaktinI lAgaNI bhagavAna mahAvIradeva upara che. teo temanI chavasthAvasthAmAM 25 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAgazAstra bhASAMtara-dvAdaza prakAza rAjagRhInI pAse AvelA vaibhAragirinA pahADanI eka gIca jhADIvALA pradezamAM nimagna thaI ubhelA che. A sthaLe vaibhAragiri, gIca jhADI, saritAnA pravAhonA dhodha ane temanI AjubAjunA harIyALA, zAMta ane ramaNIya pradeza A sarva tamArA mAnasika vicArAthI kA. A kalpanA manane zarUAtamAM khuzI rAkhanAra che, pachI mahAvIra prabhunI pagathI te mastaka padegta sava AkRti eka citArA jema citaratA hAya tema haLave haLave te AkRtinuM citra tamArA hRdayapaTa para citarA, AlekhA, anubhavA. A AkRtine spaSTapaNe tame dekhatA ho teTalI prabaLa kalpanAthI manamAM AlekhI, tenA upara tamArA manane sthira karI rAkho. muhUtta paryaMta te upara sthira thatAM kharekhara ekAgratA thaze. 38 * A pUjya mahAtmAnA zarIrane tamAe nahi dekheluM hoya ane tethI tame tene kalpI na zakatA hai| tA, temanI pratimAjI--mUrti upara ekAgratA karA. A tA eka ja dRSTAMta che, A ja rItidvArA temanA samavasaraNanA citAra khaDA karI te upara ekAgratA karo. temane thayelA upasarga ane te vakhatanI sthiti yAda karI temanA zarIra upara ekAgratA karA, A ja pramANe covIze tIrthaMkarA ane tamArA parama upagArI kAi paNa ceAgI-mahAtmA haiAya tA temanA zarIra upara paNa ekAgratA karA, game tevAM uttama avalabanA laIne ekAgratA karavI, emAM kAMI Agraha ke vAdavivAda karavAnu' che ja nahi, saddaguNa upara ekAgratA saddaguNa upara paNa ekAgratA thaI zake che. keAI eka sadguNa laI te upara ekAgratA karavI. guNanI prIti dvArA tenu mana jAgRta thaI tadAkAra thaze. UMcAmAM UMcA sadguNa pAte kalpI zakAya tevA kalpavA, tenI sAmAnya rIte asara mana upara thAya tyAre tenA tAttvika svarUpa upara manane sthira karavuM. chevaTe A saguNAnI Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aneka vicArakrama . 387 ekAgratA svAbhAvika tenA pitAnA guNarUpa thAya che. arthAt te te te guNarUpa banI rahe che. A sUcanA A bhaktivALuM ke sadaguNavALuM avalaMbana manamAMthI jatuM raheze, athavA mana temAMthI nIkaLI jaze. eka vAra nahi paNa vAraMvAra tema thaze. te avasare nahi gabharAtAM te avalaMbana vAraMvAra pAchuM manamAM ThasAvavuM. pharI pharI te vastu sAthe joDI devuM. AraMbhamAM te vAraMvAra mana layathI khasI jaze. A vAta cheDe vakhata te lakSamAM paNa nahi Ave. pachI ekAeka te vAta pAchI yAda Avaze ke huM jenA upara ekAgratA karavA vicAra karato hato tene mUkI kevaLa kaI bIjI judI ja vastune vicAra karUM chuM. Ama vAraMvAra thaze paNa dhairyatAthI manane vAraMvAra pAchuM te dhyeya-ekAgratA mATenA avalaMbana upara coTADavuM. A kriyA mahenata ApanAra duHkharUpa lAgaze, paNa tema karyA sivAya chUTake ja nathI, kAraNa ke ekAgratA sivAya AtmamArgamAM AgaLa vadhAya ja nahi. A vAta zarUAtamAM ja jaNAvI che. jyAre mana ApaNI vismRtine laI keI anya viSaya upara bhramaNa karatuM hoya tyAre te je mAge thaIne gayuM hoya arthAt je kame eka pachI eka vicAra karatuM ADe raste gayuM hoya te ja utkrame arthAt chevaTanA vicArathI pakaDI zarUAtanA vicAra upara lAvI pAchuM cAlatA avalaMbanamAM caTADavuM. A kriyA ghaNI upayogI ane manane bedha tathA parizrama ApanAra che. A kriyAthI, vAraMvAra cAlyA jatA manarUpI azvane kAbumAM rAkhavAnI zaktimAM vadhAro thAya che. - aneka vicArakrama. A ekAgratAne abhyAsa jeone kaThINa paDe teoe judI judI jAtanA aneka vicAra karavA. A paNa ekAgratAnuM eka sAdhana che, paNa te ekAgratA nathI; kemake judA judA vicAra karavAmAM Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 gazAstra bhASAMtara-dvAdaza prakAza manane aneka AkAra dhAraNa karavA paDe che arthAt aneka AkAre pariNamavuM paDe che, ane tethI eka AkRti ke eka jAtanA vicAra upara te sthira rahetuM nathI, yA te vakhate eka AkRti upara sthira rahetuM nathI. tathApi eka AkRti upara manane TharAvavuM te karatAM A rate ghaNe saraLa che. A pachInA duSkara kArya ekAgratA upara haLave haLave sAdhaka pahecI zakaze, mATe zarUmAM sAdhakee A raste le. A vAta vAraMvAra yAda rAkhavI ke ekAgratA ane aneka vicAra te eka nathI, aMte te manane eka ja nizcita vastu upara rokI temAMja sthira karI rAkhavAnuM che. tenA upara bhamatuM nahi paNa jema tenA aMtargata tatvane bAhyAthI cusI letuM hoya ke takUpa thatuM hoya tema karI devuM. vicAra karanArane sUcanA. manane suzikSita karanAra manuSyae manamAM je vicAra Ave tene saMbaMdhamAM daDha sAvadhAnatA rAkhavI joIe. niraMtara A daDha nirNaya kare ke "mAre asadu vicAre bIlakula manamAM dAkhala thavA devA nathI ja." kadAca pesI jAya te tatkALa tene kADhI nAMkhavA. temaja te kharAba vicArone sthAne tenAthI viparIta arthAt sArA vicArane tarata ja sthApana karavA. A abhyAsathI mana eTaluM badhuM vaza thaze ke thoDA vakhata pachI pitAnI meLe ja sArA vicAra karaze ane asadda vicAro pitAnI meLe dUra thaze. mATe zarUAtamAM uparane daDha saMkalpa kare ja. ApaNA manamAM AvatA vicAronI je ApaNe pite tapAsa karIzu te khAtrI thaze ke je vicArone ApaNe vAraMvAra uttejana ApIe chIe te ja prakAranA te vicAro che. pitAnI sAmAnya pravRttine anukula je vicAro hoya tenuM mana AkarSaNa kare che. mATe ja ApaNe nirNaya kare joIe ke AvA ja vicAre mAre karavA ane AvA vicAro na ja karavA." Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAra karanArane sUcanA 389 ekAgratAnA jorathI mana pitAnI meLe baLavAna thAya che. tethI A vicAra karavA ane A vicAra na karavA; te kAma te mana pachI pitAnI meLe karI leze, paNa ekAgratAnI zarUAtamAM te tene AvI Teva paDAvavI ja paDaze. vaLI kharAba vicAra manamAM Ave tyAre te vicAronI sAthe pratyakSa yuddha na karavuM. jemake "tuM cAlyo jA, mAre khapa nathI, zA mATe AvyA ? tuM para che; vigere." AvA vicAro karavA te yogya nathI, paNa A avasare te kharAba vicArone sArA vicAro karavAnA rUpamAM tatkALa badalAvI nAkhavA. tema karavAthI kharAba vicAro pitAnI meLe dUra thaI jaze. koI paNa vicArenI sAthe uttama pratyuttararUpa yuddha karavAmAM ApaNuM baLa ApaNe bahAra kADhIe chIe. tethI te anusAra sAmA vicAro taraphathI pratikriyA utpanna thAya che. A prakAre ApaNane parizrama vadhAre thAya che. AnAthI ulaTI je rIte te vicAranI judI dizA tarapha mananuM parAvartana karavAthI vicAra dRSTimAMthI te kharAba AkRti vinAM prayatna vilaya thaI jAya che. azuddha vicAra sAthe yuddha karavAmAM prAyaH manuSyone aneka varSo vyatIta karavAM paDe che. paraMtu zuddha vicArene manamAM zAMta prakAre sthApavAthI tenA pratipakSI azuddha vicArone avakAza rahetA nathI, temaja azuddha vicArone pratyuttara nahi ApanAra mana pitA tarapha AkarSAtuM jAya che, tema tema manuSya kharAba vicArone nahi svIkAravAne caeNgya thato jAya che. sArA vicAro karavAne abhyAsa rAkhavAthI kharAba vicAro na karavAnI daDhatA ane sArA vicArone svIkAra karavAnI sAmarthyatAvALA ApaNe banIe chIe. asada vicArone sthAne saddavicAre A pramANe sthApana karavA. dhAro ke tamane keI manuSyanA saMbaMdhamAM apriya vicAra Avyo te te ThekANe sAmA manuSyamAM je kAMI tamArA karatAM judo ja sadaguNa Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 gazAstra bhASAMtara-dvAdaza prakAza hAya athavA teNe kAMI sAruM kArya karyuM hoya tene vicAra kare, eTale apriyatA dUra thaze. kadAca tamArU mana ciMtAthI vyagra hoya te te ThekANe te citAnuM mULa kAraNa ane tenAthI jene geraphAyadA thayA hoya tevA manuSyanI sthiti tamArA mana AgaLa sthApana karo. athavA AvI ciMtAthI mukta thayela mahAvIryavAnuM mahAtmAnA vicAro sthApana kare; te ciMtAmAM avazya pheraphAra thaI kAMIka zAMti maLaze. kadAca tamane kaI zarIrAdi upara rAga-sneha thatuM hoya te te vastunI utpattinuM mULa ane tenuM aMtima pariNAma A be vicAre tapAse te vicAra sthApana karatAM rAgane badale virAga thaze. kadAca keI amuka prakArane kharAba vicAra jorathI manamAM praveza karavAne durAgraha karate heya tyAre tenAthI viparIta bhAvanA dekhADanAra eka sUtra ke pada meDhe karI rAkhavuM. ane te pada ke sUtranuM vAraMvAra manamAM punarAvartana karavuM (gaNavuM) bolavuM. Ama niraMtara karavAthI thoDA ja divase pachI te kharAba vicAre baMdha paDaze. athavA keI mahAtmAnI sArAmAM sArI sthitinuM citra manamAM goThavI temAM lIna rahevuM. prAtaHkAlamAM nidrAne tyAga kare ke tarata ja sArAmAM sArA vicArothI manane puSTa kare. je rIte tamAre vartana karavAnuM hoya tevI ja zikSA Ape. uttama zikSAvALAM pado ke bhajane dhIme dhIme paThana karo. paThana karatI vakhate manane tamAma pravAha prabaLatAthI temAM vahana karAvo arthAt vikSepa vinA ekarUpa te pado bele. tenAthI aMtaHkaraNane daDha vAsita karo ane tyAra pachI bIjuM kaI paNa kAma kare. Ama karavAthI divasanA keI paNa bhAgamAM jyAre tamAruM mana keI kAmamAM nahi rokAyeluM hoya tyAre te padonuM punarAvartana karyA karaze. Ama thavAthI tame zubha bhAvanAthI divasanA meTA bhAgamAM paNa vAsita thaI rahezo. vicArazakti khIlavavAnI kriyA. vicAra karavAnI Teva na hovAthI ghaNAM mANaso taraphathI AvI Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArazakti khIlavavAnI kriyA 391 phariyAda Ave che ke ame sArA vicAra karavA besIe chIe paNa kAMI vicAra AvatA nathI, athavA kharAba vicArA AvI paheAMce che. vagara teDyA teoe samajavu joie ke deDha AgrahapUrvaka nira tara abhyAsathI ja mAtra vicArazakti vRddhi pAme che. A vicAra pachI sArA hoya ke naThArA hoya; sArA vicArathI sArA vicAranI ane kharAba vicArathI kharAba vicAranI zakti vRddhi pAme che. vicAranI adhikatA upara mananA pravAhanI vRddhinA AdhAra che ane vicAranA guNu upara te guNanI ddaDhatAne AdhAra rahe che. manane sudhAravAnI ane tene vikasita karavAnI jemanI IcchA hAya temaNe nira'tara niyamita rIte manana karavAnA abhyAsa karavA ane