________________
૩૨૬
યોગશાસ્ત્ર ભાષાંતર-સપ્તમ પ્રકાશ
ચેયનું સ્વરૂપ पिण्डस्थं च पदस्थं च, रूपस्थं रूपवर्जितम् ।
चतुर्धा ध्येयमाम्नातं, ध्यानस्यालम्बनं बुधैः ॥ ८ ॥ પિંડસ્થ, પદસ્થ, રૂપસ્થ અને રૂપાતીત. આ ચાર પ્રકારનું ધ્યાનના અવલંબન રૂપ ધેય, જ્ઞાની પુરુષોએ માનેલું (કહેલું) છે. ૮.
પિંડ ધ્યેયને ધારણાના ભેદથી બતાવે છે. પાર્થિવી સ્થાથાનેથી, મારતી વાળી તથા .. तत्रभूः पञ्चमी चेति, पिण्डस्थे पञ्च धारणाः ॥ ९ ॥
પિંડસ્થ ધ્યેયમાં પાર્થિવી, આગ્નેયી, મારૂતિ, વારૂણી અને તત્વભૂ આ પાંચ ધારણાઓ (કરવાની) છે. ૯. ' ત્રણ કલેકથી પાર્થિવી ધારણ અને તેનું ધ્યાન કરવાનું બતાવે છે.
પાર્થિવી ધારણા. तिर्यग्लोकसमं ध्यायेत् , क्षीराब्धि तत्र चाम्बुजम् । सहस्रपत्रं स्वर्णाभ, जम्बूद्वीपसमं स्मरेत् ॥ १० ॥ तत्केसरततेरन्तः, स्फुरत्पिङ्गप्रभाञ्चिताम् । स्वर्णाचलप्रमाणां च, कर्णिकां परिचिन्तयेत् ॥ ११ ॥ श्वेतसिंहासनासीनं, कर्मनिर्मूलनोद्यतम् । आत्मनं चिन्तयेत्तत्र, पार्थिवी धारणेत्यसौ ॥ १२ ॥
કિમિવિરો. આપણે જે પૃથ્વીની સપાટી ઉપર રહ્યા છીએ, તે તિર્થો લેક કહેવાય છે અને તે એક રાજ પ્રમાણ (માપ વિશેષ) લાંબે પહોળ છે. તેટલો લાંબો પહોળે એક ક્ષીરસમુદ્રને (ધ જેવા પાણીથી ભરેલા સમુદ્રને) ચિંતવ. તે સમુદ્રની અંદર જ બુદ્વીપની માફક એક લાખ યોજનાના વિસ્તારવાળું અને એક હજાર પાંખડીઓવાળું કમળ ચિતવવું. તે કમળના મધ્યમાં કેસરાએ. છે તેની અંદર, દેદીપ્યમાન પીળી પ્રભાવાળી અને મેરૂ પર્વત જેટલી પ્રમાણવાળી કણિકા
