Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रज्ञापनासूत्रे तद्यथा-कायिकी यावत्-अधिकरणिकी प्राद्वेषिकी पारितापनिकी प्राणातिपातक्रिया च, ताश्च कायिक्यादिक्रियाः पूर्व प्रदर्शितस्वरूपा अवसे याः, गौतमःपृच्छति- 'नेरइयाणं भंते ! कइ किरियाओ पण्णत्ताओ ? ' हे भदन्त ! नैरयिकाणां कति क्रियाः प्रज्ञप्ताः ? भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! ‘पंचकिरियाओ पण्णत्ताओ' नैरयिकाणां पञ्च क्रियाःप्रज्ञप्ताः, 'तं जहा-काइया जाव पाणाइवायकिरिया' तद्यथा-कायिकी यावत् - अधिकरणिकी प्राद्वेषिकी पारितापनिकी प्राणातिपातक्रिया च ‘एवं जाव वेमाणियाण" एवम्-नायिकाणामिवोक्तरीत्या यावत्-असुरकुमार-नागकुमारादिभवनपतिपृथिवी कायिकायेकेन्द्रिय द्वित्रितुरिन्द्रिय पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकमनुष्यवानव्यन्तरज्योतिष्कवैमानिकानामपि कायिकी आधिकरणिकी प्राद्वेषिकी पारितापनिकी प्राणातिपातक्रिया च प्रज्ञप्ता, अथ तासामेव कायिक्यादि क्रियाणामेव जीवापेक्षया परस्परमआदि क्रियाओं का स्वरूप पहले दिखलाया जा चुका है। ___ श्री गौतमस्वामी-हे भगवन् ! नारक जीवों को कितनी क्रियाएँ कही हैं।
श्री भगवान्-हे गौतम ! नारकों को पांच क्रियाएँ कही है, वे इस प्रकार हैंकायिकी यावत् आधिकणिकी प्राद्वेषिकी पारितापनिकी और प्राणातिपात क्रिया । इसी प्रकार वैमानिकों तक समझ लेना चाहिए । अर्थात् नारक जीवों के समान
ही , अमुरकुमार आदि भवनपतियों पृथ्वीकायिक आदि एकेन्द्रियों द्वीन्द्रियों, त्रीन्द्रियो, चतुरिन्द्रियों, तिथंच पंचेन्द्रियों, मनुष्यों, वानव्यन्तरों ज्योतिष्कों, और वैमानिकों को भी कायिकी आधिकरणिकी, प्राद्वेषिकी पारितापनिकी और प्राणातिपात क्रिया कही गई है । तात्पर्य यह है को नारकों से लेकर वैमानिकों तक-चौबीसों दण्डकों के जीवो को पांचों क्रियाएँ कही गई है।
__ अब कायिकी आदि क्रियाओं का एक जीव की अपेक्षा से परस्पर में अविनाभाव प्रदर्शित करने के लिए कहते हैं - આધિકરણિકી, પ્રાÀષિકી, પારિતાપનિકી અને પ્રાણાતિપાત કિયા, કાયિકી આદિ ક્રિયાઓનું સ્વરૂપ પહેલાં દેખાડી દિધેલું છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવાન! નારક જીવોને કેટલી ક્રિયાઓ કહી છે?
શ્રી ભગવાન–હે ગૌતમ ! નારકની પાંચ ક્રિયાઓ કહી છે, તે આ પ્રકારે છે-કાયિકીથાવત અધિકણિકી, પ્રાષિક પારિતાપનિકી અને પ્રાણાતિપાત કિયા એજ પ્રકારે વૈમાનિકે સુધી સમજી લેવું જોઈએ. અર્થાત નારકની સમાનજ, અસુરકુમાર આદિ ભવનपतिये।, पृथ्वीजयि माहिन्द्रिया, द्वीन्द्रियो, त्रीन्द्रियो, यतुरिन्द्रियो, तिय य प येन्द्रियो, મનુષ્ય, વાનવન્તરો, તિષ્ક અને વૈમાનિકોને પણ કાયિકી, આધિકરણિકી, પારિતાપનિકી અને પ્રાણાતિપાત કિયા કહેલી છે. તાત્પર્ય એ છે કે નારકથી લઈને વૈમાનિકે સુધી-વીસે દંડના જીવને પાંચે કિયાએ કહેલી છે.
હવે કાયિકી આદિ ક્રિયાઓના એક છવની અપેક્ષાથી પરસ્પરમાં અવિનાભાવ પ્રદ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