peAtAnI mAnisaka zaktie sudhAravAnA nizcaya lakSamAM rAkhavA. A abhyAsa pUrNa phaLaddAyaka thAya te mATe peAtAne adhyAtmika Adi je viSaya priya hAya, evA keAi viSayanA saMkha'dhamAM kAI uttama puruSe lakheluM ane jenI aMdara navIna prabaLa vicArA dAkhala thayA hAya tevuM eka pustaka levuM. temAMthI thoDAM vAkayo haLave haLave vAMcavAM. pachI vAMcela vAkayo upa2 ddaDhatAthI, Asakta cittathI vicAra karavA. jeTalA vakhatamAM te vAko vAMcyAM heAya tethI bamaNA vakhata sudhI vicAra karavA. vAMcavAnuM kAraNa navA vicAre meLavavAnuM nathI paNa vicAra zakti prakhaLa karavAnu che. zarUAtamAM aDadhI ghaDI vAMcavAnu khasa che, kAraNa ke vadhAre vakhata vAMcavAthI dRDhatAthI dhyAna ApavAnuM kA Ara'bhamAM jarA vizeSa parizrama ApanAra che. keTalAka mahinA sudhI Ave! niyamita abhyAsa karanArane mAnasika balamAM spaSTa vadhArA thayeleA mAluma paDe che ane prathama karatAM ghaNI sArI rIte navIna vicArA karI zake che. A sarve vicArAnI utpattinuM mUla ApaNA AtmA che. sattAmAM rahelI zaktie AvA vicArA dvArA bahAra Ave che. Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtara-dvAdaza prakAza ATalI vAta yAda rAkhavI ke aneka vicArI karanAramAM paraspara je viSamatA ke nyUnAdhikatA dekhAya che te sattA zaktinI nyUnatAne lIdhe nahi. paNa sAdhananI aAgyatAne lIdhe thAya che. mATe pU sAdhanA meLavI prayatna karanAra vijayI nivaDaze ja, 392 vaLI abhyAsIee A vAta vAravAra smaraNamAM rAkhavI ke avicchinna unnati mATe abhyAsanI niyamitatA jarUranI che. eka divasanA abhyAsa skhalita thatAM cAra divasanA abhyAsa jeTalI kheATa paDe che, teTalI hAnI pahoMce che. vicAranI sthiratA thayA pachI A niyamitatAnI eTalI badhI jarUra rahetI nathI. mananI astavyasta sthiti ane tenA nAzanA upAya je mANase vicAra zaktine khIlavatA nathI, teonA manamAM ghaNA astavyasta vicArA heAya che. kAMI paNa phaLa prAptinA Azaya vinA vAravAra jema tema vinA pratyeAjane jevA tevA vicArA karyAM kare che. preya-preraka bhAvanI bhinnatA teemAM rahetI nathI. eka jagalI mANasa ke ajJAna pazu ADu avaLu' vinA prayAjane jema pharyA karatuM hAya, tema teenA manamAM vagara kimmatanA vicArA Amatema ghumyA kare che. tenA pariNAmanuM paNa tene bhAna nathI. AvI sthitivALA manuSyeAnAM mana vikaLa ke astavyasta kahevAya che. pi zrama karatAM paNa, AvI vikaLatAthI manuSyA ghaNAM chaThThu thAya che. parizrama adhika na heAya tA jema yatrane hAni thatI nathI pazu ulaTu' prabaLa rahe che, tema A vikaLatArUpa mAnasika kriyAthI mAnasika yutrane mATI hAni paheAMce che. AvA manuSyanAM mane jaladIthI krodha, kAmAdithI vikArI bane che ane sthira mAnasika vyApAra tene azakaya thai paDe che. AvI vikaLatAvALA vicArAnuM kAraNa tapAsa karatAM jaNAI Avaze ke, teo nAnA prakAranI IcchA, tRSNA, bhaya, zAka ke tevA ja kAI kAraNathI pIDAtA haiAvA joie. AvA manuSyAe A vika Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mananI thatI kriyA ane tenI virati 393 batAvAnI sthitimAMthI mukta thavA mATe, karmanA uttama niyama upara Azraya rAkhavAnuM manane zikSaNa ApavuM joIe. teoe A pramANe saMtoSa vRtti hRdayamAM sthApana karavI ke, karmanA niyamane anusarIne sarva vRttAMte bane che, akasmAt kAMI paNa thatuM nathI. je kAMI karma prApta karAve che, te ja ApaNane prApta thAya che. pachI te game te rastethI Ave. ApaNuM bhAgyamAM nathI, karmamAM nathI, tevI hAni ApaNane koI karI zake nahi. je dukha ke pIDA pUrvakRtakarmathI ApaNI sanmukha Ave te bhagavAvAne sajaja thavuM. zAMtithI tene svIkAra karavo. tene anukULa thavuM. A ja niyamane AdhIna thavAthI tenI tevI vedanA ke vikaLatA ghaNe aMze ochI thaze. je karmo ApaNane baMdhanamAM rAkhanAra che te karmo baLAtkAre tenA niyama pramANe ApaNane pravartAve che, jo ke tethI ApaNane duHkha thaze, te paNa te duHkha sukhanA mArga rUpa che. ApaNuM baMdhane ochAM karanAra che, chevaTamAM tethI sukha ja thaze. janma, maraNanAM paribhramaNane saMbaMdha ocho thaze. mATe je thAya te sArA mATe athavA kamanA niyamane anusarIne thAya che. AvA vicArone nitya nitya abhyAsa rAkhIe te mananI vikaLatA dUra jAya che. kemake saMteSa ke vicAranI prabaLa zAMtimAM vikaLatA sukhanA AkAramAM badalAI jAya che.. mananI thatI kriyA ane tenI virati Atma (potAnI) IrachAe manana karavuM. ane tema karatAM Atma IcchAe viramavuM. A ubhaya zikhyAthI mAnasika baLanI adhika prApti thAya che. jyAre ApaNe manana karatA hoIe tyAre ApaNe ApaNuM saMpUrNa mana temAM sthApana karavuM joIe. tathA sArAmAM sArA vicAro karavA joIe. jyAre manana karavAnuM kAma samApta thAya tyAre saMpUrNa rIte virAma karo, paNa meTA khaDake nI sAthe athaDAtA nAva (naukA )nI mAphaka ekavAra manane sparza kare ane bIjI 26 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 yogazAstra bhASAMtara-dvAdaza prakAza vAra tene tyAga kare, vaLI game te jAtane vicAra karyo tene tyAga karI trIje vicAra karyo, AvI anizcita sthitimAM manane bhaTakavA devuM nahi. jyAre kAma na karavuM hoya tyAre yaMtrane gatimAna (cAlatuM) rAkhavAthI te ghasAI jAya che. temaja mananI amUlya yaMtra racanAne, niSNajana vAraMvAra bhramaNa karatI rAkhavAmAM Ave te tethI kAMI paNuM upayogI pariNAma utpanna karyA sivAya te jarjarIta thaI jAya che. vicAramAMthI virati pAmavI arthAt manane zAMti ApavI te mahAna amUlya lAbha che. niraMtara vicAra kare ane niraMtara kSaya pAma; zaktinA A nirarthaka thayathI zAMti akasmAta nAza pAme che. jyAre koI paNa upayogI phalapratye vicArane prerita karavAmAM na AvyuM hoya tyAre vicAra zaktine kema nivRtta karavI, te zikhyAthI mAnasika rakSaNa ghaNA kALa paryata karI zakAya che. vicAravRttine nivRtta kema karavI? 1 vicAravRttine nivRtta karavI, A kArya sarala nathI. vicAra kriyA karatAM te adhika kaThIna che. jyAM sudhI tene abhyAsa saMpUrNa daDha na thAya tyAM sudhI zeDe haiDe vakhata cAlu rAkho. prAraMbhamAM manane zAMta rAkhavAmAM paNa zaktine vyaya thAya che. jyAre abhyAsa pUrve kahI AvyA tevA sthira manana karavAnA kAryamAM vyAvRtta hoya tyAre tevAmAM te vicArane mUkI de. ane je manamAM anya vicAra utpanna thAya te tarata ja temAMthI potAnuM mana nivRtta karavuM kheMcI levu'.) koI paNa vicAra baLAtkAre manamAM Ave te tenAthI Agrahasahita pAchuM pharavuM. arthAta pratyuttara nahi vALatAM te vicArane mUkI de, kADhI nAMkhe. jarUra jaNAya te zAMti prApta karavAnA kAraNarUpa zUnyanI (AkAzanI) kalpanA karavI. kevaLa zAMtatA tathA aMdhakArane anubhava karavAne yatna karavo. A pramANe Agraha sahita abhyAsa karavAmAM Avaze te, nivRtti adhikAdhika sugama thaze. svasthatA tathA zAMti maLaze. Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manane zAMti ApavAne sarala mArga 395 bAhyabhAvanI pravRttiomAMthI manane vyAvRtta karavuM e uttama bhUmikAnAM prAraMbhanI nizAnI yA prastAvanA karavA jevuM che. - manane zAMti ApavAno sarala mAga manane athavA magajane vizrAMti ApavAne anya mArga ane te vaLI cittavRttinI nivRtti karatAM ghaNuM sahele mArga vicAranA parAvartana karavAne che. eka ja zreNine anusarIne je manuSya niraMtara Agrahasahita vicAra karate hoya teNe bane teTalI tenAthI kevaLa bhinna prakAranI eka anya vicAra zreNi rAkhavI joIe ke te zreNi upara te pitAnuM mana vizrAMti mATe parAvartana karI zake. jemake, dravyAnuyogane vicAra karanAre, magaja athavA mananI vizrAMti mATe te vicAra zreNi mUkI daI, thoDo vakhata kathAnuga (mahA puruSonAM caritre)nA vicAranI zreNine aMgIkAra karavI; athavA dhyAna samApti karyA pachI jema bAra bhAvanA saMbaMdhI zreNi sAdhake aMgIkAra kare che, tevI ja rIte te viSayathI judA prakAranI zreNi levI. AthI thAkela ke kaMTALela manane, sahelA viSayamAM vicAra karavAnuM gamatuM hovAthI te vicAra zreNi chatAM vizrAMti pAmI zakaze. jema ati parizrama karyA pachI zarIrane vizrAMtinI jarUra paDe che, tema vicAranA vyAyAmamAM paNa manuSyane vizrAMtinI jarUra che. jo tevI vizrAMti levAmAM na Ave te zarIra jema pakSaghAtAdikathI pIDA pAme che, tema magajamAM paNa pakSaghAta ane vicAramAM ghelachA thavAnI. mATe vicAra kramanA abhyAsIoe manane, magajane ane zarIrane vizrAMti ApavI. chevaTe ekAgratA prApta karI, ekAgratA dvArA laya ane tattvajJAna suprApta karavAM. mananI ekAgratA ane tattvajJAna karavAmAM je je bAbate upayogI jaNAI che, te te bAbatenI sAmAnya sUcanArUpa saMgraha ahIM karavAmAM AvyA che. sAdhakane ekAgratA ane tAva jJAna sulabha thAya te mATe teoe mananI vikaLa sthitine sudhAravI, Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 yegazAstra bhASAMtara-dvAdaza prakAza vicArazakti khIlavavI, aneka vicAra karavAne abhyAsa rAkhe, AkRti upara ke sadaguNa upara ekAgratA karI eka vicAramAM sthira thavAnI Teva pADavI, pachI nirvicAra thavuM. chevaTe mananI zAMta (upazama) dazA, laya ane tattvajJAna prApta karavAM. A prasaMge je je sUcanAo batAvavAmAM AvI che te te sUcanAo upara puratuM lakSa ApavuM. sAdhake je ATalI hadanI dazA prApta karaze te AgaLa zuM karavuM te temane potAnI meLe samajAze. ApaNane mahAtmAo taraphathI prasAdI zabdamAM AvI zake teTalI athavA bIjAne samajAvI zakAya tyAM sudhI ja maLI zake che. paNa te prasAdI AgaLano mArga khullo karI Ape che. audAsInyaparAyaNavRttiH kiJcidapi cintayennaiva / .. yasaMkalpAkulitaM cittaM nAsAdayet sthairyam // 19 // vaLI udAsInatAmaya vRttioe karI, kAMI paNa vicAravuM (ciMtavavuM) nahi, kemake saMkalparUpa cihnathI lepAyeluM. arthAt vikalpa vALuM mana sthiratA pAmatuM nathI. 19 yAvatprayatnalezo yAvatsaGkalpakalpanA kA'pi / tAvana layasyApi prAptistatvasya kA tu kathA // 20 // jyAM sudhI mana, vacana, zarIrane lezamAtra paNa prayatna che ane jyAM sudhI koI paNa saMka9pavALI kalapanA che, tyAM sudhI layanI paNa prApti thatI nathI. te tatvajJAnanI vAta ja zI karavI. (arthAta saMkalpa vikalpanI kalpanA hoya tyAM sudhI AtmajJAna ne ja thAya.) 20. udAsInatAnuM phaLa yadidaM taditi na vaktuM sAkSAdguruNApi hanta zakyeta / audAsInyaparasya prakAzate tatsvayaM tatvam // 21 // je paramatatva (paramAtmA) te "A." ema kahevAne sAkSAta guru paNa zaktimAna nathI. te tatva audAsInyatAmAM tatpara rahelA gIne, potAnI meLe pragaTa thAya che. 21 , Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unmanIbhAvanI prApti thAya te batAve che 397 udAsInatAmAM rahevAthI paramatattvamAM laya thAya ane unmanIbhAvanI prApti thAya te batAve che ekAnte'tipavitre ramye deze sadA sukhAsInaH / AcaraNAgrazikhAgrA cchithilIbhUtAkhilAvayavaH // 22 // rUpaM kAntaM pazyamapi zRNvannapi giraM kalamanojJAm / jighrannapi ca sugandhInyapi bhuAno rasAn svAdan // 23 // bhAvAn spRzamapi mRdUnavArayannapi ca cetaso vRttim / parikalitaudAsInyaH praNaSTaviSayabhramo nityam // 24 // bahirantazca samantAccintAceSTAparicyuto yogI / tanmayabhAvaM prAptaH kalayati bhRzamunmanIbhAvam // 25 // caturmi, jJAna, ekAMta, ( nina) pavitra ane ramaNIya pradezamAM sukhAsane (game te Asane lAMbe vakhata sukhe besI zakAya te sukhAsane ) esI, paganA aMguThAthI mastakanA agra bhAga paryaMtanA samagra avayavane zithila ( DhIlAM) karI, manAhararUpane jotI, suMdara manAjJa vANIne sAMbhaLatI, sugaMdhI padArthone suMdhatI, rasanA AsvAdane letI ane phAmaLa padArthone sparzatI mananI vRttione nahi vAratAM chatAM paNu udAsInyatAmAM (nima matvabhAvamAM) uparyukta, niraMtara viSayAsakti vinAnA ane bAhya tathA aMtarathI sarvathA ciMtA ane ceSTA rahita thaelA cegI, tanmayabhAvane prApta thaI, atyaMta unmanIbhAvane dhAraNa kare che. 22 thI 25. gRhNantu grAhyANi svAni svAnIndriyANi no rundhyAt / na khalu pravartayedvA prakAzate tanvamacireNa // 26 // pAtAtAnA viSayane grahaNa karatI iMdriyAne rAkavI nahi. (ane peAte dRSTA tarIke joyA karavu.. ) athavA iMdriyAne viSayA pratye preravI nahi. ema karatAM gheADA vakhatamAM tattva pragaTa thAya che. 26. Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 yogazAstra bhASAMtara-dvAdaza prakAza ceto'pi yatra yatra pravartate no tatastato vAryam / . adhikIbhavati hi vAritamavAritaM zAntimupayAti // 27 // matto hastI yatnAnivAryamANo'dhikI bhavati yadvat / anivAritastu kAmAn labdhvA zAmyati manastadvat // 28 // mana paNa je je ThekANe pravartatuM hoya, te te ThekANethI tene pAchuM vALavuM nahi, kemake vAravAthI te adhika (vizeSa) doDyA kare che, ane tene na rokavAthI zAMta thaI jAya che. jema madanmatta hAthIne vAratAM paNa te adhika thAya che (vizeSa prerAya che, ane jyAre tene rokavAmAM nathI AvatuM tyAre, te pitAne joItA viSayane meLavIne (pAmIne) zAMta thaI jAya che, tema mana paNa vAravAthI adhika thAya che ane na vAravAthI pitAne joIta viSayane meLavIne zAMta thAya che. 27-28. vivecana-A lekanA zabdArtha para vicAra karatAM, nIcenI bInA khAsa lakSamAM rAkhavAnI che ke, manane potAnA pravartanamAMthI pAchuM na vALavuM te vAta barAbara che, paNa te amArA samajyA pramANe cAvIsamA ane pacIsamA leka pramANe vartatA yogIne mATe gya che. audAsInyabhAva AvyA pachI, nirjana sthAnamAM jaI paramatatva prApta karavAnI IrachAvALo yegI, mananI kalpanA mAtrathI ja judI judI iddhi dvArA judA judA viSane anubhava leto hoya, tevAmAM mana ekAda viSayamAM lIna thAya te tene tyAMthI baLa karI pAchuM kheMcavuM nahi, paNa je viSayamAM te AnaMda mAnatuM hoya te viSayane AnaMda tene manathI ja levA de. ane jyAre te viSayane AnaMda letAM mana kaMTALaze tyAre te potAnI meLe thAkIne ThekANe Avaze. jemake mana suvAsa levAmAM lubdha thayuM che ane te caMpakanA kulanI sugaMdhane AnaMda bhagave che, ane tyAMthI pAchuM vaLatuM nathI, te te mananI IcchA hoya tyAM sudhI tene tema karavA devuM. Ama karavAthI te ThekANe Avaze. paNa A Azrava che mATe AtmaciMtana ja Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unmanIbhAvanI prApti thAya te batAve che 399 karavu joie, athavA praNavanA jApa karavA joie; ema vicAra karI jo manane tenA icchita viSayamAMthI pAchu khecavAmAM Ave te, te jema madonmatta hAthI ThekANe AvatAM mahenata Ape che, tema ceAgIrAjane atya'ta trAsa Apaze ane ghaNuM karIne ThekANe Avaze ja na nahi. tethI mananI sAthe kheMca na karatAM tene pAtAnI meLe ja thAkavA devu.... A ja abhiprAya AnaMdaghanajI mahArAje sattaramAM kuMthunAtha bhagavAnanA stavanamAM kahyo che. Agama Agamadharane hAthe, nAve kema karI AMku" eTale ke A mane, jo ekAda viSayane pasaMda karyAM, tA pachI temAMthI. tene jora karIne kADhavuM azakaya jevu thaI paDe che. mATe zAstrakAre 27-28 leAkamAM amuka viSayamAM pravatatAM manane te viSayamAM pravartAvA devu' ane tema karIne tene thakAvIne ThekANe lAvavAnA mArga batAvyA che. ane te paNu ceAgya lAge che. paraMtu ahIMA khAsa dhyAnamAM rAkhavAnuM che ke, jyAM sudhI leAka 25- 26mAM batAvelI sthiti prApta thaI nathI tyAM sudhI A manane jorathI paNa viSayamAM jatu rAkavAnuM che. kadAca tema na karatAM mananI IcchAnusAra zarIrane vavA devAmAM Avaze, te pachI A mana mATu' anatha karanArU nIvaDaze, ciTThAna'dajI mahArAja kahe che ke jema jema adhika viSayasukha seve, tema tema tRSNA dIpe" eTale ke jema jema viSace mananI icchA pramANe sevavAmAM Avaze, tema tema te navA viSayeA zeAdhatuM jaze. Aje eka tA kAle e, ema A mananI tRSNA vadhatI jaze ane tema karatAM AkhI jIMIMgI sudhImAM paNa A mana ' viSayAthI kaMTALaze nahi, paNa vadhAre ne vadhAre viSayA sevavA icchaze. mATe A leAkamAM lakhavA-kahevAnA Azaya evA che ke jemane udAsinatA prApta thai che, paramatattva zeAdhavAne jee nirjana sthAnamAM sukhAsane birAjyA che ane manane judI judI AtmavicAraNAmAM rAkavAmAM Avyu che, te vakhate mAtra ekAda indriya viSayamAM mana lubdha thAya tA tyAMthI tene jora karIne pAchu na vALatAM thakAvI nAMkhIne pAchu' vaLavAM devu'. AvA gUDha Azayane nahIM samajatAM Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 yogazAstra bhASAMtara-dvAdaza prakAza A yogazAstranA ane tenA jevA ja bIjA zAstranAM vacanethI keTalAka AtmArthI munijane paNa phasAyA che ane te evI rIte ke, AtmajJAna thaI gayuM che. have mana viSayamAM jAya che te tene thakAvIne ThekANe lAvIzuM, ema dhArI mananI kalpanA pramANe zarIrane pravartAvatAM, mana pAchuM na vaLatAM navA navA viSayo tarapha javAnuM cAlu rAkhe che ane Ama thavAthI eka parama tatva prApta karavAnI IcchAvALA chatAM mananI IcchAnusAra vartana karavAthI lokomAM niMdAnuM bhAjana thayA che, eTaluM ja nahi paNa tavaprAptine badale durgatiprAptinAM sAdhana, AvAM vartanathI meLavatAM dekhAya che. mATe munijanone sAvadha rahevA A vijJapti che. mananA svabhAva mATe eka Adhunika kavinIM ukti ThIka lAgavAthI nIce lakhI che.- doDyo jate heya daDo daDANe, rokyo na rokAya kadI parANe; tene kadI Thokara ThIka mAre, te kema baMdha paDe bicAra. tevI rIte nIca paMthe janArU, sadAya che aMtara A tamArUM; tene kadI jo anukULa thAze to khelamAM Akhara kheTa khAze, mATe manane Icchita viSaye bhegavavA daI tene thakAvIne lAvIzuM e pravega karatAM ghaNuM ja sAvadha rahevAnI jarUra che. vi. mA che. mana sthiratA upAya yahi yathA yatra yataH sthirIbhavati yoganizcalaM cetaH / tarhi tathA tatra tataH kathazcidapi cAlayennaiva // 29 // anayA yuktyA'bhyAsaM vidadhAnasyAtilolamapi cetaH / aGgulyagrasthApitadaNDa iva sthairyamAzrayati // 30 // jayAre, jema, je ThekANe, jenAthI, yogInuM capaLa citta sthira thAya, tyAre, tema, te ThekANe, tenAthI jarA paNa calAvavuM nahi. A yuktie abhyAsa karanAranuM mana ghaNuM capaLa hoya te paNa AMgulInA agra bhAga upara sthApana karelA daMDanI mAphaka sthiratAne Azraya kare che, sthira thAya che. 29-30. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 daSTija upAya * daSTi upAya niHsRtyAdau dRSTiH saMlInA yatra kutracitsthA / tatrAsAdya sthairya zanaiH zanaivilayamApnoti // 31 // sarvatrApi prasRtA pratyagbhUtA zanaiH zanaiHdRSTiH / paratattvAmalamukure nirIkSate hyAtmanA''tmAnam // 32 // daSTi prathama nikaLIne, game te sthAne lIna thAya che. tyAM sthiratA. pAmIne, haLave haLave tyAM vilaya pAme che, (pAchI haThe che) ema sarva ThekANe phelAyelI ane tyAMthI haLave haLave pAchI haThelI daSTi, parama tatvarUpanirmala ArisAmAM AtmA vaDe karI, AtmAne jue che. vivecana-AkhA vizvamAM IrachAmAM Ave tyAM pAkI zakAya tevI daSTine, trATaka karanAra prathama eka kALA biMdupara, zAthavA pharTikane ke bIjA caLakatA padArtha para reke che. ane tyAM sthira thatAM dhIme dhIme tene nAsikAnA agra bhAga para lAve che, ane tyAM sthira thatAM pachI tyAMthI khaseDI pALanI vacce sthApana kare che ane tyAra pachI gurnI AjJAnusAra tene aMtamAM rekI, sthira karI parama tattane anubhava kare che. sAmAnyapaNe ame A kama jaNAvyo che, paNa vizeSa prasaMge ane vizeSa abhyAsIne, A kamanI paNa jarUra nathI, te pitAne gya lAge athavA anukULa Ave teve krame daSTine sthira karI aMtaradaSTi kare che. A vAtanA anumodanamAM anya matanA eka sAdhunuM vacana atre TAMkavuM ucita jaNAyuM che, te A pramANe che - - he dilameM, diladAra sahI - akhIyAM ulaTI keratAhIM dIkhee. diladAra-paramAtmA-pitAmAM ja che. tene Akhe ulaTAvIne joI le. matalaba ke je cakSu sulaTI rAkhI ApaNe jagatanA padArtho joIe chIe te cakSune jagatanA padArtho jevAnA kAmamAMthI rokI bAhAdaSTi baMdha karI, aMtaradaSTie pUrvokta rIte yA bIjI rIte joze . te tamane pitAne, pitAthI, pitAmAM, paramAtmA jaNAze. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogazAstra bhASAMtaradvAdaza prakAza : mana jItavAnA upAya audAsInyanimagnaH prayatna parivarjitaH satatamAtmA | bhAvita paramAnandaH kvacidapi na mano niyojayati // 33 // karaNAni nAdhitiSThantyupekSitaM cittamAtmanA jAtu / grAhme tato nijanije karaNAnyapi na pravartante / / 34 / nAtmA prerayati mano na manaH prerayati yahi karaNAni / ubhayabhraSTaM tarhi svayameva vinAzamApnoti // 35 // nira'tara udAsInatAmAM magna thayelA, prayatna vinAnA ane paramAnaMda dezAnI bhAvanA karatA AtmAe, keAI paNa ThekANe manane joDavu' (preravu) nahiM. A pramANe thavAthI, AtmA vaDe upekSA karAcelu' mana, keAI vakhata iMdriyAnA AzrayaM karatu nathI. (preratu' nathI.) ane mananA Azraya vinA ikriyA pazu, pAtapAtAnA viSayApratye pravRtI nathI. (jayAre) AtmA manane preraNA karatA nathI, ane mana jyAre IMdriyAne preraNA karatu nathI. tyAre beu taraphathI bhraSTa thayeluM mana pAtAnI meLe ja vinAza pAme che. 3335. manAjayanuM phaLa naSTe manasi samantAtsakale vilayaM ca sarvato yAte / niSkala mudeti tavaM nirvAtasthAyidIpa iva // 36 // manane viSe preraka pretA bhAva ane bAjuthI naSTa thaye chate, tathA ciMtA, mRtyAdi vyApAra sarvathA vilaya thaye, pavana vinAnA sthAnamAM rahelA dIpakanI jema niSkala, (kamanI kaLA vinAnuM) tattva udaya thAya che. arthAt tattvajJAna prApta thAya che. 36. tattvajJAna thayuM' ke nathI thayu' tenI nizAnI aGgamRdutvanidAnaM svedanamardanavivarjanenApi / snigdhIkaraNamatailaM prakAzamAnaM hi tasvamidam // 37 // 402 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : unmanIbhAvanuM phaLa 403 - jyAre A tatva prakAzamAna thAya che tyAre svedana (parase) ane mardana karyA sivAya paNa kAraNa vinA zarIra ke maLa (suMvALuM) thAya che. ane tela vinA snigdha thAya che. (A tatvajJAna prAptinI nizAnI che.) 37. tatvajJAna thayAnA bIjA paNa pratyaya batAve che amanaskatayA saMjAyamAnayA nAzite manaHzalye / zithilIbhavati zarIraM chatramiva stabdhatAM tyaktvA // 38 // amanaskapaNuM (unmanIbhAva) utpanna thavA vaDe karI, mananuM zalya nAza pAmya, chatranI mAphaka, stabdhatA (akkaDatA)ne tyAga karI, zarIra zithila thAya che. zalyIbhUtasyAntaHkaraNasya klezadAyinaH satatam / amanaskatAM vinA'nyadvizalyakaraNauSadhaM nAsti // 39 // zalyarUpa ane niraMtara phaleza ApanAra aMtaHkaraNanuM zalya rahita karavAnuM, amanaskatA (unmanIbhAva) sivAya, bIjuM kaI auSadha nathI. ' . unmanIbhAvanuM phaLa , kadalIvacAvidyA lolendriyapatralA manAkandA / gamana che daI nahi sabarNa che ja che . * paLa IndriyarUpa patrovALI ane manarUpa chaMdhavALI, avivArUpa keLa, amanatArUpe phaLa deye chata, sarva prakAre nAza pAme che. 40 . - vivecana- keLane phaLe AvyA pachI kApI nAMkhavAmAM Ave che, kemake pharI temAM phaLe lAgatAM nathI. ' tethI ja kahevAmAM AvyuM che ke, phaLo dekhavA pachI jema keLane nAza thAya che temaja, pAMdaDAM tathA dharUpa indriya ane manavALI avidyA (ajJAna mithyAtvarU5) keLa amanaskatArUpa phaLa dekhyA pachI nAza pAme che. Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 yogazAstra bhASAMtara-dvAdaza prakAza manane jItavAmAM unmanIbhAva mULa kAraNa che aticaJcalamatisUkSmaM durlakSyaM vegavattayA cetaH / zrAmamAmanarAvA mighAra | 4 | ati capaLa, ati sUkSma ane vegavAnuM hovAthI dukhe rokI zakAya tevA manane, vizrAma lIdhA sivAya ane pramAda sahita thaI amanaskarUpa zalAkA (zaLI) vaDe karI, bhedI nAMkhavuM (bhedavuM-vidhavuM). amanaskanA udayanI nizAnI ' ' vizliSTamiva pluSTamivoDDInamiva pralInamiva kAyam / amanaskodayasamaye yogI jAnAtyasatkalpam // 42 // amaraphanA udaya vakhate, yegI pitAnA zarIrane vikharAI gayuM hoya, baLI gayuM hoya, uDI gayuM hoya ke vilaya thaI gayuM hoya tema avidyamAna jANe che. (arthAt pitAnI pAse zarIra nathI tema jANe che.) samadairindriyabhujagai rahite vamanaskanavasudhAkuNDe / magno'nubhavati yogI parAmRtAsvAdamasamAnam // 43 // madonmatta iMdriyarUpa sarSa vinAnA, unmanIbhAvarUpa navIna amR tanA kuMDamAM magna thaelA megI asadaza ane utkRSTa lavAmRtanA cAtakane anubhava kare che. 43. recakapUrakakumbhakakaraNAbhyAsakramaM vinA'pi khalu / svayameva nazyati marudvimanaske satyayatnena // 44 // amanatAnI prApti thaye chate, recaka, pUraka, kuMbhaka ane AsananA abhyAsa kama vinA paNa prayatna vinA pitAnI meLe ja pavana nAza pAme che. 44. ciramAhitaprayatnairapi dhartuM yo hi zakyate naiva / satyamanaske tiSThati sa samIrastatkSaNAdeva // 45 // Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amanacchanA udayanI nizAnI 405 ghaNA lAMbA vakhata prayatna karavA vaDe karIne paNa je vAyu dhArI zakAtuM nathI, te vAyu sAcI unmanIbhAvanI prAptithI tatkALa eka ThekANe rekAI rahe che. 4pa. yAte'bhyAse sthiratAmudayati vimale ca niSkale tatve / mukta iva bhAti yogI samUlamunmUlitaHzvAsaH // 46 // A abhyAsamAM sthiratA prApta thaye chate ane nirmala tathA karma jALa vinAnuM tava udaya pAme chate, mUlathI zvAsanuM umUlana karI, yegI mukta thaelAnI mAphaka zebhe che. 46. yo jAgradavasthAyAM svasthaH supta iva tiSThati layasthaH / zvAsocchvAsavihInaH sa hIyate na khalu muktijuSaH // 47 // jAgRtAvasthAmAM AtmabhAvamAM rahele thegI laya avasthAmAM (dhyAnanI eka avasthAmAM) sutelAnI mAphaka rahe che. te laya ava sthAmAM zvAsozvAsa vinAne siddhanA jIthI te yegI kAMI utarate (ochAzavALo jaNAtI nathI. 47.. jAgaraNasvapnajuSo jagatItalavartinaH sadA lokAH / tatvavido layamagnA no jAgrati zerate nApi // 48 // A pRthvItala upara rahevAvALA loke, niraMtara jAgRta ane svama avasthA anubhave che. paNa layamAM magna thaelA tatvajJAnIo jAgatA paNa nathI ane sutA paNa nathI. 48. bhavati khalu zUnyabhAvaH svapne viSayagrahazca jAgaraNe / etad dvitayamatItyAnandamayamavasthitaM tatvam // 49 // svama dizAmAM kharekhara zUnyabhAva hoya che, ane jAgrata dazAmAM jAgavA pachI pAMca iMdriyonA viSayonuM grahaNa thAya che. A beu avasthAne oLaMgIne AnaMdamaya tatva raheluM che. 59. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 yogazAstra bhASAMtara-dvAdaza prakAza ne oLabhe ane upadezanuM rahasya karmANyapi duHkhakRte niSkarmatvaM sukhAya viditaM tu / na tataH prayateta kathaM niSkarmatve sulabhamokSe // 50 // 'ka dukhane mATe che, (arthAt karmothI duHkha thAya che.) ane karma rahita thavuM te sukhane mATe che ema tame joyuM te niSkarma rU5, (kAMI paNa kriyA na karavA rU5) sulabha mokSamArgane viSe zA mATe prayatna nathI karatA ? 50. mokSo'stu mAstu yadi vA paramAnandastu vidyate sa khalaM / yasminnikhilasukhAni pratibhAsante na kizcidiva // 51 // ! mekSa thAo athavA na thAo, (kAlAMtare thAo) paNa dhyAnathI thate paramAnaMda te ahIM kharekhara bhogavIe chIe, je paramAnaMdanI AgaLa A duniyAnAM samagra sukhe eka tRNanI mAphaka pratibhA samAna thAya che. 51. madhu na madhuraM naitAH zItAstviSastuhinAte-, ramRtamamRtaM nAmaivAsyAH phale tu mudhA sudhA / tadalamamunA saMrambheNa prasIda sakhe manA, phalamavikalaM tvayyevaitat prasAdamupeyuSi // 52 // - A unmanabhAvanAM phaLa AgaLa madhu te madhura nathI, A caMdramAnI kAMti te zItaLa nathI, amRta te nAma mAtra amRta che, ane sudhA te phegaTa che. mATe temanA mitra! A (nAza bhAganA) prayAsathI sayuM. mArA upara tuM prasanna thA; kemake A tattvajJAnanuM nirdoSa phaLa meLavavuM te tArA prasanna thavA thakIja maLI zake tema che. para. satyetasminnaratiratidaM gRhyate vastu dUrA-, dapyAsanne'pyasati tu manasyApyate naiva kizcit / Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrInA AtmAM pratye upadeza 407 puMsAmityapyavagatavatAmunmanIbhAvahetA, vicchA bADhaM na bhavati kathaM sadgurUpAsanAyAm // 53 // saddagurunI upAsanA karavAthI atine ApavAvALI vyAghrAdi vastu ane ratine ApavAvALI vanitAdi vastuene manuSyA dUrathI paNa grahaNu cA svAdhIna karI zake che, teja manuSye sadgurunI upAsanAnA abhAve najIka rahelI vastu grahaNu ke svAdhIna karI zakatA nathI. Avu... jANavA chatAM, unmanIbhAvanA hetubhUta saddagurunI upAsanAnA saMbaMdhamAM manuSyAne petAnA viSe gADha ( atyaM`ta ) icchA kema thatI nathI ? 53 amanaskatAnA upAyabhUta AtmAne prasanna karavA mATe AcAyazrInA AtmA pratye upadeza tAMstAnAparamezvarAdapi parAn bhAvaiH prasAdaM nayan, taistaistatadupAyamUDha - bhagavannAtman kimAyasyasi / hantAtmAnamapi prasAdayaM manAg yenAsartA saMpadaH, sAmrAjyaM parame'pi tejasi tava prAjyaM samujjRmbhate // 54 // huM upAyamUDha, he bhagavAn ! he Atman, dhana, yazAdi te te prakAranA bhAve karI, A paramezvarathI lai apara devI devaLAM vagerene prasanna karatA, zA mATe prayAsa kare che ? are! AtmAne tu eka gheADA paNa. prasanna kara. tethI A pugalika sa'padA tA dUra raheA, ( arthAt te te maLaze ja ) paNa parama teja-paramAtmA-tenuM mahAn sAmrAjya paNa tane maLaze. 54, yA zAstrAtsugurormukhAdanubhavAccAjJAyi kizcit kvacit, yogasyopaniSadvivekipariSaccetazcamatkAriNI / zrI caulukya kumArapAlanRpate datyarthamabhyarthanA-, dAcAryeNa nivezitA pathi girAM zrI hemacandreNa sA // 55 // Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 yogazAstra bhASAMtara-dvAdaza prakAza vivekI padAna cittane camatkAra karavAvALI regazAmanI upaniSada (ga saMbaMdhI rahasya) je zAathI, saddagurunA mukhathI ane anubhavathI, kAMIka, keI ThekANe meM jANI, te zrImAna cAlukya vaMzanA kumArapALa rAjAnI atyaMta prArthanAthI AcArya zrImAnuM hemacaMdra vANIne mArgamAM sthApana karI, (arthAta zAadvArA prakAzita karI.) 55. iti paramAhatazrIkumArapAlabhupAlazubhUSite AcAryazrIhemacandrasUriviracite'dhyAtmopaniSannAmni saMjAtapaTTabandhe zrIyogazAstre AcArya bhI - kamalasUrIzvasya ziSya AcArya zrI kezarasUtara .. kRta bAlAvabodhe dvAdazaH prakAzaH samAptaH . . . ||shrii samApto'yaM graMthaH zrImad guruvarya vijayakamalasUriprasAdot // bharata prinTarI, nyu mArkeTa, pAMjarApoLa rIlIphareDa amadAvAda * phona naM. 387964 Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prinTIMga-bAinDiMga kAMtilAla DI. zAha bharata prikaTarI nyumArkeTa, pAMjarApoLa, rIlIpharoDa, amadAvAda-1